niiKF.

-

a

c

T^

m

r-

C

2

1

j

>

^^

:^

<

-<

m

H 1

-<

r-5^ Mni^^^Hff^*^ y f

^lr

'{ir^u-Pi

'rii

\L'ci.fXvO

^\ '---^ V

,iv, .^cssstec

\05t:>

> J

7

AM5TEXODAMI»

»^ud LudoTHcutn ^lzeptriunt.^" j6^^.

17U7 (jiio illud Car'ppnlora(f[e emeral .

S Y L V A

SYLVARVM.

Sive

H I S T O R I A

NATURALIS,

in deceiii Centurias diftributa,

A nglice olim confcrip ta

FRANCISCO BACONO9

Barone Vervlamio, Vicecomite
S" Alb A N I , Angliae
datn CancelUrio :

Nunc

Latio tranflcrhsiau,

Iacobo Grvt
MedicinA Candtd*

«Franc. Bacomis lib. 3. cap. 4. de

Augmento Scicnciaruni.

A Bjjlottli^ confi(le>:tiam fubit mirarly qui impe-
^^ttiqtiodam f>crcitni contradtclioni) , & bcUnm
nniycrfA: .Antiquitatt indicens , non folum nov.i ar-
iium yocahula pro libitu cudendi /iccntiam ufurpa^
yit ; fed etiam prifcam omncm ptpicntiam c.x(iin-
guere CiT' delere annifui es}. ^deo ut ncque r.ominet
rifpiam .^uthores antiquos , neque dogmatum eorum
meniionem uUam faciat , nifi quo aut homines ptr-
jhingeretj mt pUcita redargueret.

Paulo pofl:.

Delftyoiam cximiocerte , ^tb ^tcumeningenii

mi/iibili , ^rrjiotelej crcdiderim facile hanc am-
bitirnem (um a difcipulo fuo accipi/fe , quem for-
taffe amulatui cit ', ut fj tUeonmcs Nationes y hic
inmes Opiniones fubigeret , (^ "Slonarchiam quan-
d.im in Contemplationibus fibi conderet,

Felix BoQrinx prxdo , non ucHc mundo

Editus excjnplum. — «i— —

■2.

T^bilifijno , Confultipmo ,
Dociifimoque Viro ,

PETRO REYGERSBERGIO

JC'° Couvvervse Domino, &c.
Iacobvs Grvtervs

s.

Nobilijiifne Domine ,

Nimusmihi non eft
virtutibusGcntiiitiis
hederam rufpendere,
qux per ftirpem ge-
ftis honoribus celebrem deri-
vat? cum augmento in te con-
federunt. Benevolentiie in nos
tuae & haud uni affedus can-
didifluiii tcftimonio aliquod
gratae mentis ftudium debcba-
tur. Atque illud dum cumula-
tius prxftandi occafionem ex-
ipedat, hac velut arrapublice
^ 3 ob-

Dedicatio.

obftriftos fatcri libiiit.Lcvicu-
lum,fatcor,cflquodoffcro,<5c
folum vcrfionis titulum ge-
rit j fcd aliquid fplcndoris ab
authorc & patrocinio tuofpc-
ratj qui & amas omnis gcncris
ftudia, & conatus cxcirantis fc
ingcnii bcnignc amplcdli fo-
les. Digniora &dcprxdican-
do Nomini paria non occur-
rebant cx tcnuiculo profcftus
noftriccnfu. Itaquc dum vcl
{ic Lcftoribus diligcntiam &
fidcm probarcnitor, volui&
hocnoilrx in tc vcncrationis
cxtare pignus. Valc Nobi-
liffimc Dominc , & familix ,
tuifq-, laudibus cx hxrcditaria
Mufarum clicntcla diu fupcr-
fis.Middclburgi Zcland. Kal.
Scptcmb. cb b c xlvi i i.

1 N T E R-

Interpres

L E C T O R L

IRancisci Baconi Vc-
rulamii Hifioria TSljitti'
ralis diti Latine expeti-
tum opt^4 eH . Typographi non
femeltmpenfe ejus verjionem et-
iam pretio folltcitarunt, Om?2es
hacienm ahflerruit argumenti
varietas ?nultis dtjficultatihtis
perplexi'y Anglos quoque ^ Eru^
ditos fatigatura. Me huc impu-
lit nullajiudiorum , quorum vix
meffis in herba eft, fidttcia, aut
penitior Anglicana li^tgux, €0--
gnitio , fedfortuna \ hene anfe^
quim cejfuray penes te^ henevole
^ 4- Le^oTx

L E C T O R I.

Leclor)Jlconatus meos temiitatis
fu^ confcios, neque unquamprx^
lo dejlmatos , hLvnda tamcn atni-
corum importunitate huc dela-
tos , unde refilire no?z datur , in^
trafpem veni^tutos e(fe patia^
ris j dum Latina Philofophorum
Auditoria diutius carere nolola-
hore llluflris Virifruendis Phy-
fca y cum Natura paria facien-
tiSy regulis utiHjfimo. Pofquam
enim recifum ab occupationihiis
cr remtfiomhus oiimn permit-
tere flatuiftiU cxercitiis, realia^
iitfic loquar, & plufculum ahdu-
cia ab incorporeo verhorum fre^
-pitu cjUcuens , tncidi in h^c , ju-
cundiffima quidem, drfovendis
Medicin^ftmed fudiis , opportu-
na 5 fcd alihi non raro iniricata
njertenti ^ imovcldej^erata, nifi

Do^tf

L E C T O R I.

'DocHlfimorum virormn huma-
nitas (quorum digniora nomina.
quam ut huic vejiibulo fratfi-
gantur ) manum fubinde auxi-
liarem porrexijfet. Salebris to-
toque elu^atm curriculo , ubi
chart^ in c-oof^ctltovjam reda^^
ferve?ierunt in eorum mantis ,
quibiu non obfequi religio mihi
foreti fenfiprottnits admotits ma-
chinas , donec privatii amplius
ejfe ?ion licuit diUgenti^ meajru-
ciibus. Sic igttur prodeo tandem,
navataBacono interpretis Latini
operd'^ qu£ metuit quidem audire
fervLUii pecLis , cavitque ne ver-
bumverbo*, fedut perfpicuita-
tem attendenti non infufcatam
reddat flili44 liherior\ qui & ipfe
non eodem tihique fido dectirrity
alihi ajlriciior , alibi effufior \ ut
^ 5 for-

L E C T O R I.

foYtajfelcE^ttonis olim noJlrA vd-
riatam redicret cjfigiem.TSljcta'
men fenittis me ajjccuttim quod
acctirate fecutti^ fum , Jponderc
audeo. Imo occurrent nonnulity
qu£ facile teflcntur quam non
uhiquc mihi fecerim fatis. Sic
Anglica quxdxm paginis addita
videhiSy etimi uhi Latina no?t de-
ftmt\ aliquando etiam tihi expri-
mere poffe dejperavi. Sed cr hic
& illtc exfjetio h te, heyiigne Le-
&or , locis 7wn fanis medtcinam-^
Ji forte per feculi eruditi hcne-
volentiam J]?cs fecundx emcnda-
iiorifque editionis improha 7ion
fuerit, (j^^in opercdijficiltrehttf-
que natur^ tta difftt^Latinc red-
dendis aliqua ignorantia extra
culpam^ imo ft intrafpem veni^
peccet dormitans quoquc attcn^

L E C T O R I.

tio, T^vtM Atlas efi ex Romm^

iffim Baconi offtcim, Vale Le^

^or^ (jr fitve hoc primum mare

tentanti nonjine natijragii metu.

Ctztera qu£ injlituto authoris

Propiu4 enucleando faciunt ,

dicet fequens Rawley

Frafatio.

kk

* 6 -W.Ra-

VV. Rawlev

P R /E F A T I O

U M in hac colIc(ftionc
opcllani noftrani dcdi-
gnatus non fit aiuhor
4& Dominus nicus, publi-
cc obdriduni ine fcntiojut Can-
nucntcilloj Lcdori aditum prx-
ftruani, indicatis c]ua' ^- opcrisfor-
mam & cditioncmfpcLtant. Mc-
mini crebris ab ipib ufurpatum
fermonibus , fi famce tantum fua:
confuIuiiTctjfatius Faillc privatis da-
mnarc latebris Naturalcm Hiilo-
riam , cjuam riritim puhlico ufu te-
rcndiim cvulgare. Indigcfla cnim
tantum vidctur niolcs particula-
rium^rcmota ab cofpIcndorCjCjucm
exacftc obfcrvata Mcthodus libris
conPcrrcfoIct. Scdhonoris proprii
lludio pra:YaIuifre cjuicquid homi-

nuni

P R AE F A T I O.

num coinmodisac fecuritatiinfcr-
viret. Ncque ignorabat non aliam
reftare viam, qua mortalis inge-
nium inlibcrtatem affcrcrctur, il-
ligatum incantatumque notionum
& rpcculationum fiillaciis , bonam
prorfus cperationum frugcm pcr-
dcntibus ; fed imprimis fenfui &
cxperimcntis morem gcrcndum ef-
Ce faltcm fub initium. Adde, quod
3c Naturalis Hiftoria? cxcmplum
debuit, velutdefignatam Inftaura-
tionisfua^ tertiam partem* Repcte-
bat idcntidem Dominus meus , fo-
vc ut plurima eorum , qua^ hoc fcri-
pto complcderctur , homines ccn-
icant vilia clfe , indigna, curiofula ,
& utilitatcm mcntientia. Itaque
optandum , ut corum cogitationi-
bus perpetuo obverfetur,quid nunc
fit agendum , 3c quale intcr hanc
Naturalcm Hiftonam & aliorum
in hoc gcnere lucubrationcs difcri-
mcnfit. Quicquid cnimhujusar-

gumenti

P R AE F A T I O.

giimcnti lcgitur dcfciiptionum a-
nianitatibus fpcciorifc]:, tradatio-
nibus indulgct, miracula, raio con-
tingcntia &: arcana aifccftatc vcndi-
tans. Hcros vcro noftcr Natura-
lcm tcxitHifloriam , c cujus fundo
cxcitctur philofopliia vcra , qux dc
faccm alluceat intcllciflui,llrucndis
favcat axiomatibus , 8c in opcrum
dirccflione prxcipuas habcat par-
tes. Sic cnim putat obligatam fol-
vifle fldcmj propagatis fcicntiarum
finibus , & curato fidcliter carum
augmcnto.Cum hic congcfTcrit ac-
commodatam flibricx matcriam»
& in Novo Organo (cujus fccun-
da pars brevi publicum cxfpcflat
Lecflorcmjinftrumcnta rcgulafque
fuggclTcrit, in fe homines fucrint
injurii, nifi in illud pcrrciflionisfa-
fligium artcs cvcxcrint, quo huma-
na pertingcrc potcfl: folcrtia. Atque
hinc natx aliquando Domini mci
querclse, cum Arcliitc(^i officio dc-

fiin(rtuiii

P R AE F A T I O.

funflum fe putaretjmox etiam adi-
gendumad infimos opcrarii labo-
res, imo Clfraelitarum cxemplo fub
egreffum ex ^^gypto ) ad colligen-
dam per campos ftipulam exco-
quendofque lateres. Perfuadebat
enim fibifruftra ab aliofperari, ob-
duratis hominibus in pertinaccm
eorum contemptum , qux profutu-
ra acceperunt. Quod experimentis
non ubique conftet dignitas e?^
quorundam opinione, alibi nimi-
rum vilcfcentibus, cogitandum, fa-
tis effe honefta quatenus Dcum
agnofcunt authorem.Si velut obvia
reprehenduntur, fciendum , folidas
axiomatum ftruflurx clara omni-
bufque exempta dubiis expcrimcn-
ta prcElucere. Heroi quoque noftro
inmore pofitum, quceadmiranda
fe offerunt reddere explanatifli-
ma, atquehujus generis qua^ funt,
non inftruere utadmiranda videan-
tur. Quin &experimentainniinii-

tias

P K. AE F A T I O.

tias concidcnda cflc diditabat, nc
intcgra, & qualia in ortii fuo , pcr-
fiftant. Quoad ufum, fepc Domi-
no mcorcpctitum difcrimcn cxpc-
rimcntorum, quo alia rrugit-cra,alia
lucifcradicuntur- putabatq; non fa-
num habcrcfinciput, quifquis nul-
lumlucis ufum agnovcrit,quod im-
niateriata ditiundatur. Porro, cx-
pcrimcnta alibi fubjun^^las rationcs
habent, ut , quod molitur opusin-
tcrprctationis Naturx , &: elicicnda
axiomata magis cficntin expedito.
Caufas a fc datas arbitratur folidio-
res , quam ab aliis dari folitas: non
quod aliquam ingcniipra^ cxtcris
excellentiam Jaflarct (ut diccrc fo-
let) fcd ob fuam cum Natura cxpc-
rimcntifquc familiaritatem. Prx-
tcrea adfperfis caufis noluit homi-
nes (quiad caufarum ignorantiani
velut obicem fifti impatienter fc-
runt ) in vafta fylva crrare fiue fine
vagos , fcd paulifper illis immorari

doncc

PaAEPATlO.

donec certiora & magisfidaaxlo-
mataclacefcant. Habeo 6i:illudex
privatis Domini mei fermonibus,
interfcidiflc Methodici operis fe-
riem , neque voIuifTe implere ordi-
nis feveri icgem Cquamquam atten-
tione Le(5loris non facile fugerit la-
tens quidam ordo) ut quilibet con-
ciperet fimile quid tentandi fidu-
ciam ^ colligendis experimentis
opcram darct. Si cafligatius fua di-
gefTiffet y dcfperatione a{fequendi
illum conatum intercidilfct uxilis
imitantium labor. Quam religiofe
vero mcthodum urgeat j probave-
rit de AugmentoScientiarum liber,
iflud ordinis filum profcquens (fi
quid videoj quem vix alius proefti-
tcrit cxadtiorcm , aut valde fallor»
Claudet prarfationem Domini mei
didum,exhiberi hic mundum qua-
lis in fe ed: atqueopus Dci, profcri-
pta otnniimaginationis tcmeritatc
atque licentia.

L E C T O-

L E C T O R I
s.

|^§ Ncidi olim in hhrtim Gal-
licum, cui tituln^s Hiftoi-
re Naturelle deM^^^-Francois
Bacon , (Scc. Et quia tn ijns
Prtifatione mcmineram exflare
qu^dam ab hoc loco non altena^
wolm& iHaofferre Lecforis ju-
dicio. Ita autem fe h.ihent Cal-
lica 1 Latino mox fermojie com^
mutanda :

Jc fcray blcn aifc 1111(^1 quc le
LcflcLir foit avcity qu'cn ccttc tra-
diiction je n'ay pasfuivy punducl-
lcmcntrordrc obfcrve dcdansro-
riginal Anglols , pour avoir trou-
vc trop dc confufion cn la difpofi-
tion dcs maticrcs 5 qui fcmblcnt

avoir

L E C T O R I.

avoir efte difperfees en plufienrs
endroits , pluftoft, par caprice que
parraifon.Outrec[u'ayantefte aidc
de la plufpart dcs nianufcrits de
TAuteur , j'ay juge neceflaire d'y
adjoufter ou diminucr beaucoup de
chofcs qui avoicnt cfte obmifes ou
augmentees par TAufmonier dc
Monfieur Bacon^ qui aprcs la morc
defonMaiftre fit imprimerconfu-
femcnt tous les papicrs qu'il trouva
dans fon Cabinet. Jcdiscecy, afin
que ceux qui entendent la langue
Angloife nc m^accufent point din-
fidclite , quand ils rencontreront
dedans ma verfion beapcoup de
chofes qu'ils ne trouveront pas de-
dans rOriginel.

Sensvs est.

Admonitum quoque Leciorem volul,
non exn^e fecutum me in hac verfione
ordinem , quem frdfert exemflar An-

glicumi

L E C T O R I.

gllcum , qu'u confufLonem babet mani-

feHam in dijpofuione rerum , varia per

loca fparfArnm , temere wagis quam

ex cena ratione, Prtcterea acijutiis ma^

xima parte cbartarum , quas manu-

fcriptas reliquit autboryueceffarium ju-

dicaxi addere aut demere compluray

omiffa xel addita nb EleemcfynartQ

Baconi, qui ^osl Domini fui tnortem

qmcqtiid bujus argumenti inxenit in

Mufeo, confufe p'Ao fubjecit. Ouod

bic te[ior , ne qui Itnguam Anpltcam

intelligunt , fdem meam accufent , fi

jliifcula re^ererint in xerfione mea^

quibm autograpbiwi omnino

caret.

Jaco-

JACOBO GRVTERO

FratYP

ISAACVS GrVTERVS

s.

E M, ini Frater, aggrefTus cs
Lit x(]u\s rerum ielHmatori-
bus facile probandam, ita
judiciis afperioribus vexandam,ubi
incidcris in maleferiatos Cenfo-
res, magnam feculi noftripartem.
Ex hoc grege qui nutiffime te exci-
pient, inutilc damabunt totum hoc
verfionis genus , quse Latio donat
Scriptores tantum natalibus rc-
motos ab Antiquitate, cjuantum 8c
ab indole diftant vid:urofque libros
reddente Gcnio. Sed noncratcur
te a coeptis retraheret omnes late-
bras perveftigans malignitas , pcc-
cantem (fiforte) majoribusexem-
plis , quorum in literis authoritas

bcni-

benigne cxcufanda tucbltur otii tui
impcndia. Nam Ic6tionisinducias
fcriptionc tcmpcrarc avidus duxifti
flili lincamcnta, & (ut illc a\t)fulios
inpulvere mrifierilt , dclcdo tuae , id
eft PhyfiCcT Medicxquc cxcrcita-
tionis campo , inftituto amoenita-
tis & fcvcritatis conjugio, rerum
& verborum commcrcio. Ita ab
evolvcndis authoribus fcriatus cs
tcnui literariae diHgcntiae divortio,
ut ftudiorum tibi in alio gcnere ra-
tio conftarct ; & nihil tamcn fub-
dudum fibi ledio queratur, quas
in fcriptione fuas etiam partes in-
venit. Spemglorise, pcraliosfor-
tafle hic inflatius decertandam, fal-
tem ambitiofius tentandam, tibi
non fuiffe propofitam teftis ego
fum,fi in fratris negotio fratcr oIhsJiv
fi^^Tv^ audicndus. Publico oblata,
quas non fatuis arbitris privatim in-
fpeda, Philofophorum cathedris
haud ingrata fore videbantur ; te e-
ditioncm abnuente > quam alii pcr-

urge-

urgebant. Acceflullis , qui e late-
bns^curasfeculi fogitantes condcn-
tibus,te protrahendum ccnfuerunt,
cum in vulgatiHimo vclut applaufu
placuiffent mihi femper omniail-
liusViri, cuiintcrpretis Latiniope-
ram nunc navafti. Arridebac hic in
felecla difFufi per res pkirimas argu-
menti varietatc caftigatse difcuflio-
nis ratio , longe evedta Pcripati ho-
diernianguftias, fabricantis notio-
nes raro Naturaj confcntancas. Ne-
quc tamen VeruUmium puto fupe-
raflc humani ingcnii ncbulas , ut in
limpido conftitutus habucritfem-
pcr quse pro ccrto vcnditarct.Pra^i-
vit,qua fequatur excitata aliorii in-
duftria, redditura diligentiic tribu-
tiijficubi aut explorata novitas am-
pliabit fcientise fines , aut inextri-
cata anteceflToribusdubia accipient
a fequcntis ^vi fcUcitate lucem.Sed
liaec diflfertationis tusc materics cft^
in quam,parco fermone dclibatam,
incidiffe latenti egrcifu fentio,dum

con-

conccpt.T gratLilatloni alla , cafu
fcriptionis piopcranda: oblata »pr^-
vcrtLint. Uc finem imponam Epi-
ftolar, non iftis cmittcndx carceri-
bus> fi intra mc prius agitata rcfpo-
ciiircnt cventui, in qucm cx occa-
fionis impcrio tcmcrc fcror, fcias
nihil mihi gratius accidcrc potuif-
fe j quam rcccntcs a pr.tlo chartas
vidcre, addito brcvi confummandi
operis nuntio. Faxit Dcus ut qLicm
in alicno nunc fedulum laudamus,
inox fui quid opcris tcntantcm bc-
nignis fama aufpiciis provchat.
Vale . vi.Idus Augufti
cblDcxLvni.

4&

Tabv-

T A R V T A

EXPERIMENTORUM.
Centvria Prima.

E percolatione externa &: intcrna ,

experimenta 8. Pag. i

De motu ex prcfliirajexper. f . tf

De Teparationc corporum liquidorum

cx pondere, cxper. j, ^

De Infufionibus tam in liquoribus quam aere,

cxpcr. 7. „

De appetitu continuationis in liquidis.exper.i. i^-

De fontibus Artificialibus, exper. i. itf

Dcvenenatahumanecarnisqualitatc,expcr.r.i7
De verfione aeris in aquam, exper . i . i g

De correaionc & alterationeftacurac corporis,

cxper. t. ^^

Dc condenfatione aeris , ut poflit ponderari &:

nutrimentumprarftare, exper. I. it

De commixtione flammjc & aeris, cxper. i. ij
De occulta natura flamma:, exper. r. 15^

De flamma in medio 8c lateribus, exper. r. 17
De motu gravitatis, exper.i. ig

De contraaione malli aut molis corporcx , cx-

per. r. i^

Quomodo vincjc foecundiores redduntur , cx-

P".i. ibid.

Dc yaria medicamentorum purgantium opera-

tione, cxpcr. 9. j^,

De cibo & potu maxime nutritivis, exper.iy . 37
De filo medicinali, exper. i, > g

De cura ex afluetudine, exper. i. ^o

De cura ex exceflii, exper. r. ibid.

De cura ex motu per confcnfum, exper. i. yi
Dc cura morborum qui pra:difpofi;ioni corpo-

ris contrarii funt, cxper. i, ^2,

** Dc

T A B V L A

De prxparatlone antc &: poftpurgatloncm, cx-

Fcr.i. ^j

Qui fangiiis fiftatur, expcr. i. ^y

Dc mutationc alimcntorum & racdicaraento-

rum,cxpcr. i. j^

Dcdixta, cxper. I. 56

Dc productionc frigoris, cvpcr. 7. ibid.

Dc verfionc Sc tranfmutationc aeris in aquam,

expcr. 7. 60

De induratione corporum, exper. 8. €4.

Dc depracdatione acris in humorcra aqucum,

exper. i. 70

Dc vi unionis, exper, I. 71

De produ(f>ione plumarum &: pilorum variico-

loris, cxper. j. jz

De alimentoanimantium antequam in luccm

edanrur, cxper. 74

De Sympathia &c Antipathia in ufum medicum,

exper. 3. ibid.

De occuhis naturxproccflibus, expcr. i. 7^

De efficacia ignis, cxper. i. 79

Quod non detur annihilatio, cxper. i. 8i

Centvria II.

TNEMufica, exper. 14. Pag.Sj

■*^Dc nullitate &: entitate fonorum, exper.^.*)!
De produdione , confcrvatione &c dilatatione

fonorum, cxper. 14, 59

Dcmagnitudine, cxilitatc , &: cxftin£lIone fono-

rum,cxper. is. 108

Dc claritatc,&: fubmilfione fonorum,exper.j.ii7
De communicatione fonorum, cxpcr. 5. 119

De xqualitate Sc inxqualitatc fonorum, cx-

per.9. 110

DcacutioriWus 8c gravioribujfonis,expcr.^. iz4

Dc

E 3C P ER. I M E N T O R. V M-

De proportionc acuti Sc gravis fonijcxper.^. ii6
I>cfonisinterioribusSccxterioribus,expcr.4.iZ5
De fonis articulatis, exper. 5. 13 1

Centvria III.

r^E motu fonorum in quacunque linea, cx-
*^ per.^. Pag. 139

De duratione &: evanefcentia fonorum, cxper. y,

138
Dc tranfitu & intcrccptionibus fonorum , ex-

pcr.^ 141

Demediofonorum,exper. 4. 145

Figurac corporum quantum conducantedendis

fonis, exper. 3. 145

De mixtura fonorum, cxper. ^. 147

Dc meiioratione fonorum, exper. 7. ifo

De imitarione fonorum, exper. 6. tS 3

Dercflexionefonorum, exper. 13. 15^

Deconfenfu & diflenfii inter ea qua: vifu & au-

ditupcrcipiuntur, exper.13. 1^5

De fympathia&: antipathiafonorum , exper. ^.

De impedimentis & fubfidiisauditus, exper. 4.

17}
De fpiritali & tenui fonorum natura , exper. 4.

17^
Dc fplendidis coloribus in diflblutlonc metallo-

rum, exper. i. 178

De prolongatione yhx, exper. i. ibid.

De appetitu unionis in corporibus, exper.i. i?:?
Dc fimili caloris & temporis opcrationc, cx-

per. I. 180

Dc diverfis ignis & temporis opcrationibus , cx-

per. r. 181

De motuex Iraitatione, expcr,, i, ibid.

:^^ ^ Dc

T A B V L A

De morbis contagiofis, cxpcr. I. i8i

De incorporationc pulverum Sc litjuorum , ex-

per. I. i8j

De excrcitio corporis, cjufque commodis &: no-

xis, e.vper. i. iliid.

/De cibis c]ui fatietatem inducunt, exper. i. 184

CiNTVRIA IV.

TNE clarificatione liquorum, atquc cjufdcm ac-
^ celeratione, exper. II. 18^

De maturatione ejufdemqueacceleratione, nec

non de maturatione potus & fruduum , ex-

pcr. 15. 191

De confedtione auri, exper. 1 . 1 98

De natura auri, expcr. 1. loz

Deprodudione atque acceleratione puirefaftio-

nis, exper. 11. 103

De prohibitionc & anticipationeputrefaftionis,

exper. ir. 208

De ligno lucido in obfcuro, cxper. i. 215

Deacceleratione parius, exper. i. ns •

De acceleratione accretionis & llaturar, exper.i.

De fulphure Sc Mercurio, exper. f. ii8

De Chamalconte, cxper. i. 2 ii

De ignibus fubterraneis, exper. i. 21J

De aqua nitrofa, exper. i. ibid,

De congclaiione aeris, exper. i. 224

De congclacione aqux in cryftallum, cxper. i. ib.
Dc conlervatione tum coloris tumodoris in fo-

liis Rofac, exper, i. 22 y

DecontinuationeflammaCjCxpcr. 10. 22^

De infufionibus atque defofTionibus varlorum

corporum fub terra, expei. ^. 2J}

J>z affedibus huAWni corporis cx variis ven-

tis,

d:

EXPEMMENTORVM.

tis, exper. i. ij5

Dcmorbis «ftivalibus Sc brumalibus, expcr. i.

Dc tcmpeftatibus peftiferis, cxper. i. ibid.

De morbis epidemicis, exper. i. 137

De confervatione liquorum in puteis & fornici-

bus profundis, exper. i. 138

De Hacfitantia, cxper. i. 13^

Defuavitateodoris, exper. 4. 240

Dc bonitate & deleftu aqua:, exper. 7, 241

De calore temperato fub acquinodiali, exper.i,

244
De fufco colore in >tthiopibus, exper. i, 24J
De motu pauciflimis a morte momentis , ex-

per. I, 24^

Centvria V.

|E acceleratagerminatione, exper,i2. 248
De retardatione gcrminationis,exper.9. 25 tf
De melioratione frutluum in arboribus atque

plantis, exper. ^j. 2^9

De compofitione fruftuum & florum,exp. 3. 28i
Dc fyrapathia & antipathia plantarum, cx-

per.i^. 284

Qui herbx fruftufque ufibus racdicis aptantur,

exper. 2, ibid,

Centvria VI.

"pvE curiofitatc fruduum plantarumquc » cx-
^ per. 17. 298

De degenerationeplantarum, atque tranfmuta-

lioneunius inaliam,exper. 14. 308

De proceritate aique humilitate arborum, &

quomodo ex artificio pumila: reddumur , ex-

^* j De

T A B V L A

De pbntarum riidimentis, atque excrefccntiis,

aut fupcrfn:tatione,expcr. 26. 317

Dc produAione perfe^aium plantarum , five

femifte,exper. II. 327

Deplantis peregrinis, expcr. 3. 331

Dc tempeftatibus quibus plantx provcniunt, cx-

per. 6.; 332.

De duratione plantarum aut arborum, expcr,5 .

336
De variis plantarum figuris, exper. 3. 33S

De prxcipuis plantarum dilfcrcntiis , exper. ^.

341
Dc modo compofitionis & cmendatione terra-
rum, exper. 6. 344

Centvria VII.

T^E affinitatibus &c dilTerentiis plantarum 6c
*-^ corporumanimacarentium,exp.^. 350
De afSnitatc & ditfcrentia Pbntarum , & ani-
mantium , 8c quo participent confinio, ex-
per. 5. • 3J3

Ixperimenta mifcellanea de plantis , exper. 6j,

Dc curatione vulncrum, exper. r. 351

De pingucdine qux per carnem difFunditur,

expcr. I. ibid,

Deaccclcrara pocusmaturatIonc,exper. I. 39*
Depilofitate&rplumis, exper. i, ibid.

De motus celcritatc in avibus, cxper. i . 35}
De claritate maris, &: fiatu Auftri, cxpcr. i. 394
De diifcrentia caloris in igne & aqua fervida,ex-

per. I. ^94

Dc qualificationc calorls cxhumore, exp.i. 39?
De ofcitatione, exper. x, 39^

Dcfingultu,expcr. I. ibid.

De

Dcllernutatione,exper. I. 557'

Dc imbecillitatedcntiuin, cxper, i. ibid.

Delingua,exper. I. 598

Deguftu, exper. I. ibid.

Dc quibufdam prognofticis peftilentiallum tcm-

pellatum, exper. I. 399

Dc fpccialibus fimplicibus in Medicina, exper.i.

ibid.
De Venere, exper. 3. 400

De infedis aut creaturls cx putrefadione natis,

exper. 3. 40 j

De curfu, exper. i. 410

De voluptacibus & offenfionibusfcnfuum, prar-

cipue auditus, cxper. i. ibid.

Centvria VIII.

"r\E venls terrae Medicx^cxper. i. 4X J

'*-'^De Spongiis, cxpcr. i. 414

Dc pifcibus maiinis in aquam dulcem tranflatis,

exper. I. 414

De attra(Skione cx fimilltudine fubftantiae , ex-

per. I. 415

De qiiibufdam inTurcIa potibus, cxper.i. 41^
De fudorc, exper. 6. 417

De Cicindula, e.vper. i. 410

De impreflionibus ex paflionibus animi incor-

pus, exper. 10. ibiJ.

De ebrietate, exper. 4. 427

De commodo aut damno ex vino ctiam modice

fumpto, exper. I. 430

Deconvolvulis, expcr. r. 431

De mufcis Cantharidibus, cxper. r. 431

De lairitudine, exper. 7.. ibid.

De exuviis animalium quorundam,cxper.i, 433
'Dcponturacorporis, cxper. 3. 434

A>^ 4 De

M*

T A B V L A

Dc annls peftiferis, exper. i . 4^5

De prognorticis bi umx intcnfioris, cxp. 1 . 456
De medicanientis qux condenlantSc ipiritusrc-

focillant, exper. i. 457

De picturacorporum,expcr. i. 4j8

Dc ufu balnei &c inunftionis, cxpcr. i. 439

De char ta undulata, exper. i . 440

De fepix atramento, exper. i. ibid.

Deincrcmento ponderisterrx, cxpcr, i. 441
De fomno, exper. 3 . ibid .

De dentibus & duris fubllantiis in corporibus

animantium, exper. II. 445

De generationc Sc geftatione animantium in

utero, exper. j. 448

De fpeciebus vifibiHbus, cxper. 2. 4S i

Dc impulfione & percuflionc, cxper. 3. 45 j

Deticillationc, cxper. I. 4J4

De penuria pluvix in /Egypto, expcr. 1 . 4 j^

De clarificatione, cxper. I. 4$ 6

Dc plantis foliis catentibus, cxper. t. 45 7

Dcmatcriis vitrorum exper. i. ibid.

De prohibitioneputredinis,&: longa cadaverum

confervatione, cxper. i . 458

Decopia nitriin quibufdam littoribus, expcr. 1.

461.
De corporibus quac aqui innatant , cxper. i.

ibid.
Dcfomite qui parum aut nihil confumit, exp. i.

461.
Defomite vilispretii,exper. i. 46 j

De vcnti colkftlone ad refrigerium , cxper. i.

ibid.
Dc acris falubrira te aut contra, expcr. i. 464
Dc ladis incremento in lac pnbentibus ani-

manubus, cxpcr. I. -^65

Dc

ExPERIMEKrORVM.

Dearena quaevicri naturam refcrat , expcr.i,

Dc Corallii gcrminatione, cxpcr. i. 466

T)e mannae colledione, exper. i. ibid.

Devinicorredione, exper. I. 467.

De bituminc raaicria ignis artificialis , cxpcr. i.

4^8.
De emplaftro inftar marmoris indurefcente ,

exper. i. ibid,

De curatione quorundam ulccrum &c vulnc-

rum, expcr. I. 4^9

DcfalubritateSc infalubritatc vcnti mcridiona-

lis,cxper. i. 46?

De vulneribus arrc 6c ferro inflidis, exper. i.

470.
De mortificatione ex frigore, expcr. i. 470

Depondere, exper. I. 471

De corporum fupernatationc cxper. l. 47*

De volatu corporis inxqualls in acrc, exper. z*

471.
De aqua ut mcdium fit foni, exper. r. 474

De fuga fpirituum ex objeftis ingratis , exper. i .

ibid.
De fuperreflexionc Echus, exper. i. 47J

Dc vi imaginationis ad imitationem fcnfus,

exper. I. 476

De confervatione corporum, exper. i. ibid.

D« germinatione 8c multiplicatione mctallo-

rum,exper. i. 477

De fubmerfione vilioris meralli in pretiofiore,

exper. I. 478

Dehxationecorporum, exper. r. 475

De naturalium rerum inquietudine in fc, & ap-

petitumutationis, exper. i. 480

*. 3F * S Cen«

T A B V t A

Cbntvria IX.

Dc pcrceptionc in corporibus infcnfibilibus,
tcndcnte ad naturalem divinationcm aut fub-

tilia cxpcrimenra,eYper. jo. 48Z

Dc caufis appetitus in flomacho, cxpcr. i. 45?
Dc fuavi Iridis odore, exper. i. 496

Defragrantia, exper. I. 497

Decorporea odorum fubftantia, cxper. i. 498
De foetidis & fragrantibusodoribus , cxper. i.

455
Dc caufis putrefadionis, cxpcr. r, ^or

De corporibus imperfe£tc mixtis, exper. i. ^oj
De conco£tione&: cruditate, exper. i. ibid.

Dc alterationibus quae yocari poflent majorcs,

exper. i. 505

De corporibus Uquefcere natis aut contra , cx-

pcr. I. ^06

Dc corporibus fragilibus aut tcnacibus , cx-

pcr. I. 508

Dc duabus pncumaticorum fpccicbus Incorpo-

ribus, expcr. i. ibid.

De concretione & diflblutlonc corporum , cx-

per. I. 509

Df corporibus duris & mollibus, cxper. i. jio
Dccorporibus du£tilibus&: tenfilibus , cxpcr. i.

511 ,

Dc varlis materiac affeftionlbus &: chara£tcribus

corporum, expcr. I. S^^.

De induratione ex fympathia, cxper. i. ^14

Dc melle &: faccaro, exper. i. ibid,

De4)uriori metallo inter viliora , cxpcr. i. ^i^
Decacmentis &:Iapicidinis, exper. i. ibid.

Dealteratione colorumin pilis &: plumls , ex-

pcr. I, 5»^

De

ExPEB.tMENrOR.VM.

De diffcrcntu animalium quoad fcxum,expcr,i,

fi8 ^

Decomparativa magnitudineanimantium , ex-

per. I. 510

Dc producendis fruftibus fine ofTiculis, exper. i.

De melioratlone tabaci, expcr. i. ibid.

De variis caloribus cadem effeda producenti-

bus, expcr. i. ^ij

De intumcfccntia 8c dilatatione in elixando ,

exper.-i. ibid.

De dulcoraiione frudiuum, cxper. i. 5 14

Decarnc efculenta &: contra, cxpcr. i. jiy

De Salamandra, exper. r. 517

Dc contraria operatione tcmporis in fruftibus

& liquoribus, exper. i. ibid.

De plagis&: contufionibus, expcr. i. 518

Dc radice Orris , exper. i . f 2^

De compreflione liquorum, cxper. i. ibid.

Dc opcrationc aquac in aerem contlguum , cx-

pcr.i. J50

De natura aerls, exper. i, ibid.

De oculis& vifu, exper. 7. 5 ji

Dc colore maris , & cujufcumquc aqux , cx-

per. i. ^ 5 35

De pifcibus fquammatls, expcr. i. ibid.

Dc laevo & dextro latcrc, cxper. i. ^3 6

De ftiftionibus, exper. r. . ibid.

De globis quosdiftantia planos exhibet, cxpcr. i.

De umbris, exper. i. y 38

Dc undatione maris & In eo brevlbus,cxper.i.ib.
De dulcoratione aqua: falfac , exper. i. 539

Dc rcgrcflu falfedinis in putcos in littoribus ef-
foflbs, cxper, i. ibid.

De

Tabvla Expimmentorvm.
Dcattradionc cx fimilitudmc fubflaotix, cx-

pcr. I. 540

De attraflionc, cxpcr. i. ibid,

Dc calorc fubtcrranco, cxpcr. i. 4f i

Dc volatu pcr acrcm, expcr. I. ibid.

Dc tindura purpurx, cxper. i. 4^1

Dcmaleficatione, cxper. I. ibid.

Dc afcenfu aqux aut pulvcrum, adminiculo

flamnix, exper. I. ^4j

De influentiis Luna:, cxpcr. S, 544

De accto, cxper. i. 548

De animalibus quac totam hiemem dorraiunt,

cxper. I. J49

De generationc animalium cx coltu & putrefa-

dione, exper. i. ibid.

Centvria X.

■rNE tranfmldlonc & influxu immaterlararum

^^ virtutum, Sc vi imaginationis. De quibus
tria expcrimenta funt monitoria j in univer-
fum exper, n. j^i

De emiflionc fpirituum fub fpecicyaporis, aut
exhalationis fub fpecie odoris, exper. i6. ^61

De emiilionibus fpiritalium fpeciermii, qux fen-
fusafiiciunt, cxper. r. 571

De emiffione imuiaterian virtutis ex animis &
fpiritibus hominum, fivc pcr aftedus , im.igi-
nationes, aut alias impreflioncs, exper. 11.^7 j

De fecreta virtutc fympathix&antipathix, cx-

per. ?9- ^ 585

Dc occultis proprietatibus, cxpcr. i . 608

De generali fympathiafpiritujhumani cxper. i.

60^

Sy L V A

V

SYLVA SYLVARUM,

Sive,

H I S T O R I A

NATURALIS

Francisci Ba coni,

Baronis Vcrulamii , Vicecomitis
St. Albani , &c.

CENTVR.IA Prima.
Mxperimenta varia ^e^antta percota-

tionem ^ penetrationem corporis
unim per aliud.

Ffode puteum,pauIo fuprii

quam extremus maris fluftus

cxcurrit , ea profunditate

qux refpondeat ultimoreflui

maris decremento ; replcbft

hunc ^eftuans mare aqua dulci potuique

accommoda. Ilkid in oris Mauricanias po-

A puU"

% rRAsrnci Baconi

pulari conftac cxpcriciuia.ubi acjur ^ulcU
tlcfcdiumillarolapcnrat. InicIIcxit idpro-
bc lulius Cxf.ir cum Aicxaiulnx obfcflus
tcncrciur. Lflofl^s cnlm in lutorc putcis,
opcrofas hoftium moliiioncs clulit, cjui
ac|u.im marinam in AlcxanJri^* fontcm dc-
iivavcrant;atq, incolumcm tunc fcrvavit
cxcrcitum, cum fpcs faiutis dccollairc vi-
dcrctur. C.rfar vcro caufx ignaru'-, cxifli-
mavit arcnis nuri»; inclTc dulcis aqux fca-
turigincm. fcd adfcribcndum id cfll- aqur
rnannx,manifcflumcfl,qiixad mcnfuram
incrcmcntumcjuc xlUis (ui putcum rc-
plcat , (S: fubingrcfla arcnas, pcrcolatac|uc
falfcdincm dcponit.

z. Mcmini lcgiflc cxpcrimcntum in
aqua CAii pcrcolanda pcr tcrrnm , dcccm
valis libi inviccm fupcrpolitis, ncc filfcdi-
ncm tamtMi c.xfuiirc , ut potui apta forct.
Narrat idcm Scriptor cx rclatu allorum,
aquam f.ilfam pcr viginti vafa dcrivatam
cxtitifll- dulccm. I loc cxpcrimcntum al-
tcri dc putcis inlittorc ciFoirisadvcrfari
vidcturi dicit tamcn vicicsrcpctitum, non
carcrc cfTcdlu . Scd notatu dignum cfl:
c]uam miftrx imitationcs noflrx dcprc-
licndantur, prout vulgoad cxpcrimcnta
acclnglmur, nid magno judicio .?: qua-
dim axiomatuiu lucc rcgamur. rrimo

cnim.

V

Si'tv. Sylvar. CentHt.l. 5
ciiim , non parvum difcrimen eft fnter
tranfitum aqua: per viginti vafcula, & in-
terdiftantiam qualisin crefcente &decre-
fcente aquaapparet. Secundo, magnadif-
ferentia eft intcr arenam & terram. Nani
omnis tcrrafpeciem quandam filis nitroli
continet , cujus arenaplerumque expers
eft.Deinde terra aquam tam exquifite non
percolat quam arena. Sed tertia ratio jani
lupereft , qux ^eque fufpefta mihi ac reli-
quze dua;. Eft autem ha^c , quod in expe-
rimento tranfmiflionis aqua; marina: in
puteos , aqua adfceudat , atque in experi-
raento tranfmiirionis aqua^ per vafa , de-
fcendat. lam conftat , aqux partes magis
falfas (fi femel fale penitus mibuta; fue-
rint) ad fundum peneirarc. Ideoque mi#'
rum non eft, fi derivatio aquse per defcen-
fum , eam dulcem haud reddat : Deinde
fubdubito , num illifio aquse ex marf pro-
pulfae , magis accommodaHt excutiendr?
fallis partibus , quam cum aqua labitur
propriomotu.

3. Percolatio aut tranfmifTio vfdetur
fpecies qusedam fep^rationis, qure non fo-
lumcrafTas a tenuibus , 5c fa^culentas ab
aliis partibus fejungit, fed multo fubtilio-
res naturas ; & variaeft, proutcorpora
cxiftunc , per qua: tranfmifllo inftituitur ;
"' • ' A 2 ut ii

4 Francisci Baconi

uc fi per lancum faccum liquor pinguedi-
uem dcponit , (i perarenam , falfcdinem.
Referunt de fcparatione vini ab aqua ,
tranfmifTi perhcdera:lignum , aut iimile
porofum corpus, fed non conftat.

4. Gummiarborum (quod nobis ple-
rumquc apparet pellucidum ac clarum)
cft tantum tenuis tranfmifTio aut percola-
tio fucci arboris per lignum &: corticem ;
«Sc perindeadamantesangulis pra?diti, &
carl3unculi e rupibus colledli (quietiam
magis fplendent quam gummi) fubtiles
lapidis exfudationes funt.

5. Ari^totcles ineptam reddit caufam,
ouare pluma* avium vividi magis fint colo-
ris,c]uam pili animalium; nuUa enim bcftia
Cyanilapidis , viva:cjue carnis coloremrc-
pra:fcntantes virides pilos habet. Caufa
eft, inquit, quodaves frequentius in radiis
SoIisvcrfentur,quam beftiar.Sed id mani-
fefte falfum e^. nam pecudes crcbrius in
Sole agunt quam aves , qux plerumque in
lylvis aut umbraculo vivunt. Verillima
caufa eft,quod humor excrementitius ani-
mantium , qui a:que conftituit plumas in
avibus ac pilos in bcftiis, in avibus tenuio-
ri 3: dclicatiori colatura tranfmittatur,
quam in bcftiis ; pluma: eniin tranfcutit
pennas, pili vero cutena.

(T.Cla-

Sylv. Sylvar. Centur. I. 5
6, Clarificatio liquorum per adhasfio-
nem eft velut interna percolatio, & fit
cum aliquod glutinofum corpus liquori-
bus immixtum {imul cum iis agitatur .
Prajftat hic motus ut crafliores particulas
adhasreant glutinofo corpori ; atque hoc
modo tenuiorcs particula: crafTioribus ex-
folvuntur. Sic pharmacopola: clarificant
fyrupos albumine ovorum , pcrmixto &c
agitato in fuccis clarificandis , quod al-
^buraen omnes fa?ces & crafTiores partcs
colligit , & poftquam fyrupus igni impo-
iitus eft, albumina ovorum indurefcunt Sc
eximuntur. JHoc modo vinum Hippocra-
ticum clarcfit fi cum lade mifceatur , pc-
nitufque agitetur , & deinde per laneum
faccum , tjuam manicam Hippocratis vo-
cant, tranfmittatur. Et cjuod in ladc glu-
linofum eft , pulverem aromaticum craf-
iiorefque liquorum partcs ad fc pcrtrahit,
7» Clarificatio aquze eft experimcntum
fanitati conducens ; pra:terquam quod o-
Cuiosobledat aqua cryftallina & pelluei-
da ; fit autem projeftis & pofitis ad caput
fcaturiginis calculis , Ht aqua per eos per-
coletur.

8. Fortaffis & dulcedinem faporemqne

conciliet percolatio, non raodo pellucidi-

tat-em & fplendorem. Nam & illa confe-

A 3 ^uituc

e FaANciscr Baconi

qiiitur scque pdlucidicatem, qunndo craf-
fiores parces ab aliis feparantur. Ita quo-
tjue compcrtum eft , quod fudor hominis
natura calidiore , quique exercitatione
corporis gaudet, ac illud non immundum
habetjtenuemque cutem^fuavem odorem
emittat ; ut de Alexandro traditur , ut
vulgo videmus, quod gummi fuaves odo-
rescontineant. ■

^xferimenta varia Jpe5iantia mottmt

corpork ex prejjura,

9' Sume vitrum aqua repletum , ma.'
defadlumque digitum circumfer ad vitri
xnarginem, duriufcule illud premens*
Circumdudus parvo temporis fpatio di-
gitus aquam crifpare & in tenues fubfilire
rores faciet. Hxc inftantia egregie vim
comprefTionis in folidis corporibus dcr
inonftrat.Si quandoenim folidum corpus
(utlignum,lapis,raecailum,&:c.}prcmicui',
fntcrnus partium ejus tumulcusoritur ut
fe liberet a comprefTione. atq; hxc omnis
violenti motus caufa eft. & fumma ad-
miratione dignum eft, quod hic motus
nunquam fuerit obfcrvatus, cum maxime
inter omncs moius fitobvius, & pra;cr-
pua omnium operationummechanicarum

radix.

Sylv. Sylvar. Centur.T. 7
radix. Hic motus primo opcratur in cir-
culum , c^uali tentai:doqua:r€ns fc Iibe-
randi viam, & in progrelTu explorat ficubi
facilior dctur iibcratio. Hic motus in li-
quoribus manifeftus eft. omncsenimli-
quorcs efficiuntcirculos, cofquc in fe illi-
dunt; fcd in corporibus folidis (qusnon
franguntur) adco fubtilis cft, ut vifum ef-
fugiat. variis tamen cfFcdlis fe prodit : ut
in hoccxcmplo quod in manibus habc-
mus. NamprefTio, digiti maJcfadione,
facilitata (quoniam tanto facilius margini
vitri adha:ret) poft aliquod fpatium o-
mnesvitriparticulasadoperationcmcicr,
ut aquam acritcr fcriant ; quas pcrcuffio
gignitaquarum fubfultum.

10. Si percutias aut pungas foliduni
corpus fragile, ut vitrum aut faccarum,
non folum frangitur ea parte qua vis pro-
xime imprefla eft, fcd difrumpitur circum-
circain fcgmenta & ramenta. Motusex
prciTura oranes vias explorans, difrumpit
qua corpus maxime imbecille rcpcrit.

ir. Pulvis pyrius dilatatus in tantam
flammam, qux compreflioncm non pa-
tiatur , circulariter movct (flamma cnim
natura liquidi corporis conftat) aliquando
retrocedcns , aliquando tormcntum dif-
rumpens , Ccd generalitcr explodens glo-
A 4 . bui^,

8 Francisci Baconi

bum , quod eo loci facillimam liberatio-

nena reperiat.

II. ilunc motum prcfluraj , (^uiqucei
refpondeat tenfuror, folco vocarc (plebcio
vocabulo) motum libertatis j c|ui eft, cum
corpus alicjuod a pra?ternaturali cxtenlio-
ne &: dilatatione in naturalem abit , fequc
reftituit. Sic vefica vento replcta li com-
primatur, refurgit , & corium&: pannus
cxtenfus refilit. Hofce duos moius (circa
c|uos iufinitse inftantias dari pofTunt) fup
loco tradabimus.

13. Hic motus ex prefTione egregle
quoque in fonis demonftratur, ut pulfatum
tintinnabulumfonos edit , cjui impofita ei
manu protinus ceflant. Sic c^uoque fonus
clavicymbali, fimulac oram tunicae inje-
ftam fentit, dcfinit. Hi enim foni produ-
cuntur a fubtili percuffione minimarum
parciura tintinnabuli aut fidis aeri im-
prcfTa ; pcrinde ut aqua emicat ex fubtili
perculTione minimarum partium vitri in
aquam , de cjua paulo ante cgimus nono
exp<.'rimento. Nequeenimeft quod exi-
ftimes localem trcmorem tintinnabuli aut
lidis illud efFicerc, quemadmodum abundc
declarabimus, in illa de Sonis materia.

Sytv. Sylvar. Centur, I. j>

Bxfermenta varia fpedantta fcparA^
tiones corporHm ex pondsrc^.

14, Sumc vitrum vcntre capax & ob-
longi colli. ventrem partim acj^ua implc.
A ccipe & aliud vitrum , cui vinum rubcl-
lum aqua mixtum infundas. Inverte pri-
mum ventre fiirfum a£lo , colIuQique di-
gito obtura. Deinde ejus orificium altcri
vitro infere , digitumquc araove . Hoc
flatu aliquaradiu retentum , feparabit vi-
num ab aqua, vinum afcendct inque fupe-
rioris vitri vcrtice ha:rebit , aqua defcen-
det , ac in inferioris vitri fundo fubfiftcr.
tranlirus oculis obvius efi: ; vinum cnim
confpicies exili (ut fic locjuar) vena emer-
gere in afcenfum. Feftivitatis ergo (cuni
pauxillum temporis requirat experimcn-
tum) expcdiac fuperius vitrum ex clavo
fufpendere. Simulac cnim in fundo vitri
inferioris tantum aqua: purx ^ non mi»
^ ftaj fuerit colleclum , ut orificium fupe-
rioris eiimmergatur, motus fubliftet.

15'. In fuperiori vitro fit vinum , in in-
feriori aqua , nullum omnino experiri po-
teris motum. Sit infuperiori aqua pura,
in inferiori aqua colorata, aut «ontra,nuI-
lus epciftet ffiotus. Sed experienti.i con-
A 5 ftar^

lo pRANcrscr Baconi

flat, ctlnmfi mixturam vinl 5: aqua; in in-
feriori conftituant tres partes aquae , una
vini, nullumnafci motus impedimentum.
Hxc fcparatio vini <?cac|ua: cxiflere di-
gnofcltur ex pondcre. ina^quale enim cor-
porum pondus rcquiritur , alloquln eludi-
rur operatlo. Et ponderolius corpus fcm-
per in fuperiori virro fit. Sed advertas ,
quod aqua penfilis faOia. (it , magnumque
nqua.' pondus in vitri ventrequali fuften-
tetur a coIumelJa aqux in collo vitri.
Ha:c enim motum ciet cauCa ; nam aquam
8c vltrum in uno vitroetiam longior mo-
ra vix fcparat.

16. Hoc experlmentum pofllt tranf-
ferri a mixtura variorum Ilquorum ad
{implicia corpora , qua: cx varils partibus
iifque fimilaribus conftant. Adliibe igltur
in experimentum murlam aut aquam fal-
fam & dulcem , infundcns filfam (qua?
ponderofior c(i) fuperiori vltro , & vide
num dulcis afcendat. Tenta idcm cum
faccaro & aqua pura , & attende , an qua:
afcendic aqua, dcponat dulcedlndm fuam :
in quem finem opus effet in vencre fupe-
rioris vitri fiphunculo.

Expe^

SyLV. Sylvar. Centur. t. n

Experimentia varia Jpe^antia accti^

ratam infujlfnem tam in Uquo^

rihm quam aere,

17. In Corporibus, tcnuiorcs , quiquc
faciledilTipantur , fpiritus continentibus,
quando infLilionem paras , hsec obferva.
Brevis mora corporij in liquoribus fpi*
ritum recipit,longior confundit, quiater-
reftres fimul partes prolicit, tenuiorefquc
corrumpit. Ideogue error eft in mcdicis,
li moras folummodo longiori confidant
tamquam virtutem roboranti. Sedinfu-
lioqem validamfi requiras in corporibus,
quas fpiritibus conftant tenuioribus , re-
gula (it , ut longior mora non conccda-
tur , fed repetatur farpe corporis infufio.
Capeviolas, juftumque earum pugilluni
infunde duabus pintis aceti.Conliftant per
tres hora; quadrantes, eafque tunc exime,
ac redintegra fepties infuiionem fimiK
quantitate violarum ; efficiet acetum tam
fragrans odore florum , ut, li poft duode-
eim menfes proferaturin acetario, pcr-
cepturus fis odorcm antequam tibi ofFe-
ratur. Notat quod perfetlius fragrantiani
floris redoleat longiori poft fpatio , quam
prima vice.

A ^ 18, H.^!^

It rRi^NCISCl BACOKI

18. Hxc rcguh, quam \nxicr\piimuSj
cximii ufus eft nd prarparationes medicar
mentorum aliafquc infuliones. Ex. <^r.
folia Borraginis cxccllcnti fpiritu valent
nd difcutiendos melancholia: vapores, ad-
cocjue medentur infania: j nihilominus
lamcn i\ folia diutius infufi maneant,cru-
tlam tantum pr^bent fubftaniiam , omnis
virtutis cxpertcm ; propterea fuppono ,
i|Uod fi in mufto aut fa:ce cerevilia? , dum
fermentatur,necdum tranfvafata Borrago
parvum temporis fpatium macerctur, no-
vis fubinde additis , confe6^urum me po-
tionem cificaciffmiam adverfus melan-
cholicam pafTionem. Idcra cjuocjuc flatuo
de floribus mali Aurantii.

19. Rhabarbarum plane continet par-
tes contraria; iibi invicem operationis ,
purgativas fcilicet ac corpus aftiin^cnies.
prioresfacilc fcparantur , poftcriores fir-
inius cohxrent.ita.ut li Rhabarbarum per
lioram infundatur probcquc contundatur,
mclius (it purgaturum & corpus poft pur-
gationcm minus aftrifturum, cjuam li pcr
2.4. horas maccrctur j ut expcricntia eclo-
cuit.Concipioquoqv,rcpetitafa'pius Rha-
baibariinfulionc(utdeviolisdidlum)bre-
vi tantum mora fingulis vicibus conccfla,
3CCJUC valjdum purgans cfFicipoile, ac per

Scam-

Sylv. Sylvar. Ceniur. I. ^ 13
Scammonium. Nec res fuerit exigui in
mcfiicina adjumenti , Rhabarbarum &
incdicamenta benigniora tam reddere
pofle eiFicacia, quam illa quse raalignitace
non carent.

xo. Purgantium medlcamentorum pars
maxime purgativa relidcc in tenuiori fpi-
ritu, ut apparec cx eo quod nullam pa-
tiancur cbullicionem abfque magna vir-
tucis jadlura. ideoque boni ufus fueric iii
medicina, purgativam vim retinere pofTe,
& tollere tetrjcum purgancis faporem. Et
videcur fieri id pofle, obfervaca infufionis
per breve temporis fpatium farpius rcpe-
lita ferie. probabile enim cft horridum &
tecricum f^porem crairioribus inhxrcfce-
re parciculis.

II. In genere , operacio per infafiones
rudis & carca cft , nili obfervecur quarum
in corpore parcium exicus celerior , qua-
rum cardior , uc proporrionaco fingulis
tcmpore , &: reinoveas quam cupis, & re-
linquas quahcatem. hoc ut cognofcas,du-.
plici infiftendum via. primaeft, ut expe-
riaris quid ionga brevifve moraetficiat,
uc jam di£lum j altera, ut obferves ordi-
nc infufiones unius & cjufdem corporis ia
variis hcjuoribus fibi invicem fuccedences,
£x.gr.fmxie cortices Am'antii,aut Rofma-

rinum;^

14 ^ FRANcrsci Baconi
rinu'm,aut cinamomum,quodcumque vo-
lueris , & infundantur pcr femihoram in
aquam ; dcinde exime, rurrufque in aliam
aquarri infunde , & fictcrtia vice. Tum
gufta Sl confidcra primam , fccundam , &
tertiam aquam. Deprehende,<; diffcrre il-
las non virtutc tantum & inefFicacia, Ccd
& odore & fapore. Fieri enim pofTit uc
prima aqua plus odoris , utpote fragran-
tior , fecunda plus obtincat faporis, utpo-
tc amara & mordax, &c.

11. Infufiones in acrem (Cic odores
vocare liceat) eafdem diflferentias habcnt,
tjuas infufionesin aquam.Varii enim odo-
res (quiin floribusaut alio corporc cxi-
ftunt) prodeunt variis temporibus , alii
citius , alii tardius. Ira compcrimus quod
violx,pcricIymenns, fraga, fuavem emir-
tanc odorem, qui primo prodit, fed paulo
pofl, tetricum planea prioridiiFerentera,.
cjuod non tam fit maccrationc,quamtar-
diori fpirituum crairiorum egrciTu.

15. Vt quandoque tenuiirimos cxtra-
here fpiritus, iic alias cpfdem, utpote no-
xios , rcmovere cupimus. vinum uftum
minus inflammat , laudaturque in fcbri-
bus , quia tenuiores fpiritus cxhal.irunt.
Opium vencnat^ quiddam quahtatis de-
pcrdic , li cvaporavcric aiixtum cum fpi-

litu

Sylv. SylvAr. CeniurA. j^
rltu vini , aut (imili quopiam. Folia Sena:
decofta nonnihil flatuolitatis deponunr,
& generalitcr fubtiles flatuofique fpiritus'
auferuntur inceniione aut evaporatione.
Adcoque in infulionibus rerum qua: velie-
mentes fpiritus habent , prasftiterit prima
infu(ione brevi poft tempore rejedla , po-
fteriorem adhibere in nfum.

Experimefitttm Jpeclam apfetitum
continuattonis in liquidis.

2,4. BuIIa: formam hcmifpharrii ha-
bent, intus aerem , extus tcnuem ex acjua
membranulam. ncquc indignaadmiraticH
ne res eft , quod aer tam fubito intumef-
ccre pofTit abaqua comprcheufus, adeoq;
cumfe in apicem coUegerit , tam fragili
operculo, quale bulla eft, cohibcri.Quan-
tum ad cclerem aeris afcenfum aqua con-
cluli, motus eft percuflionis ab aqua, quas
ipfa defcendens propellit ad fuperiora ac- .
rem, non motus a levitate in aere. Hunc
Dcmocritusplaga:motum vocac. In ob-
vio hocexpcrimento caufi claudentis Cq
iindique bullas efl:, quod appetitus fepara-
tioni 3c difcontinuatiorii re(ifl:cns (qui in
folidis corporibusvalidus efl:)in liquoribus
ciiam reperiaciir ., etfi languidior remif-

liorque^

i(> Francisci Baconi

liorc]ue ; ut iii lioc bullx motu videre eft.
Datur &.illudconrpici in parvis vitrisex
faiiva , qu2C pueri ex juncis conficiunt ; &
in bulbrum caftcllis, qux cx infufflatione
in aquam paranc, qua: nonnullum tenaci-
tatis gradum cx fapone acquifivit. Patct
idem in aqua: ftillicidiis , qua: eopiam na-
dlaut defluat , in tcnue filum procrahitur
ne feparetur; illa fi dclit, in rotundas gut-
tas contraliitur ; figura maxime difconti-
nuationcm corporis prohibente . Caufa
rotunditatis in bulla eadem eft & quoad
membranulam acjua» & cjuoad aerem in-
ternum. Aer enimperinde feparationem
fuoit, ideocjue fc in rotundam figuram
convolvit. Subfiftentia & aeris brevi fpa-
tio mora , oftcndit aerem ex fe lento aut •
rjullo appetitu fcrri in afcenfura.

Hxperimentmnfoittariiim jpe^Ansfon*
tes artificiaies.

15. Reje£l:Io experimentorum , <jua
fubinde utor , etfi non apparcat , varia eft.
experimentum vero in operatione nfum
faifi probet, recipio , fed tanquam dubiaj
ficlcitrado. Vir icrnobilis modumdefcri-
blc parandifontemartiiBcialem. Exquire
declivem tcrram , ubi commodc celercna

decur-

Sylv. SylvAr. Centur. I. 17
decurfum aqua pluvia habeat. Difponc
alveum femiplenum lapidibus jufta: ma-
gnitudinis ad profunditatem trium aut
quatuor pedum in eadem terra. Altera
pars in acclivi , altera in declivi colloce-
tur.reple alvcum lilicibus convenienti co-
pia, fuperficieiarcnam ingere. videbis (in-
cjuit) poft aliquotics itcratos imbres , de-
cHviorem alvci partem fontis inftar pro-
micare. Nec mirum fihoc fiat, dumaqua
pluvia in procurfu eft. Sedaddit , longo
poft pluvicc dcfluxum tcmpore duratu-
rum ; qua(i multipliceturaquacxacread-
juta a frigiditate, tcrra.' coudenfationc, &
prioris aqua: coufortio,

JExperimentum folitmum Jpe^m
vtnenatam human& carnif (^ua-'
litatem,

16. Galli (.a quibus morbus Neapolita-
nus denominationem acccpit ) refcrunt
fuifle in Ncapolitana obfidione improbos
Mercatorcs, qui carnem hominum recens
occiforuminMauritania vads conditam,
locothynnorum divenderent ; atque tam
foedo & gravi nutriraento adfcnbi hu-
jusmorbi originem. Neque a vero ablu-
dit i conftat enim Canibalos ad Occidetjr

tcm

IS Francisci Baconi

tem vefci carnc human.i ; eaque Indja ,
primum dctcdla cum cflcc , plurimum la-
boravitlioc morbo. Nodroquoque tcm-
pore vcncna, qu:£ Occicicntalibus Indis
prxfentiflima funt, cx fansiuinis, pinguc-
dinis aut carnishumana: mifcclaconfiant.
Plurimx quoque Sagx & vencfica: tum
apud Ethnicos, quam Chriftianos , paf-
cuntur humana carne , corroboranda! (ut
vidctur) imaginationi fxdis &: acribuS
vaporibus.

Bxperimeyitum folitaritwt Jpcclam

'verjionem (^ tranfmutattones
aeris in acpiam.

~ 17. Vidcntur ha: maximefimilcs vcro
rationes mutandi vapores aut acrem in
aquam. Prima eft frigus , quod condcn-
fat , ut prodit condcnfatio acris in vitro
calcndario , ubi gradu quodam fimilior
aqux evadit. Videmus quoquc in gcncra-
tionc fontium , quibus vetercs ortum af.
[jgnabant ( admodum probabiliter ) ex
vcrfione acris in aquam , facilitara per
quietem , qua gaudct in hifce tcrrx parti-
bus aer , ut dilTipari non polTit , &: a ru-
pium frigiditate j fontcs enim iis inlocis
maxime gcnerantur. Patctidcmex cffc-

ais

Sylv. Sylvar. Centur.l. 19
0:k frigoris m media (ut appelbnt) acris
regione , quse rores & pluvias procreat ;
atque experimento mutationis aqua: in
glaciem auxilio nivis , nitri 5i (a.\\s (de
cjuo poftea nobis fermo erit) cjux ad hanc
aeris in aquam converfioncm transferri
pofTit. Secunda ratio eft , comprelTio, ut
inAlcmbicis, in quibus vaporrepellitur
m fe ex obftantibus Alembicilateribus;
in rore adha^rente operculis ebullientis
olla: , in rore , tempore pluvix , marmore
& opere tabulato. Sed ha:c parum confe-
runt , nifi craflior in vaporibus aer adfit,
quique jam in proximo ad aquam gradu
iit. Tertia ratio eft, (exploranda adhuc &
nondum manifefta fatis) mixtura humido-
rum vaporum cum aere. Fiat cxpcrimen-
tum an major aquaj copia prodeat ex re-
greflu quam antea fuerat. hoc iifiat, in-
crementum ex aeris converfione eft. A-
4embi fundum aqua imple collo obturato,
fed explorato prius aqua^ pondere. In a-
lembici medio fpongiamfufpende, & vide
quantum aquse ex ea exprimere pofTis .
Quicquid plus minufve fuerit cum aqua
abfumpta conferatur. Scicndum enim, fi
aliqua fieri poiTit mutatio , facillime con-
tingere ubi exigui funt pori ; atque ha:c
caufi eft cur fpongia adhibenda prasfcri-

batur^

%o Fr.ANcisci Baconi

batur. Qn^arra ratio probabilis ctlam cft,
quanquani nonduni comperta ; cftque
cum acr cxilcs poros fubintrat corporum.
Qti^ippe (ut jaai audivimus) (jua:libet rcs
cxiguo fui quanto proclivior eft ad ver-
iionem . Tani[^ibilia corpora non dele-
ftanturacris cofortio , fed illum fubio^erc
tcntant in corpusdenfios. In corporibus
integris illud prohibetur, quia condea-
fato aeri nihii eft quodfuccedat. Itaque
iieri debet in laxis corporibus , ut arena Sc
pulvere ; qua: ii recondita fcrvcntur , hu-
niorem coiliguat.

'Exjerimcntumfolttarium quomodo bo*

nm corporis hcthitm ^ jiatnrfi

prodticatur.

aS. Referunt Veterum quidam , catu-
los aliafve animantcs, (i tenclLT includan-
tur tali caveasaut pyxidi.ut juftam fui ge-
neris menfuram implere nequeant , fed in
latitudinem aut altitudinem adolefcant,
crefcerc ad fui loci formam.Si antiquorum
relatu non fallimur , fierique poiTit ut te*.
nelli partus in hunc modum comprefTi ar-
cliufque habiti non moriantur , inventa
racio , qua? monftrofu cxorbitantifque fi-
gurx nanos cdat, llUid extra controvej-

iiam

Sylv. SylVAr. Centuy% I. ii
fiam pofuit longi temporis obfervatio,
quod premendo , conformatae partes te-
nelli fetus mon modile a formadefci-
fcunt. Sic frontes infantium , manibus
contredlat^ (quod antiquis notatum) effi-
ciunt macrocephalos ; quascapitisforma
tunc in pretio erat. Modica elevatio pon-
ticuli in nafo impeditiimi nali deformita-
tem. Hxc obfervatioprobeexculTa mon-
ftrat medium , quo viri & foeminaj multi-
mode venuftiores habiliorefque evadant,
quam nativas couformationis infantia pa-
teretur. Sic furarum ^d fuperiora retraftio
efFicit ne cadant, fed fe fuftineant. Fron-
tis itidem ad fuperiora retra(fliofpatiofam
nec humilem reddit. Confuetudo obvia
infantes fafciis involvendi graciliores ut
adolefcant efFicit, meliorique forma. Vi-
dcmus enim juvenculas ardliore corpo-
rum conftridlione utiadverfus crafTitieni,

IxperimentumfoUtaritmJpe^iamcon^

denfationem aeris ut pojfit ponderari
(^ nutrimentum pr^Jiarc^.

ip. Cxpx fufpenfa^ fponte germfnant,^
nec non pulegium, & herba qua^dam Or-
pinagriaLatinis appellata.qua in agris ^dcs
adornantur , ajligata aflerculo aut bacillo

&ad

ii Francisci Baconi

& ad parictem conftituta , limilc quid
prxftat. Sed expr^iTius id videmus in ma-
jori femperviva , qua: frondes gerct per
duos trclVcannos. Scd radicem cjus lin-
teooleatoinvolvi conftat, quod lingulo
cjuoque femertri reccntatur. Ncquc dilFi-
dct quod antiqui de ftipitc Liliorum refe-
runt. Caufaeft validus , denfus <Sv: fuccu-
lcntus in iftis partibus humor, qui non fa-
cilc exhalat , adeoque ad priorcm copiam
etfi nihil ex terra fublidii accedat,gcrmi-
nationi fufficit ; quse extremo vere aut
prima a:ftate fit, temporibus gcrminatio-
ni accommodis. Arborumquoque trun-
cos in terram delapfos fruticare videmus.
ad tcmpus. Sed eft nobile cxperimentum
& quod confcquentcrad plurainnuat , d
exploretur, an hxc, dum germinant,pon-
dere augcantur, quod inquijito, iis , ante-
quamfufpendantur , libratis, & poftquam
germina emifcrunt. Si pondcre non au-
gefcant, nihil aliud conficitur indc, quam
aliis partibus decederc , quod in gcrmina-
tione aliisaccedir. Si pondere autem cre-
fcant , tunc ex magnalibus natura^ unum
eft. Oftendit enim acrem fic poflc craflef-
ccrcut in corpus dcnfum couvcrti queat;
cum omnium, qux fupra terram funt, pe-
riodus, in extenuationcm definat , refque

pneu-

Sylv. Sylvar,. Ceniur.l. 13
pneumaticas potius & raras efFiciat, quani
viciflim & retrograde ex pneumaticis ib-
lidas . Demonftratur firaul aeri inefle nu-
triendi facultatem, laxe patente conlc-
qucntia. Nota , hoc experimentum ten-
tandum eiTc fumptofempervivofinelin-
teo inundlo, nc planta alimcntum ex oleo
jrecjperc putetur.

Experimentum foUtarium JpeBans

commxtionem flammA ^ aeris ,
(jf mdgnam ejm vim,

30. Flamma&aer non facilc mifcen-
tur nifi in inftanti , aut in vitalibus fpiriti-
bus vivifque animantibus. In pulvcrc py-
rio vchementia ejusadfcriptafuit rarefa-
£lioni tcrreftris fubftantia: in flarama.Ha-
ftcnus vcrum , & tunc (profedlo) aliud
evadit clemcntum , cujus forma occupat
roajus fpacium , unde nccefiario dilatatio
fecjuitur,&,neduocorporaunum repleant
locum, ncccfTariaglobi expuKio , aut fuf-
flatio cuniculorura. Sed habent hx fpccu-
lationes crudi nonnihil ac ftupidi.flamma
enim , fi nihil aliud adefTet , nec maxima
c]uantitate prajvaleret , ab alio duro cor-
porefuffocari poteft, ut eft globus ferrcus
aut tubns fdopeti. Ita ut flamma duro

cor-

f.4- Fr./ncisci Baconi
corpori cxpcllcndo haud kilFiciat , fcJ du-
rum corpus flammam extinguat , inccn-
dique , aut difpcrgi non patiatur. Scd mo-
tus tam vchcmcntis caula in nitro cft(alias
(alcm petri appcllamus) quod in fc conti-
nens crudum .is: flatuofumfpiritum primo
ignis calore fe dilatat (ncc ignoramus,
quod iimplex acr , prxtcf naturam calore
attcnuatus, fibi locum parabit , dilTolvens
& obrtantia flatu difpcllcns) fccundo u5i
dilataveritfc nitrum, foras flatu propeilit
flammam , velut intcrnus follis. Idcoquc
confpicimus, quodfulphur, pix, campho-
ra, ignis fylvellris, aliaeque pra:terca in-
flammabiles materia: , quanquam vche-
menti vixque dclcbili flamma ardcant,fla-
tus tamen ignci tantum non concitcnt,
ut pulvis pyrius. Contra videmus cjuod
Mercurius (maxime crudum & aquofum
corpus) calcfacflus ar(ftcquc concIufus,ca-
dem cum pulvcrepyrio vi poUcat. Quod
attinct ad animantia.ccrtiflimum cft vita-
lcs corum fpiritus fubflantiam eflc cx ac-
rea & flammea materia compolitam. &
quanqnam acr &: flamma per fe non facile
xnifccantur , copulari tamen in fixo cor-
pore non abnuunt. quod patet in duobus
corporibus (qua: alimenta corum funt)
aqud & olco. Naiii iJla quoque fpontc fua

noii

' Sylv. Syivar.. CenturA. %%

nonfacile coeunt, fed incorporibus pUn-
tarum& animantibus mixtioneni admit-
tunt. Non mirum igiturfi parvaquanti-
tas fpirituum in ventriculis cerebri&: du-
dtibus nervorum movere poiTit tantae
molis corpus tanta veliementia , ut in lu-
dca , curfu , tantaque agilitate , ut in tre-
mulo tcftudinis lufu. tanta fcilicct \is cft
acris & flamma: quando incorporancur.

Experimentum foHtarium Jpe^tdns
occultam naturcim fiammA,

31. Sume ceream & ftatue in tubulo
ferreoaut seneo. poftea imponeillumere-
(flum fcutcllas , fpiritu vini plcnas & cale-
ijiCtx. dcinde cerea & fpiritu vini limul
igni impolitis, flaraman; cerex dilatart
videbis, & quadruplo quintuploque magis
intumefcere, cjuam ante foleret ; apparet-
quein rotunda non pyramidali figura. In-
fupcr internam cereas flammam confpi-
cies fervato colore , neque quicquam cx-
rulei contrahere verfus colorem extcrnsc
flamm^e in fpiritu vini. Hasc egregia e(l
inftantia, duo notatudigna fuppeditans.
Primum eft , quod flamma flamma: invo-
luta non exftinguatur , kd. eft fixum cor-
pus continuumque, ut aer aut aqua. Ideo
flarama cominue pari afcendct magnitu-
B dinc,

115" Francisci Baconi

dine, nlli i lateribus rcprefla extinguatuf j
& quo major in bali flamma , eo altius
cxurgit. Alterumeft, quod flamma non
mifceatur cum flamma , ut acr cum aerc,
aut ac^ua cum aqua , fed duntax.it maneat
contigua,ut ufuvenire folct in corporibus
confiftentibus. limul apparet figuram py»
ramidalem (qua plerumque oculisofFcr-
turjefle merum accidens, quodque aer
cxternus carpendo latera flammx com*
primat illam, in eamque tenuct formam ;
nam fua fponte rotunda exiftcret ; ideo-
que fumus eft figura pyramidali inverfa ,
cum aer exftinguat flammam & recipiac
fumum. Adverte porro, quod flamma cc*
lex intra flammam fpiritus vini turbetur,
neque folum {eipfam laxet , furfumquc
afcendat, fed ultro citroque motu flu»
€luct ; quafi flamma fua natura ii non ex-
flingueretur acque motu erratico ac muU
tiplici provolveretur, ac furfum petit. Ex
quibus omnibus apparet , corpora (maxi-
ma ex parte) efle veros ignes ac flammas
ex opinionc Stoicorum ; tenuiores for-
tafle rariorefque quam flamma eft apud
nos. Nam ill^e Sphxricae & terminis cir-
cumfcriptae funt , rotantur , & colorcm,
fulgoremque flammse obtinent ; ita uC
fiamma durabilis in carkfti rcgione con-

ftantif*

Sylv. Sylvar. Centur. I. 17
ftantifque natura: (it, ac loco naturali,
apud nosextranea , momentanca, & im-
pura , tanquam Vulcanus ex lapfu fuo
claudicac.

Bxpermentum Solitarium JpeSlans

difcrepantem flamtnA vim in
Medio ^ lateribui»

31. Sagittam flamma: impofitam tenc
durantefpatio decem pulfuum. ea deinde
cxempta compcries partes fagitta: extc»
riores verfus flammam raagis uftulatas &
nigricantes, maximaque cx partc in car-
bonem verfas ; cum inmedio quodfuil»
videaturduntaxat libatum ignc. In mul-
tas h^c inftantiaobfcrvationesducit circa.
enucleandam flammae figuram ; manifc*
ftoque demonftrat , flammam vehemen-
tius circa latera , quam in medio adurere,
quodque momenti raajoris eft , calorcm
aut ignem violentum eiFerumve haud
cflc , ni(i qua parte comprefTior fe atte-
nuat.Ideoque peripatetici (quanquam eo-
rum de elcmento aut igne fupra aercm
opinio merito explofa (it) hic optimc fc
cxpediunt. Objicientibus cnim , li ignea
daretur fphxra, qua: tam propinquo com-
plexu mundum involveret , fieri non pof-
ie ) quin omnia igni abfumenda patefcc-
B i renr.

iB Francisci Baconi

rcnt.rcrpondcnt purc clcmcntarem i^ncm
caturaliin loco, ncc irntacura, moderato
tantumeiTccalorc.

Ixperimeutum folitarium fpcftatis di^

tnmutionem naturalU njotui gravitatli

in magna diftantia ^ quadam

terr& profunciitate.

33. Conftans multorum aflertio eft ,
obvio firmata experimcnto , pofTc in fun-
docuniculi maflam metalli crudi moveri
& provolviopera duorum virorum , quae
tranflata in-terra: fuperficicm , jundas fex
"virorum ad minimum vires rcquirat , ut
loco dimoveatur fuo . Nobilis inftantia
cft , expeditque exaftius haberi rationem
jhujus experimenti. probabilc cnim admo-
dum efl: , motum gravitatis tarde operari
tam in magna diftantia a terra , quam in*
tcrra interiori. prius fit , quia appetitus
unionis denforum compadorumque cor-
porumcum terrain diftantia languidior
cft. pofterius , c|uoniam corpus aliqua cx
part€ naturam fuam obtinuit , ex quo fub
terra m quadam altitudihe fueric . Sed
quoad motum verfus pun<flum aut locum '
qucndam ( qua: vetcrum fcntentia fiat)
prorfus vanitas.-

Sylv. Sylvar. CenturA, ip

Ixperimemum folitarium fpeilans

contraHionem maJfA ant molis cor~

poreA ex mixtura liquidorum

Corporum cum folidis.

34. Mirum cft, cum veteres experi'-.
nicntaadmicterentalicnafide, magni mo-
ment-i res potuiiTe iis fuperftruere. Obfer-
vatio eorum ex fidedignifllmis hajccft.
Tradunt audafter, vas repletum cineri-
bus recipereeandem aqua? quaniitatcm,
i^uam vacuum (i eflet. fcdplanefalfuin
cft : cjuintam enim aqus partem non im-
bibit. DifFerentiam hanc ftatuo in laxius
ardiiufve locatis cineribui; ut videmus
cineres per fe & non mixtos , fi compri-
niantur,minus occupare fpatium; fic quo-
que cum aere cineres haberilaxiore fpa-
tio , cum aqua, arftiorc. Nondum mihi
cxploratum eft , an aqua ipfa admixto ci-
nere aut pulvere in anguftiorem locura
contrahatur.

Ixperimentutn foUtmum ttt foscun-

dicres reddmtur vine£,

3^. Exrelatu non fufpefto habemus,'

fi acinorum multitudo apponatur vineas

radicibus , maturius illam feliciufque fuc-

crefcere. polTet explorari pergranaalte-

B 3 rius

30 Francisci Baconi

nus gcncris poiita ad rjdicem plantae cjur-
dcm Ipecici , ut grana fici , oiTicula malo-
rum , 6:c. caufa poteft ftatui, quod grana
proliciunt i terra fuccum nutricnda: ar-
bori aptum , utpote qute fponte fua arbo-
res fierent, ctiam radicibus deiUtuta. Sed
hx majore virture policnt , attrahcntes
confumentercjue omne nutrimcnium at-
traftum, ut magnipifccs dcvoranr mi-
nores.

Experimenta var'u fpe^antiA
purgantia metiica?nenta.

3 6. Operatio purgantium medicamcn-
torum coruraque caufe haftcnus inter
naturac arcana relata: funt ; idcoque fupi-
na hominum ignorantia cas occulta: pro-
prietati, fpccific^B virtuti & quartx quali-
tati attribuit, fimilibufque infcitia: lati-
bulis. Caufa; purgantium variaifunt, o-
mnes apertae & perfpicua:> penitufcjuc cx*
pcriendo comprobatar. Prima eft , quod-
cunque c^lorc flomachi non potcft con-
fici -& digeri , ventriculus cxpcllit aut pcr
vomitum , aut dejicit ad intcftina , atque
cxpulforius ftomachi inteftinorumquc
motus alias corporis partcs (ut orificia
venarum & fimiles) ad expulfionem pro-
vocat pcr confcufum. Nullus cnim in hu-

mano

Sylv. Sy lv ak. Centur.l. 31
mano corpore familiarior crebriorquc
motus quam ille cx confenfu. Pra^grava-
tionem vcntriculi caufatur aut qualitas,
aut quantitas mcdicamenti. Qualitas eft
in triplici difFerentia, aut cft fumma ama-
ritudo, ut in Aloe, CoIocynthide,&:c. aut
naufea ex in^rato maxirae & tctrico fa-
pore,ut in Agarico. Helleboro nigro,&:c,
aut abdita & mfefta humano corpori ma-
ligoitas, fa^pe guftatu fe non exercens, ut
inScammonio, Mcchoacan , Antimonio»
&c. Obfervandum , fiquod ex purganti-
bus mcdicamentis nullamharum qualita-
tum pcodat , juftam veneni fufpicioncro
moveri. Aut cnim corrofione illud cfFi-
cit , aut latenti mahgnitate , & cjuadam
cum natura repugnantia ; ideoque iftius
gencris medicamentis & pryparandis &
fumcndis cautio adhibenda cft. AfTum-
ptorum etiam quantitas purgationem cx-
citat , ut videmus in magna copia htlii
recenter mul<5li , quin etiam immodice
hauftis cibis ; nimis enim avida ciborum
ingeftio f^pe in purgationem convertitur,
tam per fupera cjuara per infera.Propterea
animadvertimus generaliter opcrationem
purgantium fuccedere poft duas aut tres
horas. ex quo fumpta funt medicamenta,
<juia ftomachusdigerere illa prius tentat.
E 4 Sinii-

3t Francisci EAcoNr

Simile cjuid onerato nirais ventriculo cx-

perimur, aut lajfbc immodice fumpto.

37. Secunda caufa cft acris mordaxquc
vellicatio orificiorum in partibus, praeci-
pue venis mefcraicis, ut conftat falcmaut
timile quid vellicans mordenfciuc ano in-
krtum partern iftam ad expullionempro-
Yocare ; (inapi fttrnutamcntum excitat,
& quicquid oculis acrimonia infcftum efti
lachrymas movet . Ideo videmus omnia
purgantiafpeciequadam vellicationis va-
Jere , prseter mordicationem auam flatus
caufantur. Atque ha;c vellicatioli in ftim-
mo conliftat gradu, paulum prxvalet cor-
lofioniex venenatis ; idquealiquando ac-
cidit in Antimonio,prajcipueli exhibitum
fuerit quibus corpora non repleta funt
humoribus . Vbicuncjue enim humores
abundant , ibidem partibus illi profpi-
ciunr.

38. Tertla caufa eft attradlo ; non
cnim ncgo vim inefle purgantibus quae in
attradlionem cx fc dirigitur, ut emplaftris
attrahentibus in Chirurgia ; ut videmus
falviam & betonicam contufam , pulve-
rem fternutatorium , & alios pulvercs auc
liquorcs (quos Phylici errhina vocant)
naribus fumptosprolicere pituitam & hu-
niores cx capite.Sic quoq;in Apophlegma-

cifmis

Sylv. SytvAR. Centur.L 35
tlfmis & gargarirmis ufu venit , qu3c Ci--
tharrumperoseducunc. Acqueharc pro-
culdubio virtus eft, qua purgantium qux-
dam hunc , c]uxdam alium humorem tra-
hunt ex opinione vulgari ; ut Rhabarba-
rum trahit bilem , folia Sena: Mclancho-
liam, Agaricum pituitam, &c. Attamen
alia plus alia minus promifcue trahunt.
Nota quoquQj quod prseter fympathiam
inter purgantia & huraorem , alia infuper
caufa lit , quare medicamcnta quaedam
humorem fibi confentaneum trahunt ma-
gis quamalium. Ea eil, quod mcdicamen*»
ta quasdam celerius opcrentur quam alia,
& illa qux cito , trahunt folummodo le-
nuiores & magis fluidos humores, ilia ve-
ro qux tarde trahunt , vim fuam exerunt
in magis tenaces & vifcofos humorcs.
Ideoque cautio adhibenda eft , quomodo
utendum rhabarbaro&: fimilibus, non per
fe nullifque .idmixtisaut familiariter. Te-
nuiorem enim humoris partem raptim
afportat , reliifla humo-runT mada magis
contumaci. (imile quidpoffit dicide ab-
linthio tancopere celebrato.

5p. Qiiarca caufi eft flatuofitas ; flatus

cnim excitatus caufitur in expuUionem.

tt revera compertum , quod omnia pur-

gantia contineanc in fe crudum fpiricuni

B 5 &

34 Francisci BAcoNr

& flatuni, qui prxcipua caufacft torminis

in ventriculo &: abdominc. Adcoque pur-

gantiadcponunt (plcraque faltcm dcco-

€ta) virtutem , eacjuc dc caufa cxhiben-

tur pra:fcrtim in infulione , jufculo auc

pulvere.

40. Quinta cauiTa eft comprefTio , ut
cum acjuacxprimiturex fpongia. Sic vi-
demus acjuam frigidam movere proflu-
xum ex contra6lione cutis exterarumque
partium , & eodem modo frigus caufatur
Catharros dcfluxioncfcjue ex capite , &
quajdam aftringencia emplaftra cxprimunt
purulentam materiam. Hujufmodi opc-
ratio non deprehenditur in multismcdi-
camentis . Myrobalami hac qualitate va-
lent , corticefque malorum periicorum.
Ha»c enira virtus requirit aftridionem,
fed corpori ingratam . Aftridio cnim
grata humores nugis conftrinait , quam
expellit ; ideoque talis aftri<ftiodeprehcn'»
ditur in rebus tetrici guftus.

41. Sexta caufa eft lubrefaclio Sc rela-
xatio, ut patet in medicamentis emollicn-
tibus , ut funt lac , mel , malva; , laftuca,
parictaria & alia. Sic & ociulca rclaxa-
tionis virtus eft in frigido. Calor enim
corporis conftringit partes <Sc humores
corpoiis, quos fiigus fclaxai; Dt yiderc

cft

Sylv. Sylvar.. Centnr.i, ^i
cft in urina , fanguinc, jufculentis & con-
{imilibus. Qux (i frigidafuerint , diflbl-
vuntur ; atc|ue*iftius gcneris relaxatione,
metus rolvit alvum , quia calorc intusad
cor refugo inteftina aliajque partes rcla-
xantur ; eodem modo ut metus etiam tre-
morem in verbis cxcitat. atquc hujus na-
tura: purgantiaconftituuntur cx medica-
mentis Mercurialibus.

41. Scptima caufa eft abfterfio, quae cft:
planc dcpurgatio, aut incifio maximc vif-
coforum & tenacium humorum , quarquc
eofdem rcddit fluidos , eftque iuciforia fe-
paratio a parte ; quod aqua nitrofa com-
probat, qua: lineas vcftes facifc depurgat,
abftcrfifquefordibusnitidas rcddit. Hanc
vero inciiionem necefle cft conftituata-
crimonia carens aftridione , quam habe-
mus in fale & abfinthiOi.oxymele,aliifquc
confimilibus.

43.- Sunt medicamenta quar fedes mo-
vent & non urinam,alia urinam & non fe-
dcs. Qu2E purgant pcr fcdes talia funt uc
ncquaquam aut parum intrent mefente-
ricas venas ; 3ut partim digeri primo noa
poflimt a ventriculo,' ideoque immedia-
re adinteftinaabinfra movcnt,aut alioqui
poftea rejiciuntur a venis mefentericis ,
ficqae codeiiiinodo ad inteft;ina revertun-
^ C tur 5

5^ Francisci Baconi

tuf; huJLifquc (Juplicis gcncris plcraq; funi
purgantia. Scd qujc urinarn movcnt ta-
liafunt, qux facilc a llomacho contici
poflunt, rccipiquc a vcnis Mcfentcricis, ii
ufque ad hcpar pcrvcniant , cjuod traof-
mitiit urinam ad vclicam tanquam lcium
fanguinis. Aicjue harc mcdicamcntaapc-
ricntia & penctrantiacorroborant opcra-
tionem licnis tranfmittcndo ad infra fcro-
fas partcs fanguinis ad Rcncs . Mcdica-
menta enim urinam movcntia non opc-
ranturper rejcclionem & indigcftioncm.
ucfolutiva.

44.Medicamcnta variafunt qua: majori
quantitatc movcntfcdcs, & minori uri-
nam , & contra qux* majori quantitatc
movent urinam &: minori fcdcs.Primi gc-
ncris cft Rhabarbarum ,aliaquc nonnulb.
Caufa elt, quia Rhabarbarum eli mcdica-
mcntum quod flomachus minori quantii
late digcrit conficitque (cft cnim non fla-
tulentumnccfiftidiofumJ&:(ictranfmittit
ad venas Mcf.!ntcricas ,apcricnfque ad in-
feriora dcjicit urinam. Scd majori quanti-
tatc fumptum ventriculus non conficit, &
iic tranlit adinte(b'na. Piper' a quibuf-
dam antiquorum notatum cft fccundi cile
gcncris , quod exigua quantitatc movct
fiarus in flomacho, &: fic cxpcllit pcr

fcdes,

Sylv. Sylvar. Centur. I. 37
fedes/ed majori quantitate difcutit flatus,
idcmque tranfitad mefentericas venas, &
lic ad hepar & renes , ubi caJefaciendo &
aperiendo tranfmittit ad infra abunde
urinam,

Experimenta varia fpe^^mia cihum
(^ potum tnaxime nutritiva.

45- Egimus deevacuationeGorporis,
nunc traniimus ad rcpletioncm cjus ex rc-
ftauracivis in confumptionibus & morbis
cmaciantibus. In vegctabilibus unapars
aiiam fuperat nutritiva facultate. Sic gra-
na & radices plenius alunt quam folia , ita
uc ordo Folianatorum a Papa Romano rc-
jedus fit , ucpote qui frondes nutritioni
corporis humani irieptasccnferet. An &
carnes Animantium fic difFerant, necdum
rite exploratum eft; veluti an jecora & alia
vifcera magis nutriant,quam extcrna? par-
tes. Apud Romanos jecur anferinum in de-
hciis fuifle comperio , adeo ut & abarte
mcdia habuerint , quibus & elegantius &
majus redderctur ; fedan plenius nutriar,
non apparct. Conftat medullam alere lar-
gius pinguedine , & concipio , decodlum
ex olTibus & nervis contufis probeque
pcrcolatis admodum alimentare eflejur-
culum.Sic deprehenditur quoq; Schotch-

fchink

f> FRANciscr Baconi
fchink ( carohrc jufculcntacrt) miriali-
mcnti ; conftat autcmcruribus &: ncrvls
carnis bubula: diu codis ; ctiam c^l^ci-
num , quo utuiuur , loco rcftaurativi cfl,
confcdlum cx olTibus carnis vituliuar.Pul-
paincancro, qua: aromatibus 5^: butyro
confpcrfa incoquctur, magis alimcntatio-
ni apta cft, quam ipfa cancri caro. Vi-
tcllus magis nutrit cjuam albumcn. Ita ut
partcs vivcntium migis intcriorcs plus
nutrire vidcantur, quam extcrior caro ;
cxccpto ccrcbro, <quod fpiritus nimium
carpit , quam ut vis almicnti ulla inclFc
fupcrftes pofTit . Hatc pofTcnt adhibcri in
fcnum alimcntationcm aut cxtrcmc cma-
ciatorum , qux in gradu ad chylum pro-
ximo funt.ctiamanteq^uam in (lomachum
demittanrur.

4<f . Sume duos magnos caponcs,cofc];
Icnto ignc coquc circitcr fpatio fcmiho-
rx aut plus , doncc abfumptus fucrit fan-
^uis . Dccoftioni corticcm dulcis pomi
mcdici aut bonam partem citrii, parum-
c]uc macis indito. AbfcifTi crura rcjice.
mmutim dcindc cultro diflccautrumquc
caponcm , nccnonofla, ut caro folet in
ixiinutnl fccari. Imponc magno mundo-
^uc cribro. fume doliolum pravo odorc
nou iaibutuai, capacitatc 4 amphoraruni

cc;c-

Sylv. Sylvar. Centur. I. 35
ccrtviCix recentis ^ muda! . Amplum
quodque fatis iit vafculo apta orificium,
cui injiciatur cribrum cum caponibus in
longitudine extenfis. Ma-cercntur in eo
per trcs dies noflefque apcrto ad opc-
rationem orificio. Dcinde claudatur ,
ficque permaneat ad diem & dimidium.
Poftea in lagenasdiiFunde, tcrtioque poft
diffuiionem (Mo. porabilis eilXexque fepti-
manas durabit (cxperimentum edocuit)
& vegcta bibetur floreaque & fpumans,
neque muitca erit . Hauilus valde con-
ducit tabefcentibus , vel perfe, vel cum
alia mixtus cereviiia . Sed^t iitim , nec
flatulentus eil. Notay iieri vix pofleut ci-
bus & panis in jufculo fumptus autpotu
(ut fierifolet^ ilatim venas partefque ex-
trcmas abeat tam tenuiter & facile quam
hoc modo incorporatus , aut pene iu chy-
lum verfus.

47. Experimentum quoque pofTet ficrf
fimilis jufculi & raixtura: cum bolbis iive
poradis , aut radicibusbardana: ,aut me-
dullacardui altilis , quas valde faclunt ad
alimcntationem. Probatio quoque fieri
pofTct per alias carnes , ut phaiianorum,-
perdicum, porcellorum, carnis ferinaf,
prxfertim tenellae.

48« Pulmentariara potcfl ficrl cx ca-

ponunj

40 Francisci Eaconi
ponum pulpa contuforum & percolato-
rum, & (poftquam confcdlum fucrit) ad-
mixta pari (ad minimum) quantltate bu-
tyri amygdalarum, cibus nutritioni debi-
lium egregieaccommodus , pra^rferturcjue
pulmento vulgo di6lo Blanckmangc , aut
gelatino ; lic quoque vifccra gallorum
probe excofta cum limili mixtura butyri
amygdalarum. Pulmentaria cnim aut vi-
fcera per fe minus fapida & efFicacia funt,
atque adeo convenientia alimentationi
corporum imbecillium ; fed amygdala?,
cju^efaporecarnicedunt , optima qualita-
te imbuunt e'a.

45>. Maizlndicum •fproculdublo) ex-
cellentealimcnti fpiritu conftar ; fcd pro-
be decocjui & ad cremorem quoque redi-
(n oportct,ut paratur crcmor hordei. Idcm
de Oiyza ftatuo. unde crcmor conficitur.
In Turcia enim aliifque ad Oricntem re^
j^ioniBus oryza plurimum vcfcuntur, qua:
propter duriticm validc dccoqui folct ;
practcrea quoque quia corpus nimium
aftringir.

50. Piftaciafi probadnt , neque ran-
clda, lafti amygdalarum immifta, aut fola
in lacredigantur, velutilacamygdalarum,
fed viriditatcillud excedens , alimentum
cft cxccUensj fed optimc nonnihil contuli

Zia*

Sylv. SylvAr. Centur. I. 41
Zinxiberis addatur, quod flatulentia fub-
tilinon careant.

• 51. Ladi recensmuliflo inelle magnam
nutriendi vim,exploratum;bonum itidem
ad curandas emaciationes remedium. Sed
ihiponantur ei, dum vacca mulgetur, duo
parvifacci, alter cum pulvereMcntha:,
alter cum pulvere rubrarum rofarum. Lac
enim aliquo modo in ftomacho prasfer-
vant a coagulatione : Adde quoque facca-
rum eadem de caufa, partim quocjue fapo*
xis gratia. Sed jufto hauftu fumendum,
ne diu in ftomachoharreat & coaguktur.
Pocuiura, quo lac excipis, impone majori
poculo cum aqua fervida , ut illo calido
vefcaris. Lac vaccinum hac prajparationc
la£li afinino prajferendum judico, quod
(dubio procul) non tamfacilis mutatio-
nis eft , fedacidulum. Lac equinum ma-
gisadverfus urinx acrimoniam valet , 8c
ycdcx exulcerationem , omnibus quoquc
lenientibus. Lac muliebre etiam prasfcri-
bituraliis deficientibus ; fed in bonis ali-
mentis non habeo , utpote fucco humani
corporis paulo vicinius , pra^terquam in-
fantibus, quibusnaturale eft.

5x. Oleum Amygdalarum dulcium re-
ccnter extraftum , cum faccaro & pau-
xilloaromatis pani tofto injundlum , nu-

tri-

41 Francisci Baconi

trimcntum cft cgrcgium i fcJ utolcum
a friiflionc confcrvcturin flomacho, poft*
ca rcccns ccrcvilia magno haullu bibcn-
da, & nc ftomachum nimislaxct , non-
nihil pulvcris cinnamomi admifccndum.

5}. Vitelli Ovorum in tam propinqua
id alimcntum potcntiafunt, ut nova pra:-
parationcaut mixtura non indigcant , (i
frixa,aut forbilia fint. crudis quoquc vcfci
licct , IcJ reccntibus cum vino raalvatico
&L Julci. optimc aJJidcris fcgmcntacjux-
Jam orbicuLua raJicis Eryiigii , (S<: parum
Ambrx grylia'. Hoc tnim moJo pra:tcr
cam , qui* immcJiatc aJcft , aliracnti fa-
cultatcm , talis potus infupcr corrobora-
bit , ut urinam tam crcbro non Jcpcllat ;
nimia cnim urinx profufio fcmpcr ali-
mcntonocct.

54. Cibi intritlo , ut in artocrcis &
intrito, aJJitobutyro , profpicit moli-
tura! Jcntiunii iJcoquc (ncc Jubitcs) ma-
ns alit, prxcipuc in fcncdurr, .lut iis qui-
»us Jcntcs minus funt foIiJi. Butyruin
vcro Jcbilibus corponbus hauJ ita con-
vcnit , nili humc(ftctur pauxillo vini cla-
rcti , cortice malicytrii , nurantii minu-
tim concifi, faccari&: pcrpufillocinnamo-
nii aut myrifticx. QuoJ aJ minucalia,iti-
dcm intritum cft, fcJ loco butyri aut pin-

gucJinis

Sylv. Sylvar. Centur.l. 4j

guedinis praeftarec illa humeftare partim
cremore , amygdalis , aut lad;epiftacio-
rum, aut cremore hordci,aut Maiz, addi-
to nonnihil feminis coryandri & cari , &
perpulillo croci. Pleniorem dealimentis
tradatum rcfervamus fuo loco.

Hadlenus tradlavimus particnlaria, qti^
optimum, paratiirimum & copiofifTimum
nutrimentum prxbeant , nunc agemus
de optimis mediis , quibus & deducantur
ad alendas partes , & convertantur ali-
menta.

5^. Primaratiocft , ut curetur nc nu-
trimentum difTipetur & carpatur. Qua
in re illud antea didum convcnientifli-
mam intentioni obfervationcm merctur,
ne renes nimis vehementer magnamad-
modum fanguinis partem per urinara de-
ponant. Adde & Ariftotelis prasccptum,
ut omne vinum in confumptionibus pra-
hibeatur, quodfpiritus vini rofcidum cor«
poris fuccum depra:dentur,fefec]ue corpo-
ris fpiritibus immifceant, adeoque cas nu-
trimento fuo privent fruftrenturque. Pro-
inde fi confumptioni,quam ftomachi cau-
facur debilitas , ufus vini indulgendus fit,
fempcr combuftum exhibeatur , mobilio-
refque fpiritus evaporent , aut faltem ex-
tinguantur duabus aiiri niajflTulis fepties re-

petitis^

44 Francisci Baconi

pctitls. Accedjt infuper hxc cautcla, nc
nimia alimciui dilTipacio cxiftat ab cxha-
lationc &:rudorc. ldco(]uc iia'f;crad fudo-
rem prodivis (it, Icnitcr cohibeatur. In-
liftendum vcro prarcipue Hippocratis
prascepto , cjui plane contrarium conlulit,
^uam ufus obtinet. Scilicct ut lintea auc
veftimenta corpori proxime admota, hye-
me licca lint crebroque mutcntur , xftatc
vero raro varientur, oleoc|ue inungantur.
VcrilTimum enim quod omnis pinguis
fubftantia poros corporis nonnili)l rc-
pleat , rudorem(]ue inhibcat c^uodammo-
do. Sed cultior habitus eftlintca gcftare
leviter inundla olco dulcium amygdala-
lura , & minime mutatioucm prohiberc,
il quaiido opus llt,

5^. Sccunda ratlo eft , rutrlmcntum
ad partcs aicndas validius tranfmitterc.
In hunc finem corroborando ftomacho
opcra dctur. Et quia ftomachus prarcipuc
vinoaliifque caicfaclcntibus confirmatur,
hic nocituris , confultum crit ad externas
ad ftomachum applicationcs confugere ;
intcr cjuas ufu compertum cft fomcnta cx
rofis , aromatibus , maftiche , ablinihio,
mcntha non adeo conduccrc, quam libum
cx pane rccens co6lo,confperfum modico
vini Hifpanici aut lUiceni , quod exficce-

lur,

Sylv. Sylvar.. Centur,l. 45
tur, & pofteaquam igne nonnihil arcfa-
dum , inferatur nitido muccinioac fto-
macho applicetur. Conftat enim omnem
florem obtinere ab aftridione validam
virtutem , adeo ut fruftum panis aut flo-
rem impofituminduret. proptereafaccus
furfure repletus apprime conducit ; fed
<]uia nimium exliccat , nc diu maneat ap-
plicatum.

57. Tertia Ratio , prascedentis velut
qua:dam propago eft , ut alimentum me-
lius in fomnodiseratur. Videmus enim
urfas & alia , cjuas per hyemem dormiunr,
animalia admodum pinguefcere. Et ve-
rum eft (ut vulgo creditur) fomnum m.i-
xime nutrire , duplici de caufa , tum quia
fpiritus alimentum in fomno minus con-
fumunt , quam dum viventia vigilant ;
tum ctiara ( quod huc prazcipue facit )
<]uia alimenti diftributionem in partes
promovet. Ideoquft in fenibus &corpo-
ribus debilibus , quibufque cholera non
abundat , brevis a prandio fomnus nutri-
tionem promovet. In ejufmodi cnim cor-
poribus non timenda eft pr*Bpropera dige-
ftio, unicum a pomeridiano fomno nocu-
mentum. Sic quoque fomnus mane poft
aflumptum quid facilis digeftionis , ut lac
bovinum , jufculum nutritivum aut fimile

quid,

4^ Fr.ancisci Bacone
^uid , accelerat nutritionem . Scd hoc
agcndum ere»f^o corporc ut lac &: jufcu-
lum tanto cclerius dcfcendcrc pofTit ad
fiindum flomachi.

58. Quarta ratio cft , fi procuretur ut
partcsifta: fortitcr alimcntum ad fe tra-
here pofTmt. Egrcgia cft Ariftotclis ob-
fervatio , quod prxcipua ratio, cur pian-
tis (juibufdam lon^ior quam animantibus
xtas , hxc fit , quod ill^e annuis ramis &
frondfbus germinent, ha^c peraftoado-
lefcentix curfu nihilnoviproducant,pra?-
ter ungucs & crines.excremcnta non par-
tes. Atque indubium eft, a tencllis trahi
melius alimentum cjuam adultis ; tumque
(obfervationis id myftcrium eft) dum no-
vclli rami & frondes fuccum attrahunr, in
tranfitu fimul corpus alunt. Ad oculum
demonftrat quoquc illud amputatio fe-
pium , arborum , herbarum , durationi
earum utiliflima. Obfcrvationem igitur
hanc tranifer ad meliorationcm alimenti
in animalibus cujus nobilifTmius prxci-
puufque finis eft prolongatio vitae.reftau-
ratio aliqualispcrditi vigoris,& intcncra-
tio partium.Certum enim eft viventiaha^
bere partes facile nutricabiles Si repara-
bilcs , & contrariar natura: ; quarum illa;
tcfociUandas reftaurandsque , ut in tran-

fita

Sylv. SyLvAR. Centur.l, 47
(itu h£ reHciantur , & quad imbibant ali-
inentum. Videmus enim jumenta in bona
pafcua compulfa recuperare juvcncolam
carncm , hominefque a dixta emaciati
pingues evadere, corpulentofqueac quafi
novos. Adeo ut videamur tuto pofTe con*
cludere , in frequcnti prudentique artifi-
cialium emaciationum purgationumque
ufu, & fortafle nonnulla fanguinis mif*
Cone verti pr^ecipue prolongationem vi-
ta; & aljqualem juventx reftaurationem*
Vt enim fa:pe diximus , mors fupervenit
viventibus creaturis ut tormentum Me«
SiLentii.
Mortua qumetiam jungehat corpora vU

'Vis,
Vomponem manihufyue manw^ atque ori*

hui ora,
Cum partes in humano corpore facilc re*
parabiles (ut funt fpiritus, fanguis , caro)
immoriantur complexui partium diiFicile
reparabihum (ut funt ofTa, nervi, 5c mem-
bran5e.)Simihter qusedam inteftina (fper^
Itaaticis partibus annumeranda) difficul-
ter reparantur ; quanquamilla fpermati-
carum & menftruarum partium divifio
folidi nihil habcat. Poflet ha:c obfervatid
derivari in ufum (qucm hic fpeftamus)
akndarum corporum poft emaciationema

Ideo*

4^ FaANciscr Baconi

Ideoquc mollis fricacio alimcntum pro-
luit clficicndo partcs aliquantifperfiaic-
Jicas, cafquc cxcalcfacicndo ut mclius at-
irahant alimcntum. Hricatio Iixc manc
fiat,utc|uc commodc pcragatur,manu,aut
parte lanaj purpurca: , inlindia pauxillo o-
lcoamygdalarum, additoq; modico nigri
falis auc croci.Sic 3c equos proSc dcpcxos
videmuspingucs reddi nitidoquc habitu.
55>. Qjjinta ratiocft, ipfumadlum aili-
milationis alimenci promovcre , quod fic
cxterne adhibitis quibufdam emollicnti-
bus, qux partes magis idoneas afTimila-
tioni rcddant. In quem fincm unguentum'
aliquod fragrantiirimi odoris compofui,
ouod Romanum vocnre folco. Vidc for-
mulam. Vfus intcr dormicndum c(l ; m
novifTimo fomno partcs prxcipuc afTimi-
lanc.

Experimentum folitmim jpe^atn

filum Medicinale.

€o . Plurim.i funt mcdicamcnta cjuas
per fc nullam curam faciunt , & fortairis
noxia funt ; fcd applicata ccrto ordinc u-
num poft altcrum magnam curam fi-
ciunt. Ipfc cxpcrimento didici remedium
advcrfus podagram , quod raro fcfelht,
fcd abcgit fpatio z^^.hofarum: primum eft

puls

Sylv. Sylvar. Centur.l, 4^
puls applicanda, cujus vide, in fine hujus
operisance Indicem, priEfcriptum,deindc
balneum aut fcunentatio , cujus pra^fcri-
pcum vide, poftea emplaftrum , vide pra^-
icriptum.Puls laxat poros humoremquea*
ptum reddit exhalacioni.Fomentatio pro-
licic humores m modum vaporum , fed
refpcdlu vise a pulce £diCtx modice extra-
hit nullofque pra:terea aliunde trahit. Eft
cnim Icnis fomentatio , habetcjue mixtu-
ram «Sc fpcciem ftupefadionis, quanquam
exiguaj. Emplaftrum eft: modice allrin-
gens , quod ica repcllit ne novus humor
incidat. Puls fola partcm^ magis mollcra
reddit aptioremque recipiendo defluxui»
imprcfrionique humoris. fomentatio foU
fi minus eiTec efficax , abfque via fa(5la a.
pulte , parum cxtrahc-ret ; fi nimis valida,
trahet tam ad paitem quam cx parte.
Emplafirum folum cohiberet humorem
contcntum in parte, ficque cum tamexa-
fperarec quam prohiberet accefTum rtovi
humoris. Ideoordineapplicari dcbent, ut
di£lum efl. puls applicanda cft ad fpatiuni
duarum aut trium horarum , fomentatio
ad quadrantis aut paulo longius pr^cali-
de adhibenda , & fcpties , odlicfve repe-
tenda emplaftrum continue applicandum
donec pars confirmetur.

C lc.x^e'

50 FRANcrscr Baconi

£x[er't/)ie}itHm folttarium JpeclAtJS
ct4ram ex ajjuetndinc.

6i. Eft &: occulta quxd^im curandi ra-
tlo, in ufum nondum txanflata , cx afTuc-
tudine rei pcr fe noxia». Venenaquibuf-
dam familiaria funt reddita, ut didlum cft.
Qu^i vulgo curam babent laborantium ex
pcfte , raro inficiuntur ex contagione.
Tolcratio cruciatuumex afructudiiic, eos
reddit Icviorcs. Di<icftio immodici cibi
aut vini in ccnfuetudinem verfa crapulam
& ebrictatem prohibet. In univcrfum ,
morbi chronici, uftufles, phthifes, qua:-
dam paralyfeos fpecics , lunatici , &c.
fn principio maximc pcriculod exiftunt.
Idcoquc prudcntis cft mcdici con(iderare
utrum morbus fit incurabilis , atque an
cxn^fla eju9 curapericulo carcat. Si mctus
eft, ad palliationemrccurrat, fymptomata
lcvet, -haud occupatus nimium in perfcdla
cufatione : fa'pe autem ha:c ratio (argro
tantum conftct paticntia } plus pra;ftat
quam opinio (ibi fpofponderit ; ut & (i
fymptomata fuperare in paroxyfmo queac
affedus , paticntiamque in naturam ver-
tcre.

61. Varios morbos chronicos (quales
funt quartani^^ frpius ingluvics & cxcef-

fus

SvLV. Sylvar. Ce?itur.\. ^i
fus curat , ut niraia cibi & potus ingcftio,
frequentata extra ordinem jejunia, imnio-
dicus corporis motus , aut lafTitudo, & li-
milia. Caufa eft , cjuod morbi continui
adventitiam ex afluetudine vehementiam
accjuirant , prarter materialem humoruni
caufam , ut afluetudinis interruptio eos
primx folum caufa: relinquat , qua; {i im-
becillisfit,concidet. pra:terea,tales zxcz(-
fus excitant & irritant naturam , qu*e fic
vehementius infurgit adverfus morbum.

Expenmentim folitarimn Jpeclans
curam ex motu per confenfum.

^j,. Magnus in humano corpore con-
fenfus eft ex motu variarum partium. Vi-
demus in lufu puerorum , quo tentant an
unamanu pedus fricare & altera frontem
percutere leviter pofllnt , continuo ali-
<]uando ambabus fricare & percutere raa-
nibus. Nec obfcurum eft , fpiritus qui ad
nares afcendunt , fi tetrum trahant odo-
rcm , ftomachuni irritari ad vomitum .
compertum quoque confumptis piilmo-
nibus,{i nulla per tuflim fiat ejedio, fequi
profluvia alvi , moxque hominem mori •
Morbi quoque peftilentes fi per fudores
expugnari nequeant , in fluxum alvi dcfi-
nunt, quod plerumque lethaleeft.Ideoque
C 1 Medi-

52, Francisci Baconi

Medici ingenioli dilpiciant cjuomodo cx
motibus, in quos valcnt, excitare eos pof-
iintquos pcrconfcnfum in fua potcftatc
lubcnt ; ut fuftocatio utcri curatur foeto-
rc plumaruni aut iimiliuin.

Txpertwetitum folitArhm fpecl.mscu-

Ytim morhornm , qui pr&dtspofitioni

corpork fiint ccntrarii.

6^. Hippocratisaphorifmusjfcilicet in
iTiorbis mmus , &c. bonam continct ac
profundam fpcculationem . Dcfignat c-
iiim, morbosconftitutioni corporis, a'ta-
ti , fcxui , tempcftati anni , dixtx contra-
xios , magis ciTe periculofos , quam qui
liifce confentanei funt. Nonnemo contra
opinetur, ubi enim morbi fympfoma &
iiaturalis difpoiitio mutuum quali prcftanc
iiuxilium , vchcmcntiorem fore morbura;
jieque ea res dubium habct , pra:fuppoIiti
limili materia: cjuantitJtc. Sed cjuod A-
phorifmumaftruit,efl, quod talcs morbi
iiiateriam ubcrius collcdiam dcligncnt,
eoque naturales inchn^ationes iu contra-
rium vcrtcre queant. Ideoque tali morbo-
rum il:atu mcdicus fpc<ftct magis purga-
tionemquam alterationem,cum peccetur
quantitate , qualitatefquc /ponte in ordi-
neinrcdigantur.

^5. £a;-

Sylv. SylvAr. CentnrA, 53
Experifnentum folitarinm jpeclans pr^i:''

^ariitmiem ante pnrgaticnem^corpcrif'
qtte in integrum resiitutionem,

<f<j. Prudens medicorum obfervatiocfl:
in adliibendis prasparationibus antc juftas
pur£»ationes; verum quippe eftlxdiro.'-
pius magnopcre corpus , (i & prxvia pur-
gationi & confcdaiiea ncgligantur. Da-
mnum ex pra^parationis dcfe(^a eft , hu-
morum non fluidorum tenacia.eorumque
incommodus exitus ; quod in corporc
magnas perturbationes caufaturpravaquc
accidentia, dum in opere efl: purgans; un-
de hebefcit decrefcitcj; vis medjcarii^nti,
ut fufficienter haud purget. Itaque duplcx:
prarparationis ofFicium eft , ut maturos
fluidofque reddat humores , du(ftuft]uc
magis pervios ; utrumque enim humori-
bus exitium facilitat. Quantumad hoc,
fyrupi maxime profunt,ad illud apozema-
ta aut jufcula pra^parantia. Clyfleres quo-
que cfFiciunt nc medicaraenta in inteflinis
hsrcaot , opereoturque per avullionem.
Sed verum efl , quod corpora humoribus
plena & pinguia , & fuda ferenaque aeris
tempeftas per fe fint prxparativa , humo-
refque fluidiores reddant. Sed attendat
medicus ad purgationes per gelu exhiben-
C 3 das,

54 Francisci Baconi

das, Sk gracilibus corporibus, non prarpa-
ratis. Quicc|uid cnim noxar pofl purga-
tionem cxiQic, nafcitur cx malc conflipa-
tis alibi humoribus ; vcrum iiquidcm efi:
nonnullos certis corporis locis atfixos hu-
mores quicfccre linc damno, aliis partibus
(pra:fertim dudlibus ) multum adfcrre
Kocumenti. Itaquc confultum fuerit pofl:
purgationcm uti apozcmatis iSc jufculis,
iion tamapcricntibus , ut ante purgatio-'
nem , fed in abfterlivos & mundificantcs
clyflercs de/incre,ut auferantur humoruni
cjui defccndcrc ad infcriorcm corporis
legionem potuerunt, relicjuix.

I^x^enmciitum folitmum Jpccians qtip
fanguis fislatur.

€6. Sanguis fiftitur variis modis. Pri-
nio aftringcntibus rcpercufTivifque medi-
camentis . Secundo tradliono fpirituum
& finguinis ad interiora ; quod frigi-
do cfFicitur, ut fcrrum aut lapis cer-
vici applicatus fanguincm c naribus iiftir.
Nec non compcrtum , tefliculos acri
infcrtos accto fpiritus repuIifTe , fangui-
nemque flitifTc. Tcrtio regrcfTu fangui-
nis ex Sympathia. Exploratum enim ufu,
cjuod pars , fanguinem mittcns , infcr-
la caponi aut ovi reccns difTciftx^quarque

faa-<

Sylv. Sylvar. Centur, I. 5^

fanguincm adhuc habeat , rcpreflcrit fan-
guinem ; exfugens, ut videtur , atquc, cx
limilitudinefubftantia:, reforbcns fangui-
nem libi obvium,atque ica retrogrediens.
Quarto confuetudinc & lapfu tcmporfs.
Sic primum ab Hifpano infliflum Princi-
pi Auriaco vulnus adhibitaliltcndofm-
guini medicamenta & ligamenta evicit.
tandem orificio vulnerisobturato pcr pol-
liceshominum libi invicem fuccedentium
fpatio filtem bidui confuetudo fanguinem
repreflit. Eft & cjuinta ratio , ut mittatur
fanguis in adverfa parte per revullioncm.

Exferiwentum folitarttwjjpe^am mti-

tatiojiem ftlimentornm (j njedi-
cdmentorum^

. 67. Tam medicamenti, quamalimenti
mutatioconducit; neque perfeverandum
m frequentato utriufque ufu. Caufi cft-,
quia natur^ fatietatem ca coatinuatio pa-
rit, ut appctitus «S: operatioejus obtunda-
tur. Sic videmus res noxias afluetudme
evadere innoxias : ut vencnum , cui con-
ficiend® parem nonnulli ftomachuni
habent ex ufu continuo . Quarc haud
mirum fi falutaria qu^edam confuetudi-
ne deperdant vim auxiliatricem. Eadem
autem mihi intcrmiirio cum niutatio-
C 4 ne

5^ FrANCISCI BACONf

nceft , cuin interriiiira poftmodum eva-
dant nova.

Ex^eumcmum folitnrium Jpe- .

dms dUtam.

6%. Difldt expcrientia, dia^tas cx Gua-
jaco, Sarza, limilibufque fevcre inftitutas
magis in ingrciiu aBigere2E2,rum quam
in progrcfiu. Vnde pleriquc delicatiorcs
in medio fubflitcrunt , hac opinione de-
ccpti , non fuiTicere fe iis ufque ad finem,
li initia tantas cieant pcrturbationes. Scd
caufa eft , quiatalcs dia'tx exliccent hu-
mores , catharros & fimilia , nec cjueunt
exliccare nifi prius attenucntt Dumque
humorattenuatur ma^is fit fluidus quam
antea, corpufque perturbat , donec ex-
iSccatusac confumptus fuerit. Itaquea:-
^ros oporterct expe^flarc juflum tcmpo-
ris fpatium, neque principiis ofFendi.

Experiwenta varia J}>c^aritiafro^

duBiomm fitgsrls.

Produiflio frigoris inquificione dignifTi-
ma en, tam ob ufum, quam caufarum co-
onitionem. Calor cnim&friciusdua! ma-
inis funtquibuspraecipueoperatur natura.
Calorem habemus in promptu, refpeftu
ignis.Frigus expe(5landumelldonec adve-

niat,

Sylv. SylvAR. Centur. I. 57
niat,aut iii cavernis quarrendum^autaltif-
mis montibus;& omnia cum tentata funt,
obrinerc illud in fummo gradu non poiTu-
mus.Fornaces enim igne excalc£i6laj lon-
ge fuperant Solis calorem ; fed fornicata
(& colles haud magnopere gelu Iijbcrnum
frigorepra:celIunt.

69. Prima producendi frigoris caufa
eft cjuam natura nobis fuppeditat , nempe
cxpiratio frigida ex tcrrq intcrraneis tem-
porc hiberno , quando Sol illud evinccrc
non valct. Tcrra enrm (ut a quibufdam
bene noratum) primum eft frigidum.
Aflruunt id tam antic]ui,quam navini Phi-
Jofophi. In hac fentcntia Parmenides fuir,
& authorillius difcurfusapud Plutarchum
(nam Plutarchum non agnofco illius au-
thorem) dc" primo frigido.Senlit idemTe-
lefius , qui Parmenidis Philofophiam re-
duxit, interque uovitios pras omnibus
commendatur.

70. Secunda caufafrigoris efl: conta-
£lus corporis frigidi. Frigus enim ac^i-
vum eft, inque adjaccntia tranfit corpora,
ut calor; quod patet in iis , qua: nix & fri-
gida contingunt. Ideoque quifquis natu-
ra: fcrutinio fe dedit, ad confervatoria m-
vis & glaciei ocwlos &: mentem refledarj
qualia indeliciis habenturad refiigeriuna

C 5 icftivo

•^ Fr^ncisci Baconi
a^ftlvotcmporejfedurusille tantinon efl,
& rejicicndus pra: aliis , quos ejufmodi
confervatoria exhibcnr.

71. Tertia caufa eft prlmaria natura
omnium corporum tangibilium. accurace
enim natandum.quod omnetangibile-na-
tura fua frigidum fic , nili adventicium ex
igne , vica , mocu, habeac calorcm ; nam
ipiifpiricus vini, auc olca Chymica, c|uo-
rum in^ignis eft vircus in opcrando , ad ca-
«ftum frigida func , comprcirufquc &: con-
dcnfatus acr frigoris nounihil flatu oris
contrahit.

71. Qnarta caufa eft denfitas corporis,
omniaenim denfacorpora ah'is plerifque
frigidiora funt, ut mctalla , lapidcs , vi-
tra , diutiufcjuc calcnt quam molliora. Ec
ccrtiflunum efl , tcrram, denfum, & tan-
gibile participare naturam frigidi . caufa
cft, quod cum omnia materiaca cangibilia
cxiflanc frigida , nccclTario compaftior
niatericsfrigus infert vchementius.

73. Quinta caufa frigidi , aut potius
cjuod illud augeat intenliufque rcddat ,
funt fpiritus vcgcti cclcriorefcjue frigi-
do corpori inclufi ; ut attente naturam
confidcranti vari± comprobabunt inflan-
tia!.Sic nitrum (vcgctofpiritu p;a'ditum)
frigidiimefl, &frJgidius ljngu*e , quam

lapis.

Sylv. Sylvar. Ccntur. I. fp
hpis. Aqu.i olco frigidior eft, quia mobi-
lioresfpiritus pofTidet. Omniaole.i,quan-
quam partes tangibiles melius aqua dige-
ftas obtineant , tardiorcs tamen fpiritus
habent. Nix aqua frigidior eft, quia pluri-
bus conftat fpiritibus.

Sic quoque evidens, quod fil glaciei ap-
politus (ut xvi artificiofa giacici produclio-
ne) operationem frigidi adaugeat. Sic in-
feda qua:dam vivum habentiafpirirum,ut
angucs , bombyces , frigida tadui appa-
rcnt. Sic Mercurius intcr mctalja frioidif-
limum eft, quod fpiritibus abundct.

74. Scxta caufa frigoriseft propulfio-
& Rigafpirituum, qui calorisgradum ob-
linent. nam caloris exturbatio corpus ali-
quod neceflariofrigidum relinquit. Hoc
ad vifum patet in operatione opii & ftupe-
facftivis , i\ animantium fpiritibusadmo-
vcantur. Opera: pretium eflet experiri
opium impolitum vertici vitri calendaris,
anaerem contraherct; fed de fucceflii du-
bito. Prxterquam enim quod vis opii vix
penetrare poUit vitri corpus , cxiftimo
opium &: fimilia,malignitate potius,quam
frigiditate, depellcre fpiritus.

75. Septima caufi eft^^xhalatio & extra-

€t.\o fpirituum calidorum , effedum con-

iimile ei , quod ex fugafpirituum oricur.

C 6 Per..

60 Francisci Baconi
Pcrcrcbuit opinio,quod Luna pollent nia-
gnctica virtute in caIorcn),uiSol in frigus
ik humiJitatemrdiona igitur eflet inquili-
tio per acjuas calidasjalteram radiis lunari-
bus expolitam, altcram cum umbclia qua-
dam politam intcr radios Lunx & aquam,
c]uali uti folent adverfus Solem pro um-
braculo; utra prius frigcfceret. Explorare
porro neccfTe elt rationcm cxtrahcndi
cxiouum caJorem aeris ; maeni momenti
arcanum , uc c*elum rcddaiur higidum.

JExperlmenta vm.t,Jpe^jtitia ver-

fionem ^ tranfmutationem aetis

in ac^uam.

In prioribus modum prajfcripfimus ae-
rem in acjuam vcrtendi , expcrimento 17.
Sed quia magnale naturar cxillit, & ad"
jriasnos Ciiedlusdicitum intcndit, variof-
que ufus habet , inllantias nonnuUasdabi-
rriis, qux lucem ifti rei pra:bebunr.

y^'. Memoria: prodicum cIl,quod nnutas
per noflem vellera fufpendant ad lutera
naviumlana jqur obvcrf-i, & mancdul-
cem ac]uam exprimant in fuos ufus.Et ex-
pcrimento nobis conftat, quantitate Innas
laxius conRridlam , & in pntcum profun-
dum dcmiOam , fufpenfimaue trium cir-
citcr ulnarum intcrllitio ab a(^ua, per

ncdlem

Sylv. Sylvar. Centur, I. ^i
noftem tcmporc hibcrno augcfcerc pon-
dere (ut bene memini) ad c]uintc-im parte.

77. Quidamex vcteribus refcrr, ope-
rarios nonnullos in Lydia prope Perga-
mum flagrante bcllo in cavernasferece-
pilTe , earumque ingrefTuab inimicis ob-
ftruftofamc pcriilTc. Sed longo poft tem-
pore ofla repcrta funt , &: vafa eodem de-
lata fccum, aqua plena , qua: aqua vulgari
crafTior glaciem prope rcfcrrct. Notatu
digna inltantia condenfationis & indura-
tionis perdcfolTioncm fub terra in cavcr-
nis pcr longum temporis fpatium , &: ver-
fionis quocjuc (ut nobis vidctur ) aeris in
aquam,(i quxdamhorum vaforum fucrint
vacua. Ideo veliculam in nive fufpcnfam
cxplora, & a?qualem in nitro , ejufdemque
mag-nitudinis in Mcrcurio vivo , ac fi re-
perias vcficas dctumuiffe aut contraifras,
certum habeacrem condcnfitum fuiffc ex
frigore horum corporura , ut fieri pofTct
in caverna fubterranca.

78. Rclatum efl: a fide dignis,'quod in
India Orientalilabrum aqua repletum &
fine operculo conftitutum ubi gariophylU
fervantur, fpatio 14. horarum exinani-
rum reperietur, ctiara in quadam a gario-
phyllis diftantia. Ssepe apud agrcftes in
cmptorum fraudcm conftiiuunt in lana

reccns

kz Francisci Baconi

recens cktonfj litulas acjiia rcplct.is ut lana
pondere augcfcat, Scd ficri poiTit , cjuoj
calorlana! a corpore ovis in ca rclidus,.
aut coUecflus ex hxo (itu aqucos humorcs
attrahat. fcd illud nihil ad vcrlionem.

75). Narratur ex fidc , quod lana rc-
ccns detonfafortuito impoiita vali om-
phacio rcpleto, paulo pol\ mao^nam cjus
partem haufcrit , ctiamfi vas rimis non
cflct patulum , & claufum eflct orificium.
la hac inftantia notanda infupcr pcrco-
latio aut fudrio omphacii trans lignum.
Omphacium enim fponte lignum non
tranliifTet ; at videturquod prius vaporis
<]uadam fpccic pcnctrare dcbuiffct.

80. Pra:cipue notandacaufa eft , qua:
veriionem acris in aquam promovcat,cunj
aer non lit dcnfus, fcd fubtilitcr tangibiii-
bus corporibus immixtus(ut partim antea
didlum eft ) quia tangibilia corpora anti-
pathiam habeant cum aere , Sc il liquidum
aliquod corpus dcnlius in vicinia habcant,
illud attxahcnt, attra^flum magis conden-
fant, &: reipfa incorporant. Videmus cnira
rpongiam , lanam, ficcarum aut lancam
vcftem, alccra partc vino aut aqua: impo-
fitam altius humorem imbibcre , ultr.ique
fpatiumillud quo aqua aut vinum adfcen-
dit. ad oculura quoquc patct , lignum,

faies.

Sylv. SyLvAR. Centur. I. 6%
fiJcs teftudinis, fimiliaque coelo humido
intumefccre , ut oftendit fidium divuliio ,
diiFicilirc}ue vcrticulorum circumadio ,
ne(]ue abiimilis pyxidum januarumque ex
opcre tabulato , apertura ; qux' infufionis
qua^dam fpecics , infulionique in aquam
par cft, & lignumintumercere facit, ut
videmus in coeuntibus per replctioncm
rimis, globorumque fifluris , li aqus im-
ponantur. Scd ha!C pars experimenti ,
attradionem fpedanSjrefervanda proprio
titulodeattraclione.

8i. Verfio aeris in aquam confpicitur
quoque in exfudationc marmorum alio-
rumque Lipidum & opcris tabulati ante <Sc
jarahumidaca^Iitcmpeflatc. Caufavide-
tur aut humor quem corpus fuppeditat,
aut humidus condcnfatufque in duro cor-
porc acr. Sed ad hoc poftcrius rcferendum
patet , cum vidcamus lipnum oleofo col-o-
re illitum citiiis colligere guttas perno-
dlcm vaporofam , quam lignum per fc ;
quod fit ex levigatione & denfitate , quse
nullum admittit vaporem , repulfumque
condcnfat in rorem. Neque ignoramus
quod cxhalario in vitrum aut corpus laj-
vigatumeiFiciatrorem;& pcr matutinuni
(quod pruinofum vocamus ) gelu com-
perimus guttulas roris interiori feneftra?

parti

^4 Francisci Baconi

parti adhxrefccntes.Ipfum quoquc gelu io.
tcrra eft t.intum vcrlio nut condcnfatio,
cjua humidiorcs noiflis v.\porcs in aqueam
fubflantiam abcunt.Sirailitcr ros & pluvia
funt rccurfus duntaxat vaporum humidio-
rum condcnfitorum ; ros folummodo ex
folis rcccflu.unde modicum frigus; pluvia
ex frigore in mcdia (ut vocant ) acris rc-
gionc, cjuod acrius cll-.

81. Admodum probabilc eft (utdixi-
nius ) quicquid aquam in glacicm ver-
tit, nliquo ctiam modo proxmiius vertere
pofle aerem in aquam. Idco cxperimcn-
tum Uliid artificiofa:converiionis aqux in
glaciem (rujus alibia nobis fadiamcntio)
transfcr ad acrcmloco aqua: &: glacicm
circaillum. Etquanquam major altcratio
fit aeris in aquam convcrli, quam aqux in
glaciem , fpes timcn adhuc cft , continuo
aeris ufu ficri poilc. llla enim artificiofa
aqua: in gljcicm converfio paucis horis
fit, aeris h.rc mcnfium fpatio aut fimili,
tentari polTcc.

Exferimcnta variajpeclamia indu-
rationein corporum.

induratio &: lapidificatio fubHantiarum
molHorum altcr cft indurationis gradus,
ingcns akcrationis in natura momentum.

EiFcaum

Sylv. SylvAR. Centur. T. 6^
EfTedtum cjufqiie accclcratio digna func
ut inquirantur. Tribus autcm cfFicitur
rationibus. Primum frigore, cujus pro-
prie fas eft condenfire ac conftipare , ut
di(fi:um. Secundum calore , qui idcm non
proprie feu per fe agit',fcd pcr confequen-
tiam. Calor enim attenuat , attenuando
propellit fpiritus humidiorcfque corporis
partcs , inde crafTiores tangibilefquepar-
res fe contrahunt , ne dtrur vacuum ( ut
vocant ) atque ita fe muniant adverfus
vehementiam ignis quam fuftinucrunt.
Tertium afTimilatione , quando corpus
durum afTimilat molle, fibi contiguum.
Exempla indurationis, promifcue fuirpta,
varia funt , ut gencratio lapidum fub ter-
ra , qui prius erant rudis tcrra & argilla.
Atque ita de mineralibus ; qua? primo
( proculdubio ) ex fuccis concretis pro-
veniunt, qui poftea indurcfcunr ; & fic
de porcellanis vaiis , qua» funt artificiale
carmentumfub terra dcfoffum. Sic quo-
que confcdio laterum «S: tegularum , &
vitri ex arena quadam , & radicibus fi£lis
& alia materia. Sic exfudationes adaman-
tum in rupibus rcpcrtorum » & cryflaili
qui progreiTu temporis indurefcunt. Sic
induratioelcdri , q,uod primo fubftantia
cxiftit raoili , uc apparec cx mufcis & ara-

neis

€6 Francisci Baconi

ncis in co invcntis ; pluraquc alia. Sed di-
ftinLtc dc iis jgcndum,

83. Quancum ad induracionem ex rri-
gorc, paucaejusexpcrimcntafunt. Nul-
lum cnim vchemens & intcnfum frigus
datur in hac tcrra: rupcrficic , adco expo-
fita radiis folaribus & coelo. Convenicn-
tifTimum cxperimcntum dabit nix & 2,Ia-
cies , qux, utraquc cum corroborctur fpe-
cialiter, inque a(5lum dcducatur frigus ad-
mixto nitro & file, falem in glacicm con-
vertet, idquc paucis horis. Forte longiuf-
culo tempore convcrtat lignum aut argil-
lamduram in lapidcm. Itacjucputco , in
<]uo nix &: glacies confcrvantur , imponc
particulam ligni aut tenacis argill^, ad-
dito falis & nitri quanto , &: per meulis
fpatium nut diutius in eo jaceat.

84. Aliud experimcntumfic peraqu.is'
metallorum qua: potentialifrigorc pr:cdi-
t^ funt.Ponc igitur lignumaut argillamin
scjua cxtindionis fcrri , aut alia aqua mc-
tallica, &: explora num jufto tcmporis
fpatio indurcfcant. fcd illas aquas mctal-
licas intclligocjux lotioncaut cxtinflionc
parantur, & minime de aquis fortibus qu^
corrofione fiunt. magis enim corrohva
funt c]uam ut confolidcnt.

85. liaclenus conftac, naturales quof-

danz

Sylv. SrLrAR. CenturA. 67
dam efle fontes, quilignum inkpidem
convertunt, ut confpiccre dabitur in par-
ticula t^uadam ligni , cujus pars extraa-
quam prominens fervabit naturam ligni,
altera autem pars in (peciem quandam la-
pidis fabulati convertetur. Verifimile eft
aquas hafce mixturam quandam metalli-
cam obtinere , fed exadlior in iis inquifi-
tio defcendat adparticularia.CertiiTimum
eft , ovum quod pcr multos annos in fun-
do fofne jacuiftet , terra fortuito fuperin-
gefta leviter tecftum , duritie lapidem a:-
cjuafle , coIorefc|ue vitelli & iilbuminis di-
ftindos confervafle , teftam vero refplen-
duifle inftar faccari aut alabaftri tenuifll-
mis fuis granis.

16. Aliud experimentum cft indura-
tionis perfrigus, quod hodie inventum
eftj metalla fcilicet repetita cx calefadlio-
ne & extindione in frigido indurefcerc,
Validifllme enim frigus a prscedente ca.-
lore opcrarur.

87. Induratio qua» fit per calorem con-
(ideranda eft , qui ob exhalationem par-
tium humidarumautindurat corpus , ut
lateribus & tegulis , aut li vehementior
fit , ipfas duriorespartes liquefacit , ut in
vulgari artificio vitri , & vitrificatione
tcrra: (c|uod videmusinintcrioribus par-

tibus

(fS Francisci Baconi

tibus fornacum) & in vitriHcatione hte-
nim & mctallorum. In priori Iiarum, qua:
e(l induratio pcr cotflioncmabrquc liquc-
fadlione, calor ho<; gradu<: obtinct,primo
indurat , fccundo fragile reddit , dcniquc
in cineresrcdi(iit «Sc calcinat.

8X. Scd li cupias indurationcm cum
tcnacitate quadam efriccrc , minoriquc
fragilitatc, medici vla cligenda eft ; quam
AriQotclcs bcne notavit , fed non proba-
vit , nempe ut corpora per tres quatuorvc
dics in aqua dccocjuantur. Oportet autem
corpora iint minime pcnctranti aqur per-
via, ut lapides & metalla. talia enimcor-
pora (i (int quibus inlinuarc fe poflit aqua,
diuturnacodlio emolliet potius quam in-
durabit , ut probatum eft in ov.is , &c.
Idco molliora corpora Ia2;cnis imponendi j
funt, Sc hgenx in aquacbuliientc fufpen- 1
dcndx apcrto orificio cxtra aquam , nc 1
aqua fubingrcdi poiFiti Hoc cnim modo
potcntialis aqux calor intrabit, Scquidcm
ejufinodi , qui corpora ncquaquam fra^i-
lia aut adufla rcddat , fcd fubftantia aquas ij
conclufa mancbit . Hoc expcrimcntuni '
aliquando a nobisfaclum cum talievcntu.
Compcrtum cft fra2;mentum lapidis ca:{i,
Sc ftanni aqux impolitura copiofar pau-
lulum aquas attraxiirc . Mollior cnim &

rafur*

Sylv. SylvAr. CentuY.l. 69
rafurse aptior evaferat , cjuam altera ejuf-
deni lapidis ficci particula. Sed ftannum,
aquaj ingredienti impervium, candorem
auxerat , propiufque argentum colore re-
ferebat , longe minus flexibile. Sic quo-
c|ue Jagenx tictili, ut fupra collocata: , in-
jedus cft globulus argillaceus jufta: ma-
gnitudinis, fruftum cafci , particula cretas
& lapidis ca:fi. Ex iis argilla a:qu.ibat fere
Japidem duritie, cafeus quoque admodum
durus & haudfacilcrcindcndusrcretavero
& hpis ca^fus muko duriora quam antea.
ColorarCTillx colorem laterum codilium
non referebat , fed potius accedebat ad
candorem, qualem vulgo redditinfolatio.
Nota, quod omnia jprxdiCii experimenta
ad luculentum Sc validum fatisfocum ha-
bita (int , coniumptxque aquas denuoa-
qua fuperingerebatur fjrvida. Coftio au-
tem duodecim explcvit horas ; nequevc-
rifimilitudine carct , quod experimentum
fuiflet efFicacius , ii co6lio per duos trefve
dies fuiifet continuata, ut in prjccedcnti-
busa nobisdi6lum.

85?. Quantum ad aiHmilationem (in
corporibus enim inanim.itis gradus qui-
dam aiTimilationis repcritur) exempla c-
jufdem prsebent lapides in terra argillofa,
proxime fuperficiem terra:j ubi calculi

funt,

70 Francisci Baconi

funr , m quibus manifcflo confpicerc da-
tur varios calculos congrcgatos , & cru-
ftam carmenti auc lapidis interpollcam ,
pari cum calculis duritie , atque operas
pretium clTet periculum facere , li argillas
latis magna quantitate fumptx.varii infc-
rantur calculi , an lapfu teinporis durior
evaderet altera ejufdem mafla: argilla qu*e
calculis careret. Videmus cjuoquein rui-
nis vetuftorum murorum , prxcipue in
fundo, c^mentum tam evadcre durum ac
later. Lignum quoque ad latera vaforum
vinariorum cruftam tartari colligit , quas
lignum duritie fuperat. Sic dentibus quo-
que adnafcuntur fquama:, ip(is duriores.

5>o. Maxime omnium induratio ex af-
fimilationc apparct in corporibus arbo-
rum & animantium. NuIIum enim ali-
mentum , quo arboresaluntur , quodque
& animantia recipiunt , a:que durum exi- ,
flit ac lignum , os , aut cornu , &:c. atta-
men poftea aflimilatione indurantur.

Experiwenttim foUtarium Jpe^ans

verfionsm aqud in atrcm.

91. Oculus intclleclus oculo fenfus cft
fimilis. nam ut grandia objeda perrimu-
las & pinnicidia indioptra confpici pof*
funt ; iic quoque magna naturas axiomata

ex

Sylv. Sylvar. Centur. I. 71
cxvilibus & abjedlis inftantiis ad oculum
patent. Repentina depra:datio aeris in hu-
morem aqueum, ejufderaquc verfio in ae-
rem, in nullis vifibilibus magis confpicua
eft , quam in celeri refolutione & evane-
fcentia tenuis nubeculse exhalationis auc
vaporis ex vitro , & lamina enfis , & ad
eum modum polito corpore,quod nequa-
<3uam detinct aut imbibit humorera ; nam
nebulofa caligo repente difcutitur & diffi-
patur. Similis vero nebecula , oleolis aut
pinguibus impadla, non diirolvitur , quod
tenacius adha:reat, fed quia acr aquam de-
prardatur , flamma &ignisoIcum. Idco
tollcnda: macuI;E ex adipe, adhibent car-
bonem charta; bibulx involutum, quia
ignis in adipcm operatur aut oleum , ut
aer in aquam. Videnuis quoque chartam
olco inundtam , aut lignum oleo illitum,
aut limile quid diutiflime humorem fer-
vare , fed aquis madefadla citius exficcari
aut putrefccre. Caufa, quod aer difficul-
ter cum oleofa humiditate mifccatur.

Expermemum folitarium Jpe-

£ians vim unionis

91. Admirationedignum eft: quodea.
dem levis inftantia tenuiculas nubecul^ in
vitris,gemmis,aut laminis enfium,demon-

ftrac

71 Francisci Baconi

ftrat efficaciam unioniscciam in minima
qu.mticate & tcnuillimis corporibus.cjuan-
tum ca comlucac ad confcrvaiioncm for-
mse pra;rcntis aucrcliltcnilum nova:.Nam
cxadie li obll-rvas rcfolutioncm iftius nu-
bcculx, confpicics cam dillipariprimo in
marginibus , & uhimo , in mcdio. \'idc-
irjus quoquc acjuam copiofim cxtrahcrc
fuccum corporis infuli ; lld pars aqua: a
corporc imbibitur. AcqucJiojc prxcipua
caufa ell , quod in operatione , qua cor-
pora convcrcuntur &:alrerantur , cxpcri-
mcncum in magna quancicace non rcfpon-
deat cxpcrimcnco in minima , & lic mul-
tos fdlac. Nam (ut dixi) majus corpus ma-
gis rcliftic alcciacioni formx , & mulco
uujo;-cmcfiricaciam rcquiricinadlivocor-
porc-, quo illam readtioncm cxpugnarc
valcac.

ExperirncrJum foVttmum {peclAHS

producliGnctn plumarutn ^ pi-
lornm varii colorii.

P3. In prxccdencibus locucifumus m
quinca inft.incia decaufx colorum inavi-
bus cx ccnuicacc coli , jam vcio conabi-
iTJurillud axioma ad ufum rcfcrrc. Wxc
enim confcriptio noflrx' hujus Syivar Syf-
varum; proprie loquendo non cA nacuralis

Sylv. Sylvar. CenturA. 75
Hiftorla , fcd fublimior qucedam fpecics
naturalisMagix , ucpote non folum de-
fcribens naturam , fcd eandem in magna
& mirabilia opcra rcfolvens . Fac cr^o
experlmentum , jungens columbas auc
alias aves, qnando adhuc lanugine tantum
vcftiuntur, aut ctiam catalos, pilos eorum
decurcans quantum liceat , auc alias be-
nias, ungucnto carni minime noxio,quocl
indurcfcat j[irmitcrc|ue adha'reat , & \iiz
num colores plumarum aut pilorum im-
mutentur. In confefTo efl: , quod evuUio
plumarum primofubnafcentium in avibus
prorfus novas candido colore eliciat.Cer-
tum quoque , album colorem ex penuria
humorifque dcfedu elTc. Sic violcc ca:ru-
Iea:,aliique flor*es cum emarcefcunt , pal-
lidi & albi evadunc. Aves & equos setas
& cicatrix canos reddit , eademquc caufa
canos in homine producit.Ideo admoduni
verifimile eft, quod, qua? in avibus prim^
erumpunt pluma!,fafpe diverfi coloris ilnc
pro natura avium , prouc cutls magis po-
rofa exiftit ; fed ubi ea firmior eft, pluma:
laborem contrahunt.Optimum id experi-
mentum eft , non ut aves folum & beftias
variatis rairum in modum coloribus ha-
beantur , fcd etiam ut colorum natura
peaitius innotefcat , quinam eorum te-
D nuio-

74 FR.ANCISCI Baconi

nuiorcm , quinam crairiorcm porofltatcin
requiranc.

^xpcrimentum folititriuvi Jpcclatis ali'

mentum animAntium antequam

in lucem edantur.

94. Opus providcntiar eft, vcrifTimea
quibufdam obfcrvatum ; viccllum ovi pa-
rum faccrcadgeucracioncm avis, fcd tan-f
tumadalimcncum ejufdcm.Sicnim pullus
icccnscxclufus diflecctur , muhas vitclli
rclliquias invcnics ; & nccefTe eft, ut aves,
<jua: extra macricem foemcllarum gcne-
rantur , habcant in ovo tam alimcnti ma-
tcriam,quam undc generetur corpus nam
poft cxclutionem ovi,&: d corporc CTallina:
reparacionem , nullum pra:terca alimcu-
tum d gallina rccipit , fcd folum calorcm
vivificantcm ab eaincubante. Scd beftiae
& homo nullo alimcnto interno indigent,
quoniam generantur intra utcrum f;rmc!-
Ix , continuequc nutriuntur ex corporc
illius.

JExpcrimenta varia jpectantia Sym^a-
thiam (^Anti^athiam in ufumMedicum»
5)5. Vefus & reccpta opinio cft , can-
tharidcs applicatas alicui corporis parti
vclicam contingcre , camquc cxulcerare,
iii diutius adraotx teucantur. Fidem quo-

quc

Sylv. Sylvar. Centur. I. 7^

queinvenit, quodlapisex India Orientali
huc advedlus, peculiarem vim habeat de-
pellendi calculos ex renibus,eorquedilToI-
vendi j adeo ut carpo admotus tam ve-
hementer calculos depulerit per inferius,
utprx violentia removendus eiFet.

5><J. Receptumeft, & quotidiana ex-
pericntia comprobatum , plantas pcdis
confenfum haberc cum capite & orificio
ftomachi, ut videmus in iis qui calceis af-
fueverunt , fi nudati incedant , utramquc
partem afFici. Applicati pedibus pulvcres
calidi primo attenuant , poftea catharro»
exliccant. Hinc medicus quidam , affe-
£late venditans artis my fteria,curando ca-
tharro prsefcribit, continuam perambula-
crum camomillo confperfum ambulatio-
nem , fubinnucns infcrendum foccis ca-
momillum. Sic quoque recens difledlas
coIumb^,pIantifquc pedum applicata: me-
dentur capiti , & foporifera ipiisapplicata
fomnum conciliant.

97' Videtur, ut capiti cum pedibus
fympathia intercedit , iic carpos & ma-
nus obtinere fympathiam cum corde,cum
afifcflus & morbi cordis & fpirituum ex
puliibus manifefto judicentur.Et ufus edo-
cuit, fuccos floris cariophyllaci, [^] Rofae
D 1 Cam-

*] Rsfi-Campim,

7<> Fa.ANciscr Baconi

Campiana:,allii,& (imilia applicata carpis
manLiura, 5: fiibincle rccentata,chronicos
morbos curaiTe. Lotionem quoque pal-
marum in cjuibufdam liquoribus mulrum
prodefle exiftimo ; & bcne faciunt qui in
febribus ardentibus manu tencnt ova ex
alabaftro , globoique cx cryltallo . De
hk rebus agemus fulius , cum perven-
tum erit ad tituluiu de fympathia & an-
tipath ia.

Bxpermentum Solitarmm Jpe^ans
occulus natur£ proceJfu6.

S>8. Cognitiohumanadeterminata ha-
^enus fuit fpeculatione 6c vifu , ita ut
tjuicquid oculus fingeret , live proptcr
tenuitatcm corporis,aut partes exiles, aut
fubtilitatem raotus , parum lit explora-
tum. Ha:c tamen naturam maxime rc-
gunt , illifque poflhabitis vera analylis in-
itituinequit , aut indicari natura; procef-
fus. Spiritus aut pneumatica quse orani-
bus tan^ibilibus infunt , vix coo;nofcun-
tur. Aliquando vacui nomen illis inditur,
cum in corpore maxime a£i;iva fint. Alr-
cjuandofumuntur proaere, a, quomirum
quantum dilFerant, ut vinumabaqua , li-
gnum a terra. Aliquando naturalem ignem
cilc autumant , aut portiouem elemen-i

taris.

SvLV. SyLVAR. CcnturA. yj
tarls , cum quidam eorum crudi &: frigidi
cxiftant. Alic]u.iado vircutcs&qaalitaccs
tangibilium partium appeiUnc , cjuo: vjfu
cognofcuntur, cum pcr fcfubliftant; cum
dcplantls & animantibus agitur, aniraas
vocant.Ejufmodi fpeculationibus fupcrfi-
cialibus indulgent , vclut profpe6liva rcs
in receffu cxhibeat, cum folum depi<flai
hnt. Nec <]ua:fi:io hxc fbat intra vcrba,
fed infinitefolidacam in natura materiam
habet.Spiritus enim nihil funt prartcr cor-
pora natural'a , proportionalitcr rarcFa-
dta , tangibilibus corporum panibusin-
clufa vclut tcgumento. Neque minus in-
ter fe differunt cjuam dcnfa: & tangibiles
partcs, omnibuft]ue tangibilibus corpori-
bus infunt plus minuf/e, & plcrum<^uc
runquam cclTant. Ab his eorumque mo-
libus prascipue procedunt arcfaftio, colli-
quatio,conco(5ljo, maturatio, putrcfadio,
vivificatio,& prxcipua naturx efFeda. Vt
enim in fapientia veterum illosdefcripti-
mus in f.ibula Proferpinx, in re^imine in-
fernali paucos Plutonis aiffcus comperies,
plurimos Profcrpina:;cum tanaibilcs cor-
poris partes ftupidae iint, &: fpiritus omnia
efFiciant. Ad difFcreutias tangibiliumin
corporibus partium induftria Chymico-
ruai nonnihil lucis contulit , dam fepara-
D 3 lioni-

78 FnANCISCI Baconi

tionibus fuis difccrnur oleofas, crudas,pu-
ras,impuras,tcnues, crjfTas &: (imiles par-
tes. Medici in cognitione illa accjuiefcunr,
nempc herbas & fWccs , diverlis conftare
partibus ; ut quod opium habeat partcra
ftupefaftivam & calefacftivam , quarum
prior fomnum conciliet , pofterior eliciat
fudorem. Rhabarbarum purgantibus &
aQringentibus partibus conllar^ ; fcd ple-
jiior inquifitio negligenter admodum &
tenuiter habita eft. Quantum ad fubti-
liores difFerentias partium minutarum,ea-
rumque pofituram in corporibus ( qux
magnosedunt efFedlus) non omnes nota-
tx^ & motus minutarum in corporibus
partium , qui tantum valent , non omnes
obfcrvati funt , quia funt invilibilcs, & in
oculos non incurrunt , fcd experientia de-
prehendendi funt. Vt bcne Dcmocritus,
cum carperctur quod afTcreret mundum
conftare ex tam pufillis atomi? qui in foie
confpiciuntur ; Atomus (inquit) nccefTi-
tate rationis & experientix efTe convin-
citur; atomum enim nemounquam vi-
dit . Ideoque tumultus in partibus foli-
dorum corporum , quando illa compri-
inuntur(unde oranis corporum per aerem
fuga , & caufa aliorum motuuniTnechani-
corum, ut partim ante didum cft, & per-

trada-

Sylv. Sylvar. Centur. T. 79

tradtabitur fuo loco ) nequaquam vifui
patet. Ignorantiatamenillius rei & Indi-
ligens ac fuperficiaria inquiiitio obftabit
quo rainus difcernas , multoq; minus pro-
ducas nuraerum motuura mechanicorura.
Rurfus , quantum ad motus corporales
intra corporum corapagem , unde efFeda
( ante nobis memorata ) inter fpiritus &
tangibiles partes peraguntur ( quales funt
arefadliio , colliquatio , concodtioj ma-
luratio) nondum plenc tradlati funt ; fcd
tantum facultatum , naturarum, adio-
num, & palTionum nominibus , fimilibuf-
que Logica: vocabulis, cxprefllexftant.

Experimentum forttjriumfpecfaus
efficaciam ignis.

99' Certum eft , calorera omniura ?3,-
cukatum pra^cipuam exiflere , tam in fa-
brica narur^e , quam operibus artis. lllud
quoqueliquet, eife^fla caloris promoveri
maxime, cum in corpora vira fuam exe-
rit fine diflipatione autdetrimento mate-
riar , quod rationes confundit. Ideoque
verum eft , eiTicaciam optirac pofife pcr-
cipi in deftillationibus , <\ux perficiuntur
clauiis vafis & receptaculis. Sed altior ta-
men quidam gradus eft : quanquam cnim
deftillationcs corpora confervent in cellis
D 4 &

JO FF.ANCISCI BACONI

& clauflris ne difperganrur , trimen fpa-
tium conccdunt corporibus ut in vapores
mutencur , rcciprocccjuc abcunt in liciuo-
res , & fcpnrantur d fc mutuo ; ut natura
folet exfpatiari, quanquam libertate plena
non fruatur, quofitut ver£e 3c ultimaj
operationes caloris non obtineantur. Sed
fi corpora calore altcrari pofTint , & ta-
meu talem reciprocationem rarcFadlio-
nis, condenfationis , & feparationis non
admittant , verolimile eft hunc Proteum,
materix tanquam manicis comprehen-
fum , fe converfurum in varias metamor-
phofes. Sume igicur vas quadratum fer-
reum , forma cubi , quod latera crairi &
folida habear. In co ftatuas cubum , ex
ligno , qui implcat ipfum ardtiHime , 6c
opcrculum habcat ferreum seque validum
ac latera , lutooue obturetur morc Chy-
micorum. Imponas tum vas ardentibus
carbonibus ; probe accenfum pauculas pcr
lioras confcrves. Exiftimo , cuminflam-
matio &: evaporatio prorfus iit prohibita,
corpore continuo in fe vcrfo , alterum ex
his confecuturum , aut ligni corpus in
quandam malagmatis fpeciero converfum
iri (ut Chymici vocant) aut tenuiores
parte.'; in aerem mutandas , & crafTiores,
ut codlas & incruftatas lateribus vafis ad«

hasfuras,

SylV. Sylvar. Centur. I. 8r

barfuras , denliori materia conftantes ,
cjuam ipfum lignum crudum. Fiat cxpe-
rimentum altcrum , cape aquam &: iimili
vati impone , obturato utante, fed ca-
lore utcndura rcmifTiori, 3: vas fubin-
de ab igne removcndum ; parvoque tcm-
poris fpatio clapfo , ubi refrixerit , ca-
lor renovandus ; aliquoties hxc repe-
tenda alteratio ; & Cxficerc unquam li
pofTis , utaqua, unum ex limpliciflimis
corporibus, mutct calore odorcm aut gu-
ftum , prout in corporibus compolitis,
perfuafum habeas magnum quid m njtu-
ra produxiflc , &: obfervatione dignuni
introitumfadumad mirascorporum mu-
tationcs , & produdtiones , rationeraquc
inventam , qua ignis producat parvo
tempore , quod Sol & a:tas longotcropo-
ris decurfu moliuntur. De miris vero ope-
rationibus dcftillationis hujus claufa: (ita
enim illim vocamus) qu^ non ablimi-
lis cxiftit utcris & matricibus animan-
tium , in quibus nihil exhalat aut fcpara-
tur , plenius agemus fuo loco. Non ut
quis exiilimet nos ParaceUi pygma^os af-
feclare, aut prodigiofas nugas , fcrd uc
cognofcamus caloris effeda clTe tnlia ,
ut vix fubeant hominum cogitationes , i\
vis ejus omnis conclufa retineacur.

D 5 'BxpQ'

$1 Francisci Baconi

^xperimentum folttarium mn

dari annihiUtioncm.

100. Nihil ccrtius in natura,quam fieri
non pofTc ur corpus aliquod pcnitus in ni-
hilum rcdigatur: fcd utOmnipotcnti^Dci
opus fuit.aliquid ex nihilo creare,(ic quo-
c]ue omnipotentia: efl: prorfus, difperdere.
]dcoq;bcnc diftum eft ab obfcuro quodam
fcriptorc intcr Chymiftas , non aliam cfTc
rationcm miras corporum tranfmutatio-
nes produccndi , quam li omnibus modis
urgeatiir & tentetur rcdadio in nihilum.
Ingens hic fccrctum ut pr^fervetur cor-
pus a mutationc. Si enim prohibere pof-
iis ne in aerem vertantur , quia nullus aer
intrarc pofTit , ncc in corpora adjaccntia
tranfmecnt, quoniam prorfus hcteroge-
neafunt, nec in fe circulum conficiant,
nunquam mutabuntur, ctiamfi ex natura
fua maximc peritura & murabilia. Vidc-
mus cnim quomodo mufca: aut araneas
fepulchrum in elcflro nancifcantur pcrcn-
nius quam cadaveri Regio confervatio-
nes pra:flentex balfamo. Idcm fcntio dc
corporibus Mcrcurio impofitis. Sed tum
illa oportet cfTc tenuia , ut folia , & parti-
cul.i charta; aut mcmbrana:. Si cnim ma-
jori fiut crafTitie, proprio in corpore alte-

rabun-

Sylv. SylvAr. Centur.lX. ?5
rabuntur, etiamfinon confumantur. Sed
de his plura in titulo de conrcrvatione
corporura.

TmU primA CenturiA Naturalis
HifiortA.

FRANCISCI BACONI

DE VeRVLAMIO

H I S T O R I ^

NATURALIS

•Centvria Secvnda.
Ixperimenta varui fpe^antia

lAuficam.

tArie h^Benu4y neque infeliciter , praxis
^J^ ^/</?c-<c exculta esl j Theoria vero , pya-
cipue qua Praclica caufas continct , ad-
modumperfunBeriehabita. rcducla enim
eU in myjiicas quafdam fubtilitates , quarum nec
ufu4 ncc yentas conjlat. Itaque pro more nofiro con-
tempUtiram cum aBiyaparte jungcmm.

loi. Omnes foni aut Mufici funt,

quos tonos vocamus , unde harmonia

componitur ; atquc hi aequalcs femper,

D 6 uc

^4 Francisci Baconi

iit CAntus , foni tam inftrumcntales quam
vocales , & illi tintinnabulorum , &c. aut
non mulici,qui in^quales rcmpcr,ut voces
loquentium, omnes fufurri, voces bcftia-
rum & avium, (cxccptis qua: canunr) o-
mnes roniexpcrcuflis lapidibus , lignis,
iiiembranis , pellibus, (ut in tympanis) &
infiniti alii.

lOL. Soni , qui tonos conftituunc, ab
cjufmodigignuntur corporibus, qua: par-
tibus & poris a'qualibus conflant , ut&
ipfi foni arqualcs funt . Tales producit
metallorum percuflio, ut in campanis,aut
virris , fmpado in ca talitro, aeris , ut in
hominuni cancntium vocibus,tibii3,finu-
lis, organis, & inftrumentis Muficis , &:c,
aqu^,ut intibiis philomelam imitantibny,
organorum portatiIium,aut organis gran-
dioribus, & aliis hydraulicis, apud vctcrcs
in ufu,& A Ncrone in mngno pretio habi-
tis, nunc per defuetudinem incognitis. S»
quis exiflimet , chordas , plcftrum & in-
Krumentum minime ^equalia corpora ti^e^
& tamen fonos edere , errat. Sonus cnim
non producitur inter pltdrum 3i chor-
diara, fed inter chordam 8c aerem , ut nec
inter digitum aut calamum & chordam in
aliis inftrumentisfierifolet. Trcs tantum
pcrculFicncs reveu tonos producunt,

metal-

Sylv. Svlvar. Centur. II. S$
mctallorum (fub quibus vitra &: (imilia
comprcbendo) acris, & aquae.

103. Diapafon aut odtava in Mufica,
fuaviiTimum gionit concentum , adco ut
vcre fit unifona ; quod in teftudine ap-
paret inftruda fidibus gravioris foni, dua-
bus fidibus fimul jundis , odava diftanti-
bus, & unum tantummodo fonum elfi-
cicntibus. & quarlibct nota odlava in af-
ccnfu (ut ab oftava ad decimam cjuin-
tam , a dccima quinta ad vigefimam fc-
cundam & porro in infinitum) fcalx fo-
lum funt diapafontis. caufa latct , & a ne-
mine unquamdata, ex.Tftiorem meretur
inveftigationem. Acr fubjcftum foni in.
iis , quos ut tonos non cfTe , ita omncs
ina^cjuales fupra diximus , vidctur ma-
gnam admittcre varietatem , ut anima-
lium, limiliterque quorundam hominura
voccs doccnt , cjuoium fingulos ex voci-
bus dignofcerelicct , atquc in literarutn
conjugationibus animadvertcre eft , unde
articulati foni , omnium maxime varii .
In fonis vcro , qui tonidi<5li, fcmpcrquc
arquales, aer tot modis variari ncquit , fed
unam eandemquc figuram fubire cogitur,
magnitudine tantum & exilitate diftin-
£lam. Sic & figuras ex lineis obliquis, re-
0,\Sj in infinitum Vrtriare pofliimus, ficubi

dctur

S^ Francisci Baconi

detur inajqualitas. Circuliautem , Cubi,
triangulia:quilaterales Cqu^figur^ omncs
a^qualibus lineis conftant) tantum fecua-
dum majus & minus difFcrre pofTunt.

104. NotatH dignum (eoque magis,
ne quis numero oflonario peculiarem vim
adfcribat qua diapafon produceretur)hanc
oftavi computationem cuilibet alteri
prsclatam efle, cum jufta computatio fem-
per partitionem in a^quas partes recipere
debeat. lam vero in afcenru oQaveE (in
tonis) duae bemolles aut feminotas inter-
cedunt ; nam fi asqualiter in tonos divi-
das , o6lava folum feptem integris & x»
qualibus notis conftat ; quaj fubdivifa:
infeminotasCuti occurrit in [^]tangendis
teftudinis fidibus ) numerum decimum
tertium efFiciunt.

105. Verum tamen eft: , quod ordina-
rie in afcenfu & defcenfu vocis humanas
(ubi neutiquamtonos integris notis auc
feminotis menfuramus.quas ajqualis men-
fura vocatur) occurrant dux bemolles, ut
diduminter unifonum&diapafonta. At-
que ha^c a, natura varietas eft.Si quis enim
vocem fuam continue per feminotas at-
tollere aut deprimere conetur, ut cum
in tcftudine digiti fides fupra depriraunt,

M
a] Sto^s of a lute*

Sylv. Sylvar. Centur.W. 87
aut per inccgras notas , donec afcendendo
adodiavam pcrvenerit , in hunc modum
fonos cfFormare haud poterit. unde patet,
naturam poft tres integras notas tec^ui-
rere fcminotasinterporitioncm harmonias
gratia.

106. Animadverfionedignura eft,nem-
pc qua^cunquc tandcm virtus numero ad-
fcribatur notas concentus attempcrandi,
eam potius tribuendam numerointcgrum
prxcedenti , quam integro; fcilicet quod
fonus poft fex aut duodecim recurrat , ica
ut feptima aut decimatertia nihil cfFiciat,
fedfexta aut duodecima; feptimaverO(5c
decima tcrtia limites & condnia rccurfus
tantumfint.

107. In concentibus muficfs , qui per-
fccfti aut fcmiperfcdi vocantur, inter uni-
fonum &diaparonta,quintaomnium per-
fecflifllma exiftit, deinde tertia; fexta ma-
gis tctrica; & judicio veterum, ut & meo,
aIiorumc|ue,quarta, quam diateflaron vo-
cant. Decimaautem, duodecimaaut dc-
cima tertia, & fic in infinitum, prajceden-
tium tantum recurfus funt, nempe tertia?,
quintaj , &fexta2, utpote oftavainter fe
diftindlaET.

io8. In diflonantiis , fecunda & fcpti-
ma omnium raaxime auribus ingrata oc-

currir.

S8 Francisci Eaconi

currit , quarum prior unifonum proximc
anteccdit , pofterior verotiiapafonti pro-
xime in defcenfu fuccedic ; unde appa-
ret quod Harmonia juPiam nocarum di-
ftantiam requirnt.

lOi?. In cantionibusmuficisri cumbaflo
diflonantia non fentiatur, nullam pertur-
bationem generat intercedens cum aliis •
partibus difibnantia, modo duarum dilTo-
nantiaabiit, maxime fallidiofa. Ideo vul-
garis quatuor partium concentus conftat
odava , quinta , & tertia cum baiio. Sed
«juinta illa,li cantum fuperiorem refpicias,
quarta eft, Sc tertia, {cxt^. Ratio efl, quia
bafTus plus aeris percutit ; fuperior vero
cancus fuperat deprimitque (ni{i diflonan-
tia fit admodum tetrica) ac parvum erro-
rem obfcurat. Videmus cnim aliquamcx
inferioribus teftudinis iidibus nullum Su-
perioris fonum edere nec mixtum; fed
tantum balli fonum.

iio. Nullus concentus quadrantibus
notarum conftat , proptcrca auod nullam
harmoniam fortaffe admictant. Experi-
mur enim quod feminota; tantum ah'quan-
do recurrant. nihilominus tamen fuiJt vo«
cis & fidium trcmulas [a] variationes 8c
gradationes quaedam continua ferie ab

uno

a] Slidesp er Kflifhes) of the yoice.

Sylv. Sylvar. Centur. II. 8p
uno tono ad alium fubinde deprelTa: auc
clcvatas maxima cum voluptate.

III. Caufxroni, vel grati vcl ingrati
auribus, illullrari polTunt cx iis quac vi-
fum aut oblcdant aut ofFcndunt. Duo vi-
fuigratafunt (omillls formarum pidluris,
qu^Eobjccla tantumfunt fccundaria, re-
cordantique folum aut placent aut dilpli-
cent ) colorcs & ordo . Deledamcntum
ex coloribus fymbolizit (ive confenfum
habet cum voluptate quam ex uno & fim-
plici tono percipimus; fed dcledamenium
cx ordinc , fymbolizat cum lurmonia.
Hinc vidcmus quantopcre topiaria in hor-
tis &:[^] prominenti^a:d)liciorum,& qu^-
libet figurx xqualitatc rite proportiona-
ta: placcan: (utglobi, pyramides, coni*
cylindri) cum inxqualibus inlit tantum-
mododcformitas. Vtraquchxc voluptas,
ad aurcs a'que ac vifum fpe(Sljns , ex ob-
fervata rite proportione nafcitur ; adco
ut cerium fit exarqualitate & fymmctria
procreari Harmoniam. Scd proportio
fymmetrixdifFicilis & in obfcuro cft. co-
nabimur tamen aliquid cum de tonis agc-
mus, in generalifonorum inquilitionc.

112,. Toni non tamaptifunt concilian-
do fomno, quam alii foni,ut ventus, aauas

flre-

a] gajfdcn-l^otS) andjretsaf hotifcs.

50 Francisci Baconi
ftrepitus, bombusapum, &amabnisle-
gentis vox. Ratio eft , quia utpote asqua-
Jes , nec aures praslabentes , magis aliis
perftringunt excitantcjue renfum , & ni-
miaattentiofomnum impedit.

113. In Mufica figura: qua:dam & tropi
occurrunt , illis Rhetorica: admodumli-
miles 5 quique afFedibus animi aliifque
fenfibusrefpondent. Primodivifio, & vo-
cis vibratio tanti in Mufica dele6"tamenti,
cum fcintillatione luminis convenit , ut
Lunx radii , dum in fluftibus ludentes er-
rant. Deinde, tranfitus a difTonantiaad
confonantiam , maximas fiiavitatis caufa,
cumafFedlibus confentit , qui poft oifen-
liones quafdam , in ordinem rcducuntur.
Guftui quoque afFinis, cui continuus dul-
cedinis ufus faftidium creat. Prolapfus ex
claufiila autcadentia, figura: Rhetoricai
haud abfimilis exiftit, <]ux vocatur pras-tcr
exfpedlatum ; gratura enim eft fic decipi.
Repetitiones & fuga: conveniunt cum fi-
gura Rhctoricx , repetitio aut tradudio
di6la . Tripla: aut temporum variatio ,
mutationibus perturbationum five afFe-
ftuum refpondent , ut cum in mediotri-
pudii geftus alacritatis excitatur.

114. lUud experientia comprobatum
lecepit antiquitas , ex auditu variatifque

Muficae

Sylv. Sylvar. Centttr. I. ^l
Mufic^ modulis fequi in moribus magnam
aherationera. Sic horainem bcllico fpi-
rituimpleri, raoIIercere,eifa:minari,rcddi
gravem , alacrem , & ad mifericordiam
proclivem , &c. ratio cft , quod audiius
magis immediatc percellcndo commo-
veat , cjuam casteri fcnfus , magifcjue in-
corporaliter, quam odoratus. \'ifus cnim
& tadlus organa habent,quz tam obvium
& immcdiatum ad fpiritus acceirum haud
pra^ftant, ut auditus. Quantum ad odora-
tum (qui certe vim fuam immediate fpi-
ritibus imprimit , & objedlo manente vc-
hemens exiflit) ille communicatio quaj-
dam cft halitus aut vaporis ex obje<^o
odorememittente. Harmonia: vero patet
ingrefTus facilis , ut abfque ulla mixtura &
manifcfto motu acccdens crebroafficiat
fpiritus , quibus in squalem pofituras or-
dinem redaftis confequitur non exigua in
iifdcm altcratio & motus, etiam cx remo-
to ad intervallum objeflo. Quaj omnia
oftendunt intcrcedere tonis & modulatis
cautionibus ex natura fua affinitatem
quandam cum afFeclibus. Tonorum enim
alii hilares, mafti, [^] folennes, animum
ad mifcricordiam inclinantes & ad bel-
lum ; ut mirum non lit aiterari fpiritus,

conli-
aj SoUmnttmes^

5>2, FftANClSCI BACONr

conddcrata in tonis habilitate ad cos mo-
vendos. Obrcrvatiim tamen, utiit variati
toni varie fpiritus difponant , exque iis af-
fcdus gignant conformes fibi , in generc
tamcii nli 5c foveri a Mufica primam ,
«jUcCquc ante altcrationem obtinuit, fpiri-
tuum difpolitionem. Conftat <juoquedi-
vcrfos tonos , & ex illis cantus , arridere
aliis atque aliis gcntibus hominibufque,
prout fympathiam cum eorum fpiritibus
habent experimenta.

Fxperimenta vdria fpe^ianfu tonos\

M primo nullitatem ^ entitatem

fonorum,

Profpedliva diJigenter hafVenus trac^a-
ta eft , ncque quoad Mullcam ea fclicitas
dcfuit natursefonorum ; qua: tamcnge-
ncralirer fpeftata perfundorias fuperii-
ciariafque obfervationes habet. Recenfe-
tur interfubtiliffima naturx arcana. Illud
mihi m animo, ut ante monui, inquiiitio-
ni rcrum , immerfarum materiau' , fubne-
6lere aut immateriata , aut minus de ma-
teria participantia ; quale illud de fonis ;
ut nec confundaturintelledlus , ncc mor-
dicus uni rei inha^reat.

ii^. Primo animadvertcndum, ma-
gnos in naturalibus peragi motus abfque

flrc-

Sylv. Syivar. Centur.ll. ^3

flrepitu. Coelum rapiJifrimecircumagi-
tur , ncc fonus CAraen percipitur j quan-
cjuam iii quoruudam lufomniis fuavifTr-
mam excitare Mulicam dicatur. Motus
itidem cometarum & meteororum igni-
torum (ut ftellx cadentis , &c.) nullum
edunt fonitum. Si cui mngna diftantia
putctur caufa ciTe quo minus ad nos ufcjuc
penetret fonitus, cogitct fulgura &: coru-
fcntiones in fpatio non admodum a nobis
dilTito p-cneratas confcici abfauc ullo
prorlus lono, cum tamen nnc perculiionc
aerifque diircifTione non fianr. Vcnti ia
fuprema acris rcgione nubes mcvcni,mo-
tu hic apudnos impcrccptibili, rr.r.iieunt-
que abfc|uc fonitu . Humilius fpirantes
vcnti in plano, nifi vehcmentcs (inr, nul-
Jum cfficiunt fonitum, qui tamen inter
arbores pcrcipiiintur. in univeifum venti
cum fonum edunt , agunt id fenjpcr ina:-
qualitcr cum intcniione & rcmiffione ,
quandoquc ubi acriores fuerint in fummo
impetu trepidant.

Pluvia & orando dccidcns cum masna
ctiam VI, aerem tranfeundo fonitum haud
cient , oiii in folum , aquam , domos aut
fimile quid impada. Rapidus fiuvii de-
curfus per alveum , ii profundior fuerir,
auditum noa movet, fed tacitc fcrtur. 11-

lapfus

P4 FnANcrsci Baconi
lapfus vadis, fabulofis, calculifve, audicur.
Aqua littori illifa aut anguftiis comprefla
(uc in defluxu per pontes) aut per ventos
collifa, reboantem fonitum edit. Ti^nus
aut folidum aliquod corpus ab alio conti-
guo propuirura abfque collilione , fonitii
caret. Sic iquoquc corporalibratalibi mu-
tuo impofita , etli fuperius deprimat infe-
rius , nullum fonitura proferunr. Sic mi-
nutarum in folidis corporibus partium
motus (praecipua violenti motus caufa,
haitenus non obfervata) peragitur line
fonitu. Sonus cnim ille aliquando nota-
tus producirur tantumab aeris fraflione,
non vero a partium impullione. Patet
«juoque, ubicunquecorpusanteriuscedit,
pofteriore fuccedente , fonitum nullum
reddi, ctiamfi motus maximus celerri-
mufque fit.

116. Aer apertus & cxpanfus nullura
cfFicit fonitum , nifi acute pcrcutiatur, ut
in chordse tono , ubi aer a duro & rigido
corpore pcrcutitur , [/i] celerique conta-
€i\i ; fides cnim nifi vehementius percufia
fonum non edct. Sicubi vero claufus aer
& compreiTus eft, ibi flatus,Ievem tantum
percuflionem e{Ficiens excitando fuiFicit
ibnitui i ut in fiftulis & inftrumentis pneu-

maticis.

a"] and vvitb a fhar^ ho/e»

Sylv. Sylvar.. Centur.U, ^^
maticis. Sed notandum in fiftulis , quas
flatum duntaxat requirunt roodicum.t^uod
concavum earum , fine [^] obturamento
aerem coraprimente ( multo efFicacius
quam nudum concavum)nulIum rcdderec
fonum. reliqua pneumatica validius in-
flantur , ut tuba: , [c] buccina, cornua ve-
natoria, &:c. quod produnt mflata: eorum
genae qui ea fpiritu replent. Organa quo-
que vehementi cx follibus vento inflantur,
Obferva deinde iterum , quod inftrumen-
torum pneumaticorum nonnulla perexi-
guum ad latus foramen inflantur , quod
flatum in primo ingrcflu conftringit ; co-
que magis quod adlit \_d] tranfverfum im-
pedimeutum fupraforamen , quod obtu-
ramentum conftituit, ut confpicere datur
in fiftulis ad latus inflari folitis aliifquc
cjufdem fpeciei minoribus , qua: nul-
lum fonum cdunt , ab cxtrema partc in-
flatic , ut tibi^e. Similiter in omni (ibilo
contrahitur os, utque anguftius rcddatur,
digitus adhibetur. fed in aere aperto pro-
jedlus lapis, aut jaculum , minim.e fonat.
perindefe habent globi, niii aliqualis con-

cavitas,

b] theFipple.

cj cornets.

d] in refpeB of their traverfe, dnd Stop ahtyt
tht htU^yytch perfemeth the FipptesPart,

p6 Francisci Baconi
cavitas, dum provolvuntur, acrcm coni-
primat ; fagicta; quoquc, nifi fucrint al.i-
t;r, & iic acrcm coarilcnt. Exilcs tiflula^
aut tcnucs Opilionum avcna: fonum c-
dunt ob fummam gracilitatem , qua fit ut
aer magis comprimatur quam in fiftulis
kxioribus. Rurfus voces hominum.alio-
rumquc vivcntium tranfcuntguttur,quo(l
fpiritum coardlat. quantum ad [a] crcm-
bala , acris eftpercuflio acris-, fcd in orc
coar6lati.

117. Solida corpora leniter percufla
prorfus carent fono,ut (i quis per conftra-
tos inpavimento atTcres molliter obam-
biilet. Arcx quoque aut januaj , acrc fu-
do, cum facile apcriuntur , nullum edunt
fonum ; rotx aqua humedata: non cre-
pant.

118. FlammacandeIarumquoque,ceIer
licet fit motus acremque diffindens , fo-
nora non cft ; ut nec aer in fornacibus,
quanquamfe dilatctquailebullicndo , re-
pcrcuciaturque.

11 p . Flamma percuffb aere fonitum
edit, utinigne per folles excitato, ma-
jorque exiftit , quam (i folles io ipfum ac-
rem agcrent. Flammaj quoque vchemcns
in aeremimprefTio^qucni fcilicct rcpentc

flam-

a] lerres H^r^e,

Sylv. Sylvar. Centur. II. S7
fl.imma corripiens expanditurj fonum
ciet ; ingentes itidcm flammae , tjuarum
alias alias impellunt , flatus fonoxos gi-

gnunt.

110. laflatur fermonibus popularibus,
reperiri album cjuendam pulvercm explo-
dendis fme fonitu tormentis. pcriculofa
certe rcs , li vcritas non laboret , cum ad
clandeflinas cxAts valeat. Scd mihi vide-
tur fieri haud poirc, ut expulfus, qui com-
primitur, aer, in apertum line fonitu in-
gruat. Quod ad album pulverem (modo
rcperiatur fonitus extinguendi tollendi-
que adminiculum) ille mixturam quan-
dam ex file pctra: «S: fulphure abfque car-
bonibus obtinere videtur : fal enim pe-
trx igncm per fc concipit. Si quis putec
aboleri &: extingui poffe foaitum,cxpIo-
fo, qui claufus fuit , acre, antequam ad
orificium tormcnti & apertum acrem per-
veniat, concipit illa qua: ratio fugit, cum
fonos tanto magis divifos reddere de-
bcant. veluti fitubus tranfverfus excave-
tur in fclopeti tubo , varios poffit fonos
cdere, tam per anterius orificium quam a
lateribus. Sed mcns mihi didlar , (i tale
quid eiFe<flum dari queat, ne acr circa ori-
ficium tormenti compreffus exiftcret ,
globum cum cxfguoaut nullofonituevo-
E latu-

9% Francisci BAcoNr

lacurum. Primocnimcx flammsinglo-
bum imprciTionc nullum excitari foni-
tum conftat , ut ncquc globi per aerem
propullionc , ut dixmuis. Dcinde , li ni-
hilclauli acris lit , undc in apertum ac-
rem pcrcuffio fiac , dccft fonitus caufa ,
ncque tamen a procurfu cclTabit glo-
bus ; cum motus illc (quod rcpctitum ali-
<^uotics) partibus globi, non acris , inhx-
rcat ; quod cxperimcnto doccmur, li par-
vum cx metallo concavum fumatur, tor-
inentario pulvcre replendum , cujus orifi-
cio imponaturglobus , dimidia fui parte
cxftans in aere aperto.

12,1. Meminiaireruifre qucndam , na-
turar arcana intime libi cognita vendi-
tantem , fed vaniflirae tumidum , dete-
6tam a fe confpirationem, qua Regina
Maria Elifabetha; foror petebatur , opc
fpeculi urcntisexplumbeo domus tedlo,
dum in ca:mitcrio S^ lacobi deambula-
ret. Hadlcnus proculdubio vcra hxc funt,
ii fpcculis ca conciliari cfFicacia pofTit ,
ouam apudvetcrcs nobiliravit clairis in-
cendium. PcrculTio aeris fola cx cjufmo-
di fpeculis nuHumedetfonitum ; non fe-
cus ac corufcationes & fulgctra fine to-
nicru.

111. SuppQno , fa^a in aerem foni im-

preflio-

i

Sylv. Sylvar.. Ccntttr. II. <?^
preflione, rpatium temporis re(]uiri , tjuo
illa ad fenfum deferatur ; perinde ac im-
preffio fpecierum vifibilium , aliocjuiti
exaudiri non poflet . Ideoque ut globi
moti tanta poteft efle celeritas, <\ux vifum
fugiat , lic & motus pernicitas datur , au-
ditu non perceptibilis. Conftat enim per-
ceptionem oculi effe velociorem ea au-
ditus.

113. Omnis aeris ruptio, utut minima
& exilis , entitatem fono confert , quam
crcpitum, flatum, fcreatum vocant , &c.
ut innigrofale, &foliisJauri in ignem
conje^lis , caftaneis quoquc e cinerc exi-
iientibus , in ligno viridi fuper focum
rcpofito , pra:cipue radicibus , candelis
flammam vomentibus, (i humor afperga-
tur, inrafura , fternutatione , &c. itidem
folio rofic conformato in burfam , (i dif-
rumpatur in fronte aut averfa raanu , uc
folent pueri.

Bxperimenta vam Jpe^amia produ^

Bionemi confervationem ^ delatio-

nem fonorum , (^iniis aeris

minijierium*

114. Qua: vulgo redditur fonorum
caufa , eiilio videlicct aeris (quas fedlio-
tiem, diyilionem , attenuationem quoque

E 1 acris

loo Francisci Baconi

acris liijnificjt) isrnorancia; latibuliim eft,
formatque (ibi hujus motus conccptum,
talcm mcns c paucis inftantiis, ut vulgaris
Philofophia,' moseft ; omnibufcjue id in-
litum , ut facile admittant cjua; per voca-
bulum artis fcitiilam exprcdionem pra? fe
ferunt, et(i rerum vacua. Hanc eli(ionem
falfam arguunt fonus tintinnabuli,fidium,
limilefquc continuo langucfccntes paulo
poft perculTionem, qui ftatim emoriuntur
ii tintinnabulum fidefve manu iiftatur.
Atquc harc fubita motus exftinftio ficri
^on poflit , fi eum elifio acris prodiiccrct.
Clarius iilud patet , fi exterior fuperficies
tintinnabuli pulfctur mallco. Sonus enim
tintinnabuli concavo interius refpondc-
bit, cum elifio acrifq; attenuatio tantimi
inter malleum extcrioremcjue tintinna-
bulifuperficicm producatur. Rurfum , (i
elifio elTet caufi, ingens malleus & fubula
metallo illifa fonos cderet tam varietate
cjuam claritate difcrepantes. hoc nutera
non fit ; fcd licec unus altero clarior fit,
tamen a:c|ua'litate toni conveniunt- Prac-
tcrca in vocibus rcpcrcuiTis , quas Echo
vocant,(percipiuntur nonnuUa: ex iis cla-
rscac vclut primigenia:) non fit nova eli-
{io,fed rcpercuiTio folum.omniumautem
inaxiaic falii convincirur ex eo, quodfoni

crean-

i

Sylv. Sylvah. Centur.W. jci
creantur ubi nullus adlic aer. Hx (irai-
lefcjue opinioncs evanefccnt inftar nebu-
Ix , fi inrelledus luce experieutix illu-
ftretur.

115. In confefTo eft , nullum abinitio
produci motum , nili localis acris motus
autflamma:, aut ejufmodi cjuid medium
interccdac ,. idquc cum quadam reliftcn-
6ia,iive in acrc, live in corporc. mcra enini
cefTio ii fueric , nullus producitur fonus,
ut ante diximus , in eo<jue foni a luce <Sc
coloribus difterunt , qui acrcm tranfcunt;
aut aliud corpus, line locali acris mocu,.
five in principio, fivc poftea. Sed accuratc
diftin^uendumeft inter localem acris mo-
tum ( vclHcuIum folummodo caufx ) dc
ipfosfonos per aeremdelatos. Quantum
ad prius , patet nullum fonum generari
(ne quidem ex aeris in aerem impulfu , UE
in organis , &c.) nili cum pcrccptibili ae-
risflatu, & aliquali reliftentia aeris per-
cufT]; perindeac omnis loquela ('cjui lenif^
iimusaeris motus cft) exigua expullionc
fpiritus fit ; fiftuLxque a^que flatum ac fo-
num reddunt.Sentimus quoquc vento fo-
nos defcrri , qui fecundus ad longius in-
tervallum eos exaudiri patitur quam ad-
verfus,p.3riterque cum ventiintcnlione &
remifljone attolluntur & deprimuntur.
E 3 Sed

loi Fr;»ncisci Baconi

Sed prorfus aliter fe habct roni imprefljo,
qux plane locali aeris moiu pcrceptibili
caret.ea rationc fpccicbus vilibilibus haud
ablimilis efl. nam poft alicujus [^] tinni-
tum & campanx fonitum , motus localis
in acre non potcfl difcerni.quamdiu fonus
cxauditur, fcd in principio tantum. Ne-
que ventus (quoufque vocem dcducere
valcat) ipliufq; motusdclicatas tcnellafve
ullas & articulatas acris figurationes ia
tanta vocabulorum varietate confundic.
£t li quis clata voce loquatur adverfus
candcla: flammam , haud magnum in ea
tremorem excitabit ; fcd tum maxime,
quando liter^e pronuntiantur quibus os
contrahitur, ut f & f, vcl alix qua^dam.Scd
lenisfpiritus flatufque inarticulatus mul-
to magis candclam movcbit ; quodfaci-
lius comprobec, fonum fieri (inc ulloaeris
locali niotu , quoniam ut in co differt a
vifu, quod hic in principio indigcat locali
acris motu ; fic fonus in aliis multis cum
vifu & radiatione rcrum vifibilium con-
vcnic , qua: proculdubio nullum localcm
mocumaeri imprimunr, uc jamdidum.

116. Nihilominus tamcn conftat vi-
treas feneftras conquaCTari ex fonitu toni-
trui aut tormenti bcllici; pifcefque ferunc

per-
»3 af'er tt man hAth l/tyed,.

Sylv. Sylvar. Centur.W. loj
perterrcfieri motu ex ejufmodi fonitu
aquam fubingreflb. Sed \\xc localis in
aere motus effedla funt , concomitantia
fonum ( uc diximus ) non a fono pro-
dudia.

117. Memorix prodiderunt veteres,fi-
demque apud alios impetravit , maximos
applaufus populique acclamationes in con-
fertam multitudinem colIe(fti,adeo acreni
rarefecifle , & difrupifle, ut fupcrvolantes
aves deciderint , acrque fuftinendo noa
efTet. multisquoquc creditum, velicmen-
XQ.S campanarum fonitus m populofis ci-
vitatibus tonitru propuIfafTe , eaquc ra-
tione peftiferum aerem difllpatTe , qux'
omnia concufTio , non fonus, efFicerc po-
tefl.

ii8. Ingensfonus, e proximodelatus
multos reddidit furdos , qui eo ipfo mo-
mento difruptam quafi in auribus mem-
branam fentiebant. Milii quoque dum ad-
flarem cuidam alre & acute tinnienti,
fubito noxa illata eft , tanquam in auribus
ruptura quadam aut diflocatione £x€t3. ; &
paulo poll , tinnitus exflitit fonorus ( non
vulgaris cantus , aut fibili, fed multd cla-
rior & difpar) ita uc furditatem metue-
rem. Cc^ poft quadrantem horas evanuir.
Hoc effei^um veriflime ad fonum referri
£ 4 potefl,

fo4 Francisci Baconi

poteft. Vt enim diftat in vulgus ulitatum
axiom.i , porcntiiis objcdum dcftruit fcn-
llim ; (pccicfcjuc fpiritalcs tam vilibilcs
quam audibilcs in fcnforiis vim fuam im-
piimcrc , ctiamli pra:tcrea nuUum corpus
movcant.

119. Dclatos fonosardlum confervat
receptaculum, efFicitc|ue ut longius au-
diantur ; cujus rci cxpcrimcnrum efl ia
membranarum voluminibus &: fyringis.Si
cnimos alteri partiadmovcatur, alteriau-
ris, fonus percipitur muko longius, quam
in aperto acre. Caufa cfl , fonipcraerem
aperrum difpcrlio dilTipatioquc, iSc in cjuf-
jiiodi concavis conicrvatio , coarftatio-
c|ue. Si vocem quoquc immittas tormen-
tarii pulveris [iJi] excipulo , livc locula-
mento,altcrquc aurem applicet tormcnti
bellici orificio, fonus pcrtranlicns pcrci-
pitur mukoclarius c]uam in acrepatulo.

150. Conlidcrandum prxtcrca,c]uid (it
futurum , li inclufus pcr intcgram meatus
lonoitudinem non devolvatur fonus , fcd
cxtcriorcm partimacrcm tranfeat ; veluti
ii ad nonnuilam a corporc fonis pcrvio
diftantiam loquaris , vcl ad aliquod fpa-
tiumab altcra cjusparteaurem rcmovcas,
velos pariter& auris a coiporc diftent ;

com-

a] in thc Touch-hde,

Sylv. Sy lv ak. CefitnrAl. 105
eompertunique quod in corpore decem
aut 0(fto pedeslongo, fonus £icilitetur,
licet os & auris manus latitudinem remo-
veantiir a corporis extrenjis ; pauloquc
comraodius promoveatur, propius fe ap-
plicante aud;tore , quam ore loquentis.
Conftac quoque vocem e' publico prola-
tam mclius percipi in cubiculo , quam kO-
ris e cubiculo,

131. Quemadmodum receptaculum in^
tegrerotundum confervar fonum , ita &:
remiconcavum , fed minori gradu , id cfl
proportionaliter minorem. Quarc, (i di-
fpefcas corpus,calamumve dividas in duas
partes , alioc]ue ad hanc partem Ioc|uen-
te , alteri c^uis auremadmoveat , longius
vox deducetur, c^uam patulum pcr ac-
rem. Simile c^uid tentari poterit , in non
perfede concavis , raalo etiam navis auc
pertica oblonga, tormentove bellico (vo-
cc per ejus fuperficiem mifTa, non per fo-
ramina ) fentiemufque vocem longius de-
velii, cjuam per apertumaerem.

15L. Sumendumforct experimcntum,
^■ui c^uantumque decrefceret vox delatain
cornu per lineam arcuatam , aut in tnba
per reflexam , aut in quibufdam fillulis ii-
nuolis.

135. Cer-tifraiiura eft (quaii^uam rc.-
E 5 ccptas

lo^ Francisci Baconi

ccpta; opinioniadverfetur) fonosfinead-
jumcnto aeris pollc gcncr.iri , ctiamli acr
commoJiirimum foni vchiculum iit. Su-
me vafculumaqua rcpletum', & forcipem
ad ali^quod fubaqua fpatium collide , fo-
num manifcftc pcrcipies, non magnoperc
diminutura , cum tamen prorfus ablit
acr.

134. Vnfculum aliquod argcnreum ca-
pc, alterum vcro ligncum.utrumquc aqua
plcnum , deinde collidc forcipis brachia,
ut ante , manus iatitudine a fundojde-
prehendes fonum cx arc^enteo vafculo,
t]uam hgneo , clariorcm. Si tamen vafcu-
jum fuerit vacuum , nullam collilio inter
ar^cnteum & lifjneum vafculum differcn-
tiam prodit. Vnde prarter illam magni
r.iomenti obfervationem , nullum ex acre
fonum procreari , duo hxc colligerc da-
tur ; prius quod fonus vafculi fundo com-
municctur,poftcrius,quod cjufmodi com-
municatio melius aquam , quam acrcnr,
pertranfeat.

135. Solida quxd.im corpora in medio
flammx coIIidito,fonumquc modice a fo-
no acris difcrepantem percipies.

136'. Pars fpiriralis omnibus corpori-
bus tangibilibus incxiilens , & quodam-
niodo acri aiFinis , miniderium acris ali-

qua

Sylv. Svlvar. CentUK.li. 107
qua ex parte peragit. Sic vas vacuum ii
puiretur,fonuspartimin extcriori, partim
ab interiori aere gcneratur , qui eo major
exiliorve, quo plenius magifve vacuum
fuerit vas , participato taraen fpiritu ligni,
(juiab exteriori adinteriorem pertranlit
fuperficicm. Idem evcnit puICitis in ex-
timafuperficie tintinnabulis , unde fonus
etiam penetrat ad intcrnam. Sirailcs in-
ftantia; dari poflent plurimx , quas tra-
d:atui de foni communicationc rcferva-
mus.

137. Non excufanda ejus effet igno-
rantia , qui putaret (ut partira ante dixi-
mus) fonos fidium produci inter manum
& cliordas.aut pledrum & chordas,2ut .ir-
cum & chordas , cum h.xc tantum vehi-
cula motus iint, quo fonus procreatur; lo-
no alioquin vere inter fidem & aercra na-
fcente , non taraen ex irapullione acris
fada ex primo fidis motu , fed ex regreiTu
aut refultu fidis in priftinum locum , per
tadlura disiti intcnfx. Motus ille reful-
rus celer&acutus exiftit, cura prior mol-
lis & hebes fit ; fic ple6lrum continuo fi-
dera torquet, eaque rationc pcrpetuo eam
trepiciarefacit.

1 6

io8 Francisci Baconi

I.xpeYimerita \\n't,i JpectantU magvt'

ttidinem ^ exilitatem fonorum , ex-

tinciicnem velobtufionem.

158. FiHulvr ab una parte quis fibilum
indat, aurcaltcri parti atlmota , fentictur
tain acris pcrcuilio fonijUC vix poilit lolc-
rari. Caufacft, foni in circukim diffulio,
cjtii , alioquin pcracrcm difpergcndus , li
coardlctur canali quodam, majorem for.i-
tum ncccITirio gcncrabir. In quo experi-
nicntoillud notandum, rcccptaculiscom-
primentibus non folum confervari , fed
;iU2eri &acui fonos.

135J. Cornu ven;itorium , alccra parte
laxius, magis intcndet fonum,quam li fo-
ramcn prorfus xcuaic forct. Ratio ef^,
quod aer primo arctiora ingrcflus fpatia
contrah4tur,dcinde majora natl;us,in lar-
ciorcm fe eifundat exitum, (cleque dila-
tct. Inegrcilu quoque plus acris pcrcu-
tiens , confcqucnter fcipfb majol-.Sc gra-
vior exiftic. Adcoquc cornua vcnatorum,
qua! aliquando rc(fta non obliqua fiunr,
femper ad infcriores partcs latius patc-
fcunc. Experimentuni fieri poilct in lifhi-
lis 'm£i3, laxioribus , aut cum capacitace
quadam , deinde in rcy^am concavitatem
dellnentibus.

J4C.Eft

Sylv. Sylvar. Centur.W. lo^

140. Eft in campis S" Ucobi canalts
lateritlus , cui lacunar quoddam humile
contiguum, & ad cujus cxtremum rotun-
da domus cx lapide. Canalis ille feneftrani
liabet , domus fiiruram aut modica: lati-
tudinis rimam. In hanc immifla vox tcr-
ribilcm circa feneftrvim cxcirat fremitum.
Ratio eadem cum prarcedenti , qua: di-
Ccat , omnia concava anguftiis laxe cre-
fcentibus , in resreiTu fonum edere am-
pliorem.

141. Tintinnabula accipirrum forami-
nibus ad htcra patentibus majorem effl-
ciunt tinnitum , quam globulus in xs im-
pa6lus fub dio. Caufi cum priori inftantia
fyringar eadem, videlicet quod fonus, tin-
tinnabuli parietibus conclufus , intcger
fortiorque ad foramina perveniat.

141. Tympana ambientes claufuraj ,
fonidifperlioncm impcdientes , elFiciunt
foni cx tympani orificio cgrefTum & ve-
hementiorem & clariorem; quam fi pulie-
tur fimilis pcUis in libero acrc extenfaj ra-
tio cum prascedenti coincidit.

143. Sonicommodius percipiuntur,Ion-
giufaue vefpertino aut no£lurno tempore
quam meridie aut interdiu; caufa cft,quod
aerc per diem tenuiore,fonus magis pene-
Ejj.it , codem pcr nc»<^em denfiore , confa*

mitur

HO FR.ANCISCI BACONI

mitur minus & difpergitur . Atquc ha
nox qua^dam claufurtE fpccies exiflit. con-
ducit huc quoque uuivcrfalc nodlis lilea-
tium.

144. Duobus modis refleduntur fonf,
aut ad diftantiam, quas Echo vocatur , ubi
vox primigeniaejufque reflexio difkinde
percipitur , de qua in pofterum agemus;
aut in concurrentia, cum fonus reflecftens
C e proximo enim oritur reflexio ) regre-
ditur immediate pofl: primigeniam , ideo-^
que non iteratur, fed amplior reddituro-
Hinc Muiica magis fonora in aquis de-
prehenditur, & in cubiculis tabulas incru-
ftatas quam velatas habentibus.

145. Fides tefludinis aut panduraj , aut
clavecymbala multo majorem fonum c-
dunt propter orbiculum inftar rofas , per
quem fonus redditur, 3c operculum, con-
cavumque inferius.quam ii fola afleris Cii'
perficies daretur , orbiculo &: concavo re-
Hiotis , ut fuperior aer ad infcriorem ad-
mittatur. Ratio efl , communicatio ae-
ris fuperioris cum inferiori, qua; clauden-
do prohibet utriufque diminutionem dif-
perlioncmve.

146'. Lyra Hybernica ab utroque fi-
dium lat^re circumfluum habet aerem,
iine concavo in iongitudine , fed in fola.

&diuii9'

Sylv. SylvAr. Centur.W. iir
fidlumextremitate ; magiTque fonora cft
quam pandura, orphanon, aut cythara,
(\\ix \ji] chordis quocjue metaMicis con-
ftant. Caufam vidcor affignare polTe ,
quod aer ab utroque latere Iiber 6c patens
profit, fi adfit concavum ; quod propterea
commodius extremitatem obtinct.

147. Clavecymbala non fublato opcr-
culo exihorem rcddunt fonum , quam
contra. ratio eft , quod quaihbct acris
conclufiofufficientc flatu diftituta fonum
refiingat . Vnde prior quoque inftantia
confirmatur. Concavum enim tcftudinis
aut panduraraerem nonnihil cohibct.

148. Gloceftria: templum eft (cui fimile
aliis quibufdam in locis extare intcllcxi)
in quo fi vcrfus parictcm loquaris lcnitcr,
alter e longinquo commodius, quam e
proximo, luam percipiet vocem. cxacf^ius
Joci fabrica inquircnda. Statuo fornicem
eo loci cire , aut vacuum intcrftitium ali-
quod , aut [^] ambulacrum poft parictemy-
& meatufn quendam iv\ ulteriori parictiS'
extremitate, verfus qucm vocem emittisj
ita ut voxloquentis provolvatur per pa-
rictem , tumque meatum aliqucm intrct,
comaiunicetque cuni aere in concavo fub-

{ifteniei.

a] yyirc-Jirings^

Ifl FRANCISCr Baconi

fiftcntc ; confcrvaturcnim ob phnitiem

parictis.Scd Iioc minimc fiifFicit ut foniun
cdcU pcrccptibiicm,nili communicct cum
acrc portcriori.

i4P. PcrculT.i arcus chorda , cornibus
fcilicct propius auri applicatis,fonum au-
gec gradumquc toni producit. ratioeft,
quia fcnforium propter comprellioncin
pcrcutitur , antccjuam acr tlifpcrgatur .
Idcm quoque tit li cornu dcntibus conci-
neatur. Scd ha:c cQ manjfcfta ibni dcla-
tio a dentibus ad auditus organon , pro-
ptcr magnum intcr hxc duo commcr-
cium ; quod vcl indc patct, quod tctricus
Sc afper tonus dcntcs hcbctct. Idcm con-
tigic (i cornu arcus admovcatur tcmpori-
bus. Sedhictaniumfoni prolapfuscft iU
Ijuc ad aurcm.

i^o. Radiusfcrrcusautaineus , altera
parte auri admota, altcra perculTa , multo
majorem producet fonum , quam li im-
pullio limilis fiat radio non adco auri con-
riguo. Ex hifce & aliis quibufdaminftan-
rns , partim Jam memoratis, apparet fo-
nos non folum pcr corporis Ixvis fupcrli-
ciemdcvolvi, fcd communicari quoquc
fpiritibus poros corporis inlulentibus.

151 . Mcmini in collcgio Trinitatis
Cantabrigix fuifle cubigulum fuperius ,

CUjUS

Sylv. Sylvar. Centur.W. 115
cujus foinix labefadlus inmedio cubiculi
columnaferreafulciebatur , brachiicraf-
iitudine , qua: percuiTa fonitum obfcurio-
rem edidit , fed inferiori cubiculo ma-
gnum excitabat ftrepitum.

151. Sonus, qucm litulxin puteo cfFi-
ciunt in aquam illifa? , aut putei lateribus
impadlse, autinvicem collifaj, profundior
pleniorqueexiftic , quam in aere aperto.
ratio cft , compreflio & conclulio acris in
concavo purei.

153. Vafa fub tabulatls cubiculi collo-
cata quofvis in cubiculo fonitus pleniores
magis rcfonantes rcddunt.

Adeo ut quinque in univcrfum dentur
rationes fonum ampIificandi.Claufura (ivc
comprcfTio (implcx , claufura cum dilata-
tione,refiexio concurrens>&: ad fenforium
acceirus.

1^4- Quantumadexilitatem vocis aut
quorumlibet fonorum,conftat voccm pc-
netrare folida & dura corpora , modo non
nimis crafla,&: aqunm,corpus fatis compa-
(Tlum aeremque cxcludcns. Vox autem &
fonus co tranfitu debilis & exilis rcdditur.
Si igifur foramina accipitrarii tintinna-
buliobturcs.nullum edcttinnitum,fcd (o*
nitum obfcuriorem & clangorem. Simile
fit in Actite , bpillum in fe continenic.

i^^.Aqua.

K4 Francisci Baconi

15^. Aqua certifllmum fuppcditat ex-
pcrimcntum , li bjlncum quis in^rcdiatur
fumta litula , cujus invcrfo fundo orifi-
cium xqujlitcr dcprcfTum ad fupcrficiem
aqux dcducat , indc fub aquam deprimat
ad fcfquimanus latitudincm , fcrvato con-
tinux xquilibrio , nc pars attollatur , acri
prxftitura cgrcirum. Tum illc m balnco
confiftcns ad cam profunditatcra fcim-
mcrgat aqur , ut caput pofTit infcrcre fi-
tula:, tantumque acris bullas cxcitantis
prorumpct, quanrum fpatii rcquirct iplius
caput. Voccm tunc profcrat , manifcftc
ab altcrocxtraaquam confiftcntc pcrci-
piendam , fcd ca exilitatc qu.ilis puparum
cflc folct, ut tamcn fonus articulate voca-
bula rcfcrcns non confundatur. Notan-
dum muko id poflc ficri dcxtcrius , li im-
ponarur titula capiti viri nondum nquas
ingrcfTi , qui tum fiibiidat , dcprcfla li-
mul cum co litula ; gcnubus quoquc inni-
tatur, aut fcdcat, quo aqua fiat deprcirior.
Non vane fortalFc quis conjcccrit , Sicu-
lum poctam , lubuiflc hujus cxpcrimcnti
notitiam, cum narrat , Hylam , famulum
Herculis , cgrcflum ut rcplcrct litulam
aqua ex amocniirimo fontc in littoris vi-
cinia, a Nymphis , illius amorc corrcptis,
vivum fub aquas furrcptura fuiflc. Hcr-

culcm

Sylv. SylvAR. Centur.ll. xi%
Culcm verockra voceamifTumfamulum
corapellalTe ut littus refonaret , Hylam-
que ex aquis refpondifle , fed (quod buc
facit) tam exili & tenui voce , ut putave-
rit trium milliarium fpatio a fe disjun-
dum , cuiii fons revera in propinquo
eiTct.

156'. In tcftudine aliifque inftrumcntis
Muficis, fialte [/?] impofitis digitis pre-
mantur chordas ( quo fit ut [ b^ minus
fpatii relinquatur quo tremant ) fonus
acutior exiftit , fed magis moribundus.

i')^. Sume duo acetabula , aciemquc
unius fundo alterius illide in hydria a-
quam continentc, cxperimentoquecon^
ftabit , quo illas profundius aqua; immer-
gis , fonum creari tanto obfcuriorem , ct-
iamli pars alterius aquis exftct. Sed ob-
fcuritas conjundla eft cum foni inasqua-
litate , qua; ex eo cft , quod pars acctabuli
aquisimmcrfa fit, pars emineat . totum fi
aquis obruatur , fonum effcrct clariorem,
(t6. humiliorem «Sc depreiriorem , quafi e
longinquo delatum.

158. MoIIitiescorporis , magis quam
fbliditas , fonum exftinguit ; ut campana
panno aut ferico involuta , fuiFocatiores

fpargit

a] youflop a Slring high.

n<f Francisci Baconi

rpargit Conos , quam ligneo prxtcxta te-
guinento ; proiiKic in monaftcriis claves
paniio veftiuntur, &: in collcgiis calculi.

i55>. ExperimcDtum in tibia varie hac
ratione tcntatum. Fundumpalmas maiuis
admotumfuit , ceri. undique obruratum ;
applicitum pulvinari damafceno ; infixura
arense, cincri, aqua: (latitudine femi- pol-
licis fub aqua ) firmitcr irapoiitum fundo
argentexpclvis ; fcd fonus continue re-
nianlit. Laneo autcm tapeto impolitum,
holoferico, tomento (cjuanquam levitcr)
infertum nivi , fonura prorfus cxfhnxit,
inftar halitus.

j6o. Ferri candentis fonus eft infir-
miorfrigidi; quia dum candet , mollius
apparet,minufc]uc refonans.fic & aquq ca-
lida^ lapfus minus , quam frigida: fono-
rus ; quod (ut niihi quidem vidctur) mol-
lior fit , & olei natura: magis afFinis. ma-
gis cnim lubrica eft , & hoc , quia mclius
purgat.

i6i. Tibia parctur Inutroque extre-
mo obturamcntum habcns, cjus vero cor-
pus duas tibias lonaitudinc scquet , fora-
minum utrimquc pari proportione ; duo
paritcr eandem cantilcnam illa modulen-
tur in unifono , notcturquc num foiius
coiifandatur, auc amplificctur , aut hebc-

tttur.

SYtv. SylvAR. Ceniur» II. 117
retur. Similitcr, crux paretur conftans
gcraino corpore prorfus cavato , duo lo-
quantur aut modulentur, alterinlongitu-
dine , alcer ex tranfverfo ; duo ex oppofi-
tispartibus aufcultent , obferventquean
fonus confundatur, augeatur, an obfcu-
retur. Ha: dux inftantis facem aJluce-
bunt, ubidc mixtura fonorum agemus;
de {]ua poftea.

i6z. Si folles inferti orificio tympani
inflentur, deinde illud percutiatur, fonum
paulo obfcuriorem reddit, abfque ulla ma-
nifefta alteratione. caufa patet , cjuod &
foni egreffum impediat , & aerem ilatu
comprcflum motui ineptum reddar.

Experimenta varia jpe^antiaclarita'

tem (^ fubmiJfione?n fonorum, eorum-

qiie ad longtH^ aut brevitu in^

tervallum delationem.

16^. Claritas & fubmifTio fonorum ^\£.

fert ab eorundem magnitudinc ac exili-

tate. [<«] hypate enim Isviter tantum ta-

6la majorem fonum edit , [^] nete duritcr

percufta multo longius exaudiri poteft.

Caufi eft , quod hypate plus aeris impel-

lat"*, nete vero minus, fcd acutiori percuf- -

fione.

a3 Bafc-flrtng.
b] Treble-firing,

Ii8 Francisci Baconi

164. Vehementia ergo perculTionis cU-
ritatem,tenuitateinque fonorum generat,
ut in vehementiori Sc leniori percuflione^
inflationc cornuum intenliori & remif-
(iori , tintinnabuh impulfu fortiore aut
Ientiore,&:c.Vehementia fcu intenlio pet-
cufllonis plus minus conliftit in duritie
corporis pcrcufli , aut viribus corporis
puliantis. Pannus enim percuflus minus
fonat, lignum magis,metallum tantofor-
tius; interque metalla , auri, utpote flexi-
bihoris , fi pulfetur , obfcurior eft fonus>
argentum aut a:s magis tinnulum , aer
autem,ficubi fortiter comprimatur,a?quat
durum corpus, quod excitatus explofione
tormenti fonus probat. Vifu quo(]ue co-
gnofcimus explofumglobulum, aut char-
tam humed:atam compadamque valide,
& expulfam , aut pulverem folummodo
vehemcntius compreflum , produdli foni
claritate pene efle pares.

KJ5. Acrimonia motufque ccleritas
multumtamad claritatem quain ad vehe-
mentiam momenti conferunt. Sic flagella
& virgas , quo celerius acriufque aerem
pcrcutiunt , eo clariorem fonum prode-
cunt. Atque in cantu ad teftudinem , Sc
clavecymbalorum agilis idus fonum ma-
ximc vegetum cdit: ratio eftquod pcr-

cuillo

Sylv. Sylvar. CenturAl. 119
cuflio velox aerem citiusdiflecct, cum
mollis potius pulfet quara fecet.

Experimenta varia Jpe5tafitia com-

municationem fonorum.

Communicatioronorum , (in cavitatc
teftudinis, vacui vafis , &:c.) tantum deli-
bataeft in majoratione fonorum; fed cjuaj
peculiarem titulum , & fuo quidem rae-
rito, vindicat.

166. Infigne cxperimentum , quode-
monftreturcommunicatio fonorum , eft
in pulfatione xris campani. Hic, fi malleo
fupremam ejus partem pulfcs , mox mc-
diam, deinde iniimam, fonum fenties acu-
tiorem & graviorem concavo interius rc-
fpondentem , quaravis externa tantura
percuflio (it.

167. Etli procreetur fonus inter fla-
tum oris & aerem fiftulas contiguum ; ali-
qualem tamen communicationem obti-
net cum lateribus fiftulx, fpiritibufque ibi
contentis.alius enimex fiftulalignea.alius
ex tuba *enea fonus oritur. Veftita quoque
panno aut ferico fiflula diverfum produ-
cetfonumab eo, quem per fe daret ; hu-
me<5lata etiam nonnihil, intcrius aliter
fonat quam iicca.

158. Sonus fub aqua produ^us facilius

com*

110 FHANCTSCI BACONI

comraunicabitur duro corpori per a-
qucim , qu.im in acre fadlus acri . Vidc
experiracntyra 134.

Experimenta varia jpeclAntia dquA-

litatem iSj in£qi*alu'atem fonorum.

In pra:ccdentibus (ubi Muficam fpe-
£lavimus) a6lum de fonis Mulicis , ex
quibus aut concentus aut difionantia dua-
rum partium oritur,quos tonos vocamus;
paritcrque de fonis non mulicis; cujus
rei ratio i nobis data , quod illi ex aequa-
litate, hi ex inajqualitategenerentur. Ad-
didimusquoquc , quxnam eflent corpora
acqualia tonos producentia , qua: inarqua-
lia tonifque carentia. lam vcro dc ejuf-
roodi fonorum ajqualitate agemus , qux
non a natura corporum , fcd accidcntalis
eft ; feu ex afperitate aut obliquitate mea-
tuum , aut iterata percuiTione , auc trepi-
datione motus.

169. Tintinnabulum rima dehrfccns,
undc imptditior fono tranlitus , tetricum
& abfonum edit fonttm ; lic & vox huma-
na, ubi afpera arteria frigorecorrepta fca-
britie laborat, &, quali [^] mucore obdu-
<5ta, raucefcit; foniq; his duabus inftaniiis
ingrati ex racra ina:qualitatefunc. Sed fi

a] fHrrcd.

Sylv. Sylvar. Centur.U. lit
inaequalitas fuam habeat a^c^ualitatem, aU
lubefcit fonus cum fibilo aut ftridore.

170. Omniainflrumcnta,{ive[^]c]ux
regrcffu gaudent , ut tuba ; aut flexione,
ut [h] incurva buccina;aut nunc clevata
mox deprcfla finr, ut [c] tuba dudlilis, fo-
num tremulum cdunt. Verumtibia, aut
fiftula , qua^ejufmodiinajqualitatc carcnt,
liquidum producunt fonum. Attamen fi-
flula aut tibiapaululum humcdataintc-
lius, fonumedit [^J graviorem modico
cum tremorc aut fibilo. Rurfus [e] fidcs
contorta , qualis folet efle Iiypate pandu-
r*e, ftridulum cxcitat fonum.

171. Vcrum fides teftudinea, fi prorfus
in partibus fuis inajqualis cxiftat,tetricum
cdit fonum, quique tono caret, atquc ab-
(bna vocatur. Indc [/Jchordx mctallica:
nunquam abfona: deprehenduntur. Vide-
mus quoque cxploratam tcftudinis fidem,
qua; falfa vocatur , firmitcr intcrdigitos
extendi folere, impaftoque talitro CcCq re-
dupIicat,probama:ftimari, fi vero[^]acu-
F tam

a] thathauetitherHjturnts.

b] Cornets.

C] /M SACl^MtS.

dj rf^reathed flring,

e] more folemnly.

f j yf^ire-flrings.

g] gineth atrebleyormort*

111 Francisci Baconi

tam aut majorem prodat fpccicm , falfa

cenfctur.

171. Aqux fonitus rapido curfulata:
auribus occurrit trcmulus; i^ in [^] orga-
nis.portatilibus {in «.juibus philomel^, ut
vocant, tibia continet acjuam) continue
tremulus editur fonus. Pueri oaudent
[^] liphunculis ludicris aqua repletis, qui
inflati , aut excitato iniis libilo, cremu-
lum producunt fonura. Eaque trepidatio
alFmitatem cum litera L habet. Insequa-
litates hx trepidationis grata: funt potius,
guam olfendunt.

175. NotjE omnes vocis gravis, quin &
acutx , afperum edunt fonum , quoniam
baflus plus aeris percutit , quam polTit
alioqui sequaliter. Et Superius tam acriter
aercm diffecat , ut celeriter nimis regre-
<iiatur , quam ut fonus azqualis cxiltat .
Ideoque media vox ( Tenor ) cenfetur
fuavifllma.

174. Nihiloccurrit prxtcr vocemho-
•minis aut avis , cui arbitrarium lit edere
fonum Mulicum aut non ; ratio prorfus
pctcnda ex afpera in gutture arteria. Ha:c
probe extenfa xqualitatem acquirit ; ut
vefica in rugas contraiftajii explicctur,la:-

jis

bj Cocl^et,

Sylv. Sylv Ak. Centur. II. 113
yis evadit. Extenfio illa magis in tonis
quam loquela requiritur ; adeo ut interna
vox aut fufurrus tonura producere ne-
queat. In cantu quoque magis manifefto
guttur laborat , quam in fcrmone , quod
cxtenfio menti , aut retra^lio in cantanti-
bus docet.

175. Bombus apum ina»qualis exiftir,
ftatuuntqueexantiquis quidam,hunc non
prodire ex ore ipfarura , fcd fonura eflc
internum. Sed utrumque forte a vero ex-
errat, cum motus alarura hunc cieat ,
quem , nonniii dum moventur, exaudi-
mus.

176. Omnia metalla , dum aquiscx-
fi:inguuntur,fibilum quendam edunt, haud
abdmilem literx Z . Generatur taraen
fonus intcr aquara aut vaporem & aerem.
Co£lio quoque in modica .iqux copia (1-
bilantem ^ignit fonum ; ebullitio autem
in vaCq repleto fonum ebullientem, qualis
quodamraodo in [^] (iphunculis ludicris,
quibuspueri utuntur.

177. Fiat experiraentum , utrum ina:-
qualitasaut mutatio medii, non producac
foni inarqualitatem, ut in tribus campanis
fibi inviccmcontiguis , aere intermedio ;
quarura extima malleo pulfetur,ut pateac

F 2. quan-

aj totheCec\u

114 Francisci Baconi
cjuantum fonus diffcrat ab illo limplicis
campanae. Sume & ajneam laminam, lig-
ncumque alTcrcm , cx iifque conjuncftis
altcrum pcrcutiatur , obfervcturque nura
inarqualis inde fonus oriatur. Partire iti-
dcm ligna in dolio cum orificiis fuis &
nodis , & norctur differcntia foni in dolio
*]Uod ejufmodi partitionibus caret.

Xxperimenta fulttdrtA J})eclantia fonos

acutiores (^ graviores , ^ Muficos.

178. Evidens eft , aeris majorequaoti-
tatepercuflafonum exiftcre gravem; mi-
noreacutum. PcrcufTio quantitatis ma-
joris eft a corporis percutientis magnitu-
dinc, latitudine concavi, c^uod .i fono per-
traniitur, ejufdemque longitudine. Vndc
hypate major nctc ; fiftuI.E foni gravis
infunt majora foramina, c]uam acuii foni.
i\tque ha: iiftula; iimilcfquc cograviorem
cdunt fonum , quo foraminn ad inferius
rcmotiora funt , longiufquc ab orificio
diftant; quantoque propiora orificio, taii-
toacutiorem.Quinctiam corpus folidum,
quale [^] fcrrum focarium in vcrticc pul-
facum producet acutiorem ibnum; in par-
tibus infcrioribus, graviorem.

175?. Patct quoquc , co acutiorem eflc

ronum«

a] Ai an ^ndiron $f BraJJt.

Sylv. Sylvar. Centur. II. ii^
fonum , cjuo acutior & cclerioraeris per-
cuffloeft ; eoquc graviorem, cjuo tardior.
Idem confpicimus in fidibus, qua;,c]uanto
magis intenfae & contorta: (unde refultus
celerior) tanto acutiorfonus exiftit. Sic
fides cralTior magis intcnfi , & tenuior
minus intcnfa, cundem reddunt fonum.

i8o. Pueri, mulieres, Eunuchi tenuio-
resacutiorefquevoccs edunt , quamviri :
ratio eft.non cjuod lii majus h.ibeant caput»
undc fortior emcrgat vox (efFicacia cnim
vocis fonive addifFerentiam valctcjuoad
claritatem mollitiemvc , minime quoad
tonos) fedorganon dilatatius; confcrcn-
te etiamad dilatationem calore , ut certo
conftat. Verumratiocurpubertatis anni
mutent vocem, magis nos fugit. Videtur
id fieri, quod muko corporis numido, un-
depleniusantea partcs irrigabantur, ad
vafa fpermaticadepulfo , calor in corporc
exubcrare incipiat , qui dilatatos magis
rcddit meatus ; cum omniacaloris cffeda
occurrant, pilofitas, hirfutia cutis , cutif-
que duritics.

i8i. Muficorum induftriaduas ^jlcO'
aitavit alias rationes intendendi fides ,
pra»ter contortionem. Prior eft deprcllio
fidium digitis , ut in collo teftudinis , &c.
Pofterior fidis brevitas, ut in lyra , clave-
F 3 cym-

Ti6 Francisci Baconi
cymbalis , &c. eadcm utriufque efFedi
caufi , produdlio fcilicet celcrioris fidiuiu
rcfukus.

i8i. Quo longlus intcnditur cliorda,
co minor fupcrintcnlio in nota rcquiritur.
lufta cnim ciiordar exigitur intcnlio,antc-
quam notam aliquam producat. In tcftu-
dinis cjuoque [a] tadibus , &c. quoaltius
afcendunt , co minor eft diftantia inter
[^JIigamenta.

183. Vitrcum poculum, praEfertim in-
fra ardius , & fupralaxius, aquareple,
inarginique cjus talitrum impinge ; acjua
deinde intervallisrcpetitis magis magifq;
cfFufa, tonum fcmper talitro explora, fen-
ties decrefcere fonura , & graviorem ficri
quo poculum inanius.

£xperimenta varu jpe^atitia pro^
portionem acuti ^ gravis foni.

184. lufta & menfurata acris percufli
proportio , cjuoad gravitatemfonorum <Sc
acumen,maximi inter alia arcani rcs cft in
cxcuticndatonorum natura. Veram enim
corundcra coincidentiam in diapafonex-
plicat,qui regreflus cft ejufdcm Ibni.Pra:-
terca confonantiam autdiiTonantiamin-

ter
al Stops.
bj frets.

Sylv. SylvAR. Centur, II. 117
ter unifonum & diapafon, de quibus antea
obiter egimuj in experimentis Muficar.
Operse vcro pretium eft , hic repetere, ut
prsBcipuam inquifitionis noftr<B partem,
quoad naturam fonorum. Fieri polTet in-
veftigatio in proportione inteniionis fi-
dium,in proportione diftantix in [a] liga-
rocntis , & in proportione cavitatis fiftu-
larum , &c. fed commodifnmc iu hac po-
ftrema.

184. Fiat igitur experimentum, chor-
da femel tantuni intenfa , ut tonum edere
queatj mox repetitafecundam & tertiani
vicemintenfione , &c. obfervetur fcala,
aut afcenfui proportionata foni diftcren-
tia. Duo limul elFedta patcfcent hac ope-
ra ; prius fonorum proportio exasquata
menfuriE intenfionis ; pofterius fonorum
proportiocum fide ex minori aut minori
inteniione. Sed ha:c a^ftimandas menfura;
adhibenda cautio eft,ut longitudo in redia
chorda: Hnea fumatur , in qualibet intcn-
fione verticillorum.

185^ Quantum ad taftus , numerus li-
gamentorum ineundus eftj pr^cipuevero
line^E longitudo a primo tadlu chorda?,
ad eum qux diapafon producet , ratione
prioris tadlus in eadem chorda.

F4 i8(J.Sed

a] of Frets,

iz8 Frakcisci Baconi

18^. Sed optimc (uc diclum) rcs fuccc-
dct in foraminibus inftrumcntorum pncu-
niaticorum. Sume eroo fcx fiftuJas lonsi-
tudine aliifc^uc rcqaiiitis pares ; quaruni
alia fimplcx aliaduplcx, &c fic porro uf-
<]ue ad fcx,foramcn habcat. attcnde quam
foni cadcntiam c]ua:que earum prajftct.
Scd diligentcr in tribus his polhcmis ob-
fcrvandum, qux cliordxlongitudo , quac
diftantia taflus , qui in concavo aer cjucm
foni cdat afccnfum. c]uoad ultimum cx
hifce (ubi aptiflima pra:beturdemonftra-
lio) annotandum cflct , c]uo concaviau-
gmcnto, ad notam unicam altior progrcf-
fus fiat , c]uo ad duas , c]uo ad trcs ; ficcjuo
porro ad diapafon ufque maximum hinc
numcrorum arcanum exfculpctur. A ve-
ro non abludit, quod fabri firtularum, &c.
cognitione ejus rei non carcant, quoniam
cas cum certis [a] menfuris parcnt. Sic
& campanarum fuforcs in carum tonis
concinnandis. ita ut cxpcrimcntum in-
quifitione falvari poffit. Atqui obfcrva-
tum cx antiquis cuidam , vas vacuum di-
2;ito pcrcuflum diapafon cdcre rcfpc^u
foni ex vafe rcpleto. fcd non concipio
c]ui fieri hoc c]ueat , cum pcrcufllo valis
rcpleti aut vacui vix fonum aliquem cdat.

187.AU-
a] Scts.

Sylv. Sylvar. Centur.ll. iip
187 . Aliqua pcrceptibilis ad rcnrum
requiritur difFerentia in proportione pro-
dut5tionis notae alicujus , rcfpcdu ipfius
foni , qui pafTivus cft ; & nc propinquus
nimium iit, fed aliquantura diftans. Nam
in tibia tria ultima foramina parem edunc
tonum, qua: nota cxiftit fubraiflior tono
trium priorum. fimile quid proculdubio
in intenlione aut ta£lu fidium rcquiritur.

Bxperimenta raria JpeBitntia fomm

interiorem ^ exteriorem,
Alia prarterea cft fonidifFerentia.^quam
nos interiorcm & cxteriorem vocamus ,
qui ncc fubmiflus eft nec clarus ; nec gra-
vis nec acutus ; nec muficus nec immufi-
cus ; quanquam verum fit , non inefle in-
teriori fono vim generandi tonum; fed
contra , fonus exterior fit muficus auc
non. Ideoque potius enumcrationi quam
exaftx diftindioni operara dabimus ;
ctiamfi (ut aliquo modo opinionem no-
ftramadumbremus) interiornobis fit vc-
rius impulfio , aut aeris contufio , quam
djufdem elifio aut fedio ; ita ut percuflio
niinus differat refpcdu alterius , ut iftus
i fedione.

188. In hominum loquelafufurrus feu

clarior fcu lenior , vocatur fonus interior;

F 5 ipfa

ijo Francisci Baconi

ipfa pronunciatio cfl: fonus cxterior; ideo-
quc nunqujm c fulurro tonus aut cantus
nafcitur, ut clocutionc. lic rcfpiratio aut
flatus, qui fit orc , follibus aut ventis,
utut clarus , intcrior eft fonus ; infpiratio
opc fiilula: aut concavi , quamvis mollis,
cxterior.pari rationc vchcmcntiirimi vcn-
ti , (i non coardlcntur aut cavum fpircnt,
fonum producnnt intcriorcm ; libilus aut
vcntus cavus cdit cantum aut fonum cx-
teriorem; cum prior alic|uocorpore com-
primntur, poflcrior fua dcnfitatc coar-
detur, undccavus li fpirct vcntus, pluvia:
lienum eft. flamma cum in fc movctur
aut follibus infljtur , murmur cdit aut fo-
num intcriorcm.

iSp. Omne corpus durumaltcri cor-
pori duro illifum producit fonum cxtcrio-
rcm, fccundum majus aut minus ; adeo ut
ii mollijOrima fucrit percufTio, nullus indc
oriatur fonus , nunquam vcro intcrior.
Vt fi quis lcni , &: qui non fentiatur , in-
ccflli ambulct.

I.QO. Vbi ab acre cft percufTio /cu com-
prcflofeunon, in corpusdurum, nun-
quam cxtcriorem cict fonum ; ut li con-
verdsinparictemfoUibus vchcmentjfllme
fpires.

191' Soni tam cxteriorcj cjuaminre-

riores

Sylv. SylvAr. Centur. II. 131
riorcs poiTunt generari tam emiiro quam
retradofpiritu , velutiinlibiloaut refpi-
ratione.

Experimenta varia Jpeciantia

fonos articulatos.

191. Evidens efl:, nec non maxime ad-
mirandis fonorum fecretis accenfetur ,
fonum nullafui parte imminutum per to-
tum aercm difpergi , integrumque ctiani
minimis aeris inhaerere particulis ; adeo
ut fcite articulata fonorum diverfitas tam
ex Iiominibus quamex avibus , inconfufa
angu(Iifrimamc|uoqifi{furam pertranfeat.

15? 5. Inxqualis agitatio ventorum , &:
fimilia, etiamfi dcferendo ad magis mi-
nufve difTita fono vehiculum prxbeant;
minime tamen turbat fonorum difcrimina
intra illud fpatium quo percipi queant ;
quamvis forte in caufa lint , quo minus
longe audiantur quam coelo tranquillo ;
ut ex parte ante did:um.

IP4. Nimia diflantia confundit arti-
culatos fonos, ut patet ex eo, quod vocem
concionatoris aut limilem percipiens, di-
f^inguere fermonem nequeas , unufque
articulatusfonus ab alio confunditur , ut
fit cum multi fimul loquuntur.

155. In experimentoillo, ix quls fub
F 6 aqiia

151 Francisci Baconi
aqua voccm profcrat , vox cxilis rcdditur;
fcd ut articuUtos vcrborum ronos diftiii-
gucrc liccat, cjuod jntc diximus.

196. Sic mccum Aatuo , quod fonus
cxtremc tcnuis, aut extrcmc gravis, arti-
culatus ciTc nequcat ; fcd articulatio vcr-
borumfoni mediocritatcm rcc|uirati quod
&: tcnuitas nimia foni articulationcm
confund.it contra6lione, nimia iiucnlio
difperfione. Et quanquam (ut in praccc-
dentibus di(ftum) fonusarticulatus omni-
no poft produ6lioncm poflit contralii in
anguftvT liirura: trnnfitu , raiiicn prior ar-
ticulatio majorem requirit dimcnfionem.

15?7. Docuit obfcrvatio ,concionato-
rcm in loco aut facello fupra & infra for-
nicato tam commodc cxaudirinon pofie,
cjuam in aliis locis. ratio cft , c^uia fubfc-
cjuentia accedunt antcquam pra:ccdentia
cvanefcunt ; idcoque articulati foni ma-
l^isconfunduntur, ct(i quantitas foni ma-
jor lit.

i5>8. Motuslingu.rlabiorum , guttu-
ris, palati, &c. c]ux ad variam pronuncia-
tioncm litcrarum alphabeti infcrviunt, in-
quilitionc digni funr, & ad prxfcntcm fo-
norum invcftigationem pcrtinent . Scd
«luoniam fubtilcs funt longaquc dcfcri-
ptione cgcQt , omittcndos ccnfcmus , &

inrcr

SvLv. Sylvar. Ceniur.ll. ijy
intcr experimcnca loquela: recenfendos.
Hebrsi induftriam oftenderunt,defignan-
tes , (juarnam literas elTent labiales , dcn-
tales, gutturaIes,&c.Latini vero & Grarci
inter femivocales & mutas diflindiiancm
adhibuerunt , inquc mutis alias fecerunt
tcnues , medias & afpiraras ; nec fruftra,
fed non fatis exaftc. nam fpeCiales motus
& iclus , unde liorum fonorum eiforma-
tio , parumdcligenter inveftigaci; velut
literas B. P. F. M. exprimi non pofTc, ni(i
oris contraflioneaut osclaudcndo; quod
literse N. &: B. pronuntiari nequeant,c]uin
Jitera N. muteturin M. utHecatonbafiat
Hecatomba. quod M. & T. proferri nc-
queant, nifi P. intercedat , ut emtus pro-
nunciaturemptus , & multa: fimiles.adeo
ut in hanc inveftigationem penitius in-
cumbendo deprchenfuri fint , pauciores
motuS rcqairi ad cfFormationcm intcgri
alphabcti, quam numcranturlitcrse.

199. Pulmones ex omnibus corports
partibus maximc fpongiofi, idcocjue con-
tradioni & dilatationi aptifllmi funt .
contrafti aerem cxpcllunt , qui tranfeun-
do artcriam, guttur, os , vocem cfFormat;
(td. articulatio opcm linguse , palati , &c.
requirit , qucc inftrumenca vocis appel-
lancur.

100. Co-

134 Fr. Baconi Sylv. .Sjc.

100. Cognacio quxdam obfcrvata cft
intcr fonos abinanimatis corporibus aut
animncis qua: articulatam voccm non e-
dunt ; &: varias articulata: vocis litcras.
plcrunquc cnim fonos hofce delignant
limili articulatas voccs rcFcrcntc. Ita tre-
pidaiio aqua: iimilitudinem quandam cum
litera L, obtinet ; mctallorum exHiniftio
cum litcra Z. hirritus canum cum R. fo-
nitus ftrigis cum S. H. fonusfclum cura
diphthongo eu,voxcucuIicumdiphthon-
go ou ; fonus fidium cum N. G. Si quis
igitur in hanc curioiitatcmaut novitatem
incumbat , ut effi6ta: a fe pupulx aut ca-
davcri pronuntiandum indere cupiat ver-
bum, coniidcrare primum debetmotus
inflrumcntorum vocis , exinde iimilcs in
animatis efformare corporibus , &: atten-
dcre ad conformitatem iimilitudinis iftius
caufam ; ficque delucefcet iilius cffcdli

notio.

Finii Centuri<£. SecimdA HifioriA
NfitHralii.

Fkan-

135

FRANCISCI BACONI

DE VeRVLAMIO

HlSrORlJE

NATURALIS

Centvria Tertia.

Ixperimenta varia fpe5tantia nwttts

fonorum in qtiacunq^ linea , circulari,
obliqna , rccia ^furfum , deorfum,
antrorfum , retrorfum,

Mnes foni , qualefcunquc
(int, in circulum moventur;
hoc eft in omnes partcs/ur-
deorfum , antrorfum , retrorfum;
quod omnes docent inftanti*e.

xoz. Soni non requirunc ut reda li-
nea adfenfum devehantur , quemadmo-
dum vifibilia,fed poteft efTe arcuatajquam-
vis verum lit , quod fortiflime pcr rc-
6lam lineam moveant. neque tamen id
Jinea: debetur rei5litudini , kA minori iii-
tervalio; lineaenim rcdla eft brcviffima.
Hinc fi quis ab altera interjedi parietis

partc

201.

fam

t^6 Francisci Eaconi

partc voccm profcrat, ab altcra queat cx-
audiri ; non c^uod vox parittcmtranfeun-
do pcnctrct , fcd cjuod arcuata ultra parie-
tem afccndat.

103. Sonus obturatus rcpcrcufrufcjuc
pcrvenict ad altcram partcm pcr lincam
obliquam. Sic ad altcram Rlicdx partcm
dcmiflb vcIo,ad altcram fubbtOjfi quis ad
claufum latus mcndicans Ioquatur,apcrr^,
ron tcd:3e parti , adftare vidcbitur. Tin-
tinnabulum quoque aut campana, ex. gr.
ad feptentrionalcm cubiculi partem col-
locata, & fencflra ad meridionalcm, illc
qui in cubiculo verfabitur , fonum tan-
quam ex meridic percipict.

104. Sonorum motusquamvis in or-
bem ^t (quippc & illorum datur orbis aut
area Spha^rica) vehcmentiiTimus tamcn
cft , longifllmcque devchitur pcr lineas
anteriores, Sc prima locali aeris impullio-
nc. Ideoque concionatoris vox commo-
dius pcrcipitur e rcgionc fuggeftus, quam
ponc aut a latcribus, etfi patcat. lta&
fclopctum aut tormcntum bcllicum an-
trorfum c rcgione orificii longius audic-
tur, quam rctrorfum, aut ad latcra.

ao^. Pofflt in dubium vocari , an mc-
lius foni furfum quam deorfum movean-
tur. Pulpita crefta funt & cxftant j & Im-

pcra-

Sylv. Sylvar. Cent. III. 137
pcratores olim verba fad:uri ad exerci-
tum , confcendebant fuggeftum e cefpiti-
bus , quod vox e [a] plano audicntibus 8c
loquenti a:que depreflb incurrcret obfta-
culis. Sed majoris quid raomcnti fubefTc
videtur. Ficri cnim pofllt , ut fpiriralcg
tam vifibilium quam fonorum fpecies mo-
vcantur facilius deorfum , quam furfum.
Mirum eft, quod homo in tcrra confiftcns
eos qui in faftigio S" Pauli funt, vidcat
minoriftatura, ncquc dignofccrc queat;
cum contrarium eveniat e culmine defpi-
cienti, ubi nec tantum contrahitur fta-
tura , nec omnc difcrimen prorfus evanc-
fcit. Ccrtum tamen eft , in excelfo ftanti
ofFerri fubjeda corpora & ad fpeciem im-
minuta , inque figuram colIe«5liorem ; ut
topiaria cx alto dcfpicienti gratius fe of-
ferunt.

zo6, Verum ut cxperimentum accu-
rate tentetur , cubiculum fit a pavimcnto
non longe diftans , e cujus fencftra aliquis
quam poteft fubmifle loquatur altcri in
platcis confiftenti, qui corpori fonis pcr-
vio aurem quam proxime admoveat , &
vicifllm vox confiftentis infra fervet ean-
dem mollitiei proportionem , dum ille in
cubiculo aurem corpori fonos tranfmif-

furo j

a] ypoittheleHeU.

IjS FR.ANCISCI Baconi

furo applicat. ratio hxc convcnicntifllma
crit cxploranHi commodiorne foui afccn-
fus an dcfcenfus lit.

ixpertwouj, varu Jpeclamtadur4tio^

nem ^ evanefcentiam fonorum , tem-

pufque generationi ^ deUtioJii

tiecejjarium.

107. Soni produdlio momcntanca, in-
tcr qu.im & deliquium cjus interjicitur
pauxillum temporis. Atquc hic mirus ho-
minum error dcprchenditur , illudexifti-
mantium foni continuationem , quod ni-
hil aliud quam renovatio. corporis enim
percuiTio imprimit minutis partibus tre-
pidationem , atque iic acris perculfioncm
renovat. manifefte id colligas ex co, quod
emoriens campanse aut chorda: percuiTac
fonus , qui cenfetur continuatio , penitus
deficit , fimulac campana aut chorda inje-
ftam fcntit manum, ut in clavccymbalis,
ubi operculum dccidit , fidemquc tangit»
fonus delinit. Tintinnabulum quoquc il
poft percufTionem attingatur, fonus cef-
lat . Duplcx hic diftingucnda trcpidatio
eft , akera manifcfta & localis , ut in tin-
tinnabulo penfili , altera occulta minuta-
rum partium , qualis in p.inftantia de-
fcribitur. Sedverumcft, ex locali acce-

derc

Sylv. SylvAr.. Cent. III. 13^
dere adjumentum occultse. Videmus cjuo-
que in fiftulis aliifque inftrumentis vcnto
inflandis , fonum flatui comraori. Neque
ignoramus, ubi delufum eft , inerrare or-
ganis confufura murmur ad tempus, dum
folles fcilicet, antca inflati, fubiidant.

io8. Certum efl: , fonum tormcnti
bellici, quod plurimos proftravit , per vi-
ginti ad minimum milliaria pofledcvehi
in terra j multo longius in mari; qui auri-
bus accidet , non ipfo cxploiionis mo-
roento , fed poft horam aut multo tardius.
NeceflarJc) \\xc prioris foni continuatio
eft, cum nulla dcprehendatur trepidatio,
unde pofTit renovari , nec conta£lus tor-
mcnti fonum celerius extinguet ; ita ut in
raajoribus fonis continuatio plusquam
momentanea fit.

lop. Tempus autem quo defertur fo-
nus utexa(fle obfervetur, confccndatquis
pyramidem vel pharum aflumtaface , cui
velum praztendatur, alteradmilliaris fpa-
tium remotus confirtat. Tunc tintinna-
bulum percutiat , codemque percuffionis
momento velum removcatur. Altcr in
campoconfiftcns , cx cnumeratis artcrise
puhibus colligat temporis intervallum in-
ter alFulgens lumen & foniperccptioncmj
cum certum fit ii\ momento lumen dc-

ferri.

I40 Francisci Bacont

fcrri. iJcm cxpcrimcntum tcntjri poflet
ad diftantiam longiorcm , proportionata
ci magnitudinc luminis &: foni.

zio. Omnibus jd cx obfcrvationc in-
notuic, cclcrius movcri objcdlum vifus
(]uam auditus ; cum tormcnti bcllici co-
rufcatio citius oculis , cjuam fonitus auri-
bus pcrcipiatur ; quod & m ligno findcn-
do ficri folet , ubi paulum diftans , manus
ad fecundum idum levari videbit , ante-
quam ex priorefonum fcnfcric; quoquc
diftantia major, co & pra:vcntio j quera-
admodum tonitrui longiflime a nobis rc-
moti corufcatio fragorem jufto fpatio an-
tcvcnit.

2-II. Colorcscumfc oculls rcprasfen-
tant, flaccefcere aut deficcre fcnlim pcr-
que ^radus non folcnc , fcd pcrftat conti-
nuatus vigor & cfFicacia , fonisfcniim dc-
pereuntibus : ratio cft , quod colorcs non
a;que ac foni participant ciim motu ac-
ris ; cujus locali motui ( ut caufa: llnc
qua non) aliqualiter fonum communicarc
vel illud arj^umento , quod tam cito in-
tcrcidat ; cum fc<flus & impulfus acr con-
tinuo rcftauretur, fcquc reuniat , quod &
iu a^ua fit , fed non pari ccleritatc.

Sylv. Sylvar. Cent, III. X4t

JExperimenta variajpe^antia tranfi^
tpn ^fonorum interceptiones.

In cxplorandis fonorum me.itibus aut
contra , advertas oportct nc in corporc
aliquo exitus , ad latus dccipiat tc pro
tranfitu reda pervio,ideoque intercipiens
corpus ardiffime claudendum eft , cum
fonus vel anguftiflima cvolet rima.

111. Sicubi fonus tranfcat corpus foli-
dum & benc claufum ( ut aquam , parie-
tcm , metallum, ut in tintinnabulis obru-
ratis, &c. ) oportet roiidum illud corpuj
tenue lit ac gracile , ne fonitum penitut
cxftinguat. Proinde ubi guis fub aqua lo-
quitur ope aeris , vox inrra aquam longc
deprefla ne fit , ut penctrare poilit. Ita
quoque (i ad alteram parietis claufi par-
tem vox proferarur , nimia craflities ob-
ftabit ne ad alreram cjus partem audiatur.
Finoe dolium cfle vacuum , laterum craf-
fitie ad duos pedcs,claufoq;orificio.conci-
pio tenuem forc , quo rcfonat ex commu-
nicatione aeris cxterioris cum interiore,
aut nullum prorfus fonum ; perceptibili
tantum ftrepitu cxterioris percufiionis ,
quali repleto vafe.

213. Certumeft, fonis tranfeuntibus
pcr corpora folida coopcrari fpiritum aut

partes

X4t Francisci Baconi

partes pncumacicas iftius corporis. Scd
multo cxadlius id notabitur, ii latcraduri
corporis percutiantur , quam li ab intra
pcrcutiantur , non impadto in latera idlu.
Sumc igitur tintinnabulum.cujus forami»
na obturcntur.fufpcndaturquc in ampulla
vitrea , oriticio vitri ardtillimc cera clau-
fo. agitato deinde vitro, attende num tin-
tinnabuli percipiatur fonus, quamcj; mol-
lis. Notandumquodlocofilifumcnda lit
[^] chorda metallica ; aut alioqui ca fic
vitri capacitas , uc agitatio fiac iine illi-
iionead vicri laccra.

114. Patct , longo , Sc direfto ad per-
pendiculum arcu (linea foni vcftricc) cx-
tingui penitus fonum ; ita uc qui ultra pa-
rietcm pofTit cxaudiri, ultracemplum noti
percipiatur ; neque adaliquam a pariece
diftanciamperceptibilis, proximc ad pa-
rietem fentiatur.

215. Mollia & porofa corpora fufFo-
cant fonum in primis, ut fic loquar natali-
bus.idlus cnim in pannum pcllcfve exilcm
reddit fonum , ut diximus. facilius autem
admittunt tranfcuntcm , quam alia cor-
pora; ut cortina^ docent , & pcriftromara,
fonos non admodum retardantia. feneftrae
vitrea: arfte claufa; rcprimcndo fono raa-

gis

Sylv. Sylvar. Cent. IIF. 143
gis valent , quarn panni crafTities par. Sic
apparet in ventris ftrepitu , quam com-
mode fonus inteftina & membranasper-
tranfeat.

ii6. Operse pretium eft inquirere,
num foni majores , qualcs tormcntorum
aut campanarum tranfitu per rimarum
anguftias dcbilitati exilcfcant. articulata
enimfonorum fubtilitas arfliffimos mea-
tusinconfufa fortefubit, fortalTis autem
ttiagnitudo foni obftiterit, ne id tam com-
inode nat.

Ixperimenta varhi Jpc^antia me~

dium fonorum.

117. Medium, quovedatur fonus, acf
eft ', mollia quoque corpora & porofa, nec
non aqua, corporum durities non penitus
huic fonorum vehiculo inepta eft : fed
quodlibet eorum deferendis fonis inutilc
facit hebetudo , aereni fi excipias.

ii8. Aerficcior tenuiorquc non tam
devchendofono commodus , quam den-
fior, ut oftendunt nofturni vefpertinique
foni, ca'Ium qiioquc humidum , ventiquc
auftrales ; rationcm cum de fonorum in-
cremento ageremus , dedimus; nempc
quod aeris tenuiras (it penctrabilior, fed
denlitas aptior conferyationi fonorum a

difll.

144 FaANcisci Baconi

difTipatlonc. Fiac pr*ctcrea expcriracntum
pcr alcos in ncbulis tenuibufque imbribus
clamores : fortalTis enim aliquantum cx-
ftinguendofaciant fono.

ii^. Quatenus flamma foni mcdiutn
cxiftcre polFit ( praefertim qualis produci-
tur ope acris , minimc vero inter duri
corpora ) tentctur per locjueUm inter-
medio luculento foco. Tunc vcro admit-
tendus videtur, propter aliqualcm pertur-
bationem fonicus, quem flamma in fc ge-
nerat.

210. Fuitcxpcrimcntnm; numaliilf-
quores , tanquam media adhibiti , divcr-
fum ab aqua fonum edant ; ut in coUilio-
ne brachiorum forcipis , aut impulfo fun-
do v^ds hCie oleove repleti ; qux ctiamli
leviora (int, habenttamcn corpora magis
inarqualia quam acr.

Egimus hadlcnus de natura mediorum,
qua: difpofitionem fuam acquirit cx ac-
ris comprefTionc , aut contra. Tradlavi-
mus hoc fub titulo de fonorum dclatio-
nc ; facit quoque huc concavi figura, pcr
cjuod tranlitus datur ; iilud nunc agen-
dum rcftat.

JExpe-

Sylv. Sy ly ak, Cent.lll. 145

^xperimenta variaquantum jigur£ ji-

JluUrumaHt concavitatis, aut cor-
♦ pora deferentia conducant eden^
dis fonii,

QUantum figuras fiftularum , aut con-
cavi a fono tranfeundi , aut corporum de-
vehentium conferantad fonorum varieta-
tem atquc alterationcm ; five major mi-
norve aeris fpe£letur quantitas in concava
recepti ; feu fpatium , per quod brevius
longiufve defertur fonus,aut alia: circum-
flantia? , per alios digefta titulos tradlavi*
mus. Hic expendendis figuris debetur lo-
cus , quas ut lineas concipio , fonis per-
vias. Tales funt redla, obliqua , angularis,
circularis, &c.

111. Campanx figura haud abfimilis
cft pyramidi , nifi cjuod delineatio diiata~
tioquccclerius quafi devergit expandilur-
que.Figura cornuum venatofiorum,tibia-
rumque obliqua cft. inveniuntur & re;fla
cornua totidem cum obliquis foramini-
bus, (ed modica foni differcntia; nifi quod
reda vehementius inflentur. figuras tibia-
rum & fiftularum vtCtx funt ; fcd hai mi-
Bori & majori conftant foramine fupra &
infra. Tuba figuram habet literas S , qua
ftridorifte excitatur. In generc, figura
G re<^a

1^6 Francisci Baconi

iQda fouos cJit pLiriil'imos j obliqua rau-

cuoi magis &; abfonum.

211. Expcrimentum poiTic fieri in fi-
flula linuofa, cum cjuatuor flcxionibus^fed
A: in fiftulain crucis formam efformata,
in medio patula ; itcm firtula angulari ,
cjuamfonorum varictatcm gignanc. Rur-
fum fit & fiftula circubri , cxafleque li-
nuatarotunditatc , inditoforaminc fl.itus
reccptaculo ; cui non longc aliud fubjun-
gatur, interjeclo obftaculo tranfverlim,
uc flatus tranfmeet circulum , accedatque
licadforamcnfccundum.Quin etiam cor-
pora folida varix figura; fuis tcntanda per-
cufTionibus , ut globofx , plana: , cubicx,
crucis , triangularis , Scc. Fiat & eorum
comblnatio ; plani contra planum ; con-
vexi contra convexum; & convcxi contra
planum ; exadleque fonorum diverfitates
annotentur. Explorandi cjuoqj a duris va-
ria crafTitudine corporibus produ(fti. Ex-
pcrtus fum ego egrcgium cfTe aurei tin-
tmnabuli fonum, ncque argcntci aut a.*nei
imparem, imo mcliorcm. Nummi tamca
aurei fonus obtulior efl argenteo.

115. Lyra conftat concavo, non in fi-
dium longicudincm, fcd tranfverfali ; neq;
iillum inftrumentum fono cft ita paulatiai
pcrcjuc longiufcula interyalla deticicntc,

uc

Sylv. Sylvar. Cent.Ul. 147
ut lyraHybernica. Itaque ftatuo (icUve-
cymbalum Juplici concavX) formctur,
priore per longituclinem ejus , poftcriore
ad fidiumextremitatem, utinlyra, forc
ut neceflario perfc(Stior cmergat fonus ,
non adcodcpreirus & abfonus.tentandum
id eflct abfque alTere fubflrato , duntaxat
m modum & formamlyrar, in altero fi-
dium extremo ; aut denique cumduplici
concavo in iingulis tidium extremitati-
busuno. -

Exferimentji vjria jpeclAtitia mixtti-

ram fonciru?n.

114. Manifeftum inter ea, qure vifu aut
auditu percipiuntur, difcrimen apparet»
^uod vilibilia medium impcrmixta tranf-
meent, alia in medio confundantur. quip-
pe circuralatis per caslum , {lcilas pluri-
mas, arbores,colles,liomines,beftias ocu-
lis , omnia fub unicum (imul obtutum ca-
dunt ; neque emanans ab uno imago, aliis
confluentibus ad oculum turbatur. Soni
autem variis c partibus effuli unius fe^
quuntur prxdominium. Vocum quoquc
difTidentium mixtura in harmoniam teni-
peratur; quod coloribus negatum. Verum
nihilominus a majori lumine minus ex-
ftingui, ut vifum fugiat ; velut cicindul»
G z. lumen

148 Francisci Baconi

lumcn a folc ; non fccus ac gravisfonuJ
cxilem abforbct. Prartcrca ftatuocdua-
bus latcrnis c vitro , illo coloris coccinci,
hoc ca:rulci , impolita altcrutri candcla,
lumina coloribus hifce tintfta confufum
iri,imprciruraq; cliarta; albq colorcmpur-
purcum.Dcbihtate quoquc hngucfcit co •
lorum mixtura ; a dealbatis cnim parieti-
bus magisquam nigris locus illuftratur ,
&:c. Sed caufa qua: fonos confulim , viii-
biliumque imagines inconfufas devehar,
eft » quod vifus pcr re£lam lineam opere-
tur , conofque producat varios : atque eo
modo nulla coincidentia in oculo aut
pundo vifuali fieriqucat. Soniveropcr
obliquas, tortuofafque lineas moti coinci-
dant neccfle eft , lieque inviccmdiftur-
bent.

ii^. SuavifTima Si optlma harmonia
cft , quse nullius iuftrumenti per fe fonum
cxaudiri patitur, fcd unum duntaxat ex o-
mnibus concentum ; qui ad juftam perci-
pitur diftantiam, vclut in mixturafufFi-
tus , aut odoris tloribus c rariis fparli pcr
aerem fenfu.

zz6. Difpofitioacrls quoad aliasquall-
tates, nifi in fonorum mifcela,haud raagni
ad fonos momenti eft. Gve cnim ferenus,
^YZ obfcurus acr iic , calidus aut frigidus,

uaa-

Sylv. Sylvar. Cent.Ul. 149
t-ranquillus aut agitatus (nifi adlit flrepi-
tus) fuavis & fcEtidus , fimillterve aftW
(5ias, parum refert : cum cxigua: tantum
alterationis aut difFerentiac caufa exiftcrc
pofTit.

127. Sed & inviccm fe diflurbant mu-
tantque foni ; ubi alter alterum fic ob-
ruit , ut fenforium afFicere nequeat. Eft
& ubiinfc mutuoinfinuatidifcrepantiam
confufionemque pariunt ; interdum in
harmoniam mixti coalcfcunt.

ii8. Du^e voces eadem claritate per
duplo longius fpatium non percipiuntur,
quam limplcx & unica ; ncque candel^
cadem luminis quantitate efficientut ob-
jedla duplo remotius confpiciantur, quam
unica. Caufa latct ; fed videtur, imprcf-
fiones cx objedlis fenfilibus mifceri cum
homogencis, fcd fine proporrione, ut an-«.
tea oflendimus. Fuerit fortafFe ratiQ,quod
prima imprcfFioex tranfitu a privatione
ad aclum. (veluti ex filcntio ad foiiitum.,;
extcnebrisad lucem) majoris fit gradus,
quam li ex minori ad majorem fonus ex-
crefcat ; fimillterquc luminis augmenta
fiant. illud fortafFis ex eo , quod aer pofl
primamimprefFionem alterius impreflio-)
nis fuperventum non admittat , .•jeodcnjr,
quo pxioi;em appetiru. qua proportionc
G 3 uiii-

1^0 Francisci Baconi

univerfim commenfuretur macerfa: in-
cremcntum virtutis, amphiTirnx diCc^uid-
tionis campus eft-, peculiarifque tradtatus
diligentiam expofcit.

Exfferimenta varia J})e^a7itia melio-
rationem fonorum,

iip. Ex reflexlonum concurfu major
cft fonus ; corpus vero unde aut vocis
primigeniae origo , aut reflexio , li purum
aut lajve fuerit,gratiorem reddit. Experi-
mentum poiTit fieri in teftudine aut bar-
byto, cujos concavum ex sre polito, non
ligno, fit. Videmusinajre aperto fonum
auribus allabi gratius quam ex [^] chordis
metallicis. Ad reflexiones plurimum quo-
quc valet aqoa ; quod modulationes do-
cent ubiaqua^in propinquo runt,aut Echo
comprobat.

250. Conftat experlmentifide , fiftu-
lam humc6lis nonnihil lateribus, fed gur-
tis omnino difcufTis, clarius fonare^cjuam
ficca ii fuerlt ; fuavi exiftente fibilo, ut
ante fub titulode inasqualitate a nobis di-
€t\xm. Ratio eft, quod porofa, ubi hume-
ftata fuerit, fuperficies, qualicjuein confi-
nio humidi & ficci , nonnihil ajqualitatis

a] Vpire-Jifingf,

Sylv. Sylvar. Cm. III. 151
& Ia:vitatisacc|uirat. Sedfibilus, cul cx
inxqualitate origo, mea opinionc , 01 itur
inter diperficiem fiflula: internam, c^ax 8c
lrvis& humida , reliquamque materiam
ex ligno , inlinuati huraoris expcrtem &
ficcam,

131. Carlum prulnofum Mulica: Jntra
jedes eratix nonnihil conciliat . Ratio
fortaffe non difpofitio aeris , fed ligni aun
fidium in inftrumentis.qua: magis crifpaa-
tur, &: lic porofa & cava evadunt. Teftu-
dines quoque cx crcbro ufu clarius fonanc
rccens confecftis , eadem dc caufi . Idem
deprehcnditur in fidibus tcftudinis diu af-
fervatis.

131. Faclt ad foni meliorationcm aeris
liberi& comprcflimixtura ; idcoque fiac
■expcrimentum in teftudine aut barbyto,
cujus duplex concavum , altcrum cum
[^] orbiculo inftar rofa: fupra fidcs ; ita ta-
men ut fufFiciens fpatium relinquatur fidi-
'bus, & ad eas tangendas locus infra con-
cavitatem.Idem tentcturin lyraHybcrni-
ra cumduplici utrimque concavo , qua;
fimplici alioqui contenta cft. Dubitare li-
ceat , an non futura fic refonanti:^ nimie-
Us efficeret uc nota notam prajvertcret.

X33. Prolatain orificio tympani mo-
G 4 dulata

a] yyith a Knot ouer tbt Strin^s,

1^1 Francisci Bacoki

dulata vox fuaviorcm reddit vocem. Idcm
Aatuo Futurum , ii cantus in partcs divifus
▼ariis immittatur lympanis. Elegantia:
«^uoquc novitaiirque caufa opera? pre-
lium cflct cortinam extendere intcrlo-
cum , quo tympana collocata funt, & aU"
(litorium.

134. Pneumatica inftrumenta licet fo-
rum gencrent inter flatum & aerem , fo-
nus tamen communicatus magis acquali
liftuls corpori , mclior eft. procul dubio
cnimfonum cum aliquo difcrimine tuba
reddit , & fiftulalignea , rurfumquetuba
& fiftula asnca. non inutilc forct tencare
fonum, ex fiftulis &; xneis venatorum cor-
nibus.

235. Attentio meliorandis prodeft fo-
nis, ubifenfus communis maxime colle-
Ctas difcedit in particularem .luditus fcn-
fum , vifufquc fufpenditur opcratio. Hinc
& nox pra: die fonos fuavitate & ma-
gnitudine increfcere f^cit ; quos coecor
gratiores quam aliis accidere arbitror .
Inter fomnum quoque & vigiliam mar-
ccntibus dura li^ati vclut ha:rent fen-
fus, fuavior mufica obvenit, quam ubi pe-

iiittiscvi<»ilavcrint.

Ex^e-

Sylv. Sylvar.» Cp»f. rn. i;5^3

Experimenta vma Jpectaritu
tmitationem foni.

1^6 . Natura: cjiioJdam miraculum efl>
fi in attentionem non fugitivam incidat >
(]Uod pueri & aves nonnulla: ad expri-
mendas imitatione voccs ftupenda va-
lcantdexcerit.itc. Volucribus inobferva-
tum eft 0£ loquentis cjufque motus , c]u<e
non minus recfle in obfcuro lucidoloco
inftituuntur.Excjuilitx nonnihil curioiita-
tis eft circa fonos ex fcrraonc, cujus Icdlio
non carirura difFicuItate videatur . Scd
oblata: in principio moleflix fenfim ita
decrefcunt , ut rcpetita fubinde cum in-
terje<5li temporis progreflu tentamenta
eas evincant. fed hoc novitatem rei noii
tollir. Cogitet forte quifpiam (etfi, ut ve-
rum fatear , juftam admirationis caufain
prsebere pofTit) dariquandam fpirituum
tranfmiffionem , c|ui in do£lore moti m-
generent difcipuli fpiritibus pr^udifpoh-
tionem ut inviictur ad imitationcm , qua;
fic paulatim perficiatur . Scd operjtio
tranfmittendis fpiritibus debita ( maxi-
mum arcanum natur^e) fuam alibi exfpe-
ftat tradlationem; pr^efertim ubide vi-
ribus imaginationis inquilitio inflituetur.
Imitationem ^uod fpe6iat,ncgare omnino
G 5 haud

154 Francisci Baconi
luud poiTumus , inexiftcrc homini aliif-
<jue crc^turis habiljtatcm imitandi. Ob-
vium cft , quam dcxtrc &: prcmptc homi-.
rum gcftus ac raotus cxprimant Simix Sc
Ccrcopithcci . atquc in captura avium
quas vocaiu [a] Dottrebs,patct quam ar-
tificiofc volucris ca acat , dumSimiam
imitatur. nequc ullus frcqucntato altc-
rius confortio (prxfcius cnim.cft) noii
gcflus quofdam aut vocem aut aliam coa-
figurationcm didicit.

Z37. Imitationi fonorum non prarrc-
quiri inn.itutioncm ut ncccflariam volu-
cres oftendunt, qua? mutiia intcr fe doca-
menta habcnt , (inc mercedc imitationis
aur cx paftu aut aliundc . Invcniuntur
prartcrcapfittaci, non tantum vocemfe-
qui artiiicis , fcd & rifum , pulfatipnem,
iftura, crepirum ex januis in cardinc fuo
motis, vel plauftri, quemcuraque demum
iplis obvium fonum.

X38. Beftiarum nulla: , pr.rtcr aves ,
imicari valent fcrmones humanos. Simia
cnimexpedita alioqui imitatrix, in cxpri-
mcndo fcrmone dcficit. vidi tamen nio-
iofTam , qui ululatum auribus immiiTum
pcr aliquod temporis fpatium rcddcrct.
quxnam vero avium , comparatc ad aliaS

bciliay,
a] ofDattnUj.

Sylv. Sylvar. Cent. 111. 155
tcftias , folcrtia fit imitandi fermonem,
ulterioris eft: indaginis . Conftat inefle
volucribus conformata ad hunc ufum in-
ftrumenta,utlabia, dentes, &c. humanis
quara brutis fimihora. Collum, perquod
tranfmilTum jugulum dcfcendit , multa:
beftiae xque ac volucrcs habent oblon-
gum. Viterius protendatur inquifitio,ari
guttur reliquufquc apparatus in avibus
excellentior fit ? Aves ad loquclam aptx,
funt pfittacus , picus , graculus, mon«-
dula, corvus; ex quibus adunco pfittacus
roftro eft , rtliqua; minime.

235>. Scd ifta volucrum habihtas non
adeo ex organis fermoni aptis , cjuam at-
tenta aufcultatione eft,cum locjuelam au-
ditus &: doclrina faciant.aviumque raajor
in obfervandis fonis curafir,c}uamaliarum
beftiarum ; quod & ab infito naturaliter
deledlamento & frequentiore eft exerci-
tio , ut ex carum cantu patet. Illi quo-
que, pcnes quos inftituendi labor, vigiles
haberc ftudent, au^enda: velutattentioai.
ncque ignoramus mafcularum, interaves
cantatnces , alicjuam cffe prxrogativam^
cujus fortafle caufaeft& vivacitasmajor
& acrior aufcultatio.

240. Studiura & intentaexprimendfs

vocibus rolertja facilitaud*e imitationi

G ^ ,pluri-

1^^ Francisci Baconi

plurimum conducit. Vndc pantomimos
rcpcrias , cjui voccs hiftrionum adeo re*
fcrant dexirc» ut ipfos, non confpcdtos,
cfTc re pcrfuafus cxiftimcs. par circa alias
voccs ratio cft.

141. Rcperiuntur , c|ui voccs vclutex
longiore intcrvallo dclatas cfFingant ( fc-
cundarium auditus objcdum dilbntia eft)
adeo ut adftantium fcrmoncm c lonein-
<]uo procedcre putes , non line teirore
<]uodam. ratio in<^uircndaj fed cujus riul-
lum ufumngnofco, pr:cterquam ubi im-
poftorcm agcre libet , cfFida quafi fpiri-
tuum loqucla.

BxpcrimetJta varia fpeclantia re*
fiexioncm fonorum.

Tria in fonis reflexionum gcnera funt,
reflexio concurrens, iterans , cjua^ Echo ,
& fuperreflexio , Echo ex priori Echo.
Priori fjb titulo de fonorum maenitudi-
nc traflata, de duabus poflerioribus agcn-
dum.

^41. Reflexioeffluviorum cx vifibilibus
objcflis pcr fpecula dirigi potcft , utpote
cjux cgrcfla progrellaque rcftis lineis ad
aliquod punflum perduci queat , fcd re-
flcxio fonorum regi y\x^t patitur , cjuo-
niam fouus Isxius liucis arcuatisfpatiurn

com-

SvLV. Sylvar. Cent. III. 1^7
complcns ejufmodi reoimen non admit-
tat, unde artificiaies echos parandi ratio
necdum venit in ufum ; & c^uaecunquc
Echo hadlenus innotuit in angufto loco
regreflum non admittft.

^43. Naturalis Echo in parietibus , Ii-
gnis, rupibus, collibus & ripis gencra-
tur. aqua vero , ubi in proximo cft, con-
currentem Echo creat , ubi longe difTita ,
iterantem cfFicit. concurrens enim 8c ite-
ians Echo non aliter difcernuntur nifi re-
grefTus celeritate tarditateve. Sed extra
controverfiam eft,ut delationcmfoni ori-
ginalis acjua promovet , ita longius defe-
renda; Echo infervire.

144. In prarcedcntibus didlum , vocc
per corpus fonis pervium prolata , altero
ejus extremo obturato , flatus rcgrefTum
ad os fentiri poiTe , non fonum : ratio eft
quod originalis foni pcr clauftrum con-
fervatio nihil faciat ad reflcxi conferva-
tioncm: pra^terea cchos generario nili ex
claris fonis rara omnino q(\. Hinc artifi-
cialis echus fpem omnem toUit aeris in
ari5lo concavo comprefTio. Expcrimentis
tamen conftat , fi quis incumbens putet>
ad i^ ulnas profundo loquatur fubmifTe,
non adeo taraen ut fufurrus fit , regeri
Echo ex aquafacis perceptibilem. Ten-
'• tetur

I^t Francisci Baconi

tetur utrum loqucla cavis immi(la,non
alio, nili perqucm voxtlcrccndit, rcgref-
fu , a^quc ut in putcis gignat Echo.

145. Eclio circulantcr in .icre provol-
vitur, ut fonus pr^arius ; undccxpediret
explorarc num rcpcrcuflio a corpoie an-
gulum confc(fluro Echo crcarct , ut vcr-
fus parictis rccurfum , &:c. ut in fpeculis
vidcmus limilem incidentia: angulum dari
ab objcflo in vitrum , & o, vitro ad ocu-
lum, atque ii pilam tranfvcrlim pcrcutias,
non in fuperficic, par fict rcfultus. Vtrum
& Echoillumproducat (hoceft, utrum
quis a laterc corporis rcpcrcuticntis con-
liftens mclius audiat,an vcro ubi vox pro-
fcrtur , aut ufpiam in redla linea) tentari
polTet j itcm (i propius adll:ct loco undc
repcrcuiriO,quamIoquens , aut vice vcr-
fa. Siniul in noritiamdeveniretur, utrum
Echo, origijialis primigeniiqueiQilar foni
vchementior lit in propinquo.

1^6, Multa funt loca, varias echus
fcrmas creantia, quaruni altera altcram
fubfccuta excipit. Fit illud ubi varii collcs
aut arbufta intcr fe vicinia diftantiave di-
fparcs exiftunt ; ita ut ultima: rccurfus
ultimus quoque auribus accidat fentia-
lurve.

^47. Vcivoxcircularitertam antror-

ium

SvLV. Sylvar. Cent. III. i^^
fum quam rctrorfum pcrgit quoad lo-
(juentem, (ic & Echo. multx cnim Echi
a tergo percipiunturratione loci in cjuo
confiftis. ^

X48. Vt echo fiat tW quatcr quinquief-
ve reecrens voces diftinde , opus eft iufta
ati proportionem diltantia corpons rcper-
cutientls. In propinquo enim ( cum hoc
tamen intervallo ne concurrcns echo e-
manet ) fubitaneo allapfu rcgreditur, re-
quiritur quoque haud nimia aeris com-
prefTio. coarftatusenim ad magnamdi-
ftantiamacr idcm prodit cfFcclum cum
aere libero ad parvam diftantiam. Ideo in
cxpcrfmcnto loqucla^ in putco, quamvis
alto , vox fubito rccurrit , & duo tantum
vocabula regcrit.

X49. Quod ad Echus e^f priorf ortas,
nova datur ejus rei inftantia ex Icco, cujus
jam dcfcriptionem aggredior. Diftat qua-
tuor aut quinque milliaria Pariliis , noii
procul a pago Ponte Garcntoniano , &
quantum conficiat fpatii jaftus figitta: a
Scquana locus,race]lum anguftumvetcm-
plum 5 cujus parietcs omncs tam a latcri-
bus quam in cxtremis fijperftites & gemi-
na columnarum fcries ad modum ambu-
lacrorum in templis , concaraerationis
phne nihil, ^d iiugulas columnas farmen-

torucn

itfO FftANCISCl Baconi

torii cumulus humanam ftaturam xc^uans^
tjuac navicularius fluminc deve^fla rntjbus
non cymbis co loci dcponit ( ut vide-
lur ) quofelevet, abuna parte emiflam
vocem tcr &: decics diftindlis intervallis
regredifcnticbam , mcminique ex relatu
dccies &L fexies reflexam. cram ibi hora
tcrtia pomcridiana , fcd commodiflimum
cft ( quod in cjualibct ccho ufuvcnit )
tempus vefpcrtinum. Manifeftum cftnon
ficri echus proceflionem variis e locis, fcd
clle jad^ationcm echus ultro citroque
inftar pilx , non fecus ac in reflcxionibus
fpeculorum ficri amat. Spcculoanteriori
fi alterum fubftituas , poftcrius hoc cum
fua imagine reddet fpcculura antcrius, Si.
vice verfa , & ita porro fupcr-rcflexio fit,
donec exftinfta fpeciei fpeciescvanefcat,
cum a finjTulis recrcfl^ibus debilitata fcn-
fim in umbram refugiat. Sic & vox ifti
■ immifla facello fpeciem fpecici generar,
fuccedentefque fibi invicem reflcxioncs ,
quarum fingula: prioribus languidiores c-
moriuntur. Adeo ut (i tria vcrba proferas,
fortafle tria reddet condiftinfta tempo-
rum vicibus integre , poft dccrcfcentc
temporis fpatio duo poftcriora, dcnique
ad aliquod tcmpus rcgcrct ultimam vo-
ccm , S-L deficict , uhcrius languefccre
•'- iicfcia.

Sylv. SylvAR. Cent.lU, i<ri
nefcia. Echus unius rccurfus maanum

o
quid prxftat , u quatuor aut quinquc

vocabula exaudiantur. Hacc Eclio in re-

curfustam multiplices rcgyransultra vi-

ginti vocabula auribus percipicnda of-

fcrt.

250. Similis EcHo ex Echo, fed cum
duplicata repercuflione , obfervaiur, fi
tjuis inter domum & eollem mediusly-
ram percutiat verfus collem, a retro enim
venientem Echo domus producit, altera-
que altcri tranfmittitur , ut poflrema lan-
guidior fit.

251. Dantur & litcra,', quas argre expri-
mat Echo, velut S, prarcipue initialc.
memini cum aliquando Pont-charenton
petcrem , adfuifTe Parificnfcm , provedas
jEtatis homin.em , qui hunc pronunciandi
defed:um a bono cfle genio interpretaba-
tur. Si enim, inquit, Diaboli nomcn effe-
las, Echo illud minime rcferet,fed vat'cn,
quod cx Gallico idcm cft cum apage .
Mihi fubiit, quod Echo literam S non re-
percutiat ,• utpote cum iibilus & interior
tantum fonus lit.

251. Echo nonnunquam celerior eft,

refilitque ftatim a prolata voce , ut par«-

tim cft didlum ; alia vero magis velut

deliberata procedit , hoC eft , plus fpatii

- reliii»

1^1 FR.ANCISCI BACONI

rclinquit intcr voccm &: rcflcxioncm ;
quod vcl propinquitis vcl diflantia loci fa-
cit.quxdam longiorc travflu vcrba repcl-
lit, quxdam brcviori ; alia clarior fpa-
ri cum primii;cnia vocc claritatc , non-
nun(]uam raajori ) alia Janguidior dilu-
tiorcjuc.

153. Si Echo variis c locis ad candcm
diftantiam varia cmcrgat , chorus quali
(juidam reflcxionum cxiftat ncceflc cft;
unde &: major recurfus , quin ctiam Echo
continuata; quod quibufdam in locis con-
tingcre folct inftar Thcatri.

154. Nondum invcftigatio docult, an
ut infpecicbus vifibilibus, ita «Sc in fonis
Jiat rcfraftio. pcrfuadco cnim mihi , ii di-
vcrfa per mcdia vchatur fonus (ut acrcra,
pannum,Iignum) alio,quam in qucm ten-
dcbat , loco non proditurum; atcjuc hic
primus rcfraftionis modus. raajoratio au-
tcra , alter rcfra<flionis modus , in fono
manifcfta cft: (ut plcniirimc nobis demon-
ftratumcumibi vcrfarcmur) fcd divcrli-
tatc medii nihil huc confcrcnttf.

Variasobiter inftantiascx vifu vifibi-
liumque imaginibus pctitas afpcr(imus il-
luftranda: fonorum naturx.fcd vifum no-
bis opcra: prctium laxius inliftcrc compa-
titx dcmoaftrationi.

Sylv. SylvAR. Cent. III. 1^5

lExperimenta VAria Jpe5tantia confen"

fum^ diffenfum inter ea qm vifn D*

andttH percipiuntHr.

15^. Vtrumque circulariter fe difFun-
dlt , integrumquc orbem , led non ultra
certos determinatofque progreflus limi-
tes , implet, hnguet , emoriuirque paula-
tim ex proportionata objeftorum a fen-

foriis diftantia.

x^6. Vtrumqueintegram niliilquc im-
minutam fpeciem fuftinet , infinuatque in
quamlibet minutas aeris racdiiciue partes ;
utquefpecies anguftis rimis inconfufa; fe
inferunt,tranfeuntque,uti patet,in inftru-
mento jequilibrii indicc quoad vifum ; &
in fifTuris rimifque quoad fonos.

257. Vtriufque fubitaSc facilisgenc-
ratio propagatioque, cum pari evancfcen-
di celeritate, remoto fcilicet lumine, cor-
poribufque fonum edentibus.

^58. Vtrumque recipit & fecum deye-
Fiit exquifitas accuratafque differentias,
ut colores , figuras , motus , diftantias m
Vilibilibus ; articulatarum vocum tonos,
cantus, vibrationes in audibilibus.

1^9. Vtrumquecorporalis efduvii ni-
hil in medium eifundere videtur , quo
a(flivitatis fua: fphasram compleat , neque

eviden-

i^4 Francisci Baconi
cviJcntcr localcm mcdio quoi tranfitiir
motum imprimcrc, fcd fpiritalcs modo
propjgincs abripcrc fccum. cujus rci cju-
1j cum invcftigjiuium inijuflrix hac^cnui
non plcnc fc indulfcrit , fui loci cxamcn
mcrcbitur.

i6o. \'trumquc nulliuscfFc(fli, prxtcr
illud objc(flo fuofcnfuiquc jpproprutum,
«cncrativum .ipparct, cxccptoquc co cx-
icra ftcrilc vidctur.

16^1. Sed utrumquc iCin proprio tria
manifcftc cffccla producit ; quorum pri-
mum , quoJ fpccics mjois fut llc loquar)
quantitativa majorifquc imprcffjonis mi-
norcm invalcntiorcmquc fubigat , ut lu-
mcn folis , lumcn cicindulx , boatus tor-
mcnti bcllici voccm. Sccundum quodvis
objc(fli in cxcclTu prxgravanfquc dcrtruat
fcnfum, ut lumcn folis ocuUim , violentug
fonus propc aurcm , auditum. Tcrtium,
cjuod utrumquc admittat rcpcrcuffio-
ncm, ut in fpcculis, & Echo.

z6i. Ncutrum fpccicm altcrlus dc-
flruit impcditvc , incodcmlicct mcdio
obviam , vcliit lumcn aut color fonucn
non tollir, aut contra.

161. Vtrumquc animantia afficit ob-
jc(ftis divcrfimodc fcnfiis movcntibus,
prout grata ingrataquc fucrint j qux ta-

mcn,

Sylv. Sylvar. Cent. lil. itff

men, ii ritc attendatur, inanimata quoqud
afFiciunt , conformitatem fcilicet quan-
dam cum utriufque fenfus organis haben-
tia. (ic vifibilia in fpeculis operantur,quaJ
haud abfimilia funt pupillae in oculo j &
audibilia in locls Echo generantibus qua:
referunt concavitatem & ftrudluram au-
ris.

x6^ . Vtriufque varlant a£lioncs ex
varia mcdii difpofitione . ita tremulura
medium (qualefumus) objedo trepida-
tionem infert ; & intenfionis remiflio-
nifqiie capax fonumattollit & deprimit.

1^5. Acrutrique commodum &pro-
pitium maxime vehiculum eftj aqua enim
aut vitrum comparationem cum eo haud
fuftinent.

166. Vtrlufquc objeftum tenuc fi fuc-
rit &accuratum , fenfus oportet haberc
ereftos & attentos ; adeo ut oculi con-
rradlio fequatur diftinflifrimx vifionis
propofitum , aurefque arrigantur ad cxa-
dlam aufcultationem fe componentibus »
quod in beftiis aurcs habeutibus mobiles
obvium ma^is.

16 j.. Radii luminis collcftione multl-
plicati gignunt calorem , opcratione lon-
gc a vifu diverfa. Soni vero conglome-
raci multiplicacique fummam gcncranc

aeris

j66 Francisci Baconi
acris rarcfaflioncm , adlioncm matcria*
tam fonorumquc productioni diirimilcn),
fi non fallic nos anciquitas , c]ux narrac
avcs dccidilfc ad fubiatos in caluiu cIa-
morcs collcda: muliitudinis.

Dijfenfus eornm qu.t vifu & attditu

percipiuntur.

r6%. Emanantcs cx objc(flis vi/ibilibus
fpccics vidcntur cflc quxdam rad:ofura
has conflitucntium cmiflioncs ; qualc
(^uid m odoribus diffuiim propagatis con-
tingit ; nifi quod illo: magis a corporc fc-
crctas fcrantur, fpccicfcjue auditum fc-
rientes magis communiccnt locali motui,
velut impreirioncs in acrcm iACtx , cjuf-
<]uc pcrcuirioncs; itaquiccjuid corporcum
crt cum adlioncm fuam cxcrat gcmino
modo, aut rcalitcr naturam fuam com-
niunicando , aut motum , prior vilibili-
bus alfignanda difFulio , poftcrior audibi-
libus.

x6p. Manifcftior per acrcm vccflatio
cft audibilium quam vilibilium , cum ob-
Judantis vcnti obex non magnopcrc
( mea opinionc) horum pcrceptioneni
impediat, in illis coatraria cvcniant dcfe-
rcndis.

170. H«c pra: omnibus notanda cft

difFc-

Sylv. Sylvar. Cent. lll. \6j
difFerentia incer vifus auditufque objedla,
unde minoris momenti alia: fluunt ; ncm-
pe quod illa (lumine excepto) pcr reftas
lineas vehantur , ha^c pcr curvas ; cjui dif-
fundendi modus minime incurrit mixtu-
XX confufionifve incommoda, ut ante di-
xunusfonos hifcc obnoxios. Hinc cor-
porum foliditas vilioni impedimcntum
vix creat , modo peliucida fint , obvcrlis
ad redias lineasporis, ut in vitro, cryftal-
lo, adamante , aqua, &c. lenuis auteni
mitella aut fudarium , corpora licet mi-
nus folida , vifui obftant , cum e contra
porofa parum impedimenti auditui inji-
ciant , fed folida aut tiftunt aut potius at-
tenuant. Hinc quoque refledcndis vifi-
bilium radiis vitra parva fuffjciunt, fono-
rum reverberationi majora recjuiruntur
fpatia ; quod nec in praecedcntibus omif-
fum nobis.

271 . Vifibilia ad longiorem diftan-
tiam, quam foni , ingerunt fe fciifui , fer-
vata magnitudinis proporrionc , rum ad
rcmotius interftitium dimauet intenfior
fonus , quam exiguum corpus confpicia-
tur.

271. Vifibilia nonnili aliquo inter vl-
fum & objedura dato intervallo commo-
dc pcrcipiuntur, audibilia quofenfui pro-

pius

iU8 FrjIncisci Baconi

pius admovcncur, co mclius fcindnuanC'
Sed duplcx crror hic occurrit , primo
cjuod , cum (inc lucc non pcragatur vifio,
ii qua rcs pupillam ita contingat ut pror-
fus tcgat, lumen cxcluditur. Meminiau-
dirc cx hominc fidc dignifTimo ( cujus
oculorum alccr cx catharro laborave-
rat) nihil clarius fe cxadliufque vidiilc,
quam argenteam actim , dum in ocqlp
vcrfaretur rcmovcnda: catharrl membra-
nula; ; cujus ratio proculdubio, quod acuj
pupilla minor lucem non arceret. Secun-
do objcftum vifus direcle pupillam feric
abfque ulla interceptionc ; cavum au-
ris parum foni rccipit ratione organi, feJ
aliqualfs tamca utrobique requiritur di-
ftantia.

273. Vifibilfa fn afFicicndo fenfu cclc-
riora audibilibus , quod in tonitru & ful-
gure apparet , flamma & iO:a tormcnti
bellici repercuffb motu acris dum fin-
dunturligna. ha:cquidem in antcceflura
dedimus, huc tamen proprie pcrtincncia.

274. Exiflimo emanantcs ad auditum
fonos diutius in acre fubfiftere, quam fpe-
cies adoculum dclatas ; qux & ipfc ta-
men aliquandiu in fpatio ha?rcnt intcr-
mcdio , ut patct in annulis circumadlis
Iphxras quafdam rcprajfcntantibus , in fi-

i-- dibus

Sylv. Sylvar. Cenf. lll. 16"^
Jlbus tcftudineis calitro impulfis , lorrc
longius traDlliCo , qui tracium iuminis
poft fe iignat , in crcpufculo & (imilibus»
Sed non dubitem fonis airignare largius
raora: fpatium, vsntis eos furrumdeor-
fumque volvcntibus , & proptcr teropo-
ris intermedii diftantiam ; in quam fen-
tentiam mihl prarit cxplolio tormcnti ad
viginti milliaria perccpta.

Z7^. Vilibilibus abeft illud unde in-
grata exiftant , quod audibilibus non ita
evepit. Rerumenim turpium confped^us
in eo difplicent, quod obfcoenitatis magis
mcmoriam vciiicent, quam quodimme-
diate eas objiciaat oculis. Ideo pidura:
parum pudica repra^fcntanccs, non ita of-
fendunt, ut in audibilibusfcrra dum acui-
tur , cum & ftupidos reddat dentcs. Iii
Mulica quodlibet harmoni*e contrarium
auris refpuit.

176. Sicxclrcumfufi lucc tcncbrofo
te infcras loco , aut contra , oculus ali-
quamdiu pr^eftringitur , vifufque confun-
dicur. An fimile quid experiamur pofi:
ingentes fonos altumve lilcntium , ac-
curatiori inquifitione cget. Remota; ve-
tuftacis fama cft, furdos cffe cjui cata-
rartis Nili accolunt. fcd confimile quid
in bombardariis , molitoribus, pontef-
H que

I70 Francisci Baconi
^uc iiihabitaDtibus non deprehcnditur .
Z77 . ImprclTioni colorum ca iiKfle
vidctur dcbilitJs, ut non nili pcr rc<flas ii-
ncas, fj(\igiatifquc in conum radiis agac,
cujus in obj(.(ftis balis .^ vcrticalc pun-
dlum in oculo.ut quxdamradiorum vcluc
acuminata cornvatio 5c conjundlio ilt ;
cjui eo propagati cffluvio lccundariam lu-
cem niii fula rctlexionc ^igncrc necjucunt;
hic nobis non tradianda. Tranfcuntcs e-
nini radii modice tino^unt vicinum ae-
rem , unde colores confpiciuntur cxtra
recflam lincam. Scd ut in hifcc deprchen-
ditur illud, ita contrarium obtinct Jii cor-
porc luminofo. Interpolita cnim umbclU
inter oculum & candclam , lumen nihilo-
minus chartx illapfum fcribcntcm diri-
^ir , inconfpicua tamen candelx flamma;
CLJus loco li conftituaiur res colorata.non
ingeret fe oculis color. Pofteriori huic
natLiras fonus communicat, cumduobus
ad ucrumque panctibus latus conliftenti-
busauditavox ^^quanrura egoquidem ju-
dico) non Iit modo primarius & arcuata
linea progrelTus fonus , Ccd & qui reda
linea parietem pcrerrans priori limilem in
circulo motum gignit , fcd languidiorcm
inagiftjue flacccfcentcmi

Sylv. Sylvar. Cenf. lllr^ 171
ExperimentA vma Jpe^aritia Jjmpa-

thiam (^ antipathiam fonorum inter fe.

178. Omnis confonantia & dilTonan-
tia in Mudcis nihil aliud quam antipathia
& fympathia fonorum, in Mulica «^uoquc
illa quam fraftam appellant, aut fociatam.
Excalcfccntibuslnftrumcntorumquorun-
dumfonis, aliud alio gratius exidit co-
rundem confortium (res hatlenus non fa-
tis diligenter per obfcrvationes habita) uc
lyra Hybernica optime jungitur cum bar-
byto gravioris toni, & fiftula cum Mulica
fidibus canenda ; organa admixtas noa
refpuunt caneutium voces,&:c. fcd Clave-
cymbala(3<: Tefludo , aut Lyra Cambro-
Britannica & Hybernica,vox fola cum fi«-
iflulis re£le coalcfcerc negant. fcd pluri-
mareflant ad expcrimentum revocanda
tjuoad exquifiram inftrumcntorum con-
jundlioncm , unde magna ad emendatio-
ris Mufic2c gratiam ficret accefifio.

175). Triviis jam innotuit, fi rcfupina-
ta teftudine barbytove imponatur ex fidi-
bus uni ftramen , & m proximo altcra fic
teftudo , cujus, unifona cum priorc , fides
tangatur , movcri & \n rcfupinata fidem
huicrefpondcntem; quodad oculum, pa-
let exculTo ftramine. Simile quid contin-
H 2- gcc

lyi Francisci Baconi

gct fi dijpafon rcTpcjflu iftius fidis percu-
tiatur in eadcm tcltudioc aut barbyto, aut
in divcrfis proximc collocatis. Ci:d neu-
trumcxpcnmcntumprodit foni rcpcrcuf-
fionem <\ux difccrDi polFit , fcd motum
merum 8c (impliccm.

z8o. Lxcogitnta barbyti inftrucndi ra-
tio cum infcriori fcrie [^jchordarum me-
tallicarum arc^ifTimeapplicata ad conca-
vum, ut in tcltudiac ; Hdcs dcindc cx in-
tcftinis confcdlx per fubjciflum ponticu-
jum digcrantur ; c]uod plcrumque fcrva-
tur in barbytis;ut fupcriorum fidium per-
cuflioaiFiciat pcr fympathiam infcriores,
gratiorque ad aures accidat. Si eventus
rcfpondeac intentioni,tum pcrconfcufum
non ex primario tantum motu fonus , fed
& fecundario five reperculTionc emergit.
Sed invcntum hoc ufu carct,quia fides fu-
periorcs dum varie tanguntur , diapafoii
aut unifonum fcrvarc nequcunt rcfpedu
infcriorum , qux minime Gc tanguntur:
quid vcro conferat , in inftrumentis cjua*
non [^j habent touchen,ut vocant, explo-
randum;qualia funt clavecymbala &: lyrar,
in quibus tentanda fidium duplcx fcrics
omiflo intcrvaJIo.

181. Pof-

a] Vl^ire-Strings.

1>J yyhich httve no Stop,

Sylv. SvlvAR. Cevt. III. I75
281 . PofTet comprobatse in inflrii-
mentis, qu*e chordis relonant, fyrapathias
tranflatio fieri ad alia Coaos per fe rcddcn-
tia ; explorarique num percufTo ex duo-
bus tintinnabulis akero , motus in ahero
fenriretur ; quod melius hic cjuam in alio
quovis conccntu fuccedet . In fiftulis
guoque eadera fympathia: ratio attcnda-
tur , fi &foraminibus & fono conveniant,
an leviculum ftramcn aut pluma movere-
tur ubi alterius unifonum inflatur.

zSz. Et oculi & auris reftimonio con-
flat , Quod fenfuum organa fympathiam
habeant & conformitatem cura eo unde
reflexio nafcitur, ut antedi<ftum. Nam
ficuti lumen oculi cryftallo haud abfimile
cft, aut vitro, aut aquas, fic in aure finuofa
cft concavitas cum ofTiculoduro fiftendis
& reverberandis fonis, habetquc illud cum
locis, unde Echo prodit, fimilitudinem.

Experimenta varu jpe^iantia imjedi'
mentck ^ mditm fubfidia.

185. Ofcitatio aurium fcnfum impe-
dit , propter membranae in aure extenfio-
nem , qua: rcpellit potius , quam admittit
fonum.

184. Retentio fpiritus ad exa(5liorem

facic auditum , quara fi fiac contrariura;

H 5 atquc

174 Francisci Baconi

atcjue adco in omni jufcultationc cjuar c
longlnquo vcnicnics fonos .lucupatur ,
contincri fpiritus folct . ratiocft cjuod o-
innis cx{pir.uio lit motus ad cxtra rcpcl-
lcns potius c)uani aitrahcns vocem j ubi-
cuni^uc ctiam opcrofius in rcm incumbi-
^us, & cun^ laboris vchcmcnti intcniio-
ne , fpiritum intra rctradlum cjuaii lifti-
mus j omnifcjuc auditum fugicntis foni
ditfjcilior captatio, laboris cjua^dam fpe-
cics cft.

185. In fub(idium auditus fiat inftru-
mcntum infundjbuli inftar, de cujus bono
ruccelTu non defpcro. Angufta cjus pars
crairitiem habeat auris concavo rcfpon-
dentem, cxtrema laxius pateat , inftarquc
tintinnabuli circa oras fuas , ad pedis di-
midium aut an^plius , cjua in ardlum coir,
auri proxime admovcatur, obfervcturquc
num aerem liberc pcrmcans fonus diftin-
dle percipi ciueat i longinquiori diftantia,
quam lint ejufmodi adminiculo , ut lit
qua(i [a] auri-fpicillum hauriendis fonis.
Intcllcxi conlimilequid Hifpanis cxcogi-
t-itumquod auribus applicitum furdaftris
f^icilitet auditum.

zS^. Os ardilTmic ilcct daufum Ilt,
iTjurmur a palato editur mutis ufitatum,

quod

a] Etire-Specl^cle,

Sylv. Sylvar. Cent. III. 175
quod obturatis fimul naribus ccflat , nifi
in palati fundo verfus guttur: quod o-
ftendit fonum manifefte, exceptopr^ece-
denti , ore occlufo a palato pcr nares pro-
gredi.

Experimenta varla JpeBantia Jpirita^

lem (^ tenuem fonorum netturam.

zS/. ReperculTio fonorum (Echo di-
(Tta) valide fpiritalcm foni cfientiamdo-
cet Corporea enim liforct, cadem.quoad
modum & inftrumenta, 2<^neratio cfict
fecundarii foni iive repercuflionis , quaj
primarii. Verborum autem pronunciatio
inftrumenta exigit varia & exquifita, quae
iimilis ftrutSturas nulla agnofcit corum
rcgreffus ; fed merum impedimentum ,
unde repcrcudio.

z88. Exquifita artlculatorum fonorum
difcrimina aerem permcantia , negant
meraseffe fmprcfTioncs in aercm, ut &
antiquis bene obfervatum cum refutatio-
ne contra fentientium. fignacula enim
impreflionibus egregie inferviunt, quibus
analogum quid prima fonorum gencratio
exhibet , fed delatio & continuatio eo-
rum, abfque fignatura, impreirionum nu-
meroexcludunt.

z8p. Subitaneus cft ortus , & ad illum
H 4 moduni

\7^ Francisct Baconi

rnot.Ium dirparcnri."i cft ; fcd ncc illud ut
accurata diifcrcuri.i lubct quoJ magno-
pcrc mircmur. [^] Vibrjtio cnim & tre-
pidatio in tcfludinc «S»: fiftulis cclcritatcm
eam cxxquat, linguaquc (^ inflrumcnium
ccrtc non gracilc ) in pronunciando non
pauciores cict motus , cjuam funt in vo-
cabulis omnibus litcra: pronunciandx.Scd
citilTimi fonorura (li fas loqui) nat^lcs
non a:quc ac momcntanca , quaquavcr-
(um lonoilTime difTulio , admirationcm
mcrctur , ex gr. clate in mcdio campi ']:i.'
ftata vox [^] ftadium percipicnda circuit j
idque in fonis articulatis , qui finguli mi-
nimas acris particulas intcgri infident , &
minuto brevius fparium cfr quo abfolvi-
turdcrivatio.

zpo. Subita fcncratio & cvancfcentia
fonorum aiteram ex hifcc duabus caufim
habct , five quod aer cx inoruente fono
vim paflus fe inftauret, quod in aqua fir,
c^ux diwCi varios producit circulos , do-
nec primam confiftenriam naflarefidat;
fivq quod acr non gravate fonum , urpotc
grarifllmum , liaurijt , fcd rctincre ne-
queat , occulro reccprionis apperiru , fub-
ingrcflum foni , quem poflca crafla: ma-

gifque

a] QuautriHg , md f^^arblingt.
bj furlon^.

Sylv. Sylvar. Cent. III. 177
gifque materiatx aeris qu.ilitatcs fufFo-
cant. lic flammaiii vivide gcncratam lla-
tim exftinguit aeris inimicitia , auc altc-
rius, quoambitur, corporis.

HcE fonorum difFerentis funt , quibus
univerlim dividuniur : 1. Mufici, immu-'
iici. i. Graves, acuti. 3. Obtuti , acrcs.
4. Submiili, clari. 5. Exieriores, interio-
res. 6, Liquidi , tetrici, aut cum (ibilo.
7. Articulati,aut inarticulati.

Hucufque inquirenda: fonorum eflen-
tiae operam haud indiligentem navavi-
mus, partim quia vuIgonobilifTimis na-
tura: myfteriisannumeratur , ut fub ini-
tium dixi , partim quia virtus eft & cor-
pore libera , & materias excmta commer-
cio, qualcs paucs dantur. Pr3?terea cen-
turias Irafce priores libuit in cxemplum
proponere ^xSiCix indaginis, «k vclut nor-
mam pra?{lruere, quam ipfi quoque in aliis
quibufdam pra^ftabimus , eandem indu-
firiam promcrituris. Vnice enim hoc agi-
mus , ut hominibus inlinuemus , genui-
namrerum naturalium inquifitionem le-
gitimeque infliiutam opus efTc feveritatis
dignitatifq; pleniffmium ; ut & afTuefcant
colle<5la ex particularibus luce animos
laxare ad amplitudinem totius mundi.nec
univerfum hoc e^cigant ad mentis fua; an-
guflias. H 5 ^Ex^e-

273 Francisci Baconi

Fxpcrimnitum folitiirium Jpcclans

cdcrcsjf)lcn(iidos m dijfolutione

imta '.orum.

291. Mct.-iIIorum di'(Io!utioncs cxlil-
bent [<i] vivitlos &; puros colorcs ; auruni
egrcgic rtavum , Mcrcurius fummc vi-
ridcm , ft«innum inrcnfc cxrulcum. Idcm
cernitur in putrcf.iftiombus corum aut
rubiginc , vclut minium , viridis color ,
Bif;.* , cirrus, (^c. ncc non in vitrificatio-
nibus ; ratio cfl , CjUod duritics fcrcndo
jgni (it , autaquis fortibus, &: in a'q0.iii
pofitur.i luberi cjucant ; p.irtcm cjuoquc
princip.ilis fpfrirus rctincnt ; quar ^wo, O!-
qualis lcilicct poiitura &: fpiritus agilis,
primas tencnt ut lucidi rcddantur co-
lorcs.

Expcrirtjeutum fjUtariuvi Jpccljm
prolong/^tio/2em vitA.

zpi. Ilominum aiflionibus (i ita con-
flitcric libcrtas , ut nihil invitaMincrva,
fcd genio cxcit.intc aggredi.mtur , opti-
mis adminiculis inliftct vitnr proiongatio,
cui conducit icnior fpirituum moius,ut
minus prxdatorii non Mx dcpafcant fuc-
cumcorporis. Dcinde rcgulis (S»; modcra-
Ijiiuecircumfcribcndx adlioncsj exercito

in

Sylv. SylvAr,. Cetit. IIT. ly^.
in fc invicem imperio. Vifloria enim &
imperii non vana opinio optimam fpiriti-
biis difpofitionem ingencrat , pricfertini
inftiruto aradatim procefTu , ubi vi£lorix
fenfus vegetior.Pricwis exemplum pra'bct
vitaruftica, pofterioris , inftitutaMona-
chorum , & qui Philofophia: colendse to-
tos fe applicuerunt , quique continue fe-
ipfispotiuntur.

Exrierimetttum foUtarium Jpetlans ap-

petitum Hnionk in eorporihi^.

19 3 . Omnia cor pora habent appetiturti
feuniendi, & evitant folutionem conti-
nur , atque hujus appetitus varii dantur
gradus, fed obfervatu digniffimi ; quique
diftindle notari poirunt tres funt. Primus
in liquidis , fecundus in folidis , tertius iii
glutinofis, & tenacibus corporibus ; c]uo-
ru-m liquida exilem produnt hunc appeti-
tum.confpicuum in connexionequali per
fila in ftilHcidiis , ubi in rotundas guttas
congIomerantur(fpecics hxc unionis cft)
& ubi aliquamdiu ia bullis & fpuma con-
liftunt. Secundi crradus flag-rantior appe-
titus eft in ferro, laptde, ligno, &c. Ter-
tius in prioris utriufque confinio medius
ha^ret , ubi corpora partim ad contaftum
akerius .feqiucia obhxrefcunc ; partim
H S hn.-

iSo FRANciscr Baconi

Jentcfccnria continuitatcm non dcfcrunr,
linde & in fil.i duci fc patiuntur , ut pix,
glutcn, vifa?, &.C. fcd notandum , incfTe
cmnibus folidis corporibus plus minus tc-
iMLcix , ut maoisoaudcant cont.iftu ali-
cujus tangibilis , qu.im .icris. Aqua: enini
p.irva ctiam quantitas fupcrficici rci foli-
dscadhxrefcit , mctalla quoqucadhsErent
nifi qua pondus dcgravat & avcllit. aurum
foliatum, aut cjuodvis foliaium cxmctnl-
lis, adharrct. fcd clutinofa & vifcidain-
diffcrenti magis funt appctitu ad alterius
corporis dudum , fervandaraquc fui co-
hasrentiam , ac proindc iftius funt mixtu-
IX, qux impcrfciflior cxtranci corporis
complcxu dcleftatur magis , quam fua
confcrvationc , & in quibus ficcitas hu-
miditafque non admodum pr.-cvalet.

'Ex^enmenium folitmuni JpeclAris

jimilem calorls ^ tempcris

operationem.

2.«?4. Tcmpus «3i calor in multis con-

vcniunt. Calor cxficcat corpora, qux h^

cilc cvaporant, qualia funt mcmbrana ,

folia, radiccs, lutum , &:c. fic tcmpus auc

. jctas arefaciunt , ut in corporibus jam di-

^is, calor difTolvit fpiiitofa corpora, ut

varia; doccat li^uefa^ftioncjj prxftac idem

ia

Sylv. Sylvar. Cent. IIT. iSr
ia aliis confiftentia: mollioris.ut in melle,
c|uod atas reddit magis liquidum , in fac-
caro , oleo veteri, cui claritas conciiiat
caloretr. in ufuramedicum. Calors laxan-
tur fpiritus, cxitumque c]ua^runt, quod te-
Hatur mctallorum volatjlitas.ldem a tcm-
porc cfFedlum , in ferri rubigine; fcd uni-
verlim , caloris temporifciue efFeda diffc-
runtfpatio intra c^uod abfolvuntur, illic
brevi, liic longo.

Bxperiwentum folitarium Jpeciavs di-
'verftvs ignii ^ temporii operationes,

ip^. Qua:dam ignem pafla prius raol-
kfcunt , deindeindurefcunt^ut mica pa-
nis ; qua^dam indurat ignis, poftca cmol-
lic , ut cruftam panis , bjfcodum , fvveet-
mcats.nil, &c. Ratioefl: , (juofliniis cjuje
lempore indurantur, opcratio ig^nisc^ux-
dam liquefadionis fpecies eft. In iis vero
(\\\x tempore molliuntur , ignis operatio
(pccies quardam coftjonis cft, omniaque
per ignem cxcodla tempus aliquo modo
difTolvit.

Experimentmn foHtariumfpe^lans mO"'

tmn ex imitationc^,

196. Motus de corpore in corpus mi-
grant non tanipcrinicTginationemcxci-

tati,

l8l ' Francisci Baconi i

tati , quam invitati , prxvia imprimis in-
clinatione & habilitatc. Sic oris diduclio,
diftcntio , ofcitatio, dc corporc in corpiis
tranfcunt , orta: ex fpirituum tarditate,
<5UOS vapor grav.it , aut iimilc quiddam,»
ccrtantq; cxcutcrcagilitatis fux impcdi-
mentum.Sic romnolcntus,quic]ue in fcbris
paroxyfmoorcitarcjfcrcquc cxtcndcrc fo-
lct, emifla ctiam vocc ac fono poft cxpul-
fionem, interje(5lo, altcrc|ue codem modo
difpofitus ex confpc^lu ad imitationcm
invitatur , ut ex uno in alium tr.idux eft
rifus.

Exferimcutum foUtaritnn fpeclans
morhos contagicfos.

19'/. Morbi alii tranliiione nocent ^
alii non ; illiprcecipucfpiritusaggrcdiun-
tur, ncquc tantoperc in humoribusfcdcni
habent , unde de corporc in corpus tranf-
mittuntur,ut morbi peftifcri,lippitr.dincs,
ac ilmilcs. Sccundo , quoque inficiunt
animam cum manifcfta migrationc de
corporc in corpus , ncquc cnim vifum fu-
giunt, utquifpiritus tifnciunt . Inhocgc-
ncreell tabcs pulmonum ,^c. Tcrtio, &
jn cutcin penctrant , in qua fc cxcrunt,
tranilato in acrcm cont.igio , adj.Kcnfvc
corpus } prxfertim quorum pinguiufcula^

ncque

Sylv. Sylvar. Cent.Ul. 185

ncque facibdinipabilisrubftantia eft , ut
fcabies, lepra. Quarto, qui mairam humo-
rum obfident, noii fpiritibus , anim:^, ex-
halationibufve inhxreutcs , qui non ni(i
contadlu nocent, & quidem tali , cjuahs
Epidermidi proprius eft. Tales, venenum,
morbus Gallicus, & morfus canis rabicti.

Experimentum folttarinm fpc^am

incorporntionem ptdverum k!j

lic^uorum.

ip8. Pulveres plerofcjueardljus cohx-
rere videas,admixta acjua quam oleo,h*cct
hoc fit corpus cralTius, ut farinaj&c.ratio
eft ex corporum convenientia , quae c^uo
major, perfe6liorem imbibitionem & in-
corporationem facir. Atc]ue ha?c in ple-
rifqne pulvcribus major intercedit cum
aqua quam cum oleo : colores tamen- pi-
dorum & cineres melius incorporantur
cum oleo.

Expermenttim folitmum fpeBans

exercitium corporii,

199 ' Frequcns motus & exercitiura
quibufdam corporibus conducit , aliis
cjuics vel motus lcnior. Corpori calido
<}uodque humoribus non rcdundat, nimia
agitationoxani concihati m eoq^ue errant

Mcdi^

t84 Francisci Baconi

Mcdici, cjuod homincs tjli corporis lubi-
tu ad cxercitia hortcntur, iplis dainno fu-
tura, ftn(ftiorcdia:ta vivciKibus. Scd cre-
brcfcctuibus cxcrcitiis j^lciiior rcfpondeat
viftus ; parcioribus in paftu talc lit 3c
cxcrcitiuni ; cujus ha:c conimoda: Pri-
mum.quoJ nutrimentum ad partcs alcn-
das magis tranfmittat, dcinde pcr ludores
facilitct cxcrctioncm , uiid^' pcrfcvflior in
partibusaQiinilatio; tcrtium quod corpus
reddat folidius compa6^iufc|uc , minufquc
dcpracdantibus fpiritibus obnoxium.Con-
traria mjlafunt, qnod fpiritus inccndat,
faciat prxdatorios , quod abforbcat attc-
nuetque nimis huniiditatcm corporis ,
quod interiora nimis concutiat.violcntum
prxfcrtim , qua: ma^is quiete gaudcnt.
In genere , cxcrcitiuai fi fit nimium.pro-
lougationi vitx advcrfatur; undefa-minx
vins vivaciores, quia minus movcntur.

Ixperimentum foittaritwi fieclans

cibos qui fatietatem indncnntij.

300. Qulbufdamalimenus fxpc & diu
uti licct linc faftidio , ut panc , carnc noii
pingui , aut putida , &:c. Quidam , licct
grati, faftidium accclerant, ut dulcescibi
pingucfque, &c. Ratioeft , quia ofcxia
octmaaicuQivcntricuUos autaflringcns,

uipoic

Sylv. Sylvar. Ce»t.\U. 185
utpote frig idum & liccum. Sed dulcia &
pinguia magis faturant , circaque os ven-
triculi magis hasrent flu^fluantque , neque
tam cito defccndunt , & in choleram fiici-
lius mutantur, quaj calidaeft , & orcxin
femper toHit. Altera faftidii caufa eft iu
ufu crcbro.cum appetitus novis excitetui',
idcoquc cibi nimium frequentati naufeani
pariunt. Si quis porro caufas dare velit,
fatietatis , fuavitntis , novitatis, neque di-
ftingucre modo cibos & potus, fed & mo-
tus, amores, confortia, voluptates, ftudia,
quibusex confuctudine allubefcimus, aut
qua; avcrfimur, inquilitionis campum in-
grederetur amplilTimum. Sed quoad ci-
bos, caufa eft attradlio , qua: celcrior eft,
magifque excitatur verfus nova.quam ea,
quorum ex prasvio ufu fuperftes fapor
quali palati arbitrio nondCim evanuit. At-
que in gencre ha;c ratio eft, quod confue-
tudo gratiam conciliet iis qua; in princi-
pioingrata fucrunt , dc concra; fedfub
initium ufus blandientia fubitaneam pa-
riuntnaufeam.

Fmls CenturU TertU Hiftoru

Naturalfs.

Fran-

1^6 Francisci Baconi

FRANCISCI BACONI

DE VeRvLAMIO

NATURALIS

PHILOSOPHIA

Centvria Qj a kt a.

Txperiwenta v^ria fpecijntia clariji'

cationem licjmrun}, atque ejufdem

accelerationem.

^^'^^^^Sittttumoper.mti n<tturte tfmpui pr/tyer-
S>. Y'/jt fcrenrttficto in ^cccler/iniiio ejufdfm effe-
^^/a Ris , inttr \I,!gnali,t K.itur.t mrrito re-
fcrcndum. Q^in O- poj} niaterix c.x nihilt
creationem fecundo ad diyinitatcm loco acccdit lUa
trmptris q^iTft inanteceffum rrtrailio. ./fdexcuticn-
da igiturhxc perrtralianoUr^ inquifttjonis labor
fregreditury fepcfta alium in locum accrlrrationt
^erminationis y cui gencralern dePLtntis traHatum
refirVamui. Kunc in aiiii occupatM accclerationes
exequemur.

301. Plurimosliquorcs pcrmcantcs toto
corporc foeccs exhibent primo turbidos^
ut muftum,ccrcviiiara non fins cxcod.im

vcl

Sylv. Sylvar. Cent. IV. 187
velcerevifiaj chylum, expreflbs fruticum
herbarumque fuccos, &c. Aqua^ tcmporis
tradu ubi fubfederint cbrefcere cos pa-
-tiuinur. EfFicere autem id fohtocitius,
ex iis eft qu£B fuo fe momento maxime
commendant. Admotis enim ftimuhs na-
turam impelhmus , in cujus lic ordinem
involamus , eum pervertentes . Habet
iJla quoque res ufum optimum in potu,
potabiliumque & condimentorum appa-
ratu feftino,aliifque eodem pertinentibus.
Sed caufas clarificationis produdriccs
prasmittereoportet cognofccndis auxiliis
eam promoventibus. Primam caufam fe-
paratio pr^ebet , qua crafliufcula: liquonV
partes a tenuioribus fecernuntur. Secun-
dam , asqualis fpirituum in Iicjuoribus di-
ftributio cum partibus tangibilibus ; quse
& ipfa per fe quoque reprzelentandis valet
corporibus non turbidis. Tertiam , ipfo-
rum fpirituum attenuatio , unde liquori
pclluciditas conciliatur.

30X. Separationem pondus perficit, ut
in obvio liquorum fedimento confpici-
mus, calor , motus , pr^ecipitatio aut
fublimatio, (ideft.variarum partium fur-
fumdeorfumquc propulfio, quasdamat-
tradionis fpecies) adhasfio , ut cum cor-
pus vifcofius Iiquori commixtum agita-

tur,

388 FrancisC! Baconi

tur , ouod poftca fcparatuni contrahft

crifllorcs parrcs ; dcniquc pcrcohtio.

303. >tc)ualis fpirituum diftributio cft
a niodico calore , &: motu (tcmpus non
cxprimitur cui anticipando \\xc opcra da-
tur) alteriulciuc corporis mixtura , cjuod
virtutcm habeat apcriendi liquorcm, fpi»-
ritufcjuc ad pcrmcandum habilcs rcddac.

304. Spiriiuum attenuationcm pcra-
git calor quoque , motus , corpufque ad-
inixtum aitenuandi facultatc prxditum.
Nunc autcm poft explicatas caufas ut ia
univerfum inftituenda: chrificationis ac-
cclcratio procedat,ad has inftantias cxpe-
rimentaque attendendum.

305. Obvium cft , per dcrlvationcm
libcrare vinum aut ccrcvifiam d foccibus,
ut celerius nancifcantur clarorem. Foc-
ccs enirh, utut confcrvandis potus viribus
arccnda-quc diutius corruptcla: valcant,
tamen fpiiTum qiiid paritcr cgcrunt. At-
que hxc inftantia cum fcparationcfacit.

},c6. Non inutilc contra arbitror tcn-
tamcntum , quid confcrant foeccs liquori
non fuo indita: ; qua: quamvis, in gcncrc
turbant liquorcs , fpiritus tamen attc-
nuant. Gcminumcrgo vasfumc rcccnti
ccrcvilia implctum , dcrivatafque cx nl-
tcro focccs altcri infundc, obfcrvaturus

quid

Sylv. Sylvar. Cent. IV. 18^
(juid notabile oftendat hxc opcratio. To-
tum idfpiritus attenuandos fpedat.

307. Ccrcvili^E recenti modicam vc-
tcris quantitatcm admifce,& attende nuni
maturetur clanficatio aperto ccreviliaj
corpore, diflci^irque^qujE craflioresfunt,
partibus, ut foecibus aggregcntur. Scpa-
rationis hxc inftantia clh

308. Quodiutiusbyaeautherbaf, auc
fimile quid corpori liquoris infunditur,
eo magis craflefcere turbidumque cxiftcrc
folet.Dccodioautcm quo longior.eo plus
defoecando valet. Atque in apcrto ratio
efl: , <]ux di«ftat , plus cralfi corporis li-
quori admifceri , quo infuiio longius pro-
trahitur. Deco6tio autem a tempore lon-
^iore habct, ut expurget fuperficiem, auc
foeculenta ad funduin dejiciat. quare exa-
(ftifl^ima clarificationis ratio eft , primo
infundere , deinde infufum decoquere , ut
in cerevifia fieri folet , cui ante inditur
brafium , quod poft cum lupulo decoqui-
tur. Hoc ad feparationem pertinct.

305). Circumpone favillas ignitas la-
gcna2 cerevilia rccenti plenxcaaltitudi-
ne qux collum attingat , utquc nihil cf-
fluat , accurate obturetur. renovatis pcr
flngulos dicsfavillis ufque ad decem, infta
eidem opcri j quo abfoluto confer eam

cum

If)0 Francisci Baconi

cum altera hgena cjufdem cercvifia:. prar-
terca fuine calcem vivam atque exftin-
6lam , cui lagcna , utantc, imponatur .
Spedlant hxc 6c diftribucndos xquali por-
tione &. attcnuandos calore fpiritus.

310. Contentum lagenis licjuoremcre-
bris agirationibus (urfum decrfumcjuc
impelle, aut iilas per afperum & in«cquale
folum vehiculo dcfcrendas cura cjuot die-
bus bis. fcd cave ad fummum orificium
repletis delit ventilandoacrifpatium. Li-
quor enim fi proxime epiftomium attin»-
gat, libero curfu recurfuque caret ; quem
probe in omnes partes agitatum difFundc
in lagenam aliam, arde more folito clau-
fam. Multum cnim aeris inh^ercntispal-
lorem potui conciliat,eiFicitque ne undi-
que probum & «quale fedmientum lit.
Lagenam lic 14. horarum fpatio habitam
denuo transfundc in aliam quas aere non
careat, ut ante, ruifus in aliam qu^ fit ob-
turata , utdidlum. Ad hanc normamfe-
ptem dicbus repetitum opus continua. fcd
Fcftinandum eft, ne transfufio tardior pal-
lefcere potum faciat. Sineilla quoque ex-
ploretur cum niodico infra lagenas col-
lum aere. itqualis diftributio fpirituum-
<que per motum attcnuatio hanc fibi vin-
"dicat indantiain»

311» Per-

Sylv. Sylvar. Ce»fAV. ijji
511. Pcrcolatio interna & externa (qus
feparationem attingit) tentetur clarifica-
tionisexperimento peradhaelionem, ubi
lac cereviiia; reccnti infunditur , curaquc
ca agitatur ; fortairis cnim crairiores par-
tcs la£li adhazrefcent. Sed difficultas eft',
num lac feparationem admittat , cjuod fa-
cih tcntamcnto poflit innoterccrc. Cla-
rificationi potus Hypoctatici infufum lac
adhibetur ; mox recrctione fadla , lacfli
ag^rcgantur crafTiora , ut alibi didlum.
Hic clarificandi pcr percolationem mo-
dus promovetur, ubi tranfvafanda reccns
cercvilia, admoto colo , pro cujus majori
minorive tenuitate exiilit claroris va-
rietas.

Bxperiwenta varia Jpe^antia matura^
tionem ejufdemque accelerationem ,
primo quoad potum , ideinde
• , cjuoad fru6itt4>

Progrcdimur ad plenam inquffirionem
maturationisaccel-randse , cjua? pro tri-
plici objedlo triplcx , maturatio fciIiceC
tru6luum , potus , ulcerum atque apofle-
niatum. Vltima \\xc fpccies alio nunc k
me rejicitur, ubi experimentis mcdicis
immorabimur. Sunt & plures maturatio-
nes , ut meiallorum , &c. ^uarum dcfcri-

ptionc

ipx Francisci Baconi

ptioncdefungcmur prout fe res dabit &
materiac contcxcus. Nunc aufpicari libec
a potus maturationc ob afFinitatcm cum
co , quem egrefTi fumus , de clarificandis
liquoribus tradtacu.

311. Maturatio potus perficitur con-
gregationc fpirituum , ubi cralTiores par-
tes perfetflius digeruntur. Conftat hxc
iifdegi cura chnhcatione (de qua ante)
adjumentis : fcd notandum , per ultimos
clarificationis conatus reddi fpiricus tam
Ixves , ut torpeant , potufqueflacccfcat,
qui modice eftlorefcere debcat. Hinc po-
tus ex ambra vclut emoricns propinatur.

315. Gradus maturationis confpicere
licet in mufto, vino [-«] pocui apto, aceco.
Inter ea muftum congregatos probe fpi-
ritus non habet , vinum bene unitos obti-
net , ita ut partes magis oleofas reddant ;
Omphaciunf habet congregatos quidem,
fed magis jejunos minorique quantitate,
tenuifTimis maximam partem cxhalando
diiHpatis. Videmuscnim acetum parari
€um vafculum vinarium Soli calido expo-
nitur, neque coraburitur illud, quod par-
tes ex tenuioribus plurimas cxhauferic
disjcceritque exhalatio.

3 14, Potus flaccefccndo mortuus revi-

vifcit

a] ositisinDrHnl^,

Sylv. Svlvar. Cent. IV. i;?5
\'i(citiiC mucoremdcponit (i vegetcntur
corroborenturquc motu fpiritus. Sic acr
fudus hxat fpiritus motuquc vcgeticrcs
reddit.Cerevifia: ouonue rccentis in lagc-
nas transfulio (adeo ut rcmoto operculo
cmicct) potum cxhibct vividiorcm, eum-
cjue flatibus implct ; ebullitioniquc itc-
randx conducitpatellacarbonibus inftru-
da & in cella collocata. Reccns potus fu-
gienti mixtus fcrmentationcm provocat;
ut & recens coda cercvilia (fi verum nar-
ratur ) vetcri appolita novam opcratur
cbullitionem . Neque inutilc forc autu-
mem admifcerc undc mobiliorcs validio-
rcrque evadant fpiritus , ut fi lagenis in-
fcratur nitrum , calx , limus , &c. Conflat
cremorcm maturari , celcriufque afcen-
dcrc ad irapolita: frigidx contadlum vir-
tualem, uude ferum deprimi vidciur.

315. Vfu comprobatum eft , fi lagenas
repletas probeque obturatas quis detodiat
fub tcrra ficca ad aliquod tcmporis fpa-
tium , aut in puteifundum demittat, aut
(quod ca:teris prazftat) fufpenfas liabeat
paulo fupraaquam putei profundioris per
[^] duas fcptimanas , vigore invalefcerc
potum. Frigus enim non asque ut calor,
caufatur fpirituum exhalationem, quan-
I quam

a] for fome forthnights j^act»

tp4 Francisci Baconi

c]uani relicjuias rarcfaciat , fcd vegetos Ta-
cit , eofquc irritaiido pcrfcdlius omnibus
]iquidi partibus incorporat.

^i6. Fruduuin maturatio fit evocatis
ad cxternas corporis partcs fpiritibus , &
iic aequalitcr in tran(itu dilpcrlis. accedit
& nonnullacrafriorum digcftio a calore,
motu , attratlionc , putrcfaiftionirque ru-
dimcntis , cujusinitiura maturationis in-
ftar habct.

317. Poma inferuntur aliquando ftra-
mini , focno , floribus , calci, limo ; ca:pis
teguntur aut [a] pomis aufteris , cerar py-
xidive induduntur, &c. fufpcnditur Sc
pomum in fumo . Omnia lia:c expcri-
menta evcntum nada funt hujufmodi.

318. Elapfo menlis fpatio, pomum cera
coopertum integram fervavcrat viridita-
tem fuam & vigorcm, fcd granis albican-
tibus ; ratio cft , quia acris aperti excluiio
( qui femper prjedatorius ) arcet omnia
<]ux in corporc humorem vigorcmquc
dcpafcunt. Scd incommodum cft cx eo,
c[uod fapor cera:, guftum vitiet. Poraum
oranatumCut egoquidcmfentio)aut con-
limilis duro crnfloque cortice frudlus ,
huic periculo minime obnoxia fucrint»

31 j). Pomuminfumatum refcrebatpo-

mum
aj Crnh,

Sylv. Sylvar. Cent. IV. 19^
mum mite, vecuftum , rugofum, (iccum,
molle, dulce, interius flavercens, ratio eft,
c|uia ejufmodi calor non liqueFaciens auc
torrens (videmus enim uti intenliorca-
lor pomatofta lic faciat emollefcere ut Sc
liquefcant , nec non [a] pyra illa quaj in
quatuor partcsdivifarubjedo aduruntur
ignc carbonem toftae ambitu pellicula?
reFerant) maturitatempromovet nec adu-
rit. fumus quoque quafi fuligine vc([kt
(\ux maturationi conducit. pyra itidem
& pruna furno exficcanda fubinde abc-
miflo fudore rcmota , non difparis opera-
tionis argumentum lubent, licet intenlio-
rcm caloris vim.

3 io. Poma limo cineribufque immerfa
plen.^ crant maturicatis , ut perfuadcbac
flavedo fuaviter allubefcens ; ratio eft ,
quia is caloris gradus limoaut cineri infi-
tus (utpote [^J asqualitate conftans) in-
ter omnes proxime ad genuinum acccdir,
cum nec liquefaciat nec arefaciat , qua:
maxime vera maturatio. Notmdum, hxc
poma fuifle grati fiporis ; experimento
facili & ad ufum accommodatiffimo.

311. Mala , aufteris abdita pomis Sz

coepis, probe maturuerant. Neque calori

I 1 ad-

a] Pigs-feetytnade of Qu^arttrsoff^yardens^

b] Smoothmn^"

Ji?6 Francisci Baconi
jciicribcndus iftc cfFcdus , fcil fpiritibus,
xntcgrum corpus xquali cx cliftnbutionc
pcrmcantibus , cluriticmc]uc tolk-ntibus,
lium poma auftcra «Sc cocpsc cos proro-
cant. Sic pomum cx pomo maturitatcm
contrahit , pomac]uc conficicnclo citro
cumulatim confuncluntur ; uvaquc con-
tafla ducit ab uva maturitatem feftina-
tam ; botrus contra botrum citius matu-
lefcic.

511. Illa foeno ftramcntovc impofita
inferiorem cartcris obtincbanc mativrita-
tis gradum , quam completiorem nan-
cifcuntur maJa ftramcnto fubdita ; quia
foenum aut flramen contincnt minimum
caloris gradum.fed ar^ftius clauli Icnifcjue,
ininimcquc ad cxliccationcm operantis.

513. Pyxidi inclufa ad maturitatcm
perdudla erant , quia acri intra clauHra
hscrenti ineft calor, uti patet in lana , pcl-
libus, holoferico, &c. Advertendum lin-
gula in totidcm expcrimentis poma, cum
alio cjufdem gcneris fcparatim habito ,
comparata, hujus refpedlu , dulcedincm,
ilavcdinemque habuifTe potiorem , atquc
adeo maturicate prajcelluifTc.

514 . Maium aut pyrum fimilemvc
fjrudum cx validiori in menfa volutatio-
iK, conflac vulgaris cxperimcnti fide,

emol-

Sylv. Sylvar. Ceiit.lV. 1^7
emollercercprotinufque dulcefcere Jenf-
terfolummodo in partes diftributis fpiri-
cibus , <5Uorum inajqualis diftributio pro-
creat aurteriratem, fed dura volutatio me-
dium eft inter concodlionem (implicem-
que maturationem.Qiiare probabilitatem
non exceiTerit , leni volutatione forte bis
de ^xt fic per feptiduum continuata matu-
ritatem conciliari per incremenra natura:
maxime xmula.

515. Ex ambiente malum cuticula rc-
fcinde particulam , mox reconde, utcx-
periaris quid ad maturationem feftinam
faciat illa continui folutio , cum arrofus
a vefpa , mufca aut verme botrus, aliudvc
pomum citius dulcefcat.

^kS". Compundlum undique cufpide,
foraminibus non alte imprcflis, malum
leviterinunge Hifpanico vino , aqua cin-
namomi, fpiritu vini per (ingulos dies uf-
que ad decem , probaturus num crudita-
tem (ic exuere pofTit admoto , quem \'n\\
& aouarum fortium virtus ^eric , ccl-
lore.

Quodin praecedeniibus experimcntis
aftum , in hifce quoque repetendum , uc
adliibito (imili pomo pcr comparationem
explorecur flavedinis «5c dulcedinis difpa-
ritas.

I 3 Expe^

T58 FR.ANCISCI EACONI

txjcumemum foHtiiritim fpcn,v:s

(onfeclionern auri.

Turpiter hasflenus mundo illufit confi'
ciendi auri fpes.tjuam cgo vanam non ciTe
nec humanaj facultatis anguftias exccderc
ftatuo. Sed mcdia ifli etfcdo dcilinata,
fallaciis & erroribus, qubad praxin, labo-
rant, & conceptibus nihii fani complexis,
quoad Thcoriam . Quod enim natura
dicitur intendcre omnium metallorum m
aurum converfionem , necjuc aberratii-
ram a fcopo ii vinculis & impedimentis
libcretur ; atque metalla expurgatis cru-
ditatibusjirapuritatibus, ablataquc fcabri-
tic in aurum abitura, modicamcjuc Mcdi-
cina? quantitatem vilibus metallis inje-
Clam fufFicere mutandis magno numero
in aurum & multiplicandis , mera funt
fomnia ; quibus confonafunt rcliqua Al-
chymix fundamenta. Vt fpeciofe ador-
netur hxcfabula, Alchymil^tas plurimas
ex Aftrologia vanitatcs n\ auxilium advo-
cant , aliafquc ex naturali magia fublidia-
rias habent, ex fupcrftitiolis fcriptura: in-
tcrprctationibus , auricularibus traditio-
nibus , confidifque vctcrum tcftimoniis,
& aliis ad hunc modum. Contra , ncgari
non potcft dcberi iplis haud oauca bonae

frueis

Sylv. Sylvar. Cent.W. 155»
frugis experimenta , & raundi quandani
inftaurationcm. Nos vero de corporum
tranfmutationibus adluri cxperimentif-
quc mctalla fpedantibus , veras &: natu-
tx tritas vias , certoque ducentia veftigia
monftrabimus , unde tam infigni operi
lux affulgcat. Laudamus Chincnfium in-
duftriam , quidefperataauri confeftionc
in argento parando defudant, ad infaniani
ufcjue feduli. Prius enim illud,ponderofif-
limum utiquc interque metalla maxime
materiatura , moleftias habet non facilc
explicandas, quales in aliis, pondus & ma-
teriam auri minime «quantibus , non de-
prchcndas ; leviorifque operas fuerit cx
plumbo aut Mercurio argentum parare »
pondus tamcn argenti excedentibus, cuni
potius major fixationis gradus, quam ulU
requiratur condenfatio. Interim dumiii
^xiomata maturationem fpecflantia inci-
dimus , experimentum dabimus maturan-
dis metallis commutationis ratione , qua
ex iis nonnulla in aurum abeant. Sic cnim
mihi pcrfuadeo, rite pcrco£la , digefta, &
raaturata fi fuerint metalla , producendi
auri expeditos patefcere tramites . At-
que hic fuccurrit , innotuifTe mihi Gcr-
manum , quem jadlata auri parandi fcien-
tia ar(^ius prarclaro viro & intcriori fami-
I 4' liari-

aoo Fr.An'cisci Baconi
liarit.itc conjunxerat. Illius fcrmonibus
interfui, cum liiccrct tjle quiil licri poflc,
fcJ vuls^arcs Alcliymiftaspcrdcrc conatus
fuos minus intcnlo i2;nc. Auricnim, in-
<juit , confcdio , calorcm rcc]uirit jufle
temperatum , utpotefubterrancum natu-
TX opus , in quod modicus calor cmanat ,
fcHmagis ad normam exaiftus , c]uam in
aliis mctallis. Itaque fc clfcdlurum illud
ufu magnx lampadis, cujus caftigatus &
aequalis eiret calor, futurum aliquot mcn-
fium opus. Commentum lampadis (apit
ftultitiam, fcd^quod de calore nimis vchc-
menti , totius molitionis clade , de co ad
^c|ualitatem redigcndo,juftoc|ue temporis
ipatio> non prorfus rcjcdancum cft.

Regredimurcrgo ad noOra dc matura-
tione axiomata ante a nobis delignata.
Primum iit, ut calor intra modcramen ad-
Iiibeatur, cjui dcmum ille cfl, ad di^cftioe
nem pIcnamqueperco£lionem fufFiciens.
Caloris tamcn temperics Icgitima xftima-
tur ex eo,quod natura: fubjcdi accommo-
detur, cum fructibus &l liquidis congruis,
m mctallis liabcatur incfficax.Secundum,
ut fpiritus mctalli vc^etcntur , partefque
tangibilcsaperianturi fine hifceenimduo-
busadminiculis quicquidin fpiritus mctal-
licos conaberis,critinutilcdigcf\ioni par-

tium.

Sylv. Sylvar. CeKt.lV. lot
tmm.Tcrtium,ut ajqualiterfe difperganc
fpiritus, ncc moveantur rubfultorie, quod
partes ariSle daufas & flexibiles reddet. Hic
cator requiritur, non intenfione remifflo-
neq; varius^fedquantumfieripoflitjConti-
nuesequalis» Quartum , ne quafpiritibus
tranlicus pateat , qui detinendi , cum illis
cmiiris corpus durumafperumque evadat.
lIIudcfFiciettemperatus ignis &:accurata
va(is claulio. Quintum , utlcgantur con-
venicntiirmia ad tranfmutationem metalU
optimcqueprceparata, unde opus facilita-
bitur. Sextum, ut juflum temporis fpa-
tium operationi concedatur ; non ut fpes
prolongetur (more Alchymiftis ufitato)
fed ut determinato convenienter inter-
vallo natura fe explicct. Principia hazc
certiffima & veriffima funt, ex quibus
nunc dcrivanda experimcnti norma.quod
foriaffis longior improbet meditatio.

317. Angufta paretur fornax , tempe-
ratufque excitetur calor , & quidem talis,
ut metallum perpetuo liquefadlum con-
fervet , non vehemcntior j quod adrem
vel maxime ficit. Materia fit argentum,
metallum maxime cum auro fymbolizans,
cum eo quoque decima Mercurii vivi pars
imponatur , duodecima nitri jufto pon-
dcre , qusc vegetando, corpufque metalli
1 5 apc-

101 Francisci Baconi
apcrieniiorcrviunc. Opcratio per fcx men-
fcs ad minimum continuctur. Velim &
clcofas qujndoque injici fubftantias , cjua-
Ics adhibcntur rccupcrando auro , tor-
nientis fcparitionum exafpcrato ; in eum
fincm , ut partcs ardlius la:viufc}uc difpo-
nantur , magnuni inftituci momcntum .
Aurum caim , ut conftac , compacftiiri-
miim omniumc|uc mctallorum pondcro-
liiTimum eft,maximeq; flcxibile,*Sc extcn-
fibile. NiJ/^,nemini fperandum ut ex Mer-
curio vivo aurum conliciar, eo cjuod pon-
dere valeat ; nam Mercurius nullo modo
[;i] cxploracricibus flammis reliflcndo par
ert ; fccundum ab argcnco locum xs, mco
judicio,mereatur, matcria ad prioris apti-
tudiuem proximcacccdcns.

Experiwentum folitarium jpccliim
naturam auri.

318. Hafce auro pra;rogativas induHit
natura, quod maximi iit pondcris, parti-
bus ar£te claulis, gaudens fixationc, dcxi-
^bilitateautmollitic, rubigine carens, co-
ore & tin(flura ?i:iW3, . QLiare cuciiTima
uri parandi (led longis implicataamba-
gibus) racio cft , ut crucndis m apertam
cognitionem caulis vi^ilct circumlata

per
a] Endnrt tht Mnnnage of tht FJre.

SyLv. Sylvar. Cent.lV. 105
pcr natiiras antc didlas attc ntio , tcnean-
turque axiomata eas conccrnentia.Si quis
enim metallum confimile prius nomina-
to , producere pofTit , ambigant aurumne
(it, nec ne.

Experiwejna Vtmd Jpe^antia pro-

dn£iio?2em afque accclerationem
putrefactiomi.

Evincere maturanda: putrefadionis
moras , habet aliquid univcrfali latiflmie-
que diffufa inquilitione digniirimum,cuni
ex advcrfo rcfponJeat gencrationi corru-
ptio , funtque illaduo velut circumfcri-
bentes operantem naturam termini , cjui-
bufquetotamfeincludat , confinia ; ge-
minus ad vitam morternque manuduca.
Putrcfadio , jeft adtio fpirituum, qui c
corpore abitum tentant , ut in aerem di(^
perfi libero fruantur Sole. lUe ad aeris
corpus congregandorum fpirituumcona-
tus ("qui cgreirns gradum facit) quinque
habet diverii eifedlus argumenta. Si dc-
tentos m corporc ipirirus vehementior
follicitet motus , colliquatio confequitur,
ut in metallis , &c. ii lenior , digeliio auc
•maturatio, ut in potu & frudibus. Si noa
plane detineantur fpiricus , verum modice
protmdantur mom confufo&: inordinato,
I S esi-

104 Francisci Eaconi
cxiftit putrefaftio, cujiis cfl inarqualitcr
admodum folvcre corporis conliftentiam,
uti in cjrnc, pomis corruptis, ligno fplcn-
dido , &:c. nccnon mctallorum rubiginc
apparet. motus autem illc (i certo ordinc
proccdat , vivificatio cft &: rtguratio , uc
tlocent animata cx puticdinc genita , &
qu2e iftius gencris pcrfc(fliora funt . Si
abituricntibus fpiritibus cgrclTus patcat,
fcquiturcxficcatiojinduratio.confumptio,
&c. ut oflendunt latcres , evaporatio cor-
poris licjuidi.

529. Adjumcnta, putrcfadionis cau-
fas contincntia , ciquc ccleritarcm conci-
]iantia,funt qux fcqucntium contcxtus
cnarrar. Primum , licrudusvcl aquofus
humor addatur, telle Iiumc(flatione cu-
juflibct carnis , ponii , ligni in aqua , &c.
cum debeatur undtiufculis olcofifque con-
fcrvatio.

350. Secundumcfi:, invitatio cxcita-
tioque , uc ii pomum corruptum intcgro
applicctur ; aut fimus (fubQantia totalcni
putrcfadlioncm pafTa) aliis addatur cor-
poribus. PIujus rci indicium manifcftum
pra:bcnt cxmitcria , in quibus quotidie
fiunt fepulturx, ubi tcrra cadaver aliquod
reccnsimpolitum confumit longc citius,
cjuam tcrra pura,

351. Tcr-

Sylv. SylvAr. Cent.W. 105
531. Tertium, eft ardior compreflio
fpirituum , qus eos vehementius intra
carcercm cogit quam ferant ; unde irri-
tatio &:fugx molitio, velut in frumento
& veflimentis quaj fitum contraxerunt,
& vcntihnte perflanteque aere confer-
vari folent. Latius ejus rei documentum
prxbent febres, plerumque ex obftrudio-
nibus conftipatifque & putrefa£lionem
caufantibus humoribus oriri folitx.

3 31. Quartum efl, folutio continui,
ut videmus m malis, quardiirciira aut per-
forata celeriorem experiuntur corruptio-
nem, nec non lignum , &:c. caro quoquc
animata ex inflifto alicubi vulnere.

53 3« Q^intum,exhalatioautdisjcdio
prxcipuorum fpirituum , qui in corporc
verum conliftcntiaj retinacuIum.Turbato
pcr dilToIutionem regimine eorum , pars
qUc^libct homogeneis aggreganda m
fuamfecedit fpharram. Sic urina & fan-
guis refrigcrata diiTQlvuntur. Qualis ef-
fedlus fe prodit quoque in gangrarna aut
mortificationecarnis ex opiatis,quamque
intenfum frigus procreat . Neque aliud
dc pcftilentia flatuo , ubi malignitas va-
poris contagiofi principales fpiritus fub-
fultu quofdam cxagirat , propellitque ut
imperio exuat. tunc humores , caro , «Sc

fecun-

10(5' Francisci Baconi

fccundarli fpiritus diflolvuiitur & fran-
guntur,uc fic in Anarchi.».

334. Sexcum, li cxtrancus fpirltus,
Jomcftico corporls fpiritu acrior , rubln-
grcdutur, ut in fcrpcntlnis aculcis. Ratio
gcncralls lia:c cft , cjuod vcncnum qiulc-
cunque crect tiimorcm , qul itldcm gcne-
raturcx cocunribus nimium fpiritibus, ut
inplagIscollilionibuft]uc,aut liconftipcn-
tur nimium, uc in tumore ex frigore , fpi-
ritus quoque ex putrcfadlionc in febribus
orti, &c. quiexcranei, licct intra corpus
nati , cxtinguunt fufFocantquc naturales
ipiritus& calorem.

335. Septimum , debills adco caloris
gradus,ut fpiritus modice movcantur,ne-
cjueatquc vcl partes digercrc , vel fpiritus
expellerc ; utipatct in carne loco non fri-
gido confcrvata , cum in carnario frigido
& humido diutlus alTcrventur. Conftat
quoque vivlficatloncm (ad quam fc habct
putrefadlio ut fpurius fratcr)cflc a placido
calorc, ut probat cxclulio ovorum , calor
matricis , &c.

35<^. O<5lavum,laxatiofplrltuum,auos
antea reccptaculi foliditas conftipavcrat,
refroenato cgredicndi appctitu, ut in arti-
ficiall rubigine pcr aquas fortes, fcrro,
plumbo , acc. Idco humc(^atio rublgl-

ocm

Sylv. SiTLvAR. Cent. IV. 207

ncm accclcrat , aut putrefadionem cu-
juflibct corporis , emollita, fpiritibufque
abituricntibus viam d.inte cruftula.

337. Nonum, viciffitudo c.iloris aut
frigoris, humidiaut I]cci,ut in [^] friatio-
ne terrar , minimafLjue in particulasdifTo- "
lutione, in gelu & Sole ; m ligni ccleriori
corruptione , fi per vices hume£lctur ex-
licceturque.

338. Dccimum,efttempus & operatio
proceflufque fpirituum , ftatione fua deje-
ilorum,pr^fertim (ibi iplis reliftorum iine
ulla agitatione aut motu locali ,.ut in fru-
mento minime ventilato , humanifque
corporibus exercitatione deftitutis.

335). Omnis [^] mucor rudimentum
putrefidionis cxi^xt , ut mucor in arto-
crcis , malis aurantiis , citriifque , qui
lapfu temporis in vcrmes abit , magif-
ve faftidiofc putrefcit ; undc plerumque
foetorem edunt. Si corpus liquidum lit,
nec quod facile totura putrefadlio perva-
A'\x.,'\n fuperHciemfocces egerit.uti confpi-
cimus infcccibusdeftillatarum aquarum.
340. [c] Mufcus quxdam mucoris fpe-
cics in terra aut aiboribus videtur , fcd

magis

a^ mouldying,
b] moulds, .
cj moJfe>

io8 Francisci Baconi

magis ex vero rudimentum germinatlo-

nis habeacur , quo cum referimus.

Expcrimenta vari,i fpecluniia pro^

hibitionem ^ antictpationem pu~

trefa^ionis,

Vfum habenc inquilicionedignifrmium
ca, quibus arcecur pucrefadiio^corporum-
que integritacem tucmur, c^nx gemino
dilfolucionis pcriculoobnoxia,dc(iccacio-
nis fcilicec, confumpcionifve , 6i pucrefa-
flionis. \rixc aucem m corporibus hu-
manis aliifque viventibus ( per febres ,
vermes , phihifes pulmonum , apollema-
ta, ulcera cam incerna quam cxcerna) ma-
xima fui parce Medicorum &i Chirurgo-
rum libros occupac. Qiure iftam indagi-
nem conftituencia peculiari dclegamus
titulo , qui per medica omnls generis ex-
pcrimenta evagabicur. Ca^ccris hunc lo-
cum afflgnamus , quibus prxcedentia fa-
cem allucere poiTunc , ubi de acceleranda
perarcilicium outrefadlione C2;imus. Re-
mocis enim pucrefadlionemcauiantibus,
ipfa excluditur.

341. Primumquod putrefaiftionemar-
cet , frigus eft , cum diucius incorrupta
perrtent cibaria & potus hiberno quam
ffftivo tcmpore. Florcs quoquc &: fru£lus

inni'

Sylv. Sylvar. Cent.lV. ic^
in nlvium confervatoriis vigorem fervant
illibatumj detcntis fcilicetTpiritibus par-
tibufque tangibilibus conftipatis.

341. Secundum , aftridlio , qux difTo-
lutioni reliftit , cum in univerfum ex me-
dicamentis aftrin^entia putrcfaftioncm
arceant. Eadem aftridlionis ratioeificir,
ut exiguum olei vitrioli quantum, aquam
proliibcat putrefccrc. Ifta aftridlio fub-
llantias inhajret ,cujus virtuale frigus efl",
quarque fere eodem , ut frigida , modo
operatur.

343. Tcrtium, excluiioacris, cjufdem-
que admifTio, quaj , natur^e licct in divcr-
fum tendentis, cjufdem tamen cfFcdli (ut
fxpius ufu venit) caufa funt, ex conditio-
ne Cub'}c£ix materix. Sic vinuni aut cere-
vifia ex lasenisaccurate claufis durabili-
tatem quandam nancifcuntur . Horrca
fubterranca frumentum diutius confer-
vant c{uam fuperterranca. Frudlus ceras
incluli virorcm non amittunt , corpora
melli aut farina; immcrfa,vegcrapcrftanr,
liquorcfque potus & fucci, oleo fupcrficiei
illorumfuperfufo , recentcs efTe nondefi-
nunt. Contra, veftimentisacri non expo-
fitis, tinex innafcuntur & mucefcunt.Ra-
tio divcrfitatis efl:, quod exclulio aeris,
ubi fpirituum detentionc opus , corpori-

bus

210 Fr^ncisci Baconi

bus cribuit ut intcgra maneant , quod po-
tus & frumentum comprobat ; ubi vero
fpirituum emifTio requiritur egerendo
humori quifuperfluus eft, noxamfentiunt
quae neccfTe habent corpora ut aeri cxpo-
jiantur.

344. Quartum', motus & agitatio pu-
trefa(ftioni adverfaria , qux requiem exi- |
gir. Subtilis cnim & non perceptibilis
raotus, putrefadlionisefficiens , turbatur
agitatione , motufque locah's corpora eo-
rumque partes integra tuetur. Sic hor-
rcum, ubi ventilatur frumcntum , aut de-
volvitur , velut in clepfydra ex loco fupe-
riore in inferiorem incommoda prima:
dulcedinisprohiber. Aqua profiuens pu-
trefadlione caret ; quam &: corpus huma-
mim relegat frcquentatis exercitiis. Con-
tra, quies, motus defcdus,aut obftrudlio-
nes (ad quos obices (iHitur humorum flu-
xus,motufqucperfpirationis)putrefa6lio-
nem promovent , uti paulo ante partim
indicavimus.

345. Quintum, exhalatioadventitii in
corporibus humoris.Cum enim humc£la-
tio putrefadlionem acceleret,jufta & con-
vcniens exficcatio (humori fcilicet radica-
li coerccndo) cxcludit putrefa£lionem, ur
in herbis 3c floribus j qui li in umbra ex-

fic-

Sylv. Sylvar. Cent.lV. iii
{Iccentur aut infolentur parvo tcmporis
fpatio, optime aflervantur. Emiirio quip-
pe laxi & adventitii humoris radicalera
prodit, fecumque in confortioavehit.

346". Sextum , corroboratiofpirituum
in corporc: nam ut magnus calor putr^-
fadlioni corporum rcfiftit , lentufque ca-
lor eidem magis rcddit obnoxia i fic &
fpiritus robore pollcns prsefervat , debilis
3c languidus corruptioni viam fternit.
Sair<g quoqueaqua: diutius quamdulcis ar-
cetur corruptio ; & oftrea fale confpcrfa
cibiquc aromatum ope longius putrcfa-
dlionem excludunt. Tentari poflet , num
idcm eflet effeftus calce aquis aut potui'
indita, diutiufqueamoveretur acor. Ccri-
vifia melioris nota» tenuem durabilitatc
anteit , &: quicquid calidum aut aromati-
cum, in confervatione liquidorum ac pul-
Tcrum,ufura habet non exiguum,&c.tara
c|uod corroborent fplritus , quam quod
fuperfluos humores cliquari patiantur.

347. Septimum , feparatio crudarum
partium corpus reddens lasvius. mixtio-
nis enim imperfe^lio oftentat putrefa-
ftionis metuendas noxam , in quam a-
quofis major quam oleofis proclivitas
eft. Aquasenim deftillatie magis durant
quam crudx, quasque ignem paflk funt,

aliis

iri FiiANciscr Baconi

aliis durabilioi\i , ut pyra (iccata , 8:c.

348. Odlavum , continua partis pu-
trefccntis protraflio, qua: laxus plerumq;
& aqueus cll humor. neque ratio tantum
prxdijfta hoc Hagitat , quod radicalem
limul provocct .jrportetque humorem, fed
quia non evacuatus , partis quam occupa-
vit , contagioreliquas inlicit ; ut oftendic
corporum per baifama confervatio ; cujus
par ratio eft in fru6libus , herbis, floribus
fub furfure aut farina conditis.

349. Nonum eft,mixtura rei oleofas
autdulcis, cujus natura! qux funt, non ita
ad putrefa6b'onem inclinant,atqueparum
aeri inilla licet-, quse incorrupta , aliis
ut{inctalia, in caufifunt. Sic fyrupi 5c
unoucntafuccis duratione prievalent.

3^0. Decimum , mixtura corpons ali-
cujus ficci , quia putrefadlio a fpiritibus
incipit , deindc ab huraorc. ficcum vero a.
putrefa^lione liberum. Sic fumus confer-
vac carnem, ut conftat ex pernis , linguis
vaccinis, bubula infumata.

351. Fuit hxc quorundam apud vetc-
resfententia , confervationem corporum
in aerc perflabili diuturniorem eiTc quam
illa in aere non tali. Nihil pra^ter proba-
bilitatem ftatuifle mihi vidcntur^quia aer,
ventopcrvius , li fupcroncrctur compri-

maiur-

Sylv. SylvAR. Cent. IV. 2-15
maturque, exhjilationi pene omni ingref-
fum prxcludit, quampotius repellit. Pe-
riculum fadum in velica flatu diftenta,
cui caro prius fuerit impoiita ; nec non
flore;fcd fallentc eventu,quia veficae ficcae
infiari negant , recentes putrefacftionem
juvant. Tentandum iilud fucrit flaru pcr
folles vehementius in dolium impu]fo,cui
ante inferantur qux confervationis indi-
geant , ut quo momento extrahuntur fol-
ics , orificium ar£te claudatur.

Exferimentum folitarium Jpe^ans /i-

gnum lucidtim in obfcuro.

3^1. Experimento ligni in tenebris lu-
cidi rite cxcutiendo operam fane non le-
vemdcdimus; eoq; libentius,quod maxi-
ma, prar cseteris apud nos lucem emitten-
tibus, durabilitate valeat cum motu vix
ad fenfum deprehenfibili.Ignis & fiamm^e
continua confumptio eft. Saccharum fo-
lummodo dum raditur , fplendet , aqua
marinadum colliditur, nodliluca? dum vi-
vunt , aut paulo poft , fquammx pifcium
duntaxat putrefcentes ejufdem videntur
cffe naturas cum ligno fplendente. Ne-
que ignoramus, inelTe omni putrefaLlioni
motum internum , non fccus ac igni, aut
lumini. Tentamenti iftius eventumtalem

fenfic

114 Francisci Baconi

fcalic dlligcns attcntio. i. Lux (juibufJam
cx parcibus vegctior emcrgit, ex aliis, di-
lutior, fcd inaxinu noclilucxfplcndorcm
non adxquar. i. Ligna de Ic luculam
fpargcntiafunt falices, fraxinus& cory-
lus. Fortc &: in aliis idcm dcprchcndatur.
3. Radiccs& corporafplcndcnti fcd utra-"
dicibus prazrogativalit luminis. 4. Color
partis Iucida:alibi intcrdiu albicat , alibi
fubrubet. ut agrcftcs id appellant. 5. Parti-
cula fcintillans eft mollior atq; ad taitum
humida , alix folidiores , ut figura crucis
2UC ccfTer^c exfculpi inde poiTic. Scd iina-
ginem non reddec nec limilc quid rcprx-
fentabitur lic lucido in corporc , ncquc
aliud effioiatum in fcrro candcnti occur-
retj confuiis lucidi (5c tcncbricod conhniis
<\ux figuramexhibent. 6. Parslucida re-
fcda fuit ufq; ad cam in qua tcrminabatur
fpIcndor,fcd bidui ipatio rori expofita pars
lucida: proxima.Iumine refulfit,ut difper-
fionc propagari vidcatur putrefadio.^.A-
liud ejufdcm gencris Iignum emortuum
neque inlitx quicquamlucis evibrans una
nox pari fplcndorc pcrfudit fub dio loca-
tura. 8. Aliud infupcr in promptu crat li-
gnum, quod prius cmicabat , dcinde in
a:dibus ubi exficcari carpit , intra quatuor
aut quinque dics radiarc dcliit; recupc-

raco

Sylv. SylvAr. Cefit.lV, ai^
nto per aerem , cui exponebatur, fplen-
dore. 5). Lignum fplcndens ficce habi-
tum intrafeptiduum tenebrercft, in cella
aut obfcuro loco politum , tuetur lucera.
lo. Perforatio talis ligni, deinde publico
expoiiti, fulgoris adjumentum cft ; ratio,
quia omnis continui folutio putrefaftio-
nem promovet, ut ante didlum . 1 1 . Nul-
lum comperti fplendoris lignum en-, ii vi-
vum cedatur , fed cjuod germinans vitium
fentirccajpit inradicibus & caudice. iz.
Pars iigni lucentis oleo delibuta fervabit,
qua effulgebat, lucem per [a^ 14. dies. 13.
Similis eorum fuit eventus , qus in aqua
macerata funt , imo multo melior. 14.
Nondum explorando eoufq; penctratum
cft, quid lucisdiuturnitati cOnferat , (in-
gulis nodlibus fub dio habere,intcrdiu in-
de removere, aquifqueafpergere. i^.Aeri
cxpolitum, gelu afpero,detrimentum non
cepifle docuit cxperimenti fides. 16. Non
exigua radicis portio fplendorem emittc-
bat, cjua: refcifla , dum ille cmoritur ; ni-
hilominus poft binoftium etiamliccoin
loco retcnta novo radiavit lumine.

Experimentum folttarmm Jpe^ans

acceleratiomm partm,
553« Acceleratio partus in animanti-

bus
a] aForthnight,

116 Francisci Baconi

bus dupliccm habct rcfpcdum ; li vcl eni-
bryoni maturicas & fcftinata concilictur
perfcdlio , vcl ratio aliqu.i matcrnis claii-
Hris cxpctlicndi dctur. Primo modo incft
aliquid non illaudatum, quod roburtcfte-
tur, fccundus malignus cft, &: pri'tcrca
fymptoma aut morbum habit caufam.
Vcra ideo antiquorum obfcrvaiio , par-
tum feptimeftrcm plcrumque cfle vita-
lem , fcd oiftimeftrcm utplurimum mor-
tualem. Scd fabulofacfl: , qu^ afllgnatur,
racio , quod fcilicet odlavus mcnfis Satur-
noregni fui pcriodum inchocr, Planeta:,
cx ipforum ligmentis, maligno, fcptimo
5Utem menfe Luna rcgnct , Planeta bcni-
gnior. Sed ex vcro datur Iiarc ratio , il
tantofpatio ordinatum tempus anticipet
partus , vioori infantis id adfcribendum
cfle , fin minori , matcrnx invaletudiais
id vitiumcft.

Txferimentumfolitmnm fpcclajis ac-
celerationem accretionis ^ftaturA,

3 54. Statura: humano! velocia funt in-
Crcmcnta vcl cx pleniorc viftu, vcl ex
natura nutrimenti , vel vegcto magis &
cxcitatiori, quem naturaconfert , calorc.
Quoad prius , obcft in alimcnto cxceflus,
Utpotc corpus diflcndcns potius &: '\i\ la-

tuni.

Sylv. Sylvar. Cent. IV. 117
tum, quam longum, progrediens. Cujus
rei in plantis imago eft , raro procerita-
tem nadtis , ubi tenell^e in latum exire
coeperint. Quoad naturam alimenti , fic-
cius hoc ne efto , quia infantes ladle pafti,
in quibus regionibus frequenratur ejus
ufus , proceritate i]los fupcrant , cjuibus
crebrior ex pane 5c carne nutricatio. Ser-
mone quoque populari tritum eft,[/«] bel-
lidis radices elixatas inla£le ( quibus infi-
gnis exficcandi facultas eft) canes rcdderc
pufiUos. Neque controvcrfiam patitur,
licco nimis alimento inefle ftaturaj retar-
dationem. Dcinde poUeat alimentum vi
aperiendi , unde fuccus attenuatur , fpiri-
tufque furfum promoventur. Neque carec
ratione , quod Xenophon in cducandis
Perfarum infantibus tantopere commen-
dat cardamomi ufum , utpote facientis ad
incrcmentum agilioremque corporisha-
bitum. Cardamomum Latine nafturtium
vocatur , quaj herba cum tenella eft , efui
grata. Excitatio caloris nativi maxime fit
per cxercitia , ut proinde in. fcholis fre-
quentatis fedentaria puerorum vitadetra-
hat accretioni eorum, cum homines agre-
ftes in fimilia non mifli gymnafia plerum-
que potiori fint ftatura. Cavendum rur-

K fus

a] Dajiemtf»

ii8 Francisci Baconi

fus ne quid pucris operatione frigidum
concedacar. Diuturnus quoque hdlatus
ingenio obefl: , perditque corporis ha-
bitum . Experimentum docuit , catulos
la£le nutritos,cui nitrum inditura,pufillos
manliirc, fcd admodum vivaces, cum ejus
fpiritus lit frigidus. £t quamquam adultae
jEtati mcdicamentum fuppetat eximiura
ad curandam vita; prolongationera , in
pueris tamen tenellifque animantibus po-
iiitincremenciobicem , eadem de caufa>
calor enim eft qui accretionera promo-
vet. Sed ubi homo in ftata; verfatur seta^
tis raeta, calor fpiritus depafcit , quos fri-
gidior innitro fpiritus condenfat &cor--
rigit.

JExpermenta varia Jpeclantia fulpbur

(^ Mercnrium , dtto ex Paraceljl
frincipiis.

Dua: magnaj funt rerum familia?, variis
nominibus dclignatic, fulphurea& Mer-
curialis , appellationes Chymica: ( quod
fal , tertium eorum principium , attinct ,
ex aliisduobus componitur) inflamraa-
bilis &contra , matura & cruda, oleofa
&aquofa. Conftatenim fulphur & Mcr-
curium in fubterraneis velut partes eflc
fuarumtribuum. In vegetabilibus & vita

prx-

Sylv. Svlvar. Cent.W. iij?
prxdicis aqua & olsuni dantur. In ordinc
inferiori pneumaticorum aer & flamma.
In fuperiori corpus ftclias & a:ther purus.
Hasc paria enim, quamquam primitiva;
fegregant materia; differcntia: , in multis
tamen videntur confentirc ; cum Mercu-
rius& fulphur prajcipua raetallorum ma-
teria exiftac, aqua & oleum vegetabilium
&animalium , difcreta duntaxat matura-
tione aut conco6lione. Flamma , ex vul-
gari opinione , eft tantura aer accenfus,
utraque & raotus celeritate & facili cef-
(ione admodum paria. Atque a:ther inter-
ftellaris ( etiarafi vana (it opinio , ftellam
denfiorem orbis fui partem efle ) tantam
cum ftellis habct afFmitatem , ut iri utrif-
que confpiciatur rotatio. Quare ex peni-
tilTimis natura: fecretis eft , aquam vcl
aquofum fuccum vertcre in oleum, majo-
rifque momenti quoad nos , quam illa ar-
genti aut Mercurii \iyi in aurum rau-
tatio.

355. Inftantia: dari folita^.ubi cruda: 5c
aquea: fubftantiae migrant in pinguera &
oleofam, quadruplicis funtgeneris. Pxima
confiftit in mixtura terra; & aqua; , qua:
ope folis confufa nitrofam pinguedinem
colligunt, cum exceflu ejus quse in fingu-
lis fcparatim deprehenditur j uti ex eo in-
K 1 nocefcit,

2.10 Francisci Baconi
notefcit, quod plantas proferant , tempc-
rato iitriufque fucco alendas.

^<^6. Secunda inaffimilatione alimenti
intra Plantarum corpora& animantium,
in quibus plantcE fimplicem meras aqua;
& terrsefuccum tranfdunt in partem ju-
ftam oleof^ materia?. Animantia, quam-
<]uam maximam pinguedinis & carnis por-
tionem alimenta oleofa conftituant , ut
cibus & potus, aliquatenus tamen aqueum
potum affimilant , &c. Sedgemina hxc
verfio aqua: in oleum (ex mixtura fcilicet
atque aflimilatione ) per varias meatuum
pcrcodtionumque ambages, placideque &
longo temporis lapfu continuatum calo-
rem, abfolvitur.

357. Tertia in rudimento putrefaftio-
nis , ut in aqua corrupta atque fajcibus
aquarum deftillatarura ; quse utraque pin-
guedinis atque olei quendam gradum ob-
linent.

558. Quartain dulcoratione quorun-
dam mctallorum , qualc Saccharum Sa-
turni, &c.

355». Aqua2 in oleofam magis fubftan-
tiam mutatio fit digeftione ; nam oleum
nihil pra^ter aquam digeftam. Atque ha^c
digeftio fit calore , qui aut externus aut
internus. Rurfum provocatione aut exci-

tacione

Sylv. Sylvar. Cent.W m
tJtlone pofTct fieri, quas admixto corporc
olcofo aut cli{»cfto fit , quorum natura ali-
quo fui confortlo reliqua compiedletur.
Digeftio cjuoque efficax redditur dircclc
cruda afTimilando corporibus omnino di-
geftis , ut fit in plantis & animantibus,
quorum nutriracntum nutriendis corpo-
ribus exiftit crudius. Sed , ut dicflum,
longi circuitus \\xc digeflio eft. Fufius
perfequemur traftatum de gemino \{ko
principio (profund^j in naturalibus fpccu-
lationis) ubi perventum fuerit ad titulum
de vcrfionc corporum ; contenti nunc
cxhibito velut fpeciminc. Eft & ubi do-
ceri haud ncgabunt codem fpedantia, a^
pitede primis materixcongregationibus.
Effigiatur hic fuprcmus quidam ordinum
confefTus , legem omnibus corporibus
prajfcribens.

Experimentum foittarium fpeclans

Chiimaleontai.

3(?o. Chamaleonfereeflmagnltudlnc
vulgaris laccrtx , capite magnitudini non
proportionato, oculisingentibus. Caput
movet immoto collo , fle(fli nefcio , uc
porciscontlngit. Incurvatur tergum, pel-
lis confpcrfa tuberculls , minus abdomen
verfus cminentibus . Cauda gracilis &
K 3 longa.

111 Francisci Baconi

longa.In fingulispedibus quinquefiint di«
giti , tres exterius porrcdi , duo interius
refugi ; lingua admirabili longitudinc
pras reliquo corpore, cavitatem habens in
cxtremitate , exeriturque captandis mul^
cis. Color viridis eft ac fubflavus , verfus
abdomen mngis albore aliucefcens, inter-
fperfa tamen raaculis carruleis , albis , ru-
bris. Rebus virore coloratis impofitus,
ca?teris cjuali extindlis coloribus viret.Fla-
vefcit , flavoadmotus; cceruleo autem,
rubro velalbo, fatura tantum viriditate
eiFuIgent macula:. Ex nigri conta£lu ni-
grefcic , intercurrente viroris mixtura.
Non folo pafcitur aere ( praecipuo licet
cjusalimento) cum&: captatis (utidixi-
mus) vefcatur mufcis. Fueretamen, qui
aflervato per integrum annum , cjuid ia
iiutricatum ei ceflerit prxter aerem , per-
fpicere fe potuifTe negarunt. Notandum »
haufto aere ventrem intumefcere , ma-
xilbfque claudi, quas plerunque Solis ob-
verfi radii aperiunt. Stulta magiie traditio
cft , ex combufto in fummis «edibus Cha-
ma^Ieonte orituras tempeftates ( efFifta
hxc funt ex fympathias fomniis ) cum
cnim aere vefcatur, magna vi pollerc ipfis
creditur ad imprefrioncm aeri ingeneran- .
dam.

Sylv. Sylvar. Cent. IV. 123

lExferimentum folirarium fpe^aus
ignes fubterraneos.

3tfi. Narrat veterum aliquis, in cjua-
dam regione Medi(^ flammas erumpere cx
plano , quas puras & erujflati fumi copia,
cineribus, pumicibufve involutas, negat,
quales montium caverna; evomunt. Ra-
tio certaeft, quia abefr flammis confti-
patio, ut in montibus , aut terra: motibus
ad flammarum ufque ejaculationes igne-
fcentibus. EfFerunt fe & cxci ignes, flara-
mefcere ignari , & afFufo dcmum oleo
promicantes. Ratio, quod videatur ignis
adeo fufFocari , ut lapidcm remcvere ne-
qucat , calorque (it potius quam flamma,
fuificiens tamen inflammando olco.

Exferimentum folitarium Jpe-
dians nitrum.

^6i. Memoria; proditum eft , aquani
in lacubus nonnullis adeoreperiri nitro-
fam, ut vcftimcnta in eam con;e(fla fponte
inharrentibus fordibus expurgentur , diu-
tius vcro ibidem habita in cineres redi-
gantur. Purgativa nitri vis tanto magis
notanda efl , quanto corpas efl frigidius,
cum conftet aquam calidam meliusfri-
gida purgarcA Sed caufa eft , fpiritus in
K 4 eo

114 Francisci Baconi

co fubtilitas , qui feparat dividirque qulc-

quid vifcofum & rordidum corpori ad-

Jixrct.

Ixpertwentum folitar}um jpe^am

congelattonem aerls.

3^3. Sume ex veficis quantam poffls
maximam, eam vento rcplctam circa col-
lum obliga filoferico ccrato , & obdito
pra:terca cx ccra fpiflamcnto ar£lifllrae
ciaude , ut exficcato quoque vclicscollo
aer ingrcfTu egrefTuque prohibeatur. De-
indc quatuor aut quinquc pedum altitu-
dine terrar infodias in fornice aut nivis
confervatorio, ut nix excavctur circa ve-
ficam : exadloque fpatio quatuordccim
dierum, vide num fe contraxerit. Hoc (i
contigcrlt, ex circumfufo tcrr^e aut nivis
frigoreapparet condenfatum efleacrem,
&aqua,' fimiliorem evafifle. Expcriraenti
hujus efficacia late patet.

Ixperimemum folitarium fpe^a}is

congelationem aqu£ in cryflallum.

5<f4. Referunt bona fide , in cavernls
Jntcrioribus pcnfile inveniri cryftallum,
inque illud dari flillicidium cx cryftnlli
rudimcntis. In aliisquibufdam, fcd rarius,
ab infra oriri dicitur. Quamquam frigo-

ris

Sylv. Sylvar.. Cent.lV. 129
rfs id effedum fit ; ficri tamen pofflt , uc
aquafeterr^ inlinuans colligat naturam
magis glutinofam.congelationique aptio-
rem, foliditatemque acquirat , cujus aqua
fponte fua capax non eft. Fiat ergo expe-
rimentum , demittaturque magnusterra:
accrvus in bafis concavum , tempore in-
tenfi gelu,interpoDarurcannabis, ne fun-
dum petat,deinde fuperingcratur ea aquae
quantitas qua^ percolari polTit. cxploretur
poft , num in fundo glacics folito durior,
folutuque difficilior dcprehendatur. Pu-
tem quoq; fi terra a verticeufque ad fun-
dum in anguflum decrefccndo coeat in
cam formam quainverfa[i!i} conflatacu-
minata facchari in paulum redadi com-
pages , experimentum promoveri pofle.
Glacies enim , ficubieliquaverit , evadec
[^] mafTas gracilioris, cxiguo quantitatis
juvante verfiouem.

Bxpermentum folitmum fpe^am

confervationem tum coloris tum

odorii m folits rof&,

16^. Sumc cvulfa rofarum Damnfce-

narum folia , qu^ in faftigio domus fuper

plumbo exficces ad folem die fcreno ,

K 5 hora

a] SugarLoafe l(everfed.

b] lefeinBHll^e.

li^ Francisci BACONI

hora inter fecundam folummodo & duo-
decimam, aut projtcr proptcr. cxliccata
infcre tidlili lagena: boni odoris neq; Im-
niidx, aut vitro angulH oris. coinprcffius
illa cogc , fcd ut ablit contritio. obtura
lagcnam aut vitrum ar(fte. Iftis rofis non
odor tantum , fed & color , conftabit ve-
gctus ; ad minimum anni fpatio. Obfer-
vandum , niliil plantis aut aliis corpori-
bus , vel puttefidione , vel arcfadlione
perdendis , «eque nocuum accidere ac hu-
morem advcntitium , qui laxa corporum
fpatia occupat , nili extrahatur. Innacum
cnim ac radicalem humorem prolicit e-
grcfTus fui comitcm. Hinc aniraati cor-
poris fuccum confervat moderatior fudor.
Nota , fubmotis ab infolatione rofis nul-
las aut modicas odoris primitivi incfTe rc-
liquias ; adeo ut fecuudarius iit qui nativo
fupcrvenit.

Bxperimenta varia Jpeciantiacori'
tinuationcm flammA.

3<f<f. Continuatio flamma? inquifitio-
ncm fuo merito expofcit pro ratione di-
ver{itatis,quaj &: a corpore inflammato,&
aliis cxif^ir circumf^antiis. Prarcipuum ta-
mcn quod flamma,quamvis momcntancx
plcrumque tit durationis , rcciput magis

&mi-

Sylv. Sylvar.. Cent. tV. itf

5c minus. Quare longius immorabimur
corporibus inliammacione admittentibus
quoad integram fui mafTam & immcdia-
te, (ine cllychnio, ut laxior excat inflam-
matio. Cochleare fpiritu vini plcnum,
modiccque exca!efa6tum arlit fpatio ii6.
artcria: puIfuum.Eadem quantitas fpiritus
vini admixta parti fextas nitri cochleare
implentis flagravit dump^. pulfusnume-
rarentur. Cum pari quantitate falis nigri
ufque ad 85. pulfus, cum pari quantitate
pulveris tormentarii, qui diilolvitur in
aquam nigram ufque ad no. pulfus pcra-
ctos. Cubus autolans ccrx flavas ad di-
midiam quanticatcm fpiritus vini , atque
in mcdio collocatus folummodo ad fpa-
tium 87. pulfuum"; admixtus fcxia? parti
cochlcaris repleti la(fte , adfpatiura 100.
pulfuum ardcbat, Ia(5te coagulato; admix-
tus fextas parti cochlearis repleti aqua , ad
fpatium S6. pulfuum ; arquali vero quan-
titati aqux , tantum ad fpatium 4. pul-
fuum. Exiguus in medio locabatur calcu-
lus , fpiritufque vini ad 5>4. ufque puKus
conflagravit. Ligni ramento, quod facrit-
txcrairitudincm, longitudinem fere di-
giti arquabat , medium occupante , fpiri-
tas vini exhaulit p^.arterise momenca<.
Adco ut fpiritus vini duratiouc c^tera an-,
K 6 teiretr.

iiS Francisci Baconi

tciret , fpiriiufque vini cum fale nigro,
atquescquali aqua: quantitate , pr.t reli-
quis haberet flagrationis tcmpus brcvir-
^mum.

167. Exaflammeretur obfcrvationcm,
nn emicationis in flamma celeritas fit a
flamma vivida magis , an ex corporis ad-
iTiixti contrario nifu, ignifq; conccptionc
fugiente. Comprobabit hoc quantitas fpi-
rirus vini poft flamma; exftinftionem re-
iidui , manifefteque docebit prius in caufa
efTe cum rci qux combuftionem verfatur
mixtura celerrimam reddat extindlione.
Notandum obiter ,fpiritum vini non am-
plius flammam concipere,ubi femelfpon-
te evanuerit , ncc guftui eandem oiFerrc
acrimoniam qua pollcbat ante. Scd ncc
acefcit , aliqua ad acctum proximitate,
<]Uod vino combufto accidit, fed obtufi
cmortuique fiporis eft.

16%, Notandum , in dido cerac ex-
pcrimento , ccram igne diflblvi , ut cum
vini fpiritunon concorporea in unam &
candem flammam exirc nequeat , quas a
diffluentc cera retrahit fe, donec evaganti
nimium difperfione totum vcndicct fpa-
lium, flammamque exflinguat.

36p. Experimcnto mixtura; ipiritus
vini inflammati lucifcra funt aoa frugi-

fcra.

Sylv. Sylvar. CcKf. IV. il^

fcra , jam agemus dc flammas continua-
tioue, qualem exhibent candelas , lampa-
dcs, cerea,ex materia inflaramabili, atque
ellychnio inflammationem provocan-
te. Neque ha:c illuftrationi duntaxat fcr-
viunt , fed ufu & commodo fe probant ;
magnum cnim ad parcimoniam raomen-
tura adfcrunt ifta luraina , fi parari poflint
ut luce & venuftate cura ca:tcris certa-
rentjduratione etiam antecellercnt. Sim-
plex cera in candelam efformata, varia-
que ccra; mixtura cum materia candela-
rum, additisfingulatim reccnfendis, vide-
licct, aquavulgari, aquavita:, ladle, falc
nigro, olco , buiyro, nitro, fulphure, fer-
ragine, ut ex hifce fingula fextam partem
faciant refpedlu cera: ; & harum candela-
rum ex ifta mifcela quslibct , pondus 8c
ellychnium ad ceram puram habeat ex ju-
fto demenfo arcjuum, combuftionis & du-
rationis taledederunt expcrimentum: ce-
lerrima confumptio fuit ejuscjuae exfer-
ragine formata, proba priraumluce , do-
nec depafta candclas partem ferragocirca
mucum colligeretur:c|Uo fa(flo mucus,ob- .
longus & crafTus lucem candcla; irami-
nuit; quam dimidio temporis fpatio , ra-
tione (implicis cerse , liquefcere vidimus.
Confumptionis ccleritate proxime ad

hanc

230 Francisci Baconi
hanc acceffit oleum & butyrum , qulnta
velocitatis partc ceram puram exccden-
tia. Tertium celcritatis in confumptione
gradum cera obtinuit pura ; tura fal ni-
grum , pra:ter propter o6lava durationis
parte ceram puram fuperans. Sequebatur
lac & aqua vulgaris exili difcrimine refpe-
^u. acjua: vitoj , fed aqua tardiiTime. In
quatuorpoftremis ellychnium fcintillulas
exfpuet. Quoad nitrum,non ultra duode-
cim pulfus lucebit , ejedlis interim flam-
ma: particulis , poftea in vapores abeunti-
bus.Sulphur lucis fere fpatium cum nitro
sequabit, fed paulo poft indurefcit, & cru-
dx inftar mnco adhqrefcit;adeo ut mixtu-
ra falis nigri cum cera , o<flava durationis
parte fuperaverit , aqua vcro quinta.

370. Poftexperimcntafecundum ma-
terias variata, ad ellychnii diverfitatem
tranfiit tentamenti curiofitas ; quorcfer
vulgare goflypium, fila futoria, juncum,
fericum , ftramen & lignum. Ha^c tria
pofteriora modice flammam concipient,
qua ceram corripiente exftinguuntur. Ex
tribus prioribus , lilum goflypio tardius
confumitur , & fcxta quidem temporis
parte. Goflypio proximus debetur locus,
lunci prcE goffypio tardior cofumptio eft,
ad miainmm tertiatcmporis parte.^^qua

fere

Sylv. Sylvar. Cent. IV, iji

fere portione craflefcic flamma goflypii
& fili , <\nx & in junco & minor & obfcu-
rior. Inquiratur , utrum lignum ellych-
niumque, ut in facibus, lentius depafcan-
tur quam limplex ellychnium.

371. Haflenus materiaz ellychniique
conliderata diverlitas ; fed & ad flammae
durationem quoque facit materia? quali-
tas , ij dura , mollis , vetus, recens fuerir,
&:c. Frugi matresfimihas ut candela; diu-
tius ardcant , folent eas feparatim Rirfuri
auc floribus imponereut indurefcant.pro-
hibeaturque velox confumptio , cum fpa-
tium durationis alterum tantum impleant,
fl cum aliis ejufdem materia^ candelis
comparentur; furfure & flonbus induran-
di vim habcntibus , adeo ut a:tas 3c ufus
furfurisaddant duratioai.Conftat quoque
cereas febaceis candelis lon^ius durare,
quoniam cera firmiorduriorque exiflit.

371. Vivacitas flammaj longior efl:
ubi facilior nutrimcnti attrailio , ut con-
fpicitur in aula Regis Anglia: in lumine,
cujus pernox [^] mmiflenum eft , unde &
illi nomen, inftar magnas placenca: ex ce-
ra confedlo , ellychraiumque in medio po-
litum habenti. Vnde elFicitur, utex lon-
ginquo magis accedat ellychnio alimen-

tum.

a] there is a Stmct yyhich ihey c<dl All-night.

%ii Francisci Baconi
tum. Lampadum cjuoque flamma diutius
vivit.quod vafa lint Iaxiora,quam latitudo
cerex aut candcla;.

373. Cape lampadem ftanneam inftar
turricula: , in formam quadrse efpidlam.
Altitudo turriculx' triplo niajor fit longi-
tudinepartisinferioris, cuilampas infiftit.
Fiat unicum foramen in parte inferiori
longiflime a turricula. luverte eam , &
oleo per illud foramen rcple , deinde ere-
ftam conftitue. Infere ellychnium fora-
mini & accende . Tarde conflagrare &
non nifi poft longum tempus comperies.
Caufa ante tradita, quia fcilicet e longin-
quoflammanutritur. Videbis quoque, ut
confumpti olei defcenfus eft,ita faftigium
turriculse paulatim aere repleri, rarefafto
nimirum per calorem oleo. Nequeob-
fervatione indignum fuerit explorarc, an,
ii in turricul^ faftigio foramen fiat , con-
fumpto fere oleo , aer ex oleo fadtus , ap-
plicata ei candela; flamma dum emittitur,
flammam (it concepturus. Expediret quo-
que lampadcm non ftanneam fed vitream
parare , ut videas quomodo vapor aut aer
paulatim in vertice colligatur.

374'Quintus modus prolongandi flam-
mx vitam,eftaeris concIufio,in quoflam-
jua ardct. yidemus enim candelam vento

agi-

SvLV. Sylvar. Cent.lV. ijj

agitanti expofitam renfim liqucfcere, lon-
^iufque durare in Iaternis,quam in aperto.
Traciunt quoque lampadcs candelafq; diu-
tifTime in cavernis & monumentis arfifle.
375. Quintus modus juvanda: dura-
tioniseft in naturaacris, in quo candela
ardet , calidufne fit an frigidus, humidus
an ficcus. Aer frigidus flammam irritat,
efficitque ut acrius flagret (ut ignis pcr
gclu vehementior) atque ita confumptio-
nem accelerat . Aer fcmel excalefadus
, ( mea quidem fcntentia ) leniorcm reddit
fiammam continuationiqjfavet. Acr (iccus
eft indiffercns,humidusaIiquomodoflam-
mam exftinguit, ut patct in luminibus pcr
vaporcs fodinaru exftindlis. Quicquid fit,
languidius faltem lumen crcat , eaque ra-
tione continuandi adjumentum fuppctit.

Expcrimejita varia fpenavtia defof-

fiones atque infttftones variorum cor-
porum fub terra.

37<^. DcfoiTioncs fub tcrra confcrva-
tioni, condcnfationi & indurationi cor-
porum prarbent ufum haud cxiguum.
Condenfationi indurationique infcrvit ille
dcfodiendi modus qui tcrras contatSlum
non arcet ; adliiberiquc folet artificio
parandi vafi porccllana , &c. Ncque dif-

iimdis

234 Francisci Baconi

fimilis ratio eft in confervandis duris foli-
difq; corporibus, ut luto, ligno, &:c. Koc
vcro li agas ut corpora fervando raol-
lefcant intenerafcantque, alterum ex hi-
fce tentandum, ut in thecis recondita ter-
ram contingere nequcant,aut exftruiStain
fornicatum opus terra immineat illis ne-
quc tangat. Hoc fi fiat , ex humiditate
putrefadlio fequctur potius, quam ut terra
infinuata frigidi virtute conferventur, nifi
terra & fumm^ ficcitatis & arenofa fit.

377. Malum aurantium, citrium, ma-
lumque vulgare linteoinvoluta & fpatio
14. dierum defofTa fub terra , quatuor pe-
dum altitudine , loco quamvis humido,
pluvioque ccelo, incorrupta neque mu-
cefcentia depromplimus , fed qu3e folito
plufculum obduruerant , colorc alioquin
vcgeto, fapore marcido. Vlcra di£li tem-
porisfpatium ibidem detentarudimentum
putredinis exhibcbant.

378, Cercvilia:in lagena repleta defof-
Cxy ut [^] antc, vividx magis limpid^que
probus fuit guflus.Idem & lagena; vinum
gerenti evenit, ut & aceti, in lagcna con-
limiliter fepulta, raajor fuit vivacitas &
fragrantia , fapore violas fere referente.
Pofl: integrum menfera illatria ex rccon-

dito-
a] Experment. 315.

Sylv. Sylvar. Cent.W. 135
ditoriis fuis oblata funt vigore & viv.aci-
rate illibatapenitus, fi non emendatiori.

37^. Frugiferum id ejflTet experiraen-
tura , fi raala aurantia , citria , punica in
acftatem ufque fervari poflent , iquo tem-
porc quantivis cflcnt pretii. Tentare licc-
ret, iliis vafi aut olJx impofitis ardc clau-
C\s, ne qua terras humiditas penetret , auc
in nivis confervatorio recondantur.Atque
in univerfum ftatuo.eum, cjui explorandis
frigidi cfFedis operam daturus fit , tribus
egere adminiculis, chionotameo five the- -
ca nivaria , fornicata infra viginti pedum
deprefTioncm terra, puteo quoquepro-
fundo.

380. Ajunr, gemmas ,corallia , jafpi-
dem fub terra rccuperarc deperditum co-
lorcm.Mira;profedofrugis,{irefpondeat
fucceflus. Sed per fex fcptimanas defoflis
dcfuit \\\\s eventus,expediret tentare illud
in putei profunditatc , aut nivis conferva-
torio, ubi ftrinaens ma^is frigus cft, &: fic
corpus uniendivis major, unde fplendor
minusdilutus.

Bxperimentum folitarium fpeiians af-
feSiu^ corporis humam ex variis ventis^

381. Flante Auftro corpus humanum
langucfcit, conceptoquc torporc lenrcfcit

ad

1^6 Francisci Baconi

ad motum Borea contrarium caufante.
Ratio eft, quia prior ventus humorcs vel-
ut liquidos fluidofque reddit , ut partes
incumbendo prsegravent , quod lignum
aliaque nosdocent ; quze Aufter facit in-
tumefcere. Prajterea motus agilitafque
corporis prxcipue conliftit in nervis,q^uos
Aufter magis relaxat.

Expertmenttm folitarium fpe5lan$

morhas dfiivales (^ brHmedes.

381. Trivio innotuit , plures seftate x-
grotare , plures liyeme obire mortem ;
nifi grafTante pefte , quse plerumque ^fta-
tem vel autumnum invadit. Ratioeft,
quia morbis, ut pIurimum,originem prx-
bet calor, qui maxime per fudorcs & pur-
Cationes curantur, conferente huc arftatis
tempore ; illifacilius provocentur, quan-
tura fcilicet ad morbos peftiferos, ratio
cur ajftate plerique enecent , hxc eft,
quia ifta anni tempeftas iis generandis
maxime fsecunda. Alioqui ejufmodi lue
correptis hyeme , non deeft prxfentanei
periculi raetus.

Expertmentum folitarium fpe^lans
tempefiates pefHferas.

583. Popularis opinio eft, annis calidis

humi-

Sylv. SylvAR. Cent. IV. 137
humidifque inefle plerunque unde peftis
generandx fufpefti habeantur , hoc inva-
lido argumento , quod ex calore & hurai-
ditatc putrefadlio originem trahat. Iii
Angliafides laborat, cum pcr multasa:-
ftates ficcitate notabilcs , cum maxima
clade regnaverit ea lues ; ratio forte fit,
quod ficcitasin corporibus Infulanorum,
humido aeri afluetis , exafpcrat humorej,
magifque ad putrefadlionem inclinataut
inflammationem. Pra;terea, aquas ple-
rumquc inficit minufque falubres reddit.
Adde , quodin Mauritania peftesmenfi-
bus xdivis graiTentur , cxlo calido &
(icco.

Ixperimentum folltanum Jpe^ans

errorem popularem de morbis
Epidemicps.

384. Multis morbis , tamEpidcmicis
quam aHis , fuum & proprium ferviendi
tempus eft. falfo id imputatur acris per
id tcmpus conftitutioni , cumlateatcaufa
in antecedanei temporis devoluto in illud
circuitu & ferie tempeftates anni copulan-
te. Ideo Hippocrates in fuis prognofticis
bonas obfervationcs habet morborum,
qui tcmporis clapfi indolera teftantur.

ijS FnANcrsci Baconi

ExpermentumfolitariumJpeBarjsalte'

ratio?jem (ff confervationem liqttorum
in puteis (^ fornicibu^ profundis.

385. Lagenas fidliles probe obturavi-
mus , rufpendimurque in puteo ad mini-
mum viginti ulnas profundo, Alias in-
fraaquasdemerlimus, nonnullis fupra a-
quam, ab ejus ad ulna: menfuram fuper-
ficie remotis. Liquores ad hoc experi-
mentum deledii func , cerevilia, nonre-
cens , fed potui apta , vinum & lac, cum
Iioc fucceflu. Cerevifla & vinum fupra &
infra aquam non penitus expalluerant, fed
bonitas & vetuftas potior erat , quam la-
genis cum eodem potu in cella aflerva-
tis.Interfe vero illas (i conferres,fufpcnfa5
fupra aquam difcrimine haud dubio praj-
ftabant; eaque ccrevifia paululum efflore-
fcebat.non ita quae infraaqu^ (uperficiem
latuerat , vegeta nihilominus. Lac acef-
cebac ad putredinem vergens. Vcrum ta-
men, prope Blasfas pagum efle , ubi in ca-
vernis profundis lac coagulari finunt , &
gratifTuni quidem faporis. Iftaoccafione
cxperiri id in lafte ftatui in puteo fufpen-
fo; fed fcfellit eventus. Ignoro autem an
lac Blasfenfe prius fit codum. Quare ten-
tari poflet in lade co6lo , ejufque ilore,

cum

Sylv. SvlvAr. Cent, IV. 139

cumilludfcilicet ex fua natura compoli-.
tum lit corpus ex cremore , coagulo &
fero, ut mutatio dilTolutioque facilis lit.
Neque obfuerit periculum facere in cerc*
vifia , cujus nondum co6tus (it liquor, ut
pateat , fufpenlio-ne inputeo maturatio-
nem ejus & clarificationem acceleret.

Experimentum folitartum Jpe^am
[a] Hdfitantiam.

386'. Multos conftateffetblasfos.Cau-
faforfan efle queat lingua^ refrigeratio,
unde naturalis motus tarditas. Ideoque
confpicimus deliros, plcrumq; balbutirc,
blarfos quoque poft hauftum modice vi-
num , minus balbutire , quia excalcfacit.
Neq; latet nos, in principio fermonis bai-
bos magis hxfitando offendcre , quam in
progrelTujCalefcente fcilicet paulifper per
motum lingua. In quibufdam tamen cau-
i^si fuerit fortafle (licet raro) lingux ficci-
tas , par , cum frigore , motus rctinacu-
lum, malum viris fapientibus & pra^claris
frequens, qualis fuit Mofcs,vir prjepeditaj
linguar. Plurimi balbi admodum cholerici
deprehenduntur , cholera lingua; ficcita-
lem inducente^

Expe"

a] StHtting^

140 FK.ANCISCI Baconi

Experimenta rarujpe^antia odores.

389. Odorum major in acrc libero&
cx modico incervallo fragrantia eft,quam
(i nafo admoveant ur, ut prxcedentia alibi
monflrarunc ; ratio duplcx , prima , te-
nuior mixtura aut incorporatio odoris.
Sic gratiffime foni auribus accidunc , (i
pars quxlibct ac diflbciata fcnfum non fe-
riat. Altcra, quia omnis fragrantia crudis
terreifq; odoribus admixtis conftat&de-
fertur. Ex diftantia conciliatur fuavitas ,
qnx ex majori fpiritalitaLe, defere nte ejus
comicatum cjuicquid terrei veliebat.

388. Latitancem in liccis fubftanciis
odoris fuavicatem contulio ad maximum
vigorem reducit. Sic compundli auran-
ciorum & citriorum corticcs magis ca
rcddunt odora. In genere mocio & agica-
tio ex corporibus , etiam non conculis,
fragrantiam elicit , uti facculus odoratus
a agite^ur. Ratio duplex, prior, fpiri-
tuum largius efduvium facilitato per con-
tulionem , punftionem , compreulonem ,
& aliqua ex parte motum, egrclTu : pofte-
rior altcram includic, impullio fcilicct ac-
ris, indc flexum odoris vehiculum.

385). Maximas infloribusodorum de-
licias-produntplantoe , quarum inodorx

pcnitus

Sylv. Sylvar. Ce»t. IV. 141
penitus funt frondes , ut in violis , rolis,
pariecaria , cariophyllis , veronica, capri-
folio.flore vitis,mali, citreas, fjbarum,&:c.
ratio eft , cjuod ubicunque caIor&: vigor
piantas fufficit infinuando frondibus odo-
ri , ibi flos languidi 5c evanidi odoris effc
pra^ frondibus , ut videre eft in rofmarini
& lavendula; floribus, rofifque caninis. Si
calornonfit validus , plantx fpiritusdi-
geftus 8c attenuatus exiftit , admoto velut
fucci crudioris fecerniculo ubi efflorefce-
re coepcrit, non ante.

350. Fleriqueodoresoptime fragrant
difcerpti aut contufi.ut didlum; preffi au-
tcm vel percufll exuunt fragrantia: vigo-
rem; ratio cft,quia comprelliocrairiorem
magifque terreum fpiritum in tenuioris
confortio elicit, confunditque, cum iniis
qua: acriorem de fe odorem fparguDt,talis
in exitu odoris «radus non detur.

^xperimenta varia Jpe^amia honita"

tem ^ deleSium aqUA.

3pi. Vfus optimi eft in exploranda
acjuarum bonitate verfari.Momentum ali-
quod eft in guftu aquas potorum , fcd ut
tutius acquiefcere liceat aliis cxperimen-
tis. Primo, exploratis ad pondus aquis;
iibidifcrimcn occurrit, fed ut parum huc
L faciatj

441' Francisci Baconi

faciat ; optimaque cenfetur levitatc.

3pi. Secundo , co^Ttione ad ignem ae-
cjualiter ftruftum , pra:rereiidaque cujus
velocior confumptio eft.

3P3. Tertio, obferva in lagenisdlver-
{is, aut valibus apertis inter fe , (^uoad re-
liqua , paribus , qu^ diutillime fxtorem
arceat pcrftetque incorrupta , casteris an-
lchabenda.

394. Qu^arto, £.\c periculum in for-
tioris tenuiorifve potus paratu , indita
iitrobique eadem maka; quantitate. Et
ftatuere omnino licebit , magis conco*
6i;am & nutritivam efle aquam , unde po-
tusfit generoliorj quamquam rn medicis
ufibus iJla futura fitrejicula. Taiem plc-
rumquc fiippeditant ampla &:fiDlitanavi-
gari flumina , nec non ftagna larga pura-
<jue ; regnantc magis hic fi^lis efFicacia ,
quam in frontibus fluviifque anguftiorii.
bus. Pfoximum ab hac bonitatis locum
aflignaverim aqus cretacca; , parando in-
de potui. Prodeft quoque conco6lioni, (i
cx profundo hauriatur puteo , tollendis
fcilicet aqux cruditatibus. Sed aqua cre-
tacea verfus fuperficiem tcrraj nimis eft
mordicans , uti apparet in purgatione
veftium , quas fenfim exedit talis aquae
ufus.

35>5.QuJn-

Syly. SylvAR. Cent, IV, 145

3515. Quinto , matresfamilias diftin-
guiint aquas ex eo, quod aliis fmegma ad-
hibeatur.aliis non. probabile efl:,pinguio-
rem optime omnium fmegma admifTu-
ram , cum jejuna unfluoram fmegmatis
naturam diluendo tollat.

196. Sexto judicare licecde aqufs ex
indole locorum unde oriuntur & fcatu-
riunt. Pluvia apud raedicos omnc pun-
d:um fert , tenuicatis pra-rogativa ; facil-
lime tamen putrefcereajunt, forte ob fpi-
ricus tenuitatem. In recepcaculis acjuse
pIuvi^E (qualiaapud Venetos, &c. extant)
pejorisfunt notDS , fortaffis quod fuperne
te6la folem excIudant.Aqua nivalis habe-
tur infalubris ; adeo ut populus ad mon-
tiura nive tc6lorumradices habitans , auc
in afcenfu (fa^minaj pr^efertim) ex potu
aqu:E nivalis infigni turaorc guttur cx-
tans geranc. Aqua puteana nili ex fundo
cretato, aut copiofa fcaturigine , inco-
Oiwm ei cibura reddit rubrum , fignum
prorfus malura. Fontes in altorum col-
lium verticibus optimi funt , cum levita-
tem talis aqua pras fe ferat afcendendi ap-
petitu , purifTima porro & mixtionis i-
gnara , riteque percolata ingenti terra:
pervagacas trad:u. Vallium enim aquas alias
quaflibet 6c corrivatas ad idem fub terra
L 1 per-

144 Frascuci Baconi
pcrpcndfculum aJniittufU ; hx iii mon-
num rjftigiis crumpcntcs maximam pura:
tcrr.rpaitcm pcrtranrcunt , longc minus
cxtrjnci iiunioris vchciucs.

597. Scptimo, aqux&: cx folo, flucnti
alvco, ccnfcniur, commcnii.intquc fc pu-
ritatc &: fiporc qu.r pcrcilculos tlcvol-
vuntur. prctio vicina i(\is , aqua pcr con-
foliJ.itos huojcf^a tramitcs. Tcttu crc-
tacca , c]uarta fabuiofa , omnium pcllima
cft limofa. Ncc fidcndum cis quarum dul-
cis fapor, utpotc invcntis plcrumquc iii
ncclivi m.ignarnm civitatum fundo, mul-
cos nccdlario fordcs contrahcntibus.

Lxperiwcutum fulitArinm fpeilAJis

calorem temperatum fub nqui-

nociialt.

598. In Pcruvia, aliifquc Indias Occi-
dcntalis partibus, cjuamvis fub linca, xftus
nontam intolcrabilis quam in Maurita-
nia .itcjuc oris Zonx torridx fubjc(flis.
Caufa cft the great Bri^s vvhtch motus
acris in m.ijoribus circulis (qualcs funt in
7onis mundi) producit, undc rcfngcra-
tio.Nccjuc proptcrca hic calor mcridianus
cft tantus cjuando the Brires are great,
t]uam cuca horam nonam .lut dccimam
aiKcmcridianam. Altcra caufacft, longi-

tudo

Sylv. SylvAr. Cent.lV. 14^
tudo noflium , cjuibus ros caloris diurni
incommoda penfare folec. Tertia caufi
commoratio Solis non cum refpedlu ad
diem & nodem (de his enira ante dixi)
fed tempeftatem anni. Per lineam enim
Solis obliquo curfu tranfitus asftatem hyc-
memque geminat, cum m regionibus Zo-
nx torrid:e duphcet, retrocedatque, & fic
unara xftatem longam efFiciat.

Expenmentum folharium fpe^ans

fufcum colorem in JEthiopihm.

199' Calor Solishomines quibufdam
in locis nigricante colore tingit , ut in
i^thiopia, Guinea,&c. non efle illud ignis
efFeftum , oftendunt vitrarii , continuo
ad ignem occupati. Ratio fortafle, quod
iguis in fpiritus & fanguinem agat, ut ex-
halent, hominefque lic reddat pallidos &
fubfufcos . Benignior autem Solis calor
fanguinem duntaxat in corporis extimas
partesprolicit,concoquitque eumpocius
quam eliquat . Hinc omnes i^thiopes
carnofo quidem fed incdncinno habitu
funt corporis , craflifque labiis , qua: hu-
midum detentum, noneIicitum,arguunc*
Nafci quoque vidcmus illos in regionibus
aqua propter fluvios aliafque caufas abun-
dantibus. Meroe enim, iEchiopiiE metro-
L 3 poiis

14«^ Francisci Baconi

polis ampIumL-iciimadfidct. Congo quo-
quc, ubi ytthiopcs rcpcriuntur,acjuis fca-
tcc , & rc^io circa Cnpovcrdc cll humi-
da. unde & pcfti obnoxia. Rcgiones A-
biilinorum , Mauritanix atquc Peruvia?,
cjuarum incolas tingit ravus & oliveftris
color, pallidufquc, paffim arcnofa^j.liccx-
que funt. Quantum ad ^thiopcs , ut to-
rofo Sc abnormi corporis habitu funt ,
ita forte &: fanguinei fint rubriquc intus
coloris, nili extima cutis nigricans vifura
iifterct.

jExperimetJtum foiitmum Jpe^47is mo^

tnm paucijfunii a morte momenti^.

4C0. Qua?dam animantia ah'quaradiu
dccollata moventur, ut avcs; tempore ad-
modumexiguo, homo .omncfque beftir.
Quxdam motum teftantur (cOlo varias
in partes corpore , ut angues , anguiJIx
vermes, mufcce, &c. Primo itaque con-
lUt, quod immcdiata mortis caufa lit fo-
lutio aut exftinftio fpirituum , dcftrudlio
aut corruptio organorum mediata. Or-
gana tamen quxdam funt adeo abfolutc
neccflaria, ut eorumdcftru6lionem proti-
luis fequatur fpirituum exftindio , intcr-
veniente minimi tcmporis fpatio. Qui-
<Jamex antiquis, fcriptor clafiicus, ncque

fufpc-

Sylv. Sylvar. Cetft. IV. 147
fufpefla; fidei refcrt, beftise ad facrificium
maftatx auditum fuifTe mugitum , exem-
to corde.Conlimilis autlioritatis h^c nar-
ratio eft, capite porcelli aperto, cerebrum
exemptum & palma: alicujus impofitum
palpitafle, nulla cerebri parte Ixfa, & abf-
que feparatione a medulla fpina:. Toto
lioc intervallo temporis porcellus ad vi-
fum mortuus fuit, omniquc motu deftitu-
tus. Paulo poft: repoiito in locum ccrc-
bro, claufocjucporcellicranio, illepaulu-
lum obambulavit. neque ignotum, oculo
ex lege talionis clifo, ut aliquamdiu pe-
penderit ex nervo vifuali , per illud tem-
pus potentia vidcndi privatus , paulo poft:
ex reftitutione rediiirc videndi adlum .
Spiritus itaque prazcipuc in capite ventri-
culif.]uc cerebri continentur, cjuos amplos
& capaces homo beftiaque habent, ut dif-
fev5to capite parumaut prorfus nihilmo-
veantur. fed avium perpufilla funt capita,
ideoque fpirirus magis per ncrvos difper-
fi , unde motus in iis paulo diuturjiior.
Adeo ut memorix prodiderint Hiftoria^,
Imperatorcm Roraanum , oftcntanda: eja-
culationis dexteritatis inojcntem fa^ittam
bifidamdcftinafte in Struthioncra , dum
Theatrum veloci curfu tranfmitterct , ca-
putque ejus abftuhiTe , ablatoque, nihilo-
L 4 mintjs

i48 Francisci Baconi

jninus ad bicvc tcmpus curriculo inftitiT-
ic. Vcrmes, mufca: , .inguillx , fpiritus
pcr univcrlum corpus diTperros habcnt, ut
lcparatarum <]uoque cjus partium motus
lauiatur.

Fini^ ^arU CentttrU HiftoriA
Naturalii.

FRAN CISCI BACONI

DE VeRVLAMIO

NATURALIS

H IST O RliE

C E N T V R. I A Qj^ I N T A.

ILxperiiJierita varia fpe^arnia acce-
leratam gerjninationem.

Jj^^jr^l {{jVfifcat jnquifttio ad playitjs f^ rtgr-
a^\ h^- '''^'^"' y entjne »ofi perfmicloria > utpbte
^yJL^^ prtfcipuis tertitC diei operilus eccupandu.
■ De iif frimo extat cfjatum illud Produ-
cat , genuinui ammationis charaReryCum effentiatn
folummodo catcra VerLt defignent. Eti CT* praclarui
imprimis diffundenfque fe per nutricandt ratio-
ncm y \Jedicinam ynequeunarn arttummechanica-
rumjpeciemjufus.

401. Arcohra confcri jufTimus femine

rapa-

Sylv. SylvAr. Cent. V. 149
raparum , raphani , ciicumerum , tririco
& pifis ; nomenque dedimus [/1] excalfa-
d:oriae, in hunc modum pra^parata:. Adhi-
beatur firaus equinus, vetus, probe putre-
fad^us, inftratufque eft tumulodimidii pe-
dis altitudine , undique tabulis fufFuko;
cujus fuperficiei injiciebatur terra cribro
excuffa, duorum digitorum profunditatc.
Infpergcbatur illi femcn per integram
nodlem maceratum in aqua admixto fimo
bovino. Semen raparumtriticumquccx-
crevit bidui fpatioad dimidium pollicis,
abfque irrigationis adjumento. Castera
exeruerunt fe tertio die. Expcrimenrum
fecimus menfe O^lobri , verni fortafle
temporis aura acceleratura maturatio-
nem. Egregium iilud eft , eluccfcitquc
inde, remotis adminiculis germinationem
futuram fuilTe quadruplo tardiorem. Sed
non occurrit hic quod ullo fe probet emo-
lumcnto , niii in ferendis pilis , quorum
pra^cox proventus quanrivis pretii.Tranf-
feratur tcntamcntum ad cerafa, fruoa,
aliofque fimiles frudus magnse caritacis
cx feftinata maturationc.

401. Triticum maceravimus in aqua

admixto fimo bovino, aliud admixto equi-

no , aliud in aqua admixto fimo humano,

L 5 ca-

al Hoi-hd,

1^0 FaANcrsci Baconi

columbino, aliud in urina , aliudaddita
creta in pulveres redada , aliud fuliginc
addita, aliudcincribus , aliud nigro fale
additOjaliud in vino rubello, aliud in Mal-
vatico, aliud in fpiritu vini. Aqua^pro-.
portio , ca:tcris hanc mifcclam confti-
tuentibus, quadrupla fuit ; admixta tan-
tum o(flavafaIis parte. Vrina, vina, fpiri-
tus vini iimplex fuit & fine aqua. Mace-
racioni duodccim horas dedimus. Tem-
peftas anni Oclober. Confcvimus & aliud
triticum non maceratum , fcd aqua calida
bis de die irrigatum. Aliud itidem refpe-
(ftu c^terorum fimplcx. Succeflus fuit
ejufmodi : Ea cum fimo, urina , fuligine,
creta, cineribus, fale, mixta, fcmina intra
fex dies excreverunt ; quas poftea prarcel-
]uerunt altitudine , craiTitie, & vcnuftate,
fuerunc hoc ordine , urina , deindefimus,
creta,fuIigo, cineres, fal, triticum fimplex
ncc maceratum, ncc irrigatum^ inde aqua
calida bis diebus linguhs irrigatum , vi-
num rubellum. Tribus hifce poftcriori-
bus fuit incrementi cardicas infra criticum
vulgarc per fe conlicum.obfuicque pociu$
hxc culcura quam profuit. Maccracain
vino Malvacico fpiricuque vini prorfus
non excreverunc . Experimencum illud
haud modice frugifcrum , cuia kvi ple-

Syl7. Sylvar. Cent.V. f^s
rajque macerationes pretio conftent, pro-
ventufque copia magnam faciat lucri
fpem , i\ per feftinatam maturitatem nihil
deccdat probata: maccrandorum indoli;
quod non videtur , cum utriufque caufa
lit vigor feminis, ut partim ex prajceden-
tibus colligere datur. Simile quid tentari
poffet in aliis granis , feminibus , nucleis,
c|uorum forte nonnullis convenientior
fuerit maceratio. Explorare idem liccac
maceratis radicibus , ut ante , fcd cum
temporis audlario ; recurrente quoque
cum variis anni tempeftatibus inquifitio-
ne , ex quibus pra^cipua veris liabeatur
ratio.

403. Fraga irrigata (interftingucntc
irrigationis vices tridui fpatio) acjua, quar
ftercus ovinum & columbinum macera-
vit, maturitate pr^evertent. Probabilevi-
detur eundem in aliis baccis, herbis, flori-
bus, granis, arboribusfuturumefFcclum-
Quare licet ex vulgo pctitum (it frago-
rum experimentum , nondum tamen in
ufum venit gcneralem pluribufquc appli-
candum. Terram enim ftcrcore corrigere
obvium eft , ut & reftaurare eam admoto
radicibusfimo. Sedaqua quaeftercusma-
ceravit , quod efFicacia? videtur efle majo-
m, nondmu ufu populari reccptum.

L (S 404.S5eF-

252. FrANcisci BACONI

404.Stercus, creta, vel fanguisutfunt
applicata tempeftive arborum radicibus,
prsecoces reddent earum frudlus. Sedher-
bis eadem admovere non admixtaterra
aut aqua , nimiiforte vidcatur caloris ad-
miniculum.

405. Qua; prtcmiiinnus fpedantla ger- -
minacionem , caufim habent vel probum
&: elficax alimentum , aut corroboratos
excitatofcjue in plantis fpiricus, attrahen-
do mehus nutrimento. Ad corroboran-
dos in iilis fpiricus fequentia referimus,
iion apph'candatamen arborum radicibus
aut femini. Arbores loco cahdo planta-
tx in aggere,expoiita:que Auflro Vuhur-
iioque, accelcrata germinatione maturos
edunt ffudus ; ik. praefertur Vulturnus
Africo, calidlorilicet. Sed ratio isriprimis
eft , quod calori antemeridiano fuccedac
Ko£lurnum frigus ; partim quoque quod
Sol ab Africi cardine radians peccac ex-
celfu caloris. Plantatio earumad exterio-
rem camini, frequente foco calentis, par-
tem , promovettotum incrementi & ma-
turationis opus. Ramos quoque. ad inte-
liora cjus loci retraherc , in quo cre-
ber ignis ufus , candem prodit cfFjcaciam.
exemplum habemus in vitibus , aharum,
ccelo in divcrfi parce expofitarura , ma-

turi-

Sylv. SylvAr. Cent. V. 15}
turitatem intcgro menfe antevertcntibus.

405. PraJter geminam velocius matu-
refcendi rationcm,cmentlationem fcilicec
alimenti & corroborationem fpiritus, ter-
tia cft , ut accedenti nutrimento via fa-
cilitetur. Ideo modica folTio, laxanda: ni-
mirum citca arborum radiccs tcrra: , &
herbarum florumquequali colonia: in no-
vam tciram deducenda: , fcmcl biennio
( foiTioni id rcfpondct , cum terra: novas
inlic quxdam iaxitas ) maximi funt ad
incrcmcnti fclicitatem confcrendamque
plantis prajcocitatem momcnti.

407. Scd pra: ca'teris admirationcm
merctur augmenti accelcratio per cxpc-
ditius trahendi alimenti itcr , quodaqua
prccOat. Truncus ioCx Damafccnx intc-
gris radicibtts in cubiculum,rcmoto igne,
del.itus, crc6lufque iu fiflili patella, quam
niticia 3c pcrfpicuaimplebit aqua , nullis
admixtis , dimidio pedis infra aquam ha:-
rens , fupraque cam extans ultra duos pe-
des>decendii fpatio frondes exhibuit viro-
rc gratiffimo, protuberantefque gemmas,
pcr feptem dies line ullo vcl lapfus vcl
marcoris ligno integra amocnitate : qua:
frondibus poft deceffit. Scd reccnter
gemmaca vcrnare coepit , ut in pulchellas
frondes cum trimeftris decurfu explicare-

tur,

2^4 Francisci Baconi

lur , donec abitu noftro experimcntuin
fuic defertum. Sed notandum , frondes
fuppalluifTe , albefcente nonnihil colore,
pra? illis fub dio ; deinde in fine Odlobris
primas oftendifTe gemmas. Conjicere li-
ceac , fi tcmpeftas annifuiflet verna ,cfFi-
caciusillasprotrudi potuifTe , & fors ex-
crefcere in pleni florismaturitatem. Sic
non vane quis cenfeat , rofas in media pa-
lude poffe collocari, aliquo fulcro fuften-
tatas. Res nova & grata , fed nullius ufus.
Tantoqueidadmirabilius , quia truncus
priori fimilis aqua^ fuit impolitus admix-
to fimo equino , cui aqua erat quadrupla^
neque integro quadrimeftri (quantum ob-
fervare licuit) ullam produxit frondem,
pra'ter aliquot gemmas in principio , uc
alter.

408. Florem ex Belgio bulbofi radice
per idem tempus , infra aquas duorum
triumve digicorum profunditate coUoca-
vimus , qui intra feptiduum germinavit,
continuo aliquantifper incremento. Ha-
bita fimiliter fub aquis radix betse, borra-
ginis, raphani, frondibus eoufquc fucci-
iis, quEE intra femeftre pulchre frondebat,
co in Novembrem ufque ftatu.

409. Obfervanda duplicis lucrl occa-
fio , fi radices , pifa , flores , ledigi pof-

fcHE

SvLV. Sylvar. Cent. V. 155

fent ad acquircn(l.im germinandi & matu-
refcendi celeritatem ; quorum alterum ,
ex magno Harum rerum , fi pra:coc]uan-
tur,pretio, altcrum ex conjuntfta ite-
randi proventus fclicitate : terra enim
afcititia virtute pollens menfis fpatio pro-
ducet raphanum, quem alia libi rclida vix
intra duos menfes dabit, adeo ut duplicari
proventusqueat.

410. Triticum quoque aquaj impofi-
tum prorfus nonexcrevjt , ut efFicacia&
crafTities quxdam videatur requiri cor-
porisjin aqua collocandi. Habent eam ra-
dices ; cum frigus aquar grana & femina
enecet. Verum ex cafu appofitum patellae
triticum exfudato per patellas humore lc-
viter imbutum , quod intra fex feptima-
nas ( ut ante diximus ) videbatur muci-
dum , cxcrevit ad femidigiti longitudi-
nem .

411. Ex hifcc de aqua inftantiis pater,
ejus ad alimentum partes efTeprxcipuas:
terram prseftare planta; ut & ereda lit &
tutaadverfus fervoris frigorifq; injurianj
cxpcrimento potatoribus proficuo; undc
noftra quoque in antecedentibus fententia
roburaccip.it, quod potus carni radici-
bufque incorporatus (utprobat cerevi(ia
in qua comminutus eft capo ) facilius nu-

triar^

»5^ Francisci Baconi

triat, (jUcim cibus Sc potus pcr fe fumpta.

411. PLinrar tc<fris exccptx ( ut ego
quidem coucipio) vclocem oftendent ger-
mfiiationem editis floribus , & plantis per
frigidiores anni tcmpcftates. Atque ut in
scdcs admittimus exotica cceli calidio-
ris dona , quo in generc funt mala citria,
aurantia, myrti, ut infuetiacris arccan-
tur incommoda; fic intra domos fovendse
patrii foliftirpes, quo incrementifelicitas
curetur , & alienis anni temporibus pro-
ventus reddendi ubertas , fuifque violis ,
fragis, pilis hyems fcateat ; rite obfervata
& conferendi & removendi opportunita-
te. Refcr hoc experimentum ad corrobo-
rationemfpirirus in plantis , ex calore, ra-
mifqUe intra habitacula receptis, Scc. mo-
dus igitur accelcrandx gcrminationis iii
fpecie oduplex, in genere triplcx eft.

JExperiwenta vmajpe^antia retar-

datio7iem ^erminationi^,

41$. Voluptatis cft , rofis aliifque flo-
ribus, injed'a velut mora , incremcntum
dare tardius , cum rofa fcrotina in magno
apud veteres pretio fuerit. Nata profccio
menfe Novembri fuavitatis prxrogativa
gaudet , utpoteminus elicientc Solis ca-
lore exhalans. Quo producatur , modus

noa

Sylv. SyLvAR. Cent. V. 157
non unus eft , primu^, ii vertcx abfcin.»
datur immcdiate poftcjuam gcrminavit,
unde circa ejufdem anni Novcaibrem re-
dintegrato flore vernabit ; fcd non cxade
in vertice , qui ferrum paflus eft , fcd ex
furculis qui quafi ftoloncs erant. Ratio
eft , quia fuccus , futurum alioquin verti-
cis nutrimentum (etiam poft germinatio-
nem ) propter refcdlionem ejus, faiflo ad
furculos circumlatcrales divortio , tardio-
ris rofa; fetum gcret.

414. Secundus, ii gemmas rofae de-
cerpferis ubi in primos tumuerint nodos.
Tunc gcrmina ad latus frudifcra funt.
Caufa cum pracccdenti cadem, quod vcr-
ticis refcftio & gemmarumavullio parem
edant eftedlum, Sc rctento ad tempus fuc-
co, & adfurculos revulfo, qui non adco
excrefcebant.

415'. Tertius, ablatio cjuorundam in
faftigio germinum vcrno tempore.rclidis
inferioribus ut excrefcant.Ratio eft,c|uod
rami conducant , ut vehemcntius attraha-
tur fuccus; cui dcducendo in fummitatem
amputatis arboribus, duo trefve rami ibi-
dem relinquantur. Ajunt (i ramoarboris
furculus inferatur recifis veterum ra-
morumnonnuUis , novorum furculorum,
cjui emoriuntur , noxam fequitur.

^16. Quar-

z^S Francisci Baconi

416. Quartus , radices nudarc cjrca
Domini nacivitatcai aJ aliquot dics. Ra-
tio diluccfcit, cjuia alicjuamdiu prohibctur
fucci afcenfus, amotooue poft retinaculo,
ii radix tcrra injeda contcgatur , fuccedit
afcenfus fucci, fcd tardior.

417. Quintus, exjmcre arborem terra:
ad aliquot menfes antequam protrudat
gemmas. Ratio cft , cjuia poft cxemtio-
nem tempus requiritur priufquam tcrra:
reddira fuccum trahat , quod dum labi-
tur , nafcituros retardat flores.

418. Sextus , rctraherc infitionem ro-
farum in menfemMajum,Hortulanis vui-
go ante lulium non udtatam. Atquc ifta
fcquenti demum annofruiflum promittir,
cum hxc mcnlls Maji fpcm indublam ci-
dcm anno faciat, fcd foeturx fcrotinas.

419. Scptimus, arboriscorpus filo cir-
cumligato ftringere, quod aliquatenus re-
tinendo fucco facit, & fuccrefcenti arbori
nioram.

410. Odavus , plantare e^s in locis
umbramjacicntibus aut ad fepem ; ratio
cft , quod <5c Sol excludatur, unde fucci
cclcratur afccnfus , & nutrimento prxda-
trix immincat fepes. tentamcnta totidem ,
modisadalia, tam arbores quam flores,
tranfcant, mutatis mutandis.

411. Opi-

Sylv. Sylvar. Cent.y. i^^
411. Opinionem nonnulli fpeciofam
fovent, nempe,{i frudlum ferotinum infe-
ras trunco arboris pr^coque infitum, fru-
Oius prsevertet maturitate ; ut fi malum
Perficum cerafo inferatur , &contra, li
frudlu prxcoci notabilis ftirps inferatur
maturefcentiferius ftipiti , adoptivus fur-
culus indolem nativam prasferet.ut fi era-
fus malo Perfico inferatur. Sed luduntur
iftius fententia: authores vanis imagini-
bus. Ratio eft , quia furculis in ftipitem
dorainium eft , qui paiTive fe habet , neC
alimentum nec raotumfurculo tribuens,

Experimenta varia Jpe^antia maturA-

tionsm fi-HciuHm in arboribm at-

que pla?2tli.

Nuncineo verfabimurut oftendamus
quomodo fru(5libus,floribus, radicibus in-
datur audlioris provcntus iiberalitas, &
pr^eter folitum fuavitas,arboribufque con-
cilieturproccritas , amplitudo , &, fupra
fpedlatam ufu indolem, feftinata pra^coci-
tas.Huic indagini proculdubio ex pr^ceda-
neis acceleranda» maturitatis experimen-
tis plurimum accedet momenti , &, quem
prsE manibus habemus traftatum , priori
mutu^ illuftrationis vicemreponet,utroq;
efFedlo referedo ad vigoris in arbore aug-

men-

ig^o Francisci Baconi

mentiim, fed ut vitato confufionls perl-
culo Iingulisfuareddantur , ubi rationes
uni magis , alteri efFcdo minus appro-
priatx funt, feorfim tracftanda fuere.

411. Vfucomprobatum , (ilices , lapi-
defvead radiccs arboris fylveftris (ut ro-
boris, ulmi, fraxini, &c.) congeftos , dum
plantatur primo, foliti augmenti celcritas
duplo ut excedatur facerc. Ratioeft, quia
fiftitur ne difliuat humor , fuperne arbori
adventitius, neque adincidentemfolis ca-
lorem exhalare patiuntur. Deinde arboris
calorem tuentur, ventofque frigidos &
gelu , obje£lo velut domicilio, arcent .
Fortaflis & aliquid huc facit continua ejus
. ab initio uf(]ue retcntio. Inquiratur num
ftramen circacorpus arboris ad quandam
altitudinem collocatum , celeritatis gra-
dum addat. Quauquam fucci difpenfator
fit radix , corpore tamcn toto diftribuen-
dum trahitur. Sed notandum , (i cauli la-
^tucasalteriufve plant^E mollioris lapides
admoveantur , fuffocari eam nimio hu-
more, ut a verraibus corrodatur.

413. Arbor recens pfantata ne concu-
tiatur , donec folidatis inliftat radicibus.
Ideo nonnulli duabus furcillis arbores
circa fundum includunt , ut ercdjE fuc-
crefcant. Scdpoftquam annus firmaverit

radi-

Sylv. SylvAR. 0«/. V. i6i
radiccs , prodeft concufTio , quod terram
laxec ac forte exercicium velut atque a-
gitatio fucci in arbore iit.

414. In univerfum, germinafloloncf-
que c radice intermediotjue Ibpitis corpo-
re fuo pullulantes, tollere, proccritati ar-
boris curanda: utile eft. detondere contra
& defalcarefaftigium,ut expandant fear-
borcs , difFuliorifque inftar duracti exeaut,
efFicit , uti conftat in arboribus [^] am-
putatis.

4^^. Ratio traditur , qua celeriter nc-
morofus reddatur locus, eftcjue hxc. Su-
mantur falix , populus, alnus fcptennales,
terfaeque ad juftam profunditatera noii
eredla: fed incurvatx oblique infigantur.
Sic radicibus multiplicatis idem truncus
plures dabit furculos ex fe natos.

41 (S", Si frudliferarum arborum radi-
ccs & novellas & audliores cupias , incur-
vetur pumila arbor,cujus oranes ramos in
fundum inclinatos fuperingefla tcrra te-
gas ; quilibet furculus radiccm aget. ex-
perimentum illud lucri fpemfacit in ar-
boribus, quarum aliquod eft pretium (ra*
mis caudicem fine fumptu producenti-
bus ) ut funt malus armenica , perfica,
amygdaIus,cornus, morus, ficus, &c. Si-

raile
a] PoUards,

i6z Francisci Baconi
milequid ficri confuevic in vineis , ro(is
\_a] mofcacis , vcl odorcm mofchi rcfc-
rcncibus.

4x7. A mcnfe Majo adlulium ufquc
decorcicare liccc ramos quofdam cralTicic
trium auc quacuor pollicum j nudacufquc
locus ccgatur undiqucincrica bcnc ccm-
peraca fimo cquino , firmiccrquc con-
llringacur. tum rcfc6lus circa feftumo-
mnium Sandlorum dccorcicaco in loco ra-
mus terras infcratur , anni fpacio arborcm
redditurus fpcciofim. Caufa forcalTefit,
quod decorcicaciojfucci prohibcac dcfcen-
fum inftance hyeme , eumque in ramo
confervcc. Ficri quoque polVit , quod in-
trita fimufquc cquinus loco nudato appli-
catus humcdlct eum foveatque , ut aptio-».
rem agendxradicifaciat. Nota , cfle hic
ah'quidquoduniverfimfpe£latum , uc fci-
licec in ramis fuccus rctincatur alibi ufuiil
prxftare qucat.

418. Compertum, arbores fpcciofas Sc
infcccundas pcrforata mcdulla ftcrih'ta-
tem deponcrc. Caufa forcc , quod arbor
antea replccionc laboravcric (abundancio-
ri fucco vclut obruta)cumillagcneratio'-
ni inimicafit.

415?. Fadlum in arboribus infoccundis

pcri*

Sylv. Svlvar. Cent. V. i^j
periculum,ut duabus aut tribus,qu£epr2e-
cipu^e funt , radicibus difFiflis calculus in-
ferereturne fiflura coirct , rediitque per-
dita foecunditas ; caufa forte , quod radix
arboris fieri poflit cjuafi [^] coriaginofa
non minus quam truncus ; neque difFifTk
patebit, nifi aliquo interpofito.

430. Obvium efl , arbores calidi fola-
ris indigas conftituere in aggere verfus
meridiem ; cujus generis funt Armeniaca
malus, Perfica, prunus , vinea , ficus & fi-
miles» Commoditasduplex, altera ex ca-
loreaggeris per reflexioucm , altera ex
feclufione umbra^. Arbor enim fi in ro-
tunditatem excrcfcat, fuperiores rami in-
ferioribus umbram faciunt. In a2;2;ere fi
expanditur , fuperne & inferne incidentes
Solis radios excipit,

431. Vfu nonnullis explorata, inar-
bore jadlis latius ramis exeunte, qu^edam
defrondatio, ut ferienti Soli commodior
ad ramos frudlufque fit accefTus. Sum-
ptum & curiofitatis experimentum in
arbore ad Septentrionalem aggeris par-
tem conflituenda (exigua ejus altitudine
trans aggerem dedudta) partique Meri-
dionali exponenda ; putantes qui id moli-
rentur forc ut allapfo ex umbra frigore

radix
a] Hidebonnd,

164 FrAncisci Baconi

radix & arboris inferiorafrucrenriir, rami
fupcriorcs «Sv; frudus adjumcnco Solis. Scd
fpera clulic cvcntus, ca fortaflis de cau-
fa. , quod non corpus magis quam radix,
cjuamvis fubtcrranca, rcrjuirat Solis fubfi-
dium ; imo infcriora plus fupcrioribus,
ut intimarum in arbore parcium tegu-
mentacx circumjc(5lo ftramincdoccnt.

.452,. Humiiitas rami fructum gercn-
tis , majorcm rcddit frudlum , maturio-
remque;fcmper enim confpicimus in malo
Armcnica,Pcr(ica,meIo-cotonibus in ag-
gcre fruiftus ca^teris grandiores pcndcrc
vcrfus infcriora. In Gallia quoquc vitcs
vinum prxbitura: , Inimiles nafcuntur ad-
ditis cxilium paxiilorum , quibus obvol-
vuntur, fullentaculis ; vincxque in arbo-
rum proccritatcm eduflas omphacium
tantum gignunt. In Italiaaliifque rcgio-
nibus a^liuantem magis Solem paflls , in
ulmos aliafquc arbores erigi folenc. Scd
opinor, li Gallorum mos liumilcs plan-
tandi vincas, iftis tcrris tradux immigra-
ret , lubcrcnt & vegctiores & dulciorcs
vites. Scd ob pcdamcnta majoris longe
impcndii cft. Suafcrim tcntare , num ar-
bor propius tcrram inoculata rctcntis
folummodo infcrioribus ramis altioribus
continuo rcfcdtis , frudu forct largiorc.

433. Co-

Sylv. SylvAr. Cent.V. i6%

433. Copioliorem arboris proventum
reddit non infitio folum in tenellos fti-
pites , fed varios annofsearboris ramos,
ccrra magnie ubertatis fpes, qua: cxilefcic
perinfitionem in unum folummodo cau-
dicem.

434. Nullibi haftenus in ufum venic
annuacirca radices folTio j magni futura
momenti ut & prarcox & melior fit fru-
€t\xs j vineis tantum adhibita , quce in aliis
arboribus fruticibufque ( ut rofis , &c.)
frequentata, matuntati velocitatem ad-
derec ; ut cgo quidem rcm illam con-
cipio.

43^. Conflat, quod arbor fruftifera cir-
Ca radices maxime fufdata , denuoque re-
pofita proximianni proventum valdc au-
xeric. Ratioalia noftdctur pra?ter terra:
laxationem arbori proficuam; commo-
do in alia , extra frusiferas arbores deri-
vando , cum earum difticilior quam flo-
rum & herbarum tranflatio fit in cerram
novam.

406". Emortus arborisrefufcitatur vf-
talitascircumfoms radicibus , quibus re-
cens fimusapplicatur. Neque ignoramus
jumentis in nova eduftis pafcua redire
novam & tenellam carnem, atque adeo in
omnibus rebus nutrimentumfolito me-
M lius

166 Irancisci Baconi

lius juYat rcnovitioncm i prxcipuc f\ oon
tjntum fucric mcliut . fcd quo<i mutatio
ctijm pnon tcccrit difpjr.

457. Rcfciiraa rjdicibus hcrbi, tcr-
rxc{uc poQ vilidius conculcjndx , pcdif-
f|uc 5; ligoni? opcra comprimcndx indita
fub primum hycmis frigus , rudicibus x-
ft:tc immcnfum auclis cxcrclcit. Ratio
cft , ouod humor prohibitus , nc planrx
intim.i pcrvadcrct , longius in radicc hx-
rctjC.imquc dilatjt. Olitoribus ouoquc ia
morc poliium, poft mnndatas tcrrx cxpai
& rapas , «ycc. icrram laxiorcm calcando
comprimcrc.

458. P.inicum intim.r radicis partiad-
motum maximopcrc cam cralTclccrc fa-
ciec ; ratio cfl , quia cum fublhncix (ic
fpongiofr, cxfugitt^rrahumorcm, radi-
cis .ilimcnrum.Magni id ufus cft in cxp!«,
rapjs, padinacis lutcis.

439. Cnbratio tcrrr , &:arborcm, Jc
frudlum cmcndat , h.ic cautionc .iJhibitJ,
c]uod cum omnij magis profpcrc dcgant,
ubi lit ir.inll.itio .nl mc(jU5-, ncccflc lit fti-
pitcs ftcriliori inha:rc.int tcrrx , c]uam lic
illa <juotraduccs cunt. Sic qui pccudibus
f.inin.indis opcr.im danc , folcnt cos in Ix-
tiora fcmpcr induccrc pafcua. Sic corpo-
ris in juvcntutc foliditas facic J^i vitx

prolon-

Sylv. Sylvar. Cent.\, 1.67
prolongationem, cujus ab aztate exfpefca-
tur curatio. Quin & in exercitiis condu-
cit aufpicari a difficilioribus, ut in faltan-
do adhibere calceos ponderofiores, &c.

440. Obfervatum, confciflos arborum
cortices tam ad perpendiculum , quam
tranfverfim ut filTura potius quam conti-
nua videatur incifio , profuifle , tum ne
ipfa: evadant coriaginofe , tura ut exftin-
guatur mufcus.

441. Plantarum nonnullasumbra prse
Sole juvat, ut lastiores largiorefc^ue fuc-
crefcant , quod oftendunt n^aga & laurus,
&c. Ideo interferendum fragis femen bor-
raginis fub cujus frondibus plura quam
alibi reperiuntur. Lauros plantandas ob-
verte Septentrioni, aut continue oppofita
fa^pe adverfus Solem eas tuere. Si fraga
feveris , ne primo femeftri expurgentur
eorum areolas herbis inutilibus , utpote
umbram prasbentibus.

442. Vt incrementum plantis augea-
tur, confiderandum eft non augmentum
duntaxat vigoris in terra aut planta , Ccd
&c ut cohfervetur quoi alioquin confu-
meretur. Ita nupcr tentata tritici planta-
tio fed deferta propter moleftias & labo-
res.Verum tamen cft raultum plantatione
confervari , fi id quod confitum eft refpi-

M 2. cias,

a58 Francisci Baconi

cias , cum nc avibus ccdat in prarJjm,
tum ut vitctur civ.-prcflu<; cjus iitus , cjuo
tit, ut Tata radiccs nonnf^ant.

443. Prarcepcrunt vctcrum quidam,
ut arborcs parva:, quibus iicus aliufve fru-
^us cnafcitur, illoadliuc immaturo.circa
autumoi mcdium fimo contcgantur uf-
c|uc in tcmpus veris, ca-loc]uc tunc tcpcf-
ccntc in bonam transfcrantur tcrram dc-
nuo plantandar. Hoc modo prioris anni
arbor vclur cx rcccntigcncrationc matu-
ritatcm pra:fcrct , cum cjufdcm fpcciei
alia: folummodo riorcs dabunt. Scd illud
probabilitatc carere vidctur.

444. Narrant , nitrum cum 3C}ua mix-
tum ufquc ad mcllis coniidcntiam ii inun-
<^cndis gcmmis adhibcatur , poft amputa-
lionem vincx , gcrminationem oftcnderc
intra odliduum. Caufa veriiimilis eft (li
adultcrino experimento nobis fucus haud
lit) in fpiritu nitri, quod vcgetabilium
animacftjfubingrcflo gcmmam partcfquc
contiguas,cafi.]Uc,dumpcnetrat,apcricntc.

445. Sumc fcmina , &: nuclcos malo-
rum , pyrorum ,^& malorum Aurantio-
rum, ofliculumvc mali Pcrlici aut pruni,
&c. cacjuc infcrc fquillx marinx.(haud
ablimiliseftgrandiori carpa;) lenticntcjuc
cclcrius,.quam cx terra incrcmcntum. Eft

hxc,

Sy LV. Sylva K. Ce?2f.V. 1S9
liarc, raea ex fententia, indcionis cju^-
dam fpecies in vadicQ. Vi enim ftipes ado-
ptivis furculis commanicat nutrimentum
magisprxparatum , quam terra cruda&:
pcr fe, ita feminiomnino idem prasftac
fcjuilla. Sufpicor frmile quid tentari pof-
fe, nucleis , rapa^, reique illius generis in-
fertis ; prasterquam quod calor vigorque
fquillsE pra:poIleat, Confulenda quoque,
me authore, experientia, an femen ccrpa-
rum capiti coepa: inditum fellinet ditet-
que coeparum proventus.

445. Frudum hincinde , ubi juflam
fere impleverit craflTitiem & maturitatem,
difperlis notare pundliunculis , res fuic o-
ptirai fucceflus, & anticipata: mnturitatis
quidam velut ftimulus. Exemplum acce-
lerationis iflius eft in fruftibus , quos im-
prefTis moriiunculis vefp^e auc vermes in-
federunt.

547. Perhibent, algam marinam radi-
cibus braiTicarum , forcc & aliarum plan-
tarum,infertam,facere ad incrementi pro-
raotionem. Virtuscnim ejus proculdubio
cum falepariat, magnofertilitatisadju-
mento.

448. Vfus edocuit, fi cucumcrum cau«

dex prope terram abfcindatur protinusi.

gcrminatione , fuperftitique planta; inji-

M 3 ciatur

170 Francisci Baconi
ciatur quant.i fufFicit tcrra , fcqucntfs an-
ri fruftus longc prarvcrtcre confuctum
tcmpus; ratio fortc fit, cclcrior fucci dc-
fccnfus nec in caudiccm , ncc in frondcs
confumpti , fruftu amoto rcliquas. Ob-
fcrvajiinCjCjuod pcr hibernum frigus mors
ladicum & plantarum annuatim rcvivif-
centium oriri vidcatur cx nimio fucci
impendio diftributi in caudiccm & fron-
dcs. Si fufpendatur illud injefto obice,
pcrennabunt calido loco conftitutx.

445). AvulCo florum crcbra in arbore
fru£lifcra , arborem venuftiorem reddit;
xatio eft manifcfta , quodfuccus alendo
jiiinus fufFiciat. Compcrtum quoquefre-
quentibus dc obviis experimcntis , cx-
fiingui arborem non avullis , ubi prmuni
arborcfRoruerit, nonnullis floribus.

450. Profuerit tcntare cvcntus fortu-
aiam, fi omnesaiboris frugifcrse flores de-
ccrpercntur, aut glandes, «S: caflancarum
gcmmx, &:c. arbori fylvcftri dcmcrcntur
pcr continuumbiennium. Conjicio, craf-
iiorcs futuros &c copiofiorcs tertii anni
frudus , auc frondibus luxuriaturam ex
fucco abundantiore.

4^1. Vulgarisopinioefl , plantamca-
Jida irrigatam felicius citiuU]uc excrcfcc-
re quam frigida auc imbrc pcrfufam. Scd,

cjuod

Sylv. Sylvar. Cent V. 171
quod nos fecimus , experimentum tiitico
afFufa (ut [/?] diximus) calida, caruit fuc-
ceflu. Caufa forte , crror in delecla anni
tempeftate, fine videlicet Oflobris , cum
femen aqua calida emoUitum frigoris in ju-
riam fenlifle potuetit.

4^z. Non dubitatur , plerumque ab
i noculatione frudlum eflc ineliorem. Ra-
tio fe ingerit , quod nutrimentum in cau-
dice magis quam in cruda tcrra (it prxpa-
ratum. Obfervandum tamen, quod ajunt,
arbores nonnulias felicius ex nucleo quam
infitionc fubnafci , uti mclocotoftes , &
malum Perficum. Caufam ftatuo , nutri-
mentum , quod h.x plantx requirunt lui-
midius. £t quamquam illud caudicis tc-
nuitate & co(5lione prazcellat , tamen hu-
miditate & copia cum alimento ex terra
certarc nequit, cum videamus fruclus eos
/utura fua effe friaidiflunos.

453. Neminem h.TC iententLi rcfra-
grantetn haber, quodexiliuspyrumli la-
feratur ftipiti pyra majora proferrc folico,
mole augebitur. Sed me judice, eadem in
hac veritas , quas in illa de prascoquo fr u-
ftu fententia , (i inferatur flipiti fcrotino,
atque e converfo; quod utrumque[^]antea
M 4 nobis

a] Exper. 401.

b] Exper. 41.1.

^ji. Francisci BAcoN.r
nobisrcjciflum , cum pcne? furculosdo-
minium (it . Nihilominu? fatis probabi-
litatc fc tuentur, qui ccnfent, fi m caudi-
cem fiat inlitio cx hetcrof»cncis,ruo caule
fucculcntioribus , frudlus fore grandiorcs
cx nutrimcnti fugigercndi copia ; c^uam--
(]uam a vero non abcat conjeftura , fuiu-
ras viliores. Scd in genere, liccior inocu-
Jationi dclifritur cauiis ; fic mali dome-
fticx ht trndiix in malumfylvcflre , pyri
in fpinam, &c. Referunt tamcn, in regio-
nibus dcprefTiore folo cx mali furculis
braflica: cauli inditis orandia iS: fiaccidi
fiporis prodirepoma ; cjuorum planrato
Kuclco cnafcetur brafTica non malus .
Opcrx prctium fucrit advcrtcrc, an ex
malo furculorum profpcra magis futura llt
acrminatio ii in faliccm adoptandi tranf-
fcruntur , aut populum , alnum , ulmum,
aut ctiam pruna [a] alinina , omnium ar-
borum humidiflimas. Ex audiru habco,
tentatum id ia ulma non caruiilc optato
cvcntu.

454. Kxperimcntis conftat,tlores rranf.
latos fieri orandiores , quoniam ubiciin-
c|uc laxiori tcrra , ibi magis cx ficili fuc-
ccdit nutrimcntum. Habct plurimum vc-
rollmilo , cx crcbro rcpetica corundcm

furcu-

a] hlorfe-Plumme,

Sylv. Sylvar, Cent.y. ,275
furculorum infitione frudus grandefcere;
ut Gl primo anno infita caudici poft ab-
fciiKUs , caderaque fequenti anno indas:
altcri ftipiti, continuata lic per tertium
aut quartum annum iniitione, alio rai-
gratura ; ubi ccflaveris a tranflatione,
grandiores frudus percipies quofcunquc
dabunt.

Multa inlitionis cxperimenta exftant
notatudigna, fed propnum hjfce lociun
afri^namus.

455. Refeftus fici frondefcentis vertex
facit ad frudlus cmcndatiores. ratio eft:
raanifefta , quia & niinus alendi quantum
eft, & via , qua fuccus affluit, compendio-
tior , quam in afcenfu cjufdem. Sed indu-
citnos probabilitas ut cxiftimemus tar-
diorem proventum fore, (icuti ante nota-
vimus. Poffet in aliis arboribus fimilc
quid tentari.

456". Narrant, perforato varis arbo-
rum trunco, infertoque, qua pervius, cu-
neo arboris calidar , ut Terebinthi , Len-
tifci, Guajaci, luniperi , &c. cxcellen-
tiora reddi mora, augerique arborum fcr-
tilitatem ; ratio fortalTis, quod adventitio
calore vegetetur foveaturque nativus ar-
boris fuccus.

^157. Ex relato habemus, accedere af-
M 5 bofum

i74 Francisci Baconi

borum e;randitati fiucl:ibufc]uc utmelio-
res cvadant, li fakm, fxcem vini, aut fan-
guinem radicibus applices. Caufaforte,
<^uod rcdaurctur vigor fpiritus in radici-
bus augmcntumque capiat , cum mcijor
iftis, quam qua: vulgo adhibcntur , effica-
cia inlit.

458. AfTcrit vcterumnon ncmo, car-
duos altilcs tencrcfccrc (?»: dcponcrc quic-
quid habcnt afpcntatis, ii cjpitafcminuni
hebetet & abradat (ilex.

4^P. Herbis tcncrirudinem & vcnu-
Aatcmdabis, ii cx areolis quamprimum
enatas m ollas meliori terra rcplctas tran-
llulcris. Supraaudivimusdc pcrmutandis
arcolis , (cd mcdio annorum interftiiio,
Ijicvero repentinaneque temporc intcr-
ftindla tranilatiocft.CaufamincIudit pra:-
cedentium tranflationum obfcrvatio.

4<^o. Cujufdam ex anticjuis fcntcntia
eft, braflicas lartius crefcere & faporc efle
gratiori , irrigatas quandoc]ue aqua filfa;
jmprimis cui nitrum admixtum ; fpiritu,
prx fale, minus adurente.

461. Ajunt , m.igis tcnerosdclicatio-
rcfcjue forc cucumcrcs, quorum fcmin.i
pauiulum in lacle fucrint macerata. Ra-
tio fortc , c]uod femen hdlc cmollitum
"on ita crafl^iorcs terra: fuccos fcd tcnuio-

rcs

Sylv. Sylvar. Cent. V. 27^
rcs attrahere valeat. Tranfirc poiTcc illud
cxperimenturn ad carduos altiles, nliaque
femina fublato marcore aut amaritudine.
Simile effe<5lum iis , aqua melle admixto
maceratis, tribuitur. Sed atTcnfum meum
non impetrant , cum mel mobili nimis
conftetfpiritu.

. a6z. Referunt, minusaqueosforecu-
cumeres , limiliorefcjue peponi , ii putci,
cui imponendijdimidium repleatur acerc,
lignorumcjue ramentis , terra fuperinge-
fta. Cucumeres enim magnoperc humore
gaudenr, nimioque obruuntur ; quod accr
lchidiasque prohibent. Vltcrius progre-
ditur \\xc narratio, nimirum, (i cucumeri
enato apponas ollam aqua rcpletam &
quatuoraut quinque pollicum intervallo
remotam, idque ad fpatium 14. horarum,
totana intcrcapedinem implcbit largius
exitura germinatio. Si cxperimentum ex
vero eftjcxcellentioris naturx habendum,
quam ut fub hunc fe titulum redigi patia-
tur. Arguit enim perfentifceve plantas
moverique verfus illud unde acljumentum
pcrcipiant , ut ut ad diftantiam aliquam
fejundlum. Vctus traditio de vinea plus
admirationis meretur ; quod nempe eo
germinando prorepet, ubi , cx interditio
aliquo, conflit^tum fuerit fulcimentum
M 6 .auc

lyC Francisci Baconi
auc paxillus. Pra:cctlciuibus id mngls (ut
diximus} nupcndum. priuscnim illud ad
fympatliiam attr.iclionis rcFcrri porfiD,
hxc raciocinntividifcurfus opcratio cft.

4<^3. Intcr prxmiiras obfcrvatio eft
dc arboribus pcrforandis , &i iic fxliciore
illis incrcmcnto confcrcndo ; qux frudus
c]uoc|uc fuaviorcs meliorcfque teftatur.
Ratio cft, c|uod obiccm alimento , ouan-
tum fufFici: , recipicndo non ponat tcrc-
bratio , fcd dimanarc illud patiatur cui
inutandodigerendocjue valeant , rcjcdo
per fudorcm viliore, inutiliquc fucco, Sic
animantia videmus cx modico alimcnto,
excrcitio, fudore, habitum corporis com-
parare validx' lanitatis.-

4(?4. Quod frudibus tcrcbr:.tioarbo-
rum efl: , illud fanguinis miirio plantis; ut
compunflio vincarum , aliarumqucar^b-
rum, aliquo poft gcrminationcm tcmpo-
re , unde emillio gummi aut lachryma-
rum oritur; fcd cui , alitcr quam tcrcbra-
tioni, abeire dcbct continuitas, fadto anni
tempcftatum fclc6tu. Pcrhibent hoc ar-
tificio amv2;dalas amaras dulccfccrc.

^6<). Vcteres ftcrcus porcinum prx
citeris habcnt commcnclatillimum sd
cdulcandosfiU(flus.Fortcquod plurimum
in ifla pccudc huraidi,rctuudac cjicrcmen-

torBm

Sylv. Sylvar. Cent. V. 177
torum acrimoniam,cum fuillacarne nuUa
lit humidior.

^66. Obfervntum quibufdam efl,Iier-
bas odore & fapore fuaviores enafcifur-
culo , caeteris, ab aliquo poft germinatio-
ncm tempore amputatis, fupcrftite. Fors
ob longiorem fucci in radice moram , &
fic concodionem magis -claboratam. In-
teralias enim folidiffuna ratio, curgra-
nis , feminibus , fiuclibus major inlit nu-
triendi facultas quam frondibus , petitur
cx.maturationis tempore.ConfuItumfue-
rit,excogitatis commode adminiculis re-
tardatos ui scftatem ufque protrahere hcr-
barum fuccos (imiliave , cpx anni tcmpc-
flas valcret forte illis in majorem nutrien-
di vim.

457. Velut inoculationi unfverlim ad-
fgribitur felicius incrcmentum, fruduum-
que probatior indoles , cjuam (i ex nucleis
oificulifvc corum fubnafcantur, propter
nutrimentum accuratioris concodionis ;
lic abinlitionc idem fperandum putamus
pari de caufa ficaulis deligatur huicrei,
adhibita cautione ut furculis pnulum (it
inFi^rior, ne virtus cjus retufa hebcfcat.
Ma.vimopere commendant pyrorum aut
malarumin malo cotoneo iniitionem.

468. Prseter ea gux ad corrigcndos

frudus

178 Francisci Baconi
frudus repra^fcntavimus , mcmon.r pro-
dita cft , tanquain ulii comprobata , mix-
tura furfuris tiv' fimi procini , aut accris &:
& fimi porcini, (prxfcrtim li congcftis.ut
putrefcanc , mcnlis dctur intcc;er) inligne
nutrimcntum&: atljumcntum arbori fru-
€lifcrx,

4<>p. Traduat , carpas nafcigrandio-

• rcs , ii tcrra cximantur &: pcr viginti dics

cxliccandx infolcntur, rurfufque planten-

tur , quin etiam li extrcmx cuticulx am-

bitu cxuantur.

470. Vulgatur quorundam fermoni-
bus, fi ramus cx arborc pumila &: frud^um
fcrcntc, a nupcra oerminationc lenitcr in-
fiLd:.itur vitatoliMionis pcriculo, dcduca-
turque in vas fi£^ile fundo perforato.cjuo
admifTus cxcat , dcindc vas injccca tcga-
tur terra , iub fundo fruflus confpici lar-
gffTimc. Experimcntum hoc mera frudus
convafatiocft finc rcmotionc , frudu in
tcrra relidlo. Simik-m fore nnrrant cven-
tum , fi vacua fit olla frudui impofita,
c]ui foIofLiIciatur paxillo dumcx arbore
pcndct,mcliufquc proccilurum nci;orium,
li nonnullis in locis pcrtundatur olla. Ra-
tioncmaddunt, prxtcrquam quod caloris
folaris vclicmcntia acrilquc injuria cxciu-
.datur , qiiod fi uclus luuftu libcrioris aeris

Sylv. Sylvar. Cent. V. 27^
gaudensappecenk];Soleminvitatur ex hi-
(cG. pertulionibus, difpergitque fcfe egref-
fus in apertum aera quam licet proxime,
nadus lic ampliationem fui.

471. Profundius terrara immiflis pof-
iideant radicibus plantata: arborcs ubi al-
tum & arenofum eft folum \ ubi vero illud
aquolius , minus [^] ake adadis. Pra:te-
rea , quando transferendas (imprimis fru-
ftiferre ) ratio habenda ut difpolitse Se-
ptentrioni & meridiei obvertantur , &:c.
quas partes antea fpe£larunt. Idem plane
lapidi tribuitur e lapicidina , cui durabili-
tas tribuatur mnjor. Sed vidctur hic defi-
cere probabilicas , quod non adeo Soli ex-
ponatur I.ipis , quam arbor dum ger-
niinat.

472. Arbor[^]fabris datura materiam
in nemore crefcit felicius quam in paten-
ti campo , partim quia non habet quo
largiore propaginis excurfu effundatur,
quem cotum proceritati impendit ; par-
tim Yquod alteropotius) quia nec a Sole
nimio vel vento (praefentaneis fruiftuum
germinationi periculis ) vexatur. Atque
ita proculdubjo arbores fruftifer^ aut
vine^aggcriimplantatie, aut Soliobver-

fas, in-
a] tKore fhnUorv,
bj Timhtr Trces,

i8o Francisci Baconi

fjc.intcr [4] xdium antcs aut circunijc£lo
ad alicjuam altitudincm cumulol.ipidum,
inaturcfcunt mclius,quam li in plano col-
loccntur.

473. Ajunt, [/»] radiccs Potadi fcu po-
tatas aut batatos Hifpanix impolitas ollas
terra rcplctx , qux dcindc ad quatuor aut
c|uinc]ue pollices infra tcrrx fupcrhcicm
rcmovcatur , prxtcr morcm grandclccre,
caufa poflit clie , quod terrx quantum U^
tis nadtx ut nutriantur , & objcdo oHjc
fundo , vclut impedimsnto , ptohibitx,
<juo minus cxtrulis dcorfum fibris tcrram
altius occupent , nccclTario rcfcrant in-
crcmcnti vircs in cralPiticm & I.ititud'-
ncm.Fortc cujufvis gcncris Icminibus r.i-
dicibufvc ollx impolitis &: fub tcrra rc-
conditis eadcm obtigerit fclicitas.

474. Si frondcs raphano aut altcri ra-
dici rcfccentur ubi hycmare cxpcrit an-
nus , ncquc illx prorfus cmarcucrint , Sc
radix dcnuo ad juftam altitudincm tcrra
cooperiatur, illxfa intcgram ficrct hyc-
mcm, proximumquc vcr cralTiorcm vide-
bit, uti cx partc hoc antca nobis obfcrva-
tum. Itaque amputatio hxc gemino com-
modo notabilis cft, cum 6: planias radici-

bus
3k] leivreeneElbovres QrtitttrtjftsofStotie.
bj Vbtado f{pets.

Sylv. SYtvAR. Cent, V. 181
bus efculentis, ut runtrnp\i.ini, paftinacse,
radicibus grandefcere faciat , cui fimile
<]uid fit in cajparum capitibus ; & frudus
edulcs , corrobrafis radicibus , majorcs
reddat.

47^. Magna; voluptatis eft , frondi-
bus umbrofarum arborumaugere menfu-
ram ; dubiumque omne cvicit tentamenti
fides, a caudex vulgaris ulmi infitirios ac-
cepcrit furculos uImi[^]latifoli? feu mon-
tanre cjuafi marginem implcbit frondium
produdarum latitudo. Neque omnino
prxter verum opinemur , ut infita frud;i-
fcris arboribus majores frmftus , fic arbo-
ribus ftcrilibus exhibitura frondes gran-
diores. Prazcipue igirur faciendum foret
pcriculum in tilia, tremula , falicc, ea im-
primis qua! fplcndet , vocaiurque cauda
[^] hirundinis , propter frondium venu-
ftatem.

476^. Accidcntaria arborum fterilitas
(li vitium excipiasfoli , feminis, radicis,
aerifque-injuriam) eft cx nimia mufci ex-
crefcentia, aut ex co quod coriaginofse
fint , aut pLintationc nimis profunda , aut
fucco nimium in frondes abeunte. Malis'
hifce prarcedcntia cxhibuerunt medelam.

a] of a PI-^eech-Elme.

b] Svvall(,rv-Tat'.e,

i8i Francisci Baconi

lExperimenta varia fj^e^mia compo-
fitionem frucluHm (^ florum.
Viventia c^mx fexus difcriminant , ex
rario coiru varia confpicimus , & In crea-
luris velut quandam compofitioncm. Sic
mulus gencratur exequo & Afinaj dan-
turque alia; fpecicrum motiones , qux
monftra vocantur , fed rariores. Prover-
bium cjuoque illud , Africafemper aliquid
tnonftri parit , non putatur exalia fluxifle
origine, quam quod aquze fontana: inopia
in liticulofa regione varias undique beftias
in aquationislocum colligat, qua; depulfa
(iti refocilhta; creberrime cum fpecie non
fua mifceantur. Compolitionis coitufque
varietas in plantarum «^eneribus necdum
perfpe«fla eft: experimentis, quaj tamen, li
tentariqucar,magis fubeft imperio noftro
quam ilLianimantium , fubrepente volu-
ptatis pruritu , &: fpontaneo motu in Vc-
nerem ruentium. Quare nobilifTima fu-
lura eftjfi haberi pofTit ea plantarum com-
pofitio, utpote diverfi novaque frufluura
& ignotorumflorum nomina promittens.
Inoculatio nihil hucfacit,fru(flum emen-
dans , florefque duplicans , &c. fed novx
fpcciei gcncrandx inefFicax 5 furculis cau-
dici pra.'dominantibus.

477. Me-

Sylv. Sylyak. Cent. V. 185

477. MemoriiE prodidit vcterum non
nemo , germina arborum frudliferarum
vari^e fpecieijConjunftis lateribus ardlifli-
meque conftridlis , terrasimpoiita unura
efFormatura ftipitem ex quo pullulent,
impermixtis frudibus, fuxfpeciei indo-
lera non confufam teftantibus. Hinc obi-
ter notandum , levioris operis efle conti-
nuationis unitatem quam illam fpeciei .
Referunt quoque, fi vinea: rubris albifquc
uvisfcetefcere folitje, terra: infigantur,
colledlis colligatifque fupremispartibus,
codem in ramovarii coloris uvas fore, fi-
militerquediftindta vinaceaejufdem uvx;
fed ubi unius & alterius anni decurfus uni^
tatera (ut videtur) germinando magis
perfccerit. Vtilefuerit poft prima unitio-
nis velut rudimenta faspius irrigarc ; cum
humori cuilibet infit uniendi vis. Suadeni
quoque ligationem gemma: fimulac intu-
muerit ; ad minimum pro tempore.

478. Memorant varia femina, linteo-
lo involuta , & impofita terra: probc fter-
corata;, produiflura plantas contiguas,in-
corporandis poftea furculis fi colligentur.
Congeneade nucleis narratio eft , infe-
rendis lagen^e angufti orificii , terra re-
pleta;.

479. Dcbetur & ilhid aliorum fcrmo-

nibus»

i84 Francisci Baconi
jiibus , quod rcnell:B arbores fpccie diiTc-
rcntcs fi contiguac ponantur , nonligatiE,
in terra fertili , fxpiufquc irrif^cntur , ipfa
luxurie incorporabuntur atque coalc-
fcent. Probabilitate id cartera haftenus
propofitaanteit , cum prarpcdiat ligatura
jie arbor ad naturai lcgem mtumefcat , u-
nionc per motum commodiori.

\Experlmetna rana fpeciatJtut fjm^A"
thiam ^ anttpathiam plantarum.

Plurima: ex profunda vetuftate tradi-
tiones obfervationefque ad nos dimana-
runt , publica fide occupata , fpeclantes
fympathiam & antipathiam plantarum ;
quod alix aliarum vicinia gaudeant , ve-
getiores ex fympathia, aiia: refugiant ma-
le fe habentes cx antipathia. Sed ignoran-
tiam hi conccptus prstferunt , vera caufa-
rum notitia excidentes , ut cxperimcnto-
rum plurima, fympathiam & antipathiam
concerncntia, doccnt. In plantis non Ax-
tur ejufmodi ex amicitiaconfcnfus aut cx
inimicitia diffenfus , qualemvana imagi-
tione fibi confingunt , quamque crronea
protfus fympathia: «Sc antipathia! nomen-
clatura infigniunt. Ex contrario hic o-
mni.i cveniunt , fympathia in antipaihiam
dtfcifccnte , & vice verfi , cum ad hunc

modum

Sylv. Sylvar. Cent.V. 1S5
modum fiat. Si planta fuccum trahit pro-
prium, [<»] qualis terram imbuit, ut, cjui a
priorefecrctcis relinquit^jr , akcri plantac
lit inconvcniens, prodeft vicinia, ob con-
trarium nccjue e^ufdemgenerisnutrimcn-
tum. Sin autem dux plantx eodem alan-
tur fucco fdtis copiofo , ofteft vicinia , al-
tera alteram fraudante.

480. Prima igitur quascunque planta
large ex terra paicitur , atque ita [^] dc-
humeftando eam exhaurit, omnibus jux-
ta fe collocatis nocet ; velut arbores gran-
Acs (prascipue fraxinus) & quotquot non
longe a terra: fuperficie radices agunt.Sic
bralTicam inter & vineam non folum dif-
cordia eft , veteribus licet haudi<ynota,
fcd & ifti male cum aliis convcnit arbori-
bus , utpote , qua? pinguiflimos terrx fuc-
cos prxdeturquam maxime. Et , vcrum
ii fuerit, vineam rependo brafTicse propin-
quam alio declinare iter, caufa polFit cfle,
pejus, cui occurrir, alimentum ; & quam-
quam radix eodem cum illa (it loco , ta-
men (fubdubito nihilominus) planta nu-
tfienda fefc avertet.

481. Planta; indolis non unius, 8c fuc-
Co diverfo alenda:, amica conjundlione

geftiunr»

si] ai it qMalifiith the Earth,
hlfoitJ^ the Eatth,

i8<S" Francisci Baconi

geftiunt , ut diximus ; Sc vctcrum plures
kribunt, rutam fico appolitam fclicitcr
aJmodum crcfccre rcddic|uc cfficacio-
rem. Fit hoc, ut opinor , non ex confen-
fu, fcd cxtradlione fucci contrarii , quem
altera ut dulcefcat , altera ut amarefcat
clicit. Ex illortjm quoque narratione lia-
bemus, Rofamexallii vicinia gratiorem
reddi, vel ob hoc etiam, cjuod fuccus ma-
gisfoetidus alliam fubintrct, fragrantior
rofam.

481. Nafcicjuoque flores manifeftum
eft inter frumentum, qui plantati , rjrilTi-
me aut nunquam alibi oriuntur , nilieo
loco quem diximus ; quales funt blavco-
lus, fpecies flava:calendula:,papavcragre-
fte, fumaria. Neque arando aut fulcando
id prxflat foli cultura ; ut herbx qua:dam
& flores non nifi in novis foiTis provc-
niunt , quos ligonibus intadta nec conlira
terra haud edcret ; adeo ut frumentum
vidcatur terram qualitate imbuere , cam-
que nafcituris pra:parare.

483. Huic obfervationi li non Jecft
eventus, quem fpondct piobabilitas, cor-
rigcndo in frudibus herbifque cdulibus
fapori plurimum contulerit. Non dubito
cnim li adlita ficus intcndat ruta? cfTica-
ciam & amarorem (ut notant antiqui)

^uia

Sylv. Sylvar. CefJt.V, 187
quin magna rutse copia in circuiti fici, fua-
vitate fici auda vicem reponat. Sapores
cnim in frudibus, hcrbis, radicibus, maxi-
me ingrati, funt amarus, tetricus , acidus
& aqueus. Expediat igiturfequentia de-
ducf re ad experimentnm.

484. Abtinthio aut rutK adferere la-
flucamaut braflicam pompeianam, auc
carduum, altilem , & videanladlucas C3C-
terifque increfcat fuavitas.

485. Sorbum, cormim, fambucum, te-
trici aftringentifcjue fucci arbores collo-
ca vine^B aut ficui propinquas , exploratu-
rus quid gratia» acceflerit fru6libus.

48(f. Cucumeres aut pepones fparfim
velut intcrfere [4] melonibus raofcatis,
ut experiaris an melonum magis vinulus
graciorquc exiftat fapor. Cucumere infu-
per raphanis circumfitis coramifcuo , an
raphanis acrimoniam intendat, obferva.

487. Sumeacidulam interque rubum
Ida:um fpinofum confere, & attende u-
trum rubus fuavior fuerit.

488. Cynosbatuminter violas & pa-
rietariam defige, & adverte num violis
aut parietarix audlior fit fuavitas , odore
minus terreo. Sic quoque cucumeres aut
laduca intcr Rofmarinum aut laurura

often-

i83 Francisci Baconi
oftcudcnt, aii Rofmarini nac L.iuri Ixtior
-fragrantia lic magifque aromatica.

48p. Contra cvitcs oportct hcrbarum
viciniam coJcm gaudcinium fucco. Hac
opinor , Rofmirinus fentiet fiiavitatis no-
x.mi, lavcndula:, lauro, (imiliveappolitus.
Sin efticaciam hcrbx cxcenuare libcat ,
confultum alias ejufmodi in proximo jun-
gcrc , ucexilefcat virtu5. ArtemiliaAn-
oelica: appohta rorcc languidior evadet,
aptiorquc mixtura! in fulfitii , &: ruta cx
ablinthii vulgaiis propinc]uitace ficri po-
tcft ut ma^is ad Romaiium ablinthium
dciicncrct.

45?o. Plurima complciflitur hujus axio-
matisfcnfus, idcoquc fclcdu opus uti exa-
€tior incatur expcrimenti ratio , nec tarn
varietas hic fpedanda, quam ulterior pcr-
fcaio.

491. Pcriculum facere liccat in herbis
vencnacis purgancibufque cjua: malignica-
teranacivam tolli aut rcfringi pacercnrur
appofica illis ciFicacioris vcncni auc pur-
gantis tcmpcric.

45>i. Tradunt, fruticem , qiii brionia
Ia:vis (ivc nigra vocatur , & fpccics brio-
nia:eft, bralricamque proximciibiinvi-
cem admota noxiam aut altcri , aut uiri-
<juc haberc conjun(^ioncm : gcmini cnim

prjcdo-

Sylv. SylvAr. Cent.V. i8p
pr.TJoncs terram inlidenc in mutuam per-
niciem. Simiie quid dicitur de arundinc
atcjue filice, utraquefucculenta, akeraque
alteramfruftrante. Idemdecicuta & ru-
ta, quas vehementes fucci trahones voca-
r-c liceat.

493. Antiqui &: Neoterici fcriptorcs
nonnulli ex naruralis magice fchola , ob-
fervarunt fympathiam inter Solem , Lu-
nam 3c Stellarum prascipuas , ac herba?
plantafque. Hinc a Sole dc Lunadenomi-
nationes manarunt & quas alia cx ineptia-
rum myrothccio faftuofe adornata vcndi-
tarunt. Conftat, herbis quibufdam ad So-
lem ciTe refpecflum duplicem , uc aut ex-
plicent fc claudantve , aut fleftant incli-
ncntve capuc. Calcha cnim,tulipa:,pimpi .

nclla $c plerique flores ad fplendorem So

lis expapdunt frondes ; partim advefpe-
rafcentis aut cali nebuloli fenfu contra-
huntur. Nequetam pompaticc affignan-
da ratio , quod Soiis pra'lentia gaudeanr,
abfentiaconcriftentur, cum nihilaliudfit
claufio , quamfrondium pra^gravatio 3c
tumor circa partcs infimas ex aeris humi-
do, qui ficcus eas extendit. Et miraculi
inftar reputant , quod trifolium hortenfe
caudicem occultet radianteSoIe , cum fit
f leniiTuna tantura frondiuni cxpanfio .
N Verti-

1^0 Francisci Baconi

Vcrticis inclinationcm roQSoIis demon*
flrat , calcndula , vcrrucaria , quse chon-
drilla: fpccics,florcs malva?,aliaquc. Caufa
nonnihil obfcurior eft pra:cedcnti , aliam
tamen nonagnofco, quam quodpartem
Soli cxpolltam , languidiufculam , flacci-
dulamquc caudcx cmittat, minus fufti-
nendo flori validam.

4P4. Quid humidi parum prscftct in
vegetabilibus , ctiam emortuis atque a
terra fcparatis , pracftigiatores doccnt »
cjuibus quandoquc in ufu arifta avcna: »
benc (i attendas , contorta in parteinfe-
riori , in faftigioautem intcgrum & levc
ftramentum. Partcmcontortam capiunt,
alia refedla , rclidlaque arifta: digiti lon-
gitudine. Exiguam deinde cruccm for-
mant ex calamo , hujufque partem fcli-
gunt qux mcdulla conftat in longitudi-
Dcm dircdla, & tranverfa eft refpe(5lu ejus
quas in calamo caret medulla , ut crux in*
tegra crc6li digiti akitudincm a:quet .
Poftea vellicant fundum qui mcdullam
continct , eiqueariftam inferunt, dimidia
parte calamo cxftante. Tura pyxidem ca-
piunt ex lignoexiguam & albam , quafi
artificio fubiidiariam, cui pinna foramea
imprimitur, fufficiens capienda: arifta?, ut
non tranfmifla ad fundum a ux hjcreat^

Impo-

Syly. SylvAr. Cent.y. 2.«jt
Impofturae cautius habendse prxtexitur
qua:ftio, velut , quas in hoc conventu fce-
mina prazcipus (it pulchritudinis ? auc
quis chirothecam chartafvc occultat lu-
forias ? Alius interim jubetur varia recca-
fere nomina , atquc ad fingularum perfo-
narum appcIUrionem crux in pyxidc defi-
gitur, prius ori admota , velut incantandi
gratia ; nequc movctur tamcn cum ad
perfonam intra fe dcfignatam pcrvcne-
rint , dum cruccm ori admovent ariftam
extremitatc lingua: attingunt,camque hii-
medlant , & fic crux in pyxidc defigitur.
Poftmodum confpicitur leviter placide-
que convcrti quatcr quinquicfvc , quod
oritur explicationc barba; avcna; proptcr
illitum tacite humorcm. Magis harc pa-
tefcent , fi crux inter digitos defigatur,
loco pyxidis.Quarc dilucet,hunc motum
ab cxigua humcdtatione cfFicaciorem cflc
quam fit illa frondium contrad:io , auc
verticis in calendula inclinatio.

45>5. Ex quorundam relatu innotuir,'
hcrbam, qua: vocaturSoIis (undc aqua
fortis conficitur) mcdiocumSol altifll-
mus & calidifTimus orbe eft , plurimum
roris frondibus infperfum gcrerc, undc
rorem Solis diecre liceat. Imputatur id
confenfui , & quas cum Sole ei intercedit
N 1 fym-

191 Francisci Baconi
fympathiie. Homincs miraculis favere fo-
lent. Inquirendum itaque primo forec ,
an non matutini roris reliquia: in Iioc uf-
cjue meridici tempus pcrfeverent , ubi in
aliis ros exhalando confumptus evanuit.
Lxvibu^ enfm crafTifquc foliis conftat ,
«^uibus nonitafacilc ros extergitur , ut
aliis herbis mage porofis & fpongiolis.
Idem dcprchendi pofTet in portulaca alia-
ye cjuapiam , Sifugifre minus huc inten-
tam obfervantium induftriam. Sed ita fi
res fe habeat , ut plus humidi meridies
<|uam mane oftcndat, tum profedo iplius
herb^e exfudatio videtur , ut pruna furno
impofita exfudant. Ncque enim puto exi-
flimari eam Gcdeonis vclleri (imilem ,
i]Uod folu^m carteris ficcis exceptum ro-
jemfcrvavit.

496. Certum eft, mcl rofcidum inve-
niri frecjuentius in frondibus quercus ,
c]uam fraxini aut fragi , fimilifve arboris.
Scd controverfiam patitur , an iplis id
frondibus imputandum ut ros concoqua-
tur , an folummodo quod arfta^ & la^ves
lint , idcoque rorem haud imbibanc , fcd
oftcntent fervatum. Accurata opus eflec
inquifitione , utrum manna , medicamen-
tum fivc pharmacS frondibus quibufdam
duntaxat aut herbis infpcrgatur. Flores

profun-

Sylv. SylvAr. Cent. V. ipj
profundis foUiculis in fundo colligunc
fpeciem mellis, ut periclimenos (tam vo-
lucrum majus cjuam trifolium) lilia, limi-
liaque. In iis Hcrculc flos particeps fit
roris.

45>7. Experientia docuit, fpumam ,
queE vvodefTare vocatur, (ive fputum cu-
culinum (falivas fpecies ) in herbarum
n.onnuIUs colligi , iifcjue calidis, ut laven-
dula, abfinthio [^a] pontico tenui folio,
five Romano, falvia, hyffbpOj&c. caufam
inquirito; ex arcanis cnim natura; eft.
Rubigine quoque vitiantur fegetes , quar
forte alias quoque herbas lasdit , catenus
nondum obfervata.

4S»8. Vtile foret experirl, quantus plan-
tis cum aqua confenfus fit , primario ea-
rum nutrimento ; ad diftantiamne, nec
folo cx contaiflu afduat. Proinde vas fu-
me, cujus mediumlatenti inftruaturfun-
do ex cannabo Craffiore, ut terram gerac
non madidam cui infpergatur femen. fub
cannabo ad pedis dimidium in vafisfun-
do magnam colloca fpongiam huraore
plenam. luterpoiito decendio infpice an
femina excreverint , tcrraque humefcac.
ficcefcente fpongia. Illud de cucumerc
prorepente ad ollam aqua repletam (quod
N 3 in

a] Lauender-cotten,

1^4 Francis-ci Baconi

in [a] prajcedcntibus exftat) admirationc

digniuseft.

JExperimenta varia ut herh^zJYU^ufc^iie
ufibti^ medicis aptentur.

45^- Vanarunt& figmentisparfa cjuae
«arrantur de alterando odore, colore , fa-
pbre, frutlus ex infufione , mixtura , in(i-
tione in corticc aut radice arboris , floris,
lierbae, cujus hoc vel illo colore imbuta
fubftantia , qux fit aromatica aut medica;
ratio , quod ha?c omnia fuam abfolvcrint
periodum, neque nutriant, & quarlibet
tandem in vcgetabilibus alteratio ejufmo-
di qualitatum necciTario fiat ex eo quod
in nurrimentum plantsc cedere pofTit.
Sed illud ex vero efl: , fi vacca: alliofylve-
flri pafcantiir, alliifapore lac perfunditur.
Ovina cjuoque caro guftui gratior , fi fer-
pillo pafcatur ovis , aliifque herbis falu-
berrimis. Galenus lac vaccinum memo-
rat in curationefcirri hepatis , cum ei be-
^\x paftus fit tantummodo ex-cjuibufdam
herbis. Mel Hifpanum Rofmarinum pe-
ne malumve Aurantium redolet , undc
apis illud colligit. Ab anticjuis manavit
illud de puella, NapcIIo enuirira (quo
cx omnibus vegetabilibus prxfentaneum

inagis
a] Expef, 461,

Sylv. Sylvar. Cent. V. ^5»^
rnagis venenum non eft ) inuoxiumque ei
fecerat ufus continuus , cum alios encca-
ret, rem cum ipfa habentes. Obfervarunt
alii, Bezoar dari validum,&: nullius effica-
cis ,difparitatc vifu quoque dignofcenda,
alterumque colligi cx beftiis pafci folitis
in montibus, ubi herbaz theriacales ; altc-
rum, inefFicacem fcilicet , ex iis quibus iii
vallibus paftus eft , ubi tales herba; noa
reperiuntilr. Ineahadlenus fum fenten-
tia quod ut vina cerevifiafque macerario
medicas reddit,infuperquc pulvcrum qu^-
dam temperics panem imbuit; ita quoque
cibos , (darnem , pifccs, lac, ova) rcdigi
pofTc in mrdicamenti vices & dia.'tx fab-
lidium , fi deleftis ad hoc morboquc con-
venientibus ahtur bcflia, avis, pifcis. Pe-
riculo autem res non careret iii fecretis
veneficiis. Scd vctant aiTereredubia , ad
plantas herbafque refcrri hrc pofTe, utpo-
tefucco, illarum nutrimcnto , cxiffcnte
magis communi,.^: a?gre .idmittente qua-
litatem, plantx non afTimilatam.

500. Sed ne utiliflimis tcntamentfs
obftet incredulitatis pr^judicium,(prqfcr-
lim cum veterum multiliteris configna-
tos dedsrint ) operarprctium duximus
breviterproponerc modosquatuor exil-
lorum commento , ut planta? fiant medf-
N 4 ca?.

29^ Francisci Baconi

cx. PrJmus , fiiTura cfl radicis , & medi-

c.imenti in eani infulio , ut funt hellebo-

rus, opium , fcammonium , tlieriaca, &c.

Et dcmde colliaatio. Deeft huic fcntentieC
o

probabilitas, quiaradix immediatc cx tcr-
ra trahit , unde nutrimentum eft vulga-
lius minufciue tjualificntum. Adde quod
& longior requiritur mora , priufquam
frudlibus inlinuetur. Sccundus eft, perfo-
rare corpus arboris , eique inflere medi-
camentum ; quod priori antehabendum.
Si enim aliqua recipiatur mcdicamenti
vis , brevior ad afcenfum minorique tcm-
pore conficienda via eft- Tcrtiiis, feminis
aut nucleimaccratio in liquore cui mcdi-
camentura infufum eft. Sufpedus mihi
admodum hic modus, cum femen (ut opi-
nor) non attrahat partcs matcria; propric-
tateimbutas. Sed verilimilius lonsie cft,
ii medicamentum nmo admifceaturjquod
femen naturaliter ex fimo humidum im-
bibens pariter quoque proprietatcm ali-
quam recipere pofTit. Quartus , crcbra
plantx irrigatio cum infufo mcdicamen-
to. Hic modus ca^tcris prsevalcrc vidctur
eo nominc,quia crebra frequenfque medi-
cationis repetitio fit , cum alia femel tan-
tum applicentur , ut facilius evanefcere
virtus qucac. Scd prorfus dubito vereor-

quc,

Syiv. Sylvar. Cent.V. 197
que » ne radix conturaacior imprefTioncs
tenuiculas repellat. Pra^terca (ut ante di-
ximus ) longa afcenfus intercapedo eft.
Quod minns a verilimilitudine reccdit
(me quidem judice) eft perforatk) arboris
fparfim per varia trunci loca , & forami-
num, quajaliaaliisfuperiorafint , replc'.
tio ex fimo cui medicamentum mifceatur
& irrigatio maiTa: fimofx afpergine medi-
camenti ex aqua fimo infufa , femel per
iriduum quatriduumvc.

Finis §iumt& Ccnturu HiJiorU
Naturalis.

N 5 pRAN-

15^8

FRANCIS CI B ACONI
Di Vervlamio

N A T U R A L I S

HIST O Rl iE

Centvhia Sexta.

Ixperimenta variajpe^antia curio^
fitatem fiuciuum pla?2iarumque.

5*^"«;^ OlM huJHfindujlrialabor in eo "verfatur
Jp>fl rgxi. (cjnod fubinde LeRori ingerimu^) ut expe-
^y^^k rimenta jtnt fuFtifera aut luciferay im-
pojiuras exofm CiT' tjutbufcunque curiofulo-
vum velificatur opera. Cumtamennonnihildandum
jit aliena tibidini , excHtiemtn aliqHantMm curiofi-
tatisf quaad plantai y fcrinia.

501. Hujus generis eft, habeie fn una
arbore frudus varios; pr^rertim fi alii
alios prxcocitate prasveniant , ut nuUa ae-
ftatis pars fit qua? non reddat fru<Stus ibi-
dem maturos. NequcdifFicilc id eft,fiin
ramos, qui ex uno ftipite complurcsex-
cunt, inferas furculos varia? indolis in folo
opimo & fucci abundantioris.Sic no unius
fpcciei cerafa, pruna, mala Perfica , Ar-

nacniaca

SyLv. Sylvar. CcntA^t. i00

meniacaiciem dabit truncus. Sed diver-
fos fru6tus cum dico, tales intcUigo, quos
non averfatur pugnans ftipitis natura.
Hinc dubito , an qui pruna adoptat cau-
dex recipiendis pomis, malis aurantiis , fe
indulgeat.

501. Curio(:tas cft,frudlibus indcre va-
rie excogitatas figuras : levis id opcra; ne-
gotium cft , fiin licflilibus ligncifve mo-
dulis teneros cfFormes. Sic cucumcres ha-
bcre licet oblonnos inftar calami, rotun-
dos inftarSphKr^,natos in formam crucis.
Mala quoque pyrorum inftar cfFigiata aut
citriorum. Imo & accuratifluTia figura
donare poffls fru(5lus,hominis fcilicet, be-
ftiarum , avium, cxconfida, quam na-
fcendo imitaridoces , imac^ine. Cum hac
tamen obfervatione , ut juftam capacita-
tcm expleat , quem ciicundas , modulus,
nec anguftia caufctur frudtus imperfc-
^tionem , fi in magnitudinem juftam ex-
creverit. Contra fi fiat, prohibebis ne cx-
tenfio fua: molis , totum difperfa conca-
vum impleat.votoquc edypi fruftrabcris,
ut in liquidis efFormandis ufuvenire fo-
let. Sed dubitet quifpiam , an non exchi-
fio Solis nocitura fit frudui ? Refpondct
obvia cxperientia in fruftibus , quicoo-
pcrti crefcitnt Inquiratur etiaman non
N 6 faais

^oo FRi^Ncrsci Baconi

fadis hic illic in ligno foraminibus Sol
adniitti pofllc. Kot,4 , optimc adhiberi
huic tentamento typos partibiles , qui
glutincaut cemento coramiiri , fejUDgi
queant, ii fru£lus eximendus iit. .

503. Ex codem curiodtatis genio efl;,
ffu£tibus aut arboribus infcriberc aut 'm-
fculpere quod gcrant. Facile id prarftc-
tur , li acu , calamiftro, fcalpcllo, limilive
inftrumento imprimantur frud:ibus tc-
ncUis liccra:, cjua,' illis crefcentibus notas
prsefercnt grandiores.

■ Tener/fq; meos incidcre amores

ArboribU'<^ crefcent ilU, crefcetii amores.

504. Poirunt & floribus hcrbifvc ena-
fcentibus ornari arborcs, li pcrforatis ca-
rum truncis tcrra {imo vcgctata infcratur,
cui infpergantur femina , violarum fur-
culi, fragorum, ferpilli, camomilli, &: fi-
iTiilium. Arbor,veIut olla, hxc omnia ex-
hibebit , quamvis cx arborc fortaflls pr^-
ftita nutrimcnti parte. Tcnt.Tri c|uoc]ue
poflet in furculis vincx' radicibufcjue ro-
farum rubrarum ; forte i^ li arbori incor-
porandis; utpote lignea; magis natura?.

505. ladlatur vulgo curiolitatis excm-
plum , in peculiari conforroatione arbo-
lum fruticumque (cjualcs rofmarinum&
(imiles) c^uam conftitujt & jn:erna<]uall

dirc-

Sylv. SylvAr. Cent.Vl. 301
diredio & externa amputatioScd nugan-
tur, cum cxilitasearum non admittat fi-
guratiouem. Deprardicavit antiquitas ar-
cuum moles cx arboribus confeclas fuper
lianeis machinis > additis turriculis arcu-
bufque.

50(J. Locum hic dabo colorationi , ut
Ut exiguum lit quod jlla pra-ftat, cum cx-
cellentiic prxrogativa iit floribus ex ve-
nurtate. Obfervatum quibufdam , catyo-
phyllos , [a] Armerias , violas coloratas,
nempe (i negligantur , ncque irrigentur,
ncq; dc novo [b'] terebrentur , ncq; tranf-
plantentur , ita dcgenerare ut albefcant.
Atque a probabilitate non abeft,alba quas
funt ,'cx frequenii cultura colorari ; cum
alborem cx alimcntipenuria oriri verifll-
nium lit; exccptis floribus, quibus ille
nativus efi:, qui alium omncm colorcm
refpuunc.

507. Quarc expedit diligcnter con-
fulere naturam , quos exerat colores , ut
quo pra^via obfervationis lux monftrat
iter, cam imitando , rebus naturaiis colo-
res comproducas. Albiflorcs odore ple-
rumque longe funt infra alios cjufHem
fpeciei alio colore confpicuos» Docent id,

a] Syyeet-FViUUms,

b] mr Kcry M»nl(feih

302, Francisci Baconi

alba viola limpIex,rofaj alb*E, caryopliylla
alba, [a] leucoium incanum arborefcens.
Sic quoq; conftatalbicantesarborum flo-
res plerumquc exiftereinodoros , ut ce-
rali, pyri , pruni, floribus mali domefticae
&rylveftris,amygdali, mali perfici fiibru-
bentibus & fragrantibus. Ratio, quia fub-
ftantia floris eft ex eo quod in planta te-
nuifllmura purifTmiumque efl: , unde tam
grato colore pidus ridet. Si illud parcum
nimis & exilc adfuerit , languebit inefFi-
cax odor , nifi in plantis admodum fuccu-
lentis ; ut requiratur potius nutrimenti
diminutio quam augmentum, fi quis con-
ciliandx ftudeat fragrantia:. Confpicitur
illud in candido fatyrione, (ive orchidibus
albis, delicati admodum odoris,in floribus
piforum. Rurfus fi planta ex fe floribus
albicat, non tenuibus aut iiccis , faftidiofo
plerumque odore nares feric , ut fiores
majales faciunc & lilia alba.

508. Contra, cx baccis qu2e candent,
fuavi ut plurimum fapore alias fupcrant,
ut apparet in uvis albis , fruftu rubi Ida?i
albo, fragis albis , & ribefiaalba. Ratio,
quia alio colore tinfli viliore habentur
fucco , eoque turgentiore, ut proba &
«qualis deiit concodlio , qux candidis
coiitingit convenientior.
aj Wj;/f Sioc{-Gilij-FlorV(rj. 5 Op . In-

Sylv. Sylvar. Cent. VI. 305

50p. Incerfrudlusalbi plerumquefunt
pejoris nota? , ut pruna pyriformia , da-
mafcena , &c. prascellunt qua: nigrfcant.
Ex moris ( qua: inter baccas reccnfentur
cum (int ex fruftuum genere) nigra pra:-
feruntur albis. Prunum album autumnalc
viliora inter habetur , atque [a] pruna ve-
ridacia , live vcrdacea Camcrani , & Au-
guftana pruna, (ive cladyla,imprDbantur,
quod aqueo humorediluatur fapor , cum
exa6tiordigcftiofaciatadduIcedinemcjus
& fuaviiatem. Hinc pruna ca:teris deli-
catiora natura: funt {iccioris, atque ex
ofliculo nafcuntur; ut pruna mufculos
[h] marinos referentia & damafcena, ma»
lum Perlicum & Armeniacum.&c.fruftus
tamcn quidam nigrefcere non foliti na-
turam baccarum pon referunt , atque cx
illis fubpallidi fuavitatc praeccllunt , ut
[c] cerafacor referentia quo propius al-
befcunt, eo plus rubris d*ilcefcunt , fed
cer^Ci Gallis [ d] griottes di£la , magis
acefcunr.

510. Sume caryophylli femcn unlus
(peciei (qualis illa [cjcaryophylliruber-

rimi

a] P^erdoccio.

h] the 'Mufcle-Plumme , the D/tm/ifinPlumme,

c] Coeur-CheYry.

dj Egriot.

e] CloHe-GiUy Ftovrer.

$04 FrANcisci Baconi

rimi flore multiplici vulgatiirima) ex eo
conlito nafccntur caryophylli vario colo-
re, prout natura feminis cum terrx nutri-
mento concurrit , & pariat ; adeo ut hor-
tulanos ufus edocuerit ex centenis tres
quatuorque dari pofTe digniorcs pretiique
majoris, ut funt purpurei , ruITi , variis di-
{lindlimacuIis.Caufaproculdubioexfuc-
ci diverfitate , quem ejufdem licet areolas
terra fuppetit non unum , & , prout cafus
femini fuum appropriat , itanafcitur. Pe-
culiaris obfcrvatio eft,illos purpurei colo-
ris femper provenirefimplices , fucco, ut
videtur , inepto , ut fufFiciat in colorem
fucculentum dupliceraque frondem. Hoc
cxperimentum varii coloris ex uno femine
produifti poteft transferri ad \_a] Delphi-
num , [^] aconitum casruleum, papavcr,
[f] malvamhortcnfem.

^ii . Pauci fru6lus intus rubent, ut ma-
la dida [d] rcginea , qusequc vocant mala
[e] rofacea j mora quoque & uv^c, fed ma-
xirae circa pelliculam. Eft & malum Per-
licum cui limbus circa oiliculum rubet,&:

[^]ce-

a] layJ^es-Foit,

bj Monlyes-Hood»

c] Holljo\e.

d] S^eene-^ppk»
«3 K^fe-^p^U,

Sylv. Sylvar. Cent. VI. 30^
[a"] ccrafa acida interna rubedine tingun-
tur. Sed nulla ex pyris vulgaribus, aut
cjua: vvardcns dicuntur , feu pyvolcmis,
prunis, malis Armcniacis , etli cxtjma fu-
perficie rubcant , interiorilic colorantur.
Caufa inquiratur.

5IZ. Color in plantis pafTim confpi-
cuus eft viridis , cjucm nullus flos prxfert.
Invenitur primula veris floreviridi, fed
pallet potius quam viret. Frondcs arbo-
rum cjuarundam fcrruginea: funt , aut
[^] fubrubido colore ; quales plcrumquc
funt tcnellcE iii qucrcu , vinea , corylo.
Frondcs putrcs reddit flatus, & flcxis par-
lim frondibus flavcfcit , qua: oranibus vi-
dentur a:que vcgetx &: fplendcntcs ac vi-
ridcs. Pcrfuadeo mihi etiam , fiavum co-
lorem minus viridi cfTe fucculentum, &
albo magis afFincm. Docuit cnim obfer-
vatio frondes ilicis flavas obvcrti femper
Septentrioni , aut Aquiloni. Radicum
quardara flavx funt , ut [c] pafiinaca lu-
tea : plantarum aliar exhibentur fangui-
ncx quoad ftipitcm , frondes , ut amaran-
thus. Herbaequa:dampra;ferunt purpuras
aJflFinitatem Sc rubedinem, ut fpecies qua:-

dam

a] Egriot-Cherry.

b] Reddislj.

c] Carrtts'

3otf Francisci Baconi

dam falvia:, mentliaj, rofa Solis, &:c. Alia-
rum frondes albenr, ut alia falviat & men-
ihx fpecies. Sed casruleura purpureumve
colorem frondium nulla reprsfentat. Vn-
de colligas in flores digeri attenuatum
terrx fuccura , ut & in frudtus , viliorem
xnagifque vulgarera in frondes.

515. Curiolitatis pars efl: , florem red-
dere duplicem, crebra tranflatione in ter-
rara novam, contra , tranfplantandi negli-
gcntiaex duplici fimplicemfacit. Expe-
dita, quaid fit, ratio eft, (1 quiccjuid con-
jeflum florum femen, aut plantati illorum
furculi, extulerint , protinus inferas novas
& probas tcrr^e. Inquiratur porro, an flo-
rum inocuIatio(utLeucoi incani, rofarum
vulgarium & mofcatarum , &c.) duplicec
eos. Exftat ccrafus duplicis floris, fed ar-
bor frudlum non gignit. Forte qua: arbori
applicata accelerant fucci afcenfum, eum
in flores digerent duplicandos, fpedlaculo
prorfus jucundo ; prarcipue in malis vul-
garibus,malisPerficis,amygdalis,quorum
fubrubent flores.

514. Curioiitatis eft , aut ea pr^flan-
tius quid , frudlus reddere cxolles ; quia
quocumque demum modoillud eflpiccre
dctur, fcmper evadent tcneriores , delica-
tiorefi^ue. Germen aut furculus leviter

eme-

Sylv. Sylvar. Cent. VI. 307
emedullatus (ne defint tamen., queis vita
confervetur , reliquiae ejus) fiuftus profe-
ret aut non omnino aut parumper ofTeos.
Tale quid narrant, fi {_a] arbor crefcens &
vigens ad terram ufque diflecetur , cx-
cmtaque medulla rurfus colligetur.

515 . Tradunt & malum citreum fi in-
fcratur arbori cydonia-, aut parura aut ni-
hil feminis habiturum . A probabilitatc
quoque non abeft , frudum acidum , cx
in(itioncinftipitumfuaviorifru£lu,emen-
dare faporem , depofita nucleorum femi-
numquetetricitate. .

^idT. Referunt , non cmedullatis tan-
lum , ut diximus , plantis , fcd & repreflb
medullari fucco , ne locum in fuum per-
vcniat , fa(5to ad partes cxtenoresdivor-
tio , exofles ficri frudlus , ut perforata ar-
bore, cuneoque ei impofito. Ex vero eft,
medullx cum ofTicuIis cognationem in-
tercedere , quod utriufque tetrica lit fub-
ftantia, utrumque occupct mcdium.

^17. ^pc quoquc cx vulgi traditione
manat, arborcs, quas continuc aqua calida
irriges , frudlum cdituras cum cxili aut
prorfus nullo ofTiculo. Obtinet quoque
harc regula , quicquid arbori fylvcftriin-
dolem cxuit , hortenfi & mitiori donata,

iliud

a] jQuic\e-Tree»

3o8 Francisci Baconi

iUud idcm ex liortenfi fru(5lus dabit cum

rainore ofTicuIo.

Ixpertmenta vArit Jpe^antia degene^

rationem plarjtarum atque tranfmU'-

taticnem uniiit in aliam.

518. Vfu frcquenti comprobatum eft,
plantas cx culturx defedu degenerantcs
evilefcere in eadem fpecie; adeo inter-
dum ut fequatur mutatio fpeciei . Huc
facit I. Diuturnus eodem, non mutato
fubindeloco , fitus. z. Siccitas, nifi terrx
infitus humor fufFecerit. 3. Tranfplanta-
tio , & in coioniam velut maligniorem
dedudlio, aut omifTio eorum c^ux fpedant
compolitionem terrae. Sic negleftu mu-
tatur menta crifpa in hortenfem , & braf-
ficain rapam.

5i5>. Quilibet frudlus in radicem fur-
culumve iniitivus , ii conferatur, a priori
defcifcet genio. Vvx , fici , amygdalcc,
jTjali punici.oHicula coniita edunt fruclus
dsgeneres , & iylvefcentes. Rurfus , fru-
(fluum plerofcj; ex genere intitivorum, ex
pUntatis nucleis ofTiculifve ii exfpedtes,
degenerare vidcbis. Vcrum quidem eft,
mala Periica (ut pra^cedentia docuerunt)
felicius adolefcere cx plantatis oiriculis,
quam fi inoculentur ; lcd exceptio ha;c a

regula

Sylv. SylvAR. Cent. VI. 30^

reguU lit , ut , qu3ECunque planta multo
paudct humore cx ofTicuIo nucleove mc-
)ius , quam li inferatur , fponclcat incrc-
mentum. Quanquam enim ex ftipitc nu-
rrimentum lit tenuius , lamen parcius,
tcrralargius alente.

510. Seminaadmodum vetufta, non-
dum tamen omni deftituta vigore qui in
phntamfufFiciat, degenerare rolent. Vn-
deinduftrii Hortulani explorant probita-
tem feminum, impofitis jis aqux tenuiter
ebullienti ; qusc hora: fpatio, (i proba fue-
rint, germinabunt.

511. Admirationcm meretur quod de
ocymo narrant , fi nimiofcilicct cxpona-
tur Soli , vcrti inferpyllum ; hcrbis licct
illis nullum naturx confinium agnofcen-
tibus. Scd ocymura planta calidiirima eft,
opimis fucculentifciue frondibus. Quje
oleaginoiitas fi eliciente Sole protraha-
tur, verifimile videtur orituram inde mu-
tationcm.

511. Ex veterl traditione eft, C\ ramus
quernus tcrra obruatur vineam ex eo fur-
gere fylveftrem. C\ nondcludimur figmen-
to, quercus proculdubio non induit vinese
naturam , fed ramus ille putrefcens ter-
ram qualitate imbuit, vineam proditura.

5^3. Fieri poteft , &intcrfui eorum

fermd-

jio Francisci Baconi
fermonibus qui aflererenc ex vero , quod
ex fuccifa arbore ad fabriles operas tran-
{itura ftirps quandoque altcrius fpeciei ar-
borem dederit , ut fagus tiliam. Si vera
narrant , caufi dari polTit , quod reliflus
truncus ex arbore frondibus denudata ,
parciore vegetetur fucco quam ut prio-
ris generis arborem proferat j ideo in vi-
lius defcifcit , & mmoris nutrimenti in-
digum.

5 14. Inter ruricolas regnat opinio , fi
eidem terrsfa:pius triticum mandes , ex
ea nafciturum forc ut in deterius vergat.

515. Certum eft, frumentum fterilifli-
mis annis fatum mutari in aliam fpe-
ciem :

Grandia f&pe quibm mandavimtu Hor~

dea Sulcis,
Jnfelix Lolium , (^ fteriles dominantur
AvenA.
Et univerfalisinftaraxiomatiseft , plan-
tas , culturse minifterio producendas , ut
frumentum , ficilius degencrante natura
in aliam fpeciem mutari, quam quas injuf-
fa tellus fponte exerit , culturaadventi-
tiam conciliante indolem, facilcexuen-
dam.

H^c plantarum tranfmutatio qua fpe-
cics in fe invicem commeant, eft ex

natu-

Sylv. Sylvar.. Cent. VI. 311
naturs miraculisjcum inter vulgaris Phi-
lofophiae efFata fit, eam fieri non pofle ; df.
profcflo res cfl: operac no levis &: fcrutinii
intimos natura: receflus pertentantis. Sed
impoifibilitatis opinione evincunt inftan-
iix nonnullx ab experimentis edufta; , ut
caufarum examen ingredi iiceat.Magnam
tranfmutationem unius in ahud docenc
animataexputrefadlione genita, ut mu-
fca: ex convoivuUs , &c. &: fpeciofe dica-
tur , quod animantia non ex femine nata
fpeciem fuam mutare poiTint.Quas cnim
femen intime conftituit natura , prohibet
creaturam exfpatiari injedlis veluti vin-
culis. Ita ut hceat concludere , quoniam
tcrraabfque femine plantas profert, mi-
grationem illarum pUntarum dc fpecie in
Ipeciem dari pofle. Quare cum inftantise
obvise deficiant, conabimur normam prx-
ftruere inveftigationis , per cxperimenta
probabihtatem ingcrentia. Et univerfira
petimus , quotquot ad hoc opus Sylva:
Sylvarum Leftorcs acccdcnt , ut admi'^
rationis caufas procul habeant , nec fcfti-
nationi imputcnt velut crudos impetus ,
quod particularibus ad expcrirocnti fidcm
nccdum revocatis hic locum damus. In
contraria cnim verfor fententia , particu*
laribus fcilicet iftiufraodi eam ciTe digni-

taten]

311 pRANCISCr Baconi

tatcm cjua tentatis haflcnus prxvaleant,
& qu.T pcnitus innorucrunt ; cum ea cx
poftcriorum gcnere , prout ofFcruntur,
admittcnda fint ; priora indaginem caufa-
rum dirigendo acuant, juycntque axionaa-
tum conftitutioncm.

^i6. Ante omnia rcfcndum , fi planta-
rum in fe inviccm tranfmutationi ftudcas,
neccflarium cfTe uc nucrimentum prsdo-
minctur fcmini ; quod in hoc tentamcnto
rcquiritur maxime pugnans cum natura
hcrbse , ne tamen cxcrcfcendi faculcas li-
getur. Semen (it cjuoquc debilillimum
rninimique vigoris.Quare confultum fue-
ric palurtres herbas plancare in collium ju-
l»is , & locis campeftribus : Qii?j contra
plantSE plurimo geftiunt humido , dam-
nare foli arcnofi liccitatibus ; iic dendro-
malacha , & carex in collcs transferatur,
cucumeris, ladlucaz femen , & braiTic^e in
planicicm fabulofam vicifljm plantctur
Ipina ; ericctum, cllcborus albus , filix in
loco paluftri.Statuo & illud, herbas edulcs
& hortcnfcs in coUium jugis evadere ma-
gis medicas.minus tamcn efuiaptas^quam
antea. Forte & herbas , qux fylvcfcunt
indole , mutare licet in acctaria. Ha;c
transfcrendx quafi fubftantia.' in aliam re-
gulaeftoprima.

517, Sc-

Sylv. Sylvar. Cent. VI. 515

517. Secunda fit, Iierba: iftius paucuni
fcmen , cujus dcftin.ita convcrfio , aliis
rnixtum feminibus terra,' mandare, ut do-
cearis num aliorum fcrainum fuccus ea
qualitate terram imbuat unde alteretur
fcmen,in quoddirigitur imitaiionis inten-
tio. ex. gr. femen portuhcas fcmini la-
ducxcommifcuum feratur , aut hCxuca,
cum portulaca, aut ocymi inter thymi fc-
mcn.Obfcrvetur faporis mutatio aut aliucl
quid. Sed optime feceris, lilinteolo in-
volvas , femenc]ue extraneum excludas ab
co, cujus mutationem paras.

518. Tertia, apparatus terrsemifcen-
do plantas contufas aut aliter comminu-
tas.live in ftonde.live radice. ex. gr. con-
fundein terracontufas bralTica! frondes,
cui carduos altiles aut paftinacas impone.
Sic in terram majorano, origano, auc
ferpyllo contulis prarparatam farniculum
conjice, &c. In liac operatione proceflus
natura: continuus cxiftet (ut ego quidem
exiftimo) non quod herba mutanda , ex-
traneas fucco pafcetur (illud enim in pras-
cedentibus rejeci)fed res abibit in novam
[d] terra! compolit^ confed:ionem; undc
fortaflls femen alteretur, non pcrftante
prioris herbas fpecic.

O 5ip.Quar-

a] ofMoHltf»

514 Francisci Baconi

515». Qiiarta , notetiir quales injufla
terra herbas producat. Hujus fumptam
portiunculam ollaj aut vaii imponito , in-
fperfo ci femine mutando. ex. gr. ad mx-
niorum radices quanicunque demum ter-
ram cape aut limilem, qua: urticas copio-
lifllme alat , £bris aut urtica: radicibus o-
mnino rejcLtis. Ea ollse impolita acci-
piat leucoja incana&: Iutea,aut femina eo-
lum in illam fpargito j eventum, quicun-
que futurus iit, obfervato. Aut terra; pro-
ducendis fponte fungis prarparatx (hujus
ar^umenti inftantias nonnullas dabunt fe-
quentia) aliquantum in ollam transrer,
confcrcnda: portulaca aut laftiica. Ten-
tamenta enim ha:c verifimile faciunt,
c|uod humus limplicis nutrimenti, novo
fbmini alterationem prseftabit.

530. Quinta, ut hcrba ordinem na-
tura^fua; contrarium inliftat. Veluti li ef-
ficias ut herbx humilitate notabiles ex-
crefcant inaltum , ut camomillum , fer--
pyllum , ex. gr. aut fraga viridiadefixis
applica baciliis, ut kipulus in perticis con-
volutus erepere folet, attenteq; eventuni
obferva.

531. Sexta, ut plantx Soliliberoque
acri fubduflae crefcant , valide id naturam
alterac , mutationenique feminis inducit.

Sic

SvLV. Sylvar. Cent.Vl. 31^
Sic terram dolio impoficam confcrcquod
in fundo ftagni conftitaas , aut in magna
arbore excavata. Tentetur quoque quid
futurum iit fi cava conferantur , aut olla:
mandatisante feminibus fufpendanturin
puteisin nonnulhab aqua; fuperficie di-
ftantia.

Ixperimentavmajpe^antiaproce'

ritatem , ^ artificium arbores
pumtlcvs reddendi.

531. Certum eft , arborcs fabriles in
nemoribus excrefcere inagis credlas , ra-
mifque minus per infcriora luxuriantibus,
quam ea; qux campos occupant. Ratio
eft , quia plantis inefl: motus naturalis ut
fruantur Solc. Adde quod nec nutrimento
nimiofaturantur, partem iftius infe deri-
vante fylva , rcplctione fcmper noxia fta-
turar. Denique caliclx confervantur,quod
ingens ad plantarum proceritatem mo-
mentum cft.

533. Arbores natura fua calidifTimjc
(oftendit autem calorcm gummi inflam-
mabile) ut abies & pinus, fpontaneo in al-
tum incremento efferuntur doncc £a^[~
gium impleverint , nuUis huir a 'latere
ramis quidquam detrahentibus . Ratio
partim in calore , partim fucci tenuitate,
O 1 utra-

$\6 FR.ANCISCI Baconi

utraqiic prarrogativafuccum inaltftudi-
nem tranfmittentc. luniperus frutex tan-
tum eft , nec ea crafTitie ut proceritati
conferre pofTit.

534. Referunt , quod proba firmaquc
cannabls fuper arborem humiles alentem
furculos cxplicata , ubieos cmittere ca?-
perit , pumilem reddet eam expandctque.
Ratio manifefta eft , quia loci capacitati
commenfurat cxtenlionem fuam planta
omnis.

535. Arborum matrlx c quanafcan-
tur, aut radices , aut nucleus funt. Si fur-
culos carum terrsE imponas (ut in quibuf-
dam , moris pra^cipue , licctj quidam ex
iisgerminabunt ; fed (utajuntj arborcs
cxiftent humiles. Ratio cft, quia furculus
non tam valide nutrimentum trahit.quam
auc radix aut nucleus.

536". Omnisplanta, fuccum cclerfter
protrudens, corpus habet longitudini non
proportionatum, ideoque contortilesauc
erratica; funt , ut hedera, brionia, lupu-
lus,pericliminum,cum artificium arbores
pumilas reddcndi requirat protruiionem
ramorumtardiorem, minoremque aflur-
gendi impetum.

Sylv. SylvAR. Cent. VI. 317

Expertmenta varia jpellantu piwta-

rum rudimentet atque excrefcentioi aut

["] fuperfttationem inplantis.

Narrant Sacrr Litcra»,SaIcMnonem na-

turalem fcrJpliireHiftoriam a cedro inLa-

banoad mufcum in vallecrefcentem , ut

habent verliones optima». Et verum cft,

quod mufcus tantum lit planta! rudimen-

tam,cjua(i mucor terrs aut corticis.

557. Mufcum 2;ignunt praecipue sdcs
tegulis auc ftraminc obdu6la2,& murorum
cxcremitatcs, qui virorem pra:fcrt limpi^
dum & gratum. Indcclivibus pcovcnir,
c]uiautaqua & humor mufcumgenerar,
ica & difduentem vult non ftagnantem.
Excrefccntia in muris aut tcgulis eft cjc
ficcitate ioci, cujus humidum quia plantai
produccnda: non fufFicit,mufcum protru-
dendo germinat.Quamquam li qtatc aliif-
ve cau(is raollcfccnces refoIvancur,plantas
nonnunquam edant, ut parictariam , &: o-
mnis ferc mufci pufillum caulem , pr*e-
ter villos & fibras in infcriori parte.

5j8. Mufcus in ambulacris nafcitur»

iis prxfertim quar cxpofica funt frigori, Sc

fcptentrioni obverfa, uc in variis pergulis

apercis . Rurfum , li crebro conculcen-

O $ tur,

a] fuperpUnts,

3i8 Francisci Baconi

tur, aut primo confpergantur Ubulo. ubi-
cunque cnfm planta! fupprimunrur , terra
jiiufcum exhibet.

535>. Vetcrifolo, cui pridem cukura
defuit, mufcusiiinarcitur. Ideo agricolas
arva fubigunt li mufco conveftiantur, ea-
<]ue uno alterove anno cxcolunt. Caufa
cft eadem> parcior enim emorienfque ter-
IX fuccus , gignendis plantis haud fuiFi-
ciens profert raufcum,

540. Confenefcentes arbores plus mu-
fci proferunt quam juvcncula;, cjuiafuc-
cus non ita vegetus eft ut totus abeat in
ramo5> fed ia via velut dclaflatus fubfiftir,
mufcoque gignendo impenditur.

541. Vicinus fontibus ager mufcum
oftendit , ■ Mufcofi fontes»
Ratio eft , quia fontes dum cx circumja-
cente folo derivant fuccum , relinquunt
Jiumidum fufficiens mufco gigrtendo, ad-
juvante ctiam aquse frigiditate.

542. Arboribus adnatus mufcus ca-
pillitiiinftar eft ; neque aliud pra:ter cx-
cremcntum fucci arborei, non aflmiilati ;
qui in magnis arboribus in frondis figu-
ram abit.

143. Arbores humido magis faturaj
raro veftiuntur mufco , ut oftendunt tre-
niula;, populi, {AYiQtSt fagi, ^c. cujus

rei

Sylv. Sylvar. Cent. VI. 31^

,reicaurapartim jafndida, libcra fcilicct
fucci propuliJO in ramos, partim qui.i cor-
tices harum arborum minorlbus fpatiis
hiant j minufque injcquahtatibus afpcra:
funt , quam quercus aut fraxiui , ut facco
jegrior fit corcfTus. '

544. In terraargillaccaomnesarborcs
frufliferas raufcus oblidct tam in corpore
& trunco , quam ramis, partim cx ^n-
gido tcrra!, unde iSsi minus crcfcuht ; par-
tim ex ejufdem lentore & vifciditate,fuc-
cum comprimenre , &: pcr impcditum
afcenfum conftridadiftributionis Iiberta-
tc , quaaliasutimur.

545. Supra diximus , coriaginofis ar-
bores fterilcfcere , & mufcum cclligere ,
diffindendoque curari illud vitium , ^c.
ideo ex contrarioruin natura, fi arborcs
reftibus conftringantur, aut , quicquid li-
get.externe injiciatur, abundabit mufcus.
Quod puto iis evenire arboribus , qua:
nuda^ & vcntis frigidis objcda: patcijt. .
Tentandum foret , li decorticata in fafli-
gio arbor ad aliquam profunditatcm con-
tegatur , an amplius protrudcret mufcum.
Suggerit quoque mihi animus , arborcs
aqua ex fontibus frigida irrigatas mufco
denfifTimc obduci.

546". Inveaiturmufcus, fufFiaienta pa-
O 4 ranti-

310 Francisci Baconi

rantibus in ufii , quem malus edit , cgrc-,
gioodorc. Inquirito parciculariter racio-
nem incrementi cjufque naturam , atquc
liujus experimcnti , pretium operacpen-
fantis, gratia propofui hxc pofteriora de
multiplicando augendoque mufco.

Proximum a mufco locum afllgna-
mus fungis , plantns infra perfedlionera
fubfiftenti , gemina fungos commendac
proprietas, & quod in menfae deliciis fint,
& incrementi celerrimi, quos unafcilicet
«ox gignit , non tamen confitos. Hinc
illos qui fubito fortunaj fu^ fabrifunt per
ignominiam fungos appellant, Necefle
ciligitur ut copiofo humore , & quidem
pingui, cralToque Sc parum concotfio ena-
icantur. Compertura fungos caufari illud
flomachi viiium, quodincubum vocant.
Quare nimis avide ingefti fufFocaric &
veneno enecanr. Vnde flatulentos eflc
arguitur ; atque ea ventofitas criifla Sc tu-
morem ciens, non acris & mordax. Quaj
ratio fungos etiam Veneris nepotulis gra-
tos facit.

547. Referunt, corticemalbse aut ni-
gra: populi (ill^c inter arbores maxime
pumilx ) minutim concifum , fulcifque
probe ftercoratis infertura, terram difpo-
nere proferendis (^ualibet anni tempeftate

fuDgis

Sylv. Sylvar. C<f»/. VI. 3ir

funois edulibus. Addunt alii mixturiE fer-
mcntum panis in aqua diflolutum.

5 rj.8. Perhibent quoque , fuperftitcs in
agrocollibus frequenti rtipulas, il acccn-
dantur pluvio caslo prodere magnam fun-
gorum copiam.

549. Ex rumore & illud, cx cornu cer-
vi rafo aut in minutulas partes concifo, fi-
mo admixto & irrigato.nafci funj;os.No-
tumenim, cornu cervinum conllarepin-
gui & vifcofa fubftantiaj forte &: idem cf-
feccrit coruubovis.

550. Memorant , fed ut fidcs appcllec
autliorem,hederam cnatam fuilTe cx cor-
nu ccrvi , flatuuntcjueillud potiusfieri cx
confricatoad hedcramcornu, quam ex
cornu per fe.Nulla hadlenus innotuit fub-
ftantia praJter terram , ejufque cfFecla (ut
regul.is lapides, &c.) unde mufcus herbi-
daq; fuccrefcat fubftantia. Periculum fic-
ri poteft in feminibus , ut fasniculi, finapi,
raparum infcrtis in foramina in cornu ccr-
vi aut bovis parata, ut exploretur, num in
germen adolefcant.

551. Eft Sc alcera quaj non perficftur
planta, ma£;no fungo fimilis , quarque pi-
lei quandoque inftar expanditur (vocanc
fungum venenofum) fed efui incpta cft,ac
plerumque emortua: arboris ftipiti adna-

O 5 fcitur*

•jix FnANcrsci Baconi

fcitur , nec non radicibus putredine con-
fumptarum arborii. Vnde fuccum recipere
•viJctur ex ligno putrefaflo ; quod obiter
oftenditur conccdere vefretum humorem.

552. Invenitur pUcenta , quam exte-
riora emortua:arboris oianunt , nomine
adhuc carentem. Larga eft, colore puni-
ceo, dura Sc nervofa . Quod arguit ne
mortuas (^uidem arbores elfe penitus ef-
fxtas ; utfolent ex hominis cadavere ad
tempus excrefcere ungues, capilli.

5)5. Datur filiquaaut folliculus , nafci
plerumque in campis folitus. Primo du-
ritie pilam adxquans palmariam, albefcir,
pofl: degenerat in colorem fungofum, ex-
timarque cutis ambitu pulvifculum tegir,
quem fia€tsL prodit. Noxia putatur ocu-
lis li pulverem fcntiant , pernionibus me-
dcla ; fortallis conftans natura corrodenti
& mordaci.

554. Herba, Anglis didla auriculx
ludaica? , (fungi fpecies eft) qu^ radici-
bus innafcitur , partibufque in arborum
corpore inferioribus ; inprimis Sambuci,
quandoque & Fraxini. Miranda ei indo-
les, cum iu aaua calida intumefcat & ma-
gnopere laxetur. Calorcftnon viridis, fcd
tenebricofe nigricansjufus ejus in angina
&gutturis inilammationibus , ut virtute

eniol-

Sylv. Sylvar. Ce»t. VI. 513
emolliendi leniendique pollerc vidcatur.

555. In excrcfccntiarum genere c]ua:-
dam fpongiofa eft, qusK imprimis radici-
bus lafcrpitii innafcitur ; ctiam quandoq;
cedro, aliifq; arboribus. Admodum alba ,
lcvis & friabilis eft,appellaturcj; agaricus.
Cclcbrat cam Mcdicina in cxpurg.inda
pituita vifcida & tcnaci , indgnitcrq; con-
ducit dcobftruendo Iicni. Stomacho no-
xh, ad guftuin primodulcis,poft amara.

5S<>. Nullaplantarum [a] fuperfoEtat
vcl arboribus fupernafcitur ut rcddatur
forma planta: pr:etcr [Z-] illam vJfci. Ex
vanitatis promptuario cft, avcm invcniri,
nomine [c] veficarix fcu turdi qux alitur
fcmine (]uod fa^piusdigcrcrencqnir , at-
queita, cum cxcrcmcntis intcgrum cx-
pellit, illud in difFiftos arboris ramos inci-
dens vifcum producit. Scd fabula cft, cum
fidem cxccdat aves ali co quod ncqucanc
digerere. Illud et(i conccdatur , tamcn
alia probabilitati obftant. Primo enim in
quibufdam tantum arboribus invenitur,
quae fruduum illicio carent , ut ibidem
quicfcens avis nutriatur. Forte illagau-
det [d] baccis vifci , ut fa:pius ob earn
caufamibi deprehendatur ; quam & fig-
O (^ menti

aj Supey.plaMt-. [h] Mifdtot [c] Mjfel-Bird^.
[dj Mijjllfee-Bcnicf.

3^4 Francisci Bacon!
menti puto elTe origincm. ScJ quod hoc
in cafu pcrcmptorium, milTekoe infra ra-
mis quoquc nafcitur, non modo fupra.
Itaque non eft quocl opinemur aiicjuid ra-
mis incidiirc. Miirdtoe pra:cipue innaf-
citur malo fylveftri, malo hortcnli, quan-.
doque (Sc corylis, raro c|uercubus ; qua-
rum miireltoe admodum medica ccnfctur,
virore pcrhycmcm arftatemque integro,
baccam fplcndide albcfcentem profcrcns :
adeo ut difpar prorfus,cuiinnafcitur, pbn-
ta: exiftar. Duo igitur velut extra dubium
ftatui poffLinc , & quod fuperfoetatio fiat
cx abundantiafucci in ramo quiea*m pro-
dit, & fuccus ille talis iic , qucm arbor
excernit , uc airimilare nequeat alioquin
rarao inllnuandum . Pra^tcrca pinguior
videtur & ma^is undus vul2:ari arborum
fucco; ut apparet ex bacca, qua: glutinofa
cum fit, tota a^flate & hyeme viret, arbor
vero minimc.

5^7. Hoc experimentum, de mifrtlroc
ad nlia Lucifcrum efl. Ideo tentari poflct
refciflo mali fylveftris ramo in cortice, dz
vulnere irrigato per iingulos dies acua
calida fimo admixto , utexploretur num
profcrat milTeltoe feu plantam vifci aut
fi*mile quid. Scd praiAarct periculum fa-
cere irrigatione aut inuuciione (]ux ar-

boxi

Sylv. Sylvar. Cent.Vl. jt^
bori minus naturalis (jua^m aqua , ut oleo,
flore cerevilla? , &c. modo talia lint qux
arborem non enecenc.

5^8. Profueric animadverciffe, quid ex
plancis germinabic , ii nafcendis ramis po-
nacur obftaculum. Amputacx igitur arbo-
ris fummicacem obdudto ad ali^uam pro-
fundicacem limo cc^e . Perfuadec mcus
dc iflo negocio conceptus n.:fcicuras radi-
ces , c]uas <5c furculi limo infcrti gignunc.
Qil,are in hoc experimenco ardlillnne ar-
boriapplicandum velamcncum cxiis,c]ua:
minus , quam limus , nacura; planca: con-
grua. Probecur corio , panno , cerufla , (i
arbori innocua. Cercum cft cjuod filix in-
vcnta fucrit enafci ex [^] aibore ramis
CJ^rbata.

5^p. Aculei arborum faclunt ctlam
excrefccncix fpeciem , cumin ramosaut
folia non excrefcanc. Plantas ramis acu-
Icata: funt fpiHa alba & nigra, rubus, rofa,
malus cicria , malum fylveflre , [^J uva
crifpa, bcrbcris. Quxfoliis aculeacx funt,
Ilex, luniperus , [c] Oxyacanchus Galeni,
carduus. Vrticaexili & venenaco arma-
tur aculeo ; ucborrago , innoxio, caufa
eft, ccleritas excrefcentia:, inopia humo-

ris,

a] out ofA TbU,trd. [b] Qeafc-Bmj. lc^yyfjin*
infh.

$l6 FnANCISCI Baconi

ris , corticis arfta coinprcirio . Spirltus
cnim gcrminationcm fcftinans , nutri-
mcntum ramo profcrcndonon ilifFiciens,
ardtatufquc nimfum cortexaculcatos rcd-
dunt ramos. Hinc & pyramidis in mo-
dum faftigiantur , confumpto fcil. humo-
re ubi niodicum protubcravit. Frondcs
aculeatas facit nimii in eas fucci propul-
fio , quam ut xqualitcr in frondcm diflri-
buendus eat. Idco afpcritas illis adcfi: , ut
in borragine, urtica. Frondcs Ilicis Ia:ves
funt , non planas , fed quali rugofx, ean-
dcm ob caufim.

')6o. Plantarum nonnulla: , non acu-
lcata? , cortici aliquid habent affme iii
frondibus lanuginofum &: villolum , uc
thryallis, leucoium incanum arborcfccns,
tufTiIago. Earum vifcus eft a fubrili fpi-
ritu in moUi 5c pingui fubflantia. Nam
certum efl quod Icucoium incanum &
Thryallis contufa:,bono cum fucccfTu ap-
plicatx fucrint carpis manuum in labo-
rantibus febri tertiana aut quartana. Va-
por tufTilaginis virtute valct c]ux pul-
mones fanet. Frons quoquc confolidat in
Chirurgia.

^6j. Alia excrcfcentio! fpccies cfl cx-
fudatio plantarum, conjun^tacum putrc-
faciionc , ut patc: in malis ^uercus , <]ux

prxfer-

SvLv. Sylvar. Cent. VI. 327
prarfertim in frondibiis quernis reperiun-
tur, & in falicibus. AgricoJx conliQxerunt
iibi prognofticon , ii mala querna vermi-
bus intus fcatcant , anni futura peftc in-
famis iignum efle.Neque a verilimili abit,
cj.uoniam ex corruptione proveniunt.

<^6i. Cynosbati excrementumaut alia
vepris gerit tenuicuJumapicem aut ver-
riculum ex mufco vario colore, cjua^dif-
fciffadeprehendunturfcaterc parvis & ai-
bis vermiculis.

Experimenta vma JpeilanUa pro-

diiciionem perfectarnm pla?2tarum

Jine femme.

<^6i. Controverfiam non patitur,quod
tcrraex fundamentis fornicati operis aut
a:dium , ex fundis puteorum , in ollas
tranflata novas herbarum fpecies dabit,
fed interveniente jufti temporis interfti-
tio antequam germinet. Si enim fuma-
tur ad ulnx profunditatem fub terra re-
condita, primo anno fcecunda erit, lin al-
tius depreiram congeras, nonniii poft an-
ni bienniive fpatium.

S (J4. Natura plantarum, quas iis ex lo-
cls fumpta terra educit , imitatur refert-
que [^] indolem glebx ipfius , li gleba ilt

purior
a] pMoyy the Kature of ths Monld it felfe.

32.8 Francisci Eaconi

purior & mollior molles dat herbas , ut
grjmcn, pLintaginem, Sc limilcs. Siii du-
Ta C\z & jcjuna , afpcras alit , ut carduum,
abictcm, &lc.

565. Vulgaris expcrimcntj cft, qudd in
ambulacris dcnfo fabulo connratis terra
primo anno [^] gramcn nodofum often-
dit, poft, [^] gramen fpicatum. Caufi cft,
duritiesglarca: aut cnlculi primum proje-
£li , qui gramcnaflurgcre non patiuntur,
fcd detorquent , ut , qua data via , exeat.
Relaxata vero paulifper terrx fupcrficie
vuloare 2;ramcn cmcr^ir.

^66. A junt , cx tcrra umbrof^r aquea:-
quefylva: adalicjuam profunditatemefof--
fa vafifquefignlinis impolita prodire hcr-
bas pingues ik. fucculcntas , ut [c] num-
mulariam , portulacam , fcdium , pulc-
gium,&c.

^e"/. Quin & in aquisplanta: nafcun-
lur non aO:is in fundumradicibus j fed
funt exgcnere minus pcrfcd^arum , cum
plcrumque pra:ter frondes nihil iint , caf-
que parvas, ut quam vocant [d] ulvam pa-
luftreni vel amaram , cujus frons paulo

maois

a"] K^of-graJJe.

b] Spire-graffe.

c] Penny-vriort.

dj that yye call Di4cl^-yyeed.

SyLV. Sylvar. CeKt.Vl. $19
magis Thymi frondc craflefcic, fed Isetio-
ji virorc efl: , producicque exilem fibram
infraaquas , fed longe a fundo remotam.
Lilium acjuofum radice nititur. Magnus
prajterea Iierbarum numerus cft in lacu-
bus crefcentium.

568. Teftimoniis Veterum & Ncotc-
ricorumcomprobatur, raaris fuperficiem
nonnullas exhibere herbas,quas illi putanc
cx concreto aquse limo provenire, ubi re-
gnat maxime Solis fervor,5: lcntus omni-
no maris motus eft. Alga marina &: eryn-
gium radicantur, fed prior fub aqua,poftc-
rius in littore.

5<fp. Obfervatum antiquis, e nive va-
lide compw?6la & putrefada pullularc her-
bas, omnefque deprehendi amaras. Pra:ci-
pua: apudillos dignationis flomus vocat.i.
Certnm eft, in nive plerumque vermes re-
pcriri lumbricis haud ablimiles; unde fuc-
rit non improbabile plantas ex ea oriri
poiTe.

570. AfTerunt veteres , ex lapidibus
herbas gigni. Fieri pofTe docet id quod
veluc indubium adraittitur , bufones fcifi-
cct in medio [a] lapidis ca:li aliquando rc-
pertosfuiile. Siliccs quoque terras injedi
mufcum colligunc & parietaria , aliique

flores
a] efa Free-Stont..

330 Francisci Baconi
flores muris innafcuntur. Sed an vulgaris
fn latcr aut lapis.an cx limo 5: rimis,non-
dum docuit obfcrvatioaccuratior. Sam-
bucum enim Fraxinumquc aliquando ex
la] turrium muris provcnirc notarunt ,
cum cx filluris crcfcere non controver-
tenda vcritas (it ; adeo ut crafTerccntibus
iter prxbeat dividcns felapis. Pr2:terea
dubitatur , an & cxmento illud debcatur,
aut aa non avcs feminadisjiciant. Scopuli
quoque hcrbefcunt ; fed putcm herbas
tales repcriri ubi terraputrcfcit. Com-
pcrtum & illud, magnasarbores in lapici-
dinis crefcentes faxis imprclTilTe radiccs.

571. Fodinas Gcrmanicas mcmorant
in fundo vegetabilibus foetcfcere , aiTc-
runtque opcrarii , magicse quid virtutis
iaejfiTc, quodcolligi fc non patiantur.

571. Maris arenararis vcrnat plantis.
Veterum nonnulli imputant id Soli hu-
morem pra:danti pcr cxhalationcs , ante-
quam terrx incorporetur , & plantam nu-
trire queat.Teftantur, arena? radices fem-
per limoinfigi , ncquedari arenx vcnas 6.
procefTeris ad aliquam d fupcrficic profun-
ditatem.

573. Circumfertur cx vcro, pLintas
quafdam ad tempus gcrminantcs fuovi-

(ftitarc.

a] outofSteeples^

Sylv. Sylvar. Cent. VI. 351

clitare fucco^fine extranei nutrimcnti ad-
miniculo , quod terra , aqua , bpis , &c.
fuggerat. De hac re videatur Experimea-
tum 19.

^x^erimenta varia jpecljntia plantas

peregrma^.

574. Exrelatueft, Terram Indicani
cxli diiTitarumque rcgionumfaburrandae
navicxportatara in aliquod Italia.' folum,
herbas protulifle Exoticas , Europajis in-
cognitas. Ex earum quoque radicibus ,
corticibus, feminibus fimul contufis aliil^
qnc admixtis terraj , probeque irrigatis
aqua calida , proveniunt herba: aliis uon
ablimiles.

575. Plantie cx calidis plagis traduces
in aliafque tranfvedlas laborant in extru-
dendo germine eo fempore , quod clima-
tis fui proprium. Vt igitur noxa arceatur,
nihil amplius requiritur , quam ut tutic
fint adverfus injuriam retardationis ex
frigore. Ex Hiflorica quoque fide exftat,
quod frumenta- calidi foli in frigidius
tranllata prarcocitate fuperent vulgare
illud frigidioris terra:. Verilimilecfl:, me-
lioremfore experiraentiruccefTum in fru-
mento quam arboribus , cumgranatan-
lum iiut annua , unde virtus fcminis non

con-

532' Francisci Baconi

confumitur, cum in arbore vilefcat ex ea,
in quam rranflata migrat humo.

576". Complurcs plantae, quas aurabe-
nignioris cccli ctlucar , experta: rigidio-
ris inclementiam fub cxtremum nihilo-
minus ver pullulabunt , germine maxi-
mam asftatis partem intcgro , ut docet
femenmali aurantii, citrii , &:c. eorum
femina extremo Aprilis in terram con-
jefla dabunt gratifllma [/»] acetaria, aliis
herbarum admixtis . nec dubito cjuio fe-
men caryophylli , piperifve, &c. fi hic
viride haberi poffit tempore fementis,
idem comprobaret.

Experwienta varia fpe^antia tem-

peHates quibi^ planU proveniunt,

^77. Ex floribus , granis, ffU(flibus
cjuaedam prascocia funt, alia ferotina. Flo-
rum apud nos prajcoqui funt, primula ve-
ris, viola?, anemona: , ^a] afphadeli pa-
Juftres , crocus vcrmis , tulip.^ nonnullx,
quse oranes frigidae , proptereaque , ut vi-
detur , augcfcent , calorem Solis acrius
perfentifcunt, quam herba: calidx ; ut fri-
gida raanus citius quam calida minimum
percipit falorera. lllis proximas funt pa-
rietaria , Vcrbafcum , hyacinthus , flores

rofma-

a] S^Uets.

Sylv. SvtvAK. Cent.Vl. 535

rofmarini, &c. poft illas , veronica, rofa,
pfcudoacorus, &c. novifTfmar funt cario-
phylli , malva hortenlis, delpKinum, &c,
maturrimi flores funt , illi mali pcrfici ,
amygdali , corni, [«] chama^lca: , &c.
quofcunque iftai dant arborcs, multotur-
gcnt humore & aquco & oleofo . Ideo
crocus vernus , cum herba fit oleofo fuc-
co , prascox cft. citius cnim illas , quam
arbores ficciores Sol afipicit. Granorum hi
funt gradus , fecale & triticum , avena ,
hordcum, pifa, faba? ; nam ctfi fabx &
pifa virentia cfui apta prius reddantur ,
iicca tamen , ccjuorum paftus , tardiffime
matura videmus ; pinguibus granis minus
talia prxvcrtentibus. Frudluum pra:cocif-
fimi funt , fraga , cerafa , uva crifpa, uvas
corinthiacaj; deinde mala , & pyra , pra?-
coqua armeniaca, frudus rubi Idxi. inde
pruna damafccna , & plcrasquc prunorum
fpecies & mala pcrfica , &c. ultimo funt
locomala, pyra hiberna, uvar , nuccs,
cotonca mala , amygdalx , pruna fylve-
ftria, baccas cynofbati , lupuli , mefpila,
forba, corna.

578. Ar<j?fl»/^/<Wi arbores, quarum fera
maturitas , plerumque citius efflorefccre,
Ut probant malus perfica , cornus, prunus

fyl-

a] Me\eri«ns,

554 Francisci Baconi
fylveftrls , amygdala , &:c. & natura: pro-
vidc fua adminiftrantis hic elucec indu-
flria , quod feftinos emittant flores , cum
alioqum efFicax Solis calor ad plenam ma-.
turitatcm comitari non pollet.

579. Frucftuum quorundam geminus,
fcd raro , proventus cfl ; quo refer pyra
nonnulla , fraga , &c. Sunt illiex corura
genere qui nutriuntur plenius; quo fic ab-
Ibluta periodo antequam Solis calor ni-
mium elanguefcat , aliam implere queanr.
Ex floribus violas uno in anno bis rena-
fcuntur , pracfertim albtE duplices 5 atque
ifta planta humido abundat. Rofarum li-
milis fjccunditas , fed fine amputationis
neglecftu, ut anteaudivimus.

580. Mofcoviaquanquam nonnifi ul-
timo vere frumentum excrefcere patia-
tur , meflis tamen eorum nof^rre maturi-
tatem sequat. Ratio eft, quod difperfa nix
comprimat terrx vigorem,ufuque edocfti
fumus , longas apud nos hyemes facere ad
anni fcrtilitatem ; quibus elapfis flores
fruraentumque prxcocius & ferotinura
proventu fimultaneo fere»pariant , unde
agricolis ficpe turb^.Rofas cnim rubras 6c
damafcenas idem tempus confpiciendas
praebet , concurritque frumenti & hordei
mcflis. Scd plerumque idaccidit, quod

pra2-

Syly. Sylvar. Cent, VI. 555

prsecociora quafi pra:ftoIando ferotinis
[^Jcoincidant , non vero quodilla tar-
dioris proventus accelerentur.

581. Arborumfrudliferarum varias alic
mitiusclima terrse , qua: teneros matu-
rofcjue frudus donant, continuata integri
fere anni per viccs fibifuccedcntes fertili-
tate. Idem penetribuunt apud nos malo
aurantio per inagnam a^ftatis partem , ut
& ficui. Et profedlo huc tendit uatura di-
rigens plantarum motus.Scd quia vel fuc-«
co abfumendo diftituantur aut incubo
hicmis frigore retardentur , ideo non nifi
fucculenta calido in folo hanc fuccedanea;
maturitatis periodum abfolvunt.

581. Quxdam herba: tantum funtan-
nuse , atquc hoc temporis circuitu pror-
fuscumfuis radicibus cmoriuntur,ut bor-
rago,la6iuca,cucumeres,[^]melones mo-
fchati , ocymus , tabacum , femen finapi,
atquc omne frumenti gcnus . Alix iii
compluresannosintegras perftant,ut hyf-
fopus , chamxdryos , lavendula , foenicu-
lum,&c. Ratio , quare emoriantur , du-
plex eft ; prima eft feminis teneritudo aut
debilitas, anguft^e vitalitatis, ut apparet
in borragine, ladluca, cucumer£,frumen-

10, &c»
a] Earlier flaieth for the later,
' h} hlMl^-tdelons*

$16 Francisci Baconi

to , SiC. Ideoquc niliil Iiorum cxiflit cali-

dum : alccr.i, quod hcrba: quxdam IcvilVi-

mo frigore perdringantur , ut ocymus,

femenlinapi, omnclque iJIa: calorcprx-

valenc.

'Expaime^na vma JpeclatitiadurAtio'

nem herbamm aut mrborum.

583. Durabilitas maximc in iis confpi-
ciu , quibus corpus eft largiflmium , ut
funt cjuercus, ulmus , caftanca , [;i] lotus
arbor , &:c. Sed arborcs hoc fpcdlat ; in
herbis cnim fqpe contrarium obcinct: cum
borrago, brafllca, peponcs vafla latis mo-
le, brcvi durationc lint , & hyllbpus , (sl-
tureia, chamxdryos , tbymus , falviadiu
integra perftcnt. Ratio eft , cjuia vitalitas
arborum cx vigoris demenfo & fucci
quantitate depcndec , fatis alioquin rauni-
tarum corticjs circuitu advcrfus injurias
aeris. Herba: autcm fucco aluntur lan-
guido, molli corticc armata:,qua:que vit.i
longiori pra:cellunt, acri odorclignofo-
quc caule funt.

584. Arborcs glandifera: fru^flifcris
prosftant durabilitatis pr.Trogativa ; im-
primis quarum frudus funt humidiores;
ut quercus, figus, caftanea, juglans, amy-

gdalus,
a] the LoatTree,

Sylv. Sylvar. Cent.Vl. 337
gdalus , pinus , &c. durabilicateanteunc
inalum, pyrum , prunum, &c. caufa eft
pinguedo & oleoginolitas fucci, qui con-
fumptioni magis refiftit, quam aqueus.

585. Arborcs , cjua; ferius frondefcunt,
& dcfrondefcunt , longarvitateillas exce-
duntquibus frondes citius enafcuntur.dc-
ciduntque. Caufacft, quia^ardiorprodu-
d:io fixum macris humorem arguit , altera.
magis laxum, ficiliufque refolubilem : ca-
dem ratio obtinet , ciir agreftes arborcs:
longius quam hortenfcs acvum agitent;
dc in cadcm fpecie illa; frudlibus acidis, .
cjuam dulcibus.

58(1. Nihil eft quod seque conducit
prolonganda^arborum, fpinarum , herba-
rum vitq ac frequens amputatio,qua:quo-
ties repetitur , fuccum planta^renovat nc
tam late efPufi luxuriet, nec tam languide
adolefcat , quani li amputatione caruifTet;
adeo ut plantas ahnum vivere folitas , d
tempeftiva refedlio non intermittatur,
parciorque earum fit ufus , continuoque
excrefcere permittantur,vitalitate annum
cxcefturie fint; ut ex partenotatum.tales,
la6luca,portuIaca, cucumer, «Si fimiles.
Arbores luxuriantcs in carmiteriisaut x~
dium ruinis funt ihx, ramis adcodenfis &
pumilx.

P S87,AI1-

338 Francisci Baconi

587. Aliquoexperimcnto tentaripof-
fct artificiofa plantarum longajvitas fupra
eam quam nativa cujufque periodus in-
cludit i ut fi caulem tritici efficcre cupias
explendo integri annifpatioparem. Praj-
fupponimus femper , eam ita tradandam,
ut enccantis hyemis periculum cfFugiat ;
cum fermo nofter intra prolongationem
dati a natura xvi fub(ifl:at.Concipio,veIuc
axioma admittendum, quicquid feroti-
nam reddit arborem , Ionga'vitaticondu-
cere. Expediret periculum facere inum-
bratotritici caule , & circumjedo recc'-
ptaculo ligneo, ftramen ejus non attin-
gente , ut publice circumfluus aer exclu-
datur.

De confervatione fruduum plantarum-
<jue tam in arbore aut caule quam decer-
ptorum , agemus fub titulo de conferva-
tione corporum.

Xxfertmenta varia Jfeciantia varias

plantarum figuras,

588. Particuiares plantarum figuras re-
linquiraus defcriptioni fpeciatim iis occu-
patse , contenti generatim inftituta quo-
rundam eo fpeftantium obfervatione. Ar-
bores & herba; in ramis producendis non
Iiabent figuram > nec ordinem fequuntur,

Caufa

Sylv. Sylvar. Cent. VI. 35^

Caufa eft, quia fuccus in corrice reprcfliis
non flmul prorumpit (ut m arborum cor«
poribus truncifve aut herbarum caulibus)
donec ramos proferunt; & quando pro-
rumpunt, fortuito fe exerunt , qua via
datur in cortice . Vcrum eft , quafdam
difperfis magis exire ramis , ut folet ilex,
pyrus hiberna, malus cotonea, mefpilus,
citrea , cjuardam cxadliori pyramidc ^i^i^
giantur & in [ ^ ] umbonem aflurgunc
termcn, ut pyrus (cujus originem Critici
arceflunt a toj^ , ignis) malus Aurantia,
abies, forbi arborcs , tilise, malus medica,
quxdam magis expanfx funt , ut fagus,
[^] ^^gi foemina , &c. caetera: magis in-
diiferenter fe habent. Caufa cur ita dif-
pergant ramos, eft fellinata fucci eruptio,
undc jufta proceritate corpus non cfFe-
runt, fed oberrantibus circa terram ramis,
Caufa pyramidis, cft fucci reprefllo lougc
antequam ramos emittit , cjufque arqualt
gradu confumptio fimulac illi prodeunt.
Difperfio eft cxlucco copiofe furfum de-
lato fine confumptione , & fimultaneafe-
ftinatur non intermiflls vicibus.

585». Herbaj , non vero arbores , inve-

niuutur, c^xix poflent dici obfervare ordi-

P 1 nem

<!l\ and come almop to todfl„
b] Hnmbeame^

340 pRANCiscr BAcoNr

nem in cdendis frondibus ; utpote articu-
lis nodifquc diftindlcc totidem obftnculis
germinationis, vices flagitantis ut fe pro-
move.1t , quales garyophyllus flore lim-
plici, foeniculum, frumentum, arundines,
cannac. Caufajinaequalis afcenfusfucci, ut
ad via; obices quali retardatus fubfiftat.
Videntur quoque arftius compadto caulc
durefcere , unde impedimentura furfum
tendenti fucco, donec in nodum fe colle-
gerit, ex quo coaclior exit urgeturque
ad proferendum. Hinc earum plerasque
cava: funt, caule ficcoj ut fccniculum, fti-
pula, arundo.

5510. Floribus omnibus accurata figu-
ra eft ; quorum numerus quaternariura
aut quinarium non excedit , ut primul^
veris, flores cynosbati, roCx mofcatas flo-
re (implici & caryophylli tales , &c. quf
frondibus quinis conftant , lilia , £/?] Iri-
<les, flores borraginis , bugloflx, &c. qui
quaternas habcut , quxdam innumeros
proferunt flores, fed parvos, ut calendula,
trifolium . Videmus etiam [^]foIlicuIos
6c pediculos [c] quibus florcs fuftentan-
tur , figuratos efle , ut quinquc folia ex-

terna

a] Fioyyrr-de-luces,

b] that thc SoclyetSy and SuppoYters ofFloyy&rS,

c] •// in the Fine Brcthren ofthe tioje.

Sylv. Sylvar. Cent.Vl. 341

tcrna graminea quibus flos rofa: includi-
tur antc germinationem folliculi caryo-
phyilorum.Sunt & frondcs figura alia: ro-
tunda, alix oblonga , nullx cjuadrata ,
multa! cxtremitatibus ferratx vel lacinio-
fae ; quales in floribus rarx. cxiftimoenim
[d] lacinias caryophyllorum refponderc
inxqualitatifoliorum in qucrcu , vinca,
& fimilibus. Scd illx raro aut nuncjuam
potius [^Jfpirashabent.

lExperiweuta varia Jpeclautia praci-
ptms plantarum dtfferenttfi^.

591. Paucx plantx florcnt antcquam
frondefcant, ut amygdalus , malus Pcrfi-
ca, cornus , fpina nigra , &c. fcd plurimis
frondes priorcs funt floribus , ut probat
malus, pyrus, prunus, ccrafus , fpina alba,
&c. caufa , in his ubi flores antcvcrtant,
eft acer fpiritus (idco plerumque citius
exhibent fru<5lus tempore veris , fcd quo-
rum ferior raaturitas , ut plcraque prac-
didta particularia ) aut olcofus fuccus,
frondibus quam fleribus producendis a-
ptior.

591. Quafdam pUntas totahiemevi-

ror non deferit, alix defrondefcunt. Qux

P 3 hie-

a] the l^tggtng of Pinl^et.

b] baye any fmnll yHYles.

34* Francisci Baconi

Jhiemem ferunt illaffo virore , funt ilex,
hedera, buxus, abies, taxus, cyprefTus, ju-
niperus, laurus, rofmarinus. Caufa viridi-
tatis integrx eft ardior compa<fliorque
foliorum fubftantia^pediculorumque. Cu-
jusiterum caufaefttenax & vifcofus plan-
tx fuccus, aut vigor, earumque calor.
Prioris generis eft ilex , cujus fuccus ea
vifciditate, ut ex ejus cortice paretur vif-
cus. Caudex hederas tcnax eft, nec ea fra-
gilitate , quam in aliis parvis virgultis ex-
perimur.abiespr^ebet picem:Iignum buxi
folidum & ponderofum eft ; quod globi
docent . Taxus conftat valido & flexili
ligno, arcubus id probantibusqui exeo
fiunt. Secundi generis eftluniperus, li-
gno odoro , fortiter ignis calorcm inten-
dente. lauri quoque calidum & aromaEi-
cum eft lignum. Sic quoque fe habet rof-
marinus inter frutices. Frondium denfi-
tatem caufitur Ia:vitas & fplendor , ut in
lauro , & ilice , buxo , &c. aut durities iii
fpiram coiens, ut in carteris. Tentari pof-
fet rofmarini infitio , lauri , aut buxi in
truncum ilicis , cum iftas plantas integra
fuppetat hiems. Opera^ cjuoque pretium
forec experiri infitionem aliarum arbo-
rum , feu frudiferas deligantur aut fylve-
i^rcs , ut obfcrvetur fcilicet , an non fru^

Sylv. Sylvar. Cent.Vl. 545
dus frondefve ferotinas in prove(flioreni
pxtendant hiemem, quia ilex ut plurirauni
hicmifuadonat. Fortc [/1] chamazlea ia
ilicem vel agrifolium inlitione tranflata,
grandior prxcociorque evadat.

f5)3. Plantis nonnullis utut flores , ta-
men frudlus nou defunt, & contra. in aliis
utrumque requiras fruftra.plerxque arbo-
res fabrilis matcrise , grandiorcs, ut quer-
cus , fagus , &:c. confpicuo flore non vcr-
nant . ex fruclifcris quoquc arboribus
pauca:, ut morus , juglans , &:c. quxdam
frutices , ut junipcrus , ilex, florcs non c-
dunt. varia: hcrbx fcmina, fru(flibus parij,
proferunt , non florcs, ut portulaca , &c.
qua: nec florc, nec frudlu induuntur, pau-
cas omnino funt , ut ccrafus duplcx, fdlix,
&c. fcd de cerafo dubitatiir, :\.\-\ non nrti-
ficii aut cultura: hoc opus fit. Si ars hic
rcgnat, tentari poiTct , quid valeat in du-
plicandis mali aliorumquc fru6luum flo-
ribus.Qua: & flore & fru<ftudcflituuntur,
multx non funt, ut ulmus , populus , bu-
xus,filix, &:c.

^P4. Suntqua: continuo in altum ef-

feruntur incremento , fcque ipfis fuftcn-

tantur , ut quas inter arbores plantafque

funt grandiores. Alia: humi repunt, arbo-

P 4 . ribuf.

a] Me\erion-Tree,

344 Francisci Baconi

riburque vcl pcd.imentis fulcienda: Impli-
cantur , erigcrc fe invalidap , ut vinca, he-
dera, vepres, vitis alba, peridimenum vel
xraprifoIiA , lupulus , climatis , camomil-
lum, &:c. caufa ex parie jam <ii£la , cjuod
omnes planta: furfum naturalitcr afcenfu
enitantur. Sed li fuccus protrudatur fur-
fum pra:propere gracilefcit truncus pon-
xleri ferendo impar, unde in poftrema hac
ipccie proventus celeritas.

JExpenmenta varia Jpe^antia nio-

diim compofitio7it6 ^ terrfirum

emendationem.

5PS. Quodprimum fcfe offert acufi-
tatilTimum adjumentum , ftercoratio eft.
EoDitate carrcris pra;ftat ftercus ovium,
fecundas tenet ftercus vaccinum , tertio
loco habetur equinum , fcd calore per
jiiixturam refringendo.Columbinum hor-
to imprimis prodeft , qua:c|ue terra: men-
fura modica conftant. Stercorandi ratio
in ufum venit h^EC , ut terraaratroinver-
ti folita fimura difperfum accipiat proti-
nus ante arationem aut femeniem , atcjue
ita arando obruatur. laflo enim diu ante
per arva,SoI pinguedinis plurimum deco-
cjuit. Si pafcua lit terra, aliquanto ferius
& fiib hiemis viciniam disjice, ut languef-

ceus

Sylv. SylvAr. Cent.Vl. 34^
ccns Solis calor minus exliccet. De Com-
pofitione qua fpecialiter fpcdlac horti cul-
turam ( ut de areok calefadloria , &c.)
[^] ante egimus.

^96. Alterum, mifccllas tcrrasinfper-
sere, ut mcrgam, calcem, arenam mari-
nam, paluftrem , tcrra terras fuperingefta,
eifcjue varie mifccndo lempcratis. Mer-
gam commendat pinguedo, & calor inter
extrema medius. proxima eft arena mari-
na, cui proculdubioaliqua virtutis pra:-
rogativa efl ex fale , vita: rudimento .
Calx nimium aliquanto terram adurit j
ur convenientior lit locisfrigido-Iimolis,
humidifve. Scd ajyricola: vcrfatifTimi fer-
monibus interrui , cum crrare vulgodi-
ceret eos, qui calcem terraj aratoria: pro-
defle cenfcnt , non vcro pafcua: , cum &
gramini , & frumento proficua fit. Sed
errori occafionera dediire , quod terram
calce fubadam , vario nequc intermilTio-
nem palTo [^] proventu,deterant, exhau-
riantque,ut deinde exhaufla nonnili parce
in gramen fufFiciat. Vtilefuerit tentare
<]uid litfuturum , li terra aratrum paflura
calcem accipiac paulo antequam fubiga-
tur , c^x deinde tradtctur uc fimus. (ed
P 5 opor-

al Lxper. Ao\,<i;'i.

b] h^ w<t«j Cro^s is tired out^

*hi

"54^ Francisci Baconi

oportct friabilcin rcddiderit pluvla aut

cjiTod jacuerit [a] inculta ; terra glebofa

[i/] in circuitum fe volvcntc : memini e-

nim intigncm hortum , cui campus quafi

fuperingeftus crat; primo plantationis an-

no egregie protulille frudius , cum terra:

fuperficics plerumque fcxcundifTima fit ;

qux tali apparatu duplicatur . Sed ego

prorfus mihi perfuadeo , fi abfquc magnis

irapendiis cffici pofTit ut terra abundet

fale petras, optimam eam forc. Modus

nccelcrandi produ6tioncm falis petr^, eft

ut Sol arceatur,& gcrminaturis vegctabi-

jibusponatur obftaculum. Ideo fi operi-

mento , terra^ aliquantum complexo , ex

flraraine tegumcntum imponas , aut ta-

bulis terram tedam conflernas , falem

petrx fundus dabit. Ex paluftri aut flu-

viali terra fit optima compofitio , fi prx-

fcrtimdiu purgata non fuerit palus, ne

aqua nimis fit jejuna. Addo , & admixta

ci calce fore adjumentum.

55>7. Tertius modus terram corrigendi
eft ex aliis fubftantiis , (]ux foecundandi
virtute impra:gnatGe funt, etfi mera terra
non fit. Hic cineres excellunt ; adeo ut
circumvicina JEtnx regio Sc Vefuvio

com-

a] LyJng,
b] C(>mp.tJftthitSelft.

Sylv. Sylvar. Cent. VI. ^47
compenfet quodammodo crcbrarum eru-
ptionum [^] difpendia , rara foli benigni-
tate, quam difperli huc illuc cinercs inge-
ncrant. Fuligo non fpifle confperfaper
campum aut hortum , probatam compo-
(itioncm reddit. Sal quoque, fed obftac
pretium.- Docuit tamen experientiaquod
frumento fativo admixtus atque una con-
litus profit. Sedet mihi hxc fcntcntia,
quod calx in cincrem redadta frumcnto-
que fativo addita conducere poflit , fortc
ut calx fuper tcrram difperfa. De femi-
num maceratione in variis cum aqua
mixturis ut vigorero colligant , aut de ir-
rigatione terra: per aquas compolitas , [^j

ante egimus.

5p8. Quartum corrigcndi terram re-
mcdium eft , fi vcgetabilia putrcfccre in
tcrra patiaris , atque ea ratione pinguefa-
cias ; ut frumenti ftipulas , prxfertmi pi-
forum. Filices in terram conjcdar coelo
primum hiemante, foecunditatem conci-
liant. Expedirct periculum faccrc an con-
gcftx arborum frondes , calce aut fimo
admixtis , ut intcndatur vis;or , bonam in
compohtionem coirent , cum nihil asque
ncgledlim habeatur , pereatque , quam
P 6 froo-

a] have made thentf a I^inde tfjiwends.

34^ Frascisci B>(coni

frondcs arborum. Nunc autcm prout dif-
pcrfx |jdtin(ur,ncc]uc niixiurjm fubcunc,
acidi potius quil.tJtc , c^ium uiU alia tcr-
ram imbuunt.

55>9. Qiiintum tcrrx ailjumcntum cft
calor. Antic^uicrixtam , hiiccs , carcila
vcnio flainmjs pcr agrum tcrramquc ra-
picnti cxurcndadcdcrc. Calor quccjuc cx
parictibuj ^ rcccptaculis iS cmcndatio-
ncm f.iciunt. Tcrra ctiam jd mcridicm
obvcrla commodum colligit ; vclut &
ovium caulis adjuvjtur , calorc fcilicct ac
compolitionc. Conjiciat fortc quis , aa
fub advcntum liicmic non proliC tcrratn
fparlis obduccrc HliCibus f quoti prxcc-
dcns cxpciimcntum voluit) ut intcndj-
tur calor. Quinciijmrurpiciocft cjuorun-
dam jgricuhurx artcni iiuinic cjilcn-
tium , ijuod colIc(fli t^: lupcr tcri.im lapi-
(iofjm cumuljti liliccs (cujus rci frcqucnt
ufus) non corinitu.uit probjtam Jtc]uc cx
artis prxrciiptojgriculturjm , c]uod con-
tincjnt ccrrx calorcm, nc dibbjtur.

600. Scxta.m tclluris juvjndx rjtio-
ncm prxbct irngjtio, qux dupicx. Al-
tcra conf^jt tcnipcAiva a(]ux.':dmiirione
A: cxclunonc i (]ux nunc jufti morata
fpjtio tcmporis prolicit, nunc niniij G
(i^gucc jc diui.Ui fubliibc , coccrc folcc.

Scd

Sylv. Sylvar. Cent.Yl. 54^
Scdfiunt hxcfolo pratorum commodo,
qua: diiricum longe flumen habenc. AI-
tera eft, acjux derivatio ex terris, ubi fca-
turigines dantur, declivibus in folum hu-
milius per canales , ex quibus tranfverfim
adb's difperfa latius aqua eftluat. Atquc
hajc dedudlio lucri fpem facit ex frumenti
& graminis feliciore proventu ; eo lucu-
lentiorc, quo terradeclivisfoecundior eft,
quia abrafum nonnihil ex terra: pinguedi-
ne,fecum abripit. Sed quocunque demum
fpeftetur modo, nunquam utilitatc caref.
Gcneratim, ubi paludes qua^que iis limilis
aqua: fadto vclut diluvio exeunt, illa exun-
datio per hiberna aquarum incrementa
fcquenti acHati fertilitatem prasftat. Caufa
fuerit, quod & terrce cOnfervet calorem &
illam ipQm nutriat. Sed in paludibus ver-
fati,affirmant foiras vel canales (ic haben-
dos , ne nimia aqux flagnantis mora , ul-
vam paluftrem & carices gignat. Tum
enim terra inftar nemoris excluditSolem,
unde fubliftens humor efFicit ne iftius an-
ni gramen ex voto lit. Tantum de irriga-
tione. Qua: ad cvitandam percolandam-
que niraiae aqua: copiam , & tcrrse in eo
gcncre adjumcnta, fpcdlant, alibi diligen-
tiam noftram haud cffugicnt.

Jinii libri fcxti HifloriA Naturalis.

F RA K-

H<>

FRANCIS CI B ACONI

DE VerVLAMIO

NATURALIS

H IS T O RI A

CeNTVRIA SErTIMA.

lExperimerita variaJpcclantU ^ffim-

lates t!) dijfcrcntias plantarnm (^
corporum anima carentium.

6oi. v/F^^^ Vicquid intcr animata & in-
! animata difcriminis cft accu-
'ratc mcditabimur titulo, cui
traQatum dc vita , fpiritibus vitalibus fli-
cultatibufque fcponimus; pcrfundloria hic
narrationc contcnti. Ad duo igitur vclut
capita icvocanturiftxdiifcrcntix , cuni
nullis non corporibus in(int fpiritus &
pars pncumatica. Scd duo prxcipuc ani-
mata &: inanimatadifcriminant. Primum
cft , cjuicunque animata vcgetat fpiritus,
indivifus mcat continuato m vcnas abdi-
tofquc canalcs proHuxu , ut fanguis ; ni(i
quod illc non ramos fuos tanturuliabct,

Tcd

Sylv. Sylvar. Cent. VII. 3^1
fed ventriculos quordam autreccptacula,
principalis fpiritus fcdem.&quo velut cor-
rivantur.Inanimatorum verofpiritus con-
cluii funt , & a partibus tangibilibus ab-
rcifli, fibi invicem impervii ; ut aer in ni-
vc exiftit. Secundum , quod omnes ani-
matorum fpiritus plus minufve accendun-
tur & fubtilis quid flammulas admixtum
habent, fubftantiaque aerefcunt. Corpora
autem inanimata fpiritus inflammari ne-
fcios alunt. Neque hajc differentia calo-
rem aut frigus fpirituum deiignat > nani
garyophylla , aliaquearomata , naphtha
aut Petroleum calidijGTimis conftant fpiri-
tibus (olei , cerx , fibi calorein longe ex-
cedentibus) fed non accenfis ; & quod-
cunque ex his corporibus temperatis lan-
guidiorefque fpiritus foventibus inflam-
matur, vaiide incalefcit pra: aliisubiin-
fiammata non funt , prseter lucem »Sc mo-
tum, &c.

6oz. Diiferentisefecundari^, quxque
ex prioribus tanquamradicalibus exfur-
gunt, ha: funt. Plantis omnibus exdeter-
minata conformatione figura efl , non in-
animatis corporibus. Nota enim , quouf-
que fpiritus difpergi continnatus poteft,
neque feriem deferit , eoufque procedit
coniiguratio , terminofque ab extremo

conatu

5^1 Francisci Baconi
conatu accipit. Dcindc , pbntx nutriun-
tur, non vcro inanimatacorpora ; accrc-
tioncm habcnt, non alimcntationcm.
Tcrtio , planiarum vit.ilitas tixa jncludi-
tur pcriodo , qua: llata non eft animatis
corporibus. Quarto , fccundanca libi in-
viccm individuorum propairationc plan-
ta: confervant fpccicm ; qnod non deprc-
hcnditur in corporibus inanimatis.

6oi. Planta: & mctallafoiriliavc, c]U3c
inanimatis accenfeOjpraJter quatuor antc
diftos modos, etiam liifce dilbnt. Phnta:
metallis ccdunt longxvitatc , Sccundo,
foliditate 5: duritie. Tertio , illx fupra &
inFra tcrram crcminum clima poflidcnt ,
cum ha:c fubtcrranca tantum , uno con-
tenta fint.

6^04. Paiica vidcas, qua: plantisSc me-
tallis communicant natura: utriufq; con-
fortio. Corallium utrique fpeciei maxirac
cognatum cft , ut vitriolum ; quod com-
modiiTime cx humido fuccrcfcit.

60^. Altcra fpccijlis diffcrentia eft in-
tcr plantas & putrcfa^flioncm ; quod ha:c
omnis ( (i nondclinat in arcfatflioncm )
in plantas abcat , aut animantia cx putrc-
dinc nafci folita. Ccrtum enim mihi o-
mnino vidctur , miifcum , funsos , atque
agaricuni , aliaquc ejufdcai gcneris , cllc

tantum

Sylv. Sylvar. Cent, Vll. 353
tantum terras certo modo putrefad^e fo-
bolem , aut murorum , aut arborum , (i-
miliumve. Caro autcm , pifcis , ipfasque
planta^, quxque plura huc referri polTunt,
putrefadla aut corrupta vermes generant.
Putrefadiones , qux indolem plantarura
referunt , ha-c ab iftis difcriminant , quod
in ruccefloria prole non revivifcant,quam-
vis & nutriantur , & ad periodum fuara
exfpirent , neque figura prorfus careant.

606. Cum ad trimeftre ajftivum tjux-
iitafcceflus tcmpcriegauderem, relicjue-
ram forte in claufo undicjue locomalum
citrium diflciirum. Vbi redii , video ex
fe^lamedullaenatos apices capillares pol-
licis longitudine , cum pufillis capitibus
nigris , herbas inftar reprajfentantibus.

Experimetiia variafpe^antia afini'

tatem ^ dijferentiam plantarum

^ animantium, Cf quo par-

ticipent confinio.

60J. Quo natura» confortio copulen-
turplantJE & animantia, cjuaque contra-
rietate a fe invicem recedant , fequentia
docebunt . Vtraque fpiritus ramis efHo-
refccntes continuato fluxu protrudunt ,
inflammationique aptos poflident, fed qui
in aaimantibus ventriculos & receptacuU

habent,

3^4 Francisci Baconi
habent , non in plantis , ut ante [^] dixi-
mus. Sccundo , illorum fpiritus fl.imma;
magis communicant , quam plantarum.
Atquc ha: primarix funt difFcrentiie j fc-
cundarias accipc. Primo, plantas in arfto
lcrra! contubcrnio cducari vidcmus , ani-
niantia a matrice fcparata pcr fe fubliflere.
Secundoj animantibus ineft locomoiiva
facultas, non plantis. Tertio , animantia
a partibus fupcrioribus alimcntum hau-
riunt , prarcipue per os j plantas inferiori-
bus , ncmpe radicibus . Quarto , femcn
vafacjuc fcminalia, qua; furfum vcrgunt,
plantaj partcs habcnt , in animantibus
illx , cjua: dcorfum rclidunt. Quarc non
vcnuftc modo,rcd&: philofophicc didum,
homo cft planta invcrfa ; quod cnim in
plantis cfl: radix , caput cft in animanti-
bus. Q£into , cxaftc majris contiguran-
tur animantia quam phntx. Scxto, major
oraanorum divcriitas illis efl intracor-
pus , &: vclut mtcrior contormatio, quani
plantis. Scptimo , illa lcnticndi facultate
valcnt , ha: carcut . 06lavo , animantia
fpontancum habcnt motum , quo planta:
dcftituuntur.

6o8. DiiTcrentiam in plantis ex fcxu
haud raro vidcas. Sic datur mas &: farmina

pxo-

a] Ex[>.u Cent. 7,

Sylv. Sylvar. Cent. VII. 35^
pxonia , mas & femclla rofmarinus , mas
8c fajmella ilix. generare ex coitu non
polTunt , fed ab eo proxime abeft quod dc
mare & foemina palma tradunt ; nimirum
alteram alteri adiitam in mutuos inclina-
reamplexus; adeout (magis id mirum)
velint,quo eredlas indeflex*Equefuccre-
fcant arbores , innexa , quse ab una ad al-
tcramporrigantur, refti aut linca curari
corporisintermedii ope, contradlum. Sed
non abludere ultimum idvidetur a fig-
mento, aut faltem amplificandse rei da-
tum. In ea tamenopinione fum , bina-
rium ejufmodi potentioris & languidio-
ris , inftar maris & fcemina: , in omnibus
reperiri.animantibus. Aliquando confufi
delitefcunt , ut in quibufdam e putrefa-
<5lione natis non cxprimi patet diveriitati^
notas. Aliquando duplice agnofcuntur, ut
in harmaphroditis ; fed in univerfumple-
rarque (pecies alicjuo pollent vigore.

6op. Qu2e plantas & aniraantia aliquo
naturcC confinio jungunt, ha'c funt, quod
fixa exiftant, & motum localem igno-
rent , licet aliquemin partibus habeant,
utoftrea, cochlea^, fimiliaque. Ex fabBla
eft quodnarrant, in regionibus Septen-
trionalibus herbam crefcere in formam'
agni, gramine nutriri , adeo ut illud circa

fe ab>

$^€ Francisci Baconi

feabfumac. Putavcrim , cx herbas figura
Qriginem fsbuI^E efTc > ut fcimus dari ct-
iam [a'} fatyrion floribus apes rcferens,
&c. Quantum ad gramen, videtur planta
pra^grandi fuftentata caudice , vcrtice-
queamplo, illud depafcere adaliquod in
vicinia fpatium , fubtraliendo ei fuccum
tcrrx.

MifcellAnea expcrimenta Jpe^Antia

Pla?7titf.

6io, Ficus Indica ramos fuos intra
unum annum adeo incurvatos demittit,
ut fpontc novas agat radices , quibus dc-
nuo ex fe invicem multipliciter auftis,
una arbor fpeciem nemoris cxhibet. Cau-
faeft , copiafucci , caudicifcjue mollities,
qui ramos, fi nimium onerentur, nec vali-
lide fuftentcntur , deprimit. Frondes mi-
noris fcuti latitudinem a?quant , frudus
pifa; craffltiem. Ratioeft, qaod conti-
nuaumbra augcdis frondibus opitulatur,
fraudato fruftu , qui fuaviflimi fiporis eft.
Atque proculdubio cft ex huraiditate
olcaginofi fuccique tcncritudine qui ra-
mos in ifta planta tam flcxibiles reddit.

6ii, Antiquorum nonnemo aflerit ,
apud Indos arborem efTe , cjua! paucis, fcd

immcn-

a] Bee-Florrers.

Sylv. Sylvar. Cent.^lL 3^7
immcnfislongitudinetricubitali , htitu-
dineque bicubitali frondibus veftitur,fru-
ftumque faporis optimi cortice cnafci.
Poflet iieri, ut plant:e exiftant , cjuae tam
valide fuccum propellant.ut tempus defit,
aut varios in ramos diftribuendo , aut fa-
bricando caudici qui frudus ferat. Apud
nos, (i ratio ineatur comparationis, in ge-
nercarbores habcnt parvas frondes. Ficus
maximasprxfert , deindevinea, morus,
fycamorus. Vkimi ordinis funt , falix, ti-
lia , fpina. Sed invenias ubi herbis , pr:E
arboribus , magnarum frondium pra:ro-
gativaeft, utinlappa, cucurbita, cucu-
merc , braffica. Caufi coincidit cum ca
quam dedimus in ficu Indica , prarceps &
copiofa fucci protruiio.

6ii. Triafunt, qua: popularis ufus a
dulcedine fecit commendatiirima , facca-
rum, mel, manna. Primum vcteribus co-
gnitum vixfuit, &raro in ufu. In cala-
mis repcritur , fed inquiratur an in primo,
anulteriori modo, utrumve etiam cortex
calami faccarum largiatur. Apes mel con-
ficiuntaut colligunt. Audire memini ex
hominc , cujus inagricukurae (ludio ex-
celleret induftria , quod apes cera paranda
occupentur , & in menlis Maji principio
alvearia melle diftituta repererit , atque

intra

558 Francisci Baconi

intra quatuordccim dies cum rores dulces
fparguntur, ftipata inftar cella:. Vetcrura
nonnulli fcribunt , in Hyrcani* vallibus
arborem nominc Occhum, mel deftillarc
matutino tempore. Veri fpeciem habeat,
fuccum & quarundam arborum lachry-
mas dulci cfle fapore. Poflcnt quoque
dulccs & frudlibusquibufdamfuccideco-
dlione varios in ufus temperari, con(iften-
tiamellisfortafle autfaccari. Sed prom-
pte magis id fpondeant uv^e paflas infola-
tx , ficus, uv^e CorinthiaCee, fed ut modus
adhuc inquifitionem fubire debeat.

di3. Abantiquisfumpta narratio eft,
ad mareperficum in arenofo littoris tra-
€itu arborcm nutriri aqua filfa, cujus radi-
ces, refluo mari , confpiciantur velut fine
cortice , & falfugine corrofiE , cancri-
que inftar immiflis uncis arenara habita-
re, neque frudibus carere. Prorucrit ten-
tamentum arboris dura,', ut forb^e, abie^
tifve, arenis implantata?.

6i^. Sunt & plant^e, quas veftiendo in-
ferviant homini, ut fequentes, cannabus,
linum , goflypium , urticas (unde veftes
fiunt vocat^ lintcamen ex urticis)fcricum
crefcens. Conficiuntur etiam rudentes ex
cortice tibiarum.Caudex plerumque fup-
peditat matcriam filaceam i aliquando ei
foJita innafci lanugo» di^.Fc-

Sylv. Sylvar.. Cent» VII. 359
^15. Ferunt regiones quacdam rofei
coloris plantam, qusc noftis fenfu contra-
hitur , mane aperitur , fub meridiem or-
natu laxe explicato ; quam popularesde-
fignant titulo fomniculofa?. Plurimacigi-
tur dormitatriccs fint nccefle eft , cum o-
mnibus floribusilla (it indoles.

616. Arboresfunt, & fi rarar, mufcofis
& lanuginofis radicibus. Alia: plurimis fi-
lis velut barbata: circumveftiuntur, ut
mandragora, pra^ftigiatorum impofturis
accommoda. Formidandam enim ex illa
imagincm ftruunt , & facie radicis fafti-
gio imprefta, fibras illas barba; inftar pro-
mittunt ad pedes ufque. Vcrnat & Cretar
folum quadam Nardi fpecic (illis phu an-
numeranda ) cujus villofa radix eft inftar
columba: pedibus hirfutx.Sic radices bul-
bofas , fibrofas & hirfutas habcmus. De
bulbofis hoc ftatuo , fuccum magis pro-
perare verfus aerem & Solem. In fibrofis
dele£lari magis fubtcrranea fede , hirfutas
medias inter utrafque natura?efle, qua:
fuccofurfumdeorfumque miflb circula-
rem quoque ejus protrufionem addit.

^17. Quarundam arborum lachrym^
depc£luntur barbis caprarum , qua: cum
illis dcntes imprimunt admordentque ,
tnane praefcrtim nondum exficcato rorc)

pro»

$€o Francisci Baconi

prodcuntcs , lachryma: fparliin adhjeref-
cunt caprarum barbis. Ei\ conlimiliscjuo-
tjue bdani fpecies.

6iS. Platanus irrigati vino, fi antiqui-
tatihabenda fides, exuit fterihtatem. ten-
tetur idem in radicibus ; nam in fcminc
vix notabilis operatio eft.

6ip. Modus transferendi pcr longfn-
qua terrarum fpatia radices e-xtero folo
innutritas, hic eft, ut in fiftilibus ardlc
habeantur. Vaforum capacitas Ci ex cequo
magna non fit, fundus inditis foraminibus
pervius (it , ut fentiat arbor cjuibus fovca-
tur , emoritura alioquin , & , ut videtur,
fuffocanda.

<>xo. Cinnamomum vetus germinandi
tempore pra: c^ceris plantis fervari cura-
bam ficcifTime , omniaque quibus a]i*e
proficiebant, hujus cedebant damno. Ma-
lignius enimincrementumerat coelo plu-
vio. Inter dumeta quoque alcerius fpe-
cici , a fjuibus plantas abhorrere plerum-
que videmus , hofpitabatur , neque ad-
mifTo deledlabatur Sole. Caufa tot pari-
ter complexa effedlus daripoflet , nutri-
mentum , quod illa planta trahitparcius.
Inquiratur, quoufque Caffia, cinnamomo
fuffefia, hxc in fe comprobct.

^ii. Vetusfcriptor narriit, caiTiam col-

ledtani

SvLV. Sylvar. Cent. Yll. i6i
leftcim iDferi pellibus befliarum recens
excoriatarum , pcllibufque putrefcentibus
& vermes producentibus , exedi abillis
medullam cjus , eaque ratione excavari ;
cortice , utpote quem amaror ingratum
reddit,abftinent.

6iz. Hodiernas vinex infra illam, qua
clim confpicicbantur, magnitudine funt,
cum pocula cx iis 5: lovis imago cffor-
marentur . Sed immitiori indole fyive-
ftres fuiflc videntur. Illas enim vini geni-
trices, crebra amputatio, repetita cfFoflio,
& cultura, diftributo in uvas fucco, foctas
rcddit , prohibito , caudicis ne nimiuni
craiTefcerct , incremento. Vinearum li-
gnum multos in annos integrum arcec
putrcdinem. Et , quod miremur , quam-
vis in nullaarbore , germinum , dum vi-
ret , par fragilitas fit , ligni tamen exfic-
cati ca Icntities efl: , ut Romanis Centu-
rionibus prxbuerit fcipionisminifterium.

6^1. Perhibent, vineasalibi, veluther-
bas, nafci terra? inerrantes, earumque bo-
tros admodum srandefcere. Profuerit cx-
perimentum , an planta: , pedamentis ful-
ciri folita! , frondibus & frudibus augef-
cant , fi humo reptiles inliftant , ut lupu-
lus, hedera, periclimenum, &c.

di4. Cotonea aut alia mala, &C, mclli

3<ft Francisci Baconi
immeiTa diu illa^fa perflantjfcd quia forte
melo [a] Hiporcm ex dulcore fafkidiofum
illis conciliat , prxftitcrit faccari pulveri-
fati, aut fyrupi vini , ad odavam decodi,
ufus. Vtriufque ftat experimcntum in ma-
lis aurantiis , citriis . punicis , cum faccari
iftius&fyrupi miniftenum aliquoties re-
pcti pofiit.

6%'). lllibatos noxsque expertes fru-
6lus etiam vafcula forte tuentur , repleta
arena tenui, creta: pulvere , farina & pol-
line,aut pulvcreligni querni& mol^e.

6i6. Quofcunque fruftus deflinas lon-
giori confervationi , illorum prajvertenda
in carpendo maturitas cli , colligendique
fereno liccoque die circa meridiem , non
fiante aufl:ro,lilente decrefcentique Luna.

617. Vvas in vafculo inani probe claii-
fofufpenfas , non in cella , fed loco iicco,
pofitas , ajunt diu fervari integras. Non-
nulli melius id fieri dicunt in vafculo,
quod ita vino repleatur , ne uv3e fufpenfa:
illud attingant.

6zZ . Quicquid fervando impendcris
caudici , botri commodis cedere ferunt ;
prasfertim fi caudex inferatur medullae
Sambuci , ne Sambufus tamen frudum
contingat.

tfip. An*

a] a TaJIe OHeyln/hmf»

Sylv. Sylvar. Cent. VII. * 5^5
6x9. Antiquoruin obfervatio cft, fru-
diis, lagenis , infra putei aquas deprefTis,
impofitos , diu vivere.

530. Hcrbarum & plantarum alix ,
ctiam cruda: neque coci operam pafla:
cpulis adhibentur , ut ladlucx , cndivia,
portulaca , dracunculus hortends, naftur-
tium , cucumercs , mclones mofcati , ra-
phanus, &c. ali^e nonnili cxcofta; , ut
apium , falvia Romana, paftinaca , rapa,
afparagus , carduus altilis (quanquam &
hic, tenerdum efl juvenculufque menfis
non abdicetur , cdulifque (it etiam inco-
(ftus) aliarum cfus nulla opera attcmpe-
ratur , ut abfinthii graminis , frumenti in
herba, ccntaurii, hyffopi, lavendula?, me-
lifla:, &c. ratio, quiadamnati efus herbas
duobus carent faporibus omnem nutrien-
di vim continentibus, pinguedinc & duU
cedine ; aut contra amarore acrique (a-
pore conftant, aut fucco tam crudo, ut ad
aliquam nutrimenti maturitatem exco-
qui nequeat. Quibus herbis plantifve li-
cct crudis vefci , utraque qualitate , jam
di(fba, valent (qualis omnium edulium m-
doles eft) ut ca!pa,Ia6tuca, &c. Sed in dul-
core hoc requirimus (cum dulcia qua;
funt ftomachus admittat) ne crafl^ioj (it
pra:gravetque ; paftinaca enim& allium
Q^z pin-

5^4 Francisci Baconi

pingucdinem habcnr , fcd dccoquendam
ut craiTitics dcponatur.Subftancia quoque
tcnera fit oportct , cum vidcamus , triii-
cum , hordcum ,carduum altilcm , probi
non cile nlimenti, nifi focum expcrta, qui
cmollit & tenerefcerc facit , & artificiofa
Tclut maturitate, palato conciliat. Ra-
phanus S: dracunculus hortcnhs limilcfvc
condimenti loco adhibcntur, haud nutri-
msnti. Sunt &: hcrba!, quarum cfum refu-
gias , poculis tamen ufum prarbitura: ; ut
lupulus, genifta, 8cc. Incjuiratur, cjuxnam
pra:ter ditlas, herba: potum mifccre apta:
lint ; fecerit cnim forcc ad minucnda co-
ctionis impcndia , (i cerevifia parari queac
minus abfumpcura malta: , fivc byne , &
luuftus Jatura proba: diutius nofar.

6^1. Nutritivar plantarum partes funt,
fcmina, radices, frUdlus ; fed ut femina &
radices alimenti pCcTrogativa commen-
dec , cum illud aut nuUum aut parciiri-
mum in frondibus rcfideat , florumque &
caudicis par ratio fit. Caufi, quia radices,
femina , fruftus (omnes enim plantas o-
leofc aquca:que fubftantia: mifcela con-
fiituit) plus fubftantia: oleofa: continent,
frondcs & florcs plus aquex . Deinde ,
magis concoquuntur , cum radix , per-
pctuo fubtcrranea, illo in gremio nu-

tric is

Sylv. Syivar. Cef7t. VII. 3^^
trlcis emolliatur ; frudufquc & grana
(manifeftum id) femeftre fpatium auc
amplius maturet , frondcs vcl meniis per-
ficiar.

6iz. Plantarum pleraruraque femina
fapore & Oilorc prxvalent frondibus aut
radicibus. Ratio , quiaquotquot plantas
afper & accr fpiritus non vegetat , earum
virtus concodlione & maturitate augef-
cit, confpicua fcmper in femine. Sed quas
acer fovec fpiritus , per fc efFicaciores
funt , cum ille radicibus inclufus regnet ;
& aer pcrceptufcjue Sol faciat, ut languef-
ccnsdiflipetur. Obvium id inca^pis , al-
lio, dracunculo, &c. Sunt & plantasradi-
cibus calidifllmis atque aromaticis , fcmf-
nibus inlipidis, ut Zingiber. ratio jam di-
€ti , calor fcilicet hujus plant^E admo-
dumdifllpabilis, (]ui fub terra cohibitus
invalefcit, ad aeris fenfum exhalat eva-
nidus.

. 6}i. Succl frufluum aut aquei aut 0-
leofifunt. Illis accenfeo omncs , cx qui-
bus exprimitur potus , ut uva , vulgarc
malum & punicum, cerafum; funt 8c alii,
(jui potum licet prsbere non foleant,
ejufdem tamen natur^B deprehenduntur,
ut pruna, forba, mora, rabi Idxl, mala au-
rautia, citria, &c. fuccieacrafTitieutin
0^3 potus

$66 FHANCISCI Baconi

potiis ufum cxprimi nolinc , fortc tempe-

tari fe patientur admixta aqua :

Poculaqtie admijiii imitantHY vitenforhis.
f ru6lus fpinaj alba: & cynosbati inodori
idem pracftiterint. Oleofo fucco funt oli-
vx, amygdala: , nuces omnis generis , pi-
nea;, &c.etiam inflammabili. Notandnm,
alios ex acjueis fuccis acquilito fpiritu tur-
gidos, accendi, ut vinum. Tertia frudlus
fpecies dulcorem habet acrimonias exper-
tem & oleaginolitatis , quales funt ficus,
daclylus.

6$ 4. Sana & ex re obfervatio eft , com-
plurcs arbores , prxcipue ex glandifera-
rum genere , femel tantum biennio foe-
tefcerc. caufa procul dubio cft fucci con-
fumptio; cum hortenfium arborum pluri-
mx , bene habitx & culta! multos per an-
nos continue frudum geranc.

6^^. Nulla datur arbor, exceptaquer-
cu , qux, prarter nativos, tot fruduum
notham fobolcm alat. juxta glandes pro-
ducit ^allas , poma quandoque & nuccs,
qux inflammari pofTunt , baccas quoque
parit firmiter arbori inha^rentes (inecau-
tlice. proferc quoque vifcum , fcd raro.
Caufi in tot effedlus fulFicicns pofTit efTc
compadum ligni corpus & foliditas quer-
cufque medulia, quae varios fuccos varie

exerir.

Sylv. Sylvar. Cent.Vll. 357
cxerlc. Quarefupcrfoetationes in plantis
raeditanti fucci afccnfus laroior, difFicilis
cgremis curandus eft.

6^6. Duasfunt excrefcentiaearboribus
innafci & infungis liaberi folita?. Altera
Romanis boletus di£la, in qucrcus radici-
businventa , mcnfirumque dcliciis adhi-
bita. Altera Medicorum ufibus celcbrata,
agaricum vocatur (ante nobis memora-
tum) fummitatesquercuumpofTidenSjaf-
firmantibus tanien nonnullis , ctiam ia
radicibus rcpcriri. Facilc adducor in eam
fententiam, qux perfuadet, plures excrcf-
centias cfle ab emortua aut marccfccnti
arbore , naturali cjus fucco in prajterna-
turalcm fubftantiam dcgcncrante.

<J37. Arborumalia: plerumc]uc, idquc
optime , inferiores ramos fruClibus di-
tant, ut qucrcus, ficus, juglans, pyrus,&c.
quxdam fupcriorcs melius , ut malus fyl-
vellrfs. Quse infrafcecundioresfunt, um-
bram magis in adjumento habcnt , quam
iit oblit. In univcrfum , optimifrudluum
funt infimi , utpote fucco vcgeto mini-
meque efFa^to , qui brevifTimam nutrica-
tionis peragit viam. Hinc ii^i aggcribus
plantatx arbores frudlus infimos exhi-
bent maximos , uti antca [a] di^um. Sic

a] Cent.6.

3^8 Francisci Baconi
& umbra inFcrioribus nocecrami?, ni(i ia
iis , cjuac umbrn gaudcnc , arboribus , auc
falcem fcecundiores func j atque ex earum
genere , <^ua: aut validx , uc c^uercUs , aut
lacis frondibus, ut juglans, &:ficus,auc
pyramidali crefcunt forma,ut pyrum, fcd
valentiori Sole ii animand^ funt , optimc
in vertice proferunt , uc malus fylveftris
& hortcnfis, prunus, &c.

538. NonnuIIis arboribus ipfa demum
fenedaimprjegnacafoecificat, ut amygda-
lo , pyro , viueas , omnibus glandiferis.
Caufaeft, quod glandiferx frudlus alunc
olcofos; tenellifcjue arboribus incft fuccus
magis aqueus, minufque concodus. Re-
•fer huc Amygdalum velut congencrem;
iit Sz pyrum ; qua:, licet non oleof^, mul-
tum tamen fucci probeque excocfli requi-
rit ; ut conftat ex frudluum pondere 8c
foliditate majori , quamin malis, prunis,
&c. vinea , ut annocacum reperio , juvcn-
cula,fcecundicace pra^valeC; adulca bocros
profcrt, vino illis exprimendo pocula
commendaturos, concoftiori utpotc fuc-
co. Vinum quoque flammam concipere
videmus ex iniica oleaginodcate. fed ple-
rarumquc arborum cenella secas , malo &
pruno connumeratis, &c. Isciori provcn-
tu beat.

635>.Plan-

Sylv. SylvAR. Cent. VII. 3^9
619. Plant3E funt , cx quibus diflciflls
hc emicat, ficus, h6tuca vetus , [^] fon-
chus, [^Jtythymalli , &c. ratioforte fic
putrefadlionis rudimentum, cuci acrirao-
niam lac illud prodat , licet putetur leni-
tivi facultate pollere. Charta enim lafte
fici confcripta Hteras gerit inconfpicuas,
ni(i admoveatur igni ; <]uo £i6to nigref-
cere videas, ut acris mordaxque inde fuc-
cus arguatur. Ladluca iftius vetuftatis ut
lac includat, vcneno mfamis eft. Tythy-
malli venenata quoque indole funt ; &
quamviscuniculos fonchus pafcat , oves
tamen pecudefque illas averfantur. Adde,
quod lac earum, verrucas aperiendo , bre-
vique confumendo vim corrodcndi pro-
dit. Triticum quoque & aliud cujufvis
generisfrumentura ii e tcrra eximas an-
tequam germina protrudant , ladlis abun-
dare deprehendes. Germinationis etiarn
initium nihil eft prarter quandam femi-
Dum putrefadlionem . Euphorbio incft
lac, licethaudnimiumalbefcens , infignis
tamen acrimonias . Flavefcit ciielidonii
lac non (ine valida faris acrimonia , oculis
nebula laborantibus , & catharris expur-
gandis medela.

^40, Fungos tam in arborum corpo-
0^5 ribus,

a] Soyve-Thijilcf, [b] S^m^e^

370 FrANCisci Baconi

ribus , quam radicibus , &: terra nafcidi-
cuntur ; prx^cipuc tjuercu. ratio , quia ar-
boium foliciiirunc cJLifmodi excrefcentiis
terrq viceiij pra:beaat ut mufcum,fungos,
& limilia protrudant.

641. Vixdaturplanrarubro in foliis &
fpica fucco, excepta qu^e fingumcm Dra-
conis profert , cujus inprimis genitrix eft
InftilaSoquotra. Amaranthus tota rube-
fcit , ut & lignum Bralilianum , nec non
Sandalus. llla fanguincm Draconis pra:-
bens arbor crefcit forma [^] coni faccha-
rini. putaverim non extra omnem veri
fpeciem , fuccumiltius plantx in arboris
corpore concocjui ; cum in uvis & malis
punicis fuccus rubeat, lachryma: vireanc.
Hinc arbor unde fanguis Draconis non
tam celeri in altum incremento au2;efcit,
fucco non ita. verfusfuperioraproperantc.
Eft pra'terea valde aftringens , unde tarde
movctur.

^41. Populus quoque, ut cx relatu ha-
bemus, mufcum quandoquefert dulcem,
pr^ter illum qui innafcitur malis; cum ta-
mcn la^vi & a^qunli veftiatur cortice , pa-
rum etiam mufcofi. Arboris laricis muf-
cus acceufus fuavem fpargit odorem,fcin-
tillatque. Tranfeat inquiiitio ad arborum

odo-
a] cf 4 Shg4Y-loAftt

Sylv. Sylvar. Ce}2t. Vll. 571
odoratarum mufcos, ut cedri, cyprcfTi, li-
gni aloes, &c.

<J43 . Mortcm minimo doloris fenfu
infcrt tcmperata potui cicuta ; pocna levis
ufurpata Athenienlibus in capitali fuppli-
cio dignos. Gemilius pene huic eft , cor-
pori imprefTus afpidis , a Clcopatra adhi-
biti, morfus. Ratio, quiamortis crucia-
tus prajcipue formidandos reddit fpiri-
tuum certaaien , qui hic vclut ofFufa Co-
poris nebula , vaporibus fcnlim indor-
mifcunt ; ut in morte decrepiti fenis ac-
cidcre folct. minus tamcn affligcre pu-
tcm c]uam opium, quod partcs calidas ha-
bct admixtas.

^44. Fru6lus quidam ante maturita-
tcm dulcefcunt, ut myrobalani. Sic foe-
niculi femina , nondum matura, dulcia
funt , poft aromatica. Quibufdnm non-
quam maturitas conciliat dulcorcm , ut
funt thamarindi, oxyacantha! fruftus, po-
ma Sylveftria , acacia:. Ratio , quia prio-
res copiofo fubtilique fpiritu pollcnt.prse-
coqui, dulcoris parcnte. Pofteriorafrigi-
dum & acidum obtinent fuccum ,■ quem
Solis calor ut dulcefcat , percoquere ne-
quit. Myrobalanus autem conftat parti-
bus naturx fibi invicem adverfantibus ;
nam dulcis cft & adftringit.

Q_(S d45.Pau-

$72. Francisci Eaconi

^4^. Paucas hcrbas fapor imbuit fjl-
fus Contra.oninium animantium (anguis
cftfalfus. Caufa fuerit, quod fal, cjuamvis
vitcC rudimentum , primarii tamen faporis
locum in plantis fcrvare nequcat, cum eas .
amaras , acidas , dulces , mordaces guftus
oftendat , raro falfas. Illi vero [al graves
fapores quandoque limulin animantium
humoribus fe offerunt , non ita crebro \n
carne aut fubftantia natura; maois oleofx,
cjUteliaud facilc ejufmodi fapores admi-
fceri libi patitur. Atque ipfa fanguinis fal-
fugoIevis&: velut latens eft. Plantaruin
qujedam falfuginem teftantur, alga mari-
ra, [^] crythmum , vel [c] feniculum ma-
rinum, cochlcare. Ajunt, in quodam apud
Indos mari herbam natantem repcriri ,
qux Salgazus vocata per undasfedifper-
git , ut prati inftar intuentibus pra^fcrar.
Certum eft ex plantarum cineribus fal ex-
trahi in ufus Medicos,

6^6^ Antiqui fcriptoris narratio eft,
herbam aquis innafci didtam Lincoftin,
quas fpinis fcatet, atque e foliis aliam fuc-
crefcentem oftcntat. Origo refertur ad
humorem,qui intra fpinas coUcdtus & ad-

moto

b] Stimphire.
cj Scmy-Crfijft,

Sylv. SrLvAR, C^»/. VII. 375
raoto Solis calore pucrefcens germinat.
Sed memini vidifle cum admiratione ro-
fam ex rofa natam, caprifolio [^] limilem
prolifero.

647. Hordeum ( ut apparet in ejus
pra?paratione ad conficicndam cerevi-
liam ) triduomaceratum in aqua , eaque
percohta Iicco tabulatoinftratum pullu-
labit ad medii pollicis longitudinem ;
quantoque magisquiefcit minufque ven-
tilatur , tanto majusfuturum eft augmen-
tum , donec [^] exhauftum fuerit. Idem
in tritico apparet. llla cnim cx relidua
prioris aqua^ copia , non addita recenti,
harc ab aqua nucriuntur. Proccdat ulte-
rius inquilitio , cum ex antcdidiis pateat,
primam plantarum gerrainationem non
cgere adjumento . Docent id rofarum
gcmmas, qua: aiFufis aquis efAorefcunt.
Quare tentarifuadcam , an ulteriuspro-
moveri nequeant ejufmodi granorum
gcrmina, putainherbamautflorem,aquar
folius beneficio , aut exiguo terra: addico.
Succeflum enim fortuna fi pr^beat,pareni
illis brynes & rofarumexperimentis , feli-
cior illorum in aqua quam terra proventus

erit,

a] Henpj-Sucl^les , thatthej C(iUTei>an(lTo^~

\,tnts.

bj tbelHATtbeoHtt

gallttnls

374 Fra^^cisci Baconi

erit , quanro commodior exaquanutri-
menti attradlio. Faccm liuic rci alJuccbit,
quo<l potus carni infufus, ut in capone
vidimus , &:c. mclius faciliufc|ue nutriat,
quam cibus potui divilim fociatus . Ad
idem examen revoca radices , a'Cjue ac
grana. Ex gr. rapam macera aliquam-
diu , & liccata deinde num crcfcat , at-
tende.

6^S. Bradum fvulgo maltha) raaccra-
tum intumefcit adco , ut , poiiquam ger-
mina extruderit , exficcatumc|ue fucrit fu-
per fornacem ex ofto ano ad minimum
modio, crevcrit, ablatisctiam qu«E pullu-
laverint ; ac fupra bralium dabitur pulve-
ris.modius. Supponoid fieri nonex laxio-
re foium magifcjue patenti partium iitu ,
fed & fubftantix auo;mentoex aquama-
cerationi adhibita.

<^45>. Byne faporem afcifcit palato ma-
gls blandientcm ; cujus rei clarius exem-
plum eft in liquore cereviiia! incoclo.DuI-
coratio fane accuratas exploratricis indu-
ftriae obfervationcs mcretur , cum gradus
ad nutricationem lit ; qutcque nutritiva
nonfunt , facere ut (int talia , verfo in di-
gnius naturas inftituto, expcrimcntum
fuerit ingentis lucri , ut per fufR-dionem
nova fcmper annona exhauriri ncqueat.

650. Ple-

Sylv. SylvAr. Cent.VU, 375
^50. Plerorumque reminum (iliqua aut
Cortex circa radicem reconditur, carpa fe-
cum in luccm effert, ut videatur haud ab-
(imilis cucull^ in vertice ca?pa2 tenellx.
Ratio forte {it,quod pellis aut lilicjua facile
haud difrumpatur, ut excoriatio ca'parum
docet , quam tenacis fubftantia: lit pel-
lisea.

6^1. CrIfpat3C plantarum frondes hu-
moris copiam arauunt, qui tam continue
prorumpens pergit,ut ad arqualitatem re-
digi diftribucndus nequeat,fed necclTe eft
ut alibi negledior fabliftat. Crifpatio ma-
xime debilis cfl hirfuties, ut in filvia Ro-
maiu & Ijppa. Proxima eft illainextrc-
mitatibus , ut in la^fluca , bralTica tenella.
Tertia eft , in brafTica adulta , lafluca

6')i. Extat de abicte & pinu traditio,
pra^fertim prae vetuftate putrefadis, etfi
ut ligna quardam corrupta non fplen-
deant , in fubitis tamen difruptionibus
fcintillare, inftar faccari dliri.

6<)^. Arborum quarundam radices pro-
funde terra reconditas immergit,ut quer-
cus , abietis , pinus. Ali^ fuas circa terras
fuperficiemdifFunduntjfraxinus , cypref-
fus, oliva , 6cc. caufa in pofterioribus eflc

queatj

37^ Francisci Baconi
c}ucat,quod arborcs liberalius admiiTo So-
lc gaudcntcs,xgrc terram altc dcfcenden-
tibus radicibus prcmant , quas plcrumque
notabiles rcddit proccritas. Dcliderium
cnim fruendi Solc , cificit nc molc crafle-
fcant. Eadcm ratio milirat fub tcrra , ut
tanto minus deorfum tendant , cjuanio
magfs abhorrct aSolo recedenti.Quafdani
nimis profunda plautarione in terram ad-
adVas , quod radiis folaribus largifTmic
perfundi gclliant, priorcm radicem dcfti-
tuille, nova propius terras fuperficiem fuf-
£c^a, docuitexpcrientia. Certum omni-
no eft,oIivam fcatere fuccooleofo.fraxini
Juculentum cfle ftrueudo foco minifle-
rium 3 cyprelTum cjuoque cajidam cxifte-
re. Quercus, prions generis arbor , terra
dele(5latur ; idcoque terra fuccrefcit. Pi-
nus & abies tantum nativicaloris pofli-
dent,ut adventitio Solis mfnus indigcant.
Herbas etiam quafdam cadcm indolesdi-
fcriminat , ut illa vocata morfus Diaboli,
lam profundc adis infiftit radicibus , ut fl-
la^fa revelli ncget. unde & nomini 5c fa-
bula! origo . Ajunt cnim tam filubrem
fuifle radicem , ut Diabolus invidi dentis
morfum impreflerir. Tranfmittft ad nos
antiquitas, inlignemabietem, cujus intc-
gra: nmtandura crac alia loci regioee fo-

lam

SvLV. Sylvar. Cent.VU. 377
lum , deprcffls ad odlocubitosradicibus
tcrram poflcdifTe , uc line noxa eximi
haud potuerint.

654. Perfuallt obfcrvatiojarboris cujuf-
dam ramum aliquo ab infra fpatio decor-
ticatum , & terra: infertum crcvifTe. Ar-
borum certe iftius generis ramus niii cor-
tice exutus Sc plantatus haud germinafTet.
Contra.videmus arborem dccorticato fu-
pra terram corpore emori. Caufa fortafle
quod pars veftita nutrimentum attrahit
iTielius , quod cortex duntaxat continuo
tranfmittit.

655. Botri vegeti humidique totam c-
durabunt hiemcm , racemis jundtim fu-
fpcnfis in fornicato , qui caleat, loco;
pra:fcrtim i\ dccerpendis nor.nihil abrupti
cum racemo caudicis adharrefcere pa-
tiaris.

S<i6. Arundo aut calamus planta cfl:
aquofa, aquis tantum innafci folita, pro-
prietates habet , quod fit cxcav ata , quod
caulcm & radicem nodis interftinguat ;
ex(iccata lignum quodvis duritie &. fragi-
litate vincic , nullos profcrt ramos , pluri-
mis caudicibus ex- una licet radice pullu-
lantibus. Difpari funt magnitudine , mi-
nim:E adhibentur tegendis ardibus , aut
cbflruendis navium rimis j idque melius

glutine

37* FRi^Ncisci Baconi

glutinc &: picc. qua: fccuniiaria funt Craf-
litic, pifcantibus prarbent pertica: ufum
& bacilli. In China malcticorum Fcmora
iis percutiuntur. Spccics diH-crentiis fuis
notabilcs funt , vulgaris arundo , caffia
fiftula, calamus ficcarires. Omnium pian-
tarura &: ricdtitur facillime &: flexa in fe
redit. Inter eas, quibus ex mixta cum
aquis terra paftus cft, vidctur plurimo nu-
triri humido; unde &: cortcx la^vifTimus
& corpus maximc cavum.

6^y. Succiarboribus contcnti varia,fi
emittatur|natura cft. Aquodor clariorque
cft vincx , fagi , pyri. Crairior cft mali ;
gummolior cft cera(i; ulmifpumofus; fici
lafleus. Mori fuccus plcrumque in coiti-
cis hxrct vicinia , qui impadlo levitcr la-
pidc ca*fus eum prodit , adad^o penitius
inftrumento liccus dcprchcnditur. Arbo-
res, quarum humidilTimi fru(flus,plcrum-
quc corpore conftant tali. Vinex & pyri
humidiirimafunt , mali fponi^ioliorcs, lac
fici rcfcrt qualitaccm coaouli. Acidis c|ui-
bufdam hcrbis limile ineli lac , quale cf-
formandis tcmporc vcrno cafcisinfcrvit.

658. Aliis arboribus licrnum purius ,

.iliis nodolius cft. Laudntum cjus circum-

fcrtur cxpcrimcntum , fi ab uno extrcmo

'loqucntis fcniio captctur , applicita ahcri

cxire-

Sylv. Sylvar.. Cent. VII. 179
extremo aure . Nodofa enim dilFicilem
voci tranfitumpr^bent. Quasdam fpar-
fim errantes venas habent undulatimque
contortulas , ut cjuercus , operis tabulati
luculcnta materies ; Acer , unde (^uadras
conficiuntur. Lignum aliud \xs\us & x~
qualiuseft, ut abietis & juglandis. Aliud
vermes & araneas magis infeftant , aliud
minus eo laborat incommodo ; tale quid
narratur de arboribus Hibernicis. Neque
modice arbores ufus difcriminat; (ic quer-
cus , cedrus , caftanea jedificiis accommo-
da funt. Ali^ aratoriis armis aptiores , ut
fraxinus ; aWx palis pontium : quse humi-
diiiccique vicesalternant,ut ulmus; qu^-
dam tabulis , ut abietes; nonnullaj mcnlis,
abacis, &: pluteis, ut juglans. Navibus fa-
bricandis re(fle deftinantur quercus in hu-
mido folo natar , unde ligni tcnacitas , uC
ad explofionem tormentorum bellicorum
non fatifcat aut rimasagat. Hic Angli-
CumHibcrnicumque lignum excellere pu-
tatur. Malis parandis datur abies & pinus
ob proceritatem , reftitudinem , & levi-
tatem. Quxdam palis , ut qucrcus , alia
fomiti, ut fraxinus. Atque ita de reliquis.

655. Produdio arborum plantarum-
que in hifce regionibus , minime in aliis ,
quandoque multumfortunsedebet. PIu-

rimx

3So Francisci Baconi

rimxcnim nonlincfclici fuccciru gcni-
talc mutarunt folum, ut rofo: damafccnar,
Anglis antc fcciilum incoe;nitx , jam vul-
gatiiruno m ufu. ScJ quoJ planta;cum
tcrra vclut cognata magis Ixtx confucf-
cant , aliam minus amplctftantur , genius
fubcft iSc latcntis natura: ftimuIus.Sic abics
& pinus montibus gaudcnt ; populus, fa-
lix , alnus , fluminibus Iocifc|Uc humidis ,
fraxinus fylvis ccduis , fcdcxtra illa foli-
taria fi confiftat mclior cft. lunipcrus crc-
tamamat ut & plcrxcjue arborum frudli-
fcrarum arundincs , & vimina aqux vici-
niam . Fcrniculum marinum dclc(flatur
rupium contubcrnio , vinca: collium dc-
clivibus, obvcrfa: vulturno.

660. Eft: &: ubi ex nafccntibus licrbis
colligitur qux folo natura fublit , ut fer-
pyilum arguit tcrram pccudi pafccndx
accommodam ; bctonica &l fraga ligno
idoncam ; chamemxlam , tritico. Scmcn
iTnapi poflarationem fubnafccns inligncm
foli vigorcm notat, gigncndo quoquc tri-
tico. Ex prunclla, dc pafcuorum fclicitatc
fcrtur judicium , &: lic porro,

66i. Non una rcgio plantas cxtulit cx
ipfis arborum plantarumquc corporibus,
prxtcr vifcum in cjucrcubus. Apud Syros
Cailytas hcrba arborum procerarum fo-

boles

Sylv. Sylvar. Cent. VII. jSi
boles cft , qux parentl ftipiti circumplicat
fe ; fpinas etiam quandoque illigata am-
ple(^itur. Specics quxdam polypodii ex
arboribus crefcit , licet genitali trunco
difFufa noninerret. Herba faunos didla
olivas fylveftri innafcitur ; hippophasfton
quoque chamno cathartico,epilepfif amu-
letum.

66z. Quorundam cx antlcjuitate ob-
(ervatio , quos Oriens emittit ventos li-
cet frigidi lint neque fine frufluum noxa
fpirenc , Auftrales tamen quandoque da-
mnofo regnare flatu , pra:fertim dum in
flore eft arbor, cceloque pluvio ; ut omni-
no vehementer nimis humidum cieant.
Zephyrus maxime cenfetur bcnignus, ex-
ploratrix quoque fedulitas docuit virides
neque gelu aftridlas hiemes nocere arbo-
ribus ; adeo ut li bis terve talis rccurrat
bruma , amygdalas aliafque arbores enc-
cet. Caufa cum prafcedenti coincidit,
quia fcilicet fatifcit nimium confumptus
terr*e vigor ; veterum fcilicet nonnuUis
calidas hiemes commendantibus.

66 ^. Nix fi diutius fparfa terram tc-
gat, fsecunditatis eo anno indcxcenfetur;
quod & foli vigorcm dilabi non patiatur,
& humc£landi partespluvia potiores ha-
beat,cum nivera terra velut uber exfljgat,

&hu-

.38i F.iANcisci Baconi

& humorc lit tcnuiirimo , utpote fpuraa
aquarum nubibus contcntarum.

66^. Imbrcs ii paulo antcvcrtant ma-
turitatcm , liicculcntis , humidifque fru-
dlibus Ixti cadunt, ut vincis , oleis, malis
punicis i fcd ut plus faciant ad copiaiu
c|uam fruduum dignitatcm ; cum optmu
vina licca: rcddant vindcmix. Modici au-
tcm imbresfrumcnto quoque proficui vc-
niunt , nc nimium Solis xftus torrcat. la
genercjimbrcs noiflurni prx diurnis com-
mendantur , quia Sohs calor adurens non
ita prope cos fubfequatur. Vfurpata quo-
quc pcr xflatcm irrigatio patct quod vc-
(pcrtinaoptima lit.

66<^. Difpar foli gcnius diligcntcm Ci-
ne cxpcrimcntorum opcram mcretur. Sic
qux hauflis imbribus facillime mollcfcic
tcrra, commendari folet , dura tamcn ad-
modum «S»: licca ante perccptos imbres»
Qua: aratro profcifla majorcs glcbas cge-
rit , bonitate infcrior cft, ccditque ei qua:
minorcs facit. Qux mufco luxuriat , ut
mucida vocari qucat,haud proba eft.Qux
cffofla aut aratafuavem cdit odorcm, lau-
datur fuccinominc, qucm vcgetabilibus
prxparatunjfovct. Quidam ftatuuntcx-
tremitates humilis& tcrra; vicinioris Iri-
dis magis huic quara illi tcrr« incuraberc.

Ficri

Sv^Lv. Sylvar. CenL VII. 38}
Ficri id pofTe non ab uno,prout tcrra ma-
gis exiftit rofcida; optimo probatioris foli
indicio.Herbarum pcnuria manifefto pro-
dit terr^e jcjuna; maciem ; colore prasfer-
tim carum in obfcurum vergente. Mar-
cidas herbas & ceruginofx in fummitatibus
arguunt frigus ftili , quod & in mufcoiis
arboribus locum habet. Terra, cujus gra-
mcn Sol cito torret exuritque,advocatum
plerumc|ue tcrt.itur erncndationis artifi-
cium pcr fe fterilis. Pinguis ,matura, mi-
tifque, optiraa,magis [^jglebofa exiftens
"in confinio limofse & arenofx , prcecipue
non lutofa & tenax. Terra cjua; poft plu-
vias fs vix fubigi aratro patitur, plerumq;
faecunda cft, utpote tenax & (xicci plena.

666. Miramur quod antiqui prodide»
runt memoriee , adjedo pulvcre farcunda-
tas felicius crcfcere arbores , pra^cipue vi-
ncas ; ut de induftria pulverem illis fupcr-
ingcrant. Poflct videri illapulveris con-
fperlio poft imbres quxdam cultura: fpe-
cies, vtl ftcrcorationis vice , utpote ter-
ra aquas admixtas levitcr in jefta. Notant,
regioncs campis viifque pulverulcntis,
alerevineas felicilTlme.

667, Veteres depra^dicant tanquam in-
figne arborum adjumentum , lupinorum

Cau-

a] Beirtg mem Fp^oMdt

384 Francisci Baconi

Caudiccs, foliaq; radicibus applicata,aut
arando fubadta , (icubi deftinataferendo
frumento arca. Faciunt liuc & vinca^ far-
menta combufta terrarque infperfi; cmc-
ruitquc antiquitatis fuffra^ia ftercoranda:
tcrra: inftitutum Zcpliyroflante , decrc-
fcentequeluna, tanquam magnopercpro-
futurum, cum illa tum arida magis cxiftat
& recipiendo fimo nperta.

66^. Infitio vinexin vineam (qualem
mea milii fuggerit imaginatio) Iiodie ob-
folevit /eteribus ufitata, & cjuidem trifi-
riam. Prima crat qux vulgo innotuit. Al-
tera caudicis medii terebratio , qui adop-
tivos reciperct furculos. Tenia fuit, dua-
rum vincarum fociatis velut incrementis
nafcentiuQi refc6lio ufque ad medullam,
carumque arfta colligatio.

669. MorbiiSc fruraento nocua mali-
gnitas inquifitionem merentur.-forentquc
eo accuratius pervcftiganda , fi in hominc
cflct, dcprclicnfis malis opponere excogi-
tatam medclam. Nuncmulta remcdiis in-
expugnata non ccdunt. RosmcIIeusvcl
melligo cx iis ,qua: maximc infcftant, eft,
ortus proculdubio ex ardliori acris com-
prefTjonc , ut raro collibus tcrrifque late
patentibus fe infundat ; qualis apud nos
tradus Eboracenfis Campeftris, hoc ma-

lum

Sylv. Sylvar. Cent.VU. 38^^
lum tolli nequir,nili inclufa .-inguftiis,ter-
rain laxiores campos extendatur. Nccjue
i^noro id fundis quibufdam profuilTe.
Alius morbus eft produ(ffcio lolii avena^q;
{lerilis,in qua: fajpe frumcntum(hordeum
in primis) degenerat, nafciturque ex con-
fiti frumenti dcbilitate,quod aut vetuftius
aut mucidum fi fuerit proferre loliuni
folet alius , fitietas terra: , qux ejufdem
frumenti (non intelligo ibidem nafccns,
fed grana ejufdem fpcciei , puta hordeum,
triticum , &c. ) provcntum continuans
priftina felicitate excidit ; ut folum non
interquiefcere tantum conveniat , fed &
femen commutari. Etiam malignus VQti-
torum aftiatus eft , qui gemino nocenc
tempore, aut dum flores excutiunt, aut iti
plena maturitatefrumcntum. Alia fundt
lues eft magnus azftus cum triticumfpi-
cas cxtrudit, apud nos rara, plagis calidio-
ribus frequens ; ut vocis calamitas origo
fucrit a calamo , quando frumentum e
caule prodire non poflet . JEquc noxia
eft humedlatio nimia tcmpore femcntis,
magna annonse caritate apud noftrates in-
famis , ut frumentum nullo modo excre-
fcat ; unde coguntur faspe arftivum fercre
quo loco hiemale fuit conlitum. Par infe-
licitas ex continuato abfque niyibus acri
R' gelu,

j8^ Francisci Baconi

gclu.ubi prxfertim liibcrnarc cccpcrit aer
brcvi pofl: mandatum terra: fcmcn. Aliud
detrimcntum cx vcrmibus , qui aliquando
gcncrantur in radicc , atquc immcdiate
poftfcmcntem , poftquc acrcs Solis arftus
<]ui imbribus [^] fupervcniunt , rcgnant.
Alium vermcm fpicaproducitjcrumpcntc
pracfertim fajpe c nubibus fervore. Sunt
tJc hbrba: noxia: , aut fufFocantcs aut in-
umbrantesfrumentum , quod depreflum
aut cnecant , aut nutrimento privaot.
Morbus quoque cfb nimia frumcnti luxu-
rics , qu3C illud demetendo toUitur, aut
immiiTis ad depafcendum ovibus . Ma-
lum itidem cft, frumcntumfererc tempo-
re inc;entium pluviarum circa,vel ipfaau-
tumni tempeftatc. Incommodum ctiam
oleum aliave infcrt pinguedo, fifcmen iis
imbuatur , fubftantiis fcilicct illis antipa-
thiam cumdirivandoex aquanutrimento
excrcentibus.

^'^o. Sidcratx vitiatxquc fcgctis mc-
dclara obfcrvatiopeperit. Granaante fe-
inentcm modico tcmpore raacerantur ia
vino; commendaturque illud inftarpro-
phyladici . prodcfle putatur ctiam fru-
rnenti fativi mixtura cum cineribus , Sc
tiecrcfccntc luna fi committatur fulcis fc-
mcn,fanumillud ac vegetum rcddiexifti-
A] rideEx^er.66^ mant.

Sylv. SylvAr. Cent.yu. 387
mant. An frumentum aliis commixtura
proventu fe probet, nondum experimenti
fides certu fecit; ex ufu tamen fore conjc-
fturaeft, & fi paucse cum tritico ferantUL*
fab^.tanto melioris notsetriticum.Notanc
ex obfervatione fedium cum frumento
fatum , Iiujus proficere incremento. Ec
quavis grana oleo aut pinguedine imbuta
noxamfentiant, tamenin frceoleiputrc-
fcente(3murcam vocant)macerata putan-
tur a vermibus minus l^di.Ajunt,frumen-
to,fi demetatur,grana quide fore longiora,
fed magis csLffa, pkifquc habitura filiquae.

6yi. Reperio inter animadverfioneff,
femen annotinum^efTe optimum,binuum,
pejus ; quod illud vetuftatc anteit , pror-
fus efTe infoecundumjquamvis certum fit,
femina qu^edam & grana vinciab aliis du-
ratione. Optimse notae frumentum pcra-
€t3. ventilatio oftendit infimum, quodque
fradlum & comminutum dentibus fubfla-
vefcit, praifertur nimiumalbefcenti.

67%. Vfu monftrante innotuit,pra: cz-
teris plantis radiccs acctofas fub tcrram
irc profundiifmias , ut quandoque deprc-
henfa! fuerinc penetrafTe fundum ad tres
cubitos ; earque Colds reliquas in co fnpc-
rant, quodfxpius iteranda: replantationi
flon repugnenc. £ft herba frigida 6c acida,
K 2. quse

5S8 Francisci Baconi

fjua: tcrra dcledari vidctur,Solis fiigitans.

671. Obrcrvatum fuir, licrbarum quaf-
dam Jxtius crcfcerc,aqua falfi irrigatas,ut
raphanum, bctara, rutam,pulcgium. Pof-
fcnt laxari hu jus cxpcrimenti anguftisc.ex-
tendendi ad alias & efFicaciores herbas, ut
tarchon, femen finapi, erucam, &: limilcs.

674. Mira efl c|ua; vulgo admilla re-
gnat opinio , herbas odoratas & falutarcs
venenatis quibufdam befliisappeti; ncm-
pc qupd angues deledlentur farniculo ;
Lufo fzepius fub lalvia delitefcat , raro in
c}uinquefolio reperiantur . Ficri pofTet ,
quod vel umbram vel aliud potius captcnt
ibi refugium , quam herba: virtutem.

6y^. Compendiofam ad ingcntes opes
viam fpondent ( nili quod conjccfturalitas
nimis alte dcfixa fidem , mca quidem opi-
nione, omnem excludit ) fi quis fub au-
Ipicia anni cx prognofticis difcernere ac
colligcre pofTctjfuturam frumenti,herba:,
fru6lufve alicujus, copiam inopiamve ,fi-
gnis fpcm ubertatis prasferentibus , totius
proventus e fundo nafcituri pofTet fieri
coemptio ; ut Thaletem veteres tradunt,
cum oflcndcre vellet quibus ditefcendi
fubfidiis inflrudus efTet philofophus, pra:-
vidifTctquefelicifrmiam olex vindemiam,
nionopolio fpeni fcgetis i|i fe tranfluliflc;

penu-

S^LV. Sylvar. Ce'/jf.VU. 389
penuriam vero li perfuadeanr intlicia , ex
refidua prioris anni copia fuo confulerec
lucro. Nives lonsius continuatar au^u-
rium prcebere dicuntur anni frumento
faccundioris, ut matura aut ferotina hiems
fterilitate fecum trahit. Coslum apertuni
& brumafcreniorfrugibusiniqua cft. Ho-
runi nonulla in precedentibus memorata
extant. Sed aha ejufde natura: prognofti-
ca dihgenti inquiiitione excuticnda funr.
676. Nativa proprietatum difcrimina
in plantis nonnuUis occurrere videntur,
quibus a fc invicem ahifque omnibus rc-
cedunt. Quicquid in ohva oleofum ex-
tremitates occupat , cum alii frudtus '\n
nuce aut nucleo colledlam (iftant proprie-
tatem. Abies fane omni ofTiculo , nuce
nucleove caret ; nili hoc nomine dones
exilia grana. Malura punicum vel malo-
granatum & pinea: arboris mala fola va-
riis quali celhilis sr^ina diftincruunt. NuILr
herbar frondes crifpant prxter braflicani
aut laducam fcffilcm. Nullafrondem du-
plicat , cum caudice & fru(flu aut feminc-
ex a:quo dividendam, pra^ter carduum al-
tilem. NuUusflosita difperfus exit , ut
periclimenos. Laxus huic contemplationi
campus patefcit,qu2e oflendit in illa.quam
natura molicur, fabrica,dum fpccies quafl
R 5 daiia

35»o Francisci Baconi

dam prodiicit , dari accidcntarfjm fxpe
maccrix conipolitionem , varicque muta-
biiem ; alibi raro , nec ullatcnus varian-
dam ; periudc ut in bcfliis cvenit. Sic ca-
ncs cum lupo Sc vulpc fimilitudinem ha-
bent , cqui cum afinis , vacca^ & boves
cum bufalis, lepus cum cuniculis , &:c. fic
inter aves. milvus & fringillarius forma
baud longe diflldent abaccipitre, colum-
ba vulgaris a palumbo torquato & turtu-
rc ; merula d turdo majori & minori; cor-
nix a corvo, monedula, &gracuIo , &c.
Interbeftias, Elcphas &:porcus, avis Pa-
radifea& pavo interaves , alixcjue paucx
vix fpecicm habent cui magis fint affines.
EgreJimur plantarum defcriptionem,
carumque explicandas virtutes herbariis
& naturalis hiftorix Iibris delcsamus »
«juibus diligenter homincs infudarunt ad
curiolitatis ufque anxietatem. Nos vero
experimentorum inftituto fic invigila-
mus, ne in luimili morentur, fed ad caufi-
rum inveftio-ationcmafccndant , clicicn-
difque pra:Iuceant axiomatibus. Ncque
ignoro antiquis neotericifque fcriptori-
bus tritum hoc curriculum , fed ita ut in
rcddcndis caufis extruendifque rcgulis
imaginationis ludibria pepcrerint ; atque
adeo vetLis Sc qux nunc in ufum venit

ihcoria

Sylv. Sylvar. Cefit.WU. 591
theoria meras fanioris experientia^ inqui-
nationesfapit, neque cam concoquit.

lExferimentum folitmum fpeclam
curationem vnlnerum,

6^7. Annotatum rcperio prifcis fcri»
ptoribus,pelIes prxcipuearietum, recens
detraftas & vulneribus applicatas facere
ne ea intumefcant & exulccrentur , &
confolidata ruiTusfanare. Ovi albumeri
eadem vi pollct . Caufa eft temperata
conglutinatio , cum utrumque corpus fit
tenax & vifcofum , humorumque defiuxu
a vulneribus depulfo haud nimium com-
primat.

Experiwentumfolitaritimfpe^anspin'

guedinem quA per carnetn diffunditur.

€7^. Omniscaro plcruraque in pin-
guem fubftantiam verti poteft , fi minu-
tim diftecetur, partefque indantur vitro
rnembrana claufo, quod per fex feptemvc
horas aqua; bullienti imponatur. Non ca-
reat lucro iftud experimentum in pingue-
dine aut adipe varios in ufus paranda. Sed
oportet caro fit epulis humanis abdicata ,
ut equina, canina , urfina , vulpina, cafto-
rea) &c.

R 4 ^y-p^'

35>i Francisci Eaconi

Experiwefittim folitAnnmjpecfAm ac-
celeratnm potu^ mattirationern.
^75>. Ab antiquitate derivata narra-
tio cft, muftum vafculis impofitiwn probe
claufis, & in mare demiiris celcrrimcpcr-
coqui in potus ufum. Idcm tcntandum 'tO'
let in liquore cerevilise incodo.

Experimentum folitarium Jpectam

pilojitatem i^ pUanai.
6%o. Befli.T prx hominibus pilofa? funt,
Iiominefcjue agrcftes pras urbanis ; & a-
yium plumx vincunt denfitate pilos be-
ftiarum. Caufn, cur horao gKibra fit cute,
non eft calor & humor abundans , quam-
vis Herclc pilis affatim ruccrefcentibus
inde origo fit ; fcd non tam uterquc ille
recjuiritur , c]uam calor & humor excre-
mentitius, (quicquid enim afTimilatur
ron vcrtitur in pilos) qui in bcftiis pra;-
valet , hominibuf(:)ue agreflibus. Eadenn
fcrc quoad nvium pcnnas ratio cfl , cum
ilKx minus afTimilcnt, & plus quam bcflia:
excernant. Excremcntaenimearum plc-
rumque liquida , caro in gencre Iicca cfl:.
AMc quod inftrumenta urina; propria
non habeant, ut omnis humor cxcremen-
titius abeat in plumas. Vnde non miror
commcndari mcnlis o^^^s pra; bcfliis, quia

caro

Syl7. Sylvar. C^«/. Vir. 3P5
caroillaruQi tenuiter magis affimilat , &c
fubtilius excernit. Prasterea , caput ha»
minis a primo partu pilofum eft , non
vero alias corporis partes. Caufa fortafle
fuerit defedus pcrfpirationis , cum pluri-
rna pilorura materia in aliis corporis par-
tibus infenfibili perfpiratione exhalet .
Deinde , cranium folidiori conftans fub-
ftantia minus nutritur, atque aflimilat,
plufque excernit. Sic & mentum fe habet .
pilos etiam manuum palmis 6c pedum
plantis haud innafci manifeftum eft , quaj
corporis partes magis funt perfpicabilcs.
Taliscum etiam puerorum cutis (it , mi-
nus illi confpiciuntur piloli.

Exferimentum folttaritm jpeclans fjKt-

tu4 eelerita/em in avtbm.

6%i. Avium in motu celeritas illam
beftiarum excedit , quarum plerumquc
volatum nullius beftise curfus adxquat.
Caufa eft fpiricuura in avibus copiapro-
portionequoad corpufculi anguftias ma-
jorij.quam in beftiis. Ratio a quibufdam
allataquodmotusillc ve£lioni parcicipec,
cum beftix incedant,nulla eft, cum fic na-
tatio curfu pernicior efle debeat. Neque
vcib'o illanon habet fubiidiariam alarum
operaniut perficiatur.

R 5^ Zx^C'

jp^ Francisci Baconi

Bxperiwcntfim folitarium Jf^cclatis di-

'verfimodum marui clarorem.

«S^Sl. Mjgis pcrfpicuum rcddit marc
Borca; quam Auftri fljtus. caufa cft, quod
aquxfalfa: fupcrficies parum olcaginofa,
uc dics calidiirimi comprobanr. Dcindc,
quia Auflcr aquam paululum rclaxat ; ut
rcque ebullicns aqua pellucet arque ac
frfgida.

Ixperimentum folitarium jpe^am

dijf<irentinfn caloris in ig7ic c^

ajuafervida.

(^83. Ignis accendit lignum , prius il-
lud reddcndo luminofum , tum nijirum 3c
fragilc, deniquc confringit , &: in cincrcs
rcdigit. Nihil talc cxfpettcs ab aqua fer-
vida. Caufacft, quia ignisfpiritum cor-
poris attcnuat , poft caiittic. Attenuatio
autem kimcngignit, cmilTiofragilitatcrn
cfficit primo, dcinde difTolutioncm in ci-
ncres, nec ulluprxtcreacorpus fubintrat.
In aqua fpiritus corporis non ita attcnua-
tur,aqux etiam portio ingrcdituFjaudlura
fpiritus , (5c quadantcnus ignem cxcin(flu-
ra; uc abaquacalida ficri vidcmus. Iti-
dcm in corporibus , qux aqux ingrcflu
prohibito inliiiua.accii) ada)ittunc calo-

rcm,

Sylv. Sylvar. Cent. VII. 3^5
rem , aqua calida ignis abfolvit partes,
Sic inter ova elixa & aflata (quae aqua
prorfus nulla penetrat) vix conrpicuuni
difcrimen eft , fatis notabile in frud^ibus
& carne , aliquantum aquc ingredienti
perviis.

£xpenmentum foUtamm Jpe^ans

qualificationem caloris ex humore.

684. Fundus vafis aqua fervida pleni
(ut experientia teftis eft) in tantum calct,
ut admoventis manum illudque amoven-
tis ferat. Caufa eft, quia humor acjuae , ut
prunas exftinguit qua patet ingreflus , iic
calorem temperat, quamcunqueattigerit
partem. Quare notandum , quod humor,
quamvis corpora non tranfmeet fine com-
municatione ftibftantia; (ut calor &:frigus
folent) operationis fidem facit, non m-
grediendo corpus , fed qualificando calo-
rem & frigus, ut harc docet inftantia. Vi-
demus quoque aquam deftillatorum in
aqua (quod balncum vocant) non ir.ul-
tum diiFerre ab aqua deftiilatorum iii
igne i uti nec patinas ftanneasaqua reple-
tas facile liquefcere ; fine aqua , omnino,
Infupcr butyrum , olcum, exfeinflam-
mationisfacillima^, idem pnftant, impu-
tandum virtuti humiditatis.,

R 6 Expt--

3^6* Francisci Baconi
Ixperiwentum fvlitarinm jfeclAtis

ofcitatto7iem.
^85. Non prxtcriit antiquorum dili-
gcntiam.cum pcriculo Tcilicct pungi ofci-
tanti aurcs. Caufa cft, quia ofcitatio inte-
riorcm auris mcmbranulam rcndit , attra-
d:o fpiritu & anima. Ifta cnim, ut &: fufpi-
ratio, fpiritura primo valide aitrahic , dc-
indc cxpcllic.

I^xferimentum [olitnritm JpectMis
fwgtiltum.
C%6, Ex cadem antiqultatis ofFicina
cft , quod fternutatio lingultum pcllat .
Ratio, quia motus llngultus cft ftomachi
elevatio, qucm flcrnutatio aliquantum
deprimit, alioquc motum divcrtit. primo
enim cx inecfto nimium cibo oriri fin-
gulcum vidcmus (pra:cipuc in pucris) un-
de flomachicxtcnlio. Acidus qiioque ci-
bus & potbs vcllicnndo ftomachum cun-
dcm caufitur , ccflatquc hic motus auc
divertendo aut fpiritum detincndo. Prius
fic in flcrnutatione, altcrum patct cx co
quod fpiritus dctentus cx partc lingul-
tumtollic. Idcm fcnties convcrfo ad fe-
ria animo , uti vule;o ficri folct ; &: ticc-
to naribus admoto aut gargarilato , quia
af^ringit motufn<]ue fpiritiuiminbibct.

Sylv. Sylvar. Cent. VII. 3>7
'Expemjentum [oiiturnm JpeciAm

fiernutationem.

^^97' Obvcrfus Soli obtutus cfetfter-
nutationem. Caufa efl , non excalefadlio
narium , apertis alioquin naribus ad So-
lem eam unico momento excitaturis , fed
humorum cerebri deprefTio , qui oculos
fufFundunt , unde motu per confenfum
ad nares rapiuntur , fternutationemque
creant. Sic contra , titillatio narium m-
terna Immores ad nares pertrahit , per
confenfum veroad ocuIos,c]ui humcdtan-
tur. Sed tamen crebro fternutare folitus,
fi oculos perfricet donec aquei humoris
defluxu fufFundantur , llernutationem e-
vincere pofTe obfervatiodidat. Ratio eft
humoris ad nares dcfcenfuri divortium ad
oculos.

Experimentum foUtarmn Jpe^ans

imbecillitatem dentium.

6%%. Dentes maois afFiciuntur fnVido
potu limilibufve , quam ali^e partes. Ra-
410 duplex , quia osmagis reiiftit frigori
quam caro, quxcicedit; unde ex ofTis
rcliftentia intenditur frigus. pofterior ,
quia partes funt exangues , cum fanguis
f]aalificet frigus j ideo in nervos validam

iniprer-

3:?S Francisci BAcoNr

imprciTioncm frigus facit , partcs utpotc
exangues. Sic frigus acrc fragilia reddit
olTa ; confpicimufqueoirium contuliones
coelo inclcmentiori difificiles ellecuratu.

Ixperimentum foiitarium jpcclans
lingHam.

<?8s>. Literis confignatum, lingua; fi-
cilius imprimi morborum ligna , quam
aliis partibus ; etiam caloris intcrni , cu-
jus rei , vcl imprin)is excmplum eft lin-
guanigricans. Pecus quoquc varii colo-
ris, linguas gerit maculis fparfis interftin-
dlas , SfiC. Ratio procul dubio cft partis
iftius teneritudo , qua: facilius omnes cx-
hibct alterationes quam uUa carnofa.

Experimetnmn folitaritwi jpe^ans
guflum.

690. Os nulloguftu , falfi faporis in-
dex eft, prxcipue amari, fa^pe & faftidiofi,
nunquam dulcis. ratio eft , humor in liii-
gua corruptus, qui non raro filfcdinem,
amarorem , S: fjftidjum parit , nunquam
dulcorem. Carteri enim func gradus ad
corraptionco).

I

Sylv. Sylvar. Cent. VII. 39^

Ixperiwentum folitmum fpe^tans

progmjiica quAdam peftiftrarum
tempeftatum.

6^1. Cum graflaretur praEterito anno
Cxvx peftis lanienajConfpedi fucrunt pro-
pe Londinum variis in foflis terriffjuc de-
preflloribus multi bufones, caudati nd mi-
nimum trium cjuatuorve poUicum longi-
tudine , cum plerumque e^caudes efle fo-
leant. Qui huc obfervationem intende-
runt, deprehendifle videbantur (ibi terra
& acrem mire ad purrefadionem difpo-
dta. Addunt & radices (quales paftinacar,
drauci ) magis faftidiofe dulces efle , per
contagiofam anni tempeftatem/

Experiwentum folitariHm jpectansfpe^

cialia ftmplicia in Medicina.

691. Medicasprudentiajeft, diligentcr
excutere, cjuibus limplicibus natura de-
derit partes extrerae fubtiIes,mordicatio-
nis aut acrimonias expertes. Dura enim
fubruunr,obftrufta aperiunt.noxiacjue ex •
pellunt, lcni oifeniione, & (]ua2 magna
perturbatione careat. Kujus generis funt
flores alni , calculo laborantibus dicati^
Chama;pytis morbo regio ; cornu ccrvi,
febribus & coatagiis j paronia , deob-

ftruendo

40O Francisci Baconi
flrucndo capiti ; fumaria, lieni, (Sc alia nu-
mero non pauca. Vnivcrlim , animalcula
varii cx pucrcfaftionc gcnitaj guftui liccc
faftidiofa,luc cenfentur natura,ut lumbri-
ci,muItipcdq,Iimaces,&:c.Vipcrarumquo-
quc trochifci tantopere dccantati , & an-
guium caro nonnihil condita corrcdlaque
(in aliquoapud antiquos prctio) mca cjui-
dcm conlimili fcntentiafunt indole. Par-
tes quoque bcftiarum putrefafta: (uti ca-
ftoreum & mofthus , qua^ fubtilifHmas
partes habent)huc referend^.Putrefatflio-
nes quoque plantarum(ut agaricum,afelli
fungi Sambuco adnafccntcs ) eximix elle
virtutis, manifcftum. Ratio eft, quia pu-
trcfadlio morus eft in corporum partibus
prs reliquis fubtilifllmus ; & cum vita
animantium non admitrat fui ufum (quse
ex fententia quorundam ParacchialTecIa-
rum , fi fasadhiberi & intra corpus fumi
permitterct , immortalitate nos donaret)
opcrationis fubtilitate proximafumimus,
corpora fcilicct putrefadta, qua: tuto ufur-
paii poiTunt.

JExperimenta varia jped:Antia
Venerem.

C91. Ex vetcrum fcitis , frequcntata
Vcnus obtundit vifusackm, cum tamen

Euuu-

Syi.7. SyLVAR. Cent. VII. 401
Eunuchi, ad generandum inepti,debilitate
oculorum laborent. In illis caufa eft con-
fumptio fpirituum, in hifce cerebrum hu-
midius. Redundans enim cerebri humi-
dum radios vifuales craiTefccre facit , co-
rumcjue meatus obftruit, ut monftrat quje
ab actate eft vifus infirmitas , in comitatu
habens caufam fecundam , imminucos
nimirum fpiritus. Czccitatem Catharris
quoque & defluxionibus vere imputes.
Eunuchi omnes habcnr, quibus humidio-
Tts areuantur , notas , ut fcmorum intu-
mcfcentiam , alvum laxam , Ixvitatcm
cutis , &:c.

69/if. QusB cxa£lu venerco percipitur
voluptas , illa cxteros fenfus afFiciente
longilTime potior eft. Comparatio cum
pruritu in exprimenda proprietate deficit,
quamvis ille taftui gratus occurrat. Scd
caufa: in abdito funt. Prima, morus fpiri-
tuum qualificantur ex omnibus fenfuum
organis, qux tot generant-motus, & inde
voIuptatesofFcnlioncfve, quot ipfaorga-
norum fpeciebus diftinguuntur . Inftru-
mcnta vifus , auditus , guftus , & odora.-
tusvaria conftant (irudura , ut & partes
^enitales. Scaliger propterea non inepte
voluptatem ex coitu pro fcxto fenfu a-
gnofcit. Atque li ali^ fuppeterent organa,

i qua- ^*

40t Francisci Baconi

& qiialificata; pcrforationcs , tranfcuntf-
bus (piritibus pc^rmeabiles, augeretur fcn- |
fuum numcrus. Ncquc in explorato eft ,
an bcftiis quiburjam , avibufque fenfus
nobis incogniti , d.iti iint. Certc odoratus
canum pkiumque fenfus cft peculiaris.
Sccunda , voluptas ex ta6lu major occul-
tiufquc inllnuata fubit fupra rcliquos fen-
fus ; quod calcfadiio poft frigus , aut rc-
frigeratio pofl calorem docct. Pari enim
paflu non ambulant dolores ex taftu &
oJfFcnfioncs aliorum fcnfuum, cum illi ve-
hementiores lint , & ad hunc itidem mo-
dum voluptatcsfe habeant. Et quamvis
immediate & indcpcndenter ab organis
agat quicquidfpiritusafficit , & pcr con-
fcqucns imprcITio illa cartcris major vi-
deatur ; tamen non iter late patct, in pau-
cis tantum confpicua, in odorum ncmpc
fragrantia , vino , aliifque gratis vapori-
bus . Odorura magna & in expedito eft'
virtus , refocillando homines animi dcli-
quium pafTos. Quoad potum, ccrtum vi-
detur ex ebrictate voluptatem ilii ex Vc-
nere proximam cfTe. Magna gaudia vali-
do in fpiritus motu ingruunt eofque affi-
ciunt , fimilifque pcnc oblcv^atio rcgnac
in Venerc.

^;?^. Non coargiienda: obfervationis

cft

Sylv. Sylvar. CetJt.Vll. 405
cft quod ajunt, marcs hyeraante coelo ma-
gis exardefcere in amplexus uxorios , fcE-
minas seftatc in Vcncrem ruerc. Caufa cft,
quia fpiritus in corpore calidiore & lic-
ciore , quale mafculum eft , JEdas magis
exhalando diflipat , Hibernum frigus ma-
gis condenfat integrofque confervat. In
corporibus frigidis & humidis (cjualia funt
fceminarum) xdus fovet provocatque fpi-
ritus, hiems obtundit. Deinde, abftinen-
tia aut adlus Vcncrei longior intcrmiffio
in humidis & optime conftituti? corpori-
bus varios gignit morbos , pra^fertim in-
flammationcs pcriculofas. Ratio evidens,
quia ceflat prascipua fpirituum evacuatio;
alia enim vix datur nifi in Venerc & cor-
poris exercitatione ; ut altcrutrius mifTio
morbos ex repletione generet.

Bxperimenta variajpe5lantia infe^a.

Digne & cum operaz pretio laboret ho-
minum induftria in excutienda vivifica-
tionis natura ; cujus ingeniofas molicio-
nes plerumque melius parva detegunt
quam magna, imperfefta quam perfc£la ,
parces quam totum. Sic vivificationem
exa£lius cognofcendam proponunt ex pu-
tredine genira , contemplatione maximc
profutura j primo in explicanda vivifica-

tionis

404 Francisct Baconi
tionis origine ; fccundo, ronfigurationc ;
tertio , protrahendis in lucem plurimis,
cjua: perfcdc genitorii naturam fpedlant,
longiufque recefrcrunt in obfcuruma po-
pulari notitia; quarto , traducendo aii»
quamobfcrvationumfpeculationem in in-
fcdlis ad operationem & effcda in ani-
mantibus perfedlis producenda. Nota^vO'
cabulum infcdi non fatisfacere materias
& inflituto, femper tamen nos eo uti bre-
vitatis caufacum iignificare volumus ex
putredine genita animantia.

6p6. Variainfedlorum materia ef^.Alia
nafcuntur cx lirao aut fimo , ut lumbrici,
anguilltEj angucs,&:c. utrumque enim ge-
nus ex putrefadione eft, cum aqua & Lu-
na concrefcente non habeant quo confer-
ventur. Qupdadfimum, omnia cxcre-
menta putrefcentis nutrimenti ejeflanea
funt. Alia in hgno aut crefcenti aut cxCo,
inquiratur, qux hgna magis hofee foetus
cdant , qu:rque anni tempeftas. Videmus
vermes polypodes , in globos convolvi
fblitos , prxcipue fub truiicis generarij
non in lieno. Dicuntur & in hortis inve-

c?

niri, ubi nulli omnino trunci. Scd illoruni
generatio requirit aliquod receptaculum,
adverfus folem , pluviam, rorem , quale in
ligno datur : proptcrea venenicxpextes,&

apud

Sylv. Sylvar. Cent. VII. 405
apud Medicos fanguine puriiicare dicun-
tur. Fovent & cubilium latibula cimices.
Alia in animantium pilis nafcuntur , uc
pediculus, & reduvius ex fudore , ar^lius
conclufo', & a pilis nonnihil (iccatp. Ex-
crementa animantium non folum infedis
foecunda funt a corpor e feparata, fed & in
eo retenta , ut vermes o.ftendunt, malum
pueris maximefrequens.prjEcipueininte-
ftinis. Nupera quoque Medicorum e^pe-
rientia docuit graiTantibus fa:pe morbis
peftilentibus vermes inveniri in extremis
corporis partibus , ubi excrementa de-
ftint , non humores putrefadi, pulices in-
primis ftramen & ftorea , nonnihil hu-
jneftata , produnt ; aut ftramen cubihs
acri non expolitum ; quos recepta opinio
eft enecari fparfo iis in locis abfynthio.
Ex vero quoque obfervatum , atnara tol-
lendie magis quam promovcndas facere
putrefadlioni ; pinguia & dulcia maximc
putredinis includere rudimenta. Vcrmis
eft, qucrafarina edit, figura magni «Sc albi
termitis , philomel^ein deliciis. Tineara
veftes aliaque lanificia, praefertim (ihu-
mida & madida recondas , creant , gau-
detque candelas flamma. Terra quoque
vermem producit infinu , nomine curcu-
lionem, cjuiradicibus alitur, ut paftinacis,

draacis,

40<f Francisci Baconi
draucls, &c. Aliorumgcnitrix eft aqua,
prscipue inumbrata , (juarquc ftagnat , ut
aranca: aquaticx fex pcdibusjmufcae di«5la:
phryganium, nafci folitaz ex rc fuperficiei
aqua: innatante , acciditque plerumque
circa lacus. Emorientis quoque vini txx
impra:gnatur vermc , qui poftea (ut inter
vctcres nonnulli obfervarunt) in culicem
mutatur. Et illud Antiquitati ex hCio tc-
ftanti debemus,nivem vetcrafcentem exe-
rere vermem colore rubido , motu tardo,
paululum natalibus ruperftitera . Vnde
arguitur latens nivis calor , line quo vix
conftaretvivificatio. Ratio , cur tam rc-
pcnte vermis iile natus intercidat , pofTit
efle , fubita fpiritus tcnelli exhahtio , fi-
mul a frigore circumfufo & in quo ha:-
rebat conclufus receflerit. Vt enim papi-
liones animat calor , frigore torpidos ; fic
quos frigus tuetur fpiritus, calor prxda-
torius difperdit. Vcterum & Ncotcrico-
rum calculo comprobata cxpericntia eft,
in fornacibus a;ncis & cuprcis, quibus fac-
pe chalcitcs (vitriolum vulgodidum) in*^**
jcftum cxcoquitur corrigenda: operatio-
ni, repcnte mufcam prodire, quasaliquan'
do movetur quali fornacis lateribus in-
ha:rens , aliquandofub igne confpicitur,
& cgrefla fornaccraintenc, Egrcgia ccrtc

inftan-

Sylv. Sylvar. C^»/.VII. 407
inftantia 8crc6tc SBftimantium attentione
digna, utpoi;e oftendens vehementi ignis
calore , seque ac animantium placido, vi-
vificari proportionatammatcriam. Lucu-
lentum enim vivificationis axioma eft ,
^uod calor dilatando corporis fpiritui re-
quiratur; fpiritus adlivus expandendus,
materia vifcofa & tenax , fpiritUs recepta-
culum , in configurationera diducenda.
Spiritus fervida fornace dilatatus ad mo-
dici fri^oris fenfum protinus congelatur.
Procul dubio accipit & hxc aftio a chal-
citide adjumentum , cui fpiritus produ-
cendi & germinandi avidus ; ut chymico^
rum experimentorum fide conftat. Vt ab-
folvam , plerifque e putrefa6tis nafcuntur
infefta varii nominis, mihi nunc haud
cnumeranda.

697. Docent veteres, infe(^a pauxillo
nutriri. fed fugit id obfcrvantium diligen-
tiam. Cicadas enim quicquid in totarc-
gione viret depafcunt ; bombyces cito
folia abfumunt ; formic^ largo fibi com-
mcatu viftum convehunt. Verum eft,
animantiafomno plurimum indulgerc fo-
lita modico vidlitare, utglires , Vefperti-
liones, &c. funt enim exfangues. Ratio
forte lit , quod fuccus in eorum corpori-
bus unicus fit , non vero fanguis , caro,

cutis,

408 FnANCISCI Baconi

cucis , olTa , uti in perfcdlis animantlbus ;
cum partium integralium magna lic va-
rietas, fimihrium parva. Neque hoc pra:-
ter verum, efTc quibufdam diaphragma 8c
inteftina, omnibuscutem , infedis farpe
mutandam. In genere , brcvioris funt \u-
toe.Apes tamen reptcmannos vivere cojn-
perta; funt ; anguefque potius ob depo-
nendas fubindc exuvias, attingere putan-
tur setatem grandiorem . Anguilla: , ut
plurimum putrcfcentis matcrias -isboles,
diutiiTime vivunt, crcfcuncque. qu^ a:fl:a-
te ex vermibus in mufcas migrant, Sc hie-
me ex mufcis in vcrmes redcunt , pyxidi-
bus afTervata quatuor ad minimum annos
implent. Sunt tam.en ex mufcarum ge-
nere , cjuas ephemeras vocant , unius diei
vitamfortitas. Caufaeft, fpiritus exilitas,
aut forte Solis abfentia, cum Soli expofitas
aut artftius fervata3,vivcre poflent diutius.
Plurimis infedis ( ut papilionibus , aliif-
fjue mufcis) facile vita redit cum mortua
videntur , admoto fcilicet Sole aut igne.
Ratio eft, (JifFufiofpiritus vitalis , ficilif-
que ejus ad exilem calorem dilatacio. Ali-
quandiu moventur rcfetla eorum capi-
ta, aut in particulas difciflaj quia vita-
hs earum fpiritus laxe per omncs par-
fesdifFufi cxeiinc, minufque organis af-

fixi

Sylv. Sylvak. Cent. VII. 409
flxi funt , quam in pcrfcdis animanci-
bus.

69 8. Tnfcdis voluntarius efl: motus,
idco &: imaginntio. Ex antiquis autem
qui dixerunt, <^uod motus corum indeter-
minatus eft, imaginatio indefinita, prodi-
dere negligentiam fuam. Formicar cnim
redla petunt latibula fua, apefque non fine
attendentium admiratione viam dignof-
cunt qua petant ex florida camporum pla-
nitic per duo quartuorve milliaria, al-
vearc fuum.Fortc culicibus & in ufcis ima-
ginatio magis mutabilis & vcrti^inofa ;
uti avibus parvis veterum nonnulli fo-
lummodo tadlum tribuerunt. Sed vcri-
tate cxcidcrunt ; nam li rc£la aliquo ten-
dant , necefll" cfl; vifu illas inftrui. Pra:-
terea , floris aut herba: , qua magis t^au-
deant, delcflum inftituunt ; crgo & guftu
valent. Apes cjuoquc fonitu impulli seris
revocantur ; quod auditum arguit , &,
quamvis difFulim cuntibus fpiritibus , fc-
des fenfuum dari in capitc.

Qnx porro luiic de infecflis matcri^ an-
nedlanda; fc ingcrebant , una cum eorum
cnumcratione, rejicimus ad titulum dc
animalibus in genere.

S Ex^e*

410 FH.ANCISCI Baconi

'Exferimetitum folitmum JpeSlans

curfum.

€99 . Currentis augetur celerltas a
pondeie rriAnibus comprehenfo . Caufa
efl: , quia pondus (proportionatum nem-
pe) ncrvos contrahendo , illos corrobo-
rat. Qua contradlione ubi opus non eft,
impediraento erit pondus ; <]uod in cur-
fus certamine per equos inftituto patec.
Accuratc enim prxcavent , ne velmini-
mo pondere alter pras altero equus gra-
vetur.In curfu cum pondere brachia prius
rctrorfum pelluntur , deinde antrorrura,
cum impetu fenlibiliter increfcente ; ma-
nus enim retro mittuntur antequam pro-
moventur. Inquire , an motus fpirituum
contrarius motui inrento , idque imme-
diate antequam in partem deftinatam mo-
veri incipiamus, fpiritus vehementfusim-
pulfosprorumperefaciat ; ut fpiritus at-
tradlus & retentus expcllitur vchemen-
tius. In projedione quoque , brachia re-
troaguntur, ut validior fit rotatio.

Ixperimentum folttmumfpecians VO'

luptates ^ offenfto72es fenfuum , prA-
cipue auditus.

700. Antea defcripfimus muficos &

ina^ijUA-

Sylv. Sylvar. Cent.VlL 411
inscquales tonos , fed non ita exadle vo-
lupcates 8c offcnlioncs fenfuum. Soni tc-
trici , ut dum ferra acuitur , contritio la-
pidisinlapidem, ejulatus, fonus ftrepcrus
horrore vel tremore corpus perfundunt,
dentefque obtundunt. Ratio eft, quiaau-
rium objeda fpiricus immediate plcrum-
que aut grate afficiunt aut offcndunt. Vi-
demus nullum dari colorcm (]ui oculos
valde oifendat. Spedlacula terroris plena»
memorias excitat^e occurrunt talia , Ccd
pidla parum movent. Olfaiflus , guftus,
taftus aificitur participatione aut impul-
fione corporis ab objedo. Solus eft fo-
nus qui nullo mcdiante neque corporeus
fenfumferit. Muficahujus rei fidem fe-
cerit , vel in harmoniamplacidetempe-
rata, vel diflbnantiis afpera . Omnibus
enim fonis fcu elatis , feu deprcflis ex fua-
vitate rotunditas & ajqualitas efl: , tetri-
cis inajqualitas. Quid enim aliud diflb-
nantia quam tctricus variarum vocum
concurfus. Verumquidem, fiinasquali-
tas nonfixa dominetur , fed velut tranfi-
toria evanefcat , augeri potius fuavita-
tem, uti in fufurro chordx contortas,rau-
co tubae clangore , in canali vel tibia
lufciniali organi majoris & regii Anglis
di^i philomela , atquc ubicunque difcor-
S z diam

4U Fr. Baconi Svlv. Slc.
diam ronoriim mox fccuta abforbct con-
cordia. Sed fi moram faciat , ingrata ac-
cidit & offcndit. Quare voluptas &: of-
fenlio cx fonis tribus gradibus variatur,
foni fuavis , diflbnantias, 5: foni tctrlci,
quos variis nominibus infignimus, ut ftri-
dofis aut foniquiradit aurcs; <]ux jam de-
{cribendo exfecjuimur. Ex eo, quodden-
tes obtundant , manifcfto parct , cjuo in-
tervallo dentes & organum auditus di-
ftent ; ut li alterum arcus extremum te-
neatur dum fides percutiatur.

Tinii Ubri feptimi HtJioriA
Ndturalis»

F R A N-

701.

FRANCISCI BACONI

DE VeRVLAMIO

N ATUR ALIS

HIST ORIiE

Centvria Octava."
Bxpenmentum foliumm jpe^ans

vencis terr£ medicas.

Agna mineralium rofTilium-
que varietas eft , fcclpaucas
cerra medica venas habet .
Prascipua: ejus fpecies funt, terra Lemnia,
tcrraiigillata communis,bolus Arraenius;
fed ut dignitatis prsrogativa debeatur
tcrras Lemniar. Commendatx autem vir-
tucis funt in vulaerum curatione,fanguinc
fiftendc & deflu.vus catharrofcjue repri-
mendo, fugiendoque quafi venenum,con-
tagium & putrefaftionem, ne latius diffij-
{^a exeant. Ex omnibus fimplicibus perfe-
dliffmia purilTimaque liccandi efficacia
valent , exili aut nuUo admixtaj qualitatis
confortio. Certum tamen , boli Armenii
maximum ^St frigus , terra: Lemnia; cii^
S 3 lorem i

414 Francisci Baconi
lorem ; uc Iioc nomine fabulofaantiqui-
tas Infulcim Lemnon , in <]ua efFoditur,
Vulcano coafecrarit.

^xperimentum fdttarium fpeiiam

germinationem jpongiarum.

701. Haud procul a fretorum fundo
jmultas coliiguntur fpongia: , ex rupium
latcribus conquilita; , quae nihil quam co-
piofus tenaxque mufcus funt. Ha'c autem
co magis notanda, quod in paucas fubftan-
tix ambitu configurationem plantx imi-
tantes genitalibus undis gaudeant j ali-
quando cnim ad quindecim cubitorum
profunditatem conquirend^. In littus ex-
trafts mentiunturmolis amplitudinem j
compreflae, minimum loci fpatiura occu-
pant.

Experime7itum folitarium fpc^ans

pifces tnarinos in aqaam dulcem

tranjlatos.

703. Pifces in aqua fdfa vi£litare af-
fueci,videntur dulcem antehabere. Salmo-
nes, Eperlanus, flumen pcnctrant, etiam
in adverfum obnixi. In portu Conftanti-
nopolitano haud procul ingens colligitur
pifcium mulcitudo, ex Ponto Euxino illa-
bcntium, qui aqua dulci inebriantur,ut ia

tcroum

Sylv. SylvAR.. Cent.VlU. 415
tcrgum convcrfi manu capiantur. Dubito
an fatis in compcrtoiint qux pertinenc
ad pifccs ex mari in dulces lacuum aut fta-
gnorum aquas transfcrendos. Res eft &
magni ufus &l voluptatis , cumrecentcs
eoshabereliceat , longiore etiam a mari
intcrvallo ; ne dicam pofle & gratius nu-
tiiri & nova augeri fobolc. Ajunt oftrea
Colcheftriana puteis impofita , rcciproco
maris aeftu prolui folitis , (nc camcn dulcis
aquadefit , qua: refugo maii ca ingrcdia-
turj Cic magis pinguefcere 8c crefcerc.

Bxpcrimentum foUtarium fpeclaKSAt-
traBionem ex fimilitudi?ie fu hfiantis, .

704. Turcici arcus veKemcntlfTimus'
efl idlus , adeo ut exfido conftet impafta
fagittapenetrari clypcum chalybcum,auc
laminam a:neam,gemini pollicis craffltie.
Sed quod magis mireris eft , figittam lig-
nca tancum cufpide munitam perforalfc
labulam ligncam , odo pollicum craffl-
tie. Certura eft in navalibus praeliisolim
fuifTe in ufu miffilia brcvia qusc vocabanc
lemures vel [-«] fpiritus volances, acumine
tantii ligneo, c fdopetisintorqueri folita,
penetraireq; navium latera glandi plum-
bex impcrvia.Sed reconditum hic naturx
S 4 myfte-

a] Spri^lHs.

4T<!> Francisci Bacoki

myflcrium cft, atque ex maximis quiJcm;
ob (imiJitudinem fubftaDcia: dari attra-
^lionem , (i corpus motu gravitatis non
fuerit inncxum. lUe enim amoveri li pof-
lct.plumbum aplumboattrahcrctur, au-
rum abauro , etiamfcrrum (ine interme-
<lio virtutis magneticx adjumento. Scd
idcm motus ponderis aut oravitatis , (c]ui
prorfus materix eft, nihil habens formar)
alterum perimit, nifiinefficaccm reddide-
rit motus violcntia; quod ha^c faoittarum
inflan^iadocct. Tum cnim motus ex (i-
militudine fubffantia: fe prodit. Sed ds
hac materia fufius fuo loco.

Ixpcrimemum folititrium fpe[lAiis

qnofdatn in Turcia pottn.

70^. Turcia &: Oriens confedioncs
r,uafdam habct in ufu.quas vocant[^]chcr-
bcta Turcicc,haud ablimilcs conditis gli-
ciatis aut more elacici. Conrtant autem
faecaro & malis citriis, aut faccaro & ma-
iis Hcfperiis, aut faccaro& violis, aliifque
iioribus ; quibus ambra: nonnihil dclica-
tuli admifcent. Ex hifce in aqua difToIutis
fit potus , quia pcr leges vino uti haud li-
cct : Sed valdc miror, ab Anglis aut Ger-
manis Conflantinopoli officinam cerevi-

liariam

a] Serurtls,

Sylv. SylvAr. C^w^ VIII. 417
(lariam non conftitui , tanta illis in re^io-
nibus hordei copia. Quod homines m
univerfum aqux potores lint, fortefruga-
litati reftrifliori tribuatur, cum haud mo-
dici lit compendii fitim gratis pellere. Sed
quibus res Imtx domi , fumptibus non
parcercnt. Mirari tamen deiino, quoties
m Itaham , Galliam , Hifpaniam cogita-
tiones rcfledo, cercviliaadhuc deftitutas;
cujus ufu fmitati forte & corporis habitu-
diui confulerent.

Experimenta varia fpe^anti>t

fndorem.

706. Balneum ac[ux calidaj fudorem
ex partibus fub aqua non prolicit. ratio
prima eft , quia fudor fpecics cft colliqua-
tionis, quam calor tantum licciiTimus auc
humidilllmus cfFicit. Nimias enim hu-
mor alitjuatenus calorem exftinguit , ut
aqua calida ignem •■, & calor nimium (ic-
cus occludit poros. Ideo quis tcdus in
Sole aut ad focum facilius emittet fudo- ,
rem, quam nudus ; &: lagensc fiitiles aqua
fervida repleta; provocant in lefto fudo-
rem mollius, quam balnealateritia calida.
Secunda, aqua calida cutem evaporarc £1-
cit, ut confumpta prius materia iit in par-
libus infra aquam, quam in fudorem verfi
S y pro-

4iS Francisci Baconi

prodcat . Dcinde , magis* copiofe fuJo-
rem prolicic calor moticraccauLtus, cjuam
primo velicmentior &: intcnfus acqualiter.
Caufa eft, quod calor placidus melius vio-
lento poros aperiat ; quibus patefadlis fu-
dor lar^ius efHuir. Quare ex rationis pra:-
fcriptofecerunt Mcdici , qui admotis la-
genis in lc6lo provocarunt fudorem , per
jherbas liidonferas in aqua calida deco-
dlas, calorem admenfi per gradus ; ut mi-
nus calida lagena prim.is , pofl , calidior
fccundas partes abfolveret.

707. Sudorem guftus filfum arguic ,
Ratio, quia pars nutrimcnti rcccns &
diilcis in fmguinem & carnem mutatur,
fudor vero pars eft cxcrcmentitia. San-
guis crudus carnem falfedine vincit , quia
alTimilatio in carnem noii fit iinc cxili &
fubtili fanguinis cxcretione.

70S. Sudorem magis fuperiora cor-
poris quam inferiora emittunt . Ratio ,
quia ilJa fpiritibus magis turgent , qui fu-
tlorcm propellunt j prasterea minus func
carnofa , a quibus & liccioribus maxime
fudorprodic. Talia funt frons & pedus.

70p.Sudorem magis cict fomnus quam
vigilia quitamen alios defluxus fiftit po-
tius quam incitac ; uc carharros , alvum
bxam, &c ratio cft, quia foranus calorem

Si fpi-

SvLV. SvTLVAR. Cent, Vlit. 415
& rpiritus naturaliter introrfum agit , ibi
commoraturos. Sed intus collcdus for-
tius erumpit calor , irritatufque fudorcni
cxpellit.

710. Sudores frigidi fa»pe funt fatales
& mortis indices; at femper maligni Sc
fufpedti , ut in magnis timoribus , affc<5li-
bus Hypochondriacis,&c. ratioeft, quia
fudorem frigidum caufatur aut rclaxatio
aut fpirituum dcliquium livc dcfertio 5c
fuga, quod corporis humorem, a calore in
partibus ar6le rctentura , feparat cgredi-
que patitur.

71 r. Quos fudor non difcutit morbos,
in iliis fudor , tanquam malus , fiflendus
eft ; ut in morbis pulmonis &: fluxibus
alvi. Quos fudor expurgata mabgnitatc
curat, ibi prodeft , neque dilficulter ferri
poteft , ut in febribiis & peftilentiis , &c.
caufaeft, qniafudor pofteriorpartim cft
criticus peccantemque expclh*t materiam.
Sed prior aut cx labore fpirituum pro-
dit , eofque opprcfTos teftatur ; aut e:5
motu per confcnfum , cum natura eji-
ciendo morbo impar, eo quem invafic lo-
co , indifferentem per univerfum corpus
expullionem molitur.

S <r 2}cf6'

410 Francisci Baconi
Ex^erimcntum folnmHm fpeclAU

Ctctndulaw .

711. N.itura Cicindula: lia(flcnus non
cxplornta fatis. Illud conftat , gcncrari
prsecipuc pcr calidjirimos arftatis menfcs,
iiecjue in campis , fcd rubis &: fcpibus.
Vnde intclligi datur fpiritus 'w\ eo tenui-
tas, non attcnunndi nili azftivo calore ;
& rurfus , o^uodilla tenuitas facilem ad-
mittat exhalationem. italia (S; regiones
calidiores fcrunt mufcam , qua: lucciola
ibi vocatur , cicindula: inflar refplcndens,
fucritque forte volans cicindula ; fcd la-
cus prj^fcrtim & paludcs Iutc nnifca frc-
quencat. Dwx tamen priores obfervatio-
nes huc referri qucunt. Neque enim con-
/picua cft niii pcr arriatem j & carc(ft.i
auc quicquid circa paludcs virct , um-
bram pracbent a'quc bonam ac rubi. For-
te aliarum plagarum frigus cicindulam
eoufque cxcrcfccre non patiturut alatx
xeperiantur.

J.xpcrimcnta var}.t fpediWii.i twpref-
fiones ex p.zljior.ihi^ animi in corpns.

713. PafTicncs animi in corpus expli-
candas hic iinpreflioncs faciunt . timor
pallorem inducit, trcinorcrn, capiilos

crigit,

Sylv. Sylvar. Cent VIII. 411
crlgit, refultiim caufatur, horrorem & rc-
percuffionem. Pallor oriturex repulfoad
cordis fubfidiumfanguine. tremor ex fpi-
rituum introrfus aba<Storum fuga , qui-
bus extrema corporis deftituuntur. Ob
claufos cutis poros eft ereftio capillo-
rum , quos oblique decumbentes neceflc
eft crigi. Refukus cft apprehenlio reruni
terribihum , & (ic motus contraftivus
eft , & velut inquilitio , cjuis principium
excipiat eventus ; atque hac rationc eft
cre6tivus. Vnde qui ad fubitam aufculta-
tioncm accingitur , rchht, fpiritus enim
erigit ad attentionem. Horror eft appe-
titus expellendi quod fubito perculit fpi-
ritus. Nctandtim cnim , plurimos motus,
quamvis inutilcs cxpcllendis oifendiculis,
efle naturae irritamenta,& producere mo-
tus per confcofum , ut in gemitu & eju-
latupra^dolore.

714. Dolor S: pctnacient fufpirium ,
iingulcum , gemitum , trepidationem &
ejulatunn, velfucclamationem, lachrimas,
iichi diftortionem , dcntium contritio-
nem, fudorem. Sufpirium ex ingentifpi-
rituum copia , ad refocillandum cor at-
trada , eftque vclut magnus hauftus ar-
dente llti. Singultum , ex eadem caufa ,
fcd validiori, Gemitum , trepidationem ,

eju-

411 Francisci Baconi

cjuljtum, ex appetitu expuIlionis,ut dixi-
mus. Spiritus cnim difcuticndaj noxae im-
parcs , per motum ex confcnfu expcllunt
vocem. Atquchocfit, fi ccdant fpiritus
atque rcliftendo fuccumbant . Quifquis
enim conftanter dolori obludlatur , in ge-
mitus non crumpit. Lachrimis , ex con-
tra£lionc fpirituum in ccrcbro , quam
confcquitur huraoris ibidem aftridio , &
fic lachrimarum ad oculos tranfmifflo.
Compreflio illa caufatur contortionem
manuum , qux gcftus eft exprclTionis hu-
moris. Diftortionem vultus , cx conten-
tione ad perftrciulum & rcliftendum ob-
firraata, dcindeexpcllcndura j quar par-
tes primo coardat , pofl rclaxat. Contri-
tionem dentium cx compreiriscollc^lif-
que ad refiftendum fpiritibus, undc folidc
comprimuntur dentes. Sudatio eft motus
compofitus oblaborantcs fpiritus, primo
ut reliftant , deinde expcllant.

715. Exgaudiohilaritas &oculi vivi-
diores , cjuod &: cantum , curfum , falta-
tionem , quandoque ctiam lachrimas ciet.
Omnia hxc a dilatatis & in partcs exter-
nas progrefns fpiritibus , quos cxpanlio
yegctiores mobiliorcfquc reddit. Notuni
eft , rcpentina & immenfa gaudla quibuf-
^aoifubitaneiinteritus fuifle caufam, di-

fperlis

Sylv. Sylvar. Cefjt.VUl. 313
fperfis in tantum fpiritibus, ut regredi ne-
quirent. Lachrinise efFcdta funt humidi-
tatis in cerebro ex dilatatione fpirituum,
qui comprelTi per confenfum exprimunt
humiditatem cerebri , utdiximus , in do-
lore. Sedtum ingaudiodiveriimode ope-
ratur, propuUionefciIicet humoris, quan-
dofpiritus expanduntur , & majorem lo-
cum occupant.

71 6". Irainquibufdamcreat paIlorem,in
aliis variam alternati coloris mutationcm,
in aliis tremore,rumorem, aliis os fpuma-
rc facit,aIios pcdem in tcrram impingere,
pugnos comprimere, paIIor& coloris va-
ric reciprocantis mutatio oritur, ex fpiri-
tuum circa cor inflammatione , qui refo-
cillandi ab externis partibus alios retra-
hunt. Etfi pallor (it folitarius , nec color
reftituatur , plerumque cum metu con-
jungitur. Sed multipailefcere nefciunt ,
rubefcentibus tantum genis & infima
aurium parte ex emilTione fpirituum in
vindidl;^ cupiditatem. Trcmorem ex ira
etiam fpiritus introrfum revocati gig-
nunt , plerumque coeuntibus ira & tim.o-
re. Intumefcentiam producit & dilatatio
fpirituum ex nimia calefad^^ione, & lique-
fatflio ebuUitioquehumorum, quas dilata-
tioue fe(]uitur, Spumam oris eidem caufse

tribue.

414 Francisci Baconi

tiibuc , cum fit cbullitio . Calcatio aut
pugni comprcfTiocft abimaginario via-
didla: adtu.

717. Lcvis ofTcnfio & quicquid minus
allubefcit , inducit ad concuticndum ca-
put, (Sc caperandam frontcm. Hxcfunt
effcdlaejufdem caufx, tremorcm iSvi hor-
rorem produccntis , fpirituum fcilicet rc-
grelTus , fcd non tam vchcmcns. Capitis
motitatio enim cft tantum tardus & defi-
nitustrcmor; gcflus lcviculuin quid de-
negandi. Patetque ex non allubentia farpe
nafci eum manus gellum, qiri dcncgationi
aut repudio duntaxat adhibcrifolct. Ca-
pcratio frontis 3: conftridlio fupcrcilio-
rum , eft collciflio & compreflio fpiri-
tuum ad quadamtcnus rcliftcndum. Ta-
lis quocjue capcratio lludium aliquod fe-
riamque mcditationcm fubfcquitur , licet
abfque ofFenfione.

71 S. Pudor fufFundit rubore , oculof-
que dejicit.R.ubor eft fanguinis in vultum
regrcfTus , partcm maxime iaborantem ex
fadla pudoris imprcffione. Et quamvis per
univcrfum pcdus fparfus cxundct rubor,
fi nudum oculis pateret, in tranlitu tamcn
veifus faciem confpicitur. Oculos dcjicit
reverentia quxdamexdignitate pcrfona?,
utpudorc corrcptiis conlidcntcr alterum

intucii

Sylv. SylvAr. Ce?7t.VUl. 415
intueri non fuflineat. Vtraquc autem &
pudor 6c oculorum dcjedio , magis re-
gnant ubi in turba nos fiftimus . Ore
Pompeii quid verecundius? nunquam noa
coram pluribus erubuiti llluftres quoque,
&: quos dignitas veuerandos facit , fi con-
veniendi, idem patimur.

7ip, Aliqujndo mifericordia lachri-
mas exprimit , detiexofque alio detorquet
oculos. . Lachrima eandem cum dolore
caufam habet; cum commiferatio tantuna
dolor lit ob alterius «crumnas. Oculos
amovemus , ut eogeQuaverfariaut abo-
iTtinari nos (ignificemus , quod mifericor-
diam ciet.

710. Ex admiratione fiupefcimusaut
immoto corporis ftatu ha:rcmus , oculos
attollimus , manus protendimus. Stupor
cft: ex fixatione animi in objedo cogitato,
qua fit ut non fatietur & iranfcurrat fugi-
tivaattencione, ut folet. Admiratiocnini
fpiritus difFugere non patitur, ut metus,
(ed folummodo {iftit,minufque aptos mo-
tuireddit. Oculorum & manuumeleva-
tio fpecies eft provocationis ad Deum,qui
ex potentia^ & providcntia: fuae thefauro
miracula depromit.

711. Rifusdihtatos& labia, fpiritumq;
continuo^c fonoreexpeIIit,lateru& pefto-

ris

4i<? Francisci Baconi

ris rucculTationem efficit/uffundit oculos
liquore , violentus &: continuus lifuerit.
Hic primo notandum occurrit , quod ri-
fus vjx proprie fit paiTio vocanda, originc
ejus cx intelk(flu derivanda , cum rifum
prxcedat fcmper conceptus rei ludicrae;
unde homini proprius. Secundo , caufa J
rifus, tantum cil levis fpirituum conta- «
ftus, nec tam alte penetrans imprcffio, ut
aliaj pafTionesinlinuant. Ideonulla cum
animi pathcmatis affmitatc , movetur, &
valide quidem ex fola (juarundam in cor-
pore partium titilJatione ; ut quifpiam vcl
compofito ad gravitatem animi ftatu , ri-
fum tamen aiiquando non compefcat.
Tertio , femper cumaliqua conjungitur
deledatione, unde cxhilaratio afFmitatem
habet cum gaudio , motus licet multo le-
vior; res fevera eft vcrum gaudium.Quar-
to , objedlum cjus, dcformitas , abfurdi-
tas,infortunia, & limilia. lam loquamur
de caufis , ad quas effc(fta commemorat.1
referri pofTunt , quibus lux aliqua affulget
ex generalibus hifce notis. Dilatatio enim
oris &: labiorum , continua cxpulfio fpiri-
tus & vocis, pedloris & latcrumfuccuf-
fatio, ex fpiritibus cxpanfis oriiintur, prx-
cipue m rifu fubitanco. Suffufi quoque
ruborc oculi (ut ante ex parte di6lum,ubi

de

Sylv. Sylvar. Cent.yill. 417
de lachrimis & gaudio & dolore egimus)
lunc dilatati fpiritus caufam agnofcunt j
c]uo & repentmus cjus ortus magna ex
partepertinct ; cumvideamus, infortu-
nium infortunioadditum vel fuccedens,
dcformia , &:c. in inftanti movere rifum,
interpofitaque morula , evilefcere rifus
pretium. Sic nihilobfoletum , fed quic-
quid novum , fplenem movet ; ipfaque ti-
iillatio veHicatis placidelateribus, fi pr^-
moneas , duritervc aut continueattre«^cs
non magnopere in rifum valct.

711. Libido ignefcere facit oculos, &
Priapifmum inducit.Caufa utriufque,c]uia
voluptas vifus & tadus flagrantiflimos
fubdit defiderii ftimulos ; ut fpiritus eo
confluant, ubi partes maximeafficiuntur.
Poteft in generehoc notari (magno ufui
futura obfervatione) in omnibus pafTio-
nibus deferri maxime fpiritus ad partes la-
borantes, & ubi validior impreflio eft ; ut
in iis quae nuper diximus,ad oculos & par-
tes Veneri dicatas; in ira & timore, ad cor
rccurrunt ; in pudore , ad faciem ; in levi
olFcnlione ad caput.

Ixperimenta varia jpeBantia ebrie-
tatem.

713. Antiquitatis obfervatiom' caku-

lum

4^-8 Francisci Baconi

lum adjecit poftcritaris fides,femcn nimi-
rumhominis potatoris cfTeftcrilc. Ratio,
quia humidum nimis cll , juflacjue carens
fpifTuudine difHuit. Noftratium quoquc
fermonibus frequentatur jocus , ebrium
filias gignere.

714. In ebrio nihil ef^ quod ofFicIum
priflet, adeoque &. fpontanei motus arbi-
trio cxcidit, vacillat,tremit,firmare vef^i-
glum aut lo.jui nequit. Caufa ef^ , quod
Ipiritus vini opprimant fpiritus animales,
occupataloci parte , in qua verfantur , &
fic languidos rcddunt in motu. Vndc dor-
miturit ; atque opiata S: f^upcfadliva (ut
papavcr, hyofcyamus, cicuta, &c.) indu-
cunt quandam cbrietatis fpecicm, crudla-
tacrafTorum vaporumnebula , ut vinum
hcitf iifdcm nimium augefccntibus. Prx-
tereafpiritus animales nutririvam matc-
riam depra:dantur ; quam fpirirus vini»
sequc ac illa, depafcunt^ unde tcncrefcunc
fpiritus.animalcs , neque inertcs pcragcn-
dis obfequuntur motibus.

72-*) • Hbrius imaginaria vertlgine cun-
£la rapi perfuadet fibi , extraquc fe polita
in caput fuu:n ingrucre. Longius dilTita
crrantc vifii non difcernit, propius admo-
ta fpcdlat loco non fuo , 5c quandoque o-
muia vidcntur ofFcrri gemina. Caufa pu-

tati-

Sylv. Sylvar. Cent.VlU. ^i^
tatitia! circumgyrationis funt a(fti in or-
bem fpiritus, comprefli nempe vaporibus
vini (quodlibet enim licjuidum compref-
fio gyrare facit , ut patet in aqua ) &
quoad vifum perindceft, feu fpiritus vi-
fuales moveantur, feu objef^um, feu me-
dium. Neque ignoramus, exdiutinacir-
cumrotatione corporis noftri eandem na-
fci imaginationem. Caufa quod extcrna
in fe rucre exiftimet , eft quia fpiritus vi-
fuales fe retrahunt , quo fit ut objcdlum
acccdere videatur ; prseterea confi6ta ver-
tigo & motus ludit eos imaginarioquo-
que metu , ne fcilicet mota in fe prarcipi-
tentur . Quod procul abjunfla non vi-
deant, cfl: ex fpiriruum debilitate ; cum
hemicrania & vertigoquaslibet tenebra-
rum nonnihil pariat , & apparentiam cir-
cumoyrationis; quod & levioraanimide-
liquia comprobant. Quod res non fuo lo-
co confpiciant , eft ex refradlione fpiri-
tuum vifualium. Vapor enim eft mediurai
incequale , neque ablimilis confpedui re-
rum extra locum in aquisC Quod omnia
appareantgemina, cft celer & irrequietus
fpirituum motus (oppreflorum) ultro ci-
troque. Vt cnim ante diximus, motus fpi-
rituum vifualium & motus objedli fimi-
leni efllcit apparentiam.Quod ad celerem

objedi

430 Francisci Baconi
obje(flI moturn , fidcs telludinis percuffa
talitro, tremuU gemino crifpari vidctur
motu.

72.6'. Minorcs hauftus citius quam
magni inebriant; vinum faccarites minus,
quam vinum purum. Caufa prioris cft,
quod vinum non tamcontinuo dcfcendat
in ftomachi fundum ; fcd diutius immo-
retur fuperficiei fupremjB , vaporcfquceo
magis ad caput tranfmittat; proptereaquc
citius inebrict. Sic & ofFa vino macerata
(parmodofit quantitas) magis inebriat
quam ipfum vinum . Ratio pofterioris ,
quia faccarum infpiflat vini fpiritus , nec
cos tam facile in vapores diflblvi permit-
tit. Rcferunt & ebrietatis amuletum , fi
vinum faccarites hauriatur , poft vinum
purum. Idcm adjumentum adfcribitur
oleo aut la£li fumpto poft ftrenuam pota-
lioncm.

Ixperimentam folitamm fpeclAm

comTnodum ant damntim ex vino

etiam modice fumpto,

717. Vfus vini ficcis & tabe conre£lfs
corporibus nocet , humidis & fucci plenis
prodeft. Ratio , quia fpiritus vini depa-
Tcunt rorem aut radicalem humorem (uc
vocant)corponfve,atqj hoc modorpiritu?

aai-

Sylv. Sylvar. Cent.Vlll. 431
anlmales fruflrantur. Sicubi humor ruffi.
cit auc redundac, vinum digeftionem &
deficcationem humoris promovet.

Exfenmentum folitarium fpe^ans

convolvulos.

718. Convolvulus inter vcrmcs maxf-
me generalis eft , produci folitus ex rore
& frondibus , examina enim convolvulo-
rum videas in arboribus & fepibus produ-
G:a., calamitacem frondium in arboribus 8c
fepibus maxima ex parte, quod & nafcan-
turexillis& nutriantur iifdem. Vernum
imprimis tempus ifta lue infeftatur , quod
nec ros nec frondes tum defint, generan-
turque plerumque fi diutius fpiraverit Eu-
rus. Caufa eft , venti iftius ficcitas ; cum
omnis ex putredine vivificatio , requirat,
ne materia fit nimis humida. Quod autem
veftiri confpicimus aranearum telis , G^
gnum eft limofa; ficcitatis ; ut in terris,
quas ex rore & Soic cooperiuntarancarum
tela». Virides quoquc convolvulos inter-
nx rofarum partes gignunt , prasfertim
non perflantes expertas ventos , in quibus
ros mucefcit , fed maximos & plurimos
convolvulos braflicas producunt , pingui-
bus foliis & putrcfcere aptis. Convolvu-
los exfpirans «ftas oftcndit volatilcs, mu-

tatc^ue

432. Fr.ancisci Eaconi

tatquc iii papiliones aut aliam mufcam.
Dacur & convolvulus lanuginofocorpo-
re magnacumbombycibusafFmitate.

'Expewiiemum fuUtArium fpc^tans

Tnufcfts Cantharides.

719. Mufcx Cantliaridcs generantur
ex vcrme aut convolvulo ; fed frudlifcra-
rum arborum quafdam pr^ecarteris inli-
dent, ut {icum,pinum, rubum fylveftrem;
dulci omnes frudlu , quialiquam occulta:
mordicationis & acrimonia: indolcm com-
probet. Ficus enim hc continer, dulce &
corrodcns ; Pinca: nuclcus acer cft atque
abrterlivus ; fru6lus rubi vefcentes pueros
fcabie inficeredicitur , ut omnino mirari
non liccat , fi cantharidcs corrodcnte &
cauterizaote virtute polleant. NuIIum
enim ex rcliquls infe<flis non gcncratur
ex matcria crafTiori & obtufa . Corpus
cantharidum colore lucefcit ; & forte
cgregio colore tinCtx mufca; pavoncs vei
[ ^ ] libcll^e candcm habent corrodendi
vim.

Jbxperimenta varia fpeclAntiu l\ft^
iudinem.

730. LafTitudinem curat balneum, aut

inun-
aj Dragrjn-flies.

Sylv. Sylvar. Ceni.VlU. 435
inunctio oleo, aut aqua < alida. Caufa eft,
quia omnis lalTituclo fpecies cftcontufio-
nis & comprefTionis partium , balncuiii
vero & inunflio relaxat 5c emollit ; & mi-
xtum cum aqua olcum prxftat fcparatim
adhibicis ; quia aqua melius partcs fubin-
trar,oIcumque poft re<ftius emoilit. Expe-
ricntiateftatur, ufum tabaciabigcre lairi-
tudinem. Ratio, quia refocillat corrobo-
ratque fpiritus , partes contufas aut com-
preUas apcriat , &c prascipuequia opiata;
virtutis beneficiofpiritus rcficit,atque fic
lafTitudinem aufert ; ut in fomno quoque
evenire videmus,

751. Afcendentiscollemgenuadcfjti-
gantur, dcfcendentis coxk . Caufa eft ,
quia dum pedes alternat ut montem fu-
peret, corporis onus genibus incumbit, in
defcenfu, femoribus.

Experiifjentum folitamm fpe^am

exHvifu animalium quorundam.

751. Exuvia! animalium comparantur
ab antiquis cum ruptura fecundinarum ;
k^ minus rcfte. Sinoula: enim exuvix ha-
berent mftar novas generationis. Prarte-
rea , fecundin^ funt tantum eenerale te-
gumcntum, partium nguras haud accom-
niodatum, fed pellis partibus exarquore-
T fpon-

454 Francisci Baconi
fpondet. Animancia pellem exucre rollca
Tunt, anguis, vipera, cicada, Iacerta,bora-
byx,&c. Qua; vero rejiciunt novantque
icjuammas, funt aftacus , cancer , teftudo,
coclea, &c, Exuvias reperiri conftat, Ccd
rejeftasfquamraas, ramime ; ut verilimile
videatur , lic defquamraariuc fcnliradc-
fiuant ; dignofcuncurque nova; fquammas
infigniteneritudine & mollicie , & quo-
danjmodo florido-colore. Caufa exuvia-
rum & defquamationis pofTet videriin-
gens materiaj quancitas in hifce animantl-
bus, c[\ix apta nataeft producerepellcra
auc fquamam ; deinde laxitas pellis aut
rquammx minus prcfllracarni circumvo-
luta?. CertuM enim cft , .i nova pelle auc
fquama veteiim extrudi. Sic inanimali-
bus novum cornu vetus excutit, 8c in avi-
bus nov^c pluma? veteres. Illae quoquc
aves, qua: fufl^cientcm roftrogignendo
inareriam habeiit , roftra novant , receuf-
cjue roftrum veteri locum prxripit.

^xperiwenta varia freciantia pfitu-

ram corports.
735. Dccnbitus non ere(flus,fed[^]in»
fiexus, ut in fterncndo Icdo fit ; aut ctu*
ribus [^]furfumattraais, ut in ftatu cor-

poris,

a] HJloVV.

V>3 Irgs gathered u^^

Sylv. SrLVAR. Cef2t. VIII. 455
poris, maxime efl: falubris. Caufa, quia
ftomachus, fic mrnus peniilis, corrobore-
tur. Videmus enim {lomacho laborantes,
cruri"bus furfum atcradis genubufque ad
os vclut admotis mire juvari ; & ad trire-
mes damnatos in ipfis arrumnis pingut
efTe & velut bene habito corporc. Ra-
tio , quia fciTiIis vita ftomachum aliquo
modo fupportat , quem ftataria & crebri
inceffus penfilem faciunt. Vnde exercitia
deligere prolongandas vita; conducit.quas
artus magis quam ftoraachum aut abdo-
men movent , ut fedeates rcmigcnt , auc
ferram reciprocent.

734. Hemicranias& vertfginespotius
a. diuturna fcITione parit furretbo , quani
felTio. Caufaeft, quiavaporcs, fedcodo
collcdi fubito motu caput magis pctunc.

73^. Qm parti alicui diu innititur,
ftupidam eam reddit , & , uc ajunt , ob-
dormifcentem. Caufa cfl:, comprefllopar-
tis , intcrclufa fpiritibus Iibertatc accef-
fus . ComprefT^e partis relaxatio com-
pundiunculam fentiri facit cx regrefTa
fpirituum.

Bxperimentumfolitariamfpe^Am

amospe^iferos,

73^. Annos (perhibente tcftimonium
T 2. expe-

43<f Francisci Baconi

cxperientia ) pcf\is fufpicione infamat &
jnfalubrcs fore pcrfuadet ranarum,tiiufca-
rum, .3»: locuftarum mukitudo, &:c. Caufa
cx abditonon cruenda,cum ha?c animan-
tia , cx putrcdine uata , oltendant annum
cx gencrali difpolitione, aerifcjue confti-
tutione vclut confpirare in morbos & pu-
trefaftionem . Eidem prognoftico ( ut
[/i] ante d]iflum) locus , fi vermes con-
ccperint mala in quercubus quandoque
reperta: malignam enimaeris tcmpericm
harc fabtilius e proximo repra^fentant ,
quam fenfus pcnetret humanus.

Experioienttim [olhmum fpeBuns
prognoslicon intenfioris brttmd.

737. Ex ruflicorum obfervationibus
cft: , annos in quibus abundarit fru(5lus vel
hiccz fpina: alba: vel cynofbati inodori,-
portendere hiemes acres. Caufam in di-
yina: providentiae arcanis latere illi ajunt,
quaj ( ficris literis tcftibus ) nc paiTeres
Quidem in terram cadentes ncoljaic ut
tanto iJluftrius prxbcat lui notas in con-
fcrvandis avibus per illas anni tempefta-
tes. Ex naturx fcrutinio harc fortecaufa
promatur, quod pra:ccdensa:ftas & calo-
lis laboraverit dcfcdlu & humoris abun-

dantiaj
a] l^idc CcntHr. 6*

Sy Lv. SylvAK. Cent.VlU. 437
dancia; quod produiflio iflorum fruduum
comprobac . NecelTe prxterea frigidos
vapores magna copia retiduos efle, negue
difTipari , unde frigus hiemis fecucurie in-
tendicur.

Experimentum foUtarhim fpe^ans

medicamenta quA condenfant

Cf /piritf^ refocillant.

75S. Turcis fn ufueft potus, quemi
vocant CofFi, cx bacca cognomine , <\\.\x
nigricac inftar fuliginis,&: acri neque aro-
matico odorc eft. llla in pulverem redadta
ab ipfis fumiturinaquafic calcncc uthau-
ftumadmittat. Eo potu utuntur infuis
tabernis ( qua: vocantur CofFa-houfes )
corroborante cerebrum & cor digeflio-
nemque juvante. Bacca fane \\xc CofFa»
radix & folium betel , folium tabaci, la-
chrima papaveris (opiura) Turcis ufica-
tifllmum , quod mecum collere putent,
condenfinc fpiricus , validos illos hilaref-
quereddunc. Sed vario ufus mododiftin-
gui videntur ; Coffi enim & opium intro
fumuntur ; tabaci folum fumus ; becel
tantum ore manducatur , cum pauxillo
vifci. plura ejus gencris dari , fi non dor-
mitet inquiiitio neque defit corrcdio , a
vero alienum haudfuerit. Quxrc de hyo-
T 3 fcya-

4$8 Francisci Baconi

fcyamo , mandragora , croci tam radicc
<|U3m flore,de folio Indico, ambra, amo-
mo AlTyiio , li haberi poflit , nec non de
pulvere purpurco , quem kermes vocanr,
& in univerfum de omnibus iJIis, quas iiie-
briant &romnum provocant. Nata, qnod.
tabaciradix aut femen non fumatur, ut-
potc validiora iplis foliis.

'Bx^exmentum folitmum fpe^tim

pi^uram corporum.

739. Turca; pulverem habentnigrum
cx mincrali Alcohole confc£lum , quem
tenui penicillo denigrandis palpebris il-
linunt , ut oculi album elucefcat. Eodem
pulvere tingunt cilia & fupercilia [^] for-
nicix in morem ex profpeftiva adornati.
Xenophon memori^ prodidit Mcdos ocu-
lis fuis pigmenta adhibuiire. Eademtin-
£lura crincs & barbas Turcis ut nigricent
prajftat. Noftrates etiam , ut fucata cani-
tie mentiantur juvenilis forma: venufta-
tem , varie excogitatisadjumentis crines
denigrant, eofque pe6tine plumbeo iimi-
live adjumento comunt. Chincnfes pra-
va corporis conftitutione (olivaftri enim
funt colore) tingunt malas adhibito pur-
pura: artificio ; Rex prxcipue 6c Optima-

a] intoEmbsyyed^rches»

Sylv. Sylvar. Cent. VIII. 439
tes. In genere, barbari omncs , qui nudi
incedunt, non folum tingunt fc , fed con-
cidunt, raduntque cutem, variifqueador-
nant operibus. Indis ad Occidentem idem
in more politum ; & antiquis Pidonibus
Brittonibufque frequentatum ; ut coUi-
gere liceat,exornaturos fe homines aviuin
plumis , (i aliqua fuppeterct ratio ; aut a4
minimumteftari velle nitidam cutem ve-
ftimentorum nitore.

Experimentum foUtamm fpe^iani

uftim balnei ifj inunciionis,

740. Miramur, ufum balnei , partcm
diartae , in defuetudinem abiifle. Roma-
nis ac Grajcis fuit cibi inflar & potus.
Hodie apud Saracenos non dcpcriit ejus
ftudium ; noftris tantum velut mcdica-
tionis partem agnofcentibus. Ineafum
► fentcntia , balneum eo , quo Romant
ufurparunt modo , nocuilTe fmitati , cor-
pus emolliendo , & confumptioni obno-
xiura reddendo . Turcis illud masis at-
temperat vid:us ratio , cum potus aqua:
atque oriza, qua vefcuntur, aliufque cibus
modici nutrimenti, corpora corum folida
& dura rcddat , ut vanus lit metus ne cos
ufus balnei debilitct. Gaudent prxterea
Turca: vita fedentaria, raraquedeambula-
T 4 tione,

440 Francisci Baconi
tione, quo fit ur miniis egcftus fudor bal-
neum cis commendatius faciar. Verum
tamcn,baInco & prxcipue inun(fl;ioni,re-
cle adhibitis ineire Qnitaris & prolon-
fi-.ind^ vita: adminiculum. Scd lurc alibi
inrer cxpenmenra Medica cxfpe^Slant tra-
£landi opportuaitatem.

Bxferimentum foUtjrium fpecl.ms
ch^rtam [^a] tmdnlatami

74i.Turca:egre<;ii funt artifices char-
ta:, quam vocamus undulatam ; induftria
noftrntibus ignota. Vdrios fumunt colo-
jes oleo tindtos , cofque fingulis aquai
guttis infpergunt , & aquam leviter mo-
titant , cjua deinde chartam crairiufculjni
liume<flant, cjuas venarum undantium du-
clus trahit, ut w^{iis aut marraor.

JExpermerttum folltitruim fpecians

fepU atrAmentU/n.

741. Mirari liceat , avibus , bcftiifc]ue
©mnibus & pifcibus rubere fanguinem ,
foli fepiaeinftar atramenti nigricare. Pu-
tetforte aliquis caufaai elTe ex fmguine
admodum perco(Slo ; cum videamus m
farciminibus vulgati ufus fmguinem e-
bullitione nigrefcere. Scpiaautem in de-
liciis eft, avideque cxpetitur.

a] ChamoUetting. ^X'

Sylv. SylvAR. Cent. VIII. 44t

JExperimenttim folitAUum fpeilajjs
incrementum pcnderii terr&.

745. Referunt , quoriim fidem nefAS
in dubium vocare, terramelocis Nilo ad-
(itis fumtam, ii & hume^Slatio & Gonfum-
prio praecavcatur , lingulifque diebus ad
pondus exploretur , eo conrtare ufquc ad
decimum fepcimum lunii ; qua die Nilus
incumefcit ; pondereque augeri , donec
flumen juftam impleverit altitudinem. Si
nonlaboratnarrationis vcritas,non aliun-
de ni(i ab aere caufam habet , <^ui tum
condenfari incipit , atque ita mutacur in
exi»uo terras , in humorem , ponderis in-
crementum. Exploratumquocjue conci-
fo & appenfo Tabaco , dccedere aliquan-
tum prioris ponderis , (i igne oxiiccetpr;
aeri poft expofitum recuperare quicquid
deperdidic. Videri potefl; , fiumen augef-
cens incegro aeris corpori in vicinia cir-
cumfiui , aliquam inferre mutationem.
Nam (quod caufas admirationis pociores
habet) ex vero narrant , eo die , quo Ni-
lus intumefcit, gravcs plagas in Cairo
cxoririfolerc.

:Experimentavariafpe^antiafonmum»

744. Qui valde frigent, prasfertim pe-
T 5 dibus.

■441 Francisci Baconi
dibus , iis fomnus impeditur. Caufa po-
tuiccfle , quia in fomno rccjuiritur Iibcra
refpiratio, quam frigus prohibendo nocec.
Videmus cx acri frigorc naCci refpiracio-
nis dijfFicultaccm . Alcera quoque caufa
fucrit , c|uia frigas cicc in auxilium fpiri-
tus, uc tam collcfti afcendcrc in caput nc-
cjueantjquod fomnus femper rcquirit. Vn-
de &dolor & ftrcpitus tocidem fomniob-
ftacula funt, quem concracencbra: conci-
liant.

745. Quidam ftrcplcus (dc quibus ex-
perimcnto iii. cgimus) fomno favcnc ;
ut flatus venti, aqua proflucns , bombus
apum, cantus mollis , leftio , &:c. ratio,
quia cxclcanc in fpiritibus lencm accen-
tionem , & hanc quicquid promovcc fine
laboregravi, fcdac fpiricus nacurali & dif-
curlivo mocu aduofos.

746". Somnus nutrit , auc faltcm cor-
pora confervat diu fine alimenco. Bcftia:
qux pcr hiemem valde dormiunt (quod
de V^rlis annocacum reperio) pingucfcunt
durance fomno, etiam non pafta:. Vcfper-
tiliones in furnis reperti funt , aliifque ca-
vernis, compa^flifupra fe mucuo,unde fa-
tla conjc(flura,tocam illis hicmem dormi-
ri, 3c nihil comcdi. Inquirc , an non apes
hicmem fomno rraducant , mdlique par-

caut ?

Sylv. Sylvar. Cent.Vin. 445-
cant ? papfliones , aliseque mufcte , non
tantunifomnoindulgent, fcd vclut mor-
tuas quiefcunt , modico Solis aut ignis ca-
lore animandar. Glires seftate aut hiemc
aliquot dies impafti dormiendo vivunt.

Ixperimenta varitt fpe^antia dentes

af dHYCts fubfianUfis in corporibus

animmtium .

Si dentes inftaurandi ratio fuppeterer,
detedo naturx myfterio gloriari licerct ;
intendant homines in hanc rem cogita-
tiones. Quicquid fit, natura dentis mere-
tur inquilitionem , asque ac alise partes
animantium.

747. Quinque funt in corporibus ani-
mantium folidiE duriorifquc fubftantire:
craniura, dens, ofTa, cornua, ungues. Ca-
put palTim oftenrat plurimaiftius folidita-
tis , quod & cranium habct ex integro of-
fe,.dentes, maxillaria ofla,& duriufculum
illudauditusinftrumentum, unde cornua
prodeunt ; ut fabrica animantium fit vel-
ut compages a:dificii , cujus parietes &:
alia columnis trabibufque fuftentantur ,
cum tedla eleo-antius elaborata conftent
ex imbricibus , plumbo aut lapidibus.
Aves tria habent ipfis peculiaria, roftrum,
ejufdem cum dente fubftantise (dentibus-
T 6 cnim^

444 FrANCISci Baconi

cnim carent) tcftam ovi , & pcnius , Cum
calcar nihil (it ab unguc (Jiverfum. Scd
animantia nulla , quibus tcfta folidior (ut
oflrca, conchar.mufculi, pedlines , aflaci,
cancri , tcftudincs fluviatilcs, fquillagib-
ba , & prxcipuc tcftudo) ofla habcnt ia-
terna, fed cartilaeincs tantum.

748. ClTa jufti incrementi menfuram
na6la mancnt in eadem magnitudinc.cra-
jiium quocjue , & cornua in quibufdam
cxuta rcnovantur ; dentes in ftatu velut
crefcendi non augcntur, nifi quodufus
eos atterat. Vnoues continuo crefcunt,
etiara roftra , adeo ut emmeant , qux 111
ac^uilis & plittacis mutantur.

745?. Pleraque dura: fubftantias reccf-
ferunt ad extremas corporis partcs ; ut
cranium, cornua, dentes , ungues, roftra.
Ofla folummodo interiora iunt , carnis
amidu prsctexta* Vifcera omnia carent
ofTibus ; nifi quod aliquando os in corde
cervi fueric rcpertum, fortc &:in aliis ani-
niantibus.

750. Cranium cerebrl receptaculum
cfl;, quod medullam refert. Spina dorfi
jnedullam habet informem , masna cum
cerebroamnitate, qua^que aliiscorporis
olTibusdivcrfacft. Mandibula non con-
tincnt pe.culiaiem mcdullam , fed parum

pulpo-

Sylv. Sylvar. Ce?3t. yill. 445
pulpofa,' medulIaedifFufum ; dentiquoquc
meduIlsE fpecies pcr fubftantiam diftnbu-
tx adfcribitur, quam rcnfatio & dolor af-
ficit ; eftque potius ncrvus , cum medulla
fcnfus (itexpers , ut fanguis . Cornua
prorfus partes funt iimiliares , ut&un-
gues.

751. Intcr fubftantias folidf tate nota-
biics , nulla fenfu prardita eft pra^ter den-
tes ; neque doloris tantum fenfu valent,
fcd & ffigoris.

Scd alia quibus fubftantia: obdurefcit
compagcs , relegemus in fuum locum,
contenti inflituta de dentibus inquifi-t
tionc.

751. Dentes homlnibus triplices funt:
acuti , ut primores iivc principalcs ; lati,
ut molares ; caniniaut acuminati, prio-
ribus interjccli. Scd inventi homlnes cjui-
bus os continuum prodentibus fuit, exili
nota difcriminante (ingulos ; quod dc
Pyrrho narratur. Animantia quasdam ob-
longos aut eminuloshabentdcntes, qui
brochi vocantur, ut Vrfas, Lucii , Salmo-
nes, Canes,fed raro;qua!damdentesden-
tibus indivifim jundos , uthomo, cqui;
quxdam dentes prxcipue primores livc
prfncipales dentibus infertos inftar Cevrx,
wt Lcones^ CancSi Quibiifdanapifcibus

VAiia

44«^ Francisci Baconi
varia cJentium fcrics , ut luciis , Salmonf-
bus, trutis,&c. pluribufc^ue aliis aquas fal-
fas habitantibus. Anguesaliique ferpen-
tes venenatis funt dcntibus, quos male
videas aliquando fumi pro aculcis.

753. Cornutaanimalia fuperioridcn-
tlum ordine carent , neque inferiori defti-
tuuntur, qux fuperiorcm habent. Sed ta-
men in illis ejufdem fpeciei animantibus
con fequitur , li fubftantia dura in dentes
fuperiores non mutetur , in cornua abire
nec contra. Damis enim, qui non cornu-
ti, defunt dentes fuperiores .

754. Equitrimidentem ferunt, quem
vocant gnomonem,c]uo dignofcitur trium
annorum teneritudo , quadrimi dentem
quo setas adulta 4. annorum , atque ille
foramen habet pifa: capax , quotannis mi-
nui folitumi donec o^ftenni dens lasvis fiat,.
coalitumque foramen fui veftigium non
relinquat ; & tunc notam in ore equi cva-
nuiiTeajunt.

755. Dentiuntpueri, cumannumaut
fcfqui annum agunt. Septennibus primi
dentcs mutantur novis. Inmultisdentcs
molares prodeunt anno vigefimo , trige-
fimo & quadragefimo. Inquire gencra-
tionis modum. Ferunt Defraondias Co-
miteifl; provetoque aetatis fxminam,

uipo-

Sylv. Syltar. C<?»/. VIII. 447

urpote cpx ad centum & quadraginta an-
nos vitam produxerit, bis tervedentiifle,
totiefque veteres dentes novis fucceden-
tibus mHtafTe.

75 (J. Dulcia dentibus noxam creanr,
ut &Mercurii inundlio, nimifque calida
& nimis frigida atque catharri. dentiura
dolor acerbiffimus cenfetur.

7^)7 . In dentibus hasc confideranda .
I. confervatio. z.albedinis, ne depereat,
cura. 3. exemtio corum minoricum cru-
ciatu. 4. Odontalgia: levamen & medela.
5. artificialis infcrtio ubi defuerint elifi ;
& poftrcmo illa magni momenti rcftaura-
tio , ubi provettior eos *Etas abfumpferit.
Inftantia! quxin hoc ultimoaliquampra?-
bent vcrifpeciem, funt , fera in nonnullis
dentitio, roftrorumin avibus reftauratio.
Qux eandem cum dentibus materiam ha-
bent , & cornuum. Accuratius hic igitur
opera collocetur in cxplorando modo.
Hadenus tamen latet dentesprovocandi
artiiicium. Quare tentetur cornuane eli»
cere detur in beftiis , qua: illis carent , &
quomodo? & largiora folito ut prove-
niant, efficere j velut quo liceat bovis aut
vacc5e caput amplis cornubus rcddere or-
natius ; & in fubula aetate magis acumi-
nat^ quas fiunt cornua facere magis ra-

44S Francisci Baconi
mofi. Ex talibusexperimcntis conftabit,
qiiantum ars tnm dura: fubftantix domi-
nctur. Difpice ctiam , in avibus adhuc
tcp.ellis adluberi quid poirit , ut longiora
mjjoraque liant roflra , unguefc|ucgran-
diorcs & longiores ; Sc pueris tindlura pa-
rari aut limile quid , ut dentcs corum va-
Iidiorcs mcliorcfqucgeucrentur. Cryftal-
lum commendatur tanquam dentientibus
puerulis futurum adjumeuto.

Experimema raru fpe^atitia generA^

tionem ^ gefiatmjem animmtiiim

in utero.

758. Animantia quajdam certts anni
tcmpenatibus gcnerant , ut dama , ovis,
cuniculi fylveftres, 6ic. oves plerxque &:
pifces. Alia quovis anni tempore ut ho-
mo,&c. & omnia domcflica , ut cqui,
porci, cines , (dts^ &c. c.iufa gcnera-
tionis qualibet anni tempeftatc,cft copia.
Redundantiaenim gcncrationcm promo-
vct ; quargcmino exfonte fluit , vel na-
tura animantis , li illud calidum , humi-
dum , aut fanguineum fuerit, velcx co-
piofo nutrimento.Quoad primam, homo,
cqui , canes , &:c. quibus ad generandum
qua^Iibet anni tcmpeftas favct , calorc &
humore funt au(5lioribus,coIunib3e aviuna

cali-

Sylv. Sylvar. Cent.VlU. 449
calidifflm^ & humidifrimas fsepilTime foe-
tus cdunc ; cicures perpetuo fere. Dama
melancholicum & ficcum animal eft,quod
limiditas probac carnifque durities. Ovis
animaleft frigidum, ut apparet ex lcni-
tace , & quod raro bibant. Plcrifque av i-
bus llccior , cjuam beftiis , fubftantia eft.
Pjfces funt frigidi quod ad fecundam cau-
fam, qua: eft ahmenti copia, homo, vacca,
fus , canis, &c. largius pafcuniur ; neque
obfcurum , animantes fylveftres raro ge-
nerarc , cicures f^epius ; quod & calor &
nutrimcnti abundantia prarftat. Coeundi
tcmpus a feris obfcrvari Septembrera ,
certum eft, quia quicquid alimcnti & gra-
minis confert a^ftas , cedit in hanc genc-
randi facultatem. Quo maturius Septem-
ber pluvia madefcit, eo citiuscatulciunt,
ficcitas retardat. Ovis quoque,modice ca-
lens , gencrat circa idcm tempus aut pau-
io ante. Scd quibus ftata & in circuiiura
recurrens generatio , verno fxtui opcram
dant , uc aves & pifces ; conferente, ad
pra?parationem & hicmis dehquio & ca-
lore fomencoque veris. Alia quoque racio
eft dcfinitx fua pcriodo generacionis , eft-
que relacio geftacionis ad cempus genera-
tionis , cum nulium animal novo ftudeat
parcui,fa:raella ucerumgcftante, nec par-

turientc.

4SO Francisci Baconi

turiente , aut catulos in lucem edente.
Ideo diftat experientia , fublatis e nido
ovis aut catulis , redire ad Venercm , re-
petitis etiam vicibus.

75P. Nonnullis animantium in utcro
gcftandis tempus longius breviufve prx-
fixit natura. Mulier novem plerumquc
menfes explet ; vacca &faemella ovis, fex
fere ; damx novem ; equs undecim ; ca-
nis novem Septimanas , Elephas geftare
uterum dicitur biennii fpatio ; fabulam
enim fapit quicquid de decennio vendi-
tant. Duo fe in avibus ofFerunt qua: fi-
gunt attentionem, quid difTideat a coitu,
ovi exclufio, deinde ab ovo exclufo, tefta;
ruptura. Atque in avibus minor cft tcm-
poris diverfitas , quam aliis animantibus ;
eft tamen aliqua. Gallina enim incubatui
trcs impendit hebdomadas, Galiina Afia-
tica, anfer, anas, menfem, Dealiisquxrc.
Cauia tanta; quoad tempus diiferitatis
interanimantia, eft aut natura fpeciei aut
conftitutio uteri. Quoad prius , qu3e tar-
dius maturefcunt , diutius 2:eftantur in
utero;ut docemur exempIohominis.EIe-
phas longamrequirit moram , ut juftam
adolcfcendi menfuram impleat . Sed in
plerifque aliis fpeciebus conftitutio uteri
( id eft , durities 6c liccitas ) cum priori

caufa

Sylv. Sylvar. Cent.YUl. 4^1
Caufa concurrit. Pullus cnim equfnus qua-
driennio fere eget ut adolefcat, lic & hin-
Dulus , & vitulus. Catuli autem , quibus
plerumquc adoIefceDdi periodus novem
includitur meniibus , totidem feptimanas
in utero geftantur. Aves ut minori tem-
pore partum diftinguunt, ita & minori
adolefcunt ; plerifque earum intra duode-
cim menfes abfolvcntibus incrementum.

760. Aniraalibus quibufdam unicys
partus numerofam pra:bet fobolem ; ut
canibus , leporibus , cuniculis , &c. alia
unipara funt , ut mulier , learna, &c. po-
teft illud contingere ex quantitate fper-
matis requifiti ad unius produdlionem
iftius fpeciei i quod fi minus exigatur,
major admitti poteft numerus , fi plus ,
minor; aut cx partitis uteri cellulis, in
quas divifum fccernitur fpcrma.

Experimenta varia fpe^antia

l^ecies vifibiles.

761. Extra controverfiam eft, lucem
ex refradlionc ^equc augeri ac rescolora-
ta^. Vt enim folidi , in aqux fundo crefcit
magnitudo , (ic & candelx, qux fub aquis "
hterna^ impotita tenetur. Audifte ex-
perimentum memini, cicindulas vitris in-
fertas & fub aqua collocatasadaliiciendos

pifces.

4^1 Francisci Baconi

pifces. Sed ha<flcnus me lacct, an urioator
fub unciis oculos apcrtos gcrcns , terojo-
cjue innatans,res in nerc conftitutas au£las
an diminutas confpiciat. Indubium enim,
li oculus confiftat in medio tenuiori , ob-
jcclum in craiFiori , increfcere oblatam
fpcciem. Contra, oculi radiis dcnfius me-
diumtranfeuntibus , fi objedum confti-
tuatur in tsnuiori , <juid fucurum lit , me
Jatet.

761. Penltius fcratarl cxpediat , an
non reflexio majorem facere pofllt refra-
£lioncm , quam radii recfla emifTi. Ex. gr.
fume vacuam pelvim, eique aureum num-
mum imponc, aut aliud quodcunque, tum
longius a pelvi recede , doncc evanercat
nummi confpedus , utpote cxtra re£tam
lineam. Pelvisdeindeaqua repleatur , il-
lum loco non fuo rcprsEfcntabit reflexio.
Vt igitur procedas , inferc fpeculum pelvi
aqua repleta: , fuppono , non confpicien-
dam dircdte iniagincm, aut angulis xqua-
libus , (<t6. obliqua. Ignoro , an hoc ex-
pcrimentum non pofTit co modo inftitui,
ut indcprenfo oculis f^cculo prodcat m
confpc6lum imago. Ccrtat hic cum ve-
nuft.ue novitas ; iniiginc , fpiritus inftar,
acrcm occupatura &: inde confpicua. Ex.
gr. ex adverfo ciftcrua: auc paludis collo-

cetur

Sylv. Sylvar. Cefft. Vllf. 4^3

ceturdiaboli pidura aut quicquid volue-
ris.netamenaqua oculis percipiatur,aqu^
imponaturfpeculum. Si ex obliquo , pi-
ftura diaboli, vifum feriat, non ai^ua, dia-
boli inftar obvium habebis. lamalongo
tempore apud Oxonienfes Tama tenet,
Monachum Rogerium Baconium inter
binosduorumtemplorumobelifcostranf-
ivifle pcraerem , quod vitrorum ope tuni
credebatur fadum , cura tamcn terrx in-
ambularet.

Bxperinientd varia- fpe^antiii ifnpul-
fionem (^ percHlJtonem.

761. Corpu*; grave, femel motum, fa-
cilius impellitur, quam primavicecum
quiefceret. Caufi elt, partim quia morus
difcutit torporem folidi corporis, cjuod
prascer motum gravitatis,.habet prasterea
ia fe iraturalem appetitum cjuiefcendi ;
partim etiam, quia corpus quiefcens, vali-
diorem ex reliftentia corporis in quo quie-
fcir , patitur compreiTionem partium ,
-quam ex fe habeat ; ut adhibenda fit vis
major , quae ftatu fuodeturbet. Sienim
corpus ponderofum fit penfile , etiam ex
filo, impulius erk xquc facilis,ac (i omni-
no moveretur. ^

754. Corpus ingens aut perpufillura

cara

i^54 Francisci Baconi
tam longe projici necjuit, quam aliud nie-
dix menfura: , uc requiri videatur ad pro-
portionis legem commenfurata corpori
moto vis , (jua: moveat. Caufaeft, quia
impuUio non fic iine virtute corporis mo-
ventis &:refiftentiamoti ; corpus autcm
li enormi fit magnitudine , tardius cedit j
fi exilitate, non fatis valide reliftit.

'/6'). Innotuit vulgo , nullum pondus
tam fortiter'premere 8l dirumpere i\ alteri
corpori imponatur, quam fi fuperne in
illud impellatur , aut percutiatur. Forte
aeri alicjuid tribuendum in promovenda
pcrcufTione. Sed caufa mihi videiur pras-
cipua,quiapartcs corporis motieximpul-
fu aut motu gravitatis continuas in fe a;-
que habcnt compreflionem deorfum , ac
projed:x & emiir^e per aerem, antrorfum»
Concipio quoque , celerem iftius motus
laxationem prasvenire reiiftentiam corpo-
ris inferions ; virium prioritate ubiquc
cfficaciam fuam comprobante , ut in infi-
nitis apparet inftantiis.

Bxpenmentum folitarium fpeHans

tittllationem.

y66. Titillatio maxime percfpiturin
planta pedis,fubaxiilis, &: in coftis latera-
iibus. Caufa cft, tenuius cutis, qu^ hafce

partcs

Sylv. Sylvar. Cent. VIII. 6^%
partes veftic , rara quoque earura contre-
dlatione. Omnis enim titillacio eftlevis
(pirituum motus, quem cutis tenuitas,re-
pentinus & rarus contadlus promovet.Sic
penna auc juncus labiis auc malis levicer
inerrans, citillationem ciet, non res obtu-
(ior auc durior contadtus.Quod ad repen-
tinum contadlum, patet , neminem a (c
ipfo titillari; palmam quoque azque tenui,
ac jam didas partes , cute , titiJIationcm
non admittere, ex contrcdlationis fre-
quentia. Titillatio quoquerifum mover.
Caufi forte , emiffio fpirjtuum & Iic ani-
mar, fuga titillationis , in qua femper no-
tatur reiultus & retroceflio partis ut eam
declinet. In naribus quoque penna aut
ftrarnincinterius titillatis fternutationcm
cient; qu* fubitaria fpirituum emiffio
cft, & humorcm cxpellit. Eft & cum do-
lore QonfanCta. titillatio , uc tolerari ne-
qucat*

Experimentum folitarium jpedans

pluvU penuriam in Mgypto .

76';. Mirum , inundante iEgyptum
Nilo, ut fieri confuevit , tenues aucnullas
in ifta regioncpluviasfentiri. Caufare-
ferri poITit, velad aquse, velaeris,vclutri-
ufque naturam,Aqux, fi & longior attcn-

datur

45«^ Francisci Baconi
daturprocurfuSjCumperniciraptaJefluxu
miiius cxlulet c|uam {bgnans ; & ejus
concodlio, cum probc conco6ta non adco
cvaporcc ac cruda , ut aqua fuppolito igne
cbulliens parcius cmittic vapores modico
.i prima coftione interftitio , c|uam fub
ipfum initium. Conftac etiam, aquas Nili
aliis dulciores guftu arbitro deprehcndi ;
in calculo quocjue &: mclancholia hypo-
chondriaca commendari ; unde virtusle-
niendi arguitur ; & per clima calidum,
plana nec Tylvis auc montibus umbrofa
regione, defcrri; uc neccfle fic Solcm ma-
gna vi incumbentem fluvio adimere cru-
ditaccs. Aeri imputari qucat (partesejus
in hac pluviaj cgeftate primas cflc conci-
pio) quod tenuis ex fe & liticulofus lit ,
aqueumque humorem avide abforbeat ,
perque integrum corpus ica difpergat , ut
fub vaporum forma remancre non patia»
tur quibus in pluviasintumefcat.

Expcrimentum folitariam Jpc^Ans

clarfficaticnem.

j6Z. Diximus titulo de percolatione
Cllla nempe interna) albumen ovi & lac
clarificandis adhiberi liquoribus.itgyptii
aquas Nili prxparant & clarificant hauftas
cifternis vcl valis ex lapide,&: agitatas cura

paucis

Sylv. Sylvar. Cent.Vlll. 457
paucis amygdalis contufis, quibus orificia
vaforura inungunc , reraovencque , ubi
paululura fiibfeclerinc. Profueric clarifica-
tionis hujus cura amygdalis experimen-
tum transferre ad rccenccm ccrevifiam
auc muftum, uc accelerecur cxpurgacionis
opcra.

Ex^erimentum folitmum jpe^AtiS

plantcis foliis carentes.

-769. Vixreperiuntur vegetabilia,quse
fbliis deftituta ramos habcant ; nifi coral-
lium exclpiatur. Sed defcrta S. Mocarii
in /Egypto plantara alunt, longara , foliis
carentem, nigri coloris, inftar corallii ra-
mofam , nifi quod vertice fit claufo. Illa
xdibus cxcepta & aqu^e impofita mirurn
in modum explicatur ; invafitque popu,
lum confiniis adfitum fuperftitio , quod
mulieribus in partu laborantibus opitu-
letjur,

JExperimentum folltaritim fpe^lans

tnateriam vitrorum.

,■ 770. Vitris cryftallinis apud Venetos
maceria eft ex mixcis sequa proportione
lapidibus, quos ex Pavia fluvio Ticino de-
vehunt , & herbas cujufdam noxix cineri-
bus, apud Arabes didie Kall , nafcentis ia
y deferto

4^8 Francisci B/coni

dcfcrco intcr Alcx.indriam &: Rorettam.
i£gyptiis ha:c primo fomitis ufum prx-
bet, poftmodum cincres in maflam, veluc
IjpidemjCompreflos, vendunt Venctis.fu-
turos iii materia: vitraria:.

Ixpewnentum foittaritwj jpe^ans pro-

hibitionem putredmis ^ loigam ca-
daverum confervationem.

771. Non tralatitiam meretur animad-
verdonem illacadaverumpcr annos com-
plures confervatio, integrirneque uUa ex
parte fugientibus dimenlionum notis ; uc
in mummiis ^gyptiis apparet ; quarum
nonnullsE perduraire creduntur tria anno-
rum miUia. Perfpedla cjuidem eft iplis ra-
tio eximendi cerebrum, & quorum corru-
ptionem vix arccas , vifcera ; fed id tanti
non eft ut exprimat admirationem. Vide-
mus enim quam mollis fubftautia (it caro,
& facillimc nata putredini pra: cxteris
corporis parcibus. Sed videri poflet ex
noftra obfervationc & axiomate , quod
centefimo experimento dedimus,putredo
cx mco conceptu naturalis corporum pc-
riodus , tantum cfTe accidens ; nec mate-
ria acccleratse corruptionis caufa. Vndc
Aatuitur , corpora in ambra fplendenti,
Mcrcurio, Baliamo (de ^uo jani egimus)

cera,

SrLV. Sylvar. Cent. \lll. 45^
cera,melle,gummis,& fbrte chionocamiis
fcu nivium conditoriis , 8cc> diu admo-
dum fervari. Neque opus eft , Ci revocc-
mus huc illo experimcnto di(fla , repeti-
tione eorum qua: fpedlant annihilatio-
nem. Nempeli tria putrefa£lionem cau-
fari folica prohibeantur, penitus arccri po-
teric corruptio. Primum eft , ut excluda-
tur aer , qui corpus tacite fubruit, & cum
fpiritu ejus in difToIutionem velut conju-
rat. Secundun;^, ne, quod in ambitu cor-
pus eft adjacetque , ejufdem (it materia?,
fcd heterogeneum plane quoad corpus
confervandum ; fic cnim alterum reci-
pere nihil, ex altero progredi nihilpo-
teft. Talia funt Mercurius , fuccinum al-
bum in herbis , mufcis , & ejufmodi cor-
poribus. Tertium , ut corpus confervan-
dum non fit ea mole , ut fponte diffluerc
queat in corruptionem , etiam nihilo ejus
egrediente in adfitum corpus. Ideo te-
nue potius &parvum (it oporret , quam
vaftum.Datur & quartum adjumentum,ut
(i corporis confervandi ea fit magnitudo,
quaplerumque confpicitur, tum corpus
continens prasditum fit facultate attra-
hendi & exficcandi humidum corporis
contenti , ne interius inchoata invalefcac
putredo, quamvis nihil egrediatur. Me-
V 1 mini

4SO Francisci Baconi
mini narrarc Livium , rcpcrcos aliquando
fujiic duos loculos plumbcos in c^uodam
mouumcnto ; alccnquc corpus rc^is Nu-
ma: , altcri libros lacrorum riruura «^:
Pontiiicumdirciplinam fuiirc inclula.Lo-
culus cadavcr contincns nilul cxhibuic
nili paucos lcvcfquc cincrcs in cxtrcmita-
libus ; altcr libros ita illxfos noxxque
prorfus cxpcrtes ,ac li rcccns Amanucniis
fcriptura fuiirct.Erant autcm in membra-
na fcripti & candelis cx cera , quarum ia
facris vigiliis ufus cft, tc(fli vclut involu-
cro tcr quaccrvc rcpetico. Hinc coIlie,as,
Romanos rcgnantcNuma nou ad;equa(Ic
yF.oyptiorum induflriam in condcndis
balfamo corporibus ; unde lccuca fucric
corporis invcnti confumptio.Notant Plu-
tarchus <Sc alii , cum AuouHus Ca:far invi-
fcrct Alcxandri Magni fcpulchrum , ca-
davcr intcgris inconfulifque repcrtum
fuiffc dimcnlionibus. Balfimum tamcn,
quod prxllantiilmium fuilTcparcft, ni-
miam cadavcris mollicicm adco prohibc-
rc non pocuic , uc cx folo nali concadu
Cxfar cocum dcformavcrit. Augct hoc
mihi admiracionem.cum Mummix v^gy-
pciacx dicancur vclut lapidciccre. Nequc
cnimdifcrimcn vidco , nili unum , quod
plurimum ad rcm facitjncmpe quod prifcq

yEgy-

Sylv. Sylvar. Cent.Vlll. 4^t
./Egyptlorum Miimmia; variis linteis ,
gummi inun£lis, fuerint involut^e , inftar
cerati ; quibus omnibus caruit Alcxandri
cadaver.

'Experimentum folitartum jpe^ans co*

piam nitri in quibHfdam littoribus.

771. Prope arcem Catia: , puteofquc
Aflanios in Idumara , lon2;o itineris tr.i-
6tu , mare , licet remotius , velut & pro-
plnquo percipitur ; nitri ex arenis fulgorc
viciniam mentiente; tanta nicri copia lic-
tus iiludexundat.

Bxperimentum folitarium jped;aris

corpora <^u<s.aqiu innatant.

775. Mare mortuum , bitumen egc-
rcns , tanta eft fpilTitudine , ut animancia
nianibus pedibufque ligatis injevfta ei in-
nataverint , nec fubmerfa fuerint. Quo
docemur,deprefI]onem fub aqua nihil cflc
prajter corporis pondus,c|uo excedit aqux
pondus ; adeo ut illa tam ponderofa vali-
daque reddi pofllt ex Mercurio fortc mz
limilibus , ut fuftinendo ferro fufficiat.
cujus rei nullum video ufum , fed dandam
impoftura: occalionem. Eadem ratio o-
ftendic omnia metalla, aurura excipe ,
Mercurio innatare.

V 3 £A:/»(f-

4^2, FHANCISCI BACONI

Ixperime>itu})i folttArlum fpe^Ansfo-
mitem qiuparum aut mhil conftimit.

774. Ajunt ad radicem colJis propc
JTiarc raortuum , lapidem repcriri nigrum
(habitum Eremitis in parandi ignis ad-
miniculo) qui carbonis inftar ardcns im-
minui nefciat , fed fplendore & candore
augefcat. Si rcs ita fe habet, non equidcm
miror , cum ferrum ex calore rubefcar,
nec confumatur j fcdcjuod perduret ali-
quamdiu , illud eft quod admirari hceat ;
fcrri enim ex igncfublati, protinus dif-
fugit rubor. Rcs profcdlo cflet haud exi-
oui commodi & lucri , fi excogitctur fo-
mes , cjui acccnfus & clarcfaciat & lon-
giorc vivat fpatio. Nequc prorfus abnuo,
candelas dari exIanaSalamandri, quadam
inetallifpecie , quod inflammatum can-
defcat , nec confumatur . Quaeftio eft- ,
flammam rcsalit, & plcrumque corpus
tangibile pondere conftans.Scd ficri pofle
vidctur ut fpiritus aut vapor ( utcrque
ponderis expcrs) in corpore eam excitct;
qualis \gu\s fatui materia cft . Regcrcs
fbrte, vapor ifte brcvi exfpiraturus mar-
cefcct. Refpondcbitur, olei & ccrx admi-
niculo alteriufve materix , parandis can-
delis deftinata^.flammam nutriri pofTe, ci-
Jychnionouacccnfo. Ex-

Sylv. SylvAR. Cent.VUl. 4(^3
Experimentum folitamm Oeconomi-

cum Ipe^ans fomi:em vilis pretii.

j7^. FolTilis carbo diutius vivit quam
ille ex Iignis,& carbo ex radicibus,magna
in fruftra difleftis, vul^o ufitatis ex lisno
longius durat. Cefpes vulgaris & ille cx
erica pretii funt vilis, & illanguidi diu fo-
mitis. Carbo ex ramis & fuiticibus vcl
fpinis fuperinje(flus carbonibus cx ligno
vegeto longi ignis alimentum prarbct.
Caredlum eft fomes levis prctii , cujus
frequens cereviliariis & piftoribus cft ufus,
cajtera alioquin inutilis. Exploretur terra
aut creta carboni fofTiIi admixta . Harc
mixtura (qua carbonarii clandeftine fo-
lent uti) li adhibeatur , ut au<5lior redda-
turCcirbonisraaiTa,impofturaeft,iinfolum
cognt)fcendi ftudium fpedtctur, compen-
du res fuerit.

Bxperimentum folitarium Jpe5ians

venti coUeciionem ad re/rigerium.

77^' Gazenfes hodie teftas aut vafi
fid:ilia parietibus inferunt , ut captatum
cx fiftigio vcntum porredis (iphunculis
deducant in loca inferiora ; opponi foli-
tum magnis ^ftibus refrigerium. Italia
quoque & Hifpania dicuntur admode-
V 4 randis

4^4 Francisci Baconi

jandis anni fcrvoribus excogltafle qux
phcido derivati venti & aeris divortio rc-
focillent. Sed illa nihil funt prseter com-
jprefTiones venti ejufque novas dilatatio-
nes , efFiciuntque uc reverberatus in cir-
culum magis eat, quam (iphunculorum in
parietibus artificium.

JExferimentum folltanum Jpeclans jtt-

dicia de airk faluhritate mt contra,

777* Non ignave oportet in hoc in-
cumbere , ut qua^cumque deligas corpor.t
autloca, exploretur aeris-fakibritas avit
contra , tam quoad anni tempeftates,
quara inhabitatam regionem.Certum cft,
m. aliis asdibus magis , in aliis minus peri-
culiefie conditis & artocreis a mucore.
>Jeque temere mihi perfuaferim carnem
aut pifcem citius in hoc quaqi illo aere
fentire no.xam. E^regia funt experimeii-
ta, quajrebus iftiufmodi necdum perfpe-
€th facem aliucent: commodant enim na-
turalibus tempeftatum prognofticis, me-
lius quam Aftronomic^foiertia: admini-
cula. Edocent pra^terea homines, quce de-
Jigenda habitationi fedes , ut in tuto fani-
us fit, meliufque ei confulatur.

Sylv. Sylvar. Cent. VIII. 45;

Experimentujn folitarium jpcctansU'

ciis incrementum in lac prAbentibus

animalibu4 .

778. Invenitur lapis circa Bcthlecmurn,
qui in pulverem rcda£lus , & aqua: , cujus
liauftu pecudes refocillantur, inje(flus, la-
6lc aufto diftendit ubera. Vtilius profc-
fto tcntetur aquarum mixtura in ftagnis
pecudum commodo, ut lac copiolius prx-
beant , aut pingucfcant , aut a lucdcfcn-
dantur . Forte crcta & nitrum optime
hanc mircclam conftituant tempcrcnt-
quc.

Ixperimemum folitarium Jfe^Am arC'

nam qUA vitri naturam referat.

779' Referunt , in vallc prope mon-
tcm Carmel in ludra arenam cfTe maxi-
ma! cum vitro affmitatis ; adeo ut mine-
ralia illic dcprehenfa vertat in fubftantiam
vitri (ine adminiculo ignis , & vitrum in
{a] arcnam primigeniam. Res admiran-
da, (i figmcntonon ludimur. Videturquc
pati (imilitudo veri quod oriatur cx natu-
rali fornace aut calore fubterraneo. NuIIa.
tamen flammaj crumpcntis mentia fit .
Sed cxpcdirec revocare illudad materias
V 5 vicra.»

a} MQther-SansL

JA^f:^ Francisci Baconi
vitrarlaSj utrum cruda: vitro jam excoflo
rurfumquc liquefadlo admixta?, minus re-
c]uirant caloris Facilitanda: vitri confe-
iiioni.

Ixperiniejitum folitarium fpe^ans

corallii gertninatio7:em»

780. Ad maris Siculi plagam mcridio-
nalem multa colliguntur corallia. Planta
Iixc eft fubmarina , frondibus carens , fub
aquis tantum ramofa, mollis & colorc vi-
ridi , fcd expolitaaeriindurefcit , mixto
cum fplendore rubore , ut conftat. Ajunt
& baccas ferre candidas, fed necdum cura
coralliis tranfvedas 5 forteinterrejicuU
ibi habitas. fed cxaflius profundioriquc
fndaginc eruenda plantx natura cft.

Hxperimentum folitarium fpe^ans

manriA colleciionem.

781. Mannam optimam & uberi pro-
ventu fert Calabria , quam cx frondibus
Tiiori colligit , longe divcrfi ab iis qua: iii
vallibusnafcuntur. Manna velut alii ro-
res, pcr nodlcm in frondes dcpluitur. Pu-
tct forte quifpiam rorcs cjufmodi diffir
pandos ne fubfiftant , antqquam arborum'
foliis in vallibus adha:refcunt.Vidcri quo-
que poirct , morj frondibus inciTc coaguli

vim,

Sylv. Svlvak. Cent. VIIT. lif^j
vim, quo ros infpiflerur , quia in nulla ar-
borc prxtcr illam unicam confpicitur .
Bombyces , foliis '\^\s nutriri folitoe , fatis
etiam oftendunt, dclicato & xcjuabili eflc
fucco. Adde, quod folia (mori prasfcrtim
nigri) paululum hirfuta funt , eoque ma-
gis confervando rori accommoda. ForeC
fane operas pretium, rores arboribus her-
bifque montanis infidere folitos accuratne
coo;nitionis fedulitatedionari. Fortemul-
tos diffipari contingit , antequam ad val-
les perveniant. Et omnino fic ftatuo , (i
in ufus Medicos ros Majalis optimus col-
ligendus (it , in montibus quserendum
elTe.

Exferimeritum folitmum fpccians
vim correciioijem.

781. Circumfertur modus quo vinum
Graecum parctur,nc exhalet aut inebriet,
pauxillo fulphuris vel aluminis addito ;
quorum prius eft un6luofum ; poftcrius
aftringens ; neque dubitatur quin hasc
duo optime exhalationem prohibeant.
Traducatur illud ad alia vina & ccrevifias
melioris notas , irapofitis qujE fimilis func»
fubftanti^e, dum fermentantur , ut & mi-
nus exhalent, 5c inHamment,

V 6 Zsbe-

4^8 FiiANCisci BAconi

JExpcrwJcutum folit^nitim fpeclans m^-

ieriatnigms [a] artificialii ex ftdphnre,
btin?nine , (y pulverepyrio.

783. Exco2,itata quibufdam non lm>-
probabilis ratio , quarc ignis artificialis
(qui prarcipue bituminofus) aqua cxftin-
gui nequeat , quod bitumen primo con-
cfefcat cx igne 8c aqua mixtis , non vero
fulphur. Telbtur id locus Puteolis pro-
ximus, aula Vulcanididlus , qui horribilc
aqu3e & ignis mutuo fe conflidlu vcxan-
lium, tonitru refundit, cum aquarum fcr-
ventiiim per liphones eruptione. Magna
autemibi bituminis copia; cum JEtnx Sc
& Vcfuvii inccndia limiliumque mon-
tium,qui fulphurci, erudlent furaum , ci-
iicres , pumiccs , non aquam. Pcrhibent
<]uoque bitumen glutini pcrmixtum &
aqux impolitum , in artificiofx rupis fub-
flantiamveluc obdurcfcere.

J.xfcrimentum folitariuvi fpecldns eitJ'
plajlrum infiar ^narmoris indurefcens.

784. DaturCEmentum, exfarina, al-
bumine ovi , lapidibus in cineres rcda(5lis,
quod marmoris inflar indurefcit, quo pif-
cina miranda prope Cumas incruftatos

habet
. a] rrthi-Fire.

Sylv. Sylvar. Cent.yill. ^g^
habet parietes. Ccrte ex rc cognitum ,
pulverem magnetis & lilicis , additoovi
albumine, & gummi draconis, in paftam
redaflum paucis diebus Japidis acquirerc
duritiem.

Bxperiwentum folitaritwt flie^a^isju-

dicium de curatio7ie qu&rundam
ulcerum ^ vulnerum.

785. Memoria? prodiderunt veteres ,
in corporibus lucci plenis & impuris vuU
nera furarum a:gre curari, capitis vero fa-
cilius. Caufa eft , quia ulcera & plaga: i\\
furis requirant deficcationem ; cjuam de-
fluxus Iiumorum verfus infcrioraimpedit,
cum ulccra & plagx capiris illam non rc-
cjuirant^fed contra iiccitas cfFiciat ne con-
folidari commode poffint. Noftri tempo-
ris obfervatio (imilcmdeprehendit difFe-
rentiam Anglum inter & Gallum ; illum
humida , hunc ficca corporis conftitutio-
ne ; ut plaga capitis in Gallo,fura: in An-
glo curatu difFiciIior fit.

Ixperimentum foiltmum fpc^ans

fdhtbritatem ^ infalubriiatem
'venti Meridionalii,

786". Traduntantiqui , ventos MerU
dionales diu coniinue impluvio coelo fpi-

santes

470 Francisci Baconi

rances morbofam anni luem crcarc , (iii
pluviis quandoque intcrje(flis madeant ,
ceflarc facalis tempeftatis rufpicionem .
Caufa eft , quia vcnti Meridionalcs ex fe
febrili qualitate acrcm inficiunt , cx con-
jundis imbribus refrigerium tcmperat ca-
lorem [^] qua(i fufFocantcm.Sed refpuunt
ha^c rcgiones maritimse , vaporibus cx
mari , fatis abfque imbre , xiXiii mode-
rantibus.

Bxferimentum folitarium Jpeclans

vulnera.

7^7. Eadem antiquitas literis ad nos
tranfmifit , vulnera a:re iulli6la curari h-
cilius , quam illa fcrro. Caufi , quod xs
fanativa virtute pollcat , & fic prarfcnta-
ncam fcrat medelam. Fcrrum autem cor-
rodendi vim habet , non finandi ; ut fu-
turum fit utilc , (i inrtrumenta chirurgo-
rum , curandis vulncribus adhibcnda, ex
serc potius quam ferro fiant.

Experimentum folitarium jpeclans

Tnortificationem ex fi-igorcj.

788. In Regionibus gclu&caloin-
clementiorc afpcris , na(i & aurcs morti-
ficvitx & quafi gangr.-ena 3c frigorc cor-

repta:

a] Sftltry He/tt.

Sylv. SylvAr. C^»/.VIII. 471
repta» fi igni admovcantur ftatim pu-
trefcunt. Caufaeft, quia paucos fpiritus,
in affedlis partibus refiduos , ignis repentc
prolicit , ut ita abfolvatur inchoata putre-
do. Nix autem illis applicata prodeft, fu-
perftites enim fpiritus confervat donec
revivifcant. Pr£Eterea,occuIto calore con-
ftat ; uti Monachus ex facro textu pro-
babat; qui dat nivem ficut lanam , gelu
ficut cineres fpargit.Vnde inferebat, quod
nix inftar lanaj calefaceret , & gelu inftar
cinerum eroderet. Profuerit etiam aqux
c^Udx uCiis , <]uod fenfim poros aperiat
abfque repentina in fpiritus adiione. Mu-
tari poflet ab hoc experimento adjumen-
tum curntio^ gangrscnarum , (ive fponre
nafcentium , iive cjuas nimia opiatorum
applicatio induxit ; in quibus vitandus eft
calor ficcus , recurrendumque ad refrige-
rantia , internum calorem yirtutemque
fovendi continentia.

'Experimentum folitarium Jpe^aus
pondm»

785?. Seorlim exploretur ferri & aquae
fortis pondus , in qua difToIvatur ferrum ;
dilToluti examina de novo pondus , de-
prehendes idem , c|uod feparatim appenfi
fuitcorporis 5 cum tamen magnani par-

tem

472^ Francisci Bacomi
icm fpeciccrafn vaporis confumferit in-
tcroperindum exhalatio. Vnde apparer,
diflolutum corpus pondcrcaugeri. Semel
atcjuciterum id tentavimus , fcd ignoro,
an cxperimento latens error iJJuferit.

Experimentum fcliramm fpe^am
corporum fupern:itationem»

790. Sume a.<\ux fortis uncias duas,
Mercurii \'\yi drachmas totidcm ( illud
enim pondusaquafortisfuftinere potefl )
(i difToIvas , non feret lilicem craflitie
nucis myrifticsE.Nihilominus tamcn aucla
pondere aqua vim vcdionis augct 5 ut
muria falis quantum fatis habcns , ovum
vehet innatans. Memini a Medico ufur-
pata fuifle balnea cx quodam minerali ad
curationempodagras, &c. corpus balneo
impofitum tam facile non defcendcbat ,
quam in vulgari aqua. Sed videtur pon-
dus Mercurii vivi majus illo filicis, non
.magis compenfare pondus lilicis c^uam
aquasfortis.

Mxperimefjtum folitmum fpeciitns
VolatHm corporls W£qu(ilis in aiere.

7pi. Corpus ina^quali pondere ( ut li-
gni & plumbi , aut offis & plumbi ) {i
projiciatur cxtremitatc lcviori antrorfuna

ob-

Sylv. SylvAr. Cef2t.VUl. 475
obvcrfa, mutabit (itum , extremumquc
gravius antevertet, ni(i corporis longitu-
60 nimia obftiterit. Caufa cft , quia dcn-
fius corpus vehementiorcm patitur par-
tium prelTioncm cx prima impuHione ;
eftque h:cc caufa (quamvis hadlenus igno-
ta , ut fepe diftum ) omnis violenti mo-
tus. cumque pars pofterior celerius mo-
veatur ( quia minorem patitur comprcf-
lionem partium ) quam anterior loco cc-
derepoteft, necefle eft corpus converti:
converfum enim Eicilius partem leviorcm
antroifum protrahcre valet.Galilxus bene
notat , (i alveus patens , & aqua plenus ,
validius impellatur cjuam ut aquafubfequi
poffit , tum aqua in cumulum colligiiur
verfus partem pofteriorem , unde motus
initiumfuii. Hanc iJle (confidcnter fup-
pofito terra: motu ) ftatuit caufam fluxus
& refluxus in mari, quia terraaqua cele-
rius movetur. Qnx Theoria quamvis lit
£a\Ca, , prius tamen experimentum eft ve-
rum. In^equalis p.irtium prefTio manifcfte
apparet, fi furaas fcrrum aut filicem,atiud
vcro corpus (it lignum , cadcm magnitu-
dine 6(:forma; jequali virium nixu pro-
jedlis, lignum a lapide aut ferro iilterius
tcndentibus , fcre deferetur.

Expe-

474 Francisci Baconi
Exferlmentum folitarium fpe^am

aquam ut tnediHm /it foni.

7pi. Extra controverfiam eft (ut par-
lim [a] antc dfximus ) quod aqua poffic
fieri medium defercndi foni. Collifioduo-
rum lapidum fub aqua, fonum edit ; ut &
longa pertica fub aqua calculis iilifa. Si
guis afcendere mediante pertica fonum
putet, obfervet anchoram rudente demif-
fam fonare, cum tamcn rudens non fit
corpus folidum, quo interjeflo afcenden-
dus fonus communicetur.

Bxperimenttim foUtariumfpectansfu^
gam jpirituum ex obje^is ingrati^.

75>3. Objecla fenfus admodum ofFcn-
dentiafpiritus retrocedere cogunt, qui-
bus in fugam fparfis partes defiituuntur,
unde trepidatio &: horror. Quod ad fonos,
compertum , reciprocatx ferras aut alio,
qui tetricus lit,fono, dentes hebetari,cor-
pufque infinuato penitus horrore perfun-
di. Qupd ad guftum, fentimus hauftu me-
dicattC potionis fumptif^^e pilulis caput &
coilum horrefcere. Idem ficiunt odores
ingrati ; fed minus percipitur illud effe-
<^um , quia obthuratis naribus remedium

ofTfen-

4] f^ide CcntHT. i.

Sylv. Sylvar. C<?»^VIII. 47^
offenfionis in proraptu habemus. Scd
cquos,ubi locum non habet illa impedien-
diratio, videmus quomodo fa:tor cada-
verisjprarfcrtim equini,in fugam pra:cipi-
tct quafi furore corrcptos,quantum ad ta-
dlum , (i ex Solc repente fecedas in um-
bram , per totum corpus excitatur algor
& horror : quin &: vifum , ut qui objcdto
vere ingratofcritur , fubitanco in tenc-
brofa proceflu, horror eum percellat.
Exferimemum folitarium JpeclAJis

fuper reflexam 'Echo,
75>4. Ticiuiin Italiatemplumeft fum-
ma tantum partefeneftratum , longitudi-
ne centum pcdum, latitudine viginti , al-
titudine circiter quinquaginta. In medio
ejus janua cft.vocem duodecies aut dccies
ter refledlens ; ^\ conliftas ad parietem ex-
tremum ex adverfo janua^.Echo evancfcit
& pcritpaulatim, utilla ad [^] Pontcha-
renton. Sonatautem vox quali prodiret
cx parte, qua janua fuperitjr eft. Sin con-
firtas in parte inferiori , aut ad janua? u-
trumlibet latus, ccfTat. Si in janua ftes,aut
in medio e regione janua: , audiri fe non
paticur. Kota, , quod omnis foni reflexio
melius fiat vcrfus parietes vctcrcs , quam
novos, utpote ficciores & magis cavos.

a] F^ideBxper, ^49.

47^ Francisci Baconi

Experimoitum folitarium fpe^am vim
imaginatior/is ad imitMionem Jey^^m.

79^' EfFc<fta illa , qux pcrculfi feDfus
cdunt , eque rebus attualibus mananr,
quodammodo etiam ex imaginationede-
pendent. Hinc qui alium acida & auflera
edentem conrpicic , eaque quibus dcntes
ftupidi fiunt & obtunduntur , imbutam
hoc objcdlo imaginationem gerit , ut ex
alieni fadli confpeclu fuos fibi dentes he-
betarifcntiat. Sic qui alium diuturnosia
gyros a6tum videt , aut rorasfajpe in cir-
culum euntes , ipfc vcrtigine rapitur ; &
in fublimi conftitutus fine repagulis ob-
jeftis , aut rctinaculis (nifi afluetudo Icve
id fccerit) incertis veftigiis vacillans in-
hxrebit. Multi etiam ex confpefto alte-
rius fanguine , cortura, ftrangulatione,
patiuntur animi deliquium ac li ipforum
flueret fanguis, & in fe afdigcrentur.

Experimentum folitmum fpe^atis
confervationem corporis.

796. Sumeflorem caryophillatum !c-
niterque bacillo alii^a. Vtrumquc vitro
{a] leviter circa os inclinato veldeclivi
imponc , quod rcpleveris Mcrcurio viva,

adco

a] Stoope-Glajfe.

Sylv. Sylvar. Ce^t.VlU, 477
acleo iic flos cooperiatur. Pondus modi-
cum vitri orificio impone, ut bacillus de-
primatur.Elapfis cjuatuor aut quinquc dic-
bus rediut infpiciasideprehcndcfque flore
vegcto , caulc duriore minufque flexili
quam fuit , d comparaturus juxtaponas
alium florem , quem eodem tempore col-
legeris , manifeftius erit difcrimen. Vndc
apparLt , corporibus fervandis optime ad-
hiberi Mercurium vivum, qui non tuetur
folum.fed & frigore indurat. Qupd ad vf-
gorem floris; pofTit cfTe mera confervatio
( quod eo magis obfervandum , quia Mcr-
curius vivus florem deprimit) fed caulis
durities , (ine faculcate indurante a frigo-
re (ut vide;ur) Mercurii, efle nequit.

^xfeYimentum foittarium jpe^am ger^

mindtionem ^ multipUcationem me"

tallorum,

797' Ex veterum relationibus habc-
mus,in Cypro inveniri fpeciem ferri,quod
minutim concifum & ia terra colloca-
tum, li irrigetur, in majus excrefcit. Illud
quoque certum , & antiquitatis teftimo-
nio munitum, plumbum multiplicari , 6c
proventu augcfcerc ; utin ftatuis vetuftis
ex lapide videmus , qua: pofits in cellis &
plumbeis pedum vinculis ligacje oftende-

lunt

478 Francisci Baconi

runt lapfu temporis plumbum intumuiile,

uc lapidi inhxrerec canquam verruca.

Bxperimentufn folttarium fpeciatis

ftibmerfonem viliorls metaUi in

pretiofore.

7^8. Submerfionem metalli voco,
quando viliuspretiofiori itaincorporatur,
uc prorfus feparari nequeat. Species hxc
verfionis eft , fed fpuria j quafi argentum
infeparabiliter incorporetur auro j aut xs
aut plumbum argento . Eledlrum anti-
quum, refpedluauriargentoerat quintu-
plum; & metallum ciFicitur compoGtum,
seque variis ufibus accommodatum ac au-
rum , fplendore majoris & nonnulla qua-
litatum praerogativa. Sed tam facilem ad-
mittebat feparationem. Si quis clam huic
rei operam det,auc compofitionc diflimu-
lata pro fimplici pretiofo mctallo obtru-
dat,adulterationisimpofturaefl:. Sin de-
liberato & finc fuco tentetur , magnum
fuerit pretiofioris metalli compendium.
Memini audivifTe ex hominc rei metalli-
cx peritifTimOjdecimam quintam partem
argenti incorporati auro recuperari non
pofTe ulla feparationis aqua,nifi major ar-
genci quancicas imponacur ut accrahac
rainorem ; quod, ut ajebat ille , ultimum

fcpa-

Sylv. Sylvar. Cent.yUl, 47P
feparationis refugium eft. Sed hxc ratio
tasdiis complicatur , ut ad explorandum
nemo fere fit acceflurus. Exafte magisil-
lud eflet inquirendum,mutandaque quan-
titas dccimx quinta; partis in vigelimara;
tenui infuper cum additamento , ut in-
trinfeca incorporatio promoveatur. No-
ta , argenti cum auro mixturam ponderc
exploratore deprehendi , fi comparetur
cum diraenfione. Sed plurabum in ar-
gento (cum fit metallum ponderofius )
non poteft detegi j (i exceflus ponderis in
plumbo fit fupra argenti pondus.

Bx^erimentum folitarium fpe^ians fi-

xationem corporum*

79p. Aurum eft fubftantia quar nihil
volatile contineat , & taraen fine ulla dif-
ficultate liquefcit. Liquefadlio oftendit
nonefle jejunum, aut fpiritus egenum,
ut ejus fixatio non fit defedus fpirituum,
ut exhalent , fed jequalis tangibilium par-
tium diftributio , ardaque earum coa-
ftio , unde minor illis appetitus , ncc ulla
cxeundi ratio. Expediret itaq; tentare, an
vitro reliquefafto aliquid ponderis dece-
dat , partes enim in vitro «qualiter func
diftributiE fed non tam ardlas, qualcs funt
in auro j uti ex eo patet , quodfacilc ad-

mitta^

48o Francisci Baconi
mittat Iticei"n, calorcm/rigus, & pondcrc
(it exiguo. Alia funt corpora fixa , paucis
aut nullis prardita (piritibus ; uti niliii ex-
lialare poflu. Qualis materia ell , ex cjua
aurificum \_a] patella: fiunt , quas fornaci-
bus imponunt , ignis viilla^fas. Tres ita-
que funt fixationis caufaj , sequalis fpiri-
ruum diftributio, & tangibilium partium,
caruademque arftatio, 3c jejunitas & ex-
trema fpirituum comminutio j quarum
duee priores confortium patiuntur natura:
liquefieri apt^e, ultima vero non.

Bxpermentum folitariumfpe^ans na-

iHralium rerum inqmetudinem infe
^appetitum mtitatioms.

800. Profunda efl; natura: contcmpla-
lio , fi confidcretur egeftas (ut ita dicam)
& infatisfaftio variorum corporum , at-
que appetitus alia admittendi . Aer lu-
cem , fonos, odores , vapores imbibit ; &
manifeftum eft illud ab eo fieri cum qua-
dam velut aviditate, quafi priore confi-
ftentia non fit contentus ; alioquin enira
nunquam illa tam facile & repente admit-
teret. Aqua & liquida fubito recipiunt
ficca & magis terrea corpora fibi propor-
tionata; iicca viciiTim imbibunt aquas

& li-

a] Coppelsare mdde.

' Sylv. Sylvar. CeKt VIIT. 481
&:Iiquorcs; itaut alterum (quod illcapud
veteres dixit de terreftribus & aqucis fub*
ftantiis) akcri lit gluten. Membrana, pcU
les, veftimenta, &c. liquoresrecipiunt in-
tra fe , quamvis integra fint corpora , mi-
nimeque partibus ita hiantibus , ut aren*
3i cineres, nec ad fenfum porofa. Ipfa me-
talla imbuuntur prompte aquis fortibus,
& hx non alitcr pcnctrant metalla &: lapi-
dcs. Aqua fouis in aurum efFicax , lan-
guct inargcntum & contra. Aurum,quo(i
ex pondcre compadlifTuiium & folidifli-
mum corpus exiftimes, avide Mercurium
imbibit. Nequc reccptio hazc aliorum
corporum violcnta videtur ; fa^pe cnim
reciproca eft & quali cx confenfu. Dc
cau(is horum omnium , & ad quod axio-
marefcrri pofTmt , attentecogitandum.
Venuftulum illud, quod materia fimilis (ic
fcorto corpus vulganti, quia omnes for-
mas dedderat, notio tantum eft vaga. fola
flamma , quodlibet corpus nonadmittit,
fcd aut fuperat , aut in fuam naturam con-
vcrtit tanquamtriumphatrix, autfeipfani
perimit ac exftinguit.

FinU Centuru OBavA HijiorU
Naturalii .

X FaAN-

482.

FRANCIS CI B ACONI

DE VeRVLAMIO

H I S T O R I ^

N AT UR ALI S

Centvria No n a.
Ixperimenta varia jpe5lantia perce^

ptionem in corporibu^ infenfibilibti^, ten^

dentia ad naturalem divinationem

ant fubtilia experimenta.

•^ KCer exploratijiima eH , omnibM corpo^
3 rtbu^ y quacunque demutn indole j fenfU
etiam dejiituti^, aliquam ejjc percipiendi
fticultatcm . Corpus enim corpori cum ap-
pUcatur j aliquid cleBioni cognatum deprehenditur
in admittendif gratis , 0^ cxcludendis rejicicndif-
nue ingratis. Pravia qucque femper operationi per^
ceptio y alterans alterntumque corpus difcriminat ;
indijferenti alioquin omnium inter fe corporum re-
fpeElu. Vls hxc pcrcipiendi longe alibi excedit fub-
tilitatcm fenfus j quem pr^ illa brutum comparatio
demonflrat. Sic thcrmometra yel pfychiologion ae-
ris calorem aut frigus, levijsimeetiam variata,pro-
dit j hominibus alioquin anxie fe hic fatigaturis.
Perceptio illa quandoque ad di/iantiam cBj quando-
que ad confaElum ; ut cum magnes trahit ferrum j
mtjJamma corripit naphiham Babylonicam ex vta-

g»9

Sylv. SylvAr. Cent.lX. 485

gno intervaUo. K.on inglorie igitur occupeiur perre-
(iigittrix curiofitaSf quae ftudio prchendat percepiio-
nis fitbtilitatcm; clArcm referandx natura alteratn
cumfcnfu , cui f^pe antchabctur. Fundus quoque rei-
tionis efif qux magiam naturalem animatj CS" quic-
^uid hic ante fe offert in magnis pojiea rerum tfft'
His patefcit. Kcque tam rtrelandis arcanis infer-
yityquam futurorum prxdiBiones juyat; utplu-
rium experimcntorum fubtilitas docet. Ex. gr. du-
bitantem jeminA yctujiane ftnt an nova , dejiituit
fenfuf fides . Si coquantur in aqua ferVcnti novx
digno/ces ex celeriorigerminatione, .Aquit melioris
non gujius index , fed fubitanea ejus confumptio ;
aliifque antea dc/criptis tutius creditur. In Phjfia^
gnomicis lineamenta corporis prodent tacitos , quos
n.ttura ciet , impetus , quibus aut cclandis dijiimu-
latio prxtextum obtcndit , aut erincendis doHrinx
fuit magiflra. Q^are inflituto noflro materiampriX-
flruimui gcminx folummodo perceptionis, qux utra-
que naturali magixaut revelationi,favct ; fejunB»
nunc, & alibireddendoftraclatuperceptionis quoad
^alia. Verum quidcm esl , ali/ts quoquepatere vias^
quibus in divinAtionis penctralia eatur •■, ut fi caufe
non lateant , fin concomitantia cognoris , licebit de
fecuturo effcBu judicium ferre ; quod ^ de reveU-
tione dicendum, Sednoftra prxcipuc operaverfabi'
iur in ifla divinatione ^ revelatione , quamfugge-
rit natura &fHbtilis perceptio.

Aer vel aquaoccculte ad corruptionem ^ putre-
dinem inclinans ^ inquirentis proculdubio examini
Velut fiflenda , priufquam veniat manifeflaarbori-
bufque fati/que lues O" letifer annU4. Sic in aliit*
ProponemU4 itaqueprognoftica tempeftatumpefte O*
infaltibritatelaborantinm.

X z 801. Dc

484 Francisci Baconi

801. Dc vcnto Mcridionali Hiutius
flinte iine pluvia , aut vermibus in Galla
iive nialis cjucrcuum [a] antc cgimus ; Sc
quomodo ranarum, cicadarum, mufca-
rum , (imiliumque animantium ex putre-
dine natorum mukitudo portendat annos
peftilentes.

8oi. JEdus magni & temporis non fui,
<juos ver (prxcipue Mnjus) fcrt fincven-
tis, idcm pra:bent omen ; &: in gcncre an-
ni raris ventis &: tonitru.

803. Notabilcs per xftatem ficcitatcs,
^ua: in finem ufcjue Augufti excurrunt, &
modici, qui cas exciniunt , imbrcs , coelo
dcindc itcrum ficccfcentejiinifira anni fe-
quentis xikan prxnuntiant. Augufii enim
cxiius, fijavem rcrra; vigorcm , quo plan-
tx &: arbores animantur, exhalatum abfii-
mit (co magis quo ilccior) ut terra nihil
tum refundercpoilic nifi crafTos vapores,
certam aeris noxam. Vaporibus illis pri-
mi imbres , ii modici fuerint , copiofc e-
rumpendi fpacium dant. Vnde qui paulo
pofl dchpfos imbrcs in publicum pro-
deunt , raorbo plcrumquc corripiuntur;
c]uo tempore Africani. penitus abflinent
publico. Sin largiores decidant imbres.
icrram aptius proluuntj rcplentque, quam

flatim

Sylv. Sylvar. CeKt.lX. 4%^
ftatini cxhakre permltnint. Si redeat coeli
ficcitas, tutnfigit quali & continuat aeris
corruptionem poft priorcs imbres, inli-
nuatquepenitus m proximam ufque ajfta-
tem futuri mali fcmen ; nifi frigoris acri-
moniadifcutiat, quam raro ficcitates ejuf-
modi habent fuccedaneam.

804. Contagiainfedionefquc minores
variolorum & purpurearum febrium 8c
febricularum ex prxcedenti seftatc refi-
dua , fi hiemem intecram in exftincfta du-
ravermt, ajftate proxmia graliatura: pc-
{iis indicia funt. Neque cnim inchoata li-
mul 3i. femel perfe.5la(]ue putredo eft.

805. Caro cruda aut pifcis acri nudo
expoffta ii pucredinem citam contraxe-
rint, aeris ad putrefadtionem difpoliti no-
ta eft. quia aucem de celeritace tardicatc-
ve putredinis certus efle non potes , niii
experimento hujus & alterius anni juxt.i
fepofito; opcraj pretium fuerit , eodem
anno, eodemque tempore particulam car-
nis aut pifcis alteram aeri aperto expone-
re , alteram eadem &: fpecie , & craflitic»
illi iatra afdes. Statuo enim, fi univerfalis
aerem difpofitio imbuit ad putredinem,
carnem auc pifces citius putrefcere foris,
ubi aer efficacior , quam fub tc£lo , ubi
minus valcticum non unacjus corrigendi
X 3 ibi

48^ FiiANcisci Eaconi

ibi ratio detur. Experimenti hujus tcm-
pus efl: finisMartii, tempeftas aptifTiraa
detegendis & elapfa; bruma; 8c xflatis
ventura; efFedlis operationibufque in ae-
rem. IJle etiam quia procul dubio magnas
cx terra impreifiones recipit , expediat
tentare quid futurum ii caro aut pifcis
fufpendatur in lignea pertica ad aliquam
;i terra diftantiam , & in fuperficie terra;
pofitafervetur.

8o5'. Inquiratur, ros Majalis citonec
ne putrefcat , cum non exiguum fit mo-
nientum ad indicandam qualitatem aeris
aut vaporis ex terra magis minufve cor-»
nipta.

807. Siccitas Martii .ScMaji, inter-
je6lo Apriii pluvio , a^ftatis falubritatifa-
vet ; alioquin peftis fufpe^^am facit tem-
peftatem.

808. Explorata aeris conditio pra?di-
^ioni falubrium infalubriumque anno-
rum conducit ; majoris futura commodi
in deligendo habitationis loco , faltem fe-
cefiTus finitatis caufi , cum in figcnda
manfionis fede arque fpedemuSjUt rationi
commcatus ac fmitatisconftilatur. Huic
inftituto expcrimenta, qux in prxceden-
tibus extant, fervirc potcrunt.

80^. Sed ubihabendusloci, cui pena-

tcs

Sylv. Sylvar. Cent.lX. 487
tes inferantur, dcledlus eft, non aeris tan-
lum notandapropen{io ad corruptionem,
fcd obfervanda humiditas & (iccitas , ca-
loris frigorifque temperics ; quorum
omnium non eft unus & idem ad fanita-
tem refpeftus. [^] Alia: enim ardes ma-
gis , alix.minus dulces cibos emolliunt,
co£lofq;mucefcerefaciunt; in quibufdam
etiam opus tabulatum adeo exfudat , ut
humore fuffundatur. Caufa procul dubio
eft aeris iftis in locis humiditas. Scd quia
mclius eft explorata hxc habcrc antequam
"^d condendas a^des accingaris,quam poft-
ea difcereufu magiftro , accipe fcquentia
experimenta.

810. Lanam, fpongiam, aut pancm co,
qucm explorare cupis,Ioco,pone, & infti-
tuta cum alio loco , &c. comparationc,
dijudica an humej^ct , lanam aut fpon-
giam , Sic. &: pondcre augeat pra: aliis ?
id i\ iiar, crafTus humidufque aer arguitur.

8ri. Quia certum eft, aliis in locis, (i-
ve iic geniata terra lit, feu adlitas fylva!
montefve id pra^ftent, aeremmagis, in
aliis minus efle ina^qualitemperie ; cum
inxquaIitasejusfanitatiadverfaria{it,pro-
fuerit geminos therniometras vel ther-
mofcopia, ex a;quo fibi inomnibusre-
X 4 fpon-

«»] Fide CentHr* 7. Ex^er, 777.

488 Francisci Baconi
fpondentia , collocare eadem unuis dici
Jiora variis in locis , nihil umbra: fentien-
tibus, fedundique patulis. Eos (ic difpoli-
tos notetur quoufque aquaimpleat, ut
rediturus compares cumeo, quem aqua
lum tangit, gradu. Comperta ina^quali-
tas certifTimumerit (ignum calidioris ae-
xis , ubi aqua fuerit deprelTior ; ubi altior
frigidioris ; quoque inacqualitas in afcen-
fu & defcenfu aqux major fucrit , co ma-
gls eft acris ina^qualis temperies & con-
Situtio.

8ii. Par utilitas commendat pra?di-
6liones inrenfefrigidx diuturnxque hie-
niis , &: calidai iiccxque a'ftatis ; tam ut
in caufas aditus detur, quam ut aliter con-
fularur hominum commodis. De copia
baccarum in fpina alba , in vcpri vcl cy-
nosbato inodoro & mororum in rubis , in
Hd] prajcedcntibus egirnus. Opus t.ibula-
tum , aut lapis exfudare folita , (i fub ad-
ventum hiemis fuerunt ficciora ; aut flil-
licidia cx fuggrundiis alTucto tardius de-
cidant, acre gclu, rioidiorcmque brumam
portendunt. Caufa eft, quia denotatur fu-
tura acris ferenitas , quam hyems cura
gelu conjunftam habere folet.

813 . Vniverlira , humida & frigida

aftas

Sylv. Sylvar. Cent. IX. 48^
a:ftas prarnuntia eft Cxvx hicmis. Caufa
eft , quia quos seftas vapores ex terra at-
tollit, calor Solis nondiftlpat, ut inad-
vcntum hiemis fuperftites recurrant.

814. Calida & licca seftas, Scautumnus,
prasfertim fi provc6tiorSeptember eodera
calore& liccitateaduratur , in propinquo
efte (ignificat hiemem, quas in principiurn
ctiam veris inchnata frigore rigefcit; cura
eoufque anteccdens c.ilor & ficcitas domi-
netur , neque vaporum quantum fatis af-
furgat.

Si^.Calidior ncquefitis aftridlahiems
defignat cahdam & iiccam a;ftatem,vapo-
ribus in imbres hibernos abeuntibus,quos
incumbensfrigus & oeiu cohibitos tranf-
fert in veris fenium, *Eftatemque confccu-
turam.

8i5. Aves , quas proanni tempeftate
mutant regionis hofpitium , folito matu-
rius regrclTa! indicant tcmpericm coeli ii-
milem plaga^ ex qua advena: defcruntur ;
ut aves hibernanticoclo alTuctas (gaUina-
gines nempe , glauces , &c.) fi fcptentrio
citius dimittat , apud nos bruma; rigentis
indiceshabencur. fub ejufdera autem re-
gionis ccelo id fi fiatjtempeftasannihgni-
ficatur pari temperiecumilla,qua:ehcerc
eas fok; j ut hirundines , vcfpertiliones,
X 5 cuculi>

'4po Francisci Baconi
cucull , &:c. ad xd^iis fnitium confpicuar.
Si tempus anticipent , oraen pra:bcnt fcr-
voris in cTftatcm fecuturam.

817. Prognoftica variandi cocliminus
remota ab cventu, iis certiora func , unde.
tempeftas anni colligitur.Mare littori im-
jiiurmurans, ventorum fibilus fylvis iner-
rans,vento ca:tera torpido, pra^dicunt fla-
tus. Ejufmodi enim venti, quos pr^cipue
tcrra exhalat, non percipiuntur , nili aqua
& ligno comprefTi. Ideo emergenti e ca-
vernis murmuri idem adfcribitur.

818. Suprema aeris rcgiopcrfentifcit
materiam tcmpeftate ventifq; gravidam,
antequam infima aCris noftri percipiat ;
ideoque minufculas flclla: inconfpicua?
prasmonftrant tempeftatcs . Complures
iftius generis inftantias fuppeditabit noftra
circa Ventorum naturam opella.

8i5>. Vafti montcs citius quam valles
aut plana afficiunturaeris tempcftatcs pa-
rituri fenfu. Ideo in VVallia cum colles
quidam pileis \_d] nodurnis induti funt ,
mali ominis fufpicionem movent . Caufa
cft , quia tempeftates , quas ut plurimum
coeli plaga remotior gcncrat,in media (uc
vocant) aerisregione citius percipiuntur,
utpote in confiniis colledla:.

810. In
a] HaHe theirni^ht ca^s an^

Sylv. Sylvar. Cent. IX. 491

8zo. In acre & igne fubtilis, quo exo-
riturus cognofcitur vcntus , modus , qui
homines latet. Trcmulo candelas motu
ventum pra:dircimus,nobisaIioquin inde-
prenfumi flamma flexuofe oberrans raon-
flrat tacite follicitari acrem ; ut & carbo-
nes , ubicineres citius difcutiunt. Caufa
eft , quia nullus ventus primo adfenfum
cft manifeftus , nili pcrcufTo agitatoque
aere ; fed flamma aere citius movetur.
Quantum ad cincres , non mirumdifcuti
eos vento imperceptOjCum videamus qua-
cunque venti flatus pcrrexerit , gramen,
paleam , aut ejufmodi levia inaercmat-
tolli.

811. Vcntus ex profundo mariafTur-
gens, ut in aqua murmur ciet (de quo an-
tc) ita & bullas excitat , aut albefcentem
corona: forma fpumam. Caufa , ventus
fenfum fugit, donec erumpens cxaqua
quantitas prehenfibilem faciat. Atquehac
demum ratione corpus penetrat,cum pri-
mo crumpens exiles tantum protrudat in
egrclTum particulas.

822. De carbonibus qui cinercs excu-

tiunt,degraminc,palea, qua; agitataven-

tus fpargit [a] egimus ; (ic quicquid levi-

culum movctur , cum alioqui yentus non

X 6 per-

a] Exfer.810,

492. Francisci Baconi

pcrcipiatur , inuiiincntcm vcntum dcno-
tjc. ut cum |-Iumas,jut Ijnugmcni lcu tu-
bulorum p.tppos acr volituntcs disiicit.

Quantumaii cccli prognortica cxani*
niantibus, mtandnm occurrit, caqux fub
dio vivunt acutius liignofccrc Futuras acrit
mutationcs c^uam homo lub tcdlis fcrc
dcgcns ; cxtcraquc animantia vincur.iur
abavibus, illa (ut lic loquar) auguramii
folcrtia , utpotc qux acrcm maximc libe-
rum &: punllimum habitant , compcrta-
<\\it vocibus fuis (igniticarc <^ adminiflro
volatus motu cxpnmcrc poflunt.

813. Avcs 3c]uatica: (ut [4] bri fcil
[b'] Gavix, fulicx) concurfantcs &: grcga-
tim i nuriaJ Iittorapropcrantcs,&: vicif-
lim, avcs tcrrcftrcs , (ut corniccs, hirun-
dincs) a tcrra aqu.im pcicntcs*, camque
alis pcrcuticntcs, pluviarum 5: vcnti pri-
iiuntix funt. C.iuU cll , «.{clctlatio, quatn
ucriufquc parit humidus &: dcnfus acr , ut
iia \\\ motu clFc gcfliant , & volandoala»
quatiant , cum ahas mcciiant quacunque
liccc via. Mirum ciHm haud lit quod avis
aquatica caudcat illo acrc , qui aJ aquam
proximc accctiit ; cumavium tcrrcAriuin
plutiiux balnco <!x aciis huaiidodclcclcn-

tar.

a} StJi-^Hllf.

Sylt. SytvAR. Cent. IX. 45>5
tur. H*ec c^uocjiieratioefi: , curvolucres
multxplumas concinnent comantvc, at-
que anferesgingriant vel ftrepant, corni-
cefquc pluviam quali implorent ; lignis
teftantibus voluptatem , qua afFicit aeris
moliities.

814. Ardea folito altlus evolans , ut
nubes cjuandoque rupergrclTa confpicia-
tur , venrum lignificat. Milvi contra vo-
latu in celfa evcdii , ferenitatem. Caufa
fortafle lit,quia utraque avis pervadit cjus
temperiei aerem, quo maxime delecftatur.
Atque ardca,utpote aquatica,aere gaudet
condenfato ; & alas cum serat g-raviores,
aere indiget crailiore. Milvus non adco
Iiunc affcdtat , quam exillo refrigerium ;
nam cum avis llt pr^datrix & calida,aerem
petit frigidiufculumjfsepiurq; adverfoob-
nititur vcnto,utSalmones,&: truta:advcr-
fo fluminc natanr. Vcrum etiam tamen
c{l,omnibus avibus captari profundum ae-
rem,ut natatores profundis aquis recrean-
tur. Ideo in fublimi volantcs explicatis
fe alis fuftinent , ut vix moveri videantur.

815. Pifces in fuperficie aquce lafcivien-
res pluviam pra'nuntiant. Ratio cft , quia
plfcis fugicans ficci , non appropinquat
aeri, nifi humido, ficcum continuodecli-
nat dcprefTiorc natatu.

8i<J.Bc-

45)4 Francisci Baconi

Sz6. Bcftias in univerfum humidus aer
in tantum rccrcat , ut lautius pafcantur.
Hinc ovis, pluvix inftantis pra:faga, mul-
tomanepratis immittcndaevigilat. Pe-
cudes, dama , cuniculi inftantc pluvia pa-
fcunturpleniffime. Bucula quoque immi-
nentepluvia captat patulis naribus acrem.

817. Trifolii caulis intumefcit inftan-
te pluvia, ut redlior fic exfurgntj cum hu-
mor caules erigat , foliadeprimat. FIos
eft exiguus colore rubro inter campi de-
mefli flipulas ( qucm agreftes vocant
VVincopipe ) cjui fe mane (i explicet ,
ferenanda^dieipra^fagium edit.

8z8. Inftans pluvia aut gelu hominis
dolores ex plagis aut aliuude intendit ,
quorum alterum humorcs copiofos colli-
git ; alterum acriores reddit j qua: duo
cxtrema podagram generant.

815». Vermes quoque pluvix fecurura:
velut prxludunt. Lumbrici enimfcexe-
runt , talpas plus efFoflx tcrrar egcrunt,
puliccs acrius mordent coclo imbres par-
turiente.

830. Ex folidisetiam corporibus ha-
bes imbrium prarfigia, ut lapidibus, opcre
tabulato, cum exfudant; pyxidibus <Sc ver-
ticillis ligncis cum cegre apcriuntur aut
circumaguntur , cjuanivis prioris externa

caufa

Sylv. Sylvar. Cent. IX. 4^5
caufa (it ; cum lapis &: opus tabulatum ae-
rem repelht in fe : in pofleriori vero in-
terna velut corporis in ligno intumefcen-
tia detur.

Bxperimentumfolitmum fpe^ans na-

tttram appetitm tn ftomacho.

831. Frigida prajcipue & ficca valent
excitando appetitui. Caufa cfl: , cjuia fri-
gusqua;dam velut naturajindigentia eft,
fublidium requirens; (iccitas ei par. Hinc
omnia zc\^di (ut acetum , fuccus limonis,
oleum vitrioli , &:c.) famem provocant.
Morbum,cui boulimia vel appetitus cani-
nus nomcn , gigfiit acidum & vitreum
phlegma in orificio ftomachi. Appetitus
quoque acidis excitatior fit , quianervos
orificio ftomachi infertos contrahunt; in-
gcns ad fimem momentum. Quod c^e-
par, fal , piper m cibis'excp£la orexin in-
vitant, oriturex vellicationenervorum,
quos diximus; motus enim acuit. Abfyn-
thium, oliva:, capparides,& aliaejufmodi
amarore valida , abftergendo appetitum
excitant ; ut quatuor pra^cipue exiftant
caufe appetitus , refrigeratio ftomachi
cum ficcitate conjunda, conrradio , vel-
licatio , «& abfterfio. Eft &: famcs ex ina-
nitione , diuturno tamen nimis jejunio

fajpius

49^ Francisci Baconi
fiKpius cam tollcntc. Defediis cnim cibi
ftomachum cogit attrahere humorcs , qui
tcnues & cholcrici cum (int , appctitum
perimunt.

Experimentum folitarium fpe^ans

fuavem Iridvs odorem.

831. Obfervarunt aiuiqui, quocun-
que Irisvelut immiiiens aut incumbcns
devcroit, fuavcm cxhalari odorcm. Caufa
cfl:, quorundam corporum indoles , inlita
fuavitate prxditorum, quam placidus lci-
dis ros prolicic. Idcm efficiunt modici
imbrcs , qui terram fuavitatc pcrfundiinr;
fcdnulli tamdclicati funt quam ros Iridis
quemcuncjuc in locum dcciduus forte ,
c]uod ipfi aqua: infit fuavitas , cum Iris ni-
hillitquam agglomeratx guttulx , qux
deplui ncqueunt nifi cx aere.admodum
humili , cjui fragrantiam herbarum & flo-
rum, inftaraquxdcftillata:, rciincre inte-
gram cjucac. Pluvia enim aliufqucros , cx
alto delabens odorem fcrvare non poteft,
Cjuem in afccnfu dilljpatum pcrdidit cxha-
latio. Nefcio etiam an non ipfa aqua fua-
vitatis aliquod habeat rudimcntuu"!. Ve-
rum quidcm , talem non invcniri in palu-
dibus , fluminibus , fontibus ; fcd terra
proba, reccns fubaCta , vigorem gratum-

quc

Sylv. Sylvar. Cent. IX. 497
que odorem teftacur, quo & aqua; nifi ni-
mium jequalis fic ( ^equalia enim objc<f!la
nunquam movenc fenfus) conftare poteft.
Certum cft , quod fal niger aqua: tantum
coagulat^efpecics, quandoque violarum
inftar fragret.

^xperimentam folitarium fpe^ans

Jragrantiam.

833. Fragrantia requirit & calorem
materix concoquend^e , & humorem, illi
per exhalaciones difpergenda;. Quodad
calofcm , ligna & aromata magis odora
funt in regionibus calidis quam frigidis.
Qu^od ad humorem , nimisficca pcrderc
fuavitacem manifeftum eft; & flores, dum
^etminant, fuavius mane quam vefperi
florere. Quibufdam deftruit fragrantiam
admotus ignis,ut violis,parietari^, garyo-
phyllo, veronica: , & in univerfum omni-
bus floribus , qui frigido & delicato con-
ftant fpiritu. Aliis illibata manet in igne
& ab eo remotis , ut aquar rofacea; , &:c.
quorundam frafrrantia vix elicitur.aut fal-
tem non tam delicate , nifi adminiculo
ignis , ut juniperi , dulciuraquc gummi,
•Sic omnefque odores qui duris inclufi h-
tent corporibus. Sed in genere odores gi-
gnit eratifrunos temperatus calor, auj ubi

acri-

4pS Francisci Baconi

acrimonia rcfringltur , cum potfus pro-
centur , quam exfaturent fcnfum. Hinc
e violis rolifque emanans odor fuavitate
exccdit illum ex aromatibus &: gummi;
vehementiufque fragrantes odores inter-
jefta loci, e quo deferuntur, longinquitas
nobis ceu leviter neque cum totoimpetu
allabentes conciliat.

^xperiwentum [oHtartHm fpe^aiis cor-
poream odorum fubfiantiam.

834. Extra controverfiam eft, nullum
odorem nifi fubftantix corporex cfriiivio
invehijalitcr cjuam fit in Iucc,coIoribus,&:
fonis. Videmus cnim illud ab effufo odo-
re non pertingi intervallum , ad quod ilia
alia progrcdiuntur. Verum quidem eft,
fylyas & plana locorum malis citriis & rof-
marino crebris conlita , odore-magnis m
mare fpatiis tranfmiflb fentiri , forte ad
viginti milliaria ; fed quantulum hoc cft,
prx eo, quod tormenti bcllicifonus cffi-
cit , parvulo in ambitu moti ; cum fylva;
& planities fa^pius vafte pateant. Prajterca
odorcs duris adha:rcfcunt corporibus , ut
cum manicas imbuunt, iScc. Vnde corpo-
rci intelliguntur & aliquamdiu fubliflere,
luce & fonis evanefcentibus.

Sylv. Sylvar. Cent. IX. 4pp
JExperimcntam folitmum fpeclamfdi^

tidos ^ jragrantes odores,

835. Excrementa plerorumqueanima-
lium fastent> pra^fertim iis qua; fe exonc-
rant; columbas enim Sc equos , hominem
excipe, videmus optime fe liabere , ii fta-
bula 8c quibus aluntur loca , fcrventur
munda. Idem de avibus ftatuo , qux ca-
veis inclufaj vidlitantjfclifque excrcmenta
fua ab oculis recondita fubmovct. Habet
id prarcipue locum in beftiis , quibus ex
carne nutrifnentum. Cancs fcrc foli inter
beftias,fa;tidis deledlantur odoribus;quod
in ipforum odoratu peculiare quid arguit,
ab aliarum animantium odoratu diflidens.
Caufi cur excrementafa:tcant , in prom-
ptu eft , quia ipfum corpus illa rejicir,
quanto magis fpiritus ; neque ignoramus
excrementa prima: digeftionis peffime o-
lere , ut excrementa abdominis ; illa fe-
cundar, minus; & tertla; tanto minus ; fu-
dorenim non tam maligna: naturac ut al-
tera duo ; prajfcrtim in hominibus calido
abundantibus. Sic ex plcrifquc putrefa-
£lis fa:tor effluit,aut enim fa^tcnt aut mu-
cent. CaufipojGiitefrc, quia putrcfaflio
confiftentiam prseftat contrariam confi-
ftcmia: corporis fanitate vigentis , cum

mera

joo Francisci Baconi
mera (it iftius formx difToIutio. Datur
&alia ratio ex naturx petita receffibus,
quod objeda renfai grata liabeant xquali-
tatem & quafi orJinem iii contextura tui;
ubicunque illacelTant, objedta fiunt in-
grata. Sic pugnantium colorum mifcela
non blandituroculis ; ncque difcordiuni
fonorum confulio aures capit ; cibos varii
faporis non rite temperatos guftus dam-
nat ; corporis hirfuti afperitas tadlum of-
fendit. lam vero non dubitatur, quin
putrefaflio , cum prioris forms ordinem
turbet, mera lit confufio, & rildis indige-
ftaque partium nioles.Nihilominus tamcn
niiru, & priori obfervationi adverfarium,
putrefadlionesalias & excrementa probi
eiTe odoris, ut mofchum & Zibethum.at-
que, ut quidam cenfent , ambram ; quam
ex pifcium fpermate refundi, plurium, fed
extra probabilitatis fpeciem , opinioeft,
mufcus (intelligo nutem maloiurh) ex-
cremento prxfcrcndus paululum. Ratio
forte (it , quia bonos fpiritus excremenra
ingreflos putredo non relaxatos demittit;
prasfertim fi abanimantibus lint calidiiri-
mis. Scd acccdat caufa fubiilior , nempe
quod voluptatis cxceiTum refugiat fcnfus,
fedingratialicujus geftiat confortio. Sic
raulica rcpugnautes fonos in concentum

lem-

Sylv. SylvAr. Cent. IX. 501

temperans auribus gratifllma accidit.livc
ubi diaphona cum (ymphonis coincidunt
periodos muficas reddut longe dulciores,
& abfurdus quandcquefapor guftuiarri-
det , uthalec fumoindurata , cavc^xnci-
bus unduofus ex fturionis fpina cofedlus,
cafeus Parmenfis, &c. Forte idem in odo-
ribus expeririliceat ; quorum illi ante a
nobis propoliti acrimonia pungunt, velli-
cantOjUefenfum. Conftat e locis , in qui-
bus urinaexcernitur , vioiarum plerum-
(]ue odorefn percipi j nucifc^ue myriftic*e
efus imbuit urinam odore fuo.

Supin2.&: in indefinitum vaga: con-
templationes , notionefque de elementis
eorumque conjugationibus, de influentiis
cxli, de calore, frigore , humiditate, fic-
citate,.qualitatibus, aftivis, pafTivisjfimi"-
libufve, everterunt verum ordincm , pro-
ceflus , afFedliones , & qua: materije na-
turaliumquc corporum intiraas fpeftant
contexturas. Removenda ergo illa tan-
quam meras & male definitas notionesjat-
que axiomata definita ex inftantiis mcn-
furatis depromendafunt ; at(]ue ita grada-
tim exftrudtis generalibus pr^ebendus af-
fenfus. De ejufmodinaturx proceflibus &
raateri^e charafterifmis fubjungemus jam
(]uafdam indantias.

502, Francisci Baconi
"Ex^evimentum folitarium fpecluvs

caufas pHtrefactionls.

%l6. Omnls putrefadl:ionis , interni
praefertim/piritus caufafunt, partim am-
biens corpus, five acr, liquor aut quicquid
fuerit. Vltimum lioc duabus fit rationi-
bus, velingrefTu fubftantixexambienti
corpore in corpus putrcfcens ; vel excita-
tione & follicitatione corporispuirefcen-
tis ejufqUe partium cx corpore ambien-
te. Recepra opinio, quod putrc'fa6tionem
caufetur frigus, aut internus «S: pra'terna-
turalis calor , a nugis non abeft. Frigus
enim rerum inanimatarum putre£i(5tioni
inimicilTimum , quamvis vivilicationem
exftinguat, qux fcmper conliftit in fpiriti-
bus attenuatis , quos frigus conaelat &:
coagulat. Quodad calorem extraneum,
hadlenus bene,Ii calor adventitius excefili
proportionis pra^dominetur naturali &
infito , corporifque fpiritibus , in diflblu-
tionem aut manifcftam abire altcratio-
nem. Sed oritur id potius cx emiflione,
fuppreflione aut fuffocatione fpirituum
nativorum ; atque ex confufaneo ordine
perverfoque partium tangibilium fitu,
aliifqueinobfervatis, quos naturainfiftit
meatibgs, noncxconflii^ucalorum.

ExpS'

SvrLV. Sylvar. Cent. IX. 503

Experimentum [olitarium fpectms
corpora imperfeBe ?nixta.

837. Vbiverfiones raagnafque corpo-
rum alterationes natura molitur, datur
corpus prius exiftenti & poftmodume-
mergenti interjedum ; quod impcrfedic
mixtum eft, traniitorium nec permanens;
ut nebulx, fumus, vapores, chylus in fto-
macho , animantia in vivificationis exor-
dio. Media a6tio , qua imperfe6la ea pro-
ducuntur corpora , aptevocatur ab anti-
quis quibufdam inquinatio aut inconco-
dtio, quseeft inftar putrefadlionis ; partcs
enim confufx ha^rent , donec fubliftant
hac auc illa forma.

Experimentum folitarium fpe^ans

concociionem ^ cruditatem.

S38. Vocabulum concoflio aut dige-
ftiopra^cipue traduftum ab animantibus
corumque organis eft ad liquores & fru-
6lus, &c. Sic cibum, urinam, excrementa
concofta dicimus; & quatuor concodlio-
nis modos in ftomacho, jccore, arteriis &
nervis , iingulifquc corporis partibus, au-
dimus , & omnes quidem a calore efle.
Has notiones peperit ftupiditas ingenii
vix ad pauca attenti ; qu3e maxime tamen

in

l

f04 Francisci Baconi

in hominum oblVrvaiioncs obvuincur-

runt. ConnantKrima conco^ionis notio

cfl , qiu ffgnificat gradus alrcr.uioni$ cor-
)ori$ uniuf in aliudcx cruittatc ad pcr-
rd^jm conco<flionciD, a^lioois & iot:us
proccilu^ mctam Corpus convcrtcndum
&: altcrandum dum coavcrlioncm .lut al-
icrationcra molicnti vaIidcrcJilbt,iII»bata
prionforma Sc con(iftcntia,toto illo tcm-
porc cruJu.m & inco(ftum cft ; proccfTur-
«juc vocatur cruiitas &: incod^io i quam
i calorc valido pcrhci vcrum cft , fcd noa
folo; omnia cnim qux* concoclionis «Sc al-
tcratiooisftudium promovcnr.c|uics,mix-
rura corporis concotli , &:c. Nlcdia coii-
co£tionis abfolvcndx funt. Concoclio
duas habct pcriodos, altcram,qua' afflmi-
iatio, aut abfoluta convcrfio aut fubad^io;
alrcram qux* maturatio dicitur,priori ma-
3cimc in corporibus animantium confpi-
cua,c]ux pcrfcclcafnmilant nutrimcntum
corporij & in plaiuis,mctalhfi^uc complc-
tam tranllnutationcm piodcniibus ; altc-
n , maturationcfcilicct , in Injuoribus &
fruiflibus in quibus non rcquiritur aut in-
tcnditur ultima convcrfio» fcd altcratio
tantum in cam formam, qua rcs ufui hu-
manoaccomoda cvadat.ut in clarilicatio-
ijc potus , »Sc maturationc ftu^Ttuum , &c.

Scd

Sylv. SylvAr. Cent. IX. 50^
Sed notmdum , duas elle abfolutas & per-
feftajconveriionis fpecies; prior eft.quan-
do corpus in aliud corpus convertitur,an-
te memorata; ut cum nutrimcntum m
carnem abit , afflmilatio didla. Pofterior
eft , quas corpus plane novum producit,
ante non propofiia; ut i\ argentum mutari
pofTit in aurum, aut ferrumina;s. Atque
hxc convcriio, diftindionis gratia, voca-
tur tranfmutatio.

JE,xperimentum folitartam fpe^attsaU

terationes qUA vccah pojjint metjores,

435. Pra;tcr eas, quxad concodlio-
nem &: maturationem tendunt, datur non
una & magna materias corporumoueal-
teratio , quonomine (ic inligniri pofflt,
quicquid corpus fic altcrat, ut ad pnorcni
formam regreflus prohibcatur^ut cum ci-
bus coquitur, adatur aut frigitur, &c. auc
libi panis & cibus coquuntur , autcafeus
fit ex coagulo, aut butyrum cx ladis cre-
more , aut carbones ex ligno , Ijtcres ex
terra , plurimaque alia. Sed li notiones
philofophicar popularibus applicentur rc~
bus ; aut li dicatur ubi notionum diiTdia
commodam non admittunt conciliatio-
nem, quod tcrminus deficiat , aut nomen-
clatura cjus (ut antiquis in more fuit po-
Y fitum)

^o6 Francisci Baconi
(itum) isinorantice tantura funt refuoia.
Cognitioenim femper eritvaga& indi-
gefta, (i mifceantur pauccC notiones ob-
\iXy nec excitatas ex fufFicienti inftan-
tiarum numero , probe intcr fe collata-i
rum.

Confiftentu corporum varia eftjdenfa,
rara, tangibilis, pneumatica, volatilis, fi-
xa,deterininata,indeterminata,dura,moI-
lis, adh^rens & contra, congelabilis, noii
congeIabiIis,Iiquefacere apta & non, fra-
gilis, tenax , flexilis & contra.tadlilis aut
in longum dudlilis, intradilis, porofa, fo-
lida , ^equalis & Ixvis , ina^cjualis , venofa,
fibrofa , granis plena , integra & complu-
res nlix. Si hxc omnia calori, frigori, hu-
miditati , ficcitati adfcribautur , compen-
diofa, fed inutilis contemplatio erit. Sed
fuper his confule noftrum Natura! abecc-
darium , & palTim hanc naturalium ex-
perimentorum fylvam. Indulgebimus ta-
men hic alic[uantum vario earum fcru-
tinio-

IxpeYimentum folitmum jpeiiam

corpora liqiiefcere nata i^ contra-

840. Liquefactio eft a detentione fpi-
rltuum , qui in corpore verfantur , illud-
que apciriunt. Vnde corpora maxime fpi-

ritibus

Sylv. Sylvar. Ccnt. IX. 507
riclbusturgida-, aut ubi ftri(flius incarcc-
rantur , aut rurfus placidi magis& intur-
bidi horpitantur,liquercerenatarunt;cum
corpora tribus iftis modis fc habentia fpi-
rituumfugam ignorent. Exemplu utriuf-
que prioris proprictatis eft in mctaIIis,po-
fterioris in febo , pice.fulphurc , butyro,
ccra, &c. Inclinatio adnonliquefcendum
eft a facilifpirituum erailTionc , c]ux par-
tes crafTiores contrahit . Hinc corpora
jcjuna fpiritu , aut qua: fpiritum fuum h-
cihus amittunt , non iiquefcunt , ut li-
gnum,argiila,lapis ca:fus , &c. horum ta-
mcn corporum plurima , liqufcere nefcia,
pcnitus vcl cito moUcfcunt , ut ferrum in
incude ; & bacillus calidis cineribus abdi-
tus flexibilitatem majorem acquirit. Sunc
& qu(j liquefcunt aut jgne difiblvuntur,uc
metalla, cera, &:c. Alia folvuntur in acjua»
utfal, faccarum, Scc. caufain prioribus eft:
dilatatio fpirituum cx calore, in pofterio-
ribus, laxatiopartium tangibiIium,liquo-
rem admittentium. Dantur & in quibus
folvendisutercjue valet modus,ut gummf,
&c. Atcjue ha^c auc copiofo fpiritu tur-
gcnt, aut tangibiles partes habent, humo-
ris indigasj prius expandendisinfervit fpi-
ritibus ad recipiendum ignem ; pofterius
ftimuUc paites> uc humorein admitcant.
Y i I.x^e'

joS Francisci Baconi
Ex^ermenttnn folitarium fpeclans

corpora fragtlm (^ tenacia,

841. Qua^dam corpora funt fragilia,
qua^d.im tenacia & non fragilia;& dirum-
pcrc li coneris quacdam eo loco feccdunt,
in quem vis ingruit ; alia lic feparantur ut
in varias partes diililiarit. Fragiiitatis cau-
fa efl impotentia,extenfionem non ferensj
lic lapis efl fragilior metallis; & fiitile fra-
gilius terra cruda; lignum liccum, viridi.
Caufa impotentias in extenlione efl exi-
oua fpirituum quantitas, qui extenfionem
& dilacationem corporum prbmovent ,
conjundtaque folet elfe cum porolitate &
ficcitate in partibus tangibilibus. Con-
tra,corporibus tcnacibus fpiritus funt iar-
giores & pori pauciores, partefque tangi-
biles humidiores.Hinc membranaaut co-
rium cxteniionem patitur, charta nonj
janea item veftis fcrt, linea vix.

jExpermjentum folitarium fpe^ans
duas pneumdticorttm j^ecies in cor-

pcrihm.

841. Corpora folida conftant partibus
non unius naturx libique adverfantis ,
pneumaticar fcilicet ac tangibilcs;& bene
tiQtmdum , fubHantiam pneumaticam in

j^uibuf-

Sylv. SylvAr. Ce?7t.lX. ^09
quibufdam corporibus nihil elTe pra:cer
nativum corporis rpiritum , in aliis me-
rum, qui fe mlinuavit , aerem, utiniis,
cpx aut calor , aut a^tas exficcavit. Ex
illis enim cum fpiritus nativus fugam pa-
rans comltem traxerit luimorcm , aer la-
pfu temporis poros fubintrat . Suntcjuc
hxc eo fragiliora, fpiritus enim illc magis
cedit , extendiquc fe patitur (prxfcrtnn
ut partes fequatur ) quam aer . Magna
quoque fpiritus nativi diverfitas eft , qui
velcalidus, vel frlgidus, aflivus , hcbcs»
S^c. unde virtus Sc qualitntes (utvocant)
corporum. Sed intermixtus acr, incfficax
cft, redditque res inlipidas, obtulifque fti-
mulis languidas.

Ixperimenium folitmmn fpecl^iJis cotj'
cretionetn ^ dijfolutwncm coYpomm .

843. Concreta corpora plerumque a
fuis folvuntur contrariis, ut glacies, quam
fri^us parit , calore difperit ; fal & facca-
rum, qu^c ignis excoquens compingit,fri-
gus & humor fejungit. Caufa eft, qula
a(ftiones illa: vocandas potius rcgreflus ad
priorem formam, quam alterationes ; ita
ut a. contrario hlc adjumentum fit.Oleum
nec facile frigus corJgelat , nec calor in-
fpiflac. Vtriufque efFedli caafa, contraria
Y 5 quam-

^ro Francisci Baconi

ou.imvis llbic]ucrcpup,nans , caiicmvfJc-
lur. Ncmpc c]uovI Tpiritus olci utralibct
rationc parum cxhalet , reprimeutc fri-
gorc , Si calore (ni(i intcnfus lit) cum
iion provocantc. Frigus Iicct in partcs
langibilcs ingruat , tanicn fpiritus intu-
mcfccre potius f^ck , quam congclat ; ut
cum in poculoconglaciatur potus , gla-
cies intumefcit potiusquam contralmur,
& cjuandocjuerimasagit.

Experimeutum folitjrium fpciljfis

ditTA i^ njoUia corpora.

844. Corpora quxdam dura vidcmus
cdc, cjuxdam mollia. Duriticm prxcipuc
conciliant fpiritus ii-juni, corumqu': cum
partibus tangibilibiis imparitas. Duo h.TC
i\ plurium (int graLiunm, non dura tan-
tum ; fcd (r>: fragilia rcddunt corpora , &
comprcirioncm minusfcrcntia , ut cha-
Jybs, Ijpis , vitrum , lignum aridum , &c.
Molliticm contra prxltat major fpirituum
f]uantitas (unica ccfTionis caufa) & xqua-
bilior in partcs tangibilcs diltributio , un-
dc & dudljlcs & lubrica: magis fiunt, ut \n,
nuro, plumbo, ccra, os-C. Scd ^wfa^jil/i/n,
duas cfll' mollium (noftra rationc) corpo-
rum fpecies , primam corum qux facilc
altcri corporijocumcedunt, nccjuc mu-

tara

SyLV. SyLVAR. C€77t. IX. ^II

tata mole in extcnfiorem ambitum afTiir-
gunt. Sic cera a fuperimpOiitis non ex-
crefcit capacitate , fed cedit folum ; nec
concipiendam , ceram univcrfam d prcf-
lione attolli , fed pars tantum dcprelTa ce-
dit , alterapriorem fitum fervat. SecuQ-
^am eorum , qua: cedencio mutant capa-
citatem, ut aqua aut liquorcs alii , injeclo
lapidi aut alii corpori cedunt profedlo fa-
cile , fcd univeriim afTurgunt ; ccffione
rpuria , cum in loco detur non in cor-
pore. .

Experimentum folitmum fpe^luns
corpera du^ilia ^ tenfilia.

845. Omnibus corporibus du6\ilibus
& tenfilibus (ut mctallis , qua: in chordas
dudlilia fiint ; lana^ & ilupai , quasin fta-
men & iila protrahi extenfa poflunt) vali-
dus \nz^ appctitus npn difcontinuandi fe;
quo fit ut viribus producentis obfequan-
tur ; ne tamen difcontinucntur , aut cor-
pus fuum dcferant . Slmilfs vifcoforum
natura , ut nimirum in fila duci fe patian-
tur, qualia funt pix , cera , vifcum , cafeus
toftus. Difcrimen vcro inrer fibrofa &
vifcofa manifeftum eft ; cum omnis lana,
ftupa , gofTypium , fericum ( pra^fertim
crudum) prxter appetitum continuatio-
Y 4 nJSj

511 Francisci Baconi

ris , qiioad tcnuitatcm filorum, dclidcret
liumiditatcm, quar conjungat, nliifquc fi-
lis incorporct, adhibito prxfertim modi-
cx contorfionis auxiiio ; ut apparct in filis
torqucndis , ufuquc conglomcrationis in
fufis. Nec|ueaurcum argenteumve fiium.
fiiie torfione ficri manifeftum eft.

Ixperimentum folitmum fpe^jtis

alias materU /iff^eciwnes , (j chara-
Beres corporum.

846'. Difrerentia imprcfTibilium &
contra i figurabilium S>i iijfigurabilium ;
fufilium & non fufilium ; fc^ilTibiiium &
viciflim,aiiaEc]ue materia: affcdiones, funt
iiotiones trivialcs , inflrumentis &: ufibus
hominum obviis applicatae.Omniaautem
illafunt tantum CiFcLla ex caufis enurae-
randis depcndcntia , non appiicandis , ne
prolixitatis nafcaturfaflidium.Prima cau-
ia. cftceffioaut non (jus corporibus ar-
0:nt loci fpatium fine cxterna^ capacitatis
difpcndio. Secundaefl:, validior langui-
diorve motus appetcndi continuationcm
aut difcontinuationem fugiendi. Tcrtia,
difpofitio corporum ut fc contrahant aut
iion contrahant ; rurfufque extendant aut
non. Quarta magna' aut exigua copia
pncumacicoriim in corporibus. Quinta,

ipfa

Sylv. Svlvar. Cent. IX. 51}
ipfa pneumaticorum natura , five (ic nati-
vus corporis fpiritus , iive aer vulgaris 6c
communis*. Sexta , natura fpirituum in
corporibus, feu adlivilint & acres, feu
tardi & placidi. Septima , emiflio aut de-
tentio fpirituum. Ocflava , dilatatio auc
contraftio eorundem , dum detinentur.
Nona , collocatiofpirituum , a^qualis auc
in^qualis; & illi coaccrvatian diffuli iint.
Decima, denlitas & raritas tansibilium
partium. Vndecima, earundemrequalitas
aut insequalitas. Duodecima, illarum cru-
ditas aut digeftio. Decima tertia , natura
matcrix, fuJphurea aut mercurialis, aquo-
fa an oleofa, ficca & terreftris, humida an
liquida fit ; ex quibus natura fulphurea
& mercurialis videtur radicalis & princi-
palis. Decima quarta , fitus partium tan-
gibilium, in longum an tranfverfum (uc
jn ftamine ^ opere textorio) magis ex-
ternusaninternus , &c. Decima quinta,
porofitas eftaut non , partibus tangibili-
bus interje*fla ; pororumque magnitudo
aut exilitas. Decima fexta , eft collocatio
pororum. Plures caufa; dari pofTunc , fed
hx jaai fe ingerebant.

y 5 . 'Expe^

5^14 Francisci Baconi
Experifneritum folituriuw fpeclAtiS

indnrationem ex fympathia.

847. Sumc plLimbum & liqiicfac , at-
c|ue in cjus medio , ubi incipit congelari,
fac crenam exiguam aut foramen,cui im-
pone Mercurium vivum , lintco involu-
tum. Ille tigctur, nec fluct amplius, mal-
lcabilifque fiet. Ha:c nobilis inllantia in-
durationis ex confenfu corporis cum cor-
pore , & motum excitationis imitandi.
Sin adfcribas tantum vapori ex plumbo,
reccdit magis a probabilitate. Inquire, u-
trum fixatio talis detur, quiE figurari pof-
{it, ut alia mctalla. Hoc li deprclicndatur,
opera ficrent in ufus aliquos , ignem haud
iiimis palTa.

Experifnetitum folitarium f^e^^ns
fal (ff faccarnm.

S48. Saccarum mellis ufum fuftulit; ut
obfcrvationes 8c pra:parationes mellis an-
tiquis ufitats, cum majori cfTct in prctio,
cbfoleverint. Vidcturtum temporis ar-
boreum fuiiTe mcl arquc ac illud apum,
lachrimam aut fanguincm arboris ; & vc-
^tcrum aliquis narrat, Trebifonte cx buxa
mcl hominem ad infaniam redigcre. Illa
Quoque atas mel norat, quodauc ex fe aut

ab

Sylv. Svlvar. CcnfAX. ^i^
ab .ircc in faccjri craiTicicm mut.irctufi
Tiporc tamcn infrd noftrum. Vinum quo-
quc ex melle habebant hoc modo paran-
dum. Mellc in magnaaqux copia agita-
to liquorem percolabant , poftea in cu-
prco vaCc coquebant , inde diffundendnm
in vafa fitlilia ad aliquod tcmporis fpa-
tium, ligneis denique vafis exccptum fer-
vabant mulcos in annos. Hodic in RufTia
& regionibus Septentrionalibus (implicis
melicrati ufus eft" , quod rite confecftum
& conditumfakibrcsprarbct hauftus & li-
cjuidifHmos. VV^illfa quoquc ufurpat po-
tum melicrati, fcd compofitum additis
hcrbis & aromatibus. Inccrim ut obfolc-
tus mellis4afus compenfetur , utile fue-
rit propinari melicr.itum exficcaro (fic
enim vocarc liceat ) nullo tamen melle
admixto , quod excocl:um diuafTcrvetur,
ut in melicratofieri folct.Profedo quam-
vis ea abftcrgcndi , aperiendi, folvendique
viitute non eiTcc iftc potus , qua melicra-
tum, crratior camen ftomacho , magifque
lcniens , & accommodus acribus morbis
fencirccur. Conftac enim ufum faccari in
ccrevifia cum & fine lupulo , tali corporis
ftatuprofuilTc'»

Y 5 Exl>c-

5xV Francisci Baconi

Experimentmn foHtarium fpe^ans

purhi^ metallum inter viliora.

845). Pcrhibent veteres, chalybem exti-
tiffc quibufdam in locis, qui politus & lac-
vigatus argcnti candorem & fplendorem
fcre a^quaret ; & Indiam tulifle xs , vix
ab auro fi polires, diftinguendum in ufu
[^] naturali fcu fpecie. Sed dubito, an ho-
mines metalla fatis expurgent , cjuce vilia
vocamus ; an ferro , a:ri, &(lannoeam
impendant opcram , ut nitefcere ulterius
Don- pofiit, Cum enim attigerunt eura
gradum, ut vulgo illa prxbeant fui ufum,
ceflat expurgationis propioris tentanien-
tum.

Exferimentum fohtarium fpe^lans

Cdmenta f^ lapicidind^.

S50. Ca:menta cjuasdam tellus edir,
admodum mollia qu^e Sol radiis fuis obvia
inarmoris inftarobdurat.Lapicidinas vul-
{Tares habet Somerfettenfis tra£tus , ubi
iaxamollia, in quamlibet crafTitiem efFor-
mari pofTunt , qux ftrudurac adificiorum
adhibita indurefcunt,

Expe-

a] 7hifyyMinthiH'{tmUFf(t

Sylv. Sylvar. Cent» IX. 517

Ixperimentum folitarium fpedaris aU
terationem colorum in pilu ^ plumis*

851. Aniraantibus in univerfum aetas
mutat pilos, adco ut canitiem inducat , ut
patet in homine ; licet in aliis citius , in
aliisferius. Inequis qui fubalbis [^] ma-
culis diftindi, albi evadunt ; & in annolis
fciuris qui fubcanos gerunt pilos , muliif-
cjuc aliis. AwQS quoque nonnulla:, ut cy-
gnorum.pulli, cincreos mutant albis ; ac-
cipitres nigros magis albcfcentibus. Rc-
periuntur & volucres , qux pennis dela-
pHs, alium induunt colorem , ut rubecuU
pennis mutatis, paulatirn rubefcit denuo;
lu & carduclis , capite. Caufaefl:, quia
humiditas pcasfcrtimpilos &: plumas colo-
rc imbuit ; & ficcitas canos & nlbos gi-
gnit ; pennis quoque, ceu pili , artate iic-
cefccntibus. Quod ad pennas , ubidcci-
dcrunt novje , fuccrcfcunt limilcs iis puJ-
lorum. Sic barba capillis junior, utpluri-
mum cancfcitfcrius. Ex hoc fundamento
derivanda ratio alterandi calorcs avium,
exco2,itandaque canorum retardatio. Sed
de hifce vide quintum experimentum.

ExpC'

a] thAt ^re D^ppUd,

ftS Francisci Baconi

Exferiwen:twjfoi!t,jriujnfpcclj'fisdif-
ferentiam ammalium quoad fexum,

8^1. Scxus in quibuftiam animalibus
confunditur , niii qua gcnitalia difcrimcn
faciunt ; ut in equis &l equabus , canibus
imare & fajmclLi, columbis itidem &i ia
aliis. Sed quorundam ditfercntiam confti-
luit magnitudo, idque modo nonuna;
plerumque enim mas eft major, ut in ho-
ininibus, Phalianis, pavis, gallis Numidi-
cis, &: limilibus , in cjuibufdam paucis , ut
intcr accipitres , focmina. Alia & plumas
difcriminant, quantitate , crifpatione &
colonbus ; ut Lcones hirfuti funt, magnis
infiipcr jubis, Learna: larves , funt ut fcles.
Bubalis maois quam vaccis crifpantur
frontiuin pili. Pavo , Phalianus , & car-
duclis mares serunt pcnnas fulsldo colo-
rc, & tenues,non fcx^mina:. In gencrefcc-
niinis avibus pcnnarum pulchnor ornatus
eft. Quardam diffeiunt variis formis , ut
hirci habcnt cornua, dama: nonj arictium
cornui magis intorta funt quam fxmellis
ovibus. Galli&criftatifunt & calcaribus '.
armantur ; gallinxaut nuILi , aut cxigua
crifta cft , verri grandiorcs funt dcntcs,
fuibus multo minorcs. Gallis Numidicis
branchia inagnac fiunt Si tumidx , Gal-

linx

Sylv. Sylvar. Csnt. IX. ^t>
lina: minores.^^ribus iii gencrc vox gra-
vior (?(: robuftior. Quxdam diffcrunt fa-
cultJtibus , ut galli gallinacci inter aves
cantatrices, optimc canunt. Pra:cipua ho-
rum omnium caufa procul dubio) quia
marcs quam foemina: intcnlius calent ;
quod vel cx eo colligas , quod mares te-
nclla artate fimiles fint fceminis. Sic Eu-
nuchi& animantia caftrata cujufcumquc
gcncris propius ad foeminas accedunt .
lam calor in genere proceritatis cificiens,
ii fuppetat humor, in quem opcrctur. Sia
animans aliquod (de raro contingentibus
hoc cft) reperiatur , in quo caloris quoad
humorcm exctlTus lit , ibi foemina prs
mare grandcfcit ; ut intcr accipitres &
paffcres. Sicalor humori exa:quata pro-
portione rcfpondeat , nulla marem & foe-
minam diffcrentia feccrnit , ut in ijiftan-
tiis equorurti & canum. Boum quoque &
vaccarum cornua illis Bubalorum am-
pliora funt , ex abandantia humoris , qui
in cornibus bubalorum cxilcfcit. Porro,
a calore pilofitas & crifpatio eft , ut &
barba in viris ; expellit quoque refiduum
humoris tenuioris , qiiod a defedu caloris
fubiiftit. Hinc caufa petitur illius , qu:?
pennas commcndat , pulchritudinis & va-
rietatis. Rurfum, calor mulus protrudir

excref-

510 Fr/ncisci Baconi

cxcrcfccntias.folidiorcmque niaterljm, in
quibus claborandis delicicns calor hebc-
fcit. Atquc hsec eft caufa cornuum , &
cur ampla fint , magnarque gallorum gal-
linaceorum criftas & calcana , branchias
jn gallis Numidicis, & in yerre dcntes.
Calor cjuoque dilatat meatus &: organa,
undc vocis gravitas^ purgat fpirirus , cfiFi-
citquc uc avcs mares cjntu fupcrent foc-
minas.

JExperimenttim folitarium fpeilans

comparativam magnitudinem

animnntinm.

853. Inveniuntur pifces quavis bcftia
majores ; & cete magmtudinc Elcphan-
tem longc fupcrat. BeQix in univerfum
avibus grandiorcs funt. Quod ad pifces,
caufa fortalTc quia fub Dio non deeunt,
nec humor corum provocctur, nec acr
eum radiive folares attenucnt ; fcd p?rpe-
tuo quafi quiefcunt & aquis invchuntur,
cum motus & labor confumat.Quodavcs
mole vincantur a beftiis , cft quia hac diu-
tius in utero gcftantur , ibiquc nutriuntur
& crcfcunt ; cum avibus , cxckifo ovo,
nihil pra:terca quoad augmentum & nu-
trimcntum prarftetur a matrc i incubatio
cnia; vivificat, noii nuuit.

Sylv. Sylvar. CentAX, 511
Experimentum folitarium Jpe^tans

exojjatientm fuciuum.

854. Ex parte in antecedentibus mo-
dum delignavimus produccndi frudlus fmc
cicis & ofTicuIis. Hocaddimus, requiri
humorem largiorcm , quia ofTicula fucco
ficciore formantur ; & ficri pofTe apparet,
ut arbor flores tantum producar, non fru-
£tus; ut in ccrafis cum duplici flore, tanto
magis in frutSlibus qui offlculis carent .
Ajont furculum maliinfitum cauli brafTi-
cx, proferre magnum malum finc oflicu-
lo. Non excedit probabiIitatem,fi intcr-
naarboris medulla eximatur,ut folumper
corticem fuccus afccndat , effedium fccu-
turum. Obfervatio enim docuit m arbore
amputatis ramis fi aqua fupcrne verticem
ingrefTa cxcavct,fcIicioris cfTe proventus.
Addo ab aliis pro certo traditum , fi pars
furculi tcnuior invcrfa infcratur , produ-
cerc frudus exiguis aut uullis omnino of-
ficulis.

Ex[erimetitum fclitarium fpe5ians

meliorationem Tabaci.

8^5. Tabacum merxeft pretii nonle-
vis fi emptorcs follicitct. lugerumenim
vcl acra ejus (ajunt^ ducentas uummorum

libras

^ii Francisci Baconi

Iibras quotinnis valcblt, ad rcp.irantli im-
pendia in f<->li culttiraai, &: alia; qux gran-
6U quidcm funt , fed longe infia lucrum.
"^abacum vcro Anglicanum vili xHi-
matur cum lit languido & tcrrco fipo-
rc. Sanc tabacum Viro;inianum , cum
cducctur cceIo fub calidiore , cadcm ex
caufain prctiocirenequit ; ut fpcs fit in-
gcntis lucri li per repctita tentamcnta
excogiteturrac!0,quxhic in Angliataba-
cum rcddat magis aromaticum &: pcrco-
ftius . Facium-a quibufdam pcriculum
macerando tabacum AnsHcanu-m m in-
rulione tabaci Indicani. Scd nugas (S: im-
pofturas lixc fipiunt , cura nihil admittat
cmendationem,quod jam pcrfcctionis (ut
fic loquar) meta conliliit; in mcliorationc
enim fcmpcr sd rcrum principia rccur-
rendum. Tabaci maturandi rario eadcm
lic oportet , qua: aliis plantis adhibL'tur,
calor ncmpe fcu tcrrx feu Solis. Videmus
aliquod hujus rei experimentum in melo-
nibus , mofchatis conlitis in arca calcfa-
(floria fubtus Rcrcorata , ad Solcm mcri-
dianum obverfa , uc reflcxio intendac ca-
lorem inftrata tcguIis,augcndo caIori,iSl
flraminctc(fla , ut frigus arceatur. lllius
renovatio etiam ad vigorem facit. Atque
hsc adminiculapra:ftant, ut Anglica non

ccdant

Sylv. Sylvar. Cent.lX. 515
CeJant bonitate Italicis , aut Provinciali-
bus . Ifta & fimilia in tabaco tentanda
funt. Progrediatur inquilitio ad macera-
tionem radicum iu ejufmodi Iiquore , qui
vcgetet uc Ixtius adolefcat.

'Exfermemumfolit.irium fpe^tans wi-

rios calores eddem effecia pYoducentes.

85 (^. Calor Solis ad frudus pcrcoquen-
4os , & caloranimantium, reprarfcntatur,
&' qua uterq; dcficit , juvatur calore ignis.
Sic calor Solis & vitas mutuam fui gcrunt
■ imag-incm. Arbores caminis extrinfecus
recept*e, anticipant maturitatera vinea:,
intra cubiculi fencftras admifla: , toto
menfe prasvertunt vindemiam.Calefa<flo-
ria parietibus inferta malis citriis prajftant
maturcfcendi fubfidium. Ova , ut teftan-r
tur quidam, exclufit calor furni. Memo-
ria: proditum, ftruthionem ova fub arena
dcponere, excludenda calore Solis.

Ixperimentufiifolitarium fpeclans i«-

tumefcentiam ^ ddatationem in

elixando.

857. Hordeum decoquendo non ad-
modum intumefcit ; triticum mao;is; ori-
za magnopere ; adeo ut qu.idrans pinta:
crud^eaugeaturadpintamdccoil^.Caufa

pro-

5^4 FnANciscr Bacont
procuMubio , quod corpus quo ar(flius &
compadtum raagis eft , eo appetentius (it
reIa;(ationis . Hordeum igitur maximc
cavum eft, triticum illo folidius, oriza o-
mnium folidiirima: forte & quod corpora
nonnulla fpeciem lentoris habeant, & na-
turam magis fluxilem five difFulibilem ,
quam alia; ut in coloratione videmus,exi-
guum croci plus tingere quammultum
Jigni Brafiliaui, aut vini rubei five tin».
^orii.

IxperwienttimfoHtariumfpe^am
dulcorationem fruBmtm.

S58. Fru(fius volutando & manibus le-
niter premendo, dulcefcit, ut pyra, pruna
damafcena , &:c. putrcfcendo , ut mefpila,
forba , pruna fylveftria, vepris , mora , vel
fruiflus cynosbati inodori. Lapfu tempo-
ris , ut mala, pyra fylveftria , mala punica,
&c. Peculiari maturandi rationc , ut im-
ponendo ftramini,foeno,5iC. igne, ut tor-
rendo, macerando, coquendo, &c. Caufa
dulcoris ex volutatione & preffione eft
emollitio, leniter induda , ut cum percu-
titurafcllus ficcatus, caro , ^c. cx corru-
ptioneeft,quia fpiritus in frudu ex putre-
fa^ftione calorem contrahunt, & fic partes
duriores digerunti cum omnis putrefadio

ali-

SrLv. Sylvar. Cent.lX. ^i^
allquem cdlorisgradum habeat.Tcmpore
6c alfervando ,c|uia fpiritus corporis con-
tinuo partes tangibilcs depafcuntur.eafquc
attcnuant variis maturandi modis , ob
caloris quendam gradum. Igne, quia
propria caloris atlio cft purgarc & incor-
porare. atque omnis aciditas conliftitin
Guadam corpons crafTitic ; omnifque in-
corporatio mixturam corporis rcddit \n
omnibus paitibus magis arqualem , quod
fapori gratiam addit.

^xpnmentum folitarwm ffe^lans
carnem efculentam ^ ccntra.
8^p. Caro alia efui apta, alia non nifi
in fame editur. Carnium , quasrfusrcfu-
git, caufa eft , nimius plerumquc amaror ;
unde qux fcrociunt & cholcnca funt ani-
maliaepulis abdicantur, utlconcs, lupi,
fciuri, cancs, vulpes,cqui, &:c. vaccas, o-
ves, capras, cervos, fucs, cuniculos, lcpo-
res , &:c. conftat placida efle & meticulo-
faanimantia. Verum eft tamen abequo-
rum cfu , qua: bcftia eft: animofi ," gentes
(^uafdam non abftinere; & Schytas vocari
hippophagos , & Chinenfes hodie equina
carne vcfci ; helluonefque quofdam carne
pullorura in opcrc piftorio. Avcs carni-
vora: & prasdatricgs plerum<]ue cibum

non

^i6 Francisci Baconi

non prseftant probum ; fed ratio potius eft
cholerica parum natura , quam quod car-
ne nutriantur. Buteones, mergi, vefplata-
cea;, pelecani, anates, carne aluntur,&: ta-
inen cpulis gratee. Adde,quod & aves prx-
datrices, ut ut carne alantur , palato pro-
bentur juvencula;, ut accipltres , cornices
e nido {librepta^, ulula;, &c. hamana caro
cibum prasbere inepta tribus dc caufis.
.Prima,quia hominem averfari facit huma-
nitas. Secunda, quia nullumanimalcxfe
moriens,carnem pracbet efculentam. Ipli
Cannibales non vefcuntur carne homi-
num, quos mors fua pcrimit, fed violenta.
Tertia, quia ingenerealiquadifparitas fit
necefTe eft inter nutrimentum & corpus
nutritum , nec admodumaffinia efTe de-
bent aut fimilia.ln magnis tamcn languo-
ribus & confumptionibu* hominem Ia<fte
foeminino paftum fuifTe fcimus. Ficinus
ftolide, mea fententia.confulit ad prolon-
gationem vit^ , ut fc(5la in brachio juve-
nis vegeta fanitate vena, fanguis cxfuga-
tur. Ajunt fagas avide in vcntrem demer-
gere carncm humanam; cjuod fi vcrum fit,
pra^tcr diabolicum carum appetitu , vide-
tur cx eo clTe , (juod caro humana fufcitct
gravcs & gratos vapores movend^ ima-
ginationi, <]}ix pr*ecipua nioderatrix afli-

det

Sylv. Sylvar. Cent.lX. 517

detfelicibus veneficarura tencamentis, ut
diximus alibi.

Exfenmentum folitmum Jpeclans
Salamandram.

$60. Omnium pcne calculos tulit tra-
dicio de Salamandra , quod in igne vivac,
eumque exftinguere valeat. Si non falli-
mur commento , duo requiruntur rei effi-
cienda: , prius compada admodum pellis,
quam flarama,in medio minus calens, pe-
nctrarcnequit. Videmus enim , palmam
manus fpille inundtam albumine ovi , in-
fufa illi aqua vitx , & incenfa , aliquamdiu
flammam ferre pofle. Altcrum eft fum-
mum frigus, vifque exftintliva in corporc
illius animalis , quae ignem fwlFocant.
Compertura eft latle mclius exftingui
[/1] ignes artificiofos quara aqua infufa,
<]uia penetrat magis.

Bxpermentum foHtarhm jpeclans

contrariam op.rationem temporis in
frii^iibm ^ liquoribtis.

8<?i. Temporis lapfu fruflus ( mala
vulgaria , pyra , mala punica , &c. ) ex
acidis redduntur dulciores , liquores con-
tra (etiam quos expreflus frudtuum fuc-

cus
a] yyilde-firf, z.

5i8 Franctsci Baconi

cus dedit ) ex dulcioribus acidi i ut liquor
cerevilisE incodlus , muftum , recens om-
phacium, Sic.) caufa eft congregatiofpi-
ritaum;quos in utr^fquc tempusattcnuat,
fed ibi , magis funt difFuli & in partium
crafl^orum dominio , quas tantum fpiri-
tusdigerunt; fcd hic,in potibus fcilicet,
regnant fpiritus , & reliftentia partium
mmore , invalcfcunt , unde in liquoribus
vis & vigor ; adeo ut, fi fpiritus magis
incalcfcant , liquor reddatur inflammabi-
lis ; lin tempus acriores fpiritus cxhalan-
dp decoxerit , magis acefcat.

Bxperiwentum fnlitarium fpecians

plaga4 ^ contujiones.

%6%. Antiquitatis fcntentia eft laminas
cx metallis, prasfertim asre , ftatim appli-
catas plagis , tumorem arcerc. Caufaeft
repercuflio (ine humecftationc, aut in-
oreflu alicujus corporis;Iamma enim con-
flat potentiali tancum frigore , quod in
plagam fe non iniinuat ; cum ungucota &
cmplaftra penetrcnt. Caufa certe quare
ex plagis & contuiionibus exidat tumor,
eft quia fpiritus parti laboranti fuccurren-
tes limul humores attrahunt; a rcpullione
& rcgreflu humoris ad partem eam Ixfim
illud non efFici , manifcftum , quia poda-

grx

Sylv. Sylvar.. Cefit. IX. ^19
grx &doloresdentiura tiimorern produ-
ciint, ubi nulla prorfus psrcuflio.

Expmmentum foittariumfpeclam ra^

dicem Onis diciam.
8(^3. Radix Orris vocata, aliquam na-
tura» prxrogativam habet, cumradices
paucx fint odorifera: & quodammodo
dulces, fragrantia tantum in ligno aut fo-
lio perceptibili.Sed Orris frondes non fra-
grant, neque flos ullatenus sequat fuavita-
tem radicis ; qua: tenerum & dclicatum
videtur fovere calorem , evanefcentem
protinus i^ Solis & aeris fenfum . Calorc
enim admodum eraollefcit , fparfo inftar
violx odore.

'Exferimentam folttartum fpe^am

comprejjlonem liquorum.

86^4. Antiquitatis ex obfervatione pla-^
citum eft,vafcuIo repleto in lagenas difFu-
fo , liquoremdeinde vafculo rurfusindi-
tum non explere ut antea ; fed ut plus ad-
mittere queat , & in vino magis quam
aqua illud efle confpicuum. Caufa pofTit
eflc trivio digna , liquoris ex difFulionc
difpendium, quifortelagenarum adhasre-
fcit latcribus. Sed caufa fubtilior eft, quod
liquor in vafculis non ita compriraitur uc
Z in

jjo Fjiancisci Baconi

in lagcnis , &: in vjfculis liquor liquori
prxcipuc obvius cft ; iS»: in lagcnis cxigua
liqiions quai)titas l.ucribus lagcnarum
occurric , qua: illum ita comprimunc , ut
fc laxarc rurfus ncqueat.

Ixpcrimerjttwi foHtiirium fpeclans

operationem aquA in aerem

contiguu7n.

8(^5 . Aquaaifri contigua cum rcfrigc-
rat, & nonnili emiflis vaporibus humcC^ac.
Caufaeft, quiacalor & frigus potcntias
tantum in fe inviccm tranlitorias liabcnt,
incommunicatafubftantia ; noniichumi-
ditas , cum requiratur in omni madefa-
dlione imbibitio. Sin corporum tam va-
ria Icvitas & gravitas iit ut comraixtio-
nem fugiant, imbibitio dari ncquit. Ideo
olcum aqux impermixtum innatat ; &
gucca aqua: ccleriter ftramen pcrcurrit,
aut corpuslieve, nec humedtat.

'Experimentum folitmtim fpe^iWS

naturam aeri^.

^66. Noflcs illuftrcs ftcllis , ncque il-
lunes , fritjidiores funt noftibus nubilis.
Caufacft , liccitas & tenuitas acris , qux
propterca magis penetrans & acris red-
dicur i ut magna Concinens Infulam fri-

gorc

SvLv. Sylvar. CentAX. ^31
gore fuperac. Luiia autem , in aere licet
rudimenta humiditatis excitet,tamen cla-
re rplendens arguit aeremefTe (iccum. Sic
aer comprelTus libero & aperto magis ca-
let , fortaflis quia vera frigoris caufa efl
exfpiratio ex globo terrse , quam loca pa-
tcntia vehementiorem habent. Rurfum,
ipfe aer,ni{i turbet talis exfpiratio, non eft
fine occulti caloris gradu, ut nec line ali-
quo lucis. Feles enim & ulular per noftera
videre non poirent, li aer modica luce ca-
rcret , proportionata fcilicet vifualibus
iftorum animalium radiis.

Bx{erimenta varla ffe^ianth oculos

^ vifum.

tdj. Oculi moventureadem ratione
& via; uno enim moto ad nares , alter ab-
fcedit. Caufa eft motus ex confenfu , qui
in fpiritibus & partibus fpiritalibus exiftit
validus. Contrarium tamen ufus doceat;
quidam enimex libitu ftrabones agunt;5c
vulgaris traditio eft , fi puerum in menfa
colloces candela poneipfum ardente ; u-
trumque oculum extrorfum moveri,cjua{i
lucem videre alFedtet, & lic ftrabifmum
induci.

8(J8. Exadiusunooculo claufovide-

«lus quam utroque aperto. Caufaeft,quia

Z 1 ipjri-

5"?! Franconi Baconi

fpiritus vifn.iles uniunt fc mjg;is, & f?c in^
vaJelcunc. Docct cnim fpcculum, alcero
oculorum claufo, pupillam altcri .ipcrti
tlilatari.

S6o. Oculis in uno nnsulo non fixis
objccla occurrunt duplicia.Caufi eft,quia
li dua: rcs fpcdlentur, & una bis,iclcm pro-
ducitur effedum. Hinc globulus duobus
digitis tranfverfim pofitis compreflus ,
duplex apparet.

870. Lufciofus videt recflius in lucc
crepera ; eique cx propinquo vifus acrior,
quam nonlufciofo;ut &: legere & fcribere
noritliteras minufculas. Caufa eft , quia
fpiritus vifuales in lufciofis,quam aliis,tc-
nuiorcs rariorcfque, ut lux major illos di-
fpcrgat. Vnde& oculorum contradlione
indigent , quar fpiritus intendit fupra vim
corum in oculis vulgaribus; ut cum dire-
clus pcrdioptrx pinnacidia vifus robora-
tur. Idcmexperiri licct , contrad:is ocu-
lorum palpebris ; quas a lufciofis plcrum-
que coardari vidcmus. Scncx autcm in
Ie(ftione oculos a chartaabducit. Ratio,
quia fpiritus vifuales in fcne , ut in lufcio-
fis, non uniuntur , nili remoto adjuftam
diftantiam objcdlo.

871. Homines exaftius vident, oculls
ex advcrfo Solis aut caudcla: conftitutis,

&ina-

Sylv. Sylvar. Cent.lX. 535
& manu nonnihil- oculis ^vxtenCa. Caufa
cft, quia Sol aut candela , plena luce fc in-
gerens , vifum debilitat , quae circumfula
perceptioni fufFicit ; nimio etiam calore
oculos perftringente , ut pertinax in So-
lemobtutus excarcet. Pra£terea,{iquis ex
magna luce in locura tendat obfcurum,
aut contra, nebula oculis obverfante cali-
gat, pejufque videt, c]uam li paulifperfub-
ftitilTet aut in luce aut in tenebris. Ratio,
quia fpiricus vifuales repente mutantur,
difturbantur , extraque ordinem redigun-
tur, neque oiFicium faciunt niii recolle-
6li ; & cum tenebra: plurimum eos con-
trahant, fubito dilatari nequeunt. Excef-
fus in utroque; dilatationc fcilicet & con-
tracftione fpirituum vifualium , ii diutur-
nus lit , deftruit oculos ; qui aut in Solem
defixi aut ignem , ex dilatationc noxam
fentiunt. Sic ad curiolitatem minufcule
elaborata fcriptio in libellis,& frequentata
(imilium litcrarumlcdio obeft ocufis ex
contradlione.

871. Obfervatum , ex dolore oculos
rubefcere,ex pudore non oculos fed aures
& partes pone eas. Caufa eft , quia in do-
lorc fpiritus afcendunt & acriores fiunt;
quodfacile in oculis patet utpote tranllu-
cidis; quamvis dc in maUs & infiraas aures
Z 3 fe

^34 Francisci Baconi

fe diffundat rnbor ifle. fn pudore autem,
verum quidem in afcenfum tendere fpiri-
tus, vt luccurrant tam oculis quam faciei,
partibus laborantibus , fed tum ab oculis
lepelluntur afcendentes fpiritus , circum-
fpicere abnuentibus. Nemo enim quem
ftatu fuo ille afFcdus dejecit, acri eft vifu,
fed liumili & demifTo ', fpiritibus & calore
per eam oculorum repulfionem diverten-
tibus ad aures Sc partes circumvicinas.

S75. Objcdla vifus, voluptate & re-
creatione fpiritus perfundere pofTuntjnon
poena aut oifenfione toro^uere,nili ex me-
inoria, ut alibidiximus. Adaraasrutilans
oculos perflringit', infignes in pennls In-
dicis colores , horti amoenitas, locus pre-
tiofa fuppelleiftilc ornatus , formas ele-
gantia & llmilia exhilarant valde fplritus.
Ratio ( quc^e in offenfalocura nonhabet )
eft, quia vifus prac ca^teris fenfibus raaxi-
nie fpiritales , quo fit ut nullo objefto
Qtis crafTo ofFendatur. Sed caufa prin-
ceps, quia non dantur objecfta adiva unde
Gculis raale fit. Soni enim harraonici &
difcordes fimul & aclivi funt & alifjuid
notant pofitivum ; fragrantia quoque &
fastor quoad odoratum; amarura & dulce,
quoad guftum; nirais calidum & frigidum
in tadtti ; fcd tenebra: funt vere alicjuid

priva-

Sylv. SylvAr. Ce?7t.lX. ^3^
privativum ,cum nullaaut exili adivitate
contrift.int, fed admodum parum.

Ixpcrimentum folitarium Jpeclarjsco-
lorem m^rli ^ CMJufcumque aqu&, ^

874. Aquam marinaraaliamvc quam-
libct motus infufcatamofFert, raagis per-
fpicuam quies. Caufi eft , quia motus ra-
dios Jucis tranlire re^^a non patitur, unde
obfcurior tencbrcfcit ; cum quics radios
cxccptos rcdla tranfmittat. Eft pra:tcrea
in fplcndorcgradus candoris prxfcrtimfi
modica adlit rcpcrcuiTio. Spcculum cnim
chalybeatum magis candcfcit vitro (im-
plici. Hoc cxpcrimentura merctur utcx-
tcndaturulccrius , tcntando , qua rationc
motus vifum impcdiat.

Experimentum folitarium fpeciam

pifccs fqiiammatos.

87"). Pifcibus fquamraatis anticjuitas
intcrinfefta locum dcdit. Fa6li ratio mc
fallit. Scxu cnim diftinguuntur ut alii pi-
fces , nec gencrantur ex putrefadionc , ii
pra^fcrtim qui raovcntur. Oftrca , co-
chleas, mufculos, motus expcrtes, illodi-
fcrimincnon fcjungi, ccrtum eft. Inquf-
rc , quo tcmpore & quomodo gignantur?
oftrcarum teft^ nafci videntur , ubi nullas
Z 4 antc

53^ Francisci BAcnNi
amc rcpericbnntur ; atcjuc cxpcrientia fi-
dcm fccit , [^] mufculos majorcs cum tc-
iiui tcftula, cjuos ftagna cdunt, intra tricn-
nium gcncrari. Tum vcl illud linc admi-
ratione non tranfmittendum , quod non
liient & claudantur,uc oftrea,fed &: locum
mutcnt.

Xxpermejitum folitarmn fpc^amU'
vum atit dextrum latm.
%76. Scnfus clFicacia in dcxtro fini-
ftrove latere non variat , fed membra in
dextro validiora funt. Caufaforte, quod
cerebrum, inftrumentum fcnfus , utrique
latcri cxa:quocft; fcd motus , c]ua'que
cum juvant facultatcs , aliquid a jccorc
mutuantur fublidii , cui in dextro l.ucre
fedes , vel quia fcnfus ad cxercitia ducun-
tur jndiiferenter in utroquc latcre a tcm-
pore nativitatis. Membris autem dcxtri
lateris magis utimur ; ut tamcn aliquod
hic confuctudinisdominiumaenofcamus.
Ica conftat nonnullos magis eile Ixvos,
quod liniftra plurimum fuerint uli.

Experiwentum fclitdriinn fpe^ans

fri^iionem.
^77. Fridio partesrcddit magis car-
nofas & plenas ; uti patet in homine &

equis

Sylv. Sylvar. Cent.lX. 537
cquis depedlendis , dcc. Caufa eft , quia
plus fpirituum & fanguinis adpartesre-
trahitur j alimentum in exteriora validius
clicitur;pororum relaxatio faciliorem fpi-
ritibusjfanguini & alimento viam pr^bet;
inutilis & excrementitius humor,in carne
hx-rens , digeritur , & dilTipatur -y omnia
affimilationis adjumenta. Fricfliones ma-
gis replent & irapinguant corpus , quam
exercitia; caufa , quia fri(ftio partibus in-
ternis indulget quietem , quas exercita-
tio fa;pe nimis agitat. Eadem eft ratio
(ut[<is]ante notatum) cur remiges ple-
rumque pingues & carnoli fint,quia mem-
bra exteriora raao;is in motu funt , quam
interna: partes.

^xperimentum folitartum Jpe^ans glO'

Bos quos difiantid planos exhibet.

878. Omnes globi e longinquo appa-
rent plani. Caufa eft, quia diftantia fecun-
darium vifus objedum , non difcernitur
nili validiori vel debiliori luce. Hasc dif-
paritas turbata omuium inducit asquali-
tatem , ut in genefe in objedis non di-
ftindle perceptis. Sic literx , ad illud in-
tcrvallum remotae ut difcrimen evane-
fcat, infufcata videntur charta j & omnes
Z 5 fcal-

a] yidtlx^er.-^l^.^

^58 Francisci Baconi

fculptura: «Sc torcumata ofFeruntur plana
cminus intucntibus.

'Expcriwentum folitaruim f^ectam
umbrivs,
875). Vmbra extremitatibus fuis con-
fpicitur trcmula. Cdufa efl.continuusato-
niorum inSoIe motus,ctiam vento ad fcn-
fum non manifcfto. Ideo motus ille in
confinio lucis &: umbra: , ex luce in um-
brara, & ex umbra in luccm , rcprxfcntat
umbram tremulam , quia mcdio ineft
motus.

'ExpeYimemum folitarium jf^eclafis «/;-

datiotiem 7?2a*ii, ^ in eo brevia.

880. Vada & anouftia! undas magfs
refringunt, qiiam maris profunditas, qua-
quavcrfum patcns. Caufi eft , impullio
utrobiquecadem; nifi quod ubi plus aquae
& fpatii , illa tardius moveatur , inarquali
minusafccnfu &: defcenfu, vel undatione
minus montofi feu acclivi. Sed ubi mi-
nus & aqux &: fpatii , &: illa fundomagis
jlliditur , celerius movetur & in praeci-
pitio, quod omnis gignit undarum re-
ffa<Slio.

Sylv. Sylvar. Cent.tX, ^3^

Experimentujn folitarium fpecians duU

corationem aquA falf:.

881 . Tradunt vetcres , aquam CalCam,'
ficxcoquatur, & cofta refrigeretur,potui
aptiorem ev.idere , quam licruda fuerit ;
cum tamen fal ignemdcftillatorium paf-
fus inter exhaLitos vaporcs nonafccn^at,
& aquadeftillata iit dulcis. Caufi fuerit,
quod pars aqua; falfa afcendat partim fub
fpecie fpumx , partim in fcdimentum ab-
eat, fundumque petat; ut potius fcparatio
dicenda fit quam evaporatio. Sed crafli-
ties in vapores aflurgere vetat,ut & afcen-
dere negat amaror ; (implicibus aquis ab-
linthii & (imilium , ubi dcflillatas fuerint,
amarorem deponentibus.

Experimentum foUtarium jpeBans

regrejfttm falfedinU in puteos in

littoribm effojfos.

88i. Diximus [a] ante, e putefs in lit-
tore efFoflis aquam hauriri dulcem , per-
colata per arenas falfugine maris. Sed no-
tant veterum alii , in quibufdam Africas
locis, lapfu temporis,aquam in illis puteis
filfefcere. Caufa efl: , quia poft temporis
fpatium fale imbuuntur arena: , aquis ma-
Z 6 riniij

a] rideEx^tr.u

540 Francisci Baconi
rinis pertrandri folita: , atquc ita percola-
torii perdit ofFicium . Rcmcdio fuerit ,
continuo novos effoderc vcteribus falfe-
fcentibus ; cum pcriude lit ac mutarc
percolatorium.

^xpermenttwi folitarium fpe^la^is at-
traciionem ex fimilitudine fuhsiantiA,

883. Teftatur antiquitas, in aqua falfa
citius diiToIvi injedtum fal, quam in dulci.
Caufa fortaffls, quod fal aqux prioris tra-
hit ad fe injcdlum ex fimilitudine fubflan-
tise, quo fit , ut citius in liquorem difper-
fus evanefcat. Qiiantivis prctii cxperi-
mentum, (i non fufpeda veritas;rationcm
enim defignat , qu£c infulioncs »3^: celcrio-
res & faciliores prxftct, (imul cgicgia in-
ftantja cfi: cir ca attradlioncm ex llmilitu-
dine fubflantia!. Fac periculum faccaro in
aquam conjcdo , prius ficcaro imbutam,
& in aquam faccaro ante non tcmpera-
tam.

[ Bxperimentum foUtaritmi fpecians

attractionem.

884. Impone faccarum vinopartefu-
pra vinum extante , parte vino immerfa,
Miraberis prominens faccarum citius
molicfcgre & diflblvi, quAm vino tedum.

Caufd

Sylv. Sylvar. CeKt.lX. ^41
Caufa eft , quia vinum intrat partenn fac-
cari vino immerfam limplici infulione aut
difperfione , fed pars extans fodicante fu-
€lione fubruitur ; cum fpongiofa corpora
aeJrem expellant , & liquorem attrahant
contiguum ; c^uod fpongixdocentparte
aquis fuperextante. Oper^e pretium fuerit
inquircre , cjui infufiones fiantaccuratio-
res ope attrad:ionis.

'Exferimentum forttariwn Jpe^isins
calorem fubterraneum*

885. Aqua in puteis hieme magis calet,
quam a;fl:ate, ut &: aer in cavernis. Caufa,
quia in partibus terra: non interioribus feu
fuperficiem propioribus, quidam caloris
gradus eft (ut oilendunt ven^ fulphurese,
&c.) quem ardlius conclufum hiems in-
tendit , ^eftas perfpirandorelaxatumim-
minuit.

Experimenttim folitariam jpecians

volatumper aerem.

88<$. NarratumScriptoribus, Leuca-
dienfes ex fuperftitionebominem exalta
rupe in mare dediiTe prxcipitem, circum-
liciatis ei ad maanam diftantiam multis
magnifque avibus,&: affixis corpori diyer-
lis pennis ^lcyandv lapfiii expanlis.Multa:

pro-

^4^ FrAncisci Baconi

profe^rto volucres fortioribus invehuntur
alis (ut milvi, & iimilcs) quibus in volatu
ctiam grandconusfuflineant. Pennre ar-
qualitcr difpolitx, neque ut hienr, in lati-
tudinemexpanlq, non exiguoetiam pon-
dcri pares, fit modo in tcquilibrio poli-
tum, neque altrinfecusinclinatum. Fiat
inquifitio ukerior quoad volatus admi-
nicula.

Expermenttm folitartum fpe^ans

tinciuram ptirpurx.

887'. Nafcitur alibi ( in Cephalonia
nempe ) exiguus frutex , quem vocant
facram cjuercum vel nanam , cujus fron-
des tumorem pra:ferunt , inftar puftula:,
cx quo collcdlo exteritur pulvis ruber,qui
paulo poftmutatus in vermes abit, vino
cnecandos futireferuntj limul vivifcunt,
Pulvis ille purpura: pra:ftat tindluram.

Bxperimeritum folitarium Jpecians

maleficationem.

888. ApudSantones percrebuit , viro
incfFicax reddere coitus cum uxore ten-
tamentum. In Gafconia idem frequens
eft malelicium,ubi vocatur noiier 1' egial-
lette ; adhiberi plerumque folitum die-
bus defponfationis, Apud Santones ma-

trunj

Sylv. Sylvar. Cent.lX, ^45
trum ill^ partes eflc rolcnt,ut fic aliorurn
pra:veniant incantationes ; cum fuas ex
libitu facerepoITint inutilcs. Hx lcgibus
in illas animadvertitur , ut rcs levicula
non fiz.

Experimentum folttarium fpe[l4ns
• afcenfum aqu£ adjumento flamm<£.
88p. Experimcntum in triviis decan-
tatum , fed cnufa in abdito eft. Ollam fu-
mc , aut potius vitrum, ut in eo motum
confpicias, atque accenfam candelam col-
loca in fundo labriaqua repIeti,orificium-
que olla; aut vitri invcrte fuper cande-
lam, cffcdurus ut aquaafcendat : qui ad-
fcribunt attradioni caloris , a vero exor-
bitant , cum patcat morum efle nexus,
quem vocant , nedetur vacuum , qui fic
procedit. Flamma candelas cooperta cum
fuffocari incipit ab acre compreflb , exi-
Jefcit paulatim , & tum modice afcen-
dit aqua , flamma fenlim minorem oc-
cupante locum, & detrimento jequatur
aquas fuccefllo. Sed in ipfo inftanti cum
cand^ela exftinguitur , repente afcendit
aquas magna pars , quia corpus flammar
nullum ampliusrcplet locum ; atque ita.
aer &: aqua fucccdit. Idem eveniet, fi lo-
co aqu» farinam aiit arenam labro impo-

Cue-

544 Francisci Baconi
fueris ; quod arguit , cauCim non efle at-
tradlioncmliquoris velut nutrimcnri , ut
fupponitur. Omnia enim corpora in eo
convcniunt, quod in iis motus locum ha-
bcat ; ut confpexerim vitrum manu com-
prehenfum,Iabrum,c^terac]ue de loco fu-
ftuhfTe , tam valide motus nexus fundura
labri aflFixit.Ifti experimento,cumIabrum
atcolleretur , olcum non aqua adhibita
fuit ; necjue tamen cvcntus fpem fcfellit ;
cum primo fcilicet orificium vitri impo-
neretur fundo labri , modice attollcbatur
aqua, deinde paululum fubliftebat , donec
candela fere exftingueretur , ut diximus.
lllud primo attradlioncm oflendit •, cui
largiorcm operam dcftinamns inter attra-
(^iones cx calore.

Bxperiwenra varu fpe^ianttA iiu

Jiuentifii Lum,

De virtute & adlionibus corporum
CCEleftrum,& cjuafcunque pra^tereaoccul-
tas habent influentias , prseterduas mani-
fcftas, caloremfcil. & lucem , agemus in-
ter experimenta qua^ fpe(flant corpora
coeleftia. Inferim quafdam pra^ftruemus
direftioncs ad pluraexperimcntade viri-
bus & influentiis Luna; , qu^e proximum
Jiobis iacer plancias fidus cft.

Sylv. SylvAr. Cent.lX. 54^
Influentias Lunae quatuor imprimis
celebrat obfervatio; provocationem ca-
loris, indudionem putrefadlionis , aug-
mentum humiditatis , cxcitationem mo-
tus in fpiritibus.

85*0. Quantumad provocationem ca-
loris , pra^fcripfimus ante , ut aqua calida
fumatur, cujus pars cxponenda radiis Lu-
naribus , pars interpofita; umbella: pra?te-
xtuarcendaab iis , ut explores , citiufne
rcfrigeretur Lunx cxpofita. Sed quia ha:c
interpofitio parvi eft momcnti (licct in
Sole umbra plurimum ad rcm ficiat) prae-
flitcrit tentarc idcm , fplcndcnte & non
fplendcnte Luna ; in aqua calida in lagcna
vitrca a:que ac in patina ; in cindcis five
rcliquiis duris cx carbone minerali «Sc fer-
rocandenrc, &C.

85» I. Putrcfadioncm cxperiri liccat
carne aut pifccexpofitis Lunaribusradiis,
& rurfus expofitisaeri , Luna non fplen-
dcnte ;utrobi(juc pari tcmporis fpatio, ut
quid corruptioncm acccIcrct,agnofcatur.
Capone ctiam aut alia volucri fub dio col-
locata adcxamen revoca , citiufne morti-
ficetur & tcncrior evadat ; e'x mufcis quo-
quc cmortuis & vcrmibus, fupcrinfufo
illis pauxilloaquaj , dignofces putredinis
ccleritatem ; ut & ex malo vulgariaut

citrio

54^ Francisci Baconi

citrio>(i foraincn vcrtici imprimas, pate-
bit quod putrefcct mucefcetque citius.
Idcm fiat in cafco Hollandico , vino illi
infufo , utrum generabit vermes ocyus 8c
niajores.

Ssii. Quantum ad Iiumorem , recepta
opinioeft, femina, capillos, ungues, fcpes
& herbas , &c. citifTime aerminare & ex-
crefcere G plantentur,amputentur,&; pra:-
fecentur crefceute Luna. Cerebrum quo-
que in cuniculis , gallinaginibus , vitulis,
&c. maxime per plenilunium abundat.
Tunc medulla in olTibus largior,oftreaque
& cochle^ magiscarnea;qu^ poftremaex-
ploratu facillima , fi in puteis afTerventur.

8^3. Cape fcmina quxdam aut radi-
ccs (ut carpas, &C.) ex illis alia plantcntur
immediate poft Lunamdecrefcentemj alia
ejufdem fpecici immediate pofl plcnilu-
nium; fed ut pcr omnia exaftifiimcquan-
tum licet, conveniant,quoad terram quo-
que , opcra dctur. CommodifTime id fic
in ollis conftituendis eoloco, quem nec
pluvia, nec Sol penetrat , ne varictas coeli
turbet expcrimcntum. Obfcrva deindc,
quo tempore fcmina Luna decrefcente
confita, ad quam altitudincm progermi-
ncnt , & quomododiffcrant ab iis decref-
cente Lunaconfitis.

8i?4. Ve-

Sylv. SylvAr. Cent. IX. 547

8p4. Veridmilc eft, ccrebrum homini
per pleniluniurn humoribus magis tur-
gere . Vnde illis humidiore cercbro Sc
flrenuis potoribus conducit fumere li-
gnum aloes.rofmarini^thuris, &:c. circa
plenilunii tempus. Protabilitatis quoquc
fpeciem habct , humorcs in corpore hu-
mano, Lunas xmulos.auocfcere & decref-
ccre ; ut non inutdis futura lit potio mc-
dica die uno aut altero pofl: plenilunium;
quia tum temporis humores tam cito non
turgefcunt.

85)5. Quod ad excitationem motus i'n
fpiritibas, notandttm, quod fcpes , hcrbx^
capiili, &c. mclius excrcfcant , Lunxbc-
ncficio id fieri , excitante fpiritus, & con«
ferre huc incremcntum humoris. Scd de
fpiritibus m particulari , magna datur in-
ftantia in Lunaticis.

2,96. Poftunt & aliacfFecla, non paf-
fim obvia, ad Lun^e influentias refcrri, fcd
nondum hic fe probavit obfervantium di-
ligentia. PofTet ficri (fed cafus in evcntu
cft) ut feptentrionali vento aut Cauro
fpirante pcr pleniluniumfrigu; intenda-
tur ; & Auftri flatus vel Africi acrem ali-
quamdiu inclinet ad calorem & pluviam.
Quod notctndum.

8^7. Neque abnuerim, infmtes & pul-

los

548 Francisci Eaconi
los i*n lucem editos tempore plenilunii,
validiores & majores cire iis , qui nati de-
clinante Luna. De illis pcr plenilunium
conceptis idem puto ftatuendum ; ut agri-
culturas pars lit non contenenda,(i arietes
& tauri coeunt paulo ante plenilunium,
ova quoque eodem plenilunii tempore ex-
cludi felicius. Plurima funt iftius generis,
qua: ad cxpcrimenta pofTent traduci. Ob-
rcrvetur , an magna tonitrua & terra: mo-
lus pleniluniura non caufetur.

Ix^erimeutum folitarium fpe^aus
acstnm,

8p8. Mutatio viniinacetum putrefa-
€t\o qua^dam eft ; & aceto p.irando folent
vafa vinorcpleta exponiSoli Mcridionali;
qui provocando difcutit oleofos magis
fpiritus, relincjuitque magis acidos & au-
fteros. Vinum ctiam combuftum maois
aufterum & aftringens eft, vino non com-
bufto. Ferunt citram potam ex fucco po-
morum innavigationibus fublinea matu-
refcere , cum vinum & cereviliaacefcit.
Ompliacii quoque orcula per a^ftatem
Soli exponenda,inftaraccti,ut edoccamur
Duii^ maturefcat & dulccfcat.

Sylv. Sylvar. Cent. IX. 549

^xfcrimentum folttarium fpeclam ani-

malia qu<s. totam hiemem dormitant»
%99. Varia funt animalia , quibus tbta
dormitur hiems, urfus , erinaceus , glis,
apis, &c.qua: fomnopingucfcunt , neque
quicquam excernunt. Caufa pinguedinis
tiurante fomno pofTit efle defedlus afTimi-
lationis , cum in fudorem aut pinguedi-
nem mutetur quicquid non alTimilatur.
Harc animalia per aliquod fomni tempus
deprehenfa funt prorfus non moveri , re-
liquo tempore moveri quidem , fed non
loco j qua^runtque calidos fomno fuo &:
conclufos receflus. Bclgis in nova Zem-
bla hibernantibus obfervatum urfas ob-
dormifcere circa medium Novembris , &
tum vulpes prodire, antea exterritas. Prif-
cis fcriptoribus memoratum reperio, ur-
fam M gravidam cfle & catulos fuos pa-
rere per fomni fui tempus j gravidamque
raro confpici.

Bxperimentmn folttarium jpe^ans ge^

nerationem animalium ex coitu ^

putrefa5iione.
5J00. Animalia quajdam coita foecun-
da funt , qua?dam nafcuntur ex putrefa-
ftionc. Atque ex illis , qua? putredoani-

mat,
a] f^ideEx^er, 758. O* 9.

55© Francisci Baconi

mat , plurima poftmodum ex coitu genc*
rant. De caulis utnufque generationis ut
agamus, primo cercum ell, caufam omnis
vivificationis elTe placidum calorem 8c
proportionatum, qui operacionem exer-
ceat in glutinofam & dudilem fubftan-
tiam. Calor enim in ea fubftantia cxcitat
fpiritus, qux cum (it glutinofa , duo prsB-
flat; prius,ut fpiritus detineatur ne erum-
pere pofTit ; alterum , ut materiaplacida
& du(5lilis, poftquam motu fpirituum in-
tumuit, formam & mcmbra induat. Hinc
omne fperma & menftruofa fubftantia,
omnis materia , cju^ per putrefa6lionem
gignit , habet femper foliditatem , lento-
rem & fequacitatem. Generationem igi-
tur ex fpermate duntaxar , & illam ex pu-
trefadlione geminas caufaj difcriminant.
Prima eft , quod animalia determinat::e 8c
accurat^ figur^(cjualia coitus prodit)non
poflunt produci languido & fortuito ca-
lore, nequeex materia non exadle prarpa-
rata convenienter fpeciei fuse. Secunda
cft, quod majus requiratur tempus abfoi-
vendis animalibus perfe^lis. Uludvivifi-
cationi r.equifitum fi nimis diuturnum fit,
fpiritus exhalat antc introdudam plane
formam ; nifi loco includatur, qui prxftct
continuationem caIons,miniliret alimen-

tum

Sylv. Sylvar. Cent.lX. ^^i
tum quo fuftentetur, & leceptaculum
prohibendsB exhalationi. Talia locafunt
uteri & matrices fceminarum Hinc omni-
bus ex putredine natis indeterminata ma-
gis figura& perficiendis brevior menfura
temporis, nec tam accurato indigent for-
mando receptaculo, cjuamvis plerumquc
aliquod rcquiratur. Ethnicorum fenten-
tiam, qua ftatuunt, in niagnis Mundi mu-
tationibus perfedla animalia primo ex
concretione extitillc , ut rana: , vcrmes,
niufcsE producwntur , vanam efle conftat.
Tale vero cjuid ii admittatur , ut ex fen-
fuum confultis judicium R^ratur,rcvocan-
dum priftinum chaos eft , & rudis indigc-
ftaque coeli ac terra: moles. Ordinata e-
nim femel mundi compages illud non
permittit , ulla vel declinatione a ftatutis
femel legibus , vel fortuitos concurfus
moliente cafu.

Tmii CenturU NonA HlftorU
NdtHrdps,

F R A N-

^s^

FRANCISCI B ACONI

DE VeRVLAMIO

H I S T O R I tE

NATURALIS

Centvria Decima.

Ixpermema varia jpe5iantia tranf-

mijfionem ^ influxum immateriata^
rHtn virtutum i^ vim ima-
ginationis.
Hilo/ophia PythagortX dfinentatA fuptY'

Jiitionibus genuit iUnd imaginationif
monjirum , quod Platonif aliorumque
fchola posimodHtn enutriity mundHmfci-
licet elfe unumy integrum t^ perfe^um animal vita
fyaditHm'y adeo ut ^poUoniu4 ihyan^Kty ex Pyiha-
goricorum tripode propheta, affirmaret , fluxHm O*
refluxum mario ejfe rejpirationem mundi^haurieyttis
a^uam inflar halitMf eamque rurftn egeftntis. Per-
gunt & ifii ejfato luperfltuHnt , fi mundM vivatf
habet animamO' (piritumy qui ex ipforumfenten-
tia esi, yocaturque (piritM mnndi. Kcque hoc voca-
luto Deum notant {qHamquam non ignota ipfis Dei-
taf) fed animam duntaxaty atque ejfentialem mundi
formnm. Hoc pofito fundamento eonfingere ipfis li-
ceret , quicquid obtruderet (j)€ciofu4 error. Jn ani-
manttbM enim j etiam yaflnmolh (Ex.ir, inba-

Una)

Sylv. Sylvar. Cent. X. 555

lartA) fenfm & affeclm cujuflibet partis in cerpore
infhrjti per unirerfi^m corpu4 difjunditur. Keque
atiud inftnuatum rolebant ilLi commentiinfania,
quam magicAS operationes evincerc quAmlibft loci
diftttntiamy neque hxrere ad maleria: nonprxftruB^
deliquium; ftd qued (Ex^^r.) Europa reiin China.
Zpft^ fenfum ingereret , effeBumque produci poffrC
Jine & contra quam pateretur materia , nuUa ange^
torum AUt fpirituum ope , fed fola quam naturtH
confenfui parit y unitaic. Fuerunt ^ quibu4 nonhuc
vfque tantum error lUuderct , fedulteriM dereBo
tramite rationis palantcs ageret , dum fic ftatuunt;
fe fpiritM inhomine (quem microcofmnm yocant)
commodam faflurtts iwprcfiioncm tnfluat in fpiri'-
tum mundi, vim & cfticaciam imaginationis , &
fi/mam perfuafioncm , naturx dominari pojje. Vara"
celftn enim C ignobiles aliquot magiiX authores
imaginationi exaltattX tribuunt firtutcm fidei mi-
raculofx. yafta iUa atq^ ex putidis ineptiis conftata
nugacitai plurimos amabili afftayit infania.

Tios vero per Dei veftigia opcribus impreffa con-'
flantcr incedentes , neque a fenfu deyii , qui esilum
cerna Dei (atque hac fpiraculum hominis) fobrie &*
/evere inquiremui an natura ufquam patiatur ejuf^
modi tranfmiJiionemP^ immateriatjc firtutis influ"
xum; quid ris imaginationis ,fiye in corpus unde ipft
oritur, five in aliud. Labor profeBo non difpar Her»
culeis moleJHis in expurgando .y^ugiaftabulo, ut na-
tura fui juris C7* repurgata fuperflitiofis magicis ob-
ferVationibut confijlat ', fi non cum applatf/u exci-
fiendus, certe non omntno damnandus erit.Et quam-
quam in hanc materiam excurrendo pajiim dabitur
Dccafiof jam tAmen aperire libet adalia intmtum.

A a Expe'

^C4 Francisci Baconi

Expcriinenta rarit momtoria fpeclari'

iia tranfmijftonem jpiritUHm ^ vim

imaginationis .

^or. Monendi funt homines, ne fidem
cletrahant operationibus ex tranfmillione
rpirituum, & vi imaginatio;iis,cjuia cven-
tus quandoqi fallit. Vt cnim contagio de
corporc in corpus transfufa frpe rccipi-
tur , robur quandoq; & bonus pallivi cor-
poris habitus rcpcliit,antcquamifemorbus
figat; ita & tanto mngis impreilio de ani-
ma in animam,aut dc fpiritu in fpiritu vi-
«^rix fa:pe exultat, fcd ut anima & fpiritus
patiens fc recolligat.vinculifque cludtatus
necdum folidati impcrii.cxpugnct, priuf-
c]uam revclli ncget dominatrix lucs. Wis
illa maxime infolens in animos & fpiritus
lan2;uidos, qualesfoeminarum, a:grorum,
fuperftitioforum, puerorum, & animan-
rium tenellaxtate.

Nefcio quis teneros Oculm mihifafcinat
A7nos.
I^oeta loquitur non de ovibus fed agnis.
QuodRegcs & terrarumDominos faftigii
fui rcvercntia tucatur adverfus iftas im-
prcfriones, tribui poflet (pr^eter rationcm
principem, Dei fcilicet cxcubias, vicarios
fuos in plena fecmitate foventis)imagina-

tioDis

Sylv. Sylvar. Ceni. X. 59*^
tionis impotenti*e im.iginantem hic defti-
tuenti. Vix enim eft ut veneficx & faga;
fidem inveniant, cum & iftos in. noxam li-
bi patere crcdi volunt.

5>or. Retrahendi rurfus homincs a crc-
dulitatis pericuIo,ne nimis huc temere in-
clinata fide propendeant , (^uod refpon-
dereeventumoperationibusfcEpe videant.
Caufa enim fucceflus non raro ad viresr
afiFeftus Sc imaginationis in corpus agens
referenda , quod fecundaria quadam ra-
tione agere poteft in corpus diverfum.
Ex.gr. Si quis circumferat lignum plane-
tx , aut annulura , aut particulam beftia:,
certo perfuafus , adjumento libi futuruni
in promovendis amoribus ,aut ut confer-
vetur a periculo aut vulnere in pra:lio,auc
fuperior evadat in ambitu, &c. poteft ex-
citatius reddereingenium,& ftimulos fub-
dere induftri^,aut Hduciam alere & fulcire
conftantiam, qua fortaffis excidiflet. lann
vero quis ignorat quid induftria & pro-
pofiti tenax animusdefignet^prxfertim in
civilibus negotiis ? videmus enim adalie-
nas audaci^e impetus relilire homines te-
nerioris debiiionfque animi , & rcrum in
hoc mundo ftatus tam facile varianda con-
ditione fluduat , ut faspe tentamenti ur-
gendi percinacia ad miraculum ufque
A a 4 felix .

^^^ rRANCISCI BACONI

fclixfit. Erraret crgo &: fallcret fallere-
turquc qui adfcribcrct Uxc viribus iraagi-
nationis in corpus altcrius,c[ua2 illa in pro-
prium exercct ; cuin nobis indubium iit,
imaginationem acriorefque affcdus plu-
rimum valerc in corpus imaginantis , uti
fuo locodcmonftrabitur.

^03. Vt in operationibus ilHs carum-
que caufis crror cavcndus eft , ita cjuoquc
danda vcl imprimis opera cft , ne clFe<fla
nobis imponant , temcre judicantibus ta-
lia cfTc , qua: eoufque nondum proceflc-
runt. Sic prudcntcs judices , pra:fcripta
velut norma , fidem habcri tcmcre nolunt
confefTionibus Sa^arum, nec etiam faclo-
rum contra illas probationi. Sagas enim
turbat imaginationis vcrtigo.utputcnt fe
illud faccre quod non faciunt ; populum-
tjue hic ludit credulitas , ut naturce opcra
imputent fafcino. Obfcrvationc dignum,
quod prifca &: noftris temporibus propio-
risetatc (dc fagis fcilicet olim Thcfralis
dcpr^cdicatifque non ita pridcm venefica-
rum congreflibus , quorum plurima: me-
minerunt confefllones^quajcxtant prodi-
tafcriptis miracula, ut fublatio in aercm,
transformatio fui ipfius in aliud corpus,
&c. non incantationibus aut magicis ce-
rcmoniis gefla narrentur, fed corpore un-

guentis

Sylv. Sylvar. Cent.X. ^^7
guentis dclibuco. Qiui; merito fiifpicio-
neni movere poJfiTenc ludibria ha'C elle
imaginationis, ciim certum Cn unguenta,
ubicunqueapplicata, obcurare poros,va-
porefque cohibitos tranfmittereadcapur,
& quod ad particularia ex quibus ungucn-
ta illa componuntur, verilimile, opiata Sc
foporifera eflc. Inundlionem enim fron-
tis, colli , pedis , fpinx dor(i novimus ad-
hiberi conciliandis fomnis lethalibus. Si
quis exiftiaiec , melius id fieri hauftis po-
tionibus, accipiat refponfum, quod medi-
camenta , unguentorum materies , tantx
fint efficacia^, jut intra corpus fumpta u-
tentes enecare poflcnc. Validc ergo ope-
rantur,fed applicata extrinfecus.

Operationum ex tranfmiiTionc fpiri-
tuum & imaginatione, fpecies nliquas da-
biiTuis , unde lux non parva experimentis
fequrntibus afFuIgebit. Omnes autem illx
a(5liones hoc habent pecuIiare,quod ad di-
ftantiam fe exerant , non ad conta£tum,
funtque ex divilionis inftituto.

5)04. Prima , quas emittit tenuiores
magifqueaeriascorporisparteSjUt inodo-
ribus & infeclionibus ; atque hxc prse ca:-
teris maxime corporea. Sed meminifTe o-
portet mulcasdari emilTtones iftius gene-
ris tam filubresquam infalubres , nuUo
A a 5 prorfus

558 Francisci Baconi
proifus odoredeprchcndendas. Peflisubi
transfufa c|usmpiam corripit , odore noii
dignofcitur.Aerem etiam fanitati accom-
modum habicatio aliaquc experimenta
demonftrant , c|uem odor ab alio nequa-
cjuam difcriminat. Ad hoc caput revo-
candi funt omnes aeris imbibitiones , ubi
odorfubftantia' raateriali invehitur. Ha-
lum nonnull^e admiranda; , qua^ocyffime
diffunduntur , ut aJteratio aeris in^^gy-
pto , fere immediate poft incrementum
Nih', de qua [a] egimus.

5)05. Sccunda eft tranfmiffio aut emif-
£10 rerum,qua; vocantur fpiritales, ut fpe-
cies vilibiles & foni ; in horum explica-
lione verfiti [^] fumus; illis pertraftandis
fuus dabitur locus. Horum motus celcrri-
jne & ad magnam diftantiam agunt , fed
medio prius rite difpohto ; caiumque
tranfmifTio facile ad obftaculum refrada
iiftitur.

$06. Tertia,eft emiffiOiqua' corporum
ex intcrvallo attradlionem caufatur. Sic
licet magneti primus affienetur iocus, vi-
fum nobis cft nunc illum excipcrc , altcri
capiti tranircribcndum. Scd attraiflioncm
ambra; & gagatis , aliorumcjucelcdlrico-

rum,

a] J?Y/7fy.745,767.

b] Ccntnr. 1. Ci^5.

Sylv. Sylvar. Cent.X. 5^9
rum, attraclionem auro,rpiritus Mercurii
vivi ad diftantiam, caloris itidem, & ignis
nd naphtam , quarundam hcrbarum ad
aquam, eminus licet, aliafque varias dabi-
mus non hoc titulo, fediUodeattradlione

in eenere.

907. Quarta, emifTio fpirituum & vir-
tutis immateriatte in iis , qux opcrantur
cx univerfalicongregatione & fympathia
mundi, non ex formis aUt coelcftium efriu-
viis (ut vane «Sc docetur & difcitur) fcd ex
primitiva materise natura & fcminum ge-
nitalium. Talis eft (ut fupponimus) ope-
ratio magnetis , ex confenfu cuui globo
terrx. Hujus generis eft motus gravitatis,
cx confenfu itidcm corporum dcnforum
cumeodemterrxglobo ; difpoiitio quo-
que corporum ad rotationem , & particu-
laritcr ab Oriente in Occidentem . Sic
concipimus magnumfluxum S>c rcfluxum
maris, ex confenfu univerli , ut parcem
diurni motus. Immateriata: virtutis hxc,
qua aliis antehabetur , pra^rogativa eft,
quod ad nullam medii diverliratcm rarda-
ta reh"ftet,pervio ubiq; tranfitu; fed deter-
minacaadivitatisfph^ra. De his pafTim
agemus prout in varios fpargenda titulos
in occurfum fe dabunt.

^oS. Quinta , emiflio fpirituum, hufc
Aa 4 pra:-

^60 pRANcrsci Baconi

cipue loco (lclc(flamnteries ; nempe ope-
latio fpirituum animi humani in .ilios ipi-
ritus ; qux ciupiex, afFcdlionum, (i conci-
tatiorcs lint ; &: imaainationis , li valida.
Sed racit illarum nexusardlior , ut in (i-
multanere traftationis operam venfant .
Cum enim malignus invidi oculus , aut
amorcaccenfus , aliorum inficit fjvrritus,
conjungitur afFe(fhio &: imaginatio.

90p. Scxta, influxus corporum cale-
ftium , prsEter duos manifeftos , calorem
& lucem. Sed de hifce, ubi de corporibus
coeleffibus & motibus.

5)ic. Septim.T,operationes Sympathiar,
<|uam naturalisMagixfcriptores in artis
formam redigunt. Excrcentur autcm lic,
fi fuperinducendavirtus aut difpolitio in
perfonam, fumes corpus animatum, emi-
jientivirtute & perfetflioris gradus. Seli-
gend^Kejuspartes, quibus ha:c virius pro-
pria, & eo tempore cum in adu eft, appli-
<:anda:que parti in homine, qux prxcipua
Jiujus virtutis fcdcs. Ex.gr. Si fortitudo
& audacia fupra infitam excitanda,Leonis
cor, dentem & palmam, aut galli cor , &
calcar , immediate poQquamilla animalia
decertarunt,circumfer applicata coidi aut
carpio. Hafce limiicfve fympathias hoc
titulo cxequemur.

511. O-

SyLv. Sylvar. Cejit. X. ^6i
9X1. 06lava«S«: ultimaert emifTio im-
materiatas virtutis, cujus exempla propo-
nerc religio efTet (tam prodigiofa nobis
res vidctur) ni(i plurimorufidem & aflen-
fum impetraflet , & milii vclut ex di£ta:
legis feveritate , fumpfiflem accurati exa-
minispartes, niliil admittendo aut reji-
cicndo , cujus non excufla penitus forec
probabilitas. Harc eft fympathia indivi-
duorum (datur & fpccierum) id eft, talis,
quas in rebus aut earum partibus , rcmel
contiguis.aut integrrs tuetur reciprocani
fpirituum inter fc tranfmilTionem ; ut in-
ter arma & vulnus ; unde depra:dicatif-
fima ungucnti armarii operatio ; inter
particulam laridi & verrucas eo confrica-
ras , aut bacillum ex alno , &c. ut fi pars
e/us confuraatur aut putrefcet , vim fuam
exerat in partem feparatam . lam vero
perfequcmur inftautias.

JExperimenta variu fpe^antia emifio-'

77em (piyitHHm fuh j^ecie vaporis, aut
exhalatio?iem fub jpecie odorii.

pii. Peftis fdCpe corripit aliqucm fine

manifefto fenfu, ut [^] didlum eft. Ajuur>

ficubi ulla exarferit, odorem fpargere po-

morum mitium , aut (ex alioiuni fentcn-

Aa 5 tia)

^6i FaANcisci Baconi

tid) florum mjjalium . Rcccpta cjuoquc
opinio cft, odores ex floribus nimium fua-
vibus abfquc contraria: cjualitatis tcmpc-
ramcnto peftis tcmpore malignos eirc,
iit ex liliis albis, vcrbafcula odorata, hya-
cinthis.

5)13. Minus eos peftfsinvadft.quicon-
tinue verfmtur cum pcfte laborantibus;
iit cjui a^crrorum curam habcnt , MeJicos,
aut (]uiic muniunt prophylagmate iive
intus fumpto (ut mjthridatio , granis lu-
iiiperi, imx foliis & fcmine, &:c.) live ex-
tcrno ;'ut Angclica, Zcdoaria & iimihbus
ore contentis , picis hquidi, galbani futfi-
tu) nec homines dccrepitos libi habet ob-
noxios , aut ficca Sc frigida complexione.
Contra, pcftis contagio citiiljmc traniit
in illos , qui ex puro piodcunt aere , qui
jcjunio indulgent, pueros , Sc ii non fallit
obfcrvatio, cognatos magis quam pere-
grinos.

5114. PcrnicioiifTimus efl: fortor car-
Ceris', cjui captivos diu arde Sc fqualide
liabuit; expcrientiaapud nos bis terve no-
tabili.nequefupra memoriam meam; cuin
tam judicum nonnulli,qui in carcere con-
federant , quam plurimiex iis qui nego-
tiointererant aut cx fpedatoribus , in-
gruentc morbo cxceiTerunt e vita. Quare

prudcn-

Sylv. SylvAr. Ce}2t. X. . f^e^

prudentcr omnino , tali cafu , carcer

ventilarctur , antcquam captivi produce-

rentur.

P15. Controverfiam non patiturfoc-

tores illos artificio paratos, cum pra:ci-

pue ex carnc humana & fudore putrcfa-

£tis conftent , non inferre pcrnitiem -, ut-

porc quos nares continuo averfantur ex-

pelluntque. Scd talis aura nocct , quam

aiiqua cum corporehumano cognatio pe-

nitiirime inlinuat , fpiritufque proditorie

afficit. Res cffet cum magno conjunfla

periculo , compolitiones cjufmodi parare

in ardibus , magno populi confluxu , in

templis, JLidiciis publicis, ludoium folcm-

nitatibus, &: limilibus ; cum acris intoxi-

catio non minus iit metucnda , cjuama-

qua: , Turcis in bello frequentata , adhi-

bita quoque ab Emmanuclc Commeno

in Chriftianos , cum tranfitu per regio-

nem ejus pcterent terram Sandlam.Atque

artificiofa aeris contagio tanto efl: pe-

riculolior in Comitiis , quanto cxundan-

tior tunc populi halitus magis facic ad re-

cipiendam infedlioncm . Hxpedit igitur

loca publica iftius malignitatis fufpedia,

fuffitu purgare ante conventum.

316. Odorum veneficia in fin^ularei
t • • •

homines , hauriuntur ex manicis odoratis

Aa 6 &:li^

5<?4 Francisci Baconi

& (imilibus ; ncque .1 vero alicnum vide-
tur , venenum praEfencaneum admifceri
odoribus fuavibus, ut citius receptum no-
ccat. Peftem quo<queexcitaVit januarum,
rimarum , aliorumoue inundlio , non tam •
cx contadlu, quam quod homini in morc
politum , fi quid humidi adha'refcat digi-
tis , nafo illud admoverc. Moneri fe pa-
tientur , apud quos ea inolcvit confuctu-
co , ut prxcaveant. In^crim confultum
judicamus filuti nodra^ vcl cx eo quod
pertiiens inficiendi aeris appararus fccura
trahit difcrimen vitaj corum, qui huc ftu-
dium conferunt. Sed quid li antidotis fe
niuniant ? nemini fecuro clFe licebit.

9iy. Pvlagnam peflis lucm alibi edi-
derunt putrcfadta cicadarum (Sc locufta-
rum examina.

5)i8. Sa:pius cruiftant Fodinx vapores
mortiferos , fcu fuffocatio fit , feu vene-
nata mineralis natura. Qiii occupantur
cxpurgandis mctallis aliifc]uc circa illa o-
perationibus , illis cerebrum la^dunt &
flupefaciunt vapores metallici. Notatu'm
efl: , fpiritum Mcrcurii vivi peterc conti-
nuo cranium , dentes & ofTa : adeo ut au-
rificcs contcnta in ore auri particula at-
tra(flum colligantMercurii fpiritum , au-
rumque poflea coniraxiiTc alborem de-

prcheii-

Sylv. Sylvar. Ce}2t. X. 4^5
prehendatur. Lacus & putei , ut avernuj,
volucrcs fupervolantes peftiferis exhala-
tionibus cnecare dicuntur aut homines
diutius adftantes.

■919' Vapor carbonum ex ligno at-
<]ue cx carbone follili conclufus multos
perdidit, qui vel hoc nomine periculolior
efl: , cjuodnullus fcetor cautionis admo-
neat , fcd latenter fubrepentem languo-
rcm, nullo manifefto fufl-bcationis indicio
in mortem continuet . Belgse in nova
Zemblahibernantes , cum ftruendo foco
lignum deficeret , ignem excitarunt ex
caibone foilili qui ad manum , magno
prius refociliandi fubfidio; fcd quod mox,
ubi paululum affediirent, ipforum incom-
modo vertcbatur. Orto enim intcr eos
(ilentio & vclut fermonis ta'dio , quidam
iniirmior animi deliquium paiTus eft.Has-
rcbanc alii quid rei cflet , apcrtaque janua
cum acri ingreffum prajbuilTent^vit^ con-
fuluerunt. Efre<ftum proculdubio infpif-
fati acris, & fic halitus 6i fpirituum. Idem
cxperieris li in loco recens incrnftato fo-
cum ftruas ; evcntus Imperatoris lovia-
niani mortc nobilitatus.

5110. Vide expcrimcntum 803. fpcdlans
aeris contagium ex primis poft diuturnam
uccitaiem irabiibus.

9ZI, Gra»

^66 Francisct Baconi

j>tr. Gravcs aliquando alvi tluxioncs
pharmacopolis concicavic folus cx contu-
la colocyiJtide vapor.

912.. Pipcri?, quod vocant Ginni-pe-
per , forte Guinenfe , tentata combuftio,
continuam adllantium provocavit fter-
nutationcm ; cum acri valcat fpiritii.

5» 13. Ab ulcima antiquitate dcrivata
traditio eft , alicna lippitudinc fmos infici
oculosatque £x mulicris menftruolabo-
rantis intuitu fpeculum inquinari . Cir-
cumfertur etiam quorundam fermonibus,
fcd a fabulofa narratione haud alienis ,
menftruofa; fcemina: per campos auc hor-
tos incefllimjffumento aut hcrbis condu-
ccre, quia vermes enccac.

P14. Neque minus antiqua traditio,
ha:c eft , Batiiifcum afpedu enecare ; &
lupum, fi prius homlnem confpexerit, fo-
lo intuitu rcddcre raucum.

5)2,5. SufFitus conveniens exficcat &
cerebrum corroborat, catharros &; dcflu-
xiones iiftit ; ut patet iii fumo rofmarini
exdccatijligni aloes, Sc calami ore & ma-
ribus haufto. Ncque ignoramus dari &
alios fufFitus , humeftantcs &: rcfocillan-
tes , quorum infignis in febribus ardcnti-
bus , confumptionibus &: nimiis vigiliis
cft nfas ; quales funt ex aqua roiacca, ace-

to,

Sylv. Sylvar. Cent.X. 56"/
to, malicitrii cortice , violis , foliis vi-
iiearum confperfis pauxillo aquar rofacea;.

pt6. In repentinis languoribus & de-
liquiis animi fudarium aqua rofacca im-
butum , auc acetum nafo admovendum
commcntiantur ; quo fpirirus mox alio-
quin refolvendi & uifugamdisjiciendi re-
colligantur.

pzy. Tabacum roborat fpirjtus , lan-
guorcmque tollit ; operaturque aperien-
do, fed virtute pra'fertim opiata, quaj fpi-
ritus condenfit. Expcdiat igitur tentalFc
hauHum fumi aliorum ex tubulis (ut iti
tabaco fieri folct) tam ad exficcandum &
confortandum, quam ad alias intentioncs.
Optem exploretur fumus exficcandi vi
prxditus ex rofmarino, ligno alocs, antea
propofitis , ({ux tubulis infertaufurpen-
tur, &c. nec non ex nuce myriftica 8c
folio Indico.

5?i8. Arandiinterefle laboribus & fti-
vam fequi ficit ad refocillationem fpiri-
tuum & excitandam fimem. Id vero fi
fiat in colenda terra , quje triticum & fe-
cale fert , obefle folet, quia tellus produ-
cendis a:ftate vegetabiiibus confumplic
omnem halitus fuavitatem. Pr^ftaret er-
go iliud fieri dum hordeum fulcis manda-
tur. Sedqui^excolcndis agris commoda

^^8 Francisci Baconi

8c ftata tempeftas fuis includitur fpatiis,
cxtra qujB protrahi negct ; captctur hali-
tus tcrra: recens ligonibus verfatse , aut
airiftatur foiToribus.Nobiles focmin^ con-
fulerent libi optime li pulvinaribus ftratis
genua infledlerent, noxiafque herbas era-
dicarent. Sed invadcnda eirtt temporis
opportunitas , qualis effet adultum ver,
priufquam vegetabila producat. Et ha-
bendus quideai tcrra: fuaviflimo odore
deledus. Ncque abnuerim etiam id fieri,
ubi ros nonnihil evanuit , ne vapor nimis
iit humidus. Novi virum AmplifTmium
longa^vum , cui in ledo decumbenti ma-
ne gleba terra; pura ofFcrri folebat , in
quam inclinato alicjuamdiu capite recum-
beret. Velim cfFodienda: terras nonnihil
quoque vini malvatici & Grarci infundi;
ut ex terra & vino mixtis vapor fpiritus
magis recrearet. Cave tamen exirtimes
Ethnicum ciVc facrificium aut libationcm
terras religiofe pra:ftitam.

5>ip. Medicinaprsebet paftillos odora-
toriosaut pilas pulvere aromatico refer-
tas catharros exficccandos , cor corrobo-
randum,&: fomnum conciliandum.Quam-
vis enim fulFitu efFicacia cedant , mani-
bus tamen circumferre licctj cum fufFtus
per jntervalk adhibeantur , Adde quod

com*

Sylv. Sylvar. Cerit. X. 5^9
Complurafunt , quae perfe meliuscxha-
lant , quam igni admota, ut nigella Ro-
mana , fcmen melanthium , aa:»omum,

930. Duo funt, quas intra corpus fum-
pta, refrigerant , fpiriiuftjue condcnfanr,
& author cffem ut idcm tcntctur per va-
pores externos; alterum eftnitrum , dif-
foivendumY^x mea fentcntia ) in vino
malvatico aut Grseco , ut emanans odor
vini captetur ; & majoris cfFicacia: li ex-
pctatur, infundendum fartagini probc cx-
calefadse , ut aqua rofacea & acetum fo-
let. Alterum ac]uadeftillata ex papavcre
fylveftri , mifcenda (ex mco conceptu)
cum altcro tanto aqua: rofaccar ; &: fu-
mcnda additis garyophillis in ignitabulo
fuffitorio fimile quid tcntandum per a-
quamdcftillatam ex floribuscroci.

911. Odor mofchi, ambrx , Zibctha:,
Veneris ftimuloscxcitare creditur, refo-
cillando & provocando fpiritus.

931. Thus &: nidoroii odorcs (quales
facrificiis adhibcri folent) dicuntur into-
xicare cercbrum & homines reddere de-
votos, induccndo m^cftitia? fpccicm ,^ &
contriftationem fpirituum , partim cjuo-
que excalefaciendo eofque extollendo.ln-
tcr lud^eos videmus, pra:cipuum Sandiua-

rii

570 Fjrancisci Baconi

rii fuffitum communi &: vulgari ufui fuif-
fe abdicatum.

5>33. Magias naturalis fcriptorcs tra-
dunt cjuofdaai fuffitus , qui jucundos
cient fomnos ; alios qui propheticos (ut
ajunt) utlinifemina, p(yllium, &;c.

5>54. Certumeft, odoresparum nutri-
re , prxfertimillosvini ; &homineni fa-
melicum percepto panis calidi odore af-
fici. Narrant Democritum , cum m ago-
ne raortis veifareiur , 3c mulierem audi-
vilTet conquercntem cjuod fefti folemni-
bus familia; utpote pra'fes non intereffec
(quod tameii arde itiilime optabat) col-
lyram panis recentis adferri juiriiTe, &
apertx mfudiffe pauxillum vini, & fic vita;
fervatje authorem libifuiire, hauiloejus
odore ; donec felli tempus prxteriiilet.
Novi nobiIem,qui per tres,c]uatuor etiam
(^uinque dies jejunarct, nec cibo nec potu
guftato , fcd ille magno herbarura fafci-
culo uti folcbat , cu^jus odorc frueretur;
infcrebatque hcrbarum efculentas acris
odoris, ut coepam, allium & limiles.

9}'). ToHcndis utcri fufFocationibus
pluma; acccnduotur, aliaque pciTimi odo-
ris, quorum fa;tor malo reprimendo con-
ducic.

Pl6. Ex medicorum confulcis aer ali-

quando

Sylv. Sylvar. Cent. X. 571
quando a:gris dcligitur , in quem transfe-
runtur aut in tabejjutrcconvalefcentesex
morbis diuturnis. Plerumque hunc ufum
prxftant camporum planitics gramine
vcftita , non ericetis fimilibufve , afpera
dant umbrx arborum , ut in nemoribus,
S:c.notant arboreta ex lauro excluderc
aerem peftilentem ; unde falubritas aeris
Antiochcni colligebatur. Sunt & tcrras
qua; hcrbis odoratis virefcunt injuiTis, uc
c}uae ferunt ferpyllum vel thymum fylvc-
flrem &c majoranam talcm , hcrbam num-
niulariam, camomilium ; & ubi albx vc-
priuni rofa^ haud alitcr quam mofchatx
redolent, fignaoptime conftituti aeris.

5>37. Confukum fucrit intra ardes d"
lubremexcitare acrem. Sed fieri id ne-
quit, ubi loca aut funt humilia , aut fcne-
ftris & januis plenaiakero acrem compri-
mcnte & refrigcrante ; akcro inarqualcm
rcddente ; quod fanitati maxime adver-
fatur. Fencflra! fornici (cleganter & ad
pompam claborando) ne propius admo-
veantur , fed humilcs fint. Parietes lapi-
^ti infilubres ; Iignei plus ad fanit,item
faciunt ; fcd imprimis lateritii. Qiiibuf-
dam optimc fucceiTit parietum crairicics,
crcta lateribus interjefta , prohibend^E e-
vaporationi.

^7^ Francisci Baconi
Ixperimentnm fditArium Jpe^lAUS

emtjfiones Jpiritalium fpecierttm
quAjenfm afficiunt,

^}8. HuJLifmodi emifTiones (ut ante
cliximus) in rcparatos & propriosdige-
rend^ titulos , hoc eft-, vilibiles &: audibi-
lcs fuum merentur tradlatum fingular.
Hic fulficiet generalia 5c utrifque com«
muniaadferrc. Primo videntur incorpo-
itx. Secundo celeriteroperaatur.Tcrtio
ad magnara diftantiam vis carum excri-
tur. Qu^arto curiofa funt varietate. Quin-
to, nihil efFiciunt ut opus poft ferelin-
quant, fed merae funt energiar. Operatio-
nesenim earum in fpeculis & locis echo
gignentibus nihil in hifce corporibus mu-
tant : veru eadem eft ad^io cura primaria,
fed repercufli, quantum adfeneftrarum
motum cx concufTionciaut rarcfaftioncm
aerisex ingruentegrandiumfonorum vi,
& calorem ex virris comburentibus , po-
tiusfunt talia c\ux concomitanturfpecies
audibilcs viiibilefque , cjuam corum effe-
€la. Sexto,tener3e funt debilifquc natura?,
cum duntaxat nfficiant exilera tenuem-
que fubftantiam, qualis eft fpiritus ani-
niantium.

Sylv. SylvAr. Cent. X. 575
Experimenta rma jpe^antiaemipo^

nem immatertat^ virtutls ex animis

(^ Jpiritibm hominum, five per

ajfe5iu6, imaginationemvcjf

Jive alias imprejftones.

^39. HiftorijE memorant , piicros te-
nella astate parcniibus fLibtraflos & cxpo-
(itos , li ignoti in confpe6tum parentum
veniircnt, occulto eos gaudio aliave alte-
rationeperfudifle.

5)40. iSgyptius Augur olim perfua-
dere conabatur Antonio, iplius genium
(magnanimum, alioquin& prxfidcntem)
fuboculis Oftaviani Ca:faris ignobilem
& velut dcgeneremeflc , confultum fore
ratus, fubduccre fc , quantum liccret , &
fugere ejus confpcdlum. Auguremhunc
a Cleopatra fubornatum fuillb creditur,
ut m itgypti (eceflu viverct Roma pro-
cul. Qu^icquid fit, fententia de prxdomi-
nante & imperiofoalterius in alterum fpi-
ritu, vetus efl, &: evulgata penitus.

P41. Homines melancholici putan-
tur pravum & fuifimilem difpofitionem '
transfundere in illud, cui interfunt , con-
fortium; & contra, alios cxcitatioris ad
feftivitatem genii parere conlimilem in
aliis prjefcntibus arfedmn. Prictcrea, alii

^74 Francisci Baconi

in negotiis felices, alii infcliccs. Sanc r.i-

tio non abnuit , dari fakem Icviufculi cf-

fluvia fpititus in fpiritum , quos propior

fociat conventus , xque ac decorporein

corpus.

5>4:. Obfcrvatum.fenes, quijuvenum
congreirui fr equentes fe mifcuerunt, con-
verfatione non interrupta, longxvos eva-
fiire ; cum fpiritus eorum ex tali confor-
tio fuerint recreati. Talcs antiqui Rhe-
tores ScSophiftx fucrunt femper int?r au-
ditores & difcipulos juvenculos verfati, ut
Gorgias, Pythagoras, Ifocrates, &c. qui
ad centefimum annum vixerunt ; gram-
maticorum quoque plurimi , ut Orbi-
lius, &:c.

5)43. Audacia & confidentia in ncgo-
tiis civilibusadmiranda: virtutis funt , ut
non fine ratione quis dubitare pofTit ; an
non audacia;, induftria; , & importunitati
fua urgenti dominetur occulta conftridio
& inclinatio fpirituum alterius in tales.

544. Ex \_a] afFedu fpiritus invalefcc-
re magifque reddi aftivos certum eft , &
prasfertim eo , qui fpiritus in oculos pro-
pellit. Talcs funt duo , amor & invidia,
qua: vocatur oculus raalus. Quantum ad
amorem , ex Platonicis nonnulii coufque

deve-

Sylv. Sylvar. Cent. X. ^7^
deveniunt , ut ftatuant fpiritum amantis
tranlmiflum cum fpiritibus amati occul-
to hxrere ncxu ; qui dcliderium rcgrc*
diendi in corpus , cx quo cxceiTit, fovet 5
unde fequitur appetitus ille contadus &
conjundionis in amantibus. Vfus prjc-
terea cdocuit , afpeitus , quos amor
ciet , non efle fixos , fcd fubitas fcintilla-
tiones & vibrationes oculorum. Invidia
emittit malignos & venenatos fpiritus,
cjui fpintum alterius ha^refccndo impe-
tunt. magna quoc]ue virtute eft, i\ ex ob-
iiquo intorciueat oculi idum. Tcmpus,
quod ictum & perculTionem oculi invidi
reddit validiorem & maxime noxium.no-
tatur efle, cum gloriofe triumphat , gau-
diifque pcrfruitur,quem invidia^ pcftisfuis
deftinat fpiculis. Ratio eft, quia tum ma-
xime fpiritus perfonas invifa; prodit exte-
riufque dilFunditur inoccurfum pcrcuf-
{ionis , quam intentat oculus invidentis.
Vndc compcrtum , homines poft magnos
triumphos male fe habuifle per aliquot
dies. Opiniofafcini duabus cx cautis an-
tiqua eft , ob excitationem amoris , &
morbum ex invidia ; foletque in oculis
fedem habere undc defluit. Si tamen in-
ftcliocft exfpirituin fpiritum, dubium
iion eft , quin ex praerentia operetur , nec

folum

57^ Francisci Baconi
folum cx oculojquamviscx co vchcmcn-
tius.

P45. Aliquod ctfam pudoris &: tumo-
ris contagium cfl ; fuga unius alios cjuo-
que in fugam inclinante , & tranfcunte in
alios pudore, qui unura fuffudit ex illius
refpcclu.

Explicare nunc aggrcdimur vircs ima-
ginationis in corpus alterius ; cjuibus illa
modis exalcata roboretur. Imaainatio-
nem intelligo , qua: fin rcpra:fcntatio
cogitationis individualis ; eftque triplex.
Pnma eftconjunfta , cum fide rei futu-
TX i fecunda cum memoria , pra:teri-
t«c; tcrtia eft prxfentis ; aut quali prxfen-
tis, qua compledlor quicquid imagina-
tio confingit &: animi gratiafabricat ; uc
fi quis imaginetur talcm hominem ponti-
ficis ornamentis indutum aut alatum.Exi-
mo , & ab hoc tradtatu fcjungo illam ex
fide futuri. Opera hic collocanda cx me-
thodi noflra.' legibus ( qux conftat indu-
6lionc ) maximis implicatur argumenti
moleftiis ; cumillaqua: circumfcruntur,
fermonibus, fabulis fcateant , & nova vix
fieri poirunt , nili cautifTime , propter ra-
tioncm pofll nobis proponendam.

Vires imaginationis in triplici funt dif-
fercntia, velinipfmnimaginantis corpus

agunt.

Sylv. Sylvar.. Cent, X. ^yy
agiiRC , c]uo & fxtus in utero initenio
comprchenditur ; vcl tendunt in corpori
inanimata, uc plantas , lignum , Kipidem,
metallum , &c, vel in fpiritum hominis,
vel quicquid vita prarditum. Hanc ulti-
mam tantum tradtandam fufcipimus.

Problema itaque efl-, utrum conftanter
credcndotale qiiippiamfuturum (ex. gr.
cjuod hic vel illc fe .imore profcquctur,
aut petitioni annuct, .-.ut reconvalefcct,'
&c.) rcs elficienda fcliciusdeducatur ad
exicum ? Atque hic rurfus varie diftin-
guendum ; neque enim intellipitur ( ut
partim ante [^] audivimus ) an quid con-
ferat , quo audacior magifque induftrius
reddatur homo (ubi conftans fides pluri-
mum poteft) fed mcre occultaopcratio,
.lut conftridio, aut mutatio fpiritus in al-
tero . Atquc hoc cafu difficilc eft ( ut di-
cere [bl cccpi) novum aliquod capere ex-
perimentum. Non enim mihiipii impe-
rare pofTum, ut credam quicquid volue-
rim , atque ita nullum potcft fieri experi-
mentum ; imo pc)us cft.
- Quicquid enim imaginatur quifpiam
dubitans aut timens , Ixdit , G. ulla imagi-
nationis virtus eft : homo cnim ftcpius
B b fibi

a3 I-xpev. ^ov. ^ ^io ,

^73 Francisci Baconi

libi rcpr.i-r r.tit quod mctuit, (^ujmcon-
Cfjrium. RcmcJium itjquccO, U opc i\-
tctius conctur cfficcrc, cujuj in anmio li-
dcm gcncrarc polTit , non vcropcrlcip-
fum ; nificxpcrimcntis ipljfucrit pcrfpc-
CiMin , prxvalcrc imjj;inationcm ; luin
cnim ufu comprob.it.i hilcm in ipfo cxci-
tanc ; li Hdcs,c.ilcrciltccc c]uidpiam fucu-
rumcirc,coniiingaturcumtidc,c|uodima-
ginacio lilud crticcrc poilic.

9-\6. Ex. er. Narravi aliquando viro
caluim curiolo, fcd qucm van.i fcicnii.i
haud modicc inBarcc , vidilTc mc pixrti-
giatorcm , qui cx duriis luforiis , quam-
cunquc cogirationc conccptam oltcndc-
rct. Vir illc fua opinionc cruditus rcfpon-
Jir, mc crr.uc, noii cnim (inquit) fuii no-
cicia cogicacionis in alccro (foiius id Dci
c(i ) fcd fuic compullio cogicacionis in fc,
& conftridio im.iginationis , uc nullam
.iliamcogicarcpolTcccliarcam.Tumunani
& altcram milii qua:rtioncm propoluit
tjuod callidcabipfo licri putabam, utpot.
cuiomnino pra:ftigiacorum arccs clTcnt
cognicjc. Dominc , inquit , an mcminiOi
utrum ipfc charcam alccnus cogicacionc
dclignatam indicarcc, an vcro rogarcc,
uci]uiscam ahcri ligniticarcc. Rcfpondi
(hi vciumcr.it; rog.ilTc ut altcridcciara-

rcc

Sylv. Sylvar. Cent, X. 579
rct eani. Tum ille, fic & ego rem conce-
pi , ipfe enim induere tam efFicacem ima-
ginationem non poterat j fed alteri char-
tam indicatam (cum mira fibi de prajfti-
giatorefponderet) alterfirma apprehen-
dit imaginatioae. Arre£lis adftabamau-
ribus , deledatus vanitatis feftivitate.
Quasrit deinde,meminiftiutrum prius ro-
garet hominem , ut chartam cogitationi-
bus aliquara pr^figuraret , poftea vero al-
teri in aurem fuggererct , qiiam mente
concepiirer,aututrum prius homini char-
tam oftcnfuro infufurraret , quod hic vel
ille talem concepiflet , & deinderogaret
illum , ut chartam conciperet. Refpondi
rem lic fe habere , prius fcilicet alicui iii
aurem dixiiTe , talemquempiam ejufmodi
chartam cogitaturum Hic illedoftus ma-
gnopere libi placebat; ut vides, inquit,rc-
d;e me fenfifle : li enim alterprius conce-
piffet chartam , cogitatio fua fuiflet fixa :
fed alterius prior imaginatio cogitationes
ejus conftringebat. Quanquam iiludali-
quantum apud me val;;rct,tamen rem mi-
noris momenti elTe repofui , ctiam longe
infra opinionem meam. Dixicnim verfari
mein eaopinione , quod pra^ftigiator &
bini famuli rem ex compaclo geflcrint,
nulla licet ratione huc indu(^um. Patri
B b 1 cnim

580 Francisci BAcoNr

cnim utcrquc opcrani fuam dcbeb.n , nc-
que prarftigiator unc|uam ante in a:dibus
fucrjt vcrlatus ; c|ui pcrifcclidcm quoque
attolli juffit, aiTcrens fc noflc , ab hoc vcl
illo contingcndam tali loco, tot pollicum
diftantia ab cxtrcmitatc longiori , tot a
breviori : & continuo prxAitit, prius fug-
gerendo imaginatori , dcinde rogando
aiftcrcm ut cogitaret.

Expeditus hac narrationc , non c]uod
tanti lit momcnti , fcd c]uod dextrc rem
totam oboculos ponat : regrcdior ad in-
termiffa , quod cxpcrimenta imag^inatio-
nis ab aliis eirt nt prarltanda , non .i fcipfo.
Trcs enim modi funt fidcm muniendi :
primo, expericntia ; fccunda, ratio ; tcr-
tiaauthoritas : (]ux pra; cstcris maximi
cfl: ponderis , cum fidcs ex rationeaut ex-
pcricntia vacillct.

5)47. Fidcs cx authoritateduplex eft,
in artem &: artiticem. Res ex fide in ar-
tem , pcr nofmct exerceri poflunt : fides
in artificcm, dcpcndct prxllanda ab alio :
ut fi (^uis fidcm habeat Aflrologiaj , &: fi-
l^uram profpcram invcniat 3 aut naturali
iTiagix , & quod annulus tali cum figillo,
aut talis pars animantis gcflata conducat,
imacinarioncm fuam coiroborat. Sed fi-
dcs in artificcm niulto magis efl; acliva.

Qu_ic-

Sylv. SyLVAR. Cet^t. X. ^8t
QuicquidfitjOmnis authoritasnafcidcbec
ex feipfo, converfa (ut di£lum) aut in ar-
tem , aut in hominem , ubi illa derivatur
in alium , ille ignarus non eruditus , aut
phantafticus (it oportet. Tales plerumque
funt venefica! & fuperftirioli , quorum fi-
des dodloribus & traditionibus fic obftrin-
gitur, ut ratio aut experientia convincere
nequeant.Vnde magia plerumciue pucros
& juniores adhibet, quorum fpiritibus fa-
cile tradux fides aut imtiginatio impri-
mitur.

lam vero corroborandas imagfnatio-
nis triplex via eft ; authoritas, unde fidcs
derivatur , rationcs quibus excitetur con-
firmeturcjue imaginatio, & mediaquibus
illa repetatur & renovetur.

^48. De authoritate egimus ; quod ad
rationes imaginationem corroborantcs Sc
excitantes, in magia adhiberi folent (ii in
horum ufu quicquam fit mere naturale)
veftimenta, charadleres, verba, figilb,
partes quxdam plantarum & animantium,
hora^ certse , geftus & motus, thura, odo-
res , confortiura ex feledu , quod imagi-
nationem intendit , dixtx & pri^paratio-
nesad aliquod temporis fpatium. Voca-
bula femper funt aut batbara , nihil i]oni^
ficancia , ne imaginationem turbent ; aut
B b 3 fimi-

^ti Franchci Bacoxi
£miIituHinc$ lignificantia , c|ur inuginj-
tioncm fovcrc poflunt. Aicjuc hxc lam
ulit.itx cthnicis incantitioncs fuppcili-
tant , quam illx poftcrjonbus tcmpori-
bus. Admifccr.tur & voccj cx l.icris litc-
ris ; ac fidcs. tcxi us rcligioli, &: qux iHius
gcncris corroborarc imjginatioi^cm pof-
funt } ut cadcm Jc caulu voccs Hcbraicx
(qux lingua nobis hjbctur (.an^a) &: ma-
gis myfticx (a^pius ufurpcniur.

5>45>- Ad rcr.ovand.im im.iginationcm
(tcrtia hxc illam cxaltandi ratio) quxi
Magis adhibcntur obvia funt , ut imigi-
ncs ccrcx & (imilia paul.uim lii]uc(ctn-
tia , aut alia fimo (cpuita , fcnlim putrci-
ccniia , &:c. c]uotics cnim ima^incs illx
mcmoiix c]U3li prxfcntcs liflunrur, to-
tics ini.iginalioni occurrit cfft(flus o-
ptatus.

5>50. Si virtus imaginationi tribucnda,
lijud par cft tam ab omni fcjun<fla cor-
porc & matcrix commcrcio cxcmta lir,
ut &: ior.qum intcrvnllum (upcrct, Sc
quodlibct mcdium , 5»: nulli non corpora
pcnctrct ; nc lamcn diOaniia (it cnormis,
mcdium contrarium , &: corpus paticnj
proportion.Ttiim. Si itaquc rcriim natura
aliquam patiaiur opcrationcm in corpori-
bus (ibi n on prxfcuribus,illa vidciur tran-

lirc

Sylv. Sylvar. Cent. X. 583
fire de viio in virum , ut de fama dicitur.
Vt venefica alicui procul remoto noxam
creet, per naturam fieri nequit, fedagen-
doin fpiritum ejus, qui veneficam con-
venit; virtutein imaginationem alterius
traduce , & fic porro donec ad eum per-
veniatur cui cum hominedefignato fami-
liaritas intercedit ; atque ita tandem ad
ipfijra in c|uemfaba cudebatur , ut ajunt.
Quiccjuid garriant fuiFicere , fi fibula fu-
matur, aut pars veftimenti, aut nomcQ
ejus, &c. parce talibus habenda fides , ut-
pote commento propioribus, nifi mali-
gnorum fpirituum opera intcrcedat.

Experimenta , c^ux vim imaginationis
in corpora aliena folide probent ; pauca
aut nulla prorfus funt ; cumfjfcinicxem-
pla huc non faciant, quod d^monu intcr-
ventu fortaffe non careant. Ideo cogemur
in hac inquifitionead nova experimenta.
confugerejubi diredliones tantum eorum
prarfcnbi pofTuntjnon ulla pofitiva in me-
dium adf;:rri. Si quis putet fubfifiendum
nobis fuifle , donec tenramentis res peni-
tus innotuiiret,rutfecifre nos ubique pro-
bant alii tituli) fciat dubia nos fideample-
(fti quxcunque imaginationis eiFcda cir-
cumferuntur , animum tamen efle illa per
otium exigere ad Lydium veritatis lapi-
Bb 4 dem,

584 FiiANcrsci Baconi

tlcm, icl eft , experimcncorum luccm.

*?5r. Si quidconcris pcr imaginacio-
ncm akcrius > nccefic cft ille , cjui opcra-
tioni tux dcflina:ur , prxconceptam dc tc
liabcat opinionem, mira tc pollc, aut ho-
minem eflc verfatifTimajinduftria: , cum
fimplcx affirmatio, hoc aut illud cffcdiim
ari, ianjTuidam tantum in iplius imagina-
tionem imprcfTionem ojgnere queat.

551. Qiiia vires imaginationis intime
cognitas difccrnere non potes in unoma-
gis c|uam alio , forct operx prctium ima-
ginationc plurium uti , quod iic imaoina-
tio compcriatur fortior ; ut (i mcdicus
tribus aut quatuor xgri famulis indicet
fore ut dominus omnino convalcfcat.

5>53. Imaginatiocjus in cjucm ajTtionc
tua collineas , fempcr a:quc conflans &
valida efle nequit, tam varic mcns huma-
na flud:uat ; & fucccirus nifi cx voto ac-
cclcrctur , labefailata concidet atquc cx-
armabitur.Vt prsccavcatur vacilIatio,pra:-
textus variifpcciofc obtendcndi, ut indu-
«flus illc, cujus imaginationc uteris , pcr-
iiftat doncc confummctur intentio. Ex.
S;r. Si pra^fcribas illi , per trcs continuos
dies dum focs fuccciTus in ambiguo cft,
aliam adhibcat radicem , partem bcftiar,
aut annuiLim, &c. quaii cfficacia; majoris.

Ea

SvLV. Sylvar. Ccnt.X. 58^
Eaquoque fi votum fallat , aliam, (i illa
cjuoque, aliam , donec fepticsinnovetur
tcntamenti adminiculum . Ncque coar-
drandus temporis fpatio eventus cfl: , ut
promifTi fides afleratur ; ut (i famulb a:gri
dicas, fanitatem domino reftituendam, fed
poll elapfos demum quatuordecim dies.
lllud videbitur vcri fpeciem pra2fcrre,&c.
Omniaha^c ne vacillet imaginatio , effi-
cient.

9S4' Certum eft, Intra corpus fumpta,
thura & fuffitus naribus exccpta , atque
inundliones quarundam partium , natura-
liter in imjginatonem efTe valida , ejus Cc,
qui talibus utitur. Scd ncccffe eft magno-
pere cooperetur ejus imaginationi, quem
adhibcre libet ; ut li prxfcribas , antc-
quam ex formula tentet fummam voti,
uc fumat talem pilulam , aut cochlear li-
quoris ; aut comburat ejafmodi thus , aut
tempora inungat , aut plantas pedum tali
unguento aut oleo ; atque ad compofi-
tionem talis pilula:, fufFitus , unguenti ta-
lia fcligac ingredientia, quaj fpiritus craf-
(iores & limoliores reddant , ut iraagina-
tio mclius ficratur.

5J5^. Corpus pafTivum & inquodope-

ratio intenditur (non intelligo imaginan-

tis) felicius operationemadmittetquibuf'

B b 5 dam

^S6 Francisci Baconi

d.im tcniporibus, iit cx partc diximus. Vt
ii fuadcas faaiulo qui a^ori miniftcriis va-
•cat (cui jam (i^nificafti dominum recupe-
raturum fanitatcm; ut Iicro profundum
dormicnte, tali vel rali utatur ladice.Ima-
gipatio enim vidctur melius opcrari in
dormientem , cjuam vigilcm ; cjuod de-
monflrabimus ubi dc foinniis agcmus.

ps^. Ars memori^Etertatur, imagincs

vifibiles pra:vertcre aliis conceptibus;ut li

nolis cxciderc tibi vocemPhilorophia,me-

lius id fier, imaginando homincm (homi-

jics enim loca funt optima) qui Ariftotclis

Philofophiam cvolvat, quam (i rcprxfcn-

tes tibi, Philofophia: opcramdo.H.TC ob-

fcrvatio transfcrcnda ad araunientum in

manibus ; quocnim imaginatioilluflrior,

eo figet redius &: imprimet. Quarccxi-

flimo, te minus illo deccptum iri , li pro-

ponas cxperimentum , cujus antc fad^a

mcntio , figcndi &: conflringendi imagi-

nationem ; ti dicas alicui , talcm inter vi-

ginti homincs unum aliquem nomine fuo

compellaturum facilius ccrtiufvc , cjuara

unam ex viginti chartis lufbriis. Experi-

incntum figcndi cogitationcs variaripo-

tcfl , & exadliirime tcntari ; & obfervan-

dum utrum fere pleriimque fucccdat , li-

cit non fcmper.

Sylv. Sylvar. Cent. X. 587
5>57. Expediac coniiderarc in quas res
iniaginatio maxime valeat. Regula (li re-
(fte concipio) eft, vim exerere prarcipuam
in larvlflima , (juarcjue facillime moven-
tur, idcoque pra: casteris in fpiricus huma-
nos , atque ibi ia tales afFt;6tus qui non
operofe concitantur , ut in ftimulando a-
niore , libidine concitanda , ubi domina-
tur imaginatio ; Homine timore percul-
fo, aut mentis vacillantis, &:c. Stricftius
deducatur inquifitio per omnia qux hujus
funt generis. Poflcnc hxc ccncari in plin-
tis, idque diligencer ; uc li cuipiam figni-
fices hanc vel illam arborem hoc anno
emoricuram , impercfque ucaliquo incer-
mcdio cempore infpedlec quomodo vi-
geac. Quod ad res inanimatas, verum eft,
mocus charcas luforias mifcendi , autja-
dus ale^e, cfle leviflimos. Scoliditas quo-
que eftfrequens admodum, exquibufdam
adftancibus augurari lufus , forcunam mi-
nus ex voco. Tencecur & perannulum
ex fllo pcndulum, qui incra vicrum conci-
ncacur ; & pra^dicas alicui annulum cocies
ncc amplius laccra vicri percuflurum , aut
fi clavem duo concineanc dig-icis fuis iine
incancacione,eifque dicas, qui cale nomen
geric , digicis ejus excidcc ; duoenim hi
motus leviflimi func. Et quamquam rebus
Bb ^ iftis

588 Francisci Baconi
iftis fidcm proifus clerofio , tamcn conci-
pio vcrum cilc , fortcm imjgitutioHcm
inagis valcre in animata , aut qux fucrunt
talia, quamproifus inanimata ; cfficacio-
rcfquc efll lcvcs &: fubtilcs motus , (^uani
vehcmentes Sc cum pondcre.

5*58. VulgatifTimum cfl- , cadavcr in
confpcdlu homicidx de novo pcr inrti-
€ium vulnus fanguincm emittcrc. Qu^i-
tlam aflerunc , cadavcri apcrtos oculos ad
pra-fentiam occiforis; atque cjufmodi mo-
tus extitiflc xc^iic flrangulato aut fub-
inerfo , ac in eo quem vuhius cxanimaf-
lct. Poflet hoc juflo Dci judicio tanquam
miracukim adfcnbi, qui plcrumque ho-
rnicidia latere non patitur ; lin ad natura-
lcm vim revocctur , iraaginationi tri-
buendum.

55P. Membri virih's ligatio (artificio
indu£lus languor) tcmporc matrimonii,
cjua vir impotcns redditur ad coitum, fre-
quens admoHnm (ut [a'] audivimus) apud
Santoncs Sc in Gafconia ; fi naturam non
exccdic , vim habtt cx imaginationc h"-
<»antis mcmbrum virilc Putcm ego ilkid
ab incantatione alicnum cfle , quia non a
ccrtis tancum perfonis ( quales incanta-
torcs) fed d quohbct fieri potefl.

Expe"
a] Erjjcy. SSS.

Sylv. Sylvar. Cent.X. 5S5?

Experinienta vatu Jpe^Antit fe-

cretam virtutcm SympathiA ^
AntipathtA.

5)^0. Multa in fpiritus humanos agunt
ex Sympathias & Antipathixviiibus. Ve-
tus hc univerfaliter recepta opinio eft , la-
pides prctiofos in ornatu haberi folitos
pollerc faculratibus fufpiciendis, & referri
ad illos ciicdla curiofulre vaiiitatis. Ha-
dlenus benc , quod hipides contineant te-
nucs fpiritus , quos comprobat eorum
fplendor, ut per confenfum in fpiritus hu-
manos operari poiTinr, rcfocillando & ex-
hilarando , quorum in hoc genere tefta-
tillmia virtus , funt adamas , fmaragdus,
hyacinthus OrientaIis,[<!3!] lapis aureus cjui
& viridis Topazius. Sed quod referunt
fpcciales proprietates ex vano cft , neque
fidem merctur. Manifeftum eft, lucis pri-
mas efiepartes fupra omnia aliain refo-
cillando fpiritus humanos , & probabilc
admodum eft , variato lucis fplendore
idemproducieffe£lum , & majori quidem
cum novitatis gratia. Atque h^c una ex
caufis eft , curpretiofi lapides confortenr.
Vtile er2:o fucrit laternas aut umbellas ex
vitro tingere colore viridi,ca?ruleo,gilvo,

cocci-

a] ihGold-Stone , theTelloyyTopaz^e,

590 Francisci Baconi

coccinco, purpurco, (Scc. quibus infcrta:
candclx no(flcm difcuci.int ; aut habcrc
vitra rotunda , non penitus colorata , fed
coloribus intcr cryftalla fparlis , & anfata
ut gcrtcntur. Prifma cjuoque robur addit;
ut & artificium Parilienfe , quo fpccula
fiunt pra^tcxtaamplis marginibus cryftalli
angufli, infignirer pida, ornata prctiolis
lapidibus omnigcni coloris, qux oculis
gratilTiraa, noctu pr^fertim, fulgcnt. Pi-
tiuvx quoque cx pennis Indicis confor-
tant, jucundumquefuiconfpcdlum indul-
gcnt. Etiam limpida & amxna [a] ftagna
placiduTmie oculos & fpiritus afficiuntj
refocillantquc, pra'fcrtim ubi radii Solis
nubibus obdu(ftis , non pcnitus [b] intcr-
cluli emicant ; aut fplcndcnte Luna.

961. Va.Tix armillarum fpecies funt ro-
borandis fpiritibus accommodar,ferviunt-
cjue tribus potifTimum intcntionibus ; re-
frigcrantes, corroborantes , &: apcricntcs.
Ad refrigcrandum faciunt iWx ex marga-
litis aut corallio vulgari ; quod notant
pallcfcere fi male habet qui gcftat. Neque
difTentio , cura alia intemperies caloris
pcrdat coralliicoloremnativum. Comen-
do armillas, ex lapidc lazulo, aut ex nitro
folo, aut quibufdam cardiacis admixtis.

$61. Ad

»3 Pooles. h}GUnng*

Sylv, SyivAR. Cent.X. 591
5>^i. A(l corroborationcm fclige corpora
afrringcntia (inc manifefto friaore. Suafc-
rimadhiberiarmillasexambra.auxaftrin-
gentior ; & tamen un<ftuofa eft , iine fri-
gore ; & geftantes dicitur rcddere pin-
guiores. Probavcrim & armillas ex cornu
ccrvi, cbore , & qua: (Imilem vim habentj
itidem ex malo citro , ligno aloes, mace-
ratis prius in aqua rofacea , dcinde fic-
. catis.

96^. Ad apericndum utiles (me au-
thore^armilla; aut particula: radicura car-
dui bcnedi£li, nec non pa.'oni£E maris , or-
ris calami aromatici, & rut^e.

5)64. Spafmus proculdubio nihilaliud
quara nervorum contractio , undc ex frf-
gore & ficcitate oriri colligitur ; utpoft
emaciationes Sc diuturnas fcbresjcum fri-
2.US & {iccitas contrahant & corrusent.
Neque dubium fifrices paulum fupra par-
tcm laborantem, cefTarc fpafmum, dilata-
tis fcilicet pcrexcitatum calorcm , quos
frigus contraxerat , nervis , praecavendo
fpafmo adhibentur,vel annuli cx cqui ma-
rinidentibus gcftatiindigitis, vel vincula
ex viridipervinca (hcrba) circundatafu-
IX aut f^mori, &c. quibus locis prxcipuc
'imminet fpafmus. Sed mihi ha^c ncuti-
quara probantur , cum neutiiinfit rela-

xandi

^pt Francisci Baconi

xandi vis, (cd potius contrjrj.i. Exiftima-
verim ilU operari in fpiritus ncrvis con-
lentos, uc minus confligant , non in cor-
poream nervorum fubftantiam.

5)5 s. Duas aliasarmilJarumfpeciesufu
tentari velim , ad cor & fpiritus corrobo-
randum, altcram ex trochifco vipcrarum:
cum cmmplurimum juvent intracorpus
fumpta: ({. ra^fcrtim in fcbribus pcftilenti-
bus) non improbandum vidctur , cxterius
applicatas prodcfTe , ubi rn.ijor quantitas
adKiberi poteft. Trochifci ctiam ex an-
guibus fianc , quoi um caro cxliccata ape-
riendi & cardiaca virtute pollcrc dicitur.
Altcramex coronis cx pulvcrc purpurco
confc(!^is, qjem vocant Kermes, qui pra:-
cipuum cft inCTfcdicns cardiacx confe-
£tionis alkcrmcs. roiruit ctiam armiII.E
ex ambra grifia 5: paftillo odoratorio con-
cinnari.

966. Pridein rcccptum efl: , & variis
experimcntis confirmatum, radiccm p^o-
nia:, ficcatam &: collo alligatamcpilcplias
amulctum ciTe , nec non incubi. Caufa
utriufq; morbi, & pra:fertim epilep(ia', ex
ftomacho ; c^ui crairos vaporcs emittit rc-
pletque ccrebri vcntriculos.Operatio igi-
tur efl: ad fummam fubtilitatem redarta
atrcnuatio, qua (implex illud conftat.Ean-

dcm

Sylv. Sylvar. CentAX. 55)3
dem cfle ftatuoin ca(loreo,morco,remine
ruta: , & agni cafli, &c.

967. Lapis qui hajmatites vocatur,
gcftatus,fanguineme naribus fluentem {i-
ftit ; proculdubio ex aftrictione & fpiri-
tuum refrigeratione. Inquire num lapis
cx bufonum capite non probet fe virtute
pari , cum bufo umbra deledletur & fri-

»orc.

5)6^8. Lucem pra:bere queat expcri-
mcntum fumtum ex vinculo ex dentibus
cquinis,& vinctflo ex [^] cochleis marinis
quomodo illa , qux fpiritus a conflicftu
in quietcm componunt , morbis profint
contra intentionem expetitam. Incura-
tione enim fpafmi, intentio eft relaxare
nervos , fed contraftio fpirituum , ut mi-
nus praslicntur , optimum eft remedium.
Sic ut partus facilitetur , intentio eft, foe-
tum pellere deorfum , fed curamaxime
laudanda , liftere nimiam fcetus depullio-
nem ; cui rei conducere ajunt bufonis la-
pillum. In febribus peftilentibus intentio
cft expcllere contagium per fudores &
evaporationes;fedoptima, qua illud con-
fieri pofTit , intentio eft in nitro , diafcor-
dio, aliifque frigidis ; quas ad tempus ex-
pullionemremorantur, donec naturale-

nius
a] Perhyinci^/e,

594 Francisci Baconi
nius id perficiat. Vcnufle enim ille dixit,
in exftingucndaflamma fcbris pcftilcntis
natun (imilis efl populo , incendium do-
nius exftingucrc conanti ; <^ui adco occu-
patur, ut alter altcri (it impcdimcnto. E-
gregium profcdo axioma & ufus varii, ut
quicquid fedat fpirituum contcntionem,
aftionem eorum promovcat.

969- Naturalis magias Scriptores com-
mendant cxuvias anguis ciicumfcrcndas
ad confervationcm (anitatis. Dubito an
non fit commentum, quia anguis renova-
re juventutem fuam creditur , depofitis
exuviis. Roftrum quoque eadcm dc cau-
fd fumere licerct , auc particulam cornu
ccrvi, quia &l harc renovantur.

970. Et o]im(ut Pcriclis Atlicnienfis
cxemplumdocet) & nunc ulitatum , ge-
ftare vcficas ex Mcrcurio vivo, aut tabcl-
Jas ex arfcnico , pcftis aaiulctum ; non ut
alii ccnfcnt , corroborandis fpiritibus ;
fed , cum vcncna fint , virus ad fe trahunt
fpiritibus infufum.

971. Vide Hxperimenta p<;, 96, 97.
fpccftantia variasantipathias & fympathias
in ufus Mcdicos.

5>7i. Dicunt extaaut pcllem lupi ap-
plicatam abdomini, curare colicum dolo-
rcm. Verura cft lupum animal elTe maxi-

me

Sylv. Sylvar.. Cent. X. 555
me vorax, & valide digcrcre ; atque fieri
pofTit, ut partes ejus corroborcnt fpiritus.

5)75 . Terriculamenta eriguntur abi-
gcndis,ne frudlus & fegetcs depra?dentur,
avibus. Pcrhibent alii , caput lupi inte-
grum, (iccatum, & in columbario fufpen-
fum abfterrere vermes , ut mufVclas, mar-
tes, &c. Forte caniscaput idemefFecc-
rit , cum vermes iftius generis apud nos
mclius a canibus (]uam lupis noti lint.

974. Exemptum animantibus quibuf-
dam ccrebrum (ubi capita aflantur) & in
vino fumptum , ajunt efle ex firmandas
memorias adminiculis ; ut cerebrum lepo-
rum, gallinarum, ferarum,&c. Et videtur
proprie locum habere in animantibus mc-
ticulods.

97^' Vnguenta fagis ufurpari folita di-
cuntur fieri ex pinguedine puerorum fe-
pulchris crutorum, ex fuccis apii, vvolfe-
bane, & quinquefolii, admixtis farina: ex
tritico optimo. Sed quantum ego conci-
pio, medicamenta foporifera maxime huc
fecerint , qualiafunt hyofcyamus, cicuta,
mandragora,moneshade,tabacum,opium,
crocum, frondes populi, &lc.

976. Teftantur cjuidam-, afFedus bc-
ftiarum dum vegetiores funt,indere quan-
dam rebus inanimatis virtutem, ut pellem

ovis

5P^ Francisci Baconi
ovis .1 lupo dcvoratx pruricum excitarc,
lapidcm, cjiiem canis ira tlagraiis momor-
derit , ii in pulvcrcm redadus fumatur,
cholcram provocare.

977' Obfcrvatum eft, dixtam mulieris
gravidx QiTc iii foetu confpicua: virtutis ;
ut li matcr fa^pius cotonea cdat , «S: fcmen
coriandri (cujus utriufque natura eD: re-
primere vapores ne ad caput adfcendant)
foetumreddiingeniofum ; contraii mater
crebro carpis , fabis vefcatur , aut limili
nutrimentovaporibus pleno; aut vinum
potumque minus efficacem bibat , aut
crebro jejunet , meditationibus indulgcat
(qua: omnia mittunt aut trahunt vapores
ad caput) vercndum nefoetusfit Lunati-
cus , aut labilis mcmoria:. Idem cfficere
videtur tabacum , matii feepius ufurpa-
tum.

97^' Naturalis magia di£Vat , cor (i-
mia; humano cordiapplicatum corrobo-
rare illud & audaciam augerc. Non nega-
nius,{imianii cfle animal lepidum & audax.
Simix iten^ cor applicatum collo aut ca-
piti , ingcnioi prodeffc & faccreadverfus
Epilepfiam. Simia eft animal ingeniofum
& fioico cerebro , unde forte attenuatio
vaporum in capite. Sed & fomnia provo-
caredicitur. Cor humanumplus juverit,

li non

Sylv. Svlvar. Cent.X, 5^7
{1 non ufus ejus plus adverfaretur humani-
tati ; nili apud cos qui circumferunt reli-
quias Sandlorum.

py9. Caro Erinacei fi pr*Bparata eda-
tur , valdc exficcare dicitur. Necefle eft
fuccus erinacei lit acidus & liccus , ob va-
rios,quibus armantur, aculcos; cum plan-
tx aculcata: in univerfum deprehendan-
tur licca^, ut rubus, fpina.uva urfina.Hinc
cineres erinacei fiftulis adhibitiexliccare
admodum perhibentur.

580, Mummiie in fiftendo fanguinc
virtus eft maxima ; qua: ut ut referri pof-
fitad mixturam balfamorum , qua? gluti-
nofa funt , tamen & occultas indolis qua-
litas fuerit in eo , quod fanguis attrahat
humanam carnem . Vfus comprobavit ,
mufcum innafccntem cranio cadaveris
infepulti fanguinem iiftere ; fceces quo-
que & pulverem fanguinisab urina fepa-
rati & ficcati.

5>8i. Ab experimento eft , hirundines
albas reddi li ova inungantur oleo. Fortc
quod occlulis tefta^poris fuccus , qui ia
pennas poftea fecedit , fiat magis jejunus,
fierique pofiGt , ut inunftioniovorum ea-
dem vis tribuenda (it quas corporis j dc
qua vide Exper. 5>3.

p8i. Referunt, albumen ovi , aut fan-

gui-

598 Francisci Baconi

guinem aqua falfa mixtum , (alfeclinem
coUigere & aquam rcddcic dulciorcm .
Fortc illud pra:ftat adlia:lio , ut in 6. ex-
per. clarificationis , vel quod fanguis &
& albumen ovi (quas animati materiaeft)
Iiabeat cum fale fympathiam ; cum omnc
vivens habeat fympaihiam cum fale ; qui
vulnerato quoque digito applicatus fanat,
iit fal ^equc vidcatur trahere fanguincm ac
vice verfa.

5(83. Inolcvit apud veteres opinio, Ic-
porimarinoantipathiamelTecum pulmo-
nibus (Ii corpori approximct) eofque cro-
dere. Cujus rei caufa putatur qualitas ca-
iefaciendi halitum & fpiritus;ut canthari-
des agunt in aquofas corporis partes , ut
in urinam 5c aquam hydropici. Regula
eftoptima, quicquid in aliquas materix
fpcciesagit, illud in corporishumani par-
tcs eas maxime vim fuam cxerere, in qui-
bus illa materia abundat.

584. In univerfum, quicquid mor-
tuum, corruptum , excrctum cfl: , antipa-
thiam habct cum rcbus iifdem , dum vita
conftat & fanitas viget ; cumque partibus
excretioni deftinatis. Cadavcr homiois
maxime coutagiofum & odiofum cft ho-
mini ; cadaver equiequo, &c. purulcnta
matcriavulnerum, ulcerum, carbuncu-

lorum,

Sylv. Sylvar. Cent, X. 595
lorum , luis, puftularum , fcabiei , leprx,
carni fanaJi excrementumque cujuflibet
animantis [-«] excernenti. fed excremen-
ta minus noxx inferunt quam corruptio-
nes.

P85. Vulgarls experientla perfuadet,
canes dignofcere eum qui in necem fuam
armatus graflfatur ; ut cum emiirarius, ae-
re peflilenti, canes e medio tollit , quam-
vis nunquam ante confpexerint eum , o-
mnes prodeunt, allatrant & impetunt.

5>85. Qusede vi imaginationis , & (e-
creto natur^e inftindu circumftruntur
tam dubiae fidei funt , ut maximam par-
tem m examinis feveri trutina cafti-
ganda fint, antequam exftruendis Con-
clulionibus fervire pofTint ; velim prius
inquiri,an occulti dentur fympathise tran-
litus inter confanguinitate & cognatione
jundos, ut parentes, pueros , fratres , ^o-
rores, nucrices, patresfamiIias,uxores,&c.
Narrationes habemus plurimas, quomodo
internus edoceat alicujusex cognatione
mortem. Memini, cum Lutetia: com-
morarer, pater viveret Londini,duos tref-
ve ante ejus obitum dies fominafle , sdes
noftras ruri (itas uigri fuiffe casmentite-
dloria incruftatas ; quod variis nobilibus

Anglis

a] f^ide Exptr, 85f .

tfoo Francisci Baconi
Anglls mcmoravi. Scrmonibus evulga-
tur (an vanis,ec]uidcm ignoro) viros uxo-
risamantes &: bcnignos pcrccpilTe uxoris
partum cx fymptomate quodam in fuo
corpore.

5)87. Proximus pofl cognatlone jun-
£los, sradus occuki trandtus & inftmdus
natura:aari pollit intcr amicos & inirai-
cos. Eft & ubi tcrtio cjuid ex rcvclationc
innotcfcit, non cx inimicis alteri. Recor-
dor ex ledione Philippi Cominei (fcri-
ptoris gravis) Arcliiepifcopum Viennen-
fem (pra^fulem prorfus rcverendum)quo-
dam die finita milla dixiffe Ludovico un-
declmo regi Francia: , o Rex , capitalis
tuus inimicus oblit , eo temporc quo Ca-
rolus dux Burgui^dia: occifus eft in prxlio
Granfonienli advcrfus Hclvetios. Ten-
tari poflct , an pa(flo aut conventioni hic
c]uicc|uam liceat ; ut fiduoamici fcob-
ftringant, fe tali cujuilibet fcptimans die,
locis disjundliiTuiios , altcrum pro altcro
preces concepturos, aut annulum aut mo-
nile geftaturos In gratiam altcrius, utrum
fi a voto alter rciiliat , promiftumque re-
fcindat, alter id pcrfcntlat abfcns.

5)88. Si vis imaginationi & afFedibus
finaulorum tribuenda ; probabilius eft,
majorcm cani rcperiri in conjundtis ima-

ginacio-

S^LV. Sylvar. Cefjt.X. 6ot
ginationibus & afTeftibus niukitudinis ;
uc in viifloria aut ftragc disjunftiflimis
m terris cdita , an non percipi qucat in
populo, cujus interfit , cx niagno gaudio
aut moerorc , cjui multos Hepc uno tcm-
poris momcnto invadit ? Pius QuintUs,
ipfopun(5lo , quo Chriftianis obtigit me-
moranda vi(5loria adverfus Turcas navalt
ad Echinadas praelio , cum in confiftorio
caulis cognofcendis vacaret , rcpente exi-
liit , proximeque ad(idcntibus dixit,tcm-
pus requirit ut Deo gratias agamus pro
infigni viftoria nobis contra T.urcas con-
ceUa ; cujus hic velut fympathia cum
jpfius fpiritibus apparet , cum Soli ipfius
operx deberetur irta unio. Forte & reve-
lationis divina: negotiumeft. Sed cjuidre-
fpondebimus tum ad exempla & Gra^ca &:
Romana ? cum populus theatris & ludis
indulgens vidoria: & ftragis ccrtior fa-
dlus eH: paucis ante nuncii adventum
dicbus.

Sed in hifce rebus generalis ex fuperjfli-
tione ratiolocum fibi vindicat; nempe,
quod homines ad animum revocant fa6la
abeventu notanda, quseque fcopo non ex-
cidunt , languida attc^ntione ad ea qua: il-
ludente fortuna aberrant ; alterumque
inemori^,aIterum oblivioni triditur.Sed
C c quan-

6oi Francisci Baconi
quantum ad divinacionem & aberratio-
ncm five defedioncm , agemus dc iisin
gencrali de nacura animorum, animarum,
6c fpirituum tradlatu.

5»85>. In prxcedentibus regulas quaf-
dam roborandx imaginationi [a] prar-
ftruximus ; propoiitis cjuoque inftantia-
rum paucis,& dire(5lione quoad vircs ima-
ginationis in beftias, aves, &c. in planra^,
in corpora inanimata. Atque in hifce
omnibus obfervandum , ut experimenta
fiant per leves & fubtilcs motus,non con-
tra.Opc imaginationis enim facilius avem
a cantu cohibeas , quam efu, & volatu,
cuilibet deindc arbitrarium facio expcri-
rnentorum feledum , ut qua; fibi videtur
commodifllma traducat ia aleam tcnta-
menti. Nunc pauca tantumdabimuscx-
cmpla fingularum cx tribus iftis /pecic-
rum.
■ P90 . Adhibc imaginantcm alicjuem
(obfcrvata prazfcripti norma) ut conftrin-
gas avem ne cantet, canem nc latret. Ex-
perire imaginationem quorundam quos
ijfui accommodis robores; uc in confli- ,
du gallorum gallinaceorum, ut alteri ^
crcfcat audacia , alter reddatur imbellior.
Tentctur idem in volatu accipitrum; dum

venaris

Sylv. Syltar. Cent.X. ^05
vcnaris feras aut lepores ; in canibus vc-
naticis , in equorum curfu , (imilibufque
motibus comparativis. Facilius enim opc
imaginationis acceleraveris aut tardaveris
motum, quam excitaveris aut ftiteris ; ut
facilioris opcraj eft , canis curfum lcntef-
cere, quam iimul & femel hajrere velut li-
gato motu.

ppr. Inplantis quoque vim imagina-
tionis experiri licet , quoad motus levio-
res , ut repentinum marcorem, aut vegc-
tam earum adolefcentiam, aut inclinatio-
nem hac aut illac , aut conftridtionem &
cxplicationem, &c.

ppi. Vires imaginationis cjuoad res in-
animatas oftendet inhibita cerevifize Fer-
mentatio, foecibus iili admiftis; aut butiri
aut cafei apparatus , agitato hde & coa-
gulo indito.

5) 93. Prifca traditio cft ab omnibus
addudla loco cxempli occultarum pro-
prietatum & influxuum.de torpedine ma-
rina , qua; tangentis manum immiflo per
longum etiam bacillum ftupore ligat. Eft
fpecies operationis ad diftantiam , fi me-
dium apte continuetur ; iic impulfo arcus
nervo, tonus aurem feriet , ii cornu eam
admoveris.
^5>4. ApudfcrJptores naturalis mag/a?
C c 1 decaa-

tfC4 Francisci Baconi
dccantatilTima virtus cftpjrtium cxani-
oiantibus niodo iilibata corum vita fcpa-
rcntur; quali rivum animal partibus fcpa-
ratis infundcrct immatcriata: virtutis vi-
gorcm. Haftcnusconftat vcritas, quod
pars animalis recens madlati majore vi
polleat , quam ex (imili nnimali fponiQ
mortuo ; cuia magis abundat fpiritibus.
99*). In Experimentum quoquc tra-
«luccrc liceat ad partes c^ individuis plan-
tarum &animalium ; ut (ipartcm taiea:
rcfeftam putrcfcere (inas , c:xpIoraturus
rcliquumne talea: exarcfcat ; aut partem
cx cauda aut crurc canis fclirvc abfcif-
fam,an putrcfcendoobiit curationi partis
relifta:.

9$6. Fcrunt,annulum, armillamvc cjc
crinibus amafix gcftatam pafcendo amori
conduccrc. Forte quod excitct imagina-
tionem ; futura chirothecac eadem vi, aut
alterius rei favorcm tcftatura*.

997. Sympathia individuorum , qux
fucrunt intcgra, aut cx conta(flu, omnium
maxime fidcm fupcrat.Quare in penitiori
cjus cxamine vcrOiri libct cx mcthodi no-
firarinftituto. Trivialecft, verrucas loUi,
ii quod afFricucris , putrcdini permiferis .
Fides mca hic minus vacillat,quia proprio
cxpcrimcnto rcfragari nefas , pucr admo-

dum

Sylv. SylvAr. Cent.X. 60^
dum in digito-vcrrucam habui , circa an-
num setatis mese decimum fextum cum
Pariliis degerem , fenfim in utraque ma-
nufubnafcentibus pluribus, adminimum
centum, menlis fpatio . Angii oratoris
uxor , fcemina minime fupeftitiofa , dixic
quodam die , velle fe quicquid verruca-
rum manus fadabat , tollere. Poft acce-
pit lardi particulara , pelle non exutam,
cujus pinguedinc illevit omnes verrucas ;
&intereas qua: penc mihi eoufque fuc-
rat coa^va. Clavo deinde affixam lardi par-
ticulam ad poftem feneftra? cubiculi fui,
quod meridiem fpeftabat , Soli expofuic
putrefaciendam. Succeflus fuit , quod o-
mnes vcrrucasintrafeptcm menfes pror-
fus cvanuerunt ; etiam illa , qux reliquas
octate anteibat. Non miror brcvi temporc
natas brevi fuifle emortuas ; fed illius in-
teritus , quz per tot annorum fpatia fu-
perftcs inhajfcrat manui , adhuc animo
meo obverfatur. Idem efFedus tribuitur
Sambuco , fi perfricandis verrucis adhi-
bcas viride ex ca bacillum , quod poftea
fimo impofitam putrefaciat. Tentari pof-
fet in clavis pedum & flrumisatque cjuf^
modi cxcrefcentiis; in partibus etiam ani-
mantium qua: excrcfcentiis maxime funt
affines, uc crif^is & calcaribus gallorum,
C c 3 beftia-

€0S Francisci Baconi

bcftiarum cornibus , &:c. modus tcntandi
fit duplcx, ut vcl pcrfriccnturpartcs lardo
aut fambuco, ut in autcdidlis ; aut parti-
bus illis in minorcs rcfctTlis , liabcas cjux
Confumcndae relinc|uantur,vidcaft|uc cjuid
confumptio particulx fcparata: valcat in
aliquando conjunftam.

5»5)8. Invaluit apud plurimos opinio,
fcrro &: quicquid vulnus inHixic inundlo,
vulnus fanari. Ex rclatu viri hdc dioniiri-
mi(quamquam hadenus induci ncquco uc
crcdam cxpcrimcntis) hxc fcqucntia no-
tabis. Prirao, ungucntum armarium coa-
ftarc variis ingrcdicntibus , intcr qua? ad-
mirandu maximc &: comparatu ditficilli-
mum.mufcus cx craniocadavcris infcpul-
ti, pingucdo urfx, & urfi in partu cncca-
ta.lnduobus poftcrlcribus facile fufpicor
quarfitumcflercfugium, ut, finon fuccc-
dcrct curatio,prxtcndi poflct, bcftias noa
fuifTc occifas fuo tcmporc . Mufci ma-
gnamcopiamfuppcditat Hibcrniacx cor-
poribu» pcrcmtis, in cumulum congcftis,
& infcpukis. Rcltqua ingrcdicntia funt,
hxmatitcs in pulvcrcm rcdavftus, & alia
quardam finguincm iiQcntia ; quod &
mufcus facit. Dcfcriptio totius ungucnti
cxQat in difpcnfatorio Chymico Crollii.
Sccundo , unguentum illud noa vulncri

fcd

SvLv. Sylvar. Cent.X. 607
fed iplis armis applicatum excrerevim.
Tertio ( cjuod perplacet ) ad confcftio-
nem ungucnti non recjuirunt ccrtam con-
ftellationem ; ufitato ignorantia: latibulo
in medicamentis magicis 5 fi fruftentur,
non prajparata fuifle fub eo (igno, quod in
coelo confeftioni deftinatur. Quarto, po-
teft armis applicari, etiam asgro ad longa
intcrvalla remoto. Quinto , non videtur
nccefle ut imaginatio fanandi concurrat;
cum curari laifus pofTit etiam iine ulla e-
jus » quod intenditur , notitia. Atque ha«
dlenus experientia teftis eft, unguento
cx. gr. abfterfo ab armis ignorante vulne-
rato, recruduifl^e dolores, donec armaite-.
rum inungerentur. Sexto aflerunt , (i ar-
morum copia non detur , fufticere fi in-
ftrumentum ferreum ligneumve ,* formac
non diflimilis , vulneri inferatur , ut fan-
guinem mittat; cujus inundlio aeque ad
curationem momentofa. Illud confidlum
puto, ut mira fanandi ratio magisexpeta-
tur , & ufurpetur ; cum fa^pius arma de-
fint. Septimo, vulnus priusexpurgaride-
bet vino albo aut urina hominis laeli, dein-
de ar£le tenui linteo obftringendum,quod
antc peraflum curationis ofFicium ne re-
moveatur. Odavo, gladius riteinvolu-
cr 0 tegendiis , ne pars inun(5la vento ex-
C c 4 ponatur»

tfo8 Frakcicci Baconi

ponatur. Nono, ungucnti gljJio abflcrfi
& fcrvati poflc gcminari minirtcrium; au-
0:3. potius quam iraminuta cjus virtutc.
Dccimo,multo ciiius fanarequamaliaun-
gucnta vulncraria. Vltimo, curatio in ho-
mine & bcftia futura c([ pari fucccflu ;
i^uoci prx cartcris mihi arridct, cum faci-
lius res tota cxplorari pofl^it.

Bxpcrimcntum folitiiritim Jpeclans

occultas proprietates.

S99. Vclim homines fciant , quamvis
reprchendatur a mc fupinain cxquircndis
rerum caulis ncghgcntia ; dum illa: tri- \
buuntur occultis Eicultatibus, & propric-
tatibus (rcmora & lcthahs O^nor inftitutx
ad ultcriorcm fcicntiam indaginis^i non
ftatucrc mc tamcn , cjuin multum rclin-
cjucndum fit probationi pcr cxpcriment.i
in praftica cognitionis partcquo tam cx-
aftc non pcnctrat judicatio ; idquc non
folum in fpccie , fcd inindividuo. Sic in
Mcdicina, li curarc cupis morbQ rcgium,
non fufficit diccrc nc mcdicamentumfit
rcfrigerans , cumdcobftruclioncm impc-
diat , quam morbus requirit ; nc lit cali-
dum, cum cholcram cxafpcrct, ut ad vcfi-
culam fcllis pcnctrct,in cacnim obftruftio
h:erct, morbi c^ufa; &c. Scd ab cxpcricn-

tia

Syiy. Syi.\Xk. Cenf.X. 609
tfa eft rccipicndum , quod pulvis chamae-
pytis aut fimilis fumptus in ccrevifia mor-
bo rcgio medctur. Rurfum, prudens mc-
dicus non continuo idem mcdicamcntuni
adhibcbit , fed variabit , (i prius mcdica-
mcntum fallat fucccflus fpcm. Remedia
cnim morbi regii , calculi , febrium , &c.
quae alibi profunt, alibi obfunt; fecundura
cam , qucE interccdit medicamentocum
corpore individuo, convcnicntiam.

Experimentum folitartum fpe^ans

generalem fynjpathiam ^iritus

hummi.

looo.JVoluptas, quam inhominibus
gignit popularitas , fama, honor, fubmif-
lio, fiibjedioqueanimorum, voluntatum,
afFeduura ( quanquam illis cxpetcndis
alius finis proponi queat ) vidctur res
grata & inuoli hamanse convcnicns , nc-
que admitterc ulteriorcm contemplatio-
nem latius patentis confequentias . Sed,
profedlo attendenti occurrit profundior
fignificatio , quafi omnes fpiritus & animi
humani cx uno limbo divinoprodicrint.
Alioquin enim , qui homo tantopereafFi-
ceretur iis , qu.^ealii mente conceptapro-
ferunt ? Optima animi temperies & con-
(litutio expctit folide bonam famam &
C c 5 vc-

^io Fr. Baconi Sylv. &c.
vcrum honoremjlcvior, popularcm aurjm
captat y & poplicola: titulo applaufucjuc
fruitur . Pcjor cxpctit fubjedlioncm Sc
tyrannidcm molitur , ut patct in vi£lori-
bus gloria afFcftata cumulatiflimis , &
niundi turbonibus. Magis tamcn id dilu-
cefcit in Archi-hzrcticis , cum introdu-
ftio novitatis in do£trina falutis , fpccics *^
(it tyrannica; dominationis in intellcdlum >
& fidem humanam.

TinU CenturU Decimi, ^ ulttmi,
Hiftoru l^atHralis.

ExcO'

Excogitatum Bacono remedium
PoiagY£, quojpe^at Exper. 60,

hoc ordine con^aLj.

I. Pultis prdfiriptum,

REcipe panis fimilaginci circa
tres uncias , mcdullain tantuin
minutim fcifTam *, coquatur in ladc
donec coalefcat in pulticulam. Ad-
de in fine drachmam &: femi pulve-
ris rofarum rubrarum. Croci de-
cem grana. Olei rofarum unciam,
Linteolo illinaturj & applicetur te-
pidc > & continuetur ad tres horas.

II. Balneum aut fomentatio.

^. Foliorum falviae femi mani-
pulum. Radicis cicutas concifse fex
drachmas. Radicum Brionix femi
unciam. Foliorum rofarum rubra-
rum duos pugillos. Coquanturin
olla aqua repleta in qua chalybs
exftindlus , donec liquor ad qua-
drantem confumptus fucrit . Poft

pcr-

^Il

percolationem adde femlpugilliiin
lalis nigri; admoveaturcumcocci-
nco panno autlanacoccineaintin-
da in liquore calido tindura fcpties
rcpetita. Fiant hsec fpatio qiiadran-
tis aut pauio plus.

III. EmpURrunK

3^:. Emplaflrum Diacalcitcos
quantum fatis parti tegenda:. Dif-
folvatur in oleo rofarum tali confi-
ftentia ut adhcTrcat.illinaturlintco-
lo tenui & applicctur.

IN-

Index Rervm

/ K

H I S T O R I A M

NATURALEM

FRANCISCI BACONI

DE VeRVLAMIO.

A.

Bies dat pi-

cem. 542

^bies O' pi'

nui quomo^o

ruptx fpUndeant. 57^

tAbies profnnde radica-

tj. 576

^4bfinthii acrimonia

(jttali^. 35

^bjiinentia a. Venere

longior cur hionidi-f

noceat corporibtu. 403

tAcacix. non dnlcefcunt.

371
^cer mixttu fimo por-

cinoarbores probe r.u-

trit. 278

^ceti 'fragrantii confe-

Bio. II

uicetofa quallf fit herba.

387

^y^cetum cur admoyeatuf
naribM deltquiutnpaf-'
fi. S67

^damantes C^ carbun^
culi funt fxfudatio-
nes. ' 4

^dmiration Uefifecla. 4 z y

./ler O^ raportjuot mo-
di) mutetur in aquam»
1 8. an crajfefcere pof"
fit ut nutriat. 13. prX"
ter naturam attcnua-
tus locum fibi parar.
14. ferenu4 purgatio-
nis eH prxparatiXM .
S 3. infonii non yaria-
tur tot modis ejuot in
yocibu4. 8f. percuffus
CT* compreffui fonum
edit. 54, 5^. ruptMfo-
ni caufa. 55. rare"
fa^ui acclamatione ,
1 Qi.fudu4 laxatjpiri-

I N D E

tXf, 19^ dd pMtrefa-
fiicne iltjpbfitM cjuo-
tnodo co^no/cUur.j^S^,
(ompreff-<i cur mtigif
Ctile^t (juam Itber. 551.
nontsi jtne aliqua lu-
ce. ibid.

^Aerls <i^ flitmmtXjft tn-
corporen(Hr,qi4a>ita vli.

^erif qualttates parum
alterant fonos. 149. f-
JHs condenfatio quiper
yefiCAtn rxplorctur .

jAegypti pluvia curra-

rx. 4S^>4^6

^equalla delecldnt. 89
^es yix dijlingucncfurn

^b auio , f potintur .

516
%Aejln4 nimtM fnmenfo

nocet.' 3S5

iActhcr cum Jiellis ajft-

nitatcm habet. 119
tAJftciui iefliarum quo-

rno'.{o yim indantrebus

inanirnati*. 595

\y4fiica femper aliquirl

monflri parit > • unde.

281
tAfiicani publico abfli

nent poU imbres. 4S4
^garicui quidfO" yis e-

ju4 mtdica. jzj^j^y

..4lhor unde. 75

^liumen ovi tcUit falfe-.

dtncm, (^ quAie. ^^8

.Althjmjfl.e yulgarr^ >;«-

gantui ,Z^ t.imcn bonu

quA.damhabent. 198
.Alex.tnder Magr.m fua-

vitcr olebat. 6

.Alexandit Magni cada-

yer CAJ.iri .Auguflo

yifum tntegrum. 4^0
K-^^lga marina quid prx-

flctplantis. 1(^9

.AUmenti fccitas factt

adflatura: txilitatem,

217
.AIt(r.ttio major,qua:, pf
^m.ira arcent putrefa"

Hiontm. 40J

sy4mbra quid y & uride.

500
./Imorii tjfeBaaptulPU'

tonicof. 579

yyimputatio fff ium facit

ad durationem. 46
„4mygdala: amane quo-

modo dutcefcunt. 176
KAn^ues cur diu yiyant.

408
.Anguei dentibiu ytntna-

tts. 44^

.Anguill^ cur diu yi"

yant. 40»

.Anguis exuyi,f gtftat^

fanitati prodcjfe crt-

dHntur,

lAHntnr. 599

^nimaUttla tx pntrefa-
Stione geniia, ut CjT"
flantXy curfint mtdi-
dica. 400

^nimalia cur diutiM
breyiufpe ntcrum ge-
rant. 45 o

^^nivnalia cur qunedam
unum , quiidam plura
fariant. 4S i

^nimalia quadi<m cur
certo trmpoie gignant,
(juadam omnt. 448

^nimalia qu<eJiato tem-
pore gignunt f quande
hoc faciant. 449

xAmmantia qux dor-
miunt modKo curvi-
Hitent, 407

,Animantia qu<e d^ cnr
fcntiant aerui muta-
tiones. 491. &" 5

^Annihilatio ofU4 omni-
potentix. 81

^nnului aut armilla ex
crinibu4 amafiay cjuid
fr.vfiet. 604

^ntiocheni aerii falu-
britdi nnde. 571

tAntonii geniud -cedebat
genio O^aviani Cac-
farU. 573

^pti mel conficiunt aut
ioUigmU 5f7. feptem

V M.
annotyivuftt, Aog
^ppetitum (jUiX homini
excttctit , C^ ^«f.

49$

^jipctitui cofporum al/it
admittendi. 4S0

^qua rnarina pertolatA
per arenasfit dulcU. i,
quomodo clarificetur»
5. fiigida moVet pro"
fluxum. 34. olco cur
jrigidior. 1$. per r/f-
fufiioncm condenfan-
da. 61. calidairriga'
tio quid prafiet. 170,
qua:f}ercitf maceravic
quidpriffiet. 4 ji . pro^
he concofla minut cx^
halat. 4f<J. quomod$
ponderofa reddi pojiit.
4^1. marina cnr mo-
■ ta minui pn/picua ,
SiS.efilffa in littore
marps priu* dulcis 3
pofiea cur falfefcat ,
Si^.fajfa excofia dul-
cefcit y ^ cur. ibid.
falfa cur citius diffol-
vatfil injeclum. 540.
in puteii cur hieme
magi<t calcat. 5 41

.Aqua partes magiifalfa

fundum penetrant. 3,

fubfultU4 ex prejiiont

digiti madefaBi. 7.

D d i fiilii^

I N D

Pillicidiitunde. 16. in

glactc artificiiilif niM-

tatio . 19 . metMict

quxindurent. 66. cn-

Itd^ Ltpfus cur minui

fenorui qunm fiigida.

J16. "vcrfio inoteum.

119. ^ 2.0 . bonitM

4^uomodo explorand.i .

141,483. cum ptanta

tonfenfus quif. 2.95.

tempfjhra exctufio &

Mdrnijiio prodeFi ter-

r^. 34S. catida ufta

in mortificattone ex

Jrigore. 47 1. adfi:enfti4

perfl.rmmam O' fjf^

caufa. 543

\/iraneaaquatica. 406

^rbores qutt in aggertbu4

flantandiC , O- quare.

263. quomodo transfe-

renda. 175. itbi pro-

fundiM aut tton plan-

tanda. ibid. contigua

quomodo concorporan-

tur . 284. quomodo

flores gerant. 300.

catid^ excrefcunt in

certum fafligium non

impeditx. Jij. pu-

mttai reddendi arti-

ficium . 316. mortux

non penitui effaetx .

E X

tongxyiores hortenfi.
but. 337. non multtt
dcflituuntur flore C^
fiuciu. 343. quxdam
cur femei tantum bitn-
nio fjctificet.ii>(>,quet.
dam cur inJencHafx-
cundafint. i6i. qutt-
d.mi cur profunde aut
minu4 radices agant.
37S. Cir376

^rbor decorticata emo-
ritur.-jT} .emortua tjul
revirifcat. i6^.fabri-
lis ubi metiui crefcat,
275). in Perfiamtrtta
aquafalfa. 358

./Irbotu adjumenta qua:,
3S3 , 384, amputati»
confrrt ad durabitita-
tem. i^-j. trunci tapfi
fiuticantad tempus. tz

^rchiepifcoptu f^tennen»
fis quomodo regi GaU
liaru prixdixerrt mor-
temBurgundia Ducif,
600

^rcus Turcici quam ye-
hemensictus. 415

.Arena in monte Carmel
mineralia yertit itt
yitra. ^6$

^rgentum auro mixtum
quomodo feparetur .4^.78

312. fjty«flrfs (ur t/drgiUa jcafeta ^lapidii

dnri'

^rmillaquAlei rohorent
(j}irttU4. 590,591

tAriflottles irteptam dat
caufam colori^ in bc-
Jitarum pilis O' plu-
mps ayium. 4

xArteria afffera caufa fo-
tti JAufici aqualitate
fua. 112

i/irticulatio foni medio-
critatem retjuirit. 1 3 1

lArundo planta tjualif.
377. ejus ufus in ob-
Jiruendis nayium rim
mis. ibid. in cortice
laritasunde. 378

tAlpeHM in amore tjua-
li<f. S7S

^Jpidis morfus curleni-
ttrnecet. 371

tAfiimilatio cihi qnando
pracipuefiat. 48

^ffltetudo rei per fe no"
xia cfuid prafiet. 5 o

^udibilia quomodo fe
communictnt. i65

^uditM fHbftdium. 174

^uri confeBio pofihilii.
198. conficiendt ratio
excogitata Germano
cuidam. 200

t/fufier torpidos reddit
homines. ^xS.floribM
arborumnoctt, 3S1

R. E R V M.

65) .Aufierittti pomi unde.

197

.Aves prater taflum quor
alios fcnfus habeant,
400. (juam cceli tem-
pcriem fi^ntfjcent.^%9

^viavifcaria. jrj

^vium caro cur befiia-
rum carne melior.i$i~»
in motu celeritAS prx
beHiis unde. 395

.Avulfio florum in arhore
quidprafiet. zjo

B.

Ty^cen quidde matu-

■'-' ratione metalli <iT
conftHione auri fen-
tiat. ioo,loi,ioi

Baconus "Menaihus cre-
ditur per aierem in
fHhltmi ambulaffe.^^^

Balhimulti cholerici.Zl<)

Balnei ufui olim apud
I{cmanos , nunc apud
Saracenas. 455

Balnfu [{omanis noxium
cur profitTurcis. 459

Ralneum O^imnBioprO"
funt fanitati. 4^0

Barhari quomodo cutem
oment. 43^

BefiiarH pili cur pauciores

quii plumx avium. 391

Bf-fiia non imjtantMr Va-

Dd 5 ces

I N D

cts Jnmi/mm, i S 4- j
tjuandoplnyiam figni-
ficent. ^$4 multtt cur
multis pifcibus mino-
res &ayibHs majores.
510

Jit\oar duplex, O' unde
colligatur. 195

Bitumen glutini mixtum
concrejctt in rupem.

Biancmange. 40

Boiituf excrefcmtia tH.

367
Bombusapum unde. 1 13
B)rcas hominis torparem

difcutit. 236. rnare
■ reddit magis clarum

(juam ^ujier. 354
Boryagini^ folia yalent

adyerfus meUncho-

liitm. li

Eotri quomods feryentur

diu integri. 377

Bo uliin ia unde. 45 5

Bores qusmodo juyenef-

CMt. z6^yZ()6

Brajium maceratum quo-

tnodo&^quaie atigea-

tur. 374

Brafica &• Brionia yici-

naefbi nocent. i88
Brafica irrigata aqua

ftlfa. 274

BraficaprmdatttrfuccHm

E X

aliarMm plantarunt.

28f. •
Bruma intenfor unde Col-

ligatur y O" quarc.

43^
Bufones in lapide cafo rt-

pcrti. 119

Btifones multi cur peftis

indicium. 355

Bufo»i4 lapis fflere cre-

ditur nimtam foefuf

depulfonem. ^93

BuU^ in t^»^ formatioy

& qu.t circa eam ob-

ferVanda. i^>i6

Butyrum amygdalarurn

quid pntftet. 40

Butyrum qaomodo debili-

bu4 n/urpandum . 4 1
BuxM4 arbor eft folida,

341.

C.

r^^dayer irt confjje&ft
^^ homicidx fangui-

nem cmittit ex imagi-

natione ipfius. $ Sg
Coelo pruinofo "Mufica cur

^ratior. iSi

Camenta moUia ex terra

qute fol indurat. 516
Citmenti duritits unde.

70.

C4'

R E R
C^ntintum exfarina,al' {
■ bumine ovi Ci^ lapsdi |
bu4. 468

C-tparum tfinica tcnaces,

57T
CApiX l^onte germina^t.

Z i. quo modo fittnt

grandtoves. 278

Calamitits Vox unde ha-

beat originem. 385
Calcatioiniraunde. 414
Calcuii in coU(giii panno

yejliunttir. 116

Calori-j rer^ O" ultimx

. operatienes non haben-

tur. So

Calcr (^ fi'gf*4 dux ma-

nui Katura. 56

Calor qimnodo conden-

ftt. 6$

C.-Ur qKalitiii pnccipua.

19'
Calorquif reBematuret*

Calor in maturatione quis

tcmperatw. 200

Calor quid praflet plan.-

tatis arboribin. iji
Calor pUcidin mclius po-

res aperit. 41 s

Calxgramini ^ frumen-

to proficua. 34^

Calx traBanda utfimus

quidpr^flet, 34^

Campanarum fontts pro~

V M.

pulfat tonitru C^ pe^
flifcium ,i'ct cm. 10}

Cmalis in campio S. la-.
cohi in ^Anglia. 109

Cancri medullA nutiiti-
ra. 38

Coitdela duplex cur tion
faciat ut yideri pofftt
res magis ex longin'
quo. ■ 149

Canes dignofcere dicim-
turcum, qui yenit ut
necet. ^99

Canis odor/ttus pccultare
qtiidh.tbet. 499

Canibali & Occidcntalis
India hie yeneica Li'
borarunt. 1 8

Caperatio flontls unde.
414

Cardamomi ufus Xcno-
phonti commcndatM,

^n

Cardui altillf nutritivtt

mcduUa efl. 3^

Cato animantium qua

effiiaptaautnon f Ci7»

quare. S^Sj^iS

CarjophjiUorum Color ya-

riwsy unde. 304

Cafytai herba apudSy-

ros. 380

Caiifit ubique dari non

pofflint, 608

Cayearii quid. foi

• D d 4 Cert"

I N D

Ctrelrum yiycntium mn
nutrit. 38

Chalybs qui argenti nito-
rtm itijuat, 516

Chamapytis tnorbo regio
medetur. }99

Charta unduUta qusmo-
dafi,^t. 4 40

Charta luforix , cjuam
qui4 cogitarerit , Ji-
«nificatio per aliHm,

578
Cheitdonii lac medicum,

Chinenfes argentum pa-

rant. 1519. pinguntfe.
' 43S
Cholera appetiittm toUit. '

1S5
Chymici quid prajlitc-

rint. 77

Cibi immocUci ft^epepur-

gant. 3 1

Cibi quomodo fiant me-

diiamtntum. 2 5S

Ctbus Scnum O" i]uil'U4

inViiiidt diiites. 41
Cicindula ubi O" quando

gmeretur. 420

Cicindul,£ in vitri^ fub

aqua collocattt fallen-

diipifcibui. 4^1

Cicuta tn potione cur li-

niter necet. 371

Cinercsfoccundiiat. 34^

Cintrum confperfio per

terram quid prjefiet*

3S'3.
Citra maturtfcit cum ce-

revifia acefcit. ^48
Clarificatio liquoris qutd

fit CiT' qttomidofiat. j
Clarificatio cum amyg-

dalii patui adhibenda.

4ii7

Clarificaiio ex.iciifftma.
189

Clarificationls caufa. 1S7

Clartcymbala cur fupC'
riui cUufz minorem
edant fo/ium. iu

Claycs in 'Min.tfierius
piinno yefiiuntur, 1 1 6

Cocmiteria citiu6 ccypus
confumunt quam terra
pura. 204

Cognatio inter fonos in-
articulatos O' atticu-
latayocis literas qu.if-
dam. 154

Colliquatio unde. 2,0}

CoUiquatio quo catoie
fiat. 417

Colores aertm tranfeunt
fi/je ejui motu. 10 x

Colores fenfim non dcfi-
ctunt ut foni, CiT* qua-
re. 140

Coloris caufain pilts be-

Jiiarnm & avium

flu-

R E R

plumii. 4

Color in ^ethiopibM un

de. 14S

ColHmb^ diffeRx quam

pYitflent medelam. 7S
Commiferatto quid fit.

4ZS
Compofit io plantitrum .

181
Comprefiionlf ypi infoli-

dt4 corportbui. 6

Comprejito partium inte-

nello partH fotmam

mutat. 21

Comprrjfio radix opera-

ttonum mechantca-

rum. 6

Comprejft» yiotenti mo-

tui caufa. ibid.

CompunBio fruciu« qutd

prajlet. 109

Concoclionps yocabulum

unde CT* 'juo tradu-

Bum, 503

ConcofH» proprie qutdy

quotuplex y tjuomodo

fiat. 504

Concreta corpara cur d

fuis contrariii feiyan-

tur. 509

Ctncuffio eapitls nnde in

ejfenfione. 414

Ctncujsio arboris quan-

do noceat aut profit.

X6i

V M.

Condenfatlo aerls peyYe-

ficam in nive. 61

Confenfui capitisypeditmt

& ftomachi. 75

Confptratio deteRa epe

fpeculi comburentis.sS
Confiantinopolis dejiitui-

turcerevifia. 417
Contritio dentium inlu-

Bu unde. ^IZ

Converfio duplex esl cor-

porum. 505

Convolvuli de/criplio.^H
Corallia (juii}, ^ libi na-

fcantur. 46^

Cordif CT manuum con-

fenfu4. 75

Cornu cervi febribut nte-

detur. 39^

Corpora folida fifionem

non impedtunt fi pel-

lucida fint." i6y

Corpuf acjuje imponen-

dumcrajfitiem requi-

rit. ^ 2jy

CorpUi molle magis quam

durum fanos exfiin-

guit. II s

Corruptio qmmodo arcea-

tur. 4^9

Corfimia appHcatum hw

mano cordi qtiid pr/e-

fiet. 596

Cotonea (^ Coriandri /c-

men (ji4tdefft(iaytt.^g.6
D d 5 Cri'

I N

ftet. 165

Crifp-ttio ia ftofidibm

unde. 575

Crifpationls gradus. ibid,
Cubiculum in collegi'^

Trinitatis Cafttabiigio'

rCjlnans. , 113

CuiHineres appojifam a-

qu.im ^ttriihunt. 175.

tjUi,rnodo mirtus aguei.

ibi.i.
Cucumerum fcmcn in liX-

^emAceratum. 1.1 Ji^
Curn agri exuEl.i ali-

(jua>ido noxia. <^o

Curculio unde generetur,.

40 )'
Currenti^f celeritas qtio-

mida CT* quitre augea-

tur. 410

CjprcJJus calida. 376

B.

T^^mnati ad triremes
*~^ curbonocorporisha-

hitu. 45^

DehiUum nutricatio. 40
Decocla qH^damcttr in-

tumefciint. ^15,^1.^
"Dccortic.^tx arboris ra-

mtisfi inferatur terra^i

quid prajlct, 161.

Defoffio potum jwvat. 193
DeUqaio adbibetnr aqua

D E X

rofacea (JT' aceium. 567
Demerfio fub aqua quid,

DemocritHS quomodo fibi

yititm prcduxerit.$jo

Dentes cur frizido mazis
rr ■
ajjiciantur qUi-.m aba.

partes. ^ 557

Dcntes fcnfu prjiditi.^^<^

Dentibus qux noce.vnt.

447
Defcenfs itn afcenfu4 fo-

ni cornrnodior. 1 37
Defcriptio Chamsleontis,

ii:,'izi
De/picienti objcSa exhi-

bentur minora. 1^7
Di.iboli niorfui hciha

quiilis. 37^

Dieita muUeri^ gravidce

quomodo fatu/n ajfi-

ciat ? 55^

DiiXtiX exftccantes . f o
Diapafoii quid f>rifJ}et.S)
Diapafon rtgrejfus eU r-

juflem foni. 116

Diap.^fon ex percuJ>ione

Virfis yacui. 118

Digcflio in corporibus un-

de. 20;

Dilatatio pulverij pyrii

ex comprefione. 7
DifcQntinuationis appeii-

tUi in iiqmrih'M lan~

Dijper-

R E R

Difpcyfro r4morun\ i»

qutbttfdam arboriljHi

uncie. 5 ? 9

UiJJonantia CHm Bsijjo

ijKid fictat. 8S

DilJlnantia qiud. 41 1
Dijiortio yultus in luclu

wJife. 411

DivJjio paytium in ff^cr-

in.iticas ZT' mcnjiruai

non cFi foluia. 47

Dormitantibu4 Mufca

curgratior. 152.

Driicoitis fan<iiivs quid y

CjT* ulii nafcatur pra:-

cipue. 370

Dux voces cjuare nonau-

dianturlongius. 14^
DuHilia corfyora habcnt

appctitum fe nsn dif-

continuandi. 511

Dulcia promayent putre-

fiBionem. 40^

Didcor non dcbet tjfe

cralfui. 3(?3

Dnlcoiatio gradns ad nu-

tricationem. 374

Dnlcsrafio fncluu cjhU

m'J:s fiatyO' Cdufa:.

Dnrities unde. jio

'CBrieeatis cmnktum.

Ebrictatis YofupfasiSi e^

ycncre proxima. 40^
Ebrietfitn cffccia,(j^ eo-

rumciufx. 418,41^
Echo arttficialis nondum

inytnta. 157

Echo cli repercuf?io. loo
Lchonaturalis ubi gcne-

rctur. 1S7

Echo ^ontis Chartnton in

Ga/lta. 1 ^9

E<rho quater fjuinquiefvt

yoccs regerens quifiat'»

Ele^io fjuxd.tm in ornni-

bns cotporibui eU. 481,
Elecirum quid. 6$

ElementoYu yulgaris de-

firina cH inrpta. 50 1
Elifio aeris non tsl foni

caufu 100

Emaciato^rum alimenta-

tio, * 38

Ephpmera: mufct. 40S
Epidcmici morbi mde»

Equorum dcnles atalem

fignificanlcs . 44^

F.rpios terret fxtor cad.t-

ycrisypr^Jertim equi -

ni. 47S

Eradicandi herbas inuti-

les aclio predeF} cor~

pori. 778

Erinacei raro C" cimres

I N D

'B.rrhinapttutt^m & hu-

morei prolicimtia. iz

Effentia foni. 17^

Eunuchi cur lahorent V/-

E X

Explorandit /eris falu^
britas non unam ob
caufam. 4^4

Exploratio aeris quifiat,

487,488

y<M debilitate. 401.M0- 1 Exploratio feminkf probt»

ias habent humtdita-
tis. 40 r

T.upho) hii lac acre. 3 ^9

Exaflim cur un» eculo
videamtn. 531

Exc/ementa ^uid fint .
404. intra ts- extra
corpus in/eBis fcecun-
da funt. 40 j. cur ftx-
teant, 499

Excrtfcentia in corpore
humano cjuomodo for-
tajits toUi pojiint. 60'),
607

Exercitia primu diffici'-
liora tjualiaprofint.z^j

Exercittapitclongadx vt-
t<e. 43^

Exercitia ^uihus eorpori-
bus conyeniani aut m-
ceant. i?5

Ex faHo alienojqut afft-
ciatur alterius imagi.
Ytatie. 47^

Exhalationtm yini tju^e
prohibeant. 467

Exotica planta germi-
nant hic eodem tempo-
vt qua apud txtcros *

i5i

309

Exployatus aer fignificat
annos O^locafalubrta,
& contra. 486

Explofio tormentorHmfine
fomtu. 97

Explofio tormcnti beUtci
percepta ad 20. mil'
Itare. 169

Extreme fnhtilia fine a-
crimonia in medicina
cur proba, 399

Extremttas corporii le-
yior anteriorin jaBn
cur feyertat. 473

Exuyia: cum reperiuntur
O" nonf(jmmma. 434

■ P.

T^.j4mtm cur toUat hn»

^»«/ jejunium. 495

Fafcini opinie vnde in-

yaluit. 575

Fafiidium qui cihi exci'

tent. 184

Febres exehJirHclionibus.

FeUsO^filhU cur noBe
yidtAHt

R B R.

Vtdtant, ^Ji

Tcra quando coeunt. 449
t'en « m Cypto quod com
k minutHm crejiit Ji ir-

rigetur. 477

Fidfj quo inteyjior eoa-

cutius fcnat. iXf

Fidei humana quot WO'

dif comparetur. 580
Fidrs ex auilmttate ijuo-

tuplex. S8i

Figura plantArum unde.

Figura fkti ftnos crean-

Tis quid prajiet. i^f,

146
FiJluliC humeBx fonus

cur clattor. 150

Ftjiularum fonus unde

gravior. 114

Fixatio aiiri quid fit &

unde. 4751,1^80

FUmma fiynilts efi ti.

quori. 1

FUmma O' mv uhi mif-

ceantur. 2 3

FUmma ccrea quomodo

dtlatetur. , 25

FLiwma Jlamma inyo-

Itita non exjiinguttur-
.ibii
flammaflamma fit fan-

tum contigKa. 26

Fitmma forma cuv py-

ramidnlts, JbJd.

V M.

Flamma tjiio yaajor iti
bafieo tiltius exfurgtt.
ibid.

FUmmacockJiis eti con^
Jians y nojira momen"
tanea, 16,27

Flamma rehemetius cir-
ca latera quam in me-
dto urit. ibid.

Flamma fonum siet. 96/

97
FUmma d quibus exjiin-

gualur, 177

Flamma unde celeriter e-

micet. 'ti%

FUmma e long>nquo nu-

trita durabiitor eif,

Z3I,1}2

Flamma renti index .

Flatus indicia. 490

Flores accuratas habent
Jiguras paucas nvme-
ro. _ J40

Flores cur fe claudant ,
1S9

Flores inter Jrumcntum,

Flos alni medetur calcu-
lo. 399

Flos quomodofat duplex
aut ftmplex. 30 5

FlosSolts. 291

Floris qux fuhfiantia,

ttnxus

I N D E X

.Flnxui Ci^ refluxttf marpt
esi refpir.itio mmdi
qiiiiulclam, 552

Tocli)!ts Gcrmanic^ yege-
t^bilibni abmdant .
350

lodinarHm maligni v.i-
pores. S ^4

Fceces confery.int pofum.
i8'S. Jpii-itM altenuar.t
in pofK. ibid.

Fceces fan^uinls & pal-
yis ab uiina feliarAti
(]uid pr^flet. 597

Focrnina menjlrucfa /Ae-
culiim incjuinat , 6^^
Termes inherbis ne-\
cat. 56!?

Fccmimt cur Viris fiya- Fricatio cur partes reddat

ciores. 184

Foeminit cuv maQPi in

o

f^enerern pronit ,.x:j}.tte.

401
FcenicuU femen qv.ale .

571
Ftxtor carcerU pcriculo-

fuf. f^2

Foltatanorum ordo. 57
Fontes natur.iles undc. i J?
Fontcs petrtficantes. 67
Fontes qui optimi. 145
Fonti-s artificiatis defcri-

ptto. 16

Fojf.x O' canales qmmo-

do hnbenda. 43^

Fojiie circa radiccs arhn-.

rii prodtfl. 153,2^5
Fraga quQmodo ferenda,

267
Fragilitatii caufa qua,

O" contra. .508

Fragrantiam quid per-

d.it. 497

Frangrantia unde. ihvA.

FraxinM apta frueudo

foco. 376

Fraxintis ^fambucM a-

liquando tn turribuf

nat^f C}?' ufiue. 350

Fncatio rn(.lln quid prtX-

fiet. 48

Fricatio curmngis prtfit

quum e.xerciiium,<;ij

magis carnofa.it 536,

yn _

Frigidi effeBa quomodo

exploranda, 235

Frigo.is ejfeciusin par-

tibuitangibilibus. yia
Frigui occuUelaxat. 54
Frigus qucmodo caufetur

catharros. 34

Frigus aFiiyum cU. 57
Frigus fummu. apml noi

non eii. ilxd.

Frigm arcet putrefaBto-

nem. 208

Frigiis pedum cur impe-

diatfomriHm. 44^
Friguf

R E R

FrigM Ci^ crtlor comrnu-
nicant potentias , non
fubjiantiitm. S30

Froncies ftrotina long.e-
yitMtm iuborii tejlun-
tuy,fi!r qa-i^e. 3 7

Fiondes qHotnodo aMgean-
tur ex ayte. iSi

Frondium denjitas unde.

Frons fpatiofa quomodo

fiat. 21

FruHns vayii in una ar-

•hore quomodo babean-

tur. 158

Fiuf.hiialbiminU4 honi.

303
FruJui quidfaciat exof-

fes. 30^,507

Fruclu'1 qute yafcula an-

■ feyyrnt. 362

Frufluum maturatio qut

fiat , & qnot modls.

194. ?i:.f^qq.
Frucluum fi^uyje qwimo-

do cx arte yarijcfiant.

19-)
Frucluum gcminus pro-

"Vcnt us unde. 354

Frumcntnm fiuclufq^ ubi

diu conferyentvr. 209
Frumentum cum primu'7i
germinat yUc habet. ^69
Frumentum fkpe dege

V M.
Frumtntum qua juVcnt,

3R7
Fuligo pndesl campis &"

tmtif. 34.7

Fumaiia lieni prodesi,

599
Fumui confeiy.it carnem,

211

Fundui Vafis a^jua feryi-

da plcni cur arlr/jittat

iH^efiim manum. 59 j

Fungi hominet qui pro-

pyie. 320

Fungi in trunri^ (f^ ra--

diCibt(4 aiboium naf.

cuntur. 3(^9

Fungui quid y 0" unde.

310
Furfur addMrationemfa-

cit. 251

Fttrfuris (^ fimi p'/rcini

mixtura probe nutrit,

278

G.

•
^..^HI^fM mntu ferra
^-' iliffirat fimili ex

aqua mota in pe!vi. 47 5
Galliri aut Napolitani

morbi origo. 1 7

Gallorum Galiinaceorum

yifcera co^ia. 40
Gangrana aut mortifica-

tio unde. 10 <;

Ktrat in blifim. 385 G^rjophyUahmorem at^

frahmt»

I N D

trahunt. 6 1

Gaudta magrtA quid prx-

Jient. 401

G'indiafHbit4nea Cjr tm-

menfa cur necent. 42 5
C<*H({ium cur pariat cur-

fumj cdntum , imo &

lachrymM. 411

Ga\tnfes quomoclo loca

refiigerent. 463

Gelu (icre fine nivibH) no-

cct frumento. 38$
Gclu 0" ajiiU intenfa

cur (^ qui dignofcen-

da. 488

Gclu quid. 64

Gemitus y ejulatio unde.

Gcmmitarborp) quare in-
ungenda nitro cum a-
qua. Z^6

Gimma rofarum affuft
acjua efflorent. 373

Ceneratio O" eyanef-
centia fonorum unde.
176

Generatio ex (permate O*
putredine quomodo dif-
ferat. 5To>SS>

Genua in afcen/u 0" co-
xa in dejcenfu cur fa-
tigentur. 4^3

Getminatio celerior incti-
cium probi femini^ •
48J

E X

Glandifer^t arbores cnf
dMrabilitres jruclife'
rif. 336

Gleba terr^ pur^prodesl
fanitati. $ 68

Globi cur cminns appa^
reantplani. $37

Gloceftrtx ttmplii qucd-
d.^m. I II

Gramen quale c!r cur naf-
catur ex ambulacrti
fabulo c$nfiratis. JiS

Grana-t femma , fuclus
magn cur nutri.tnt
quam fiondes. 177

Gy.itus fonus Cj^ i»gra'
tus lUnfirantMr ex cb-
jetli) Vifus. S9

Graye femcl motfm cur
dcincfps faciltus mo-
teatur qua cum quief-
certt. 4SJ

GraVia cur longius pro'
jictantur quam levia.

4S4
Grafttatis mottts undc.

559
Gummi in arboubus eU

percolattofucci. 4
Gutta intcttoribus fent~

Jiris unde adhareant.

Guitur in cantu magis
quam inVoce laborat.

H.

ll^rmonijjttli.im ftC"
*■ tarnm dtjlantiam

rtquirit. 8S

Hiitmonia qua fuaviffi-

mtt. 14S

Haujliu majoyes mintu

imbriant. 430

HiXmiitites (jMomodofan-

gainem fijiat. S9i
Hajitantialingua exjri-

gore. Z39

Hedera nata ex cornu

ccryi. 3 1 1

tledcrx caudex ejl tenax.

Ueiba faunas diHa. 3 8 1
Herbit forma ^gni. 355
HerhiX quiX codem ^au

dcnt fucco fibi nocent.

z88
Hcrb^ annux cfute ■, &

quare alix diutius ri-

yant y ut C^ arbores.

355.336
Herbx tfuied^m quare

nonfint edules. 363
Herba paucx filfx ^CiT"

quare. - 371

Hcrbx xrugjnorx tefian-

turtcnx frigui. jSj
Herbx edonitx C* falu-

tares d Vcnsnati^ be~

R B R V M.

fiiis apfetidicuntur. jS8
Herbx (juanda O" cur

plutfiafignificerit^^S^
Herbarum ad Solem re-

f^eBMduplex. ii9
Herbarum novxs Jptcies

quxterradet. 317
Herbarum penuriaprodit

terrx maciem. 38}
Herbis quibufdam lae

quale ex quo rerni fi'

unt cafeoli. i7%

Hibernicarum arborum

proprietxs. 375

Hibernicum Ci^ 'A.ngH-

cum ligKum cui rei

aptifiimum. 379

Hitmes leniores arbori-

bu4 nocent. 3 8 1

Hicmes ionga cMufa fer-

tilitatii. 334

Hiems matura aut fero-

tina fierilitatem in-

dicat. 38p

Hiems quali^s qualem fi-

gnificet xfiatcm. 489

Hiems quando anticiparc

dtcatur. 48^

' Hilares in cevgreffu fA-

ciunt alios quoque hi-

lares. <i7l

Hippocratis manica quid,

5

Hippophxfion epilepfix

mcdetur, 381

Hiruit»

I N

Hlrmdin^ ifuomodo reJ-
dantHY filb^. ^57

titj^am & Itali arte lo-
caiejrigerant, 4^y

Jiijioria 'N.aturalii B^ico-
ni alia eH ^uam tlla
yeterum ant Keottri-
<orum. ^90

Homini4 cadayer frodu-
cit ungueSf capillos.

Hominii caput a primo

partucurpilofnm. 353
Homo unde celeriter cte-

fcat. ii5

Homo cur planta dicatur

inyerft. 3H

Homo quando dentiat.

446
Homo in corpere pricfen -

tit pluyiam Aut gdu.

494

Hordcum mitceYMH qvo-

modo puUulet. 573
Horror in corpore ex fono

tetrico. 474

Humeclatio accelerat pu-

trefaHionem. 2.07
Humeclatio nimia fru-

mentonocet. 38)

Humida Ci^ frigiaa afas

cur actem fignificet

hiemem. 485)

Humor corpora non traf-

meat fine commtmica'

D E X

titne fulfioMtia. 555
Hnmor adrentiiim pu~

iref.tciionis caufa.116
Humot es ubi abundant

partibtu profpiciunt,

Humori ineU uniendi
yis. ipj

HjU rapti fabula , &
ejus in doHrina de fo-
ni^ufiis. 114

I.

r Cttu yeget Mfomm edit

yegetum. 119

Ivcur a>iftyinum I(pma-

nuf indtliciis. 57

lejminm qucmodo per 4

Aut f dtes continua'

tum. . 570

Ig^ais ubi comprejiior cil

yiolentioY. 17

Igni^s purus ^ naturali

loco mederaie calet. 18
Ignis cjucmodo Soli p/tria

prJfiet. Zi

Ignis cjuare per geln ye~

hementior. 13 J

Igni-s ejfcHa in lign»

comburendo non edit

aquaferyida^^quarc*

J:94 _ _

Ignis aytificiali<f cx bitu-
minecur ^qua exfiin^

R B R

guinequeat. 4^8

J^nis O" ^er fnhttltttr

yentes cur fignificent.

Jgnis artificialls ex bi-
tumirie , laBc meliM
qHnm aqua exjhngui-
tur. J2.7

Jlex pr^bet yifcum. 341

Jmaginatio C7" perfuafio
quomodo diminetur
natmtx:. 5S3

Jmaginatio O* afifeBu4
acres multum yalent
in corpU4 imdpnantls.

Jmaginatio t^ affeBio
ut plurimym conjun-
guntur. ^So

Jmaginatio qu* intelli-
gatur authari. ^-j6

Jmaginatio quot modis
corrohorctur, 581

Jmaginatio alteritn per
quem agimu^ qmmodo
tlcbeateffeajfeHa. 584

Jmaginatio meliu^ ope-
ratur in dormientem
quam vigilem. 58^

Jmaginatio in quas res
maxime yaleat. ^87

Jmaginatio fortis magi^s
yalet in animata aut
qu,efuert4nttalia. f88

Jmaginatione pluriHm ,

V M.

Mt fit fortior y nttn-

dum. ' s 84

Imoginatitnem qua re-

novent. J82.

Imaginationem qua ra-

tiones excitent. f8i>

S81, T8;

Jmaginationii alienayd'
ciUatio quomode pr/i-
cayenda. 584

Imaginationi-s yirtMqua-
lisdebeat effe. 581

Jmagines yifibiles me-
liui juvant mcmoriam
quam alix. S 8^

Jmbres qut CT* quand»
profint aut noceant.^^t

Jmicatio yocyi in ayibu4
illa non requirit injli-
tutionem. 154

Jmitittio yecls alientt
mde.. 1^5

Impcratores cur yetbd
faHuri ad milites fug-
gefium confcendebant,

137
ImperfeBe mixtttm quid.

Intxqualitds foni an ex
inaqualitate medii. i i j

Ina:qualtt(ts foni tranfi-
toria auget fuayita-
tem. 4ti

Incubum caufantnr fun-

gi. 3ZO

Jndica

I N D E

Jn^ica terra exotic/u *'
fud nos plantasgignit.

ImlHrati» cum tcnaci-

tAte. 68

Jndnratio corporum ex

confenftt. 5 14

Jnferiora arboyMm magis

curanda quam fupe-

riora. z6^4

Jnfufonummethodus. 15
Infufio potius repetenda

quam ut fit longior.

I I
Jnfufioyerum ijute yehe-

mentes habent (piritus
fecunda prajiatpriori.

Jntculatio fruBus reddit

meliores. 271,277
Jmculatiom ficcior deli-

gitur caulis. 271

Jnquifitio cina cinamo-

num. 3^0

Jnfecia modico non yiBi-

tant. 407

Jnfecla plu/ima cur fa-

cile revivifca/tt. .4 08
JnfeRa fi dijfecentur cur

aliejuandiu mofeantur.

408
InfeElis motus eTi Volun-

tarius C imagtnatio.

409
JnJeHum fumit author

pre animali ex putre-

dine genito. 404

Infiti Jurcult prdCPalent

(itpiti. if5

Infitio in tenell.im arb»-

rem C^ annofam ,

Infitio ex heterogeneii

ejuid pr^ftet. 171

Infitio per tres (juatuorfe

annos continuata quid

prafict. X73

Infitie yinex i» yineam

quotuplex. 384

InfuUm continens frigp-

refuperat. $lo

Itifulanos quomodo aff^*-

ciatficcitas. 257

Jntenfio chordx jufia no-

tam producit. li6
InterValium inter denter

dT" organum auditu^,

Intoxicatio aqua ufurpa-
ta Turcii. S <> J

InunBio prodesifanitali.
440

Inundatie agrli quidpra-
jitt. 345>

InVtdia ecului malui.

S7P

InvidiaejfeBa. J7f

. oVtntani Imperatorii

mors unde. $ ^S

Ir^ejfediavaria. ^ti

Jriit

R E R

JrU quid. 49<^

Irii cur futcvem dicatur

excitare odorem. ibi-

dem.
ludaica auricuU flanta

^uid , C^vi^ eju4 me-

dica. 32.2,

luliu4 Cafar ^lexan-

dria in Itttore dulcem

effodit aquam. i

Juntperut iutendit calo-

rem ignis. 542.

Jufculum ex neryis O"

offihM conlufis. 37

L.

T vABatuj diuturnu4
•*^ obeffingenio. 118
Lacreces immodicefum-

ptum purgat, 31

JJtc equinum 'adyerfu4 u-

rinx acrtmoniam va'

let. 41

Jaic "vaccinum uhi prafe-

rendum afenin«. 41

Lac muhebre mintu con-

fert nutricationi gran-

diorum. 41

Lac recens mulBum. 4 1
l^c facit ad procerita-

tem infantif. 1 1 7
Lac tjthjmalltrum ^7"

Senchi yemicaf tQllit.

5^5

V M.

LaBe fici litera fcribm-'
tur inconfpicua. i6f

Laclis- ufM4 in clarifica-
ttone. f

LaBuca fi lacprabet Tf-
nataeii. ^60

Lacut proferunt multas
herbas. 525)

Lachrimx in dolore CT"
gaudio dtyerfat habent
caufas. 415

Lachrtmx nnde , 412.^

Lampades fubterranex ,'

Lana ut humorem coUi"
gat. 60

Lana oyina cur coUigat
bumorfm. 62.

Lana Salamandri fpecies
metaUi quid prajiet,

Lapidfs ad radicem ar-
bori^ congffit quidpra-
fient, z6o

Laptdes moUes qui indu-
refcunt. ji^

Lapides pretiefi mirxs
habere putantur facul-
tates. . sS^

Lapis calculiS depeUtns»

75

Lapis .Aegyptiis creditttt

mulieres in fartu la-

borantjts JHyare. 4J7

Lapis

I N D

tapls qui Ardcnf non^
anjutnitui-. ^6i

lapi^ circa Bethleer/iHm
lacauitt, 4.'? 5 j

Laricii mufcM tjuuln .
370

lafiitudo cur balnco cu-
rttur. 435

Lanyui quomodo pla»tan-
da. 1(^7

Lffior huJMs hij}orial>la-
turaiis quid faccre de-
beat. 511

Lemnos infula cur Vul-
cauoconfccrata. 414

tfpus m^irtnus antipa-
thiani (ur habeat cum
pulmontbus, 558

tcucadienfci homintm in
m.ire prxcipitiibant a-
ytbus aUigatum. 541

teucoium incanum Ci^
thrj/aUif ufui in ter-
tiana aut quattana .

Libidini* rffeBa 0" eo-
rumcaufx. 417

Libum Jlomacho appli-
candum qu.de, 44

tigatio yirilti membrt
7>im htbct cx ima^i-
natione liganti-s. $88

tigna Iplendentia. 113,

ZI4,2T^

lignum purins qMomeda

E X

expleretur. J78

Lincojlii httba qualh»

Lingua cur ficile cxhl-
beat morbi fgna. 398

Lingua molus plnrts qua
litera. 176

Lintea inuncfa oleo dtd-
cium amygdalarum ,

44

LiquffaBio quid,(^ qa^
corpof-a maxtme li-
quffiant aut «sn, 506,

tiquida cfficiunt in wo-
tucirculos. 7

Litera qu^tdam quo fono
fotmentur. 135

Loca humiiiaautfencjlri^
plena mn accomtnoda
recipitndo fuffttui .

Locus fornicatus non tam
commode . audiri fo-
noi patitur. 131

Loniayitaiplantaru quo-
modo curatida aite,

338
Lon'iitudo corporif quod

Joiius tranfit promo-

yetfotium. loy

Lucciola mufcd. 4io
Lumen pernox in au!a

l{egis .Anglia, 231
Lma crefctnte qu.t plan^
tatttHt

R E R.

tmtttr, &c . citins i
crefcere. 546

Imares infiHintia qu<x
pra:cipH,x. S4$

tt*pi peUis creditur feiLi'
te dolorcm colicunjy&
ejuare. 5 94>59S

lujiiofHS CMY melius ri-
deat cx propincjuo O"
luce tenui ijuAr» no"^
lufciofHS. ^1%

Lux mire ajftcit fpiritus
humanos. 585.590

Lyra Htbernica cur ita
fomra. 1 1 1

M.

"V K^cula ex adipe qut
■*^* toUatur. 71

"Madtfatlio requirit im-

bibttionem. soj

TAagia Ktituralis mde.

483
Mai\ Indict4m. 4°

MaU querna (t rermes

habeant pifl ■■' Jignum.

Mali nayium ex quo li-

gnoi>aren'uv. 379
"Malorum Perjicoru cor-

tices qt4idpraflent.^i\
"Manna quidfity ^ opti-

main Calabria.- 46 S
Manus inunfla albumine.

eyiflammamfe/t. 317

V M.

Manus prtftenfa oeulis ex
adverfo folis aut can^
deta: juyaty 0" quarc,
■53i>S53

Mates cur magis in Vt-
nerem pront htbernt
tempore. 403

Mare mortuum quale *
461

Maris C^foemina inflar
in cmmbus animanti-
bus. iSi*

Maris fuperficies herbas
profert. 319

Maris arena quare plan-.
tasrarai gignat. 330

Martius decUrat ejfeHa
elapfa bruma O" ^fl<t-
tis feCHturtC, 4S6

Materiavirificanda qua-
lis tffe dibeatyO' cw.
5S0

Materix ajfeHianes V4-
y/rf> & earum caufk,
Si2^Si3

Maturatio potus qut fiatt

Mauritani aquam mari-

ham rfddnnt dulcem. i
Medta a'ibtflammas dat

fine fumo. 1Z5

Medicamenta fedes mo-

ventia. 3J

Medicamenta prina mo'

ytntia, 36

Mfdica*

I N D
\ltdicAntenti O" alimen-
timHtaiioprodeU, S5
yAedtct yHlgares negli-

gentes. ~i

MeduUa melins ntttrtt

quam pinguedo. 37
yAedullx in arbore perfo-

ratio toUit Jieriltta-

tem. i63

yielacholici .in congrejfu

faciunt aliostales. ^73
"Mtl in quibus arborihus

inyematnr. 297

Melicratum in WAllta

ejuale. • 5IS

yAelltgo quid. 384

Melioratio nbi tentatur

recurrendum adrerum

princtpia. 522

Membra dextri lateris

cur yalidiora. 556
Memoria ex quibus ani-

mantibus juvetur. ^$<^
Mercatores yendetes car-

nemhumanam. 17
Mercurialta quam pnr-

gantium yim habeant.

3S
}4ercurii /piritus petit

crantumy i^ quomodo

prohibcatur illud. 564
Mercurius idem prajiat

cumpulyerepyrio. £4
Mfrcurius yiyus optime

Adhibetur corforibns

conftryandis. ^Tf
Metalla non fatis txpur-

gantur. 5 1 6

Metus quomodo folyat

alvum. 3 5

Mineralia unde. 6y

Minutalia optime nu-

trientia. 45

Mijsilia lignea lemures

dtcia oltm cur magis

penetrabant lignu qua.

glans plumbea . 415^

416
MoUefcunt cerpora ex de-

fojiione quomodo. 234
MoUities unde. f 10

MoUtum Jpecies dua. ib,

Montes curmagis qttam
yaUes aut plana tem-
pejiates Jignificent .490

Morbi chronici cur fape
excejfucurentur. 50,51

Merbi qui maxime peri"
culofi. 5 2

Morbt chronici curatiper
aUiumytyc. 76

Morbi contagiofi quo mo~
donocent. 182

Morbo regio quid medea^
tur. 609

Mors quomodo yiyenti-
busfuperyenit. 47

Mors unde formidanda.

37»

Mwth

R. E R V M.

Mofti^ eaupi. x^S

lAofcoyU mef.li quare in

nofiramincidat , cum

jrHmentum ultimo de-

mum yere excrefcat,

334

"Motui ex preffura rum'
pit qua corpui imbe-
ctUtu4 esl. 7

%lotU4 comprefionis in
corporibui folidif ncn
ila ad vifum patet.ib.

Motuf comp/ejiionis in
liquoribui. ibid.

\lotut libertatli quis. 8

Motu4 grayitAtis in ma-
gna & parya dijian-
tiaa. terra quare tar-
dtts. 28

Motus ex confenfi jre-
quens in corpore. 3 1

TAotus corporales O' *ne-
chanici. 79

"Motus magni abfqtte fo-
no. 91

Mummia .y4egyptiorum
admirandte. 45 8. qua
yirtus & unde. 597

•Mundum ejfe animal Py-
thagorica & Platom-
caopinioeH. 552

TAurmur in aquis yenti
indicium. 49 1

Mu/cte cantharides qua-
Itf, 45*

Mufcayelut mortud «ytfa-
modo animentur. 445
TAufcus in arbore quomo-
do exjiinguatur. 267.
quidftt O' ubi gigna'
tur. 317 > 318. 315«
cranio humani cada»
yeris adnatus quid
pr^Jiet. S97

"Muficacur in aquis fo»
nota magis. iio. fi»
guras habet Rjjetorici^
CT* aliis fenftbus fimi'
les. 90

TAnfica in affe^usejft-
cacia. 91

Mufium quomodo perco^
quatur celeriter. 3 9 z

Mutatio cotoris in pilis
^plumis. 73. corpO"
rum qut pofiit prohi-
beri. Sz- pilorum ah
atatc qua habeat cau"
fam. 517

Myrobalamrum qualitttf,

3+
Myrobalanus quid. 371

N.

'h^^ni admiranda fi'

^«r^. 20

Kardt Jpecies in creta,

3S9
Hafi & mes fi''gore

E e rnQYtim

I N D E X

moYtificAtX (JT' igni ad-
ntotx CHrputrc/cant.^j i

tiitturx clayU dhplex ^
483.

2iili cataraHus cjui acco-
lunt fh/di. i6<). ejM
it<]ua quomodo clarifi-
cetur ab ^egyptiis.
40^. aqua cur minus
<ruda. 406. aqux me-
dicx. 40

'N.ityofa aqua mmdat.i).
incinerat. I23

Tiitrum Jive fal petrx
caufa tsi yehementia:
in pulvere pyrio. 24.
iaBi inditum yivaces
■^ puftUos reddit ca-
tulos. 2.18

"Kitrum & crct^ aqui-s
admixta poffcnt lac
pecudibus augere. 465

"Kivalis aqua infalubri^.

Tiix aqua cur fiigidior.

59

"Kix & glacies falem •
THHtat inzJ-^ciem. 6<j

2iix gignit herbas &
yermes. 3i9. terram
iHu tegens cur foccun-
cUtatem indicet. 381.
quidfit. sSi. generat
yermem.f 0" qualem.
40^

"Hocle foni curfuayiores,

Ktdies clara curfint nu-

bilis frigidiorts. $ 3 o
Kodi inpUntis quid pra:-

ftent. 340

Kovitits cibovum curgra-

tior. 1 8y

Kubecula in vitro aut la-

mina enfis ex anbclitu.

71
Kuma cadayerrefertum.

4^0

O.

^^Bjefla yiftis in me-

^^ dio non confundun-
tur. 147. currecreent
fpiritus. S34

ObjcHum yifus celcrius
movetur quam audi^
tus. 140

Obfcana yidentibus quo^
modo di^liceant. 169

Obfcurum locum intrans
ex magna tuce & con^
tra, cur caliget. 533

Occhus arbor in Hjrca-
nia mel deflillat. 358

Oculi ex dolore cur yu-
befcant. 533

Oculus elifus reftitutus,
247. Velofior auditu. 9 9

Odoratus quid. ^ufanum
habet

R E R
habet aliquidpeculia-
re. 40-

Odf/r quomodo diffunda-
tnr, 498. fentttur in
mari ad 20. mtUiaiia.
^^2. pefiii qHalisdi-
catur. i6i. qitis ma-
xime noceat. ^<3. ni-
tri & aqtt.x cx pafia-
"Vere (ylyejlri quomodo
farandiu ut rejrigerct
Jpirituffjue condenfet.
5^p . teter Vomitiim
ciet. yi

Odores fttrtt infufiones in
ai-icm. 14 iT q»a:
circaiU.ts obfervanda.
ibid. ubi magis fra-
grent. 140. nimium
fuavcs peflii' tcnipore
maligrti. 56 Z

Odormnyirtu^. 401

Ojfenfio Zfp- rolnptas ex
foiiis quot babeat gra-
clus. 411

Oleofa & dulcia minui
putrcfcunt. iii

Olco inunEla diuperfeve-
rant. 71

Oleum amygdalaru dnl-
cium. 41

Oletim aquxcur innatet.

Olcurn eji di^cjia aqua .

liO

V M.

Oleum ritrioli aqua pu-

trefcere nonftnit. 209
Opera naturajape impu-

tantur fafctnt. 5^^
Operatio magnetU qua-

lif. ^^9

Operationcs ex im^gina-

tione fiunt in dtJianSm

5^7, fympathiit quo~

modo cxerceantur.)(>o
Operatiotiuyn tx itnagi-'

natione Varia Jpeites»

f57>5^8,^f9
Opiata quand.im chric-

tatis jpecicm indu-

cunt. 418

Opium corrigititr JJnritt*

rini. . ij

Opii yittics. 59

Optimi fiucJus funt infi-

miin arbore. 567

Orientales Ventifuclibu4 •

noxii. 3 8 r

Orpinagra. xt

Orj\a Turcis fiequenter

ufitrpata, 40

Ofcitantiaures cum peri-

cmIo curpungantur. 590

Ofcilatio cur auditum

impcdiat. 173. qtio-

modo tranfeat. i8i
Os continuum quibufdam

prodentilus. 44J
Os.incorde ceryi rcper-

tum. 442(.

F-e z OJf-i

I N D

f^jfa qHnndo crffcere (te-
finunt. 444

PficMU in fincltbM un-
de. fii

Ojitum contnfiones non
facile cmantnr coelo

fiigtdo. 3$8

Ojlrea Colchefiriana quo'

modbpinguefcant. 41 y
Opa ex alabafiro infebri-

bui. 76

Cva elixa&' ajfatanon

difcernuntHr. 39 S
Oya fituthioni^ quomodo

excludantur. s 25
Ovcj O' pecudes ayer-

fantur Souchum. 3^9
Ovi ritcllum quid pra-

fiet pulto. 74

Ov/> quare anitnal fiigi-

dum, 44P

Ovorunt ufui in clarifica-

tionc. 5

Ovum aqutc quando in-

natat. 472

Ovum lapidis duritie. 66
Oxyacantha cur nunquam

duUefcat. 371

Oxymellii acrimonia qua

Lii, 35

P.

PJillor in iri mde.
415

E X

PoHtomimi hifirionts ex-

primunt. 15^

Par.tcelfipygmxi. 8r
Parietes qui maximefa-

lubres. S7i

Pars coiporif cur fiupe-

fcat ex innixu. 435
Partus acctlcratio du-

plex. Zi5

Pajitones quomodo cor-

pM afficiant. 420
Pafitnaca fafiidiofe dul-

ces indicant pefiem,

599

Percepti» in corporibus
omntbui duptex. 481

Percalatio aquafalfo' per
arenas maris. i. per
rafa fibi inricem fu-
pertmpofita. 1. Varia
efi pro natura corpe-
rum per qux tranf-
mifiio fit. 3. eH f^e-
cies feparationis . 3.
ctiam facit ad dulce"
dinem. 5. interna O*
externa. 151

Perforatio trunci (ST cu-
nei infertio quid pr^-
ftet. 173

Pefie laborantibut fape
lcthalii efi alvifluxM,

yi
PffiHcns annM undc col-
ligatur, 43(>

Pefiif

R E R

PtjiU quid faciat. 20$.
in "Mauritama. 237.
tjMos mn^is conipiat.
5^z. minm inyAdtt
conyerfantes cum pe-
Jie laborantibHS. ibid.
cjn4 amuletH cx }/ler-
CHrioriro aut arfeni-
co jC^ quic caufa. 594

Phryganiummufca. 40^

Phyftc^e fiudium (ju.xm
mc/bile y^^Squomodo in-
fiituendum. 177

Pinguedinpi caufi duran-
teanimalium quorun-
dam fomno, ^49

Pinguedo i» carne quo-
modofiat. 351

Pijier eiei fierrttitatione.
566

Pfperi^ qualitates. s^

Pifces terrenlur tonitrn.
105. ex ponto Euxino
inehriantiir aqua dul-
fj. 414. in aqiia fd-
fa yiHitantes dnkem
praferunt. ibid. quo-
modo frigidi. 449.
quando ftgnificcnt plu-
viam. 495

Pifiacia. 40

Piii^ V, Pontifex qucmo-

do pradixerit Chri-

fiiancru adverfui Tur-

cas riBoriam. 601

V M.

Planta fomniculofa. 3 ^ 9
Planta in ades recipta
quid proficiant. z^S,
antipathiam ^ Jym-
fathiam cur non ha-
beant. 284. quomcdo
fiatit mfdica . 29^ ,
qucmodo degencrent
&" mutentur.^oS.qux
mclim ex infitione aut
nuclio nafcantur. 305.
calidi cocli apud nos
geiminant fnb extre-
mum Yer.. 332. alix
fiorcnt AnttqHam fcn-
defcitnt , ati^ C6»tra,
541. quadam cur to-
ta hieme riieant ,
342. qujcdam nec fla-
rcs ncc fuclut fermit.
iAi. ex putrcfailtcne
nen pyopdgiintur. 3-^" 5 »

Plantarum aculei unde.

3ir,C!t;cres ihymicis

filpr.tbint. 371

Planiii quibufdam cuy
rita longibr qt^arn ho-
minibu^. 46

Platantii quomodo fiat
faecundit 360

Plenilunii tempore ha-
mores magis turgent,
<i4-j.ejiis ttmpore nata
majera ^ Vaiidiera
efe. 548

5e 5 Plntnr^

Pluri.t & ros unile, • 19
Pod.igra uncie. 494

Polyjiodes rermes fnYigui-

nem pHrificare dicun-

tur. 405

Polipoctii fpecies ex arbo-

ribu4. ??i

Pondui impulfutn cur "i'.i-

lidiu4 pcrcunat qu,xr,i

impofttum. 454

Populus fcrt niufcmi) &

qujlem. 570

PorcelLwa ejiiid. 6 y

Porcinum jlcrcu^ ediilcit

frucius. lyC

Porofi foncs parum im-

ycdiunt j aliter ijmm

I N D E X

yiutarcliHi non eB author \ Prophyl,tgm.tta in ufu att-
libtlh de primo fii-\ rcrfus p^fitm. ^6i
gido. ^T \Propntio fymmetrix m

hiitmoma dijjicilit .

S9
Pruna qu.< dclicAtiora.

305
PubfrtM cur mulct ro-

ctm. 115

Pudoris O" timorls ccn-

t.tgiiijn atiquod cil,

Pndor uli maxmie affi-

cit. . 42-S

PueUa napello nutnt.t.

Piieri cur minus pilofi.
395. cxpcfiti ejuimcdu
ignotos pareHtes ajji-
ceicdicantur. 573

folida. \6j PulicfS abfynthia ne-

Potio adverfus mrlancho- \ cantur. 40 y

liam ex fiorilui m.tli

aurantii, 11

Potio midtca poTl pleni-

tunii timpuf tititlj.

547..
Potoris ftmen cur fic-

rile. 418

Praparatio ante ptirga-

tioncm quid pr.rj'lei.<j 3
Pr^tftigiatores quomodo

hominibui illudant a-

vifijL (lycnaccet hfu.

Pulveris pyrii rarefjclio
pcr fl.mmumy C^ di-
latatio. ij

Pulvis mentha qiiid
pr.ffiet lacli, 4 1

Purgantia ut rd hunc
rel illum humonm
trah.vit in quo coii-
fifiat. 55. caufc rjuf
rci. ibid.

Purgantibui nnde rtUi-
catio O' mordicatto,

Purgan

R E R

Puygantium operatio qud-
re posi atiqiiot horai fe-
^iuitur cfemnm. 31. ie-
tricui fxpor quomodo
toUatttr. 15. rirtM non
efi occtilta proprietas.
30. VAf ubi rejideat.

13

Vnrpurtt 4inElura unde.

542-
pHtrefacla cnr fitteant.

499>Soo
PutrefaBiones quncdam

cur boni ederis. ibid .
Putrefaclionis caufiX. 501
PHtrefaBio quid. loj.t/e-

ftnit yel in plantas Vci

inanimantia. 352,

QV(t com^rimunt fo-
num y conferyant

eam & augent. 108
Sluxdam nonnifi. focum

pajfu probi funt alt-
' ntenti. 364

Xiuitnam toto anno jrH~

Hifcent. 3 3 j

Shialis ilebeat ejfe in

quem yaleat imagina-

tio. J8i

.Qualitas aerli indicat

qualitatem terra.4.H6
Slualilates in vegctabili' \.

V M.

bfu mutandx debmt
cedere in planta ali"
tnentum. 2^4,

jQmntitas aeris major
quot modit percHtia-
tur. 1 14

Siuarta in mufcis /f-
trica. 87

J^ercui calida Z^ tarde
crefcit. 37^. fert mul",
tos frHHnsprtiterfHos.
36^

J^icquid ferotinam red-
dtt arborem etiam lon^
gayamfacit. ^^t

Quid plantas confHtuAK
3^4

^i prodeunt paulo poH
imbres quare plerum-
que rnorbo corripian^
tur. ' 484

jQjiot modls fonus redda-
tur Amplior. 115:

R.

T> K/^dices bulbofa , fi-

■'•^ brofx O' hirfuta

unde. 3 ^^

liadices Potadis & Bar-

dana. 59

Rjidices Potadi quomodo

grandefcunt. zSo

B^adicibm applicitayfnLy

fex^vinijfangui^yquid

E e 4 prdfensi

I N ]

frafient. 173

J{adicHm mors annua un-

de. . 270

RjidfX Orri\ maglf fia-

grat quAmfios y jron-

ilesnon fr,i^>'itnt. ^19
J{adix ■ paomx amuletum

epilcpfx CiT* incubi)&'

^uxcaufi, 5 9^

J{adix quomido crajftf-

cat. 266

Hami humiles ferunt fru-

/?«* grandiores. 2^4.

fi prohibeantur nafci

quid flanta gignet .

J(amu4 idem ^uomodo
• yarii colorps uyiti fe-

rat. 283

Bjitio explorandi tempM

quanto deferatur fe-

nus. 159

'Rjfiexio foni cnr meliM

fiat yerfia piirietes ye-

terts. 47 5

B^jraHio in fonls an de-

tur , 0' quidprajiec.

162.
Bjnoyatio foni eU quam

yu/go putant continua-

tionem. 138

Kepletio Jiatura arboris

noxia. 31 j

£{es cur yideantur gemi-

E X
Rffjiit qui aliquid futti^
to audit , O" cur.

R.fjptratitnis difficultM
ex fiigore quam ha-
heat caufam. 442

R^etentiofpiritus intendit
auditum. 173

R})abaibaro & fimili-
bu4 quomodo utcndum,

33
Rjhibarbarum quemodo

cptime praparetur. I i
Rjfus ejfecla. 415. effe-

Borumcaufa. 426.V/.V

yccandtn pafiio, 416
I{ofa ex allii viciniagra-'

tior. zi6, ftrotina op-

tima. 2j(»

Rofa Damafcenxjlnglii

diu incognita. 380
Rosunde. 15). inoperculis-

oU^ unde. ibid.

Rps <iSf pluyia unde. 6^
Ros majalis ubi optimM.

4^7
I{ptatio corperum ab 0-

riente in occidentim

vnde. 5 s 5

Rptunditas in aqua gut-

tis unde, ' iS

Rubi fiuBus fcabie infi-

cit. 43 1

Rubor quidy ^ ubi con-

Jj>icitur, 4^4

I^utii fico appof.tit ^ cur
mcUui crejcat, iS^

S.

CAccarum ex vino emi-

*^ nens cw citiips fol-

yatur quam illud tn

yino. 540, 541. apud

yeteres ^uale. 514,

51^. yetenbni yix co-

gnitum. 35:7

Saccui furfure pienui ap-

flicandu4 flomacho .

Saga ^ yeneficie quare
yefcantur carne huma-
na. 18. &• in reges cur
nihil pojiint. $ 54,

Sagarum confejsionihus
<y fafiorum probatio'
nibus curnon habenda
fides. SS^

Salamandrx proprietates
quas habeant canfas.

SAlga>yU4 herba qualis.
371

Salaut mordens quid ano
infertum froyocat ex-
puUricem» jt

R E K. V M.

!{M(fta utitur melicrato. ' Sal petra quomodo pre-
^iy ducatur. 34^

Salis acrimonia qualif,

Sanguinem ftflcntia, 5 4

Sanguii animantium/al-
ftn. 372. crudu4 car"
nem falfedine cur yin^
cat. 4 1 8. aqua falft
mixtus cur toUat fal^
fedinem, 598

S.wtones quomodo die de-
Jponfttionis fponfum
incantent. 541

Satietoi terra (fl tnor-
bus. 385

Schotfchin\. 37

Secundina quid. 4 3 j

Semen optimum qualc,
387

Seinperyiya fpente ger-.
minans. 21

Sena folia decocla minu^
fiatulcrita. . ij

Senex jt<yenum confortio'
juycncfcit. 574. cur
oculos a libro abducat.

Senum nutricatio. ?&

Senfus indextro &" fini-

Jlro latere cur efficax»

Senfuum externorum nu^

nterus qttomido augcri

j)oJsit. 401

£e 5 SepA-

I N

Stpar.ttto yini ab aqu,t

prr hecierje If^num, ^.

per gcminur» vitrum.

9. (jHAilam circ.t eam

onjtiler^tionej y& ««-

lie ftitt. 10

Svjutt .ilio tentanda i>t

muria (j^ nqita dulciy

/itccaro O" aqu.tpnrn.

10

Sepia firtgHti cur atcr.

Scxta in tnujickf tctrica.

-7 _ .

Se.XM -p.vie- dlftinguit

animantia , C?* ^w.?

cauf.f, 518,^15

SinguUm undc oriatur.

Solutio continui juyat pu -
trefailionem. 215

Somnui qnate mnximc
nutriat. 45. tipra»dio
^uiblii proftt. ibid ,
fosl jentacidum pro"
deU. J^^y.cur ma-iii ju-
dorcrAcitat. 41S. nu-
trit diuque fine ali-
^entoco/iferyat. 442
So-Jt mufici qni, S5. qui
iion rHuftci. 8'4. conci-
liantes fomnum. 89.
grneraA pojjunt fine
adJHmento aerif. 10 (5'.
ytf^eri ant nocle cnr

D E r

lon U4 audiantar. io<).

I moventur tn omnts

I p.iftcs.iiS.conglomera-

I ti aetcm rarefaciunt.

165. qui delcclent aut

contra. 4 1 1. in medto

confundunlur. 1 47 .

qii.t cauja. 14S

Sonorum cita dijjufid,

Sonos muficos ^ux pro-
ducant. 84

Sonut tintinnahuli C^
cUvecymb.ui iinde O'
quoniodo fupe cxjlin-
guatur. 8. quomodo i>t
tnjhumentys produca ■
tur. iJf.poH6.aut 11.
recurrtt. 87. ingens
reddit furdos. 103.
cornu yenatorii unde
inte/uLitur. icS. tetri-
ctn hcbitat dcntes.wz.
communtcatur (piriti-
bui in poris corporif.
112. interior & txta-
rier. 129, 130. immi'
mtuspcr totum aerem
difpcrgitur. 151. Vf >/-
tiitjon turhatur. ibiu.
quji mvlior. 152. te-
tricus^quomodo 0" cur
dcntesobtimdat. 411
SpafrKus unde y O" ejns
tncdcUt 5Pr

Spe-

R E R

Spectcs ohUtA quomodo.

crefcat. 4S i

Spiritus ammMium funt

Jubjiantia aerea 0^

flammea.z^.quid fint.

7 7. <t tonkf (lifponm-

tur. $1. animatorum

^uomodo dijjerant .

maxime fernntur ad

partcs luborantcs, 427

ex afftcln inyale/cunt.

■ P^

Spirituum aRio quomodo

maxime promoyeatur.

Splendor unde. 23 j

Spongia f faccarum quo-

modo humorcm bi-

bant, 62.

Spongix marina quid &

unde. 414

Spuma yf^oddcjfare .

293
Statura corporis ex arte.

20
StcUx minufcuLt confpi-

cutt Jigntpcant tempe-

fl-te.!. 490

Stercorandiratio. 344
Stcrcoratto quando ^tur

optima, 384

Stcrcoips non unum ge-

tiHS quod prajiat ca:te-

ri<s. ^ 5^4

StiifiHtaiio CMpcUatfm- ^

V M.

gultum. 55)(j. undem

35)7

Stipcs adoptifpf furcull^
quidpntjlet. l(^<)

Stomachui ubi expeUity
provocantur intejiina
ad expulfionem per
corifenfum. 30

StrabifmM quomodofiatn^

Subjlantia pneumiitica in

corporiLui qux, 508,

509
Succi fiucluum aut aquei

aut oleofi funt. ^^J
Succus arborum yariuf,

578
Sudatio in luBu unde.

4i2- _

Sudor hominii calid<x na-
turtC qualls. 6. qu.rn-
do cayendui ^qio. 44.
in balnco cx partibus
fub aquA pon prodit C?'
quare. 417. cur falfus,
. 418. per Liiends quo~
modo proVocadus. 4iSJ»
ubi fijlcndus aut mo-
yend:t!,& quare. 419.

Sudorcs frtgidi cur jxpe,
natales. 419

SuperfiCtatio in plantis
unde, 52.4» 3^7

Superiora corpori^ cur *
magis fhdent quam in.
Lc 6 feriora.

I N D

ferlova, 418

SHrarum relr.tclio adfu-

periota. 21

Sttlpirium nuid. 411

Sjmp.ithia indiyiduorum

ijualiifit, 5 ^i. in in-

JirumenHf muficls .

Sjrupi fjuomodo clarifi-
centurpharmacopolif.^

T.

^Tf^^biici proprictate!.

E X

flexilis. 34»

Teclui quam nudu^ info'

le f,rciliH4 cur fudct.

417
Tciffiui intcr Kcotericos

philofiphus p> afl.tntif

fimui. ^y

Tcmplum in Italia ygcem

duodecies refleciens .

475
Tempu4 res exlenuat is.
influRibus &" liquo~
ribtts cur operetur di^
yrrfimode. 517,^28
^dj.radix autfe-' Ttnor mcdi.t in muficis

vten cur mn fumatur .

labficrtyn cur abig^.t laf-
fltudincm. 433. exfic-
catum quomodo &
cur pondiii recupcret.
441. ..^nglicantim O^
J^erginianum cur yi-
lius. fj-?,. quomodo e~
mendari queat. 512,

SU
Tabcfceniium nutricatio.

39
"Tamarindi cur nnnquam

dulcefcant. 371

Tangibiliaper fe fligid.t-

S8
T.trtarum ilt yafls yina-

riis. 70

TtiMh arber yalida 0*

yoxyqttarefuayijiima,

112

Terrx prxp.tratio ad mu-

tationim pLint.trum .

31? , 514. fuperflcies

plerumquef(xcundifii~

nta. 346. mcdica (pe-

cicsqua:& quali ef-

flcacia.i\.i3. omnis ni-

troft. 3. non tam bcnt

pevcolat aquam ut are-

na. 3. primitm figi'

dum. 57. adjutaquid

prsjiet. 2fS> meri-

liiem fjccians proba

flt.^,^^.qua proba.iSi.

faecunda qua. 383, me-

dicA paucas habet ye-

»a) .413. Ktliquomo'

dt O" cur Augeatur

pon-

R E R

fwndere. 44^ i

Tcytia in Muftcis peyfe-
Bifiima. 87

Tejiudo, panduya , claye'
cjmbala quando edant
majorem fonum 0^
cur. iio. diutius ufur-
patacurmelior. isi

Tbales ole<ie yindemiam
ccemit. 388

. Thermomctra minimas
aerii mutationes indi-
cat. 482

Thui & nidorojt odores
dicuntur homines red-
dcre devotos. 5 S^

Timoris aliquod conta-
gium esi. ^y6

Tineam generant lanifi-

■ cia f pi-xfcrtimhirmi-

da. 40 5

Titillatio quando rifum
non moVct. 417. cur
rifum moyeat . 4^4.

Tonorum differentid. 51

Tormcntt bellici fonus
quam longe dtferatur.

139

Tovmina in ventriculo ex
purgantibui unde. 34

Torpedo marina manum
jlupeficit. 603

Tranfmijiio jpirilM in
quos maxime ejficax.
5H

V M.

Tranfmutatio quid re^-
quirat. 312. unius in
aliud. 311

Treptdatio in fonis du-
ptex. 138. CT' horror
unde. 474^

TripU in "MuficareJfon-
dent affeBtbu4. 90

Truncus rofx mtra ades,
2^3, unde gracilefcat,

541-

Tubu^ tranfverfus infclo-
peto. 57

Tumor ex veneno quam
habeat caufam. 206 .
ex plagii quam habeat
cauf.im,& cur lamin^
metaliictie eum prohi^
beant. ^28

Turca palpebras deni-
grant ctliaque tingunt,

458^.
Turcarti potM coffa qua^

ii<f. 437

Turcis ufitatx confeBio-

nes cherbeta diBa un-

de fiant. 416. qua

herbx putentur tollere

metum O' c&rpori pro-

(fffe. ^ 457

Tujiila^inii virtut me-

dica. 32^

Tyrannis ingenioru. 609

TythjmaUt venenati.id^

'V. V^

I N D B X

V^poY carbonum con-
clufm cnr /loccaL
565. ex colocynthidc
alvum ciet, j66

jyafd pGYcellanA quomodo
fiant. 233

ytU cinerihm repUturn
non recipit emdem a-
qux qHimtitatem. 25).
t^uxCiWft. iLid.

T^ajif pulfatifonui. 107.
pleni CT' in l^genas
dijfufi liijuor cur posi
non impleat l^as. s ^9

f^^egetabtUa pHtrefuia
jurani terram. 347

J^egetnbtlium partes alia:
magii jalix minM nu-
triunt. 37

Vcnefca quomodo nocete
pojiit. 583

T^cnena prttfentanea ex
carne CT* pingucdine
humana. 18

fenenntorum malignitas
quomodo tnfimgenda.
z88

ff^^enenifujpiciounde. 31

ycneyium oduribui fu.ivi-
bui mixtum citiM no-
cct. 564

l^^cnti Meyidionales fme

pluyia cur infalulrts,

ytntwi attoUit aut depri^
tnxt fonos. loi

P^enlriculi prxgraVatio
ex quiilitateaut quan-
titate medicamcnti. 3 1

f^enui fequwis quare >/-
fuinoceat. 401

yermes qtti fumento no-
cent. 586

yermif philomelAtn de-
liciiif. 405. in extre-
r/iii corporis partiLM,
ib. infornacibus. 406

Vcrrucx quomcdo tol-
laniur exemplo autho-
rif. 60S

P'eifio aeris in aquam m
corporefohdo unde. 65

yeftca compicjfa qno mo-
tu refiliat. 8

Vffiimtnta corpori atti-
gua proxime raro per
ajlatem rHut.tnda. 44

yihorplantx fuccus abit
infondcs. lo^

yiiiea ex acini^ adr.tdi-
cespofttis fehciui cre-
fcit.z<). caufa ejui rei.
30. repit adfulcimen-
tnm )emo:iM. 2.75-
br.ifiicam dechnando
Vit.xt. 185. /yinfris
hndc. joP

R B R
P^lnett uhi feliciwf cref-
cant. 583

ytni fpiritwsnocent fuc-
cocorporii. • 45
yini ufus quibuf proft
aut noceatjO^cur.^io
Vwum Hippocraticum
quomodo clarificetur.
5. pfitnm Uudatur in
febribus. 14. combu-
fium in confumptioni-
bus corporum. 43. cum
fccttro cur niint^ inc-
briet quam puru. 403
fiperje exterius applica-
t„fprofunt. 55?i

yiperarum t^ochifci quid
prajicnt. 400

jyiri uxcrum amantcs
fenfiffe dicuntur earum
partum cx Jjmptoma-
te. 600

yifibilia quomodo fe
comtnuntccnt. 166
Vifiononfit fineluce. 1^8
yitx prolongatio in quo
confifiat. 47. quomodo
comparetur. . 178
yitelli oVorum. 41

yjtes humiles in Gallia
yinum prtxbent. 1^4
hodicrnx minores funt
prifcis. 361

iTitia fegetli quid ar-
aat, 38$

V M. .

yitium lignum I(pMan»
centurionibu) fcipioncs
fuppeditabat. 361. du~
rabile & tenax. ibid.

yitra Cryflallina yeneta
unde fiant. 457

yiventium interiora rna-
gts nutriunt quam ca-
ro extcrior. 3 S

yivificatio unde Jiat ,
2.04. inquo confijiat,

yivificationis axioma.
eji quod calor dilatan-
do Jfirituirequiratur.
4.6y,)^o.natura quan-
tifacienda. 405

Vivis animaHtibws fiu-
tcremur Parac^fus
putat nos poffefieri im-
mortalcs. 400

yiulx cur mfie videant,

Vmbra in cxtrtmo cuy
trenmla. S38. frondi-
busopitulatur. 356

ynd.t marus cur inxqua-
les ubi illud amplius.

538

Vn^uenta i»agoru9n qua»
li.t CiT" quid eff^tciant,
5 57. fagarum mde
fiant. .5 95

Vnguenti armarii lucU'

Itntadefcriptio. 60S

Vngutn-

I N D E X

yhguentum txuthorii I{p-
m>innm. 48

f-^nionif in naturaltbui
efftcaciA. 72. gradm
in corporibus. 179

P^ocum in animantibui
{itve/Jitas unde. 85

yolucres cur magif \o-
cem humanam imi-
tcntur. lyy

y^olufitas ex coitu fextus
fenfui. /\.oi. ex f^cncre
fra illaex cxteri^ fen-
fibus cur miijor. ibid.
ex f.tmny honorey ^c.
fjuam habeat caufam.

Vox continuc perfimino-
tas attoUi aut drprimi
tjcnuit. 86. (weror^im,
fccmin.irum, Eunucho-
rum cur acutior. 11$.
quomccljforiKttur.ii 5.
cur nilius e regiene
percipirtur. 136

ytinx nimiaprofufio no-

R E R V M.

cet alimento. 41. tx-
ciettonimiaobcsl. 4}

f^rft (jHo ttmpore parere
(iic.rtur. J45»

f^^rfa cjuo tcmporedormim
re incipiant. ibid.

yterifuffocatio qu7 cure-
tur. yz

Fulnera ne intumefcant
0" exulcerentur ijuid
ficiaty & quarc. 591.
furarum O' capitum
jn ^uibufdam cur ci-
tius m quibufdam tar-
dius curentur. 469 .aire
inJiiHa curficilius cu-
rentur quam ferro.^jcy

VVX qucmodo meliui
cenferventur. 361

Z.

r^ Ona torridx afut
I ^-' minus tolerabilit
j quam fub itnca , O"
I quare, 14+

F I N I S.

Ma^net-

quoad ufu$ humanos,

I. T)RoIongatlo vitsE.

2,A Aliqualis juventutisreftaii-

ratio.
5. Retardatio feneflutls.
4.Curatio morborum quidicun-
tur incurabiles.

5. Mitigatio dolorum.

6. Faciliora nec tam tetrica pur-

gantia,

7. Augmentum roboris & aftivi-

tatis.

8. Augmentatio difpofitionis ad

fufferendas pcenas & cormen-
ta.
^. Alteratlo complexionls , vel
corporcx conftitutionis , &
obefitatis, & gracilitatis.

10. Altcratioftatura?,

11. Altcratio form^.

12. Aug-

12. Auginentiim & cxaltatio par-

tium intLllcdualium.

13. Vcffio corpoiis unius rn aliud.

14. Producftio novarum fpccierum.
i^.Tranfplantatio vcl convcrfio

unius fpccici in aliam.
i5. Inftrumcnta dcllruftionis, ut
inbcllo, & vcncnis.

17. Exliilaratiofpirituum, corum-

quc bona difpofitio.

18. Vis imaginationis in altcrius,

aut proprium corpus.

19. Accclcratio tcmporis in matu-

rationibus.

20. Accelcratiotcmporis in clari-

ficationibus.

21. Accclcratio putrcfa(5lionis.

22. Accclcratiodecodionis.

23. Accclcratiogerminationis.

24. Apparatus luculcntus in tcrrx

compofitionibus.
i<5.Imprc(rioncs acris) &: procclla-

rum cxcitatio.
2(5. Mai^ncc altcrationcs; utin in-

durationc, emollitionc, &c.
z7. Tranf-

zj.Tranfimitatio crudce & aqucag
fubftantia: in olcofam & un-
(Stuofam fubftantiam.

28. Extradtio novi alimcnti ex fub-

ftan^iis, jam non in ufu.

29. Confedio novi filiin ufum ve-

flimentorum ; novxquc ma-
tcria?, ut funt chartajviti-um,
&c.

30. Naturalcs divinationes.

31. Senfuum deccptionc^.

32. Majoresfenfuum voluptatcs.
3.3. Artificialia mincralia dc ca^-

nicnta.

4 6

^ <^^

cum

Cum in textti p.Huiftma fmt,iYerit

Interprcs, ^ prcpter ejus a prAlo abfen-
tiam erraiam l..:ncedittonem plujcula
irrepfertnt , rejit^uethclicncw, ^gra-
njtora z>^^j^li'yrJ{..-^^^ fic ccrrigct Benig-
ni{6 Ledor , Uviora [fi qux fmt ) p^r
fe emendatHrtis,

T iBfcunque ocatrrit experimcntiim folitarium,
/f^ipoterit uniciim. Pag. i.lin. 6. fontcs, ibid.
V.l^.exuille./».^./. is.autviritks. p.C.l.j.Sc vulgo.
f.lS /.i^.calenciaii./^.i^./.ii.alcmbici.f 2I./.II.
hahitiorefqae. p. 24. /, 14. pro ignis fylvcllris It^e
artificialis cx bitumine, &:c. /'. 16. /. ii. corpor.x
ccelcftia ^.i8./. i^.fcntcntiafuit./^.^j./. zy.Jf/c in.
^.34. /.3 (pleraque faltcm) decoda, /?. 3S./.7. in
nervis. p.^j.l.ii. Foliacanorum./». 3S./.^.mcdulIa
cancri. p.^^.l.\-j. futim invcnas./>.4i./.ii. in o-
innibus. />. 4f./.5. frultrum carnis, /-.^^./.^. cma-
cianti./>.43./.i. prolicit. i^u/./.^. lanxcoccmc.T,
intincla./?.S 3./. 1 6. cxitum. f. (o.l.6. pofita. />.<>)•
/.4. proprietas cfl. ibid.l.z^. fradis.f.^y. /.13,111
inlatcribus./j.^S./.p.mcdia via. iiid.l.is .cxcliifa.
/>.75./.5.ungcns.2i/t/./,2j.aIborcm,/>.76,/.ii.fuf:e-
ret. p.-;-j.l.-j. profpeifiiva qux. jtH'./.ii.Sapicntia
Vetcrum./?,oi, /.11. r/f/f cxpcrimcnta./^,^.?./. i S.
tranfcuntcque.p.ioi./.ii. dtle\\\c.p.\ i4./.<J.con-
tinue. />. 1ZI./.22. fi f: rcduplicat. /j.128./.i(?, Dia-
pafon ufque maximum./?.! 1% /.13. unius diftc-
rar./M44./. i.f/f/*a dilfipationc ;/;/W,/.ii.pcrtur-
bationem, fonitus, /?. 145. /,14. dcclinatio. />. 148.
/.4.impolitautrique./»i^o,I.ii.acreapcrto,/».i^4.
l. \ 2. metallicis , quam fidibus ex intellinis. ibid.
/.iS.artitices.|>.is7./.22. cchiis gcneratio. /'.165.
/.r^.capax (ut vcntus.) /i.i^g./.ii.repercuflbjmo-
/ tu.p.171

tu.p.T7i.?.5-coalercentibus.p.i7S'' x8.merasefle
{on\.p.lSo.l.^.viCcum.f>.i99.l.io./egPy prius enim
illud , ponderofilTimumutiqne interquemetalla
maximemateriatum, molefiias habctnon facile
explicandas , fi facere tentes ex aliis , pondus &
materiam aufi rninime acquantibus ; leviorifque
operx fuerit ex plumboautmercurio argentum
parare , pondustamenargentiexcedentibus; ut
potius major, Scc. p.ioo. /.4. nimis. />. ii8. t.i^,
vdlutpatres. ji?.i2.2./.z3. obverfi radiis./>.zz5./.i6»
pro in eamformam , &cc. lege conum. p. 134. /. 9.
terr.x infinuata./».i?6./.i. admodum borea. tbid,
1. 16. tempore utilli. /».14^. /.7. color fufcufque,
pa(fim.^.i49./.i8.r/*/f humano.p.zs^./.j.arboris
prxcoqus, infitus. ibid. l.i^. fpcftantia meliora-
tionem. /;.z8i /.ii.quafipetafi marginem. p.iSz,
/.i, fexusdifcriminat. ibid. l.<i. fpecierum mix-
tiones./>.i87./.io. raphanus acrimoniam. p.i^u
/.j.tamen nifi cum./?.3oo. /.17. inferatur. /?. 303,
l.i^. baccarumrefcrunc. />. 305. /.s.feu pyris vo-
lemis. tbtd. l. 14. frondes ex putredine flave-
fcunt, Sc ex Ilicibus qu^dam flavas habent fron-
des, qua:. /7.317./. 18. parietariam ; & omnl fere
mufcopufillusell caulis. />. jzo. /.29. infertum,
p. 515. /. 15. vifcarix./».3i4. /.2. pyomidhltoelcge
vifcum, Ci^/.5,8,zi./>.32<. /.18. />rovifcus/f^f la-
nugo.p,334. t.9- fitut ab.p.337. 1.19. ruinisfunc
fine. p.33^. /.11. aflurgunt ternum. »6jV/. /.14. fe-
Itinatione non. p. 341./.1. /^ro germinationem/f^e
expanfionem./7.348./.^.ericaai./j.35i./.i3,i4.pe-
treleum, fibi calorem.p. 55Z. /.^.fuceedanea fibi,
p.3fy. /.10. contaftum./>.557./.2.3. ultcriori nodo.
^.558. /.8.efru£tibus./>.36i./.7.vites infra./>.36i.
/.j.utriufl|uehat./».373./.i3. apparet. Fiatfimilc
' experimentum in fabis & pifis. Hocautemifti
in agria 5c fempervivo difpar videtur: illaenim.

ibift.

iWf/./.iy. cgcrc tcrr.T acljumcnto./).j74-'.iJ>i4««^f
octo unus adininiinu modius crcvcrit./».?^^./. i.

/»rocoric.v/f^^f folliculus./>.576./. iS. idcowji tardc.
p.i79. /.i8 prola hiCcclcge in quibuldam./'.' ^Sf.
/.7. thamno. ihld. /.15. vctcrum iicct. p. 5S5. l.i.
non abnuo.iZ»/(/./.ii,/?ropinguis /f^rtcncra.p.595.
/.15. pcrlpirabilcs. /«.^oo./.^. kntcatia,conIimUi:
/».404./. 16. arjua inlimuni. />. ^ii./.n.c.vtrcmum
dcntibus. /'.^i^.vcnas tcrra:mcdij.T. i^/V/./.io*. li-
^endoquc quali. /».414./. 6. latcribus cceuntcs.
^.4i7./.i7.<f^</<'poncllicit,&:c./;.4i8./.ii./>ofif un-
dipone nontener , &c. atque incrtcs. /».4 jS./. i j,
^oMf arciiatim produclo p/o tbrnicis in niorem c:c
prolpccUvaadornato,/>.455)./.9.^^/</p pro vcftim.
&c. /;. 44S. /. iS'. gcncrationcm unironncm. liid.
1,8, coTaiVmmpone pro cryllallum, ji/fi/. /.i(J. a/es.
|?.4ji./.ii.magnam/?yo majorem./>.4y4,/.20. im--
prcflionem /^ro laxationcm. /^.^yS./.y.vltrarix lo-
co. p.^fjo^/^iy.condicndis, /i.^i^z,/. 15. calcfaciat.
diitci.l.ult.proicc^nlo pone conkinipio. />. 4^5./, y.
poi^t crica (idile Sc licrcus bovinimi c.vliccatum.
»/»/f/./.8.vcgcti longc./>.475. /,;<//. pro tcrc po»e o:n-
nino. /J.47J. /.9. <jf/</f non fcritur,.&;c. tbiti.l.i^.
«Tf/Wt-non ceilat.p.47§. /.13. tum pro tam. /;. 4S1,
/.f.quamviscontinuafint corpora. 485./. iS.ma-
tura./;,45i. /.z. fcu tribulorum. /), 497. /. i. //r/f,
poftaqua. (jT^/.y. congclat.v. C^/.iS- vcfpcriole-
rc, ;/;/</. omniumquc odorum. /;,5o6./.i^. p>o in-
tcgra /f^f coiuinua,/;.so7./.i4. liqucfccrcncfcia,
mollefcunt tamcn {teliquudeleantw) utpcniius
& cito. p.Wi.L I . crafliticm cogcrctur. p.^li.1.6.
fucco e ficciorc. p.<;iz.. I.16. jaminpcrfcdionis.
f.Sz6, 1.1. carum natura, /».541. /.ii. rcguillcctc.
/>, S4S./,l^.cindcrs, 548,/.i9,potum,/»,S49. Iiii-'-
mem donniunt. /;. sn./. i- C7' 1. corporc in in-
ilanti, /.26. qux visimaginauonis./.ip. a fupcr-

ftitio-

fmiofis ac maglcls. />.5?7. /.14. reftltet. p.s6o,
l. ly. quas. p, $6i. l. xz. artificialis contagio
aeris. p. ^68. /. 24. aromatico refertas ad ca-
tharros. ibid. L%6, fuffitui./». s^^-iiS.poH fuffL
torioy punftum. ^,570./. i^.pro herb.irum lege illis
herbis. p.si^- /.^. autpro danr,/>.^72. /.io. tene-
rx.p.<j74. 1.19. an non audacia, induftria, & im-
portunitas fuaurgens , dominetur occulta con-
ftridlione & inclinatione fpirituum alterius in
tales. p.sjS.l.is timoris. /.24. populaiibuscir-
cumferuntiir fermonibus. p. $75. /. 19. & vides,
p.S^J. 1'4- leviffirnam./^.^S^. /.11. lapidescorro-
borent. p.S9S- ^-lo- mclius canibus. /7.^96. /.15.
nimis cfficacemingurgitet. p,^$9. /.ij.internns
motus edoceat.

F 1 N I S.

NOVUS ATLAS,

Opus impcrfedum ,

Latine confcrtfttwi

A B
lUuJlri Viro

FRANCISCO BACONE

DE VER.VLAMIO, &:C.

c yu

Prsefatlonc W. R a vv l e y.

L E G T O R I

AhuUm hanc Nov<£ AtLirttida
eo anmo cohfinxit honorAtift-.
tntis auctor, ut in ea modulum
quendiim & defcriptionem Collegii, ad
merpretationem nMur^ , & cperum
VJagmtudinem ac potenttam , inflitutii
exhtheret : idque nomine donius Sa-
lomonis , five Collcgii operum fex
dierum, infigniret. Atqueeoufqttefer-
monis flttm produxit , doncc hoc con-
ficeret, Modtdiis , (fateor ) pro more
Poetices , grandior & celfior cf?, quam
qui , in omnihm , imitationi pateat^
rerum tamen, in plerifque indti^ria ho-
minumfihi non dtfjidat. in aniivo etiam
hahuit 3 hac ipsa in fahnla , Ithrum de
A % legi'

4 AdLictoivem.

legibns, jtre de optivio Ciritatis JlMUf
ex.tr.tjfe •, fed lum opus hoc proltxum
futurum prji]idcret', uecmn Hiltortit
Jslatur.dis colligemidHy dlioruuiqtie in-
jliUiYationis partitm contcxcndarum
(quas longe potiorcs dtixit ) dafidcrio
M'rtpcrctur ; bic pcdcm ji\ tt,

Nora AtlantiSy quanttim ad Au-

glicam edi:ionew, bic fibi loium in-

renit ex Doniini mci arbttrio, propter

iifjlnitatem in.tgna ex partccum

Natttralt, qud prxwttli-

lur y Iltsiona,

VV. Ravvley.

Fr A N-

FRANClSCt BACONI

DE VeRVLAMIO,

NOVUS ATLA5.

AviVabamus.e Peruvia. nbi
perannum integrum com-
morati fumus : petebamus
autem Ch}nam,Sc laponicimx
commeatum in duodccini
menfes nobifcum porrantes , ntque per
fpatium (juinque menlium , Sc amplius,
ventis fecundisab Ortu flantibus,Iicet le-
nioribus & remiflioribus, u(i fumus. Tuni
vero vertit fe ventus,& ab Occidente, per
multos dies , conftanter fpiravit ; adco
ut progredi lente admodum polTemus, at-
que de reditu quanooque cogitaremus.
Sedtunc rurTus orti funt Auftri fortes &:
vehementes , cum inclinatione nonnulU
in Orientem ; qui nos (quantum fieri po-
tuit) contra nitentes , verfus Septentrio-
nem compulerunt : quo tempore com-
meatus nolier, (etli parce admodum eum
diflribuiiTemus) penitus abfumptus. Itar
que, cum nos ipfos, in medio vaflijflnma?,
per univcrfum Orbem , aquarum eremi ,
a 3 poti-

€ Francisci Baconi

pofitos vidcrcmus, abfquc comme.itn,
f crditos nos planc putabamus , 5: mor-
tcm propitK]uain cxpcclabamus.Attamen
corda noiUa, & voccs, ad DcuTn in Ccelli
lcvavimus; 6V// Mirabilia fna i?7 profuri'
tiis r?ionJlrr,t ; cum prccantcs , pro Mifc-
licordia (\ii , ut, qucmadmoJum in prin-
cipio , Ccngregattor,e$ Aqnarum manda-
vir, & Aridam apparcrc fcccrat ; ita nunc
fjuoque tcrram nobis oftcndcrct , ne pc-
riremus. Contigit autcm , ut die fcquen-
tc, fub vefpcri, intra modicam diftantiam,
cerncremus , Septcntrioncm vcifus, tan-
quait^ Nubcs fpiflas : quae nobis de teira
fpem injcccrunt, fitis gnaris, tra(flumil-
]um Maris Aufiyalif, pcniius incognilum
fuilTe : atque Infulas, & Contincntcs ,
r.dliuc non dctcclas, complcdi potuifTc ;
itaquc curfum, tota illanodc, co direxi-
mus , ubi tcrja fe , ut conjicicbamus , o-
flcndirrat : atque illuccfccnte die pollc-
ro , manifcftum fuic , id quod .vidcramus,
terram revcra fuille, dcprcflam quidcm
c<. filvofam : quod cam magis obfcuram
monftravcrat . Atque poft fcfqui-horne
navigationem , Portum Tutum appuli-
inus : Portum iirbis cujufdam , non ma-
gna: quidem , fcd pulchrccxdrudlx' , &
cjuar, ci qua partc Marc fpcilabat , cle-

gantijm

NovusAtlas. 7

gantlam magnam prac fe tulit. Nos vero
lingula momenra tarda a:ftimantes,^ui-
bus a terra abeflemus , ad littus propc-
ravimus , & ad dcfcenfum in terram
nos comparavimus. Confeflim autem vi-
dimus, nonnullos expopulourbis , cum
bacillis in manibus, <^ui nutu &: (Tgnis,
nos in terram defcendere prohibueruut :
abfquc tamcn cbmoribus, aut ferocia .
Vnde, haud parum contriftati , cjuidfa-
cien<Ium elTet, apud qos dehbcramus.In-
terim perrexit verfus nos fcapha haud
magna, odlocirciter viros vehcns ; quo-
rum unus in manu geftabat baculum cx
arundine lutea, ad utruncjue finem cxru-
lco colore imbutum.Qui navem noftram
fidenter confcendit. Cumcjue vidifTec
unumenoflris obviam illi prodeuntem,
e finu extraxit Rotulum quendam pcrga-
raenas, (Czd pergamena noftra paulo rla-
vioris , atque ad inftar Foliorum Codicil-
lorum fplcndentis , alfas autem mollis fa-
tis & ftexibilis. ) Eique in manum dedit,
qui primus e noftris fe obtulerat. In quD
Rotulo , Lingua Hebraica prifca , Gra?ca
quoque prifca , Latina fitis pura , & Hi-
fpanica, fcripta erant ha:c Verba ; In teV'
ram ne defcendatis ; nedum quijpiam e
veJirU, ^in Cf difcejftm ab his Om nja-
a 4 turate^

• pRANcrsci BACONr

turafe , infra fexdccim dtes , nifi licentia
•vobi^i diuiiui xnoraKdi concedatur. Ititereat
fi aqua vobis opus fit ditlci, aut ccmtnca'
tu, aut Medtciria tfj curatione pro ^gro-
tis , aiit fi navis vefira reparatione indi-
gcat, fingula, quib'M caretis , infiriptis t-.v-
hibete. Nos autem Ojficips tdlis mtfericordu
'vobhsnon deerimus. Rotulusiilc, iiniHo
lirmatus crat , cx alis Clierubim, iriinimc
cxpanlis , led dcordini pcndcntibus , &
juxca cis cruce. Hoc tradito , Minifter
iW^i dirccllit , &: unum cx famulitio fuo
nobircum rcliquic , qui rcrponfum no-
ftrumrcportarct. Cum jamnpud nos, de
liac rc dclibcrarcmus , timidi Sc anxii \\x~
rcbamus. Arccri j. dcfccnfu in tcrram, 5c
rnoneri de pra:propcro noftro difccflu ,
nialc nos afHixcrunt. Concra, cum vidc-
rcnuis , populum iHum iinguascxtcrnas'
callcrc, tant.iquc humanitate pra?ditum
cilcjconfolationi nobis crat non cxi^ux :
antcomnia, iienum crucis inftrumcnto
appolitum , lingulari gaudio nos aifccit,
lanquam falutis auourium manifcflum .
Rcfponfum a nobis cft lingua Hifpanica.
navcm noflram fatis commodc fc habere,
quandoc]uidcm malacias , iSc ventos con-
trarios potius experti eircmus , quam
tcmpcftates : qUvintum ad ygrotos no-

flros,

NovusAtlas. 9

ftros , eos pluriinos efle , quin & gravicer
laborantes , ita ut nili dcfcenfus in cer-
r.mi illis permitteretur, de vitapericlita-
rentur. Alia, quibus carebamus ^ fpccia-
tim exhibuimus , addentes , adeiTe nobis
merces pauculas , quas fi eis emereplace-
ret, necefiitatibus noftris fubveniri pofle,
ne ilJis oneri elTemus. Obtulimus fervo
prarmiumexiguum in ducatis, & holofe-
rici carmolini parcellam , qu.^ miniftro
rupcrioriotferretur ; fed illc non acccpit,
imo vix afpicere fuftinuit : atque ita , iu
alia parva fcapha , qua: ad eum mifTa fuic »
difcefTit.

Tribus plus minus horis ebp(?s, pofl:-
quam fervus refponfuin noftrum acce-
pit , lembo verfus nos deveftus eft , vir
(ut videbatur) ex Maaiftratibus. Indutus
erat toga cum manicis amphs, ex came-
loto , coloris cjcrulei pulcherrimi , fplen-
didioris miilto quam nosin Europa habe-
mus: tunica interior viridis erat ; & fi-
mih'ter gaierus ejus , qui fadus erat in
figuram Turbani , eleganter compoliti,
neque prargrandis, cjuahafolcnt ^{^tt Tur-
c\ci\ atque capillorum fuoium cincin-
ni, infra oram Turbani dependebant. Vir
fane afpetlu venerabilis . Ve£lus cft ia
lembo , ahqua ex parte inauratp, quatuoi-
fi 5 fohun-

tO FAANCONr Baconi

folummodo viris, in coiicm lcnibo , co-
mitatus. Alius auccm a tcrgo fcqucba-
tur , in quo cranc vin circttcr viginci.
Quamprimum incra fpiculi jadlum vcnil-
fct, lignis c]uibulJam c lcmbo monitifu-
mus , ut alicjuos c nollns ad illum mictc-
rcmus. idquoJ Ibcim fccimus, in navis
Doftra: fcaplu ; virumcx ncftris , (uno
cxccpto,) primarium mictcntcs , 5i: (^iia-
tiior cum illo. Cumquc circitcr fcx vir-
gatjs .1 lcmbo abcircmus , jubcbant ut
nos lidcrcmus, ncc propiusacccdcrcmus.
QuoJ & fccimus. Tumvcrovir, qucm
ir.odo dcfcripli, ii) pccJcs fc crcxit , & alta
vocc Hifpanicc intcrrogavit ; num Chri-
ftiani clbs?Rcfpon(iimus; Chnflianos nos
cflc:minus mcrucntcs.c^uia fij^numCrucis
in inilrumcnto illo vidcramus. Ad quod
Rcfpoulum , dcjctcram illc vcilus Ca:lum
fuftulir , & dcindc lcniccr ad os fiium ad-
duxit ; qui gcftus, in ufa iHis cft ; cum
Dco gratias agunr. Tunc autcm pcrrcxir;
Si jurabitis(Vnufquif<q;Vcftrijmi)pcrmc-
rita Scrvatoris, piratas vos non clU' : ncc
fani^uincm hnnunum cffudillc, livc jurc,
/ivcvi,intra fpatium c^uadraginta dicrum,
ultimo clapfaium, liccnri.im obtincbiris
in tcrram dcfccndcndi. Rcfpondimus, pa-
latus nosouxncs cncadiilud luramcntiim

prxftau-

NovusAtlAo. ic

prxftandiim.Vndcunusex comitatu ejus,
qui videbatur NotariiiseiTc, illud in fcn-
ptum rcdcgit. Quo fadlo, alter e comita-
tu viri illius primarii , qui in eodem lem-
bo vehebatur , poftquam Dominus in au-
rem ei quidpiam locutus cflet , alta voce
dixit : Dominus meus , hoc vobis notum
eflc velit , non ex fuperbia , aut faftu efle,
quo minus navem veftram confcendat ;
fed quia ex Rcfponfo veftro innotefcit,
pliirimos inter vos fe male habere, a con-
fcrvatore fanitatis in urbe monitus crat,
ut ad aliquam diftantiam colloqueretur.
Submiflo capite nosinclinavimus , & rc-
fpondimus ; fervos ejus humillimos nos
omnes cfle ; magnoque honori ducere,
& iingulari fu^E humanitati tribuere, id
quod jamdudum fa<5lum eflet : fcd fpcrarc
nos, morbum illum , quo a?groti noftri
laborant , contagiofum mioime efle. Ita
vir ille primarius revcrfus eft. Paulo poft
adfuit Notarius , & navem noftram con-
fcendit ; in mariu fua frudum 'quendam
ejiis regionis tenens , Aurantio non abii-
milem, verum colore magis in coccincum
vcrgente, qui odorem fpirabat fuavifii-
mum. lllum, (ut videtur) gcft.tbat, ut ei,
contra contagionem, nntidon vicccflet.
Exhibuit auteiu nobis juramcntum : Per
a € lefum

11 Francisci Eaconi

lcfum Dci filium, & merjt.i cjus, ac (iein-

dc nobis dixic , poftcro tiic , antc Solis

cxortum , alfuturum , qui nos accerfcrcr,

ac aii domum percgrinorum pcrduccrct,

ubi pra:fto nobiscllcnc, (]uxcunc]uc ne-

ccfTaria , livc pro a:grotis , iivc pro Lnis,

Sic a nobis dircciTit : cumcj; ci aurcos ali-

quos obtuliiTcmus, fubridcns dixit : ie bi-

iium falarium , pro una opcra accipcrc

nondcbcrc. Quorum vcrborum (uc ar-

bitror) i.sfenrus erat, quodraljrium c pu-

blico, ob opcram fuam, rccipcret. Nam

(ut poftea intcilcxi) oiFiciarium, qui pra:-

ania accipic, fiomincm bini lalarii vo-

canc.

Poflcro mnnc, diluculo, acceflit ad nos

Minifter illc , c|ui primu<j, cum arundine

fua nos adicrat ; & rctuiit : fe vcnifle, ut

r.d domum pcrcgrinorum nos dcducerct:

fc autcm horam anticipafTc , ut commo-

ditatem intc^ri dici , ad ncootia noftra

l>abcrcmus. Si autcm (inc|uii) mihi aul-

culcabitis,primo mccum alicjuos veflriim

jnitcctis , qui locum circumfpiciran , &

. *]uomodo optimc ad vos rccipicndos ac-

coramodari polTit, poftca autem sgrotos

vcflros accerfciis , & reliciuos , auos in

■* ^ . .

'tcrram dclcenderc vulcis. Gratias ei cgi-

mus , & diximus , curani hanc , cjuam pro

pcrc-

NovusAtlas. 13

pcrcgrinis miferis rufcepic , Deum pro
certo remuneraturum. Itaque fcx e no-
flris cum comitati funt. Pra'it ille , & re-
fpiciens ad nos dixit perhumane certe :
Se fcrvum noftriim tantummodo com-
modoefle; & via: ducem. Duxit autem
nos per trcs plateas , pulchras admodum :
atque per totam , cjuam pctranlivimus •
viam, haudpauci e populo.ad utrumc]; la-
tus cosre^^ti lunt.ordine ftantes ; verum
more adeo civili , ut viderenturnon tajii
ad otiofum fpcdlaculum conveniiTe, quam
ut adventum noftrum gratularentur.Mul-
ti autem ex iis, cum incederemus,brachii
fua paululum apertierunt : quo gcftu u-
tuntur, cum adventum alicujus, iibi gra-
tum elTe^fignificare volunt. Domus pere-
grinorum, ardificium eft fpeciofijm & fpa-
tiofum, extrudum cxlateribus, noftris,
colore paulo ma^is purpureis : cum fe-
neflris dccoris , aliquibus ex vitro, aliqui-
bus autem ex panno linteo delicato , oleo
intin^So. Deduxit nos primo in coena-
culum fuis elcgans , fupcr gradus loca-
tum : tunc autem a nobis qu2;fivit : quoc
namcro eflemus ? Et , quot c noftris x-
e^roci ? Rcfpondimus : Vniverfum nume-
rum , tam fanorum , quam segrotorum,
cfle rtd Ufium & <]mnquaginta homines :

cx

14 Francisci Baconi

cx cjuibus a'groci erant fcptcndecim.
Rogavit nos , ut aliquantifpcr pra:(lola-
rcaiur , dum ad iios rcdirct. Quod pofl
horam circitcr fecit. Tum vero adduxic
ad cubicula Vircnda , qua: nobis parata
crant , numcro novcndccim : computa-
tione fcilicct inita, (quemadmodum vide-
tur,)ut quatuor ex iUis cubicuhs, qux rc-
Iiquis nonnihil prarrtabant , quatuor cx
Pnmariis nortris , excipcrcnt , in quibus
fcorlim cub.jrcnt ; rchquorum quindc-
cim fingula binis afTignarcntur. Cubicula
clegantiaerant , &: lucida , ncc non fup-
pellcifhih fatis Kiuta ornata. Tum dcmum
in porticum longjm divcrtimus ; qua-
Jia folcnt cilc dormitoria Monachorumj
ubi oftendit nobis , per latusunum inte-
grum ; ( nam latus advcrfum nihilaliud
crat, quam paries , Sc fencftraj) ccllas fe-
ptendecim , nitidas , partitiones habcntes
cx Cedro. Q^ice porticus, cum ccllis, nu-
mero quadraginra , (multo fcilicet pluri-
bus, quam nobis opus erat,) inftituta crat
ad ufum infirmorum. Simulquc monuir,
quod quamprimum aliquis ex argrotis
convalcfceret, transfcrri poflet e ccUain
cubiculum. Ad qucm ufum parata erant
dccem alia cubicula , pra:rcr illa , dc qui-
bus antc diximus. Hoc fa^o , in cxiu^

culmn

No vusAtlas. r^

culum nos reduxit , & attolleos paululum
arundlnem fuam, (quod in more illis erat,
Guoties Miniftri raandata Superiorum rc-
ferunt,) ita ad nos locutus.

Notum vobis facio , confuetudinem
Regni hujus polhilare, ut poftdiem in-
ftantem , & craftinum , ( cjuos vobis ad
transferendos e navi homines , & res
veftras , permittimus) coniineatis vos i-
pfos^intra fores hafce , intriduum. Vc-
runtamen, hoc vos non perturbet , nec]uc
propterea intra carcercm vos compingi
cxiftfmate : fed potius indultum hoc efle,
quo ab itinere veftro , fpiritus recrectis 8c
reficiatis, nullius rei egcbitis: Quin &: fcx
famuli afHgnati funt,qui vobis miniftrent,
& negotia veftra expediant.Gratias ei egi-
mus, cum omni affedu, & humilitate : Sc
diximus: Deus proculdubio in hac terra
manjfeftatur. Obtulimus ei etiam viginti
aurcos, fcd ille c]uoque ilibridens, hoc fo-
kim dixit: Quid , vultis me efTc homi-
nem bini falarii ? fic abiit . Paulo poft,
prandium noftrum allatum cft : ^uolI
certe fatis lautum , & falubrem Wdum,
tam refpeftu ciborum, cjuam potus , ex-
liibuit : mcliorcm ccrte 3c ubcriorem ->
quam pro modulo CoIIegii ullius , cjuan-
tum novi , in Europa. Potus erat triun:!

Geac-

16 Francisci Baconi

generum: unumquodquc corum bonum

& falubre : Vinum ex uvis : potus cx

S,ranis , qualis eft apud nos cerevilia , fcd

clarus &: limpidus : & (icerse , gcnus cx

frudlu quodam cjus Regionis confe-

6lum, potus finegratifTmius, & miri re-

fri(ierii. Allata etiam eft nobis magna

*-'. . . . *■"

copiaAurantiorum iilorum coccineorum,

in ufumscgrotorum : ajebant enim , ea

pra:fcns Si. clxicax clFe remedium contra

EEgritudinem in navigatione contra-

ftam. Pra:terea, pyxidem nobis tradidir,

piliulis albcfcentibus live cineritiis, ple-

nam: raonuitque , ut^groti noftri,u-

nam earum, iingulis nottibus , in introi-

tu lecfti, fumercnt: quas dixerat fanitarem

eorum acccleraturas. Proximo die , cum

a Iabore& Qpere , circavedluram homi-

num, & rcrum noftrarum e navi, re-

quievimus, vifup efl: mihi, focios noftros

in unum convocare: cum autem conve-

nifTent, ita eos allocutusfum : Amici mci

chariflimi , nofcamus nos ipfos , .& quo

loco res noftra: fint. Viri fumus , in ter-

ram projccli e mari , (icut lonas e ventre

Balense , cum ia ako veluti fepulti efle-

mus. lam vero, licer terram rurfus caU

camus, intcr vitam tamcn, &: mortem,

mcdii conliitinms. Eccnira fines , & ve-

tcris,

MovusAtlas. 17

tcris , &novi Orbis , prxtcrvedli famus.
Atque utrum nobis Europam rurfus con-
fpiccrc dabicur , foli Deo notum. Mira-
culo quodam huc advedi fumus , atquea
miraculo prope aberit,(i hinc abvehamur.
Quocirca, Salutem pra:rcritam ac pcricu-
la prxfentia, & futura, animo recolcntcs,
ad Deum nos convertamus, corda lcvc-
mus, &:vias noflras (insuli corrisamus.
Pra'terca, ad populum Chriflianum , pie-
tatis & humanitatis plcnum , vcnimus :
curemus (quxfo, ) ne illam faciciconfu-
(ionem , fuper nos inducamus , ut coram
illis vitia noftra, aut malos mores , pabm
faciamus. Adhuc reflat amplius, illi enim,
( et(i fub humanitatis forma ) nos hujuf-
ce domus clauflris ad triduum conclu-
ferunt , quis novit,num nam hoc facianr,
quo morum noflrorum expcrimcntum
fumant : quos (i repererint pravos , con-
feftim exulare nosjubebunt; (in probos,
moram hic lonoiorem indulgebunt :
Quos enim aiiignarunt, famuhilli, quid-
nictiam fpcculatorum vicesnoanc; Ita-
que , proptcr amorcm Dci , atque (1 cha-
rum nobis (it bonum animarum & cor-
porum noftrorum, ita nos geramus , ut Sc
pacem cum Deo habeamus, & graciam ia
oculis populi hujus inveniamus. Socii

noftri,

i8 Francisci Baconi

noftrf , una voce mihi , dc iis quar admo-
rueram, gratias egciunt, promifcruntque
fobric fc & modclle vi(fi:uros,;ibfquc fcan-
dalo velminimo. Itaquctres illosdics la:-
ti, 3c curis vacui, percgimus, nihil fohciti
dc eo , quod nobis , polt triduum illud,
contingcrc pofTct: quo ctiam dierum cur-
riculo , aiTidue , propter convalcfccntiam
segrorum noftrorum , exhilarati fumus.
Qui fe , vclut in probaticam aliquam di-
vina fanandi virtute prxditam^mifTos exi-
ftimabant ; tam cekritcr fiquidem con-
valefcebant.

Craflino poft illud trlduum elapfum,
venit ad nos homo novus, quemantca
non videramus, vcfle cscrulca amiclus,
qaemadmodum & prior , nili cjuod Tur-
banumejus album cfrct , curn cruce par-
va , rubea in vertice. Habuit ctiam Liri-
pipium circacollum, ex lintcopuriffimo.
Sub introitum fuumpaululum fc inclina-
vit, & brachia fuanonnihllcxpIicavit.Nos
vero cum refdutavimus,modo admodum
humili & fubmilTo , ab ore cjusfentcn-
tiam , vd vira: , vcl mortis expedlantcs.
Poflulavit , ut cum paucis alicjuibus ho-
minum noflrorum colloquerctur. Itacjue
fcx tantum manfcrunt,citcri fcfubduxc-
runt.Tum illc: Ego quidcm domus hujuc

pcrc-

NovusAtlas. i5>

peregrinorum ofFicio Praepolitus fum ;
Vocatione autem Presbyter Chriftianus.
Itaque jam acceiri, ut operam meani , vo-
bis, in omnibus, pra^ftarem , tanquam pe-
regrinis , {<id pra^cipuc tanquam Chriftia-
nis. Nonnulla habeoquas vobis referam»
<]ux (ut arbitror) non illibenter audietis.
Status ifte licentiam vobis dedit perfex
feptimanas ulterius commorandi. Nequc
vos conturbet , liquidcm negotia vefUa
fpatium amplius poftulent : nara neque
lex ipfi Regni , in hac partc , rigidaefl;
tum vero minime dubito, quin & ipfe vo-
bis comperendinationem temporis iftius,
prout res veftra; flagitabunt , procu-
rare pofTem. Quin & infuper narro vo-
bis domum hanc peregrinorum , ifto
tempore , fat ditcfcere, & pecunia nume-
rata bene inflrui : rcditus enim fuos ac-
cumulavit , jam per feptcm & triginta
annos : tot enim effluxerunt , ex quo
peregrinus aliquis ad has partcs appule-
rat : itaque de impenfis veftris folliciti ne
fitis , fumtus , quamdiu hic manferitis , e
pubh"co ajrario miniftrabitur : neque vel
punflum temporis, hujus reicaufTa.de
mora veftra decidet. Qiiantum vcro ad
mcrces , quas adduxifTe dicitis nulla: vo-
bis imponentur conditiones dursc, fed

iuftis

ao Francisci Baconi

juftls pretiis cas vcndetis , valorem carum
accipicntcs , vel in mcrcibus ahis, vclm
auro & argento : noftri enim nihil in-
tereft. Sin vcro quicquam (it, quod a Sta-
tu ifto pcterc velitis , illud nos ne cclctis.
Reperieris enim , nos refponfum tale re-
laturos , quo vukus vefter minime deCi-
d»t , autcontriftetur. Hoc tantum vobis
edico , ne quis vcftrum, Karanna longius,
( illa apud eos rcfquimiliiari asquivaler, ) i
mceniis urbis abfcedat , (ine licentiafpe-
ciali. Refpondimus , poflquam nos vicif-
fim intuiti clTemus , eratiofara hanc &
quali paternam bcnignitatem admiran-
tes , non habcre nos , quod dicerenius,
cum & gratiis agcndis verbanonfuppe-
tcrent , & pr^enobilis ejus & inopinata
muniiicentia,omnia, qua: a nobispetenda
eflcnt, pra^occupafTct. Nos certe cogi-
tationcm illjm fubire , quaii eiiFigiem Sa-
lutis a:tcrnx, in Ca"Iis, ance oculos habc-
rcmus : fiquidcm, qui paulo ante, in fau-
cibus mortis conftituti cramus , adducftos
)am cfTe in locum , ubi confolationes
perpctua! , & nil aliud, fpirant. Quantuni
ad mandatum nobis impoiitum , obe-
dieiitiam fummam pra^iUturos , ct/i fieri
non poflct , quiii corda nollra , ardentifll-
mo iau^lam illam^ fcliccm tcrramul-

tcrius

NovusAtlas. it

tcrfusvircndi dcfiderio, inflammarencur.
Adjecimus , linguas prius faucibus no-
llris adharfuras , quam nos mcntionem ,
velperfonas ejus venerandas , vel gentis
hu jus univerfiE , in precibus noftris, omit-
teremus. Supplicavimus etiamei , ut nos
in numero fcrvorum fuorum verorum
merito, & (idorum , rcputaret , jure noii
minore , c]uam quo unquam mortales
morcalibus devindli fuerint : itaque nos
ipfos,& omnia noftra,ad pcdes cjus.humi-
litcrprojicere. DixitSacerdotem fe efle,
& Sacerdotis mcrcedem expedare: id eft,
Fraternum araorem noftium. & bonum
animarum & corporura noftrorum. Ita
a nobis difccfTit , non fine lachrimis , prae
leneritudine animi , obortis , nos quoc|ue
rcliquit gaudio & affectu gratitudinis
confufos,"& perculfos, atque invicem di-
cebamus, nos veniffe in terramquandam
Angelorum , qui nobis quotidie appa-
rebant , & confolationibus prarvcniebanr,
quas ne cogitare quidcra potuifTemuSjne-
dum expettare.

Die proximo , horam circiter deci-
mam matutinam, dcnuo nos invifit Pras-
politus : & poft fahitationes utrinque
fadlas , dixit familiaritcr : fe venifle , ut
nos vilitaret , & tcmpus nobifcum te-

rerec.

11 Francisci Baconi

rerct. Tum catlicdram popofcit, & con-
fcdit. Nos Autcm, numerodcccm , (nain
cajtcri aut inFcriorcs erant, AUt foras abic-
rant, ) circo^ cum fcdimus : ac dcindc ita
cxorfuseft. Nos de Infula hac Benfalcm,
(itaenim eam vocant linguafua,) hoc
habcmus : quod oblitum Infulx noftrx
folitarium : & legcs percgrinantibus c
nobis imoofitas , de rcrra hic cdanda ,
& rarani exterorum admiliioncm in re-
gioncm noftram , nobis quidem maxima
pars Orbis habitabihs nota (it , ipfi vcro
aliis penitus llmus incogniti. Itaque cum
Quxftiones illis aptioresfunt , qui minus
norunt , confeniancum cft magis, ut vos
me intcrrogctis , quamut ego vos. Rc-
fpondimus: Nos ilh gratias maximas rc*-
fcrrc, quandoquidcm hanc nobis licen-
tiam indulgcrec : tum cx iis, qux jam
obfervavimus , facilc nosconjiccre , non
cfle rem in mundanis cognitu dignio-
rcm, quam ftatuni & conditionem terr«
hujus fa^hcilTima?. Scd ante omnia, (dixi-
mus , ) cumab extrcmis terrac oris jam
convencrimus, nec non in Regno Cxlcfti
nos ohm conventuros fpercmus,(co quod
utrinque Chriftiani limus , ) fcire ave-
mus , quandoquidcm terra iftaintantum
difliu Ilt , & vaklis & incogniiis maris

traCti-

NO VUS A T L A S. 15

tradibus , divifa , a cerra illa , in cjua
Servator nofter , dumin carne fuic , ver-
fabatur: Quis tandem hujus gentis A-
poftolus , & quibusmodisadFidem con-
verfa fuerit i Facile erat , ex vultu ejus
perfpiccre , gratam illi imprimis fuiflc
hanc cjuxftionem noftram : Cor mcum,
(inquit) vobis mirificeattraxiftis , cjuod
qua^ftionem hanc primo in loco propo-
nitis : Indicat enim, vos (^uajrere primum
Regnum Dei : Atque libenter , & brevi-
tcr, poftulato huic veftro fatisfaciam.

Annos circa viginti , ab Afcendonc
Domini, fadum elt , ut confpiceretura
populo Renfufar, ( urbis niantimas ad O-
rientalem plagam Regionis uoftra: (itar, )
iiO(ftu , ( nox autem erat nubila , fed pla-
cida,) juxta mille pafTus a littorc , co-
lumna Lucis prasalta : non figura pyra-
midali, fed veluti cylindri , a pelago vcr-
fus coelum eredla, & in vcrtice ejus Crux
Lucis ampla , corpore columnse aliquan-
to fplendidior. Ad fpedaculum hoc tam
mirabile , congregatus cft (ut fit) popu-
lus urbis , fuper areoas maris , & ftabat
paulifper attonitus : Verum paulo poft
fcaphis parvis plurimi fe commiferunt,
utrem tanciftuporis propius infpicerent.

Vcrum

14 Francisci Baconi

Verum, podqujm fcapho: intra fcxagin-
tacirciccra columna virgatas , advcnjf-
fent , cccc omnes fubito fc (iftgbant , ncc
ultcrius proccdere poterant : ita tamen,
ut in circuitu movcre, fed non acccdere
propius liceret : adeo ut fcaphiE vcluti
inThcatro ftarcnc , luccm hanc tanquam
fcenam ccclcftcm fpccflaturie. Evenicau-
tem fortc fortuna , ut in fcapharum una,
adefrcc quifpiam cx Sapicntibus noftris ,
focictatis nimirum Domus Salomonis:
Quar Domus fivc Collcgium , ( fratres
mci chariirmii, ) oculusplanecft hujufcc
Rcgni. Qui poflquam aliquandiu , co-
lumnam hanc , unacumCrucc, attcn-
t€ , & dcvote contcmplacus circt , in fa-
cicm fc proftravit, & dein fe in gcnua cri-
gens, manufque ad Carlum attollens , hu-
jufmodi prcccs fudit.

Domwe Detis Cccli & teYYJi\ ex
gratui tiia j^ectalt , Ordinis tiofiYt bo-
fmnihiiSfdignatus cs^ operattia (rea-
tionis , & cortmi fecreta, nojfe ^ atque
dijtidicare , ( quanttim generationibus
hominim dattir, ) inter tniracula di-
vina , opCYa natUYA, ep^tts artis , &
illufiones dmonum , ctim imfofiuris

omiij-

No vus At L A S. If

omnimodis. Agnofco & teftor corant
hocpo^ulo^ Remhancqaam anteocu-
los intucmur , ejfe Digitum tuum , &
Milraculum Verum. Quoniam autem l
Librii noftrisdidicimus, Miractila nun^
quam a Te edita , nift oh Finem ali*
quem Divimim , & excellentem , (ete-
nimleges NaturdLeges tUd^funty x
quihus fiifi magnam oh Caujfam mini-
me recedts-j ) humiUime obfecramus,
ut fignum hoc magnum nobis fortunes,
atque ejus Interpretationem & ufum
in Mifericordia concedas\ id quod^ dum
idem ad nos mittoi , tacite & fecreto
foUiceris,

Poftquam ira precatus eft , continuo'
Scapham, in cjua vehebatur , folutam fen-
fit & mobilem, casteris adhuc veluti liga-
tis manentibus. Illud in fignum certum
licenti«e appropinquandi interpretatus,
fcapham fecit pbcide, & cum iilentio,
verfus Columnam, remigio impelli. Ve-
rum antequam ad illam pervenifTer , Co-
lumna cum Cruce lucis difflpata eft , 8c
k undique tanquam irx firmamentum

t6 Francisci Baconi

quoddam ScclLirum multarum vcrtit:
Qux ctiam Sc ipfa: brcvi evanuerunt : nc-
quc aliud reftabat fpcclandum , pra:ter ar-
cam quandam parvam ex cedro , ficcam
quidem , neque aqua ullatenus madefa-
ftam , etli nataret. In parte autem ejus
priore verfus Sapientem , ramus palma:,
exiguus quidem & viridis , crefcebat. Is,
poftquam plurima cum veneratione ar-
cam in fcapham fuam rccepifTetjecce arca
fponte fe apcruit , in q^ua reperti funt , Li-
ber & Epiftola : uterque in membrana
purafcriptus, & findonibus linteis involu-
tus. Liber continebat canonicos libros
univerfos Vctcris Sc Novi Teftamenti ,
proutvos illoshabetis, Cetenim fatis fci-
mus quos libros ecclefia: apud vos rcci-
piunt;) atque Apocalypfis ipfi , & non-
nulla alia ex Novi Tcftaraenti fcriptis,
qax eo tempore cdita non erant , nihilo-
niinus eo libro continebantur. Quod vc-
ro Ad cpiftolam , illa in harc verba fcripta
crac.

Ego Barthelom^iusySeYvus Altiftmh
& Apoftolus lefu Cbrifti^ monitus fum
ahAngelo, qui in vifione Glori<& miln
appAYuit > ut Arcm hanc maris j?«-

ctibus

NovusAtlas. 17

clibuscommttterem, Itaque tefior , &
annuntio , eipopulo , ad quem Deus or-
dinarerit hanc Arcam appellere \,eo
ipfo diead eos vcmre, Salutem, & Va-
cem , & honam Voluntatem , a Patre,
& Domino lefu,

Praeterea in duobus Iiis fcriptis , tam
Libro , quam Epiftoh , operatus eft Deus
miraculum infigne , illi , quod Apoftolis
oftendit , (dono originali linguarum, )
non dilTimile, Etenim, cum eo tempore,
in hac terra viverent , Hebra^i , Perfe, SC'
Indi , priBter ipfos indigenas finguli in Li-
bro illo , ac Epiftola , legerunt , ac fi ia
Lingua cujufque propria fcripta fuifTenc.
Hoc pado , (Fratres mei,) fervata eft ha:c
tcrra , ab infidelitate (quemadmodum
& reliquijB mundi vetcris fervatas fuerunt
ab aquis,) per Arcam, ope Apoftolicai &
miraculofse Euangelizationis fandi Bar-
tholomasi. Atque hic loquidefiit. Quan-'
do nuncius quidam venit , qui eum accer-
fivit. Sicque eo colloquio nihil aliud in-
tervenit.

Die poftero , ftatim a prandio , rurfus

ad nos venit Pra^politus; feque excufa-

vit , dicens , fe pridie a nobjs fubito &

b 1 inopi-

x8 Francisci Baconi

inopinato jvocarum , nunc vcro rcdiifle,
ut illud compciifaict , tcmpufquc nobif-
cum una infumcrct , li modo gratura no-
bis confortiumcjus aut colloquium fuc-
rit . Rcfpondimus, imo illud tam gra-
tum nobis accedit,ut ncc mifcri.irum prx-
tcritarum , ncc pcriculorum futurorum
anemorcs limus , quamdiu colloquio cjus
fruamur. Addidimus, cxiflimarc nos, ho-
ram unam , fcrmoncscum illoconfcrcn-
ilo , infumptam , annis intcgris vita: no-
iirx prioris prarftarc. Inclinavit fc paulu-
lum, & podquam confcdiircmus , dixit:
benc habct , cjuxftiones vcftra: funt. Tum
unus c noftris, parva intcrpolita mora,ita
dixit : clTc rcm quandam , cujus cognof-
cendiquidemavidi , intcrrogandi autem
timidi cflemus , ne forte nimio plus prx-
iumpfiffc vidcrcmur. Vcruntamcn iingu-
laricjus crga nos humanitate confirma-
tos , (cum nos vix pro exteris ducamus,
^ui fcrviejus additftifTimi &: dcvotifTmii
fumus,) cjus proponendilibcrtate ufuros,
iiumilJimc obtcftantcs ,^ ut ii rcfponlione
vixdignarctur , cjusflioni tamcn ignof-
cerct, licct cam rejiccrct . Dixit; nos
obfervafTe fatis , & memoria adhuc tcnc-
rc , vcrba illa ab ipfo prolata , tcrram
haQC faliccm, in qua jam pcdcm figimus,

paucis

Movus Atlas. 15?

paucis admodum cognitam efle , atque
nihilo fecius plerafque orbis -nationes fatis
nofTe: id quod quod verum efTe plane
perfpiciebamus , quandcquidemLinguas
Europx callercnt , & res noftras iii plu-
rimis , intelligerent , curii nos econtrain
Europa , poft rot & tam remotvis naviga-
tiones , hac astate poftrcma fufceptas , ni-
hil prorfus de hac infula inaudiverimus.
Hoc mirari fatis non pofTe , cum nationes
omnes , aut per peregrinationes m partes
exteras , aut per adventus exterorum ad
cas,{ibi invicem innotefcant.Licet autem,
qui in natione extera peregrinatur , plus
notfti^ & informationis vifu nancifca-
tur, quam domi manens , a pere^rinante,
auditu folo , addifcere poltit , attamen,
utroque raodo , notitiam mutuam, aliqua
cx parte , haberi poiTe. Verum quantum
ad hanc infulara , nunquam novaad nos
allata , de alicujus navis , ab ea, adoras
noftras, appulfu , nedum ad littora Euro-
pas , nequead littora Indiarum , Occi-
dentalis aut Orientalis: neque aliquid
accipifle , de navi ulla , cujufcunque ea
populi fit , qux a terra hac redierit. In
hoc autem , illud quod admirationem
movet , non conliftere , litum enim ejus,
(ut Doniinatio fua dixerat,) in tam vafti
b 3 pelagi

30 Fr/ncisci Bacoki

pcbgi conclavi fccrcto , hujc rci in
caufTa cfle poirc , vcrum , ut iJIi cop.tra
notitiam linguarum, librorum, rerum
habcrcnt , gcntium ab jis tam immcnlis
JpatiisililTitarura, id omnem admiratio-
jicm fupcrarc , neque nobis quomodo
iicri hocpoffit, ulio modo in mcntcm
Tcnire : nobis liquidcm Divinarum Mcn-
lium & Potcftatum, nonautemhorainum
ouorumvis conditionem vidcri , ut ipfae
occultaj 5c invifibiles latcant , cxteris in-
icrim illarum vifui patentibus, & velut in
aprico pofitis. Ad ha^c vcrba , Prarpofi-
cus placide fubriiit, & dixit : non Cne
caulTa, veniam nos hujus cjua:ftionis pc-
«cre, fiquidem innucre , ac (i terram hanc^
xion aliam , cjuam tcrram Magorum du-
ceremus , quas fpiritus acrcos , in omncs
partes, cmitteret : quorum ope & farau-
litio, quazcunque in aJiis regionibus gcre-
rentur, pernofcerct. Oranes uno ore hu -
militer refpondimus , vultu tamcn ita
compofito , ut cum non alias quam joco
hoc dixifle , prx nobis fcrrcmus : nos fi-
iicfacile in eam cogitatlonem vcnirc, cflc
aliquid , in hacnatione, plane fupcrna-
turalc ; illud tamcn , potlus Angclicum,
quamMagicum, duccre : vcrum pcrfpi-
cuc.ipud dominationeni fuara eloqucrc-

mur,

NovusAtlas. ^i

mur, quid tandem illud fuerit, quod fcru-
pulum hunc,ne qu^reremuSjinjecifTetjni-
hil ex hac re fapuifle, fed quoniam in f^r-
mone prseterito eum innuiffc mcmihera-
mus , gentem iftam , de filentio erga pe-
regrinos , per leges GavifTe. Ad hoc re-
fpondit : red:e quideni meminiftis : ita-
que in iis, cjua? proferre apud vos inftituo»
nonnulla refervanda funt , qua; omnino
revelare licitum non eft , haud pauca ta>
men fupercrunt,quae fatisfadlioncm vobis
abunde pra^ftabunt.

Intelligetis igitur , (id quod vobis for-
tafTe vix Credibile videbitur, ) ter mille
circiter abhinc aniiis , aut paulo plus , na-
vigationes Orbis terrarum , (praefertim
ih Regiones remotas,) majores fuiffe , &
magis ftrenue fufceptas , quam hodierno
Sq* Ne exiftimetis , nefcire me , quari-
tum apud vos creverint navigationes , in-
tra annos ccntum & viginti proxime ela-
pfos : fatis mihi hoc cognitum. Et ta-
men, majores (ioquam) fuerunt, eo tem-
pore , quam nunc. Sivc confcrvatio ilU
reliquiarum humani generis, per Arcam,
a Diluviouniverfali, hanc navigandi con-
fidcntiam hominibus indiderit , livc aliud
quid in caufla fucrit. Sed utcunque , hoc
c[uod dico, verum eft. Phoenices; ac pras-
h 4 cipue

31 ■ Francisci Bacoki
cipuc Tyrii , nijgnas habebant clafTcs .
Similiter lubcbarit & Carihaginienfcs
^oloniaipforum , quamvis ad Occidcn-
tcm magis litaiit. Ab Orientc vero, claf-
fcs itgyptiorum, & Palacftinre, potcntcs
crant, dc numcrofx. China autcm, & At-
lantis magna , (quam vos Amciicam vo-
catis,) qux nunc Yuncas tantum & Ca-
jioas, habent, utmagna abundabant , illis
dicbus, navium grandiorum. Infula hxc
jioftra, ( ut cx fidelibus ejus artatis Hi-
ftoriis planc liquct, ) inftru(fta tum fuic
navibus millc quingcntis , iifque fortibus,
&magna! capacitatis. De hoc , quo>l lo-
<]uor , apud vos , cxigua admodum , aut
nulla cfl mcmoria , a: nobis pro ccrto
cognitum cft.

Iio etiam tempore, adinfulam hanc ,
navcs !k carin^e , carum omnium , quas
modo nominabam , nationum , appuic-
runt. Atque , ut ficri folct, naves illx
pra^Kr popularcs fuos , vchebant multos,
cx aliis regionibus , qux ipfa; maritimx
non erant; veluti Perfas , Chaldxos, Ara-
bcs , ira ut omnes fere nationcs potentcs
& cclebres , locurn hunc adicrunt : cx
quibus nonnullas habemus ftirpcs, 8c
iribus, ufquc in hodicrnumdiem. Quod
vcro ad navcs noftras atiinct, in omncs

pro-

N O VUS A T L A s. 33

propcmodum oras navigarunt , tam ad
fretum veftrum, cjuod Columnas Her-
culis appellatis , quam ad alias , tum Me-
diterranei , tum Atlantici Maris , regio-
nes: velutiad Paguinum, (Civitatemin
China antiquifTimam ) qux eadem eft
cum Cambalu , & Quinze , ad Orientalc
pelagus (ita , non procul a finibus Tarta-
ria; Orientalis.

Eodem pra;terea tempore , & fcculo
integro infcquente , aut amplius , popu-
li magna: Atlantidis potentes admodura
erant. Etfi enim narratio& defcriptio, a
viro magno veftri Orbis fa£la , (fcilicct ,
pro2;eniem Neptuni fedes fuas ibi fixifTe,
tum de magnificis , Templo, Palatio, ur-
bc, & colle , quin & de multiplicibus pul-
chrorum & magnorum fluviorum fpiris,
qux (tanquamtotideratorques, ) Tem-
plum illud <Sc Vrbem cingebant ; ac de-
niquc de gradibus illis infignibus afcen-
fus pcr quos ad eadem perveniebatur , ve-
luti per Scalam quandam Cocli , fit fa-
bulofa & Poetica : hoc tamen veritatis
immifcetur , regionem illam Atlantidis,
tam illam Peruvia? tunc Coyam vocatam,
quam illam alteram Regni Mexicani,tunc
didam Tirambel , regna fuiffe , armis,
clafle, & opibuS; potentia ^ fuperba.
^5 Tam

34 FpvANcisci Baconi

Tam (inquam) potentia , ut codcm tem-
pore, (vcllaltemintrafpatium dcccm an-
norum,) duns "magnas expcditioncs na-
vales furccpcrint : hi nimirum de Ti-
jambel, per Atlanticum niarc , ufque ad
rnarc Mcditerraneum; illi autcm dc Coya
per marc Auftralc, ufque ad hanc infu-
lam noflram. De priorc autcm expcdi-
tione , vidctur audlor ille vcftcr , aliquid
3. faccrdotc Aegyptio , quem citat , hau-
fifle. Pro certo enim cxpcditio talis
fuir. Vtrum vero Athcnienfcs antiqui illi
fuerint , qui copias illas repulcrunt 8c
profligarunt , atque ha;c cis gloria tri-
biienda, non habeo quid dicam : illud cx-
tra omnem dubitationcm , ncc navcm ,
nec virum , unquam ab ea cxpcditione
rediifTe , neque melJorc fortuna ufa eflet
clafTIs illa Coyx, quae nos invallt , nifi
in hoftes clementiores incidiflet. Etenira
Rcx infulx hujus, (nomine Alrabin, ) vir
prudcus , & Imperator inbcllooptimus,
cui tura hoftium , tum proprias vircs , fa-
tis explorata: erant , ita rem geffit , ut
copias eorum tcrrcftres , {)oftquam ia
tcrram defcendiiTent , a clafTc eorum in-
tercluderet , atque veluti indaginc utraf-
que copias cingcret , majori cxercitu
quam illorum fuit , & tcrrcftri & navali ,

iic-

ficcjuc eos addcdicionera , abfquc ptajlio,
coinpelleret : cumque in poteftate fua
eflent , haud duriores conditiones impo-
.fuit , quam jusjurandumab iis exigendo^
fe in pofterum , contra illum , nunquara
arma laturos : quo fa£lo eos incolumes
omnes diraiiit. Veiuntamen vindidla di-
vina, non multo poft ,fuperbos illosaufus
ulta eft, (iquidera , intra curriculum cen-
tum annorum , aut minus, Atlantisilla
magna omnino perdita & deftruda fuit,
non terras motu abforpta , ut vir illc
vefter afFirmat. ( Etenim tra€lus ille to-
tus , terr^e motibus parum eft obnoxius,)
fed per particulare diluvium, five inunda-
tionem : quandoquidem etiam hodier-
no die, regiones illac , majores habeant
amnes , atque ctiara montes altiores , qui
aqius in plaoities efFundant , quam alia
pars quajcunque Orbis vcteris. Sed illud
verura eft,,inundationem illam non fuific
profundam, non amplius forfan, in pluri-
bus locis , quara ad quadraginta pedesy
unde fadlura , ut licet homines , & be-
ftias , undique demerferit , (ilveftres ni-
hilominus habicatores quidam montium
cvaferinr. Avesquoquein tuto fere fue-
runt , ad montes , aut arbores pra^altas,
conekndo, Homines vero , iicet in ali-
h 6 qui-

^6 Francisci BAcoNr

quibiis locis , a:diHcia habcrent , altiora
quam quo aquxpcrvcnircpoircnt ; inun-
datio tamcn illa , licct minimc profunda,
diuturna fuit. Vndcqui in valle degcbant,
proptcr pcnuriam cibi , &: rerum aliarum
ncccirariarum , famc&inopia, pcrircnt,
Itaque , nc mircmini , (i America habita-
torum tam rara lit , nequc li populuscjuf-
dcm , adco limplex & barbarus cxiflat.
itenim rationcm fic inftitucrc dcbctis ;
populum Amcricanum novum clTc, &
icccntcm ( inquam ) ^rx carteris orbis
Labitatoribns , nnnis non minus mille .
Tantum enim temporisintcrccilcrat, in-
tcr diluvium univeilalc, &: illud Amcricx
particularc. Siquidcm tenucs i!lx &: ra-
tx humani gcneris reliquix, qua: in mon-
tibus maaferant , in inreriorcs rcgionis
partes, tarde fobolcm dedcrunc ; cumquc
cflent homines fcri,&omniumrerum ru-
dcs , (neuciquam Noacho , & filiis ejus (i-
milcs, qui familia erant , cx univerfo or-
be cle6la,)ad litcras , artcs , & vita: cul-
tum, pofleristranfmittendum, non fufFi-
ciebant. Atquc infuper, cum in habita-
tionibus fuis montanis, (propter afperri-
mum frigus rcgionumillarum , pcllibus
urforum, ticrridum , &: caprorum mngno-

rum ^hirfutgxHUi; (juiia iili^ parubus

abuQ-

NovusAtl-As. 57

abundant, veftire fe confueviflent, poftea
autem in vallem aefcendcntes , intolera-
biles ibifervores ferre non poffent, nequc
veftium m:igis levium ulla copia eis praj-
ftoeflet, coadlifunt morem rjudeincc-
dendi introducere , qui apud illos , ufquc
in hodiernum diem , in ufu eft. Solum-
modo magna voluptate, & defiderio afFi-
ciuntur , avium plumas gcftandi ; atque
hoc procul dubio, a traditione , & exem-
plo majorum , qui in montibus habita-
bant, hauferunt ; qui ad hunc forte ufum
alle<5li fuerunt , ex innumera avium mul-
titudine, alia petentium , cum imaaquis
ftagnarent. Videtis , (fratres) per ca-
fum hunc majorem, & temporis <]uafi mi-
raculum , commercium noftrum cum A-
mericanis cefl^fle , cum ipfi amplius non
eflent : cum quibus, fupra omnes raorta-
les, commercium antea habuimus, utpote
regioni noftrse proximis . Quantum ve-
ro ad alias orbis partes , manifeftiflimum
eft , feculis fjccedentibus , five propter
bella mota, five ex periodo & vicifl^itudi-
ne temporom , navigationes ubique ma-
jorem in modum elanguifle : prxcipue
autem navigationes longinquas; propter*
ea quod trircmes , & ejufmodi carinx,
qtise Oce^ijiii vix tokrars pofl^ent , ia

ufura

J8 Francisci Baconi

ufum venirc cceperunt. Hinc igitur,quani
ob caufam , notitiailla regionis^ noftra:,
qu^ a navigantibus ad nos acquiri potuit,
multis abhinc feculis defecerit, clare cer-
nitis ; nifi forfan raro eventir talis appul-
fus obtigerit , queraadmodum ante dies
paucos vefter. lam vero, d.e navigationis
noftraj, in aliaspartes, ceflatione, aliam
vobis cauflam , afllgnare oportct. Necjuc
enim denegare pofllim , (fi verum fateri
cupiam,) cjuin apparatus & inftrucliono-
ftra navalis , numcro & roborc navium,
abundantia nautarum, peritia gubernato-
rum, &aliis rcbustjuibufcunque, arque
hodie valet, ac olim valebar. Itaque, quid
in re fit , quod domi jam fedcamus , fc-
paratim vobis declarabo : atcjue hoc pro-
pius accedet , ad quazflionem veftram ,
quam initio propofuiftis, elucidandam.

Regnavit in hac Infula, antc annos mil-
le nongcntos, Rex, cujus mcmoriam , fu-
pra alios omncs , raaxime colimus & ve-
fieramus : non fuperftitiofe, fed tanquam
divini cujufdam inftrumenti , licet homi-
nis mortalis. Nomen ei fuit Solamona.
Eum autem pro lcgiflatore hujusgentis
ducimus. Regi ifti cor Deus indidit ia-
tum, & in bonis infciutabile : qui in illud
totus incumbebat , ut regnum , & popu-

Uim

N o VU S A TL A S. 3p

lum fuum bearet. Itaque , cum fecum re-
putarct , quam iufFiciens , & (ut dicam)
fubftantiva , terra hajc ex CcCc fuerit , ad
fcipfam fuftentandam , abfque opibus aut
copiis cxterorum ; quippe qua: incircui-
tu, cjuincjuies mille & fexccnta milliaria,
plus minus , continerct : & maxima ex
partc ferax inprimis eflet, & bonitatc foli
prasftaret : atque rurfus pcrpendcns claf-
fem & navcs regni, non fcgnitcr applicari
& exerceri pofle , tam per tranfportatio-
ncm & vedluram de portu in portum :
necnon per navigationes ad Infulas quaf-
dam adjacentcs , & imperio huic & Icgi-
bus fubditas : tum vcro in mcmoriam re-
vocans , quam £elix & fiorens , eo tempo-
re , rcgni hujus ftatus fucrit : ita ut mille
modis in deterius, fcd vix ullo modo ia
melius, mutari poflet, nihil omnino decf"
fe putabat, quo fines fuos nobiles plane &
hcroicosaflcqueretur , nifi ut , (quantum
humana providentia cfFieere poflct) rcs
illas , qu^e fuo tempore tam fceliciter ef-
fent fundara: & ftabilitas, pcrpetuitatc
donaret. QuociTca, inter leges alias fuas
fundamentales , leges plurimis fanxit , de
introituexterorum interdieendo ; qui eo
tempore , (licet poft calamitatem Ame-
ricanam;^ fatis frequcns erat : ifthoc in-

ftituto,

40 Francisci Baconi

Aituto , quia i. novitatibus , & mi^^turi^
morum, mctuebat. Verumcft, iutcrdi-
£lum fmiilc.dc introitu cxterorum, fcito
vetcriapud Chinenfes valuifle, atque et-
iamnum valere. Scd ibi res eft defpicabi-
lis , eofque reddidit , gentem curiofam,
imperitam , timidam , & ineptam. At le-
giflator nofter, in lege fua condcnda , di-
vcrfumlonge adhibuit tcmperamentum.
Primum enim , jura humanitatis omnia
farta te<5la fervavit , in inftitutis & funda-
tionibus fuis , pro levamine & folatio pe-
regrinorum afrtidorum ; quod &: vos cx-
perti c^is. Ad quod didtum , ut par crat,
confurreximus omnes , nofque inclinavi-
mus. lllc perrexit . Rcx idem , cupicns
fadlis humanitatis confilia politica adjun-
gere: atque humanitati minime convc-
nireputans, ut exteri inviti dctinercntur,
nec minus rationibus ftatus non conve-
nire, ut riderent, &: infulx hujufce arcana
cvulgarent, hanc viaminiit. Conftituit,
ut ex exteris, quibus permiftum forct iii
terram hanc defcendere , qui abire vel-
lent, non prohiberentur ; qui autcm ma-
nere praroptarent ,'conditiones & vivendi
facultates a ftatu rcciperent , in qua re,
vifu jam acri pqlluit , ut poft tot feculo-
rumfpatia; iiegehaccondiu, memo-

riam

No V u s Atla s. 41

riam nullam habeamus,ne vel unicx dun-
taxat navis, qua: reditum prajtulit; atque
tredecim tantum virorum temporibus di-
verlis , qui in noftris navibus reverti elc-
gerunt. Qujd autem pauci illi, qui fic re-
dierunt , de regione hac propalarint, nos
fugit. Facile autcm exiftimare poteftis,
quicquid retulerint , non aliter quam pro
infomnio quodam habitum efle. Navi-
gationes autem noftras, ad partes cxteras,
vifum eft, legiflatori noftro,pen)tus coer-
cerc. In China hoc non fit. Etenim Chi-
nenfcs, quo volunt, & polTunt, navigant,
Quod fatis oftcndit , Icgem iilorum , de
exteris arcendis, apunil.inimitate fola , &
metu, provenire. Intcrdidio autem hxc
noftra , unam tantum recipit reftridio-
nem : eamque cert e admir abilem : Bo-
num enim , quod a communicationc cum
exteristrahi poffit, confervat, malumau-
tem evitat. Id vobis nuncapcriam. At-
que hic videbor aliquantifper, ab eo quod
agitur, digredi : fed mox, hoc ipfum , ad
rem pertinere perfpicietis.Intelligetis ita-
que (amici mei praechari) inter adla illius
regis, unum maxime eminere. Illud eO:,
fundatio five inftitutio ordinis cujufdam
& Societatis, quam nos Domum Salomo-
nis vocamus. Nobiliffimam dico (quan-

tura

41 Francisci Baconi

tum nos arbitramur,) omnium, pcr terra-
rum orbem , fundationem , atque rcgni
hujufceluminare mignum. Domushacc
ftudiis & contemplationibus , operum &
creaturarum Dei, dicata eft. Putant non-
nulli, nomen traxiflc a fundatore , paulu-
lum corruptum ; acfidcberet dici Sola-
monx Domus : verum archiva ipfa au-
thentica , fic fcriptum habent , prout in
fermone quotidiano nunc profertur. Ita-
quQ nomen fluxiffe arbitror , a Kege illo
Kebi^orum, qui apud vos celebris eft,
nobis autem nonignotu,s , habemus enim
portiones aliquas operum fuorum , quas
apud vos defiderantur . Hiftoriam illam
Naturalem dico,quam confcripfit dcPIan.
tJs omnibus , u Cedro Libani , ufque ad
HyfTopum, qua: de pariete egrcditur , at-
que de omnibus rebus, quibus vita & mo-
tusineft. Hincanimum meum cogitatio
il!a fubilt, regcm noftrum,quandoquIdem
fe in multis cum rc^e illo Hebrxorum,
confentire fenfit,(qui multis ante eum an-
nis vixerat,) ejus titulo fundationera hanc
honoraffe.Atquein hanc opinionempra:-
cipue adducor , quod in hiftorits admo-
dum antiquis fnvenio , Societatem hanc,
intcrdum domum Salomonis vocari , in-
terdum autem CoIIcgium Opcrum fex

di crum..

N o V us A T L A s. 43

dierum. Vnde perfuafum habeo , regem
illum noftrum prxccllentem ab Hcbr*eis
didicifTe, Deum, Mundum hunc, & omnia
qux ei infunt fex dierum fpatio creafTe,
iileoque, cum domum illam injftituerct,
ad inquilitionem & invcntionem, naturac
vera; , & interioris , rerum omnium , i^uo
Deus conditor majorem reciperct glo-
riam, ob fabricam earum; homincs autcm
uberiorem percipercnt fruftum , in ufu
earum , indidifle etiam ei illud alterum
nomcn, nimirum; CoIIegii operum fex
dierum. Verum , ut redeamus tandem ad
id quod nunc agitur. Poftquam rex o-
mncm fubditis navigationem interdixif»
fet , pra^tcrquam in partes huic imperio
fubditas, hanc nihilominus ordinationeni
fancivit : nimirum, fingulis duodenis an-
nis mittendas ex hoc regno naves bi-
nas , in partes orbis diverfas : in utraque
navium harum-, tres ex Fraternitate do-
mus Salomonis, feorfim vehendos : his in
mandatis dandum , ut nos , de rebus , &
ftatu locorum illorum , ad quos appellc-
rent, certiores facerent , pr^ecipue autem
de fcientiis , artibus, manufaduris, & in-
vcntionibus mundi univerfi, utque, in re-
ditu , libros , inftrumenta , exemplaria in
unoquoque genere ; ad nos perferrent :

navi-

44 Francisci Baconi

navibus , poftc]uam in tcrram fratrcs cx-
pofuifTcnc , rcdeundum , fratribus autcm,
ufcjue ad novam milTionem, pcrcgrc ma-
ncndum : navcs hafce non aliis mcrcibus
inftrucndas , quam commeatus copia bo-
na , nec non thefauri fatis larga quanti-
tate, in ufum fratrum, ad res eas cocmen-
das, &hpmines talcs rcmuncrandos,qui-
busopuseflet. lam vero , ut vobis pro-
ferani modos , quibus vulgus nautarum
cocrcentur, ne in terris, ad quasappel-
lant, dignofcantur : aut quibus modis, in
terram cxpofiti , fub nomine nationum
ah"arum latcant : aut ad quarloca naviga-
tioncs noftra; defignata: fint : aut qux lo-
ca novis rurfiis milTionibus prasfigantur,
atque alias hujus gencris circumltantias,
qux ipfam pradlicam partem fpec^ant ,
mihi proloqui fas non cft : ncquc multum
ccrte ad quaiftionem vcftram conducct.
Sic itaque videtis , commercium nos in-
ftituifTe : non pro auro,argcnto, & gcm-
mis, non pro fericis, aut aromatibus , ne-
que pro aliis qyibufvis rcbus crafTis , fcd
tantum pro creatura Dei priraa , luce Cci-
licct : lucc , inquam , in quacunque tan-
dcm terra: rcgionc, prorumpcnte, & gcr-
minante.
Cum ha?c dixifTct, conticuit: nosctiam

ali-

NovusAtlas. 4^

aliquandiu filebamus.Reveraenim omncs
attoniti eramus , cum audiremus, res tam
mirabiles , orationetam probabili reccn-
feri. Illeautem animos noftros , cogita-
tionibus aliquibus gravidosfentiens , par-
tuiautem nonmaturos, civiliter admo-
dum nos explicuit ; & ad qua^ftiones de
itinere, &fortunisnoftris, deflexit : fub
finem autem dixit , re6le nos faduros , fi
confultationem inter nos iniremus , de
tempore , pro mora noflra, a ftatu peten-
do. In quo jufllt minime verecundari:
nostempus enimquodcunquc nobis po-
ftulare vifum fuerit , ipfe non dubitabat
fe imperaturum : ad quod didlum furrexi-
mus omncs , & humiliter fimbriam Liri-
pipii fui exofculati coepimus. Illeautem
renuit, & continuo a nobis difceflit. Poft-
quam vero, inter homines noftros cvulga-
tum fuit , ftatum illum , conditiones ex-
tcris , qui mancre vellent , largiri folere:
vix ulli eorum perfuaderepotuimus, ut
navem noftram curarent, aut quo minus,
prarpofitummoxadirent , ad conditiones
petendas. Sed, non fine magna difFicuI-
tate , eos tandem cohibuimus , donec ex
confenfu , quid faciendum effet , ftatue-
remus. •

lam aucetn ^ unquam libcros nos reba^

mur.

4J? Irancisci Baconi

raur,cum mecuni omncm cxtrcmr ruina:,
dcpulfura vidimus. lucundiirimc item
viximus : civitatem ipfam , ncc non po-
mxrium illud , quod nobis conccilum
erat, pcrambulantes : in quo, c]ua:cunquc
vifu digna , aut grata eranc , pcrquireba-
mus, &: fpeftabamus. Intcrea familiarita-
tem cum plurimis ex civitatc , iifquc non
cx infcriorc ordinc , coiuraximus : intcr
quos , humanitatem tantam pcrfpcximus,
adcoque confuetudinem tam jucundam &
liberam , peregrinos veluti in finu ample-
dlendi , Sc fovcndi ; ut vix abclTct , quin
oblivionem nobis omniumcorum, qua:
in patriis noftris chara antea crant , indu-
ccret. Quin & quotidie incidimus , in rcs
obfcrvatu, & relatu,digniillmas. Ccrte,
h ullibi terrarum fpeculum lit , quod ocu-
los hominum alliccrcdebeat , Sc dctinerc,
illud exhibet hxc regio. Evenit die quo-
dam, ut duo cx noftris invitarcntur ad.
fcftum quodam ( quod vocant ) familix.
Mos autem cclebrandi feftum illud , ccn-
feri mcrito polTit , maximc pius , cxipfa
naturae Icge depromptus , & vcneratione
dignus : monftrans proculdubio natio-
ncm illam omni Bonitatc refcrtam cflc.
Qur^talis cft : ConcclTumeft , pcr lcgcs
rcgni , cuivis , cui vivcre contigcrit, dum

triginta

N o vu s A T L A s. 47

trigintae corpore fiio prognatos , fimul
fuperftites, videritj eofque omnes tertiurn
jEtatis annum egreflbs ; feftum hoc cele-
brare. Quodex publico fumptu fit. Pa-
terfamilias (quem Tirfanum vocant,) bi-
duoante feftum, trfes ex amicis fuis, quos
eligere placuerit, fibiadvocat, ac infu-
per , Magiftratus civitatis , aut oppidi ,
ubi feftum celebratur , prsefentia hono-
ratur : omnes autem ex familia utriuf-
que fexus adefTe jubentur. Per dics hofce
duos Tirfanus cum amicis illis fuis , &
Magiftratu , circa bonum familiae , con-
fultationem init. Tunc fi qu*e difcordia:,
aut lites , in familia obortas fint, ter-
minantur, & fedantur. Tunc fi qui ex
familia , in paupertate redaili fuerint ,
aut quovis modo affli(fli , iifdem fubvc-
niendi , & neceflarium vidlum fuppedi-
tandi, ratio initur. Tunc fi qui eoruni
vitiis addidti , aut genus vitse iners & pra-p
vum agant , reprehenduntur , & cenfu-
ram fubeunt. Quinetiam circa nuptias,
&Yita: conditionemalicuieorum maxi-
me convenientem , confilium tunc capi-
tur ; & alia fimilia tradantur , & deccr-
nuntur. Magiftratus ideo aflidet , ut de-
crcta & mandata Tirfani , fi quis forte ex
familia non pareat , au(Sloritate fua mu-

niat.

4S Francisci Baconi

niat, & cxccutioni demandct: licet hoc
nroadmodiim rccjuiratur , tantam nimi-
rum, ordini naturx , obcdicniiam pras-
ftant, tuuc ctiam Tirfanus, cxfiliisfuis,
unumcligit, cjui curaco, in domo-fua,
pcrpctuo vivat ; qui cxinde vocatur filius
vitis. Ratio nominis poftca patcbit. Dic
fcfto.poft Liturgiam divinam cclcbratam,
progrcditur Tirfanus , in aulara cjuandani
amplam , ubi folcnnia fcfti peraguntur:
qua: aula, a parte fupcriori gradum habct
unicum afccnfus. Illic ad parietem , ia
medio, collocatur cathedra , cum mcnfa,
& periftromatc fupeream: fupra cathe-
'dram extenditur conopasum , rotundum,
vel ovatum, cx hcdera^ hedera ccrtc , pras
noftra , plurimum albcfccnte colore, non
abfimili folio populi, quam vocamus ar-
gcnteam : fcd aliquanto magis fplcndido:
viret enim per hyemcm. Conoparum au-
tem, filis argentcis , & byflinis , divcrfo-
rum colorum , qua: hcderam colligant,
clcganter contcxitur j atque opificiumi
plerunque cft alicujus cxfiliabus familia::|
in verticc, reticulotcnui , cx byflb 3c ar-J
gento velatur : veruni matcria cono-
pxi hcdera vcraeft: cx qua , poftfolen-
nitatcm finitam , amici familiae , £o\iua
aliquod , aut ramufculunj , dccerpen

amant«

No V us At L A S. 49

amant. Progreditur Tirfanus , prole fua
univerfa ftipatus , mafculis pra:euntibus,
fceminis a tergoinfequentibus. Sin ma-
ter familiae fuerit , (]ux prolem univerfum
peperit , coliocatur ad dextrum latus ca-
thedra:, orcheftra quxdam cooperta cum
oftio fecreto , & feneflris , ubi illa clam
fcdet. Tirfanus poftquam ingreflus fue-
rit, in cathedra illa confidet , univerfa fa-
milia, jifxta parietem, tam a tergo, quam
a lateribus aulx , fuper gradum afcenfus,
fecundum ordincm setatis , non habito
fexus difcrimine, fe iiftente, & fuper pedes
ercifla. Cum confederit , ( aula interim
frequentia haud parva referta, CQd fine
turbaaut ftrepitu,) poft moramnonnul-
lam ingreditur , ab inferiori parte aula:,
Taratannus, (quod verbum apudeosfi-
gnificat , haraldum;) cujuslaterategunt
adolefcentuli duo ; quorum unus rotulum
gerit ex fplendente illalutea membrana,
alterbotrumuvarum aurcum cum pedi-
cillo five caule longa. Haraldus , & uter-
que adolefcentulus, palliis fericis , coloris
thalaflini , veftiuntur; verum pallium ha-
raldi , radios habet aureos , & dimittitur
adeo ut lerram nonnihil verrat. Haral-
dus, ter fe aliquantulum inclinans, accc-
c . dit

^O FR.ANCISCI Baconi

dic ufque ad gradum afcenfus , ibique pri-
rao in raanum fumit rotulum. Rotului
ifte, charta rcgiaeft, &: redituum , privi-
legiorum complurium, cxemptionum , &
inlignium honori ficorum , patrifamihs
conceflbrum , dona continec : infcribi-
tur autem femper, Tali, Amico noftro
diIe£lo, & creditori : qui titulus , i rege,
in hoc folummodo cafu, tribuitur. Ajunc
cnira regcm, nulli debitorera efle , nili ob
propagationem fubditorum.Sigillum huic
chart2E afFixum , efl: regis cifigies , auro
infculpta:atque quamvis hujufmodi char-
ta;, cx officio, & tanquam jure, expedian-
tur, proarbitrio tamen, fecundum nume-
rum & dignitatem familia: , variantur.
Hanc charram perlegit Haraldus, voce
alta ; dumque legitur , Tirfanus fe inpc-
dcs crigitjcl duobus filiorum fuorum, quos
delegcrit , fupportatus. Tum Haraldus
fupergradum afcendit , & Tirfano char-
tam in manus tradit : quo fa6lo, ab omni-
bus qui adfunt, acclamatio magna fit, lin-
gua fua , qua: hoc fignificat ; Foelices funt
populi Benfalem. Deinde Haraldus , ab
adolefcentulo altcrobotrum uvarum rc-
cipit , qui (utdiximus) aurcus eft, tam
caule , quara uvis ipfis. fed uvx clcganter

colo-

NovusAtlas. yi

colorantur, acque , (i mafculi ex fkmilia,
nuracro excedant fGcminas.uvie purpureac
funt , cum foleparvo in verticc pofito,
fin foemina: mares, uva: virides funt , cum
luna crefcente in vcrtice . Vvae autem nu-
merum liberorum familise exsequant. Iftc
ctiam racemus aureus , ab Haraldo tradi-
tur Tirfano ; qui eundem ftatim filio illi,
quem antea clegerat , ut fecuni in domd
mancret , tradit ; is autcm pcrpetuo eum
ante patrcm geftat , quoties in publicum
progreditur, tanquam infigne honoris: at-
<queindenomen (ut di(ftum eft, ) filiivi-
tis, accipit. Peradla hac folennitate, Tir-
fanus fe recipit , atquc pofl moram ali-
q^uam interje<n:am , rurfus ad prandium
egreditur , ubi fcdet fub conopa^o folus,
nequc cuivisex liberis , cujufcunquc gra-
<Ius aut dignitatis , una federe conceditur:
nifi forte fuerit ex domo Salomonis.Scrvi-
tium menfar praiftant mafculi ex familia,
qui hoc faciunt,quoties ei aliquid dandura,
in genua procumbentes : fccminaB autem,
tantum juxta parietem, cixcunflant. Pars
aula: , quas intra gradum eft , menfas ha-
bct utrinquefitas , pro convivis , quibus
decore admodum , & ordinebono , raini-
ftatur: fub finem autem prandii , (quod
f i apud

\% Francisci Baconi

apud illos, in maximis fuis folennitatlbus,
non ultra fcrt^ui-horam durat,) cantatur
hymnus, pro ingenio componentis varia-
tus , (habcnt enmi Poctas optimos,) fub- ,
jcdlum vcro cjus , pcrpetuo funtlaudes,
Adami ,Noachi , & Abrahami : c^uoruru
primi duo, univerli gcncris humanipa-
rentesextiterunt, tertius , paterfidclium^
Concluditurtamenfempcr, cum gratia-
rum aftione , propter naiivitatem Serva-
toris noftri : in quo univerfai terrx genc-
rationes benedidioncm confequuutur.Fi-
nito prandio , Tiifanus iterum fe recipit:
atquefolus fubducitur inlocum interio-
rem, ubi preccs fecrctas fundit : dein pro-
greditur tertio , ut benedidioncm fuam
impertiat univcriis liberis fuis , cjui eum
circunftant , ut prius. Tum eos nomina-
tim, ad-fe , fingulos vocat, prouteipla-
cuerit , licet raro aetatis ordo immutetur.
Perfonaqux vocatur, (menfaprius femo-
. ta,) continuoin gcnua, ante cathedrani
procumbit : pater autem manus capiti
Cjus imponit , atque ei benedicit in ha:c
verba : fiii Benfalem, (aut filia Benfalem,)
pater tuus dicit : illc, per quem auram vi-
talem haufifti , verbum loquitur : bcnedf- 1
^liones patris «eterni , principis pacis , 8c\

coluin-

NovusAtlas. ^j

colvLtnbx CinCix , defcendant fuper tc ,
& dies pcregrinationis tuse » reddant muU
tos & bonos. Hanc benediflionem fin-
giilatim impertit. Qjaod fi aliqui. cx li-
beris mafculis , virtute & meritis prseccU
luerint , (modo numerum duorum non
excedant,) poft benedidlionem genera-
lem , feorlira eos vocat : manus autem
fuper humeros eorum extendens illis flan-
tibus, fic infit : fili,bene habet quod natus
es, da Deo gloriam, & in finem perfevera.
Atque una ei monile tradit , in figurartx
fpicas fruraenti, formatum : quod is fem-
per poftea, in fronte Turbani , aut Galeri
fui, portat. Hoc peradlo , admulicam&:
faltationem , & hilaritates id genus alias^
apud eos ufitatas , pro refiduo diei fe ac-
cingunt. Atque iftc eft modus feftum il-
lud celebrandi.

Intra paucosdiesfequentes, amicitiam,
& familiaritatem cum mercatore quodam
civitatis illius , cui nomen loabin , con-
traxi. Erat autem ludarus Sc circumcifus»
Paucas cnim quafdara ludseorum ftirpes,
inter cos nunc degentes habcnt , (^uibas
religionem fuampcrmittunt: quam ve-
niam facilius indulgere pofTunt , quando-
quide ludari illi, a luda:is in reliquis orbis
c } parti-

54 FRANCI5C1 Baconi

partIbus,moribus longe divcrli funt.Nain"
cumludxi alii , nomcn Chrifti odio ha-
beant, ati]ue advcrfus populum , intcr
^ucm degunt, fecrctam & invcteratam
xnaiitiara fovcant, hi contra , Scrvatori
Boftro, attributa plurima fublimia rcd-
dunt , nationcm autcm Bcnfalcm amant
impenfifTime.Sanc vir iftc,de quo locjuor,
confiteri fcmpcr folebat , Chriftum na-
tumfuifTeex vir^ine, atquehomincmcro
majorem extitiflc: tum nanarc folcbat,
cjuod Deus eura Seraphim , qui Thronum
fuum ftipant , pra:fccit : vocabat eum ct-
iam quandoquc viam la6ceam, cjuandoquc
Eliara MefTiae , Sc aliis compluribus no-
niinibus magniscum infignicb.it. QujC
omnia , licet divina Chrirti majeflate lon-
ge inferiorafint, a ftilo tamcn ludirorum
corterorum multum difFerunt. Rceionis
autem Benfalem laudanda: , idem nullum
faciebat finem : quin & credi voluit , cx
traditione quorundam ludxorum illic
degcntium , populum Bcnfalcm, ex flirpe
Abrahami , per aliumfilium , qucm Ka-
choram vocat , fuiflc : cjuin Sc Mofcm,
per fecretam cjuandam Cabalara , lcges
illas, cjuibus populus de Benfalera hodie
Utitur, condidifTe : atqus in adventu Mef-

iix,

No VU S A TL A s. 55

{?«, cum confefrurus fit Hierofolymis , in
throno fuo, regem Benfalem ad pedes ejus
feflurum} csteris regibusad diftantianv
longam amotis . Veruntamen , fomnia
ifta ludaica fi feponas , vir fuit admo-
dumprudens, &doaus, & confiliipro-
fundi ; quique lcgum & confuetudinum
gentis illius Benfalem perquam gnarus
extitit. Inter fcrmones alios die quodam,
fortc dixcram , me relatioue illa , quam e
quibufJam e:J noftris acceperam , circa
confuetudfnem illorum , ia celebrando
fefto quod vocant , fniiilia^ , magnoperc
dele»5latum efTei neq; enim videbar mihi,
unquam de folemnitate aliqua inaudiviffe,
in qua natura tam infigniter prailideret.
Quoniam vero familiarum propagatio, cjc
nuptiali copula procedit,cupiebam aliquid
cxeorefcire, tumcircaleges & confuc-
tudines ipforum circa nuptias ; tum de-
nique utrumpolygamia interillos inter-
diceretur ? Quandoquidem nationes, quas
fubditorura propagationi tantopcrc ftu-
derent , polygaraiam plerunque tolera-
rent. Ad hsc refpondit , non (ine caufTa
ccrtc, inftitutionem iilam excellentem,
feftifamilias, laudas. Quin &expcrientia
apud nos comprobatum eft, familias illas,

C 4 (^U£S

5^ Francisci Baconi

^iia: cx fcftl illius bcncdicflionc participa-
runt, mirihcc polU-a fcmpcr floruilTc:. Vc-
rum arrigcaurcs modo , & narrabo tibi
<3 u od fc io. Intclligcs, fub folc vix rcpc-
riri gcntcm ullam tam caftam, c|uam harc
de Benlalem : ncc ab omnilabc , & pol-
lutione adeo puram . Virgincm mundi
plane dixcrim. Mcmini mc legiirc, in uno
ex libris vcftris Europxis, dc fando intcr
vos Ercmita , qui fpiritura fornicationis
viderc cupiit , atque parvum , dcformcm,
& turpem ajthiopcm illico ci apparuiffe :
quod fi rpiritum caftitatls Bcnfjlcm vi-
dcre expctifTct, procuIJubio in forraa
Cherubalicujus pulchri iSs: glorioli, ciap-
paruiflct. Nihil enimintcr mortalcs pul-
chrum , aut admiratione dignura , pra:
gcntis iftlus animis caftiirimis. Quamob-
rem , notum tibi vclim, nulla intcr cos
efife lupanaria , prcflibula nulla , nullas
incrctriccs conduclitias , ncque aliquid
luijufmodi. Imo , non iinc dctcftationc
cjuadam mirantur, vos in Europa talia to-
lerarc. Ajunt, vos nuptias dc officio fuo
dcturbailc : nuptia: cnim in rcmcdium
concupifccntix illicitac inftitutae funt ,
concupifccntia autem naturalis , ad nu-
ptias inftar ftimulicft. Vcrum , cum ho-

niinibus

N O V us At L AS. y/

mlnibusremedium, corruptis fuis cupidi-
tatibu^ , 'magis gratum adtit, nuptix ferc
expelluntur. Itaque, innumcros apud vos
videreeft, quiuxores non ducunt , {c<i
ca^libatum potius impurum , & libidino-
fum prieoptanc, quam jugum matrimonii
honorabile. Multi infuper, qui uxores
ducunt, fero hoc faciunt, cum }uventutis
& flos & robur evanuerint. Sin fortc ma-
trimonium contrahant, c^uid aliud eft ma-
trimonium illis , quam mercatura mera ?
In quo affinitas , aut dos , aut exiftimatio
qusritur , cum defiderio nonnullo , {CQd
tamen tanquam rei indifFerentis,) fobo-
lis : minime autem , fidelis illa , inter vi»-
rum & foeminam , nuptialis unio , qua: in
principio inftitutaeft, in mentem venit.
Neque etiam fieri poteft, ut illis, qui tara
magnam partem a:tatis & roboris fui',
adeo viliter confumpferunt, liberi, (pars
noftri alcera,) omnino in pretio fint.Quia
&: durante vinculo matrimonii, num nain
res hxc in melius vertitur, ut fieridebuit,
a exceffus ifti, neceiTitatis folummodo
caufa , tolerarentur t Nequaquam : ma-
nenc autcm defideria eadem etiam poft
matrimonium, in matrimonii ipfius dede-
cus 6c opprobriuni, Neque enim lupana-
<: 5 iimn

-5? Francisci Baconi

riumrrccjucncatio. autconfuctudinei mc-
rctricx , in maritis magis , quam in ca:Ii-
bem vitam agcntibus, puniuntur. Ad no-
vos autcm amorcs proclivitas & merctri-
cium amplcxuum dclecftatio , (ubi pccca-
tum in artcm converfum eft) nuptias red-
dit rem inlipidam, & vcluti onus, aut tri-
butum quoddam. Audiunt , hxc a vobis
dcfendi, ucpotead majora mala evitanda,
tolcrata : veluti, adukeria, virginum con-
ftupratJonem, Iibidincm conira naturam,
&(imilia. Verum prudcntiam hanccen-
fent efle praspoftcram: eamquc vocant,
conditioncs Lothii c]ui,ut hofpitcs a con-
tumclia cximerct , fiiias obtulit. Irao ul-
terius dlcunt , cx hoc parum aut nihil lu-
cri ficri, cuni viria cadcm , & appetitus
pravi ufque maneant, iS: abundcnr : quan-
doquidem libido illicita, inlbr fornacis
fit , ubi , fi flammam omnino contincas,
ilico cxtinguitur ; lin cxitus aliquis de-
tiir, furit. Quantum vero adamores maf-
culorum , iftos ne fando quidcra norunt,
rocque tamcn amicitias , per univcrfum
orbcm, magis fidclcs , & inviolatas, rcpe*
rics. Atque, ut verbo dicam, (licur aijcca
onoquedixi,) non ullibi Icgi, tantam vi-
gere caliitatena, quantam in hac tcrra.

Quin

Novus ATLAr. 5>

Quln &: fermo apud cos uiitatus cft , qui
impudicus eft, fui reverentiam perdit : re-
verentia autem fui , fecundum Dcum &
religionem , vitiorum omniura frxnulh
potentiflimum.

Ha:c cum dixifiet.ludajus ille, viregre-
gius , paulifper tacuit. Atque ego , licet
audiendi, magis quam loquendi, cupidus,
decorumtamen exiftimans, ut dumille
aliquantifper refpiraret, ipfe protinus non
filerem,hoc tantum dixi, me ad cum,ver-
bis illis ufurum, quibus ufaeftadEliam
vidua Sareptana , venifle eum , ad revo-
canda in memoriam nobis peccata noftrai
cjuodque ingenuc confiteri oportet,abunr-
dare luftitiam Benfalem plus quam Euro-
pxorum. Ad qua: verba paululum fe in-
clinavit , & fermonem hoc modo conti-
nuavit.

Leges etiam habent circa nuptias,com-
plures prudentifTimas fane , & honeftifli-
mas. Polygamiam non tolerant. Sanxe-
runt,ut nec nuptias celebrentur, nec con-
tra£lusde nuptiis futuris fianr, nifipoft
menfem, a tempore, quouterque mutuo
fc primura confpexerunt. Nuptias abfquc
confenfu parentum fadlas , irritas quidem
non habent , {ti hajreditate mul(5lant r

t 6 CtC»-

^o Francisci Baconi

ctcnlm talium niiptiarum liberos duabus
tertiis hxieditatis privant. Equidem, in
libro cujufdam c vcftris , de Rcp. quadam
Imaginaria , lcgi, ubi matrimonium coo-
tra<5luris, fe inviccm nudos confpiccre,
permittitur. Hoc illi non probant. Ete-
nim con-tumelia: loco ducunt , uc quis,
pofl notitiam tamflimiliarem , rejiciatur:
vcruntamcn , propter dcfe(flus in viris Sc
mulieribus complures fecrctos,qui matri-
nionium poftea infocllx reddcre poiTmt,
morcutuntur magis civili : prope oppida
iingula , ftagna duo habent ; qux vocant
flagna Adami Sc Evar ; ubi pcrmiflum eft,
uni cx nmicis viri , atquc itidem altcri ex
amicis fccminx, fpedlare cos feparatim in
balneo lavantes. Dumque hoc modo col-
loqueremur, venic quidam , qui nuncius
videbatur, indutus tunica piiTta & inaura-
13. ; qui ludarum allocutus eft. Vnde ad
inc vertit , & dixit, ignofcas mihi , obfc-
cro ; (ine mora hinc acccrfor. Poftridie
mane , rurfus ad me vcnit Iuda:us , Ixta-
bundus , ut videbatur , &dixit : perlatus
lieri eft nuncius ad prxfeftum urbis , in-
tradiesfeptem acccflurum huc unum ex
patribus domus Salomonis . Duodccim
jam aoni elapli funt, cx quo ullum corum

hic

NovusAtlAs. TSt

hic vldlmus. Adventus ejus folcnnis fu-
turus, caufa in occulco. Curabo, ut tibi
& fociis tuis, locus commodus apparetur,
unde celebritatemingreflus ejus fpedlare
polTitis. Gratias ei egi, & dixi , nuncium
hunc de acceflu ejus,mihi pergratiiTimum
efTe.

Die conftituto ingreffiis efl: Pater. Vlr
fuit ftaturx, & xtatis, mediocris, afpedlii
dccorus, vultum pr^e fc ferens quafi mifc-
rantis. Veftitus erat toga , ex panno ni-
gro, fincero, cum manicis largis, & capa.
Veftis interior ex lino erat, elegantifTimo
certe 8c albifflmo , ufque ad pedes demif-
fa , cum balteo itidem candido, ex lino.
Liripipium etiam geftabat circa collum,
ex lino purifllmo. Chirotheeas habebac
fumptuofas , & gemmis ornatas. Calceos
liyacinthinos ex holoferico. CoIIum uf-
cjue ad humeros nudum. Galerus , figura
gaiese crat, aut monterse , ut vocant Hif-
pani : fub qua propendebant cincinni e-
jus, fubcrifpi, & mododecenti compofiti.
Color eorum fubniger , quemadmodum
& barba^, qux in figuram rotundam tonfa
erat. Vehebatur autem in caihedrafplen-
dida, fincrotisjleilicasmore: binisequis,
niagnifice phaleratis, cx holoferico cse-

luleo.

€% Francisci Baconi

rulco, auro intcxto, cathedram ad utimi-
<\uc fincm fupportantibus : unacum duo-
bus curroribus , ad utrumque cathcdrx,
pariornatu. Cathcdra cx cedrocrat , in-
aurata , atquecryftalioornata : nifiquod
pars antcrior quadras haberct ex fapphi-
ris, auro intcrftin(Stis , poflerior autem fi-
miles exfmaragdis coloris Pcruviani. Et-
iam in medio verticis cathcdrx , Sol erat,
ex auro radians : & in fronte ejus Chcrub
parvus, alis expanfis , ex auro itidcm. O-
perimentum cathedra; crat pannus , cx fi-
lis aureis , cum ferico coerulco. Cathe-
.dramprxibant quinquagintaluvenes, in
tunicis laxis, cx ferico aIbo,ad tibiam me-
diam , & tibialibus cx fcrico itidcm albo,
calceis autem ex holoferico c^^ruko Sc
galerisex eodcm, cum plumiselcganti-
bus diverforum colorum , galerum am-
bicntibus , in formam chorda?. Proximc
ante cathedram inccdebant duo viri , ca-
pitibus nudis, vcftiri lintco aIbo,ufqucad
talos demiflo , & fuccindli calceis iti-
dem ex holoferico cxrulco : qui gefra-
bant, altcr crucem, alter pcdum paftoralc: ■
ncutrum ex metaIlo,fcd crucem ex Xylo-
balfamo, pedum ex cedro. Equitcs comi-
ubantur nulli, nec antc, ncc pone cathe-

dram^

No VUS A T L A S. 6$

dram , ea (credo) racione , ut tumulcus
oranis, & ftrepitus, evitarentur. Poft ca-
thedram fequebantur Magiftratus & Fra-
ternitates urbis. Sedebat (olus, fuper pul-
vinar, ex holoferico quodam hirfutiore,
coloris cajrulci : fubpedibus autem ve-
ftem ftragulam habebat , ex ferico item,
colorum diverforum, fimilem Perlica:
quidcm, fed elegantiorem. Dextram, qua.
ibat, fuftulit nudam , populo benedicens,
fed cum {ilentio. Platea: ita erant ordi-
nata: , ut vh ampla pateret , nuliibi inter-
clufa : nequc (credo ) acies unquam ia
exercitu , ordinata melius fuit , quam po-
pulus, eo tempore, in plateis. Quin & in-
tra feneftras ipfas, non indecenter ftabanc
fpeftatores , fsd quifque velut ordine fuo
locatus. Celebritatefinita, ludseus mihi
dixit :■ per aliquot jam dies , detinebor,
quo minus vobifcum, pro folito, & ut cu-
pio , verfari poffim : eo quod a pra:fe£lo
urbis, munus mihi demandatum eft ut vi-
ro huic fummo infervirem. Triduo poft,
Iuda:us ad me reverfus eft, & dixit : bonis
avibus huc adveniftis : Pater enim domus
Salomonis , de veftra in hac urbe mora,
certior faftus eft : mihique mandavit ,ut
renunciem vobis, fe univsrfam focieta-

tem

^4 Francisci Baconi 1

tem vcftram ad confpedlum fuum admiT-
furum , fcorlim eciam , cum uno aliquo
vcftrum, quem ad lioc dcligctis , coUocu-
turura. Cui ret diem perendinum dcli-
onavit. Quoniam aucenri vos, bencdi-
i^ione fua impcrtire, in animo lubct :
tcmpus ante-mcridianum prarftituit. Die
& hora projlixis vcnimus : cgo autem , a,
focik mcis,ad privatum illud coUoquium,
depuratus fum. Invcnimuseum cubiculo
fpeciofo, aulseis fplcndcntibus inftru6lo,
& tapctibus ftrato , abfque ullo gradu af-
cenfusad cathedram ubi fcdcbat. Scdebac
fupcr fohum humilc, magnifice ornatum,
fupra caput autcm habcbat conopa:um,cx
fcrico ca:ruIco, auro elcganicr iutcrtcxto.
Conclavc hominibus vacuum erat , nid
quod ab utroquc latcrc folii , honoris cr-
go , ftabat fcrvus , albis veftibus indutus.
Veftis ejusinterior fimilis fuit illi , qua a-
miftum eum vidimus in platca. Scd loco
Toga:, indutus crat pallio, cum capa, C3C
panno nigro, admodum finccro , circa
humcros rcvinfto. Sub ingrcflum no-
ftrum , prout cdo£li fucramus , inclinavi-
mus nos fubmiirc : cumque propc folium
acceffifrcmus, crcxit fe in pcdcs, dextram
cjus exitfa chirochcca attolleus , in mo-

dum

NovusAtlas. tff

dum benedicencis: nos autem (Inguli,
fimbriam Lfripipiifui , proni, exofculati
fumus. Hoc fadlo , reliqui ex fociis meis
receflerunc, ego autem folus manfi.Tunc
innuit adolefcentulis , ut iili quoque fc
fubducerent, mequc juxta alTidere voluit,
atque lingua Hifpanica, ad hunc rnodura,
exorfuseft.

Benedicat tibi Deus , fili mi , gemma
priBcipua, ex iis quas habeo , te impertiar;
etenim haud gravabor, propter Dei &i. ho-
minum amorem , ftatum verum domus
Salomonis tibi revelare. Fili, ut perfpicue
coanofcas ftatum verumdomus Salomo-
nis , hoc ordine procedam. Primo decla-
r^bo finem fundationis noftrx : Secundo
apparatum 8c inftrumenta, quibus ad ope-
ra inftruimur : Tertio officia diftinsfta , &
fundliones,qiia: fociis noftris afllgnantur:
Poftremo, ordinationes, &ritus , quibus
utimur,

Finis fundationis noftrx , eft cognitio
cauffarum , & motuum , ac virtucum in •
teriorum ia natura , atque terminorum
imperii humani prolatio , ad omne pof-
fibile.

Apparatusautem , & inftrumenta no-
jftra , hxc funt. Habemus cavernas am-

plas,

€6 Francisci Baconi

plas , & profundas , diverrarum altltudi-
nura. ProrundiiTima: earura deprimcntur
ufque ad rcxcenta<; orgyas. Atquc non-
nullac ex iis cfFofa: funt fubter magnos
montes , adeo ut H altitudinem cavernac
iimul conferns, profunditatem habent ali-
qu£ earum trium milliarium. Rcperimus
cnim altitudinem montis , ufqueadpla-
nura , & altitudinem caverna: a plano,
jdera revera cfle , utrumque, xcpe i
Sole , & radiis coeleftibus , & aere apcrto,
reraotum. Has cavernas regionem infi-
xnara vocamus. lifdem autem utimur, ad
omncs coagulationes, indurationes, refri-
gerationes , & confervatioucs corporum.
Vtimur etiam iis , ad mineras naturaks
imitandas ; atquc adprodudlionem novo-
rummctallorum artificialium , ex mate-
riis & casmentis , qua: ibi prasparamus , &
in multos annos fcpelimus. Vtimur illis
quandoque (quod mirum videri pofflt,)
ad curationem quorundam morborum, &
prolongationem vita:, in aliquibus Erc-
mitis , qui illic vlvere pra:optant , benc
inftrudi omnibus rebus neccflariis, qui
certe vivaciflimi funtja quibus etiam mul-
ta addifcimus.

Habemus ctiam alias fepulturas corpo-

tuni

No VU S A T L A S. 6"^

rom naturalium , & materiarum , non in
concavo aliquo,fecl in ipfa ccrra contigna,
ubi complura cementa condimus, ut Clii-
nenfes condunt porcellanam fuam. Scd
nos ea habcmus majori varietate , & non-
nulla ex iis elegantiora , quam porcellana
Chiuends. Q£in & habemus ftercoratio-
num , & fimorum varietatem magnam ,
item congeftionum & mafTarum aliarum,
qu«e terramimpinguant , & fertilera red-
dunt.

Habemus Turres pra:altas, quarum al-
tifiima:, ufque ad altitudinem femi millia-
ris, linea perpendiculari, infurgunt. Non-
nulla? vero earumfupra montes cxcclfos
fitx , ita ut, (i altitudinem montis & alti-
tudinem turris fimul componas, extendi-
tur altitudo in aliquibus earum , ufquc ad.
tria milliaria ad minimum. Hxc autem
loca regionem fupremam appellamus , x-
ftimantesacris tracflum univerfum , inter
fupremam & infimam , pro regione aeris
media. Vtimurhis tufribus, prout altitu-
dinibus & fitibusearum diverlisconvenit,
adinfolationes, refrigerationes , confer*
vationes, & ad meteoradiverfa fpeftanda,
veluti ventos , pluvias , nives,grandines,
& aliqua ex meteoris ignitis.Atque etiam,

fupra

^8 Francisci Baconi

fupra eas , in aliquibus locis , (ita funt ha-
bitacub Ercmitarum, quos c^uandoquc
vifitamus., atquc infuper , quid oblcrvare
debeant, edoccmus.

Haberaus lacus masnos, tam fairos,
quam dulces , utimur autem iis , ad fup-
petendos nobispifces, aves itcm paluflres
& aquaticas , omnis gencris. Vtimur ct-
iamiis ad fepulturas corporum nonnuUo-
rum naiuralium. Differentiara enim ope-
rationis invenimus, in rebus, qux in terra
fepeliuntur, aut in aere fubterraneo, & iis
qu2 in aqua fubmerguntur. Habemus
ftagna, inquorum nonnullis , aquadulcis
percolatur cx falfa, in aliis autem , per ar-
tera , aqua dulcisin falfam mutatur. Ha-
beraus infupcr rupes, in medio maris , Sz
loca quxdam aprica adlittora ipfi , pro
cjuibufdam operibus efFiciendis , in quibus
auris maris requiritur. Habemus quoque
gurgitcs rapidos, & catara6las , ad ufum
complurium motuum violentorum, ad fi-
milem ufum, habemiis Machinas complu-
rcs, quas ventosexcipiant, multipliccnt,
3c roborent.

Habcmus ctiam puteos multos , &
fontcs artificialcs , ad imitationem uatu-
ralium fcaturiginum , & balneorum , fa-

CtoSf

NovusAtlas. ^5

ftos, vltriolo , {lilphure , calybe, xre,
pIumbo,nitro,& aliis mineralibus tindlos;
habemus infuper puteos, & receptacula
parya, ad rerum multarumjnfuiionem;
ubi aqua,(currens fcilicet,) virtutem cor-
porum, melius & vivacius, quam in vafis,
&catinis, excipit. Inter quos habemus
alicjuos, in quibus conficitur aqua , quam
vocamus , paradili , per prasparationcs
quafdam noftras , valdefilubris & efFicax
fada, ad fanitatem, & longasvitatem.

Habemus etiam sedificia ampla & fpa-
tiofa ; in quibus imitamenta & reprasfen-
tationes meteororum exhibemus: veluti,
nivis, grandinis, pluvias, pluviarum artifi-
cialium ex corporibus miftis non aquis,
tonitruum , fulgurum , corufcationum,
& generationum infedlorum & animalcu-
lorum in aere, veluti ranarura, mufcarum,
locuftarum & aliorum.

Habemus etiam cubicula nonnulla,
quscubicula fanitatis vocamus , ubiae-
rem ad libitum tingimus, & temperamus,
prout ad curatipncs complurium mor-
borum , & confervationem valetudinis^
conducere, & proprium efle, judicamus.

Habemusetiam balnea pulchra, Sc am-
pla , ex di\rcrils mixturis , ad curationcm

complu-

70 Francisci Baconi

complurlum morborum , &: corporfs hu-
raani rcftaurationem ab arefaftione , alia
itcm ad roborationem, & confortatio-
nem nervorum , partium vitalium, atque
iplis corporis Cacci &c fubftantix.

Habemus etiam pomaria , & hortoj
amplos & varios , in quibus , non tam no-
bis cordi eft , pulchritudo ambulacrorum
& (imilium , cjuam varietas terras, & foli,
diverfis arboribus & herbis proprii. Ali«
qui autem eoruiti , arboribus & baccis
confiti funt , ad potuum complirra genera
conficienda , prseter vincas. Inhisetiam
experimenta facimus, inlitionum , & ino*
culationum , arborum , tam {ilveftrium, i
cjuam frudlifcrarum, qux multos & ma- ;
gnos efFedus producunt. Atque cfFici-
mus per artem, in iifdem pomariis & hor-
tis, utfrudus & flores proveniant citius
aut ferius, quam pro tempeftate fua: item,
ut minoribus intervaliis pullulcnt , gcr-
minent , & fruftum ferant , quam natura
fua confuevcrunt. Arborcs etiam & plan-
tas grandiores cfFicimus, quam pro natura
fua ; & frudlus carum majores & fuavio-
res } atque fapore , odorc , colore , & fi-
gura differentes a fpecie fua : & roultos
cx iis ita praeparamus , ut ad ufijs Medici-

naks

N<5 VUS A T L A S. 71

■jialcs valeant.Habemus etiam modos, per
quos planca: complures , per folas terras
raixturas , abfque femine , exurgere , 6c
crefcere faciamus : atque etiam novas, 3c
incognitas plantaseducimus, avulgari-
bus djfferentes, atque plantas, ex una (pc*
cie, in aliam tranfmutamus.

Habemus etiam fepta , & vivaria , pro
beftiis, & avibus, omnigenis : quibus, noa
tam propter novitatem & raritatcm ,
quam ad diffedliones, & expcrimenta ana-
tomica, utimur , ut ab iis , quid fieri pof-
fit , circa corpus humanum , lucem acci-
piamus. In cjuibus, rairabiles multos cfFe-
. 6lus repcrimus , veluti vkx in iis conti-
nuationem, licet nonnulI*E partes , quas
vos provitalibus habetis , perierint , auc
extradlx fuerint;refufcitationem nonnul-
larum , qux fpecic tenus, mortuaj erant,
& (imilia. Experimentura etiam fumimus
fuper iIlas,vcnenorum omnium,in antido-
torum, & aliorum medicamentorum,tam
Chirurgicorum , quam Medicinalium, uc
corpori humano melius caveamus. Artc
ctiam reddimus alias majores , & proce«-
liores, quam pro natura fua, econtra^alias
nanas facimus , & flatura jufta privamus:
Preeterea alias feiaciorcs 9 & partu nume»

rofiorcs

72« Francisci Baconi

rofiorcs red<iimus , quam catura carum
fcrc ; ecoiura , alias ftcrilcs , & gcnera-
tioni ineptas. Etiara colorc , figura , Sc
animofitate , eas multis modis variamus.
Procuramus ctiam mixturas & copula-
tiones animalium diverfarum fpecicrum,
c^iix novas fpecics produxerunt , neque
tamen eas ftcrilcs, prout coramunis fcrc
opinio. Infuper, complura genera ferpcn-
lum , vermium, mufcarum , pifcium, ex
putrcfaftione producimus , quorum iiQn-
nulla; in perfedlas fpecies maturantur,(ic-
Ut aves, aut beftix , aut alii pifccs : &
fexudifcriminantur , &generant. Nequc
tamen cafu hoc facimus , fcd fatis novi- '
mus , ex quali matcria , qualc animal iit
producibile.

Habemus ctfam pifcinas particulares,
ubi fimilia expcriraus in pifcibas , qua:
prius de beftiis, 5i avibus diximus.

Habemus etiam loca propria, ad genc-
rarionem ejufmodi vermium , & raufca-
rum quae vobis incognita: , & inprimis *
utilesfunt : quales fuut apud vos bomby-
ccs, & apes.

Non te rcmorabor, commemorando
quales habcmus domus, pro conficicndis ,
vino, jicera» ccrcvifia, 6c aliis potibus, aut

pro

1

NovusAtlas. 75

pro panibus omnimodis conficfendis : auc
culinas , in quibus conficiuntur& pra?pa-
rantur jura , cibi rari & inufitati , ad effe-
Ctm fpeciales. Vina habemus sx uvfs : po-
tus itemexalifs fuccis fruftuum , deco-
ftionibus cranorum & radicum & mixru-
ris mellis, (acchari,mannze,fru6luum mul-
torum Ciicuz fn uvfs faciunt) pafTorum,
cciam ex lachrymfs ai borum, & meduUis
arundinum. Potus autem ifli funt a^tatum
diverfarum,nonnulli ufque ad annum qua-
dragefimum fervati. Habcmus etiam po-
tus medicatos ex fnfufionibus & mixturis
diverfarum radicum , herbarum , aroma-
tum , quin & additis quandoque carnibus,
ovis, ladticiniis, & aliis efculentis, ex qui-
bus nonnulli funt f nftar cibi & potus con-
junclim , adeo ut compkircs , prxfertim
BEtate decrepita , ex fUis folis vivant, cum
exiguo, aut nullo ufu, cibf, autpanis. At-
que anteomnia contendimus , ut potus
tenuifTimarum partfum conficfamus , quo
facflfus fn corpus fe fnfinuent , fed abfque
omni mordacitate, acrfmonfa , aut corro-
(ione: adeo ut nonnulli eorura, fuper dor-
fum manus impofiti , pofl exiguam mo-
ram , infenfibiliter fcrme ad palmam pe-
netrabunt ; qui tamen , linguam , aut pa-
'ktura , uon mordebunt. Habemus etiam
^ aqua

74 Francisci Baconi

aquasquasita maturamus, ut nutrltivas
plane fiant , & in potus exccllentes eva-
daiit ; unde complures alio potu uti no-
lint. Pancs, habemus ex diverfis granis,
radicibus , nucibus, Sc glandibus, aliquos
ctiam excarnibus, & pifcibus arefad^is,
cumfermentorum , &: falitionum generi-
bus variis , quorum alii , mirum in rao-
dum , appetitumexcitant , aliiitanutri-
tivi, Ht ex iis folis , abfque alio cibo, com-
f lures vivant , qui tamen longsevi ple-
runque funt. Cibos habemus , quos izi
tundimus, inteneramus , & mortiiicamus,
fedtamen abfque aliquo gradu putredinis,
ut calor ftomachi debilis eos faciie in chy-
lurabonum vertat, nonmfnus quam ca-
lor ftomachi fortis, operari pofllt in cibos
communes. Genera quxdam cibi,panis,(Sc:
potus, habemus, qua: fumta, diutius quam
proconfueto, jejunium tolerare facient:
alia itcm , quibus qui infuefcunt , carne
fiunt duriore , & folidiore , quam antea;
tum & robur ipforum , ad raotum quera-
libet, augctur & intenditur.

Habemus etiam dilpenfatorla, vel ofFi-
cinas pharmacorum : in quibus facilc
eft exiftimare, cum nos tanta copia &
varietate plantarum , &c animaliqm , pra:

vobis

N O V U S A T L A S. 75

vobis in Europa abundamus , (etenim fa-
tis novimus quid apud vos inveniatur,)
(implicia item , Pharmnca , & ingredieo-
tia ad Mcdicinas, tanto debcre circ magis
varia , & multiplicia. Ibi quoque phar-
maca habemus , zetatum diverfarum , &
fermentationis diuiurna:. Quantum ve-
ro ad medicinarum pra^parationes , noa
folura diflilhtioucs oninigenas cxcuill-
tis , Sc feparationcs , habemus , prajcipuc
autem per calores lenes , & percolatio-
nes , per divcrfalintea, lanea , ligna, imo
8z fubftantias folidiores , fed multo magis
componendi modos excellences, per quos
compofitorum incorporationem talem af-
fcquimur , ut videancur ferme fimplicii
naturalia.

Habemus etiam artes complures me-
chanicas , vobisinco^nitas, & materias
per eas confedlas , veluti papyros , lintea,
ferica , textilia , confuta ex plumis ele-
gantiiTime fplcndoris mirabilis, tin£lu-
ras & inft^liones colorum pulcherrima?,
& alia complura. Quin & olFicinas et-
iam aliquarumartium prccdiftarum , tara
earum , (\ux in ufum communem rece-
pt^E non funt, quam earum quse funt. Ete-
nira fciie debes , ex iis qua; jam recenfui,
d 1 coni"»

y6 pRANcis<:i Baconi

complura pcr univerfum regnum \n ufu
efle , cjuamvis , li nb invcntione noftra,
fluxcrinc , eorum quandocjue exempUria,
tanquam primigenia, & optime elaborata,
in domo noftra retinemus.

Habcmus etiamfornaces valde diver-
ias, quazque gradus calorum diverfos ex-
iiibent & fervant , coloris fcilicet acris &
celeris , robufti & pertinacis, lenis &
moderati, fufflati, tranquilli, humidi , fic-
ci, & fimilium. Sed ante omnia calores
ininiftramus , ad imitationem caloris So-
lis , & cceleftium , quipertranfeuntins-
«jualitates multipliccs, & veluti orbes,
progrefTus , & periodos , per quas opera
mirabilia educiraus , nec non habemus
imitationcs caloris fimorum ; & ventrium
animalium , atque fanguir^is & corporum
ipforum: foenorum , & herbarum dum
luimida: funt congeftarum & conclufa-
rum : calcium vivarum , & rerum alia-
rum. Item habemus inftrumenta, quae ca-
Jorem excitant, per motum tantum ; at-
que infuper loca ad infolationes fortes,
& rurfus loca fubterranea , qux vel natu-
ra, vel artc.calores cxcitant. Hos ealores
diverfos exhibcmus, prout natura opera-
tioiiis , quam delignamus , poftulat.

Habc-

NoVIISAtLAS. ']J

Habemus etiam domus pcrfpe^Hvas,
ubi experimenta exhibcmus omniuni'
<]uoque colorum ; atque ex corporibus
diaphanis & incoloratis, reprxfentamus
colores {ingulos: non in forma iridum
glifcentes , (ut fit in gemmis , & prifraa-
tibus,) fed per fe , fimplices , & conftan-
tes. Prarterea exhibemus oranem radio-
rura multiplicationem , adeo ut lumen
cjaculemur , ad diftantias magnas ; illiquc"
eam virtutem , & fortitudinem indimus^
ut per hujufmodi luraen, ceAii poflint
linea: & pun6la tenuiflima. Exhibemus
omne genus luminum tindlorum , & co*
loratorum , atque omnes clufiones & dc'
ceptiones vifus , in figuris , magnitudini-
bus, motibus, coloribus ; omnes demon-
flrationes umbrarum, & imaainum ifi-
aere voiitantmm. Invenimusquoque me-
dia coraplura, apud vos ignota kiminis
originalis producendi, ex divexfis corpo-
ribus. Rurfus , artificia invenimus , per
quaj objeda valde remota , in oculos in-
currant , veluti , in CceIo , & aliis locis
remotis. Imo etiam quai propefunt tan-
quam ex longinquo oftendimus , &: qua;
ex longinquo tanquam prope , fidas z^
libitum exhibcntes diftantias. Prsetere^i
d 3 habc-

78 Francisci BAeoNi

habemus oculorum adminicula , cpx bif-
oculis veftris, & fpcculis , ufu , longe
prieftant. Habemus ctiam artificia , &
perfpiciila , quibus corpora minuta & pu-
iilh , dulinflc & perfedle cernimus ; vel-
uii msmbra , & colores , mufcarum exi-
guarum , & vermium ; grana & glacies
in gem.mis alias non vifibiles ; plurmia iti
iirinis , & fanguinci alias item non vifibi-
li.i. Porro cxhibemus artificiales irides,
halones, circulos , vibratiorles & trcpi-
dationes "^"luminis. Denique cxhibcmus
omnes m»dos reflc6lionis, refradionis, oc
conduplicationis objeftorura.

Habemus etiam gemmas omnium ge-
nerum , mulrafcjue earum pulclierrinias,
dc vobis incognitas : itcm crytlalla5& vi-
tra diverfoium o-cnerum , inter ea autem
qua:dam ex raetallis vitrilicatis, & non-
Kullis raateriis aliis, pra-'ter eas,ex quibus
apudnos vitia conliciuntur. Tumcom-
plura etiam fofTiIia , qua: vos non habetis.
Magnctes itcm virtutis prodigiof^ , &: h-
pides alios raros, tam naturales,quamar-
tificiales.

Habcmus etiam domos fonorum , ubi ;
experimus & demonftraraus fonos omnes, l
corumque generationes. Habemus har- ^

monias, •■

NovusAtlas. 79

xnonlas, cjux apudvos in ufunon fant,
miTcentes non tantum bcta illud acutum
&: molle, ut vos, fed quadrances fonorum,
& fonos tremulos aliquos duIcifTimos .
Habemus inftrumenta mufica , quxvo-
bis nondum innotuerunt , aliqua eorum
melodiam exhibentia fuaviorem , quam
veftra. Campanasquoque & tirttinnabula
foni jucundiiTimi.Exhibemus fonos exiles
tanquam magnos & graves : {imiliter
tanquam extenuatos, & acutos. Dein fin-
gimus trepidajtlones plurimas ex fonis,
qul inorcu fuo pr.imo integrifuuc. Ex-
hibemus atque imitamur , fonos omncs
articulatos, & litei'as, item voces, & can-
tus, quadrupedum , & avium. Habcmus
quoque adminiculaauditus , quaj auribus
appofita , majorem in modum fenfum
ipfum , & fonorum dclationem , promo-
vent. Habemus vocum reflexiones, (quas
Echo dicitis,) complures mirabiles, 8c ar-
tificiales , vocem non tantum multipli-
citer repercutientes & jaiflantes , fed ea-
rum alias vocem augentes , alias cxtc-
nuantes : nonnullas autem earura vocem
articulatam reddentes difFerentem abori-
ginali. Habemus ukimo, modos deferen-
difonos, in tubis, & concavis aliis, ad raa-
d 4 gnam.

8o Francisci Baconi

gnam diftantiam.atquein lineistortuods'.

Habemus etiam domus fuffituum &
odorum, ubi & experimenta faporum ad-
jungimus. Odores ibi , (quod mirum vi-
deri pofTit,) multiplicamus & fortifica-
inus. Imitamur odores naturales , efFi-
cientes ut odores omnigeni ex aliis mix-
tuns expirent , quara ex genuinis. Simi-
liter etiam fapores imitamur , ita ut gu-
fium , (]uamvis accuratum , plane fallant.
In domo hac continetur infuper confe-
ftionarium, ubi conficimus bcllaria , pla-
ccntas , & hujurmodi alia , tam humidaj
quam ficca: imo & condimus ea , cum
rebusaliis-dulcibus , gratifTimis , prxter
faccharum , & mel. Vina ibi conficimus
jucundifl'ima,la<flicinia, jura, falfamenta,
& aCetaria, grata certe ad guftuni , & vo*
bis minirae in ufu.

Habemus etiam domus Machina- I
rum, ubi pteef^o funt machina?, & organa, 1
ad omnia generamotuum. Ibi tentamus *
celeriorcs cducere motus, quam apud vos
ullos habetis , five ex fclopetis veftris
minoribus , five alia quacunque machi-
na. Tentamus item motus reddere fici-
liorcs, & intenfiores,eosmultipIicando
per rotas , & modos alios. Tum motus

cduci-

N o vus A TLA s. 8i

cducinius fortiorcs & potentiores , quaai
vos habetis, in majoribus vcftris bom-
bardis , & bafilifcis quibufcunque. Exhi-
bemus tormenta bellica, & machinas, o-
mnis generis ; novas mixturas pulveris
pyrii : ignes Grxcos in aqu.i ardentes,
& inextinguibiles : igncs miffiles in omni
varietate , tam ad voluptatem , quam ad
ufum. Imitamur ibiavium volatus j gra-
dus quofdam habemus , & commodita-
tes vcdtura: peraerem , inftar animahum
alatorum. Naves habemus , & fcaphas,
c\ux fubtcr aquas navigare poflint, & pc-
kgi furores melius perferre: cingulaet-
iam ad natandum , & fuffulcimenta. Ha-
bemus horologia compluraexquifita, &
alios motus aeris & aquarum , in orbem,
& per vices, revertentes; item motus
nonnullos perpetuos. Imitamur Motus
Animalium , in fimulachris eorum : vel-
uti, in (imulachris hominum , quadrupe-
dura,aviura, pifciura, & ferpentum. Alios
dcnique habemus motus , a:qualitate in-
fignes, & fubtilitate.

■ Habemus etiam domum Mathemati-
cam , ubiinftrumenta omnia, tam Geo-
metrica, quam Aftronomica, exquiiitifli-
nia, repra^fentantur.

d 5: Habc-

ti Francisci Baconi

Habemus etiam domum pra'ftigia-
rum , ubi omnimodas prscftigias , impo-
fturas & illuGones, & earum fallacias , cx-
hibemus. Facile autem credetis , nos qui
tot hab^mus vere naturalia , quas admira-
tionemmoveant, pofle etiam infinita ho-
juinum fenfibus imponere j fi ea in mi-
raculum ornare , & exaltare vcllemus.
Verum nos omnem impofturam , & men-
daciura, odiohabemus. Quinetiamfociis
omnibus domus noftra? , fub poena igno-
minia: & mulcla:, fevere interdiximus, ne
quid ex naturalibus artificiofo apparatu
ementitum, ofl.entent ; fed purum folum,
& ab orani fuco , & afFe^ftatione miraculi,
immune. Atque hse funt , (fili,) Domus
Salomonisdivitix'.

• QLiantum ad fundlones & munera fo-
ciorum nof^rorura, duodecim habemus,
qui in regiones exteras navigant , fub a-
liarum nationum nomine, (noftram enim
terram non revelamus : ) qui libros , ma-
terias & exemplaria excperimentorum,ad
nos perfcrunt. Hos mercatores lucis vo-
camus.

Tres habemus, qui experlmenta, quas-
cunquc in libris inveniuntur colligunt.
Hos dcpra:datores vocamus.

Trcs

N O V US A T L A s. 83

Tres haberaus , qui experiiTienta ar-
tlum omnium mcchanicarum ; atque et-
iam fcientiarum liberahumjnfuper & pra-
flicarum omnium , qux in artem non
coahierunt , cohigunt. Hos venatiores
appellamus. Tres habemus , qui ad nova
cxperimenta fe accingunt , prout ipiis ex-
pedire vifum fuerit. Hos fofiorcs , (ivc
operatorcs in mfncris, vocamus. Trcs ha-
bcmus.cjui experimenta rchquorum fupra-
didorum, in titulos , & tabulas, digerunr,
ut intellcdus in ca melius agerc pofTit,
ad eliciendas ex iis obfervationcs, & axio-
mata. Hosdivifores vocamus. Trcs ha-
bemus, qui ad hoc ordinantur, ut in expe-
rimenta fociorum fuorum introfpiciant,
dc ex iis extrahant , & comminifcantur
inventa, qua; ad ufum vkx , & pra£licam
fpe6lcnt,ncc non qux inferviant fcientiis,
non folum quoad opera , fed etiam ad li-
quidas caufCirum dcmonfl:rationes,modos
cliciendi naturales divinationes , aut faci-
lem & manifeflam informationcm , qux
{int in corporibus lino;ulis partes latentes,
qua; virtutes ? Hos euergctas appellamus.
Tum vcro poflmultos fociorura univcr-
forumconventus & confultationes , qui
laborcs & collei5liones priorcs penitus in-

tro-

84 FH.ANCIJCI Baconi

trofpiciunt, «S: quafi ruminantur, trcsha-
bemus, quibus curas eft , ex iis <]ux jafn-
fub oculis funt , nova experimenta , lucis
fublimioris, atque in naturam alcius pene*
trantia , cxcitare , & dirigcre. Hos lam-
padas vocamus. Tres habemus , qui ex-
perimenta ita injunila & mandata rc exe-
quuntur , eorumque fucceflus referunt.
Hos inlitores vocamus. Poftremo , tres
habemus , qui inventioncs &revelationes
priores in natura, per experimenta, in
obfervationes majores,axiomata,& apho-
rifraos, erigunt , & promovent , quod fa-
ciunt,non nili confuItationc,&: colioquio-, j
priushabitis , cum fociis univcrlis. Hos ■•'
interprctcs natura: appcllamus.

Habcmus ctiam, (ut rcs ipfi poftulat,)
novitios quofdam, &: tyrones,ut fucceflio
hominum ad experimenta & axiomata
dcfignatorum, non intcrcidat, pra»ter fa-
mulos multos & miniftros , tam viros,
quam mulieres : hoc ctiam apud nos in
more eft , ut accurate dcliberemus , quaj
ex invcntis & experimcntis noftris , in
luccmcduiTtis, cvulgari conveniat , qua:
autemminimc. Quinetiam jure-jurando
nos omncs aftringimus , ad ca cclanda,
qux cclari decrcvimus : ctli nonnulla ex:

iisp.

No vus A T L A s. '85

iis , Cum confenfu , interduna regl , aut
fenatui , reveieraus: alia autemoninino
intra notitiam noftram cohiberaus.

Quantum ad ordinationes , & ritus
noftros, habemus porticus duas fpatio-
fas, & pulchras. In quarum una , ordi-
necollocamus, exemplaria rariorum o-
mnium & pra:ftantiorum ioventionum ,
in altera autem , ftatuas inventorum in-
figniorum,ibi ftatuam videre eft Colum-
bi vcftri , cjui primus Indias Occidenta-
les aperuit. Itidem fabricatoris prirai na-
vium. Item monachi veftri., qui primus
tormenta invenit ignea , & pulvcrem py-
rium. Item inventoris mulica:. Itemin-
ventoris iiterarum. Item inventorisim-
primendi typis. Item inventoris phasno-
mcnorum Aftronomi^e. Item iiiventoris
operandi in metallis. Item inventoris vi-
tri. Item inventoris fili bombycini. Item
inventoris vini . Item inventoris fege-
tum & panis. Item inventoris facchari.
Atque inventores hofce omnes , apud nos
fervamus , ex traditione magis certa Sc
fideli , quam apud vos habetur. Deinde
habemus ftatuas , inventorum coraplu-
rium infigriiorum ex noftris , qui res s &
opera nobilia invenerunt : Qaas cum

ipfi

Sff Francisci Baconi
ipli aon vidcritis, dcfcriptiones.eorum fa-
ccre , nimis longum eflet , tum in iifdcm
rcdle intcUigendis , proclive crit errnre.
Etenim inventori rei cujufquedignioris,
ftatu.im mox crigimus , cique lionora-
rium fatis libcralc clargimur. Statuarum
iftarum , alia; ex scrc funt , ex marmcrc,
& lapide lydio , alix ex ccdro , Sc aliis li-
gnis quibufiam pretioiis, inauratis , &
adornatis, cx fcrro alis ; alire cx argcnto,
cjua:dam cx auro.

Habcmus ctiam hymnos quofdam , &
liturgiarum formas , quas quotidie can-
tamus , Sc rccitamus ; quibus laudcs ac
jubilara , &: gratiarum a<ftiones rcfona-
mus Dco , propter mirabilia opcra fua :
precum itemformulas cjuafdam , quibus
auxilium 3<. bcnediflioncm ejus implora-
rnus , ut labores noftros dirigere & illu-
minare dignctur, atque in bonos ufus , Sc
fancftos convcrtcre.

Poftrcmo, apud nos in ufu cft , prarci-
puas in regno urbcs, fubinde adire , & vi-
iitare, in quibus, (prout occalio fe ofFcrt)
talia invcnta utilia revelamus , qualia no-
bis vifum fucrit. Prscdicimus etiam , an-
tequam adveniant , (id quod ad naturalcs
divinationes pertinet, ) morbos epidemi-

cos,

NovusAtlas. 87

cos , peftes, animalium noxiorumexami-
na , famem, tempeftates & proccllas , ter-
rx motus , inundationes aquarum , co-
raetas, anni temperaturam, & alia : quin-
etiam confilia fnper rebus hifcedamus,
& quid populo faccre conveniat , ad pr*e-
ventioncs , & remedia , hujufmodi malo-
rum.

Dumque hxc dixiiTct , fe in pedes ere-
xit : egoautcm , ut edo£lus fueram , m
genua procubui , undc dextram capiti
meo imponens , dixit : benedicat tibi
Deus, fili mi, huic itidcm relationi, quam
£ccl, Deus benedicat. Licentiamtibi con*
cedo, in bonum gentium aliarum eandem
evulgandi. Siquidem nos his in iinuDei
vivimus j natio aliis penitus incognita.
Ha!c locutus difcefTit : AfTignaverat au-
tem bis mille circiter Aureos, muneris lo-
co, mihi & Cociis meis numerandos. Lar-
gitores enim magni funt , ubicunque vc-
nerint, &c.

F I N I S,