DUKE

UNIVERSITY

LIBRARY

Treasure %oom

Digitized by the Internet Archive in 2011 with funding from Duke University Libraries

http://www.archive.org/details/tractatiodepolygOObz

DE POLYGAMIA,

IN QJ/ A ET OCHINI A-

POSTAT.C PRO POLYGAMIA, ET

Montaniftarum ac aliorum aducrfus rcpetitas nuptias acgumcnta refutantur : addito veterum Canonum & quarundam Ciuilium legum ad normam Vcrbi diuini cxamine.

EXrHEOBORI B E Z AE

Vez^eliiprdile^ionibtis inpriorern ad Conmhios Eftfiolam.

G E N E V ^,

APVD EVSTATHIVM VIGNOK.

M. D. L XXIII.

DE POLYGAMIA

E T D I V O R T,I I S.

V A s quscftioncs cxplicare nunc coftitui, quarum vna dc Polygamia, altcra de Diuor- tiis agam : ita tamen vt mul- tas prxtcrca controucrfiasjin caufis matrimonialibus,quas vocat, occur- rcntes, dccidam,quantum quidcm meae,id eft, Thcologicae profcfsionis ratio patic- tur.Primum igitur dc Poly gamia quseratur.

DE POLYGAMIA.

Polygamiam voco coniugij rnultiplica- Poiyaam/a tionem , cuius duse funt fpccies. Aut cnim ^"'^ , & vno eodemque temporc plurcs vxorcs du- 0)^^«"* cutur, aut foluto matrimonio alia vxor du- citur:de quibus fpecicbus figillatim dicam.

Priorem crgo Polygamise Ipccicm nego vnquam in foro confcicntix^vt loquuntur, licuiftc vcl licere. Contrarium nemo vn- quam callidiiis vcl impudentius dcfcndit quam impurus illc apoftata Bcrnardinus Ochinus > quibufdam dialogis a bono illo

183259'"^^

4 TRACTATIO DE viro Scbaftiano Caftcllionc Latine con- ucrfis,quibus primum rcfpodcbo: dcinde, rcfutatis eorum argumentisjvcramfcntcn- tiam confirmabo. Argumcn- Hxc funt igitur ipforum pro polygamia? 0^0 poiT-P^^^o^^s dcfcniionc argumcnta. gamix fpe Primiim profcrunt cxcmpla multorum vn/cG^Je! fandorum Patrum , qui quum plurcs vxo- futationi- res habuerint,nufquam tamcn legiitur hoc o"^' _ nomincrcprehcnfi.RcfpondconccmuIti-

Fnmum. i . r • rr

Refponf.i.tudme pcccatium cxculari pofle pcccatum coram Dco,ncc vUo tcmporis fpatio poflc contra Dci vcrbu prxfcribi.Talcm autcm ab initio fuifle Dci infl;itutioncm , vt vnus duntaxat cum vna legitime confucfccrct^ 2 fuoloco ofl:cndcmus. Dcindc, fi vnquam licuit pol}'gamia,Iicuit ccrte mundiinitio, quu tunc ncccflc ctiam fucrit(quod alioqui naturas honefl:ati magis repugnat quam po lygamia) fororcm a fratrc duci: ncc tamcn

Cen.j.tj.antc Lamcchum qucnquam lcgimus plu- rcs fimul vxores duxilfc, cx quo fatis intcl- ligitur polygamiam ficut & rcliquas corru- ptclas paulatim obtinuiflc.

obied.i. Lxcipit Ochinus ctiam fi non Icgamus quenquam antcLamcchum fuiflc- •mhxjyi.-^ f^j/^tamcnjquuMofcs flngularia illa omnia nonrcccnfuerit, non colcquipolygamiam a Lamecho ccepilfe. Nam etiam>mquit,(i-

mili

P O L Y G A M I A. 5

mili rationc efficcrctur Cainum rufccpifTe cen. 4.17. vnicum tantum filium : & eius quoquc po- 18. fteros, quorum fingularcs duntaxat prolcs Mofcs rccenfet , quum tamcn Cainum di- cat ciuitatem condidiflc.Rcrpondeo quod Refpofia. Mofcs vnicum tantum Caini filium rccen- feat> quanuis plures fuftulcrit , caufam effe manifcftam : quoniam videlicct, non cft ei propolitum damnatse illius familise {ingu- las genealogias texcrc , fcd tantiim reccn- ferc cotinuam Patrum fericm ad diluuiiim^ quos elc<5l2E vni familise Scth opponit.Do- ceat autcm nos Ochinus fi antc Lamechu vfitata fuit polygamia,quorfumMofcs hoc exprcfle notarit in Lamecho.

Obiicit rurfum Ochinus illam Lamechi obi^i.a. polygamiam Deo non difplicuiffe , quum ex illa nafci volucrit ingeniofifsimos filios, & vtilium artium inucntores. Refpondeo Refponf.i. abfurdifsimam cffe hanc confcquutioncm. Dona cnim illa , quse filiis Lamcchi Dcus tribuit,funt cx corum gcncrc,qua2 pro fin- gulari fua bonitatc ipfis etiam impiis libe- ralitcr comunicat. Dcindc vtdcmusDco j gratos fuiflc libcros cx illa polygamia fuf- ceptos, non tamcn confcquctur polyga- miam Dco p]acuiffc,nifl forte placct fimili argunicnto colligcrc placuiflTc Dco fcorta- tibricm Gileadi , quod ex merctricc fuftu-

a. iij. {

183259

6 TRACTATIO DE

lcrit Iephtam,cuins fidcs ac alise multse vir- tutes infigncs cclebrantur. 3 Csetcrum etiam ii Patrcs non lcgamus dc polygamia fuiflc rcprchefos^illos tamen idcirco rc(5te fcciifc non cofcquitur. Nam ne lacobi quidcm inccftum , vt qui duas fimul fororcs duxcrit , rcprchcnfum lcgi- mustneque filiarum Lothi,cum patrc con- cubitum : neque iniquifsimum illud Daui- dis pro Siba iudicium cotra Miphibofcth, ncquc alia ctiam multa.Habuerunt Patres vcrbu Dcijhabucrunt Icgcm naturae quan- tumuis corruptar,a quaoportuitconfcicn- tiam ipforum rcdargui.

Conccdo tamcn multa cffe qua? culpam

Patrum cleucnt , ne quis illos cxiflimet a

nobis intcr impuros illos fcortatorcs vel

I adultcros numerari.Primum cnim>toIIcn-

Patru po- (Jge potius prolis, quam turpis libidinis cx-

qlfa^tenus pl^ndx gratia, polygamos fuilfc plcrofquc

toierabilis fatis conil:at : quanuis homincs etiam non-

nullos hac in rc fuiflc minime fit diffiten-

dum,vt cx ipllus lacobiRachcIcmpra^Lia

diligctis,& Dauidis no vna hiftorialiquct.

Solomoncm autcm & plcrofque ipfius fuc-

ceiforcs non cft quod a magna incontincn-

2 tia excufcmus. Dcindc quanuis cxcmpla

maiorumnon cfficiant quominus pcccata

fmt pcccata, tamcn lcuior cft corum culpa

qui

P O L Y G A M I A. 7

qui pcccant corum hominum cxcmplis, quos alioqui fandos & honcftos fuiflc co- ftat, quam qui primi aliquid audcnt ambi^ gcntc confcicntia. ludicandi enim funt;illi iudicij potius crrore quam apcrtaimpro- bitate vel de induftria pcccare : praEfcrtim quotics cxemplorum multitudo cftecit, vt pcccatum quandamrciindiffcrcntisvcluti fpccicm induerit, ficut in polygamia fadu eft.Praeterea noii inuitus agnofco D cum in 5 politia Ifraclis y atque adco in illis populi lui primis audoribus , ad polygamiam vc- luti conniucre pro fua clcmentia voluiffc, non modb earationc qualibcIIumDiuor- tij pcrmi(it(qucm tamen nunquam fimpli- citcr probauit)fed etiam vt prseftandsefuse fidci dc innumcrabili multitudine cx pau- cifsimis oritura,qucndam aditu hoc ctiam modo fibi patciaccrct. Etfi autcm bcnc v- fus cft co Patrum fa(5toDominus,non con- fequitur tamen nullum in ca rc fuifle pcc- catum,inqua Patrcs aDcivcrbo dcflexc- runt. Sic dclcgit fibi Solomoncm Domi- *• Sam.13, nus, ncc tamen probauit Dauidis cum So- '°* lomonis matrc coniugium , vtpotc quod diferte reprchedaticuiufmodi multa cxcm- plaprofcrre ex Sacris hiftoriis poflcmus. Hic vero fi quis rogct, quid igitur fcntiam ^^i«^.i» his Patribus fadum eflc quos in illapoly-

a. iiij.

8 TRACTATIO DE

gamia pcrfeucrafTc , nec tamcn poenitLnfTc Hefponfio.legamus : rcfpondeo, quod pcrfcucrarint» & cius tortaflc illos non poenitucrit, idcir- ^ co fadum quod hoc fuum pcccatum non fatis intclligcret, ob cas quas ciiximus cau- fas.Ncgo tamcn hoc illorum fadum vcnia non indiguiffc. Etfi aute ad mifericordiam rcquiritur poenitcntia , tamcn non ncccffc eft fmgulorum pcccatorum cxprcffe nos poenitcrc. Quam multa cnim non red:e fiunt,quas tamen fcclerate non agimus,fcd duntaxat non fatis crudita confcicntia? & quam multa funt , quorum obliuifcimur? Quum autcm Patres illi fcfc in omnibus vit^ fu^ partibus mifcrrimos cfle pcccato- res ctiam atque etiam agnoucrint,non du- bium cfl quin hsecilloriim pcenitcntia, & fides in vcnturum Chriflum , ipfos fcrua- ucrit. Dcnique ctia fi Patrcs cxprcfsis vcr- bis non fueriit a Dco dc poly gamia rcprc- henfi , dico tamcn variis & acribus poenis fatis apcrte fuiiTc dcmonftratum quanto- Gen.i^. pcre illam improbaret. Hinc illaSara;&: Agaris c6tcntio,quam non tantum cicdio matris,fcd ctiam Ifmaclis cxhsercdatio co- Ccn.jo. fcquuta cfl. Hinc Liair & Rachclis rixa: dc i.Sam.i.i^ cemulationcs,itemquc Annae & Phcnennas: idquc ctiam cx tragicis multis familise Da- uidis fcelcribus,& multorum Rcgum luda

triftif-

1

POLYGAMIA. 9

triflifsimis cxcmplis liquet.

Obiicit tamcn Ochinus difsidia etiam Obieft.i. fuifle intcr Efau & Iacobum,& frcquentif- fime, tcftibus quoque Comicis, litcs inter focros & nurus exoriri , ncc proptcrca ta- men damnari TnhvTimaM ncque aftinitatem quae matrimonio contrahitur. Ego vcro Refponfio. minime inficior quin hoc verum fit. Dico tamen huiufmodi lites,ex fola hominii im- probitate, non autem cx re ipfa,exoriri, vt inpolygamia accidit. Neque cnim Cain Gen.atf.jf, odit Abclem,ncqucEfau lacobu aliam ob & *7'4^» caufam,quam quod ipfi pcrucrfi & impro,- bi cffcnt , adcb vt fuos etiam patrcs defpi- ccrcnt. i£mulatio autcm intcr illas mulic- res cx co ipfo orta cft , quod vna altcram corriualcm pati non poflct.

Alterum Ochini argumetum cft, Quod Secudum, nulla exprcffa lcgc polygamia prohibca- tur. Ego vcro rcfpondco non cflc fcriptas Rcfponf.i. lcgcs dc rebus omnibus , quod ipfi ctiam lurifconfulti minime difsimulant. Rclin- . quunt enim multaLcgillatores omncs quse cx confequenti vel liccrc vcl non liccrc fa- cile iudicatur. Id autcm v-cl maximc appa* ret ex primi ante diluuium fcculi & proxi- morum temporum hiftoria. Ncquc cnim iistcmporibus((juarIcgibusabipianatura, potiiis quam ab alio vllo Lcgiflatore po-

lo TRACTATIO DE fitis rcgcbantur) fcriptam aliam lcgcmin- Gen.o f. uenimus quam dc homicidio:& tamcn lu- Gcn.i8.j4 da nurum fuamTliamaram (quam adultc- ram cflc rufpicabatur , quoniam vidclicet poflrcmum fuum hlium ci dc^pondcrat) 2 flamis adiudicat. Porro quje ratio damnat adultcrium cum mulicrc foluta , damnat multo magispolygamiam. Pr^etcrquam e- nim quod Dcus vagas libiduics prohibct, pcculiarcm rationcm cflc oportct,cur gra- uiiispcccct, qui quum iit altcrius mari- tus rcm habct cum foluta, quam qui io- lutus cum foluta lcortatur. Ratio autcm hxc cft , quoniam illc non in rcic tantiim, fcd in fuam ctiam vxorcm pcccat , hic vc- ro non itcm . Et rurfiis illc iuco m vxo- rcm fuam pcccarc dicitur , quoniam cor- pus fuum quod vxori mancipauit , fcorto iure tradcrc non potefl:. Sic autcm argu- mcntor a comparatis. Si pcccat maritus, qui abfquc commcrcij diuturnioris fpc aut vokmtatc cum loluta coit , multo magis pcccat qui fidcm vxori datam vioians , al- tcri fcfc pcrpctua confuctudinis vitse obli- gationc tradit , vt fit in polygamia. Itaque natutce lcx adulteria & furta fuiipfius pro- hibcns , polygamiam quoquc cucrtit. Sed & ipfa ordinatio coniugij a Dco pcrfcri- pta polygamiam prohibct a confcqucnti.

Nam

P O L Y G A M I A. ji

Nam qui funt caro vna , tunc vna elTc dc-^ finunt , quum altera pars cum tertia qua- piam carne vnum fit , quse non eft vtriut que illius communis.Vxorem autem fuam fuperindudam priori , certum eft fieri v- nam carncm cum marito duntaxat , non autem cum priore vxorc : ex quo efficitur iftiufmodi maritum , dum fit vna caro cum fupcrinduda, defmere vnam cfTe carnem cum priore , aut certe veluti in duas partes difccrpi, vt ncutra totum habeat , fed tan- tiim dimidium.Quid igitur illis ficret, qui plures etiam vxores duabus habercnt.^ quotam iili fui partcm primcE vxori re- linqucrent?

Aliud Ochini areurrtcntum huiufmodi T.^*""""; elt. Dicit Dominus Dauidi per Prophe^ tamNatham , Dcdi tibi domum domini tui , & vxorcs domini tui in finum tuum. Dauidergo videtur audorc Dominoplu- . res habuiffe vxores. Refpondco nufquam ^° ^ legi Dauidcm acccpiffe fibi vxorcs ex iis quse SauHs fuerant. Qupd enim diui- nant Rabbini intelligi hoc ioco ^^glam & Rifpam , qua; primiim Saulis, deindc Dauidis vxores fucrint , commcntitium cfl. Nufquam cnim dicitur ^gla Saulis vxor , & Rifpa quidem narratur fuiifc Sau- lis concubina, nufquam vcro Dauidi nu- 2

12 TRACTATIO DE

pfifle. Deindc i\ valcrct Ochini argumcn- tum, profcd:b non tantiim Polygamiam, fedctiaminccflusprobarct ifi quidcm c6- fanguinci vxoris , codcm gradu iunguntur viro , quo ipii vxori. Itaquc non magis li- cuit Dauidi duccre vxoris fuse Micliol no- ucrcas, quam fuamipfius noucrcam. Ex hoc aute vtroquc rcfponfo cfficitur,quan- uis locutio illa in sinvmtvvm pro- prie & vfitate de coniugiis dicatur, illo ta- mcn locopotcftatcm tantum & impcriu declarare , ficut ctiam intcrdu Latini fcri- ptorcs hac loqucndi formula vtuntur : acfi diccret Dominus, Tradidi tibi omncs do- mini tui facultates , ne exccptis quidcm cius vxoribus , vt cas in manu & potcflate habcrcs ac ii tuse ipfius vxorcs cficnt. Quamim. Qiiarto loco fic colligit Ochinus: Ca- Dcut.21.15 uctur m Lcgc, vt fi cui dux fucrint vxorcs, vna quidcm dilcda, altcra cxofa : & cxofx natus fucrit primogcnitus , non pofsit pa- tcr tilium dilcftx primogcnitum antcpo- ncrc cxofsE filio. Atqui hcri potcfl: vt illa exofa quae priorlibcros fuflulit , poflcrior tamcn nupfcrit: cx quo cfficitur vtriufquc matrimonijlibcros paritcr lcgitimos cffc, Refpon/I».ac proindc poftcrius matrimcnium non miniis approbari quam prius. Rcfpondco vt fupra,Dcum toleraffc in populo fuo po-

lygamiam^

POLYGAMIA. 15

lygamiam, (quanuis cam nunquam appro- barit taquam kgi fax cofentaneam) idco- que in parctum lucccfsionibus mcrito ha- bitos fuiflc lcgitimos, etiam qui ex fecudis aut tcrtiis aut aliis dcinccps vxoribus nati efrent.Sed quid hoc ad conlcicntiis foruro?

Quintum Ochini argumcntu fic habet. Quintum. lubctur in lcge fratcr excitarc fratris fmc Dcumj.j fobolc dcfancti femen , ncc additur exce- ptio,nifi iarn antca vxorem habucrit, adco vt hac lcge polygamia ctiam praecipi vi- dcatur.Rcfpondco exccptioncm illam per Refponn©. fc fatis intelligi,quia probabilc non efl: vo- luiffe Dominum vt quifpiam fuum ipfms fcmcn, atque adco vxorcm fuam ncgliges, ahcnum fcmcn cxcitarct , fed voluilfc tan- tiim hatrcm in dcmortui locum fubftitui. ^ Id autcm manifcftc indicant vcrba lcgis

SI SIMVL HABITAVERINT

F R A T R E s : quibus verbis cos cxcipi ap- parct qui vxorcm , acproinde familiasfe- orfim diftindas habcbant.Quid fi prxtcr- 2 ca excipiam quod verum cft,lpccialcmat- que extraordinariam circ hanc fpcciem? Nam alioqui non modo fimplicitcr pro- hibctur, fed ctiam damnatur vt inccltuo- fum eiufmodi coniugium. Itaquc hxc O- ^^""' *^ chini conclufio li hrma fucrit,ad inccftum non minus quam polygamiam proban-

14 TRACTATIO DE

dam valucrit.

Sextum. Scxto fic argiimentatur Ochimis: Vult

i.Tim.3. ApQftoliis Epifcopum cflc vnius vxoris

virum , cx quo liquct aliquos tumfuiffc

in Ecclcfia polygamos , quos tamcn Apo-

ftolus non arcct ab Ecclclla , fed duntaxat

Refponfio. ,^1^ Epifcopatu. Mihi vcro dubium non cft

quin multico tcmporc polygami in Ec-

clcfia fucrint, tum cx ludxis, tum cx Gcn-

tibus , quanuis rata fempcr fucrint Jn Oc-

cidcnte polygamia^ iftiufmodi cxcmpla:

fcd qui iam tum cffent polygami quum

Chrifto nome darcnt,quos tame an Ecclc-

fianon abicdis poftcrioribus vxoribus te-

mcreadmifcrit,nolimfanc atfirmarc. Vc-

riim vt cos hiifle tolcratos demus , hadle-

nus faltcm vt inuitas vxorcs dimittcrc non

cogcrcntur , noluit tamcn Apoftolus cx i-

ftorum numcro dcligi qui minifterio Vcr-

bi fungcrcntur, nimirum qubd infamis c-

tiam in illis eilct polygamia , miniftros au-

tcm cflc oporteat , quoad cius fieri potcft,

ttvr^A)/:^»- : ncdum vt hinc ett^iciatur quod

vult Ochinus. Nam quod ad cos attinct

c]ui quum Chriftianos fe prohtcrcntur , v-

na vxore contcnti non erant , quid dc iis

ccnfucrit vctus Ecclcfia vcl cx eo liquet

quod Clcrici iftiufmodi nuptiis intcrcflc

prohibcantur , quibus ctiamnonbenQdi-r

ccbatur,

POLYGAMIA. 15

cebatiir,ricut fuoloco dcclarabimus.

Rcpuifusautcm a vcrbo Dei OchinusSeptimu. ad iiias rationcs coni"ugit. Si conccderc- tur, inquit , polygamia, non ita crebra ei- fcnt diuortia.Id cgo veroprorfusinficior.Rerponffo. Diuidit enim polygamia mutuum coniu- gum amorc m, quem (ingulares nuptias in- terhoncftos quidcm coniugcs,fouent.

At cnim,inqait rarfus Ochinus , numc-oaaunm- rohor cffct gcncris humani multiplicatio. ■ RefpondcQ, quserendam cflc prolcm legi-Refponfio, timis m.odis: ncc mala cfTc nobis facienda, _ vt Dona cucniant. <<ju- a>£*-««^«./^'7/«'=i?">*-^ u ^^^

hxcjpjt uie , admiiios tamen olim ruifle Nanum. ^ polygamos ad baptifmum , quod fieri non ^*^''/ ' ^^ ^ dc buit fi fcortatorcs vel adultcri habitiR^^pon^o- eflcnt. Rcfpondco ciufmodi polygamos ctii non probarctur corum faclum , mini- me tamcn intcr fcortatorcs vel adulteros fui(fc numcratos. Pkirimum enim intercft intcr fcortatorcm vcl adultcrum qui non nifi concra confcientiam pcccat , ^ eum qui aiiorum cxcmplum fcquutus, pkires a- lioqui honcftas vxores prius duxcrit quam fe in ea rc peccare intcUigcrct.D^mus au- tcm Ecck'fiam ad tcmpus tolcralfe quod infcdum reddi nonpotuit nifi pars vtra- quc vkro confcntirct , an proptercapoly- gamiam licuiile confcquetur?

i6 TRACTATIO DE

DeciiBum, pcrgit tamen Ochinus , &: lioc quoquc argumcntum torquct,Vxorcm,inquit5 ha- bcrc non cft rcpugnans rationibus ad fa- lutcm ncccffariis. Ergo ncquc vxorcsha- bcrc rcpngnat rcgno Dci,ad quod admifsi

Rcfpofioi.funt Abrahamus , lacobus , Dauid , & alij multi polygami. Excipio,c|uanuis rcgnum Dci non (it pofitum vcl in coniugio vcl in caslibatUjnihilominus tamcn abuti nos pof- fc rcbus quantumuis pcrfe indiffcrcntibus, Sit ergo pcr fc clJ^icl^o^v coniugium. Ma- ncndum cft tamen inDci verbo , quod iu- bct vt vni vna coiungatur.Dcinde quid ab- furdius dici potcft,quam liccre cuipia ccn- ties aut millics bibcre, quonia intra modu licet bibere, & neq; in efca nequc in potu i rcgnum Dci confiftit ?Pretcrca,vt conce- dam in coniugio non eflc' pofitum rcgnum Dcijat certe in eopofitum cft vt Dci ma- datis obfequamur , in quibus etiam multa de coningio prxcipiuntur. Et nemini du- bium eflc potcft quin polygamum plurc$ curae ncccirario vclut in varias partcs di- ftrahant, quod ipfi ctiam monogamovfu vcnirc tcftatur Apoftolus.

Vndeci- Qi^d amplius?non cft, inquit Ochinus,

■^""' res monftrofa vt vnicu caput habcat mul- ta mcmbra : fedillud plane monftrofum cft 5 vt vnum mcmbrumhabcatmulta ca-

pita.

P O L Y G A M I A. 17

plta. Itaquc vt in mulieribus improbctur, m viris tamcn probanJa cft polygamia. Rcfpodeo hanc dcmum cfTc naturalcm ac Refponilo. minime monftrofam corporis ftrudluram, quas ordini & numcro a Dco opifice con- ftituto rcfpondeat.Itaque non minus cfTct is^y ^umv vni capiti duos nafos 5 quam vni naiotribui duo capita, quoniamvidelicct fingulis capitibus fnigulos nafos attribuit Dominus.incptacftigitur illaOchini con- clufio,nifi tortc probarit ficut multis mcm bris vnum caput impofuit Dominus, fic e- tiam vni marito plurcs vxorcs afsignaflc.

Dicit pr^tcrca Ochinus multos Patrcs Duodfci- fic ioqui dc polygamia, vt cam fimplicitcr '"""^* non condcmncnt. Scd quos patres citat? Rcrponfio, Leoncm quintum , Grcgoriumfecundum &tertiam,ilomanos pontiliccs.Dcindc fit hoc in gcncre rcfponfmpocxaminanda effc fcripta patrum ad Vcrbi diuini normam, quod Auguftinus cxprcffe monctintcr cx~ teros , & aducrfus Pclagianos fcribens fa- ditauit.

At cnim, inquit, miris laudibus effcrt DecimG- AmbrofuisValcntinianum,qui quum duas ^Ycepfror. vno tcmpore vxores habucrit , atquc adco i'^) »»• tap. legcm vt id liccrct tulcrit,nufquam tamcn ^^' icgitur hoc nominc vcl ab Ambrofio,accr- rimo alioqui difciplinse Chriftiana: vindi-

b.i.

j8 TRACTATIO DE

ce,vel a quoquam alio rcprehenfus. Idem quoque deCaroIo magno'& aliis nonnullis Impcratoribus ac Galliarum regibus fcri- B.€fpo/io. bitur.Rcfpondeo infirmifsimum effe iftud argumetum. Notum cnim efl: quam liccn- tioii fmt intcrdum in nonullis Principes a~ lioqui pij & religiofi:ncquc perfcripta funt rineulaEpifcoporumdidavclfada.Qaod fi nuc dcucniendum eflet vt probarctur quicquid non fuit in principibus expreffe "^ reprehenfum $ quid obftat quominus ba-

ptifmi ad extrcmam vfquc setatcm dilatio- nem probcmus,Cpnftantini magni cxem- plo,inquo tamcn Impcratorc laudando Grxci ctiam optimi Epifcopi modum te- nere non potucrut? Sed quod Ecclefia: vc- teris de polygamia iudicium tucrit, cx ve- teribus Canonibus petcndum eft , qui di- gamis bencdici prohibentmec placuiffc il- lam Valentiniarii lcgem fatis cx eo conftat quod vna cum ipfo cft fublata , ficut ncmo Flutar.In cft olim inuetus qui illam Antiochi dc no- F'^"*""^' ^^^^^ duccnda,& altcramClaudij dc fratris ciaudio. nlia patruo collocanda fequeretur. Argiimen- Et ha6tcnus quidcm Ochino csetcrifque ^riorTvZp^^Y^^^^^ dcfcnforibus fit refponfum. lygami» Dcinccps autcm folidis fjrmifquc argu- Primum "^^J^^i^ illam oppugnabo,primum quidcni pctitis a triplici coniugij fine. Nam quod

a4

P O L y G A M I A. i^

ad prolis propagationem attinct,qiiauis iq ipccicm videatur quifpiam plurcs Jibcros cx pluribus vxoribus quam cxvna tollere poHc , ccrtum cjfl: tamen non poffe fieri vt piuribus vxoribqs vnus vir depitum foluat, quin eius porpus mirum in modum exhau- riatur & infignitcr liEdatur.Qualcs crgo li- beros polygamus ifte fuicipict? vt intcrea turpifsima & ncfaria plurima prxtermit- tam. lam vero fi communem vitse focie- tatem fpcdemus , quis; non vidct ncgligi quod a multis curatur?Omitto infinitas ri* xas , quas ex semulationc oriri nccefie cfr^ adco vt nulla pcne vkx focictas,nuIIa tran- quillitas fit in pQlygamia,ficut non tantum ex Abrahami & lacobi hiftoria liquet, vc- rumctiam cx eo ipfo quod de impuro illo Mahumete refcrunt, qucm aflirmant in v- :xoris fux odium polygamiam fanxiifc.Dc- niquc quum idcirco ctiam ordinatum fit a Deo matrimonium, vt aducrfus fcortatio- nem remcdiurn cifct , tantum abcft vt po- lygamia fcortationem tollat , vt ctiam ca- ftos alioqui & pudicos homincs ad immo- deratam libidincm acccndat , ficut copia cibi guIofos,& copia vini ebriofos tacit.

Illiipd ccrtc damnant poIygamiam>qui Sfcudum. illam viurpabant , quod vidcrc cii in La- Gcn. 31.59. bane lacobi foccro . Cur cnim obtcftjitur

b.ij.

20 TRACTATIO DE

lacobumjnc fuis filiabus aliasvxorcs fuper-

inducat, nifi c|u6d iniuriam illis Iioc modo

fad:um iri exiltimabat?

Tcrtium. Scd & Romani Impcratorcs & quidem

nonnuili intcr eos accrrimi ChriitiancE rc-

ligionis hofres, vcluti Diocictianus & Ma-

ximianus,polygamiam his verbis damnant,

1. 2.C. de Ncminem ( aiunt ) qui fub ditionc iit Ro-

imitifn^p J^^"i nominis , binas vxores habere poffc

l. ). D. de vulgo patet, quum etiam in edido Pra^to-

iis qui not. J.J5 huiufmodi viri infamia notati fint. Ex-

mfam.l.eu . i r r^ •

qui.c. ad tant & alise eiulmodi lancnones,adco qui-

hg. iui.de jgj^ y|. Arcadius & Honorius nc luda^s

i.nemo.C. quidcm polygamiam conccdant.

de lud, Excipit tamen Ochinus , ncc Prsetores

ncc Impcratores ilios imipliciter proriibc-

rc plurcs vxorcs, quum pcrmittant concu-

binas:fed hoc tantum vellc vt vnica fit ma-

Refponf, terfamilias. Refpondco, nosquoque non

niti illiufmodi conftitutionibus Impcrato-

rum prophanorum , ncque prxtorum Ro-

manorum edidis : fcdhoc tamenmaxime

pro nobis facere, vt ollcndamus polyga-

miamnihii aliud eife quam vagx libidmis

ipii naturxhoneftatircpugnatis vclamcn-

tum,qubdhomines, loia prseeuntc naturas

luce , illam vt infamem damnandam cfle

cognoucrint , quanuis humanum quiddam

palsi,concubmas tolerarint.

Scd

P O L Y G A M I A. 21

Sed a lcgibus penitus humanis , age ad Quartum. facrosCanonas progrcdiamur,quos tamen ^p"^"Ji, vtinam patribus ad vnicum Dei verbum ly.Neo- exigere placuifret. Ij certe digamos, id efl, *^*^'^ vt ipfi loquuntur,T«? «/Vot ■yl.^ti cv^Tf^^aidyT^fy fiue "T^ei^i^ yay.01^ cru[X7n7Tlcy-nf.s arcent ab Ec- clefiae benedid;ione, & durifsimis ^77/u/w? multant.Sed excipit Ochinus,Canonas ta- 0^^«^^^ menillos vctuftiores &puriores fimplici- ter non prohibcre nec diifoluere diga- miam. Refpondeo veteres Canonas ne de Rcfpofio. inceftis quidcm nuptiis dirimcndis agere: tum quia Ciuilis erat Magiftratus munus fub Imperio Romano lcgcs ferre dc di- uortiis, tu vcrb multo magis,quia vcrbum pei & iudicium Ecclcfia: poenitcntiam in- fligcntis, fufficiebat admonendis eiufmodi jiolygamis vt ab illicito concubitu abftine- renti,quum nullafit poenitentia eorum qui in pcccatis pcrfcucrant.

PrcEtcrca rcm alicnam ncmo inuita Do- Qiiintum. mino potcft bona confcicntia alteri dona- re.Vir autcm non habct in poteftate fuum i.Cor.7.4. corpus. Ergo illud altcri mancipare non potcft , cuius vfu nc ad tempus quidcm al- ter altcrum fraudarc poteft.Scd excipit O- ohkaio, chinus poifc virum cum priorc vxore con- trahcntcm, hancadiiccrc conditionem,vt aliam fupicrinducerc fibi liccat, & poffe

b. iij.

22 TRACTATIO DE

quoqiie priorem vxorcm iuri fuo renun- tiare , vt altcra pofsit cx eius conrenfu fu- pcrinduci, ficut Sara fuam Agarcm Abra- hamo , Lia & Rachel fuas ancilJas lacobo Rerponfio fubdidcrunt. Ego vcro rcfpodeo hanc effe " • coniugij naturam vt includatur pad:um de

inciiuidua vitGe confuctudinc,& mutubfefe in folidum altcr altcri vtendum tradat.Ita- que fi addatur illa exccptio , coniugium non crit , ncc duo ficnt vna caro, fiquidcm

2 tcrtisslocusrelinquitur. Dcindc, iuri qui- dem fuo quifpiam rcnuntiarc potcft, at nonalicno. Coniugij autcm vinculumnon aftringitur vno contrahcntium confcnfu, fed multo magis ipfms Dci vtrunque con- iungcntis authoritatc : cui nihil dctrahcre potcft mutata contrahcntium voluntas, qcfumdicat Chriftus, Quod Dcus coniun-

3 xit, homo non fcparct. Pr2:tcrea,quum iu- ri fuo quifpiiim rcnuntiat , diligcntcr con- fidcrandum cft, quoufquc ius iUud pro- tcndatur. In coniugio autcm,altcr altcrius corpus fic pofsidct , vt co cjuidcm vti pof- fit,ad alium vcro fuo arbitrafu illud tranf- ferre nonitcm, mancntc nimirum pcnes Dcum dircd:odominio,qui ctiam vfum il-

4 lius ccrtis coniitionibus dcfiniit. Ex his autcm ctiam illud conlcquitur,Sar;:e item- quc LisE & Rachclis fadum culpa non ca-

rcrc>

P O L Y G A M I A. i^

rere,ncc in cjtemplum trahi oportcrc.

Sed age , cxpendamus primam matri- Sextum; inonij inftitutionem : & primiim quidem obfcrucmus vnam cum vno a Domino co- pulari : & mox dicere Adamum , H o c

NVNC OS EX OSSIBVS MEIS.Dc-

inde & illud quod fequitur,E t a d h ae-

REBIT VXORI SVAE ( non , V X O-

RIBVS s V I s:)&iIludquoquc,E R VNT b V o" (non, p l v r e s ) i n c a r n e v- N A : quse omnia manifcfte polyg^miam e- uertunt. Itaquc miris modis conatus eft impurus Ochinus huc locum nobis extor- qucrc. Nam ( inquit ) ctiamfi Dcus vnam obic^fti. cum vno coniunxit , lingula tamcn Dci fad:a nos non obligant abft^ue exprcfto ipfius mandato : alioqui , diccndum Rierit vtcndum nobis cflc vcftibus pclliccis,quo- hiam ciufmodi vcftc Dominus Adamum & Euam induit : nequc cclcbrandam no- bis cfle Coenam Domini^nifi vcrpcrc,in a- liquo ccenaculo,intcr duodccim homincs, panibus azymis , &: Pafcha? fcfto. Ego ve- Rcfpo^r.i, fo primum refpondco nos hic non confi- dcrarc fimpliciter quod vnus cum vnafue- fit a Dco coniundtus, Ced ca iimul coniun- gcrequ3efcquuntur,ncmpcE T adhae- rebit vxori sv ae, e t e r V n t b V o I N c a R N E V N A. Dcindc di" 2

b. iiij.

24 T R A C T A T I O D E

cohaec vcrba, A DH AE«. F. BiT vxoRi s V AF , fignificare exprcfTLim Dei manda- tu : ifta vcro frvnt dvo in car- N E V N AsCxprcfTam Dci bened.idioncm contincrc , fcd qux ad duos tantum pcrti- 3 ncat. Prxtcrca quum hoc Dci fadum fu- mimus pro ccrta omnis lcgitimi matrimo- nij norma, trcs fcquimur diuin^e volunta- tis intcrprctcs omni cxccptionc maiorcs. Malach.a. Primiim cnim Malachias prophcta difcrte '^ hoc ipfum inculcat-,his vcrbis aducrfus po-

lygamos vtcns , Nonnc ( inquit ) vnum fc- cit? & tamcn ci non dccrat fpiritus abun- dantia. Et cur vnum fccit? c|U2Ercns fcmcn Dci. Itaquc ibi pronuntiat Dominus tolc- rabiUiis pcccarc qui vxorcs priorcs abii- ciunt, quam qui illis rctcntis alias fupcrin- Mat. 15.4. ducunt. Ipfe autcm Chriflus Filius Dci.dc diuortio dilfcrcns , quo ncgat matrimo- nium in foro confcicntii^ vnquam fiiiirc diffohitum , ludaeos rcuocat ad iHud Dci fadum lanquam ad ccrtam &iniiariabilcm matrimonij rcgulam: & illa Mofis vcrba cxpendit , M a s c v l v m e t f of. m i-

N A M (non F OF M I N A S) C R E A V I T. Tti-

dcm Paulusalhidcnsprocjldubio ad ilkim

i.Cor.y.j. Mofis locum, difcrte fcribit, Vnufquifque

s v A M V X o R £ M, & vnaquajQuc s V V M

4 V I R V M habcat. Poflrcmo quod au illam

Ochini

P O L Y G A M I A. 25

Ochini obiedlionem attinct deCoena Do- mini& veftibus pelliccis, concedo fingula Dci fada nos nec debcre fcqui pcr omnia> ncc etiam poiTe 11 maxime vclimus , quo- niam non quicquidfccit, etiam facicndum prascepit. In prseceptis autcm Chriuijcu- iufmodi cft illud ,Hoc facitf. , dico accidcntarias circunftantias a rcipfa cflc diftingucndas. Hoc autcm vcl illo tcmpo- rc 5 loco , panc , numero Coenam cclcbra- re , circunftantiae funt quse nccciTario va- riantur : in quibus danda eft duntaxat ope- ra , vt rite & ordinc omnia fiant, eo vidcli- cet tempore, loco, pane, numcro,qui ma- xime conueniant. Scd pancm & vinum fu- mere & bencdicerc:pancm frangcrc,dare^ accipcre, manducarc : vinum itidem cum benedidionetradcre , accipcrc & bibcre, illa demum funt quibus conftat facramcn- talis aclio > qu2e proinde prsetcrmitti ncc poffunt,nec dcbcnt.

Scd rurfus ad illud, ^ dh xrehn vxori fu-£^ obia.a. rcfpondet Ochinus , fcriptum ctiam cffc, T>'i\\^QSproxmumXi\x\i-, ac proindc illis vcr- bis non videri vxorum multitudinem pro- hibcri , nifi cx hoc etiam colligamus vctari ncplurcs proximos dihgamus.Rcfpondco RefpSnv nos non fimpliciter conTiderarc vcrba illa, Vxori f?ice , icd totam ilkm fcntcntiam.

2^ TRACTATIO DE

Adh(£rebitvxori Jua, qua fignificatur pccu- liaris qu^dam coniundio multo ardior, (]uam vllum vcl fanguinis vcl vulgaris ami- citise ac focietatis vinculum : vtpote q\ux

i.Cor.7.4.hanc vim habeat , ficut cxponit Paukis , vt altcr in altcrum fcipfum transfcrat > & al- tcr cum altcro totus coh^rcat. Hoc au- tcm ficri non pofTct^fi pars vna mariti cum vna vxorc , altera cum altera vxore cohse- rerct, quia dnx vxores non pofiunt in foli- dumvnius mariti corpus pofsidcrc : quo- niam realis , ipfiufque adco, vt loquuntur, fad:i cfl mutua ifta corporum coniud:io. A- liud autcm cft diledio proximi,qu2^5quum in animo & voluntatis confcnfu tota pofita fit, multitudinc eorum quos amamus, non impcditur : imo quodammodo adaugctur.'

Oblea.j. Prxtcrca ad illud , Erunt du9 in carnc v- na, refpondet Ochinus, Mofen particulam

«- r illam^/zonon exprefsiirc. At eeorcfpodeo blalphemam clie hanc Ochmi cxccptio- nem,vtpotc quae aducrfus Chriftum ipfum 2 torqucatur. Dico prxtcreahxc vcrba vcl Adami coniugio non conucnirc ( quod cft did:u abfurdum) vcl de duobus intclligen- da cflc , non dc pkiribus , ( quanuis Mofcs ckiorum numcrum non exprefferit ) quum tuncnon cxtarcnt plures homincs quam illi duo,vidclicct Adamus & Eua.

Scd

P O L Y G A M I A. 27

Sed vult Ochinus hanc effc illorum ver- obica. ^, borum fententiam, vt v r iubeatur diligcrc vnarhquanque vxorcm fuam , ac fi eadem cum ipfo caro idcmque corpus cfTet. Ego Refponf.i. vcro credcndum cfTe dico Chrifto non O- chino. Chriftus autem illam particula duo cxpendi iubct , cx qua colligit cum cflc a- dulterum qui dimifTa priorc vxore , exce- pto adulterioj altcram ducat : quod quum ita fit , multo certe grauius peccarc dicen- dus eft qui plurcs fimul vxorcs habct. Ne- ^ go etiam hanc efTe vcrborum Adami fen- tcntiam , quam Ochinus comminifcitur, fcd hancpotius,Dcum fic benedicere duo- bus matrimonio iundlis , vt duo efle defi- nant , ficut cx vcrbis Mofis ipfe Chriftus colligit.

Rurfum obiicit Ochinus fcriptum e-0^»<^^-?v tiam effe , Vbi duo confcnfcrint fuper ter- *^* ''^ ram , ncc tamcn inde pofle coHigi non li- cerc pluribus quam duobus confentire. Quafi vcro dicamus vbicunquc occurrit Rcfp^^n^o* hsBC particula duO', maiorem numcrum cx- dudi.Cur autcm Chriftus co loco duorum vcl trium meminerit , manifeftum eft , ne- pe non vt maiorem numcrum excludat, led vt oftcndat fc nc duorum quidcm vel trium confcnfum acfidcmnegligcre,vt di- fcat Ecclcfia etiamadfummapaucitatcm

28 TRACTATIODE

^ redafta , fc Deo nihilominus cura? eflc , &

minimc irritas clTc fuas prcccs. Apud Mo- fcn autcm duos non plurcs coniungi^ duo- bus non pluribus bencdici,nc ipfc quidcm Ochinus inficiari pofsit : & Chriftus hanc vul cflc omnis lcgitimi coniugij normam. obieft.tf. Obiicit prxtcrea idem Ochinus illud A<a.4.ji. ^j. Luca,Multitudinis credcntium erat cor vnum & animavna: ex quo collieitpofle ^ qucmpiam ciim plunbus vxonbus vnam carncm cffc. Rcfpondeo abfurdifsima hf c cffe , quum plurimum intcr fc diffcrant a- nimorum & corporum coniuncflio. lam c- nimantca diximus nihil impcdire quomi- nus voluntate & affedu cum multis co- hsereamus , ita vt animus non diflrahatur, ficur animus lonathae dicitur conglutina- tus cum animo Dauidis quod tamcn vix ac nc vix quidcm ficri potcfl , fi intcr f c difsi- dcant qvios amamus : quo fcnfli Dominus dicit nonpofTc nos duobus dominisfcrui- re. Scd in corporum coniund:ionc , & vfu, qucm vocant, rcali, ficri non potcfl , vt vir cumpriorc vxorc in folidum coha?rcat,fi ad prftcriorcm quampiam fcfc adiungat. obicd.7. Dcniquefkexcipit Ochinus,Siinfcor- — -- tationc duo fiunt vna caro,ctiam fi fcorta- tor fit cum alia mulicre matrimonio con- iundusimulto magis quifpiam cum fccun-

da vcr

POLYGAMIA. 29

da vcl tcrtia vxorc ( fic deinceps ) fiet vna caro. Ego vero hoc argumentum in ipfum Rerpofi», Ochinumretorquco.Conccdo cnim fcor- tatorem cum fcorto vnam carncm fieri: fed addo quod reticuit Ochinus, fcortato- rcm quia cum fcorto fit vna caro ^ defincre **

icffe vxoris fuse carne :qu3e caufa etia eft cur proptcr adultcrium poniis quam proptcr idoiolatria (quod tame fcelus longe maxi- mum eft)diuortiii conccdatunquia nimiru potcft aiiquis eflc idololatra , & tamcn v- xoris dix caro : fcorti autem & vxoris fua; caro fimul cflc' nemo potcft. Sic igitur ar- gumcntonSi adultcr dcfinit eflc vxoris fuse caro , multo magis idem ftatucndum eft de polygamo , quoniam videlicct adulte- rium committcrc non cft coniund:u cum indiuiduae vita?paci:o,acproindc adultcriu naturafui non tam rcpugnat matrimonio quam polygamia.

Poftrem6,pronuntiat Chriftus cu moe- septimu. chari, qui dimiffa vxorc fua(cxccpta nimi- rum caufa adultcrij) aham ducat. Atqui fi plurcs fimul vxorcs habere liccret, non committerct adultcrium quifquam aliam duccndo,fiue priorem rcpudiarct fiuc mi- nus.Ergo prohibetur polygam.ia. Vult ta- pbJediei men Ochinus moechandi verbum nihila- liud dcclararc quam adultcrijoccafioncm

Refponf. Mat.5.32.

Marc.io.ii Odauum.

Nonum.

In An- drora.

30 TRACTATIO de

illi dimiflse priorivxori prsebcrc. Scd quis iion potius Chrifto crcdatvtrumquc fimul diccti, ncmpc cum quicxccptacaufaadul- terij vxorcm dimittat , faccrc vt illamoe- chctur : quodfipraetcrcavxorcmduxcrit, moechari ? Dcindc quomodo illud ita cx- plicabit Ochinus quod cft apud Marcum,

Dcniq; vcrbo i^^iv^d^ nominc tPm in hac Apoftoli Tentcntia V<^5bj' tIuj laijvd ynvotiKa-l- ^7w,}y i)ijsit 'nvlJ^/ov avS^^y multitudo mari- torum & vxorun; tam apcrte prohibctur, vtpolygamia, mcoquidcmiudicio, ncmo nili pra:fraclus & impudentcr contumax tucri pofsit.

Poftremo confidcrcnt faltcm ifti poly- gamii' defenforcs , quid de hacrc fapien- tes homincs iudicarint > cxiftis Euripidis fcntentiis,

ovJt pS fC^Xov I^vo7^ yiwaiicoiv ctvS p%v ywiol^ i^fv^ A'M'fiC M^t'^ ^^KiTPDVng duv^xl-iVKvTdptv 'XTip'jpvo:vyOgig (xyi ^tlco^; oheiv d^Aoi,

Et rurfus,

Ol<fi 7I0T ai Si^v/uicf.

AiJtfp hm.iaze C^'^,

p O L Y G A M I A. 31

E ejf-v /uSp oiitafv^

Cuiufmodi alias fententias multas alij ob- reruarunt.

Cseterum & illud obfcruandum eft, hac ipecie polygamix comprchendi non eos tantum qui pluribus fimul vxoribus vtun- tur,fcd ctiam qui vna alia ob caufam quam ob adulterium repudiata( qua de re fuolo- co dicemus)alJam duciit. Q^um enim ma- Mm.19.9 nifcfte dicat Chriftus ciufmodi homines moechari , conftatprius vinculuminforo confcicntiGE firmum pcrmancre.Quod au- tem Pontificij ctiam ad nuda fpofaiia hoc extcnduntjiacflcnus vcrum cft, vt polyga- rnus ccnfcatur qui vna fibi dcfponfa, nc- que lcgitime dircmptis fponfaifbus , aUam fibi dcfpondct , aut etiam rcipfa coniungit. Sponfalia cnim vcrum cflc coniugium(ct- fi non dc facflo^tamcn dc iure, vt vulgo lo- quuntur ) vcl ex eo liquct quod mulicrcm alicui dcfponfam violans , punitur vt adul- ter,exlcgc Domini : & libcllo diuortij in^ fponfalibus quoque opus fuiffc colligi po- a^ teftex lofcphi & Marise virginis hiftoria. ^^"-'-^^?

5- D E A L r E R A P O L T-

gamidc fpecie.

Contraai-p^t^^LTER A polygamk fpccics cfl,

teram po-g^^quumquis foluto rite matrimonio

fpedT'ar- aiiam ducit:c]uod nonnuili in quibuluis fi-

gumenta dcUbus damnant , vt prse csetcris Cathari

nulllwi rel & Montaniftx , quorii facile princcps fuit

futafione. Tcrtullianus^vir alioqui maxjmus: nonulli

vcro in Clcro duntaxat,qucm vocant.Nos

autcm c contrario id omnibus Chrifiianis

fcmpcr bona confcicntia licuiflc acliccrc

conitantcr cx Dci vcrbo affirmamus. Ac

primiim quidcm Tcrtuliiani , dcindc ctia

cxtcrorum argumcnta figillatim rci"utabi-

mus,vcram fcntcntiampoftca firmis ratio-

nibus probaturL

Carnalc quiddam cft (inquit Tertullia- nus & pudori rcpugnans matrimonij re- pctitio: contra vcro fpiritualius & diuinius quiddamcft, invno matrimonioacquic- fccrc,ficut Ecclcfia vnum Dcumpro ma- rito fuo crcdit & agnolcit.Rcfpondco ho- Refpofloi. j^^^^j quoquc & fandtas cflc nuptias, ficut pronunciat Apoftolus , abfquc vlla diftin- Ctionc , fiucprima' fiuc rcpctitse fucrint. , Quodficrcidcndu cft iis quf dc lofcpho Marise virginis marito plcriqiic vttcrcs

tradunt.

D E P O L Y G A M I A. 35

tradunt, volucrit fane Chriflus quauis non ex fccundis nuptiis ( vt qui nc cx nuptiis quidcm natus fitjtamcn in fccundis nuptiis nafci, quod cfl: magnum illarum ornarncn- tiim,quumnufquam rcprchcndantur, imo gencraiitcr , qucmadmodum dixi , nuptiiE Heb.jj.^. yt impollutSE & honoratsE commcndcntur. Dcindc, vt hoc, quam iliud pcr fc diuinius 3 eifc vkx gcnus Tcrtulliano conccdamus, quis tamcn proptcrca illicitu cflc dixcrit, quod minus cft Ipiritualc? An cnim,obfc- cro , quoniam exccllentius cft fcrmoni & prccibus vacarc in EccIc{iaDci,quam ccr- doncm cilc vcl ncgociatorcm,idcirco iftas artcs vt illicitas & ncfarias damnabimus? Quid autcinitio dixit Dominus hac dc rc? 4 No cfl: bohu(inquit)homincm folum cffc, Gen.2.18. id cft ( vt rcs ipfa oflendit ) abfque vxoris adiutorio. Ifta vcro folitudo an non ctiam eos comprchcndit , quorum vxorcs obic- rint? Qood autcm cxcipiunt nonnulli di- 5 (ftumid ciicantcpcccatum,non modopro iliis non facit, vcrumctiam noftrx caufx mngnopcrc tauct. Namli pcccatum hanc yitam plurimis maximifque difticuitatibus & incommodis obnoxiam rcddidit, cb fa- ne magis rcquiritur adiutorium , cuius o- pcra commodius vitx huius curfus confi- fiatur. Qind autcrn ad iilud rcfpondcbit 6

c.j.

34 TRACTATIO DE

Tertullianus , quod non modo ytilcm & iucundum facit lcgitimi matrimonij vfum, vcrum ctiamplane ncccflarium? Inconti- nentiam dico & vftionem , cui rcmcdium Cor.y.2. clTc coniugium , cx Apoftoli vcrbis mani- fefto liquct.Eft autcm contincntise donuni non a natura, ncquc a voluntatc pcr rc^fed a mcra gratia: ac proinde non omnis in- continentia damnanda cft^quum mihi qui- dcm fit vcrifimile , ctfi ante pcccatum nul- la fuit in mutux coniund;ionis appctitione a,7tt^ie>, , tamen ne primos quidcm illos no- ftros parentcs, quum ad matrimonium cf- fent diuinitus vocati, continenti^E pcrpe- tu^ donum liabuiflc , cuius nimirum nul-

7 lus fuiflct vfus. Prsetcrca fi fpiritualius eft in vna acquicfccre , quam matrimoniurri poft vnam mortuam rcpctcre , fane multo magis ctiam fpiritualc cft oiy^iuov manere quam yLovoyiiJ.ov effc. At fi damnanda; funt idcirco fecundse nuptiae , cur non ctiam

8 propter etytixUy ^voyauiet} Porro ficut re- currentc famc &: fiti ftulti hominis fucrit rcpctitum cibi & potus vfum rcprchcnde- re , quia vidclicct naturalcs non autcm vo- luntariae funt cibi & potus appetitiones, quas nifi moderate faltcm expleas , mor- tem confcqui ncccffe fit : cadcm ccrte ra- tione efficitur illos non miniis infanire qui

recur-

P O L Y G A M I A. 55

recurrente matuse coniunclionis cupidita- tc ( recurrit autcra ad vftioncm vfquc , in iis omnibus qui donura continentioe iion habcnt)repctitio.ncm matrimonij damnat, quum hsec quoquc appctitio in fuogcne- rc non minus fit naturalis quam fitis aut famcs : & nifi vflioni tcmpcftiuum rcmc- dium a Dco conflitutum adhibcas , pcri- ^ culum multb maius , ncmpc amittendi re- gni cselorum 5 fubcatur. At cnim (aiunt) Obiedio. ifta matrimonij rcpctitio cft magn^i: in- contincntia^ argumcntum. Ego vcro pri- Rcfponfa miim omnium dico id pcrpetuum non eC- fe , quum quipku-cs vxorcs duxit , & mul- tos annos poftca c^elcbs vixit , continen- tior mcritb fit habcndus , quam qui cum vna ad extrcmam vfqnc fcncdutcm fuit coniun6lus. Scd vt ita cflc dcmus , fi nemo z gcrmane Cliriftianus cft nifi qui contincn- tise donum habct, fanc vcreor ne non mo- do ad fummam paucitatcmrcdacla, fcd c- tiam abolita iapridcm fucrit Ecclcfia.Imo vbi fucrit ante dikmium , & tot poft annis, Ecclcfia ? Et quo tandcm iurc Abraham, alioqui in Agarc non omni culpa vacans, dudla poft Sarse mortem Ccthura glor;o- fum iikid Patris credcntium nomcn non a- mifcrit?Eft tamcn,fatcor,(quod & rcs ipfa 3 conuincit)magna in hac humana imbccilli^

c. ij.

^6 TRACTATIO DE

tatc oC7ttJ/ot , atque ctiam foeditas , fcd qiia? (quum in ipfa rc non hsercat , & rmgulari Dci bonitatc , qua lcgitimo coniugio ab initio bcncdixit , cxcuictur ) non impediat tum primarum , tum ctiam dcinccps rcpc- titarum nuptiarum at;vaeju^i/, quas alioqui A Spiritus fandus nunquamprascipcrct.Dc- . niquc quod atfcrt Tertullianus dc Ecclc- fia vnicum Dcum fponlum agnofccnte, vere quidem, fcd admodum impcrite di- citur. Qiium enim ncquc Chriltus fpon- fus,neque Ecclcfia fponfa vnquam moria- turjmirum non cll niillumhic locum rcpc- titis nuptiis rchnqui. .Qu_^)rfum autcm hxc adhuius vitas imbcciUitatem? Pcrtinent i- gitur ifta ad priorem polygamix fpccicmi 2b vero poRcriori dc qua nunc dilfcrimus, nullo modo contieniunt, quum in rcpetitis nuptiis, non minus quam in iis quse prirnaj contrahuntur , vnus cum vna coniungatur, ac proinde Ecclcli^E cum Chrifto fpiritua- lis coniundionisftoTTie^o;' 3c in his & in illis < cluccat. Quid , quod vni Dco Ezechicl v- Eiech.13. xorcs duas vno ctiam tcmporc , Oholam vidclicet dc Oholibam collocat ? Qmd, [uod apud Paulum dicuntur fidcles Chri- :o ncn nifi priorc marito mortuo ( pccc^- to videlicct ) nubcrc? Sed dc his plura c- tiam dcinccps.

Pergit

3:

POLYGAMIA. 37

Pcrgit tamen Tertulfiamas , Sc inquit, Secuduni, Quum dicat Apoftolus bonum clTe homi- i.Cor.7*u ni mulicrem non tanecrc , & nuptias non !:„ ■ nid pcneuiuitus concedat,idquc cx huma- na seftimation.c potius quam ex diuinaau- thoritate , poftca quodammodo reuocans guod cx neccfsitatc indulferat ( quia vidc- iicet mclius,id cft minus malum fit nubcre quam vri ) oportuerit autem nos tot fecu-- IjiS proficcrc : omnino putandum cfl: Spiri- tus fandi afflatu regi qui nuc ardius quid- dam & perfcdius a Chriftianis cxigunt, quum necefsitatem illam ccflarc iam o- portuerit. Rcfpondco Bomirn illic non op- Refponf.i, poni ci quod fit vitiofum & Dci vokmtati repugnans. Nam fi itae{fet,non modb rc- pctitx fcd primse ctiam nuptise vcl cifcnt a diabolo(quod apcrte falfum cffc liquct vcl cx co qubd matrimonij prohibitioncm • Paulus vocat doB:rtnam d.tmomonm ) vcl ita iTim.^^r. cffcnt dcprauat^e vt a Spiritu fando nun- quam laudarcntur. Bomtm igitur non aliud apud Apoflolum dcclarat quam id quod Commodum cft , & ad hanc vitam abfque diftradlionc tranugcndam accommoda- - tum. Deindc nc hoc quidem refpc(ftu vni- 2- uerfalitcr & fme cxccptione intcUigcdum cffc affirmo illud Apoftoli diGlum,fcd eo- rum tantum habita ratione, in quos colla-

c' iij.

38 TRACTATIO DE

tum cft contincntix donum. Id autcm ipfe mox dcclarat, pra:cipicns vt proptcr fcor- tationcm vnuiquifquc ( id cfl: quifquis vri- tur , quia contincntice donum non habct) vxorcm luam' habcat : nunqiiam id ccrte fuafurus ncdum praccpturus , li mulicrcm attingcrc lluc primis iaic fccundis nuptiis malum', hoc clt vitioium , & Dci volunta- ti rcpugnan^ cilct, quum noil imt facicnda

3 mala vt bona cucniant. Pcrucrtit etiam a- liis multis modis ciufdcrtiApoftoli ic-ntcn- tiam Tcrtullianus. Verba cnirn illdyFe/tm omncs cifc vt cgo fum,nonfunt praci- picntis fcd optantis : idc]uc non iimplici- tcr ( quid cnim hoc aliud cifct qiiam hu- mani gcncris intcrnccioncm optarc?) fcd fuorum tcmporum , atquc adco Hcclcila- fticx potius vocationis habita rationc. II-

^ ludautcm )(p coyyvco^^fxio eorci-crmr quo putat Tcrtullianus, & ahj poft cum multi, fcd ad illud potius quod proximc dixcrat Apoftolus,ncmpc vt vnuiquiiquc vxorcm luam habcat. Id crgo tcftatur Apoftolus intcrprctandum cx a^quo & bono , imc quoad cius ficri oporterc(ad fcortationcm nimirum fugicndam ) vidcbitur, non quaft vnicuiquc iinc cxccptionc id pracipiatur. nifi malimus aifcntiri audori libri de bo- no viduitatis , qui intcr Auguftini opcra

rcpoiitus

POLYGAMIA. 39

rcpofitus eft. Arbitratur autcm ipfc hoc intelligendum, non dc coniugio quod li- bcrorum procrcandorum caufa copulatur, aut fide pudicitise coniugalis , & indiflTolu- bili, quandiu ambo viuunt, matrimonij fa- cramento (qux omnia , inquit , bona fiint) fed de illo immodico carnis vfu qui in c6- iugum infirmitate agnofcitur, & interuen- tu boni nuptialis ignofcitur , de quo ait A- poftolus , Secundum veniam dico, nonfe- cundum imperium. Illavcro verba,£^o di- 5 co y non Dominm , quum fic accipit Tertul- lianus acfi Paulus non diuinitus fed huma- nitus hsec confuleret , a blafphemia non procufabeft , & ne rcfutatione quidem e- get. Denique quod idemTcrtullianus di- 6 citjoportuilfe nos atemporibus Apoftolo- lum proficere,re(5tc quidem dicit, Ccd huc prokdum dicopofitum elfe in rebus lon- ge aliis , nempe in frudibus Spiritus qui in epiftola ad Galatas commemorantur. Er- rat autem vehcmenter qui perfedlius aut meliu^ quicquam in Ecclefia vel prxftari pofTc arbitratur , quam Apoftoli manda- rint.quod tamcn dc ftu Montani paracleto mifere fafcinatus Tcrtullianus fomniat.

Citat quoque TertuUianus locum illum Tertium. loannis, Quifquis fpem habet in eo lltam, i.ioan.}.j, caftificat fcfe , vt & illc caftus eft : & illum

c. iiij.

40 TRACTATIO DE i.PcM.i^. Petri, Eflote fand:!, ficut & ille faiKftus Rcfponf.i. fuit 5 Chriftus vidclicct in carne fua. Rc- fpondco non omnia c^iix fccit Chriftus no- bis ad imitationcm proponi. Nam alioqu^* nobis eflct omnibus cx virgine nafccn- dum^idquc in ftabulo, & quadragintapcr- pctuis dicbus iciunandum , & crux in car- ne vcre ac reipfa fubcunda : qux omnia, vt & alia ciufmodi , quis ita infanit , vt a no- biscxigat? Multa cnim in Chrifto pcrfo- nalia fucrunt , id cft ipfnis pcrfonac ac mu- ncris propria. Quod autcm Chriftus fuit prorfus ^-/xy.o^ , fi ad fingulos Chriftianos pcrtir\crct,ccrte nc primic quidcm nuptias licerent,quas tamcnTcrtullianusipfe con- ccdit. Et quorfum ipfc Chriftus tcftaretur non omncs polTc hoc vcrbum capcrc? Lo- 2 cus autcm ille loannis , de generali fnndi- monia tum corporis tum animx intclli- gendus cft, qua^ nifi in matnmonio quo- quc vigeret fme primo fiue repctito, nulli 5 ccrtc pij coniugati cffcnt. Dcniquc locum Pctri cx Mofc dcfumptum non rc6ti ad Chrifti carncm traducit Tcrtuliianus,quu de purifsima fandifsimaquc ipf us Diuini- tatis natura intclligatur,quauis alioqui mi- nime ncgandum f tChriftum,ctiam fecun- diim cari]cm,cifc pcrfcdum omnis purita- tis excmplar.

PrsEtcrca,

P O L Y G A M I A. 41

Prsetcrea,inquit illcjfcribit Paulus Chri- Quartum. ftum miffum cfTc vt in eo omnia rccapitu- larcntur>id cR ad fuum caput & initium rc- uocarcntur. Initium vcro ciufmodi fuit vt Adamo vnavxor fcmcl fucrit adiunda. Et - prophetice quoque tunc didum cft ^ Ete- runtduo in carne vna, Sic ctiam Noc , altcr humanigcncrispares, monogamus tuit, & ipfms filij,& prseftatifsimi quique Patrum, vt Iofcph,Mofcs, Aaron,Iofuc. Etfi autem digamus fuit Abraham,tamen quum cx fi- dciuftificarctur , monogamus crat. Qaod (i digamiam cius rccipiamus , recipiamus ctiam circuncifioncm, quoniam non antca fuit digamus.Ego vcro rcfpondco vcrbum Ref^onf.i. i/McfM^p^aJi^ixj^ nihilncq; ad monogamiam ncque ad rcpctitas nuptias pertincrc , fed huc duntaxat vt fignificetur quum omnia priiis cflent extra Chriftum difsipata , in eum poftca fuiifc recollcda,ficut docli in- ,

terpretcs cxplicant. Deinde&hoc dico, 2 minime ftabilienda cfTe dogmata cx par- ticularibus exemplis. Addo& illud, non 3 miniis multa, imo etiam plura rcperiri pofTc excmpla Patrurn , iftis rcpugnantia. Sed & Abrahamum conftat multo priiis 4 digamum fuilfc quam circuncifum, quum Ifmaelem demum circuncidcrit , annum iamagcntcm dccimumtertium. DcniquQ -

42 TRACTATTO DE

li quid valcrcnt hsec argumcnta, torqucn- da cflcnt aduerfus priorcm poJygamicefpc- cicm , c|Liia non minus cft vnius vxoris vir <^ui mortua vxorc altcram ducit , quam qui in vna fupcrftite accjuiefcit : nifi forte fomnicmus contra Pauli dod;rinam,& fcn- fum ipfum communcm , nc mortc qui- dcm matrimonium difTolui^qua dc rc mox diccmus. Quintum. At cnim, inquit Tcrtullianus, Lcx pro- hibct faccrdotcs matrimonium rcpctcrc: fumus autcm omncs in Chrifto faccrdotcs. Refponf.i. Rcfpondco nufquam in Lcgc cxtarc pro- Leuit.ii.ij hibitioncm huiufmodi,fcd hoc tatum prae- cipi fummo faccrdoti , vt non aliam quam virgincm ducat,idq; myftcrij caufa,dc quo 2 alibi dilfcrcmus. Dcindc quo iurc Tcrtul- lianus cxtcrnum ilkid & carnalc faccrdo- tium foli tribui Lcui pcculiare,cum noftro fpirituali &Chriltianis omnibus communi

com[-

:)arat

Sextum. CoUigit idcm prxtcrca Noui Tcfta- raenti cxcmpla,vt Zacharix monogami,&: ]oannis ctyiUH : Simcon etiam (inquit) non fuit digamus, Anna manfit vidua, fokis cx ApoftoUs Pctrus maritus lcgitur. His ad- dit Eliam k-^au^v , & Mofcn (xovo-^c/Moy, quos potifsimum transtormationis fuse tcftcs . Chriftus dtlcgit. Poftca colligit oportcrc

Chri-

P O L Y G A M I A. 43

Chriftianos iftis prseftantifsimis viriscffe fimilcs. Rcfpondco multa poni in huius Rcfpo/roi enthymcmatis antccedcntc, cpix fi ncgcn- tur^probari no pofsint.Dcindc ncgo iftiuf- - modi confcquutioncm , non modo quo- niam cx iftis particularibus conftitui ai:tir- mans vniucrfalis no potcft( quu prxfcrtim multo ctia plura profcrri pofsint cxcm- plain contrariam partcm ) vcrumctiam quia placuiffc iftos ob eam ipfam caufam, quod alij quidcm monogami, alij vcrb cC- fcnt oc^^f^^.o/jprobandum fucrit , quod ccrte nunquam cuincctur. Prirtcrca fi quapofi- 5 ta cffct prceftantia , qualcm ifti imaginan- tur,tum in kytyt.to(. tum in fJLovo}auioi.^i\h ccrte ifti prceftarcf , ac proindc licut cx J))a.utdif rcprchcniionc Tcrtullianus {j.eyo-^,uUy fua exornat , ita ctiam cxckidcndi cflcnt uoko- yt^ot a rcgno c^elorum^Sc in Marcionis ca- ftra tranfcundum , vt folis ccyluot^locus rc- linqucrctur : quod quam abfurdum fit nc Tcrtullianus quidcm ipft ignoraifct,vtpo- tc Marcionis hoftis , niii Montanus iplum fafcinailct.

Profcrt pr^Etcrca quofdam ScripturxSeistioiii. locos.Oportct cnim, inquit, nosficripuc- ris fimilcs: pucri vcro dc nuptiis non cogi- tant. Atqui ii hoc ita fc habct>nc prim;2 Refponf, ? quidcm nuptia: liccnt. Qup vcrorcfpcdu 2.

44 TRACTATIO DE

^ - ^ id poftulct ChriftiTs adco quidcm vt dc- llue.18.17. ^ . ,. " ,

nuntiet nos alioqui in rcgnum cselorum

nunquamingrcfTuroSjncmpc quod adma-

litiam non quod adnuptias attinct, fatis*

ftipcrque conftat.

oaa-um- Huc ctiam idcm dctorquet aliud Chri-

Mitth.io fl^i did:um, ncmpc quod oportcat nos cflc commbae limiks., quam vnam) mquitjno-

Refponfio.uit mafculus. Huius autcm rci pcncs illa- rum rcrum fcrutatorcs fidcs cfto.Illud ccr- te cogitarc dcbuit Tcrtullianus , fimilitu- dincm il!am ab ipfo Chrifto rcftringi ad morum fimplicitatcm.

Nonum. Magis ilkid vrgct quod cx loannc citat, nempc quod Chriltus lcxtum ilhus Sama- ritanse virum ncgaucrit cffc ilHus maritum.

R'^pofio. Scd in cofalUtur, quod illam fcxtb nupfif- fc cxiftimat , quum potiiis , quinto marito mortuo , fcortari coepiffct , acproindca Chrifto non vt -KvKv-^auc? , fcd vt fcortatrix reprchcndatur.

Decimum. ^^ cnim, inquit, nuptiis femcl duntaxat Chriftus intcrfuit,id cft quotics illas cclc-

Refponfio. brari voluit. Quid fi vcrb fccundae illse c— rat nuptise,quibus Chriftus interfuitPquod tamcn vt omittam,nc rcfutationc quidcm cgct hoc argumcntum.

Vndcci- Pcrgitautcm,& inquit: Si nonlicctfc-

mum. pararc diuortio quos Dcus coniunxir, non

liccbit

P O L Y G A M I A. 45

Jiccbit etia coniungcrc matrimonio quos Deus fcparauit. Rcfpondeo ne hoc quide ^«^ponCo. nos agere, quod fruftra molircmur , nem- pcvt morte feparatos rurfum coniunga- mus. Scd nimirum alio torquctur hsec (cn- tentia a Tertulliano fic coliigente : Si non poffunt homincs efficerc vt diuortio dif- iungantur quos Dcus matrimonij vinculo coniunxit:confequiturnc hoc quide polTc, ytnouomatrimonio coniungatur fccunda vxorcum co qui primis nuptiis cum alia coniundusjab illa poftea cftfcparatus.Af- fumit igitur Tcrtullianus duorum altcrum in hoc iirgumcnto : ncmpe aut nc mortc quidcm plane diffoluivinculum^quodpla-, ^0,.- ^^ ilerepugnat Apoflolo , liberam ciic mu- licrem pronuncianti pofl: mariti mcrtcm: autiftiufmodi fcparationc Dominum ta- icite admoncrc fupcrftitem pcrfonam nc de matrimonio dcinccps cogitct : quod fi quis inficictur , vt cgo fane iniicior , qui tandcm probabit Tcrtullianus ? Vana cft igitur tota hsec collcdio : ncque il ad fe- cundas aut vltcrius ctiam rcpctitas nuptias Vcniatur, vcl dirimitur quod Deus con- iunxit ( quum ipfemct permortcm intcr- uenicntem diremcrit quod coniunxcrat) vcl coniungitur quod fcparaucrat , quum dc fcparataperfona no agatur rurfum cum

4^ TRACTATIO DE

cadcm coniiingcnda a qua difiund^afuit.

Dtiodcci- Addit pra^tcrca : Si non licct rcpudiatse

"^""^' ad alium virum tranfirc^confequitur rcpu- diatam tcncri viro quanuis difcordii^ ini- mico.Hoc autcm fl vcrum cft , multo fane magis vidctur teneri viro , a quo nuUo i- plius vitio, fcd Dominicce lcgis cucntu, id cft fola mortis ncccfsitatc fcparata cfl.

Rerponfio.Rcrpondco hacctiain rc magnoperc falli TcrtullianCi.Nam vt omittam quod modo dixi,pronutiari vidclicct libcram vxorcm pofl:mariti mortcm, vt nubcre pofsit cui

Matt.!9.9.vclit, Chrif-tus dc diuortio difTcrcs caufam adultcrij difcrte cxccpit. At li adultcrio^ (quod tamcn per fc mutuum corporum vfum nontollit)vincukuTi matrimonij ab- rumpitur , id ipfum fane multb magis dc mortc diccndCi cfTc ncmo bcnc fanx mcn- tis ambigct.

DecJmum ^^^ j^^jj Hcct, inquit, poflularc ab Epi- fcopo,quod ipfc habcrc non potcfl; : Epi- fcopos autcm oportct cffc monogamos, Ego vcro & illud & iflud ncgo. Quid c-

^^^^'°"^'*nimprohibct quominus ab aliquopoftu- Icm,quod vt ipfc libi non habcat , mihi ta- mcnab aliolargiatur ? Nam alioqui ccrte virtus omnis corum , qu:iE in Ecclcfia di- cuntur & fiunt , a miniftris pcnderct , non 2 ab eo qui miniftroru opera vtitur. Dcinde

^ lcmcl

POLYGAMIA. 47

icmel duntaxat contrahcndi matrimonij ncccfsitatem vcl Epifcopis vel aliis vllis Cliriftianis a Domino fimplicitcr impofi- tam fuiflc prorfus ncgo.

Scd aliud ciLifdcm argumentum , quan- Decimum iiis non ita manifefte ab ipfo exprelfumj, *!"*""'"• audiamus.Oportetnos, vtbcnc quippiam vclimus,id demum vclic quod Dcus vult, 3c id nolle quod Deus non vult. Dcus au- tem vel maritum vxore, vel vxorcm mari- to priuans,videtur omnino fupcriliti parti indiccre yt extra matrirnonium viuat , ac proindc vt fit ca^iebs,& nolic vt ad matri- monium redcat cuius vinculumip(c abru- pcrit. Ego vcro illud quidem maximc co- R^^po^o- x:edo,fed hoc prorfus ncgo. Etfi cnim cer- tum efl:,quum ncmo nifi volctc Dco mo- riatur , quotics alter coniugum moritur, non placcrc Dco vt diuturnius fit illud matrimonium quodipfemct mortc diflol- uitinon tamcn indc rctte concluditur par- tcm fupcrftitem ad cselibatum vocari , nili {imul hai)eat continentiae donum.

Erimus,inquit rurfum illc , poft morte. Decimum Quod fi credimus refurrecftioncm mor-quintum. tuorum, vtique tenebimur cum quibus re- furrcduri fimus ratione de alterutro red- dituri. Ego yero rcfurrccftioncm mortuo-Refpo/Joi. rum credo, nosautcm proximis rationem

48 TRACTATIO DE

rcddituros nufc[uam lcgo ncc ctia crcdo, in hoc potius occupatus,quomodo ne Dc' quidc m ipfc mccum intrct in iudicium, ac mcpotius fua mif^ricordiapcr gratuitam - in Chriilo rcmiisionc pcccatorum ablol- ^ uat. Dcniqucmiror Tcrtulliano non vc-

Mar.a2.:7 ^^^^ jj^ mcnccm , hanc ipfam qu^^ftioncm c(Ic uc quarogatus a SadducxisDominusj Erratis inquit^ncfcicntcs Sc; ipturas.

... . ^. Imo, cxcipit Tcrtullianus, i\ in illo 3euo

ncquc nubcnt,ncquc nubcntur , icd crunt arqualcs angclis, non idco tcncbimur con- iugibus dciunctis , quia non crit rcftitutio coniiigij : imo c6 magis tcncbimur,quia in mcliorcm (latum dcilinamur,rcfurrc(5turi in fpiritalc coniortium , agnituri tam noi^ mctipfos quam noitros. Honoratior crit maritus , quo mundior iactus crit. In vita xtcrna magis non fcparabit quos coniun-

Rcfponfio. xit Dcus,quiin ifla vita icparari vctat.H^c illc a Montani paraclcto tafcinatus , qu^ nc rcfutationc quidcm cgcnt:tanti cft mo~ mcnti intravcrbi Dci limitcs ita confiilc- rc, vt ncquea:! dcxtra ncquc ad iiniitram dcclincs. Inilitutum cil: porrb matrimo- niiim initio , qubd bonum homininon cf- fct folum cifc:illic vcrb , id cft in Dci glo- ria foli ccrte non cnmus, ncc ciufmodi ad- iutorio cgebimus , quia Dcus erit omnia

in

POLYGAMIA. 49

iii omnibus.Finis coniugij altcr cfl hiimani gcncris propagatio , cuiiis tum aducncrit tcrminus. Scortationi vcrb qusercnclum nullum crit ibircmcdium vbihsercdcsDci & cohsercdcs Chrifti crimus.Qiiorfum igi- tur ifra noui paraclcti dcliria?

Hxc funt pr;^cipua Montaniftaru aducr- Q^amnda fus fucccfsiue rcpctitas nuptias argumcn- nf[.).fpon3 ta, fludiofiiis ctiam, opinor, a TcrtuUiano fionumre- quam ab ipfo Montano cxplicata. Opcrx-^"""^* prctium autcm mc fadurum putaui , li in corumgratiam (quilediione illiusalioqui maximijfcd maximo cum iudicio audicndi viri dclccftantur) ca quoquc adiiccrc^m qui- bus contrarise partis, id cft orthodoxorum rationcs aggrellus cfl; rcfutarc.

Itaquc adlocumillumPauli planum& «vCor.yj-j pcnitus pcrfpicuum, Mtdter tH?id;A efltn- e^umtum-> ternforvs viuit vtr eivu : fi autei7u mortU]ii juent-ilihera efltcvit vultmhat: tan^ tmn in Dornino , ita rcfpondct vt ncgct fic conccdi licetiam fccundi matrimonij pofl: fidcm Chrifto datam. Primum quoniam Paulus fibiipfi rcpugn^rct. Si cnim, inquit TcrtuUianus , fccuqd^is nuptias rcmittit, qux ab initio nonfucrunt,quomodo affir- mat omnia ad initium rccolligi in Chrifto? Si vult nos itcrare coniugia, c]uomodo fc- nix^n noftrii in Ifaac femcl marito audof c

d.j.

50 TRACTATIO DE

dcfcndit?quomoclo totiim ordincmEccle- fise dc monogamis difponitPHsec illc,cuius primum argumcntum antcarctutauimus. Altcrum certe nuUiuscft momenti. Nec cnim Ifaac idco proponitur noftri fcminis auctor , quia lemcl maritus , fcd quia pro- mifsionis filius : vt neque Abraham pater credcntium, ncque lacob fortis luftator idco grati Dco qiioniam bimariti:fcd quo- niam vterque Dco credidit. Tcrtium de- niqueargumcntunihil moucre quenquam debet, quum de iis dcmum monogamis a- gat Apoftolus qui veris polygamis , id cft lis qui plurcs fimul vxorcs habucrint , op- ponuntur , vt fuo loco plcnius dcmonftra- Dimus,& no modb Chryfoftomus,fcdipfc quoqucHicronymus cgrcgia illa ad Occa- num epiftola intcrprctatur.

Sccundo prsfatusTcrtullianus Apofto- lum haec fcripfdfx noux adhuc Eccclcfise quam laflc pafcerct, dicit hoc accipicdum dc ca mulicre qux fucrit in viduitate a fide dcprehcnfa: id cft, vt planius loquar, quse nonnifi iam vidua ad Chriftianifmum ac- ccffcrit , cuius nouus maritus (inquit) non dcputabitur fccudus, qui cft a fidc primus: ficut ante fidcm foluto ab vxore non nu- mcrabitur poft ftdcm lecunda vxor qu;e poft fidemprima eft , quoniam ipfa vita

noftra

P O L Y G A M I A. 51

noftra a fide cefeatur.Scfl quis ifta violcn- ter ac fophifticc prorfus dcclamata fuifTc non videtPCur cnim ifta planiiis non expli- carct Apoftolus,pr3efcrtim cum rudibus a- gcns?Etfi autcm mcrito Corinthiis cxpro- brat Apoftolus qubd craftc adhuc erraret, tamen minimc rudcm fuiflc illam Eccle- {iam,fatis apcrte initio prioris Epiftolx te- i. Cor.1.5. ftatur^gratias agens Dco qubd abundarcnt lj> TravTi hoyo) ij -yv^m. Prseterca quum hoc ipfum Romanis fcribat quoriim Hdcm ma- Rom.i.s. gnificetifsimc pr^dicat, quorfum ifta Tcr- ^ 7'*- tulliani cflTigia? Dcniquc quum intcr infi- delcs quoquc fint nuptise,(nam alioqui no fuaderet fidclibus Paulus vt in ciufmodij.Cor.y.ii contubcrnio manerct) ccrtc fccundus ma- ritus fempcr fccudus crit,quicquid garriat Montani paraclctus.

Itcm quum colUgcrcnt Orthodoxi,pcr- mitti rcliquis itcrationcm matrimonij ab Apoftolo, cb qubd folos qui funt in Clcro i.Tim.^ i. adftrinxcrit monogamix iugo: Tcrtullian' primiim rcfpondct idco potius omnibus prasfcribi monogamiam,quia Epifcopis,& idco Epifcopis,quia omnibus. Vndc cnim (inquit) Epift:opi& Clcrus? nonnc dc o- mnibus? Hic vcrbrurfam manifcfta cft fo- phifticc.Namfi de omntbm eligi ccnfct,qui (?x ipfo Ecclcfise corpore feligantur , rcdc

d, ij.

52 T R A C T A T I O D E

loquitur, ncc indc confcquitur fingula Ec- clcfi^ mcbraiirdcmlcgibus adftringi qui- bus Clcrus adftringatur. Sin vcro de omni- ha^ ita intcrprctatur acfi quiuis ex Ecclcfia cligi pofsit, lioc quidcm pofito confcque- tur iilud quod colljgit : fcd quis tandcm id vcru cflc ipfi largictur? An enim quoniam cx fidclium turba dcligiitur Epifcopi qua- lcs eftc iubet Apoftolus, idco vnumqucm- que ex illa turba confequctur talem effc oporterc vt ad Epifcopatum fit idoncus,ac non potius ij dcmum cx tanto numero de- ligcndi qui idonci compericntur? Dcinde aliud opponit,ncmpc \\ vcrba illa Vnms v- xoris vmtmyad folos Epifcopos rcferantur, idcm quoquc dc ca^teris qu2e {cquutur vir- tutibus diccndum , quas tamen abfurdum fuerit folis Epifcopis tribucre.Rcfpondeo vanam ctiam cfic iftius argumcnti confe- quutioncm. Qiud cnim prohibct quomi- nus Apoftolus tum earecefucrit quse pro- priein Epiicopo rcquiruntur, tum ctiam ^ux habcat vcl cu rcliquis omiiibus Chri- ftianis , vel cum aliquibus duntaxat com- munia,in quibus tamcn ipfum pra: cxteris oportcat cmincrcf' Obfccro cnimanhoc a quibufuis ad Baptifmum acccdentibus rcquircndu vel ipfe Tertulhanus cefuiffet, vt cifcnt ccviTTi^^n^c/} an vt cflcnt ^fuKvicoi}

Imb

P O L Y G A M I A. 55

Imo ne in Epifcopis quidem ipfis fimiliter illa omnia requiri rcs ipfa cIamat,quoniam alioqui diccndum fucrit qua ratione non cft cligcndus qui non fit tcmperans aut qui fit cbriofus , excludi quoquc ^(j.}auo-if , & qui familia & libcris careat , quod vcl cogitari nifi pcrabflirde non potcft.

Ad locum autcm Pauli ex Epiftola ad Romanos, Qax fub viro eft mulicr viucn- Rom.7.3. te viro,iund:a cft: fi autcm obicrit^cuacua- ta eft a Icgc viri, refpondct dupliciter, pri- miim addcnda cflc quse fubiiciuntur ciui- bus iubet nos mortificari lcgipcr corpus Chrifti,id cft,inquit,nos aufcrt a lcge quse non tcnct vxorcm marito dcfundo qiio- minus alij viro fiat , vt ad contrariam nos redigat conditionem, nc mulicr amiflo vi- ro nubat. Dcindc fi Apoftolus abfolutc, inqi{it,pcrmifilfct amiflo in fidc matrimo- nio nubcre , pcrinde fcciiTct quemadmo- dum & c2Etera quae aducrfus formam rc- gulae fux' gcfsit,circuncidcns Timothcum, & rafos quofdam induccns in tcmplum,rc- bus ita cxigentibus vt omnibus omnia fie- rct quo omncs lucrifaccrct.Ncutrum vcro rclponfum vnquam vir iftc tantus protu- liffct , nifi fuiflct a falfo illo Montani para- cleto dcmcntatus. Qnis cnimlocum illum vel lcuiter infpicicns, non animaduertit

d. iij.

54 T R A C T A T I O D E

Paulum ibi cx profcflb non agcrc qq ma- trimGniojfcc! fimilitudincm a lcgitimo c6- iugio qualc fcrt huius vitse ilatus , ad fpiri- tualcm noftram cum Cliriflo fignificadam coiundioncm duccrcPSublato autcm illius fimilitudinis fundamcnto ( quod iftc qui- dcm fcdulo facit) rucrcfane Sc illud opor- tcat cuius caufa cft inftituta. Apoftolum vcro vbitandcm compcricmusmatrimo- nium intcr illa numcralfc qux ad tcmpus tolcrauit vt omnibus omnia Hcrct?

Et dc iftis quidcm hadcnus. lam cnim tcmpus cft vt aducrfus cos diftcramus qui quanuis non cundcm prorfus atquc Mon- taniftx curfum tcnucrint,tamcn ad cudcm prorfus fcopulum naufragium kccrunt. Dc repeti Dicturus autcm a Jucrlus iftos qui rcpc-

tis nuptiis . . . p ,. t r

Clero in- titas nuptias mlohs quos vocant ccclcha-- tcrdictis. fticis codcmnant, ncccftc habco de primis ctiam nuptiis intcrdidis initio diflcrcrc, quoniam vtcrquc crror iifdcm magna cx partc argumcntis nititur , & ficut vnus cx akcro cft cnatus , ita ctiam altcro cucrfo rucrc ahcrum oportct.

Scd hoc in primis obfcruandum cft , fic a nobis coniugium laudari in omnibus , vt tamcn coelibatum in ncminc, nifi in co qui vratur damncmus.quod idcircoprxdiccre volui, nc quis cum u nobis crrorcm foucri

putct.

POLYGAMIA. 55

putct, quem nonnuUi (& quidem, vt arbi- tror 5 immerito ) louiniano & Vigilantio obicccrunt.

Qui igitur arccnt a coiugio in facris or- dinibus conftitutos, puta Epifcopos, PreA byteros, Diaconos,& Hypodiaconos, non idcm per omniafcntiunt. Nam alij perpe- tuse continentiae votum ab omnibus ordi- nandis exigimt.alij iam coniugatis pcrmit- tiit vxoris vfum, fed cum duplici cxccptio- nc,nempc vt primafucrit, neque illa mor- tua repctcre nuptias vUo modo liceat^ficut: &: ci qui coelcbs ordinatus fucrit coiugium intcrdiciit. Eum vcro qui poft baptifmum vcl fsepius quam femcl vxorcm duxerit:vel femcl quidem fed viduam acccperit , a fa- cris ordinibus rciiciunt.Etrurfus inhis in- terdidis alij aliis funt duriores,{icut ex eo- rum decretis apparet.

Deinde alis funt intcr eos ac multlpli- ces,eseque nondum compofita? controucr- fisE. Quidam cnim iuris hoc clfe diuini & quidcm fcripti : alij iuris, vt loquuntur, cc- clefiaftici & traditionis arbitratur. & hanc rurfus nonnulli ab Apoftolis ipfis profc- d:am,alij rcccntiorem cffe volunt,&quum hscc initio libera eflcnt , acccfsiffc poftca voti neccfsitatcm. Quid plura? ne in huius quidcm nccefsitatis definicdo modo intcr

d. iiij.

5^ TRACTATIO DE

ipfos conucnit. Nam alij votiim ciufmotii nulla prorfus rationc , nc d quidcm ( vt ipforum vcrbis vtar ) Soldanus cum toto Saraccnorum rcgno ficri vcllct Chriftia- nus,diirolui poflc dicunt : alij vcro rclaxari ccrtas ob caufas volunt , dc quibus rurfum intcr fc non conicntiunt. Poftrcmo con- iugia contra iftas Icgcs inita nonnuUi non modo vt illcgitima, fcd ctiam vt inccftuo- la diffoluunt: nonnulli ctfi non probant,ta- mcn vt vcra matrimonia dirimi iurc pofle ncgant. En quibus labyrinthis nccclfc cft inuolui qui rcda illa via Domini rclida vcl ad dcxtram vcl ad fniiftram dcftcdunt. Illud autcm tritilsimum cft, c6 rcm cua- filTc vt nulli longiiis ablint ab omni pudici- tia : nulli, quod omnibus conftat, omnili- bidinum gcncrc viuant contaminatiores quam plcriquc qui hodic pro voto pcrpe- tux vii ginitatis dcpugnarc vidcri volunt: qui tamcn,vt rcs oftcndit;, coniugia non a- liam ob caufam damnant, quam vt adultc- ria omncqac adco fpurcitix gcnus c6 li- bcriiis cxcrccant.

Scd nunc quidcm nobis non cft propo- (itum aducrfus illos dcclamarc quos in ftiis fordibus rclinqucdos vt tw7oyj.7ViXft7>if ccn- fcojvt qui ignorat ignorct, & qui fordcicit fordcfcat amplius.Fvcfutarc tamcn illorum

argu •

P O L Y G A M I A. 57

argiimcnta conftitui,vt qui fapere meliora cceperunt,magis ac magis,dctcd:aiftorum inraniajinfimplici puraque veritate con- firmentur.

Quoniam autem ifti in hac prxcipue controucrlia vetcrum canonum ac patrum authoritatem , & quidcmnonprorrus ina- nitcr,pr^texunt:ncccf]ari6 quoque aducr- fus ipfam vetuftatcm diftcram: quod tame fobrie facere conftitui,nc cditis quidem piorum alioqui patrum , nifi fi cogar , no- minibus , quod meum ftudium vobis vtile commodumque forc fpcro. Quodfi quis ifta omnia figillatim volct cognofccrc, le- gat Cl.Efpcnfri, Parificnfis Theologi , li- bros fcx de Contincntia infcriptos , quo nemo diligcntiiis pluraad hoc argumctum pcrtincntia congcxsit.

Itaquclcj^is coelibatus, id cft,pcrpctU2e Argumcn.

n r ■ • . ^ ^ . . Hierony-

polt ordinationcm contmcntije accrriminii proca defcnforcs, partim quidcm pugnat autho- li^*»*^"» ritate verbi Dci : partim vcro traditioni- bus, c|uxtum canonibus tum aUis etiam patrum tcftimoniis confirmantur : partim dcniquc rationibus & vctuftis quibufdam cxcmplis, qua? omnia cuius fuit ponderis age cxpcndamus.

Cogimurautcm inuiti profcrrc in mc- dium quod libcntcr tcgcrcmus , nifi iam

58 TRACTATIO DE

omnibiis plus fatis patcrct: nimirum fic laudatam fuilfe a vctcribus nonnullis ac prxlcrtim ab Hicronymo virginitatcm, vt plane , quicquid poftca prxtcxcre fo- lcant , nuptias non multo miniis quam ipfc Tatianus damnarint , atque adco illa ipfa qu^e rcfutauimus argumenta ab co i- pfo Tcrtulliano 5 qucm quotics libuit hae in partc dc quidcm optimo iurc, damnant, mutuari ipfos non puduerit. Id autcm vt penitus liqucat , Hicronymi aducrfus lo- uinianum prioris libri partcmpriorcm a- ge pcrfcquamur , fmgulis ipfius vcfligiis infilfcntcs , dc digamia dcmum poftca di- fputaturi.

louinianus alioqui dc ipfc nuptiarum ex- pcrs , ftultam & fupcrftitiofam ccelibatus admirationcm non fcrcns,c6iugiumvirgi- nitati xquabat. Ne fuperbtas^dXiih^u o vir- gOy eiufdeyrL^ ecclefid m^ mbrurru es , cmm cr w;ip/-.e.Profcrcbat quoquc prxccptum Do- mini,&: patrum fandifsimoru cxcmpla,cx quibus colligcbat iftos pcfsimc faccrc qui prxpoflero coelibatus ftudio dc nuptiis no alitcr quam dc malo quodam proptcr a- liud maius malum tolcrabili iudicantcs, certatim ctiam quofuis ad voucndum vir- ginitatcm concirabant,quafi in earc pofita ^ clTct pictatis fumma. Hoe vcro fcrrc non

potuit

POLYGAMIA. 59

potuit Hieronymus, vt qui fe in primis ita carpifcntirct, vircuiufuis reprcheniionis impaticns : & quafi de religionc Chriflia- na adum cflct , fi virginitati pudicum ma- trimonium prxfcrtim repctitum sequare- tur 5 virginitatis dignitatem fic profedo tucri ccepit, vt contentionis seftu , vir alio- qui magnus,abrcptus,planc fe reum faciat cius cuius accufabatur,illos nimirum fcqui Manichseorum dogma qui coniugium cui- quam incontincnti prohiberent. Hoc au- tcm quum dico,an fim in ipfum contume- liofus, ac non potius ingenuc dicam quod res eft, agc cx ipfiufmct verbis & argume- tis iudicetur. ProuocatadPaulumiudicc, ^ui-, inquit , ^Piiccjmdflratuenti Chnfii tneo locfuentps legemvute^nm, Sanc vcr6itafa-pj.j^-jp^; ciamus. Rogatm , inquit , j4poflolm a Co- i.Cor.7.1. rmthiM vtrmn pofl fidem Chnfliccelibss ejfe deberent ^- contmenti<£ caufa vxores dmtt^ terdrefpondet , Bonumefie ho^nini multerem non tangere. St bo/ium esf multerern non tan- gere-imalum efl ergo tangere. Nthilent7n bo- no contrarium efl , nipynalum. Qi^d audio, RefpofToi Hieronymc ? prof clfus es initib te non da- mnarc nuptias : an vcro non damnat, qui malumeffc dicit , mulicrcm tangcre ^ A- gnofcis paulo p6ft,cogcnte Apoftolo, nu- ptias c{fc Dci donum : anvcromalafunt

^o TRACTATIO RE

Dei dona? Imo fi malae funt , an rccfte facis 3 quum illasnon damnas ? Res'autcm itafc habet. Contradiccntia tum dcmum rcfe mutuo expcllunt , vt omnes in fcholis no- runtjquum cidem fubie6lo fimul codem- que,vt loquuntur,rcfpc(5tu tribuutur. Po- namushocaxioma, Bonum cft iciunare. An idco fimplicitcr makim erit cibum ca- perefbonum cH: vigilare, an idco fimplici- ter malum efl; dormirc? Minimc profcdo. Sed fi cuipiam bonum cft ieiunium aut vigilia , eidcm profcdlo malum cft co tc- porc,eademc|uc rationc cibum capcrc vcl dormirc , & contra. Idem quoque de nu- ptiis &: ca"libatuftatucndum cftjnccillud concludire6te potuit. Imo vtritque iftae enuntiationcs & in iifdcm perfonis & in diucrfis, quanquam non vno , vt vulgo lo- quuntnr,rcfpcchi vcrsc compcricntur,Bo- num cft mulicrcm non tangcrc,&:, Bonum cft mulicrcm tangcre: Bona cft continen- tia,& Bonx funtnuptix:quod poftcriusa- pcrte confirmat Apoftolus , tum hoc ipfo capitc , quum dicit cum bcncfaccre qui nuptui tradit fuam virgincm, tum ctiam a- libi , quum vult iuniorcs viduas nubcre, nufqua id ccrtc diclurus nifi nubcrc quo- quc bonum circt cx ipfuis fcntcntia. Vrx- ^ terca quum Boninomen proinde accipit

Hicronymus

POLYGAMIA. ^i

Hicronymus , ac fi fignificaret rem iuftam & pcr fe cxpctendam , qua^ videlicct vitio opponatur,in qua dcniquc rcgnum Dei fit politum 5 aberratfane ab Apoftoli fcopo, vt qui hoc loco ncc dc contincntia ncc de coniugio vt de virtute vel vt de vitio dif- putet 5 fcd quatenus vitse commodius & minore cum impcdimento tranfigcndsB conuenicbant.Deriiquc qui mulicrcm tan- gere dicitpcr fe malum efle , quomodo non eil: rcus do6lrin^ quam meritb loui-' nianus cum Apoftolo , vt dodrinam dse- moniorum damnatPFuit enim Iiomicida diabolus ab initi6,& is profedo homicida eft qui coniugium vc rem pcr fc malam damnat.

Scd & illud quod in eundem locum an- sccudumi notat quomodo tandem cxcufabimus? JVo dtxtt ApoHolHSfinc^iiiti Bommi> esi nmUerem non habere-.fedyBonurn est mulierem non tan- gere,ijHafi fsrin tatJHjitpertculHrn, Subiicit „ poftca Solomonis fcntcntiam dc foemina qu^E virorum prctiofas animas rapit. Item illud ciufdem , AUigabit quis in fmum i^ gncm,^: non comburctur ? Et nc quid de- eftet , E^richthonium cx prophanis fabulis depromit , Fnde , inquit , (^' nofier Icfeph, cjuia tangere eum volebat AEgyvtiayfuo-it ex tiHsmambHs, Obfecro vcro quidaliuddi-RcfponCi.

6i TRACTATIO DE z ccrent Manich^ei fi reiiiiiifccrcnt ? Totum autciTJ iftud inanc prorfus cft commcntum. Qoorfum cnim coniux mulicr , li tangcrc nctas cft /• Quod fi tangcrc non licct citra confcicntix pcriculum, ccrtc ncc habcre ^ quamtangas. Iftavcro qux citantur tcfti- monia tum cx Solomonc tum cx M#fe, quid aliud oftcndunt quam vcl nuUum ef- fe intcr adultcram & iuftam vxorcm dif- crimcn , vcl magnam ita ficri Spiritui Dci iniuriam pcr Solomoncm ^ Mofcn con- iugium probanti, fcortationcm &: adulte-

•''" 4 rium rcprchcndcnti ? Qiud fi rcuiuifccrct lofcph ? Ccrte rcfpondcrct fcfcquacon- fcicntia adultcram abhorruit,cadcm pror- fus fufccpiflc cx vxvorc fua duos charifsi- mos filios Ephraim &: Manaffcm.

Tertium. Scribit poftca in hi^c vcrba: Prorpterfor-

i.Cor. 7.2. nicationem aiitem^ (jyc . Si mahtrn efi (^ tgno- /citHr-iideo concedttnr , ne cjutd malo deteriits fiat. _Qjifi/e autem honHm efi (jHod conditione detcrtoris concedttur} 'ToUe for?3tcationes 3 & non dicet, V mfqmfijue vxorem fuarn habeat,

RefpSfioi. Rcfpondco multiplicitcr hic quoquc cr- ratum fuilfc, & qubd ipfc Hicronymus c- tiam poltca fcfc cxcufarc dc hoc di6lo co- natus cft ad Pammachium , quaft vidclicct nonnifi fub conditionc fic loquutus fit^ma- gis ctiam cum rcdarguerc,quum antca di-

fcrte

P O L Y G A M I A. 6^

fcrte dixerit hoc ipfum malucfTc^ac proin denonfitinhisverbis vlla conditio , Ted potiiisexprefTafii/TToAo^/c.. Dcindcquodad ^ rem ipfam attinet , non eft ccrte Chriftia- nx religionis quicquam malum concedere ncquid deteriuseueniat , quum nunquam fint facienda mala. liceathoc quidcm ciui- libus legiflatoribus, ficut pcrmiflus fuit di- uortij libelkis ad duriciem cordis.Scd quo- tics de confcientix lcgibus agitur, nun- quam conccditur makuTi. Et quorfum ob- S Kxroignofccrctur cuius ipfc Deus auclor eft? Paulo poft cnim dicit Apoftokisin ge- ncre , V mtfquifqite in cjua vocattone vocatus i.Cor.^.ia fuititn ea maneat.Kn vcro nos Deus ad ma- ium vocatPRcdarguat igitur Hicronymum Auguftinus in hunc ipfum louinianu , ied ionge redius fcribens.C(>«//^^/i/,inqujt,;2(?;? fic dtcimus honumvt tnfornicatioms compa- ratione fit bonum,altociutduo mala erunt-^quo- rum alteruyn^eiusiam bonurn erit (^fornica-^ tio-ycjuia eflpetus adulterium. Hoc atttemfal" fum effe ejtus dubttet^N on ergo duo malafunt connubtum ^formcatto , ejuorum alterumfit feius: fedduo bona funt connubin (^ conttnen- tia , ijuorum alterum eft rneltus. Hsec ille,cui fi nc in hoc quide aflentitur Hieronymus, ^ quxfierim libentcr ex aliquo Hicronymi fcdatorc, quo tempore cceperit cflc con-

64 TRACTATIO DE

iugiumcx earum rcrum gcnere quse igno- fcuntur, fiuc qu^^ maioris duntaxat mali vi- tandi caufa conccduntur, quod tamcnin conrcicnti^' lcgibus diximus nunquam var luiife. Nam certe , ab mitio non tiiit (\c, ouum aperte dixcrit Dominus , non cire bonum homini fokim , id cil cxtra coniu-i- gium eflc. An vcro pollea vel oc-mg/at ill^ qu^ in hac potifsimum cupiditate efl-cr- buit, vel maxima plurimaquc iHa incom- moda qu^ in iftam alioquifuauifsimam in communi tuenda famiHa coniundioncm pcr peccatu inucCta funt,ita re ipiam per- uertcrunt vt pcr fe vitiofa facla lit ? Ccrte qui ita tcntit , nihil fcntit : neque hoc vn^ quamHieronymus ipfeillo difputationis feruore ledato magis dixiflet quam da- ■mnandum effe cibi & potus vfum auta- liasciufmodinaturalcs appetitioncs, qu-OT niam homines in. iis modum tenere no^. pol'sint,ac proindenunquam illis ficvtanT tur quin venia indigeant . Quafi vcrp non^ fit magnusintcrdum ipfuis quoquc virgi- nitatis abufus, quum eleemolynas etiam i- pfas Phai ifceorum ac ieiunia Dominus rc-r prchendat. Fefcilit autem HiLronynium inter c^tcra nomcn «rt/^i^^y//»^ , quodnon accipi pro venia qu^ pcccato dctur , fed pro modoratione ex ocquo 6c bono, quum

quippiam

P OL Y G A M I A. 6^

quippiam videlicet rclinquitur coru ipfb- rum arbitrio de quibus agitur , colligcre faltcm dcbuit cxoppofito iTn-myif notniney quod prsecifummandatudcclarat. Poflrc- ^ mo in co quoquc fallitur quodfornicatio- num pcriculo ccflante cxiftimat Apoftolu fiiifte coniugio quibufuis interdidurum, Q^d enim hoc aliud fuiffct quam cxitium humani gcncris quantum in ipfo erat pro- curare?Ncq; ignoro quse fubtcrfugia qua^- Pbie^.u ficrit tum idem Hieronymus tum etiam a- licubi Auguftinus,quum ad hoc argumen- Auguft.dc tumeflct refpondcndum. Stat cnim illudjjj^^^-^®^^ firmum , fublato coniugio toUi honcftam pueio. omnem propagadi humani gcneris propa-^^'^°"^'** gationem , quod nemo , nifi naturse ipfius hoftis & altcrTimon ft/iwSTJw-TrBfjfaccre co- gitarit. Red;e enim idem Auguftinus eo- 2 dcm hbro,ncmpe dc bono coniugali, cap. 16, ^QHod efi ctbus adjalutem horfnnt^.hoc efi concuhtms adjalutemgeneris. Ncc obftat a- obiea.i. liud eiufdcm Apoftoli di(5tum quod mox explicabitur.Ipli ccrte Romani pontificcs, Refponfio, perpetui ahoqui no tam fcortationis quam coniugij hoftes,vbi nullu crat incontinen- tix pericuhim, monachos etiam nonullos, famihas alicuius fcruandx & publici boni caufa , e fuis clauftris educerc nop dubj- tarunt.

66 TRACTATIO DE 1

Quartum. Addit Hieronymus , Bomm efi tllud na- turaltter ^uod comparationem non hab&t rnali,

Refponf.1. ^uodprxlattone altertus non obubratur, Quid crgo? an coniugiiim cuius audor eft Deus, & quod ipfc Hicronymus mox donumDei i vocat , naturalitcr malum circ arbitratus \ 1 eftPSit fane viri & toeminae coniundio per pcccatum magnoperc dcprauata: vcrum fl proptcrca naturalitcr cftc bona de(iit,quid tandcm naturalitcr bonumin hac vita ccn- fticrimus ? Ccrte nc virginitatcm quidcm quantumuis incorruptam , poflc quoque Dco multis dc cauiis ingratifsimam ficri, nc ipfc quidcm, opinor,ncgarit. Rcde c- nim Auguftinus,dc fanda virginitatc, cap, II , JVe-jue nos hoc in vtrgtntbm pr<zduampi4y cjuod vtrgtnes fitnt i jedqHodDeo dicat£pia ^^ continentiavtrgtnes. Prsetcrca qua^hseccft argumetandi ratioPAn cnim nuptias com- parat cum fcortationc,vt minus malu cum detcriore, quiillas vitandi mali caufa prse- cipit ? Contincntiam fuadct Apoftolus ad vitandam tribulationcm in carnc.Sit igitur etiam ex hoc Hicronymi argumcntp con- A tincntianaturalitcrnonbona.Alterumau- tcm illud cuiufmodi cd^t/iarura/tter bonum-» id non ejfe quod pr.dattone alteyiti^ obumbra- tur^ Contincntiam coiugum temporariam probat Apoftolus, proptcr iciunium &

preces.

POLYGAMIA. <?7 prcces. an igitur naturalitcr bona non cft? Imo quomodo cfFugict quin fatcri cogatur $ hoc iciunium &has prcccs mclius quiddam cfTc hac contincntia , quum ha^c ad illa rc- fcratur ? Et ccrtc ita cflc dico , vt nc in iis quidcm bonis fit numcranda contincntia qux fuaptc natura & ncccflario bona funj:, quumpotiusprout aliquis cam vcl ad bo- num vcl ad malum rcfcrt,vcl,bona vcl raa- la iit neccfl^ario cxifl:imanda:quod manife- fte tradit dc coniugio,ac proindc dc conti-L"^"^-^^

o ^ r bono coiu,

ncntiaquoquc Augullnius. cap.^.

Subiicit pofl:ca in hsec Apofl:oH verba,^'"^""** Vt vacetis orattom. Oro te ^uale tHud bGnurn efijijiuod orarefrohibet?^uod Chnfiieorpu^s acctvi non permtttit? ejuandiu tmpleo martti ojfictum , non tmp/eo ChrtHtani. Imo vcro fl R efponf.i. Chriftiani & mariti officium ita rcpugnant vt ftarc fimul non pofsint , quid ifto dctc- rius clfc potcft , quo illud abrogatur quo nihil cft mclius ? Si mariti offlcio fungi & prccari iimul non licct, quid aliud ilkid cft quampcccarc? Vtri crcdcmus,obfccro,ti- binc qui mariti cum vxorc cogrcflum adco poikitu cifc cxiftimas vt in hsec ctiam vcr- bacrupcris, St fimper orandum efi vt luba^-^^^^^-S' Apoftolti4-,nun<juam ergo coiugto firutendum: quoniam cjmttefcunque vxori debttum reddo, orare mnfoJfHm : an potius Spiritui fando

c. ij.

68 TRACTATIO DE

nuptias t?^-/»? & thorum matrimonij kfjudjf-

2 T^v in omnibus pronuntianti? Rcquiris ali- cuius Synodi audoritatem? Nicicna Syno- dus cx Paphnutij coelibis fcntcntia iudicat vniurcuiulquc ctiam Epifcopi cum vxore fua congrcflum cfTc m^p^javvlw vs.>Sjjj, Quod vcro non impcdit ofFcretcmjquo iurc pro-

2 hibucrit accipicntcm? Mcmbra fimui cflc nos non polTc Chrifti & mcrctricis lcgo: honeftce vxoris & Chrifti fimul cflc nos mcmbra non pofTc vbi tandcm inuenics? Membru autcm Chrifti quo iurc a Chrifti corporc arccbisPRequiris Patrum audori-

A tatcm? Auguftinus tibi rurfus vckit cx pro- fcflo contradiccn5 & quidcm in cundcm louinianum fcribcns, DectvsAWQ^\\uefi con-* iugalccafltttiStprocre^ndt ^ reMendi carna- Its debttifides^ hoc efl optis mipt/artmy hoc ab orn/it crimtne defindtt Apo^iolm. Rcs autcm ita (c habct , vt a mclioribus intcrpretibus

5 cft annotatum.AgitApoftolus de cxtraor- dinariis fiuc publicis fluc priuatis prccibus, quoc & rcs ipfa indicat,t$c c6iund:um cum precibusiciuniuminiflforte ficut afsidue prccandum , fic ctiam fcmper ieiunandum aliquis fomnict. Cur autcm co tcmpore prorlus intcrmittcndum coniugalis copu- \x vfum, ncc id tamcn abfque magna cau- tionc fuadcat Apoftolus,apparet ex verbo

P O L Y G A M I A. 6^

^K&L^t^ , ncmpe vt coniuges toti velut a prasfentis vitse vfu alioqui per fe licito a- uocati melioribus iftis vacetiquod quidem aLfit vt damnemus.

Iftud aute eft ctiam deterius quod mox Sextum. fubiicit Hieronymus, illud videlicet Petri, vtvidemtvin caftam veHram comerjatio- i.Tct].iif nem:dc iHud, Similtter viri cohabttames, ^c, his verbis explicans, Ecce^inquiueodemjen- (ii-i^uia eodem Spiritu^tmpedin dtcit oraticncs officto coniugalt, Imo nullum neque apud Rcfpoafa'. Paulum neque apud Petrum inucnerimus quod illis affingitur. Imo a>r^T>f7o«" nomine 2 commedatur id quoquc quod hic damnat vt impurum. Ht quod mox fubiicit cuiuf- modi eik^CohabttateSiinc^int-tiuxtafiienttay vt nouerint qutd velit,<^utddefideret Deus,vt trtbuant honoremvaficulo multebri. St abfitne- mm nos a cottUy honorem trtbmmm vxortbm: fi non abfttnemtis , perfjtcuum efl honort con- trartam ejfe conttmeltam. Imo vero nominc ^ TMf (rvnivM(ncdi quis non videt illud ipfum quoque comprehcdi quod ipfc contumc- liam, nimium certe indigne & cotumclio- fe^vocat? Qaoverotadcm verbiDcitcfti- a monio conhrmabitur ifta vocabuU Hono- risfignificatio? & qua ratione iftud/^fr//»- ^ dum fctenttami quo fanfta prudcntia ad re-^ gcndam Yxorem ac famiham neccffaria^

^, iij;

70 TRACTATIO DE

fignificatur^ad vnam illam Hicronymi co- tinentiam refcrcmus?

Septimu. Addit autcm deinccps : Verum m quis pHtet ex co quodJcciuituryVtvacetis orationiy ^ iteriim reuertimtni ad tpfum , hoc velle , (jr nonpropter rnatorem rmnam concedercftattm injert,ne tentet vos Satanper tnconttnenttarn,

Refponf.i. Pulchranimiriiindulgetia. Et mox^ ,Quum aute, inc]uit^ dtcat Apoftolus tuxta tndulgen- ttam, non iuxtaprdtceptum.an mujfitarntis ad- huc nupttas non vocare tndulgenttam fidprtz^ ceptum^uafinon eodern modojecuda eir tertia matrtmonta cocedantur: ^uajinon &firnica-' toribiisperpoemtetiam fi/res Ecclefidi, apertan- 1 tur,^uod^^ hts efl matui^tncefi-ts.Kurfam cr- go pcrgit in fuo inftituto Hicronymus , & vt nuptias effc probet malum(c]uod tamcn indulgcntia coccdaturjmaioris mali vitadi; caufa) arripit tm^ ffvyyvafjLMS- nomen. Enim- ucro ciii ignofcitur nifi pcccato? cjuanuis nuptias non audcat apcrte vocarepeccatu: quod fortalfe tamcn fcciffet , fi veniflct ei in mentem illud Dauidis, Et in peccatis concepit me matcr mea , quum alios locos 3 plurimos magis etiam torqucat. Imo vero quorfum illud depoenitentia? Ac dc diga- morum quidcm poenitcntia poftea videri- mus.Inccftorum autcm quorfum^obfccro, mcminit , nili vt codcm quoquc rcmcdio,

nempe

P O L Y G A M I A. 71

nempc poenitentiae , nuptias etiam primas indigcre doceat? Rurfum igitur rcdarguat Hieronymu Auguftinus & quidem in hoc Debono ipfo ars-\imcnto.N on dno funt maUymqmu coniugah', conubmm qt prmcatiOi^uorum alterttmvetm: ,©, Jed d>io funt bona > coniugfAm ^ continentia, qmrum alteruyn eB meltm. Nomcn autem avyyafAMif i quod vcniam intcrprctatur, au- diamus quato ctiamredius exponat quam Hieronymus. Mtht, inquit, vtdetureos ejtii fe non continent coniUgart o^ortcx c-^JecHndum tUam eiufdem ApoHoltJententtaihy^updfife non conttnentynubant. Nec ipfis tamenpecca- tumjuntnuptt£ , ^Utifi in comparattone firni- cationis eligerentur , mtnvu peccatunu effent ^uam firnicatio ^ fcd tamenpeccaturru effent. Nunc autern cjuid dtciurt (iimm aduerfis eui-, dentiffimam vocem ApoFiolt dtcenti-s , Quod vult fkctat 5 non peccatfi nubat? Non itaejue nuptias fecundum veniarn conceditApofholm. Nam cjui/: amhigat abfkrdtffime dtct ^non eos peccaffe quibm venta daturf SedtUurn concu- bitum fecundum veniam concedtt 3 ^uiptper inconttnentiarn , nonprocreandt caufa, ^ ali^ ' cjuando nuUa caufaprocreandi. Wxc illc,vc- lut cx profeffo illium Hicronymi & alioru crrorcm oppugnans : & cadcm inculcans in libcUo dc bono viduitatis , capitc 3,&: 4. quanquam illi no afTcntior in ipfafcntcn^

e. liij.

72 TRACTATIO DE

tiae Apoftolicae cnarrationc , quum ne te- nuirsimam quidcm cius rci mcntioncm fa- < ciat Apoftolus. Omnino igitur (wyyva^M} no dcclarat hoc in loco vcniam quas pcccato ignofcat , fed potius modcrationcm fiue concefsioncm cx xquo & bonorpoteftque veladproxime prseccdcntcm fcntcntiam refcrri , ( ncquis vidclicet cxiftimct impc- rari quod dc fcccflu ad tepus dixcrat, quod fe teftatur vniufcuiufc|uc arbitrio rclinque- rc: ) vclad altcram illam fcntcntiam,vnuf- quifquc fuam vxorcm habcat , quod fc di- cit non prsecipcrc, ac fiomncs oportcret ncccflario cffc coniugatos, fcd vnumqucn- quehicfibi iudiccm clfc oportere , vt vi- dcat quid cxpcdiat , fiuc an contincrc pof- fit an fccus : in quam fcntcntiam magis in- clino proptcr illa quse proxime idemApo- ftolus fubiicit. 0(aaimm. Paulo poft idcm autcm Hicronymus ex- i.Cor.7.7. poncns illud, P^olo autem omnes himmes ejfe jficut meipfiirru. Almd eTty\x\<^\Uiielle Afo- j}olmn,alnid efl tgnofcerey is fctre cjmd veltt Apostolm ? Volo homiries omnes cffeficut & metpfiim.HocAnc^mt-tVoIojhoc dejiderovt tmi tatores metfitt^s.ficut ^ ego Chrisit.Iile vtrgo de vtrgtne -, de tncorrupta tncorruptus. N os ejuiahomines fumust & nattuttatem Saluato^ nsnonpojfumus tmttartytmitemur Jaltem con-*

uerfa-

POLYGAMIA. 73

uerjationemj ^c. QtU enim in Chritluyn cre^ dit , debetjlcut ^ tiie amhiUmt, (^ ipfi arn^ buUre. Wxc illc, rurfum ad eofdcm fcopu- losimpingcns,quodn6fmetantiviricom- mifcratione dicojnedum vt eius reprehen- fione delcdlcr.Mirum cfl; autem eum ab v- Rcfponni. na vocula fic pendere vt aufit dicere Apo- ftolum coiugium noIuiflc,fed duntaxat to- leraffc,aut ctiam ignouifTe.Quafi vero ver- ba illa l;i^'7&>,& /lm» a!7jB?ip-~Tf,n5 fint mandan- tis.quafi qui dixit, ^iv(dawi>a>? Kotya, non di- xerit ya.mcm7Uffzti>, Cui cnim dubiii cft quin coniugij rcmcdiu,quatcnus aducrfus vftio- nem.ncccffarium eft,pr2ecipiatur? Imo ve- ro tantu abeft vt non praeceptas fint incon- nentibus nuptise , vt contra virginitas nuf- quampraecipiatur. Quidplura? Hocipfo Volendi vcrbovtitur idem Apoftolus de viduarum coniugio loquens , yoloy inquit, i.'Tira.^ iuniores nuberejiberos gignere, ^c. quod quu alibivcniifct in metem cidcm Hicronymo, in epift.ad hanc rimam qua^fiuit qua clabcrctur,qu6d GerStiam, videlicet Apoftolus id quidem volucrit, gamia. fcd coadius volucrit. quafi vcro coadlio & volutas fimul ftare pofsint.Etfi cnim quae- dam mixtsE funt adtioncs , tamen vt rcdc de iisloques Ariftoteles dQ^muWiK^tn uaA- ^\^^' ^'^- hav iKoi/notf. N e logius autcm abcrremus,Iic cap.x. de re ifta conftituendu arbitror.Quod pru- 4

74 TRACTATIO DE

dcntiahumana folct corulcre,& nccefsitas

interdum a lcgiflatoribus ciuilibus cxtor-

quct,ncmpe vt cx duobus maiis minus co-

ccdatur,hocnunquam confcicntix concef-

fum fuit cx facro Dci vcrbo. Itaquc nequc

Loti cxcphuTi probandum cfl: in confcicn-

ti^ foro,qui oblato fiUaru ftupro rcdimcre

maius fcclus vohicrit, nequc ciufdcm liHa-

rumfacinus, neque Abrahami medacium.

Nunquam enim male agendu cft.ac proin-

dc fi quo modo nubcrc mahimhnlfct,nun-

quam id conccfsiifct, nedum voluilfet vUo

5 modo Apoftohis. Supercft crgovtquod dicit Hieronymus de coa6lavohintate,Io- cum habeat tunc dcmum quum ex duobus bonis acquiefcimus in minorc , quoniam quod maius cft confequi non poffumus.

6 Dcmus igitur Apoftohl potius defidc- raturum fuilfc vt omnes Corinthij coehbcs mancrcnt,coiugium tamen c6ccdcrc,quo- niam ilhid obtincri non poflc vidcbat : aii indc conchidctur quod vuh Hicronymus, nempe ignofci coniugio tanquam minori malo fiuc lcuiori , ac non potiiis in mino- rc bono acquielccrc Apoftohim,quoniam

n maius non impctrafllt ? Scd nc hoc qui- dcm conceflcrimHieronymo.AfFert enim longe aham rationcm Apoftohis, nempc quia vitanda fit tum fcortatio tum etiam

vftio.

POLYGAMIA. 75

vftio,ex quo efficitur, non cocedcre ipfum

nuptias, v'cl tanquam minus malum , (hoc

enim non eft Chriftianum , nedum Apo-

ftolicum ) vel vt minus bonum maioris

boni obtinendi defperatione, fcd potiiis

vt bonum neceflarium prseciperc , quo

magnum malum vitctur. Pi2etercamirari g

& iliudfubit non venilTc inmentcm Hic-

ronymo ( malo enim obliuione id fadum

putare quam non re(5tadirsimuIationc)A-

poftolum optarc Corinthiis coelibatum,

non vt magis arduum aliquid, fcd e con-

trario vt ipfos infinitis coniugij moleftiis

cximcret , quibus merito vcrebatur vt pa-

res efTepoirent, quumin Chriftiana reli-

gione diuortia nonnifi propter adulte-

rium concedantur. Quum enim coniugcs

dixiflct habituros affli<i:tionem in carne,

fiibiicit ftatim,£^o autem vobis parco. Ita-

que fi qua hic cft indulgcntia, ca certc po-

tiiis ad coelibatum quam ad coniugium

fped:at. Quod fi crcdimus Apoftolo (vti 9

fane credendum eft, acccdcntc prcefcrtim

ipfa expericntia ) multo fane laboriofms

cft , & molcftius in coniugio quam coeli-

bem viucrc: ac proinde fi, (quod ifti mcri-

torum difpcniatores tradunt, )pro ccrta-

minum ratione prsemia dcfcrcnda funt, vi-

dcrint quo iurc Jaureolam > quam vocant,

7<5 TRACTATIO DE virginitati potius quam bonis & fandis coniugibus tribuant. Scd hoc obitcr di- dum lit , nc quis idcirco mc calumnictur peius ctiam faccre quam louinianum qui nuptias virginitati duntaxat cx2equabat.Su- pereft vt illud admoncam , pelsime quo- que in hoc Faccrc Hicrony mum , quod il- i.Cor.u.i. lud Pauli, Imitatores mci cftotc vt & cgo Chrifti , itemquc gcneralem illam loannis cxhortationem ad bona opera fcdanda, non fccus interprctctur quam (i cxcluiis coniugibus foli ccelibcs cffcnt Chrifti imi- tatorcs , quo ncicio an quicquam vnquam in nuptias cotumcliofius cuomucrint Ma- nichaei.Satisautcm conftat illud ncque de coelibatuncq; de coiugio (quibus in rebus per fc n5 magis cffe pofitum rcgnum Dci certum cft, quam in cdendo vcl non cdcn- do ) fcd dc ea vita? rcgula intclligi quam tum coiugatos tii coelibcs fequi oportcat. Nonum. Idcm paulo poft in ilkid, Sed vmtfcjutf-- i.Cor.7.7. ^jf^pjroprum donumhabety&c.Quidyinc^wix.y velit jlfoftolus , per/picuum eft. ^Momam m Bcclefia duterfa funt dona^ concedit c^ nu^ ptias,ne vtdeatur damnarenaturam. Simulijue confidera, efuodalmd ft donum viratnttatts, altud nupttarum. Stemm eadem ejfet merces nuptiarum (jr vtrginum , num^uam dixiffet poft prxceptHm conmemi(X. > fedvnufcjutfque

proprtttm

POLYGAMIA. 77

proprium donum habetex Deo, Deus bonej^efpofioi» quo fcruor ifte contentionis abripuit Hie- ronymum PPrimum enim quod demerce- de vel a^quali vel insequali difputat , pror- fus eft extrafcopum: & fi Paulum interro-Rom.tf.2j, ^ts-f refpondcbit gratuitum donum Dei effe vita seternam , acmercede quidem, (c6. qu2e credentibus donetur , non quse opc- rantibus debcatur. Exemplumadeam rem Rora.4.4. profertur Abrahami patris credentium, non agami, non monogami, fed digami5& in quo etiam aliquid hac in partc fasfit non laudare. Non tamcn his nominibus, fateor, iuftificatus eft : fcdne ob virginita- tcm quidem fuiffet iuftificatus, quum fidcs qua; illi ad iuftitiam imputata cft , neque coniugium ncquc nuptias refpiciat , fed gratuitam Dci promifsionem. Qucm au- ^ tem hominum etiam Tiv.^^nidTwnv aufis vel cum patre credcntium Abrahamo,vcl cum Mofe coniuge (cui non furrexit alius fimi- lis prophcta)compararc ? V^ue ex fide fiuc coniugatus fiue coelcbs , nec tc fallet qui promifit quod non debct. Scd ncque nos fane coniugium neque ccelibatus fcruabit. Rcgnum enim Dei non eft neque hoc ne- I quc illud , vt neque efca neque potus , fed iuftitia & pax & gaudium in Spiritu fando. Praetcrea quorfum hic mcminit doninu-R0m.14.17

78 TRACTATIO DE

3 ptiarum? Arripimus tamen hoc vt cum ap- parcat vcl dctrahcrcMono Dei quum nu- ptias makim vocat , vcl libi ipfi contradi- ccrc. Scd quam hoc facit intcmpeftiue? Tantum cnim abcft vt hxc dc nuptiarum dono dicat Apoftokis, vt contra dc conti- nentisedono haec omnino intcihgat, mo- dcrans vidcHcct vniucrfalcm iliam fenten- tiam, Velirn omnes ejfevtmetvfmn ^c^2im ad eos folos rcftringit qui contincntias do- num habcnt, quoniam ,inquit , non omnia vni data funt, ied hoc quidcm ifti aliud vc- roahj : fecutus nimirum hac inre Chrifti veftigia, qui hac ipfa dc rc diifercns, non o~ mntbus-tmQ^xxiUhoc dAtmn eB.qulfoteH cape- re^ captat. Scd nc hoc quidem datum cft o- mnibus,vt onus matrimonij pofsintfufti- nerc. Itaquc quid prohibct quominus & ilkid dicamus dc coniugio, Cui datum cft vt pofsit ficuti dccct capcrc,capiat? Tefta- tur enim,vt paulo ante diccbam , Apofto- lus fe ad cceUbatum hortari Corinthios, non vt tanquam robuftiores ad dithcikus akquod opus vocct, licut imaginatur Hie- ronymus: fcd potius vt illis tanquam infir- mioribus parcat. Denique vbi tandem in-

A ueniet praeceptum illud continentiae quod hic commemorat , aUbi vcro nufquam eife ipfcmct agnofcit?

POLYGAMIA. 79

Idcmpoftca inhaec vcrba , Jldeliuseft^^^^^^* . nuvere ^uam vn^Ideo^mo^ix. , melius esr nu- Refponf.i. here,<jiHtaPems efl vrt. ToUe ardorern hbidi- ntSyi^ nondicetjnelius eH nubere. Qaafi ve- ro non ctiam,& quidcm potiGimumj pro- ptcr gencris propagationem nunc quoque vacandum fit marnmonio. quafi non & propter mutua alia ofHcia coniugium ex Dci ordinationc contrahatur. Totuiftud i igitur inanc & triuolu cft. lllud vcrb quod fcquitur prorfus cft cx Manichseorum do- dlrina. Vbi de continentia locjjueris , inquit, bonum esh^ais, muliercrn non tangere : 3c , bo- num eH: eisfific jeYmanferint vt cir ego : (^ puto hoc bonum ets ejfepropter tjjsfantem ne- ceffitatem : &, ^fuia bonurn eft hcminific ejfe. feddtciSymeltiis esinubere cjukmvri, Stper . fe nupttAfunt bonJiy nolt tllas tncendio compa- rare:fed dtc fimpltciter,bonum eft nubere. Su~ Sf>eEia eft mtht bonitas etus rei cjuam magni- tudo alterius rnalt cogtteffe rnalumtnfertus, EgQ amern non lemus mdurnffed jimplexper fe bonum volo. Vixc illa?, qu^ paulo ante cx ipfo Auguftino rcfiitauJmus. Oftcndimus & illud^non agi hic dc bono cui vitiu op- ponatur , fcd dc co quod conducibilius cft ad vitam fuic diftra6tionc Deo^ dicandam, idquc non fimplicitcr,fcd pro tcmporis & perfonarumratione. IUud autem nunc e- 5

So TRACTATIO DE

tiam adiicio , quod coElibatuin rcbus pro- ptcr fcipfas cxpctibilibus collocat.non rc- d:e ab co dici : quod & ipfc Apoftolusin^ dicat :, quum addit rationcs proptcr quas bonum fit cis non nubcrc. propter tn^Jm" m/iMiL]imyneceJJitatem, ^ vt factlms c^ Ji^ ne vlia dtihaEiione cchareatts carn Dormno, tCi^atavobts parco.^ , quodcuftarn vos cciJt.i' eiiJ.Yovf^sT), Namalioqui iiuc ccelcbs fucris - fiuc maritus , nihilo ccrte proptcrca fueris Dco commendabilior. Quod fi valct iftud diCtumyToUe ardoremlibidimsynon dtcet A-- posicbis.rneltHS efi- nubere : cur non &: iftud y d\wcni:T olie prdifentern rjecejjitatern^ ^ non dicet ApoHolus-, bonum eftfic vos effe? Sicut cnimillud dixit propter vftioncm &: for- nicationcm, :ta& iftud dixitproptcr pras- fcntcm nccefsitatcm. Quid ipiuYs.}Dtcfm- plictter , inc[uit Paulo Hieronymus, bonum eft nubere, An non vero fatis fimplicitcr & pcrfpicue hoc exprcfsitjquum dicerct cum qui nuptum tradit fuam virgincm bcne fa- ccrc, quanuis qui non tradit ( addita tame exccptionc)mclius faciat?

Scdncillud quidc rcd:e Hieronymus, quod putat in his vcrbis malum minus , id cft coniugium , cum maiorc,vftionc vide- licct,comparari,quum potitis bonum cum malo fic comparctur , yt quam ncccfTario

fit hoc

P O L Y G A MI A. 8i

fitlioc bono iis vtcndum dcmonftret, qui- bus alioqui tatum imminet malum.Neque Vcro nouum cft hoc diccndi genus. Melius eft bene agendo affligi quam male agedo, inquit Pctrus. An vcro affligi proptcr iufti- i.Pet.5.17. tiam,malum cft, ac non potius infignc bo- numPQuid ampliusPSi qui non dat nuptum 7 melius facit,annon & ille benc facit qui dat nuptum? fi bcatior cft, id cft meliore con- ditione, vidua quse fic manet, annon & illa beata eft quse rurfum nubit inDomino? An Vero ficri quicquam potcft in Domino, quod malum lit, fuie fimpliciter fiue com- paratc confdcrcs?

Itcm in iWudyCircuncifus alicjnis vocatm Vndeci- eft ? ne adducat pr^fHtmm, Fer hoc , inquit, , .cor.7. JicuthabentthH6 vxoresApoftolm tolltt licen- »8«^' »«' tiam eas dtmtttedt-,fic vtrgtmbus arnputat nu- hendt picultatem. Et in illud,_^^^ Ither voca- tm eft-ijeruus eH Chrifti. ^Quanta,in<^mt,fce'- Itcttas non vxoris feruum effeyfed ChrtUtmon carnt fermre-^fed ff>iritm? Qui emm adh£ret i .Cor.tf.17 Domtno , vnus jptrttus cft. Mirum eft vero Rcfponf.!. iftapotuiife tanto viro excidcrc, quafi non apcrte contrarium affirmct Apoftolus, te- ftatus bencfaccre virgincm quas nubat: quafi etiam tcmpla Spiritus fandti non vo- z carit idem Apoftolus,fand:orum coiugum corpora.

82 TRACTATIO DE

Diiodeci-. Illiid vcro cuiiifmodi cft? Sl honum e§f "^"'"* homintfic ejfe , malum eft ergo hommific non %6. ejje. Qmd li bonu cft iciunarcjan idco ma-

Refpofio. jm-,^ ^£^ comcderc ? ncmpe cui opus cfl ic-

iunio.Scd de Iioc fupra pluribus. , Decimum Itcm in illud,5/ acceferis v.xoremynofeC' i.Co7.7.a8 ^^-^^* AltudeFt-i'mQ^\.Unonfeccare,altud be- Refponf.i, ne jkcere.^^oYiiro contra affirmo>etfi mul- ta funt in fcfc rtcOi^o^,tamen quicquid agi- mus vcl bcnc agi vcl malc , ncc dari polTc 2 mcdium. Et quorfum iftam inancm argu- tiam , quum apertc dicat Apoflolus , cum quoquc qui virgincm nuptum tradat , bc- qbJeaio. ncfaccrc? Excipit autcm Hicronynuis cas Rcrponf.f. virgincs quse fc voto obligarunt. Scd quo i iurc hoc faciat fuo loco cxpcndcmus.Illud quidcm iam nunc dicam, no rcc^le cum fa- cerc vidcri,qu6d qua: dc viduis primam fi-- dcm violantibus dixit Apof|:olus,ad virgi- num vota Apoftolo prorfus ignota tranf- fcrat , de quo criam alius dabitur diccndi locus. Decimum Ncc illud quoquc probarl potcft qubd ^CorTu ^<^rit)cs in hxc vcrhayNupta cogitat^u£ (unt mu.dr.de hocinc^mudicitur ad ApofiolosySi ejfetis de hoc mundo , amaret vticjue mundus Rcfponf.i. cjuodfmi eU. An enim diccrc audcbit Hie- ronymus, iniudum ccElibatum Apoftolis, aiit ctiam ipfos fimul maritos & fcruosDci

P O L Y G A M I A. 83

non fuiflc ? Nam fi vcru id efTet, quomodo nubcret aliqua in Domino? Itaque redc monet Chryfollomus non poninis verbis z difcrimen intcr ccelibcm & coiugatum^fcd inter k^sr^yi^Loo-vvOju & 7jz?^wsr^y{>ccffJyLujy neq; efle rhjj yLihv y^xav T/jfed 7« lu^TroJi^i^zu. Dc- 3 niquc figniiicat neccflario auocari ad huius vitae folicitudincm coniuges , in qua etiam pleriquc modum non tenent: contra vcro ccelibcs maxima curarum ifliufmodi parte non impediri,vt mcritb dixerit Apollolus fe parcere Corinthiis quum illos ad coeli- batum hortatur qui contincrc poffunt. At obie^lio. enim,inquiut ccelibatus mcriti dcfenfores, longc magis arduum cft contincre quam c5iugij laboribus detungi.Ego vero fateor Rcf^onf.i. fane continetiam fuperarc humanas vircs, veriim hoc ncgo fpcdari ab Apo{lolo,fcd hoc potius quod multo commodius & mi- nore cum molcftia viuant coelibesjnfinitis videlicct curis vacui , quam coniugati , iis prsefcrtim tcmporibus qux tum praefagie- batApofl;olus,ac proindc optimc fibi con- fulant,qui fi coelibes fmt, dc vxore duceda non cogitent,tum qui quu iam fmt mariti, quoad eius ficri potcfl: , animii ab iftis tcr- renis abducunt, ad quar alioqui coniugium cos vel inuitos pertrahit. Intcrea tamen e- tiam atqi etiam inculcat adeo fcfe ncmini

f.ij.

84 T R A C T A T I O D E

laqueum iniiccrc,vt & moncat tum vnicui-

quc dc coniugio cogitadum qui continen-

tix donum no habcat, tum vnicuiquc conr

iugato ianctc colcndum coniugiumnc vi-

dclicet qui coniagij molcftias fugiuntjin a~

liud pcfsimum malumjncmpc in fcortatio-

2, ncm vel adultcrium,incidat. Qiiorfum au-

tcm haec ad inancs iftas & prorfus ccrsn^fjho^

vu<noi- difputationcs de vlrginitatis & nu~

ptiarum proBftantia,quafi in iftis per fe po-

5 iitumfit rcgnumDci? Qiiod autcm idcm

Hieronym.us ^«fe^aaajsjr, id cfi: , abfque di-

ftradtione , interpretatur fine vlla diftcn-

fione , & locum Ecclefiaftis eodem refert,

tum ipfius Hcbrteitu GriEci fcrmonispro-

prictatercfcllitur.

Deciffium Illud quoque rcfutatione non indiget

^Cor"'"^ 4^^^^ P^*" "^^^gf^^^^fi^r/i intcUigit carnem

coelibis,

Decinaum Et quu illud ^^;z^y^a>,dicit mox obum-

^'^c^^' ^^^^^ comparatione mehoris , quia videli-

' ^ cct fubiiciatur rnelmsfactty nihil fanc dicit

quod pofsit excufare contumclias quibus

antca coniugium afFccit.

Decimum Scd & iUud plane no video qui tolcrari

reptimum. pofsit,qubd fcribcs in hsec vcrba, Putoati--

tem ^Hod (^ ego Sptritum Det hahearn : Vbi,

inquit , ad continenttamprouocati tbt non ho-

•mmi6,fed SpirttHS Det cofiltum €S~t,vbt atttem

nnbendi

I

P O L Y G A M I A. 85

nubendi conceAitveniarru-iSfirimrru T>ei mn mminat.fedfntdetitz Itbrat confiUmr. itafin- gulM relaxaSyVt vnufquif^^firrepoteft.Qud,- fi verb Apoftolus alio fpiritu de continen- tia quam de coniugio fit loquutus.

Et dc priore quid.:m illius Hieronymia- ni libelli parte hadenus.N unc vero ex po- fteriore quoquenonnulla eodem iped:an- fia etiam cxpcndamus.

Ludit Hieronymus in coniugij myfterio Declmunir quod Chriftum &: Eccleiiam adumbrat. ^ ^"""^' ChriftptSyinquk-im carne virgOiinSpirttumo- nogamm.Knam enim habet JEcclefam-^.Hoc ipfum quoque fcribit Tertullianus,& qui- dem eodcm prorlus , vt apparet , fpiritu. Sed quam ho6 rc6le ? Primum cnim fi in Rcfpt)nf.if. primis nuptiisfaltcm Hicronymus facrum hoc myftcrium cum Apoftolo vcre agno- fcit , cur toties antea malas pronuntiauit? Deindc fi harc coaptatio coniugij carnis z cum fpirituali iftis anguftiis definitur, fane defmit marituseflc typus Chriftifimulat- que virgo cflc dcfiit , quod tamen cx dia:- metro repugnat Apoftoli confilio. Quo- modo enim ifta congrucrcnt cum matri- monij typo , Membra (umm corporis eim^ - Poftremo fit fane Chriftus vnius Ecclciise 3* coiux in fpiritu, annon etiam quifccund;^, vel: tcrtia^, & fic dcinceps,vxoris coiux eft>

r. nj.

26 TRACTATIO DE

vnam habct non plurcs? Sed? inquies, hsec fucrit fccundajvcl tertiaivna autcm cft Ec- 4 clcfia. Ncmpe quoniam ca cft vitse noftr^ imbecillitas. Scd quo iurevult Hicrony- mus , carnalia non cffc ipiritualium typos, nifi pcnitus illis rcfp6deant?& iftius diftin- (flionis an nulla cft vcl leuifsima apudApo- ftolum mcntio?

Decimnm Ifta vcro pcnitus funt Manichseorum,

Bphef.5. ^^^od hxc Apoftoli vcrba , Dihgite vxores veftras,/icut (jr ChrtBm Ecclefianu. Itcm, Vnufcjuifqite junrn vas pojfideaf tn fanUtfica- ttone c^ honore 3 non tn vajfione difidertt, ficut

i.Thef.^.^^^^^^^-^ 7^^^ Deum nonnouerunt. Itcm , JSl on vocamt nos Detu ad irnrnundtttamyfid tn fan-

Refpofio. Ettficattonern > &c. torquct aducrlus matri- monij copulam , quum Apoftolus Paulus ifta quidcm aducrfus fcortationcm difcr- te fcribat , quam ctiam nominat : illud ve- ro omnia coniugalia officia planc compre- hendat.

ViccCmu. Q£is autcm illud cxcufarc pofsit quod qua^ apud Apoftolum dicuntur dc vetere homine cxucndo & nouo inducndo fccun- dum imagincm crcatoris fui, vbi non cft mafculusncque foemina,rurfus eodcm de- torquet? N am, inquit , trnago creatoris non habet copulam nHpttaram. Vht fextu dtuerfi- tas avifirtnrj^veten homine exmmur, ^ tn"

dmmMr

POLYGAMIA. 87

indumur nouo ^ ihi %n Chnfkum renafcirnur "virointyn^qm dr natus ex 'virgine^ ^ renatus fervirgtnem efi.Kn hoc vero no cfl nuptias Refponfia. plane & ex profcflo cxecrari , & quidem vcrbo Dei manifcftirsime dcprauato?

Ad illud, Crefcite ^ multtfltcamini. Ne~ Viceiimu cejfe fiittfincimtypriiis plantare /yluam ^ cre- P''*'""'"* fcere, vt ejfet ^uod poftea pojfef exadt. At Refpofioo' iftud quod tu vis, Hicronyme, non eft fyl- uam putarc,fed radicitus cxtirparc,

Et iftud allcgoricum fmc pythagoricum vicefimu potiiis quam Chriftianum , cuiufmodi eft? fecundum. Scripturatin quit, inprimoytertio,(]uarto,ijuin to 3 ^fexto dte , expletis fngttlarum openhus dixtt, ^ viditDeus qma honum efl.tnfecun- dodiehoc ommno fuhtraxtt , nohts intelligen- tiam derelmquens non ejfe honum dupltcerru numerurrLj qui ah vmone diutdatt ^prAfigu- retfoedera nupttarurru. Arguc igitur, Hic- Refponf.»* ronymc , opificem , qui cx vno duos fc- cit,quia bonum homini non cratfolum cflc. Quod ii volcbas hic philofcpharijcur z non potius confidcrafti, vnum coniugio non diuidi, fcd ex duobus vnum ficri? An- 5 iion vcro etiam longiiis ab vnitatc difcc- duntalijnumeri quam binarius? Sed fri- .- uola fane ifta funt , & aeonibus Valcntini fion difsimilia. Caufa vero cur ilkid in o- 4 pere fecundi dici non fit a Domino ex-

f. iiij.

88 TRACTATIO DE

prcfTum fatis eft manifefta, quoniam vide-

licet aquamm intcgra difpolitio tertio de-

mum die perficitur, in cpo ctiam bis illud

idcirco dicitur.

Vicenmu .Qmim, inquit, Noe ingredttur in arcarn,

tertium. ^^^^^ ^y/: £cclefidi:, t)fm-itanLj tpfe,£^uam filit 6-

Sc j. ' ' im ab vxonbus feparantur. Imo rcdarguit

Rerp5/io. te Mofcs ipfc , Hicronymc, vt quinon ali-

tcr ncc aliis vcrbis loquatur dc Noc in ar-

cam cum familia fua ingrcflii quam dc exi-

tu diiTcrcns. Et quum quatuor maritos, &

totidcm vxores , ncc vllos alios in arcam

ingreflos legamus, quato iuftius coiiigcrc-

mus coelibcs ab Ecclclia Dci cxcludi,li lu-

dcre inanibus iftis allcgoriis tccum vel

cum Origcnc placcrct?Itaque totum hunc

locum prcEtcrmitto libcns, ne quis me ftu-

diofe captarc putct quod in tanto viro rc-

prehendam.

Aha igitur quae fpccicm aliquam proba-

tionis habcnt aggrcdior.

Vicefimu Populus acceffurus admontern Stna^^^ Dei

quartutn. ^^^i^nyus elofAtum y tTibus diebus JancHficari

Rcfpofio. tujfus efl. Concedo. Nam fanc vcl cx ipfo

mundo cxire oportuit , fi fieri potuinet^

fancftam Dcilcgiflatoris vocem audituros,

& ipfiusDci colloquio intcrfuturos.Opor-

tuit quoque fub psedagogia Lcgis pofitos

fuam immuditiam cxtcrnis fignis agnofce-

rc&

POLYGAMIA. 89

rc & deteftari, vt difcerent impuris, cuiuf- modi omnes nafcimur , nullum patcre ad Deum accefTum : ac proinde Lcgem iis o- mnibus ad mortem ccdcre quorum corda non fmt pcr fidcm in Cliriftum puriiicata. Ecquid autcm non polluitur hominum vlu coram eo cuius confpcdum nc Angcli qui- dem beati fuftinent? Itaque & tua ifta con- tincntia , Hicronymc , coram ipfo impura eft, quatancunquc volcs animo concipcre. Et ipfum lofue , ( quem tu proptcr coeli- batum ipfi ctiam Mofi , contra expreffum Dci vcrbum antcponis ) csetcrofque vir- gincs , fiquicrant in Ifracl , mundarc cum caetcris vcftcs oportuit. Vbiautcm inuc- nics quoti^s ad Dominum acccdcbant If- raclitse , iuffos ab vxoribus abftincrc , aut vcftcs mundarc?

Quxrit Achimclcch daturusDauidipa-Vicefimu nes propolitionis edcndos,an pucn, id clt, ,.sam.2i.4 qui eum comitabantur , mundi effcnt ab vxoribus, qmniarn , inquit Hicronymus, ^Hod adrnundttiai corporw ChnUtyomnis coi- tus tmmundHs fit. Nos vcrb noftraq; omnia Rcfponf.t. quis non fatcatur coram Dco & Chrifto ipfius , nihil aliud cfle quam impurifsimas fordcs ? Sed hoc fane ad contincntifsimos etiam quofuis pcrtinet.Interca fcimus nos omnes , fme virgincs , fiue maritos , in eo

90 TRACTATIO DE puros & fanctos habcri qui fadus cft no- bis a Dco Patrc iuftitia & landificatio, atquc adcb fandificauit fcipfum pro no-

2 bis , vt & in ipfo fandi fimus. Iftud vero quod dicit de quouis coituHicronymus,

Hebr.ij. rcfeliit Apoftolus , quum coniugcs cife di- cit Chrifti mcmbra:& aliusjquum nuptiasy nuptias, inquam, vcras, non quae fint con- tincntix votoamputati€,vocat77<//B$- & cu-

3 bilc impollutum. Quod autcm quserit cx Dauidc faccrdos , alio fpcd:at ,- quum aliisr ctiam modis viri vel cx folo mulicrum contadu pollucrcntur , vt cis nihil facrum

Vlde le-attingcre ad vcfperam vfquc licerct, nc-

imic.i^, ^^^^ vtpropofitionispanibus extra ordi-

ncm vcfci poffcnt. Quorlum autcm haec ad

coniugiurii alicuius immluulitici damnan-

dum , quum facerdotcs ipfos coniugatos

fuiffc Icgamus , abftinuiilc autcm nccelfa-

rio a fuis coniugibus vllo tcmporc non lc-

gamus?

Vicenmu ^Ht vxQTenLj ditxerit , c^ ^piiplantaiterit

fextum. ruiYi^^iyfi qjeluti propafwes filiorunh prohtbetur

14. ad bella procedere, N on emmpotest Dorntnt

Rcfponf.i.y^^^^^y,^ Trraltti^^feruus vxorps, Hoc vcro non

ita cft,quod pacctua dixcrim,Hieronymc,

vt tua tc plane mcmoria fefcllerit. Quo-

modo cnim bellaffet Mofcs bclla Domi-

ni , imo quis pugnafTct in ifracl , maritis a

miUtia

POLYGAMIA. 91

militia cxcluris?& vbilegifti , maritos cfle, non DominJ,recl vxorum feruos? Hoc qui- 2 dem inuenio , indulgere Dominum vaca- tioncm militise, iis qui vincse fu2e(hirredita tis videlicet charifsimse^nullum adhuc fru- <5lum pcrceperint : & fponfis qui nondura vxores duxerint, itcmque nouis primo an- no coniugibus.Caufa vcro qua atfers , nec fane vera ncc vcrifimilis cfi:fcd hf c potius, quod bcnignus patcr aliquid concedcre huiufmodi affedibus voluerit,quum etiam pcriculumcffet ne qui animum domi ha- bercnt, parum alacriter foris bellum ge- rerent.

Iftavcroquse fcquuntur, quis tandcm pofsit in Hicronymo excufarc, quum cen- tum minimiim Scriptur^ tcftimonia vclut cxprofcffoin manifcftam coniugij contu- meliam atque adeo cxecrationem , paucis paginis dcprauct ? Hoc vcro quum merito rcdargui poftea minime ignorarct , quis non doleatipfum tamcntantum hoc cri- mcn(ncc cnim fcio quid detcrius commit- tcre quifquam pofsit Scripturarum intcr- prcsjinanicxcufationc diluere quamagno- rccrc & deprccari maluiffc? Nos tame hoc quam paucifsimis ficri poterit abfoiucmus.

Primum quicquid Solomon in Proucr- Vicefimu biis differit aduerfus malas mulieres > tor-- ^^P"'"'-»"''

92 TRACTATIO DE

quet aduerfus coniugium : fcd quam tem-

pcftiue idfaciat.cxhis faltcm intclligatur.

Scribit Solomon in Proucrbiis , inquit

Hieronymus , Mulier infipiens c^- andaxj,

» - ->. inopsparas efficitHr,Ctii:tspams? nempetlltus <^m de c^lo dejcendit, Atqui nulquam id a- pud Solomoncm inucnias, vt liquido con- ftet Hicronymum hanc criminationcm ne infpedis quidcm locis, impctu quodam potius quam ccrto animi iudicio cffu- difTc, quodtamenccrtc faccre nullo mo- ^ do debuit. Scd vt hoc extct , quis non i- ftam rationcm pcrucrtcndi Scripturas da- mnct?Euadct fane inops & famclica qux- cunquc cft infipicns & procax. Quorfum hoc aducrfus nuptias , vel ad modcftas &

obieftio, cQrdatas coniugcsPv^f emm , inquit Hicro-

nymus , hoc ■penculumm memet fierigraue

f pon '^V/?. Ergo c6 prudctius agito, & Deum ad-

hibctoin confilium.Scd annon multogra-

uius cft,vt makim incertu efFugias,teipfum

vltro darc in vftionis & fornicationis proe-

3 cipitium ? Dcniquc quse hxc agcndi ratio

cft,qux in malas mulicrcs dicuntur aducr-

fus nuptias torqucrc, & quse fandarum &

honcftaru mulicrum laudcs ab codcm So-

, lomoneprxdicatur, fdctioprxtcrmittcre?

oftauim" Citas ctiam illud cx Ecclcfiaftc,Tf^/2p«i pariendh tempus moriendiytempiis plantcindiy

tempus

P O L Y G A M I A. 95

.jtempHs vellendt (^uod flamatum eFi : Feperi- mus 5 inquit , tn lege curn Aiofeymonarmrin Euangelw cum Chnfto : plantauimus in nu- vttis 3 euellamus^fer pudtcttiam cjmdflantOr- tum ff?.Quid Iioc aute ci cft,obrccro?Qms Dgfponf , enim ignorat de rcrum omniu vicirsitudi- ne Sapicntcm diflercrc ? Quid hoc ad nu^ ptias aut virginitatcm? Ccrte ii tempus eft aliquod paricndi , tcmpzis quoquc eit vxo- rcm ampicctcndi. Promifsioncm autcm ^ multiplicandx poftcritatis adcatcmpora rciiringcrc quse aducntum Chrifli prxccf- fciunt^quid tandcmnos cogit? TempusAn- quit Apoftolus,f5/-r^^//w^ii-. Fatcor.idco- quc dc cselcftipotiiis quam dc tcrrcna do- mo sedificanda cogitanduin. Scd an idco bcnc facit quifquis vxorcm non ducit f A- ? poftohim autcm illic non in gcncrc dc hu- ius vitse brcuitate vel de tcmporum quae Domini aducntum praeccfTcrunt diicrimi- ne difTcrcre , fed peculiaritcr notarc pro- xime tunc immincntcs Ecclcfise tcmpcfta- tcs,c6que dcmum rcfpcdu hortari vt qui- cunquc pofTunt dc ccehbatu potius(vttra- quiUiore vitse gcncrc ) quam dc coniugio cogitcnt,mccum, vt fpcro , fatcbitur quif^ quis totum illum locum attcnte confidc- rarit. Sic non dicit abfokite Dominus , p^ct fr<zgnantibus dr lactamthus^ {ca addit tn die-

94 TRACTATIQ DE

Mat 14.19 ^^j. iliisSic prsecipitur Icrcmiae nc vxorcm cai^\zt,{cd3.ddit\iry mlocoifto. & caufa cx- primitur,quoniam videlicct vltima vaftitas a Domiao immincbat. qui Icrcmix locus A optime cxplicat Apoftoli fcntcntia. Quod autcm addit Hicronymus ex codem lcri- ptorc 5 TempHs ampleile?idty c^ temfus longe fiert ab amplexih annon difcrte cotra ipfum facitPNam ccrte nullum tcmpus cft agendi quod malum cft.

Vlcefjmu Multa poftca cx Canticis Canticorum

RefTn/lo P^^^'<^^^ idcm Hicronymus , fcd itafane vt imprudcns prxuaricari vidcatur.Cur cnim illicfpiritualis coniugij tot laudcs decan- tantur fub caftarum quidcm , fcd tamcn carnis nuptiarum typo , fi bonae ift^ non funt?

Eit^a^."' ^ ^i vcrb ad Efiiam vcntum cft , cxpli- cans aducrfus ludaeos , & rcde quidcm lo- cum ilium nobilcm,£fr^ virgo conciptet. Si '/lonprafertnr , inquit^ nptpmsvirgmitas , cur Sptrtttts fancins maritatam , cur vtduam non

Refp^fioi. elegit?\mo vcro, mi Hicronymc , nc virgo quide Dco placuit , nifi quia tuit >w;^5<7w- ^n,'\d cft,gratis dileda, quod ipfamct di- uinitus cccinit, non fuam virginitatcm, fcd Dci mifcricordiam pra^dicans. Gratias i- gitur agant Deo , tum virgincs tum nupt^. z Cur autcm cx virginc potius illibata quam

vcl

P O L Y G A M I A. 95

vel cx coniugata vel cx viduanafci Domi- nus voluerit,non ca tantiim caufa cll: quod quam purifsimumvasillc fibi dclegit qui efl: ipfamet puritas , fed etiam prf cipue vt Filium cjuidem hominis > id eH: iiomincm, fed diuyiitusprorfus&conccptum & na- tum cife citra omnem controuerfiam eon- ftaret.

Quum autem idem Hieronymus ifta c- rHcefimu iufdem Proplietf verba , Spremt te vtrgo^^^^^^^' filta Stonjcum illis comparat , Exu/ta fteri- j^.* Us cim r.onparisj rurfum torcpet vtrunque Refponfio. Prophctf locum. Nam illic quidem Sion orbf & dcftitutf pucll^ comparatur per 1a.pyj.<riAQv, quod rcx AfUu" cam vfque adeo contempfifTet , qucm poftca h^c ipfa cfTet irrifuraihic vcro florcntc Eccicfi^cx Gen~ tibus potifsimiim eollcct^ ftatu dcfcribit Propheta, qu^ quidc Getcs funt Sionis po pulus no fccundum carncm^fcd fccundum libcrtatcm fpiritus gcnitus , dc in natura- lcm filiorum locum per fide infitus, quam intcrprctatione docct nos ad Galatas fcri- Gil.4.27. bcns Apoftolus.Quorfum autem h^c ad id de quo agimus? Quis cnim fic nuptias lau- dauit vnquam , vt lilis acccptu fcrret quod filij Dei fimus , quanuis benedicat Deus tum fandis ipfis tum etiam fandtonim fc- mini,pro bona fua voluntatc?

9^ TRACTATIO DE Trlcefimri Ijem nihilo rcdiiis iftis leremie verbis,

fecundum. --r l l i r rf r^ ■ r> ■

iere.a.32. ■'^ unijuid mUutjcetur sponja ornamenttjut,

aut vtrgo fafct<£ petloralts /m ^ ad virginita- -

Refpofio I. tem coniugio pr^fcrendam abutitur. Pfi^

miim enim videmus hic non miniis fieri

2 fponf^ quam virginis mentioncm. Deinde

quis ignorat populum illic a Propheta re-

dargui, quod Dcum fuum minoris fccerit,

c[uam fponf^ aut virgincs ornamcta fua?

Quorfum autc hoc ad nuptias vel damnan-

das vcl virginitati poftponcndas?

Tricefimu ler^-w/^jinquit Hicronymus, ideoparci-

tcrtium. fffy ^^^ zfrhts vaftattone , cjuontarn vtrginitatis

itx.cx^.iS.^T^^t: beatitudpm desfinatuf.Qmdfi vcro ne-

gcm leremiam fuiffc virgincm? potcft c-»

nim aliquis in vtcro fanclificarijncc tamen

contincnti^ donum habcrc. At enim pro-

hibctur vxorcm ducere & libcros toUerc,

z Fatcor id quidcm. Sed quid fi ccelcbstum

erat?Scd dcmus quod aftirmat. Non fuillc

tamcn ideo feruatum ex ipfo contextu li-

quet. Aliundc igitur pctere oportuitvirgi-

nitatis laudes , & mcminilfc huncipfum

Prophctam pafsim ipfis quoque virgini-^

bus intcrnccioncm minari.

Tricefimu H^SLcchicl tcftatur kfe vxore vefperi

quarium.' mortua , maneloquutum cff^ad populum

^«•M*' ^^^ jpfj niandarat Dominus. Dthgenter

attendeiXnc^Vi Hieronymus, donec vxor vt-

neretj

POLYGAMIA. 97

ueret , non hahebat Itbertaterru pcpulum com- tnoneiidt, Morttur vxor, c^ contuf^ale vtncu- lurn folmtur-i ^ abfcjue vlla trepiaattone fim- per efi tn officto prophetalt. Quj. emm liber vo- catusefiyvere efiferum Chrtfit.Kt tc potius Re/^onf. iniror, Hicronymc , (ic in aduerfario quo- quo modo oppugnandofuifTc occupatum, vt non attedcrcs quum multo antc in mu- ncrc prophctico pcrfcucralTct tzcchicl, confcqui aliam ob caufam hic ficri vxoris mortuae metioncm.Iuflus cnim fucratnon lugcre > atquc adco populum a ludtu auo- carc,quod fc fcciflc dicit, ctiamfi domi cf- fct ipfi oblataiufti ludus occafio.Q^rlum igitur ifta?

. lam ad ca tcflimonia acccdo quGC fic col- lcgit cx Paulo Hicronymus , vt plane fit

Numcrat coniugium iritcr illa quorumTrlceM finis fit mors,& quorum fructus crubcf cc- ^"^"^""»* re nos oportcat. Qu^nam autem illafunt? Sicut-i'm(^\ii A^odolus^fe.vhtbmfttd- membraKom.6,i^ 'vefhafirua tmpuritatt (^^ tntcfuttati ad pa- trandamtnicjuttatemy^c^x. dubitamus dia-Rerponf. bolicam hanc dodrinam pronuntiare?

Eodcm, id cft ad conuitiandum nuptm, Tricefimii dctorquct illa , Quum efi&mus tn carne , ^ ^^*-^^^* nonin nouitate Sptritm ,fidtn v^tnHate Hte- Y(Z^p,CHbamu4 ea qus. carnis erant^ c^fiucli-^

98 TRACTATIQ DE

Ronyj.i^flcahami^t^ mQrti.B.t iWzylnfoelix egohomoycjuk ^ ^^ me Itberabtt de corpore tnortis hmm^ Et illa, lp(e iritiir mente firtiio legt Det, carne autem Rcfpofio. legufsccatu Qni()d fi hsec dc coiugio dicun- tur, Hicronyme,vt tu visvquomodo virgi- ncm audcs Paulum pronuntiarc? Tricefimu £t illa , ^ut fecundum carnem funty qutz Ro!^Ts',fi^^ ^'^>'f^i<ffipt^^f' Prudentta carnifymors efi, & dein- Prtidentta carni^.intmicitia eft inDeum,Qui Sufponf.i ^^<^^^^c f^^tyDeoplacereno pofpmt.Wxc vc- ro aducrlus coniugium torqucrc, quid cft aliud quam dodirinam dsemoniorum ma- Z nifeftc proponcrc? Et nc dubitcmus hunc fuiffc animum Hicronymi,& hac fcntinam ex qua Syritius & Innoccinius impuras & impias illas voces hauferut quae nunc quo- quc tam multos inficiiit,hxc ipla funt Hie- ronymi in hunc locu ycrha-, Stprudetta car- nisiimmicitta esl in Deu,^ ^tii tn carne fint, Deoplacere nonpoffunt : arbttror eos i^ut fier- munt ojfcto contugali, (^uhdprttdentiam carni^ dtltgant, (^ tn carne fitnt, At cgo,Hicrony- mc,dctcftor hunc fpiritum qui pronuntiat bonum,makmi: $c Gangrcnfcm Synodum arbitror rc<fle aducrfus hanc tuam fcntcn- tiam anathema protuhffc. inttCimu Et illa quorfum , ISfolite conformari hutc Rom 12^1 f^^^^^ 'f^^ reformamtni tn nouitate fienfim ve- fhijVt probe^tis ^utc fit volu^tas Deibona, c^

ken€r

POLYGAMIA, 99

beneplacens , ^perfe^a, In qusE verba fcri- bens Hicronymus, Concedit,'m(]uitynuptt<ti, concedtt digamtam,^finecejfe ptertt,fjrnicd- tioni ^adulterio prdjirt ettam tngamiam. Sed nos cjut corpora nosira exhihere deheynvu ho- Utam viuam, ^c. non ^iuid covcedat Deiu6,pd qutd velit co/ifidcremvis , vt prohemvu cjha fit voluntasDei hona ($" heneplacens O^perfecfa. Ergo quod cocedit nec honvjm. nec hciepLxcns eft,necperjF^Hm. Et mo\-iu4liud eft volnntas Det,altudindulgentta. Qtiid hoc vcro mon-R<^fponf'«» ftricft? quo igitur puciorc facerdotcs nu- ptiis bcncdicunt? fi coccdit Dcus malajcur non impune pccccmus? Longe alitcr & z multo rcd:iiis Auguftinus, non quidcm in hunclocum(in quo dc virginitatc Apofto- lus nc >fy quidcm, verum dc fandtis tu vir- ginumtum maritorum moribusagit)fcdin illud ciufdcm Apoftoli fcribcns , Ego au- t tcm vobisparco^Sf^^/^^r^j^inquitj^d-j^m/^ Auj^uft.de continentidi admoneo vt fw-mi honum ita pr^fe- (^^^^ vir-

, .' ;. . l ■' rinuate,

rant nupttts-^ne malum tudicent nupttas, necjue cap.18. fallaciter fcdplane veraciter ah JipoHolo di- Ehum nouertnt.Qm dat nupturn^ henefactt.

Et iWcL-, I ?id;ttmtnt Ch'tftum I efum^&car-Tricefim^

/1 r' j nonum.

eceritts tn aejtdertts. Rom.ii.i^

Et illa , Non pftis fapcre cjnkm oportet fa- Rom. la^j

pere, fcd fapcre adpudictttam, vbi Hicrony- mus, Non adjohriaatmy inquit, vt m.ile m

joo T R A C T A T I O D E

codtcibm Lattms legitur.fiamdemGrdice fcri-

Rerponf. ^tim eHySiCn a7i):p^(}v'Sy,Qa<i(\ vcro ipfe con-

tcxtus non manifcfte conuincat tv <m(p(^pyi7y

vel inutilibus ftudiis opponi> qualianimiu

multa funt quorum cognitionc nullus eua-

dit fanioris mcntis , vel eorum arrogantiae

qui intra modum nolut multis in rebus fa-

pcre, idcoque llultifsimi tandem cuadunt,

Q^adra- ILt i\h,SiCHtcarna/ti^i44, Jicut partiultSylac

f.Cof.jT.* '^obtspo:H7ndedt-ino?i efcam. Vbirurfumhic

nofter , _(^ aramalts eft 3 0" non rectptt c^ua

(ptrttiis Det junt^Fttiltttia enim tUt efl,r?ecpo-

tesi intelltgere , (jtitu jptritaaltter dintdtcatnry

isie no perjecio caslttatts ctho,fid rudt nuvtia"

Yum latle mttrttur.

i.Cor.ij. Et illa, Caro (jr fanguis regmtm Deipojfi-

5®* dere nonpojfunt , neque corruptto tncorruptio^

nem. Vbi Hicronymus,parum fanc pudcn-

tcr, Hoc-i inquitjf^iw clarum vt ntilla expop-

ttone queat ihanifasvim fieri : St corruptio ad

omnem coitum pertf.etitncorri^ptto autempro-

prte caHtta:ts cH-.pr^mtapudtctttdi. nupttoupof

Refponf.i.y7^^^^ non pojfunt. ImOjJriicronymc, vt tibi

penitus conftares, dicere te oportuit inge-

nue nuptias non poflllTuras rcgnum Dei,

2 Sed ablit vt mcndaci fpiritui credamus.Il-

licvero quis ignorare pofsit Apoftolum

diifererc de corporum poft rcfurrcd;io-

ncm qualitatibus , fiuc virgines fmc mariti

olim

P O L Y G A M I A. loi

olim fuerint qai tuiiG refurgcnt? ^

Et iila,£A: overibm legis non iuTtificahitHr Quadra- omnis caro.OVera legts^'mc]uiu&nupU£ (mty |rfmu"i^ cjHAji conceauntur ettam in Euangelio , alii^d Gal. 2.1^« efi indulgetiarn tnfirmttati tnbuere-ialiudvir- tuttbHs prmta poUicen.Hoc eft fcilicct rcm Refpoiioi' acu tangcrc.Imo vero quam me tui pudet quum hsec lcgo , vir alioqui magne ? Nam quid cft quafi cx induftria vcrbu Dei per- iicrtcre,fi hocnon cft?

Item ilk, Stc tnfiptentes esiis vt quum cce- QuaJri- perittsJptritH,nunc carne cofinmnaminii^Et il- f^^^^"jj^^jj, • h-,Sptrttu ambulate 3 & defiidena carnis ne gzL^.^. ferficeritM. Caro concuptfictt aduerfias fpiri-^^'^'^^' tum. Vbi Hicronymus>iVo necefife eH nunCj inquit,^i? operibtM carnis ddcere^ ^uia longum tft* Tm6,Hicronymc,vidcne mcrito dica- Refponf. ris aftute ita prcEtcrmittcrc quo vcl vno fa- cilc conuinci poteras.Ncc cnim in opcrum tarnis cnumcrationc nuptias inucniifcs.

Et illa , Defpondt vos vnt viro-tvirginerru Quadra- cafham exhibere Chnfto, ^?^<7^, innuit, // ad g^^^'?^""» totam Ecclefiam creaenttnrn volw/ns rejcrre»i^cor.ii.i<,;^ e^ tn hac defpovfioneChrtsli qt maritatas & dtgamosyC^ vtduas., ^ vtrgines conttiert, hoc (juof^uepro nobis fiuCtt.N afn du omnes advu- dtcttiam (j;' pratmturn virgimtatis tnuttat t 0- ftendtt cuntfts gradibm vtrgtmtatem ejfe po- iiorem. Scd annon ialtcm animaducrtercRcfpVnf.iv

102 TRACTATIO DE 1

tc oportLiit, Hieronymc , fi de ifta tua vir-

ginitatc diffcrcrct Apoflolus , incptirsimii

futurumfuiflc illius dcridcrium? Nam ccr-

te virginitas corporis amiffa nunquamre-

ftituiturjac proinde no potucrunt vnquam

plerxquc cx Corinthiis co gcncrc virgini-

2 tatis virgines , coram Dco iifti. Planius cft

autcm quamvt inficiaripofsis^Apoflolum

agcre dc tota Corinthiaca Ecclciia, & de

fpirituali Ecclcfix cum Chrifto coniugio

diffcrcntem ( quod plcniiis dcfcripfit alibi

adRom. 7, & Ephcf. 5. ) pcr virginitatem

nihil aUud intcliigcrc quam fan&ificatio-

nem tum corporis tum fpiritus , quse tum

virginibus , tum viduis , tum coniugatis &

viris & mulicribus,crcdcntibus dcniquc o-

mnibus communis cfl in Chrifto, vt difcr-

te Auguflinus annotat, lib. dc bono vidui-

tatis,cap.io.

Qnadra- Et iUa, _Qm (ufitChriflhcarnem fuam cru-

pcfimum cifixerHnt Ci^mvinis c^concufifcemiis.ltcm^

0^.7.14.-^^ cum Chnito carnem nosiram ^paffio^

nes etpu acdejideriacrucifiximus-i^mdrtirfum

Rerponf.1 . ea cjudt, carnts [unt agere cupimm? Hoc vcro

aducrfus coniugium torqucrc , annon cft

nuptias vt rcm omnium pcfsin-iam& im-

2 purifsimam damnarc ? Et quum toties fa-

tcaris non prxcipi virginitatcm, Hicrony-

mc , quomodo tibi conftabis? Nam cerce

* dubium

P O L Y G A M I A. 103

dubium non eft quin contraria carnis con- cupifccntiis prxcipiantur. Imo annon eft totius Lcgis Dei ^75/y.>),recudum ipiritum ambulare?

Et illa, Qm [tmindt in carnefua, de carne Quadra» metet corruptionem , vbi ctiam ha^c fcribit: g^?'""™

■ n- '^ 1 ■ 7 / j quintura!»

Exijhmo cjuod qm vxorem hab&ttquandiu re- uertitur ad tdtpJum{CiC autcm folct conuer- terc Grsecum illud ^ 70 cujtv cuo vtitur A- poftolus mutuum cafti coniugij vfum ho- nefte fignificans) ne tentcteum^ Satana^^in carne fcmin et^ ^ non m Jptntu. jQui autem in tarne fminat,(non ego loquoryjed JipoHolm) metit corrupttonem. At cgo miror , tantum RefponniJ virginitatis dcfenforem tam obfccena , & tantumTheologti tam abfurda & tam falfa fcribcrc potuifte.Certe vt cxtera omittam z qusE hic in Hieronymum dici poterantjnifi hoc ipfius crimen alise multge obtcgerent virtutcs , cuius fuit iudicij fateri (nec cnim id negare poterat quod totide vcrbis fcri- pfit Apoftolus ) coniuges rurfum coniungi ne tentct cos Satan , & tamen ebs diccre corruptionem metere , quoniam in Carne femincnt? Nam ccrte tota ifta carnis fatio & corruptionis mefsis eft a Satana. Itaque hoc fane non ciTct Satanam vitarc , fed in ipfius laqueos fponte fcfe inducrc^aut ftul- tos imitari dc quibus iUc non incpte,Dum

g.iiij»

104 TRACTATIO DE

vitant ftulti vitia,iii contraria currunt. An-

non hoc cfl: igitur Apoftolicu prcECcptum

ludibrio Iiabcrc?

Qiiadra- Itcm ilhyEiegit nos Pater vt effernus fin-

feffura? ^^ ^ tmmacuUti coram ^o.Sane vcro annon

Ephef.i*4. fandi funt coniugcs quorum fandos ctiam

J-^°['7^'+c{Ic libcros tcftatur Apoftolus ? Annon

Refponf. ^andse illse vxorcs quas hoc nominc Pctrus

velpotiiis Spiritusfandus cxornat,ctiamiI

«ier.cStra alicubi non rccte illas imaginatur Hicro-

Heluid. nym^^s ^ vxorcs cfle dcfiifTc , vt fandx eifc

incipcrcnt?

Quadra- Itcm ilhjAmbulammus in concuvifcentiis

femiTum. ^^^^^-f-» & jiiifnus filn ir^ vtcxten. N unc au-

Ephef. 2.3. tem exuamus veterem hommem cfni coYruyn-

in c.z^. pttur iuxta defidena erronsy vt, inquit, nobts

ista Apofh/i henedi^tio aptan pojjit , Gratta

vobts cum omrahus (jvti diltgunt Domtnum^ in

Refponf. incorrupttone.^rgo tibi,Hicronymc, coniu-

gcs funt irx tilij , fcd rcdarguit tc Spiritus

landusjfiquidcm itafcdatus fcnlifti vt ira-

tus fcripfifti.

Quadra- Ifta vcro cuiufmodi funt,fi modo quic-

gefimum quam illis quse iam diximus dctcrius dici

Phil.4.8! potcft? ^ji£cu?i^ue funtAn(]u'n ApoRoluSj

cnuvay id ejh veneraida^ ( Hicronymus vcr-

tit,pudica,vt & vctus intcrprcs, fcd pcrpe-

ram) cjuuuncjtie kyva,, tdefirpura ( vctus in-

tcrpreslcgic ei^cc , Jancia , Hicronymus fu-

peruacuo

POLYGAMIA. 105

pcruacuo vcrborum ambitu , adcaftitatem vertinentta)h<&c cogitate-, ( Hieronymus, co- diccvt opinor,non infpcdLOj^/i- copilernuTy hdic ficjmmur.) Ifta vcrb quum vt aducrfus Refponf. coniugium didaprofcrt^quispius illisai^ fentiatur?

Quid quum ifta eodem dctorquet? Or- Q''?'^''^-

^yr- ^ . ^ r <n ■ genmum

cuncijijumus cncuncijtone ?ion manujacta , tn nonum. expoltationem corpons carnts} Et illa, Saptx- Coii.u.aj mus cjudi furfumfunty c^ no cjua^fuper terrarri} ',".xim.2.4 Et iUa^Nemomtlttans Deofe implicat huius Tici.u. vtt£ negotitsi'E.t illa, Abnegantes impietatem C^ fecularia defideria , czop^pva^', temperanter Refpo^f' (vetus intcrpres non maleyo^nf.-Hicrony- mus fuo morc , cafie , quod ipfum tamcix cotra nos nonfacit) ^ tufle c^ptevtuamus in hocfeculo?

Quid amplius ? Huc ctiam pcrtrahit il- Q"^"^"*- . lud Domini dictum^ Adhucmtiita vobis ha- ioaa.i6.i» heo dicere yfednon poteBts ea portare rnodo. Et torcjucns ctiam illud lacobi, Omne per-t3i<:oh,i.zf feU^um donunu defurfttrru defcendtty vbtyin- quit, nonfuntmtptidiy ^ defcenditnon k e^uo- Ithet. Ccrtc,Hicronymc, nccillic comcdi- R^^po"^' ' tur vbi ncquc nubitur. Cur non igitur cibu ctiam &: potum,& fomnum, lianc deniquc mortalcm vitam fcmel prohibcs?

Pcrgit tamcn ctiam longius,& ab hcere- Q-Ji'mua« ditatc incQrrupta cuius mcminitPctrus,ar- ^^^j^^J^

106 TRACTATIO DE

Refponf. cct coniugcs. Scd bcnc clT: quod Lazarum

nouimus in fmum Abrahami etiam digami

collcdum.

Quinqua- lubct nos idcm Apoftolus cx Mofcffin-

gefimum f^^j ^/T^^ j^j ^fj- ([ Hicronvmo crcdimus , a

fccundum. • • j t r a- r c i

1. Pet.i.i;, coniugio dchortatur , vt lancti timus. Scd

^^^' quid liMofes ipfc pcr qucm hoc prxci-

picbatur coniugatus crat? lubct nos ctiam

Rtfponi;!. cafitfcare antmas nofiras. Imo dicit Apo-

ftolus ^JanEios omnesiam ejfepunficatis ani-

mabm {tu? 'Xv^^s yiyvtK-oT^^^)^ addit,^' J^^xaMi

2 ccKr^iagyobediendoverttati. An vcro nullus audit vcritatcm nifi qui virginitatcm vo-

3 uct? Subiicitur etiam, :/^ (^/Arte/^Acpiot)/ ctyuW- )if)tTzv y adfiaternnm amoreni fimulattoms ex- pertem y quod miror ab co praetcritum cfie qui nullos maritos fratrcs , nullas vxorcs fororcs agnofcit , vt antca vidimus , nifi fuperuencrit coelibatusvotum.Atnoscre- damus potiiis Spiritui fandlo, \biquc pro- fitcnti,fidcm (quo: fandcs a mundofcgrc- gat,non autcm virgines a coniugibus) co- rum efle qui vcritatcm , id cft , vcrum Dei vcrbum audiant , vnde tanquam ex fontc promanat vcrafratcrnadilcclio, omnium tcclefi^E mcmbrorum communis tclicra. Idco ctiam idcm Apoftolus confenticns

1« Pet.i.aj. loanni addit , nos non ejfe regenitos ex com- mumfemme fme fmone ( «wD^r quod inui-

diofo

P O L Y G A M I A. 107

diofo vocabulo Hicronymus coitum ma- luit hic 'mtcrpietan^/edwcorrHpnlpi/i-yVeri^o Dei vtdeBca rnmente tn &ternu7n. Cuius cr- go iudicij , cuiuspudoris fuit ifta torqucre aducrfus nuptias , quanuis aliud iit fccun- dum naturam gigni , quam fecundiim gra- tiam rcgigni?Nam fane vtrunquc filiisDci tum virginibus tum coniugatis nccclfario communc efl:.

lam vcro quid contumcliofius dici inQuinqiu- coniugium potuit, quam quod citat cx co- g^^!^"°* dcm Apoltolo quali nuptiaru holtc, qucm tamcn coiugatum fuiffc & vxorem circun- duxific Paulus teftatur? Quipajftu efl m car i.Pet.^.i- ne, mo^iUc^meuit apeccatoyvt nequaquam in dejidenis homtnum,fedin voluntate Dei-^relt- qttum tn carne tempvu exigamm, Sufficit entm nobiiprditerttum tempm-iquado ambulauim.us inluxuriis c^ defidcriis^c&terifcjuevitti^. An Refponf, hoc vcro fi in nuptias didum cft , nuptisc non funt pcccatum, & quidcm cui ncccffa- rium fit Chriftianos omncs rcnuntiarc^

Idem in altcra cpiftola tcftatur grandia Qumqua-. nobis c^ prettofapromiffa donata effe , vt per gefimum h£c efpciamur atutn£ conjortes natura. Q^d z.Pet.i.^. enim cft maius eo qui datus cftnobis, & in Refponf. quo promiflk funt nobis qu^ in cor homi- nis non afccnderunt ? Verum ft Hierony-

io8 TRACTATIO DE

mo crediinuSfgrandia nobis virginitatis pro-

mijfa donauit , 'vt per hanc efficiamHr dtmn£

confortes natdr<& -yfugientes eam qii(Z in mmdo

ejl cccupifcentiam corrupttonis yid cft nuptias.

Coniugcs cnim & ij qui nuptias fuadcntj

a.P6t.».io.fiquidcm ipli crcdimus, ij iunt ^ntpofi-car-

•eps!'"' ^^^^^ ^^ dejideriispollutioms amhtilat:>qui qua-

fi trrattonaha tumcnta in ventrev». ^ Itbidi-

nempromfunt', in quos dcniquc compctunt

horrcnda illa quse in pcrditifsimos homi-

ncs ibi ab Apoftolo rcribuntur,& qux-

cunquc loanncs profcrt vt nos a mundi

dilcdionc auocct. Et Irxc non cft doctri-

na illa quam Paukis do6lrinam dsemonio-

rumvocat?

3rn?"n* Profcrt quoquc Hicronymus foles tllos

cjuiunuu. cantantes canticum nommtyqut nonfe cotncjtti-

Apou.4.14 ^api^y^yjf (;^firi multertbus . Acne putaremtiSy

inquit,^e hts dtct cjutfcorta ?ion norunt-,ftattm

irtultt loamieSi Virgtnes entmp .rmanferunti

Re/ponf. Quafi vcrb dc fpirituali virginitatc ibi non

diiicrat loanncs , vt totus lilc libcr myftc-

riorum & vifionumcorporalium ad res cx

leftcs iignificandas plcnus cft. Alioqui nos'

doccat Hicronymusquomodo therT5^im-

maculato adharcat coin<iuinatio.

Quinqua- Huc quoquc fpcctarc dcccm illas virgl-

gellmum ^^^ ^ ^^^.^ iidclium ccetum adumbrant , res

fextum. . r « v v • C ■

Mat.ij-u, ipiii clamat . Age vcro cur quinquc ratux

cxclu'-

P O L Y G A M I A. 109

cxcluduntur? .QHomam ^ inc^mt Hicrony- mus-f/ola abpjiHe aiits ofenbus vtrgtnitas r.on feruat, Ego vcro malo aflcntiri Paulo cla- Rcfponfj. nianti nos iuftificari cx fide abfquc opcri- bus,quanuis fane aflentiar virginitatem ni- hil elie nifi reliquis fidci fi-u^ftibus cxorna- tam. Scd quod addit idcm Hieronymus,^- 2, mnia opera abfifue vtrginitate ejfe imperfeEiay quum ab hac virginitatc excludat c5iuga- tos, falfum cfTe dico, co c|uidcm lcnfu quo loquitur, quumalioqui ipfarum etiam con jtinentifsimarumvirginum virginitatcm cx tcraquc adco opcra plurimum a perfe- (5iionc abcjGTc crcdam.

Et hadcnus quidcm rcfutata fint Hie- ronymi aducrfus louinianum argumcnta. Nunc vcro vidcamus quam apte illius ar- gumentis rcfpondcrit, ita quidemvt funt ab eo annotata. Nam (i louiniani libcr i- pfe extaret , plcnius ac fortafsis ctiam vc- riiis cxplicata ipfius fcntetiam habcremus.

Obiicicbat louinianus , & quidcm rc-^^^^^fptJo-

a\ • • •• • n • • • nesHiero-

Cjprn-nam matrimonn inltitutionemmnym,3^io

paradifo, aducrfus eos qui prarpoftcra toe-"'ni«iniar- libatus admiratione coniugio dctrancbat.fj^^rmrio- Qmd ad hoc Hicronymus ? In paradif^in- umiani ar c^inuante ojfenfam vtrgtnes-, paftpeccatum au ^^l^^^^' tem ^ extraparadifim protinus nuftid, EtHierony- mox j Nuptta terra?n replenty vtrgimtaspa

CQi.

iio TRACTATIO DE

Refutatlo radirwm. At ceo dico^Hieronyme Jn para-

nis Hycro (^iio nupti^ rLicrunt antc oiTcniam,& etiam

nymi /. audita iam tum vox eft,Et crunt dao in car

ncm vnam , & illa bencdidio , Crefcite &

multiplicamini. Eft tamcn,fateor,poft pcc

catum dcmum fobol cs , quia vcl ita difpo-

fiierat Dominus vt nemo nift per gratiam

fcruarctur , vcl quia prius amiffum cft bo-

num illud quam tcntatum,adc6 brcuis fuit

prioris foelicitatis vfura.

2 Ncc iftud fane poftcriuspcr fcvcrum

cft, quoniam coniugati quoquc ca^lum rc-

plcnt,c|uum ipfa virginitas in fmu coiugati

Abrahami fit bcata,quauis ncc virgincs vir

ginitas, ncc coniugium coniugatos , fcd v-

trofque vna Dci gratia iuftificatos icruct:

& virgincs quoque : etfi non vt fint virgi-

ncs.ac ccrtevt fint,hocnuptiis dcbcnt.

Seamaum Qbiicicbat louinianus illudApoftoIi,

louiniani n ^ r

arg. Nunquid nonhabcmus potcltatcm loro-

I Cor 9. j.^.^ mulicrcs vcl vxores circunJucendi , vt

Excepuo n 1 • r 1 • •

Hieron. i. olicndcrct ctiam laccrdotum puntati pro- bc conucnirc cum matrimonio. Hicrony- mus vcro ctfi alibi aliquoties inculcat fe non rcprobarc nuptias ( quibus tamcu au- dmimus & porro audicmus qualcs notas inurat)nouos hic fodit cuniculos quibus e- labatur.Primum cnim ncgat probari pofle

,/ """^ aliumpriEtcr Pctru fuiflcintcr Apoftolos

coniu-

P O L Y G A M I A. III

conlugatum. Atqui vt dc Clcmcnte & I- gnatio ip^oquc adco Ambrolio taceamjno teiTicre Paulus addidit Ccphae & fratriDo mini,cxtcros ctiam Apoitoios. Scd hoc fa ne parum momenti habet , quia vcl vnum Ccpham Apoftolum fimul & maritum fuif fe fatis cft , vt coniugium nihil ofiiccre fa- ccrdotij dignitati, ncdum cuiuluis lidclis munditici, probctur. Hoc tamcn adii- 5 ciam,intcr fratrcs Domini vel prsecipuum reccnfcri lacobum qucm vctuftas vocat Epifcopum Hicrofolymorum, quodfi vc- rum cft ( yt fcribjt ctiam difcrte Grae- cus fcholiaftcs ) vidcrit Hicronyrnus quo iure pcrpctuu cius ccelibatu prxdicct. Sed ad rcm vcnio. Excipit crgo fccundo loco Exce- Hicronymus, fi habuiifc ipfos vxorcs con-P"°^* ccdatur , relt^mjfe tamen oiJicmm conm^alej ^tiodenmi te^atur Petrmex jiposlrolonm ferfona^cjvmm et relfondens Dommpt^, memi- nerit cjmcjHe eorum <fui vxorempropter regnu Deireltnquunt : qiiod etta:^n oftendat fororum Matth. rp. nomen-i eas videlicet tn Iptrttufuijfegermanoi, ^^V non r^V^^^j. Atqui di(5tu ilhid Chrifti i\ hoc i. modo explicandum cft,quid fict fratribus, fororibus,patri, matri,domibusquoquc & agris?ncpc Chriftianus ci]c n5 potcrit, niii qui fuo etia crga illos oflieio fungi dciinct, quo quid abfurdius dici pofsit ? Relmquedi

m TRACTATIO DE

2 igitur vcrbum no eo fpcflat, quum difcrtc & gcncralitcr dixcrit Apoftolus Chriftia- nis omnibus coniugibus, N e fraudate alms altHy & Euangclium n5 cucrtat,im6 potius ftabiliat dilcctione proximitfcd huc potius rcfcrtur vt Dci gloriam vnufcjuifciue pro fux vocationis rationc quibufuis (inc cxcc- ptionc rcbus antcponat, ncc fit quicquam omnino quod noltrum curfum abrumpat.

3 Nomcn autcm fororis minime fane abro- gat coniugij copulam , quum e contrario Chriftiana omniaconiugia intcr fratres &

4 fororcs contrahantur. Dcindc fi ita cOct, oportuit fanc Apoftohim fcribcrc potiiis mulicrcm liuc vxorcm lororcm, quam fo- rorcm mulicrcm vcl vxorcm , quum mu- licris fuic vxoris nomcn,h intcrprctation^ iftam fequamur , latius patcat , ac proinde no praeccdcrc, fcd lcqui omnino dcbucrit,

Exccptio Tcrtio cxcipit nos ctiam ^wct/^^ifpofll' mu-

5* j^^ licrcs,n6 autcm vxorcs intcrprctari,z'/^/?oc

,o videl cet ditlurru fit nonde vxoribus yfedde

Lbc.8.? fanclts aiits 7nuliertbHS-) cjua tuxta ynorern lu-

datcurn magiflrts defuafubflantta mtntBra-

Ke^uut.x. Ipant. Hancvcr^ intcrprctationcm ctfi fc~

qiluntur vctcrcs plcriquc tum Grseci tum

Latini,tamcn rcdtc rcpudiatClcmcs,quo-

niam,v:rcd;e obfcruat cruditifsimus illc

■vir Petrus Martyr , fi ita eflet, non ftiiffcnt

iftiuf-

P O L Y G A M I A. 113

iftiufmodi mulicrum circunduclionc gra-

uatae,fed potiiis fublcuataeEcclcfisejac pro-

indc contra Paulu hoc ipfum faccrct,quod

pro fe adducit. Scd altcram ctiam caufam 2

adiicio,quia vidclicct fupcruacancum ellct

nomcn ^vfoj^if. Qoorfum cnim fubiiccre-

tur,quum omnisfororfit mulierPDico igi-

tur neccffario oportcre fororcm vxorcm

intcrprctari, quorum illud fit latius , iflud

anguitius:& iliud prius cxprclfum fuilfc ab

Apoftolo vt maior cffct fcntctia; cmphafis:

additum autcm iftud poftcrius v(]u6d alio-

' qui honcftum no fuilfct mulicrcs ctiam ft-

dclcs circuduccrc. CiEtcrum qux dc loan-

nefubiicit, [pjumvide/tcet ^uiavtrgo fiiemBxce^if

plmfipjfe amatum , ^ quoA pofl: refurreclio- ^'

nemfilm virgo virgmenu ag7iouertt:^md di-

catur non monturpi^ , cjuia vtrgtnitas non mo-

ritur, nec fordes nuptiarunu abluantnr crucrc

rnartyrti-ijcdmaneat cvmChnfi^oidenicfue pro--

pterea ettam fittjfe non tantum Apofiolum vt

JPetrum-ifed etiam Prophetam , & Euangeli-

ftam, c^ ^tttdem alns prAfrantioremi^uta ex-

pofuit virgt?jnas,cjmd nuptiafcire nopoterat:

jfta , inquam , rcftitationc iongiorc non c-

gcnt. Dilcxit loanncm pcculiari ciuodam Refnutio.

atfcc^tu Dominus,profua mifcricordiamcc

eius amoris caufa in loannc, fcd in ipfo di~

ligentc qusercndacft. Non , inqiiam , fuit

h.j.

114 TRACTATIO DE

dile(5lus loannes prse cceteris quia virgo; fed ideo virgo quia diled:us ab co qui do- na fua diftribuit vnicuique licut vult. A- gnofcit primus Dominum ftantem in lito- XG > fcilicet quia virgo , ac non potiiis quia fic eius oculos direxit DUpminus,qui nc praefens quidem ac lateri adhxrens, a duo- bus difcipulis agnofci facilepotuit, quod eorum oculos tcneret. Sordcs autcm nu- ptiarum vt & ipfius virginitatis per eum tolluntur qui tollit peccata mundi : quod hic ipfe loannesapcrte teftatus eft,itafcri^ bcns 5 Si dixerimus nos peccatum non ha- bere , mendaccs fumus. Itaque quod diu^- tius manfit fiue fupcrftes fuit in hac vita guam rcliqui , caufa pra^cipua & gcrman;^ fuit , Dci bonitas , Ecclefiam fuam refpi- cientis: deinde vero illaipfa fides quae- ,tiam intcrucniente tranflatus eft Enoch,nc 'vide;"et mortem. Dcniquc quod Petrum Hieronymus fpoliat Euangeliftx & Pro^ phetx titulo , vt cius fpoliis loannem ve- ftiat 5 non recle facit , quum ipfemct alibi rekrat iMarcum cx ore Petri excepiffc Eu- angclicam hiftoriam , cuius proindc verus auctor fucrit Petrus, dcfcriptor aute Mar- cus. Prophctix vcro in altcra Petri epifto- la qualcs & quam vcr^ cxtcnt qui non {cn- dt, fane nihil fentit. Dcnjus tamcn hoc ita

cffe,

uiniani ar- gumetum.

P O L Y G A M I A. 115

effejprout variafunt Dci donajncc vna eo- rum mcnfura , quorfum hsec vt fordefcant nuptise?

Obiicicbat etiam louinianus ad digni- Temuro- tatcm coniugij aflcrcndam , locum illum Pauli, Saluatamen fict pcrfiliorum gcnc- rationcm. Rcfpondct Hicronymus quseExceptio nunc nolo copiofius pcrfcqui , quoniam ^l^fO"/- fortafsis ncc illc quid obiiccrct , ncc iftc (quod fine iniuria didum fit) quid dc rc i- pfa rcfponderct fatis expendit. Sed quod intcr csetcra pcrmifcuit , fane non poifum prxtermittcrc. Addit Apoflolus co loco>

^^s6niy id cfl; fi manfcrint in fidc, in chari- tate,& in fandificationc & pudicitia. A"(?« ent7n(mc^\it ¥{\Qxo\vjm\xs)fohneta6 efllegen^ dayVtmale hahetur tn Latinis codicihn^^Jed cashitasyid efl: ma^^^cxirA. Ego-vcro miror an Rcfut.i. potucrit Hieronymus exiflimarejnuUum inucntum iri GraccGe lingux , vel pene ru- dcm, qui quid cffctow^g^^n/Mnon intcllige- ret , ac proinde non tacile agnofcerct quo ipfum abripucrit iftius contentionis (^ftus. Dicit Lucas d^moniacum illum qucm in-Luc.8.25. uaforat dsemonum lcgio , poftea rcpcrtum ctA^ppjv^iv-ni, ad pcdes lefu. Paulus apud cun- dem,quum Fcftus eum vt nircntcm arguc- jrct, Non infanio^inquitjfcd vcrba cloquor Aa.i^^.jj.

h. ij.

ii<^ T R A C T A T I O D E

(n0(p^<v'jv»f,Anhxc quoqiieHieronymusvo ' culam ifta acico ftudiofe arripicns^ad fuum cociibatum tranftulcrit? Imo nc longiiis abcamus , quum cadem cpiftola <k codem capitc Apoftolus iubct vxorcs fcfe cxor- narc intcrnis dotibus qua: fan6tas matro- jias dcccant , pudorc vidclicct & (mpc^ffiivif, quis non vidct modcftiam co nominc fi- gnificariP-Eftautcm variacius vocis dccla- ratio 5 quum in gcncre tcmpcrantiam dc- clarct, icd tamcnlatius etiam patcat, adco vt omncm mcntis ianitatcm qui^ fcfc intra modum cotincatiignificct. Itaquc &:tcm- pcrantiam, & modcftiam, & fobrictatcm, & fanam mcntcm , intcrdum intcrprctari oportct, prout rcquirit loci circunftantia. Age tamtn dicamus Pudicitix nomcn hic optimc conucnircjdc quofane nolim con- tcndcre , quum vcl prsecjpua fit mulicrum virtustan idco ccelibatus pr^cipictur? ncpe fi nuUa; funt vxorcs pudicx: qua dc re falte autcm audiatur caftus illc poctarufticum patrcmlamilias,coiugem quidcm cumquc multorum libcroru patrcm, fed vrbis for- dium cxpcrtcm fic quoquc dcfcribcns,/;^- tvreapciuientdulces circ.m ofciila nati.Caji-a, fHdicttiarnferuat dvmu^s.

Sed longe dctcrius cft quod fubiiciturj Ttinc ergOj mquit ■^jalHabitur mnher fi iUos

gemte-

P O L Y G A M I A. 117

gememfilios qui vlrgtnes fermanjuri (unt^Ji ^iiGdtpJapeYdtdit,ac^uirattn /^^^r^.Egrcgie Refut.fc profc(^t6, qiiail matris falus a filiorum mo- nbus pcndcat , nili liquid ipia fortafsis in cdiicationcpeccauittquaii etiammaternu- 2, bcns & coniugium fandte colens , aliquam noxam contraxcrit a qua in filiis abfolua- tur : quafi falua rcs fit , fi liberos genuerit 3 ccelibcs , autfortafsis etiam monachos fu- turos : quaii denique in matribus fitum fit 4 contincnti^ donum quod filiis largiantur. Dcnique quorfum hsec? Nam ccrte verbu S f^iiycdffiv quo vtitur Apoff oius , non poteft commode ad mva referri , quod nomcn non prsecefsit nifi in compoficionc vcrbi 'tix;f''^yiiV) fed ad ipfas vxorci- pcrtinet.Ne- que nos moucre debct numcri mutatio, quum de mulicribus vxoribusin gcncrc, non. autcm de certa quapiam differat A-^ poftolus.

Quxrcbat louinianus quse fit futura di- Qjiint« lo

/V*-^ . . ,. .'■ . I .r. uini.-ini ar

ucriitasmtcr viduamc<: virgmcm baptiia- gun^etum. tas,quse iic pcrmanfcrint. Refpondct Hic- Exctptio ronymus eadcm rationc icorta & profti-^-f'^^"^"" bulaiifucrint baptifata,virginibiis sequari, Ego, quaeftioncm hanc m^iror dignam ccn- Reiiit.^/ fuiffe tantos viros, dfc qua vfque adeo con- tcnderentvt in apcrtas ctiam matfimonij- cotumclias rucrent.Scd hoc diconon con-

hvn);

^n8 TRACTATIO DE

fcqui quod concludit Hicronymus. An c-^

2 nimparcsruntvidua& mcrctrix? Scdhoc etiam dico , quanuis multo laudabilior fit quse intcgrc quam qua: flagitiofe ctiam antc baptifmum vixcrit, ncutram tamcn habcrc dc quo in fclc glorictur,iftam vcro ^ cui plura rcmifla funt , co ampliorcm cau- fam habcrc in Domino gloriandiifcd ab iis

{>otiiis qusE baptifmi gratiam cofcquuntur lanc diucrfitatcm cflc pctcndam. Itaquefi ifta mcliorcs in fua viduitatc , quam illa in fua virginitatc fruftus cdidcrit, viduam no dubitarim virgini antcponcrc.Qidd vidua? imo «3c publicam invrbc pcccatriccm , (i modo quia plus illi condonatu cft,amplius

3 ctiam dilcxcrit.Addam & iftud:Dcs mihi, Hicronymc , vcl contincntifsimam virgi- ncm baptifatam , fcd ftipcrbam, malcdi- cam^auaram: dcm tibicontra proftituta? antca pudicitix mcrctriccm vcl ipfa Laide corruptiorcm,fcd iam poenitcntcm,& fmc in coniugio liuc cxtra coniugium maximis

'urimifquc virtutibus cxornatam , audc-

nfnc tu ipfc illam virgincm cum hac mu-

tata pcccatricc compararc?

Qwintam- Obiicicbat, & quidcm pcrappofitc, lo-

uinianus aducrfus coniugij taquam rci im-

j.Tim.j. z. pura' hoftcs , Apoftolicum illud , Oportet

Ej^tfcopnm ejfo vmus vxons viriim. Hicro-

nymus

P O L Y G A M I A. ii^

nymus autem tripliecm exccptionem re- Exceptic» ^crk^Sicuhinc^mtjW dtfpHrattor/e de virgtm- ^j\^,^°"^' tate (jr matrimomo Apojtolus (iiada quod im- verare non audet^ne videatur laqueum iniice- reyita ^ in Ecclefiasitco oy\dtne conftituendo^ (^uta rudis ex Gentihm confhttuebatur Eccle- fia^ leuiora nuver credentihm datpracepta , ne territtferre no pJfent.Deni^ite jipoftoli mit- Aa.iy.2>. tuntvt non ampltiiS tmponatur oneris tis qui ex Ge ttbus crediderunty mfi vtfieabHineant ah tdololatriay firniciiticne, finguine ^ fuffo-- catisy ^ cjuafiiparmtlis Qytnfkntibus lac potu dantjnonjoUdum ctbnm-.nec pn^ciptunt de con- tinentta^ nec de vtrgtnitate fitfntfiicanty rtecad ietunia prouocat-i nec dtcunt tliud^N e habeant ^uc.ft.?; duas tuntcasj&c. \\\ hac porro cxceptionc, Refutat.r. Dcus bonc, quis agnofcatHicronymiacre illud iudicium,&: cruditioncm minime vul- garcmPPrimum cnim tatum abcft vt in illa dcfignadi cpifcopi dcfcriptione qnippiam mcdiocrc proponat Apoftolus ficutrudi- bus difcipulisfolcnt magiftri,vt cotrapro- pofucrit pcrfc6tifsimum paftoris exeplar, ^uale nuUius oratoris apud Rhetorcs in- ucnias.Scdquoniamncfcio quapcne fatali coelibatus pcrfuafionc falcinatus Hicrony- mus :, virginitatcm pro omniumvirtutum quadam , vt ita loquar , hmvfj.» duccbat, idcirco nulla funfmarum illarum virtutum

h. iiij.

120 T R A C T A T I O D E

habita rationc quas in paftorc Apoflolus rcquirit , pcrpcram fanc dc rc tota iudica-

2 uit.Dcindc quod dc illo Apoflolorum rc- fcriptoprofcrt quamappofitc dicitur?Et(i cnim habita cll Gcntium ratio quum Cir- cuncifionis onus illis non imponcrctur,ta- mcn hoc idcirco propric fadum non cft vt carum infirmitaticonfulcrctur,fcd quo- niam,vt in ipfa S) nodoPctrus oftendit,ini- quum fuiffct arquc adco Domini vokmta- ti rcpugnans,ccrcmoniarum iugum iis im- poncrc cjui fcmpcr fucrant cius cxpcrtcs. Et quod additur dc fu^guinc & fuffocato non arguit Gcntium ruditatcm,fcd ludito- rum,quibus vnis hoc tribuitur,quumGcn- tcs multo cffcnt in Chrifto adultiorcs, co-

3 tra guam opinatus cil Hicronymus.Dcni- quc ficut nulla fuit in Paulo infirmitas, fcd inludxis, quodTimothcum circuncidit, Grxca vidclicct matrc natum ( nunquam idalioqui iadurus ) itaiftud Apoftolicum intcrdictum ludxis datum cfl non Gcnti-

4 bus. Scd ^' illud quo iudicio fcripfit Hic- ronymus dc prasccpto contmcntix, quod cibum folidum vocat? Nam fi ita cft^ccrte milli vnquam folidus cibus cft fubmini- ftratus.Nam coniugij pr^^ccptum lcgo fal- tcm proptcr tornicationcm , virginitatis autcm pr jcccptum nufquam^ nufquam, in-

quam>

POLYGAMIA. 121

c]uam , in facris literis inucnio , fed fuafio- nem duntaxat : & quidcm addita multipli- cireftridionc ^ncmpc proptcr inftantcm neccfsitatcm, vt vitctur folitudo nos a me- lioribus auocans , dcniquc fiquis quod ve- lithocpofsitjfmcfiquis nonvratur. Ncc dicit Apoftolus fc haec ita fcribcre quod vcrcatur nc virginitati pares effe non pof- fmt Corinthij , fcd contra , quod cis par- cat , ne vidclicet fi ad cam quse immincbat tempeftatcm acccdcrct coniugij pondus, pcnitus obrucrcntur. Nec ctiam dicit fe hortari duntaxat adid quod expcdire cen- fcbat 5 nc vidcretur eis laqucum iniiccre, fcdncipfis iniiceretlaqucum. Poftrcmo, 5 quum Hicronymus vcrbaiila Chrifti, A^^ poffidete duas tunicivs-, accipit pro folido ci- bo, omnibus,ni^i intirmitas prohibcat,co- uenicntc , multis modis abcrrat a Chrifti fcopo. Primum cnim folis Apoftolis hoc fcmcl dicflum cft, idque pccuiiari ccrtc dc caufa, ncmpc vtplcnam cxpericntiam fa- cerent fummx potcntix prxccptoris , a quo poftca fuo tcmporc mittendi erant in vniuerfum terraru orbcm.Et quxfo quan- do hoc iilis mandatum cftPtum ccrte quum prorfus adhuc rudcs erant , & la(5le indige- bant , ncdum vt hic fuerit folidus ille ci- bus. Qiipd fi qui$ rogetjcur igitur onus

122 TRACTATIO DE adco difficilc tam infirmis impofucrit^quu praefertim illos iam confirmatos in orbcm terrarum mittcns, cadcmilla non rcpctic- rit: rcfpondco longc facilius fuifle manda- tum illud 5 quanuis prima frbntc longe af- fpcrrimum vidcatur. Nam ( vt dc pra^ce- ptoris pr^fcntia taccam qua? vnica tum il- los fulcicbat , vt, pafsim apparct ) longe a- liud fuit apud fuos gcntiics obirc brcuis tcmporis Icgationcm,quum ad vniucrfum orbcm cxpugnandum mitti. aliud quoquc mitti viatico quidcm vacuos , fcd brcui ad praeccptorcm rcucrluros , addita promif- fione forc vt nihiltame ipfis dcc{fct,quam Wat.io.ii diccrc, Eccc cgo mitto vos vt oucs in me- l,uc.a2.35. clio luporum. Itaquc tum roganti Domi- no rcfpondcnt niliil fibi dcfuilfcipoflca vc- ro fiEpc dcfucrunt cis multa, quanuisnun- a.Cor.4 8. quam, vt ait Apoftolus, fucrint a Dco de- Ixccptio flituti. Altcra cxccptioncm mutuatur Hic- «iahera." roiiyiTi"s a tcporis fui confuctudinc.iV^w, ini.\mt,fi retHr lotttmanm r/o pojfe Eptfcopum ejfe, cjiit tn efifccpatufiliosfMtat.a[io^^^tp de- frehenfiis fiiertt , non quafi vtr tenebttur : fd ^uafi adulter te?iehitur. Op-rtet ergo Epifcopu effe zinivts vxorts vtrum, tdefi,cui vnapLj v- Rcfttt.K. xorem habuerttinon habeat. Atqui manifcfla ctiam cfl: ifta cauillatio. Ncquc cnim fcri- pfit Apoftolus }i}fiViYdUi fuifle ,fcd ^mf cffc:

quan-

P O L Y G A M I A. 125

quancjuam in eo fane afTentior Hicrony- mo & Chryfoflomcnon cflc h^c Apofto- li verba fic accipicnda quafi nullus nifi v- nius vxoris vir lit ad minifterij munus de- ligcndus.Qupd autcm ad illum morcm at- tinct nullum cpifcopum maritum dcligcn- di nifi qui vxons vfui renuntiarct:fatcor ve tuftum quidcm fuiflc, fcd Romse duntaxat prxcife fcruatum,vbi conftat vixilfc & do- cuiffe louinianum. Vcriim quid ad nos (i Romana Ecclcfia iam tum pictatis prsetex- tu myftcrium iniquitatis moliens,laqucum iniicerc voluit imperitorum confcientia?? Tyrannicam autcm acplane Satanica fuif- fc iftam lcgcmcoelibatus,non tantum illud oftcndit quod manifcfte rcpugnat Apofto licse dodtrinGBjfcd ctiam quod a Niccna Sy nodo clare & cxprcffe redarguatiir : vnde ctiam fadlum vt a icxta fynodo OEcume- nica ob cam caufim Romana Ecclcfia di- fcrte 5 quod ad prcft^ytcros quidcm & dia- conos, fucrit rcprchcnfa , praefcntibus ncc repugnantibus Agathonis Papse Romani '7tmT'^fii77tJi' , qua dc rc alibi plcnius dilTcrc- mus.Vrget tamen Hicronymus in candcm fentcntia , (JtSp^^vofydc ctyyornTvf nomina qui-. 3 bus ibidcm vtitur Apoftolus.Scd iam ofte dimus iftamaritis quoque fidclibus qua- flrare. Conatur tamen prasterea Hierony-

124 TRACTATIO DE

Exceptio 1^115 iftum morcm fic cxcuiarc. Si laicu^j

tcrtia Hic . . . . ^j.. .'

ronymi. mquit, cT ^uic;in^uepde'!^y crare non potesry

i.Cor.7.5. ^jjj careat ojf^cto comugali : facerdottycmfem-'

f er pro populo offerendafuntfacrificia^femper

orandiim esTr.Sifemper orandum esljergofem-

per carendum matrtmomo, Nam ^ in veteri

legijijtii prop^bpulo hofttas offerebant ^nonfo--

lum in domibus fms non erant^ fedpunficaban

tur adtempus ab vxortbus feparatt:(jr vtnum

^ficeramnon bibebantt cjua folent libtdtnem

Rcfuf.i. procreare.Hxc vcro fi fic habcrcnt,qui.s ta-

^ dcmnubcrct in DominoPScdde quibus:

3 prccibus ag^.t Apoflolus , abunde didum

cft a nobis. CViod autcm citat cx lcgc,nu{-

quam extat ntquc quod ad coniugaiis coi-

tus immunditicm , ncquc quod ad vxorum'

fcparationcm attinctjVt fxpc mirari fubic-

rit ab Ambrofio quoque id dici, & Augu-

^^Y^^'^ll:inum in co qui nufquain cft cxpcdicndo

cap.4. nodo tantopcrc laborarc.Longc itaquc rc

Au^ufti- ^^j^^^ Chryfoftomus, 0;/ow-;^o,inquit, hono

in Leuir. rabtlesju/it nupticZ,Ji nostantopcre ttf/pedmnt?

^^'?x^^' tt mox-ySi^qHttihpedtttfwit exnitptiii^fctant

traa.Iib.2. ^ 1 ^ ,\- ■ j ^ -^ rJ

cas Chry ^uodnon nuptict tUts tmpedtmentojueruntijea fofto. inc- ijolunta: quac male vtiturmptiis.N am neqm

prft.ad r t r J i i •

Ueh.ho.y^^^i^f^^-^f-^i^^i^^^^^^^^f^^^^y^^^^^ta voluntas, (^ moderattonis excejfus, Vtert cum moderatto- nenupttis,& P Rl MV S LRIS IN R E 0 N Oj er ommbusfruQris bonts. Dc-

niquc

P O L Y G A M I A. 125

nique opponamus fibiipfi Hicronymu lon Hicron.o- ge retftius alibi de Epifcopis coiugatis fcri- toLz*. hcntem.OmntHr^Htd/ttymquit-^m ordman objcaio. do Epifiopcnon ^mdfnerit.f^uure TjerofoJum vxons nomen impediat , cjuod folum peccatuvi nonfuit^^ ccinc vero, inquiet fortaire quif- Rcfponijo. piam , dixit vrquam Hieronymus, nuptias efTe peccatum. Refpondeo vttotidem ver })is id non dixcrit, imo quoties libuit , hse- reticorum efic tcftetur nuptias damnare: cum tamen fatis ex orc fuo conuinci.Quid cnim eft aliudpeccatum quam quod maiu eft? quam quod non nifi ex venia licetPcu- ius deniquc tanta eft immunditia, vt ci va- care & Ciiriftiani officium implcre , imo ne precari quidcm pofsis f Sed hoc ex iis qusE moxfubiiciam magis etiamlioucbit.

Qu^rebat quoque Iouinianus,Si omnes ^^**V ^®"' fuerint virgincs,quomodo ftabit gcnus hu gimentaT manum ? Hic vcro miris modis Hicrony Exccptio mus tcrgiuerfatur, nec tamcn clabi potcft. ^'crony- Syu^dji , mquit , omnesfuennt vidudt, vel m matrimomo commentes Z Refpondebit loui- ^ "^'^"^* nianusnehocquidcmficrioporterc, & tu nodum ncn cxpedicns.Hicronyme. Iteru 2. excipit HicronymuSj/^frdT/j- neftvtrginkii templures appettermt , ceffe?it lupx.ccfmt a- dultertz, ne mfxntes m vrhihus cir vtiits yib va gtant,^acis vcro mihi iniuria, Hicronymc, ^^«^""^»<>'

ti6 TRACTATIO DE

potuit optimo iure rcgercre louinianus, qui ftupra 6c adulteriafugieda fuadco cum Apoftolo (juum nuptias fuadco. Imo hoc ^ vercor potius , ne mancnte ifta Tyrannica ccclibatus lcgc , cucniat quod Paphnutius iam olim Synodo Nicense pr^dixit,& eue- tu Lim ccepit confirmari,id eft, vt pro lcgi- timis vxoribus,omnia concubinis, fcortis» turpifsimis dcnique libidinibus confpur- centur , quia eo deuenire tandcm oportet 3 cjui rcmcdium oblatum afpcrnantur. Vc- reor & illud 5 ne fi pcrfuafcris quodtu di- cis contra Dci verbum , malum cfTe nimi- rum mulicrc tangcrc , pcr tc non ftet quo- minusnuUicx fandorum connubio pro- pagcntur. louliulii Diccbat ctiam Iouinianus,non pro fcor argumen- tatoribus aut adultcris,ncc contra contine tiam/cd contra iftos qui virginitatis admi rationc nuptias non vcrbo quidcm,fcd re- ipfa damnabant, alij quide in omnibus fim pliciter, (vt cx fupcrioribus Hicronymi ar gumctis Jiquct, & multo magis cx iis quse lcquutur coftabit ) alij vcro in Clcro duta xat 3 tanqua faccrdotij puritas matrimonio Contaminctur:dicebat,inqua,aduerfusiftos Jouinianus, Cungttur creatafurit gemtaliay Cr fick Conditore fapienttjjlmo fahricatifu- mm-i vtmuimmi nostnpatiamHr ardorem , c^

ge[tiami44

P O L Y G A M I A. 127

feBiamus in natwralem copulam ? Hicrony^ Escepti»

'^ r 1 r 1 ' • 1 11- Hicron. i.

tnusrclpondet,lcdtamcntitubans,aaalios . .etiam vfus cas partcs clTe conditas. Hoc ve Refucatio. ro nihil ad rem.Loquimur cnim dc alio v- fu qui ncgari non ^otc{^,Nm^iiam ergo rf/Exceptio /^W2;/j-;,inquit , k libtdineyne huiufmodi mebra *• JrHfirkfortemus, Cur emmmaritusp abBi^ neat ab vxore f Cur cafla vidua ferfeueretyfi ad hoc tatlim natifumus,vt fecudummore vi mmus? aut quid miht nocebitfi cu vxore mea aUus comubuertt^ Qnc.rfim enmichos propter re(Tnum Dci commendit DommusfCur Pau- lus imo Dormniis ipfe has etia partes habuit? Pudct cnim me Hicronymi vcrba omniaRcfuuti». huc adfcribcrc.Atqui hoc quide no cftrc- fponderc,fed caluniari. Scortatio ccrte & adultcrium cotrahominis rationc prxditii, nedum contra Chriftiani & rcgcnjti ho- minis naturam cft. Loquitur autcm loui^ nianusderedloillarumpartium vfu:& hoc dicit, Hicronymc,vcl non fapientcr fabri- catos fuifTe homincs , & accufandum in ipfa natura humana opificem : vcl faten- dum clfc in naturam & naturae architc- ftum pcccare quiab ill^rum partium vfli lcgitimotanquam a rc non nili cx compa- rationc dctcrioris mali bona^, homincs a- uoccnt: qui dcniquc omncs quantum in fc eft cuperct effe calibcs,& Apoftoli vcrba»

u8 TRACTATIO DE

Velim omnes ejfe ficut meipfum , c6 dctor-

qucnt. l\ium vcro fuit non tcrgiucrfari

ncque abfurda ifta opponcrc,fcd lolidas ra

tioncs opponerc 5 vcl lententiam mutarc.

Quseris cur igitur laudcntur qui fcipfos ca

flrarunt proptcr rcgnum Dci? quafi vcro

Domino non liccat quos ad rcc^tum vfum

formauit^ad alium ctiam prxftantiore tra-

duccrc : & quafi non fmt maxima laudc di-

grii quihac ctiam inpartc fcipfos abncgjt.

Scdhoc fanciis dcmum conucnit quibus

datum cft,& quandiu datum cft.Manet in-

tcrca communis ordo naturae fic Dci opi-

ficis dccrcto confirmatus,vt quicunque il-

lum volucrit , quocunquc id obtcntu fiat,

^ rcfcindcrCjtadcm fcfc ^ouau^tv magno fuo

malo cxpcriatur.Eadcmautcrationc con-

cidit quod dc Paulo ipfoquc adco Domi-

no noftro ccrtc non admodum Tr^f^v/xaif

codcm loco lcribit Hicronymus.

oaaim lo Dcniquc quii louinianus obiiccretDo-

uinuiuar- rninum pr^elcntia fua nuptias honoraflb,

gumcncu. ^^q ^^.fpQj-j{^i- j--jicronymus, qucm tamcn

oportuit fimplicitcr alfcntiri, li nuptias cf^

Except;o fc nuhof vcrc cum Apoftolo fcnticbat.Pri

Hie.ony- j.,^j^-j igitur inquit hic quoquc ludaicam

cofuctudincm obf.ruairc Dominum, ficut

& idcm circuncifus cfl , nc lud^is iullam

caufam fc intcrficicndi tribucrc vidcrctur,

quafi

P O L Y G A M I A. 129

quafi verb vel nuptise fint ex lcgalium ce- Rcfut.i, rcmoniarum iam abolitarum numcro , ac no in ipfo paradifojpcrpetuo & inuiolabili naturx foedcre fancitas : quarum dignita- tcm imminuit quidem corruptio fupcrue- nicns,non autcm fuftulit.Dcindcponamus 2 ad nuptias inuitatum Dominum venire rc- cufaflc.quis eum proptcrca damnarc natii- ram vcl vt lcgis tranfgrcflbrcm mortis reu cenfuiflct? Im6(quod iam totics Hicrony- ^ mumfecifle oftcndimus)quum quicquid in carnis opcra fcriptum cft aducrfus nuptias torqucrct5& quum argumetum illud loui- nianijSi omncsvirgincsfucrint, quomodo ftabit humanum gcnus , oppugnarct , hoc fane fuit naturam damnare. Dcniquc vnde j^ caufam iftam dcfumpfit Hicronymus,lcgis a Domino implct2e?Longe cnim aliter hac de re fcnfit Apoftolus,fcribes idco fadtum Gal.4.4. fub lege vt eos qui fub lcgc crant rcdime- ret:Oportuit enim ab co iuftitiam omncm implcri , quifadus cft nobis a Dco Patre iuftitia. Sccundo refpodct qui fcmel venit Exceptio ad nuptias, fcmcl docuiflfc cflc nubcndum. Hierony

E» T- • /- f . mi altera.

rgo , Hieronymc, pnmas laltcm nuptias Rcfut.».

nonefle malas iam tandcm c5fiteris,quum

minime fucris vnquam did:urus,Chriftum

docuiflc vei fcmelvcl fxpius cflc malc a-

gendum. Neque ego -z/^ro^inquit, coniugtum

i.>.

130 TRACTATIO DE

damno,(jHod efl h^reticorum-y criim c|uis Iiic pudor eft, poftquam omnibus conuitns & probris coniugium afi:cccns,negare tc nu- ptiis detraxi{ll,& vno verbuio toc maculas 2 abftcrgi pofie arbitrari? Poftremo annon iiium mcminiirc laltcm oportuit,quum in- cptu & clumbe hoc argumentu exTertul- liano rcpcteret,qaid in eiirn tot antc annis durifsime fcripfiiret, nempe homincm Ec- clcilsB non ftiiiil? Decceiiba ^cd fortallc rof^abit quifpiam quid im-

tus ix vir- j , -1 ■ • ' -D r^ 1 ^

gimuns tur hac dc rc mihi viucatur. Kclp^ndco, '

pfsfta itJa quod ad huius vita: tranquiilius tranl:gen-

D.'i vTrbo ^' '- comoditatcm C:c rationem attinct, coe-

fcnciendu. i;batum in iis quidcm qui non vruntur,mc-

rito nunc ( id cft poft ingrcrtum pcccati in

jnunuum)antcponi coniugio, duabus prse-

fertim dc caufis. Ccelcbs cmmlibcrcft a

plurimis maxuTnT-nic rei domcfticx curis,

ac proindc ad prxltantiora linc diftradio-

nc mcdjtandamulto eft accommodatior:

quas ob caufas^acccdcte criam tertia,ncm-

pc teporum vcl prsEfentium vel imminen-

tium afpcritatc^pronuntiat Apoftolus me-

lius i"accre,&: bcatiorcs,id cft, meliorc co-

ditione efTe coelibes quam maritos.Sin ve-

f 6 dc faturx vitae praemiis quxritur , pri-

mum illud dico , nullum ncque virginibus

neque coiugatis prafmiu deberijac proindc

Chri-

P O L Y G A M I A. 131

Chriflianos ifliam quaeftioncm non admo- dum decerc, vt quipotius de eolaborent, quomodo fmtDomino fuo placituri,quam quidabco merccdis inutiles fcruifmtac- eepturi. Et certe fuit hxc infignis verfutia Satanse, vt magnos alioqui viros in merce- dis potius quaminlaboris mcditationc oc- cuparet. Scripturam vcro quum fatis con- flet nihil dc iftius gcncris cotrouerfiis fta- tuere , fed iuberc potius vt qux praua funt fugientes, 8c qux rc6la funt fcqucntcs,vo- cationis noftras curfum fmc coniugcs fme virgines alacriter obeamus dc corona no- ftra lccuri, quorfum ifta, qusefo , digladia- tioPCur non enimseque diues Ecclcfia,bo- nis & fandis coniugibus , atquc virginibus abudans?& a quo fpiritu profcdlas fmt iftse contentiones , annon exitus ipfc fatis de- monftrat? Sed age, vt hoc qua^rerc licuerit foelici illo, vtinam non imaginario, feculo, in quo de virtutum prGeftantia ccrtamcn c- rat,quorfum h^c ad illos qui lcgis coeliba- tus prsetcxtu,tefte Dco ^ Angelis, ipfifq; adeo diabolis,pene opinor,cohorrefcenti- bus, orbem tcrrarum in Sodomam & Go- morrham transformarunt?Nullus certe,nc iftorum quidcm,ignorat corcmrcdiifrc v£ mudus hodic vniucrfus nihil fit aliud quam fpurcifsimum lupanar. Et nos fcilicct car-

i. ij.

132 T R A C T A T I O D E

nis libcrtatcm prcedicamus, qiii ncmini in- iicicndum virginitatis pcrpetuse laqueum, & vnicuiquc contincnti^e donum non ha- bcnti accipicndam vxorcm quicum fandtei & publicc viuat , cum Apoflolo docemus. Scd ad rcm. S; pro mod6,quanuis non pro jnerito ccrtaminis,donabitur brabium,vt- cunquc admircr in fandis continentibus fingularc & angclicum potiiis quam hu- inanumDci donummon poffum t^mcn vi- cifsim non prsedicare corum fortitudincm quiconiugij pondus fic pcrfcrunt vt non fuccurnbant. Communc cnimcfl;,quanuis non aequale , ccrtamen cum incontincntia, tum virginibus tum coniugibus.Coniugcs vcro quam varias & multipliccs obirc pu- gnas ncccffc cfl^quas pcnitus coelibcs igno rant? Dcniquc quod fxpc iam dixi,4pcrtc itcrum dico , ncquc virginitatcm ncquc coniugiumin carum rcrum numcro cen- fcri oportcrc quse pcr fe fmt cxpctibilcs, vel in quibus pcr fc pofitu flt rcgnum Dei: fcd quatcnus vcl ad illam vci ad iftud vo- catus cfl: quifpiam , & fua vocatione ^ene vtitur ad Dci gloriam & proximi aedifica- tioncm , coronaritum coelibcs tum mari* tos prout ccrtarunt. Itaque totum illud de Wat.ij.S. ccntcfimoliuc fcxagcfimo virginvim& dc triccfuno viduarum frudcu, cxclufis coniu-

gibus

P O L Y G A M I A. 135

gibus ( quorum tamen vbcrrimos frudus iampridem carpit& carpet ad extremurri vfque Domini aduentum Hcclcfia,) vt ina- ne & abfurdum fomnium rcpudio : quum nihil ibi tale comemoret Dominus neque de vitae seternse vel pari vel impari pr^- mio 5 fed de vcrbi Dei m prsefenti vita ef- ficacitate differat. Et de Hieronymo qui- dcmhad:enus.

Ne quis autem me calumnietur no tanl aflTerendse veritatis quam nouandarum re- rum , aut iam rcceptse nouationis , vt non- nuUi loquunturjdefcndcndse fludiojnon in iflam Hicronymircprchcnfioncm incidif^ fe 5 fed vltro tam quaeliuiffe : prsetcrquam quod cofcicntise mex tcflcm Deum ipfuni appcllo , fpero a^quos omncs lcd;orcs re ipfafacile quse mihi mcns fucrit seflimatu- ros. Apologiam porro ipfius Hicronymi cur attingerc nolucrim fi quis rogabit,fciat duabus de caufis id a mc non cfle fad;umi quia vidclicet quu nihil mihi quidem pro- ferrc vidcatur quod pro iufta excufatione accipi pofsit, illi tamen omnino parcedurn potius quam alteram in eum paradam rc- futationem putaui. Ar^umcu

lita vero quse nunc lubncio,aiueria qui- coehbatu dcm funt a fupcrioribus,fedpartim ex eo- ^^^-^'^'l^ dem audore, partimexaiiis fcriptoribus fcnpto.

L iij.

134 TRACTATIO DE

pctita, ad qux figillatim ctiam re{pondcn*

dum piitauimus. Nam illa rcpeterc quse cx

Hicronymo dcpropta rcccntiorcs,ac pr^e^

fcrtim blafphcmi pontificcs Syritius & In^

noccntius primus,cx malis dctcriora fcce-

runt,fupcruacuus labor fuiffct.

Argumen- Profcrunt cxcpla cjuorundam a condito

m^rrr'" r^'-i"^C) ad Cbrifti aduentilm qui coelibcs

Rtfponf.i. vixcrunt. Atqui non qusritur an coelibatus

fit vitce gcnusDco probatum, (quis cnim

hoc ncgat , modo ad rcd:um fincm rcfcra-

tur?)fcd an fitVcrbi miniftris ncccflarium,

& ita quidcm vt votii prx^cat ordinationi,

z Itaquc abfurdc ifta citantur, vrintcrim ta-

ccam paucifsimos illos fuilfc,ncc omncs cx

Prophctaru aut faccrdotum numcro. Imo

ipfi inficiari no poflunt fub lcgc faccrdotcs

ipfumquc adco PontihMaximum ac Lcui-

obieaio. |-as fuiffc coniugatos. Scd cxcipiunt id ne-

ccfsitatc fa(ftum , quod cx fola tribu Lcui

dcligcrentur faccrdotcs , quorum alioqui

gcnus intcrcidilfct, quse ratio nunc no ob-

Rerponf. tinct.Ego vcro ita id oportuilfc ob cam e-

tiam caufam ficri conccdo: fcd hanc folam

fuiflc coniugi) faccrdotum caufam fortiter

ncgo,vcrum han.c potius,qu6 ctiam rcfpe-

xit Apoftokis,quum diccrct,Proptcr fcor-

tationcm autcm vnufquifquc vxorcm fuam

. habcat.Fuerut cnim & illi homincs:nequc

pecu-

P O L Y G A M I A. 135

peculiarem continentiae promifsionem a

Dcohibjcrunt.

Ciuint Lcgem Domini , vbi immundus Argumcn-; ■• proritintiatur a quo manat femen cubilis, ^"J^ ^""^ (fic eriim habet Hcbrsea^ouod ipfi dc quo^ Lcuic.ij. Uis coitu intcrpretantur , adco quidem vt '^* Augultinus in hoc nodo expediendo pluri- Auguftln; miim laborarit. Scd mirum eft iilos non ?''^v!'* aiiimaducrtme quod ex cpitheto non te- qu«/l.8i. mcre adiund:oliquet,nempe Mofeninitio ^J^l^* capitis illius 15. agcre de gonorrhiea quam cap.^*;. vocant 5 poftea vcro de ieminis per quie- ^^f^P««^'^» tem inuoluntario fluxu diffcrere , vt ipfc quoque Caictanus agaoicit. Quis igitur pudor , imo qua^ infcitiafuit hoc torqiicre aducrfus ciibilc nuptiarum impollutum? Deindc illuu quoque animaduertere de- s buerunt,lcgalem &extcrnam dutaxat fuiC- fe iftam pollutioncm vt & aiias multas , ac proinde nullum nunc ei locum relinqui,ni- £ cjEtera etiam legalia vclint in vfum reuo- care* Poftremo non tantum ad iacerdo- ^ tes,fcd ad quofuis ctiam ex populo lex illia pertincbat. Vhiautem compericntprohi- bitos maritos atempli aditu& vllis facrifi- ciis quoties vxores luas attigiffentPNon cft igitur quod veterumhacinre confuctudo nobis opponatur, de quatamcn Hierony- Hicron.m mus, ifjoruin (inquit) confcientiarn conucnio Hmafi^^l

i. iiij.

13^ TRACTATIO DE

f^m eodem Mepofi coitum ammunicantiCjmre ad Adartyres ire non audent ^ <juare non in- grediuntur Ecclefia^f an alim tnphbUco,alius m domo ChrtUus e¥i ? Quod tn Ecclefia non Hcetydomi nonltcet. Chryfoftomus autcm duriiis ctiam loquitur , & quidcm , cjuod mirum cft, lc^flum nuptiarum incontami- Chryfoft. natum clFc profcfllis. ^uo dte> inquit , Itbe- hom.5a.1n ^^ legttime operam dedtht, cjUtnuis tUud cri- men nonfit , orare tamen non audes. quod ta- mcn quum ad folas prcces publicas pcrti- ncat , vidcrit Hicronymus , quo iurc illud ad priuatas ctiam trahat, crrorcm fuum ita cxcufans vt ctiam duplicct > quum in A- pologia rcpctit abfurdilsimum illud argu- mcntum : Stfimper orandumeft , nun^uam ergo contugto jerutendum : d>i\\uc ctiam ma- nifcftc torquct illud Pctri, A''^ impedtantur orattones noHrdt, Ca^tcrum illa confuctudoj etfi cx co manauit quod quam rcligiofifsi- me cupicbant accipi tant^ rci facramcnta (quodftudium non potcft non magnope- re laudari)tamcn quum in nuptiarum ope- rc ftatuat pcccatum quod a Chrifti com- munione arccat , atquc adco ab Ecclcfiae corporc nos aucllat , manifcfta fuit fupcr- ftitio , praeter Dei vcrbum inucda : quan- uis cditi lint Canoncs poftca quibus non modo confirmaretur> fcd ctiamplurimum

auge-

P O L Y G A M I A. 137

augcretur. Itaque mirum non eft cx eo er- rorc qui per fpccicm rcligionis irrcpferat, maiorem etiam abufum cxortum , ncmpc Vt quibus rcligio crat ad templum accede- rc , rcligio non effet domi coenam priua- tam facerc, id cft^facra myftcria manifcfte prophanare , fi Paulo crcdimus. quod ta- men fatis ex codem illo Hieronymi toco apparet fuifTc Romae prsecipue fadlitatum, quod tum illic quotidic corpus Domini accipcre confueuiffcnt , quum tamcn lu- ^uftln-a- ftini sEtatc diebus tantiim Dominicis fyna- ^^ ^^'^ xis cclebrarctur. Ex eodcm fontc,id cft,ex illo Leuiticiloco pcrpcram cxpofito,pro- fluxit & illud argumcntum ab Ambrofio cxprclTum , & ab aliis poftea inculcatum, femper mtmFtns contmendHm-i cjuiafemper tf- randnm (fr iugiter facrijicmdurru , cui noua rcfiitatione non cft opus. Sed cxccrabilcs funt profedo Syritij & Innoccntij voccs, quum iftud tam falfum & Dei vcrbo repu- gnans argumcntum fic cupide arripucrunt vtaducrlus coniugiumquicquidin turpif- fima lupanaria dici poteft cuomucrint , ar- bitrati nimirum domum Domini pulchcr- rime repurgatum iri,fi coniuges a rcgno Dci , quantum in fe eft , cxclufiffcnt . Sy- ritij autem in primis pudcnda ctiam cft infcitia , & incredibilis audacia , quum a^i-

138 TRACTATIO DE

nuas fuccrdotum viccs fuifTc fcribit, qui-

hiis ipr^>s ab vxoribus feiunctos fuiiu; com-

mini^citiir.-

Tertmar- Auiiis ctiam cfl furiofus ille Smythcus

gumetuiu. reponcrc rancidum illud pro faccrciotum

cceiibatu argumcntum, quoJ viJcllcct iu-

bcretur Ifraclit^ accindiis rcnibus agnum

Palchas cdcrc : quo ritu (inquit) f gnincata

Refponfio. cft caflitas.Rcfpon jct dodifsimusP.Mar-

tyr,praEtcrquam quod totum hoc ailcgori-

cum cft , aiiam caufam huius ritus ab ipio

Mofc cxprimi : & tamcn vt caftitatcm ita

^gnificata fuiffc dcmus, pcrtincrc quoque

caftitatcmad CiStcros , atquc adco ad vni-

ucrfam populumrac proindc fi valcrct hoc

argumcntum , cxckidcndum fiiiffc ab his

conuiuiis totum Ilraclcm.

O-uT-tn ar- E.X nouo Tcftamcnto citant Marix vir-

fi ei.,m. ginis votum. Ncquc vcrb ignoramus quid

t.ponf.i. y^^^j.^^ ^.^ j^. j.^ lcnfcrint &fcripfcrint.Yc-

riimvnde tandcm votum iftud cliciuntPDe

pcrpctua iclcdifsimiE illius virginis virgi-

nitatc non ago,quam mininK fanc iniicior,

quum ancc partum quidcm virgmcm hnC-

fe&cxEfaisE prL-edi(^tionc &: cx Matthari

narrationc ccrriisime conftct^poft partuni

vcro a lofcpho fuiifc cognitam nct]uc -vf-

quam lcgamus , ncc fanc iit probabile. E-

ius crgo purifsimamvirginitatcmminime

in

P O L Y G A M I A. t^9

in dubium voco , fed de voto qu3ero, vnde tandem colligi pofsit: quia non modo nul- la eius rei mentio apud Matthseum , fed c- tiam contrarium manifcfte coUigi potcft ex eo quod effet viro defponfa. Quorfum enim dcfponfatio,fi vere nubere non infli- tucrat ? Ncc rurfus inficior Dci prouiden- tia ita fuifTc faclum, fcd aliud tamcn ipfius Marix confilium fuiffc dico, quum prsefer- tim, vt ex cius perculfione apparet , mini- me in ihcntcm ci vcniifet quodpoftea nuii tiauit Angclus. At cnimf diccs ) cur igitur excipit fc virum non cognofccrcPNcmpe, vt ctiam idem D. Martyr egrcgie obferua- uit, cogitans virgo quidtandcm fibi vcllct tam inexpcdata & fibi adhuc virginimi- nime conuenicnsfalutatio,modcfte & pru dentcr de rei futurse modo & rationc quae- rit.Nam fi vfitata futura erat conccptio,dif fcrcndus faltcm vidcbatur nuntius quoad vfquc marito cffct coniundla.Sin vero po- tiiis , quod cx Angcli vcrbis proculdubio colligcbat,cxtra ordincm id futurum clfct, cupiebat & illud,quantumvirgincus pudoi* paticbatur,cdoccri:fubuerita nimiru nc a- lioqui de fama ac dc vita ctiam pcriclitarc- tur, fi grauidanccdum nupta dcprchendc- rctur.Quorfum autcm hxc ad votum? Po- ftca vero vouiffc virginitatem vndc colli- gcmus, quanuis illibatam cx confenfu lo-

140 iKArTATIO DE

fcphi^cuftodispotius quam mariti.pcrma-

fiflcvltro conccdam ? Poftrcmo quorfum

hsec ad Clcrum votopcrpctui coclibatus

conftringcndum?

Legcmcoi Eucrfoporro lcgis Coelibatus fiindame

libanis no to prsccipuo , quum qusecunque cx vcrbo

didonc aI ^^^ fcripto nonnulli profcrunt,partim ab-

poftoiica furde citcnt, partim ctiam manifcftencc

lajpta. ^j^^ blafplicmia torqucantmcccflarium eft

vt a vcrbo Dci dcpulfi aliunde fubfidium

petant qui Clcri ccelibatum adco pertina-

citer dcfcndunt.Hinc cnim efficitur(quod

ctiam Thomas & faniores Scholaftici tue-

tiir ( vel a traditionc Apoftolica non fcri-

pta 5 vel a iure Ecclcfiaftico quod vocant,

promanaffc , aut fi ncutrum etiam iftorum

verum cft, manifcftc damnandam effc Le-

gem quae a Dco nuUo modo profeda do-

ceatur.

tu'^p"m"' Traditioncm autc Apoftolicam fcripta

Obic(ft.i. cffc qui tandcm probabunt , quum in fcri-

*= po '<>• p^Ij Apoftolicis nufquam cxtct ? Canonas

enim illos ita vocatos,pro Apoftolicis-ha-

bere ifti non poflunt , quin a Papa Gclafio

diffcntiant, ac proindc Catholici cffc dcfi-

nant: fiquidcm , vtipfi arbitrantur.cadcm

eft illa Romana fedcs qux & Ecclcfia Ca-

obicA.j, tholica. CIcmcntisvcr6</>«7«j^$-quistan-

dcm nifi fumme impudcns vt Apoftolicas

tueri

P O L Y G A M I A. 141

tueri pofsit? Nos tamcn dc iftas & illos fuo Refpofia. loco fauente Deo, expendcmus, acne iftis quidem fauere oftcndcmus. ,

Supereft igitur vt traditio ifta fit A-^^ct^pof, i,bftu$*^n5 Scd qui potuit vcl fmc fcriptis tradi, vcl e- effc ex A- tiamtolerariab Apoftolis quod nonmo-j^3^^°,^n* do non cxtat in corum libris ( quibus tame «;<«9«»- affirmo complcxos fuifle quicquidfaltcm^^*^^'*' diredle conf(:icntiam refpicit)fcd ctiam il- loru fcriptis cx diametro rcpugnat ? Quid enim attinct tcrgiuerfari? Impcrari coniu- giu iis falte qui vruntur non cft quod quif- iquamni{ipr2Efrad:usinficiari pofsit. Scd audio quid cxcipiant, Contcndunt cx ve- tcribusetiamplcriquc lioc nonpcrtincre ^d cos qui contincntiam voucrint. Atqui vitiofifsimum cfic hoc argumcnti gcnus ne pueri quidem ipfi in fcholis ignorant, quum illud ipfum dc quo quasritur , ad al- tcrius probationcm afllimitur , quod pcti- tioncmprincipij vocant. Hoc igitur no- bis imprimis demonftrctur, votum pcrpc- tux contincntise,aut prseccptoaliquo , aut cxemploexfacris litcris petito niti: dcin- dc ab eis qui ad munus aliquod Ecclefia- fticum vocabantur id gcnusvoti flagitatu fuiffeiac tcrtio dcmum loco nobisoftcn- dant cur Paulus hac ipfa de rc ex profcfib rogatus a Corinthiis , nc;.fv quidcm iftius

142 TRACTATIO DE

diftindionis mcminctit. Qimm cnim a- deo grauitcr iftorum iudicio pcccent qui votum iftiufmodi violant, quitandcm fieri potuit vt cius cxccptionis nuilo modo mc- mincrit Apoftolus? Qaid quodnufquam virginitatcm nc fuadct quidcm, nifi addita ratione , qua vcl ccflantc vel aitcrius vali- dioris intcrucntu impcdita,nullus ci fua- fionilocus rclinquiturPQuid quod tam cx- prefTe tcftatur (c nolle cuiquam laqucum obled.i. iniiccrcPNcquc nos vcr6,inquiunt iftijCui- quam laqucum iniicimus,quum ad voucn- Rtfpo/io. dum ncmo cogatur.Egrcgium fane rcfpo^ fum , quod mirum cft Apoftolo in men- tcm non vcnilTc : pcrindc ac fi quis nullum quidcm obtorto collo ad rufpcndium tra- hatjicd pcndcntcs cx trabc laqucos oftcn- tans ac ctiam ad illos inuitans , quicunque ccruiccm infercrc vltro volucrint non mo- donon cripiat huic pcriculojfcd ctiam ex- tricare fc volcntcs pro viribus impcdiat. Ac nc quis duriorcm cfle iftam flmilitudi- ncm arbitrctur , fciat mc dirccdcrc ab A- poftoli vcftigiis nohuiTc, qui non contine- tiam qiiidcm ipfam, (abfit cnim hoc a no- bis) /cd fcruandx contincntice lcgcm La- c^tmrm vocauit. Q^d qubd tam mukis ide Apoftolus Diaconi & Epifcopi dotcs de- fcribcns , nonmodo nonrequirit pcrpe-

tuam

P O L Y G A M I A. 143

pctu^ iftam continentiam , fcdctiamv- «ius vxoris virum admittitPNam quod no- nullinonvxorcs fcd fororcs potiiis fuifle volunt, a quibus vidclicct cx voto abftinc- rent,ncrcfutationc quidcm indigcrc vcl ex hiilorise Niccnx Synodo liquido pcr- /picitur. Scd dc Iiis ctiam plcniiis dilTcrc- mus , vbi dc matrimoniis ipfo iurc nullis a- gctur. Hsec autcm cil: huius argirmctifum- ma, quantumuis ApoHolica elic hanc tra- ditioncm aficrant vctcr cs nonnulli^ac prse- fcrtim Epiphanius , tamcn id nc verifimilc Epiphan. qi?iJcm eifc , quoniam alioqui a foipfis K-^^^^'^, ^^ poltolos ujhenlilic conicqucrctur.

lam vcrofi intcrdi6tum iftudab Apo-pS»<^a='^- Jtoijsncquc m iacrastabulas cit rciatum, .e^^ce pr«- ncc vocc traditum,quid fupcrcft niil vt f t ^^^' '"/^^-■"

r 1 r n • • r ' i . . . I . j , clefiafticu

Jbcciciiaitici imc poiituii luris quod vocat? fim p»fiti- Etfanchuc adadi confui^iunt Scholaftici"""^* omncs quibus aliquid cft iudicij.tum quo- niam quae cx vcrbo Dei profcruntur vi- dcnt manifeftifsjme torqucri , tum quod alioqui iandifsimi lui I\ipas difpeniatio- nes tueri non poifcnt. Nos vero qualc fit ius iftud non ApoftoHcum & tamcn Ec- clciiafticum,agc difpiciamus,

Hoc igitur omnes «quos iudiccs mihiArgumetu conceifuros arbitror , ratas cffenon poffe^^^'"""** legcs nifi ab co profcclas cui condeudaru

144 TRACTATIO DE

legum fit potcftas. Hanc crgo au<5toritate cuiquam vnquam mortalium a Deo fuifTe attrioutamvtlcgcs confcicntiis fcrrct, o- ftendant nobis iftarum lcgum Ecclcfiafti^ carum dcfcnforcs.fm minus, mirari dcH- ^!'**^^?*'^ nant nos ifliufmodiiugum rccufarc. Mo- fionc. fcn audio lcgcs ctiam huiufmodi ferctcm, fcd quas cx orc 6c manibus Domini acce- pcrat, quibus addcrc quicquam aut detra- hcrc,ne tum quidcm cuiquam mortalifas effct, quum Dcus adhuc 7m?^v^ifZi k^u m\o-

j /uof^wf loqucbatur. Dauidcm&: Solomo- ncm audio in ftrudura tcmpli quxda prse- tcr tabcrnaculi dimcnfioncs sedificaflc, fed illum quidcm Prophctam , iflum vcro pa- tris monitis obtcmpcrantcm. Legcs au- tcmdc faccrdotum & Lcuitarum vicibus prxtcrquam quod cx codem Spiritu ma- narunt,adordincm propie non autcm ad confcientiam aut ipfum Dei cultum re- fcruntur. Hominum mandata iicct eo- rum proculbubio qui facra tradabant, au- diotamcn difcrte a Domino inania pro-

4 nuntiari._^«;« dic^rityfactteyinc[mt Chriflus: fcd prxccdit conditio , quum vidclicet fc- dcrint fupcr cathcdram Mofis. Nam alio- qui iubet idcm Dominus caucri Pharifaeo- rum fcrmctum. Audiohabcndu vtEthni-

^ cum dc Publicanum qui non audicrit Ec-

clcfiam.

P O L Y G A MI A. 145

clcfiam.Sed eundem Chriftum audio Pha- rir^Eorum ablutiones reiiccre , carundem traditiones coarguere, totius denique fyn- agogSE prorcriptionem nihil omnino cura-^ rc. ex quibus intelligitur aliud cfTe Eccle-r fiam quis fpofi fui vocem audiat^aliud Tpe- ciofam laruam quxEcclcfise fpeciem men- tita,gubernandae familiae legcs no accipiat fed fcrat. Audio folutum & ligatum in c2E- ^ lis quicquid foluitur aut ligatur in tcrris, fed ita vt folucndi & ligandi ieges a Domi- no accipiant fidi myfteriorum Dci difpcn- fatorcs no ex faa, fcd ex hcri fui voluntate. Audio & Apoftolum teftantem Ephefiisj 7 fcfe illis omne confiiium Dci,ncmpc quod ad falutem noftram,& Dei cultum attinet, expofuiffe. Idem fcribit , Dico ego non Do-- S minHiyfcd vt Spiritum Dci habens,^,: vt A- poftolus. Ethic nimirum locus cft qucm ^^i^"*»* nobis obiicicnt aducrfarij,vt qui fc qiioquc Spiritum Dei habere iadcnt , nimirum ad Ecclefix gubcrnacula collocati tanquam Apoftolorum fucceftbrcs. Ego vcro mal- R^^po^^-" lcm ipfos dodrinam quam fedem Apo- . ftolicam dcmonftrarc, ne Caiaphse fmt fi- milcs,qui ex Aaronis cathcdra Filium Dei vt blafphcmum damnauit. Dcindc ctiamfi i idcm docerent atque Apoftoli,affirmota- mcn ipfos videri non polTe fuccefforcs A-

k.j. ^

^6 TRACTATIO DE

poftolorum,rcd5Vtplurimum ipfis largiar, eorum duntaxat qui ab Apoftolis confli- tuti funt pcr llngulas Ecclciias. Nequc vc- rb iiliud difcrimcn parui cft momenti.Quu cnim Apoftolis onus impofitu cftet plan- tandi Ecclelias pcr vniucrfum orbcm tcr- rarum, non dubium eft quin prse cseteris & authoritatem pcculiarcm ordinadi Ecclc- fias , & cxplicandsE diuinx voiuntatis cum maxima Spiritus ctiicacitate habuerint. lis vcrb qui ab Apoll:oiis per iingulas Ecclc- fias conftituti fucrur,nihil aliud curandum fuit quam vt Apoftolica: tu doftrinse tum difciplinx cuftodcs r(fent:quodfuo iam fe~ culo quum a nonnullis non fatis diligcntcr obferuari Paulus cxperircturjqueritur non dccffc qui foenum & ftipulam extrucrent^ atquc adcb anathemati deuouet quicun- que aliud Euangelium prsetcr id quod ipfe

3 prxdicarat annuntiarcnt. In fumma igitur vt Dominus pcr Apoftclos aliquas ctiam confcietiis leges pofuerit , negamus tamen hoc ius in quenquam poftea tranflatum, quoniam plcne & integre munere libi co- miffo defun(fti funt Apoftoli, vt nihil ciuf-

4 modifaciedum pofterisrcliquerint.Dcin- de quumiubeamur probare ipiritus, quod obfecro cxpcrimcntum oftcnderint ifti lo- qucntis in ipfis Chrifti? Nam vt cxtera

omittam

P O L Y G A M I A. 147

omittam cjuae hac dc rc pluribus dici poi- fcnt,annon aliquid prsetcr Euangcliu Pauli facit, qui quod illc faccrc ncc voluit ncc dcbuit , coelibatus laqucum omnibus pa- ftoribus, prcsbyteris & diaconis imponut: & ita quidcm vt coniugatum clfc & in car- nc cfTc ac proindc Dco noii placcrc^vnum & idcm eiic affirmcnt?Ex hoc autcm illud 5 effcdum volo , ius iftud non cffc Ecclcfia- fticum appcllandum,quum Ecclcfia cxtru- d;a fit fupra fundamcntum a Prophctis & Apoftolis pofitum,fcd hanc ipfam cflc dx- moniorum dodrinam : quod cuetus ctiam ipfc oftcndit.

Non tamcn , inquiunt , damnamus nu- obied.p. ptias,vt Tatianus & alij. Ccdo igitur quod Refponf.i intcr vos & illos aliud difcrimcn , quam quod illi in omnibus , vos in ccrtis dunta- xat pcrfonis nuptias damnatis ? At non vt impuras , inquiunt , quum illas ctiam inter facramcnta numcrcmus , & palam cis be- ncdicamus. Mirum fane hominum gcnus, Cur crgo Hicronymum , Syritium , Inno- ccntium apcrte aducrfus matrimonium torquentes quicquid in facris Literis ad- ucrfus quseuis fcclcra dicitur , non hoc no- minc rcpudiatis? Quodfifcrio adnume- 2. ratis matrimonium rcbus omnium purif- fimis , id cft facramcntis , qui fit, obfccroj

k. ij.

14S TRAGTATIODE 1

vt ei cum ordinibus facris , cjlio vidclicet, vt vultis, facramcnto, tam male conue- niat , vt fcortatorcm , adultcrum , potiiis quarn maritum quantumuis honcftum & pudicum , fitis ad ordinationcm admif- furi? Qucm cnim vnquam a vobis ordi- nandum rogaftis,an virgo cfTct? imb quem tandcm in tota vcftra hicrarchia audere- tis bona confcicntia iurarc aut ctiam prs- fumcrc virgincm , ac proinde nec fcorta- torem efle ncc adultcrum, ne quid turpius dicam?

Secundum Scd & ilUid quarro , fitnc habendum ius

argumen- jHuJ Ecclcfiafticum,quod Niccnoe Synodi dccreta manitcftifsime conucUit. In his e- nim difcrte cx vcrbo Dci & dodlrina A- poil;olica pronuntiatur impoilutum cfte c- pifcoporum ctiam & aliorum in facris or- dinibus conftitutorum congrcflum cum v- xoribus ante ordinationcm dudis.Cur igi- tur pro Ecclcfia habcbimus corum coctus

Obicd.r. Si^-ii contrarium poftca ccnfucrunt? At non tamcn, inquiunt , conftituit Niccna Syno- dus liccre , mortuis vxoribus quas iam ha- bcntes ordinati fuerint , alias poftca ducc-

Refponi^ rc. Dehoc vcrb poftca vidcrimus. Nunc illud fatis eft demonftraife , coniugio cum facris ordinibus optime conucnire ex Ni- ccnae quoquc Synodi decrcto : quam ifti

catho-

P O L YG A MI A. 149

catholiei fcilicet pro facra & inuiolabili ducunt, quosnon pudet pronuntiare eos in carne effe , nec Deo placere poffe qui matrimonio vtantur. Operxprctium eft autem intelligere quid etiam hac in parte praetexant. Fuit , inquiunt, illis Apoltolo- oMea.*, rum temporibus Ecclefia ex Gentibus & ludaeis colledia. Illis ne fcortari quidem flagitium erat : iftis coeUbatus erat etiam inuifus & vfitata polygamia. Quid mirum eft igitur , inquiunt , maritos etiam fuifTe ad facra miniftcria admiffos in tanta coeli- bumpenuria? Hocautem incommodum quum nunc ceflarit , merito alitcrEccle- fix vifum eft. Ego vero fateor , boni viri, Refponf.i. cam tum fuifle tcmporum rationem. Sed nonnifi propter coelibum pcnuriam tolc- ratos fuiffe ad tempus maritos , vnde tan- dem colligitis ? Imb fi facerdotij dignitati tantopere rcpugnat coniugium , vt necef^ farium fit ccelibatus vinculum,qua con- fcientia tolcrarc illud potuerunt Apoftoli, idque ne vocuia quidem cmiffa,cx qua in- telligcreturalitcr poftcris faciedum, quo- niam quod tum bcercnt, temporibus dare cogerentur? Imo fi ita rcs fe habebant, an- z non pra^ftabat PauUim totum illud , Fmus '^ vxoris vtrum, omittere ? Nam '\\\u6-,Velm 'vos omnes ejfe vtmetvjurru >^.d totam fan^

k. iij.

150 TRACTATIO DE

Oblea.3. Corinthiacam Ecclcfiam dingitur. Ergo, Rcfponf.i. inquicnt ifli , multo magis ad CJcrum. Ita vcro cfl:o,quid indc coniicictis? Hoc vidc- licct Paulum cptaflc , quod & ipfi optarc- mus,ncmpc vt quotquotin miniftcrioEc- clciise iunt , donum contincntise habcrcnt ficut habuit Paulus; & ccelibes cfTc poiTcnt vt fuit Paukis , & quidcm ob cas dcmum caufas quas ibi Paulus rcccnfct, non ob il- las quas poftca commcnti cftis. Hoc , in- quam, & ipii vcllcmus. Scd quishocprse- ftabitPquod quum ita fc habcat,cur potiiis dicitis , .Qm vult capereycaj)tet^ quam cum

2 Chrifto i^iQ^_Qvtj>otcfl c^pere,capiat}&c cur laqucum audctis torqucrc, qucm nc coUo quidcm cuiufquam iniiccrc aufus cft Apo- ftolus , ncdum vt cuiufquam ftranguhuidi

3 cxcmpkim vobis pra:bucrit? Illa porro c iufdcm fcntcntia, A<fe/im eft nubere cjuam-> vn y annon ctiam cft vniucrfalis &:-indcfi- nita? Cur non crgo & ifta multo magis ad Clcrum pcrtincbit,ctiam fi alitcr Epipha- nius , & ahj poft cum icntiunt? Sicut cnim ccelibatus commodis cgct Cicrus prxci- puc, (quod crat fiipcrioris argumcnti fun- damcntum)ita ctiam nulli iibi magis ab v- ftionc caucrc tcncntur quam quorum ma- ximc pcricuiof is cft lapfus.

cum6t'um" QB^ ^wo^ proHuntians Apoftolus ho-

noratas

; P O L Y G A M I A. 151

noratas efle nuptias & cubilc impollutum, h Tjua-im ommbm , omnem fane exceptio- nem omnib^ pra^cidit? Hoc cnim fi ad per- fonasrefcras (quod omnino faciendum vi- dctur ) videtis nemincm prorfus cxcipi , iri quo non fit honcfrum coniugium fi eo fibi vtendumcenfueritradeo vtfi Paulus etiam aliorum Apoftolorum exemplo , vxorem duxiffet (duxiffet autcm proculdubio fi iu- dicaffct cxpedire,& nifi cotinentise donum habuilfet)nihil turpe vcl Chrifli Apoflolo ■ indignum fuerit fadurus. Sin vero id ma- uultis neutro gencre accipcre, 8<: per omma intcrprctari, quotadcmfpiritu gubernan- tur qui ab co quod pcr omnia purum fuc- rit, facerdotcs ncceffario etiam perpetuo- quovoto prohibendosfanciunt? anquod non omnia quantumuis alioqui licita quof- uis deccat?Cur crgo vmmvxoris vtros ad- mittit nominatim Apoflolus?

Sed & hunc nodum velim mihi ab iftis Qnartu ar caflifsimis votariis expcdiri. Coclebs fuit S""^^^""- Paulus. an vcro ex voto?minime profeclo. Mcntitus cnim effct quum fibi quoque <k Barnabie diccret potcflatem faiffc vxo- rcm fororem circunduccndi. Ita enim o- mnino locum explicandum effe fupra o- ftendimus. At cur non cx voto?Certe quo- niam quum fatis intclligerct Contincn-

k. iiij.

i5i TRACTATIO DE

tix donum cx corum gcncrc non effe quat

vcl quibufuis vel fcmpcr & in pcrpetuum

Dominuslargiretur, homo alioqui de mi-

fericordia Dci certifsimusjtame ne fibiipfi

quidem laqucum iniiccre voluit.

obieaio. Ycntum cfl: igitur a nonnullis ad aliam

//.qS.l 41-^andam rationem , quod videlicet Apo-

in princi fioli inclioarint duntaxat xdificium quod

fta!& js.q! poftca fuis ornamcntis oportuerit decora-

i.adfin. ri : inter qUcT vcl pra^cipuo loco numeran-

odus^cin. da fit virginitas. At ego fanc miror potuif-

12. fc quenquam vnquam fomniarc puriorem

Refponf. 1. ^,^j ornatiorcm vnquam Riifle Ecclcfiam

contia A- quam Apoitolorum tcmporibus. Quis c-

poftoi. Sc j^jjj^ adco ca^cus cfl: vt non vidcat , quis ad-

c6 prxFradus vt non agnofcat^riuc dodri-

nx puritatcm, iiue EcclcfijE formam 8c or-

dinem , fiuc paftorum pra^ftantiam , fiuc

auditorum virtutcs coniidercmuS) ) aurea

tum vcrc fccula fuiffc prs iis qux ftatim

confcquutafunt?Itaquc hoc cgo confiden-

ter dico , vix vllos magis Ecclcils nocuiflc

quam iilos ipios Epiicopos, qui ca tum

dodrina tumEccIcfix forma vt quam fim-

plicifsima fic ctiam quam optima non

contcnti , quam i\poftoli tum fcriptis tum

ipfo vfu conftitucrant>non de retinenda

illa natiua pulchritudinc , fcd de fuco po-

tius &ealamiftris incpte laboraruntjcoque

rem

P O L Y G A M I A. 153

rcmadduxeruntvt virgineum tandem Ec- clefiae vultum , in mcrctricium habitum plane transformarint. Rcde igitur Augu- 2^ ftinus, citantc etiam Erpcnfajo, hac ipfa dc re difTercns , Nec eos, inquit, mniUmWyqui Auguft.de vidHOsfinupJennty tanquam ^^^^f^''^^ ^^^'^^^^^2 nant, & fupcrdo^frinam AposioHcam fi pr£- ji. dicant ejfe mundiores : qui fi vellent nomen JHum a^nofcere ^ mundanos fe potms cjuarru mundos vocarentyqui viduas (uas vricogunt, quas nuhere nonpermittunt^ Paulo ejui mauult ea^ nuhere quam vri,non hahendiprudetiores. Ac de viduis quidcm fuo loeo dicemus. Qupd autcm dc viduis dicitur,cur non & in virginibus locum habcat ? Niii FortafTe in illis quidem prudctiores Apoftolos, in his vero imprudcntiorcs arbitrabimur. Quod obiiftio. fi quis excipiat Auguftinum dc virginita- tcm aut viduitatcm profefsis no agcrc,vc- rum fortaflc dixcrit , fcd quid indc cffcce- rit?An cnim voucndo obtincri potcft con- Refponf.i. tincntids donum,ac non potiiis ftulte vouct qui contincntias donum antca non habct? Et vndc h.-EC quoque vouendi ratio profc- 2 da cft, nifi ab iis qui fibi vifi lunt Apofto- lis prudentiores?

Deniquc illud nobis refpodeant velim, Qi^jntriar- vnde tandcm ius iftud Ecclcfiafticum coe- S'^"'"""^ pcrit. Nequc cnim adhuc ea dc rc intcr

154 TRACTATIO DE

Veteribus ipfos liquct. Imo tanta eft hac in rc 3c in-

odiT^Vo^tS ^^^ Canonas & intcr vctcrcs Patrcs difcrc-

coflibatus pantia, vt nullus adhuc lit rcpcrtus qui cos

fuifff."*^" intcr fc poirct conciliarcrquod quam pau-

cifsimis ticri potcrit dcmonftrabimus, lc-

d;orc ad Efpcnfau farragincm rcicdto, vbi

planc inucnict, (^af^HJ:. TreAAot (u^ l^^oi ^(ju-

^/^isVrtjOTAAa cTfe hv-^^cL. Nos prsecipua tantum

carpcmus.

DeCanoni Primum igitur quod ad Canonas Apo-

^'"'^^''"•ftolicosjfiuc c%i7z;>:tf ancfcio c|uoClcmetG

collcdas,&: Grirce nupcr editas attinct,

quum intcrapocrypha mcrito numcretur,

non cft qubd morcmur quicquid indc pro-

Can.Apo- fcrri potcft. Hoc tamcn conftat,illic inhi-

^ '^* bcri omnino in lacris ordinibus conftitutis

ne religionis obtcntu vxorcs fuas ciiciant.

quod(vt ab aliis etiam cft obfcruatum)fru-

Diftin.28, ftrii dcprauarc con^itus cft Gratianus, nihil

can.ii quis ^jj^^^ j intcUiees hic prxcipi quum ne alcn-

ik diit. }i. darum vxorum curam abiiciant.Ncque ve-

ncm'^"ml ^^ ^^^^'^ c^^Ta^.Tx Ibxto, cap. 17, ftatuitur vt

cunquc. voucant contiucntiam , aut etiam ab vxo-

rum congreffu abftincant Epifcopi , Pref -

bytcrijvcl Diaconijfcd duntaxat vt illa

T^ . mortua, aliam ducerc non pofsint, dc quo

De Ancy- . \ , 1 • j- ^

ranaSyno- mtCtdlCtO allDl dlCcmUS.

^J^- ^ Ex Ancyrana Svnodo particulari qua:;

Ancv.fyn. ^- vf ' • ri

can.io. aliquot annis Nicenam vniuerlalem prae-

cefsit>

P O L Y G A M I A. 155

ccfslt 5 liquct rogatos fuiffc faltcm Diaco- nos coelibcs ccquid ca conditionc vellcnt hoc munus obirc vt vxorcs poftca n5 du- cercnt, quod tamcn ctiamli nonpromilif- fent,nihilominus ab Epifcopo admitti po- tcrant : dc cis intcgrum crat poftca vxorcs - duccrc. Sin vcro vcl filcntiovcl cxprcfsis vcrbis id polliciti , poflca,qu6d contincre non poffcnt , matrimonium contrahcrcnt, expungcbantur cx Diaconorum numcro. Hxc porro ordinatio ctfi patcfccit iam tu nefcio quidlabis afpcrfum fuiffc Apofto- lic<e do<5lrinx puritati, quum nihil talc nc- quc Apoftoli Hicrofolymis commcmo- rcnt c|uum primos Diaconos cligunt,(in- tcr quos Nicolaum faltcm & Philippum coniugatos fuilfc conftat ) ncquc Paulus prxcipiat vbi dc Diaconis agit:tamc fi quis qu^ tum fucrit Ecclcfiarum conditio , dc quid ibi c6fl:ituatur,propius infpiciat, ma- gnasequitatc niti compcrict quodillic dc- ccrnitur: quod qui non confidcrant , idco- quc Canonas tanquam vniucrfalcsquafda rcgulas cflc arbitrantur , multa pcrpcram cxplicat , ncc poffunt tame fcfc cx iis quos yltro fibi ncdunt nodis, vlla ratione extri- carc. Inops adhuc crat Ecclcfia vixdum cx illis afsiduis perfcquutionibus cmcrgens. grauifsimu crathoc onus,quu dcligendus

^6 TRACTATIO DE

lefTetDiaconus aliquis , fi mul grauariEc- ckfiam magna^ alicuius familise pondcre. Quanuis enim,vt cx aliis locis apparctjpri- uatse facultatcs cil Ecclcfiafticis non pcr- mifcebatur , tamcn id non potcrat ta com- modc caucri quin Ecclcfia damnii infigne accipcrct , vcl ob hanc vnam caufam quod domcfticx familiae fimul & tam laboriofo muncri fitisfaccrc cllct pcrdifiicilc.No du biu eft igitur quin optima rationc dcdcrint operam patrcs illi, vt coelibcs fi ficripoffet (modo & ipfi idoncicflcnt ) dcligercntur: quod fi qui non occurrcrcntjfalte a dclige- dis nondum maritis flagitandum ccnfuc- rint , ecquid fc fpcrarct vxoribus dcinccps carcrc poffc. Hoc autcm omnc fa(5lu hiine cx aequo & bono^ & abfquc vlla conlcicn- tiarum tyrannidc , vcl illud oftcndit quod licuit vnicuiquc quod fcnticbat ingcnuc rcfpondcrc , ncc proptcrca quifquam vt diaconatu indignus reiicicbatur. Quod fi quis fibi tcmcrc promififlc compcrtus cf- fctquodpoftca pra^ftarc diutius nonpof- fct,ncque matrimonium dirimcbaturtan- quam contra voti alicuius obligationcm initum(nulla cnim'<<i;^f5 id cft voti,fcd 1- 'mtyyiKioLfyid cft fpontanc^ promifsionis ibi ftt mctio , quod Latini intcrprctcs profcf- fioncm funt intcrprctati ) ncque commu-

nionc

POLYGAMIA. 157

nione Ecclefise eiiciebatur, neq; inter fcor tatores pcenitentes tum ftare iubcbatur: fed duntaxat, quanuis non finc aliqua leui- tatis macula, alteri locum cedebat. Quor- fumhoc autem ad iftam diabolicam voti tyrannidem?quorfum adpcrfedius nefcio quod Ecclefi;^ Chriftianse ornamentum? quorfum ad matrimonij contumeliam vt rei cuiufpiam impurifsimae & qu^ ad vi- tandum duntaxat deterius malum conce- daturfScd quorfum hsec aduerfus noftros Catholicos?Oftendant ifti mihi in totafua Hicrarchia vel vnum diaconum , & ipfos audiam de his rebus difputantcs.Nos vero fane , per Dci gratiam , meHus & iuftiori- bus de caufis poftlimus de hoc ncgotio difceptare.

In eadem Ancyrana fynodo , 0/ -^pSt- Can.19. v'tdLV i-myy^KKo^oiy id cft qui vltro promife- runt contincntiam,nifi ftent promifsis, iu- bentur r oej>v '^ Siya.ucov , id eft tempiis di- gamorum poenitetise prdefcriptu implcrc. Ac dc digamis quidem iftis agemus fuo loco.Hunc autem canonem quis non videt prorfus cum alio confcntire , & quod de Diaconis in priorc did;uni fuerat , vniuer- faliter hic ftatui?Iam tum enim Ecclefiam inuafbrat fuperftitiofaiilaccelibatus admi- ratio 3 vnde exortum illud dccretum cui

158 TRACTATIO DE

' intcrccfsit in Niccna Synodo Paphnutius. fcd quam procul adhuc a confcqiuita cor- ruptionc totum hoc abcffct , vcl hoc oftc- dit,qu6d nc intcr fcortatorcs quidcm poe- nitcntcs , ncdum intcr adultcros , ncdum intcr inccftuofos ccnfcbantur qui contra promillum vxorcs duxcrant.Itaquc diftin^ d:io illa quam ctiam fcquitur Efpcnfaeus^ intcr fimpHccmhanc pollicitationc & vo- tum folcnne/iuc intcr laicalcm & vclatam virgincm , quafi alia voce conciliari non pofsit hic Canon cum Chalccdoncnfis fy- nodi canonc 16, quo virgincs & monachi non contincntcs cxcomunicantur, nihil ad rcm facit. Ncgo cnim Ancyrana^ Synodi tcmporibus fuiifc illum iftiufmodi votiv- fum inEcdcfia : ncgo ctiam inilio Chal- ccdoncnlis Synodi canonc vllam ftcri diri- mcndi matrimonij mcntioncm ( totiim c- nim hcc poftca iuucxit in Ecclcfiam fu- pcrftitio,)ac proindc caufam no knl\c dico cur hoc loco diftincftio ifta quxrcrctur. DeM-o ^^^ autcm quod dico multo ctiam magis cxC fyno- cognofci potcft cx alia Synodo,quce & ipfa ^^' f. vctuftior habctur quam Nicsna , ncmpe can.i. Nasoc3:iaricnh , m cuius canoncprimo, prcl bytcr fi vxorem duxcrit ,' ordinc fuo duntaxat mouctur : fin vcrb fit fcortatus, vcl adultcrium commifcrit , grauius puni-

tur

P O L Y G A M I A. , 159

tur. Nam ccrte fi quis tum fuifTet vfus i- ftiufmvocii yoti quale ifti imaginantur , in- tcrucnillct in ordinando prelbytcro , ac proindc matrimonium pmnino fuiflet di- rcmptum,{icut poftca inucda illa voti nc- ccfsitatc 5 quamfcucrifsime cautumfuit. ^ Intcrca tamcn hoc ncgari non potcft quin iam tum qui coelibcs ad prcl Dytcrium c- jrant vocati( dc his cnim vnis hoc accipien- dum apparct & ex Gangrenfi pene tota Synodo , & cx Scxtx canone dccimo tcr- tio ) vcl abdicarcntur , vel contincntiam promiffamfcruarc tencrcntur, CLyus etiam rci caufispaulb ante cxpofuimus. Qupr- fum hoc autcm ad iftius voti ncccfsita- tem Pquorfum dcniquc ad Catholicos no- ftros prcfbytcros?

Proxima fuit illis fynodus illa Nicxna^j^^*"^^^^" omnium vniucrfalium vt prima ita ctiam cclcberrima, in qua quum dilcrte tranll- tum ftt in Paphnutij fentcntiam aifcrentis, non in Oricnte duntaxat ( ancnimalius cft Oricntis, alius Occidcntis Dcus? ) ncc duntaxatEpifcoporum,{cd omnium t^ h^.- 77iii HWT^Koyn cum propriis vxoribus con- cubitum idqiic non cx iure ncfcio quo a- y y^kcpu vcl Ecclcfiaftico,fcd c^ difcrto Dci ycrbo purum ac lcgitimum eflc,contra co- rum fupcrftitiofam opinioncm qui hanc

i6o TRACTATIO DE ipfam obtrudcre voucndi coelibatus lcge . iamtum cogitabantraut fatcamur neccire cftnoftri boni Catholici ( Conciliorum & fanctse ApoftolicscEcclcfix fortifsimi fci^ licctafTcrtorcs^crraffc concilium quod ii- dcm ipfi cjuoticslibuit quatuorEuangcliis (fic cnim loquuntur) cx2cquant,autfc po- tius magni crroris conuinci, quu ci ex dia- metro obfiftant,idquc in re tanti momen- ti,quanti vix vlla cfle potcft. Itaque mirii cft quod cx ipfo Efpcnfco , ingcnuo ccrte hac in parte fcriptorc,didici , Torrenfem, infigne iUud Catholicas Romanas fcdis co- lumen, eo vfquc efferucfcerc vt Socratem & Sozomenum aufus fithac in rc mendacij accufare. Qooniam autem idem Torren- fis ncgat in adis illius Synodi tale quic- quam reperiri , adfcribam totam eius hfti hiftoriam,tantifpcr dum integraada prx- lo tradantur , ficut illa non ita pridem fum nadus , & quidem in Italiabona fide de- fcripta,ne quis a mc fuilfc deprauata cau- fctur.Sic crgo illic narratur hiftoria:

$ig rlw QMK?^y]oinM eicruyL yuv zfl^i) avvoSct)^

?7D oeJicJtJuf. i!ypct(pov oSv ^te^/ tS juf) J^7v T024 li^jumiq^iiTi ^fhicmoTroiy eni ^ifrSv-

P O L Y G A M I A. i6i

7« U^TiTtH ii^iuXo-^pv , cvffCcitdiuJ\tv Touq yx/bt^Tctl^ oCg^iTi hcuyto] qvtzq yiyt^s^VTO.TVv^

mVHTtt> chclTV7fD'J/U&lJCCV , aJct.^(; Of jUiO-Ct)

t2 o^A8 't^ '6^<T7i07p:t>v 0 d^lo^ Y\a(pviTiot; ^ /u^ysLKr\ (povr\ iQoYi-^n Aiyt^v , juy] ^cifwuiT^ 7VV 'Qj^v r^h^oo/jS^ocvv. Tijuu&' yip^cptia-^v^ 0 yi^fA^Q iv Traoi )u y\ koityi dfuioJiTOc;^ Ivcil /m ^Ij^j^QoKyi Tyig d}te^SeiCL4^ tiiv d4iHArcn:t9

MvctVTctf (pip<lv T}]g dTra^ictg rluu ctcxm^nv, iiA)g Sv^ c^g ol/uctf ^ (piKst^iicrirctf Iv t« act>- (p^awji) , Tyji; ifcd^'^ yt/uutTiiQ Th ctvcfjboc; ^- ^v/u^y](;. ffttxp^crujuLuu Jl >(_gL?\luu k^ Ty>g vo* /Uijui^v yxfJL^TY\c; i}(J.(pi tIuu GWJiXdjcr.v As- yjd./JLA /jLluij^^TrQ^duyinj^BTc "^utLuu luu o 0goc 'il^dC^i , i^ luf amzt^ ctvciyifri)^g « '^hTyig w

UcKpvi^Tiog ^ iTni^g (tv yi/j(pvj ^ to vyiTiio- div o¥ d(jyty;7}iQxoig ajidSiZi^cajTvv.,J)io7nt' ^)g 0 ttS^ rii 'fhcntQ7izt)v uv^Koy^^ t\\th ti^J)jOc; (nj/J.QHhict j dincjryyicn «is%2 th ^htjI' fj(StTO^ ^UTOv^rrj yyco/jtrt fc^TuAei^^vTiQ W ^hAojlS/jcov Kp cw/JLpovm did'^^ t IJitou; ytjuirfg, Id eft.

j6i TRACTATIO DE

Placcbat quiburdam Epifcopis in Syn^ odo N o V AM lcgem in Ecclcfiamintro- duccrc , & vt dc aiiis Ecclcfisercbus, ita c- tiam dc hac dccerncrc. Cenfcbant igitur oportcrc qui faccrdotio fungcrcntur , liue prcsbytcros, fiuc diaconos, liue fubdiaco- nos, quicunque denique in faccrdotaii ca- talogo ccnrcrentur, ab vxorum concubitu abilinerc, cjuas adliuclaici duxificnt. qua? quum ita ordinarcntur, confurgcns in mc^ dia Epifcoporum turba diuinus Paplinu- tius, magna vocc clamans, Ne, inquit, ag- grauatc Saccrdotum iugum , quum hono- ratse fmt in omnibus nuptiiE, & cubilc im- pollutum , nc potiiis ifta fumme cxaci:a fc^ ucritatc dctrimcntum Ecclcfia: aftcratis. Ncc cnim,inquiL,omncs tuendx ifti ratio- ni vitx ab omnibus iftiurmodi aftedibus a- licnre^parcs ciVc poiTunt : ncc quifquam,o- pinor , caflitatcm feruabit , (i vxorcs fuis maritis priucntur. Aio vcro honcftam c- tiam calHtatcm cffc , cuiufquc cum lcgiti- ma fua vxore congrcifum. Non igitur fc- paratc quam Dcus coniunxit , & quam fe- mcl quifpiam adhuc lcdlor aut cantoraut laicus duxit.Hxc tum igitur dixit Paphnu- tius , & quidcm nuptiarum cxpcrs , vt qui fliiffet a pucris in afcctcriis educatus: cuius coniilio quum aifcnfus eifct vniucrfus Epi-

fcoporum

P O L Y G A M I A. 163

fcoporum coetus , de hac c^uxMonc tacuit, & cui cx mutuo confcnfu libuiflct a fua v- xore abftincrc vniurcuiufquc arbitrio re- liquit.

Hsec tum igitur placucrut Niccnae Syn- odo, in quibus fane non inucnio cju^e apud Socratem , Sozomcnum, & Niccphorum adco diferte lcguturdcnon duccndapoil: ordinationcm vxorc . Nec tamen inficior pofTehocvtcunquc cx iftis ctiam colligi, fedvotitamennullaibiadhuc mentio.Cur autem ccelibcs ordinati , vel quorum vxo- res poft ordinationcm detuncftae fuerant, (i vxores ducerent^exaudoraretur^caufanon erat vel quod coiugio cum faccrdotio non conueniat , ( hoc cnim manifefte rcfc llitur exipfius Paphnutij verbis & fynodiaffcn- fu)vel quod contincntias cxvoto ncccfsitas fuiffet vnquam illis impofita , (hoc cnim li ita elfct , iftiufmodi coniugium tuiflct ipfo iurc nullum , & durifsima poenitcntia iam tum fuiffct illis iniunda) fed quod coelibcs taquam magis idonci, libcri vidclicct a rci domefticx curis , maritis antcponcrentur. Ifta tamcn cautio fuit fane foenum & fti- pula, quanuis fuper fundametum cxtru6ia, licut triftifsimus rcrum cucntus oftcndit: tanti eft momcnti cx folo Dci vcrbo fic fapcre vt nufquam ncque ad dcxtcram nc-

1^4 T R A C T A T I O D E

que ad finiftram dcflcdas.

Vctuftifsi- Etd vcro prascipue cx lcgitimaru Syno-

voia^cffiii! ^oi''^"^ dccrctis probabilitcr iudicanduni

batusigno cft qu^ tum fucrint maioris & fanioris pajr-

^- • tis iu:iicia,t$mcn quoniam folct noftri Ca-

tholici quotics illis placuit, pcculiarcs hu-

ius vel illius fcriptoris fcntcntias nobis ob-

iiccrc ex quibus poftca vniucrfalcs fuas c5-

dufioncs cxtruant, idcirco placuit ne hanc

quidcm partcm intadam rclinquerc,quod

mihi fane difficilc non hiit,aIiorum multo-

rum ac prxfertim D. PctriMartyris labo-

ribus adiuto.

Dico igitur nullum antc Synodum Ni- caenam , id eft treccntis & amplius annis a Chrifti aduentu repcriri idoncum fcripto- rcnijcx quo ius iftud Ecclefiafticum per ea tempora viguifle apparcat, quauis minime negandum fltiam tum ccelibatui quidcrn plusjconiugio vero minus quam oporterct tributum fuiflc, atque adco Satanam in an- gelum lucis transformatil prima tyrannica* iftius lcgis qu3E vcram caftitatem cx orbc tcrrarum tandcm profligauit , iam tum fa- ccre fundamenta ccepiflc. Apoftoli, Qiud crgo ftatucrit Paulus , id eft, qtiid inEccIefliis tu ipfe fecerit,tum faciendum docuerit,cx eius fcriptis apparct.Non ali- tcr autcm fcnflfle aut fecifle rcliquos Apo-

ftolos.

I

P O L Y G A M I A. i<^5 ftolos 5 vel cx eo conftat quod vxores cir- cundiiccre non dubitarent.

Ignatius virgines ad puritatem exhor- tgnaCM tansjdiferte cautionem addiu N o tan^uam^J!^^-^^ nttpttas abomtnantes.fid vtpr£sfantius qmd' dani^ appetentes , non culpandA comunciionis gratta,jfedvtleges dmina^ meditemini* An vero nos aliter de iftis doccmus? Interea voti nulla ne tenuifsima quidem mentio.

luftinus multos teftatur in Ecclefiis ex- inftiAutf; titiffc qui ad extremam fcncdutcm perpe lu^-^po^* tuam virginitatem feruarentivoti vero ali- cuius nufquam meminit. Qu^ftionu enim idg quxrf. libcr luftini efle non poteft , vt qui Mani- 2'. chcEos & Origenem nominct. Sed tamcn quod ibi de Monachis fcribitur, pro nobis ctiamfacit^vtpote quos fcriptor ille non dicat aliqua voti ncccfsitate , iQ.d (mp^vt ao-

VdUfy id eft, ratione ad caftitatcm comparata cohibitas coniugales voluntates aduerfari. Idque etiam multo magis confirmatur ex co quod multis poft annis Athanafius Ma- At^ani- gnus, idq*, cx ipfa yEgypto Monafticcs do- Athanaf. micilio totidem verbis fcripfit, Multt quo- epifc. ad cfue ex Epi/copis/mc^iuumatnmoma non tnte- ^-[^^'^ Yunt imonacht contra parentes ItberorumfaBt ftinticjuemadmodii vtcijfm Eptfcopos filtorum patreSi & ?nonachos generatvonii» poteHatemJ

1, iij.

166 TRACTATIO DE

non t^u&fiuijfe animaduerta^,Sk enim ltcetj& ad enm modum m prohtbctur^Jed cjmfque vhi vclet decertat, qucm Athanafij locum ci- tans Efpenfeusjfruftra conatur cu eludcre. DionvflJs Dionyfius autcm Corinthius in cpiftola Cormthms^^j Gnofios,rcfcrentc Eufcbio,ipf6quc ad- c6 Hicronymo , Pinitum Epifcopum gra- uitcr monct nc hoc iugum cafiitatis fratri- bus imponat. Quod fi cxcipiant ifti , nc fe quidcm vclle qucnquam ad votum caftita- tis cogi,quis non manikftum ipforum do- hmi animaducrtat? Quum cnim carcrc mi- niftris Ecclcfia no polsit,nolint autcm ipft qucnquam ordinari nifi qui ccehbatum vo-* ucat,an hoc votum libcrum cifc patiuntur? Nam ccrte ita fit vt no minus ncccffarium cuadat votum , quam cft EcclcfiiE ncccfla- rium miniftcrium. Prcetcrca vt ncmincm advoucndum cogant,annontamcn ad cce- libatum fcruandum cogunt? Ncmpc , in- quiunt,quoniam vouifti,tutetibi hancne- ccfsitatcm impofuifti. Im6ver6 vcftrum fuit (k ftulta vota , nc quid nunc nccrbius dicam, proliibcrc, & fcmcl facta,in iis fal- tcm qui vruntur,irrita pronuntiarc,vtvni- cuiquc falua m.ancrct libcrtas no carnis,fcd fpiritus,quia qui proptcr vitandam fcorta- tioncm niibit inDominOjfpiritui ccrte fcr- uitjHon carni.

Clcmens

P O L Y G A M I A. 1^7

Clemens autcm Alexandrinus ex pro- ciemens fcilo maiiimoriiu dcfendit in ipfis quoque Alcxadri- Apo{tjiis,nediim vt in eoru fuccefloribus cieiftromt impr.'jbei:.& rnultaetiam argumentarcfeL*i^'3» lit l nobis antca refutata.Duobus tame lo- cis mcminit ocio^^cyid;, Ncquc vcro ncgo ab iis qui coeiibcs ordinarcnturpetitumfuiire an conftituiffcnt in ccelibatu pcrmancrc, ficut cx Ancyrana Synodo paulo ante dixi- mus. Vcriim hoc ncgo faiiic votum : ncgo pro cuitu Dei habitum : dico fuiffc etiam ordinatos , fi ita Vifum cfTct Epifcopo & plcbi , qui rogati rcfpodcrcnt fcfc vxorcm •nxfi continere poifcnt duduros.Dico vxo~ rcs ctiam poft illam pollicitationcm duce- rc,nulla ob id fcortationis ncdum adultcrij aut inccflus poenitcntia ipfis impofita, po- tuif]c:quanuis poftca qui hoc fcciflcnt iufsi fmt cxauthorari,nimirum proptcr lcuitatis notam: dico etiam inauditu fuiflc vt a con- iugatis ordinadis pctcretur vt ab vxoribus fuis abftincrcnt , quod a primo Elibcrino Goncilio, cutraNicxnam Synodum ftatui ncc dcbuitnce potuit.

TertuUianus vcro, prcsbytcr quu effet, Tertullja- vxorem ctiamhabuit, cui duos libcllos in-""*' fcripfit, ncdum vt ccnfcret faccrdotium poliui coniugio.Quum autem Rom.2e,tcfte Hicronymo , prsecipue vixerit,, & Africa-

r?iiij.

1^8 TRACTATIO DE

nas Ecclcfias ( fliit cnim Carthaginlcnfis prcsbytcr ) conftet ad Occidcntcm pcrti- nerc,nullam hic fubterfugiumiis patct qui vbi Oricntem alitcr quam Occidentcm in hoc faditarc folitum rerpondcrunt,omnes nodos pulchre fe cxpediirc fomniat. Nam vt conccdam (Romano prajfcrtim pontifi- ce fedulam hk operam Satanse nauante,vt ex Syritij & Innocentij blafphemiis appa- ret ) aliquanto tardiiis in Oricnte quam in Occidente tyrannidem iftam inuatuiflc, quid ad nos ifla diftindio , qui non quid ab his vcl illis fit fadlum , fed quid ficri ab omnibus ex Dci vcrbo oportuerit, quarri- mus? An vero duplcx eft Ecclcria Catholi- ca? an alius Orietisjalius Occidcntis Deus? an quod in Grsecia licct, Romse pcccatum cft ? & tamen ne tum quidem Romx pcc- catum hoc fuiflc ccce ex Tcrtulliano o- ftendimus , alioqui accrbifsimo repetita- rum nuptiarum hoftc. Qupd autcm cx c6- dcm citatur de virginibus vclandis nihil ad votum iftud quod poftca noua ncfcio qua velaminis fpecie iniigniri coepit , quan- uis minime inficicr ibi mcntioncm ficri virginum qux,vt iprcloquitur,y2;z<r//^r^rff carnem-j-propofuerant-i itemque carum quas ex conrenfii contincbant, pro quo Tcr- tullianus , dujritcr fane 5 conmmeharru com-

mmem

P O L Y G A M I A. i6<^

mmem recufijfefcribit. Qms cnim vnquam vel in viris vel in mulicribus contincndi propofitum non laudauit , niii prorfus im- pudcnsPmodo id quidcm ad redum nnem refcratur. Sed quod Satan hoc praetcxtu in Ecclcfiam Dei inucxit , & cui Dcus ipfe e cxXo tot poftca fcculis maledixif.quod de- niquc modicae fcmpcr fuit vtilitatis : item- que quod ipf^e vcterum coelibatus patro- noru qucrelx (nifi hoc veluti fatale quod- dam malum fuiffct ) fatis commonefacerc potcrant optimos corum tcmporum Epi- fcopos , omnino cfTc intolcrabile : hoc il- lud eft quod affirmo in puriore illa Ecclc- fia>id cft trecentis minimum annis a Chri- fti aduentufuiffe inauditum , votum nimi- rum ncccflarium perpetui coelibatus , quo miferx confcicntix contra cxprcffum Dei verbum vltropcruftse non dcfmunt coruc- re prcccipitcs , quo tandcm abripi fcorta- torcs & adultcros oportct. Itaquc illud I- Ignatius. I gnatij, euTrztp^yo/ ^vaayATwtmv nyi )(a.!^rcpaemv 4- /^t^Vh twiufy & illud cx cadem Epiftola , kami^ouaA ^f '^i^KiiTpi^f Tizip^vvfy nihil contra nos fa- cit , imo noftros bonos Catholicos vni- : ucrfo mundo tcftc, ac in primis ipfms con- , fcicntise morfu , plus fatis rcdarguit. Vi- \ dcotame excodcmTcrtuIIianoduo prx- terea teftimouia dtari,vnumcx librodc

170 THACTATIO DE

Vcladis virginibiiSjvbi alias vocat virgines Dei,alias virgincs hominnm:altcrum vero ex libro cxtrcmo cxhortationis ad cnftita- tem,quii tamcn ncutcr ad rem fliciat.Prior enim allufionc quadam ad illud quod fcri- pfit Mofcs de filiis Dci in nlias hominum exardcfccntibus , (qucm locum tamcn ab- furde prorfus,vt & vctcrcs plcriquc,intcr- pretatur)cas virgincs qua? tum toris tum in Ecclcfia vclat^e fcmpcr comparcbat ficuti modcftas &: pias dcccbat , dilHnguit ab iis quas foris quidcm abfque velato capitc in- cedcbant,m coetii vcro tcd:as cofpicieban- tur, fatis cx co dcclarantcs fc in coetu dun- taxat modeftiam virgincam fimularc, quu foras cgrcfla? formam fuam quibufuis ven- ditarcnt.Tn his vcro quxnam cft vcl tcnuif fimavotiua?, imo vllomodo promiflse vir- ginitatis mentio ? Nihil enim certc ncquc has, ncque iJlas nuberc prohibcbat, quan- tum ex Tcrtulliano coniiccrc poifumus, Altcr autcmlocus manikfte ad viduarum ordinempcrtinct, cuius ctiam mcminitli- bro ad vxorcm priorc , qua dc rc luo loco diflcrcmus. Orlgenes. Qrigcncm porrb,quu in plcrifque fucrit ?2.' mN™-^^?^^'^^^^"^*^^'^'^' adco ctia inlanierit vt fei- x»cr» pfum cafl:rarit,cur pro iudicc admittamus? lugejacrtficumh inquit, prcccs intclUgens

5

non

P O L Y G A M I A. 171

non nifi a virgine aut k coeltbe pr(zfl-ari poteft, Vbi vero hoc compcrit? QmA enim tadtu olim eflet Aaroni & aliis potificibus? quid Petro etiam in ipla Roma coniugato,ii hi- ftoricis credimus ? quid ahis Apoftolis v-jj- ^^^^, xorcs circunduccntibus ?Eiufdemeft fa-in Mawh. rin2e,quod ide numerat coniugiu inter illa quse ad duritie cordis dutaxat concedutur, quod argumctu proculdubioHieronymus ex eo deprompfit.Sed ide rediiis alibi,co- tra quamfcnfit poftea Hicronymus,docet fan6tos quoque coniugatos ofFcrre corpo- rdeinRo. ra fua hoft^am viuam. Et alibi rcde inter "• eos qui onera importabilia imponunt , eos reponit qui nuptias prohibcnt. Infumma J^^"*, ' ^** vero quorfum hsec ad votiuam contincn- hom.14, tiam , & Satanicam pcrpctui coclibatus lcgem?

Cyprianum porro , ctfi in libello dc ha- Cypnau.

bituvirginum, verbo dcuouendi & dedi- ,j]^i^^'.iT'* candi vtitur : tamen nihil eiufmodi fcnfiffc' quale poftca in Ecclcliam inucftum cft, liquct cx iis qux apcrte ad Pomponium fcribit , ncmpe vt iftse etiam ipfx virgines fi fe continere non poffunt,nubant. Quod autemibideminiund:se poenitcntise ac ta- dcm ctiam,nifi admonitse refipucrint,pcr- petux ciedionis mcminit,quum ad cas rc- fcraturqu^ continentiam fimulantes dc-

I7Z TRACTATIO DE

prehenfe fuerint vitiatas , optimo fane iu-

re ftatuiturrncque contranos facit: qui mi-

nime omnium vel fcortationcs vcl adulte-

ria probamus , nec fane continentiam da-

mnamus , fed duntaxat perpetuum ac ne-

celiarium cius fcruandse votum.

Et hi quidcm funt prsecipui illoru trium

feculorum fcriptoresquos croquideno- Abdias. . a 1 J' • Mi • ^Tr-

CataUn- ucrim. Abdiam cnimillum incptiilsirnum

^uificoru. & fabulofifsimum fcriptorcm , quemetiS

nnojss9' J^omani ipfi inquifitores profcripfcrunt,

vt & illam dc pafsione Petri & Pauli fabu-

tlnus, lam qu2E Lino infcribitur quid attinct re-

futarcPPhiloncm vcro vt conccdam de M-

gyptiis monafteriis loquutum , nonvideo

tamcn quinampofTunt ifti coeHbatus vo-

tarij dcfcnforcsinpartcs fuas pertrahcre,-

Scd abfit vt tam ineptarum rcrum Mar-

cum Euangcliftam au(5torc faciamus. Pro-

fercnt autcm fortafle locum cx altcra E-

Clemens piftola Clcmcnti papse infcripta ,qua pro-

Romanus. hibctur ordinatis cubilc vxorum inuade-

^dia?obu.rc, non minore pcne fcueritate quamft

Dift.8i.ca- parricidium admififrcnt. Quis vcfo quic-

non.mim- ^^^-^ illic fcnbitur non animaduertat nec

iis tcmporibus ncc grauitati apoftolicas vl-

lo modo conucnirc? Quid quod hsec ca-

dem apud Gratianum Lucio Pap2e,ne vcr-

bo quidc immutatotribuuntur? Egovero

vtrunque

P O L Y G A M I A. 173

ytruque adulterinu cffe non dubito.Quor- fum enim fi ita elTetJegcm coelibatus , vt rem n ov a m tot annis poftea dicerentur Epifcopi nonnuUi in Synodo Nicsena vo- luifTe in Ecclefiam introducere? & quam probabile eft Romanos falte TcTnr^ptliuf^ non fuiffe tam vetuftum decretu Paphnu- tiooppofiturosPConciliu porro quod Ro- Syluefter. manum appellant& Sylueftro tribuitur, p^"*"* ®'

Kimi

prefbytero a die fufcepti oneris prefby-Can. terij coniugio intcrdicit: voti vero no me- minit , nec aliam poenam prsefcribit quam yt annos duodecim a fuo munere ab- ftineat. ^ ^ ^^^^^ ^ ^

Et ifta quidem fortaflc plus fatis. Volo nodu^s v-* tamen vltcrius ctiam progredi , vt nihil nwerfaii». fuperfit quod veritatem pofsit obfcurare. ftrndnop.'

QLudverbum Dci ,quid puriorEccle-i" Truiio. iia, quiddenique exprcfsisvcrbis proba-""*^' rit in Pahnutij rcntcntiam Nicarna Syno- dus abundc dixim.us. Statuit tamcncon- trarium in Epifcopis fcxta Conftantino- politana Synodus vniucrfilis,aJioqui quod ad dodlrinam attinet orthodoxa , ne quis calumnietur cam a me non admitti. Vtri credemus? Et quid hic refpondcbitis Ca- tholici ? illudnimirum quodibi cxprdfe dicitunncmpehicnon prohibcri fuarum vxorii vfumEpifcopis vt cucrtantur qux

174 TRACTATIO DE priusfunt Apoftolice conftituta, fcdpar- tim vt fiat progrcfliis ad mcliora , partim nc ftatus Ecclcfiafticus vllo probro afii- ciatur. Scd c|uid hoc eft^obfccro , putare progrcdi Ecclcfiam ad mcliora fi contra cxprcirum Dci vcrbum prohibcntis vxo- rcm dimitti niii proptcr fornicationcm, alicjuid in Ecclcfia llatuaturPEt quauis non quicquidlicct cxpcdiat , ac bonum fit ctia carnemnon cderc ncc vinum biberc fi of- fcndatur infirmus fratcr , quis tamen ad vi- tandum ofFcndicukuTi rcdic ccnlucrit prae- cipiendumquodDcus dilcrte prohibuit, & abfque animx pcrnicic laccre non pof- fisPnifi fortc prxftat aUquc vri & fcipfum pcrdcrc,quam non nubcrc, vt fupcrlHtio- fulo gratiiicctur. Scd quid pluribus cft o- pus? Audiatur illa ipfa Synodus canone Ro.pana proximc lcqucntc.Ibicxprcirc rcprchcn- fJi^f]^^* ditur & corrigitur vcftra Cathohca Ro- marisre- mana Ecclcfia,CathoHci,qu6d coniugatos

arvimier-P^^'^^y^^"^o^' ^^^^^'"^^^^' lubdiacouos or- faii Syno-dinandosad coL^hbatus profcfsionemadi- * gcrct: & poftca contradta matrimonia dif»

Ibkicrct. Scd & Carthaginicnfis Synodus quxfimik' quiddam iampridcm conftituc- rat , ahqua intcrprctationc cxpHcatur, Quibus autcm argamcntis nititur ifta fan- c:tii*simwEfcdis& bcatifsimi PapiE Romani

corredrix

IclemCoc f an. I ^

P O L Y G A M I A. 175

eorredlrix Synodiis ? Primum quod sequu fit antiquum canonc Apoftolicx p e r f e- c T I o N I s reruari.Sccudo,ne nuptiis quas Dcus co.:ilituit,fuaq; pr^fcntia cofecrauit iniuria afferatur.Tcrti6,quoniam exprcfTo Dei vcrbo cauetur , ne quod Deus coiun- xitjhomorepuret:& Apoftoi^ docethono ratas cfle nuptiaS>& thoru immaculatu,&j Ailigatus es, inquit, vxori ? nc qusre folu- tione. Qmd vero vos ad ifta potcftis rege- rere,Cathoiici ? Luthcrana certe hsec noa funt> neque Caluiniana,fed vniuerfalis Sy- nouiis fic dcccrnit,cii Nica^na hac in parte conlcnticns.li •.'c,inquam,veftra hanc lcge vt Dciverbo , & Apoftolicae perfcdtioni rcpugnante condcmnat:& vos iitiuspcrti- naci c nrm tandc pudcbitPOpcrxprctiu eft tameaudire quidopponatis.iVor^?/^/^;/^^^/-, ^l>ie<^-i. inquit Hubcrtus Cardinalis, ifta Synodt^ts ad tradendpi Rcma?ns novtM cdftuHttones-ifed addeftruendd J\donotheli:arit h.trefm, Qnafi Refponf. verbnouufueritpoft dogmatu c5trouer- foru dccifioncm, canonas dc cseteris rcbus ftatucre.Scd & F.Surri^Carthufian^hiJC ca obied.2. nonehabetpronxuo, quod ,inquit,matre omniuEcclcfiaruRomanaEcclcfia pauci eanoncssquoaccrbius pcrftringat. Ergo quid fupcreft,boni viri,nifi vt ctia vniucr-^^^P°"^' fales Synodos lcgitime coadas & congre-

v]6 TRACTATIO DE

gatas 5 imo & Romananam ipfam Ecclc- fiam errare pofTe fatcamini 5 vtpotc qu^ pcr fuoslcgatosifti dccrcto non intcrccr^ dcns 5 in fuiipfius damnationcm confcnfc- rit ? Scd hoc Icpidum cfl: profcelo , vt to- tics crraflc ccnfcantur Synodi quotics ali- quid conftitucrint quod poftca S. D.Papar non allubcfcat.

Intcrca illud fane manifcfle liquctnor^ poflc iftos Patrcs ab omni crrorc in fupc- riorc canonc cxcufari , &: quidcm ( quod corum pacc diclum iit) iis ipfis argumcn- tis conuidos quibus aducrfus Romanarr^ Ecclcfiamrcde vtuntur. Quicquidcnim ad Diadonorum &: Prcfbytcrorum coniu- gium minime dirimcndum profcrunt,va- lct ctia& cx Dci vcrbo &cx Apoflolicae pcrfcdionis ordin,ationc in Epifcoporum connubiis. Quo iudicioigitur ifla quidem dirimunt , ncfcio quid mclius , id cfl ipfa pcrfcdionc pcrf-e(5lius , imaginantcs , illa vcro diffolui,& quidcm optimo iurc , non patiuntur ? Tantinimirumcft momcntja vcrbo Dcinc tantillum quidcm dcflcdc- Carthag. j-e.Ad Carthaf^inicnfcm autcm fynodum

Svnodiis. , . ^ . ... \ n

Diain.84.quoa attmct, camtclligenda cit quse , quu

Q^um deSyi.ii-ii ^ Jnnocctii primiblafphcmiis Oc-

pr«terito. ^-^^^ infcclus ia cflctshabita cft Carthagi-

nc,anno Domini 422, in cuius 5,4,&25, ca-

none

P O L Y G A M I A. 177 nojie difcrte cauetur dc cpifcoporu prcf^ bytcrorum & diaconorum caititatis vin- ciilo implicatorum continentia,& quidem faclaprscedentis Synodi mentione, nem-^ pe quintsE circa Innocentij tcmporahabi- tr^cuius ca de re canoncm tcrtium duobus locis inculcat Gratianus. Hunc igitur ca- Min. 34. noncm quoniam lic cxpiicatvniucrlaiis ilta quorunda, de qua nunc aii^iraus Synodus , vt eum di- ^^ jt-qno- cat duntaxat dc eo tcmporc accipicndum ^j^^j quo munus fuum obcunt, non autcm ciuafi fempcr a fuis vxoribus abfiincrc iubcatur, mirum quas hic turbas boni viri Pighius, Torrenfis,Sotus,cxcitcnt,adc6 quidcm vt totam etiam Synodum conuitiis atuccrc audeant: tantus cft b^norum Patium pro Romanx fcdis tucnda dignitate zclus.Rcs autcm ita omnino fc habet. Citat tcrtius iilc Canon illius Synodi pofrcrioris , td J^.

TDf y^aT«5tV , quodper Apoftolos traditum cft, &: ab ipfa vfquc antiquitatc obfrua- tum.ld autcm quum patrcs illi Confcanti- ] nopoli coacli videret falfifsimii cfic fi fim- plicitcr accipiatur , idcirco vtrba ifta ciuf- dcm canonis J^vc;>^i/£77 ^'rj< ■/,cJL^inf(i)'JUL7tY,cjui dtinnts Jarris (ubicrmy,nt : & ifta quarti ca- nonis , oi ra i:^i/.'^»\ci^vv7i<^ <^ia facra co-itre- U^nt:^ ifta viceiimi quinti,r rai a.}ici f.Lu^zt.ci-

lyS TRACTATIO DE

4«Ao£^KazyV , cjnA ficra myfteria contreBanti ifta,inquam,vcrbanon dc muncrc ipfojfcd dc muncris,vt fic loquar,cxcquutionc funt intcrprctati: ita vidclicct vt qucmadmodu fu.E dcmum vicis tcmporc Lcuita:^ & Sa- ccrdotcs a fuis vxoribus abftincbat, (quod tamcn nufquam dicitur in Lcgc) ita ctiam lcx ccelibatus in Chridianis laccrdotibus valcat.Eodcm ctiam applicant illud Pauli, dc contincntia ad tcmpus. ncc id quidcm fatis rcdte, quum dc cxtraordinariis prcci- bus & iciuniis ibi agat Apoftolus , vt rccte. Dionvf.t-tradit Dionyfius Alcxandrinus ad Bafdi- pift.ad Ba j^^^^ ^j^ ieitur boni illi Patrcs cxplicarunt can.3. Canonas illos Carthaginjcnks , alioqiu prorfus intolcrabilcs. Vcrum tantum abcll: vt ca rcs Ecclcfix Roman.t adulatorib^^s fatisfcccrit, vt contra tanquam talfarios aj.. ccrbifsimc conuiticntur. Et fanc mihivc-. rifimilius cll: Carthaginicnfcs illos ab Epi- fcopis Romanis Syritio & Innoccntio faf- cinatos, fimplicitcr potius contincntix Ic- gcm prjefcribcrc volaifTc , cui crrori iam abunde rcfpodimus. Imo quod hi ftatuunt dc vicis tcmporcnon multo minus cfl: fu- pcrftitiofam. Vbicnimhoc inlegcvctcri cautuminucnicnt? & vt tuc cautum fucrit, quo iurc volunt illa mcre lcgalia in vfum rcuocarc?

Hinc

P O L Y G A M I A. 179 Hinctamcnfibi viii funtnonnulli Ro-obiea.j. manx tyrannidis fautorcs rimam iniicniirc ^'^'^ ■ qua ipiis patcat cihjgium. A^/zzw^ inquiunt, ne,F.Lau ft iujie prohihemur m Oriente (acrts i/jtLUt^^""'^^^'^' cpim profnt^ vxo wti6 mmere victs jiiJi tem- fextxSyiv pore 5 nonne dLCju^ ent conHittttio vbificerdo- oJi-M» tes 0' reh^nt - on prafini/u vicijjim hebdoma- dbti^.JidperpetHO facrificantyVtin Occidetc? Imo vcro, F.Surri, totum iftud Ac vicibus RtffonCji ludaicum cfi^non Chriftianum:im6nc lu- daicum quidcm,fcd prorfus com.cntitium: imo pianc Satanicum, quum vt immildum culpct quod Scripturapronxmtiat -ny.r.v )csri iftUictj/T^j/jDco vidclicct quiccjuid cftin ccfk iugali dcbito ot7tt|i«<f, boncftatc nuptiarum •obtcgctc. Scd vt illud valcrc poflc dcmus, 2 non tamcn id quodtu vis cmcitur. Nam praetcrquam quod filftfsimum cft omnqs faccrdotcs quotidic in Romana Eccrcfia facrificarc,(ritc autcm an minus ritc facri- ficent nunc non qu.rro) vnde ifta totics fa^ crificadi ncccfsitas nifi cx priuatarum mif- farum abufu prorfus intokrabiii , ctiamfi alioqui vcftrsE milf^ tolcrabilcs eflcnt? A- pagc igitur & vcftram hanc nc^ccfsitatcm ^vcftra quoquc facrificia.Manct autcm il- Iud,reprchcnfam fuiflc,praefcntibus c^ iub"T fcribcntibus Epifcopi Romani roTTCThdiwh JlomaiiamEcclcfiam> a rcccpto conciiio

m. i].

i8o TRACTATIO DE

Vniucrfali circitcr annum Dortiini 6Sh i4 eft 5 antc annos 887, & quidem vt vcrbo Dci5& Apoiiolic^ rcgulx r^^pugnatcm, in voto ccEiibatus a Prcsbytcns & Diaconis cxigcndo.

Qjoniam vcrb iampridcm Romani por tificcs iftos canonas oppugnarut, iibct hac dc rc BaHamonis fchoiion cx nianu{cripto codice vctuftirsimodcrcriptiim fubiic.rc.

k^ffi }l}o\itoJiC^ji}ifi ^ctyt clJ\jr.itQi ^^cnioTroi . If fct^ct </hAo 6n jc^ /\g.fivot \j7r0 T^ ycfvovci% tJ»^ ^sccuiTjg awjcJhj xcuQx^f; 7iK^,r]6 i/Spoi <Jmnc^yT(tj jUA tl) ''Q.wyUfJ oi- HH/uS^iK^m, urJi, TCTrciy^n tuc -m Tnim ^-

rbjj 'Urlvj cTWJjJhv rlw '6^a lyjc ^cio.M^ia4 K'vgTiVTiv'dT;iiUci.'}mctrd'^ojb^^lw d; ^prt^ rctf ^"^vrlw j /Lt%Td ^ov^Q^^i^ctJj 7roM«c» J^ m\djc7iv ra ptvor /ufiTH l^i^^viciVH dM' ip^ juh ea/i^vSfjoc daoifiv lOiHTZdv , k^ /L($iM.o\r $>i7mv rluu 6(plw Jh ■zs^9(;(pce}vi]/L(^.Tcc Svtu, itj i *?r.«; tol^ K^MvctA ^ijs^v^c £^icnv vi ayia ;^ ohto fj^im ciwjoSoc, '^cft ^ ^c/V\ Tst iL&{j rtoy^tti^ vo/uis'*tdvoxa, co; ju, sp^v"^ \}zt!^^:i^cti T^ i^^/uS^^v ra^ awjoJb.Q jiflwnAe*^ r^ Trom^fiufkJpaj^v^ k4 rTd-

0nc^

POLYGAMIA. iSi

^6 vzi^%^oi<pt^v b n y^ ov Tm TOioLt'T\ owdoo 6> *t7yi¥ iiu) (ski/^^Ct) Tr- j2cioi?\ifcou TizL^ygiTi^ av-

^ciCTi] 7nir^Cra.V GtCf.OiXei©-' 7)C 'T YopT<^\'OUCLf fJL ''p'.7f6MC0Q TYiq VYi^TOV y pi',T>lQ ^ HCL, TIC ^- €f% 7JR^ P3t6^fm^, Ti\ TOTJOViTn^vTig 7nxa}';C

TriccTWJcJh. Tyit; CAtnAycriCt^ ^cojung Ka) h jLigvov cuj-m^ ct?^d itj ci toti «vt^? My-ivtTS rfaTiu.o <c;"€.\Tc6A0r/£/)i< , 0 ^ctpcPoLVtdAj) H(25«- ^(riOL;^(c}c^fC4)^ iuo Koeiv^. Idcft,

Eftautcmhxc quoquc Synodusvniucr- falis. Etfi cnim Occidetales Epifcopijtali videlicet & Latini, quibus lctlialc vulnus a quitrufdam huius Synodi canonibus infli- gitur,valde inftant iftam non ci^c vniucrfa- lcm: ncquc ci intcrfuiftc Romani papa? vi- earios, quod alia lit fcxta Synodus rcgnan- te Conftantino Pogonato hablta , ficuti didum cft , hxc vcro multo poft tcmpore luftiniani Rhinotmcti mandato coicnt: c-* gotamcn hiecaudirenon fuftincs,& huius aliocutionis cohaercntiam potius confidc-^ rans:& ordine fcqucntcs Canonashis vcr- bis fcriptos, s a n c t a & vniuerfalis Syn-^ odus hsec & hapc dcfiniit, prsptcritis rcccn-- tibus Nomocanonibus , vt qui ncquc Rc- gum nequc patrum i tj^uibus editas fuiit

iSi TRACTATIO DE

Syi>ocli,rubreriptionc&contincant,rumptis in m,r.iaus vctullioribus Nomocanonibus, copcri cx fiitircriptionibus , in hac t]uoque Synocio, cjua: in Trullo rcgij palatij coiit, adtuiflv? vniucrfa^Synocli Roman i* Ecclefi^ nominc vicarios,Bafiliu qucclam Gortyn-c Crcta?ittfula? mctrop6lis,& alium cjuedam Rauennae cpifcopum, ncquc iflos dutaxat, vciiim etiam papa: tiinc Romani lcgatos Thc.{ralonica?5Sardini3e,Hcraclca2inThra- cia,& Corinthi cpifcopos. Hxc itfc.

Ccdo igitur, cjuod tandcm c fl iftius Ec*-

clcfiaftici iuris Rindam^tum, vtpotc quod

cx vcrbo Dti ab vniucrfali Synodo, mini-

mc(c}uod coftct)rcclamantibus totiusRo-

manas Synodi vicariis,^: Epifcopi Romani

Tiiaentl- lcgatis,apcrte dcflruatur? Et tamc cjuidam

ciiwm fru "^ itapridcm,cuius fuic mc mifjrct quod

ftraEfpin- nc mauu quiclcm porri^cntc ipfi totannos

(tus niti- vcritatc,pafsit cx hoc coeno cmcr?crc,pul

fait. chre <ibividctur rndcntmu conciliabuia

cxcidaifccj» legcm fupcr hac rc latam, Ec-

clcfiallica vocarit : quafi vcro duabus fcilis

fcdcat Ecclcfia , vna quidc diuna qux Ec-

clcfiaftica no fit,altcra quxEcclcfiaflicaiit

n5 diuina.Ncq; cft quod mc cjuifquam ca-

lunictur quafi difsimule quod nuUus igno-

rat , quafda cflc Icgcs diuinas totidcm ver-^

bisfcriptasjcpafdu quse vtpr^sfcriptis vor-.

his

POLYGAMIA. 185

his latse no rintjtamcn ex ipfa ^via. aut ex nccciTario cofcqucnti colligantur, quas ifti cxplicitas & implicitas aiit aliis quihufuis vernaculis nominibus appcIlat.Hoc cgo fa tcor,hoc coccdo,quod ncmo ncftrum qui nouatorcs, dcfcrtorcs, !ia:rctici dcniq; vo- camuf ,vnquam efl: inficiatLis.Scd hoc dico, & hociampride omncs vocifcramur quod ifti furdallri clarius multo quam vclint cx- audirit,non modo ncq; in expHcitisncq; in impIicitisDci madatis inueniriifuidtyran- nicum & diabolicu votum, quod nulii mi- niis cbfcruant quam qui maximc illud dc- fcndunt,fcd ctiam cxpIicitifsimo,vt ipforu Vcrbis vtar, vcrbo Dci , cxplicitifsimaque purioris Ecclcfise confuctudinc damnari.

Ncmo ctiam pcrinde mc calumnictur acH ncgcm m.ulta cife quoE quii ncccfiaric) varicntur,tcporari!s Icgibus indigcat, quas ccrtc ncmo fan^ mctis inficiabitur cx lcgi- timi ccetus Ecclcfiaftici icntcnria confiitui oportcrc , vt omnia in domo Domini rite ^ordinc fiant.HoC cnim quis vnquam no- ftriim ncgauit qUod ipfa rcru natura rcdar- guit &: ipfi quotidic facimusPScd hoc dicoy hoc clamo , hoc vocifcror quod illc ccrte fion ignorat , & cxprimcrc potius dtbuit quam cotra confcicntiamTrideminuillud conciliabulum vtriufque tum Grsecx tum.

m. iiij.

i84 TRACTATIO DE 1

Latince EcckfiSE Canonibus conformc di- ccrcniepc ncquc nuncin Romana Ecclcfia c[ux fc no mniiis faUo quam incptc Catho- licam vocatjcifc vilii Jcgitimum cGstu coii- flitutum qiti dc iftis vcl conHitucnJis vel intcrprctadis lcgibus aliquid crdinc & mo- rc maiorum fanciat: ncquc vnquam in iflis cjua: ad colcicntias vincicndas fpcdtant fme qux- pcr fc vcl iufla vcl iniufla fmt , licuiflc quicquam Ecclefiie vcltantillum cxtraDci vcrbu fcriptum, id cfl cxtra vtriuRjUc foe- dcris tabulas Canonicas, fuatucrc. Nos ita fcntimus , ita icribimus , ita viuimus, bone vir.Tu vero vidcris qua coicicntiaicripfc- , ris nos dcicrtorcs ( dcicrtorcs quidcm vc- ftrorum& fccundum carncm & iccundum ipiritum lupanarium) lcgcm dc cotincntia clericali & monallica pcdibusprorfus hir- cinis (Sc fuillisproculcarc. Nam tu quidcm ccrte cotincntiam & intcr clcricos & inter monachos tuos non magis quam reipubl. Platonicx Idcam inucncris:Satyrorum au- tcm & faunorum capripcdum luflra tam, benc noili, vt nc difsimulare quidcm pof- iis, tanto futuro in tc grauiorc Dci iudicio, niii rccto tandcm pcdc inccJas. Slfa^Fi^e- Placct vnum adhuc attingcrc quod pr;E- utceiibsstcrmitti fme non dcbct. Caufe ccelibatus "dchgln^^^ iis fuadcndiquico vti poifcntjcx Paulo

notar

P O L Y G A M I A. 1^5

liotas funt. Qnas poflca rationes nonnulli commcnti fint, nefcio quo Angclic<E puri- tatis lludio plane pra:poftcro , cx iis quaJ diximus abunde liquet. Qjas dcniquc po- ftrcmi hominum cxccgitarint , hypocritcC vidclicct maniicfti & qui dc cotincntialo- quuti bacchanalia viuunt, partim ex tyran- nicis Paparum dccrctalibus, partim cx tri- ftifsimis muitoru populorum cafibus, par- tim cx pra^fcntis fcculi moribus licct sefti- marc. Mcdij autcm intcrhos& illosfuc- runt qui prudcntia quadam nixi, qu^E nunc quoque vtinam nc plcnam Tcmpii Domi- ni inftaurationcm impcdiat,non modb rc- quificrunt CGeiibatum in ordinandis Epi- fcopis & aliis id gcnus,vcrum ctiam vt or- dinandi nuilos ncc fiiios ncc ncpotcs ha- bcrcnt , fiuc illas lcgcs amplcdtantur , ftuc rcfpuant. Sic cnim ianciuit luftinianus y & NouelK^ quidcm tribus Noucllis : ac , quod magis ^j '*^* mircris , citatis ctiam in cam fcntcntiam non miniis ^|2» quam impudcntcr & A- poftolicis fcriptis & facrorum canonum dcfinitionibus. Eft autem hxc ipfa confti- tutio quam Pelagius papa qui Grcgorium Diftin.as, Magnum antcecisit Principalcm vocat,cu- "ciir ^^^'^ ius etiam fanclionis caufam quoniam pul- chre cxplicatjtotum rcfcriptu vt a Gratia- uo citatur, placuit adfcribcrc. Sic crgo ibi

lU TRACTATIO DE

Pelagius, adhuc cx ccru Epircoporum nu-

mcro qui lcgcs ab Impcratoribus accipc-

rcnt 5 quas tamcn pro arbitrio lam tum in-

flcdcrc incipicbant.

pHlin. 28. ^^ Syracnjcv/u^ vrbis antiHite y optanera-

rap.dcSy- j^^pps lyi ipjo tnitio glortdi veflr£ defidents obe-

dire , ntfi nos multiplex ratto tpftpts non paucis

teporthpts ordtnattonern dtjferre fcerdotit coe-

gtflet. Ob hoc aiitcm , cjmd vel perjon£ ^na-

Ittas (fcut e^ vos meltus nojlts ) vel fuper-

fies vxoramflttfper qvios EcclefiaHtcaperi-

clitart jolet Jubil-a:>ttti) 7ioflros antmos dtuttus

ab etm ordinatione fl'Jf>enderety t]uantunu'ad

^atttelam hHmanarn perttnet^ tntegro pene an-

m dtshdimiis: optnantes cfuod tn meltus Syra-

cufunorum prouentre pojfct eleUto. Sed cjuta trt

voluntatis (Iti&propojito trreitocabiltter perftt-

ieruntt QirnuUtfs ejl altus tn eadem repertti^s

Ecclcfia , 7itji longtortbits adhttc ternporitm--

dijferretur sfattts:nepaulo arhpliHi inftyitrent

(JtcutfJttveHrt magntflci-ErdLtoris tefHfica-

ttone didrctmus )tnter huttijntodt ambt((mta-

Pes Hlud confilttHs tudtcaiitmvts fi.ciendum^^

vt congrua promdentta caufam ^propter cjuam

princtpalis conHitmto habentfm filtos (7" vxo-

rern ad eptfcopattts ordinem promouert praht-

het^fi.ltia dijpojittone conctltt niuntremus: c^ua

dere fimmojhidto ab eodemS^rarttfinA vrbis

epifcopo^prtufquam a nobis tn epifcopu contin-

geret

POLYGAMIA. 1S7

geret ordtnari, huiufrnodi exegnnm cmtionera per cjuayn ^ fuam face-retur 3 quantula effety pr.zfentis ternporis habita rerum defcrtpttonCy fubsia ittam : c^ mhtl vncjUA,m pcrfe autpsr fiJtos & vxorem fiue ^iuamhbet propincjuam fiut d.umefttcam vel extra-icam forte prrfona, derehus audeat vfu^are Ecclefij! : (jr vni-^ ue'fif.t EpifcopJttus qu^fita tempore^E^ccle^ jidL fudi dQminio [ociciret : mhtlvlcra id quod modo defcriptum eft tfiUisfiis vel hxrcdtbns re'iBurtis,

Exhis autcmncmonon vidctnonpro- pric rcligionis«cauia , fcd vt Ecclcfialticis facultatibus caucrctui',coe!ib:sfuillc mari- tis antcpofitos, quantumuis coelibatLiiam- pridcm nonullis fpoliis matrimonij cxor- naifcnt. Qjj^d autcm hic potius dcplorcm nonVjH< quam & pnncipum & paftorum prxpo-i ftifuinfe ftcra iudicia? Cur cnim a vcrbo Dci potius "^j',','|^"j^ quamu carnis prudcntia confrliu non pe-adneccOa- tunt ? Dcprccati funt Apoftoii crcfccnte ^'^^ '^"f^y^* EcclefiaHicrofolymitana quod nunc vnu lutioncm. ifti, illorum fcilicctfuccciTorcs , cupidifsi-^^&P^^"»' mc arripiunt:& pro quo vno rctinendo no ^ubitant hodie totum orbcm terraru con- cutcrc, ncmpe bonorum Ecclciiaiiicorum adminiftrationcm Jtaquc quumlioc quo- que ad tcmpus Hierofolymis fummafidc curaflcnt , totum boc onus mox a fc ab di-

Seeudum.

m TRACTATIO DE

catiim Diaconis rdicjucrunt , fcruatofibi vidcliccttum adminillrandi fermonis tum prccrm muncrc, quod a Domino acccpe- r3.nt'Nam.y inquiunt , rw^ esi Aqmim ?ics de^ relicto fermone Dei, mimsirare me fis. HanC ccrte rationcm ii amplcdi maluilknt po- flcri quam cmnia Epifccpis in manus tra- dcrc , quibus nihii arquius vidcturquam <juod iniquum cllc iudicarunt Apofloliy tot tantaquc mala EcckTiamncn cucrtif^ fcnt flmditus,vrpotc quxiampridemnullii rcmcdium patiatur.

Deindc , cjum difcrte Paulus intcr ilU cx quibus pcriculumficri vult dc Epifco-' po ad rcgcdam Domini familiam idonco, iilud quoque rcquirat vt domui fuae bene pra^fit , & iibcros habcat ad obcdicntiam & honvllatcm rcdct compofitos , qu^e ha?c fuit audacia in co Impcratorc qui fc rcli- giofiisimum vocarct, quicunquc cfTcnt ma riti ik parrcs ab cpifcopatu cxciudcrc?qu2C Vc 6 tpifcoporum ac prxfcrtim fummi ii- liur(fi Dco placct ) & vniucrfalis catholi- tx Ecclciia? capitis ncgligcntia, imo qux fidcs ^v conicicntia 5 non modb dc tanta vcrbi diuini dcprauationc Impcratorem a^ lioquin, vtarbi ror, minime malum non commcncfaccrc , verum ctiam cx iftiaf-

modi icgibus Ecclcfiamadminiflrarc?

Bcnc

P O L Y G A M I A. iS^

Bcneautem iUud ccciciit quod cefTanti- Tertmoa,, bus vel potius m tucnda fua Tyranide oc- .cupatis Romanis Epifcopis, rcpertus ft inter ipfo^ Impcratorcs qui hanc coni - tutionem non modoyt iniquam, fcd ctiam vt ftuitamrefigerct.Isautcm ci\ Leo co- gnomento Philofopusjac fane reipfain hoc quidem fapicns , cuius ctia verba ipia plr- cmtd.dicxibcxc:Aiiranju(?tt-iii\i\mi,(juomt ^^ do miijeriti mnnullt pnt jdtras. dmtruipji^ie Leges tancfita,m iil& a,bfulut& non rffer.t pro-^ 7nul^atu diif LeJibii-i ahrogare. Etenirn (javb (acrt C^i^'Oy:ef, c^iuhusloctsde Fpfcoporu crea 'tione prctfcrihunt y jlatuant-, eum cj i ex legttt^ mornamrnonto liheros haheatfi mod; tn reli^ (jHamt(Z rattone 'nthiltmpedimentt fiti adpri^ marturn faccrdotium promouen pojf:ht tn co- trariHmilattie- 1 s aiu> tyVt tt cjmlheros ha- h\ t ^ tametfi lcgttim contugU munus Jint , ad EptfcopaUm dignttatcrn eitadanty / ^ o imp tdt- mento non v.icare. jQjiod ideo fort(?ffe in ari^ mtmtndixenrnt-, ^uod dffecione cjHad.m er- ga liheros{^utdemm cjAts altns d catf )facras fkcultates ohUfurus tfiiufrnodt videutur. Ve- Yurn r,on recvefefetlia ratto hahct, Stc nancjue necis cui fratres altive cognati fticrtnt ac" cejfumad Eptfcopatupt haheret-.fi^wdem ^ Ad hos famuinis propin<jH'tattfciue ajfectto re/^tcit, jQujn iS' (kc prcmtdenttJf dintm Cd'-

I^o TRACTATIO DE

nones-ijkceruntEftfcopispoteflatemi vtjtiffi cogniittpauperes eJfent,tllorwn mcVtam exja^ crisjl. cult.itthus fiibleuarent* A oHra tgitur Jmperatorta cjudi ex Leo eji; matejiasyfimada- tis dimnts iytjiftatitr^id longe coyiuententv sfo- re artimaduertens iCO?fo^: arn illisprofertlegem (^uemadmodum tpfis vtdctur ad p' tmantzm fa ferdonum prcmoueri pojfe, e^tit tUo honore aiio- ^ ^ut dignusfitttanietjl Itheros lege tatnen hono^ ratos hahe.ity ttA definiens vt ab co qui contra- dicere auflisfucr.ttlexpro atid.ict^poe -aper- petunmjilenttum extgat.Hxc illc , fatis de- clarans quod antc clixi , ncmpc non ta fan- (ftimoniiE maioris gratia quam vt faculta- tibus Ecclciiafticis confulcrctur coclibcs 6c oi7?-^n<> tuillc maritis & patribus antc-r pofitos.

Quartum. Nullam autcm nc tum quide fuiffc voti ncccfsitatc in Lpilcopis , fcd cis ordinadis licuiiTc vcl cceiibatu (ii libuii]ct)promittc- rc(quc nifi poilca fcruaiicnt,cxauthoraba- tiir cuntaxat,vt ante diximus , ncq; n atri- monium dirimcbacur )vcl vxorcm duccrc, tc iiiiiilominus ordinari,abolito hacin par tc canonc illo iz.Synodi fcxt u dc quo pau- 16 ante diximus , ipfaquc adcb ludiniani

iae><ou.>]sjouclla 6. imb ttiamintra bicnnium ab ordinationc illis adhuclicuiflc vxorcm du- ccrc , liquctcxaiia ciufdcm Impcratoris

confti^

P O L Y G A M I A. 191

conftitutione, in qua tamcn iftud quod de biennio diximus fuftulit , idquc addita ca rationc quse fatis oflcndit iam tum Oricn- tcm quoqucnonnihil fuiilc Romanse Ec- clcdx vcncno atflatum.

Mitigat autcm ctiam iilud dc ccelibatu, Qii*"*""* quod tum Epifcopos cligcrc antc triccfi- mum quintum vitse annum non liccbat^in- traquodfanc fpatium ipiis abunde licue- rat fuarum virium pcriculum faccrc.

Et tamcn quanto fatius fucrit a puro Sextunt, Dci vcrbo nufquam dcflcderc, vcl ipfis caecis pcrpctua tot fcculorum cxpcrien- tia dcrnonilrat. Qoos cnim tumultus^in o- mnibus Gcntibus lyrannica & plane dia- bolica Icx ida pcpcrit ? quot indc populo- rum vcl in yna Gcrmania ftragcs? quot in- fanticidiis contaminatus vniucrfus tcrra- rum orbis ? quae fpurciria; Romam ipfam prsefcrtim, omnis iftius mali fcaturiginem> quanuisiamab vltima mcmoria turpium omnium libidinum parcntcm obrucrunt? an vnquam Sodoma & Gomorrha vfquc adcocoramDomino Dco cxcrcituu foe- tucrunt , atquc obfcoenifsima ifta non ho- minum, fcd porcorum colluuics, dicamjan ipfuis Satanse proluuics?

Imo quis hoc non mirctur, nullis vnqua Septtmu, modis. hoc potuilTe obtincri vt lcx lila

^192 TRACTATIO DE

cjuantumuis rcpctitis canonibus fancita, &

crudclifsimis edidis confirmata, iniuola-

bilitcr fcruarctur ? Rcpiignabat cnim ipfa

rcrum natura, contra iftos confcicntiarum

carnificcSjDcum humnni gcncris,& fanc^ti

coniugij authorcm intcrpcilans : ncc Dco

vnquam vifum cfl: vfquc adco aducrfariis

laxarc habcnas,vt cjuod ipfe fanxilfct pror-

fus irritum cuadcrct.

ftauum. Qoid quodipfis pontificibus ( pccunia

tamcn dclinitis iuxta illud , Qiu altari fcr-

uit, cx altari viuat)rcIigio non fuit , vtcuii-

cjuc in fcholis fclc milcri homincs dc in-

difpcnfabilitatc difputando fatigarcnt,fuis

ipforum lcgibas dcrogarc quum libuiflct:

6i quod pro irrcmiisibili pcccato ducunt

oS}p«i;o quotics libuit, vltro conccdcrc? Ncmpc,

Refponnu.inquiunt,piibiici alicuiiis maximi boni cau-

fi. quafi vcrb facicndafint vnquam mala,

vt bona cucniant : quafi non fit bonis pa-

ftoribusvvl vnius animulx ratio habcnda,

quafi dcniquc Romanorum Epifcoporum

hac ctiam in re ambitio,auaritia, '©e-jjiwTrBA/-

^L dcniqucnon fitcx omnibus hifloriis

manifcfia.

N-^nnm Rcdtius itaquc multo Syncfius , tcfiatus

^ ^E^tro ^«-'noi^^i'-Tiif^urum vxorcm quam&Dcus

pi m. & Lcx & Epifcopi manus ipfi tradidcrant.

©u«awi. ^'c(juc nobis Ep phanius hac in pjirte au-

dicndus

P O L Y G A M I A. 195

diendus, quem fane miru cft audcrc etiam Canopss profcrrc , quum ncmini dubium RcQ»»'* eircpofsit quin Nicaen^ Synodo cx diame» tro rcpugnct. Intoicrabilis autem plane in hoc cjoquc Hicronymus , quum hxc fcri- bit: (Jmd jnciet Onrntvs tcclefidi^^md A E- obieA.» gypti er Jedts Aposlchc^ , (^H£ aut virgmes clencos acctptpi^:t, aut conttnentes- aut.fi vxo- rcs hahuennt^mami ejfe defifiunt? Etii enim RefpenR non dccrant qui pra^poficrozcloiftud iu-

fam vcllcnt quibuiuis imponcrctamcn^vt piphanius ipfc fatetur , & vetus hiftoria teftatur , nunquam huiufmodi contincntice neccfsitas in Oricnte valuit,im6 ne in Oc- cidentc quidem abfquc maximis turbis obtinuit.

Illum autem cx Patribus cuius nomini Obie^.j. libcns parco, quis no videt ludere quanuis *" ''«^po"* inre nimium fcria,potiiis quam fcrio agc- re,quum in his vcrbis Apoftoli,-;^ /c/>'« oiicoa *at9'i^i^v , <^Hi dornut fitiZ henefrdfitt domu interpretatur vniufcuiufque corpus,vt hoc quoque ad coclibatuslegcm torqucatPHic- obieA.4. ronymum dcnique quis fcrre pofsit vfque- *^""^P°"^' adeo dcprauantcm Apoftoli vcrba , vt il- lic quoquc nomine rwv •nxjKdv, id cft libcro- rum, filios tbus- Koyi7u.ov^^ fiJias Ttff /sjja^.J^f in- telligat? Sed de his fandifsimis nugis plus Citis.

n. j.

194 TRACTATIO DE

Condufio. Summa autcm iftorum hsec cfl: , nc Ec- clcfiafticum quidcm ius illud vidcri pofle quod & vcrbo Dci,& Apoftolorum totiiir. que vetcris illius purioris Ecclcfise mori- bus cx diamctro rcpugnct. De diga- ' Nunc vcro tandcm ad digamise intcrdi- ^^^^"^^''■'(ftum acccdamus,ac primiim quid hoc no-

minc intclligatur cxpcndamus.

Quid di|^a Ncquc digamiam ncquc digamum in

mia , &: e- ycrbo Dci inucnio: imo nc apud probatos

tripkx. quidcmauthorcs OrsECos Icgcrc mcmmi.

Scd vt ci-;aLuof3i TTv^^vyci^.o^ d;citur, & vctus

pocta fcripfit ^etyjMoto yuvAi Ko^yha. non vidco

cur illa quoquc non licucrit vfurparc. Ita-

que de voce non contcndimus, fed dc rei-

Prlma5f pfa quxrimus. Etii cnim ipfa nominis no-

fecunda. tatio dcclaiat digamiam rcpctitas nuptias

fignificare , tamcn quum vcl fimul vel flic-

ccfsiuc,vt loquuntur in fcholis,plurcs vxo-

rcs ducantur , non parua cR controucrlla,

quum de bimaritis & binubis agitur > vtra

Tertu. digamia fignihcctur. Acccfsit autcm ali^

quoqucpofl;cadifticuItas,quoniam qui vi-

duas ducunt numcrari quoquc inter diga-

mos coppcrunt.Ego iicut non inuitus con-

cedo digamorum nominc lignificari quot-

quot duas vxorcs fmc fimul fmc fuccefsiue

duxerunt,ita ctiam aio vnius vxoris virum,

& vnius viri vxorcm apud Apoftolum iis

dcmum

P O L Y G A M I A. 195

demum digamis opponi qui plurcs fimul vxorcs habcnt. Dc quibus autcm cligamis in vctcribus Synodis agatur fuo quoquc loco expcndcmus. Scd quaratione digami cenfcndi fint qui viduas ducunt , illud fane vidcrc non pofTum. Csetcrum quocunque nominc rcs ifl:;^ fignificcntur, videamus an hic faitem pofsimus corum quos fa^pc iam rcprchcndimus fcntcntiam probarc.

Sane qliod ad vcram digamiam attinct, Pri^Ja fpe- qualis fuit Lamcchi^quum vidclicct phircs mix iliidl vxorcs aUquis fimui habct , quatopcrc nos ta. eam improbcmus cx iis apparct quse ad- ucrfus Ochinii apoftataminitio huiustra- dlationis diflcruimus. Li altcra vcro fmc ^Jter» «^i- cmel liuc ixpuis,luccclsiuc tamcn,rcpcti- c,ei, id cft tarum nuptiarumfpccic, dillcntimus, tum fwcccrs.ua ab iis qui digamide dctrahunt contra Dci rep^^c^fio"^ vcrbum, tum ctiam ab iis qui dig imos Ec- qiiibufuis clcfiSE miniflcriis cxcUidunr. Contrarium al"hrmo,ncpc rcpctitas nuptias a Dco cffe bcncdid:as vt d^ primas , ncc cuiquam qui vratur , vcl cx iurc diuino vcl vlla iufla ra- tionc prohibitas.

C;Etcrum quod ad prius illud D^tincf,c- ^^ierony-

. , .^ ,A r • n- " ' rthita-

quidcm non ignoro cliccrc coniucuiilc vc- t., teftmio- tcrcs illos alioqui orthodoxos,minimc a il "'^ *^°""'^

d^ . f. . repi-tuas

amnari quantumuis ixpc rcpctitas nu- niiptus.

ptias,^dc6 vt inhaec ctiam vcrbaHicrony-

n. ij.

i<^6 TRACTATIO DE

Hlero.lib. mus crumpat, ATo damno digamos^trigarnos,

nian & in ^ fi ^^^^ potefl , oEitgamos. Scd protcdo,

Apoiogia quodillorum pacc didum fit, cogunt nos

ad Pama- ^jj^ eorundcm voccs in rcm ipfam inqui-

Prioium. rere. Qi^d de hac rc fcnfcrit Tcrtuliianus,

Hierony. qucm hanc ipfam ob caufam idcm Hicro-

Hckid.* ^'^y^^^^ aiicubi hac cxccptionc , brcuifsima

quidcm illa fcd verifsima, rcpcllit , quod

homo Ecclcfice non fucritifatis liquct. Sed

quidli ilieipfc Hicronymus dctcriora c-

tiam fcripfit? Et vtinam quidcm mciiora

fcnfcrit quam fcripfcrit. Eius igitur hsec

vcrba funt in louinianum , Adehm e{t alte-

Yim c^ tertium vnum virim nojfe ejnkmplu-

rimosytd eH itolerabtltpts esi vni homtnt projH-

tutam ejf' quam muitid^lddrco vero reprc-

hcnfus quafi primas nuptias compar.rifct

fcortationi,quid r.'^;-odct?Sc vidciicct illa

fcripiliTe non dc primis nuptiis , fcd dc di-

gamia& trigamia, & ita quidcm vta-:! di-

dcrit fe rccipcrc quoquc fcortatorcm pce-

Refutatio. nitcntcm. Scd vt ca omittam qus , vt ante

diximus , inprimas ctiam naptias fcnpfit,

quibus fanc nihil dici afpcrius in viium cri-

mcn potefl::hoc tamcn cffugcre no potcft,

quin cam qux nuptias priorc viro mortuo

rcpctit,dixcrit fcfe proltitucrc ^poenitcn-

tia egcrc. Hoc autcm fi ita cfl: , an non cft

digamia fcortationis fpccics^annon pecca-

rc

P O L Y G A M I A. 197

rc ccnfct & ^uidcm grauitcr, qui poenitcn- tia publica incligeant?& quomodo iftes n5 damnatPim > fi hoc vcrum cfTct, qucmodo ipfc damnandus non cflct,ni{i illos damna- rct ? Scd de ifta poenitcntia poflca vide- rimus.

lilud autcm quis cxcufarct quod idcm Secudum. alibi fcribit in illud Apoftoli di<5tum,^^- "akm!i«f damemm declmaHerunt poft Satanam. V tde^ inquit, cfiiuliajint matrimoma cjH£, iHfanari-- bmvr&'^rvtur. Id^o adolefcentulav idua ^ha (enonfoteft attnere mantnm pottiis acctpiat ^uam d.i^holmn,pukhra mmtrum (^ appeten- da res iju.z Sata:£ ccmparatione fufcipitur» Pulchra fane rcs,Hicronymc,& diuina,cui Refutat. Dcus bcncdixifqu^ rcmcdiii cft purum & immaculatum aducrfus ignitum fcrpctcm: & dc qua dixit Paulus, Nubat in Domino.

ToUe, ir.quis codcm loco^^uod peim efl, Tmfura. vri o^perfe bonum non ertt nubere. Cur cgo Reftitat^ Vcro non regcram, quum illudtollcrc non pofsis^inique te faccrc qui hoc abiicias? Et % illud cur yicifsim non dicam,Toik,im6 fic mitiga impcdinvnta quae fuperuenies pcc catum inucxit in nuptias, vt vocationcm a-*" licuiusnon impcdiant , & bonum crit ho- mincm folum clfe^tollc proptcr quse con- tincntise locus cft , & pcr £i^ bonum non ^rit continentia?

n.ifj.

ipB TRACTATIO DE

Quartum. Qnjd qiiod idcm illc quafi non fatis e{- fct fcmcl iita fcripfiifc , inculcat ctiam ifta

Hieron.adfu2e Gcrontix5&: quidcm putidioribus ccr- te vcrbis quam vnquam lcriplcrit 1 crtul- lianus in codcm argumcto? Pr^j?rf, inquit, di2^amiam formcattOf,t. Et mox,Toleral?iltHS eft dtg imam-j ejfe quhnfcQYturru. Et m ox, ]Sl on {olvim-^\\\Q^\U ab officto facerdotit exclu- ditur dtgamm, fed ^ ah elee7nof)na EcclefitZy duTTu tndtmaputatur ftipe , ^udt ad fecunda contugfa deuoluta e/l.E.i poftca,fane vt illum omnino crcdas ledoribus illudcrc , Darn- nrtmu^, inquit, fccunda matrtmonta r" mtnimL jlbitct7ntis de Ecclefia digamosfabft. In arcU N oe nonjolum nmnda ffd ^ tmynu^ da fite- rttnt animalta. habuirhomi-ies-, habuit (^ fer- poittis. In domo cjuGque magna , vafa diuerfa fint' alia tn honorem^aha tn cont' meltarn. Efi crater ad b-bendip^n, c^rnatula adfcretiora

Kdiii2t.i.natHr£. Obfccro vcro qui lic loquitur, qui digamos nonnifi poenitcntcs rccipit , ab e- lccmofyna Ecclcfi^ cxcludit, fcrpcntibus, matulis dcniquc comparat, annon illos fc- uerifsime damnat? an asquu facit,qui qqod 2 facit ic tamcn ncgat faccre ? an dcniquc mudus cfl:,cuius tam im.mundus cft fcrmo? 5 Scd his omnibus illud vnum Apoftoli fatis fucrit opponcrc,/^A*or atli(rata efir lege viriy (noa icgc pcccati ncc carnisj vt tu quoquc

fcribis

P O L Y G A M I A. 199

fcribis, Hieronyme) ^uandtn viuit vir eim: ^uodfiobdormten!:^ ( mortis videlicct fom- a no,vtnulIum hiclubtcrlugiumncqueTer- tulliano, ncquc Chryfoftomopateat,qua(i fomnus ifte vinculum coniugij non abrum- pat ) Itbera eft adnubend^im^ cm velity tan- tum tn Domino, An enim vas cft ad contu- meliam , an fcrpcns , an matula , quas nu- bit in Domino ? an proptcrea clcemofynis Ecclefiae indigna qubd Dco ad coniugium vocantifit obfcquuta? In lioc autem de e- 5 lccmofyna vidctur ctiam Hicronymus alio modo, & quidcm de inc;uftria,crrailc. Vi- d^ux cnim dc quibus conqucritur Apofto- }us,qu6d velint nubcrc,non ab elccmofyna propric,fcd a miniftcrio viduarum abiicic- bantur.Sant cnim diftinguedas vidua? qua- rum inopise fubucniebatur ex Ecclefias ^e- rario, ab illis viduis quse >($i W^^i/td, id cft in earum album rcfcrcbatur,qu5B paupcribus & aliis fandtoru vfibus inferuicbant.Itaque fuftcntabantur quidcm iftx ex serario Ec- clcfis , vt probabilc cft : fed ita vt vicifsim laborarcnt, non cantillando , ncquc fcfc in crcmum rccipiedo , vt poftea faditatu cft, fcd ca cxcrcedo qux cftcnt Ecclcfisv{lii,vt cx Dorcadis hiftoria liquct,& ex alio Apo- Aft.9.32, ftoIiioco.Iftasporr6,fi quidcm nubebant, \^^^^'^'

n, iiij, .

200 TRACTATIO DE

quid mirum eft cx hoc albo fuiflc expun-^ 6as , quum in maritorum familiam tranfi- rcnt ? illas autcm non quod nubcrcnt , fcd quodnubetcs iam non cflcnt alio fubfidio dcflitutx,probabiIc ctiam cft dcfiiffc ali cx publico,nifi rurfum paupcrtas aliundc prc- mcrct.Quorfum haec igitur aduerfus lepe- titas nuptias?

Qjymum. Nc quis autcm arbitrctur vllam a me iniuriam tato viro ficri,alium etiam lccum ex cadcm cpiftola profcram. Damnauit i- pfcmet alibi TcrtUilianum,&quidcm me- rit6,qubd in monogamia prxdicada Mon- tanum fcqucrctur. Q^id fi ca ipfa cx Tcr- tulliano ipfcmct mutuatur? Hseccnimv- triufquc cadcm penc vcrba funt,cadcm fa- ne pcr omnia fcntcntia. Lege facerd tdi te^ netnr & latcHS , ^m taltmprAbere fi deba vt foffit ehgt tn Jacerdotittrn. N on enirn eligitur jidtgamm fiierit. porro eligmtttr ex laicts fa- cerdotes. Ergo dr laicm tenctur mandatOyper

Refut.i. rjHod ad jacerdotium pcruenittir. Hoc vcrb, (vt alia plurima omittam,id cft totum pc- ne Tcrtullianu repctitum)anno cft omncs vcllc ad monogamiam cum Montanoob- 2 ftringcrc? Et fine qui ncc fccundis nuptiis benedicunt,nec digamos abfqucpceniten- tia rccipiunt , non vidco qui' pofsint a Ca- tharorum crrorc prorfus immuncs videri,

vt

P O L Y G A M I A. 20I

vt pluribus fuo loco dilfcrcmus. Sed dc Hicronymo plus fatis , cuius fane nimium multa (iint huius gcneris, vt & alioru mul- torum,quorum nominibus parco.

Pra^-flitcrit crgo non tam quis hoc vclRerutatio illud dixcrit quam quibus rationibus id^''^''" ^^' connrmctur cxpcndcre, quanquam nihilruTi con- fcre citant prsetcr illa qux conti a Tcrtul-'^*'''^^'"^'* Iianum mitio rerutauimus.

Non dixit Adam , vel potiiis Domlnus primum^ in Adamo , Et adh.crchit vxoribus fuis » fcd vxorijiid. Conccdo , idcoque plurcs fimulRcfuMt. vxorcs habcrc ncbs cft. Sed quorflim liaec aducrfus cos qui plurcs fuccefsiue ducunt? nififorte putamus cum Montano,ne mor- te quidem folui coniugij vinculum.

Simili ratione friuolu illud argumetum SccUam rcfellitur , Dho ermtin carnevna^ deprimis nupttis dt^H eJJ-jnon deJecund/^.Smc dc pri- RcfutaN mis concedo, quum antc Adamum nullus homo cxtitcrit. C5cedo & illud, Adamum vna Eua cotcntum fuiffc^quohiam nihil in- uenimus in Scriptura quod cotrarium do^ ceat.Scd dc vnis illis didum id fuiffc ncmo vide jt.q» fanae mcntis arbitrabitur,quia confcqucre- *-"P ?^"*

r 1 • ^ mafculum,

tur vxorcs Iccundas non mcrcri vxorum nomcn. Quomodo igitur viduas diccrct Apo{loIus,nubcrcin Domino?

Illud vcro vix aliqua refutatione indi- Tertium.

202 TRACTATIO DE

PcuPrimus Adarn monogamus^JecttndHi aga~ mm.Om digamtamprobanttexhtheat terttHm Sefutat.i. Adarn dtg^amvt^n^q^iemfequanttir,'^ am quod ad primum Adamii attinct , vndc illi didi- ccrunt oportcrc nos illi in iftis quse pcrfo- naliafunt,limilcs ficri?In co tamcn lane fi- milcs illi iimus,quocl non pluribusjfcd vni coiundus fuit.Scd annon ctiam poft prio- rcm mortuam duda vxor fccunda,vnacft? QLJod li cjuis cotmcrc mauult & potclt,c5- tincat fane. Scd an AdamusEua^ fupcruixc- rit,& ita continacrit^quis nos doccbit, aut

2 cur quxramus curiofius?Sccundi autcm A- dami Trco^muuaT/f^in hac quidcm vita,pofi- ta '. fi m Spiritus frudibus , fiue mariti fiue coeiibcs fimus,tatifpcr dia apparucrit quod furaus , quum iimilcs crimus Angclis Dci.

3 Qnj,d quod li argutari libcrct,digamos ce- fcrcmus potiiis quam monogamcs , patre

Auguft.de illum crcdcntiii rc fcrrc?Sic enim ait Augu- hhT6%\ ft inus, Promfim fnjfe hoc exeplo contra h^re- 34.&c5tra f^cos fiituros ficudarim nupttaru aduerfinos. gt" Hbr.i". ^^^^'^ ' "^4"it ^ mbrofius , cumfictmda p 9 . benedicitptr. Et, Scim n^i lommnumfemel bene-

S^'/'"'"* dict. At c£io morcm iftum vt & alium quo poenitcntia miungcbatur alteram vxorcm fucccisiuc duccntibus , non dubito plane iniquum pronuntiarc.Annon cnim vnarcs funt liuc prim^ , iluc fccundse aut faepius

m

P O L Y 6 A M I A. 105

in Domino rcpctits nuptixPSi in Domino

nubit vidua,vt & virgo , quo iurc rccufabi-

tur illi bencdidio quge ifti tribuctur? Lon-

ge (ancrcd:ius & vcrius Augaftinus, fiue 2,

quicunquc audor cft libclli dc fidc ad Pc- ^^ ^^ctd

^ _.A . . Pec.cap,5.

trum,6? cmpnmo contigertt pnu^ri conmg'Oy

fecundptm veltertium imens-^nuUumpeccatum

hahebit.^t fane ita cft. Qjjs cnim pius di-

xcrit,pcccatum ab Apoftolo fuadcri vt fiat

inDomino ? Qjorftim igitur poenitcntidE

poenamnon pcccanti? Idcmcodcmlibcl- 5 .

\Ojnu0tt<&-,\ni]Vi\u nontantum pnm<z diuimtus cap.At*

inflirMA funt (tfr benediti<&^fd c^ fecundA ^

te^^^titz ,pro eorum^uife conttnere nonpojfu it

infirrmtate. Cui vcro bcncdixit Dominus,

in quo nimirum vult viduas nubcrc Apo-

ftolus , quo iurc faccrdos bcncdidlioncm

rccufaucrit ?

5f^,inquiunt Scntcntiarij^/^-cwW^ nuptidt Sextum,"

nonfunt facrarnentales y cjuoniam , ait Duran- tent^^tUft*

Avis-,^uum non fiit -vnAvnivts , altquem defi^^^-dc ibi

Bum facramentt patimtur adplen^m matri- ^"'^^"^"'»

monit Chrifi-t qt Eccl^fidi firmficationem. At- Refuut.r*

-qui, C vt illud ridiculum & millics rcfutatu

commcntum de Matrimonij facramcnto

nunc non attingam)quum Paulus illius fpi-

ritualis fandorum &: Chrifti coniundio-

nis vclut imaginem dicit in coniugali co-

pula cxtarc , quis iftos docuit <ic primis

104 TRACTATIO DE

magis quam de fccundis vel vltcrius ctiam

fucccfiiue progrefsis nuptiis hoc rntclli-

gcndum , quum iliic- ir gencrc dc mutua

coniugum intcr fc dilcctione mamfcfte

dilTcratur? Annon vcro vnus cum vna iri

* fccundo vcl tcrtio vcl vlt.nore fuccefsiuo

coniugio non minus quam in primo copu-

latur? Quadraret igitur ifta profecto in vc-

ros polygamos , id cft qui plurcs vna vxo-

Xi s h mui habet, quu vna Ecclcfia fit vnius

Chrifti fponfa: aducrfus iflos aute de qui-

bus nunc agimus , non itcm. QLud fi vcro

St»r!i.ij obiiciam illud Oholse & Oholibse rcpu-

^^.^ dium ? quid fi totius Synagogr diuortium>

o;e* 2. ' & ftcrilcm illam multorum nunc filiorum

Xercm.3. xnatrem in illius rcpudiatae locum afcitam?

annon fi minutim ifta vcllcmus confcd;a-

ri,(quod tame cffct praeter mentcm Apo-

ftoli ) diccrc liccrct eorum potius matri-

moniafccundaqui rcpudiata vxore aliam

ducunt,plcnam Ecclcfia? & Chrifti fignifi-

cationcm habcrc ? Totum igitur iftud ina-

nc cft Mat tologorum fomnium.

lam accedo ad illud quod nonnulli pal-

leptimian. marium putant,vt votum viduitatis fcruan-

dx ftabiliant. Profcrunt cnim primo loco

j.Sam.Mi cxcmplum mulicrum quse ad tcmpli vefti-

bulum excubabant. Scd vtcunquc de iftis

Rsfutatio. tabulentiirRabbini, dc quicunque alij,nuf-

quam

P O L Y G A M I A. 205

quam ibi inucnient vllam votimentione.

Cclebrant quoque Annse prophcti/fe P^a"^"»: cxemplum :quaii vcro viduas contmentcs R.efuM. vitupcrcmus , ac non potius laudcmus ma- 2 gnopcrc, fiquidcmruaviduitate rcdev- tantur.Dico igitur nuncquoquc contincn- ti^ donum a nobis non miniis quam ab vl- lis vctcribus^fi hypcrbolas cxcipias , prse- dicariiac ctiamj, Deo fit gratia :, multo mi- niis inter nos tolcrari quicquid continen- tia? rcpugnat , quam inter iftos qaos hodic non pudct de his rcbus contra nos diffcrc- rc.Sedhoc vicifsim fatemur, non diuinam, non Ecclcfiafticam , fcd mirifica Satanse fraude inuectam videri lcgcm quxvotii- ftius fpecic tot animarum myriadas infcris mancipct , vt triftifsima tot fcculorum ex- perientia comprobauit.

Illud autcm cft vclut vltimum corumNonun» perfugium quod cas viduas rcprehcndat^R^^f^/,,!. Apoftolus , quce fidcm primam irritamfc- ccrunt.En cnim,inquiunt, fidei,id cft pro- mifsionis datx fiue voti fit mcntio , & qui- dcm inuiolabilis. Atqui primiim omnuim hoc illis confiderandum crat , non agi hoc loco dc quibufuis viduis,fcd dc iis dcmum quse ad ccrtum illud collcgium crant alle- d2e,quod apparct cx vcrbo y^-nf.kiy.^. Ifti vcrojYt paulo ante oftendimus,fic loq^uua^

io6 TRACTATIO DE

tur dc fccundis nuptiis , vt pcccatum qui- dcm non ciTc vcrbo htcantur , rcncgcnt, quum rcnubcntcs omncs poenitcnticE poe- namultcnt. Scd vcniamus ad primam iftam fidcm. Eam vcro ctiam fi conccdc- rcmus ita vt ifti volunt accipicndam,quor- fum hoc ad illoriim viduas , quse nufquam funt ? Collcgij cnim illius viduarum apud ipfosnc vcftigium quidcm aliquod nunc vidcas.Et quod ad mc attinct,vt fucrit ali- quis corum vfus primis illis tcmporibus, tamcn cxiftimo magnam caufam non cfFc cur dc illis infiaurandis magnoperc labo- rcmus. Itaque inutilis vidcri poiict hxc qua^flio , nifi votiux iflius contincntia? ne- ccisitatcm nobis propofitum cilct oftcn- dcrc nullo prorfus vcrbo Dci ncqucprse- ccpto ncquc cxemplo confirmari. Dico i- gitur Fidci nominc nihil cifc prorfus quod iios cogat aliud quam padum & fimpli- ccm promiisioncm Ecclcfix faclam intcl- ligcre. Q^^nam aiitcm illa crat ? ca nimiru qui:e miniitcrium iiuid rcipicicbat, quofa- ne dcfunginon potcrant quse ad nuptias rcdifcnt. Polliccbantur crgofc conflantcr opcram fuam nauaturas Ecckfix , ncc ab cis cxigcbatur votum quo conicicntias ob- ftiingcrcnt coram Dco , fcd ilmplcx pol- Ikitatio fux fortitcr & fidclitcr tucndx

vocatio-

P O L Y G A M I A. 207

vocationis. In iftis autcm tum cxigendis tum. pra'ftandis poliicitationibus quu ex- pericntia oftcndifTct grauitcr pcccari,hanc normam adhibuit Apoftolus,vtnulla ni(i fcxagcnaria dcligcrctur,CLiius ordinationis grauifsimas rationcs affcrt : ncmpe quod iuniorcs ad luxum & dclicias lubindc pro- lapfpjpoft varia otfcndicula, tandcm apcr- te lcuitatcm fuam prodcrent^dcfcrto con- tra fidcm datam muncrc , ad fccuadas nu- ptias tranfcuntes, adco quidcm vt nonnul- Ix quoque interdum a Chriftoipfo dcfi- ccrent. Sic crgo ifti incommodo profpici voluit Apoftoius. quam rcgulam fi pofte- rita§ cflct fcquuta, prxter quam quod in- finitisofFcndiculis obuiam itum cffct , fu- pcrftitiofum iftud pcrpctuse viduitatis vo- tum,quodtandem etiam mcritorium cua- fit,& rcpetitarum nuptiarum turpifsimam vitupcrationcm pcpcrit, tccldianon in- iiafiffct.Scio tamcn aliter quoquc^&: com- mode quidcm cxplicari primse fidcivoca- bulum.Scd quid mihi maxime accommo- datum vidcatur , illud dixi , ncmpc nihil a- liud quamfimpliccm pollicitationcm JEc- clefis fadam minimc tamen tcmerevio- landam ita fignificari , fcd qux a folis dia- conifsis & quidcm fcxagcnariis cx a?quo & bono non faiictimonia; alicuius nedum

2o8 TRACTATIO DE

mcritijfcd miniftcrlj ipfiiis caufa quodo- birc nupt^ no poflcnt^cxigcrctur. Vcrum liac dc rc rurfus aliquid in traclatu de di- uortiis,Dco f aucntc,diccmus.Nunc autcm ad cam digamiam accedamus , quaj Clcro intcrdicitur.

Digair.i? Di^amos 5 id cfl: , (vt ij intcrprctantur

intcrdici contra cjuos nunc diIputamus)cos qui plu-

facrurai- ^qs fucccfsiuc vxorcs , vcl ctiam vnam , fcd j tenum. ^^^ viduam,duxcrunt,adc6 iam olim ple- riquc ccniucrunt indignos cffc facro mi- niucrio , vt cos non modo a facris ordini- bus,puta cpifcopatu, prcfbytcratu , diaco- natu , acfubdiaconntu, fcd ctiam ab ipfo clcrofcmcl cxclufcrint , adco cpidcmvt

Hicrony. j-cludantc frullra Hicronymo , alioqui in- fcnfifsimo,quotics libuit,nuptiarumhofte cum quidcm admittant qui antc baptifma ^. « fiicrit quantumlibct fcortatiis , dicamum aiitc non itcm.Sit autcm hoc c|uanhbct vc- tuftum, nihilominustamcn iniquifsimum

Rcfponf. ^fj^-^ ^^^^ jj^ Ecclcfia tolcrabilc afhrmo.N cc cnim ca vis cft vctuftatis , vt quod malum

Ohlea 2 cftj^wi^vctuscft ,idcirco bonum cuadat. Ncc cft rurfus quod clamitcnt Parribus ira infigncm ficri iniuriam , & illud inane fuum CathGltcum nonulii nobis obtrudant:

Rifponf. Saltcm cnim fcmpcr id dicinon potcft ob- nmu(fe,quodp^c3etcr D«i vcrbum fcnfim

fuilTc

P O L r G A M I A. 209

fuiflc in Ecclefiam inucdum non difficile fucrit dcmonftrarc. Audiamus igitur quas rationcs iftius moris affcrant. Ita cnim li- qucbit an fupcr vcrum tundamcntum xdi- ficarint aurum & argcntum, an potiiis foe- num & flipulam , qua^ nunc clarus illc dics Dominirctcxcrit5& quafipcr igncm con- fumpfcrit,

lad-at cjuidcm aperte Synodus Valcnti- ValefttlH. na prxccpti diuini formam , fub Damafo ^'.,0.^^ papa,vc] potius,vt arbitror,fub Syritio,fcd Refutatfo quum ad rcm vcntum cft, tum plane dctc- JJ" mTni^ gitur impoftura.Nam hxc dcmu cx vcrbo fteriodi- Dci ab iftis profcruntur. f^^^^'^^'

Cautum fuit in Lcgc,(inquiunt iftiusic- Prima. * gis dcfcnforcs qua digami a Clcro arccn- tur)nc Saccrdotcs fcpius, id cft plus quam fcmcl nubcrcnt.At fircquiras vbinam Iioc Kefutat. cautum fit,nufquam fane ncquc apud xMo- fcn, ncquc apud Prophctas, nuUo dcniquc facra: Scripturse libro inucnias. Ac Tcrtul- lianum quidcm a paraclcto Montani iafci- natum flfFud quoquc fomniaflc non adco mirandum fucrit. 7Yrtulliani vcro vcftigia poftca fcquutos ftiiflc Syritium 8z Inno- ccntium primum, homincs, vt corum cpi- ftolcT palam faciunt^blafphcmos dc infigni- tcr impudcntcs , quis iurc mirctur , quum nihil illos puducrit? Quofdam autcm fum-

o.j.

2IO T R A C T A T I O D E

mx albqui tuiT» cruditionis tum probitatis viros quis non miretur & ingcmifcat in rc prsercrtim tanti mometi non raltcm facros codiccs quosquotidic vcrfabat infpcxiire, vt fcircnt vcre iftud an fajfo citarctur? Sed illa tunc fait nimirum mcndacis fpiritus cf- ficacia: & Chriftiana," Ecclcfix fatalis cala- - mitas. Hicronymus prse cartcris quaratie- nc pofsit cxcufiri ccrtc non vidco , vt qui in Epiftola ad Occanum,quocunquc illam temporefcripferit(tum fane re6tiiis multo de nuptiis fcnticns quam quum in louinia- num dcclamarct ) manikfte dicat ipfis e- tiam faccrdotibus fub lcgc patuiifc p'>Iyga mia?, ideftpluriumfimul vxorum habcn- darum liccntiam. Quod fi vcrum cft> quis altcrum digamia: omnibus conccfl^ genus illis intcrdictTim ccnfcat? Et tamcn idem ipfc cx Tcrtuiiiano iiludrcpctit,caufcE fuae fcruicns. Secunda. Protcrunt fccundo loco Icgcm illam Leuic.2. quondam Mofi traditam, qua iubetur fa- ccrdos,ncc viduam , ncc mcrctriccm , nec prophanatam,ncc ab alio eicdtam, fcd vir- gincm , eamque ex populis fuis accipere. Etech.44. quarlcx ctiam abEzcchicIc rcpctitur.Eum Rcfutat.i. am-cm locum quem vcrcor vt multi intcr- prctcs nondum fatis comodc cxpofuerint, placet explicare,priufqua oftendam quan,r.

topere

P O L Y G A M I A. 211

topcrc ab iis torqucatur aduerfus quos nuc cu. nobis agcndum. Sic cnim fere rolct ac- cipi acfitotitribuiLcuihoc cfTct praEfx-ri- ptum, quod tamcn cft pra^tcr Lcgiilatoris mcntcm , vtqui dc folis Aaronis poftcris exprefTe dilferat priorc loco , vbi dc non duccnda vcl mcrctricc vcl prcphanata vcl cicditia cauctur. Quod aurcm additur de vidua non ducenda, fcd virgine ncad o^ mncs quidcm faccrdotcs , fed ad folum Pontificcm Maximum pcrtinerc partim li^ quct manifcfte cx Mofc qui difcrte hoc habct, partim cx Ezcchiclc qui folos lilios Zadoc, non autcm omncs filios Aaron no- minat. Additur autcm apud Ezcchiclcm exccptio, ad Potificiam quoque familiam, vt vidctur ,pcrtincns, ncmpc vt viduam quoque duccrc liccat , fcd ex faccrdotc. Obfecro vcrb quorfum hsec ad digamos, fiuc viduarum maritos ab omni facro mi- niftcrio prohibcndos? Qma, inquiunt, fi hocfuit obfcruatum in iis quitum mini- ftrabant altari, multo magis idrcquircn- dum cfl: ab iis qui nunc multo dignius mi- niftcrium excrccnt. Atqui nulla prorflis hic mcntio de nuptiis non rcpctcndis , vel non rcpctitis. Imo, vtpaulo ante diximus, cenfct ipfc Hicronymus faccrdotibus quo- Hierony. ^ue conccffum hiific piurcs limul vxores ^"^"O'

o. ij.

2u TRACTATIO DE

haberc, nedum yt fi pliircs rucccrsiue vxo- rcs duxiircnt 5 ex raccrdotum numcro cx~ pungcrcntur.Dcinde viduarum coniugium vni Pontifici Maximo intcrdiccbatur. Ita- que ctiam fi iftis daremus iprorumXle- rum tribuiLcui rucccrsiflcj& illa lcgc nunc quoquc Ecclcfiam tcncri, hoc tamcn nihil prorfus illos in hac caufa fublcuarit. Sed ncutrumfane iUis concedimus.Nam quod ad iplorum Clcrum attinct, quse tandcm luci conuenicntia cum tencbris? Lcgcm vcro Lcuiticam prxtcrcpam quod abro- gatam conftat, li rurfum ifl:i in vfum rcuo- candam ccnfcnt,cur illam rcftringunt tum in diaconis, quos effc volunt alios Lcuitas, tum in Epifcopis & Prcsbyteris,quos anti- quisfaccrdotibus comparant? an quodpu- rius & fpirituaiius quiddam fit Euangcli- cum miuiftcrium? Atqui vt cultus Lcuiti- cus prae hoc noflro carnalis fuerit,nihil hoc tamcn adrcm , nifi oftendcrint labcm ali- quam vcl primis vcl repetitis,{iue cum vir- gine fmc cum vidua nuptiis contrahi , quse puritati faccrdotij ofhciat: quod nunquam lane oftcndent , quum clamat Apoftokis honoratas eflc in omnibus nuptias5& tho- rumimpollutum. Tcftia. Cur ergo,inquies, virgincmjnon autcm viduam, aut meretricemj auc ab alio rcpu-

diatam.

P O L Y G A M I A. 213

diatam,duccre poteratPontifcx Maximus? Rcfpondeo rurfum nihil hoc ad rcpctitas Refutat.i, nuptias pcrtinerc , quum hac lcgc non vc- tcturPontifex Maximus fepius coniugium contrahcre, modo virgincm fcmpcr acci- piat. Item,nc coniugium quidcm faccrdo- a tibus cum vidua fic prohibcri , f\ modo fit ex a!io faccrdote vidua: quod quum ita fit, dico rurfum morcm iftum , quo tum diga- mi tum viduarum mariti ( fic cnim hos ab illis multi etiam recetiorcs canoncs diftin- guunt ) a clero arcentur , nullo iure diuino niti,ac proindc iftud intcrdidum Apofto- lica? ipfi dottnnx cx diamctro rcpugnarc. Sed ad rcm. Cur virginem duccrc iubcrc- 5 tur Pontifcx Maximus trcs cauf^ aPhilo-Philo li- ne afferuntur. Vna , vt facrum fcmen aruo n^chu!^^ intaclo cxcipcretur:altcra,ne huius natales cum aliis familiis mifccrcntur: tcrtia,vt fa- cilius faccrdotum moribus accommodarc- tur. Ego nullam ex his caufis probo. Nam quod adprimam atttinet, illam non valcrc vel cx co apparct quod licebat etiam fa- cerdotibus cxtraPonrificcm Maximum vi- duam ex alio faccrdote duccre. Sccunda vero falfa ctiam cfl: , quum cxpreffe dicat Moics licuiflc Pontifici Maximo virgincm ducerc depopuliA fuis , id efl, vt intcrprcta- tur Ezechicljdc fcminc domuslfracl,quod

o. iij.

214 TRACTATIO DE

aliocpi aliis tribubus non liccbat , nc con- fundcrcntur fingularum tribuum hcercdi- tatcsivndc ctiam fadum,vt Elifabcth &: fa- ccrdotis vxor & Marix cognata cffct.IIlud vcro tcrtium prorfus commcntitium cft, ncc rcfutationc indigct. Vcra autcm caufa h rc cfc proculdubio , quod Pontifcx Ma- ximus vcnturi Chrifti & fpirituaHum Ec- cIlCix ciim Chrifto nuptiarum pcculiaris typus clfct. Vmbi as autcm iflas omncs iam dcfiiffc , quum corpus ipfum obtincamus, ac proindc manifclte ludaizarc qui hxc dc alia ciufmodi in vfum rcuocant, quis igno-

Qbieaio. i'at? At cnim, cxcipict aUquis , Paukis hoc ipfum in noftris cjuoc|uc matrimoniis fi-

Refponf.i.gnificari dicit. Imo vcro fi dihgcntcr Pau- , him infp cias, copcrics i[[ud fjiv^eiov (quod nomcn vctus Latinus intcrprcs folct Sa- cramcntum intcrprctari ) non in coniugiis noftris , fcd in Chrifti & Ecclcfix copula- tionc mcrc arcana ftatucrc. Scd ita cfto. Si tamcn hoc ad folas virginum nuptias rctu- lcris, non modo pcrpcram idcirco fcccris, quod hxc fimiHtudo in co pofita fit quod quibufuis coniugiis communc cft , ncmpc quod duo hant vna caio : fcd idco ctiam, quod illud quoquc Apoftoli, ftrh dtltgtte vxores vesira^ ( quo tota \\xc fcntcntia rc- fertur) res ipfa clamet omnibus Hnc cxcc-

ptionc

P O L Y G A M I A. 215

ptione maritis prxcipi. Dcindc nc hanc quidem analogiam tfle fubtiliu5 indagan- dam^vt finguia fmgulis refpondcant,vcl il- lud manifd-he declarat, quod dc repudiata 3i alterinupta,& nihilominiis itcrum con- tralcgemrecipienda dicit apudleremiam ie«ffl. j.rj Dominus. Ac dc virgine quidem & vidua hadicnus.Quod atitcm ad prophanas,id cft Refut.4* (n intcrprctatur Philo) infamibus parcn- t.bus prognatas, & ad merctrices attinet, nemo non videt idco ciufmodi mulicruna coniugium faccrdotibus fuiffe fub lcge in-» terdic^tum, nc qucd caru probi um. ad illos vfcpic rcdundarct. QLiod(i quis rcgetan hanc quoque lcgis partcm aboiiramiijiire exifl:imcm,refpondco, quu hc^c ratio nunc quoquc valear,alitcr de iftis,id cfr,dc pro- brofis mulicribns ilatuedum quam dc vir- ginc aut viduaridque no quod clim itafue- rit cautu in faccrdotio Leuitico(cjUod ianj abrogatum cft ) fed quonia res ipla clamat fieri vixpolTe, quin fi ciufmodi probrofas famas mulicres ducatur,aliquid dctrahatur miniftcrij dignitati,cuius quanta fit haben- daratio vel ilJud dcclarat quod Apoftolus Tic.^.^, in familiam quoquc^ Epifcopi vult inquiri. Abfit tamcnvthac in re fine exceptionc probem fummam illam Canonum quoru- dam feucritatcm : abfi.t, inquam,vt Phari- ^" o. iiij.

21^ T R A C T A T I O D E

fseumillum imitcmur qui prse fc pcccatri- ccm illam multum diligcntem damnabat, nc forte illud audiamus cx orc Domini, Publicani & mcrctriccs prcECcdcnt vos in rcgnum c^Elorum. Matthxus ccrte fadus cfl: Apoftolus &: Euangelifta cx publicano. Noftri autcm Catholici , bclli fane homi- ncs funt , <k fcucri fcilicct Canonum ob- fcruatorcsjquibus intolcrabilc quidcm fla- gitium clTct honcfl:ifsimde etiam matronx, ncdum cuiufpiam quantumuis poenitcn- tis mulicris maritum facris initiarc , infa- mcs autcm omniquc libidinum gcncrc contaminatifsimGs non itcm , modo nc roaritos, quum vix tamcn alios , tcftibus ipforum hifloriis , intcr dcccm f culorum Pontiticcs inucnias . Poftrcmo quod ad rcpudiatam attinct , quum rcpudia nun- Guam fucrint in i"oro confcicntise , vt vul- go loquuntur , probata , ( adco vt manifc- fte dicatur qui fic rcpudiatam ducat , adul- tcrij rcus cffc coram Dco ) non mirum cft Iticcrdotibus , quos oportuit honcftatc vi- tse csetcris prxhiccrc , intcrdidtas rcpudia- tx nuptias , quod in crtcris non nili ob duriticm cordis , ciuilibus Icgibus tole- rabatur. Qnarta. Profcrt ctiam Hicronymus quod alt in- Gcr5ti1'm'! ftitutum quoque fuiffe in Lcgc , ncmpc vt

maritatx

P O L Y G A M I A. 217

maritatx filia^ raccrdotum^fi vidua? ficrcnt»

vefircrcntur faccrdotalibus cibisifin autem

alios viros acccpiflcnt, alicnx ficrent a pa-

tre & facrificiis , Sc intcr cxtcrnas dcputa-

rcntur. Atqui nc hoc quidcm fatis bona fi- RcfutaM.

dc citat illc,fiuc mcmoria fi'ctus, fiuc,vt a-

libi nimium fxpe fiiditat , caufx (\xx fcr- ^

uicns. Ncc enim aliud ibi confi;ituit Mo-Leuic.i»>

fcs, quam vt filia faccrdotis, quse cxtratri-^**

bum fuam cnupfcrit,extraneaccnfcatur,ac

proindcvcfcioblationibusnonpofsit:quia

nimirum in cxtranci familiam tranficrat,a-

liisautcmquam faccrdotibus non liccbat

facris cibis vcfci. Qaodfi fuifict rcpudiata,

aut , dcfundo marito , abfquc libcris rcli-

6la ( nam alioqui manfifict adhuc in cxtra-

nea familia) tum ci ad fuos reucrtcnti licc-

bat rurfum , vt antc nuptias , apud patrcm

facris vcfci : in cuius vidclicct familia rur-

fus cenfcrctur. NuIIaautem apud Mofcn

vcl primarumvcl fccundarum nuptiarum

mcntio.

Citant dcniquc illud Pauli dc Epifcopis Qh»"^^' & Diaconis , Vntm vxoris virmn, qui locus «- Tim.j.2, triplici modo torquctur. Allcgoriam cnim iIlam,qu2E vxoris nominc Ecclcfiam intcl- ligit,vt ab ipfomct Hicronvmo rcfutatam, omitto.Placct crgo quibuldam illud dc co accipcrc qui fuerit , non autcm qui fit ma-

2i8 TRACTATIO DE

i^ero. Hb. ritus. Vnim vxoris vtmmy inquit Hicrony-

i.^aduerfus j^us, id cft, cjut vnanu vxcran habnem^rion

habeat. Ncc iilud Ambror!) difsiinilc cft,

Attbrof.e- Jriahmtenu fdics dtxtt ApoHolti^s^non fkiien'

Refurat.u ^^^^^' ^"'^ ^^^^^ dcpraLiaticni opponcnda clt

finipicx veritas^quam confirmauit ISI ica:na

SynoGUS in Paplinutij rcntctiam tranlicns:

vbi ctiam icx iila N o v a vocati:r,qua vo-

lcbant nonnulli flatucrc, vt iacris mitiati a

2 coniugibus fuis abfiincrcnt. Itaque real-

tcra quidcm abfurda intcrprctatio admitti

potcft^quantumuis magnis authoribus(lcd

in hac rc quidcm planc tum a vciboDci^

tum ab antiquse Ecclclla: iudicio abcrran-

tibus ) nitatur: quaj vidciicct hoc di6tum

Apcftoli intcrprctatur dc iis qui vxorcs

quidcm habcant , icd a quibus cx m.utuo

confcnfu abflincant, cuiufmodivotapror-

fus fuiilc' vctufiGE Ecclcf se incognita fuo

loco dcclarauimus. Ncc fanc in hoc cxcu-

fari potcft Epiphanius ( quod tanti viri pa-

cc dixcrim ) quum audct ctiam Canonum

authoritatcm prx^tcxcrc, ojuos tamcn non

cdit. Quos cnim cdidif ct , cuii Nica^nae

<k Gangrcnll Synodo manifcfic hac in re

coetradicit? Ita vcro fcripfiflc Epipha-

Ambrore-niumncmom.irabitiir, quiobfcruarit Am-

piftoia ad brofium aulum ctiam cflc fcrib-rc, Parrcs

Usiz, «i Nicsno Concilio addidiflc, Cicricum

qucnquam

P O L Y G A M I A. 219

qucnquam cfTc non dcbcre , qui fccunda coniugia fortitus fit,in quo fane cft pcri- culofe hallucinatus : nifi dc iis hoc accipiat qui duas fimul vxorcs habcant.Itaquc mul- to rcd:iiis poftca fynodus fcxta vniucrfa- 3 . lis ccclcfiamRomanam coargucns, illam Truiicca obiurgat, quod iftam continentise Icgcmnon-'»- obtrudcrct c* izt^i K£f.vomyid cft, vicc Cano- jie^contin! ais,& tanquam Canonem : quod fanc fal- primocap. fum crat,vtplane mircr Efpcnfasum cx illis ♦' ipfis fynodi fcxtx vcrbis , quibus Romanae ccclcfiae tyrannis & impoftura coarguitur, aliquam cius excufand^ occafioncm arri- pcre potuiflc. Tcrtia deniquc huiusloci j^ dcprauatio corum cft qui vnam vxorcm accipiunt pro prima , quafi qui plurcs fuc- ccfsiue duxit , ab Epifcopatu arccatur, quam fcntcntiam fcquutus quidcmvide- tur Chryfoftomus in Epiftola ad Titu /cd in altcro Epiftolx ad limothcum loco de Polygamise ludaicse prohibitionc rc€lc ac- cipit: quam intcrprctationcm amplcditur quoquc Thcodorctus,nonnihiI tamcnfcr- mcnti dcvoto admifccns. Quiim autcm manifcfta fmt Apoftoli vcrba, quid attinct nodum in fcirpo qu^rcre ? Cur non enim 5 potius (s^^Tnf quam //./^f fcripfilTct Apo- ftolus? & quce tandcm in fccundis fucccfsi- uis nuptiis labcs incft vcl macula , quje

220 TRACTATIO DE

qucmpiam Epifcopatu indignum rcddat? Rationcs tamcn , quas hic nonnulli pritc- 6 xunt 5 mox ctiam cxpcndcmus. Nunc hoc dico 5 planum 8c penitus pcrfpicuum cfle quodfcnbit Apoftolus, quum qui fccun- dam aut tcrtiam , & fic dcinccps , vxorem duxit , modo nc plurcs fimul habcat , tam in vnius vxoris vir , quam cui ncccflc non fuit prima mortua aliam duccrc. Et ita e- tiam fcntirc puriorcs fcholafticos cocgit ipla vcritas,vt mox oftcndcmus. obicaioi. Expcndamusautem etiam quasab iftis opponuntur. Primiim quarrunt cur illud vcrbum o p o R t e t viurparit Apoftolus, quum cx co vidcatur confcqui ( (i quidcm hunc locum ita vt diximus intcrprctcmur) nonpoflcalios quam maritos cpifcopari. € pon .1. i^efpondco , non folui hunc nodum ctiam fi in iftorum fcntcntiam tranfcamus , qui de alio gcncrc digamorum hcec intclligut. Verum cft autcm quodanoftris quoque non fcmcl rcfponfum cft , Ipcctaflc Apo- ftolum quod confuctudo illorum purio- rum tcmporum fcrcbat, ncmpcvt qui a- doicucrant,mariti cflcnt , ac proindc dc v- nica vxorc & honcftate familis non alia formula quam dc rcliquis virtutibus fta- tuiflc ; quum tamcn ccrtum flt ncc kylu^vi vcre continentcSjTieque ccTi^Kovf propterea cxcludi. ~ Obii-

P O L Y G A M I A. 111

Obiiciunt prxtcrca ciufdcm Apoftoli<^^'^^'o-* altcrum locum, in quo mbct non aliam dc- ligi viduam quam <]ux vnius viri vxor fuc- rit : cjuse vcrba ad illam polygamiam trahi nonpoilunt, quum nullis vnquam lcgibus licucritfoeminisplurcs fimulmaritos ha- bcrc.Hoc cgo vcrb ita ciTc latcor:fcd con- Rcfponf.i. fcqui tamcn ncgo , quin vtrobiquc cadcm digami<Efpccics ( quanuis non pcr omnia )

fimilis)prohibcri intclligatur , atquc adco quin cadcm intcrprctationc locus vtcrquc exponatur. Vult cnim Apollolus non cligi cpifcopum nifi qui vnica mulicrc , & qui- dcm vxorc,fit contcntus: vult quoquc non rcfcrriin viduarum album vidua ni{i quse vno viro & qiiidcm marito,fit vfa. His au- tcm vcrbis a lacro miniftcrio non alios ar- ccri dico quam primum quidcm turpis &, . flagitiofas vitar tu viros tu mulicrcs: dcin- dc ctiam J)}d(y.ovsyid cft , tum qui plurcs ft- mul vxorcs habcrcnt, tum qua? pluribus ft- mul maritis vfs cflcnt. Hoc autcm pofte- rius nc cui mirum vidcatur , fcicndum di- gami^e quoddam gcnusluiflc tumviristu mulicribus communc ;, quum vidclicct. illi quidcm rcpudiatis aliam ob caufam quam ob adultcrium vxoribus,alias illis fuperfti- libus duccbant : iftse vcro vicifsim tcmcre difccdcntes a fuis maritis , ad alias nuptias

222 TRACTATIO DE

tranfibant.Hinc illa vetus lcx Mofis, ne fa- ccrdotiliccrct meretriccm aut rcpudiata duccrcjdc quapaulo ante diximus.Hinc & illud PaulijVxor a viro nc difccdito: quod fi difceflcrrt > maneat innupta , aut viro re- conciliator:&: vir vxore nc dimittito. Fuif- fcautcmipiis ctiam mulicribus hoc flagi- tium minime ne Romx quidem nedum in Grxcia infuctum , vcl ipfe luucnalis hoc pcruulgato vcrficulo tcftatur. '^JJcfient oBo mariti ^Quin^neper autuTnnos. Scd dc his ha6lenus.

Hxc funt igitur qua? pro tuendo illo

fuointcrdido citarc vcl potius manifcfte

Veterum dctorqucre cx Prophcticis ^ ApoftoHcis

ln qiiibtis^^^^^P^^^ lam ohm conlucucrunt. quorun-

dedi^dmii damcnto quum dcftituantur , caulafortaf-

pfracTocu ^^ ^"^" ^^^^ ^^^ vltcrius progrcdcrcmur.

Deiveibo. Placct tamcn tum vctcrcs ca dc rc Cano-

nas, tum vctcrum quorundam Patrum ar-

gumcnta expcndcrc , nc tcmere vidcamur

ab iis , quos iaifo nonnulli Cathohcse Ec-

clclia? nominc cxcrnant, diHcntirc. Sic

igitur habct Canon ApoftoUcus > vt vo-

cant, 17,

P O L Y G A M I A. 223

v^g^yi oXco^ tS y^ja.Xoy^ tS hzgtnTtS, .Id eft, jQ^^tt duplici comtigto poB ha^nfmum fue- ritirnpitcitm , autpelHcem pojfedertt , nonpo- tefi cjfe epfcop^-^apftpyefiyter, aut dtacontis, mtprorpM ex faserdotdt catidogo,

Et dcciirius o6lauuu.s, O' "^^es^v Xa^c^v ,>i ^l^^^f^

cni!juuy}t;^i^ o ovcnzct tt) '^cFyto7n)^,yi ^icrhv*

Id cil,

O^d^ vidi4,arn accepcrit aut repudtatam,aut meYetr^cem ,vd ancillam , velfce/ncarn-y non potest ejfe eptfcopHSfd-^tprefbjtery autprorfns ex fac&rdotdli catalogo.

Libct autcm ctiam fubiiccrc Krc eadcm, ^^^^'/'^* fcd paulb plcnius fcripta , cx ilio libro que & Grcce & Latiire nunc cdidcrunt Clc- mcnticpifcopo Romano infcriptum , cui titiilum fcccrunt, A^ct^i^^' 7fj d}4cov clttd^ 9iA^V.E'7I7O%07!ZiV ^ij 'ci^icrGvTs^v ^Jicc^ Tiovov i-iTw/uRp ^voyxjULOv^ ^diguS-ctf^ Ttdv ^cdonv ajuryl fiS ytjui^ciui , yAv ri^vclai^ fMi c^&ivctf j ewToic; /Jf) x^^mictv dyji(JLOic; oScnv m^iTn yijuov SjO^^fS^C^^w *}^')ct/uyy.6crtVy rripcuc; cw/uTiXiKiixf^^ aM.^ dpyMcd-ctf Sg;:^^-

224 TRACTATIO DE

}C^ cwvjIjQ /uQvoyijuotJ^ e?) KiXdjofj^, el ^

:7C/Mi^ cwTug ')cLju&'iV &i Q.4 'ZSf^t; t£to 'Ztfi^- ^iQiv^^VG.v ^%dL u\\ ajucipTyicmVTif; KoXct- cnucTu^^aaiV ^chv)^ T^ cy t^ KXr^pcfjKi- ^^djoju^j v\ iTcuz^v 5 ij ohinv , « ;^;e^v ;t$«j c^t^egA^ jL^Luu Mju£av ^v, ^'? (^ 6 vo/^c^ Ag- 7^. Id clt,

Epifcopptm dr frefhyterum & dtacomtm di- vtmm vntvu 'uxoris vtros debere constitut ^fi- ue vtttant eonm vxores -, fitie mortH/x, fuerint: non Itcerc aittcm tpfis^fipo^t ordinationem co- mott exvertes fnerim , ampltus ad nttpttas de- uemre : velfim.iritt fiiertnt^ cum altis tu?igiy Jed ea contentos ejfe cjuam hahentes ad ordi- nationemferuenerunt* Mtynsiros atttem ^ Can4.res,^ Leciores^ & lamtores , tuhemtts auocfuevmitsv-xoris vtros effe. Quodfian- tequam matrtmorno lungerentur tn clerum prcuccit fi??t,rontedt?nm ets vtvxores ducat-t ne fi peccartnt^poena^luant. luhemus vero vt nulhcx derojiceatvel meretricem , velfer- uam, vel vtduam & repudtatam accipere ^fi- cut vjT lex tpfa dtctt. Clem. Ub. Nonomittcndaquoqivc alia exeodcm

3.can!i. 'librOc^&Sy^VF^^^^^'^^^^'^' 3 ViCOTi^Oj

;^pctf

P O L Y G A M I A. 225

/Lin 'ttdti 'Zi^^TaJcrJTi^juh dVvctcd-ctf K^z^jiiv t

fB^f/^Ti '^oCfivrctf. if^.Ko-jfSiS-coauv J^k^ ^coyd^ied-cvcjztv Ivct fJih ''<^(^cicp{ r Ae^iTTi^^

(i^piTdiQ^i^^S}^. KafT£TX)p!S &iclivcLj 0- (p&iMTl foTl /JipVC^^Cif/Jcl /lS^ Kp VOfH^V }iVQ-

fiS^jYi , (^\ncfia , cuc, cLv ;cj y\;cafjLhjJ «^IjS vznafi- yovGxt. chyifM% j fj[^ i7jny!iA^(ct^\ ^^vo- fAPVit^ SJ^ rbjj (jwjci^{w, clMii cT^i tc' 'v^eS- JhQ. ZtytfArt j dz^^.cncL; c^f^lov. t^ j \^ rltu QyjtfMJiv , -^<£y^:tf,';^ TTopvsid ju d^A-, ylct ctvaf^(piSoA(^.G ^ d^oi; jiMVi yiwct:}(gc h) ctvcf):>i JiJh)>tiv iv r7\ JhfJuapyct.eaDVTcij y^ 01 J6co el<; 0Tzpf(pL fjuav, viccrifctjjq Jl /J^ rl/ju tS fsr^r<i nhdtrbjj ovBt^^fi^S-co j^ 0 c/^fe^? 5 /W juh ek iteJf^t^ T?i ^CoAh lf/.7d<7wcn j j^ 7iuyJh.g Tro/^oU y iu fhdy- fAictgcafoi}jhC-i }U ^^inCy^fd-dc, A^v^^iq, &.l'nvi(; 7t6^oiv 'zs^g^iv^cn yJcMcv ri aiecnv, I d cft,

Vidu& iumoresimmn\\m annis fcxaeinta, . , vtpaulo ante dictum i\xcv2iX.)vtdHarum col- ««v, ,p qt.o leno ne accenfcntor, ne eo ohtentu qiiod <ztatis "^'''*^ f''''

o J rr 1 r^ -' 1 umsvidtja-

vtgorcm coercere ndpo/Jrntiad/ccudas nnvvas km ftata.

p.j.

ii6 T R A C T A T I O D E

prolapfd^., yregoUMm fkcejfam. Subuematur ta- ideni pr.o mcn tlUs & 77ecejfand (i4ppeduetur,m f " dc- xeim^ f^yi pyj, texe?7tes , & ^d rep etmm conmnHm^

perperatn J , ' , ^ . j

fejii t XV - deitementes , indecormn qvupptam aammant.

'^^' ]\J ani-- hcc qiioquefcire vos opartet, rnonoga-

mtam fjtttdem rtte tmturn, tuHam pjfe, vtpote

Det vohmtattcon]iruerJtem:dtgamtam autem,

pojl politcttattonem , tlleptima?n ejfe , nonpro-

pter comtiJfBione ipfmhfidpropterfalfitatem.

Trtgamta vero eft tncotinentiJi fignUm. Quod

■ vero vltra tngamtam ef , mamfusiA ejf Jcor-

tatio, ty certa lafcttiia.Deids entm vntcam mu-

Iterem vmco vtro adtunxtt. Erunt entm , in-

quit,<^/iO tn caryie vna.Ittmortbm autenL^ pojl

prtmt mari:t obttnm ccnccditur prts^ereafmi'

dns, ne tn ludtcium dtabolt, & Ucjtieos multos

inctdant-i cr ciipidttates amentes ac amrnts

damnojJis , ex a^tttbvis poena pctths firjuatur,

qtikm voluptas coyuih etur.

Ad Cano- His vcro antcquam figiilatim rcfpon-

. ^P^* dcam, primiim dico iam olim cffc dc ifto-

rum Canonum numcro & authoritatc du-

l^itatum : ncc pofic ncgari ab Apoftolis e-

ditos non c(rc,c|uum(vt aiia omittam)quo-

riTndam dccilioncs contincant , dc quibus

nunquam aiiquot poft fcculis tam acritcr

in Ecclcfia ccrtatum eilct , ac ctiam alitor

pcftca ftatutu,ii tum iftiCanoncs vcl cditi,

vcl ccrte rcccpti ab Eccleilis fuiifcnt. Hu-

nas ftol

lUS

P O L Y G A M i A. 227

ias autcm rci Canon etiam iftc 17. ccrtum

nobis tcftimonium prsebct. Cur cnim ifta-

particiila,,«J?7?' iS^.7^/oju9c,addita cftjnifi vt fi-

gnificetur in ifto intcrdi<fto no ccnfcrijqui

ante Baptifmum plurcs vxorcs habucrint?

Hoc vcro (i Apoftolitam pcrfpicue dcci-

dcrant , cur hoc tacerct Hicronymus hanc Hieron.ad

fentctiam tot areumcntis communicns, & P'^^''*"""»

quipoftca traniitumpotius cflctin cotra-

riam Ambrofij & AuguftinifcntcntiamPac

nc id quidcm fatis rcric,vt arbitror. Mihi

vcro rnaximc probabilis vidctur corum o-

pinio , qui coniiciunt aliquanto poft Apo-

ftolorum tcm.pora, fiuc a Clcmctc,fiuc ab

alio <|uopiam,cius qu^ tum vigcrct Ecclc-

fiafticse politia; rcgulas aliquot colligi ccx-

pilTc , quarum poftca paulatim aud:us fuc-

rit numcrus : fcd priuatum fuiftc hoc fcri-

ptum, nccpubhcse vllius aucftoritatis , do-

ncG paulatim obtinuit vt publicc lcgcrc-

tur , quoniam vtile Ecclcfiar compcndium

iftiufmodi videbatur. Apoftolicos autcm

fuiffc iftiufmodi Canonas vocatos , vcrifi-

mile cft , non vt abipf s Apoftolis cditos

(fliiflct cnim primis illis tcporibusnimium

craflum hoc mcndacium ) lcd quod in Ec-

clefiis quas Apoftolicas vocabant,antiqui-

tatc vidclicct acproindc audloritatc pri-

masjobtinerent. Sed ipfas ctia Apoftolicas

p.ij.

228 TRACTATIO DE

Ecclefias nimiiim facile in ipfa cjuoq; do- d;rina, nedum in ritibus, fuilfc dcprauatas, quis aufit inficiari,quum idita futurum A- poilolus ipfe non modb prccdixerit , led e- tiam fuo ipfius feculo in Galaticis prsefer- tim & Achaicis Ecclefiiis fit expcrtusPllIas porro Sfy.-myLi ita etiam confarcinatas , vt illi Canones vidcri pofsint cjuxcam efle iilarum epitomiE,Clementincfcio cui fefc Romanum tumEpifcopum tum ciuem ad- modum ambitiofe vocanti attributas , mi- rarer hoc feculo inueniri poffe cjui defen- derc auderet, nifi res ipfa oftenderet nihil nunchomincspudcre.Nam certeiis fcatet vanifsimis mcndaciis,ita etiam inter fe re- pugnantia quirdam contincnt, denicjue ita poliunt & ex Apoftolicis fcriptis, & cx Jii- itona Ecclefialticarcfelli,vt nulla iufta ra- tione detendi poile mihi cjuidem videatur: ficut alicjuandofortafle pleniuspropria de hisrcbus tradatione demonftrabo. Poffet igitur vno verbo rcs totatrafigi, (\ excipe- rem non latis idoneos tcftes ab aduerfariis profcrri.Sed ne quis a nobis qusefitum fub- terfugium arbitretur , age figillatim etiam refpondeamus. AdCanon. Canonc ij.prohibentur numero Saccr- '^* dotum,id eft, eoru qui publico in Ecclcfia

munerc facro funguntur , adfcribi qui'poft

Bapti-

P O L Y G A M I A. 229

Baptirmum duplici coiugio fticrint impli- citi.Rede hoc quidem,& exApoftolifcn- tentia,id cftjexprcfTo Dci vcrbo. Ncgo c- nim dc aliis quam vcris & propriis fic ap- pcllatis bimaritis intclligi , de iis nimirum quijVt tunc tcmpera fercbant,plurcs fimul vxorcs habcret,iiue vna temcre rcpudiata, aliam ea fupcrftitc duccbant. Id autcm ita; efrc(c[uanuis alia poftca cxpolitio obtinuc- rit)velillud oftcndit quod dcpclliccfubii- citurmimirum nc quis quod de duplici co- iugio didum erat, eludcret , fi fc pclliccm duntaxat diccret (ux legitimas coniugi ad- iunxiirc. Ncc cnim ■^wAAaj'^ proprie quauis c5cubinam declarat, fed cam dcmum c\ux iufta? vxori (it adiund:a.

In altcro Canone dico pro m UtC^C^^yJ- Ad Can. y/a;,lcgedum cfTc kcU ln,CiC?oify.i[/ju: idquc non Apoft.i?. tanti^rn illiusClcmcntis(quicunque tadem fit)aud:oritatc,verum ctiam ipfms Gratia- h Diftfn. n.itcftimonio euinco,ita videlicct vt f'gni-auam/^*~ ficeturhoc intcrdi^to non quafuis viduas intclligi, fcd eas dcmu quge miifo a marito repudiovidude habcrcntur. Sic cnim Ari- ftophancsGrsecus grammaticus ;^f^f dcfi- nit , non modo quse mariti mortc vxorcs effe dciiiffcnt, vciTim ctiam ttJs- (-^^y^u^ <hcf.~ >\.v(nv fji^vi^v) ovvotKivcTzci : qu6 fortafsis allufit Apoftolusquu 7^.i'ov7iaf^p^.( Y^ (^uiivcoy^^af i.Tim.^.^»

p. ilj.

230 TRACTATIO DE

dcfcnbcrct. Eft autcm hoc intcrdidum

cxprclfc quoquc dc ab ipfo Chrifto & ab

Apoftolis traditx do^trinx prorftis con-

fcntaiicum , quum difcrte dicat Dominus,

cu cfTc adultcri) audorcm qui ab alio (cx-

ccpta vidclicct adultcrij caufa) rcpudiatam

ducat 5 quse corruptcla pafsim tunc rcgna-

bat : & prajcipiat cx Domini Spiritu Apo-

ftolus, vt iftcC dcfcrtriccs aut viris rcconci-

lietur,autinnuptarpcrmaneant.N6ignoro

l,euit.2i.7. tamcn apud Mofcn vidux nomcn virgini

opponi,& .1 rcpudiata manitcfte diftingui.

Scd quid fi probabilc cft,iftiusCanonis au-

(ftorcs fiuc cx Apoftolicarum Ecclcfiarum

morc, iiuc cx luo fcnlu illu lcripicrint, hic

quoquc Moiis Icgcmitavt oportuit rcla-

Ganon.A- xaifc^ncut & alibi in iifdcm Canonibusrite

poft n. 2c factum cft? Alioqui,fi ifta cxigcrc ad Apo-

^ ' ftolicorum lcriptorum rcgulam non licct,

fcquamur fanc illud Apoftolicum manda-

tum. Si quis vobis cuangclizaucrit prseter

id quod acccpiftis,anathcma cfto.

AdCanon. In iUo vcro priorc Clcmcntis Canonc,

ciem.pri- q^jj^.^]. jjjj^^ vtrjufquc vcluti commcnta-

orcm. A a n i

rms, illa tanquam Apoitolica rccipmius, quod monogami foli admittatur,iiuc prius mortuje,fiuc adhuc fuperftitcs fucrint vxo- rcs , quod Romani Papse iiue Antichrifti poftea vt impium damnarunt? adco vt ad

damnan-

P O L Y G A M I A. 231

damnandnm hunc Clcmcntcm, cui fe fuc-- cefsiffe quotics libct gloriantur , non aliis quam ipfifmct iudicibus cgcamus. Itcm, qubdmaritisordinatis altcras nuptias in- tcrdicit,quuni nulli Chrifliano,ncdiim Ec- clefiaftico muncre tungcnti cuipiam, hs fit plurcs fimul vxorcs habcre:& iilud quoquc probo, quodturpium mulicrum coniugio implicitos a facris fun(5tionibus prohibct, he vidclicct earum dedccus in miniftcrium ipfum rcdundct- Idcm dc rcpudiatis mu- licribus ftatuo, quia fi temcrejid cft, aliam ob caufam quam ob adult^rium repudiatae fmt, reconciiiationi ftudcant , vel innuptse maneant oportct exApoftoli do^Ltinaiqua dere tamcn plcniiis alibi diffcrcmus. Sin vero iure funt rcpudiat^e, rcde cautum cft ne eiufmodi turp^tado facri miniftcrij di- gnitati dctrahat. o^-dnSoi vero nomen vi- dco duplicitcr accipi poffc cx Gra^c^ lin- gu2E vfumcmpe vt co nomine vcl concubi- namintclligamus,qua: itahoncftiorcvoca- bulo quaft cruvoiKoi vocatur ( vt ctiam a La- tinis contubcrnij & confuctudinis nomcn vfurpatuj- ) vcl fcruilis conditionis foemi- nam. Illi vcrb intcrprctationi cur potius quamhuic affcntiar , duofaciunt. Primum cnim lcx Mofis , cuius fit in cxtremo Ca- nonc mcntio, prsetcr viduarn, mcrctr iccm

232 TRACTATIO DE & rcpuuiatam ,adi!cit ctiam nSSn,idcft profa?jazn , qux vidclicct non Ht publicum rcortum,ncquc tamcn Kgitimc coniunda, fuie vt iufta matcrfamilias, ilue vt mhty (quam proprie Latini concubinam voca- runt ) ac proindc profana : cuiufmodi funt quas hodic Romaiuis clcrus folutas amicas vocat.Dcindc nifi itaintcrprctcris,non vi- dco qui pofsimus hunc Canoncm vt Apo- ftolicum , in hac quidcm partc admittcrc, nifi cam intclligas qua; abfquc domini c6- fcnfunupfcrit. Kam alioqui quum Oncfi- mum,non modo fcruum, fcd ctiam Rigiti- uum,non minus honorificonominc quam Timothcumipfum dignctur , filium illum & fratrcm appcllans,adc6qiic ciim Tychi- co coniungcns : vix mihi probabile cft il- lum , quod olim fcruus fuilfct , cxccllenti- bus alioqui donis prxditum,miniftcrioin- dignum fuiffc pronutiatururr,,ncdum vt id in co ftatucrct qui ipfc ingcnuus ancillam aut libcrtinam duxiifct:quod dilcrimcn po tiusiuris Ciuilis Romani fucrit quam Ec- clcdaftici ac vcre Chriftiani. la vcro quod coelibcs ad maiora illa muncra vocatos no fmit matrimonium contrahcrcquo modo cxplicandum fit fupra docuimus,nepc non vt ciufmodi nuptix tanquam illicits pro- nunticntur,ncquc ctiamvt aliqua in iUis

pollutio

P O L Y G A M I A. 235

pollutio inefle fignificctLif , quod poftca nonnulli non rctic fenrcrutrfcd quod coe- libcs miniftri , partim vt Iiuius vit^ ncgo- tiis miniis occupati^ ficut Apoftolus docct, partim vt Ecclcfiam minorc fumptu gra- uantcsjmaritis antcponcrcntur. Quod au- tcmlegcm Mofis citat quafi adhuc illa te~ ncamur ^aut fic intclligcndum cft vt paulo ante diximus, aut vt ludaicum fcrmcntum potiiis rcpudiandum^ncdum vttancjuam Apoftolicum rccipiatur.

Supcrcft aliud Caput ex eodem libro a A^I Clem. nobis dcfcriptu , cuius prior pars de viduis fteHorem." iunioribus non allcgcndis , non potcft non vt Apoftolicaprobari, quum cx Apoftolo fit manifcfte dcfumpta. Scd nc illud qui- dcm improbo, qviod rcpctitum c5nubium n5 fuic polIicitationis(idcft?Ta7^gA/£t^,non autem d^;;w< , id cft voti) violationc contra- 6inm,miAyuet a^:mc Kifjt <^j^yo(MVfid cft rcm indccoram Sc illcgitimam,appcllat:quatc - nus vidclicct violabatur fidcs fiuc promif- fio illa qua fcfe non ad coeiibatum , fcd ad Ecclcfls miniftcrium conftantcr obcun- dum adftringebant. Id autcm ita cftc vcr- ba ipfa ofteduntrN o N,inc|uit,P R o p t e r

CONIVNCTIONF. M IPSAM, SED

PROPTFR FALsiTATE M,id eft,non quianupferint,fed quia nubendo tranfgrc-

234 TRACTATIO DE

diuntur quod poUkita? fucrant, fc vidcli- cct Ecclelia? miniflraturas. Nec cnim tc- mcre cfl cuioci cjua^uis vidux non rccipic- bantur, fcd cx dcmum c]uascfict proba- bile in miniftcrio pcrfcucraturas^ac proin- de contincntix dono prxditas. Eiict au- tcm proculdubio ipfa matrimonij coniun- 6t'io damnanda,& ( vt poftca pcrpcram de his rcbus iudicatum cll: ab iiominibtis falfa voti opinionc fafcinatis ) coniugium ipfum ncccilarib dirimcndum , fi c]uod tunc iuflum votum fcruandx viduitatis cx- titiffct . Quid fi vcrb quifpiam cxcipiat tacitc faltcm cxadlam fuiifc tucnda^ vidui- tatis bdcm , quum id promittcrctur quod non nifi fcruata viduitatc prseftari poilct? f atcbor c]uidcm cgo ita cilc , c]uanuis in- tcr id c]uod tacitc iiuc cx confcqucnti dun- taxat , & c]uod cxprcifc dircctcc]uc pro- mittitur , magnum iit difcrimcn : idcc)quc Apoftolum dico vt iftis vanis plcrunquc pollicitationibus(ilcut rcs ipfa poftca pro- bauit ) occaiio prxcidcrctur, rccte cauif- fc nc viduae fcxagcnariis minorcs m fa- crarum viduarum album rcfcrrcntur. Ea- rum autcm quod munus fucrit,cx iis li- A&9^ quct qux de Dorcadc in Actis Apoftoli- cis rcfcruntur : vt cos qui ifta nobis nunc obtrudunt>quafi iincipii vctcris diiciplinx

vindiccs>

P O L Y G A M I A. 235

vindicesjfiquid frontis habent , fane in his faltcm crubcfccrc oportcat. Scdadrcm redco. Ifta quidcm in hoc Canonc vt A- poftolica non modo non improbamus, fcd ctiam ab aducrfariis , fi quidcm rcfti- tuta volunt Yiduarum collcgia , inprimis cxigimus. Vcrum quse fubiiciuntur quis fanse , ideft, Apoftohcae fidci homo non damnarit?Tn^^?w//r, inquit, esh tnconnnen- ti(&figmm, Efto. nam primse ctiamnupti^ hoc plcrunque arguunt , quum tunc setas maximevigcat , & propter fcortationcm quoquc oportcat vnamquamquc fuu ma- ritum habcre. Abftincrc vero fe a coniu- gio non pofte(id cnim eft,opinor , hoc lo- co incontinentia)vitium pcr fc non cft,cx- cepta ct-TttJ/flt , quum naturalis fit illa appe- titio , & continentia fit pcculiarc Dci do- num: fcd quum contincre non pofsis , tur- pia faccre , id demum vitiofum cft , quod in casnon cadit qux quoniam contincre non pofsint,nubere malunt quamvri,quo- ticfcunque id faciant. Qood autcm fubii- cirur,cuiufmodi tandem cft ? .Qj^pdvltra mgamiam ^y?,inquit, mamfefiaest fcortatto, (^ certa lafcttita. Ergo quas quarto nupfe- rit, fcortatrix fuerit? crgo quartum coniu- gium dirimcndum ? Quid ii quse in setatis ilorc tcrtium coniugern amiferit, nec con-

il6 TRACTATIO DE tinentice donum habcatPIftorum ccrte , vt paucis abfoluam, non cft audlor illc Spiri- tusquipcr Apoftolum nihil tale dcHniit, fcdillc iple Montaniparaclctus, qui non TertuUianummodo , vcrum ctiam alios deinccps pliirimos milcrc tcFcllit: ac intcr CiEtcros Baiilium quoquc hsec cadcm in- culcantcmjli modo ( quod mihi probabilc noncf}:)cos Canonas cdidit ciuiipfuisno- minc quaii ad Amphilochium lci-ipti cir- cunl:cruntur,& ab aliis quoquc ( Grxcis c- tiam ) hoc nominc citantur. Q^d plura? Cocil.FJo. }^m-jc ipilim Canoncm non ita pndcm c6-

detinitio f r 1 T- •

icincpi-cilium riorcntmiim iub Lugonio quarto tome. plane abolcuit,vt ErpcnfEus ipfc obfcruat. Photius. Controucrfia^ autcm illa^ hac dc rc poftea Nomoca- {iiiq^ hvpocritas illos Co.iftantinopolita-

nonis tit. TA • 1 o 1 • r

ij.&ibi nos Patriarchas & ahquot Impcratorcs ex- Ualfamon. citatx , C cfiribus ipiis , prout fcrcbat eo- rum lcuitas,moc]6 in hanc , modo in illam partem nutantibus , a quo fpiritu ifta pro- fcda fmt, fatis fupcrquc probant , vt lon- giore rcfutationc non iit opus. Q^d c- nim cx Dci vcrbo profcrt ifte Clcmcns, valcrc non potcft niii aducrfus cos qui plu- rcs ilmul vxorcs habcnt:vt fuo locoaducr- fus TcrtuUianum hoc ipfo argumcnto v- tcntcm probauimus. Namalioqui certe fcnticndum crit nc morte quidem diifolui

coniugij

P O L Y G A M I A. 237

coniugij vinculum , fi plures vxorcs habe- rc, acproindc in ordinationcm Dci pcc- carc cxiftim-abimus quimortuavnaaliam ducit. Scd quidfi hcc ctiamifti cuicunque Clcmcnti darcmus ? ccrte confcqucrctur, digamos ctiam ipfos aducrfus Icgcm Dci faccrc. Qua frontc igitur digamos tolcrat, trigamos vcro damnat , tctragamos dcni- quc in album fcortatorum rcfcrt ? Ncy in- quit,?)? diahohtvAicium ^ lacjHeosmultoSi& amentes cuptdnates rnctda?n. Egrcgia Tanc ratio , tolcrarc lcgis diuinx tranfgrcfsio- ncm,vt diabolilaqueu cfFugias. Im.6 quum ctiam tcrtio , non miniis quam fccundo mortuo marito , vri pofsit qui continen- iix donum non habct , quiscil; iftc Apo- ftolorumfcilicct difcipulus, qui rcmcdium aducrfus incontincntiam difcrtis Apofto- li vcrbis cxprcfmm , mifcris confcicntiis aufit adimcrc ? Itaquc longe rc(5tiiis Hic- ronymus ipfc , alioqui prorfus quum libuit Montamzans , nc odogamos quidcm da- mnarcfc tcftatur : minimc ccrte ita fcri- pturus fi pro fcortatoribus habuiffct. Quid ii igituriftadicamus non dc quibufuis vi- duis, fcd de iis tantum accipienda qux fa- jcro miniftcrio fungcbantur ? Atquc ne ita quidcm pofsit iftc fcriptor cxcufari, quum nc fccundus quidcm maritus iftis,falua ma-

238 TRACTATIO DE

nentc iplarum pollicitationc , conccdi pq- tucrit. Scd vndc fit crror iftc cxortus non ita difficilc cfl: coniiccrc. Qluuti cnim ini- tib gcntibus fcnilm ad Chriftum tranfcun- tibus,multiin Oricntc , ac priercrtim intcr ludxosipfos , polygami dcprclxndcrcn- tur , quos fi quis cocgifict vxorcs omncs prxtcr primam abiiccrc,multisfuiflct pcf- fimc confultum , quod ca corruptcla ita elfctinuctcrata,vt vitio non duccrctur: id-r circo paulatim hac in rc progrcdicndu fuit, Itaq; a Paulo fuit illud in primis cautu , vt omnis ordoEccIcfiafticus iftalabc carcrct, Qoi cnim potuilfcnt polygamia in aliis da- mnarcqui fuo cxcmplo illa confirmallcnt? Ad rcliquos autc quod attinct.digami poft Baptifma , id ci\ , qui vnica fupcrlHtc vxo^ rc non contcnti aliam fupcrinduccrcnt, primuma bcncdiclioncjid cft?publica c6- fccrationc cxcludcbantur , adco quidcm vt prcfbytcris intcrcffc iftiufmodi nuptia- rum conuiuiis ncfis cllct. Dcindc iubcba- tur crrorcm ab Ecclcfia dcprccari, & ccr- to tcmporis fpatio a communionc arcc- bantur. Poflrcmo fuit hi^: modus conftitii- tus huic Iafciui;E , vt cumtcrtia vxorc vix, ac nc vix quidcm , quifquam admittcrctuy in Ecclcfiam : quadrinubus autcm pro ma-r nifcfto fcortatorc habcrctur ^ ac proinde

quartam

P O L Y G A Al I A. 239

quartam abiiccrcprorfustcncretur. Hinc illa quse & hic Clcmcns , & Bafilius (vt & vetcrcs Canoncs alij multi)quii dc vcrisdi gamisjid cft, iis qui plurcs x^ -T^oitv vxores habcnt,rc(^tc fcripta fnit, ad alios digamos nulla in rc pcccantcs ( ad cos vidchcet qui plurcs fucccfsiuc ducunt in Domino) pcr- pcram trandulcrunt. Vt autcm ita fcntiam nonrcs ipfamodb pcnc clamans mc im- pcllit, fcd & rationcs manifcft.^ , & corun- dcmetiam Vctcrumauthoritas. Inconti- ncntiamcnim , vt paulo ante dixi , id cft, quod aliquis non habcns contincntia? do- num , aijiiira vxorc pcrgat vti matrimonij rcmcdio,fiuc fecund6,fiuc vltcriiis rcpcti- ti,quis vnquam fani iudici) homo vitio du- xit ? Qms vcrb ita infaniilfc Patrcs, imD i- pfos Apoftolos, fihuic Clcmcnti crcdi- pius , cxiftimnrit , vt pro co quod iubet in Domino ficri Apoftolus-.pocnitcntide mul- d:am cuiquam irrogarintf Rcdiiis igituri- fia multo tum Epiphanius tum Hicrony- mus quam alia multa. Sic cnim illc contra Ep/phan. Catharos,quauis ineo,vt antc dixim^,ab-|"^^'^*~ erras,qu6d qua? in gcncrc dixit ApoftoP: ad lolos quos vocant laicos rcftringit. Kcf/

Tiju7] (LiP^ 7iumv QMKMo^a^o/uS^oit; iw-

ros.

240 TRACTATIO DE

cdiwctf TiAdtTyiadert] ^iimK^VTivoi; "ZtrQ^^poL^ aicoc^TrDpv&iCt^^yi /^oi^m^yi fcgtTtyic cCrnau; ^

eJ.O-jU^ '^UO/uSfH , CRJULiCt(r,d{{QL J\VT4pCt JV^

vcuyj^ y\ ywucuf^^ ehvjipcf) avSpt^dX. cuTiaTcij 0 d\iog Ao^^, «</» *^J7D iyi(; 'Q4cx,?^yicicu ^ ryig t^ct)y]g "STToyty^puTj^l , ciM.ct SJkQci<pz(^<l ^ -^ d!^v\q , 0':>X'ivrti>va)ywucL'}(giQ ^^to oJto^ Xrj^iT, ^u^ova^^c. vigjutoti.d/^^^^iTo fMouCbTn- %ibiig J^vfipoL &] ^^t oyvOjUCf) (pjjjck^^i^^ iXi&iThTVv 0 dytoc; Ao^ , y^ f\ dytct ^ov C4c~ 'A,?^i:ci:tj/t^Atgzt cA Tvf^x^l 0 TViovTtg vx ^ A- A5« 6G?\gLQc^(^ K^ vof/sv ^oZ 7io7\mv6/uSpoc, Id cft 5 £r /i- (juidem cjut V77am habuitt magis lavidMur OT honoratur k toto Ecclcfidi coetu, Eum vero qui vna qu£ defunUa fent con- tentm ejfe nonpotuertt , ^utvefiparattone vel fcortaitonis , veladuhertii vel altctitnsmali cnnnnis occafione ■fhclaiCum fccunda vxcre contuntipis fiientyfue ?nuhereyn altert vtro ad- tunEi:am,non accufat diuinm fermo , necjtte ah Ecclefia cr vtta exclufiim denuntiat ,fedto- lerat oh tnfrmttatern : nonvt dttas fimul ha- heat vxores , fedfiah vna jeiu-ncitu fectmddi legtttrndi contuncim deprehendatur , eum mtfe- raturfermo diutnw , c^Jancfa Dei Ecclefia^

prdifer-

ceano» rom.2.

P O L Y G A M I A. 241

pr^/enim fi eiufmodt cjiiifpiam juerit alio^jui pim, (^ Jecmjdum Dei legem fi gejferit. Ha?c igitur Epiphanms,vt quidcm habctur in e- mcndatioribus codicibus : cx quibus ctfi apparct iam tum dcclinatum fuiffc ab A^ poftolicafcntctia dc matrimonij ctiam rc- pctiti puritatc,tamcn illud liquct,non fuif- {q indidam fucccfsiuc rcnubcntibus -pcDe- nitcntiam,ac proindcCanonas illos aducr- fus digamiam , ^o. iis cfle accipicndos qui plurcs t^ TtLVTVY vxorcs habcrent , quibus opponuntur quos Apoftokis vnius vxoris viros appcllat. Scd & Hicronymus ad O- Hierony. ccanum,fcdatiorc animo hac dc rc fcribes, ^^ longiiis progrcditur,vt qui apcrtc dicat, A- poftoli dcEpifcopis vcrba dc digamia pro- pric fic appcllata intclligi. Ex ludai^s , in- quit, erat Aposiolii6 : pnma Chnfli Ecclefla de lfraelreli<^Hti.s congregahatur. fctehat lege concejfurn'3 (^r exemp lo P atrtarcharum ac JHc- Jisfamtltariy populo tnmultisvxorthm Hheros SfargereyCUim ettam licentidi ficerdotibtts pa- tehat arhttrtum, Pracepit ergo (neeandem //- centiamfihi Ecclefitz vtndtcent facerdotes) ne hinapartter c^ trtnaforttantuy coniugta^fdvt fingula^ vno tempore vxores haheant. Ha'C i- gitur Hicronymus , omnium maximc ido- ncus in hoc argumcnto aducrfus fcmcti- pfum tcftis.Placct autcm tcrtium iilis duo-

q.j.

24Z T R A C T A T I O D E

biis adiimgcre Bernardum , rccentiorcm quidcm fcriptorcm , & quidcm infclicifsi- mo (cculo natum , fcd qucm ob fynccrita- tcm & lumcn Ipiritus adcb corrupta a:tate prorfus admirabilc , non dubitcm quidcm cgo multis tum Grxcx tum Latinx Ecclc- f\x dodoribus in multis antcponcrc. Sic in Cant. igitur illc dc rcpctitis matrimoniis, Pmlt44 fef m. C6, ^^j^ jj^ quit, (][m ccmcedtt vidpix vt cm vult nu- bat : <^ tu contrapr£cipis\nHllaprd:,ter vwgi- nem nubat , c-r hocnon nifi vtrgtnt , vt non cui vutt-.mihat ^ tpfi. ^Qmd numum Dei abbrc- ptias? Omdlar^am benedtBtonem nupttarum reHrtngu f cjutd pnprtunu vindica^ vtrgtni:, qiiod tndultum eft fcxm? Non concederet hoc PaulvJ )itjiliceret. Atparwm dico , concedit. VttltqtiQque. Vclojtnqmt-^adolefcentiores nu-^ bere^nec dubium cjutn vtdua^ dtcat. Outd ma- ntfeffitu eft? Ergo qttod concedtt cjina licetye- ttamvult qma expedtt.Ojiodltcet c^ e.vpedit, hdiretictis prohtbet : r:thtl hacprohibttione per- fuadebttjritfnjuod hcnrettcm eft. Hxc illc , & quidcm vcrc contincns,vt arbitror. Scd aducrlanj nimirum cxcipicnt , dici ifta ad- ucrlus Tatianorum fiuc Catharorum rcli- quias , fc vcro minimc damnarc nuptias quantumuis rcpetitas , fcd duntaxat pro- ptcr incotincntiam arccrc digamos a Clc- ro>non ab Ecclcfia. Aliqui ctiam fortafle

poftu-

P O L Y G A M I A. 245

poftiilabunt , vt quum Bcrnarclum citcm, adhxrcam igitur ipfi in caclcm illa concio- nc,purgatorium & prcccs pro dcfundlis tucnti. At cgorcfpondco , nonhxc a mc profcrri , vt vcl damnandi , vcl probandi matrimonij argumcta iilis bafibus fulciam, vcl pcr omnia hisPatribus adha?rcam,quos ad Vcrbi diuini normam cxigcrc nobis ccrtum cft , vt & ipfc Auguftinus Pclagia- nis rcfponditrfcd vt iftorum falftatcm fuif- ipforum tcfiibus coarguam. Nam ccrte fi vcra funt trium faltcm iilorum tcftimonia, falfumfcripfit ifl:cCicmcns,trigamiam vo- cans incontincntiam , & quod vltra triga- miam cfi:,manircil:am icortationcmrncquc rccSte ob fucccfsiuc rcpctitas nuptiastan-' quam ob crimcn cxckifus cfl: quifcjuam a cIcricatu.His autcm cxplicatis facilc hicrit Vctcrcs dc digamis latos Canonas intclli- gcrc,c|aos ctiam placuit figillatim ad Vcr- bi diuininormam cxi.^crc.

Ex Synodo Ncoca^fariana. Canon huius Synodi tcrtius fic habct, Can.Neo,-

id cft , De tt-s cjiti m pUirmas-nupna^ mctde- fa/JtjT/iamjrH-um eft temvm defintturrL.. Ccn-

q.ij.

244 T R A C T A T I O D E

uerjatio atitcm acfides tp(orur?L->^ tempns illHd ccmrahit, Can. Neo- Et ciufdcm 7, UpicrSvTi^v &i(; >a/^^ cfi-

cafar.7. ytfj^iuuTZdV jUhi^cl^':^, iTn) JU^TUVOlCt^ cd. T^VTOi; tS cfiyJLjUii^ TJt; ig-Ctf O ^i<7QbT2p(^ 0

^. T i^^^cbT^^iiC; 7vrK^Tidi/J^u&' S'?^ yi/uiPKi Id L{\.yPresbytertn diga?nnni/n ?ntpiis cibptm ne captto. Quiimefnmrecjuiratpoemtentij^rru digamus , cjui^ presbyter iUas mtpttas commm gratia comprobartt? Explicatio Hunc autcm vtrunquc Canoncm dc iis Ncoiiar!' qui poft Baptifmum vxorc adhuc fuperfti- tc , iiuc cum qua adliuc pcrmancant , fiuc quam dcfcrucrint, aut aliam ob caufam quam ob adultcrium rcpudiarint, altcram fupcrinduccbant , intelligi oportcrc dici- mus:cuius cxcmplum viderc cft apud Hic- ronymum in Fabiolx cpitaphio. Nama- lioqui fi ad cos digamos trahantur(vt poft- ca fa(ftum cft ) qui mortua quotacunque vxorc aliam ducunt in Domino , vtrunque dicimus , vt iVpoftolicx dodrin^ rcpu- gnantcm , plane rcpudiandum : & hinc or- tam illam manifeftam corruptclam non rc(5te dcknfam ab Ambrofio , qua fadtum eft vthuiufmodi digamis in Ecclcfia non bencdiccrctur.

Ex

P O L Y G A M I A. 245

Ex Laodiccna Synodo. Canon primus , Ileei tQ <hlv K^ tcV c^e-Can. Lae-

it\y\(nctVKov K^vcvciSiq iAdt'd{^o(; ;^ vom- jucog (JVJJcf^(pdtv'^^ J^iVTi^ig '}cc.fJi^iCy juh /\5f- d-^yijuicjLV TTomcjzLV^Q , oT^i^^pv p^ovov vrct- piA^v^S^ icj %o?\g.(7CLvTCiiV '^tiq ^a>esgdt^7g ju vy\WiougyKp cpjfyvco/xLtju^^cliJh^t^ cwvhq

ThuuKoivcjOviaM coex^TztjuS^Kl^. Q^k^Oportere ex EccieJIafttco Cmcne-,fiifMihbere ^legmme pcundis 77uptiis C077tHnRi fierint y ne^ne clm- defiinum matrimomurn imerint , exi^uo tem- pore elapfi , poft^uarnprecibus ^ ieiuniis va- carinty commumonem tpfis ex dquttate conccdi defimmus.

Hunc autcm Canoncm , vt fcptimum FaifaEf- ISlcocxraricnrcm , qinim vterquc ad vcros penfei m- digamos dc quibus diximus (ad cos vidcli- tJo^Cfln^i^. cct qui plurcs y^ TttvTcv vxorcs habcrcnt) Syn.Lao- manifcfte rcfcratur, Efpcnffeus alioqui di- ^^' ligcns collcdtor , ad poftcrius digamorum gcnus prsepoftcro planc iudicio dctorfit. Vult cnim additum eflcvcy. /,«/»$■ , id cfl: legi- tnne , vt digamipriorcs ab Ecclclia apcrte damnatijab-iftis^liilinguantur quorum nu- ptias fccund<3enmplicitcr no damnarentur. Dcinde Aaa;poi^.(W/ou' putat fignificare folcn- nis bcnedidionis priuationcm : vt fit iftius Canonis hsee fcntentia : lis quoque quife-

^.iij.

z^6 TRACTATIO DE

cundis nnptiis quantumuis lcgitime, id cft niortua priorc vxorc , iungantur , fi tamcn vfurparunt Ecclcliafticam bcncdidioncm (qua- illis nimirum cfTct intcrdida) poeni- Ratioi. tcntiamaliquam modicam iniungi. Scd ft itaclict , confcqucrctur iLiflos iftos fuiftc

AotSpo;.a,ae7/, Vt qui J/gt tv Aei^O)cLUJcty /jAt TniYxnU

muI6tarcntur,id cft,qu6d Ecclcfiaftica bc- ncdictionc cilcnt abufi. Ego vcro vbique inucnio ^a^-^ctuiav ita damnari ( quod c- tiam ipfi vocis notatio dcclarat)vt prorfus hallucinari mihiquidcm vidcatur, qui rc- prchcnfum-.ncdum muldatum,qucnquam putct, quod Ecclcfia- bcncdidioncpctita, potiiis clandcftinu matrimonium non inic-

- rit. Et quo iurc , obfccro , qui in Domino nubunt fiuc primo fiuc fccundo, clamid faccre, id cft, non confcia Ecclcfia,&: abf- quc prcsbytcri bcncdidionc,iubcantur?an ne vidcaturEcclcfia huiufmodi nuptia^ap- probarc? imb Ecclcfia Apoftolicanon cft habcnda, iis coiugiis bcncdiccrc rccufans, qux tcftatur ( imo ctiam viilt ) Apoftolus ficri , ficut antc cx Bcrnardo oftcndimus, modo hant in Domino. An vt vitctur of- fcndiculum? atqui non pracbct oftcndicu- lum qui a vcrbo Dci non difccdcns, fiue prim6,fiuc fc(tundo,vcl vltcriiis coiugium

3 init.Dcindc quis non vidct 15gc maximum

effc

P O L Y G A M I A. 247

cfTe ofFendiculum , qucmpiam cerncrc in EcclcfiamaritumjCuius coniugij tcflisnon f Licrit EcclcfiaPIncpta cil: igitur ifta horum Canonum cxplicatio, vt qui dc vcris poft Baptirmum digamis , fcmpcr in Ecclcfia tncrito dam-iatis, intelligantur. Quum au- tem ab cis poenitentia , & quidem feuera flagitarctur , additur quasdam in liac Lao- diccna Synodo iftius fcucritatis modera- tio crga eos qui alteram quidcm vxorem, fcd tamen libcre & lcgitime , id efl palam >^ & ritc , nequc clanculum , vt {accre folent ^ qui male fibi funt confcij , matrimonium iltud iniiflent.

lubct Canon 26. fcxtse Synodi , circiter Ad Can. annum Domini 6^1, corruptifsimis iaml^'^^^.^ Lcclelus , habita: , prcsDyterum per igno- ^i.Diftin; rantiam iliicitis nuptiis implicitum, Do-^^^"* mino dcflcre,& ncfarium ciufmodi coniu- gium difiolui, qucmlocum Gratianus dc fccundisnuptiis cxponit. Fatcor vcrb hanc effe Gratiani expofitioncm,fed longe inc- ptifsimam. Qin cnim pofsit aliquis igno- rarc primas an fccundas nuptias cclcbret? Rc(5^e igitur Balfamon non fccundas , Ccd inceftuofas fiue cum cognata initas intcr- prctatur:&malc Gratianus illud k^t' cf.^^votciv

Omiiit. Ad elufdc

Eiufdcm Synodi Canon fcxtus faccrdo- ^J^jf^ ^^

q. iiij.

248 T R A C T A T I O D E

tcs duobus matrimoniis implicitos , item-

que viduarum maritos adco grauitcr pu-

nit , vt corum quoquc coniugia tanquam

ncfaria difloluat , rcnouatis ctiam Apofto-

licis Canonibus a nobis fupra cxpofitis. At

nosjuon quid illi Synodo(cuius ctiam multi

Canones prorfus impuri lcguntur) fimpli-

citcr placucrit, fcd quid cx vcrbo Dci de-

crcucrit,quxrimus. Qujrnam vcro cx ver-

bo Dci tcftimonia iftis piane tyrannicis lc-

gibus prxtcxantur,fuo loco cxpcndimus.

Refutatio Et hi quidcm funt vctcrcs Canoncs in

turi) Tra- vcros digamos , vfquc ad Syritij & Inno-

tionfi pro centij,pontificum fanc inhac rc impurifsi-

interdilao. morum, tcmpora fanciti : quos tamcn Ca-

nonas nullo iurc primiim aducrfus plurium

fucccfsiuc vxorum , dcindc in viduarum e-

tiam maritos iampridcm & Latini & Grse-

ci torfcrunt. Piacct tamcn corum ctiam

Prima ra- nonullas ratioucs cxpcndcrc. Primiim igi-

"°' tur digamos tanquam opprobrium,a Clc-

ro arccri volunt , proptcr hiturse inconti-

Refut.i. Vitntix fulpicioncm. Sanc vcro, quafi qui

contincntis, & quidcm perpctux, donum

non habct , facrorum adminiftrationc fit

2 indignusraut quafi maritufn & incontincn-

3 tcm clfc idcm dcclarcnt. Quam fit porro ccrtum contincntis finmxyitx argumcn- tum,vclnunquam,vclfcmcltantum,idque

nonnifL

P O L Y G A M I A. 249

nonnifi virginisjmaritum fuifTcjdifccre fal- tem ex fuorum Heliogabalorum , ac prse- rcrtim(nc vetcra illa rcpctam) cx Alcxan- dri fcxti , Lconis dccimi , Pauii tcrtij, lulij itidcmtcrtij, Potificum fcilicct fandi Spi- ritus via & iuxta fand:os Canonas clc(5lo- rum , inauditis fpurcitiis , Catholicos no- ftros certe nunc tandcm oportuit.

Profcrunt alij cxccllcntcm faccrdotij Secunda. dignitatem, cur clcricis quod laicis non li- ccat,quafi fciiicct inquinata^ fuit in fc^c nu- *^"""'^ pti3e,ac non potiiis crcdcndu fit Apoftoio> honoratas illas in omnibus pronuntianti.

Origcncs omnibus poft Apoftolicum Tcrtia. Conciiiis antcrior , fcribit non foliim for- LucfHonu nicationcm, fcd etiam nuptias ab Ecclcfia- »7. fticis dignitatibus rcpcllcrcjncmpc fccun- das jcafqucpoft viduitatcm rcpctitas,vt locus ipfc oftcndit. Ego vero id concedo Refutat, fcribcrc Origcncm,qui alia etiam incptio- ra codcm loco fubiicit. Conccdo & illud, iam tum non dcfuilTe quihaec & alia eiuf- modiinEcclcfiam inuchcrcnt.De digamis tamcn illis Canonas a nobis citatos pro- ptcrca intclligi dcbcrc ncgo:&: alioqui O- rigencm hic pcnitus reiicicdum, vt dodlri- nx Apoftolica? rcpugnantcm dico.

Leo primus qui m annum Domini cir- Qiiarta. citcr444. inciditjvir do(^usjfcd valde am-

250 TRACTATIO DE

bitiofus pontifex^qiiadam ad Africanos E-

leo Epift. pifcopos cpiftola fcribit, Illam Faulipr^ce-

^* ptionern de Eptfiopo vnitis vxoris vtro , adeo

(anEiam s e m p e r habttam finjfe.vt etiamj

de mHliere Jacerdotis ehgendi eadeniinteilige-

retur (eruanda coditiorne firte tlla,prtm quarn

in etus matrimontwn ventret qui aliam no ha—

bmjfet vxorem,alt€riiis virt effet experta con-

R.efutat.1. iugittm.^c^. caufa nulla cit cur in hoc magis

Lconi ailentiamur , quam in co quod alia

epiftola prirfcriberc aulus cft Epifcopis

contra Dei vcrbum & totius purioris Ec-

clcfiiT morcmio p o R t e R e vtdeltcettpfos

non dimtttere quidem vxorcs,Jed<juafi non ha-

heantftc habere ,cjuo falu^ijit chantas conivC"

^ giorurn,c^ ceffent opera n'pttarum. Quomo-

do vero locus illc Pauli lit explicandus fuo

loco abunde eft expofitum.

Quinta. Innoccntius primuSjVt iuccefsiue,ctiam

piraic.V. ^"^^ Baptifmum , factos digamos a iaccr-

dotio cxcludat , quaii videlicet de his in

Canonibus Apoftolicis, quos vocant,fue-

rit conltitutum , hoc cauiatur , qubd etiam

poft Baptifmum , maneat vxorum numc-

Refutat.i- rus.Id vcro primum omnium falfum,dein-

de ctiam il vcrum cflct, incptum c^q dico.

2 Quum enim,vel ipfo teftc Apoftolo,mor-

te ioluatur matrimonium,tam cft vnius v-

xoris vir qui dcftm6tis aliis vcl oclauam,

quam

P O L Y G A M I A. 251

quam qui primam habct : quoniam mor- tuas vxorcs tanquam vxorcs nominarc, no alius quam Motani paraclctus docuit.Dcin > dc etiam fi ita cflb darcmus, vndc iftc didi- cit iftiufmodi numcrum impcdirc quo- minus fitaliquis facrx fundioni idoncus? Imo fi dcligatur qui vcl odogamus fucccf- fiue fucrit , fit autcm coelcbs , nonnc, fi A- poftolo credimus, hic magis fiierit ad vni- ce & fmc diftradionc curanda quse Domi- ni funt idoneus , quam qui vel primam ad- huc tencat? Poftrcmo quas hsec religio cft, ^ vxorcs iiumerare tanquam impedimenta> fcorta vcrononitcm ? Nam hoc quoquc fandifsimos iftos Catholicos facerc ni- hii pudct.

Au.^uftinus hoc etiam a^ftu , per Am-?f"^' broiium rortaisis abrcptus , non valde dil- Comugaii, fimilcm rationcm affcrt , quam alij poftca ?P/^' . in fuam pernicicm arnpucrunt : Quomam veiceii. inquit,^;// excejfit JinguUrern vxormn mime Ep^^^S^. rHmy7ion peccatur)^ comnnfit -, fed Jairamentt normam amijitt/ion ad vit£ bondi rnerttum^fed ad ordmattonis EcclefiafHcA fignaculurn ne- Refutat.r. ceJfartam.H.xc iilc:in co quidcm, vt in plu- rimis aliis, ab Hicrdnymo rcctc diffcnties, quod nulhim nc in repetitis quidem nu- ptiis peccatum agnofcit,quod & ipfc Hie- ronymus alibi , a fcipfo diflentiens , fatcri

252 TRACTATIO DE

cogitur. Scd,ifla quam affcrt racramcnti

E3jt*3'pJ»norma vndc tandcm defumpta cft ? Qumy

digamis. inquit Innoccntius tcrtius, nec tlla vmm v-

ntca-,nec tUevnm vmiis. Imo vcro(quum v~

2 xor cfFc dcficrit cuius maritus mortuus cft,

& ncmo vici(sim mortux fit vxoris mari-

tus)& iila vnius ctiam ( fi volcs ) ccatcfimi

vnica,c^/ ilic vnius cjuanuis ccntcfima; vnus

^ cft. Quinctiam fi fpiritualc coniugium cx

Apcftoli fcntentia potius quam cx iflis

vanifsimis commcntis ceftimcmus , in rc-

pctitis potiiis quam inprimis nuptiis hacc

analogiainucnictur, quandoquidcm Chri-

ftusnonnifi vt fccundus maritus > mortuo

priori marito(pcccato videlicct) fucccdit.

Ep[ph™n! Itaq; vana ctia cft illa ratio ab Epiphanio

inCatha- allata, (quod cius pacc dixcrim ;)iVo;;/«/^

Refutat. cipere Jan^ta7n Dei pradicationem poB Chri-^

Fti aduentum^eos cjm mortua vxore ^fecundis

nupttis tun^i fim -ipropter excellentem fiicer-

dotit ordmem ac di<Tnitatem. Nam fi crimcn

non cft,vt ipfimct vcl inuiti hitcntur, vxo-

rcm duccrc , quo iurc faccrdotii dignitati

dctrahcrc dicctur, quodabfokite ik fim-

plicitcr pronuntiat pcr os Apoftoli Spiri-

tus fanclus, honoratum cilc in omnibus?

oftaua. j4t f,^;/r/2;,inquit A mbrofius , ^tiomodopo-

A. ibr. ot- fgyif lyQr^ator effe vidmtatis ctm crnnria fre-

c-pvit. qtisntaHent'^ Q^fi ycro virgmitatcmaut

Retutat. I. viduita-

P O L Y G A xM I A. 253

viduitatcm laudarc non pofsit etiam qui contincntias donum non habcns^honeftum matrimonium , fiue vnum , liuc fucccfsiue plura,in Domino inicrit. Q^d i\ ctiam di- cam, quomodo ad nuptias hortabitur , qui maritus cficdctred:at?Hocnimirum Am- brofio & omnibus illisfalfa iftaopinione imbutis , quod continentiafit qnxdam o- mnium virtutum cpitomc , non modo ab- ftirdumjfcd etiamincptum vidcrctur,quo- niam nullos arbitrati funt iftiufmodi cx- hortatione indi^crc. Scd alitcr fc rcm ha- bcre, vt expcricntiam ipfam omittam, vcl ipfe Apoftolus fuo cxcmplo commonftra- uit, qui dc viris loqucns , cxprcfsius ctiam dixkiPropter/corfanonem 'vmif^utfcjue vxo- remjuam habeat: (\Vi2im-, Velim omnes ejfe vt metpfum.^ dc viduis agcns,/^o/o,inquit, iu- 7itoresvtdtiasnubere. Certc quantofatius fucrit omnibus fcculis , ad caftum matri- moniumquam ad inancm cceljbatus fan- Ctimoniam homincs hortari , qui nunc fal- tcm non vidct,fane nihil vidct, quum Do~ minus ipfe contcntus fucrit dixi{ic,.P^?^o- teft capere captar, Dcniquc vbi nuUa culpa cft, cur posnaftatuitur ? Coniugiumcnim & faccrdotium fimul ftarc non poflc , non Chriftus/cd Satan docuit.

Idcm codcm loco , In fecmdo coniugio^ Nona.

254 TRACTATIO DE

Rcfutat. in(]\nunon atlpafedlexefi.Hoc illud eft ve- r6(magnc vir Ambrofi,cuius virtutum ve- ftigia vtina vcl procul pcrfcquimulti pof- fcnt)quod tc eoufquc fcicllit, vt lupcr bo- num Ruidamcntum, hanc palcam cxtruxc- ris, quam nunc apparcns dics Domini c6- iumit.vbi cnim hanc lcgcm inucnics?

Decima. Scd & ilkid ciufdcm quis cxcularcpof- fit? Opiid mter pGptilum ^ p.cerdoteWy\n(\wit interejfet , fi tifdeni ad,ftringeretiir legthm^

Rcfutat.i. Quafi vcro null^^e ftnt ali.c lcgcsintcr fa- ccrdotcm & popuium difcrimcn ccrtum conftitucntcs, quam iftx qux fandimoniie prictcxtu faccrdotum ordincm non fane, vt rcs ipfa in cxlum vfquc clamat , fupra populum cxtuicrunt , fcdintraSodomam 2- & Gomorrham pclfundcdcrunt. Quafi fit ifta in Clcro, paucifsimis cxccptis , imagi- n^iria ccelibatus fanctimonia , illud ipfurn quod Logici fpcciticam diftlrcntiam ap- pcllant. Quafi dcniquc,ii hocita cifct,non 3 confcqucrctur^ faccrdotcm coelibcm, iis fahcm cx popuio qui & ipfi contincntix donum habcrcntjcxaequari : & vnius ctiam vxoris virum iis cx populo inlcriorcm cifc qui virgincs manfcrint.Itaquc ha;c quoquc doctrina,ftipula cft inanis.

Vndccima Baptifmus , inquiunt Scholaftici paulo ianiorcs , ^ cvdpam ^;^ poenarn delct , ergo er

trregHU-

P O L Y G A M I A. 255

irregulamatem.Kcf^ondcnt alijjdigamiam Henriais Hon efTc aut ciilpam, aut culp^ pcena. At- & .^'ui eum quirefpondenclumpotiiis crat , nccdiea-^eq"""^"^- miam ellc culpam, ncc irregularitatem el- fc culpsB poenam. Qu^ro autcm , Si diga- ^ mia culpa non cft^vt ipii quum libct hten- tur , cuiufmodi hxc ccclcfia eft , qusenon pcccantcs , vcl potiiis idco nuptias rcpc- tcntcs,nc pecccnt, eo ipfo ftatuit irrcgula- ritatcm incurrcre ? Dcnique fi pcenam no 3 mcrctur digamia,quoniam vbi nulla culpa cfljnullus pcenx Iocusrclinquitur,quo pu- dorc audcnt Canonas vctercs dc digamo- rum pcenitcntia loqijcntcs, vcl ad ruccclsi- uas nuptias torqucrc , vcl , fi c6 rped:ant, tanquama Spiritulanclo di(51:atos dcfcn- derc ? Namccrte nunquam docuit Spiri- tus fandus innoccntcs muldare, Aut igi- tur ifci fccum manirLitc confligunt , vt in- fanifolentraut fuam illam digamiam ccn- fentpofl: Baptifmaculpam ei\c, Tranfeant igitur apcrtc ad Montani caftra. Et tamcn Digrefsi*. Hfpcnfacus nupcr ( jqiianuis inicrdumre- diiiis fcnticns ) auri nominc dignatus cft c[uodapudTcrtulIianuiriUcnit , Dtgdmmn vidclicct , ab eo habenjltte plnnMmfimulv^ xorurn ^ Jiue ahenus pnore mortua vtrum , ne fefirteAm\inUmodermfilos Grdci noJfe*,ve- teres nefctjfe arbitrentur. Acmum fane fcom-

256 TRACTATIO DE

niarquafi nos Grxcx altcriufve lingux co- gnitioncm vt pcculium quoddam nobis vindicemus , quum vfum huius vocabuli proprinm ab abufu diftinguimus : & coru falfas intcrprctationcs rcdarguimus, qui buius difcriminis vcl ignorationc,vcl difsi- mulationc, aliosiccumin pcrnicioroser- rorcs trahunt. Digamum autcm a Tcrtul- liano vocari c iam altcrius vxoris , priore mortua,maritum,mirum non cft, quum nc mortc quidem dillokii prius matrimoniu fbmniarit Jtaquc vidcat ctiam atquc ctiam modcrnorumadcbfcucrus caftigator, ne hic quoqucvtalibi frpc,pro thclauro car- boncs congcflcrit. ^uo eci Homicidasjfcortatorcs , quorumvis de- nique criminum antc Baptifmumrcos(di^ gamos autcm non itcm ) admifcrunt xtatis illius Epifcopi, qua coepit pcrtcclio omnis Chrifl;ian2:,im6 Angclicap virtutis cx duo- bus gradibusaeftimari: priore, fi quis con- tincns fcmpcr habitus fuiiTct, poftcriorc,(i quis amiilaprima vxorc , viduitatcm fcr- uaflct : crallo fane ac toti illi vctufto fcculo pudendo crrorc,quafi hacin rc pofitum fit Rom.14. rcgnum Dci,ac non potiiis in iuftitia^pacc, *7- ^'gaudiopcr Spiritum fanfftum, id quod

multo pluribus maritis quam virginibus coDtigiffc ncmo pofsit , niufumme impu-

dcns,

P O L Y G A M I A. 257

dens, inficiari. Qui vcro funt fecuti hunc errorem a maioribus acceptum, vix credi- bilc eft quantopcre iilii auxerint^adeo qui- dcm vt primis ctiam nuptiis (cui malo fm~ ftra ftuducrat Gangrenlis fynodus,clamna- to Euftathio , fuccurrcrc ) non modo tan- quani caufx fuse feruientcs(licut in Hicro- nymo praefcrtim probauimus)fcd ctiam ex profcifo, vt Syritius & Innocentius, malc- dixcrint.Ita c6 tandcm rcs dcuenit,vt nulli miniis ad facras fun(ftiones idonei habiti fint, quam quictiam ante Baptifmu mor- tuaprima vxore alia duxiffent. Iftis autem fuccedcntcs Scholaftici ( gcnus hominum Scholaftf- acutum quidem, & in fpcciem ^/AO/«^^r, fed fumme curiofum,cotentiofum, & par- tim linguarum & bonarum literarum co- gnitione dcftitutum, partim ambitionc,ac quouis potiiis affcdu , quam fynccro co- gnofccndas ac tucdx vcritatis ftudio omnia perfcrutans)conati funt veritatcm cii men- dacio , kimcn cum tcncbris , in hoc etiam argumcnto,vt in plerifque,conciliare. Ita- quc quum hunc nodum cxplicare non pof- fent,cur antc Baptifma digamus, irrcgula- ris cuadat poft Baptifma, de homicida ve- ro aliud ftatuatur , confugiunt ad facram fuam anchoram,vt decet pontificum man- cipia , nempe adEccIcfiae bcncplacitum.

ci.

258 TRACTATIO DE

Refutat.i. Egrcgia fafie Ecclclia: cjuari fit caflx fpoii-

fx aliquid ycllc prjetcr id quod vult fpofus.

Oues medy inquit iponfus , voccm rneam ah-

Aiunt^X. Paulus dc his rcbus diflc-rcns: A^o?z

t^Hod^n^M^iUicfiiCum vobii vniciaftt^.

obleaio. Caufantur tanicn lacri Ordinis dcfcdu:

Refponf. quia fcilicct fcortationi^adultcriojhomici-

dio , icuiuis dcniquc lcclcri potius cum fa-

cro ipforii ordinc quam matrimonio , nc-

dum digamix,c6uenit.Et quid cft,vt quam

modcdifsimc loquar, culiccm quidcm co-

Iarc,camclu autcm dcglutirc,fi hoc n5 cfl?

Dcclma Spmtuaks , inquiunt alij , maxme decct

Duridusin ^pir^tualitaSy citi cjmm maxirne repitgnet con-

4.Set.dift. cHpifientta , vrqua totm ho^no caro ejjiciatur,

»7-S-+* eimpcrmanentis fignum non dehet in ortlman'

di6 apparereiquodm digamii apparet qui vna

contenti vxore ejfe noluerint.

Inhis vcro quam multa pcrpcram di- Refutat.r. cuntur? Primiim cnim aliud cfl naturalitcr appctcrc quam vri.ncc illud ( cxccpta "citj.-- |/fl6 , qua; in coniugio ignofcitur ) rcpugnat fpiiitualitati,qualis quidcm a fcruis Dci in 2 hac vita pofitis rcquiritur.Dcindc fi fccun- dam in Domiao duccrc fignu cft cius pcr- mancntisincontincntia? qua- totum homi- ncm efficit carncm, quod tadcm iudicium fict de futura fcortatoris contincntia?^ ta- mcn hunc ifli admittunt iinc controucrfici,

qui

P O L Y G A M I A. 259

qiilvidelicGt antc Baptirmufcortator fac- rit^digamiim vcro vrquc adcb pcrtinacitcr 3 repudiant , vt dc fui ctiam Pontiiicis potc- flatc fupcr huius rci difpcnlatione , vt lo- quantur , adhuc intcr fc dcccrtcnt. Quid quod adultcros ctiam iii monailcrium fais lcgibus dctrudunt? ntmpc ad fui fimilium coetus.

Poftrcmb duos ctiam cx ipfis Scholafti- DediDa cis coryphxis tcftcs ab ipfo Efpcnfaeo pro- qu^na. du(5tos audiamus , vt quam inancs fmt ra- tioncs pro digamix intcrdicio allatse , vcl cx ipfis accrrimis cius dcfcnforibus cogno- fcamus. SicigiturThomas, MumjisiujTLjTho.cpoA e/I-Anquitydtga?/?Hm nonprcmouert.nec adna- J^°-4-^". tPtrdi legem,necadfidet arttculos/aec adficra- menttnecejjitaternperttnere, cjutaji ordtneturi Ordims facrarnentum rectptt.Sic autcm Du- Dnrandus Ya.nduS)Dtgamu non ordtnart efl- ex iuremere '^bi fnpra. pofittuo ynec eft contra vclnaturdi dtEiamen, vel fidet articulurn , . vel Ordtnts jacramenti effentialta. Cc db igitur, obfccro , qupnam iftud intcrdidum rcfcrcmus} ^4d diy/int cul- tu6 dctermtnationem, inquitThomas, cuiufi^ modtpermulta Chnslrus Ecclefidiprxlatts , cir popu/t ChrtfiiantprtnctpihHS de^terrmnandu it~ herepermifiit. Ncquc vcrb ncgamus,quum Reiiitat.i. in domoDominiomniarite & ordinc ficri oportcat, & ordo iftc ncceirarib pro cir-

r. ij.

2^0 DE POLYGAMIA.

cunnantiarum ordmc varictur , quin Icgcs dc quibufdam fcrri in Ecclcfia ncccffe lit. Vcrum hoc prxtcxtu Icgcs confcicntiis ^ fcrre , & nouum Dci cultum inftituere , id vero cuiquam vel Angelo vnquam licuifTe 2 aut liccre nunquam ifti probabunt.Quinc- tiam hoc addo , quanquam millics iam in- culcatum , omncs iftas ccelibatus & diga- mix icgcs, non modo totidcm cilc ad vcr- bum Dci additamcnta , fcd ctiam vcrbo Dci , & pura: vctcris Ecclcfiae moribus cx diamctro rcpugnarc:ac proindc non aliun- dc initio profcdta quam a Satanx aftu,fcfc in Aneclum lucis transformantismcc ab a- lio nunc fpiritu quam ab illo vcre impuro dcfcndi : quum hsec fane fit cius borrcndse focditatis origo , quse ab apoftaticse illius icdis cloaca in vniucrfum orbcm tcrrarum fic cxundauit , vt vnius iam. diuini cxtrcmi iudicij flamma purgari poffc vidcatur. Et dc polygamice quidcm viraquc fpccie ha- ttcnus didum cllo.

F I N I s,