This is a digital copy of a book that was prcscrvod for gcncrations on library shclvcs bcforc it was carcfully scannod by Google as part of a project
to make the world's books discoverablc onlinc.
It has survived long enough for the copyright to cxpirc and the book to enter the public domain. A public domain book is one that was never subject
to copyright or whose legal copyright term has expired. Whether a book is in the public domain may vary country to country. Public domain books
are our gateways to the past, representing a wealth of history, culture and knowledge that's often difficult to discover.
Marks, notations and other marginalia present in the original volume will appear in this file - a reminder of this book's long journey from the
publisher to a library and fmally to you.
Usage guidelines
Google is proud to partner with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to the public and we are merely their custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing this resource, we have taken steps to prevent abuse by commercial parties, including placing lechnical restrictions on automated querying. We also ask that you:
+ Make non-commercial use of the files We designed Google Book Search for use by individuals, and we request that you use these files for personal, non-commercial purposes.
+ Refrainfivm automated querying Do nol send aulomated queries of any sort to Google's system: If you are conducting research on machine translation, optical character recognition or other areas where access to a laige amount of text is helpful, please contact us. We encourage the use of public domain materials for these purposes and may be able to help.
+ Maintain attributionTht GoogXt "watermark" you see on each file is essential for informingpeopleabout this project and helping them find additional materials through Google Book Search. Please do not remove it.
+ Keep it legal Whatever your use, remember that you are responsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just because we believe a book is in the public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other countiies. Whether a book is still in copyright varies from country to country, and we can'l offer guidance on whether any specific use of any specific book is allowed. Please do not assume that a book's appearance in Google Book Search means it can be used in any manner anywhere in the world. Copyright infringement liabili^ can be quite severe.
About Google Book Search
Google's mission is to organize the world's information and to make it universally accessible and useful. Google Book Search helps readers discover the world's books while helping authors and publishers reach new audiences. You can search through the full icxi of this book on the web
at|http: //books. google .com/l
Dit is ccn digitale kopie van een boek dat al generaties lang op bibliothcckpl anken heeft gestaan, maar nu zorgvuldig is gescand door Google. Dat
doen we omdat we alle boeken ter wereld online beschikbaar willen maken.
Dit boek is na oud dat het auteursrecht erop is verlopen, zodat het boek nu deel uitmaakt van het publieke domein. Een boek dat tot het publieke
domein behoort, is een boek dat nooit onder het auteursrecht is gevallen, of waarvan de wettelijke auteursrecht termijn is verlopen. Het kan per land
verschillen of een boek tot het publieke domein behoort. Boeken in het publieke domein zijn een stem uit het verleden. Ze vormen een bron van
geschiedenis, cultuur en kennis die anders moeilijk te verkrijgen zou zijn.
Aantekeningen, opmerkingen en andere kanttekeningen die in het origineel stonden, worden weergegeven in dit bestand, als herinnering aan de
lange reis die het boek heeft gemaakt van uitgever naar bibliotheek, en uiteindelijk naar u.
Richtlijnen voor gebruik
Google werkt samen met bibliotheken om materiaal uit het publieke domein te digitaliseren, zodat het voor iedereen beschikbaar wordt. Boeken uit het publieke domein behoren toe aan het publiek; wij bewaren ze alleen. Dit is echter een kostbaar proces. Om deze dienst te kunnen blijven leveren, hebben we maatregelen genomen om misbruik door commerciële partijen te voorkomen, zoals het plaatsen van technische beperkingen op automaüsch zoeken. Verder vragen we u het volgende:
+ Gebruik de bestanden alleen voor niet-commerciële doeleinden We hebben Zoeken naar boeken met Google ontworpen voor gebruik door individuen. We vragen u deze bestanden alleen te gebruiken voor persoonlijke en niet -commerciële doeleinden.
+ Voer geen geautomatiseerde zoekopdrachten uit Stuur geen geautomatiseerde zoekopdrachten naar het systeem van Google. Als u onderzoek doet naar computervertalingen, optische tekenherkenning of andere wetenschapsgebieden waarbij u toegang nodig heeft tot grote hoeveelhe- den tekst, kunt u contact met ons opnemen. We raden u aan hiervoor materiaal uit het publieke domein te gebruiken, en kunnen u misschien hiermee van dienst zijn.
+ Laat de eigendomsverklaring staan Het "watermerk" van Google dat u onder aan elk bestand ziet, dient om mensen informatie over het project te geven, en ze te helpen extra materiaal te vinden met Zoeken naar boeken met Google. Verwijder dit watermerk niet.
+ Houd u aan de wet Wat u ook doet, houd er rekening mee dat u er zelf verantwoordelijk voor bent dat alles wat u doet legaal is. U kunt er niet van uitgaan dat wanneer een werk beschikbaar lijkt te zijn voor het publieke domein in de Verenigde Staten, het ook publiek domein is voor gebniikers in andere landen. Of er nog auteursrecht op een boek mst, verschilt per land. We kunnen u niet vertellen wat u in uw geval met een bepaald boek mag doen. Neem niet zomaar aan dat u een boek overal ter wereld op allerlei manieren kunt gebruiken, wanneer het eenmaal in Zoeken naar boeken met Google staat. De wettelijke aansprakelijkheid voor auteursrechten is behoorlijk streng.
Informatie over Zoeken naar boeken met Google
Het doel van Google is om alle informaüe wereldwijd toegankelijk en bruikbaar te maken. Zoeken naar boeken met Google helpt lezers boeken uit allerlei landen te ontdekken, en helpt auteurs en uitgevers om een nieuw leespubliek te bereiken. U kunt de volledige tekst van dit boek doorzoeken
op het web via|http: //books .google .coml
I
k
I
}.
\
\
VADERLAND 3CH
WOORDENBOEK
XIX. DS EL.
/^
\
Il - :. a K A j r h a i
\'
,• » %1 •>!
k
VADERLANDSCH
WOORDENBOEK;
D O O ft
•.•-•:
JACOBUS KOK.
NEGENTIENDE DEEL.
HAA-ïFAAR.
MRT KAARTBN, PLAAÏHN filt PQURTRAlTTENi
T 8 AMSTELDAM, s ij J O II A N N E S A L L A R T,
* i
' I «
c >/
y > ^
/ V
.. »
\i
.-* l V^ -'-
l^
.1 W ^x
« 1
* r ^
. W « fk
.n
/
m •
B E R I G T
,« ^ I
< 1
V A N* I> £ N
. »
U I T G E E V E R.
- ■ ■ •
« ■
ilet Negentiende Deel des' Vadtrlandfchen ^''oerdenheks, wé\k ik thans mijhen Landgenoo- ten mededeele , Iwhoort onder de laatfte Werken , jian welke de arbeidzaame JACOBUS KOK 2tj»' nen vlijt heeft te' koste geleid; hij eindigde 2ijni werkzaam lesvény onder het afdrukken van dit Deel , en naa éat hij bet , op de vier laatfte bladzij^ den na f 'geheel eet Drnkpersfe hadt vervaardigd. Gevoelig trof mi} deeze flag» Ongaarne zag ik mij in gevaar 9 van^ ten bal ven wege, te moeten laiiten fteeken , een Werk , 't welk mij zeer veele moei- te en eene aanzienlijke fomtlie heefc gekost; en even min mijne Landgenooten beroofd van hec vooruitzigt^omj naa verloop vantijd^ hunne Boe- kerijen te zien pronken met eene verzameling , 4énig9 en^ durve ik mij vleien, zo volledig in haare foort , als, tot nog toe , nimmer wierdt afgegee- ven. Spoedig zag ik, diens volgens , uit na eene ge* legenheid ter vergoedinge van dit verlies. Niet ongelukkig ben ik hier in geflaagd. Twee mijner
Vrien-
a'
1
ft BERIGT VAN i&EN UITGEEVER-
Vrienden , over 't onderwerp dooi mij Mngefpro- ken^ hebben zich wel willen belasten met dè moeite , om den afgebroken draad zamen te knoo* pen. Voldoende proeven be^t'é ik van de kunde en arbeidzaamheid dier Vrienden, om de voortzet- tin^ van' het Waordeo boek aairdezelven to^du^n , overlaaten. Zij heb6en reeds eenen aanvang gemaakt met het beraamen van hun Plan, en zullen, in de- pit«irerkiBgf zo veeL fpoedi maakea^ als.met ètrk naauwkeurige volvoeringe beftaaijbaar is.. Twtjt Dcêlcn, ten mini^Cy mi^fcbien qog .één daac bo? jven^ zal ik in fta^ zijn, eUc Ja^ oe kunneh af^ geeven ; kunnende -de Bezitters, deez^ Werks zich vcrzekerfl hoeden ^ dat meti alles wat mogelijk is^ ter inkoning van i^etzelve, üondtsr bet in d^ Hoofdzaak te benadieelen, tsü aanwenden.
' N. B. Bij het volgende Deel ïullèn wederohi 5 Phaten werden geleverd.
» .1 • • • . »
j ■ • \ • . I « J ;
I I I
9 •
1 '
\'
• 0
^k>
VADERLAND S CM -
ê «
WOORDENBOEK.
H A A.
H
AADÉLERiA, volgfeos EiNDius^ de aloude betiaaming vafl Bommtnéy of Bommenede, fchoon anderen willen dat dezelve HAadbloha zou geweest zljn^.
JFlAA^ACKERus , Ci&öiDitJs) geboordg van Freeswijk aan dé Faart^ bi) üirechii, Hij werd, te Keulen^ Licentiaat in óé Godgeleerdheid) en had den lof van zeer geleerd te zijn, in de Latijnfche ca Griekfche Taaien. In het Jaar i6i8^ gaf' hij in het ligt een Traótaatj onder den naam van Einoticon diffe^i Beigii^ raakende de verfcbillen tusfehen de Remon* fitanten en Qereformeerdev»
2ie GOüDiioEVËN, Oude Bolh Krotiijkè
tlAAFTEN, of HAFTEN, etxi Öorp en heerlijkheid in de tic* eerwaard^ t€ïï weinig beneden lieU heeft een Gereformeerde Kerk, die door één Predikant 'bediend word. Men ziet %\isiSi de overblijfzels van een.Adelijk Slot, beflaande. uit een dun-^ nen ronden Tooren^ de Heer dutry, Heer van HaitftenA wiens Geüagc in Gelderland vermaard is^ heefc aldaar een aangenaam Landhuis tot zijn verblijf,
•
HAAFTBtf , (dirk van) afkómilig uit hetCeflacht, nog hederi bekend , behoorde cotde verbondene Edelen ^ en was tevens een van die geenen, welke zig verbonden hadden tot het* opbrengen Van penningen^ Men vind dat deeze eene verbindtenls bad aangegaan voor loo gouden Icroonen* Onze dirk van haaF' TEN, Heer ysn Gameren f was een zoon van jan van haaT'
XIX. Dwü A «t2*
HAAFTEN, (FRANS Van) enz.
TEN en Lücu VAN BREOERODE, cti kleinzoon van wrk. Hij had Hl Huwelijk makgreta van duivenvoorde, en (choon hi}, door n^elaacen kinderen, zijnen naam niet vereeuwigd heeft, gefcbiedde dit, egter, door zijne liefde voor de vrijheid. Zijn aankleeving^ aan Graaf looewvr van nassau, was oorzaak, dat hij, door alva, die, ondertusfchen, van zijne bovenge^ melde verbindcenis fchijnt onkundig geweest te zijn, gebannen werd. Dit niettegenftaande werd door hem bewerkt , dat Bommel de zijde van oranje koos; waar op het bevel over die Sttfd, waar van bij voorheen Amptman was, hem werd toebettoailrd^
Zie raderi. Hiff. VL Deel, W. a55- 1^ WATER , Ferbend der Edelen , bl. 434 en 435»
Haaften, CfraNs van) Meer van Haaf ten ^ zoon van orro ca EVERHARDA VAN MALBüRc?, had, door Zijn Huwelijk met' eatharina van dkn boetzelaar. Vrouwe van Praat ^ eene iiaauwe betrekking op veêlen der Bondgenooten , onder welke bij zelve mede geteld werd. Alva wist dit, en kende hem te gelijk als een groot voorftander der Hervorming; en dit was dubbel genoeg om hem te doen hidaagen. Hij overleed,, in 't Jaar 1573 , zonder kinderen.
Haaften, Oaw van) behoorde zekerlijk mede tot het aan- <fenK]k Geflacht van dien naam, *t welk al voor lang, en nog heden, in aanzien is. Daarenboven wds hij ook een Lid der verbondene Edelen. Doch het is niet zeker, of deeze geweest 2^ dfe JAN VAN HAAFTEN tot Gameren^ broeder v4n dirk, die, met adolf van nassaü, b^ Heillgerlee^ géfneuveld is; dan of hier door bedoeld werd jan of johan van haaften. Heer van Haaften , Hellet eii Héfu^lffim » aoon van walra*
VEf* en GERARDA VAN HON^HI^AAR. Hij tTOUWdö iHCl ANN4
Van spangen, en overleed in het Jaar 1574^ Wijders d^nketi liiér fommigen aan johan van haaptén, zoon van orro, Wj deszelfs tweede Vrouw, WALBimcH van kv!ck,(zo als vin M^ TEREN,) d!e ütde, tn lieé Jaar 15^^49 ongdiu^d overleed* Ook
xott
KAAPTEN» (WAliiUVSN Vast) em
tovL nog tn ftuwiefkldg kvamn kootten jaH ottansA. vau üAAFTBN, die, Ifi de Jaarén 1554 tn 1557» Raad» en» lA hec Jaar 1566, Kameraar .der Scad Uireckt was, en, waarfthij*' lijk, ia echc had lucu» datuurlljke luster vaa den Heer hsn- DRiK Van BRADaRODE, Ook fchijnt hij geweest te zijn de W der van jan Van haaftsn. Secretarie der Staaten van Utrtikê^ getrouwd met magteld Van oberëitein , van wien alie d« HeereQ Van HAAFtEN^ te Utrecht y afkomdig zijn.
Te water, Ibid. bl. 43<i-43^»
Haapten, (walravsn vaN) een der Edelen van dit Ge" flagt* Hij diende onder Keizer maximiliaan, en liet , biJGERRAR- DA van honselaar, ZO als boven gezegt is, kinderen nib Ia het Jaar 1453, had hij deel aan den krijg tegen de Qentf maariy en was tegenwoordig in den flag bij Kupelm^ndtf waar bij de Qentcnaar% te kon fchooten en op de vlugt ge- jaagd ;sverdem De Edelen waren, in dat gevegt, ran hec hoofd tot aan de voeten toe geharnast. Alle Genealogifchc Schrijvers verzekeren, dat dit Geflagt van van h a aften ^ van tijd tot tijd, door Huwelijken, is vermaagtTchapt gewor- den aan de voornaamde huizen; als van hoorne, ranst, wl
BIJE, BREDERODB, duivenvoorde ,'LVND&N, boetzelaar, as- SENDELFT , MILaN visconti ,. SPANGEN , SCHIMMELPENNlNa» VAN pSR OOIJEN, BERK, SCHOOK , eUZ.
Zie Vaderl. Hifi. D. IV. bl. 33. caHPÉI^- TIER, Van li^uwen, enz.
4
Ha AFTEN, [^QiU& van) door VAN MEETEREN, Vermeld, all kehoord hebbende onder de voordanders der vrijheid.
Boek m, bl. 66.
Haavtbn, (bbnedictus van) in *t Latijn bbnedictos BAf- «ENVf I» was gcbooren te Utrecht. Zijn doojmaam wat jAccf >v Aa lui;
Haag, (den) haag-ambagt, eiwl
Büs^ docfa, onder de Orde der BenediOifhen ^ in de vennttf-' de Abcdij vdn Afiighem , bij Brusfel, Monnik geworden zijn- de, nam hij den naam van benedictus aan* Naderhand Iteerde hq weder naar Leuven , om *er zig verder in de Godgeleerdheid te oeffenen. Daar fla werd bij Proost van gemelde Abtdij. Hff was een godvrugcig en kundig man, en heeft eenige geleerde werken nagelaaten. Hij behoorde tot het Geflagt van haaftep^.
Zie Hift. van Utrechts Bisdom , L Deel, bi, 552,
Haag; (dén) rie 's gravenhagé.
Haag-ambagt. Onder het zelve behooren, zo als, op \ Art. 'sGtiAVENHAGE, gczcgc is, Scheveningefi ^ Eikenduinen], Half^Looiduinen en Nieuwveen oï'*sGravezandè.
" V Haa(^je, een Dorp m de Baronij van Breda; zie prinsen-
HAGE.
I *
Haage i (Werenbold) leefde ten tijde van Graaf florïs den
V, zie UIT DENHAGE^
• Haagoort, een klein Dorpje, in de Meijerij van^sHertth genhosch, aan de Maas^ omtrent een uur van Ganzooijen^ ten Noordwesten van fFaaMjK De Gemeente aldaar oeffent haa- ren Godsdienst te Metuwen,
Haaoendoorn, (goytje) was Vlkaris te Bolswaard, en werd, in het Jaar 1490, door den wreedaart juwinga, dood geflookcm
HüAGSCHE BOSCH ; hieT van is reeds, op het Art. bosscueh^ melding gemaakt.
Haak, (mr. herman) een Edelman, Licentiaat m de Reg- ceri, Priester en Vicaris der S't.T^icolaaskerk te Dor dregt, daar bi], den 2 Maart vaa het Jtuir 15^7^ in den o^derdcH^van 8p
Jaa-
HAAK, (PIBTER) RAAR, (Ftrt dé) eaz. 5
]airen, mee lof, zijne dagen geëindigd heeft Behahren dele- gasten, die hij aan de Stads Kerken gemaakt had, was de St. Micolaaikerk^ door hem, met aanzienlijke inkomlten beg^*« tigd.
21e Oudh. van Zuid-üoUand^ bL io8.
' Haak, (pieter) was voorheen Baljuw te Middelburgs en hield heimelijk verftand met aldegonde , aan welken hij gele- genheid zogt te geeven, om bezetting in Middelburg en Vlit'-^ Bngen te werpen. Ik twijfiel niet , of hij is de zelve , die door ALBA, daar na, gebanndb werd*
Zie Fadert. Hift. VI. Deel, bU 213* MA&cus , fent$nu
Haak, (fitrt de) eene Schans In Zeeland^ ten Noorden van ée rrouwê Polder, aangelegt ter befchermtog van het Feerfche Gat. Men hond "er doorgaans een Korporaal en drie man> uil de bezetting van Ter Feer. Digt bij dit Fort, Haat een wacht- huis en vuurbaak , ten dienst der S<ihepen , die naar Ter Veer willen*
Haaks, (Je Zulder') een zwaare ^dbank, in de Noord- zee, die, kort voor het Marsdiep, haaren aanvang neemt, en weleer gercheiden was van de Nèorderbaaks , doch nu genoeg- zaam aan elkander- leggende; met eene (trekking van Zuidwest ten Zuiden, of, in den tegenovergefteiden ftreek van *t Compas' genomen , Noordwest ten Noorden ; loopende omtrent drie vierden van eene mijl in Zee. Deeze Haakt is een merkelijke hinderpaal, voor de uitgaande eninkoomende Schepen: fchoon anderen zeggen, dat. deeze Zandplaat, aan den minst ervaaren Zeeman, bekend, en, door haar^ branding, genoeg zigtbaor is. Zeer vermaard is , onder andere , de Zuiderhaaks onlangs gewor-^ den,'door het verzeilen van het Schip de Prins Willem , onder bevel van den Kapitein andries de bruyn, in het Jaar i;^83, bij fthoon en belder weder , door onkunde van den Lootsman.
A 3 Haaks*
HAAKSBERGEN, HAAIR.
HAAKawutGEN, een Dorp in 't Land van Twenth^ dat met den d>tej van Drostfehap pronkt ; hebbende een Parochiekerk » daar de Regeering van Dêvenur het regt van Patroonaatfcbap over heeft,
I'Iaair. Het draagen van lang haair, was, bij de oude Fran' ^ifche Koningen , een tek^n hunner waardigheid. Het zal wel de^ moeite waardig «ijn^ dit een weinig dieper na te (gooren, \\x de 90|;enaamde liulh van k^rkl. d9N aaopTEN leest men» dat 4e Fricfifh Ridders de vrijheid zuilen hebben, om hun h^air- toi hef iéivcnfie ran huove ocrtn $oe te haten korten of affcheeren. Hier üit wil men afleiden, dat het fcbeeren of afkorten van het haair, bij de Franfchen en Duitfehers^ ten ti|{te vtt JCA&Et 09N ö&do'mN, een n^ken van vrijheid zou geweest , en voor een beerlijk en deftig voorregt zou gehouden ^ijn; waar van het (egendeel weleer bij de Franken plaats had« J3ij MATTHEUS en anderen vind men bewezen , dat de Friezen ttt *t rond gefthooren Waren , en dat » naar maate 3t} hooger van Adei waren,' ztj %\% hoèger boven d« ooren deeden fcheeren« De Konittgonder Franken, daarentegen, zo als reeds gezegt is, en npg naikr zal bewezen wocdea, .als mede die van den hoog- fltn Adel wacen , lieten bun haajr w^sfen , en rekenden bet korte haair voor fchande.
In de gewijde bladeren vind men mede verfchillende gebrui- h«li« Nu eens léést men, dat de oode Jooden, uit droefheid en' rouwe, ,bet haair afkortten; dan wederom, in. dergeljjka omfiandigkedeo het lieten wasfèo. De Heidenen kimden , met geene m6ogiiikbeid, *er toe gefaragt wordeo, om hon Jtaair td doen korten. Doeh, wij zuilen ons hier tot de Franken en Mezen bepoalen , en wel'i» de tijden, na dat zij het Chrtateib dom omhelsd hadden. Uit verfchetdeoe viao hunne Hülorie^ fobrijvers blijkt het, dat zi) zeer veel op hadden, ne; her draa* ^en van lang haair, 'Er ivord verhaald, dtt c(.odo»ir, door de Botirgon/Hêri gedood zij-ode, aan zijn lange baakiokken, die hem laogs den rug golfden , kepboar was , ev dat ix^ daar uil omdekten . d^t zij den Veldheer gedood hadden* De Schrijver % die dit verhaald, maakt bter bij deeze aannlerklng: ,, *t \i den I, Kotwgen^ der Franken niet geoorloog, deloktaite (cbee-
. . II ren,
IIAAIVU 7
f, ren, mur zij bSjven vns hunne UndsfaeM oi^efthoren; zo ,» dat de lokkea hen iings deo rug neder hungen. Doch op het 9» voorhoofd H kot hm geoorloofd het ha^ir te fcheeren/ M Hunne k>kkeii» Otegt hij v«rder) njn niet oogekund* ^ett)k ^t die der Tifriefi m Barbaattny nog zien vuil enaioTBflg; ^y ook worden zij met geen ijkers gpkruM, of op een onb«- ^ hoorUjke wijze opgeichikt.'' Verder vind q)eii» dit bet lat* ten wofifeo van hei httir voor ee9 I^oniiiklijk pronkiekon bij ben gehouden werd» eq een voorreft was, oodpronfiijk idicen wi ken effent want alle de ondetdaanen moeam knn haair laaten fcheeren. Gregorius vjin tours zegt mede» dat de Frapfcke Koningen iai^ haak droefen, Elderd verhaald hij , dat iemand » iiec Hjk van cm>do^us vindende, het aan den iangen haairlok kende. I^ verhaak! hij , boe (xoraiuus den joqgen «onos'- B4U>, die, van fovinigen , 'voor *sKonkigf zoon werd aange- zien, heeft latten fcheeren; zeggende: ik. ten 4t vadtr van den hngman mitt. Waar uit, egt er. Is Gf> ie maalDen, dat bet *a Konlngs zoonen en opvolgers mede vrij ftond, het lange haair ce draageru Bij^enielden o. v/n toias leeat men ook, dat de f wee Koningen, cuitDEjwtT en clotarh^s, de keuze aan hun* sie moeder ciiOriuiE gegeeven hebben, om haare zoons zoonea ie doen fterven, of bet haair te laacen aifnijden^ es aan het gei- meene voPc te doen gdijk zijn. Het gemeen liep dus alleen met gefchooren kruinen; waar uit dan volgen zou, dat het b$ den. Adel geen plaats had; *t geen ook bewezen kan worden « Want men leest, dat niet alleen aan Konlag THEcmoRK , maar ook zijnen Uofineescer cmuvn de krnn ^cfchooren wierdj; eo dat caiLDCBtur ecnen Gouverneur zijner kinderen, om zeker verraad, her htair en de ooren deed pflhijden, en dns naar de wijnbergen zond, on te arbeiden. Toen lodcwvk oe ookdbr^ Ti£RNE, door zijne zoonen, werd afgezet, hebben zij niet ab leen hunnen vader, maar ook hunne ftiefmoeder judith, en deszelfs broeders coENRAAn en kudolph , het haak ktaten af- flrfjden ; een klaar bewijs , dat het ook den Adel vrij ftond , hun Imm^ ongefóhoren te draagen.
f n(Men dan de eerde Adel ongefchoren bleef; Indien de ge- ibhorene onder het gemecne velk gerekend , en tot de Regee* ring 4wbdciMatt 'feoordaeU werden, zo is de vraag, hoe de
A 4 Fric*
B HAAIR, HAALEN. (GOOSEN van)
Friezen de haairfcheering aIs een zonderlinge ganst en eere, ju fils een teken van vrijheid, hebben konnen aanzien? Tot ant- woord dient, dat de verhaalen fchijnen aan te kondigen, dat de Friezen hun haair tot de oorenen hooger gefchoren hebben. Maar men behoeft daarom -niet te gelooven, dai zi) daartoe^ •Is een bij zondere gunst, van karel den grooten , vrijheid ge» kregen hebben, Eetder gelooven wij, dat de Heller van ge^ «lelde Bulle, onervaaren in 'sLands Oudheden, het haairkor* ten ziende, het zelve als een gunst aangemerkt, en aan 's Vors^ ten bijzondere vergunning, zo als vleiers doorgaans gewooa zijn, heeft toegefchreven.
Na dé tijden van karel den grooten ^n zijn opvolgers , fchijnt 'er meerder vrijheid geweest te zijn , om naar welgeval- len te handelen. De Geestelijkheid was, egtcr, zeer tegen den langen haairlok. Ten befliiife merken wij nog aan, dat de Frankifche Vorsten, tot in de elfde Eeuw, het hoofd onge^ fchooren moesten laaten. Men leest van.GODEFRiD, Henog van Lotharingen y dat hij zig op eene wederfpannige wijze tegen Keizer coenraad den II, gedraagen hebbende, haast tot beter gedagten kwam; bekennende zijn leedwezen, zijnen pligc te buiten gegaan te zij)i;endat hij zig, in bet openbaar , liet af^ kloppen; groot geld ten beste gaf om zijn haair te mogen hou* den ; het bouwen van een nieuwe Kerk , oe Ferduni^ bekostigt de, en zelfs als een opperman mede werkte. Maar waarom» zal men vraagen , geld gegeeven , om zijn haair te behouden , daar het veel fchandelljker flond, in het openbaar afgeklopt te worden , en voor opperman te werken , dan zijn haair te ver-^ liezen? Het antwoord is: in 't openbaar ftokflagen te ontfanr gen, en als gemeen opperirian te werken, ontzette hem niet van zijn Hertogdon^ , «o als h$t gemis van zijn haair 3:0a got daan hebben,
Haalen, (goosen van) word, door martinus schooe, genaamd Oyerfte van het Fraterhuis, en een ijverig bevor- deraar der Reformatie binnen Groningen , alwaar hij overleed ^ il) het Jaar 1530. Hij werd gevolgd door R. prepenius, die Ueï dop^ jiQm ajmg^vangen \verk verder voortzette»
Quih^ yqn Grashfgen.
HAAMRODE, (CORI^ELIÜS) tra.
Haamrode, (cohnelius) word getM ooder de geleerde Amfierdammers. Bij bekleedde, in zijne Geboon^fhd, het Ampc vao Notaris, ^ (lierf ajdur, in het Jaar 1599. Hij befctureef gauuch^tf/i9W/9,waar door hij niet üÜLt^VkHoUani^ maar mk Gelderland j en de Provintie van Utreeht verftond, in twaalf bladzijden in folio; de befchrijving van AmfteUam befloeg daar in nog geen halve bladzijde. Nogthans vind meq daar in, eene j^ifte aanwijzing der plaatze van het oude Slot iiler Heeren van Amftel, po;>itanus, die het handfcbrift van lUiM&oDE, van den Notaris Mr. jacob gysbertszoon, aan >vien het, ten tijd^ van alba, bij uiterflenwU van haamro* pi. gemaakt was , bekoomen had , heeft het agter de uitgave y^n den onbekenden Schrijver willen plaatzen*
Wagen AAR, Amflerdamy Voorreden, 1)U 1(5,
Haamstede, een Dorp, Heerlijkheid en Slot, in het £!« land Schouwen^ in Zeeland ^ naauwlijks een kwartier uurs van de Heerlijkheid van Burg^ is het vermaaklijklle Dorp van het geheele Eiland, door het verfchiet van fraaie gezigten van Duinen, Koornlanden, Grasrijke Weiden, Geboomte en wat verder het oog kan ftreeien^ Dit bewoog Keizer karel den V, in het ]aar 1540, om hier een bezoek afteleggen* De Kerk, die in het midden van het Dorp ftaat, heeft, buiten de Ste? den, haars gelijke \n fraaiheid, ui de gantfche Provintie niet« In het Jaar 1500 floeg dezelven, door den blixem, in brand; doch zij werd 9 weinige Jaaren cuar na, veel heerlijker opge* bouwde Ook is dit het eenigfte Porp van dit Eiland, dat ftraaten heeft. Een w^Qig bezijden het Dorp, (laat een Qast- en Ziekenhuis, Een weinig verder vind men eenige Meestoven ; en aan de andere zijde een fchoon huis , waar in de Regtkamer van Haamflede en f^eu^hcuwen gehouden werd. Naar den Duinkant legt het Slpt Haamfiede^ voor hce welk een ruim plein is, gefchikt tot een Koommarjct. Het Slot zelfs is, van ouds,«een aanzienlijk Kafteel geweest, en oog b^deo m^t e^q muur en graft omringdt Volgens Boxit
A 5 HORN,
to bAABflSTEDE.
"^
HORN, zovL het welvkr hónderd Jwen de verUijfpbtttt der Edelen van Haamfieée geweest en, in het Jaar 1525, groo- tendeels, door de vhimine verteerd zijn. De Heer jacob van DBN EINDE , hééft het , in het Jaar 1608 , doen herbouwen. Dq oude gedaante vind men b() smallcoanoe a^ebedd. In het Jaar 1679 en idöi, is het Edve nog merkelijk verbeterd, en daar na, door den Heer moggb van haamstide, fn dien fraaien ftaat gebragt, waar in het tegenwoordig is. Buiten dit Slot, Is *er nog een Hnis, met een ronden Tooren, Pllippenbmrg genaamd, dat ook van hoogen ouderdom is, en eertijds een Slot ichijht geweest te zijn ; hebbende , nog voor weinige Jaaren , behoord aan den Vi^r ïuan de jonge. Deeze Heerlijkheid vatt haamstede behoorde, voorheen, aan hetOeflacht van rjsnesse* In het Jaar 1299, wetd dezelve, nog bij het leven van jan VAN renesse, zoon van costyn, door Graaf jan, zoon van FLORis den V, gefbhonken aan zijnen natuurlijken broeder, wit^
TE VAN HOLLAND VAN HAAMSTEDE, dien FLORIS , Ua VOOraf"
gaande trouwbelofte , geteeld had bij de dogter van jan den VII, Heer van Uetèsdeti. in het Jaar 1341 werd deeze Heer lijkheid , door Graaf willem van Henegouwen , om de ge- trouwe dienften, door fredrik van haamstede, zoon van witte, en zijne voorouders, hem gedaam, tot <en Baanderi) verhccven , en aan fredrik , daarenboven , veele goederen ge- geevcn, om zijnen (laat te konnen voeren. Zedert hebben de Heeren van haamstede den eerrijtel van BaanderAêéren ge> voerd. Na dat de Heerlijkheid, meer dan anderfisJve Eeuw, In het Gedacht van wttte van haamstede geweest was, is zij # onder de Regeering van pilifs van bouroondien, in het Jaar 1454, wederom aan de Graaflijkheid gekoomen, uit kracht van 2eker vonnis of uiifpraak , bij deszdfs zoon karel , Graave van Charlois^ tegen floris en arent wsv haamstede, over het verkorten van *s Graaven R^en en het pleegen van geweld, ukgei^fif ook4^n ; waar bij alle de goederen van haamstede, zo roerende als onroerende, in Zeeland leggende, verbeurd ver- klaard werden: nogtbant met deeze uitzondering, dat hetasn den Heere van haamstede, uit genade en om zijner oudheidt wtile, gegund werd, dezdve, geduurende zijn leven, hi 11 ji^ 10^ te grinruiken. In het volgende Jaar werd deeze Heerlijk.
beid 9
HAAMSTBDl. ft
*
lieid, met die van fFeufekoum-i verkogi en opgedraagen aan V>DBWYK V4W ERüOCE, Hccf van Oruiikttizen. Doch de koop werd genaast, bij mn vjn hooenpyl, dogters zooo .vaa FLOUs VAN RAAMfiVR» ^MO wien de gemelde Heerlijk- l)«denvdoor deo Heer van Gruit kuizen^ werden overgedaan «n opgedraagen, op den 17 van Junij des Jaars 145^. Toen fladerhiod, uit kracht van »eker vonnis van den Grooten Raad, gegeeven ren voordeele van jan van zwieten, en len nadeele van jan van hodenpyl, de voorfchreevene Heer- lijkheden weder werden opgeveild, is de Heer van GruUhui' Men 'er andermaal kooper van geworden, en, bij zekere brieven, daar in bevestigd-, waar toe nog nader, in het Jaar 1474, een leenbrief, bij karel, ^Henog van Bourgondie^ werd opgemaakt. In het Jaar 1493 kwamen dezelve , erflijk, op joHAN, Heer vmOruithuizen^ in wiens Geflacht dezelve, bijna nog een geheele Eeuw , gebleeven zijn. De gemelde goederen, \n het Jaar 1592, wegens kathauna van brüg- CT , Vrouwe van Qruithuizen , vaii nieuws y verkogt zijnde , aan joost «woudze teeling , in zijn leven Raad van Scaate , en aan jan anthonisse de jonge, Burgemeester te Zitrik* zee^ werden ze, bij MAXiftflLiAAN, Heer van Kruiningen^ HeenvHet, «1 Hazerswoude^ als bloedverwant van gemelde vrouwe, genaast; en hij, in het Jaar 1599» in \ bezit daar vnn gefteld. - Deezc verkogt ze aan den ïjeer jacob van ein- de , die 'er mede verleid werd , op den 23 van wintermaand, In het jiiar 1608. In het Jaar 1670 werd, door kodp, 'er eigenaar van, de Heer jacob de Witte, Rentmeester Gene- raal over Zeetand^Beooiten-Scheldé^ wiens dogter Vrouwe HELENA DE WITTE, dezclve ten huwelijk heeft gebragt, aan den Heer ïman mogge? die dezelve, aan zijne nakomelingen, heeft nagelaaten, waar door zij gekoomen zijn 'aan iman moo* CE VAN haamstede, Schepeu der Stad Amfteldam^ die dee- ie Heerlijbheld , bij zijn overlijden naliet aan zijne weduwe. Vrouwe maria agatha van collen. In het Jaar 1738 werd het trerfchil , tusfchen de Staaren van Zeeland en de eigenaars , over de Westduinen etf Warande, afgedaan, doordien de Staa- ren dezelve als een leen uitgaven.
De
1% BAAMSTEDEl
De eorlle beekteri dèezer- Heerlijkheid , iiebben verfc^ddé Keuren , Verboden en Ordonnamien gemstakt ; waar van de eudfte is , dfe yan wItïê van haamsteok. Men houd aldaar een Jaarlijkfche Kem^, nevens een Paarden- en Beestenmarkt. I>e bewooners dcezer Heerlijkheid hadden, van ouds» en in- zonderheid een tijde van Hertog karbl oen stoutbn, grooc 'deel snn de Vaan en hiAidel van f^estfchouwen ; zo als blijkt vit de vrijheden, door edua&d den IV, Koning van £11^^91»^ ann \\ét^ verleend* Het Geregt aldaar beftaat uit een Schoot « 2cven Schepens en een Secretaris. Daarenboven zijn 'er The- l?iuners , Kerk- en Armmeesters , mitsgaders een Deken en vijf Cezwoorens over de Meekeuren.
Het regte Wapen der Weeren van haamstede, *t welk met den dood van arend van baamsteoe, in het Taar 1604, ak den laaiden mannelijken afftammeHng van zij'n Gedacht, werd In ftukken geflaagen , en öp de kist in 't graf geworpen , was het Wapen van iUUanii^ naamlijk, een Roode klimmende 'Leeuw op een Goud Veld^ met tong en klaauwen van Azuur, ^ilaaude'eetiRad, Wegens bet bloed w^n Hcutden^ op den borst van dtn Leeuw,
Haamstede, (witte van holland van) natuurlijke zoon van FLoais den V, baarde groote vreeze aan Koning eduard; 'vermoedeikie die Vorst, dat floris hem tot erfgenaam verklav ^ren zou. Doch hivr van was geen het minde bewijs : fthoon 'liét' M^aar is, da^wiTTS vap ziJBen vader teder bemind, 6n ook -met de Heerlijkhdd, HaamfieJe werd begiftigd. Hij was eeu 'dapper en llrijdbaar maiv In den twist van HüUand met wou .TERT VAN soRssELEN , om deszelfs (legt gedrag omtrent Graaf JAN gehouden, en geduyrende he( beleg van D&rdregt^ in het Taar 1299, werd wxtte van haamstede» tegen zijnen wil .en •èwks op het Huis te Putten gelegd, waar van wij 'de uitp. komst, .elders op de Are. /lauo en borsselrm, gemeld h^ 4>e!u Meer eere behaalde Wj » onder hei beftier van Graaf i^m den II , in het Jaar 1300* hij bevond zig toen binnen Zê$ftk* **<;, met JAN, Graave van Oostervant, Witt.^ beval, dat il|ei| den Zeeuwen niet moest beletten fcheep te gaan; >velk bevel na- gckoomen zijnde , werden hunne Sloten aangetast en afgebrand ,
gantsck
VITTKTi,)iIIAAMBTXD£,n>Taaas ucm ia os lUÏENBUB! TA» ZXHKKIJGSMAITBilinKHHAAXLXM.
•
• •
HAAMSTEDE; (WITTE Van. H€a.lAND van) ft
fuitsth Schouwen j fFakheren ea ZMidhtveland aail Gfraaf |AN DBN II onderworpen , en daarenboven *s Graaven vijiindéff uit Bergen op den Zoom verdreeven. In het Jaar 1304 ver'* diende hij met regt den eemaam van rbddbr van holland, *t welk, door de Brabanders en f^iamingen ^ bijna geheel overweldigt was. Wiïte van haamstede, die zig altoos bij ]ot&er WILLEM gehouden had, was, kort-nè dat éQ Viaam- fche Vloot van Zierikzee verdreven was , met een enkel Schip, in Zee geftoken, oui te Verneemeri naar het gedrag VWi GUY VAN VLAANDEREN in Holland* Doch de Maat niet durvende binnen loopen, was hij Noordwaards aan, langs de HollandCche kust, voortgezeild , tot aan Zandvoort. Hier Hapte hij tian Land , en vernam , fpoedig, hoe deerlijk het gefteld was. Men berigtte hem, dat de meesre Steden Vlaamfche Bezetting hadden IngeTtoomeil , en dat men Haarlem en Kenne^ nerlandy daaglijks, aan boord was, om zig insgelijks aan deü nieuwen Heer te onderwerpen. Met verontwaardiging aange- daan, over de -lafheid der Hollanders, fpreekt hij hier op eenen ieder', die het nog met den regten Heer, Graaf jan, hield, een hart in 't lijf; begeeft zig voorts, in allerijl, bin' nen Haarlem^ alwaar hij met open armen ontfangen, en liem,*ilraks daar op, het bewind der Regeering in handen werd gefield. Na eenen ieder verzekerd te hebben, van Jon- ker wiLl£M gezonden te zijn» om het Land van de Haam-' fchê overheerfching te verlosfen, zond hij brieven aan alle de Hollandfche Steden af, dezelve aanmoedigende, om zig tegen de Vlamingen te verzetten. De meeste Steden ontvingen zij- ne brieven met vreugde, en omhelsden zijnen voorflag. *Biil- nen twee dagen ontfing hij, van alle kanten, een toeflemraend antwoord: en daar op wapenden zig alle de Poorters tegea de Vlamingen, Delft was de eerfte Stad, dte dezelve ver- dreef, daar na vo\góen Leiden ^ Gouda , Delfland ert f^aar- dingen. Te Schiedam hielpen de vrouwen de Flamir.gcn doodftaan. *t Sk)t te Schoonhoven werd, door Jonker Wil- lem en WITTE VAN HAAMSTEDEN, belegerd en gewonnen. Ze- dert kreeg de laatften den naam van de geesfel der Ramingen , die , ]»>rt daar op , geiioodzaakt- waren naar huis te keeren. •^n grooc vorliM verlteceu ze , eerst Hoilahd, en daar na Zeè-
iênd.
tS HAAN. (de) cm. ' '
,, rhige 6o(k 9 om te betonen du Gddc liem f^ve blnneil icdeif t» Eeuw aldjd nog èen gdo¥^f«ad behoaden heeft; die faair. 9, knieën voor den Baal niet g<|)oogieB: bebben, tot troosx eii .„. (tigting van onfe NederlsKifcfae. Kerke ottder het knus^*^ . Dit Go^nugtig en nuttig werk is« oaderbaBd, meermaalen gedrukt, en yborts^ tnet veele vermeerderingen, m de Jaaren 1Ó45, m6sj^ en 1659 i door j. oxtivs^ Leeraar te Streekktfki .eerst met houie, en daar na met kopere %uureQ , uicgegeè' ven.
Zie LA RUEi Oiletterd Tkêlnnd.
Haan, (de) een Adelljk Huis^ ib Zfelandi öp het Eiland Schouwen , onder het Dorp Noardgouwe*
* /
Haan^ (coRNELls jAiïszooN de) of hbt HAANT)Èy wa^ ge- boren te Am^eidam^ Van 2ijne vroege jeugd af aan gaf hij {)roeven^ dat eën mannenhart has bezielde; toonende hij zig^ in alle voorvallen ^ zelf, in kleinigheden , altoos even gedlenflig en vaardige waar door hij , bij al het Slcheepsvolk, groot ea klem, bemind ed geagt wasi« ^ijne dapperheid wórd hoog ge- ireemd ; én van zijn liefde vooir het Vaderland gaf hij meenig- vuldige blijken. Dit tflles baande hem .den weg tot zijn fortuin* Toen men het voomeemen had , dm de vermetelheid der Duin- 'kerkfchê rovers te ftrafien , werd hij , nevens anderen , tot deii rang van Kapitein Veriieeven. Hij kweet zig, in dien post, zo 'heldhaftig, dat zijn naam, niet alleen bij de Duinkerkers ^ maat ,ook in de Middelandfche Zee, welke hij met bloed verfde, vermaard w€rd« Meermaalen fchroomde hij niet, met zijii Schip alle^en, tegen een grooter aantal te fhijden; en het geluk* te hem altoos, met eere uit den .Irijd te rug te koomen: waar^ om hem ook de vermaarde barlaus , in zijn GrafTchrift op derf Held, met de Romeinfehe DEaussEN gelijk field. Dan, het fcliijnt het lot der Helden, bijzonder op de woeste Zee,tezijn^^ vroeg of laat , de Zege met den dood tef moeten koopen. Toen hem^ den 19 April , in het Jaar 1633 , twee Duinkerkers ontmoetten , : begaf hij zig midden tusfchen hen, en raakte in zo een hevl^ 'gevegt, dit daar van bijna geen voorbeeld was, tusfchen zo weinige Schepen. Het eene Schip fcboot hij in den grond \ en
MAAN. (CORNELIS JANSZOON Of) ij>
het ander nam faie^ op de vlugc Onze overwinnaar liet hier Voor *t Vaderland zijn dierbaar leven. Men ziet nog beden, tea Zuiden van het Koor der Oude Kerk, binnen Amlieidam^ aan de hoekpilaar s een zwart marmeren Tafreel , ter zijner eere , en daaf . m, van gemeiden Hoogleeraar, Qomgt Latijnfche yet^^n ^ meC vergulde letteren, die in het kort zijne roemrugtige daden ver- melden» De zin komt hier op uit:
Ter eere en eeuwige gedagtenlsfe van den zeer manhafteo 2eehëld cornelis janszoon v2Xi /imfieldam ^ bij genaamd . DE HAAN, hebben de Befchccmcrs en Beflierder$ van d« zaaken der Noordzee hier dit gedeukteken doen fleUen.
$Filt^ Lêzer^ op ons volk^ en hunne wondren merken i Op hun herwinning en verwondrenswaarde ü^erken* Hier legt die geen wiens kiel de Zee heeft door gezwerfi » En V Middelandfche Meir met Spanjaatds Bloed geverft» Die Duinkerk beven dei ^ door */ winnen van hun Schepen i Zo dikwils heeft hij hen zeeghaftig a/tngegreepen ^ En ^svijands Hopmans to van Schip als magt ontbloot^ Dat nu de Batavier tot Spanjcns val geen Vloot Jn Zee behoefte Een Schip ^ een Hopman kan V bewaaren Maar. wijl dees Zeeheld in het midden van de baarertf Zijn lijf en leeven kerft voorst Vaderland geft e ld ^ Is hij zeeghaftelijk en met veel eer gevelde e Romers i wilt niet op uw Decien hoog draaven^ Dees marmerfleen houdt ook een Decier begraaven»
1633.
I
Onder aan heeft de Heer laurens reaal deeze versfen dfltf bij gevoegt.
m
Hier fust de Hetd^ die van zijn vtjanjs Schepen , In zevenmaal kwam zeven vlaggen fleepen : En gaf in V laatst op twee zo dapper vonk^ Dat d'eene vlood 9 en d^ ander bij hem zonk.
Men 5:ict boven het Tafreel eenen Haan , ui eert gelaüricri ovaalsrond . eL in het zelve de bovengemelde versfen van bar- ' XIX. d^bU B tAüï-
\
if HAAN. (MATTHYS de)
tjsvs^ Daar onder een Zeegevegt vap drie Schepen, waar van het eéne, overzijde hellende, fchijnt te wille zinken» Wat laager ftaan de vier regelen van den Heer reaau
CoAiMELiN en WAGENAAH, BefchrijvingeH van Amfterdam.
Haan, (matthys de") de XXI. Gouverneur Generaal van Nterlands Indien, in het Jaar 1663 gebooren te Dordregtj err, op den 26 O^ober van het Jaar 167 1, met zijne ouder» en verder* huisgezin, aan boord gegaan, om naar Indie te zei- len. De Heer van den broeke, die aldaar aanzienlijke Amp. ten bekleedde, wSis van hunne maagfcbap. De vader van ' MATTHTs , die te Dor dregt het Ampt van Notaris waarnam , ging te Rotterdam aan boord, met den rang van Onderkoop- man; zijne drie zoonen kroegeu. den tijtel van Asfidenten, fchoon MATTHYS niet meer dan agtjaaren oud was. De vader, ^ die zijne huisvrouw in de flraat $unda yerlooren had, trad, met zijne drie zoonen en écne doch* er, te Batavia behouden aan land 9 doch hij ' overleed zeventien dagen d^ar na. Van de broeders- van matthys vind men niets gemeld. Hij zelve werd, eerlang, naar Suratte gezonden, daar hij, als provi- fioneel Adfiftent, in het Jaar \6'j6\ dienst deed. In het Jaar 1683 werd hij het Werklijk, en in het zelve Jaar Boekhouden; in het Jaar 1685 Onder- en in "het Jaar 165^ Opperkoopman. Te Batavia terug gekoomen, klom hij op tot de Ampten van Onderkoopman van 't KaUeel, in het Jaar i5p6, van Eer- den, in het Jaar i6p8; tot Geheim-Secretaris van 't Gouver- nement, in het Jaar 1700; Buitengewoon Raad van Indie, i»' het Jaar 170^; Ordinaris Raad, m het volgende, en tot Dt- refteur Generaal, in het faar 1722. Tusfchen beide was hi) geweest PrelïJent-Schepen , en Kolonel van de Burgerije. Ein- delijk werd hij, den 8 -uirj. Gouverneur Generaal vaji ge* heel Indie, en in die w^aardigheid gehuldigd, den 7 Augustus,, van het Jaar 1725.
In het tweede Jaar van zijn bcftier telde men niet minder dan zesendertig rijkgelaadea Schepen^ die juist van pas, uit '
dé
\
tïAAN. (MAtTHYS DÉ) ' t^
m
de Indien, in //ö/Aï«^ aankwamen* lii eèn tijd, dat de Koop- handel van *t Gemeenébest ivvaar bedreigd werd* 't Was In dat zelve Jaar^ dat eenige gelukzoekers een middel haddert uitgevon- den, om het Deen/che Hof te beweegen» om den handel, ^eg^ ftreeks^ op Kormandel^ Befigalfti en Ch't7a te drijven. Doch deeze nieuWe tnaatfchappij van Ahona vond dezelve hmderpat- len, als die van Oostende^ Engeland en de Republiek waagden *^ van I zo haast zij vernamen , dac *er een Bank ^ In gemekfef Stad, was opg«regt, om de A<^ien Van de InfchHjvers daar W plaateen ) met een opfchrift boven de poort ^ In Vergulde letttf- ren 2 Hier ii V nieuw Indisck HuiSi om op Tranqueèar ^ China en andere plaatzen handel te drijveué De Koning van Eege-' landi als Keurvorst Van Hatiover^ deed, te Hamburg i eeiiö bekenduzaaklng aanflaan ^ waar bij hij , aan alk zijne Ihtitfché Onderdaanen, verbood, éenigen handel in die A^ieo tef drijveö^ of daar in eeilig deel te neemen; ouder. (Irafife van de verdubbel- de waarde van het daar toe gefchikte geld te betaalen , of, bij gebrek daar van, tot deii arbeid aan 'sLands werken verwezen te zullen worden. De Algemeene Siaaten vereenden zig me'É zijne Majelleit , tegen de oprigtiiig van die nieuwe maatfchappij# De Lord glênorchê en de Heer van assendelft. Afgezant van H. Hoog Mogende , boden den Koning van DeenetnarkëH een gcfchrift aan , waar bij men zig ernftig tegen de aielve ver-« zettede* De Koning toonde zig gebelgd, dat men hem, in ecil zaak, die, rtaar zijn oordeel ^ de Koophandel en de Regeering zijner Staaten alleen betrof, de wet wilde voorfóhrijven. Meri liield, van wederzijden, zijn regt met veel ijver ftaande. Madtf het ontwerp dier niaatfchappij viel van zelfs in duigen. Eert Amflerdamich Koopman JosiAs Van asi'eren, was dö geheiniö aandrijver van dit werk geweest* Men begreep alhier, dat zijnö verbindtenis , met eene buitenlandfche maatfchappij , hem fchuldi^ maakte aan verraad $ volgens de wetten van den Staat; de Hoofdofficier der Stad betrok hem in regten* üeeze dwnaltnde Ridder van de Attien (zo noenide men hem) ging zijneil dienst aanbieden aart de Hoven Van Berlijn ^^itokkolm\ htft e^He w«es hem van de hand^ maar bij het tweede kreeg bij tneer ingang«
De HAAN bedierde, inmiddels^ de Zaakert van de Compagtiid 20 vlijtig, dat, in het Jaar 1729, wederom «en rijk gëladed
B 3 VkM>(f
20 • HAAN. (MATTHYS de^
Vloot y van vijfentwintig Schepen , binnen kwam ; hebbende de ladingen, van de twintig eerften, vier miilioenen en 630000 guldens beiden in Icoop gekost. De Gouverneur Generaal had , in dat zelve Jaar, op den i Junij,. zijn leven geëindigd, eii werd, den vierden van die maand, met alle fhatfie, aan zijnai rang verfchuldigd , ter aarde befteld. De Heer valentyn , die een Medeburger van hem was, verheft zijne deugden en uitmun- tende hoedanigheden in den hoogden top ; hebbende zijne zon- derlinge bekwaamheid alleen hem den weg tot zijne verheffing gebaand. „ Zijne edelmoedige en weldoende aart (zegt hij;) „ maakt hem dezelve -dubbel waardig; maar niemand, zegt hec „ fpreekwoord , leeft zonder vijand." Dit ondervcMid ook de Heer Gouverneur.
Men befchuldigde hem, in een openbaar gefchrift, van on- voortvaarenheid en traagheid in 't befluiten; 't welk, zegt men, al het goede, 't geen hij bezat, bedorf, en aan de zaaken veel nadeel toebragt. Men geeft voor, dat hij, op aandrijving van eenen zijner gunftcllngen, die op den Heer zwaardekroon gc- beeten was , tot zulke maatregels overgong , die , fchoon ze voor zijne Hceren en Meesters voordeelig (bhcnen , gemeldcn Heere zijn bederf berokkenden-, en den Ingezeetenen niet min- der benadeelden; dwingende dezelve de Coffij, aan de Com- pagnie , voor den prijs van zqs rijksdaalders de Pico/ te leveren, in plaats van vijfden, die hen door den Oud-Generaal beloofd waren, en door hem zelfs, voor zijne eige leveringen, geeischc werden. Dit was het dat men zogt (zegt men) om de Heer zwAAROEKRooN, bij zijue Heeren en Meesters^ zwart te maa- ,keu en uit de Indien terug te doen ontbieden* Maar men voegt 'er bij , dat , toen naderhand deeze list ontdekt werd , die Hee- ren, integendeel, beflootcn, om hem een kostbaar gefchenk te .doen, ten einde blijken te geeven, boe wel voldaan zij over .den dienst van den Ueere zwaardekroon waren. Ofdiebe- fchuldigingcn, tegen de haan, egt of onegt zijn, laaten wij onbeflisc.
Valentyn , Bi/c/trijv. van Oud en Nievw QoitiHdi€fu tJiftorifehe Reizen y soDeeL
ÜAAN3
HAAN. (JOHAN èfe) ft
' Haan, (johan dej was, in het Jaar 1618, Penfioïiaris iet Stad Haarlem , en de partij van *s Lands Ad vokaat , de groot en anderen toegedaan. Aan hem werd toegefcbreven de hatid gehad te hebben , in het ftellen van de merkwaardige verklaring, over de Regeering des Lands, ter Staaten Vergadering inge- bragt, en dje door de Conira-Kcmonflranten èeheel veroor- deeld ^ en door de Remonftranten ten hoogften werd goedge- keurd; welk ftuk den Penfionarisfen «ogerbeets, de groot en DE u/iAN naderhand tot bezwaar (Irckten. Op de bijeen- komst, xusfchen de Raüandfche en Stigtfche Gemagtigden iti *s Hage^ texi huize van danjel tressel, eerde Klerk der Al- gcmeene Staaten, was hij, wegens Holland^ met de Heeren Ti/L LANGS, Burgemeester nzn Gouda ^ en de Penfionarisfen ho- CERBF,ETs en DE GROOT tegenwoordig. Men handelde aldaar Voornaamlijk over Het ftuk der Waardgelders , zo als wij , op het Art* van hogerbeets, zullen zien. Daags na dat Prins MAURiTi de Regeering te Haarlem veranderd had, kwam aldaar de PenfionaHs de haan; van -de dagvaart, aiit ''s Hage, en ver- voegde zig in de Kamer van Burgemeesteren; alwaar de Prefi- <icnt, de Heer arend meindertszoon fabricius', hem vraag- de, waf hij daar te doen hadi Ik kom^ antwoordde hij, om^ vafir gewoonte^ verjlag te doen^ van het geene op de Dag- vaart verrtgt Is. De Burgemeester zond hera naar. huis, zeg- gende^ dat ^en hem wef onthieden zoiiy als men hem nodig had. Maar alzo niemand , in den tijd van twee maanden , naar bem omzag, verftoutte hij zig, den Burgempester te vra^gen wat men met hem voor hadl U te verlaat en Vfln uw Ampt^ zeide men hem, zonder dat men zig gehouden agt ^ u reden tegeeven\ zo als ook terftond gefcy edde. Naderhand van zij- ne vrienden ^gewfarfcbuwt, dat men hem vangen zou, jtveek hij, met het begin van het Jaar i<Sip,.«en Lande utc, en. werd, na dat de fententiën, over de Staatsgevangenen, waren uitge- fproken, Ingedaagdi en, rtiei. verfckeneri zijnde, op denr 34 Maij van het Jaar Kfip, voor Vijftien Jtlnren , op' lljfïh'aflfe , ge- bannen, mee verb^urdverktan^ing van de helft zrimii^ goederen. Hij begaf zig dus, als Ballinge in dienst van den-HertQg van üolfteit ^ di4 hem tot zijnen Geheimen Raad aannam , en aan wiens Hof bij overleed, den 5 November van het Jaar 1624. • . B 3 Twee
M HAAN. QOHAN DE) BAAN, (DAVID de) enz.
Twee Jaaren vóór zijnen dood, was zijn oordeel, over de ver* liiaarde verantwoordinff van h. dë groot, alhier bekend ge- worden, en beflond hier in, dat de groot, in deeze verant» woording, niet klaar genoeg ge4>roken had van de eigenlijke dorzaken der veranderingen en den ilaat des Lands. Hij moest, isijns oordeels, vooral duidelijk getoond hebben. „ Wie dien ,» toeleg, overlang, bij zig zelven hadbedagt, om, met ver- ,» nietigfiig van 'sLands vrij- en geregtigheden , en verdrukking „ der voornaamfte , oudfte en getrouwde Patriotten , te geraken „ tot meerder of onbepaald gezag." Doch de groot was van gedachten , dat de tegenwoordige toeftand der zaaken in Frank* rtjt niet gehcngde , om vrijer en openlijker te fchrijven,
Fadêfl. fféfi. X. Deel, bU isw, aio, 274, 373 en 449.
Haan, Tdavid de) een Konstfchllder, geboortig van Rotter-' dam, van hem, zegt houbraken, weet men niets anders, dan clat men , uit een vier regelig vers , kan beQuiten ^ dat hij te Ro^ tne geweest is,
Haandfl, een Buurtibhap, in Staats Braèandy onder dQ vriJQ Heerlijkheid Gemert behorende, In dezelve ftaat een Lieve Frouwe Kapely die door Jaarlijkfche bedevaarten ver^ TDfuird is,
Haanenpoel , weleer een Adelijk Huis , in Gelderland , in d«n omtrek van het Dorp Ee of Eede^
Haanwijr , een fraai Heerenhuis ^ in de Heerlijkheid Michieh-^ gefield ïtx Staats Brahand^ behorende aan den Hcere onnq TAMMINGA, Baron du Tour.
Haa?s , een Heerlijkheid in het Land van Kuik , hi het Jaar 1503, door huwelijk, aan den Graave van 'sheKenébrg, eQ Wd^rhan^ 9an d^ Hertogen van Gelderland ^komen» en dm fCrvolS^^ e^n ZsitfA^utfh l4«en gewoideo*
H^LMA«
HAAN^ (ftiC\ HAAR, (bP ris) ^ï\i^- - fj
Haar, (ter) weleer de nsmm van een Heereohuw, thaifs van weinig aanzien, nabij het D^p^uMren, Iti de TAieM- waard gelegen* . .
Haar, (op pe) een huising, bij het Dorp Fi^Uf in-h^ Landdfostanpc van de Feluwt. .
Haar, (ds) eene Heerliikheid, in het Stigt vun xUirnht^ ten Oosten van Gever skop^ ten Wespen en Noorden y«n Tke^ maat , en ten Zuiden van Gieltjesdorp en Nijkoop* . Zij ia 950 Morgen groot, en leenroerig aan de Huize van Fianen* In het Jaar 1)^48 telde men daar 24 t>^j^et^
«
Haar, C^t) het Dorp van dien naam, in bov^gemelde Heerlijkheid i jbi^ groo( van omtrek*. .Men ^iet *er een over- blijfsel van e^n Kerk of. Kapel,, welke > in het Jaar 1703, ia iogeftort. Indien dezelve herbou#d werd 9 zou de Predikant van . Kokkingen, *er dm dienst mogen verrigten. Een wdn}^ ten Westen flaat het buis.
. ^
Haar, (m) of ter haar'v ean oude AdeHjke HofThdv die, in *t jaar 15316, toen 'et dirk v^A zuilen Hefei' van was , doot' de . Stadteiï des Latids vm Utrecht , voor Ridder- matig erfceÉd. werd." Men meent dat dit huis, omtrent het jaar ir64, of 11^5, gebouwd- of wel böwöond is geweest, doöü: GoösdK4LR, .broedtfr vtfn ÈTsM/iN'v^N woerd^ij, en dat deeze,. in: wimia Geflachl dM huis gébleevën is tor i^ het laar 1446, d^ jnaai van oé HirAr»'^<M'19ebben aan'glého^- men. In httjaar 4^!?^ -^ead 01U ' v^aA z^i£t]ft , met dit^ HuH en Heerlijkheid van db haar, beleend^dt^z^g- daarom Vij^ ZUILEN VAN DtR HAAR deed noemet. Dan alzo hij een groot vijand van dnilüs&rbop' daviDvVM 4M^RèR»ib'^BN wa^, ^<i dit Slot, iiriibt Jsur ^S^, dbot* jolÉ^tft' VÜ* ilalainó,' Stac^ bbnder \^xt H9il»M:,tL<xxQK(iS^^
^edóoken , bi) . zet^e gedagvaard ^ en 1 ilet veirfcheneh zijnde, sqne leengoederen ..verbeordverkkard. Dertien Jaaren laacct wdrd walraven^ Heer van' Btéderode^óssx^ mede verlijd; Jfaderband, iloor.aisfcfacoiJf>raak.vanrvehnegende vrienden, de
B 4 mis*
1
«4 HAAH, (ter) haar, (FRANCOIS vak Der) enz.
misdaad vao dirk v,an zuilen vergeeven en vergeeten gerekend wordende» werd hij met dit huis, in het Jaar 1505, wederom verlijd, en het zelve, door deszelfs zoon dirk, in het Jaar 1535, deftig herbouwd. In het Jaar 1585 kwam het aan den fleer nicolaas van zuilen; en, daar na, aan jan van re- nesse VAN roermont , en in 't vervolg aan anderen. Het hüts is een zwaar ouderwetsch gebouw, waar in zwaare kelders gevonden worden, die, in het Jaar 1672 en 1673, tot gevan- genisfcn gebruikt werden. Het word gehouden voor een der ^rootfte Ridder-Hoflleden in de Provintie van Utrecht.
Haar, (ter) eene Havezate mOverijsfel^ in de nabuurfchap van 't Dorp Olstm
Haar , (frakcois \k» der) of gemeetiljjk haraus ver- if \AR genaamd, was geboM'tig van Utrecht^ uit een Edel Ge- flacht, ' Hij begaf zig naar Antwerpest^ en werd aldaar i:ii(lorie* fchrijver van hunne Hoogheden albertus en isabella* Ook heeft hij, gcduurende het befhind , een Boekje gefchreven, ten tijtel voerende , Qnpartijdige verklaaringe der oerzaaken van tttn Neder latidfchen $órlog , zedert het Jaar 1566 tot 1608, waar in hij zeer partijdig tewerk gaat, ja zelfs nier zonder bitterheid. Het Is door den Heer francois vrakk , Raad in den Hoogen JlAad van HoUat^d. Zeeland eq WeitfriesMnd , beknoptelijk wederlegd onder den tijtel van Hoeder legging yan. het Boekje 'van FRANCOIS verhaar; enz. fnede ia 8vo, en gedrukt te hre- da^'vsi het Jaar 1608^. Goudhoeven, noemt hem verkeerdelijk KLORIS VAN DER HAAR« ]>fQg beeft moo van hem, in *t Fransch^ een Tra^Uacje van d^ Kasteneüje ce Rijsfel^ en het Leven^ der heiligen ^ in *t L^fUj^^ ^
I t l< N. 1 • *
. Haar, Oohannes van der) of haru/s, geboren te Gerni* fihem , en Kanunnjk-.al^ac«. -Hij heeft verzaifield èenè groote e« treiFelijke Hibliotboek, qyer allerlei weteofchappen en in alle Taaien, waar aan hij geei) geld ontzag. Kanunnik iü den Haag geworden zijnde, voerde .hij dezelve derwaacds,.en plaatfle ze In de Knpel op het Hof, .Het volk, dezelve ziende ontlchs- pen , mcQp4e dat *Qr nx veele boekeu ia gantach Jialland^ of\
Z9
HAAllDA , HAAREN, enz. ^5
. 20 als GUiciARDYN het uitdrukt , in de . gantfche wtiereld niet waren. Hij kreeg daar door, onder het gemeene volk, den
.naam van jan m^t de boeken. Bij zijn overlijden, in het Jaar 1532, liet bij zijnen boekfchat na aan Keizer karel den V, als
Xegacaris,
Goudhoeven, PETrr en guiciardyn.
Haard A. eene Edele Staate, In Friesland^ in de nabuur- fcbap van het Dorp Oosterbierum ^ in de Grietenij van Ba- ^rndetU
* - •
Ha'Aren, in de Meierij^ een fraai Dorp, ten Noorden van OnUr'wiik^ hebbende een zeer vetten grond, bekwaam tot den Landbouw in kweekerij van Boomen , en waar op de be- wooners zig ook voornaamlijk toeleggen, men teld aldaar 233 •buizen, die allen van elkander veidrooid zijn. De buik der Kerke is, in het ]aar 173^, ingeftort, en het Koor alleen baande gebleven. Haaren ïs gecömbineert met Hilvoiru
Haaren, ^een Dorp vd Staats Brabatid, behorende onder \^t OtaafTchap Megen.
Haaren, du» genaamd ter onderfcheiding van Surg^ ef
B.rg'Haaren^ in Gelderland 9 en van Op- en Neder- Haaren
iwce Dorpen, in de nabuivfchap en ten Noorden van Maa-
firtgt^ legt ^en uur {;aans ten Zuiden van Gromngen* Men
wil dat HARON hier van de fligter zoude geweest zijn. Bij
de invoering xier Reformatie in dat Gewest, is in dit Dorp
de eer^lle Predikatie gedaan.
♦ • • • .
, Haaren, eene Edele Staate, in Friesland ^ onder het Dorp Brongerga ^ in de Grietenij van Schêteriand*
Haaren, ^berc of éurg) naar eenen daar bij gelegen Berg, 3e Hootenfche Berg genaamd, dienende cot de Geregtsplaats tan dit Ampt. Dit Dorp behoord onder het tweede Ampt, aan het Rijk van Kijmeegen.
B 5 Haa-
HAAREN; (of HAAREN. (va») enz.
HaArbn, (op) een kldn Dorp én vrije Heerlijkbetd , aan de Rivier de Maai^ niet meer dan een haif nor van Maaflfigt^ word dus genaamd, ter onderfcheidiug van Nier oï Nidêr-Haü- rtn \ aan de overzijde van de Maa% , nabij Rekkem.
Nabij Op-Haarcn Haat het Kafleel Burg-Raaren , dat tamelijk groot 9 en van een deftig aanzien is, zijnde nog in *t Jaar 1776 merlciijk verbeterd. In het Jaar 1748, geduurende de belegering van Maaftrigty hield de Graaf van lowentiiall zijn verblijf op bet zelve.
Ha AREN, (huis te) een Kafteel in het Land van Overmaas^ ter linkerzijde van den weg van Klimmen. Het behoord on- der de Riddermaatige HofHeden, en heeft, ten allen tijde, aan deszelfs beziners , (bijaldien zij Edellieden waren) 't regt van befchrij ving gegeven , ter vergadering des Kwartiers f^alkenburgé, Reeds van oude tijden behoorde het aan aanzienlijke Gedachten» Dit huis is, in het Jaar 1742, door ongeluk, afgebrand. Hoe- wel, twee Jaaren daar na, de muuren wederom waren opge- haald, bleef het, egter, onvoltooid tot id hecjaar 1770, waiv neer het ia orde gebragt werd.
IIaaren, (van) of VAN HAREN, een oud en beroemd Ge- dacht, dat verfcheiden voorname Mannen heeft voongebracht, 20 als te zien va^ \n het I. Stuk van p£Rwerda. Wij zullen alleen hier van de meestberoémden melding insiaken.
Haaren,^adam van) zoon van ëverard, Schepen te /tken^ en van acnes cortenbach, ha:d zijnen oori^Jrong uk een Oud én Edel Gedacht, 't Welk, zedert dien tijd tot heden toe, iii Frieiland is beroemd gebleven. Hij behoorde mede onder dé verbondene Edelen. Men leerde hem beter kennen , in het Jaar 1572, onder den naam vaft Hopman öaam. Zijne goederen verbeurd verklaard zijnde, beproefde H] zijn gefük bij de // V ter^euzep. Bij de korade van alva in de Nederlanden ^ {lad hij het eerst moeten vlugten, uit hoofde van zijn verblijf in het Akenfche gebied ^ dan hij was ook een der eerflen, die den grondflag der vrijheid hielpen leggen. Hei innemen van den JBriel dient daar van tot getuige , en is , op dat Art. omfhndig
v«r-
HAAREN, (WILLEM van) enz.
verhaald. Prins willem de I teldQ hem onder zijne vertrou- .welingen; en de Graaven lodewyk en jan van nas s au. Stad- houders van Friesland en Gelderland^ bewezen hem alie ach- ting; in zo verre, dat de iaacfte de Voogdije over de kinde- ren van VAM HAAREN aanvaardde; waar van 'er drie, in deo Krijgsdienst, voor het Vaderland, hun leven lieten. Decze ADAM of DAAM , de rocm van zijn Geflacht , overleed te Atft^ hem^ den 7 Maij van het Jaar 1589, zijn lijk werd te Leeu- warden begraven.
Te water, P'erbünd der Edelen ^ bl. 450"; enz.
Haaren, (wjllem van) derde zoon van itDiM, Gedepu'^ leerde uit de Edelen van Friesland ter vergadering van IL Hoog Mog., geboren te Arnhem^ den 19 Januarij van bet Jaar 158 1 ; geflocven in den Haag , den 9 December van hec Jaar 1649; Het, uit zijn huwelijk met MAGDAtENA van viers- SEN, tien kinderen na.
Ha AREN, (ernst van) de derde zoon van willem, wai Kolonel van een Regiment Cavallerij. In het Jaar 1673, voerde hij *t bevel over de Ruiterij in de A^c bij Swart^ fiuis^ eu werd vervolgens Grietman van WestflelUngwcrf. Mij was geboren te L»eul9arden^ den 13 December van het Jaar jóaa; (lierf den 15 Augu tus van het Jaar 1701; en liet ze- ven kinderen ha.
t ♦
Ha AREN, (WILLEM van) jottger broeder van ernst, gebo^ ren te Leeuwarden, den 17 Oftober van het Jaar 1626. Zijn vader willem van haaren was Opperftalmeester van Graaf <viu-EM LODEWYK VAN NASSAU, Stadhouder van Friesland^ «n naderhand Gedeputeerde ïn het Kollegie van H, Hoog Mog, de Staaten Generaal. Willem, -waar >mnwij hier Tpree- ken, na, met veel lof, zfjne ftucfien, te Franeker, Utrecht en Leiden volbragt te hebben, deed, zo als lieden van ge, )>0Qr;e in dien tijd gewoonlijk plagten te doen, de groots
tour,
«S HAAREN. (WÏLLBM van)
tour, door Frankrijk^ enz/ tot in het Jaar 1649, wiöifteer hij, door zijnen vader, werd terug ontboden. In het volgende Jaar werd hij in 't KoUegie der Staaten van Friesland gedepu- teerd, uit het difbid van het Bilt, en kort daar na in den Haag, in de Generaliteits Rekenkamer. In het Jaar 1652 werd hij Grietman van */ BiU, tn kreeg vervolgens zitting in den Raad van Staate. In het Jaar 1658 begaf hij zig in den echt, met Vrou- we ELISABETH VüN HEMMEMA.
Hoe deeze Edele Friet zig bij het Vaderland verdiend ge- naakt heeft, blijkt uit verfcheiden Gezantfchappen , door hem bekleed. Eerst aanvaardde hij die post aan 't Hof van Denemar- ken. In het Jaar 1663 werd hij gezonden naar Oosifriesland , om de Stenden aldaar te bewegen , tot het opbrengen van eenige penningen, door den Vorst, aan den Bisfchop van Munjfer, in eenige termijnen belooft ; tervolbrengingevan welke belofte, den Vorst niet de wil, maar de magt ontbrak. Dit nlettegenftaande, had , op den vervaltijd van den eerften termijn , de óorlogzugti- ^e Bisfchop de Beijlerfchan$, aan den £^iv, ingenomen; *t welk de Staaten met geen goede oogen konden aanzien. In het volgende Jaar zonden ze een Leger derwaards, waarbij y^N HA /HEN, als Gedeputeerden te velde, tegenwoordig was. De -Schans werd in de tijd van 14 dagen heroverd.
In het Jaar it57o had hij zitting in het Kollegie der Gedepu- teerde Staaten van Friesland. In het Jaar daar aan hielp hij de rust der Academie te Franeker herftellen.
In het Jaar 1^71 bevond hij zig in Zweeden, en arbeidde daar na mede , hoe wel vrugteloos , aan de vriïdesonderhande- lingen. Vervolgens werd hij naar Engeland gezonden , om de vriendfchap te herftcllen. Deeze togt had dien Staatsman bij- jia het leven gekost, alzo, door een woedenden ftorm, het Schip, welk hem overvoerde, in gevaar van fchipbreuk kwam. Volgens berigten, zou het inzonderheid aan zijnen moed te .dan- ken geweest zijn, dat het behouden bleef. Wijders woonde .hi} het Ctngres te Nijmeegen <en Rijswtik bij. Geduurende deeze afwezigheid, was hij tot Curator der Friefche Academie verko- ren ; werd voorts Rentmeester van de Domeinen dier Provintiei en bekleedde dus, tot in het Jaar 1708, waniieer hij zijn leven
ei«-
HAAREN , (WILLEM van) 29
eindigde, de aanzienlijkfle Eerampcen* Hij heeft geene kinderen nagelaten. De geleerde hub£r deed over hem eene fierlijlce Lijk- reden.
Haaren, (willem van) het zesde kind van ernst, was eerst Grietman van Doniawérflaly vervolgens van tVeitflellin^" werf, en eindelijk van het Eildt, Gedeputeerde, uit de Edelen van Friesland y in de Staaten van die Provintie; en, wegens dezelve , van tijd tot tijd gecommitteerd in genoegzaam alle de Provinciale en Generaliteits Kollegien. Hij was geboren den 6 Januari] van het laar 1655; en (Tierf den 18 September van 't Jaar 1728: vijf kinderen nalaatende.
Haaren, f ADAM ERNST van) zoou vau WILLEM, geborcix den 25 Oélober van hec Jaar 1^83, verwekte, bij amelia hen- RiETTA WILHELMINA DU TOUR, twce zooneu en ééne doch- ter : onno zwier , willem en froüc van haaren. Hij was Grietman en Ontfanget-Generaal van ''t hiU ; Gedeputeer- de in meest alle Colleglcn, en overleed den 12 Maij van het Jaar 1717.
Haaren, (duco van) broeder van den zo evengemelden, ftierf ongehuwd, den 30 November van het Jaar 1742. Hij was Grietman van Pfestfie/Utfgwerf: Gedeputeerde der Staaten van Fiieihnd In meest alle Coliegien.
Haaren, (willem van) ouddc zoon van adam ernst. Grietman en Ontfanger-Generaal van 't Bilt ; Kwartierfchout en Dijkgraaf van Peeilahd; Gedeputeerde Staat van Friesland ^ en, wegens die Provintie, Afgevaardigde ter Vergadering van' de Algemeene Staaten; Gedeputeerde te velde, geduurende de campagnes van de Ja'«ren 1747 en 1748 ; en vervolgens H. Hoog Mog., Afgezant en Plenipotentiaris nan het Hof van zijne Door* luchtige Hoogheid, Hertog karel van lotharingen, ^s Gou- verneur der Oostenrijk fche Nederlanden. Hij was geboren den sti Februarij van het Jaar 171 o, en overleed den 27 Junij van het Jaar 1768* Deeze werd, zo wel als zijn broeder onno
ZWI£&>
32 HAARLEMS Oudh. Gelegenk. Grêoi/e en Sterkte.
Haarlem, eene grooce en aanzienlijke Stad, naast Dord^^ recht de eerfte ftemhebbeude Stad in de Vergadering der Staa*. ten van Holland \ welke tweede rang' haar is toegekend, zo- om haare oudheid , nis om haare goede gelegenheid en bloei- enden ftand , waar in dezelve , boven andere Steden van dat Gewest, uitmuntte. De tijd hoarer ftigting is onzeker. Eenigcn willen , dat van Haarlem , reeds ten tijde van Graaf dirk den 1 , gewag gemaakt word , en dus vóór bet einde van de tiende Eeuw. Zo onzeker dit is , nog onzekerer is het , dcszelfs Higting te brengen ' tot de vijfde of zesde Eeuw. Dat Haarlem reeds bekend was in de Jaaren 1132 en 1155, ^" ^^^^ xqq^s ecne bloeiende Stad, lijd geen twijfTol, doch, of haare ftigting moet worden toe- gekend aan iemand uit bet Geflacht van Haarlem, kan niet bepaald worden.
Haarlem lc,i;t drie uuren gaans Dewcsten Amperdam ^ vijf Benoorden Leiden^ en even verre Bezuiden Alkmaar^ Hcc Spaarne^ een frisfche ftroom, doorloopt de Stad, die, aan den Zuidkant, een aangenaam Bosch heed, den Hout genaamd. Voorts is de Stad, aan den Westkant, door hooge Duinen befcherrad, langs welke men lustige Hoffteden en een aan- merklijk getal van Lijnwaat- en Gaarnbleekerijen vind. De af- ftroomingen der Duinen voorzien de Stad rijkelijk van versch en frisch water. De Buitenfingels en fraaie Wandelwegen maakcn deeze Stad, die ruim en lugtig gebouwd is, des te aangenamer* Men wil , dat dezelve wel driemaal uitgelegd is. De juiste tijd van de twee eerfte uitleggingen weet men nictaan te wijzen; dclaatftc is aangevangen in het bedrukte Jaar van 1672; wordende de Stad toen , aan de Noordzijde , met twee nieuwe Graftcn ver- meerderd, waar van de eerfte, zijnde de iV/>ftw^ Gruj'f y met pragtige Huizen bebpuwd is. De Stad heeft agt Poorten , be- nevens twee Waterpoorten, De egt eerfte zijn : de Sparwou' der, de Sckalkwi)ker , de Kleine en GroQte Houtpoort, de Raam , de Zijl , de Delmans en de Kennemcrpcort ; de twee Waterpoorten zijn de Leidfche en Amfteldamfche Poorten, De rouuren der Stad zijn , naar de oude bouworde , met vcrfcheide ronde en halfronde Toorens voorzien, de laatfte vergrooting
is
HAARLEMS Naammrfprofik ^ Ktrkl. énWaeretdUGihé %%
}8 de Stad, ^aii dien kant, met agt aardef) Bol^erkem verfterktV 't Getal der huizen word op 79(^3 begroot , en dac der Ingeztf' tenen, fchoon eer verminderende dan vermeerderende, op fuinl 40,000*
De Naamsoorfpronk is even onzeker, als de tijd Vanhaard nigtingé Lang hebben fommige beuzelaars deil naam willen af^ leiden vnn eencn Heet lëm. M^ar onderen hebben die gedagteni zo grondig wederlegt, dat het der moeite niet meer waardig is^ daar van te fpreeken. Van alle andere. gistingen houd men voof de meest gegronde, welke hier op uitkomt, dat den naam vad Maar km afkomftig is van 't woord haar^ 't welk, van otids^ fchraal en mager betekende , en het woord Mm , *t geen een vetten grond te kennen gaf. De naam of het woord Haarlem zou dus te kennen geeven, dat die Stad aan den eenen kanc fihraale Duinen, en aan de andere kans vette Heelden had,
Haarlem is, zo wel als andere Hollandfche Steden, voor^* 2ien van Gebouwen^ voor alle Gezinten, ter Godsdienstoeffe' ning en aankweeking van goede zeden. Onder deeze Gebouwen komen allereerst in aanmerking, de openbare Kerken: als, dd Groote Kerk f eertijds aan st* bavo toegewijd ; zijnde een van de groptde en fraaifte in Nederland ^ en ^ in bet Jaar 1755, met een fraai Orgel verfierd* Digt bij dezelve fla« een Klok-' huis, dat, in het Jaar 1479, voltrokken is, waar in de Poort-' klok, Kerkklokken en Doodklokken hangen. De Sfé janskerk ^ In de St* Jansftraat y niet verre van de Groote Markt; een Camelijk goed Gebouw , gedigt onitrept het begfft van de XIV* Eeuw. De Nieuwe Kerk^ volbouwd hl het Jaar 1649. Dö Bakkeneffe Kerk, zijnde de kleiüfte, doch de oudlle Kerk def Stad, waar van een groot deel tot gemeene Huizen herbouwd ïs, zo als de Zijl en Kampeskerken , zeden lang, tot Turf* fchuureri gebruikt wordeit. Die vail $/« Gangolf voor lang af^ gebroken, verder eene Waalfche^ Lutkerfche en Remonftrant" fche Kerk, vijf bijzondere Vergaderplaatzen voor de Doopsge* zinden , eenige van welke , egter. Hu niet meer gebruikt wor* den. De Rêomschgezinden , die 'er veele zijn, öeflTenen hunnd Godsdienst ia verfcheide bijzondere Huizen. Vgn de Kloosters f die 'er voorheen veele waren r als , 't Carmeliten , dat der Pre^» dlkkeeren; dw Reguliere Kanunniken; 't Btgi}nhrf\ \
XIX. DEEL Q^ Kl9^t
34 HAARLEMS Regeering.
mm
Khoster der Nonnen hij den Ziil\ d^ Nonnen van &• WekieU Tan St. Katrijn^ der Minnebroeders '^ St. UrfuU Klooster^ dat van 5/. Margriet en St. Clara^ 't Klooster der Bernardi^' ften ; 't Ceci/ia ; Maria Magdalena ; *t Carmelitesfen ; van de H. Maagd Maria \ van 5ir. j1nna\ der S/. Auguftijnen^ der Cellebreers, en het Convent der ^///^ Heeren, St^Jn" thotiies Kapel en Gasthuis ; i"/. Nieolaas Kapel ^ en die van de B. Maagd Maria ^ werden de nog overige Gebouwen heden tot andere einden gebruikt. Wijders vind men 'er het Oude' mannenhuis 9 geftigt in 't Jaar i6o8 , 't Gasthuis \ Burger-Wees* httis\ yfrme-Kinderhuis'j /falmoesfeniers-ff^eeshuis en Tugt* huisyDiaconiehuis\ Pest' en Dolhuis en \ Proveniershuis. Ver- der eenige Hofjes, als St,Pietenhuis*y Barhera^s Gasthuis', het f^rouwe en Anthonie-Gasthuis^ de Bakkenes/eJtamer ; het Hef" je van Gratie i St, Jans* en Koenen-Gasthuis en Fransloonen Hofje j ^iPietershuis, zijnde een foort van Weeshuis en het Hof* je van Heithuiten. Ook hebben de Doopsgezinden 'er eenige Hofjes, geftfgr uit milde giften 5 als dat van den Heer ybbjian» STAATS, enz. Ook is 'er een Latijn fche School.
Onder de Waereldfijke Gebouwen munt uit het Stadhuis^ eenouden aanzienlijk Gebouw, aan 't welk, voor eenige Jaaren, een deftige opgang gemaakt is. Niet verre van daar , ageer het Stadhuis, is bet Stads Gevangenhuis. Het Prinfenhof esM Pand\ de VUeschhal\ de tVaag% Lombard^ enz.
De Rege^ringe deezejr Stad beftaat uit een Kollegie van vierr cntwimig Raaden of Vroedfchappen ; een Kollegie van het Ge- regt, beftaande uit den Hoofdofficier, vier Burgemeesters en zeven Schepenen ; en andere KoUegien van mmder rang. Van ieder derzelven zullen wij hier eene nadere befchrijvii^ gee-'
ven.
De Vroedfchappen, wior getal nu eens meerder en dan min- der was, werd, zo als men meent, in het Jaar 1401, door Hertog ALBERT bepaald óp 33 perfoonen , en door Vrouw ma- RiA, in het Jaar 1477 gebragt op 24. Nogchans maakten zij de geheele Vroèdfchap niet uit. Doch die verfchfllende ordens daar laatqnde , zullen wij ons bepaalen tot de orde , daar op be- raamd, bij Prins willem den I. 't Blijkt uit de Registers (zegt 4e Heer van oosten de druijn , dien wij hier volgen) dat na i^t de Stad, door de Spaanfchen^ was ingenomen, en zolang
tIAARLËlVtlS FroeJfchappém 3)
Èij van dezelven bezetting tnoest houden^ en daar tnede be<
"Éwaard bleef, de oude orde der ïlegeering alhier geheel verbro*'
ken is geweest, endatdeBisfchopmet zijnen Raad endeKrijgt^
overfte met zijne Kapiteinen de Stad geregeerd hebben* Doch
toen, na de Gendfche bevrediging^ de Stad zig onder *t bewind
Van den Prinfe van oranje begeeven en met denzelven een
Verdrag gelloteti had , in de maand Januari] des Jaars 1577» ed
vervolgens van vreemde bezetting verlost wds^ heeft zij, in de
Inaand Augustus daar aan volgende, het geluk gehad, Vadef
Vi^iLLEM DEN I binnen haare muuteti te ontfangen^ en door hem
In haaren ouden Regeeringsvorm herteld te worden) waar na^
t>p den 16 van die maand ^ door zijne Excellentie, in hooged
t>er(bon^ aangefteld werden vier Burgetfieesteren, 2even Sche->
penen» één The(2nirier en tweeëntwintig Vroedfchappen. In faec
Volgende Jaar gefchiedde het verzoelc, dat, uit de bekwaamde
en aanzienHjkfte Poorters, door zijne Biccellentie, of derselveif
Gemagtigden, mogten Worden aangelleld vier Burgemeesteren «
2even 'Schepenen» en daar benevens vierentwintig perfonen^ die
€ontinueliken hun leven ianck geduercnde ^Raeden of Vroed*
fchappen muilen blijven \ dat. Wijders, deZelVen - mogten ge-i
tnagtigd zijn , om , ingevallc eenigen van dezelven kwamen lé
overlijden, andeten uit de aanzienlijkde Poorteren, in hunae
plaats, te yerkiezeti en nart te flcllen; als mede, het getal dt^
Raaden of Vroedfchappen dus vol zijnde, bij Boonentrekking ^
of op ancfere wijze , te verliezen ^ vier Burgemeesteren, zeved
Schepenen, en éénen Thefaurier^ of ten minflén» dat, naar*C
Voorbeeld van andere Steden, zij de benoeming zouden hein
ben, van agt en veertieti perfonen. Waar uit» door den Prlntf^
of doof de Radden Van Holland i Jaarlijks, vier Burgemeester
ren en zeven Schepenen houden worden aangefleld. Ditlaatfte»
door den Prii^s, zijnde toegelhad». werden Mr* PAtJLus Buid
en DIRK Van Dtk nieuwbijrgh gonagtigd tot de verzogfe aaOi
Helling* Maar, na dat, in het Jaar 158 1 , een nader vedrag méC
Prins WILLEM den I gefloten was» zijn, door Burgemeesteri
en Regeerders , nadere Vertogen , rakende den vonn van derzelvef
&ads-R«geering gedaan* iA] gaven te kennen » dat de welvaard
en voorfpoed der Stad ftheenen te veretsfchen , dat het getU
jran vierent*vintv Raaden , laet twaalf mderen ^ aoesc ver^
C d sieeTi
36 HAARLEMS Fr^dfehafpen en Sèhuf.
meerderd werden: zo om aan meerdere bekwame perfbnen be« vordering te verfcbaffen • en gelegenheid om kevms in der Soda- zaken ce verkrijgen , als ook om dac Borgemeesteren en Schepe* nen, veelal, uit de vierentwindg Raaden verkoren werden, en doorgaans langer dan één Jaar in *t Gerecht bleeven; waar door zij dikwils zig bevonden in te kleinen getal, en de last der Re- geeringe, voor de bijzondere Leden, te zwaar werd. Waar op de Prins goed vond, het getal der Raaden, met agt, en dus tojC tweeendertig te vermeerderen; latende aan de Vroedfchap de benoeming van zestien perfbnen , waar uit zijne Excellentie agt Leden koos, om , met de vorige vierentwintigen, geduurende hun leven, de Stad als Vroedfchappen te dienen. Op dit getal is de Vroedfchap der Stad Haariem gebleven, tot in het Jaar 17 18, wanneer, op verzoek aan deStaaten vtn Holland y OAroi werd verkregen, om het getal van tweeendertig wederom te ver- minderen op vierentwintig. Dit hield fland tot in het Jaar 174^9 wanneer, toen door zijne Hoogheid Prins wili^em den IV, nuttig en nodig geoordeeld werd, dezelve, van nieuws te ver- meerderen tot tweeendertig; uit welk getal dezelve nu nog be- fiaat.
Wat aangaat het Schoutsampt der Stad HaarUm ; uit derzelver handvesten is het kennelijk, dat, onder de Graaflijke Regee* ring, de Schout door den Graaf werd aangeileld, zonder dac hij een Lid van de Vroedfchap was , g^ijk ook aan de Schouten aldaar meermalen flem en zitting in de Vroedfchappen is gewel^ gerd. Dit gebeurde, onder anderen, aan Schout wouter V4if BEEKESTEiN, iu het Jaar 1546. Wanneer, in vervolg van tijd, iemand uit de Leden van de Vroedfchap , tot Hoofdofficier ver- koren werd, moest hij zijne plaats, als Vroedfchap, afHaan, en werd een ander in zijne plaats aangefleld : zo als bleek uit het geval van nicolaas zuikbr, die, in het Jaar 1604, Schout werd, en, in het Jaar 1641, met Mr. joan schatter. Nader- hand is dit geheel veranderd , en bij het Reglement van het Jaar 1670, op het Schoutsampt gemaakt, bepaald en vastgefteki» dat, voortaan, niemand tot het Schoutsampt van Haarlem ^ zou mogen benoemd of verkoren worden, dan die Raad of Lid van de Vroedfchap was, en dat hij Vroedfchap zal blijven, 0Ci tot aU^ vergad^ingea der Vroedfchap mede geroepen wor^
RAARLEMS SAntt en BnrgemeesUren. ^
mm
den» doch daar in niet als Hoofd van 't Gerecht, maar, naar zijnen rang ep ouderdom in de Regeering, plaats neemen. De reden van deeze verandering was zeer handtastelijlc, om dat men befloten had, het Schoutsampt, niet langer dan voor den tijd van drie of uiterlijk zes Jaaren, aan iemand op te dr^agen, dewijl, tevooren, iemand hetzelve, zo lang. hij leefde, of het neder leide, of tot een hooger Ampt bevorderd werd , bleef behouden. Ook dit is wederom veranderd, bij het laatfte Re-* glement van het Jaar 1749, op het Schoutsampt, volgens het welke, ais te vooren, iemand buiten de Leden der Vroedichap^ daar toe voorgeflagen en aangefteld mag worden.
Voorheen, zo als wij boven hebben gezegt, werden de Schouten , door den Graaf in der cifd , aangedeld. Naderhand gefchiedde zulks door den Heer Stadhouder, door den Souve- tain, of door Gecommitteerde Raaden, uit een Nominatie van drie perfonen. Dit is heden nog gebruikelijk De Schout is "Tjerpligt zijn Ampt in perfoon waar te neemen.
Net Ampt en de benaming van Burgemeesteren is hier, even als in andere Steden, van laater inftelling, dan, dat van Schepe- nen. In de Handvest van Vrouw jacoba van deijeren, van het Jaar 1418, werden dezelven genoemd na of achter de Sche« penen; doch ui die van fiups en maria van BOURCONDiENy van de Jaaren 1445, 1454 en 1476, hebben de Burgemeesteren den voorrang boven de Schepenen. Hun getal is, doorgaans , geweest vier, en dat der Schepenen zeven. Doch, in het J;iar 1501, zijn 'er maar twee Burgemeesteren aangefleld , en, vier Jaaren daar na, drie; en zo ook in het Jaar 15 10; 't welk toen alzo bij meerderheid van fiemmen beflist werd. Doch, nog vóór het einde van dat Jaar, werden 'er wederom vier aange- field; op welk getal zij, tot hier toe, onveranderlijk gebleven zijn. Met Schout en Schepenen maaken ze uit, het Gerecht, of CoUegie van de Wet, in onderfcheidlng van dat van den Raad. Deeze worden, zo wel als de Vroedfchappen , door den Souverain, of door Gecommitteerde Raaden, en onder de Stadhouderlijke Regeeringe, volgens overeenkomst, met Prins WILLEM D£N I, iu dc Jaarcu 1578 en 1581 door den Stadhoui der uit een dubbel getal verkoren.
c j rrn
3S HAARLEMS Bürgemeesieren en Sehepeneti^
^p„— t— — »■ urn mm i wium» »M^Wi— — *— — ^wpi— — i— — — — ^la— ^
Wat het Ampt van Burgemeesteren en Schepenen aangaat « daar van is elders , en wel op het Artikel Amsterdam , verflag gedaan. Hier zullen wij zien, wat de beloning der Wethou-* deren, in oude tijden, was, „ Niemand moet zig verwonde- ren (zegt de reeds gemelde Heer van oosten de BRUYN)f dat men het voorheen aU een voorregt aanmerkte, dat de ?jjd, om als Lid van 't Gerecht te blijven, verkort werd, ala men aanmerkt , dat tegen den dagelijkfchen arbeid , verzuim van eigen zaaken, en de gevaareq, die elk voor zijn eigen perfoon, in die zorgelijke tijden, welke onze voorvaderen, Jaaren agter den anderen , heluben moeten doorworstelen , geen de allenninfte belooning in die tijden igegeven wierd," Men vind, dat in den Jaare 15 lo, dqor de Commis(arisfen , ter verandering van het Gerecht, aan de Vroedfchap in overwe- ging werd gegeven, of men den Wethouderen niet eenige Monlng zou toeleggen, 't zij in de betaling van hunne. ren-> ten, of anders. „ Want (zegt zijn Ed.) in die tijden werdeq de renten , lopende ten lasten van de Stad , niet ten volle be* taaki." De vraag waS dus, of men den geenen, die als Wet- houders dienden, hunne renten niet ten volle zou betaalen, uit inzigt van den dienst, dien zij aan d^ Stad bewezen? IVbuu* hoe redelijk dit voorllel ook wezen mogt , waren , ech^ ter,, eenige Vroedfchappen van gedachten, dat men de Wet-' bouderen geene meerdere renten betalen zou , dan aan ander fen, En Burgemeester bbekestkin, vier Jaaren daar na, vcr« ;;ogt hebbende, dat hem, om zijn menigvuldige moeite en ^beid, dien hij, als Burgemeester, in de zaaken van de Stad gedaan had, drie vierde deelen van zijne lopende renten mog-* fen betaald ovorden, binnen de vier Jaaren van den Staat, werd daar op het volgend weigerend befluit genomen: ,) ii dair up gecommuniceert ende geconcludeert, dat hij, om coqfequentie pretentie hebbe. Nijet min men bekent en weet wel van de deugd en goed, dat hij der Stede gedaen „ heeft, daer of God l;em lonen fal.'*
r^aderhand vind men^ dat in den Jaare 1568, om de dage* lijks toenemende moeite en lasten van de Bürgemeesieren eq Schepenen, in '( wraari^emen van der $tads zaaken, waaroxq ^ij hunne eip[^ne poesten verlaten ^ aan d^ vier Burgemeester
f*
HAARLEMS Surgemeeiteren tn Schepèneiu :sf
ren , en aan de oadfte Schepen , zoude werden coegeftaan , zo lang zij in hunnen dienst bleeven, vrijdom van alle Stads ex« cijnsfen , zo verre als mijne Heeren de Commisfarisfen dit zou- den goedvinden, in de Refolude van den 3 November dei volgenden Jaars 1569, leest men* ,, Is geüemt en geordoo- „ neert , dat Bargemeesteren en Sdiepenen in der tijd hebbea „ zullen, achtervolgende zekere Artikelen daar af geconcipl* ,» eert eode gemaeckt^ vuijt der Stede beursfe, op alle verga- », derdagea, fwéê ftuiversy mids dat het fegelgdd van Borge. M meesteren en Schepenen in des Stede beursfe comea zal, ea ,» dit al upt believen van Commisiarisfen.**
Van ouds heeft het alhier, zo wel als in andere Sceden, vrij gedaan, tot Ledeii van het Gerecht aan te (lellen. Poorteren ^ die, naar Stads rechten, tot de Regeering konden werden toe- gelaten , fchoon zij geene Vroedfchappen of Raaden waren. In liet Jaar 1428, werden, door filips van bourgondien de ge- zworen tachtigen gemagtigd, om Jaarlijks vier Burgemeesteren aan te ftellen uter aHnger Gemeijnte , zo als ook de Regee- ring, in haar eerfle verzoekfchrift , aan Prinfe willem zegt, dat haare vierentwintig Raaden , vier Burgemeesteren en zeven Schepenen plagten te kiezen, vuijten Burgeren. En alhoe- - wel , doorgaans het grootfte deel der Leden van 't Gerecht ge- nomen werd uit de Vroedfchappen, is het, echter, ook we| ' gebeurd, en gebeurd het nog heden ten dage veele malen, dac tot Schepenen dé zulken werden aangelteld, ó^x^ geen Ledeo van de Vroedfchap ziin*
Om in de Stad Haarlem^ tot Schout, Burgemeester, Sche- pen of Raad, verkiesbaar te zijn, word, vooreerst en voor alle dingen, vereischt, dat hij Poorter der Stad zij, 't zij dan door geboorte, of op eene andere wijze geworden. Volgens Handvesten van de Jaaren 1394 en 1402, moest hij Poorter ge- weest zijn, onafgebroken, volle tien Jaaren, 't welk ook, bij de hatfte Oftrooien van het Jaar 1651 van Hun Ed. Gr. Mog., tkoos Is in acht genomen. Nogthans Is dit , bij een later Oc- trooi, van het Jaar 171 8, verkort op zes Jaaren, omtrent zulk ecnen, die mee eene Burgers dochter trouwt,, en als dan zijn Burgerrecht verkrijgt, of bevorens het zelve verkregen hebben- de» op drie Jaaren. Buiten dit Poorterrecht, had Hertog
C 4 AL-
HAARLEMS Burgematteren en Sciêpenifip
^LBRXGT ook nog bepalingen gemaakt, omtrent de gegoedheut
van iemand , die aldaar in 't Gerecht zou verkoren worden. D^
fomme, daar toe vereischt, 1$, van tijd tot tijd, opgeklom*
inen, en telkens vermeerderd, In het Jaar 1394 was zij be^
paald op honderd ponden; in «het Jaar 1398, op vier honderd
oude fchijden ; in het Jaar 1407 , op zes honderd fchilden ; ia
cliervoege, echter, dat iemand voUhan konde, die een derde
ideel in de Stad» en de overige bezat binnen Hoiland^ aan Hui-
;Kingeq, Rrven, of Erfrenten, Indien iemand kwam te verari-
fnep, zp dat hij minder bezat, of minder konde opbrengen,
werd hij van zijn Ampt verlaten, In het Oftrooi van hec Jaap
1651 , werd mede vereiseht,, dat die geenen, welke tot Vroed-
fchappen zullen gekoren worden , zullen moeten gegoed zija
volgens de oude Privilegiofq , en daarenboven den ouderdoip
Iber^ikt hebbeti van 25 Jaaren. tot Schepen 26, en tot Burge^
pie^ster 36 Jaaren. Jn het Jaar 141 8 waren ook reeds bepaald
4e graden van Namaagfchap, binnen \yeike de Leden te faameti
|n het Gerecht niet mogten :^itten, dan regt afttr zusier kijnt
efdaar beneden^ In het Jaar 1651 werd daar omtrent gezegd;
fiat te faamen niet zuUeu mogen dienen, als Burgemeesteren»
poch pok als Schepenen, fchoonvader ^11 fcboonzoon, noch
twee zwagers, noch ook oom en neef, 't zij door bloede of
^wagerfchapf Verder word daar toe vereischt, dat iemand
openbare belijdenis doe van den waaren Christcjijken Gerefor^
fneerd^ Religie, zo als dezelve, bij het Sijnode, binnen Dordr
regt gehouden, in de Jaaren 1618 en 1619, is bevestigd, cq
|p de publieke Kerken geleerd word.
Verder worden alhier Jaarlijks t\^'ee Thefauriers aangefleid» liijnde Leden in de Vroedfchap; vijf Weesmeesteren, die e'éneii gecretaris en Bode onder zig hebben \ nevens één of twee Penflona- risfen, Aan den Heere en Mr. johan de haan , dien wij boven heb- t)en leeren kennen , werden hier voor , in het Jaar 1603 , toegelegd', twaalfhonderd guldens, 'van veertig grooten vlaams, en daaren- boven twee honderd guldens, voor huishuur, tot zo lang hem, yaq de Stad, een Woonhuis, naar zijn genoegen, zou ver- BQrgd isijn, Aan zijneq opvolger, gillis de ci^arges, den 14 /Vuguscus van het Jaar 16 19, duizend guldens, eif daarenboven tjriQ boqderd guldens yoof huishuur, Ruil gepopt ja l^et Jaar
.BAARLEUS Penfiónariifeu en Secretarisfen » enz. 41
1640, aooo guldens, de huishuur daar onder begrepen; van êTRTEN, in het Jaar 1654, mede sooo; de Penfionaris held, in het Jaar 1671, 3000, en de Penfionaris ten hove weder- om 2000. Men heeft hier één Secretaris van Burgemeesteren, één van Schepenen, en noch twee anderen. In het Jaar 1613 * Is aldaar, tot ontlasting van *t Gerecht, opgerecht eco kleine Bank van Jullitie, voor welke zaaken, niet boven de 150 guldens, en zaaken van Arrest tot 50 guldens, werden afge- daan. Ten dienfle van *t Gerepht, zijn hier, buiten de rei* zende Bode, vijf Boden, of Stads Roedragers. Wat aanbe- langt den Scherprechter ; door de onkunde van ampsing en scHREV^Liys, heeft men na verteld en elkander diets gemaakt, dat Haarlem het recht zoude hebben, van eenen Scherprech- ter over Holland aan te (lellen; welk recht, volgens schre- VELius, door Graaf WILLEM, in het Jaar 1345, verleend zou- de zijn. Maar die anders geleerde man heeft niet bedagt, dat Koning willem reeds in het Jaar 1256 overleden was, en dat in zijn Groot Privilegie , gelijk ook niet \n de Stads Handvesten, volgens het zeggen vaa den Heer van oosten de bruyn, van dit recht niet een enkel woord gevonden werd. Wel is waar 'dat de Scherprechter te Haarlem woont, en daarom de ~ Scherprechter van Haarlem genaamd word; maar het is tevens waar, dat hij door de Hooge Overheid aangefteld; en betaald ^rd dqor den Rentmeester van Kennemerland ^ of den Schout 'van Haarlem^ volgens deszelfs InftruéUe van *t jaar 17^%» Doch dat hij, die dit Ampt waarneemt, vt Haarlem woont, ea door de Rentmeester van Kennemtrlani\XiXssi!A word, is bui* ten twijffel (zegt zijn Ed.) toe te fchrljven aan een* ou- de gewoonte, hier uit geboren, dat de Graaven, van ouds, fn dcezc Stad meest hun verblijf hebben gehouden , en dat deeze Stad ^tljd geweest Is het Hoofgerecht van Ken^ fiemerland.
Daarenboven is het mede een oude gewoonte, dat zo dikwils de Officieren der Juftitie in Holland den Scherprechter nodig hebben, om éenig lijfïlraffelijke vonnis eWers uit te voeren, zij daar over, aan den Schout of Hoofdofficier der Stad Haarlem ^ •anfchrijving doen. Dit, bij die van Delfts Leiden, IVoer- ' '4fn% Qudewater en de Baljuw van Delfiland niet wordende
C 5 ' waar»
43 HAARLEMS PenfitmaHsfèn en Sê^rétarttfën ^ tsa.
waargenomen, en daar over, tusfchen laastgemelden Baljuw en den Officier van Haarlem , gefchil gerezen zijnde , in het Jaar 1735, is de zaaic gebragt voor Commisfarisfefl van het Hof van Hóliand^ en daar op» ten voordeele vaneden Schout van Haat" lim 9 het volgende befluit genomen.
Mortis den ao Martii 1725 prefentihus alk de Heereii.
„ De Heeren Slicher en Moris rapporteeren , dat zij , inge- volge van de Commisfie aan hun Ed. voor eenige weeken door den Raad gegèeven, hadden voor hun gehad Mr. Willem Hoofd, en Mr. Cornelis van Valkenburg, de eerde Baljuw van Delfland en Woerden, den tweeden Hoofd-Oflicier. der Siadt Haarlem; en dat zij Heeren deeze Officieren hadden gehoord over het dif- ferent tusfchen hun lieden omftaan , over het ontbieden van de,n Scherp-Regter van den Hove, die tot Haarlem is refideerende> wanneer die buiten de gemelde Stad tot het doen van Crimineele exfecutien word gerequireert : zijnde dat different gereezen over de manier en wijze, waarop de zelve Scherp-Regter, door de RefpeAive Hoofd-Officiers , in dat cas moeten worden ontbo- den , en of daar toe gerequireerd wierde , dat hij Baljuw en an« dere Hoofd- Officieren buiten de gemelde Stad Haarlem refidee- rcnde zig bij Misfive moesten addresfeeren aan den Hoofd-Offi- cier der gemelde Stad ; of dat genoeg was , dat direételijk aa;i den Scherp-Regter haar requifitie werd geaddresfeert : worden- de in die Conferentie bericht , dat wel d'andere Hoofd-Officjeren Ui Holland , in cas van Requilitie des gemelde Scherp-Regters , aan den Officier van Haarlem kwamen te fchrijven , dan die van Delfland en Woerden, midsgadcrs, die van de Steden Delft, Leiden en Oudewater zulks kwamen na te laaten. Dat gen;: Officier van ^Haarlem hadde vertoond, dat het ualaaten van aan hem te fchrijven vcrfcheiden disorders zouden kunnen caufee- rcn, om dat wanneer, gem: Scherp-ilcgtcr buiten gein: Stad zijner Reüdentie vertrokken wefende , daar niemand zoude ge- vonden worden, die aan den requireerenden Officier zouden kunnen antwoorden, daar door onzekerheid moest ontftaan, of den Scherp-Regter ter gcrequireerde plaats (lond te komen of niet , het geene naar zijn gedachten , als van ouds fchijnt te zijn
ge*
HAARLEMS Penfknariiftn en Seeretarisfen » eai. 4$
geconfidereerd , en waarom door een gebruik is ingevoerd ge- worden , dat de Scherp-Regter « niet m^g vertrekken buiten de gemelde Stad zonder kennisfe van denzelven Hoofd-Offlcier, CR, dat de Scherp-Regter, dkar toe ook eifec^ief is gehouden geworden, ten einde om zodanige disordres te verhoeden, als ligtelljk ontdaan zoude kunnen , wanneer 't in het vermogen van den Scherp-Regter wezen zouden zich zonder die kennis boitea de meergemelde S^adt te abfenteeren.
„ Om dan de geufeerde Coftume in gebruik te houden , en de voorgemelde inconvenientien die voopgefteld waren, werd gelast inde maxime te continueeren, met en gelijk men gewooft was, aan den Hoord-Officier van de Refidentie te fchrijven. Eu werd verder goedgevonden, txx verhoeding van alle ongenoe- gen die over de Expresfien van zodanig fchrijven aan den Hoofd-Officier van Haarlem zouden kónnen ontdaan , daar ne^ vens formulier van Misfive te voegen , daar van de gemelde Of^ ficieren mutatis mutandi zig zouden kunnen bedienen, en dat daar van een Extra^ uit nagm van den Hove zou worden ter hand gefteld.**
De Scherprechter plagt ook, van ouds , in de Stad Haarlem^ wegens het uitvoeren van lijfdraffèn, anders beloond te worden, dan op andere plaatzen: te weten, met een floop wijn en een paar handfchoenen ; zo als in zijn Inflrudtle, van den Jaare 1728, herhaald werd, met d^QZQ woorden: „ van elk per, „ foon, die hij aan den lijve üraflb zal, zal hij hebben zes fy ponden van veerdg grooten; uitgezonderd binnen Haarlem , ,, alwaar hij hebhen zal naar ouder gewoonte , êên Hoop wijn^ „ en een paar handfchoenen!* Hij is de eenigfte Scherprechter . van Holland, die bij de Scaaten aangefteld en uit *sLands Kasfd betaald word ; want die van Dordregt is in 't bijzonder voor die Stad, en word aldaar op een Jaarlijkfche wedde aange* fteld.
Haarlem heeft, van ouds, vèrfcheidene aanzienlijke voor-» rechten gehad. De Ingezetenen mogten, alomme, in Holland, Zeeland en ff^estfriesland, vrij ladeïïf Ook zijn zij , al door Koning WILLEM, in het Jaar 1245, van de* Graaflijksheids tol vrij verklaard geweest. Hertog albert vergunde de Stad , op den 6 Juni) vai; het Jaar 1394 > dat j^een Poort^ m^er verbeu*
J|4 HAARLEBfiS Pbêrreciten.
ren moge, dan zt}n lijf en zestig iionden; of, zo hij een dood* llag begaan had , cagdg ponden; Toorts , dat alle breuken binneoi Jaars beregt moesten worden, of da f Vr de breukigg van, kwijt zou zijn , volgens een Privilegie van den zelven Hertog, van den Jaare i39<^» mogen de Heeren Raaden van Rhijm- land geen morgen geld gaudeeren of zetten, dan ten over- gaan van een of twee van *sGraaven Raaden, en de Steden Haarlem en Leiden^ Bij een Privilegie van Hertog willkm VAN iiEijcREN, van den Jaare 141 1, is verklaard, dat geene HoUardfche of Zeeuwfcke Steden de Poorters van Haarlem 'zwaarer mogen belasten, dan haar eigenen. Die van de Gerechte van Haarlem mogen ^ volgens een Privilegie van Hertog FiLiPS van bourgondie, van den 16 Augustus, van het ]aar 1426 , bannen uit het Baljuwfchap van Kennemerland en Rhijnhnd. Ook zijn de Schout en het Gerechte vam Haarlem bevoorrecht, om de zulke, die bij hun, uit Ken* fiemerlafid en Rhijnland , gebaimen zijn , aan te tasten of te doen aantasten, ook buiten der Stede vrijheid, en zo verre hun banrecht zig uitftrekt, en voorts dezelve te doen bren- gen in der Stede gevangenis. £enen dag in \ Jaar, den eer- ilen maandag lumelijk na den Roemfchen Feestdag van Maria Hemelvaart 9 die op den 15 Augustus invalt, hebben de Haarlemmers vrijheid, om in de Dumen op de jagt te gaan. Nen noemt deezen dag Hartjesdag,, misfchien om dat *er, van ouds, ook Harten konden gevangen worden. Het wan- delen op de Duinen , zo wel als in den Hout , gefchied nog heden, en wel meest door geringe Heden van Amjieldam en elders; doch het jaagen is reeds lang in onbruik geraakt i of men moest door jaagen verlhan, het leegen van kannen en glazen, waar mede de drank, veeltijds, onmatig werd naar {)inncn gejaagt, en dus, met recht, onder de kwaade gebruik ken in Holland mag geteld worden.
De Scnd heeft, van ouds, merklijk gezag gehad en geoef- fcnd, over de Dorpen van Kennemerland en Kennemerge^ vo/g. Reeds vóór den aanvang der beroerten, in de zestien* (Ie Eeuw, werdea de gepeene middelen dier Dorpen binnen de Sud verpagi en ontvangen. Toen zij in de magt der
Sfaa^
HAARLEMS HümM^ OiUtnt tn SchutteHf. ^
Spanjaarden was, werd hatr dk récbt, door bet Noórder* kwartier, onttrokkeo* Terftond na de Qtnifehe bevrediging , begeerde zij , als wezende de Hoofdftad van Kennemiriand , in dit haar recht, berfteld te worden. Ook werd, bij de reedf gemelde overeenkomst, van den 24 April van het Jaar 1581» ^oor de Staaren van Hoiiandy en den Prini van oiujnje, be^ loofd, dat men haarmetter daad wederom zou ftellen in het.be* zit van al haar gezag, over de Dorpen van Kennemerland es Kennemêrgevolg j 't welk zij meer dan Vijftig Jaare», gehad had, zonder dat de verandering , daar in, zedert twintig Jaares gemaakt, haar recht eenigzints zou krenken. Men vind ooic aangetekend, dat de Kennemers» van ouds, onder de^Banng van Haarlem te velde plagten te trekken. £n nog heden fpanc den Baljuw van Kennemerland ^ zo wel als de Bialjuw van Bre^ derode, zijnen Vierfchaar binnen Haarhm^ta oeftnt*erook MjAfarafièn, mids, daar toe, vooraf, verlof van Burgemeeiterea verzogt hebbende. Ook houd de laatstgemelde Baljuw, als Houtvester van Rrederode , met de Meesterknapen , zijne Rechtdagen binnen Haarlem.
De voomaamde Handel van Haarlem 9 die, egter, in eea verbazend verval is , in vergelijking van voorige tijden , befhat in Weverijen van Zijden, Wollen, Katoene en Linne Gaaren Sajetten en andere ftoffèiK Ook maakt men *er nog Gouden ca Zilveren Stoffen, zo fraai als ooit te vooren. De Linnen We- verijen, die *er zeer in bloei plagten te zijn, zijn niet alleen van daar , maar zelfs grootendeels uit Nederland geweken. In- tnslchen komen verscheiden bultenlaadfche Linnenhandelaar» hunne goederen aldaar te koop brengen, die, na dat ze to Haarlem gebleekt zijn, dat nergens anders zo goed gefchied, naar Roiterdam\ Amfieldam en buiten^lands verzonden worden« Twijnderijen , Ver werijen , en andere Handwerken , tot de We- verijen behorende, worden aklaar nog veel geoeffend; zijnde de Twijnderijen een voornaame tak van den Handel te Haar'^ km. . Weverijen zijn 'er minder dan voorheen ; en Spinderij^n in 't geheel niet meer ; wordende de (loffaadie , gefponnen , van tlders daar gebragt. Het Kantwerken is 'erm^e ongelijk min-* 4sr» Lakens worden *cr in 't geheel piet m^er geweven, Dua
4tf ~ MAAHLËMS Handel^ Gitdens ên Schutterljé
15 , ZO als wij ge2egt hebt^n ^ de WeVerije van Zijden ed VfoU len Stoffen de Hoofdneering. Tot opzigt over dezelve zijn voMi Opzieners aange(!eld5 die door Burgemeesteren ^.doorgaans uit de Regeerende of Oud-Burgemeesteren , gekooren worden. Deeze maken ^ met vier Overlieden, een Kollegie uk^ dat het opzigt over de Weverije heeft* Uit een getal van veertien der voomaamfle Fabriqueurs, worden, daarenboven, zeven toe Commfsfarisfen of Gemagtigden over de Weverijen aangefteld^ Behalven deeze ^ zijn 'er nog twaalf Looijers der geweven Stof» lèn, onder welken één Deken is* Zij oordeelen overdever-* èischte deugelijkheid der doffen, om voorts dezelve , naar der zelver würde, met zeker Lood te beftempelen. • In Bloemen en Bloembollen word aldaar, veel ilerker dan elders, handel gedreven, zelfs tot in Engeland ^ Frankrijk^ Spanje , Italië en elders* Rond om de Stad heeft men Veele tuime en fhiale Tuinen, waarin de Bloemisten de Bloemen eti Bollen, met veel zorgvuldigheid en konst, aankweeken* Do dwaasheid Van den Tulpenhandel , in het Jaar 1637, i^ te be^ kend, om *er veel van te zeggen* Men was uitzinnig genoegd om meer dan vier duizend guldens voor één Bol te be(leeden# Nog hater zag men dit geeven voor een ((ubbele Hiacinthbol, )a fommige HIacfinchboHen werden verkogt , tegen een gouden ducaat het aas , gelukkig voor Land en Volk , dat dusdanig eene dwaasheid, zelden meer dan ééns, Hand grijpt* Voor om. trent honderd Jaaren, telde men, binnen Haarlem, nog vijftig Brouwerijen ; welker getal daarna nog tot twee en tagtig vermeerderd is. Doch ook óti^ neering is , zedert , zodanig verloopen , dat 'er thans niet meer dan agt Brouwerijen gevon* den worden. De-meefte Ambachten hebben hier ook huniia Gilden , doch geen den minden invloed op de Regeering.
Wat aangaat de Schutterij der Stad Haarlem , deze had vi^ daar voorheen, twee Doelen: dQ Oude oïSt^Jorh Doele^ nu het Proveniershuis ; en de Klovenieri Doele , gedicht in het }dar 1562^ Hier uit blijkt, dat aldaar ^óet- en Handboog^ Schutten plagten te zijn. Dat onder hen zeer bekwame Schuti^ ters geweest zijn, blijkt uit den Prijs, dien zij te Mechelm behaalden, !o bet Jaar 1458. Deeze beide Doeten waren, tea
HAARLEMS Reeiffgeiied en ICi^kheflier. 47
dj4e van sCHREViLius , nog in wezen. De tegenwooniig« Schutterij , bellaat uit agt Kompagniên , die te zaamen over dé laoo man uitmaaken. Derzelver iaiouden (kat , heb ik» in mij- nen oorfpronk in de Nederlandfche Schutterijen breedvoeriger aangetoond, bL 93 en 94.
\ Regtsgebied deezer Stad flrekt zig ten Oosten van da Stad, omtrent twee honderd roeden uit, paaiende aldaar aan de Heerlijkheid \2xiHaarlemmerlieden y ten Zuiden begint het bijns op denzelfden affland, de Heerlijkheid van Heemfiedty tea Westen legt tegen het Regtsgebied van Haarlem^ omtrenc op gelijken afïland de Heerlijkheid Tetterode en Overveen^ €n ten Noorden (brekt zig de Heerlijkheid van Zuid-Aken^ danty tot digt onder de Singels der Stad. Men wil dat hel Rechtsgebied van Haarlem ^ zig van ouds, tot digt onder Amfitrdam zou hebben uitgefbrekt. Zij bezit thans in eigen^ dom, de volgende AmbachtsheerlijkKedên , Hooger'woord ^ Schoterbosch y en 't Huis te Kleeft Nieuvfevitn ^ Zevenhoven en Noorden y Tetterode ^ Albrechtsberg en f^ogelzang.
Ten aanzien van het Kerkbeüier deezer Stad, (laat aan te merken, dat de KlasHs van Haarlem ^ is de tweede in rang^ der Noordholfandfche Sljnode, volgende onmiddelijk na jiik* maar 9 en vervat in zig 39 Predikanten, als 10 binnen, eff S9 buiten, behalven de twee IVaalfche Predikanten.
De Groote Kerkenraad aldaar, bcffaat uk 10 Predikanten 9 13 Ouderlingen en 14 Diaconen, onder welke laatdcn medo begrepen zijn , een Thefaurier en een Scriba , aan welke Groote Kerkenraad , de beroeping det Leeraaren Is toebe* trouwd: na handopening van Heeren Burgemeesteren ver-^ £ogt en bekomen te hebben, maakt die vergadering eerst een gros , daar uit een twaalftal en zestal , welk zestal tan den Prefidein Biurgemeester werd bekend gemaakt, ddaf na een drietal, en dit aangeboden en goedgekeurd zijnde, ge^ Ichied daar uit de verkiezing, wdke dan de volkomene Ap- f»robatie van Heeren Burgemeesteren geraet. Zo een Predik kant fterft, en geen Weduwe nalaat, of naar elders beroepen werd, werd terftond tot de beroeping van een ander overge- g)Mn > den overledenen kinderen nalatende , werd het vieren- deel Jaar , waar io dezelve overleden is , voor hen nagelaten ;
doel»
■^
4f HAARLEMS vermaarde Mannen en fydpenié
doch een WeduWe nalatende, word na dat vierended Jaar» detf dienst nog een geheel Jaar voor haar waargenomen « en geniet zodanige Weduwe daar na 200 guldens *s Jaars uit Stads Comp* toir. De Predikanten hebben aldaar geen Paftoriehuizen, maar genieten eene Jaarwedde van 1500 gulden en 70 gulden
extnu
De Klasils van Haarlem vergaderd altoos bfamen de Stad ^ eil vijfmaal in het Jaar, i. de eerfte Dingsdag in Maart, 2. Dings^ dag na beloken Paafchen. 3.Agt dagen na Plnxteren« 4«Agt dagen voor de Sijnode , en 5. de eerfte Dingsdag in Oék>ber«
Onder de vermaarde en fleerde Mannen en Konftenaars , dia Haarlem heeft voortgebragt, worden getelde Jan van zuU* KEN, Burgemeester aldaar. Petrus schriverius, schoneus»
SCIIREVEUUS, Mr, KORNELIS KORNELISZ., FRANS HALS, NICO^ LAAS BERCHEM , FILIP WOUWERMAN , ADRIAAN VAN OSTADE » KORNELIS DE VISSCHER: de beroemde LAURENS JANSZOON KOS- TER, en anderen, waar van op bijzondere Artikelen zal gefpro* ken worden.
HaarUfh heeft voorheen verfcheide Wapens gehad, het te- genwoordige is een Zwaard onder een Kruis, tusfchen vier i>terren van zilver , op een rooden Grond. Dit alles afgehan- deld hebbende, gaan wij over toe de Gefcbiedemsièa deezer Stad, en maaken daar mede een aanvang met het Jaar 126^ pm reden, dat, al wat voor dien tijd gemeld word, met geen zekerheid te bepaaleii is , zo als bij het onderzoek op het Art. DANUATEN , in het XI. Deel van dit ons Werk gebieekeu is. Op het Art. gysbrecht van amstel, hebben wij gezien, hoe hi) aan het hoofd eener muitende bende , om zijne eigene Landea te bevrijden, getrokken was, toe voor de muuren van U f recht ^ en na daar zijn rol gefpeeld te hebben , met de Kennemen hec beleg voor Haarlem floeg, om zigvan de daarbinnen gevlugte Edelen meester te maaken. Ookhebbenwij daar bij verhaald, hoe zij door Heer jan van pers yn genoodzaakt werden, hals ovei boofd terug te trekken, dat de beste Schrijvers ftellen, inhec gemelde Jaar 1268 , gefchied te zijn.
Bij den togt die Graaf floris den V, in het Jaar 1272 deed, oaar Friesland, fneuveide, onder anderen, gerrit van Haar- lem. Ook was Haarlem ten dien tijde de ge\voQe verblijfplaata
4«
ÜAARLEMS G*fkh{edintifi»\
4iër H0ttandfcbB Graavefl, t)ll}kéM dé Hdtldvésceti , doöif hèü daar T^n gégeveni £n ook uic den doöd van Graaf jan db I , dié iddaar overleed) in het Jaar 12^. Hóe H^^r/^fm, daar 'tfé, met gantsch HoJ^nJ gered werd 9 uit de magt der Vlamingen^ heb< ben Wij hïer voof , op het Art. van witte van HAAMsteDE ver-" meld. WiiXKM 01 III, tot de Griaflijke Regeering gékómetl 2ijndei trouwde met johanna van vAlois, zuster van pili?^ DE scHöoNE, Koningvan Fr/7iyib^/y^$ en werd daar door een deif aanzienlijkfle Vorften van 2ijn tijd; Hij hield eeri prachtig Hof^ binneA Haarlem ^ en fchreef in het begid zijner Regeerhig, ceü Beerlijk Toumoijfpel tiit, dat eeiiige dagen duuirde, waar op loGraaven» 100 Baronnen^ loooRiddcts^ en een ontelbaai^ getal van Adel verfcheem
In het Jaar ijódi Werd eeb aaritnêrklijk erizóndeflfogvdorfcreeli eener opgave, bij die Van Haarlem ;, aan Graaf WOiLEftf gege^ Ven, aangaande de fchade bij hen zefven^ als mede bij dt Ken^ hemers g'eledèn ^ lil den Oorlog tegen de' Hamingent èeftaandd het verlies der Haarlemmers t m eenentwintig iriail aan doden ^ behalven de gek^etfteüj tekenende zij verder hun 'geledenö ibhade , op twee duizend ponden , wordende die der Kenae* ftters daar bij gevoegde Uit welke vodrbeel€ten,die niet zeef gemeen zi^ri , blijken kan , ' Vodr eerst i dat wel dé Steden eit Dorpen , hl oude tijden ^ velrpligt w&ren , om de QraaVeti tnet góéd en bloed in de Heihraarten te dieneti , maar^dk teveft}» <iö gewoonte hadden, van na het eindö vkn den krijg, hutt veriie* èngeledene ichade, süin den Gra'ave op te geeven , oih op deü •ene of Stadere wijze, vet^óèding^ of ten minften eenige Yoof» rechten, als erkentenis, daar voor te X)mfkngeni '^ Tén dndereit kan men zien , de waardigheid van Haarlem ^ als Hoofdilad ^ boveii Ké^nemerhna en Kennemergevolg , gemeikt de fcha> de, door die van Kennemtrland ^ iii den Vlaamfshen \aï\g geleden, door Schepenen en .Raad, onder Ëede verklaard werd; 'c welk door Haarlem niet gefchied is, dan in de hoef danigheid van. de Hoofdilad van Kennemerland , éene voortref^ felijkheid y w^r van 't bezitrecbt aan de Stad » naderhand tei) onrechte betwist is«
In het Jaar 1328, werd binnen tiaarietn^ de Vrede tusfctiéii de Oost ' Friezen i en Graaf willem gefloten^ eil twee Jaarei
XIX. DBEu ' D dèif
io HAARLEMS GefchUdénUfen.
daar na fchreef Keizer tODfiwvK van Bêijeren^ Brieven aan de Hollandfche Steden, en dus ook aaif de voorzienige Mannen, Meesters, Schepenen en Burgemeesteren van Haarlem^ waar in hij aan denzeiven Icennis gaf, dat bij hunnen Graaf, als Vafal des Rijks had opontboden , om hem , en het Rijk te hulp te koomen , tegen de Franfehê Koning filips , en daarom verzogt fUi hen , dat %\] zlg wel wilde wapenen , om mede een gedeel- te van het Leger uit te maaken, dat hun lieder Graaf, ten be- hoeven van het Rijk, zooden aanvoeren, waar aan zij volde- den, en een heerlijke overwinning bielpen behaalen. Graaf WILLEM DE IV, in het Jaar 1345 gefnenveld zijnde, werd zijn Lijk gevonden , door den Commandeur van de Sf» Janf Hee^ reu, te Haarlem. En in het Jaar 1351 verbond zig Haarlem ^ ten voordeeien van willem van beijeren, die zo wel, als daar na ALBUGT viN BEijEREN , Haoriem met veele en voortreffe- lijke HaodvesNn befchonk,
In het Jaar lZ77y ontftond binnen Haarlem een geweldige beroerte, en wel voornaamlijk tegen simon vam zaanden, die in zijn Huls gejaagd, en vervolgd werd, met oogmerk, om hem van bet leven t^ beroreUi doch dit mislukte, wijl gemelde Heer VAN 2AANDEN het geluk had, van üg tegen de aanvallers te kun- nen ver<<ledigen: want hebbende een Huis, waar van de Poorc of Ingang met. fchotdeuren voorzien was, liet hij dezelve neder- vailen, en hield de menigte buiten, en zij, die ten getale van vieren^¥intig reeds binnen waren , werden door hem en den zij- neuk dood geflagen, en uit de vengfters gefmeten. Zijnde die oproer visroorzaakt, door de partij(chap , die ^er was, tus- fchen de Heer van brederode en smoN van zaanden, en hun« ner beider ai^ongers, zijnde den eene ffoeksck^ en den ander Kabheiiaaüwsch. Op onderzoek, gedaan op bevel van Hertog ALtÈRT VAN BETjBREN , Wierden eenige dervoomaamile belhamels iiit ^ê Graaflbhappen van HoHand en Zeeland gebannen, en op önderè wijze geftraft. Na deA dood van Hertog albregt , in het Jaar 1404, werd de Heer simon vak zaandobn, wederom aangevallen, cloch was toen zö gelukkig niet om bet te ontko- men, maar werd dood geflagen, waarop de Burgerij tegen el- kander in opftand geraakten, en drie honderd werden de Stad fuitgejaagd; Éerwijl 'er Vijf fneuveide, flatnde ook dit geweld
we»
HAARLÈM§ GtMtidéniiftiiï %%
Weder haar buiced over^ waar dodr het $\qX iUimfiedf vsA gronden coe geflegt werdi WiLL£M db VI kwufl ld pfcrfooit in de Stad 9 om onderzoek naar bec gebeurde te doen^ eii men bevond» dat *er ook veel gew^d en moedwÜ grpleegj was, aan het Huis van eenen claAs van der beekbn* VeeW daar aan deel gehad hebbende , werden in zwaase geldboeted Verwezeni Haariem had intusfchen^ en ook daar na» iltoo$ gereed geweest^ den Graaf» met het leveren van manfehap^ peo^ en leenen van penninged» ten diende te (ham Ook zott ildaar in dat Jaar het wonder met ^e Meermin gebeurd zijn» en Volgens het verhaal der oude Rronijken , zou zij aldaar brood gege* Jten hebben^ en leeren fpinnem Jan oerbrandsii Van u&yden^ <]ie de zestiende £euw bereikt heefc^ verhaald, veel geloof- waardige Menfcben te hebben aangetroflfen, die verklaardeiii dit oiigewöon fchepzel^ meermalen met eigene oógen t^Haar-^ ifffii gezien te hebbem
Willem de VI, in het jaar 141?^^ overledeiS zijnde, Werii ■gevolgd door zijne do^^eri Vrouwe jacoba van beqereni Haarlem koos iiUereérs^ haar^ zijde y en fchopn dit niet meef dan recht en billijk was 9 vond men echter^ zo. hier aU \n andere jSteden^di^ zodanige, die h^t met jan van bejjer^n hielden^ en in de maand Jiviij, van hetjaar 1417^ r<9te; aldaar roee^daU fio fiurger^.te famen^ en poogden ^ door Iwt kleppen van dé Klok I e^ oproer te doed oncfhaii ^ dan zij kreegén geen aanhang ^ .de opttH^igeiv ziende^ in de Stad biet te. kunnen flageüi .trokken met eed nagemaakte Banier ^ van Haarlem mAr % Gra* jyenhage^^ daii (lieten daai* het hpofd^ wordende vijfden Vati iien g~evan£^n« In def maand Nov:ember^ (faaf aan volgende» jiadden eenige Burgers mede deel^ aaa den .aaoflag op GornU chim^ en op den p Februari}, van i^et JadP I418, Verklaarde \Vrouw lACOBA, dat zij aan ded tieer jan van Hemstede ^ - Heere tot Benthuizffii alle goedereil^ wefte harpert vai4 FORREËST , aanzienlijk Poorter te Haaflem ^ doch die zig bij de wederipannelingen gevoegt had, en op indaginge vad iiet Gereclit, niet was tefug gekomen^ onder Albrechtiiergi Schoot tn jen ScAooterbosck bezeten hadde, zo leen als eigell goederen « yerkogt bad, ter fonime; van zestien honderd gottr d% franfekê kroonen, die bij den Tha&urior ootfimged Wflf
iji Haarlems oefiMêdenufew.
ten , belastende 2ij een ieder , gemelde Heer van Heemfie^ ée\ In *e vredig be2is der goederen te taaten^ dan het is uit de gefcbiedenfsfe kenbaar, dat Vrouw jacoba voor faaaren oom n^ UPS tnoest bukken, en dus ook Haarkm zlg aan hem moest onr derwerpen.
' lil het Jaar i42rB » werd Haarlem een der Hanze fiedet/. Wac de uitvinding der Edele Boekdrukkunst betreft , daar van zullen wij op het Artikel van koster (laurens janszoon} behoorlijk verflag doen.
* Nadat filips van KotHGowDrEN, na het overladen van Vrouw JACOBA» in het Jaar 1436, in bet Graafiijk bewind bevestigd was , begonnen 9 in 't Jaar 14449 i& Hoekfche en Kabbel-^ jaaw^fche oiieenigheden weder heviger uit te barden , waar door in dat Jaar, binnen Haarlem ^ een gevaarlijk oproer ver- wekt weid. Filips, zelfs afwezig zijnde, had zijne Gemalinne isABELLA VAN PORTUGAL, het beflier der zaaken in banden ge- ileld.r Zij, op de eerfte maare van dit oproer, begaf ziguit den Haag derwaards, verzeld zijnde van frank van borssc- LEN, en den Stadhouder lalaing, zijnde de eerfle Kabel- Jaauws, en de laiUfte, die ook niet in de Stad dorst komen, Hoekichgezind. Oe Graavin geen mooglijkheid ziende, dien opftand te bedaaren, wijJ de verbittering zo groot was, dat de Haarlemmers zig niet ontzagen, de Staatjufi^rs van isabella onder de klederen te tasten, om te ontdekken, of den Stad» houder, zig vA vrouwen gewaad , daar onder verborgen had» verzogt aan de Hoekschgezinde Heeren , die zig nog in hunne Huizen verflerkt liielden , ijlings de Stad te verlaten , en naat Amfieldam te Wijken, hen intusfcherï belovende, binnen drie dagen weder in 'Haarlem te brengen, dan hee oproer hield zo (terk aan , dat de Grsa vin die beloflen niet konde nakomen , zij begaf zig weder naar den tiaag^ werwaards zij die van Haarlem dagvaarden liet. Om aan haar onderdanigheid^ met het bra3geQ der Stads Heutelen, tebetoonen, en de breuke te beteren , dan hier aan bekreunde zij zig mede niet , waarom filifs zelve een nader bevel moest uitgeven, en daar ih verbood Wj-, de Haar* itmmers eentge Koopmanffchap te laaten drijven , in eenige Ste- den van Holland en Zeeland. *t Gevolg hier van was, dat la* I4AXN, aan wien al de fchuld geweten werd , vaa adjn Ampt
oox$
HAAULEMS GtfeMedtnitfefu St
ontzet werd, cq in zijn plaats aangeüeld, gosbwtn de wil» DE, piLiPS begaf zig In perlbon naar Haarlem y om de be- Toene te (UUen, liet welke geföhiedde door het veranderen der Regeering, en bet (braffen van eenige der voomaamften, welke ibraffe, m het Jaar 1454, ^^ afgekogC' Tien Jaaren later » bevond zig fil»s weder binnen HaarUm,
In het Jaar 1465,. beloofde de Graave van charlois, die van Haariemy bij hunne Privilegiën te zullen bewaren, midt zij beloofden, hem bij den dood zijns vaders, als Landsheer te zullen huldigen , dat zij deden en volbragten , in het Jaar 1468. In de Jaaren van 1473, 1473 en 1477, hebben de Steden Delfts Gouda en Dor dr egt ^ de Poorteren van Haar* iem^ vrij gefteld van Pondgeld en het recht van £xue« Hertog KAREL VAN BouRGONDiEN, fu het Jaar 1477 gefnenveld zijnde» liet deeze Landen in een weerloze ihat na, aan zijne dochter MARIA , die zig toen met bare moeder bevond, in de magt der Gentenaars. Op de tijding van *sHertog9 dood, verga- derden de Afgevaardigden der zes groote Steden, op den aS Januarij van het Jaar 1477, ook den 4 Februarij te Leiden^ en den 1 1 was 'er een algemeene dagvaart van alle de Ede- len, groote en kleine Steden, in *sGra9€nhagey om over de zasken des Lands te raadplegen, en na dat maria, op der- zelver verzoek , het groot Privilegie verleend had , trouwde zij met maxiboliaan Aartshertog van Oostenrijlt. Den afval der Oeiderfchen^ veroorzaakten niet alleen den oorlog tusichende Celder pcke en Hollanders \ maar ontltek de oude twist, tus« fchen de Hoekfehen en Kabeljaauwfchen ook weder op jiieuw, waar door daagUjks nieuwe beroertens verwekt wer- den, houdende Haarlem toen de zijde der Kabelfaauw* fchen*
Eenige Hoekfehe Edelen, onder welke zig bevonden, a«
DRIAAN VAN XAUININGBN, eU HENDRIK BASTAARD VAN BREDX-
RODE y in de Paaschweek,. van *t Jaar 1479, zig binnen Haar* lem begeven hebbende, om hun uit(panning en vermaak aldaar jte nemen, werden van een goed aappil vermetele joogelingea» des nachts, in hunne Herberge overvallen, en zouden 't mee ÓQ dood hebb^ moeten bekopen, zo zij niet van de Waard CS Waardinne waren bij gefprongen, en hen gelegenheid gegeven
D 3 was.
14 HMULEMS Gefohiedenisjin,
vns, om die onheil te ontkomen, en ten eerften uit de Stad t4 ^[eraken. Hec Geredic deed daar niet bet minfte onderzoek na» ma^r bande eenige Burgeren uit de Stad , die wat flout over deeze flapheid der Regenten gekltagt hadden , wam kort^ dagen daar na, als het voorval rugtbaar werd, kwam Heer jan van PGMOND, een der voomaamfte onder de Kabeljaauwfche Ede« len, binnen deese Stad, ten wieqs overflaan en goeddunken , de zo aan(tonds gemelde Burgeren, niet alleen wierden gebam oen , maar ook anderen, wier eeniglle mbdaad was, dat zij ^ig met de Ihekjche Edelen, geduurende hun verblijf alhier, yervrplijkr en deelgenoten van derzelver vermaken geweest wa-^ jren* Waar over men zig niet behoeft te verwonderen , als men ))edenkt , dat in dien tijd liaarUm , niet alleen de zijde der Ka^ bet}4fanwfliken hield , maar dat de-Burgerij dier Stad , ovenl mee de Kaèeliaauwfchen mede trok, zo als zij óok *aGraaven Hof, in d^ Haag hielpen innemen, eu de H^kfchtn verdrijven uic LeUeti^ welke partij, op die tijd, de fterkfte was , voornaam- lijk door MAxiMiLUAN b^unftigd wordehdet Ook verzekerde ^AxiMiUAAN, zig voor die partij van Haarlem ^ zendende 50Q pan, ouder den Markgraaf van An f werpen ^ 'erbinnen, doch die op het morren van de Burgerij , om dat men haar bezworen bad, geen fold^c^ binnen t^ roepen, weder terug geroepeii werden.
Vrouw MARIA, in het Jaar 148a, overleden zijnde, werd fti/kxmiLiAAN Voogd over zijnen zoon fiups. Daar na ontftond den twist, bekend onder den naam yan Jonker Franfen oorlog ^ waar van wij op het Art. van Jonker frans van brbderode, me^ dinggedaan hebben. Maximiuaan , Reemtch Koning, kwam in perfogn In Holland^ en ook binnen Haarlem^ om een alge*» jneene Heirvaart tegen de Hoekfehen^ die zig in Rotterdam g^nescekl hadden, te befchrijven, en te veld te brengen. Ten ixex^ einde werd de dagvaart eerst binnen Haariem belegd § waar op de andere Steden , zfg aaq den Roamsck Koning bet klaagden , dat , die van Haarlem , tot nog toe hadden (til geze- |en,inhet maken van toeberddzejcn, en het beramen van gekimid* ^len , W*o| ™en was dus voorheen gewoon , d« Haarlem in beidd laken de eerde wis , Itonde zij thans , die agtörheid niet verdrag |CTJ fth^on 41? nletui^ pnT\iIligh?ïJ f of nriirfere genegenheid
fprop^ij
^HAARLEMS GtfeUeitnisfim. ^$
fproot, maar wel uic ohvennogen, veroorzaakt door de raap- ipoed der tijden» en verval van haare eerde neeringe» waarom zij ook reeds afilag van Graaflijke bede had verworven, van Hertog iUREL, en ook nu, werd ze verfthoond, in het op* brengen van penningen , door MAZiMiUAANt op een zekere (bmme bepaakl. Daar op beloofden zij , dat zij » volgens hun- ne Handvesten en Privilegiën, ten allen tijde, wanneer de Vorst zelve te velde trok, mede met hnn üeder Poorteren, onder hun eigen Banier, zoude uittrekken, zo als zij dit ook met een de- de, en zelfs meer doende, dan zij belooft hadden , trekkende met andere Poorteren, ter bewaring y^ist Schiedam ^ kwijtende zig daar boven anderen, Hellende zig aan het hoofd tegen de Soldaten, die door maxDciu aan, binnen Sr^V^^m gelegt waren, en die de Stad aan de H^kfchen verraden hadden, fchietende daar bij zeven Burgers, en daar onder een Vaandrig of Stads Banlerdnger, het leven in. Een deerlijk lor trof Haarlem^ door de woede van het Kaat-^^n Broodfpti, m het Jaar 149a» waar van wij ekiers omfhindig melding gemaakt hebben, en dus ons hier alleenlijk tot Haarlem zullen bepalen. /
Het was den 3 Maij , van het gezegde |aar , dat dt^ze ben- den , die door armoede , tot buitenfporigheid was aangehist, met een aanzienlijk Leger en ontrolde Vaanen, herwaards ton- gen, en zig, des avonds om agt uuren, voor de Kruiifeert nederfloegen , begerende op het ogenblik te worden binnen ge- laten. De Wet , Vroedfchap en Rijkdom, daar <^ terftond vergaderd, belloten, hun bniten te houden, zo als ligt te doen was, «1 dit beflttit zou den ramp der Stad geweerd hebben^ indien de Burgerij even ^ zo verdandig gedagt had, als de Re* geering, en hun had bij gedaan, doch eenige, die met de Ken^ nemers verdand hielden , braken de Poort open , en lieten het woedende Kaatr en Brüodsvolk in , dat binnen gerukt ,. ter- ftond door eenige Burgers bij gedaan , op de Markt , tegen de Regeering aanrukten. Een gedeelte der Heeren, ontweek de woede op het Stadhuis, dan hier waren zij niet veiHg, want zij deden met allerlei geweer, een onbedaanbear geweld op de deuren, zo dat veertig van de Regenten, befloten, met de aanvallers in geQ>rek te treden, en zij hadden het geluk, van Wi vetdrag te treffen; waar bij bepaald werd, dat niemand
D 4 vaa
Jff -HAARLEMS Gefchiedenhrefi,
van die geenen, die. op het Stadhuls waren , eenig leed zoude' wedervaren , en daar op werden de deuren geopend , dan , zo ras dit gefchied was , verbrak de woedende menigte het gemaakc verdrag^ en viel op de Heeren aan, waar van *er drie jam« merlijk om 't leven raakten, te weten, de Sckom Rlaas van RUIVEN, de Sdhepen pieter thomasz, en zijn broeder andries THOMAsz, wordende de eerde op eene wreede wijze omgebragt» en daar na werd de nagt met pionderen der vooroaamfle Huizen » doorgebragt , en daar onder dat van de Heer van ruiven, ver- fcheurende de Brieven en Zegels , niet alleen bij de Burgers » maar op het Stadhuis, in de Thefaurie- en Weeskamer, ten na- deele van de ganciche Stad en Burgerij. De nagt in woede door- gebragt, begon de hoop, daags daar aan, een weinig te beda- ren. Vier Hoofdmannen, elk met dertig mannen wei voorzien» werden aangedeld, om alle verdere buitenfporigheden 'te belet- ^eu. Men richte op bet Zand, nu de groote Markt, een galg op, en deed, onder doodftraf af kondigen , dat alle, die eenige goederen g^rpofd hadden , dezelve weder zouden ten voorfchijn brengen , ook werd 'er vrij geleide beloofd , aan aUe die zig fchuii hielden , enz. De Kennemert bleven vier dagen in de Stad, en pokken daar op naar Leiden^ dan aldaar werden zij geftuit. Hertog ALBBRT VAN SAXEt«, gaf de Stad genade, doeh niet dan op zeer harde voorwaarde : hij ontnam haar alle hare Voorrecht ien , en verklaarde , alle de Brieven , waar bij de Stad , of eenige derzelyer Poorteren, iets van der Graaflijksheids Do- neinen geleend hadden, voor vernietigd, en dat dezelve we- f!erom vrij en onbelast zoude wederkeerén, tof mijnen gena* digen Heeren , ook zou het CUrk-» Ambacht blijven , ter zijner l>egeeving. Alle de Banieren der Stad, die voor Leiden ge^ weest waren, moesten in lianden van den Hertog geleverd wor^ den , om daar mede na zijne wille te doen. Altoos zoude een Poort, wel geilerkt, moeten ingehouden worden, ten behoe- ven van mijnen genadigen Heef e: Haarlem zou tcrftond moe- Yen bewilligen, in de Bede, tegenwoordig den Landen van Hoüand en Friesland afgevorderd, en zo, wanneer in het ver* volg twee Steden gedemd hadden, zou Haarlem de derde moeren l^ijli, ^n dewijldpordenopflandvan Haarlem, drie duizend man« HQD hacbi^i) vapmv^ aaogenoimen wordeq, en in de§ze Landen
HAARLEMS Qifchhdenhfen. S7
<^— ^■^■^— ■ i »
'overgebragt, zoude de Stad aan dezelve twee maanden foldi] moeten betalen, ter fomme van 24000 Sr. Andries guldens , die terdond moesten worden opgebragt. Voorts waren uit die genade geOoocen » alle de geenen » die de Poort hadden helpen open flaan» die handdadig waren aan de doodflagen, aan é^ plonderingen en berovingen der Huizen, en eindelijk, moest 'er eerlijke en profijtelijke betering gedaan worden, van de doodflagen, begaan bij bet inkomen van *t Kaas en BroodS" ¥9lky naar goedvinden en wille van zijne genade. Tot het bijeen brengen der geeischte fonlmen, waren de Stedelingen verpligt , om dat *er zo veel gemunt geld niet voor handen was, kunne kostbaarfte kleinoodjen en Juweelen, hunne zilvere £ch:flen , Koppen en Lepels , op het Stadhuis te leveren , om daar uit de fchanmg ie vokloen. Op de groote Mi^rkt was ook ften galg opgerigt , tot Ifaraf der geenen , die buiten gefloten wa- ren, dan hier van was de fchrik algemeener, dan de ftraf, wijL de fchuldigen zig reeds voor den komst van den Sax haddea zoek gemaakt, en dit maakte den Hertog te meer vergramd op ' Haarlem^ om dat men die zelfs met vrijgeleide had laten ver* trekken. Geduurende deeze aanmerklijke gebeurtenisfen, wer« den *er veribheidene dagvaarten der Hollandfohe Steden, binnen Haarlem gehouden , M^ar aan den Hertog, zekerlijk niet ver* zuimd heeft , om een kleur van bet hoogde recht te geven, aan 1^1 het geen hij ondernam.
Bij het zegelen der boetens , voor Haarlem^ Alkmaar^ Kennemerland en West friesland ^ die den Hertog aan zig be- houden had, moesten die van Haarlem^ Kennemerland ea Westfrieslandy tot laafnis of verkwikking der goede ziele van KLAAS VAN RUIVEN, Opbrengen, 400 goude Andriei guldens , van 24 (hiivers het duk, ter dichting eener Kapelle, in het Kadeel des Hertogs van Saxen , en om te doen maken eene Schilderij , in die Kapelle op te hangen , waar op moest uit- gebeeld daan, de moord aan hem begaan, en daarenboven flgt honderd Andries guldens, voor den dienst van dezelve ICapelle, om daar voor alle dagen, te rekenen, van den dag der dichting af, de gewone zielmisfen, en op eiken Donder* d^g de mis van het Kruis, met gezang te doen, welk geld» i»jnnen d{gn tijd van z^% maandeu noest zijn opgebragt* Nog
ZOtt^
ft .HAARLEMS Gefchiediniiftn.
zouden die van Haarient en Alkmaar^ jnec de onderhorige Dorpen, binnen den djd van drie maanden, aan de Weduwe en Bloedvrienden, van den Heer klaas van ruvven ter hand ilellen, twee honderd guldens, om daar vopr te doen maken » twee gefchilderde glazen, het eene in de Kcric van HaarUm^ en *t ander in de Kerk ^^^n Alkmaar ^ ter gedachtenis vanden moord, aan gemelde Heer begaan, niet een Onderfcfarift, zulks aanwijzende, met uitdrukking van het Jaar en dag, waar op die gefchied was. Nog zouden, die van gemelde plaatzen, ie- mand op hunne kosten , in heilige Bedevaart zenden , naar R^ tae^ tot Si, Pieter en Paul^ alzo de Heer van ruiven, daar toe voor zijnen dood een bdofte had gedaan , en zoude de. geen, die ter Bedevaart gezpnden werd, een Geestelijk per- foon , en daar toebekwaatn gekeurd moeten worden, door des over- ledenens Erfgenamen en naaste Bloedverwanten , en binnen een nrnand derwaard vertrekken. Nog moesten die van Haarlem » aan de Weduwe en Kinderen van den meergemeJden Heer va» RUIVEN, vrij geven. Bier, Wijn, Koern, en alle verdere on- derhoud des levens , zo lang die Weduwe leefde , en naharen dood» zo aan de dochter als aan de oudfte zonen, zo veele 'er. bleven wonen, in het vaderlijk Huls, aan *t Zand. Ten laatflen, moes- ten die van Haarlem en Alkmaar^ en de Dorpen nog betalen aan des overledens Weduwe en naaste Magen, duizend gouden Andiies guldens, tot wederopbouwjijg en herfteliing van het Huls , zo als 't door den Heer van ruivïn , Zalr. gedachtenis was bewoond gewekt.-
Het Glas, waar. van de afbeelding^ volgens de Copje, daar van te^ vinden, bij den Heer van oosten de buuyn» hier in prent bijgaat, is volgens het gezegde van zijn Ed. in de groote Kerk, tor jgedachtenis van klaas van ruiven, in den omgang van het Koor, aan de Oostsijde gefteld, in wezen gebleven» lot hec begin der voorgaande Eeuw , wanneer het is afgetekend, en in koper gcbragt, om 'er de gedachtenis van te bewaren, alzo hvc de jongens begonnen uit te gooien, en thans geheel W^g is»
Do
j, CXDOIX KJEKK n nAAKXKM.
> *
» * ■
HAARLEMS GtfekiJfnisfen, 59
•-»
De PlttC óêêx vaois, zegt zijn £d. te Hameien ^ iq het Jaar l6\6 uiigekomen, «et het volgeqde OoderfchriA;
NICOLAU8 OK RU7VEIV, ARMIOER» «ATRAPA RINHEIMERLAN- DIA , BT ' PRATOR HARLBMIVSIS , IBIDRM IN DOMO CtJRiA ANNO 1493, flSBNSt IIAJO, Dlê 3a. HORA 8a PANECASBi^Rns 'INTEREBfPUS ANTE SUMMUN ALTARE AD DIVI BAVOWra' HE- ROICE SEPÜI/rUS E8T, CUJUS SFFiGIESy CUM SERIE AVORUM, PEPICTA FUIT IN AUBITU CHORI, IN DUABU^ VITREIS , ORI. ENTUM VERSU6 PROUT HIC ET FACIE QUIDEM AD VIVUM IN« PRES8A EXHEBITUR» CUJUS INSCRIPTIO, CUM EFFiq^E, ET VITRBIS , HOC NOSTRO SACULO ANNl MILLESIIH « »XCEN^ TESANI, PEÜRORÜMPETÜLAHTIA, FREQÜENTI LAPILtO COff^ FRATA , PAULAtiM INTBRUTt
r
Fahianus Ciemenfenius HameUp Excudibat Jinno 1616*
Te recht U, door velius en anderen» de ftrjengheid van den Hertog ytn* Saxen y in deezen gedoemt, om reden» dat niet l^et geheele Lighaam der Stede, nuur alle^ het flegtfte en fchamelfte deel der Ingezetenen» daar aan fchuldlg was, en dat dit gemeen zelfs» door hogen nood» tot den opftand gedrongen was » zo door ondraaglijke fchattingen » als duurte van levensmidde- len , en groote vermindering der waarde van het gangbaar geld. Wat ten minden Haarlem betreft, het is zeker» zo als uit het verhaal gebleken is» dat zij tegen haar wil en dank» deel in die beroerten genomen heeft» en de Regeermg 'er toe gedwongen heeft» door het ovenveldigen van de Kruitpoorty en dus niet verdient» nog zo veel te zwaarder dan Alkmaar gedraft te worden , en haar daarenboven hare Voorrechten en Privilegiën niet weder terug gegeven te miprden» bij zijn vertrek» en zelfs niet geheel onder de Regeering van den jongen filips» die» in het Jaar 1494» gehuldigd werd» wordende eerst door karee, den V , volkomen daar in herfteld,
In de beroerten van de volgende Eeuw, is bijna geen Stad In Holland 9 die meer dan Haarlem , geleden heeft. Het lichi des Euangeliums » <^>enbaarde zig daar al vroeg , de eerfte Pre* dikatie werd alènr gedaan, den ai JuHj» van het Jaar I5d5, Dan , van de fcbandeUj&e SeeidfuMrmingY bleef het verftboond*
Ia
€& UKAViLEMd GefiiiêdeHisfen*
trockéti zQii«' Mier iIl by aldteti dat gliy liéue Borgefs tdk bé- -dencken die ghenade die wy van hem te Vercrijghen ende te ver-' Urachten hebben , mldtfgaders met wat eedt dat ghy den Princd van Öraengien verbonden zijt , lek en twijfele niet ghy en Mi (als iek) uwen eedt fdecken te betragten^ want ick gansch van meyninghe ende wille ben die leile droppel bloeta voor de But- gers defer Stadt te waghen^ foo ghy luyden lulcx oock vttl meyninge zijt te doen , wilt dat vrymoedich fegghen : Op welc ke reden^ die fehutters eendracbtelijcken gheroepen hebben « lijf ende bloet met hem voor het ghemeyne Vaderknt op te fet- ten , In der voeghen dat fy hiyden naer meer andere vermanhi^ ^e vrleiidetlck vanden anderen gefcheyden zijn. Hebben oock terftont daer na de vporfz. Hopman ende Schout, brieuen aen^ den Prince gefonden hem de ftaet vander Stadt remonflre- tcnde.*'
„ Van ghelijcken oöck ceöen fedreten Brief né nieuwert Dam ghefonden aen Jdïicker Lazarus Muller, Ouerftè van thiei Vendelen^ den weicken aldaer zijn loopplaecTe hadden Ten eynde hy haerlleden mee fomroighe vanden zijnen omfetten wil^ de , dit achteruolghende , is hy den felfïten nacht met zijn gan#^ fche Regiment opghebroken, ende doorWaterlam die vanHaef* km tot ontfet ghetrocken.'*
' ,, Den ilijï Decembris is La2ai;u8 Muller voorfó. met zijn Xv Vendelen kneehten voor de Stadt ghecometi , waer van datter iHj. in quamen, ende dander vi* paiTeerden Voorby. Die namen van de Hopluydefi 'die daer in quamen zljft defe* SteenbacK Luyien^t van Lazarus Muller, Chriftoffel Vader, Lambertvan Wirtenberch, Martett Pruys."
- „ Op defen dach U oock naer (Jods beuel d* Afgoderfje vn dê (Rercken ende Tempelen ghe worpen-. De felue daer van gheréy- •filcït ende bequaem ghemaeckt om het reyne fuyuere Wooit •Gods daer In ie prediken.*'.
t „ Den v. Decembris zijn wederom van Amflerdam ghecomen /Chriftoifel van Schagen , met Adrlaen Vün Aflfendelft Penfiona^ rins, de welcke terftont (als gheuanghen) naer zijn Excel, den
Prince van Öraengien ghefonden werdèiir*
• . ' . . • . . .
V»
HAARLEMS GtfehiedeMitftné 6i
99
„ Op deTen dach iflef eeo Bode van Amllerdain van de vijf-* huyfen gehaeit ende inde Stadt gebrocht, den welcken eeneii Brief ( by Dierick de Vries ghefchrenen ) wt Amfterdam aed de Burghemeeilers der Stade Haerlem gebrocht heeft, maer ais den voorfz. flickdragher bij Haerlem ghecomen is » en heeft hy feiuer daer te coinen niet doruen beftaen, maer beeft ee- nen Boer daer toe . verwillicht die den (èlnen oock in de Stade gebrocht heeft, welcken fackdragher naer fcherpe exa« minatie metter galgen gheêxecuteen is/*
„ Op den vi; Decembris zijn die vianden t'Spaerwou geco- men doende fekere cleyne fchermutfelinge teghens die van Sparendam/*
,, Deo vij. hebben die Burgemeefleren ende Hopluyden ge- fonden t*Sparendam tot ontfet, Gherrit Verlaen met fekero gfaelotte Schutten ende dubbelde Soldenaers, in als flerck CCC. mannen» waer van Hopman was Marten Pruys."
,, Opdefen dach hebben die vianden faaer weder verthoont^ folcx datter fekere fcharmutfinge geuaUen zijn , al waer oock die van Sparendam met haer grof ghefchut onder giiefchotett hebbem-
. „ Den viij« Decembris hebben die Bqrgemeefiers ende Capi<» teynen der voorfz, Stadt Haerlem, wt ghefonden na Sparen^ dam fekere Burgers ende andere, met grauen ende andere m- ftrumenten om den booghen Dijck tuflchen Sparendam endtf Spaerwoude door te ileken ende op te. dduen, ten eynda d'lanc onder mochte loopen , het welcke fy niet diep ghenoech gbedoluen en hebbend
• ^ Opdefen dach is tot Haerlem in ghecomen die Heere van Sint Aldegonde, Commisfaris vande Princ^ van Oraengien^ om aldaer foot nader bant ghebleken beeft, die Stadt mee vrome Wethouders ende voorflanders te voorfien«'* , „ Hebben oock op den feluen dach dp Spaengiaerden op den dijck tegens die van Sparendam een Jpopfchanfe gemaea, en^ de hebben mede alfdoen tvoorfz. gbedoluen gadt in den dijck weder door die Boeren doen floppen.!! . „ Den ix. Decembris (morgens ten thien vren zijn wederom die Schuuers inde voorfz« Doelen vergaert» al waer mede
64 . HAAHLÈMS Óeféiiedehisfeiié
éémmÈÊ^MÊm
gecoöien is die Heere van Aldegoridef, den Geleken een feer wel fprekent man die Schutters verhalende die aengheborené gtoote liefde ende affeétie die den Prince van Oraengien tot de^ fe Nederlanden heeft ^ infonderheyt tot bec Graefïchapi endé lande van Hollandt, dVelcke hy mei verfcheyden exempelerf verthoont heeft. Verhalende van gelijcke de (het vander Stadt y midtfgaders tVertrecken van Dierick de Vries, foo wy vorenf gliefèyt hebben » doende mede die Schutters lefen zijn Commis^ fie, al waer by hem audhorifeen, lafl, ende beueele, de wootü.^ oude Wet van Haerlem af te fetten ende een nieuwe Wet , als Burgemcefteren ^ Schepen ende Rade te verkiefèn, Waer om oock hy den Schutters vermaende » daitet niet ghedaen en is om die voorfz. oude- Wet te onteeren aen haren riaem oft Ükem, al« fo daer vele onder ^aren die niet dan alle trouwicheyt ende lief- de tot hare gemeynte bewefen hadden , maer alleenlijck om de voorfz. Stede voor defen tijde beter te verfekereiï. Verchierd^ oock dat den Prince fuicks niet en dede om die voorfz. Scadt van hare goede Preuilegien te verminderen, maer Alleen vooi* quaet te verhoeden, begbeerden daeromme ernfteltcfc ende vrien^ deiick aen die gheheele Schutterie dat elck in zijn Rot gaenf foude, eflde vergaderen met ghemeynder ftemme viij. Burge*' ineeflers, xiiij. Schepens, ende xx. Raden ^ om dit toecomen^ de Jare te regiefen ^ die welcke de Rotmeeflers des auonts met een billjete ooergheueti fullen « ten huyfe van Pieter Kies daeif den voornoemden CommifTaris een nieuwe Wet wt kiefen fou-* de , alle dVeIck fy volbrochten.**
„ Den x.Decembris fnachts, wad eenen kou wen nacht ^ fuicki dat de Sparen eftde Hje binnen Sparendam fo fterck was toe ge- uroren , dat die vianden van achter ende voren daer op hebbeö geftormt, Ende na dat die van Sparendam haer mannelick ghc* weyrt, oock hüer groot ghefchut tot verfcheyden reyfen los gef- fchoten hadden , zijn die vianden van alle canten foo fterck aen gheuallen ende gefchoten, dattecGarnifocn daer in liggende- heui op de vlucht heeft moeten gheuen, hoewel nochtans daér te voren veel Spaeniaerden ghebleuen waren , ai waer fy oock h»^ ren Hopman genaemt Matten Pruys een ghetrou ende vroom-Ca- 'piteyn met fommige dubbel Soldeuaer^ vefioren tébben.*^ ' '
f> Doen
HAARLEMS Gefchiedtnisfen. 6$
„ Doen nu die Burgemeefters, C^piteynen, ende Hooftlay den vander Stadt Haerlem van verde fageu dat die vianden op Sparendam (lorroden , foo hebben die baeriuyden met een Ven* del Schutters, ende een Vendel Knechten (die inder Stade laghen) die van Sparendam tot ontfet ghefbnden, maer doen fy een (luck wt der Stad waren , quam die tijdinghe dat Spa- rendam oueruallen was/*
^ ,9 Den xi. Decembris zijn die Spaengiaerts te voetc ende te Paerde gecomen, ende hebben die Stadt van Haerlem be- rent» daer die vandor 'Stadt teghens wt ghetrocken zijn, ende byder Siecken fchutgheuaert met hen ghehouden hebben , waec alfo een deel vanden Spaengiaerdcn hen op den Toren vande Leprofen begheuen hadden , foo en mochte die vander Stadt metten vianden niet te wercke comen,''
„ Op den feluen dach zijn tot Haerlem eeni^e van d*oude Wet, die fufpeft waren, ende inde reyfe van Dierick do Vries gheconfenteert hadden , binnen hare huyfen in bewaerdec handt ghehouden. £nde zijn tot Wethouders der Stadt byden Ileere van Allegonde ghekoren gheweefl defe naeghefchreuea perfoonen*'*
Burghemeeders.
„ Claes vander Laen, Joncheer Jan vander Vliet, Gherric Stuuer, Pieter Kies.''
Schepenen.
„ Willem Adriaenfz, jacob van Haefden» Cornelis Rijc^ ken, Pieter Bael, Claes Maetenflz, Adriaen van Berckei, Matheus AuguilijniTz.'*
„ Op den xij. xüj. xtiij. xv. xvi. ende xvij. Decembris zijn die vianden vail naerder ghecomen om te fchanfen , ghe* merd het alle defe daghen feer mlilich weder was» waer te* gen die . vander Stadt oock haer naerdicheyt gedaen hebben om die felue (daer zijt meed van nooden hadden) te forti» iieren. Singende mede van ghelijcke die vianden voor elcker pochten tot een Q>ot ende verachtinghc van die vander Stadt, Chriftus is opgefianden^ Tot Haeriem is een byyt voor han* den. Dut willen vvy alle gader vrolick zijn , Morghen fai cns die Stadt vfj eyghen zijn, met meer andere fchampere woorden.'^
XIX. DEKL £ yy Deo
tS HAARLEMS GerchUdenisfen.
„ Den xviij. Decembris ten viij. vren hebben die Spaei^- aefden beginnen te fchieten op de binnenpoorte vande Cniys- poorte, ende aen beyde fyden der feluer poorte, met clooteiï tan xl. ende xl vi. ponden , ende met xiiij, ftucken tfefFens ^ waer teghen die vander Stadt met eenen mannelijcken moede, net Wolfaeken , Hout , Aerde , Steen , ende andere Subftantie» dit Otteren ende Veften ghefterct hebben. Al waer oock de» dIenRteecht van Joncker Jan vander Vlkt t'hooft vanden buycfc gefchoten werdt.**
„ Omtrent den middach hebben die Schutters ende Soldaten vander Stadt haer macht ( die fy op het Blockhuys vande Cruys- poort hadden) verlaten, ghemera dat die voofpoorte meeft ne- éer gbeuallen was , fo datter gheenen wech ofte tocganck meer en was wt het Blockhuys nae de Stadt.*
„ Teghai den auont h het voorfz. Blockhuys vande Schü»- ters ende Soldaten weder inne ghenomen , makende des nachts daer naer eerien wecl^ onder dié afgeuallen Poorte , die d& vianden op dien dach met vi. Ix^cx. fchoten gherafeert had- den.!*
Deaxix» Decembris hebben die vianden wederom ftadich met haer grof gefchut op die fint Jans Poort ende op" tVoorfz.. Blockhuys gefchoten vi. Ixxv. maeL*'
y, Alle welcke fchade die vander Stadt wederom met Bol- wercken ende fortifieren verbetert hebben^ beghinnende mede van de Sint Jans poort tot de Katherijnen Brugge toe eenen vieuwen Wal te maken."*
Den XX. Decembris hebben die vianden weder al gbelladich' op het Blockhuys gefchoten clix* mael, ende dar gheduerende tot omtrent den middach toe ,. want haer die vanden alfdoen be- reyde om eenen (lofm te doen , waerom die clocke alhirm ge* clopt heeft, die vianden. hadden alle die poorten met Paerden ende met Voetvolck doen befetten, fulc^r dat fy omtrent die clocke een vre met öpgherechte Vendelen van de Siecken qutr men trecken » op haer febouderen hebbende Ibkere toe gemaeéte Bruggen om oucr de graft vent voorfz. Blochuys te comen , haer Schanfen laghen oock vol Haeckgefchutten, die welcke ftadich op den Wal ende mueren fchoten» meynende alfo die vander Stadt haet ftrijcweer te nemen ende te beletten* Als Vi
sa
iiu doaide waren om t^Blochuys re bèftórnlen encfe fé beklim-' inen, hebben die vander St^dt met groot ghefchut' énde Kete-^ Hén daer van tèr'lyden to dépperlick in gcfchoten, ende oocfe met hare Roers die ftrljckwerlngbe fo (lèrck etidé mantielic- *ken wtgtteföhoteii ; dat de viandeh t*B!ockhuys hebben moeten i>egeuen^ mfter «!jn terflohc met fekere verfche Venddefi frè- der aen gheuallen, ende die Vander Stadt daer Weder op een oieü teghens ghénidteii zijnde met fchicten ende flekeii^ heb' "httk die vianden. ten laetften tot haerder grooter Tchanden^ ifl haer Schans moeten wijeken » die grachten ^ die'finghel, étidé den wech laghen vol doode ende ghequetde !$paengiaerdin ^ oock Buflen , SpieiTen , Helmettcn ^ knpiercn , eilde andet* gheweyr, daer d*on(è oueruloedidi af ghecreghen hebben/*
,9 Item daer fs onder die dooden f (auonts na den Storni iioch genonden een Soldaet die terftont ghenan^n i» ghe- weeft, ende voor den Burghemeefters ende Hopltiyclert ghe- brocht, deti weicken by zijn confeffle ende tortuyre tefftonf beleden heeft dat int voorfz. belegge Don Frederico felfs iil perfooii was, ghelogeert opt huys te Cleef^ die Gr^^ue vart ËolTu op die HofÖede Van Claes vander Laeil ende Noorcar^ toes tol Pieter Claéflz Lonfgen , ende verfcheyden groote Hee- ten, Rdelen, eddt Hopluyden tot die Leprofen ofte Sieckeir. Hy (èyde oodk dat Öon Fredefido flerck was in 'als twee -en^ de tfeuentich Vendelen Lanrkneehten,eride acht hondert Ruy- teren, te weten, 'xxxvii Vendelen Spaengiaerts, xxij. Vende- len Walen, ende xvi. Vendelen Hoochduytfchen ^ daer diö Graué van Buerfteyn otterde Van was, die welcke metted voorfchreueri ' Duytfchen lach inden voorhout ende tot Hem«» ftede."
„ Item hebben op dién voorfzi dach twee ftorraeti ghedaeti wel geweklelfjckeii, elcke reyfe met twee Walfche Vendels ^ ende lioch fekere Spaenfbhe'Vflidelen, de welcke vronielickcn opgheclommen hebben « ende van die vander Stadt weder tatnlicken af gheftooten zijn, in weicken Storm twee Spaen-» fche Vaendraghers doordeken zijn, den eencn by Hopmaiï Steenbtch felfs, feggende: Du bifïe hier niet befcheyden, ick l^en hier befcheyden, ontnemende den Vaendragher zijn Ven*
^
<S HAARLEMS GefehiêdenisféM.
del, met het welcke hy hem doorkeken, eode te rUgghc gheftooten heed.**
,, Den xxK DecembrU voor den middtch , hebben die vander Stadt den voorfz. Soldaet op ghehanghen/*
„ Item den legher der vianden lach nu langhe ftil fonder yet wt te richten , dan dat fy coniinueliclcen graefden naer *t Bolwerck dea Cruys wech lancks.**
„ Item die Stadt heefl doen flaen den feluen dach ftucken van xxxij. fluyaers, ende van xvu fhiyuers, wegende twaelf brant filuers.**
,, Den xxiiij. Is meefier Adriaen van AlTendeUl voorfz. toe Delft om zijn verraderie op ghehangen , ende t hooft twee vren laack op eenen Qaeck ghefet.*'
,y Dea xxvi.. Decemb. zijnder een deel Paerden de Sijlpoort wtget^ocken, in meyninge zijnde om een Schiltwacht te hecb- ten, het welcke die vaa der Stadt niet en conden by bren^ ghen y gemerckt het veel te licht was , ende de vianden de vluchte namen» foo dat fy niet dan wat gheweers g^ccegen en hebben.-
,y Den xxvij. Decemb. hebben die vandtr Scadt buyten Scaelwijcker poort eenen WaeL geuang^, ende den feluea lerftont op ghehanghen.'*
,, Op den feluen dach ontfinghen die van Haerlem eene« Brief vanden Prince, inhoudende dat hy haer tot oncfèt feya« den foude (èkere Walfche Haeckgefchutten»*
,, Den xxviij. Decembria is ghefchoten gheweeft Pieter }an(rz. Rjaet Fabrijcmeefter vander Stadt, int r-epareren vanc voorfc. Biochuys, waer van hy binnen xxlij. vren daer naer gheftoruen is."
^^ Dea xxix. Decemb.. tfnachts, is binnen der Stadt geco* men Joncker Jeronimus Serraers^ als CommiflTarls ,^ met ii> Vendelen Walen, waer van. de Capiteynen waren defe. Ca»- piteyn Michiel, Capiteyn Coufijn, ende Capiteyn Vemi."
„ Den XXX. Decemb. WaA eenen feer donckeren dach van neuel ende inid ,. fiilcks dat die Spaengiaeru tot aen de Stade jonden bequamelick deluea ende gtauen."
HAARLEMS G^ftkieAn/s/en^ ^f
^y Den leden van Decembris zljo die vander Scadt Scadwijc* ker poort wt geuallen, ende hebbender iij. doorfteken, oock bet als xxij. Haotroers ghecreghen,**
„ Den i. Januarij , zijn die v«nder Stadt ( met witte hemden ouertogen zijnde) die Sijlpoort wt gheuaren, ende hebben de Spaengiaerden in haer Scanfe otteruailen » die <le felue terftont verlaten hebben : Maer den vlant met eenen groocen hoop weder keerende, zijn die vander Stadt weder te rag^e ghewekea, met hen brenghende twee Boeren van Ueemskercke met eea ionghen/*
y^ Den ij. Januarij, zijn daer xij. deden met Koren» ende een flede met Broot die Sdnelwijcker poort inne gheco* men."
,, Den V. Januarij, zijnder xxvij. fleden met Koren , ende een Vendel Soldaten inneghecomen» vant wclck Capiteyn was Mandares."*
„ Den viij. Januarij , hebben die vander Stadt een Soldaet opt Blockhuys wt ghehaiighen.**
^, Oock en hebben die vianden noyt fchoot op de Stadt ghe- fchoten vanden xx. Decemb. tot den viij. Januarij , dVelck fy alfdoen begonnen met xxliij. mael fchietens.*'
,, Den ix. Januarij» hébben die vander Stadt Scaelwijcker poort inne ghecreghen vij. fleden met Bufbruyt» ende met Ko- ren » fchietende cxxxiij. mael.**
„ Den X. Januarij , fo zijnder fnachts wel ijm. Soldaten , f oo Schotten, Duytfchen, Engelfche, ende Walen gefonden om in de Stadt te comen , maer door den grooten mid verdwaelden , foo zijnder fommighe ghecomen aen t^huys te Cieef , aen de Duyn» in den Houte» hoe wel den meeiïen hoop n^ Princen Legher getrocken was, alfo fy door abuys die Stadt niet en con- den vinden, hoe wel nochtans daer een Fackel wc den Thoren gbefteken werde, ende een clocke geluyt, waer op noch etlijc- ke inder Stadt gecomen zijn, £nde onder als oock eenen Hoochduyts vanden viant, vragende fommighe die vander (hdt buyteq Scaelwijcker poort waren wtgeloopen fchermutfinge te houden, oft hy by de Stadt van Amfterdam was, waer op die vander ftadt antwoorden : Ja , ende hebben hem gheuangen bln- öen gebrocht, die oock, fo ghy hooren fult, corw op^e-
B 3 han-
f^ HAARLEMS Géjeitedénlsféiu
faanghen is, Ende atrdoen t>yden vyant veertien mael ghefcho- ren."
„ Den xi. is een man op tYant zijn been af ghefbhoten , oock fo hadden die vander Stade fwee mael aliami , door dien dat de Spaeniaerden ende Walen wederom ftercke raetfchap maeckcen om op die Stadt aen t'Blochuys te flormen.**
„ Op den fcluen nacfat zijhder xlviij. (leden roet Koren lende Cruyt in gecomen midtfgaders een Vendel -Soldaten^ wacr van Oiierfte was, Capiceyn Jafpor, iilfdoen ghelcboten Vilxxxi.raael."
„ Den xij. hebben die viacden met fchieten op het BlockT hnys, Borftweringhe , ende de Huylêo, Ctooftercn, Kercken (eer gherafeerc, daer op fchietende cl. fchoten, bet weickê ^lie vander Scadt met acrde ende houdt ïhachts veel ftercke^ ghemaeft hebben.'*
,i Hebben mede ghcfocht om het huys vande Cruyitlraety l^gghende inder Stadt , te connen ondergraüen."
„ Den xiij. zijnder in ghecomen vi. (leden inet KoreQ enda met Tonnemecl, ghefchoten hebbende ij'lxxxiij. fchoten,'*
„ Op defen dach ifler in de Stadt eenen allarm gheweeft, V^anneef die Burghers faghen die preparatie baerder viant 0en."
„ Op defen dach zijnder twee luyden aen de Taffel fltten* de, doot gefchoten, midtfgaders ooc een dienfhnaecbt, endê is oock een ionge Dochter met een Roer, haren Doeck mei een Tuyt van thooft ghefchoten , fonder ghequetft te ^efen."
„ Den xiiij, zijn die vander Stadt wt gheuallen, ende heb^ ()en drie Soetelaers met twee Duytfchen in ghebracht, ^oetx gefchoten xcvij. mael.'*
„ Den XV. heefc den viant die vander Stadt weder een al-, jarm aenghedaen, al waer oock die vander Stadt den viant pen Vendel benomen hebben , alfdoen ghefchoten xxxi,
inael/'
,, Den- xvl. Januarij hebben die Spainiaerts voor de middach
een hooft wt hare fchanfcn ouer het Blockhuys vander Stad;
cheworpeu, al waer den viant een Brief ken op gefchreuen
hadden, Pi; U h« bPPft van Capiteyn Philips Coninck,
HAARLEMS GefskUdtnitfeiu Jt
welcke voorfc. {catnpcre woprden die vaader Stadt weder tot €en gramfchap verweckten, gelijck dat dickwila gebeurt dat quact met quaet gheloont wort, aifl blijckt by defe exMpe- ]ca. Want die vander Stadt verdrietende alfnlcke vilanije, die haerhiyden vanden vianden giiefdiiet was, fo hd>ben fy doen liaien xij» glietranghens, te weten, drie foetelaers van Amfter* dam, eenen Wael, ende voort al Buycfen, de weiobe fy alle <waelf gbelijck deden op hangen, ende fnachts daer saer die doode lichamen af ghelaten zijnde, hebben xi. vande feifde hoofden in een Tonneken doen packen ofte binden, haer Hayr ende Baert op zijn Geus af ghefiieden zijnde, ende dat ten Bolwercke wt inde Spaniaerts fchanfe ghe worpen: Op ivelck Tonneken metten hoofden een Brief gbeflaghen was^ daer op (lont aldus ghefchreuen. Dat /y dees den Hertogf van Alba brengen fouden, ende hem hier mede betalen den thiendcn Penninck, aldus langhe vanden HerCogh^ gkèmacBt ende niet betaelt, Waerom hy defe belegeringe voor de lladc begonnen heeft, ende alfo hy in tijden ende terftont niet en was betaelt, fo fonden fy hem elf voor f fret ende hitereft van dien, tot dien eynde dat hy hem niet en dorde becla- ghen, ende alfdoen ghefchoten xxxv.mael/*
„ Den xvij« hebben die vander Stadt Ixv, fleden met Koren In ghecreghen , ende een Vendel knechten , van dVeIcke Ouerfte was 'Schram van Bruyufwijck,** .-
„ Op den felucn dach zijnde foUiaten met meer andere^ Scaelwijcker poort wt gheuallen , om te fcherwutfen met dè Duytf<-*n die haer (lerck int huys té Ruflenburch befchanft hadden , ende hebben den watermolen dit de vianden verUèk pen, eerft Inghenomen, daer naef ghelijckelijcaen gheuallen aen. de ïchanfen, de vianden daer wt ghedteoen, endd t'voorfc. huys ilormender hant in gfaenomen , waer 2ijt al f wat fy conden becomf^n) door deken ende doorfchoten heb* ben. Heefk oock den Vaendrager vanden Briel, (der vianden Vaendragher) t' Vendel Wt de hant gheruckt, Iiem doordeken bebbende ende t^Vendel mer drie Trdnunelen binnen der fladt ^rocht, alfo dat de meedendeel vaade Knechten daer ^e- Weuen zijn/
E 4 Bf Opf
Jrj HAARLEMS Gefchhdenhfeti.
„ Opten felucn nae volgenden nacht ifler geordonneert , dat- men t'Blochuys buyten der (hdc llgghende, abandonneren fou- de , ende dat om datter fo vee! volcks daghelicx op ghefchoten werdt , ende defen dach ghefchoten lx. mael.**
„ Den xviij. hebben die vander fhdt die Cruyfpoort be- ghinnen wederom veel (lercker ende dicker te maken » van Aerde, Tacken, Paerdemis, ende andere fpecien, met balcken in maicanderen geulochten als eencn rooder, dVeIck feer vreèmt om fien was , ende is tfelfde Bolwerck het Blochuys in ftercheyt veel te bouen ghegaen*"*
„ Opten feluen dach hebben die vander Stadt wederomme Schaelwijckerpoort wtghetrocken om-tegens die Hooehduytfchen te fcharmutfen , alwaer die vander Stadt niet vele bedreuen en, hebben;*
„ Na den middach zijnder wederom fceckere Sleden naer rPrinfen Legher gelbnden , om Koren ende andere victualie te halen , die welcke ontrent ix. hondert Soldaten deur den vyant gheleyt hebben : fulcx ooc dat de vianden wederom teghens die vander Stadt begonden te fcharmutfen , maer alfnu die vander Stadt den vianden vromelicken ende mannelicken aengheaaUen zijn, fo hebben die vianden die vlucht genomen , alwacr fom- mighe vande vyandcn ghebleuen zijn, want diec Sparen niet ouer confte fwemmen zijn verdroncken, In welcke (charmutfe- linghe die vander Stadt een Enghels haeckgefchut verloren heb- ben."
,, Des auonts is op het nieuwe Blockhuys vande Cruyspoor- te, door zijn arm ghefchoten Monfoir Vemi, een vroom Frans Capiteyn. Ende alfdoen ghefchoten vij. mael.**
„ Den xix. Jannari) , fachternoens is Adriaen van Berckeroe- de Schepen vander Stadt, ghereyft met feeckere fleeden na den Prince, om noch meer Korens te befchicken, ende zijn mede wtgctrocken tot een conuoy , feeckere Paerden met ontrent vijf- hondeht haeckgefchutten , dweicke de vianden in Schaelwijck , Ilaerlemmeriier, ende Vijfhuyfen ghemoeten, ende hebbeu mai- canderen als vrome Lanfknechten vrijmoedelick aei^geuallen, ende die vianden, die haer nochtans van menichte verde te bo- ven ghingcn, doen ftracx de vluchte geuen , In fulgker voegen dat die vander Stadt een heerlijcke viftorie vercregen hebben.
HAARLEMS Gefihiedenitfen. 7a
\
flaende op dien dacfa bet dan ij. mannen : In weicke viétorie die vander Stadt twee Trommelen , met veel fchoon gbeweer ghc- cregen hebben, mitfgaders innéghebrocht drie gheuangens, daer van den eenen (eer ghequedl was. Ende doen ghefchoten lij. mael.*'
„ Den XX. Janoarij, zijn die vander Scadt wederom die Spaerwouder poort wtgetrocken» die weicke geuangen ghecre- ghen hebben , Adriaen van Groenevelt , ende zijn nee^T Heer Adriaen Lorifz Pater tot Alcmaer, die oock doorfteccken is gheworden. Ende alfdoen geicboten clxxxij. mael.^*
„ Opten feluen dach zljnder drie fleden met Koren, Vifch ende Cruyt binnen Haerlem ghecomen.*'
„ Den xxi. ifler een flede met Koren , ende een Bode met brieuen inde Stadt ghecoraen."
„ Opten feluen dach ifTer een Galey op (lapei gheflelt. Ende ghefchoten xviij. maeJ.**
„ Oock hebben van ghelijcke die vander Stadt fmorgens voor den middach wederom wt^etrocken , om alfo tSpaenfche Leger onder die mueren legghende te verfoecken, meenende haren acnual buyten die Sljlpoort met vi. Duytfche knechten te doen : ende die Walen fouden mede van gelijcke roet fchuyten buyten die Wacerfloot, nen S. Cathrijnen brugghe, aende eerde wal ghefet worden , om alfb van achteren inde Spaenfche ichans te vallen, ende haer ghefchutte te vernaghelen. Maer deur dien die Duytfche knechten niet ghelijk aen en trocken , dat oock die Walen door de groote mift niet en conden weten wat die Duyt- fchen wtrechten, al hoe wel die ièyne van eenen fchoot van eenen buffe binnen der Smdt ghedaen wert: Waeromme fy niet ^helijck aen en vielen, fo hebben fywedromme na de Stndt moe- ten wijeken , naer dnttcr aen bcyden zijden fommighe ghebleuen zijn." \
„ Den xxij. Januarij zijn daer xiij. (leden met Koren ende andere vidtualien inne ghecomen. Doen ghefchoten Ixv. mael."
„ Item hebben oock die van Delft, Leyden, Goude, ende andere Zuythollantfche Steden, aen die van Haerlem doen yer- foeckcn, thonende alfo broederlicke liefde tot haerwaerts , dat iDditt fy hare arme impotenten onbequnem ter oorloghe be^
E 5 gheer-
;4 HAAHLëMS CêfchïèJénhfiA
gheef den qutjt te wefen , dat fy. die clcx, voor haer deel wé| begheerden te almenteren énde te ontflmghen."
^ Den xxlij. Januari] zijnder xxij. deden met Koren itrdd Stadt ghecomen. Alfdoen ghefchoten xxx\r« mael.**
,, Item die vander Stadt zijn wederomme Scbaelwijcker poortc wcgeuaUen, fcharmutfinge houdende met dié vyanden » ende dreuen die weder ouer tSparen na hare Leghers: hebben oock doen gheheel ende al Ruflenberch verbrant, ende fes ofte feuen cleyne fchuyten die in tSparen lagen den viant be- nomen ende inder Stadt ghebrocht.'*
„ Siju oock gheuaren'aen een Cogghefchip datter lach on- der den hout in Sparen , om ghewelt op die vander ftadt daer wt te doen, al wacr fy den brant inne ghefteecken hebben, ende fommighe vande vianden ghefchoten ende ghequetfl heb* bende, fo zijnfe wederom met triumphe inde ftadt gheco- men, brenghende met haer twee gheuangheus vanden vian- den."
,, Daer is des auonts, omtrent feuen vren» wederomme ftlnrme met de docke ende trommele gheclopt, maer daer en is nnders niet nagbeuolchL"
„ Den xxiiij. Januarij hebben die vander Stade inneghecre- ghen XXXV, fleden vol Rog(»:he, Tafw, Vifch ende andere viftualle, Ende hebben die vianden alfdoen twee ftucken ghe- fchuts op het blockhuys ghebrocht, om die vander ftadt alfo bequaraelicken te moghen befchieten, fulcx dat fy in «Is ghe- fchoten hebben iij^.xcij.mael."
„ Den XXV. Januarij hebben die vander Stadt Inneghecre- fhen XXXV. fleden met Koren ende viftualie. Ende heeft den Viant alfdoen ghefchoten Xlviij. maei."
„ Den xxvi. Januarij wederomme innegecreghen xxxvij. fle- den met viftualie.'*
„ Op dcfen dach is vant fpringhen vande Jteenen ghequetft ghe worden eenen Pi eter Vlafman, wefende een vande feuen Capiteynen vander Stadt, fulcx dat hy terftont daer naer gheftoruen is, Ende alfdoen ghefchoten iij^x• mael. . ,, Den xxvij. Januarij, iifcr gecomen eenen grooten ijfèren dooc door de gbeuel vau Laquetteoi huys, int Kartshooft»
bin-
•HAARLEMS dfcJUidenisfin^ 75
Mnnén Inde keucken , mw hem nemende thooft van t'Jonck- wijf daer fy ftont ende dede dip beenderen vanden fpete.*'
„ Op defe rijt hebben die vaader Stadt fint Jans toren in^ gehaelt , want fy vreefden dat den ftlaen toren doort fchieten inde gracht vaUen möchte , tfwelck voor den viant een groot voordeel geweeft foude hdiben."*
„ Item beeft den vlant alilioen oock die vaoder Stadt eenei| jallarm doen deppen, daer anders oiet naer geuolcht en is^
ghefchoten üj*bc, rskuA^ . •
„ Den xxviij, Januarij hebben <He Bm^gRemeefters, Hop» Juyden» ende Capiteynen, Brieuen vanden Prince oti^fanghent welcken Poft fyluyden terftont wederomme g^efouden heb- ben."
„ Op defen dnch zijnder ftuen van onfe Ruyf;erfi de Sljl* poort wt ghereden, om tegens den viant te fcbermutfen, maer niet wtghericht Ijebbende , is een elck onbefcbadicht wederom
ghekeert."
„ Op defen dach qnamen inde Stadt Ixxx. fleden met vic* tualie, ende fekere vaten Bufpoeders, met omtrent iiij'. Wa- len, Engelfchen, ende Schotten, alle wel gemonteerde vrome longe mannen, die in een Conuent werden gheieyt, ende by de Ileeren ghefpijft, de namen vande Capiteynen zijn defe, Capiteyn Simmado vande Engelfchen, Capiteyn Beaufort vaa. jde Schotten, Capiteyn Marottin garde van zijnder Excel. Ca- piteyn Vardeur garde vanden Graue vander Marck, alfdoen ghefchoten ij*xxvv. mael,
„ Den xxix. iifer ghepubliceert , dat alle vleyfchvercoopers het befte OiFenvleys niet dierder jnoefte geuen dan t*point iij, ^oot , ende het Koeyen vleys voor eenen Brafpenninck , opt^ boete vgn t'vleyfch, ende correétie van Schepenen, doen heb* hen die viahden ghefchoten ij*xxviij. mael.
Den xx2(. Januarij hebben die vander Stadt geweldelick wn jgeuallen, om die viandeq haer gefcbut te vernagelen ofte af- liandich te maken, maer alfo die vander Stadt niet gelijck ghereedt en waren, foo en iifer niet fonders wtgericht, Te jneer oock om dat den viant al ghereedt inde fchanfen ftonc pm te ftormen, fo dat die vandor Stadt al wijeken moeften, al W.9ejr fV'OOck feer veel volcx gequetft iucregen, waer van di^
f»»
7i HAARLEMS Gefchiedênisfen.
saxnee vande Otterde hier nae- volgen, Öapiteyn Michiel 'm zijn hant, Couchiju in zijn knije gefteken met een fpies, zijn Vaendrager gefchoten in zijnen arm. Hopman Lambrecht van Wirtenberch gelteken in zijn borft met een lande.**
„ Opten feluen dach hebben die vander Stadt den vyanc buyten op het Bolwerck doen fpringhen , waer van daiter veel vanden viauden vernielt zijn, ende alfdoen ghefchoten iij'xxi. mael."
„ Den xxxi. Januarij , nae dat die vander Stadt die fcher- mutfinghe op ghifteren gedaen hadden, hebben die vianden daerom niet te minder gheruft, ende hebben hen op dien dach ghereedt gemae<a, om met alle haer macht die Stadt op defen dach te beftormen , geliick fy oock hebben gedaen. Want de wijle d« die vander Stadt ende princepalick de Soldaten, het welck waren op dien nacht die Diiytfen, hare wacht hadden omtrent die cruyfpoorte ende fint Jans poorte Haperich ge- houden, foo hadden de vianden voor den dagheraet haer alle ghereedt gemaeét, ende alle die Vaendelen gefchickt aen ende omtrent fint Jans poorte, daerder al veel af oock inde half afgefchoten Poorten op de folderen ende andere pketfen ge- cjmen waren, al eer die vander Stadt tfelfde ontwaer ghe- worden zijn, ende veel van die vianden waren oock gecomen van onder t'Blockhiiys , ende die afgefchoten Bolwercken van- de Cruyfpoort onder die Haechdoren, hmcks die Veft vande Cruyfpoorte tot fint Jans poorte toe, alfoot ijs doen ghehed llerck Was, ende die veilen kmcks heel hardt beurofen waren» ende hadden die andere haer int Blockhuys ende Bolwerck vande Cruyfpoorte met de opgerechte Vendelen we! In orde- nen gheftelt, ende die lefte ftonden oock al inde fchanfen van- de Cruyfï)oorte af tot ouer die fint Jans poorte, aende Ra- uelincx Toren, wel befet elcx in goeder ordinamie, datter vander viftorie niet aen en fcheen te ontbreken, bereyt met achtien oft neghencien Vendelen, foo Spaeniaerden, Walen en* de Duytfchen, den ftorm te doen."
„ Item ftonden mede al ghereedt feer veel Paerden, by ghetal (alfoomen van verde mocht ramen} omtrent fes hondert by dat Siecken huys ende die Reguliers, ende van gelijcken
ia
HAARLEMS GefchUdenhftn: f7
iii Otterveen, wel ij. honden , ende oock fommighe inden Voorbout met voeiknecbien , verwachtende de viftorie vahdeö ftorm, ende fo wat Borgers ende Soldaten na d'innemen vander Sttdt haer fehien fouden willen falueren , ende ontulieden , om die dan ooc te doorfteken , op dattet niemant en fouöe mogen ontcomen noch ontulieden/*
,, Item defen ftorm was geordineert te doen by de Spaeniaer- den. Walen, ende Duytfchen, te weten. De Spaeniaerden met de Duytfchen aen de Cruyfpoort, ende van de Cruyfpoort lancks de Wal ofte afgefchoten muer na die fint Jans poorte, Ende die Walen aen fnit Jans poort, die t'voordeel der feluer Poorte ende WaDen daer omtrent mi al hadden gheinnadeert, al eer de Schutters ende Soldaten daer omtrent zijnde , dat waren ghewaer ghcworden.'*
„ Die vianden dan die vander Stadt een groot voordeel afge- nomen hebbende , die fy fonder groote bloetlïortinge niet en fouden mogen recupereren, fo beeft die almogende Heere niet. belieft, ende alft nu fchoon dach gheworden was, zijn de Schut- ters ende Soldaten die de wacht daer omtrent des nachts hadden gehadt, dat ten laetften gewaer geworden ^ ende zijn aengeual- len, eerft tuflchen de twee Poorten, bouen de veertich ofte vijftich niet fterck wefende , met eenen mannelicken moedt , ce-, mende God almachiicb te hulpe, ende begonften feer dapperiic- ken inde vianden te fchieten, roepende allarm, waer door de wachten die daer omtrent waren, ooc terftont bereyt aen de Wallen met haer gheweyr zijn gheloopen , ende voorts ts hei ouer de gheheele Stadt ghegaen, ende eenen yeghelijcken is ghereedt gheweeft die vianden fchietende, ende die ouerghe- doromene in grooten ghetale van bouen neder ftootende , alfoa datter in corter ftont een groot ghetal van Spaeniaerden , Wa- len, ende Duytfchen, die haer totten ftorm hadden bereyt, doorfchoten, doorfteken, ende omghebracht zifn, daer en mocht niemant ouer die Wal fien , oft hy was doorfchoten ofte doorfteken fb vroom ende mannelicken ftonden die vander Stade de vianden teghen.**
„ De meefte ftorm ende menichte vande aencoemfte der vi- anden was op het oude ingenomen Blóchuys aende Cmyfpoor* ce , aqi t*nieuwe Blockhuys dat die vander Stadt feer fterck
gbe«
fi IlAAllLEMS Gifchiedenfsftn^
gheiriae^ hadddi/'eitde dat de^vianden'ha tegheadefea ({ofni hadden doen ondèrgraueit eodeooderdelueu, om dat met me-' >tchte van volck te ouefruidlen » Maer die vaoder Stade hadden daertegbett gheiQaed ende gedolueo oitder haer BrefTe ofte ge* maeéten Solder» eenes groeten Mijne ofte Kelder, gbenult mei; lëeckerc tonnen bufpoeder, ende ander macerien: Dweick dié van bionen^ aU die 'Spanglaerts nu aldermeeft ende in grooteti ghetal, met haer opgerechte Vaendelen daer op Honden, oitt oner te clHnmen ^^aen bd>ben gedeeckeny ende tvler daerinne gebrocht, dat jrïjn werck feer wel gbedaen heeft, ende is alle Mijne tei^ont inder lucht hoocbgeulogen, met allen den ghenea die daer op ende ontrent (tonden, daer ontaliijcken veel volcx onder ende in verfmoorden ^ cadQ aen ilucken inder lucht vlo- ghen ende vernielt werden: Helpt Godc, dac ghy gheflen had- det, armen, beenen, ia gheheele lichamen, buflen, helleba er- den, rapieren, ende trommelen bet vlooch al hooch inde lucht ^ twelck een groot wonder was om aen te fien : AI waer die van binnen op acnuielen ende doorffaecken daer noch ved in haer fchanffen, ende* ander dïet niet en conftfen ontcommeir. Oocfc fchoten die vander Stadt een halue flanghe, met (eeckere dub^' fcelde baflen, inde flachoorden die voor aen die S. Jans poorter ftonden daer fy graote fchade in deden. Daer werdender veelff termoort, alfa dat die Spaengiaerden , Walen ende Hoochduyt-f ftfhen, ten laetften met fchanden ende groot verlies van haer irolck moefteri ruymen in haer fchanffen, mede flepedde haer «boden <öe iV confteft ghecrijghen , ende dat «groote Meellera Urafen^ Vair welcke viftorie die van binnen den AJmachtighenf Códt gelooft ende ghedanft liebben, dat hy voor haeriuyden ^ als een ghetrouwe, bewaerder gbeuochten ende ghellrede» Ijadde.^
. ,^ in defen üorm is ghefchoten Hopman Lambrecht van Wirt* feuburch, die cort/s daer na inden Heere omllapen is.*'
y. Ter wylen dat de Spangiaerts aldus (lormden aen die CrOyHf tude Sé Jans poorte, lbo zijn die Schaelwijcker poorte iogecom- atien ontrent hondert en tfeuentich (lede met Rogge en andef. vi^ualien, die geconuoyeert werden wt des Princeo Legber^ inet driehondert faaeckg^fchutten ende ontrent tfeuentich Paer- ^, het Meer ouer, die de Spaengiaorden voldiden tot aen di^ poor^n van li^r^ vjA^ met bondexc Paarden eade fommighe.
llaeckd
HAARLEMS GéfMedênisfen. f^
Haeckgfaefdiutten^ rcli£ #e]cke mèémten die lieden ende viaualie Ce benemen d'welck hen min% tuC^e wel dat dèn Standaertdr«« gher van des( Prlpceo Ruyceren met eenen anderen doot gfaeble- ueo is, waer van C^piteyn was JehanMauregnaoIt^ eode vando Ruyters was Capiteyn Enchnyfen , endeaUüoeDgefdiotenclxvil]. mael."
^ Die Burgenieefteren hebben tegbens den auont wederom twee Pollen ofte Boden mjst Brieuen wtgefonden, aenden PriI^ cc van Oraeugien de welcke terftont wederom gecoinen zijn^ brenghende met . baer een geuanghen Hoochduytfbhen Ruyter f die meynde te trecken nae den Leger inden voorhout , m^r hy moefte gheuanghen blijuen , ende de felue twee zijn op fchoue^ linghen tfauonis wederom wtgherey fl , ende met die gheftalte^ niffe vande voorfc. Stadt aen den Priace ghefbnden.**
„ Den i. Februarij zijn die vander Stadt met xxvij. paerdeif wtgereden om te fchannutfen buyten Scaelwijcker poort , maef hebhen niemant gcuonden dan eenen Duytfchen Soldaet, die fy mede ghebrocht hebben « van gelijcke hebben fy buyten die SijU poort twee Ruyters doorlleecken, ende eenen Wael ingebrocht, waer door die vianden buyten de Cruyfpoort ligghende , haef verfameide ^ het welcke die vandef Stade (lendc , hebben nHarmr docQ doppen, ende die Soldaten, Schatters, ende Burgers, zijn aen de mueren ghetrocken , maer daer en is niet naer ghe^ uolcht, Ende hebben doen ghefchoten x.maeL**
„ Den ij. Februarij hebben die vander Stadt die tijdinghe ghsr cregen, dat die vianden een Brugghe van fchuyten^maeöen, or>1 trent die Barnardlten, om aldaer inet Paccden ouer te.paflccen, «nde alfoo de victnaiie flodcn vaadec Stadt te benemen , Waerom die Paerden vander Scadt zijnde xxxvi» llerck, met vi'. mpnne» fmorgens inde mill wtgetrocken zijn ^ maert^Ifo fy gheen Brug- ghe en vonden, zijn Qr weder ghekeert, Inbrenghende eenen Wael ende eenen longhen, die fy Ii^de huyfeu ontrent Scaelwijc bonden/*
„ Item opten feluen dach eenen alarnr gehadt , Ende doen ge« fchoten xvij.raaeï.'*
• - „ Den iij. Februarij \s inde voorfc. Stadt gheboden by Clock- f^eflach) datmen ü\ gheuen een Roggenbroot van vi. pondcur •m ij. üuyuers, ende een pont Koyckles pm vijf diTyts, eeit
men-
lo HAARLEMS Gèfchïedéhhféff.
mengelen foetmelcx om een blanc « ende een pont Butters voot ij. fhiyiierf. Alfdoen ghefchoteü Ivij.maeK" . ,, Item die Paerden met fommighe Haeckghefchuttetf vander Stadt zijn fmorgens wederom die Sijlpoort wtgetrocken om te fcharmutfelen, daer teghen oock ghereedt zijn geweeft fommi- ghe fpaenfche Paerden , van de welcke die vander Stadt, wt bet Blockhuys vande Sijlpoort met een dubbelde Bas, een Paert ghefchoten hebben, met noch twee Ruyters, fcheyden* de foo vanden anderen.^*
„ Den iiij. Feb. zijn die Paerden vander (tadt wederom tnet fommige Haecgefchutten die Sijlpoort wtgetrocken, con- uoycrende tot het Meyr toe fekere ledighe lieden om Koren te halen, die Paerden vander Stadt waren aen den want ver- gaert , maer zijn onbefchadicht vanden anderen gefchey- den/'
„ OptcQ feluen dach fo wonde die viant die vander Stadt befchadlgen, te weten, nae datfc diep inde Mijne aende Cruyfpoorte gegrauen ende gedoluen hadden, hebben daer on- der gellelt inden put fekere quantiteyt van fiufcruyt, meynen* de alfo die vjmder Stadt tot (chande te maken, het welcke God niet gehengt en heeft, maer ter contrarie hebben die vander Stadt den vianden doen fprmghen in fulcker voegen, dac< ter veel vande vianden ende Pioniers , armen ende becnen in de lucht gheulogén zijn, fonder die vander Stadt eenich hinder oftc letfel te doen , Ende doen gefchoten Ixxzi. mael.*^
,^ Op defen dach is Comelis Gherritfz Stadts metfelaer, endé Michiel zijn Knecht int afbreken van eenen muer, gheuallen ende ghefmoort."
„ Den v. February fo hebben die vander Stadt den viandc Inde Mijnen doen fpringen, tot haerlleder gelucke.''
„ Des namiddaechs cregen die vander Stadt weder viij. fledea met Koren ende victualie wt des Princen Leger. Ende alfdoen ghefchoten xli. mael/*
„ Den vi. Feb. is wt der Stadt getrocken na den Prince vait Oraengien, Capiteyn Vemi een expaert man ter Oorloge, met Adriaen van Berckenrode, om meer viAuaUe ende andere nooc^ ftkelicfaedeu te befchicken.**
Haarlems CéféihdenisMi it
II. iir
* V, Optetl fdfdeiï dach Is Iveder inde Stadt eeneil filariü gé* ireeft, daer niet na geüolchc efl^is ^ Alfdoen gel€hötén'xxxvii}« maeh" »'
,1» ï)en vij. Februari] iiTer in ghecoiiien C v. fleden met K<]m ren , makende de vianden weder eenen allann^ daer and«rs niett • Daer geuolcht en is, Alfdoen gefchoten xxxvi.mad.**
,» Den vlij. Februarij hebben die vianden weder eèmèn allaim gemaeckt, die weicke die vander Stade int aencomesi hebbeit döeü fpringhen , Alfdoen ghefchoten xxxix^ maelk**
», Den ix. Februarij hebben die vianden beghinnen te ihakéil binnen het Blockhuys vande Cruyfpoorte (dac die vander Stad^ gheabandonneert hadden) een groote hoochte van Aerde eodé Balcken, d*welcke een Catte ghenaemt wort, om lildaer haef groot ghefchut op te brenghen , ende alfo bequamelick die nlu&< ren, walled, bolvyercken^ huy/en ende (braten vander Stadfi te connen befchieten > £nde doen ghefchoten xxxvii]^ mael.''
)5 Opten Xi Februarij hebben die vander Stadt die viandeil
weder doen (pringen , alfoo fy van grauen ende mmeren niet af en lieten, dVeIck die vianden met gheen cleyne fchaden ghe< boet en hebben*'*
„ Opten felüen dach hebben die Burgeóieeders ende Capiteyi nen Vander Stadt geordineert, dacmen eenen nieuwen .binned Wal maken foude, inde maniere van een half maen^ Want rf vreefden dat die viandt cfelfde Blochuys foo diep mochte onder« grauen, dat iy tfelue foude doort fpringhen plat maken* Welc* ken Wal met alder vlijdt ende nacrilichcyt met gemeender handt 1>egonnen ende voleyndet is , in fulcker voeghen oock datter hie* mant abfent beuonden en wert, fo wel Burgeffleefters , Capi^ teynen, Höpluyden, Beuelhebbers, als fiurghers. Soldaten ha« rè vrouwen ende ionghers, rijck^ arm^ man éndé wijf ^ ionck ctide oude, fo wel by nachte als by daghe^ d*wdck fulcked voortganck hadde, dat een yeghelijc verwonderde » Ende alf^ doen iiij.mael ghefchoten.*'
^ Den xi. Februarij ilFer een HoochSuytfch wt den voorhoU€ liet Sparen ouerghefedr, zijnen Hoedt op (lekende ende nae dei* Stadt ghetrcden, den welckeii die vander Stadt inghelaten heU' bch, ende na dat hy vraechde nae Hopxpan Steenbachs vef-»
<« : B&ARLEMS GêrdUeJentlfen.
Aoonende Brieoen die aen hem ghefonden waren, foo Is hy ghebrocht ten huyfe van Sceenksch» die weicke terftont met. hem gfaegaen is op Stadthuys , al waer hy fcherpelick geëxaml. neen is gheworden , ende na der hant oock gheuaughen ghe- fiomen , Ende alfdoen ghefchoten xix, mad.'*
,» Den xij. Februarij iffer een Schuyt met vWualie van Ley- dpn inde ftadt ghecomen , Ende alfdoen gefchoten cxiiy, fiiad.**
„ Den xiij. Februarij gefchoten ixxxiij.mael. Daer is oock . opeen ièluen dach eenen Pofl met brieuen vandes Prince aend^ Kaedt ghecomen.'*
„ D^ xüij. Februarij zijn daer inne ghecomen yh Ha^kgbe- fchutten, conuoyerende ix. laft Korens ende andere viaualie. Ende ali3p$n gefchoten xxiij. mael.'*
9» Pen ^y. Februarij hebben die vianden gefchoten xxij* mael op l»et BIo(?Ji^yfi, ende daer is een Aelfmaer fchuyt met Torf ui ghecomen.**
Den xvL Februarij iflTer' een cochtfchuyt met broot eode vlfch in^ecomen, Ende doen ghefchoten xx.mael.**
,« Den xvij. Februarij , zijnder xxvlij. fchuyten met vi^alie ende ccccc. Soldaten , meed al dubbelt foldenaets ingec<mien , waer van ouerfte was Capiteyn ChriftoiFel Gunter.**
f9 Op den übluen dach , heeftmen inde Stadt die Ciocke wel vier ofte vijf mael allarm ghedopt, om dat hem den viandt doen prefenteerde als of hy ftormen woude, latende die vander flad^ ^rmglien, die wijle fy byder fiecken met hare Vaendels ia fladhoordene fionden, boe wel fy niet veel met haer fprlogheoi en bedreuen, waeromme oock den ftorm gheenen voortganck gbdiadt. en heeft, Ende alfdoen heeft den viandt ghefirboten xvii^maeL'^
„ Den xvüj. Febrmtij is d*eerfte Galeye met xijn vo^rb lyer de Mèyr ghetoghen , lancl^ zijnde vier en tachtich voet, Eod« ttlfiben eheichoten Ixxxvi. mael.^
„ Qp den feluen dach zijnder ingecomen iilj* oft v, l^dmyteii met viótualie ende een fchuyte met ij. metalen- ftod^^ van Leyden.'*
,, Den xix. Februarij is inde ftadt gecomen éenen Dvimloo- per 9 met tien gotelingben, met Cruyt, Logt, ende vidoalie.'*
QAA1U.BM9 (k/tÊiÊiiMh/hi H
«rik
^ Oock hdeft Cf} dea fttaen- daob dk ctoya» Gflley* m» Amltordtun» ui«t vier ofte vijf [ichiifteA mi» P^mlBeicveef fedalufdQ» om ia hec Meyr t» oomen, dTweMc die 0«ley# vun Ha^im liiei mtere w««h(sp end» fihii|Mi Mët hA* beo.'»
•» Op d^o frltt^H ó^h ItótfNt die vm H^^arfeü Am viaad» ftfoc Blocl|My4 rpfipgbeq, watr wt «en dapper fcliefmutfingte (Gqo van hinota ala vun baycea^ gheuolcbt it , £nde tlüo^A XUE. aiael gheicboteu»"
f^ Dea xx. iiTer eeiat ]jVael wt de (lade rdte fy eerti}ta ge*' uangea liaddeu) naeri duytfdbe Leghtir gheloopen» Ende i^ doen gefchoien uxvii|j« aiaeL *
M Den iol jcijn die van Amftefdam wederom met htra Schepen aen penaincxveer geeomen om baer eerde begooneai werck te voibcengen» waer cegl^ haer de deyae Géleye vatt Uaerlem heeft ghefett Oock hebben die vander fladc eea derf Paerden met fommighe plempfirfauytea die Spaerwoawef ^ poort wt geuarett, in dier voeghen dat fy eeaen Danüooper laet volck vaadea vianden gecregen hebben» die welcke dea meeffendeel doorfteken zijn»' ende die rede werden inde ^ Fuyck Qp gèhangea» Ende alfdoen ghefchoten ittvLroaeL**
9^ Dea xxij« Hebben die vianden g^eichoeen Ixix. maet ^ Ipaer van eencn SoUaet onder hi fine Janspoort f hooft van* den buyck geibhoten wert«**
„ Den 3pdij« fchietende Xlv* mael » hebben doen eeaea Bar. ghertliooft vanden buyck ghefchoteaé**
,, Op den itJdiy« dacb hebben die vander Stadt haef twea Guleyen nye de Fnyck ghefonden, Ende alfdoen g^elUiotea zxxHij. maeL'*
,t Dea szv. bobben dfe van Dofdrecht Merlem tot affi*» ftentie g^eftnden^ twee fidtooae metale ftncken ghefbhuta^ waer van deen fciiQOt xHiij* pont» etade d*ander xüjé pons yfèra» oet noah tiij* oft v« yferen flanghen.** ,
M Op dea feioea dach oock hi gecregen v« fchèpen met vfo. ttaaie» alf Gant» Tarwe. Rog, Doonen, ende ErWeten» Efif de Ufdoea gefehocea xlL mael.^
M Den x^vi, U Oa^otff^ vroede die groote Gatey vm Baerteai yfK^ wt K^iQ d^ &9^tm via Oortocl). gsloeipea to
fa m
HAARLEKR GefchUdênisfen:
het Meyr na den oaertóom, comende onder xij. Amftérdamv ichc fchepen, foo is hem die viant met iiij. ofte v, fchepeii aei^ boort geuallen, eer hy wift dattet vianden waren, ende hem zijn volck fchaeloos gemaeckt, fo dat de Caplieyn ge- naemt Gherrit de Jonge, gewont zijnde, is met zijn Luyte- nant in een Boot geuaUen, latende zijn volck in lall, die ter- ftont vanden viant oueruallen werden. Daer na die groote Galey een vre oft twee quijt geweefl hebbende, is de cleyn Galeye van Haerlem (waer op Capiteyn was Jacob Thoniflz) gewddelijcken met foinmigé andó-e fchepen aengccomén , ende hebben onfe groote Galey met noch een nieu Komeel dat de vianden toe quam, gewonnen, daer noch fommige vianden in waren, die al doorfchoten ende doorlleken zijn geworden, behaluen iij. die fy geuangea namen, ende tot Haerlem in brochcen, waer onder was een £delmaii van Lueuen genaeiut Ramfcot, ende die van Haerlem zijn naer de Fuycke geco- men, haer geqiieten hebbende ais voorfc. is, Ende alfdoen 4j. mael ghefchoten.'*
„ Opten Ceiuen dach zijnder fommighe Schepen met victua- lie te Haerlem in ghecomen.'*
„ Den xxvij* Feb. hebbeu die voornoemde Galeyen weder aen malcauderea geweefl, fo dat die Amderdammers loopen nioefte, ende die vander Stadt hebben het ghedotnen gade met fchuyten , fteen , ende puyn , weder gheftopt. Ende alfdoén lij. mael ghefchoten."
„ Den xxviij. Feb. hebben die vander Stadt fmorghens vroech een cleyfte Mijne aen de Cruyfpoort laten fpringen , in fulcker voeghen datter fommighe van dé vianden gebleuen zijn, Ende alfdoen een mael ghefchoten."
„ Den ij, Maert hebben ó\t vianden 'IxxvL mael gefchoten, waer mede fy ghedoot hebben eenen Dicrick Mathenflfe."
„ Den iij. Martij hebben* die vander Stadt hafer grof gefchut (daer voor van gefproken is) te'werck geftelt, want nademael de vianden een groote hoochce (d'weick een Catte genaemc wort) VOO? aen het Bolwerck gemaedt hadden, foo beeft deir Lüytenant vande Schotten (genaêmt Hans Coningham) hem mannelicken daer in met fchicten ghequeten , de felue raferen- de inde 'weerde van eenen haluea dach. Doen vüj. maet ge- fchoten.'* ' . ,r Ueia
♦ »
HAARLEMS Ctfchhienitfe».
9i
n.
Item ten feluen daghe zijnder te Haerlem twee. Schuyten met Cruyt. ende yJ^ualie in ghecomöi."
yy Den üij. Manij hebben de vianden een ^Uarm gemaècktt ende daer is weder viaualle inde Stade gecomea; Atfiloen ij* .»ael gefcboten.**
„ Den V. Martij is de Jacbt van Haerlem met zijn volck na het Meyr ghenaren , Ende alfiioen xiij. mael gbefcho- -ten/* ' . ^ ... .
„ Den vi. Martij heeft den viant xx.mael gefchoten, doo- iende eenen. die ^oor tgrof ghe^m ftont en arbeyde."* . „ Den y^ Martij hebben die vander Stadt op der vianden Cat ghefchoten , verdeftruerende baer grof gefcbut , ende ilercicce der &iuer, Ende alfdoeri cxcix«mael gefchoten."
„ Item is opten felfden dach binnen der Stadt gepubliceert .van alle dinck vry excijs."
,, Den . vüj* Martij zijn inde Stadt ghecomen twee Vendete Walen, ende Engdfdien, die corts daer nae weder wt troc- •ken, om datmen prefumeerde datter wel byde lilj. dUyfent inde Stadt' waren , Alfdoen ghefchoten iv. mael."
„ Den bu Martij iè Capiceyn Encfanyfen met zijne Ruyter ilichepe gegaen, waerom die vander Stadt teghen die vant Hout fchermutfifighe hielden, Alfdoen gefchoten ctiij^maeU"
„ Den X. Martij heeft den viant xxxiij.maet ghefcho* <en."
„ Den xi« Martij heeflraen xix.mael gefchoten, ende die vander Stadt zijn de Sijlpoort wcgbetrocken om teghen den -viant te fchermutfèn» maer weynich'bedrenen."
„!Den xtj. .Martij heeft den vlantr xxvij. mael gefchoten, ende daer is, w^er vidualie inde (tedt ghecomeii.* Alfdoen oock eenen allarm gehadt.**
. „ Den xHj. Martij heeft don vtant weder xvtmael ge- fchoten." ■ - . „ Den xiiij* Martij fo hebben die vandef Stadt noch een >rijne doen fpringen, alfo datter fommige vande vianden om hals quamen*, ende daer is oock eenen lenenden Spaenghiert :Wt ghedolg^ , maer by en leefde niet lange , ende is fouder ipreken ports. daer nae gbeftoruen."
F3
Optea
f*
Opten ftlURi imchc Iflfer om Wael wt het Bdieh lodd Stade
gecomen, den welckea terftom na den Privc^ nn Oraengieti
^«ttoart werdi.** „ Doi XV. MItftI] téeft det viaadc x?t1f,liMl e;H«fc1ioiieii,** ,, Den xv!* Murtij hebben fy xlviij.mael gefcfaöom, firhietelh
4ö een ioiige dochter mee den fchrljuer vett ChriHoftl Vader»
4iet btfyde lascter dcxic becielt betibea*'* „ Dan Vf% ]Martij hebben die vianden lx..mael ghefditv
„ Optes atvfi}^ MMtlj Ireeft den vttnc weder c3d. laael ghor Schoten t Snde doen hebben tAe vianden wqderoió omtrent dea middach gereetlbhap ghemae<ft om eerïèn ftorm ie do^ , Wiei^ om dfe zander Stadt d^ Ck>ck hebben dcM Qkiffea , wer dae^ 4^ «iet van ghedaen/'
^, Den xix. Martij hebben die viatiden aande CrtiyIjKXtfte een ^kférck doen (^ringen , het ifi^elek die vander Stadt niet befchft» dicbt en heèfc, Ende aiicloen gefirhot)ett.2fcivi«maeL**
^ Den XX, Martij foo deden die van Hterlcn itaMdKcha oni* trent elf vren een werok ^rf0geii , om alfoo den viiadt te be* ifcfaadi^en « Ende ieu nicht» meynden fy dt Caice aeft brandt $• fteken, d*welc]( o2^( w^ luck^n w woude, i^tfioeii x^, mael geftboten,**
. ,^ Den xxi. Martij heeft den viandt xxvHf« mael gefthoten « Snde doen hebben di? vutider Stad( alle bare doeken w0l e^ ^ kMk geluydt.''
^ 6p den xxij* Marti) (wekk wtl Pacfilich) (ba hebben dfe vilden haer in flacboorden gtOek^ ontrent die Siedcèn^ Ouefr y««n ^ ettde Inden How » waerom de Btirgcmetftétcn ende Ca« ptoeynen de Clocke ellacm bebbeo doen (deffen, imier d^er \$ pief na gheuolcht.**
. ,, Op den felaeo dach xijn die vander Mik , lÉet omd^ent v* pft vi. Ruyteren , ende met cxx. Haeckgefchutten , de Sijlpoort fngbettaUen , om tnet die van het Bosch ii^enatitfinge te hou^^ ^ , in fiikker voegen datter Vi^9 vm tinerlflQ doot geMepen f^n» esde fonomghe gheque1il«*'
«9 Noch sijn op den ftlfileo dadi togecotten tftttentich laU Rofen t mi ^ f<:bepen , &nde «ITdMo S^K^)leil ^xx%
99
fen.'*
HAARLEMS Gêfchiedeniffetf. 'ij
Den xKüj. Mardj hebben dié vianden xij. maêl ghèfchó-
o Den xxiiij. Martij heeft Marinus Brant , Admbael van het Meyr twee geuangens ingebfocht om gepijnicht të worden, de 'welcke na fcherpe examinatie by de Fuyck opghehanghen zijn, Énde alfdoen xxxv.mael ghefchoten.**
,, Den XXV. Martij , (morgens te ix. vren zijn daer de Sijl- poort wtghetrocl^en omtrent ij^ Walen» om met de vianden (in den Voorhout ligghende) te fchermut&n , ende hebbén der vian- den eerde fchanfe ingenomen, maer om dat die vander Stadt niet (lerc genoech en waren , fo zijn fy wederom getrocken. Tonder yet fonderlincks te bedrijnen , achterlatende ij. Soldaten.^*
,, Doen nu den Burgemeefleren te kennen gegeuen was» hoe alle faken inden Voorbout (londen, (6 hebben fy met aduijs van de Hopluyden ende Capiteyni^n fecretelick befloten ende verac- cordeert , t'felue Voorhout des achternoens bedeébelick met ix. ofc X. Vendelen te ouervallen, d*welck fy oock namiddaeh om* trent vier vren gedaen hebben» Te weten, omtrent fes Vendels met veel Borgers tot ^e Wfttefpoort wt » ende omtrent f}*, ittaii- nen de Sijlpoorc wt, ende die Prancojrfbn endê Walen ^e de SijlpoWt wtghetrock^n waren , hebben éerft metten vfaifden be- ginnen té fcherinntfèn, ende daer na 2Tjn dté Knechten de Wa- terpoort oock wtgeutlfen, ende oock een Jacht met ftker'e fchuyten den boom wtgeuaren, ende hebben alfoo de vianden tot drie oft vier vcrftheyden plaeifen óueruallén , ende nae dat fjr eens haer grof geibhut af gefchotéh hadden , hebben haer fel- uen op de vlucht gegheuen, waèr op die vander Stadt terftont Jngheualfen zijn, ende hebben die voor .vluchtige vianden door-^ fteken eödé döortchoten. Die felue veruolghende toe ouer die vaert, ertdê hebbefi alfo van die vianden tot omtrent M. gefljt- ghen waer onder oock veel groote cadetten waren, alft wel 1)le^ck aen haer coftelick ghewaet dat die vander Stadt mbroch- ten , ende verbranden voort tot ouer de iij'. Tenten;*
„ Item die vander Stadt hebben oock mede ingebracht der vianden Veltgefchut, te weten: Vijï dubbelde Daflcn, endë twee Jpeulen llucken» met noch ved BuQ>oeder, mWtfgaders nodk lx. Vemlds p dtt wddK die vander Stade tot haerluydér fpijt deè
F 4 ' ftfc
fi HAAHLEMS Gefihifdenisfenp
feJuen auoncs met pijpen ende trommelen aen het ni^u wcrck pmgedragen , ende d^er nae op die t)orllw^eringhen ghefqc
„ Pa^r werdc ooc iqde gt^dt gebrocht omtrent xxx, Paerde^t veel Koeyen, Calueren, Cleederen, Mantels, filuer^ Schalen, Jlingen, vergulde Morlioens, ende ontallickQ veel Ruftingeq, Jlpeys ende Rapieren. Somma daer en quam naulicx een Sol-» jJaet inde Stadt , oft hij en had eenen goeden buyte.*'
„ Itpm da?r is noch een Tromflager gevveeft , die twee hon- gert Ducaten lót biiyte hadde."
„ Die vander Stadt hebben in defe victorie omtrent vii}, mannen verloren, onder den welcken mede gefchoten is een walfch Capiteyn, genaemt Derdeynde, jdie een vroom ende verftandich man was. Die weicke de Stadt feer profijtelick is geweeft, int ordineren iende fterck maken vande voorfb. Stadt die oock mede zijn Knechten inde feliie vidorie fter vromelick aengeuoert' heeft, Ende alfdoeu gefchoten xivij.maeU*'
,, Op den xxvi. Martij hebben die van Haerlem fmorghens vroech op het Bolwerck xi. Vendelen laten vliegen, die fy op fien XXV. defer Maent ende toe anderen tijden van de vianden veroreghen hadden, Ende alfdoen gefchoten vi.mad.*'
„ Den xxvij. Martij hebben di^ vianden wt haer Cat met eeo ji^uf ket doot ghefchoten , den Luytenant van L^nflooc van Bre- derode, ghenaemt Dicrick Biaefl'em^n, En^e iilfdpen xxxvü |ngi?l gefchoten/'
,, Den xxviij^ Martij heeft den viandt drie mael ghefchoten , ^nde (iie Schepen van porlpge zijn aen geen fyde half wi^en na pfiprp geuarcn,**
„ Opten xxix. Martij zijn de xxxiij. Schepen. met vij, Gdr leyen van d^ vianden (by t'hiiys ter Hert) door d^n pijck ggdolnen, ende alfdoen hebben wij het Meyr verlpren."
„ Opten feluen dach hebben die van Haerlem met aller vlijt <(bo het feer waeyden) die derde Galeye op het Meyr ghebrocht, wacr Capiteyn op was een genaemt Binckhorft , ende oock een Capiteyn Johan Mauregnauft, ende etlijcke Borg^ren nqer do (laech gereyft by dander Schepen.*'
■ „ Den XXX. Martij heeft den vianA bydePnyck'een (bhans )>^gin4en te maken^ om aldaer met hare Schepen veyllck K 9)<>gb<^n ll^heq^ Ende alfdoen xiiij.mael gefchoten.*^
tl Oftm
HAARLEMS Ge/eUeJuHtfi». 8f
„ Opten zzxi. Martij hebben de viandeq omtrent den auont een Mijne doen fpringhen, maer fy en deden die vander Scaïlt f:heen hinder, dan daer werdt door het fchieten eenen allami ghedept.'*
,^ Den i. April, hebben die vander Siadt een Schuyt met Bufcruydt ouer het velt ingecregen, AlfcJoeii gefchoten xix»
jnacl.'*
„ Opten feluen dach hebben die Soldaten lint Jans ClpoHer jn flucken geflageo^ dVelck tot noch toe gbeheei ghebieuen was." ....
,, Den ij. April hebben d'Amfterdamfche Schepen omtrent ixxxvlij. Herck zi|nde, vanden morgen tpcteo auont voor de Fuy ck gefchoten , Ënde doen h^beo die vianden op. de Stade ;ciiij.mael ghefchoten."
• „ Den iij* April heeft den viaat fes mad gefchoten.*' , ' „ Den iiij. April beeft den viant vier rnad geCchoteü. Ende filfdoen hebben die vander Stadt elf * gendugens- buyten die Scadwijeker poort opgehanghen, ende een * vrouwe ver- droncken*" ; *
, „ Den v* April was den windt Noórdooft, foo datter niet wtghcrecht en is.**
,. Den vi. April is té Haerlem dooir de Sijlpoort eenen poft Hnqen gecomen, die terftont wederom trock."
9, Den feluen dach hebben die vianden die vander Stadt doen fpringhen, maer die vander Stadt ea hebben gheen fchade l^eleden."
. „ Pen vij* hebben die vander Stadt tegben die vanden Houte (buyten de Scaelwijcker pootte) fchutgeuaert gehou- den, daer weynicb wtgerecht is, Ende ajfdoen xix.mael ghe» fchoten."
, „ Den viij. April, fo hebben die vander Stadt een Mijne doen fpringhen, die oock niet fonders wtgerecht en heeft t £nde aifdoen ix.mael ghefchoten."
„ Den ix. April zijn fPrinceu fchepen , tot omtrent C fterck wcfende, wt die Caech na de Fuyck 'toe gecomen, fo (lat die van Haerlem xij. Schepen ghereedt hebbende, zijn ten eerflen met een wijdt groot waterfchip in de Brugghe neuens Ifleo Hoi( ghefeylt, datter in bleef ftek^, het tweede aeode
f $ lee-
fo HAAftLÉlMfS OèfcMédiHh^ek.
Iteger Wal vallende « zijnde een Komeeh Doen nu een deel Soldaten omtrent ij*, de Waterpoort wt op het Bosch vielen, iende te rugge geiaecht werden , fo fpronck dat volck van het Waterfchip ouerboort, ende fommige zijn met ëen fchnyt aene lant geraeckt, fo oock vant tweede fchip mede, ende lieten die beyde voor dè viandèn. Die ander fiende dat de Brugge niet wijcken en wilde, ende oock hare ij. fchepen verlieten, ^ijn ftl fchennutfende na dé (ladt ghewékeh , verliefende vi. oft vij. mannen. Voorts fo Mefóh onft föhepén met die Am- fterdamfche fchepen neuens de Fuyck vaft fchennutfinghe , maét éonden riet aen malcandei'eri coraèn door den Noord- ooften Wint , etide *e fcharts daer die Spaeniaerts op die ffuyck met haer gtof göfchut inlagen , Soo zijn onfe fchepen op den auondt aen gheen fyde die Ton ghéfcylt , daer fy dien nacht bleuen, no<^h iweémtel allarm op dien nacht ende op cle Sonnerwech een fchermutfinge op éièa auodt gehouden, Ende alfdoen gefcfaoten Ix.niael.**
,, Den X. April zijnder vier de Poften Scaelwijckerpoort wt- gelaten, om naer fPrincen fchepen te trecken. Ênde opten ieluen dtfch hebben die vianden eéi latrgè iUians gemaeót, ftreckende vanden Houte lot de Fuyck toe , in fulcker voe- gen, dfltter wt de Aadt niet eenen voghel ett conde gheulie- ghen fonder In haren handen td vallen^ Ênde fy hebben aU^ doen xitj.mael ghefbhotén ."
' Den xi* Apfil laghe* fPrlnben fchepen tot Heemftede, waer wt die vander Stadt meynden ofte fy en wilden daer volck op fkten, Waer doot {ofA haéf hl'et inde laft te laten) die van Haerlem tot de Sijlpooi^t Ivtgheualfen £ijn met' omtrent Cf. ■foldaten, ende oWtreift v*. fóidateil de Waterpoort wt, oock ij', foldaten de Scaeiwijcker poort wt. Doen nu die fchepen niet aen eti quamen, énde die rander St^dt met gewelt we- derom ghédreuen berden, foo werden datr twee Hopmans van haer eyghen Duytfen gefct^Oten, nathdrck Steenback iö ±\\xk lenden, ende Chriftogy Vader in zijn been.**
,9 Opten feluen dach heeft den viant moedtwillens haerder ft* uen ofte acht met twee Vaéndelen aent Blóckhnys opgeloopeii roepende viftoria ^ viftoria , die ftadt is out , Maer die de wacht diier hldden bebbea haer tan (fe viütorié verfeketi , In fhlckef
vo^
.. ____^ y
^de^en, datter eenen VaMidn^ber mét t{}fl Vaendei vöor'de
Borfhurermghe bleef Ugghen , Ende hebben alfdoen xW. maèl
(nefehotefi* „ Den xiij. April hebbed fy tt!].iMél ^eftboienr ,4 Oefl ]Hiq. April twee mid ghefrfaocen , Ende déér eijn
^ebts d#ter» doorc Le^er die iijipoort drie Poften li^eoö-
wen."
^ Den XV. A|>ril fnadiCs kijndef weder drie Poften ifigheco* Bieil. Ende die vinder Stadt hebban hter vierde Gaieye (lande s^ijnde eviij. voeten) te water gheft^sden» Alfdoen xx vil}» mael llhefchotenr
,, Den xvi]. April zljnder drie Poften na den Prince gheibii» den, Ende alfdoen ilj.mael gefchoten.**
„ Den xviij* April zijn binnen Haerlem gecomen Jeronimna Serreers met Monfoir Rofoni, Monfoir Gordel, MonfoirDor* hem, Monfoir Maligan, ende meer anderen tot xv. toe, met haer brengfaende fommighe mannen met cmyt geladen, Ends, nlfdoen iiij.mael ^efchoten.^
,, Den xix. hebben f Pridcen Ibhepeft aenden ho^ek vande v!jf huyf^ ij. duyfent mannen opt lant getbt, ötli tegen den vf andt te fchermutfen , maer door hec lange verbeyHött van die van Haerlem , is daer niet fbnders Wtgereéfat/*
„ Opten feluen doch lifêr eelt wfttehlMte met ecneo Tariager t>y fcboonen dage wt Maertem oa f Priacen Schepen gecro^efr, den welcken (al hoe wel de vianden naerfticheyt dteden om hen ie cri)gcn , oock fterckelick na hem fctaocen) is in een fpi je van de viandeai dweérs door haren I^ref^ behouden ouer gfic%^
men.**
I, Noch den ftkien dach Aachts is Capiteyn Balfon inet zija Schotten ende fomm^e fiorgeren tScaelwijcker ende Sparwoa- werpoort wtgeuaiien met witte hemden , ende hebben Rufteih borch afgeloopen, vernielende veel vanden vianden, waer van dat fy oock iiij» geuangens in brachten , onder welck was een Edelman van fHertogenbofch , £nde alfdoen iij.mael ge« fchoten,*
„ Den XX» zijn die Spaenlaerdeii^et een Galeyè, ende een Ëeel te jaden wt de Puyck géeomet), nleyttend^ Ru!letaborch weder té êrijgen , al waer die vabdü ftadt hdef tb dapper Weer*
^ dat de vikQden wijeken mo^eH » getbhoten m). mar
n Den
9» HAARLEMS CefMtdmUpnu
^ Den felaen dach zijn weder üij. Poften naer den Prince gefonden."
„ Den xxi. April hebben fy iij. mael ghefchoten , ende is alf- doen oock ecnen allarm inde^Stadt gheweefl." *
„ Den xxij. zijnder buycen Sofaaelwqckerppori] gehfuigen die in Ruftenborger fchans geuangen waran ^ wtgefondett den £• delman.*'
„ Hebben oock opten fduen dach die vdn het Meyr dapper- lick met malcanderen met hare fchepen fchutgeuaert gehouden, maer weynich wtgerecht, Ende alfdoen vi.mael gefchoten.**
„ Den xxilj. zijnder weder Poften in Scaelwijcker poort fn- "gecomen, ende weder die Sijlpoort ander wt gelaten. Doen ;cnij. mael gefchoten.'*
' ^, Den xxiiij. zijnder omtrent xxiij. Burgers van Haerlem met Xruyt de Sijlpoort ingccomen, ende is inde Stadt een allarm [^ewèeft.*'
„ ópten feluen dach zijnder fiïachts veel .van ofjfe Walen , .Schotten, £ngelfchea, ende Pioniers met hemden ' ouer hacr clcederen nae Spijckerveors gadt getogen , ende niet bedreuen h?l)b(»ide zijn wederom inde Stadt gctrocken, ^de het begon- nen werck weder geflecht, Doen Umael gefchoten.** . „ Den XXV. tfanonts te vL vren hebben de vianden in iij. par» . rijen op Rtiftenborch cómen fchjermutfen , maa: hebben weder 'moeten wijeken*"
• 5, Opten feluen dach hébben die van buyten twee allarmen •^gemaeft, fo'datter fommige vande vianden pbleuen zijn. End/e alfdoen v.mael gefchoten."
* „ Den xxvi. z/jndet^ Hij. Poften mét een fchuytken nae fPrincen fchepen geuaren, Eiide alfdoen ij. mael gefchoteu.**
' „ Den xxvij. hebben die vander ftadt ij. fchuyten met Cruyt 'oiter velt ende floten in gecregen , fo dat corts daer na oock eenen allarm gcuolcht is, Ende alfdoen xviiij.mael gefcho- ten.
„ Den xxviiij. hebben die vauder ftadt tfauonts omtrent viij. vrcn een Mijne laten fpringen, daer door etiike Spaeniaerden ^nde vianden om hals quaraen , Waerom fy xvüij . mael gefcho- ten hebben , doodende een Capiteyn genacwt Heynrick
' —' ' • ; JanlFzi
HAaHLËMS Gefckhêenitftii. ^
tfaiBU*
JanlTz » met tloch een Edéhnan genüvmt ' Stoflel van Sca^
n Opten feluen dach zijnder iiij. Soldaten wtgegaen om fekere Schiltwacihcen ce lichten, d^een onder den Hout, ende dander opten Sijlwech, maer alfo fy niet mede en wouden, zijn fy doorfteken geworden/*
„'Den xkix. zijnder weder Poften Scaelwijckef poort wtge-* uaren naer fPrincen fchepen, ende by het vierteecken behouden ouergecomen, Alfdoen xxxviij.maeL**
„ Den XXX. zijn die vanden 'Stadt , te weten, fPrincen garde wtgeuallen fchermutfende teghen die van het Boflche, aiwaer Margotijii haren Capiteyn ghefchoten is , ende is In zijne plaetfe gecoren zijnen Luytenant ghenaemt Parijs.'*
„ Omtrent defen tijt hebben die vander Siadt gouden pennin- ghen doen (Iaën, aen d'een fyde de Wapen van Haerlem, ende aen dender fyde haerlieder aduijs , Vincit vim virtuiT*
Den i. Mey hebben die vander fladt fnachts viij. mannen in« gecregen , de welcke de vianden dntiaecht hadden ij. fchuytkens met viij*. pont bufcruyt dat fy meynden inde Stadt gebrocht te hebben , Alfdoen xx. mael gefchoten.'*
„ Den ij. Mey is tfanonts met den donckeren eenen iongen van omtrent xv. iaren tot de Sijlpoort Ingecomen als een Poft, met viij. pont cruyts feggende : dat hy vande Burgemeefters van Leyden gefonden was, ende hy feyde hy moefte ij. Poften we- derom hebben. Defe worde ghehouden als gefonden vande vi- anden , Ende alfdoen x. mael gefchoten."
„ Den iij. Mey heeftmcn begoft tot allé Burgers huyfen, rijc ende arm , die prouiande te^ befchrijuen , van als ^diemen feer weynich vondt) oockvan cruyt ende feep, wanneer men voor i, pont feep vi. of viij. ftuyuers gaf , i. pont quade boter iiij. ftuyuers, ende i. hennen eye een halüen ftuyuer, Gefchoten vij. mael."
„ Den iiij. Mey xxi.mael gefchoten. Daer is doen inde ftadt onder de Walen een groot oproer ende commotie geweeft, ora dat Capiteyn Vemi ''die boof heyt ftraflfende: eenen Wael fnachts liadde doen ophangen, waeróm de Soldaten Monfoir Dolhein «et Roers op- zijn borft ghefet hebben, hem willoode doorfchie-
teo»
14 KAAIILEMS O^fiktf^ndffi^.
teq, «D^e wiUtn van hem wecep wïec gedsen h«d, weta nr moer int lefte doön weder geuen van ooch eeoen geuaiigei $QldBft g^Oift is,**
,, Qep \U Wy zij[9 4^ vimodm^ ^t de Fuyck ^ecomflOi icbieteqde fei o^ C^UfM^ Koeyeq vaa die vander Scadt, midt» dacfe haer wat naerder gingen dan fy pleghen, ende die va^ der StHdt (flipten v«^der van haer Soldaten drie mannen, Ende ^doen ii]. in^ g\i^c)iot^tVi*'
9, Den vij. zijn de vianden wt den Hout gecomen , om de. Koeyen vaoder Stadt te nemen, maer die vander Suult wt co« mende hebben ttblue belet.**
„ Opten n^lfdQn nacht zijnder vijf oft fes met PoUFen buy cen die cleyne Houtpoort wtgecrocken , ende hebben een $chiltwacht den baU afghefneden, Ende alfdoen xiij«mael ge^ rchoten.r
,, Den viij. Mey hebben de vianden opten auont iiij. mael met haer grof gefchut door de groote Kerck toren gbefcho- ten, neffens bet vrewerck, ende fnachts hier na zijn üij, Poden met conuoy van xx. oft }(xx. Haeckfcbutten na die fchepen gegaen, die op der vianden Icfaans allann maeften^ die Pollen mede dragende drie Duyf kens , die de Bo^en we«' deromme wefen fouden, Ende alfdoen gefcfaoten xxij, maeU*'
„ Den ix. Mey, op Plnxter auondt, hebben de vianden een hooft aen tBolwerck ouer geworpen,- daer oock een hrief- ken op ghefchreuen ftondt. Dit is Capiteyn Oliujera hooft, ende alfdoen xiHj«mael gefchoten.**
9, Opten feluen dach «ijn geapprehendeert ende in bewaer«> der handt ghenomen, meefler Quirijn, meefler Lambrecht eer^ ti)ts Burgemeefter, met meefter Quirijns dochter, ende inde Stadtskelder gebracht » pm die& wille dennen feer quaet ver- moeyen op haer hadden ^ dg^fe eenich verraedt mocbtei^ ftichten.**
9» Qpten X. Mey ^en den auont pmtreot iüj. vien $ <{na« ipen de vianden vande Fuyck, ende van Jan Pitcamen fcbans, fcbcrmutferen om onfe beeOen te crijgen, daer fy al omtrem:^ ^x, l^eeOen af gheere^iep badden, maer die felne werden haer
?^ W "^^i* ^^ f« foWweo cnaUaecl^i, ho^ wel (ik vipde^
meer
HAARLEMS GtfOttüaitfiM,
«eer 4»u 9 1. (terp Wfir#n , pnde alTdoen ^hoten xxi]. maei;*
H Den xlj. Wcy pmtrent viiij. vren Iffer een vliegende Poft ingecomen , hellende een brief ken aen zijn been , Ende tlfiloeq uij, nael ^chofeo*'*
,, Den xiij. Mey iflèr een gheuangen (die de vianden op. diemer Dijck gecregen htdden) moedemacft inde Stade ghe* Comen,*'
„ Opten ^elue^ d^b (oiidcMchi > UTer weder een Duyf me^ tenen Qrief i^ge^ipen , Ende omtrenc iiij. vren zijn de viandeii yan D^yn ende v^tn ifout afj^hecomen , om de Koeyen bny- ten de Sijlppo^te (iot veU gaande) wech te halen , doen trockeii omtrent xxx. Sol(kten wt die Stadt die tegen den viandt icbttt* (eoaert hielden, fo dat fy vand^ heeften ^een en cregeo» Ende slUüoen xxi.mael ghefcboten."
„ Den zitij. Mey HTer een van de Scadcs AOjnen inghenailen, ende dat door fgroote deluep der banden ende den Reghen, fo datter drie foklaten onder doot ghebleuen ziin, waer door die vander Stade eenen aUarm hadden , Ende alfdoen zxxij. moei g^efeboten.'*
,, Den 2(v. hebben dia vander Stadt weder eenen P<^ naer die fchepen gefonden, den feluen conuoyerende met dertich Haeckghefchntten ^ die aiterm uide vianden Legbers gemae^ hebben, op dat den Poft mochte behouden ouercoiiien, Ende alfidoen ij. mad gheTchoten.**
„ Den xvi. Mey zijn die vaoder &adc weder w^euallen, ia- i;hende & vianden (byden Honte) wt hare roopfchanfe, foo datfe drie Stormhoeden met twee Roers inghebrocht hebben , en. de een Schiitwacht doorftekeo , Ende alfdoen xvi. mael gfhe- fidioten.**
r, Den Xvij. Mey bobben de Soldaten die in Ruftenborch de wacht haaiden» die Loop&faanfe by de Foyck a^ieloopen , daer ^ brcflghende voor buyt drie Spieflen met een Muf ket , Ende idfdoen xlKij. mael gefi:l|0ten«*'
t, Opten fidoen nacht is cfiehie volok dia de wacht hadden o^ Kuftenbocch naer Jan Pittamen huys ghegaen, alwaer fy twee- fchiltwachten hebben door(teken, emie tot buyt cregen drieman« «taa ten Culfen, met een Deecken»"*
o Das
tfAARLÉMS Gefchiedenlt/ik:
»
Den xviij. hebbett 4Öiê vandér Stade Wt haer Mijne eeneU Spaengiaert gefchoten, den welcken (alft fcheen) eenmanvait ()ualiteyt wüs^ aedgheflen hy een goude Kettinge oni zijnen h^ hadde.*'
„ Op den feluen dach hebben die vander Stadt wederotri èen Mijne' laten fprlngen, die feer wel hoer deuohr ghedaen
heeft;*
„ Noch is op den Teluen dacli geordineert datmen alle de aef' de Cdiemen aen de Walle droech) ouer worpen foudé» dVelck èenen yegelicken goet ghedocht heeft, ende foo oock beuondeil is. Door dien den viandt die yander Stadt gantfch onderdoluen hadden , foo dat die vander Stadt op dien dach wonnen meef dan t^vee vademen dicktenJ*
,, Noch is ten feluen dage mede geordineert elide afgelefen , •^dat yederman in de Stadt moeft toecomen met een pont terweu broot fdaechts, de wijnen ende maechden met een half pont ^ drie kinderen met een pont, hoeren ende ionghers met mouten koecken , ende wie met zijn pont broots niet toecomen en con-> de, die mocht met mouten koecken den buyck vullen, want daer geen Rogghen broot meer en was. Ende die brouwers en mochten gheen hoogher bier brouwen als de tonne van xx. fluy-* uers. Doen gefchoten iij. mael.**
,» Den xix. Mey zijn daer vier ofte vijf viandèn óp het Bol- werck yande Stadt comen geloopen , ende hebbender inde Stadt drie gefchoten met een ionge dochter, die daer aerde dragende was , waer van die Trommelen ^aUarm ginghen.**
„ Opten feluen nacht zijn die vander Stadt onder den Houte gheloopen , alwaer fyluyden twee doorfteken hebben , ende
eenen geuangen ingebrocht , . Ende alfdoen xxxij. mael ge- fchoten."
„ Den XX. Mey zijn die vanden Houte, vande Leprofen, en* de vanden Sijlwech, met Ruyteren ende Knechten gecomen, om die Beeften vander Stadt te befchadighen , d'welck haer by die vander Stadt beledt wordt, ai waer fy twee Ruyteren lieten» ende die vaader Stadt eenen Soldaet, Ende alfdoen lxxiij<mael gefchoteik"
^— — ^— ' '1
,, Opten feluen'dach hebben die vander Scadt d;eo geuangeti die fnachts ingebrochc was, weder na ^e vianden gefonden^ geuende hem twee halue Haerlemfche Daelders io zijn Borfle^ met een Broot, ende eenen Brief aen zijnen ouerften, daet bx fchrijuende,^ eer hy d^t Broot op hadde gegeten dat hem by defen gefonden wort, fai hy oueruallen ofte befprongheH Ivorden. Hier mede wouden fy hem gewaerfchout hebben ^ op dat hy hem niet en dorile beclaghen dat hy yerraft ware.**
*, Öeri xxiV Mey hebben die van buyten (ouer die Wal Comende) wel ix. aerdtdragers gefckoten, Ende aifdooa xyi^ Inaei ghefchoten*^"' ,
„ Den xxij. tegii^n den auondt hebben die vianden kcH
Vlerballen inde (ladt gefchoten, al waer van brant gecomeif
Was opt hoecken Vande Stoefileéch, inde Coninck Ilraett
^ maer ten was niet boueri de huyfen, ibo dattet haq(l gelieft
Weret.- Ende alfdocn xxi. iriael gefchoten,*'
„ Den xxiij. na middach quaraen de viancïen ^afide fuycfe'f ende andere fterck omtrent v*. ende fchermutften heel heftïcfi op onfe fchans tan Rnfteuborch, daer bonen viv. oft x# fchutten inden eerrtcn niet in eti waren, want (y veel 'mdei ftadt ^yareri gegacn, ende die vianden drongeil fo acn, fo daf fy die loopfchans ter fyden ende ouer ïil in hadden, ende a{ tQTi de brugge vande principael fchans waren, daet een gfoot Capiteyri endp Seigneur der Spacniaerden doorfleken \^ert^ tnet noch een Capiteyn niet wijdt daer van^ möt noch vi. cf^ vij. fpaenfche Soldaten, die döorfchoten NVerden, ende fonï^ Inighe die cóppcil af gefneden, waer af twee Cdpiteyneit hool*- den met noch twee Spaeniaerts ïioofdcn op Vcrreniagers acrit" Êolwcrclc vah dien auoitdt wtgefteken ende ghctodnt ^^e^deny tot randerdacc{is,'fo datter oock op defe fchermutfingfe vaftdöf Vianden noch wel omtrerit xxx. oft xl. gewont, encfe noch fommfge doot blenen , dierder een deel Tan met eeh fchuy t tia hare fchans geuoert werden , ende den eaien Ci^pitc^'n had- de een guldefi Ketene om den hals mef omtrent i'j. oft ffj*^ gouden Croonen, die die vander Stadt tot buyt cregïien', ert- de doen die vtanden f>ogonncn af ttf trcckcn, quaiT/'hét vief Int Kurcruyt, dat don Vacndrtch fan Schattei^ daer irt bracht^
XIX. DE^l. G ' tfHfr
5* HAARLEMS Gefckieienisfen.
ende noch in zijn arm hebbende, foo dat hy met Serraeu feer verbrant was, met noch fes oft feuen andere, daerder fommige af fo grooten noot niet en hadden. Doen gefchoten xiiij.mael.'*
„ Den xxiilj. zijn die vianden van allen oorden gecotpen om die heeften vander ftadi te halen , waer van datter wel vij. of vüj. al int wech drijuen vvaren, maer fy werden haer fo mannelicken ontlaepht dat de vianden de felue laten moeften* mee noch fes oft feuen van hare Soldaten, Alfdoen li. mael jefchoten.**
„ Opten feliien dach hebben die op het Meyr fchiitgeuaert cegens malcanderen gehouden, maer daer en is niet fonderi wtghericht.'*
„ Den XXV. na middach ifler een vliegende Poft ingecomen met een brief ken, tfauonts geniert met een Fackel aen den leechften oniganck vanden Toren, daer op fnachts ten xi. vren eenen grooten hoop volcx wter fiadt tooch om die met Cruyt van onfe fchepen gingben op defen tijt te beurijen, men hoorde feer 'iammerlicken ende eyffoücken fchietcn den gantfchen na nacht, ende die meefte bangichcyt ginck die vait onfe fchepen (quamen) aen , doen fy het gecrijt ende tgeroep onfes volcks (die wter Stadt gecomqn waren) hoorden ende haer fag^n, meynendc dat het 'mede vianden waren, foo dat doen de meeftendecLom den hals quamen, ende haer cruyt vanden hals werpen, ende vanden vianden oock meeft gefpilt worden* Ende dat lange crijten duerde den gantfchen na nacht, ende het fchieten mede, in dier voegen, dat aen alle oorden vander Stadt allarm was, ende die vander ftadt broch- ten twee ofte drie geuangens in, waer van de vianden felft feyden: den eenen een Capiteyn te zijn, voorts feyden die gene die met haer na de fchepen gegaen waren, ende een deel nu met Cruyt ingecomen, datfe wel xvL oft xx. man verloren hadden, doen fy wt ginghen, ende ghekeert werden als fy meynden by het fcheepfvolck te comen, Ende alfdoen XX. mael ghefchoten."
„ Den xxvi. hebben die vianden weder een fchermm- Cnge gedaen om die heeften vander ftadt te becomen,
5uier fy werden gefchut, daer Uitende eenen Sargant met
twee
twee ofte drie andere» midtfêukri drie vttder Atfdc gé»
quetft*'*^
,, Opten feluen tijt heeft eenen Landman (die de vièfideil een Koe benomen badden) weder een Pdert daer Veren wc het Bofch ghehaek, ende in de fhdt ghebr^hc» £nde alfdoeii xxix.mael gefchoten.**
„ Den xxvij» ffauonta omtrent viij. vren hebbeti die vlatb den een galge opgerecht op Wr Cac , daer fy een deel Bur** gers ende Soldaten aen gehangen hebben^ die den ij; nackt te voren mee ctuyt' meenden in te comen » ende in haf e hafidetl geuallen waren, fommige hingenfe aenden hals» fommige aèii de voeten waer door onfè foldaten zijn verftoort ende be* weecht geworden ^ weder defgelijclcen een galge op te reckett op haer Bolwerc^ recht voor de oogen der vlanden» endt zijn terltont gegaen om M. Lainbert» M* ^uirijn^ èn^e lijn dochter Vrfd de bagijn^ Adriaen Groenendii^ch indett bieren tijt» ende den iongen die met cruyt wte Hout quam, defe twe4 leden haer (èntentie H ohtftngen hebbende ^ van gegeeflek cidd gebannen te zijn, ende die iongen in cijn aenficht gebrantmerét* ^ moellen metten voorfc» ende met vijf foldaten die inden Hout geuangen war^n» ende een Paep tfamen gehangen zijd 5 bé* lialuen Vrfel die Bagijn met een' Walinne mede wten Hout ge- brocht, die worden tfiimen in Bakenefler gracht verdt^ncken ^ defe xëj. werden al tftmen gehaelt foAder conlbnt vanden Raedc , oft Caplteynaiii ende noch hebbenfe op defèn nacht Heer ja^ per , Heer Reyer Roothooft , Doaor Elfen , ende de Predicanc van het Gaühuys, al t'iamen geuangen genomen*"*
,, Opten felaea dach is M. Dierick: tot de Papillen ottergelOjCH pen, daer ij* bnrgers om. geuangen werden, hoe wel odchiil* dlch. Doen xix^mael gefchocen/'
,» Den XX vil j. zijn de vianden met Ixiijé Schepen tegenfPrifh een Schepen op het Meyr geflagen, aiwaer f Princen Schepen.di# vlucht moeden nemen, achterlatende xxi* Schepen» van weld(f viftorie de vianden tianonts getriumpheert hd>ben, £nde aifdoeu xxix.mael gefchoten.'*
y, Opten feluen dach hebben die vianden opte Meyrcant eeA ichans drie mael beflormc , daer fy mannelicken af- gheflagfaen werden» maer doen die vande Schans merc)iite dat fy vande
Gd Schfr
100 HAARLEMS GifeMidenisfift.
Schepeir v^rimen waren , ende oock Cruyt , Loot , noch vic* malie en hadden, hebben haer in handen ghegeuen, behoudens lijf ende goetJ* /-
ty Den xxix. Mey hebben die viimden den mael ghefchcH ten.**
„ Den XXX* Mey lieten die vianden die vander Stadt fprii»* gen, foo datter drie bleef» ende Capiteyn Vemi met Conijn wa- ren in ^oot per jjcke} , fo dat die vander Stade aifdoen allarm hadden , wdnt decn Heter zigneo mantel , ende Vemi werdt met noch eenen Soldaet wtgedolyen. Noch fo was daer een vandèr Stadts foldaten tot ouer de Borllweeringe ghefprongen, die nochtans inden roock (hoe wel fy gheweidich na hem fchoten) onghefchent weder ouer g/enieckc is, £&de aUUoen lix.mael gefchoten." • „ Den xxxi. Mey hebben, fy xjiij»mael gefchoten.**
„ Den eerden Junij hebben die vianden weder op hare Cattê z.^oft xi» gehangheu, Ende aifdoen x. mael gefchoten."
,, Opten ij« Junij zijn die vander Stadt wtgeuajle^t om het Hout te beHchtlgen mee een xL Haeckgefchutten , aiwaer fy merckten veel vblcks te wefen , Co datter vanden aendach niet geuallen en is , Ende aifdoen xv.mael ghefchoten.''
„ Den iij» Junij heeft den viandt aen vier maften een cleyn fiormhuyfken om hooghe gehaelt, viercant achter en bouen open, met gaten daer in daenneiidoor fchieten mochte, doen SU dat om hooch was ende die vianden daer twee mael wt ghe- ickoten hadden, lbo werdt wier Stadt de touwen in ftucken ghefchoten, fo dattet mee een fyde bleef hangen, en de rede viel met twee ofte drie vaiide vianden van bouen neder, fleer hiyde crijtende van het vreefelick leech iieder vallen/*
„ Ten felucn tijden is eenen Wielmaker met noch twee Poflea naer den Prince ghereyfl, met haer nemende etlicke Duyuen die de Poften wederom wefen fouden, Ende aifdoen xxi.mad gefchoten/' .
„ Den iiij. Junij heeft den viandt die vander Stadt op haer Bolwerck doen fpringen, waer van datter wel fes om balS'gh^ coinen zijp, Ende aifdoen vi.mael gefchoten.^* ' „ Den v. Junij heeft den viandt xv. mael gefchotenJ*
mI>^
HAARLEMS G^fcUedenir/èn. tot
9, Den vi. Junfj is geordineert » dat aHe Borghers moutfekoec* ken eten moeden', siaer die Soldacen haer pont tam^en Broot als voren , £nd€ doen hebben die vianden xxvi* mael . ge- fchotenr •' • '" •
„ D§n vij. Junij fo hebben die vander Stadt een groot Mijn- gSLi vande vianden ingenomen, laütk wefende ix. vademen, dac fy ond«r het Bolwérc na fiat Jans poort gegrauen hadden', onr te laten fprittghen, al waer fy In vonden eenen dooden mtfn^ Stormhoet ende wittebroot, Alfdoen gefchoten zlvij.maelJ^ ' '
^, Den vlij. Juiüj ifler een-Doyf ingecomen vanden Heer van Datenburch; óp verfoeck banden Wielmaeckery ende fchreef daücet heifi' v^w^nderde dannen by de twee voorgaende^Dvyf- keils gheen Brieuien ontfangen ^ladde, eadè dat den PHnce die vander fladt haeft obcfetten fbiide, daer ^ Burgers ^iet feer af getroofl waren. Al(3oen géfchoteR Tcxix. mael.** ' * ., Den ix. Junij hebben die' vander Stadt de vianden buytenf de Sijlpoon t*onfbi]ten' gegeüea'; om dac fy Teydent'dat die van der Stadt bier noch broot en hadden. * Alfdoen xxi.-maél ge- fchoten.'* ' - ' • ' '
„ Den x, zijnder fes mannen wt de Schutterijen ghekbren, om aitijt te weten dMnhouden vande brieuen die de vliegende Poften' brochten, want die Burgers daeromme feer oproferich werden." * ' .
„ Op den fehien dach is de Fabrijckmeefler Piewr Janflz , mét Simon Schort, met noch twee kinderen in eenen fchoocvan het grof gefchut ghefchoten." * -
' ., Op den fduen dabh hebben die- vianden die vonder -Stade weder doen fpringen, maer niemant befchadicht. Oock hebben die vander Stadt door het groot fnïodiÉken', thdi een Vande vianden Mijnen ingfaenomen. £ndé idfdoen gefdiotüift ziiij« mael.
„ Den xi. Junij wilde denDefeen Van dé Canonlcken binnen' Haeriem met meer andere Burgeren dié inde vianden Leger wa^ ren, fpraeck houden met die- vander Stadt, d'weltfk \Mf niet toegelaten en is. Ende alfdoen iscmael ghefchoten;**
„ Den xij. zijn die vianden wt den Houte llerck ende hon^ g^rich nae de Koeyen vander Stadt' gécomen , waer van dauer wel acht gefchoceo werden, ende eeavandeiStadc'^- <
G 3 p Dci
199 HAARLEMS Cer^kieJênkJtm.
^ Des tmmiddaedis zijn de -vkinden wedenMnma ghecomes om die fdue Koeyen te halen , waer van fy dter fes befet^had* den, .& dat fes ^lecfcghefchutten vander Srndc haer die ontiaech* de , waerom die vianden van boofheyt de Koeyen door* Arboten." .
99 .Opeen ff^luen <fach Ifler eeoen Woel vande vmnden gecomen •en .RuOenboroh , ende begeerde den Capiteyn te fpreken» dVekk bent i^eweygh^c worde» Ende alfdpen üj,iiiael ge* fcboten*"
n Den xiij* Juai] sijoder turee Duynen iboder brieuen inde lladt gecomen. Ende alfdoen xxix* mael ghefchoten.**
4h Opten feluen dach hebben die vander Sudc w«der een Ilfij* ne iogeaomen, daer de Spteaiaerdea wadit 'hielden « Ende a1& 'iem drie doorfleioen » die rede zijac onclt>open*'*
„ Noch opten feiuen tijc hebben die vaader St^c weder ghelc doen- flaea van xx. (luyuers, ende x. iluyuers rihipic, maer fy tQ baddeq haer gewichte niec» want de xx« en war^ maer tien weerdieh, ende tieq vjjf»^
„ Den xiiij. Junij heeft den Vlandt vijf mael gefchoten.'*
,y Den XV. Junij heeft hem den vlandt aen dlen.canten ver- tboom , al of hy ftormen woude , ghemorckt fy aent Bolwerck aende CruyQ>oori een Mijne deden fpriiigbcp f, Ailcx dat die vander Scadt wel xxx, of xl. ftercfc, eens opfprongen, maer dacv en ia^ niaor een van ghebieuen; Op weteken Hnoock die Tienden wel ^eweldel^cken met Beuckebiers <>p gheoomen zijn omme te ftormen, maer als fy die vander Stade gfaeteedt (agheti Haen , -aija ftracks wederom ghel^eert. Alfdoen gefofaoten xxxlj*
«•0 "
„ Den xvi« tijnder twee So^idaten leuendlch w^doluen» die ]l)t ^riogbeo geiudien War^"
,, Opten feiuen dach iffcr een Duyue Ingecomen i die fcbeen VI viirden handen te comen '*
n Opeen feiuen dach hebben die vianden weder aea haer mt» tttiOi efsa Hermhuyfken ofte Ujckhuyfkenmec vijAlsoipgheaoecfat* daer iy van achteren wt ^de in clommen » Ende alfiben ge* i^iQlen Yitttaei/*
^ Deo xvij. (bidits is Monfoif Serraets, met Monloir Gou*
tiJQ met een ded HifdveftbvUen »a de Fuyck geconuoyeert^
• om
HAARLEMS Gefchicdenisfen. loj
I
om den Prince van als te aduerieren, by hem hebbende eenen Korf met Duyuen, in fulcker voeghen dat fy door het vierteec- ken behouden ouerghecomen zfjn, Ende alfdoen vlij.mael ge- fchoten.".
9, Den xvüj. heeft Monfoir Serraecs een Duyue ingefonden , waer van den Brief in hielt dat den Prince tot Leyden was , ende dfe Heere van Bateiiburch tuiïchen Wtrecht ende Amfter- dam om die prouiande te fchutten , ende dat hy oock metten eerden de (alce vorderen foude, Ende gefchoten xij.maél.'*
„ Op defen tijt HTer noch eenen binnen Wal met Veften be- gonnen, (IrecHende van finte Margrieten tot flnt Jans poort toe» den welcken oock voleynt is.**
,9 Omtrent defen tijt ifTer gnK»te armoede onder «11e menfchen geweeft, fo datmen alfdoen begonft tieten Paerden ende Koe- iuydcn."
„ Den XIX. Junij is tftuonts. weder een Duyfken met. een brief vanden Prince wt Leyden Ingccomen^ waer Inne'hiem den Prince verwondert dat hy in lange gheen Poden vai| die vander Scadt gehadt en hadde» aengheGen hy die vandcr fUdt Poften te water ende te lande gefon^en hadde, dieXy nocbtana niet ingo^ cregen en hadden , Alfdoen gefchoten vlij. mael."
,» Den XX. Junij vi. mael gfcefchoten."
„ Den xxi. Junij x.macl gefchoten , waer van datter drit tfefFens ghedoot werdt.**
„ Den xxij. Junij ifler een Benelhebber wt den Home ghc- comen, bégheerende datmen hem ter antwoorde flaen foude, d'welck ghefchlet is , Ende alfdoen ilj. mael gefchoten;*
,, Den xxiij. Junij fes mael ghcfchoten.**
„ Den xxiiij. ifler een Duyne ingecomen met bfietien vanden Prince , waer in den Prince die vander Stadt beloeft binnen cor- cen tijden t*ontfetten. Ende men heeft alfdoen anders niet gege- len als Paerden, cattcn, moutkoecken, ende keonepkoecken, Alfdoen gefchoten xxiiij. mael.**
M Dra XXV. Junij hebben die vandcr ftadt met een Cortott door de vianden haer huyfken aende maft drie ofc vier mad gefchoten*' Ende alfdoen gefchoten xxxiij* mad.*'
9, Den xxvi. tfauonts te v. vren is een Walfcb haecgefchut Wt de Fuyc by ons in Ruftenborch , ende voort i&d^ ftadc ouer? |;egaen. Doen gelchoten lij. mael.**
•
C 4 9» 9et
V04 HAARLEMS Gefchledenisfeiif
mm tf
99
Den xxvij, Junij heeft den yinndt ghefchoten lx, inaeU* Snachts hier ijae zijn vijf oft fes hondert mannen met witt^ liemdcn en gheweyr nae die Fuyck ghetoghen , daer fy jneyndet» pntfec van ƒ Princcn Sgbepen te crijghen , die wélcke niet aeo ea 'jt|uamen, maer trocken wederom, fgnder yec wt te rechten.**
„ Smorgpna omtrent v. vren \s, weder e^n Dnyf ken met een pn^( ingl^ecgmen , waep vgn die ghemeynte w^^Qr. wat^y^r-' nuiae."- ' . /. .
. „ Den xxviij. junij fnachts hier na zijn wederoip omtrQnt M, ^njann^ (lijf na cjie fuyck gï^togen als Voren,, maer dpor dlflp dat de Schepen niet aen en quatoen was deo aenflaclLte niet# rwaer door' een groote miflroofticlieyt onder tfie vander (ladt •fi;oGomen is. Beyde de nachten moeden 00c de vianden aen diuerfche plaetlèn vander Hadt aliarm, Doen gefchoten ^ij* imael." * - ,
y^ Den Kxix. ifler gepnbiiceert dat alle de Burgers vander 'iladt fouden thoonen den gecommitteerden (daer toe gheftek) 'hare prouianfie, door dien dat de Soldaten (ondet proteAie van 'dien te foecken) beroofden ende pionderden de gemeynte van (Jer ftadt. Alfdoen gefchoten ij. njael."
^, Den XXX. is tlauonts weder een Diiyf kep ingecomen mee }j. brieüen , daer groote blijfchap om w^? wantende brieuen wg? goede tijdinghe,'*
„ Den i, JuliJ Smorgliens umtrent xi. vren he^ft Capiteyn ^Tellicacn, Capiteyn Comelis Matheeufli, met noch een oft iwee Soldaten wt der fladt biiyt^n de Sijlpoort int Bleyckers V^it ip^t die viandpn gefprokcn, thoonende een Vaendragheri glieuanghcn vrou, dié eerfl me; haren maq fprack , Daer ogder lypr^e gefeyt yanden Prouood vande vianden, als dat harev Ouerft^n begeerden metten Onerften vander ftadt te fprêken, dVelc alfo géfchïe^de tfauonts te vijf vren , al waer doen op Crijchs gheleye ende dat tuffchen tfamenQirekinge vande ghe-' weldich Prouooft die buyten int velt gaendè zijn Briiynfwijcker lloedt op zijn Prouooft ftock ftack, daer twee Beuelhebbers op yfft qaamen: Die ghefproken hebbende, quam den Vaendrich 0|en zijn vron Inde Stadt gheuanghen was, dien mede met den Wachtmeefter vander Stadt gefprokeri hebbende, ginckwedei^ ^nit ËQde i^^^X nae ^unw di$ C^ue van Ouerfteyn zijbder vijf«
d«,
HAARLEMS GefchiedenUfen'. loj
dfe ^ groote beloften tuflchén beyde gefcliiS zijnde-, op Crijcht gefcye te handelen, ^o qnamen fy te hoope -tulfchen die eleyne Holpoort ende die Waterpoort* Daer van onFer fyde waren , die Bwgemeeftèr Jan* van Vfiet , Capiteyn Steeribach , ' Rofonl ende Pellicaen, endefpraken van vi. tot vij. vren , met aen'elö- ke ï'f^ haer dweraael -te beraden, eer fy fcheyden, ende dat met grooter eerbiedinge ende reuerencte."
,V Ototrcftit Hij. vren-qnam een iongen ^wt' haer ^eltfchönièn loopien, ende wert tot Scaeiwijcker poort -van onfe knechtja mgcbtocht, van omtrent xviij. oft xix. Jaren, oen Waelken we- lende, ende feydevdat fy buyten groeten honger leden, het welcraen indcr ftadt ooc niet 'weynich en dede, Alfdoen.ge^ ichbcen ij.mael."
' ,; pen ij. Jullj hebben de vianden alle haer gefchut wt alle fclwnfen voor die • Stadt gbebrocht , foó begonnen fy fmorghens sae vier veen te fchi^on op (iie^ Pijn^oren , op Raiiedcyn, ende dp fint Jans ende CruyfpQorte» fo dat dq Toren van llauefteyu al omtrent x. vren neder lach, met veel miiers. daer omtrent, 90^ hebben feer veel -huyfen ^oorfchot^ ende verdomen , die windt waeyde fo fterck vanden Weftcn , ^o dat haer kijckhuyf- JiOn pp, de CatbQuen aepde maft oixlcr de voet waeyde, Dannen raef- fchietea niet en hadde connen on? crijg^n^ dat conde Gods genade door eenen wint vernielen. Na middach lach den Joren ^\\ fmte Rath(^ijnen Briigghe mede ter neder gefchoten, Eude alfdoen gefchoten x'. maêu"
5, Op den feluen'dacn flonden die vianden van bayten ghe- reedt omme te ilormen, In fulcker. voeghen, dat die Clöcke alt^rm ginck, maer daer en is niet na gheuolchr."
;, Op defen nacht hebfteh die vianden tweevlotten inde Vefte fcbracht, meynende alfo bequameHck te ftormen, maer die van ^er Stadt reede wefende hebben haer met fchleten wel xx.man' non vernielt/*
„ Noch opten fekien dach hebben die vander Stadt een fwar- te vlagge wt ghefteken , om die fchepcn te aduerteren dat die Siadf in grooter benantheyt was."
„ Den iij. Julij beeft den viandt tóer vreefelicken cviij. mad' gdchocen, ende alfdoen tfauonts omtrent vijf vren, hebben die vinder ftadt weder tegen die vianden opte voorfc. plaetfe fpraec» ke jekouden,** . . _.
G 5 i, Deir
jo6 HAARLEMS GefihMenisfen.
,, Den lij. hebben die vander Stadt wed^r -eeo fwert Vaeo* del den Toren wt laten waeyen» haren uoot daer mede die Schepen te kennen geuende.'^
,, Op den feluen dach ifler een Duyue ingecomen, hebben** de brieuen van den Prince dat hy haerlieden den nanolgende nacht meynden fontfetten. Eade alfdoen ccclvüj. mael ge*, fchoten."
,, Sijn oock opeen feluen nacht die Soldaten vander Stade alle gader met witte hemden ouer haer cieederen Scaelwijcker- poort wtgetrocken, meynende van vre tot vre dat het fcheeps voick aen landt comen foude, om die (Udt te ontfètten, inaer daer en is niet naer gheuolcht.**
. „ Noch opten feluen dach hebben die vander ftadt weder- om geparlementeert metten vianden, aen yeder fyde fes, daer cüe Graef van Boflu, ende die Graef van Ouerfteyn, met noch vier ter eenre fyden waren, ende van die vander Stadt wsren Steenbach, Jan van vliet, Rofoni, Mon» Sohey, Pel- IJctten, ende Corneüs TheeuflTz, maer fy en conden niet ac- corderen, want de Soldaten vander Stadt en wilden fonder gheweyr niet wt trecfcen/'
„ Den V. Junij omtrent die middach hebben fPrincen Sche» pen die van der Stadt weder vcrfchenen , waer door fy luy- den met vele Soldaten die ftadt wt getrocken zijn , om haer- lieden te helpen. Dit merckende den ' viant heeft aent Bol- werck eenen allarm ghemjieckt, fulcx dat die Clock alarm ge- flaghen wert, waer door den viandt wijeken mocfte. Ende filfdoen acht mael ghefchoten/*
„ Den vi. hebben die vander Stadt een wit Vaendel den Toren wtghefleken, ende ter feluer tijt met gewelt Niclae| Berntffz een vande Stadts Capiteynen met een fchuyt cae die Schepen geholpen met ilij. Duyfkens, ende eenen brief aen den Prince van Oraengien, dat hy fo veel wilden doen ende bcftollcn Schepen ende Schuyten met prouiande by de Ton te- ghen Dljnfdaechs fauoncs , want fy den honger niet langher lij- dei} en conden, ende is behouden ouer gbecomen.**
„ Den vij. Julij omtrent feuen vren ifler eenen brief vanden Prince van Oraengien ingecomen, ende mede onderteeckenc vanden Poft die led wt getogen was , als' dat fyiiiyden noch
HAARLEMS Gffiyêdewit/itii to^
tfiiita dacta oft twee ten Itncllen f^uden ordomlickcn lijden » hy foude haerluyden voor gewic (raec Gods bulp) oncfetten : tk» op de Burgers ende Soldaten vinder Scadc hrcr met biij- icbap weder t^ vredeo Helden» hoe wel eea ycgelick tpege<- ma wat om wt- te trecken, ende veel vokx haer goet oodf cleederen wech ghegeuen hadden, oock ibmmigb^ haer ^ue^ vanden Soldaten berooft was , met groot lammer ende ellende datmea ouer de fantfcbe Sodt Ach ende hoorde."
„~0p den felnen dadi hebben dks Soldaten de Lombacrt opgefineten» ende alles genomen dattl^t;vin was, waut fy meyn* den van vre tot vre die Stadt te verlaten^'' •• . „ Den vlij. ifibr een Duyue ingecomen 'met ceneni brief vanden Prince» als datnen haerluy den den nauolgendcn nacht hoepten t'ontfttten » ende zijne Schepen foudon een Iqpfen aU larm opte Fnyck maken , maer op het Bofch foude het moede gewek comen».van weleke nieu mare het mécdeqdeel der ^tadt in mmoer was, ende wel een paer duyfent Soldaten en* de Burghers daer op wachten , hebbende witte hekndenr ouer haer cleederen, om alfo d*andere tot a(EAentie te trecken, weickea aenilach niet geluckt noch yolhrocht en is, Dacrom die gemeente in grooter droef heyt was , ' want fy van honger ende ellende feer gefwackt waren.**
„ Ende opten felnen nacht maeden f Princcn Schepen voor de Fiiyck eenen aihrm met feer te fchieten, daer anders niet van gecomen is,**
„ Op defen tijt was in Haerlem den honger fo groot , dat* ter vele menfchen van hongher ghelloruen zijn.**
„ Den iz. Julij ilTer weder een Duyfken ingecomen, de djdinghe brengfaende dat f Princen volck den flach in het Man- nepat verloren hadden, waer op fommighe Capiteynen de ha« re te^maènden düt fy haer ghereedt fouden maken om wter Stade te fcrecken, maer die vrönwen ende kinderen hadden fy gaerne inde Stadt gelaten, weleke^ wttreck tot gheender per* ttéüt gecomen en is. Want die vrouwen verflaeude datmen haer net lure lunderkens inde Scadt laten wilde, zijn terftonc vet ftdckea difordne ende gecrijt onder maicander geloopen, duncn daer niet en wide door te comen*"'
r>
Den
lol "■ HAARLEMS ÖefeHedenisfi-'til
„ Den X. Jiilij tfauonts fb hebben die v^mter'Stadt wederönf ghereedtfchap gemaeckt om wt te tretken , Eiide werdt geordinèert, daer fouden (om den wech te beurijden) voor aeu trecken feüen Vaeodelen knechten , meed al haeckgefchutten , d^er na den lUet,- Schutters, ende Burghers , met hare- wljuen ende kinde- ren, die mede wikien, ende tot den hindertocht Was geordi- ijeert ix. Vaendelen knechten, WeJck voomemëo (by eenen brief die den viandt wten Bofch fchiéle) bcledt wen , door dien , het ihhout des Briefs was, dat alle die inder Scuit waren, ghenade Ibuden hebben , daer op hen die duytfche Hoprluyden ende Sol- daten terdont bétroiiden, ende afuallich werden.'*
„ Opten felnen dach verthoonden die Spabniaerdcn op. het oude Blockhuys (tot^ een teécken .van viélorie > negen Vaende- len , die fy den voorgaenden dacb int Mannepat van fPrincen volck gecregen hadden.*'
„ Ót> den *xi. Julij meynden tfauonts vier ofb vijf Vaendelen Walfche haeckgefchutten Schaelwijcker poort wt tfe trecken, caer van die meefte al biiyten waren, met veel Burgers ende é^'chutters daer onder , foo dacter geen een aende Brefle ofte Storraplaetfe en bleef, dit geichieden weder (bnder eenighe or« dinnmie, met confiiys ende verbaedheyt, gheen Bruglegghers ghereedt wefende, foo is een yeder wederomme (met groota beroerte onder die Burghers ende Soldaten) elck een op zlja Wafcht ghegaen. Ende foo Godc die Stadt niet fonderluighen bewaert en hadde , die viandcn hadden daer nloghen in comen : wviüi tfauonts omtrent half 'twaelf de Soldaten weder eerd na haer BrefTe glnghen."»
„ Opten feluen dach hebben die vander ftadt de vianden -ant- woorde ghcfchreuen, fo dut die Bode twee mael g^ins ende weder liep." ,
,, . Noch opten fèluen dach hebben die Soldaten M* Quirijnen dochter, met des Coders wijf, door gcoote wreetheyt dooc g>:ionni^hen."
„ Den xij. Julij des auonts is Steenbadi,' Rofoni, Chfidofu fel Vader, met noch twee Burgemèeders ende meer. andere t' meteen vianden geaccordeert, als dat fy haerlieden die Stadt mee accoort fouden ouergeuen, maer Rofoni en dont het accoorc »ict toe» ende heeft dat andere Walfche Capiteynen geaduer^
teeriji
HAAKJLEMS CefctkienisfiMh lof
teert , die welcke terflont feer twiftich geworden zijn , ende hebben die VaJbrugghe op gehs^elt», niet willende de voot- noemde perfbonen in laten, die welcke nochtans int lede in- gheraeckt zijn , die Burghers ende Soldaten noch goeden moede ghèufende , Tcgghende ; Don Frederico fal ons meer ghenade doen, als wy hem wel toe betrouwen."
,, Den xïij. Jiilfj foo iiebben die vander Stadt haer Tromme- len laten flaen, dat alle die Hopmansfchappen haer Tonden la- ten vinden op een oort, al waer haer voor ghehoudeu werde, oft fy op ghenade ende onghenade vanden "Hertoghe van Al- ba inde Stadt blijuen wilden, oft fonder gheweyr wt te tree- ken? Waer op fy feyden, lieuer op ghenade ende * ongenade te blijuen, dan fonder gheweyr wt tetrecken, Gemerck|ooclc d'Oofterfche ende Schotfe Knechten wijs ghemaeckt was. dufC fy in ghenade ghenomen waren, fo hebben d^ander Soldateo haer de handt Gods moeten beuelen, ende op de ghenade verwachten. RTaer Monfoir Gordel hoorende vande ghenade Iprcken, heeft Ilracx een vande Knechten beuolen dat hy hem doorfchieten foude, fegghende: & toj tnon amy qui n^aue faidt plufiéurs feruices^ faiittz moj aft lïetire Ia derniertf vte donnant vn coup ^harquebouze. Dat is te feggen: Nu wel mijn vrfent ghemerckt ghy my vele dienden ghedaen hcbr, wilt my doch nu de lefte doen, ende neemt dit Roer ende doorfchietet my, het welcke den Knecht naer fanghe weyghc- ren volbracht heeft.'*
„ De oorfaecke van dit Romeyns werck was \ als dat den viandt int accorderen opentHjcken b^tuycht hadde, dat (aU^ die in Berghen in Henegouwen gheweeft hadden gKeen ghenade hebben en foudon. Ende zijn fmorghcns te neghen vren buy- len die Sijlpoorte ghegaen, omme het acéoordt te benelli» ghen, Waer op die Schutters op het StadtKuys ontboden wer- den , oft fy met tfelue accoordc te vrbden waren , ghemerckt fyluyden een grootc forame van Penninghen voor de plonJe- ringhe vander Stadt opbrenghen moeften, ende byden Burg^ic- meefters voor twee hondert duyfent en veertich guldens vry ghecocht, ende dat op drie termijnen, ^\[aer van d'ecrdo * hondert duyfeut guldens daer binnen twaclf daghen wcfe»
'. xnoé-
ïio ^ HXaRLEMS Cefchiedinisfên.
*
moefïen, ende die refle binnen drie maenden naeflcomende» met wejck accocHrdc de Schutterijen te vredcn moeden we* fcn."
„ Die Stadt nti in handen vanden Hertoghe van Alba we- fendc, is terflont met die groote Clocke af ghelefen, dat allen die Burgbers met die Soldaten al haer ghcweyr bouen op het Stadthuys brengen fbuden, eijide dat die mans'perfoonen ter' flont fouden gaen te Sijl, int Clooder, d« vrouwen inde groo* te Kercke, ende die Soldaten inde BakenefTer Kercke. Macr die Schotten met die Duytlche knechten hebben die mueren bewaeri;."
„ Dit ghedaen zijnde is Fhilippus Martius (eertijts oudt Burgbemeeder) int Cloofler vande Sijl ghecomen, ende die Burgheraoederen ghebeden, dat fy die penninghen (daer een yeder op ghetaxeert was) wilden opbrenghen , op dat die Stadt niet gheplundert en wordt, ghemerckt hy als CommifTaris van den Hertoghe ghefonden werdc.*'
„ Is oock die vander Stadt alfdoen onder fes mannen een bol Broodts van twee ponden wtghegheuen .'*
„ Den xiiij. Juli] foó is den Commiflaris wederomme in het Cloofler ghecomen, met Don Juliano Romcro, ende heeft den Burgheren ecnen goeden moedt ghegeuen, fegghcnde: Dat haer leuen ghefalueert was, midts opbrenghende de voor- noemde penninghen.*'
„ Op den ièluen dach als die Spaengiaerden inne ghecomen waren, foo zijn die Schotten met die Duytfchen beiafl, haer gheweyr op het Stadthuys te brenghen, ende voorts ghelcydc tot finte Cathrijne ende fint Vrfele Cloofter, al waer fy mede vande Spaeniaerden bewaert werden.**
„ Don Frederico is met de Graef van BoflTu, ende meer Edelingen opten feluen dach inde Stadt ghecomen.**
„ ïen feluen dage 'zijn die Capiteynen ende Vaendragers (ais fy fiiaechs te voren haer Vaendels prefenteerdeu^ geuaiigeh nae t*huys te Cleue gebrocht. £nde dewijle Burgers eads Soldaten addus inde Kerck^n bewaert werden, fo hebben de Spaonia^rts fpmmige Burgers huyfen berocfc eude glieipoel- geert.**
HAARLEMS üefMeiinisfeff. iij
), Den XV. Juli] ztjtider omtrent ivf. Walen op de Marét ght- lianghen ende gherecht/*
n Op den fehien dach Is den Hertoch van Alba van Amfter- dam gbecomen om die Scadt Haerlem van buyten te befien , én- de is foo om cBe Singd vander Stade gfaereden , ende die Catte met andere fterckten ende fchanffen beficbticht hebbende, ia daer naer weder binnen Amftefdam getrocken.""
„ Den xvi. is Hopman Rii^>erda mei zijnen Lu3rtenant onc- liooft, ende Sceenbecbs Predicaoc gehangen, met noch if.xlvi}. Soldaten int Meyt verdroncken.^*
. „ Den xvij. is die fchattinghe gbeinnet, ende weder een deel Soldaten buycen Scaehvijckerpoort onthald.^
„ Den xviij. ifTer weder wel iij^ l^uycen Scaelwijcker poorc onthald, onder welcke oock fouimiée Burgera waren, in mey« ninghe wefende met de knechten wc te pafleren, ende fo'door te comen.**
„ Opten feluen dach wert Simon Simonffz, den Predicant me- de den cop afghehouwen.**
„ Den XX. Julij is Lanfloot van Brederoede, Rofoni, eode den Rentmeefter vanden Briel geapprehendeert , ende biiyten der ftadt tot Schooten onthalft.** .
„ Pen xxiiij. 2;ijn alle die mannen die om het woort Gods eertijts gheulncht waren, gbeapprehendecrt gheworden, midtf- gaders Pieter Kies Barghemeefter, }acob Gherritfz Trefaurier, Arent Dierickfz. Gorter, Floris WiUemfz* Schoenmaker, Areüc DiesickTz Goeman op de Bcack , Hageonn Kerckmeefter , Adriaen platteehnaker , Schagen, Mkhtel de Wads foon.**
„ Den XXV. JuHj ia inet vier TromsKlen om^flagen, dat- men alle die wtlandich |>6wee(l ü)n openlMffem ende te voort- fchijn brenghen foudCj op verbeiirte van in fa«or ^^en dei^re gehangen te worden.**
„ Den XX vij. Is geapprehendeert Ariaen Janflz , Sdmiu Jan van Vliet 9 Ghenlt Stuuer Burgemeefter, Jan Aelbrechtfe Raet Secretaris, Jan vande Vooren Cornel, Jacob Bartelmeeuüz Ga- piteyn, Pieter Bal Schepen, dnde Jacob Bamtüz Gapiteyn, die - corcs daer naer geftorucn is inde geuanckeniflTe ende inde Scadt begrauen, want fy alle wter Stadt geuoert waren. Oock Jan AriaenlTz de ionghe, Luy tenant vanden Coronei, JanDiericfz
Schat-
tta HAARLEMS GerehitJtni$ftni
Schateer, Piccer DierlckTs. HaiTefoer^ bcyde Vaendragers, Jaif Zad onderfchouu'*
„ Den xxiXé Juli] maeckten die Spaeqiaeiden inde middcr- nacht ^(buy een der Stadt) een groot runK)er» Want Ty med^ inde fladt wefen. vilden, om alfoo mede rfle biiyten ende roo» 'ttingbcn (ais d^andere) deelachtich te worden4 In fulcker voe^ gben dat het groote moeyte en^e fwaricheyt in brocbt, o« ^en fdnen troubelte modereren , ghemerét fy andere Cap^ teynen , Loytenantert , Sargeanten , ende Vaendragets ghecoren hadden, ende quamen alfo mede inde Ihdu Welcke (cheih- , Tinghe ende tweedracht onder de knechten (Beminde Lefer) anders niet en is gheweeft dan een werck Godes^ waer in dat wy a)s eenen claren Spieghcl zijn groote barmhertïchcyt *ende ghenadö tot onflvaerts hebben connen fporen, gemcrckt -het groot profijt nut, ende weluarcft dflt ^Q^è landen door defi feluen tweedracht ontfangen hebben, affo hy wei fes wekefi lanck ghediiert hoeft. Soo dnt fyluyden leglien andere Heden oft vlccken niet connen voornemen hebben. Hebben oock al- len (leden daef omtrent ligghende Tviandts coemfte met fchau-» fen ende bolwcrckcn verwacht,'*
„ Den XXX. hebben die Spaeniaerden tegen malcanderen een groot rumoer ende allarm ghemaeckt, fulcx datter een bend^ Ruyteren inde (ladt ghecomea zijn, die welcke teriloct wedcy^ :vertrocken heeft."
„ Den xxxi. hebben, die Spaeniaerden xiij. ofte xiiij. flueken ghefchucs inde fladt ghebrocht.'*
„ Den vi. Augniio is Schippio Vitellns een oudt beuaren Crijchfman inde fladt ghecomen, om die Soldaten in vredeti te (lellen s ende. met hacr (van Coniiicx wegen) aengaende de betalinghe t'accorderen , waeromme de Spaeniaerden groote blijfchap mae^en."
,^ Den vij. zijn de Dnytfirhe Soldateö van Lazarus Mullefs rei:iment, met haef Capiteynen ter ftadt wt ghcleyt, met haer hebbende fekere paerden ende voetknechten tot Leydtfluydeff, macr comende by nieuwer Kercken, zijn fy by de Knechten dacr Broechuyfen Ouerfte af was ende andere, den viandem af handich ghemaecku**
,, Deo
tiAARüliiifiS^ ütfieHtiniiMK >I3
mm
' V* Dcil viij* hebben die SpsBiiimien techts eenta^alliira ge- mcft, ende Simon. Scori (die itfeyjlden docfr bet rumott f an(< Tomen) is alfdoeo gheuanghen ghenomeo.**
i. Op den 'feluen. daeh iA]n die Burgarsi^ «« oock tlle die WaUclie Capteeynen. wt der ftddt t'SichoQcen ghebrocht , W«€r^ •mme onder de vrienden, groorenroawe was^ -
,, Den xf. zijn de Scliotten, Engeirdien^ Wal^» ieqdc Fran- tfoyfen». die coc nocli co» gheuanghen ghefet^en hadden, dmtrenc drie' hoaderc tnec den fwéerdo gerecht ^ grooteitóy bujrcen haef neyi^ghe;'.. ' : ■ r.. > ... -
ri Den xij. Angafti hebben die Spaeniaerdffn liared Veldtheet (Don Frederico> met groete triiimphe Inde Stade, ghe^aek , ge* merckc Ty-voor bare betaMnghe veraceordeen warep». voor xxx^ Croomen ,de. man»**
„ Den .xy; Augnfti iteeft ddn go^tfoofen Codeftidia a Merlo- ie, Biflbliop tot Haerlem,. Sibtev Banen Ketfcke tnet gsooier SoIeAiAiteyr ghewiidc. Heeft o(^ck'<lfe MHfö gheibnghen» al* ivaer Don Frederido ghéeomeniSyBnde d^&utfngeliutngekfea Mijnde^ fo. heeft den Secretarie vanden Biflchop J^mf reëeric^ lx. Articolen yobr ghehooden, «waer op {ty. z^^eo- eedc, voor den' BilTchop^ gedaen heeft beloueode de reiiie4a ala V(;mderhon« den ende nttr'teoomeiU'* .
„ Den Kth Augufli zi^ die Sp^eoiaertsindt^grooCeKcrek .van Haenem getirteft oip- te monl^erep, mfi^r om darmep 1ta.ej 4ie leenii^ corcen wijden ^ lijn fy van daer gefcbeydpn Tonder yet anders wt te reefatenr
f si!.De9.xvij. nijn fy wieder in die Kerckc goco^^enj. al wter .fy geit onifarighen hebben ;'ende elj^, alfoo wter Siadr ghetroe^ Jken.om Leyden ie belcggben, maer, naer laag bera^it j[|- of Alcmiier gheubllen , daet ^ wfynich eere behaelc hebben^ ^ ' 1;^ Opeen I feluesl dach Oracy. nat yertreck der ^pa^ni^rden^ 'ftijnd^r Dpytfche Kneghiea ^nde ftadt gbeeomem** ^ . . . .^ ; .f, De9 X viji«. vjiqAqk binnen Schooteu x vii]* yande Walfcfae Ca- jplieynen- iei«te Vaendraghers onthalft.'* ...:.:' ''
. 9V Opten xi<* zijndes noch ettcUjcke Soldatpn (die ioi;Gaf|« linys, Geqk laghen) opten Werf vant, Caittiay« omhalft* pock jüjn die Bnrgeti die' wt gbebrocht waren ^ wed^ ii;n9.gbecQr
JiPh 1>«1» H „ Den
W» HAARLEMS Öf/Slii7diii{ifi«'
riÉdUMUb
,9 Om zxf. iOét een gshmi^l iWdoefi voor den Burgeren •f g^efto, wtghefontim Lvi^ Surg|h«ren. Welck Pardoea ftetten namen der Bafgherm Mer mêf vt^lcbr;**
„ t)tn'«i}é Sffteinber hebben <Re Hopmsns hffer Schune- riftii dodii vétffiievw , ttidé aU(]öeii trc éicke S^tttt^ije ghe^' coren xij« mannen , du» voor AiBiMeff (dat i&i i^fMUt b«le« gberde) Pfonieren moeden.'*
Bt] iü den iBM, die 4e HmêtUmmtf^ vati het Sfoansek Krijgm^Uc IddiR, kwam nog, dat in het Jaar \s7^ c*^ ^U» brand in de Scad veroor3iadKt iscrd , die , behalven eenigo CródadleifaJlie CMgm^ owmt 450 Hulaen tesM^rdeiu' Van ti]d tot f^d d«idl men , «riért^ emftlge poogHven, om de fitad weder aati der SïaaMn arijda te brengen, waar toe ook een goed aantal Ingezetenen niet ongenegen waa , dan dd ^éhms^figê^miê -Rege^iiig vabioiBBde het. Men Tegitjb een Mime Sdmtterf} op) en wüde de gmtfishe Smgerij, doos cenen nieuwen Eed, a» de J^oÈifiMen verbinden^ die- vede ^ofanoodlg wefgecden. Op bea «fani <^n het Jaat tS7S9 wa- len de Sfëoè/Ue Scfaepen 1H '*t psarfw^ tnafbheo de Stad in Spêtff^ém genaderd, xo dat idte van bhmen',. fcig deti wegf ofli loefoerte behonefl, genoegzaam sagen «fjsefncden» waar door groot gebrek ontftond« Uden' zond «Gemogtigdea •an\ Pmt üfUjtJEJk, <m over een vcipdrag ie handelen, en op «etf ±a Itouërtj van 4ièt jaar 1577, werd '•er ie «wr^ lil Ihèimi^^ elfvaat de Mnji JÉig bevoai, «e« overeenkCHtUt ge- troflTen, volgens welke de Spaanfckè beseitiag, de -Stad nrl* tte» , dé K$&mfchÊ en Ónfêo^kf Godidlensc 'Viljélijk. in tie Stad ^^eoeflênd , tt voorts In allee de C^Udl^^jW vrede' ttoest Mderhottden worden , dan het dttotde tog 'eea gerttimeii poos', eet de ^vijanden de $tad veriietem in de maaod Jnlij weranderde Prfns willsH de Regeering aldaar» De Gïfr^r^ ave^r^f » vermogtén alleen^ volgens hei verdrag, fö eéien Kerk prediken, hondende de Itwmfishen aUe dó aadèiM^lil,. die duurde tot na de fatisfaaie van AÉifiMam^ In^ F«brftatf(]^ Van het Jip 157^, gefloten. Op den a^ Ma^ van dec Jeari, ^jnde Sacraihemsdag, vielen de Soldiateapin de Orooté' Keift'» iKe oj^epropt xikec menTdwit wi6# en berooftie dttseive <vaa sOle fieiadeD> dat idee zonder bet wonden eil daoden^ vm
■aMÜMI^É— É— — iM— — ü^i I mmmmmÊmkt i|-fH
toAfst 'ongduftlgft toeging, fo eno 16 handelden sQ dki vta ÜgiA 9aÉgt «üdere Kèrketi en Xlootteni De^tUrgfcsiag deed itttnTdMb dé Öroote Ko^ floteii^ toe d« É^ fet^nund,^ door Biai# gewekt Vn *c Krijgilralk^ lu SeptenAvi iMtf .geopend wetd^ en Mn de QtnfinÊnêt^ èen «^lirolte toege^ fian weid» Be Mêêwuctgitimim óedm tik illociiè <afl dit i« i>eletcen, ditt deunt iris gricserdi In bet )M istft» ItefloM elj, een vertoekfbiirift asü den Prins vjui er0nfe tip i^ BeUeo» nvttrUj i^ om de vrije oeflfbiiiïg Vi^l budnett <kid<diie^ liieldeni J>oc(i de Staaten van H^land^,^ wleti mt Versoel^ fthrift WasierlMndteaeldi ire:Mhettf« éi^j» dietel«ete& kend haddettt In den Hmag oii4>oden je$idé, Weirdtti ^ttiood* zaakc» btmne nisttn door te bMb .Oemit si^OaevMl^ tUrnHk^ gesdnd Bingenieeiter» die ket ked Wen k»64 «« güdfikirtM.» en Dlu VoLfeEküÊ cooamkattr^ die liec all Notaris jpgftfleM had, liaddtB aoeke gdnoe^ om. kvd gediNig b^ dtf.StaÉM« ^erantwoocden. Haarlem bkÊt^ nedort dien djd| jaüopt^aaai in mate, es t>egon taecUijlt «Kder toe ie aeeneat w 'm Ütz Jaar 16171 Dé Wediondcrrdnp M V voor dit jittim M kerkordeofat -vao kc jaar 15^1 1 ^jkUen invoercdy en Votgens die oide* Nvee |aaren«lFOoreniüeai^redikintdoentetq|pa«i endaar dodr noaa tö iM aiiao^gen onder de Camtré^kê^m' firanten gerezen , dat liet gezag der Staaten mlauwlijk tp^ylkei- de traa, tm dt hvêft^a^ iroqr te4 koriefi tijd se dillen* *t Gemor cig^tfederom verltefenda # ileèooc sten co; ket mofMiaiad van WaardgfUcrs, en men vqrderde de Sctmtsers vernieawiie vai| haoaea Eed af* ^enen muAs cHUsm&N^zoOM , Ümwor'' her on ifverig ikifefmmêerdi weigerde den Ëed> Waar op in"} oncfchttuerd en qp ^amdgek) gelteid werd , .*t welke lUj weiger* den te voUoen^ imb andeTi mee naame amam lau BLoit^ ver* filutfte de Re^mdiv üede veel moeite • dan beiden, wer*- den^ zonder eenige Rechtspleging^ door Burgeteecsteten « de Stad iamscft» liter ^ 1)efk|>efl ^ zig op den Uoogén ïlaad» 4ie heü hoorde, ^ ^ M^iOMac deed d^gva^rdeo^ be]astj»M(o mfletts» üec 4e iiimwai^g nm ter Vpoois» OU tt üaaou 9t> '%utLy tfiar. op wditk tn de Stad gekoipenlljiide , weed doiiir .kat Geredtt venrolgd^ om de boete;, op bet breekeci >mx <te '^tel dodb l4 i«^' <)P ^nici^w gedekt .met mandamenten van
Ha d€3i
%ii BAA^LEViS <i9/Mei4Bisféfi. '
éea fibogen Raad» . Deeze zaak. duurde toc'rft hecvdigeide
Jiarv wtiLGecommkcettden z\g verzetten tegen) den Hoogen Jlaad^^eo de Staateo begeerden » dat hun deflnUBeDimoesten ia 'Aasden . gefield worden^: en niettegenllaande, .die al Aelde den
Iloogen Raad ; . de Regeerlt^ ven : Haarlem . in !t. ongelijk , be- lasiende den Beantaaider^ tnlaatefentemietcaUicvüer. te bren- gen; daQ die van HaatUm\ gedekt door <dk*Jiettdeiheid der «Staaft^ , Verkkarden die fóntentie'.voor nul» en disr bleef . die
zaal^ onii%daan, tot de verandering der Regecring,^die.daBar
na volgde. • ' ....:.
' Haarlem^ dat de- zijde > der intteite iJteden hfeM^rendurzan
-die d^ ^ktmmllranten was; leverde ,^ in de' maand . jauuarij »
van het Jaar 1618,' ter Stairsvergaderrag , ecne merkwaardig» -jtiièttotle In, betreffende genoegzaam 'de ganticbe Regeering van Jblbmd^ wciko verklaarins», door de zeven Steden Leitief^^
Oamda^ RpUèrdam^ Si^iéh9V9n4 Briel^- Aikmaar en Hmtm •werdtoe^eftelud) en door andere Leden Aerkwevd tegen ge*
ftaaif,'Vèn weik ftuk wij reedaop het Art. van jcmndehaa», •tnekfing gemaakt hebben.
Öen 24 Oftober, van het Jaar itfiS^ verzette Prin$ maurits <de Regeering aldaar, latende tiertien'van de onde VfoedTchappen
in liunne post, en ftelde *er 'nieuwe Schepens en^Burgemeene'*
Tenaaan.
Toen men in het Jaar 1629 voomeoiena wa», t weder in ph- 'derhandeling met de Spanjaarden te treden, gaf de Vroedfchap '«leezër Stad ; ra Januari] ; van hec volgende Jaar ie vedhian ^ dat 'zij bedugt was, dat de J?^mM7/Irifi»r^ii gel!jk'(zeidemen)'ten [tijde van het voorig heiland, het hoofd weder opfteken; éi
onrust verwekken mogteh,- de Regenten, * echter, mdcthand 'vrezende voor afzetting, befloten wat i»der> aan te komen^
waar mede zij niets veriorhn, wijl kort daar. nto' de'handelii^
geheel werd -afgebroken^ -
« *^ GéJunrende de Munfierfche vredehandéling, zbgten de'Rid- 'dérs van Maltha zig weder in bet bezit hutmer goedefen.in.de * Nederlanden te ftellen. Willem looewtk ; Prins van terim^ *M/f neeve van Prins maürtts. Ridder vnSk Maité^ geworden
zijnde, had zig reeds, in het Jaar '1625, volmegt doen geven»
om deeze goederen te rug te vorderen ^ïhn iAj -flaagde^zeir
oiigelakËigI te iHoê^Um^ , weigémrie^ Zt^ Regeerlngv dHnr de goederen-:iier &tu ^mts Meeren^ fisijk joen^bier de JUdders v&si J^Aita .{SiotmiiA i. x& rug te*geeivm<^ wair 4}lj zij vQ^tondig Weyeiu r . :,•.■>. s . . .• -
: In . de beragte, bezending «aq 4p ihUoBeffche Steden , in bet Jaar ló^^o» bicld Haarlem zig ipe.de- (b|ndyastig f weigerende d( VroedTchap aao dezelve gehoor; ^^ verleden, dnn ^tsch anders was het gedrag van Haarlem Ingefetenen, hi l^t jaar i6^3f f;een eenigeScad had men kunnen Mwegen» om ter Scaatsvér- gadering ilen voórdag te doen , ójn den jongen Prins van Oran^ je^ tot dé wap^fdfgbeid van Kapitem" Generaal te verlieffep. Te Haarlem allecu, (cheeti het, dat meneer toe bcfloten bad'. 'De Schutters* baddên' aldaar, op Kennis' opgetrokken , vbrficrdmct Orafjjclfnleh 9 cii een Oranje yU^t f én Blaa uw Vtizndél yfomm- ge hadden een gedpènd hart 'óp' de borst, Waar In een Oranfi appel (hk. 'De Regeering voor ópfêhudding bedugtV had bet Vaandel doen weghaalen, doch de Schuttere ni«tlfe'4iie«, voor dat zij het weder haddlén, toen ging 'ér een gejuich opv^mn* val Oranje in fpijt vun Briumtfê tn Spanje. De Regeering *s volks ZQgt voor het Hnb van Onmje ziende^ rbefloor* «h dem, dat men daar aan voldoes sfoest» en tlac ff^MMüif aelj^ 4» eerfte behoorde te* zijni» om de» Prios van Qraeije teralgeiBeet ne. Scaattv^rgafbHag als K^r«jn. Generaal^ voor a^ flaaa, e% ésx, wejl; ivrijpvilligv eer- dat nwn^ioor. het vo^s of ander^ Gewes- tc]| *er toe;gedwoqgQtt werd, ^éifi pe.wjtt» wist de.Penfionaris nuiL en de Regeering tot andere 'gedachten te brengei),-en zelfs zo verre, rdat- Haarlem in het jaar 1^54» mede bewilligde, ii^ de A&e nati Siclufie. In die. grachten en ruste, bicef men daaii. tot in hfit bepgte Jaar 1672^ in welk Jaar aldaar verfcheidene beroertens piitltonden. Het eerfle , <fat daar toe'gelegenbeld jgaF, was, dat na het overgaan van vtelé Steden, dè voornaamfte Lieden hunne goederen , elders in veiligheid zogtente brengen , dat door het gemeen geweldadig belet werd, ali met i^flehdej'Sat de Rijke ;dg redden , en de ftfaantéle Gemeente !n nood zouden laten, en -tóén men dé 'legt Ifréfeg van de onderhatideilng met B-anMjk/vferd' hot Huis van desï Burgemeester iTZVtf, mcf plmidering» gedreigd, om dat hij gebonden werd, dèeerito voerflig tAor toe in de Vrtedfdiapavergadering gedaaa te heb»''
' ■' • H^3 ■' ' • "Urn
ffn^'tiet zeiVé ldt(i ^Ë^ fiotopagt^fe Boiler» daar (oercbietendet Irflgite-het zelve te l>Xïii:hëf men , waartee 2i) door den Kapitein fterk^ ^Mnerdct) flvrtgefpbord, dan hec Izlj dé vreeze haar^deèd tvaggelen , 'hét zij éki dj <lagten, door dk plonderen van de tet der pagten- bevrijd ie zfijM^^het zQ dat dè'algemeene haat tegen de Pagters , 'haar belette •; Imr niagt te werk<fteUen , de- meeste Vetliepen, én lieten het gnanw den meester fpeeien. -
Inmiddels was éen gerügt omftaan, dat *er Militie in de Stad Aónd te komen, dat fibg meerder tegenzin, om het plonderen èe (hiiten, veroorzialéten. ^Cender Kapiceineo , ging daar*op Mf Biifgemeesteren,'dièVt)ni dé Burgers gerust te (lellen ,* de JPöorten deeden fluften, '<Jh de Burgehvagt aan dezelve (lellen ^ lliöidè, dat het graauwt)pV4é Oude Gfaft nog bezig was, werd^ mt'naam van de'MagrAraatf afgekondigd, dat de pagtencoc na^ 4er order zoude ffifnalin.^-" - *• . j
'-Y ÓnsLwky en lëfü dilfaeeste Burgers, berustten In het on^ Iieilainbaar ^iTktveeld v»rf vrij ^e zijn van -éHepagten, weshaU ven de Bakkers i 'Brouwers. Grutters,- en andere Winkeliers, tfodr het gemeene Volk^werden afgelopen (waar bij niet weinig' gêfloien werd)'om aBe%taren-met'fc)Tade,-zelft zonder acdjs févet^open, ze^rfdé'i dat het door -'t gemeene Land zoti'ver- goed 'worden, niet trïin«erkemfe,datde invordering derzelve,' tot üafcr order van'zïjhe Hoogheid was opgefchort, en dat de- célves niet in -ftaat was -, dè Pagten van het gemeene Land af té ^tAüEstt Het gemèeh fhs daarom niet vergenoegd , ten zij al- Ioi^'%at 'na 'de 'pagten rbóky vémidd ea uit den weg was, blij-- «leido 4ias'diett gleheelennadèinlddag, op de Oude Graft, nan*t |jfuiMetto; • Tet^WIjl aiideftn zig naar het Huis van jelle tó V!d^,'ikan de-ovefiKijde Van het Spaartte begaven, niet ont- slëMe^,' dat lA^ah dochter aldaar in het Kraambedde lag. Toen g^d^^e^Ml attldenicng waren ,^ kwtm een Kompagnie Bur- (qa; met'de Bajonetten öp de SnaphaaMen, *er op in lopen, en ÉOqMs «ai vant de^grogifle bettudnek , dan , die Kompagnfe iOöf 4fieli andere zijoie aflost,. aan wien de^gt of lust ont-^ fendr;''''om dit Huls tetemren, raakte het mede ten prooi. > WI} •ord^enhei onoodg,* deezedleheoddaad veer de Nati^, 70 %»ek toor die zé bBdtereir,':ali A^ die dezelve ,^20 min hier «it tdderss c« keér£i!i^( ouktér^feöÉtyoawetti ^jl^tneny'
.. BAAKLEMS. OffiUfJfpi^. ^ns
l^laas,. in deeze dagen ^og de leven<Sgfte bewijzen voor oo^
gen heeft , hoe In dergelijke venichtenswaardigè bedrijven ,
niets 9 hoe kostbaar ook, door de doUc woede, verfchóónd
.voed. .\ .
*/ InmiddeU waren ies vrJjdögs avonds om'lo unrefi, binnen
ffé^ar/em gekomen, de Bhron van g'rovestins ^ benevens de
*tJeeren bürmania. en thierrV, op otdre van 2ljnc Hoogheid »
aan wieo de Magiftraat kennis Van den toedragt van zaakeffi
gegeven hadt. Deeze Heeren vergaderden *sm(M'gens heel
vroeg met de Magiftraat , op 'het Stadhuis , en gaven jan de
Burgeren vrijheid, hunne bezwaren In te Brengen, bij Rci-
'quésten, en die re brengen, aan het' Logement van 'den Ba*
joh. ViN GROvEsTiNs , ten Huize .van den Burgetneestet
5TEIN , dan de hoop v^n Requesten was zo verward en me.
nigvuldig, dat Hun Ed, uiet eenige daar van, 'zondags nade-
middag, weder naar den Haag vertrökïen. Dingsdag werdoi,
op aanhouden van ^t g^meep , twee perfoonen , dief om fluiké-
Tij in hegtenis zaten, los gelaten, en eeh derde, d^ gebann^
was, twee dagen daar ua, weder Ingeroepen, en op de Markt ,
, openlijk driemaal met het Vaandei over het hoofd gezwaaid»
en vèreerlijkt. De Staaten van H^J/andf ten dien tijde ver-
^derd, konden, echter, toen tot de affchaffing'der pagten
nog niet befluiten,.om reden, dat men nog niet anders bij de
hand had, en 'bevolen dus den lo, dat dezelve tot.nader of-
der. zoude in' (bnd blijven. De Magiftraat van Haar/ènf^
naakten niet alleen zwarigheid , om dat het gemeen het zelvic^
.niet naar hun fmaak vindende, de horens weder begon op te
'Heken, maar deden den 21 eene contrarie afkondiging, 20 xér
gerustftelling van de affchaffing der pagten, als ivegens het iii-
roq>en van Militie',' dap de Staatbn hamen dit zo kwalijk, dat
zij die gedaane aflondiging verklaarden , voor bnegt pfaj^e*
dwongen, dan 'daar verliepen geen vier* dagen, 'of 'de plonde-
^ring^n, zo in Lef Jen, ^sllage Amftèlddm en elders, hragt
^e Staaten tot. andere gedachten,'' én ofTchoon nn de. pagten
, waren en bleeven afgeichaft, het vuur van onrust, bleef ech*
'ter fmeulen. In *t begin van de maand Angustus, had zijne
'Ho9ghcid den 'Baron van bROYESTWi?, weder derwaard ge-
* ZOll«
r
zonden « om dé Vaattdels, een Voor een, voor aig te omb&» <de|i, en derzelver beswaren te hooren, waar op zijne Hoog' heid een frhikking maakte , dié den lo nit den Haag gekomen tvaa i te Haarlem iirerd a^ekondigd ^ meest beflaaade in .cene veranderiog in den Krijgsraad. In tiet begin vao de vot^ gonde maand » floeg de Heer Mr. remees floiüs Van saanin^ «Is Lid van de Vroedfchap^ in de Vergadering voor^ of men# vit aanmerking der bewegingen in Amftcldam , zijne HoogiieÜ niet behoorden te verzoeken » om te Voorzien, op het fluk ^ Kegeeringe^ zo als hij ten nutte van Stad en Land zoo bevinden,» te behoren, dan de Vroedfchap nam daar op geeil bcfluit. De bewegingen en vertoningen van ongenoegen, ech-' ter, fhtid houdende, beOoot de Magifiraat,.Oemagt!gden vib zijne HoQgheid te verzoeken^ om de gemoederen dos einde-^ lijk nan het bedaren te brengen* En nog voor het einde van die maand» kwamen aldaar de Heeren F&EDnnc tiENofttfc, Ba* rou van IVasfenaar^ en Willem pa aüW, Raadsheer in den Hoogen R[aade, die den 7 Odober, in naam van den Heeir firfltadhouder, verklaarden « dat de Vroedfchap Voortaan nit g;2, In plaats va^ 124, zoude befhan, alle de Leden van de Regeering, reeds voor af hunne Ampren gefield hebbende, ter belbheidenhcld van lijpe Hoogheid, bieren zeven van de^ zdven ontflagen, en de goede Burgerij tot ftilte en gehoor* zasunheid vermaand» Dit was te noodzaaklijker, wt]! op den 9 September» weder een Huls geplondert was, dat duidelijk te kennen gaf , .dat men de verandering der Regeeriog begeerde ^ en waar toe men meende, dat de PropoCtie van den He^ VAN ZAANEN, veél aanleiding gegeven had, doch zijn Ed. be« loofde een premie van soöö guldens, aan ben» die den Aa- iheur van dat verfpreid gerugt, ten zijnen nadeele $ wist te ontdekken* Dan fK)k nog dit, bodaarde de gemoederen niet^ Beenende zij, dat oogenblikfijk mede de particuliere zaken iDoesten zijn verandert , en echter liep het aan , tot in de Slaand yan November, eer de Regeedng zlg (p ftatt bevond"^ daar aan te voldoen, doc^k toen vijf Publicatlen naar den ande» ren-afgekondigd werden , betreffende de Bi j kalle y Zaad^ Ha fing^
fêatcvUeh ttiBmtenmarlU^ ColkSteurs yan delFaag^ Steur ^
Xaim^
HAARLEMS JOt/ckHtUititftn^ t^
JR0Ar» M ectdge omOaaaiiJheden, op het begftyfii , Ojiecn heti vdkioTiift te naket*
- Wi} £eggen, dat hét volk fcben in nrst te naken. De-p^'? ten waren a^dMift» en *jLandi beltaan vorderde, dat men dnadtijk* tot hei lnvoei«tt van andere mlddden, bedagt waa» dut» '00 ij^oedtg nen hier \t^ HiHirlêm ym begon térqipeBV boftt'-dé ffiuitmgt Htredèr l08> te neer^ ddar mi in eeo^ rdsfe^ dödr Mddd van de coUéfte» moest betudd woMen, het glaa te vooreil , b1} kleeni^edén » en all on^O€n{p1>etaaId was ge- wordeb* Veéle bleven agterüjk om de fom , waat op dj géftéU waren , te voldoen» eenigen nit onwilligheid » en attderen uk ott' vermogen^ dns begonnen, op het einde van'het Jaar ,€e dei»' kédf \m de zulken gerechtdijk te dagvavilen. ^^t Genteen dd fogt krijgende» dai de gemeene middelW, met h^ begin vail (èt volgende Jaar , bij wijze van tazamellng , Honden gevorderd t^ worden 9 (lak de hoofden bl] éen, en trachtte elkander té bedutdeiiy dat de coUeée llreed , met de fneening van zijne Hoogheid» en niet. moest gedoogd . Worden. Men firootde fchimprchriften tegen de Regeering, en bedreigde een^ mei ploodering» De Regeering bedugt voor de aanft^ande Nieib wejaarsoagt, waren daarentegen» na dat zij des Raad van.de» pfioa hadden ingenomen^ e^igzints op honne. hoedde» -zij maal^. it&4 onder anderen» op den af December , van het Jaar 1749* tenen Mef van zijne Hoogheid, bekend ^/Vfaar, bij het handhJb nes de^ cdleae, en liet faiVQider«i der agterOallige fidiatttoge^ «nffigr^i^erd aanbévslen, en niet zonder bedreighigy aan de zi^ Ice» die ^opcoerige geQvekken gevoerd hadden, üet graanw, autfcnifBvn, JMd üaande^ dat de Brief veidigt was, en dat dé «olléAft was» tegen den zhi van den Pito. Het te gelffk bé^ Mnd-tttttan» dit de Stad» «tdiUMn, lMgeli]ta^,inet den aan- vang van •t NienWe Jaar, bij * wégen van coUeftè zodden;^e- Vordèrt^ilifbrdën, maakten liet gemeen 'nog verbitterder, tegen * Regèpring. Tot voorkoming, echter, vm oproer, kwamcb ^ tegfen Nienwejaarsnagt , viercntwiötfg uitgelezen kaerebj^ inet twee OffideireÉ;^ vermomd in de Sad, zig vervoegende .aan de Hulzen van zulke Regenten,' die meer dan anderen, gè« .4feifd^waien> en van fchletgeweer wer voorzien zQnde. De
Tto»
Thofnuen ilcr Burger Vendelea,' wesdears^tie Huizon lierfiA^ pitcinen gebragt, en de Winkeliers verboden, aan 'niemand ee-^ iMlir 'kruid of lood te verkoópen, de Weeshuizen werden gelto- ten gelioudeil; de^Schuciert} ondertast^ en ftodere nodige- tooita :(orgÉn?te w^k gefteld, waar dooc dta ook die gcTreesde.digl. %9orbi) 1$^.* Innia^hen.waren da^fgeaondeBen knecheeny.oib l^ftCvan een der Burgcmeesceren^ op den i Jandarij^ vsn hea; )mc 1750.^ reeds weder heimelijk ter Stad uitgetogen»' tol merklijk misnoegc» van dcu Prins, die gewild liad, dat see/er xvg ten minftep npg ecnen n^gt zouden pncbouden hebb«n-, ea d|ea (e.ontijdiger werd dit bij zijne Hoogheid geoordeeld, oq^ 4f£ jJ^ geen het u^nlle. tekco baddfiaggg^yen, aan den Wagt^ «eeater der Dragonders., die^ voor c^ groote Hoatpo9r$ lag^i en last bad, in geval. van onraad, verfcheiden Plqueiten, dier 9P zekere afllanden (tonden , te doen. .aantrekken. Doch deo yolgende nagt,.i!et en'lioprt bij, drie ^unphaanfthotqn bij da groote Hourpiorf^ hét ,bcraamde .teken, afgaan. .Hij reedhiet op naar bet eerde relaas, reikt daar aan de Ordonnantie Dragon* flers, zekere verzegelde briefjes oveVi waar 111 (tond, '^et is té tïaar/em onkiaar , welke lijdlrig , terrtond vah post tot post, Ittar Lelden , eil Voorts naar den Haag werd overgebragt. Het ftcjiiet dat té Leiden ftortd, rukt tiïef op ren half "vier,* naaf 7faarleèi\ 'en k'oiiit des tnorgens, tüSfeHen zeven eh agt nnren^ «fttt db 4Stid; rifd; ten getallen vdb vi^vijffig Mn; de grodlÉ ' -ebuipoarf in\ tot 'voor het Huis van den Burgemeester fACOi jmutz, 'die veméemende , dat eenlgé Bnlrgers gédrdgd hadden» 4fr' Poorten te ziilleh' flaiten^ den ' bevéUicbbende Rttmeesttf ;wiu.Bi^i>oftp , mee zijn volk, ried te rag te keeren, zoaltzljtni !«enlcovt verblijf deden. Men wil^ date zij gebleveo laoimtjjf^^ .iraaro niet hec voetvolk, dot op bevel ymizlioe Hoogheid; itt jchuitei^ dei:wa&rd gezonden was, door de voest yerUndemia^ jKTorden, bij>tijdsaan te komen. ' •.
. Peeze aaukomst. der Dragonders,, had achter, nfet weitiijg •vreezein de Stad veroorzaakt , en bijzonder onder de.Burgeni,| die dien'na^t de wagi gehad hadden, en oog niet naar Huis g^ gaan ^Vnfen. . ,Men dwong een der Kolonellen verlof af, om de iovérige BurgerrKömpagnicn in de wapenen te dóen koqien.'I)e iP.óOrtén werden gefloten en bewaakt, ec men liet) niet dan mét '•'' '^ '^ ' ' • iio«t
HAARLEMS Gefchrédtnhjhti ii^
iDoeite, de reizigers posfeeren. De p&iling en opneemnïhg döf^ ' gedisteleer4e Waceren, den impost onderhevig, aangevangen- zijnde, werd uiet geweld gefluit. De Burgcmeesteren wisceiv geen middel, om de Burgerij te dillen,' dan door het geeven van een plegtigc verklaring, dnt zij ^ geen kennis gehad hadden^ van den aankomst vnn het Krijgsvolk, zo als Burgemeester DEUTZ reeds te voeren had moeten doen , dan dit ' nam hec ongenoegen, tcgeii de colledc niet weg*
Burgemeesteren, om, was hec mooglijk , de gcmoedereir tot bedaren te brengen , floegen 'zelve voor , of het niet bes^ ware , dat uit ieder der agt Vendelen , een pcrfoon benoemd werd, om hun bezwaren aan zijne IIoo'^luMd voor te dellen, en dit goedgekeurd zijnde, ifildc den moedwil, fchaön-meec Hl daden dan in woorden. ^£r werd een Request opgefteld, ▼an den volgenden Inhoud.
^an zijne Doorlugtige Hoogheid y^ ertz. enZ. enz* geven (^wct permis/te van de Edé Gr. ylchtbé H teren Burgemeesteren der Stad Haarlem)^ de Ondergetekenden Gedeputeerden , uit alle^ de Fendels^ en in naam der gantfche Burge* rijeop het allerootmoedigst te kennen»
Ten eerden^ verzoeken en Hneeken de Supplianten , dat zij-» ne Doorl. Hoogheid zo p:oed gelieft te zijn, .om ie wezen Opper-. en Generaal-Financier, voor zo verre de Stad aan- gaat.
Ten tweeden, dat de college, over de middelen van com- fümptte, enz. geheel moge werden vernietigd, en in de^ zelfs plaats óioge gefield werden, een ander draaglijk middel, zijn*' de dit,. ingevolge de beloflen van Hun Ed. Gr. Achtb. de * Heeren Burgemees^cren, -en van zijne Excellentie de Baron Van grovestins, in naame van uwe Doprl. Hoogheid, aan.
ons gedaan,' (wordende hier een opzettelijke onwaarhe^ ver* haald.) '
Ten derden, dat de Executien {roheel en al mogen agtér-
Wijven, en een genernale Doleantie moge*worden toegedaab/
XIX. DERL. l op
«^ HAARLEMS Gi/ckMtnitfHi.
op *t een iegdijk, ds dan naar zijn vermogen en confcicn- tie, zouden kunnen betaaJen, het geen wij als getrouwe On- derdanen en Burgeren zulien nakomen.
Ten vterden , dat de Officiën mogten verkogt , of met «odani^e laaten, ten behoeven van deeze Stad bezwaard wor- den, als ÜEd. DoorJ, Hoogheid, tot nut en voordeel deezec Stad zonde gelieven goed te vinden. • Eindelijk verzoeken de Supplianten UEA Doorl. Hoogheid, xo goed gelieft te zijn, om ons het antwoord hier op- in ge- fthrifte toe onze verantwoordhig óver te leveren.
HëarUm (U^as getekené.y
s Januarij 1750. . ^
Door de Gedeputeerden uit ieder Vaandel.
*t Was nagt, eer men het over deeze punten eens was ge- worden, men wilde die gedrukt hebben, en men klopte, om dit fraaie (luk werks, den Stadsdrukker ten Bedde uit. Dé agt perfoonen, die benoemd waren, om het als Gecommitteerden ^n zijne Iik)ogheid te brengen, was een Tabakskoper, een Droogist, een Kant werker. Kleermaker, Timmerman, Wever, Twijnmolenaar , en een Twijndersknegt. En uit de Regeering werden gecommitteerd. De Heeren Burgemeester ozutz» Schepen acHUiLENBURG en de paape , nevens den Penfiona- ris GiLUs. Den volgende ^lorgen , den 3 , gingen de yoorfz« agt perfoonen met 2 Wagei^ op reis, de Heerea volgden, omtrent een uur daar na, met een Koets. In ^sGra" venAage gekomen zijnde, begeerde de voorttir agt perfoonen » nede in het Logement van Haarlem , hun verblijf te houden» dan dix m^t mogende zijn, begaven zij zig in een andere Herberg. Dan hier mogtcn zij de nagt in ruste niet doorbren* gen, want om twee uuren, werden zij in hunne, flaap ge** floord, alle agt van hunne bedden gciigt, en naar de Geyan- genpc^t gcbragt, 6 werden, den 19, provifioneel ontflagen» maar twee hield men daar.
Inmiddels, was op zaterdag, des middags om een uur, een OSder van de Ruiterij, binnen gekomen » brengende aan den
Pre-
Prefident-Burgemecster, f&k Pjifest vtn zijn Hoogheid, ioboii. dende, dat de op marscfa zijnde Milide moen wonlea bioneit gelsceo,
Naauwlijks makte deeze maarey die de Regenten eu welden* leenden als een heuglijke tijding, maar de foelhameis aU een^doa^ derflag in de ooren klonk, bekend, bij ben, die de Poorten» fints eenige dagen , gefloten hadden, en do Officieren gedwon- gen, om een heele Kojp^pagnie, daagtijks in de wapenen ce does komen, of zij Mden zig aan %la dolle menfchen, vorderende met geweld kruid en lood , yan de toen wagthebbende Officlo» ren, de Heeren Vermeulen en merkman» Kapitein en Lutte» nam , die , met de Kolonel valcnburg , in gevaar van hun leven waren, toen zij hec Patent voorlazen, en de Kolonel bevel ga* ven om de Poort te openen , en naar huis te gaan. Dan , ia plaatze van hier aan te gehoorzamen , gingen zij naar de Koster, en dwongen die, de Groote Kerk te openen, waar zij introk- ken, de Brandklok op het Klokhuis kleppende, en de Doodklok luidende. Luttel tijds vermoeiden zij zig daar mede, want om ' drie uuren verfcheenen drie Officiers voor de Poort , dezelve opeisfchende, een weigerend antwoord daar op bekomen heb- bende, rukte 30 ZwiizerSf onder bevel van den Major du per» RON, aan, en maakte zig, in een oogenbilk, meester van het ijzere Ilek. Voor de Poort aan de binnenzijde, fionden meer dan 500 Burgers, alle voorzien van fchietgeweer , doch voor • het grootst gedeelte , zonder kruid of lood* Drie Muaketichp* een, werden van de Wallen op de Zwiizers gedaan, eer xij, incest^ van de Poort werden, doch, zo haaac men merkte, dar ^ ^e l^oort bukken zou, grendelde men het klinket van binnen» ^n men vlood vervolgens binnen waarda , d^s *er aan de Poort gees 'fnens((±, dan een oud wijf gezien werd* 'c Leed, echter, waf t vtn een oor, eer bet flotwerk door de Militie verkracht werd, die nu £n dan^ door de opening van het klinket, met Icherp naar binnen fcboot, waar door een kwade jongen, wel zwaar^ maar niet doodelijk aan het hoofd gewond werd. £4ii- ééii]k raakte de 30 Zwitzers binnen , uit wier gelaat niet duister ce leezen was, dat hun harder en banger vid, tegen een hoop ^c^ Ingezetenen 9 dan tegen een in orde gefchaarde bende vijanden aaa te rukken , ongehindert trokken zij voort , tor aan
I 2 dco
f|4 HAARLEMS QefchtedtnUfe^.
Beoeffening van Konden en Weetenfchappen zijnde , eenige licf^ hebber» zig bezig gehouden , in het ondorzoek of doeA van Na- t!uürktindige Proeven , en het fleUen van Verhandelingen ^ waar uit fommige dagten , al ware het flegts van verre , en met on« gelijke fchréden , den loflfblfjken ijver van andere Koningrijken èn Oemeenebe^ten*) in het onderfteunen en aanmoedigen van ïtönfteo en Weetenfchappen, in Nederland zou konnen navol- gen, oohieelende, dat dusdanig loffelijk oogmerk» best bereikt kon worden , door bet verzamelen Van fraaie Lettervrugten , en Uitdeelen van prijzen, voor wel uitgewerkte Gefchriften, En dit lei den grond tot de loffelijke Maatfchappije der Weetenfchap- pen, vKiar Van in lict Jaar 1754, het eerfte deel ten vootfchija kwam, en den ^ond gelegt heeft, tot zo veöle nuttige Maat- fchappijen , als zedert dien tijd ten voorfchijn gekomen , .en tot ftand gebragt zijn. De loifelijkc MagiUraat deezer Stad , bood hier toe gcwniig de hand , althans zeven van dezelven , veree- ölgde zig terftond met de eerfte Ontwerpers , als de Heer Mr. ARENT DE RAAT, Burgemeclster en Raad, Mr. pieter van scfluiLENBERG , Heer van Moermand^ Raad en Schepen, Mr. AscANius VAN SVPESTEIN, toen Sclieperi en Raad. Mr. amto- NM sLiaiER, Raad en Schepen, Mr. joost hüigens dito, an- öRtBs 'HESHüiZEN , Schepen , en Mr. jan theodorus koek. Schepen en Raad. Dqqzq Heeren hielden aldaar hunne gezette tijeenkomften, en befloten den 12 Maij, van het Jaar 1752, het befller deezer onderneeming op zig te neemen, en te beproe- ven, hoe ver het te brengen was, hun eerfte werk was, den Wet Eerw. Heer c. c. van d£r aa , als Lid en Secretaris dier. nieu- we Maatfchappije te verzoeken , wordende van tijd tot tijd dit Ifichnam, met kundige en ervarene Mannen, nog in dat Jaar» vermeerdert. Zo ook in het volgende Jaar 1753, en in 1754, t^erd iijne Hoogheid , den Heere Prinfe van Or/tnje , willem DEN V, als Medelid aangenomen, en om aan dezelve te meer- der luister bij te zetten , werd gemelde zijne Hoogheid , eerst als Dhrefteur, en daar na als Üefchermer of Proteftor verzogt, welk verzoek door haare Hoogheid de Vrouwe Gouvernante^ tls Voogdesfe van den minderjaarigeit Heer Erfïladhouder , min- aelijk wlerd aangenomen. De voordeélen , hier door aJm de Re.
fubliek lóejebrilöt, 2ijn te bekend, öin över den lof êèeiet
'\ Maat-
HAARLEMS QthMtêtfiUfn. 135
MB
Mnatfchtppij nit te weiden. De penning, die ter belooning der Prijsvraage uitgedeeld werd , vctcoond aan de eene zijde y it Qoisdienit Man eên AltMr zittetide^ kumnde met éie linker^ arm üp de Bij bei ^ die op ktt Altaar fiaat^ en het FaderUnd in de gedaante van Minerva^ met een Speer ^ waar èp de Hoed der Frijheid in de Unkerhand^ met het Wa}tnfchild van Holland aan de veeten. Hèt^ emfchrifi is: deo bt pa- TRIAE5 dat is: voer God en Vaderlands De tegensijde ver- toond 9 de Waarheid met een Zon op het hoofd ^ hebbende in de rechterhand een Laurierkrans^ en in de linker een Palm^ tah^ in het verfchiet is de Stad tiaatlem » mt de Rivier het Spaarne te zien. In bet omichrift fiaat* Optimo MBRrns^ dat Is: voor die het best verdient hebben ^ 'm de onderibande aflbede naat bet Wapen wn Haarlem ^ met dit bijfcbrifl: societ. soent* SfOi.L. PRifiM, dat is: Prijs der Holland fche Maat/chappij der IVcetenfehappek ^ fai de linkerboek hier boven* j. g. holtz- liEY fee, wordende rondom de bultenfte rand gefneden, dea ifiiaffl van hém , die dezelve behaald heeft 9 met het JaanaL Niec m'm 18 Haarlem beroemd, door het oprigten van deeze Maat- fchrtppij , van Tijiers Genootfchap , en de oprichtteg van de Oer contmifcben "hik, als het beroemd is, door de uitvinding van de Boekdrukkunst.
In het Jaar 1757, ontftond hier een verfcHl onder de Regee- Hng, dat van eene lange nafleep was , op den 7 van dé maand September, moest, volgens Jaarlijks gebruik, de Vroedfchap vergaderen , om door de prerente Leden fdiriftelijk op te gee- Ven, en door de afv^zende te doen opgecven, agt Perfoonen, Leden van de Vroedfchap, om daar uit vier Burgemeesteren voor het volgend Jaar te- doen kiezen. Dit gefchied zijnde, bleek bi] het openen der Biljetten , dat tot Burgemeesteren , voor het aanllaande Jaar waren genomineerd, de Heeren Vroed, fchappen: Mr. jacob deutz; Mr. arend deraeot; Mr. ka- rel VAN DYK, een Jaar gedient hebbende ; Mr. da^ïmaes cul- üewagen; ^r. gysbert jan de bruyn; Mr. francois benja- min FAGEL, mede een Jaar gedient hébbende, is aak cufFORD, en Mr. jan van styrum. De vergaderde Vroedfchap befloot llier op, dat, volgens gebruik bij zulke gelegenheid, eeife No* Éiinatie met een bijgaande Brief zoude gezonden worden, aan
I 4 baa«
n6 HAARLEMS Gefchiedenisfen.
banre Koniuglijkc Hoogheid , die zig dïescijds op (iet Lusthiüs te Zoeitdijk bevond , om daar uit de verkiezing van Burgemees- leren te doen. Doch eer zulks gefchiedde , protefteerde één der Heeren Leden tegen de Nominatie, na dat hij -alvoorens zijn protest had trachtten in te leveren, voor een Lid dat afwezig was, zeggende, dat 'er informaliteiten begaan waren, en de Nominatie uit dien hoofde , niet als wettig aan haare Koningüjke Hoogheid kon worden aangeboden; verzoekende, dat bij het zenden of overleveren der Nominatie van zijn Protest, aan de Vrouwe Gouvernante niogt worden kennis gegeven : mef welk Protest, eeiT ander der aauwezend zijnde Heeren, zig confir- jneerdet Sommige der aanwezende waren van oordeel, dat dit Protest moest worden aangenomen , doch verre de meeste be- luigden, geen de minde informaliteit, bij dit Protest ook niet tan^ewezen, in de Nominatie te kunnen vinden, en dus naar den wil en het gevoelen der meerderheid , op de gewoone wij- «e, ten- zei ven dage aan 11. K. II. gezonden. De protefteerende * Leden, zonden ten zclven dage ook een Berigt aan 'haare Hoog- lieid, inhoudende, dat de gemaakte Nominatie niet wettig was» om dat van dezelve waren afgcbleevcn, Pcrfoonen, die na de orde van Regeering, daar toe nominabel waren, waar door zij meende, dat te kort gedaan was, zo wel aan de Privilegiêo der Stad, als aan de naam en fuam der afgelatenen, en dat zulks voortfproot, uit ecti Verdrag, door de meerderheid der Vroed» fchappcn^, onderling aangegaan. Haare Koningüjke Hoogheid, gaf met een Brief van den 8 dier maand, van deeze klagte kennis, aan de Regeering der Stad, en dat zij, gaarne hier van onderrigt willende zijn , eenige Heeren zouden benoe- inen , om zig hier op te informeeren. De Brief werd, den 10 , Jn een daar toQ belegde Vroedfchapsvergade- 'ring overwogen , en bij verre de mee? te Lbden nogmaala verklaard , dat zij de gemaakte Nominatie niet anders UoH'Jen aanmerken, dan voor alzints formeel en wettig, en du9 werd belloten , eene Deputatie te zenden, aan de Vfouwe Gou- vernanuï, om haare Floogheid vnn deeze verklaring, en de re- denen, vaar op dezelve ftcunden, kennis te geeven, en vervol- gens te v^zoeken , van het benoenien van Comtnisfarisfen af te ïicn, en d'^ vcuogte verkiezing ^;n fpocdigfteu te doen. Eu
teK
HAARLEMS QtfehUimisfin. I3f
ceti zelven dage werd door de procedeereode Leden, aan hta- re K. H* vertoond, dac de Nominatie was onwettig, Ilrijdig mee de Privilegiën , en afwijkende van de gebruiken , daar op- gebouwd. Den volgende dag had de Deputatie , door de Vroedfchap afgezonden, gehoor bij de \^ouwe Gouvernante, die betuigde verblijd te zijn, dat 'er geen informaliteit, vol- gens het Berigt • plaats had , enz. enz. en wat het zenden vfla Commisfarisfeii betrof, dat H« K. H. zoude zien, of zij daar ' van kon afzien; dan zig daar over nog niet bepaald kon ver« klaren, en het gevolg toonde, dat de Gouvernanee bij haar eerst genomen befluit bleef, benoemende ten dien einde de Heer fredrik hendrik, Baron van IVasfenaar^ &\z. en Mr. HENDRIK VAN DfiR DussEN, Oud-Schepeu en Raad der Stad Delft ^ als' haare CoramisftNsfen , om zig op deeze zaak te informeeren , en hoare Hoogheid rapport te doen , welke ïï^t» ren, zo wel de protefteerende , als die in de Nominatie be- rusten, hoorden. Op den 13 van die zelve maand, deden de afgezonden Heeren in de Vroifdfchap* verflng van hun weder- varen, bij haare K. H., wanneer door het Kollegie eenige weinige Heeren uitgezondert , befloten werd, de zaak te bren- gen in den fchoot van den Souvcrain, Hun Ed. Gr. M<>g., en daar toe de Ed. M^. Heeren Gecommitteerde Raden t« verzoeken , eene buitengewon* Vergadering te befchri;ven , wordende daar toe gecommitteerd, den Heer Prefident-Bur- gemee.ner en den Penfionaris gillis, om in ^sHage dat ver- zoek te doen, zo als zij deden den 16, met den Beer Raadpen- fionaris, den Brief van de Regeering, ofwel van de meer- derheid van dien ter hand te (lellen, dezelve luidde dus:
I EDELE MOGENDE HEEREN!
Door de ongefundeerde klagten van wcinfgen uit deeze Vroedfchap, aan haare Koningiijke Hoogheid, de Vrouwe Goa- vcmanie, gedaan, aangaande de Nominatie tot bet Burgemees- ar-Ampt deezer Stad, bij ons den 7 deezer geformeerd, als of daar in ictwes zoude ralideeren , dat tegens de Privilegiën dee- zer Stad zoude Ilrijden , tot ons leedwezen geoccadoneerd wor- «lende , dat haare (Coninglijke Hoogheid , nlettegcnftaande de
I 5 ' daar-
139 ÜAARLÏMS GefihieJetiisfen.
diaromtreot gedflane reprÊTentaden , tot hier toe niet beeft kan- nen worden geperfoadeert, aan ons hoogst derzelver welbehaag- lljke Elcdle daar uit te lateti toekomen; het welk ons ten ui eter- flen embarasfeerd , om de gerotgen, welken hier door te duch« ten zijn ; en dat wij , mitsdien de wettigheid van dezelve Nomi* natie niet beter kunnen doen juftificeeren , dan door den Souve- raiti zelven, aan wien, in alkn gevalle, de Explicatie der Pri- vilegiën alleen toekomt , en dat derhalven daar in , tot bevorde- ringe van dezelve, ten uicterften alle fpoed nodig is en vereischc word, zo hebben wij goedgevonden, door deezen, aan UEd. . Mog. te zenden de Heeren Prefident-Burgenlees pxzter samuel CHOMMÊLIN, en Mr. paulus abraham gilles, Raad en Peofio- naris deezcr Stad , ais onze Gecommitteerden , om , na breeder voordragte der zaake zelve , Uwe Edele Mog* van onzent we- gen te verzoeken, en daar op crnftig te inlleren, dat de Verga- dering van Kumie Edele Groot Mog., ten einde voorfchreeve, cöR fpoedigften moge worden liefchreeven, en bij den andere^ geroepen; om daar aan, in de naast volgende week, al was het ^.clfs maar in het laatfte van dezelve, ter zaake voorfchreeve , onze voordragte en. reprefcntatie te kiuincn doen. Verzoekende voorts den zelven Heeren, onzen Gecommittrcrden , in al het gunt ten dien einde aan Uwe Edele Mog. zyllen voordragen, volkomen geloof te geeven.
Wadr mede wij , na Uwe Edele Mog. in de belcherminge des AIIerhoQgden te hebben aanbevolen, blijven.
Edele aUgendt HeereiTy
Uwe Edele Mogende goede Vrienden,
Burgemeesters, Schepenen en Raaden der Stail haarlem.
Ter Ordonnantie van dezelven ÏJ/tnrlem * éen \s Septtmhtr J. J. van BERGUM van
. 1757-. >' ' NIEUWENHUIZEN.
Wac
. \
HAARLBBIS OefikhdMt/iné 139
' ' ' \
Wat hkr op beiloten' werd bij de £d; Mog. Hecren Ge- commicteerde Raaden^ en deo afgezondenen van de Regeerui* ge deezer Scad, in den Haag is wederwen, blijkt uic het rapport, dat deeze Heeren «fgezondenen » den 17 der meer* gemeJde Herfstmaand, in de Vroedfchap alhier deden; waar van de «mtekening, ten dien dage gedaan, dus luid:
De Refoluden, den 13 deezer genomen « zijn gercfume^d, en, na voorgaande deliberatie, gehouden voor gearredeerd.
De Penfionaris gilles beeft aan hunne £d. Achtb» gerap- porteerd, dat de Heer Prefident-Burgemeester crommrlin, en hij Penfionaris, zig, ingevolge honner £d. Achtb. Refolutie van den 13 deezer, op eergisteren, zijnde .geweest Donder- dag, des namiddags, hebbende begeeven naar ^iHagt^ vcr^ volgens, op Vrijdag morgen, zig aldaar hadden vervoegt, bij ' den Heere Raadpenfionaris van deeze Proviiitie, en aan den eelven mondeling hadden voorgedragen, de redenen en moti- ven, bij de Refelutie van hunne £d. Achtb. vervat, waar op, in den naam van hunne £d. Achtb., nader moesten in- deeren 9 ten einde de Vergadering van hunne £d« Groot Mog. zoude mogen worden befchreeven tegen het laatde van de volgende week , om als dan , van wegen hunne £d. Achtb. , aangaande de zaak der Nominatie tot Bucgemeestercn deezer Stad, aan hunne £d. Groot Mog. de nodige ouvertures te geeven, en de vereischte reprefentatlên te kunnen doen; te gelijk aan zijne Wel £d« Geifar. overgevende de Misfive van hunne £d. Achtb. , mede ten voorfchreeven einde aan het Collegie van de Heeren Gecommineerdc Raadcn g^addres* feerd, en onder de Notulen van den 13 deezer, breedor geextendeert. Dat zijns Wel £d. Geftr. (de Heer Raadpen- fionaris) aangenomen hebbende, dezelve Misfive, aan welge- nkelde Collegie van de Heeren G^ommitte^rde Raaden te zetten overhandigen, zij Heeren Gecommittearden voons zig «ok hadden vervoegt bij den Heere beelaarts , Heere yan Bkklamd^ als , vermits de abfentie van zijne Hoog £d, , den Heere van rhoon , als toen de voorzittende Heer zijnde ia welgemelde Collegie, en aan denzeiven insgelijks badden be» kead gemaakt^ hunne last en comsM^Ae, ten eind^ hier voo*
^ " re«
^9 HAARLEMS Gefchiedêniifin.
!■»
ren gemeld^ en dat de voorfchrtevë Misfive daar toe hadden oi^ergegeven, aan den Heere Raadpcnfionaris , die de goedheid had gehad, om aan te nemen, dezelve aan het Coliegie van de ileeren Gecommitteerde Raaden te bezorgen; en dat voorts de zaak der Befchrijvinje van de Vergaderinge van hunne Ed. Groot ' Mog. , aan welgemelde Heere van Blok- iandy met de nodige Argumenten ten beste, hadden verzogt en gerecommandeert; en welke Heer op een vriendelijke wijze liad aangenomen, daar over in het Coliegie van meergemelde Heeren Gecommitteerde Raaden te zullen fpreeken.
Dat vervolgens, eenigen tijd daar na, zij Heeren Gecom- mitteerden zig hebbende lakten vinden op het Hof, in het Coraptoir van den Heere Raadpenfionaris, ora te kunnen ver- neemen den uitiliig der deliberatién van de Heeren * Gecommit- teerde Raaden, op de voorfchreeve Misfive van hunne Ed« Achtb., de Heer Raadpenfionaris hun Gecommitteerden aldaar had gecommuniceerd, dnt de Heeren Gecommitteerde Raaden, bij hunne deliberatién, zwarigheid hadden gevonden, om in de verzogte Befchrijving van hunne Ed. Groot Mog., tegen, de volgende week, te confenteeren , ter zaake van de nabijheid der ordinaris Vergaderinge van hunne Ed, Groot Mog., die zekerlijk den 28 deezer moest invnilen; als mede dat in het Coliegie drie Heeren abfcnt waren ; en dat daar benevens misten de hooge prcfentie van haare Konlnglijké Hoogheid, de Vrouwe Gouvernante; dat de zaak de Heeren Gecommit- teerde Raaden ook niet voorkwam van dusdanige nood of presfance, dat daar toe het maaken van zo veel eclat, als de Befchrijv^ing der Vergaderinge occafioneeren moest, nodig was. Dat, gelijk deeze uicflag hun Gecommitteerden zeer furprenant .v/as voorgekomen, dezelve vervolgens, ter voldoeninge aan de last van hunne Ed. Achtb. , hadden vermeent eenige nadere im Itancii-n , ten dien reguirtft , te moeten doen v en derhalven had' den verzogt, met eenige Heeren uit het CoHegie van hunne Ed^ Mog. nader over dat gedaan verzoek te mogen confereercn. Dat, ter voldoeninge aan dat verzoek, korten tijd daar aan, ter .voorfchreeve plaatze, zig bij hun hadden vervoegt de Hee- ren BEKLêARTS cn D^ACQUET , mct de Hcer Raadpenfionaris; aan welke Heeren zij, Gecommiiteerden breeder het verzoek van
<lc«-
HAARLEMS GêfchleJenisfeH. fff
dte
éè^tt Vfoedfchap hadden geéxpofeerd, en als den grondflag daar van zig hadden beroepen op de zeer klaare en energiqua Refolutie van hunne £d. Groot Mog« , van den 6 Jnlij , van het }aar 1&77 (*}• Dat welgemelde Heeren , op de vorengcavan-
ceer*
(•) DeezB luid wocrdelijk: „ /j, na voorgaande delibera^ $^ $f€ en in achttnge genomen zijnde^ dat het Groot Frivi" t9 ^^P^% bij yrouwe m^ria van BOURGONDiè'N , den Edelen en 9^. Steden 9 in den ^aare 1476 verleend ^ met uitgedrukte ,, voorden medebrengt^ dat de Steden van Holland en West^ 19 friesland, en malkander en ^ zo dik* en menigwerven hen ^ dat helieven zal^ die een den anderen mogen befchrijven , M en met eikanderen in Dagvaarden en anders vergaderen ^ 9f ter plaat ze '9 d^ar het henluiden goeddunken zal^ om aldaar „ te fpreeken van zaaken^ den voornoemde Lande of Steden^ f» of eenigen van dien ^ aangaande » zonder daar op te moe^ „ ten verwerven y verder verlof of con] ent van den Pr in f e van t» den Lande \ goedgevonden en ver (laan ^ mids deeze te ver- ^, klaren y dat de He eren ^ hunner Ed, Groot Mog. Gecom- 1» mitteerde Raaden^ gehouden en geohligeerd zijriy de yer- 91 gadering van hunne Ed. Groot Mug* te convoceeren en te 9» befchrijven , zo wanneer zulks bij of van wegen de Heer en ,9 van de Ridder f chap en Edtlen^ fif van wegen Burgemeestt- 99 ren en Regeerders van een van de Steden^ Leden van de f» hooggemelde ^Fergaderinge y word verzegt y zonder dat de „ gemelde Heer en Gecommitteerde Randen zulks zullen mogen »» ^^igcren ; en dat de gemelde Heeren Gecommitteerde Raa^ pi den mede gehouden en gcobligeerd zijn de PropófitiCy die de 19 gemelde Heeren van de Ridder f chap en Edelen , of de ge^ ^^. melde Burgemeesters en Regeerders van een van de voor- 9f gemelde Steden ^ aan de gemelde Heeren Cecöwmitt eerde 99 Raaden zouden wogen hebhen gedaan of overgeleverd ^ alt ^9 een point van Befchrijvinge , aan de gemelde Leden toe te „ zenden y zonder daar van insgelijks in gebreke te mogen
149 HAARLEMS Gefihfedtnisfên.
aectée Oronden eti Argumenten y nut liiivoegfaige van fne^ 4cre r^flcélic'Q, wel hadden gecragti hen Gecommlae^ilen W9m hec voorfchreeve verzoek der B^Cchrijvizige van de Vergadecin- ge , (egoti het bratsc van. de volgende week ; te doen afzien ; dan •dat zij Gecommitteerden zig dienaangaande hadden beroepen op hunne exprcsfe last , waar bij hadden verklaard te moeten perfi* fteeren , met verzoek , in allen gevalle , dat hunne £d. Mog. , de Heeren Gecommitteerde Raaden , hen Gecommitteerden zou- den gelieven te vereeren , met op de verzogte en voorgedragen
■ zaak te neemen, eene finaale ReTolutie, ten einde daar vaa aas hunne Ed. Achtb. te kunnen doen een getrouw rappwt.
Dat wcigemelde Heeren daar op , andermaal zig hebbend» begeeven , in het Collegie van de Heeien Gec<Mnmitteerde Raa^ den, dezelvehy na eenig vertoeven» nog eens waren gekomen bij hun Gecommitteerden; en, na herhaünge van meesc alle voorgemelde redenen en perTuafiën , hadden verklaard dat hunott £d« Mog, perfifleerden , daar bij , dat niet konden refolveeren de Vergadering van hunne Ed* Groot Mog. , op het gedaan ver* zoek van hunne Ed. Achtb,, Extra órdinaris tegen de volgende week te doen befchrfjven, zonder alvorens >daar op te hebbeo
"^ verdaan, de intentie van haare Koninglijke Hoogheid; aan wie derhalven de Misdve zouden zenden , om hoogscderzelver goed- vinden daar over te vcrfban; alles in die of diergelijke woorden in-fubftantie; als hebbende zij Gecommitteerden wel geinfleerd^ om het gerefelveerde.van het Collegie van Gecommitteerde Raa- den te mogen hebben, in fcriptis^ als zijnde het verzoek, ten einde voorfchreeve, aan welgemelde Collegie stizo mede gedaan; dan dat zulks ook niet hadden kunnen obtfneeren , terwijl we4- gemelde Heeren Commisfarisfen hadden geperfilleerd bij de voorfchreeve hunne mondelinge verklaring, welke uit den naam van het Collegie kwamen te doen, en welke hadden verzogt, ten beste , aan hunne Ed. Achtb. te willen rapporteeren , mee tocwcnfchinge, dat de zaaken zig alzo in der minne mogten vinden , dat daar van geen verder echt zoude behoeven gemaakt ie worden ; en welke betuigingen wederona door hun Gecom- niicceerJen, met alle decentie, naar behoren waren beantwooré geworcien, echter niet zonder te doen zien hunne vreeze, we«
^cns het weinig genoegen ^ dat de uitflag van deeze Commisne
aan
HAARLEMS Cefeiiedenis/lm, 144
«n himtie Eet Aditb. Toude kunn^ lodbrengeti. En vmr nt vervolgens zij Heereii Gecommitteerden, als niet ziende ietwet verder te icuimen effeétueeren , wederom naar huis waren gere- ccnimeetd.
Waar op gedel&ereerd zijnde» is goedgevonden en verlfaaa de Heeren GecoamUcteerden , hier yooren gemeld, voor hunne in deezen genomen moeiM en aangewende devolren, in co»- formité van derzelver last» mitsgaders voor derzelver gedaan rapport, te bedanken; zo ab bedankt worden bij deeze, mee verder verzoek aan de Hoeren Raaden en Vroediidnppeo , om hunne gedachten te wiUcn doen gaan over de conduites» bij hec Collegie van de Heeren Gecommitteerde Raaden ^ in deeze zaak gehouden, en wat daar omtrent, en op het gunt daar van is gerappditeerd , zo tot maintien van deezer ^tads Rechten en Vrijheden , ais die van alle de verdere Steden en Leden van hun- ne Ed, Groot Mog. Vergaderinge , volgens de uitdrukkelijke Refolutie van den Souverain van den 6 Julij, van het Jaar 1677, zal behoren te worden gedaan en in het werk gedeld, enz.
Op den 19 van de zelfde Herfstmaand, bevestigden hunne Ed* Mog., de Heeren Gecommitteerde Raaden , dit rapport, door een Brief, inhoudende Bericht van het Befluit, dat zij geno* men hadden , op het verzoek, tot befchrijvinge van eene buiten- gewone Vergadering der Staaten, welke Brief aan Burgemces- teren. Schepenen en Raaden van deeze Stad gerigt was, en dus luid:
Erentfesu , H^jzê ', yUr%ienig$ , %e9t Dhcretê
Alhoewel wij ons verzekerd houden , dac UEd. , door hunne Heeren Gedeputeerden, volkomen geinformcerd zullen zijn, van het bij ons gerefolveepde op den lö September, joni^stleden , op üEi Misfive van dea 15 bevooren« , waar bij UEd. verzoe- ke, d^t een Extraordinaris Vergadering van hunne £d. Groo( Mog. ten fpoedigflen mag worden befchreeven , en bij den an« dereö geroepen; welk ons gerefolveerde inhoud, dat wij) om 4a ^nOandigb^d^^ van (iideo , qiet kiu^eo goedvinden , de Ver*
\
/
144 HAARLEMS Oefchiedéfiisfiné
gadcring van hunne £d« Groot M og. Extraordinair te befchri}* ven, daar de tijd van de ordinaris Vergaderinge zo kort op han« den is , welke ook tegen den 27 September fhat befcbreeven te worden ; mecnen wij eclner dienflig te zijn , UEd. bij deezèn nader te informeeren , dat wij , na rijpelijk alles overwogen te hebben , wat op decze materie dienen kan, ons verpligt vinden te perfideeren bij onze voorige gedachten.
Daar mede, Erentfeste^ Wijze ^ roorzienige^ zeef Discrt^ te Meeren , beveelen wij UEd. de bcfcherminge Gods.
Gefchreeven in den Haagy den ip September iJS?*
é
Ter Ordonnantie Van de Gecommitteerde Raaden*
ARIS VAN DER MIEDEN. .
Na dcezen tijd werden de handelingen der Hee^en Commisft- tisfen van haare Hoogheid wel voortgezet; maar zonder dat, tot genoegen der Meerderheid van de Vroedfc'.iap, de Vrouw Gouvernante befluiten konde, uit de overgeleverde Nominatie eene verkiezing te 4oen. Uit deezen hoofde deden de Gedepu* teerden van deeze Stad, in de gewoone Vergadering der Staaten, op den a8 der meergemelde Herfstmaand, tweeërlei Voordellen of Propofitien ; eene wegens de weigering der Heeren Gecom- mitteerde Raaden , om op het verzoek van de Regeeringe dee- zer Stad, hunne Ed. Groot Mog. buitengewoon te befchrijven; en de andere ter ophcffinge van de zwarigheden, die veroor- zaakten, dat uit de overgeleverde Nominatie geene verkiezing gedaan werd. Wij zullen van de eerde, en het Bericht, dat op dezelve gegeeven is, eerst fpreken. De Propofitie, wegens de weigering van Gecommitteerde Raaden, -was van deezen inhoud:
De Heeren Gedeputeerden der Stad Haarlem hebben, uit cxpresft last van de Heeren, hunne Principaalen , ter Vergade- ringe voorgedragen en gereprefenteerd: '
Dat de Heeren , hunne Principaalen , met leedwezen , bij het formeeren der Nominatie tot Burgemeesterén , den 7 deezer
, voor--
/ -
llAAkLEMS C&fthieaeÈUfeff, 14»
^r-i»— ■w^
9
voorgevallen, ondervonden hebbende, dat eenige, weinige. Le- den uit de Vrocdfchap hadden konnen onderneemeu tfegen do wettigheid van dezelve te protefleoren ; en met nog vrij groo- ter finerte hebbende moeten ontwaar worden, dat haare Ko- ninglijke Hoogheid, de Vrouw Gouvernante en Voogdes ovetf zijne Doorlugtige Hoogheid , den Heere f rinfe Erflladhou- der, door de gantsch verkeerde en ongefundeerde iniimulatiêii van dezelven , werd afgehouden haare hoogstwelbehaaglijkö Eledie uit dezelve Nominatie te doen, zonder dat- van hec contrarie van dezelve n door eene Deputatie, uit het middea van de Vroedlchap, aan hoogstdezelve, daar toe gedaan, had kunnen worden geperfuadecrd ; alle de voorfchrceve, redenen ^ met de beduchtini^en over de gevolgen , welken uit deczc zaak houden kunnen fcfulteeren, do Heercn, hunne Principaalen ^ als een genoegzaam fuixiamcnt hadden tocgefcheenen, waarom/ na dat veele dagen te v;.rgecrs de voorfchreeve hoogstwcibe- haaglijke Electie hadden afgcw.a^, hadden vermeent, in zoda- nige fituatie hunne toevku^t te möeteir neemeh tot hunne INTe* delèden, en met alle billijkheid bij de Heereti Gecommiiteer- de Raaden te mogen infleercn, dat, dewijl de ordinatis Ver- gadering van hunne Ed. Groot Mog. alleen Hond bij den an- deren geroepen te worden, tegen den 28 deezer, hoöggemel- de Vergadering over deeze zaak extraordirtait mogt worden geconvoceerd, eenfge dagen vroeger, ert zulks ten langflen tegen dèn 12 van dezelfde maand; alles ten einde welgemelde Heeren, hunne PrinCipaalen , gelegenheid zouden hebben, tctt fpoedigften derzelver reprefcmatien te kunnen bfengen in de fchoot van den Souverain, als waar toe zij oordeelden deeze materie, waar in alle acceleratie ten ultterften^resfecrde, ab- folutelijk te zijn gcconflitueérd.
Dat, ten dien einde, de Heeren , 'huniie Principnületi , t\% eene daar toe genomen Refolütie, op den 15 deezer, wet hadden afgezonden, naar ''sliage^ twee Heéren Gedeputeer- den, met eene MIsfive , aan het Collegie Van wcigemelda Heeren Gecommitteerde Raaden, gecoucheerd, inhoudende de redenen van het daar bij gedaan verzoek, tot de gemalde eX' traordinaris Befchrijving van hunne Groot Mög.; xvnar van» ^e «Heeren Gedeputeerden gtla?l w^ren, è.t^ nood», huniH? K-^»-
' XIX. DEEL K Mog«
148 HAARLEMS GefchiedenUJen.
Hunne £d* Groot Mog, vonden hier op goed, dat deeze Propofitie zou worden gefteld, in handen der Heeren Gecoat^ micteerde Raaden, om daar op ten Fpoedigften, en uitterli}k na agt dagen, den Staaten te dienen van Bericht. Ingevolge van deeze Refolucie leverden de Heeren Gecommitteerde Raaden, den 5 O^ober, het volgende Bericht ter Staatsvergaderingo in.
MDELE GROOT MOGENDE HEEREN!
Wij hebben wel oncfnngen U£d. Groot Mog. Refolutie^ vaa den 38 September, jongsdeden , waar bij U£d. Groot Mog. in handen van Gecommitteerde Raaden hebben gelieven te (lel- len, de Propofiüe, door de Heeren Gedeputeerden der Stad Haarlem^ ter verg^deringe van U£d« Groot Mog. ten zelfden ,dage gedaan, over het niet extraordinarie befchrijven van de Vergaderifige van hunne Edele Groot Mog., op verzoek van de Regeeringe van dezelve Stad , om daar op ten fpoedigflen aan U£d. Groot Mog. , en uitterlijk op den 5 Oótober , te dienen van Bericht.
Wij zijn ten uitterften bereidwillig daar aan , met de vereisch- te acceleratie , te voldoen. £n vinden ons derhalven verpligt U£d. Groot Mog. voor te draagen, dat de Gecommitteerde Raaden, in een zaak van zo veel importantie, gemeent heb- bende mee alle omzlgtigheid te werk te moeten gaan, niet, daa na rijp overleg, gekomen zijn tot hun genomen befluit. £a om die reden, niet dan met lacisfadtie en genoegen kunnen aan* zien hcc Qeclaratoir , dat welgemelde Heeren Gedeputeerden der Stad Haarlem^ ter Vergaderinge > hebben gegeeven: dat zij Heeren niet waren gelast om te klagen over de behande^ iingy bij het ColUgie van Gecommitteerde Raaden gehouden ^ als integendeel wel willende geloven , dat zulks is voortgekomen uit een altoos gevoonen ijver en attentie^ ten beste van ket Vaderland, en om waarlijk te doen dat gnnt utelgetneide Col^ legie, met die intentie oordeelde^ dat behoorde te gefckie^
den.
Dewijl Gecommitteerde Raaden zfg vleien, dat de gronden
€0 redenen y welken z ij , tot juftilicatie van hunne conduite, de
eer^
HAARLEMS Cefchiedeniffen. * 149
eere zullen hebben , onder het oog van U£cl« Grooc Mog« te brengen, de Heeren Gedeputeerden der Stad Haarlem ^ en de verdere Leden van UEd. Groot Mog. Vergaderioge , zuilen coBvinceeren dat Gecommitteerde Raaden geen het minlle oog- merk hebben gehad, om los te maaken een eenige Refolutie van U£d« Groot Mog. , of te weigeren aan de Regeering der Stad Haarlem , het gunt dat zij uit dien hoofde konde vor* deren*
Om , raet het allegueeren van de voorfchreeve gronden , een «anvang te maaken , moeten wl] vooraf zeggen , dat de Refolo- tie van den 6 Juli} , van het Jaar 1677, waar op de Regeering der Stad Haarlem^ haare requifitie, van het befchrijven eener extraordinaris Vergaderinge , komc te fundeeren, aan ons niet !s voorgekomen , te wezen van die geêxtendeerdheid , dat wij » in het prefente geval , met postpofitie van andere verpligiiogen^ die aan Gecommitteerde Raaden mede incumbeeren, en niet minder fterk aanbevolen zijn, daar uit bevoegd zouden geween zijn , om te voldoen aan het verlangen van welgemelde Regee-
rtiigc.
Dewijl wij daar bij moeten voegen, dat wi}^ met attentie pondererende den inhoud van de Misfive, door Heeren Burge- meesteren , Schepenen en Raaden der Stad Haarlem^ op den 15 September, aan ons gefchreeven, hebben gcmeent daar in te re- fidtferen, hoe zeer m gemefureerde en decente exprcsfiên, een beldag, en dat wel omtrent het ftuk van de Magifiraatsbcdeliin- ge, waar over de Heer Erfihdhouder bijzondere Rechten exer- ceerdt tegens haare Koninglijke Hoogheid; alzo, uit hoofde van zekere ongefundeerde klachten , van weinigen uit de Vroedfchdp der Stad Haarlem, aan de Vrouwe Gouvernante gedaan^ aangaande de Nominatie tot het Burgemeesterampt ^ feoccafioneerd word dat haare Koninglijke Hoogheid\ tot leed* wezen van' de Regeeringe, niettegenftaande de daaromtrent- gedaane reprefentatiSn % niet heeft kunnen worden geperfuoi- deert , om aan de Regeering de Elegie te laten toekomen ; het welk hun ten uit t erft en embaratfeerde ^ om de gevolgen i wei- ten hier door te duchten zijn.
Welk beklag ons in de voorfchreeve Misfive ten klaarden blij- kende vervat te zijn , hebben wij , met al{e circuinQ>e^ie , na«
K 3 fiCf
150 . HAARLEMS GefchiedenhfeH.
gegaan, of wij, uh hoofde van onze luflrudie, op den 28 Au* gustus, van het Jaar 175 1 gearreftecrd , geobligeerd waren op zodanig beklag eene Vergadering , niet zonder hec grootfle eclac, Immediatelljk excraordinarie te befchrijven , daar de befchrijving van de ordinaris Vergaderinge zo nabij was » zonder te boren de conGderatien en belangen van haai-e KoningUjke lioogheidy welke daar bij, naar onze .gedachten, zo merkelijk was geinte- resfeerd ; en dat in een zaak , welke zoude koincu uit te leveren ccne Colliüe tusfchen het eminente Hoofd, eu een voornaam Lid van UEd. Groot Mog. Vergaderinge.
Deeze onze Inftruélic inziende , hebben wij bevonden dat aan ons expresfelijk, bij bet XIIL Artikel van dezelve, gelast is, cm te maeten houden gaede Correspondentie met den He ere Ërfftadhouder in der tijd^ of nut die geenen y die ^ volgent VEd. Groot Mog. Refolutie van den 16 Novewber ^ van het Jaar 1747, de zelfde plaats zai bekleedeu \ welk Artikel aan ons van hec uitcerfte gewigt is voor gekomen, als gefondeerc ssijnde op de gronden van de tegenwoordige Regeeringsform , en daarom, op alle mogelijke wijze, behoorende geobferveerd en agtervolgd te worden.
Wij zouden zekerlijk, naar onze gedachten, daaraan hebbeti gemankeerd, en daar tegens dire^elijk gepecceerd, indien wij, ons aantreld^ende eene klagte tegens de Vrouwe Gouvernante, buiten hoogst haare kennisfe, en zonder aan hoogstdezelve ge- degenheid te geven, om haaje defenfie daar tegens te doen, de Ver^dering , om die reden extraordinair hadden geconvoceerd. Behalven dat hec volgende XIV, Artikel vnn gemelde onze In- ftruóHe ons injungeerd, om (pecialijk te letten dat de Souverai" fiiteit van de Staaten^ en hunne tegen swoordige Regeeringi" form^ op het Stadhouderichap , met de Precminentiè'u , door UEd. Groot Mog. daar aan gebegt, voor zeker rustende, in al- le haare deelen worden geconferveerd en bewaard. In gevalle uu haare Koninglijke Hoogheid mogte verraeenen , dat , bij dec' ze Ulagten , de Praeêminentiën van den Heerc Erffiadhouder waren geconcerneerd, zouden wij, met het aannemen van de voorfchreeve klagten , fciiljnen ons daaromtrent in te laaten, en dezelven als te wettigen. Wnar door , indien naderhand be- vonden mogt worden, dat zun;s in der daad de Pra;;c^inenuêa
vaa
HAARLEMS GefMeienfsfin^ igt
iW»
van den Heere £rfl2adhouder hz^&a getoucheerd, wi}» wd verre van daar voor, volgens xleeze onz.e verpligdnge , gewaakt te hebben, zoude reprochabel zijn, van, zonder verhoor van het eminente Hoofd van de Regeeringe doezer Provintie, ons in deezen ce hebben geimmisfeerd.
Deeze verpligtingen zijn ons al te obligatoir voorgekomen, dan dat wij zouden kunnen denken, dat U£d« Groot Mog. van ons zouden wilfen vergen, om de twee gemelde Artikden ten eenemaal aan een zijde te ftellen; terwijl Gecommitteerde Raa- den voor hun zelf zig liever wiflen getroosten, bloot gefield te worden voor het ongenoegen van één Lid, in deezen geinteres- feerd, dan, met het violeeren van het XIII. Artikel van hunne InilruéHe , attentie te geven aan de gronden van de prefente Re- geeringsform, en daar door te incurreeren het billijk verwijt van alle de onpartijdige Leden van üEd. Groot Mog. Verga* deringe. *
Hoe zeer wij nu van dit idles gcconviücecrd wafen , hebben wij echter daar ia niet berust, maar gemeem, metiill^acteiitiey te qioeten examineeren de bewoofdiQgen van ^ gMllegoeerdè Refolutie van den 6 Julij, wi bet Jav iéf7, wt&e.wi} we^, in zo vefxe, zeer duidelijk' en klaar hébben bevoaden, dat Gecommitteerde Raiden gehoudea en geoUigeec^ zijn, de Ver- gadering van hunne £d. Groot Mog. te convoceerea » «^ watir üjer' zulks dij de Hetnny^n -^ Rid4irfchap ofSuden werd ytrzogt^ zonder zulks te wofen Wfiigeren\ en dat. zulks bij UEd. Groot Mog. is geaiTefteer4 » in tfchtmge genomen zijnde p dat het groot Privilegie van hr ouwe maru van «ouRGONDieN, in den Jaar e 1476 verleend\ medebrengt^ dat de Steden van Holland en Westfrieslaud malkanderen^ zo menigwerfien dat believen zal 9 'zullen mogen befchrijveny om te [preken van zfikeny den voornoemden Lande of Steden ^ of eetiigen van dien , aangaande , zonder confent van den trinfe van dem Lande.
Maar hebben wij , desniettegenftaande , de voorfchreeve Re» folutic niet klaarlijk applicabd gevonden op het prefente geval ^ dewijr in de gronden, overgenomea uit het evengemelde groot Privilegie, niet (bat dat het den Edelen en Steden vrij zal (bun, tot het inbrengen van klagten tegens den Stadhouder van dien tijd , of tegens d^. Steden onderling , extraordinaire Vergaderin-
K 4 gen
I5i HAARLEMS Xierchiedenisr^n.
pcm te bcfchrijven, en daar bij maar alleen gefproken word v^n zaken ^ den voornoemde Lmide of Steden, of eenige van diey aangaande \ gelijk ook UEd. Groot Mog., bij hunne condafie in de voorfchreeve Refblutie, niet expresfelijk vast- gcfleld hebben, dfli, ingevalle de Edelen of de Steden, tegens €?*;i Meere Stadhouder, of wel de eene Stad tegens de andere, lilngtcn kwamen in te brengen, en daar tot ce:ie extraordina- j-is Vergadering rcquireerden , de Gecommitteerde Raaden op de zelfde wijze verpligt zouden zijn, dit altes te effectueeren, zonder eenige kennis dasr yan te geven, aan dat Lid van L'üd* Groot Mog., of aan den Hecre Stadhouder, tegens wien do klagten mogten zijn ingerigt. Welke handelwijze wij niet kunnen geloven , dat met de biJlijkheid of met de intentie vaq xie refpeélive Leden van de Vcrgaderinge overeenkomt; en al- toos verre zoude dcvieeren van den grond, welken Geconi- snitt^erd.e Rajyien by bun rapport yau den 30 Junij, van het Jatr 1677 •.hebben gelegt, wanneer %\\ gedecliurccrd hebben, 4at Lij de' Vergadering van. IJEd» Gr$ot Mog^ niet. konden enet eenige vrugi lovyoceereji ^ de klagten aan etnen knnty zonder ée partij daar op geboord ie hebben^ dewijl UEd^ ^root Mog, daaromtrent mei rechtvaardigheid riet zouden kunnen tefolveeren.
Om alle deczc redenen ïieM)en wij ons dan verpUgt geagt, nanhaarc Koninglijke ' Hoogheid kennis te moeten geven, van de Mfsflve van de Regeerfnge der Sisl^ Haarlem^ en het ïianïoek, dajir bij gedaan; En heeft haarc Koninglijke Hoog- heid, deeze Misfive aanziende als een klagte, die tegens hoogst dezelve gedaan wlerd^ begrepen^ dat Gecommitteerde Raaden zig die niet behoorden aan te trekken , zonder dat hoQgstdczeive gelegenheid zau hebben ^ daar tegens haar be^ lang te allegueeren y en in het bijzonder aan te toonen^ hoe s^eor dezelve klagten toucheeren de Fraeminentiin en Pra* fogativcn van den Heore Erftladhonder^
En hebben wij daar na aan de Regeering der Stad llaar^ lom gerefcribeert, dnt wij pcrfiftccrden bij onstó vorige ge- dachten, aan haare Hccrcn Gedeputeerden geuit; alleenlijk in let voorführccve antwoord mentle makende van die motiven,
die
HAARLEMS OefAUiêkisfin. 153
cué met zo veel emst , door onze Heeren Comraisfartsfen , beel- AARTs en d'acqüet , en den Heere Raadpcnfionaris, waren geèmploieerd om de Heeren Gedeputeerden van Haarlem te detourneeren van deeze extraordinaris befchrijvinge , zonder ons verder in de bovengemelde gronden in te laten v terwijl deeze motiven, op zig zelven genomen, meer dan genoegzaam aan* ons toefclieenen , in hetprefente critiquel geftel van zaken, om de gemelde Heeren Gecommitteerden daar toe te kunnen over* balen ; inzonderheid , wanneer dezelven inxonfideratie geliefden ce i)emen de impresde en bet ecfat, dat bet zelve .buiten en bin- nen "^Lands zoude maken, en boe :^er zulks zoude tendeeren om nadenken te geven , en bekommering over zo een extraordi- nair voorval, daar de ordinaris.. Vergadeiing zo nabij was, te doen opvatten* Welke redenen Gecommitteerde Raaden geboopc hadden, dat bij welgemeide Regeeringe van ingresfie zouden zijn geweest.
Hier mede hebben wij kortelfjk aan U£d. Groot Mog. open* gelegtv de motiven van onze conduite, dip wij vertrouwen, dat niet kan aanduiden eenigen toeleg , om te renverfeeren de Refolutie van UEd. Groot Mog van den 6 Julij , van het Jaar ' 1677, of om aan deszelfs executie empéchement en retardemenc toe te brengen.
De Gecommitteerde Raaden foigneufelijk obfoveerende de. Inftruaie, door UEd. Groot Mog. aan hun gegeven, refpeftee- ren alle de Refolutiën van UEd. Groot Mog., waar toe het XLIIL Artikel van hunne Inftruftiehen mede obligeerd; en zijn zeer gereed om de Refolutie van den 6 Julij, van het Jaar 1677, tor uitvoer te brengen, in zaken ^ den Lande of Steden van Holland tn Westfriesland , of eenige van die , aangaande ; en- welken in de precife termen van het prefente geval niet verfee- ten >; om de redenen, die wij de eor hebben gehad te remon- Areeren.
Wij zullen, voor hetlaatfte, de vrijheid nemen UEd. Groot Mog. eerbiedig te reprefenteeren, bijtldien UEd. Groot Mog. -mogten goedvinden , omtrent de meergemelde Refolutie van den 6 Julij , van het Jaar i(>77, zig nader te verklaren, (waar toe de Voordag op het flot van de Propofitie van de Stad. Haarlem aanlcidióg geeft) in zo verte zulks zoude reguardeercn, het be-
K 5 fchrij.
15^ HAARLEMS Gefchiedenhfen,
zijnde ingebragt of doen inbrengen, vervolgens, na gedaane c(H- leéHe en opening van die Biljetten, was gebleeken, dat tot Bur- gemeesteren 'voor den aanftaanden Jaare waren genomineerd, de lïeeren Mr. jacod deutz. Mr, arend de raid. Mr. karel VAN dyic, een Jaar hebbende gcdient , Mr. dammas culdeWa-
€EN, Mr. GYSBERT JAN DE BRUIN, Mr. FRANCOIS BENJAMIN FA- CEL, mede een Jaar hebbende gedient, izaak klifford» en >Ir. JAW VAN styrüm; welke Nominatie, insgelijks naar de olantie van vorige exempelen, terwijl liaare Koninglijke Hoog* heid zig was bevindende buiten dceze Provintie, is goedgevon- den aan boogstdezelve toe te zenden , bij Misfive , ten einde daar uit,- bij haare Koninglijke Hoogheid, in maniere voor- ichreeve , hoogstderzelver vvelbehaaglijkc Eleftie te worden ge- daan, zodanig, als ten meesten dieiiHe van deeze Stad zoude «ordeclen te behoren; raet gedienllig verzoek , daar i>enevens j ikc dezelve alzo gedaaue Electie, bij eene bedoten Misüve, zoude mogen worden gezonden aan den Heere Hoofdofficier deezer Stad, om, bij den zelven geopend en de voorfchreeve 'Electfe gezien zijnde , daar van de vereischte Notificatie aan de 'Ccêlfgeerden te doen, op dat dezelven ter behoorlijker tijd^ zijnde, volgens de -aloude gewoonte en ordre van den Souve- tain, den lo deezep, indien het doeftlijk was, beêedigd en in posfegfie van hunne Bedieningen gefteld zouden kunnen wor- 'den.
Dat of nu wel op dit alles niet anders hadde behoren te vol- gen , dan dat de Raaden en Vroedfchappen allen gerustelijk op dit v^riclite hadden behoren af te wagten , de welbehaaglljke EleAie vau haare Koninglijke Hoogheid, uit de voorfchreeve Nominatie, als van. alles, dat daar toe nodig was, hebbende gedefungeerd , het nogthans, tot groote furprife van verre de meeste der pr^fcnte Leden , en dus van de Vroedfchap in het generaal, was gd)curd dat de Oud-Schepen en Vroedf<;hap, Mr. REMEBs FLORis VAN Z4ANEN ) eerst voor den Ilecre Oud-Bur- gemeester en Vroedfchap , Mr. justus witte , welke niet pre» fent was , had willen inleveren Protest tegens de voorfchreeve Nominatie, en naderhand voor zig zciven had goedgevonden, te protefteeren tegens de gemelde Nominatie, fusdneerendc , dat
daar
f
HAARLEMS CefihieJenisfin, 157
%
daar !n informaliteiten waren begaan, en dat niit3dien dezelve, als illegaal, aan haare Koolnglijke Hoogheid niet konde worden geprefenteerd , verzoekende derhalven dat. bij het zenden o^ prefenteeren van deeze Nominatie , van die zijne Proteflatie aan hoogstgemelde haare Koninglijke Hoogheid zoude mogen wor« den kennlsfe gegeven ; en met welk Protest de Heer salomon VAH ECHTEN, Oud-Schepeu en Vroedfchap, zig had verklaard te conformeeren*
Dat, gelijk bij niemaiid der overige, zo abfente als prefêntc. Leden van de Vroedfchap eenig Protest verder, danvoorfcliree- ven is, aangaande de gemelde Nominatie» was gedaan gewor- den , alleen bij fommige der prefente Leden , tot het aannemen, van dat Protest geadvifeerd zijnde, en dat daar tegens verre de meeste Leden van dezelve hadden betuigd, geene de minde in- formaliteit in de voorfchreeve Nominatie te kunnen vinden , zo als ook geene bij het voorfchreeve Protest was genoemd gewor* den, terwijl daar ir vermeenden gehandeld te zijn, conform hec diélamen van de voorfchreeve Privilegiën en Oélrooien ; als waar bij aan de Raaden en Vroedfchappen notoirltjk de vrijheid is gelaten» om tot de Nominatie te flemmcn die geenen, welken Eij dien conform, en mits de vereischte kwaliteiten hebbende, volgens hun Eed en in goeder confcientie, zullen gelieveq te verkiezen , invoegen de voorfchreeve Nominatie omtrent alle de Perfoonen, daar op gebragt, was leggende, alzo, van wegens' Burgemeesteren, Raaden en Vroedfchappen deezer Stad, dezel- ve Nominatie ter Eleftie van haare Koninglijke Hoogheid, op de gewoone manier was afgezonden.
Als wanneer, op den p daar aan volgenden, tot fmertelijlc leedwezen van verre de meeste Leden van de Vroedfchap , was gebeurd, dat, in plaatze van de daarop verwagt wordende hoog- welbehaaglijke Elcftie van haare Koninglijke Hoogheid, wa« ontfangen een IVIisfive van hoogstdczelve, gcaddresfeerd aan die van de Regeeringe der Stad Haarlem ^ waar bij kennisfe kwam ie geven, dat, aan hoogstdezelve zijnde te voren gekomen, dat in de Nominatie, bij de Vroedfchap der Stad Haarlem ^ tot de bekleedinge van het Burgemecsterampt , aldaar geformeerd , zou- de zijn begaan eenige informaliteit, met van dezelve af te laaten Pcrfooncu, die, naar ordre en ibrm van de Regeering, daar
toe
158 HAARLEMS Gefchiedenisfen.
toe waren nominabcl, en welken uit dien hoofde Vermeenden, dat daar door wierd té kort gedaan aan de Privilegiën der Stad , zo wel als aan hunnen goeden naam en faam; en dat het zelve zoude voortlpruiten uit een verdrag, door de Meerderheid der Vroedfchappen onderling aangegaan , contrarie aan het geene wijlen haare Koninglijke Hoogheids zeer geliefde Gemaal , dient- halven voormtals hacj goedgevonden en te verftaan gegeven; met bijvoeginge, dat, nademaal haare Koninglijke Hoogheid daar van gaarne zoude onderrigt zijn, hoogstdezelve eenige Heeren zou- de benoemen , om zig daar op te informeeren , die van de Re- geeringe der Stad Haarlem ,' en die het verder zoudö mogen aangaan, daar op te hooren, en haare Koninglijke Hoogheid van alles rapport te doen, op dat voorts omtrent de geprefenteerde {Nominatie zoude mogen difponeeren als naar behooren.
Dat de Vroedfchap der Stad Haarlem op deeze wijze eenig licht bekomen hebbende van de klagten , welken bij eenige wei- nige Leden van dezelve , aangaande de voorfchreeve geformeer- de Nominatie, bij haare Koninglijke Hoogheid, waren inge- . bragt, vervolgens heeft vermeent nietwes te kunnen nog te mo- gen nalaten , om haare Koninglijke Hoogheid van dat verkeerd en ongefundeerd aanbrengen te doen desabufeefen , en, op alle best convenabic wijzen, de wettigheid van de voorfchreeve No- minatie, in allen opzigte, te doen voorkomen en judiüceeren ; en teffens daar door weg te ^ nemen de verregaande Acculatiën , de meeste Leden van de Vroedfchap, door de voorfchreeve al- legatiën, aangedaan, als waar door te gelijk, en ook alleen, hebben vermeent te kunnen ontgaan de fuites^ welken op dac 20 verkeerd aanbrengen te duchten waren, en welken, zo voor deeze Stad in het particulier , als ten aanzien van den Lande in het generaal, ten uiiterllen te apprehendeerea zijn. En dat mitsdien, op den lo deezer, in eene daar toe expres geconvo- ceerde Vroedfchap, de voorfchreeve hoogstgevenereerde Mis- (ive van haare Koninglijke Hoogheid overwogen zijnde, daar in, bij verre de meeste Leden, nogmaals is verklaard, dat, na ferieufe overweeginge van de op den 7 deezer gemaakte Nomi- natie van ngt Perfoonen , tot dè bedieninge van het Burgemees* terampt deezer Stad , dezelve niet anders konden aanzien en houden dan voor eene alleszios formeele en legaale Nominatie,
. HAARLBMS OiffHtdênisfin. 159
•k gemaakt volgens de gewoone en daar toe altoos gereclt>ieerd% ordre, conform aan het prefcript der Privilegiën en Odrooien, bij den Souverain , op het werk der Magiftraatsbeftellinge ^ aan deeze Stad gegunt en gegeven , en tot welkers naarkominge de Raaden en Vroedfchappen, bij folemneelen Eede, verbonden zijn. Dat fpeciaüjk ook, in dezelve geformeerde NomiRatie, geene der hooge Rechten van den Heere Prinfe Erfihdhoader zijn tegengegaan of benadeeld* Maar dat zij Raaden en Vroed* fchappen, in het maken van dezelve, alleen hebben geobfer-* veerd die vrijheid, welke hun daar omtrent, volgens de Privi- legiën en Oétrooien, op eene wettige 'Wijze, competeerd, en waar door op de voorfchteeve Nominatie hebben kannen ge- bragt worden, die geenen n!t de Vroedfchap, welken dezelve , mits behoorlijk gequalificeerd zijnde, volgens de betrachtinge van hunnen Eed en Pligt, daar toe hebben geoordeelt te moeten verldezen , zonder dat iemand, ofTchoon voorbij is gegaan, t\g daar over met eenlg het allerminde fondament kan bekhgen ; gelijk daar van tot hier toe nooit eentg exempel had geëxlleerd; en zelfs voorleden Jaar, uit de Nominatie, waar bij twee Le« den waren voorbij gegaan , haare Koninglijke Hoogheid hoogst- derzelver Eleólie wel beeft gelieven te doen. En dat dezelve Vroedfchap , ten zelfden dage , had gerefolveerd eene Deputatie te zenden , uit het midden van haar , aan hooggemelde haare Koninglijke Hoogheid, om hoogstdezelve van die verklaringe kennisfe te geven, en om daar door, met bijvoeginge van alle verdere Argumenten , ter materie dienende , hoogstdezelve te perfiiadeeren van de wettigheid der voorfchreeve geformeerde Nominatie; en om hoogstdezelve vervolgens te verzoeken, om van het benoemen van Heeren Commisfarisfen , tot het nemen van informatie, wel te willen afzien, de fpoedige Elcaie van Burgemeesteren als nog gunlliglijk te willen doen en effjótue^- ren ; met bijgevoegd Declaratoir van welgemelde Vroedfchap , dat gantsch bereid zoude zijn te Verneemen het gunt haare Ko- ninglijke Hoogheid, ten meenten diende deezer Stad en tot pourfuiveringe van de onderlinge Harmonie der Regeerioge, ótenHtg zoude gelievai te oordeelen. En dat de gemelde Deputatie van de voorfchreeve haare com- fie zijnde gerevencerd,, den 13 deezer,' dleswejens aan de
Vroedr
i6ö ijUiARLEMS Ge/Medénirféit.
Vjroedfclïap had gerapporteerd , dat, na het voordragen van he^ gunt 9 volgens de last van éeeze Vroedfchap, haar was gede mandeerd (waar toe de eere hadden genoten, gunfliglijk in eene audiëntie bij haaré Koninglijke Hoogheid te zijn geadmineerd) hoogstdezelve de goedheid had gehad , daar op in fubfhntie te antwoorden, dat verbiijd was te worden geinformeerd, dat 'er in de meergemelde Nominatie geene informallceit refideerde > da& niets had gedaan, en nooit anders zoude doen, dan het geene tot vrede en vriendfchap zoude kunnen verlhekken ; dat gaarne alle plalzier aan de Regeeringe wilde geven ^ en dat booggemel- de haare Koninglijke Hoogheid, wat het zenden van Commisfa- risfen betreft, zoude zien of daar van konde afzien, maar dat 2ig daar op nog niet finaal konde expliceeren.
Dat vervolgens , na het voorfchreeven gedaan rapport , bij de Vrocdfchap, in deliberatie gelegd zijnde wat in deeze fituatie verders zoude behoren gedaaate worden; en daar op wederom» bij alle de prefente Leden, eenige weinigen uitgezondert , ge- confidereerd zijnde ,,dat de Vroedfchap nietwes kon nog behoor- de te laten ongetenteerd van het gunt , op eene behoorlijke en decente wijze kan verflrekken , om haare Koninglijke Hoogheid van de ongefundeerdheid d^r ingebragce klagten, tegens de ge* formeerde Nominatie, ten vollen te perfuadeeren en te doen convincecren, en alzo mede te doen afzien van het nomineeren van Commisfarisfen, bij hoogstderzelver geëerde Misfive, van den '8 deezer, gementloneerd; als waaromtrent de Vroedfehap, tot haar fmertelijk leedwezen, uit het voorfchreeven gegeven antwoord van haare Koningllike Hoogheid, nog, geene volkomen gerustheid konde hebben. En dat al het zelve niet beter konde gefchieden dan te betrachten dezelve Nominatie » door den Sou« yerain van den Lande te doen jufHficeeren t als van wien ook alleen de Interpretatie en Elucidatie van der Steden Privilegiën en Odrooien kan worden gevraagd. £n daar bij in achtinge ge- nomen zijnde, dat alle verder en langer uitllel van deeze zake zoude 'kunnen flrekken, tot nadeel van deeze Stad en van het geheele Land , als welkers cpnfequentiè'n niét zijn te voorzien , en echter niet genoeg geapprehendeerd kunnen worden, ver- volgens daar uit was voortgekomen het gcrefolveerde^van de Vroedfchap, om het gunt voorfchreeven is, door deeze, ^^
moe«
i,V.
HAARLEMS Gefikiedenisjen. 'iCt
moeten brengen ter keonisfe en in de fchooc van den Soave- veraln; alleen mee die intentie , om zig daar bij te moeten beklagen over ét zeer ongefundeerde > doch te gelijk zeer verregaande accufatién en infimuiatiêa van de zo weinige ge- protegeerd hebbende Leden, ten reguarde van de verdere Me- deleden van de Vroedichap, wegens het gunt bij dezelve, in het formeeren der yoorichreeve Nominatie, zoude zijn ge-» committeerd; als mede over het gunt dezelye weinige Mede- leden, door het zelve verkeerde aanbrengen aan haare Ko* Qinglijke Hoogheid, daar bij hebben getragt te efTeótueeren; en waar door de Stad HaarUm tot hier toe blijft gedestita- eerd, van haare gewoone en billijke veranderinge van derzd- ver Magifhacuure, immers en in allen gevallen op de altoos . gewoonen en ordinairen tijd; en zulks niettegenftaande de Heeren, hunne Prindpaalen , boven dat alles, in het laatst van de voorgaande week, uit loutere eerbied voor hacre Konbig- Ujke Hoogheid, door eenigen derzelver Gedeputeerden, in ''sHagt^ nog wel hadden willen doen geven alle nadere infoc^ natiën en ouvertures , dje eenigzints tot deeze zake. kunnen fpeóteeren, aan zodanige Heeren, als daar toe bij faooggemel^ de haare KoningUjke Hoogheid verzogc zijnde, ten zelfden einde aan de Heeren, hunne Prindpaalen, een vriendelijk ver- zoek hadden gedaan; gelijk mede de Heeren hunne Principaar len , n^jt hadden nagelaten , op alle de hier vorengemelde gronden , zelfs deezen dag nog , bij haare KoningUjke Hoog* beid, door eene plegtige Deputatie, bij alle middelen en mo- dven van perfuaGe ^ juflificatle, op derzelver hoogwelbe- faaaglijke Eleétie te doen iofteeren. En door al het wdke zi} Heeren Gedeputeerden, volgens hunne fbikte en predfe lastt als nu genoodzaakt waren, van wegens hunne Heeren Prind* paaien, deeze Vergadering gantsch gecüenUig te verzoeken p dat hunne Ed. Groot Mog. gelieven te concurreeren tot hec gunt der opheffinge van deeze ingebragte Obftaculen dienen kan, en waar toe hoogstdezelven , als de Souverain van den Lande, alleeti zijn gereditigd en competenL En dat mitsdien faunne Ed. Groot Mog. uit het gunt hier bevorens naar waar" hdd is ter nedergefteld, <^ Nominatie tot de bedienfnge van bet Burgemeesterampt binnen Baatkm » op dca 7 deezer , in XUL Dttu L
i
1^4 HAARI^EMS Cefckiêiinhfen.
te doen , niet wetende , dat bij ons in deezen iets was gedaan , dan waar toe wij, volgens de siagt> aan ons gedefereerd, niet alleen bevoegd , maar zelfs verpligt waren.
Maar onze furprife is niet teeinig toegenomen «.als wi], bi) de leéture van dezelve Propofitie, bevonden hebben» deanifi- ciele ftruéture van het verzoek, daar bi} gedaan, om, onder een voordragen van dat de Interpretatie en Elucidatie van de Stads PriviTegién en Odrooién, alleen aan den Souverain kan gevraagd worden, ons te willen ontzetten-vaaj^en Recht, dac, van de grondlegginge vnn de Republiek, door de Heeren Stad- houderen in der tijd geufeerd is, en, daar het te pas kwam, beeft moeten geufeerd worden*
Wi) kunnen niet begrijpen, waar door wij zulks aan die Hee. ren verdient hebben; en nog veel minder een ondemeeming van dien aart overeenbrengen, met derzelver veelvuldige potedatiën en verzekeringen , van obs te willen helpen handhaven bij onze Rechten en Prasémmentiên, waar toe dezelven ook- bij £ede verbonden zijn.^
Wij zujlen hier ter plaatze deezen aangaande, ons niet verder dageer^ , om dat wij overbodig zijn U£d. Groot Mog. naakt en klaar voor te flellen , al het geene door ons in deezen is ge> daan; en waar uit van^ zelve vloeien zal, dat de HeèVen van Haariem ons « en onzen rainderjaarigen Heere 2k>on, ongelijk doen met het inflaan van deezen weg.
Op faec ontfangen van de Nominatie tot Burgemeesteren der Stad -Haar km j bij Misfive van Burgeseesteren, Schepenen en Raaden derzelver Stad , van den 7 Septembef deezes Jaars , te geHjk ontfangende de klagten tegens dezelve Nominatie , dat die niet zoude wezen legaal , en daar toe, in fubflantie, gealle- gueerd wezende, dat in de Nominatie, bij de Vroedfchap der Stad Haariem y tot de bekleedinge van het Burgemeesterampt , aldaar geformeerd , zoude wezen begaan eenige informaliteit , met van dezelve af te laten Perfoonen, die, naar ordreen for* me Vim de Regeeringe, daar toe waren nominabel, en welken, uit dien hoofde, vermeenen, dat daar door word te kort ge- daan aan de Privilegiën der Stad, zo wel als aan hunnen goedeo nuun en faam ; en dat hec zelve zoude voortfprulten uit een ver-
drag»
HAARLEMS GifchiêdenUPm. t6s
di«g, door de Meerderheid der Vroedfchappen onderling aan- gegaan , contrarie aan het geene wijlen onze zeer geliefde Ge- maal dienthalven voormaals had goedgevonden en te yerftaan gegeven; hebben wij, bij het exaraineeren van dezelve, ons aanftonds te binnen gebragt, wat 'er in dusdanig geval van onze verpligtinge was, en wat onze Heeren Prsedecesfeurs in dfergelijke gevallen gepraétifeerd hadden.
Wij begrepen dat het ons even weinig in gemoede geoor- loofd was, die klagten te admitteeren^ als dezelven te rejec- teeren ; en dat wij vervolgens gehouden waren , alvorens met gerustheid eene Elegie te kunnen doen, ons op dezelven te doen informeeren, ten einde, ons van de gefondeertheid of ongefondèertheid blijkende, daar op in de te doene Eleéttt behoorlijk -regaard te kunnen nemen. Waar van wij vervol- gens» bij Misfive van den p September, aan Heeren Burge- meesteren en Regeerders der gemelde Stad kennisft hebben ge- geven. En wij vragen aan een ieder Lid van UEd. Grooc Mog. Vergaderinge , of wij daar mede iets gedaan hébben, dat af te keuren zij ?
Twee dagen daar na zond ons de R^eering der Stad Haarlem eene Deputatie, om ons. te vertoonen, dat haare geprefenteerde Nominatie conform was aan de Privilegiön en Oétrooien van haare Stad; zo als, des daags te voren, ons van wegens de Dolerende Leden nader geprefenteerd was , dat dezelve Nomnatie was iHegaal, (bijdig aan de Privilegiën en afwijkende van de ufamtiên, daar op gebouwd. Wij vragen andermaal , wat ons tog in deezen te doen (lond ; en of wij » behoudens de ]u(litie, die bloote alle'gatién vermogten aan te nemen, die, é diametro aan den anderen geoppofeerd, ons ' , dan nog in een volkomen onzekerheid moesten laten, welken
van die wij te prefereeren hadden ? ' Wij oordeelden daarom veiligst te zullen handelen, als wij,
' blijvende in ons geheel, het voorgenomen onderzoek voort-
^ gavg deden hebben. ^Waar toe wij ons te meer overreed von-
' den, om dat, ^n de eene zijde geklaagd wordende over in-
' radie van Privilegfên, en aan de andere zijde gefoutineerd
^ wordende dcrzelver onfchendbare handhaveninge , de zorge
' h i voor
lS!S HAAaLEMS GeichindetiUpm.
voor de coufervatie en - bet siiaintifa van dezelvea cfns ia hec Mixonder aanbevolen was^
Wij hebben vervolgens de Hecren van wambnaar tot ItA-nyYK» befchreeven in de Ordre van 4e Ridderfchap en E- dclen van Holland en IVeufrUsland ^ en van Dsa dussen» . Oud- Schepen en Raad der Stnd Velfty benoemt tgt onze CommisfarislcQ, om zig op deeze zaak te informeeren, en ons daar van rapport te dpen, Achtervolgens welke commis- fie gemelde Heer en voor zig hebben befchreeven Gedeputeerd» den van wederzijde, die ten geflelden dage verfchcenen zijn- de , is van wegen de klagers ecnc breedvoerige Dedu(5lie ge- daan van de redenen en gronden, waar op zij hunne klagten fondeerden ; gelijk van de andere zijde geinhereerd is , het f^eene zij aan ons geallegucerd hadden, tot juftificatfe van de \yettffrheid der overgeleverde Nominatie; en door huri gevraagd jiijjidc, of niet welgemelde Heeren Comraisfarisfen aan hun eenige «lucidatie van den inhoud der gefuppediteerde klagten l^oudeo kunneh geven, en daar op geantwoord zijnde, da( zulks den volgendeu Maandag in gefchrifce zelve zoude ge- fchicden, om daar op, des goedgevonden wordende, mede fchriftelijk tQ berichten v hebben die Heeren Gedeputeerden ^ulks geêxcufeerd, ten ware wij alvorens gcliefdeo goed te vinden, op een te doen verzoek van de procedeerende Le- dqn,. ter bevorderinge van den vrede en de berftellinge der liarmouie, uit de overgegeeve Nominatie eepe £ie^e te doen; te gelijk > In hunne discourfen, echter (^oorgaans lateQ*' cIq blijken hunne geneigdheid tot harmonie en vrietidrcbap.
Yan al het. welke aan ons zijnde rapport gedaan, en gelee hebbende op het geene de Deputatie van Haarlem aan ons te Zoestdijk^ bij monde, aangaande de bevordering van do harmonie in de voorfchreeve Stad, geavanceerd had, willen \vij "iet ontveinzen , met genoegen , uit het voorfchreeve rap- port vernomen te hebben , dat die zelfde geneigdheid voor den vrede en de harmonie bij gemelde Heeren \vas.< blijven fub- fideeren; zo als de Dolerende Heeren, van hunne zijde, ins- gelijks getoond haddfen , niets meer te wenfchen , dan dat de ce^
V^A<A\ op vaste gronden n^ogte worden hQrfteld»
HAARLEMS. tncfchieJefiUfen. i«7
M Ifcfc
^^■■^■^«^^i^M^i^i^p^HMaaM^ii^lHIlMMMiBMBaMBa^HlH^^V
En gelijk wij altoos begrepen. liébben, eti door oii^« Aélifin bij alle gelegetiheden'beTefetlgdv"dac ons nfpts meet* tér harte kan gaan , "dffn de rust en vrede onder de Regenten \ daar die is, te confer veeren , en, daar die gebroken is, té hefftellen, niet op êeoe arbitraire >^ijze, maar naar het voorftfcfift van der I Steden l>rivilègiSn, die bij ons in de hoogde conftdeftcie zijn;
zo fcheptcn wij hope, dat het niet ondoenlijk «ouJie' wezen, ook in dit geval, daar in te reötffttren. En wtj hebben vervol gons de H^ren onze Commhfiirisfen geauthorifterd, öin daar toe te doen ifodanige voorflagen, die met weJèfxij^ co onder- iing genoegen, ter herllelHrige van den gefloord^en vrede, zöa- ^ den,kunnen aangenomen worden.
En gelijk dezelve Commisfarisfen geinlleerd hadden, dat, mee fecc doen eenéf Propofitie tot voorkominge van élte eclac , voor ecnigeu tijd wierde gefuperfedeetd , zo hebben wi) dezelveïl verzogt ook daar op liader te urgeeren. • ' . -
De Heer^n van Haarlem dadertüsfch^n ons , deii eérftèn- dag
deczcr Vergaderinge, anöermaal, met vertoog van de wettigheid
der Nomiaadd , verzogt hebbetidjp als nog de Elegie te willen
doen, öf dat anders zonden verpRgt wezen, iet dèézer zake»
ecne Propofitie ter Vergadcringe van üEd. Groot Mog. té doen,
hebben wij , na een kort beraad , hun geantwoord , en , toe
voorkonitnge van alle misvattinge ; omtrent onze tl^jfre Infcmie ,
dat antwoord In gefcbrift over te geven , en d^r 5ij gczegt , êat
wij , uit het rapport van de üccfcn, onze C^mmisfirriifes , on^
der anderen , verftaan hadden dat de Fleeren getoomf Tiadden,
niet ongenegeji te ^\'ezcn* tot asfcpintie met hunne Medeleden,
[ het geene wij ook oordedden in ellen oprf^re best fe zijn, wij
1 dnarom de Heeren CofömiïP.rislch otJk hrrJefen g\:authorffcerdj|
( om op den- 'vóorfing , door de ' Heërbn gcddrfh i na<icT lüct de-
I zclven 'te ({^röten, en in^r^Hjlis Laft' deHeefen tcfXvMérzijde
I Vioorflagen te doen," om tóe eec rpoedfg en volifó'l'ïrérï'd accom-
! niodenient te komen; en dat h* ij vervolgens verwachtten, dat
\ ót HeeicDj^met het doen eener Ppopofiefe, «i^'löhg ^öüden fix-
r perfedeeren , tot men zoiid^ hebbei^ geziöftV ófdC Vriertdfirbap
f niet te herllellen ware.
Zkt daar, Ed. Gróót IVIog. Heeren, de handeHvfjzé,'bij ons
Ja dees<to gelioude», die wij niét kamserï geloven, dat met een
I - L 4 meer**
ta HAARLEMS CefiUedemisfit,
neerdcre oozijdi^iekl » genud^eid en vfedefievendheid zonde Iwbben kmmen gedirigeerd worden; en wiar op wij niet gdo- ▼en, du bij ienviod, wie hij wezen mg, met eenigenidii)n» ook de minfte reprodie te maken is.
Niet te min lieeft dat alles niet kunnen proevenieren , bet doen der meergemdde Propofitie, direaeiijk ingericht tegen het Rechte dat ons, Jttfio tituh^ en als in deezen reprelenteerende denPrinfe van den Lande, onwederQvekdijk toekomt; dat on- ' ze Pnrdecesfenrs hebben geoeSend, zo lang de Stadhoaderlijke Regeering dbier heeft plaats gehad; en dat wij niet weten dat ooit meer, dan eenmaal, in andere omflandigheden en met an- dere voorgevens , in twijflTel getrokken is ; hoe wd zonder fucces.
Doch alvorens hier van te fpreken , zo als het behoren zal , zo vinden wij nodig U£d. Groot Mog. eenige confideraüên voor te dragen, waar van wij bij de prsembfên van dit ons Be- f icht mende gemaakt hebben , en die dienen zullen om de ver- keerde hnpresiién, die de Heeren van Haarlem^ zo omtrent den (laat van het gefchil , als ons gedrag , alomme bij de gemel- de Propofide trachtten te geven, in den grond weg te nemen, 20 dat ^er zelfs geene fchaduwe van dezelven overblijven zal.
Den (hat van het gercbil proponeeren de Heeren van Hmar* tim , hier in te beftaan , dat tusfchen eene groote Meerderheid van de Vroedfcbap, en eenige weinige protelleerende Leden, misverffamd zijnde gerezen over het begrip van der Steden Pri< vileglén , die kwesde niemand anders concemeerd , dan die Meerderheid en geringe Minderheid; dat het oordeel over Pri- vilegiën alleen Ihat aan UEd. Groot Mog. ; en bij gevolge dat het verfchil geheel en al buiten ons is. En zouden gemelde Hee- ren deeze gevolgtrekking en de manier, waarop t\] die voor^ dragen, wel willen doen pasfeeren voör eene preuve , dat zij '^^ ook zelfs in dit geval, niets hebben tegens onze Perlbon; maar dat z^ alleen hunne poogingen daar toe aanwenden, om ons te redden uit een embarras , waar in eenige weinige Leden van hun- ne Vroedfchap ons gebragt hadden.
Indien wij niet ten vollen overtuigd waren van het geêcUii« reerde begrip van U£d« Groot Mog., zo zouden wij hierom. «
trent
/
H&ARLEMS Gtfehieienisfin, 169
•
trent verfchdde reflediên moeten maken, die door haare een- voudigheid,* en daar mede gepaarde kbórheid, duidelijk zou- den doen zien, dac luiden van verfiand en oprechtheid» ge- woon zijnde meer te letten op de zaken, <kn op de klank van woorden, dat voorgeven nie( zouden kunnen admitteeren» ' Maar wij laten een voorwendzel van die natuure aan ^jne plaatze; om op de materie zelve direót te zeggen r Dat In Meezen het gefchll xAec is tusfchen de Meerderheid en Min* derheid van de Vroedfchappen der Stad Haarlem ^ die wel kwestie onderling hébben , dat door de laatften aan onze co- gnide gebragt, en van onzentwegen, en in conformiteit van onze verpligtinge, onderzogt word; maar dat het gefchll is tusfchen de Meerderheid van de Vroedfchap van Haarlem en ens, willende die Meerderheid ons ontzetten van een Recht, zonder het welk een ander Recht, dat zij ons niet conteftée- ren, door ons,. met handhavinge van de Stedelijke Privile- gién, niet kan geoeffend warden.
Aan ons competeerd het Recht van Eleftie uit overgelever- de Nominatién. Die Eledie moet door ons gedaan worden , overeenkomflig aan de Privilegië'n van de Steden , die het con- cerneerd. £n hoe zullen wij, met eene gemoedelijke gerust- heid voor ons zelven, zodanig eene Eledtie kunnen doen, als wij niet verzekerd zijn , dat de NominatiSn, volgens het voorfchrift der Privilegiën geformeerd zijn? £n hoe zullen wij dat voornaamlijk doen, als wij, in een geval van klagten, dat *er tegens de Privilegiën Is ingegaan, ons öp de waarheid of onwaarheid van dezelven niet zouden mogen informeeren? £n daar tegen alleen is de Propofitie van de Keeren van Haarlem ingerigt, ofichoon onze naam daar bij niet gelpeld worrf.
Niet minder v^keerd brengen welgemelde Heeren van Haar^» Urn ook het verfchil daar heeuen , als of dat zoude dependee- ren van een Interpretatie of Elucidatie van een Privilegie of Oétrooi, dat alleen zoude behoren aan UEd. Groot Mog* Daar hier geene kwestie is tusfchen de Meerderheid en Min- derheid der Vroedfchap , over het Interpreteeren of Elucidee- ren van eenig Privilegie of Oé^root; maar daar, met volle ivoorden, un de eene zijde, gefulHneerd word, dat de PrI-
L 5 vi-
I-D HAARLEIVrS Cefrhtedm^tn.^
viiegiên' eii Oöfoofeir gevolgd iïjii; tè« tsn de tndere zijde," dat die' niet gevolgd zfjn; en bij gevolge dat 'die Privllegiüri en Odf ooien zijn 'van die evidentie en klaarheid, dat de bei- de partijen zig daat. op fuudecren; vï^aar over Jiet oordeel aaa ons, als in deezcn reprcfenteerende den Prinfe van den Lande» niet minder competeerd , dan het zelve gecompeteerd heeft aan' onze Pr»Jcce$feureri , die;, met volkomen kenplsfè en zonder eenigen den minfien fchijp 'vin. disapprobatie van UEd* Groot Mog.) altoos, als het nodig is geweest, het oordeel daar over geoelFend hebben.
Doch het fcliijnt ons toe,, dat die üiidleufeOjk. alzo gcinveu^ tcerd is, om ons daar doo^ te engageeren» om de legislative nja;^, met de gevolgen van dezelve, die UEd. Groot Mog. toekomt, in twijOel te trekken, of ox» daar tegen meer of minder uit te laten. Zo dit het oognerk daai mede wezen mag, heeft men z^z ^en hoogden geabufeerd, en een al te \^rkeerd denkbeeld gemaakt van oos denken en doen. Wij htefitecren niet, om wor een onwrikbnaren regel van ftaat, ie houden en te erkennen,' dat die geene, die de magt heeft om Privilc2:iên te geven, ook de magt heeft, om die in ca» van duisterheid, te' E lucideeren of Interpreteeren ; en wij voegen 'er bij ,• dat zulk eene EFucidatie of Interpretatie door geene andere raa^t, met efRct, gefchieden kan. Maar is dat hier de kwe<:tie^ Ilcefc iemand Vah de Meerderheid, iemand ,van de Minderhdd \^b de Vröedfchap der Stad Haarlem^ ooit of ooit, in dit extcercnd geval, voorgewend, dat hier ia een Privilegie, daar het op aankwam, en dat van wederzijden bepaald eri fpecifikelijk genoemd was, eenige duisterheid refi- decrdc, .door welkers opheldering «jlo verfchil zoude wezen, uit den weg gcriii.Tid. Of heeft, inte^^ecdeel , zo wel de Meerderheid als de Minderheid, zig beroepen op duidelijke en klaarc Privilegiën, die alleen behoefden te worden inae- zien, om te oordeeleu wIq van hen heideu het Recht aan zij* ne zijde heeft ?
Hoe komt dan hier eene IJlucidatle en Interpretatie te pas^ En waarom tcsigt men d^cze zaafc te doun voorkomen, als af • dqpr eene Eiacidatie en Interpretatie van UEd. Groot Mog,
de
. HAARLEMS GefékiedméifSen. i^t
de overgeleverde Nominacte zoode behoren tewordeQ gms^ tiflceerd, en alzo de oblhikelen van eene uitgedelde Eleaie weggenomen; daar beide de partijen volmoiidig ftaande hon- den, dat 'er in hunne. Privilegiën en Voorrechten geene cluis-» terheid is, en bij gevolge oolc uit dien hoofde geenerlei ob-* (bikelen wezen kunnen*
Hier mede vermeenen wij ontegenzeggelijk te hebben aan* getoond, dat de flaat vm het gefchil ten deezen, gantsch abufi- velijk bij de meergemelde Propofitie is voorgefteld , als of die alleen zoude coucerneeren de Meerderheiden Minderheid van de Vroedfchap, en door de Elucidatie of Interpretatie van UEd. Groot Mog. zoude kunnen worden weggenomen. Maar dat dezelve niemand concemeerd, dan ons alleen, die wel g^efol^ veerd zijn, om een Recht, dat wij óntfangen hebbeii, door eene rechtvaardige verdediging te bewaren, en ter zijner tijd' aan onzen lieven Zoone over te leveren.
Kan het den Heeren vm- H/iarkm dan behagen, hem dar Recht te betwisten, en oordeelen zij, dat het welvaren van hunne Stad en Van den Staat daar door zal bevordert worden , dat hem dat Recht ontnomen worde, zij doen daar in, dat hun oorbaarlijksrdunken zal. Maar wij, als Moeder en Voogdesfe, zouden voorzeker geloven aan het vertrouwen, d|t UEd. Groot Mog. in ons hebben gelieven te ftellen , veel te kort te doen , Indien wij niet met een dubbelden Jever bleven handhaven , een Recht, dat wii alleen cuflodieeren , en waar van het niet in ons' vermogen is, hec geringfte deel af te ftaan ofte laten verloren gaan. En met de kennelijke bevinding, die wij van de recht* vaardigheid en aK)uiteit van UEd. Groot Mog* hebben, behoe ven wij ook niet de minde vreeze te hebbef», dat onze Prinfe- lijke Weeze, ta een tijd dat hij weertoos'is, bij toedoen van UEd. Groot Mog. , in zijne Rechten , zelfs de kicinfte vermin- dering te verwogten heeft.
Wij gaan hier mede over, om, konelijk, ook van ons ge- houden gedrag te fpreken, dat bij dezelve Propofitie, onder eene gedaante, die anderen, en niet ons, fchijnt te r» ken, zo* danig word a%emaald, als of uit het zelve, op een verkeerd nanbrengen , waar van wij ons niet hebben laten disabufeeren , en waar door het uitftcl van iiet doen eeoer Elegie veroorzaakt
wlerd ,
17^ HAARLEMS Gefekieienfs/kn».
wierd, fuitet te dmchien waren ^ welken^ zo Teer de Stasi in het pariictt/ier, als ten aanzien yan den Lande in het gene- raaif ten uitterflen te apprehendeeren zijn» Wat 'er van het aanbrengen der geprotefteerd hebbende Leden wezen mag; ef het zélve verkeerd , dan g^ond zij , verklaren wij voor als nog niet te weten. Maar dit kunnen wij de eer hebben aan U£d. Groot Mog. te zeggen, dat met het Protest van den Burgemees- ter WITTE, en de Oud-Scbepenen en Raaden van zaanen en VAN ECHTEN, zig nog agt asdere Leden gèvoegt hebben, die gezamentlijk fustineeren, dat het aanbrengen, aan ons gedaan, der waarheid conform zij; en die vervolgens, op de zelfde middelen en gronden , insgelijks daar op indeeren , dat de over- geleverde Nominatie iaboreerd aan illegaliteit* Dit zijn wij be- zig te doen onderzoeken, en voor en al eer van dat onderzoek ons behoorlijk rapport is gedaan, zijn wij buiten de mogelijk- heid gedeld, wilden wij ons den blaam van onvoorzigtigheid en onrechtvaardigheid niet billijk op den hals halen, om eene Ëlec-*
m
tie te doen»
Maar wij vragen welke fuites daar uit tog te duchten waren , die niet overeenkomftig zouden wezen met de goede ordre in een welgepoliceerd Land^ Want heeft ons gedrag tot hier aan toe niets anders gebuteerd, dan om met zdcerheid geïnformeerd te wezen, wat 'er in waarheid van de Privilegiën en Voorrech- ten der Stad Haarlem ^ omtrent het maken der Nominatjên zij 9 welke fnitei kan dat geven , die niet altoos plaats hebben , en plaats moeten hebben, wanneer, op gedaane kbgten, onder- zoek gedaan word , om de klagers niet onverhoord in het onge- lijk te (lellen? Maar wij vragen, uit welke oorzaken 6\tfuite$^ die niet anders kunnen wezen , dan alleen dat , naar bevindinge van zaken, of uit de overgeleverde Nominatie door ons eene Eledie worden gedaan, of dat wij , zo die Nominatie in der daad niet voldoende mogt bevonden worden aan de Privilegiën en Voorrechten van de Stad , daar over nader fpreken met de Heereo van Haarlem ^ ten fine van redres, bij eenige imagina- tie gezegd kunnen worden , zo voor de Stad in het particur lier, als voor den Lande in het generaal, ten uicterften teap* prchendeeren te zijn?
. ' War
HAARLEMS GefMeiinisftm. 173
Wat is *er voor de Stad in het particulier te apprehendeeren ? Waar in belhat becMs de Stad zonder pölitiqae Regeering? Moet *er de Juftitie (tilllaan? Is *er wanordre onder het gemeen? Immers neeni Word ^er dan geamputeerd op haare PrivilegiêQ en Voorrechten? Of word 'er getragt, om die religieofelijk te confèrveeren» zo als ze gegeeven zijn, zo als ze liggen, en zo als ze geufeerd worden? Immers is dit laatlle het eenlghe oog- merk, dat wij daar in bedoelen, en waar toe wij verpligt zijn, uit hoofde van den last, die ons Is opgelegd; en waar aan wij nimmer liegeeren te kort te komen, terwijl wij ons overreed kouden, dat van een naauwkeurlg maintién der Privilegiën ea Voorrechten der Leden en Steden van U£d. Groot Mog. , en van het gezag, dat aan de Heerén Stadhouderen met zo veelè nodige Pr^rogativen en Preéminentién i^ gedefereerd , als de vaste gronden , waar op de prefente Regeeringsform gevestigd is , het geluk en de prosperiteit van den Staat geheellïjk is af- buigende.
£n wij vragen daarom, laatflelijk, welke apprehenfible /jvx/^f voor den Lande in het generaal, uit ons weaig gedrag tog re* fukeeren kimnen? Wij hebbén op dit ftuk hng bij ons zelven gedelibereerd, om met exadltude na te fporen, of *«r in ons doen ook iets van die natune, het zij meer openlijk of bedekte*- Njk, zoude mogen verborgen wezen? Doch wij moeten rond uit en in gemoede aan U£d. Groot Mog. verklaren, dat wij daar van geen het minde zweeaifel of fchijn hebben kunnen ont* dekken of gewaar worden. Maar bij dat onderzoek zijn onze gedachten natuurlijk en van zelve daar op gevallen, dat, zo ter gelegenheid van deeze zaak , eenige nadeelige fuius plaats zou- den mogen krijgen , die geenzmts te apprehendeeren zijn uit ons gedrag, maar wel uit het gedrag dat de Meerderheid van de Vroedfchap der Stad Haarlem heeft goedgevonden te houden , die, in plaaue van af te wagten, den uitflagvan het aangelleld onderzoek, dat ons, met gelijk recht, als onzen Heeren Prap< decesfèuron toekomt, geheel andere middelen heeft bij der hand genomen, met direételijk over ons te klagen aan het Coll^fe van de Heeren Gecommitteerden^ Raaden , en op dieklagtesyt even of Stad en Land in gevaar waren, te begeeren eene extra- •rdiuaire Befchrij ving van U£d« Groot Mog. , eo uiet hebben
kUQ?
174 BAAftLEMS GefchitJènlsfin.
kunnen geperfuadeért worden <m cfear van af te zien, niette- genflaande aan dezelve met aandrang is vertoond geworden , dat 'üEd. Groot Mog. crdïnaris Vergadering maar zeer wdnige* da- gen daar na ttond befchreeven te wprden-; dat dit vervolgens een onnodig en ontijdig eclftt zoude veroorzalcen , en binnen 'eü 1)uitens 's Lands aanleiding zoude geven tot allerlei vreemde be- denkingen; en.nietiegendaande dat, zo wel onzQ Commisfaris- jTen, als wij zelf, hm niet miti Vriendelijk als ernftig' hcbbéii .voorgehouden» om, mét het doen eerier Propofitie, in deczè .UEd. Groot Mog. ordina'ris Vergaderingen^ 'maar eenigen tijd te willen fuperfede'^ren , tot dat men zoude gezien hebben, of ni^, behoudens de Privilegiën en Voorrechten der Stad, de g^broke harmopiën, op eene billijke wijze, zoude te heelea
. De fyius^ die uit het afwijzen van zulke billijke inflaniiSn refulteeren kunnen , en die natuurlijk aanllonds een iegelijk ia het oog Aioeten lopcu, en een openbaar misverlfaind tusfchen die Heeren en ons te kennen geven, en dat wd over een Recht ^ daf alle de Heeren cxize Prsedecesfeurs geexcrcéerd hébben, en, wilden zij aan hunne Verpligting niet te kort doen , hebben moe- ten ex^rceeren^ kuimen zekerlijk nog voor de Stad Haarlem in het particulrer , nog voor- den Landie in het generaal , voor- naamlijk in tijdsom ftandigheden ,; als dé tegenwoordigen, nog nuttig , nog voordeelig zijn. Immers wtj-apprebendeeren die ten hoogden. Maar voor wiens rekening zullen die komeu ? Zekerlijk niet voor do onze, die, in* dceiren «aief! de uitterftfe befcheideuheid en moderatie te werk gaande, niét anders gedaaïfe hebben dan onzen pligt , en het gecne de Heeren onze Prtede'- cesfeurs, in gelijkfoonige gevallen, of direft. dóór den zei ven', of door anderen van hunnent wege, gedaan hébbcii, 'zonder dat ooit of ooit het zelve Ls geimprobeerd geworden. Die fuités zullen dan blijven voor rekening van de Meerderheid van de Vroedfchap van Haarlem , die , zo t\] een ouden , goeden eii welbeproefden weg hadden gelieven te volgen ^ alle contentie,, alle misverfland en openbaar eclat hadden kunnen voorkomoo,, en vervolgens het alleen 2sn , zig zelve zal te wijten hebbei^, •indien uit de gevolgen eenig detriment aan haare Stad of den Lande zoude mogen veroorzaakt worden. Wsj
QifchieiaUtfbi. t/s
■ / ^
(
Wij metoen hter.inede^ £<]* Groot Mog^ Heeren, genoeg gezegt te hebben, ter. yindificacie eo judificatie vanons/gehou- den gedrag. £|i ^^oljep vervolgens , nu. voor het laatfte» (chooh ook maair kortrijk 3 om dat^ het ^bq, afgehandelde materie 1%, fprekenvan bot ^.ecbt, dat oijiSy bij de Propofitie vau de Hee- ren vap Haarlfm^ bedektplijk en onder andere gedaanten, do(?h daarom niet te nodnder dire^. betwist word. . Het is een zaakj dj/e Jtwifen all^ cofite^tie. Is» dat,,bt].$le Graaven in der tijd», aap bun en hunne Stadhouders, is geble- ven het Recbt van Elegie usc overgeleverde .Nominati^n; da^, bij de verlating vao: 4e GraaQijke Regceringe, dat. Recht do9r üEd. Groot Mag. gcdefereerd is aan Prinfe willem X)EiN i, hoógl* mem. ; verv^olgens aan alle zijne .Succesfcurcn,. en'ijo ook aan onzen minderjarigen Heere Zoon , e» ^uureude zijne minderjarigheid , aan ons ; dat hooggemelde Heeren Stadhou- ders , en wij 9 in de oeSening van dat Recht y repreiènteeren den Priufe van den Lande, zo als ons dat reprefentatief, in an(.icre gevallen» van geen .mindere eminenfie, if pp^edrageu ^evvor- den. . . -..••:. ,
Ook ]£ niet minder buiteh ajle contefta^iead^t da voorfchrceve Nominaiién, waar uit wij tq eligeeren hcb>Qn , moeten geuaakc jnrordeu conform aan der Steden Privil^icn, Voorrechten, C9- flumen en Ufantién, en dat wij onbcvoeg4 zijn, aan wieu het maintiên di^r Privilegiën zo hoog en dupr js aanbevolen, y\t Nominatiên , die niet in diervoegen geform/serd zijn » ecn)ge J&ie(5lie te doen, dewijl wij andere, dqor.bec doen van zoda- nige Eiedien , in piaatze van de Privijegitfn oogcfchondcn t^ handhaven, zelf de band zouden leeQenjom.dle> onder den voec te werpen. . . ^
En zo volgt daaT' uit niet alleen van zélf, maar bet is in d^ zaak opgefloten , en maakt met dezelve niet dan ééne zaak uit « dat, ais wij uit eene over^lev^rde Nominatie eene Eleaie zul- len doeo, wij voor Ons zelven gerust en verzekerd moeten we- zen» dat wij, mee de te doene Eleétie, niet ZttUen tegengaan eenigen van der Steden Privll^iè'n ^ en dat wij vervolgens niet alleen bevoegd , maar voHlrektetijk verpHgt zijn ,• ons daar vah wel te doen informeeren. £n het is aeker^ dat, wat ooit tegeni de riteeen Stadhouders 11 der tijd' zoade mogen gefustineerd
zijn.
f ^ HAARLEMS OefchUienisflm.
zijn» deeze (lellkig nimmer eenige contnkiiaie heeft gevonden , maar volmondig is toegeftemd geworden. '
Als het dan zeker is, dat de Eleétle door ons niet anders mag gedaan worden » dan overeenkomftig aan der Steden Pri viiegiën en Voorrechten, dat mede nooit bij iemand in twijffel is getrok- ken, zo (preekt de zaak van zelve, dat de Nominatie, waar uit wij die Ëleétie doen zullen , mede aan der Steden Privilegiën en Voorrechten moet conform zijn ; en wanneer dan aan ons ge- prefenteerd word , dat de Elegie , die wij voornemens zijn te doen, llrijden zoude tegens der Steden Privilegiën en Voorrech- ten , om dat de Nominatie niet dien conform gemaakt is , zo willen wij het veriichtfle verfhnd , dat *er in -de Republiek is , wel gevraagd hebben, hoe wij tot de Eledie komen zullen, indien wij ons niet op de wettigheid der Nominatie infor- meeren.
Wij hebben hier voren, in het voorbijgaan, aangemerkt, dat dit Recht van onderzoek, zo lang de Stadhouderlijke Regee- ring hier te Lande heeft plaats gehad, om niet, buicen nood- zaaklijkheid, van vroegere tijden te fpreken, door de Heeren Stadhouderen in der tijd, daar het nodig was, is geufecrd ge- worden; waar van de preuves in de Stedelijke Registers over- vloediglijk te vinden zijn. Wij voegden daar bij, dat het zelve Recht van onderzoek, onzes wetens, nooit, dan eenmaal, en dat nog met andere omftandigheden en voorgeyêns , was in twijSèl getrokken, ichoon zonder fucces; en die zaak is zo; en alle de Leden van U£d. Groot Mog. Vergadering te bekend , dan dat wij daar van, buiten ons "oogmerk, en detail zouden fpreken* Zo veel zullen wij *er alleen van zeggen, dat dies tijds )iet oordeel en gevoelen van de Heeren van Haarlem , en verre de meeste Leden van de Vergaderinge van UEd. Groot Mog. niet geweest is, zo als de Heeren van Haarlem dat nu wel zouden willen begrepen hebben; maar dat dezelven dat Recht op folide gronden hebben helpen handhaven en maintineeren. En gemel- de Heeren behoeven, om van de waarheid van ons zeggen zig te kunnen OA^ertuigd houden, niets anders te doen dan hunne Registers van dien tijd in te zien, zo daar in de pertinente aan- tekening gehouden is, waar aan geen twijffel valt, daar zij met duidelijke en klaare woorden, in den last aan de Heeren f hun*
00
\
tJAARLEMS G^fiMedékit/iH,
m
tte Gedeputeerden ter Vergftderiflge , mede gegeven en «Idaar uitgebmgt» zuDen kunnen lezen: Dat hét Recht van. Infonniitie^ V, zo infeparabel is van het gedefereerde Recht van Eleftie « 9» dat het zelve ^ al zo weinig als het Recht van Eledtie in ), contraverfie kan worden getrokken; en dat vervolgens alle '), de deiiberatiên daar over, ter Vergaderinge van hunne *£d« ), Groot Mog.» behofen géfeponeerd en van de hand gewe*- ), zen te worden,** zo als door de daad zelve in het vervolg ^efchied isi '
Hebben nu deeze tegenwoordige Regenten van Haarlem of de Meerderheid van dezehren, zo veel meer ligt en wij»' beid in de gronden van de prefente Confbtutie van Regeerio- ge, dan hunne PrédecesH^urft? Zijn dezelven nu zo veel in- ventiver en fubtielder, on}, ondier een voorgeven dat do kwestie ons niet aangaat, én door een Interpretatie of Eiuci* datie van tJËd* öroot Mog. , ons een Recht uit de hand td willen wringen , dat hunne Prédecesfeurs daar in gevestigd gelaten hebben? Het zij zoS Maar welke verandering en om« wending ook bij hen mag plaats genomen hebben, zo is ea blijft dit zeker, dat de Heereh Suacen des Lands de zelfden zijn en blijven, en UEd. Groot Mog., eenmaal aan wijlea Prinfe willbm den I, hoogl» mem., dit infeparabel Rechc hebbende gedefereerd, aan alle de volgende Heeren Sudhou-* deren in der tijd en aan ons gecoofirmeerd, en de poogingea om eenen onzer Heeren Prsdecesfeuren daar in vermindering toe te brengen, niet goedgekeurd of gewettigd, en de Heeren Stadhouders in def ti}d, daar van altoos hebbende laten ufee^ f en, tot op dit oogenblik toe, zo hebben wij geene andere reden , dan van ons verzekerd te houden , dat U£d« Grooc Mog. niet zullen gedogen, dat onze Vorstelijke Weeze daat van worde ontzet. •
En vertrouwende hier mede aiin de intentie van UEd. GfOQt Mog., met het requireeren van onze Confideratiën en Be? richt, voldaan te hebben, zullen wij deeze befluiten, mee UEd. Groot Mog. te verzoeken alle verdere deliberatiSa van deeze zaak te feponeeren en van da hand te wijzeut
XIX. OMIL.
M
Ww
«7» HAARLEMS CêfMiienhfin.
Wtar mede, Edek GrM M^gmdê Heertn , bijtméere y^ ée Friemkn^ wij üEd, Groot Mog. bevelen in Gods beiügt protedie.
Uwer E4. Groót Mog. Dienstwilligt Dienartfft.
ANNE, ISi ''sCranftnhMgt dêu 5 Oihkèr Ter Ordonnantie van haare
^757- KoningUjke Hoogheid.
].,DE BACK«
Na de ovarwecging vtn drt Bericht volgde , ten zelfden dage , tene Relblatie, bijkans woordelijk van den zelfden inhond, als ten opzigte van liet Bericht der £d. Mog. Hearen Gecommit- teerde Raaden genomen was» De Gedeputeerden van meest alle de Steden f namelijk, verzogten Copij van deeze Berichten, en de volürekte Refolmie werd nitgefield tót nadere overweging. Hier op hebhen Burgemeesters, Schepenen en Raaden van dee* ze Stad, den 26 der nu afgelopen Wijnmaand,. een Brief bi) hunne Ed. Gr. Mog. doen indienen , ftrekkende ter rechtvaar- digiBge van den inhoud der Propofitie , door hunne Gedeputeer- den ter Staatsvergaderinge gedaan ; welke dus luid :
EDELE GROOT MOGENDE HEERENf
Zó eenvoudig al» wij ons voordel , Mj onze Propofide va» den 08 September, laatstleden, aan UEd. Groot Mog. ge» daan, alleen hebben ingerigt, om, bij forme van Elucidatie of Interpretatie van een Privilegie , dat bij UEd. Groot Mog. zelf aan onze Stad en deszelfs Burgerije , is gegeven , en nog onh^gs zo (blemneel is geconfirmeerd , te mogen obtineeren koogstderzelver Dedfie of Verklaringe van een different , over de wettigheid der laatst geformeerde Nominatie . tot Burge- yiiMerea dcezer Stad,, tusfchen ons en weisiigen van onze
UAAftLËM^ GtfeUtdeHiiJ'efi, if§
Medeiedeü ontffaiuii en ^ddtfnfg opreckt; als onze (ntende^ tfiéf liec verdoeken der JuAificatie van dezelve Nominade , bij U£d/ Groot Mögi enkel daar heen heefl gegaan , aak op die wij>^ liaare Koniriglijke Hoogheid in haare hooge kvtralitdt volkomeit gerustheid te kunnen geven, tot het doen van hoogstder^elve^ Welbehaaglijke Eleétie, uit dezelve Voorfchreeve Nominatie^ >]s waar in » door de verkeerde infimulatiCn taii dezdve onz^ Medeleden 4 tot dus verre was wedef houden; to booglijk fur- prenant » en te gelijk ten uitcetden affligeerfkide » is het ofdsr voorgekomen , wanneer wij , uit de Confideratiai eti het Bericfati Welken, van wegen haare Koninglijke Hoogheid, öp de voor-' fchreeve t'ropoficie ÜEdi Groot Mog« zijn coegedient , hebbed moeten ontwaar worden , dat de Opfteller van het zelve de Voorfchreeve onze fmcere behandeling en oogmerk, in cfiervóe^ gen heef\ gelieven te befchouwen en op te nemen ^ even als of Ivij , of eigentlijk die. geenen van deeze Vroedfchap , welketi buiten de protefleerende Leden , en die :^ig met dezelven heb- ben gevoegt^ ztg daar in bevinderi, hier mede een toeleg zodL den hebben, haare Koninglijke Hoogheid, irt derzelvef hooig^ kwaliteiten^ of direét zijne Doorluchtige Hoogheid, den legert* Woordigen minderjarigen Heer Prins Erflladhouder , te ^iUeil ontzetten Van een Rechte dat, door den Souterain,xaan wijlefl zijne Doorluchtige I^loogbeid^ Prins wii^lem den I, onderfe* lijker gedaChtenisfe, gedefereerd zijnde, tot alle de VoIgendiT Hecreri Prinfen Siadhoüderen zoude zijn overgegaan ; etf ifafl •en Recht, dat, Van de grondlegginge der Republiek, ioot hooggemelde Heeren Prinfen Stadhoudereti, hi der tijd altoos zoude zijn geufeerdj en, daar het ttf pasfe kwam, altooé hzé moeten geufeerd worden^ Ën het heeft cm^si verv'olgens< tef zaake van deeze lo gevoelige fmewe en aanwrijvinge , lo^g^ fcheenen dat wij indispénfabel verpligt waren,* ter nltwisfinge* Van dezelve, mei alle onderdanig refpeél en decentie, zo terf aanzien van UEdé Groot Mog^ , als voor de hooge Perfoon eii kwaliteiten van haare Koninglijke Hoogheid, aan UËd« Groot Mog. nader bij dee/en te moeterf openleggen alle on:?e coridui* tes, welken wij in de zaak, bij onze voof fchreeve Propofititf breeder vervat ^ geoordeclt hebbed. Eed en Ampt^halyen^ ver' pligt geweest te zijn, tot confervatie en maimiCo van onzof Pri-'
Usk XP
i8o EAARLEMS CercXfie(fMsfifi.
vilegién en Voorrechten» te hebben moeten houden; om 2lió ' daar uit, zo wij vertrouwen, UEd. Groot Mog. ten aller- klaarflen nader te doen zien, en opk hooggemelde haare Ko*» ninglijke Hoogheid , zo wij verhopen , te overtuigen , dat de fource van de gemelde onze handelingen geenzints is voortge- fproten uit eené zo verfoeilijke intentie , al» waar van wi> voor G«d en UEd, Groot Mog. op het allerdierbaarfte kua^ nen betuigen te abhorteeren ; maar dat onze oprechte en eeni*- ge gedachten omtrent de voorfchreeve onze handelingen alleen deezen zijn geweest, dat wij vermeent hebben, aangaande het verzoek, bij onze Propoficie gedaan, tot niemand anders, dan tot UEd. Groot Mog,, onze toevlugt te hebben kutmen of mogen nemen, wilden wij onze Privilegiën en Voorrechten, die niet ons, maar onze Stad en Burgerije, toebehoren, en die wij all^n, even als der Weezen goederen, zijn admini- ftreerende en cudodleeren , volgens onzen daar op dier ge- Ifauifden Eed en Pligt, zonder fchijn van eenige mbreuk of krenkinge, ongefchonden aan onze Succesfeuren^ in officia over te laten, en de laate Nakomelmgfchap daar van alzo te doen blijven jouïsfeeren,
Ora van deeze waarachtige idees dan eenjge meerder es klaarer opemnge te geven aan UEd, Groot Mog,, zo zuilen wij vooraf gaarne ponfesfeeren^ dat wij nooit hebben gedagt aan haare Koninglijke Hoogheid , of den mulderjarigen Heere Prinfe Erfïladhouder ,* te willen bedi«putéeren , dat hoogstdezel- ve, alvorens uit eenige Nominatie de Eiedie te doen, zig nopens de wettigheid van dezelve niet zoude vermogen te liv formeeren. Dat, integendeel, wij zulks als nodig en nuttig oordeelende, advoueeren, zelfs zodanig, dat wij, in dit ons geval , gelijk in het vervolg circumdantieeler zal blijken , ook daar toe 'm allen opzigte zijn geweest gewillig en bereid, en nooit genoeg zullen kunnen roemen de allezints zagte en vriendelijke wijze , op welke haare Koninglijke Hoogheid daar van, ten reguarde van deeze Vroedfchap, gebruik heeft ge- lieven te maken. Maar dat het pomt, daar het eeniglljk ttn deezen op aankomt , hier in gelegen is , dat wij daar benevens zijn geweest van die gevoelens, waar in wij vermeenen als nog te moeten blijven (laan, dat, ingcvallc van difput over db wettigheid vao eene zodanige geformeerde en geprefenteerdé
No»
HAARLEMS C^kHA»isfi»,^ l«]
^«
dNomtnade , het si] cfam het ze1\re verfchil cusfirhen de Meerder^ liekl en Minderheid der Vroedfbhappen , of ook cos&heft haare nKoninglijke Hooghekl, die de Ëledie compeceerd» en de Vroedfchap, welke de Nominatie heeft geformeerd, zonde mo- gen beffaan, de dedfie over zodanig verfchil » door niemand 'konde MKwden gegeven, dan alleen door UEd. Groot Mog.^ «U den Sonvecain zelven, van wien het Privilegie tot het maaken 4ler Nominatie is geproflueerd, en het Recht van Eleftie daar uit aan haare Konii^üjke Hoogveld , of den Heere Prinfe £tf- iladhonder.» is gedefisreerd; als de Souverain, in heidede ge- vallen^ alleen dié geen zijnde, welke het Recht, dat van hem jselven 1^ afigekomw, ook kan en vermag te verklaren en te ex- pliceecen^ en die alleen als Rechter kan fungeeren ^ decidee- ren tusfchen die geenen^ welken over het exerceerea der Rech- ten, of den zin en meeninge van zodanig Privilegie, verfchil hebben. £n in welk fentiment wij vervolgens hebben vermeeni^ ^o om haare Koninglijke Hoogheid van alle verdere moeielijk* heden xe bevrijden, en in volle, gerustheid re üellen, omtrent de wetdgheki van onze geformeerde Nominatie tot Burgemee»- teren, als om te vermijden In efsnige diceéte contcftatle met haa« xe Koninglijke Hoogheid dieswegens te kunnen vallen, wel te 4ioen , hoe eer zo beter , aan U£d. Groot Mog. te hebben mo- jgen verzoeken de Juftificatie van dezelve Nominatie, ten einde die , na verhoor van de daar regens geprotegeerd hebbende Le- den, en dus die geenen, welken zlg alleen tegens de wettigheid van dezelve partij verklaarden , hunne hooge decifie dienaan- ^ande te geven, op dat daar door, of haare Koninglijke Hoogheid derzeiver wclbehaaglijke Eledie daar uit met volle ^erusdieid zoude kunnen doen, of wij zouden mogen weten wat verders aangaande het redres van dezelve Nominatie ons te idoen zonde fhuuu
Zie daar, £d* Groot Mog. Hoeraa, onze oprechte meening .en oogmerk, zodam'g dezelve is. gelegen gefeest in de voor* fchreeve onze behandeling « ten opzigte van bet verzoek der Juftificatie. bij onze Propofitie, aan U£d* Groot Mog. gedaan ^ en waar uit wij gaarne, zonder 'er meerder bij te voegen, aaa 4e overwegmge van U£d. Groot Mog. zouden hebben wiUea i)verlaten , of wij daar door zouden kunnen verdagt gehoudea
' M 2 wor«
lts .4IAARLEMS Gefchiedcnitjhi. .
.wordefi v»n eenige intentie ter-verkoctinge van de hoog? Hecbc^a len' Prceminenticn vtm den Doorluclitigen Priofe Erf- Aadhouder, wefken wij altoos hebbai gemaintineerd, en die -wij gereed zijn, mee zo veel iever, als iemand der Leden van U£d, Groot Mog. Vergaderinge, ten allen tijd^ te hd« |)9Q handhaven en voorflaan; yi^t het niet) dat wij !n onze Anerteiijlce aandoeninge pver de voorfchreeve 20 verregaande verdenkinge, ten onzen regoarde, als genoodzaakt wierden» ter verdere bevestiginge van onze voorgemelde gedachten, fiog deeze en geene reQeé^iên hier bij te moeten voegen* Waaf uit wijders ook, ter verdediging van ons gedrag, zo wij vertrouwen , zeer klaar zal confteeren , dat wij , in allen gevalle, geene ongegronde redenen hebben gehad, waarom wij ▼ermeént hebben , zonder te kort te doen aan de hooge Rech- l^en van den Souverain en aan ons Voorfchreeve Privilegie en de' Voorrechten, daar bij verleend, daar toe niet te hebben }cunnen accedeeren, om, behoudens alle eerbied voor haare Koninglijke Hoogheid en hooggemelden Doorluchtigen Héere Prin(b Erflladhouder , en alle hoogstderzelver Pra^êminentilfn fin Rechten, boven de faculcett, om zig, tot hoogstderzelver gerustdellinge, itf de te doene ^ledie op de wettigheid der voorfchreeve Nominatie te mogen informeeren; ook, daar het bijzonderiijk op aankomt, aan hoogstdezehre het Recht wxi Decifie , over de wettigheid of onwettigheid van dezdv^ jgeheel en al over te laten,. als eene Pr»ëminentle of Recht, (dat aan de Doorl, Heeren Pridfén 3tadhouderen in der tijd bij UJ^d. Groot Mog., als Souverain, en zulks jufto titulo^ zou- i^e zün gedefereerd, en waar van hoogstdezelven , door eens pngeinterrumpeerde uf^ntle, altpos in eene wettige posfesfle Houden geweest zijn.
Wanneer wij daar van ten. deezen zullen fpreken , gelijk het {«eden van eeae SoUveraine Vergaderinge past met den ande- fea 'te mogen doen, en die als cordate Regenten en Luiden Van eere , met behoorlijke eerbied en onderwerpinge , hunne ^dachten openleggen in de fchoot van den Souverain) 20 fchroqtoen wij niet op het voeifpoor, zo als in vroeger fij- nen voor ons i^ gedaan, $ils een poinft, dat bij ons geene
€9m§ftaii? k^n vtoden, m^\ en volgen» de eigen woorden van
UBd,
HAARLEMS G«f»U*4e»tiféih t$$
U£d. Groot Mog. , in den Jaare 1587 grondig betu^ en ia érv}i ttit^^geven^als nog vast te fiellen, en voor een on*^ wrikbaren grondr^el te houden, dat, gelijk de Souverainiteit over deeze Prqvlittie U£d* Groot Mog.» als Staatcn van den Lande, alleen en privative toekomt, alxo daar'nit oók nood* wendig volgen moet, dat niet. gefield kan worden bij'UBd. Groot Mag* van dezelve Souverainiteit ietwes meer gede- aembreerd te zijn , of ook ietves meer van dezelve , b^ Commisfie of Delatie , verfiaaa kan .worden te zijn gedeman- deerd, dan tUeenlijk dat geene en dé exercide van dat gunt, het welke êXpJMté en uitdrukkelijk aan een ander, bi| zoda* nige Commisfie of Delatie, aanbevolen is; terwijl 4dle de an- dere en overige Rechten en Praeéminentiên, waar van geen fpeciale mende is gemaakt geworden, sbfoiuteUjk moecen wor* den verSaan te zijn verbleven in den boezem van den Sou- verain, zonder dat iemand daar in den Souyerain, ais Prinft van den Lande, kan reprefenteeren.
Nu is het kenndijk, Ed. Groot Mpg. Heeren, dat, om te Mjven .in oasfubjèft, met relade tot de .BeftelHngé xiêr Ma* gifiractturein eénige der refpedive Steden, daar omtrent al* toos heeft moeten plaats hebben, en geixerceerd Is geworden, een tweederld' Recht; als het eene in het maaken en fonnee^ ren der reij^eMve Nominadën tot dezelve Magiftraatsbefleilh). ge, waar toe ieder Stad* met bijzondere Privilegiën en Voor* techten door den Souverain, het zij vroeger het zij foater, is voorzien geworden, en het andere in het doen der Eledfe üic dezelve geformeerde Nominadën» En '^1 men hier op dan verder nagaat, wat dien aangaande, in de eerde phuttze^ aan zijne Doorluchdge Hoogheid, Prins willemt den I, bn« IfterffeKjker gedachtenisfe, bij den Souverain is geconfereerd, waar van echter, als zijnde, aan dien Grondlegger van de Republiek, om bijzondere redenen en oorzaken, dé Hooge Overigheid van deeze Landen , tot deszelfs overlijden toe, opgedragen geweest, niet wel eene regel voor xie Hooge Suc- cesfeuren «als Stadhouderen deezer Provintie tot aile de zelfde Rechten kan worden afgeleid, men zal daar in niet bevinden 9 even weinig als bij de Commisfie of Indruftie van zijne Doorhichdge Hoogheid, Prinie maurits, van den Jaare 1515,
M4 bi)
tU HAARLEMS OefthiedenUfen.
Wj hoögstdeszêlfs verhelHnge tot. Stadhouder gearréfteerd, wél* kers veranctering, vermeerdering en vermindering ÜEd. Gwot Mog. aan 2ig behielden , gelijk wijders bi} alle de volgende Coimniéfien van de (kccesfive Hooge Heeren Prhifèn Stadhou* deren,. dat üEd. Groot Mog., als Souverain van den Lande, omtrent het werlc der voorlbhreeve Magiftraatsbellellinge aan alle faooggemelde Heeren Prinfen direft ooit ietwe^ meerder zoude hébben 9pgedragen, afgedaan óf overgegeven, dan alleen het gunt betrdtking heeft tot het doen van de Eledtien in fommige Steden* van Burgemeesteren eti Schepenen, en in anderen van Schepenen, alteen, en alzo hec creeeren van de nieuwe Wet of lüAigiliraat^ zonder dat, daar het op aankomt, eenige, men zwi}ge eenige fpecifieke mentie Immer daar bij is gemaakt ge- worden , het werk der Nominatien aangaande. Waar door dan vermeend word dat niet»»anders kan begrepen worden, of dat Recht tsnt en omtirent de Nominatie is verbleven aan die geenen, welke het zelve wettig hebben blijven ufeeren, volgens de daar coe geobtlneerde Prïvilegien ; en valt ov^ de wettigheid of on- wettigheid van die Nominatien eenig verfchil , door wat Wet of door welke Overgift kan daar over bij iemaiid anders eene De* Cifie worden gegeven, daa bij deo Souverain? welke dienaan* gaande. n\^tw^ .heeft geabdiceerd, en die, zo Wel uit de natuut der zake^ als volgens alle Rechten, ten zij *er eene fpeciale Oveigifte tusfcben beide komt , alleen deszetfs gegeven Priyile» gien kan eiucideeren en interpreteeren; en vervolgens nog veel meer de eenige Rechter moet zijn, die over de difl^rentent dienaangai^pde te vallen» desseifs Uitfpraak en Decifie moet ^ven«
Het voorenftaande allegueerende , 20 willen wij niet verzwij* ^en dat echter in de hooggemelde Commisfien der Heeren Prin- fen Stadhouderen altoos ook word gevonden zodanige mentie» dat daar bij aan hoogstdezelven het doen der voorfchreeve Elec« tien is gedemandee^d en opgedragen, om te doen achtervolgen* de de Privilegiën der Steden , j,o als met de eigen woorden voorkomt In de Commisfien van wijlen zijne Doorluchtige Hoogheid, Prinfe willem den IV, onfterlTelijker gedachtenisfe» van den 12 Maij, van het Jaar 1747. En wij hasfiteeren niet
om te OLoetea advoueereo , dat daer uic mee foodament Mi
wor*
HAARLEMS OefiMwiênitfên: i^
wofdeo geafgotnenreerd omtrent de indtreae Delttie» welke daar door aan de Doorluchtige Prinfen Scadhouderen , wegens de Cognitie o^er de wettigheid der Nomiaatien^ zelf, zoude xnoeten verftaan wórden gegeven te zijn. Doch , £d. Groot Mog» Heeren» of die notoire confequentie., wellte men uit eene gedefereerde Eleftie, achtervolgende de 'Privilegiën der Steden, eoude willen halen, met dat eSed Ican gepaard gaan, dat daar door die geene , aan wien de Eledie competeerd , ook eo ipfQ niet alleen het Recht zoude hebben verkregen, om zig te mö* gen infprmeeren 'op dezelve Nominatien , maar ook daar door soude hebben geconfequeerd het Recht , om die Nominatien zelf te doen redresièeren; en, dat nog meer is, alle dilTerenten, die over de wettigheid of onwettigheid van zodanige Nomina* xteo, cusfbhen wie het ook zoude mogen zijn , kwamen te ont- daan , alleen en met uitfluitinge van den gever van zodanige Prir ^legien , uit welkers kragte de Nominatien zijn gemaakt , zoude kunnen en moeten decideeren; 2ulks moeten wij zeggen, mee «Ue reverentie en eerbied geQ>roken , , niet te Jconnen begrijpen , «n veel minder Ie mogen vastiïeüen* Want hoe onwederfpreek- 4ijk deeze Bitfciae ook kan voorkomen, dat Iemand, die Recht 'heeft tot het difrie, ook Recht moet hebben tot de middelen, •zonder welken dat einde niet is te bekomen, zo is het, nog- thans even zeker en vast, dat 'zulk een flelregel nog behoeft nog kan procedeeren, dan alleen wanneer het alvorens buiten dte dubiteit zoude ipoeten zijn , dat dezelve Electie achtervol* geode de Privilegiën der Steden abfolutelijk niet gedaan zoude kunnen worden, ten ztj de geene, welken, de .Electie compe- ceerd , een decifief! oordeel zoude moeten hebben over de wet- righeid der Nominatien , en om alle de verfchillen , daar over te ontifattn, zelf te moeten decideeren. Als waar onltrent, naar onze gedachten, hitegendeel, zeer wel plaats kan vinden, zo flli een ieder kan vatten, en waar van eik een overtuigd zal
0
kannen zijn , dat het werk der ElcéUe , achtervolgende de Pri- vilegiën der Steden, ook kan gefchieden zonder dat die geene, weiken de Elegie competeerd , een zodanig dccifoir oordeel abfolutelijk behoeft te hebben over de Nominatien zei ven, eu over alle kwsestien, welken wegens de wettigheid ef onwettig. beid van dezelven kunnen ontftaan , als zijnde bet doen der
M 5 Eiec*
lts HAARLEMS GefckieJênls/in. '
EleMe en het fonneeren der Nominacien feparate zaken en fane- tien, welken in zo verre geene connexiielt met den anderea bebben, of dezelve Rechten kunnen, zeer wel en buiten alle cottjöufie of verdenkinge, bij onderfcheide Perfoonen of CoUe« gien blijven refideeren en geexerceerd worden , in dier voegen dat, de Souverafn blijvende behouden het Récht, het geen hem zo natuurlijk toekomt , te weten de Elucidatie en Interpretatie der Privilegiën, bij hem zelf gegeven, en de Decifie over de wetdgheid of onwettigheid der Nominatien, welken uit krachte ▼an dezelven geformeerd zijn , niemand ooit zal kunnen twijP- felen, of de geene , welken de Eleftie is opgedragen, zal en 'kan daar door altoos in fhat blijven dezelve te doen, achtervol- gende de Privilegiën der Steden ; het gunt immers het eenige en groote oogmerk kan zijn , waar toe alle deeze betrachtingen ver- trekken moeten.
Wij gaan bij deezen voorbij verfcheide andere en Zeer ge- fundeerde reflexien, welken, onzes bedunkens , zomenonder^ •ftellen wilde dat de Decifie der difièrenten wegens de wettigheid of onwettigheid der Nominatien, uit krachte der Privilegiën geformeerd, niet zoude behoren aan den Souverain, zekerlijk verders daar tegen zouden te maakén zfjn ; 'zo ten regnarde van devrage, die wij daar uit noodwendig aan U£d. Groot Mog* zouden moeten doen , wie als dan onze Rechter zoude zijn> wanneer het. ongeluk wijders voor ons zoude willen dat wij di- reaelijk' met haare Koninglijke Hoogheid over de wettigheid der Nominatie zouden komen te verfchillen , zodanig dat hoogstder- zelver fuflenue zoude mogen zjjn conform aan de idees van on- ze tegenswoordige partije, te weten de protefteerende Leden» of uit eenigen anderen hoofde, dat dezelve Nominatie niet zou* de zijn conform de Privilegiën, en wij het tegendeel van dien in gemoede ons verpligt vonden te moeten flaande houden ; ee- ne zaak, welke wij, door deeze onze behandelinge , in allen gevallen hebben getragt te ontgaan, en die wij wel niet kunnen verwagcen wegens de conflitutie van onze Nominatie zelve, en het hoogverligt oordeel van haare Koninglijke Hoogheid; doch die evenwel gebeuren kan; als ten aanziep van alle verdere con- fequentien , weiken uit die (lellinge natuurlijk zouden moeten
proOueeren. Doch wij flappen dit alles te liever over , zo om
dat
\
HAARLkMS Gê/Midéfafm ^ ttf
éat verfcheide Argumenten In het breede» blJ het geval van ^en Jaare 1684 en 1685 , door de Regeeringe der Sud Dordrecht 2ljn voorgemeld en aangedrongen (*), als om dac wij ook ver- meenen al het zelve in dèezen niec nodig te zijn, wegens het #igen en algemeene interesfe, dat de meoste Leden van U£d* Groot Mog, m deeze zaalc met ons hebben; en boven al, naar- dien onze Intentie niet is ons in het bijzonder omtrent deeze zaak meer of fterker te verzetten , dan bij UEd. Groot Mog. , op eene wettige wijze, geoordeeld zal worden het geineene int^resië en welvaren van alle de Leden van deeze Provincie, en ▼an den Lande in het generaal,. daar in gdegen te zijn^ terwijl ons ^egrip en wensch, om het Land, onder deeze gelukkige herdelde Regeeringsforme, ook wederom te doen (^>klimmen tot zijn oude bloei en welvaren, altoos daar op is bevestigd ge- weest, dat de grondep, waar op het tegenswoordig (amenüel is gebonwd, behoren te zijn en blijven onwankelbaar; en dat alzo aan den Souverain behoren te' blijven die Rechten, welken dezelve niet heeft overgegeven ; dat de Rechten en Prasêminen- tien , welken de Stadhouder van den Souverain heeft ontfangen, naar behoren en met alle kragt, moeten worden gemaintineerd #n gedefendeerd , en dat, voor het overige, de Leden en Ste« den ook behoren te blijven jouisreeren van die Rechten, welken baar compaeeren en eigen zijn.
Het is vervolgens met dat oogmerk alleen, dat wij ten deezen einde hebben vermeent te moeten doen ziefi, dat wij , verre van daar door gemeriteerd te hebben in eene dusdanige verdenking te vallen, ?eer gefundeerde redenen hebben gehad, waarom wij, ter wettiginge van onze geformeerde Nominatie, volgens het Privilegie, bij UEd.' Groot Mog. verleend, ons bij niemand hebben konnen nog vermogen te addresfeeren , dan aan U£d. Groot Mog. zelven, die, zo als wij» met geUjke intentie, de vrijheid zullen nemen nu verders te doen zien, meer, dsmin
(♦) Zie de fiukken , hier over gepatfeerdy emJlanJig in dê9 Holfamdfcben Merkurius voer het Jaar lii^.
lU HAARLEMS GéfciieJéMisfén.
^ën geval , ook hebben betoond dat geenzims hunne gewoonte is geweesc, atle addresfen over difièrenten, de Regeerlngën der Steden rakende, ook zelfs wanneer eene Decifi^ over de wet- tigheid of onwettigheid der Nominat^n is gevraagd , en genera- 4i}k wanneer het op der Steden Privilegiën aankwam , te hebben gewezen van de hand , of alle deliberatien van die nature altoos te hebben gefeponeerd , maar dat, inc^endeel, diergeüjke Jiwestien wel degelijk hebben aangenomen, en, als tot derzel* ▼er cognitie behorende , daar over hunne deüberadep hebben bten gaan. Ter zake niets doende, dat de meesten van dezel- ven 'buiten decifie gebleven zijn, zo als zulks, naar de omftanr digtieden der tijden en zaken^ heeft mogen of moeten gefchie^ den. Als volkomen genoeg zijnde, dat daar uit zal kunnen coiv- lleeren, dat verfcheide Leden van deeze Vergtderinge» waar onder ook zeer notabele, zig hebben bevonden in diergeüjke gevallen , als waar in wij tegenswoordig het ongeluk h^ben te verfeeren, met ons in één begrip zijn geweest nopens den weg, -welken, tot redres van dezelven, behoorde te worden inge- flagen.
Onze intentie is niet om van aQe die gevallen^ bij deezen, een geheel Register te fbrriieeren; maar aileeil om éenige wei- nigen van dezelven aan te raken , welken meest ter ophelderin- ge zullen konnen dienen. £n op dien voet flaan wij over het gunt in de Notulen van üEd. Groot Mog. word gevonden we- gens de oneemghedèn en disputen , welken tusfcben de Regce* ring en Vroedfchappen der Stad Schoonhoven hebben gefubfi- fteerd, en de klagten dieswegens U£d. Groot Mog. aangebragt, zo wegens het niet bclegfgen van de Vroedfchap , begeven van Commisfien, als over meer andere fubjeden, het werk der Re- geeringe en der Steden Privilegiën concerneerende, in de Jaaren 1679, 1680 en 1685 voorgevallen. Gelijk wij mede konnen pasfeeren de difièrenten, welken o£ verfcheide tijden en over onderfchetde zaken menigvuldig zig hebben opgedaan tusfchen de Regeering en Vroedfchap der Stad Gornichem , waar van de Registers van ÜEd, Groot Mog. over de Jaaren 1683, 1684 en 1685 veele gevallen opleveren, waar onder de Refolucien van den 17, 29 en 30 Maij'en 6 Junij, van het Jaar 1685 kunnen ttagei^ien worden f ^ omtrent welke gevallen zal confleeren;
dat
,%
(lAARLEMS GtfehieJenitfen. iSjr
dac niet alleen verfcheide van dezelven bi} UEd. Groot Mog» (ijn aangenomen^ maar ook eenigen daar van zijn getermi- neerd.
Het geval van de 'Jaaren 1684 en «1685, omtrent de Stad Dordrecht^ wegens de Nominatie van de Mannen van Acb- een, hoe zeer in zig zelven fingulier en alleen betrekking hebbende op die Stad , heefl echter genoeg doen zien op wel^ ke folide gronden, die eerüe en ouddeScad van deeze Provir^ cle voor ons, de zelfde onze fustenue^ waar van wij althans genoodzaakt zijn geweest U£d. Groot Mog. deeze opening te moeten geven, heeft gevoerd en gemanifesteerd. £n of fchoon die Stad, in de zaak zelve, welke met de. onze in verfcheide omftandigheden zeer veel heeft verfchild, naar haoc genoegen niet heeft vermogen te reusfeeren, waar van wi> de redenen nog de motiven niet behoeven na te gaan; het i» voldoende aan ons belang en oogmerk , wanneer liaar uit is^ te zien, dat hunne £d. Groot Mog. zfg de cognitie van dezelve wel degelijk hebben aangetrokken, en dat nooit eene Refolu- tie daar op ook genomen is, waar bij de Regeering der Stad Dordrecht met die haare gedane klagten zoude zijn afgewe- zen , veel min dat derzelver gefustineerde bij U£d. Groot Mog. zoude zijn ongefundeert verklaard. Van al het welke ^ in het zelfde Jaar 1685, kort na dat de Notulen van U£d« Groot Mog. geene verdere mentie maaken van het voorfz. ge* val van Dordrecht^ mede nog heeft geexteerd een zeer nota- bei vporbeeld ten reguarde van de Stad Schiedam ^ als wan- neer, op den a Maart, bij Requeste, door één Regeerend, cenige Ond-Bnrgemeesteren en eenige Raaden en Vroedfchap-. pen der zelve Stad, aan UEd. Groot Mog. niet alleen is ge- klaagd geworden over eene informeele Nominatie, welke tot' fuppletie van eene Vroedfcbapsplaatze , bij de Vroedfchap der zelve Stad, was geformeerd, als waar op was gebragt Mr. ABRAHAM CAMBiER, welke nog geene drie Jaaren Burger wat geweest; maar ook direét over de E^e^ie zelf, welke daar uit bij zijne Doorluchtige Hoogheid , Prinfe willem den III, gtorieufer gedachtenisfe , aan wien dezelve Nominatie daar toe, niettegenftaande het Protest van eenige Leden, daar tegens fedaan^ wai geprefefiteerd , even infomeel, naar hunne ge-
dach-
ipö
HAARLEMS Gefchitienhfen.
dachten, omtrent denzelven cambier was gedaan geworden J met verzoek, dat, dewijl zij Vertooners in die voorlz. 20 Infonneele Nominatie en daar uit gedane Eleétie, Eed- en Amptshalven, niet konden acqaiefceerefi, maar tot maintien en voorftand van hunne Stads Privilegiën (waar van mede bij hunne £d« Groot Mog. waren voorzien; zig verpligt en ge« noodzaakt vonden dezdven, zo veel in hun was, tegen te gaan, dat die zaak door hunne £d« Groot Mog« zoude mo- gen worden geredresfeefd, en de voorfz. Stad bij haare Pri- vilegien , Vrij- en Gerechtigheden worden gemaintineerd \ welk verzoek wederom bij UËd. Groot Mog« geenzints is Tan de hand gewezen, gelijk, wanneer de Souverain van zij-* se dire^e of ook wel indireéte overgifte of delatie, omtrent de verfchilen over de wettigheid der Nominatien en Ele^ien^ was geperfuadeerd geweest, had konnen gefchiedèn; maar wel degelijk het onderzoek van die zaak J}ij UEd^ Groot Mog. is tangenomen, en zelfs in dier voegen ^ dat dezelven hebbeil vermeent de cognitie daar van hun zo eigen te zijn en na*^ tuurlijk . te, compéteeren , dat zelfs het Recht of belang van den Heere Prinfe Stadhouder daar bij niet was geinteresfeerd» naardien dat Request, den zelfden ^ Maart, bij UEd^ Groot Mog. alleen is gefield geworden in handen van Burgemeester Ten en Regeerderen der Stad Schiedam^ om te dienen van Bericht; als wanneer wijders, daags daar aan, en dus den 3 dito, het zelve gerequireerde Bericht zijnde injgekoraen, waaf bij de wettigheid der Nominatie badden geadftrueerd, UEd* Groot Mog. daar op hebben goedgevonden te refolveeren^ om den voorfchreeven Requeste en Berichte te (lellen in' haiJ* den van de Leden tot het groot Befogne en dus te maken com-» misforiaal, om, na rijpe overweginge van den inhoud van dien^ èn daar op gehoord de voornoemde Burgemeesters en Vroed- •fchappen , refpe^ive, de Vergadering op alles te dienen van hunne Confideratien en Advis. Omflandigheden , welken in vee» Ie opzigten ten deezen ten uitterllen notabel zijn; zo om dat^ naar onze gedachten , daar uit ten klaarden doorüraald het eigen begrip van den Souverain, aan wien het alleen (laat de Decifie te geven , wanneer 'er kwestie ]& tusichen de Meerderheid en Mioderheid der Vroedfchap over de wettigheid van eene gefoc-'
HAARLEMS GifcUeientsfin^ 191
meerde Nominatie, niet alleen; maar zelfs ook over eene ge* daane Eleaie , in zo verre de Privilegiën der Stedai daar bi) zouden mogen zijn geinteresfeerd ; en tegeis welke behande- ling men, in de Registers van U£d. Groot Mog*, niet heeft konnen vinden, dat de Doorluchtige Heer Prins Stadhouder , in dien tijd, zig eenigzints heeil verzet, of dezelve zig heeft aangenrokken. Maar inzonderheid ook notabel, wanneer daar uit gezien kan worden, dat U£d Groot Mog. op dat geval, het welk met het onze zeer veel overeenkomst heeift , voor zo verre de wertigheid der Nominatie aangaat, welke thana mede door de proteüeerende Leden word beftreden , niet heb- ben gehsfiteerd, om aanflond^ en allereerst, de klagien vao wederzijden te hebben willen fnneemen, en dezelven daar na door CommisTarisfen te doen examineeren, zonder den Heer Prins Stadhouder alvorens tot zo verre in allen gevalle daar in te hebben willen brengen.
En welke gefundeerde redenen wij derhalven thans hebben, om kfanglljk dienaangaande aan UEd. Groot Mog. te mogen voordragen dat gunt wij tegenswoordig tot onze groote finér* te en leedwezen moeten ondergaan, <Hn, zonder tot hier toe ce hebben mogen vernemen de klagten van onze Medeleden, « en zonder dat eene deliberatie is gehouden over den waarea toefland der zaken, en of de kwestie inderdaad niet alleen maar hadde behoren te blijven tusfchen de Meerderheid en Minderheid van de Vroedfchap zelve, ons aanllonds ongeluk- kig te hebben zien vallen in eene onaangenaame ConteOatie jnet haare Koninglijke Hoogheid, welke wij gaarne, en o]> bet voetfpoor van het voorfz. exempel, waar in de Vroede fchap der Stad Schiedam alstoen eenparig van ons femimenc is geweest , hadden getragt te esqui veeren ; en waar toe wij ;co veel ce groter redenen vermeenden te mogen allegueeren» tiaardien onze klagten, bij onze Propofitie ter neder gefield, niet zijn ingerigt geweest tegens haare Koninglijke Hoogheid, jnaar alleen over onze geprotefleerd hebbende Medeleden $ dsar , ter contrarie , de voorfz. klagten van de Minderheid der Vroedfchap van Schiedam direét waren over en tegens #i€Q Doorlttchtigen Heere Prinfe Stadhouder ia dien tijd.
^92 HAARLEMS GefMedentfen.
Meo behoeve waarlijk dan ook geene reflexie te maakca op onze conduites of fentiniencen van vorigen tijd , in vergelijkinge van die geenen, welken wij thans houden of zouden willen foveeren. Wij zullen hier na occafi^ hebben , om uit het gedrag zelf, bij ons in deezen gehouden , zo vertrouwen,. t^n genoe- gen te doen'^ blijken, dat wij, zo wel als onze Prafdecesfeur jen, geenzints aan de Doorluchtige Heeren, Prinfen Siadhou- deren, begeeren tegen te fpreken een Recht van Informatie of onderzoek, het welke aan hoogstdezelven omtrent de wet« tigheid der refpcftive Nomiuatlen, die ter Eleétie geprefoifr' teerd worden, op eene billijke wijze en tot hoogstderzelver gerustheid competeerd. Doch wie is 'er, die niet ziet daC zulks het point niet is, waar over in deezen eenig difput be« hoord te fubiifleeren, als zijnde tuslchen ons en de proteftee* rende Leden alleen differentiaal de wettigheid der Nominatie zelve, waan omtrent het voorfchreevc 4iangehaalde geval, me| het onze vergeleken wordende, overvloedig bewijs zal uitle^ veren, dat het eenige kwestieufe, welk in deezei^ kan voor-> komen, alleen daar in moet beihan, of wij eenig decifief oordeel wegens de wettigheid der voorfchreeve NoiAinatie^ welke door de protefteerende Leden beftreden word, en of die conform de Privilegiën is of niet^ van iemand anders mo» gen of kunnen vragen, dan alleen van den Souverain, ea zulks van UEd. Groot Mog. En in zo verre als onze Pre* decesfeurs op dat point anoers mogten gedagt hebben, dan wij , waar van wij echter geene klaare preuve of bewijs vindeft kunnen, zo zouden wij ons echter flatteeren, dat, in dat ge* val zelf, een iegelijk ons het niet kwalijk zal kunnen duiden of daar in misprijzen, dat wij thans, daar het op *s Landt Hoogheden en Gerechtigheden aankomt, welken ieder Lid vaa de hooge Regeeringe bij Eede verbonden is voor te (han » en van wien wij wegens onze Privilegiën en Voorrechten eenige Elucidatie, Interpretatie jof Decifie moeten en mogea vragen, die fentimemen niet blindelings zouden konnen adop- teeren; maar liever verkiezen, in dien gevalle, fcrupuleoièr daar omtrent boven onze Predecesfeuren gehouden te viov^ den, dan dat men ons immer zoude kunnen verdenken eenige dusdai'iige Rechten, waar voor onze Voorvaders zorgvuldig
heb-
HAARLEMS Gefêhkdenit/efi. in
tWH
«ViMi
hebben gaw^akt, te deezer tijd eenigzints te willen negli^^ rtn of met de ligte band traéteeren.
Eene zaak, Ed. Groot Móg. Heeren, resteerd *er nog^ waar van wij* als op ons geval van de uitterde applicatie zijnde , de vrijheid nog moeten nemen , alvorens van hec poïnt der Decifie af te ftappep , tot nadere ophelderioge van onze verzogte wettiginge der Nominatie eenige mentie te maaken; bedaande hier in» dat het, naar alle Rechten, gewit en zeker is, dat, wanneer het gefcbii over de wettigheid of onwettigheid van eene overgeleverde Nominatie rpuleerd over het verdand van der Steden Privilegiën , zo dat de ééne par* tij daar van «een ander begrip formeerd, als de andere partij yan die geenen, die in de Vroedfchap zijn\ alsdan de Opbel* dering en Decifie daar van alleen competeerd aan Ufid. Groot Mog,y die, uit krachte van de legislative magt» die hun toe^ komt, de Privilegiën g^even hebben , ^n daarom ook alleen en privacivelijk geifechtigd zijn om die te elucideeren; of in- terpreteeren. Een zaak, welke wij niet hebben gevonden dac eenige concradiélie heeft kunnen lijden. Waar omtrent nu» om deeze delling van eene evidente applicatie .t^ doen zijn op het voor handen zijnde geval, alleen behoeft te worden onderzogt, of .het gefchil, dat 'er in deezen tusfchen de Vroedfchap is, niet waarlijk en inderdaad rouleerd over den ;cin, de meenlnge en het verfhnd van het voorfchreeve Privl* legie zelf; waar toe, om van de affirmative daar van over-* (uigd te zijn, alleen nodig zullen wezen deeze aanmerkingen te maaken. Voor eerst , dat 'er geen verfchil is over <eenige maaken, die in fuSto beüaan, en^ als requifiteh in het formee- ren van de Nominatie in agt gegomlen moetende worden , bij het Privilegie klaarlij k uitgedrukt zijp; als, bij voorbeeld, of 'er iemand op de Nominatie is gebragt, die buiten de Vroed« fchap is; die de vereischte Jaaren van ouderdom of van Vroedfcjiap niet heeft, en cjiergelijke; en. bij gevolge, dat het gefcbii alleen kan rouleeren over het Recht van nomineenen 2elf; het geen bij het Privilegie gegeeven is, en dus over den zin, de meeninge en het verlland van het zelve. Ten an- deren, dat, gepofeerd wordende dat beide de partijen zig beroepen op één en het zelfde Privilegie of Oétrooi , zulka
^IX, DifiL N dac
^9< HAAKXEMS GeUhiMit^isfen.
Gelijk wij dan, Ed. Grqgt Mog. Heeren, vertrouwen nwc dit allet volkomen genoeg gezegt te hebben, tot betoQgvan hec gunt dienen kan om ÜEd. Groot Mog. te overtuigen, en ook, zo wij met alle eerbied verhopen , bare Koninglijke Hoogheid te doen geperfuadeert zijn , dat \vij geenzints uit eenige kwade intentie of iuzigten, ve^ minder om de hooge Rechten en Pr»- cminentien^ van zijne Doorluchtige Hoogheid, den minderjarigen Heere Prinfe E^fftadhouder , eenigzints te verkorten, ons ter Juflificatie van onze geformeerde Nominatie aan UEd. Groot Mog, helïben geaddresfeerd. Maar dat, integendeel, ons fon- dament daar toe alleen heeft gelegen en als nog fubfifteerd in on- ze waaragtige meening m .gemoede, en in goeder confcientie, dat onze Eed en Pligc , welken- wij^ aan het Land, onze Stad en Burgerij geftaafij hebben en vorfchuldigt zijn , ons niet toelaten , bet zij eene Elucidatie of- Interpretatie , het zi) ecne Decifie , over de wettigheid van onze Nominatie , welke uit kragte van het Privilegie, onze Stad en.Burgerije bij UEd. Groot Mog. zelven verleend en gegeven , geformeerd is , bij iemand te kon- nen nog te mogen vragen of verzoeken, dan alleen bij ÜEd. Groot Mog. zelve, aan wie dat Recht, als Souverain van den Lande , is verbleven en competeerd.
Zo twijffelen ivij niet, of wij zullen 'nu ook wijders in (laat zijn, met even de zelfde eerbied en onderwerping, en tcffena met gelijke klaarheid , aan UEd. Groot Mog. te mogen doen zien bet gunt verder dienen kan , zo to£ JuUificatie van ons ge- houden gedrag na (}e voorfchreeve bij ons geformeerde Nomir natie, als^ in het bijzonder mede vau het gunt bij ons is gedaan en geinftitueerd , omtrent de hooge Perfoon van haare Koning- lijke Hoogheid , de Vrouwe Gouvernante , om daar uit van hoogstdezelve te hebben mogen obtineeren hoogstderzelver welr behaaglijke Eleélie, waar in wij ongelukkig genoeg zijn ger we^st , om tot hier toe niet te hebben mogen reusfeer^n..
I^Jier omtrent een aanvang zullende maken, moeten wif, ten deezen, vooraf Wederom rondelijk confesfeeren , dat onze in- tentie ^ met alles te doen, dat wij ver^neent hebben te mogen en moeten doen, echter nooit daar heen heeft gegaan, om te den- ken dat hflore Koniqglijke Hoogheid eenigzints verpligt zoudt ^jn , aanftonds uit eene overgeleverde Nominatie hoogstderzel-
vtr
HAARLEMS G$fchiedenhrf^. I9f
%
Ycr Eleftie te doen , zonder ztg alvorens op de' wettigheid van dezelve , en op liet gunt hoogstde^lve daar omtrent word aangebragt, hi billijkheid bij de Vroedfchap te mogen informeerea of t« doen informeeren. Wij hebben integendeel geheel andere denkbeelden van de nuttigheden en vocH-deelen, welken, uit de exercitie van de aan de Doorluchtige Heeren Prinfen Stadhouderen , door den Souverain opgedragen hoogc Rechten en Prsêmiuentien noodwendig» ten beste van onze Republiek, Provimie, Steden eu Ledep van dezelv,e, pro- flueeren en proflueeren moeten, als <iat wij met e^nigen grond verdagt zouden kannen gehouden worden,* daar aan zulke en- ge paaien en perken te willen flellen. Nog eens, gantsch in- tegendeel , wij haefiteeren niet te advoueeren dat eene billnke informatie , om te weten of de Eleftie met gerustheid en ag- tervolgens der Steden Privilegiën kan gedaan worden, nodig is, eii van effeól en nut kan zijn. En kan 'ér aan deezebnze gfevoelens wel getwijffcld worden? wanneer wij, als zo veele waarheden , mogen pofceren , waar van bij onze Propofitle bereids mentie is gemaakt , dat Wij niét nlleen , aanflonds op het omfangen van haare Koninglijke Hoogheids Misfive van den 8 September, den lo daar aan eene Deputatie hebben gedecreteer d tian hoogstdezelve , om haare Koninglijke Hoog- heid,* w^ens al het geene ter wetiiginge van de Nominatie dienen konde, te informeeren en te perfuadeeren, met aanbie- dinge- van gaacae te wiilen vemeemen hoogstderzelver huemle, omtrent aUei , wat tot welzijn deezer Stad en tot het vervol- gen der harmonie onder de lïegeeriage zoude kunnen dieueq ; welke commisHe ook i^mediaat • daar op is geëxecuteerd. Maar, 'ten anderen, dat wij ook, wanneer wij het gewenscbt fucces niet hebben mogen verneemen van deeze gegeve infor- luatien, al verders niet hebben gehaefiteerd , om, op het ver- doek van de Heefen Commi$farisfen , bij haare KoninglijHie Hoogheid daar t^e gefield , aau welgemeldc I^eeren nadere ouvenures wegens de wettigheid der Nominatie, door onze Gecommitteerden in *sHage^ te hebben doen geven; zo als zulks in het *breede , in de conferentie , op den 2a daar aan. volgenden daar over gehouden,, is gedaan en verhandelt ge- worden. En alle welke zo getrouwe als gefundeerde ihfor.
N 3 ma-
1P« HAAHLEMS Oefckiedenisfeff,
laatlen , hoe 2eer van even ongelukkig fucce« zijnde geweest , ter obtinèeringe vèn haare Koningiijke Hoogheids £l6étie uit do voorfbhreeve Nominatie» wij echter niet hebben vermeent te lumnen nog te mogen nalaten » als bij repetitie » voor de derde-r man y nogmaals aan haare Koningiijke Hoogheid zetf , op den ^8 September, voor het doen onzer Proporitie, door eene aan- zienlijke Deputatie van Stads we^e te doen (bppediteeren en voorhouden ; ten einde om daar door, met bijvoeginge van alle gepaste perfiiafiven, haare Koningh'jke Hoogheid eindelijk tot flezelve haare hoogstwelbehaaglijRe Eleftie te permoveeren* poch waar in wij ook, ter dier tJjd^ al wederom ongelukkig genoeg zijn geweest, om, tot ons ^root leedwezen, zulks niet ^ hebben kunden obtlneeren» Terwijl wij nu daarenboven hier bij kunnen voegen, dat het 'er zo verre van daan is, dat wij wet dat alles van het geven van alle verdere informatien ons l^ouden willen vrij kennen of ontQagen houden , dat wij , ter (oatrarie, als het daar op zoude mogen aankomen , verklaren, gereed te zijn, op de zelfde wijze, als wij gedaan hebben, aan iiaare Koningiijke Hoogheid, of aan dezelve Heeren CommisSi^ risfen in *sHage, door onxe Gecommitteerden van wegens deeze Vroedfchap , als nog te doen geven alle zodanige verdere ii^formatieo, als, ten einde voorfchreeve , tec^wettiginge van oHjse geformeerde Nominatie, eenigzints zullen kunnen dienen; gia zijnde ons geheele do.^n en laten daar bij Iq dl^r voegen ge* conilitueerd geweest, dat wij verzekerd ^(ijn genoeg daar toe to kunnen avanceeren , om ons daar bij gehouden gedrag op een«. eclatante wijze te doen billijken» ^ daar Uit als voorzeker te doen voorkomen, dat wij^ en dus de Meerderheid, alleen die ge^en zijn, welken, met voorbijzigt van alle ongepermitteer- de oogmerken of interesfen, omtrent de voorfchreeve Nominatie piets anders hebben betragt of gedaan, dan het gunt wij als nog vermeenen , dat , met kwijtingp van onze confcientien , in ge^ volge het prxfcript van het voorfchreeve Privilegie , hebben ver^ mogen te doen , en ook beeft behoren gedaan te worden.
Wij hebben omtrent onze behandeling, om tot de wettiging ^er Nominatie bij UEd* Groot Mog. onze toevlugt te nemen » Wti n«( «U^ b^Mrdb^id gsian QV^denk^n , q{ «enige overmatig
HAARLEMS Oefciiedtnisfen. f99
^e iever ons ook tot eenige praecipïtade had doen overgaan , wel- ke wij zelf althans zouden behoren af te keuren* poch als wi) dienaangaande rijpelijk .alles hebben overwogen, vinden wi| niets , het góco ons met fondsunenc kan befchuidigen. Zijn wij uiét vei^ügt geweest de (poedige Eledie te helpen bevorderen op aUe behoorlijke en oiogell|ke wijze ^ daar dezelve, volgens Reiblutie van den Souverain, en volgens alle redenen, daar toe dienende, niet kng kan nog behoord te worden gemist? En hébben wij het zehre niet in het werk gefteld op de aliereerbie- digfte en decentfte manier, door aaö haare Koninglijke Hoogheid <lieswegens de nodige ouvertures en informatien te doen geven» ^n aan hoogstdezelve ootmoedige remonftramien té laten doen? Het zo hng agterbüjven van de Eledie^ niettegeüftaande dat al- les, was eene gantsch buitengewone zaak, en konde dérhalven <le bedugting voor de fuites van dezelve, zo ten aanzien van Stad en Land , geheel-als zonder fondament worden aangezien en genegligeerd? Niet dat wij dit voortbrengen, om zulks te wU- len flellen ter verantwoordinge van haare Koninglijke Hoogheid, <lie zekerlijk de oor;Eaak daar van niet ii ; maar wij wijten het 4xlieen aan de protcftecrende Leden, en die zig met dezelven hebben gevoegt» die, op frivole pretexten, de goedheid van haare Koninglijke Hoogjif id in, zo verre hebben weten te mis- briiiken, dat dezelven, zo ai^ men nu weet, in plaatze van hunne redens van derzelvèr ge<ban. Protest bij de hand te heb- ben en aanllondj te berde te bredgen, ook zelfs aan de Vroed- ichap , £o als wel behoord had , dezelven naderhand eerst heb- 1>en moeten opzoeken, en haare Koninglijke Hoogheid daar door weken lang bulten aaiviteit hebben geftel(*, om boogstderzelver '^cdaahten over de Eleftie, naartchoren, te kiranen laten gaan; een zaak , echter, welke ons niet kan bentfdeefen, of waar door wij ietwes anders zouden hebben behoren te doen , dan wij ge- daan hebben.
Alle buitengewone zaaken veroorzaken altoos veel opmerking, «n zekerlijk kan de rust én tranquiliteit in de Steden nooit beter geconferveerd blijven, dan wanneer alle gewone zaaken ook haaren gewoonen gang kunnen behouden. Dus kou hct^lang ag- terblijven van deeze Eledtie niet nalaten, bij alle de Burgers en
N4; lör
soo HAAHLEMS GefchUienisfen.
Ingezetenen van deeze Stad veel attentie te maaken , en, gelijk een iegelijk van de \vaare condicutfe der zaaken niet altoos , en 20 het behoorde, kan zijn geinformeerd , moest het noodwendig wisfelvallig blijven, wat iidruk zulks op de gêoioederen hebben zoudeé £n dit was vervoljgens eene gegronde reden, waarom wij, als bij voorzorg^ niets vermogten ce verzuimen ofonge- tenteerd te laaten, wat verftrekken konde, om, op. een billijke en decente wijze, haare Koningtijke Hoogheid, ingaande de wettigheid der Nominatie » gekust te Hellen , en dus ook , na eene zo langen tijd , althans de wettiging van dezelve van U£d. Groot Mog. te verzoeken, door eene Decifie van de voorge- melde kwestie tusfchen ons en de geprotegeerd hebbende Le- den; als ten vollen geperfuadecrd zijnde, dat haare Koninglijke Hoogheid ais dan geen moment langer zoude willen tardeeren , om tot de Eleétie te. treden. Ziet men nu , als van agteren en tot dus verre , dat aPe vreeze voor eenige fuices ijdel is bevon- den; wij hebben zulks nergens aan te attribueeren , dan aan de eenvoudigheid der zaake zelve, en aan de waare en klaare be- vattinge, welke alle Burgers en Ingezetenen, zonder onder- fcheid, daar vnn aanftonds hebben geformeerd en blijven behou- den, zo ten aanzien der Nommatie op zig zelve, als ten opzig- té dat het aan ons niet hapert, dat de Eleétie zo lang agterblijft, en dat wij als Regenten daar toe alles hebben gedaan , wat mo- gelijk was, en hebben kunnen doen. Dan gelijk ondertusfchen zuttcs niet wegneemt dat de poogingen , die 'er, om tot de Eleétie te komen, bij ons in het werk zijn gefield, niet hadden behoren geadhibeerd te zijn, en integendeel alle deeze circum^ flantien dezelven wettigen, zo zullen wij altoos daar op met alle tranquiliteit kunnen blijven afwagten , wat 'er ook van zoude mogen komen, als ten vollen bewust zijnde, dat het, na dit nlles, nooit aan ons, maar alleen aan de protedeerende Leden, en die zig met hun gevoegi hebben , als de eeuige fource hier van , zal kunnen geweten worden.
Op deeze gronden hebbén wij ook niet kunnen ontdekken wat misflag *er bij ons zoude zijn begaan, in het hebben willen doen befchrljven van de Vergaderinge van UEd. Groot Mog. tegens den 22 September, in plaatze dat dezelve eerst bij den anderen Aond te komen den 28 dito, en zulks alleen zes dagen vroeger;;
len
HAARLEMS GejïhUdênhfen.
1201
ten etede van dii zo (ingoiier en als toen' al !n faet geheele Land zo veel eclat makende geval aan onze Medeleden kennis te ge- ven, en derzelver buipe en concurrentie te vragen, tot hec wegnemen der obllaoulen, die daar toe oecafle gaven. £■ ge- lijk wij het ongeluk hebben gehad bij de Meeren Gecommitteer- - de Raaden, die, naar onze gedachten, in deezen, alleen kon* den worden aangezien als de Executeurs van de Wet van den Sonveratn, daar in echter niet te hebben konnen reasfeeren, zijn wij het ook alléén, die vermeenen daar over gefundeerde redenen van klagen te konnen hebben; zo als wfj dezelven, ter behoudinge en confervatie van ons en onzer Medeleden Vrijhe- den en Rechten, volgens de Grondwetten van den Staat, in de fchöot van U£d« Groot- Mog. hebben gebragt. £n waar bij wij het gaarne zouden gelaten hebben» indien hetCoUegie van de Heeren Gecommitteerde Raaden ons mede in het «elve ons doen hadden gelieven te excnfèercn. Doch waar omtrent, zo wij vertrouwen, te zijner tijd zal blijken, dat de daar tegen bij welgeihelde Collegie aangehaalde redenen geenzints voldoende aan UEd. Groot Mog. zullen voorkomen, als zijnde « zo als* wij te meermalen hebben doen zien, onze klagten, waar over wij de extraordinaris Belcbrijving' hebben verzogt en gerequi- * reerd, niet ingerigt geweest; tegens haare Koninglijke Hoogheid; maar alleen tegens de geprotelleerd hebbende Leden uit onze Vroedfirhap. Behaiven dat, in allen gevalle, die extraordinaris Bcfcfarijving niet vermogt te worden afgewezen, om wat oor- zaak dezelve ook zoude mogen zijn verzogt geweest, volgens de expresfe Refolutie vian UEd. Groot M^g» van den 6 Juli] , van het Jaar 1677 y *1' ^^^ ^^ ^^ Heeren Gecommitteerde Raaden nooit, maar wij alleen, de verantwoording aan UEd. Groot Mog. zouden zijn verfchnldigd geworden. Wil men dit alles in klaar dagligt gefield zien , zo zal alleen de befchouwiug van • het exempel wegens de Sta^ Dordrecht , van den Jaare KS84 , wederom daar toe volkomen voldoende zi n.. Wanneer wij daar uit aan de Heeren Gecommitteerde Raaden zullen mo- gen vragen, waar in tog onze klagten met die van Dordrecht hebben verfchild , of minder dan dezelven zouden mogen zijn gaweest, of die hebben gefurpasfeerd? En waarom wij echter dan het ongeluk moeten ondergaan » van door hunne Ed. Mog.
• ^' 5 ge-
S02 lUARLSMS Gereldeiêwitfin*
gebed anden; te djn behandeld geworden^ dai in dien tijd derzelver Prsdecesfeurs de Stad Dprér^ehi {behandelt hebben? Was *er ietwes andera of meer , dan de voorfchreeve Refoluiie van het Jaar 1677, waar op het verzoek der Stad Dordrtchi werd gefundeert ? Sprak de Inflroélie voor het CoUegie van de Heerea Gecommitteerde Raoden in dien. tijd merkelijk anders» dan de tegenswoordige, waar van hunne Ed, Mog. gebruik maken? £n waarom is dati nogthans )iec verzoek der eztraor«- dmaris Befdirljvinge aan Dcrdreeht toegedian en aan ons af- geflagen? Men behoeve maar in te zkn de Register» van dien tijd, 'om ten deezen» omtrent de behandeling van de Heeren Gecommitteerde Raaden, dit onderfcheid te vinden» dat, daar de klagten van Dt^rdrecht hunne £d* Mog. alleen werden aangebragt bij eene Misfive* met een Secretaris der Stad af* gezonden, op dezelven nogthass, zo als die waren, de extra- ordinaris Vergadering aanftonds is geaccordeert , daar het zelf- de verzoek, alleen om klagten over onze Medeleden in tQ brengen, bij ons zijnde gedaan bij eeae Misfive van Burge- meesteren. Schepenen en Vroedfchappen, en daar benevens eene Deputatie ten zelfden einde was afgezonden, zulks aaa ons is gedeclineerd) wetende een iegelijk, welke in de Hi0o-' rien van. ons Land e&oigzints is geverfeerd, ook zeer wel, dat de Conftitatie van de Republiek, in den Jaare 1684 en daar omtróit, wegens de omflaodigheden der tijden, niet zo veel met de tegenswoordige iieeft gedifFereerd, dat daarom als nu, uit dien hoofile, meer nodig zoude zijn geweest dezelve Befchrijving te hebben moeten difflculteeren. TerwijU tot wegiieeminge van alle verdere bedenkingen , en inzonderheid of htfc verzoek in het Jioar 1684 ook vroeger was gedaan, en of de ordinaris Vergadering in dien tijd langer van den anderea badde kunnen verblijven, dan tegenwoordig te voorzien was, alleen te nQteeren is, dat bij Dordrecht het verzoek tot de excraor dinar is Befchrijvinge is gedaan op den 4 November» waar op den 8 daar aan de Heeren Staatcn zijn vergadert» daar bij ons het verzoek is gedaan op den 16 September, om de Vergadering alleen te doen convoceeten, om den 23 in befoigncs ie tredep; zijnde in het Jaar 1684 de Vergadering bGj:cids va% de9 anderen geweest, zedert den 4 O^ob^ daac
* te
HAARLEMS. Gêfihiedenispnu 203
•
tt vooren, en alzo xeker dat dezelve binnen korten tijd we« derom bij den anderen moeste komen p zo als de Heeren Ge- committeerde Raaden ook daar toe, op den zelfden 4 No' vember , de Pointen te gelijk hebben afgezonden , waar op de ordinaris Vergadering hebben geconvoceerd tegens de week daar. aan volgende, en dus tegens den 44 November. Alles iiivt}egeQ zulks', in bet tegenswoordige geval, insgelijks had kunnen gefchied zijn, £n op alle welke zaaken, als tot eene generale beftempelingo , alleen nog maar . zal worden gcremar^ queerd, dat men nergens heeft kunnen vinden dat het de i loe- ren Gecommitteerde Raaden ooit ten kwade zoude ziïn go duid, dat hec zelve Goliegie de voorgemelde extraordinaris Befchrijving aan die van Dordncht^ in conformité van de voorfchreeve duidelijke en klaare Refolutie van U£d. Groot Mog., \^ gcconceëeert ; of dat men ook de 'Stad of Regee- tinge van Dordrecht immer zoude hebben geargueerd of ver- dagt gehouden, dat, in het doen befchrijven der voorfchree- ve extraordinaris Vergadermge, ietwes zouden hebben gedaan, waar toe dezdve niet allezints^ jure en volgens auchóri&tie van den Souverain, zouden zijn gerechtigd geweest. • Vervolgens hebbén wij ook niet kunnen belpeuren daar in {etwes hrCef te zijn gelegen, of eenige misdaad bij ons te zijn bedreven, wanneer wij, na volle drie weken te hebben gewagt op de \yelbehaagli}ke £le^e van haare Koninglijke Hoogheid uit de voorfchreeve onze Nominatie , en na alles te hd>ben aangewend, wat mogelijk is geweest, om hoogstde- zelve, door alle informatien en perAiafien, van de wetdglieid van dezelve te .overtuigen, enr tot het doen der £le6lie te permoyeeren, op zodanige wijze, als hier voren breeder is vermeld ; eindelijk hebben gerefolveerd dezelve onze zaak f door middel van oóze gedaane Propofitie, te brengen ter ken* uisië van U£d. Groot Mog., gelijk op den 28 September door onze Heéren Gedeputeerden» volgens onze aan hun ge* geeven (Irikte latt, heeft moeten , gedaan worden, en waar van het hun niet mogelijk is geweest te hebben kunnen af- gaan. Voor al hier bij geconfidereerd wordende, 20 als hec waarlijk mét de zaak geléegen is geweest, te weten, dar on« 2e klagten alleen zijn iogerigt geweest tegens die Leden van
de
\
«04 ' HAARLEMS GeJcnUdehfi/kn:
de Vroedfchap, welken tegens dè wettigheid der Nomïofttle hadden geprotefteerd , en die daar door hadden verklaard zig dienaangaande tegens ons partij te flelien, gelijk wij hun daar voor alleenlijk bij deezen als nog zijn houdende. En waar bij dan is gekomen, dat wij, ziende dat aile onze poogingen, zo menigwerf en in eenen zo langen tijd geadhibeerd, bij haare Koningtijke Hoogheid waren geweest ongelukkig en van geen fucces, als getrouwe Regenten hebben vermeent alles te moeten . bijbrengen , wat ter bevorderinge van dezelve Eledie lEoude kunnen dienen , en om te gelijk ons vrij te (lellen , dat niemand onzer langer in eenig bewind zoude hebben zoeken te blijven, dan hem, volgens de Privilegiën en Rechten ^ competeerd. Waar toe wij geen gepaster middel hebben ge- weten, dan het gunt wij door onze Propodtie hebben gein- ftimeerd, en van UEd. Groot Mog. hebben verzogt, om al- zo te bcfpoedigen de afdoening en de decifie van eené zaak, welke wij in gemoede, en op de gronden, hier boven aange- wezen, hebben vermeent, zo als daar bij moeten perfifteeren, vau niemand te kunnen nog. te hebben mogen Hrragen, dan al- leen van ü'Ëd* Groot Mog. zelven , en waar in bij het doen wettig verklaren der zelve Nominatie niets anders hebben be- oogt, dan het gunt ter gèruftilellinge van haare Koninglijke Hoogheid verftrekken konde ,* om hoogstderxelyer Elegie daar uit, agtervolgens het voorfz. Privilegie, wel en te rechte te kunnen doen ; waar toe wij zelfs vermeent hebben , nooit te vroeg nog te flerk onzen ijver en intentie te hebben mogen doen blijken.
Moetende, laatflelijk, het werk der Asfopiatie aangaande, nog alleen maar bij ons worden geavanceerd, dat, gelijk wij niet weten over eenige andere zaak , dan over deeze , tusfchefi ons en eenigen van onze Medeleden, eenige differenten te fubfiflecren , het nogthans daar bij zeker is, dat wij hetzelve verfchil aanzien als van de uitterile confequentie , ten reguarde van onze eer en reputatie, welke wij, zo wel in deeze als in alle andere zaaken, altoos hebben getragt ongefchonden ce bewaren; en waar uit vervolgens genoeg is op te maaken, hoe onaangenaaiA en treffende het voor ons moet zijn , wan- neer door de voorfchreeve ojigefundeerde Protesten vau onzo
Me«
HAARLEMS Otfehiedinisfin. nog
Medeleden , ons hebben gevonden geHccufeerd van Meineed en het fchenden en vertreden van de Stads Privilegiën. Welke Asfopiatie hier op kan plaats vinden , ten zij dezelve proteftee- rende Leden alvorens hunnen weg veranderden , en van hunne zo veiTc:gaande en ongefundeerde accufatien afzien , en daar toe ook zelf de £ledtie uit deeze Nominatie van haare Koninglijke Hoo§^eid komen te verzoeken en helpen bevorderen, weten wij niet* En het is in dien zin en meeninge , dat wij niet kun- nen afkeuren, het gunt onze Gecommitteerden aan opgemelde Heeren Commis&risfen van haare Koninglijke Hoogheid, niec uit onzen naam of volgens onzen last, maar alleen in hun parti- culier en als uit hun zelven, hebben gefuppediteerd gehad, en waar van wij ook het nonfucces, als zijnde welgemelde Heeren Commisfarisfen , zo als het onze Gecommitteerden was te voren gekomen, van dat idóe niet geheel alleen geweest, vervolgens wederom aan geene anderen kunnen attribueeren , dan aan de meergemelde protefleerende Leden, die, ten biijke van hupne perfeverancie in de zo verregaande befchuldigingen, niet zullen hebben nagelaten te doen al wat mogelijk zal geweest zijn, om zulks te houden buiten alle effeA. Hoe genegen wij dan ook zijn, om dit different te vinden, behoudens onze eer daar bij blijve geconferveerd, en met welke eerbied, attentie en be- reidwilligheid wij gereed zijn alle voorflagen te hooren en te verneemen , welken UEd. Groot Mog. , of haare Koninglijke Hoogheid, ten dien einde zouden gelieven' ons te laacen doen of voor te houden, en waar naar wij inzonderheid verlangen, ten einde ook daar door deeze tegens ons oogmerk zo zeer aat»- lopende, als voor ons zeer onaangename ert fmerteiijke Conté- llatie , ten reguarüe van haare Koninglijke Hoogheid , ten fpoe- digften zoude mogen cesfeeren , als ten vollen geperfuadeerd zijnd^ hoe pr»tieus en noodzaaklijk het zij, dat wij, nevens alle de andere integreerende Leden van den* Staat, buiten alle geimagineerde verwijderinge , hoe wemig die ook zoude mogen zijn, met hoogstdczelve mogen verblijven. Wij kunnen nog* thans in gemoede nogmaals verklaren daar toe nietwes te weten, en het is uit die fource » dat wij vermeenen niets anders te kun« nen doen , dan bij deezen alsnog op h^t eerbiedigden te moeten tojven infieeren , dat UEd. Groot Mog. de voorfchreeve kwes- tie.
^S HAARLEMS GeffJ^edènfifin,
derdellen, dat hunne Wel-Edelheden zelf hen Heeren Gedeptt^ teerden als gekwaiificeërd en in (laat zouden kunnen erkennen, om aan derzelvcr vporfchreeve gedaan verzoek jte kunnen en mogen voldoen, zo uit hoofde van de voorgemelde Misfive zelve, welke de Heeren, hunne Principaalen^ hebben goedge- dagt , direél aan de Vergadering van hunne £d« Groot Mog* te fchrijven en te addresfeeren» aU ook ten aanzien vnn den ia- houde van dien , voor zo verre becrefl de redenen , waar door de Heeren, hunne Principaalen , daar bij vermeiden zig indi* fpenfabel te hebben verpligi en genoodzaakt gevonden de voor- fchreeve Misfive tot hunne nadere juftificatie en verontfchuldi- ginge aan hunne Ed. Groot Mog. te hebben moeten laaten afgaan.'*
„Dat, voor het overige, het hun Heeren Gedeputeerden on- begrijpelijk voorkomt , hoedanig , door het brengen van de voorfchreeve Misfive in de Notulen van hunne Ed. Groóc Mog- , eenige verdere verwijdering of eclat zoude zijn te fe- douteeren, daar zij Heeren Gedeputeerden zig niet aüeen ten vollen geperfuadeert houden, dat de voorfchreeve Misfive niets behelst, als het gunt mer alle decentie en eerbied aan den Sou- ▼erain heeft vermogen geêxpofeerd te worden, en waar jegens geene der Leden, hoe- zeer daar toe verzogt, letwes heeft kun- nen allegueeren , maar naardien daarenboven bij dezelve Misfive van de Heeren, hunne Principaalen, het Recht van haare Ko- ninglijke Hoogheid, voor zo verre daar roede eene bevoegd- heid tot het doen van informatie op de wettigheid der Nomina- tien zoude mogen worden geindigiteeid , op eene billijke wijze word geadvoueerd , en daar benevens nog het oprecht verlan- gen en de bereiiiwilligbeid van de Heeren , hunne Principaalen , om alle Conteftatien met haare Koninglijke Hoogheid ten fpoe- digden te doen cesfeeron, daar in ten klaarden is opengelegd: terwijl vertrouwd word , dat al het gunt daar tegens van de zij- de der geprotefteerd hebbende Leden verders zoude mogen ge. daan worden, enkel en alleen zal kunnen verfirekken on) de conduites, bij de Vroedfchap, ten hunnen reguarde, gehot^ den, zo veel te meer te doen wettigen.
HAARLEMS <Sé»fikiedenH/iin. Ao$
■> 'Il . ■
In SlagtmaAod ^ daar op volgende , werd door hunne £d« Groot Mog« » wegens de beide Propoficien van de Regeeringe der Stad Haarlem » een befluit genomen. Bij eene Refolutie van den 26 dier maand verlclaarden zig dezelven , nopens hec verftand der Refolutie van den 6 van Julij» des Jaars 16779 of het befchrijven van de Vergaderinge der Staacen, op de vol- gende wijze:
,, Bij refumtie gedelibereerd zijnde op de Propoficie van do Heeren Gedeputeerden der Stad Haarlem , op den a8 Septem^ ber , laatstleden , ter Vergaderinge gedaan » over het niet extni* prdinaris befchrijven van de Vergaderinge hunner £d. Groot Mog. , op het verzoek van dezeive Regeeringe , aan de Heereii Gecommitteerde Raaden gedaan; als mede op het Bericht van de Heeren Gecommitteerde Raaden , op de voorfchreeve Pro^ pofitie, ter Vergaderinge > den 5 Oétober, daar op ingelco* men.
^, Is goedgevonden en verfhian te declareeren, zo als hunne £d. Groot Mog. deciareereu bij deeze» dat derzelver Refolutie van d^ 6 Julij van het Jaar 1677, zijnde ailezints klaar en dui* delijk, geene exceptie of verdere deliberatie admitteerd; en dac mitsdien de Heeren Gecommitteerde Raaden gehouden en g^o^ bligeerd zijn , de Vergadering hunner £d. Groot Mog. te con* vóceeren en te befchrijven, zo wanneer zulks bij of vgn wegen de Heeren van de Ridderfchap en £delen , of van wegen Bur- gemeesteren en Regeerderen van één van de Steden, Ledenvan de hooggemelde Vergaderinge, word verzogt, zonder dat ge* melde Heeren Gecommitteerde Raaden zulks zuUea mogen weigeren; en dat de gemelde .Heeren Gecommitteerde Raaden mede gehpuden en geobligeerd zijn, je Propofitie', die de ge- melde Heeren van de Ridderfchap en £delen, of de gemelde Burgemeesters . en Regeerders van éen der voorgemelde Steden aan de gemelde Heeren Gecommitteerde Raaden zouden mogeu hebben gedaan of overgeleverd, als een point van Befchrijvinge itiv gemelde Ledet) toe te zenden, zonder daar van insgelijks iii gebreke te mpgeo blijven.-
'r V^ urn», 9 **Daa0
j
Ito HAARLEMS Gêfchieienhfen.
's Daags te voren, den 25 van Noyember, verklaarden ztg Ainne Ed. Groot Mog., omtrent de Propofitie tot bet weg- neemen der zwarigbeden , wegens de gemaakte Nominatie. De Refolutie daar omtrent, bij Meerderheid van Stemmen gene- nen, werd gedagtekend den jp van de meergemelde maand November, ten welken dage bet Concept van dezelve gemaakt was. Doch de Gedeputeerden van Dordrecht i Haariem^ Amfteldam^ Rotterdam en Brielle ^ toonden, door Aanteeke- ningen op deeze Refolutie ,' in dezelve niet toegellemd te hebben, gelijk de inhoud derzelve, hier woordelijk volgende, aanwijst.
,, Bij refumtie gedelibereerd zijnde op het Bericht van haare KoningUjke' Hoogheid, de Vrouwe Gouvernante, op den 5 fibr voorieeden maimd ter Vergaderinge ingekomen, op de Propofitie, door de Heeren Gedeputeerden der Stad Haar-- iem, op den 28 September, daar te voren, ter Vergaderinge gedaan; in fubftantie daar toe tendeerende, dat hunne Bd. Groot ^flfog. feoüdén geKèven tè concurreeren tot het gunt ter opheffitïge van de' ingebragte Öbftaculen tegens de Nominatie van Burgeracesteren der vooffchreeve Stad dienen kan , eit dat mitsdien hunne Ed. Groot Mog. de voorfchreeve Nomi- natie zouden gelieven te verklaren voor wettig, en als ge- maakt volgens PriMlegien en Oftrooien der voorfchreeve Stad, op de beftelllnge der Magiftratuure gegunt en gegeven, en fpeciaal in conformiteit van het Oftrooi en Privilegie, daar toe bij humie Ed. Groot Mog., den 22 Junij van het Jaar 1651, verleend, en den i September van Tiet Jaar 175^ nader gcconiirmeerd , als zodanig zouden gelieven te 'jufKficee- ren; ten einde haare Koninglijke Hoogheid daar 'door, we- gens de wettigheid van dezelve gerust gefteid 'iijride , nieif langer verhindert niogte worden In het doen der Eleétie uit
dezelve Nominatie.
, Als mede op het nader Bericht van BufgemeestereO , Sche>* penen en'Raaden der Stad Haarlem, op den 26 der vOcfle» den maand, over de voorfchreeve zaake, ingekomen»
' >
^i»
HAARLEMS Cffchiedenhfen. mt
mm
,»ts9 na dat haare KoningUjke Hoogheid, de Vrouw OouveN tiaiite, ter Vergaderinge verfcheenen zijnde, een fpoedige af- komst van deeze zaake had gerecommandeert , goedgevonden en verftaan, dat haare Koninglijke Hooghdd, de Vrouw Gou* Vernante , zal worden bedankt , zo als bedankt word bij deeze » voor de goede condultes, die hoogstdezelve, fn de behande* ling van deeze zaake, heeft gelieven te houden^; en voorts td verklaaren, zo als hunne Ed» Groot Mog. verklaaren bij deeze, dat het Recht van Informatie, waar over alleen de kwestie is geweest, aan haare KoningHjke Hoogheid, in haare hooge kwa* liteit van Gouvernante , als cuilodleercnde de Rechten van hes Stadhouderfchap , competeerd.
„ £n is voorn haare Koninglijke Hoogh* verzogc 9 Zö ate hoogse» dezelve verzogt wordbij deeze, om alle devoireu aan te wenden^ om , door hoogstderzelver intercesfie , de gerezen diflërenten in der minne te concUieeren, en, is het doeDlijk, de gebroken har- monie tusfchen de Regenten te herftellen ; wl>rdende de Ueeren van Haarlem geexhorteerd daar toe al wat mooglijk is te cod« tribueeren, en daar toe alle faciliteit te adhibeeren."
De Heeren Gedeputeerden der Stad Dordrecht hebben ve^* klaard , in de voorfz. Refolutle niet geconfenteerd , maar daar tegen geprotefteerd te hebben; referveerende voor de Heeren j^ hunne Principaalen , daar omtrent zodanige nadere Aanteekening te doen, als dezelven zullen oordeelen te behoren»
De Heeren Gedeputeerden der Stad Haarlem hebben op dfe vorendaande Refolutle doen aanteekenen ;
„ Dat de Heeren , hunne Principaalen , nimmer zullen kbnnen advoueeren dat in de zaak, waar over de voorfchreéve Refolu* tie Is gaande , alleen de kwestie zoude zijn geweest over hec Recht van Informatie, aan haare Koninglijke Hoogheid, in haa* re hooge kwaliteit van Gouvernante ^ als cuïtodieerende d6 Rechten van het Stadhouderfchap , competeerende ; want dat als nog 'daar bij moeten perfifteeren, dat het kwestieufe, hec gunt, dbor middel van de voorfchreéve Propofitle^ ter kennislë en deliberatie van hunne Ed. Groot Mog. is gebragt , zo alt toit dezelve Propofitie en nader ingebragte Misfive zeer evident confteerd , alleen heeft beftaan in een different over de wettige beid dér geformeerde Nominatie tot fiurgeoeest eren, ^tadeft
Oa 7Sep^
Sï« HAARLEMS Gefchiedenisfett.
^
7 September laatstleden, tiufchen de Meerderheid der Vroed' fchap en eenige weinige daar tegcas geprocedeerd hebbende Leden van dezelve, ontihan, en of dezelve Nominatie ver- volgens is conform aan iiet Privilegie van den Souverain, daar toe gegeven , of mee; wellce' kwestie, t^r bereilcing^ vooral van het faluuire oogmerk , daar in gelegen, zeer faciel bij hunae £d* Groot Mog. , na verhoor van de daar bij gein« ceresfeerde partijen^ alclmns ook bad kunnen getermineerd worden,.- en waar over, in allen gevalle, buiten alle contra- diftie , geene finale declfie , dau alleen bij den Souverain , kan ^geven worden.
„ Dat , wat aanbelangt het polnft van Informatie op de wet- tigheid der vporfchreeve Nommatie, haare KoningUjke Hoog* Jidd, ia haare hooge kwaliteit competeerende, de gedachten van de .Heeren, hunne Principaalen, akoos daar heen hebben gegaan, dat daar over tusfoben haare Koninglijke Ilooglieid ;en dé Vroèdfdtap der Scad Haarlem geen vecfchil was of konde fub(i((eeren, als vermeinc hebbende dat daar van tot ecu overtuigend bewijs niet alleen konde dienen , al het gunt tot Informatie vad haare Koninglijke Hoogheid,' van den 7 tot den a8 September inchi'S, bereids hadden gedaan en in het werk gefield , volgens het geene daar van bij de voorfchree* yt Prpppfitie is vermeld; maar dat, in allen gevalle, tot wegf seeminge vai/ alle dubleteit , daar omtrent , moest yerffarekken de (blemneele offerte, bij de voorfchrccve MisQve of nader Bericht, den 26 Oftober ter Vergaderinge ingekomen, ter ne» der gpfltófcd, en waar bij de Vroedfchap verklaard h&ak ge^( reed tf zijn^ $p de zelfde wijze ^ als gedaan hehbcfiy aan haare KoningUyke Hoogheid^ of aan de Heeren Commisfarii* fen in 'stlage, als nog te doen geven alle zodanige verdere hiformatien^ als ier wettiginge v a». de geformeerde Nomina'^ tie eenigzinxs zullen kunnen dienen^
„Dat, boven dit alles, de Heeren, hunne Principaarenr, om €en€ nadere en reëele preuvc te geven, dat derzelver poa- gingen geenzints zijn ingerigt geweest, om haare Koninglijke Hoogheid , in derzelver hooge kwalitek , . van ecnigen der hooge Rechten en Prasëminentien van het StadhouderAdiapp «a dm ook niet van hec Recht van eene behoorlijke Infpsr
HAARLEMII GefeMéiënitfenl tti^
made op de wettigheid der voorfchreeve Nomiitttie, re' heb- ben willen ontzetten, bun Heeren Gedeputeerden ook wél hadden geliwalificeerd , om te hebben kunnen concorreeren toe cene Reiblutie^ welke daar been zoude gaan, en om eene zodanige conclofle met de verdere Leden In alle harmonie te helpen infchikken. Dan dat zij Heeren Gedeputeerden, tot hun fmertelijk ]eed\^ezen, hebben moeten zien dat alle poo- gingen, daar toe gedaan, en alle voorflagen, tot dat eïnde (bekkende, zijn geweest vrugteloos; en dat daar tegens de pluraliteit der Leden heeft kunnen goedvinden te nemen de vorendaande generale Conclude, waar bij het Recht van In- formatie, zonder -eenige dedgnatie op wat manier, of eenige re(bri6lie over Welke zaken, aan haare Koninglijke Hoogheid, in derzelver hooge kwaliteit, word toegewezen, zij Heeren Gedeputeerden derhalven, volgens den last van de Heeren^ hunne Principaalen ^ de voorichreeve Refolutie genoodzaakt ziJQ. aan te zien , als gaande over zaaken van dusdanigen aact en natuure, en van zodanig; gewigt en importantie, eu waar in dusdanige coniëi|uentien kunnen gelegen zijn, dat dezelve Refojutie, welke bt) vervolg als een Grondwet van den Staat fcoiidc moeten gehouden worden, niet heeft kunnen genomen :worden bjj pluraliteit, maar alleen bij eenpariglieid ; en dat, geiiik zii Heer^ Gedeputeerden daar in niet hebben kunnen nog vermogen te confenteeren , terwijl een noubel Lid daar op ook nog is geweest ongereed, en andere Laden mei hun derzelver gefundeqrde remarques, om alleen hec Redu van Informatie , over de' wettigheid der: voorfchreeve Nominatie bij de Vroedfchap der ..Stad Haar km ^ te hebben bepaald, allezints hebben gejudificeerd, dienvolgenda de voorfchreeVe zo general^e Conclufie op dat poinft. hebben .geconpadice^rd, genecesfitcerd zijnde daar tegens, als informeel en. onwettig » te moeten protcfteeren, met verklaringe de voorfchreeve JRe- foluiie, daar omtrent genomen, te houd/en v^s nul. en van on* waarde*
• ■ •
„En dat, voor Ji« overige, zij Heeren Gedeputeerden, het verder geSxtendeerde van de voorfchreeve Refolutie ook la- tende vQor die , Lfden , welken daar toe hebben geconcur- reerd, van wegens de Heeren, hunne Principaalen , omtrent
• O 3 het
$M^ HAARLEMS QéfikêÉAntfiftnk
het poorfttiv^eren der deliber«den van humie £d« Groot Mogt op de voorfchreeve bij hun gedane PropoGtie» en dus op hec point, conceroeerende de Decifie over de wettigheid der voor- ichreéve Nominaue, konden verklaren, dat dezelven daar mede wel willen fuperfedeeren , tot dat van hunne voorfchreeve geo& fereerde nadere Informatieny omtrent de wettigheid derzelve Nominatie. t de eere zullen hebben gehad • haare Koningiijke Hoogheid t^ hebben mogen dienen ; in die hope en verwagdn* ge, dat daar door» ea door het verder gerefolveerdey voor zo verre betreft om het different over dezelve Nominatie in der minne te concilieereny waar toe hunne toeftemminge hebben gegeven en hunne geaeidheid ii (bekkende, de zaken dienaan- gaande eig fpoedig zodanig zullen mogen fchikken, dat dezelve hunne Heeren Principaalen , volgens derzelver volkomen verlan- gen , bij vervolg zig buiten alle neccsfiteit zullen inogen bevin* den, om tot de finale Deciüe over de wettigheid van de voor- fchreeve bij hun geformeerde Nominatie tot Burgemeesteren» of om eenige andere oorzaak, daar uit te refulteeren, eenige fiadere pourfuites of eeoig nieuw Adtea aan hunne £d. Groot Mog., als den Souverain van den Lande, te moeten doen.
4,Referveerende zij Heeren Gedeputeerden, wijders, aan de Heeren, hunne Principaalen, eene zodanige verdere Aantekening op het voorfchreeve gerefülvecrde te doen, ats dezelven zullen öordeelen te behoren."
Êe Hcer<;n Gedeputeenlen der Stad Amflêldam hebben , op expresfe ordre en last van de Heeren , hunne Principaalen , ver* 1daard,in d^vorenlfaundeReiblutie niet te hebben geconfentecrd, maar dezelve gecontradiceerd, a!s laboreerende aan informaliteit en huUiteic ; refer veerende aan de Heeren , derzelver Principaa- len; hec Recht van zodanige verdere of nadere Aantekening te Joen, als dezelven zuilen vermeineu te behoren.
De» Heeren Gedeputeerden der Stad Rotterdam verklaren,
uit kragte van den last der Heeren , kunne Principaalen , in de
voorfz, Refolutie niet te hebben geconfenteerd , maar dezelve
geconiradiceerd , en die te moeten houden voor Infcfrmeel ; re-
ferveevende voor de Heeren , huime Principaalen , daar omtrent
h^t doen van zodanige nadere Aautekeuing, als dezelven zuliea
öordeelen te behoren.
I De
KAARLBMS GêfeMèJenhfetu hli
■— r ^
De Heeren ^0«cl^tttee^den der Stad Britll^ verklafeii ; inge* Völge d« 4%dafé last van de Heere», huntie Princïpaalfen , ia "de vooffz/Rcfbrutie nfet te hebben geconfentecrd^ maar daar regens geprorefteérd ; referveerende aan de Heeren, hunne "Pïin- 'cipjialen', daar omtrent te doen zodanig nader Protest en Aante- .kening , als dezelven zullen oprdeeïen té behoren.
De Heeren van d^ R^idderfchap en Edelen hebban aan zig ge- referveerd » om , regens de voorfz. Aaijtekeningen , zodanige Contra- Aaatek^ning te doen, als zij nader te rade jullen wor^ den.
Uit kra^ van deeze Aantekeningen zijp , door de Regeerii^- gei^ der Steden ^mfteldam en Rotterdam,. '^^tv^\sisii\^% nadere Aantekeningen wegens deeze Refolutie» ter VeFg^4^^S^ van hunne £d. Qrpot Mog., gedaan. Die van de eewgpmplée Stad werd deo. 14 December ter Staatsvecgaderinge ingefeverd , en Juli dus:
^ De Heeren Gedeputeerden der St^d Amfleidam hebben , nk ^cragte van de gedane refèrve*, op expresfe last van de Heeren, depzelver Pïfndpaalen , op de Refointie , onder den datum van den 19 der gepasfeerde ma^nd November gevonden ^worden- de, nader doen aantekenen en verklaren: Dat gemelde Hee- "iren > hmine Prindpaalen , ijièi veel furprife en leedwezen » daar uit hebben gezien, dat, ongeagt de daar tegens gedane reprefentatien en proteftatien, zo van de Heeren, hunne Ge- 'deputeerden ter dagvaard, als van verfcheide 'ander? notabele ïeden, de voorfphreeve Refolutie }^ genomen do^r 4^ plu- raliteif^ pp eene wij;ze, firijdig m$t dp ordre van ff e Re- ffieringe ei) met cf^ fLeckten^ PnvsUgfen en VfijA^dcn^ ^an 4c M^tt . vfm hunner Ed. Groof M^g» Vergad^rUfgf fompe- teer^nde^
„Dat de waarheid van dit geavanceerd? , pndisr anderen, daar uit genoegzaam kwam te Ujjken, ^, ni|ettegen(ba}»d<^ de Pro- pofitie , door ^ Heereo Q>edepiiuei$x^eii d^r ^d Haarlem » JUit fpeciale last e« ordre van de Heerejp, derzelver Principaa- Jén, op den 28 September, ter hooggemelde Vergaderinge,
O 4 ge-
titf HAARLEMS üefchieienhfêfu
gedaan , behelsde het eetiige poiti^ , het geen ter deliheratie van huntte Rd. Groot Mog. werd gehragt^ en waar op hoogstderzelver Refolutie werd geimploreerd 9 men echter heeft gelieven goed te vinden, dezelve Propofitie niet m de-, liberacie te nemen , maar die buiten dispofuie te laaten ^ zon- der ecnige de minfle redenen te geven waarom zulks gefchied* de? of zonder zelfs te melden dat dezelve bij provifie^ of yoor ch r.ög , werd gehouden in . of buiten deliberatie. En dat men daarentegen heeft gelieven te refolveeren op een pohit, het gunt in het geheel in geen kwestie was, en het welk men echter, in weerwil co tegens de Proteflatien , zo van de Regeeringe der Stad Haarlem voornoemd , als van de Gedeputeerden' van deeze Stad en andere notabele Leden» in de voorfchreeve Refolutie heeft goedgevonden te doen Hel- len d/it het Zelve was of hadde geweest het eefiig poin^ van kwesties Dat men daar op hadde doen volgen eene generale Verklaring of Refolutie , dat het Hecht \an Infkrmatie aan haar e Koninglij ke Hooghtid^ in derzelver hooge kwaliteit van Gouvernante , als cufiodieerende de Rechten van het Stadhoudet fchap y corhpeteerd^ zonder dat daar bij is gevoegd ^worden , wat men door het zelve Recht van Informatie ver- ilond? hoedanig men het begreep?, of wanneer, in wat voe- den, en in welke gevallen het zelve zoude mogen of kunnen plaats vinden?. Dat, de bovengemelde gegronde reflexien ge- moveerd zijnde door eenige Leden, daar op wel waSjgede" clareerd , ,;lat men begreep dat het zig zelve wees , dat de voorfchreeve Verklaring en Refolutie alleen zag op, en zig bepaalde" tot het cas fubjeSt of tot de fubjeQe materie; doch dat men zulks echter in de voorfchreeve Refolutie niet alleen ftiet heeft gelieven uit te drukkeh of daar van ietwes te mel- • den, maar dïft men, daarenboven, op requifitie van de Hee- rcn van de R,idderfchap en Edelen, heeft gelieven goed te vinden van in de Concept-Extenfie, zo ajs die op den ip No^'cmber was ingerigt, en waar van reeds gedrukte Copijea aan de Leden waren toegezonden , behalven eenige andere ge* mankte veranderingen, ook nog te maaken deeze, dat ment agier de woorden om deer hoogstderzelver Jntercesfie de ge^ rezen di ff er enten enz.» beeft getraceerd de volgende, ever
nAARLEMS^ifMOmt^eni %\f
de VMrfehretve Nominaiie ; «onder tF wederom eenlg agt te Haan op de remarques en procedaden, wekken door verMei-'
^<de notabele Leden daar tegens werden geformeerd»
- „ Dac men^ boven. dat alles, nog heeft kunnen goedvindeo
•om die alzo geêxcendeerde' en nog óp den 35 November
iaatstleden veranderde Goncept-Refohirid , bij pluraliteit, coc
condaiie te brengen, en die te doen ftellen, onder den datum
Vin' den 19 daa^ bevorens, zonder dat aan de Leden, wèlkea
tijd verzogten te mogen hebben om van den fbat der delibe*
ratten aan de Heeren, hunne Principaalen,* nader rapport re
.kunhen doen en nader last te vragen, een zo billijk en mee
/de orde van de Regeeringe zo zeer oveceenkomftig verzoek
is ingewilligd 'geworden; en ohgeagt dat de Heeren van de
Riidderfcfaap en Edelen zelfs, op den 19 November, haaden
'betuigd, dat, indien de voorfchreeve Concept-Exteufie van 'de te nemen Refolutie, door de Heeren, Principaalen van ^ie Leden, weiken hadden aangenomen zig op de refuiuiie 03 verkhren, niet mogt worden geapprobeerd, de zank zoud^» blijven in haar geheet, en dat gemelde Concept^Refoiutie als dan zoude worden gehouden -als niet genomen en gelaten bui- ten de Notulen.
„ Dat, voor het overige, de voorfchreeve op eene zo vreemde en pr«cipitante wijze, bij de plnntliteit, geformeer- de Conclufie, met ver#erpinge van alle minnelijke conciiia- toire voorflagen , welken, zo van wegen deeze Stad,- ala door andere Xeden, gedaan zijn, zonder zelfs zig daar op uitte
' laten , of eenige plaitfible redenen te geven , waarom zulks ge- fchiedde,hoe zeer daar op iterativelijk is ^einfteerd geworden , vervolgens niet alleen een befluit is genomen geworden tegens de Proteftatien van de Heeren Gedeputeerden van Dordrecht^ van Haaflem^ van deeze Stad, van Rotterdam en^van dea Brieile\ maar ook llrijdig tegens de bevorens gemaakte diffi- . culteiten van alle die Leden zelf, welken (buiten de Heeren * van de Ridderfchap, Gonnchemy Schiedam y Schaonhayen en Purmerendf^y op den 12 der zelfde* maand November, had-
. jden verklaard niet te kunnen bewilligen dat een dag \sboude worden vastgefleJd om de zaak tot Conclt fie te bren^^ gen, vermits dczelVeu apprehendeerden dat %ulks in efeQê
O 5 zou*
^t8 H&ARLEMS OefcU^éiihfid.
zoude involviêren eent Refolutie óm dé zaak af te doen em U condudeeren hij plmraliteity waar toe zij bégrq>en dat dezelve niet was gecBapeneerd; maar dat het te wenfchen was dat die. mogt worden gcoermineerd met eenparigheid en har- monie van alle de Leden. £n waarlijk met reden » dewijl ^ar in niet alleen waren- geconcemeerd bet Recht, mitsga- ders de Privilegiën, vaa de Stad Haarlem \ maar ook het Kecht en de Hoogheid van den Sonyerain zdf , zo wel als •het geeoe betrof het Recht en de Bevoegdheid van dea Hee- re Stadhouder, waar van de Cuflodie, boven allen ^ aan hnn- :qe £d« Groot Mog.» met beorekkinge tot deeze Provintie» indispntabel competeerde*
„Dat, derhalven, alle de bovengemelde behandelingen^ waar van men niet gelooft dat eenig diergelijk voorbeeld in de Re- gisters van hunne £d. Groot Mog. zal gevonden worden, en waar van de Hebren, hunne Principaaien , de fatale gevolgen ten uiuerden apprehendeeren ^ hen hebhen genoodzaakt, om, zonder voor tegenswoordig zig in het bijzondere op het ;Vootfchreeve Recht van Informatie nader uit te laten , als waar i>ver (^ne deliberade is aangetegd geworden , tegens de voorfchreeve informeele behandelingen, zo wel als tegens de .vöorCchreeve Refolutie « nogmaals op het folemneelUe te pro- •tedet^ren, en te verklaren dat zij de voorfchreeve Refolutie » a1$ osbdbanbaa^.i^ft (}e opdr^ van de Regecringe, als nog Xftjn houdende voor informeel, nietig en van onwaarde.**
4 «
De nadere Aantekening van de Stad Rotterdam , overge- 'icverd, in de Vergadering hunner Ed. Groot Mog., op den I i Januarij des volgenden Jaars , luidde dus :
„De Heeren Gedeputeerden dtrSx»^ Rotterdam hebben, uit tcraê'te van de. faculteit, welke «ij, bij hunne Aantekening op hunüCT' Ed. Groot Mog. Refolutie, genomen op den 25 No- vember van hot jaar 1757, doch o:x!er den datum van den 19 daar bevorens göfteld , betreffende het gerezen different . over de geformeerde Nominatie van Burgemeestcrcii der Stad Haarlem , aan . de Heeren , hunue Piincipaalen , hadden gere-
fer-
BêJOLLÈM» C^WifJMtflê. »t9
^0^
foreerd, als nu, op ddtzeWet expresfe ksc» ter Vergaderii^ ge 9 nader doen aamékenen en verklaren:
^D'at de voornoemde Heeren, honne Prindpaalen , met de tiitterfte fmert^ vernomen hebbende den ultflag deezer impor- taace zake, van hunnen indiipeniabelen pligc hadden geoor- deelc, om niet alleen, door bet openleggen van den waaceo (öeftand der fucoesfive deliberatien » ter Yergaderinge, over deeze materie , te doen doordeeken alle de gronden , waar op door hun Heeren Gedeputeerden tegens de voorfchreeve Re- (bluüe geprotegeerd wai; geworden; maar pok om tevens, toe hunne eigen juftificatie, hun gantfche gedrag en handelwijze in deezen te moeten dellen in een helder dagligc, ten einde daar uit op eene ontegerifprekelijke wijze zoude conlleeren, dat bij hun geen. de minde toeleg was geweest om de Rech- ten en PraïSminentien van den Heere Erfftadhonder, of van haare Kóninglijke Hoogheid, in haare hooge kwaliteiten van Gouvernaiite en Voos:desfe, te verkorten; maar dat* hunne gantfche poogingen daar heen hadden geftrekt, om alle verde- re gefchillen en conteftatien tusfchen de Leden der Regeeringe Van Haarlem voor te komen, en all»! Mijn v«q verwijdei- thige uit hunner £d. Groot Mog. Vergadednge te weren*
„Dac voornoemde Heeren, hunne Prindpaalen, met dt vre- delievend en beilzaam oogmerk , van den beginne af aan » dac het 'voorfchreeve verfchil , door de Propofitie der Heeren Gedeputeerden van Haariem^ op den a8 September van het Jaar 1757, ter deliberatie van hunne £d; Groot Mog* gebragc ica& geworden, deeze zaak geconlideneerd hadden te zijn van het aüeniftterde gewigt, en zlg daar omtrrnt tot een rigtfnoer hadden voorgefchreeven, om mee v> vetl onzigtighcid en zo weinig pnecipitande te werk te gaan, als eenigzints doenlijk wa& Ehat, uit dien hoofde, als waaneer 9 op den 5 Oótc^r, daar aan volgende , ter Yergaderinge was Ingekomen het Be- licht van haare Kóninglijke Hoogheid op de voorfchreeve Propofide, en, op den 8 der zelve maand, bij de deliberatie over het fcheideu der Yergaderinge, door voornoemde Hee- ren Gedeputeerden van Haariem^ verzogt was geworden dac de rdpedive Leden,. welken hec voorfchreeve Beiichi hadden «vergenomen, zo lang wilden fiipar&dccren, met, ieder in
Èio RAAHLEMS Ge/eHidenisfeM:
den hunnen , over de voorfchreeve Propofitie en *t Bericht td delibereeren, tot dat zij> bij het naastkomende Re9es, eenige fladere Confideratien zouden hebben ingeleverd , tot wegneemin- ge der verdenkinge, waar in zij « tot hunne uftterfte fmerte, bi} Iiaare Konïnglijke Hoogheid , waren getaakt, als of zij aan hoogstdezelve wilden becwi>ten' het Recht van behoorlijke In- formatie over de wettigheid of onwettigheid der overgeleverde Nominatie, vervolgens de Heeren, hunne Principaalen, ver- meent hadden met gcene meerdere onzijdigheid te kunnen han- delen , dan door hunne deliberatie dcswegens uit te flellen tot dat de nadere Misfive der voornoemde Heeren van Haarlem zoude zijn ingekomen. Dac zulks dan ook gefchied .zijnde, den .^erften dag der opgevolgde Vergaderinge, naamlijk op den 26 Oétober, en ter zei ver tijd de gantfche zaak in deliberatie ge- i^ zijnde geworden, voornoemde Heeren» hunne Prlncipaa* len , ecnigzints met furprife waren aangedaan geworden te moe* ren vernemen, dat, bebalven de drie Leden, welken reeds be- vorens, op. het inkomen van het Bericht van haare Konïnglijke Hoogheid, zig daar terdond mede hadden geconformeerd, 'er als nu nog 'verfcheide anderen gemunieerd waren gekomen met een finale en aan het zelve Bericht confbrme iast , zonder dat , verv<^gens, bij derzelver reQ)eftive Heeren Principaalen, de voorfchreeve nadere Misfive was afgewagt geworden* Doch dat bij dezelve deliberatie, door de Heeren: Gedeputeerden van Dordrecht^ Delft «n Leiden^ voorflagen zijnde gedaan , om; door imercesHe van haarje Konïnglijke Hoogheid, bet gerezea diilerent te Haarlem op eene amiabele wijze te doen terminee- ren , hunne Heeren Principaalen zulks, hadden aangezien als hec bekwaamde middel om van deeze onaangename zaak een af- Jkomst te bevorderen ; en vervolgens hen Heeren Gedeputeerden •tcrllond hier op httdden gemunieerd met een last en kwalificatie, in. hunne Vroedfchap op den 31 OAober gsearrefteerd, tendèe». arende om cleczc zaak daar heen te helpen dirigeeren, dat haare Konïnglijke Hoogheid mogte worden verzogt, om, na gedaan onderzoek, haare goede, officien te interponeeren, om faec different met de Regeering der Stad Haarlem in der minna ie ^sfopieeren en uit deu. weg te . ruimen , ten einde all« . - ver-
HAARLEMS Gefehiadini^. A2M
verdere delibéracien ter Vergaderinge van bunne Ed. Gro^f Mog. daar over mogten worden geêviteerd.
,,Dat Voornoemde Heeren, bunne Prmcipaaten, z!g badden geflatteerd , dat , gelijk met dien voorflag klaarlijk werd ge- toond , dat bij hen geene de minde hseQtatie was gemaakt om- trent bpt erkennen van bet Recht van behoorlijk Onderzoek of Informatie van haare Koninglijke Hoogheid, omtrent de wettig, beid of onwettigheid der voorfchreeve Nominatie, vervolgens ook dit gefchU op eene aangename wijze, zo to^t genoegen van boogstgedachte haare. Koningli]ke Hoogheid, als van de Regee> ringe der Stad Haarlem^ zoude zijn geflegt geworden; waar toe ben des te meer .reden van hope was voorgekomen, door- dieh haare Koninglijke Hoogheid, bi; hoogs tder zei ver Bericht^ niet onduidelijk had doen zien haare genegenheid tot een vrieiw delijke afkomst deezcr zaake, en dat zelfs de Heeren Gedepu- teerden van Haarlem 9 ter Vergaderinge, openlijk hadden ce kennen gegeven de favorabele dispofitie hunner Regeeringe diea aangaande, en derzelver bereidwilligheid om aan haare Koning- lijke Hoogheid alle nodige Informatie en Eclaircisfeuienten, to.c wettiginge der voorfchreeve Nominatie, te geeven.
9, Doch dafVoornoemde Heeren , hunne Principaalen , zederc m&i leedwezen hadden moeten ontwaar worden dat voorfchree* ve (klutaire voorflag , of fchoon dezelve intusfchen bok door de Heeren Gedeputeerden dcr^ Steden Awffleldam en den Briclle^ en zulks in bet geheel door zeven notabele Leden, was geadop- teerd geworden, bij de nadere deliberatien ter Vergaderinge» op den II en 13 November, nog bij de Heeren van de Ridder- fcliap , nog bij a4ie de verdere Leden , eenige de minde tngresGe bad gevonden , zonder dat bij dezelven echter eenige de minde reden was geallegueerd, waarom daar in niet konde worden ge» treden. \ Dat , integendeel , de Heeren van de Ridderfchap ^ aandrang hebbende getoond om van de principale zaak een af- komst, conform het Bericht van haare Koninglijke Hoogheid , te maken, daar toe hadden gedaan twee fuccesfive tencamina: Eerftelljk, om de zaak als toen met eene Meerderheid van twaalf Leden in dlervoegen te concludeeren ; doch waar van de x>ngefnndeertheid aanilonds in bet oog kwam te lopen, uit hoof- de dat de resteeropde zeven Leden niet SoaaI > flog op de zaa^
«elf.
fiSl HAARLEMS Oerchledeniifen.
zelf, waren gehiflrucerd: En in de tweede plaats, om, tot eene afdoening van dit gantfche werk, te (lellen een vasten en bepaalden dag, naamlijk den i8 November, daar aan vol- gende, op welken de voorfchreeve zeven Leden dan zouden liebbeii moeten komen, met een toereikenden last gemunieerd; doch het geene mede betoogd werd onaanneemlijk te zijn^ ter oorzake dat daar in llilzwijgende lag opgeilot^n een Con» dufie, conform het Bericht van haare Koningiijke Hoogheid, zelfs bij pluraliteit, in gevalle de refpeétive Leden het mee den anderen niet eens mogten worden ; waar toe nogthans deeze zaak, in welke zelfs de Rechten van den Souverain geconcerneerd waren, niet was gedisponeerd. Dat echter de voorfchreeve zeven Leden, op de aanhoudende infhmtien der Heeren van de Ridderfchap, zig eindelijk zo verre hadden laten overhalen, dat zij de nadere intentie der Heeren, hunne irefpeétive Principaalen , op de zaak zelf zouden inneemen , en fcuni^e Adviefen op den voorfchi;eeven i8 November ter Ver- gaderinge inbrengen; doch dat tevens door hun was verzogt geworden, ora van hunne Wel-Edelheden te mogen bekomen de nodige elncldacie , waar over het 'pra?eife point van deli- beratie dan zoude moeten gaan, het zij over het Recht van behoorlijke Informatie over de legaliteit of illegaliteit deP meergemelde Nominatie, het welk genoegzaam aTle de Leden, en onder anderen de Heeren van Haarhm zelf, reeds hadden gedeclareerd aan haare Koningiijke Hoogheid te competeeren j het zij over ietwes anders of meerders , het geen in eene zó generale conclufie, conform het Bericht van haare Koningiijke Hoogheid , zoude kunnen opgeiloten leggen ; en dit laatfte vooronderfteld zijnde, waar zulks eigentlijk in zoude bcftaan? overmits, in een zaak van dat gewigt, geene Refolutie bij den Souverain behoorde te worden genomen, als' die deszelfi Intentie klaar en bepaaldelijk kwam uit te drukken, tot voor« kominge van alle verkeerde interpretatlen , en de, illatien, die snderzints, bij tijden en wijlen, daar uit zouden kunnen wor« den getrokken; dan waar omtrent welgemelde Heeren van de Ridderfchap, hoe zeer daar toe verfcheidemaal gepou^feerd 2ijnde geworden, aan die Leden geen voldoende eclaircisle» ment hadden gelieven te geven. - . •
MAARUSMS Ge/Mede^tfim, ssj
99 Dat de Heeren , hoane Principaaleo f zig verv(4gens geobU-« geerd hebbende geacht om deeze gamfche zaak weder te moeten^ nemen in ferieufe overweging, wel geene redenen hadden ge- vonden om af te gaan yan hunne vorige idees, tendeerende om het ontfiaan different te Haarlem door haare Koninglijke Hoog- heid, bij minnelijke asfopiatie,' te doen befllsfen, en over zulks, bij derzelver Refolude van den ly November, hen Heeren Ge- deputeerden hadden gelast om als nog bij hun atterieur Advies te perfide^en , en het zelve met alle daar toe nodige drangrede- hen te appuieeren. Doch dat tevens bij voornoemde Heeren # finnne Princfpaalen , uit den Haat der deliberatien ter Vergade- ringe , opgekomen zijnde een bekommeringe , dat de voor« fchreeve minnelijke voorflag bij de Meerderheid der Leden geen ingang zoude kunnen vinden, en dat bij dezelve, integendeel, op het nemen eener Refolutie, door hunne £d. Groot Mog. op de zaak zelf zoude worden aangedrongen , voornoemde He^ ren, hunne Prlncipaalen, hadden geoordeeit tegens zodanig eeo onverhoopt geval dau ook. te moeten voorzien. Waar omtrent, gefupponeerd zijnde dat de te nemen Refolutie zoude gaan over het Recht van Informatie, in cas fubjeét, zij Heeren Gedepu- teerden gelast waren geworden, om, bij Refolutie van hunne £d« Groot Mog,, te doen verklaren dat aan haare Kouinglijl^d Hoogheid, in kwaliteit van Gouvernante en Voogdesfe van den minderjarigen Heere Erfïtadhouder, zo wel het Recht van In- formatie omtrent, als der £Iedie, uit de refpective Nomina tiea competeerd. Door welk Declaratoir de Heeren, hunne Prlnci- paalen , vermeenden doorflannde blijken te geven van hun em- ïtig voornemen , om de Rechten van den Heere Stadhouder ki allen opzigte te helpen maintineeren, en waar toe zij zig des te onbezwaarder hadden gevonden, vermits bij hun vertrouwd werd , dat , door de Heeren Stadhouderen in der tijd , van hec voorfchreeve Recht van Informatie over de Nominatien, met alle mooglijk menagement , gebruik zoude worden gemaakt. Maar dat bij hunne Heeren Prlncipaalen tevens was verdaan, dat, in gevalle *er ter Vergaderinge ietwes meer in deliberatie gelegd ?oude mogen, worden, of dat in de Extenfie der te ne- ven Refolutie, naar hec begrip van eenige Leden, verder gaan- de
ftfi4 i)A ARLEMS . GefehieJeni^ef^.
iMüMM
de zaken zouden fctójnen te leggen opgefloteir, als dan hunne nadere intentie hier op zoude moeten worden ingenomen, ~ ,, Dat de deliberatie hier op, den i8 November, ter Verga- deringe hervat zijnde geworden , en de bevorens genoemde zt' ven Leden ten deele op eene vriendelijke asfopiatie als nog héb- bende Wijven iüftèeren, zo als door hun Heeren Gedeputeerden mede werd gedaan , en ten deele zig faciel omtrent het voor* fchrecve Recht van Irformatie, doch ook niet verder, hebben* de ^geëxpliceerd, haare Konit^glijke Hoogheid, daags daar aan volgende, de Vergadering met lioogstd«rzelver pfefenticwel bad gelieven te vereeren, en aldaar eenige nadere ouvertures was komen te doen , ftrekkende tot bepalirlge van het point vaii onderwerp der te nemen Refokuie , en in fubdantie behelzende , dat , dewiil bij verfchefde Leden der Vergaderinge geene incli- natie wag befpeurd, om, in conformité van hoogstderzelver Bericht, de gantfche zaak te feponeeren en aan hoogstdezelve te renvoieeren , hoogstdezelve van begrip wa^, dat bij hunne Ed. Groot Mog-^ in deezen, behoorde te worden verklaard het Recht van Informatie aan haare Koninglijke Hoogheid te com- peteeren. Dat aistoen zij Heeren Gdeputeerden , ingevolge van hunnen naderen last, wel te kennen gaven dat bij de Heeren , hunne Principaalen , geene . zwarigheid was gemaakt om dat Recht van Informatie, omtrent de wettigheid of onwettigheid der voorfchreeve Nommatie , aan haare Koninglijke Hoogheid , bij Refolutie, te doen toekennen; maar dat zij, tevens, verno- men lièbbende dat bij de Heeren Gedeputeerden van Dordrecht^ Haarlem en Am (tel dam ^ zo ais ook vervolgens doör die van den Brieilel geinftéerd werd om een Concept-£xten(ie te mo- gen erlangen van de te nemen Refolutie, conform de nadere idees vün liaare Koninglijke Hoogheid , om bij de Heeren , huw- pe refpecflive Principaalen, te ftrekken tot een onderwerp van deliberatie over de gantfche zaak; en zij Heeren Gedeputeer- den , voorts confidcreerende dat het in een materie van die dell* 'catesfc voornaamlijk op de bewoordingen der te nemen Refolutie zoude aankomen, declareerden zig niet te kunnen dispenfeeren om mede aan de Heeren, hunne Principaalen, deswe^ens te leferveèren hunne nadere en- vrije deliberatie. Dat bij de He»-
«eo
N
(lAAkLEMiS öefthiedenhre^i i&|
tèö van de Rldderfchftj* , ckarêhtègeri , wel zeer fterke Iriftaötteil werden gedaan » om de 2aak ten zelfden dage, naamlijk deii t^ November, te houden voor geconcludeerd, latende aan de Vijf Voornoemde Leden ^ terwijl alle de anderen zfg coriform deü naderen voorflag van haare Koningtijke Hoogheid hadden geuit ^ de faculteit over ^ om zig op de BxtenGe lielf hader te vetkla^ ren, welke ten dien einde zoude worden voorgedrageii den tweeden of derden dag der ordinaris en in denaastvolgeildevi^eek in te vallen Vetgaderinge; maar dat door Voornoemde vijf Le- den die voorflag gerejeéteerd zijnde geworden , en als ïiog geirt^ hereerd op eene vrije delibcrakie oVer de gantfche zadk , deiel- yen in dit hun billijk verzoek door de meeste andere Leden wa- ren gejustifieeefd gewotden, eb zulks, eindelijiT, tvas verftaanj en bij de Héereii Van de Ridderfchap U\h na gegeven ^ dat de voorfchreeve Concept-Refolutfe wel zoude gebragt worden lil ét Notuleri VaU deb ip November, maar dat, bijaldien dezelve door de Heeren Principaalen det voorfchreeve vijf Leden liieÉ inogte worden geajjprobeerd , èett ieder Van de Steden der Ver^ gadetinge, bij de naastkomende deliberatie, zoude blijven itl zijn geheel, en vervolgens ook <le voorfchreeve £xtenfie uit dcf j^otulen wordeti gehgfi
»,Dat, ha het fcheiden der Vergaderlngé, aan vöofnóehidé Heeren j hunne Principaalen 4 een gedrukte Copij dier Coii* eept-RefoluUe toegezonden Zijnde getirörden, desfielven ïlg, uil den gantfchen (laat def deliberatie, haddeb beginnen tevieie» jtnet de boopi dat van deezè zaSik, ihet gemeene harmonie, eeti jif komst ter Vergadefinge t^ wagten zoude zijn; weshalven bij hun raadaaam werd geoordeeld $ om den 212 November « daar tian volgende « hun Heeren Oedeputeerdeti te munieeren mei een toefeikendeti last ; onder dié mits ^ echter ^ dat op de Voorfchreeve BxtenGe geene zwarigheden mogteti worden geop- |>erd, die de Conclufie daar van met eenparige bewilligingé houden kunnen verhinderen, als welke eenparigheid bij het ne^ men eeiier Refolutie^ in een zaak van dat gewigt, aan hun Hce- ten Principaalen voorkwam te zijn van het uitterde aanbelang | te meer ^ om dat dezelven van den beginne af aan , uit den (laai der deliberatie^ hadden vernomen de onbegrijpelijke faciliteif tan verfcheidft Leden der yergaderinge* dle>. of zig UadddH
£36 HAARLEMS GefMedênisfen.
verklaard conform het Bericht van haare KonJoglf jke Hoogheid g^I^ te zijn,, alvorens het zelve Bericht onder het oog van hunne Ed. Groot Mog, was gebragt, of w^l, om zig met de i Zeeren van de Ridderfchap te voegen, zonder dat dezeiven de remarques en conciliacoire voorCagcn der andere Leden in eeni- ge de minfte overweging fcheencn te nemen. Dat wijders , in iden voorfchrccvcn last , Hegts twee remarques op dez'elve £x- tenfie w^Tren vervat, om door hun Heeren Gedeputeerden, bij wijze van confiJcratien, te worden voorgehouden; waar van de eerile tcndjeerde , om , in de periode , welke medet^-engt dat het Recht van Informatie aan haare Koninglijke Hoogheid compe- teert» agter het woord In f ^r watt e y tot meerdere klaarheid, bij te voegen ovtr de wettigheid of onwettigheid der voor* fchreeve Nominatie \ en de andere, om, in plaatze der fingu- liere uitdrukkinge , waar bij haare Koninglijke Hoogheid voor« komt van Gouvernante * /ils cuftodieerende de Rechten van het Stadhouder fchap ^ te fuböitueeren Gouvernante en Voog' des/e van den Heere Jlrfjiauhouder^
Dat, bij de opgevolgde deliberatie ter Vergaderinge , den 24 Nbve;i.ber, zij Heeren Gedeputeerden van den voorfclireeven hunnen last wel hadden trachten te maken het nodige gebruik ; maar dat de Heeren van de Ridderfchap, wel verre van eenige infchikkelijkheid te tooncn , integendeel de difficulceiten hadden vermeerdert door het opperen van eenige remarques op eene Concept-Extenfie , uit hun eigen boezem proflueerende ; als waar onder zig eene opdeed van het uitterlle gewigt, naamlijk, om, iu de lastfle periode, welke uit het Advies der Heeren Gedcpittecrdcn van Defft^ van den i^ November, overgeno- men, en bij hunne Wel-Ëdelheden geadopteerd was geworden , inhoudende het verzoek aan haare Koninglijke Hoogheid, van wegens liunne Ed. Groot Mog. te doen , om , duor hoogitder^ zelver i)iterces(ic , de gerezen dif er enten over de voorfchreeve Nominatie in der v,inne te c'otici Heeren , de woorden over de voor fchreeve Nominatie te doen ligten, zonder dat daar toe echter eenige de allerminfte reden, geallegueerd werd; welke woorden evenwel, alleen te dier plaatzQ in de Conqept-Refolu- jie voorkomende, de Prsemisfen uitgezondert , volftrekt nodig waren, zp om tCrdoen zien dac 'er geeae smdere differenten tus-:
Tchèn
HAARLEMS Cerc^hdefitsfen, aöf-
fthen de Regenten van Haarlem oVerig bleven ^ als wel om ligc bij te zetten aan de even' voorafgaande verklaring, die. bij de Heeren» hunne Prfncipaalen , op zig zelf, nog. niet duidelijk genoeg was geoordeeld ^ dat het Recht van Informatie aan haare Koningh'jke . Hoogheid competeerd , te weten over de voor* fehreeve Nofitinatie, Dat vervolgens die remarques der Heeretl van de Ridderfchap door de Leden , die de Concept-Extenfie hadden overgenomen, en dus ook bij hun Heefen Gedeputeer-' den, terwijl alle de anderen zig of conform het Advies van hun- ne Wel Rdelheden , of ten minden faciel, verklaarden, was ge* rejeéleerd geworden , als waar door het hun tocfcheen dat de waare zfn der Concept-Refolutie gealtereerd , het onderwerp van dezelve generaal en aan zeer verregaande confequentien on- derhevig gemaakt , en dus ook de gancfche flaat van deliberatie ten eenemaal van gedaante verandert werd« Waar tegens wel door eenige weim'gen dier andere Leden, bl} de tiadere delibera<' tie, gedeclareerd werd dat het evenwel zig zei ven wees , dat^ en het voorfchreeve Recht van Informatie, en her concilieerea der differenten , zig niet verder dan tot de fubjedte materie be- paalden ; doch op welke verklaring zij Heeren Gedeputeerden zij- niet wel konden verlaten , ter oorzake dat aan welgemelde Hee- ren van de Ridderfchap de zwarigheden, uit het rooieeren dier woorden refulteerende, zeer ernftelijk voorgehouden ^ en aan dezelven het waare oogmerk dier veranderinge gevraagd zijnde, zij echter daar omtrent geene elucidatie hadden gelieven te ge* ven , veel min zig laten disponeeren om daar van af te zien. Dat , bovendien , door de Heeren Gedeputeerden der Stad Haarlem^ in de voorfchreeve Extenfie, werden getoond eeni- ge notabele defeéten en abuizen, met aanwijzinge hoe diebe- hoorden te worden geredresfeerd ; het geene door de Heeren Gedeputeerden van Amfleldam ook geappuieerd werd , fchoon dezelven verklaarden op die Concept-Refolutie nóg geen lasc van hunne Vroedfchap te hebben ontvangen, en zij Heeren Ge- deputeerden mede te kennen gaven zijne bijzondere opmerkin^re te verdienen. Alle welke refleftien, echter, zo wel als de confideratien van Wegens deeze Stad voorgedragen, geen ander gevolg hadden, din dat de Heeren van de Ridderfchap aanna- aen, en aan de x^fpeAive Leden verzogten, nader hunne ge- ; , Pa dach-
sni HAARLEMS CeJihieiiHisfiHi
dachten te laten gaan, om zig te kunnen bekwamen tegens den volgenden dag. Doch dat als toen, namelijk op den 2$ November, haare Koninglijke Hoogheid, andermaal ter Ver- gaderinge verfcheenen zijnde, en hoogstdeczelvep genegepheid tot een afkomst deezer zake hebbende .betoond , voornoemde Heeren van de Ridderfchap eenvoudig waren blijven perfiftee- ren bij hun vorige Advies , conform de Concept-Extenfie , met de daar in door hun voorgedragen veranderinge , zonder wederom , tot adftruftie van dezelve , ietwes bij te brengen , of zig in de remarques , daags te voren door eenige Ledea geopperd, in het minfte in ie laten; denuncieercnde wi>ders aan alle de Leden der Vergadermge, dat zij zig predfe zoo- den hebben te expliceeren , ten einde de zaak ten zelfden da- ge, per plura zoude worden geconcludeert , en voorgeevende dat de 24 of 25 November daar toe was gefteld. Waar te- gens, door hun Heeren Gedeputeerden, benevens die vao Dordrecht^ Haarlem y AwJteUam en den brUlle^ wel alles, ter materie dienende, was geavanceerd geworden, e» op het kragtigde geinhajreerd, dat bij d*e Heeren. van de Ridderfchap eenige toegevendheid gebruikt mogte worden , tot bevordetin- ge der deliberane, en dat zij anderzims, indieq de Adviefenr der refpeélive Leden niet konden worden geconciliecrd , zig verpligt zouden vinden, om -agtervolgende hunnen expresfeo Mast, de nadere intentie der Heeren, hunne Prineipaalen, des- wegens te moeten verneemcn. Doch dat, aUc daar toe aan- gewende poogingen vrugteloos zijnde geweest , en de Heerca van de Ridderfchap bij de overige Leden appui hebbende ge^ vonden, zij Heeren Gedeputeerden, niet dan met de uitterfte fmerte, hadden moeten ondervinden dat de Conelufre in alle* conform het Advies der Heeren van de Ridderfchap , bij plu- raliteit, genomen was geworden; waar regens zij vervolgens, zo wel als de Heeren Gedeputeerden der voorfchreeve viey andere Steden, zig genoodzaakt hadden gevonden te moeten protedeeren , en de nadere Aantekening aan de Heeren,. hunne Prineipaalen, te referveeren.
Dat voornoemde Heeren, hunne Prineipaalen*, van dit allea bekomen hebbende omüandig rapport, niet hebben willen na- laten > om, bi; deeze nadere Aantekeninge » te doea zien dat
Pi
HAARLEMS Ge/tHidenisfim ,Mf
z\] Heeren • Gedeputeerden in deezen niets anders hebben kun- jien of vermogen te doen , als het geene door hen. is verrigt. £n om tevens nader te doen verklaren dat zij de voorfcbree- ve (Inguliere en vreemde handeiwijze , bij bet nemen dier Re- rplutie gehouden, geenzints Icumien overeenbrengen met de gpede orde. en forme der Regeeringe , aangezien één der notabele Leden op de voorfchreeve Concept-£xtenfie nog WjSiS geweest ongelast: dat ooic hier uif, door toedoen van de Heeren van de Ridderfchap, zodanige woorden geligt wWen geworden » welke hpc gaotfche wezeo.der zake deden veran- deren van gedaante; en dat men op de confideratien , remar- quÊs en i^flsntien der andere Leden ^eene reflexie had gelie- ven te ,flaan; maar, daarentegen, de zaak, bij Meerderheid van Stemmfin, "weten door te dringen tegens het fentiment van vijf notabele Leden , en zonder aan hun eenlgen tijd te vergunnen, om nader iast van de Heeren, hunne Principaa- kn, te kuimen bekomen; firijdende vervolgens niet alleen te- gens de reden en billijkheid , maar ook tegens het geconve- nieerde op den 19 November, Declareerende hunne Heeren Principaalen, over zulks, tegens de voorfchreeve Condufie en Refolutie , als ten eenemaal informeel en onwettig , op hec kragtigile te moeten protefleeren, en geenzints refponlabel te willen zijn voor de facheufe gevolgen, die daar uit, bij tij- den en w^en, zoudeti kunnen proflueeren.**
Tegen deeze nadere Aantekeningen van Amfttidam en Rot» terdam hebben de Heeren van de Ridderichap en Edelen aan zig voor behouden zodanige Contra-Aantekening te doen^ als zij te rade zullen worden, , .
Wij hebben gezegt dat de Heeren van de Vroedfchap al» 'hier, tot -het formeeren van eene Nominatie van agt Perfoo^ uen, waar uit vier Burgen^eesters verkozen worden, op den 7 van Herfstmaand , volgens gewoonte , vergaderen* Deè- ze gewoonte bellaat hier in , dat , agt dagen voor dat men toetreed tot het maken van de Nominatie, aan ieder Lid van de Vroedfchap word gezonden een Biljet y door den Secretaris van deeze Stad , ter Ordonnantie van
* .
Borgemccsteren, getekend, luidende: „ Mijne Heeren • van
P 3 ^^
•99» HAARLEMS Oefehhdenfsjkhl
^y de Vroedfchap der Stad HaurUm zullen gelieven verdacht te .,, wezen > om , op heden over acht dagen , auUende zijn M den 7 van de aanilaande maand Sept;ember , 's morgens fj de klokke tien uitren, te compareeren op der Heeren Raa* 19 den en Vroedfchappen Kamer, medebrengende een fchrifter 9, lijk Biljet» üihoudendq de Namen van sicbt PerföoneA tot „ Burgemeesteren deezerStad, om bij haare IConinglijke Hoog- „ heid, de Priiüèsfo Gouvernante, vier. uit dezelveu voor den . „ aanmaanden Jaare te worden geëligeerd;*' en dat, op deezen vastgeftelden dag, uit den mam van ieder dor afwezig zijnde Heeren Vroedfchappen zo wel, als van de geenen , die tegen* ^oordig zijn , acht Perfoonen worden opgegeven; wanneer do geenen , die de meeste Stemmen hebben , op de Nominatie van Burgemecsteren gefield worden. Ingevolge van deeze gewoon* te, vergaderden ,, op den 7 September van het. Jaar 1758, vier* entwintig lieden van decze £d, Achtb, Vergadecinge , die» ichriftelijk, ieder acht Perfooüen voordeidcn om op de Nomi* natie je brengen; en uit den naam van de achc overigen, die ^\vti\g waren, werd zulks ook gedaan.' Wanneer deeze fchrif^ ■ telijke opgave , of de Biljetten , van alle de tweeëndertig Leden waron geopend , vond men genomineerd tot het Burgemeester* Iphap de Heeren, die wij te voren hebben opgegeven* Doch f^ ras was de Nominatie dus niet gemaakt, of de Heer salo* MON VAN ECHTEN protcftecrde tegens dezelve , en verzogt dai zijn Protest, op de volgende wijze, in dc Notuten van do Vroedfchap , 'mogt worden geplaatst \
„Salomün van echten verWaiard te protedeeren tegens deeze Nominatie , fustinecrende dat 'er Informaliteiten zijn l>egaan in deeze Nominatie van Burgemeesteren , en dat mitsdien dezelvo al3 legaal, aan Mevrouwe de. Gouvernante, als Voogdesfe van den Heer^ Erfftadhouder , niet kan worden geprefenteerd ; ver» ^toekende derhalven dat, bij het zenden of prefenteeren , van deeze Zijne Proteflatie aan hoogstgemeide baare Koninglijko Hoogheid mag worden kenni3 gegeven," -
Bij den Heere van echten voegden zig aanftonds acht ande^ icn der KjénwQOidig zijnde Leden, en de Burgemeester wirm
ver-
HAARLEMS Cefahièdenisfefi.' 231
verklnarde , iil eene volgende Vérgnderini^ van de Vróédfchap , t\g mede adn dit Protest te 'höUdèn. Aüe de overige bij de verkïezirtg tegenwoordig zijnde Leden (de Heer de wilhem al- leenlijk uitgenomen^ behielden' aan zig de vrijheid om op dit Protest hun Contra-Protest te doen aantekenen. Dus ftemde de Meerderheid van tweei?ntwindg Ledenvan de Vroédfchap voor de gemaakte Nominatie, en de Minderheid van tien Leden pro- tefleerde tegens dezelve. De Vroédfchap befloot hier op de Nominadey zo dis zij door de Meerderheid gemaakt was, vol- gens gewoonte, wanneer de Heeren Stadhouders zfgin deeze Provintie bevinden , door twee van hunne Medeleden , verzeld van één der Stads Secretarisfen , welke waren de Heeren Mr. F. B. FACET., Regeerend Burgemeester, Mr. j. t. koek. Re- geerend Schepen, en de Secretaris Mr. j. ƒ. van bergum van NiBuwENHUizEN , te zeudeu aan haare Koninglijke Hoogheid , de Vrouwe Gouvernante ; en aan deeze Gecommitteerden den vol • genden Brref mede te geven, om aan haarfe Hoogheid te over*
hïftidigen :
Door/ugtigffe KcniKglijke Frinfesfe en
^ Fr ouwe l
;,Wij geven ons de eer, door deeze onze Gecomxnitteerden rflt' de Vroédfchap, aan Uwe Koninglijke Hoogheid te prefenteeren de nevensgaande Nominatie van acht Perfooncn , op huiden bij önis gefbröieerd, ten einde bij Uwe Koninglijke '^^oogheid, als Vrouwe Gouverhante en Voogdesfè van zijne Doorluchtige^ Hoogheid, den Heere Priiife Erfllaelhóüder van deëzé ^ovin- tie, djur uit de Eleftie te worden gedaan vian' vier' Pét(i<«rèh töf Burgemeesteren deezer Stad . voor Ket aanftaande Jaiö*', zo als üwe Koninglijke Hoogheid ten mcesteli dienüe vail'dcrelvb zSl' oordeelen te behoren, met gedienllig verzoek, dat dfezfelvé alzo' gedane Elelftie, bij bfefloien Misfive, 'door dezelve oliz'e Öe- committeerdërt wederom terög gebragt moge worden* met adres flkn den Heere Mr. daniel jan kamerling , '^obfd-Offiüier v.ln* deeze 'Stad, om, bij zijne Wel Ed« Geftrt geopend en" de Voof-' &breeve Elcdie gezien zijnde, daar van de vereischte Notflica-
P 4 tie
ti|s ^ MAAR LENfS GefthUitfdtfen.
de aan de'Geëligeerdien tedoen, op dat dezelven» ter behoor» lijker tijd, zijnde» volgens de aloude. gewoonte en ordce vaa . den Souverain, den lodeezer, indien het doenlijk is, beêedigd en in posfesfie van hunne Bedieningen zullen kunnen gellelcl worden.
„ Waar mede wij , wenfchende en biddende dat God Almach* tig Uwe Koninglijke Hoogheids hpoge Perfoon neme in zijne heilige Protectie, en derzelver Regeeriag» onder het genot van de dierbaarfle zegeningen , meer en meer VQorQ»oedig en gelok" kigroake, blijven," , . -
Véorluchtigfte KMinglijki Prinjesje en Vrouwif
Uw€r Koninglijke Hüogheids gantsch Dienst* kereidei'y
BÜRGEMEESTEREN, SCHEPENEN EN RAADEN DER STAD HAAR- lEM.
Ter Ordonnantie van dezelven
# Haarlem den J. J. van BERGUM VAif
y ^ftember 1758, NIEUWENHUIZEN.
De gem^de Gecommitteerden reisden , ingevolge van deezo Refolutic, naar dQU Haag; haddon, daags daar aan voIgen« den, den 8 S^tembcr,^ gehoor. bij liwre Hoogheid, en fteU den dezelve den Brief, met de geformeerde Nominatije, ter band, H^t bQhaagde haare Koninglijke Hoogheid daai^p, bij een Brief van den 9 der zelfde maand, den Heeire Hoofd- Officier van de^ze Stad te berichten , dat zij uit de Perfoo- nen , tot bekleedinge van het Burgemeesterichap aan haar voorgeleid, goedgevonden had te verkiezen de Heeren Mr* lysTUS wittje:, Mr. jacüb deütz. Mr, mattheüs willem vaji vjU.kc;nburg en salomon van eqhten, en den zelven te ge-* ]ai(«Q d^^^Q Hoorci) in d«u £gd te ncm^n^ Hier op
deed
HAARLEMS Gêfikiedinirfin. %si
óaed de Heei^ Hoofd-Officier de verkozen Heeren bij eea roepen om dezelven te beêedigen. De Burgemeesters deutz en VAN VALKENBURG , bij dccze gelegenheid , den Fieer van EciFTEN, welke niet op de Nominatie was gefield geweest , ziende om mede beëedigd te worden, verzogten dat de beêe- diging mogt worden uitgefteid , tot dat de Vroedfchap over de verkiezinge van deezen Heere geoordeelt zou hebben. Doch de Hoofd-Officier te verfhan gevende dat hij aan dit verzoek niet kon voldoen, deden zij het volgende Protest:
' 99 De Ondergéïchreeven met leedwezen vernomen hebbende , dat haare Koninglijke Hoogheid, in het eligeeren van Burge- meesteren deezer< Stad heeft gelieven te gaan buiten de No- minatie, door de Vroedfchap deezer Stad, op een wettige wijze en conform de Octrooien en Privilegiën , door den Souverain aan deeze Stnd verleend, geformeerd, en aan lioogstdezelve ter Eleétie toegezonden; en als nu ziende dat de Heer f ioofd- Officier heeft kunnen goedvinden den zei- ven ten onrechte gecligeerden Heer te convoceeren om te worden beëedigd, verzoekt, iaihotelijk , dat de Heer Hoofd- OHicicr, als folemneel bezworen hebbende de handhavinge van de Privilegiën, Handvesten en 0(5trooien deezer Stad, met die beéediginge znl gelieven te fuperfedeercn , tot de Vroedfchap, hier op geconvoceerd zijnde, zal hebben gere- folveerd wat omtrent deeze zake te doen. En, bij refus van dien , vind hij Ondergetekende , door zijnen gedaanen Eed op de gemelde Privilegiën , Handvesten en O(fkrooien , zig genoodzaakt te protedeeren , op de allerkragtigfte wijze, te- geus, de beêediginge van gemelden ten onrechte geëligeerden Heere; zo als ook tegens de handelwijze, door den Heere Hoofd •Officier in deezen gehouden, ais niet willende inlUan voor alle de confequemien, die daar uit ook ten zijnen re- guarde ^ zouden kunnen proflueeren. Met declaratoü: dat wel bereid is om voor zig zelven den Eed te doen; doch dac zi^ iij geene zaken met gemelden Heere kan inlaten voor dat dbeze zaak door de Vroedfchap, en daar het verder ge* gordceU zal worden te behoren, zal zijn gctermincerd; met
P 5 ver-
%i4 HAARLEMs (^efckieiênlifin:
verder verzoek, dat dit zijn Procest zal worden aangetekend en geregiftreerd daar en zo het behoord,'*
Adum den lo September 1758. ^ (Lager ftond)
JACOB DEÜTZ. «758.
„ Ik Ondergefchreeve verklare met het bovengaande Ver- zoek, Protest en Declaratoir mij ten eenemale te confoi^ aeeren."
* Aélum den. 10 September 1758.
M. W. VAN VALKENBURG.
De Heer Hoofd -\Officier, echter, ging voort met het beêe- digen. Hier op werd, den li September, cene Vergadering belegd van *de leeren Vroedfchappen. In dezelve protefleer- dcn adnien Leden tegens de verkiezfnge vaq den fJeere van ECHTEN, als Burgemeester; en werd beflotéu dat een Depu- tatie van elf Meeren uit het midden van de Vroedfchap, verzeld van den Pcnfionaris deezer Stad, het beklag van de- zelve over dit geval aan haare Koninglijke [foogheid , de Vrouwe Gouvernante zoude voordellen. Deeze Deputatie bcftond uit den Regecrenden Burgemeester van valkenburg , de Oud Burgemeesteren de raad en fagel, de Rcgeerende Schepenen van lennep en koeck, de Oud - Schepenen klif- roRD en van styrijm (welke Heeren in den Haag zouden asfumeeren de Meeren Oud - Burgemeesteren testart en van DVK , en de Oud - Schepenen ravens en slichkr , allen in de Collogien aldaar wegens deeze Stad zitting hebbende; en den Pcurtonaris gilles. Uit het rapport, welk van wegen deeze IJceren gedaan werd in eene Vergadering van de Vroedfch|p, den 18 September gehouden blijkt wat de inhoud was van hunne Commisfie , en hoc zij in dezelve in den Haag 'geflaagd
zijn;
/
^
HAARLBüfö GefciUdênfifin. )iz5
zi)&; weshalven wij de Refolncie, in die Vergadering geno*
men, hier woordelijk laten volgen*
. ... -
Prccdfchaf gehouden den iS September^
prefent enz. '
„ De Heeren Regeerende Burgemeester van valkenburg y Oud-Burgemeesteren de raad- en fagel, Regeerende Schepe- 'nen van lennep en koeck, Oud-Schepetien klipfort en VAr« STYRUM, met den Penfioiiaris gilles, hebben aan hunne Ed. Achtbr voorgedragen ' en gerapporteerd, dat zij ^'eerén Ge- committeerden, hl confonnité en ter voldoeninge van 'hunner Ed. Achtb. Refolutie vtin den ri deerer, tXg nog dien zjlfdcn avond in *sHdge hebbende doen vinden, des anderen daags, met üdfumtle van den Heere Oud-Schepen ravens , wegens deeze Stad fesfie hebbeiïde in de Provintiale Rekenkamer (ter- "wijl de Heer Oud-Burgemeester testart, fesfie hebbende in het ColleVie van de Heeren Gecommitteerde Raaden , door ziekte, de .Heer Oud-Burgemeester van dyk> fesfie hebbende in den Rnade van Staate, door wettig belet, en de Heer Oud- Schepen slicher. Gedeputeerde ter Vergaderinge van hunne Hoog Mog., door ahfentie, waren verhindert geworden hen Gecommitteerden mede, ingevolge het gerefolveerde van dee- ze Vroedfchap, in deeze Deputatie te adfifteeren) de eere had- den gehad, des namiddags om vijf uuren, in eene audiëntie bij haare Konlnglijke Hoogheid, de Vrouwe Gouvernante ,» zig te hebben mogen acquiteeren van de Commisfie, hun Heeren Ge- committeerden, bij hunner Ed. Achtb. Refolutie van den li deezer, verzogt en opgelegd. En, dienvolgende , op de re- fpeétueufte wijze, aan hooggemelde haare Konlnglijke Hoog- heid, klagelijk, hadden doen zien en voorgehouden de groote furprilb en het innerlijk leedwezen, waar mede de Vroedfchap was aangedaan geworden, wanneer hadden moeten ontwaar worden de Eledie of de eigenüijke aaiftellinge , welke haare Konlnglijke Hoogheid had gelieven te doen van den Oud-Sche- pen VAN ECHTEN , tot Burgemeester ; en zulks daar dezelve Heer niet had geftaan op de Nominatie , bij de Vroedfchap , tol Burgemcestercn, geformeerd , en van wegen dezelve aan hanro
^ Ko-
fi^B HAARLEMS GerdMenétfen.
en toe welkers confervatie, bdioudens alle eerbied en reverètitid voor haare Koningli ke Hooghelds hoogfi perfoon en kwalitei- ten 9 wüÈX op'ook geenzints in het minde begeerden te imjrietee- xen 9 genoodzaakt waren alle mogelijke en betametijke middelen In bet werk te (lellen , om dezelven geheel ongefchonden aan de Postefiteit over te laten , en zig zelven voor alle verwijt dienaangaande 9 naar behoren, te kunnen dekken en vrij (leliën* Alles in die of diergelijke bewoordingen.
„Dat, nadeeze gedane voordragt, haare Koninglijke Hoog* heid, aan hen Meeren Gecommitteerden gevraagd hebbende, of dezelven waren afgezonden door de volle Vroedfchap , en dies- wegens door dezelven ann hoogstdezelve de nodige elucidatie wordende gegeven, haare Kbninglijke Hoogheid, verders her woord opnemende, had gelieven te antwoorden, in deeze of diergelijke woorden, in fublhntie: w«, om dan daar op niet te bit j ven fiaon^ zal ik maar komen tot de zaak zelf^ waar óver de Hcercn mij komen [preken. Het gunt ik gedaan heb" he^ is gcfchicdr,a rijpe deliberatie^ en , zo ik vermeene^ voU gens de Priyilegietu De II e eren kt^nnen daar tegem doen dat goedvinden y en voor Qody het Lmid, kunne Stad en voof hun eigen zelven ^ in goede confcientie ^ kunnen verantwoor* den^ Men is in een vrij Land^ alwaar zulks is gepermit' teerd en daar Juflitie plaats heeft , en te vinden is. Terwijl ik hope en vertrouwe, dat de Heer en van mij ook zullen wiU Jen denken , dat utt geen afiderc oorzaken ietwes gedaan heb* be. Op al het welke zij Heeren Gecommitteerden de vrijheid hadden genomen, in het affcheid nemen, nog te replicecren, met die of diergelijke expresfien, in (ubflantie, dat haare Ko- nlnglijke Hoogheid, op het allcrflcrkfte konde verzekeren, dat \\\ deezen bij de Hqeren, hunne Prindpaalen , niet in confide- ratie kwam eenig eigen belang, maar alleen de confervatie van de Privilegiën en Rechten van de Stad; dat over zulks, alleen uit de bovengemelde principes en om daar aan te voldoen , was voorgekomen de pasfe , die althans bij haare Kouinglijke Hoog- heid was gedaan , en dat ai het gunt verders dienaangaande zou- den genoodzaakt worden te doen, uit geene andere fource of oorzaak zoude voortfprulten , dan enkel om zig ra maniere, als
bij
HAARLEMS Gefiihiedenisf€n. %Z9
bij haare KoDlngli|ke Hoogheid was vermeld , en op die zelfda gronden, voor alles, en ook voor hunne BuFgerij, die met verlangen den uitflag van deeze zake te gemoet zag, onaanfpre* keüjk te (lellen. Verzoekende eindelijk dat haare KoningUjke Hoogheid zoude gelieven geperfuadeert te zijn , dac de Heeren^ hunne Principaalen , niet zouden ophouden van altoos, en in alles, Nwat verder gedaan zoude moeten worden, alle confidera-* tie en eerbied te conferveeren voor haare Koninglijke Hoog'^ heids hooge Perfoon en eminente kwaliteiten , zó als mede voor hoogstdeszelfs Doorluchtig en Vorstelijk Huis, welkers wettig verkregen Rechten zij genegen en. gezind zouden blijven , ten allen tijde , te helpen handhaven en voórdaan.
„ Waar op gedelibereerd zijnde, zijn de Heeren Gecommit- teerden voor derzeiver genomen moeite en gedaan rapport be- dankt, met volkomen approbatie, zo ais gedaan word bij dee- ze, van al het gunt bij dczelven is gedaan en verrigt.*'
Gelijk haare Koninglijke Hoogheid, aan de Heeren Gedepu- teerden van de Vroedfchap, dus te verdaan gaf dat de aandclling van den eere van echten na een rijp overleg wa^ gefchied, zo toonde dezelve ook dat zij voorneemens was die te doen (hnd grijpen, tegens alles, wat in deeze Stad tot wederflrevinge van dezelve mogie ondernomen worden. Want den 21 Septem- ber deed de Hoofd-Officier dcezer Stad , door één der Stads ' Secrctarisfen, eene Publicatie van haare koninglijke Hoogheid afkondigen , welke eene waarfchouwing behelsde voor allen , die de meergemelde verkiezing zouden witten wederftrevcn , en dus luid:
„Wij ANNE, bij der gratie Gods, Kroonprinfesfe van Groots Brittannien^ Prinfesfe doüariere van Oranje en Naifau^ Gouvernante en Voogdesfe van zijne Hoogheid , den Heere Prinfe van Oranje en Na}fau^ Erflladhouder, Kapitein en Ad- miraal Generaal van de zeven vereenigde Nederlanden^ ais me- d^ Erf kapitein en Admiraal Generaal van de Unie , enz. enz, enz.
„ Allen den geenea, die deezen zullen zien of horen lezen ^ falut; Alzo tot onze keunisfe is gekomen, dat, kiiettegenflaande
on-
t4<> ' HAARLEJiiS GttcMêdinhteH.
ite^H
Oflze gedane EleAie, In conforrtireit van de Privilegiën derStódt Haarlem^ van den Perfoon van salomon van echten, roe Burgemeester van dezelve Stad^ en dat dezelve daar coè be^ hoorlijk in den Eed is genomen, nogthaps fommige Leden vaii de Regeeringe der voorfz. Stad Haarlem zig niet ontzien , od de voorfz. onze gedane Eleélie van den Burgemeester salomon VAN ECHTEN Op allerlei wijze te wederftreven en den 2elven in de Funétie zijtier Bedieningè te turbeèren ; al het welke wij niet anders kunnen aanzien als voor dlrede oppofitien aan onze Per-» (bon en wettig gezag » waar van de gevolgen^ tot ontrustinge van de goede en vreedzame Burgerij e van dezelve Sud» zoudea kunnen (trekken*
„ Zo is *t dat wij , daar jegetls 'willende voorzien , na ern* ilige deliberatie, goedgevonden hebben, door deeze ónze Pu' blicatie, de voorgemelde Leden van Regeeringe en verders allen en een iegelijk, wte hij zoude mogen zijn, ferieufelijk te vermanen en te waarfchouwcn zig van zulks, in allen manie* re, (e onthoudei^: en te gelijk Mr. daniel jaN kamerling « Hoofd-Officier der Stad Haarlem^ te gelasten de voorft. on- Ze gedane Eleélie van salomon van fxhten, tot Burgemees- ter derzelver Stad, door deft arm van de Juftitie te mnintf- neeren en te doen refpeéleeren , in cas van aanhoudende we- derftrevinge zig daar óp te informeeren en zijne bevindingen des wegens aan ons over te fchrijven , zonder daar van t6 blijven in gebreken.
„ Lastende en beveelende wijders, dat deeze van den Raadhuize der Stad Haarlem zal . worden gepubliceerd en voons geaffigeerd ter plaatze^ daar zulks gewoon en gebruike' lijk is te gefchieden.'*
„ Gedaan onder onzeHandtekeninge en Zegel, 'vsi'^s Graven* hMgi^ den ao September 1758.
ANNE.
(L. S.) Ter Ordonnantie van haare Koningrijke
Hoogheid
G. A. VAN RiELt *
/ Commies van *t Kabinet*
• ■
HAARLEMS GefehêtieMtptwi H<
Hiei^ op heeft dé Meerderheid v«)l de VroedTchap ^ beftauidi In achden Leded^ 2ig gewend tot de Ëd« Groot Mog» Heerea Staaten van dee^e, Provintie * en bij derelven , den ftf Sepiem* bef, een Request doen inleveren, inhoudende een verhaal van het gepasfeerde in deeze 2ake > en een verzoek dat humie Sd« Groot Mog. omtrent dezelve Zodanige voorzieninge geUeven t^ doen» als zij zullen oordeelen te behoren; welk dus luid:
Jlsn 4é EJkk QrHt Mêg^ BTftftn SiMten vsh Ocifand en fTtitfrieiland.
^ Vertonen , mèt alle reiJ^eA , dé onder gefchreeve Bü^ge* meesteren , Schepenetl en Raaden der Stad Haarlem , te famed tiitmakende dë Meerderheid Van de Vroedfchap dér gemelde Stad; dat, op den j Van deeze maand September, bij dezelvd Vro^drchap der Stad Haarlem^ ingevolge het Pra^rcript Van het Privilegie eö ÖArooi, aan'deielve Stad en deszelFs Burgerlje^ bij Ü Ed* Grool Mog,, als Souveraiii Van den LaAde, op deil ftft ]uni} van het Jaar 1651, omtrent de MagiftraacsbeftelUnge» vergund en gegeven , het welk zedert dieü tijd altoósdüureüdè Is geobferveerd , en tiog, op den i September Van het Jaat 175S, bij U Ed. Groot Mog* is geconfirmeerd , en verktoatd tè iljn in zijn geheel eö van volle kragt (na dat, volgens hét ge» bruik, zedert lange Jaaren herwaard mede in ob(ervantie> dé> Leden vtin dien, door Bürge^eesteren , bij expresfe uitgezoiu. den Biljeiien, acht dagen te voren daar toe waren geconvo»'' ceerd) "zijnde geprocédeert geworden tot het maken van ecnt Nominaiie van acht Perfoonen tot Burgemeesteren, om bij ha» re Koninglijfke Hoogheid, de Prinfesfe Gouvernante, als Voog* desfe over zijne Doorluchtige Hoogheid , den Heere Prinfii Erflhdhoudet, vier uil dezelven, voor den aanïhanden Jaare» tot Burgemeesteren te worden geêiigeerd , ab toen , na gedan» colleftie en opening van alle de tweeëndertig Biljetten , zo van de prefente als abfente Leden , was gebleken , dat met Meer- derheid van Stemmen , bij dezelve Vroedichlp | ten «l&do Toorfz» , waren genomineerd de Heeren
Mr. Jl«TOS WITTE >\ ♦.,..* ,, Mr. JACOB Dma, ƒ *^ ^"^ \ié:h^^% geaieül,
.XlX^DfiZL. . Q ^" Kfr.
§4* MAARLSIHS (StfikiidentiMi
Mié AkjËM DE lUAD f ' •'
MriBidffittAS CULDEWA6BN, ' ^
Mr« MAI^HEUS WILLEM VAN VALKENBURG %
UaAïL CUPFORT , « - iïr. JAN VAN STtRÜM eH Mf. i>AVlb VAM LBNNEP. '
„ Dat zi] Vertoners , niet anders wetende of kunnende opma^ ken, of dèèzè Nbminatfè was gemaakt conform Het voorfchree- ve Privilegie ) en volgens de Rechten en Vrijheden, de Leden van de Vroedfchap daar uit competeerende^ ais bezittende de acht genomineerde Perfoonén alle de kwaliteiten, die daar tóe, bij hec voorgemelde Priviiégie en Oétrooi van hèt Jaar 165 1 worden gerequireerd , . en uit alle welke Gekwaïificeerden dé Vroedfchap niet alleen de vrijheid heeft, maar zelfs verpligt is» te Dominêeren de zodanigen, als volgens hunnen gedanen Eed^ ij goeder confcientie, zouden achten te wezen van de rechl- vaardigde, verflandigfle én vreédzaa^nfle liefhebbers van het Vaderland; en welk Privilegie dé Vroedfchappen gewoon zijn alle Jaaren , voor het formeeren der Nominatie van Burgemees- teren, op den daar op gedanen Eed, wederom aan te nemen, fu te beloven te zullen obférvéeiren, voor zo verre met de te- genswoordige Conilitutie der Regeeringé (jvereenkomt, en te- gels de authoriteit van dep Heere Prinfe' Stadbouder , en over zulks tegens het gunt aan hoogstdenzelven bij den Souverain is gedefereerd, niet komt te (irijden; en alzo nog, op den zelf- den 7 deezer, bij alle de prefente Leden wederom was aange- nomen geworden; hetnogthans was gebeurd, dat de Oud-Sche* pen SALOMON VAN ECHTEN haddc kunnen goedvindeo tegens die gemaakte Nominatie te protefteeren, fustineerende dat 'er in die r^Iominatie informaliteiten zouden zijn begaan, en dat mftsdiea dezelve als legaal aan haare Koninglijke Hoogheid niet konde worden geprefenteerd; en;m(|t welk Protest, Tchoon in zig nier bevattende een eenig poin^, waarom dezelve Nominatie zoude , 2ijn informeel of illegaal, de Heeren la KLé, PARvé, van der WAAIEN, Regeerende Schepenen, van den broek, Oud-Bur- gemeester, van zaanen, kamerling, steenis ren van aoou eiNDORjP^ Oud-Schepenen, zijnde allen Rnadeo in de Sxc^
ÜAAILLÉIitS GeJiUgiikisfim. iJf^
£ib81». Big hliddeii gewekt» felfik ^e fiuffgemeescbr wittk, fii één der Vroedfclappai , daar «a- gehouden , mede hsrdde veir- klaard; tenViH ondertusfthenv ten z^Oea dÈgt;ni éaa^fexfé Hde mceate Leden fcunne *Connft*Aanlekeaing tegena' dat I^rdtesc iKidderi gerefervéerd» de voorfthreevé Vr6édicKap* met con- correotie ae]£i vanjiet np^taield geprotelteerd hebbende LicT^ «n van ftlUn, die sig teo jselfilen. dage tdaar bl) Üadden ge- Vo^, 'hirdden goedgevonden.de.^lzo geformeerde' Nominatief volgena ordimiii^ gewoonte» wanneer haire Koniüglljke Hoog- heid zig In dee^e ProTinde bevind > doQf eenige Heèren ^ by de Vroedfchap gecommitteerd, «ia iioogndezelve te doeb j^refènteeren, bij overleveringe van eene Misfive van: dé Vroedrciiap, waar bij dezelve Nominade was Vervat^ ten ein* 4e haare Küninglijke Heeghtid daar uit zoude geiieven fé tligeeren uodanige 9ier Ferfoenen t$i Burgenuesteren -y ah hoogttde^elve ten meetUn dïenfiè , en nuHe ifan detze Stad^ kotide oerde^len te beheren ; lijnde dezelve Misfive mede gê^ infereerd; en welke Heeren Gecommitteerden de eere kébbed gehad om ztg van hunne Commisfie bij haare Konittglijké Hoogheid, op den 8 deezer, te hebben mogen acquiteereni
9, Dat, hoe zeer de Vertooners op dit alles na niets andéfa Jiadden mogen of kunnen verwachten, of haare Koninglijké Hoogheid zoude, nit die zo Wettig geformeerde ^n iail hoogstdezeive geprefenteerde Nominatie » hoogstderzeiver wel* behaaglijke Bleaie hebben gedaan ^ en ten miniten zig verié^ kerd moesten houden, volgens het gwit bij haare Konbi^jké Hoogheid zel*'6, omtrent de taatstvcorgnnde Nominatie vart .den 7 September van het Jaar 1757, was i>egrepen» en dieH- .iangaande bij hoogstdeztive$ óp den 5 Oétober van het Jaar 1757, aan U Bd. Groot Mog* was berigt^ dat, zo. onver, hoopt, en niectegcnfbande al bet gnnt voorfcfareeven is, blij hoogstdezelve edieer m)g omtrent de wettigheid van. die No^ minacie eenige dubleteit of zwarigheid mogce zijn overgeble- ven, hoogscdezelv« daar omtrent elucidatie londe Hebben ge- feqmreeid v«n de Vroedfchap, of gefproken met de Q^e^ teerden, die de eere hadden gehad van de giemèkie Nomioati^ 9an hoogstdeiselve te prefenteeren^ tes>einde^ indi«a de on- wettigheid sto. tehoc^ kondewordtn. aangetoond en V£n
Q SI . klaard^
«44
HAARLEMS GèfchieJêHisfeé.
klaard, bij de Vroedfchap, toe redres vandico, konde wordea geprocedeert; het nogthans, tot overgrote furprife en leedwe- zen van hun vertoneren, en van verre de meeste Leden van de Vroedfchap, was gebeurd, dat, zonder dat alles; haare Ko- «iPglijke Hoogheid hadde gelieven goed te vinden, uit de alzo fefpraieerde .en overgeleverde Nomiaatie, alleen te eKgeere» drie Perfoonen tot Burgemeesteren , als naamlijk de Heercii WITTE , den eerst ondergefchreeven deütz , en van valkepï- Buw?, en tot vierden, den Oud-Schepen salomon van ech- TEN, die op de Nominatie door de Vroedfchap niet was ge- - bragt, en, volgens de optelHo^e der Stemmen, daar op ook Biet gebragt hadde kunnen worden. En van welke Eleftie het haare KoMnglijke Hoogheid hadde behaagd , bij ^Misfive van den 9 deezer, kennisfe te geven aan Mr. dan»l jan KAMERLING, HoofdtOfficiec deczer Stad,- met last om dezelve Heereu te beëedigen en in de posfesfie van hnnne Bedieninge te ftellen, volgens de Copie van dezelve Misfive, welke Mis- fivegamsch divieerende zal worden bevonden van het gewone Formulier der Misfiven, waar bij de Eleftie der hoge Heeren Stadhouders in der tijJ altoos aan de Hoofd-Officieren ïs toe- gezonden geworden, en welke haare Koninglijke Hoogheid voor deezen mede heeft gelieven te ufeeren, zo als daar van wit de voorgaanden zoude kunnen confteeren.
„ En dat daar op, vervolgens, al verder was gebeurd, dac de Hoofd-Officier der gemelde Siad, die, als Vroedfchap, 'alle Jaaren, op zijnen daar op gedanen Eed, het achtervol- gen der Privilegiën en Oftrooien , en dus ook van gemelde Privilegie van het Jaar- 1551, in maniere voorfz,, aanneemt mede te zullen nakomen eu achtervolgen, en opk fpeciatl zulks, roet folemneelen Eede, beloofd heeft in handen van Burgemeesteren , bij het posfesfie nemen van zijn Ampt 'aia Schout, niet alleen, den to deezer, gemelden Oud-Schepen SALOMON VAN ECHTEN hadde gelfcven te convoceer en om te 'worden beêedigd, maar den zelven ook eifedive in den Eed als Burgemeester hadde aangenomen, niettegenflaande dat twee 4ler wettig uit de Nominatie aangeftekle Heeren Burgemeeste- ren , met namen de ' eerst onderfcfareeven der verrotiermi, i>si;tz en van VAUUtMBy&Q, ten dlea tifde hadden verzo^c
dac
HAARLEMS GètehUJefiisfen, 24!f
dac dnr* mede mogte worden ge(b))erredeert, en de Hoofd- Officier evenwel met die beéediginge willende voortgaan, de- zelven waren genecesficeetd geworden tegèns de Beêdlginge van den voornoemden buiten de Nominatie aangeftèlden Heere, en tegens de handelwijze, door den Hoofd -Officier in deezen. gehouden , op het kn^igfte te proteftèeren , volgens de Copie van derzelver Protest , ter Kamere van de Heeren Burgemeeste- roi gedaan en doen .regiftreerea.
'm Dat dit alles tot kemiisfe zijnde gekomen van de Vroedfchap der SxMd^Hadriem 9 en zulks ook van hun vertoneren, die daar nan de ^leerderheid zijn uitmakende , dezelven , aan de ééne zijde» wel in aandachtige overwegingé hadden genomen het aanzienlijk Recht, de authoriteit en waardigheid, haare Koning- lijke Hoogheid in derzelver hooge kwaliteiten competeerende, zo als zulks aan de Heeren Prinfen Stadhouderen (n der cijd , en dus mede aan hoogstdezelve in haare kwaliteiten door hunne £d. Groot Mog», als Souverain van den Lande, is geconfe* veerd ; en welke wettige Rechten zij venoners za min , ais eenige van derzelver Medeleden, niet alleen geenzints begeeren te verkonen» maar naar hun uitterfte vermogen genegen zijn legeos alle infraaien te helpen handhaven, doch dat, aan den anderen kant , volgens hunnen Eed , in hunne voórfz. kwalitei* ten , ty bewaringe van der Scads Privilegiën , Vrijheden en ' Rechten, folemneel geprefleerd en afj^elegd, zig insgelijks in* dispenfabel hadden verpligt gevonden te moeten doen , het gunt zij dien conform, en. van confcientie wegen, totmainden van ^
dien, zouden oordeelen te behoren; en dat zij vertoners , met dat oogmerk , het voorfz. gebeurde rijpelijk hebbende geponde- seerd, bij geene mogelijke imaginatie, onder eerbiedige reve- '
rentie, hadden kunnen begrijpen hoedanig of op wat fundament de voorgemelde EIe(ftie of eigemlijke aanftelUnge van haare Ko- ningUjke Hoogheid , van den Oud Schepen van echtbn tot Burgemeester, zonder dat op de Nominatie van de Vroedfchap ^ was gèbragt geweest, heeft kunnen gefchieden, als zijnde niet alleen aan hun vertoneren, na exaae overwegingé voorgeko- ^nen, dat bij alle der Stads Privilegiën, Handvesten of Oftrooi. en, de Rechten tot het maken van eene Npminatie van een dub. kei getal » om d^v uit eeoe Eleaie te worden g^daap, aan de
Q.3 . Vroedr
%^ . HAARLEMS OtmeieiiHfin^
^^immÊm^ÊmmmmmmKmmmmmmmmmmimmmmmmmmÉmÊmmmÊÊmmmÊÊmmmiÊÊimÊmim^mmm
Vroo^chap is gegeven en tosgel^ilt) matr dnr benevens ook 9eker dat de. Vroedfchflip van dac Blécftt , onder de Regeevin- ge mede van alle de hooge Heeren .Prinfta Sctdhooderen » ia eene ongeinterriunpeerdQ pöffesfie n verblenten» en het zelve Rechc aUo, door alle deaelven, een allen tijde , gelijk zulks in vorige gevallen tot bier toe door haare Kooioglijke Hoog- heid zelve is gedaan, «Is is geagnofceerd.
„ Dat, in deeze toedragt van. zaken, zij vertoners, welken ook in de VroedCcbap, \ec zake van dezelve ËleéHe, behoor^ ]i)k hadden geprotegeerd of doen protefteeren , niet anders hebbende kunnen beduiten-, als dat de voorfz, aanftelliiig van den Oud'Schepen viN jachten ^ buiten de Nomihatfe, tot Burgemeester bij haare Koninglijke Hoogheid gedaan , was een compleet abuis; waar toe ibmniigen haare Koninglijke Hoog* heid, door verkeerde tnfonkiatien en berichten, hadden geper- lAQveerd, en dus zo wel hoogstderzelver verligt oordeel litddeo weten te fub* eo obripfeeren, ds derzelver aangebo* ren goedfaeki ten onrechte te misbruiken , en over zulks geen* ^nts twijflfelende aan het fncces in deeze zake, wanneer haare ^o^ngUjke Hoogheid nader van de ware toedragt van dezel' vfe, en van de notoire gegrondheid der Rechten van de Vroedfchap, konde worden geïnformeerd; 'dienvolgênde zi| vertoners, in de Vroedfchap, dienaangaande, den ix deez^» gehouden , gaarne daar in hebben toegeftemd , dat , voor alle a^eo, door eene aanzieidijke Deputatie, aan l^re Koning^ \^ Hoogheid, op de eerbiedigile wijze, derzelver voorfz« iM^iag zoude behoren te worden geremonilreerd, en, op de j^neest daar toe dienende gronden, het redres van dezelve i(f orden verzogt; geMjk .zulks den t2 deezer ook was in het Urerk gefteld; doch met eene gantsch onverwachte en onge )ukkige uitkomst, zo als het zelve in het breede was te zien iA het rapport, bij de Heeren Gecommitteerden van die ^ommisfie, aan de Vroedfchap, den i8 deezer, gedaan,
„ En bij welk geuit fendment zij vertoners, tot hun aller" itoertelijkst leedwezen, verders hadden moeten ondervinden ^ haar^ Koninglijke Hoogheid alzims hadde gelieven te per« f^eereo, door d^ Publicatie, welke hoogstdezelve , deezeni ^BffAV^^ dea %\ deiezer , \»iit goed|evotden binnen d^
t» Dat zfi ypnongtSf diie, pitteen uic hooge teyie^f^itie ai terbi^ voor dp voor&é g^^clareerde im^qtie van ba^e Ko- nii^lijke H(>o^jsi4, wel oiec voor MbM d«a g^ouelcioQ bij haare Konioglijke Hoogheid at?D neëUgecrdea BqrgeqiQiQiter VAN EcuTEM on4«^t^s{b]^ ip zijne fuD^e te yeietUtteven of te tiirbeeren^ ipm geoegenzija, zonder ver^o^ge van der* ?^elver Rechcfn, het £elve interim te laten bij bpnbe. daar cegens gedane Procesten, als ton prindjiaalen alleen beoog^de dé Confervatie van de Stads JPrivileg[en en Rechtfn, yolgeni hunnen daar op gedaijen Eed, dienvoi^ende, hoe zeer aan de eene zijde wel geconfidereerd hebhen deezen voor hun zo fmertelijk^ als perplezen tqellai^d, aan den anderen kant nog* . thans hebl;>en venneent aan die hunne zo duuce verpligtinge niet te kunnen voldoen, wanneer in de voorfz. bij hagre Ko- ninglijke Hoogheid gedane Eleétie geheel zouden blijven be- rusten, zonder aan U Ed. Groot Mog. den waren toefhind van dezelve te hebben opengelegt, en van hoogstdezelven, * ilt welkers boezem, als Souverain van den L^nde, de Pri- vilegiën, en dus ook. het voorfz. Privilegie en Odrooi van den }aare 1651, zijn voortgekomen, hunne, zo z!] vertoners vertrouwen , rechtmatige klagten te hebben mogen openleggen, om dienaangaande een bilHjk redres te imploreereH.
„ En dat , gelijk zij vertoners , omtrent het fbrmeeren der voorft* Nominatie, niet bewust zijn ietwes te liêbbeti beoogd of gedaan, dan het gunt mee het dtBamem der Privilegiën ^ «n fpeclaal van het voorfchreeve Privilegie en Oftrool van U £d Groot Mog., van den Jaare 1^51, Is overeenkomende « terwijl ook noch bij het geproiefleerd hebbende Lid, noch bij die 'geeben, die zig met den «dven hebben gevoegt, ee^ ntge fpecifieke redenen van bezwaar tegens de Noibinatle zijii. geallegueerd ; zo als bij haare Konlnglijke Hoogheid zelve, laagaaude .eenige illegaliteit of Informalitelc van dezelve , geen de minile mende aan de Vroedfchap is gemaakt geworden » veel min daar omtrent eenige Infonoade bij hoogstdezelve la gerequireerd of gevergd; «n Uj dat alles, ook* nog te voegen 2ijnde, dat zij . vertoners , na een-naauwkeurig en fcmpnleu^ onderzoek van alles, niet kunnen 'vinden of bevatten het fun* émient^ waar "op de voomoemder Oud<Scbepen Viv ichten,
Q4 bij
«$• HAARLEMS Geffhiiieni$Pm,
VLog.^ mar derzel^^ hooge wijtheid» znidea oordeelen te behor^.
9, Om vervolgens iian de intcode vm JJ. £d. Groot Mog. tè voldoen, achten wij het nocüg U Ed, Groot Mog. vooraf te inlbnneeren van het geeoe, dat nwc oenigen tijd, in die Stad, cmder de Regeeria^ aldaar, is vooigevaUen. £n wij hoUden ons verzekerd dat U Ed. Mog. daiur door. niet nin^er mee verwonderinge , dan. met verontwaac4ïg{nge, zuUen wezen aan- gedaan , over de oodemetDüige vam de^ze. «cibtien Leden van ' ^ Vroedfchap; dac U Ed* Groot, Mog. daar bij zullen be- g^f^ dat iiee eminent carader, .dpit wij ini deeze Provintie bekleden , daar voor behoorde beveiligd te wezen ; en ()ac even daarom U Ed. Groot Mog. zullen juftificeeren, dat wij, In bet fuppediteeren van deeze onze Confideratien, ons geen* 9lnts met dezelve achtien Leden begeecen te compromitteerei^ T«el min ons in ce Jaten om met beo over de ontwijfièlbare, Rechten van 4mzen zoon, den Erfftadhouder deezer Provin- tie, te disputeeren of die tegens hen te. deifendeereo; en dat, voor zo verre wij echter daar bij, meer of min, in de ma- ftrie treden, zujks alleen gefcbied om U Ed* Groot Mog. daar uit te Xtxeo oordeelen , of niet hunne gehouden condoi* tes zodanig afwijken van de gronden van eene welgeftelde Regeeringe, dat, indien die door anderen ongelukkig mogten worden nagevolgd, de uitwerking daar van niets anders zijn zal, als dat voortaan de Privilegiën, Wetten, Colhimen en Ufantien niet meer het rigtfnoer zullen behoeven te wezen, waar naar de Regeering van het Land en de Steden beftierd ttoet worden , maar dar eetie willekeurige overmagt zal jbita" eèren het geene ze oofdeelen zal 'liet meeste van de conve* inentie te zijn. Doch of op die wij;Ee eene Regeering ftand Ican houden, vero'ouwen wij dat niemand Ibuteneoren zal.
„ Het is nu fuim drie Jaaren geleden, dat tot onze kennia- fé gebragt wierd dat twintig van de tweeëndertig VróedTehap- pen der Stad Haariem^ met den anderen, «ene verbinc«iH« zbuden hebben aangegaan , met luMaitiof e vtti twaalf hunner Medeleden, en dat aan het hoofd, van die cabale zoude. zijn Mr. ]ACon deutz/ Dit een en ander kwam ons zeer onwaar*
fchij»*
tlAAIküEMS GefiitUdéél^M, i«x
l|;hi}tiiijk voor« Het eerfle^ om dat hei «m de Regareen VHit Ilaariemy immers aan die geenea» die vodx dea Jaare 1748 i» de Regeeriitg zijn geweest, niet oidièkendr koode zijn, dse de Correspondemie , die in dezebtreSttd, bt) de aankomst va» vip^ eoeen Doorlochtigflen Gemaal tot tet Stadhonderfcfaapk deezer Provimie, fiibfifieerde, air IWjcfig Aet de foodamentee* Ir Weteen der Regeeringe en veritortende het Stadhouderlijk^ gezag, bet welk éoar éc toenmalige Regenten oc^ alzo wierd begrepen , op deszelfs expres goedvinden formeeHijk was ver^ nietig^; en dat daar im, bij de veranderinge der Regeerifige» in den Jaare 174B, door de Heeren Commisfarisfen expresTeliik was geordonaeeid» dat de Regenten zig pimaueellijk zondetf hebben te wagten van in het vervolg oenige Correspondentie t» formeeren; dat Imj elk van hen aangenomen was. £n het twee* de, om dat gemelde Mr, jacob deutz één van de eerlte Regen» ten geweest was , die aan wijlen onzen Doorliichtigften Gemaal onder het aog kid doen komen de 'onbegaanbaarheid van de voorfz. Correspondentie^ bij welke hij, bekledende het Ampc van Baljuw van fCentitsMeriand ^ gefecludeert was van alle ande- re Ampten en Bedieningen ; en dat hij , zedert de vemieciging van die Correspondentie, niet alleen, door JËleélie van wijlen onzen DoorlnchtigHen Gemaal, was geworden Hoog-Heemraa4 van Rhijnland^ maar ook Burgemeester van de Sud. Wij oor« deelden nogthans verpligt te wezen ons daar op te informccreu , en wierden wel haast gewaar dat het eene niet minderwaar was.t dan het anderen,
„ Wij begrepen aandonds de onbetamelijkheid van die daad « waar mede op eenmaal de Privilegiën van Haarlem den bodem wierd ingeflagen , de Conditutie van de Regeeringe in den pond geren verfeerd, en aan twaalf Leden van de Regeeringe het Recht benomen, dat zij bij hunne aanftellinge egaallijk mee hunpe Medeleden verkregen liadden , en waar van zij niet koa> den gepriv^erd worden als door misdaad, verlies van Poorter» fcbap of andere oorzaken, bij de Privilegiën of m Rechten ge^ weuigd; en dat vervolgens zull^ «en bellaan niet konde nog QKigte tq^lateo worden^ Wij, wisten enze verp4igting om bin-t Vfixk deeze Landen alom eene goede Politie te doen handhaven, de Stecten en Leden van dezelyea^b!] ba are Ger achtigfaeden en
sjt HAARLEMS CefcUiienhfön.
Pdvllegien te bewaren, eo alle misbraiken, ter, contrarie , mee ^er daad te doen ophouden. Doch, in plaatze van aan- fionds gebruik te maken vsui onze wettige autfaoriteit en die cabale onmiddelijk te doen verbreken, prefereerden wij, uit eene natuurlijke neiging voor de gematigdheid, voor eerst» den weg van zagtheid in té (laan, .en requhreerden bij ons den een en ander van de verbonden Leden, die wij over hua gemaakt verdrag onderhielden en vermaanden om daar van te lefiileeren, met allëgatie van redenen, waarom dit, hoe eerder zo beter, behoorde te gefchieden; doch het antwoord, dat wij daar op ontvingen, fh'ekte minder om de voorfz. verbind- lenis te ontkennen of die te juftificeeren, dan wel om^ie te cxcufeeren en op alle wijzen te coloreeren, onder anderen daar mede* dat bij dezelve niets vervat .was, dat aan de Rechten van onzen zoon eenige prejudide konde geven. Wij vermeenden echter redenen te hebben, uit het geene bij die entretiens was gepasfeerd, om te mogen verwachten, dat bij nader overleg en dieper inzien in deeze zaak,- de verbonden Ledai bedagt zouden wezen op middelen van redres; immers w^ verlieten ons daar op; doch met geen andere uitkomst, als dat de eerstvolgende Nominatie tot Burgemeesteren , in den Jaare 1756, op welke twee van de twaalf gefecludeerde Leden, roet namen salomon van echten en Mr. oaniel jan KAMERLING , gepasfcerd en twee van de jongere verbonden Leden aan hun waren geprefereerd, duidelijk dééd zien, dnt de gemelde verbindteni^ bleef fubfifleeren. Wij hebben het zelve niet onopgemerkt laten doorgaan, maar onze furprife en ongenoegen daar over getoond, met herhaalde dehortatie van die handelwijze; doch, uit confiderade dat de gemelde .twee gepasfeerde Leden deswegens geene klagten aan ons hadden ingebragt, en dat wij altoos hoopten dat onze gematigd^ han- delwijze de" verbonden Leden te eerder op den rechten weg zoude brengen, hebben wij echter, onder ferieufe recomman- datie voor hec toekomende, de Eledie uit dezelve Nominatie gedaan , welke de verbonden Leden ons daar na hebben durven tegenwerpen als eene goedkeuring van hun doen. Wij hebben , deeze zaak daar bij niet gelaten, maar van tijd tot tijd deezen tn geenen van- die cabale onderhouden , om, tot voorkominge
vai
HAARLEMS OefMedenh/ilt. «53
van verdere moeieüjkbeden en onaangename gevolgen, dia daar uit natuurlijk zouden moeten proflueeren » van dit odieii* fe werk een einde te maken; doch al mede zonder effèét.
^ Hier op is de tijd weder genadert tot liet maken van eene Nominatie van Burgemeesteren, vóór den Jaare i757f wanneer die verbonden Leden, door het aflterven van ééa van de twaalf gefecludeerde Leden, tot het getal van eenen- twintig aangegroeid, voortgaande in het maintineeren en da- delijk werkftellig maken van hun ongeoorloofd verdrag, vaa de Nominatie hebben afgelaten Mr. jtJSTCs witte. Mr. re- MEKs FLORis VAN ZAANEN en salomon VAN ECMtEN, alle drid resforteercnde onder de gefecludeerde Leden, fchoon die, volgens hunne fustenue, naar het aloud gebruik, gegrond op de Privilegiën, daar op hadden moeten gebragt worden. DIc veroorzaakte dat de gemelde drie gepasfeerde Leden tegent die Nominatie protegeerden van illegaliteit, daar zig zedert de acht andere gefecludeerde Vroedfchappen hebben bijge* voegt , en dat zij daar op immediaat hunne klagten daar over aan ons hebben gedaan « met verzoek van redres en om ge« handhaafd te worden bij de Privilegiën van de Stad, met overzendinge van eene Nominatie, naar hun begrip, conform aan de Privilegiën van de Stad. Wij ontvingen, ter zelfder djd, de Nominatie, zo als die \Aj de eenentwintig andere Leden van de Vroedfchap was geformeerd , met verzoek , om daar uit eene Eledie te doen; doch deeze twee verzoeken regelrecht aan den anderen zijnde geoppofeerd, gavep wij daar van aan de gezamentlijke Regeering kennis, en van ons Toomeemen om* Commislarisfen te benoemen, welken deeze zaak zouden onderzoeken en van hunne bevindinge aan ons Yapport doen. Zo als wij vervolgens dm toe verzogt en ge- committeerd hebben de Heeren van wassenaar tot kat- WYK, befchreven in de Orde van de Rldderfchap en Edelen deezer Provincie, en vak der oussbn. Raad en Oud Sche- pen der Stad De/ft ; w'eiken daar op beide oe partijen voor Ihen hebben befchreven om dezelven te horen, en te onder- en, of niet, door het middel van een convenabel «ccommo- demem, de gerezen onlusten zouden kunnen worden wegge* Bomen, en abo de hannonie oader de lieden vaa de Regee«
VSH. HAARLEMS G^ehtedeÊOtfÜk '
riüge weder worden herft«14? .Wa( dapr o^. is vooffieyaUen ,. e» welke oQasii^ivuimbedeo ons daaronitreQt sijo ontmoet, zullen wij niet herhalen» om dac het zelve , co£ aap 4en tijd van Uwer Ed. Groot Mog» Refoiotie van den 19 November van het Jaar Xf 57 9 °og al te ,versch, in de geheu^enis is^ en dat het geène verder daar na is gepasfeerd» ons te verre zoude afleiden van het VoorgeHelde oogmerk, ,dat zig alhier eeniglijk bepaald tot hec ftuk van de cabale , en het geene uit dien hoofde bij de Ledea yan dezelve is gedaan en gelaten.
,» Bij de voorgemelde Reiolucie van den ip November van het Jaar 1757 hadden U £d. Öroot Mog», onder anderen, gelieven goed te vinden ons te verzoeken om alle devolren aan te wen* den , om door onze inccrcesfie de gerezen differenten in der minne te conciüecren, en, was het doenlijk, de gebroken har- monie tusfchen de Regenten te herflellen , en tevens de Heeren van Haarlem te èxhorteeren daar toe al wat mogelijk was té contribuecren en alle faciliteit te adhibeeren. £n dat falutaire oogmerk van U Êd. Groot Mog* volmaaktelijk overeenftemmen* de met onze bevactinge en inclinatie , hebben wij ook daar toe , zo door onze efgen perfoon', als door onze Commisfarisftn, alle imaginable middelen aangewend ; waar door dit werk , na veelvuldige onderhandelingen met de beide partijen en verfcheide voorflagen , aan dezelven gedaan, bij gelegenheid van de voor^ zieninge, die omtrent de Commisnen ter Admiraliteit van ^01^ fierdanij en in de Provindale Rekenkamer alhier, en di verft Stedetijke Bedieningen, door de Vroedfcbap der Stad Haar hm tnoe^ worden gedaan, eindelijk zo verre gebragt is, dat «enk- ge ontworpen Pohiéten en Artikelen, door welken de pre&ntê «>nlttaten een eenemaal zouden worden geasfopieerd, en te gelijk zorg gedragen worden om die voor het toekomende te preve* -nteeren^ beiderzijds ingang begonnen te krijgen* Onder deezetf •waten *er twee, waar op de zaak voornameUik aankwam; hec eene om af te zien van alle verbindtenijfen, 20 aan de eene alt jindere zijde, en het andere, om vooruian niamand uit haar^ nijd of om eenigerhande.andere zaken van de Nominatie te vef^ (teken. De gefedudecrde Leden waren gereed om daar aaa hunne toedemming te.geven; doch 4^ vj^bonden Leden, eeol* ge reflexie hebbende op de bovengemelde woorden of om e0ni*
gfrkmdc wietji %aktM , difficulteerden ook sm %iüks bij g^^
fchrif*
HMRLSMS Otfiitéimiifik, ^
mmmm
mirifte Ie doen ^ ett méèndeft dac hec gcttü^g' foude wetedta
een en tnder^ tta men de zaak eens wtts« bij monde aan t»
netten. Maar een nder poina, Mieleeode eenige ftti5faftfo
voor Mr^ jusras- witie» om die te brengen xxp de Nominatie^
in piaatze Tan één der Genomineerden, die men voor had mee
tene Commisfie te; vodrztén, gaf aan de verbonden Ledeh de
aanleiding, om de onderiiandeling, die 20 verre gevordert wat «
«r ce breken. Hier doo^ vorderde de, natuur van de zaak^ da»
het werk ten prindpi^den wierd bi) der band genomen » doifr
het ftellen van de overgeleverde grieven in handen van de ver*
bonden Leden, pn daar op te ze^en hun belang. Dit ged^^*
tmntieerd en bet nodige ter expedicie daar toe bereids in gereed*
beid gebragt zijnde, wierden wij onderrigt dat de veibondon
Leden gerefolveerd hadden de fchriftelijke Ade van Verbiadie*
nis uit de waerdd' te helpen . en die aan het vuur hadden of»
geofferd; en niet hing daar na verdonden wij, dat, lar occafie
van de Commisfie ia den Raad van Staate , wegois de Stad
Haarlem , ter begevinge flaaode van de Kamer yan BurgeaMei*
teren, zig wederom de apparemie had opgedaan Dm de li^ebiB-
ken onderhandelingen te reêntameerea ; zo als die ook ma Vr
daad weder wierden bij der hand gei^omen » en zo verre gm^br-
dert, dat, om redenen, van de zijde der verbonden Ledao
bi jgd)ragt , uitgefteld blijvende bet regnleeren van de twee dtf*
ferentiale poinaen tot na de Eledie van Busgemeesteren , die
wij (londea ce doen, aan Mr. qysbert jam oz bjiuyn de Com*
misfie in den Raad van Staace wierd gedefereerd «1 m zijne
plaatze op de Nominatie van Bui;gemeesteren geddd Mr. jos-
Tus WITTE. Uit welke veranderde Nominatie wij vervolgana
aandQnds de Elegie van Burgemeesceren hebben gedaau^ ia
geene andere gedachten, of alle oneenigheden (londen nu op
bet poinft om geheel te worden vereffend. £n wij konden ja
geene andere gedachten zijn, zo wij, zonder noodzake, 4^
goede trouw en oprechtheid der handelingen van de verbonden
Leden niet wilden verdacht houden, terwijl de voorfz. fchik-
king, met alle fchijn van fincericeit en zonder fchriftelijk ver^
drag gemaakt zijnde, bij de Conferentie, daar over gehouden,
genoegzame toezegging was gedaan , èan alle faciliteit zoude
loegebragt worden^ om de twee onverefisode poinéten, voor
dan
usi .aKKklEUS^GefiiiéOnli^è.
den tijd vtn de vertnderinge der Regeerioge, fa der tniüiie te reguleeren, en onze Commisfarisfen van hunne zijde iMh ïooft hadden alle dcvolred te zuilen aanwenden» om om te perfuadeercii dat wij ook daar toe alles zouden willen cob- ^ribueeren» en wel inzonderheid om zeker Reglement, bij de Vroedfchap der Stad Haar km ^ in den Jaare 1750, dntwoi- pen, en waar op onze Approbatie verzogt was» fchooü daar in wel verfcheide pointten van bedenkelijkheid gevonden wierden, door onze Approbatie, tot finale beOiifinge van alle verfchillen, te confirmeeren. Maar wij maakten een gantsch verkeerde rekening; want onze Commisfarisfen, alvorens de Conferentieii met de beide partijen te hervatten, dat werk onder de hand trachtende te prepareeren, vonden die faciliteiB «iet, waar op zij hadden daar gemaakt; en waren eindelijk - genoodzaakt de laatfte proeve op dit werk van bevrediginge te nemen, met aan de geheele Vroedfchap, in fubftantie, te pfoponeeren, om het voorfz. Projeft- Reglement van den Jaare 175a te leggen tot een bafis van asfopiatie» en, door «iddel van twee Ampliatien, die voor nu en voor het toe- komende te perfeaioneeren. De eerlle van die Ampliatien . ^iepd gebragt tot het zesde Artikel , alwaar van het maken der Nominatien gefproken word , met deezé woorden : zontfér imand daar uit te verfieken om haat^ nijd óf om eeniger^ haude zaken; en de tweede tot het vijftiende Artikel, ter plaatze, alwaar van de onderhoudinge van het Reglement ge- handeld word met deeze woorden , en hebben voorts ai/e de Leden van de Vroedfchap , tot meerdere vtrzekeringe van de goede er dr e en vastfteliinge van vriend fchap en harmo- «^V • gedeclareerd van alle verbindtenisfen , die oPer én loeder nouden mogen veezen aangegaan^ voor altoos af te zien 0n te renuntieeren ^ belovende aan den anderen^ als luiden van eer^ nimmer eenige feparate engagementen te zullen aangaan , maar zig altoos te houden en gedragen als Leden van een onverdeeld Lichaam betaamt. Doch het antwoord, dat onze Commisfarisfen hier op ontfingen, hield in, dat bij verre de meeste Leden van de Vroedfchap reflec de gemaakt was , dat de eerfte Ampliatie zaken behelsde , di- rea aanlopende tegens den inhoud der Stads Privilegiën; en
dat.
ttAAkLEMS ÓefiUiiniiijitU Iff \
\
OtCi aic dis eoDteilae yui de tweede Aibplkde, niets «iderA «^oade kunnen refiilceeren » als veele iuconvenlenteo , disimteii en verwarriQgen, eo dat %\] vervolgens den gedanen vooHlag noesten declineeren» Onze Cdnuhisfarisfeni begrijpende daé tiiets minder met den inhoud yto hunne Commisfie en van hun- ne ware intentie overeenkwam ^ dan Propofitien van dien aart ie doen ^ daar aij^in deeze gamfche ofnderfaandeling , zo U] monde als gefchrifte, kltoos verklaard hadden 4 dat wi}; en zij^ niets anders op het oog hadden^ als, met de confervatie vail de Privilegiën , de rust en harmonie onder de Regenten te her^* flellen» hebben wel getragt daar op de nodige eluddatien té verkrijgen, en wel inzonderheid eene defignatie van de Privile^ fien^ waar aao de eerst gedane voorflag zoude contrarieeren^ doch daar in al tnede niet kunnen reusfeeren. En zo zijn dsaif door alle onderhandelingen ten éenemaal afgebroken ^ en dé tij^ heeft wel haast geleerd, dat het voornemen van de verboiideti Leden, met de verbranding van hunne fehrlftelijke AAe vati Verbindteüis^ geenzints veranden was^ en dat het onverzeaé^ lijk bleef om de eabale ^ die door den dood van nog één de< gefeclüdeerde Leden nu tot het getal van tweeëntwintig gekcM men was« te roainétineeren en hunne eerlijke en onbefprokedi Mede-Regenten bij continuatie te verongelijken^ Want de tijci van het fbrmeeren der Nominatie, <^en 7 September van het Jaar 1758, daar zijnde ^ is de zaak iudtervoegen gedirigeerd, dat SALOMON VAN ECHTEN, teu derden male^ niettegenftaandé al het voorfz. gepasfeerde « van de Nominatie is afgelaten , waai? cegens hij weder geprotegeerd en met zijne mede gefeclüdeerde Leden zijn beklag heefi gedaan aan ons , ten einde wij die lian* houdende en hoonende grief zouden willen repareeren^ mei t>verzendinge van eene Nominatie, conform aan de Privilegieü van de Stad» Wij hebben daar op eok omvangen de Nomina-^ tie, zo als die bij de verbonden Leden was geformeerd, en uié die twee Nominatien, tot Burgemeesteren der Suul Haarlem i onder 'anderen ^ niet willekeurig , maar uit de hoogde drang ea ooodzake, geeligeerd salomon van echten; waar van wij aaa den Officier der Sutd Haarlem kennisfe hebben gegeven, metiasé omden zelven^ nevens de a&dere geêligeerde Burgemeesteren ^ deii behoorUjken £ed af te nonen en in de posfesfie van ^ijné bé
%Sk VAh^RLEMS
dienbige te Mcd. Wat bij die gelegenheid op de Kamer va» BöTgcineesteren, door Mr», jacob deütz en mattheüs wil- l»EM VAN. VALKENBURG, i« ondcruomen; wat daar na getracfac ^ door een onwettig vergaderde Vroedfchap ter nitvoer te breti- gen i en welke vreerade en buitenfpofige zaken verder zijn in ket werk geftetd, pasfeeren wij alhier, met aUeen te zeggen, dat wij , om voor te komen dat de vlammen van* het brandende iwlstvttur van het. Raadhuis ntet mogten overflaan tot de Ge- meente, genoodzaakt zqn geweest aldaar eene Publicatie te lar- ten doen, die, zo al niet eenige gematigdheid, ten minften eeni- ge orozigtigheid, heeft te wege gebragt; echter niet zo veel^ of achttien van de tweeëntwintig verbonden Leden hebben het be- fluit genomen, om, te (amen uitmakende de Meerderheid van de Vroedfchap der Stad Haarlem^ zig, bij Requeste, te ad- dresfeeren aan ü Ed. Groot Mog., ten einde, als hier voren in de prttmisfcn is vermeld, vier Leden, die het verbrande Contraa mede hebben getekend , paroisfeeren daar niet bij , om welke redenen, en uit welke ware oorzaken, hiten wij ter ont^ dekkinge over aan den tijd, van welken en van de waarheid w|> te gelijk verwachten , dat onze sequitabele en wettige gedraghi- gen in deeze en veele andere gevallen, eindelijk zullen gefteld worden boven het bereik van den bster en de wrevelige aan- wrij vingen, waar van wij ons voor God, voor U Ed.Grooi Mog; en voor gantsch Nederland onfchuldig kennen , als nlm- meisiets anders bedoelende, als, bij het handhaven van ons le- gitiem gezag en de Rechten van otizenZoon, dit Land, de Ste- den, Leden en Ingezetenen van het zelve toe te brengen al dal neene, dat hun welllaud en geluk wezenlijk kan uitmaken.
Zo veel, en niet meer, hadden wij ü Ed, Groot Mog. voor af voor te dragen. En gelijk wij dat Hiftorisch verhaal , Itortelijk in een getrokken, voorbedaehtelijk inet geene van on^ ze refle^ien doormengd hebben, om ü Ed. Groo» Mog. op geenerhandc wijze te prevenieeren , zo vertrouwen wij nog- Thans dat U Ed. Groot Mog. daar in eene abondantie van ftoffe zullen hebbert gevonden, om niet minder over deeze aaneenge. fchakelde behandelhig verwondert, als verontwaardigd, te we- ien, en dat wij gejüftificeerde redenen hebben om ons met d^
zc achtien pardculiere Leden van de Vroedfchap, die, door de
ver*
(UfiltêiAatfini Êt»
Tttbrekkige v«n de ^oede ordre in 'die Scad» de Regeering na neer dan xirie Jaaren in eene gedqMrige onnut g^t^guden heb* ben, zonder y naar onze vermanipgen , over het nade^» dat h^ Land, de Stad, hunne Perfoonen en Fapiiüen daar uit kondr overkomen , te hebben willen luisteren , op geenerhande. wi}zr |n te laten , en dat wij even weinig .^oden kunnep admitteereo» dat deeze achtien particuliere Wroedfchappen , die zig als direo te partijen tegen ons, en als openbare Beftrijders. van de Rech- ten van onzen Zoon, hebben opgeworpen, inhuim&i^o^f^ beerde kwaliteit van de Meerderhdd der Vroe^rchap ovor de^zf vaak, zouden vermogen te delibereeren ea rcfol veeren » alzo ia bijzondere gevallen niemand partij en Rechter te, gelijk kaa Zijn.'
. „ Wij allcgueeren dit alles niet, om ons daar door te onttrek* ken aan het geven van verdere -openinge aan U £d. Groot Mog.; ^aar zijn geene redenen toe ; en gelijk wij onbefchrobmd zijo om onze a^ien en handelingen voor de gantfche waereld in een Jbelder daglicht te (lellen , doen wij dat liever voor U £d» Groot Nog. , welker rechtvaardigheid nooit zal toelaten dat de wettige Rediten van onzen mlnderjaarigen zoon, Erffhdhouder deezer Provintie, worden verminder^, en welker wijsheid al te wel penetreert , dat al het nadeel , dat aan het Stadhouderüjke gezag word t9egebr>igt^ in den grond niets anders is, als eei^direft ^deel aan de Regeering' zelve, en eene verzwakking' van de prefente Conüitutie , welkers handha^i^g allei de Regenten vao bet Land bij Eede hebben belooft. .
„ Daar zijn verfcheide zaken, (fle hier in aanmerking komen ; doch wij zullen die , om prolizkeit «e fchuwen en klaarheid te betrachten, hoofdzakelijk brengen tot het geene de natuurlijke bevatting van het beloop deezer zake bejeids zal hebben doe» opmerken , in ét^zt volgende ftettingen. : yi Dat het formeeren van eenecabsle, om daar door.zijnfl Mede-Regenten uit te fluiten, eeo ong^eoorloofde za%k is» üx\\* dig met aile gcooden* vap Regeeringe , en dat al liet geene iih dien hoofde verhandel^ ep verrigt word , even vitieu^ is.
„ Dat de CoHume in Haariem , . gegrond op de Privilegies van die Stad, niet pcif mieteers dat iemand,, in zijn rang %^oét% guiten wettige oprfljaken van d^ Nomloul^ weré^fg^en.
R * . » Otf »
\
•fc RAARLEBIS Gtfti
,• Dat, de pligt van deo Stadhouder, met zig brengende Btkr^ gemeesteren. Schepenen en Wetten te veranderen volgens dé Privilegiën , znliu in deezen nit de twee overgeleverde Nonil-> iiatien gedaan is , naar het voorfchrift van dezelve Privi** legien,
„ En eindelijk dat het O^ooi van den Jaare 1651 hier gees Objeft van verfchil is.
,, Het zal , naar ons begrip , geene bijzondere adflmftie no* dig hebben, dat het aangaan van particuliere verbindtenisfen hl ten Lighaam van Regeering vol(b*el[t ongeoorloofd is. Hec Moce voorflél daar vaq decideert die kwestie, terwijl door dat middel, aan 'de Regeeringsform van de Scad, onder haare uit' terlijke gedaante, hinerlijk een ander wezen wokI gegeven , en de Mede-Leden van dat Lighaam worden ontzet van hunne Rechten, gegriefd in hunne eer, geproftitucerd voor het pu- bliek ah de zulken, die hunne plaatzen hi de Regeermgon- waardiglijk bezitten en niet verdienen toegelaten te worden tot bet mede bewind van zaken , waar toe zij , uit hoofde van hum ne aandellinge , bevoegd en gekwalificeerd zijm Meerder be- lioeft hier van niet gezegd te worden, dewijrer niemand van eerlijke fentimenten anders vai> deeze zaak gevoelen zal. Na 1>evind het zig fai de Stad Haarlem^ met de Regeennge, in deezer voege, dat het getal van de Vroedfchap of-Rtjkdpm , op ver&heide tijden, eentge verandering heefl' ondergaan ; dachun fecal, zedert den Jaare 1478^, uit kracfate van een Privilegie van Vrouwe ma&ia van bourgondien van den 24 Maart des zelfden Jaars, tot den Jaare 1581, in vierentwintig beffaan heb» bende, als toen, op hun verzoek, door wijlen Prins willem PIN I, hooglofFefijker Memorie, vermeerdert is tot op twee- Ifndertig , welk getal , bij O Aroot van U £d. Groot Mog. van den 22 Februari]*, van het Jaar 1718, in conformiceii van hec yooriï* Privilegie , ten verzoeke van de Règeerbge der Stad 'Haarlem y om redenen, daar bij geallegueerd, gereduceerd ff cot dat van vierentwintig, en, foacfteTijk, bij Diipofitie van wijlen onzen Doorluchtfgften Gemaal , van den 7 Oftober van liet Jaar 1748, weder gebragt is tot tweeëndertig Perfbonen, jwelken voortaan dit Stad zouden beftieren. Indien nu van dit getal, door eea fchr&Miijk, moodeliog of lUlzwljgend verdtag
vM
yin de Meerderheid, tmalf, den of mindere Leden de uic- flnidog van «Ue of fommige StedelijlDe of endere Aospcen e» Bedieningen gegeven word, zo is 'er niett klarer, dtn dit de ware Conilitude van de Regeeringe met alleen verminkt,' suttr formeel omgekeerd word , en hec bewind van xakea overgaat en blijft in handen van zo vede Leden, ala zig ver^* bonden hebben om eenl^ van hunne Mede»Leden nir tr fluiten, en dat dus, in eflfeae,«ttiet i^neen zonder Privilegie^ of OArooi, maar dire^ dtar legens aan, het getal der Regeneen vermindert word' op maar zo veelen, ds zulk eene ongeoor- Toofde verbtndtenis hebben lian^egaan* Welke gevolgen uit dusdanige handelwijze natuurlijk moeten voortvloeien, welke Schadelijke en pemideufe uitwerkingen dezelven kunnen heb- ben, en hoe verre, zelft, die door zulk een cabaie kunnen gepousfeerd worden, tot verdetf van Land en Stad, zullen wij alhier niet in het brede deduceeren. Een iegelijk ziet, * met den eerden opflag van het oog, dat deezè zaak niet zo gevaarlijk kan worden voorgefteld , of het ge^ar , dat ^er i^ gelegen is , kan nog oneindig jroter wezen , tl'wijl , de rech- te weg, eens verlaten zijnde, daar op doorpans niets ande^i volgt, als dac, door geUjklbortige aaien, de eerfie verkeerd- heid onderfteund en bevesdigd word. Wij willen nogthans hier mede niet te kennen geven , . dat deeze Haarlem fchg ca* bale tot zutte extremkeiten ia opgerecht of gepousfeerd word, terwijl ons de inhoud der Ardkekn, waar op die bo< nist, nooit is mede gedeeld, en wij bepaaldelijk van dezdve alhier niet verder fpreken, dan naar mate dat het voor handeo zijnde onderwierp Yordcrt; en om aan te wijzen, dat hét uit de daden zelf doorftekende Is dat die cabaie, ten minOen» daar toe geftrekt heeft en nog ihrekt, om de den overgebleven Leden te fecludeeren van de Nominatie tot Burgemeesteien, ea ojis , zo het mogelijk ware , daar door te ontzenen van de A« Culteit om die Leden, op hunnen rang, hoe zeer wij dezelwen nevens de anderen zouden mogen confidereeren te wezen vol- komen gekwalificeerd ^ te eligeeren tot Burgemeesteren van die Stad.
R 3 ir> Hior
^^ FtAARtSÜ« ^efikieiinAfêkl
,i Mier bij zuHen wij dit tóten, oA alleen nog, met een ctn . ke! woord, tot beflult op deeze ftelling, te zeggen, dat^ z» onbefUumboar als de cabale öp zig zelve Is, ©ven zo onbeftaan'!. \fm en virieui alles is, dat door zbik eene cabale, !n prejuditie^ Vin de Mede-Leden der Regeeringe , gedaan en verricht wori En wij' achten duc het U.Ëd. <^oot Mog. .ten hoogden zonde moeten .verveelen, indien wij z/clfa eev eenig, argument bijb^ag-^ ten, om; dU nader aan ttedcingen.
„ Maar,. oiog^Ufk,. zoude bij iemaa4> <Iie piet al te naauw-^ keurig op 4^ praemisfen. gelee hoeft, eene bedenking kunnen op*, komeq, of 'er wel. bewijs voor handen is, dat de gemaakte fchriftelijke verbindtenis ooit heeft geêxiftecrd? Tot deszelfi onderrichting zullen wij , bij herhalinge en zo veel klarer , zeg-» gen dat , behalven hqt gccno ons^ ten dien reguarde is gefuppe- ditecrd , . de erkentenis vaïi aat fchriftelijk vjtrdrag aan ons in eigen perfoon gedaan is door de geenen , ',dié hetzelve hebben getekend, en dooi; welken wij qok, daar na, onderricht zijn dat de A^e, daar vap gemaakt, aan het vuur is opgeofferd, «) dat hier' niet de minfte twijifeHng'kan resteéren. En*wij wenschteif alleen , taet evenveel grond van wahrheid , te mogeii «ffirmeeren , dat het verbranden van het Contraét' tot zijn gevolg* gehad had eene 'nitblusfing en vernietiging' vaA alle opgevaif vooroordeel, misnoegen en "^ahhoudend voornemetl.vian veron^ gelijkingfe ; doch t($t ons leedwezen Is d&t zo niet ; het oogmerk Van het fchriftelijk 'Contra^ , l&c^n niet meer fefariftelijk in de waerelÜ zijnde, blijft hiet zelfde,' en, dsuir m«n inet reden zig ever heeft te verM^ondorcn, iiy dab de twee jongde Regenten , ^e, ten tijde van: het aangaan van het Comrad, Bogpartjca* lieren waren., en v.enik)]geus met.deeze geheeie Mak niets I^e- boe0ra re üoen te hebben, rzig, onder fchijn van den voorliand der PrivUegien, die ztj ten best^ zullen gelezen hebben, a!^ aed& figDaleeren, ou|t ii^* 46<ieinen der cabale te helpen uit* . voer^ii
^ Dit %\\ van deeze zaak. gezegd; terwijl wij nu kortelijk zolten aanxonen dat de CoQume te Haarlem^ gegrond op de Fiivikgiea van die Stad, niet permitteert dat iemand, indeii rang zijnde , buiten wettige oorzake , van de Nominatie wordf; afgelaten.
• • «^ „Om
HAARLEMS QtpMtitfdtffn. xdi
. ,, Om dit te (tellen in een klarjer daglicht , zal het npdig . we* ;en, om xx^ de gebeurtenisfen en ti^d, een groote ibp- terug. te doen, en U £d« Groot ,Mog. te informeeren, dat,.wanpeei^i9 het, begin vi^i de vijAlende £euf^e, de twe^dragt 0Q4ec^de.RQr £enten der Stad Haarlem tot 4>e extremiteit was uiq^elTprs^o» d^t/er doodflagen en andere ongevaU^n gevi:eesd wierden »>iie(^ jtog ALBiiBCHT VAN BKiEREN,. bij Hfuidvest van den ^4\JM[iaut% van het Jaar 140a , tot voprkomii^^ van af hct^zelve ^.herdei- lingje van de rnate, heell geordonn^^d drteënder.tig goede «kn»> f en, aldaar bij nane genoemd, uit welken de hftr^^lle Ja»» j'en, op Sintd Geertruideodag , i^oude nemei) ^ev^n Schiespenen^ ,en dat dezelve zeven Schepenen ^i uit de overige zesentwintig, ftllejaar^ op onzer Vrouwe ^nonciatio , daar qfi^stkoyit^d^'pt zouden kiezen, vier Raaden, welken zedert den jia^PiXYp fijW ^ei^eesteren verkregen hebben^ en dat^deeze zeveq Scb^p^en en vier Raaden een Jaar lang aan dea Ger^tezogden .wezen 'Onder een • en niet langer. . £n.om -de oorzaak van deeae twee- dragt en het hulpmiddel om die te doen. ophouden recht. te. ken- 4ien» zo volgt ee^e nadere Ordonnantie in deeze.W|Oorden: endt fo wie Scrptti^ of Rfted géweeV heefrj dU en fal nief^.wedef uan^ Onfen Gnregt^en comen voQr.dié Ji/d^ dat^^fc-vnn de^fen drie en d^ftigk Kttaepen Scep^sifin ende Rsedtn, kinnen Onfie Sieede y por. fir even geweeif MAen^ dats i^ verfi^en ende êê jiveefen^ dqt ek van den drieëndertig Knmepen tf^taj^fereven JhM On/e Geregt veorfcreven gelijk weefcn zal. ...
,y Wi] zullen , te deezer- plaatze , op dep nqcabeien. inhoud van dit tiaiidvesc, dat, tot meerdere confirmatie ,1 do^r-Gra^f wiUJiM, zoon en daar na opvolger vap Hertog a^vh^hTj mer 4e is gezegeld, • geene reflexienmaken, maaridit-.^ereryei^rtfi tor -plaatze, daar die behoren, om» In eenonafgebrok«a(iMPeobAng^ U £d« Groot Mog. verder te informeeren, dat, wanneer :in'd«Hi Jaare 1445 weder op nieuw$ groo^'tvv.eefpalt te Haarlem wat onibMU, Hertog fiups van DouaooNDiEN , bij Hfindvies; vaa M^ 7 September van het Jaar 1445 , tot nederleggipge van de- selve heeft geordonneerd: dat d^l^roeifeknp en 4^ Rijcdea^ der vearfcfeven Steede Haertem fuUen mogen liijefen bij hoi» ren eijde^ die pj deer toe openhairlic doen fuilen^ tocht ent ig ferfonem (jms toe zij bereids , bij Privilegie van^ dien zelfden
R 4 ile^
1^4 HAARLBMS Ce/khüdinhfkn.
Hertog van den 5 Augustus van het Jaar 1428, docb op een« |)cpaalder wijze, was gemagtigd) die rijcfte^ eerbaerfte^ $19^ ÉüMfie^ reckeiixRe en vredelixfie der yoernoemde Steede^ van wae eendieie offiaaie dat fij fijn , fander ijmant daer wt ie verfieekek om haat y nijt of om eenigerkande ander faiken^ weike Èachtentick fèffoonen^ alh Jaar en , twee dagen yoor £inte Marcusdagt kijefen en nomen fullen^ bij geHjken tij* ehj tweeëntwintich Perfoenen ii^ten aikr rijcfien^ notabelften^ 0erbairHxflen , reckeHxfien ende vredeHxfle Mannen derfePrer Stede van den Jiate of condécie , en fonder yerfieken , ak -voorjbreyen is^ die de voornoemde tachtentich bij hoerer eoft* feientie dijncken fuUen oérbaerüxt^ vferdichit Ons en On/k voorfifreve Sleden , en fuilen die prefenteren en overleveren aan Ons of Ome Gecommitteerden ^ om vtten felve tweeën» pvijntich gecoren Se nemen , fiküen en ordineren vUr Borcfk '"^ei/tert en de fev^n Stepenen y &e.
,, Dan^ bevonden zijnde dac dit getal van tachtig Perfoonea vee! te' groot was, 6n dik wit» aanleiding gaf om malkanderefi niet 't/3 kunnen verfhum, is het zelve, bij O^ooi van faoogg»- *>i!eiden Hertog van dén 18 Febniarij van het Jaar 1453» ver» mindert op 'vierenveertig; doch, dit O^rooi hij Hertog kArei, VAN BOURGONDIËR wodefzeid en afgedaan zijnde , waar door vi weder^ groote tweódragt is gerezen om het Regiment van dezel» *Ve Stede te hebben, is zedert, ten verzoeke van die van Haar* km^ bij eene* nieuwe gifte, door Vrouwe maria van Böin\- QOi^DiEN geordonneerd, bij haar Oétroqi van den 24 Maart, 'Y^ het Jaar 1478 , dat van nu vo^taan ^ en ten eewigen da^ «, 4ie vierenPwintieh Ferfoonen ^ geboren bij den Rijedom eH '^rojtdfehaf van Haarlem, met namen aldaar vermeld, /vZ/lfü ifto^en kiefèn ende, ordineeren^ bij Aoiren Eede^ tweeintwinf ^ich Ferfoonen van den rijhften , notahelfl^en ^ revkelixflen en ^reedéiixfhn der voorf%. Steede van Haarlem, sonder ffEMANp
'jpAAR WT TE VCRSTBEKEN OM HAAT, NIJT OF OM EENIGfiRHANDfi
SiAAKEN, M welke tweeUuwintiek Perfoonen^ alle Jaaren^ ^wee dogen voor Sjnte Marcusdach^ dat men gewoonli^ is On^ ^n reekt aldaar te veuiijewen , eerst gecoren zullen wee few 'é^cht Petfomen van de aldernotabelfien^ oirbaarliefien ^ ree* keJicJha en yuèkH^^i^t ^^ mm Ons ofOnfenSieéfiJomdir em
•HAARLEMS Oefihiedenii/kff. t^
de Raidê van Hollant prefentieren en cverUveren zal^ om &€• Dit Oétróoi, door de volgende croubles h^etrokken» is dawr na, door den Aarts^Hertog filips , op de& 7 December van het Jaar 1495 1 -aap die van Haarlem geconsenteerd te mogen ge* bratken, tot dat hij zoude wezen gekomen tot den oQdetdovi van vijfentwintig Jaaren; en zedert worden van hem, of van 4e
• vnigende Graaveo, geene Privilegiën, Handvesten ofOdrooiea, 'op het fiibjeA yaqd^ Magiftraatsbeftelltnge, gevionden, en de
• geenen, die daar na, door wijlen Prins \^li<£m pen I, glor. mem* , en door U £d. Groot MQg* , teq tijde als dceze Pro* vintie van een Stadhouder waa gedestiiueerd, gegeven ^ijnf» toucheeren wij. op dit relpedt niet, en pasfeeren ook met (U* 'icwijgen bet geeoe door wijlen onzen Doorluchdgen Gemaal» #p den 7 Oftober van het Jaar 1748 , is geordonneerd, jom dat
-' wi} bier ter pbatze alieen voor hebben U Ed, Groot Mog« (e doen remarqueeren dat de gronden, waar op de Rege^iagder
• Itad Uaariem in het bijzonder rust , voKi^ektelijk afkeuren mallcanderen te verongelijken, en teven» niet toelaten het for-
• meecen van complotterij^n eQ cabal^, om die veroogelUkingm ter uitvoer te brengen,
„ Zo word, bij het Handvest van 1400 , dttide^jk geAa- cueerd dat alle de Vroedfchappen , op hun tour, Burgemeescc* ren en Schepenen zullen wezen \ dat niemand van hen dat ander-
• naai mag worden, voor en aleer alle de andereq mede Burge^ meegeren en Schepenen geweest zijn, en dat, terwijl zij on« derllng gelijk «ijn, ook elk van hen aan bet Gerechte gelijk we* zenzal,
„ Zo leest men , in het Privilegie van Henog fiups van «ouitooNDiEN , van den Jaare 1445, dat, in de verkiezinge van
. Vroedfohappen en het nomineeren van Burgemeesceren en Sche- penen, niemaqd ^al mogen verileken worden uit baat, nijd of om eenigerhand^ zaken ^ en bij dat van Vrouwe maria van
jaouRQONDifiii V9n den J^e 147 ^ « b^ welk, gegeeven ten eeuwigen dagen, door Aarts-Hertog FU.ips, haarenzoon, voer zekeren tijd gecpn^rm^erd is , zouder dat 'er eenige fchaduwe word gevonden d^t het ledert zoude herroepen zijn, het voorfa. verbod herhaald , alleen met ultlatinge van het woord andere, |;q dat lUemand. Qogte worden verdoken ui( baat^ nijd of eeni-
Rs «er*
V
^S6 HAARLEMS GefiifeMffi^f*
.gerbande zaken. Woorden,. die zo Uaiiren verOattibatr zijo, éüt wi| hec overtollig achten daar aan de geringde ophelde- ring (e geven; want Is. het zeker dat alle de 'Regenten ooder- Ibig aan* den anderen gelijk zijn» en .4!at niemand, uk baoit^ '•nijd of eenigerhande' zak^n , van dé Nominatie tot Burgemett- "^ei^ètl en Schepenen mag worden gefechide^rt; zo fpreekt. het •2m zelf dat geen cabale plaan kan hebben^ wa&r doorman 'èenige Mede-Reg'enten de uitfiuidng gcgeeven w^otd. 'Men Verbeelde zig niet, dat de verbindt^is deezèr TrivUeglea, 'Handvesten of Oélrooien, thans zoude ophouden ^ om. dat» 'ia de volgende voorzieningen omtrent de MagifbraatstbefleUin' '^, daar van geene woordelijke herhaling gedaan /WQfd;. of e dat in^de forme eéfiige verfchikking gemaakt is; bij vocdr* beeld, dat her getal der Regenten vdn tachtig op irierénvevr- tig, op drieëndertig, vieren twintig ci> tweeéipdertig tfelnragt 15, terwijl al medci niets- meer' zeker !s', dan dat latere Ptiiii- 'leglen of Octrooien de vroegere geenzims veranderen óf 4is^ irogèeren , als alleen In en omtrent zulke zaken , die expre«(]&- -Itjk ter contrarie worden gcfhtneerd , of die met d& voorgaan^ de abfolut onbeüaanbaar zijn, of dat die» met uitgedrukte -woorden worden geaboleerd ; het 'welk teh deezen riiet ge- • viotiden word, en oókniet kan gevonden'» worden, om dat -van een Wetgever nooit kan geprefumeerd- worden het eens gellatueerde * in overeenkomst van- het Voorfchrift van de •rechtvaardigheid en do deuÉjd; te wftten vernietigen en de •deur openzetten voor hef ilrafloo» plegen 'vao het; geene aan die rechtvnardigheid en deugd is overgefteld, In die oude . tijden waren de Regeftten der Stad 'f^arjém aan dë» aderen gelijk; dat zijn zij nc^g-^ in die oude' t§den roogt de een den anderen de uitiluiting niet geven uit ongeoorloofde oorzake ; dat mag nu nog niet gedaan worden; en dat zoude zelft niet mogen gefchieden al waren deeze Prlvilegieft niet in de wae- reld, om dat een moreel kwaad nooit raag toegelaten, vet! anin voor geoorloofd gehouden worden; 'maar hier zijn ver- 'Wndende Privilegiën en Oftrooien , wair op het gebruik in het veranderen van de Magiftraacsbeüellinge te Haarlem is ^efondeerd, zonder dat dasir van ooit, geduurende de geheele -Stadhouderlijke Regeering van wijlen Prins willem den IH,
HAARLEMs GefMid^hfetk kif,
éii
glorieoftr Memorie» met eenlg effééb is afge^weken^ of dat ooit 9 door hooggenekkn Prins, uit eeaige Nominatie tot. Sargtmeesteren, waar van iemand, ^zonder- weuige oarssdtev verdeken was, eene Elegie gedaaa is...Eadat dit waar ia#. weccm alle de Regei^teD van Haarlem ^ die lumdigbeid b^bea ifm het geene m die/ tijden is vooifnrajien, axi waar. van. d^ pjteuves, zo wdin Ininne RegisFess, 4b in de. onze, nog voor handen zijn.- / ' , . .
r M'Wij hebben hier - Qmcrent, onder anderen, het oo<;.ojp tiet' geene In den.faare \6%\ gebeurd is, wanneer balthazar yiOCiMAKS, een Mede^Regent der* Stad UaarUrn^ in ongele- geoheidvan zaken geraakt » cesfie vap zijne goederen, ten be- hoeve van zijne Crediteuren, gedaan, en het Mandement Wan de.hooge Overigheid, daar toe geimpetreerd, aan het "Gerecht v^xi Haarlem ten interimente had geprefenteerd; eén geval van Bien éart zoude meti lAo^ën denken, dat, op zig zelven, meer. dan genoeg was, om den perfoon, dien het betrof, 'van dè Nóinhiatie af te laten, voor al in de Stad Haarlem <; daar, vol- gens Privilegie van Hertog ALBJtECHt van beieren,- vaft d«D 4 Maart van het Jaar 1402, zelfs de geheele kwaliteit^ van Vloed- iehiip door firmoede kan Verloren Wofdenf maar neen, dèCo* ftutaie, gebouwd^ -op endere Privilegiën, hragt mede «iemand te pas(ëeren; en za wiérd die zaak, op den 29 Augivtiis vaa bet }aar 1681 , ia ^deliberatie van de Vroedfdiap g^bn^t , enj» inet eenparige StesimèOybefloten den gemelden koëimans in da NoihSnatiè van Bnrgemcesteren en Scliepen^n , die den 7 Sep* teaftber , daar. aaji . volgendeo , Aond geformeerd te worden , 091 d«L. voorfcbreeve ivettige porz^e, voorbij te gaan. Welk be- wijs is kr^chtigef :^lt^ te, denken om te d^monihreeren dat hét geene willckeurigp Zfiak in de Regeering van Haarlem is ^ om iemand van de Nominatie de uitfluiting t^^even; maar dat *er gevyigtige en voldoende redenen moeten zijn, als men daar toe komt, en "dat raen'cfear toe ook niet komt, als na die redenen', In eene wettige Vergadering, behoorlijk onderzogt en overwo- |en té hebben ?
„ Een ander geval zullen wij hier bijvoegen , dat in den Jaa^ re 16S7 geêxflcerd heeft, wanneer, op den 30 Augustus van ilat Jaar, üi de Vroedfchap van //.ij/ïr/f» gerefolveerd wierd, bij fauice van genoegzaam getal* van nominabde Leden, op den
' toeo^
•tft HAARLEirs CtfeUeMübfia,
coemnaligen aAnftaflndeo 7 September, ook te nomineereti de sodanigen , d{« van Stads wege ia CoiBmisfieo waren of Be» ifieningen hadden, om het g^ek van de Nominatie daar uk ce fiippleeren, en ten dien einde,. Uj het uitzoiden der Btt» tecten, waar op men gewoon waa de pcrfoonen te meUefly ^ie niet nominabel waren , deeze daar van af te laten ; 20 alt toen ook gefchied is. De dag der Nominade daar zijnde, verftonden vijfentwintig Leden van de Vroedlbbqi, dat «ui ben de iiberteit en vrijheid moest gelaten worden om l^oone Mominacien te formeerèn, zo wel uit die bij difpen&tie vaa de Nominatie waren gekwalificeerd, als uit de anderen, dac is te zeggen , dat het hen vrij ftond den een of ander der aximinabele Leden te mogen pasfeeren. Dit wierd vervolgen» ook alzo in bet werk gefield, en daar door van de Nomhia- tie afgelaten" Mr, willem fabritius, Oud-B«rgemeester , die» 4ionder difpenfaüe, nominabel en op zijn rang, conform aan ^ voorfz. Codume , op de Nominade hebbende moeten go* bragi. worden,. vervolgens daar tegens protefteerde van illega- liteit^ en zijne klagcen bragt aan Prins wuj^m den UI, glo- rieufer Memorie, welke, op het ontvanggen van de voorfic Tïominatie,- in piaaue van daar )iit eene Eleftie te doen, aai <de Regeering van Haarlem kennlsfe gaf wat hem omtrent «dezelve was voorgekomen; dat hij gaarne daar van nader zour ^ wezen onderricht, en ten dien einde gecommitteerd had de Heeren van halewtn en munter , Raaden in den Hovtt Tan BoUaf^d^ om zig daar op te tnformeereA," Gemelde Hee- ren, bij aanfchrijvinge , den dag bepaald liebbende om eea aanvang van de Befbignes te maken, vond de Regeertng der 'Stad Haarled goed eene bezending te doen van acht Ledeo Vit de Vroedfchap, aan den Heere fagel, dies djds Raad* Fenfionaris van Holland en TFeitfrieilani^ om den zelven te jnformeeren van het geene, op den 7 September, in de Vroedfchap was voorgevallen , als mede de }ullitie van de gedane Nominatie voor te dragen, en te verzoeken dat allet ^ude gelieven aan te wenden om de Stad, en Regeering van dezelve, in die rust en vrede te doen blijven, waar in zij tot dien tijd waren geweest. Het welk tot zijn gevolg geha4 beeft ditt, na onderlinge gebonden conferentien. Dr. wiixiii
YAM
HAARLSMtt Cttchtiiênh/kHé %S^
'VAN tEnxLBif , ten dten tijde gecommitteerd ter AudMe vtti dé HcUandfche .Rekeningen, ^én ven de Genomineerden tot hec 'Burgemeesterfclnp, om geaUegueerde redenen, rerzogt heeft van de Nominatie te worden geSxcnfeerd ; liet welk hem geae^» Cordeert zijnde, is, m deszelfs piftatze, de bovengemelde ge. protefteerd hebbende Oud-Burgemeester , Mr. willem pabki- 'tius, op de Nominatie gebragt, en door wijlen zijne Door- luchtige Hoogheid, den Heere Erfnadhondef , nevens anderen, tot Burgemeester geeligeerd. Waar mede dat verfchil , met expresfe fchriftelijke dankzegginge aan weigemelde Heeren FiH GEL, VAN HALEW?jr CU MUNTER, een einde heeft genomen, \Zonder dat *er, in de volgende veertien Jaaren van het Stadhou- derichap van hooggemelden Heere Prinlè, ooit weder iets dier^ geHjks Is ondernomen; maar dat, integendeel, zedert altoos de 'Nofflinatlen tot Burgemeesteren , zonder iemand uit te fluiten, met eenparigheid of met genoegziitae eenparigheid, zijn gemaakt geworden.
„ Wij noemen eêne genoegzame eenparigheid^, wanneer, te ^en Jaare 1698 , twaalf Perfoonen geflemd wierden toe de N^ mfnacie, zes van dezelven 31 , één 30, één a8, ea de overige vier ieder i ftem hadden. In den Jaare 1699 zeven 31, één S7, en nog drie te lamen ^ flemmen hadden. In den Jaare 1700 vier 31 , één 30, twee 29, één 28, 'en nog vier te famea ^ flemmett hadden. En In ^(m Jaare 1701 2es 31 , één 30, ééa Mï7, en de overige drie te toen 5 flemmen hadden; het welk dies tijds, zo wei als nu, door het prs^ereeren van èen Schoon- zoon boven een Schoonvader, of van den eenen Zwager boven den anderen, zig hi den rang van de Nominatie bevindende, of Hit eene andere dlergeüjke oorzake, beeft kunnen gefchieden; doch waar nic geene de minfte gevolgtrekking te halen is , om , bij een verbonden pluraliteit, deezc en geene bepaalde Perfoo^ ■en de uitlluicing van de Nominatie te geven.
„ Meer zullen wij op dit refpeét niet bijbrengen , om dat wi} vertrouwen dat het laatstgealiegueerde geval van zo veel klaar- heid is, dat het niet deminfle applicatie nodig heeft, maar eene uitgemaakte Zaak is, dar niemand bij het formeéren der Nomi- natie, in zijn rang mag worden verongelijkt, en dat de Regen- ten van dien djd ^ gelegendbeid hebbende gehad dat fiuk dieper
ia
B70 'HAMiltm Ce/cki04i9Hfim.
^ in te. zien en nagr- gematigde bnderricbtiagen, en verflandiga raadgeeyingen te lutscerea, geprefereerd hebhen die zaak in der minne ^e vereffenen, en den klager Judicie te doen, zonder den Heere ErjFïïadhouderde moeite te vergen van de gedecerneerde Commi^fie te doen voortgaan , of zig daar op anders te expü •ceeren, als door de eerde Nominatie daar te laten, en uit de veranderde en gereflificeerde Nominatie zijne £leétie te doen» £n of die voorzigtigheid van de toenmalige Regenten^ achter- volgd door conduitès, dié alle (loiFe tot nieuwe klagten hebben voorgekomen 9 niet verre te approbeeren zij boven het gedrag, dat de tegenwoordige Regenten hebben gehouden , laten wij 'over aan elks uorde^l;- immers zo die nu gevolgd ware, haddep wij uit ééne Nominatie onze Elcdie kumien doen, daar wij na in de vollhekte noodzaaklijkbeid geweest zijn om die uit twee ^ominatien te doen, zoude dezelve met de Privilegiën, I-Iand-
' Testen en Cofhimen der Stad Haarlem overeenkomen.
„ Het is een zaak, die bekend is, dat de Mngiflraatsbeftel- Ihig-in de Steden van het departement is van deHeeren Stadhou- deten in dér tijd, die, volgens hunne fuccesfive Commisfien^ «lleen zijn bevoegd Durgemeesteren , Schepenen en Wetten te veranderen. Het is een even kennelijke zaak, dat de Steden bevoegd zijn om aan den Heere Stadhouder, tot die Magiflraats- veranderinge, te mogen voordragen eenige Perfoonen; doch op 'geen anderen voet, als dat die voordraging gefchiede conform laan de Privilegiën. Het onderzoek hier over competeert alleen den Heercf Stadhouder, om dat die tot het doen der voorfz. Teranderinge alleen gerechtigd is , niet naar zijn enkel welbeba- 'gen, maar naar behoren en achtervolgende de Privilegiën van de Steden» welken daar in voor hem de eenige regelmaat uitma* ken , en niet de bloote Nominatien op ztg zelven; waar van de reden palpabel is, terwijl de Stadhouder, in het algemeen ge- chargeerd zijnde met de handhavinge en confcrvniie der Privi- •Jegien van den Lande, Steden en Plaatzen, ook inzonderheid behoord te raaintineeren zulke* Privilegiën, welken bepalende .hoedanigheden der Regenten, en vooral dient zorge te dragen .dat geen indragt daar in gefchiedde, teu einde de Burgers en Ingezetenen mogen verzekerd wezen , dat zij door dezulken .worden geregeerd» die, op «ene wettige wijze en behoorUjk
ge.
0ek viMficeerd , in do R^eeting gtixragt ziio» ea aan wlen zi) vervolgeiis mee ce meer vertrouwen fchuldig zijn ce gehoor- samen. Dit h een poind van de uitterfie aangelegenliejd; want zo
^den Burgeren en Ingezetenen redenen worden gegeven om to twijffeien aan de wettigheid van hunne Regeneen, of dat zij met eenigen fchijn prefumeeren kunnen dat die onbetamelijke middelen gebruiken, of verkeerde wegen inflaan, om In de
, Regeering te geraken , of zig daar in te verllerken , zo moet natuurlijk en van zelf daar uit volgen, dat de liefde ver- üaauwd, de getrouwheid wankelt en de gehoorzaamheid ein* delijk geheel ophoud; dit is de pligt van den Stadhouder, om door het exad doen obferveeren deezer Privilegiën, te pat» vtnteeren , en te gelijk d^r door den band tusfchen Règenc en Burger, te naauwer toe te firikken,
„ Zijn dan de Privilegiën het eenige ricbtfnoer, waar naar de Stadhouder, in het doen der Ëleaie, zig te gedragen heb* be« en word hem' van de eene partije, op den naam van de Regeeringe, eene Nominatie geprefenteerd, die van iUegaliteic
'word geaccufeerd, en te gelijk van de andere partije eene Nominatie, die gezegd word legitiem te zijn, zo wijst hec
' aanftonds zig zelven, dat,. aan het requifiet der Nominatien voldaan zijnde, niets anders overblijft, als, na eene exade examinatie v«i die beiden, daar uit eene Eledie te doen, achtervolgende de Stads Privilegiën; het welk in deezen door
. ons is gedaan , zonder iemand te verkorten of achter uit te zetten in zijn rang; maar op eene wijze, die wij hebben aan« getoond, dat, geduurende den gancfchen loop van eene der- Mgjar^g^ Stadhouderlijke Regeeringe van wijlen zijne Door- luchtige Hoogheid, Prins willem den III, glorieufer Me- morie, altoos is geobferveerd geworden. Ons zijn de PeHbo* \ neu van de Regenten allen even na; wij pretendeeren in den eenen geen meer perfoneel belang, dan ia den anderen, te
. hebben. Dit hebben wij niet nagelaten, ook in het bijzonder, m doen iafinueeren aan de Regeering der Stad HaarUniy mee verzekeringe, dat, ais zij hunne partijfchappen maar wilden kten varen, dat wij van onze zijde daar van reCele blijken zouden geven. Doch het heeft al mede niet mogen helpen ;
174 HAARLEMS GerMiienlifené
éedeif, waarom het «elve geuakt h, iosgdi]ks ceÉftérd, bet' welk ah de Öftrooieu, in den taitften Scadhondetlozen djd, door U Ed. Grooc Moge, «in dié vsn Haar km gegeeven, ^ ria roede uit het geene in deo Jaare 1748 , door wijlen onzea Doorladitigften Gemaa), geordonneerd is, nader zonde kna* toen worden opgeheldert. Doch wij toten het begrip daar over^ tlthans aan zijne plaatze, om nog te zeggen, dat andere za« feen , die in bet zelve Oftrool voorkomen , aangaande den oa« detdom , de nabedaanhcid en diergeüjken , alhier tot geene voorwerpen van verfchil gemaakt zijn , behsdven dat de Vroed- fcbap der Stad Haarlem ons al bereids voor eenigen ttjd gea^ dieert heeft, om onze Approbatie te hebben op de fchikkln- gen, daar omtrent bij hen gepro)eAeerd; en waar in wij, zo de vrede, vrieudfbhap en goede ordre hadden mogen herfteld worden, gantsch niet difflciel zonden geweest zijn. - „ Wij zullen eindelijk, tot flot, nog zeggen het geene be- vorens reeds hier en daar met den vinger is aangeroerd, dac in een Land van vrijheid geene andere vrijheid behoord ge« kend en gezogt te worden , als die overeemftemt met da gronden van hec Staatsrecht, met de regelen van de rechtvaar- digheid en met de verpligting, die op eik legt« omtrent zijn evennaasten; dat de vrijheid, die de verbonden Leden op bet éo% en in het harte hebben, tegens die gronden direft ftrijd, terwijl dezelve de Privilegiën van de Stad vernietigd, de rechtvaardigheid omkeerd , en de verongelijking van zijn even- naasten voor geoorloofd (leid, en bovendien ons de facul- teit ontneemt om gebruik ' van ons Recht te maken in hec verkiezen van zulke Regenten , aan welke men , eens voor al , de uitfluidng heeft gegeeven. En wij vertrouwen daarom y dat U Ed. Groot Mog;, die niet voor hebben om de Reeb- xén van den Stadhouder, die hij heeft en zonder belet heeft gcoeffend, te verminderen of daar in eenige prejudiciablc ver- anderingen te maken in een tijd van Minderjarigheid, het ver- doek van de Supplianten, die zig noemen de Meerderheid van de Vroedfcbap der Stad Haariem , doch dezelve geenzintÉ reprefenteeren , zullen van de hand iiiijztn en aUe verdere de- liberatien daar over doen cesfe^ren.
Waar
^ «
' ,> Waat tü^t, ÈJ. Omt Mog. Heereh^ hijzohdeire fóêié t^riefideH^ Wij Ü Ei Groöt Mog. beleden iii Ood$ heili^gf
Uwer Edete Groot Mog* DUns.'WiÜi|é* Dietutresfe.
ANNE*
iTéi* Ordonnancift van haaré ïtonitigtijki tn ^s Gtai^efiiagtf Hoogheid, *
den 14 tfecembtr
I75«* ï. J» tfe LARÜEV*
^ia dat dit bericht aafl handé Ëd. Giroot Mög« iK^as oVéf-' jSéleverd, werden ^ tn dee2e Stad ^ twee Proteiten j^aluit Het eerde ^ door den Heere Iloofd-Ófficier van dee^e SUd} als eene Aantekenitig op het Protest der twee Heeren ~&urge« meesteren , dei) 10 September gedaan « werd ^ deti só vatl Wintermaand > ter Ramere van de Ed. Groot Achtb» Héë* jTen fiurgemeesteren overgeleverd 9 en luidde dusx
i. Ik Ondergefchröeve j Mri öanieL jan ÉAfttEÜLiNö^ iiüfl ftii] hebbende gereferveerd eene Aantekening tegens het PnJi test i dat de Hceren deutz en Van Valkenburg , den fd September va« het Jaar 1758^ op deeze Kamer, even vööf dat ik hnnne Ed. Groot Achtbaarheden in huntier Ed* Coti* fultaire Digniteit had gefield, tegens de aandelllnge vaii defi fieere v'an echten, tot Burgemeester, hebben gedaan ^ efl Waar in mijn caraftef , als Hoofd-Officieir * mede is bevat 1 Vermeed het genoegzaam <innodig is te adflruëeren wat dé }yost Van een Graaflijkheids Officier is $ al^o de benaming tt\t doet begrijpen, dat zo een Officier aJzintü verpligt is te obéi dieereu aan den geeneil , dié ten deezen ifl de fundti^ déF Graaven fuocedeert « en dus aan den Sradbouder of aftn hatff Kontnglijke Hoofsheid, als die Waardigheid thans voor haarai Minderjarigen Zoon bekleedénde ; waar omnrent ik te middef fcrupule heb behoeven te maken , om dat de bloote Jeélilltt jler MisGve van haare Roninglijke Hoogheid^ Vaü 2elf doet
»J6^ HAARLEMS Gefekhdtidtfi»4
zien dat het gantfche Protest onbecameliik enerronea$ is^tlzo. haare Koninglijke Hoogheid niet was geabufeerd, veel min was gegaan buiten de Nominatie , zo als gemelde Burgemeesters ▼oorgeeven; maar, ler contrarie, dat haare Koninglijke Hoog-' beid declareerd uit de overgezonfden Petfoonen te hebben geêli- geerd ; door welke Eleétie niet de geringde attelnte is gegeeven aan de Privilegiën dee7«er Stad, welken ik, zo wei in kwaliteit van Hoofd-Officier , als in die van Raad , jnveranderlijk zal hebben te maintineeren ; weshalven ik Ondergefchreeve prote- fteére van het ongeOjk, de kwade verdenkinge en ongegronde befcfauldigingen , die, bij dit Protest, in dato den lo Septem- ber van het Jaar 1758, tegens mij en mijue handeiwiji^e , zifn ter neder gedeld. In Haarlem , den 20 December van hef Jaar 1758 » tfr Kamer van hunne Ed. Achtbaarheden overgegef'
retT
D* J. KAMETRLipja
Het tweede,' cene Aantekening van acht Heeren Vroedfchap- pen , tegens het beflotene in de Vroedfchaps-Vergaderingen van y den it en 18 September, werd den 25 December overgeleverd» «n was in deeze woorden vervat :
„ Wij Ondergefchreeve jean salomon LACLé, Mr. zitCHA^
KIAS STEENIS, DIRK VilN OER WAAIEN, Mr. WILLEM JAN VAN HOOGENDORP, Mr. PIETER VAN DEN BROEK , Mr. REMEES FLORIS VAN ZAANEN , Mf. DANIEL JAN KAMERLING eU Mr. JAN FREDRIK;
PARVó, allen Raaden en Vroedfchappen der Stad Haarlem ^ aan ons hebbende gereferveerd otue aantekening tegens de gehouden Vroedfchappen, van den 11 en 18 September deezes }aars, en dus tegens de Extenfien der Refoluiien, quafi daar uitgepro' flueerd, en tegens alle ordre aan in de Notulen gebragt, als heb' bende alle het zelve verklaard te zijn nul en van geener waarde , vermits de beleggingen derzelver Vroedfcbappea , en dus de Convocaüen van dezelven , geheel informeel zijn gefchied , zouden eenvoudig kunnen voldaan met bet allegueeren dat de gemelde Vroedfchappen ons geheel niec zijn aangezegd , of, aangezegd zijnde , weder zijd itfgezegd^ en wij dus buiten (iaat
HAARLEMS Gefchiedenis/en. 07/
m *
I
gèfteld om daar te kunnen compareeren^ £n meer zou hier niet Sehoeven te worden bijgebragt , om dnar van de evidente nulli- teit te probeeren. Het zou ook vergeefs zijn veel hier omtrent te zeggen, vermiis de Notulen van deeze Vroedfchap maar be- hoeven doorlezen te worden^ om het onbetamelijk gedrag., In deezen gehouden, alzints te ontdekken, zo als die Leden, die vergadert zijn gefeest, zelve daar van fchijnen te zija geperfua- deert geweest, met al hQt gerefolveerde in die Vroedibbappen te doen üilflaan en te (lellen buiten effed ; doch wij meenen hier omtrent nader ce moeten avanceeren, dat, bij de aimtekeniiig vao de Heeren deutz en van VAUiËNBuao zelf blijkt, dat de Heerea witte en van echten het houden der Vroedfchap heb* bende tegengefproken^ de Heerea drütz en van valken&urg , doordien geprotegeerd hadden tegena de aanftellhige van'deü Heere van ecsten, aU Burgeneescer , tevens fustlneerden , dac de kwaliteit van opgemekien Heere Van echten, door hun- Ée gedane proteftatie, aanftonds verviel, decfdeerende dus, al klagende, de kwestie zelf. Een zaak , die al te ongehoord is , öm met ernst daar tegens Iets te zeggen , alzo niemand , die zij- ne oogeii wel geplaatst heeft, de wanfchapenbeid hier van niet téï eerften ontdekt,
„ Dat de Heeren wttfe en va» echten het houden der Vroedfchap tegenfpraken , was zeer billijk, en met de tegen- ivoordige Conftitutie der Regeeringe overeenkomHig, alzo zij klaar ontdekten dat, dezelve nergens anders toe zoude dienen,, d^n óm zlg aan te kanten tegens den rechtvaardigen en billijken, (andel van Mevrouwe de Gouvernante , om die dus in haar plecht te keer te gaan, zo als de uitkomst heeft doen zien , dat die Heeren dezelve Vroedfchap met geen ander oogmerk heb- ben gehoudea, als om baar kwalijk gekozen weg te. blijven ach- tervolgen; blijkende zulks ten klaarden uic de handelwijze van dien Heere deutz, die zig nu beroept op een Oftrooi> het welk, ten tijde zijne £d. PrefidentBivgemeester was, door zij- ne £d. het eerst fs verbroken en als vervallen , en van nul en ^^ner waarde meer te zijn is voorgedragen, , n Het zou nodeloos zijn te willen aantonen de nulliteit v^ ^nclufieh, die een Vice-PrefidentBurgemeester, wanneer da
S 3 Stem.
^n HAARLEMS GrfM*4emitfl^
Stemmen (leken, pp < Bucgemeescers Kamer wil doen nemen ^ lilZQ door zulke irreguliere en wederrechtelijke handelwijze» Iflle goede ordre in een oogenblik word geren verfeerd, fpre* kende vsn zelfs, dat, daar de Stemmen voor en tegen egaal zijn, de zaak in kwestie Hil (laat, en niet kan worden afge- daan, als door een hogere partij; wat weg derhalven de Hee- feq DEtrrz en van viilkenburg begrijpen, dat de Prefidenc leg^s znlk ongehoord bedrijf op burgemeesters Kamer anders ^ad moeten inflaan , als tegens die Conclufie te protefteeren „ ^ «e verzoeken dat hunne Mede-Leden van hunne onbehoor- |i^e behanddlagen wilden ^fftappen, begrijpen wij nog niet, fliaar wel, dat de Prefidenc, niets hebbende kannen vorderen, |[qufiSeerd ^et den üeere van ecrtbn ,' te recbt co me( goed fondament en reden heeft ordre gegeeven , om die pre.< leofe eq kwalijk a»ng)ezegde yrx>edrchap dMco .te doen afzeg-' geu) voorts blijkt opk., dat. 4e Lcdeo, qp den ii September vergadert, maar vijftig in gpiale zijn gew^M.» en dus no^ ^^et de helft der Vroed&Mp .uitmaakten , dw de Ref<riutieii . duicielijk inhouden, d^ V .tf n n^nden twee .derdon d^ Lede9 ^qeten prefent zijn, zullen *et zaken van gewigt geconclu-i 4eer.t worden. Dit niettegenfbuule zon men gaarne fustinee*- ren met die kwalijk vergaderde partij te recht te .hebben g^ rj^folyeerd, om de Vrocdfchap tegens den idr dito xe doen btefchryvqn; doch welke Brieven, ten deele door g^gekwalin geëerde Peifoonen bezorgt, ten deele onbefteld gebleven zijuj^ zo. als de Ondergetekenden declareeren dezelven nimmer ge-- pen te hebben; en dat dus alweer niets ;neer tot de onwet-. ^igheid dier Vergaderinge zoude behoeven bij te brengen. I)och waar omtrent echter nog moeten remarqueeren , dat de peeren deütz en van valkenTburq bij hunne aantekening ^elf hebben bekend geen voordragt tot het houden of bcfchrij- yen <lier Vroedfchap op Burgemeesters Kamer re hebben ge4 d^an . al mede dlreft ftrijdi^ met alle oude Coftumen en Ufiinr ^ïcn deezer Regceringe, en dus ftrekkende, zo tot verkor- linge van derzelve? Rechien en Vrijheden, als tot het op^ fcchten van eene ganisch willekeurige magt.
„ QWi, ?lle j^elke redenen wij Ondergetekenden als nog pro-i tefte^ï^a ^egew 4ie gehojuden Yrocdfchappeu , en voor nul e»
.V9n geener wftprde verklaraD al 4Vftt Uj <^ezeLye js^ert^fol: Teerd, zo lUs nede komt fê vervaU«n de £xtdaG^ v^n d^ •Vroedfclu^, gehouden den m6 Sqtceigber, w^lke me^ ip di^ siuile en pceteofe Vroedfebep. vm dm li heeft g^refumeord, smar in meQ.imr e^geozlmeliikbdd en ter kwader trouw« 4ê ««ken wel zo wilde doen voorkomen, als of de Prcfident en verdere Leden, op dien i6y hunne plaatsen op eene onbei- lioorltjke wijze hadden verhiten en weggegaan waren, daar dezelyen ter contrarie niet, d^ na dat de Vergadering door den Prêfident , wanneer hij liad gesegt dat alles afgedaan M^as ^ wettig was gefcl^den, zijn vertrokken, zo als uit het Re- gister van de Vroedfchap zelfe duidelijk confteerd; en dus is tiet tileen aan 't informeel gedrag van de 'Burgemeesteren DBUTZ en VAN VALKENBURG te in4>uteeren , dat 'er, na het ichekien der Vergaderinge, en het vertrek van den Prefident, iio'g zaken zijn voorgedragen, en buiten ordre op dezclren !s geadvifeerd," Aftnm Haarlem j den 25 December i^s^,
(was getekend)
J. 8. LA CLé , Z. STEENIS ^ D. VAN DER. 1VAAfEN,W. J. GR» VAN «OOGENDORP, P« VAN DEN BROECK, REMEES FLORIS VAN ZAANEN , D. J. CAMICRLING , J. F. PARVé.
„ Van het evengemelde Bericht, verzogten de Heeren van de Ridderschap en Edelen, gelijk ook de verdere Leden dier Vergaderinge , Copij te mogen hebben , ten ein- de de eerstgemelden het zelve in ordre mogten onder, zoeken, en de laats^emelden daar op ver(huin het goed* vinden der Heeren, hunne Principaalen ; terwijl de Gede- 5, puteerden van HaarUm inihntelijk verzogten, dat de de* 9, liberatien over deeze zo Importante als interesfimte >materie n Q^^ yQcbaanjta J^iaar «fi^wêgt «pgt worden het geene de ^ Heeren , hunne Principaalen , nodig zouden vinden , tol ,, opbelderingü van die Bericht en veele omflandigheden , dee-
S 4 „zt
99
99 99
Me tIAARLEMS GefcMeJenttfen.
„ ze zaak aangaande, in het daglicht te (leHen en aan hunne ,y £d. Groot Mog. nader te vertoonen; aan welk verzoek 9, zij vertrouwden, dat de Leden te gemakkelijker zouden ,, voldoen, om dat, uit het Request of de Remonftrantitf „ der achtien Leden van de Vroedfchap bled^, dat aan de „ moderatie en verregaande condefcendence van de Vroedfchap» 9, of het Meerdergedelte van dezelve, was toe te fchrijven^ ^ dat voor de verhaastinge van bet befluic hier omtrent, zon- 5, der deeze nadere ophelderingen af te wagten, geen reden, „ veel min eenig kortaanftaande gevaar, te vinden was." Het beduit. hunner £d. Groot Mog. werd hier op uicgefleld tot nar dere overweeginge. Waar na de gemelde achtien Leden van de Vroedfchap deezer Stad een tweede Request ter Staatsvergade- ringe van Heiland hebben doen indienen, bij het welke ge- voegd was eene breedvoerige Judificatie van de Meerderheid der Vroedfchap, nopens hun gehouden gedrag. Welke beide fhikken, en het iaatde inzonderheid, op eene bondige wijze aantonende wat 'er van de opgegeeven befchuldigingen is, ^en 8 Februarij, aan hunne Ed, Groot Mog. zijn overgeleverd, en dus luiden :
jtan de Edele Grofst Meg. Beeren Staaten van Holland en fVestfriesland.
„ Vertoonen, met fchuldig refpeét, de Ondergetekende Bur- gemeesters , Schepenen en Raaden der Stad Haarlem , dat de Vertooners genoodzaakt zijn geworden , op den 27 September dea voorleden Jaars 1758, zig, bij Requeste, aan U Edele Groot Mog. te addresfeeren, en te verzoeken het maintien van het Oétrooi en Privilegie der gemelde Stad, en de hooge voor- zieninge van U Edele Groot Mog. wegens de verkiezinge van 8AL0MÖN VAN ECHTEN tot Burgemeester aldaar; welke verkie^ zing nu wijlen haare Koninglijke Hoogheid, hoogloffelijker Me-, norie, als Gouvernante en Voogdesfe van zijne Hoogheid, den Prinfe Erflladhouder, heeft gelieven te doen buiten de Nomi- natie van de Vroedfchap , en alzo niet conform aan bet gezegde'
Odrooi en Privilegie.
/
o Dat^
HAAkLEMS Gefchieienisftn.^ ftSi
itüÊmmmmmm
„ Dat, U Edde Groot Mog^, ten zelfden dage, hebbend» goedgevonden den voorfchreeveü Requeste en Bijlagen aan wei- gedachte haare KoningHjlce Hoogheid, bij Misfive, ce zenden, met verzoek om hoogstderzelver Conftderatien en Bericht daar op aati U Edele Groot Mog. te hit en toekomen, vervolgens, uit naam en van wegen de hooggenoemde Koninglijke Prinfesfe , bij Mi9(ive, in dato dën 14 December van het Jaar 1758, aan U Edele Groot Mog. is ingezonden het gerequireerde Bericht. Doch waar bij veele zaken aan ü Edele Groot Mog. wierden voorgefteld, welken, zo de Rechten der S;^d Haarlem^ als de eer en de verpligting van de Meerderheid der Vroedfchap^, aldaar, ten hoogden 'zijn toucheerende.
„ Dat, de Vertooners zig hier door hebbende gevonden in de verpligringe,'om, zo wegens de gronden van het Recht, bij hen gefustineerd , als nopens de feiten , door abufive infor- matien,* ten hunnen laste voortgebragt , eenige Elucidatien in ta rkhteh, het inmiddels tusfchrengekomen ftnenelijk overlijden vari 'it Vorftïnne , wiens geheugen altoos met eerbied geèonferveerd moet worden, dé Ondergetekenden . wel heeft aangedaan mefc oprechte droefheid en leedwezen over dit zo groot verlies J maar dat het belang der Stad Haarlem j aan de Regenten op het allerfwieufte bevolen , en de gevolgen , welken diergelijk voor- beeld, als in de opgemelde verkiezinge van salomon vAn ech- ten gezien word, zouden kunnen maken op het algemeen wel- zijn, de' Vertooners houd in de verbindtenisfe om hunne bij- zondere gevoelens van rouwe , hoogachtinge en erkentenisfe niet to geheel te mogen involgen,' dat daar' door de vérfchuldigde befcherming achtergelaten zoude worden.
„ En vleiende zig hier in te zullen ontmoeten de goedkeu--- ring van U Edele Groot Mog. , zo nemen de Vertooners , met deezen, de vrijheid hunne eerbiedige* Juftificatie en verantwoor- ding aan ü Edele Groot Mog. te prefenteeren, met ootmoedig verzoek dat ü Edele Groot Mog. dezelve, nevens het boven gementioneerde Request en Bericht, in gunftige attentie geliei ven te nemen.** (finder ftond)
\ Welk doende enz. (getekend)
' Jacob deutz, Rasd ra Regeercnd Burgemeester » \7S9* - S 5 P»
«t4 HAARLEMS GefiiieJenisfeM.
ingezonden 9 word gedeclareerd, en zo als bij den teneur vai dezelve Misfive doorgaans is voorkonlende.
„ De gedachte Burgemeesters, Schepenen en Raaden ver- trouwen, met volkomen zekerheid , nooit bij U £d. Groot Mog. een objeét van verontwaardiginge te kunnen wezen , dat de Leden van de Regeerhigen der Steden , zfg met behoorlijke onderwerpinge, vertoonen ter befcherminge van de Rechten, tot welkers maintien dezelven van wegen U £d. Groot Mog.» als des Laflds hooge en eenige Soüveraine Overheid, plegtig* zijn geroepen, en waar van de cuftodie aan henlieden is bevolen tot het allerdierbaarfte dode , de confervatie van het algemeene welzijn.
„ Maar het kan aan dezelven niet anders, als zeer fenfibel, vallen, de wettige en gemefureerde uitwerkingen van hunnen pligt befchouwd te zien als onderneemingen , waar voor het eminent caraéler van den Erfthdhouder, zo wel als die het zel- ve wettig heeft gereprefenteerd, en voor welke niemand vol- maakter veneratie kan hebben, dan de Vroedfchap der Stad Haarlem altoos en onveranderlijk daar voor is bewarende, be- hoorde beveiligd te wezen ; en zulks in omflandigheden , daar de gezegde verpJigting zig is evertueerende omtrent eene ge- beurtenis, van welke geen gelijkend, min nog goedgekeurd, voorbeeld, in eenigen der voorgegane Stadhouderlijke beftierin-; gen, word gevonden; het zij men oogt op de daad zelve, dé verkiezinge , welke het onderwerp van de klagten uitmaakt ; het zij de wijze, waar op de Stad Haarlem dezelve verkiezing heeft moeten zien introduceeren , in de gedachten word her* roepen.
„ Met een verhaal van de 'gedane Eleétle, op zig zelve inge- zien , zullen de Vertooners U Ed. Groot Mog. niet weder op^ houden , dewijl het gantfche geval in het bovengemelde Request volkomen is gedeploieerd. Maar de gunflige attentie van U' Èd. Groot -Mog. word ootmoedig verzogt over hét Recht van de Vroedfchap , het geen men zal toonen in de beklaagde ver- kiezinge bcnadeeki te zijn ; en over het gedrag van de Meer-* derheid der Leden, het gunt zo zwaar, als buiten grond, word befcbuldigd.
f»
NooU
HAARLEMS Oifekttdeait/kit, aSï
5, Nooit, echter, zal bij de Meerderheid van de Vroedfcbi^ der Stad Haarlem c^komen^ het vermeeten van zig gecompro- mttteerd te willen hebben met wijlen hoogstgedachte Koningiij- fce Priufesfe , en deszdfs illu(be kwaliteiten. Men erkent en erinnert zig al te wel de rechtmatige diftantie, tuafchen het uit- fiekend emplooi van den Prinfe Erflhdhonder der Provintie en de bedienlnge van de Vroédfchappen der Steden, hoe zeer de- zelven ook gehouden kunnen worden als Leden v|n die Corpo- ra , welken de Souyerainiteit deezer Provintie helpen compofeoc ren. Nooit is mede bij dezelve Vroédfchappen iets mmder be* doelt, dan met wijlen de Vrouwe Gouvernante en Voogdesfe. van deezen geliefden. Prinfe te disputeeren. De hooge Voor* rechten, aan den Ërflbdhouder, of die denzelveu reprefenteerd» wettig opgedragen,- zullen bij de Vertooners altoos gefchat blij* ven als heilig , en aan welken zig niemand mag vergrijpen* Maar, wetende hoe, in onze vrije Confiitutie, voor een grond- regel word gehouden , dat de waardigheden zig onderfcheidea door het gezag en de uitvoeringe van het gedefereerde gebied «^ en dat ook het hooge emplooi met het mindere ffaiat in gelijk- heid van Rechten, zo ais die aan dezelven refpedivelijk com-- peteeren, zo is het op deezen grond, dat hunne poogUigen be« paaldelijk daar heenen (bekken, om, als getrouwe Voordan* ders , bij U Edele Groot Mog. , van wien zo wel het Odrooi en Privilegie der Stad Haarlem^ als de Rechten der Erfllad- bouderen deezer Provintie, zijn afvloeiende, te juflificeeren de gedane klagten over eene onderneeminge , ten nadeele van hec gemelde Privilegie en Odrool , waar toe zij eerbiedig vermee* nen dat de hooggedachte Prins Erfthdhouder ontwijffelbaar niet gerechtigd is.
„ Doch welke ondemeeming de Vroedfchap, aan wien de uitmuntende kwaliteiten en deugden van wijlen haare Koninglij* ke Hoogheid , glorieufer gedachtenisfe , ook ten vollen zijn be-> kend, en die daarom met gantsch AVi/fr/tfi}// in diepen rouwe ligt over het droevig verlies van die zo waardige Priufesfe, niet wil nog kan wijten, als aan de zodanigen, die hunne eigen bo» vordering boven alles prefereerende , door alle fub- en obreptive middelen en zeer verkeerde infinuacien en infimulatien, hoogsv* jlezelve daar toe hebben weten te brengen; en, mitsdien, na
der-
È%S' HAARLEMS Gefikiedenisjhtt
dtmiÊtmmmÊtmimmmmêÊiÊ^
derh&nd, ook veel moeite hebben moeten doen, om dit tlió iangeraden en doorgedrongen werk ten beste tecoloreeren.
ii In de gemekie Jnftificatle) en ter overcuiginge dkt dé gehouden conduites geheel overeenkomen met de gronden der Regeeringe , het niet anders kunnende zijn » of de Pc»rogati- ven van den Prinfe Erfthtdhouder zullen, nevens het O^rooi én de verdere Privilegiën der Stud- Haarlem ^ door de Ver-* tooneren, bij U Ed^ Groot Mog. rerpeftivelijk ter overwee» gfnge geprefenteerd moeten worden, uit oorzake dat de be» Ibbikking omtrent de Magiftratuure der genoemde Stad, door welke befchikking de verkiezing van salomon van echten tot Burgemeester is voortgebragt , geene andere betrekking tot wijlen haare Koninglijke Hoogheid heeft kunnen hebben» dan in de relatie als Gouvernante en Voogdesfe over hoogst» derzelver minderjarigen Zoon, en alzo de funftien van het Stadhouderfchap waarnemende ; zo zal de intentie van htm Vertooneren wel zijn, om in deezen te f^Veeken als minderen van rang, ten reguarde van eene meerdere, voor wien dezel* ven altoos alle achting en eerbied zullen blijven voorbehott-» den, en de benevcJentie , van welke men nooit zal nalaten^ door alle wettige «middelen en wegen, te ambieeren; moar^ tevens, gelijk zij niet anders mogen doen» als zodan'gen, dia Voprtreeden ter verdediginge van deugdelijke Rechten, aan hen vertrouwd, zig verzekerende dat bij U £d* Groot Mog«4 voor een rondborstig, doch gehoorzaam, betoog van rechten onfchuld de deuf altoos open (laat.
„ Het eenigfte, en te gelijk het allerhoogfte, waar toe de wenfchen en begeerten van de Vertooneren zig ten deezert uitflrekken, en het geene door dezelven met zo veele onder* Werpinge en eerbied, als ernst en vertrouwen, word gefolll- citeerd, beflaat hier In, dat zij het geluk mogen hebben tnef wijlen haare Koninglijke Hoogheid, glorieufer gedachtenisfe* en zig gantsch overdragende in deszelfs eigen woorden, lé mogen convenieeren in deezen grond, dat de Regeering ü* hier niet beftaan kan ^ wanneer eene willekeurige overmagt '%al flatueercn het geene ze oordeelen zal het meeste van dé Convenientle te zijn; maar dat de Privilegiën ^ ff^et* ten , Coftumen en Ufantien het rigtfmer m$cten wezen ^
yraar
HAARLEMs Cé/ikiedênisfin. %1fy
waar naar ée RegnHng 9an het Land en de Steden U^ fiierd moet werden^ In deeieo lin beeft de PrinTes zfg klaar* lijk gelieveQ te uitten.
„ De Venooners ^letaigen , «nét de volkomenfte oprecbdg' heid, en op alles, wat wenfchelijk en dierbaar kan wezen» filet alleen geenen anderen grondregel van hunne daden of gedachten ooit te hebben gehad of nog te hebbem , maar on- derwerpen, zonder de mioile voorbehoudinge, aan de toecz» Tan den zelfden regel alle hunne verrichtingen*
„ En hier op verzoekt de Meerderheid der Vroedfcbap van U £d. Groot Mog., in de eerde plaaize, de vrijheid om aan dezelven td mogen openleggen de Wetten, Privile* gien, Cofhimen en Ufantien, welken in de verkiezhigen van Burgemeesteren der Stad Haarlem ^ zo ten refpede van de Eleftien, te doen door den Prinfé ErfHadhouder, en welke Prserogativen aan den zelven, ten dien reguarde« zijn coiq- peteerende, als met opzigt tot de Nominatlen, bij de Vroed- fcbap te formeeren , mitsgaders de gehoudénis van dezelve Vroedfchappen, tot rigtfnoer moeten dienen. En het Recht, het geene van wederzijden verbind, gecondateerd zijnde, als dan imploreeren de Vertooners van U £d. Groot Mog. de ^nfle , om de befchuldigingen , tegens dezelven ingebragc, met decentie te mogen beantwoorden; en voorts, bij order , ook de verdere geavanceerde aanmerkingen ter toetze te üeU len. Alles in dat zelcer vertrouwen, dat de gedoleerd heb- bende achtien Leden, ten nutte van de gantfche ^tad, eene zo favorable, als rechtmatige dispofltie, op hun ingeleverd Request van U Ed. Groot Mog. zullen erlangen.
„ Wat dan de eerst geproponeerde addrudie aangaat, zo moet het in confesjo zijn , dat het poinét , waar over de Meerderheid van de Vroedfcbap der Stad Haarlem zig be« zwaard , hieir in is bedaande , dat salomon van echten ^ door haare Koninglljke Hoogheid, tot Burgemeester der ge- zegde Stad is verkozen bulten de Nominatie, welke in de Vroedfcbap, bij de Meerderheid van Stemmen, is geconclu- deerd, en die vervolgens, uit naam van de gezegde Vroed- ichap, aan haare KoningHjke Hoogheid is overgeleverd gè-
wor-
N
t«8 HAARLEMS Oefihieienhfitt.
worden , ten einde uit dezelve de verkiezing van Burgemeeste* ren zoude gefchiedeo.
„ En mitsdien moet in eerbiedige overweginge komen, of baare Koninglijke Hoogheid, «is Gouvernante en Voogdesfe van den Prinfe Erflladhouder, bevoegd k geweest om zodanige verlviezing, buiten de gemelde Nominade, te mogen ofte kun- nen doen*
„ Hier toe nu opvattende het geconvenieerde rigtfnoer der Rechten, Privilegiën, Collumen en Ufantien, en' alzo nagaan- de welk Recht aan de Vrouwe Gouvernante, in derzelver hoo- ge kwaliteit , omtrent de MagidraatsbeHelliuge binnen de Stad Haar/em, heeft gecompeteerd , zo vertrouwd men, in het algemeen, buiten contellatie te zullen wezen, dat het Recht van den Prnfe ErfHadhouder berust in en op de Commisfie , waar bij deeze hooge waardigheid aan den zdven is gedefereerd geworden. De kwaliteit en het cara^er van de Stadhoudereii in deeze Provincie word billijk geconfidereerd in zeer hoogen ftand en aanzien; maar, met alle eerbied gezegd, de Doorluch- tige Prinfen, welken deeze hooge Charges bekleeden, bezitten ]n die kwaliteit' geen origineel eigen Recht, en hunne macht toe de Regeeringe was noojt radicaal , bij of uit dezelven oorfpron- gelijk. Integendeel werkt het eminente bedier des Stadhouders eeniglijk in en door de uitvoeringe van den last, bij U Ed« Groot Mog., als Souverainen van den Lande, aan denzelvea opgedragen , en voor zo verre als de gedefereerde macht en de verleende Commisfie is firckkende.
„ Deezen eerden grond alzo kortelijk gelegd zijnde, zo volgt, bij order, de infpeétie, welke Rechten en Prarogativen door U Ed. Groot Mog. , bijzonderlijk ten aanzien van de Ma- giftraatsbedellingen , aan den Prinfe Erfdadhouder iijn opgedra- gen. En het geëligeerde rigtfnoer leid ons, ten dien refpefte» rot de Commisfie , bij U Ed. Groot Mog. aan 'wijlen zijne Doorluchtige Hoogheid, Prins willem den IV, gedefereerd, voorkomende in de Notulen van Uwer E(d. Groot Mog. Ver- gaderinge^ onder den datum van den I2 Maij van het Jaar 1747. Op deeze Commisfie heeft hooggedachte zijne Doorluchtige
Hoogheid, den 15 Maij, daarafmvoljfende, plegtiglijk den EeJ
af-
HAARLEMS CefiUfdentif^^» 1S9
«Inlegt; zo als, na hoogstdeszelfs fmenelijk afllerven, door wijlen de Vrouwe Gouvernante » glorieufer gedacbtenisfe , ins- gelijks is gefchied. £n bij dezelve verklaren U £d« Groot Mog., wederom op het allernadrukkelijkde, den hooggemel- den Heerê Prinfe van Oranje en Nasfau^ willem karel HENDRIK FRiso, te onthoudeu» tecommitteeren, te (lellen en te ordineeren als Gouverneur, Kapitein-Generaal en Admiraal van den Lande van Holland en We%t f rietland ^ onder ande* ren met deezen last, ten aanzien van de Magiflraatsbeflellin- égen, namelijk, „ de Burgemeesteren, Schepenen en Wetten „ te veranderen naar behoren, en achtervolgende de Privi" ,,, Ugien van de f efpeQive^ Steden en PlaatzenJ" Deezc laatfte wooraen achtervolgende de Privilegiën van de refpec- tive Steden en Plaatzen zijn overgenomen en gevolgd, niét alleen uit de Commisfie van wijlen Prinfe wiulem den III , gedateerd den p Julij van het Jaar 1673; maar ook, volgens de Commisfie van wijlen Prinfe willim den II, van dato den 'ip December van het Jaar 1647, zo als dezelven daar bl] voorkomen, met uitlatinge, op dit poind, van de woor- den daar het zelve van noden wezen zal , welken in de In- ifaruftie en in de Commisfien van de Prinfecr mwRiTs en fre- DRiK HENDRIK wordeu gevondeu ; doch die, volgens het rap- port, daar van, den 16 November van het Jaar 1647, ter Vergaderirige vaiT U Ed. Groot Mog. uitgebragt, en den 18 .December gcanelleerd, daar achter niet behoorden, maar dien conform bij die, en de verdere Commisfien der Prinfen Stad- houderen , zijn geplaatst achter het volgende' poin^ , rakende het doen houden van goede opzigte, goede ordre en wagi in de Steden en Sterkten, zo te Water als te Lande, daar zulks van noden veezen zal. Hebbende de oorzaak van die gemaakte veranderingen alleen kunnen beftaan daar in, dat de evengemelde eerdere ctotifule voet of aanleiding had gegeven , dat veranderingen in de Regeeringen waren gefchied buiten - de Privilegiën, op fundament dat de Prins Stadhouder decla- reerde te oordeelen dat dezelven van noden kwamen te zijn. Dit hebben U Ed. Groot Mog,, na het overlijden van Prins FREDfUK HENDRIK, met rcdcu venneeut te moeten rettificee- ren , en , wanneer alle de Prscrogativen van het Stadhouder-^ XIX. DSE& T fchap
ftp3
HAARLEMS GefMeiinttfkn.
^daat zijn bevoorrecht. Nog groocer ttiaondcriDgen vind men te Hêgrnf en in eenige andere Steden. Ea het blijven alzo de Privilegiën der Steden , welken de uitwerking van het bftftier des Sadhouders , omtrent de MagilfaraaubeftelUnge p regden. £a op dat niet gedacht mogte worden of uit dit gezegde . eenige verminderiog van het wettig gezag ües Stad- hoaders zoude refulteeren, zo zal men alleen herinneren «' hoe de groote Vota 9 willem de III, in het Jaar 1684, ipedaallijk omtrent het (luk van de Eledie der Magiflraaten » «an zijne Hoogheid door U £d. Groot Móg. gedefereerd» niet gefchroomd heeft zlg rondelijk te uitten In deeze woor« den: en erkennen Vfij gaarne ^ dat wij én dien 4^ele fchul' éig %ifH ons naar de Privilegiën te reguieeren. , ,, Vastihumde dan , dat de jaarlijkfche veranderingen vaa Burgemeesteren , Schepenen en Wetten , door de Vrouwe Gouvernante , hebben moeten gefchiedea achtervolgende de Privilegiën van de refpe^ive Steden en Plaauen, zo fucce- deert nu, in orde, het onderzoek, met welke Privilegiën de Stad Haarlem , ten reguarde van de Magiftraatsbeflellinge in dezelve Stad, voorzien is, en hoedanig de Eleftie tldaar» in achter volginge vaa de gedachte Privilegiën, moet gefchie* den»
„ En hier doet zig, In de eerfte plaatze, te voren hec Octrooi, door de Burgemeesteren en Regeerderen der Stad Èaarlem^ op den 26 Julij van het Jaar 1651, van U Ed. Groot Mog. verkregen; en op het welke de Burgemeesters, Schepenen en Raaden, uitmakende de Meerderheid van de Vroedfchap der Sud Haarlem y zlg bij hun ^equest 'hebben gefundcert. Dit Oarool is door de Sud Haarlem verzogt, en door ü Ed.' Groot Mog. uitdrukkelijk vergunt, als een Privilegie; verklarende U Ed. Groot Mog., uit derzelver ,, rechte wetenfchap , fouveraine macht en anthoriteit , de „ Venooners te hebben geoarooieerd en geprfviligeerd," zo- danig als vervolgens in het dispofitief van het zelve breedef word vermeld. En de ichikkingen bij het zelve, bijzondef* lijk ten aanzien van de verklezinge der Burgeroeesteren, ge- maakt , diaeeren , uitdrukkelijk , dat bij de Vroedfchappea geformeerd zal worden eane Nominatie van acht Peribonen,
m
HAARLEMS Gi/thttienitftn.
•fr
j)iec zo als die in eene orde van opvolginge dnr toe «ts naasten geeonfidereerd moeten worden, maar, achtervolgende den Uaaren en ailerprijsfelijkften last van U Ed. Groot Mog./vav dusdanigeo , welken de Vroedfchappen zuUeii aditen te wezen^ ran de reehtvétMréigffie ^ Vêrftémdêgfie en vretdzaamfte Ut f* iebkeren van hff Vaeer iandi en dat uit de gemelde acht Per<^ Ibonen de Burgemeesters moeten worden verkozen. Dit is het. Privilegie, achtervolgende het welk de Eleétie van salobaoiv VAN ECBTEN moeste zijn gedaan , zal dezelve beHaanbaar en wettig wezen. Maar de verkiezing van salomon van echten tot Burgemeester der Stad Haarlem ^ door wijlen haareKonlng« lijke Hoogheid, glorieufer gedachtenisfe , volgens hoogstderzel- ver welbehagen , ultgebragt , nevens het gezegde Privilegie «zijnde geplaatst, en mtt het zelve wordende 'geconfronteerd ^ zal het niet anders, als te zeer evident, moeten wezen, dae daar in het meergemelde Privilegie niet is gevolgd, en dat 'dee^ «e Eleaie van het geprezen rigtfnoer is devieerende; ^
„ Edoch gelijk de klaare en duideliike letter van dit Oarool en Privilegie geen twijfièl , min n^g tegenl^raak , is toelatende i zo heeft men, niet zonder verwonderinge, gezien, dat beden* king gemoveerd word of het gezegde Odrooi nog kragt van verbindtenisTe zoude hebben , den of het zelve 4oor de reintro* duaie van de oude Regeerlngsfonne mogte ophouden obligatoir. te zijn , en dat men dit Privilegie zoude mogen aanmerken als een interims Reglement, gemaakt ter gelegenheid datdePro- vintie, door den dood van Prins willem den II, ontbfoot was van een' Stadhouder, en het welke alzo, bij het cesfeeren der redenen, waarom het zelve gemaakt is, insgelijks zoude mbe* ten cesfeeren en ophouden. Want weinig is het hier tegens, dat het gedachte Oarooi en Privilegie, geduurende de gamfche Regeering van Prins willem den III , heeft ftand gehouden en als eene grondwet van de Stad Haarlem is geobfèrveerd. Wei- nig is het, dat het gezegde O^rooi en Privilegie, ooknadd jongde herftellinge van het Stadhouderfchap, bij ^tSxiAHaar* lem in vigeur is gel)Ieven ; zodanig dat de Leden der; Vroed* fchap, wanneer tot het formeeren der Nominatien zal worden toegetreden , het zelve op den Eed motten aanneemen , gelijk onveranderHjk, en tot het Jangfto gml InfefloteOi door «Ut
V
IIM HMRUBMS O$Mi0deBf^
#6 Ledeo ynn de Vroedftbftp , m dus fpeclaallijk mede dóór <He geenen , welken baare Kooioglljke Hoogheid met deraelvei ^(te en de goedkeuringe van hunne daden heeft gelieven et Ttansereut geftUed is | ]Vbar men weet niet hoe mei diergdijke }afinaade gecompasfeerd zal worden dat \J Bd, Groot Mog. t ^nmneer, in het Jisar i^st^, uit volflrekte tioodzaaklijkheid, ^ene dispenfade van dit pétrooi moeste worden verzogc, dezel-» ye wel gratie^ftiïjk hebben gelieven te accordeerén, dochbe* «aaldelijk voor ditmaal» en wijders met deeze energfque bi]« ycwginge, blijvende^ voor hft overige ^ het :^elve Privilegie fff Offro^'f in vervolg vs» $ijd^ en iü alle zijne deeUn in fijn gfheifil.en van volle kragi^
, Zie daar , Kd. Oroot Mog« Heeren , d^n grond waar op de Af eerderheid van de Vroedrchap der Stad Haarlem zig heefl 4iirven vertrouwen het woord van den Souveraipi en me^ Vfrwagt niet dat het seive sal kunnen fiilUteer^,
„ Het is wel de waarheid , dat het meergemelde Odrooi en Privilegie door U Ed, Groof Mog. Is verleend, in eenen tijd» wanneer de Stadhouderlijke Regeerlag heeft opgehouden. Maar liet zonde eene gahtsch abufive en al te nadenkelijke (lelling fijn, dat uit deezen fbind der Regeèringe zoude moeten volgetf ^ene onbeftnanhaarheid van dat geene , het welk geduurende gedachte Stadbouderlooze Conftimeie is gefhitueerd , en dat, ïen dien reguarde , in 'de afürmative zoude moeten worden be» dgteq pp het voordel, quaedixit^ quadeerevit^ nulHusfo* r# momettii»
,, Hoe zeer niemand een goed Burger kan zijn, welke niet ^^r(taat de tegenwoordige Conftitucie van het Gemeenebest, 1^ welke wenfchen in het bijzonder de Haarlemfihe Vroed- £;hap voor de geduurzaamheid van dezelve is vormende, hec fOUde e^e «tteinte maken op de wettige Oppermagt van de« l,ande, te willen inftnueeren dat de verleende O^^oien nfeti Kllders vv^ g^i^est « als Interims-CommisGen,
,, Dei Stadbondeifchi^ word billijk geconfidereerd als è^ l^iater , px ie gelijk de fterktc , van de R«g«ermgc« Maar hef ClW^ ia fooUeaiie^ bi) d«i)ppi^tnfgf t en piet jn.tegr^erende to| éM4v«« Ifet ^ töW^^Q dQei Komof « v«0 Spanje verviel
do
.BéARLEMS GtfèUédenitfé», a«5
^^mmmm
de volheid van de gemeUe Qppermagt tan U Ed« Groot Mog.
^En Prins willem de I , aan wiéh de exercitie van deè^ booge Rechten door U £d« Groot Mog. was opgedragen , lijnde aflii- ylg geworden^ keerden dezelven andermaal tot hrn^rea oor*
^ong. Eenigeo tijd daar na hebben U Ed.. Groot Mog..a|f Stadhouder gecreëerd den Prinfe bcauuts; en aan dsn zelv^ zijn , bij orde » gefiiccedeert zijQ Broeder en Neef; maar
.alleen tot uicoe&ninge van de Rechten, in derzelver lalbpaie
.en Commisfie begrepen. Onder deeze Rechten was fpeciaai
.bet doen der Magifbaatsbeftellipge aan hooggemelde Vorften >opgedragen ; doch alleen In executie van den last en de gegee- ven Commisfie, en niet abdicative of als een pAtrimonieel Rjecht, tot deeze uitwerkisge, dat het ftuk van d^ verande- ringe der Regeeringen, bij gebreke van het Scadhouderfchap , defed zoude zijn. Het zelve bleef, en blijft altoos radicaal» in den boezem yan U £d. Groot Mog. berusten. £n de meer
, lUuflre Commisfie der Sudhouderen , doQr het afUerven v^n
. Prins WILLEM den JI, ophoudende, hebben U Ed. Groot Mog., uit de zelfde volheid , waar uit bevorens het Recht der verkil* Ziogen, bij communicatie, ofwel ter uitvoeringe, aan de Prin*
'feu Stadhouderen was gedefereerd, het zelve vervolgens bevo- len aan de Regenten, zo als met de ConlHtutie van ieder Sud best was overeenkomende.
„ De eenige verandering, welke dit Oétrooi en Privilegie met de herftellinge der Stadbpuderlijlce Regeeringe ondergaan beefl, beHaat bier in: dat het zelfde Recht van Eledje, hfs welk door het gedachte O^rooi aan die van de Vroedfchap was vergund, bij overgifte van de Leden der Vergaderinge van U £d« Groot Mog. , weder is gedefereerd aan den nieuw verko-
. zen Stadhouder. Dus luid klaarlijk het rapport van den Penfi* onaris ten iiovb, welke de Befoignes van U Ed. Groot Mog.
,ten dien tijde had geadflfleerd , en welk rapport, ofwel de Re* Xolutie conform het zelve, in de Vroedfchap der Stad Haarlem^ op den %% Januarij van het Jaar 1685, 'genomen, word gepre* zen in het Bericht van wegen haare KonioglijkeHooghekl, in dato den 5 O^ob^r van het Jaar 1757 , aan U Ed. Groot Mog. ^eprefeiiteerd. En de gemelde Concesfie der Leden bepaalde Z\f zodanig .in de overdragt der eigenlijke Eleftie van de St^
T 4 ' • dti
liptf HAARLEMs Ge/ihiiilênUfifi.
den tan den Stadhouder , dat het Hof van Rolland^ ftfaooQ anderzints In verfcheide Privilegiën, of altematfve nevens den Graaf en zijnen Sudhoader* of bij afwezen van den zdven» tot de Eieélie geroepen , in de opgetnelde overgifte niet me- de is begrepen ; maar dat de Oótrooien in alles , nicgezondert alleen de meergemetde a€iu% eligêndi^ hi Itand en volle kraga zijn gebleven. Overtuigende word het zelve bevestigd »* wan- neer en de tijd, en de wijze, waar op nu de Nomhiatien' binnen de Stad Haarlem worden uitgebragt, en bijzonder de requifiten, welken thans gevordert worden om nominabel te zijn tot let Burgemeesterfchap , in vcrgelijkinge worden gefield met de vereischcen in de vroegere Privilegiën* Volgens het. Handvest van Vrouwe maria, gegeeven den 24 Maart van het Jaar 1477 , moest de Nominatie van Burgemeesteren , Jaar- lijks, gemaakt worden twee dagen voor Sint Mariadag, het welk is den «3 April; maar geduurende de beftleringeu van de Prinfen willem den III en willem den IV, zijn aan dee- ze Stadhouderen , en, bij orde, mede aan haare Koninglijke Hoogheid zelve, de overgeleverde Nominatien van Burgemeeste- ren, uitgebragt conform het Oftrooi van den 7 September, en alzo geapprobeerd. Volgens het zelve Privilegie moet eerst worden gemaakt eene Nominatie van tweeëntwintig Per- ibonen; uit die tweeintwintig Perfoonen moeten worden ge- kozen acht Perfoonen, om bij den Graave, of deszelfs Stad- houder, daar uit vier Burgemeesteren te nemen ^ en, deeze vier Burgemeesters zijnde geèligeerd, om, als dan, uit de overige achtien Perfoonen te kiezen zeven Schepenen. Maar dé Nominatien, waar uit confecutivelijk , als hier voren werd gezegd, de Eledien zijn gefchied, beflonden, ten aanzien van de Burgemeesteren, uit eene bepaalde benoeminge van acht Perfoonen, zonder een voorgaand grooter gros* Van gelij- ken beftond de Nominatie van Schepenen , waar uit haare Koninglijke Hoogheid de nog aauéellijk dienende Schepenen heefe geëligeerd, alleen uit veertien Perfoonen, daar toe bij- londerlljk en direftelijk benoemt. En op dat niet gefpecu- ieerd mogte worden daar heenen, dat het Odtroöi, ten re- guarde van de twee evengemelde Artikelen, overeenkomt mee' de Ordomnntiea van den Prtafe willbm den I , zo zal hec
HAARLEMS GefeMtdinUfèti. Wfft
gebeurde in bet Jaar 175$ , andermaal , peremtoir moeten we- zen; te weten, wanneer, in bet genoemde Jaar' 1756, wijlen baare Koningfijke Hoogheid, giorienfer Memorie, geliefde ee infteeren , om te bebben eene volledige Nominatie van acbt Peribonen, wiar uit boogstdezelye de rerittezing van Burge- meesteren zoude doen , en dat zodanig getal van acbt Perfoö- oen, welken, volgens' den eiscb van bet Oftrooi, den' tijd vaa acbt Jaaren Leden vaii de Vfoedibbap waren geweest , niet ionde worden gevonden , zag zig de Regeéring der Stad Saariem in zodinige engte, dat dezelve genoodzaakt wierd de bdgere bulp en de Souveraine Magt van U Ed. Groot Mog. te 'moeten 'imploreeren, en te verzodcea, in dit geval, dispenfi- -tie van bet gemelde reqaific; zo aia ook door U £d. Groot Mog. gónftig is toegefhan. Dit verzoek aan U Ed* Groot Mog. was niet gedaan buiten kennfsf^van baare Konfnglijkè Hoogbeid; maar, alvorens bet Requést daar toe werdiog^e- •verd, is bet zelve aan boogstgedacbte 'Prinfesfe toegezonden. En echter word dit gantfcbe véreiscbte, dat de Genomineerden tot bet Burgemeester-Ampt móeten wotden verkozen uit de Vroedfcbap, zonder daar buiten te mogen gaan, en dat deze!- ven acbt Jaaren Leden van de Vroédicbap moeten zijn geweest ^ niet gevonden, bet zij in de vroegere Privilegiën, of bet zij hl de Ordonnantien van Prins Willem dzh I ; maar\zulks berust eeniglijk óp bet veelgemelde Odróoi, bet welk, als eene ge«i duurzame Grondwet, fbmd boud en geobferveerd moet wor- den.
„ En deeze aanmerkingen, rakende bet adueele befhan van bet Octrooi, en dat het zelve als eén Privilegie der Stad Haar» 'lem in viridi ohftrrantia is, beeft men vermeent fcbuldig te zijn aan de wurbeid en de confervatie van de goede orde in de Regeennge. Maar verre is bet anderzlnts van daar, dat ooit de vroegere Privilegiën, in welken bet Récht van dé Magi- -ihnatsbeftelllngen bbinen de Stad Haarlem , tot op bet Jaar 'I651 , was confllleerende , meer ruimte zouden geven , om eene Eleaie van Burgemeesteren der gemelde Stad te kunnen doen buiten de Nominatie, daar toe in de Vroedfcbap gefor* ^meerd, en uit naam van dezelve overgeleverd. Getuigen, welken het tegehdeel bier van irreprochabel attefteeren, zijn de
T ^ Pri.
HAARLEfia GêfcUedewis/M.
Brivil^eo zelfs wegens de MagfflrftatsbefteiKoce , aan de Stad Hamriem verleend , en fpeciaalüjk het reeds geallegneerde Handvest van de Hertoginne maru» vergund den &4 Maart van liec Jaar 1477 voor Paa^fcben. Dat dit bet Privilegie is , naar bet welke bet ftuk der MagifiraatsbeftelliQge tot op bet einde .van de Graaflijke Regeeringe , ep wani^r 4e Stad niet ten ^- jiemate was geproft^rneerd , is gerlgt geworden » blijkt ten klaar* Hen daar uit» dat, als t^,ocsafie van de. beroerten, gemeenli|k ^noemd den oorbg van Kaai en Brood^ door-den Hertog-AL- XKXCHT VAN SAXEN, ^n de Stad HaarUm alle deizelfs Pri^i- Jegiea waren ontooxnen, ,qp het ernltig aanboiM^n van de I^e- .feering^, uit naam van den Aartshertog fiups, den 7 Decem- ber van iiet Jfl^ 14959 ^m dezelve is gegund,, fpeciaallijk, dit Privilegie weder te gebruiken , even of het zelv^e nooit van hen jifgenomen of geaboleetd ware ge«reesc« . f,n wanneer in de niF- ToeriQgd van de verkiiezingen en Norainatien , uk krachte van dit Privilegie te doep, eenige difficulteit was ontfiaan, is, hij A&e van bet Hof v^n HoUand^ in dato den si April van het Jaar 1501, dit Priviie^ als werkende erkend, endedilEcul- teiten zijn weggenomen. Maar. bij dit thndvest fpreekt de Vorfiin wederom zeer kiaar^ dat, uit de tweeëacwintig Per- sonen, aldaar breeder gemeld, eerst gekozen zullen wezen acht Pvcrfoonea „ van derallemotabelften, oorbaarlijkften eode 9, vredelljkllen, die men ons of onzen Stedehouder ende Raf- ;, den van Holland prefenteeren ende overleveren z^ , om „ vier Burgemeesteren daar uit te nemen, kiezen en ordi- ^ neeren." - . "
„ Die is dan ook de (tem van het. PriviWgie , oorrespon- deerende met het O^rooi daar in, dat eeoe Nominatie in de Vrocdfchap moet worden opgemaakt, en dat, bepaaldelijk uit ó&Qz^ Nominatie , de vefkiezUig van Burgemeesteren moet worden gedaan. Het zelve is vervolgiens bevestigd bij de fcbikkiugen , welke eenigzin^s nader aan den rijd van hec Stadhouderlijk bedier , zo als het zelve nu geëerd word» %\]Xk approcheerende. Want als, In het Jaar 1578, de Re- ^eering der Stad Haarlem zig had vervoegt tot Prins wil- lAM D£N I , aan den welken , door de Heeren Staacen , reedfl, nen dien tijde, voor zo veel in bea kwam te zijn^ was op-
HAARLEMS (hffhiidenlsfni. %99
ffidngtn het Rechi van de hooge Overheid , gedaorendè den oorlog; eo dat tan den Vorst wierde vertoond hoe de Stad JlasrUm^ door meBigvuldige rampen, was gekomen In zodft- lu'ge ongelegeiiheid , dsü ^ij genoodzaakt ha4 geweest bij SmiG ie leven, en het gfiynük van haare Privilegiën te misfen, lo AeM xijne Excellentie order op de vervuUinge van de vieren- twintig Laden der Vroedfehap, en anthorifeerd , vervolgens » dezelve, om Jaarlijks te treden „ in verkiezinge van acht Per- „ (bonen, om dutt uit bij zijne Excellentie of bij den Raade „ Provinciaal, verkoren te worden vier. tot Burgemeesteren, Ya en veerden anderen, om zeven Schepenen daar nit geêllgeerd „ te worden.** Het zelfde is, in den volgende Jaare 157P, door de Heeren Staaren bevestigd, o^doüneerende mede uit- drukkdijk en caxative ^ dat de acht genomineerde Perfoonea •an zijne Excellentie overgezonden zouden worden , om daar uit bij den zelven vier tot Burgemeesteren te worden geduid. £n wanneer, in het J«ar 15S1', het getal der Vrocdfchappén was vermeerdert tot tweeëndertig Peribonen, zo herhaakl hoog- gemelde Prins ) nogmaals , dat dezelven „ alle Jaaren , ten bd- „ hóorlljke tijde, zuUen procedeeren tot eene Nominatie van „ acht ende veertien Perfoonen, om uit ten zelven bij ons, of „ bij den Raad Provinciaa) , vier tot Burgemeesteren en zeven I, tot Schepenen der Stede van Haarkm geordineerd te wor«
\ •>
den.'*
„ De Meerdeiiieid der Vroedfch^ , acht , over zulks , niet nodig te treden in eene discnsGe van Rechten , over de kracht en uitwerkinge van eene gekwalificeerde Nominatie, en welke verbindtenisfèn dezelve meebrengt voor èt geenen, die uit zodanige Nominade aanftellioge doet. De zulken , welken zig M prrfesfc hier over hebben geëxpliceerd, beibhrijven het J»x NüminafioHis ^ Jus Obiigandi emm^ cui Eltêlio c^mpetit^ ut tlUnf non nifi ex Npminatiu Men remarqueerd het onder- ftheid, wanneer precUë gefproken word, tusfchen eene Covh mendatie, die de verkiezing geheel vrfjlaat; tusfchen eene pre- fentatie, welke geen vrijheid permitteerd, maar vordert dat de geprefenteerde noodzakelijk verkozen moet zijn; en tusfchen l^eneNpminarie, wanneer de EleAie gefchied uit een getal, het tij diAbcl of neer 9 van zekere genomineerde Perfoonen, buK
I
300 HAARLEMS Oefchi^hnhpm^
ten welken de Verkiezer niet bevoegd Is te treden. Het Recht ¥an Brefentatie , eigenlijk genomen en voor zo verre alle Keure daar door uitgefloten zonde zijn, word celi deezen niet geflia- dneerd. Commendade is, wanneer, Sn fommige Steden, de Burgemeesters op de Nominatie, in de Vroedichap gemaakt, Perfoonen noteeren, welken zij voor recommandabel honden^ *of wanneer* de O&iers, of andere daar toe gerechtigden , ne^ tens de Nomioetie, hun advies overfchrijven. Maar tusfcheti •beide intercedeert de Nominatie, die wel eene verkiezing er- kent, maar uit de benoemden, eo sviders niet; verkrijgende alzo, niet ten aanzien van ieder benoemd Perfoon, maar mee .opzigte tot het voorgemelde dubbel of meerder getal, hetRechc van Prefencatie. En het verdient de bijzondere opmerkingen » dat, daar de oude Privilegiën in meer preciesheid en neuer waameemihge van de beceekenl^fe der woorden Ipreken, das wel in latere tijden is geobferveerd , in het nu veelgedachte Privil^e van Hertoginne Mit&u, nopens de Nominatie van •chten, gezegd word dat men dezelve ,, oos of onzen Stede* •^ houder ende Raade van Holland prefenteeren ende overieve*- „ ren zal, om vier Burgemeesteren daar uit te nemen,** het geen dan de boven geaddruecrde bepaHqg;van de Keure , laxar tlve te doen uit de Nominatien, ten kiaarften bevestigd. « „ Edoch, zonder zig hier over verder te elargeeren; d< Vertooners vertrouwen billijk, dat alle twijfTeling totaal weg geaomen zal moeten zijn, en dat geene tegeuTpraak overig zd kunnen blijven, wanneer men op dit Artikel concludeert, mee de eigen en energique veridaringe van wijlen de Vrouwe Gon- vemante zelve. J>aar toe confieerd zig dan de Meerderheid van de Uaarlemfphe Vroedfchap , en onderlchrijft met eerbied de ultfpraak, vervnt in hoogscderzelver Bericht, onder den dat* tum van den 5 Odober.van het Jaar 1757 aan U £d. Grooc Mog. ingeleverd, en waar bij haare Koninglijke Hoogheid zig Jheeft gelieven te uitten met deeze woorden: „ aan ons compe*' ^ teerd het Recht van Eleétie uit overgeleverde Nomina- ^, tien."
„ En men foUiciteerd^nu alleen <le billijke vrijheid, om het het geene tot hier toe, ter aanwijzinge qi adftru^ie van de &echten, welken omtrent ide verkiezingen y^Q Bu^geméesterea
dar
HAARLEMS GefekudtMUfhi. jn
èes Sqid Haérkm te obftrveeren ftaan , is voorsebragc ge- worden, te mogen^ coUlgeeren en brengen tot een kort funi" mier/ en de gedane EleAie van salomon van xcirrEN daat op over te wijzen.
„ Het recht , liet geene wijlen haare Roninglijke Hoog- heid» glorleufer Memorie, omtrent de MagUfaraatsbeftellingta heeft geoeffend, word gedirigeerd door de Commisfie van den Prinfe Ërfliadhander. Dttzt Commisfie bepaald de fa« ^cuiteit tot de gemeUe verkiezinge in de achtervolginge van de Privilegiën; de Privilegiën van de Stad Ümarlem diéteeren dat de Eleétie gedaan moet worden uit de Nominatie, in dt Vroedfchap geformeerd; en dus hetft haare Koninhliike Ho<^^ beid zelve zig verklaard.
„ Maar op dt^t Nominatie is salomon van icbt£N niea benoemd of gekozen geweest.
„ Hoe komt sAlomon van ecbt&n dan in de Kamer van Burgemeesteren f
„ Het heeft , bij de infteilinge van de altoosgebonoreerde Mlsfive , kunnen behagen deeze incroduaie van salomon van ECHTEN ter gedachte Kamer te foutenetreu op vierderlel gronden, van welken de laatfte in rang, roerende de applica- belheid van het Oftrooi, door ü Ed. Groot Mog. in het ]aar 1651 aan de Stad Haar Urn verleend, reeds hier voren is geoccupeerd. En blijvende dus alleen over de drie eerst- genoemden, zullen de Vertooners nu, bij qrde, de vrijheid nemen omtrent dezelven eenige eerbiedige aanmerkingen aan U Ed. Groot Mog. voor te ftellen.
In de eerfte plaatze, gepremitteerd zijnde een ampel recit
van het geene zedert ruim drie Jaaren omtrent de Regeerin-
ge der Stad Haarlem zoude zijn gebeurd, en in welk recit»
met vrij fcherpe en treffende bewoordingen , . word geasfu-
meerd eene cabale of verbindtenis, tot uitfluitinge van eenl-
g^n der Medeleden, zo word vervolgens daai op, als den
eerften grond, geformeerd de ftelling, dat het ingaan van eene
cabale, om daar door zijne Mede-Regenten uit t$ fluiten, ia
eene ongeoorloofde zaak, ftrijdig met alle gronden yan Re-
geeringe, en dat al het geene uit dien hoofde verhandeld en
.T^rrigt word ev^n vitieus is.
„ En
SMT HAARLEMS GifihiêJMè/iÈ. *
ff En wat betreft de ftelHng, in $kefi genomen , daar in cöfl« defcendeert men met volkomen overtuigfnge.
,» Maar de Meerderheid der Vroedfcbap ontkent oprechtelljk de geasfumeerde hijpothefis , dat diergelijke cabale bij dezelviT geêxfleerd zoude hebben^ Tot het onderzoek van dit gekn- muteerde iaaam zal dezelve na direftelijk overgaan. En zon* der U Ed. Groot Mog.» ter deezer plaatze, over de ongeme^ riteerde ezpresfien te vermoeieiijken , als welken dien ver-* «roQwd dat nooit met de goedkeuringe van wijlen haare Ko^. ninglijke Hoogheid , glorieufer Memorie , aMaar hebben kunnev ter nedergefteld worden, zullen de zidten ter toetze worden: l^ebragt, en daar in, zo ved doenlijk is» de draad der Misfive worden gevolgd ; in de verzekeringe , dat, bij de gedachte verfaandelinge der feiten, de onichuld en zuiverheid van de daden en imentien der Meerderheid van de Vroedfchap, te ge- lijk met de irreguUerheld van de procedures , omtrent dezelve gehouden , zig ten klaarden zullen vertoonen*
„ De Vertooners remarqueeren dan, in die eerfte plaatze , dat men de goedheid van haare Koninglijke Hoogheid heeft geabu- feerd, wanneer aan dezelve is bericht geworden, dat, in het Jaar 1755, twintig van de tweeëndertig Vroedfchappen def Stad Haarlem met den anderen zouden hebben aangegaan eene cabale of verbfndtenis, waar bij de twaalf Medeleden zouden zijn uitgefloten. Zodanige uitfluiting, die alhier in den aanvang eenvoudig word vastgeileld, doch met eene twijfièkchtige ap« plicatie, maar welke in het vervolg word befchreven als benee- mende aan twaalf Leden van de Regeeringe het Recht, dat zij bij hunne aanftelHnge egaallijk met de Medeleden verkregen hadden, is bij de voorfchreeve Leden of de Meerderheid van' de Vroedfchap nooit geconcerteerd of gedacht, gezwegen dat dezelve tot ecnige maturiteit of uttwerkinge zoude zijn ge« komen.
„ De Vertooners beklagen ziggeenzints, dat haare Koning^ lijke Hoogheid gebruik maakt van het vertrouwen , waar mede de Leden ook het allerinnerlijkfte van de Regeeringe aan hoog* gemelde Prinfesfe hebben geconfieerd. En verre van daaf om- trent sis nog iets te willen verbergen, zo is het de waarheid » dat, kort na het overlijden van zijne Doorluchtige Hop^eid',
PriW
HAARLEMS OefiUétdfnitJkt. 90$
Print WILLEM DEN IV, eenige wduigc Ledeo van de Vroed- fchap x!g als eene dire^ie in en over de Regêeringe der Stad Haarlem hebben aangetrokken, en dat daar onder zSg hebben bevonden de zodanigen , die verftheide zaken hebben gedre* ven zeer tot ongenoegen van het Meerdergedeelte van do Vroedfchap, en in prejudltie van verfcheide notabele Leden» Waar van tot (haltjes kunnen dienen, dat, in het Jaar 1754^ verfcheide gansch onbehoorlijke menées zijn in hec werk ge- field, om FRAN^cMs BENJAMIN PAGEL té ontzettett van de Commi&fie ala The&urier , welke door hem in behoorlijke orde wierd geambieerd. En dat men ook Mr. remees flo* us VAN ZAANEN, met deszelfs genoeg.en, heeft getracht cc doen benoemen tot Surgemeester» en zuika fpedaaUIjk mee intentie en buc om Mr» matthbus willbm van vALKENBURGt defszelfs Zwager en ouder Vroedfdiap , op de Nominatie* voorbij te gaan en den zelven in het Burgemeesterichap alzo te kunnen precedeeren; en dat men, vervolgen», in zodanig^^ onbillijke (chikkingen voortgaande. Mr. jan fredrik PARvé, zijnde ten dien tijde in order het zevenentwimiglte Lid van de Vroedfchap , heeft willen doen committeeren hi het Colle- . gie van de Heercn, Uwer £d. Groot Mog. Gecommitteerde Raaden; de Vroedfchappen ook met het misbruiken van den naam der Vrouwe Gouvernante daar toe trachtende te bren» gen, niettegenfhumde zo veele ouder Leden kwamen VQor te zitten, en dat de Oud-Burgemeester elbert testart zig alt Candidaat tot die Commisde hadde verklaard.
„ De kwaade gevolgen van zodanige beftieringe bij ver* icheide Leden van de Vroedfcbap overwogen zijnde, hebben twintig Leden met eikander verlproken, in alle cordaatheid, te zullen voorfiaan de wettige Rechten des Erflladhouders , mitsgaders de deugdelijke Privilegiën der Stad Haaritmy en, fiaar hun vermogen, verhoeden dat door ufurpatien, welken telkens met de voorwendinge van baare Koninglijke Hoog- heids welbehagen wierden gegratieerd, de goede ordres ge* heel omgekeerd zouden worden. Op deeze gronden, en met geene intentie om aan Iemand de uitfluitlng te geven of in dcszelfs Rechten te benadeelen, zijn de gemelde Leden over- eengekoqien.
^7 En
$04 KAARLEMIS Cefiitedmlt/kia
9*
En op dat geene tefitacie wegens dit hoofdpoint der be« fchuldigiagen mtfg overblijven, de gezegde Leden declareeren oprechtelijk, onder folemneelen Eede te kunnen verklaren, dat nimmer bij henlieden eenige verbindcenis is gemaakt ge- Worden, om de twaalf Leden uit te fluiten van de Nominac den, zo tot Burgemeesteren, als tot Schepenen. Deeze pleg- dgc verklaring hoopt de Vroedfchap dat bij U Ed. Groot Mog. zal voldoen tegens blbote accufatfen , voor welken geen grond van bewijs geproduceerd heeft kunnen wor- den,
„ Dat ook dé gedachte twaalf Leden met *er daad niet zijn uitgefloten geweest , toonen de Registers van de Regee- Tinge. Want in dezdven vind men de niet overgekomen twaalf Leden, egaallijk, met de twlndg anderen, in alle de Stads Commisfien , als die van Commisfarisfen van de Bank van Leeninge , de Rekenkamer , de Weeskamer , de Kerk- meesters, Thefaurieren of Commisiarisfen van de Stads Wer- ken en wat dies meer is. Zelfs hebben de twintig Leden» 20 weinig als de andere twaalf, gedubiteerd om Mr. daniel JAN KAMERLING, volgeus de recommandade van haare Ko- nlnglijke Hoogheid, voor te flaan als Schout, en zulks of- fchoon, tot dien tijd toe, de Registers der Vroedfchap van ^iergelijke recommandatie nooit exempel hadden uitgeleverd, rïog in het laatst gepasfeerde Jaar 1758, hebben de alstoen Regeerende Burgemeesters, in de altoos beoogde concurren- tie met alle de Leden van de Vroedfchap , zonder eenige uit- zondering , aan wijlen de Konfnglijke Prinfesfe geoffcreerd gehad, tot de Commisfie in den Raade van Staate, op de Tourbeurtd van de Stad Haarlem , te zullen benoen^ den geenen, welken hoooggemelde Vrouwe Gouvernante zoude gelieven te verklaren aan dezelve het meeste aangenaam te' zijn. En tot eene allerevidentfte preuve, dat de gemelde Leden niet zijn gefecludeert geworden, ftrekt, dat aan Mr. JAN FREDRiK PARvé , Welken in het Jaar 1755, om de hier- voren gedachte redenen, de Commisfie in het Collegie van ,de Heeren Gecommitteerde Raaden was afgeftemd, die zelf de Commisfie in het Jaar 1758, ook met de Stemmen van de bevorens gedi^^feütieerd hebbende Leden» is opgedragen.
Waar
HAARLEMS 47^»/<ir«ft/»«. . Wt
m
. ^ Waar mede nu getoond zijnde dat geene ong^orloofUe ch bale , tot feclufie van twaalf Leden , ooit is aangegaan geweest^ zo volgt per fty dat Mr. jacob deütz oolc nimmer was aaa het hoofd van diergelijke verbindtenisfe ; maar dat dezelve al^ leen^ moet aangezien worden als de ondfte der Vroedfchappen , die vermeent hebben , voor het welzijn der Burgeren en Inge- setenen, niet te kunnen verantwoorden dat eene overheerfching van weinige Perfoonen , tcgens het belang der Stad , alles zou- de omverwerpen. £n billijk was bij de aangeboren goedheid en het rechtmatig oordeel van de Koninglijke Prinfèslè dit eeo en ander, te weten, en de cabale, en dat Mr« jacob DBura^ zoude zijn aan het hoofd van dezelve, gantsch onwaarfchijnlijk voorgekomen, fchoon de redenen, aan haare Koninglijke Hoog- heid, als gronden van derzelver welgefundeerde verwachtingen aan de hand gedaan, niet di(Hnd genoeg zijn gefuppediteerd«
„ Want wat betreft de Correspondentie, voor het Jaar 1748 in de Regeeringe der Stad Haariem gehouden, dezelve waf van deeze natuur , dat de zesden oudlle Leden altoos de dircftift der zaken onder zig hadden , en de overige acht hielden uitge* floten; dat, bij verllef f van é^n der' zestien eerdere Leden t het oudfte Lid van de acht jongde Vroedfchappen tot de Cot* respondentie fuccedéerde; en dat alzo de verkiezingen, wel* ke , volgens de Handvesten , met oordeel en uitlezinge vaa perfoneele kwaliteiten moesten gefchieden, wierden hervormd iu eene opvolginge, welke wijlen zijne Doorluchtige Hoog- heid, naar deszelfs gewoone en akoosgeroemde wijsheid, h^eft geoordeelt niet van het verelschte nut voor de Stad te zijoc Maar dusdanige uitkeuze, achtervolgende de Privilegiën, is hei eeniglljk, waar op Mr. jacod deutz bij continuatie komt t« doelen, en de befchuldiging, dat men zig wil kanten tegens de opvolginge in rang en fesOe, toont zelve dat het goedgekeurd* Sijsthema geenzints word verlaten. Niet minder misgrijpt zig de lever, om haare Koninglijke Hoogheid ten uftdeele van de Meerderheid der Hmarlemjche Vroedfchap in ie nemen , wan* ■eer de uitfluiting van den Baljuw van Kenmmerland buHen het Burgemeesterfchap is geaccuieerd geworden al mede uit de op* gemelde Correspondende voortgdtomen. Dezelve heeft berust in een Reglement van d^ fncfche Vrgedfchq» ^ vastgeOold lo . XI& D££L« V den
%0* HAARLEMS GtfekUiml^»
lÊtM
den }«ire 1718; eo Mr. jacoö Dturz heeft niet kunnen ktagea övcr eene fedufie , bijzonderlijk ten zijnen opzigte ; deeze fchikking wts beraamd elf Jaaren voor dat Mr. jacob deutz te ée Regeednge der Stad Haarlem is gekomen , en negentien Jaaren voor dat dezelve tot Baljuw van Kenntmerland wierd gecommitteerd. Dit Reglement echter heeft de Vroedfchap ter liltende van zijne Doorluchtige Hoogheid , hoogloffelijker Me- morie, bij fpéciale Refolutie, kort na deszelfs aanftellinge toe Stadhottd^ , wel willen doen ophouden. Het is voorts geweest de goedheid van den altoos hooggewaardeerden Prinfe, welke Mr. JACOB DEUTZ, conform de origineele en wettige Conilitu-» de van de Haarlem fche Regeeringe, heeft willen zien bevor- dert tot Hoogheemraad van Rhijniandy en Burgemeester der Stad Haarlem. Deeze goedheid meriteerd altoos de erkente* nis ; en nevens het algemeen verlies beklagen de Venooners zig seer bijzonderlijk, dat de ontijdige dood van de hooggeroemde VorlHnne hen beroofd van het zo gedeCdereerd genoegen, om liaare Konfoglijke Hoogheid door deeze hunne eerbiedige Re* monflrande te mogen overtuigen dat aan die erkentenis nieris gemankeerd; dat 'nog cabale, tot uitfluitinge van andere Mede- leden , nog hoofd van é^t,^\x^ , bij deeze Vroedfchap plaats treeft gevonden; en dat dus alle hardigheden, ten dien reguarde fn 'de hooggemelde Misflve voorkomende, gtotsch onverdient zijn geappllceeiyl geworden.
^ Aan gelijke ongunftlge infinuatie moet de Vroedfchap der Stad Haarlem attribueeren , dat hunne zo geoorloofde als nood* zakelijke voorzieninge tegens de wanorde en ongeregelde ambi^ ée, verder, word genoteerd als een onbetamelijke daad, waar mede op eenmaal de Privilegiën van Haarlem den bodem wor- den ingeilagen , de Conftitutie van de Regeeringe in den grond ferenvierfeerd, en aan twaalf Leden vap de Regeeringe beno» men het Recht, waar van zij niet konden gepriveerd worden. Niet alleen de eminente plaats , welke wijlen haare Kontnglljke Hoogheid, glorieufer Memorie, heeft bekleed; maar, boven- dien, de oprechte eerbied en affectie, welke de Venooners aan hoogsidezelve altoos hebben toegedragen, en voor de iUu(lr« mtgedachtenisfe ten allen djde zullen conferveeren , zal de Meer- derheid der Vrocdfduip osveiaadcrlijk doen blijven In het re«
HAARLEMS €ifiik99ienisfin. 307
T
Qpca, dat men aan de hooge Charges der Prinf^ Stadhoude- tpi verfchttkligic is.
,» Maar keereode zig tot de zalken » die zig durven ver- grijpen aan de verpligtinge» waar mede hcc zelfile booge Ca* i^^er nopens de waarheid der gebeurtenisfen geinformeer4 snoet worden, toeroept men den ftoutften befchuldiger, dac door den zelven worde getoond het bewijs » dac één der twaalf Leden, hij zij wie hij zij, door de opgemdde over- eenkomfte der twintig Leden is gepriveerd van zodanig Recht, als aan denzelven, achtervolgende de Privilegiën der Stad Haarlem^ zoude hebben gecompeteerd. De Privilegiën zelven zf jn hier voren reeds getoerd , en zullen hier na nog verder onderzogt moeten worden. Uit dezdven zal blijken, dat, bij de Vroedfchap , tot Burgemeesteren en Schepeoen gekozen of benoemd moeten worden , niet de naasten in rang volgende, maar welken zij, op hunnen gedanen Eed, zullen Qordeelen te zijn van de allemotabelfte, nutde, rekkelijkfte, rechtvaardigde , verftandigfte en vreedzaamfte liefhebberen van het Vaderland. Dit rigtfnoer volgende, herhaald men de gedane provocatie ; dat iemand der niet benoemde Leden op- kome, zig betoge te zijn van de evengemetde Caraéters, daar voor in hejt gemoed van zijne Medeleden te wezen gehou- detl, en niet te min te zijn gepriveerd van zijn Recht, of daar in eenigzints benadeelt. En zonder zig te enveloppee- ren in de onmogelijkheid, waar door de abfurde accufatie zig zelve vernietigd; men heeft zig op den Eed en Confcientie, aan welken het oordeel omtrent deeze kwaliteiten gefteld is, te wel onderzogt, als dat ook daar ter plaatze eenige ver-v wijtingen ontmoet knnnen worden.
„ De gecenfureerde verbindtenis alzo kortelijk, met opzig- le tot deszelfs oorfprong en bellaan, in zijnen waren dag Wezende gefteld, zo gaat de Vroedfchap over tot het geene, vervolgens, omtrent deeze overeenkomst is gebeurd.
„ En fteeds voor oogen hebbende de hooge Commisfie van den Prinfe Erfdadhouder , hier voren eerbiedig bijge- bragt, wil de Meerderhaki der Vroedfchap zeer gaarne aan de goedheid van wijlen de Prinfesfe Gouvernante erkennen , 4at eenige Leden met dé bedenkingen 'van haare Koningltjke
Y z Hoog*
3oS HAARLEMS GefcÜedenit/kt.
m 0
Hoogheid , omtrent dit fhik , zijn gehonoreerd geworden^^ Doch wenfchelijk ware het geweest» wanneer de gedachte^ Leden hunne conduites aan hooggemeide ' Vorftinne hebben mogen judiliceeren, en de onfchutdige zo wei ais nutte ein<^ den van de overeenicomfle, op de allervoidoenffe wijze, be- togen, dat daar in ooic hadde berust mogen worden.
„ Vervolgens is door de Meerderheid der Vroedfchap, b!f' h^t formeeren van de Nominatie tot Burgemeesteren voor het }aar 1756, gehandeld in de voimaaktfle trouwe, zijnde zelfk" de namen van verbonden Leden ea van gefectudeerde Leden, die van andere geboorte zijn ais uit de Vroedfchap , aan henr geheel vreemd en onbelcend. De benoeming is gefciiied voi« gens het geicwalificeerd didtamen van den Eed en de Con- reiende der Leden; bi) het (^enen der Biljetten is bevondetf dat voor salomon van echten en Mr. daniel jan kamer* LiNO minder. Stemmen waren, dan voor die geenen, wdketi als Genomineerden wettelijk zijn geprefemeerd geworden. Maar zulks had geene andere oorzaak, als de vrijheid en de Terpligclng , welke men aan de Privilegiën is verfchuldigd. Ook was, bij het overleveren van de gedachte Nominatie, ia handen van de Prinfesfe Gouvernante , aan de Leden van de Vfoedfchap niet voorgekomen een bijzónder ongenoegen je» gens de meergemelde overeenkorofte; maar haare Koninglijke l:ioogbeid had alleen gelieven te vragen of de Nominatie wat geformeerd yolgens den rang der Regenten^
,, En hier op door Mr. gysbekt jan de bruin gezegd zijnde , dat de benoemde izaak klifford en Mr. raspar jACOft RAVEN3 lager in rang zouden wezen , dan salomon van echten en Mr. daniel jan. kamerling, zo heeft haare Koninglijke Hoogheid zulks wel gclraputeerd aan eene Ani- moftieit tusfchcn de Leden van de Vroedfchap, en betuigd dat de discrepaoces aan hoogstdezelve zeer onaangenaam kwa- men té zijn. Dücb het is daar benevens ook zeker, dat aan ^ie idees, een dien tijde, door hooggemelde Vorilinne nog zo^ weinig credlet wierde gegeevefn, dat zelfs 'de Misfive, gear- refteerd in de Vroedfchap den 14 September van het jaar 1756, en door eene plegtige Deputatie aan de Vrouwe Gou- vernante afgezonden « waar bi> overtuigende wierd aangetoond
<ia(
HAARLEMS CéfMtdentsfin, '8o9
dat de gemelde Vroedfchap , volgens de Privilégién , was heb* bende ecne vrije verkiezing , zonder eenige bepalinge vaa tang, als mede, dat in de liandeKngen van de Vroedfchap aan geene Animofiieiten was toegegeeven , niet eens aan hoogst* '4]ezeive heeft behoeven te worden overgeleverd , maar door ^aare Koninglijke Hoogheid kort daar aan is getreden tot ee- Be Eleftie, waar door de Leden van de Vroedfchap gefun- dèerdelijk hebben mogen befluiten, dat de Koninglijke Prin- fesfe van de wettigheid der Nominatie was geperfuadeert gr- worden, zo als uit de twee Refolutien van de Vroedfchap, van den 14 en 19 September van het Jaar 1756, welke tot die zaak haare betrekking hebbén, klaarder is te zien.
„ En voor zo veel dé Vrouw Gouvernante heeft gelieven te declareeren dat hoogstdezelve, uit conüderatie dat de twee evengenoemde Leden niet halden geklaagd, en volgende haa- T^ gematigde handelwijze, dceze Eleftie gedaan zoude heb- ben ; zo wil de Vroedfchap wederom zeer gaarne de gemeelde ftfzigien met dankzegginge accepteeren. Doch vertrouwd niet . tfi mm dat« nevens dezelve, bij hooggedachte Prinfesfe zal zijn gepondereerd , dat de verkiezing niet was contrarïeeren- de aan de Privilegiën , uit oorzake dat geene confideratien te^ gens dezelve, met.eene billijkheid, van de Vrouwe Gouver- jiattte en Vöogdesfe hebbeo kunnen gevergd worden* En mea heeft in dit yerirouwen ie meer.^efterkt moeten wezen, om dat haare . Koninglijke Hoogheid een ouder. Regent, die aau- eellijk op de fJomlnatie was gefteld, heeft gelieven te pa^ee» ren en een jonger Lid te verklezeiv
„ Met ge^ne mindere trouwe en ferieufe waarneeminge der opgelegde verpligtingen is de Nominatie voor het volgende Jaar ï^y;^ uitgebragt, zonder dat eene ongeoorloofde en on- wettige ^ Seclufie plaats heeft gevonden. Nog Mr. justus SviTTE , nog dê reeds veel genoemde salomon van echten en Mr. REMEE5 FL0Ris,.v;\N ZAANEN ziju , Uit hoofde vatt eenige overeenkomfte , voorbij gegaan, maar nevens andere Leden, conform de vrijheid, der verkiezinge, niet genoemd. Jin* de Vroedfchap verzoekt' dé refledie van U Ed. Groot Slog. over den grond, waar op de Meerderheid der Leden
V 3 met
ito HAARLEMS GefeUedenitféi.
met zo veel declln word befchuldigd, dat dwel^e, in het uitbrengen van gedachte Nominatie, sonde zijn voortgegaan in het maintineeren en dadelijk werkftéllig maken vn haar ongeoorloofd verdrag. Niet alle^ ontbreekt alle bewijs; maar de babile pen , wiens miniderie gebruikt is , en die zulks heeft durven (lellen , redreerd z]g , in bet vervolg , meer dan eens» op de fustenuen en begrippen van de be« fchuldigerSy zonder zelve iets te termineeren. Dus word ge- zegdy dat de drie opgemeide Leden, volgens hunne fustenue^ naar het aloud gebruik, gegrond op de Privilegiën » op de Nominatie gebragt hadden moeten worden; en, fprekende vaii de pretenfc Nominatie, door de elf Leden overgezonden ^ word gedeclareerd dat dezelve , naar hun begrip , conform zoude zijn aan de Privilegiën van de Stad. Deeze fustenuen en begrippen vau een minder getal Leden, die zig, buiten orde, tegens bet Kollegie opwerpen, worden wel voorzlgte- lijk bij het Stadhouderlijk beflier niet geadopteerd; gelijk ook tot dit oogenblik over dezelven niet is geoordeelt; maar het aecufasfe fchijnt echter genoeg te zijn geweekt voor den uit- vinder van deeze infinuatien, om het zelve te pofeeren tot éen fnterims fundament, waar op de eer en achting van de Vroedfchap der Stad Haarlem ter neder word geworpen» zonder, ondertusfcben, te hebben willen refleéteeren, dat» inet meer recht, als eene contrarie preüve en voldoende be^ wijs dat geen verdrag tot Sechifie van de elf Leden werken* de is geweest, moest dienen al het gunt dezelve Meerder- heid , In maniere voorfchreeve , ten reguarde van dezelve hun- ne Medeleden, met alle toegevendheid, te meermalen hadden betoond. En wat het gevanceerd aloud gebruik aangaat, het zelve wierd, buiten de bovettgedachte correspondentie, wel- ke naderhand, bij de herüellinge van het Stadhouderfchap, is vernietigd, in de Stad Haarlem nooit gezien. En wanneer, in het Jaar 1755, aan de importune Sollicitatien voor de be- noeminge van Mr. jan fkedrik PARVé tot de Commisfie in het Collegie van de Heeren Gecommitteerde Raaden wierd gereprefenteerd , dat het niet aangenaam konde zijn om een der jongde Leden het ouder Lid, hetwelk reeds in den rang van Burgemeester was gefield; ongenoegen te geven» to heeft
bec
HAARLEMS (hfiMêimsfin. in
)iet boTengficfachtie Direaoriuiq vin djea tijd wel vete» 19 jrepUceeren , dat dusdanige confideratien voorrang incliaoerdep tot de oude correspondentie , welke door wijlen zijne Poor- luchtige Hoogheid was afgekeurd,
„ Maar is de handeling van de Vroedfchap, en derzelvef Meerderheid» vrij van alle reprochabele verbindtenisfe» me^ de uitterlle furprife word thans gezien, dat, bereide in he^ geval van den Jaare 1757^ elf Medeleden, a&onderlijl^, claft- dellin, buiten de Vroedfchap, en ^\x% bij eene alierongeoov* loofdfle cabale, hebben geGneed eene Nominatie , ei> dezelve eigener authorlteit, aan wijlen haare Koninglijke Hoogheid .toegezonden. Van deeze ondemeemiiige, zo onwettig en ge* heel llrijdende t^ens de Rechten van de Vroedfchap, aan welke, coUegiallter daar toe vergadert, alleen het Reelat tot het uitbrengen van de Nominatie is vergund, was, tot dk oogenbUk toe, bij de Vroedfchap geen kennisfe geweest, alt zijnde van dit dak, hoe zeer bevorens gebeurd, in het B^ richt van wijten haare Konitiglijke Hoogheid, glorieufer ge- dachtenisfe , aan U £d. Groot Mog. , van den 5 OAober vai het Jaar 1757, geen de minde mentie gemaakt, zonder di^ daar van eenige andere reden te begrijpen is, als de aange» boren goedheid van haare Koninglijke Hoogheid , waar medf ook in deezeo de gemelde elf Leden wel heeft grieven m menageeren.
„ De Vertooners kunnen echter aan U £d« Groot Mog^ naar waarheid berichten, dat geene Nominatie door eenen» twintig Leden van de Vroedfchap, gefepareerd van de and^e elf Leden , Is geformeerd , uitgebragt of aan de Vrouwe Gouvernante geprefenteerd geworden. In en door het gehee* Ie Lighaam vwi de Vroedfchap is, bij opneeminge der Stem* inen, geformeerd eene Nominatie. Peeze is, bij order, aan haare Koninglijke Hoogheid, uit naam van degantfche Vroed- schap, ingegeeveur en alzo ook aangenomen. Over dezelve beeft de Vrouw Gouvernante begeerd te nemen informatie 4 terwijl een di^p ftilz wijgen de andere, nu meer dan een Jaar lang» voor de oogen der Vroedfchap heefl verborgen gehou- den. In zulk eene fituatie zig gefield vkideiide, moet de Meerderheid der Vroedfchap nogmaais op het ernAigile im?
V 4 plOü
it4 HAARLEMS Gefi^ieékfin.
waarheid is gemdd. T^ens bet tweede , voor 20 verre dtar bij niet ail.eeit wierdeo uicgeflocea haat en mjd» maar aolc, ge» neraallijk, alle andere oorzalcen» ftelden *2sg op de Privüegien, wiaf over, ter gelegenheid van de oaastvolgende fteliioge» bre- der zal worden gefproken; en het ia de emftige last van de booge 'sLands Overheden » dat zulicen, die bij ée VroedTchap» op derzelver £cd en CooTciencie, niet worden geoordeeld ie x^D van de nieestbegimftigden met de kwaliteit, hi de Hand vet- ien voorgefchreven » van de Nominatie verfiekén moeten blijr ven. Deeze aanmerking aUeen moest het werk noodzakeliik doen fluiten, alzo het van eerlijke Regenten, die attentie dn« gen op hunne verpligdnge, niet kwalijk kan genomen worden; Blaar dat aan dezelven alJezints past niet tecondeicendeerenin verbindtenisren , welkers uitvoering zij, in goeden gemoede; bonden te fbrijden met de Privilegiën, waar aan zij bij Eede .verbonden zijn. Maar, boven dien, konde bij de Vroedfchap »iet worden ontdekt eenige wettige redenen voor het potnc, bet welk met opzigt tot Mr. justus witte wierd gemoveerd» en waarom aan denzelven eenige (acisfaétie moest worden ge* geeven , met hem , en niemand anders , ingevalle van remplace* IKnt, op de Nominatie te (lellen. Want indien zodapige ge» fijkheid aan den Gerechte, als bij de hooggemelde Misfive van wijlen haare Konïngiijke Hoogheid is ter neder gefteld en wcvd gefusuneerd, waargenomoi zoude moeten worden, dan was het ■let de tour van Mr. justus wttte om vei^kozen te mogen zijn» het zij men dien Heer eenvoudig confidereeve in den rang ala Vroedfchsp, of het zij men 4enzelven befchouwe in de opvol- "^ ginge onder de fiurgemeesteren; en de Elegie van Mr. justus WITTE, desniettegenihande, in het vervoig gedaan, fhtueerd eene volmaakte conoradi^e in dat Sijstheme. AU Vroedfchap- pen behoorden noodzakelijk voor te gaan de genomineerde izaak CLiFFORT en Mr. jan van styrum , als hebbende nog nooit Surgcmeesteren geweest» In den rang van Burgemcestereo hadden voorrang moeten hebben Mr. arend de &aad, die, ze* dert het Jaar 1754 , buiten het Burgemeesterfcbap was geweest en Mr. dammas guldewagen^ welke zedert het Jaar 175a niet was verkozen. Terwijl, daar tegens Mr* justus witte eerst io bet Jaar 1756 was afgetreden , na eeoe gecontinueerde RegfiA»
rin»
HAARLEMS GefMèdeniifin. s\f
fliige wn twee Jatren tt hebben wiuirgenomeii» Voom warea
Mr. KARBL VAN DYK 611 Mr. FRAN^IS BfiNjAMIN PAGEL de BüP-
Ciemeesters , die in *c batscvooi^gaande ]atr gedienc htddea. £9 zonde nen de befdiuldfgde Noninade appHceeren in het ümeth üti van Regeeringe , het geen meo, bnk^ allen grond» aan da Stad Haarlem heeft willen doen opdringen , zo was voor Mr« IU8TUS wim geene i^ats op deielve* Om echter te tooneo tnet wat lever de Vroedfthap was verlangende de benevolentia van de Vrouwe Gouvernante te mogen genieten, en de op rechrbeid der handelingen niet verdacht houdende van zodanige fequeelen , als door eenlgen hunner Medeleden , op den 10 Sq>tember van het }aar.i758, zijn la het werk gefteld, en vervolgeui, door het misbruiken van eene priefidfaüe authoriteit^ zfg al vefders hebben geopenbaard , zo h niet alleen aan Ikfr* «rsBERT JAN DE BRUIN, één der zogenaamde gefecindeerde L» den» gedefcreerd de Commisfie In den Raade van Staate; maar^ In deszelfs plaatze. Is op de Nominatie van Burgemeesterea gefteld Afr. justus witte , welke ook door haare Konlngl^e Hoogheid terftond Is verkozen»
), Het Is, bij orde 9 mede de waarheid, dat aan de Vroed- fchap nader is voorgedeld geworden , om in het zesde en vijf. tiende Artikd van hetR^lement, het geene bij de Vroedfchap , tn het Jaar 175^, eenparfglljk was aangenomen, te inlereeren de daufulen, bij de MIsfive van wijlen haare Koninglljke Hoogheid gementioneerd. En hadde men zig mogen verzeke- ren dat hier mede niets wierde beoogd, ftrijülg met de verbind* tenisfe der Handvesten , men zonde al weder tot toegevenheden kijn overgekomen. Edoch klaarlijk wezende gezien, dat, wel- ke nitterlijke Biciliteiten wierden vettoond, het desfein der etf Leden, of van verre de meesten van dezèlven, echter altoos was blijvende om te doen introduceeren eene noowlzakelijke op* votging der Vroedfchappen tot de Nominatieii van Burgeroees* teren , volgens den rang en de orde van festïe , en diergelijke opvolging volllrekt onbcihanbaar zijnde met de Privilegiën , zo konde, door het aanneemen van die daufulen, niets anders te wege gebragt worden, als de wanorders te vermeerderen en faieuwe gelegcniheden tot ongegronde vorderingen open te (lel- len. En ten onlocbenbaren preuve, dat dit poinfi op zodani-
gen
^
Hg HAARLEMS^ Gefehhiinh/kki \
fen voet wierde gepousfeerd , heeft de Vroedfchap alleea te doen aanmerken, dac zelfs tw^ dier Leden, welken over hun- ae gereedheid toe toedeaiminge f n de gedane Propoficten , met louange worden vereerd, de clautui nochte om eenigerhande caken , fchoon aan dezelve in het gedachte zesde Anikel eert behaaglijker plaatze wierd aangewezen, niet hebben geadvon*- eerd', als met de bijvoeginge der woorden dan in de Privilegiea Eijn vervat. Doch met welke bijvoeging geenen der andere Leden van het nieuwe Sijsthema, als waar door eenige uilr zondering wierd vrij gelaten, zig hebben willen confbr* neeren.
„ lil obedientie dan van het voorfchrift der Privilegieo is f met geheele en oprechte verlatiogie van aile overeenkomst, op den 7 September van het Jaar 1758, zonder iemands hoon, eonder iemands belediginge, geformeerd de Nominatie, over ^,welke de Vroedfchap nu wederom , en zonder eenigen grond , z\g zo zeer vind bezwaard en beledigd. Sierk is deeze klagte» Maar de Meerderheid der Vroedfchap vind 7a% tot dezelve ge* drongen , hier door, dat, daar men wijlen de Vrouwe Gonver* oance de gantfche exidentie van de voorgewende verbind tenisfe eeniglijk heeft doen gronden op de ouverture, aan boogstdezel* ve deswegens gedaan , en te gelijk aan dezelve comraunicatio doet erkennen hcc bericht, dat de Aéte, deswegens geformeerd, in het vuur is geworpen, nogtlians die alles bij de yoorgeipelde MisQve zodanig heefc willen tourneeren , dat het eerde wel if aangenomen en daar van een ampel gebruik gemaakt \ maar dac » ten aanzien van het andere, men heeft goedgevonden te pofee*» ren, dat, desniettegenflaande , het oogmerk van dezelve A^ zoude zijn gebleven , en dat een aanhoudend voomeemen vao verongelijkinge in de waereld zoude exteeren. Nooit was 'er zulk voorneemcn, ea nooit 'zal baare Koninglijke Hoogheid zig hebben kunnen herinneren , dat de vertrouwende confesöe eeni- gen fchijn daar van zoude hebben geopenbaard. Nooit was 'ec dicrgelijke cabale , welker desfeinen de twee jongde Vroed- fchappen zouden 'helpen uitvoeren; maar dezelven zijn, imme- diatelijk, met het doen van den £ed als Vroedfchappen , getre- den'in de vérbindtenisfe om de Privilegiën, welken zij niet zo ter loops gelezen hebben, al& bij de inflellinge van bet Bericht
i$
HAAHLEMS QèfcHédéut9fén. ^ tiT
k gefchfed, te helpen voorftaaHi En, om hfcr over ni« verder in longeur te treden , tot confnfle van (de befcbuldigers moet ftrekken, dat sAlomon van echten ook door verfcbeide Lo- den , welken ats verbondenen gedenigreerd worden, is geftemd;. zijnde, Wj de opneeminge der Biljetten, getonden dat voor
* fA,L0M0N VAN ECHTEN' hadden geopineerd zestien Leden, en voor Mr. remces kloris van zaanen twaalf Leden, terwijl het getal der gefecludeerde Leden door haare KoningHjke Hoog- heid op tien is bepaald gewdrden. En kan dit nog niet voldoen , zo word, uit naam van de Meerderheid der Vroedfchap, niet alleen herhaald de hier voren gedane betuiging, dat zij hebben 'benoemd de Perfoonen , welken zij in goede confcientie hebben geacht te zijn zodanigen, als de Privilegiën zijn requkeerende; maar men mag vrijmoedig en oprechcelijk daar bij voegen, dat zijlieden pit die geenen , welken bij hen , op hunnen gedanen Eed, alzo gehouden zijn, niemand hebben verdoken om haat» nijd of om eenigerhande zaken. Dit is alles , en meer daa het geene van een Vroedlchap, door den Souverain begunfligd met het Recht van uitkeuze, bij het Stadhouderlijk bedier ge^ vergd zoude kunnen worden; en waar over zijlieden, genoopt
,door de indigne befchuldigingen , welken in het Bericht van wijlen de Vrouwe Gouvernante, door een ongeneegen hand, zijn veripreid, zig voor U £d» Groot Mog* hebben willen pur- geeren.
„ De Stad Haar Urn heefl echter, tot haar merkelijk leed- wezen, moeten ondervinden, dat, nietcegenüaande deeze wet- tige Nominatie, de Vrouw Gouvernante heed kunnen geperfua- deert ^rden eene Eleclie te doen buiten dezelve; en dat , zonder dat «an de Vroedfchap eenige blijk van aanklagte daar legens is gegund, en zonder dat de Gedeputeerden, welkende eer hebben gehad deeze Nominatie aan haare Koninglijke Hoog- heid in hooge perfoon over te leveren, met eenige openinge des wegens zijn gehonoreerd, benevens Mr. jüstüs witte, Mr.
JACOB DEUTZ eU Mr. M^TTHEUS WILLEM VAN VALKENBURG , tOt
Burgemeester is verkoren salomon van echten, welke door 4e Vroedfchap niet was benoemd.
,, Dit is het origineele voorwerp van het Jbez waar, door de Meerderheid van de Vroedfchap gebragt in den fcboot van U
Ed.
Si8 HAARLEMS Oéfikhdènisfen.
Ed, Grooc Mog. Eo dezelve heeft geen reden om voor U Ed* Groot Mog. te verbergen de wijze » op welke deeze verkiezing is gelnftaileerd ; wat bij die gelegenheid op de Kamer van Bttr# gemeesterea is voorgevallen ; hoe vervolgens de Vergadering Tan deVroedfchap, welke wettig belegd was geworden, onbe* liooriijk is geturbeerd; en welke vreemde en zeer fingullere zaken de Stad Haarlem verder op dat fubje^ heeft zien te wefk (lellen.
„ Te weren, op den lo September van het Jaar 1758 zijn, bij last van den Hoofd-Officier , door een der Stads-Boden » gedagvaard , om tegens twaalf unren op hec Stadhuis te komen , niet de vier Burgemeesters, volgens conftant gebrnik, maar alleen twee van dezelven. Mr. jacob deutz en Mr. mattheus WILLEM VAN VALEENBURG , om den Eed af te leggen. Deezen, ten behoorlijken tijde in de Kamer van Bnrgemeesteren ver* Arfaeenen zijnde, vonden aldaar Mr. justus witte, benevens den Secretaris van niëuwenhuizen. Doch kort na hen ver« fcheen de Hoofd-Officier Mr. daniel jan kamerling, en wei* ftlg daar na zag men, tot de uicterde furprife van de twee ge* roepen Burgemeesteren , mede ter Kamer intreden den Oud- Schepen salomon van echten. Hier op de Misfive van haare KoDinglijke Hoogheid voorgelezen zijnde, en de Schout alzo willende toetreden tot de Beêediginge , hebben de Burgemees* ters DEUTZ en van valkenburg aan den Hoofd-Officier ver- kiaard hunne wettige verwondering over de aangefchreven Elec- tie van den genoemden Oud-Schepen salomon van echten, ats zijnde niet gefteid geweest op de Nominatie van de Vroed- fchap , uit welke alleen de verkiezing , achtervolgende de Pri- vilegiën, moeste gefchieden; te gelijk den gedachten Officier herinnerende , dat hij zelve mede een Lid van de Vroedfchap kwam te zijn, en den Eed tot voorftand van de Stads Privile- giën had gedaan. Maar het antwoord van den Hoofd-Offider beHond , zakelijk , daar in , dat hij was een Officier van de Graaflijkheid , en dat hij opvolgde de Wetten van den Souve* rain; dat, indien zij Heeren deutz en van valkenburg niet wilden zijn beéedigd , zulks in hunne vrijheid (lond ; en dat hij Officier deswegens zoude fchrijven; maar dat hij met de andere üeeren zoude voortgaan. In de uitterlte perplexiteit over dus*
da«
BAMLLEMS Gefiki«Ant$fiM» jtyi
■■MM».*^.
Amig Toorftel, voelende het nadenkelijke der woorden, witr mede de Hoofd-Offider zig wilde verdedigen, en mogende nie^ «bandonneeren het weizijn der, Stad Haarlgm en het maindett der Privilegiën, aldaar In de aüerpresiantfle crifis gebragt, z# Iwbben dezelven verkozen den Eed af te leggen; doch te gelijk gedaan de ProteOatie, bij het Reqnesc der achtien Leden reedt geannexeerd.
„ £ii dit maalae de eerfte (bene van deeze memorabele Ae» te , gelijk het gedachte Protest word geaccufeerd als de eerlla daad van oppofitie; doch waar omtrent geene wijdlnfUge Justi- ficatie nodig zal zijn. De fundamenteele Conditude der Stad Haar km belfant zodanig, dat aan de Vroedfchap, bij wettigie Odropien en Privilegiën, is vergund het Recht om te benoe- men het dubbel getal der Pérlbooen , uit welken de Burgemees- ters noodzuklijk moeten worden verkozen. Aan den ErfOaA* bottder ia opgedragen het Recht, om, achtervolgende de Pri- vilegiën, en alzo uit de genomineerde acht Perfoonen, de Bur* gemeesteren te verkiezen. In de Kamer van Burgemeestereo verfcbijnt een Oud-Schepen , die niet onder de acht Perfooneii is l>enoemd , en welke over zulks niet verkozen heeft knnnea worden. De Schout oreed toe om den zelven te nemen in des Eed ti% Burgemeester; wat fiond de akiaar tegenwoordige Bur- gemeesteren, die den Ongekwalificeerden , via fa&i^ moesteii zien Infialleeren^ anders open, als te omhelzen het eei^ige mid- del tegens de overmagt, hun Protest tegens zodanige ioformee- le handelingen in te brengen?
„ Maar een nieuw tooneel van nog vreemder vertooningen volgt. De Rechten van de Stad, en de Prserogativen van de Vroedfchap, door deeze verkiezinge diredtelijk zijnde getou* cheerd, zo word, in de Kamer vaa Burgemeesteren, voorge- fleld om het Kollegle van de Vroedfchap, ah rcprefenteerende, in het algemeen, het Lighaam van de Stad, en wiens Recht van benoemlnge bijzonderlijk Mras benadeelt, des wegens te con* voceereo. Maar, ten proeve van de hreguliere handelwijze, waar mede de Rechten der Stad Haarlem getraceerd Honden ce worden , ziet tten de Privilegiën , welken gelasten dat aan de Vroedfchap gebragt moeten worden alle zakei], den (land der Stede MDgiandei terftond verworpen; Mr. jusrt» wettz fterat
te-
/^
SM HAARLEMS Ge/iUtdMt/ilu
tegeos het beleggen van de Vroedicfaap ; fa^j deo zelven voegi zig SALOMON VAN ECHTEN; 60 welke pogingen gedaan mogen worden om deeze Heeren te 'overtuigen, dat, indien salomom VAN ECHTEN ol niet behoorde te fuperfèdeeren met de exercitio van het informeellijk opgedragen Burgemeesterfehap, dezelve, «oude ee^iige orde van Regeeringe overblijven, ten mioften niet behoorde te voteercn in de zaken , hem partlculierlijk en direft aangaande; "alles was vruchteloos, en de gelegenheid ora con- fufien . tusfchen te brengen , preiènteerde ztg nu te fcfaóon , dad ilftt voor iets gelhan zonde worden. Eindelijk, echter, door Mu JACOB DEUTz de Conclufie tot het beleggen der Vroedfcbap; bij pluraliteit der gekwalificeerde Stemmen , wezende opge» maakt, zo zijn vervolgens de Burgemeesters gefcheiden», zon* ^er dat tegens de gemelde ConcinOe eenig Protest is geinterjeo- -teerd , gelijk uit de Notulen van het gebcfoigneerde , blijkende is. Doch te lastig waren zulke bomes. De iiiperloriteit, wel- ke vervolgens in de Vroedichap gedeclareerd beeft het regard van der Burgemeesteren Kamer niet te willen (lellen aan de Do^ cifie van de Vroedlchap of oude Wethouderen, ging nu reeds zo verre , dat door één Burgemeester , in het particiilier , aaii de Boden werd geinterdiceerd boófefchappen op order van de twee andere Burgemeesteren te doen , ten zij alvorens deswe- gens aan hem kennisfe te hebben gegeeveti. De uitvoering van de Refolutic tot het bijeenroepen der Vroedfchap , in de Kamer van Burgemeesceren genomen , word vervolgens feitelijk tegen- gegaan ; en aan de Leden , weiken tot die Vergaderinge waren geconvoceerd ,' word dezelve , eigener authoriteit van den Bur- gemeester wiTiE, zonder eenig beOuit van het Kollegle, weder Afgezegd.
„ De Vroedfchap, echter, ten geftelden tijde, den ii Scp^ tember van het jaar 1758 , wettig wezende te famen gekomen, zün daar in verhandeld de volgende Artikelen, welken allen in den dag mogen worden befchouwd. Namelik, eerilelijk, is rapport gedaan wegens de bezendinge aan )\ViVLtt Konlnglijke Hoogheid, tot het overleveren van de Nominatie; ten tweeden^ is gecommuniceerd het gebeurde , den vorigen dag , op de Ka- mer van Burgemee^teren ; ten derden, is geproponeerd eene Deputatie uit de Vroedfchap te commitieeren » om bij haare
Ko- \
*«••♦'• • *
.,^ h. . . . • .
Koninklijke Hoogjieid eerbiedig ^ Ter zoeken redres van faec ^buis, in/de meergemelde Elegie cu^chen gekomen , ofanderi om'd^swegens eene Propofide ce doen bij U £d. Groot Mog« ; ten vierden , de Thefaurieten te ordonneeren om op geene Or^ donn^tien, die door salomon van echten mogten zijn gete- kend, betaling, te doen; ten vijfden, de Vroedfcbap nader te befchrijven tegens den i8 daaraanvolgende, om als dan over deezQ zaak nader te deJibereeren. Alles, insgelijks, breder blijkende uit de Notulen van de Vroedfchap.
„ De Deputatie , hier voren gemeld , bl} haare Koninglijke Hoogheid gunftig ter audiëntie zijnde geadmltteerd ; doch van hoogstdezelve, zo tot haare groote furprife als fmene, hebben- de bekomen een. zeer getermineerd antwoord, waar bij het vcr- aoek vojftrekt wierd afgeflagen „ zp hebben deeze Gedeputeer- den, ten einde alles nog nader overwogen zoude kunnen wor- den, het verdere van hunnen last gedefereerd, en zig weder ' begeeven naar de Stad Haar/ent.
„ Alhier , inmiddels , door den Prefident-Burgemeester , te- gens den ió September, Vroedfchap belegd zijnde, om de No- minatie van Schepenen te formeeren , heeft zulks , onder de daar over ingeleverde Proteflatien , zijn beflag gekreegen. Maar» vervolgens, aan den Secretaris wezende gelast de Refolutien,, genomen den ii September, voor te lezen, heeft Mr. jüstus WITTE, volgens de gronden van de nieuwe verklezhige , kux>- nen goedvinden te deciareeren dat het werk, waar toe de Vroed-: fchap was geoonvoceerd, ware verrlgt, en dat zig met diö Vroedfchap, waar van de extenfie voorgelezen zoi^de worden, niet bemoeide.; haastend^ zig vervolgens ter Kamer uit , en daar in gev/^flv^ wordende van verfcheide Leden, met zodanige zorg en iever vwr de . unanimiteit , dat één der Leden , welke was bll|ven (laan, door een ander, die reeds was afgegaan ge- Wteii , werd gewaarfchouwd om mede te gaan. Doch d het welke echter de aanzijnde Burgemeesteren en verdere Leden niet zodanig kwam te ontzetten, of dezelven zijn in de onaf. gebroken Befoignes voortgegaan, en de opgemelde Refoluiie
is , met eenljge bijvoeginge en venmderinge, gehouden voor ge- inefleerd.
XIX.OEEU X >er.
3» HAARLEMS GtfeUtilmtt/i»*
■ ■
,^ ' Tehrolgens is , op den fefteldeo 18 September van hec Jaar 175^ ; de Vroedfchap weder Vergadert ; en zijn in dezelve verJR*hei*(fé zaken verlitodelt , én» onder anderen^ mede hec üötri der Propofitie, reeds lïler voren gementioneerd. Maar dewijl» ter oorzake vap het verbod, nu aan alle de Stads Bodeo gedïran» verfcheide Ledeü niet prefent waren, zo is, om td tooiienr hoe weinig men tig wtlde empareeren van eenige gele- gUnheden, daar op wel beOoten, maar onder' de referve dat df genomen Refolutle den volgenden dag, wanneer wederom door den Burgemeester witte de Vergadering was belegd,, nog eena In dé Vroêdfcbap zonde worden voorgelezen, om ais dan finaal- lijk te kunnen worden gearrefteerd.
„ En deeze den ip September gekomen zijnde, wierd dé deliberatie begonnen meteen Protest van Mr. jüstüs Witte en vALOitfON VAN ECHTEN. Hlcr op omvrage verzogt , doch de- ielve bniteff alle reden geweigerd zijnde, heeft het Meerder- gedeelte der Leden gerefolveerd daar tegens hunne Contra- Aantekening te doen. Voorts zijn gerefiimeerd de Refolutlen ▼an den i5'en van den 18, hier voren gedacht, en gehouden voor gearrefteerd. Insgelijks is de Propofitie, mede zo even gedacht, voorgelezen en volkomen goedgekeurd; met bst om' dezelve ter ecrfter Vergaderinge van ü Ed. Groot Mog., van Stads wegen, in ee brengen. Ook is npgm^, Wfde Meer- derheid van Stemmen , Verklaard dat de Vroedfchap , gecotivo* ceerd volgens de bovengemelde Condufie, in de Kamer van Burgetoeesieren , bij pluraliteit genomen, eö ge%ettdèn deö ir September, wettiglijk was belegd geworden. • ^
„ Maar dewijl het beHotene in deeze hwitrfe Vroedfchap vaÉ den 19 September niet konde misverfd wortfcè aisfoformeel, om redehen dat de Vergadering nu wat^beroepen döor den Pre- fident-Burgemeester zelveti , en dat over zulks het verhandelde in de drie vorige Vroedfdiappen wierd gefWd buiten het bereiit van de tegenfpraak , als uitdrukkelijk voor wenig zijnde vef * lUaard ; 20 is eindelf Ik geopend de laatfte resfource , en mea ieeft aanvang gemaakt otn aan de Nnkomelingen te vertoonen het geene , tot welkers afwendhig de Voorvaders goed en leven hebben opgezet , den dwan? in de deliberaden , welken toe
han(|bavinge van de vrijheid wierden gehouden.
*• Ni
HAARLEMS oriiMmliftla Ui
'9, N» dftt Mrv jüstvs wcrtB^ én op dee^e dan ot^ geéiM 1ürl)se« tegens het gtproipoiieeiri& bKldé ingilege, zo heeft de^ Itelve èhiddiik konnen goedvlodeii «m den Seéiearit te onx^ ttaodigeh der Mlsfitit^^ 4Qkor de Vtaw^e Goarenuditei iieimf ' de Eleélie van Schepenen, aoo den Hoofd^Oflicier co^eiaiideni en uit dezelve in de vfije Vrooiföh&p te doen voode^éft èei fedeette^ en wél dat gedeelte, wan b^ haare KoninglijkeHtiO^- beid geUefUe te xeggea de Proceflaitkn, teraté in de Misflvi 4W Bargemeeyteren , Schepenen en Raadeii, tan den 16 d^ feibelde maflnd Séptembet, te hoiiden voor direAê ot^ofitiéii tegeris derzelver- Perfoon eti wetdggezag* Hier bij deed ttfefl den Secretaris berusten^ op dat het gecaelieerde mogte verwelf ken de bedoduheld voor nog hooger gaande ongenoegeti^ Ed Wanneer aan deii Hoof<}-Of9cier, den Brief terug nemende 4 gevraagd Wenf hoe zodanige Brief in^ de Vroed(bhap kwam f de- Wijl hij Hooftl-Oflkier ^ vdgenv de Reglemetlten, aldaar fikC Was coropareerende iiik Schout, Éiaar als Vroèdfchap ; zVH b^ itond het aiiiwoord in de ailea beflisfende termen,- dat Mka gefchiedde óp hoog^ order. VerVolgehi declareerden zig dö enderfcheide caraélera op eene zeer aanmerkelijke wijze; liirahii aan de eede zijde ^ i^rktaarde verre het Meerdergedeeité der Leden mei leedwezen du^anige uitdrukkingé te hooretf ^ ed Oprechtèlf jk te betuigen met het dieplte refpeét t« zijn aaifgédtiUl ¥oor haare Roningli jke Hoogheid en derzelve^ Huis i en haai^ •Hechten en hooge Kwaliteiten altoos te willen helpen liHHtftineë- rtn, maar iax tot deeze zaak Eed- en Amptshalven wareii Vei^^ pligt ; doch i aan de andere £ijde , heeft één det Ledeit hleé gefchroomd te heggen, met vreugde te hehhen gehüord dai kaan Keninglifke Hoogheid ivas oordeélendo eene direée op^ pofiiie tegens kaar te ztjn ^ dat de Froedfchap ioude oordee^ hn ê^er Éê wijÉe én hoe pif de frMlegien moet maihtinee^ tenï Woordeti« welken in de i)pplf6itié op tiet ge^rjil ^ daUr dd VroedTchap was d^Hbereerende over éede verkoftinge in dtl Voorrechten , van welken de vrijheid en zekerheid der tiorgerdi -e» Ingezetenen is afhangende, dé attentie yiah de Nakomelingen -ttiUen Aeriteeren» En, vervolgens, Wierd zelfs het voorlezeü 'iraa de Commisflei iian de Gedei^nteerdbif ter dagvaart te ge^ if9iA^ gaiaiefTniapettds De Ptdideitt-Burgemeeiter $ res^dStotgi
,» tt Gdcomiiitteerde Raaden/* Deese boraes ït}o docrr dé VfiderUike vrijheid gediaeerd; en met dezelveo (faoit of valt df veiiigbefd en zekeriieid vtn alle lageuceneB* Maar den Hoofür t)Sder word, bij blooe hevel van de Vrouwe Gouvernante, gelast de gedane Eleftie doorman ar» vin de fufUtie te mafaiti» iieeren» in cas van aanliotidfiige der abuQv«lijk genoemde we- (flerftrevlnge xig daar op te informe^reQ , tn aPijne bevincHng (fêswegens t^ baare KonlngHfk^ Hoogheid over te fcbrij-
yen.
^, Meer tA de Vroedfchap op dit onderwerp niet zeggen, vertrouwende dat, uit die geavanceerde, genoeg zal zijn geble* l^en dat het niet is de Vroedichap, of de MeerdeiheidVan der* ^elver Leden, welken de Stad Haar Urn en de Regeering aldaal: verwarren ; en dat het niet zijn de handelingen van deezen , ^elken de verwondering en verontwaardiging verdienen.
,, Het zal ook bij bet hoogverlicht en icquitabel oordeel van p Ed, Groot Mog, geeneingrerfie kunnen maken, dat de eer- biedige klagten van de geenen , welken hi hmiDe Voorrechten indrangen vermeenen ie lijden , worden geaccufeerd als openl»- le heftrijdingen van het hooge Gebied,
.„ Dit was van ouds het lot der klagten van deezen aart; en ^et Is niet de eerftemaal , dat de Vroedfchap der Stad HaarUm^ Qxa de verdediginge van de Rechten der Burgeren en ingezete- nen, gelijke ongunften heejfl moeten ondervinden, en zig heeft ïioren veroordeelen als de orde verbrekende , als onrust ver* wekkende , ^Is wederhorigen en naar geene vermaningen willen- de luisteren. De gevindiceerde vrijheid heeft de vlekken van Ö^ vorige befchuldigingen niet alleen uitgewist, maar de verdrie- lelijkheden ter eere doen gedenken. En gelukkig, dat de tegen- waoriige opfpraak zijne fource heeft genomen uit eenen geheel 5^nderen bron , namelijk uit eene vertrouwende goedheid , welk© Öoqr verkeerde induaien , Jn derzelver gewone en altoos dgeq Hfvloeijingen , is gealtereerd geworden. Nooit heeft tie Vroed- fchap der Stad Haarlem^ of iemand van tierzelver Leden, zig; mgeworpeu als aankantérs tegens de Rechten van de Stadbou* ^ren; maar we! gedaan als handhavers van dezelven, zo alt pen aliaos en onveranderlijk voomeemeos is te doen, Het zijQ «^ ÜCfflc parÖ«lUeï€ ï^cctali W^ltea «ig «Is pir^ m U
HAARLEMS OefiUêAni^en. UT
E(L Groot Mog. zouden hebben getddresfeerd ; maar h^t zijn, de Burgemeeiteren , Schepenen en Raaden , uitmakende, de Meerderheid van de Vroedfchap, welken in die relatie het naintien van de Rechten der Vroedfchap aan de ^ooge pfCK tedie van U Ed. Groot Mog. hebben opgedragen, bat vief der Leden, welken de overeenkomst hadden geloueerd^ ech^ ter, dit Request niet mede hebben ondertekend, is de waar- heid. En de redenen, waar door dezelven daar in hebben gefchrooaid, wil de Vroedfchap, even als wijlen haare Ko: ninglijke Hoogheid, ter ontdekkinge gaarne overlaten aan deii tijd , welke gewoon is de waarheid in zuiverer. licht te doe9 ' 2ien. Hoe zeer de Vroedfchap onbefchroomd durft vastftei- len, dat de gemelde vier Leden het ondertekenen niet zullen liebben nagehuen om één én de zelfde re.den; en dat geetie vin die zal gevonden worden, welke het beftiian der Meer- derheid , als niet gefuodeert , met de overige tien Leden zon- de willen of kunnen afkeuren.
„ Ondermsfchen^kan de Vroedfchap, tegens de Ingevleide comminatien over hunne Perfoonen en iPamillen, zfg getroo»- ten met het geweten , dat zi) dezelven dragen voor het ge- meen welzijn en de Vaderlijke vrijheid. Maar dat de Leden, aan welken onwettige vermhideringen In hun Recht worden toegebragt, en die al^o genoodzaakt worden zig deswegeni te beklagen , nit zodanige oorzaken van hunnen Stand en Rechten zouden vervallen , is in eene Conftitutie, tis die - van deeze Provimie, van te gevaarlijken uitzigt, dan dat b^ U £d. Groot Mog. deswegens verdere explicatie nodig zon- de zijn. ' '
„ Voor het overige hou<t dfe Meerderheid van de" Vroed; , fchap zig altoos gecompromitteerd in de geroemde rechtvaar* digheid van U Ed. Groot Mog., -weiken volmaakt confide- reeren dat het gehik van het Gemeenebest, eeniglljk, belhat In het bewaren der- termen, welken voorzigtelijk tot befcheft ninge, en, te' gelijk; tot bepalinge van alle macht zijn ge- field gewoitfen, en nog van de eene, nog van de andere zijde, moeten zijn verdrongen. Dat de wettige Rechten van den Erflladhouder zouden worden vermindert, mogte Rrék- ken tot verzwakking van de tegenwoordige Conflitutie , wd-
3a8 HAARLEMS Gtfchiedtnhjen.
kers htndhavbig d!erbaar moet zijn. Dat de Privilegiën der Steden zouden zijn opgeofferd aan dé fterke dispoücien van een misleid welbehagen, renverfeerd dezelve Conditutie /»»- ditus. £n befluitende op het Hiftorisch voordei der gebeur- tenisfë, zedert het Jaar 1755, dat de Vertooners nooit heb- ben overtreden hun perk» of zig fchuldig gemaakt aan eenige cabale töt uitfluitinge van hunne Medeleden , wenfchen zij» reciproquelijk , binnen de wettige Umiteiten van de Vroed- fchap geene invafie te lijden.
„ Edoch 9 had de zo hoog gedecrieerde uitfluiting geen^'^ belhanbaarheidy als in de gedachten en vindingen van zulken» welken het geroemd doorzigt van wijlen de Vrouwe Gou- vernante, glorieufer Memorie, door on wezenlijke bekomme- ringen hebben willen voorkomen, even weinig gratie meri- teerd het fupport van de Privilegiën, bij de tweede en na in orde volgende (lellinge getoerd* De (lelling zelve luid, ,9 dat de Coflumen in Haarlem^ gegrond op de Privilegiën ^ van die Stad, niet pecmitteeren dat iemand, in zijn rang „ zijnde, buiten wettige oorzaken van de Nominatie worde 5, afgelaten."^ Tot fundamenten, worden' geavanceerd de Hand- vesten van Hertog albjucht van den 4 Maart van het Jaar • J403,. van den Hertog fili^s van den 7 September vanhec Jaar liHS» en eindelijk ook het reeds veelmaal gemelde Prl. vilegie van de Hertoginne maria van den S4 Maart van hec Jaar 1477. Uit de^elven word geelicieerd, dat elk der Vroed- fchfippen der Stad Haarlem ^ op zijne beurte. Schepen en Burgemeester moet wezen , en dat niemand daar van *mag worden verHeken uit hat»-, nijd, of uit eenige andere oorza- ken; Om deeze bijgeroepen Voorrechten als nog werkende te doen zijn, word, te {;eUjk, aangemerkt dat ^de vroegere Privilegiën door de lateren niet worden geabrogeerd, ten zij dezelven direét daar tegpns ftrijden. En op dit gefielde word, vervdgens, geformeerd, de conclufie, dat hier zouden zijn verbindende O(5trooien, volgens welken salomonvan échten niet voorbij gegaan , maa^ tot Burgemeester gekozeii he)sft , moeten worden. . «. .^
„ Maar wanneer flecl^t^ de behoorlijke onderscheiding over den ioboud eo de vereisc^cA van de gedachte refpeftive Pri^
HAARLEMS Getehhdenttfen. l^f
vi!eg!en gemaakt ma'g worden, zal, terftond en ten Maarden, blijken dat het Privllegte van Hertog albrecht In het gehed geene plattze meer heeft , of in de tegenwoordige Conftitutie der Regeeringe hebben kan; dat de Gunstbrieven van Hertog nups en Vrouwe mama, verre van eene blinde opvolginge van gelijkheid en tourbeorten te vorderen, integendeel ui|^ drukkelijk komen te eisfchen eene welvoorberaden uitkeuzo van Kwaliteiten; en dat het gebod van niemand te vèrfteken^ door den laatstgenoemden Prins en Vorftinne gedaan, g^ncsc^ verkeerdelijk 'en buiten grond in applicatie word gebragt op eenen voorrang in Sesfie of Jaaren.
,, Wat het eerde betreft, zo is het de waarheid dat aan de Stad Haar Urn oudtijds verfcheide Voorrechten, ten opzigte Van de Magiftraatsbeftellinge, zijn vergund. Doch het 'u te gelijk waar, dat dezelven elkander ex diametro occurreeren, zijnde aldaar omtrent dit fiuk meer gevarieerd , dan mogelijk In eemge andere Stad.
„Om hiep van geconvinceerd te worden, it niets anders nodig» als de refpedive Privilegiën, den (Und der Regeerin- ge in iie Sud //«i^r/fM betreffende, in de gedachten te her- roepen, en de voorgangers met de opvolgeren te vergelijken. En de Regenten, welken ten deezen voor U£d« Groot Mog. verfchijnen, hopen overtuigende te toonen dat door dezel« ven, tot de twee jongde iogefloten, de Privilegiën zijn gele« zen en overwogen.
„ Bij het Handvest van den genoemden Henog albrecht, gegeeven des Zondags na St. Aegtendag van den Jaare 1380, wierd, allereerst, 'door dien Vorst, beloofd dat hij niemand zoude magtig maken om deti Schout en de Schepenen binnen 'Haarlem te zetten; inaar dat hij die macht altoos* aan zig *zelveri en aan zijne Nakoimelingen zoude behouden; doch te gelijk refetveerd hij voor zig, den Schout en de Schepenen te 'mogen verzetten en- vernieuwen „ allbo die, aist ons ge- '„ neucht,** 7e1fs blÉtien *s]aars. Zonder dat hier mentle is 'Vaft eepige Nominatie , door de Wetten of den Magidraat te • fbrmeeren.
„ Maar deeze despotieke en irreguliere omzettingen , ten "dien dijde,,; gelijk altoos ,' zware ongenoegens, en tweedragc •^-* X5 heb-
330 HAARLEMS OfiMiAnirfim.
hebbende verosorzoakc, niet onder de Regeneen , hét welk bui- ten de Handvestsn gelezen moet zijn en zonder genoegzamen grond ten laste van dezdven word gefteld, maar onder de Poor- tereo , zo is ,, op het veribek der Poorteren » en bij goeddun- ^ ken des Roads onfer gecronwe Steede Tan HaerUm , voir- ^ noemt,** gelijk des Hertogen eigen woorden» zeer verfchil- lende van de tegenwoordige fpreektrant, zijn luidende » gevolgd liet geallegueerde Privilegie van den 4 Maart van het Jaar 1402 ; en bij het zelve worden genoemd drieèndertig Perfoo- pen, uit welken de Graaf, alle Jaaren op Sc Geercniidendag» zoude nemen zeven Schepenien , en die zeven Schepenen uit de ocesemwincig overigei^, alle Jaaren» kiezen vier Raaden, daar ]n volgende eene voorgefchreven orde en fuccesfie.
„ Edoch, even als het opgemekle,anterieure Privilegie van den Jaare 13S0 door deeze nadere dispofitje geheel wierd ge* renverfeerd en moeste ophouden, zo heeft het laatstgemelde Handvest, fchoou niet alleen mede bezegeld door den Hertog ^hllem; ttflo', vervolgens, en door den zdven, en door zij- ne Dochter jacoba bevestigd, wederom geene knge gedour- zaamhetd gehad. Maar, op den 24 Januari] des ]aars 141 8 ^ heeft Hertog jan van braband en Vrouw jacoba , om de ge- trouwe dienden der Stad Haarlem, 'b\] Handvest, verklaard, dat zij, namelijk de Hertogin en Henog, alle Jaaren op St« Ambroiiusdag, zouden zetten of doen zetten zeven goede Man- nen tot Schepenen, en desgelijks ook Burgemeesters zetten» die een Jaar lang zouden blijven ; wederom zonder eenige bij- Jcemende verkiezinge of noeminge door Schepenen of andere Regenten, en veel min met verband van zekere orde of tour- beurten. Men confronteere de twee vergmmingen tegens den anderen, en het zal. boven het bereik der contradiétie wezen» dat het opvolgende met het voorgaande niet üegu verfchille in eene accidenteele veranderiqge , vermeeideriQge of verminde- linge van bet getal der Regenten $ mut dat, ter contrarie, h^ latere vervatte e^e fublbinti^Ie en totale vernietiging van de wezenlijke dispofltie, bij het eerdere geïntroduceerd , en eene yolkomen hervorming van de opvolginge In rang, bij de Sche- epenen waar te nemen , in eene vrije verkiezta^ » iweéteUik
door
HAARLEMS QêfchUdenis/in. ssi
tm
door d^n Graave te doen; het welk met elkander ip/h fti&$ volftrekt onbedaubaar komt te zijn* En daar roede heeft hec {^ur^erde Privilegie van Hertog albilrcht geheel opgehou- den» en het geene thans, uit eene tuouiltuaire ^n niet attente X>verlopinge van de HwurUmfchê Frivilegteq, aan wijlen haare Koningiijke Hooglieidt glorlettTcr gedichienisfe, fcbijnt toege- dient te zijn • if zedert driehondert en ruim st^r^ Jaaren doofl len buiten allé ukwerkbige geweest»
», Niet gelukkige kan de onderneeming zijn van de zulken, die ook het gedachte Privilegie van Hertog jaü en Vrouwe ja* i^o^A hebben wiUe9 lleUea als den regel, volgeds welken als nog de verkiezing van Burgemeesteren en Schepenen der Stad Uasrkm gedaan zoude moeten worden» daar op insgelijks po- jgende te gronden eene fustehue, niet min gevat^lijk dan enge- fundeert, te weten, dat de Pridèn Stadhouders bevoegd zou- den zijn d^ Regeering der Stad Haarkm te veranderen bulten Alle Nominatie» En het is te verwonderen dat men zod:!nige dwaling ontmoet, niet alleen bij Schrijvers van private \Ver< ken , maar ook in geaccrediteerde verzamelingen van Stukken , welken des Lands Hoogheid aangaan. Het gantfche vermeetcn zoude zeer ligtelijk, indien des noods ware, met de Handves* ten zetven gedeftrueerd kunnen worden. Doch het geene ten deezen voldoende is, en waar mede ook alle bedenkingen., no- pens de validiteit van die Privilegie, moeten zijn weggenomen^ jQegu tien jaaren j^ater ^ namelijk op den 5 Augustus van het Jaar 1428 « heeft Hextog fiups van bourgondien alle de ver* ordeningen zijner VoorfEaten gealtereerd, en aan de Stad Haar^ Jem gegunt dat gekozen zouden worden tachtig Mannen uit de gantfche Gen^eente, te weten uit leder der twintig Hopman- ichappen vier Mannen f dat, hij aflijvlgheid van eep van dee- ^(eo, de Burgemee^rs eenen anderen in des aflijvij^en plaatze «ouden verkiezen , en , voorts , dat die goede Mannen van den ^K:htigen, aile ];i«ren, zouden verkiezen vier Burgemeesteren. £n deeze verkiezing flaat wederom vrij , buiten bepalipge van ipene Klasfis , waar uit dezelve zoude worden gedaan , gezwe- Cea dat ecaige opvoli^ In zod«ii%eKlasCs te obferveeren zou-
f»
Hier
33* HAARLEMS Gifehhéênisfin.
„ Hier bij is het echter nog niee gebleven; maar het nu hatscgedachte Privii^ie, tlleen vergund zijnde tot des Herto- gen wederzeggen, zo heeft dezelve, op den 7 September vfen het Jaar 1445, weder eene andere ibhikking willen bert- men» en bevolen dat de Vroedfchap en Rijkdom der Stede, bij hunnen Eed , zouden verkiezen tachdg gekwalificeerde Perfoonen; dat deeze tachtig Perfoonen, gedunrende tien Ja»* ren, en ten einde van dezelven nog tót wederzeggens toe, zouden kiezen en noemen tweeëntwintig Perfoonen , mede ge- kwalificeerd om die te prefenteeren aan den Henog of zijne Gemagtigden, om daar uit te nemen en te ordineeren vier Burgemeesters en zeven Sdiepenen. Edoch eer de gemelde tien Jaaren ten einde waren gelopen, heeft de meergedachte Hertog, voor de derdemaal, nadere voorziening willen doen, en, in plaatze van de tachtig Mannen, andere veertig heb- bende geileld, zijn deezen weder gekwalificeerd, om, geduu- rende den tijd van tien faaren, te nomineeren de tweeêntwin^ tig Perfoonen tot het zelfde einde, zo als bij het vorige Pri- vilegie was gelast geworden.
„ Eindelijk is door de Hertoginne maria, bij het gealle- gueerde Handvest, in dato den 14 Maart van het Jaar 1477, liet gantfche Regeeringswezen in de Stad Haarlem gerecon^ cheerd , en ingevoerd de orde , zo ab in de wezenlijkfle poinélen als nog word gevolgd, en waar over hier na meer bijzonderlijk zal worden gefproken. Dit Privilegie is expres- feliik gegeeven als „ eepre nieuwer gifle,** vernietigende alzo alle vori^en; en de Vorflhi verklaard bij het zelve, mede uitdrukkelijk , het Recht tot de Nominatien , zo als die aldaar worden gemeld en geordonneerd, de Stad Haariem te geven 9, voor haar, en voor haare Nakomelingen,** en dat de ver-' iiezing en ordineering va^ de acht en van de veerden . door baar vastgedeld , zal gefchieden „ van nu voortaan en tot eeuwigen dage.** Waar mede dan onwederf^ekelijk is beves- tigd, dat het Privilegie van Hertog albrecht zeer ontijdig is gerefofdteerd.
„ Maar volflrekt omnogelijk ware het geweest het nu veel» geroerde Handvest van Hertog albrecht , aan wijlen de Vrouwe Gouvernante, ter hand te Hellen als een Privilegie^
vol-
"^HAARLEMS (kfiMiieiUtMi. 339
volgens het welke de verandering der Mtgifinitten In de Sud Haar/em neg heden geregeld zoude moeten worden, indien men zig flegu hadde herinnerd dat het zelve , zedert den Jaare 141 8, nimmer als zodanig is geobferveerd geworden; en dac altoos, zo door deSuccesfearen van denvergimner In deGraaf- lijke Regeeringe, als insgelijks bij de Prinfen Stadbonderen, welken tot m het Jaar 1Ö50 gefungeerd hebben , vervolgens mede bij de Doorluchtige Prinfen ËrflUdhouderen , willsm DIN III en WILLEM DEN IV» en dndëlljk ook bij haare Koning- lijke Hoogheid, zo geduurende derzdver gancsch befUer, als Tpeciaallijk nog in het ]aar 1758, direét tegens het zelve is ge- handelt. Geene waarheid echter is zekerer en meer evident, dau decze*
9, De verkiezing van Schepenen moest. Ingevolge het nu veelgedachte Voorrecht van Hertog albrecht , niet gedaan worden uit eene Nominatie, min nog uit eene Nominatie, op welke ook gebragc worden Perfoonen, die geene Leden van de Vroedfchap zijn; ihaar uit de gantfche Vroedfchap, en zonder daar buiten te gaan. Doch de hooggemelde Graaven en Sud- houders , en- bij fuccesfie insgelijks de Vrouw Gouvernante» hebben niet alleen de Schepenen geéligeerd uit Nominatien, en wel uit Nomhiatien , mede voorfleUende Peribonen » welken geene Leden van de Vroedfchap kwamen te wezen; maar, bo- vendien, zijn door dezelven, adneelHjk, verkozen, zuÜten, welken niet tot de Vroedfchap waren behorende , ook mee voorbijgaan van de Leden van de Vroedfchap. En om U Ed. Groot Mog. niet te fttigeeren met een amas van voorbeeMen, welkers geul weinig minder zal zijn , dan dat der verkiezingen» waar \an geheugen of aantekening is overgebleven , wijlen haare Koninglijke Hoogheid, glorieufcr gedachtenisfè , heeft, op den 17 September van het Jaar 1758, uit eene overgeleverde Nomi- natie , tot Schepenen in HaarUm verkozen Mr. ialst van der HooLCK DE BRUIN en NANViNO BERKHOUT , die geene Vroed- fchappen zijn , en gepasfeerd den Vroedfchap Mr. jan DiEi%- RIK PAAUW, geboren HOEUFT, Heexe y$xï Buttingen. Vorens het zelve Handvest mag niemand, die eens Schepen of Burge- meester is , weder in het Gerechte komen voor dat elk van de Vroedfchappen , Schepenen of Burgemeester geweest zullen
heb«
iU IlAAttLEMS GefèkleJnitfiih
liebbeti; en dit is de gelijkhieid, dte de Hertog rorderi, mr< neiijk „ dac elk van de drieëndertig Knapen ^ voerfcfeve ^ ), gdlijdc aan oniften Gerechte wexen zaL'' Maar wi)len has* )re Koningiijke Hoogheid heeft, op den gezegden 17 Septem- ber van het Jaar 17585 tot Schepenen gelieven ts verkiezen
JEAlf 8AL0M0N LA KLé, Mr* ZACHaRlAS &T1SBIII9, DIHK VAflf
WH WAAIEN en Mr. willbm jan va'A üooobnooAp , welken .ie meer^ialen als Schepenen .hebben gefungeefd , en uit ce fluiten den genoemden ^ d. i^aaüw vaü BUtTii^GEXf » di« Aooic in het perechte geweest is*
. „ Minder 9og is het gezegde Privilegie geCönfldereerd ge- worden in de verkiezinge van Burgemeesteren , het zij men ooge óp de geeben , aan welken deeze verkiezing bij het Veelgemelde Handvest is aanbevolen, het zij de aangeprezen gelijkheid 4n de Pèrfoonen, die verkozen zijn geworden» de tefledtie is vorderende. De verkiezing van Burgemeesteren liad Hertog ALBREbnt, uitdrukkelijk en privativelijk , bevolen nan de zeven Schepenen. Maar nimmer hebben de opgevolg- de Land!sheeren« nimmer hebben de Ptinfen Stadhouders en TErflladhoüders ^ de verkleding Van Burgemeesteren der Stad Waarhm befchouwd als aan hen niet competeerende , of dö- selvé aan de geêKgeerde Schepenen gerenvoleerd^ Ën wijled Ware Roningüjke Hoogheid heeft Zig nogmaala onbezwaard fevonden, in derzdver booge kwaliteit, te doen de Eleétie^ ;waar ovjer Ü £d. ,Qroot Moge prefent geoccupeerd wordeoii t>mtrem de Pèrfoonen ^ tot vervullinge van de Burgemeester- Aoel te verkieiten, had Hertog albüecht gewild' dat in ach- ting^ zoude worden genomen de nu veelgemelde geüjkheid.f jen dat elk even dikmalen met deezen last aioude worden be- zwaard of vereerd. Maar, om wederom tot geene anderei exempelen te provoceeren, als diredelijk tot het voor handen pijnde geval « isAAit klifford , Mr. jan van sttoüm en (Mn David van tENNEP, die nooit Burgemeesters waren geweest ^ heeft haaré Koningiijke Hoogheid getieven te pasfeeren, en te verkiezen Mr* jüstüs witte. Mr. jacob deütz en Mr. mat- tHEüs wirLEiM van VALKENfiüRO, allen meermalen als Burge* meesteren hebbende gedient^ Zelfs is onder de verkiezing^ ttit de gedachte Burgemeesteren , welken méér in die post hebben geftaan, geen aanfchouw genomen op de gelijkheid^
en
NAARLEM'S OfJikieAnisfen. li$
en dat elk in en toe dit Ampt egaal moeste worden beroepen} maar' Mr. mattheus willem van VALsmBtJito Ia aan Mr* AREifD ti£ lÊLAAü voorj^etrottefi*
,r£n op wdkén groiid is diC alles gefchied? Niet dooi^ eene uftfloiting' tegens de Ptivflegien; niet door eene conves nientie van de overmacht; slet öm dac de Regenten zouderi ophouden ; moreelüjk » in derzelver waardigheid » gezag eo éere gelijk te t\]ni h6t welke de gplijkheid Is, die, zonder af^ te wijken van hot voorfchrift van rechtvaardigheid ea deagd , niet kan worden vemlédgd ; maar op het wettig fun^ dament, dat aan den Prinfe Erflladhouder cómpeteerd eene vrtje Eleétie uit de overgeleverde Nominatien ; en dat het Ptiviiegie van Henog^ ALfiRECirr, voigens het welke eik, vi fuHs , gelijk en op zijne tonrl>eorte aso den Gerechte zoodf moeten komen, geene plaats is hebbende.
„ Wanneer , bovendien , het meergedachte Privilegie vaft Hertog ALB RECHT wat nader word Ingezien, ontdekt zlg de Conditutie d& Regeeringe van dien tijd, gelijk hier voren reeds kortelijk werd' aangewezen, in deezer voege: dat de Vorst had gedeld drfeCndeftig Perfoonen, welken als het Lig- haam der Regeeringe kwamen ült te maken. Uit deeze drie« êfideitig Perfoonen had de Hertog, aan de eeie zijde, zig voorbehouden, dat hij alle Jaaren zoude nemen zeven Sche* penen, en dus zonder , eeoige Nominatie.^ Daar regens zou* den, aan de andere zijde, niet de Graaf of Hertog, maar de geGligeerde Schepenen, uit de zesentwintig Mannen, welken , na de ver^iezioge y<° de zeven Schepeneh, in het voorge- dacfate corps overbleven, kiezen vier Raaden, onder welken ^am , ten dien tijde , de ^nrgémeesters wiérdeti verdaan. Ën deeze ^verkiezingen, zo wel van Scliepèiïefi, door den Land* heere zelveu te doen , als die van 3urgeffleesteren , heeft de Hertog ZGfdanig willen regelen, dat elk van deeze drleender^ dgen daar toe gelijk zouden wezen, zodanig; dat die eens Schepen of Raad had geweest, niet weder verkozen zonde worden, voor dat elk van de opgemelde drieëndertigen Sche* pen 'of Raad geweest zoude hebben. In dusdanigen Sijstheme konde eeue opvolging onder de door den Graave geè'ligterde Perfooneft' plaats vinden, uit oorzake dat de Vroedfchappen ,
• vol-
33^ HAABLBBIfi iB^tUtintk^
yolgens die Privilegie» niec waren gechargeerd om ia hunne benoem inge te moeten acht geven op eenige perfbaeele kwa- liteiten der benoemden , anders als dat. dezelven tot het getal der drieëndertigen behoorden. . En het (lond alleen ter verant- woordinge van den Graave» of de Perfoonen» door hem on« der de drieëndertigen gepbatst^ hadden de vereischte hoe- danigheden, om, als rechtvaardige Rechters en als getrouwe Raaden, het gemeene welzijn ter hand te nemen. Zwaar is deeze verantwoording voor een Vorst^^ie. zig herinnerd te eenig^n tijde over het vertrouwde bewind refpon&bel te we- zen, niet alleen voor het gunt hij zelve Jieeft verricht, maar ook wegens dat geene, het welk door anderen, aan wien hij onwaardig de adminiflratie van het publieke nut heeft ver-
• ft a ^^^
trouwd, misdaan of verzuimd mag worden. Te gelijk echter is het onmogelijk voor den Vorst, de perfoneele hoedanig- heden der paniculieren onder zijn gebied uit eigen bevindin- ge te kennen; maar dezelve |s in de noodzakelijkheid, om^ dienaangaande, de onderrichtingen van anderen in te nemen en te vertrouwen, welken fomwljlen advifeeren met gantsch andere afzigten, als die tot des Prinièn welzijn en het nut des Staats, zijn Urekkende. Om zig hier van eenigzints te ontlasten , zo hebben de Succesfeurs goedgevonden dat zeke- re uitkeuze van een grpoter getal hunne Eleélie zoude voor- gaan; en zij hebben de geenen, aan welken deeze benoemin- gen wierden opgedragen, gechargeerd reguard te nemen op zodanige kwaliteiten , als de Vorst in de voorwerpen van zij- ne verkiezinge was reqoireerende. Om daar in te meer ge- rust te mogen wezen , is deeze last aan de benoemeren opge- dragen, niet eenvoudig, maar op de heilige verbindtenisfe van hunnen Eed, of die infpraak van hunne Confcientie. En de wijsheid der ouden heeft tot grond deezer voorzienmgen ge-^ had, dat de hoedanigheden der Perfoonen, in de verfchillen- de 'Steden en Landfchappen , aan. niemand zo wel, als. aan de Medeburgeren eP Régenten der Plaatien, bekend behoren te wezen. Gelijk uit de zelfde oorzaak en tot nog meer ze- kerheid , van ouds , in het doen van de verkiezingen uit de. Nominatie, gemeenlijk was gevolgd de nog nadere onderrich- tingen van de Burgemeesteren of Officieren; waar van de
bUj-^
HAXULEMS Öi/ciiedénhfiüi ii7
««
bli|lcen id VericheUe bdluicen van U Ed. Groot Mog. Vergadd^.* rlftge worden gelezen. Daar tegetis tl]ti dee^e Nominatien tkn ' de ii^de der Steden befchouwdals ganden, gelijk dati de ge« volgen van eene goede of kwaade befti'eriitge^van de MagUtfa* tuure, irk de, eerde plaatze en dlreéleti}k^ bij dezelve te buta worden. gevonden. Maar nevena de gunst (hat de lAst Dte d6« benoeming doet, treed ïn deelgenootfchap Van dé bovengemeld6( verantwoordingen £n het maakt eeixe volllrekte ilrijdigbeid^t op Eed en Conlbiencie te moeten benoetieil den besten, daaf^ over voor God en den Sonverain fchnldig teilaan, etlgee&e. vrijheid tè hebben om te mogen kiezeM, om den minder g&* fcblkten te mogen laten, den meer nutdgen te mogen voor{tel<* len, maar gebonden te wezen aan eetie orde en rang van opvol** ginge, die ook den kwaadeu soudé ftelten in de plaatse, aüeiil voor den goeden geordonneerd»
„ Waar mede overgaande tot de Privilegiën van Heftog ti^ ' Lips van dato deii f September van het ]«ar 1445^ en van dea^ 2elBi Kleindochter» Vrouwe maIUa, gegeeven den 94 9/bajt van het Jaar I4;^7, 20 2al, met den eerlten opflag, zig voof de oogen prefenteeren , dat« In beide deeze Voorrechten,. gee* ne fchadiHVe word gevonden van zodanige opvolginge in rang«^ tls gantsch abujlvelijk uit het vernietigde Handvest van Hertog « ALBKEckT' zoude i^örden geobtrudeerr ^ maar dar, diredi tef Contrarie , zeet emlUg gelast is dé verkiezingen te doen met A* rieufe attentie op de t^^rfoneele hoedanigheden* Naamlijk d6 Hertog tXLipa verklaard te ordineeren „ dat de Vroedfchap en „ Rijkdom der Steede zoude kijefen, bij hoiren eijde^ dlezlj ,^ daar t^e openbairlic doen zullen» tacbentig Perfoooen» dl« ,) rijdle 5 eerbaarlte» notabelfte, reck«lixte, ende vredetixttf' 9i van onzer vckimoemde Stede, van wat Conditie^of (iate da€ f, zij zijn^euv vervolgens, dat deeze tacbentig Pecfbónen zul* 9i len kijefen. ende nomen, bij gdi}ken.]eijde, twee ende twio* », tig Perfoonen men alrerijcften, notabelften, i)irbaerliXten^. ,< reckelixten enSe vfedeliweft Mannen .decielver Stede, die „ den voornoemden tacbentig bij 4iaire confeientie dijncken tf zullen oirboirMxt , werdiit ende proffijtelixt voor ons en on« », zer voirfchreven Stede» ende zulten die prefenteereil ende »» overleeveren ana of onzer Gecommitteerden, om ttteo fel^
XIX. DftfiL. Y »i ven
\
S3t HAARLSMS 0e/kiMèKltfim,
I
M Tea twee eode twlfodge^gecoren te oeemen^ te fletten en» ,» de ofdineeren^ vier BorchmeUlert ende feeven Scefienen."* Éq de VorftlD MARI4 Q>reekt, in niet minder klare bewoordio!* gen 9 eerst , dat de vierentwintig Peribosen » door. haar geTpe- ciftceerd, ,» fuileil mqgea UeTen en ordineeren» bij hoeita 9t eede'^ twei^ en twlmig Perfootien van den rifcxcen , noo* ^ belden, reckelizten en vredelixten van onfet voirfelireven ^ Stad 'y ende vervolgens , dat bij deese twee en twintig ff Perfopnen . fulle? worden gecoren agt Peribonen van den y allemocat>^ften , oirboirUcften , reckeücfteii ende ^edeUe- ^ flen, uit walken de Burgeveeateren zulliea worden ge^li* M geerd*** In duidanige verkiesinge, met oordeel en uitlee- zlDge te doen, termineerd sig de last der Vorften, en geen* zints in h^t opvolgen van tourbeurten.
„ Met dezelve (temmen overeen, zo de regels van het ge- meene Recht, volgens weiten ^ne Nominatie beftaat in ,^e vrije kiezinge van twee of n>eer Perfoonw, ni« welken de. Elegie mo^ worden gedaan ; als de orders y ook in latere tijden, omtrent de MigUhiatsbeflellinge binnen de Staf! Haar- iem geêmanfeerd. Dns word, bij de Afte vanhet Hof vaa HoUandy in dato den ai April van het Jaar 150X , het for- meeren der Nominatien, tot tweemalen, genoemd eene Elec- tie en. kieziDg. Bij het Apoüil van Prins wu.l»m drn, 1 , vaa. dato (kn. 43 Augustus van het Jaar 1578, word de aangeOel- de Vkoedfcbap geauthorifcerd om te treden in de verkiezinge van vcht Perfoonen , ten einde daar uit bij zijne ExceUentie geè- ligeerd. te worden vier tot Burgemeesteren. En het liier vo- ren gemelde Oarooi , hihondende de fundamenteele Conflii». tte van de Haariemfcht Regeeringe, keöt geenc andere No- minatien tot \m Burgemeesterfchap, als welken geformeerd worden door de vrije inbrenginge van acht Perfoonen , om daar uit op te maken hec dobbel getal, uit het welk, bij or-
de, de Eleaie gefchied.
„ Maar de goedgedachte kiezh)gen of benoemingen in dee- zer voege ziinde gereguleerd, en uitdrukkeiijk wezende ge. ileld de requifiten en hoedanigheden , welken in de Perfoo-. nen , die genomineerd mogen worden , moeten exteeren , dm^ Tolgt, 'm de tweede plaaue, ia beide Handvesten, „ wndet
HAARLEMS Oi/thiahnitfén.
ii9
^ tjemeode «har ihrt/* dat is tttc de 2Jodanlged, wetkeü m,a deeze kwaUcelten' zijn voorzien , „ te verüêeket!, om haat » 9t nijd ottt om eenlgerliande fbaken;^ of, zo als Je Hertog Fiu^s rpreeltty ,, om eenlgerhande andere zaken«** Bn dee2< verordening, zo als dezelve door de wijze Wetgeveren zorg* vuidig en voorzigtelijk is gedaan , erkent de Meerderheid def HaarUwfche Vroedfchap te zijn niet alleen wettig en redelijk^ naar , bovendien , allezint) prijsfelijk. Geen Regent « die waardig is .deezen naam te dragen, en die weet dat iiij zi]ü Ampt voert voor God, en in deszelfs bijzonder aanzijn , kan in daat wezen om zulken» welken hij, in gemoede en op zij* nen gedanen Eed, is achtende te wezen van de voorfz. kwaU* teiten, uit te fluiten* De Vroedfchap is zelfs niet onbewust hpe de Keizer alexander, in U Unie, Codicis^ fipropter Inf» wicitias Creatio faêÈa fit ^ uitdrukkelijk heeft bevolen ^ non ex Amicitia Creationei fiéri debert , Jed ^ftimatione vera tf (^ommodo Reipublicét. En men wenscht , oprechtelijk ^ dat deezê regel aan hen en aan allen, dien eenige macht tot benoe* ininge of verkiezinge in het Gemeenebest is aanbevolen, altöoi voor oogen moge flann. Ja men is met wijlen haare Koning« lijke Hoogheid, glorieufer Memorie, in de volmaakte overeen* ftemminge, dat aan niemand, uit haat, nijd, of andere onge- oorloofde oorzake , de uicfluidng mag worden gegeeven, al ^aren è^^^t^ Privilegiën nooit in de waereld geweest* Maar dd Vroedfchap, en fpcciaal derzelver Meerderheid, protefteerdf • keiliglijk, dat hunne vota ^io\, de Nominatien niet san haat, nijd of eenige andere verfoeielijke mod ven hebben gcfuccumbeerii maar d^t die zijn uitgebragt in goede trouwe, en volgens hun* nen Ëed en Confcieocie* Zij defietf en vrijmoedig, dat. bewijs^ van het tegendeel gebragt zal kunnen worden, en zeggenden geenen , welken haare Koninglijke Hoogheid met dusdanige aan- dragt hebben willen lüb- en obripieeren, dezelve toe voor vul* len laster. De Privilegiën gebieden dat tot de Nominatien ge^ kozen zullen worden Perfoonen , voorzien met de voorgefchre* ve hoedanigheden. Deeze hoedanigheden daar zijnde, verbi^ den de Privilegiën iemand daar uit te verfteken om haat, nijd of eenlgerhande andere zaken* Zo het verbod, ais het gebod, is gefield op den Eed en het diaamen van de CÓnfciende* Maar
Ya dt
940 HAARLEMS OéfiUiieniÈfett,
de Meerderheid der Vroedfchap herhtftld luure becuigiog, dK lijliedeo toe de gemelde. Nominatie hebbeo gekozen en voorge^ Iteld d^ zulked, welken zij, op hunnen Ëed, bielden te zijn Qit de allerrijkde , aotabelde » oorbaarlijkfle , rekkelijkflie ett vredelijkfte Mannen van de Vroedfchap, binnen welken hunne benoeming door het Oétrooi is bepaald; dat zijlieden hebbeo. benoemt de geened^ welken' zij op hunne Confcientie waren dunkende, uit de gezegde Vroedfchap, te wezen de outflen» waardigften en profijtelijkften voor d^ Stad 'en voor het Land ; tn dat zl] daar uit, dat is, uit de Leden van de Vroedfchap , die zij, vofgens hunnen Eed en Confcientie, w^ren oordeelen- de de gereceniéerde kwaliceften te bezitten, niemand hebben verdoken om haat, nijd of om eenlgerhande andere zaken. Die is de zin van de gedachte Privilegiën, appliceer^nde h^t verbod, om iemand re verfleken, op die geeilen, welken ge(nvestieerd zijn met de gevorderde perfoneele hoedanigheden ,. of immers door de benoemeren, op hunnen Eed en Confcientfe, voor Zodanigen worden gehouden, en niet blotelijk op allen, welketf zig met den rok der Vroedfchap vinden omhangen. En de getraduceerde Meerderheid heeft alzo voldaan aan haareil pligt.
„ Zoude metf aan de Handvesten opdringen eene andere beb teekönis, en moesten noodzakelijk tot Burgemeesteren worden g'enomineerd, die in rang van Vroedfchap de naasten zijn, zon« der dat pbmtze mag hebben de uittezing van het carader, bi| de Weiren voorgefchreven , zo worden ^ op eenmaal , gerenver- feerd alle de gronden der Regeernrgef dan is *er geene verkie- Stittg of vrijheid tot deNomlnatien^ maar het geene was vergund tfis eene met oordeel in te richten £!eé!ie van een dubbel getal, word gedegradeert tot eene ftomme lijst der acht niaste Vroéd- fchappen, in derzelver rang en orde; en de zorg, met welte de oppermacht , omtrent de bekwaamheid en gefchikiheid der Perfoonen , voorziening heeft willen doen, word gefteld tor openlijke befpottinge. Men houd , in verfcheide Steden , het Ingaan der Nominatien voor eene handeling van zodanige feri* cnshdd, dat over dezelve Gods heilige naam en de invloed van zijnen geest, niet alleen bij het aanvangen der Vergaderingen , naar ook des Zondags daar bevorens , ra de Kerken , voor de
ge»
HAARLEMS OefckteJêniifeti. ' »4t
gelieele Gemeente , plegtig word «mgeröepeo. Maar dit ganc* (che werk vefandert in eene iedele ceremonie. Des aangeroe- penen adfiftentie word de gelegenheid om ce kttQneo medewer- ken openlijk afgefneedem EenPeuillec, gefeheurd uit de ge- drukte Registers , en vertoonende flegts de' namen der Vroed- fchappen, met den tijd en rang van derzelver aanllellinge » kaa voldoen voor de Nominatien , die met zo veei moeite van de Prinfën en Souverainen van den Luade gefoliidteerd, endoor dezdven als hooge gunften gefchonken zijn. En of dit alles te weinig ware, in de ConlKtutie» zo als de menfchelijkheid be- ilaat , en daar niet alien retibrteeren onder 'de Kiasfis der gec- sen, wier hart^, volgens het zeggen der ouden, demeUorê htto geformeerd zijn; zo word de Vroedfcfenp gebrtgt in de Tolftrekte perplesitek van haaren Eed geweld te moeten aan« doen y en te kiezen anderen , al$ van welken hen de benoenüng %o hoog en ernflig is bevolen; of ce vervallen in de ongunst , welke de Meerderheid der Em0rUmfcke Vroedfirbap heeft ge* trofibn , of ibhoon bij haar mee alle lijdzaamheid is gedragen geworden.
y. Om deeze gevolgen io eenen 'klaaren dag te doen zien , verzoekt men, eerbiediglijk , de vrijheid van het geforceerde Sijsthema , tot welkers introdnöie gearbeid word, te mogen Itellen in applicatie van zaken ; doch onder uitdrukkelijk Pro- test dat het gezegde niet zal worden to^epast op Perfoonen, gelijk oprechtelijk geene Perfoonen daar bij worden bedoeld of gemeend. •
„ Volgens de nu veelgemelde Privilegiën moet een Vroed- ibhap, bij den gedanen Eed, en alzo met onderwêrpinge van lijn dierbare ziele aan geprovoceerde vervloekinge , S /ciens faüit , tot Burgemeesteren der Stad . Haarlem kiezen , in de eerfte ptoaize, van de aIIemotabel(ten ; zal hij benoemen een * Zoon der Aarde, welke zijnen Vader, immers zijnen Grootva- der , niet kan verifieeren ? echter deeze heeft de merite , dat » bij opvolginge van eene tourbeune, het deszeifs rang zoude wezen. De Vroedichap moet, in de tweede plaatze, onder de zelfde verpUchtittge , nomineeren van de oorbaariijkHcn ; zal hij voorftellen zulk eenen, die zo gefchikt komt te zijn tot be* vorderjnge van des Stads nut, al^ een Ezel tot de lier, di»
Y 3 oooii
14» HAARLEMS G^fUidenisfim.
tiodU nog- op de Sctd» aog op de gronden en beweegraéerct yan derzelver wdviren , cenige attemie of applkaiie gehad heeft? npgthans deeze heeft de verdienfUD van in orde voor te zitten. De Vroedfirhap moet, nogmaals op den Eed, verUesen yan de rekkelijkilen ; zal hij nomloeeren eenen Koriolaniia^ di^ Hit eene opbulgbare opvatdnge, zijn Vaderiand op den oever dei verderfi brengt? Vervolgens ia de V^oedfchap , ingevolgd liet q^ooi van den. Jaare 1651* verbonden, om,, in goede Ponfcienrie, te moeten voordrtgen van 8b allerrechtvaardigfteïH ical Uj in die Vierfchaar, daar een aldoorgrondend Rechter zit, CA daar zijn dgen bewustheid voor befchuidiget en te gelijk yoor'getttijpn dient, verfchijten met eenen, die het Recht in 9ijtie handen te koop voert ? Voor den zelfden Rechterftoel word van hem gevordert, dat bij zal prefenteeren van de ver* ftendigften; en op dit potaa zoude aan een voorrang van ou- derdom het meeste gedefereerd mogen worden, dewijl het de yeelheid der Jaaren h , die wijsheid te kennen geeft, en die den geest in den raensèh door tijd en oeffcninge verltandig maakt; maar nevens den regel ftaat de uitzondering, en daar is gezegde- de grooten zijn niet wijs^ en de ouden verftaan het Recht niet; yal de Vroedfchap zijne plegiig aangenomen verbindteniafen aan de toevalligheden van begaafdheid of oeflfeninge blindelijk moe* lea abandonneeren? Eindelijk de Vroedfchap moet kiezen van de vreedzaamfte liefhebberen van het Vaderland; mag een woe- lende en oproerftokende gracoius de Man zijn, d$ar hij mede
voortreed? • '^ ,
. Men oonfldereerd wd , dat, dewijl de Burgemeester» der Snid Haarlem moeten worden gekoz» uit de Vroedfchappen, overiulfcs geene voorwerpen behoorden te ïijn nomtaabel tot het Burgemee«terfchap, in weften de genoteerde hoedanigheden •ouden kunnen omhreken. Miur . protefteerende uogmaal» niemand der Leden van de Vroedfchap. ook in het aBerminfte, « wiUen taxeeren, en dat geen Perfoon ««buteerd word. dt- Z» of indirea , «o moet men ter wke aamnerlten, dat de kw*. Hieiien , bij het Oftrooi en PrivUegie vereischt in de Vroed, fchappeo. niet de lelfde «ijn, die gerequireerd worden in zul- ken welken nominabel JuHen we»en tot het fiwgemeetterfchap.
Sb'w Ud 4«r Vïoedfthip ««öigead w tamnw Ji\p, wor4
'^^ ge*
HAARLÉBXS GtfikiedhÊi^fié. §4%
fevordeit êu de Peifooa noec wezen^ i« vm de getrorallfi* ceerdfte Borferen; %* bimen de munren vin de tad Hmarm iem wooBtchdg; 3* géboreo biaaea desdve Stftd of liaifren Vrffdom, ten tijde deszdft Ouden aldaar vaite woönpTaab hadden^ en zijn Pooiterlcliap niet hebbende verboom ^ tea s^ bec zdw vervolfenf weder hadde verieregen, en, na da; 10 van den gedanen £ed, des iQd van èen Jaar en zes w«^ ken actater den anderen binnen de Stad of de Vrijdom vai dezelve weder gewoont bd)beiide; 4. of ook ^oren biftnen deeze Provimle van Holiamd en Wettffitsland ^ èn ï\yx Poorterrecht verkregen, en, na dato kier van, ze^ Jifaen na den anderen binnen de Stad of derzelVer Vrijdom gewoont hebbende; 5* oud zijnde vijfentwintig Jaaren of daar boren; 6. gegoed volgens de oode Privilegiën; en 7. doende opeo* bare Profesfie van de waare Christelijke Gereformeerde Re- ligie, zo als dezelve bij het Sijnode van Dordrecht Is beves* tigd en in de publieke Kerken geleerd word. Ten unzlea van deeze verkiezfaige der Vroed(<AappeQ is, bij de weder* herftellinge der Stadhouderlijke Regeertogé, in bet Oftirooi geen de mlnfte verandering toegekomen ; en overzulks zal « ten dien regoarde, geene bedenUng pteats kunnen vinden, of het zelve is in Hridi obfervantia. Doch de kwaliteiten , daar bij geroerd, voldoen niet, om op dezelven tot Burgemeester geéiigeerd te worden. Maar zal eene behoorlijke verkiezing lot deeze waardigheid worden gedaan , zo moet nog naar a&« dere en meer hoedanigheden worden gezien. En liet is wél eene der requHiten , om tot het Bnrgemeesterfchap gekozen te kunnen worden. Lid te zijn van de Vroedfchap. Maar liid te wezen van de Vroedf^hap conftitaeerd niet alle de verelKhten, welken in een Kandidaat tot de Bnrgetneescerllj' ke waardigheid worden gevordert. De eerfle notabelheii, d6 mmigheid , de rekkelijkheid , de rechtvaardigheid , het ver* Ibnd, en de vreeBzame liefde van hét Vaderland, zijn het, die in een Lid van de Vrpedfchap moeten gevonden worden, 2al hij , volgens de Privilegiën , recommandabel wezen. Het oordeel hier "over is gfeconfieerd aan den Eed en de Con- ibientie der Meddeden, aan wdken het Recht tot het for- tfieeren van de Nominatie plegtig U opgedrkgen. £ii té fle^
Y4 lea
144 HAARLEMS GefchietieHê$)ên.
ton een Recht van opvolginge voor alle de Leden van de Vroedfcbap, zonder discretie, is niets anders » als de PrivUei» gien direaelljk achter af te werpen, en de gekwalificeerd« Burger , geboren of wonende , zedert de bepaalde tijden , biiineo de Stad Haar Urn y hebbende de verdschce Jaaren en goederen, en doende Profesfie van den publieiceo Godsdienst, moet, wanneer hij Vroedichap is geworden, ipfo fa&o fucce- ikeren tot het Buigemeesterfchap, fchoon dezelve niet van de üUemotabelften, niet nut, niet reklcelijk, niet rechtvaardig» niet yerftandig, en geen vreedzaam liefhebber van het waarde Vfid^lflud zoude mogen zijn,
„ £n houdende hier mede hisgelijks voor afgehandeld en volkomen gedilueerd het geene uit de Privilegiën van den t^ourgondifehen Hertog en deszelfs Kleindochter, tot Aavinge» inrare het mogelijk, van een Reoht van opvolginge in de Re* geeringe der Stad Haarlem » is J)ijgebragt geworden , zal men korter mogen zijn ten opzigte van de geavanceerde exempe* }en« Altoos ieverig op het geluk van met wijlen, haare Ko* pioglijke Hoogheid te zijn overdragen in den grond, dat de Privilegiën , Wetten j Coftumen en Ufanüen het richtfnoer moeten wezen, waar naar de Regeeringe van het Land en d^ Steden beftierd moeten worden, zullen twee particuliere gevallen, waar in. eene overmacht zoude hebben kunnen ef-« (edueeren, het geene dezelve was oordeelende van de con-i venientie te zijn, weinig vermogen tegens het uitdrukkelijk Q^rooi en Priviiegie, door U £d. Groot Mog. wettig v^- I^end , en het geene hier voren is gevindiceerd te zijn in kracht en obfervantie. £n nog minder zal aan deeze twee gevallen gedefereerd kunnen worden , wanneer men waarneemc da( dezelven zig vinden giui(sch buiten de termen van h^t te« get)woordige cafus,
„ Wayt, befchouwend^ het gebeurde, in ^en J^are 16819 OiQtrent den Perlbon van büilthazar koeymans, die in hei Jgar 1(^2 tp( Vropdfchap der Stad Haar hm was aangefteld, KQ woid , in de deliberatien over deszelfs toeftand , geea f^haduw^ gevonden vat^ bedénUnge over zodanige toqrbeur«
ten en po.odzdk^lijke opvolginge in den Gerechte, als uit het
FrivitesïQ YW tlcnog AiyiuF^n word getrokken^ im^exi-
d^d
HAARLEMS GefMedfnisfen. 345
deel, was dezelve reeds in het Jatr 1680, in de verkiezioge tot Bargemeester , volgens de vrijheid en het vereisch der. Privilegiën, voorbij gegaun, en a^iuuiam lorrein, hij fiir" legatie, voor den aetven verkozen* Maar de overweegiog. ging daar over, hoe de gemelde balthazar koeymans, ter^ zake van zijne ongelegenheid, bij de Vioedfchap gehouden mogte worden* Hier op is, den sp Augustus van het Jaar. 1681, provifioiieellijk, en niet bij diQpenfatie van eene ander^ zints verpügte opvolgihge, maat in kracht van verbiedendti Kefolutie , befloten dat de Leden van de Vroedfchap den zei- ven in de te maken Nominatie van Burgemeestereq en Sche« penen zullen voorbij gaan; wordMde de finale, overleggini^eo, hoe dezelve te confidereeren zoude zijn , gediifereerd. Ver* volgens is, den 26 December van het Jaar 16S2, ter gelegen* heid van de verkiezhige van Thefaurieren ^ nader gerefolveerd den genoemden . balthazar k<5£YMans geen Biljet te huis te zenden. £n het is niet, als met den aanvang van hec Jaar 1688. dat de Vroedfqhap is overgegaan om dit Lid weder tot derzehrer Vergadering te convoceeren. Was bij de toenmalig ge Regenten geweest bet doorzigt, om het lang verdorvea Privilegie van Hertog albrecut, als levende en werkende , van emplooi te doen zijn, zekerlijk had ^q^zq balthazar^ KOEYMANs geen ^Vroedfchap kunnen blijven; maar de.Medele* . den waren verpligt geweest tot de verkiezinge van eenen an- deren, in deszelfs plaatze, te procedeeren. Integendeel zou-, den dè Medeleden, volgens het gedachte Privilegie, geen de minde bevoegdheid hebben gehad om d^ zelven, Vroedfchap blijvende, van zijnen rang en tour van verkiezinge doqr eenó Refolutie uit te fluiten. En Afi Brflladhouder zoude hier op niet hebben gelaxeerd , maar het Handvest van Hertog al-. QRECHT, ten dien tijde reeds meer. dan twee Eeuwen buiten, obfèrvantje zijnde, eo daar tegens bij bet gemeene Recht in faveur van dusdanige ongelukken wezende gedifpenièerd, zo heeft de Vroedfchap van deszieifs remotie moeten afzien, en lig met de gemelde fchikkingen v»g^o.fg^
„ Vervolgens was, .in het geval .yao den Jaare 1687, ge-, beurd e^e^ bijzonderheid, dat maar t^9 Heeren wierden ge« Jenden j, >Arelkan9 volgens het oarooi ^ de vaiStgeftelde Re«
345 HAARLEMS Gerchiêdêniifeti.
^lenémeii , henoetnd koiidefi wordém OtA Mer mq té reme* dfeerai, was bij de Vroedrdmp» op den So Augustus van bet }m 16^7 , cegens de vaitgeftetde en aaogenómeii maxfioes » be* floten de Regenten , welken nog aaneel tan Wegtn 4e Stad in Conittisfien waren , en alin niet op de Nomfnasfe gebngt mog* aan worden^ dea wegens te dirpenftetnn» en deselvèn te kwafi* fleceren tot lUppIetle van de Nomiiiatitw Mair over de ezteofiè ^nn deese Refolutie vcTrchll vaJicnde» tras, op den dag der Homkietle, bQ eene MeenlerMd van viffëntwintlg Leden , ver- kittrd dat men niet gebonden zoude £i|n om de xes Heeren^ Iri^Den baken dNiienfttie nombukbel watoi , te moeten nottinee* icn. Hier door de gel^geiiheid geboren sijnde om Mr. willM VABRinva , welke onder de gedaehte zes Heeren was resTortee- rende» en die anderzintt , door het ménkement van een meer* der getal Sufajeften, noodzakelijk ter verkieislngè voorgef^eld bad moeten zfjn^ van de Nominatie af te laten, zo wu die oc« cafie gelaifóerd en anderen gekozen. Dat mi diergelijke bijzon* 4ere Refolutten, waar mede van de vastgeflelde en in vigeur ï^de gebruiken gelacheerd word , niet mogen Arekken in ie* mands prsejuditie, inzonderbeld Wanneer dezelven niet eenftem* mig, maar bij pluraliteit, zijn gearredeerd, berust in goede gronden van Rechten. En dat de Stadhouder zig daar in heeft gefundeert , biijkt » ad octihm , uit deszelfs Misfive. Maar ten reguarde van sAtx>Motf van fcCRTBN is geene Rélblutie ge* nomen , die deszelfs conditie zoude benadeden , en kiesbaar fldde zulken , die, volgens de regelen, niet kiesbaar waren geweest. De omftandigheid dat dfe Vroedfchap tig ontbloot bad gezien van een genoegzaati getal Pefbènen, weiken acht Jaareii als Leden van dezelve hadden gefimgeerd , was den 7 Oaober van het Jaar 1750 o^gehoiidai « en daar door de verde- re Genomineerden , tsaar cuffort , Mr. jan van styküm e» Mr. DAViD VAN LENNsp, te gelijk en eodem fitometito^ met sa- LOMON VAN ECHtEN gekwalificeerd geworden om zig tot hee BurgémeesterArhap te zien prefênteeren. Met dceze vier Leden fionden nog acht anderen In egale bevoegdheid, alzo aUenden ouderdom ' an zesendertig Jaaren hadden bereikt ; en daar is , in het formeeren van dit dubbel getal, niets bijzonders ofbnl* tengewoona tnsTdMn gekom^i maar de Meerderheid* der Ledei
l>eef*
HAARLBMS Oifchitêmii/hn. %^
^^*'— — "^^w* I I — ^—
beeft gMgeerd votgcns het ^^trekclifie der Privile^en » en coih form iuure dierbare verplichtinge » benoemende de geenen , wdkcn zij » op bumen Eed ea in goede Confcientie, vermeea* den te moeten benpemea, ea waar omtrent zij voor niemand^ 9l3 alleen voqr Gqd , venmcwoordeUjk zijn*
^ De Meerderheid der Vroedfchap zoude ovcrzulks met eer* biedige erkentenisfe aecepieereo » dat het i^eallegueerde geval ea bet gehouden gedrag der Haariemfehe Regeeringe van dien tijl aan hen ter navolginge wierd voorgefteld, vranneer zij 7.\g faie^ vond in de zelfde tennen. Ga men zal U £d. Groot Mog. nier ophouden met de tanwijzüige van het gratieufe, het welk door de bekwaamheid der penne, aan het verhaal vamfaet geene ver* volgens gebeurd zoude zijn , ia geleend* Maar , verfeerende ia eeiie volkomen vrijheid van Recht , de Privile^en en vastge- (lelde Reglementen in geenen reipede door hen ;djnde get^u* eheerd, of iemands ■ Recht \n minder gunffij:e*ficnaciegeiteld9 dan het zelve volgens de geüfeerde gronden der Regeeringe komt te wezen» doen hen de voetflappen fchromen. Hunne eerbied en involging van de begeerten van wijlen de Vrouwe Gouvernante hebben hen, in het Jaar 1757, doen komen in fihikklngen van veel grooter toegevendheid , dan in het Jaar 1687 waren geaccordeert ; maar de gevolgen daar van ziju al ce fenQbel voor hen, voor de rust en het welzijn van de Scad Haarlem , en voor de eere der Regeeringe , als dat zij zig we- der in gelijken zouden (lorten.
„ Ondertusfchen is nieu zekerer, dan dat ook. hi dit geval , roerende de vèrkiezinge van Mr. willem F/iBaiTius, het Privi- legie van Hertog albrecht niet is gevolgd , of uit krachte en in conformiteit van het zelve geageerd. De drie Perfoonen* welr ken door de bovengemelde ,di4>enfiitie de benoeming hebbea verkregen , zijn geweest OR. willem van tvpfzlen , fesfie hebbende in de Provinciale Rekenkamer , Mr. maitueus schat** TBR, Gecommitteerde Raad ter Admiraliteit, en Mr. arnout DRDivesTEiit, Gecommitteerde in deVergaderinge van de Hoog Mogende Heeren Scaaten Generaal. Dè twee eerstgemelden waren beide onder Vroedfchappen , dan Mr. willem FABRiriut, en hadden beide langer uit den Gerechte geweest^ te weten, VAN TEFFfiLEN, zedert het Jaar 1676, en schattzr, zedert
het
^« HAARLEMS GtfchUiMUfiê.
t
^ óf^xï.^ £a nogdtfUM is hec HnowlMÜ» «ogffNik , dat bij, da iveriaren , welken uk de magazijnen vaa de Vroedfctep hebbes overgedragen hist gsnc tegeos deielve Ihu^ worden gebruikt, 'ei die de Semmeo van de Jaarea 169I, 1695^, ^7^^ ^ i7oz fafebi ben geteld en opgegeeven» de eveuvooFgaande exempelen ntei gezien gouden zijn. Ia het Jaar itfpa zijn tot Burgeaweatereü geftemd derden Perfoonen» en uit de gaaelde dertien, bij de phiraliteit , wezende va^tgefteld de acht PevToooen toe de Nool^ nade , zo bevH)nd 2\g oader deeze acht Afr, DiDsaiK oicx , in bet Jaar i6fti:tot Vroedfehap verhozea. Integendeel bevonden zig onder de atgdtemden Mr. pierzR stüïn , Mr. tiETER ba.^sj WJLLBM LAREMAN en joüANNEs v^N BEROUM« aileB lu rang on- 4er Vroedfchappen , ttoor de gezegde afltemiBinge uicgeflocea« En daar zien U Ed*. Qroot Mog. het ftdtun, dai men doet oat* kennen ooit gebeur^ te zlja,,
. ^ Doch dit is te weinig. Verre dat zulks oegen<)egen bij ^n Prinfe £{ffladbo!ttder zoude hebban verwekt , of dat deeze feQ\Red9t van opvolgiiige zoude hebbea willen etablisfeerent Mc* DiDERiK aicx word door zijne Hoogheid geêligeerd , zelfs met Toorbijgnn van ouder. Leden, die in de benoeminge der ^ten waren geprefente^d geworden* En ipdet hec gptuigenta worden volmaakt door een tweede voorbeeld? In hec volgende Jaar i6p3, twaalf Perfoonea tot Burgemeesteren zijnde gepri^ poneerd, is van dezdveaniet alleen afgeftemd, en dua weder* #m ttitgefioten, Mr*.A£«THOMY de i^LAitsEs, Vroedfchap gewpr* den in het- Jaar 1680 , en ter contrarie onder de achten geplaatsi^ ytt. CB&isTOFFEL VAt^ VALKENBURG , eerst vier Jaaren later in den raag als Vroedfiihap ingetredl'n ; maar wanneer onder de acht gevonden wierden IVAr. pieter sTeiic» en nevens den zei* vea M. PIETER BAAS en de gedachte Mr. cHRisTOFfeL van vai> gENBtJRO , zo zijn deeze beide laatstgenoemden , fcheon podot rieur in orde , geéOgeerd , en Mn pster stein is dooc den £rf* Ifadhoader zelve voorbij gegaan*
„ Minder erroneus, doch te gelijk minder concYudent, ia
liet, dat, zedert hec voorfchreve Jaar 1687, de Nominatieo
lot Bnrgemeesteren altoos met eenparigheid , of met genoegzap
a;e eenparigheid 9 zouden zijn gemaakt geworden. Want hec
komc niec aan op «eoe eenparigheid vaa gedachten omtrent de
zelf-
stifiie voorworpmi ii»a ef ««ac vtipHgiivge of lioodtaM|fe^ Md, o^i aiec iocjm 09 mofcn beiiQ«iM9f als «kn oadAeo «f otasteii in cang. b-de- Vffoedfship hto toe geoblifterd^ te moeten üle deLedeo die tcht oudfleo of naastea noeaieii. Doek ^ dqpndecrt zi^ jde Nominade, eo vervaU ia de eMirdicei'' tea , ab hier vorep wierd. getoond* Maar zijn de VroedCchai»? ^ea aaa zulke acht l^erfoonea aiei ceboodea , ea worden ook vsder^ meerderen geftemd^dan doet oi^t niets, ter zalce, met bpq ^oote Meerderheid het dubbel getal van achten uit het verdero ffro$ word opgemgakt; en ell: der Stammen van het minder gei tal ftaat in gelijk Recht met leder votum van de Meerderheid» welke alleen dooi; de grooter concurrentie prcvaleerd.
,, Nu zijn, in h^ Jaar 1692» geftemd dertien Perfoonen, allen gehouden voor gekwalificeerd, tot de verkiezinge; en v^ dezelven is, bij de Meerderheid, bet dubbel gecal van acht ge- formeerde Op de zelfde wijz^ zijn, in het Jaar 1693, gellemi twaalf Perfoonen, door de pluraliteit geredigeerd tot 'acht. Op den ia Februarij van het Jaar 16^7 zijn, tot üippletie van eene Burgemeestersplaatze , drie Perfoonen voorgefldd, en weder« om bij de Meerderheid gebragt tot twee. In het Jaar 169% zijn insgelijks benoemd een getal van twaalf; in het Jaar 1699 elf; in het Jaar 1700. nogmaals twaalf, en in het Jaar 170 1 weder t\?. Alles ten preuve dat de Vroedfchap, in haare benoemin* gen^ zig niet heeft bepaald tot de acht oudflen of naasten io rang, maar dat, met volkomen vrijheid, zijn geftemd en voor« gefteld zulken, als ieder in cooibientie, conform dt Privüegi* ca» vermeende te behoren.
M En wat zal men zeggen , wanneer aan U Ed. Groot Mog^ È9X worden vert09nd, dat, tea allen tijde, het gebruik binneq de ^tad Hm^rlem dusdanig geweest Is ; en dat nooit ombrekea de exempelen, door welken de idees van eene noodzakelijke fuccesfie in rang geremoveerd hadden moeten zijn. Om met ^ aanwijzinge van eenige weinigt geva&en» en alleen bijbren- gende die geenen.» welken door de Stadhouderlijke verklezta^ gen voor gejufiifièeerd mogen worden gehouden , te defimgeef ren, jacob ooii^fLUp ihomaiz., ia het Jaar 1607 tot Vroede ichap verkpsen en in liet Jaar i< 18 door den Prinfe mauriti feconii|iueard> ia^hihAifittcgemeesicrfchap voorgegaan door de
jon»
iS9 HAAB£EIKS üejcüiiüiiisfiié
Jo&gcce Vroedrchippéf>y AMièAN van iiBRitBNRODB indéjad-* ten 1613, 1614 en* 1618, willem yo<>OD in de Jaareti 16189-
Sdip-,. l6st, 1622, 1624, 1626 en lótji ARMOÜT dAuive**
9rEiN ia de Jiaren 1619, liïsi, 1693, 1624 en 1625, rev RttR wiLLÊMsK. BUIS in ' de faaren 1611 9 1622 ^ 1614 en* 1IS25, joHAN TEiTs in de 'Jaaren 1619, 1^22 en 1623»- en door AUGUST VN 8TEIN in de Jaaren 1620, lóai en i6«3^ Jan èoRRKLis HAM, in het gemelde Jaar 1618 door den Prinfe* UlAURiTs tot Vroedfchap aangebeld, is voorbij gegaan door }an klaasz. loo, mede in het zelfde Jaar 16 18 tot Vroed* fchap verkozen, docli poflerieur in rang, en tot Burgemees- ter geéligeerd in het Jaar lóuo; Cornelis corneusz. out, nogmaal van de nieuwlijks Gecommitteerde Vroedfchappen des Jaars 161 8, is insgelijks voorgetreden door den genoemden lAN KLAASZ. Loo in de Jaaren 1620/1623, 1624, 1626/ 1627, 1629, J630, x63a> 1^33» 1^35 en 1636» mitsgaders 4oor DIRK DtRRsz, tot Burgemeester gefurrögeerd in het ge* 2egde Jaar 16 18, en wijders door ALERECHt vaN der mei- DE, in de Jaaren 1613 en 1625, en door lubbert rlaasz* VAN DER Weiden in het Jaar 1626; pieter jaCobsZ. oude- IvAGEN, Vroedfchap geworden in het Jaar 1619, is voorbij gegaan door cornelis guldewagen tot elf diftinfte Jaaren » en door johan kolterhan tot vijfmalen; jacob benninö» In de Vroedfchap geölfgeerd in het Jaar 1631 , heeft zien voorgaan thomas swan in het Jaar ,1650» en willem war-, mont in de Jaaren 1645 en 1646; pieter stein, tot Vroed- fchap gekozen in. het Jaar 1679, is voorgegaan door Dil Willem van nieuwenhüizen , tot Burgemeester gefurrögeerd In het Jaar löpo, en gecontinueerd in. het Jaar 1691; eri jo- fiANNES VAN BERCUM, 'Vroedfchap geworden in het Jaar ï68o , is voorgegaan door Mr. 'christoffel van valken- burg in de Jaaren 1693, 1694 ^n 1696. -
„ Daar zien U Ed. Groot* Mog. vijfenzestig verkiezingen buiten rang, aflen van de Prinfen Stadhóüderen geproflueerd* £n men heeft, in de aanhaünge deezer gevalfen, rig tot eene tweede bepaünge gefield, alleen te fpteken van zulke Pérfbo- nen , welken nooit Burgenieesteren* zijn gewbrdén , zo' uit oorzake dat dusdanige voorbeelden fierker condudeeren, als
om
HAARLEMS Gifchiedentsfin. iS%
#m reden dat de gevallen , waar in de acne Vrocdfdiap flegts voor eenlge Jaaren aan zijne Medeleden is voorgetrokken, te veelvuldig worden gevonden als dai de gewigtige Befoignes van U Ed. Groot Mog. , in deezen epineufen tijd , verder zouden worden geoccupeetd , dan de nood is eisfcbende*
„ En, om, bij orde, op het tweede voorftel van de Vrou- we Gouvernante met nog eene aanmerking te befluiten, moet het in confesfo zijn dat wijlen zijne Doorluchtige Hoogheid» Prins wiLL£M^ de IV, volgens het zesde Artikel van het Regle- ment van dato den 31 Augustus van het Jaar 1751 » 8^^ vsAsit rigtfnoer voor de Nominacien der Vroedfchap ter navolging^ begeerde, als de discretie van de Perfoonen, conform de ver- eischten der Privilegiën, uit kracht van weiken de Meerderheid ten deezen heeft geageerd. Is, bovendien, zelfs uit de tegen- woordige Elegie, gedemonftreerd geworden dat wijlen haare Koninklijke Hoogheid het werk der Magiftraatsbeftelünge, bin- nen de Stad Haarlem , niet heeft geconfidereerd te (faan in de termen van zodanige opvolginge, als bij bet Handvest van Her». tog ALBRECHT was iugevocrd, en die niet langer, dan* zestien^ Jaaren , plaats heefl gehouden; wat zal 'er overblijven ter ver- fchoninge van de oppofuie, door bet Mindergetal bij wijlen hooggemelde Vrouwe Gouvernante ondernomen, en van de be- roeringen en het nadeel , alzo aan de Stad Haarlem toegebragt, wanneer men de gedachte Mind^heid kan overtuigen, dat het eigen rigtfnoer door hen vrijwillig is verkozen \ dat zij met fo- lemneelen Eede z\g daar aan hebben verpligt; het zelve vooru » -bij continuatie, hebben achtervolgt; en dat zijlieden, nog bij ^het formeeren van deeze jongfte zo ten onrechte gequerelleerde Nominatie, hebben belooft zig daar naar te zullen gedragen? Het bewijs is echter voor handen, openbaar en buiten contefta* tie. Het Reglement, bij de Raaden en Vroedfchappen der Stad Haarlem gearrefleerd dan 23 Junij van het Jaar 1752 , dasir word , in de zelfde woorden , waar mede de Privilegiën zulkf vermelden, en waar op de uGinüe zig heeft gevestigd, ook met concurrentie der vorige Prinfen Stadhouderen, op nieuws als een permanente regel vastgefteld , dat de Vroedfchap zal kiezen zulke Perfoonen „ weiken zij, fai goede confcientie, „ zullen achten te weiden vau de rechtvaardigfte, verflandigOe
XIX. 0££U Z ^
354 HAARLEMS GéfiUidtnêsfen.
„ en vrcedziamfte liefhebberen van het Vaderland.'* De Re^ folutle van de Vroedfchap, waar bij dlc Reglement gemièreerd is» draagt de Namen van het grootfte gedeelte der nu prote&ee- rende Leden op het voorhoofd. De Heeren van den bro£k »
WITTE, ViN ZAANEN , VAN ECHTElff , KAMERLING» LA KLé»
STEENIS en PARvé hebben zig terftond bij Eede daar aan verbon- den. De twee overige Heeren van der waaien en van iioo- GENDORP » welken in de Jaaren 1753 en 1755 eerst in de Vroed* fchap zijn gekomen, hebben zig insgelijks onder Eede tot het zelve gevoegt. Bij den aanvang der Vergaderlnge van den 7 September van het Jaar 1758, hebben alle deeze Leden nog plegtig aangenomen zig daar naar te gedragen, als blijkc bij het Extraft uit de Registers van de Vroedfcbap, aan het veelge* dachte Request van de Meerderheid geannexeerd. Vervolgens is de benoeming van Burgemeesteren, voor het Jaar 1758, in de Vroedfchap conform dit voorfchrift gedaan. Dezelve bc* hoorde niet op vreemde gronden, en andere gantsch (farijdige regelen, geattacqueerd te zijo geworden, en men had, ten dien einde , het hooge gezag van wijlen haare Kouingiijke Hoogheid niet moeten imploreeren.
„ Van dit gezag , bij de verdeelinge van de meergedacbte ATisfive tot een derde aanmerkinge gefteld, zal men, nu i» hij* poihefi werkende en ter nitvoeringe gebragt , niet anders fpre- ken, als met de uitterfte retenu, en enkel voor zo verre her zelve in het tegenwoordige geval zoude kunnen worden geex- tendeert In verminderinge van de Rechten der Haarlemfcht Vroedfchap , van welke Rechten de voorfhnd aan de gedachte Vroedfchap niet minder incumbeert , dan geoorloofd is.
„ Bij de reeds meergedacbte inricfatinge van hooggemelde Misfive, heeft men deeze derde Helling gelieven te onderfchei- den in twee deelen, pofeerende, eerftelijk , dat de pligt van den Stadhouder met zig is brengende Burgemeesteren, Schepe- jien en Wetten te veranderen volgens de Privilegiën; en asfu- meerende, voorts, in de tweede plaatze, dat zulks indeezen uit de twee overgeleverde Nominaiien zoude zijn gedaan, naar het voorfchrift van dezelve Privilegiën.
„ Het eerfte gepofeerde Lid advoueeren de Vertoonera met alle onderwtTpInge, en de gronden, waar in dit be^
ftier
HAARLEMS OefMediMisfeiÈ. 355
IHer wettig it berustende 9 zijn hier voren in thefi «mge> wezem
„ Matr ten opzigte van het tweede gedeelte moet d« Meerderheid der Haarlem fche Vroedfchap, eerbiedig, deelt» reeren geen den minden fcbijn of voetftappen van eene twee- de Nominatie in de Privilegiën te hebben gevonden \ min nog op zodanige wijze , als in het tegenwoordige geval een*
- tweede Nominatie (bhijnt geconfldereerd te worden. De ge« legenheden hebben reeds hier voren gevordert om niet alleeft
. alle de Privilegiën en Handvesten, maar bovendien alle do andere Aften en Befluiten, de MagKbaac&bedellinge binnen d« Stad Haarlem eenigztnts roerende, te toucbeeren. £n meil conipromitteerd in dezelven of ooit, in eeuige gefbtueerde, van eene tweede Nominatie is gewaagd. Allen fpreken eenpa- riglijk van eeue Nominatie, in de Vroedfchap, ten dien einde
^ collegialicer en op (peciale befchrijvini^e vergadert zijnde, t« formeeren bij kiezinge van een dubbel getal Perfoonen, welk üubbel getal uitgebragt word bij coUatiu van de Biljetten» door elk der Vroedfchappen ingeleverd, en waar op alzo, of bij eenparigheid, of andcrzincs bij Meerderheid van Scemmeiv word geconcludeert. Zodanige deugdelijke Nominatie is op den 7 September van het Jaar 1758 opgeregt. De Vroed* fchap is, tot dat einde, behoorlijk biieen geroepen tegens dea tijd , bij het Oftrooi en Privilegie vastge(leld« De Reglemeo*' ten, in de verkiezinge te obferveeren, zijn voorgelezen en op den gedanen £ed aangenomen. De Biljetten zijn ingelt* verd. Na cpllatie en openinge van dezelven heeft men opge-
' maakt welke acht Perfoonen benoemd kwamen te zijn, £n de Nomintitie is op een behoorlijk Credentiaal, door eene Commisfie uit de Vroedfchap, aan wijlen haare Koninglijke Hoogheid geprefenteerd , om uit dezelve de Eleftie te doen.
„ Eene andere of tweede Nominatie is in de Vroedfchap niet gemaakt. En gelijk dezelve, volgens de orde der Re* geerini$e , niet gemaakt had kunnen worden , zo heeft de Vroedfchap diergelijke tweede Nominatie ook tot dit oogem btlk nooit gezien. Het opgeoMlde beflult bij de Meerderheid Stemmen ui^abragt xijode. heeft salomom van bcbtbH
2 fl wel
3s6 HAARLEMS GerehttimiUreii:
wel verklaard tegens de voorfz. Nominatie ce protefteeren, op een bloot gezegde dac daar in zouden zijn begaan inforintlitei-> ten, en dat dezelve, mitsdien ^ als legaal, aan de Vrouwe Gou- vemantet als Voogdesfe van den Heere ËrfÜladhouder , niet Zoude kunnen worden geprefenteerd. Maar het einde van die Protest « verre van eene andere Nomfnatte in plaatze van deeze te fupplanteeren of nevens dezelve te voegen , h alleen ge- weest een verzoek, dat, bij het zenden of prefenteeren van deeze Nominatie , ook van zijn gedacht Protest kennisfe aan haare Koninglijke Hoogheid mogte worden gegeeven; waar te- gens veertien aanwezende Leden hun Contra-Protest hebben gereferveerd. En , de ontworpen Miisfiv* , of het Adres , der ' bedoten Nominatie aan haare Koninglijke Hoogheid daar op ge- refumeerd zijnde , is dezelve ook bij den geprotegeerd hebben- den Heere van echten ^ en de geenen , welken zig met hem hadden gevoegt , zonder eenige de minfle infpraak of nader Protest, gezwegen dat eène andere Nominatie zoude zijn op- geworpen, gearrefteerd 5 de Vergadering is behoorlijk gefchei- den, en deeze cenfge Norahiatie is uit naam van de Vroed- fchap aan haare Konmglijke Hoogheid met *er daad geprefenteerd en overgeleverd geworden.
„ Mogen nu hier op de Privilegiën ter decifie worden geroe» pen , zo zal de uicfpraak terflond gedi<5leerd zijn , namelijk dat uit deeze Nominatie de Ëleftie gedaan moet worden. De pe- riodes in de Privilegiën en andere Ordonnantien , waar bij zulks word gelast, zijn hier voren a rieiHn genoteerd en gediftin- gueerd , op èkt dezelven niet weder herhaald zouden behoeven te werden. In de achtervolginge vdu deeze Privilegiën is het Recht des ErfRadhouders , ten aanzien van de Magiflraatsbeflel* linge, bepaald en belloten. En geene Eleétie mag, onder re- verentie , gefchieden , geene verkiezing is wettig of bedaan* baar, als welke gefchied uit de Nominatie, door bet KoUegiü van de Vroedfchap geformeerd*
„ Men vertrouwd wel dat aan de Vrouwe Gouvernante zal zijn overgeleverd , iets , dat met den titel van Nominatie is ge- noemd ; maar men obferveert de voorzigtige uitdrukkingen, waar roede de Misfive zig niet alleen bij fupppfitie gelieft te ex« pliceeren, maar ook onderfcbeid de omflaadighedeo , welkea
HAARLEMS Geftiêedenitfin, Hf
éeeze nu ab twee genoemde Noimaatien hebben verzeld. Te ^ecen » de eene is geprefenteerd uk den naam van de Regee- rihge. £n dit is een requlGc, het welk bij alle de Privile- giën en Ordonnanden ^(xd gevordert , kennende dezelvea geene andere Nominatlen, ais welken door of van wegen djfi Vroedlchap aan den Stadhouder geprefenteerd zijn. Verkie- . zinge te doen uit andere Nominatien, als weiken uit naam van het Ligbaam der Vroedfchap worden overgeleverd, kaa niet gefchieden in achtervolginge van de Privilegiën ; maar zonde eene Eledte zijn buiten de kwalificatie. Men vraagt ook nedrig excus , daft deeze Nominatie aan wijlen haare Koninglijke Hoogheid zoude zijn overgeleverd van de eene partije* De overlevering is gefchied uit krachte van eene Com'fflisfie, gedecerneerd bij de gantfche Vroedfchap, de Heeren van echten, la KLé , PARvé, van der waaien,
VAN DEN BHOEK, VAN ZAANEN, KAMERUNa , STEENIS €U VAN
HoooENDORP daar mede ingefloteo. En uit deeze Nominatie alleenlijk heeft, onder eerbiedige corredie, de Ëleélie moe- ten verwagt kunnen worden.
Van de andere mag met grond werden gefupponeerd, dat dezelve^ is ingedient door zulken, welken zig, ex post fa^o^ als eene partt) hebben willen vertoornen. Maar waar, wan- neer, of hoe dezelve ter waereld is gekomen, daar van is het Lighaam der Vroedfchap tot heden töe onbewust. Dit moet echter buiten conteflatie wezen, dat dezelve niet kan zijn van eene echte geboorte; niet geconcipieerd in de Vroed- fchap; en waar, is onbekend aan den geeiien, welke 'de Va- der moest zijn; niet geformeerd onder de wettige verbindte- nisfe van den Eed; maar, indien dezelve wezen heeft bexo- men^ als dan na de fcheidinge van de Vroedfchap; niet voort* gekomen ten behoorlijken tijde; maar op wat rekeninge, is in de duisternisfe bedommeld.
„ En men verontwaardigt zig billijk over de wijze, op welke de goedheid van wijlen de Koninglijke Prinièsfe is misbruikt gevorden, wanneer men hoogstdezelve in zulk ee« ne fituatie heeft doen vooronderflellen , dat aan het requidt der Nominatien zoude zijn voldaan. Op deeze fuppofitie» aan het requiüt der Nominatien voldaan zijnde, is het d«
Z 3 wij-
ifi HAARLEMS GêfMeJênis/en.
wijlen hure Koninglijke Hoogheid heeft doen berusten het be(hii(, dat hoogitdczclve bevoegd zoude zijn geweest uh beide de meergedachte Nominatien Eledie te doen. Maar men (Idle de gefuppofiteerde benoeming nevens de Handves- ten en verdere Ordonnaniien, en men zal niet vinden eenigen trelc van de vereischcen.
„ Ondertusfchen 'zullen ü Ed. Groot Mog. reeds begree- pen hebben, hoe, op dusdanigen voet, door.eenige weinige Medeleden van het zelfde Lighaam , noodzakeiijk alle orders van Regeeringe moeten worden gerenverfeerd; alle bomes» die de wijsheid der Vaderen aan ongeregelde ambitie heeft willen ftelien, weggerukt, en de waardigheid der Vroedfchap- pen , te gelijk met de zekerheid van der Steden Rechten ^ geproftirueerd en vertreden. Wat dag is zo gelukkig, of wat Stad zo begunftfgd, waar in niet eenige Leden van een Vroedfchap zig mogen, verbeelden qp hunne geimagineerde merites , en de bij hen zelven beminde hoedanigheden , ee kort gedaan te worden? En wanneer het dan genoeg is dac eenige weinige Leden zig brengen tot eene cabale, onder hen Clandedienlijk bewerpen eene pretenfe Nominatie, die zonder weten van het Lighaam der Vroedfchap overleveren, om dus %\g zelven, buiten de wettige benoemtngc, in den Burge- meestersdoel te plaatzen, en dat handelingen van dien aart naar hunne intentie kunnen worden ten eifeéte gebragt, zijn tlle de Privilegiën en Octrooien rapiere Schilden. De pa- len, welken niet uh yantrouwen, maar tot confervatie van de vrijheid der Burgeren, tusfchen de Steden en het hooger gezag der Stadhouderen , door den Souverain zijn geplaatst, verkrijgen de eigenfchap van voor allen wind te bukken; en het zoude mogelijk van minder gevaar en ondienst zijn, het Recht tot het maken van Mominatien geheel te abandonnee* ren, en zig over te geven aan eene volkomen dependentie» dan de Regeeringen ce zien toebrengen zodanige proftitutie, fils die van Haarlem^ met innerlijke finerte, deswegens heb- ben moeten gevoelen.
„ Het opmerken van de bgi^engemelde vooronderffellingent heeft de Vertooners doen twijfielen of dezelven niet geheel \o(daaa hadden, daar mede, dat nu door beo is bewezen»
hot
HAARLEMS OtlOUukttiipnU iS9.
hoe wijlen haare Kooinglijke Hoogheid « door de geCuppedi^ teerde Schijn-Nomin«tie, is misleid geworden. £n te meer^ om dat zij lieden» buiten de nu veeigedtchte fiippofitien, in de adftruftie van deeze derde fleliinge niets fteUigs ontdekken* waar op de gedaane verkiezing zoude zijn gegrond; maar ^ leen ontmoeten de bloote asfamtle dat wel gehandelt zoude wezen.
. ,^Doch men kan dit Ardkd niet verlaten» uit oorzake ^ dat, bij de extenfie van het zelve, worden aangenomen en met empresfement zijn gepoosfeerd generale gronden » waar over men niet verantwoordelijk mag blijven, als of dezelven met fltlzwijgen waren geacquiefceerd geworden.
„ De Vertooners hebben, bereids meer dan eenmaal, be- tuigd, zo gewillig, als plfgtfchnldig, te erkennen dat de Ma- giftraatsbedelling in de Steden van het departement is van de Heeren Stadfaouderen in der tijd. Wettig is dit departement aan dezelven geconfereerd^ en alles, wat uit krachte van de hooge Commisfie , achtervolgende de Privilegiën gedaan woYd , kan nergens meer gerefpedeerd zijn , dan in de Stad H^arUm. Met gelijke onderwerpinge word blijmoedig aan- genomen, dat de Nominatien, welken ter 'veranderinge van de Maglftraaten worden overgeleverd, moeten zijn conform de Priviiegienl Maar verfchil ontfhande over eene ingelever- de Nominatie, aan dezelve wordende ontzegd het prieroga- •tief , dat daar uit Eleéiie moet gefchieden , of eene tweede pretenfe Nominatie, door eenige ongezinden gefuborneerd zijnde, en uit dezelve Eleftie wezende gedaan, hoopt men niet te zijn afgefneden van U Ed. Groot Mog., als den wet- tigen Souverain, en dat aan de Vroedfchap, welke met zoda- nige verkiezinge is gegraveerd, de graveerende zoude ftrek- ten tot befchuldiger, *en te gelijk tot Rechter en Uitvoerer. Aan de Prinfen Stadhouderen is opgedragen een hooger pr«- Togaiief, de Magiftraaten uit ingeleverde Nominatien te ver- anderen. Aan de Steden is gegund een minder voorrecht, de^ Nominatien in te richten en dezelven te prefenteeren , ten «inde daar uit de Eledie gefchiedde. Beide deeze Rechten , 20 het hogere, ais het mindere, devolveeren van den Sou- verain • die aliezints Souverain Wijft , en zijn door denzelven
Z4 ^^^
8^ HAARLEMS GefcUedinit/ht;
bepaald Mimen het perk der Privilegiën. De Meerderheid der Vroedfchap belclaagd z\g gehoorzaam bij U Ed. Groot Mog. , dat die geüelde perk in de verkiezlnge van salomon van ech* TEN is overfchreden. En het is van U Ed. Groot Mog* , dat men mag verzoeken bet afwijkende gereétifieerd te zien*
,9 Het verlchil rouleerd thana niet over een Recht van In- formatie en Onderzoek, of in de benoeminge, door de Vroed' fchap der Stad Haariem gedaan, iets zoude zijn te vinden , niet overeenkomfUg mee de Privilegiën. Informatie is niet ge> nomen , immers niet bij het Koilegie van de Vroedfchap* XSeen communicatie van eenige aanklagte b aan hen gegeeven. Geen bericht over. dezelve, of verantwoording van hun gehouden ^drag, is in étei&a gevordert. Min nog is aan de Vergaderin- ge der Vroedfchap opeoinge gedaan van eenige middelen toe conciliatie of redres.
„ Wanneer Prins willem de JII » in het Jaar 1684 , liad goedgevonden zig te doen informeeren op de Nominatie van de goede LCeden van Achten , binnen de Stad Dordrecht , zo de* dareerde de zelve, bij Misfive, in daco den, 23 November van bet Jaar 1684, aan Burgeme^steren der gemelde Stad gefchre* ven, wel folemneellijk , daar mede niets anders te hebben be- oogt, als wegens het geval bericht te worden, ten einde, zo als deszelfs notabele woorden luiden , „ op de voorfz. Nomina- ^ tie, of eene ordentelijke Eledie te mogen doen, of over de y, informaliteiten, zo daar in eenigen tegens de Privilegiën „ mogten zijn begaan, wet U Ed. tn uader overleg en commw „ nicatie tot redrei van dczelven te tredend In de nadere MisHve van den 26, daaraanvolgende, herhaald de Vorst, niec gezind te zijn geweest, of nog te zijn , «omtrent de geaccufeer- de informaliteiten , als die bevonden zordei mogen begaan te wezen, en dat dezelven waren van die importantie, dat deze^' ven hem verhinderden Elegie uit de voorfz. Nominatie te doen^ letwes te disponeeren , „ voor en al eer ,** dos zijn wederom des Prinfen eigen woorden, „ wij daar over met U Ed. ge- „ fproken en geconfereerd zouden hebben." Nog nader expU- ceerd zig de delfde Erfdadhouder , bij de circulaire Misfive» liopen« het gezegde geval, aan de Steden gezonden; en ver- Uaacdt plegttg, zijpe intemie te wezen dusdanig, dai^bij bet
ver*
HAARLEMS OefckieienUfen. \6i
^eretschte bericht bekomen hebbende, of fimpeiyk tot de ▼»- zogte Eieftie 2oude kunnen treden , of nader met de Heeren Burgemeesteren en Regeerderen der voorfz. Stad, over de ge- moveerde informaliteiten, zoude moeten fpreken, hen die aan« wijzen, en hen permoveeren om te redresfeeren wat tegens de Privilegiën (Irijdig was. En wanneer, eindelij t,» deeze zaak zo verre; was gedreeven, dat daar in was uitgekomen een Advies» dine^ op den jiaam van het Hof van Holland ^ en in de ingre- diënten van welk Advies de Vrocdfchap ier Stad Haarlem niet beeft gecondefcendeert met gelijken lever, als v\aar mede, uit naam van dezelve, ten dien tijde het Recht van Informatie wier- && omhelsd , zo heeft welgedacbte Hoogheid > bij nog nader fchrijven, in dato den ii Januari] van het Jaar 1684, uitdruk- kelijk gelieven te vorderen dat de Dekens van de Gilden, door welken de benoeming van de goede Lieden van Achten gedaan Word , zouden hebben te procedeeren tot eene nieuwe Nomina* de^ en dat dezelve nieuwe Nominatie, ^zo geforiheerd en bij ilen Gerechte gen.'fumeerd zijnde, aan hem zoude worden over- gezonden*
' „ Op den zelfden voet heeft men gezien, dat, wanneer, in het volgende Jaar 1685, het Mindergetal uit de Vroedfchap der Stad Leidtn zig bij deezen PrinCè ErfHadhouder kwam te be- zwaren over notoire informaliieiren in eene overgeleverde No- minatie, met wel fpeciaal verzoek om uit de benoeminge , door hen lieden , en , zo zij zig lieten voorftaan , conform de Privi- Jegien, geformeerd, Eleétie te doen, de Prins aan Burgemees- teren en Vroedfchap der gemelde Stad heeft doen fchrijven en verzogt, om, wegens de kwaliteit van de Heeren van banchem en iCUN^üs , als itaede van den inhoud der Privilegiën, geïnfor- meerd te worden. Vervolgens door Burgemee teren van Leiden "daar op zijnde gerefcribeerd , en het Mindergetal daar tegens ceaige nadere berichten hebbende ingeleverd, zo is door zJjne Hoogheid , daar van nogmaals aan de Burgemeesteren en Vroed- fchap^kennisfe gegeeven. En men heeft de vervolgens gedaane Eléaie, aan de zijde van zijne Hoogheid, daar op gegrond, dat Burgpmeesteren , geduurende den tijd van vijfentwintig dagen, zig niet zouden hebben verwaardigt, ofte antwoorden, ofuit-
25 ' ftel
362 HAARLEMS GéfeMt^Unhfên.
ftd ce vragen; waar van deezen zig echter in het vervolg 'bebben gedfsculpeert.
„ Dit zijn de gevallen , welken tot voorbeelden worden getrokken. De authoriteit van dezelven berust eeniglijk daar op, dat het de faBo alzo gebeurd is; zijnde over het Recht Dooit decifie gedaan. Maar geheel verfchillende is geweest de toedragt der zaken in dit geval ; de Nominatie , op den 7 Sep- tember van het Jaar 1758, in de Vroedfchap der Stad Haa^ iem^ achtervolgende de Privilegiën, ingebragt, is befchnldigt als informeel, fs veroordeelt, te gelijk is gefchied eene Elec- tie buiten dezelve, en de alzo verkozene is, viafadti^ geni- troduceerd , alles op bloot bevel , dat men daar toe van wijlen de Vrouwe Gouvernante en Voogdesfè heeft weten te obti- nccrcn, en zonder dat het Kollegie van de Vroedfchap het 'geluk heeft mogen genieten van over deeze Nominatie ge- hoord te worden.
„ U Ed. Groot Mog. zullen aan de Meerderheid van d!t Kollegie niet kwalijk nemen , dat dezelven zig bekommerd vinden over de wijze, hoe zij lieden zig, in zo dringende fituatie, zullen uitten. Deeze illuflre Vergadering is te meer- malen getuige geweest van de efforts , wnar mede de Stad Haarlem zig voor de belangen van het Vorflelijk Huis van Oranji heeft gefignaleerd. De zelfde hoogachrhig, de zelfde lever, de zelfde trouwe kan de Leden, die de gedachte Meerderheid uitmaken, nooit verlaten. Maar mogen zij ver- laten de Rechten van de Stad, die hen bijzonderlijk zijn be- volen? En kunnen zij aanzien, dat over de Privilegiën, de dierbaarUe en eenige waarborgen van onze vrijheid en zeker- heid, eene nieuwe Rechtbank zoude wórden gecreëerd, en U Ed. Groot Mog. voorkomen met eene decifie en dadelijke dispofitie van en op een gefchil , over het welke ü Ed. Groot Mog. alleen de Rechters hadden kunnen zijn? Ver- meende het Stadhouderlijk gezag, dat in de Nominatie, uit naam van de Vroedfchap der Stad Haarlem overgeleverd» wierden gevonden informaliteiten , en dat de Prins Erfftadhou- der bevoegd komt te zijn zig deswegens te informeeren, had wijlen de Vrouw Gouvernante , ter plaatze daar zulks -be- hoor-
HAARLEMS GffMiienisfen. 365
hoorde, genomen het vereisdite bericbt, en waren de gefustt* oeerde vergrijpingen door indudie niet te redresfeeren» hec zijn immers U Ed. Groot Mog» alleen , wier hoog gebied tusfchea den ErfOadhottder , de Nominade als illegaal willende confide* reeren, én tusfchen de Stad Haarlem^ dezelve als legaal en conform aan de Privilegiën defendeerende » moesten beflisfen. Of fastineerde haare Koninglijke Hoogheid eene Elcftie te mogen doen, of geheel bniten de Nominatie, door de Vroed- fchap overgeleverd , of nit dezelve te famen met nog iets « das met gelijken naam gebaptifeerd word, de Prins Erflhidhouder verironwd zijne CommisGe en de Privilegiën, in welkers ach« cervolginge hoogatdeszelfs welbehagen bepalingen vind, zo ver* re te ffrekken; de Stad Haarlem contefieerd het zelve; het wa- ren U Ed. Groot Mog. alleen, welkers oppermacht moest tus- fchentreden en de zaak regelen,
„ Het Is waar, bij de altoos hooggemelde Commisfie hebben U Ed. Groot Mog. den Prinfe Erflfauihouder geauthbrifeerd , om, in den ftaat van Gouverneur, Kapitein- Generaal ^n Admi- raal, voor te itaan, te vorderen en te bewaren de Hoogheid, Gerechtigheid , Privilegiën en Welvaren van den Lande , Leden, Steden en Ingezetenen van het zelve. Maar het is even zeker dat deeze onthouding en aanftelling tot het oeffenen en bedienen van den gemelden flaat niet is gedaan abdicative. P Ed. Groot Mog. continueeren, zonder verlatinge, in het hoogde degres, te bevorderen en te bewaren de Hoogheid, de Gerechtigheid en het Welvaren, zo van hec Land in het gemeen, als van de .bijzondere Leden, Steden en Ingezetenen van het zelve. En op gelijke wijze bevorderen en bewaren dezelve U Ed. Groot Mog» de Privilegiën, en hebben zig daar van nooit geabandon- Beerd. Bovendien zo is, met alle eerbied gezegd, in dit Arti- kel van de Commisfie, bij het welke aan den Prinfe Erfïïad- houder word bevolen de Privilegiën voor te (laan, niet begre- pen de verandering der Magifbaaten ; ^n men moet zig verwon- . deren dat van het zelve in deezen opzigte zodanig geabufeerd word. Ter contrarie is , tot de Magidraatsbellellinge , een gancsch bijzondere hist ingerigt, van de vorige pointen geheel onderfcheiden. En bij dien bijzonderën last is niets anders aan ^eu Stadhouder bevolen, als de Burgemeesteren, Schepenen
en
Stf4 HAARLEMS (hfikiêdenis/iè.
en Wetteri te veranderen naar behoren en achtervolgende dtf Privilegiën van de refpeaive Steden en ï^laaizen. De waare zin van deezen last is hier voren voldoende betoogd. lo bet doca der Jaarlijicfche veranderingen , op de vastgeftelde tijden , in zu ke Kollegien en uit zodanige Nomioatien , als de Privilegiën van elke S(ad medebrengen, is al de magt van deo Stadhouder omtrent dit poliKfl begreepen. Dit is het behoren en de achter- ' volgtng der Privilegiën , in welke palen de uitwerkingen van dot Stadhouders Cominisde is befloten. Daar tegens zijn de Scedeo en de Regeeringen van deze! ven, in z\g zelven, verbonden» offl) ten rcguarde van de Nominacien, en alies, wat toe deze^ ven betrekkelijk is, mede te moeten handelen naar bet voor- fchrtft der Handvesten, Zoude daar tegens Worden gecontra- venieerd, of zoude iemand buiten den regel van de Voorrechten worden verkort, de gewone weg Haat open, naar den aart der zaken, bet zij tot U Ed. Groot Mog. door eerbiedige klagten» of het zij naar elders door de wegen van JuHitie. Maar nooit, nogte immer, en hier in berust de finale decitie op dit gantiche Artikel, nooit, nogte immer, met 20 veel reverentie, als fidu- tie, gezegd, is de Stadhouder door U £d« Groot Mog. gecre- ëerd tot Rechter in het ftuk der Privilegiën roerende de Magi- flraatsbeftellinge ; niet daar lusfchen particulieren , als particulie- ren; niet daar tusfchen Regenten, als Regenten, verfchil is; minder nog, daar de Stadhouder zoude worden gepermoveerd zig zelven aan te trekken een Recht, om te gaan buiten de No- mrnatien, door de Privilegiën geordonneerd; en allerminst daar éfe fndto \% toegetreden tot daden , over welkers validiteit of on- beflaanbaarbeid tusfchen den Stadhouder en de geenen, die do- leeren daar in te zijn verkort, het oordeel moet vallen.
„ Allerbillijkst is , vervolgens , de voorzorg , dat de Burgers en Ingezetenen geen twijffol opvatten over de wettigheid van hunne Regenten, en of dezelven door verkeerde wegen in de Regecringe mogten komen, om eene partti te fierken. Het waren wel geene vreemde gevoelens van den vreemden Am» basfadeur, die, in een nabuurig Rijk, openlijk de namen van partijfchap hoorende noemen, in de venvonderinge daar over^ zeide, dat, wanneer in^ijn Land iemand dorst voor* geeven van de partije des Kouings te wezen, zodanige de
ürof
HAARLEMS Üerehiedenhfen. 3^5
ftrop tot loon zonde verkrijgen; om reden dat de geene» Welke zig noemt van de parcije des Konings, daar door fup- poneerd eene partij tegens den Koning, en dat, bij eene goe- de oppermacht, alle zijne Onderdaanen met gelijke befchermin- ge , bevorderinge en liefde begunftigende , de iwijiF^l over reci- proqae algemeene liefde en vertrouwen voor belediginge word opgenomen. Men vindiceerd het Recht tot deeze réciproque verwachtinge voor U £d. Groot Mog. met alfe billijkheid. Maar is onze Conflitutie zo ongelukkig, dat de partijfchappeo de refleélie en voorzorg vorderen , zo moet men gehoorzaamsc aanmerken , dat de geredouteerde twijffel niet kan worden voor« gekomen, en dat de liefde, het vertrouwen en de gehoorzaam- heid niet kunnen werden geconferveerd , anders, als dai het werk van de verkiezinge der Regenten geregeld blijve in de be- palingen van de Privilegiën; dat de handelingen van dè Vroed- fcbap, welken collegialiter, en, daar het niet is bij eenparig- heid , met behoorlijke Meerderheid , zijn befloten , effeét be- houden; zonder dat eene kleine cabale zig vermeent de orde om te keeren , en door alle wegen betraéht voor zig te verkrij- gen de begundiging van een eminent gezag, 'om z\g daar door in den Seoel der Regeertnge in te dringen. Hier toe is hec Stadhouderlijk opzigt de (lerkfte band , handelende in achtervol- ginge van de Privilegiën. Maar nooit, en in geen geval, ga- dtlurende den gantfchen loop van de hooggeëerde beüieringe, hebben buitengewone middelen eene bedendige run, ecndragt en <;onfiance tot gevolg gehad. £n het humeur van de Natie is niet gekend bij den geenen, die zulks ooit verwagt.
„ Dat wijlen haare Koninglijke Hoogheid, bij het verkiezen van SALOMON VAN ECHTEN tot Burgemeester, intentie zoude hebben gehad iemand in zijnen rang te verkorten , is nooit bi} de Vertooneren in de gedachten opgekomen ; en dezelven zijn niet in (laat aan den wille van de Vordinne te twijfTclen. Maar het is onalTcheidenlijk van de meiifchelijkheid , dat niet altoos de uitwerkingen aan het heilzame der oogmerken voldoen. Ea de bekommering heeft tot voorwerp het gewrogte , namelijk , of door de daad van de gemelde verkiezinge , de Hechten van de Stad en het gemeene tvelzijn van dezelve zijn getoucheerd; of de vrijheid en zekerheid der Burgeren en Ingezetenen, wel- ken
SS6 HAARLEMS Oefikied^isfefÊ.
ken in deeze Rechten gefbndeert zijn, vermindering komen cc lijden» en of die geenen, welken, door de kiezinge van hunne Perfoonen tot het dubbel getal , een wettig Recht hadden ver- kreegen daar toe^ dat uit dezelven de £le6tie van Burgemeeste* ren moest gefchieden , in dit hun Jus quafifum benadeelt mogen zijn*
,, Eindelijk is aan de Haarlemfche Vroedlchap niet onbe* wust. dat de Erflladhouder, en dus ook wijlen haare Koning- lijke Hoogheid, ongebonden was aan eenig Formulier, waar mede hoogstdezelve haare gedane Eleétie aan den Officier der Stnd Haar tem zoude toezenden* Maar de remarque , deswe- gens gemaakt , is gefundeert daar in , dat het gewone en tot hier toe gebruikte Formulier was overeenkomende met de verbin- dende Privilegiën, als denuncieerende eenc verkiezing, gedaan uit de Perfoonen, bij Nominatie van Burgemeesteren , Schepe« nen en Raaden der Stad Haarlem voorgefleld. Uit de geenen , welken bij dusdanige Nominatie voorgefleld worden, gefchied deeze verkiezing wettig. Maar uit Perfoonen ,voorgefteld zonder of buiten zodanige Nominatie, kan geene wettige Eiec- tie gedaan worden* En de nieuw verkozen extenfie heefc het capitale defeét « van niet aan te fcbrijven eene verkiezinge ach* tervolgens de Privilegiën; de gronden, waar in alle wettigheid van dezelve moet berusten.
„ Met reden word ook getwijfield , of eenig voorbeeld ge* produceert zoude kunnen worden, waar bij de eigen of gelijk- fooriige bewoordingen in eenige gevallen zouden zijn gebruikt $ en dat op dezelven geene aanmerkingen zouden hebban gehegt* Het eenige geval , het welk met het tegenwoordige in compa- ratie zoude kunnen gebragt worden, is het gebeurde omtrent de reeds gedachte verkiezinge van Schepenen der Stad Leidett. Manr de aanfchrijving, door den Prins willem den III in dat geval gedaan, was ingerigt in ganisch verfchiilende bewoordin- gen, zo als ook het geval was verfchiilende; te weten, deeze Nominatie van het Mindergetal der Leiifche Vroedfchap was nog in ftaat, of immers dorst zig vermeeten de plaats van zijne geboorte te noemen , en wilde zig vertoonen als geformeerd in de Leidiche Vroedfchap, fchoon de Minderheid van dezelve. Hier op grondde zig de Prins Erflladhouder, en declareerde
zij*
HAARLEMS GefMédenisfin. %6f
zijne Eleaie gedaan te hebben uit de Nominatie, geformeerd in de Vroedfchap der Stad Leiden; welke verlciezing dan in so verre nog eenigzints wierd gecircumfcribeerd en bepaald aan eene benoeminge, welke aan de verdere Leden van de gemelde Vroedfchap niet onbekend moest zijn. Maar ook dit geringe foutien in het tegenwoordig geval ontbreekende , is de Misfive van wijlen haare Koniiiglijke Hoogheid, aan de eene 2ijde, wel te confidereeren^ als zeer prudent ingerigt, mena* geerende de daufule, in de Leidfche aanfchrijving geplaatst, om dat het geene daar bij zoude zijn gezegd geworden, in dit geval , tcgens de waarheid moeste flrijden. Maar te gelijk is dezelve Misfive van zo veel wijder uitzigt, als 'geheellijk achterlatende het gekwalificeerd en noodzakelijk voordel van de Vroedfchap. Hoe wel, niettegendaande deeze zo notabele en wezenlijke differentie, echter, zo in de groote Vroedfchap der Stad Leiden , als in andere publieke gefchriften , over deeze gemenageerdè uitdrukkinge , waar van zelfs in den eer- den opflag het fubtile niet was geapprofundeert, zwaarlijk is geklaagd geworden.
„ Waar mede nu van zelve geleid wordende tot de geval- len, door haare Koninglijke Hoogheid geindigiteerd , als zul- ken, waar in de Stadhouder in der tijd, bij het doen der Elet^ien, niet bepaaldelijk heeft gevolgd de Nominatie, bij de Meerderheid der Yroedfchsp geformeerd , zo zal men gaarne' toedaan, dat zulks, ae fa£lOy in het gemelde geval , gebeurd is. Maar de voordand der Stads Rechten en Privi- legiën, waar toe de Vroedfchap zo duur verbonden is, con- drtngeerd dezelve te moeten contedeeren , dat het zelve zou- de kunnen zijn gefchied conform de Privilegiën , en het Recht des Stadhouders, in het maintineeren van dezelve. Ten dien einde gedraagt men zig, nogmaal, aan den bij den aanvang deezer judificatie gecouvenieerden en vervolgens herhaalden grondregel, dat, ten deezen', als rigtfnoer móet worden ge- volgd het diétamen van de Privilegiën, Wetten, Codumen en Üi'antien, en niet het geéne word geoordeelt te zijn van de convenientie. Men zal hier toe, ter deezer plaatze, niet re- peteeren het geene nu is afgehandelt. Min nog zal men zig extendeeren over het Q^rooi , door Keizer «arel aan de
Stad
308 HAARLEMS GêrehiêdenisfeHé
Stad Leiden vergund , en volgens het welke de verkiezing d« daar mede moet worden gedaan uik eene Nominatie , door de veertigen geformeerd. Maar men zal alleen aanmerken, dat, wanneer de Minderheid, welke in het geval te L$iden zig heeft willen oppofeeren, de defenfie der jsake op zig heefc genomen, dezelve buiten (laat ia geweest eenigen grond uit de Privilegiën aan te wijzen, en dat men zig. he^ft moeten ves:igcn óp bijbrengingen , zo uit het Civiele als uit het Ka- sonieke Recht , en wel op zuiken, welken in zig zelven gantsch opgcfundeert zijn, en, bovendien, in overbrenginge op het tegenwoordig geval in d? Stad Hnarlem^ geheel bui- ten applicatie komen te wezen. Te w(2ten . het was aldaar in C9>fe^foy dat Mr. klaas van banchem, genomineerd bij de Meerderheid van de Vroedfchap, nog niet had vcP'uld den ouderdom van achtentwintig Jaaren, welken binnen de Stad heiden veieischt worden om als Schepen te kunnen fungee- ren; en Mr. petrus cun^us, insgelijks op de zelfde Nomi- natie gebraö:t/, wierd getauxeerd te zijn een vreemdeling, die nooit het Recht tot het Burgerfchap der Stad Leiden had verkreegen. Dit in f, do gcpofeerd en ook, immers gedeel- telijk, de waarheid zijnde, zo heefc men daar op zeer vrij- moedig geasfumeerd, dat, volgens den inhoud der Civiele Rechten „ notoir zoude wezen dat iemand , hebbende het Recht van de Nomioatie of Prefent^iie tot eenig Ampt, en daar toe nomineerende Perfoonen, in hun zelven ongekwalifi- ceerd, het effeét van zodanige Nominatie ten eenemalen komt te vervallen en te veri^an, pn dat de geene, aan wien het Recht tot de EIe«,^ie behoord , door zodanige benoemingen van inhabile Perfoonen, ipfo fado^ volkomen gekwalificeerd word om de Nominatie voorbij te gaan, en anderen van be- hoorlijke kwaliteit te verkiezen. Men heeft, vervolgens, daar bij gevoegt, dat, in het Kanonieke Recht, voor een algemeen axioma gedecideert en vastgefleld zoude zijn, dat eene Ver- gadering, of het Meerendeel van dezelve, willens en wetena op de Nominatie gefteld hebbende ongekwalificeerde Perfoo- nen, zodanige Nominatie niet alleen ten eenemaal nul en van onwaarde was; maar dat ook het gemelde KoUegie, of de Meerderheid van het zelve , daar door inbabiel zoude ge- maakt
HAARLEMS Cefchiedenisfen. 369
matikt worden, om, voor die reize , wederom' eene auderd Nominatie te formeeren ; en dat bet aan de vrije diipofitie van den geenen, welken het Jus eUgendi competeerd, word gela-' ten, om, uit de Nominatie, weJke wel door het Mindergetal van zodanig Koilegie , maar van gekwalificeerde en legitieme Perfopnen, ia gedaan, te mogen eligeeren, zodanig als hij dan oordeelt te behoren. En men heeft, eindelijk, gezegt dat het zelve door eene menigte Rechtsgeleerden van alle Natiën, over de Civiele en .Kanoniekf Rechten gefchreven hebbende , eq* door veele decifien zoude zijn gecorro'Spreerd. Dit was dè algemeene grond. van Rechten, waar op men zijn onderflaaa poogde te juflificeeren. Men handelde echter daar omtrent zo- danig, dat zorgvuldig gewagt w^rd te noemen, of aan te wij- zen, eenige Wet, eenige Aucteurs of eenigè Decifien, waar bij zodanige regelen zouden zijn of geftatueerd of geleerd , of volgens dezelven tusfchen partijen voor recht gewezen ; in diervoege, dat de Burgemeesters van Leiden betuigd hebben niet te weten op welke Wetten , Rechtsgeleerden of Gewijsden geoogd mogte worden. En het was ter inteniie van het Min« dergedeelte der Leiifche Vroedfcbap , welke aldaar, zo als fteeds ten haaren bijzonderen nutte en bevorderinge de oppofi* tie hadden gedaan > eene vooczigtige direétie, de hoogopgegee- ven auihoriteiten hiet te openbaren , dewijl als dan ; overtuige- lijk, zoude zijn bewezen geworden dat aan de goede trouwe ' ongelijk wierd gedaan ; dat niet alleen uit de Roomjche Kerk wierden overgehaald Rechten, welken nimmermeer onder het gebied van Proteftanrfche Mogendheden , ook niet in het Ec« clefiaflfeke , zijn geadmitteerd , maar dat zelfs bij ét Room' fchen , en in de vollirekte Hirarchie , dit bijgebragte wel word geobferveerd omtrent de Nominacien en Prefentatien , te doen door Geestelijken ; maar niet. ten aanzien van zulken , waar toe waereldlijken gerechtigd komen te wezen. Edoch latende zo- danige handelwijze ter verantwoordingC' van die zig daar toe bebben willen overgeeven , zo is, tot het oogmerk van de . BaarUmfche Vroedfchap , genoeg dat de Aufteurs en Voorllan- ders van de Leidfehe moeielijkheden , hunne onderneeming niec anders hebben kunnen verdedigen , als op een fundament , welk fai cas fubjecl niet word gevonden, de perConeele ongekwaliü- XIX* D£eL. Ai eeerd^ '
ffo HAARLEMS Gefehiedenisten.
ceerdhcid van de gecncn, die op deNominade waren geplaatst, • van hoedanige ongekwalificeerdheid de tegenwoordig benoemde Perfoonen zelfs niet worden befchuldigt. Men had het fped- eufe voorgeeven nog pogen te fouteneeren door een tweede, genomen,, zo als men het wilde doen gelden, uit de oudeCon- ftitutie van deeze Lands Regeeringe, en hier in beftaande, dat, originerfHjk, de verkiezing der Magiftraaten geheel had berust bij den Oraave; dat dezelve zig In die verkiezinge wel eenlg- ziins heeft wiHen limiteeren, doch niet anders, als dat hi) uit. zekere Perfoonen , dbor hem in derzelver kwaltteiteiten van Ouderdom, Gegoedheid en Burgerfchap omfclireven, wanneer zulken aan hem geprefeoteerd wierden, de verkiezing zoude doen. Maar het competent getal van zodanige Perfoonen niet. voorgefteld wordende , dat als dan de Umitatle zoude ophouden daar te zijn , en alzo de verkiezer wederom in deszelfs origi- öeele vrijheid treden. Edoch gelijk dit argument niet minder vitieus is, dan het voorgaande, en zulks niet alleen in deszelfs dircae ftellinge, ten aanzien van de Graaven, maar nog veel meer in deszelft overbrenginge tot de Prinfen Stadhouderen , welken nooit anders recht hebben gehad, als alleenlijk om te kiezen achtervolgende de Privilegiën, en geenzmts om de de- feaen ex pUnitudine patefiatii te fuppleeren ; zo toont het echter, nogmaals, dat men andere verwen heeft moeten zoe- ken om het vreemd onderftaan eenige koleur bij te zet-
en.
En zonder zig verder- op te houden met het bijbrengen
van nog meer omflagdigheden , dit geval te Uiden benreflfendet zal men zig vergenoegen met uit de Misfive van wijlen haarc Koningl jke Hoogheid te noteeren, dat van de gevaUen, alzo inet deli vlnj^cr aangeroerd , en dus mede van deeze Leidfche gebeurtcnisfen, in de Registers van U Ed. Groot Mog. niets word vermeld. Dat over zulks, zo dit geval, als het geene ia het vorige laar te DorJncht was voorgekomen, ingrediënten zijn voor de Hiftorie , in welke daar over ook is gefproken , za als de verfchillende gevoelens medebragten , maar dat bij U Ed. Groot Mog* nog over het een, nog over het ander geval, ooit decifie is gedaan , of de onderneemingen zijn goedgekeurd. Wen Weet dac onr beid« de gebcurtenisfen, en inzooderhei*
over
HAiALEMS GêfcêieêeMhfen. 371
over het voorgevallene ce Dordrechi , hevige comedatien zijn tosTchen gekomen, waar ld eik zijn Recht een geruimen tijd heeft beweerd, en die, eindelijk, of bij fchikkingen tusfcfaen* dei^ Prinfe Erfftadhouder en de getoucheerde Sud bijionderlijk zijn afgedaan, of aii wederzijds, der verdrietigheden moede , zijn gelaten ia fiatu quo. Hieram ksn vk dezeiven geene iilatie worden gemaakt» maar ten deezen op^gte moet, in deszelfs uitterile vigeur werken de regel r« intêr alioi a^a aHUnüm pe^judicat. Of, ten minden, kan meotegens deillatttn, uic de overdrang genomen, voülaaa met deuitfpraak, nonvidtn-^ éhitn quid R<mm fa&um efl , fed quid Rowée fieri debeat. En men ^al, alleenlijk, hier bij voegeu, dat, hoe zeer de Vroed- fcbap der Stad Haarlem , ten dien tijde , in het begrip kwam i^ zijn dat de Stadhouder bevoegd was tot het nemen van infor- matien, des nogthans dat de Raadsheer en uit het Hof, doof zijne Hoogheid geémploieerd , gehouden moesten worden ali bijzondere Raadslieden van den Prinfe , en zo als welgeda^hte zijne Hoogheid, bij de bovengerecenfeerde vier Misfiven, de^ bomes van zijne informatien was ftellende , echter nooit zal kunnen worden getoond dat de geobtrudeerde verkiezingen^ liet zij te Dordrecht , of het zij te Ltiden , door de ftem van dp gemelde Vrocdfcbap zijn goedgevonden. '
„ Op de vierde aanmerkinge hier voren voldaan zijnde, zul- len de Vertooners, tot flot, zeier gaarne en met oprechte harten toeftemming dragen daar in, dat, in een Land van Vrijheid, geen andere Vrijheid behoord gekend en gezogt te worden , alt die overeenftemt met de gronden van den Staat, met de regelen van de rechtvaardigheid, en^met de verplichtinge , die op elk omtrent zijnen evennaasten Is liggende. Zodanige Vrijheid is het eenifflijk , waar op het oog en hart van de Haarlem f cke Vroedfchap is doelende, én dezelve beftiert alle hunne daden. ^ Om de gronden van den Staat niet gerenverfeerd te zien , heeft men zig getroost de ongenoegens, waar van aan U Ed. Groot Müg. zijn voorgekomen de geanimeerde blijken, zodanig dat de Meerderheid der Leden tot in hun hart, dat volgens de ge- dachte gronden vrij plagt te. wezen, getauxeerd zijn geworden. Het is om deeze gronden te bewaren , en te gelijk om de Pri- vilegiën van de SxMiHaarUm te verzekeren, dat men zig beeft
Aa A ©oe-
y
37» HAARLEMS GêfchieJenhfeü.
\
moetQQ oppofeeren tekens de' verkiezinge vian salqmon vAit. ECHTEN builen de Nominatie , dewijl de gronden van den Staac. het gebied des Stadhouders niet verder admitceeren , dan In de uicvoeringe van deszeifs Commlsfie, dewijl die Connnisffe de Magidraatsveranderingen bepaalt in de acbtervolginge van de Privilegiën ; en dewijl de Privilegiën willen dat detze verande- ring zal gefchieden uit de Nominatie. Om niet ce zondigen te« gens de regelen der rechtvaardigheid» die willen dat aan elk bet ^ijne zal worden toegelchikc, heeft men aan wijlen haare Konidglijke Uoogfaeld , ter £leéiie van Burgemeesteren der Stad - Haarlem^ geprefenteerd een dubbel getal van Perfoonen, aan. welkom de Meerderheid , op haaren Eed en Confcientie, heeft geoordeelt dat het Recht der Benoemiiige wettig toekwam. Ea om de verpligting tegens den evennaasten niet te fchenden, heeft men gefchroomd voorbij te gaan zülken , welken men ver- meende zonder belediginge niet voor^j gegaan te kunnen wor- < den 9 praïfereerende » naar vcrpligtinge , het Recht voor de- Gratie, en volgende daar in geen anderen regel, als welke men wenscht ook omtrent zig zelven geapplicecrd te zien. Dit zijn de principes, waar op de Vroedfchap haare benoeming beeft* doen berusten : en dezelven vermeent men niet te kunnen of ce mogen verlaten, zonder zig fchuldig te maken aan dat geene» waar over men thans buiten grond word geaccufeerd. Te con- defcendeeren daar in , dat Burgemeesters van de Stad Haarlem zonden worden verkozen buiten de Nominatie, in de Vroed- fchap geformeerd en uit naam van dezelve overgeleverd, zoude de Privilegiën van de Stad vernietigen. Aan een verbeeld Hecht van Opvolginge te attribiieeren , het geen alleen toekomt aan de allernotabelflc , de verftandiglle en de vreedzaamfle lief- hebberen van bet Vaderland, zoude de rechivaafdigheid omkee- ren. Voorbij te gaan de geenen , weiken , volgens overcuiginge van gemoed , tot de benoeminge gefcbikt zijn , zoude de veron^ gelijking van zijiicMi evennaasten voor geoorloofd (lellen.
„ Maar allerverst is het daar van, dat de Meerderheid van
\ de Vroedfchap der. Stad Haarlem aan wijlen haare Koninglijke
Hoogheid, glorieufer gedachtenisfe , zoude hebben willen ont-
rccmen. de faculteit, om gebruik te maken van het Recht, aan
dezelve in d« vcrkiezinge van Regenten competeereodé. Het
HAARLEMS Gèfchiêiinhfen: 373
tangedragen verdichtzel van' eene' vastgeftélde uicfluitinge li hier voren ten vollen wederlegd.
», Dat de faculteit , aan den Prinfc Erfïïadhouder opgedra- gen, om Burgemeesteren en Schepenen te verkiezen, niet heefc kunnen gebruikt worden in het verkiezen van zulke Leden der Regeeringe 9 welken niet op de Nominatie zijn gebragt, is de waarheid. Maar het is te gelijk waar, dat nooit zodanige faculteit , om m de Stad Haarkm Burge- meesteren en Schepenen te (lellen buiten de Nominatie , aan eenigen der Prinfen Erfdadhouderen is opgedragen geworden. Het gezag word niet verkort, hec geene binnen de weuigge* ftelde palen geborneerd blijft. £n wanneer aan eeoen Vorst» wiens gedachtenis aan het Gemeenebest niet onverfchillig kan zijn, als eene vcrkleinlnge wierd voorgeworpen, dat hij in het gebied, zo als hij ten dien tijde was voerende, niet ver-, mogt te doen alles, wat hij wilde, antwoorde dezelve, wijs- felljk, ik doe alles wat ik wil 9 want ik wil niets anders^ als het geene de Wet heeft toegeftaan.
„ En berustende,' aan de eene zijde, in de verzekennge dat U Éd. Groot Mog. de Rechten des Erfïïadhouders , die hij heeft en wettig vermag te oefFenen, niet zullen verminde- ren, of gedoogen, dat, in eenen tijd van Minderjarigheid, daar in zouden worden gemaakt prajjudiciabele veranderin- gen; zo inhatreerd de Haarkmfchp Vroedfchap, reciproque- lijk, het allerbiUijkst vertrouwen, dat ook, aan de Jftidere zijde, door ü Ed. Groot Mog. nimmer gedoogd zal worden dat de Privilegiën en Handvesten der Steden, welken ftaan in niet min heilige cuftodie, dan de Rechten van de Minderjari- gen, gantsch zouden wórden vernietigd; maar dat het recht- matige oppergebied van U Ed. Groot Mog. de notoire pr«- • jaditie, door de Elegie van salomon van echten, tot Bur* gemeester der Stad Haarlem ^ buiten de Nominatie, aan de Voorrechten der gemelde Stad toegebragt, zal doen herftellen op zodanige wijze, als wel met het meeite menngement voor de hooge waardigheid van het Erfdadhouderfchap, doch te- Tens met de meeste zekerheid voor de Stad Haarlem^ en 'voor deczelver Burgeren en Ingtzetenon, ïniugaders tot voor- Aa 3 ko-
$7^' HAARLEMS Gefehieienêijitl.
Jkominge vtn andere gdijke ooderneemingeii, best zal gefchieden.**
Deeze Jnftificatle, met het daar toe behorende Request» op den 8 Februari] , ter Staatsyergaderinge ingediend zijnde , ▼ondcn hunne £d. Croot Mog« goed, ,, dat deeze beide „ (hilcken, met en nevens der Vertooneren eerfte Request» ,9 en de daar op ingelcomen Misflvè van wijlen haare Koning- ,, lijke Hoogheid, glorieufer gedachtenisfe, zouden worden „ gééxamineerd door de Heereft van de Ridderfchap en ver- yj dere hunner £d. Groot Mog. Gecommitteerden tot het 99 groot Befoigne. en de Vergadering daar op gedient van ,, derzelver Confideratien en Advies.**
Tegen de Protesten wegens het voorgevallene, na de ver^ kieztnge van Jen Heere salomon van echten, als Burge- meester van deeze Stad, door den Heere Hoofd-pfficier en tcht Leden van de Vroedfirhap, in December gedöan, heeft de Ed, Groot Achtbare Heer Burgemeester Mr. jacob deutz^ die aan zig behouden had om op dezelven zijn tegenbedun* ken te doen aantekenen, den i6 Maij, twee Contra- Aanteke- ningen laten doen. De eerfle, gerigt tegen het Protest van den Heere Hoofd-Officier, in de Kamer van Burgemeesteren ingeleverd, luidde aldus:
„ De Ondergetekende Mr. jacob deutz^ zig, op den so December des voorleden Jaars 1758, tegens het Contra- Pro- test, door Mr. daniel jan kamerling gedaan ten zelfden dage» en waar over de Refolutie om de afwezendheid van den Burgemeester Mr. m* w. van valkenburg , (zijnde ge- committeerd ter dagvaart) tot op den 25, daaraanvolgende» was uitgefleid geworden , hebbende gereferveerd nadere aante- kening; en door bet tusfchengekomen allerflnerteiijksc affter- ven van haare Konlnglijke Hoogheid, glorieufer gedachtenis- fe, als nu, om te voldoen aan de einden, bij zijne Verkia- ringe van den 15 Januarij van hec Jaar 175^, oprechtelijk ter
HAARLEMS Oefekiedenitfim. ^75
neder gefield,- willende menageeren deo inboad van hec ,wor- ichreve Contra- Protest in *t breede te wederleggen , zal al- leen, COC voorih^nd van de wettige Conftitutie deezes Lands» en op dac de Nakomelingen niet mogen gefurpreneerd zijn daar ojrer, dat deeze Vroedfchap zoude hebben zien ^otulee- ren Declaratien \ direételijk de gronden van de Regeeringe renverfeerende , zonder dac dezelven zouden wezen beant- woord, bij deezen nader doen aantekenen:
,, Dac niemand' in de funétie van de Graaven is gefucce- yy deert, dan alleen de £d. Groot Mog. Heeren Staaten van Hêliand en ff^estfrieüand ^ onze eênige wettige Souverai- ne Overheid; en dat van dezelven voortkomen alle hooge Rechten» welken in deeze Provintie worden géoeffend, eu zulks conform en uit kracht van de Commisfien , door hooggemelde hunne £d. Groot Mog. refpeftiveiijk ver-
99
i f»
9, leend. „ Dac hec, wijders, errooeus en abufief is, dat uit de'
f»
9>
Misfive van haare Koninglijke Hoogheid zoude zijn geble- ken, dat hoQgstdezelve niet was gegaan buiten de Nomina- tie; maar dat, ter contrarie, door haare Konlngfijke. Hoog- heid zoude zijn gedeclareerd de £ieaie te hebben gedaan ,,. uic de overgezonden 'Perfoonen; moetende de MLsfive zei- y^ ve dit ad ocu/um demondreeren , dac haare Koninglijke „ Hoogheid verklaard de £leéUe ce hebben gedaan uic de „ Perfoonen, aan de Vorflinne (zo als haare eigen woorden ,, luiden) eer bekledinge van hec Burgemeesterfchap der Stad ,, Eaarletn voorgeHeld, zonder eenig gewag te maken van y, de Nominatie; en dat hec, over zulks, in eene Vroedfchap ^, der Stad Haarlem volmaakte (teijdigbeden zijii , te betuigen », dac mén de Privilegiën van de Stad onveranderlijk wil hel- Yt pen maindiaeeren, en (in welke kwaliteit hec ook wczéu 9, mag) de hand te leenen tot hec dadelijk inflellen van ecne », verkiezinge, dired tegens de Privilegiën inlopende.''
f. Verzoekende dac deeze zijne nadere aanrekening mede in de Nocülen van Burgemeesceren mag worden gebragc." Aitum HaarUm, dtn 16 Maij 1759.
JACOB DEüTZ.
A«4 Pe
Ï75 HAARLEMS dfchUdenUfen,
I - ■ ■
De tweede, tegen de aantekening der acht Leden van de Vroedfchap gedaan, en in derzelver Refoluden gevoegd, wai van den volgenden iQhoud:
,., De • Ondergetekende , aan zig hebbende voorbehouden, om op het Protest, door de Heeren la KLé, steenis, VAif
DER WAAIEN , VAN HOOGENDORP , VAN DEN BROEK , VAIf
2AANRN, KAMERLING en PARvé , den 25 Decembcr des voor- leeden Jaars 1758, overgeleverd, te doen zodanige contra* aantekeningen, als dezelve zou meenen te behoren, verklaard^ bij dceze, tot cene korte beantwoordinge van het voorzegd» Protest.
„ Dat hij Onder/retekende zig, met volkomen gerustheid, refereerd tot de Notulen van het gebefolgneerde 5n de Vroejirchappen , op den 11 en 18 September van het Jaar '^^75^ gehouden , als zullende de wettigheid en regulierheid der handelingeu, zo van den Ondergetekenden, als van den Heere Burgemeester van valkenburg , en de verdere Le- den, daar door voldoende zijn gejuflificeerd; en te gelijk betoogd dat hun gepofeerde nopens de houdinge van den Prefideni - Burgemeester witte conform de waarheid is.'
„Dat het, vervolgens, niets ter zake kan doen, of de gemelde Vergadering der Vroedfchappen aan de gedachte acht Leden wederom mogte zijn afgezegd, dewijl eene af- zegging, gefchieduit last van eenen dör Burgemeesteren in zijn particulier en buiten Refoluiie van de Kamer, niet had behoren voor eene afzeg^inge gehouden te worden , of daar aan eenigzints te zijn gedefereerd»
„ Dat ook de befluiten deezer Vergaderinge, bij de Meer- derheid van de Leden der Vroedfchap, geenzints zijn geacht voor onbegaanbaar ; maar dat bij dezelve Leden altoos in het oog IS gebleven dat het gemeeue welzijn moet wezen ^ de hoogde wet, en dat, uit die confideratie , met de uitvoe^ ringe van eenige Artikelen is gerefolveerd te fuperfedeeren » ten einde alzo de gevaarlijke drifiigheden geene meerdere ftee- nen zouden vinden , om de rust en het welzijn van de Stad dajir op te doen itooten en vallen.
« Dtt
HAARLEMS Oêfikiiéknisfen. 3?7
M Dat be^ , wijders , eene bijzondere en geinfedeerde gefteldheid van oogen moe( zija, wellcea oiec kunnen ver* dragen dat de Ondergeceltende , en de Heer Burgemeester VAN VALKENBURG 9 de aanfteUIng van salomon yan echten v^oor informeel en onbeAaanbaar houdende , bij de plurali- teit der drie wettig verkozen Burgeroeesteren hebben ge- concludeert, en die echter, niettegenftaande de welgegronde Protesten, den Perfoon van salomon van echten aanzien flis wettig, verkozen, en alzo de Stem van deezen Oud-S:he< pen wel mede cellen, ten einde daar mede de vota van Bur- gemeesteren gelijk <e doen voorkomen.
„ Dat wijlen Mevrouw de Prinfesfe Gouvernante, glorieu- fer gedachtenisfe , in hoogstderzelver kwaliteit , niet heb- bende geoefFend een ongetermineerd Recht en Commisfie , om lot J3urgemeesteren der Stad Haarlem te verkiezen, zulken, als hoogstdezelve zoude goedvinden ; maar dat het Recht van haare Koninglijke Hoogheid, volgens haare eigen en uiti^rukkelijke woorden , bepaald zijnde geweest om £leaie te doen uit eene overgeleverde Nominatie , de verkiezing van, SALOMON VA» ECHTEN uict vooF z\g hadde eenige pre- fumptie van wettigheid. Dat,' integendeel, dezelve alle pre- fumpden van onwettigheid medebrengt, als zijnde niet alleen gefchied buiten de Nominatie; maar wordende ook , met eene notabele afwijkinge van de voorgaande en altoos ge» bruikte Formulieren, niet aangefchreven als gefchied uit de overgeleverde Nominatie , en prefcntcerende over zulks zig zelve in termen, waar omtrent eerst onderzogt moest wor- den , of wijlen haare Koninglijke Hoogheid , met eerbied gezegd, in de bevoegdheid kwam te zijn, om dergelijke Eleélie buiten de Nominatie te doen.
„ Dat, in dit (hik, de Rechten van de Vroedfchap direc- telijk wezende geroerd , het eene verregaande mishandeling is van den Preèdent - Burgemeester Mr. justus witte, eige- ner auétorkeit en krachtdadig, te beletten dat de Vroedfchap, welke het Lighaam der Sud reprefenteerd , zoude verga- deren om over het mainétien van hunne Rechten te delibe^ reeren.
Aa 5 M Dat
378 FL\ARLEMS GefehUignisfen.
„ Dat het niet (lom! aan ^Ir. jüstus wttte^ fchooti Prc- jfident- Burgemeester, te oordeelen, oï zig ce beklagea óver de gedane verkiezinge, zoude. zijn ftet Recht van' de Vron-- we Gouvernante te keer te gaan ; maar dat het 2elve flond aan de Vroedfchap, aan welke, en niet aan de Kaffier vaa Burgemeesteren, het Recht deezer Nominatie -ts opgcdra*
gen.
j. Dat het nog minder ftomi aan salomon van. ECSTEïf^ om zig daar in te mengen, en alzo niet vXlsesk' de faUo to ufurpoeren eene kwaliteit, welke hem wettig wierd afgefpro* ken; maar te ageeren als Rechter in zijn eigen zaak, en zig door zijne eigen Stem als wettig verkozen in den Burgemees- terfloel te maintineeren, • . '"
„ Dat het, eindelijk, in den Perfoon der acht proteftcc»- rende Leden, welken zodanig willen uitmunten als VoorIh»> ders der handelingen ; van het Stadbondertijk. gezag afteko- men, ofwel eigenlijk ^hi cas fnbjeft, bij fub- etiobreptie van wijlen haare Koningh)kc Hoogheid afgewrongen', zeer vreemd moet worden gehouden , dat Zij den Ondergeteken- den befchuldigen als of door hem ( Prefident - Burgemeester zijnde) het O^rooi en Privilegie van den Jaare 1551, waar op gedoelt word^ het eerst zoude zijn verbroken en als verval- jen voorgedragen.
„ Dat aan niemand der Vtoedfchnppcii , welken de Verga- dering van den 7 September van het Jaar 1751 hebben bij- 'gewoont , onbewust kan zijn dat het nieuwe Reglement , door wijlen zijne Doorluchtige Hoogheid, in deszelfs booge kwaliteit, op den 31 Augustus daar bevorens t>ntworpen, in de gedachte Vergadering zijnde voorgekomen, over het zeU ve, en wel, onder anderen , ter zake dat daar In niet wal gefteld , „ dat de Perfoonen , tot Burgemeesteren te nwni- ;, neeren , acht Jaaren Leden van de Vroedfchap moesten zijn „ geweest,** zeer verfchillcnde opinien zijn gevallen.
„En, wanneer deeze opinien, nog van confidentie zouden mogen wezen , dat het waar i» dat hij Ondergetekende , wijl het gedachte Reglement, in dit opzigt, van het Oétrooi waa afwijkende, benevens ecnige andere Leden, van fentiment ii geweest dat bet O^rooi op dien tijd niet behoefde te worden
voor-
HAARLEMS GifphUdenUfeti. 379
▼oorgeleezen; maar dac, in deevengedachrefuppofitie, te ge- lijk waai komt te zijn, dac verfcheidie van de acht Leden, dié Qu proteileerende zijn^ de een minder, de ander meer, en alierfterkst de Heeren wttte en van zaanen, die nu het Oc- trooi fchijnen te willen houden van nul en geener waarde, ten dien tijde, wanneer Mr. dammas guldewaoen, volgens tiet welbehagen van z1|ne Doorluchtige Hoogheid, aan ben kwam voor te gaan, zig hebben gevonden in het contrarie gevoelen. «
* „ Doch , dat nog de eene nog de andere opinie'' thans meer in confideratie kan komen, uit oorzake, dac, vervol- gens , door den Souverain zelf, in confbrmité van het daar toe eenparig gedane verzoek van deeze Vroedfchap , uitdruk- kelijk is gelast dat het zelve Oétrooi en PrivOegie,' In alle zijne deelen en leden, zal worden géobferveerd , en dat alzo aan afle de Vroedfchappen , buiten en behalven de Conferva- tie van de Stnds verkreegen Rechten, ook, ten dien reipec- te, met genoegen behoorde over te blijven, de eer van te gehoorzamen aan de zo gunflige wille van den wettigen Sou^ verain. ,
„ Verzoekende dat deeze zijne nadere aantekening in de Notulen van de Vroedfchap mag worden gebragt.**
ASum Haarlem , dtn 16 Maij 1759*
JACOB DEüTZ.
Op den jp Jolij , werd, in de Vergadering van Holland ^ door de Heeren Gecommitteerden tot het Groot Befoigne, «an welken het onderzoek van het gefchil over de Bandeiiio- ge van den Heere van kchten, als Burgemeester, wm aan- bevolen, bet volgande rapport uitgebragt:
»
De RaadpenfiOQu-ifl heeft, ter Vergaderinge , gerappor- teerd dat de Heeren van de Ridderfchap en verdere hunner Ed. Groot Mog. Gecommitteerden, ingevolge en ter voldoe- fiittge van hunner Ed. Groot Mog. Refoluüe Commisforiaal vio den 8 Februarij deezes Jaars, hebben geSxamineerd den
Re-
iio nXAKLEMS 0€fikiêél€nt^€9f.
Requeste van achcien Leden, en zulks uiunakende de Meer* derbeid van de Vroedfchap der Stad Haarlem ^ öp den 27 September van het Jaar 1758, aan hunne Ed. Mog. gepre- ienteerd, waar bij dezeiven omftindig hebben voorgedr?gen het geen bij de laatscgeformeerde Nominatie en daar op ge- volgde £ledie of aanddlinge .van Burgeineesteren derzelve Stad was voorgevallen; en zig daar over, particulicriijk , be- klaagt, dat SALOMON VAN ECUTEN, door Wijlen haare Koning^- üjke Floogheid , glorieufer gedachtenislè , tot Burgemeester was geéligeerd of aangelleld, onaangezien dezelve op de No- minatie niet was gebragt geweest; en bij welk Request de- zeiven, vervolgens, verzogten dat hunne Ed. Groot Mog. hen Vertoouers bij de Stads Privilegiën, en dus mede fpe« ciaal bij het Privilegie en Octrooi van den Jaare 1651, gC" liefden ie mainólineeren , en, overzulks, in deezen s^odanige voorziening te doen, ais hunne Ed. Groot Mog. zouden oor- declen te behoren. Als mede fle Mlsfive van wijlen haare Koninglijke Hoogheid, glorieufer gedachtcnisfe , van den 14 , December des zelfden Jaars , houdende haare Confideratieo op den voorfchreeven Requeste van gemelde achtien Leden der voorfz. Vroedfchap, En eindelijk ,• nog den naderen Re- queste van de zelfde achtien Leden, van den 8 Februari)^ laatstleden, met eene daar uevensgcvoegde Memorie tot hun- ne Jiiftificatie tegens het Bericht vTin wijlen voornoemde haa- re Koninglijke Hoogheid, glorieufer gedachtcnisfe.
„ En dat zij Hceren Gecommitteerden , geconfidereerd hebbende de fituaüe , waar in dccze za<ik zig door het fmer« ' tclijk overlijden van haare Koninglijke llopgheid, glorteafer .gednchtenisfe, bevind, en dac de Regeering der Stad HaéH^ icm, door haar nader geprefenteerd Request ei) daar bijge- •voegde Memorie, verdaan moet worden tegen alle Confe* .quentien genoegzaam te wezen gedekt, van Advies zonden zijn dat hunne Ed. Groot Mog., uit eenen waren eerbied
.voor de nagcdachtenisfe van haare Koninglijke Hoogheid,. du different over de aanfceUinge van salomon van £cut&n, toe
Burgemeester der Stad Haariem^ zouden behoren te laten ongcüeciUcei't , in die hope en verwachtingc, dat zijne Hoog- heid » de . I leer mlnderjaiige ErXiladhoudcr , . doortde Heeren ,
HAARLEMS Gé/hhiêdenisftn. 3«»
m wien hoogstde$zelfs Edoart?e is toevertrouwd, gelmba- eerd en geinflmeerd wordende van de. ware belangen van dca Srnat, en derzelver Grondwetten en Gerechtigheden in hec generaal, en van die der Steden in het bijzonder, tot de exercitie van de hooge Charges, aan hem gedefereerd, gelco- men zijnde , zig nooit zal laten induceeren om dit of foort- geHjk geval zig tot een model van navolginge voor te
(teilen.
„ Waar op gedellbereen! , en door de Heeren van de Rld- f derfchap Copie van het voorfz. gerapporteerde verzogt zija^ de, om het zelve in de Orde nader te exaroineeren^ als mede door de Heeren Gedeputeerden van alle de Steden, om daar op te verdaan de intentie van de Heeren , hunne^ Principaa- len, is de finale Refolutie uitgdteld tot nadere delibe.
raiie,"
Ëen merkelijk aandeel hadt de Stad Haarkm^ in de Staats- bemoeijingen, welke, vooral in den Jaare 1787, alomme, door de Vereenigde Gewesten, plaats hadden. Reeds vóór dien tijd vondc de Burger- Wapenhandel , ook in deeze Stad, eene merkelijke aanmoediging, en werdt, in dit Jaar, de ou- de Sbhutterij der Stad vernietigd, en eene andere ingevoerd, op een anderen voet , dan zij , zints eenigen tijd , gedaan hadc» Men was *er ijverig in de weer, om degevlugtc Burgers der twee deiflerfehe Steden Haf tem tn E/hurg, hulp en onderdand te betoonen , en de Regeering der Stad de eerde onder de HeHandfshe Steden , in het aanbieden van ïnwooning en Bnrr gerregt aan de voortvlugtigen.
Inzonderheid, egter, maakte zich deeze Stad beroemd, onder de zulke, welke. der thans heerfchende denkwijze waren toege* daan, door den veelgerugttnaakenden voorflag, welke, vop den dertigden van Louwmaand des Jaars 1787, door de Afgevaar« digden ter Dagvaart, wierdt gedaan. De voorflag behel^sde deeze twee punten :
1. „ Dat ter voldoening aan Hunne £d« Groot Mog. reedt y, genoméne Reiblutie van den 13 December laatstleden, ten », fpoedigden voortgang mogt gemaakt worden , met de daar bij », duidelijk benoemde Commisfie, toe-het onderzoek der paalea ^ van de uicyoerende jnagt» zo van :deii Stadhouder, als Kap!-*
o leio-
a8a HAARLEMS drcMeimtsfen.
s^ tein-Generaal en Admiraal, en het concerteeren der nodige ,, Plans en ludruétien , omtrent de waameeming dier bedienin- „ gen, en de pligten en praïëminemien daar aan verknogt; eti „ dac gelijk op dit refped nteis anders overfchJet dan de Hee- ,, ren, zodanige CommfsHe zullende uitmaaken» te benoemen «^ fj hier toe diredt een dag gedeid ma^ worden.
.2. „ Dat mede mot den eerden eene Commisfie vaneenige „ Leden van Rec^eering deczer Provincie mag benoemd wor* ,-, den , om de tbaua zo algemeen aangevoerd wordende beden- „ kingen , omtrent de generaale Reprefenutic van het geheele „ volk, welke volgens de gefleldhei J van dit Gemeenebest al- jy hier zou behooren plaats te hebben , te examineeren , en ), tevens na te gaan en te onderzoeken , op hoedanige wyze » y, ingevolge de Conllltutie en ^sLands waare belangen , eenlge „ generaale maximes omtrent den invloed, welke uit hoofJe ,, der Regeeringsfbrm , bij Reprefematie, notoirlijk aan het „ volk toekomt , zouden behooren te worden gearrefleerd ; „ mitsgaders aan welke billijke bepaalingen , die alle twijfeling ^ en rechimaatigen srgwaan affnijden kunnen, dit een en ander ,-, onderhevig gemaakt zoude kunnen worden: ten einde deeze ^Commisfie, als in het natuurlijkst verband daande mee die „ bij het eerde Artikel opgegeeven > even fpoedig als dezelve 5, zoude kunnen worden getermineerd , en op het refultaat vait „ beiden , ter zelvcr tijd de noodige Refolutien genomen zoa« ,, den kunnen worden/'
Ruime doffe tot raadpleegingen, zo in de bijzondere Steden als ter hooge Staatsvergaderiuge, gaf deeze voorQag der Re^ geeringe, die fpoedig onderdeund werdt, door een Adres, ge- tekend door ruim twaalfhonderd Burgers ert Ingezeetepen.
Bekend zijn de oproei ige beweegingen , welke in Februari) des Jaars 1787, binnen ^sH/jage^ voorvielen. In de ouder- ftelllng, dat de Bezetting aldaar niet talrijk genoeg was, ter handhaavinge van rust en veiligheid, deeden de )* fgevaardigden van Haar Urn , op den zeventienden dier mannd , ter Staatsverga- deringe, eenen anderen voordag , inhoudende «'at vermits da Bezetting aldaar , in tijd van vrede , altoos derker was ge* weest, dan tegenwoordig, dezelve met eenije Kompagnièn Huslaaren; iicherpfchutters eu Voetvolk van het Legioen van
den
HAARLEMS GefsffieJinisftn. 3^3
den Rhijngnave VAN salm, mocft yernieerderd worden. Tot bli)ke van den eniat vaa deezen voorflag , werdt de Regeerinj van Hasr/em te raade, geene Afgevaardigden ter Dagvaart te zenden, alzo zij van oordeel. was» dat de perfoneele' veilige beid van 's Land* hooge Vergaderinge , in * s Grasven hage, niec genoegzaam zeker was, zo lang de voorflag, van haaremwege gedaan, niet in een daadelijk beflait zou veranderd zijn, 2eder| vondt men eenen middelweg , langs welken aan de begeerte van die van Haarltm In zo verr? wcrdt voldaan , dat men, niet uii het Legioen van den Rhijngraave, maar uit andere Regimen- ten , eenige verfterking van manlchap naar \.Haage zaaAu Van toen af verfclieenen wederom Afgevaardigden. der Stad ter Ver- gaderinge van Hollami.
Oe voorflag van HanrUm^ van den dertigflen Januari] , nia« kende den invloed des Volks op deszelfs Vertegenwoord^eri 9 vondt wel, ginds en elders, merkelijken voorfland, doch te? vens de daadeiijkc volyper kig zo veele zwaarigheden en tegenkan- tingen, dat *er weinig tewagten was van de bedoelde uitwerking* Hierom werdt men aldaar te raade, 't geen niet gemeenfchappe- iijk met alle de Staatsieden konde gefchieden t afzonderlijk te verrigtcn* Men benoemde eenige Gelastigden tot bet opflellen van een Concept^Rcglement van Regecringi de Stad betreFen* de, ,. waarin ** (zo als Hun £d. Agtb» zich zedert uitdrukten) „ de billijke invloed der Burgerije op b^are Vertegenwoordigen y, zodanig waa gereguleerd , ais niet alleen met haare Regten ,y en Vrijheden , en met de waare en oude Conllicutie der Re^ „ geeringe, maar ook met de weezenlijke belangen der Stad „ bevonden was , meest overeenkomflig te zijn.** Van dit Con- cept-Reglement werdt een bekwaam aantal AfdruUr.*ls ver- vaardigd, en op verfcheide plaatzen der Stad voorgeleid, om door de Burgerij onderzogt te worden , met melding van haare bedenkingen daar omtrent.
De vijfde September werdr, zedert, bepaald tot de invoering en beêediging van het nieuwe Regeerings -Reglement. Dii; ge- fchiedde met veel omflags en flaatelijkheids. Op de Groote Markt was een pragtig Gebouw opgericht, rusteude op twin- tig Kolommen van de Jonifche Bouworde, met vier ingangen , allen met trappen opgaande. Boven ieder ingang ftondt het De- vies
8«4
HAARLEMS Gefehieienisfin.
vies van de drie Batailjons der nieuwe Stadi Sdiutterije, en dé Ardflerie-Kompagnie , welke drie dagen te voeren , met vernie- tiging der oude Schntterije, insgelijks zeer fhatelijk was inge- voerd. Boven op den Koepel » met welken het Gebouw ge- dekt was , flondt Iret Beeld der VRYHEÏD , met den Hoed op de Speer; het oude «nieuwe Wapen der Stad lagen aan des- ïelft voeten,
In dit Gebouw natnen de Leden der VföédCrhap zitting, en leiden *er plegtiglijk den Eed af op het nieuw Reglement ; waar van terftond, door een afgefproken teken , kennis werdt gegee- ven aan de Burgerij, die, door een herhaald Hoezee ^ haare goedkeuring deswegen betuigde*
Geen langen ftaud hield dit nieuw ingevoerde enbeëedigde Reglement der Stad Haarlem y van wegen de omwenteling, die weinige dagen daar na plaats hadt, Zedert werdt alles op den oud.>n voet herbragt.
Onder de Befchrij vingen , welke van de Stad Haarlem door den druk zijn gemeen gemaakt, koomen, vooral, de volgende in aanmerking: die van s. AMPsiNs,in leven Predikant aldaar; van THEoöoRUs sCHREVELiüs, gebooren te Haarlem ^ en Reftor der Latijnfche Schoole afdaar, vermeerderd met een bijvoegzel tot aan 1750; voorts lbkowater, Befchrij ving van \ Haar* lemmer Meer; oudenhovens, Haarlems Wieg, in 12V0, en «indelijk , de Befchrfjving van Haarlem , door den Heer en Mr. o, w. VAN OOSTEN DE bruinn, Iu FoHo, wiar van het ver- volg , door alle Beminnaars der Gefchiedenisfen , met verlangen te gemoet gezien word.
4r ♦
VADERLANDSCB
WOORDENBOEK
XX, DEEL.
VAOEKLANOSCH
WOORDENBOEK;
OORSP&ONXLTX VSR2AMSLD
D O O A
JACOBUS KOK.
T WI NTIGSTE D E E (»
HAA.UOL.
mÊÊÊmÊmiÊ^mimmmmÊ
tSBV KAMITBN, PLAATBIC en ffOUkTIUUTTBlf»
«
T> AMSTELDAM, tf JOHANNES ALLART*
MOCCI.SSS1X.
4» •
\ .
t '
« • f r
A 1
BE R I 'G T
VAD B £ N
U I T G E E V E R.
I
n miJQ Perigt voor bet N^gentiwde Deel deezea Werkf gaf ik benniA vao mija vooroeemen ,- om, oadei^cs bei overlijden van ^ecs^elfs eerfteo aanleg-* ger» Qttjne -opgeiidmeffe taak vocut te zetten. Mij vertaatende ep de genocgasaame Icnnde en naarftig- beid nïgner Vrienden» die den Overléedenen zou* den verrangen^.éui^ftle ik m^', ntet volkomehe gc«> ni«iiieidj daaf t^ inlaüten. Zedtft bea ik hier atttienc oog nader yerftedct geworden^ om de vo^ gende reden. De Heer ro^k hadti voorshands, een Plan beraamd vap genoegzaam het geheelè
Woordenboek. Hij was bezitter , behalven ande« re echte Stukken , tot zijne onderneeminge dien-
ftig, van halma's Tooneel der Vtréinigdt Neder-^^ landen. Met zeer veele moeite en naauwkeurig- heid hadt hij dit verrijkt met een groot getal nieu»
♦ we
m BERIGT VAN dbm ÜITGEEVElt
we Artikelen en bijvoegzels. Van dit alles en aa* dere papieren en aantekeningen oit 's Mans voor- treffelijke Boekverzamelinge, heb ik mij meester gemtakti en dien ruimen voorrat4 mijnen Vriendèü ter hand gefteid. Zij arbeiden dus met de bouv« doffen j door den voorgaanden Schrijver bij een verzameld* Indien geene meerdere , althans de zelfde agting en gezag verdient dua het Werk^ alsof het onmiddelijk uit des Heeren kok^s hah* den kwam. Geenen fchroom behoeven dus -de Leezers te voeden , als hadden zij» in dit opzigc; eenig nadeel geleeden bij het fterfgeval van den ' arbeidzaamen man. Het Deel, welk ik thans :af-
geeve^ zal^ vertrouwe ik» hier van ten over-»' tuigende bcivijze dienen. Hét Ëenëntwintigfte Deel, insgelijks reeds ter Drukpersfe gebragt^ zal fpoedig het liqht zien, en> misfcfaien, nog dit jaar gevolgd worden van een ander Stuk.
B £<
VADERLANDSCH
WOORDENBOEK.
H AA.
H
AAKUt/u (Heerên 9an) Eene aanzienlijke plaats bekleed* deciy weleer, de Edelen van dien naam, onder den Hollandfchen Adel, en h«dden, volgens *t gebruik der vroegde tijden, rijk- lijk hun aandeel in de Oorlogen, welke door of ten behoeve van^de Graaven van het Gewest gevoerd wierden. Ook wierden zij 9 zomtijds, gebruikt tot het fluiten óf bekragtigen der Ver- boaden, door den Landheer aangegaan» Gbrard en ysbrand VAN HAARLEM ftonden , nevens anderen', in den jaare 1167» borgen voor het nadeelig Verbond', door Graaf florts den III aangegaan, ter bekoomlnge van zijne Vrijheid ïn Haanderen^ alwaar hij thans gevangen zat. Beider naamen vindt men vermeld onder de Edelen, welke, in !t begin der dertiende Eeuwe, de zijde van den Graave van loon, tegen Graaf willem den I, koozen. De laatstgenoemde, nevens nog twee Edelen van dien naam, jan en stmon, ftonden, als getuigen, over de be* zegeling van het verdrag, bij *t welk, door Graaf dirk den VU» bet oudlle gedeelte van Heiland ^ als een Leen , aan Braband wierdt opgedraagen. Nog vinden wij vermeid eenen baldram of B0UDEW\'M VAN HAARLEM, ueveus veele andere Edelen, gefneu* veld , bij het Dorp Schagen , in den ongelukkigen togt van Gntt« ve FLORis DEN in, tegen de fVestfriezen. Nog een ander; naa- melijk DIRK VAN HAARLEM, wierdt Slotvoogd van*t Kasteel te Mulden j naa het deerlijk einde van Graave floris den V.
Haarlem. (Ouif) Deezen naam voeren de weinige overblijf-
zels van een aloud Slot , in Kennemerland^ een vierendeel uurs
gaan ten Oosten van het Dorp Heemskerk^ agter het Huis Js"
/umburg. Geené andere fpooren ontmoet men hier, van dit
certijts veraiaard gefUgt, dan twee groote (leenblokken , op
XXé DEEL*. Bb eeno
iió HAARLEM, (0»i) HAARLEMMERLIEDE, taz.
cene hoogie of kleinen heuvel. De elgeiiaar« van deezen plek groods v^ren den tijtel van yrijheeren van Oud Haariem. Voarmaals waren deeze de Heeren van assendeflt, die zich insgelijks den tijtel van Frijbeeren of Baronnen van Haariem lieten aanleunen. Doch dit wierdi bun verbooden, volgens be- iluit van *s Lands Staaten van den elfden van Bloeiinaand des Jaars 1649. Naderhand is de Heerlijkheid, door verkoop, overge- gaan tot een ander geflagt.
Zie BRouERiDs en van zvrk.
HAARLfiMMERLiBDB» of HaarUmmtrieede y eeitDorp, gelee* fen in *t Baljuwfchap van Br e der ode ^ aan 't Spdarne^ tusfche» üaarkm cü 'c ilaarlemmer Meir. Het ontleent zrjnen naam vtn 't water de Lee of Liede^ *t welk van Spaamdam^ voorbij dit Dorp, na 't gemelde Meir loopt, en waar over, aan den Trekvaarc, tucfbiien Haarlem enHalfwegen AmUerdam^ een zwaare Brug plagt te lei^gen, die, in de heerfcheude onlusten, in Herfttmaand dea Jaars 1787, afgebroken, tot heden to« in voofigCQ (laat nog niet herfteld is. «Men heeft 'er alleenlijk een .platte» 'Brug, een weinig boven *t water , aangeleid, Volgsn» -de lijsten der Quohieren behooren, onder dit Dorp, 5^52 Mbr* fdn8«o III Roeden Lmids.
In den Jaare 178^9 ^^^^ meo'er 43, of, volgens anderen» 35 HulKefi «n 3 Zangnolem. De Regeering wordt 'er waarge- tnoBKn 'door een Schout , die met een de posten van Sekretari» m Bode waarneemt, eixloor vijf Schepênes De twee Atm- tteestcar:, welke Bien 'er heeft, worden door deeze aangeBeld..
ünAHLEMinm. MER. Deezc kleine binnenkndfche Zee is haare tegepwoordige uii^eftrelctheid vofchuldigd om het in een loo* pen van verfcheiden kleine Mèlren, welke, voormaals, afzon- derli^ beAian hebbende, door het tfl^oefen van het luslèhen beiden «degen hmd , dwis é^iie eenige zeer Tuime waterpia» ttitmaAeiu Bcialven het eigelijk Hamrlimmer Meir f noemt men vog iiM Leidfièe Meér^ het Ovde MHr^ het Spiering Miir, bUihUe Meir » cd udtrmL De Landncecer van Rijn"
é
J
HAAttLËMMEft. MÉttL. Hf
iandf de Meer MBLöHiöit bolbtra^ heeft de moeite genomen, om uit Oude Heemnadskaarten op te maaken de ultgeürektheid , Welke ieder deeier Meiren, voortijds, befloeg, om, dooreeno naauwkeurige meeting, den geheelen omvang, zo als dezelva tliéns bellaat, te bepaalen. Volgens deeze opgave wlerdc, ia den Jaare 153 1 , de grootte der onderfcheldene Mefrèn aldus bevonden* Het eigenlijk Haarlemmer Meir befloeg 3040 Mor- gens Lands; het Leidfche , 2175; het ^pf^ring^ 850; het Oude Meir^ 520 Morgens: te zamen 6585 Morgens Lands« De vier Aleiren, zedert vereenfgd zijnde» bedekten, in den Jaafe 1591» 12375 Morgens gronds^ in den Jaare 1647, 17082, die, naa verloop van veertig Jaaren, in 16879 tot 18100 Morgens waren aangegroeid* Bij eene laatere meeting, op hoog bevel, in de Jaaren 1739 en 1740, door gemelden bölstra gedftan, bevondc men een plek gronds , onder *t water bedolven , van igsoo Morgens* Nog vindt men y aan den Zuidoostkant van dit Meir , zeer wijde uitgeveende plasftn , ilegts door fmalle ftrooken Landi daar van afgefcheiden. Indien wij deeze daar nevens voegenj bekoomt meu , in alles , eene uitgebreidheid van weinig min^et dan 30000 Morgens. Behalven het in een loopen der gemalde Meiréh,is de vtreénigde plas , merkelijk, in grootte, toegeno* men, dopr de affpoellngen van Land, welke aan verfcheideii oorden plaats hebben* Want het voorgeeven van Zommigen, •Is of bet Meir, 't geen het aan de eene zijde verliest , aan eeQ tnderen kant aanwinne, is, bij uaauWkeurige waarneemingen, ongegrond bevonden. Om dit verlies van grond , zo veel mo« gelijk, te beletten, heeft men, van tijd tot tijd, verfcheidea middelen in *t werk gefteld. Daar de losheid en zudzigheid va« den grond het niet verhinderde , heeft men dë meeste baate ge- vonden bij het inflaan vad Paalwerk en het leggen van Puin* Nog laatst heeft men deeze voorzorge gebruikt, tusfchen bet water de Liede en 't Huls te Zwaanenburg , op Half wegert Amflerdam en Haarlem^ alwaar het Meir, jaar op jtar, ge« noegzaam eene Roede Lands wegnam: eene te fterke afneem ffiiftg, op eene plaats, alwaar, tusfchen het Meir en den Trek^ vaart, niet meer dan dertig Roeden Lands overig waren.
Het bezef van het nadeel, welk bet Uotariemmer Meir^ ginds en elders, veroorzaakt, en, van deu anderen kant, hec
Bb a VQXf
199 HAARSOLTB^
Innisfcben kwam dit gefchil ter kennisfe der Scaaten van Holland^ die, ondanks het gevoelen der overige Provinciën, dat men ^Ich met een huislijken twist , in de bijzondere G^, westen, niet hadde te bemoeien, aan de beide partijen den voorflag deeden , om de uitfpraak te . verb.Iijven aan de Alge- meene Scaaten. De Scaacen van Deventer waren liier toe niec ongenegen ; doch haarsolte met de zijnen weezen dien voor* flag van de hand. Integendeel bedienden zij. zich vgn deeza gelegenheid , om een ontwerp , 't geen men meent reeds eenl. gen tijd, onder de hand, hun zoeken geweest te zijn, door te zetten. Onder voorgeeven van het gefchil, buiten eeoen Stadhouder en Kapitein Generaal, niet gevoegelijk te kunnen bijleggen , verkoozen ze daar toe. Prins willem dev III , hoewel nog geene vier jaaren oud, met toevoeging* van den Stadhoa-* der van Friesland^ als diens plaatsbekleeder. Deeze verkie-r zing, zo als Ugc is 'te denken, wierdt niet goedgekeurd bij dé Deventerfehe Scaaten. Een verhaal van alle de onaange» paamheden, hier uit ontdaan, behoort niet tot ons PUiu Al- leenlijk tekenen wij hier aan, dat, 'm \ volgende Jaar, vaa weerkanten , eeoe bezending vertrok na den Hoge , om hunne wederzijdfche belangen in te brengen bij de Staaten van HoUanJ en Westfriesland* Onder de Zw0lfche Afgeva^digden ontmoe.- ten wij een anderen Heer van bovengemelde geflagt, adriaan juRiAAr^ VAN HAARsoLTE, w den Oldenhove , Luitenant Rolo^ neL I)oor de uitfpraak van Hun £d. Gr» Mogenden wierdt eindelijk, de Zoen getroJBFeu, onder andere, op voorwaarde^ dat de aanftelling van rutgert van haarsolte, tot Drost van Twente j zou gerekend worden als niet gefchied te zijn, gelijk ook van den Stadhouder van /77VfA9ni^, tot Luitenant -Stadhouder van 't Gewest; en dat voorts het gefchil, over de verkiezing van Prinfe willem tot Stadhouder» zou gelaacen worden ui zijne waarde en onwaarde, tot dat dezelve een bekwaamen ouderdom zou bereikt hebben.
Dit tijddip was naanwlijks gebooren , of de Heer van ha ar# 80LT]^ wendde zijne poogingen aan, ten behoeve van het Huls van Oranje^ Geduurende de herftelde rust was hij bevorderd tot het Drostampt van Salla/nd^ In 't laatst van 't Jaar 1667, hadt bij , te Zwolk , ïian eenigen uit de Gezworene Gemeente
RAARSOLTE.
m Kampm^ xijne bejeefte geopeobunl, om Prias .w^lbi» te bevorderen toe Sttdhoudec van OteH/sfeL Ook klaagde kif, bij die g^g^nkeid, over de Regeering vaa Kampsm, als o^de- jBelve zijnea broeder , deaKoioael anvobs van iiaarsoltk, oé« fttoftig was , in hei bekoonen van den poet van Konmfsfjirls- Generaai der Ruiiedie , na welken hij ftoodu W)m laaeer boodc hij aan eenen dier Gemeenslieden een jaarwedde van driehonderd Gukiens, indien hij de Regeering van Kampen^ ten aanzien van zijnen Broeder, van gevoelen kon doen veranderen. Doch dit alles hadt eene ftrijdige uitwerking. Die van Kampen , door de Gemeenafiedeo, bij eene beêedigde Verkhmring , van "^ voor- gevallene verwhtfgd, toonden zich zeer misnoegd op den Heer VAN HAAR90LTE, en eischten van hem voldoend l>erïgt, bianea den tijd van eene maand. Hij zondt een antwoord, doch gaf in hetzelve eea geheel anderen draai aan het gebeurde , dan hec «an de Heeren van Kampen was aangebragt.
Intusichen naderde de tijd tot het houden van den Landdagi Tot de phuitze daar van lag thans de Stad Kampen aan- de beum De Heer va» haarsolta moest dien uitibhrijvea, en ook daar op voorzitten. Doch die van Kampen weigerden hieum te l>a« willigen. Zo hoog zelf was de verwijdering , tusTdiaa de Stad en dfenlleer, geklommen, dat hij zich aldaar niet vercrouvide» aonder Brieven van Vrijgeléide, die hem geweigerd wierden. Hier uit ontdondt , in Overijsfel^ eene nieuwe fcheuring. Maa beleidde afeondeilijke Staatsvergaderlngen , te Kampen ea ia Z\»oÜ€. De Heer vah haa&soi^tk wierdt , bij de Kan^seofcba Staaien , vervallen verklaard van zijn Drosmmpt , ala , haas oo«y ^eels , fchuldig Oaaade aan de misdaad vaa gekweifta Hoogheid % en voorts zijnen Neeve, den Heere van falland, gehuwd niet^ ^W^ dogter van zijnen broeder den Kolonel , de post van Afgevaar- digde ter Algemeeae Staatavergaderidge ontnomen. In deezen toeftand van zaaken moest men , van nieuws , de toevlugt nee- men tot de bemiddeling der HoUandfche Staaten. Üeeze zonden 4erwaaru twee Geougtigden, door wier bemiddeling» in 'den Jaare 167 1 , de twis( wierdt bljgeleid. Onder de voorwaardea was begreepcn, dac de Heer van haarsqlte niet zou voorzit* ^n op dei^ Landdag, toi in April des ]aar^ 16741 en zicb, een lond Jaai, ygn de waarneemioge yan het^rostampt wiSqlland
Bb 4 ont«
IXn HAASJE RiaasDogter, HAASTRECHT.
ondiouden. Ook mogt de Heer van palLand , niet dan naa ver^ loop van drie Jaaren , ter Algeöeene Vergaderinge verfchijnen.
Het geflagt der haarsolten is tot heden toe in weezen. De- baiven de Provincie Overijsfel^ zijn , ook in Friesland^ ver- fcheiden aanzienlijke anipten en waardigheden , onder andere van Grietman » door Leden van hetzelve bekleed geworden.
Zie AiTZEBfA, wagenaar en andere.
Haasje Klaat Dógter , bijgenaamd in V Varadiju Over- waardig is de naam deezer Amjtêrdamfche Vrouwe , om der vergeetenheid ontrukt te worden, als moetende zij worden aan- gemerkt, den eerilen grond geleid te hebben van het Burger- weeshuis te jimfterdam. Eigenaaresfe zijnde vaff eenige huisjes in of aan de Kalverdraat , wierdt zij te raade , dezelve ie doen dienen ter huisvestinge van zeven of acht arme Weeskinderen. Bij den aflbmd van den eigendom dier wooningen voegde zij cene fomme gelds , uit .welke aan dezelven onderhoud en eene bekwaame opvoeding konde gegeeven worden. Dit viel voor in den Jaare 1520.
. Naa haaren dood kwaih haare mildaadigheid te ilade aan de Beftuurders van het Oude-IV^annen- en Vrouwen -Gasthuis, welk toenmaals insgelijks in de KalverHraat flondt. \ Bleek, naamelijk, uit haasj&*s uiterden. wille, in den Jaare 1550, dac %\] eene fomme gelds hadt befproken , tot een Gasthuis voor elf oude Vrouwen. Dit geld gebruikten de Gasthuismeesters ^^ onder anderen, tot den aankoop van eenige Hnizen, om daar mede hunne ftigting te vergrooteo.
Zie coMMEUN en wagenaar.
Haastrecht, een aanzienlijk Dorp, ook bij den naam van Stede beken'd, in^ de Krimpenenvaard. Volgens eenigen zou dit Dorp , als eene afzonderlijke Heerlijkheid , van ouds , haare ^Igen Heeren gehad hebben. De vrugtbaarheid van den omlig- gendea oord wierdt al in de vroegfte tijden geroemd. In de
ge»
HAASTRECHT. 39?"
gemeeoe lasten van den Krimpener'waard ^ ftaat Haastrecht voor vijftienhonderd Morgens Lands aangefchreeven'. Van hon- derd vierendertig Huizen, welke, in den Jaare i(f3^, in dit Dorp ftonden , is derzeiver getal , zedert , tot rweehonderdze- vemachtig aangegroeid, benevens ééne Steenbakkerij; waartoe de nabijheid van de rivier de Tifet eene voegzaame gelegenheid aan de hand geeft: waarom men meent, (fot *er voormaals meer Steenplaatxen zullen geweest zijn. Volgens het berigt van had. jUNïus, opgemaakt uit de verhaalen van zijnen tijd, zou Ham*^ treehty wejeer, nog volkrijker en eene Stad geweest zijn ^ bin- nen welke twee Kloosters ftonden , en die met drie zwaare Kafteelen was vei^flerkt. Verfcheiden omllandigheden bekragtigeu dit verhaal. Even buiten het Dorp ziet men eene hoogte , al- waar een der Kadeelen zou gedaan hebben. Van twee plaatzea heet, nog heden, de eene het Klooster ^ de andere de Doe/e. Èen Brug, welke hier eertijds over den Tj/^/lag, doch nader- hand, onder den naam' van Haastrechtfche Brug, nader aaif Couda is verplaatst, heeft den naam gegceven aan de Brugdraat, dien zij nog heden voert.
Gelijk Haaurecht naar de wijze van eene Stad beduurd wordt, dus heeft men ^er ook een Stadhuis, een fraai gebouw , voor- zien van behoorlijke vertrekken voor de Regeeringe, en be« waarpiaatzen van gevangenen. De Kerk is een Kruisgebouw, voorzien van een vierkanten Toren en diergelijken fpits. In de geheele Krimpenerwaard heeft men , onder dit Dofp , de eenige Statie van Roomsgezinden ; zij wordt bediend door ^enen triester , uit de Orde der Minderdbroeders. Behalven den Bal- juw, die tevens het Schoutampt bekleedt, beltaat *er de Regee- ring uit twee Burgemeestereu en zeven Schepenen. De laatst- gemelden^doen uitfpraak zo wel in LijfThaffelijke als Burgerlijke regtzaaken. De ilennipteelt en handel is eene voornaame broa van het beflaan der Ingezeetenen. Van hier ook dat "^er Zeildoek gereed , en Looijerijen en Lijnbaanen worden gevonden. Zeer ■ vermaard , door 't gantfche Land , is , dndelijk , de Haastrecht^ fche Paerdewarkt , welke , jaarlijks , op den ri Juni] worde
gehouden.
Zie GOüDHOEVKW, Chronijk\ n.}tim Bat* p. 415. Tegenw* Staat.
Bb 5 Haas-
104 HAASTRECHT. (Bet Céfiagi pan)
HM$T]LECiir0 Cff^t Gefiacht van) was» reedf van ouds, zeec ▼ermaardy en telde onder zijne Leden, verfcbeiden Waaien van 'aanzien, door geboorte en huwelijk vermaagfchapc aan d«$ doorluchtigfte huizen* Dit kan blijken uit de volgende Geflagt* lijst, welke wij, ter eere van 'sLands aiouden Adeldom, hier. wel eene plaats waardig keuren.
De eerile Heer , welken wif ^an dit Geflagt vermeld vinden , was
Alskecht van haastrecht , Ridder , gefprooten. uit dea Huize van Arkel^ reeds in den Jaare 1287 genoemd als Borg VoorHeere herman van woerden, als mede in den Jaare 125^» als Borg voor den Graf^ve' van Holland. In den Jaare laps liet bij zijne Opene Brieven uitgaan. Wijders wordt bij vermeid ia Brieven van Graave floris , in welke ook gefproken wprdt van bet Kajteelyan Haastrecht^ \ welk Heer Otto van Ar kei ter {«een hieidt van de Proostdij van Oudmunfter ^ te Utrecht ^ \xl den Jaare 1291.
Herbaren en
Willem van haastrecht, Ridders, worden vermeld op hei Jaar 129 1.
Paülüs van haastrecht , Rijder , Heer van Loon op V Zandt f koomt voor in de Jaaren 1381 en 1395 ^ als mede
RuDOLF VAN haastrecht, iu de Jaaren 1407 en 141 2. — — Paülüs was gehuwd met de dpgter en erfgenaame van IVtllem^ Heere van Drijmmelen, Ridder, in Zuidholland, uit den H^ize van Strijen. Hij verwekte,
Willem van haastrecht, die volgt.
Jan van Haastrecht^ vermeld in de echtverblntenisfe tut-,
fthen Frederik van Zeyenter, Ridder, en Elizabeth Sloijers,
Jakobs dogter, te Utrecht, met Willemina van Vliet, dogter
.van Jan van Vliet, en van Beatrix, Baastaart van Willem va>
Beijeren, in den Jwe 1441.
HAASTRECHT. {Hêt G^t van} »«(
WiUêmitta vam HaaHrecht /in den Jaare 1435 ffWouwA Ipec Hugo van Ruiven » Zoon van Klaas van Huiven ^ Schilde knaap , en van N* van Rijk.
Willem van haastrecht » Zoon van paulvs » wordt f^ poemd op, hec Jaar 1446. Hij liec na
*
PAULUa VAN HAASTRECHT, HeCf VBH TilbUTg, LoOtt^ DfUk
nen en Goorle# 2A\at Vrouw was Catkarina van Naaldwijk^ dogcer van Alberc van Naaldwijk t en van N* van Vtenten, uk bet Scichu Zijn Zooa was
Dirk van Baaêirefhi , Heer van Tilburg en Goorle , die ter Vrouwe nam H^ijvji Heerman van Oestgeert , bij welke Uj verwekte eene dogter • Margaretha » Vrouw^e van Tilburg ea Goorle » die de echtfeooote wierdc van Kobert van Malfen p pi, naliet jirend van Mal/en^ die de jon^fle was, en in Itali^ nierf, alleenlijk nalaatende eenen Baseert, ^rerni van May en ^ Kastelein op het Slot Vredenburg, te Utrecht, daar bij, in \ Jaar 1^5» overteedt. Zijn oudfle Zoon 'was 4I dr taan van féalfen^ Heer van Tilburg, gehuwd toet Jofina van Bbasr veld, bij welke bij., behalven Otio van Malfen , Domheer t^ Uuecht, verwekte Kar el van Malfen ^ Heer van Tilburg, overleeden in 1587. Zijne Vrouw was Agnes van Wijk^ Vrouwe van Honfenoort, bij Heusden, en van Reben van Malfen , Domheer te Utrecht ; ^nna van Malfen , welke trouwde met Dirk van Haastrecht , fleere van Druinen^ Goeijerts Zoon , haaren Neeve , en Hubert ian Malfen ^ Heere van Tilburg, welke, in 158a, in 'sHage, trouwde met Ottelina van Hargèn ^ dogter en erfgenaame van Splinter Van Hargen, Ridder, Heere van Oosterwijk, en van Magteft yan V/ijngaarden, Hij ftierf in i(>i4, en pj iti 1615, en Ueten na; i. N. van Malfen, Heer van Tilburg j 2, ^Unter van Malfen^ ongehuwd; 3. Adriaan vait Malfen ^ jongman in Spanje gieftorven \ 4» ^arel van Malfen , jongman ; 5. An^ na van Malfen ^ Ambagtsvrouwe van Peursfen , bij Dordrecht^ getrouwd n^et Jan d* Aubremont , van Doornik, Ridd^; 6. Maria va^ HaÖen^ gehuwd met Antony Schets, Ridder,
Heer
TS9S HAASTRECHT, (ffet Ge/lagt van)
Heer van Grobbendonk, van wegen den Koning van Spanje ^ fn den Jaare i62p, Gouverneur van 's Hertogenbosch ; 7, CAir- ktta; 8. Magdalwai 9. Johanm van Malfen.
Willem van haastrecht, die volgt,
. Mi&RiA VAN HAASTRECHT, Vfouwe vatt Loon, in den Jaare Ï550 getrouwd met Robert Qrevenbroek^ Heere van Loon, die, bij eene vroegere huis vrouwe, Corneiia van der Horst ^ Wfliet Jofitm van Grefenbritek^ Vrouwe van Loon en van Boklioven, bij Heusden, alé geliuwd zijnde mee ^ly^fX^^r/, Heere van Immerzeel, welken zij baarde Dirk van Immer» zeet^ getrouwd met Walraven, Heere van Haefièn. Hij ftierf In den Jaare i6oy, en zij in ii5i3, zonder kinderen,
'Adriaan van HAASTRECHT, gètToüwd met ƒ«» , Bastaart van Engeibreehfj Graave van Naslau, Heere van Breda; Iii} verwekte bij haar Maria van Nasfau , gehuwd met Hieronij- inus van der Noot, Kanzelier van Brabant; Cuimburgvan Nas- fau ^ gehuwd met £ngelbert van Dilbeek, Heer van Attenho- ven \ Pau Jus van Nasfau , die ter yrpuwe nam Catharina van Haëften,bij welke hij Vader wierdt van drie dogters: LAdriana van Nasjau , gehuwd met Dirk van Asfeqdelf , Heere van Befoien , Kralingen, Honingen en Heinenoort; IL Anna van Nasfau ^ gehuwd met Robert van Schoonhoven, Heere van Wanrode, Drosfaart van Diest. Zij ftierf, te Dordrecht, ten huize van haare dogter , in den Jaare 1592, het tachtigfle haars ouderdoms ^ en liet na: i. Philips van Schoonhoven y Heer van Wanroy» getrouwd met Anna van der Werve, dogter van Willem van der Werve , Heere van Schilde , Immerzeel en Vremdijk , Mark- graave van Antwerpen ; 2. Anna van Schoonhoven , getrouwd met Vincent van Lokhorst , Heere van Heemftede, laaeftenMans- oir van dit geflagt, als hebbende alleen vier dogters nagelaaten; 3. Maria van Schoonhoven^ getrouwd met Christoffel van Leef- daal., te Utrecht; zij ftief, in'sHage, in 1572, kinderen na- laatende; ^.Catharina van Schoonhoven, de vrouw van Kor- nelis Suijs, Prefident van Holland; 5. Adriana van Schoonho- ven^ gehuwd metPicter, Ambagtsheer va^ Heer-Jamdam, te _ -- Dord.
HAASTRECHT, (fl^/ Gtfiagt 9<mS 39/
■*i
Dordrecht. Zi) hadden twee dogters % Johanna , Amhagtsvronw van Heer-Jandam, getrouwd, met Joachim, Heere van Har« denbroek, en Anna van Heer-Jandam^ getrouwd met Phili* bert van Serooskerken, Baljuw van Thoolen, III. Catharina yan Naifau , getrouwd met Wouter van der Meer , Heere van Ze vender, die verhaald wordt» te Dordrecht, als Francia-». kaaner Monnik , te zijn geftorven , naa aivoorens verwekt te hf b« ben Philips van der Meefy Ridder , PJeer .van Sevender en Steenbeek. "DtQzt^ was een der Verbondene Edelen , in den }aare 1^66. Hij trouwde, eerst met Maria van der Noot, daar« naa met Gisberta van Schagen, dogcer van Willem, Heere van Schagen.
Willem van haastrecht, Heere van Dminen, j:oon van PAULUS , was getrouwd met Margaretha van Daveren , bij welke hij Vader wierdt van
GoEijERT VAN HAASTRECHT, Hccre vanDrulueu enOanfoljen, in 1552 getrouwd met Jofina van Malfen^ dogter van Otto yan Malfen , wiens zuster , Maria van Malfen , in den Jaare 15S5» in den echt tradt met diderik sonoy,; Stadhouder van Noordholland; zij (lierf te Enkhuizen, in 1584, en hij in Fries- land , in 1 597. G0EIJERT liet na :
Pauhts van Haastrecht , jongman.
DmsRiK , die volgt.
OttOy in Italfe ongehuwd geftorven.
WilUm^ als Kapitein, in den Jaare 1597 9 voor Maaftricht ge* fneuveld.
Diderik van haastrecht, Heer vanDruinen, was getrouwd met Anna van Malfen y dogter van Karel van Malfen^ en verwekte bij haar:
Karel van Haastrecht.
Govert*
WiUem.
Jofina , getrouwd met >N. van Bernuy , Drosfaart van Breda j beiden in 1613 geflorven. >
N. van Haastrecht y gehuwd aan Arend vanRavefchot, Zoon van Jan van Ravefcho; en van N. van Gent, Ambagtsvrouwe van Kapelie en Waspwijk , in Zuidholland.
Zie GOUDHOEVEN, Kronijky en van l«££UW£N, iakavia.
Baa^s*
Ssr» MAA2É, (ADRIAAUÏ de) MAARÉNPOLDER. tnts
lïhhtEé (adriaan i>e) Toert def Sirifrnfchc? Vloof, wel vut- derhalve Miljoen waardig, in den Jaare 1672, op bevel va» den ondankbaarcn Koning karel oen II , onverhoeds ^ wierdc aangevallen, door den fchraapzieken robert holmes, voerde DE HAA2E het opperbevel over de Nederlandfche Scheptri, welke den Smirnaasvaarderen tot geleide dienden. Tot drjemaalerf moesten de Engelfchen voor de dapperheid der HoUanderenr wijken, wien 't, eindelijk , gelukte, met een verlies van flegts drie of vier Schepen, de Vaderlandfche havens te bereiken^ Zwaarder dan dit verlies, als zijnde nog te herdellen, was dac ymn den dapperen Oppergezagvoerder de haaze, welke, neven» den Kapitein jan van nes den Ouden ^ in den ftrijd was ge- iheuveid.
Zie BRANDT 1 Lef en van de Ruiter* bh ($45^
MaazeNfolder. Deezen naam voert een gedeelte van het Dorp Peuen, als zijnde ^tMzelve Verdeeld in Oud- en Nieuw" Petten^ anders de Ilaazenpolder genaamd,
Haeftkn, (üiltR of DiDEïliK Van) eeii Geldersch Edelman^ van een ander geHagt, gisfe ik, dan de van haeftens, nog heden te Utrecht bekend, was Heef vain Gameren f Zoon vai* 7011AN VAN HAEFTEN en van lucia van óredërode. Hij oil« dertekende niet Aegts het Verbond der Edelen^ maar bieldr Ifch ook veelmaalen op te Breda 1 bij" Graaf lodewyk van HASSAU, aan wien hij, zo wel als aan Prinfe willen den I," ^sGraaven broeder, zeer naauw verknogt was. Hij moet een man van meer dan gemeen vermogen geweest zijn, alzo hij onder de weinige Edelen wordt geteld, die, nevens den Heer TAN brederode , zich verbonden hadt tot het opbrengen vanp^n* aingen, ter voortzettinge van den Oorlog. Van haeftkn te« kende honderd gouden kroonen. Om *t een en ander wierd^. kij, tnet verbeurdverklaaring zijner goederen, door alva ge« bannen. Hij wist, egter, naderhand nog te bewerken, dat de Stad Bommel de zijde koos van oranje , die hem nu hec Krijgsbewind dier Stad opdroeg , alwaar hij voorheen den post vau Amptmaü hadt bekleed* Dirk van haeftev hadc
40
HAEPTEN. (FftANS, of FRANCOIS Van) eti2. 3»
in huwelijk gehnd margareta van duvënvoordei doch Uefi Wj baar geene kindereü na*
Haeften , (FRANS , of FRAK901S van) Heef van Haeften i was niet alleen een der Ondertekenaaren van het Verbond der Edelen» maar ook, *t geen, bij lauge» van han allen niet kan gezegd worden, een ijverig voorftander van de Leere der Her- vormden. Naa *t verval van het Bondgenootfchap , floot hij , nevens de weinige overgebleevene Edelen , eene foort van verdrag met de Landvoogdesfe, in den Jaare 1566. Ook hem dUtginc het Banvonnis van den wreeden Hertog niet. Hij overleedt, io den Jaare 1573, zonder kinderen verwekt te hebben, althan» naa te laaten, bij Vrouwe katharina van den BOETZELAARf Frouwe van Praat.
Haeften, (jan van) waarfchJjnlijk de zelfde, welke, on» der den naam van jan ottensz van haeften, op de Jaarea 15214 — 1557, ^ voorkoorat ^*^ ^^^ der Stad Utrecht, en, in den Jaare 1560, Kameraar dier Stad was. Hij hadt in huwe* lijk LucRETiA , natuurJijke Zuster van ^eere hendrik van brr- de'rode, en verwekte bij dezelve jan van haeften, Sekretaric der Staaten 's Lands van Utrecht. De van haeftens , nog he- den in het Sticht bekend , zijn van deezen afkomltig. Jan vaw haeften, laatstgenoemd, hadt eene Zuster, aefje genoemd, gehuwd aan maarten schook , te Bommel ; deeze was de Overoudgrootmoeder van Vaders zijde van den naauwkeurigen en arbeidzaamen Hllloriefchrijver van 't Verbond en Smeek* fchrift der Edelen, den Meere jona willem te water.
zie j. w. water*
Haga, (korkblis) van geboorte een Schiedammer^ vet'- dient hier vermeld te worden , als de perfoon , van welkeli de Algene^ne Staaten der Veréénigde Nederlanden zich be- dienden, tot het fluiten van een Verbond van vriendfchap en vrijen Koophandel met den Grooten Heer; zeer wenfchcifjk iQderdaadi naardieja de ingezceteneo dier Gewesten, tot nog
toe.
/
40Q HAGA , CKORNELIS) HAGEN. (STEVEN van der)
. (én
toe, niet anders dan onder Franfchen of Engeifchen vlag, 'm hot Turkfche gebied hadden mogen handel drijven. Door eenen Brief, van den Turkfchen Admiraal bassa, aan 'sLands Stüa- ten^ tot het handelen over dusdanig een Verbond, aanleiding gekreegen hebbende, wierden ze te raade, den gemeiden Koa- WELis HAGA, ten dien oograerke, derwaarts* te zenden. Hij vertrok in 't laatst van 't Jaar. 1611. Niet zeer gunftig, voor iijn oogmerk, vondc hij den toeftand van zaaken, bij zijne aankomst te Konjlantinopole. De Admiraal bassa vyas in ou- genadp vervallen, en konde hem dus, bij den Grooten Heer, niet tot eene voorfpraak dienen. Door 't yerfpreiden van al- lerlei nadeelige gerugten , met opzigt tot de Nederlanders, ïogten, onder andere , de Franfche en EngeJfcbe Gezanten «an *t Turkfche Hof, hem den voet dwars te zetten, en het bekoomen van een plegtig gehoor te beletten. Haga*s onver- xaagdheid en fchranderheid zegepraalden , in 't einde , over aJIe hunne kunftenaarijen. In de Maand Jullj des Jaars 16 12 floot liij, in naame der Algemeene Staaren, een Verbond van Vriend- fchap en Koophandel met den Sultan achmet chan, waar bij deii Nederlandereu de zelfde, ja nog meer voorregten wierden toegedaan, dan -de Franfchen en Engelfchen, in de* Turkfche heerfchappijen , genooten. Wijders ftelde haga Kon- fuls aan, in de voornaamfle Havens van den Levant, ten be- hoeve van de Kooplieden en andere onderzaaten van de Ver- lénigde Provinciën. Zints dien tijd hebben de Nederlanders, op Konliantinopole y Smirna en eindere Havens, indien oord, eenen niet onvoordeeligen Koophandel gedreeven.
. •
Zie bauoart; Groot -Plakaatboek^ enz.
Hagsn. (steven van de^) Deeze vermaarde Vlootvoogd WB8 een der eerde grondleggeren van den Vaart der Nederlandc- jen op de Ooulnaiën, Re^ds zo vroeg, als in den Jaare 1603 » en dus kort naa de oprichting der Maatfchappije , zeilde hij uit JêXily met eene Vloot van twaalf Schepen, die,~ aan uitrustiti- ge, ruim tweeëntwintig Tonnen Gouds gekost hadden. Ge- lukkig bereikte bij> met deeze Vloot, in 'c volgende Jaar , de
rivier
\
HAGEN. l^TEVEN 7am der) 401
Tfvier van Goaf op de Kust vao Korêtuandel^ en liec aMaar het anker vallen • op den srflland van eene Mijl van de piaatze, al- waar de Portogeezen een KaUeel hadden. Doch deeze waren <t wd gewapend en op hunne hoede , om aldaar , met nitzfgc op een gelukkigen uitflag , iets te kunnen ondemeemen. Diens- volgens wendde van D£r hagen den (leven na Cananor^ Doch ook hier wierdt niets uitgevoerd. De Koning van *i Gewest verboodt den Portugeezen, uit hun Kalleel, op de BoUanders ce fdrieten, en deedt deezen waarfbhuwen, dat liij een vriend ^er eerstgenoemded was, «n hun raaden, indien zij hisgelljks 2ijne vriendichap zogten , van daar te vertrekken. Hierom zeit« 4le hij na Calieuta^ alwaar, door de zijnen, een Portugeesch Vaartuig veroverd wierdt. IntusTchen badt de Samorin of Keizer van Malabar^ thans met de Portageezen in Oorlog» de l[omst van eane Nederlaodlbhe Vloot, In die vaarwateren, nietvemo* men, of hij zondt eenige Afgevaardigden a«i tan der hagen, met verzoek om -een mondgefprek , en om over een Verbond mee de Portngeezen, hunnen gemeenen vijand, in onderhande- ling te mogen treeden. Zulk eene gundige aanbieding mogt hij niet van de h&nd wijzen. Het voorgeflagen Verbond wierdt fpoedig geflooten , <ot wederzijdsch genoegen : waarnaa onze VlootvJoogd zijne reize na €ochin vervolgiie. Zijns ondanks moest hij hier een vetten buit ongemoeid Jaacen. H^j zag ver- fcheiden Portugèefirhe Schepen voor anker leggen, doch durfde niet na binnen loopen, uit vreezevoor de ondiepten, om welke aan te wijzen en te mijden, hier geen Loots was te bekoomen. Hierom keerde hij zich na de Baai van Amboina , cf Amhon , en itMt *er eenig volk aan land , met oogmerk om op een Por- tugeesch Kadeel , welk aldaar lag , eenen kans ce waagen. Op de vraage des Slot voogds , aan van der hagen , wat de Hol* landers in den zin hadden tegen een KaQeel, welks bewaaring hem, door den Koning van Spanje, was toevertrouwd, gaf dee- ze tot antwoord, dat hij, in naame en op last van Prinfe mau- RITS VAN ORANJE, hcm hetzelvc kwam af handig maaken. Deeze koenheid vervulde den Spanjaard met fchrik, en deedt hem flraks de fterkte overgeeven. Van der hagen nam 'er bezit van, en gaf aan zeshonderd Ponugeezen vrijheid, om hec Eiland X^ verlaacen. Zesenveertig huisgezinnen , verkiezende aldaar te XX^ DEEL. Cc blij-
400 HAGEN, (STEVEN tan der) HAGESTEIN,
■wm
blijveiï, verworr^n daartoe verlof van den Overwinnaar, en deeden hem den Eed vs^ getrouwheid. Aldus wierden de Ne- derlanders eigenaars van 't aanzienlijk Eiland /imboina. Vjin D£R HAGEN kwam , eerlang, in de Vaderlandfche Havens , bin« nen, met eeqe Vloot van rijkgelaadene Schepen,
Hagestein, gemeenlijk 't Land van Hagefiein genaamd, een Dorp en Heerlijkheid , in 't O verkwartier wn Utrecht^ ftrekt, ten Oosten en Noorden, aan de rivier de Lek^ ten Westen aan *t Regtsgebied der Stad Hanen , en ten Zuiden aan *t. Land van Altena en *t GraafTchap Kuilenburg y en Is een der zogenaamde Vijf Heer en Landen. Van ouds maakte Hagefiein een gedeelte uit van het GraafTchap Teifierband^ en behoorde aan deBisfchop^ pen van Utrecht. In laatere tijden wierdt de Heerlijkheid uit- gegeeven aan deezen of geenen Edele, en door Heer willem VAN DUIVENVOORDE, aan WILLEM DEN Hl, Graave van Hol- land^ als Leenheer opgedraagen. Veel uitgefh-ekter moet toen de Heerlijkheid geweest zijn dan tegenwoordig , alzo zij , *t èenigen tijde, door een Heer van Kuilenburg en een Heer van Jsperen , gemeenfchappelijk bezeeten wierdt. Zedert kwam de» zelve, voor eenigen tijd, wederom aan den Stoel van Utrecht^ tot op de overdragt aan jan van Brahand^ getrouwd aan Graa* vinne jakoba ; die , egter , dezelve , eerlang , wederom aan het Sticht moet hebben afgeftaan, alzo zij, in den Jaare 1425, daar onder behoorde. Naderhand kwam Hageftein aan de beide Kapittelen van den Dom en Oud-Munfter leUtrecbt^ die*er ruim anderhalve Eeuw bezitters van geweest zijn , en aldaar eeii yltgelbrekt regtsgebied oeiTenden, Door verkoop is dezelve, met zeer ruime Vrijheden en Voorrègten , van de eene in dé andere band overgegaan. De Heerlijkheid be'flaat elfhonderd Morgens Lands; in den Jaare 1748 telde men binnen dezelve vierenzeventig huizen , die meest van Roomschgezinden be- woond worden, 't Huis te Hagefiein is een vrij goed gebouw, leggende in eene ruime Gragt , en van veel geboomte omringd, Het Dorp van dien naam was eertijds eene Stad , en , met dié van Bverdingen vereenigd, eene aanzienlijke Parochiekerk, die 4oor twee Priesters wierdt bediend. Van *t Kerkgebouw is Ib^ns Qi^ts meer overig dan het Koor , *t welk ^t de openbaare
^o^5«
HAGESTEIN, HAKKIUS. (PETRUS) 403
^— ————■■ I ■■■ i^ ■ ■ ■ I —————— ——^—^
Godsdlenstoeffemnge wordt gebniilft ; van *t ov^ige befiaat nieci behalven eenig vervallen Muurwerk. De Predikant behoort, on- der de Klasiis van Menen en ff^ijk* De Kerkenraad bezit *er *c regt om eenen Leeraar te beroepen, doch de Heer dat van goed- of afkeuringe. *t Laatfle mag hij, egter, niet meer dan xweemaalen doen; voor de derde reize moet hij daar van reden f eeven ium de Gedeputeerde Staaten*
Zie MATTHiEUS; BURMAN, Utr^ JéMfb.
' AucHEL, enz.
Hakkius , (reTRTJs^ geboortig te JLeiien^ bekleedde, in tien Jaare 1584 , het Leeraarampt. Onder de Kerkelijke onlus- ten, welke, omtrent dien tijd, ook de Gemeente xa Medenhlü beroerden , verworf de Wethonderfcbap , dat dezelve, voor eenen tijd van vier Maanden, detwaarta wierdt gezonden. Ben ver- metel ^Prediker moet deeze geweest tijn, naardien van hem ge« cuigd wordt, dat hij niet gefchroomd hadt, tegen het laatfle Huwelijk van Prinfe willem den I , openlijk van den Predik- iloel uit te vaaren. Zo hoog zelf klom zijne laatdunkende los- nipndigheid, dat hij 'sPrlnfen ontijdig uiteinde aan de Gemeente vertoonde, als «en oordeel Gods en hemelfche (Iraffè, hemover- gekoomen , van wegens den praal en (hatfie^ bij den plegtigen Doop van zijnen jongden Zoone. Dus hadt hij gefproken , vóór zijne komst te Medenblik: reden genoeg voorwaar, naar *t oor- deel des Kerkeruds en ook van sonoi , om zulk eenen twist* kraaier als een voorwerp te befcbouwen , gaucsch ondienftlg in de tegenwoordige gelleldheid van zaaken, en voor den laatstge- noemden om aan den Hopman d» Bezettinge last te géeven om hem 't binnen komen te beletten. *t Ben en ander belette niet, dat hij op den Predikftoel gebragt wierdt. Hier uit ontllonden zeer hoogloopende onlusten , welke niet dan door den fterktn arm ^konden geftild worden. Opc bevel van Graave maurtts en van den llaade vail Staate bragt de Stadhouder sonoi honderd knegten binnen Medenhlik^ met order om den twistllookenden Leeraar aan te pakken en ter Stad uit te leiden. Getrouwe- lijk kweeten zich deeze van den q>geleiden last. Hakkius
Cc a leet-
i»04 HAK VOORT, HAL> HALEWYN.
leefde en predikte nog in den Jaare 1587. Doch hi] racet niec zeer op de '}ijde van den Engel/chen Landvoogd lelicester geweest zijn , naardien van liem wordt aangetekend , dat hij 9 in den hevigen twist, omtrent dien tijd, binnen Leiden ont* (han, geteld wierdt onder de onzuivere Leeraars, om dat hij van zich hadt durven laaten pan, „ dat de Heeren van Leh „ den^ naa wederftand te hebben gebooden aan den Spanjaard y, en Fransriiman, ook wel weg avonden weeten met de Eo^ y, gelfchen/*
Zie BOR en hooft.
Hakvoort. Twee Huizen van dien naam ontmoet men in de Provincie Gelderland ^ het eene, zijnde een Hoogadelijk Huis , in 'c Schoutampt van Zutfen , een zeer oud doch def» lig gebouw, een groot half uur gaans ten Westen van \\% Dorp Vorden ; het ander , in het Landdrostampt van Fehme , bij he( aanzienlijk Dorp Barneveld.
Hal , een Geldersek Dorp , in 't Regterampt van Feinwen* teem , legt een klein half uur gaans van het Dorp Brummen , tn befat)ort onder 't Schoutampt van dien naam. Het heefc zijne eigen Kerk en Leeraar. De Huizen fFestenburg en Ferftopde leggen digt bij dit Dorp.
Halewyn. Uit ditgeflagt, t^ Der dr echt thuis bchoorende,zijn verfcheiden voorqaame mannen voortgefprooten, van tijd toe tijd gebezigd in annzienlijke posten van Staats- en Stadsregeeringe. Bekend is de opfchudding, in den Jaare 1553, binnen Enk^ huizen voorgevaUen, welke openlijk uitbrak, ter gelegeniieid dat een Trommelflager , in naame der Algemeene Siaaten , rond IJoeg om volk te werven, doch door het Graauw gedwongen wierdt om insgelijks dien des Prinfen van oranje te gebrui- ken. Dit deedt, binnen de Stad, het vuur van oproer uit- breeken; om 't welk te blusfchen, 'sLands Staaten, op ver- zoek der Regeeringe, eenige Afgevaardigden derwaarts zon- den- Onder deeze bevondt zich alewyn van halewvn, Burgemeest^ van Derdr^Ai, In merkelijk gevaar kwam hij.
HALEWYM. (SIMöM ^A5ï) 4'^5
hij die getegenheid. Neveüs den Heere jaKob van nieuwstad f Burgemeester vta Alkmaar^ eeneo zijiier Mede-Oemagtigden, gezeeten op eenen wagen ^ en tot op een kleinen afllaod van de Stad genaderd » koomt een woest kaetet « lioudende eenen Bier-* kan in zijne eene band , met de andere den toom der paerdeo aangrijpen , en met een dreigend gelaat liun vraagen waar »ii heemn wikUnl Op het antwoord ^ dac hem zulks niet aanging^ was eene tweede vraag, of zij Prinfen- cfStaatenvolk warend De Heer van halewtn hadt naauwiijks hier op Staatenvolk ge^ entwoord» of de multeling graauwde hem toe« dan zult gij niet UevenJe ran hier gaan* Straks werpt hij den Bierkan van zich f tegen den wagen , . trekt zijn Mes > en dreigt daar mede de Hee« ren Gemagtigden. Het aanzetten der paerden^ door den Voer-* man, deedt hen dit gevaar ontrijden^ Bij hunne komst voot ,de Stad, weigerde men hen binnen te laaten; naa eenige uuren toevensy moesten ze, ouverrigter zaake, van daar vertrekkcn«
Halew^'n, (simo^ Van) 2oon van den bo^engemelden, l>e<« kleedde, in zijne gehoor teihd , de Burge meesterlijke waardig- neid. In den Jaare 1693 , terwijl hij 1111 zat van dien post^ kwam hij in merkelijke ongelegenheid. Nna den Veldflag bij Steenkerken , 's jaars te worcn gebéurd , deedt hij eene rei26 na huihchiand en Zmszerlandi om den toelland der gfenzen^ in dien oord, aan de zijde 9m Frankrijk te onderzoeken, efi Vooral om den Heere d^amelot, Êranfcheu Gezant in Zwif^» zet tand ^ over de gezindheid zijns Meesters, met opzigt tot den Vrede , te poKchen, Te Sglothurn hieldt hij een mondgefprek met dien Staatsdienaar, welke hem beloofde, des Konings gé« 'dagten te zui(en mededeefen. Hoewel dcf Heer van halewyN taderhand beculgde, iu dit stflc^ geen andef inzigt bedoeld (e hebben, dén om zich, ten beste vfln *t Vaderland, iri zaakeU vah Regeéribgè meer bekwaam te insiaken, bekwam faemv eg- ter, dee^e reilde 2éer kwalljld, al^o hij dezelve, zonder kennis 'van Prinfe willen den III « en Van de Hooge Regeeringe , oü- demomen hadt«
In 't begin des volgenden }aars i6^% bevoiidt zich de HeéJC VAN halewyn iu *i Hage. Hier kwam hem zeker Fran^chman , DU FLEssis genaamd, van w^gen den bovedgetnelded D*AM£Lor,
• Cc } vraA^
4o5 > HALEWYN. (SIMON VAr^)
vraagei» omtrent den voet, op welken 's Linds Senaten den Vre^ de zouden begeeren. Halewyk gaf luer op geen ander ant.^ woord, dan dat deeze vraag (heedt met de aOpraak, inhov dende dat hem *sKonings gedagten zouden medegedeeld wor- den: *c welk, volgens *t zeggen van du plessis , niet koade gefcbieden, eer men vernomen hadt, hoedanig de Graaf* d'avaux geflatgd ware in Zwteden , alwaar bij tlians handelde. .De Oud« Bui^meester was Heer van het Dorp Abbenbroek , in *t Land van Voorn ^ en liet, ten deezen tijde, aldaar fene nieuwe Huizing timmmeren. Du plvssis hem hier een bezoek geevende, en den nieuwen aanleg bezigtigende , . zou den Ambagcsheere eenig'geld hebben aangebooden; die, egter, naderhand, ver- klaarde , het aanbod te hebben van de hand geweezen. Zedert wierdt de Franschman, van wegen zijn Hef, gelastigd, henl twintigduizend Rijksdaalders te mogen toezeggen , indien hij^ Dordrecht wist te beweegen ter openlijke bewilHginge in eeii Ontwerp van algemeenen Vrede. Hoe veel gewigts du plbssis^ llelde in het gevoelen van van halewyn , bleek uit zijn fchrij; ven aan zijn Hof, waar in hij, onder andere, verzekerde ^ dat hij, nevens zijnen broeder, vooral moest gewonnen worden ^ als zijnde lieden van aanzien en die kennis van zaaken had- den, en dat, met hun overleg, voörflagen van Vrede, ter Al- gemeene Staats vergaderinge, moeiten gedaan worden. Op ee» anderen, lijd briefde hij na Frankrijk over, een berigt, z(y als hij zeide, hem door van halewyn medegedeeld, dat de Veréénigde Engelfche en Staatfche Vloot, met dertig Schepen,, zou vermeerderd worden.
Niet lang konde, intusfchen, deeze onderhandeling bedekt blijven, en, zo als thans de zaaken in de Republiek ftonden^ rugtbaar geworden zijnde, moest zij, noodwendig, den hand- daadigen het misnoegen van de meeste. Staatsieden op den bal- ze haaien. Eerst dü plbssis, en kort daar naa de Heer vai^i HALEWYN wierden gevat , en in 's Hage , op de Gevangen- poort, in bewaaringe gefteld. In zijn verhoor voor 't Hofr beleedt hij zijnen heimelijken handel over Vrede met f^rank^ rijk^ doch ontkende, 'er aan misdaan te hebben, alzo hij,. daar mede, niets anders dan *sLands welzijn hadt bedoeld^, voor *t weik hij den Vred^ ^U yoiflrekt noodzaaklijk befchouw
ds.
BALEWvN. (SiMON tAn) 40/
de^ Gemerkt hebbende» zefde hij verder, de onmogelijkheid 9 om langs den gewoonen weg toe kennlsfe van den (laat de^ lilgemeene zaaken te fcoomen, hadc hij overleid om zich in perfoon te vervoegen bij Leden van 't Engeifche Parlement» en naar derzeiver gezindheid te onderdaan, om« ter bekoo- minge van een goeden Vrede, Frankrijk (lerkef aan te tasten* Met verfcheiden Brieven, uit Engeland^ konde hij dit bewij* zen, onder andere met eenen van den Graavé van portland » gefield in eene zo wanhoopige taaie ,. als of alles reeds verloop ren was* Te Dordrecht hadt hij den eerden voorflag gedaaa ter vermeerderinge van 's Lands Krjjgsmagt ^ en derker daa iemand geijverd voor het verbod van uitvoer van Graanen: een fpreekend bewijs, meende hij, van zijne zucht vooral heil van 't Vaderlands Voor de noodzaaklijkheid van den Vre- de, dagt hij, hadt men geen ander betoog noodig, dan dat HoUand alléén, in dit jaar, elf Miljoenen moest opbrengea tot de Oorlogskosten, hoewel nog niet toereikende om aan Frankrijk het hoofd te bieden. De Ingezeetenen van Groot* Sritanniet zeide hij al verder, bragcen niet het zesde gedeelte op van 't getn in de VeréOnigde Gewesten wierdt gedraageni 't welk ten natuurlijken gevolge moe^t hebben, het verleggen Van den Koophandel van hier na Erige/at^d ^het groot doelwit det Engeljchetii ten allen tijde, en ook nog heden, en waar tegen de tegenwoordige Koning willem de.III, Neérlands Stadhouder, zich niet aankantte, alzo dezelve niet alleen geene poogingen, aanwendde, zo als men hadt doen hoopen, ter intrekkinge der berugte Akte van kromwell, maar zelf, nog onlangs, in het Parlement voorhagen hndt gedaan , hbogstnadeelig voor den Ne- derlandfchen Koophandel. Wat voorts zijn oogmerk > in de On- derhandeling mét DU FLEssis, aanging, zag hij daar in niets mis- daadigs, dewijl alleen zodanige Onderhandelingen met den vfjand terbooden waren, die ten nadeele van den Staat drekten: hoe- danig iets hem niet ten laste koude geleid worden« Nog min- der , meende hij , kon hem zijn bedrijf ten kwaade geduid wor-* den, naardien hij het voorneemen hadt gehad, zo ras \i\]Frank' rijks geneigdheid tot Vrede zou vernomen hebben , daar vart kennis te geeven aan de Regeeringe van Dordrecht ^ om vervol* g92M tot die van Hun £d. Gr. Mogenden gebragt te worden.
Cc 4 Thans
4o8 HALEWYN. (SIMON van)
Thans verlof gevraagd faebbeode om vrijmoedig te mogeu- uiten ^ zo als hem op 't han lag, betuigde hi} van gevoelen te. zijn» ,, dat iemand , die eerlijke middelen te werk üelde , ter bewer- ,» kinge van een goeden Vrede , zo weinig misdaadig was» dat,. ,1 verre v^n hem als ftraflchuJdig aan ce merken , hem veeleer ,y een Standbeeld behoorde te worden opgerigt. Zulk. eene ban* ^» deling» zeide hij, fcbroomde bij niet te onderneemen, zelf „ met gevaar zijns leevensr en wilde Uever Herren ,. dan kngec ,, zien, dat men de Landzaaten goed en bloed deedt ten beste ^ geeven, eva.d$hb£ dobbe dob ^fanfare te fpeelen voor dea », Koning van EngtlandP €>p deeze laatfle woorden deedt mea den» Heer van aiewtwï buiten (laan,. Wederom binnen geroe* pen, en gevraagd zijnde, ^ de Ikaks gemelde, zo als ze uit zijnen mond waren opgefchreeven, niet zijne eigen woorden wa-. ren, gaf hij (ot antwooïd „ de eigenlijlce bewoordingen, hem. „ in dei ijver zijner verdeadiginge ontvallen^ zich it^et te kun* „ nen herinneren, maar wel zijne, meenmg^ welke deeze ge- „ weest was, dat hij liever wilde Jleryetiy dan zien, dat heft „ bevorderen v-n den Vrede, door. eerlijke middelen,, voor ^ eene misdaad wierdt aangezien.!*
Terwijl de Heer Oud- Burgemeester vaw haüewyn op de- Gevangenpoort zat, deeden dèszelfs Huisvrouw en Dogters at Writ ze konden, om zijne zaak in een gewoon Regtsgeding te doen bepleiten 4 doch hier in konden ze haar oogmerk niet be- reiken. Het Hof deedt eerlang eene uitfpraat, bij welke de Heer van ualzwyn tot eene gevangenisfe voor zijn teeven ver* oordeeld , en zijne goederen verbeurd verklaard wferdfen.. Frfns. WILLEM DE iri bèfchouwde dit vonnis als te zagt^ naar ge- langc van 'sMans misdaad, zonder,, evenwel-, op de verzwaa* ring f!t.Tk te dringen. In- de Maand jltli) de» genoemden Jaar» i6p3 wierdt hij na *t Slot Loevefttin vervoer J ; hier zat hij tot in den Jaare 1696, wanneer hij middel vondt om te ontfnappen» ên de wijk te ncemen na Sufiname^ alwaar Uj zijne dagen heefif. geëindigd.
Zfe Seer^ RefoL Holt. D. V. bl. 541 — 557L SentenU van den Hêye over Mr* $*. v»-
■ilALEWYN..
Bax»
HALEWYN. (FRANCOIS TERESTEIN van) enr, ^9
Halkwyn. (FRAN9011 TERESTEIN van) Twec Beeren oai-^ noecen wij , io "c ge(kg( der hai^wviven , die beiden deezeit naam voerden^ De eeae leefde in de vcxMrgaaDHe Eeuwe^ wa» Raad in den Hove van Holland r txk wierdc, in den benaauwden toeftan 1 des Vaderlands, in den Jaare 1672, toen zelfde Raad- penfionarls db witt bijkans laadeloas' was, mee andere Afge- vaardigden, gezonden na Groot-Briêannie ^ om te onderzoeken, op weike voorwaarden, met ka&el D£N II, de Vrede zou kun* nen getroffen worden. Uit bét gewigt diens Gezaatichaps mo- gen wij 's Mans aanzien en bekwaamheid afleidea ~ De an- dere, naamgenoot des voorgaanden, bekieedde den pose vaa Poifionaris van Dordfechf^ en woonde, als zodani]^, index» Jaare 1747» de Scaatsvergadering bij in 'sHagSr terwijl liet Graauw, om de verheffing van Piinfe willem t^eh IV tot bet Sudbouderfcbap, op 'c Binnenhof de ttitfpoorigfte baldaadighe- den pleegde. Merkelijk gevaar liep de Penfionaris, b^ die gelegenheid, bij het fcheiden der Vergaderingen. Naadat faif de dreigementen van eenigen uit het Graauw veilig was om^* koomen, greep bem een niet onbekend inwooner van dea Üage bij de keel> en hieldt hem zijn blanke Mes voor oogeo, Niet denkelijk is het, dat hii thans met den Ichrik zou vii| geraakt hebben, zo niet de Klerk dederichs en eenige ande- ren waren toegefchooten , en hem vervolgens befchermd en ontzet hadden. Dqqzq Heer was eigenaar van de lleerliikheid
Halewyh,, (kokneus TERESTEIN van} broeder van smo» ^AN HALEWYN, boveu vermeld, doch tevens groot gunftelini; van Prinfe willem den III , was Raadsheer in het Hof vaa Holland. Meer dan eens wierdt hij , van wegen of op verzoek van zijne Hoogheid , gebruikt tot verrigtingen, dienende om hec. Stadhouderlijk aanzien te handhaave» of ie vermeerderen. Bi) gelegenheid van het gefchil te Dordrecht ^ in den }aare 1(84 « over de Nominatie van Goede Luiden van Agten, waar om- trent, zo als men meende» eenige onbehoorlijkheid hadtpkata gehad, was van halewyn een der Gemagtigden» door zijne Hoogheid benoemd om zich derwaarts te begeeven. Ook wisc bij , hoewel met zeer veele moeite , te bewerken dat de beflts-
Ces fing
4iö HALEVVYN. (kORNELtS TERESTElN VapO
fiag des gefchils naar *$ Prinfen 'genoegen uitviel. In den Jaaré itó§ vertrok hij» nevens andere Gemagcigden , tol Enge/and^ tot het bijleggen van oneenigheden , tusfchen de Engelfche Oost- indifche Maatfcliappij en de Nederlandfcbé ontdaan* Als een gevolg der gunlle , in weHte de Raadsheer van iialrwyn bi) den iitadhouder ftondt, wicrdc het aangemerkt, dat hij, in Sepcem^^ ber des Jaars 1Ó89, tot Schepen, van Dordrechtm^ói verkoo- ren* Hij nam inderdaad bezit van dit Atnpc, doch wierdt 'er flraks wederom van oncflagen. Nogih'ans beweerde hij , Lid van den Oud -Raad te Dordrecht te kunnen blijven, 't welk hij, door zijne verkiezing tot Schepen was geworden , en tevens zijne Raadsheersplaats in den Hove van hotland te kunnen be- houden. Amfterdam kantte zich daar zeer ernfüg tegen , en beweerde, in een uitvoerig Vertoog, de onbeHaanbaarheid dier twee posten in een en den zelfden perfoon. Doch te Dordrecht waren, zints eenige jaaren, de hekken verhangen, naadat de Burgemeester arend mlis van holy, door de l>ewerkhig, in- zonderheid, van den Heere van halewyn, buiten het bewind geraakt was. Op de bedenking van die van Amflerdam , de bovengemelde onbeftaanbaarheid bonwende o^ een Zeket punt der Inftruftie voor de Raaden van den Hove, befloot men te Dordrecht tot een onderzoek dier Inftruélle. Dit hadt ten ge-* voige, dat de Heer van halewyn bevoegd wierdt verklaard om zijne Raadsheersplaats te behouden, en te gelijk' Lid van den Oud - Raad te blij ven* De weg tot hooger aanzien , na *t welk hi} dong, hig nu voor hem open. Van wegen de Stad Dordrecht verfcheen hij , wel haast , ter Dagvaart van Holland^ en nam ver- volgens zUtmg ter Algemeene Staaisvergaderlnge. Thans evenwel deedt hij vrijwillig afïïand van zijn Aiiipt van Raadsheer^ Han- gende dit gefchil , was de Heer van halewyn een der Gemag« tigden , door zijne Hoogheid na Overijsjet gezonden , ter be- mïddelinge van een gefdiil , tusfchen de Ridderfchap en Steden van dat Gewest ontfHan. *t Laatde, welk' wij aangaande den Heere van halewyn vinden aangetekend, was de onaangenaam- heid, hem wedervaaren, ter gelegenheid van het gebeut'de mef* zijnen broeder, den Oud - Burgemeester , 't welk boven ver- haald is. Op vermoeden dat hij eenige kundfchap hadt van des- zelfs heimeiijken handel met Frankrijk , wierdt hij in yerzeke^
ring
IIALLIIÏGK. (|OAN) 41I
\
ring genofflfen, doch , nasi verloop van eenige Maanden , op vrije voeten gefield , vermidd de veroordeelde viiN halewyn Itand- vasdg was in zijne verklaaring , aan zijnen Broeder nimmer tenige opening gedaan te hebbeu. Van wegen den Heere kor- N£Ljs TERBSTEiN VAN HALEWYN wordt getuigd r dat zijne Hoog« beid Prins willem drn III 9 met niemand, behalven den Raad- penlionaris faoel, vertrouwelijker' verkcering hieldt. Voort» wordt bij befcbreeven als een man van groote bekwaamheid ea £eer ftrcnge zeden*
Hallandsbroek; zie *t kalf*
• Hallingk. (joan) Bijkans ware deeze Dorérechtfehe Bar* gemecster een flagtoffer geweest van de woede van het Graauw,; ia den Jaare 16739 ten tijde als hetzelve , ook in die Stad,, za wel alt elders , dpkirif«ig ijverde voor de verhefEmg van zijna Hoogheid will&h den III , tot de Stadhouderlijke waardigheid^ Want, haa dac de Regeering met geweld was gedwongen, tea dien einde, Vroedfehapsvergadering te beleggen^ en toen de Heer hallingk van agter 't Stadhuis wilde afgaan , wierdt hij, door eenen onverlaat, met een zwaaren Bijl gedreigd, indien hij , die tor nog toe tegen 's Prinfen verheffing hadt gellemd, voortging in zijne weigeringe, om aan *a Volks begeeren te voW doen. Hoewel bij dit dreigende gevaa^ oncfnapte , ieedt hij , Bogthatis, kort daar naa, merkelijke fcbade aan zijne goederen* Want als de Heer uallingk » nevens de Héereh joan meerman^ Burgemeester van* LffViTii 9 en korneus geel vink y^n Kastri» kum , Raad en Oud » Schepen van Amfterdam , door *s Land» Staaren was gemagtigd , on , tegen de naderende Franfché Troepen» de bewooners ten platten Lapde iq de wapenen te brengen , haalde hij zich daar mede deu haat der Landleiden def* maate op den haUei d^t bet geweiddaadige handen üoeg vASjt afjn Huis blanen D^dref^l^ ^Q ^^^ zijne Buitenplaatze InBeiJir* iauiL De fehade, door d^eze plondering hemtot^gebragt, wierdt saderhimd, door hem.zelv^n, op twaalfduizend. Guldens beg^oor»
' > ■ r
Zie WAGENAAI^,.rSl|& ffifir Rffi^^ ^^^^
HAL-
4té HALLüM, FIALS. (PRANS>
Hallum , een aanzienlijk Dorp , in de Friefche GriecenQ Ferverderadeel^ in Oouergo* Tn *t begin van de dertiende Beu we droeg het den naam van Hofflady zo veel als een voornaam Paro- chiedorp. BIjouds vondcmen in deszelfs nabuurfchap zeer veeia Adelijke Staten; *t welk de reden Is, dat men nog heden» in dee« 2cnoord , zeer veele fraaie Boerderijen aantreft, in welke, door verloop van tijd , de Staten zijn veranderd* Hallwn was de geboorteplaats van den Geleerden abraham steindam , e^ weinig naa het midden der voorgaande Ecuwe , Hoogleeraar in de Wijsbegeerte aan *»Lands Hoogefcboole te Franekcr»
Zie Tegenw* Staats
Hals, Cprans) wierdt, in den Jaare 1584 ^ it Meehelen gcf- looren, doch heefl ^Ijne neesten leeftijd te Haarlem éoorgt* tvagt , en Is ook aldaar ge(lorven« De vermaarde Kanftenaar Van dVk, aan *t Hof van karel den ï ontboodeo, wilde zicfe het genocgeD bezorgen » vóór zijnen overtogt na Engeland^ een Man te zien, van welken hij zo veele wonderen gehoord liadt» Hij zogt hem dan ten zijnen Huize; doch bier was hl} Biet te vinden , maar wel fn eenen kroeg, zijn doorgaand ver- f>liif. Met moeite van daar gelokt, op de boodfchap dat een Vreeilideling zich door hem wilde laaten afbeelden, zette hij »ich aan 't werk, en hadt het fpoedig afgedaan, terwijl de Heer Van dyK , onder dit «lies , zich onbekend hiekit. Thans boodt de laatsigemelde adn, om op zijne beurt hals te konterfelten. \ - .Ging 'aan. Doch naauwlijks hadr deeze zijne eigen Afbeelding beztgtigd, of hij gilde uit: „ Gij zijt van dyk. Mijnheer, 9^ want geen (lerflijt: mensch kan zulks naadoen, ik zeggs van ,, verbeteren.** Voorts viel hij van dyic om den hals ,. en koste liem. Veele moeite deedt de laatstgenoemde KunstfchHder om BALS met zich na Engeland te troonen; doch deeze hadt *er geene ooren na : liever dan aan Koninklijk Hof, wilde hij va gemeene kroegen zijne dagen flijten. Want gelijk menig snder Kunsd>roeder , door ilordigheid van ieevenswijze , de edele Schilderkunst onteerde, paste ook op hem dit verwijt. Zelden Kop 'er een dag ten avond , dat bij niet van den drank beftooven ,
nk
HALS, (FRANS) HALS- AP. 413'
uk den kroeg, nt huis keerde. Zijne Leerlingen, uit hoorde zijner bekwaamheid hem hoog waardeerende , en uit vreeze, dat hem, den*eenen of anderen tijd , een ongeluk zoude over* kóomen, Jiadden de gewoonte, bij beurten op hem te pasfen» en zorge te draagen dat kij behouden thuis kwam. Te bedde geholpen zijnde, zo bezoopen als hij was, hadt hij, egter, de gewoonte, eene foort van gebed te doen, waar van telkens hec flot was: Lieve Heer^ haai mij vroeg in uwen hoogen Hemeil Benigen zijner Leerlingen , verfcheiden maaien dit gebed ge- hoord hebbende, wierden te raade, van zijnen ernst cene proe- ve te neemen. Boven zijne flaapplaats boorden ze vier gaten in den zolder, lieten daar door üerke touwen neder, en m- akten ze vast aan de vier hoeken van zijn Sed, Als hij nu, op zekeren avond, in zijnen gewoonen (laat, was thuii gekoomen, en zijne Leerlingen hem te bedde geholpen had- den, begaven ze zich na boven. Niet lang hadden z? hier gewagt, of zij hoorden zijne gewoone Avondbede. Straks haalden ze hem met Bed en al na boven ; *t welk hij ontwaar wordene , hem met nog luider ftemme deedt bidden : Zo haastig niefp Lieve ifeer^ zo haastig nieti Zagtjes liet men hem hier pp zakken, doch hoorde hem zedert niet meer bidden oin een fpoedigen hemelvaart. Fi^ans hals overleedt in den janrc 1666 y en liet kinderen na^ die allen Schilderkunst geoefTcnd bobben.
Zie HOUBRAKEN.
Hals -AF, een ond Adelijk Huis, in de Heerlijkheid Didam^ in 't GraafTchap ^s Heerenher g. Van ouds voerde het den naam van Balfbrigh. Van de onveruagdheid eener Dienst- maagd heeft het zijnen tegenwoordigen naam ontleend. Al- leen op de Huizinge zijnde, verhaalt men, wlerdt zij, bij nacht, aangevallen door eenen Struikroover, welke, als eene hoogzwangere vrouw vermomd, *s avonds te vooren bij haar (Mchtverblijf verzogt hadc. Listiglijk wist zij hem, onder *( een of ander, voorgeeven, te verfchalken, en redde haar ei- (^cn Iceven , door hem dep hals af te (bijden*
Haït
4t» HALSTEREN, HAM, tnt.
Halsteren» een Dorp ea Heerlijkheid, iii*t MarkgrttfFchap van Bergen op den Zoom^ en ongeveer een halfuur gaans een Noorden der Stad van dien naam. Zeer vermaaklijk is de leg* ging van die Dorp, op eene hoogte, vao waar mea een min iiiczigt heeft op de llraks genoemde Stad , voorts op Tkooien en Steenbergen y en op de Schepen, die langs de &A^A/(; vaaren. Merkelijk bevordert dit den bloei en welvaart deezes Dorps, *c Welk, om de vermaak lijkheid des uitzigts, door de bewooners der nabuurige Steden en Dorpen, in den zomer, dikmaals wordt bezogt. De Leeraar , welke de Hervormde Gemeente alhier bedient , neemt ook den dienst waar in de Rovers 'Schans. Voorts heeft het Dorp zijnen bijzondcren Schout» zeven Sche- pens , vier Gemeensmannen en eenen Sekretaris. In de jaarhjk- fche Verpondingen draagt het negentienhonderd Guldens en elf Stuivers» Geen gering voorregt heeft dit Dorp, doordien het, door de omringende (lerkten en fchanzen , tegen vijandelijke ilrooperijen en brandfchactingen is beveiligd.
Ham , of in den Ham , een Overjjsfelsch Dprp , onder het Droscampt van Salland. Voormaals ftondt hier eene Parochie- kerk , aan de Maagd maria gewijd, voorzien met drieVikarijen.
De tegenwoordige Kerk behoort onder de Klasfis van Zwolle»
>
Ham, een Dorp in de Groninger Ommelanden, inhetWes* cerkwaiiier, wordt, mot Farmfumt door één, Leeraar bediend.
Ham (den) onder Vleuten , in het Nederkwartier van 't Sticht van Utrecht ^ leenroerig aan de Graaflijkheid van Hol» landy op den 27 Oétober des Jaars 1536, door de Staaren van Utrecht , plegtig]|||t , voor eene Ridderhoflhd erkend. Reeds in de twaalfde Eeuwe was deeze RidderhofHad be- kend. In de volgende Eeuwe kwam zij aan eenen jonger Zoone uit het Geflcgt van Uten-Eng^ gefprooten uit het Ge flagt der Heeren van Woerden. Naar dit Huis of Kafteeldeedt, zedert, deeze Tak zich Uten-Ham noemen. De wederzijd- fche Wapenfchilden kunnen hier van ten bewijze dienen.
Uit dit Geflagt -vvi Uten - Ham ^ \ welk, in *t Sticht, lan^ gebloeid heeft, bezat pietu uiten -ham het Huis den Ham^
IQ
HAM, (den) ham. (MEINARD van) 415
in den Jatre 1367. Van hem kwam 'het, omtrent den Jaane 1392» ep zijnen Zoon frederik; die het» op den 13 April 1442, wederom opdroeg aan den Leenheere, ten behoeve van zijnen Zoon, Insgelijks frederik genaamd; naa wiens dood het, omtrent het Jaar 1470, gekoomen is op zijnen Zoon, ook fre- derik geheeten. In den twin, in den Jaare 1481, tusfchen de Stad Utrecht aan de eene, en den BIsfchop david van bour- GONDiE en de Hollanders^ aan de and^e zijde, ontdann, koos hij de zijde des Bisfchops, wiens Maarfchalk hij was. Om hem te kwellen, trokken die van Utrecht voor het Huls den Ham 9 maakten *er zich meester van, en leiden het In kooien, naa *er meer dan tien weeken bezetting gehouden te hebben. Naderhand viel frederik uten-ham zelve in handen der Utrechtfchen, die hem na de Stad voerden, alwaar hij, door den bljfhnd van Soldaaten, ter naauwer nood tegen de woede van het Gemeen befchermd wierdt. Niettegenlhande hij, vervolgens, een aanzienlijk losgeld boodt, waren Sche- penen, op aandrang van het Graauw, genoodzaakt, eenigen tijd daar naa, hem ten zwaarde te verwijzen. Zijn Zoon en Kleinzoon, beiden frederik genaamd, wierden, van tijd tot tijd, met den Huize den Ham beleend. De laatfte ^zonder kinderen overleeden zijnde, kwam het Huis op deszelfs Zus« ter ELiZABETH , die *er , in den Jaare 1553 , mede verlijd wierdt. Deeze tradt in huwelijk met jan van wünroy, wiens naakomelingen zich, zedert, uten-ham van wanroy hebben laaten noemen. Het Huis bleef in dit Geflagt tot in den Jaare 1687, wanneer het in een ander Geflagt is overgegaan.
Ham. C MEINARD van) Wanneer, in den aanvang van het Jaar 1533, tusfchen Utrecht en Amersfoort^ een. groote hoop Voetknegten, wel ten getale van drieduizend man, was bi) een getrokken, veroorzaakte dit geen kleinen fchrik in Hol- tand^ alzo men voor eenen inval In die Provincie was bc« dugt: hoewel derzelver eigenlijke beflemmhig even onbekend was, als wie zè geworven en verzameld hadt. In Hollanè gebruikte men alle mogelijke voorzorge, om, In gevalle vaft den gevreesdeb aanval, tegendand te kunnen bieden. Doch de fchrik bl^ek, eerlang, ongegrond geweest te zijn, toeii het
uit-
41^ HAM. (MEINARD vas)
«idekie, dat dexdve Troepen waren Imj een vcmmeld «loor MBiNARB V4N HAM, een Gelder ftken Krijgsorerile* en ebt xe jnoeiten dienen om na Oestfriesland gevoerd te worden, ter bulpe van Jonkheer baltüazar van ezkns , een EdetaMui uk dat Gewest, die met Gi^ve enno geweldig over hoop iag.
Drie jaaren laacer liet zich van ham werkelijJcgeruiicen, om den Hollanderen moeite aan te doen, In dienst van den Hertog van Gelder^ die eenige Troepen hadc doen op de been brengen, zo \ heette» om Koning christiaan den III te onderAeunen te- ^en den Paltsgnaf^ die na de Deen/ehe Kroon ftondt, doch ia- derdaad om op HoUoMd eenen kans te wagen* In de Maand Mai des Jaars 1536 tLoeg van ham zich neder bi| Appimgmdmm^ en worp *er (lerke verichanzingen op. Dit bragt de Groningers in vreeze, dat de Hertog van Gelder^ Heer van Groningen^ hen thans wilde (Iraffen over bnnne weigering, om hem, tegen den Graaf van Ooufaeslmnd^ Volk bij te zetten. Doch dit gevoelen wilde bij zommigen niet aan den man, alzo de Overlle VAN HAM Deen/cke Vaandels voerde, en voorgaf, alleen ten diende van ciiristiaan den III te velde te zijn getrokken. In deeze onzekerheid fchreeven ze aan Hertoge karel , om te mo- gen weecen, wat *er van de zaake ware. I>ee7,e zondt wel tot antwoord, aan van ham geenen last te hebben gegeeven. Doch vermids, omtrent dien tijd, in *t Leger bij /Ippingadam Ge- fchut kwam, gezonden, gelijk men in *t zekere onderrigt was» door den bovengemelden balthazar van ezens , een vriend vanden Hertog, vermeerderde zulks, bij de Groningers^ de ongerustheid, endeedt hun vreezen, dat het op hunne volflagene onderwerping was gemunt.
Midlerwijl zogt van ham de Hollanders in den waan te bren- gen, dat hij geen anderen toeleg hadt, dan *t vervoeren van Krijgsvolk na Deenemarke te beletten. Om dit begrip nog meer te (lijven, fchreef hij aan de Regeering van Amfierdam^ dat hij de Stad en t omlc^ggende Land te vuur en te zwaard zou komen verwoesten, indien men *er niet afliet van de reeds ontworpene toerusting van Schepen, beflemd om Troepen na dat Rijk te vervoeren. Zulk eenen invloed hadt dit fchrijven op die van jimllerdamy dat zij ter Dagvaart voorftelden, om kragtigen bij- ^d te verzoeken van de Landvoogdesfe , alzo Holland geheel
open
HAMBROEK. (ANTHONRJS) 4ijr
é
open lag voor meinard van ham , die Eich een Geêsfel Gods en Schoppen Koning Het noemen. Hij ontleende den laatften bij- naam van zijn opontbod aan de Groningerlanders, om met Spa- den en Schoppen in 't Leger bij Appingadam te verlchijnen » ter verflerlcinge van hetzelve. Niet vrugtloos was de voorflag van Am ft er dam. Juriaan schenk , Stadhouder van Friesland^ iloeg het beleg om Appingadam , en nam » in September des gemelden jaars» de Plaats bij verdrag in. Van ham wierdt hier Krijgsgevangen gemaakt « en vervolgens na Fiivoorden^ in BrO' banty gevoerd; u'et dan naa lang zitten bekwam hij zijne vri]« heid. Zedert vinden wij, van deezen Krijgsman, niets merk* waardigs aangetekend.
Zie £. BENiNGA, Hift. van Oostfriaiand»
Hambroek , ( anthonius ) bekleedde het Leerasrampt onder de Hervormden , in dienst der Oostindifche Maatfchappije^ op het Eiland Formofa^ ten tijde als hetzelve, door den Chi- neefchen Zeeroover cozinga , onverhoeds overvallen en gedeel- telijk bemagtigd wierdt. Zo onverhoeds gefchiedde deeze aan- val, dat HAMBROEK, met zijne Vrouw, Zoon en Dogter, ne- vens nog verfcheiden Christenen van goeden hulzet geene gele- genheid vindende om zich blnnen.de Sterkte Zeeiandia te ber- gen, in *s overweldigers handen viel. Intusfchen deeden de oty zen, uit die Sterkte, eenen uitval op de Chineezen^ doch met zo ongelukkig gevolg, dat ze, in allerijl» derwaarts wederkeerden » met een aanmerkelijk verlies van volk. De Chinees coxinga» voor als nog, ter veroveringe van de Vesting, geen volk wil- lende waagen, wierdt thans te raade, den Predikant hambroek derwaarts te zenden, om dezelve op te eifchen. Zijn last ging verzeld van de fchrikwekkendfle bedreigingen. Indien de Leeraac te i\xg kwam met de boodfchap, dat de Bevelhebber yoomee- mens was zich te verdeedigen, zou zulks den Bode het leeven losten; of, keerde hij niet weder in het Chineefche Leger, bin- nen zekeren bepaalden tijd, zouden de Echtgenoote en Kinder ren het wegblijven met een wreeden dood boeten. In hachelijker toeitand kan bezwaarlijk iemand zich bevinden » dan ww in de XX. DEEL. Dd op^
Il f HAMBROEK, (ANTIKMMIUS) HAMELAND, enz.
amtmimt
ópe\tchïrtg van de Vesting den Slotvoogd bragr. Deeze was FkEimfi CAjET , van den eenen kant hambroeks boezetttvriend , en dui tot deszelfs behoudenisf^ gezind ; van den anderen kam » döor eefl^ft Eed verbonden aan *t belang der Oostindifche Maat- firhapplje, en voorzien van alte 't noodige, om het, tegen den Chineefchen geweldenaar, nog lang te knnnen uithouden. Bi) \ pléïten van zijn eigen hart ^ ten behoeve van hambroeks lee* -ven ; kwam dat van twee Van *s Leeraars kinderen , die zich opr Ah fK» binnen de Vesting bevondent Bijkans hadde dit vereenigJ |i!eftgeding, om den wille der vriendfchap, zijnen Eed en trou* H'e doen fchipbreuk lijden, indien niet de grootmoedige en god* vn^gtige BAMBROBR, als een ander regulus, den twist in zijn- gem 'oed beflist hadde. In (lede van *t oor te leenen aan de voor* flige n van cajet tot overgaave> of zich te laaten be weegen door de tri «oen en fmeekingen zijner Kinderen , raadde hij den Be- velheb Ver en de Bezetting aan , het bieden van een kloekmoe- digen \ vedèirftand des vi jands en verdeediging der Sterkte. Naa .^n onbi^fchrljflijk teder afTcheid van zijne kinderen en vrienden vgenomén te hebben, keerde hij te rug m het vijandlijke Leger,, alwaar betn , In tegenwoordigheid zijner Echtgenoote en Kinde- ken , tot loon zijner braafheid en zucht voor *t algemeene wel* jzijtï, het hoofd voov de voeten wierdt geleid.
Zie valentvn en schouten»
' ÜAMÉLAND. Volgens zommigen, zou, in overoude tijden^ een gedeelte van de Felwwe, onder den tijtel van Graaffchap» dëeiéü naam gevoerd hebben.
Hamer, (HENRiit) Zoon van abraham hamer. Burgemeester ën kaid der Stad Ranaü^ naa verfcheiden Hoogefchoolea bezogt te hebben, kwam, eindelijk, te Leiden ^ en bieklt 'er» onder voórzitting van den vermasirdèn Hoogleeraar polyander^ èenè Twistrede ^v^r de Schepping. Op den 23 November des J^ars 1(20, wierdt htj, door de Walfche Sijnode, tot deii l^rédikdié^st bekwaam ve;kUard, en bekwam, in *t volgende jaar, het ikxoèp te ^i^raa^end'ecl ^ bij bürïïrcch, in den
HAMER. (PÉTRÜS) 41^
■ _ _ m w _ f^_
WÊmmÊmÊÊÊmÊimmtmÊmmmm^ÊmÊmÊaKmÊmÊmmmmmammmamÊtmmÊmmitmÊttmtÊÊmmmmmmmÊÊmmmÊmmm
Jaare 1653 > te Manheimi beroepen zijade^ en bijkans op zijn vertrek ftaande^ overleedt hij, in deti ouderdom van 59 jaaren. nalaatende$ bij zijne Huisvrouwe, elizabetr in der schmit^ tENi van Hanauy negen Kinderen. Ben van deeze was^ .
Hamer, (petrus) j ten tijde van 't overlijden zijner ouderen^ naauwlijks zeven jaaren oud. Zijii ouder broeder en 'zusters, iets goeds in hem befpeurende , namen hem onder hunne be- fcherming, en bezorgden hem een heilzaam onderwijs in de ge« leerde taaien en andere nutte kundigheden* Op zijn zestiende jaar vertrok hij na de Hoogefchoole te Leiden. Hier genoot hij het onderwijs I in 't Gricksch, van j. f. oronovius, in 't Hebreeuwsch Van a. hülsius, in de Wiskunde en Wijs- begeerte van SCHACHT en raey , in de Godgeleerdheid vaa HOORNBEEK en HEiDANUs , doch voonil van den vermaarden joaN« NES coccEjus. Onder deezen hieldt hij, in den Jaare 1669, eene openbaare Twistrede , over den 00^/prang fan het Goede ^ en wierdt , iiog in het zelfde 'jaar j onder de Klasfis van Leicen^ tot den Predikdienst bekwaam verklaard. Genegen om ook ia de Franfcbe taaie het predikwerk te kunnen verrigten , begaf hi| zich , in Aptil des volgenden jaars , na Frankrijk , ter verdere beoeffeninge der Franfche taaie. Eerst onthieldt hij zich, eeni; gen tijd, te Nantes , en vertrok van daar na Parijs^ onder an- dere, om aldaar de Lesfen der Leeraaren van de Sorbonne te kunnen bijwoonen. Zo diep drong hij hier, bij verfchetden dier Leeraaren, in gunde, dat hi], door hunne bewerking, den toegang kreeg tot de vermaardfle Boekerijen. Vader remy leid* de hem in tot de Boekverzameliug van S/. Germain^ Vadet QUESNEL in die van den vermaarden Hiftoriefchrijvér THUANtJs ; door behulp van Vader cossart (londt de Boekfchat der ]efui« ten , en door voorfpraak van den Leeraar chevilliers , die vaa de Sorbonne voor hem open. Zelf vondt hij gelegenheid on» in de Boekverzamellng der Vaders Franeiskaanen f ten zijnea nutte , aantekeningen te maaken.
Langer haiddé haaiers verblijf in Frankrijk geduurd, zo niet het gerugt van aanftaanden Oorlog » tusfchen dat Rijk en de Mederlaiulen , hét hem geraaden hadc doen vindai , de weder* relze aan te neemeo. Niet hmg naa zijne wederkomst > in No*
Di 2 vaoa^
jflo HAMERSVELD, HAMMES. (NIKOLAAS Dii)
vember des Jaars 16729 wierdt hij beroepen te Nitmansdcfpt in het Baljuwfchap van Strtjen, Met veel ijver nam hij hier zijne bediening waar, tot !n het begin des Jaars 1716, wan* neer hij zijn arbeidzaam leeven afleide, aan de gevolgen eeng ongemaks in zijne Zijde, in den ouderdom van ruim ^ jaaren* I1I zijn huwelijk met helena van tiel, Dogter van adam vav TiRL, Koopman en Burgerkapicein te Z)or^r^c/ï/, hadthif ver- wekt vijf Zoonen en vier Dogters. In den Jaare 1709 hadt bij zijnen öudClen Zoon bevestigd in den predikdienst in den Niew wertAorn , bij den BrieL Drie dagen voor zijnen dood bekwam hij nog de tijding van het beroepen van zijnen derden Zoone te Kruinigefiy in Zuidbeveland. Tusfcben de Jaaren 1674 en 1713 heeft hij eene menigte klemer en grooter Werken door den druk gemeen gemaakt , meestal Twiscfchrifcen , ingerigt tegen den Bisfchop B0SSUET, BRiNKs, BEKKER , OEURHOF eu anderen ^^ als mede nog verfcheiden kleine Verhandelingen.
Hamersveld, eene Buurt, fn de Arabagtsheerlijkheid I^urja. den , in Zemland* De Roomsgezlndên hebben aldaar eene Kerk » tusfchen A-Jchat en Leuidenbroek.
Hammes , (kikolaas de) was niet alleen een der eerde On* dettekenaaren van *t Verbond der Edelen, maar de eerde on- dertekening fchijnt , door hem, nevens nog tien Edelen, tea zijnen huize gelchied te zijn. Hij was van de zaak der Vrij- heid een zo ijverig voordander, en den Hervormden Gods- dienst zo erndig toegedaan, d^r hij ten eenigen tijde zich be- roemde , wel tweeduizend Edelen tot het Verbond te hebben overgehaald. De hammes was zelve een perfoon van aan- zien , alzo hij , in de Orde der Ridderen van het Gulden Vlies, den post van Wapenkoning bekleedde. Waarichijnlijk was zijne gehegtheid ain de belangen van den Prinfè van ORANJE de oorzaak zijns bederfs. Althans vindt men aangete- kend, dat hij, in den Jaare 1568, dien Prms verzeilende, ter gelegenheid van eenigen opdand in het Leger, door ide mui- telingen doorfchooten wierdt. *
Zie 8TRADA ; LANQUBTI Bfift, TE WATBR^
Hancs
HANEKOP. ( KORNELB ) 4^ t
Hanekop, (KORNÊLts) ccfst ttedikant onder de Hervormden tt Sprang^ en vervolgens te Breda y doch, met het overgaan *er Stad in de handen der Spanjaarden , van zijnen dienst ver- laaten, was, in de Maand juli j des Jaars 1625, te Amfhrdam beroepen, en, op het emftig verzoelc des Kerkeraads» dóór de Burgemeeneren goedgekeurd. Hij was eeu man van zeer ge- maacigde beginzels in het Godsdiendige , en onderfcheidde zich, ▼an veelen zijner onbezonnen ijverende Amptgenooteri ,' 'door. verdraagzaamheid omtrent de Remondranten. Een bewijs hier yan gaf hij, in den Jaare 1626, ter gelegenheid van ^et^ftobren cener GodsdienlHge Vergaderinge van eenigen dier Gezihte , en van het pionderen van een Huis, door het woeste Graauw. 'Want ; terwijl eenigen der Amflerdamfche Predikanten het woest be- drijf der woedende plonderaaren zogi;en te vergoelijken, 'hetzel- ve toefchrijvende aan ijver voor de waare Leere , hadt hij moeds genoeg, de muiterij en huisdooring van *t gepeupel, openlijk 'van den Predikftoel , te veroordeelen , en als eene Onchristelijke daad voor te draagen. Hij ging nog verder. Meer dan eens » en bij gepaste gelegenheden , toonde hij zich ongenoegd over de pitvoering van 's Lands Plakaaten tegen de Remonftrahten , en over *t omzetten dier Christenen van de Kerkelijke gemeenfchnp. Zelf fchroosnde hij niet, 'er openlijk voor uit te koomen', dat , naar zijn gevoelen, de berugte vijf Artikelen der Remonflran* ten geenzins zo gevaarrijke dwaalingen inhielden , dat de gron- den van Zaligheid daar' door ondermijnd wierden.
In eenen tijd , in welken gemaatigdheid voor onverfchiliig- heid , en zomcijda nog erger wierdt aangezien , konde het niet uitblqven , of *» Mans denk- en handelwijze moest hem vijan- den berokkenen* Een zijner voomaamfte en meest gedugte tegenftreeveren was warner erjtst van bassen, Oud -Sche- pen en Raad der Sud. Door zijne aantijgingen wist deeze bij den Kerkeraad te bewerken , dat uanëkop^ nog in dit zelf- de jaar, in zijnen Predikdiensc gefchorst wierdt. Oadertus- fchen fchijnt men de reden deezer amptsverlaatinge niet bi) baaren eigen naam te hebben durven noemen. Men gaf voor, lot dit beOuit te zijn gekoomen, om dat haInekop te zwak ▼an lichaam, of ook van harsfenen was, om zijnen dienst Ikboorlijk IQ kunrien wagrneemen. Dit bedrijf des Kerkeraads
Pd 3 gini
4*4 HANEKOP. (K0IINELI5)
*
ging om boiten de Vroedfirhap, die» in *t volgeode jaar, daar ydn kennis bekoomen hebbende, op de Burgemeesteren be- geerde, dat deeze zich de zaak aantrekken, en aan de Vroed- fchap zouden verllag doen van bevindinge van zaaken. Zij deeden zulks, doch vonden geene reden eener zo (fareoge be* handelinge tegen den afgezetten Leeraar; *t weikdau ook» yeeiügt , de reden zal geweest zijn , dat, naa verloop van twee jaareo , Heeren Burgemeesteren nog geene toeftraiming wilden geeven, aan den Kerkeraad, toe bet beroepen van eenenLeer- 9gr in de plaatze van hamekop, om dat deszelfs afzetting ge* fchied was buiten kennis der Regeeringe. Het wederregtelijk gedrag, omtrent hem gehouden, en de genegenheid, welke veelen der aanzienlijkfte Amfterdammers, ondanks zijn weder* vaaren , hem toedroegen , zal , waarfchljnlijk, de Regeering bewoogen hebben , om hem zijne Jaarwedde te laaten be- liouden, tot zijnen dood toe, welke, volgens de aantekening van zommigen, op den .vljftieuden ]ul|j des Jaars 1655, bin- iien Amfierdam^ voorvieh Hij hadt eet\en Zoon, jirnoldus genaamd. Een blijk van de genegenheid der Heeren onder- 'vondt deeze, dewijl hij, van Stadswegen, als iCweekeling^ pene plaats verworf in 't Staaten-KoUegie te Leliën. . Ondanks zijne gemaatigdheid jegens de Remonftranteo, wa^ hi/ 't/, egter, geenzins eens met dezelve, aangaande eeniga voornaame punten in gefchil, j.q als, veeliigt, iemand uit het verhaalde zou vermoeden. Integendeel flondt hij, tot aan zij. nen dood, in de gevoelens der Contra -Remonilranten^ aao- gaande het Leerftuk der Verkiezinge en Verwerpinge, met het- geen daar mede onmiddelijk verknogt is. Dit blijkt uit zekeren Brief van den Hoogleeraar simon episcopiüb , wie Am fier dam gefchreeven aan den Rotterdumfcken Remonftraotlchen Leeraar PETRUS cuPüs ; uit welken Brief wij tevens deeze bijzonder- heid , HANEKOP betreffende , verneemen , dat , In den Jaare 1643, onder de Remonftranien in beraad geleid, en werkelijk cene onderhandeling was begonnen, om hanekop tot Leeraar onder hunne Gezinte aan te neemen. „ Wij hebben " (dus woordelijk fchreef de Remonftrantfche Hoogleeritar aan zijneii vriend) ,, hier weerom eens gefprokep met galli Caput (ha- ï, NEKOP), ende bevonden, daf de goede man in meest alle
„ onfQ
9%
BANEEOP» (RORNELIg) HANIA* (ChaAE) 4i|
^ ■ ■
^9 onfe diogea met oos fijmboUteerc : *t ware eén^^ggmmn j» man, in({ien hij, in die ftock van de tbfolate verkitfinge en ^ volfaerdinfe, fo üijf niec en ging; alhoewel lilj te'kènnefli „ ^eefl, dat h^der noijt en fbude van Qveecken ef prediken ), dan *t geene ter wederzijde wel genomen ibude connen wor» j9 den, eode niet dun tot fiichtinge en fonde dienen. Vreesde „ ick niet,** (dus vervolgt ep&scopius) ,, dat hij eén hoo{i 9, Comraremaofbnoten met hem flepen foude, die noch al ,» meeaen.dat hij in 't principaale net de publljöke ' Kerke „ hout, fin die ofta groote moeijte en verwerringe ibném „ connen toebrengen , idc foude het voor mijn deel wd 'der- „ ven met den mip -wagen. Edoch wij hebben ohsVd gedra^ ff gen, d^t wij te kennen hebben gegeven, dat hét béifwaar^ lijk foude vallen voor zijne £« en voor om verder hi ha»»^ delinge met malcanderen te treden , gevende hem te bedenc- keu, of hij 't fo mede niet «n verftont."* Hoewel, tolgens dit Ichrijven , hanekop van den voorfiag der RedK^flraton niet aflceerig was, heeft, egter, de zaak vjiimmer voortgang gehad. Ms Riisceqd Le^caar eiqdjgd^ hij zijne dagen ^ in bo- jrengemelden jaare en dag.
Zie CROESE, Kerk. Heg. Onpartijdig Ohrsnijki cpft|M£x«ir4 9 VONDELS Heitcidicluetif
• • ■ r
IBania , CoALR> 'een Prieuh Edelman , en een 'der aanzlen- Hjkfte Hoofd^ onder deti Aanh^g der Schier ingen , tm \ «inde der veertiende Eenwe. In den Jaare 1395, ter gelegen- heid der gewelddaadige aanflagen van Hertog albrecht van Saxen tegen de Friezen^ tot Potestaat ^ 20 veel als handhaa- ^er der Friefche Vrijheid , vefkoozen zijnde , wees hij did aanzienlijke waardigheid van de hand, maar prees daar toe aan, ©ÜE BOTTINGA, cencn Vctkooper , eu, als zodanig, zijnen vijand; écn blijk van nederigheid en gemaatigdheid, welk, egter, veel meer op rekening eener listige Staatkunde moet gefield wor- den: alzo hij ligt voorzag, dat indien het den Hértoge geluk- te, de Friezeti geheel en al onder de knie te krijgen, des* 2dA mlsnoèj^en, in de eerile plaats, op het hoofd des Po-
Dd 4 tes-
4H HANIA; (GALE) hans HANggOON.
- • ^
testms zoude nedérdaalen* Zëdert zich bttitensliiids begeeven hebbende» leedc hij» in zijoe afureezigheid, merkelijke fchade aan zijne goederen. Benevens veele andere » wierdt zijno Suce, of Sloc, (taande in hec Dorp Weidum^ een prooi vaa de woede der VetkoGpera* Eerlang keerde hij in hec Vaderkmd te rug, en overleedc aldaar, in den Jaare 1409. Hij worde befchreeven als een Edelman > die , door zijne bedrijven ia Duitsehland en Italië ^ niet alleen den roem van ongemeene^ Krijgydapperheid verworven, maar ook, nevens de Edelen sytz& DEKEMA en ODB BOTMA, zeer veel hadt toegébragt, om het land- verdervend uitbarsten van den tweedragt, tusfchen de Sehietiu* gen tn Vetkeopersy te.voorkoomen en t^gen te houden. De rampen, welke, kort daamaa, Friesland teisterden, deedei^ de Lanclzaaten zijnen dood hartelijk betreuren.
De Heer tb water maakt gewag van eenige naakoomelHigen diens Edelmans, jorryt, otto en lbo hania, als behoord hebbende tot de Ondenekenaars van het berugte Verbondfchrift der Edeieo.
Zie Tegenw. Staat van Friesland.
Haks hanszoon* Ondanks de liefde van de meerderheid der Landzaaten voor Prinfe willem den I, droegen , nogthans, veelen , zo binnen als buitenlands , hem een kwaad hart toe. Die was de grond der herhaalde aanflagen, welke op zijn leeven ge- daan wierden» doch die evenwel aan allen, uitgezonderd den ihooden balthazar gerards , mislukten. Volgens de orde dea tijds was de laatlle van deeze hans hanszoon, een Burger van Fliifingeny en een niet onaanzienlijk inwooner dier Stad. In de Maand Maart des Jaars 1584, en dus ongeveer drie maanden vóór 'sPrinfen ontijdig einde» wierdt hij, door zekeren Fries 9 AUREMA genaamd, befchuldigd, een ontwerp beraamd te hebben om WILLEM DEN I vau kant te helpen. Volgens den aanbrenger zou ^sMans voorneemen geweest zijn, zich daar toe te bedienen van Buskruid, zamen gebragt onder het Vertrek, in *t welk, te Vlitfingefi^ de Prins gewoon was den maaltijd te houden, of ook wel om en bij zijn gefloeice in de Kerk ; voorts dit Buskruid in brand te lleeken , en alzo den Prins in de lucht te doen vliegen.
«4
■
HANS HANSZOON, HANZE - STEDEN. i^ij^
ladien \ een en ander hetn mislukte » zoude bij andere middelen beproefd» en, indien liet niet anders koode, geene Iwaarighcld . gemaakt hebben, om met eigen lianden hem van *t leeven te be- rooven. Op dit bédraagen gevat, en fcherpelijk onderzogt zijn- de, beleedt hakszoon zijn Ontwerp , en met een , dat hij, over zijn voomeeraen, met den Spaanfchen Ambasfadear, in Frank* fijk , in onderhandeling geweest was. De (Iraffe mee het z waarcT waa het loon van zijne voorgenomene gruweldaad.
* > *
' Zie BOR en wacenjiaiu •"
• HANZÊ-stEöE!*. Reeds zo vroeg, als omtrent het middeii" der veertiende Beu we, was onder deezen naam een goed aantal Steden, in verfchillende Gewesten, bekend. Zij ontleenden dieii* naam van het woord ^nfa of Hanfa^ zo veel betekenende als eené' Vergadering van perfoonen, die, tot een zeker bepaald oog- merk , op gezette tijden, bij. een komen. Het belang van den' Koophandel , en deszelfs handhaaving en uitbreiding , de Afge- vaardigden van Steden, van tijd tot tijd, gezette zamenkomden doende houden, namen zij den naam aan van Hanze ^ zo veer als zamenverbondene Steden. Hoewel niet altoos, was, eg* ter, de Stad Lubek meermaalen de Vergaderplaats. Het ge- tal dier Steden bedroeg, *c eenigen tijde, wel zesenveertig. Zij waren verdeeld in vier Klasfen: de Lubek fche^ Keulfche^ Brynswijker en Dantziger. Onder de Keulfche Kiasfe behoor- den de Nederhmdiche Steden, welke deel hadden in het Hanzét«r tifche Veibond. Deeze waren verfpreid door verfcheiden Pro^ vincléa. In Gelderland behoorden daaronder de Steden Nituw* megên^ Arnhem^ Zutfen^ Harderwijk y Elburg^ Fenlo eflr Roermondii In Holland, Dordrecht y Haarlem en Amflerdamf^ in Zeeland , Middelburg , Zierikzee en Arnemuiden ; hi her Sticht, de^Stad Utrecht \ in Friesland, Stavoren en Bolswerd ^ in Overijsfel, Deventer ^ Kampen en Zwol; in de Provinciat Stad en Lande, de Stad Groningen*
Benevens alle de overige , hielden deeze Steden , in den Jaare 2418, eene bijeenkomst te Lubek ^ op welke het Hanze -Fer»' tond tot volkomen (hnd gebragt , en de noodigc punten benuymd
Dd 5 wier^
iini MAPS, lïAïlAEÜS. (PftANCISCÜS)
Ha>s y een Dorpje > m het Land van Kuii , omtreDt een unr ren Zuiden van het Dorp van dien naam. Men heeft 'er wei 'eene Kerk, ten dienfte der Hervormden; doch, van we« gen hun klein getal , worde *er niet in gepredikt. De Roomse gezinden, veel talrijker, "hebben hier een Huis ter openbaars tvodsdienstoeficnlDge*
HaUaeüs, (franCiscus) gebooren te Utrecity was een der
leroemdfte Geleerden in de zestiende en zeventiende Eeuwe.
Volgens 't gebruik dier tijden , bezogt hf j , in zijne jeugd , vef-
fiheiden vreemde landen , om het gebrek van Boeken , welke
koen lüindér algemeen waren, te vergoeden, door het bijwoonen
van de openbaare lesfen van mannen van beroemde kunde en
geleerdheid. Behalven zijne reize na Duitschland en [talie ^
verzelde hij den Pauslijken Afgezant possevinus rot heel in MmP'
It^vie. Naa zijne wederkomst van al dit reizen en trekken , in
Uwelk hij , evenwel , ^enen fcbat van kundigheden hadt verza-
sneld, wierdt hij Kanunnik van het Kapittel van st. pieter, te
"^sHerPogerbosch. Om de eene of andere reden, ons onbekend,
van dien post verlaaten zijnde, leidde hij, geruiraen tijd, een
«mptloos leeven, in zijne geboorteflad , zich eeniglijk dor Let-
teroeffeniogen toewijdende; tot dat hij met eene Kanunnikdije
van het Kapittel van st. jakob, te Leuven ^ wierdt begiftigd.
Hier fleet hij het overfóhot zijner dagen , en overleedt 'er , in
boogen ouderdom, in den Janre 1632. Eene menigte Werken
zijn door hem gefchreeven, onder andere, K^rt Begrip van de
Leevem der heiligen ; Jaarboeken zinti de Scheppinge tot
êp den Dood van Christus ; Gulden Keten der vier Euangelsin,
onder den naam van thomas aquinas ; De Bijbel opgehelderd
door Uitleggingen der Oudvaderen ; nevens nog eenige andere
Godgeleerde Schriften. Doch het voomaamfte zijner Werken»
en waar aan hij den meesten vlijt heeft te koste geleid, zijn de
Jaarboeken der Hertogen van Brabant ^ en de Nederlanéfch^
Beroerten^ meestal zamengefleld uit de eigen woorden der
Schrijveren^ welke hem tot Gidzen dienden,
4
(2 , Zie VAL. AM». BiUittk.
HARDEGARYP, HARDENBERÖ. +!«J
Hard£GARTp , een Dorp , in de Friefche Grietenij Tietjerk* fieradeely in het Kwartier van Oostergo ^ in 't Oosten van Lee»- waarden. Van hier loopt een zeer vermaaklijke Rijweg na het nabuurig Dorp Veenwouden. Voons ontmoet men 'er aange-; naaroe Plantaadjen en verfcheiden aanzienlijlce Boerewooningen^ Qverblijfzels van Ondadelijke Staten.
Hardbnbbro y een Stedeke en Slot» of Kafteel, In de Pro^ Vincle van Overijs/el^ aan de rivier de Fegt^ lusfchen Koever* den en Zwolle. Jam van aiulfx, Bisfchop van Utrecht ^ bouw«r de dit Kalleel» in den Jaare 1360, met oogmerk om die van Koeverden en Drente in bedwang te houden. Een Berg van lameiijke hoogte verhinderde zijn ontwerp. Om een bekwaamen grond te bekoomen, deedt hij, boven op den top, eene menige- ce tonnen met aarde vullen, en voorts dezelve, in het nabuurig dal, nederwaarts rollen, tot dat het dal genoegzaam gehoogd » en de Berg geteagd was. Op den dus gelijk en effen gemaab* ten grond deedt hij een Kafteel bouwen, metdenoodige ver- trekken, nevens eeoen Toren en eene Stalling voor aoo paerden. Tot den opbouw bediende hij zich , deels van de fleenen van het oude Bisfchoplijk Paleis, 't welk 'er, voor veele jaaren, plagt te ftaan, deels van eenen ouden Burgt te Koeverden y die den Biifchoppen van Utrecht altijd een doom in 't vleesch. geweest ' was. Aan den voet des geflegten Bergs lag reeds een Vlek ; dit , door den Bisfchop bemuurd , wierdt vervolgens het Steedje Har* éenberg. Dien naam, wil men, ontleende het van de Westfaal- fche woorden hard am berg , zo veel zeggende als dicht aan den Berg gelegen.
Terwijl de vermaarde j. pikard, te Koever den y het Leeraar* ampt onder de Hervormden bekleedde, wierdt hem, in den Jaare 1650, een groote Tand getoond, welken men hieldt voot dien van eenen Elefaot. liij was twaalf fpannen lang, en, tusfchen Hardenherg en Koeverden ^ uit den grond opgedolven» Volgens 's Mans gisflng zouden, weleer, toen deeze (Ireeken met botlbhen bedekt waren, zich aldaar Elefanten onthouden hebben. Zeer aangenaam is de tegenwoordige legging van 't f klis Hardenbirgf tusfchen heuvelen ^ geboomte, Tabaks- en
Kooril-
V
434 ÏJARDERWYK.
huis, fhandeop eene Markt of Plein, is» zeden het Jaar 1725, iherkelijk verbeterd. Het Landfchaps Munfhuis worde gehou- den in een gebouw, weleer het Klooster der Graauwe Zu$tererr.
• Men vindt *er niet meer dan ééne Kerk , ten diende der Neder- duitfche Hervormden, behalven de Walfchen, die ook hunne Kerk en Leeraar hebben. De eerstgemelde, de f^rouwenkerk genaamd , voorzien van een zwaaren ilompen Toen zonder *fpits, wordt door drie Predikanten bediend. Ook hebben 'er de Roomschgezinden eene Statie, met een Wacreldlijken Pries- ter. '£r is een Weeshuis, en andere gedigten van dien aarc *Het Latijnfche School ^ reeds in den ]aare igyo gedigt, naa tien brand van den Jaare 1503 herbouwd, en honderd jaaren laater, door Prins maurits , met den naam van Gijmuapum 'Wafavicum^ het Naifaufche School begiftigd , wierdt, in 't bfr- ^n deezer Eeuwc, in den tegenwoordigen ftaat gebragt. Vol- gens een Opfcbrift, *t welk men nog heden buiten aan het Ge- bouw leest, wierdt, in den Jaare 144.1 , het School bezogt van 'driehonderd Leerlingen, die van buiten waren ingekomen, bc^ lialven de Burgerkinderen. Bijkans zo groot was ook nog het Igeial, toen, in den Jaare 1503, nevens 't grootfte gedeelte der Stad , het School een prooi der vlammen wierdt. Van de Aka- 'demU hebben wij op het Artikel van dien naam gefproken.
• In merkelijken bloei was hier eertijds de Lakenhandel. Be- liali^en 't vertier, welk de Hoogefchool aanbrengt, is de Vis- fcherij ; het rooken van de alomme vermaarde Harderwijker 'Bokking^ de Landbouw en de handel in Hout en Graanen, te- genwoordig, de voomaamde bron van het bedaan der Ingezeete- sen. Bij het aanneemen van iemand tot Burger, plagt van ouds de Burgemeester te vraagen, of hij ook iewants eigen ware f Caf hij Neen tot antwoord, was het wederwoord des Burge* meesters: Liegt gij mij hier /«, zo wil ik u weder liegen.
• De Regeering van Harderwijk bedaac uic een Kollegie van twaalf Schepenen, nevens eenen Schout en twee Sekretarisfen. Ook heeft men *er een Kollegie van twaalf GemeensÜeden, en de volgende Gilden: Smeden, Kraamers, Snijders, Man* denuakers» VIsfchers , Schoenmaakers , Draagers, Linnen- weevers, en Bijlhouwers, Schippers, Voerluideii en gequa- lificeerde Burgers.
On»
HAIÏÖERWVK, HAltölNfeSVELÖ. 43J
»
Onder de Vrfjbéid of het Schepl^ddoift def Stdd behoort d^ flanzienlijke Buurtfchap Mierden y Alwaar, van Stads wegen , dö }eugd dagelijks onderweézen , en des Zondags de Catechismus plagt gepredikt te worden. Om Hettoeneemeffde getal der Her-' vormden , is het Schoolhuis in een Kerkgebouw veranderd » eil ftldaar een vast Leeraar aangefleld. De Lustplaats Esfetiburg^ niet verre van de Stad gelegen^- \% e^ne der fxaaiüen in den ge- heelen oord, van wegen de uitgebreidheid der Laanen, geregelr den aanleg van Starrebosfchen en Beemden , en ftreelenden loop der Wateren.
zit scHRASSERT» Be/iAriJvtfig vaH tlaréerwijk»
Mardinksvéld , een Dorp en Ambagtsheerlijkheid, in defl Alblasferwaard . aan de rivier de Merve , die zich » ten Zuideii van dezelve, omtrent anderhalf uur gaans in de lengte uitftrekt, behoorden, weleer, onJer de rijke bezittingen der Héeren vaM. BREDER0D£ , docU Zijn , uit dit oudadelijk Huis . nevens andere goederen, overgegaan in andere gedagten. Volgens de Qu6hie« ren bevat Uardinksvild zevenhonderdachtenveertig Morgens ^ en vierhonderdtweeénzeventig Roeden Lands ^ dcjch in de Üijks- omflagen van den Waard betaalt het voor merkefijk minder. Het' getal van vierennegentig Huizen, die, inden Jèare 1631, tö Hsrdinksveld (tonden, is, zedert, tot tweehondefdachtenVijfttg en een Koornmolen aailgegroeld. Om de uitgedrektheid langs' de rivier, is het Dorp verdeeld in Sovên-tn Beneden Hardihks^ yeldf leder van welke zijne bijzondere Kerk etr Leefaar heeft De Ingezeetenen van dit vrij aanzienlijk Dorp gtoeéren zich mer het plantetf , hakken en vérvoefeil Vafi Griendêrt , het visfchen in de rtvier de Merve ^ en het mdaken vin Dijken; tot het hac-' fte bedrijf is hier gednurige gelagenheid , vooral Zedert het aan- leggen van eenen Dijk I welke van den Mervedijk agtér het Dorp om loopt , en door middel Van welken , bij eene gedife1gd« Overftrooming, het rivierwater kan worden afgeleid* •
Zie OUDENHOVEN^ ZuidhollanA ZJfJ OUL* Ce SUf
4^4 HAREN, HAUENJ C^an) HAREM. (ADAM van)
Habah 9 ook wel Burgiaren genaamd , is eea klein Dorp^ je, gelegen in bet Ampc Tusfchen Maas en H^aaL Hier (fatac eeoe Gerefpnneerde Kerk , die door harren eigen Leeraar vordc bediend , welke ook zoffldjds ia bet oabunrig. Hermen den dieu8( verrigt.
Haren , een ander Dorp van dien naam , legt !n de I^ro* Yincie van SiaJ en Lande , i^et verre van de Stad Groningen^
Hablen; (van) een ond en zeer aanzienlijk geflagr, waar van reeds melding wordt gemaakt omtrent bat midden der dertiende Eeuwe, in den perfoon van eenen ogier van haren, welke geleefd beeft in en naa bet Jaar 1240, en twee Zoonen naaliet. Onder de vroegere leden van dit gellagt , is vooral^ bekend,
Hai^n, (adah van) bij den naam van Kapitein ^ of Hopman Daam benoemd* Zijn Vader, everhard genaamd, was Schepen te Aken^ zijne Moeder agnes van cortembach*^' Hf} ' hadt in Huwelijk , maroareta van coenen. Zijn Broe- der, EVERHARD, was gehuwd met eene Zuster deezer Vrouwe^ Adam ondertekende het Verbondfehrift der Edelen, en moest, daaropi, met vi&rbeurdverklaaring zijner goederen, zijn Vader- land verlaaten» De coenen's, insgelijks ten Lande uitgewee*- ken, in Friesland zich hebbende neergeflagen, kan dit hem aan* ' leiding hebben gegeeven , om zich insgelijks aldaar met der woon te vestigiP. In den ]aare 157a holp hij de Stad Brieie bemagtigen, en dus den grondflag van de Nederlandfche Vrij" beid le|{gen» Met nog een ander Schip, kwam het zijne *( eerst aan 't Hoofd. Volgens de lijst der Ingezeetehen van die Stad, bevondt hij *er zich nog in den Jaare 1573 , met zijn» Huisvrouwe en vier kleine kinderen» Hij overleedt te Arnhem ^ ]tt dei^ Jaare 1589^, van waar zijn Lijk na Leeuwaarden wierdt gevoerd, e^ aldaar in de Groote Kerk begraayen. Zeer ger zien was hij , 20 wel bij Prins willem den I , als bij Graaf LODEwys VAN^ NASSAU, Stadhouder van Friesland^ en GraalT {AN VAN NASSAU » Stadhouder van Gelderland, De laatsge- fioemdc aanvaardde de Voojidijfchap over de vier ijaageblee-'
• veiê
ÖARÈPÏi (ADAM van) HARÈN; (^fLLÉlVl'vAN) 435
Véne kinderen^ dfiè vaa welke, ïn dienst vao 't VaderlandTi het leeven lieten^ Adam tan haren hadt» In de Franfche taaie ^ gefchreeven, een Dagverhaal van zijne voornaamfie om^ twervingen^ zedert alva*s aankomst hier te Lande ^ en de ver- overing van den Briel^ door de Geuzen* Bij erfenisfe kwaoi dit Gefchrifl aan WILLEM Van haren, zijnen Kleinzoon^ be« roemd om zijne veelvuldige Oezantfcbappen, in de voorgaande Eéuwe bekleed. Hij hadt hét laaten binden, vóór zijne gefcbrep- Vene Aantekeningen^ een Werk van verfcheidene Boekdeeten^ wegens de geheime gebeurtenisfen der twaalf Gezantfbhappen^ door hem In 's Lands dienst waargenomen^ . In eeaen ongelukki- gen brand van den Jaare 1732 wierdt deeze onfchatbaare verza- meling een roof der vlammen. De Geuzenpenning bleef in *i gcHagt bewaard, tot in den ]aare 1776* Jonkbeer onno.zwieA Van HAREN, wiens Betoveroudgrootvader Hopman Daam^miSg verloor toen dit z^ldzaaft gedenkteken, in eenen brandy die eed groot deel vaa zijn f luis en kostbaare Boekerije/ t^JFólvegai Vernielde^
Hablen , (WILLEM VAN^ Grietman van U SiUt^ en als zodanig zit» ting hebbende in de hooge Vergaderingen, reeds boven, in 't troorbijgaan , gemeld , heeft zo veele , misfchien meer Geïaiiv^ icha|)pen, dan immer eenig Staatsman ^ waargenomen^ Ifi deü Jaare 1659^ vertrok hij, nevens nog drie Gemagtigden ,; met der Vloot, over welke de ruiger het bevel voerde, na de Oostvee ^ om 'er den Vrede ,* tusfchen de oorlogvoerende Noordfche Mo gendhedenf, te bemiddelen. Hl] vertoefde «Idaar tot in het vdt* gende jaar , en hadt geen klein deel aan het gehikkig bereiked van het oogmerk des Gezantfchaps. in den Jaare 1673, tMg jn.dieiï tusfchentijd , binnenslands^ verfcheiden aanzienlijke posteo bekleed te hebben, verfcheen hij, onder de Afgevaardigden vaa deezen Staats op de Vredehandethig te Keu/en 5 en vertrok, Hog In dat zelfde Jaar^ tia Zweeden^ om dat Rijk in de belangen deezer Gewesten over te haaien $ waar in hij y egter i thans niet gelukkig flaagde. Nauwlijks was de Heer van haren vatf daar thuis gekoomen, of hij wierdt benoemd tot Lid van bet Bui- tengewoon Gezantfchap, *t welk, in de maand Mal des Jaar^ 1674 y ua Engeland wierdt gezonden^ Hij hadt alzo de band hi
£• 2 kil
i^Z6 HAREN, (WILLEM ONNO ZWIER van) cnsr..
het fluiten van een Verdrag van Zeevaart met dat Rijk , en her irefFen van eene overeenkomst , wegens den Oostindifchen handelr JE>e kunde en ijver , welke van haren , in 'c behartigen vau •sLands belangen, op de Keulfche Vredehandeling hadt betoond, was oorzaak' dat hij wederom benoemd wierdt , in den Jaare 1675, tot de Bijeenkomst te Nieuwtnegen , alvvanr het gewigtig onderwerp, de bevrediging van Europa, moest verhandeld worden. Van nieuws verfcheen hij , als Gevolmagtiiïde der Algemeene Staaten, op de Rijswijkfche Vredehdndeling , inden Jaare 1697. Het laatfte openbaar bedrijf , welk wij, van dcezen döorUichtigen Staatsman, vmden aangetekend, was deszelfs Ge- aantfthap na Efigeland^ ter gelegenheid van het overlijden vafl Koning william, em deszelfs Throonopvolt^fter , anna, met ^erzelver komst tot de Kroon geluk te wenfchen , en tevens de Verbonden, welke tusfchen Groot' Br itannic en- deezen Staat böftonden , te vemieuwem
: Haren (willem en onno zwier van) Kleinzoonen van den .ftraksgemelden, de eerfte Grietman van 't Bildt ^ de andere vaA Stellingwerf f Feit •Einde ^ wierden insgelijks gebruikt tot posten T«n groote aangelegenheid. Willem vertoefde een geruimen tijd aan 't-Hof te Bru^fei^ als Refident van den Staat in de Oosten- rijkfche Nederlanden. Onno zwier bezegt, van wegen Hun Hoog Mogende, de Zwitzcrfche Cantons, om met dezelve te handelen over *t aanneemen van Troepen in dienst van den Staar. De onaangenaamheden, deezen Staatsman, van de zijde zijner kindereuy overgekoomen , willen wij liever der vergeetelhcid aan- beveelen , dan het «rgerlijk beloop dier veel gerugt maakeude jïaake vernieuwen. Onro zwier heeft ^ boven dien- , eenea naam gemaakt door eenige Digtflukken , als friso-, de Geuzen » enz* In friesland is nog hqden dit Gedagt in sanzien. Een Geflagtlijst daar van is te vinden m fervbrda's fVapenboêk.
•
Hargen, een Polder met een gehugt van ruim twintig Hu'zen, hl 't Baljuwfchap van Brederode, alleen bekend om eene foort van wit Zand, welk de nabuurfchap oplevert, en door gantsch Holland vervoerd wordt.
f I
HARING, (JAN) HARtNGHüKEN. enz. 4^^
Haring , (jan) geboortig Tan Uoorn^ overwaardig , van we-, ^n zijn ftout beftaan, bij de naakoomeüngfchap gedagt te wor- den. Hij diende op een der Schepen, wellce, in den jaare 1573 j den vermaarden Zeefl^ hielden tegen deii Spanjaard bossu, in wellcen deeze , door de Staatfchen , overwonnen eii gevangen wierdt genomen. Naadat het gevegt een gedeelte van eeiien dag en den geheelen daar op volgenden nacht hadt geduurd , hadt HARING de Icoenheid , om in de mo^enfchcmering over te fprin- gen in iiet Schip van bossu , voorts langs de touwen om hoog «e Idimmen, en de Admiraalsvlag van den top van den Mast te nililcen. Gelukkig flaagde hij tot zo verre in dit bedrijf, dat hij reeds na beneden klom, om den middel bewonden mee d't zege* teken, wanneer hem een vijandige kogel dermaate trof, dat hi| dood nederkwam.
Haringhüizen, een Dorp in Noordholland, in de zoge- naamde Schager*Kogg€ , in de nabuurfchap van Barfingerhorn «n de Stede Schagen^ Het plaatsje, dat niet veel aanziens beeft, ftaat aangetekend voor driehonderdeen en vijftig Morgens eo negentig Roeden Lands, en bevat ruim denig Huizen. De zeer grooce viericante Toren , van boven met een achtkantigen Q>iis gedekt, heeft dit bijzonders, dat dezelve, uit den grond tot aau den top, geheel' van fteen gebouwd is.
Haringkarspel, of, gelijk deeze naam , volgens zommigen, zou moeten gefpeld worden, haren- zoveel als heeren kars- pel, is eene Vrije Heerlijkheid , in Noordholland , in hec Geestmerambagt, van merkelijke ultgeftrektheid. In de Quo* bieren der Verpondingen ftaat Ifaringkarspel aangefchreeven voor vijftienhonderdagtendertig Morgens en vierhonderddrieên- tachtig Roeden Lands. Volgens de jongfte Lysten telde men alhier hpnderdzesenzeventig Huizen en één Koornmolen. Mer- kelijk gronds heeft deeze Heerlijkheid gewonnen, door het droogmaaken van verfcheiden kleine Mdren; men telt- 'er wel acht, die thans goed en vrugtbaar Land uitleveren. -
Haringkars^el , (dirk van) Burger en Inwooner van '^mfierdam, Kapitein van eene Kompagnie Mariniers of Zee-
E e 3 iol-
^ii HARINGKARSPEL. (OIRK van)
fpldurtn, outvingy in den Jaare 1671 » bevel» om In di^ hoo- danigheid, op 'sLands Vlpoc, in Zee (e fteeken. Terwijl do Schepen in Texed lagen , op zelceren dag , aan het Dorp hêt Gekild y aan Land zijnde gecreeden, geraakte hij aldaar in woor- den xnec eenen otto de rumoer, die den zelfden post be- kleedde. Van dreigen kwam men tot daadelijkbeden , onder welke DE RUMOER» die de f^erfte aanvaller was, van van ha- RiMQKARSPELt deegen eene zo zwaare wonde bekwam , dat hij 'er, i^enige dagen daar naa» aan overleedt. Naa zich^enigen tijd fchuil te hebben gehouden, verzogt van haringkIRispbl** aan Heeren Gekommiteerde Ragden, om verlof, zich ter Purge of Zui veringp te mogen (lellen* Dit verzoek , ter Vergaderinge van Hun £d. Gr« Mogende gebragt zijnde, wierdt aldaar inge? willigd, en daarentegen van de hand genreezen dat van ditlof dr RUMoiR, broeder des gefiieuvelden, inhoudende dat de andere Crimineeüijk mogt gedagvaard worden, Ditlof, niet voldaaq dat de zaak voor eenen Krijgsraad zou gebragt worden, leverde een tweede Verzoekfchrift in , dat het geval niet als eene Krijgs- mans 1 zo als van haringkarspel hadt beweerd , maar als eena gemeeue misdgad mogt aangemerkt en behandeld worden. Zo veel werkte dit verzoek uit bij ^sLands Staaten, dat zij hun voor^ gaand befluit introkken, en last gaven tot het doen der Pqrge, niet voor den Hove van Holland, maar voor den gewoonen en dagelijkfchen Regter. Als zodanig befchouwde van haring- karspel de Heeren Schepenen van Amjlerdam: weshalven hij yerzogt en verkreeg , dat hem voor dezelve Dagvaarding toege- Haan, en hij, imusfchen, onder handtasthig, uit zijne hegtenisfe wierdt ontflagen. Hier tegen verzette zich 's Lands Prokureur- Generaal, op den grond, dat» in zaaken van Purge, het Hof Idl^^n Regter was , en verkreeg een Mandement Penaal , waarbij aan Schepenen van Am fier dam wierdt gelast, in dreigende be- woordingen, de verleende Afte van pitatie in te trekken^ Veel viel hier over te doen , alzo Burgemeesteren van Amfierdam •ordeelden, dat, in de behandeling deezer zaaks » de Privilegiën der Stad verkort wierden , welker handhaaving Hun £d. Grt Agtb, verklaarden , niet uit de hand te zuUen geeven* Tot eeQ uarigt wegens den afloop deezer zaake, als niet zo zeer den {(apit^ VA^ lifaxs^QUSSBU.^ als de iiud betreffend^» wij^eq
IIARIÜS, (JOHANNES) HARINXMA. i^
^ij den l^tezet na wagenaar*s 9efckrijying van Amfitrddm\ D. I. bl. 622 enz» Alleenlijk tekenen wij hier nog aan » dtt CAUNGKARsrEL , eerlang , zuiver en onfbhuldig wietnlc veil* klaard, wegens 't geen, waar over hij zich t«r Purge haft ^eld.
Hariüs, (johannes) of VAN DER HAAR, geböofcn te Cd- Hckentf Kanunnik, eerst In zijne geboorte ftad, en daar naa in V Gravenkage. Zijn nicgebrelde leeslust , gepaard met zijne zucht f om al wat hij bezat of konde bij een brengen» tot het aankoopen van Boeken te belleeden, hadt hem eeiie zo rijke verzameling doen vergaderen , dat het geméene volk^ toen het , bij zijn vertrek van Oorichem na *s Hage , zijne Boeken zag te fcheep brengen, van verwonderinge opgetoogen was, als hebbende voorheen naauwlijks kunnen denken, dat gamsch Holland ^ of, volgens güicciardyn, de geheele wae- reld, zo veele Boeken bevatte. Hem hing, zedert, hierom, de bijnaam aan van Heer jan met de Roeken. Intusfchen blijkt het niet, dat hij den Boekvoorraad met eenfg Werk van zijn eigen opftel vermeerderd hebbe. Bij uiterden wille, be- kragtigd door zijnen dood, die in den Jaare 1532 voorviel» hadt hij Keizer karel den V, als Graaf van Holland j toe Erfgenaam zijner Boekerije aanq^eld.
Zie GOUDHOEVEN CU GUICCIARDTN*
Hartnxma , «en oud adelijk geflagt in Friesland^ waar van fiog heden twee Takken bekend zijn, zich noemende, naar de plaatzen , alwaar de Voorzaaten hun verblijf hadden gevestigd ,
HARINXMA THOE HEEG en HARINXMA THOE SLOTEN. Recds In
den Jaare 1404 vinden wij vermeid eenen iéaring harinzha , zo veel ais Oaringszoon\ hij bddeedde, In dien djd, de aan* zienlijke en hoogde waardigheid van Foteflaat van Friesland» Een edel Broederpaar van dit geflagt, haring en hartman, on- dertekende niet flegts het Verbond der Edelen, maar gaf ook Irervoigens doorluchtige proeven, eener groot^ioedige zucht voor \ Lands Vrijheid. In den Jaare 1 572 , voerden ze het bevel
£e 4 ovtf
444 HARINXMA» HARKINGE.
over eenig Kri)gsvolk , 'c welk van Enkkuizên na Friesland qverftak, met oogmerk om dac Gewest voor den Prins vam ORA» JE te verzekeren, 't Gelujcie hun , zich meester te maakeu yan de St^d Skt^n-^ doch;cij|nopswn, vpor de Qvenwigt van het Volk VAN BiLLY , dezelve wederom verlaaten. Als een bewijs van onverfchrokkene heldhifrigheid van eenen deezer broederen vindï nï^n aangetekend, dat wanneer hen^. in de. hitte des ge- yegts , de eene arm te morzelen was gei chooten , liij , met de .andere band, h^t Vaandel greep, en, zonder eenig blijk vaq pijrilijkh^i<j te vertoon^n , zijne manfchap even kloekmoedig tot den ilrijd aanvoerde. Haring badt in huwelijk wysk hoitema, met welke hij, jn den Jaare 158 1, op ééneq dag, begraaven wierdt. Door de ongunst der tijden, daalden zijne twee Zoo^ pen tpt een laagen f^and ; uit welken, egter, zij naderhand wier- den opgebeurd, door hunne bevordering tot aanzienlijke posten, zo in het Staaisbewind als iq den Krijgsdienst» Hartman was gehuwd met kinsk of kunsk popta, die hem aanzienlijke goe- deren ten huwelijk bragt. Hoewel in geen groot aanzien, zijp, egter , van de harinxma's nog in weezen.
Zie j. w. TE wat£r. Hifi. van V Fer-^ fond f enz.
Harkinge, weleer een Uitgèrs, In het Land van Fcorn^ bij 'Dirksland. De Karthulzers van Zeelhem , buiten Diest , en de Reguliere Kanunniken van Rugge^ buiten den Briel^ daar van eigenaars g;2worden zijnde, deeden, in den Jaare 1483, dezelve bedijken. De voorwaarden , op welke dit gefchiedde , te breed- voerig om hier vermeld te worden , zijn te vinden in Se Aantek. cp de Oudh. van ZuidhoUand. Volgens zommigen zou in Har-' kingey ten diende der Ingezeetenen, eene Kapel gefligt zijn, aan st. correlius gewijd^ welke Kapel, in den Jaare 1484, door den iJtrechtfohen Bisfchop, david van boürgondie, tot eene Parochiekerk wierdt verheven. Een anderen plek gronds, zedert. Nieuw- Har kinge gaxisamA^ zouden de zelfde Geestlij ken, aan Heere jakob oom. Ridder, Heere van PFijngaarden ^ ter f)edijkinge hebben opgedraagen.
Zie de gemelde Aantekeningenl
HARKSTEDE, HARINGVISSCHERY. 44*
Harkstede, een Dorp in de Oroningir Ommelanden^ onder liet Kwtrcier van Fivelingo\ hecheef^ Kerk en Predikant, fhan* de oader de Klasfia van Appingadam.
HARiifGvisscHERY, welcèr eerie voornaame bron van Néer- Kmds bloei en welvaart , doch , zedert veele Jaren , in merkeiijlc verval, verworf, uit dien hoofde, den naam van de ijroote Viijc herijk ter oorzaake van de aanzienlijker voordeden, daa die van den Wal visch vangst , de Kleine lUsfchetij genoemd , welke zij den Lande aanbragt. Niet beftendig, geduurende het gamfcbe jaar, maar alleen op gezette tijden, kan deeze Vi$- fclierij gedreeven worden. De reden is, om dat de Haring, tot het geflagt der Trekvisfchen behoorende, zicii flegts nu en dan in die oorden vertoont, welke door onze Nederlandfche Vis- fchers gevoeglijk kunnen bezogt worden. Het Vaderland der Haringen Is het verst afgelegen Noorden. In 't begin des jaars vertrekken van daar, in één Leger, onnoemelijke miljoenen dier Visfchen , doch verdeelen zich wel haast in twee benden , van welke de eene zich na 't Oosten wendt, da andere, verzeld van Kabbeljaauwen en andere Visfchen. welken zij tot aas dient , na het Westen. Deeze neemt haaren weg na Hitland en de Orkadifche Eilanden, en wordt een prooi der Nederlandfche Visfchers.in die Vaarwateren. Hier, egter, fcheidt zich dee^' 2e Westlijke bende van een ; het eene gedeelte de kusteti^ yan Engeland ^ Friesland 9 Zeeland, Brabant en Frankrijk^ het ander de /(Pr/^^« kusten bezogt hebbende , vereenigen zij zicli wederom in den grooten Atlamifchen Oceaan; door welken zij, waarfchijnlijk, na hun Vaderland te rug keeren. Dit beur- telings verfchijnen en verdwijnen der Haringen is de reden, om welke de vangst aan gezette tijden bepaald is: Want, hoewel 9an eenige geringe uitzonderingen en verandeiingen onderhevige is, nogthans, deeze beurthouding zo geregeld, dat gelijlr nu eens de Zee van deeze Visfchen krielt, men op andere tijden uaauuJljks een van dezelven aantreft. De oorzaak van den jaar- lijkfcben Optogt der Haringen (lelt de vernuftige unzer. in de zucht dier water fchepzelen , om hun geflapt voort te planten. Hun geval zou het zelfde 2;ijnde als dat der O je vaaren en Kievi« (eq, welke, uit aqdere^gewestep^ jaarlijks, deeze LandenJ^oomen
14* HARINGVISSCHERy.
■Wi^M^MMMHMMMIWHIMMMMft
hezoeken , daartoe genoopt door eene ingefcliapene Natunrdrifc ^ iiuu leerende dof hier voor hun de gefchiktde plaats is om htinne Eljeren te leggen en te broeden. Even eens bezoeken de Ela* ringen y uit het wijdafgelegen koude Noorden « zagtere (tree- ken , om voor hun kroost te dienen tot eene geboorcepli^acs , cn f in kragcen genoegzaam gevorderd zijnde , van daar na het 'oorfpronklijk Vaderland te worden te ru^ gevoerd. Opmerkelijk b het| dat, aan hec hoofd der optrekkende benden. Haringen * van eene grootere foort worden gevonden , die als Leidsliedea dienen, en, uit dien hoofde, bij de Visfchers, Haringkoningen geheeten worden* Alwie eenen van deeze, 't welk, egter, zeldzaam gebeurt, in zijne Netten vangc, zou zich bezwaard Vinden om dien te dooden ; met de uiterUe zorgvuldigheid zet men dien wederom in 't water. Over de onverbeeldelijke talrijk- heid dier Visfchen kan men eenigermaate oordeeien, uit eene aantekening van den oplettenden zorgdraager , fchrijvende dat omtrent de Noordkaap, de Zee, bij wijlen, dermaate met Ha* rkigen is opgevuld, dat hij, 't eenigen tijde, door dezelve roeien- de, met lenzen 'er in fchoot, en zomtijda twee gelijk met éétien lensworp trof.
Reeds zo vroeg als omtrent het midden der twaalfde Eeuwe, fchijnen onze Voorouders , met naame de Zeeuwen , zich op deeze Vlsfchérij te hebben toegeleid. Doch zij wierdt van aan- gelegenheid , zedert de uitvinding van 't middel om den Haring te kaaken en te zouten, in den Jaare 1380; 't welk men heeft dank te weeten aan eeuen willem beukelszoon, een Visfcher, thuis behoorende in de Vlaamfche Stad Biervliet. Keizer XAREL DE V, zegt men, hieldt, uit dien hoofde, 's Mans naa- gedagtenis in zo hooge was^de, dat hij, verzeld van zijne Zus- ter MARIA, Koninginne van Hungarije, 't eenigen dage, deszelfs Graf bezoekende, de Ziele alle Zaligheid gewemcht heeft. Van merkelijk belang was ook de uitvinding van het groot Ha- ringnet , 't welk men fielt te Hoêm gefchied te zijn, in den Jaare 1416. De Haringvisfcherij gefchiedt met eene foort van Vaar- tuigen , Buizen gaoaamd. In den Jaare 1553 wierdt het getal dier Schepen, welke alleen van Enkhuizen ter Neeringe voeren, begroot op honderdveertig Schepen. Weinig minder dan hon- derd is het getal dw Buizen verminderd , welke jaarlijks in die
Stad
HARINGVISSCHERV. 44;^
fitad worden uitgerust; misfchien qi^t meer dan eene enkele leize, heeft men, zinis het jaar 1763, vierenveertig Schepea van daar in Zee gezonden. Op andere plaatzcn is de vermlnde- fing naar evenredigheid. T** Flaardingen hooren de meeste Buizen thuis 5 iti den Jaare 1776 (hiken 'er nog vierentachtig in Zee^ Gelijk in veele andere opzigten , dus moet ook hier de cedea dier befnoeijinge van deezen tak van handel worden toeg&- fchreeven aan den naijver van andere vqlken, welke, door de voordeeligheid der zaake uitgelokt, van tijd tot tijd^ hebben be^ gonnen, zich daar mede te bemoeien*
De Visicherij gefchiedt bij Hit land ^ werwaarts de Buizea Eich bij tijds begeeven , om op den bepaalden tijd , pijnde St^ ^amnachty den vijfentwlntigften Junij, hunne Netten in Zee te kunnen werpen. Zeer groot zijn deeze Netten , doch %^, maakt op eene wijze, bij 'sLands Overheid voorgefchreeven^ Naadatzij, met zonnenondergang, in Zee zijn geworpen , wor« den zij, tusfchen twee Buizen, voortgetrokken. Want de Vis- Ccherij gefchiedt altoos bij nacht , onder andere, om met het lich( van brandende lantaamen den Visch te lokken. Met het opgaaa deirZonne haalt men de Netten op, en heeft voorts, dengeheelen d^g» werks genoeg om den gevangen visch te behandelen, ea de Netten Uaar te maaken. De reden der boven gemelde be« paalinge van het begin der Visfcherije, is, omdat de onder« vinding heeft geleerd, dat de Haring alsdan op haar best is 9 en kngsjc kan bewaard worden. Naar gelange van den verloop der Haringen, veranderen ook de Buizen, om dezelve te van- gen, van legplaatze. lot Maintenue (zo ^s 'sLands Staaten ^ich uitdruki(en) van de Uoofdneeringt , Mfelvaart en princi^ paalfie Mijne deexer Landen^ hebben dezelve, herhaalde rel- aten, verfcheiden binnenlandfche fchikkingen beraamd, zomüjdt pok de flerke hand en de hulp van Oorlogfchepen geleend , om de 1-larin^bulzen ouverhinderd haar werk te doen verrigten en tegen vijandlijke aanvallen te dekken. Van hier ook dat nog ÏQ de laatde jaaren, vin hooger hand, Premién zijn ultge* l^fd, om den Reederen, in h^t draagen d^ kostea, eeniger^ W»^9^ (9 Ijemoece te koomen.
Zie zoRGORAAOBS.) VELius , Kranijk van Hoorn \ brandt» EnkAuizen'y en vooral $^fyhrij¥ing der Haringvisfcherij 9 in 4,
*H HARLTNGEN.
Harlingkn, eene fraaie en welaangeleide Stad, in Fries^ landy in nvig de zesde, legt aan de Zuiderzee, tegen welker »' «anvallen zij , door een zwaaren Muur en hoog en breed
Aard werk, gedekt wordt. In zo verre de Stad aan den Land- kant legt , !s zij met een aarden Wal en breede Gragt omgee- ▼en. Men roemt den aanleg der Bolwerken, Eigenlijk telt men hier vier Landpoorten, die met Rijdtuigen kunnen ge- bruikt warden: de Zuiderpoort, de Kerkpoort, de Franeker- poort en de Blltpoort. Waterpoorten, voor den binnenland- fchen Scheepvaart, vindt men bij de Bilt- en Kerkpoort, en vooral de zo genaamde Franekerpijp ^ die eene aanzienlijke wijdte en hoogte heeft, en zo van de Schepen, welke van Leeuwaarden en Franeker op Amflerdam vaaren, als van andere van die grootte kan gebruikt worden. Aan den haven- kant heeft men nog twee uitgangen : de I iavenspoort , en het 20 genoemde Poortje. De naam der Stad is, waarfchijnlijk, herkomllig van het edel Geflagt van harliga , *t welk hierom- ftreeks een Stins of Kafteel plagt te bezitten. Anderen, be. weerende dat de eigenlijke benaaming der Stad, zo als haar nog de Landlieden noemen, Harns is, leiden die af van een ander adelijk geflagt van dien naam , weleer ook in deezen oord geves- tigd. De eerde beginzels der Stad moeten gezogt worden in het Dorp Almenum, 't welk eertijds op zich zelve (londt, en, hoewel ouder dan de Stad zelve , zedert , binnen haare Muureo getrokken , en daar door als verdweenen is. Van dit Dorp vindt men reeds gewaagd in den Jaare 754 , wanneer Bisfchop boni- VACius , met oogmerk om de Friezen te bekeeren , aldaar vaa r^/r^r*/ aankwam.^ Eerst een. geruimen tijd daar naa, te wee^ ten in den Jaare 1234, fchijnt men de belendende Stiozen en Buurten vergroot en uitgebreid te hebben: zodat ze, met Ai- tnenum , één Dorp uitmaalaen . 't welk , om de ov^rhecrfchlng der beide genoemde geflagten, 't zij dan onder den ,naani van Barlingen of van Harns ^ zedert met Stads Privilegiën wierdt begiftigd, en allengs in aanzien toenam, van wegen de gemeen- fchap, welke, langs doorvaanen, met FHeland^ Texel tn de na- buurige StadGnW, al voor lang onderde Zee bedolven, konde gehouden worden. Want, *c geen thans de Zuiderzee is, was loen nog droog en vrugtbaar land. In den Jaare 149(1 wierdc
hiéc
»ARLINCEN. 4^i
hier een (lerk Kadeel i^ebouwd » ia *t westlijk gedeelte der Stadf^ om den aanhang der Vetkooperen toe eene wijkplaats te verdrek-', ken. Die van Franeker voerden toen een feilen krijg tegen d9 Groningers, die het Kadee! in hadden; waar bij de Stad zeer veel leedr. Doch het Kadeel l)1eef onwinbaar, tot dat de £delexi JONGCMA en HOTTiNGA, de hulp van .vTcemde Benden hebbende ingeroepen , de belegerden tot de overgaave dwongen : waar naa het Kafteel of Blokhuis geflegt wierdt. Hendrik, de Zoon dc8 Hertogs van Saxen ^ herbouwde hetzelve, om alzo ten alled tijde een gcbaanden weg te hebben, langs welken hij Krijgsvolk binnen het Gewest konde brengen. Moe nadeelig dit Kafleef voor de vrijheid der Stad ware, ondervondt men, in den ]aare 15 15 9 wanneer de Spanjaards, de plaats der Saxers hebbende ingenomen , door dit middel , de Ingezeetcnen onder bedwang kreegen en langen tijd hielden. Het Kadeel met deszelfs on- derhoorigheden befloeg toen een aanmerkelijk deel der tegeii* woordige (lad; waar van verfcheiden benaamingen nog hedea getuigenis kunnen draagen. Van tijd tot tijd begon men nu, om *t toeneemende getal van bewooners, de Stad wijder uic te breiden. Ook verbeterde men de Zijlen, of Sluizen, oia het hooge binnenwater behoorlijk.' te ontlasten, en tevens te dienen tót keeringe der indroomende hooge Zeevloeden. Har^ littgen was de eerde Stad in FrieUund^ welke zich voor de vrijheid van Godsdienst en tegen de Spanjaards verklaarde. In den ]aare 1579 voegde zij zich bij de Steden, die de na- dere vereeniging van Utrecht hadden aangenomen. Het Kadeel, welk nog Spaanfche bezetting inhadt, wierdt thans ook ver- overd , en 'de Stad , aan den Oostkant , verder uitgezet zijnde, met een Aarden Wal omgeeven, binnen welken, zedert,het Dorp Almenum be'flooteh is. Van wegen Prinfe uillem den . 'I, verkreeg de Édele duco martena allereerst Let hoofdbe- wind der Vestinge. Zeer veele vlügcelingen , inzonderheid uiC Vlaanderen t' zogten én vonden, omtrent dien tijd, bier'eene veilige fchuilpTa^ts. Veelen dte'r voort vlugtigen waren' der Leere van mei*no simonsz toegedaan. Door hunnen Koop- handel bevorderden zij den bloei der Stad. Dit is de reden , dat de Doopsgezinden hier talrijker ziju dan in eenii^e hndere Stad der Provincie i én van het vermogen van verfcheiden
" fami»
44& UARLiNGË^.'
hmlWeiif \frelke nog in weegen zijn. Op zijnen togt na Leet^^' ''iffaardem vereerde Prins willem de l'Harlingcn met een be*. ioek, en gaf *er verfchelden Ordonnantien uit, op de }u(titiey folitie en het Krijgsweezen. Bij eenen uieleg der Stad, m den jaare 1597, aan den Zuid- en Westkant, wierdt het Kalleel binnen èeti W'at getrokken; metf ziet 'er nog de overblijfzelr tan in twee zwaare fchfetkatten ^ roormaals de uithoeken vair den Muur der Sterkte. Voorts wierdt een gedeelte van derf ^fond é(ïs Kafleels gebruikc tot den aanleg van eene Kerk' en Stads Weeshuis. De grond van de Zuiderpoort, hi derf jaare i5pS gebouwd, zal ook tot het Blokhuis behoord lieb- bert. Zedert dien tijd levert de Gefchiedenis deezer Stad gee- He fneidccswaardige bijzonderheden ^ met hec geheele Land deelde zij in de |ilgcmeene lotgevallen.
Onder de opmibaare gebouwen der Stad nrant voorjrt xni iet Raadhuis^ ^en zeer fraai geftigt, van de hedendaagfche' fiouworde, Aaar^de aan de Noorderhaven , zo wel van binnen als vsm btiiten voorzien van 't geen daar aan een voegzaamerf luister kan bijzetten. Agter het Raadhuis, en onmiddelijk daar aan verbonden heeft men de Stads H^aag , . pronkende met een hoogen fraaien Toren. Tot op de Itigting van een Armchuis- der Stad, plagten hier de Armebezorgers wcckelijks te ver- gaderen. Behalven andere , vindt men. *er voegzaame vertrek* ien tot eene Wagtplaats van Stads Schutterijen Alle deeze gedigteu zijn nog nieuw, als zijnde zedert het Jaar 1730? gebouwd, behalven den Toren y dien men alleenlijk merkelijk verfteikt en verfraaid heeft. Het Latjnfchc en Stads Neder- ïüitfcke School, h mede een fchoon gebouw, van het Jaa^ 1751. Tot voor niet zeer veele jaaren, badt de Admiraiiteic lier eene aanzienlijke Vergaderplaats , het Qollegie genoemd^ door een allerhevigften brand, m 't begin des Jaars 1771^ * geheel verteerd. Het gebouw llondi, tegenover \Landi}Verf^ aan de Zulderhaven. Zedert heeft men, op den grond daar van, een Lands Magazijn aangeleid, alza het voorgaande/ ten gemelden tijde, mede een roof der vernielende vkmme wierdt. Het gebouw maakt ^ aan de ruime haven, hier eene fraaie Binnengragt , geene ongevalUge .vertooning. 't Hult Leeuvfenburg^ tot op den meer gemelden braxKl, de gewoono
ia-
Intrek der Heeren van de Adminüiteit , verftrekt thans dezelvenf toe eene Vergaderplaats. Van geen ongevallig aanzien, boe- wel van de aloude Friefche bouworde, is ^sLands Gewaldige^ of Gevangenhuis , toe de Admirafiteit beboorende, en met zip- ne tuinen aan bet Magazijn belend. Tot de openbaare Ge- bouwen mag ook wel gebragt worden het Logement^ Roma genaamd 9 toebehoorende aan eene Soeieceit, welke, misichieng in de Republiek, geene weergae heeft. Zij is haaren oor- fprong verfchuldigd aan eene inlaag van Zeevaarenden , geduu- rende de Spaanfche oorlogen r van eene zekere fomme geFds, om, ingevalle van Gevaugenneemmge , uit de Algemeene Beurt te worden vrij gefcogt. De Bewindhebbers deezer heUzaamt ftigiinge kogten, tot hunne gewoone Vergaëerplaatze , het ge- melde Logement; 't welk dus geenen feijzonderen Eigenaar heeft , maar toebehoort aan allen , die , door jaarlijkfchen inleg: van penningen, tot de Beurze geregtigd zijn.
De Gfoote Kerk is een nieuw en aanzienlijk Kruisgebouw; flog eerst onlangs geftigt. Men maakte daar mede eenen aanvang Jn de Maand Mal des Jaars 177a , en deedt 'er, op Nieuw- Jaardag van i775rdeeerfte Leerrede. Volgens een Opfchrift, bij eenew der Ingangen , deedt de tegenwoordige Erfftadhouder , in zijnen naame, den eerften fleen leggen, door den Baron van pleYten- BER6, Burgemeester der Stad. De Toren is een overbüjfzel van het oude gebouw.r De andere Kerk der Hervormden heec ëe msferkerk, gedeelieKjk een overblijfzel van 't aloude Kafteel, althans op den grond daa van gebouwd. Voorts hebhen de Lutherfchen , Doopsgezinden en Roomskapholijken hunne bijzon- dere Vergaderphatzen. Behaiven de Gemeente der Doopsge- xinden, die vrij talrijk is, vindt men % nog eene tweede, van Oude Vlamingen ; doch deeze beftaat uit flegts eenige weinige Leden. De Jooden houden hunne Godsdlenllige zamenkomfleit in een bovenvertrek van een Pakhuis, llaande aan de Osfemarkt. Voorts hebben de Doopsgezinden zo wel als de Hervormden hunne afzonderlijke H^ees* Diakonie* Oud» Mannen-- en Vrou' wenhuizen* Het Stads Atmehuis en ^Katoen- eu Hennip^ fpinnerij zijn , eindelijk , twee zeer voonrcffeüjke lligtragen ^ zedert de twintig jongst verloopene jaaceo opgericht, om be^
hoef-
44* HARLÏNOEN^.
toeftigeii eo gebrekkigen aan brood te helpen , en de jtfugJt door het geeven van voegzaamen arbeid en ond€rwi}s, vooB iosbandiglieid te bv;hoeden,
'^ Zeer uitgebreid plagt weleer de Koophandel te zijn, welktf in deeze Stad wierdt gedreeven. Bebalven den fterken Sdjeep^ vaart op de Oostzee, -hadt men 'tr ook deeJ in de Haring* en Walvischvisfcherij. Van het iaatftc kan ten bewijze dienen cene Traankookerij in Spiisdergen^ nog hetkn de Harlinger Ko'^kcrij genaamd. Doch deeze laatfte takken van handel zijn al voor ?ang verflorven^ de eerlle is nog in merkeJijken bloei^ geliik ook de verzending van Graanen na Engelandé In mer- kelijk verval , en gedeeltelijk geheel verdweenen , zijn de Weeverijen van Zeildoek, Trijpen en Bombazijnen. Hoewel in minder bloei dan in vroegere dagen, is de Fabriek van zo genaamde ^ harlinger bonten nog in weezen. Voorts onimoeï toen nog, 20 binnen, als in het Oostlijke en Zuidlijke ge- deelte buiten de Stad, eene menigte Zoutkeeten, Pan- Eftrik- Plateel- en Steenbakkerijen, Zeepziedcrijen en Kalkbranderijen^ alle 't welk, gepaard met den geduurigen doortogt.van bin- nenlandfche Schepen, na en uit Holland en andere Gewesten, oorzaak Uy dat Harllngen nog heden onder de bloeiende ea \velvaarende Steden mag geteld worden, fiehalven de wcek- lijkfche Marktdagen op welke merkelijke handel omgaat, .pm de nabijheid der Eilanden Flieland^ Terf^helling én Amelandy welke op dezelve hunne meeste leevensbehoeften opdoen, tecft men 'er twee Janrmarkten, de.^ne in de Maand Mai> de andere in Oktober*
De Schutterij^ z\ lang deerlijk vervallen, doch, in de» Jaar a 1785» op een beter voet gebragc, bedaat uit twee Vaandel» ,r &et Witte en het Bhiauwe; gezamentüjk uitmaakende tweehoui derdvierentwintig Man. De Voorzittende Burgemeester, vier Kapiteinen, en even zo veele Luitenanten, Sous -Luitenanten enVaandrigs, nevens den Sekretaris, maaken den Krijgsraad uit# Eindelijk bedaat de Stads Regeerfng uit acht Burgemeesteren, even zo veele Raadslieden , voormaala Qemeenslieden genaamd^ en veertig Vroedfchappen. De laatstgenoemden, buiten wetuge redenen, welke het tegendeel raaden, bekleeden hunne waardige
beid
UARMOiCAk, HARMONIEi (Ontwerp van) 445^
K ■ ■ ' ■ ■
beid voor hun leeven) d« andere worden > vso tijd tot tijd^ ver-f wisfeld»
Zie i¥insBMius> schotanus, toeka sjoERDiz 9 Tegenw. Staaf 9 enz.
Harmokar, naar de orde des ^tijds de zesde Bisfchoi^ Van Utrecht, volgens zommigen gebooren in Friesland, hoe* \^et andereh lieni Voor een Engelschman aanzien. Hij beklom den Bisfchoplijken Zetel in het laatde gedeelte der achtfté Eeuwei eti heeft dien zeventien, of, gelijk anderen, hoewel, iH^aarfchijnlijk , *t onregt meenen, zevenentwintig jaaren bezee- rep. Geduurende zijn bewind oitihelsde een groot getal zijner Landgenooten in Friesland het Christlijk Geloof. Om hun éene zigtbaafe üanleidiilg tot i^ederafv&lligheid te beneemen, deedt HARMORAit zeer Veöle moeite, om alomme, door *t ge^ heele Land , de Tetopels , Afgodsbeelden en Altaaren om verre; te werpen, en de gewijde bosfchen te doen uitroeien. Een bevel vat) Keizer karel oen grooten, welke, omtrent dee^ ien lijcf, de beheering deezer Gewesten hadt verkreegen, teil :fcelfdeu dogmerke dienende, kwam den Bisfchop merkel jk tcf ilade.
Zie HEDA4
Harmonie» (Ontwsrp van) of Óyereenftemminge. Deezeti kaam gaf men, in den Jaare 1668, aan een Plan< door dé Provincie van Hol/and beraamd, om het kapitein- en Admi- raalfcbap Generaal afgefcheiden te houden van de Stadhouder- lijke waardigheid: zo dat beide posten, door een en den zelf- den perfoon , nooit zouden kunnen bekleed worden* Veele moeite deeden die van Holland, om de overige Gewesten tos hun gevoelen over te haaien. Gelderland^ Utrecht en Over'. Vfi^ gaven wel haast een voorbeeld ; doch de anderen waren zeer traag in het volgen. Nog twee jaaren verliepen *er , eer zij daar toe konden worden overgehaald. Aan de bewerking van den Raadpenflonaris j. de witt ichreef men inzonderheid de uitvinding en voliooijing van dit Ontwerp toe. Iet dier- gelijks was 'er gaande, naa den dood van Prinfe yfiLUOA den
KX. DEEt. Ff ilï^
450 HARMELErï.
III, ter gelegenheid van de handelingen ten voordeelè vair Prinfe joan willbm priso. Stadhouder over Friesland ^ decb deeze zaak kreeg toenmaals haar volle beflag niet»
Zie }• i>£ wiTT*8 Brieven^ en Refolu» tien van Holiandm
Harmel£N| ook wel Hermeien genaamd, een Dorp en Heer- lijkheid, met een Slot, in het Nederkwartier van Utrecht^ was eertijds een vrij eigen goed, doch wierdt naderhand , aan de Abt-^ êX]\znS:.Pauius9 iQÜirecht. als een Leen, en vervolgens aan bijzondere eigenaaren , als een Agterleen , opgedraagen. In Odober des Jaars 1536 hebben de Staaten des Lands yznUfrechf het Huis of de Heerlijkheid van Harmeien voor ecne Ridder-^ maatige Hofllad plegciglijk erkend. Reeds in het laatst der der- tiende Eeuwe zou die Huis bekend, geweest zijn , en gelligt door eenen jonger Zoon uit den Huize van Weerden ^ \ wdk» zederty den .haam van Harmeien heeft aangenomen. Zeker fcbijnt het ^ dat dit Slot , in de volgende Eeuwe , door huwelijk van eene ALEiD Van uarmëlen met dirk van zuilen , in het gefiagt van Zuilen is overgegaan. Deeze , het Huis, met 43 Morgens Land? , aan hendrik boscrhout , Abt van 5*/. Faulns , te Utrecht y hebbende opgedraagen, wierdt zijn Zoon, zweder VAN ZUILEN, met' het een en ander beleend. Bij overdragt en erfenis kwam het aldus, in den Jaare 1460, aan gysbert van ZUILEN. Ten dien tijde ontflondt 'er Oorlog tusfchen de Stad* Utrecht en haaren Bisfchop david van bourgondie, geholpen van de Hollanders. Eerst hieldt hij de zijde des Bisfchops ,' doch naderhand die der Stad. Tot verzekeringe zijner trouwe, droeg hij aan deeze het Huis te Harmeien op , en gedoogde dac JOOST VAN LALAiNG, Stadhouder van Holland^ met eene me- nigte Ruiters, aldaar in Bezetting kwanu Eene dogter uit het geflagt van Zuilen bragt dit Huls , door huwelijk, over, in den Jaare 1572 , in het geflagt van van baexen , welk het bezeeten heeft tot in het taatst der voorgaande Eeuwe , en uit hetwelk TREDERiK VAN BAEXEN , Heer Van Harmeien , 'm den Jaare 1629, wegens deeze RidderhofHad , befchreeven is geweest in het Lid der Edelen en Ridderfchap de^ Lands van Utrechts
De
HARtJESDAG. 4St
De Heerlijkheid Harmeien befltat eene uitgebreidheid vsn seshönderdvijfug Morgens 4 in dezelve fiaim ruim zestig Hui* zeiu Het Dorp pronkt met eene fraaie Kruiskerk 5 rustende « 't geefl, in eene Dorpkerk, iet ongewoons is$ op twee op zich zelve (hande pilaaren« De fpicfó Toren. is voorzien van eenen zijlings uitdeekenden Trans. Behalven de Hervorm' de Gemeente , is -er ook eene Staatie van Roomsgezinden.
Hart; (V Huis ter) zie zwaanenbürg-
Hartjesdag* Hoewel onzeker, ten aanzien van den oor-* fprong deezer benaaminge, is, nogthans, zeer bekend Het ge- bruik, welk, al van ouds, en nu nog heden, van deezen dag. gemaakt wordt* 't WaS| naamelijk, al van oude tijden, een voor- regt der Burgeren van Haarlem , om 't even van waar herkom- ftig, éénen geheelen dag in *t jaar, in de nabuurige Duinert», de vrije Jagt te mogen oefFenen, Deeze dag, zijnde de eerrto Maandag naa den Roomfchen Feesdag van Maria s Hemelvaart ^ welke altoos invalt op den vijftienden van Augustus, verkreeg, door den tijd, den ijaam van Hartjesdag^ om reden, gelijk zommigen < onder andere de Stadbefchrijver ampzing i gisfen , om- dat, van ouds, in de nabuurfchap van Haarlem^ ook Herten of Harten gevangen wierden. Niet onaanneemelijk is deeze glsftng^ wanneer men in aanmerking neemt, dat 's Lands Graa* ven binnen Haarlem dikmaals hun verblijf hielden , en in de nabuurfchap een Lusthuis hadden , het nog bekende Voge-' ienzafig\ als mede, dat het geboomte rondom de Stad nog me* nigvuldiger dan tegenwoordig zal geweest zijn. Alle 't welk het meer dan waarfchijnelijk doet voorkoomen, dat de veelal pragtig leevende Hollandfche Graaven , in deezen oord , gele- genheid tot het Jagtvermaak zullen gehad hebben. Hoewel de vrijheid om te jaagen niet is ingetrokken, wordt, egter, daar van weinig of geen gebruJk gemaakt. *t Is een dag, welke, meest door Heden van de laagüe klasfe, met wandelen en andere vermaaken wordt doorgebragt. Uit de nabuurige plaatzen, in- zonderheid van Amper dam ^ is de toevloed van menfchen zom* tijds zeer aanmerkelijk.
Ffa Hart-
5^ HARTSINK , HARTZOEKER- (NIKOLAAS)
HartsinR, een deftig Amflerdamseh geflagt, 't welk ver- .fcheiden aanzienlijke Mannen hééft uitgeleverd. Reeds langef dan eene £|euwe geleeden, te weeten in den Jaare 1(^85, be- kleedde KA&EL HARTsïNK den poK van Eerflen Raad en Di« re^eur Generaal van Neerlands Indien ^ en bewees, zo m deeze hoedanigkeid , als aan bet hoofd van Krijgstroepen, der Maat- fchappije zeer gewigtige dienften. Tangerang, ouder andere, wierdt door hem Hormenderhand ingenomen.
■
Hartzoeker', (nik ola as) Zoon van christiaan öartzoeker. Leeraar onder de Remonüranten , en van anna van der mey, vvierdc gcbooreu te Gouda , op den zesentwincigften Maart des Jaars 1656. Door zijnen Vader tot het Leeraarampt verordend y wierdt dit oogmerk verijdeld , door 'sjongelingsoverheerfchende neiging tot de Wiskunde en daar mede vefnmgfcliapce kundighe-' den ; déeze ging zo verre , dat hij zich de gewodne vermaaken der Jeugd onizeide, en eenige penningen verzameld hebbende, zich daar voor in (lilte deedt onderwijzen door een bekwaamcn Leermeester. Om de kleinheid der befpaarde fommc , verdub- ^ belde hij zijnen vlijt -, en werkte geheele nachten , terwijl men- meende dat hij te bedde lag. Op zekeren tijd , al fpeelende, een glazen dt-aad in de vlamme van ccne kacrs houdende, en dicn^ in het uiteinde , tot een rond bolletje ziende zamenloopen , 't welk- de voorwerpen , welke hij daar door heenen zag, merkelijk ver- grootte , kwïun hij daar door 't eerst op het denkbeeld om kleine voorwerpen meer zigtbaar voor het oog te maaken. Hoe- wel de vermaarde leeuwenhoek 'er doorgaans voor gehouden- wordt, meenen, egter , anderen dat hij de eerlte ontdekking, heeft gedaan van de kleine diertjes, die in hei mannelijk zaad fchijnen te zwemmen , en door zommigen geoordeeld worden bedemd te zijn om zich uit te (lorten in de Baarmoeder, en. aldaar rot leevende fchepzelen zic]i te ontwikkelen..
Op zijn achttiende jaar zoudt zijn Vader ^ die thans van oogr merk fcheen te zijn veranderd , hem na Leiden , om zlcb op de . Wijsbegeene en Ontleedkunde toe te leggen. Drie jaaren aan. het Hoogefchool hebbende doorgebragt, vertrok hij na Amfter-- dam , en hervatte aldaar zijne Mikroskoopifche waarneemingen >. ziuts eenfgen tijd afgebrooken. D'eeze bragten hem in kennis
met
HARTZOEKER. (NIKOLAAS) ASi
met den vennaardeiT christuan hüigens , die hem niet allee» bevorderlijk was in zijn oogmerk, tot het doen eener reizena Frankrijk, maar hem ook onder zijn gevolg nam, toen hij, in den Jaare t6yS , derwaarts trok. - •
Naa een jaar toevens te Parijs , keerde hartzokker te mg na 't Vaderland, doch bleef 'er weinig langer, dan noodig wa» om een bnweltjk aan te gaan; Wj nam daarop de wcderrei- Ee aan na Frankrijk , daar zijne jonge Vrouw zo veel ^enaegen vondt , dat zij , eenfge weinige jaaren naa hunne huwelijksvolr trekking , Aaamelijk in den }aare 1684 , andermaal derwaarts foogeo, ep te Parij t twaalf jaaren doorbragten. Een gedeelce diens tijdverloops befteedde hij aan het vervaardigen van Glar '^en voor Verrekijkefs, daartoe aangemóeiTigd door den lof, van den vemaardeii CAüsusn hem gegeeven. ' Onder andere ver^^aar- digde hij «en Glas , 't welk zeshonderd Yoeten Brandpunt hadt. l>e bedreevenheid, w^Ike hij hier door , meer en meer , verza- melde, bngt hem op het denkbeeld toe het fchrifven van zijne Proeve over de Deorzigtkufide , welke hij, in den }aare 16949 -Sn de Franfche Taak , in 't licht gaf. Dit hielp hem aan kennte mee verfcheiden -aansienlijke Geleerden van dien tijd, onder aq- dere den vermaarden Vader MAT.SBRANCHEen den Mgrks;raave de i'HOprrAL. Aan hunpen taad , nogibans , om zich op de beoef- ening der verhevener Wiskunde toe te leggen, wilde hij liet oor niet leenen, alzo hij zich geheel en al over^^f aan de Na- tuurkunde , voor welke hij dezelve minder dienftig fchatte.
In den Jaare 1696 zijne Beginsels dtr Natustrkunde heb- bende uitgegeeven , nam hij met de zijnen de reize aan na Hof^ land, daartoe, volgens 't fchrljven van den Heere baii^e,. ge- noopt, door de duurte der leevenswijze te y^^rr/i , en het. ge* brekkig betaalen eener Jaarwedde, ^elke, hem aldaar was toege- }eid. Hij nam zijn verblijf te Üotterdam, alwaar hij welhaast de tijding bekwam, dat hij tot Buitenlandsch Lid der Koninklijke Akademie wa^ aangenomen. Dicrgelijk eene eer deedt hem ook de Konipklijice Sociëteit te Berlijn,
Op aanprijziDg, der Amfterdamfche Regeeringe onderwees vervolgens üartzoeker den Wijsgeer Czaar peter den I , (taan- de deszelfs verblijf in die Siad. Om zijn verblijf te Amflerdatn ^genaam ei^ nu»ig te maaken, deeden de Heeren voor hem
Ff 3 een
U4 HARTZOEKER. (NIKOLAAS)
een klein Obfervatorium oprichten , alwaar , zo wel als ten zi}- oen JHuize, de Landgraaf van hessen hem meer dan eent Iwam bezoeken, 't Een en ander deedt hem bekend worden bij den Keurvorst van den Paltz » die , naa lang aanzoeken , hem ten zijnen Hove lokte , met den tijtel van Eerften Matbemaücus en Profesfor Honorarius aan de Univerfiteit te Heidelbtrg, Hier leefde hij, geruimen tijd, volkomen naar zijnen zin, alzo de Keur- vorst niet flegts de Geleerden hoogfchatte» maar ook meer dan ^emeene kundigheden bezat. Zelf was hartzo^ker edelmoedig genoeg om te erkennen, dat hij, aan zommige aaopierkingea van den Keurvorst, zeer veel lichts was verfch^Uigd, ter ofh helderinge van zijne denkhedden , of ter weeringe van dwaalin- gen, welke hij tot nog toe.hadt aangekleefd. Onder andere bragc hem de Keurvorst aan *t wankelen , omtrent zijn begrip wegeaa het Vormvermogen , of de zogenaamde Anima Piafiica , welke bij de Dieren zoude pkats hebben. De hoogagtiog, welke hif , door 't een en ander, voor zijne Doorluchiigheid opvatte, wat oorzaak dat hij aan dezelve opdroeg zijne Verzameling vanfH- handelingen en Redevoeringen ^ wel^e hij, in de Jaaren 1707 en 1708, in *t lichtgaf, onder den tijtel van 0/»/tfÖ«rtfi /^fcyyf- ques^ oï Natuurkundige Öisfingen.
Op zijne reizen, welke, hartzoekeu, ter bevorderinge van kundigheden, nu en dan, door Duitschland deedt, geraakte hij in keunis met den Keurvorst van Hanover^ naderhand Koning van Engeland^ en deszelfs verflandige Gemaalinne. Op verzoek van zijnen Weldoener vervaardigde onze Wijsgeer eenen Brand- fpiegel van ruim drie voeten Middellijns , en zo zwaar, dat twee Mannen werks genoeg hadden om dien. te draagen. On- danks de twijfelingen , onlangs bij hem verwekt, raakende de Vormende of Plaftifche ziel, kwam hij, met dit gevoelen, van nieuws, ter baane, in den Jaare ï7io, in zipe Ophelderingen omtrent de Natuurkundige Oisfingen, waar in hij dit gevoelen niet alleen (laande houdt, en aan Menfchen en Dieren zulk een vermogen toefchrijft , *t welk met kennis en onderfcheiding werkt , maar ook in de Hemelfche Lichaamen iet diergelijks on. derftelt,^ derzel ver loop en beweegingen beftuurende. In den Jaare 17 16 ftorf de Keurvorst. Dit bewoog den
Landgraaf VAN hessen om hartzobjusr ten zijnen Hove te ver- zoo-
HARTZOEKER, (NIKOLAAS) HASKERDYK, enat. 45$
Roeken. Hij wees dit aanzoek van de bond, en bleef bij de Keurvorftinne Weduwe, tot op derzeiver overlijden; waar paa hij , met zijn Gezin , zich na Utrecht met der woon begaf. Hier gaf hij , iu den Jaare 1722 , in *t licht , zijne Ferzame^ Ung v-an verfcheiden Stukken de Natuurkunde betrefende; waar in hij, tot elks verwondering, het fldzel van den groo- «ten NEWTON aantastte; als mede van den vermaarden de mai&an. Ook hieldt hij , zedert , eenen penneftrijd met de Heeren hüi- GENs , RF.1LNOUILL1 en LEiBNiTZ. Geduuronde zijn verblijf te Utrecht vervaardigde hij een vollediger Zamenftelzel van Na- tuurkunde, dan zijne overige Werken bevattedem Eindelijk Hor f hij , onder het vervaardigen van eene Verdeediglng wegens zijne te ilrenge behandeling, welke zommigen hem te laste ieideoy van de Koninklijke Akademie der Weetenfchappen. Zijn dood viel voor op den tienden December des Jaars 1725, in het zeventigfte jaar zijns ouderdoms.
Haskerdyk^ of ffaskerdsjken f ook wel Haf/cherdfjk 9 een Dorp, in de Friefche Grietenij Hasketiandy onder het Kwar- lier de ZevenwcudeUy hebbende Kerk en Predikant* Volgens een aloud verhaal , zou , ter plaatze , alwaar thans dit Dorp legt, weleer een Kluizenaar, dode of doede genaamd, een Kluis gefligt hebben, de Hasfcher^Ktuis geheeten, naderhand In een Kouvent veranderd, en een Klooster van Reguliere Kanunniken geworden. Volgens de la torre was de vroegda htnn^mmg diens Konvents & Maria's Ro^zendaal te Haske. Dit Klooster, naderhand aan den Bisfchop van Leeuwarden .toege weezen, wierdt, in den Oorlog met Spanje ^ door ren- nenberg In bezit genomen, en kwam, vervolgens, aan de 4taaten van Friestandj die het hebben doen flegten.
Zie wiNSEBOUs; Oudheden van Friesland.
HASKBUiORifE , een klein Dorp , fn de bovengenoemdt
Haskerland, eene Grietenlf in Firiesland^ \a het Kwartier
Ff 4 vaa
iV?
«
HASSELAAR. {Ctpagt van) enz. 4^f
(drijven. Zo ging het ook te Haarlem, Kenau hadt geene ken» ais gegeeven van haar befluit, aan eenige haarer meest bekendq Vriendinnen , of 't verfpreidde zich , even als een loopend vuur, door de Stad. Onder haare Baniere verzamelden zich eerlang driehonderd Vrouwen, over welke, als zo veele Amazonen, zij het opperl>ewind voerde. Niet alleen tot den opgemelden arbeid booden zij de hand^ maar , in haar gewoon Vrouwengewaac uitgedoscht, en met Spies en Vuurroer gewapend, verfcheenen zij ook op de Wallen, om van daar den dreigenden gedugten vijand alle mogelijke afbreuk te doen» Kenau , hoewel haare kloekmoedige onverzaagdheld het verlies der Stad niet konde verhoeden, genoot, eg er, in haar eigen gemoed het loon haarer trouwe dienden, en, in 't volgende jaar, dat der Heeren Stat* ten van Holland en Zeeland y begiftigende deeze dappere Vroth* we met het Waagmeesterfchap, als mede het Ontvang van den pieuwen Impost op de Turf, te Amtmuiden^
Z\t hooft; waornaar; Ktfolut. HbIU % Sept. 1574^ ^'* 72-
Hasselaar. {Geflagt van") Behalvende (Iraks gemelde kenau, van Haarlem 9 ontmoeten wij verfcheiden aanzienlijke Mannes van dien naam. Volgens de orde des tijds, in welke zij geleefd hebben , zullen wij *er een verflag van geeven.
Hasselaar, (pieter dirkszoon) vermaagfchapt aan kenau; naardien zijn Vader, dirk simonszoon Hasselaar, de Ëroeder dier Heidinne was, gaf insgelijks blijk van zijnen ijver, voor *c algemeene best, geduurende het Beleg van Haarlem. Hij moet in óf omtrent het Jaar 1555 gebooren zijn , naardien wij vinden aangetekend, dat hij , ten tijde des Belegs, den ouderdom van bijkans achttien jaaren hadt bereikt. Zijne Moeder was aegje HOOS 9 dogter van pieter hoos; eene Vrouwe van godsdien^ ftigen inborst, en der Hervormde Leere,«al vroeg naa de eerde verkondiging, toegedaan. Ten blijke hier van dient, dat zij zekefen Leeraar, die nu en dan heimelijk predikte, ten hairen huize fchoilplaats verleende , en mildelijk onthaalde. De
Ff 5 Vader,
iSS HASSELAAR. (PIËTER DIRKSZOON)
Vader^ dirk simonszoqn Hasselaar, hadc het oogeluk, |;eduu« rende het Beleg , door eene boosaanige vijandelijke hand ce iheuvelen, naardien hem, ichrijft de Ridder uoorr» in zeker Gedicht , ongewapent zijnd* een Spaamch Lanfier dMrflieU PiETER DIRKSZOON HASSELAAR bekleedde den post van Vaan* drig der Burgerije, en nam, in die hoedanigheid, en als een •erlijk Vaderlander , deel aan menig veel gewaagd Krijgsbe- drijf^ Hij wordt befchreeven, als 'zeer bedreeven in *t be« handelen van allerlei Krijgsgeweer; doch bovenal munite hij uit in de Weetenfchap , om met het Vuurroer zijn doel zeer }ttist te kunnen treffen. Zo greetig fnehie hij na de Sud« Wallen, om van daar den vijand afbreuke te doen, dat bij *ec bijkans woonde* Zeer dikmaals deedt hij aldaar zijnen maaltijd, net de fpijze, die hem, in eigen perfoon, wierdt aangebragc door zijne trouwhartige IVloeder, die hem insgelijks, van tijd cot tijd, van Kruid en Lood voorzag. Hij hadt eenen broeder, JNtKOLAAS genaamd, die \ insgelijks wel meende met de Stad en iiet Vaderland* Een uitdeekend bewijs van Heldenmoed vertoooo 4de het lofwaardig Broederpaar, in het plan om zekeren toeleg van den Spaanfchen Graave van bossu te verijdelen. Op den negen- cntwintigflen Maart des Jaars 1573 hadt deeze den Spaaren* dammer Dijk, bij *tHuis ter Hart, of Zwaanenburg , op haff- wegen tusfchen Haarlem en Amflerdam^ doen doorgraaven , en door de opening eene Vloot van Amfierdamfche Schepen , uic het Ye, iu het Haarlemmer Meir gevoerd. Dit verrigt zijnde, ondernam hij het G^t te fluiten , en tot dekkinge der Vloote aenen Schans op te werpen. Het nadeel, welk hier door der Sad Haarlem dreigde , wekte den ijver van fieter dirkszooh VASsaLAAR, om dien toeleg te hinderen. Hij deelt zijn ontwerp mede aan zijnen broeder nikolaas , en nog eenige Haarlemjeke Jongelingen. Gezamentlijk bemannen ze eene Galei , en roeien sa den Schans. Tot op eenen kleinen afltand genaderd zijnde, vinden ze, tot hun leedweezen, 't werkte verre gevorderd, iom eenen ipaak in 't wiel te kunnen Heeken. Intusfchen was het wederkeeren na Haat Urn hun afgefneeden: wesbalven -zij zich begaven na de Kaag , alwaar d» Suacfche Vloot wierdt bij een verzameld. Van hier begaf zich pieter dirkszoom Hasselaar , lui Leiden. Weinig dours hadt hij in deeze Sttd« Hoewel mei
het
HASSELAAR. (PIETER DIRKSZOON) 459
iMC lichaam afweezig, was bij, egter, mee het hart legexh ;i^oordig bij zijne Bioedverwaiicen en Vrienden , in de deerlijk Jbenaauwde Vaderftad. Zijn teergeld liep op het einde ; en bij den boven gemelden Predikant, die thans zich te Leiden ont- Meidt^ 4>ndank8 de genegenheid, bem door zijne Moeder be- loond • vondt hij luttel troosts en bijftandF. Reden *c over om .gelegenheid te zoeken tot wederkeerea na *t geprangde Hamrkm. .*£r moeden thans Brieven van groot gewigt na de gemelde Stad verzonden worden* Om deeze over te brengen , boodc hij, uit eigen beweeginge, zijnen dienst aan. Men nam zijne aanbie- diug aan, doch deedt bem, eer hij vertrok, zich bij plegtigen .£ede verbinden, dat hij, vermids hij, in *svyands handen , vallende 9 tog zou moeten derven, ii^evallc dit mogt gebeuren, de Brieven, welke men in een looden koker hadt gedoken, in 'het water werpen, ^ en liever zich zelv^ van 't leeven zoude berooven, dan door pijn zich uit den halze laaten wringen de plaats , alwaar hij de gewigtige papieren in 'c water hadc ge* worpen* Doch hem overkwam de verzoeking niet van dien hachelijken tweedrijd. Deels te voet, deels zwemmende, ge» raakte hij , gelukkiglijk, tusfcben de vijandlijke Wagten door, ea l>ragt de Brieven behouden over. De Ridder hooft, welke , In zijne Hidorie, dit voorval uit 'sMans eigen mond verhaald heed, voegt 'ef nevefas, hem met een te hebben hooren zeggen, „ dat hij niet wist, hoedanig hij, in *t nijpen van den nood, te », moede zou geweest zijn; doch dat hij dagt, dat hij eerder „ zijnen Eed gehouden, dan dien verbroken zoude hebbetu** Bij *t overgaan der Siad, viel Hasselaar, nevens veele anderen» in 'svijands handen. De Spanjaards, naamelijk, wel weetende dat hij de Stad niet was ontweeken , zogten hem ten huize zijner Moeder, zo als hij, met zijne bloedverwanten, over mfcl zat* , Bij verzinning ustten zij zijnen Broeder nikolaas aan. De on- verzaagde Held , te groot van ziel om eenen anderen zijne plaats in den Kerker, misfchien op *t Schavot, te doen bekleeden, en van mededogen getrofTen met eenen Broeder, wien, door ont- - ilékenis , de traanen ten oogen uit fchooten , ontdekte thans zich zelven , met het onverfchrokken zeggen : Zo gij den Faandrig zHkt , laat ^eé^en los* Ik ben het. Scfaks grijpt men hem , CQ voert bem aa de Gevangenis; daar hij, evenwel, niet lang
zat«
»gp HASSELAAR. (PIETER DIRKSZOON)
zat. Nog 10 't zelfde Jaar 1573 , wierdt hij, met eeoigen zijner Stadgenooten , uitgewisfeld, tegen eenJge Spanjaarden, welke, onlangs , op de Zuiderzee , in Scaatlche banden waren gevanen» Zlnts dien tijd, of niet lang daar naa, fchijnt hassemar Zich met der woon na Amfttrdat» te hebben begeeven, alwaar hq zich op den Koophandel toelelde. In den Jaare 1595 ontmoe- ten wij zijnen naam op de lijst der Kooplieden , welke den eer- den togt van KORNELis HOUTMAN na de Oouindiin bekostigden. De ongeiukktge uitflag diens togts fchrikte hem , zo min als de overige , af, om andermaal eenen kans te waagea. Drie jaaren laater nam hij deel in de uitrusting van eene Vloot van acht Schepen, welke, onder *t opperbevel van jakob cormeliszoon 'van NEK, wierden uitgezonden, en eerlang, uit het Oosten, met eene rijke laading, in deeze Landen wederkeerden. Pieter DIRKSZOON HAssELA^ moet dus wordeu aangezien voor eenen der eerfte Medeoprigters. der Oostindifche Maatfchappije , en alzo den grond geleid te hebben tot de aanzienlijke voordeelen, welke dezelve, vooral in vroegere dagen, den Gemeenen Lande heeft aangebragt. In den Jaare 1594 wierdt hij tot Raad der Stad verkoozen, en nam, 't jaar daar aan volgende, zitting m SchepensbanL Die zelfde waardigheid bekleedde hij in de jaaren 1597, 1Ö02, 1604, i6c6, 1608, 1609, i6!i, löioen \6x^. In 't laatstgemelde jaar fchijnt hij overleeden te zijn. Wij gis- fen dit , omdat , daar hij , in 't volgende jaar , aan de beurt was , om de waardigheid van Voorzitienden Schepen te bekloö- den, zijn naam, vervolgens, op de Regeeringslijst niet meer vermeld wórdt. De Drosfaart p. c. hooft fchreef eene Lijk- klagt op zijnen dood, in welke hij 's Mans naagedagtema met «itvoerigen lof vereert. Uit deeze Lijkklagt blijkt , onder an- dere bijzonderheden van zijn Leeven, dat hassej-aar eenen Oom hadt gehad, insgelijks een eerlrjk Burger van HaarUm^ die, in 't openbaar, met ongemeene flrengheid, was gegee- zeld, enkel omdat hij, ten tijde als Prins wjllem oe I, in den Jaare 1558 , met een Leger over da Maaze was getrok* ken, éeez^ weinig geloof vindende gebeurtenis hadt verzekerd:
„ Uw wel manhaftigh' arm beeft ieder baast doen weten, enz* „ Dat u fteekt in de krop het bitter fitan mee roedeti,
,. Sa
HASSELAAR. (NIKOLAAS) J^t
19 En fmaadc, doods meerder, aan uw Oom gedaan (belaas!) „ Omdat hij zeid' : ^'t was waar) de Prins is over Maas.'*
Zie MOOFT en bor.
tïASSEt AAR , (nikolaas) wfls de Zoon van den edelen pk* f ER DIRKSZOON, ZO aanflonds gefchecst, en is doorgaans be- kend bij den naam van ^^ Majoor Hasselaar, alzo hij, onder de Bezetting van Jmfierdam^ dren pose bekleedde. Meer dan eens vertoonde hij blijk, dac men, in hem toe dien post te verheffen , het oog op geen onwaardig voorwerp hadc laa^ ten vallen, in tijden vol van onrust, die menigmaalen eert moedigen Vdofganger vorderden, om de oproerigheid in be- dwang te houden, of in haare woede te beteugelen* Toen^ in den ]aare i62d, het Graauw eene Remonfbantfche Vergas dering geftoord, en het huls, waar in dezelve was gehouden, uitgeplonderd hadt, zondt de Wethouderfchap , zo ras zij *er Van verwittigd was, den Majoor Hasselaar derwaarts, mee eenige' Stads Soldaaten. Bij zijne aankomst was het Graauw bezig met afbrceken van het Dak. In 't eerst zogt Wj, mee woorden en dreigementen , een einde te maaken aan het plee- gen van 't geweld* Doch, in (lede van hier aan gehoor te geeven, worpen de moeitemaakers met fleenen op de Soldaa- ten. Thans gaf de Majoor bevel om onder den woestén hoop te fchieten. Twee Belhamels lieten 'er *t leeveu. Twee jaaren laater betoonde hrj gelijken ijv^r, bij gelegenheid dat een huis dp de Lastaadje, alwaar de Remondranten eene godsdienllige bijeenkomst zouden houden» met plondering gedreigd wierdt.r Door middel der Stads Soldaaten, welke hij, in allen fpoed, opriep , voorkwam hij het uitberden van dien doldriftige» ijver. Grooilijks kwam, eindelijk, 's Mans onverfchrokkenheid te llade, ter gelegenheid dat de Matroozen eenen aanval dreig- den op 't Westindfsch Huis , waar in de Buit , door den ver^ maarden piet hein veroverd , bewaard wierdt. De Wagtmeester jAKOB wYTs en de Majoor nikolaas Hasselaar, door de Re- geering, derwaarts gezonden , bragten , alleen door hunne tegen»- woordlgheid , . zulk eenen ichrik onder deo plonderwchtigen
hoop^
4^4 HASSELAAR. (GERARD)
overigen droegen ^er onbezeerd het leeven af. I^ij liet twéé Ouderiooze Dogcertjes naa, welke hij gewonnen hadt bij wijlen 2ijne Echcgénooce , N. N. Dogcer van
Hasselaar, (gerard) Burgemeester en Raad tran Amjleti iartiy als mede» drie agter een volgende jaaren» HoofdofHcicr <)er Stad, en eindelijk » wegens dezeiv^s, afgevaardigd in bel KoHcgie van Gekommitteerde RaaJen. In de laatstgenoemde Hoedanigheid, wierdt hem een last opgedraagen, die hem op^ merkelijke moeite te flaan kwam. Gekommitteerde Raaden,i i]ain)elijk9 geraaden vindende, onder andere, de Stad Naar- den te verfierkeu, benoemden, behalven den Heer joan' ÉLEMAN, die wegens Leiden in hunne Vergadering zat, den Oud - Burgemeester HASSELAAR , om daar van een Omwerp' ce maaken. De keuze viel op deeze Heeren, omdat zij , boven alle de andere Leden der Vergaderinge, daar toe meest bekwaam geoordeeld wierden. Van hunne bedreevenheid in Krijgszaaken,- welke hier merkelijk te pas kwam, hadden ze onlangs een^ proeve gegeeven, in 't voorzien van 'sLands Vloot van Gc- fchut. Buskruid en andere behoeften; inet zo veel ij vers en be- lêids hadden zij zich van dien post gekweeten , en tevens daar iü zo veel eerlijkheids en fpaarzaamhéids vertoond, dat van den goeden uitflag des Engelfchen Oorlogs , aan h^in , voor eeri gfoot gedeelte,, de eere gegeeven wierdt. Spoedig waren zij ifiet hun Plan van Naarden gereed; 't welk, Vei! volgeus, door Gekommitteerde Raaden zijnde goedgekeurd , door den Heer HASSELAAR aau Burgemeestereu van Amfterdatn wierdt open ge- leid, om daar op hunne aanmerkingen mede te deelen. Op hunne bewilliging volgde de bepaaling van ècnen dag, op wel- ken het Werk openlijk zoude worden aanbefteed. De Heer Has- selaar hadt een Lusthuis bij JVeesp , Landskroon genaamd; derwaarts begaf hij zich tegen dien tijd, en ontving *er, als zij- nen Gast en Amptgenoot, den Heer eleman. Gantsch onver- Wagt veranderde op dit pas van befluit de Magiftraat vtnAmfler- dam^ zendende den Heer hop, haaren Penfionaris, na ^s Hage^ öni 'er de opfchorting der aanbefleedinge te bewerken. De' reden, wil men, deczer fpoedige veranderinge , was, het ver- zoek van den Luitenant Admiraal willem josef, Baron van'
Ginf,
»
HASSELAAft; (GERARdI 4^
Gen/ f afin eeneh der BurgesieestereB ,- om tot Betelbebber Van liet verOerkce Naarden benoemd ce worden. Die hade de lleereti wakker gemaakt , en 'x gevaar doen bemerken van 't bewind dier Stad te zi^n vallen aan eenen perfoon, wiens Va- der thans Gouverneur was van den Prinfe van oranje,- vait welken de Stad thans wijd en breed in denkbeekien verfchild&i Veel was 'er te doen over de aanbefteediog. De Gekematit- teerde Raaden zonden « ten deezen tijde, den. Heer hasss- LAAR 9 met de Heeren bleman en plbsser, na ^mfl^rdam^ óm de Regeering ter bewilliginge oy.^r te haaien.' - In een ge- hoor » welk zij in de Vroedfchap hadden , voerdeix z\y , te» dien einde , verfcbeiden redenen aan, welke, naderhand, door Burg^tneesteren, in een Vertoog aan de Vroedfchap, wederleid wierden. Zo veel vermogten deeze bedenkingen bii deii Raad, als mede eene bedreiging, dat, ingevalle de aanbedee^ ding voortgang fiadt, meii van Stads wegen daar tegen, zou protesteeren, dat de Heer HAssEtAAR en de andere Heef^n^ ónverrigter zaake, na '5JF//7^tf wederkeerden^ en aan de ver- (lerkinge van Naarden ^ in eenigen tijd , niet meer gedagc
wierdt.
... - >- . , • * •
Den tijd der zictinge in de Vergaderinge van Gekommitceer' de Raaden vdrloopep zijnde, nam de Heer Hasselaar , vad nieuws , zijn . gewoon verblijf te AmfierdaM , en wierdt 'er ^ in den Taare T669 i tot Hoofdfchout der Stad aangefteld^ Al Vjoor' lang hadt de Waterftaac dier Stad op middelen doenh bedagt zljri , ter weeringe van verfcheidcn ongemakken , aad welke mén, bij mangel aan . genoegzaame ververfchinge, ge(ta- ^ig onderhevig was. In den Ja^ure 1570 wierdt, ten diea einde,* het plan ontworpen van het l^^en van twéé Sluizea in den Binnen -Amffd, em door middel van dezelve. het Y- water uit deti Buiten; AnH^el t« houden, en, naa dat men het de Stad badt rond, geleld, wederom in bec Y te biren^en. ï>d groote Amftelliuis, welke nóg heden de verwondering van* op^ nierkende Inwooners en Vreemdelingen, wekt, was de vrugi^ tan dit overleg , en 't vernuft y»i , den Heere hasselaar- tQomaamlijk de werkmeester, waar^ aan de uitvinding en vol« looijing diens kóscbaareu gelïlgts moet worden toegefehreeveflir
XX* DEEt. C^. to
WiSSELAAR^ (CéRAKÜ)
iH tldenf wu ook te Amfteréam^ fe den* Jïarö*
^^ "^^ cBgitust de geta Wstefteltenis van veefe Burgers ea
■/• * '^f^ * Aftn ba<fr «Je Franföben over de hand , en ; gelijk
j^c^«^*^^ei! , «etf «eö aanval op dè Stad te, vreezen,.
jj^f«^ ^kfottr dft gèrugt in "t 'einde van de Maand Juni). Za
f^ót^^^jeezt on^eriötheld , dat ïn detf nacht tüsfchen den
^oog ^^^^aéneat^^^^ diei^ 'Maand , eetiige Burgers iich
td*- ^^^teo fl"*^^ vanden Heére Hasselaar, die reeds te
Tef»<^*7^ ^^' het IWirftwèkkènde gerugt, dat dfe Franfchen,
^*^i^fJé V^^lgen; in het Ye. tot aan het Blaitow-Hoofd ,
^ *^5tcÖ}kfte' 'gedeelte' der Stad , waren doof gedrongen r
* .-^^^fffc, gelijk men vermoedde, om de Stad bi| verrasfing
j l^ ficètaeti. De Heer Hasselaar, 't z\] om de Burgers ge-
-jj5t re iïellen , of omdat hij 'eetiig geloof fToeg aan de tljdinge ,
f^sz hié'^op' ten bedfleuit', en begeeft zich, in 't holde van
den nacht, tia de aangeweezenè plaats, om'tevèmeemen, wat'er
fV) ^e zaake ware» Aad *t Bltóu\^-floofd gekoomen, verneemt
jiij' Iniüërdaad 'efènige kleitiè Vaartuigen; makr die ze bemanden,
ii«reh -geene 'Vfjauden , maar Vrienden', Boeren naamclijk uit
Zuid- en Noordholland, die te Deventer en elders Krijgsgevan-
geu geweest , doch nu onlangs waren vrijgekogt.
De -Heer' HASSELAAR, 'wiji hij tog op den been was, krijgt thans deijfnval, eer hij tia huis k'èierde , de Ronde te doen langs deWtóen en Poorten, om te verneemen, of elk zijnen pligt betióbrlijk'yalarnaml Bijkans hsdie hij zijn wefk verrigt, en wa9 t^sa&n- den laaiden Post genaderd, wanneer hij' zijne zorg- vuldigheid zeer dnür' betaalde* Hier, door den Burger, d!e op SchildT^afet «flondt , na 't iFo»rïel gevraagd zijnde, hernam hij^* éïnigzins gramfïoorig, ef frü'zfjne ér der niei heter verftondty éfl ff hij zeti^e Het 'H^tord ïvel haddef Hoewel Hij Neen moest antWbordén, hièldt hiji cvenwdl, den Heer Hasselaar, die zijnen weg inleende te vei'vbrderen , tegen , en , onder het aan»' Bóudfen óm liet'^öir^^té -moeten weete»,' hem den Tromp^ van zijnea^ Snaphaan voor* den borstJ / Zeer euvel nam de Hobfdfchóiit dit 'Örfngjen 'enf direigen, en,./ na den Schfldwagt geireederi lijnde, floeg hl?, met den Rotting, welken hij in' zijne hand droeg, het Geweer öederwwrti. Bóbdeiijk Hep dit' voor den Heere Hasselaar af. Vermida de Haan was overge*
baild^
HASSÈiiAAil. (GERARÖ AÜNOÜÖ) 0f
_»^i -_- ^ M ■ _ _ _
■ • j
iMudd^ giiig hec Geweer, doof den' ftoot met den Rotting i los^ en vloog daar uit een Kogels welke den Heere Hoofdofficier^ dermaate in de dije kwetste» dat hij» naa Bijkans een jaar zuk-^ kelens aan zijne Wonde, op den èird6n{Junij des volgenden jaars^ daar aan overleedti ^
* » • • • •
Hasselaar. (cenARt) a^noud) Beter bekend^ dan éenigé Undere van dit aanzienlijk geflagt, zo omdat hij onzen tijd be- leefd lieeil, als om zijne veelvuldige bemoeijingen met^sLands zaaken^ is deeze voortreffelijke Staatsman. In zijne jeugd badc^ bij zich vlijtig toegelei^l op het verzamelen van zulke kuibdig- bederi^ als bem^ in *t vervolgd zouclen van dienst zijn ^ in dé gewigtige posten , tot welke hij , uit lioofde zijner afkomfte^ , eerlang zou geroepen worden. In den Jaare 1739 wierdt hij tot Raad verkoozen, en bekleedde ^ iti dé jaaren 1745 en 1746, de tiraardigheid van Schepen. Toen, in den Jaare 17^81 tüsfchen de Oorlogvoerende Mogendheden, eene Bijeenkomst was beleid^ om de loopende gefchillen bij te leggen^ viel^ onder anderd, op den Heere hasselaavl de keuze, om^ van Ivegen de Provincie Holland, en als Afgevaardigde vati dat Gewest, te verfchijneh op de Vredebandeling ce Jkem Zo veel als eenige andere der Staatfche Gemagtigden, badt hij deel aan 't geen hier geraadpleegd wierdt; Zelf wil men, dat de Heer Hasselaar zwaarigheid zou gemaakt hebben^ terwijl dd overigen daai" toe 'gezind waren, in het tekenen van de Vaot^ afgaande punten, omdat hij dezelve als nadediger befchouwde^ dan het Ontwerp, te Breda, voorheen op het papier gebragr^ Het gezigt van de nadeelén, welke zijne aanhoudende weiger ting zou medevoeren j haalde hem ten hingen laatde over^ Geddurende zijn verblijf te M^n , gebeurde de buitengewoon^ verandering det Regeeringe, h) zijne geboortedady door zijne Booghetd , en wierdt de Heer hasselaaü, bij die gelegenheid^ tot Burgemèestci- aangelleld. Men heeflt opgemerkt, dat terwijl hkr van kernls wierdt ge^eeven aan de Gemeente, bij het noe- men van de naaifien der drlè overige Burgemeesteren ; eeb alge- meen Hoezee opging, doch dat de menigte zweeg, op het boo- ten afleezen van den naafn van ha^selaar; *c zij oftdat deeze minder aangenaam was bij bet Volk, of; oüsfcliiaiSi omdüt hi}
Gg a gi^
468 HASSELT, HATTEM.
geoordeeld wierdc » den Heere Erflhdhooder niet genoeg te zfja toegedaan. Zedert benoemde hem zijne Hoogheid Prins wii^ L£N DE IV tot zijnen Reprefentant in de Adrairaliteits • KoUe- gien in Holland \ in welke hoedanigheid de Heer Hasselaar insgelijics 's Priufen perfoon , als Admfraal - Generaal , vertegeiv woordigde, bij de plegtige Begraafcuisfe van den Heere hen- rik grave, Luicenam Admiraal van Holland. In pragcig ge- waat gedoscht, en gezeeten in eene Koets, met zes paerdcn 'belpannen , volgde hij onmiddelijk agt^r het Lijk. Verfbheiden maaien heeft, zedert, de Heer Hasselaar de Horgemeester- lijke waardigheid bekleed, als in de Jaarcn 1751, 1752, 1755, 1756,. 1758. I75P» i;6i, Ï762, 1764 en 1765. Hij over- léedt zonder kinderen. — Terwijl ik dit fchrijve, bekleedr ^éh Lid van dit Geflagt de waardigheid van Burgemeester, en eén ander den post van Sekretaris dcezer Stad»
Hasselt, eene Stüd van weinig aanzfen en vermogen, fn de Provincie Overijsfely aan het zo genaamde Zwarte irater^ Het meeste vertier heeft men in dit Stedeke, in het Voorjaar, in den Naazomer en iti het begin van den Herfst, ter gele- genheid van den doortogt van het aanzienlijk getal arbeidslie- den, welke, jaar op jaar, uit het MunfterfcHe en èaarom- fheeks , zich na Holland begeeven , om de Graslanden te maaien , fn de Veenderijen te Baggeren en te delven, of ander foortgelijk zwaar werk te verrigten; voor 't welk zij, jaarlijks, eene aanzienlijke fomme gelds ten Lande uit voeren. Op hunne heen- en wederreize , neemen deeze huden , veelal , hunnea- weg over fiaifclt*
Hattem , eene Stad in Gelderland , van weinig aanziens , en jongstleeden haarer onvermaardheid ontrukt, door het voorge- vallene aldaar, omen in de Maand September des Jaars 178(1.. Het Steedtje legt digt aan den 7)/el^ tegenover de Stad Zwolle y digt bij de grenslcheiding tusichen Overijifel en Gelderland^ Van het aloude zwaare Kadeel , welk de Stad plagt te dekken ,, vertoonen zich nog eenige overblijfzels. Hoewel 't ongelooflijk ZQU kunnen fchijnen 3^ verzekert men , nogthans , dat de Muurea
de
HATTEM, HATTEMISTEN. 46J
de vervaarlijke dikte vao vijfentwintig Voeten Eouden gehaÜ lieb« ben. Hertog Karel van Gelderland ^ die liet Slot, door Hertog REINOUT DEN I, in 't begin der vijftiende Eeuwe geftigt, niim honderd jaaren laater merkelijk verkerkte en verbeterde 9 deedc binnen hetzelve een Yzeren Kooi of Kevie plaatzen, lil welke misdaadigen wierden opgeflooten. Naar goedvinden kon dezelve om hoog getrokken of nedergelaaten worden» Nog heden vertoont men hier de zwaare Kram, aan wel- ke, volgens de Overlevering, de fchrik wekkende Kooi eertijds zou gehangen hebben. Meer dan eens heeft de Stad gevoel gehad van de rampen des Oorlogs, zo in de tijden der Her« togen van' Gelderland^ als gednurende de Spaanlche Beroer- ten. In deu Jaare 1672 wierdt *er de Bisfchop van Munflet meester van, met een verlies van zevenhonderd Man. Ben uitvoerig verhaal van 't voorgevallene, geduurende het Jaar 1785, *t welk eindelijk uitliep op de bemagtiging der Stad, door Troepen vao den Staat, behoort niet tot ons Plan. Die lust heeft, kan deswegen te regt geraaken in de fraaie en lee- zenswaardige Verzameling , getijteld Het Beroerd Nederland. Het getal der Huizen binnen Hattem wordt op nog geen driehonderd gefchat* Het Raadhuis, een zeer oud geftigt» heeft eenig aanzien verkreegen, zints de verbe^ingen, voor ruim vijftig jaaren , daar aan gemaakt. De Hervormde Kerk,. ins- gelijks een oud geftigt , wordt door twee Predikanten bediend. De Re^eering beftaat *er uit eenen Hoofdfchout, en tien Bür* gemeesters , Schepens en Raaden , met eenen Sekretaris. Het hoofdbedrijf der Ingezeetenen is de Landbouw, nevens het planten en fpinnen van Tabak. Langs den Tifel legt eene Weide, Horneet genaamd, een eigendom der Stad, en> naar men wil» door Heftogiu eleonora aan haar gefcbonken.
Zie SCHRASSERT, Bofcbr. van Gelderland^ Tegenw. Staal ^ ,Deel IIL
Hattemistbn, een godsdienftige Aanhang, in de Nederlan- den, dus genaamd naar eenen pontiaan van hattem. Leeraar onder de Hervormden , op PAtlipsland , in Zeeland. De
Gg 3 dwaa-
ér^ . HATTEMÏSTEN,
I , ^pwwWIW^i— igW>11 K J .„II LU M
^waaUugeo,. welke deexen Man en zijnen naavolgeren worden te ia<ce geleid , fchjjnep haaren oorfpropg verfchiildigd te zijq aan de verknogtbeid aan eenige leerfleüingen vap den vermaardet 9£NN>rcTut DE fiPiNOsA; als mede aan het dringen op de ge» volgen I welke ^ volgens. sommigen, uit de Leere der Hervorm'* den , Mngaande Gods Eeuwige en Onverand^lijke Ber fluiten, kunnen worden afgeleid. Dit fdiijnt hen vervoerd te hebben t<K het drijven van een Onverfaiddeii)k Noodlot en V(rfftr^te Noodzaaklijkhetd aller dingen. Volgens deeze gron- den , zoiiiden ze niet flegt^ de Verdorvenheid der MenfcheUjkfi Natnure» en het weezenlijk onderfcheid tusfphen Zedelijk Goed en Kwaad ontkend, maar ook beweerd hebben, dat de Metf- fehen onder geene veipligting leggen , om hun hart te zuiveren , Of werkdaadlge poogingen lan te wenden, om hunnen wil en neigiogen te buigen tot vüjtlge gehoorzaamheid aan Goda Geboden. De Godsdienst ,zou, volgens hen, niet bedaan in doifii , maar in Jijdi» , en de geheele Wee van ghristus tot dit eene Gebod kunnen gebragt worden, dat wij met eene geduldige gelijl^noedjgheid alles moeten verdra^gen, *t geen ons vanGoda w«gen overkoomt, en onze nooit aflaatende pooging daar heet nenlfarekken, om onder allerlei lotgevallen, eene önveranderr lijke bedaardheid des gemoeds te behouden. Daarenboven zou VAN HATTEM, eu, naa hem, zijn' Aanhang, beweerd hebben , dat CHaisTUs aan 4e Godlijke Rtgtvaardighcsid niet vddaan» nock door zijn lijden en derven Verzoening voor de Zonden der Menfchea-te wcge gebragt, maar door zijn Mlddelaarfchap ons liUeeu zou aangekondigd en geboodfchapt hebben, dat *er niets in ons was, 't geen den Allerhoogden mishaagde, en dat chris* tus alleen door de bovengemelde aankondiging zijne Dienstkneg- ten regtvaardigde, en v^n fchuld en ftraffe Bevrijdde, voor den Regterdoel des Heeren. Hoe zeer deeze en foortgelijke begrip^ pen eenen gebaanden weg tot allerhande ondeugden openden^ blijkt het , egter , niet , dat dezelve onder de Hattemisten die Uitwerking hadden. De deller van dit Artikel heed 'er onder hen gekend, die, in geregeldheid van gedrag, voor andersden- ]i^e Christivien piet' behoefden te wijken, Wfuit, ondanks hei t>ovenfiaande , - «rkenden zij eene drafoeflfening Gods over de i»4et| *r menfchen, JX] beweerden n?ameüjk,, am z^cji z^ïsp
HAUTAIN.. (PHHLIPS d« 20E1C , £^ rm) «rt
«»
«enfgejHxia^. gelijk te.büjv»» dat. h^^el Godfle^Menfcl^ fliecficage i^iaij hij bet, €gt^, deei^ ^^^r bunpe jPCHid^tv Het gevoelea deezer luiden .zoi^ dus. .eenjige geliji^beid ^idabi^ii aie^ éai dier hedendaagfbhen , wejkc;, met afkeivriQgie.vaii a}te ftelr lige ftraffeOf van Gods w^eg^j over de zonden» het .kwaad £11' oadeel ,daar> vaa aljeeoliil^ .zoeken en (leUen in, de ntiuiir- iijke fchadeloke gevolgi^^ wflke zij» uit. den aan .der zaak :Klvie, voqnbreqgen* ^-«* Qm zijne dwaalloeringefi «vkcdt waH ii TTEM de Predikdoel onizoidj doch 'bqgeerfld evQnwrel tlf «ep Voorüa^der van *t Leetüelzel der Hervormden te. wordoi flangemeckt« Hij he^ft ^fibkreeven eene Verhandeling Mer den Heidelbergfch^u Katécbhtntts, Uier en daar* Yoocd in de Provincie Z£ei0fki% ontm^oc men oog eenige Voorbanden fm *a-Ma9s bijzondere/ gevoelens.; doch den naam van Hait€f^ mé$t f n \i9iHt, men zelden noemen*
Zie lUEOD» HAz&i DisfpriMtio\ vmuM coe-
ffAfTfAUf, (PHILIPS DB ZOETE* RetT ron) een dez eerde Cndertefeenaaren van 't Verbondfehrift der Eiielen , in den faare 1565» aan de Hertoginne van parma, Landvoogdesft der Nederlanden, ter hand gedeld, verdient, daarenboven, bij de naakoomeliagfchap» in *t geheugen bewaard ce worden, uit hoofde van zijnen llouttn en gelukkig geflaagden toete^ op het Slot van Antwerpen» De Prins van oranje, naame- lijk, de lucht gekreegen hebbende van het oogmerk der Staa- een omtrent die Vesting, hadt, reeds eenigen tijd geleeden. Volk verzameki in \ Land van f hooien, onder den Heere van hautain; 't welk thans, op fchrijven van de zulken bin- nen de Stad, met wdke zijne Hoogheid ver(bind hieldt, der- waarts moest gezonden worden. Maar het aantal Schepen, Biet welke men dien togt zou moeten ondecneemen^ en die men nn bij de iiand hadt, was zeer gering, en zon door die van 'binnen ligt kunnen geweerd worden. Zonder *t gebruik n?aa- • ken van eenen Krijgslist, begreep hautain, zou hij, in zijn •ogmerk, bezwaarlijk flaagen. Hierom bcleidde hij het Huk in
Qg 4 dier-
47« ÏIAÜTAÏN. (PHILIPS de ZOETE , Heer van)
diervoegé, dat hij, met uitwendigen opfcfaik, door het op- haidea vao eene menigte Vlaggen en Wimpels, de Schepen een voorkoomen van meerdere grootte en zwaarte deedt hebben , dan zij met *er daad bezaten. Om 't ftuk nog beter te beleggen^ maakte hij , tegen 't vallen van den avond de Stad te naderen , om- alzo » onder begunlHging van het fchemerlicht , de oogen te beter te misleiden. Dit alles hadt de bedoelde uitwerking. Naauw- Ujks hadt hautain de Stad ouder 't bereik van zijn Gefchut ge* kreegen, of hij loste 'er eenige &hootenop, die zo wel troffen « dat 29 eenigen der Hoogduitfche Soldeaten kwetden. Dit vol- tooide den fchrik , die reeds de gemoederen hadt bevangen. Al- gemeen was, wel haast, het geroep: de Geuzen \ de Geuzen i daar hoornen zei Algemeen wierdt hierop het vlugten onder de Hoogduitfche Knegten, in zulk eene verbijftering en vreeze, dat veelen zelf hunne wapenen agterlleten. Onder dit alles was de Heer van hautain aan land getreeden. Met ongemeene eer- becooningen en een luisterrijken toeftel wierdt hij , als de Verf losfer der Stad, (laatelijk ingehaald, en vervolgens, tot Iooq zijner onverfchrokkenheid en gelukkig geflaagden list , door de Wethouderfchap met een gouden Keten begiftigd. Zints dien ^iid fchijnt de Heer hautain eenig Krijgsbewind gevoerd te heb- ben binnen Antwerpen^ Althans ontmoeten wij hem aldaar, in den Jaare 1585, ten tijde als de Hertog van parma, door een zwaar beleg, de Scad benaauwde, 't welk aan h&utain het leeven kostte. Op den Kouweodeinfchen Dijk hadt par- ma zich (lerk verfchanst, en bragt daar door de Stad in mer- kelijke engte. Meer dgn ééneq toeleg deed^n de Staatfchen om )iem van daar te verdrijven. Bij e^nen dier aanvallen, in den nacht van den vijfentwintigden Mai des genoemden Jaars , was HAyTAiN tegenwoordig. Zeer dapper wierdt hier gevogien. Pe tegenwoordigheid van paraia zelven blies den zijnen zo veel pioeds in, dat ze hautain met zijn Volk tot wijken noodzaak- ten, In dit wijken vqndt onze Held zijn einde. Want vermids de Staatfche Schepen, welke hem met zijn Volk aan den g^. poemden Dijk hadden aaq land gezet, om niet aan den grond te raaken , zedert van land waren gefloken , vondt hij hier gee- ne wijkplaats. Om evenwel niet in 's vijands handen te vallen , |)|(lQndt bij het j in volle Wapenrusting, t)OYeiY vaq den Dijk ^
HAUTAIN. (WILLEM de ZOETE , gezigd) 473f
fpringeti , docK mee dien rampzaligen nitftag , dat hij vast raak- te in den modder, en daar in oh^jlukkigiljk verfmoorde. Ne* veos hem kwamen 'er bijkans veertienhonderd man om.
Zie Boa,
Hautain, f willem.de zoete, gezegj) bekleedde, gedua- rende *t heecfle van den Spaanfcbcn Oorlog, de waardigheid van Luitenant Admiraal van Zeeland» Het vertrouwen, welk *sL8nd5 Staaten in hem (lelden, bleek, onder andere, in den Jaare 1605. Ten dien tijde vernomen hebbende , dat twaalP- honderd man Spaanfche Troepen , te Lhfabon ingefcheept, ter Zee na de Nederlanden zouden gezonden worden, pven ze aan hautain last , met een goed aantal Schepen , koers te zetten na het Kanaal, met oogmerk om de Spaanfche Vloot te ontmoeten, en het Volk, welk hij gevangen kreeg, in Zee te werpen. Op de hoogte van Douvres ontdekte hij de vijand- lijke Vloot, en maakte *er zich meester van met kleine moei- te; die, inderdaad, naauwlljks noemenswaardig zou geweest zijn, hadden de Engelfchen hier geenen blijk gegeeven van hunnen nijd op de Nederlanders. Niet alleen vertoonden zij hunne Spaansgezindheid , in het bergen dier Spanjaarden, wel- ke, over boord gefprongen, door zwemmen, de handen van HAUTAINS Volk zogten te ontkoomen, maar zij fchooten ook, uit Doutres, op de Holhindfche Schepen , onder voorwendzel dat deeze, te digt aan de Engelfche Kusten, vijandelijkheden ge- pleegd, en dus dien bodem gefchonden hadden. In gevolge van zijnen last, hadt hautain de Spaanfche Knegten, welke hem in- handen vielen, rug aan rug gebonden, in Zee doen • werpen. Bijkans zeshonderd man kwamen dus deerlijk aan hun ehide. De overigen wierden , door de Engelfchen, in hun land aan den wal gebragr.
De voordeelige uitflag, voor den Staat, vandeezen togt, ver-» meerderde zijn aanzien, en deedt hem als een bevoegd voor- werp voorkooinen, tot noggewigtiger onderneemingen, tegen den Vijand. Ëene wreede behandeling hadden, in 't bovengenoemde jaar, eenige weerelooze Staatfche Koopvaardijfchepen ondergaan
Cg 5 van
474 HAUTAIN, (WILLEM de ZOETE , gezegd^
van den SpaaoTcbe Admiraal » don louis de fasoardo $ hi) bidc het Volk daar van opgehangen, over boord geworpen of verbrand. Om bier van wraake te neemen , zonden *jJLand9 Staaten onzen Lui tenant- Admiraal , in t begin des Jaara i6o(>, na Spanje y met eene Vloot van vierentwintig Schepen. Z\\vk last hi£ldt in, de thuiskoomende Spaanfche Westiodifche Vloot te onderfcheppen, en daarentegen het uitloopen te beleuen aan. de Schepen, welke, in Portugal, tot hun vertrek na de OotHn^ dien 9 gereed lagen. Hoewel zijne uicreize, door tegenwind en ilormen, zeer langwijlig viel,, flaagde hij, nogthana, gelukkig in *t laacscgemeide oogmerk van zijnen togt» De Oostiudifche yiooc hieldt bij zo lang binnen de havens opgeflooten, tot da( het jaargetij , om uit te loopen , verftireeken was ; tot merkelijk n&deel van den vijand , alzo de laadingen wederom aan land tnoes^ jten opgeflagen worden. Minder af breuke deedt hij den Span- jaarden, iii het llooren van*t binnenloopen hunner thuiskoomende Wesüiidievaarders. fJier toe floeg nog een ander ongeluk, aan de zijde van hmjtain. Vermids de Schepen, met leevensmiddelen, welke hij uit het Vaderland verwagtte, door tegenwinden vev- Junderd^ niet kwamen opdaagen, moest hij, door gebrek ^ch i>aopt, vroeger dan hij zelve gewenscht, en men hier te Lande verwagt hadt, reeds in deti Voorzomer tbuiswaarts keeren. Nog vóór *t einde des jaars wierdt hautain , andermaal , op geiijken togi uitgezonden , doch nu bepaaldelijk ook om op de Spaanfche •thuiskoomende Oostiudifche Schepen te p^sfen. Doch decze togc viel ten eenemaale ongelukkig uit. Op de hoogte van Kaap St. Vincept ontmoet van acht zwaare Galjoenen , wisten deeze aan HAUTAIN en de zijnen zo veel werks te geeven , dat de thuiskoo* mende Oost- en Westindievaarders , veelal , in behouden haven binnenliepen. Dit alles, cgter, was niet aangegaaa, zonder dat men, van weerkanten, dapper hadt gevogten. Men roemt-, bij deeze gelegenheid , de onverzaagdheid en *t fchrikwekkenés beflaan van reinier klaaszoon. Onder -Admiraal van ZtielMg^. Twee dagen hadt hij den Vijand werk verfchaft. Alle zijne Mas*, ten waren over boord gefchooten, zijn fchip allerwegen lek, zijn meeste Volk gefueuveld , en voor hem geen uitzigt op ont- zet. Nog verkoos hij liever den hardden dood te öerven , dan leevende in 'svijands banden te vallen. Aan de zestig man,
wet
HAUTAIN, CWIIAEM m EOBTE , fe«egJ) 4?$
» ^■^m.mé- * # «. V t«
welke 4)ij nog overig %hadcrdeedc. bij .deaJg$6eli)|^an ypprA^, om de lon^ in 'c dvruidie fteekea, eahet Schip», met Vpi|^4^ al, te doen in tie kicht (pTvagetu Men J)eu{ilügt .'ec eqnpaarig {n, eo naa God^ op de knieën, gefmeekt lej^ebben, dac hec fchroomUjk bedrijf ^ua oie( teo kwaade^ofjoaded^ mpgt geduid yvprdeny volvoert naeo hec beOuic* Twjsemao, van 4e. zestig ramp^ oaligeo, die, bijkans balfverbrand^ .door -de Span jaards wierden opgpvisdlt, verhaald^ j^it aan.hunnei verbaasde redders. ,
Gedo^rend^ de drie volgende jaareo, n^a ^ien pngtilukkigm s^ogt, en het Beftand, ^elfc daarop voli^e^ zat ha.utain ido^c^ Ail*. Dk yj^ü.% nietten einde geloopen, of 'sLauds S(a?cen (Idr jden hem , vap nieuwe , in 't bewind* . Met eenlge Scbepep z^ 4e hij na de Midd^landfche.Zee, om o^ den Vijand te kruizen» ,In dit bedrijf volhardde hij vier jaareii agter een , wanneer bj ,tot eene zaak van meer gewigts- gebezigd wierdL Te weeceii^ ;q *t begin des Jaara. 1635 lag hautain gereed «, inet eene Vjioq^ .van twintig Schepen, oo^ daar mede in Zee te ft^iekep^ wamv^er de Franlche Konio^ fvsc verzoek liet doen aav de Siaaten^ onder «ndere, dat zeatiea Sobepen dier'Vloote fnpgüen 'gebruikte w^irden j:ot het beleg van RocheJU, Dit verdoek «wièr^t .tofsgedaangr cu het bewind diens togts ban onzen L.ukepaQt * Admiraal ^pgedraa- gen. In *t begra der Maand Junij* raakte- bij r flaag^ met de yiopf: fier Hi^enooten, onder den Heer j>b $oyBKS¥(» en j^ierdtgenQo^- ;Eaakt, met verlies van* fentge Schepeq, 0a A^ii^/ te wijken, ^aa zich hier herfteld ie'hebben-, liep "hij %(iH>d^roip uit« mee oogmer^t om d^ vijaodlijk^ Vleoi<.te ofupioetoq. ^ Z^^el^lLkig daagde hij hier Iq-, m in 't gevegc» welik ^ij^-z^fl^ met(^ /Schepen onder den aetfdeiv sousw hieldn, da^ ^^] • «erlang , rpigi baan maakte , om ^mede ie kiumejo heipen iot- her Aaaq v^ib \^ ^eleg voor d^ Sttd RgehfilU^, Hjer- yercpofde^blJKM^ ip ^(r.voV- gende jaar, wanneer 'sLands Staaten, ondier ao^e,. {^09^ door de* b^moeiziicht der Predikanten met zaaken, het gemeene Land betreffende,, te j^ade wierden, hem met zijne Vloot thuis te ontbieden. De. Sl«d Roehelle, naamelijk, zo als wij reeds eenigzins hebben te kennen gegeeven , was thans in handen der Hugenooten , of Franfche Gereformeerden. Ten tijde als 't bo- n^ieogeaclde «erz/9«k .d^.Fraiprcben l^joivg; « dojDf d,^ ,A]ge- m^eo^ Staaten i wv ingewiJljg^tvhaWen veele Predikanten hec
ver-
'475 HAUTAIN, (WILLEM de ZOETE, f^ezegj^ enz.'
verleenen van bijibind,aan eenen Roomschgezinden Vorst, tegen eigen Geloofsgenoocen , wn den Predikftoel vinnig doorgeftrée* ken ; ja zelfde lloutbeid gehad, on de inzameling van j)ennin- gen, welke, ten behoeve van die van Rochelle^ hier te Lande, heimelijk gefchiedde, openlijk te prijzen en aan te moedigen. Zedert het vertrek der Vloote Heten de Predikanten niet af van deeze bemoeijingen , maar breidden dezelve nog verder uit. In de maand November des )aars 1635 zat het Sijnode in de Pro^ vincie Overijifef. De Vergadering, oordeelende» de zaak zich te moeten. aantrekken, was Hout genoeg, uit het midden haarer, eenige Gemagtigden af te vaardigen aan 'sLands Staaten, en ran dezelve te verzoeken • niet {[Qgts dat de Luitenant- Admiraal HAUTAIN, met zijne Vloot, opontbooden, maar ook, daarenbo^ ven , dat nu voortaan eenige hulp mogt betoond worden aan de belegerde Rochellenaars ^ welke men dus lang hadt helpen drukken, 't Antwoord, ter Vergaderinge van Hoiland b&^^mé ^ om aan de Predikanten gegeeven te worJen, hieldt in, onder andere, „ dat de Leeraars aan de Staaten moesten overlaaten, „ en toevertrouwen, het doen van al wat mogelijk Mras, ter „ herroepinge van den Luitenant Admiraal hautain, en ten „ voordeele van die van de Religie", dat is, de Hervormden. Of dit verzoek van eenigen invloed ware^ of dat andere rede- nen *s Lands Staaten daar toe overhaalden : zeker is 't , dat aan HAUTAIN, eerlang, uitdrukkelijk bevel wierdt toegezonden, om het beleg op te breeken, en met.de Vloot na *t Vaderland te rug te keeren. Hoe veel hier over tusfchen den Franfchen Koning en de Algemeene Staaten te doen viel , en welke heillooze ge- volgen daar door den Lande dreigden , valt niet in ons plan om daar van verfkg. te doem Hautain fchijnt , niet lang daar naa, te zijn overleeden. 'Althans vinden wij, zedert, zijnen naam niet meer vermeld.
Zie VAN meterbn; aitzbma; Refolutien f van Holland^ enz.
Haüwert, een Dorp, in de zogenaamde Ftir- NoordêT' Koggen f in NoordhoUand^ van niet veel aanziens. Met ver-
icfaei-
HAUWERT, HAZARSWOUDE. 4?/
fcheiden tusfchenruimten , zijn de Huizen in een langen flreefe gebouwd , en konden 9 in den Jaare 1749 « volgens de Verpoi>- dingslijscen , nog geene zestig haaien. Honderd jaaren vroeger was het getal grooter. De Kerk is klein, hebbende een vier- kanten Toren, met een agthoekigen fpits gedekt.
Hi^zARSwouDE, een Dorp en Heerlijkheid, In RHnland, wta£ van het Dorp ongeveer anderhalf uur gaans te Zuidoosten van Leiden^ en omtrent .even verre ten Noordwesten van Gouda legt. De Heerlijkheid, naar men wil, de grootfte, en, zeker^ lijk, eene der besten in gantsch Rijnland ^ bezit drieduizendf tweehonderdeenenzeventig Morgens en honderdvijftig Roeden gronds, van zevenhonderd Roeden het Morgen , deels Veen« dtols vette Weilanden , meestal kleigrond. Men rekent dat een derde gedeelte hier van verveend is , en de twee overige deelen geheel Land zijn gebleeven« Zeklen ontmoet men, ten platten Lande, fraaier en netter bebouwde Don>en,en die meer 't aan- zien van den welvaart der bewooneren hebben, dan Hazars* woude , niettegenflaande het , zede t tachtig jaaren , in bloei en welvaart, merkelijk is afgenomen. Volgens eene overlevermg der Dorpelingen, zou, in 't begin van deeze, of aan 't ein* de der voorgaande Eeuwe, de Kermis of Jaarmarkt aldaar zo bk>eiende geweest zijn, dat men *er, uit hoofde van het getal der inwooneren , en den toeloop van buiten , bij die gelegenheid, vijftig Koebeesten plagt te Aagten , behalven nog een goed getal Kalveren en Schaapen. Nog heden ziet men 'er verfcheiden deftige wooningen , die blijken draagen van den welvaart haarer eigenaaren. Over 't geheel wordt het getal der Huizen op vier- bonderdenvljfentwintig begroot , en één Koormolen. De Kerk der Gereformeerden, een groot en luchtig gebouw, pronkt mee een fraaien Toren. De Remonflranten , hoewel ginds en elders merkelijk aan 't dunnen , hebben 'er eene vrij aanzienlijke Ge« meente. Doch die der Doopsgezinden, de eenjge ten platten Lande van Rijnland ^ is, zints de laatfle jaaren, merkelijk ge- minderd in Ledemaaten. Hoewel niet i|i 't DcM'p zelve, hebben , egier , in 't Regtsgebied der Heerlijkheid , de Roomscbgezinden twee Kerken, de eene merkelijk grooter dan de andere; z\\ worden door den zelfden Priester bediend De Veenerij, Laud-^
bouW|
47*' IIAZAilSWOüDE i HEDA. (WILHELRIUS)
^tm^Êmi»Êmimtt\\*j II n T mi
h&m^ Visfdlert} efl- toet pr*té!ï ai^ftw«»ört vaflösti ïijn dtf' vdorüstiKiIl^ifikkeivvvanvhec be(hia» der Ingezeeteoeo; Daaren- bJ^ai heeft, ffl^n' htef. ectae .Fabiwk van Gaas, 't welk tot Kaas-' dodk ^c3»dl gebruikt i en^ via wegebde groote menigte vatf de beroemde Lóidfike .£aaa^ welke in deezeo gord valt, nerkelijkeo aftrek heeft. In vroegere tijden genoaten de Ha^ zcdrs^oudjche Bufgers ^ ginds en elders , vrf j aanzienlijke Voor- régtent- Van^ deezé is nog ov ergebleeven , de Vrijheid oin té Deidéfi^ op dè Vischiöarkt ^ bij den Afllag te mogen mijnen. ITe Heerlijkheid van Hazarswouiie^ van welke thans eigenaar is de Heer leste vbnon ¥a« BfeRKEwnooE , door koop van het Oëflftgt der WAssBNAARBN», geeft aan ha*r«i Heere zeer aanzien- lijke VoórregteOi De eigendom daarvan geeft hem met een het régt-van Hoofdingelaude van Rijnland. Mij kan het Beroep van dWi Gereformeerden 'Predikant- goed- of afkeuren , en moet oök ) cM de Verkiezing van den Kerkeoraad van kragt te doen iJj%», deswegenjjm zijne goedkeiirlng^gevraAgd worden.- Voor hem? df ten bverftaan van zijnen Gemagtigdcj moet de Diako- ' nie'haare jaarlijkfcl^e Rekening doen^ • De Dorpsregenten, zijn-' de Weigeboorene Mannen*, Schepenen, Kerkraeesteren, Le- pfoosmeestér eti Armmecrtef , worden door den Heer aangeftcld'i * zónder dat deufgaaade Regenten, in zekeren zin, tot de Be^' ^ noeming eörig zeggen hebben* Eindelijk behoort nog aan ' hem 'het Regt vtn de Agterleenen van Hazanvfoude ^ die zeer ' iriéntgvoldig zijn iri de l^erlijkheid , en ctekc hij den vijftigfkti ' pèfMing van alle HuiiJemen Landen j op wetke hij Erfpagt béefl» en dit ettf trlj aanzienlijk getal dtmaak^n.
Zie TegenWé Sfaati Handvesfcn vaU üijéUmdA
'Hbda, (wttHBLMüs) de vermaarde Leevensbefchrijvef der Utrechtfche Bi^choppen, wierdt geboorcü in het vermaaklijk ^ilandsch Dorp A!fen. Naa zich, volgens den fmfaak zijner Eeuwe, op de weetenfchappen te hebben toegeieid , behaalde hij 20 veel roems, dat zijn naam kwam ter kennisfe van Keizer maxi- MiLiAAN, die hem tbt zijnen Raad en Geheimfcbrijver verkoos^
en
ÖÉËG, HEEL, Of HEDEL, HEEM. (JATÏ de) 4f0
m
én daarenboven gebruikte tot verfcheideii zeer gewigtige GezanÊ* fchappen< Vervolgens omhelsde hij den Geestelijken Staat, eri wierdt, eerst Proost en Aardsdiaken te Arnhem , en naderhand bevorderd tot Deken der Proostdtje van st. >an, te Utrecht. Ruime gelegenheid verfchafte hem deeze Hand tot de boven^ gemelde Leevensbefchrijvfng, welke hij gebragt heeft tot iif den Jaare 1524. Niet lang dair naa fchijnt hij overleeden ie zijD.
Hbeg, een aanzienlijk Dorp, in de Frtefche Grietenij ^/i#- hritzeradtel j gelegen op eenen heuvel; van deeze leggmge zal, waarfchljnlijk, de plaats haaren naam ontleend hebben: want ^(f<g betekent, in de Friefche Landtaal, zo veel ala hoog. Volgens 't verhaal van zommigen, zouden de Hollandfche Graaven, ten tijde als zij over friesland bewind voerden, te Beegy om de vermaaklijkheid der plaatze, hun gewoon ver« blijf gehouden hebben* In dé nabuurfchap lag wel eer de State Harinxma^ de wooning van het geflagt van dien naam; doch het wierdt onder den voet geworpen , geduurende de vas« nielende gefchilten der Friefche Edelen.
Heel , of hedel , een Dorp en Heerlijkheid , in Gelderland^ in de Bommelerwaard ^ aan de Maaze, tegenover den Schans Crevecoeuf^ Het Kadeel, welk bij dit Dorp legt, is een der zwaarde gebouwen in zijne ibort hier te Lande, van twee rpnde Torens voorzien. Geduurende de biunenlandlche onlus- ten, in vroegere dagen, was éoQz^ Sterkte een twistappel dec (Irijdvperende Edelen. Vnn hier dat dezelve , verfcheidex> maaien, belegerd, gewonnen en wederom verlooren wlerdu
Zie Tegenw* Staal 9 en wagenaak^ Fad^mjl,
Heem, (jan de) een Nedertader, die, door zijne bedreei- yenheld in het bloem- en fhiitfchildereu , een onlterflijken naam heeft naagelaaten. Aan het onderwijs van ziJAen Vader DAVio DAVID8Z00N D£ H££M> CH zljue clgeue zucht en werk^
zaank
48ó HEEM, (JAN BB^ HEEMSKE^RK.
zaamhcid was hij alle zijne bedrevenheid verfchuJdigd. Terf iblijke van den prijs» op welken zijne Kun^itAükken, ook on« der de Landgenoocen , gewaardeerd wierden, dient , onder an- dere, dat de vermaarde Kunscminnaar , de Heer johan van DER MEER, voor een groot Scuk> met eenea krans van allerlei fruiten en bloemen omgecven» hem tweeduizend guldens telde.- Bij verfcheiden buiteniandfche IJoven wierden zijne voort- breïigzcls gretig gezogt, en zo hoog gewaardeerd, dat bij» door een derzciveu, met het Teken van Ridderfchap vereerd wierdt. Eene bijzondere bedrevenheid bezat de heem , om het: gólxd en zilver zo natuurlijk te kunnen naaf)ootzen , dat ligtelljlc Iemand, op het gezfigt, daar door konde misleid worden. Op- merkelilk is het , dat hij op zijn zeventiglle jaax het penceel ilog zo fiks en vlug behandelde, dat zijne flukken, in dien hoogen ouderdom gemaakt, voor de beste en fraaille gehouden worden.. Öe tijd :^ijns flervens is onbekend. Dit weet men, dat hij, ia den Jaare iddo, 2^0 wel als zijn Vader, nog leefde*
Zie UOURRAI^EIffv
. Heemskerk, van ouds tïemezeniireca geutoimd^ is een oud' IJori^ 9 gefegen in Kennimériandy een h'ajf^ uur gaans teö rïoór- den der Stede Beverwijk. Het heeft weinig aanziens, behalvea' eenige Overblijfsels , i^elke de kenimerken draagen van deszelfs vroegel^ beter toefhnd. Naast de vervallene muuren der Kerke' ftaat eene Kapel , in ^elke men nog versheiden oude Grafïïeden* aantreft. In eeti Kerkglas ziet men de beelt'enfs vad den ver- irfaarden Schilder maarten van heemskerk , óf van veen , tran'wien men, op het Kerkhof, een blaauwen Arduinfleeneiir Grafnaald ziet, door hem, ter gedagtenisfe van zijnen Vader iKVLot W1LLEMSZ VANf VEEN , opgeridht. Ook ziet men 'er nog bet Steen werk van 't aloude Höoge Altaar. De Ban van Heems- kerk ftrekt zich uit vier uuren gaans in *t rond. Eene overoude^ doch nu elders zeldzaame gewoonte, heeft hier plaats, de Ban- ding genaamd. Op een Gemeene Werf worden, jaarlijks, op een gezetten dag, alle Burgers bij een geroepen, om op den Dingftal te verfchijnen. Die afweezig biijtY, of geene Gemagtigden.
zendt.
HEEMSKERK. {Beenu *m) 4!!
«ü
zendt t verbeurt tweeënveertig Keonemer Schellbigea. Mea ^Muit hier jdnsy onder den-Blaauwen Hemel, den Vierfchatfy op welken, nal het leezen der naimen door den Sekrettrts, de Schout vraagt, of iemand tegen eenen anderen iets hebbe in ie brengbn? Zo *er eenige Iclagte koome, die geen nader onder^ zoek vordert, wordt *er llraks vonnia geveld, eo op heecer daad uitgevoerd.
Zie LAM, Handy. van KenntmtrUnd.
H^EMSKERit, {tieereh van) Het gedagt Van c&en naam , aaa *t welk het Huis te Heemskerk^ thans Marquette genaamd, la eigendom behoorde, was reeds bekend, eer dit gèltigt in wee- zen was. De eer(te Heer van dien naam , in *s Lands Gefchle- denisfen vermeld, was,
flENRiK VAN heemskerk; hij leefde in het Jaar isso*
N. van Heemskerk^ getrouwd met Barthaut van Asfendelft^ ftierf te Haarlem^ in den Jaare 1265.
N« VAN HEEMSKERK, de Vrouw van Hendrik van Kronen^ èutgj Zoone van Willem van Kronenburg, bastaart van Graa- ve Willem van Holland. Hij was Maarfchalk van het Neder- flicht, wierdt Ridder geflagen door Vrouwe jacoba , in den 'Scrijd bij Alfen, in den Jaare 1426. In den Jaare 1396 hadt hij , met Hertog Albrecht , den togt tegen de Friezen bijge- woond. Van hem zijn kinderen naageble§ven.
Wermbout van heemskerk, getrouwd niet If. van Zij7, bij Leiden, verwekte bij haar Hadewig van Heemskerk ^ io den Jaare 1450.
N. van Heemskerk^ in den Jaare 1300, getrouwd mee Sti* ven van Zuilen van Nijveld^ wien zij kinderen baarde.
K. van Heemskerk j huisvrouw van Jakeb van Backenes/ei te Haarlem, alwaar ze, in den Jaare 1455» overleedt, kinde* ren nalaatende*
Gerrit vaN heemskerk. Ridder, Woonde en ftierf te Hoorn, In den Jaare ispt.
' Philips va^ heemskerk , nam in huwelijk Catharina van
Jceoiii en verwekte» bi) baar» twee Dogters: DMtskenvau
'XX. OBKL. Hh Heemi^
HEEMSKERK., (Heeren van)
\
ffeemsktrk^ die, in den Jaare 1434, de Vrouw wierdt wva Frederlk Uitenham , ea kinderen eer waereld bragc ; en Otteiina van Heemskirk^ getrouwd met S weder van Kuilenburg, op 't Huis te Mdurik » in de Betuwe.
G£RiUT VAN HEEMSKERK 9 Ridder en Baüjuw van Keonemer* land* De Roomsch Koning willem, als Graaf van Holland» deedc deezen het Huis te Heemskerk bezetten, om bet verloo* pen der Westfriezen te beletten, in den Jaare 1246. Hi; liet na.
Arend van heemskerk. Ridder, in den Jaare 1250 ver- meld, en in i2po geflorven. Hij hadt een Zoon,
Gerrtt vaük heemskerk , die volgt.
Willem van heemskerk , wiens Zoon , van dien zelfden naam, in den Jaare 1335, ongehuwd > ovcrleedt.
Gerrft van heemskerk, Arendszoon ^ Ridder» in zekeren Brief van den Jaare 1317 vermeU, ftierf in den Jaare 1332. Bij- zijne Vrouw, Beatrix van Haarlem^ Wtllems dogter, liet hij na twee Zoonen :
Gerrit van heemskerk, die volgt.
Henrik van heemskerk, welke eenen Zoon naHet, die Vader wierdt van eene dogter, Beatrix van Heemskerk geoMtimd.
Gerrit van hzbmskzkk 9 Gerrit stopn^ Ridder. In het Ce* vegt , tttsfcfaen 'Margaretha van Belleren en deszelfs Zoon Her- tog Willem, In den Jaare 1351» koos bij de zfjde des laatstge- meld'en. Tien jaaren laater deedt bij , gederkt met Wouter van Egmond , groocen overkist aan de Abtdije van ^gmond. Hi) overleedt fai den Jaare 1365, nalaatende
Wouter van ïibemskerk. Ridder. Hij wordt befchuldigd
van oproerigheid tegen Hertog Albrecht van Beijeren, en fchuB-
plaats verleend te hebben, opzijn Slot, aan zekeren perfbon,
éie eenen toeleg hadt gemaakt op het leeven van Heere Reinout
van Brederode , Baüjuw van Kennemerland. Hierom deedt de
Hertog, door Dirk van Poianen, het beleg flaan om het Hub
ie Heemskerk, die 'er elf weeken voor lag; waar. naa het, op
genade en ongenade , aan hem overgang , en Heer wouter in
zijne handen viel. Naa eenden tijd «Icteos, maakte hij zijnen
zoen met den Henog , en bekwam zijne goederen te rug. Hi}
ftierf in den Jaare 1380, zonder kinderen. Het Hjiis te tieema-
kerk kwam toen aan de Grajiflijkhei(^. Socb vermid* ^«rnog
' ya»
Vin xijn geflagt overig waren, wierdc het aan bun. te rog g^ geeven , en kort daar naa de eigendom van
Gerrit van heemskerk, Ridder, overleeden in den Jaare 1403* Mee Hertog Albrecht, in den Jaare 139P» den togfi cegen de Friezen bijwoonende , raakte hij in gefchil met Floria van Alkcmade., en ontving van hem eene wonde in een lijf- gevegi* Hij hadt in huwelijk Margaretha van Craiingen^ dogter van Willem van Cralingen en Christina van Zuidwijk^ Vrouwe van Rodenrijs, Bij deeze verwekte hij , behalven eenen Zoon^ die jong ilierf, eene dogter ^ dementia van Heemskerk i welke de echtgenoote wierdt van Gijsbert van Vianeni Heere van Noordeloos^ Zoone van Jan van Vianen^ Ridder, en van Sophia van Herlaar, Vrouwe van Noordeloos» Bij haaren Man wierdt dementia Moeder van Maria van Vianen^ Erfgcnaame van Noordeloos en Heemskerk; die in den echt tradt met Arend van Strijen, Heere van Zevenber« gen , Zoone van Gerrit van Scrijen en van Johann» van Bdec* felaar« Hier door kwam het Huis te Heemskerk aan bet Ge^ ilagt van Zevenbergen < waar uit bet, vervolgens, bij verkoop # overging aan Daniël de Hartaing\ Heere van Mkrquette^ welke het gemelde Huis Marquette heeft vernoemd.
Zie Oude Holle Kronijk% van leeuwen « Bat. HolL
♦ Heemskerk ) (V Huis té) t\t MARQUETtE-
•
HeemsAeric. (}kiiioiiVM() ^eerond, gelijk uit bet Voofgiajindtf blijkt, is het geflagt, welk deezen naam voerde^ Reeds vroeg ont- moeten wij hec i in onze Vaderlandfche Gedenkfcbrifcen , in de per« foonen van Minnen , die een meer of min -aanzienlijken rang bekleed- den. Pe perfoon, welken wij thans tragten te doen kennen^ zal ^ waarfchijnlijk i tot dat Zelfde Geflagt behoord hebben. Al vroeg betoonde hij eene ongemeene zucht om zich te oeffenen lo de Aardrijkskennisfe. Verdomen hebbende ^ dat van wegeof detf Staat onderzoek zon gedaan worden ^ ter ontdekkinge* van eenenf doortogt na China ^ wenschte hij niets vuuriger dan deei te nee-'
Hbd mnf
4U+- HEEMSKERK. (JAKQB van-)
men aan deezen togt, als een dienöig middel om zijner kennis-* liefde in de hand te werken. Zeer kwam hem hier ooR tè (hde- zijne onver zaagdheid, welke hem nu reeds, en ïn 't Vervolg nog meer 9 meenig gevaar kloekmoedig deedt onder de oogen zien. Bij den Bevelhebber der Vloote, tot het gemelde oog- merk beftemd, willem barektsz, begaf hij zich aan boord' van *t Schip Amflerdam^ en zeilde daar mede, in de hoedanig- heid van Onderkoopman, uit Texel ^ in 't begin van Julij des. Jaars 1595.' Naa bijkans twee Maanden ^ zukkelens , bereikten TA] Waigatz , en vernamen *er , dat , hoewel men nog wel ver* der konde doordingen, de voortgang, egter^ door de invallende vorst, weldra geheel zou gellremd worden. Om met worftelen tegen het Ys, dat hen reeds zwaar benaauwde,. den tijd niet vrugiloos te fpillén, keerden ze eerlang te rug, van deeze kwa- lijk uitgevallene onderneeminge, in Oftober van het zelfde jaar. Zedert vonden 's Lands Staaten niet raadzaam , om voor ge- meene rekening diergelijk een togt te doen ondemeemen, maar zogten , door 't uiilooven van aanzienlijke belooningen-, anderen, daar toe te lokken. Om 't belang van den Koophandel befloot hier op de Regeerfng van Amflerdam^ tot het doen dier ont- dekkinge, twee Schepen uit te rusten. Jakob van heemskerk, als Schipper en Koopman, en zijn voorgaande togtgenoot wil- LïM barentsz, ajs Opperftuurman, voerden 't bewind over 't eene; jan kornelisz ryp hadt 't bevel op het andere. Zij. vertrokken in den Jaare 1596, en drongen eerlang door tot op^ de hoogte van tachtig Graaden, alwaar de perzing van. het .Ys hun hinderde m 't vinden van den gezogten doortogu Hier fcheidde ryp van heemskerk , die , door onverzaagcien moed y eerlang het Noordlijkde gedeelte van Nova Zembla bereikte. Hier ontmoette hij Ysbrokken , die , volgens meeting roet hec Dieplood , twintig Vademen beneden *t water haalden , en wel twaalf Voeten daar bovetr uit Haken. Zeer gevaarlijk was hier de tocftand. Van alle kanten lag het Schip in 't Ys bezet ; ner- gens zag men eenige opening. De Zon naderde reeds de kim- men, om 'er zich, binnen kort, eenige weeken lang, onder te verfchuilen. In deezen toeftand begaven ^icb eenigen van 't Volk landwaarts; die eerlang de tijding bragten , eene rivier met zoec water gevcmden te hebben., als mede zeer veel houts» waar*-
fchijnr
' HEEMSKERK. (JAKOB van) Jfij
4thiiolf]k , vin .de Taftarijfche Klist daar aangefpoeld. Derwaarts
i}^ooien 2ij zich te begeevên» om/er eene Hut op te flaao,
len In idézdKre ziek tegen de fiiijende Winterkoade te verfchui^
fleoi Al wat h<ui konde dienen , namen se met zich uit hist
.fichip* Vee) t^den.ze^ io het opg)eflagene gebouw, van koude
-tü aodiere ongem^kkw* Emdelijk zagen ze van nieuws het
eüeflijk. Zonnelicht y op den vierentwimigden Februari] des Jaafs
*>5P79 Qda dflt het, op den vierden November des voorigen jaars,
"^zich aim.hun onttrokken hadr. Thans wierden zé te raade, twee
1 Sloepen fOp te timmerep, om daar mede dien ongezelligen oord
-te ontylugiea: want bet Schip zat onbeweegelijk vast, op en
/tusfchen^deYsfchotzen. Onder dien arbeid (Vorf, tot algemeene
.'droefheid , willem barsntsz. Eindelijk kreegen ze dit akelig
verblijf agter <den rug, en vonden , op aanwijzen van eenige
HiMfen^ welke zij, in hun omzwerven, ontmoetten, hunnen
to^enoot RTPy te Oi^; zij gingen in zijn Schip ovdr , en
kwamen, op den eerden Oaober, te /lm fier dam.-
* * Van nleüWs ondernam heemskerk foorcgelljken togt ^^\n den Jaare i5o2, en hadt nu last, om den Oosthidifchen handel te hefchcrmen tegen elk , die *t bedaan durfde , de Nederlanders
1 daar in te hinderen, fioewel hij 't gezogte ook nu niet vondt , was^ evenwel , zijne onderneeaing niet vrugteloos. Hij ver- overde, en bragi in 't Vaderland behouden binnen, eene Portu- geeiche Kraak , wier laading gewaardeerd wierdt op eene fomme :tyan dtie Miljoenen en bijkans vierhonderdduizend Guldens.
:.De roem, door ibortgelijke bedrijven, verworven , deodt . VAN HEEMSKERK meereumeer in aanmerking koomen bij *sLaiids , Staat en. In den Joare 1607 (lelden dqeze hem, met; den tijtel VSU2 Admiraal, ia 't bewind over eeie Vlqoc van zeventien O0r- . jogfchepen., om daar mede na de Spaanfche Kusten tefteveneo, .en den Spanjaarden ailen mogeiijlcen af.breuH fe,doen» 'Een be- > wijs van belangeloosheid g^f hij bij deezen opdragt ybij Mirelkpo i^ij )^eeti loon begeerde:, 1 't en zij hij Prijzen. maakte,. boven de
• ivijfhonderdduizenct'Guldeus waardig» .In dat geval zou. hij der- iiig teü honderd trekken.. In Maart liep hij met zijne Vloot >iQ , Zee* Kaa de Spanjaacds te Lisfabon vrugdoos gezogt te héb- ,iienj vxsidt hij dezelve, in de Bm Nm Gsiraifar^ geankerd iJiinder /t, gefchut van de Stad en het Kadeel, ^erk eenentwiptig «:>.( Hb 3 Sche-
iM RBCMSKERE:, (KOENRAAD van)
Schepen » en bemand met Teerdgdttizend Koppen* Spoedig raak* ten ze aan elkander. Doch reeds de tweede fchoot kostte onzea moedigen Held het leeven ; een Kogel nam zijn flinker been weg., heel tot bij het bovenlijf. Nog fprak hij den zijnen moed in , doch gaf wel haast den geest , in zijne volle Wapennistingi Voorzigdg hielden de Hoofdbevettiebbers dit zwaar verlies ver* borgen, en gingen wijders de hnnnen zo dapper voor, dat ze eene aanzienlijke overwinning bevogten. Het lijk des Admiraals wierdt na jimjlerdam , ^ijne geboorteplaats , gevoerd , en aldaar ftaatelijk bijgezet , in de Onde Kerk , ten Noorden van het Choor, onder eene pragdge Grafllede, op welke men, behal* ven eene reeks van Ladjnfche Opfchriften , in *t Nederduitsch de twee volgende regels van den Ridder pibtzh coanzuszooH Wowr leest,
Hbbmskerr , die dwert dcor V 21 tn V Tker dorfie fire$*
yen 9 Uei d^eer aam V landt Mer V //;/, v$or Gibraüar he$
teven,
'i ^ . •
Zie WAGENAAR , Fad, Hificrie^ eti Befehrijving van Amfterdam.
Heemskerk, (roenraad van) Zoon van den Raadsheer !q deq Hoogen Raad, joan van heemskerk, was de zelfde, dien wij, op het Art. gerard Hasselaar, Zoone van pieter has« SELAar , hebben doen kennen , als Vrijwilliger op *s Lands Vloot, onder den Heer ir. de ruiter, in den Jaare 1672. *c t}\ tot loon voor betoonde Vaderlandsliefde, of uit eenigen an- deren hoofde , hij wierdt , nog in het zelfde jsar , tot Sekreta« ris , en iq *t begin des volgenden jaars tot Penfionaris van Am^ fier dam aangeAeld. Zedert tot Raad der Stad bevorderd , hadi )iij, in den Jaare 1^79 , van wegen dezelve, zitdng in de Verga* dering van Gekommitteerde Raaden, Als zodanig gaf hij da Hegeering kennis van den voorQag van Prinfe willem den Hl, tot bet d(Kso verfte^ken van Naarden: een Ontwerp, gelijk wijs ^ *( AR« van d^n Sorgemeester geragd hasselaar » verhaald
hek
HE]^9IRItKr tEOENIOXD «m) 4*^
mtt
liebben, voor etHjke jaareii geopperd; doch toen Terfehooven» thans, door £ijne Hoogheid, vaa nieiiws, op hectipijt gebrngc» ^ ernftig (ÉmgedroDgetk Sl^i gedeèfeeUjk gaf de Stad ^m- fterdam hier' aan de toeftemming. Heemskerk "«wedervoer» ter deecer gelegenheid, eeoige onaangenaamheid. Hem wierdt naagegeeven^ zich eemge uitdrukltingen te hébbeo kuiten ontval- tien, die te kennen gaven «enige bevreesdheid onder de Amfter^ dammers» ak of' de aandrang van djne Hoogheid, op de ver- flerking van Naarden y ter bevèifiginge vtn het Land, flegts een voorwendseiy 4/9ck het ivaare oogmerk ware, om das Amfter* dam te kunnen in bedwang houden, en zich, langs dien weg» meer magt ovet deq gebeden .Staat «an te matigen. Onder ande* te zou hij gezegd hebben, dat hoewel de verfterking vaniVT^s^r- ^ea drie Tonnen Gouds zoude kosten, de tijd wel eens konde koomen, dat Amfierdam wel. drie Mi^oenen zou willen gee vea, èuiNaardem nooit, vesfterkt was* Men nam dit zeggen ia dien zin, als of heemskerk ten oogmerke hadt, kwaad «aad «e ftrooien^ ea wantrouwen .tusfohen zijne Hoogheid en de Stad te verwekken* Hem, .onder andere, hadt de Ridder- fchap op *t oog,. .wanneer zijv^ ter'Vergadetinge van H$iUmé^ beweeitie , dat de veroorzaidcer^^ van 2Hlk een wantrouwen voor verftoorders der opeid)aace . rust moesten verktaard wor- den. Teg^n. d^^ese jaatijgiqg sogt de Regecrfaig haaren Afge- vaardigde te yerdeeiHgen, door. aan te merken, dat de Heer VAN HEEMSKBiUL. utet uoodzaaklijk mpeat gebonden worden, met zijn zeggen^ op zijne Hoogheid gedoeld, matf even goed icon gezien hebben ^ hec nadeel, welk der Stad Amfierdam dreigde, in. gevaU^ Naarden ^ \ eenlgen dage, in uitheemlche yijandfijke handen vieL Nog in dit zdfile , of in *t volgende jaar 5 vertrok, die^ Heer van heemskerk, ak Gezant der Alge- meene Staaten-., na het Spaanfche Hpf, Hij verioefde aldttr, ijl die lioedagigheid, tot aan het einde des Jaars 1691 » wan- i^eer hij wierdt afg^ost door den Heer van citt^rs , om ver* volgens gebruikt xe .worden in dca gewlgtigen post, het bé* middelen van den Vrede tusfchen den Keizer van het Duitlche Rijk en jde Ottomannifeke Porie* .Zint)»:zijn vertrek van Mé- drid , otDthieldc hi|. zich , tot ld de maand September dés Jaars , a^j^s» aan ^x fFeener Hof, wanneer hij, van de Algemeeno
Hh 4 Smar
40» H VMSKEKK. (MARTEN vav)
Staaten, lm ontvlog, zich. na Turkijen te begeeven. .Reedt' iil de volgende Maand deedt hij eene openboare increede. bin' sen de Scad Belgrado ^ tlwaar thans de Vizier zich bevondc,- en reisde van daar voort na AdrianopoU^ daar het Torkfche Hof thans zijn yerblijf hieldt. Benige heimelijke inzigtén, wil' men, waren oorzaak, dfit deeze bemiddeling geenehaatedeedCt Naa zijne wederkomst uit Turkijen, wierdt den Heere van HEEMSKERK het Gezautfchap aan het Franfche Hof.opgedraa- fisxi. Hij bevondt *er zich nog in de Jaare 1700; naa welkes' tijd wij, hem aangaande, geen^ verdere mjslding aantreffen.
Zie WAGENAAR, Vai^ tiift^
.Heemskerk, (makten yan) een vermaard Hollandscb Schil* der» dus genoemd naar zijne geboorteplaats, het Dorp Htemsf kerk 9 in Kennemeriandp Eerst genoot hij, hier te lande, he€ onderwijs vaq de beroemde Meesters jan lucas en van schorel. Om :9ich in de edele kunst verder te oefFenen, en het fraaie der Aloudheid af te zien , deedt hij eene rdze na Romt , alwaar hij drie jaaren vertoefde» Bij zijne wederkomst in *t Vaderland , zet- te bij zich neder te Haariem^ en woonde *er tot zijnen dood toe» die voorviel in den Jaare 1574., ^^ zesenzeventigde zijns
• ouderd(uns* Hij liet aanzienlijke goederen naa , door de be- oefiening van zijne kunst gewonnen. Indien *t waar zij , *t geen
' wegens hem verhaald wordt , moet hij , met zijne bedrevenheid In *t behandelen van het penzeel , zeer vreemde luimen gevoed hebben* Men wil» naamelijk, da( hij, bij uiterften wille, eene sekere fomme gelds hadt vastgemaakt, op zijne geboorteplaats, om de jaarlijkfche Rente daar van uit te keeren tot hec uitha« wen van eene jonge dogter, in dat Dorp gebooi^n^: onder deeze voorwaarde» dat de jonggetrouwden , nevens alle de Oascen , op den Bruilofcsdag, moesten koomen danzen op zijnen Grafkerk^ ^ vyui blaauwen Arduinfleen was gemaakt.
Zie DE ntES, Vitt dé Peintres\ .eoets^ i ' pooMf Zaanktndfchê Arcsdia.
' \. .*
u ; V \ ES^'i HBIWh
HfiEMSTEDB.' 4S9c^
:HEi!MST£DBt een Dorp én tAnzlentijIce Arobagrsheerltjkheid, cqd: .Noorden paaiende aan de Vrijheid der S'tad HaatUm^ over/eép gróót gedeelte van welker //«i^r^ \ welk iet opmer-* kelijks ls»/z^Jiaar regtagebied uitflrékc is van zeer vroege herkomst^ jeü,: vnli l^d.rot .tijd,» uit het Httlsder Heeren van HEEMSTEDE g)ek$^0ieQ «1 andéi'e''get}dgcen# Al zlnts lang wordr dezelve -bezeeten door bet geflagt der Heeren pauw , geboor^H HOBDFTy waar van verfcheidien Leden ^ in de Stad HabrJem^ gewigtige Regeeringsposten bekleed hebben. Bij de jongfter Omwenteling wferdt de tegenwoordige eigenaar, onder andere, van zijn bewind verlaaeefl.r Naa dat het voorgaande Huis, aaxr 'c einde der veertiende, en gedunrende een goed gedeelte dec vijftiende £enwe, verfcheiden maaien, vijandelijk beflreeden. Ml eindelijk genoegzaam vernield. was ^ wierdt het tegenwour^- dige Slot geboftiwd,. in den Jaa|-a 1460» door Heer jan vAct UEEMSTEDfc. . Het IS, In zijne foort, een overdeftig en zeer ^nzienlijlp vierkantig gebouw, pronkende met een vierkantigea en een ronden Toren, en legt in een ruimen Vijver beflooten* Over denzelven koomt men, door middel van een iVaaien Stf^n^n Brug van zes Boogen,. op het -Voorhof, op 't welk #ene reeks aloude Beelden Haat, nevens verfcheiden Opfchrif- ten. Binnen in *t Gebouw munt inzonderheid uit de Qroote 2aal, die met veelerhande oude Handwapenen behangen is« Bij bet ^lot ontmoet men eene fchoone Plancaadje, Volgerii d/s jouglïe Verpondlngslijsc^n, bevatte de Heerlijkheid Heem* fiede^ bet Qorp daar onder begreepen, tweehonderdzeventig Huizen, waar onder zesenvijftig Huizen met Bieeken, en ^én[ I^oornmoJen. De tegenwoordige Kerk wierdt gebouwd in dei\ Liare 1^23. De Heeren van Ifeemftede hebben binden d<;zeU ve fieii.^ deftige marmeren Grafllcde.
Zie AMPsiNG, Befchr, van Haarlem^ Tigenw. Staaf ^ ^nz.
Hs^lttTEDii , eene anc^ere Ambagtsheerlijkheid van dien naam , tegt in *c Overkwartier van *r Sticht van Utrecht^ ttn Oosten fat) Jutfaas. Zij beflfiat ia haaren omtrek honderdendenig;
Hb 5 Mor-
1^ UEEMSftEtiÈi
^^■^(-^■üPi^ip
Morgens; in den J«are 174S ftonden 'er negen haizeiu M Huis tt Heemftêde h een aanzienlijk gèbonw, hoewel hec^. zedert ruim zestig jaaren, veel van zijnen luister heeft ver- Jooren* De Heer.iHOB&K vam vsldbuizen. Heer van Heem' fitdt^ Prefident der Staatea van Utrecht^ hadtdit Gebouw ▼erfierd met aangenaame Wandddreeven , Starrebosfchen en Wacer^rongen » Wiidi>aan » Oranjerlj en beplantingen : zodat bet de bewondering van aUe opmerkende Vreemdelingen tot zich trok. Gelijk het eoi en ander wérk vedbhafte aan het penceel van den Kunstfchilder MounuB&oN, zo deedt het den dichtader van den geestigen rotgans vloeien*. Hoewel het Gebouw » jcints het Jaar 1730, veel van zijnen voorgaanden luister heeft verlöoren, heeft het, evenwel, nog merkelijk aanziens, ala Iftaande in een ruime Graft» en pronkende, op eiken hoek, met «en Q»its Torentje » en een hoog opgaand Dak in het midden*
<
Zie Tegenw. Ssaai.
He«mstem , «en aloud adeïijk Geflagt in HofianJ, \ welk , «an het bovengemelde Slot bij Haarlem^ zijnen naam geg^even, of dien daar van ontleend heeft. Uit dit Geflagt ontmoeten wij 9 in 's Lands Gefchiedenisfen , de volgende perfoonen.
Arend van heemstede. Ridder, vermeld op het Jaar 1330.
Reinier van heemstede, op het Jaar 1320 vermeld, hadt' tene dogier. Machtetri van Heemftedè^ In den Jaare 133a ge- trouwd met pyillem Cufer^ Bastaart des Graaven van Henegou- wen en Holland , en Bailjuw van Kennemerland. Hij verwekte bij haar Koenraad Cufer van Oosterwijk (naderhand Foreat genoemd) Ridder , in den Jaare 131^7 Houtvester van Holland , «n in 1400 Kastelein op 't Huis Tellingen. In den Jaare 1349' was 'hij ; in "het Öevegt bij'Schoódhöven, door de Stichtfchen gevangen genomen' , en beleefde* een zeer hoogen ouderdonu Bij ïijne huisvrouw CUmerifia verwekte hij twee kinderen: i. ff^itiem Cu/er van Oosterwijk^ Hofmeester van Henoge Al- brecht van Beijerèn. ' Deeze verzelde de befaamde alyd van POELGEEST, Bijzlt vau dien Hertog, én zogt haar te befcher^ Ben, toen zij, in den Jaare 1392^ door eenige Edelen, bif
nadit^
REEMSTEDE. 491
nacht 9 op hec Buitenhof In '^Hage aangevallen en vermoord wierdc. Hij badc geene kinderen, en dus tot erfgenaame zijne Zuster» 2. Ida Cuftr vm Oosttrwijk^ gehuwd met Jan van Wwttit^ Ridder» Heere van Poreest, te Middelburg.
Gerrjt smü heemstede, vermeld onder de Ridders van de -GuUen Spopr^ in de Brieven van Overdragt van Holland en Zeeland, door Vrouwe Margaredia op baaren Zoon Hertog Willem* Zijne echtgenoote was maria van polanen, dog- ter van Heere Jan van Polanen, txk van Catbarina, dogter van Hdere Dirk van Brederode, Uit dit huwelijk bleevennaa:
Jan van heemstede, die volgt,
N^ van Heemfiedey getrouwd met Gijsbert van Ysfelfleui, ' Heere van den Bosch. Zij hadden kinderen.
N. van Heemfiede^ gehuwd met Dirk van Hodenpijl, RJd* der, en bij haar Vader van kinderen.
N. ysn Heemftedcj getrouwd met eene dogter uit den Hui- Ee van Brederode, en bij dezelve Vader van Maria van Heemfiedcy die de huisvrouw wierdt van Jan van Treslong, bastaart van den Graave van Blois» wiens Moetier was Sophit van Daalem , uit den Huize van Arkel. Zij hadden verfchei- den kinderen*
Jan van heemstede. Ridder, boven genoemd, was Heer van Heemftede en Bentbuizen, in den Jaare 1409 als Raad van Hertoge Willem van Beijeren vermeld. Hij behoorde tot den Aanhang der Hoeksgezinden. Tweemaalen is bij gehuwd geweest. Bij zijne eerde Vrouw, Hadewij van Borfelen^ Heere Dirks dogter van der Veere, ver^^rekte hij:
Jan van Heemftede ^ op het Jaar 1408, als Ridder binnen Dordrecht vermeld , en in de wandeüBg de jonge Heer Jan van Heemftede genoemd. Vö<ir zijnen Vader lUerf hij km- derloos»
Gerrit van heemstede, die volgt.
Bij zijne tweede Vrouw , gei^rooten uit het Land van Klee* ve? verwekte Heer janj
Jan van Heemftede^ m den Jaare 1464 Bailjuw van Kemie- verf and, getrouwd met Adriana van der. Wonde, dogter van Jan van der Woude en Warmond. .In den Jaare 1454 was hij tegenwoordig. In den Oorlog tegen de Gentenaars.
Cer-
^ -flÊÊMSTEDR
ttÊÊÊÊÊH
I XJiKRKTr'TAïr'HEEaiSTfeEfc , bbvtn^gciroemd ,' was Heer v«a «ieemftede en Benthoiaen^ rcn getrouwd met Dirkje Zouf vafn Kettervliets dogter , bij welke bij verwekte ^ . t ^
Jan van hbemstedö en Bêitfmiten^ Rïdder, gehuwd mee 'Beatrix van Aikemade van der mud€\ dogter van Fioris van iAlkemade van der Waude. ' IMj aeezeharft hg eene eeuigedog- ^te^, lUdeii^ij svan tieemfltde ^ Vrouwe van Bemhüizen, die de -huifivföuw wierdt jvaa Roeland: ia Fevrcy Ridder, Heere van •Teemsi,l)ij Antwerpen, en, van Liesveld m Hoüand Daarec- :boven bezgc hij de goederen , van Aariaiiderveen en Zijlhof Wj Leiden, en was, in den Jaarjs 1492, Thefaurier van Vlaanderen, ,iden hif; deer <le 'mirtteadt Duiifche Soldaatpn, uit Bmgge ge- vankiijk wierdx weggevoerd. Zijne kinderen, welke den nadbi -Vtó Mitta^'itxii hebbeö aangenomen, waren de vijf volgende:
1. Jan le F£vre, geaegd hbemstsdb, die volgt;
'' a. Frav^oh'van neemfïède^ dus genoemd in 't Jaar -141 f?,
'was/liiaier,' Heer van TeemL^t, Airlanderyeen «n OiAshoórh,
Kolonel over éen Regiment Duitfehe •Knegtèri. ïiij ruiling wierdt
"iij Heer van Liesveld, en ftierf, zonder kiüdéreii, lii Üen Jaare
^. Enelirecht van Hcemflede s Proost te Maaftricht.
^ 4. Philippa vanlïeemflede^ gehuwd aan Jan van Zwieren, Ileere van Opmeer, van Moeders wegen Kleinzoon van WllWm
^ van Eg.npnd , ftierf zonder kinderen. ' /
5. Fiorentina van Heeir.ffede^ gehuwd mft* Charles de BOt' nemtcourtj Heere v^n hatliloij^ in Artois, ïcogif van haarèn Neeve Roeland van Héetnfledef' ] mzoovïy de goederen vtn Arlanderveen , Vrijhoef en Omshdom , en moest vervolgens hem nog onderhouden. Bij haar overlijden , 't welk voorviel in den Jaare 1564, lie» zij na de volgende kinderen: L Robért de hamemicourt ^ Heer vaa Ott eland, bij Gorichem, on|(e- huwd geöorven. II. -Anna de Barnemicourt ^ gdiuwd aan
' Don Fcrdinand de la Cerda , 2oone v»n den Spaanfchen Hertog van Medina Celi; zij hadt kinderen.: Wl.Phihpi de Barnemi-^ couTt^ Heer van Latilioij;: deezé tiao) ter Vrouwe Louife de
'Chantilieve* Erfdogter van Douvrijn, diei^m bacrde: i. ftö- hèri de Barnemiceuri , Heer van Ottdand , gdiuii^d met Agaes Schets, Hlegcer v«i Gaspar Schets , Baron vaQ Weftmaal y Ttte*
HEEMSTEDE. ' 493
Aurier Generaal van de Nederlanden. 2. Jan de BarfiemicoMrf^ Heer van Tlllolj.
Jan van heemstede , boven genoemd , Baanderbeer van Liesveldt, Heemft ede en Zijlhof, Ridder, hadt 10 huwelijk Hadewij t dogter van Klaas Corf van Boshuizen ; te Attuoaar* Bij zijnen dood, in 15529 liet hij naa:
Roeland vk^ hbemstidb, die volgt.
*^ofjne van Heemfiede , hadt geene kinderen , bij Jozef Beemsc, uit Vlaanderen, Heere van Melisfanc, in Holland.
Cortfelia van Heemftede ^ wierdt de echtgenoote van Floris van Griboual, Heere van Berquin, in Vlaanderen, en Raad te Mecheien. In den Jaare 1542 ftierf zij te Gent, oud aa jaaren, nalaatende Adoff van Griboual ^ Heer van Berquin, welke ter Vrouwe nnm Jofina Sasbout, dogter van den Prefi- dent Arent van Sasbout, Heere van Spaland, gebooren te Delft. Uit dit huwelijk kVamen voort : i. Anttmij van Gri^ böualy Heer van Plesfis en Berquin; 2. Beatrtpc ^an GrU houal^ die in den echt tradt met den Heere de Chévrij , Pro- voost te Bergen in Henegouwen ; 3. Catharina van Griboual ^ in den Jaare 16 13 getrouwd met den Heere van Jumelles; 4. Louife van Griboual \ 5. Florentina van Griboual; 6. Adriaan van Griboual; 7. Juliana van Griboual.
Roeland van m-temstede. Zoon van Jan van Heemfiede; boven genoemd. Heer van Liesveld en Zijlhof, trouwde, in den Jaare 1541 , met Jaanna Schooft , Dogter van Philips Schoofs, Ridder te Mecheien» Om de zwaare fchulden, in welke hij zich Hak, maakte zij met hem eeue echtfcheiding. De Heerlijkheid Liesveld verruilde hij aan zijnen Oom, Fran' fois van Heem/lede, tegen de goederen van Aarlanderveen ^ Outshoorn en Vrijehof; welke goederen, gelijk wij boven zeiden, hij naderhand verkogt aan zijne Moei; behalven Zijl- hof, \t welk Jakob van Duivenvoorde, Heer van Opdam » yan hem kogt, doch door Mr. Willem Pijnsfen genaderd wierdu Vermids de groote fchulden, in welke Heer roeland zich hadt gedoken, wierdt de Heerlijkheid Heemftedey bij Decreet en Executie van den Hove van Holland, in den Jaare 1552, verkogt, en kooper daar van Ftncent van Loekborsfj Rid- der» voor 18000 Guldens. Heer roeland leefde, tot in dea
. Jaare
494 HEENVLIET. HEENVLIET. (Het Oefagt pm)
«
Jaare 1560, op de Baanderije van Liesveld 9 waar van, id den Jaare 1564, door koop, eigenatr wierdt Hertog Erik van Brunswijk.
Mee den dood van Heere roeland, was dus het aloude Geflagt der Heer en van Heemfiedey in bet manlijk oir,' uit- gellorven.
Zie VAN L£EuwEN, Batavia Illuftratas
Hëenvliet, eene Heerlijkheid en Stede ^ fn het Land van Fêorn^ ten Noorden van de Maaze, bevattende, volgens de laatfte Verpondingslijsten , ruim tweeêntwintighonderd en twee- ënvijftig Gemeten Lands. , en honderdena&even huizen. De Regeeriug der Stede oeffent, binnen de Heerlijkheid , Burgerlijk en Lijfïlraffelijk Regtsgebied. De Baiijuw, die tevens Dijk-' graaf van de Bedijkinge der Heerlijkheid is, zit, ten aanzien van het Heemraadfchap , met de Schepenen van HeenvUet als Heemraaden. De Stede HeenvUet is gebouwd in de gedaante van een halfrond, in welks midden een ruim Marktveki legr# De Oude Rivier de Bormife verftrekt haar tot eene haven, *dle haaren uidoop in de Maaze heeft. Hoewel eene opene {Plaats, bezit, nogthans, Heenv iie f SiBids Geregtigheden, haar ] eerst gefchonken door Heer adriaan van kruiningitn, en n«- I derhand bevestigd door Keizer rarbl den V. De Kerk, hoe* I wel oud , is nog een fraai en groot Gebouw. De beroemde ! iiiGEL MERULA bekleedde hier weleer het Priesterampt. Hee I Stadhuis (bat op het Marktveld , gelijk ook het HeerenhuU f I een fraai en ruim Gebouw , van agteren voorzien van aange- } Qaame plantaadjcn, in welker midden men nog heden, rondom i :n het water beflooten, de Overbiijfzeis ziet van *t Slot Ra" \ 'efiein; de Kelders daar van dienen thans tot eene Gevange- X dsfe. De Regeering, welke geheel door den Heer worde m angeddd, beftaat uit een Baiijuw, die tevens Schout is, twee S urgemeesters, zeven Schepenen en eenen Sekretaris. Aan deÉp H eere ftaat insgelijks de aandeUtng van den Predikant.
«
1 Heenvlist ^ (Hef Gefiagt van) hoewel reeds voor lang uit- ^eltorveo» verdient, nogthans , van wegens deszelfs aloudeor
hu9«
HEENVLIET. {Rei Ceftagt vm") 4J>S
luister en aanzien , hier vermeld ce worden. Aan bet hoofd van becseive vinden wij .genoemd
HuGO. Hij was een jonger liroeder van Hendrik van Voorne^ Burggraaye van Zeeland , en wierdt Heer van HeenvUeiy tusfcbeo de Jaaren 1253 en 1373, in welke jaaren wij zijnen naam, in *sLands Gefchiedenisfeny aannreffen. Bij zijne huisvrouw fufii*, na van tkize , Reijers dogter , verwekte hij
N* VAN HEENVLIET » geuoemd op het Jaar 1330. Hi} liec eenen Zoon naa,
HuGO'VANHKENVLiET, Ridder, in den Jaare 139J, gehuwd net EHzaèeth van Po/anen , dogter van Philips van Polanen en van der Lekke, en geftorven in den Jaare 1404. Hij was de IHgter van de Priorij te Ruggen, en Vader van
L Mn aan van Heenvliei^ Ridder, die, in den Jaare i3JH$f den togt tegen de Friezen bijwoonde, en in den Jaare 1403, kinderloos, (tierf. Zijne huisvrouw was geweest Hadewij vaa Borfelen, dogter van Klaas van Borfelen, Heere van Brigdaii)*
IL Jan van bbenvliet en van Capttte^ in den Jaare 1399 getrouwd met HeiMg van BêrfeUn , Rafens dogter. Bij zijn overlijden, *t welk voorviel in den Jaare 1417, liet hij naa: u Frank van Heenviiet^ zonder kinderen geftorveu. 9. Elizabeth van Heenvliet , Nonne te Diepenveen.
HL EUzabetk van Heenvlies f gehuwd met Adriaah, Heeré van Crunhigen, in Zeeland, aan welken zij de Heerlijkheid vaa Heenvliet hi huwelijk bragt
IV. Catharina van iieenvUett In den Jaare 7405 getrouwd met Henrik van Naaldwijk, Maarfchalk van Holland, Zoone van Willem van Naaldwijk, Ridder, en van Sophia , dogter van Heere Dirk van TeiUngen» Bij haaren dood, voorgevallen Jq J421 , liet zij vijf kinderen naar
Jan van heenvliet, die volgt.
Jïlberi van Heenvliet.
Gillis van Heenvliet. ** Dirk van Heenvliet. ^
Jutte van HeenvHêt^ getrouwd met Jan van der Maalflede^ in Vhnnderen*
Jan van hkbnvi.ist, op Blijeftein , Ridder was getrouwd met Alijd van BerefiUen i^Woirms dogter van der Veere, en liij baar Vader vaa t^^. . . ^ -^ Jah
45H5 . HEENVLIET. (Hef Gifiugt van)
• - Japi van heekvjliet , die volgt.
Elizabeth van HeenvUety getrouwd mee Laureni van Céts^ bijgenaamd d€ Rijke , Zoone vaa Liewe van Cats en van Erm^ garde van der Maalllede.
,. Svfeer van Heenyliety in den Jaarie 1389, gehuwd met MarJ g^etha van Groeneveld, verkogit*::mden Jaare J418, de Heer- lijkheid Blijenflein aan haaren.Weeve Jan van Heonvlitt van Ca* PS'H«ït,yoor «ene Lijfteate. tiU hadc eene dogter," die in den echt tradt met Jan van Groeneveld.
Jan tan hben vliet )^ff Kattendijke en Stavenisfe\ ho^ta genoemd , ftierf in \ Jaar 1410. In zijn huweyjk met eene doff- ^ *y?9 \fV ^.^^ Coulfter^ wiens moeder uit het geflagt van Ht^ mert, bij Woerden^ was, verwekte hij:
Albref^ fan Heenyfief ^ Rjdder , Heer van Scaveniife, omtrent het; J/^ar, 1419 dood geflagen.
WlLLlM VAN HEENVUBT, diq VOigU , . ..j^. ■
yan van HeenykeK
/Ignes van Heenvliet^ getrouw^ met Jan van Egmond, Hee- re va» Soetermeer ,, ijopiio van Willem van Egmond en van iVfachtelt van Hemert, was Scfeout van Delft^ alwaar hij, in 1427, door eenige oproerige -Maaslaeders , wierdt doodgefla- gen. — Omtrent dien tijd wprd^nog vermeld eene Maria van Jfieenvliei , getrouwd met Bou4ewija Wlttemfe van Drenkwaart.
Willem van heenvliet, ijiev van* Kaïtendijke en StavenisfCi bovengenoemd, ontlastte, In den Jaare 141^» bij zeker Hand* vest, zijnen Oom Arend van Crumingen en »jnen Neef Jan van Cruiningen, van den doodflag, begaan aan zljiien Broeder ^^ brecht van Heenvliet^ Heer willem leefde nog in den Jaartf 1435, hebbende in huwelijk Margaretha van Romerswaal ^ dogter van Niklaas van Romerswaal ^ Heere van Lodijky bij welke hij verwekte :
Sweer van Heenvliet f Heer van Kattendijke en Stavenisfe, gehuwd met Margaretha Pots, Wouters .dogter , te Antwerpen, zuster van Maria Pots, die getr^wd was met Henrik'van Ze- venbergen. Haar Oom , Jakob Pots Eietersfe , was , in den Jaare 1457, Schout van Dordrecht. Sweer van Heenvliet ftierfj iii den Jaare 1485, zonder kinderen, en wi^dt, in de Paro- chiekerk te.Goes, begraaven, onder eenen Zark, op welken zijne acht Kwartieren Itaan uitgehouwen. . . ^ . j«m.
♦sHËER-ABTSKERKE, ♦$ HÉEfe-ARENTSKERKË. ASif
^^^^^M— ^^ I "I • ■ ■— *—É— ■— ^Bi^W^^
•
Jan van hienvlibt, die volgt.
N. van Heenvliet^ houder kinderen geftorveil.
Geertruid van Beenvlieti eerst gettoowd met N. van ded Dode j en daarnaa met Jan van Oftende , kidder In Zeeland f zodder kinderen gellorven, in 1505.
N. van Heenvliet , Nonne te Rhijnbürg.
Jan van HEfiNVLiET 9 boVed gedoemd , liet alleenlijk na eèneil
Bastaart» JUxander van Heenvliet ^ Itierf te Brusfel, inden
Jaare 1500, en met hem het iaatfté Mansoir vad dit adelijk
geflagt.
Zie VAN lbeüweK, Bau lUufi^
*sHEEit-ABtsRBRit£, bij vetkoriing ScfirMekerki eèn Öorp en Heerlijkheid, in Zuidbevtland ^ in Zeeland^ ten Oosten va«^ Siinouiskerke f waarfchijnlijk dus gedaamd naar eeden Abt» dia *er voormaals Heer van was» Tegenwoordig in deeze Heerlijk^ heid onder verfcheiden eigenaars verdeeld. Het Dorp heeft eene deftige Kerk, met een hoogen dikken Toren. Weleer was zij aan Joannes den Dooper gewijd. Thans Wordt de HerVormdo Gemeente, met die van Sijnoütsketké ^ door éénen Leeraar' be- kend.
Zie ^MAllegAnöb , Kronijk van Zei" iandi Oudheden van Zeeland*
«
•sHeer-aRents^erké, een 6orp eü Heerlijkheid van mer- kelijk aanzien , in de Provincie Zeeland^ op *i Eiland Zuidbe^ veland. Bij de Gereformeerde Rerk, een lugtig gebouw, dia eenen eigen Leeraar heeft, öaat een zeer zwaare Toren. Voor- tijds plagt , pas buiten het Dorp , te ftaan een zeer ztmr en welgébouwd feafteel, naar des Stigters naam, ^t Huit Schengen. genaamd. Zedert eenen reeks van jaaren heeft men het afgebro- ken , en de fteeneti der zeet zwaare fondamenten aan de Zec- weeringen gebruikt* Behatven eenige Polders , welke zedert 2ijn aangedijkt , bevatte, bij de laaiftè meeting, de Heeriijkheid driehonderdnegenenveertig Gemeten en iweehonderddertien en eene halve Roede. lu den Ja^re 1747 telde men ^er, in alles, honderdiweeënzeventlg Huizen , lüet eenen Koornmolen.
4^ • tlÉERPË. *skÉERENBERG.
■«>
Hêerde, een Dorp in G^A/tfr/ïaJïJ, in *t Landdrostampt vacr Velwwej van éen deftig aanzien, en zeer verraaaklijk pm zijne ligfeïflë^? toldderi in Geboomte en yrugibaare Koornlanden, om- ti-enc cweë üüfeii ^^s in *t Zuiden van de Stad Uattem. 'c Geen, in dien oord, eenigzins zeldzaam is, vindt men hier ver* fclieiden .zeer goede fteeneii Huizen , met pannen gedekt. Gelijk h]^ meer plaatzen in Gelderland^ ontmoet men ook in die Dorp éèii groot ftèënèn Kruis, weleer opgerigt ter plaatze» al- waar eöh moord zou gepleegd zijn aau eènen ongelukkige , voor welks Ziele de Voorbijganjgers , in een Opfclirift, aan hét Krul» gefield, Vermaand worden te bidden. Tot de Gereformeerde Kerk, die door haaren eigen Predikant bediend wordt, zouden, vofgèns zommigen, wel achthonderd Ledemaaten behöoren» Bij liet bbrj) leggen eenige P^piermolèus.
'sHklEKËNKÊRG, eèri CTraaflcHap en S'teédjCj in Gelderland, tusfchcn kkcfdani en Doesburg geregen, lleeds op liet Jaar lt^5 wórdt daar van melding gemaakt, Ih den perfóon van hen- rik, eerden Heer daar van, of, io als de haakooiheüngen zich doorgaans noemden , van den berg. De beroemde willem van DEN BERG, Vermaard in den aanvans der Spaanfche beroerten, die, eerst der Scaatfche zijde toegedaan, naderhand van partij wisfelde, was Heer déèzer Heerlijkheid. Het Steedcje ^tHee^ renberg legt aan den voet eens bergs, omtrent een uur gaans ten Noorden van Éénieyik. \ been 'èr, vóormstuls , bovenal de aandagt wekW, y^SLS het Grinflijk Slot, in de gedaante van een Rondeel gebouwd , titfoopeiicfe in een z\Vaaren vierkantige» Tortn ;' van vooren iid'd't tó ieii jgtdoten VöörbOl^; en Van ag- feröh eën hoogen aarrfèn \V^i; Voorts Kg liet Hxii^ middb i\i diepe en wijde Gragten. ïn dè Maaiid Odlotiér des Jaars 1735 wierdt dit Gebouw, nieereiideels^, een prooi der vlïimnien , doch il zedert eenigzins hérbbüvvd. liet Stedeke heeft éene Ge^éfor- mcerde Kerk, dfe door dérieh Léeraar 'wordt bediöid, alsiliede eene Statie voor de Koómsclige&iiideft ; voorts een Ratidliuis^ Gasthufs en Stads School. Het Kollegie tér Adttiralïcelt te Amftèrdam houdt hier eeh^ Ontvaöger der Licénten , Kontra- rolleur en tV^'ee Komniizeh ter Recherche. Oöder h'Ei Giraafltha^ i)ebooren de'Ampien en Heerlijkheden dndriugin ^ Elfen ^
Zed:
y
♦aHEERËNDVk, (V ffnis) èta, 4flJ>
op de b1]2otid'efe Arcfkeleti.
«Ie Tegenw. StaOt.
*sHfiEAENDVit, (V Huis) ftaande aan de rivier de Ysfel# tiiet verre van Tsfelfieiti. Het wierdt gebouwd door de Ge* 2inte der iltrnhutters ^ en diende, in den beginne ^ toe eeoe wooninge voor vijftien of zestien perfoonen van die liedtn, welice nadërliand tot ruim veertig zijn aangegroeid. 2ints den tijd, dat het verblijF te itiit opgang heefc gemaakt, zijn de nieede bcwooners derwaarts vertrokken, en is die Gebouw ia minngcinge geraakt*
. ^sHberen-henriks- KINDEREN -KER«, bij vcrkorting Üeer* Heins' Kinderen,' Kerk ^ een Zeeifwsck f)orp en Heerlijkheid, In Zuidbeveland^ omtrent c()fi half uur van de Stad Coest Het voert dien naam, naar de Kinderen van zekeren Ridder tiENRiR, die het Kadee! , door deu Vader begonnen, hebben doen voltooien* Het Kadeel) met zeer zwaar Muurwerk» van bintien voorzien met een vierkanten Voorhof» en uit het water rondom op^bouwd, bezlf verfcheiden Vrijdommen en Geregtigheden* Voor deezen. wu de Heerlijkhetd de. eigen* dom der Heeren van maalstede, eertijds eensmagtii^ Gefla^ in Zeeland* J^Ieer wolfakt van maalstebe verkogt, In den Jaare 144.0». deqze Riddertiike wooning, met de hnderijen, dnc onder behporende , aan ..Heere jan* ruigrok van der WBRVfi, wiens Wapen, nog in ^t. einde der jongstyerloopene Ëeuwe, aaii' den ingang» boven de Poort gezien wierdt. Na- derhand zijn daar van eigenaars geweest de Heeren van water- Vliet. In den Jaare ^(^85 kwam dezelve aan den Heer« per-» i>oNCHER.zEDLENiTSKW een Poolsch Edelman, welks naakoof melingen qog heden» ip.de Stad Utreckf>, in weezen en bewind zijn. Het Dorp heeft eeo tameiijjc groote Kerk, metreen fraalea toren. Üe Predikant van ff^^fikcrke: tmm hief; ook den Pienst waar. .
^ • li a Hb«-
?oö HEERENVEEït
Heer£Nve£N » een groot , welvaarend en fraai betimmerd Dorp of Vlek, in Friesland^ in bec Kwartier der ^^venii'^^; den^ gelegen op de grensfcbeidingen van drie Grlecenijen, Hdt" herland^ Schoterland en yEngewirden , tot ieder van welke een gedeelte der Plaatze behoort. Het Vleit ontleent zijnen naam van een uitgebreid Feen , in de nabuurfchap gelegen. Vol- gens SCHOTANUS zou dity Weleer» een groote Moerjs geweest zijn, doch vervolgens» droog^ gemaakt zijnde, veel Turf heb* ben uitgeleverd, zo als het nog doer. De Heer pieter van DEKAMA , Ridder en Raadsheer in het Hof van Friesland , ne- vens de Heeren kuyk en Forrs, kogten, naderhand, deezeVeen^ landen van de eigenaars of droogmaakers. De koopbrief , ge- dagtekend den 24 Juni] des Jaars 155 1 , Is nog voorhanden. On» deeze koopgemeen(cbap wierden de koopers de Heeren Kern- paguons, en hun eigendom het Heerenveen , zo veel als hec Veen der Heeren genaamd. Ter bekoominge van eene voeg- zaame gelegenheid on\,de Turf, te water, te verzenden, wierdt men te raade, eenen Vanrt te graaven, aan den Oostkant van het Veen, omtrent her Dorp Oldehome^ tot in de Knindery om alzo , langs dit riviertje , een vrijen nittogt te hebben in de Zuiderzee, en aldus, na Holland en elders, de Turf te kun- nen verzenden. Doch vermids dit riviertje te ondiep wierdt bevonden , veranderde men van plan. Van 't Hasfcher Kenveni af groef men eenen Vaart , dwars door dit Vlek , tot aan de Veenen. Vijf jaaren befteedde men aan het graaven van deezen Vaart, zederc, naar de Heeren Kompagnons, de Heerenftooi genoemd. Deeze Vaart, bijkans vier uuren gaansvlang, is, van de Erandflerfchansy eene Buurt, omtrent een vierendeel uura van Heerenveen gelegen, tot aan dit Vlek, en verder Oost- waarts, na de Veenen, meer dan een uur gaans, in de lengte ^ aan beide zijden bebouwd met Burgerbuizen , en deftige Boe- renwooningen. De lange ftreek huizen, boven het Heerenveen ^ boewei onder de algemeene benaaming van de Knijpe bekend , voert, egter, hier en daar, onderfcheidene naamen, van V ilfdr, de eigenlijke Knijpe ^ Nieuw -Brongerga en Nieww* Katlijk. Wegens het geul en tot gemak der bewooneren, wierdt, In dien flreek', in den Jaare lódi, eene Kerk geftigt, en met een eigen Predikant voorzien. Ook hééft men , ia
de»
HEtRENVEEN. 501
éen Jaare 1715 , in den Bandfierfchans , ccne Kerk ge- bouwd.
De eerde ftigting van het Vlek Heerenveen moet gefteld worden op het begin der voorgaande Eenwe. Zedert het Jaar 1^13 hadc de Hervormde Gemeente aldaar een dgen Leeraar, doch die, m een gemeenen Schuur, den predikdienst verrigite, tot in het Jaar 1633, wanneer men 'er eene Kerk timmerde. Vermids deeze Kerk llondt op de grensfcfaei- ding, tosfchen de Grietenijen Schot er land en jEngewir^' den , gaf zulks aanleiding tot oneenigheden tusfchen de weder- zijdfche Grietmannen. Slegts een korten tijd wierdt hierom dit gebouw tot den predikdienst gebruikt. In den }aare 1637 deedt ile Grietman van Schoierland^ in zijne eigen Grietenij» eene fraaie Kruiskerk bouwen ; de Ridderlijke Duitfche Orde , ter Balije van Ü f recht ^ hadt daartoe den grond giefchonken. V9n het eerstgemeide Kerkgebouw wordt thans de eene helft tot eene Waag , de andere tot eene School gebruikt.' De Doopsgezinden j welke hier vrij talrijk zijo, en voorheen on« derfcbeidene Vergaderplaatzen hadden , verzamelen 'er , zints eenigen ti|d , in één Predikhuis. Wijders is hier ook eene Statie van Roomsgezinden.
Het Heerenveen , \ welk , in getal van inwooners , meenige Stad overtreft, is niet alleen dfgt bebouwd met een aanzien- Jijk getal fraai Burgerhuizén , maar pronkt, daarenboven, mee «enige fraaie Heerenhuizen, uit twee van welke fraaie Torens ten dake uitdeeken. Een aanfehouwer, (taande in 't Zuidwes- ten der Plaaue, hebbende de Knijpe ter regter, en den Hee^^ renwal nevens BandOerfcham ter (linkerzijde, verbeeldt zich, eene wijduitgeftrekte Stad te ziea, pronkende, in *t midden, met drie iïraaie Torens. Misfcbien moet , in den bloei , wel- vaart en 't aanzien deezes Vleks, de reden gezogt worden, waarom, met voorbijgaan der Stad Slooten , in liet zelfde Kwartier gelegen, de Maandlijkfche Klasfikaale Vergadering van Zevenwouden , en om ieder zevende jaar de Sijnodaale Vergadering dor geheele Provincie , hier gehouden wordt.
Zeer koop- en neringrijk is voorts dit Vlek. Men vindt aldaar Scheepstimmerwerven , Kaikoven^, verfcheiden Molens, Brpuwerjjen, een groot getal aanzienlijke Winkels van ver-
Ii3 ' fchil-
5.0^ HEERENVEEN ^ 's HEBRENZAND VAART , enz.
fchilleBdeo m^xt, eene Boek^ukkiery» en voof^l ^ee^e grooto menigte Horologiexnaakers* De zo genoemde Friefche Klpkken^ qf Uurwerken, .wpr4^ hifr en in hei i^bmirige Vljsk dejou^^er^ meestal geiqaakt. De Weckmarkc » vp^al in 4en Her^t , is zepr Uod^n(je^ n^^ dan ^rjehoq^eré) W^^i^» °)^c ^Qi^e of ^Otfik* wek bel^ad^n, ;siet la^ '^r j^%if^ ^o^(|i4^ aanl|;p9iiie9«
ld den Ja^re 167% ^ pm^ d.e Fr(infch^n ^ea go^d deel vav Ifederl^ b^agt^gd bmJWen, /eij F^Usl^ni in^dijks g^reigjl wi^dc, (eide ineQ, rpj^di^ .dit Vl^k> opi liec Gew«^t te dek- k.ep , eeffi Aar4^ WW , VAU (iff^ ^bt^ Gin^t qmri^g^- PP SiS^iing^ i^^annde ileidi ui^ JBgpger r Kojpp^gniëp » geirc^D uit de iSceden Lauwerden m Fmnpker , de^U ^l^ Stutfd^ JCoegüen , flondc onder het bev?l van PiM^ ^Aua^r^ van i^as? Mu en HBitiRic KAZiMiR VAN ^Mi^üfJ , EfflfeultoffdjBr yj^ |F//«r iémd^ aejvens de Gonecaals van raiq^n^ap^t en Jr- HAif^ wiL^ hSM VA2Ü AiLVA. In dsn nafibit cusCch.c;} 4en ^l9CciQUi469 /sn qe- gemieaden Augustus diens jaiP9» xieeden de R^un^erfolftn^ ^ driemaaten coe, eepen geiir^'33ii/a9nv»ii0i> ilee^e Ptofs> docb «viesde^ telkens van daar, en «ervcdgeiis pir Ij^et^heeleiGew^tt verdreeven. Veel vroeger, te weet^ lp deQ Jaargi ^£^^'^ hadc eene Spaanfche Keurbende, van achth.Qfli4erd ICnegtfio enzevendg; CLuiters , eeaen aanvtl op Heer^nvetn gecj^ga , met oogmerk om langs dien weg zich iQt 19 *t l;gr^ der Proi^^ipcie .eenen weg te baanen. Dodi de moed der 9ii^ger,en 4eedt hun, wsel l^uist, den herti-ed iieemen. Dier^cJüjk lepne bej^geging p^oooette oo^ dén Spanjaarden , voor de Rond.ujt , op dj9n weg na het Dorp J^UefcIwêt ^l^en , en die In ^erJil y^^flieilkt w^.
Zie . SCHOTANUS , Befcbf. v^n Frie%ïani\ V Ontroerd Ne4tfiiand\ aitzema*
•s Heerenzandvaart , eene kleine Bauic , Biet verre van Haarlem y behoorende onder de Heerlijkheid van Heem ft ede ^ peest bevvoond van •Kleerebleekers.
Heer-jans-,dam , eene AmbagtsheerKjkheid en Dorp, ia ^nMfind^ in den ZwfJndrecAffihenW^iaxi^ paaiende ten Zuid- westen
HEER -JANS -DAM, >HEER^JANSLAND^ cnz> go^
jve^ten ^ao jjj5 4f^f ^'^ > en ;en Nooj:cI westen .aan de Waal. Wel- ;€er p.tegt hier ^en Dam te leggen , in plaats van wélken , ip Jden Jaare J741, èene aanzienli]Ice Sluis' gemaakt is, 4ie ruiqi dertigduiz?fi(J Guldens heeft gekost. De Heer jan yi^ roó- ZENDAAL, .Bedijker van dit Ambagt, hééft daar aan zijnen naam gegeeven. ^let bevat tweehonderdtwe^êpzêvèptig iMofgens *ea tweehonderd Roeden Lands. In het DorpV 'i 'welk vrij net, in de jiengte, is gebouwd, ftonden nog onlapgs vijfenzeventig Huizen. Mén heeft hier een Veer,' "t 'welk tot een dóortogt üt het Strijenfche Sas en den Moerdijk verdrekt.
^sHeer-jansland, of siR JANSLAND, ook wcl NieuW'Drei^ fcifor gena^n^, door den .Vloed yan den Jïiare 12881 vs^p *t T^^ni s^ pireifchQf: ^Sg^^oii^niii ^ legt Ju Zeeland^ op ^t Eiland pulvfiand. A.ls i.ei merkwi?i?lrdigs vindt 'niep aapg^ipken^, jd.^t ^e Tienden in ^s fleer -Jansiapd yerpagt wordf,n voor Ppjjd^ Sterliflgs , nielke men hier 'berekent tegen ijiep Holla^dftli^ .G»l- ;dens. ,Geen igonoegz^ainepa ^rqnd y evenwel , ^«eft het gevoe- len der zulken, die, ^pra dee^e. reden, j^is ^oede om dJ^t het Am- i>3gt> bij wijlen , Sir ^ansland wpi;dt genpemd» efiji ^pgel3Ch- ipan voor den e.erften Bedijker houden/ JDe Polfier ;t>e\F^t ni ^ftnoeg y in ^Ilgs , dertienhonderd Gemeten Lgn^s. JH^t JJorp, ioew^l ni^t groot, is zeer aangei^aaip gcjleïegen, .cjn gi^t oqbjB- vaUig in een ronden kring gebouwde ffet is zindelijk bsftrjigt, ^en wprdt wel onderhouden. In 't midden ft^at h^t JCeckje, .e^- tljds eene Kapel, een-net gebcmvv, en in deeze pepwe, in ^plaat j van den voorgï^anjJen , met leqn fle;fli|k Torenqe , op gp- .jmeene kosten, verfierd. De La^idbpuw ^n Vi&fcft^rij ,?iin ^e voornaamQe bronnen van 't beftaan^jier, ingezetenen.
Heermaale, (fi^ris.van) was de perfoon, x*o welken Prins wiLi^EJ^ D£ I, in den jaare 1579, zich bediende, cpi de üqie, of ^adore .Vereeoi^ng y^.Utrechi, te bewerken. l|oen bij, bij de yexaodeting der Regeepnge, in den .Jaare 1586, die Stad ;noe$t yedaaten» namen de Staaten.van H^U land h^i^, nev^As eflnige anderen, onder hunne bijzondere Jjefchermii^e.
li 4 ' Hees-
i
504 HEESBEEN, HEGIUS, (ALEXANDER)
HsESBEENt een Dorp, Slot en Ambagtsheeriijkheid , onder bet Regtsgebied van Heusden^ en aan den Oostkant van die Stad gelegen. In vroegere tijden behoorde het. Dorp aan de Heeren van heesbben, die aldaar een voortreffelijk Slot of Kadee! bejaten, aan de Oude Maaze; doch *t welk, naar men verhaalt, in den Jaare 1589, door die van Neusden, Is afgebroken. Heesteen wordt met Aalhorg door den zelfden Predikaüt bediend , die onder de Klasfis van Gorichem (laat.
Zie OUDENHOVEN en van leeuwen.
Heoius ( ALEXANDER) gebooren In het Dorp Gein, in \ Munflerfehê gelegen, in den Jaare 1433, was een fieraad der Eeuwe, in welke hij leefde, hoewel zijne vroege jeugd en *i beste gedeelte van zijnen leeflijd niet veel goeds, beloofden* Want verflingerd op de Schoolfche zottemijen of#o genaamde diepzinnigheden , verfleet hij , in *t beoeffbnen van dezelve , de eerde veertig jaaren zijns leevens^ en wierdt, tot loon zijner fchraale verdienden , met het Meederfchap bekroond. JDoor eigen vernuft, of door vreemde opleiding, zag hij, eindelijk, de ijdelheid dier beuzelinigen , en fchudde het fchooldof af, vooral zints hij , ter goeder uure , bekend wierdt met den ge- leerden RuooLPHus AGRicoLA. Van dieu tijd af lelde hij 'Zich toe op de Griekfche en Latijnfche Taalgeleerdheid, en op wee- zenlijke kundigheden. In weerwil zijner gevorderdheid in jaaren, maakte hij hier in merkelijken opgang, en verworf zo veel roems, dat het Ampt van Redtory in de vermaarde Schoo?e te Deventer , hem wierdt opgedraagen. Veele geleerde Mannen zijn uit zijne Schoole voongelprooten. , Genoeg zij het, eener uit alien genoemd te hebben , onzen geleerden Landgenoot desi- DERjus ERASMus. Met veel loft fpreekt deeze, op verfcheiden plaatzen in zjjne Brieven, van hecius, en van het onderwijs, in zijne vroegde jeugd , van hem geuóoten.. Men verhaalt dat gemelde aoricola, op zekeren tijd, de School van hegius bezoekende , een Latijnfche Thema van erasmus In handen kreeg, en daar uit toen reeds voorfpelde, dat de Jongeling hec S€er verre zoy brengen* Hjloivs leefde met agricola in eenQ
ge*
HEGIUS, (AJ^EXANDER) IlEIDz\NUS. (KASPAR) 50^
gemeenzaame vriendfchap , pleegde hcra dikmaals raad , en zondt , telkens , aan dien kundigen Letterlield , zijne fchrlf- len, ter leezinge en beoordeelinge , voor en aleer hij dezelve door den druk gemeen maakte. Zijn fchrijfïïijU op den leest der Ouden gefchoeid, muntie uit boven dien van de meesten zijner tijdgenooten. Zijne vorderingen in het Grieksch waren niet gering , en in de Latijnfche Dichtkunde hadt hij bijkans zijns gelijken niet. Zo hoog liep hierom de beroemde david CHYTiUEUs met onzen hegius, dat hij hem en rudolf lan- Gius, Kanunnik te Mufifter^ de eerde herftellers der Letter- kunde noemde, welke der Jeugd de rechte manier van ftudee- ren hadden aangeweezen. Hegius wierdt , in 't laatst van zijn leeven, nog Predikant te Deventer. De juifte tijdTiijns overlij- dens is niet bekend. Van hem gaan in druk uit , Dialogi^ BfiftoféSy Carmina en Epigrammata.
Zie ADAMi Fsfée Fhihfophorum.
Heidanus» (raspar) een vermaard Godgeleerde der Zes- tiende Eeuwe , was gebooren te Mechelen , en door zijnen Vader befterod tot den Geestlij ken (laat in de Roomfche Kerk. Tegen 'c oogmerk y was dit de weg , die hem tot den Her- vormden Godsdienst leidde. Zijn vlijtig onderzoek » in zijne jonge jaaren , bragt hem in kennis met de gevoelens der Nieuwe Leere, die hem derwijze aanneemelijk voorkwam, « dat hit 9 onmagtig om *c geen hij voor waarheid hieldt , in zijn gemoed te fmooren, *c geen in zijne Ziel omging zijnen Ouderen mededeelde. Zij zonden hem daar op van de hand« uit vreeze voor zwaarigheden , welke, in die gevaarlijke dj» den» veelligt, hunnen eenigen Zoon mogten treftn. Te Ant^ werpen , daar' hij aankwam , liep hij eenige dagen rond om een bedaan te zoeken. Hij vondt het bij eenen Schoenmaa- ker » welken hij , als Leerjongen , zijnen dienst aanboodu "Zijne arbeidzaamheid en gefchiktheid deedcn hem fpoedig *s Meesters gunst en agting wihnen, en den Jongeling in zijn tiuis neemen. Terwijl zijne mcdgezellen zich elders verlustig- den, bleef hij thuis y en ileet den tijd» weiken bij niet op
li 5 den
So6 HEIDANÜS. (KASPAR)
den Drielhl doorbragt, in letcerarbeidy vooral ook, doch zeer heimelijk, met het leezen der Schriftuure. Op zekeren Zon- dag hem betrapte zijn Meester in deeze ^odvrugtige bezig- heid. Aan fchelden en raazep was hier op geen gebrek aai^ ét zijde des Schoenmaakers , die hem voor eenen Ke'ctcr uinpsuk^ te , en onder 't oog bragt, het gevaar, waar aan hij zicli xelven en *t huis zijns Weldoeners bloot (lelde, in gev^^lle zijti veroordeeld bedrijf rugtbaar wierdt. Heidanus liet zich hier door niet aflchrikken , maar toonde zich gereed tot bet door- Kaan van de uiterfte folteringen. Op deeze verzekeringen ont- dekte zich de Schoenmaaker , en dat hij van de Gezujverdc Leere niet afkeerig was. Gelukkiger voorval konde heidanu^ ï^iet wedervaaren; hij mogt nu zijn hart vrij uit fpreekep» en kreeg gelegenheid om met lieden van zijne denkwijze jte ver- Iteeren; welke hij, daarenboven, verlicl^tte, in de kennisfe d^r Schriftuure, door zijne bedrevenheid in de gewijde Taaien. Zelf aanvaardde hij wel haast het Leeraarampt, hi de plaats van eenen, die op 't Moordfchavot was omgekoomen.
Naa eenigen tijd hier de Gemeente bediend te hebben, wel- ke hij niet verliet, dan om, nu en dan, de Hervormden in 'Holland te ftigten, geraakte hij in merkelijk gevaar. Ter ge- legenheid'van een nieuw bevel tot het uitvoeren van de Bloed- plakaaten, wierdt hli gezogt en opgefpoord door eenen On- derfchout. Heidanus,. voor hem vlugtende, nam de wijk op een heimelijk gemak , daar hij , ter naauwer nood , de handen zijns naazetters ontkwam. Thans in de Nederlanden zich niec «neer veilig agtende , toog hij na de Palfz , de wijkplaata van veele Nederlandfche Hervormden. Het Klooster Fraft' kendaal^ hun door den Keurvorst gefchonken , en naderhand tot eene Stad vergroot, verfchafce hun aldaar eene veilige woon- plaats. • De berugte petrus dathenus was aldaar de eerde Ne- derduitfche Leeraar , en onze kaspar heidanus diens opvolger. Niet alleen won hij de gunst zijner Gemeente, maar ook van den Keurvorst, welks Zoon hij, als Hofprediki?r , verzelde op zijnen ongelukkigen togt na de Nederlanden. Naa 't fneuvelen van den jongen Vorst, op de Mookerheide , fteeg heidanus cp paerd , en vlugtter daar mede na Holland^ van waar hij eerlang overilak na Zeeland \ in welk Gewest hl], te Middelburgs de
Ce-
HEIDANüS, (^SPARJ 9EIPANUS. C48RAHAM) 50?r
Gm^^f^ fipolgei) iSffl bpdfefl^ . Ii9^ de Cffjfldfcfrc Bevredipng keerde hij weder na Antwerpen, en vervolgens in de Pflltiy ^ hij , al$ X^p^iieoer te fiacJ^firae^ zijoe dsj^n eipdl^de. jieer vèiel dj^en;^ hadc mpiifps f^ d^ jGemeöue d.e^ JLieivorm- den ged^* De l^ed/er^uificbe V^rj:^alij^ vajj den HH4elbetg' fcke^ Katecbimus , mee de aai^cel^e/gdog d^r S^rifcuyxtexcen op ^n ]c^> oog l^denbfj de Nederlandfcbe Ker]c ^ ^ruijc, 13 i^Vïv^i van zijp^ ^rj^ieidzafunen vljjc. DeLuur^ie, of Kerk* dienst 9 agter den Kacechismus , is ook door hem daar nevens ^V|9^* -r~ I^fiJDANus Jiec eenen Zo^n ;^af , insgelijk3 ka^par ^^pafund^ fleez^ (ii|erf; ia den Jaare i.$3(> xe AmRsrd^^fn , ajl^ ^ifar ]|||jj; zed^rt hec Jaar 1608, l^et I^jeeraacsuppt ^adt wa^rge^ ly^ef • £i<eh^Lv/en ^^kvl^ca , v^o welken wij ^raks z^Uen fproeN. ^, v^lV/eifcce ^qeze^ b;ïj clara van jp«m bq^e^ ee^^en ^0017 , jqha;n^,k3 » «em j^era^ te Naarden » vervolgen^, ^e Rotter^ fi(^> ^ e;inde/ij,k te Jpifterfiiw* Kasp^ coruUkiE^N, de Int- xqegpde Stads Ujftori^brjjver, was van deiszea af^comAig,' «a .4u^ QjQ|k de om^fKum ^ nog heden te Am fier dam in weez^'
Zie wiTT^CHii Qr^fip Funehris.
Heidanus » .( ABRAHAM ) de Zooo van den Amfierdamfehe^ Aj^f^joaa, (teiks genoemd, en Kleinzoon van deo eecstgemeiden» wierdc gobooren te Frankendaal, in den Jaare '1597; hij Jtwam» 4Det icjjnen 'Vader, xe Am fier dam y in *c Jaar jdoiB* Hier lelde Jiij de gooden van ^aaikennisfe, en verdok eerlang Aa Leiden^ jdaar hij *c onderwijs genoot van den gemaatigden Hoogieéraar ^Afiiu;L coLONius, welke nict naliet, hem zijne beginzels in te fcherpen. Mét eene vlijtige beoeffening der jGodgeleerdheid ea ^ndore y^up^^cbapte :k;un(Ughe4^ , paarde hij die 4er Wij^sbe- ^eorte van ahistqt£;les. Kort ,n^ zijne beyorderlng tot Pip- tPeiw»t in 4e .Walftbe Cem^^flte » dee4t ^i) ^^ J^evse dqqr PMifkcbifind, ZyfifurlfP^, )«IP, wa.eegig WM«IV.te ^.^neve^ **>«r e^oükrijk. H\^ ^igéi^Q V\] m^ Wusa^^te.y;ui ARis;r9- ,T^Irf:Si^«g«n4ïe vAP.|iAiiUs,^n Juel^t^r.g^ra^ep^t^aiqep (upg^gg jttet.fte.ijelecirffltep ,viw.d^:^iik, pn^er fmdfiije <^ v^mftyd^ •«AWH^, wr ,v«w Ure^otiwt tljij ,veiivo!gev ^en jignw
Xchik-
JS^-i HEIDANUS. (ABRAHAM)
fchikte, en die, zedert^ veel opgings maakte ia de Nederknd' fche Kexk.
Kort uaa zijne uldandii^eidy die twee jaaren duurde, vef« koos hem de Walfche Gemeeme te Naarden tot liaaren Leer« aan Hij predikte aldaar tot in den Jaare 1628, wanneer hij •t Leeraarampt in de Nederduitfche Gemeente te Lef Jen be- kwam 9 en zich tevens in den echt begaf met Mejuffrouwe LOTEN, de dochter van een aanzienlijk Koopman te Jmfler* dam.
Niet lang hadt hij te Leiden den predikdienst waargenomen^ of hem wedervoeren eenige onaangenaamheden. Heidanus, naamelijk, hoewel zuiver rechtzinnig in de Leere, was het niet eens met zommige heethoofdige ijveraars van zijnen tijd, In zijne behandeling omtrent de Remonftranten. Hij was van oordeel, dat gelijk deeze hunne gevoelens met bewijzen be- kleedden, dezelve niet met hardheid, maar met gelijke wapens moesten worden te keer gegaan. Men vatte hierom tegen hem eenige vermoedens op , van *€ welk hij zich willende zui- veren, eene ff^ederleggtng van den Remonfirantfchen Cate* ckssmus fchreef , en vervolgens , ter wederlegging van een Gefchrifl , welk episcopius \aar tégen in de waereld zondt , een boek onder den tijtel Caufa Dei contra komines, „ de „ zaak Gods tegen de menfchen.** De naam, welken deeze Twistfchrifcea in de waereld maakten, bewoog de Bezorgers 4ier Geidêr/eAe Akademie, hem het Hoogleeraarampt te hfar* derwijk aan lie bieden. Die van Leiden, liem m'et gaarne wil- lende misfen, bewoogen hem, daar van af te zien, door het opdraagen van dien post aan hunne Hoogefcboole* Gaarne hadde de Keurvorst van de Paitz hem na Heideiber g gelokt; doch hij bedankte voor de eere der aanbtedinge.
De komst van den vermaarden renatus cartesius in de Nederlanden bragt onzen Hoogleeraar in kennisfe met des* zelfs Wijsgeerige grondftellingen. Zo veel fmaaks voudt hij in dezelve, dat hij ze greetig aannam, en niet weinig toebragc tot het verQ>reiden van dezelve. Groot moet het aanzien en de invloed van heidanus, ter deezen tijde, geweest zijn, naardien, inzonderheid op zijne voorfpraak en aanprijzing^ de Heeren hoornbeek, coccejus, wittichius en db volder tot Hoogleeraars te Leiden beroepen wierden. 'c
HEIDAPIÜS. (ABRAHAM) ^
iiaata
*{ Geen meermaalen is aangemerkt » dat hoe hooger iemand gezeecen zij, hij dies te nader aan zijnen val is, goldt ook om^ trent heidanus. Zijne boezemvriéndfchap met den Godgeleerde coccEjus en zijne begunftiging van de leere van den Wijsgeer CARTES1U5 berokkenden zijn verderf. Bekend is de WaereldUjke toefland des Lands, om en in den Jaare 1^72* De verdeddhe* den, welke den Staat verfcheurden , floégen over tot de Kerk.. Men hadt in dezelve twee Aanhangea: Foetiaanen en Coceejaa* nen. De eerflen wierden gemeenlijk aangezien voor ijverige Voorfhnders van 't Huis van oranje; de andere hadden 't oof der toenmaalige Regeeringe , en bekleedden doorgaans de beste Kerkberoepen. Den Foetiaanen ging de naam naa , dat zij, onder den fchijn van befchuldiginge met gevaarlijke leerdellingen, hunne tegenftreevers den voet zogten te ligten , en der^elver aan- zien ondermijnen. In 't begin des Jaars 1676 wierden, door de Bezorgers der Hoogefchoole, aan heidanus en andere zijner verdagte Amptgenooten , eenige Leerftellingen voorgeleid y ont* leend uit de Godgeleerdheid van coccejus en de Wijsbegeerte van CARTEsius , met uitdrukkelijk Verbod om voortaan dezelve hunnen Leerlingen in te prenten. Zeer ouverwagt trof deeze flag onzen bijkans ^chtigjaarigen Grijszaart. Nogthans vatte hij de pen op , en toonde , in een Gefchrift , welk hij Confide^ raiien noemde , eene menigte tegenfhijdigheden aan , in hec Bevelfchrift der Ltidfche Curatoren. Dit hadt eene niet oih gewoone uitwerking. Heidanus wierdt van zijn Hoogleeraar** ampt verlaaten, met behoud, egter, van zijn gewoon Leeraar- ampt , welk hij dus lang ook bekleed hadt. Hij overleedt la den Jaare 1678, het eenentachtigfle zijns ouderdoms. Benevens eenen Zoon, karel genaamd, naderhand Sekretaris te Leiden Itet hij twee dochters na, van welke de eene, in een tweede huwelijk , tot Man gehad heeft den vermaarden franciscus durmannus. Zijn Corpui Theologia is 't voornaamfte en mecsc bekende zijner Werken.
Zie wiTTicmüs, OraL FuneMs.
HCIDEL*
'Jicj IlElDELfifeRÖSClïfe KATÈCJliSMüS-
• lÏEïbELBrRdsciiE KKTEcimytvi , eehfe aloraffxe bekende Ge- loofsbelijdenis, of liever Leiddraad eens ohtwerpfs van nitvoetr' gërznmériftbl^e! vdti Oddfeeïeerdheid; troerende dfen naam naöf de plaats , alwaar Iieé opgeftfeld Wierdt , en eefsc aan *c .licht kwcto , tfc wèeteri de Stad H^Utlbtkg , in het KeurvorHefridonl dë faiiz. Dé eefftë beleider déézW ópftefs was de KenrvofSÉ tUKonRiK ; diè daaf toe bevel gaf, deels omdat ét Hervonüdé Kétken onder iijn gebied i dooff veHcfiillende Leusböcken vatt dien datt, cenigerninats orttrust, en dndèr dézeWe verfcbillcndé be^ripjjcn gjïftrobld kierden; dfeels^ öm d^ Leörltelllngen dti beloofs, vooral dé zillké, die tüsrdien dè Luihèrjcheh en Cni^ fitiishA in gefchli ftondeh , duidelijk te doen ontvcfuwen en 56* paaien , eri aldus eene eehpaarige Leere ter CHfistefi Kerke itf te vofeten. Tot dit Werk gebruikte dè Keuirvor^ twee Gddge- leerden: kaspêr öüviANtis en zachariasursinus, den eerftë» hdögi-éeraar, dbii anderea Opziener van het Kölfe^ie der Wijsr- held tfe Hcidaihr^^ beiden nog jong, iwtöerö niet oudef daii ie^niwinti^ jaareri , of daaromtrent. Zij fchreeVén ieder afzort- derlijfé een Kort tiegrfp der Leere.- OLiviaSïOs vetvaardigdö ëeiie eenvoudige eii ntunt de gemeend vdtbdftrheden ingerlgté rchelzé van 't Verbond der Genade ; URslNüs fcHreef tweédeHel Katecüi'snius : eènéri Q'rootén , ten diènUe vari meer gevorder- den, eri eenén Kleinen^ voor de cerstbeginneridèn ; beide Op- itélleh wierden goedgekeurd; doch het laatrtè wiërdt aangeno- men oüi te dienen tót eénè regelmaat der Leere, en, zedért, 'öiider den naam van Heideïbergfchen Katechishiui ingevoerd, êet kwam iii 't licht, in den Jaare 15S3, in de Latijufcbe ch Hoogduitfche Taaie , met eene aanprijzende Voorrede van Keurvorst frederik. Vooraf, egtér, was het ter be- oorcleeiinge en goedkeuringe gezonden aan de Godgeleerde Fa- kulteit, de Superintendenten, Opzieners en voornaamrte Leer- aars van het geheele Keurvordendom, Alle deezen hongen daar aan hun Zegel. Opmerkelijk is het, dat in de eerlte uitgave niet gevonden wordt de tachtigfte Vraagt^ raakende het on- derfcl^eid tusfchen 's Meeren Avondmaal en de Paapfche Misfe. Op 's Keurvorften bevel wierdt zij ingelascht in de tweede uit- gave, boewei in eenigzins andere bewoordingen. De Misje wordt aldaar gezeid , ia den grond niets anders te zijn , dan
iene
HËIDELBERGSCHE KATECHISMÜS, ent. git
eene afgodifche FerlocAemng der eenige Offerande^ en dés lij" dem van Jezus Christus. De tijd der invoeringe van de tegen- woordige leezinge blijkt niet zeker; dit wel, dat dezelve ge- vonden wordt in de eerfte Nederduitfche Uitgave, in den Jaare 1567. De Meidelbergfche Katechismiis , naadat dezelve reeds eenigen tijd, door zommige Leeraars, doch op eigen gezag, 'der Gemeente voorgedraagen en voor dezelve verklaard- was» wierdt, eindelijk, op hoog gezag, ten algemeenen gebrulke, ter Nederlandfche Kerke ingevoerd , door een Sijnode , te Dordrecht vergaderd, in den Jaare 1574. Veeie beflrijders ^vondt, zedert, dit Opdel, onder andere ook den vermaarden koornhÈrt, tusfchen welken en den Hoogleeraar saravia, ia UHage^ eene Onderhandeling wierdt aangeleid, in den Jaare 1583» over eenige veranderingen, welke, naar 't gevoelen des eersigënoemdên , daar in behoorden gemaakt te worden. Doch, om verfcheideri redenen, was deeze zaak van geen gevolg, en is bet Gefchrift, tot heden toe, in kragt en waarde geblec* ven.
Zie II. VENEMA, ffifi. Ecdef. Chriftianéei Tom. VII.
Heilige -STEDE, de aloude benaaming eener Hervormde Ker- ke te Amflerdam^ thans de Nieuwe- Zijds^ Kapel genaamd, ftaande in de KalvcrftraBt. Een Wonderwerk, op de ptóats, alwaar thans het Kerkgebouw (laat , , voorgevallen , zoü dé rfe- den dier benaaminge zijn, en tot het bouwen der Kerke aan- leiding gegeeven hebben. Bij den Heer j. wagénaar en afi- deren kan men een verhaal vinden van het Wonderwerk, én tevens verfcheiden bedenkingfen, welke het verhaal twijfelagilg maaken, indien niet als een louter verdigczel doen voorkèo- jnen.
Zie WAOEWAAR , Befskr* van Affffier- dam.
i
' HiiLöo, met ovBRDOM , een Dorp en HeerfijWiéfd , in Keé- mmerland, in de nabuurfchap van de Stad Alkmaar^ beflaan-
do
5i« IIEILOO. IIEIM. (van der)
' lil r
de ruim achiiienhonderd Morgens Lands. Voor omtrent veer- tig jaaren Honden in het Dorp honderdvijfden huizen. Het moet reeds vermaard geweest zijn in de zevende Eeuwe, in- dien *c waarheid zi] , dat de h. willebrord aldaar eeue Kerk gefKgt heefr. Bij de tegenwoordige invvooners wordt de naam diens Heilige nog in gedagtenisfe bewaard, in eenen Icleineo Put, aan den RJngmüar des Kerkhofs, ten Westen van de Kerk, /^i//^^r«ri/i • /'«/ geheeten ; naar inhoUd der Overieve- ringe zou dezelve, op ^s Predikers gebed, .aldaar ontfprongca , zijn. Nog heden betoonen de Roomscbgezinden, die hier zeer talrijk zijn, daar aan hun eerbewijs; doch nog meer aan den, zo genaamden. Kruisberg y op welken, eertijds, de Kapelie te Ritnhputte , of van Onze Lieve l^rou^e ter Nood fiondc. Volgens *t verhaal zon hier, in eenen nacht, in den Jaare 1713, eene Bron zijn ontfprongen , die Water .opgaf, van «ene onfeilbaare kragt tegen de ziekte, welke toen onder \ Huttdvee heerschte. De bijgeloovige , eerbetooningen van veele Roomscbgezinden, aan dien plek gronds, wierden, zederc, op hoog gezag verbooden.
r
HeIm, (Van der) een bekend Hollandsch geilagt, *t welk, >onder andere, heeft uitgeleverd den voornreffelijken RaadpenHa* naris anthony van der heim, welke den post van Thefaurier <7clderaal der Unie met die waardigheid verwisfelde, in dai Jaare xj%j* Hij be^at een volkomen vertrouwen , zo buiten als biii- jienhmds. Een bewijs hier van is, onder andere $ ddt wanneer de Koning van Frankrijk, ld den jaare i;^43, door zijnen Go rant in 's Hage , deedt verklaaren , sian geene Mogendheid eenige opening van een Vredesontwerp te hebben laaten doen, .^a alleen aan den Staat der Veréénigde Nederlanden, de Heet Van der heim , met nog eenige weinigen , hier van kenn?s hadt ^ekreegen« Naa het overlijden van den Griffier der Algemeene Staaten, den Heere FRAK901S fagel, hielden zes Provinciën zeer Jfterk én nadruklijk bij hem aan ^ om dien post te aanvaarden ; waar toe hij niet geheel ongenegen fcheen. ^Doch de Staaten van Holland, een zo bekwaamen Staatsdienaar ongaarne verlie- zende, bewoogen hem om in zijne bedien *ug te volharden. Zijne veelvuldige zwaarwigtige bezigheden, eode ijver, met welken
kij
HEIN. (PIETER PIETERSZOON) SU
hij dezelve waarnam , hadden » eerlang, een nadeeUgen- invloed op zijne gezondheid. Lang zukkelde hij aan eene zeer lastige Hartkloppinge; cegen welke hem het gebruik der Wateren to Spaa y als een dienllig middel , wierdt aangepreezen. Op zijne reize derwaarts» in de Maand Julij des ]aars 17465 overleedt hij te *j Heriogenbosch , in den ouderdom van drieênvijlUg }aaren.
Zie WAGENAAR, VadéHift*
Hein, (pietbr pieterszóön) eveö als de meeöeti onzet' Zeehelden, welke den Vaderlande de grootOe en heilzaamfle dienden hebben beweezen, van geringe beginzelen groot ge^ worden^ wierdt gebooren te DeJfshaven^ in den Jaate 157^* van eerlijke, hoewel min aanzienlijke Ouderen. Al vroeg- blonk in hem uit, eene edele zucht tot roemwaardlge bedrij- ven. Zijn aanhoudend zwerven op Zee, en zijn deelneemea aan meenig eefi hachelijk, bedrijf, vermeerderde zijne kennis in Zeezaaken , en Heep te. gelijk zijnen moed. V«i bier das hij , in eenen tijd , toen perfoonlijke verdiende op prijs wicrdc gefchat en haar loon wegdroeg , wel haast in 't bewind gelleld wierdt. De Wesiindiiche Maatfchappij , in den Jaare 16239 eene Vloot van drieentwintig groote Schepen en drie Jagtea hebbende doen uitrnsten, droeg het bewind over dezelve op aan jakob willekens, als Admiraal, en aan onzen fieter piet' TERszooN, of, zo als hij gemeenKjk wierdt genoemd, fiet hein, als Onder- Admiraal, om daar mede na Braxil te fle^ venen. Hun last hieldt in , koer» te. zetten na Allerhcüigen- Baai , en dezelve , ware 't mogelijk , te bemagtigen; Naa een hevig gevegt flaagden zij 'gelukkig in deeze t)ndemeemiogetf Hét meerendeel der vijandlijke Schepen wierdt verbrand, eo de onzen meester van twaalfhonderd kisten Suiker, zeer veel Tabak, Katoen, Huiden, Verfhout, en vervolgens nog van een goed aantal Schepen , met foortgelijke goederen belaaden , die, in hunne onkunde van 't geen *er ra de Baai was voor- gevallen, hun als van zelve waren in den mond geloopeff. Om 't voordeel, wdk hij, met deezen togt, den. Lande hadf aangebragt , oordeelden hem 's Lands Staaten waardig bet ber
XX. DEEL. Kk . ^^*
m HBIM. ( PIÈtËR ftÈTÈRSZOÓN)
Utoi
k)«€déten vtó mttfefêtiNjkér ZeébcWind^ Thans behaalde hfj' ÉlëH Vetïïen M\t% 0i€, Veéltagt, oöic door eetifgeii bevelhebber fe Waté^ of te Lande veröreM wierdt. Te;(reèteö, In deit Jaarè iüaS rüstté de Westindifche Maatfchap^fj eéne Vloot lift Van eetteBd«rtfg Schapen , én Relde dezelve onder 't op-* pe^gej^ tèn i^iet tifim, met last om op de Spaaufbhe Zil- vervloot te pasfen, en op dezelve oenen kans ter veroveringe te waagen. Ia d^ MêèdA Augustus des gemelden Jaars, op de Iioogte van Je Havana genaderd , alwaar de Vloot moest binnen loopen, vernam hi} dat dezelve nog niet was opge- daagde BMang Idre^.de Admiraa! haar in *t oog, en maakte *tef jagt óp ; waar op lij in de Baai fan Mafanta week. De neefle Spaanföhe Schepen taakten hier aan den gi-ond ^ en Wier- den dus^ dbor de öozen^ mee kleine moeite beibagtigd. Met den vetten bwt kwam de Admtraai, in den }aare 1625X9 be« honded aan in *t Vaderiand.; alwaar detelve^ voer 't grootfle gedeelte, tii 'jfmfierJam opgeflagen , en eerlang begroot wierdt op Tvfm elf en een iudre iVIiljöeil HoUaüdiclM» Quldét». Meif IdèMt^ over deeie bemagdging, een plegtigenDankdag» brandde vreogdevünren ea Vertoonde nof andere büjkto vtn openbaard MijdfchatH Dé Adhiiraai Vrierdt met aigemeene toejulcblttgeii ontvftageu; waair over faij, èenigermaate ^ £ija toilnbegén be^ ttyoodé , zeggende ^ dat liet hem wonder detdc ^ dat hem , on» ,v den Vetten brok » welken idj hadt thuis gebmgc ^ nn ó^tt on-^ ^ femeene eere tseoKiud wierdt (dittr men hem, van aiid($ré»zeer ^ geviarKfiDa logt)» ^ thuiB gekoomen , liiet esne foort vafi bn- 0 verfchiUigheid hadc aangezien*** 'b Laads Staatea v^éreetdiéif bem Bit inet den rang es t^tel van Lidteliant- AdiÉhttkl van tf*^ kmi. €ort naa deete bamagtiglag wietdt Hij ^ met eane Vloot ^ gHonden na de Yiaadifdie Kttsten , alwaar hH Ml dim vi])ifld ia gevegt geraakte, en denaaatfe van eenea Kdgel tirtéHIl getit>f^ f^^ dat hij 't bellorfi bp den twiatfgftett van j^tj dei Jaar» i€a9 » in den ottderd«ai vaa eéaenVijftig jaatèn en bf^ns atvek^ Maandisttw Zijn Lijk Wierdt oii HMmé gaV^oérd, ea te Deffs (laateiijk , op *s Landa koeten b^aavan. Nag hedea beftliooWt aien niet eterbied en bewondering de ihuAe GfÉfftcde» ter Éijner «eré aidaar of^richf^ Gelijk zf}na dapt>etiield4 dtti toemt méa ook 'sMabs Chriralijkim Uigirtt. NMüt saOdfe bi} uit op aenca
tbgt.
HEINSIÜS. (DANIEL) 51 J
togt> of hi] hêdt tlA «Ivooröifs ter doüd bertid^ evtil ftl^ «f hij na een zeker eiilde iijm leerens toliging^ Ettfl vitlattfitMtd voorbeeld ter nnvOlginge in zijn beroep , 't wtlk door lo^eid van zeden ie dikttaals gekénmetkc wordu . .
Zie DE LAAT ^ Ferkmai von WtmhiNn.
HEtNsiüs, C^AffiEL) g^boofeti te Üènd, lü Paander en ^ in deh Jiare 1582. Vaö wcgefl dö origünst der tijtiéö, iti wêlkö bij ter waereld kwam , móést bij , naflliwUjks drie }&af en oiid , i\\A Vaderlittd verléatetU 2i}ne Moeder teftrok ibét bem rii Zèèianély eA v^tt da^ , doch na ook lil ge^eifbhdp van zijnéii Yadet» na EngtUnd. Van -vregen verfchelden otiaatigeAaiiii- hed^ 9 WHké hut^ in d)t Rijk wedervoeren , béfloöteti de Ou- den van onzen HëiMsiüs ook van hl6r te vertrekken, en over te (leekén té tttdfand. In dat Gewest namen zij tot woon* plaats het Dorp Rtftv^fk, in de nabuur&hap van 'sGraaven* Atgté Dit ghï deti Jon^linè eetté voeg^aame gelegenheid , om zich te oeffènen in de grondeti dér Taalkennlsds tot wélke luen in hem èene ongemeene zucht befpeurde. Naa dat hij hier la genoegtfaanle vorderingen hadc gemaakt, om hooger onderwijs te kunnen genieten, begaf hij zich na de Hooge- fchoole te Fratieker^ en vervolgens na die van Leiden. De beoeffening der Griekfche en der Lacijnfche Taaie, nevens de Regtsgeleerdheid , was bet , daar hij zich voomgameiijk op toeleide. Door zijne ougeraeene naarlligheid en vorderiogea won hij , aan de laatstgenoemde Akademie , de gunst en vrienda fchap, onder andere, van scaliger en dooza* Op yooripraak van deeze verwerf hij , eerlang , verlof van de Bezorgers der Hoogefchoole , om de jeugd in de Grieklbhe Taaie eh Oud» heden te mogen onderwijzen. In den Jtare 1605 wierdt hi} aangebeld tot Hoogleeraar ia de Grleklche Taaie, Scaackudde en Gefchiedenisfen, Nog eenige jaaren verliepen *er, eer hi|' den traip van gewo'onen Hoogleeraar beklom^ Ten tijde, van bet uitbreeken der gefchillen, tnsfchen de Remonilrtntea ea Contra* Remonfkancen, nam bij, boewei attiptsbaivea dtartoe wet geroepen, deel in dezelve^ en verUaardo zich met zo
Kk 2 Teel
3i6 HEINSIUS, (DANIEL) HEINSIÜS. (NIKOLAAS>
^eel' ijveos vóór de laatstgemelden , dat *s Lands-' Staaten Iv^nt benoemden toe hunnen Sekretaris, op'de Sijnode te Dwdrecht^ io dejaaren idiSen i6i5>. Volgena zommigen zou hij de op^ ftdler zijn der Voorrede van de Handelingen dier Kerkvergade^ ringe. Zijn aanhoudend letterblokken deedt hem, in 't einde xijns.leevetu, zijn geheugen geheel en> al verliezen. Hij over- leedt, inden Jaare 1555, in den ouderdom van drieSnzeventfj^ jaareu; nalaatende, bij eene Zuster van den geleerden janus RUTGERsius » eeueu Zoon nikolaas » van wien ftraks nader , en eene D,ochter , die de huisvrouw wierdt van den vermaar* den GUiLiELMUs GOEsius. Behalven zijne Gedigten , welke , om hunne fraaiheid» in eens ieders handen zijn^ heefchif in \ licht gegeeven verfcheiden Lacijnfche en Grlekfche Schrijvers » net zijne Aantekeningen verrijkt; en nog andere Werken vanr eigen opdel. Door zijne Geleerdheid hadt hij een zo wijdklln* kenden naam verworven,, dat de Zweedfche Koning gustavus^ DE II hem tot. zijnen Raad en Hldorieichrijver benoemde, de* Haad van Venetië met de Ridderorde van sr.. markus vereerde,, en Paus urbanus de VIII, door den Kardinaal bar3arini, door de ultlokkendfte aanbiedingen , na Rome deedt nodigen*.
Zie Vita 'Br of. Leiden f so£RM0Nr„ Akad* Regtsfer*
HftiNSiüs , (NiKiüiiAAs) dè Zoon van Daniël , wierdt gébooretf te Leiden f in den Jaare löso. Naa, In zijn Vaderhidd, denr gewoonen loop van Letteroeffentngen volbragt te hebben , deedt lüj eene reize doot Frankrijk en /r^?//^; hier hieldr hij zich Inzoir* derheid bezig met het vergelijken van de gedrukte Uitgaven van verfcheiden Latijnfche Dichters tegen aloude Handfchriften. Mer eenen waardigen letterfchat van Aanmerkingen keerde hi] weder in *t Vaderland, en zette zich neder in zijne Geboorteltad, zon- der eenig bewind of beftuur , zijne dagen toewijdende aan zijne geliefde oeiFeningen. Imuslchen bereikte de vermaardheid zijn? aaanu, vooral door middel zijner fraaie gedigten, de ooren der Zweedfche Koninginne ghristina. Zij vondt zo veel behaagens ki dezelve, voocal ook io een Lofgedljt ter faastr^ eere» dac
xx.D!pl.ni.
?
«» 9
#
i
■ ir .
: HETOSIüS. (ANTONl) S»7
z\] HEiNsiüs Til StpkTiolm lokte In 't eerst wieftt Wj altor méteere en gonst bejegend, doch niderhand, zo «ïin als van andere Gdeerden , van hem weinig werks gemaakt. Zcdeït (lel- den hem de Algemeene Staaten aan tot hunnen Refident aan 't Hof van Zweden. E-enige jaaren dien post hebbende W^geno- men, bekroop hem de lust om weder te keeren na zijn Veder- land; hq verkoos nu tot zijn verblijf de SvtA nonen ^ alwaar 4iiJ, in den Jaare 168 f, het eenenzestigfte zijns Ouderdoms, zijne dagen eindigde. Behalfsn zijne Gedigten , heeft hij gcfchreèvea Aantekeningen op de Laiijnfche Plgters oviwus, claudiamus,
VAL8RIU5 FLACCUS eU VELLEJUS PATZRCULUS. , «
HEmsiüs, (aotonO waarfchf jnlijk de Zqm des ftraks vermei- • ^en, bekleedde, in den jaare 1685, den post van Penfionarif der Stad Delfts wanneer hij, nevens andere aanzienlijke Staats- leden , na Engeland wierdt gezonden , ter verei&ninge van eeni- ge gefchlllen, tusfchen de NederlandfcheOostindifcheMaatfchap- pij en die van dat Rijk ontJftaan. Vijf jaaren laater bekwam hij , op aanprijzing van Koning willem ben UI , de aanzienlijke ivaardigheid van Raadpenfionaris van Holland y en kort daar naa , door die zelfde veel vermogende voorfpraak , hét Gróot-Zegel- bewaarderfchap , nevens het Siadhouderfchap der Leenen van Hol- land. Niet vreemd was het, derhalven, dat, in het berugte ge- fchll , over het zenden der Nominatie van Schepenen van Amfier- dam aan zijne Majefteit , terwijl dezelve uitlandig was , in den Jaare i6po voorgevallen, de Heer heinsiüs de zijde van den Stad- liouder hieldt. Naa dat hij, in dat zelfde jaar, als •een ^aö deGe- magtigden der Staaten, in de Haagfche Bijeenkomst was verfchee- nen, wedervoer hem, eenlgen tijd dur naa, in den }aare 1693» «enige onaangenaamheid, ter gelegenheid dat de Dordrechtibhe Oud- fiurgemeester, simon van halewvn, geHjk Wij op zijn Artikel verhaakl hebben , verdagt van ongeoorlofde verllandhoudinge met Frankrijk^ den Raadpenfionaris befciiuldigde, aan zommi- gen kennis te hebben gegeeven , hoe het Franiche Hof, zints het overgaan van Bergen in Henegeuwen, 'm UGraavenhage «anzoek tot vrede hadt laaten doen ; en alzo zich insgelijks aan .verbodene gemeenfchap met dat Hof bezoedeld te hebben. D« Heer hensius , door de Heeren van 't Hof, hier over ondervraagd >
Kk 3 deedl
9it HBINSIUS. (ANTONI)
ieedr daiwcgen wal geoie bekentenis ( docH z^ve ontkaaoing waf ook zaer flaauw. Nadarhan4 kwam ki) opanti}k voor da laak uk, in da Vargadartng van HoUandi do^b vo^da 'ar oe* vent, dan niamand door hem !n 'c gahakn was toegdaaten» dac Koning wiluam , in de koedinigk^id van Siadhoudar. Nog acne andare ongeooriofde gelieimkonding Itide de Heer halb^ WYN dan Hoera Readpenfionaris re luca , tevens ter k^nuierka dienende van desrelfi gehegthdd aan den Prinlk van Oranje; lij Iseftondc bier fn, dat waaneer tea.Staaavergaderlnge ysm gehandeld, over de vermeerdering van ^sLands Ze^agt, met dertig Schepen, de Heer heinbius, *i geen bij toen reeds wist, en behoorde geopenbaard te hebben» hadt verz weegen» du EngiUm4y In dee^e yerm^ordering* 9i]n aftfideel niet wilde draegen. De Burgemeester noemde dit een tÜMdh^U^ ^^ Bêihné. In den Jaare 1697 verickeen de RaadpenTionai^^» oDdmr de ScsatOrbe Afgevaardigden , op de BJjkf wsjkfehe Vre^ debandeUngt Van tijd tot Ujd h«dt bij . vervoigeni , deel in d^ ^wigtigae Smtsbeiangen > en was «ijn Jnvlood ven zo veel C^vigts, dat hij voor de ooTKaak y/ksix aangeilen, die ver- hinderde det het Vereenigde Leger met bet Franfehe niet band- genteen wierdt , in den Jaare 1709 , en » twee jsaren iaater , bet regalen van d^n Veidt«w mee den Hertog vai» maelbo&ouop aan beoi was toevertrouwd. Toen , in den ]twtQ 1706 , bet Franiisbe Hof eenige beimeiijke voorflagen van Vrede deedt» oavi m^n den Raadpepfionaris , fo wel fds de Regeering van jimfi^rdé^m , in den arm» De Koesi van den beroemden Ge- neesbeer HSLVETfus, v^a P0rii%^ alwaar bij tkans woonde» berwaarts gekoomen, in den ftbijn van een be9oek ean zijnen Vader, hieldt verfcbeiden gefprekkan, over dit onderwerp ^ mer den Heer neiNsips , en Reld^ hep» brieven en boodfcbappeo ter band v^w den Prefid^t ^{hhi « geiijl^ bij ooji , vervolgens, ^ea Ontwerp, door de Amfifré^Pffch^ Ourgeneestereo goed- gekeurd, den £]|ge|(i:he Stsetsdienearen toezoodt. Oe punten, daar in vervat, werkte hij yervoigens uit, en bragt ze, ten geuie van veertig , op \ papier. Men weet dac deea^ onder* baodelmgen den Vrede niet &pa gevolge bedden. Heimsius ont- vkig hier over, van de Franrcbe tSmatsdienaars» eeneo firief, ^l?l|ievii)4 met bittert UBgim ^ver 'c cidrsg ven de A%en»idig-
den
den tot die pnd^h^QiioliQg. V«^ im9 eft omdbure «i|d«s» S^afiubesigheden aigeaoofd, av^laedt d^ RMdpenfiouisis» Ql dau'^Herden A^gusalS des ]^as« 1790 « mwhc hi]» ia M^ PKUi^ige tijden s ruin d^^g jiimn dar gewigiig Ampt b^ Mee4 lig4^, ^ ckr^, ^s^ joAff vikN (».E«ifii4iii9»viu>, langer dan ooiF fei)ige {^dpenfiosafia, di^ vóAr of oaa hem lueft gdir jieefd. l^ea heeft aangmerkt, d» l)ij « gedaurende '( leeve» van Pfkifi^ wi|.i,»< 9£tf UI , dieui beU^gen üverlg zijnde loflr gedaan, sedert vap ]|ii4(r^e|ea wa4 veranderd t sonder daaroi» #venwet M>t de Fran^hgea^inde tl}^ c^ver te b^Uea.
£ie WAGEMAAR , PiulepL Hiflarili^ '
Heirvaart, Dus noemde men, van ouds, eene zekere hulp* becooning, welke, geduurend^ de.Graailijke |legeeripg , de Nederlanders hunnen Graaven moesten toebrengen. * Zij beflopdt in het leveren van fsen zeker g^tal Manfchap, welk^, bij gele- genheid van het outdgan vaq eenen Oorlog, moest worden op- gebragt. De gewoonte is af kon^i^ig van de tijden , in welke (ie Graaven, hier t^ Laqde, a^n het gebipd cjer Frankifche Ko- ningen nog onderworpen waren. Volgei^s de uitfhande Wetten moesten, in het genoemde geval, de Gragven des Koqing Leen- mannen, in hun Granffchap woonende, als mede de Ridders, oproepen tot het leveren van gewapende Mannen } dit noemde men ur Htirvaart befchrijven. Zelf waren de Onëdelen , of Gemeenen, totdeeze leveringe verplfgt, die zich ook vervol- gens tot de Steden uitftrekte. Zints de Graaven, van hunne afhankelijkheid van uitbeemfbhe Vorflen , ontflageu waren , bleef deeze gewoonte fbmd houden , hoewel de grond niet meer be- ftondt, op welken dezelve was ingevoerd* Zo veel voordeels vonden de Gr^aveq , dikmaais in Oorlogen met nabuurige of wijd afgelegene Mogendheden ingewikkeld , bij deeze gewoonte» dat zij de buigzaame en geleidelijke Nederlanders , aan dit juk gewoon, gereedelijk overhaalden ter bewilliginge in eenlge fchik- kjagisQ, welke daar op gefl»akl wi^rd^o* OiM bepaalde meti, tHJ beff^braseveiie HaiMvesiea, to g^t^ der Afanfchappen , welke» onder andere, de Steden tot eenen Krijg moesten opbrengen.
Kk 4 Vol-
5S0 HEIRVAART.
Volgens de vro^fte bdbbeidaiy desw^en voorbanden , moest Haarlem vierenzestig, doch Leiden flegts vijfentwindg num te vdde brengen. Geduarende den Arkeljeheu Owlog , in 't^giii der Viiftiende Eenwe , wierden van Am fier dam honderdtwindg , van Haarlem tweelionderdvijftig , en van Leiden tweehonderd gewapenden gevorderd. Uit welke vermeerdering van bulpben- den wij mogen afleiden , de inkmiping der Graaven op de regten der Landzaaten; *t en zij men onderfteUe, dat met hec toeneemend getal der Ingezeetenen, de holpe» met honne eigen bewilliging , is vergroot geworden. Doch , waarfchijniijk » zal hier omtrent, allengskens, het zelfde misbruik zijn ingefloopen, als met opzigt tot den tijd , geduurende welken de Landzaaten gehouden waren , den Graaven ten diende te ifaon. Deeze ver* pligting bepaalde zich, in den beginne, tot het land hunner ipwooninge, en duurde flegts éénen dag, in gevolge der ge- woonte, om *s morgens uit te trekken, en *s avonds wederom thuis te zijn. Volgens de Friefche Wetten, vorderde het Regt, dat de Vrije Friezen op geenen Heirvaart uittrokken , dan met de Ebbe uit , en met den Vloed wederom thuis, ^t is riucht , Jeezen wij bij schotanus , dat dij fiie Frefa oen neu Heerferd thaer fêrfara dan mitta Ebba wf , inde mitta fioed op. Ook bepaalden de zelfde Wetten de uitgeflrektheld des togts Oost- waart s tot aan den IVezer , en IVettM^aarti tot aan het Fiie. Doch, uit infchikkelijkheid van aart, en om den Landhèerente believen, wierden deeze paaien al vroeg en zeer dikmaals over- fchreeden. Voorts was de Graaf gehouden, de kosten deezer Ileirvaarten te draagen; alleenlijk met deeze uitzondering, dat de uitgetrokkene Manfchappen of uit eigen beurs, of van der 3teden wegen van 't noodige verzorgd wierden, tot op der- zelver aankomst op de algemeene Verzamelplaatze. Tot befluit merken wij hier nog aan , dat wanneer de Graaven 's Lands Wetten en oude Gewoonten volgden , in 't ultfchrijven van eenen Heirvaart , zij alsdan gezegd wierden rechte Herevaird te ge- bieden; in onderfcheidiog van een onrechter»^ o£ ottwettigen, WSar toe zij zeer dikmaals overhelden,
Zie MIERIS, Charterboek\ Handv. van Kenne^ mirland\ 8CH0TANt;s, Befchr. van FrieiL enz.
HELDER, (de) 5*1
' He^rbns en bromkiiorsten; zie bronrhorsten.
Helder, (de) een Dorp, op den Noordlijkden ukhoek van Holland^ grenzende aan het vermaarde Zeegat Texel ^ dos genaamd naar het Eiland, *c welk, cegen over die Dorp, aan de overzijde des Vaarwaters legt. Zints de verwijding der Zeegaten, en de meerdere (Ifjting van den vasten Wal, door bet aanfpoelende Zeewater» heeft dit Dorp, van tijd tot tijd, verfcheiden veranderingen ondergaan, en in zijne uitgefbekc- heid merkelijk nadeel geleeden. lieden Jaar e 1679 moest de Kerk meer binnenwaarts gezet worden , alzo de naderende Qroomen haar met inftorting dreigden. Van wegen de aange- legenheid deezes uithoeks » voor een aanmerkelijk gedeelte vaa Noordholland , en op dat het Zeegat , door verdere verwlj- <^iDg9 bij èlken vloed, niet meer Waters zou binnen laaten» en alzo den boezem der Zuiderzee nog hooger, dan nu dik- maals gebeurt, doen zwellen, hebben 'sLands ^taaten, van tijd tot tijd , te deezer plaatze aanmerkelijke Zeeweeringen aangeleid; beflaande in het leggen van zwaare Wierdijkeo, het inflaan van Paalwerk, en bet vullen der tusfchenruimten mee Ballast of KreblingHeenen , welke voormaals , bij geheeie Scheepslaadingen , in groote menigte , uit Nootweegen , her* waarts plagten te worden aangevoerd. Daarenboven heeft men, hier en daar. Hoofden van lange en zwaare Paaien geflagen» welke lijnrecht of met eenen bogt van den vasten Wal in Zee uitfteeken, om daar mede de kragt van den voorbijfnellendea droom te breeken, en alzo het uitdiepen bij, en affpoelen vaa den Wal te beletten. Nog onlangs heeft men hier eenige fchikkingen ingevoerd , van welke men , voor 't Gemeene Land en den Scheepvaart , heilzaame uitwerkzels verwagt. Ia het Dorp ontmoet men een Gebouw, weleer door de Wcst- indifche Maatfchappije, bij derzelver eerde oprichting, geftigt; doch *t welk nu, zedert veele jaaren, tot eenen Herberg wordt gebruikt. De menigte van Zeevaareuden , welke, terwijl hunne Schepen op de Ree leggen, hier dikmaals aan Land koomen» veroorzaakt merkelijk vertier in dit Dorp, alwaar men bij de driehonderd Huizen telt; veele van welke bewoond worden van Straatsdavidfche en Groenlandfche Kommandeurs, of van
Kk5 • der-
SU HELIUJ!, HELLE VOETSLUM.
derzelver Stuurüeden ea mlpdere Bevelhebbers. De HM^r wordt me^ Huisduinen^ een weinig van daar ten Westen ge- legen, door é^nea Leeraar bediend. Dit is ook bet geval 4er Doopsgezinden, welke 'er eene Gemeente, als mede der Rooniflcbge:&iuden> van dea Aaohaog der Janfenisun^ die 'er caie Statie hebben.
Uit medêgeéeêUê Msrigten. Zie ook^ Têgtnw. St00i^ Deel VUL
Helium. Dus noemden onze aloude Schrijvers den wijden en breeden Mond, met weihen de vereenigde rivieren Maai en PTaal^ op de hoogte van *t Eiland Walcheren ^ weleer plagcen in Zee te vallen. Of Holland^ zo veel als Heell^nd^ daar van zijnen naam onlteend bebbe, laaten wij over voor de zulken , die fmaak vinden in dus gedwongepe NaamsafleidingeOit
Hellevoetslüis , dus genaamd naar het nabij gelegen Dorp Nieuw- Heilevoet^ in Holland y in 't Land v:m VQorn ^ is een zeer bekende Haven en Fort, van eene langwerpige gedaap^e, van buiten van eene Graft en Hoofdwal omringd, en van bin^ nen voorzien van een Dok, tot eene bekwaame legplaats voor Oorlog- en andere Schepen. Van een klein gphugt, bij d^ uitwaterende Sluizen van doezen oord opgeflageo, is de Plaata tot haare tegenwoordige gedaante aangegroeid. Veel zal hier toe geholpen hebben , deels haare geCchlktheid om dit gedeelte der Provincie tegen een vijandlijken aanval van den Zeekapt te beveiligen 5 deels de bekwaame gelegenheid tot e^n Ipoedigeo overtogt van daar na Engeland i deels, eindelijk, haare yof^gT zaame ligging voor 's Lands Zeem^gt , om aldaar te kunnen bin- nen loopep. Zeker is het althans, dajt het aanleggen van een Dok, ter deezer plaatz^, reeds; in den Jaare 1635, bij 's Lands Staaten in overleg wierdt genomen. - Uell^vosifluis heeft dria Poorten: rféne Lapdpoort, de firielfche genaamd, en twee War terpoorten; ter wederzijde vaq depze leggen Bauerijen, vopi;- zien van zeveniend?rtip Sliiikken m,et^len Gefchut, van twaalf tot zesendertigponders. Aan $}e Havenhoofden ziet men Paaien
van
HELLEVOHTILUII, HELLÏNa (HERMAN) StJ
-VI9 kondtnkidR V09cen liog en ruioi twse' To^isa over 't krulg 4ik« Dd oyerfnelle fooom 9 die hier met eeiie Icbroomlijke fnel- hfiid ItngB de Oevers (chuart , vordert iq Bwaare en koetbaare Bof Jtweeriüf . • De Scliucflttis , aan 't einde der Haven in het Fort» achtenveertig voeten wijd» heeft twee ongemeen grooce Vloedr en even zo veele Ebdeures. De icuodige Drug » wellte daar over lege » wordt , met veele moeite , door middel van Kaderwerk tn Rollen , geopend eP geflooten. 's Lands Maga« zijn ea Timmerwerf , de Logementen van de Heeren der Adnd- raliteit en der Oekommitteerde Raaden, en andere huizen, daar toe bebooreqde , ftaan ter wederzijde van 's Lands Dok. \ Z\]a meestal zeer ruime en fraaie Gebouwea , ea dienen ten bewijze van 's Lands bloei en weivurt, in den tijd , toen zij geftigi wier- den* Men rekent dat op de Werf, zomtijds, wel zestienhon- derd, zo Met^alen ais Yzeren ftukken Gefohut leggen. Van de Xerk> die redelijk fraai is, en door een eigen Leeraar wordt bedi^, wierdt de eerfte fteen geleid in den Ja^re 1661, dooh hec gebouw niet voor het Jaar 1^85 voltooid. De onganat diens tusfchentijds ka|i de oorzaak geweest zijn dier zammelia- ge. Voorts wordt liec getal der huizeo op ongevear bonderdf- euvijftlg begroot. De Regeering beifant 'er uit een S(*hout, vijf Sohepeqen ea eeaen Sekrecaris. Behalvea den oraflag, wel- ken 's Lands Gebouwen medebrengen, veroorzaakt hier mer- kelijk vertier het gadourig af ea aan vaaren der Ëogelfche Pa- ketbooten na en van Hwwigk. Woensdag ea Saardag zijn haare gewoone zeildagen.
Zie Têgenw. Sias$.
Helling, (herman) vermaard om zijnen veel gewaagden $anflag op AwH^rdatfiy in den Jaare 1577* ten tijde als de Stad het nog met den Koning van Spanje hieldt. Het belang, welk 's Lands Staaten ft^Iden, in *t winnen van eene vermo- gende Stadj hadt hun, reeds eenigen tijd, doen bedagt ztja op middelen, om haar van partij te doen wtsfelen, ea aog onigngf zeer naauw inflniten. Doch vermids openbaar geweld geene uitwerking deedt , namen ze het befluit , den list te baate te neemea. Het hoofdbewM des toalegs vertrouwden
• ze
•V
f 24 HELLING. (IIERAIAN)
£e un HELLING y Kolood orer \ Voetvolk, seveni den ver^ maardeo nikolaas ruikhaver, den zelfden, welke den Briei iiadc helpen bemagdgen , en vui geboorte een Amfierdammer^ doch, om zijne Staatsgezindheid , ter Stadwas uitgew^eken.Te 2amen hadden ze onder zich tien Vaandels Knegten. Volgens *i plan moesten vier Vaandels zich te fchepet heimelijk, ni\ de Stad begeeven, en de zes overige maaken, in den vro^n morgen van den drieêntwlndgften November, vo<» de Haarlem- merpoort te zijn. Dewijl het oogmerk alleen inhieldc , Amfier- dam voor de Staaten te winnen, en geenzins om buit te maaken » deedt helung , vooraf» de zijnen zich Ichriilelijk verbinden , ingevaile zij der Stad meester wierden , geene plondering te zallen aanrigten. *s Daags vóór den beftemden toeleg zonde selling zijnen Luitenant circourt, met nog acht kloeke ge* zeilen, na Amfterdam<f alwaar zij, mids hun geweer aan de Poort afleggende, wierden binnen geh»ten« Om geenen argwaan te verwekken, bragten ze den nacht in vrolijkheid door, mee drinken > zingen en danzen. Met het aanbreeken van den dag begaven ze zich na de Haarlemmerpoort, vraagden hun geweer te rug, en gingen voorts na buiten. Hier ontmoetten ze eenige Knegten, behoorende tot de vier boven gemelde Vaandelen, in den nacht voor de Stad geuaderd, en die nu, op of omtrent Droogbak , 't welk toen nog buiten de Srad lag, waren aan Land geflapt. Men hieldt zich over en weder vreemd , kwam in ge« i^rek, en eindelijk in woorden, die zo boog liepen, dat de degens uit de fcheden raakten. De Wagt van de Poort hier op toeibbietende , om hen te fcheiden , ligtten ze het masker af. Men valt gelljkerhand op de Amfterdammers aan, doodt of ver* jaagt ze, flreeft na de Poort, en ftraks na binnen, ondereen Schrikwekkend geroep . van Fi&orie / Vi^orie I Fal aan , val aan! De Stad is onsi Alle het Volk in de Schepen tradt nu aan land , en voegde zich bij de overige Vaandels. Op elk , die tegeniland boodt , wierdt gefcbooten , doch alle de anderen ongemoeid gelaaten. Onder het juichen van Oranje \ Oranje l de Stad is ons ! liepen de meeste Troepen na den Dam , terwijl eenigen (lal hielden bij hetKoornmeetershuisje op de Kolk, welk zij voor 't Stadhuis aanzagen. Op den Dam ontmoetten de Staat- fcben merkelijken tegendand van de Burgers en Soldaacen, die aldaar de wagt hielden. l^
HELLING. (HERMAN) 5*S
n Imusfcheir deedt helung niec weinig wonder hec agterMf- Ten der zes overige Vaandelen^ tot dat hij vernam, dat ze, bij misverftand van den naam Haarlemmerpoort 9 voor welke zij befdieiden waren, zich vervoegd hadden voor de Poort te Haarlem. Onder den kloeken weerftand, dien hij binaea Jmflerdam Vondt , zoqdc hij , in aUerijt , iemand na Haarlem^ om zijn Volk te doen aanrukken. Doch , van wegen de over^ magt, met welke hij te doen hadc, was hij niet in fiaat om post te houden. Langs den Nieuwendijk deinsde hij af, toe op de hoogte yan de Oude-Haarlemmerihiis, daar hij zich, zo goed hij konde, verfchanUe, in afwagtiog der zes Vaao« delen. Ook zondt hij .iemand oa Zaandam j aan den Hopman VAN vufiT, die aldaar bg, om verfterking; doch deeze kon nie« befluiten* op eene mondelinge bpodichap, dezelve toe te zen- den. Om de Amfterdammers tot fhan te brengen, deedt hif wijders eenige briefjes ftrooien, inhoudende dat het oogmerk zijner komlte alleenlijk diende, om hen te herflellen ia dea oiiden welvaart, over welks verval thans algemeen geUaagd wierdt; en mdlen elk zich (til hieldt, niemand eenlg leed tavl wedervaaren: daar, integendeel, ingevalle vaa wederlbmd,. de Sud , aan plonderinge en vkmme , ten beste zou gegeeven worden. Kleine baate, egter , deedt dit alles aan HELLING en de zijnen. Het agterblijven van huipe deedt den moed der Stedelingen rijzen; zij fpeelden nu op de Staatfchen uit twee ftukjes gefchut, en troffen, met een derzelven, den Hopman helling derwijze, dat hij dood nederviel. Dft bragc zulk eenen (cbrik onder zijn Volk, dat het, met verhaasten optogt, ter opene Poorte uit, na buiten vlugtte. RuiKHAVEiCa die in een huis eene wijkplaats hadt gezogt, wierdt aldaar ontdekt, door iemand, welke hem kende en een doodUjkea haat toedroeg, en vervolgens in koelen bloede dóorflokcn» De veel gewaagde aanflag op Amfierdam liep hier mede ge* heel te leur.
Zie j. WAGENAAR, Bêfchr. van Am- ft er dam 9 Boek IX, en ageer h«c^ zelve, Bijlage Lr. B.
Hel-
gaê HELMOND, HËLMPOOTINGi enz,
H£Llioilt>« een open St«edt|è^ ia de Meierij Vsn Ufferia- gMbósck I dbgttV^er zmn ttui^en gtans ten Zuidoosten vad de Stftd van dten fiMttl , an 'k Rl^lertie de éA, gvlegem Godtttt^ fendé de fipianfthe Aeh)€rtcn hééft hec gedeeld in di tam- f>en des Oof logs , efl t\\fiKk voof Mftinfle Herkcé verloorén. Hier «tt détêr £iel nlëh m% de oferblijf^els tan Scads Footmd. De GHflen zijn fb&al) ea ktiüben g^b Mider'wiiter, dan 't geeti, lift bet gemelde RIvierfJé, in dezelve iodpcj tiet getal der hol- 2é!) wordt x>p öhgéVeet dHëUoadGrdlttëhdg b^oot. Het KtOM , ki] th&ngel aan t>ndét-houd , i^ ftl èefi dë«rll)k vefVat. H«t Kboi- teir , eeftijdi hee Vetblijrvftn adelijkë ]èiftvraiiwei. Wordt thaOft tan Mjtondef e eigenaaf t bewoottd. Dé Rétt 4«r Hervormden , ftaandé aftü de Markt , is één rüiffi en Mdl KimiSgebdUW , tiitc ontbloot vèn nhWendfge en inwendige fitrMdtni De Vrèêi^ kant , #élke dè Geteeenté bedtent , predikt ooit in bet nrt)UitH^ Dorp RMtL GeMéenifjk eenmaal 'sjaars hondt de Klaslls van Peeiiëkd liiet* eene Éitring. De Lfnnenhandél en WeéVedj f» de lioof^bron van het belhan der Ingezeecébein Dê Adttiii«fil«ft fan dé Mai2e fieefl hlt^t eenen Ontfa&gë^ de^ Lieénten, vAttm •enen KoattaroHCui'i
Zie TégefiW, SüM^
iÏELMPÓóttNG, dus géiiaamd naai* het póoten of planten van ceiQé Tooit Van lies of graJ» tletm geöaamd, 't welk aan deii Zeekant, in verfchêiden óordeii oiizês Vadèrlaiids , met Duitieri bezet, jaarlijks, inet veel voordeel wordt te werk gefteld, om alzo eene zékere Vastigtieici te geéven aan *t gulle Larid , en Ket- 7elv« tegen ovérlhiiven té behoeden. Door dit middel belioudt men , ginds en elders , een Vasten voof muur tegen de aarilpoè- lende Zee , welke , ' op andere plaatzen , alwdar men deeze voorzorge niet gebruikt heef^, een aanmerkelijke gedeelte groiids
beeft verflonden. Zie het Art. duinen.
• » *
Helsdingen, (CitEmiiH vaw) nevens eenen dirk kanter, beide Utfechtih/>é9rsy wisten, irt den Jaare lóio, eene buicen- gewoüiie llej^eeringsverandering in hunne gel)oorteflad te bewer- ken, in fchijn van herftelllBge van Stads Privilegiën, doch, in-
der-
MELST. (IJARTHÖLOMËÜS van öer) Si?
derdad , meeot men , ott herftelBog te betoomen iii Üunnet dgtti waardigheden , trdke zij Toormasls bekleed hadden , doch van welke 2ij nu, zints gerulpieB tijd, Waren altgefk^otën. Nat merkelijke beweeging onderde Gemeente verwekt^ en dezelve de wapena te hebben doen opvatten , llreefde ViN uelsbinge»^ met oog andere Genmgtlgden , na het Stadhuis , en noodzaakte de Regeeriog tot bet doen van aflhuid, en om andere Leden in haare plaacze te verkiezen. Beiden wierden ftraks tot Bur- gemeesters aangetteld. Niet lang bleeven ze in *t bewind. De Raad van Staate vertiet hen, nog in het zelfcle jaar, van hurine waardigheid ; om welke te tug te bekoomen , zij met anderen eene zamenz weering auigingen, om der fiiettwe Regeeringe den voet te tigteo* Doch vermids het omwerp met geeoe genoeg^- ztame gebdmboudiBg was behandeld , kwtm het tet ooren der Wethoudeffchapu Vam helsdingen en ftANVsa wierden hier op geflraft met battiagfcbap » en daarenboven de eerfie ttec ver« beurdverklaarifig van de helft, en de andere van alle sqne goe* deren. Sij begaven zich met *er woon na Amfiwnfam^ alwaar zij homie dagen eiddigdeOi
Zk wAGfeNAAft, rètf, kiffd^iék
Helst, ( èartholomeüs van dek) een vermaard Séhlldtf" der voorgaande Eeuwe. Onder de Stnkken, Welke, op het Stadhuis Van Amflerdam^ van hem VöorhöncJeü zijh, munt ito* Éonderheid uit^ het overheerlijk tafereel oi^ de Groote Rrijgstaads- famer. Het verbeeldt eert Korporaaifchap toerende Bürgets , ti?e de Koiöpagöie van den Rüptein kohnelis jan WitsEN, tfer ge* legenheid vkn het ihiiten van dert Vrede tóet dtn itofilfig Vtü SpaHft^ ft! den Jaar^ i«4«. Ptaast het f^reekettd beeld de* Kapïteihs z!et tóen dat zijns Lüitönabts johan VAN WaVeren, hl de höUiJïnè vtó gelüWéhfchlnge i6èt dié blijde gébéurteurs. Volgens 't veriièalv&nzómnrigeii, ioiidéti, voor iföoilderlfjke ge- deelten van dit Schirdtèfrfük, \ Welk iioolt zonder VfefwottdeHttgr» met Verbaasdheid geibefiéd , kah beföhóuwd wof deA , tteetrtav len zéet altiiitttiijte fótóifiëh ^éboödén zijn. Wijders likngt nog, van dien zelfiteH Méesieir, e^ üttvoerig Stuk Voöf dcü SchöoN
(leen
S«« HEM, HEMELAAR. (JAN)
ileeit, ia de Grooce Zaal van de Haodboogidoeie, thans des Herberg de Doe^e, op den Stogel op de Gamaalemarku Des Mulders broeder was hier Kastetein s waarom dezelve veelal de Doele van van der helst genoemd wierdt*
Zie iiocjBiuKEN en wagenaak» Be- fchr^ van Amfierdamm
Hfilf , een Dorp in '( Nootderkwertler van Heiland^ hi Dreg^ tiriand^ voert» te gader met Fenhuizen^ wier Bannen aan el- kander paaien, den naam van Stede ^ volgens gifte van Hertog WILLEM VAN BETEREN van den Jaare 1414, en geniet, als zo- danig , eenige Voorregten. Van de drieëndertig Vroedfcfaappeiv ^er Stede woonen zeventien te Hem , en zestien te Fenkuizen* Ieder Plaats heeft twee Burgeiiieesters* Van de zeven Scfaepe* nenjworden, jaar om jaar, uit de Dorpen vier en drie verkoozen, na uit het een» dan uit het ander. Het Dorp Hem legt in de Korte Streek, in eene rije van zeshonderd Roeden, aan wees^ kanten met Huizen bebouwd. Voor veertig jaaren wierdt bet getal van deeze op honderdnegenëndertig begroou
Heuelaar , tiM^) gebooren in ^sGraavenhage 9 en nader- kand Kanunnik te Antwtirpefi* Al vroeg toonde hij zijne ver- hevenheid boven den kwaaden fmaak zijner Eeuwe , alzo hti zich meer toeleide op de beoefTening der befchaafde Letterkun- de, dan op.de Schoolfche twisten en diepzinnigheden, welke toen nog bij veelen geagt wierden het kigrakter van een geleerd Man te vormen. Hoewel de juiste tijd zijner geboorte niet be- kend is, moet dezelve zijn voorgevallen een goed (luk vóór het einde der Zestiende Eeuwe; alzo hij, in den Jaare 1600, eene reize na Rome ondernam. Hij was de vriend en leerling van den vermaarden justus lipsius , die , in zijne Brieven , met lof van hem gewaagt, en zijner geleerdheid en goeden fmaak een heerlijk getuigenis geeft. In laateren tijd was hij een vriend van HUGO DE GROOT, wleu hij, in een Latijnsch Vaers, met deszelfs ontkooming uit de Loevefteinfche gevangenisfe , geluk
wenschce* Zes jaaren vertoefde hij te Rome^ hebbende zijnen
' om-
HfeMELAAR.. (JAN) 52^
Intrek in tet paleis van den Kardinafl crsi. Geduurendef zija verblijf aldaar hieldt hij eetie Lofrede op Paus clemens DtU VIII. Zo veei gehoegen gaf dezelve , ook tea Pau^ijkeri Hove, dac hem, tot loon daar van, de keuze wierdr ^free^ ven, tuslcben het Opzienersampt over de Vatikaanfche Boekerij fen eene voordeeJlge Kerkelijke bediening. Hij verkoos het laatfle^ doch vergenoegde zich met eene Kanunnikdij iri,d4 Bisfchoplijke Kerk te Antwerpen.
Hemblaar was de Moederlijke Oom van den beroemdeü JAKOB ooLius, eertijds Hoogleeraar in de Oosterfche Taalea Ie Leiden, en bekend genoeg door ztjn Arabisch IVoordefk» toek* Veeie moeite deedc hij om zijnen Neef over te haaien 101 de Gemeeofchap der Roomfelie Kerke « zo als^ ham gelukt: was omtrent diens broeder pieter golius, welke» zhits zijd ftchtfte jaar, ten zijnen huize was opgevoed* Kleine moeite kostte hem hierom deeze verandering van Godsdienst;
*c Is bekend dat de Hooglèeraar jakob goi.ius, om zich ld de kennis der Oosteffche Taaien verder te oefTenen. eene rei- ze door het Oosten hadt gedaan. t)e zelfde zucht beheersclitM ook zijnen broeder pieter» en deedt hem gelijken togt ondér*« neemen. Naa Jen naam van cÊLEstiNus van st. leduiniA Aangenomen» en een goed getal jaarën zijn verblijf op ded Berg Libanon te hebben gehouden, begaf hij zich na konten alwaar hij tot Hooglèeraar in de Oosterfche Taaleil wierdt aan<^ gefielde Hier bragt hij het boekje van thomas a kemp» in dé Arabifche Taaie over. Op den ouderdom van vierenzeventigf jaaren bekroop hem de ;ucht om Geloofsbekeerlingen té maft> ken, en ondernam hij » ten dien einde» eene feize na de Kust vad Malabdt. Ondanks het verfchil vaö Godsdienst» (chijnen dé broeders golius in goede vriendfchap geleefd te hebbed. *£é is nog een Brief Voorbanden, door pieter oolius adn zijnet^ broeder jakob gefchreeven, op zïjné Rèize door het Oosten^ waar in hij hem zijnen dank betuigt» voor het goed onthaal^ Vrelk zijie Brieven van Voorlchrijvinge hem In Jïfie bezorgd had« dem
Zie BAYLE 9 hitt* Crité
XX. Dizu U ÏIbmA.
530 HEMELUM, MEMELUMMER-OLDEVAARt, «ïz;
Hemelüm , een oud Dorp , in Friesland ^ iri de GTietenlf lirrHelummer'-OIdevaartj in *c Kwartier van Weitergo. Wel- eer (londc bier een aloud adelijk SJoc of Scins, vsn het geOagt der HOPPERS, waar u't de vermaarde joachim aoppeRus afkom-' ilig was. Ook hadt men hier , in overoude tijden, een beroemd Benedikiijner Klooster, van Stavoren derwaarts overgebragt, na» dar , ter deezer Stede , het St, Odulphus-Kiooster door de Zee was iugezwolgen. Van hier dat de Abten zich fchreeve» door Go4$ hermhartigheitf Abt van Stavoren te Hcmelum. Volgens CBBo emmiüs behoorde dit onder de rijkfte Kloosters van Friesland. Zints de verandering van Godsdienst , heeft metf de goederen en inkomften deezes Kloosters, gedeeltelijk, ge» bruikt tot den opbouw van *s Lands 'Hoogefbhoole ce Frantkefm
Zie wiNSEMiüs en schotanus»
HEMELüM^ïER-OLDEVAART, met Noordwollé ^ eene Grietenij !n Fieslandy in het Kwartier van fVesfergo, de aditfte en op- een na de laatde iri rang. Behalven de drie Steden , Staveren j H^orkum ^Xi Hindelopen^ leggen in deeze Grietenij dé volgende negen Dorpen: Hemelum^ Koudum y H^arns^ Schar l y Moh quern^ Oldega^ Nijc^a^ Elahuizen en KoUevolde. Zeer wa* terrijk is deeze Grietenij , tot merkelijk voordeel van den bin^ nenlandfchen Scheepvaart, en van den verfchen Vischvangst, vooral van zeer fmaakelijke Baars. Nog vèrfcheidene andere Wateren of Meirtjes plagt men 'er vbor deezen te ontmoeten > die zedert droog gemaakt , ' en in uitmuntende Wei- en Bouwlan»- den zijn veranderd. Eenige groote Stihzen, welke men 'er, i* pude tijd vondt, zijn meest gedegt , en alleen in het vermaak^ lijk Dorp koudum daar van eenige overblijfzels té vinden.
i Zie wiNSEMiüs , Krmijk van Friesland^
Hemert, (reder-) in ondèrfcBeiding^ van Op-Hemerty i§ een Dorp en Heerlijkheid, leggende aan de Maaze, op een Ei^ fanaije> de Hevurtjchc IVaard genaamd, en vermaard om de
aederü
ÜEMERT, (0P-) HEMERT, (JOHAN van) enz. 53i
hederlaage, welke, in den Jaare io6r, aan Graave floris depI I, nabi) hetzelve,' door de Keizerlijken, die hem in den flaap' overvielen , vvierdt toegebragc. Voor deezen behoorde de Heerlijkheid aan den Ridder frederik turk, Zoone van deri Ridder lubbert turk, die, in den kare 15S6, te Utrecht^ tvierdc verflagen. Van wegen de gelegenheid der plaatze heeft men aldaar eeuige Vestingvverken opgeworpen, waar binnen 6ene kleine Bezetting legt. Midden in het Dorp ftaat eetl öud zwaar Kafteel met verfcheiden Torend
Hemert, (op-) een Dorp en Heerlijkheid, in den Bomwê- ierwaatdy aan den Waaldijk, hebbende, zo wel als Neder^
JJemertf zijnen eigen Leeraar.
■
Hemert, (johan van) Burgemeester van Deventer ^ eii Van wegen die Stad Afgevaardigde ter Algemeene Staats vergaf deringe , was een der vierentwintig • Regters van de Heereri
JOHAN VAN OLDENBARNEVELT , ROMDOUT IIOGERBEETS Cn HUÖO' DB. GROOT.
Hemmius, (franciscus) Advokaat, en Lid der zaöenve^* bondene Edelen, moest, om zijne liefde voor de Vrijheid» bet Vaderland verlaateu , hij vonnis van^ den Vrijheidhaatended ALVA. Hij hadt in huwelijk eene Friefche Adelijke Jonk- vrouw, uiELK oortzeaia, die, naa 's Mans overlijden, her- bouwde, mee WYBE groustems , Grietman van Menadum^deeU
»
Zie J. TE WATEIU
HÉMPENS , een Dorp , in Friesland , in het Kwartier vaij t>ostergo^ en meer bepaaldelijk in het Znidlijk gedeelte der <3rietenijè van Leeuwaarderadeeh Volgens schotanus wierdt de tegenwoordige Kerk der Hervormden , weleer , geftigt; door twee Zusters, uit het Geflagt van hiddema, en voort? «an st; marten gewijd. Een nabuurig Meirtje, het Hempen* %€r^Meir genaamd , is , naa vooraf bekoomen Oktrooi vanf ^$ Lands Staaten , voor weinige jaaren , op kosten van eeof
L 1 2 tier-'
5^2 HENDENESSE, HENDRIK-IDO-AMBAGT, etit.
viertal Burgers en KoopHeden van het Frlefche Vlek Makkum^ droog gemaakt^ en in goede Wei* en Bouwlanden veranderd.
Herofnesse, Hedenesfey of hoedanig men ook deezen naam ▼erkieze te fchrijven (wanc men ontmoet daar in eene groote ▼erfcheidenhetd, zo als te zien is bij den Heer j. wagenaaRt) was, van ouds, hoogstwaarfcbijnlijk ,. de fcheiding tnsfchen Zee" land en Flaandtrtn , heden ten dage bekend bij den^ korter naam van de Hont, misfcbien bij verkorting van Hontet.isfe^ 10 als men , eertijds , ook dii woord fchijnc gefjpeld te hebben» 2a& dit alles breedvoeriger bij
]• WAGENAAR, Vod. Hifl. D. HL bL 515 1. in de AanU
HEi«Diim*i0o-AMB~ACT, met een Dorp van dien naam, ge» legen in den Zwijrtdregffchen fVaard^ in Zuidholland ; dus ge- naamd naar eenen hendrik ido, die, in den Jaare 1331 , deere Landdreeke in Dijk gebragt heefl. Meer dan eene Eeuw , zint» dien tijd , is bet gellagt van dien naam vermaard geweest te Dordrechr ^ é(K\i fchijit in de vijfdende Eeuwe te zijn uitgeflor- ven. Volgens de beste opgaaven zou het Ambagt bevatten drte- honderdzesenVeertig Morgens en vierhonderd Roeden Landis^, honderdvijfenzeventig Huizen y nevens eenen Kooni- en eenen Cement of Trasmolen. Daarenboven v4ndt men hier verCchei^ den Zoutkeeten« De Gemeente wordt 'er door eenen eigen Leeraar bediend. Op het Huis Boucqutt^ of liever op den grond, daar het tegenwoordige Heerenhuis (laat, zou deeerfie Bedijker deezer Heerlijkheid gewoond hebben*
Hengel , een Dorp in Gelderland r onder het Landdrostampi €n het GraafTchap van Zutpken , met Kerk en Predikant , (laanda onder de Klasfis van Zutpheu.
Hemce&o, eei> Dorp, in Twenthe^ onder het Geregt vaa Belden^ hebbende eigen Kerk en Predikant, welke onder dt Kiasfis Y.U1 Deventer behooren» Ide& vindi hier ook eene 6e^
ineeft*
HENGIST EN HORS A , HENNAARD , enz. 533
meente vsn Doopsgezinden* Een oud.adelijk Huis, welk in dit Dorp (laat, plagt, vdormaals^ meer aanziens ce hebben^ d^a btt tegenwoordig vertoont.
ÜENGisT en HORS A , broeders , twee vermaarde opperhoofden <Jer Saxers.9 de eerile van welke den tijtel van Koning voerde, die, omtrent het midden der Vijfde Ëeu we, een goed deel bun- oer onderzaaten , nevens eene menigte F; sezen , na Britannie overvoerden, en aldaar zeer aanzienlijke veroveringen maakten. Veelen dier beide Volken vestigden zich, zedert, in dat Rijk. Niet onwaarfchijnljjk is de gisfing van zommigen., dat , in deeze Land verovering , de reden en ooriprong moet gezogt worden der merkwaardige overeenkomst tusfchen de £ngeifche en de aloude Frieücbe Taaie»
Hennaard^ een Dorp Xvt'FrJetland ^ in ^het Kwartier van Weue^go^ met Kerk en Predikant. Het heeft zijnen naam ge* geeven aan de
Hennaardeuadbel, fCr/f/^nZ/V) eene heerlijke landftreek, wegens de vrugcbaarheid van uitmuntende Boi^w- en Weilanden. In het Kwartier van IVeJgrgo bekleedt deeze Grietenij in rang, de vijfde plaats, en bevat de volgende twaalf Dorpen: Hen* naarde Ttens^ Lutkewirum^ Oottercnd^ Wnaxens^ Kubaard^ H^omtneU.^ Hijdaard., fVehrijp^ Btjum^ Spannum en Eaens^ De tegenwoordige Grietman is de Hooggeboorene üeer Jr«
«INNERT Pt&LlPS iEBINGA V^N HUMALDA«
Henrik ; een naam., dien verfcheiden Keizers ^en Koningen gevoerd hebben. Wij zouden buiten ons Bedek treeden, indiea wij alle hunne verrigtingen verhaalden Ons ! lan brengt mede^ deeze Vorften te. doen kennen., in zo verre dezelve tot ons Va- derland eenlge betrekking gehad hebben^ ten einde om alzo onze Leezers te doen opmerken, het groot belang, welk, al vroeg» de magtigfte Mogendheden van Europa gefteld iiebben in de thans Veréénigde Gewesten, of althans in eenigè van dezelve: ^m, langs dien weg, de oorfpronklijke waarde en aangelegen, lueid der Landzaaten te doen kennen. Op de Lijst der Vor-.
LI 3 öen.
gJ4 HENRIK DE II en III. Keizers^
den, welke wij bedoelen, koomt , in, de eerfte plaats, iif aanmerking,
Henrik de il (Keizer^ Hij kwam aan die hooge waardig- heid in den Jaare 1005, ^^^ t^j^^ ^^^ ^^ moedige Friezen hunne vrijheid en onafhanklijkheid zogten te handhaaven tegci; DIRK DEN III, Graaf van Holland^ die toen nog mindcr>aa- rig was. Om hem , of liever zijne Moeder lutgard , in het plan ter overhceringe de hand te bieden, deedt de Keizer cene Vloot uitrusten; hij befloot daar toe, uit hoofde zijner naauwe betrekkinge tot den jongen Graave, van wiens Moe- fier hij eene Zuster in huwelijk hadt. Hij dwong hen, in- flerdaad, tot onderwerpinge , doch niet langer, dan geduuren* de het leeven van lutgard. In weerwil deezer bloedver- wantfchap verklaarde naderhand de Keizer den Oorlog aan zij- nen Neeve, ter gelegenheid als deeze geoordeeld wierdt, te Dordrecht, door het heffen van Tollen, zijne magt misbruikt te hebben. Van zijn gezag over een gedeelte deezer Gewesten yertoonde hij een blijk , in zijn gunstbewijs aan boudewyn den IV, Graave van yiaanderen^ aan wien hij het Eiland ll^akhe' ren, en, volgens zouimigen, nog andere Zeeuwfche Eilanden, als een Rijksieen, opdroeg. Hij overleedt in den Jaare i025.
Henrik de III , (Keizer) Kleinzoon van den voorgeraelden , en opvolger van zijnen Vader koenraad den II , bevondt zich fe Utrecht y ter vieringe van het Pinxterfeest, nevens zijnen Vader, ten tijde als deeze aldaar zijne dagen eindigde. *s Vor- ken ingewanden wierden ter aarde befteld in de St. Marteni' Kerk: waarom dezelve , door henrik den III, begiftigd wierdt met verfcheiden landerijen , gelegen in den omtrek van de tegenr ijTöordige Stad Gronittgên, welke, in den Keizerlijken Gifibrief, ^eu naam van Dorp of Steedje draagt. Tot zo verre , derhnl- ten, als mede tot eenige plaatzen in Drente, mede in de Gift |>egrcepen , moet 's Keizers gebied zich toen hebben uitgeftrekt, jn den Jaare 1045 bevondt zich de Keizer, van nieuws, te \Jtrecht, om 'er het Paaschfecst te vieren. Geduurende zijn yerblijf aldaar, deedt hij, aan de rivier de Maaze, eene aan- zienlijke Vloot uitrusten, om te dienen tegen den HoUandfchen
• Graaf
HENRIK DE III en IV. Keizers. 535
Craaf dirk den IV, met wien hij thans in Oorlog was. De Vloot y voor Üordrtcht genaderd zijnde, maakte zich meeseer van die Stad, welke, op Keizerlijk bevel, van Krijgsbezettin^ ^e wierdc voorzien. Vervolgens zak-te de Vloot af na Vlaar-* dingen , alwaar de Graaf zich thans bevondt. Ook deeze Plaats moest voor 's Keizers overmagt bukken. Naa het be* nagtigen van deezen Oord van Holland y verliet de Keizer deeze Landen , en begaf zich ua Spiets. Hier ontving hij , ia den Jaare 1047, berigt van nieuwe vijandlijkheden van Graave DIRK : weshalven hij , andermaal , eene Vloot na Flaardingen (deedt afzakken, aan boord van welke de Keizer zich in eigen perfoon bevondt. Ongelukkig flaagde deeze togt. Van wegen het verre gevorderde Jaargeiij, konden deTroepen, celande, wei- nig uitvoeren. Daarenboven waren de Schepen van noodwen- digheden zeer flegt voorzien. Een gemnklijke prooi wierden deeze van Graave dirk. Om den fchrik , bier door onder de gelande Troepen ontdaan, was de Keizer genoodzaakt, met verhaasten optogt, de wijk re neemen na Utrecht ^ daar hij <er naauwer nood , en niet zonder een aanmerkelijk verlies , binnen kwam. Dordrecht ^ en bijkans alle *t overige, welk de Keizer den Graave afhandig hadt gemaakt, wierdt thans door deezen, met kleine moeite, vermeesterd. ^s Keizers overlijden viel voor In den Jaare 1056*
Henrik de IV, {Keizer) was de Zoon en opvotger deg
Worgaanden, in den ouderdom van naaawlijks vijf jaaren»
Al vroeg, egter, kwam hij aan 't bewind, ter gelegenheid dat
de Keizerinne- Moeder, die de Voogdijfchap bekleedde, op
vermoeden van onbetaamelijke gemeenzaamheid met den Bis-
fchop van Augsburg^ van de Regeeringe was afgezet. Op 't
voorbeeld zijner Voorvaderen vierde hij, van tijd tot tijd,
het Paaschfeest te Utrecht \ daar hem, door listige en fchraap-
^ieke Hovelingen, misbruik maakende van 's Keizers jeugd en
x>nervarenheid , veele gunstbewijzen wierden afgetroond. Ook
wist de Bislchop van Utrecht zich' deeze zelfde gelegenheid
ten nutte te maaken, om aan zijne Kerke, door den jongen
Keizer, verfcfaeiden Landerijen te doen afHaan, welke, 20 als
hij voorgaf, door menige HoUandfche Graavcn , der Utrecht--
h 1 4 f(ih^
6S« HENRIK DE V Keizer^ enz.
fche Kerke onregtvaardij; oncweldig waren. Daarenboven be- vestigde de Keizer boudewyn den V in liet Regt op de Zeeuwfche Eilanden» aan zijnen Vader, door Keizer henrik Yi?^ Il , opgedraagen. Zijne mildheid , in *c wegfchenisen vaa Inndcrijen, deedt hem, eindelijk, aan henrik den dikken, Graavc van Saxen ^ het Markgraaflchap van Friesland^ bij wijze van Leengoed, aflhan. Zijne flapheid in *e bewind, of de weinige prijs, dion hij ftelde op de handhaaving zijner heerfchappije, kan de reden geweest zijn , dat hem het onge- val bejegende, de Opfhnd zijns Zoons tegen hem, in \ laatfle gedeelte zijns leevens, welk afliep in den Jaare iio5.
Henrik de V. (fCeizer) Kort naa zijne verheffing op den Keizerlijken troon, (loot hij een Verbond met den Hollandfchen Graave floris den II, raakeude het GraafTchap Vlaanderen ^ bet EiJand fi'alchefen en de Eilanden Bewester -Schelde. Op Ftaandcren meende de Keizer eenig regt te hebben, gelijk de Hollanders op de gemelde Eilanden. In of omtrent het Jaar Jio8 wierdt dit Verbond getroffen; doch, of en welke Krijgs« verrigtingen daar van het gevolg waren, vinden wij niet aan-^ getekend. Van geen Inngen duur was deeze Verbintenis, tus- fcheu den Keizer en de Hollanders. Naa het overlijden van Graave floris, kwam, voor eenen tijd, h^t bewind aan des* ?elfs Weduwe petronella. Deeze, eene Vrouw van manne- lijkcn moed, was de Zuster en (londt in de belangen van lo- THAAius, Hertog van Saxen, met welken de Keizer, bij aan- boudenh^id, overhoop iag. Dit hadt ten gevolge, dat henrik pE V, een Leger hebbende op de been gebragt, daar mede^ in den Jaare 1124, eenen inval in Holland deedt, en, hoewel niet dan ten koste van merkelijke moeite, de moedige Voog- de^fe des mlnderjaarigen Graafs noodzaakte, haare afhanklijk- heid van 't Keizerrijk te erkennen. De Keizer ftorf, in \ vol- gende jaar, te Us recht , en hadt tot opvolger den zelfden lo- THARius, met, welken hij geftadig in omnin geleefd, en wiens jCuster eu Neef hij vijandig hadt aangetast.
Henrik de ÏII, Koning van Frankrijk» Naa dat onze kloeke Voorouder^ den llap gewaagd hadden, om het Spaanfche juk
Y8«
HENRIK DE III, Koning van Franiriji. 537
▼an den halze te fchudden, vorderde hun belang, uit te zien M onderftand , om hun daarin de behulpzaame hand te bie^ en«' Natuurlijk viel , onder de Europifche Mogendheden , in de eer- fte pJaais, het oog op Engeland^ hoewel *t hier niet ontbrak aan dezulken, wien *t hart, ten dien einde, na Frankriik hel- de. De ongelukkige uitflag des aanzoeks , in het eerstgenoemde Rijk I deedt *s Lands Staaten zich tot Koning henrik den III wenden. Gereedelijk befloot men hier toe, zints Prius willkm DE I berigtte , van dien Vorst verlhan te hebbén , dat de aan- zoek ten zijnen Hove beter dan 'm Engeland zow z\]n uitge'all.n. Van toen af aan, ('t was in den Jaare 1576) tradt men met den Koning in onderhandelingen die, evenwel» nu geenen voortgang hadt, maar, in den ]aare 158 1, hervat wierdt met *sKonings Sroeder , den Hertog van anjoü , met wicn men een Verdrag (loot, bij 't welk, onder andere, bedongen wks,, ^an de zijde derStaaten, dat de Hertog zijnen Broeder zou beweegen om den Staaten bij te ihan , in het voeren van Oorlog tegen Spanje «n alle andere vijanden. Met eene algemeene belofte des Ko« uings, van hulp te zullen verleenen, zo dra de getleldheid zijns Koninkrijks het zou gedoogen , moest men thans , hoewel mee cegenzin,hier te Lande, zich vergenoegen. Naa 'sHertogs over- lijden, in den Jaare 1584, vervoegden zich, andermaal, de Algemeene Staaten aan Koning henrik , om aan hem de Opper- heerfchappij deezer Landen op te draagen; waar bij gevoegd wierdt een verzoek, naa 't ontijdig einde van Prinfe willem den I , om een agtbaar pcrfoon herwaarts te zenden , welke 's Prin- fen plaats bekleeden konde. Dnch geene andere uitwerking hadt thans het Gezantfchap, welk decze aanbieding deedt, daa ^sKonings antwoord, eer hij zich verder verkoos in te laaten, vooraf den toedand der Nederlanden naauwkeuriger te zullen doen ouderzoekeit, door iemand, welken hij, met de Neder- Jandfche Gezanten, herwaarts deedt vertrekken* De Pranfche Gezant pul.^laux, naa gehoor gehad te hebben bij de Alge- meene Staaten, (prak vervolgens met die van Holland en Zer- land^ aan welke hij, van zijnen Meester, afzonderlijken last hadt. Hier herhaalde hij des Konings gezindheid , om de Ne- derlanden in 'c algemeen te willen befchermen ; doch voegde 'er jlfveoa» hoe dezelve de beide Gewesten zou willen aauvaardeo,
LI S ^^
Sifi HENRIK DB IV, Kffftfng van Franftrjk.
. ' . k.
«B voor dat het ilaateHfk Ge^aotfchap, boven venneld^ na Fr/»2^ri/>' reisde, hadc bij den Prinfe tien of des noods cwindg Vaandels Knegcen aangeboodea^ welke aanbieding ^ egter, be- leefdelijk wierdc ^/a% de hand geweezen. In 't vervolg, tocti cle Handel, mee Koning «EiNRiK pem lll> vrugccloos was alge- loopen , zouden de Staat) chen gaarne eemge hulptroepen van hem hebben overgenomen; doch de toefhmd zijner zaaken liec thans niet toe, door hulpbetoomng aan anderen, zijne eigea magt te verzwakken. Ëenen gunftigen keer nn men, zedert, de zaaken der Veréénigde Gewesten. Koning hen rik deedt, eer- lang , aanzoek bij de Staaten om geld en manfchap. Beiden wier- den hem bezorgd. Reeds in den Jaare 1591 maakten zij hon- derdduizend Guldens aan hem over, en zouden, in 'x volgende Jaar, twintig Vaandels Knegten. Telkens wierdt deeze bulp- betooning herhaald» inde |aaren 1593, 1595 en 159e. *sKo- nings omhelzing van den Roomfchen Godsdienst was, inderdaad* den Algemeene Staaten regen den borst; doch, ter voorkoominge VBO nadeellge verwijderinge , droegen dezelve zorge , dat de Leeraars, hier te Lande, van deeze Godsdien^tveranderinge, op den predikdoel, geene aanftooteitjke melding maakten. £n« zeker» meet het misnoegen, in de Nederlanden., over deezeu fiap opgevat, geene zeer diepe wortels gefcnooten hebben » naardien zij, ter gelegenheid van een Verbond, door Koning UENRiK met Engeland geflootcn , niet alleen daar aan deel na* men, maar zelf een afzonderlijk Verbond met hem aangingen, waar .bij de Koning zich tot onderfland verpligtte , zo ras zijne ' 2aaken zulks zoudeu toelaaten. 't Was ingevolge dcezer naauwe .▼erbintenisfe, dat wanneer hënkik den IV, door den Koning vaa Spanje j met welken hij in Oorlog was, de Vrede wierdt aange- hooden, hij daar van kennis gaf aan de Staaten, met betuiging > in de onderhandeling hunne belangen niet te zullen uit het oog verliezen. Doch de Senaten toonden hier over klein genoegen, üit vreeze, dat indien F?ü7ikriik met Spanje floot, zij zelve alle het geweld des Oórlogs zouden op don halze hebben, deeden 2e al wat zij konden, om henrhc in Oorlog te houden; hem, ten dien einde, vermeerderin»; van hulpe, zo in Volk als Sche- pen , aanbiedende , door een Gezantfchap , *t welk bekleed wierdc
<k)Or jUStlNUS VAN NASSAU CU JOHAN VAN OLD£NBARJ!«£V£LT.
ttENRIK DE IV, Koning ran Frankrjt. i\t
De laatfte voerde 't woo d, in 't gehoor,, welk zij bij den Ko»' Ding badden. Met een verftandig overleg zogt hij zijner Maje» Heit te b«Kiuiden « de grootheid des roems , dien dezelve tfaan» zoude kunnen behaalen , door 't vernederen der Spaanfche grooc- hartigheid. HzwaiK gaf Wer op tot antwoord , dat de nood hen drong tot Vrede; doch verzekerde leveo», niet te zuUeo ^^ wijken van 't g«flootene Verbood, maar veeleer volharden in de aangegaane vriendfchap. Hij voegde 'er nevens , tea btijke van de opregtheid zijner betuigingen, de Scaaten te wiliei^oii»^ derfteunen met twee Miljoenen efi negenhonderdduizend Gul- dens 9 te fchteten in den tijd van vier jaaren , onder fchi jn vatt te zullen dienen ter aflosfinge van opgefchootene penningen, zoor der evenwel ooit de teruggave deezer penniogen te zullen vor- deren^ Nog een (lap verder ging de edelmoedige Vorst. Hij gaf den Gezanten , of liever afzonderlijk aan den Heere van OLDENBARNEVELT, last , zljueu Meefteren te verklaaren, dat dezelve , ten allen tijde , van 's Konings beste Volk van Oorlog in dienst zouden mogen neemen. Met deeze gerustfleUeode verzekeringe vertrokken de Gezanten uit Frankrijk , zonder zich verder te verzetten tegen den Vrede met Spanje^ die* tusfchen de beide Koninkrijken, omtrent deezen tijd geflootea wierdt.
Niet lang hieldt het aan , of Koning henrix venoonde de ipreekende bUjkea van de opregtheid zijner betuigingen. Ia dea Jaare 1599 gaf hij verlof aan de Staaten, om in zijn Rijk tt mo* gen werven , eene bende van tweeduizend Voetknegten en eeni- ge Ruiters ; onderfteunende hen nog daarenboven met eene fom^ tte van vijfhonderdduizend Guldens , welke men thana , hier ie Lande, ten uiterfte benoodigd was. Waar bij nog kwam , dtt h^* om den Spanjaarden , buiten openbaaren Oorlog , afbreuk te doen, zijnen Onderdaanen den Koophandel op Spanje genoeg* zaam verboodt. Om de banden van. onderlinge gemeenfchap BOg vaster tóe te haaien, gaf hij den Staaten verlof, ten zijnen Hove, eenen gewoonlijken Agent te mogen houden. FRAN9013 AARssBNS , Zoon van den Griffier kornelis aarssems , was de eerfte, welke deezen post waarnam»
Van merkelijken duur , en van geene kleine nuttigheid vooff den Staat der Veréénigde Gewesten » waa deeze naauwe yerbio-
tenia
54^ MENRIK DB t\t , Kofïiftg van Franiryt.
cents met Frankrijke Benige verkoeling van vriendfcliap (Aii* ilondt 'er, aan de zijde des Konings, in de Jaaren 1606 en' 1607. Zonder medeweecen van henrik den iV, hadden de Staaten eeue onderhandeling begonnen met Spanje ^ over Vrede of BeHand. Tusfchen het laatscgemelde Koninkrijk en Engeland vvay thans iets gaande « waardoor de heerfchappij over de Neder* landen, ligcelijk, aan dat Rijk konde koomcn. Koning henrik, liier van de lucht gekreegen hebbende , en om dit oogmerk te verijdelen, liet, door den Gezant aarssens, büj gelegenheid ids deeze eenen keer na den Hage zoude doen , aan de Staaten vraagen, of zij, met behulp hunner uabuuren, zichf in hunnen tegenweordigen flaat konden handhaaven? Voorts, of zij eenige hoop en uitzigt hadden op Vrede, en, om dien te bekoomen, *sKonings hulp zouden uoodig hebben? Enein^ deHjk, welke voordeelen zij den Koning dagten toe te Ihan, ingevalle hij aan Spanje den Oorlog verklaarde; en of zij» zich werpende ia de armen zijner Majefleit, de vrije oeffenins van den Roomfchen Godsdienst zouden "willen gedoogen? Dat Koning iiënrik thans niet afkeerig was van de heerfchappij over de Nederlanden , wordt , door veelen , uit deeze vraagea niet 't onregt afgeleid* Aarssens keerde te rug, zonder ant- woord op deeze vrsagen, welke hij zeide niet te hebben dur« ven voordellen. Integendeel decden de Staaten zijne Majedeit Verzoeken, den jaarlijkfchen onderfhnd vah één Miljoen, wel- ken zij dus lang genooten hadden, tot drie Miljoenen te wil^ Jen verhoogen. Koning henrik floeg dit niet af, maar gaf tot antwoord, dat de vermeerdering van holpe aan de Staaten, van hunne zijde, moest gevolgd worden van meerdere believingé van' den Koning, Veeiligt ontflondt deeze voorwaardelijke toe- zegging uit de berigten, welke, iutusfchen, tot den Koning kwamen, aangaande de onderhandeling der Staacen met Spanje^ zonder zijn raedeweeten. Thans floeg aarssens voor, eenea keer na den Hage te willen doen, om te bewerken, dat, buiten *s Konings weeten, niets beflooten wierdt; als mede^- 4e voorheen gemelde vraagen thans te willen voordellen. In \ een en ander bewilligde zijne Majedeit, en fchonk, op dieu' gronde eenen onderdand van zeshondduizend Guldens, mids èt Staaten mc( Spanje geenerlei Verdrag aangingen , buiten'
tiËNRIK DE IV, Koning van Frankryh jffj
Zijne kennis. Nogihans flooten de Staaten eenen flilftand vta Wapenen, en gaven, eerst naa het tekenen van 't Verdrag, daar van kennis aan Koning henrik. Dit leide den grond toe ecniqe verkoellnge aan den kant van zijne MajefteJt, die nog toenam , zints in de Nederlanden wierdi verfpreid , dat de Koning van Ff ar kf ijk een voorneemen liodi om de Regeering deezer Gewesten te veranderen, en, door het inhouden van den Jnaflijkfchen onderftand, de Stanten, uit verlegenheid, te noodzaaken om de Oppcrheerfchappij aan hem op te draagen^ Ten uiierfte tebclgd roonde zich de Koning over dit gerugt; ^t welk , evenwel , om verlcheiden redenen, niet van allen grond fchijnt ontbloot te zijn geweest; onder andere, om zeker zeg- gen v?n 's I^rnds Advokaat van oldenbarneveld aan deaf Gezant van zijne Maielleit , " inhoudende , dat indien men be- floot, de Regeering te veranderen, en van een onafhanklijka» "Stnat een Vorflendom te maaken, de Koning van Frankrijk^ boven alle anderen, tot Oppervorst zou verkooren worden» Voor welk zcgi^en , inderdaad , geene reden was , indien , in ^ hart van Konliig henrik > niets van 't gemelde Ontwerp waie omgegaan.
Ondanks des Konings misnoegen op de Staaren, zondt hij, eerlang, na de Nederlanden, een plegtig Gezantfchap, aaa welks hoofd de vermaarde Prefident jeannin gefteld wierdc ïn zijne aanfpraak , ter Algemeene Staats vergaderinge , betuigde W] des Konings misnoegen, over den handel met Spanje^ bulten kennis van zijne Majefteit, en in' weerwil der goede dienden, door den Koning beweezenj 't welk, zeide hij, van ondankbaarheid niet kon worden vrijgefproken. Nogthans Voegde hij 'er nevens, dat de Koning zijn Meester geen oog- merk hadt, de vriendfchap te breeken, maar 't zij de Staaten den Oorlog wilden voortzetten, of Vrede zogten, hun ^ijne hulp hetoonen; of de hand zou leenen tot het bezorgen VTSt een eerliiken Vrede.* Onder de hand hadden de Franfche Ge- ianten hst, öm tè werken op de bevestiging van *r gezag 'van Prinfe maurits,' met oldenbarneveld en de» Griffier AARSENs in' goed veffhnd te leeven, en te maaken dat 'er geen verder Verdrag wierdt aangegaan met Spanje , buiten *$ Konings medeweeten. Voorts moesten zij meer drhigen op
her
544 HËNRIK de IV, Konifig ran Frankrijl^,
bet maaken van Vrede dan het voortzetten van den Oorlog:^ doch van 't fluiten van een Belland zich af keerig houden. De reden deezer af keerigheid was > des Konings doelwit om de Spaanfche magt te vernederen, waar toe, zijns oordeels. Vrede of Oorlog beter kans gaf, dan een Bedand , geduurende *t welk Spftnie zich zou kunnen in flaat (lellen, om, naa *t afioopca Van hetzelve, den Oorlog met meerder wakkerheid door te zet- ten. Koning henrir, egter, bewilligde 'er in, zints de (laat van Oorlog hem was voorgeleid ; In welken men , voorbedagte- lijk, op eene looze wijze, de kosteu van den Krijg zeer hoog gcdeld hadt; om hem alzo te overtuigen van de onmogelijkheid^ in de tegenwoordige fchaarsheid van 's Lands Kas , zelf geholpen door *s Konings onderftand j om den Oorlog gelukkig voort \» zetten.
Intusfchen (lelde henrir de IV zijn Ontwerp niet ter zijden^ om, naa dat 'er een Befland, tusfchen Spanje en de Algemeene Staaten , zou gedooten zijn , zich in de Nederland«fn een boog gezag ce doen opdraagen* Om dit oogmerk te bereiken, vondt hij geraaden, door middel van Jaargelden en Gefchenken, zich hier te Lande eenen aanhang te winnen. Hij kende den invloed vatf Prinfe m aurits , en van den Advokaat van oLDENBARNevfiLT^ Hier- om gaf hij zijnen Gezant jeanvin last, den laatstgenoemden, op (^nden voet, een gefchenk aan te bieden van twintigdui^ zend Guldens, en naa dat 'er Vrede of een veeljaarig Bedand zou getroffen zijn , een Jaargeld van vierduizend Guldens. Aaa Prinfe maurits moest hij , in dit geval , een Jaargeld van tien* duizend Guldens toezeggen. Naar bevinding van zaaken mogic de Gezant ook aan andere perfoonen gefchenken doen en Jaar- gelden uitlooven. Graaf willem van nassau wierdt, onder andere, bij nname genoemd. Om het Bedaad voort te zetten, deedt de Prefident jeannin, op 's Konings last, eene aanfpraak ter Algemeene Vergaderinge , in welke hij hetzelve erndig aan- raadde. Ook Het de Koning, uit Frankrijk y eeoen afzonder- jijken Brief afgaan aan Prinfe maurits , om hem te doen afzien van zijnen weerzin tegen het Bedand, ^t welk hij, 't zij uit eigen belang, of door anderen daar tegen opgezet, uk alle zijae jnagt zogt tegen te houden. Merkelijk leniger wierdl diff jPrios , zederc bet omvapgeQ van deezen Brief. Dit , alt
saed»
MËNRIE DB IV i Koning yaü FranMjk ^ êni. $45
^ _ _^ ^
mede de gelukkig flaagende poogïng van den Prefidenc jéai^a itiiN, om Prins MAURIT8 meeden Advokaac te verzoenen, bragC ie wege« dfit het Beflaod eerlang gecrofFdn wierdt. Nevens ^en Ëngelfcben Koning» verklaarde zich hcnrik D£ IV als Borg voor de onderhouding van *c Bedand, welks duuring» gelijk bekend h. op twaalf jaaren wierdt bepaald. Met opzigc COC de Nederlanden was dit het laatde bedrijf van Koning HENRIE OEN IV. Hij ging voort in het onderfteunen van de Staaten, met volk en geld. De Vorst maakte zich gereed om 2ich te (lellen aan 't hoofd zijns Legers ^ bedemdy naar men wil, om eenen inval te doen in de Spaanfche Nederlanden ^ en alzo ten voordee|e dér Scaaten. Ook hadt hij aan der^* zelver Gezanten verklaard, niet ongezind te zijn, tot hec fluiten van eene. nadere Verbintenisfe met de Staaten^ wdko hij zijne besu vritndin noemde^ Eer hij te velde trok« hadt. hij be^e^^e,. om de Koningin, maria os medicis, die^ geduurendQ zijn afweezefl , het Rijksbewind zou oefenen, openlijk te doen kroonen en (hatelijk binnen Parijs in te haaien. Op den veertienden. Mai des jaars 1610 reedt hij uit, om de toebereidzels,. welke, ten dien emde, gemaakt wier^ den, te bczigtigen. Onder 't rijden, door eene enge Straat^ wierdt de Koets, in haareü voortgang, verhinderd door eene menigte rijtuigen. Dit bewoog 'sKonings meeste gevolg, zich derwaarts te begeeven, om plaats te maaken. Van deeze gele» eenheid bediende zich de fnoodaart fran^ois ravillac. Op een der Roetswielen getreeden , dreef bij den Koning een lang tweefnijdend Mes door 't hart: zodat hij, niets andere voorc^ brengende, dan ik beu gekwetst , (Iraks dood nederzeeg*
HENRiit.VAN.NAssAti, Heet van Breda 9 2oon van ENCEiy*
bert/ bekleedde^ 'in den aanvang der Zestiende Ëeuwe, de
JStadhouderlijke .waardigheid in Gelderland ^ en maakte zich
• vermaard, 'zo db<M; zijnp heldhaftige Krijgsbedrijven, als door
'zijn huwelijk mét ' cLavde, eènige Zuster en Erfgenaame vaa
.muBERT VAN CHALON, Priufc vau Oranje \ waar door hij
het Prinsdom Oranje in het Huis van Nasfau heeft, g«bragt^
Naderhand bekleedde tij de waardigheid van Stadhouder v»
Holland, en vervolgens die van "Kapitein-Generaal. Hij ovet-
. XX. DEEU M» fc«*
$^ HENRIK KASIMIR, Ct^af*a* JTdifiui,
iiedc in 46 JMtaaod Sepcesfer é^t Jtars 153S, mlweode eenetf Zcxui, ftBsë VüN CHALON9, '^tini van Oranje^ welks erfge- saan verrdgeas Prias willbm z>£ I wierdc. Dd Vader va» deezéo. Graaf willem van NAMAU-DiLLeNBVRG y was de Broeder vu Oraave henrid van nassact^
FIgurk TLMVwuUr GtéMf vMti Natfmty WM de 'Koon vai» d«n dapperen Krijgsheld, 'Gnnave ztmr KAsiMift vah nassav^ Stadhouder v«a FriesUmd, Groningen Qn t>tent§ , ën vm»
JLWNA SOPHTAr Dogt^ V«n H£NR]8 JCJLfDS , 'liÉROg >éh J^rfMf-
wijk. Naadac, in den }aape:j(>3i. Prins fredahc hetimr liadt weeteti te bewtrkeft , da 1' liet f egt van Öpvolginge , Ift de Stadhoaderiijke waanKghef d , lan zijnet) 2oot)e , PrItriQi 'willem, een kind vsa vijf janren,- wiepét <>pgedraagen, nmn, niet iang daar naa , de Provinek Frieskmd diergeliflt een beflttU , tea behoeve van Graave henkik* De^ Proviikeie van Stt^d £n Lan* de f' Mer omtrent niet gekend- zijifle door de Friefblie Sta*r ten, nam dir zo envel', dat zij, 'daar omtrent, voofr als nogr lot geen befluit kwam. Zedert, gelijk ook te voopen ^ verzeg- de de jonge Graaf zijnen Vader te reide, en^^'oonde liet ^e^ leg van Roertnonde bij, "in died Jaare '1632. hit' beleend, dat Graaf ERNST, het beleg om' deeze Sta3gelfegen hébbende ^ terwijl hij cSe Loopgrfliaven bezigt5gde, taet èenen Mnsketko* gel dermaate wierdt getroffen,, dat hi] 't, 'Wt daur tiaa, be»- ftorf. Nevens zijns Vaders Regiment, wiérdt heni^ terftooü- ftierop, door de Staaten van Friesland^ bet daadélijk bezit van het Stadhouderfchap hunner Provincie opge^aagen. Dié- van Stad en Lande kwamen nu ook tot andere gedagten,. en erkenden hem voor hunnen Stadhouder.. Zedert (lelden de beide Gewesten één gemeen ÜerigtfchHft ,'*' op'' *fweik' bij hi den Eed genomen, *eft 'waar in, onder andere, liedongew wierdt, dat bij voor niemand het regr van OpvoighTge fa zijne Ampten en Waardigheden "Zoü mü^eiF vèrfcöelfen. ' Want 'er verliep upg eenige tijd, eer h^i Stadliouderffchdp; in "ziftt 'geflagt., voor ef-flijk wierdt 'verklaard.' ' Ëen yyerabr fchijnt ffij 'geweest te zijn, voor de Fl-iefche Vri;Tierd. " AÏthafts vindt men aangetekend, dat wanneer, in deiïJaAre 1634, ^^ gelegenheid van geweldige bewcegingen ia dit Gewest ,* de Algemeene
HËNRik KASIftUK M iL t^
Imten «^nig». Tr^mpQfi d«r WMrto • ^o0d«o » ia ftbijii mi dtf TRSC ts bfifflcll^^ 4oycli' ]'iui«r<UM] <im venmdetiag in de Re* gfifiriflg te wei» t9 i^^r^^m ,- Grtif üewrik zo ireel nkivrerkte^ ^C de Tro^an, vol§w$ Wre l^dooimiogy niet na Lteuwamn 4^^» trokbeo, mar-, In hec Vtek Makkum^ aoo laod ite^ea, fQ. yoofts ia eenige &ced^ii v^rdacid wiierden* Deo iteeéten' tijd Zijns lee^f IV flset / Cruf H£:ni^ik SASfMiR tt vekk , esf woonde, onder PrlQs fji^idrik iiiËMRiK , de Megeriagen van' Ycr&lieiiieQ Sieden bij. lo die van Urug^e , in don Jflve i;64€w bolide hij, tegen den vijand, e^s oa atdermaAl* een fclier]^ gevegt. Op den zesden Julij. di«)$ jians^ bezig itjnde net tef ^(^llorinen, vao eea F^rt» omtviqg bij» yav een Pifliio](cho<ic» in hftc ^erhooiU^ /^eoe wonde, Min wqlke ht}, telit dagen iM tuia, Qv^rle^L ZijnBroede?e99pvo)ger,wiLuzM VREiMtiKy'voerp do )iec Ifijk Jie Ue^wa^r^^n % 2iwm het ll9a)Eeii}k wferdi IsqgMetr
HeNj^IK Hi^INUR DE il, 200Q VflH WLLl2M TRBDiaKj Sttd*'
nopder van Frieiland en Gr^nin^en $ ea van albektina agn&s / l^riu&sfe Vim Qr^nj$ en Pfësfyui DiKaheer van Pf ioieFR^i^RiK hem^ iuK , wferdcgeboo^epin '; Qr^^^y^ni^e^ opdeaechixieatei ^unie/^ rij des'jaairs ai657- Bekend » hef o^gekddcig voofvaJ, welk zij- pen Vader» gq verhoede '9 ni^ h^ 4eev.eii rukte: te weecen, hef 9nverw^ k)5ga^ vaq een Ki(lm(.,:.'t wvtic , van hem be^ prQ?fd wordende, hem deimaate.iii faectaoofid trpf, dit bij 't eerlaqg beQorf. Di( vi^l voor.,» den Jaare 1664^ Reeds itf ^en Jaare.iiJjp hadf de^o^fe foewggiag onivangca^ -voor zij^ nen Zoone, omtr^t de 0P'yolii0g so de StadbonderKifee waoT' digbeid, zo dra h^m ïec qKfpreheUjfcs. zoude wedervaarcn. 9fa# }iec treurig y.oorval, wiefldi dee^e toefteggmg bekraftigd , doof^ de Staden van Frhiifindi asm den jon^oi Vdrac, door het Veilaéui^n van een I^wbrief en Berigt£cHirifc r op welke hij, kr hun Uevvegf» l^t JSfadibouiierlIjk b«Wfiiid zon aenviirilen, z</ dra hij den meerderjearigeo ovderdooi zoa foereibt h^beo/ 7*0^ dien üjd 100 ^u bij Aaon onder voogdijfchap van zijne Moeder. In dienst ditr Siaacea von/Zatoir^hadt Graif willest FiUBDiuK. eenige Krijgianrpten bedieiid^ De opvolging in de- zelve l^adi hij, niet kmg vóór zijn overlijden, voor zijnen^ Jk>OQf,verzqgiL J^a ijjatn 4Qad bcrbaalden 4e Frteibhe 6taa-
Mm 2 lenf
54t HENRIK KASIMIR m IL
ten dit verzoekJ Doch hier op- kwam thans een weigerentf ftDtwoord, uit kragt eens Befluits, bij die van Hollané geno^ men, volgens 't welk, voortaan, van 't bezrt van Krijgsampteir souden worden uicgeflooten, alle de zodanigen, welke ze niec in eigen perfoon' konden bedienen. Geduurende de minderjaa* righeid van henrir KAsiiyfm hieldt deszelfs Moeder , eeni enr andermaal, een mondgiefprek n>et den Franfchen Gezant, Graave d'estrades, over een Ontwerp, door deezen uitgedagt, om de Provinciën Frteüand en Qr^ningen voor den Koning vanFr^n^- ri')k te verzekeren; in zo verre, dac dezelve zich altoos naar de begeerte zijner MajeQeit zondeo' moeten fchikkent en alzo, ter Algemeene Staatsvergaderinge , derzelver behingen in de hand werken* Niet anders ^ ondertusfchen, dan eene HstYge Staat- kunde, aan de zijde der Prinfesfe Wednwe, was-deeze onder- handeling. Zij hadi , naaroelijk , van de Franfche Kroon ter vorderen , eene uitdaande fchuld van honderdduizend Qnldeos» Om aan deeze penningen té geraaken, ^eliet zij zich, als o^ de uitzigten van Frankrijk haar ter harte gingen. t)och zo raï begreep zij niet , dat hier roe voor haar geen kans was , of Zif veranderde van maatregelen , en verkhiai^e zich teger Frankrijk» Op den ouderdom van vijftien jaaren lerde hewrik casimir, in handen derScaaten wlti Friesiand ^ den Eed af, in de hoedanigheid van hunnen toekoomenden Stadhouder ; welke waardigheid, drie jaaren kuicer, in 16-75» door de zelfde Sraaten, gelijk ook door die van Stad en Landt en van het Landfchap Drente^ m zijn Huis voor erflijk vHerdc verklaard. Tn dit zelfde jaar tradr hij In *c huwelijk , met ameua , Vorftinne van AnhaU, op den zestien* den van November* Van wegen bet Aoo^ gezag, welk zich xijne Vrouw Moeder hadi weeien aan te matigen, of uit eenige andere oorzaake, ons onbekend, niet vroeger, althans, dan toen hij reeds den ouderdom van tweeëntwintig jaaren hadt be- reikt, kreeg hij het Scadhouderlijk bewind volkomen in handen» Tot zo lang hadt de Prinfesfe Weduw daar aan eenig deel gehiid. Thans zich van alle bewind ontdoende, begaf zij* zich, in den Jaare 1679, met der woon na Üuittchland.
Geduurende den tijd , weiken Graaf hbnrik kasimir , 't zij alleen, of te gader met zijne Vrouw Moeder het bewind voerde , ontüon- den , van tijd toe tijd > oneenigheden , tusfchenhem en Prins willem
OEN
HENRIK KASIMIR de IL S4»«
»enIII. De eerde flanleiding daartoe was het bevel van denPrioA YAN oRAMjE, 10 den Jaare i^T^ ^ aan eenige Troepen, welke ia de Provinciën Friesland en Groningen in btztxmg lagen» om die Gewesten te verlaaten, en zich bij het Staatfche Le- ger te voegen, buiten kennis van de Staaten en den Stadhoa* 4!er der beide Landfchappen ; die» aiet reden, (Ut eigendunke* lijk bevel zeer kwalijk namen , en daarom weigerden , het Krijgsvolk te laacen uittrekken. Eene andere oorzaak van misverftand , was het afdanken van eenig Krijgsvolk , door Prins WILLEM den III, en> onder hetzelve, .van eenige Troe- pen, welke ter betaalinge vaa Friesland en Stad en Lande ftonden. De fiouiien van die Gewesten namen dit zeer euvel » als van oordeel zijnde, dat zulks behoorde te gefchieden door hunnen Stadhpuder, die nu ook den rang van Kapitein- Gene- raal bekleedde. De zonderlinge verwijdering duurde tot in den Jaare i^s* Aanleiding tot bijlegging gaf het uitzigt van Prihfe WILLEM op de Kroop van Engeland^ welke hi] niet zonder snerkelijken bijfland zich kon doen -op het hoofd zetten. De hulp der twee genoemde Gewesten konde, onder aodere, daar toe van dienst zijn. Doch op deeze hadt hij kleinen kans , zo lang hij met den Stadhouder overhoop hg. De eensgezindheid wierdt herfteld, door bemiddeling van joannes VAN DER WAAVEN, in dcu Jaare 1^779 door Prins willem zdven, mi Zeeland gezet, doch, zedert, in Fr/f 5/0»^ tot Hoog- leeraar in de Godgeleerdheid aangefteld, en door den Stadhouder BENRiK KASTMiR. tot zljneu Raad verkoozen. Niet onbeloond liet Prins willem deezen dienst. Op zijne voorfpraak, naa- dat hij den Engelfchen throon hadt beklommen, droegen hem .de Algemeene Staaten, In den Jaare 1684, den aanzienlijken post op van Veldmaarfchalk over de Legers van den Staat. In eigen perfoon hadt hij, kort ce vooren, eenen keer na Londen gedaan, pm zich der Koninklijke gunde aan te bevee- len. In deeze hoedanigheid woonde hij verfcheiden Veldtogten biji doch zijne zwakke lichaamsgefteldlieid maakte hem onbe« kwaam tot de vermoeijenisfen van het Veldleeven, Hij zuk- kelde aan eene Borstkwaaie, welke hem, in zijue eigen woo- Aing, te Leeuwaarden^ uit het leeven wegrukte, in den Jaare %6si 9 op den vljfentwintigden Maart , in den ouderdom van
IVIm 3 negfit'
^$» HENRiK OIRRSZOOF. (Jm*;)
pegMèntkriig jMired ea bijkaos drie mttoêpni nabatende eew ^Hogere Otaaaliiilte , welice , op den DegeneBCwinUgfteiY AngiiBtos, eene Dogcer ter wttreld bregt, naa alvoorcns reed» Moeder geweost te zijd rn% cwee Zoonen en zet Dogtereny £€0 der 2^onen, joRAfi willeh f Risp, ?olgdè deo Vader opt ffl ape ampces ea waardighedcm
Zie }• WAGXNAAR ^ ^^r H4fi9tief
Hknrik DiRtszooN» (Afr,) c«n Man v«t» gfoet asitfien Mi
4^fttr/ium , ia «n om bet nidden der Zettleodè Seawe. 10
fkH Jaare 1^95 wierdi bïj verkoozen tot Lid in den Agtbaartil
Raad» ^> Tervo^^s, in d^ }aaren 1596, 1508, 1533» 159$
im 1537 ^ Schepensbank » en bekleedde, van den Jaare 1J35I
fot ifój^f veertienmaglen de BurgemeescerlQke waardigheid/
OQdvnks dh aanzien , ftaan van kern ec^ige Mjzonderhedefi
aangetekend, welke zijnen naame etncn onuitwiadibaaren vlel|
)iebben aangewreeven* In den Jaare 1545 heef sekte, hier ti
Mnd^, eene grooce dunne in bet Koorh. In *t v^ttoedeQ
itt de kleine voorraad bier van de oorzaak 'ware , ea met
Vüomeemen om den nitvoer te verbieden, zpndide Landvoogd
^esfe Iemand van haarentwege oa Am/l er dam ^ oift op te nee'
IBen , boe veel *er oog voofhaaden ware. Toen wist Bürge^
fneeater iiaNAiK dirkszoon te be^vefkeo, dat de Koomhande^
laars twee Laatei> voor één opgaven ; waar doo^ de Üitvoef
ppcnUeeft tot vöorded van eenige Kooplieden, doch tot eeneff
Rokkenden last voor de fchamele Gemeente. Eenigen tijd daa^
|iaa, inden Jaare 1553, wierdt hem ten laste geleid, dathr],
ftr gelegenheid van h« vorderen van den Tienden Penning van
Hottsnd , van de waarde der hnizen en vaste goederen , van dó
^enlettdaizend Guldens , welke Amfiwrdam daar toe moest
ppbretigen, meer datt vierduizend Guldens hadt agter gehou-
ften. Doch , *t geen zijnen naame , bij tijdgenooteh en haat
)K»oméliiigen , vooral eetien kladde heeft aangewreeven, \V2i$
^ bedrijf omtrent den Schout willem dirks2oon ^arD£2 ^ *\
2ich to deeieryoege heeft tocgedraageD.
HENRIK SmXSZOON. (Ur,) $5(
Het Sdioinstmpt étt Stad, ia deb Jaam 754^^ tffim gê^^ len zijnde, was hetzelve, op aanprijzing van Burseittecstdt «ENRiK DIRKSZOON, opgednagttn aan den genieMen ^^illeM DiRRszooN BARDE8 , een nas van ffaafe zeden , é6<Ak niet ge- lieel otiverdagt van oveilièlHnge coc het Ludierdon. Maat bier aao bekreunde zieh de Burgemeester niet , zegrgende dac «en iiem sdtoos konde afzetten, indien hij niet naaf de hand ivüdd gaan, dac is, naar de pijpen der Burgemeesteren dan* zen. Nogthans hadden deeze , gêdnurende de acht eerde jaaren zijner bedieninge, geene redenen tot klaagen. Alleenlijk wit nen, dat, hoeWel hij, in U algemeen, de hand hieldt aan de öiivoering der Plakaaten, nogthans, wanneer *or eene fcherpe traiszoeking na Onroomfchen op handen was, dezelve plagt te waarfchuwen, door de volgende woorden, welke hij zorgö 4lroeg, van oor tot oor te doen vliegen door de Stad: „ Jó* „ zef nam de Moeder en het RInd, en is daar mede in Egijp* ^, te gevlugt*"; als mede , dat hij , naa 'c overdrijven der Wolk, dit tot eene ieuze ftelde: „ Zij zijn dood, die 't ^, Kind ndar 't leeven ftonden.*' Ouder dh alles behlddi de Schout de gunst van Burgemeesteren.
Eenen anderen keer, nogthans, namen de zaaken , zints BARDES , ten Hove, wist te bewerken, dat hij Schout van ^s Keizers wegen wierdt, en dus mhider afhanklijk van de Regeoringe der Stad. Burgemeester henrik dirks«oon, die, inderdaad, bardes meest bevorderd hadt, nam dit zeer euvel op. Van dien tijd af ftelde hij alles te werk, om zijn ver- derf te berokkenen. Geen korter weg was 'er, ten dien ein- de, dan om hem verdagt te maaken van ketterije, vooral van heimelijke genegenheid voor de ITerdoopers: eene Gezinte, welke , zints het voorgevallene met de Naaktloopers , ia den Jaare 1535 , hier ter Stede voornaamelijk in de haat was. Om dit oogmerk te bereiken, fpande de Burgemeester zamea met FLORis egbertszoon. Onder- Inquifiteur en Paftoor der Oude- Kerke. Een zeker armelijk Vrouwsperfoon , Verfi>ied- iter der Ohroomfchen, in de wandeling geele fy genaamd; voorts nog een ander wijf, volkje willems , nevens den No- taris KORNELIS HAARTSZOON CU Cencn ADRIAAN JANSZOON , Wier-
den door ben eangezogt, tot het doen van Verklaaringen, in^
Mm 4 bou'
55* HENRK DIRKSZOON. (Mr.)
houdende dat bambs en zijne huisvrouw herdoopt waren, en de Vergaderingen der Wederdoopcrs zomtijds bijwoonden. Naa. dit alles wierdt de befchuldiging overgebriefd aan den Opper- Inquifiteur te Leuven. Intusfchen Jireeg Schout bardes de lucht van 't geen ten zijnen verderve gaande was ; die zich daar op bij de Landvoogdesfe te Brus/el vervoegde , en te wege bragt, dat , tot nader onderzoek van zaaken , Gemagiigden na Amfter^ dam gezonden wierden ; weike , naa een weinig onderzoek ge* daan te hebben, wel baast ontwaar wierden, dat iet anders dan i^er voor de Leere hier onder verholen was. De Verkiaaring, In 't bijzonder, welke fy en volkje in den Hage deeden, werwaarts zij gevoerd waren , vertoonde hier van een duidelijk bewijs. Zij verklaarden , naamelijk „ dat zij , flaande op een 9, bankje, door de glazen van zeker Speel- of Tuinhuis, aan 't „ Reguliershof ^ even buiten de Poort, door den Schout, ze» I, dert eenige jaaren , in buur gebruikt , niet hunne eigen oogen „ gezien hadden, dat hij en zijne Huisvrouw herdoopt waren.*' Deeze Verklaaring bragt het onregt aan den dag. Want eenige Cemagtigden, na het Speelhuis gezonden, om deszclfs gelegen- heid te verkondfchappen , klom een derzelven op het bankje, en vondt de glazen te hoo^, om die zelf met zijnen arm te kun- pen bereiken ; waar uit hij de onwaarheid van 't getuigenis der Vrouwlieden afleidende, den Schout, daar bij tegenwoordig, inet blijdfchap te gemoet^ voerde; Heb gaeden moedy Heet Schout^ uwe zaaken zijn behouden» Toen wierden de?urg&r meester dirkszoon en 4e Pafloor gevat , en geyankelijk na ^sHa^e gevoerd; alwaar het eerlang bleek, dat de befqhuldigers, 4oor hun aandrijven, genoopt waren tot het geeven van valfche l^etuigenisfen. De Pafloor wierdt gebannen, de Notaris af- gezet, en ADRiAAN JANSZOON gegccsfcld. G^ELE fY wlcrd^i de tong ten halze uitgehaald, en zij vervolgens geworgd, ge- blakerd en na 't Galgeveld gefleept. Zo lang zij fpreeken kon- de, hieldt ze (hande, dat Burgemeester denrik diri^szoon haat hadt omgekogt. Veele weeken zat deeze op de Gevangenpoort, ^ kreeg naderhand den Hage tot eene gevangenis, op een borg. togt van twintigduizend Guldens , indien hij de Plaats verliet ^ en niet op 't eerde ontbod zich voor den Hove flelde. £en \m verliep 'er , e^ hem 't wederkeeren n« Amfitrdam vergund
wler4(a
HENRIK DIRSZOON, (Mr.) enz. 555
Weerde» en toen nog niet dan onder verdubbeling des Borgtogts» en zedert nog vier jaaren , voor dat de zaak volkomen was af* gedaan. Zedert wist hij zijn aanzien, van nieuws » tot zo verre te herftellen, dat hij, geduurende de Jaaren 1563 en 1564, de Hurg^meesterlijke waard gheid bekleedde. Naderhand» egter, fchijnt hij in minagting te zijn vervallen , en ontmoeten wij hem njet , dan in den Jaare 1578 , onder de dienende en Oud-Regen- een, welke, bij de merkwaardige verandering van Regeeringe, ter Stad wierden uitgevoerd. Een zonderling gedrag hieldt hij bij die gelegenheid. Nevens anderen in een Vaartuig ingefcheept, om daar mede Ywaarts gevoerd te worden, zondt hem zijne Huisvrouw twee hembden naa. Doch hij , geene andere gedag- cen hebbende, of men zoude hem buiten dehBoom in den grond bopren, gaf ze aan de brengfter te rug, zeggende dat hij at nht zou n9odig hebben. Tegen verwagdug, wierdt hij, met apderen, even buiten de Stad, aan den St. Antonijsdijk^ aaa land gezet, van waar hij zich na Haarlem begaf. Hier fcheen hem de hoop op eene gelukkige omwenteling niet begeeven te hebben^ Althans gevraagd zijnde naar zijne gedagten, over de verandering in de Regeering, plagt hij te antwoorden, mee eene laage uitdrukking: Huimetuit^ hoedt u voor.de ifteerfuitz betekenende dat zij, die nu op *t kusfen zaten, op hunne beurt wel eens het onderfpit konden delven. Doch bij be- leefde die omwenteling niet. Hij overleedt eerlang, te Uaar'^ km^ bij eenen ieder veragt, vooral bij den gemeenen Man^ die zulk eenen haat tegen hetn hadt opgevat, dat bij zijne be- graafenisfe wierdt verfpreid, dat het Lijk van Mr. henrir dirks- ZOON op eene wonderdaadige wijze was weggevoerd, en een Spookzel de ledige plaats in de kist hadt ingenomen*
Zie j. WAGENA.\R, VaderU Hijlorie en fiefchrijying van Amfterdam.
. Henrik niklaas,, een ijihoofdig en dolzinnig Dweeper, in de Zestiende £euwe, te Munfier^ in Weitfalen^ gebooren, doch die een aanmerkelijk gedeelte zijns leevens te Amfierdam (efleeten heeft. Ook vertoefde hij , een geruimen tijd, te Emb^
Mm 5 den^
554 HENRIK NIKLAAS.
i€n j daar hij Vader was van 'c HBi$ der JJrfde , \ welk, fcbrijfc BRANDT^ wegens Uefde^ die te liehaamelijk^ en geest' drijverij^ die te vleefchelijk was, ytrdagt wierdt gehoaden. Omtrent den Jaare 1540 kwam hij 't eerst mee zijne dweeperijetï ter baane; hij verhefce zich zei ven bovenst itaenfchelijke , en Doeuide zich den vergooden aenseh. Hij was , meende hij » laeer dan mozes en crrjstüs, omtiat» zo als hij voorwendde» nczEs den meafbhen de Hoop hadt geleerd , Christus het Ge- lêofy maar hij zelve de Liefde leerde, die meer was dan die beiden,, en hij zeive, diensvolgens , grooter Leeraar dan de even genoemden. Mo^bs , zeide Mj , was in 'i Voorhof des Heiligdoma -geweest; Christus hadt de bediening des Geloofs in *t Heilige gehad : hij , daarentegen , fchreef hfj , in zijnen Spiegel der Geregtigheid y hadt zijne bediening der Liefde in 't Allerheiligfte. Daarenboven fprak deeze Geestlijke Dolleman van zijne Menschfaeid en van 't weezen zijner Godheid; ook van *t Koninkrijk Israéls, dat het, onder zijnen dienst, opge* licht of bevestigd zoude worden. Zommigen zijner kin^^eren, (dus noemde hij zijne Leerlhigen) waardeerden zijne Schriften boven de HeiHge Schrlfhiure. Doch lieden van kunde en oor- deel, onder andere de vermaarde dirk volkertszoon koorn* HERT , getuigden , nimmer iets te hebben 'geleezen , waarin men mindere blijken van gezond veiftand, duchtige bewijzen . en wettige beftuiteu vondt. De zo even genoemde koorn» hert raakte met henrik niklaas In keunisfë, ter gelegenheid als deeze, op eene reize van Embdem na Brabant^ zijnen weg neemende over Aitiflerdamy eenigen tijd bij hem huis- vestte. In dien tusfchentijd gaf hij zijnen Waard te leezen zijnen Spiegel der Geregtigheid , . toen nog niet gedrukt» Meer dan eens bragt koornhert hem tot zwijgen, door kragt van redenen* Om in zulk een geval zich uit verlegenheid te redden, gaf hij voor, dat de Gee^t hem het zwijgen oplei-» de; ook plagt hij te zeggen , dat de H^ijsheid van haart kinderen moest geoordeeld vforden*
Gelijk het veelal gaat, dat de Leerlingen de wanbegrippen huns Meesters tot nog verdere uiterften trekken, zo ging hec ook met die van henrik niklaas. Zij beweerden , dat zij. al- leen ultverkoorenen 9 en alle anderen verworpeiing^n waren^
ECM-
FmmUK NIKLAA9, HCNSBROEK. 55S
Eetif|€it ofider lien floegen voort tot dé nktlnnighdd van m I^WMreti, dat elj God wureo* '( Lost o»s, van deeze n\szïxh <iig%eid, eert voorbeeld te m^klefl, ïn een gef]>re1c, wölk de bovengettóemde o. v. koornhert, 4n den Jaare 1577 ^ «^ «en dier luiden hiddt, en verhaalt ten zijnen eigen huize te tijn voorgevallen, 't wdk, fchrijft hl], «it louter hoorcn zee- gen, hlj bezwaarlijk zou geloofd hebben.
Om het uitzinnige flegtlioofd, *t welk zich aanmatigde God te iijn, Tan rijne fpoorbijfterheid te overtuigen, vraagde hem ttooRNHERT» of hij geloofHe dat Gód eeuwige zonder begih r» 9an eeuwigheid zalig was? Op een toedemmend aa^ woord ging hij voort: Kan iemand zalig weez$n , ^oH^iêiF tiifde te zifhf Neen^ waa hierop het zeggen , en vervolgens jdat van koo&Nhertz Niemand is blijde^ of hii weet waarom % hij weet ook dat kij blijde is f Recht «/?, was hierop h€t w^ derwoord van den Henrik - Niklafiet : want zaligheid is niet zonder biijdfchap. -— GIJ antwoordt wel, voegde hem hierop jdê andere te gemoete; maar teg eens^ höe oud zift gij? -» Omtrent rèjfenyefrtig faaren , ontving hij hierop tot befcheii. Zeg nu y fprak hierop de Vraager , wist gij voor tachtig jaare^ met hiijdfchap dat gij zaHg waart ^ — Voor tachtig jaaren^ was *t antwoord , was ik nog niet gebooren : hoe mogt ik blijdt "zijn , of mijne zaligheid weeten ? Mij dunkt dat gij met mij f^ot. "^^ Neen , vervolgde daarop koornhërt , mij dunkt dai gijy tijdelijke men se h , mij bef pot , dit u iefvin tegen ie waarheid roemt Gód te weezen. Dit blijkt nu uit mwen eigen mondy dewijl God eeuwig is, zalig en blijde y en gif zmths niet tijt. Doch at genoeg va^ zulke ultzinnigheden , welke wij «tleeolijk melden , om , bij vergelijking, de waarde van gezond verthnd en redelijke bevattingen wegens God , Godsdienst ea de menfchdijke Natoure , te in *t oog ioopender ce doen opmer- ken.
Zie BRAMDT, Hifif der Raformaiie^ Deel I.
HensbRdek , een Dorp en Heerlijkheid ♦ in Noor/holland, tn de zo genaamde Her- Pfoorderkoggcni beflaande de laaifte eene
uit-
SS< HENSBIOEK , HERAüGIERE. (KAREL van)
Ditgeftrektheid vhq UjkaDs driefaonderdvierentachtig Morgens Lands. In het Dorp is het getal der Huizen , in bet tijdverloop van honderd jaaren , twintig verminderd. In den Jaare 1749 telde men aldaar hooderdzeven Huizen en één Molen. De Plaats, die, gelijk veelal hier te Lande , in de lengte gebouwd is , faeefc Stedelijke Voorregten , een Raadhuis , een Burgemeester en vijf Schepenen , die , jaarlijks , door den Heer verkoorcn worden.
Heraugiere, (karel van) een moedig Krijgsman» ten tijde ^n Prinfe m\urits , vermaard om *t gelukkig volvoeren van ''éen fchranderen list, uitgedagt ter veroveringe van het Kadeel van Breda t door middel van een Turffchip. Hij ondcrleidee9 vdbragt het Huk op de volgende wijze. In het einde van Fe- bruarij des Jaars 1590, nam hij tot zich ongeveer zeventig uitge- leezene Soldancen, gekoozen uit onderfcheidene KompagniêUy om allen argwaan te vermijden, en tradt daar mede, zonder van iemand gezien te worden, bij nacht , te Zevenbergen , aan boord van het Schip van eenen adriaan janszoon van bergen, Turffchipper , gewoon om in het Kafteel Turf te leveren. Ia bet Ruim lag het volk, en op eene Zoldering van Planken eeo Bovenlast van Turven. Naa een moeilijken togt, op welken bet Volk veel ongemaks leedt, door deszelfs langduurigheid» veroorzaakt, zo door de beletnmeringen van tegenwind en Ys ,als door honger en koude , kwam men eindelijk binnen het KafteeL Hier wierdt het TurfTchip bezigtigd door eenen Korporaal , doch zo onnaattwkeurig , dat hij geenen onraad vernam; iecs, *t welk b'gtelijk zou hebben kunnen gebeuren , alzo het verfchoolea Krijgsvolk met den hoest merkelijk gekweld wa& Onderling badden de Soldaaten zich verbonden, dat, indien iemand een boest overviel, welke den toeleg zou kunnen doen uitlekken, deeze van zijne medgezellen flraks zou gedood worden. Het gebrek, welk de Bezetting in hec Kadeel aan brandinge leedt ^ was oorzaak dat het TurfTchip, met ijver en blijmoedigheid» door het Ys na binnen wierdt gehaald. Straks ging men aan *t losfen , en haalde fpoedig een goed gedeelte van den Bovenhist «an land. Gaarne wilden de Soldaaten den arbeid verder voort- zetten; doch de Schipper en zijne Knegts, weetende wat *er jBgter fchttil^e» hieldpn zich, als of ze vermoeid waren, en
öel-
HERAUGIERÊ. (KAREL vAli) J5?
ftelden 't' overfge uit tot den volgenden dag. IntusfcBen tras bet verftopte Krljgivolk vol angst , voor ver4er losfen , alzo hct^ door de reeten der Zolderinge , reeds het digWcht konde ontwatf worden. Ook wierdt het onverdoidig, over de Jangdnttrlge op- (lukiDge in het Ruim , la 't welk „ door de fnijding^ na het Ys , een lek ontftaan was , en geftadig water binnen liep. Ten middernacht hier aan volgende , bij een helderen Maanefdiijn , ' deedc heraugi&re de opgeflootene Kuegten, uit hunnen Kerker» ten voorfchijn treeden ^ terwijl van bergen en zijne Knegts geduurig pompten, onder fchijir van het lek in het Schip» doch inderdaad om het onveruiiideltjk gedruis der Soidaaten te verdoo ven. De Buitenwagt wierdt ilraky overrompeld en afgemaakt » gelijk ook eene bende, welke kort da<)rop eenen uitval deedb Thns drong heraugiere door tot in het Kadeel, zonder dat de Burgers, die uit de Stad op hem dreigden m te vallen , iec^ daar tegen vermogten. . Tot loon zijner welgeflaagde onderoe»' minge, wierdi hij, sedert, door Prins maurits, tot BevA' hebber der Stad aangefteld. Dg Soidaaten, gelijk ook de Ttnf» ichipper en deszelfs Knegts , ontvongen fraaie belooningen.
De gelukkige uitflag van deezen veel gewaagden togt be* woog Prins maurits, in den Jaare 1595, hem de volvoering van eenen anderen verrasfenden aanflag toe te betrouwen. Dee» se betrof de Stad ffyfj , hi Luikerhmd , zeet gevoqi;diik gele- gen om eenen weg over de Maaze , na Luxemburg ^ te openend in *t begin van Febroarif des gemelden jaars begaf heicadgiers ekh na Diepeiüneky met twaalfhonderd Soidaaten en zeshonderd Ruiters. Hier vatte hij post met het gros der Bende^ doch zonde dertig kloeke mannen af na het huis, daar heraugierb lieimelijk verftand hiekit , Aaande in *t hangen van eenen haat* vel, op^ welken 't Kafteel van Huij lag. In 't holde .van. den nacht beftonden deeze waaghalzen *t Kadee! te beklintmen ; 'c welk huil gereedelijk gelukte, en van de Bezettinge en vooni van de Sterkte deedt meester worden. Hbraügiere» daar pp toe gekttomen , trok fpoedig derwaarts , en nam vervolgens <x>k de Stad in *t bezit. Doch vermids . de Spanjaards deu weereloozen daat van Huij zich ten nutte maakten, door hec fpoedig zenden derwaarts van eene talrijke bende, moest bij , naa verloop van eene Maand, de Sud wederom overgeeven, doch
niet
158 HERBAJÜM, H£RBERt< BUfih^ yfff UtrecÜ,
mmmmmmmmmmmmmm
IH^ «Ua op «eer eerlijk voorwaacdeo. De y^rovorlog vsn /«^f jf het ta0üte bedrijf, welk wij van deez<m oover^^^gdep Krijgt üso viiid«n iiaog^tekeud. De balda^idigbeid ^n ploiukrzucln zij? aer Sokbacen W4a ppc^aaic, éi( ook dt^e vtfovefii^, door d^ j^piuoÉfetie ^vermagt» )»^m fpoedi^ wederQ» oocw«ldigd wi«(du
Zie »0R, Boek XXXIL
tlEftBAfUtf « fien Dorpid Frie$!andi va «fe Gcieteftij yan A-it*' tmierMiecIj aan di2D rljdwc^ tusfchen H^rJéiMgfn en Framkêr^ pmsmt een haif nor gaanc vaii de laatttgeiMlde Siad 9 niet on^ «enDaa^Uik, getegea. Het Dorp, fchooo vao weinig aanzieos^ ia der mddioge oirerwtiardig, als bebi»eade« 09 ecnc aloude Stace , Sikktma geoaomd , waar van men nog beden » in dit Biarp, in eeiie cfefdge Poort en wijde Gra^^» de overbirjfs&ia lÉec, de woortre£fKjke Staatsman , Jr. alicso vam ooslinga» hei «erile leeveoslicbt aanichoawd.^
.Zie Ttgenm* Staat vam Friitiland*
-' tjiERiiCKr 9 hiifdwp. yati Utrecht , was csn dier moedige Kerleviaogdeo, weLke.£0 vel het zwaatd des tifdiijken ams aft 4ac des Geests visiBB te vi^en* Ztnos zijne irciheffing op'deir BtsCUioppdiiken fisoel, hadt bij, op 't VDQtbeold zijoer Vooe» caaiun ^ zich merkctijfc geaig aangemaati^ in Gr&niugem :eo Drmiti Zeet euvei onmen dit de I.4mteamn» en tevei» hei faeflnit, het oonatsaiHIJktijdiiiJt iuk eexi^ C;«ee$üijtoi Herders af lefdniddeo, bij de eerAe gelegenheid. Deeze neeadcn zij go^ voeder te hebben in eene reize » welke de: Bsichop , io den ]aare 1138 > kort itta zijne yerheSng » na Üfijme deedc. Zij vee- fterkscn de St. Waëmrgs Kgrk ; met oogmerk om zich daar nie tegen de BisfchopMjke nagc te verdeedïgen* Hi^rbskt, hier va* \éit weet ontvangen .hebbende , trok met een Leger op Gronit^ ^iff , en zo iievig^ tegen de verkerkte ICerk aan, dat de Groniff- 'gers genoodzaakt wierden > zich over te ^evea. Tot zp verre %ragt hen «oen de iMs&hof) oadei: dt-ksüe, dat zij hem, ais-
hun^
HÊtlfiftT , msfekp fém ÜtmhK S$f.
tarnitt» tianre^ liideftm iialde éoea, tnfkgttgH^k.zwecmi^ del Siad» soittar li^ivbttttèrttklilkebcwtiii^iig» nookmet Movcn^ Poortea of Torens te mA)mï verfteiteeo. Hoewel de nru , de moed .der Groniogen mn dttf om nog niet oqcwa|>eiid. Vfii dlr geiindheid meende dirk de VI , Graaf van Holland^ zich te bedienen , o« dèo Bislthop af breuke te doen. Bene bende Krijgsvolk verzameld hebbende^ was kij van zin om hem, off- verhocds, daar mede op het lijf te vallen* Doch herbert, bij- kans zo vaardig in \ iiitvdereii -als .in 't^beraoiien viau birtfimfd- delen, verzamelde insgeüfks zo veelr volks, ais Uf in der boasc koude Mjeen brengen. Spoedig raifaten de beide Legers aen «!• kander, tot merkeli^ nadeet van Omve dirk, wiens bendes deds üieuveldenv deels virftcooid «wierden; isordnde^ daaMn^ boven, zijn Zwager ifrio^ die 'er^^ bevel over voerde, 'geviMh> gen genomen en na üirt^ gevoerd* Zo^enuel nam^ GcraoT PSRK^ dat faif^enl^lsJBihop HDRimty kir'zijjtoScad Uttackfi b^ legerde en zeerflflMTW eipïloot« -lüjlginf nog verder. Scout o^ fe^ oyerma^tv'QO *nnt de vefdeedignge tefpeurende, ém, tm SksA f indisn Uj ^^afiAS^obxmtti9^ dd>s^Be:'ware, .deedc kij i^ee aot eenm SepnageMed^siuikieii. Tiog OÉtzonk den fiMiiop4è «oed niet. 'Zo ri\xgSl»m \t 'f iiitvloden fan to]|Nniddelf«i svaoneeT'de nèod tNNig;"al6 ktoékbardg «« onverekagd, wlerdc luj na Jernade^ t«r^ de tijdOfte^rii te kortfchoot, den ivae- f éldli}ken'.te'bM& te ïieemcn. UUgMéoéchrin zijn KerkeUlfcpleg»- *i;ewaat,'Offlif(T^ w gevolgd vm tenen #oeriKan Geedetijkes^ nekt k^ KW P<y<3M^''u1t, kondettde in '4é eène hand xfjaen Bié^ fchopTijiEeo k«Nldraftaf^pli> <ie andere ecvBiEMfk, waaruit ki| de* Omve bec hflnyonnfa miMe vvcM^rtüeeeny Ingw^ajle bij het biS^ inet op (kMnddi^VoKeC' ój^ak^ flft^iffieer ^eifkhte tifdco wm aüeese coedel filets «nder^ g^wiestv'danétu Ibhiei oriïkiadiit M. vcrvaareii; t<a ddgt men ^tfl«9^> tnders. KrtjgsbeideB , Hte ssen ^ethat uw pl^en <mamnoed)g dutfdeh te gpunoete ifare««t% avaeen bang MW dtfriKerkeRjOm baiMiteti. Gmaf aiRrfcreif Wtef] fMIgaKifiigeir' .KeiiBiiK»ogd^ ^nier tn / ' t eiog , of fkndu .enviei éieiÉ dè anoed; Moi oiigeMttce doofde en bfoocsvoeUs tecedc iil)'«>e OMvden'Msichop, velt voor heiiopde knieén emfieeetac <m vergifïeeis van z^ heiligf<A«dend ontweiT> , ii 't be- tormen der^lbsftliDptfjke Stad* Heuert , s^té» bakens ovtfr^
woo-
5ÖO HERBERTS. (HERMAN>
wonnen, gedraagt zich no als Overwin&aar; Imj ver waardige ded vernederden Graaf mee eeoeo kus des Vredes, en fluit mechenr een Verbond van. vr:end(chap , 'c wetit niet dan met het leeven ^digde. Bisfcbop «erbert overleedt,- in den }aare 1150.
Zie BEKA, in Her$hirto\ H£oa«
tiEteÊRT^, (üKRiiAN.) ^etiooren xsi Grol ^ in *e Graaflchap ZntfeHj in April des Jaars 1540» was een dier Godgeleerden 9 ivelke, om hunne gemaatigde denkw^zQ en Ichroomvalligbeid io 't vasdleUen van zaaken^ welke niet duidelijk geopenbaard «ijs, door de vervolg* en heerscfazucfat van onbezonnene ijve- laaren». in veele joaeilijkheden Wierdc ingewikkeld* Naa deii loop' ïljoer Letteroefeningen volbragt te hebben, wierdt hij beroepen te fyexeL Van. bier deedt hij » nu en dan , eenes iceer na jintwerpem on; bij wijze van leeninge, zo als toen diiuBaals gebruikelijk was, onder- de. Hervormden in die Sud dien ^ienst waar ie.neemen* In den Jaare i^jy beriep hem d« Cemeente te Dordndu tot haaren Leeraar, en genoot zijnen dienst; toe io den Jaare 1382; wanneer hl) ut Gottda wierdt verplaatst. Geduureode 2i}n verblijf te Dorér£0ht leiden zijne Ampigenooten, op hem misnoegd, om eeniga oinsui verheid ift 4e.Leiere# m^t welke hij bewgt wierdt, h^ -te. laste, dat hij ^etragt hadi, het H^onthtbo^. vin d^ b^iigt^ oavid jor» Jie doen drukken* Volgei» *$ ^eggenr der.Ker,^|ijken, zou hi), in 't bijzijn van Gemagtigd^ .der Rc^eednge van Dordrecht ^ bökénd hebben, tot dit dnikl^eo..veildf>gegee?eii, doch zedett daar voor vergiflbnis veMogt, en. zeif ^ bai doen ven fchuldbe»- Jietstedisfe op den fred^Uiotf ^bebben ^ngeboodeiu Herberg jomkende dit alles in-ofie^aiifeQ d^uk, ech beriep dcb, ten die« .dndev op de Gemagtigdeo, «ijnde de Ueer^frwuxEni janszoon
SE WIT, WtLLEfif DQ |0KG&» Jooker VAN DER. BSYLC en HBNORIK
VAiff MisEEN. Herbbrts voegt 'er nevens » hoe de Drukker jaI» jcANiN'bij hem aanzoek hadt gedaan om h^. gemelde Boek tè mogen drukken; als ook, dat die van de Klasiis, voor weikè hij gedagvaard was , geen bewijs hebbende voor de beföhuldk- ging, tegen hem iiigebragt,.opgtbans beweerden dgt hij fchuki%
was.
HERB'ERtS. (HERMAfO $^t
«H
^ims , en evenwel zo hard bij hem aandrongen op fchnidbekente- nisfe, dat de Heer van nispbn, een der Geiflagtigden uit de Wethottderfchapi hun, eindelijk, te gemoete voerde: », Ik beb „ de Spaanfcbe Inquiiitie geleezen ; maar nooit ben ik <op eerfe ^, plaats geweest, daar ik dezelve zo leevendig zag in *t werk if ftelien als hier.**
Het vertrek van 'Heröerts nu Göttda maakte een einde aatl deezen twist^ Doch ook hier volgde hem de onmid met de Ker* keiijken. Volgens 't geen hem te loste wierdt geleid , was hi] niet zuiver in de leere , aangaande de Foikomenheid dir Chris* tenen ^ de Regtvaardigmaaking ed Feorbefckikking. In eeu Sijnode, door<iefl Graaf van léicbster, die, fchrijft BiUNDt, /p# feer twhtte na den tiaem van Foedfierheer der Kerke , op eigen gezag, bulten kennis der Staaten, in den ]aare 15&6, itl ^tHage beroepen, wierden deeze gèfcbilpunten , onder undere, verhandeld* Hier liet het zich aanzien, dat het gefchil in det minne zou vereffend worden ^ op zekere verklaaringe^ door her* BERTs gedaan* Onder andere betuigde hij te gelooven „ dat dé ^, geeneu, die verlooren gaan^ verlooren gaan omdat zé ccn^j „ en CHRISTUS genade en alle zijne weldaaden, door hunne eigeil ,» fcbuld en boozen wil, niet ontvangen.** De Belijdenis der ze* .vtrnendertig Artikelen ^ zedert de Nederlandfche Cmfesfie ge- naamd , wilde hij aanneemeu voor fchriftmaatig , en dezelve on- dertekenen, onder voorwaarde dat in het ;ee8t(ende Artikel , handelende over de Predeftinatie » verflaan wierdt , God geene oorzaak te zijn van de zonde. Den/Heidelbergföhen Katechis* mus nam hij aan , mids het Antwoord op de honderdveertiende vraage » raakende de geringe vorderingen der aHerheillgden , verftaan wierdt betrekkelyk te zijn op de aliervolmaaktfte heilige hdd in het eeuwige leeven. Eindelijk nam hij aan, over eenige dttlfterheden , voorkoomende ineen Boek, door hém gefcfaree* ven 5 onder den tijtel van Korte Ferklaaring^ zich nader te zullen verklairen, met overleg van den Hoogleeraar saravia en anderen. Deeze laatfle beloAe, in (lede van nut te doen, worp tUes om verre* Sara via wa& niet in een zeer aangenaamen reuk. *t Melden van *s Mans naam deedt het gefchil herleeven » en duurde nog zeven jaaren, eer het volkomen wierdt bijgelefd» Geduurende dien tijd hleldt hem de Regeering van Qouda do
2X. DXEU Nn band
S&i HEREMA or HERAMAi (OTTO) tnu
mm
hmX boven *c hoofd, aU zijnde dezelve ma oordeel» dA een MftQ, op wieni gedi:ag nleu te zeggen viel, dtar htj, door eer- lijke aaaHediogen , den Kerkelijken geen genoegen hadc knnnen geevqi, door haar gezag behoorde g^andbaafd te worden» Diensvolgeas verboodeo b^m de He^en van Gomda , zich in etnige gefprekken of onderhandelinge met Stjnodaaie Gemagtig* den in te buiten, en deeden , bovendien, de belofte, hem tegen allen Ban of li:horzlqg in zijnen dioist te zullen behoeden, én voor zijne Jaarwedde te zorgeiow Gaarne zooden zijne tegeor ftreevera de zaak dien keer hebben willen doen neemed» Ook wendden zi) reeds eenige poogingen aan , om hem van zijnen dienst te doen verlaaten. Doch de Suaten van Holiand weerden <fien flag. Eindelijk wierdt de vrede getroffen, door bemkideüng van }OANN£s ucrsMBooAAaT cn FRANGiscjus LANSBEftOftN» door *8 Lands Staaten daar toe gemagtlgd» Men liet heui bij zijn gemaadgd en verzagtend gevoelen f. aangaande de Godlijke Vctórbelcbikking ; waar in hij volhardde tot aan zijn overlijden » *t welk voorviel op den drieêncwindgfteiv Februari) des Jaars i6oy» Hij daalde fcn grave net den roem van een weifpreekend Leeraar, van tenen vroomeDleevenswandeL
Zie UITENBOGAAKT , BOR CU BHAWT »
Mifi.dcrReformmtie.
Hérdoomqu; zie wedbbdoopzrs.
HzRKiiA of HniAMA, (oTTo) gefpTOOten nit een oudadelijlc geflagtin/V/tffAi0i^, en een der Ondertekenaaren van het Ver- bood der Edelen, was, indenjaare 1578, GrIetmaB van AMvwcr-* 4êrhem. in het Doip RauuMrd hiddt hy zijn veshNjf op Haf* fiS'Statt ^ en vertoonde, bij onderfcheidene getegenhedts^ fuiken zijner liefde vooor de Vaderhmdrcfae VrijhekL
Zie. j. TK WATER , Vêfbmi éêr Edikn.
Hk-
HERINGA, HERINGA', (BOUWE) Af. ' èté
HsMJOfoA^ een aloud en adeOjk Frietcb Gedegt. Volgens *c Wapenbüfk vtn fêrwerda toa iKt, ivdeer» den naam van CAMSTRA gevoerd hebben. Volgens \ geen den Heere }. te WATER wieVdt berigt, zon het laatfte mannelijk obr vail dk Geflagt geweest zijn de KapUein bbmnart heringa ^ !n *t be- gin des Jaars 1635 overleeden. Met het overlijden van zijtie Zuster rigt heringa , gehuwd aan ansrics wjiin-iNGA , zóè- den, In den Jaare 1654, ^^ goederen van dit geflagt gekoomen zijn aan bennert hoorda» woonagtig xt Dronujp^ tusfchen Franeker en Uewwarien , en den Kapitein jobah roorba. Verfcheiden moedige voorfianders der Vrijheid tegen de Spaan- fchis oveiiieerfching heeft dit geflagi voortgebngr. Aangaande de volgende vinden wij eenige bijzonderheden aangetekend.
Heringa, 0>o*^^^) wlerdt, om zflne ondertekening vw 't Verbond der Edelen, door Hertog alva, in den Jaare 1568, uit ^sKonings heerfchappijen gebannen.
0
Heringa, (bdo) onderging, to dar zelitie jaar, een dierge- Jijk lot. Toen begaf hij zich, nevens zijne huisvrouw, anna RooRi>A, en verder gezin, na Embèfn^ de algemeene wljkplaata der Nederlandfche ballingen. Hier overleedt hij , den dertienden Augustus des jaars 1575; zijne echtgenoote overleefde hem on- geveer elf jaaren« Beide wierden te Bmhdtn begraaven, doch, in den Jaare 161 1 , hunne beenderen van daar vervoerd na Rau* ii»efdy om in de Voorouderlijke begraafplaatze te worden bijge- xet. Hun Zoon eelkr verzelde de Ouders in hunne ballingfchap. fieMven deezen hadden zij yerwekt twee Dogterj: tekel,' <^ poRBt, i^uwd aan pieTeb bvsingA) Gedeputeerde Soat vati friesland^ en, in den Jaare itf48. in den ouderdom van -tacli- dgjaaren, overleeden; en wompr, gehuwd aan tjaluno van
evsiNGA, Broeder der bovengenoemden.
• ••
»
Heringa , (}oos9%) Zoon van haring en van ttsK iesiNGA » onderging mede het lot van nitbannbige, die te Leeuwardtn aegen hem wietdc afgekondigd.
Heringa, (laas) hoewel niet met het' banvonnis géflagen,
Nn n wierdc.
j«4 HEjRJ(7GAs (OSNE) HERMAN.'(CATHARINA)
wierdt, eveowel ,. door den wreedeo Hertog, te Antwerpen gedagvaard om zicb te venotwo^rdeo*
HuiNGA» (oene) Zooo van UARiKGf de uklandfgheid bpven ecQ rchandelijken dood kiezende, yertrok butienslaods. Nog* thans vervolgde hem alva met deszelfs dagvaardingen , en vel- de, bij niet veriphijning, hqt voouis van den Ban»
Zie j* TE- WATE&, A^fitfü^ dtf Eéilenm
.^ Herkmn .(cATHARUia) teiK NoordhoUandfctae Vrouwe , hoe- wel, v^ klein aanzien ui de waereid, nogthans, om haare kloekmoedigheid» huwelijkstrouwe en andere deugden, waar* ^ig aan de vergeetenbeid ontrukt te worden*. Gedwurende het Beleg van Ofifnde , in de Ne Jerland(«he Beroerten , gelukte bet den Spanjaarden, een goed aanul Hollandfche Moiroozen en eenige Lootzen krijgsgevangen te neemen, welke zij voorts in ketens kluisterden, Catuajuina was de hulsvrouw van eenen dier ongelukkigen.. Den ran^p , haaren Man overgekoomen», . hadt zij niet verdaan , of haar befluit wa9> ftrahs gereed, om liem, ware ^t mogelijk , uit zijoen Kerker te verloslèn. Ten dien einde fnijdt zi^ haar lang hoofiihair af, verkleedt zicb in llinsgewaat, en begeeft zich na de vijandliike Legerplaats voor Ofiende^ Doch hier diende haare uitmuntende lichaamsfchooo- held haar tot eenen hinderpaal. Door deeze trok zij ekks ooget tot zich; doch tevens haare ipraak, wdke haar, eerlang, voor eenen Verfpieder van Prinlë MAURru deedc geheuden worden. Op vermoeden gevat, wierdt zij insgelijk» ia dea Kerker gewor- pen, &an handen en voeten geboeid en zeer Areng, behandeld. Gelukkig nog ^oo zij ziqh gerekend hebben, indien zij, mee haaren Man , eene zelfdle gevangenis ter bewaarphtat^e gekreegea badde. Doch deeze troost mogt haar niet gebeuren. Tot ver- maerderinge van droefheid vernam zij, öp zekeren dag, dat, , van de gevangene Hollander %^, zeven met den dood.geftraft, ea , de overige» voor altoos, inkecgien zouden geflooten blijvep, \ zij om hier te Lande een zwaaren arbeid te verrigten, of om aa Sf^^ vervoerd te worden : .
O».
HERMAM (CATHARfNA> en& ^s
Onkundig van hec lot» welk hatren echtgenoot ^befchooror was» en van daar}in diepe droefheid gedompeld, zag de ver*; momde getrouwe catharina e^en Va,der Jefuic bione» cree-: den» om, naar gewoonte > de gevangenen te bezoeken. AaO; deezen, welke ^ onder andere, ook haar de Biegt^fham, be% iioot zij , haar geheim te openNojren. Met . v^baasdbeid ge-, troffen over de kloekmoedigheid deezer Vrouwe, beloofde baar, de eerwaardige Vader allen mogelijken bi|(hind. £n, inder*; daad, hij hieldt ziji) woord Aan den Graave van Buc^yov gaf hij kennis van zijne, zonderlinge ontmoetinge, en verworf, daC| de doorbedroefde Vrouw wierdt pvergebragt.na den Kerker, iq, lyelken haar Man zat opgeflooten. Naauwlijks hadt aij dee^en. in \ oog gekre^^nV/^f zij viel ,in onmagt neder. Me^ yeele moeite tot ziel] zelve gebcagt zijnde, vernam zij, aan den toe-, Oand, in weiken zij aficb thans bevondt, (fac het tijd was-,, zich Zidve en haar doelwit te openbaaren. I;7evens de reden haarer, uermomminge, verhaalde zijj, al wat ^ij van eenige wwde be*. zat , verkogt te' hebben , om vopr jdep prijs daar van haars Mans vrijheid te kóopen; of, indien dit haas mislukte , dan nog moeds^ genoeg te bezitten, om hem, in den.hardijen arbeid, zelf in. dtn wreediten en piiniijkften dood, te verzelleii. Te vreemd was dit voorval, om het voor den Graave van bucquoy verborgen. te honden. Hij liet het liefhebbend paar in zijne tegenwoordig- heid verfchijnen, ipnses . cathawcja . ojrer haate kloekmoedig«. hnncdiiksliiefde» én fchonk aan heiden hunne vrijheid.
Zie ni cosTE» Jes.Fgmmes Illuftres^^
Hermam van woerden , du6 genaamd , omdat hij Heer dier Stad , en in haare Nabuurfchap eigenaar was van veele aanzien . . Iljj^é. goederen* * ^^^ vermaard is deeze Edelman, in *s Lands Gdfchiedenirfên , om deij tegenftand, .welken hij aan de Hollaa- ia%.9 en vooral aan Graave FLoais den V, boodt. In de ge- dtturige vijacidlijkheded , tusfchen HoUand en 't Sticht, hieldt Uj zich op 'de zijde des. Bisfchops/ en verkreeg, van Bisfchop JAN VAN NASSAy , hct Slot te Montfooft te pand, voor eené ibmme gelds, om alzo zijn geliefd ontwerp, de vernedering der
Nns H®^-
g» HERMAN VAN WOERDEN.
— - '
HdlIindereD^ voort te zetten. Doch U] nikte, neveni gt^ MBdirr VAif AMsTEL^die *t Skit yrc^lanéxn ptodfchap badt, io f eTchil «et de Stigtenaaren , die thans , voor eene wijle tijdig fliet Qtnvt FLous fn goed vedfand leefden. Om den Tol» wel- ken Heer ctsbrccht op den Vegtftroom hadt «angeleid , tot oierkeiljk nadeel van die van Utrechi^ tugtigde hem deswegeo Gruf PLORii , geK}k ook vervolgens onzen heriian van woer* Tft»^ omdat deeze den Heere VAif amstel te huipe was gekoo- men, en tegen de Stigtenaars verfcheiden vijandlijkheden ge- I^eegd hadt. Zijne goederen en Landerijen in fToerden en daar- dmftreeks wierden met alleen verwoest en plat geloopen, m^ar dok het beleg geflagen rondom zijn Kadee! te Mantfoort. Een geheel jaar lag Graaf floris voor dit Slot. Herman » nas het Verfies van hetzelve» vondt zich genoodzaakt, buitenslands de wijk te neemen. Zedert (Irafte hem de Uirechtfche Bisfchop Aket baHlngfcbap en verbeurdverklaaring zijner goederen. Nat «enigen tijd buitenslands te hebben doorgebragt» keerde hij te liig, en verzoende zich met den Bisfchop van U f recht enGrat^ ve FLORIS van Heiland. Der optekeninge waardig zijn de voor- Waarden diens Verdrags , zo als zij geboekt zijn door den Hoog* leeraar MATTHiCus , in zijn Boek de Nobilitate. Hoofdzaakdijk kwamen ze hier op neder. Heer herman droeg zQn goed , in dè Heerlijkheid van H^i^êrden of elders geiden , op aan den Graa« ve, en ontving het van hém wederom ter Leen. Buiten *sGraa- ven toeffemming mogt hij zijne Dogter niet uithuwen. Hét Steenhuis « welk de Graaf te fileerden hadt doen bouwen, moest -hi] altijd voor hem open houden, en aldaar, of elders in zijne Heerlijkheid, een Burgt fligten, welken hij tegen elk, behalven den Bififchqp van ünecht^ moest verdeedigen. Buiten *sGraa- ven bewilliging mogt hij , eindelijk , géene HoHandfche ballfaigen te Woerden ontvangen* Van dit Verdrag, getekend op Palm- zondag des Jaai-s laB^, hitdden zfch, aan /sGraaven zijde, v^« fcheiden Edelen tot Borgen gefield, en verbonden om gezamenc- iijk, tegen Heer HckMAN, indien hij *t niet naakwam, met hoo- derdtwiniig man optetrëkken. Waaruit Wij, in -t voorbijgaan, hét aanzien en de magt, welke hij bezat, mogen afleiden. Graaf FLORIS, ten blijke zijher opregtheid , begiftigde vervolgensHeer HER.MAN , nevens 'Heer cysbrecht va^ amstel , met den tijtel
vair'
HERMAN VAH WOERDEN. sfy
msk Raaita^ en gif bun, bovai «ndcre Edeteo , ded atn de Re^eeriDge*
Vaa geeneft lanfen door wit deeze Vriendfdiap. Èeoe jgi»- dnchte zam«nz weering, onder de Edelen, bom eerlang nic legen den ongelukidgen Graave flokis, en eindigde In zija verderft Jan , Heer 9an Kuik , op den Graaf verftoord , Wat de eerde aanleider van bet ftok. Deeze lokte* nog andere Ed^ ien aan zijnen iaoer, alle welken bijzondere redenen van mis- noegen jneenden te bebben. Heer herman, wiens eenige Dog- ter de vermaarde <^erard van velzen in buwelijk 'hadc , was, onder andere, verftoord op den Graave, omdat deeze gemelde zijne Dogter fchandelijk verkragt badu Hem (hken , daarenbc* ven, nog in den krop, de harde voorwaarden, boven vermeld, op welke bij met den Graave zijnen Zoen gemaakt hadt. Van cijd tot tijd hielden de Edelen bijeenkomden, om \fi overleden, wat men met floris zoude voortkeeren. 't Bed uit viel, nu lang beraad, zich van zijnen perfoon te verzekeren, en hem vervolgens ten Lande ni( te voeren. Vermids het Stigt als de vo^zaamfte oord wierdt aangezien , ter volvoerlngè van hcc •ntwerp, lokte men, onder zeker voorwendzel, den Graaf na ütrecktf alwaar bij een groot deel eener Geldboete betaalde, in welke Heer herman verweezen was* In een vrolijken Maattijd, welken de niets kwaads bewuste Graaf, met een aan- al Edelfttt, bieldt, bewees hij, daarenboven, aan Heere herman de eere, om tusfohen hem en Heer gysbrecht van amstel zij- ne plaats aan tafel te neemen. Dit alles , egter , maakte geené verandering in htm ontwerp. Terwijl de Graaf, naa den Maal* tijd, ilcb een wehiig ter roste nederleide, reeden de Edelen na buiten, kwanswijze om een Vogdjagt te honden, doch, inder- daad , om Graaf floris te vangep ; die kort daamaa insgelijks . boiten dê Scadsijnde uitgereeden, wel haast de zamengezwore- oen ontmoeae. Herman van woerden was de eerde , die het naasker afligtte. Naa eene beleefde groete van den Graave te hétbea ontvangen , nevens de overigen , greep hij het paerd bf éen toom , en beet hem , met eene forfche taaie , deeze fcbrik*- wekkende woorden toe: „ Meester, uwe hooge fprongen heb- ^ be een einde. Gij zult ons niet hmger ringefooren. Of *t o Yf leed zij oTUef» gij zijl onze gevangene.** Met een ftraf ge-
Nn 4 laat
sa HERMAM VAN WOERDEN, enz.
bit €0 fcbrocnnlijkai vloek yofgde tij *ef oeyeDS^rdit hij BêU land nooit meor zien zoude* Straks verzekert meo zkli vaa %\]n {>eriboo» en voert hem ot zijn eigen Slot, het tegenwoór^ dige Huis te Muiden^ dur hIj naauw opgeilooten, en, nafer ipen wU , inzonderheid door Heer heuun , hem vtd leeds en finaads wierdt to^ebragt. ^ea hadt den ongeiukkigen Graaf herwaarts gebragt, om hem van daar na Engeland te vervoeren. Doch. 't verlcbijoen van eene menigte Schepen op de Zoider» zee , door *t vliegende gerugt ,, derwaarts gelokt , verhinderden dien toeleg. Hierom wierdt non te raade, hem over land elders heencn te btengen. Tnsichen Muiden- en Namrden^ op de hoogte van Muiderhurg , wierden ze van vene eenige maafchap gewaar, waarfthijnlijk den wil hebbende om floris te ontzetteo. Heer czrarp van vzlzkn, opgezet, naar men wil, door Heer herman van woerden, grijpt hierop zijti zwaard, en kwetst den ongdukkigen Graaf dermaate, dat bi] *t wel haast beftorf. Elk zogt nu om een goed heen koomen. Heer herman week, nevens eenige anderen, buitenslands. De Heer wagen aar, dit verhaalende, zegt, dat bij, voor zo veel men weet, van daar nimmer wederom is te rug gekoomen« Dit kan waarheid zijn» indien men hier door bepaaldelijk de Provincie Holland verlbn. Anders verhaalt hij zelve, op hec keven van Graave jan den 11^ dat herman van woerden te* genwoordig was bij het ongeval , den Heere van rrnesse over- gekoomen, in het 'overvaaren van de Lek, tegenover Kuiien^ èorg^ alwaar deeze Edelman, dóór *t omQaan van de Schouwe» \ti leeven lie^' Heer herman kan hier insgelijks het leeven ge* laaten hebben. Zeker js het, dgt men^ zedert, zijnen, naaou 9ie{ vermeld vindt*
Zie j. wacbnaar^ Vad^ Hifi^
Hermelen^ zie harmelen,
l'Heremite, Oaques) Admhraal vin Bolland^ wierdi» inden Jaare 1633, mee eene Vloot van elf Schepen, uitgezonden , mee oogmerk om den Spanjaarden, in de Wesdndlen, afbreuk te iowp Hij was de eerfte, die, met zulk eeqe Vl90t, door (je
Straal
HERRNHUTTERS. ' 5^?
Sfmt.ie Maire ftevebde, gelegen ten Zuiden' vin de Magelluii*^ fche Scnnc, en dus gentamd naar lb maire, welke, voor wei-- nige jaaren , dezelve hadc onrdekt. De Vloot zeflde den aard* Uoot rond; doch l*her£mit£ bragt haar niet te mg in ^t Va- derland, als zijnde hij op de reize overleedén.
' Hc&RNHUTTERs , een godsdienftige Aanhang , dns genaiaié' naar de plaats Hwrnkut^ In \ Landfcbap Lansmisz^ Mmnt^ zij , door hunnen < voornaamllen Stigter , den Graaf van zin- ZEND0RPP9 gevestigd wierden. Volgens hunne eigen opgave, zijn deeze lieden afRammelingen van de hohtewfcht en il/#r«- vifcht Broederen. Meer overeenkomflig met de waarheid, ^er, meenen zommigen, dat zij beter nsavêfgers dan regtl- zechte afOammellngen dier Broederen genaamd worden. In btto- ne Leerbegrippen fchiinen zij de mecfte overeenkomst te heb« ben mee de Lutherfchen^ doch verichilien van dezelven wijd tn breed ten unzfen van de Godsdienfllge Tugt en Kerkelijke Inllellingen ; ten deezen aanzien hellen ze voomaamelQk over (ot de Bóketmfihe Broideren. Van^ grondbeginzelen , weikv tenigzins na bét dweepagtige hellen, kunben veelen onder ben niet worden vrijgeQsroken, Ook heeft men opgemerkt, dat lieden van allerlei Cezibtcn, der gemelde denkwyze toegedaan,* zich onder hen vervoegen. Zincs hunne eerlle vestiging te Eermktttf hebben zij zich wijd en zijd ver(j)reid, met hec loflijk oogmerk om de ChristKjke Leere, zo als zfj dezelve b^jpen , voort te planten. Veelen hunner zag men moeito noch gevaaren fchroomen , om in de wijdst aitsélegene Gewea* ten den Heiland te verkqndigen. Bekend zijn de (tigdngen, wefte zij , te NiemwUd , Zeist en elders hebben opge- licfat. Dat deeze Inkten, In geregeldheid van gedrag, met bet gcoi van *t Christendom, wel vloot kunnen houden, ge«' tuigen allen , die met bon eeiilgen omging hebben. Vreemd mag het, uit dien boofdc, fcbijnen , dat de Heer maclaine; bi zijne Aantekentogen op moshom^s yKirkUjkt Gtfehiedifih^ ben dus fcberp ge^spt heeft. Benige barde, of liever onbe^ zonnène uitdrukkbigen van den Graave, verdienen zekerUjk te warden afgekeurd» Ook wenschten wij , ter eere deezer Ge- fuite, dat eepe* vertilRe en ongeregelde verbeeidingstoagt de
Wnj • Op-
3f HERtOG or HERTOGHB. CJOHAN m)
OjpfleBiTf bmmer Uedereo aicc reryoerd luidde tot nitdrukUii- geil» welke Moftoot verwekkeo. Ooch het gedrag der heden- dpÉg^e HerrmAumn is eenftemmig met onzeo wenscb. Mes €mtmoH niet meer , io biimie openbaare GodsdlenttaeffieoiDgeo , èu ergerlijke, *t welk huooeo voorzaateif eeoen niet ganucte oflftrdieBdea blaam heeft aaogewreeven. 2^ wel te Zeis f ^ als tt ^tmfl^détmj kuDÉen buniie opeobeare lamenkomlleü, dcxnr fodwugtige Christeoeo» set ftigtuig worden bijgewoond.
Zie M0SH£iii> KérUé GefMêdiniu
9
Hbktoo of HERTOGHB (jORAN de) Heer van Falkinksirgr Zoon van willbm ob hbrtoghe, gefprooten oit een bekend- en 1^ onaanzienlijk Nederlandach Geflag'. Hij wierdi aan her JKof van Prinlè biaurits opgevoed , en door denzelven met eene Koapagnte voecknegten begiftigd. In den Jaare lóst^ , deedt Uj f met Prinfe frëserik hbnrik en emamurl ynn Formgaff cese reize na Ontujê* Crcwset » die diana aldaar het bewind Toerde, alzo hij, met Spanje, heimelijk verfland faieldt, wierdt irtB zijne bediening verlaaten, en dezelve wnnétnPornfgeeftkgn Frtnfe opgedraagen. Nogtbaos Voerde hij 'er alleen den tijtel vani miafcbien omdathijtotdeGeziniederRoomichgezinden be« ]u>ord, <^ omdat men, wegens zijne- jeugd en onervarenheid^ een zo gewigtig ampt hem niet vertrouwde : . zeker is het , dat dr HSRTecHB alles uitvoerde. Behaiven de verzorging der vestfa^ werken in het Prinsdom» maakte bij, .ginds ea elders, nog ver- fcbeiden andere zeer heilzatme fchikkingen. ^
Omtrent deezen tijd was het Bevelhebberfch^ over de Stad Nieuwmegêu en eene ptaats in den Krijgsraad open gevallen. Na beiden ftonde s& HfiRTOGHE. Het een en and^ wierdt heoi ge« weigerd. Hier oit , wil men, vaue hij e^^o hevig misnoegen 9P, dat hij het oor leende aan eenige Frwnfck^ Staatsdienaiuen, die bij hem aanzo^ detdep^ om mtt bonnen Meeaier zamen te ipannen, in deszelft ; ontwerp ter oodeedmkkinge van de Her* vormden^ Wijdttswerdc aan db hertocui ten laste gelekl, dat hij de kwistzucht van den Prinfe van Pêrtwgsl voedde , door denzelven teU&enr vau penningen te vportieiu üq bereikte hier
aedt
HERTOG «r HERTÖGHE. <JOHAN 1>i) 57».
. » . _-i I ■■ I ■ ut 11^
i^Mwa
ttMe «Ijn oagaerkï dat^imwaeliJk .dePHnsepomtoodcnv «^ Undvoogdlj aaa kern ilteen wierdt opgcdra««eiu £«ii«ea tlj4; dttt ma dfccdt hij cenea keer na tikH^d, om yaa Prteft WAüRiTS bevftKlglng !o rija aanffeil W bediening te vefwer- ven. JAKOB DB U ft», een der ,ü«dfte Swatabediendfin iokee trlmóom Oi^anjè, volgde hc«i en gaf den Prinfe opening van idle geheimen. Evenwel wierdt i» hbrtoghe ki zijnen Oand . bcvesögd, voor den iljd van drie jaaren, en sedert, naa bet overKJden v*n tijne HoogheW, door preöbrw uenksu Vce- len, ro kier te Landt al« elders, ▼erwondcrden zsch daar. over, ▼ennids , door het Parlement van Otanje , zwkare klagten wierden ingebrtigi, over de wülekeuri^ handeüngen van z^ke- ren Aafthang, aan lifdks hooW na hbrtoghe aich bevpnil» Men iondt wel , van aPrinTen wegen, eeoige Afgevaardigdett na Oranje t tot het doen van onderaoek; doch hij weigerdtt dezelve op het Slot toe te kui«m Wijders maakte Mj:ziök derwijze geha«, fn iV]x^ Landvoogdij, door overdaadigepragt eü WeWoat , en door het voeden en ftijven der tónneriandftha onlusten, dit de Landaaaten , hw mianaegen niet kumimite herbergen, aan Pcinfe prhmerk «enük verzekerde berigiei deeden töekoömeil, dat oe hbrtoohe, bij. de Kroone vw^.Eb- geland ea Spanje^' ja aelft bij den PauaHjken Nnncina en -el- ders, befdwrirt!« hadt gezogt, en, 't geen mg verder gi^g, dbt hij , met FrmMjk , In -onderhandefinge was, ovtr éè' évergifte van *t Kafted van Orawfe^ voor eene fomme vatt bonderdduizend Rijksdaalders, met behoodvVan de 8longDo«difw fchap voor hem zelven, en erfli|k in zijn geflagt. Iftet dit «nes omtrok Prina frewrik ansüRBC hém zijne gunst niet, maar vermaande hem aUeenlijk, in herhaalde brieven^ tot ge-
croüwheid.
•t ai nit grdnd van eenigen agttrdogt, of ukaadere*e- weègoorzaaken , aéjne Hoogbeld» om bet beftmir uk qb ««« iroouE*s handen te brettgen , ^wboodt, hem henv«tfta> aM mnbiedkig van hei t^homii^<^9^ oHSsi .N^^rdhalhmi^ DoA dit bereikte geen éó^i. Db BtRffOG^^ ireigerde valwt, dea Smcttioudèt, hem, van ^sPHnftn wegen, toegesoBden, ie otK.^ vangen, begon «oer kwaH,k van zijne Hoogheid te ij^reakea» en «aoKer^ icr «riecenbeid der verovertoge van VüeffTAgvü*
toseh
572 HEUTOS ar HEUTOGHE , (JQUAN. Dfc> enz.
têick cloor dezelve , ïeenige fowooners .van Onmjé vpenj^ec bedreeven, deedt hij deselvea de Stsd ruimen.
EindeRjlr wierdc Prins frederis bbnrik te nade , fierker < niutregels in *c werk te fteUen. Doch dft, van wegens den: lisrigen aart van ds HCRiiÓGaK, en h gezag, welk hij zich hadt •aagemaatigd, moasi nliei; overleg geichtödea* Zeker de knutt^ beimelijk in de Stad gekoofoen^ onder. voorwjBndzei- van Volk- te werven «ot dtaltitliaanfeheH Oorlog* vervoegde zich bij deni Gooverneor, en Moofde hem honderdduizend Gukkns, nevens» de Slorvoogdijlcbap voor zijn geheele keven. Doch vermida. DE HERTOGHE aandrong op het erflijk bezit ,daftr van in zijn ge* flant» en in gevalle het «an een ander overging, de Vestingwef-. Xea moeden geflegt wotdeo,< vercrdc pb icn^yt, onder voor-; wendzel van nieuwen iast ce gaan haaien, en i^aa tien dagen ie luUen wederkeereo, In dien tusfirbentijd hadc de knuyt, hei«i metijk, eenige Soldaareo in de Stad weeten te brengen* Zom*, migen, die het met de. ubrtoghk hielden, gaven hem hier vim wel berigt; doch hij weigerde, daar an geloof tegCMeyen. Op, zekeren tijd , als hij zich tea huize van bq ia pisb l^vondt >» wierdt.hij, door het Volk van db knuyt» aangevaltea, gewoudr en in verzekeringe genomen;. maar konde, ,tot nog tpe, nlec> bewoogen worden , om het .Kafteel over te g^ven. Ten laatHe zij» einde voelende naderen^ Ingevolge der bekocaeene woi^deit»< bdlooc. hij tot de overgave , en deedt, het hevel daar toe, doof; zijne httisvrouwe, oodertekeneflk Doch Wj/ftierf» eer nog dit betel wterdt uitgevoerd. ♦ • • » ' ••♦ , . ■ .
Zie L/t BIS&» TaUean de VMift. fOrange^
HaxrodBN»- Omtrent deeee • waardigheid, r of liever de per- fo^Mken,' die dezelve bekteedden-y van- welke ^ in *sLands Ge» fcUedenisièfi, dikmaals wordt gefprooken., agten wij niet oih dienffig, het volgende, bier ter plaane, te berigien. Hnnnea< naam . ontleenden zij van hnn veomaame bèdiijf; *t welk wu» behalvenbet hewiiM over eenlg> Landfchapv'zt^ met Krijgszaa^« ken te bemoeien, of den^yoortogtte hebben aan *t hoofd van tm Helr of Leger. Te wetten, de aioode F^nkifchê tn Dnipf
fA9
HÊttTOGEN. sn
mt
fihe KooiDgeo htddcn 7><rf/»A^iii/ of hèc Keieerrijk verdeeld
'In verfcheiden groote Provinden of LandToogdljfchapf^éi}. Dee-
«e wierden beftuHrd door Hertos^en en GiMaven. De eerden
-voerden 'c bewind in Burgetlijke en Krïjgizaaken » de andere
handhaafden de gerégtigheid. Zij waarén aUo bedfeoden def
^Rijks , en moeftea aan den Vorst den Eed van getroü wfaeid a&
ieggen. Veelal bevorderden de Keizers toe deeze waardigheid
^nneSchoouzoonen, naafte bloedverwanten , perfoonen van aan»
zienlijken huize, of die zich, door hunne Krijgsdapperheid,
een beroetkidennaam verworven hadden.
. Volgens *t gemeene gevoelen» hadt ieder Hertog onder zich
twaalf Graaven. Doch hier voor is geen genoegzaame grond«
Want, hoewel men; in de Gefcbledenisfen , Hertogen aantreft^
welke overt twaalf en meer Graaflchappea het hoofdbewind
voerden» zo als., bij voofi^eeld, van pepyn verhaald worde»
dat hij zijnen broeder Hertog :GR1po over twaalf GraafTchappen
ftelde , *c wa» , egter , geene bedendige gewoonte. Immeri
ontmoet men Graaven, die aan geene Hertogen onderworpen
waren. Wat de magt der Hertogen aangaat; zij beftuurden de ganc-
fche Provincie, of het. Hertogdom , in n^ame des Keizers» Ten tijde van Opjrlog , moeden zij , op bevel van *t hoofd dea Keizerrijks, de noodige Krijgsbende% bezorgen en over dezelve het bevel voeren. Eigenlijk hadden zij met Geregtszaaken niets te doen , dan ip gevallen , welke door. de Graaven niec konden beflist worden. Schattingen en belastingen konden zij » op eigen gezag, van de onderhoorige Landzaaten niet hefièn» maar behoefde? , ten dien einde , *s Keizers of Konings last ea bevel. Daarenboven was de Hcrtogfijke waardighei(| niet er^ )i)k, hoewel het diknaals, en veelal, gebeurde, dat de Zoon . eens gedorvenen Hertogs , die bij den Vorst . in gunst hadc gedaan, izijns Vaders plaats verving» Met dit alles hing die geheel af van het Vordelijk welbehaagen. Wijders bezaten de Hertogen .xekere heerlijke goederen en Landen, door Keizer- lijke milddaadtgheld, bij erfenisfe van hunne Ouderen, door haweltjk , koop of op eenige andere wijze verkreegen. Van deeze wierden zij niet Hertogen, maar Heenn genaamd. Dik* maals klommen deeze Hertogen » in vervolg van tijd, zoiioog
in
5^4 'sHeRTOGSNBOSCH.
«■M09*
h M0 ^ i^^Hi ^ z^j <^ Opperhfcreii verdigc wfeFdeo^ l^iut D» GüoÓTB fehaftc ze bierooi af, en fteide Gnavent m iHume plaacx«« EJdera » egter» wlsiea zij zich oiHfhankli)k# tMuum erflijk» ie maaSeiu De oucttle van deeze, nog in wee- jBe.9 zijn de volgaade: Saxen, Brumswijk^ MékUnhurg ^ ff^uft êtfikérgf Holffeim^ Savays eo Lotharing. Nog verfcbeide üMteré» welke voorsiaals bloeiden, zi^, zedert, uitgeflorven^ «mier andere Culik^ ^^rfr Bergen^ Brakand ^ GMer en Jidmbur^
Zie HiNCMARva , eginhardvs 9 n/^ Ca^^// ü» coccEjus, /^/if^,J«r^i i>if^. en aqderew
M1ERTOGEN909GK» de fioofilftad der Meierife^ cH Maforifop aso veel ala Hoordfchoutambagt, van dien naam, legt op de tticerfte grenzen van Brabnnt , ter piaaczé der vereenlglnge of samenvioeijinge van twee kleine riviertjes, de Dommel en de Aéi , wier wateren eene groote menigte Gragten binnen de Stad vullen. Geene Plaats, naar gelande van haare groocie> fteeft zo vèeie overgangen over *t water , als ^ Hertogenbüuh^ Befaatven na genoeg vijftig Steenen, telt men *er ruim dertig ffooteo Br4iggen, om niet te fpreeken van bijkans tacbtig kleblere Bruggen j die nae bijz(Midere Huizen en Woouingett ioopen*
De Stad ontteem ba«ren naam van een Bosch ^ *t welk wel- eer wierdt gevonden, niet ter plaatze» alwaar thans de Stad legt, maar in haare nabuurfchap, op het hooge Land, alwaar Heriog ooöefrid de III, in en om den Jaare 1184, zich mee de ]agi plagt te verlustigen , en waar bij bij eerst een Jagc- buts zal gebouwd hebben, *t weik, naderhand, tot eene Stad ii èangegroeid. Niet zeldzaam zijn de voorbeekfen van de 4>pkomile van aanzienlijke Steden uit znlke toevallige kleine bftginzelen. Hier bij kwam nog de zamenvloed vap Bijenhoa* ders, welke hier, in merkelijken getale, plagten te verzame- len 9 on hunne Bijen na- elders te vervoeren. Naar men wil ïottden de drie Btabantfche Hoofdfteden , Leui^en^ Buts fel eit Jttuwerpeny zich de zaak aangetrokken, 'en door het bouwen van Soorten, eene voor iedere fekenkige» aan de Plaacs do
eerde
«sHERfOGENBOSCH. m
cerfté gedaante ecncr Stad f egeeven hebben. Zims de Iteiiiaai- de uitleggingen, zijn de twee eerde Poorten binnen de Stad getroklten , en nog in weezen; de laatlle is verdweenen.
Voormaals beHondt de voornaamfte Sterkte der Stad fn haare ligging, midden in laage Weiden, die^ bij een hoogeo vloed der Maaze, de Piaars ongenaakbaar maakten. Door ver* loop van tfjd, egter, de grond meer ondiep en hard gewor- iien ^jnde, heefl men de kunst moeten te baate neemen. Be- halven eene diepe en wijde Gragt, acht groote Botwerke», verfcheiden Halve - Maanen en eene Kontrefcharp, vindt men *er een (lerk'Kafleel, de Paapenhrii genzimd. Het getid der Huizen, de minst aanzienlijke, van hout gebouwd, daar niec onder begreepen, wordt op drieduizend, en dat der Inwoone* ren, buiten de Bezetthig, op veertienduizend begroot.
Vericheiden maaien, zo in vroegere als laatere tijden, heeft *s Hertêgenbosck het Oor1ogslot*ondergaan« In den Jaare 156S gin^ hier het licht der Hervorminge in den Godsdienst op. Naadat zekere rornelis van diest het beftaan hedt, buiteo de Stad te prediken, ondernam men zulks, wel haast, binnen de muuren. DoA men ontluifterde dien ijver door het fchan- deHjk beeldellormen ; *t welk den Hervormden op het heevfg mlsno^en der Herroginne Landvoogdeslè kwam te Ihian , en oorzaak was , dat zij de Stad verlaacen moesten , of die *er ge- vonden wierden , hunne eigen of hunner Geloofsgenooten oo* bezonnenheid met den halze boeten. Onzeker en wankelende, 'nu eens gunftig, dan wederom hachelijk, was dus het lot van ' die der gezuiverde Leere, tot in den }aare itfnp, wanneer de Stad de Spaanfche zijde, voor altoos, verliet, door de Wape- nen van Prittfe fredrik hsnrik. Zeden U zij, nevens de 'Mieieriff altoos iri de magt der Staaten gebleeven. . Want, on- danks den voortgang der Franfchè Wapenen, ra den Jaaro 1679, wierden dezelve, lo dien rampzaligen djd, hier gefhüCr
Onder de openbaare Gebouwen munt inzonderheid uit, dn Groote, of St. Janf-Ketky 'waar van de' fondamenten geldd wierden inden Jaare 1980. Het aanzienlijk gebouw, waar van het Koor hcmderd, en de Buik honderdvijftig voeten lang is» rust op honderdvijflig Pilaaren. Tweeëndertig jaaren verliepen *er , ter d^ Kerk geheel voltooid was. De hooge houten Toren ,
wet*
57tf > HERTOGÉNBOSCrt;
-welke 'er op plagt, te (taan, wierdt, in den Jaare 1^84, door 'e . blixemvuur , aangeftoken en in de afche geleld. Docb 'er ftaat Bog een vrij hooge Toren aan de Westzijde der Kerke. Van de ▼iirUg A taaren, welke men *er eertijds telde ^ is hec groote nog . alleen In weezen. Deeze^ en nog twee Kerken, worden thans . gjebruikt door de Hervormden , die 'er zes Predikanten hebben^ .lo de Walfcbe Gemeente wordt dt dienst door twee^ en in de .Lutherfche door ééneu Leeraar waargenomen^ De Roomscb- gezinden, die de Proceüanten in getal merkelijk te boven gaan» oeffeuen hunnen Godsdienst in acht Kapellen. Bekend is bet» .ésx *sHemgenhoscA j eercijds , een Bisfcboptijke Zetel was; ziï genoot die eer e van den Jaare 1559 tot 1647. Gaarne ftoit- .^endeAlgemeeneScaatenybij *t Quiten van den Munderfchen Vre- de , het Geestlijk Regtsgebied af aan den Paufe , mids het Wao. TelJIiik gebieJ aan hun wierdt gelaatcn. Tot de Godsdienftige Gebouwen behooren wijders liet Gasthms,. Weeshuis en AaF- moczeniershuis. Uic kragt der fchikkingen » welke hier plaats hebben , mag *s Hertogenbouh gerekend worden onder de Ste- den, welke van een Doorluchtig School voorzien zijn. De vier oudilc t^redikanten bekleedden den raug en post van I^oogleeraa- fcn in de Godgeleerdheid, Ooflerfche Taaien, inde Griekiche Taal en (n de Uitiegkunde der Schriftuttre. Daarenboven heeft men *er nog eenen Hoogleeraar in de Geneeskunde, eneenen anderen in de Wiskunde. Onder de Waer-eldiijke Gebouwen munt uk het Stadhuis, van eene' fraaie bouworde, tn den Jaare '1(^70 van gehouwen Heen gebouwd. Het Kadeel Je Paapeubril legt binnen èene breede diepe Gragt en vijf Bolwerken ^ en is , aan de zijde der Stad, tan eene Kontrefcharp voorzien. Hoewel niet altoos even groot, legt, evenwel, ten allen tijde» binnen ^ tiertQgenhoich , eene aanzienlijke Bezetting. De Gouverneur der ^tad, die tevens 't bevel voert over de nabuurige Porten Crerecoeur^ Sf* Antoni en Ifabella, is altoos een der hoogde 'Krijgsoverften fn Staatfchen dienst. Behalven de Kazernen en Barakken voor het Voetvolk, heeft men ^er zeer ruime Stallen voor de Ruiterij.
.Omtrent de Regeering tan deeze Stad tekenen wij alleen het volgende aan. De aanzienlijkfEe waardigheid is die van Hoog* en Laagfchout, wordende veelal door éénen perfoon, en wel
van
'éflERTOGENRAADE. O Land ifan) Slf
Van hdogeü nog 9 bekleed, 'doorgaans een Ridder of Edelnutti uit eene der Veréénigde Provinciën. De Wechonderfbbap , ia alles beihiande uit veerdg perfoonen , is rerdeeld in twee Le- den. Het eerde Lid, zamengefteld uit negen Schepens en ze- ven Gezwoorenen, zit, nevens den Hoofdfchouc^ over buf- gerlijke en lijFRraffelijke zaaken. Het tweede Lid, belhande «lit vierentwintig Raaden , draagt zorge voor den welvaart det Ingezeetenen. Alle deezen worden door de Algemeene Staaten aangeftcld, en doen aan de:^elven den Eed van hulde en trou- we. Wijders heeft men, in ^sffertogefibosehy cene Leen- eö Tolkamer, en onder de hooge Regeering verfcheiden minderif Amptenaars. Wegens *t Fort Crevecoeur^ zie boven, op des-' zelfs AnikeU De Schans Ifabella 'zal ter »jner i^aatze Visr^ meid worden^
2ie OUDENHOVEN^ Befihtijving van U Hcriogenbosché
*8HERt0GENRAADE4 (V Land van) legt irigefloöieft ttf^ Ichen V Land van f^alkenburg , het Hertogdom Gu/iky Oifien* tijksch Limburg en het Land van Daalhem. In de lengte # van \ Oosten na 't Westen, beflaat het eene uitgeftrektheid van 2«, en in de breedte van 't Noorden na het Zuiden, van twee Uuren gaaüs* Voorheen was het eene afzonderlijke Heei^- lijkheid, en ^ing, van tijd tot tijd^ over in bijasondere hand«j# Zedert bet Jaar i66i wordt het bezeeten door den Koning ▼an Spanje en de Algemeene Staaten , volgens eene verdeelingv daar van gemaakt, bij welke de Stad *s Hertogenraade dea Koning van Spanje te beurte viel, en das geene voegzaame :p\Bzxs vindt in ons IVoordenboek.' De Dorpen , of Banken ^ in het Staaifche gedeelte gelegen , worden , op hunne bijzon- dere Artikelen, befchreeven. Alleenirjk tekenen: wij hier het volgende aan, wegens ©ulpen, waar van men verzuimd heeft, ter zijner plaatze gewa©-te maaken^ Het ontleent zijnen naam? van het. fivieitjc Ve Gu^et en legt tusfchen de Steden Maa- firicht e9 'xfi^ogenraadeé Van wegen de Algemeene ^xs^ een heefViVAi Mer-teBCftSdMMit,. zeven Schepenen, een Se^
XX. DEEL. O^ teflK
\
HERWEN, OP HARWEN, êDZ.
es e^ GcnMensQiaii of Geregtsbod^ De GerefbnBeef- ^eo hebben *er aeoe Kerk, eo den Lotnm fn gemeeofdMp joet die vtn njkM^ Men vtudt *er ook, getijk idlerwege in Jeesen oord, cm goed tmtal RoomtcfagezIndeiL Te Gulpen is ved verder , vaD wegès dea (lerkeo doortogt vm reizigers. AU len, die ulc HoèUmé^ Luik en Brmbmta m Akin en kooger op HA Ihdückèami wiUen, of Tstn daar te mg fceeree, noeien hun- •eo weg over Guiptm necmen.
Zie Têgenw. Staaf ^ Deel IL
Herw^it, of HARWEN, ceo GeUenck Dorp, in de O/z^er^ Betuwe 9 aan de rivier i^ f^aalf bij Schenkenfchams. Met r^^r/ wordt tiet bediend door den zelfden Leeraar, die onder de Kia^ fie vaa /WinviMMgMi flaac*
Herwerden » of HEmwARDGN , een Dorp, in den Bemmeler-^ waard t aan de rivier de IVaalf niet verre van bet Fort .5/, Andrtet. Volgens i^lting, zou bet, in eenen Gütbrief, van éea Jaare ^7, te vinden bq heoa, bij den naam van Berowor- den aangedflid» Henog jan van brabant beveadgde, In deo }aare 1304, de Vrijbeolen, welker van ouds, aas dfte van £f^r- werd^ waren toegefban, Andennaat gefidriedde dh door de» iSertog v«A (Mderlandt naadac si) onder deszelft gebied waren overgegaan. In de Brieven , dsae bekragtiging bevattende» wordt ook gewag gemaakt van een Sckepeadomr en van Heem- taaden, welke, leo dkn tijde, ce Herwerden plagten te verg»» deren.
H£9UU8fü5 y of RBBHDieEury C^üLSMANNUt ) een Godgeleerde ^ftn de Aogsborgfcbe Gdoofsbdijdanis&, geboofen te ff^emêl, in Kteefstend, in den Jaare 1526; een qm vao wiapeltuurige» «n oproerigen aart, die xick zelven en «ndeve» veel onaange- naams verwekte. Hij was nog {img, iKn hem, te Heidelberg^ twee aanzienlijke posten wierden offfKlraafeff^» die van Hoog- leéraar in de Godgeleerdheid en Leeraar ia 4l H» GeeKkerk» Beide poicen aanvaardde h^, doek bcBaiAla it «to bet mar
HËSHÜSIÜS. (tlLEMAWUfüS) 57^
rtgteti Ttn merkelijke opfclmddHigfft^ üizonderlieid ter gelegen- heid van 2ljfie gefthfllen met vtilhalmüs CLEsnrntJs , over het H. Avondmütl. In den waan, dat de Uitfpraak van den vermaar- den MELANCTHON van ved gewigts zijn zonde > ter verèflfeninge van deezen twi.'t, verzogt frëderik de III, Keurvorst van deri Pa/fz^ dut deeze zkHi met de zaak wilde bemoeien^ Doch in plaats van bevrediging üit te werken , deedt melancthons berigt UESHüsius nog meer in toorn ontfteeken^ die zich verbeeldde ^ ^r in eenfge onbedaarbaanheid te vinden met de Leere van tUTHSRus y van welke hij betuigde , geen hairbreedce te willen tfwijkem Ligt voorzag men , zo hmg de dtifttge Hoogleetaai* te Heidelber^ vertoefde, dat 'er geen einde zijn zonde aan het redentwisteo en fcheidens hierom ontving bij, van hooger hand, bevel, zijnen zetel, en meteen de Stad te runnen^ Hij begaf zicht Aii/ar^iv, engaf *ér eenige fchriften in *t licht , die, aan deHoo'> gefchoole van Jena^ raerkelijken twist verwekten^ Van hief Hrlerdt hij na Koningihergen beroepen , om ^er lesfen te geeven io de Go^deefdheid. Doch zijn twistzieke aart deedt ook hiet* ziin verblijf van korten duur t\]xii, Met wignandus gefttakte hi) ook aldaar in een allerhevigst gefchil, ov^r leerflellingen vad geringe aangelegenheid* ' In den Jaare 1577 wierdt hij ooli! van daar verdreeven^ Berst begaf hij 2ich , met zijn gantföhé gezin ^ na Lubeki en van daar na HehHftadi alw^r het Hoog* teeraaraiqpt in de Godgeleerdheid aan hem wierdt opgedraagen. Op zijnen gewoonen trant ^ d:^t*is, met veel twisten en fcbel^ den» bekleedde hij ook hier dien post, tot in den Jaare 1588^' wanneer de dood, op den vijfentwintigften September^ tanzijrt twist* en woelziek leeven een einde inaakte. Aan hét hoofd de^ Saxtfehi en Brunswijkfche Godgeleerden ^ (mdt hij , in eéné bijeenkomst te QjkedHnturgi In den Jaare 1583, tégen de Leeré wegens de Overaltegenwoordigheid , geweldig uitgevaaren. Op^ zijne herhaalde verdrijving üit vier ondedbheidene Steden hadr iemand dit tweeregeHg vaers gemaakte
Qumfitur^ He^fauD , quarta eur puifus dBürbe^ In pr^mftm eatifa èfti fidithftn itaSé
Van welke, woorden de zin deeze is : „ 'Ër wordt gevraagcf ^
OO A 9, Hfi$«
58o HESSELS* (JAKOB)
>, HESHusius» watrom gij uk vier Steden zijt verdreevcn? De ,y reden is klaarblijkelijk: gij waart een Oproermaaker.** Hes- Husujs beefl eene menigte fchrifcen door den dmk gemeen ge« maakt, de meellen meer met Gal dan met Inkt gefdireeven.
Zie BiELCUioR ABAMi» Flta TAeêiogomm^
Hessels. f JAKOB ) Van de drukkende, ziel en Kjf bezwaar rende gewelddaadigbeden, onder welke de Landzaaten, vooral in den aanvang der Nederlandfche Beroerten zuchtten r wa» geenzins eene der minst bezwaarende» een zogenaamde Raad der Beroerten y door den onmeedogenden Hertog ViiN alva^ in de Maand September des Jaars 1567, opgericht. Alles, wat eenig deel hadt gehad aan de beweegingen ,• ten behoeve vai» godsdiendige of burgerlijke Vrijheid, en ten nadeele van Spanje^ wierdt voor deezen Raad getrokken. Hij beftondt uit twaalf Leden. Een van dt^zt was jarob hessels ; een man van aan* zien , alzo hij in huwelijk hadt eene Zuster van den beroemden Raadsheer viglius, en het ampt van Prokureur- Generaal waar- nam ; 't welk hij , egter , nederleide ep verzoek zijner Huisvrou- wen die, even als haar Broeder, tot geroaatigdheid geneigd , ongaarne zag,, dat hij in den Raad van Beroerten zitting oam» Doch, hoewel in *t eerstgemelde , weigerde hij, nagthans, hier omtrent haar ten wille te zijn. Indien *t waarheid zij, *t geeD hem wordt uaagegeeven , moet hij een monfter van wreedheid geweest zijn. Men verhaalt, naamelijk, dat hij ,^ gewoon zijnde meestal in den Raad te zitten üaapen , wanneer over eenigei^ perfoon zijne iftem gevraagd wierdt , zich altoos aan een en hec zelfdd vonnis hieldt , en half waakende en (laapende gewoon wa» te zeggen: Ad patibulum^ ad paUbulum; „ na de Galg, na 9, de Galg L** Doch zommigen twijfelen aan dit verhaal : inzon* derheid, omdat zijn behuwd -broeder viguus, die, in zijne Brieven y dikmaals van hem gewag maakt, nooit hem befchrijfc als iemand, di^, onder *t verhandelen van zaaken van aangele- genheid , zich tot flaapen zette , maar veeleer hem aanprees , als een gefchikt voorwerp om in den heimelijken Raad te zitten. Tien jaaren naa het aanvaarden van deagemeideo post, viebhiv
i»
HESSELS. (JOANNES) S*^
iftlianden van den Heere van rvhove, in eenen opftand, door ' deezen , niet zonder kennisfe van willem den 1 , te Gend be- werkt Hij zat aldaar toe; in het volgende jaar, wanneer ryhove, wien HEssEL«, bij zijnen grijzen baard, hadt gezwooren, dat hij hem eerlang aan den galg zou helpen , na de Gevangenis tradt , €n hem , nevens eenen anderen , visch genaamd , insgelijks eenen wreedaart, daar uit gehaaid hebbende, voor den Krijgsraad voer- de. Hoewel geenzins de bevoegde Regter, velde, nogthans, deeze fpoedig kec vonnis des doods ; -t welk ftraks wierdt uit- gevoerd, door hem te haigen.aan eenen boom, oiet verre van de Stad. Onder 't ma*en van de« wette! ter volvoeringe van bet Vonni^^ fmaalde ryhovr op hessels eed bij zijnen grijzen baard; 't welkdeieze beantwoo&dda met te zeggen; Zuik(r grij- ns hairen zuU gij nimmer draagt . Ryhovb, wil men, zott dit beantwp(«d hebben mqt henk cqe te graauwen: Dat zult gij , fchelm^ Uègsmi hem voorts eeoea lok van den kin üiijdende, en dien op zijnen hoed z^ttende»^ ...
Zie viGLu ntai van mbetjbhen» boopt»
4B0Z» •• ,
HEssEts, (jÖANNEs) Prleftef, Dokter' en Hoogleeraar in de Godgeleerdheid, en- boezemvriend vaxi den vermaarden michiet^ >Ajus,- wierdt gebooren te Leuven, in den Jaare 1522. Naa den gewobnen loop zijner oeffeningen, zo in de Wijsbegeerte als Godgeleerdheid , in zijne Vaderftad te hebben voleindigd, gaf hij a Waar lesfen , over de laatstgenoemde Weetenfchap , ge- duurende den tijd van acht jaaren. Naa verloop van dit tijdperk, beklom hij den Konftikiijken Hofog?eeraatiloel , al mede in zijne geboortéftad , 4n de plaats vin ^martinus riethovius , ' die toe Bisfchop van fleren Was bevorderd, in den Jaare 1563 vertrok Wj, met zijoen 'vriend BOCHiEL bajus en den vermaarden corne- Uüs jANSENics , »i de Kerkvergadering van Trente. * Eene Be- roerte rukte hem hier uit het ' leevén , ó^ deh 7 Nbvember des Jaar» I5ö5, in den ouderdom van vierenveertig Jaaren. Zijn gro«te "Caiechismut behelst een volledig Ontwerp van Godge- leeidbcid eaZttlekunde, getrokken uir Schriften der Oudvade-
O03 ren»
\
^M HETFINGA» (HOMME vak)
m^imm
rea , voorst di^ vaa AUfiusTim/s, Zq^ie ov^ige Schriften loo» pm , me^stsl 9 PV^ gefchilAukkea of uitteggiag^ 4er Schriftuure,
2ie YAIf ANP4EA9» lUhH9$kéC0 BflIgiCM^
Hetthioa» (hommb TAii) uk fatt ttnzleBU)l( Fritsdi Geflag^ wn dien naam, als zijadt fatqsdye reeds ))ekeQd geweest hi dé Vijftfende Eeuwe^ in welke gewag geoaakt wordt vaa 0enen hetb hettinqa , welke eenen Zoon naliet , epo ge- naamd, welke, b^ auk heiuaia van tzum, befaalven andere kinderen » verwei^t keeft homms ea rmn hettinga. Hommb was Grietnav over BaardePaditi ^ es A^eaieen Ontvanger van den Omftag, genaakt over ite Ploreenichatting der Lan-^ gerijen, (er gelegenheid der heüi^nie, mtax kostbavre ondert l^mmge, het graaven van eenen Vaart» de Swttte genoemd. Zijne zucht vopr *aLaoda algemeene Vr^heid; fpoorde heat |ttn tot bet mede ondertekenen van het Veibond en Smeek* ff^hrift der Edelen \ *t welk hem eer<t of» de vlqgt , en ver-' volgen^ op ballingfchap uit zijn» Vbderli^nd te ftaan kwam, poch onder deeze verdrukking groeide telkens zijn moed, Qqdaqka het iN^nvopnis , tegen hem uitgefproken , keerde hij ^der in FrUilmd^ verzamelde ^er eenig^ ]|loeke mikoCcb^» flal^ daar m^de in Zee^ en worp zich op loc een der boofiien ^er Vrijbuiters, welke den SpaajasMrden, die de Friefche Kus^ ten ^Ikena ontrustten, veel nadeets toebr^ten.- Shn Brité was aan zijne medewerkinge de verlqsfing uil de $j>Mtifcha magt verfchuldigd. tiU moet reeds vó^r het Jaar 1574 osrer- Jeeden zijn, als waw ia zijne IJuisvf <HiW . TRVW. ungk, of 9LiMiA,.als Weduwe y<3<^'H<'Q^(^ Bij dee|^ Ip^k hij verwekt pqsicfi en taiui vam hett^qa, i^ va« hem niefs dan soeni ^ een loflijk voorbeeld erfden ^ naaidieo \A\ aüe ^jne V^der* yjice bezittingen aan de Vrijheid hadt of>geoAèrd. Vfijfig iradea ^ij ook in 's VM^< vq^ppen, en dienden, tm hnlpe vais 9aANj£ , Qpder Griave x,pD&iyY( vA?f nassau. De Hertog^ YAN ALVA V0d^ hierom over hou he^ Banvgflnis.; terw^^^ daarenboven, het Spaaiischge^inde Hof va£( FrUtUnd \mkb^ bezitting, yan Moederszijde )^n npibedorYCQ » Verbeurd vot
V
HETTINGUL (TIETI^van) 5»3
kkante» Die viel voor in den Jatre 1570. Sedert» egcer, moeten zij wederom in eere en huine goederen herfleld cijn. Taxo» althins, bekleedde, in den Jnre 1584, de watrdighei<l van Gedepnceerde Staat Tan FrUsUmd ^ en voerde, in den Jaare 15^9, als Overfle- Luitenant, het bewind over dertig Vaandels Knegten* In den Jatte 1593 bemagtigde bij de Kerk ce MiéNfêldê^ iu Groningeiland , en wa», eindelijk, ook te- genwoordig in den vermaarden Slag bi] 'Nieuwpoort.
H£TTii«GA , i^rmri van) karoeder dea voorgaanden van Initfen bedde, vaa eene andere Moeder, wvpkb HonrEMA genaaaid» gaf liem nieci aoe in bekHnftlge bedrifven, ten beite van het Vaderiand. On zijne ondertekening van *t Verbond der Edelen, Uj ALVA in den haac gevallen, en voorts na AniMwrpm oMJboo- den zijnde, voodc hij geraaden, zich eenigen cijdOtknll te hoo* den, on naderhand, bij betere gelegenheid, mee termeerder aut te knmen ten voor&kijfl tfeedem Even als zijn broeder , Helde hi] ziek mede aan hec hooM der no genaamde Watergeo- zen. De Enhbnizentsrs , in bunnen overgang tot ora^jb, genooten van kem merkeUJken bljftand Hoewel het aan t\yx beleid en onverzaagdkeid niec maugdde, mislukten hem, egtef, zijne poogingen , om Leeuwarden en tndere PHeibhe Steden van partij te doen wisfelem Grietman zijnde van ffijmbritte^ radeel , in de nabijheid van de Stad Sneek geleegen , wierdt hij aldaar tot Bevelhebber aangefteid. Hier voor de overmagt der Spaanschgezinden moetende bukken, ftak hij» met zijne man- fi:hap , over na NêordkoUand. Bij het Dorp fFormer , getuigt men, zou hij, met flegts xw^honderd man, ruim dertienhon^ derd Spanjaarden en Duitrchersverftigen hebben. Geen wonder, derhalven , daar hij zo vlijtig ijverde voor de Vrijheid , dat hij wierdt oitgeflooten van eene zo genaamde Atgemeene Amnestie of Kwijtfcheldinge , welke, m den Jaare 1574, wierdt afgekon« digd. Hij fchijnt, niet lang daarnaa, overleeden te zijn. Bij zijne Huisvrouwe , htlk galama , Dochter van den Edelen au- ^o^HJS GALAMA cn KUNERA joi/sMA , Uet hij kindóreu naa. Niet zeer veele jaaren geleeden , is het laatAe manlijk oir van dit oudadelijk geflagt overleeden. Deeze was antoniüs hét- TINGA9 gebooren f3 Janoarij itfp6, en gehuwd, dai 16 Ja«
Oo 4 nuarij
SH HEUKBLUM, HEüRMüS.CJOANNES)
Huarij 1718, met wiltiana isabblla feitsma van heemstra, Geruimen tijd diende hij dea Staac te Lande, en overleedt, in d«n Jaare 17(^8, op Eyfinga-SiMte ^ te Oenkerk^ In den.JaarQ \770 was ^jne Weduwe nog in teeven. .
ZieWINSEMIDS» SCHOTANUS, VIGUI Epiflda
04 H^pentm , j. w. te wat£R , enx*
HcuKELUif, eeoe Meine Sead , tó de HeeriijKheid van dien I3aam, op de uiterfte grenzen der Provincie Éoiiamd^ aan de fivier de Linge\ M^ke langt liaaremuuren iteeomt; Zij- is van i^ne langwerpig vierkante gedaante , en van merkelijke ultge* llrektheid, naargelange van het getal der.Huiito^ Volgens da* batfie opgave bedroegen .deQZQ;flegts honde^ddertjea* .Ntee vreemd is 't, derhalven, da(. Htuktïum^ «vaa^t ivtlkr.-eertijds. j(.eden ter Dagvaart plfigtQn te verfbhijnen^.' ai .vao vjQor lingQ geene Afgeyaardigd^nr der^iraiitta zendt. ' Indien *t ^darheid zij» dat het aloude • /^(f/v»^w J}e( tcfepwoordige lU'ukelumkt^ ^u- de Plaats al v6ör het einde :d^ A^^tde £euw« lo weezen moe- ten geweest hebben, Lai^teefit de Stad. nevens de Heerlijkheid, laboord aap bet doorlucbyg. GeQw van ^Rc^&i- Bij de om-*, wentelingen vfui zaakei^, van tijd tot tijd hier te Lande voorger yallen , is 'i een en ancter.eiodetijlc aan Holland gekoomen»^ Weinig aan;(iens bezit tegeftwoordig he(5te^tje<i. UJt.d^ over* blijfzels v^n het Kaileelr^ pas buiten de Poorte» gelegen» is af ^ leiden, dat het voorma9'ls ^ene aans^ienlijke.Sj^erktj^ ge wees;. is« Het Stadhuis is te. gering, on^ 'er melding. vfiu te iiKiai^en, De Hervormde Gemeente^ die 'er eene gcoote en ^uime ICerk; Ibeeft , wordt door éénen Leeraar bediend* . De Regeerïng be- staat uit deQ. QrQsi^rd , tw^e Burgemeestefs -en 2;even Schên
pen^Pt ..... . . ' -.
Peürniüs,.Cjoan?«p4) volgens den verlatijnden , doch eigeo-i lijk jan van heurn geiiaamd, w'erdt gebooren i^Utre^ckt^ op ficn 25 Jamiarij cles Joars 1543 /ujft een deftig én alpud Neder-» iandsch Geflagt. Zij, welke nog heden, 'in den deftigen Bur- g§]:ft9P(It te A.ntfl^rdé^my di^i^ paam voeren^ 2;oiideu, meepc
«len,
HEUftNlUS, fJOANNES) HEUS. tJAKOB i») 585
mm
mfat iQBgelijl^ ToklRii vtn dien tom zijn. Onze heurnius, wiens genegenheid ^icdi tot: de Geneeskunde bepaatlde , oeffen* de zich in di0 «aecenfcl^p, eersc^ite Liui^en , daarnaa te Pa» rijs 9. en eindelifk te FaduA; hier wierdt hi} vereerd met de waardigheid van LeeFsar* Niet lang naa zijne wederkoilMt in het Vaderland , bdüom hij den agtbaaren trap van Schepen ia zyne Geboorteft^d. . Doch hij .verwiafèlde die burgerlijke waardigheid, eerUng, met een anderen post, die beter 4nec zijne neigingen llrookte. Aan de nieuwlings oprigte Hooge- fc^qole 'te Leiié» was hij een der eerfte Hoogleeraaren* .Mee 29 «veel ipenw.gaf hij, geduurende der tijd van twintig jat- ren, ,and^rw.i> iQ 4e -Geneeskiuide , dat hij den nieuwe 5dg^ tipge..ge(sn kieken luister bijzette. • £ens bekleedde hif de waardijgheld van Rt&qr Magnificuu Hij cverleedt, op dea^ IK Augustus 4es Jaars.j6ai, in dea ouderdom van 58 jaaren«* Van ^s Mans naarüigheid en kunde ^getuigen de veelv!fUdige> Schriften, door hem in *t licht gegeeven. fiehalven zijne ver* klaaringen over mppocratbs , beeft hij gefchreeveu Inftitutiê- nes AÏediciriég. -^ Praxis Medicitiée generalis & particula^ ris. -— De morbis Capiiis. «^ De marbis Oculortnn^ auw
riutHi najf, dentium & ^ris» — " fie morbis peQoris. De
Febribas. De Pefte. ' De morbis Fentticuli. D»
morbis mulierum. lu zijn huwelijk met christina bavers hadt hij verwekt eenen Zpon, qttho HEUftMJus, gebooren ia . den laaré \ij7x^\i insgelijks, aan de Leidfche Hoogefchoole,- h^t Hpojgleeraaramnt 'in de Geneeskunde . bekleedde. Ouder a»- fTere 'heeft men van.^eez^n ^p$ Verhandeling De barbaricm fhilofo^hia. *
2ie MEüRsius, Aiben. Batav. adami Vits
iK/r//r» G^rmo». VAi,. andreas t en andere.
• Heus, (^akpb de) een" vermaard Nederlandsqh Kiinstfchil- ^er, wierdt gebooren te 6^tr^M/, indenjaare 1657. Nca ge- ruimen tijd het onderwijs te hebben genooten van zijnen Qojn WILLEM , van welken w^ in 't vervolg zullen fpreken , dreef hem cTe leerlust na Italië y om aldaar de meellerflukken dér aloudheid 1^ fnaie en edele af te zien. Verfcheideiv jaaren vertoefde hij ,
O05 ^q
9 ' »
SM HEUSt (WILLEM de) HEUSDEN. *
m
20 te Rfime ali ia «nder» Staden vm te hnscrijk gewetc Hec voorbeeld van lALVAToa kosa tedc hem vto tnot vennde- reo, vooral in *c ichildeitn van beddtjea» Daarenboven hade hij eene edele band in 't fchildecen in *c kiein van Paerdco ^ Koeijen en ander Vee. Naa zijne wedericoasc van zijne uic- land&be reize» fchijnt hij zich te AmfttréMu te hebben neer- gezet. Althana üierf Uj In «Ue Scad, op den 9 Maij des Jaara
Hsnaf (WILLEM de) Ooni dea voot^anoemden , iKde een Virtchiênaar ^ wat een Leerling van den beroeoMte botr, e» leide zich voomaamefijk toe ophetfeUtdercnvanLandlbfaappen, in de manier zijns Meeaters« Zo wel als zijn Neef , oothiekk Uj zich gemimen lijd te Rêmê en In andere Steden van ItaHe. Hij overleedi in zijne GeboortefbKl » (xizeker hi welk jaar, doch hl hoogea ouderdom.
Zie HOtmnAKEir, Deel IIL
Heusden, eene Stad» in het Land van dien naitm, ia hec Zuidoostiijklle gedeelte van Holland^ aan eenen Arm van de rivier de MaazM. Ia haaren omtrek hmgs de Wallen beflaac , z\\ ongeveer een nur gaans. Volgeoa de jonglle opgave telde neii *er vijfhonderdzevenendertig Hulzen , en dus ruim hon- derd minder, dan eene Eeuwe vroeger , in den Jaare 1632. heulden heeft drie Landpoorten en ééne Waterpoort; voorts, binnen haare Muuren» e^ne bekwaame Haven , tot eene Leg*" plaats voor de grootHe binnenslands vaarende Schepen. Da Yest)ngwerken , volgens de • hedendaagfche Krljgsbouwkunde aangeleid, zijn zeer aanzienlijk. Langs de Wallen heeft men» tusibhen twee rijen Lindeboomen, een fraaien wt^idelweg. Tot sheerdere ftcrkte der Stad, kan hét omleggende Land ondep water gezet worden. Veel heeft deeze Stad geleeden, geduu- rendc de Gclderfche, Spaanfche en amiere Oorlogen; als mede door Brand , herhaalde reizen bier ont(^n : onder andere op den vierentwintigften Julij des Jaars 1680 , ter gelegenheid van 0Bn zwaar Onweder, fn *c welk de Blixem in den Toren van
H£USDRN. S9r
m^»
I
\ Kafieel floeg, onder wettcen het Buskruid , in diepe Kel- ders» bewaard wierdc, en *t welk «angeftooken zijnde» becgp- beele Slot, met eenen fcbrikwekkendeD llag» ïn de lucbt dced( vliegen. *t Kon niet uitblijven, of de gebeele Scad mom hief door merkelijke fchade lijden.
Het Stadhuis , waar van , naa het afbranden van hec voorsiM^ de , met alle de Stadspapieren , in den Jaare 1588 de eerfte grond* üagen geleid wierden , is een fraai geftigt , pronkende iMC eea fierlijken Toren , die in een achtkvttigen fpits eiodlgt» De Ge- reformeerde Kerk» di» door drie Predikanten wordt bediend 9 is een oud en ruim geboawr Onder de inwendige fieratdea punt uit, eene fraaie Graftombe, door den 3aron van fries- M£iM , Gouverneur da: Stad , geduurende zijn ieeven , voor bem zelven opgerigc. De Fraofche Gemeente , die niec calri|k is, wordt door ééaen I^eeraar bediend. De Roomschgezinden^ die hier in goeden ^t>le zijn, bebb^ 'er^eene Statie, in welke een Waereldlijk Priester den dienst venigc Voorts heeft mes *er vericheiden gcftignn, %s> ten dienfte van behoeftige Oude Mann^ , Vrouwen eo Weeskindenen , als voa Zieken en Ge: kwetllten» Het AiQmuniedebui4 is een ui^g^ftrekt gebouw. Toe bet Kruidmagazijn wordt gebruikt de eenige overgebleeveoe ffwaare Toren yan het gefproqgene Kafteel , welk» grond thans met boomen is bephint, en tot eeq^ aangenaamc Waodaiphaaoe
erftrekt.
De Regeering van Hêuiien beilatt uit den Droaflurt , die ttvens KaAeleiu en Dijkgraaf der Stad en van d«a Lande va« Hemden is: voorts uit drie Burgemeesterea, zeveo Sohepeoea pa eenen SekretariSv Van wegen de menigte Hop , weUte In dei onliggenden oord geplant wordt, hadt men V» van ouds, ves» fcheiden Brouwerijen» en wierdt k| dat gewas veehandels ge- dreeveq. Ëbideiijk iperkea. wij qog aan, dat Hêusden, nevens imdere kleinere HoUaxKUche Steden, thans vaa dat Voorregt uiCr ^ooten , Afgevaardigden ler Vergideringe vun Hunne fidei^ 6toot Afogeoden plagt te zendetk
Zje opi>£NBov£S4 , Btfihrijifing van Jfieasden,
Hev^*
r
5IS HEÜSDEN, (OUfD)*HEUSDEN. (HEEREN van)
Hewden, (oud) een groot Dorp, in de Heerlijkheid van dien fltam , legt e^en Mten de Poorten der gemelde Stad , in eene zeer vermaaldijke land^eeke. Oednurende den 2^mer» Boeteb de Stads- Predikanten , beurtelings , aldaar den dienst waar- neemen , in de Kerk , welke ia den Jaare 1724 aldaar gebouwd irlerdc.
• ffeosDEN, ( HEEREN van) een zeer oud en weleer zeer aanzfenlijic Nederlandse^ Geflagt, doch, althans in de manne- l^ke Linie, reeds eeuwen geleeden, uitgeftor^n. Het ont« leende zijne afkomst van de Graaven van Teiflerbant en Kiee* yi^ door robert, tweeden Zoon van robbert van kleevb, Graave van Teifterbant , eü van küNigundb , Dogter van deu Graave van Huy. Des eerstgenoemden roberts ouder broeder was lodewyr, welke zijnen Vader in het GraafRrhap Têifterbanf opvolgde. Aan robert viel een deele Heusden , net de onderhoorige Dorpen, en wierdt daar van de veerde ^Heer. Robert leefde van den Jaare 839 tot in het Jaar 857. H>j hadt nog een jonger broeder, diberik genaamd, welke tol zijn erfdeel bekwam de Heeriijkfaeid Altena^ en dus de Stamvader wierdt van dat hoogadelijk HufS.
BoüöEwyw, de. tweede Heer van HtusJen^ eenen togt'na Sngtiand gedaan hebbende-/ ftrhaaicte de Dogter eens Koning» van dat Rijk , sophia genaamd , en voerde dezelve na zijn Slot tê tiêUTden. Lang bleef zij hier verborgen, eer de-Ko- tolu^' eenlg «narigt wist te vemeemen van haar verblijf.. Ein- 'tdélijk ^ierit'zij rtitdekt, door een Engel fch' Koopman, die iiaar- te 'He«j4tör zag, en, bij zijne Wederkomst >in Engeland^ «an den Koning- 'daar van vèrüag deedt. iS^Aks zondt de Vorsc eenen Edelman derwaarts, die haar op bet Huis vondt, bezig met fpiniien van purperen Zijde, op een* rood Wiel. Naa on- derzoek g'edaan te hebben aangaande haaren toefbind , kinderen 'en verdere bijzonderhedefi, keerde hij weder na Enge/and, en deedt daar van, aan den Vorst, naauwkeurig verflag. Thans ontboodt de Vader zijne Dogter, met Heer boudewyn en kin- deren, toe zich, onder belofte van eene vriendelijke behande- lioge. Hij hieldt zijn woord. Naa hen allen, geruimen tijd, teo zijnen Hove getoefd te hebben, Het hij zijnen Schoonzoon,
snee
HEUSDEN. (HEEREN van> 5«9
ttet dezelfs gerin, wederom vertrekken, rijkeHjk begiftigd» nee dit bedhig, nogtbans , dat' boüdewyn , ter gedagteuisfe van *s Engelfchen Edelioans ontmoeiinge biy soPHUy VQor Eich zelven en zijne naazaacen , in het Wapenfchild , een Rood Spinnewhl op een Gouden Veld zoude voeren; Dit wierdt beloofd , en ook naügekoomen. U'rt zijn huwelijk met de £«- geirche Prinfesfe liet Heer boodewyn naa,
R08ERT , den Derden Heer van Heutden. Deeze (Werf ia den Jaare 914, en liet naa, uic zijn hnweiijk mee alidA;» Dogter des Graaven van Zutfen ,
Edmond, Vierden Heer van Hetnden. Deeze nam tec Vrouwe HWegond . Dogter des Graaven van Zein , leefde toe in <1en Jaare 929 , en was Vader van
Jan , Vijfden Heere van Neusden , welke in dan echt tradc net de Dogter des Graaven van Loon* Zijn dood viel voor la bet Jaar ^>6j en zijn Opvolger was
RoBERT , Zesde Heer van Heusden , en de echtgenoot eenee . ]>ogter des Graaven van Spanheim^ uit welke hij, bij zijn overlijden, in den Jaare 972, Vader was van
Boüdewyn, Zevenden Heere van Heusden^ Hij leefde toe in den Jaare 1028, wanneer hij naaliet, bij Aiiday Dogter det Graaven van Gennip» behalven ee^e Dogter Alverade^ gehuwd aan Heere Dirk van Brederode ^
Jan den H , Achrften Heer van Housden. Deeze nam tet Vrouwe Machte ld van Steenv orden , en ftferf in den Jaace 1073. Hij hadt eene Dogter, ^/iV^a genaamd , die de echcgenoote wierdt van Heere Jan van Ar kei ^ en eenen Zoon ,
RoBERT , Negenden Heer van Heusden. Hij- hadt in hnwe-' IVjkypAafiKa van Arkely Zuster van Heere j/^Wy boven ver- neld , en Dogter van Jan den II van Arkel en van Margaret» van Aliena. Bij zijn overlijden, in den Jave 1092, liet hij na
BouDEWYif, Tienden Heer van Heusden ^ geftorven in den Jaare iii«, en getrouwd met Bcrtrande^ Dogter des Graavea van der Lippe, bij welke hij verwekt hadt.
Jan DEN ni, Elfcien H^er van Heusden^ Zijn dood viel voob in bet Jaar 1135. BÜ Christina^ Dogter des Heeren van Arens- berg , in Westfalen , was bij Vader van twee Zoonen i willek
co ASNOUT»
0» flEÜSDEN. (HËËRËN^ vxi«r)
imÊÊmmmmmmmmmmmmmmmmmim^mÊÊmmÈÊim
Willem , Twtalfde Meer ran Hemden , getrouwd met Etk iaheth , Dogtef des Gmven van Leinlogen , (Herf * zondeT kinderen, k) den Jaare 1153.
Aknout, erfgenaam ea Opvolger van stjnen broeder willem# tn Dertiende Heer van Heusdên^ overleedc in den Jaare 1168, Malaatende , bi| Marim 9 Dogter des Graaven van Salm , behal^ iren eenen Zoon h^udewijn , die Heer vad Heerwijk was i
RoBERT , Vijftienden Heer van Heutden , gehnwd met Phim Vppe , Dogter des Heeren van Diest f in Braband , en geftorveo in den Jaare ii^oa. Een jongen broeder van hem, fVouUr ge^ naanid, was de Stamvader van 't Geflagt van Spiering^ en zijn 2oon 'en Opvolger
Jan de V» Zestiende Heer van Heutden* Hij liadt nog eenen jonger broeder , met naame H^iUm , van welken die vaa tiedinkhui%en y of Hoifikkuizen hunne afkomst OQtleenen* Heer ]AN (tierf » iü den Jaare 1235 , en was f bij de Dogter des Graa* ven van Vemenburg, Vader van
Jan den VI , Zeventienden Heef e van Beusdené Zijne echt' genoote was Catharina^ Dogter van Jan, Graavt van Loon^ en zijn dood viel voor hi 't Jaar 1279. Behaiveil dtezeii hadt piTi D£ V verwekt» eenen Zoon, den Stamvader dei Geilagta #»» yèin , en eene Dogter » die de huisvrouwe wierdt van G//V« ier/, Heere van Vianen, Zoone van Zweder van Knttenburg^ en van eene Dogter ^tt Heeren van der Leede} hij ftietf ia dam |aace 1265. Jan db VI Het naa: Ja» van heusden, die vplgr. Arend van Hfusden f Heer van der Sluis , Ridder. ymn yan Heusden^ de Jonge» Heer van Heesbeen» Hei
ook kinderen heeft naagelaaten.
N. ran Neusden » getrouwd met Oiió ifmn Arkelt U{g0*
caamd dê Sterke*
Jan t>E Vil 9 Achttiende Heer van Hemden , gefforven iXi deit
|aire 130S t badt in zijn eerfle huwelrjk Alidm • Dogter def
Grsflven van Wijbeftefai, en in zijnen tweeden echt^ Eringmrd^
tHigter del Graaven van Wickeler. Heer jan was , nevens cvs-
ÉERT tAN AUSTEL, HERMAN VAN WOERDEN, OERARD VAN VELZEN
en andere Edelen, hi den Jaare 1296, een der medepiigtigen aan het verraad eu den moord» omtrent Graaf floris den V-ge»
pleegd.
HEÜSDEN. (HEEREN van) gyt
pleegd. — ^ De Heeifijklieid Hemden wig , tot nog toe, een Leen geweest yn den Gnave van Kleef, tot dat diderjk db Vin, Vierentwindgfte Gratf van Kleef, in den Jaare 12^3 , of» volgens anderen, to 1190, op zekereii dag, in ^sHage, ziek bevindende in een vroHjk gezelfchap, zijn Opperregt oyer dee- ze Heerlijklieid, als mede over die van Altena^ en over hec Slot en de Stede van Woodridieni, opdroeg aan Graave florii MN V, zijnen Neeve. Zints dien tijd is Hensden een Leen der Hollandfeiie Omvea gewotden, en bebben de Ifceren van Heus* den lietzelve van bnn ter Leen ontvangen. Dit gaf aanleiding tot menigvpidige en oneenigtieden oorlogen , tnsichen die vanHd- land en Braband, naadac de HeedQkbeid, door koop, de eigen- dom was gewonden vin jan van brabahd. Nogthans is , in *c einde , liet Leen aan Holland gebleeven. Heer jan de VI , liet naa, bij zijne eerfle Vrouw: Jan van hevsden, die volgt.
yan van DrongeUn , Stamvader des Geflits van dien naame; Uit zijnen tweeden echt waren hem gébooren : Jêm van Htusden , Heer van Elshout , uit welken de Tak
van Hemden ran Ehhorn is gefprooten , en Eent Dogter N. N. dfe, bij Graaf floris den V, Moeder wierdt van den Bastert Witte , Eerden Heere van Haam- ftede* ]an de VIII, Negentiende Heer van Heutden^ het Land ver; haten MH>bende, misfchien om zijns Vaders misdaad, begaf zicb in dienst des Konings van Engeland, tegen dien van Frankrijk, es IHerf in den Jaare i3if. Rij was tweemaalen getrouwd geweest r eerst met Margareta , Dogter des Heeren van Kuik , in Bra» band; daarnaa met Sephiê^ Dogter des Heeren van Kranendonk. Behalven eene Dogter « waarichijnlijk uit den laatften ecbt^ Sophla genaamd 9 getrouw Éief den Graave van SaSenburg, wu bem gel>ooren, een Zoon^
Jan de IK , Twittigfle eo taMlIa Heer vin ffenseen. Uit zijii bnwd^, met GÊWfgwwdk^ Dogter vin Jan vtn Arfcd en van Erlngard vin Toorn , wierdt bem aileenitjk gébooren eene Dog- ter , Magarefa ran fteusden , verfodM att Lodew^ van Me« chelen , Graave van Vlaanderen , doch vMr de ïïuweHjksvohrek* king overleeden. Heer jasn faadt de HeerlQkfaeld van Heusdeti
ver-
59» HEUSDEN, (HEEREN van) énz.
Terkogt aan Hercoge jan van braband. De Graaf van Safièn* burg, behuwdbroeder van Heere Jan, en de Heer van Dr^nge* ieftf zijn Oom, nevens desselfs vijf Zoonen^ deezen Verkoof^ niet laaiende gelden ^ verzecteden zich daartegen* De Heer van Drongelen moesc voor den Brabander wijken ; en de andere,^ door goed en kwaad befcheid, niets ziende te winnen, verkogc zijn regt aan willem den goeden, Graave van Holland. Hier uit oücdondc twist, tusfchen Holland en Braband, die* ten iaat- ile, beflist wierdt ten nadeele van den Graave van Sftffenburg; welke, voorts, zijnen moed zogt te koelen, door rooven en branden in Braband, en *er, op alle andere wijzen, zeer (legt buis te houden. Ten laatften, evenwel, kwam betV tasfchcn den Hertog en den Graaf, tot een Verdrag, waarbij deezeaan den anderen zijn regt op Heusden afltondt, voor eene Jaarlijk* fche fomme van driehonderd gouden Kröonen, te betaalen uic de inkomden van *s Hertogenbo&ch. Niet lang daar naa, tusfchen den Hertog van Braband en den Graaf van Vlaanderen, twisc cncihan zijnde, over het bezit van Mechelen, wierdtde Graaf van Holland tot Scheidsman Ingeroepen. Van deeze gelegen- beid , meent men , zou de Hollander zich bediend hebben , om aan *t bezit van Hemden te geraaken. Want des Brabanders zij- de gekoozen hebbende, betfiste hij den twist mee deeze woorden t Meehelen dijn , Heusden mijn. Zeker is het , dat de Heerlijk* beid , van toen af, aan de Graaflijkheid gekoomen , en zederc daar aan gebleeven is.
Zie Oude HolL Kronijki pontanus. Hifi, 4. Ceiria ; s. van leeuwen , Ratav* II*
iuftrata ; oudenhoven , Be/ehrijving van Heusden,
Heusden van elshou3>V teo alond Adelljk geflagt » welk» Stamvader was, gelijk boven is aangemerkt, jan van heusden^ derde Zoon van jan den. VH, Achttienden Héere van Heusden^ en van alida van wybktein. Heer jan van elsuout leefde omtrent den Jaare 15^. Bene Erfdogter uit den Huize van Ebhout bragc het Slot en de Heerlijkheid van dien naam in hec.
CeiJlagt
4«
HÊÜSDEN v*N ELSHÜÖT, HEÜtÉRUS. (PONTOS) $93
Geflagc van Heusden , en was dus oorzaak deezer naamsveraó- deringe. Gerhard» een der naazaatein van Heere jan, wierdr, in den }aare 1414 , door de Geiderfchin , omgebragt. De Kleinzoon diens ontijdig geftorvenen , mede gerhard ge* numd > overleedt in den Jaare 1588 , en liet vier Zoo- nen naa :
f.KoRNELis» Heer van Elthout^ Gouverneur van Heusden • ^«n der onderboorfge Landen. Deeze h/idt eenen Zoon, dide- RIK genaamd. Luitenant Koionel, die» in den Jaare 1648^ iR den Stag bij Leipzig, Ibeuvelde,
3* Egidius, Prefldent van de Rekenlramer !n Gelderland* Hij ftierf in den Jaare 1635; ^° i^^t verfcheiden Zöonen naa*
3* Ivo > Ontvanger Generaal, van wegen den Koning van Spanje, in Gelderland èn Zatièn, gedorven inden Jaare i6ao«
4« Jan , Ontvanger Geoeraal ^ van wegen dien Zelfden Ko* f ing, in 'Zeeland. Hij overleedt in den Jaare \66\i onder andere.kinderen>n8a]aatende eenen Zoon, met naameDiDOtiK» Thefturier te Brutfei^ vervolgens Ridder 'Baronet, Hoofdop* ziener, van wegen den Spaanföhen Koning, over de Kaliaaleil te Brusfel, en, ki den Jaare 1688, tot Baren ytm 'fiéiHden verheveué Door' eenige Zoonen heeft deeze zijn'Gèfla^ vèort* geplant. »....:...','
Zie B^ücEL, Sfemmat.^?. H. p. 113;
* ^ - - •
' »> « - - 1
HwrrERüs , ( i>ontüs ) een vennaari Ned^hmdsch Oodgéi leerde, doch niet minder bedreeveri hi 's LandsGeföhiedenisfen; wierdt gebodren te Deifi^ In den Jaare 1535. Op de kennisfe 4ler Godgeleerde en daar mede verwante weetenicHappeni lel« de bij zich toe, eerst id zijn Vaderland, én daar tiaa té Fa- rijs. Bij zijne terugkomst uk Frankrijl omhelsde hlf den Geestlljken flaat. Eebe Kanunnikdij ' te 'Gtfr/rA^/;tS^siiér)oön rijner naarftlgkeid - en kundd. Niét lang,' even wd,'^hidrhfj genot van^ deezen post ; van nt^egen de "binnenlandrcfié óhlusten moest hij dien, en oek zijnc wöonfhd, vérlaateifi 'HkijTERiri Week na St. Trtéien^ doch wièrdt vervolgens Proosr van^mArar. In goeden ouderdom llierf hif ^ 4n dén Jaare^ 161 f ;-^ Zijne ihu^ gelaatene Schrlftch (etttigen va^ itjne HKbriekeanlsfei^' Dd X9(» fiEBU Pp y^or-
514 ' HEYBE* (JAN WW !»%:>
h* " *
yoomamfie. van deeze i^xi,.Rer%m JB^r^ffMdicarupi.,lJhf\Yi. Return ïïelj^iaarxkm ,at4i^ A^^riacartm Lijïri XY>. Ut k^ttf rum én'fiét SégfuU BeJ^ie*
I
» •
Zje VAU AfiMya^RiéU^^.
Ueyo]^^ . (jan* VAN o&R^ gebopren )e G^riocA^m ^ -isi^ éem j«ar^.^3J[t..Y^!4^^^» ,UJ' ^^ na^kopmeliugfclvip^ int erkento- nisfe gedagc té worden, van ,i^j|gföc,,|W9e;ailji^r Wjer heilaag inp'OftyiR^iqgeiv om 'o,|(le«5cW<Vn>!.M ^e» qngpwltöi,. aan ^iffilfc^ hj^F blpoc(l^t, j9§QÏg ,.9ed;Q(^^i < pf ; bettfpQdrog ^.t^^^ té bf^geii» II9 ^ebi ^c QPgr.f»p fijM' ver)>eieriQf«i aan, der3raod- fpuken» ep'Zijt)^ pcyio^ >il9tJU^niaartieo r oai-» bt} nacht; te..S|raateQ; |^,;yefli€h(^n« . Tq ..ww^n» ute.«ijne»gebcmcefta(;i . sich<>ns^ 4!i9fien40n^ bQgeQviei)'»vjeiii^iv€r tlcfa met .'fil^;wDon bét^ )>^l^ pp4^g^?et,; om •fl^,2}a> ip ^^ T^eokivnte jte rdefittieo^ n^a^r. (giQ hii..e9Q^. oycili^^dfs..ii^og je^ooUe^ bcfiii^^ bl|»f..Wff oVW<^d9óiig:fc.iler:ifjw:fWage klrig^ op bet; brand- blua&tan^uio <;«De;. veerijke;,. 4n..4ig?b«bouiirde ScM» enhier 4^06^ mi^f llap JieQi:gf i^n^^y r»^>t9n4 <miecbeftg. Van dé vroegfte^ tijden badt men zich hier bediend van lederen Emnur%^ ^4( mft]vai|rjSf\^^v'Wie)F4<ï%opgcdraagen langs zogenaam- de Brandladden , welke tegen de brandende gebouwen wier- den opgericht , om voorts in de vlammen te worden uicgedort.
Zel^n.yvjO^ , baalde » onp dqo y99;tga^ dt% brandy ^^ftui(eii^ de ?^WeftoksBè,j{^uuten; m^di^ v««
2;iipai;e4ii?^W,^/:f»4^f?Ml!.^ «^p;alH^e[,itekl5eB. vaajBgemaakU ^'M^iéJ^B n.pn^f >ffi jK^kfekkSg^iid^^eW ^fve^r$bappen öa geipopte ^tftjJfoc^jrqi,. Yfir^n3ffeft..^pe. feprt ^«n ^ot^ n ?w|W^,Pj39dfpuitOT,^.al^fnfi3j5|iH<?^«»n ViS ei|Bb*iiigep;kPom> nV'^:lf9!P«'PA.?W» .dl^.iaa{i;^u ,%Wiit^w^dt.jiBffi»»rotfdy .<» 4opr fli^d4^j]irjffl.,depzel(vg^ Ij^t .^c^. pj ,h9^eps4>p, he*. J?ait vaf bet Uwa^nd^. Hui^ tebif-^i^g^, ^^00.. i^, &p(f^ ongfp^^keii wtea}^.diee^e-tpftl|b?l,99d!?f)ï^^^^ yokl^eji^. geeo^ipi^ aia.bei
¥^^:yi^. ilopd^^ .y^jii^hi Romers r»A( is» «oodigea
. 2 :
mVDia. (JAN 7»rDEa) S9S
mm
voomad yaa wator uitleveren* Door de.vastgdchroefde.Piir peo konde men 9 menigttiialen ^ het water niet bresgen ter piaatze, alwaar het iozopderheid vereischt. wierdt. Dit alle^ ontging ni^ de opmerking van. den Icfaranderen van d». HEYDB , en deedc hem zijn vindingrijk vernuft te ba^ue oee^ jmen, tot het verzinnen van korter en kitgtdaadiger. hutpmidk delen^ Dit brag^. hen^ op de gedagce,. OW aan den. Btapdipiut .te voegen een ledereu Pijp 9 welkie, naar g^ vinden en ve»- .eisch van z^k#n» door middel 'van Muioeyen»; langer of kov- ter g^aakc, en, door «tjne b«igMa«ii<^, door Htti^eo; Steegen ei) ^gppeni ikoode ^leid. wotdgi, na de plaütMii daar h^ , water den. meeften dienst honde doen* Hier nii o9f^ fiopdt de benaaming rvan Séfii^-Brandlj^munp welke. aan. iie Aieume uitvinding gegee\feo wjevdr* D^cenboven .maakte. bü aan zijnen Bcfwdiprit. npg^awteri^' fverbetefinge9» welke 4i^ igemaklijker en fpoedjger deedeo iwerk^» Y4N dai^ m^rop jdeeUe zijne uitvindiog mede aan e de R^ee^uig der ^S^j, we^ Jee, bij onderzoek en naa berbaalsktpro^n» dezeWa yandi^ iiiutigbeid bevondt» dat zij^ te ^ 4(9. Jaare. id^fa , oi\z^ va9 j}c& HEYi>B. to^ Algemeenen Brandmeeate; aanftêlde, cenze^l^ hem Okuooi verleeodej om aUeeo «, in deejie Stady Qfiuidrf ^ ten te mipgen maaken en verkoop!^. Zinfs de invoering ,va^ .deeze hellzaa^e ukvindmg, we|k« qpk Qlder» (poedig. na^volr ^era vondt % zijn de voorbeelden van zwaaren veel brand zeidr jspafoer geweea^ dan in voorgaande ójdeo^i . N|ot 4^ egfiig^ waa deeaeukvindiag*»- dopr welke van db% ^Y0&9 nle^Oegtai \^.4mMrd$»».v vxfm ook op andere plaat- zea;,.zi^ Yes4ienft£Aijic beeft ,gem9^ku. ifteeds te yooren bs|d^ )u} gr^^e. «$re ing^> e^ merkelijk nm gedaan, met zij|o\f y^qr^MUg^»» HirigRing». pm .bij nairfit'de. Stfld bebapKlijii t^ ivcafiicbtem V«lfeheid«ne^ middl^len, ;ha<k men» .al van. yifo^if tk^%% M» diep, eiadit,, ia'c ^etk gefteU^' bet een gêbreitki^ ^cr daa, h«c ^ndfr, en aüen aan cro9(«> id»reken oq^b^yï?* Jjea ondfte! nddckl wMsL het b^nd^» KanJCMn^ei» i9 Laac^cv iiai« welke* iMW en d«ir , in. *f mddep: van^ voprnaatpe Sffa% xe» en 09^ ftujUBMH Q^^ndeo. Qo(?b vei«R4s 4ee;Ee ^w^^inig lictvt Ipm^Q, o»tyii|g«i ()e Herb^rgiefii en Tiip^^i bev«l^ q« in Jlimg.VQlMb«iU««f;il9& -Aay/pq48 t^.tiect ^s^^^ Ucht.9>i^
Pp a den.
S9$ BEYDE. (JAN VAKf DÊ»*>
den, Nittderliand wierden de iowoonerf der Stad, op Boogen hiCf verpiigt, aaa leder twaalfde Huis, een Lamaam met een 1>randeiideiv Kaars te huigen. Doch deeze keure wierdt gebrek- kig naagekoomen. Dé meoigvuJdige voorbeelden van in *t water WÊiJlikn en verdrinken van menfchen deeden den vindingrijken van DER HEYOC zijn vemuft fpiczen , om, door het brengen van neer liebts in de Stad bi] nacht, deeze en andere ongelukken te iroórkoomen, Hi) meende daar toe een gepast mf ddei te hebbei) gevonden, Inltet imiakzel en de fchikklngder Lantaarnen, wet- te , met eenige kleine veranderingen en verbeteringen , nog he- den In gebruik zijn. Zl}benaan, naamelijk/ ineen Lamp, ban* -fende In een vierkanten Lantaarn, twee v&ecea boog, van bo* ^en wijder dan beneden, gedekt met een blikken (huiver, met irerftlielden c^ningen nederwaarts ukkoomende ,' die , zonder «enigen togt te doen binnen koomen, den rook^ van het branden*- de Lamppit aait alle- zijden üitlaaten. Deeze Lantaarn rust op ten booten paal, van bijkans tien voeten hoog; behalven ét zulke y welke, aan een ijzeren arm, aan de Huizen van veefe èurgeri , of op der lioeken van Straaten en Gragren , of van openbaare Gebouwen, zijn vastgemaakt. Tot nog toe, zeden liet laatst van *t Jaar 16^9, wanneer van der heyde^s Lantaar* toen eerst wierden ingevoerd, heeft zijne inrigting (land gehou. den. Terwijl wij dit fchrijven (in i7i^8) heeA men eenen aani- vang gemaakt met bet plaatzen van Lautaarnen , van de zelfde foort, doch in gedaante eenig^ini verfchillende van de oude, en met iwee Pitten voorzien , hangende aan een beogen ijzeren Staak, boven, in de gedaante van een Zwaanenhiils, geboogen*^ ca die door middel v«i eeb touw, welk langs den- Staak loopt> nedergelaatei en om hoog getrokken kunn^ worden, ijm nog meer lichts in de Stad te brengen, zegt men, znllen deeze Lan- taarnen, indien jiiet elders, althans op de roornaamfte GragteA der Stad geplaatst worden. Verfchoon, Leezer, deézen uiilbp« Van der heyds woonde en bidt zijne weskphais In de Koe- ftraat, aan de Nieuwemiirkt, Nog heden ziet 'men, boven dè deur van dezelve , eene zinnebeeldige vertooning op zijtie uie^ vindidg, zo van de Lantaarnen als van zIjAe Slang-Braodfpuiten, Behalven de boven gemelde ultvindingei^^ welke aMeen hem ten oüfitf flijken naam zouden verworven lebben 1 waa vah deh
HEYDft, (JAN VAH BE») HICHTUM, at. 3^
«k
HEYDE eeo kunftig Sclulder ta Tekenaar naar *t leeven , vooral van Kerken» Heerenhuizen en andere openbaare gebouwen. Verfcheideo Tekeningen, door hem van *c Amderdamfche Stad* huis gemaakt, beefl hij naaderhand' opgefbhilderd* Daarenbo- ven is *er van hem eene Schilderij van de Beurs dier Stad. Eindelijk hangt nog, in 't Kerkmeestera- Komptoir van dé Nieuwe Kerk, van zijn penzeel eene kundige afbeeUing dief Kerke, van de Keizersgragc te zien. Jan van der heyde ^overleedt, te Amflerdam ^ op den acbcentwintigften September ^s Jaars J712, in den ouderdom van vijfenzeventig jaaren.
Zie VAN DKR HZYDE , Befchrijving der $iaag'RtaHiIfpuhên \ houbraken , enz.
HiCHTüM, een Dorp In Friesland ^ in de Grietenij Wofifera' ieeiy m'et verre ten Noorden van de Stad BoUward gelegen. Het Dorpje , op zich zelven van weinig aanzlens , ontvangt merkelijken luister van de fraaie Lustplaatze, fVibrania* State genaamd, ten aanzien van Huizinge en Plantaadjen eene der groocften en fcboonllen van *c gantfche Gewest. Langen tijd diende dit Lusthuis tot een Zomerverblijf voor het doorluchtig geflagt van ailva, en laatst, uit hetzelve, voor Jr. tjaard VAN AiLVA , Grietman van *t Pi/lrikt. Naa hem was daar van de eigenaar ]r. wilko, har on thoeSchwartzsnberg en H^k&n^ iandsbirg ; naa wiens overlijden , nevens de Grietenij » het on« langs b gekoomen, aan deszelfs Neeve.
HlERGES (gilles VAN BARLAIMONT, Heet Vêtl) ZOOH VS»
KAREL, Baron vnn Barlaimont^ een moedig Krijgsman, in dienst des Konirtgs van Spanje^ gednureude den aanvang der Nederlandfche Beroerten, in welke hij den Aanhang des Prinfea VAN ORANJE meenig gevoeligen neep heeft toegebragu De eer- fte ma^. dat wij hem in *t open veld ontmoeten, is, in den Jaare 1568, in den Slag bij Jemmingen^ dpar hij 't bevel voer- de over een Walsch Regiment , en medewerkte tot de zwaare nederlaag, den beminnelijken Graave lodewvk van nassau toe- febragt, waar door.deeze genoodzaakt wterdt, net bet ramp-
Pp 3 »"f
«■. HHtRGÉS. (Öïttk^ *i» BKRL'AÏMONt, 'iTr. tan)
, f • • > ♦ .
:Mfg iyverichot zijns Legers , t» Dtiitscliland de wijk te lieemeo.* Il) dén }atre 1572 Bekwam Hij bet Stadhoüderfchap van Fries- idHd\ en kort daarop, haadat hij de voomaamfte Steden vati Gelder Ufffi den Prinfe van oranje hadt onttrokken , ook van dat Gewest. Merkelijk nadeel deedt hij aan het belegerde Haarlem^ doordien lif j , den^ Lekdijk bezettende , daar 'door een gebaanden weg open hiéldt voor den toevoer van leevensmiddelen na hec SP^anibtie Leger , In *c welk men merkelijk gebrek begon te l^den. In den Jaare 1575 deedt hij eeneh inval m fVeisfrhsland ^ doch voerde *er weinig anders uit, dan met pionderen en blaa- ken zijnen moed te koelen; waarnaa hij, met zijne benden, wederkeerde na de Bevtmijk , afwaar hij zijn hoofdkwartier hielde Van daar, eerlitng, zijnde opgebroken, floeg hij hec beleg voor de Stad BuureUy en maakte 'er zich meester van, naa dezelve « twee dagen lang, met vijftien ftukken Gefchut, heviglijk befchöoien te hehben. Decze voorfpoed wekte zijnen moed om dieper in Zuidhólhm^ door te dringen. Eenige ver- flerking, zo van Ruiterij als Voetvolk, bekoomen hebbende, deedc hij , In de Maand JnHj , zijn Leger , in drie kolommen ; öptr Aken na Banrmef^ fF»udréckem en Schoonhoven. \ 151ee1« eerlang dat ditv, een Krijgslist was , dienende oxh de Staatsge* iinden te misleiden, wien de waan hadc bevangen,' dat 'er een toeleg op G^uda in til was, In allerijl deedc hierges zijne drie benden zamenrukken, en vervolgens optreldccn na Oude^ *vater , 't welk hij , op den negentienden dier Maand , berende^ Niét meer dan zevenhonderd weeitraare mannen vondt men hi de Stad , deels Burgers ,* deels Soldaaten. Een onverichoonli^ ken misflag begingen de belegerden, door dien zij, zo als Prins WILLEM hun vermaand badt, 'om het te velde leggende hooi niet te verliezen , verzuimden , het omleggende Land onder water te zetten. Toen zij te laat bun verzuim bemerk- ten , wierdt hun dit onmogelijk gemaakt, doordien hierces zich fpoedig njeester maakte van de Sluis, digtbij jk Stad, door middel van welke de Overllrooming moest woRSn uit- gewerkt. Het fchandelijk ^erlaateu van een Blókhüis, door een Duitfchen Overlle , |lelde den Veldheer in (laat , om door het ftfappen van db'Ysfel, en telegerden allen toevoer vaa levensmiddelen af te fnijden. Hiekges thatis de Batterf/e»
op.
HIERGE^. (GILLES van ^AiaAlMÖNT, Sr. van) ^^
mê*
öpgeritbc-en met aditèótt^üidg $tBftken GéTéfa^-lfe^t^^^^^ bende ^ ^sAte de 'Smd op/ Men verzogt drie|di^h hertad; doch fSJ iJHfléc Hef ts tWee ueférii 'Déeze m^areir tilet wlöopen ^ 0f het fcfaierén'''nftm eenen' aamvah^, met zo veel h^gheids, öit op 'ééikn éag.iestrétiHoitóefd Kogels op de Sted verfchooten Wierden. Eindelijk waagdè-hén^eneD Storm, 'dié Wél! haiust van de bènagtigtnge der Srad gevolgd wierdf. De gruwelen, mboi> Öerijeti enploRdértngch , weMce hrer gepleegd 'wierden; feaaii bijkans het geloof te boveti. ; 'Zre 'een berlgt daarvan op *i Art. öüDBWATER. Van -hier trok iwÉ^at^ tsbxiz Schoawhtyefi. Om \ Kcforn te ^jffen, hadt meti ook Iner verzuimd', 'door Be 'bc^ werking eens Burgemeesters. Iièt Land onder Water te'zettenl Vergeefs fcfi?ftte J'rins willëm éertigé Schepen 'tot hiilpe der; waarts. boor fchfeten van- buiten ^ én door'de ^<i/Mghe!d veeier Burgeren tot 'nóodigén tegen weer' , wferdt 'de VeWheet ook déézer Stad -meester, doêh bij yerdfag, waarbij, -voor 1t Kfijgsvolk, de vrije uittogt wierdt bedongen. "Naa deeze vooi<- ideêlen Ket iïjeïges de gcdagtên' gaan 'óver débemagtiging'ldelr 'Stroomden; in'den oord, in wcllien hij zich thans bevondt. i^]k kloek beleid tieedt hem hier in ió gelukkig fhafeén, dat hij> Unnen korten t^d, van detf Vsfel, de Lek en de Merwede ge- noegzaam meester WienSc. Tt>en zondt hij den Graaf VAfi MEGBN, gdniWd aan zijne '&ster, met een gedeefte zijns Lé- gers , , op Woerden af; welks bemagtigiog , egter , hem mis* lukte.
Het Krijgsbedrijf was, intusfchen, niet de eenige werkzaam- heid, waar mede zich iiierges onledig hieldt. Nu en dan be- idiende men zidh ook yréi h«m tot geWigtige Staatshaadelin^em lo deojaare ^S7^ gebruikte hem de Raad van Scatfte, ^sittelide te Brfisjel^ om 'de Steden vtm WvUand 'tvi ZkèlaOd 9*' ótó héc met den Pdnfi? van oranje Welden, rchriftcH^-voorflagen te doen tot onderwerpinge aan dèn Kbifing van Sp^hfé ; die , even-. ^d, niét Wierden aangenomen. !n '*t volgend )m was hij een der ^magtigden, welke, ^!n naame van den Landvoogd Dos JKN vaisr oosTENRTK , i^ Ceeftrufdefièerg vcrftrheenen, om de Provinciën ffolland eti £ff /4«/ te beweegen tot het aanneemén van het; zogenaamde, Eeuvirf^ Gebod, onlangs dóór den koning 'van .^^/MfgelNfbd^d ; 9» mede om ttias wIllem Hm-.i^
P p 4 door
«00 HILLEGERSBERG.
door hec uitlooveii vtn «eoige bijzondere voordeelen, tot hec iingnn van een Verdrag mee den Landvoogd over te bulen^ Men weèCy dat van geen van beiden iets geworden is, Ge^ Inkkiger fla^de bij in zijn aandeel, in den verrasfenden, of liever verraderlijken, toeleg van Don jan, op bet Kafleel van Nomen ^ in den Jaare 1577, De Landvoogd, naameiijk, die zich binnen de Stad ophieidt, ter jagt zullende gaan, hadt, door HZERGEs en deszelfs drie Zwagers, den Slotvoogd zijne begeerte laaten aanzeggen, om in 't voorbij rijden bet Kafteel te bezigtigen. Binnen gelaacen zijnde , rukken de Heeren ge- zamendijk de Piftoolen uit den Koker, roepen eenige Ruiters te bulpe, digt daar bii in eene binderlaage verborgen» en maa»- ken zich alzo meester van de Vestinge» Voorts zich , op *sLandvoogds bevel, van CharUmvnt verzekerd hebbende ^ noodzaakte hij, in *t volgende jaar, den Graaf van hohenlo, die het beleg voor Roer monde hadt geOagen, van daar op te breekeo, en met zijne Troepen elders de wijk te neemen. In den Jaare 1579 was HiEacEs tegenwoordig in de belegering van Maa ff riekt ^ door den Hertog van parma. Doch hier . eindigde hij de loopbaane van zijnen Krijgsroem. Naadat zijn Vader, niet lang te vooren, overleeden was, nam hem een vijandlijke Kogel weg, tot groote droefheid van den Veld« beer» die in hem een der bekwaamde Legerhoofden verloor.
Zie STRABA, WAGENAAR eu auderc*
HiLLEGERSBERG , ceu Dorp eu Heerlijkheid in Schieland^ eer wederzijde van de rivier de Rotte ^ dus genaamd, meent men , naar zekere hillegardis , eene Mtrtelaarcsfe , bij de Roomfche Kerk als eene Heilige geëerd, en van eenen Berg., of Zandheuvel , op weiken het Dorp gebouwd b. De geieer* de HADRiANus jUNius , insgelijks den Dorpsnaam van eene Vrouwe, dus geheeten, afleidende, noemt haare eène U^aar^ ^cffier^ en haalt, *t welk vreemd is, met een voorkoomen van vertrouwen, van haare Voorzeggingen aan. In den Jaare 1733 wierden op de Verpondingslijsten deezer Heerlijkheid gebragt zeshonderdtwlntij Huia^, een Kruidmolen en twee Koommo-
HILLEGOM. M
laas. Het Dorp Bergfenkoek legt mede ia dit Ambagt. HiUt^ gersberg is geen oanngeiMuim Dorp« De nette Kerk » een over*' oud geboaw, pronkt inzonderheid met eene menigte gefchilder* de glazen, door verfcheiden handen nap haar gefchonken. Eer* tijds ftondt, pu buiten de muuren van het Kerkhof, een Kafteel, het Reuzenhuis genaamd, afkomftig van het beroemd Geflagc der Heeren van mat£NEs. Miets dan eedge brokken zijn *er van In weezen.
Zie VAN HEussEir , spaan, B^fckrijring yoH Rottetdam.
HiLLEGOM, een vermaaktijkDorp, in Rh//nfan^jW9ZT van da Ambagtsheerlijkheid thans behoort aan den Heef e jan six» Oud- Schepen der Stad AmflerdMm^ als zijnde door eenen van des* zelfs Voorzaatea/den Heer Mr. jan six, in den Jaare 1723 , toen reeds Heer van Vróménfe^ uit de Landicbaps Domeinen «angekogt, voor eene fomme van achttienduizend en vijfhonderd Guldens. Zeer aangenaam is de gelegenheid deezes Dorps , aafi den Heerenweg, tuafchen Haariem en Ltiden^ zo van wegens den menigvuldigen doortogt van Reizigers , als om de bekoor- lijkheid der omringende Landflreeke, in welke het oog zich kan verlustigen op eene grooce verfcheidenheid van fraaie gezigten. Op het Plein in het Dorp (hian Lindeboomen, die, to hoogtd en ouderdom t hier te Lande weinigen hun gelijk hebl)en. Het legenwoordig Kerkgebouw draagt nog kennelijke blijken van deszelfs voorgaande veel grootere uicgeftrektheld. Kunstkeimers befchouweo en roemen den Kerktoren, als een Meesterihik van Bouwkunde. Veel afbek is *er, van wegen derzelver fmaab- lijkheid, in fruiten,, moeskruidenen vrugten , welke hier ge- kweekt worden. Volgens de jongde opgaave van den Jaare 1739» ilonden te HiiUgom honderdvijfenvijftig Huizen. De Lustplaats van den Ambagtsheere, van tijd tot tijd, merkelijk verfraaid en verbeterd, verlirdkt het Dorp tot geen geriug (ieraad. Onder hetzelve, aan de HiUegommerbeek , aan denTrekvaart v^nHaér^ Urn op Leiden , fiagn eenige Kalkovens. Ook legt aan deeze Beek , het van ouds genaamde Hofvmn HiUegom , een oiM Leen van HeUand^ r^ds voor bijkans driefaonderdvijfug jaaren be-
Pp 5 kcnd.
t/t» HILVERSUM/HINGKART. CJAN vut)
m'
jagad^ en. ki iMteré tijdeft, of nlifcUeB nog heden , de eigeiH dom V9tk het HetrlfiBTcbe GeAigi van wnnn&n.
Zie Tegmmêrdiiê Staat van IhUanil
' Hn/nsRsüM, ^en Dorp \n Gooiland ^ omtrent twee noren gaans ▼an de Stad Naarden^ zeer bekoorlijk in zijne ligging, vaïi wegen de yerfirbeidenheid van verfebletzigten , midden in hoog- ten en heuvels» die* meestal beplant en bezaaid worden. Indien men kan afgaan op de Verpondingslijsten vau de Jaaren 1632 en 1732, moet het Dorp, in dien tusfchentijd , zeer aanmerkelijk ia bloei toegenomen, en *t. getal der Hmzen met driehonderd- xevencien vermeerderd zijn. Want in *t eerstgemelde jaar telde men *er flegts bonderdzesenveerdg^ en in het. laatfte vierhonderd^ drJeêazestig Huizen. . Hoe veel het cegeniroocdige gecal bedra»- ge. Is ons niet gebleeken, zincs den fchroomlijkend hmnd; welke, op den vijfden Junij des Jaars ij€6^ bijktns bét geheele jDorp 10 een puinhoop veriDderde» ' \ Eene aaBdoenlilke Befefari}- ying, van dat deerii k ongeval is te vinden in het bekende Weefe- khiifide PMiioftpf* Zèdert, «gter, is de Plaats, in bijkai» fDogelooftijk korten t])d» wederom in bloei gereezén. De vooi«- jMame bron dur van is, deels de Laiidboow, deeis de Reederlf ^aii xekere geftneepie ^acoenen Stoffen,' onder den naam vah MUverpitmmur Ronf bekend. Daarenboven wordt *er eene mef- sigte Gang* en Vloerkleeden bereid. ' ^t Een en ander hondt *cr «en goed getal Weefgetouwen aan den gang. De Kerk der Her- üorraden is een zwaar gebouw, met een hoogen Toren , die, <over de Heide , op een merkdijken afRand zigtbatr is. Men vindt *er ook zeer veele Roomschgeztoden.
HiNCKART, (jan van) Heer vmOkain^ C^rbaix ^' H^attifi' ^esj een Brabantsch Ridder, en Lid der zatnen verbondene 'Edelen^ was de Zoon van jan, Heere van Ohainy Ridder» <a ven <3RAftL0TTR D*AfLLT, <Vronwe Vaa fntHfigiestti Cker- fwtaine. Tot een weinig «aa het midden der voorgaande Eeii- fwe.bk>eide dit* dooriuchtig Geflagt. Maximiltaan var hhvcka art, -Heer ' 9an ^Bifg^^ tet^ kwfle mafmèl^ oir van betzdve , over*
Icedt
HINdtXRTV'CpINf^AN) 44»
feedc in . dtti Jttre *i&S7* 'MetrrfveliAégi^ifheMs Wieitf Oéflagmaynien ' nevan liém begmveiui iOitte>fin«eBan',«(dte^ het «mpc Vm Ponmeester Oeneraal «o 'Grootjaigennemcer'^ln» Brstént -bekleedde^; hoewel liijhec Veobondfthtift der ficUeni oddertefcend iiadcy firb^c, in den beginie; geenea toofdtol fe^eeld: ce bebbea. . Aicbei» vhiden' wi| van hem, beiadireai zijne Naao^tekening op bet veelgerugtaitakende Schrift, aietf bijzonders aangetelcend , vóór hec ]ur 1577. Doch zints diea tijd fcfaitnc hIj sich te hebben iaacen gebruiken, cpt de gewig* a'glle handelingen en ondemeemingen, ter reddinge van hec Va- derland; als mede, rijklijk gedeeld ce hebben in hec vertrou- wen van PrioTe willem dien I. Men weet, dat, in *c,geBiel- de jtfur, binnen Q^nd^ een zeer zwaar ophoer voorvieL Zi^at Doorhicbti^eid ,. veei belangs hebbende bij de wijze van dea afloop dier gebemteflfsfe , zonde den Heer yan Oimn.óKtff waarts, om 1^ c^ geeven op hec geen 'er voorvieL .I>erHeef •WAGENAAK verbaalCt dac ée Hetr 9An Oolhuin tot deezergdv wigdge bezending .wierdc gebruikt* Doch de Heer te watè% is van oprdeeli, dac die aoder^s f>pteicende en üaaiiwkefirifa Uiftoriercbrijver eenen 'anderen* perfbon, «naamelijk iH)auAN'iM BERQBSj Heer y^n Odhain, of Boihaia^ verkeerdeüik, daag yoor zal genojaen hebben* T^en nadechand , in den- Jaam 1580 , de Qad^rhandeliflgen mee den Hercog van Aiifoo •war^p begcanen > over bet aoavaapden ym de H^^e Overheid daezer Landea, wierdt van hinckart, van w^ens d0 Saaten vap 9rmkamt^ aan dien Priofe gezonden^ om de groote* zaak e^ flu'cen. Naderhaid deedt hij , nevens^ Doktor joanneó jiwiüi&rf eenen keer m Btrgeiamdf om op fpoed van 'sHorcogs-AveD- koofte aaa te drïngen. Vcdgens' den voortreffisiijkeii -Scbrijvef der Hiftorie van hec Verbond en de SpaeekTchrifcen der Nedec- iandfche Edeletf» zon de Heer wagznaar, door. gelijkheid vai; naamen misleid , bier , van nieuws « den hoven eangewoezep aiiallag ècgiian Siebben^ Hec -Jaacfte Ixdrijf» welk wij, mu^' gaande den Heere van o^ain, vesaield vladen, was zijne rc^ ^e na frankffjikf Mis nevena andece-G^Wnten, uit naame dqr Algemecne ScaaceBi dé beicbei«i|»gt eQ> ()gpeffaeeffbhaib>ij ^^ zer Landen aan den Koning diens 'Rijksropte dcaagen. De Heer vam oüai» pve^leedt in.japu|tf|j,dQs Jaara 15^. > 9
wierdt
$9^ HINDBLOPBa
«ierdc te Antwerpen begrttven. Bij zijoe HoUvronwe » lucre-: TA RANDENR9DB VAN DER AA , liet bij ott vler Dogters. De; 9ttdfte vaa deeze, katharina van hinckart, Wierdcde echc« genoote Ytn deo vermaarden karel van levin, Heere van Fm^ mars^ eenen der Medeondertekenaaren van het Verbond der Ede* kn, wakker Voorvegter der Vrijheid, et die voor de zaak dea Vaderlands hec leeveo liet*
Zie BOB 9 HOOFT en te water.
• HiNDËLonif, de laatde, in nng, onder de elf Steden van Frieslanii^ legt in het Zuideiijk gedeelte van dat Gewest, aan de Zuiderzee, tusfchen Stavoren en IVerkum. Haar en naam. Wil men , zou zij ontleend hebben van de Diergaarde , welke , van ouds » de Friefcht Koningen , toen dezelve hun verblijf hiel* den te Staveren , gehad hebben op den grond , op welken thans ëe Stad legt, en waar m, onder ander Vee, ook Hinden zou- den bevaard zijn geworden. Van hooge Oudheid moet voorze- ker deeze Stad weezen , indien *t waarheid zij , dat dezelve , naa Blvoorens , verfcheiden maiden , ten doel gefhan te hebben aaA deni^plonderlngen en brandftigtingen der al vernielende Nermanneff in den Jaare 1355 tot eene Stad verheeven, en door den Potes-^ taat en de Staateii van *t Gewest met verfcheiden Vrijheden en Voor* regten is begiftigd. Aanzienlijke Gebouwen vindt men in deeze Siad niet. Alleenlijk pronkt de Kerk der Hervormden met eenen oiec ongevalligen hoogen Toren. Door twee Leeraars worde la deeze Kerk de dienst waargenomen, Zints eene fcheuring, voor ongeveer veertig jaaren onder de Doopsgezinden voorgevallen, hebben dezelve hier twee Gemeenten , ieder van welke door éénen Leeraar wordt bediend. Voorts zijn de Burgerhuizen meestal eenzelvig en van gdijke hoogte: zo dat men van buiten de Ptaats naderende , daar omtrent weinig ofiderfchdds gewaar wordt. Koophandel gaat *er niet om, welke eenigen naam mag bebben; de meéfle inwooners zijn Schippers of Bootsgezellen, welke des Zomers op de Oostzee en Noorwegen vtaren, mee zekere groote Schepen , Fluiten genaamd , en den Winter on- der hun fezinjun Land doorbrengen, 't Geen deezA Stad
der
HINDERDAM, HWiDERSTEtN, (V/rWi) enz. 6ot
Bet opmerkSnge waftrdig maakt, is, dat de Oude Friefche LaAil- taal, hier en 10 \ nabuuiig Dorp Molqmtrumy zuiverder dak elders in *t geheele Gewest» gefproken wordt: zodat de inwoo- ners van andere Steden en Oorden^ van Friesiand dikmaals moeite hebben » om de Hindelopers ^ in hunne taaie onder ei-* kander fpreekende, in alles te verdaan. Bij deeze bijzonder- heid koomt nog hunne Kleedij, vooral die der Vrouwen, w^f- ke, vooral het hoofddekzel, van die der overige Friezen zeer aanmerkelijk verfchilt. De Regeering der Stad bedaat uit vi}f Bnrgemeesreren > wien een Sekreiaris is toegevoegd, en zeveo Vroedfchapp^n* '
' HiNDERDAM, éen Schans in de rivier de f>g/, omtrent eai mur gaans boven de Stad fVeesp , ri vroeg aldaar aangeleid , om aan den vijand, aan dien oord, eenen idval in^al/and te bete»> ten, en den toegang na jfmfterdam af te fnijden. Naadat óê Franfehen^ in den Jaare 1671, ffleesier zijnde van Utreeht\ door overmagt zich daar van hadden meester gemaattt, is dé^ zelve, naa de ontruimkig, in den voegende Jaare 1671, mesw kelijk verbeterd, ^, -
HiNDE&sTEiN, (V //ir/j) in *t O verkwartier van *t StldiC van U tl echt ^ in de Heerlijkheid van Over- en Nederlangbr^ek'f boven de Siad Utreeht gefeegen, was reeds beitend In den Jaare 1436. Het Huis bedaat voomaamell}k uit eenen grooten vierkantigen Toren, 'van eene fraaie gedaante, met eene -mA «ing daar nevens. In vroegere digen hadi het Huis, an den weg, een aanzienlijken Voorbrug; door ouderdom en gebrtik aan onderhoud vervallen zijnde, is dezelve, al voor JangCB lijd, geheel weggebrolcen.
HoBREEOE, eene kleine Bnurt; In'Nocrdioiland^ ten ZA den van het aanzienlijk Dorp Oasrkuizen\ aan de Beemder gelegen , met welk Dorp deezé Bnurt voorheen phigc veiee- nigd te zijn. In de Kerk, welke klein- is, wordt', «edert hec einde der voorgaande Eeuwe, door een Proponent, of eet Prediker, die geen Lid van de Klasfis is, de dieoat wma^ nomen. Van hiet ^ dit Kc^kje^gtaie eigeo Lidmaa^eo iieeft»
• maar
fo6 HODBNPYL^ HODENPYL. (ff^rs^ «'^a)
4Pwan <fat de Inwoo^^a, a|»: zoduw, tot ^ G^mt^m»^ vaf
; HoD^NFYLy of bij,¥«r]Q(>jrtiog.HM/^^Y gvnaaiodt ecoe Hed^ JI)kM4 ia Ikéfiam^,^ Ê$n,ita Weatkont^van den MaasiamlfcHeii .Trekyaar^. Zij VRprdc. t)«giC9Qt op ruim vijfhooderd Morgeoi liHffd;», tü^tfi ,gee« K«rk4Qrp/, naar all^inilijlc eece Buurt vaji llfeK Mr daar y^fyf^ï49 HuUeüt ten getale van riiim twinüg» 'Iw dee^e Heerlijkibetd,» ,wU' mea, legt het b^ste Weiland. va9 9Riaplt:./}«{^4« en ji^Qfdi.ik ye(ft« qr . fin9^tijkfte alomoif vermaarde Delftfcfae Boter gemaakt. Het deftig aloujd S.Iq^ welk in deeze Heerlijkheid plagt te (ban , als de wooning der JUfêm-. «0» , iMff^Jh ü '«^df^t veraqd^^ ip: eene d^foige Soe^enwooiÜQg, die| tm :#epe Laan, aan deovbavea g/siv^ 4eti Trekvawt. uukpo4«ti ...
^ HoiVjHitiib. l.ffe^nm ^^m),^^. ai^ttd Hpliaoflsch Geilii(gt, ?i. welk, gftaoiüfleelé MipRcili J9^ Sc^mva4er, jgehM <« hebbeo Heer AUaoi)T -VAN 3€iqE«BiiC» Ridder «.:af!kQiQlUg» meept men, vas de Heeren )^n avennes , uit Henegouwen , ,caa vatf welke, naamelijk jan van avennes, in 'sLands Gefchiedenisfen over faUtttd:!!.' HefTAUfvaVT. wordt, vermeld op het Jaar 131^ , en
Jitt naat
' i..ijAbfiv:JMjH0S)enp^,. dieriH)lg&
I' sk MarsMeetOi yMn.üaéfnfiifi^ $. getrouwd o^^t Philips va9 gfmgpa^.Zosm vaQ..|ao .UilSKQ^f^^ genoemd van Spangen, vei> tiéldliad^n Jiüim k^t^-i en, van- N» N. WiUems Dogter van d^ IMek .Uit Maisga«ct»'Wter(k ^fO' ÏQoa, IHri van Spang^fi;,
gi|oiireibC7
Jan VAN HODPNPYL, boven gemeld, leefde npg in den Jaarf 1390. In zijn huwelijk, met de Dogter van Dirk van der Made ^l^abe^l^ van AMMkft» yerwe)tte l^r
^ d. 'JHdoi «M Hoéinpifi^ die de Ht^vr^oawe wlecdt van f^U ^ f gedchtigden Basiaart ym HertogQ Aliarednt v^ Beijeren; §f9Uim <w«a de éèrfte HesF van Scfaagaji «. eo. 4^ Stamvader vaa AariSeflflgiu -
t : Dniff "«8» fliÉ)tMM« tMe^m ganoemd, al» Bidder venMekl •. • ' - in
HODENPVL. («fWJ» van) «o>
in den Jaare 1404, tronwae met N^ N. van Niemfiede, Dogcet van Heere Gerrit van Heemftede en van Maria vaö Pokmetf. Cfir deezen Echt verwekte hij : * f . Jan HODENPVL , die vorgc,
2.- Maehtelt van Hodenpijly In deiir Jaarè 1434» getrouwd kk'et' Alferd van der Horst.
^ N. N. van Hodtnpijl, die dè hüisvronwe wierdt van dAi Heere van Scavenesfe , «ö Zeeland^ uit het Gedagt van He«nvHot.
4. N* N. van Hodenpijl, gehuwd aan den Heere vanHanesfe. t Omtrent deezen tijd leeffle ook zekere Artnd van Hodenpiii^ van welken 't niet zeker i?, In wdken graad van bloedverwanc- fchap hij de gemelden bellondt. Dit weet men , dat hij in hu- welijk hadt Alida Uiterlier , Dogter van Simon üiterlier en van CtemeBda vaö dèn BóvTkhorst, en i/cduwe van Albert, Bbst- aart van Befjeren. Hij Get eeden Zoon- oaa, inagelijlB Artn^ van Hüdenpijl gertaanrd » die in deii' edit tradc met CorntUm Ruigroky en bij dêiz'elve Vader wierdt vaa vier kinderen: uj^ ris van HoéHipifi-^ getrouwd mét N. de Cock van Oppijnea; uit GeMer land ; 2. Soete van Hotfenp^h gehuwd met ]mi. van Ramei9waal, ia Zeeland^ 3. Affda van HoéiÉpiji\ ^ Bartofm vaffHodenpijf.
. }Mi VAN HODENPTt^ boven genoemd , Ridder, (faeovelde ia d^ Zeedag voor Bronweréhavün, in den Jaare 1426. Uitzijü hnweiijlt, met ElizaBeth^ Dogter van FIocüs van Haamftedê', liet hij naa,
• Jan VAN MobiéNÏPTi.V diei naa het kinderloos overlijden v» 2ljn Moéder^èroieder^'Costijn van Haanlllede, Heer van Haam^ itede. wierdt. M dén Javre 14^4 ieefUe hij nog*, in boogen oif* derdom. üit'feiJnhuWeHjk, toer N. van ndrMnwnt^ in H«- iiegöttwert , ^ei-dï fiem gebooren , behalven Wttemina vak Mfd^pijf, die 'de huisvrouw wierdrvan Gerrit van Poelgeest^ Rïdder«
: jAiiHo&ExP^L -nétié Verkögt 2r^*ne Heerlijfcheid' HhiMlédè «aii ^Joés:ié^ït va&*dêr Gruitht(i:^h , Stadhouder van Honaa4. j(line: HdisviK)8^e -wa» /zitMla van Naalé'aifk^ Dogter vaii WiUemt-van^NMïit^Ijk'ei^ van Wineisfin» vafiffigmónd, esb^^ Mjbter, Va^van
• r. JoRïr VAN'HbDEwm ,' die vóïgt.' ■ ^
êo9 HOEFNAGEL, (GEORG)
s. Catkarina ¥an Hodenpif/. Omtrent deezen tijd \^M^
ook, doch onzeker In welken gr^Md van bloedverwtntfcbap met de overigen , A^. van Hodenpifl^ de echt^enoote van Adrwat van Zwieien, Heere van Opmeer. Ridder^ Zoone van Jan van l^ivieten , Schout van Leiden , en van Maria van der Abeele.
Jan van hodenpyl , boven gemeld , wordt vermeld op het ]iar 1486, en (lierf in den Jaare 1500, zonder kinderen. iVIec .kem mm dus dit oudadclijk geflagt een einde.
Zie SCHOTANUS ; Oude Hêll. Krêttéjk i
8. VAN LSCUW£N» Bot» ///.
• HosfNACEL^ .C<>E0H0) een Nedertandseh Kunstfchitder^ g9^ boofen te Aniudpat^ in den Jaare I5459.g9^z>ch, al vroege over aan de beoefiènittg» d«r Schilderkunst^ tegen den zin zijuer Ouderen» die een omwerp gemaakt hadden om hem tot de BouW'; Icaosc op te leiden*, in de plondering van Antwtrpen^ nevet» veelfQ hunner medeborg^en , vim alles beroofd zijnde , verzeide tjonge uoKFNAC£L den vermaarden Aardrijkskundige abraham oRTEUUSy op deszelfs reize na DuitschlanJ. T^r goeder uure xwierdt hij hier bekend aaii den Hertogf van htijtrtn , en boodt Jiem eenigd van zijne Tekeningen aan. Hoefnagel ontving daar .voor een gefchenki groot genoeg, om uit hetzelve eeue reizt na Italië te bekostigen. ]3Jj zijne wederkomst boodt hij zich, van nienws, zijoen Weldoener aan, die hem thans, ali Hof- Jichllder, in zijnen dienst nam. Naa ^sHertogs overlijden oe& 4ende hij , in de zelfde hoedmiigheld» zijne kunst aan \ Hof .yan PERDiNAND '9an ln[pryc9. Deeze fteldeheim te werk aan ii^t fchilderen van een Misboek. Acht . jaaren leide hij daar aa« ie koste. Men hiel(}t het voor een meesterftuk in zijne (borc Naaderhand wierdt hij Hoffdiilder van Keizer rüdolf. Voor 4l^ezen fdiilderde hij vier Boeken met Dieren. .Hec eerde Boek beftondt uit viervoetige, liet tweede uit Itruipeode Dieren, hec idejrdf uit Vogelen, het vierde uit Visfcben. In de kunst vaa dier^childeren bellondt zijne voornaai^e ilarkce. Wijden gaat hem de naam naa, dat hij tot de Dichtkupd^ -fiiet ongefebtU %vas, en draagtflijke Latijnfche en HoogduitTctae Vaerzea jaaakte.
HODORPi (HENRik) é«^
iij zijn overlijden, in den Jaare léoo^ liet bij, nevens aanzica- üjke goederen en een beroemden naam> door de beoeffening van zijne kunst verworven, eenen Zoop naa, joannes hoe^na^'' (GBLt die, insgelijks door de behandeling van *t peuzeel , een goe« den naam gemaakt heeft^
Zie sandrard;
HoDORP , (henrik) een HpUandfcbe Koopvaardijfchipper ^ oiri 2ijn manhaftig bedrijf tegen de Turken , wel waardig om bij de naakoomelingfchap gedagc te worden. In den Jaare z6p3 zi.qh inet zijn Schip bevindende in de Middelandfche Zee, wierdt hij aangetast door drie Turicfche Zeeroovers4 Naa lang en hevig yegcen, gelukte bet denTurken, hem aan boord te klampen, en honderd mim op zijn Schip over te zetten. Hodorp begaf zich Jilerop na de Bak en Schans, en verweerde zich van daar zef dapper, dat als de Turken op hem zogten in te dringen, hij « door middel van Springkisten , een goed getal van dezelve deede in de lucht vliegen. Toen decdt hij met de zijnen eenen uitval^ zuiverde zijn liaifdek van de vijanden, en noodzaakte dezelve^ in het voorde gedeelte van het Schip , eene wijkplaats te zoeken. Vervolgens worp hij zo hevig mee Handgranaaten , en fchoot/ langs 1iet Schip, met zijn gefcïmt zo geweldig, datdeTurkent ten langen laatde, genoodzacakt wierden, zijn Schip te verlaaten. Thans wendde hodorp na den Wal, met oogmerk • om zijnenf vijand te ontzeilen. Doch de Turken vervolgden hem derwaarts^' en vielen, van nieuws, op hem aan^ De moedige Kapitein was nu zeer zwaar gekwetst, en hadt,"V«n al zijn Volky zo myi gezonden als gekwetften, niet meer overig dan drieendertig maqr een veel te zwak i^etal , om aan roovera , togtig na buit, hpc hoofd te kunnen bieden. Om evenwel hunnen wensch te verljd^« len, wierdt hodorp nu te raade, zijn Schip in br^d te fle^? ken, en zich voorts^, met al zijn Voik, in de Bootmaan de ge-' nade der Golven over tegeeven, in ide hoop yan eenig Schtp^ of Land te zullen aantreffen.- Hij voerde- rt^ed^ twee gevanffen» Turken, van de geenen, die eerst zijn Schip geen^erd hadden.- Naa eeiiig omz wcrvf n in Zee , naderden zij de Spaanfche Ku$t.
XX. DEEL» ' Qc^ Hiotf*
€to HOEKSCHE WAARD, HOELTZLINUS. rjEREMIASl
lOer ootmoetteo 2fj vijf Gtffelen , die hodorp nevens de andefe gekwetfteo overnsmen. Het gezond Volk vervolgde zijne reize^ net de Boot , ea kwam l^eliottden in Spanje aan land.
Zie Eur^pifckê Mercurius, Deel I. Sc. 4«.
HoEKscHEN ; zie kabeljaauwscren.
HoEESCHB- WAARD, eene uitgeftrektheid gronds in Zuid- Bol* land^ ten Noorden van de Onde Maaze , ten Zuiden van Hol' Jamdt Diep gelegen , trekkende voorts tusfclien de Grooce Kil , «die iangs *t Eiland, waar op Dordrecht tegt, loopt , en hec ^poi , *c welk langs liet Land van Voorne en Putten (boomt. In dit Diftrikt leggen de Landen van Strtjen^ Oud en Niew»* Bêijerhmd^ Motrkerkerland en de Heerlijkheid Goldfchalksoordm De geweldige Overftrooming, van den Jaare 1421,. van welke men nog Heden de droevige overbiijfzels ziet boven Dordrecht^ zette insgeüjki alle deeze Landen onder water ; waaruit , egter r dezelve zedert zijn opgékoomen , en gebragt in eenen Dijkring » om welken gelied rond te loopen , een goed Voetganger eeir gebeelen Zomeribhen dag noodig heeft. De bijzondere deelen , in deeze aitgeftréktheid gdegón , worden , ieder op zijne plaau p befchreeven.
HoELTZLiNUs, ( jEREMi AS ) ' gèbooreu te Neuwenberg ^ doelt opgevoegd te Augthurg , en naderhand aan de Hoogefchoole te jtltorf. Hier lelde hij zich met de borst toe op de kennisft der Griekfche Taaie en der Wijsbegeerte van dien tijd. In bddqi vierdt hl} doorkundig, door het leezen der Schriften vooral van ARisTOTELEs en PLATO ; van de katfte in *t bijzonder was hij ten groot bewonderaar. Acirt jaaren hier mede hébbende door- gebragt, en naa dat bij dcb trap vta Leenuir in dé Wijsbegeerte badt beklommen , gaf hij zibh over aan het beoeflfenen der He* « breeuwfcbe Taaie en het onderzoeken van de H. Schrifhiare. Wel liaast vondt hij no gel^enheid , om zijne verkreegene kmi- digbeden een nutte aan te wenden* Het Rektorfdiap van hec Koliegie te Amberg , in óeaOffer^Paltt^ wierdt hem opgedraa-
Sen.
HOËLTZLINUS , QEREMtAS) HOËNROOP. 6tt
mmmmmm^mrmmrmmmmmm^m^m
gofu D0A de Oorloc ooioAsaftkte heii vn dnr te vertrek- ken; met Agterieatiiig yen het beste gedeelte zijtm goedereii^ mm hij öe wQk nt Rr9WU9. Met kog hadt kij «Meur ver^ foefd, of de Gmf mn B^mthem beftoot, het belkior Vflo zijn KoU^gie i« Rkede aap kett op se d^ageo; doch ^eOraaven overlijden verhinderde de volvoering van dit ontwerp. Toen was voer hoeltzliïius diergelijk een bewind in de S»d Ham bereid; doch hij kon niet befluiteii, zich bk>ot te geeven aan de. woede van *t Keizerijk Kri jgs volk,. *t welk, in dienoord, de verstgaande bnltenfpoorigbeden pleegde. Hierin wlerdt bij te raade» elders na eene veilige fchuilplaats uit te zien; deeze voodt hij in H^Uané. Hij zene zich te Leid€n neder f en gaf *er eene Overzetting der Pfiilmen m 't Ikrhc, welke, bij des kundigen, voor zeer naanwkeurig wordt gehouden. Wel haast wierdt hij te Middelburg en in den Mriei beroe- pen. De Bezorgers der Hoogefchoole, *$ Mant waarde héb- bende ieeren kennen en hoogfchacten, booden hem het Hoog- leeraarampc aan in de Griekrche Taaie, onlangi door ^en ge- leerden vossius afgedaan. Onder het waarneemen vu deezen post ondernam hij de Latijnfche Vertaaling van apollonius RHODius, en voltooide dezelve, onder gedunrige licbaamson- gefteldbeid, zes dagen vóór zijnen dood. Hij overleedt aan de waterzucht, en bijkans met de pen in de hand, op dea 95 Janujuri] des Jaars 1641. *sMans Vertaaling, nevens deaan« ■lerkingen op dien' Schrijver, kwam nog fai *t'zelMe jaar, bij iLZEviBR, in '*t Kcht. Uit zijn huwelijk mee de Dogter van eenen Leeraar w Neurenberg heeft hij geene Underen usage- baten.
Zie BAVLB, D/d. Crit.
HoÊNKOOP , of ook wel Bênkoep genaamd , eene Heerlijk- heid op Stichtfchen bodem , en aan die Provbicie leenroeifgy boewei bijkans aan alle zijden van bet Holhmdibhe grondge- bied omgeeven. In haaren omvang bevat deeze Heerlijkheid zeshonderdvierentagtig Morgens Lands, en een Gehngt van ongeveer denjg Hmzen, nevens een Scho<^uis. Wijlen de Heer Mr. willem huyghens. Hoofdofficier , naaderfaand Bnr- gonee^er van Amfi¥rdam9 was Heer daezer HeerU^held.
Qq 2 HoBüFT,
*M HoEUFf.
HoJStJFT, een zeer oud en aanzienlijk adefijk Géflagt, 00^^ ipronklijk' uit ff^aUek Flaaudtren , ea waar van zich naderhand ook ^nige Takken door de Nederlanden hebben nikgefpfeid; Vóör meer dan drie Eeuwen hadt dit Gefhgt zich neder gezet te Roermond. Een ongelukkige Brand, in die Stad oncfhan> trof en befchadigde ook merkelijk de oorfpronklljke Stukken en Lijsten dien» Geflagcs. Genoeg, egter, wierdt *er uit gered; tot het geèven van een aaneeogefchakeld berigt der Opvolgingei Zie hier den volgreeks , weiken wij daar van vermeld vinden» '
Aan 't hoofd deezer Edele Heeren vinden wij vermeld , ' Walgand hoeüft. Ridder. Hij leefde in den- Jaare 1140* en hadt in huwelijk eene Dogter van den Heere van Anthoing^ een doorluchtig Gêflagt, en bij haar verwekt eenen Zoon^ '
Roeland uuëuft, Ridder, die in huwelijk nam eene Dogter van den liècre van Vlierden y Edeimaa uic het Land van Gulik. Bij haar was hij Vader van
. Gautier, of WQUTW HOEÜFT, getrouwd met de Dogter van 4en Heere de Sombres , uit welke geboeren wierdt
Willem iiqeuft > die wederom de Vader was , bij N. N. van , Wouter HOEUFT, Baanderridder, gelijk blijkt uit de befchri)-< ving van een WorfteUpeU in den Jaare 1298, te Rijsfel aange^' rigt, *t well^ van den Graave van Vlaanderen en andere Neder* Jandfche Edelen wierdt- bijgewoond. Hij trouwde met Vrouwe Geertrui van Hoffiad^ en verwekte bif dezelve . JouAN uoEüVT , Schildknaap. H^j was ee» der eerfle Sdbepe» Ben van Jperen^ in de Jaaren 1308,. 1311 en.1314, en ftierf in den Jaare 13 15, hebbende in huwelijk gehad Scphia Loer* biichy en verwekte bij dezelve » . 1
I* Arnovd» die volgt»
2. Wouter, . . 3> DanieL
4. Maria ^ Abtdi» van Perk..
5. Alix y gehuwd , in den Jaare 134a , met Samfon van Zvie* Hingen, Schildknaap. • , ,
Arnoud liet twee Zoonen naa: •:
. Liber$ ÓQXi jongften, die uit twee huwelijken geene kinderea oaaUet , en
Tassard. i^ut nam ter Vrouwe Btatri» van Borsfeie ^ cê
... r '- ve»»
HOEüFT- 6i^
^am
verwekte tij .d^elye verfchelden kinderen. Zijn naageflagt heeft , - rot diep in de Vijftiende Eeuwe , Hand gehouden , en^ vermaag-: f Aapte zich, door/hu^weliik, aan verfchelden der aanzienlijke Wederlandfche Huizw. . Dodi d^ ^ov€ni;welde Br^a* «; Qor-, zaak , dat verfchelden bijzonderheden , he^zielve b^efende,. ^or de^ naajiQOnidwigfchap onb^lWPd I5ij9..g?bieeve9» i: Wouter y ^qv^n jenwld, als. twee^ Zqoa van.rtleer^ jo- HAM, verzeldft, nejiten» zii«e woe: b«)wiera ^^wi»^ e9;/>^'> i^ttf/, de Heitogen van .Bourgondife i« dc .Fcanfcb^ ttojlQgftn*. In de oude Handves^^ van de AböH)!J?ia.Matchieiin9 ^ ^ffpr-, den zij AMijki Ridders genoemd.-. ; Hij ,flierf in.idqn Jaare 1340, en wierdtjt newena zijne. Qewialipnp JoAapva, D^d^i;^» é^ Poperingen y/wi 4e JParochjekefk JfiiP^.Michi^Is.bftgrpave?^ Wï een Giaffttirifty, wg hed^:a»ft.^e^«9L^^r jöu»i5cn'^Y^lf:die Kerk te leezen, kan dit blijken. Hij liet vier kinderen rxi^', ,
j s. Jaisi^ dle.tvolgt», • w .-^^.1 't.'..\ 1 ; .. •
•'. Bf /«<?Wi^A :g(f^opwd4aet3Q»dew'ijuvna Haut^nft.Srfuid*
r , . . ,taf?^p-.:. . f -.; 7,...7 ,• ; • . ' f • = :. •
. Jan 4iam ter Vrouwe N. van J^elffe^ gezegd E/txgrmers^ en won bij haar twee Zoooen/:? :*3itit/«B.!Pü'/ri', Ridders,, in .fi4dttsC;de^\Her^0PAvaR;BrabaiQi!r'jen^:. cmde^ het opiperbéyel van den Bi^rggraire y;au LentHirgv/ifiSenwErardig in den Veld- 4ag vap ^;ia^U^,' In GuUkeclaod^.^ Gif bijli;tv uit .e^adiéxel ^s Herfqga;,yian,n9ourgo9dift:eil JimblOd» Vin deD.|ttreyi3<^9« aan Jan gezonden, waarin jiifT<^eilitiaand wordt i Krijgsvolk aan te voeren, «n de goede vob^ieéKlea ^zijner VpofoQderen jiaa > te volden., , ^^^^i^ i\ tfj^/^ieAf^ jdej,- 1 hlünn^ VotftenC getiou- j^f lijk gediend, ^a4d^ ,In 't Qi^fefitif^idea bevels avoodc Jaai genoemd Ridder , Raad en Kamerheer» Pieter flierf zonder tingeren. »^ \ - ; .-. ' '\ r. . »/ï . •: » . ,
t^jAN^m a^r ytfi^Hrfi Maria Crju»mêh Deeee verkoos, ff3\ zi^n vast,yqf.b|ijfi.ïf! Scad:Ro«tDi0O[l, ijóofclftad van Spaaiis«h Gelder; 't w^ik- v^l^p rb^^ft 4o^9, Selóoven, dac het Geflagc van HOEUFT uit dat Gewest af komflig wa^. Het wierdc al- Aar tot den Adelftand verheven en tot d^ Regeering bevor- fierd» en vertoefde op tot in de Staatsomwenteling van den
Qq 3 Jaare
i*
ift,4 MÖEÜPT.
Jiare 1585, wanneer het vaa ^tetf venrolu }an fiet eenm Zoon aaa,
DiDERiK hoeuft; Mj was Burgetteeater van Roenoond, ea cradt in huwelijk mee Agoes v*n Baule >an Kriekenberg, bij welke hf { verwekte ,
AaNouD BOEUFT» Schüdkiiaip , Schepen van Roermotid, eii getrouwd met Agnes Ü^ëufty zijne Nfgt. Hij overleeft, in den Jaare 1431 > en wierdt ^eg^aven in het Koor der Karthili* Z0r8» bhitien gemelde Sta4 Nog zeer langen iijd daar naa, wierden, len zijnen behoeve, weeklijks, vier Zielmisfen ge» daan; \t de Kapel van Dethtehem, op het Altaar van St. Mar*" gareta t in gemelde Klooster, en aan tien armen, aHe weeken^ eenig Koom en Bier uitgedeeld : aües , ^t kragt van zekere maakinge aan de Vad<srs Karthuteers* Mnoüd fiet eenen Zoon naa» ■ ' '
DiDERiK genaamd. Hij wfti insgell|ks Lid der Regeerhige te Jloermond. In den Jaare 1460 voegde* htj eene weekKjkfche Misfe en fm jaarlfjttftlhed Lljkdienst bH zijiia Vaders Stigtinge. Bij zijn overlijden» voorgevallen in den Jaare 1479, bleeven van hem over » uit zijn huwelijk met iWÜgmêe tén éer Crf «* «Tr, tww 2oönen: Diéerikj die ongébvwd.flbrf , en
AsMouD , welke in den echt mdt nm' liêbém Riteren van Bümey Met deeze verip«eg^hij verfirbüden f,and* en Lee&goe^ deren , leeifroerJg aab \m GMflfehap Horte, weHee, tot heden 0e ^ de eigeaidóm der aMiantaellagtn voft Heërê armoud geblee* vtn zijttr^ Mtj hadt 'Zea 'fckMierèn : I* 3f^an , Karthuizer Monnik*
s. Christ^ffhl , gehuwd met Caüüürina Cremer , bij weflce hij eene Dogcer won , dfe 4^ bulsvlrou^^ wlerdt van Oiderik Pugtlink, ' .
3* Godaard ^ getrouwd met Catharina van Hel, en bij dezefve Vader van twee Dbgters, van welke de oudfle die ech^enooto wlerdt van Diderik Spiegel; de jongde hidt, naa elkander, dti^ ilannen; Christofièl Cremer, N. Ldb en Nf Salm.
4, DiDERiir, óSt volgt.
5. Maria i Noöne.
é» AUHSf
HOEurr. ««s
^ 6. Anna 9 die, in eea eerde hawel|}k, hadc Adolf Roijea, en voor haar en tweeden Man» Meindert van Nederfaoye.
DiDERiK verkoos tot echcgeooote Catlufrina Verken^ en wierdt, bij haar. Vader. v^n vier kinderen:
j. DiderU , i^etrouwd . met <kertruid van Crogliten , bi) wdke hij drie kinderen teelde, allen zonder laakoaaelingen geftorven. £en der Zoonen hadc in huwelijk gdwd Anna van Steijne.
2. Arnoud^^ gehuwd mee IzabeUe Si^ue, bij welke hij ver- wekte drie Zoonen en twee Dpgcera^ . ]&ene.viq^ifeeze hierf ongehuwd; ét andere trouwde mee Theobald Erlewijn. Ben 4er drie Zoonen XUerf in zijne jengd ^ de tweede , Arnwd ge* aaamd, trouwde met Maria Mack, en verwekte eesen Zoon». Daniel geheeten, doch die, uit zijn huwelijk met .Cadianna Duafel, geen krooat aaaliec* De derde Zoon, met naame />i- dtrik^ wierdt^ bij. Sibi|lle Beek, Vader van e^e I>egter, |Rf*. geli§ks Sibijtte geioemd, die de imisViroow wlerdt vab C«rani. Pttgtlink.
3« EUzabêtta , gemAiwd niet Dtider& . vin )Crughten»
4« Jan «oevft, gdiuwd aan Catharina van Wet^èm, en* Lid der Regeetinge van Roermond, toe in den Jaare is^t wanneer hij» dewijl bij den Proteatantlchea'GoMiettfit wu toe- gedaan) zich genoodzaakt vondt , zijne woonftede te verlaateik- Ëerat trok hij, met zijn gezin, na Aken, voorts na Luik, en «hidell|k oa Uhisbergen, ilwaar bij» in den Jaare iiSai, in het vijfentachtigfte jaar zijns ouderdoms, overleedt. Zoinml* gen van zijn gezin bleeven in^dat Land; anderen begaven zich êa Frankrijk en HoIUmd. Hij M«fc zeven kinderen naa: vier Dogcers, die aNen in 1 huwelijk traden , en eene van wdke, 4e huisvrouw van P. FaMctus^ van Gresfeningh, na Funk* rijk trok. Zo deedt ook Jan H^euft^ een zijner , Zoonen , en wierdt 'er Raad en Sekretaris des Konings, en Kommisfa^ ris der Algemeene* Staatèn der Verèenigde Nedertanden, - Hij Weif, ongehuwd, fai den Jaare x($5i. De twee andere Zoo* tiea waren:
l* Christefel Hoeuft t die ziclh te Uirecht «edef zette, en al- daar eene echtverbintema aanging met Agnes van Beth Hij •lUerf aldaar, en wierdt in dé Kerk van St. Catharina begraa-
Qq 4 ven*
^(i ïiÖtVFT,
. r . ••
vcn,'g€iijk blijkt uit rijnè Adelfjke Kwartieren, boven zijn« Grafftede, in het Koor der gemelde Kerke, nog heden te zien. Hij Ifet naa vijf kinderen '
I. jinna^ getrouwd met L* Oostcrwijk. ^•"Margafetèd y de huisvrouw van D. de la Croix. '• ^^Catharlna^ echtgenobte van Oétavlode Strada, Vrij' j ' heer e van Aubier^ en van Cournon.
4* Jan y gehuwd met Louife Regnon van Chaligni »
5f Üodefroi^ getrouwd met Maria de Mandat. Beide dee-
zen zetleden zich in Frankrijk neder,
) 3. DiDERiB HOEUFT nam zijn vast verblijf te Dtrdrecht , en
verwekte , bij zijne huisvrouwe Anna Luis , tien kinderen s
drie Zoonen en zeven Dogters* Van zijne Dogters bleeven drie
ongehuwd. Eene van de vier overige trouwde met Gabriel de
Paulmier, Meere van^ St. Andries, Veldmaarfchalk van Franlc*
rijk; de tweede, tatt Andriés Mammouchet, Heere van Hoon
dringe; de derde, met Thomas Cletfdier, Burgemeester vao
Amersfoort; en de vierde, met Jan de Valló, Raad der Stad
ÏDordrechc. Pe drie Zbonea waren: A. ja^; B. MATTHi£u.s;
jP, DIDERIK.
e A. Jam uoeufti woonde te Utrecht, en tradt ^er in den echt met IzabfiUe DeuÈs^ bij welke h^ negeü kinderen won; vie& Zoonen en vijf Dogters. ; . -
• I. Arnoudy Qugdiuwd gellorven.
«IL Jan Hierot$ijmus9 Dtombeer te Vcrecht» nam ter vrouwe Maria de Malapert , doch ftiecf kinderloos, ill; Gideon, £er(le Lid der Scaaten 'sLands van Utrecht, ii\ den Jaare 1686 , Afgevaardigde ter Admiraliteit io den Jaare \t9Si en, in den Jaace i^pg, ter Vergadurüïge der Algemeen^ Staateo. Hij was tweemaal- g.e;rouwd gc\y^est»; eerst met Sara f^uqius, daarna me^ Caihsu'iua Copal, doc\i verw,el(te .bijgeene van beiden kinderen. , . - <
•IV. Jofephy Heer vau Lunenburg, Raad. in de Vroedfchap der Stad Utrecht, en Afgevaardigde ter Admiraliteit. Bij ziju^ liuisvrouwe Condanda van Thol liet bij eene Dogter naa«
. V. Anna Cathfitina , ongehuwd. ■ YI, Elizabeth^ insgeiijks nooit getrouwd, ^
VU, huh
^.\
HOEUFT. • €t7 ^
•JWI. ItaBeiie , geliuwd met Hendrik van üittenhoven , Heeire van Amelis witordt , Prefident van de Ridderfchap des Lands van Utrecht, Luitenant-Generaal vai) het Voetvolk in dienst van den Staat en Kommandant van *s Heitogeflbosch. • ^
Vin. Anna MariAy de echtgenoote van Jan Bodaan Cour- ten, Heere van St. Laurens en Pappensburg; Raad der Siad- Mfddelburg en Bewindhebber der Oosiindilbhe Maatfchappije.
•IX. Copftantia^ de huisvrouw van Jan Loote^ Bnrgemees*' ter der Stad Wijk bij Duurftede, en Afgevaardigde ter Vergade^- ringe van de Staaten 's Lands van Utrecht. ' ' i. . '
B. Matth«üs HOEUFT, was Heer van ^Buftsngen\ en "^am* ter echtgenoote Maria Zweets van Landaü Bij haar wierdê hij* Vader van vier Zoomen en drie Dogterenr '• ' /•; '
1 1. Jan DlDERiR ,' Heer van Buttingen, gehuwd rast AgnetA*"^ ttduw van Heemfléde, overleedtih den jaare 17 12, naalftareftde"* twee Zponen «néëne ï}(ygit. Behatveil detöe hadt hif nog drië' Zoenen gehad; twee van dezelve waren Jorig geftorvén. Dé- derde. Jan Didetik' esntzmA , Kaprtein onder de RufteHj,- in^ Sttatfcben dteost , fnêuvelde , nog vóór afljns Vaders dood , in* eene ontmoeting , fmlieii Bergen in Henegdu^en , alwaar' hl) be« gttiaven wierdb De tegenwoordige Höéi'' Vin de HeerlijkheicF Ueemftede, en Odd- Burgemeester «e -Ai/ir/w», is, van Möe-* d6r« wege, van den ^er^rgenlelden Heére jan iïiderie voortgê^ Q>rooteo. ::-..*
-'• ü. Matikéttts y HiEiéf van Oijenen Onfenoort in den Jaaré' 1674, WIS Kapitein' In den Jaare 1(^77 i 'Majoor in dén^Jaaré' 1Ö83, als KolönelV'fn' den Jaare i58p^ In' den Veidflag van' Boine, in Ierland , cegenwdordig , vervolgens Brigadier; én in 4en Jaare 1704 Luitdnaüt- Generaal ^w de Ruiterij, in diênse van de Algemeene Staaten. Hij* nam in huwelijk 'Ctmfianiié, The9dör$ Dotdrki vanySfi Awntland^ en verwekte bij haar der- tien kinderen: .zea ZooBcn en zeveii Dogters, van wetke eetf Zpen, Gahriel genaamd, en twee Dogteri jong geftorvén zijn. 3, Gabriel; verder niet gemeld, en, waarfchijniijk,- zondes' kiuderen gekorven*
4* Leêüderiy Kapitein onder dq Ruiterij en Aide de Camp/ yan den Prinfe v«n Naarau-SaarbraggeV fnêuvelde 10 deaVeidflag^ ^ij Mqm-CasfeU . , . :
€%f . HOEUFT.
5. Anna Confiauiim^ getrouwd met Adriavi Boferoo, He«ir van Geenboveo.
6. Maria » jong geftorven.
7* Maria , echcgenooce van Herman Schaap , Heere vaa dea Doo en Beerfen , Edelman van de Kamer va<^ 4e Prinfesfe » en fiAa]oor onder de Ruiterij* ^
C.^DiDBRiK, Heer van Fontaine Peorenze, Dombeer vaa. Utrecht, tradt» in den Ja^e 1641» in d^ echt met Maria ^ Wit. Hij was Lid in de Ilqgeering van Dordrecht, tfk verfcheent wegens dezelve, in de Vergadering van Hun Ed«: Cr. Mogende de Staaken v^ Holland «n Westfrietlaod. In de Jaaren 1658, 1659 en i65o l^dc hij zitting in de Admiraliteit op de Maaze, in de Jaarea 1665 , 1666 en 1667 io de Genera- litelts llekeakamer;, «n, andermaal, in d^ Ja^ea 1670, 1671 en 1672, in de Admiraliteit. Hij overleedt, in den Jaare 1688/ naabatende , beha! veil eene Dogter, die ongehuwd ftierf, twee 2oonen: L didbrik en II. jakob.
I. DiBBRiK , Heer van Fontaine Peoreuce , Dombeer vn Vtrecbt in deo Jaare lUSép, Aide de Camp. van den Heece vaa Uenmen, Lwtemmt-Geoeml onder de Rukertj to den Jaare 167a , Konmandaat vaa de Krijgabezecting binnen Gouda in den Jaare 1673» Kapitein onder de Ruiterij inden Jaare xé7tf» Afgevaardigde aan den Hertog van Vilbenn9&. In den Jaare. 1680 trouwde bij met Izabelle Deuts , én zette zich met *er woon te Vtrecbt^ieder.. Hier l»dt bij slftiag onder de Gede- puteerde Staatea dier Provincie , en waa . BewhidhdibQr dee Oostindifidie Maatfcfaapi^je ter Kamer Amil^dam , 4n den Jaare 1707 en eenige yoigeade jaaren. Hij hadt drie Zoonen eti vijf Dogters; van -welke alle de Zoon^ en ééne Dogter jong/ geftorven zijn. De vier overige Dogc^a waren :
1. Maria Caikarinat getrouwd met Vincent Maximlliaan van lookhorst». Heere van Termeer, van wegens de Ridderfcbap' Afgevaardigde in de Vergadering der Staaten VLaoda va» Utrecht, als mede ter Adiniraljteit te Amfterdam.
2. Izabelle /fgnes , de echtgenoote van Reinoud Gerrft van Thuijl van Seroóskerke, Heere van Zuiièn, Westbroek, enz. van wegens het Lid der Geéligeerden *s Lands van Utrecht Afgevaardigde ter StaaisvergaderlDge van dat Gewest, Ridder
van
«OEYE , C' SloO HOEVELAKEN, enz. «19 v
«m ée Duitfcbe Ofder» eD Afgevaurdigde ter Ver gaderiagQ der Algcflieeiie Suatea*
.$• ^ffHtf Ja^ba^ en
4« ^gnes^ beiden ongehuwd.
il. Jacob» Insgelijks Domheer te Utrecht» ia den Jfttre 1^94 Rsad der Stad Dordrecht , in den Jaare 1700 Burgemeester , DroM tan ZvidboHaad , ene. tradc ia huwdijk met Sophia Van Eveawijze, en verwekte bij dezehre veertien kinderen:. negen Zooaen , vijf van welke jong geSorven eijn , en vijf Dogwa^
In den tegenwootdigen Heerct van HeeaaOede, aUeen^ aoveel oQf bewttst ia. Is de naam van bobuft nog oveigebieeven. Toe dot van dit ArtUtd merken wij nog aan, dat de aloude Adel- dom van dit Geflagt, in den Jaare i<$9a^ bij opene Brieveib onder het Gjtoqc Zegel van Keizer us^opoLn» ia bdoragtigd;
Hoeve » (V Siot^ weleer gelagen in den DijkpoUer, een kwartier irara ten Westen van MaatlaMj^ doch nu tedert.kmg verdweenen, wordt hier alleenlijk door nat vermeld^ ida zijQ' de geweest bet Saabals van Jonkheere matihts van XNUtbou- -VB, Schrijver van bec yenuaade Haniitfêsi.- Ki^pmiiK Vcügena *sMans eigen aamekemng, waren, in den Jaare 1636» difar VMI nog eenige anaren overige Na ziet men 'er niets meer van dan de fondamenten , met een Boomgaart en Bouwhuis.
Zie VAN DER nouvEjr Houiv^ Kfon. hL ii24 en i85.
Hoevelaken» eene zo genHunde dagel^'kfche Heerlijkheid, .een nur gaans in 't Ooasen van Amnfo^t gelc^gen, reeds be- ekend in den Jaare iian* Het Dorp.it klein, en heeft wemig ^f geen aaneiea» Het Adetijk Huis van die» «aam, digt daar. bif» is een nieuwerwetscfa gebouw, met fraaie phntaadjen, hebbende iviB agteren eene cLaan, ter lengte van ^eo half uur gaans , eindi* fcnde aan den NieowtekOhen wo& .
%
HoBT, (ABftAnAM van) neer dtt twtettg agtereen volgeade jaarco Gezant «va» Hunne UoagnogesAfai aan. bet Pianfcitt
Hof,
fi^ HOFFER , (ADR TAAN en RÖCHÜS) cnr.
lfef> ^edaurende «enen tijd, in welken zeer véele gewigtige zaaken in Europa voorvielen. Zijner uitlandigfaeid en gedinirU genStaatsarbeids moede, verkreeg hij , op 211 jn verzoek, omflag van zijn langduurig Gezancfchap; en keerde, hier te Lande» tfe f «g ki 't begin van het Jaar 1749.
^ Hopper, (adrïaan en i^ochus) Vader en Zoon, beiden ge« 1)oorètf in Zeelfindi te Zierikze^^ en aldaar mecde Burgemees* terfljte waardigheid bekleed ;' zijode de eerstgetnelde , daareiv^ W^etf;, geweess Rentmeester* Generaal der Graaflijke Domeihen '^wn Zée/and Deiveater- Schelde. Berden bekleedden eene aan- arientijke plaaca onder^ de Geleerde Msivnen' hkamcv Ëeuwe. In- aonderheïü bezaten ze eene bovendrijvendd n^fgiDgitot de 'Dicht** fainde. £en bondel Ladjnlche en Nederdnitfche Dlchcftukken^ do(^ hen gemaakt en in 't licht gegeeven , k&n hier van ten be- ^fjzQt dienen. Wifdérs was adriaan HOFFtR een. yii)xig beoéire- .aiar der Vaderlandfche Oudheden en GeicbïedfiniBfeii. . 't Geeè Mj deawegen verzimeldofia geCchriftehadtgefteld, deekie.fatj nedem.den Heere.BOXHoiiN, welke; vetvoigeni » met grooc itvK^ daarvan gobr^iik maakte in het .opfbeUeu van^^tjne Zeeuw» Jlirhe Krc^iijJu . . . ; . ^. . ^-. ..... .....
i ' : ; ' r . Se p. DB iji.RUBi GekUéu ZeiUni.
•" HorwAif , (lieLCrtióRT hoet^el een^ Uitlander , verdient , nog.
thans, hier vermeld te \ror«Jeh', deels om de uitfpoorigheid zijner
begrippen y deels ook omdat dezelve hier te Lande, 't eenigen
tijde , voorftanders gevonden hebben. Hij was gebooren in
*kjjfiant//-enf hoewel óng«<Mbnd en^flegts een. gemeen band-
'werksman, beving -Hem, egter-, de ziMHttot predeken.; In.den
Jaar e 15^7 vertrok h\]'ViivSaMtn na H(tifiiin\ .^. wierdt 'er»
«door den. Koning van DéBttemarke^ totJLeerabr te Kiel^Mis^
'field, '^wée' jaaren; oeAnde hij aldaar dat Anpt, zeec.tei:^
*^ét zin* van lutherim^ -wien het mishaagdei, • dat iemand zioh
Jiet prediken verfloutce, z^der, alv/n9]aefli» wattijslijk daar^e
bekwaam verklaard te zijn. Hij predikte eene Leere, welke,
f«n (feveene zipie^aati.derfftvoele^s der - ZwingUaaven ^ aan de
^flnderejsijde aan^dieigr^G^lcdrijver^u .gfeQüi^. , Door^ns o>
.... dei>
fiOTMAN; (MELCHK5R) ^
derhieldt hij zijne 'Toehoorders over hef maakzél en de óèéal des Tabérnalceis van mozës, over de Openbaaring aan joaj»* f«£s en roortgeli}ke duisterheden. Beftoodc iemand, hem, daar over te onderhouden, hij mogt (laat maaken op een kloekmofr- dig en vinnig antwoord. Om de gefckillen, tusTchen hem e« anderen onc(tean, te vereffenen, deedt de Deenfche Konin^^ fn den Jaare 1529, ce FUnsburgy eene Bijeenkomst beieggen*» }n welke hofman in *t ongeiijk gefield wierdtir Nogihans hiddc hij 'niet af van het opdoiijk vecfpreiden van zijne begrippe»; Weshalven hem het verbiijf in Holfiein wierdt opgezeid.
Hofman begaf zich hierop na .Straat thurg. Hier gaf hij hl \ licht een verhaal van de FUntbutgfche Bijeenkomfie ^ in 't Welk hij (laande hieldt, poivieranus, eenen 2tjcer tegendrav- vers, den mond gedopt te hebben y en dat de Geheimfchrijvert der Vergaderinge bedriegers en meineedigen waren« Ter x'^- i]er wederlegginge gaf pomeranus de Akten der Vergadering^ !n *t hcht, en voegde daar nevens de wederlegging van Hor« WANS Gefchrift.
Niet lang fchljnt hofman zich ^e Straatsburg te hebbes onthouden, maar van daar te zijn . vertrokken na Emóden^^ verzekl van een talrijken aanhang. Meer openlijk begon hq lier zijne bijzondere begrippen te verfpreiden, en zo openlijk 'en met dien ijver en opgang, dat hij, bij veelen, voor dea hoofdaanieider der Nederlandfche Herdoopers wordt aangezien* Zo duizelhoofdig en harsfenkrank maakte hjj zijne aanhangen^ dat ze hem aanzagen voor den elias, die, vóór den OordeH- dag , in de waereki zou verfchijnen«
Geduurende ^jn verblijf te Embde» , was hem, door z«- 4ceFën grijzaart. uit Meüand^ eene voorfpeUing. gedaan, wrïk# aijne- eerzucht* grootlijks (fareelde* In. de hoope van de^vec^ vulling der voorlegging binnen Straatsburg te zullen i»eleeven» keerde zij weder na dié Stad. Hier predikte hij openlijk de gevoelens , die op rekeninge der Herdoopers gemeepü^ gc|- Held worden, en veroorzaakte daar door geene kleine opfchudt- dingem Te dier .oorzaake, wierdt, in de gemelde Stad, ia de. Maand Juoij des Jaars 1632, eene Sijnode beroepen, em hem vrijheid gegeeven , om met de Leeraars te mogen rede* cwisten. . Ondanks .de.i^wijsen, kragtjg genoegd meende men^ f.* om.
fsi HOPMAN. (MEteHiOR>
^1»^
om hen tot swijgea ie brenge, weke i^fn hm wierdoi aair fevoerd, giog hij, nögthaos, voort met prediken» Wesbalveo nen, eindelijk, te raade wierdt, hem in bewwioge te nee* «en. Men meende daar toe voldoende redenen te hebben, en mtis voor gevaarlijke <^chaddtnge bedogt^ vermids «ijne AaxH hangers van zich lieten gaan , dat Siraêtsèurg kft Meuw Jf gmza/im zon weezen , alwaar het nieuwe Koninkrijk vaa CHRISTUS zou worden opgerigt; als mede, dat gelijk hofmak de Eius wu, welke moest koomen, zekere poltbrbun hem tot eenen enoch zon dienen , om hem te helpen. Toea uor- BtANfl vrienden deszelf» gevangenis vernamen , verzekerden zij , dat hij nit dezelve zon te voorfchijn koomen, met honderd» vierenveertig getekenden, die de waereld zouden vervloeken, en alle de hhiderpaalen > die hun in den weg zouden geleid worden, te boven koomen. Elias en bnooi, dat is, hof- KAN eu FOLTKRMAN, zeideu ze, waren de twee Olijf boomep CD de twee Kandelaars uit het Boek der Openbaaringe , wel- ke iitemand zoude kunnen hinderen ; of, indien iemand hetzel- ve zoude durven beftaan, zou *er vuur uit derzelven mond koomen, en hunne vijanden yerflinden.
Geene kl^e verflagenhdd , imusfchen , bevbg hofmand vrienden , toen . zij , op eenen tijd , door zekere Profeeten bepaald, hem niet uit zijne Qevangenisfe zagen ten voorfchijn treeden. Om hunnen moed op te beuren, deedt hij hun bood- fchappen, dat liij en xija medgezel poltbrman twee jaarefi souden rusten, naar \ voorbedd van kzra en raggia, di^ insgelijks genoodzaakt geweest waren , den Tempelbouw zo veel tijds te fiaaken. Doch hofman bleek een valsch Propheet te zijn. Hij beleefde den afloop dier twee niatjaaren niet, maar llierf, fai den ]aare 1533 , in de Gevadgeniife, en ver- ijdelde aldus de hoop en verwagting zijner aanhaqgeren.
De voomaamfte en meest onderfcheidende Leerliegrippen, wel- ke aan hofbian worden te taste geleid, waren de vier volgende: I. Dat het ff^^ord zich niet hadt vereenigd met een VieeCchelijk Lichaam , genomen van dat der H. Maagd , om reden , zeidff Uj, dat alle menfchelijk Vleesch door de zonde beftaat , en, diensvolgens , vervloekt was. II. Dat Christus niet meer dan ééne Natuure hadt. ill» Dat de verkrijging der Zaljgheid van
dt
ÖötVAART, eitf. ^
de menTchen zdve ftPhangc , en óat z\] zaMg of verdoemd wóe* den, naar gelange van bet gebruik, welk zij van bunnen Vrijea Wille maaken. IV. Dat de Doop der kinderen meer vw den Vijand Ooda en der menfcfaen , dan van God af komllig is.
Zie FR. sPANHEAflus, de Orig, ff PfügTm yinahapt. ]• h. ottius, HiS. Anatapu uooRNBEEE, Summa Contrwerf.
HoFVAART. Eene zonderlinge gewoonte badt *er, eertijds^ plaats, ten opzigte van den Scbepensbank vtfn Zutfen^ uit wel- ke, in 't voorbijgaan, kan worden afgeleid, de uitgeftrekc- beid van deszelfs regtsgebied, en *t vértronwen, welk men ia zijne uitlpraaken ftelde. De gewoonte , welke wij bedoelen» was bier in gelegen. Wanneer in eenige Steden of Vlekken, in welke de Zntfenlbhe Regten gevolgd wierden , eenige zaaJcen van'groote aangelegenbeid voorvielen, welke eene Regterlijka nitfpraak vorderden, of gefcbillen ontftonden, omtrent wc^ men bet niet konde eens worden, nam men de toevlugt tot den Scbepensbank vm Zutfön^ met volkomene onderwerpinge aan deszelfs nitfpraake. Dit noemde men ter Hofvaart gaan. De Zatfenfcbe Regters , de zaak onderzogt bébbende, en daar over Qttfpraak znüende dien, Helden, vóór bun fcbriftelijk oordeel , deeze inleiding: Indien éeeze taak kier ware voorgevailen^ zenden wij erkennen en eerdeelen ah velgt.
Zie Stadregt van Zntfen , Itt. XVL Ant. XIV.
HoPWEGEN , (jostTA VAN ALVERiNGEN , Heer ron) eene. Heerlijkbeid in den Alblasferwaard y eertijds een gedeelte der uitgebreide bezltdngen van liet Edel Geihgt der Heeren van BREDERODE. Hij was de Zoon van zegsr , Rekenmeester in *sGraayenhage. JosüA maakte zicb zeer beroemd, onderde zulken zijner Landgenooten , die bet Spaanfcbe Dwangjuk van den halze wenscbten te fcbudden, óoos het tekenen vim het Ver*
bond
(i2^ IIOFWEGEN. CJOSUA VAN ALVERINGEM , Hr. van)^
t>ond der Edelen, in den Jaare 1565. Ihwrcnbaven verfcheen hij, in 't volgende jaar, op de Vergadering te 5/. Trui j en , al- waar, middelen beraatnd wierden j om weerftand te bieden aan den Koniog van Spanje ^ en f en dien einde de noodige magt i« Terzamelen. Op last van bet Hoofd der zamen verbondene Ede- len, Heere henrir vak brederode, zou hij, meent men, zo jn 'i Hage als elders , ook andere Edelen hebben aangefpoord ,> om doQf ondertekening ded te neemen aan bet Verbond ert Smeekfchrift , aan de Landvoogdesfe overgeleverd. Als twijfel- agcig, intusfchen, wordt het, bij zommigen, aangezien, dathi| zoude aangebooden hebben , zeshonderd Edellieden te willen op de been brengen, om door dezelve de Beeldeftormers in ^sHag4 ie onderfteunen en befchermen. Hoe 't hier mede zij , zwaar genoeg woogen zijne overige bedrijven, naar 't oordeel des Her- togs VAN ALVA, om , met verbeurdverklaaring van zijne goede- len , het Banvonnis legen hem te doen uitgaan. Dit gefchieddc op den zeventienden Mai des Jaars 1568. Voorheen , te wcetea inden Jaare 1566, hadt de Heer van hofwegen, voor eene fomme van vijfhonderd Kroonen , mede deel genomen ^ in een Verzoekfchrift aan den Koning , van de Kalvinisten te Antwerpen ea verlcheiden Onroomfche Edelen, waar bij zij eene fomme ▼an derug Tonnen Gouds aanbooden , indien men hun Vrijheid /Van Godsdienstoeffeninge wilde vergun,ncn.
Hoewel ten Lande uit gebannen, eenen gunaigen keer, nog- Aans, namen eerlang de zaaken voor den Heere van hofwe- gen.- Want toen, in den Jaare 1572» «evens andere Noordhol- hndfche Steden, Hoorn den Koning af en denPrinfe van oran- jB toeWei , keerde bij te rug in het Land , en wierdi , door gunst en voorfpraak van sonoy,, tot Bevelhebber dier Stad aan^ gefteld. In den Jaare 1574 onthieldt hij zich heimelijk te ^«z- werpen, ten huize van den Griffier martini, ter bevorderinge van eenen aanttag des Prinfen van oranje op die S»d. Terwijl bij zich hier bevondt, kwam hij in een dreigend leevensgevaan, waar uit hij op eene bijkans wonderdaadige wi>ze wierdt gered. In 't gegrond vermoeden , dat te Antwerpen zich Onroomfchen heimelijk onthielden, gaf de Landvoogd last tot het doen van «ene algemeene huiszoeking, oradezelvenop tefpooren. Ampts- U^Qü bekwam ivurtim hier van onder de eeifteu kenms. Zij- • * • iieii»
nóME GEN. (SAMUEL vah ALVERINGEj ffr. van) <fa|
lien gast niet ongenegen » en bewast van 'c gevaar, welk heul boven *t hoofd hing, te meer, vermits met (iet doorzoe- ken van de huizen van de Leden der Wet een aanvang zoil gemaakt worden, fpoedde hij zich na huis, en deedt 'er ope- liing Van aail zijne echcgenooce* Deeze, eene vrouw van man<' iienmoed en vindingrijk vernuft, verliopt terftond den Heet Van hofwegen , nevens den befaamd^tf niklaas rüikhaver « die ook bij haar thuis lag, in eene Tafelkas. Niet lang had- den ze hier gezeeten, of de huiszoekers koomen binnen; doch tiiet vindende, 't geen ie zogten, ontworpen ze op de zelfde tafel een Gefchrift, waar bij eenige honderden guldens, nevené ArafTeloosheid voor den aanbrenger , gefield wierden op d4 lijven der twee opgeflootenen. „ Men peinze nu, (fchrijft >, Hooi^T) hoe hun te moede moght zijn , dien \ minfte ge- „ wagh van reppen, kuchen ofte niezen, eetf doodifnik was?/^ Naa *t vertrek der bezoekers verlieten ze hunnen Kerker, ert kort daar naa, zo fpoedig doenlijk was, de Stad Antwerpen* Hofwegen begaf zich na Hoorn ^ alwaar hij, in den jaarf J575, overlee«lt, zonder kinderen.
Hofwegen, {samuel van ALVERiNGE,\Ö!wr 9an^ htoeiti des voorgaahden, en erfgenaam dier Heerlijkheid, was daareiH boven Schout van MeeheleUi alwaar hem, gelijk ook te Ant* werpen i om zijne Staatsgezindheid, Jn' den Jaare 1579, ver-* fcheiden onaangenaamheden wedervoeren^ Hij hadt in huwelijk MARIA VAN DER AA. Hij heeft kinderen naagelaaten , van wel-' ke een Zoon, In den Jaare 1615, zich onthieldt te Axef^ al« waar hij gehuwd was, en hem eene dochter wterdt geboorcn^ over Welke, onder andere, als Doopgetuige ftondc Joakheei^ JOHAN VAN RKiGXRSBERG, Rentmeester van Zeeland^
f ' Zky van dëeze beiden, bqh/ aoon^
en TB WATER.^
. ' » •
HoGÊRftEETSy (Ra^BOür) gebooretr te tJoom f deft ^4 Juni] , 1561 ; een Staatsman , zeer vermaard in *s Land^ Gefchiedenislèn , zo van wegea de gewlgtige posten , doof hem bekleed y als om de moeilijkheden , ia welke hij f
J[X« DE£L« Rr door
tf25 HOGERBEETS. (ROMBOUT)
^óor de oDgunsc der djden en de hitte der verdeeldheden, wierdt rogewikkeld. Nta zich op de beoeffening der Regtsge* teerdheid, met tllen vlijt, te hebben toegeleid, bekleedde hij, eene wijle djds, den post vin Pleid>ezorger. De Regeering Van Leiden , *s Mans kunde hebbende leeren kennen » verkoos hem tot Penfionaris van haare Stad. In de maand Novem- ber des Jaars iS9o aanvaardde hij dien post, en bekleedde hem iMJkans zes jaaren , te weeten tot in Junij des Jaars 159^* Thans wierdt hem de aanzienlijke waardigheid van Raadsheer in den Hoogen Raad opgedraagen. Van de wijze, op welke hij zich in dien ffamd kweet, konnen getuigenis draagen ver- fbheiden posten van vertrouwen en aangelegenheid , welke hem , van tijd tot tijd , wierden aanbevolen. Aldus wierdt hij , verzeld van zijnen Amptgenoot leonard de voogd, en van NiKOLAAS CROBfifoUT, Raad in den Hove ven Holland^ in den }aare 1608, gezonden na Amfierdam, om die Stad over te haaien ter bewiiliginge in het Befland met Spanje ; waar in zif ook gelukkig flaagden. Ter gelegenheid van de Beroerten, 'm h volgende jaar, te Alkmaèr ontftaan, vertrok hij, als Ge- magtigde van Prinfe maurits en van Gekommiciecrde Raaden, nevens de Heeren reinoud van brederode, den (fa-aks ge- noemden LEONARD DE VOOGD , CU STEVEN VAN DER DOES ,
Heer i^an Noordwijk ^ na die Stad, om 'er de gemoederen tot ru6t te brengen. Ondoenlijk bleek deeze pooging te zijn, zonder eene buitengewoone verandering der Regeeringe. Op hst der Staéten ontfloegen zij de Wethouders en Vroedfbhap» pen vim hunne posten. Van nog meer gewigts was de bezen* ding, tot welke HooeRftESTs, in den Jaare 161 1 , gebruikt wierdt.. De Oorlog, tusfchen Deememarke en Zweeden uitge- broken , deedc de Algemeene Staaten te raade worden , een Ge^ zantfchap te zenden na het Noorden, om, wvxe 't mogelijk, een Verdrag tusfchen de betde Hoven te bemiddelen. Beneven» den Heer jakob van- wassenaar. Heer van Obdam^ en Dokter DIRK BAS, Burgemeester van Amfttrdam^ viel, ten dien einde, de keuze op onzen hogerbret». In de Maand Julij des ge- sielden jaars namen ze de reize aan ; doch keerden eerbmg tt rug , zonder ban doel bereikt oe hebben»
2dc9
ttOOÉRBEÉfS. (ROMflOül') 6if
' itims het Jaar 1617 begcHi de Heer Hogerbeets ingewikkeld te worden in de blnnentandföhe onlusten. Aanleiding daar toci gaf ieker voorval te Haar/em , waar bij twee Burgers , door de Wethouderfchap uit de Scad gebannen, en, van wegens het wederkeereu binnenstijds , geboetdrafl , zich vervolgens beroepen hadden op den Hoogen Raad , die deeze beroeping Aannam. Ondanks het fchrijven van Gekommitteerde Raaden^ dat de Raad zich hadt te wagten voor regtspleegingen , ftrij- dig met het oogmerk der Staaten^ en de uitdfukkelijke ver* klaaring Hunner Bd. Gr. Mogenden , dat de Stukken hun moes- ten overgeleverd worden ^ voer de Hooge Raad voort met de regtspleeginge , en (lelde de Haarlemfche Regenten lil 'f ongelijk ; die , egter , gedekt met het gezag der Scaaten ^ hei Vonnis voor nietig en van onwaarde verklaarden. Idtusfcheri hadt de Heer iIogerbeets , nevens nog zes Mede - Raaden , id het befluit van den Hoogen Raad niet bewilligdi Om den Man^ in zijne gevoelens en gedraagingen, nader te doen kenneii^ tigte ik het wel der moeite waardig, van het beloop deezei' zaake nader verflag te doen. Gelegenheid daar toe verfchaft fcen gefchrifci ten diende zijner kinderen, door hem delven ^ twee jaaren laater, opgeHeld, waar in hij reden geeft van zijö vertrek uit den Hoogen Raad, en het aanvaarden van het Penflonarisfchap van Leidem
De eerde aanleiding van dit vertrek, zégt hij, was, omdat hij , door het meerendee! zijner Amptgenooten , dagelijks i fmaadelijk wierdt bejegend, dewijl hij zich bij hen niet.wildö Voegen tegen de Befluiten der Staaten van Holland, maar ver- fiotidc , dat zij , als Dienaars ^ gehouden waren , dezelve ttf gehoorzaamen, of^ indien zij daar in iet ondienftigs voot de ingezeetencfl meenden te belj)euren, hetzelve met allen eer- bied moesten venoonen, en ingevalle ook dit niet baatte, zij Éich daar tegen niet verder mogten verzetten; doch. Zo hun gemoed zich bezwaard vondt, in het naakoomen, zij den dienst inogten verlaateh. Naa veelvuldige woordentwisten , hier ovef gevallen j gebeurde het, dat de Staaten van Holland, in hunne Vergadering, een Beduit namen, en vervolgens , op den 4 Au- gustus 1617, aan den Hoogen Raad toezonden, beveelende, dat de Raaden geene voorzieningen zouden verleenen ^ noch kennis
Rfl^a nee-
^2% HOGERBEETS. '(ROBfBOUT )
aeenen over 't geen Bargeneesten en Regeerden der Steden van HoUand-y tot hare verzekeringe, zouden doen of gebieden» mnr, ii^evaile iemand zidi daar over mogt bekJaagen, *t zelve doen zon alleen aan de Siaaten , met vernietiging van *t geen bij de Hoven van Jnftitie daar t^en zon mogen gedaan worden. Hier op gebeurde, in September diens Jaars, émImfieréMm en nog drie Steden» in de beide Raaden, verklaarden, in dit Be- fluit nist bewilligd te hebben , naardien zij verftonden , dat hier door den Ingezeecenen het middel van beroep op de gewoone Jullitie was benomen. Eenige Raadsheereo, dit verfhian heb* bende» waren nu van oordeel, dat het gemelde Befluit, als niet met eenpaarigheid genomen, niet voor goed mogt aangenomen worden. ODdertusfchen bleef hogzucets met eenige weinigen in een ander begrip. Zij verflonden, dat bij de Siaaten altijd bij meerderheid van fiemmen wierdt beflooten , uitgezonderd alleen de gevallen van Belastingen en Veranderinge van R^ce- ringe; óai het de zaak niet was der Kollegiën van Jullitie, zor- ge te draagen dat de Privil^cn wierden naagdtoomen, alzo hun niets anders was belast, dan r^ te doen tusfchen twee Man- nen dingtaalen, maar dat het alleen aan de Siaaten behoorde, voor *sLands en der logezeetenen Geregiigheid te waaken, heb« bende ook magt om de Inftrudien en Commisfien der Raaden^ naar goedvinden, te veranderen; dat eiodelijk het gemelde Be- fluit alleen liep over zaakcn , *s Lands en der Steden veiUgheid raakende, waar in de Reenten, van ouds, dikwijls, bij forme van Correctie, hd>ben geprocedeerd, waar van nooit eenige be- roepen op de Hoyen van }u(Utie ,. maar wel op de Staaten , zijn toegelaaten. De Raaden, die van den Heere hogersëets in- ge- voelen verfchtlden, aan dien kant tot zwijgea gebragt, flopten een anderen weg in. Zonder hem te kennen , bngten ze te we* ge, dat zijne Hoogheid Prins maurits , nevens den Provindaa* len Raad, in den Hoogcn Raad verfcheen, om aldaar het meer gemelde Staatsbefluit'te onderzoeken, en daar tegen een ander Beflnïc te neemen. Hogerbeets , zich hier ovet bezwaard vin- dende, verklaarde thans aan den Prinfe „ Dat hij met geen „ goed geweeten konde tegenwoordig zijn , daar men zoude „ twisten over de magt en het gezag der Heeren Staaten van ,, Holland , welke hij hieldt voor zijne Hooge Overigheid , en
„ aaa
HOGERBEETS. (R0M80UT)" 629
n «an welke hi) alle gehoorzasmheid ea on^erdaanigliefd bij ,t eede hadt beloofd.**^ Prins maurits antwoordde daarop, Daf hij d0 Heeren Siaateu daar ook voor erkende^ deck dat men duarom alkander wel mogtkeorem begeerende voorts» dat HocERiEETs, oevens den Prefident VfiBNHuizcN, als mede ^e Heeren ruikhater, rozkndaal, schotërbosch , berkhout, tn brederode , die , om 4e is^de redenen , zich gereed mank' -een om te vertrekken , hunne plaatzen wilden behouden. Zij ^ lieten zich gezeggen. Hevig wierdt 'er vervolgens uitgevaarea cegen het boven gemelde gedrag der Heeren van Haarlem , en het Scaatsbefluit breedJTpraaidg beredeneerd. Hogerbeets , na zijn gevoelen gevraagd zijnde, gaf tot befcheid, niets gehoord te hebben , V wtlk hem konde wederhouden van gehoorzaamheid aan de herhaalde bevelen der Staaten% dat het hem genoeg waSi om een üe fluit na te koomen^ 'dat het Staat swijze was gezonden aan den Raad^ met last om zich daar naar te ee^^ draagen. In eene volgende Vergadering van den Raad, In wel- ke flegts^es Raadsbeeren tegenwoordig waren, hoewel, volgens de InftruAie, geen Befluit mogt. genomen worden dan ten over* ftaan van ten minde zeven Leden, wierdt, nogthans, beQoo* ten , den Gekoomiueerde Raaden aan te fchrijven , dat men het Staatsbefluit van den 4 Augosttïs niet koode agtervdgen i en , Aeusvolgens, met de regtsgedingen, tegen Haarlem^ zoude voortgaan. Thans begreep hooerbeets, dK hem geduurige onmin .met vericheiden zijner Amptgenooten boven *t hoofd hing. Emftfg nam hij hierom in beraad, om zijnen post ne« der te leggen, en zijne dagen in rust en vrede te eindigen. Cedtturende dit overleg, ontving hij, in de maand Oftober des zelfden }aars 1617, een bezoek, in *s Hage^ van den Heere vrank van torenvliet , Burgemeester van Leiden. Door het overlijden van den Heere Mr. niklaas zeist » was ket Peofionarisampt , in die Stad, opengevallen. Ernftig ver- zogt hem , diensvolgens , de gemelde Burgemeester , dient plaats te vervullen, en, van nieuws, aan Leiden zijnen dienst te becoonen. Van wegen 'c geen hij heimelijk cverleide, kon zulk een voorflag hem niet onaangenaam weezen. Ho- gerbeets, de zaak, eenigen tijd, in beraad genomen. hebben* iüf begaf zich in dienst der gemelde Stad, o^ voorwaard^
Rr 3 van,
(Sfö HOGERBEETS. (ROMBOUT)
4M«HM
vtm» fiaa verioop van ntlsefi jearen, dgar'vim te küoqeu ont* (lageu worden.
Niet terftond verliet hierop de hooerbebts den Hoogeti Ratd , maar behieldc , nog eenigen tijd , zijne woontng ia ^sHmge. Op den negentienden van Oékober des Jaars 1617 hadc bij zijne nieuwe bediening aangenomen. Volgens een aloud gebruik hielden de Wethouders van Leiden^ op den 2<$ November, een, zo genaamd,' Heerenmaal^ Tot deeze za« Uienkomsc wierdt hooee^beets, door de Heeren, genodigd» en» ^ met een, om» in die zelfde week, aan degrooteVroedfchaps- vergaderiqge , zijnen raad eo dienst te betoonen, in het voor* (iraagen van de punten van ^efehrijvinge, en de Befluiteut welke daar op zouden genotneti worden , iq gcfcfarift te Hellen, llooEABEETB kwam » ten beOemden dage, te Leiden* In den volgenden nacht wierdt hij, omtrent middernacht, door eenen Stadsbode , ui( den flaap gewekt , en bij Bufgemeesteren op )iet Stadhuls ontbooden. Aldaar koomaKle , vondt hij de {ieeren zeer omdeld* De oorzaak was, eene tijding, zo men meent, door 'sLands Advokaot, hun toegezonden, dat Prina MAUKJTs^ in dien zelfitea nacht» zo als gezegd wierdt, nu Leiden zou vertrekken, Qe Hoeren vreesdea, dat de Prina teq Qogmerke hadt , heimelijk . e^nige nieuwe Bezetting binneq de Stad te brengen , of de nieuw aangeoomene Soldaaten a& danken; waar uit, ligtelijk, onaangenaamhed^ ontfkan kon- deut Hierom vonden ae diendig, de Schutterij, in alle ilitte, pp te roepen, den klol^ op te houden en de Poorten niet vroeg ce openen* Hoewel de Heer hooerbekts toe nog toe l^iet in den £ed der Stad wgs genomen , wierdt dit , egter , }n zijne tegenwoordigheid be^looten. Doch de Stad kwaal Trij met den fchrik, vermids Prins usavüits ziiqe reize op P^///, Schiedam en verder Zuidwaarts nam^
C^ den dertigflen November des meergenoemden jaars deedc ^ Heer HOGERBEETS den £ed, als Poorter en Penfionaris der $cad Leiden, en woonde, 's anderendaags, de Vergadering der Vroedfchap bij. Mee de punten, aldaar beraamd, vertrok hij^ vervolgens, nevens vier andere A^^vaardigdeo der Stad, tep pagvaart. Eer hij. in dezelve verfcheen, gaven zHne Medca(^ levaardigden l^ennis , aaq 's I^ands A^VQk^t van oldskbar^e*
HOGERBEETS. (ROMBOüT) «31
■^■■■^
VELT, van de verkiezing van den Heere hocemerts tot^Penfio- naris hunner Stad, en met een van de aanftelliqge vopr negeo jaaren ; met nevensgevoegd verzoek , dat hij , geduurende dien lijd , van zijne Raadsheersplaats megt omflagen worden ; en in gevalle hij , naa dien tijd , den dienst van Leiden mogt verlaa- een, zijne plaats in den Hoogen .Raad, van nieuws, mogt aaa« vaarden. Dit verzoek wierdc toegedaan.
Van elders is bekend , hoe veele beweegingea , in den Jaarf i6i8, te Utrecht ontöonden, uil vreeze voor veranderlnge ia de Regeeriiige, en boe mtn aldaar een aantal gewapende K«eg- cen, onder den naam van WaarégeUea 9 hadt aangeoomen, ter verzekeringe van de veilig}ieid der Stad. Prina mau&its » en anderen, die in deszelfs beiangtn (bonden, hadden, intusfdien, ce Uirecht weeten te bewerken , dat mett 'er op de afdanking dier Knegten begon bedigt te aeijn. Zeer nüsliaagde dit a«n auV ke Staatsieden van Holland, die van den Prinfe in bedoeling^ verfchilden. Om verandering te wege ce brengen in bet bijkaai vastgefteld Uire^hmk Befluit, wierdt men te raadde, eene za^ menkomst te doen houden in 's Hoge, tusrcben «enige Hol- landfche Heeren en de Afgevaardigden van 't Sckht ter Alge- meene Staatsvergaderioge. De Hew hog£&ieets was een van de eerstgemelden; de drie andere. Burgemeester de lange ^vao Geud0 » en de Heeren de haan en de groot , Penüonarisfen van Haarlek en Rmerdam. De zamenkomst wierdt gehouden ten huize van eenea daniel tresel, eerden Klerk der Alge- meene Staaten; de Heer de groot voerde 't woord. Kragtig drong hij aan op de noodzaaklijkheid van het in dienst houden der Waardgelders : naardien , zeide hij , door het afdanken van die Knegten , de kwaadgunftigen aangemoedigd , de goeden, daarentegen, zeer verflagen zouden gemaakt worden. Nevens de twee andere Penfionarisfen hieldt de Heer hoger3Eets , an- dermaal, een gefprek, over het zelfde onderwerp, met den Heer ledekberjs , Sekreuris der Staaten van Unecht , ten hui- fA van den Predikant üitenbocard. Uit bezef dat de zaaken niet voorwaarts gingen, en, nogthans, veel belang (lellende in het aanhouden der Waardgelders te Utrecht , wierdt men , zo ter Vergadermge van HoUand, als bij de Algemeene Swaten, te jraade, eene proeve te neemen van gunftiger uitflag, dopr het
R r 4 doen
f3« HOGERBEETS. (ROMBOUT)
doen van eene plegtige Bezendinge derwaarts. Een verhaal van het beleid , en van den vrugtloozen afloop ook diens middels , be- hoort niet tot mijn plan. Alleenlijk moet ik hier aantekenen , dac lleHeer hogehbeets zich ook tot decze Bezending lier gebruiken.
Door deeze en foortgelljke bemoeijingen, tegen de inzigtea ▼an Prinfe maürfts rechtdraads aangekant , hadt dé Heer hoger- HEETS , nevens anderen , zich het misnoegen zijner Doorluchtig- heid op den halze gehaald* 't Gevolg hier van was, dat hij, Dèvens de Heeren oloenbarnevelt en db groot, op- Zondag, den Degenentwimigften van Augustus des Jaars i5i8, in hegte- oisfe wierdt genomen, uit last, zo als men zelde, der Alge* fDeene Staaten. Doch hogerbeets verzekert, in zeker Ge- (bhrift, bij hem naagelaaten, dat dit in hegtenis neemen in de Vergadering der Algemeene Staaten nooit voofgefteld, veel min 1»eflooten, maar het werk was van eenigen, die den Prins, op eene reize na Utrecht^ onlangs verzeld, en, eerst naa de ui^ voering, het ftuk ter Vergaderinge van Hun Hoog Mogenden gebragt, en aldaar hadden doen goedkeuren. Van de gevangen- neeminge hadt men te Leiden de tijding niet ontvangen , of de Wethouders dier Stad verzogten, dat hun Penüonaris, onder l)orgtogt, mogt ontflagen worden. Zij gaven voor reden van dit verzoelc, dat al wat de Heer hogerbeets gedaan hadt, ge- fchled was op last der Stadsregenten; dat deeze zulks voor hun- ne rekenlngc namen, en dat de gevangene, volgens de Privile- giën van Leiden , binnen die Stad moest worden te regt gefield. iPrins MAURiTs hier op tot antwoord gtgeeven hebbende , dac ^tllks zijn werk niet was, en zij, ten dien einde, zich moes- len vervoegen bij de Algemeene Staaten , hernamen de Leidjche Afgevaardigden , dat zij zich bij zijne Doorluchtigbeid vervoegd hadden, als Stadhouder Van *t Gewest, wiens post het was, de Privilegiën te handhaaven , en dat zij de Algemeene Staaten , irt dit opzfgt , niet kenden. Doch de Prins bleef bij zijn antwoord , ^n liet de Afgevaardigden daar mede vertrekken.
Terwijl het , intusfchen , Blaauwboekjes , rijmpjes en liedtjes regende, de eene finaalender dan de andere, in welke hogerbeets nevens de andere Heeren zeer lelijk ten toon gefield , en allerlei vuiligheden verfpreid wierden , liep het aan tot in het einde van Sepceo^bcr^ f er i^et zijne ondervraaging een aanvang wierde ge^
HOGERBEETS. (ROMBOÜT) 63$
Ibaakt, Op^en tweeêntwindgften dier Maand, *s avonds een zes nare, 'kwamen bij hem in zijne Kaïper de Fiskaalen laurens
SYLLA en PIETER VAN LEEUWEN, de HeCTen DE VOOGD, MAN-
MAKER, ADRiAAN PLOOS, zwARTZENBURG en KOENDERs, Afge- vaardigden ter Algemeene Vergaderinge wegens de Provincica CelderUnd^ Zetiand^ Utrecht '^ Friesland en Gronitigen^ ne- vens den Griffier hewrik pots. Drie deezer Afgevaardigden hadden den Prins , op deszeifs reize na Utrecht , verzeld. Eer men eenen aanvang maakte met vraagen, immers voor dat de Heer hocerbeets eenig antwoord gaf, beriep deeze zich op zijn inboorlingfchap van Holland en op zijn Poorter- fchap van Leiden\ verklaarende voorts, door zijne antwoor- den voor vreemden , zijne Privilegiën niet te willen te buiten gaan. Op de vraage van den Fiskaal van leeuwen, of de Advókaat ( oldenbarneveld ) hem niet geraaden hadde, het Verponafiifchap van Leiden aan te netmen ? gaf hij een ont- kennend antwoord; maar erkende dat hij den Advókaat raad vet- zogt hebbende, deeze hem de zwaarigheden voor en tegen onder *t oog gebragt, en voorts hem zijne vrije keuze hadt gelaa- ten. Aangaande de Utrechtfche IVnardgtlders verklaarde hij, dat dezelve , reed? vóór dat hij Penfionaris was , waren aangeno- sien; doch met een, dat hij de afdanking niet hadt aangeraa- den, alzo hij verftondt, dat der Stede daar mede kleine dienst zoude gefchiedeu. Omtrent zijne onderhandelingen met de Utrechtfche Afgevaardigden in V Hage y en *t geen hij met de Staaten binnen Utrecht hadt gefproken, antwoordde hij met onderfcheiding. En hier mede liep de eerfte ondervraa- ging ten einde. Een tweede onderzoek, acht dagen laater, liep inzonderheid over het voorgevallene te Utrecht, 't Liep aan tot in het begin van December, en dus twee volle Maan- den, eer eene nieuwe, ondervraaging wierdt te werk gefield. Intusfchen weigerde men hem het genoegen, van, nu en dan, een bezoek zijner Huisvrou we te ontvangen, hoe ernflig ook daar om wierdt aangehouden. Daarenboven wierden alle zijne papieren en aautekem'ngen uit zijne Kamer gehaald, naardien men meende ontdekt te hebben, dat hij, van buiten, eenige berigten hadt weeten te bekoomen. Op den zesden en zeven- ^^n December gefchiedde de derde ondervraaging, Anthonii
Rr 5 DUIK,
<34 HOGERBEETS. (ROMBOÜT)
DUIK, Grif&er van den Hove van Holland , de twee voorge* melden , als Fiskaal , toegevoegd , voerde thans het woord. Met groote fcherpheid oddervtaagde bij den gevangene , over zaaken, op welke hij voorheen reeds gehoord was. Als ho- CERB££Ts daar vUaa klaagde over zijn lang vasthouden , en zich beriep op het Privilegie, 't welk vorderde, „ dat wanneer ^ men iemand, yan wegen de Graaflijkheid , wilde befchuldi- p, gen van zijnen lijve, zulks binnen de zes weeken moest „ gefchieden'*, gaf duik tot antwoord, dat dit Privilegie niet meer in gebruik was , en befchuldigde voorts den PenHonaris , dat hij en de zijnen met de Regeeringen gefpeeld hadden naar welgevallen, en nu beweerden dat de Algemeene Staaten in de bijzondere Gewesten, met naame in Holland^ geen gezag had- den, hoewel men *t voorheen gantscl\ anders hadt verflasn, toen jnen te Groningen een Kafleel wilde bouwen* Hogerbeets verdeedigde zich hier op, met te zeggen „ dat *er groot on- ^ derfcheid was tusfchen Holland en Groningen \ en dat, in ^, allen gevalle, verfchillende gevoelens, op het (luk van Re* ^ geeringe, geene halszaaken waren/'
Zinu deezen tijd , tot in het einde van Januari] des volgenden }aars 1 6 19, zag men niet verder om na den gevangenen Penfiona- ris* Een geestige vond vanden vermaarden petrus scrivekius, hielp, intusfchen , hem en den Heere de cRocyr aan eenige, kundfcbap van 't geen hier en daar omgiug.. Scrivërius , woo* nende te Lei den y liet thans drukken de Latijnfche Dichtwerken van den Haagfchen Digter joannes secundus. Onder het druk* ken wierp hij, uit de proefbladen, eenige regels, en vulde de ledige plaats met andere , behelzende 't geen hij de gevan- genen wilde doen weeccn. Voorts wierden de bladen, die 't geheim inhielden, derwijze ingenaaid, dat ze, in 't afTnIjden, gedoocen bleeven, en aldus aan iiogerbeets, gelijk ook aan DE GROOT, toegezonden, Dq^zq merkte fpoedig den vondj doch de andere, door ouderdom minder vlug van geest, leide het Boek ter zijde, zonder het ingezien, althans den list be- merkt te hebben. Meermaalen. liet men hem vraagen, of hij \ Boek geleezen hadde, en daar toe flerk aanfpooren. Hier pit vatte men agterdogt, vorderde uogerbeets het Boek af, en ontdekte, bij aandagtige ieezing, den fchranderen vond,
$er I10GERBEET3 daar uit cenig nut hadt getrokken.
Eeno
HOOERBEETS. (ROMBOÜT) €35
. ^eoe vierde ondervraaging, omtrent den ge^mngene, wierdt ce werk gefield op den 35 eo 26 Januari} des Jaars i6ip. Zi) liep, inzonderheid, over het voorgevallene in UHage^ met do Utrecht fche Afgevaardigden, ten huize van den Klerk. treseli als mede over 't gehandelde te Leiden ^ in November des Jaars 161^, ten tijde als d^ar de tijding was gebragt van "sPrinfeQ aanihumde komfte binnen die Stad, Deeze was de laatfte onder^* vraaging in zijne Kamer» Zedert, gelijk bekendis, benoemda men vierentwintig Regters. Voor deea^e vericheen de Heer ho< i(?ERB^ETs , op den laatften Februarij , en den eerften en vijfden van Maart. Het aanneemen en onderhouden van Waardgelders v^as bet onderwerp , waar over hier voornaamelijk gehandeld wierdt, Uitdrukkeh'jk verklaarde hij zich voor de wettigheid der aanneeminge eri onderhoudinge dier gehuurde Knegten. ^t Is bekend, welk Vonnis deeze Regters in de zaak van 'sLands Advokw veklen. Naa deszelfs ongelukkig' einde liet men het Schavot nog eenige ^gen ilaan, Wemig tijds daar naa vervoeg- den zich drie der Regteren bij hogerbeets , om hem te bewee- gen, in eigen perfoon, of door zijne vrienden, vergiffenis te verzoeken. Doch hij 't een en ander klpekmoedig van de hand wijzende , verlieten hem de Regters, in 't heen gaan hem gramftoo* rig toeduwende ; Zo zuit gij dan vaaren als Barneyeld\*t Scha- voi floot '*er neg. Doch dit gebeurde niet. Want op den acht- lienden van Mal, door den geweldigen Provoost, voor de Reg« lers ontbooden zijnde, wierdt hij ter eeuwige Gevangenisfe ver- weezen, met verbeurdverklaring van zijne goederen. Onder bet leezen van dit Vonnis wierdt hij zeer ontfteld, en zeide dat ^ijne, Sententie niet overeenkwam met hetgeen hij verklaard iadt^ en hij betering daar van verzegt. Toen men hem hier pp geboodt te zwijgen» floeg hij met zijne hapd op zijnen borst , (n riep, met de woorden van den Latijnfchen Digter horatius;
Hie murus ahenem eflo , Pfif gonfcirt Jibi^ vuUa falefcere culpa^
Pat is;
„ Dit zij een Koperen muur , zich niets bewust te weezen % i, ^n door geen misdaad te verbleeken , of ce vreezen.
6^6 HOGERBEETS. CROMBOUT)
Naaderhand, evenwel, hadt de Heer hogerbetts beronw van deeze hevigheid , en verzogt des wegen om verfchooning bfj Hunae Hoog Mogenden. Van toen af hadden zijne bloedver- wanten COC hem vrijen toegang.
HoGERBEETs Weef ra V iiage toe den vijfden JunJj , wanneer liij , nevens de groot, *3 nachts ten elf uure, onder een ge- leide van vijfentwintig Soldaatea, over Dordrecht ^ na het Slot Loevefiein gevoerd wierdt, *t welk hein tot eeae bewaar- pfaatze moest verftrekken.
Hij zat aldaar, tot in den Jaare 1626^ wanneer, met de ver- andering van tijden , naa den dood van Prinfe maurits , op voor- fpraak van Prinfe fredrik hëndrik, zijne gevangenis verligt, en hij , van Loeveflein , overgebragt wierdt op zijn eigen buii te Wter^ bij H^aifenaar^ niet verre van Leiden* Niet lang, «gter, hadt hij genot van deeze vrije lucht. Vijf wecken, naa zijne komst aldaar, overleedt hij, in den ouderdom van vieren- zestig ja aren. Geduurende *8 Mans opfluiting m den Kerker van Staat, trof hem een zwaare ramp, door 't verlies zijner Echt- genoote , die zich , nevens hem , binnen het geduchte Slot hadi laaten opflulten. Twintig weeken hadt haaré zukkeling aange- houden. Mevrouw de groot. Insgelijks de getrouWe medgezel- linne haars gevangenen Echtpenoots, geduurende de ziekte haa- rer lotgenoote, meer dan eens, verzogt hebbende, om Me- vrouw HOGERBEETS te mogeu bezoeken en oppa<fen, was teU tens'afgeflagen, door den onvriendlijken en hardvogtigen Slot- voogd. Verfchelden büjken van kwalijkgezindiieid gaf deeze, van tijd tot tijd , omtrent de gevangene Staatsmannen en de hnn- nen. Gebeeden zijnde om zijne huipe, tot het behandigen van êenen Brief , aan de Algemeene Scaaten , behelzende het ver- zoek, dat Mevrouw hogerbeets, oud vin jaarcn, en, naa een jaar zittens, der gevangcnisfe onraagtig, dezelve mogt verlaaten, iloeg hij dat redelijk verzoek van de Imnd. Zonder naderen last uit 's Rage y weigerde hij het Lijk Van l^evrfiein te laaten vervoeren. Gunfllger oordeel velde men , over den Heere hogerbeets, naa deszelfs aflijvigheid. Niet lang daar naa ver- worven zijne kinderen de Vrijkooping zijner verbeurdverklaarde goederen s en, ruim veertig jaaren laater , velde de Hooge Raad ün vonnis , waar bij de WcLhouderfchap van Leiden verweeren
wierdc
HOHENLO. (PHILIPS, Graaf van) «37
wierdt in de becaaling, aan zijne Erfgenaamen, van de Wedde, welke die Stad aan den Heere hogekbeets, als haaren gewee* zenen Penfionaris, nog fchuldig was.
Zie BRANDT » Hifi. der Reformatie i D. IL Regtspleeging t enz.
HoHENLo, (PHILIPS, Graaf van) hoewel geen geboorea Nederlander, verdient, nogihans, éene plaats in ons l^oorden^ hoek , naardien hij een voornaam gedeelte zijns leevens in dee- ze Gewesten doorgebragt, den Staat zeer gewigtige dienften betoond, en hier te Lande zijne dagen heeft geëindigd. Naa zijne overkomst uit Duitschland, zijnen dienst den Prinfe VAif ORANJE hebbende ' aangebooden , in of omtrent het Jaar 157^» wierdt hij aangenomen op eene Jaarwedde van vijfduizend Gul- dens. Zeer gelukkig was de intrede io zijnen dienst ^ • dewijl hij, terftond in zijnen eerden veldtogt, zich meester maakte vtn den fierkeu Schans Krimpen , en nog twee andere in dien oord ^ op den eenentwintigden Februari] des gemelden jaars. In 'c vol- gende jaar , zich vereenigd hebbende roet den Heer van chau» PAGNEi, noodzaakte hij de Bezettingen der Steden S/^^n^^r^^ en Thoolen de poorten te openen, en maakte zich, bij een mii>* nelijk verdrag, meester van ^sHertogenboseh. Het vertrouwen # welk hij hierdoor won, was oorzaak, dat, ter geleg^heid eenev reize van Prinfe willem- na Brabant , de Ridderfchap en Steden eenen voorflag deeden, om den Graaf, geduurende ^sPrinfen afweezigheid, tot deszelfs Stedehouder aan re dellen, om over zaak^n van Oorlog het bewind te voeren, op een Berigtfchrift, welk hem zou worden ter hand gedeld. In de Maand Odober des Jaars 1577 verfcbeen de Graaf, met twaalf Vaandelen Voec« volk en hooderdvijftig Ruiters , voor Roermonde, Vermids de Gelderfchen, zo als hij klaagde, hem kwalijk bijdonden, konde hij bier niets meer verrigten , dan , met zes of zeven Blokhui- zen, de Stad te bcnaauwen; die evenwel, meende hij , de zijne zou geworden zijn , hadde niet Don jan den Heer van uierges en mandragon derwaarts gezonden , met eenen goeden hoop ge- oeffend Krijgsvolk. Dit noodzaakte hem, de Siad te verlaaten»
op
«3» ÜöHËNLO. (PHlLlPSi Grgafvan)
'op den derden Jtnu«rfj des Jaars 157». Hij begaf zich taeii over de Maaze , in eenen Schans » Tolen genaamd. Hier waa^ de op hem de Bezetting van Roermande eenen kans, docf( wierdc, met merkelijk verlies, afgeflagen. Bij eenen nieuwenl tan val, egter, door eene talrijker magt, moest hij de Vesting ontruimen. Niet dan met veefe moeite haalde hij toen de Sce'- den Gelder en Fenio over, om van hem eenige Vendelen bin- nen te neemen; waar naa Don jan, bij deeze Steden, voor Vijand wierdt verklaard. Geduurende de werkeloosheid van 't Seaatfche Leger, Welke hier op volgde, konde hohenlo ins- gelijks weinig uitvoeren. Alleenlijk bemagtlgde bij , in *c einde Van *t jaar, terwijl het Hoofdleger de Winterkwartieren ging betrekken, de Stad en *t Slot ff^eerf; doch bleef *er niet lan- ger meester van, dan tot in *t begin des volgenden jaars, wan^ neer zij, door 't volk van den Hertog van paraia, wederom veroverd wierden.
Terwijl de Stad ^sHertogenbosch, in den Jaare 157J>, éeni- gen tj'd, in twijfel hlng^ welk eenen kant zij Zoude kiezen ^ den Siaatfchen of dien des Hertogs van parma, wilde hohen- 10 deeze gelegenheki te baate neemen, om zich van de Stad te verzekeren. Hij nodigde, ten dien einde, dezelve, door brieven , om Bezetting van hem in te neemen. Doch die' wierdt, niet zonder bitschheid, afgeweezen, en daarentegen kec Volk van parma , in dien oord insgelijks gelegerd , 't welk groot gebrek leedt^ door haar gefpijsd. Geweldig (lak dit deif Graave in den krop, en deedt hem den voorflag doen, aan def Gemagtlgden der Nadere Vereeniginge , hoe de Stad, met het doorfteeken van twee Steenwegen, en van den Maasdijk bo*' ten Lithooijen^ merkelijk konde benaauwd worden, en daar- eftboven van den vijand afgeibeeden. Deeze voorflag vonde ingang, en deedt vervolgens hohenlo den Deemerfcben Dijk^ als mede den Maasdijk bij Litho9iien , doordelven. V HertO' genbosch lag wel haast als in eene Zee; doch bij gebrek aari* de noodige hulpmiddelen bij de Staaten^ moest hij, in het Haan van een geregeld beleg om de Stad , zijn ontwerp Itaa» ken.
HoHSNLo, dos lang alleen onledig geweest met het bezetteti of inneemen van Steden, hadt nu het hoofd te bieden aart
etnaa
MOHËNLÓ. (PHILIPS, Graaf van^ ^%9
certen hoop onbefoldigde Boeren. Die van Overijsfel, naame- lijk, Twente^ Zalland en Mastenbroek^ lang geplaagd met de Inlegering van onbetaalde Ruiters , hadden *t geduld verlooren , en de Wapens opgevat. Om hen te (lillen , of tot reden tef brengen, trok de Graaf tegen hen op. Niet to gemaklljk, egtcr , viel dit , als men van dicrgelfjken hoop verwagt hadr^ De Boeren waren eenige duizenden fterk , en hadden aan *t hoofd een goed getal geoefFende Soldaaten. Zij noemden zich den Vertwijfelden Hoop^ en voerden in hunne Vaandels eea Zwaard met eenen halven Eijdop , met den oaitgeloopen Dooier daarnevens. Zij hadden^ zeiden ze, zinfpeelende op deeze leuze , tot nog toe , niet om V Ej willen vegten , doch moeften V nu wel OM de Schaal doen. Meerdere moeite^ evenwel^ was *er vast , aan het 't onderbrengen van deezen hoop , zor van wegens 't getal, als de leidslieden en aanvoeders, daö HOHENLo verwagt hadi. Niet ;conder gevaar van eigen leeven wierdt hij genood:gaakt , met zijne Troepen, de wijk te nee- men tot op de grenzen van het Grnaflchap Berg^ Kon daar op , nogtbans , zich herfteld hebbende t zat hij hun kort op de hielen , en noodzaakte hen , de wapens neder te leggen. Thans voor Oldenzeel getrokken zijnde, deedt hij de mwooners zijn eigen Vaandel voor Bezetting inneemen*
Omtrent deezen tijd was te Zwolle eenige oproer ontlïaan^ ter gelegenheid dat men aldaar weigerde Staatfche Bezetting hl te neemen , en eenige afgezette Regenten om den vermaar- den MARTEN SCHENK , tocu uog Spaausgezlud , gefchreeven had- den. HoHENLO , derwaarts getrokken , ontmoet schenk ^ op de Hardenberger Heide. Spoedig wierden zij hier handge- meen , op den vollen middag van den zeventienden Junij de^ Jaars 1580* Het was een zeer heete dag, en het Volk varf HOHENLO , 't welk , bovendien , de Zon recht in het aangezigï hadt, zwaar vermoeid, door eenen moeilijken optogt over eenef barre Heide , op welke verfcheiden Heden van aanzien van dorst verfmagt waren. *c Een en ander deedt den fbijd eenen uitibg neemen tennadeele van hohenlo, die gezegd wordt, hier wel vijftienhonderd Man, en onder deeze vericheiden Edellieden r verlooren te hebben^
Za
640 HOHENLO. (PHILIPS, Graaf vm)
Zo ongelukkig, nis in deeze oncmoecing, flaagde hij ook^ kort daar naa, in zijne pooging on Deifzyl te ontzetten, 't . tvelk door schenk en rennenberg belegerd wierdt gehouden. Op den eenentwintigften Julij des bovengemelden jaars, ver- fcheen de Craaf, op de Êems, in 't gezigt der Vesiinge, mei ievenhonderd Soldaaten, en weinig minder dan vijftig Sche- pen. Heer johan van duivenvoorde. Heer van Warmond ^ Admiraal van Holland^ kwam hier op den derden dag bij hem< HoHENLo hadt. niets mede gebragt om de belegerden te fpijzi- gen : waarom men na EmBden zondt ,, In hoope van aldaar iets ie 2ullen opdoen; doch vrugteloos. Nu wierdt in overleg gö- Bomen, of hem eene landing geraaden ware; doch men zag *er af, op de aankomst van rennenberg met nieuwe verfter* klnge. Naa eenige dagen nutteloos toeven», begaf zich ho- HENLO heimelijk na Dokkum in Friesland^ van waar hij ziclt eerlang meester maakte van den Schans de Opflag^ en vervol- gens ook van MonnikezijL Die van Delfzijl^ hebbende nu vierentwintig dagen 't leeyen gehouden bij louter Boter eo kaas, zonder Brood « moesten zich eindelijk gewonnen gec- ven.
In 't begin der volgende Maand Augustus floeg de Graaf VAN HEHENLO op weg na Cronin§en, Bij zijne komst te Nijenroode^ dreef hij de Rennenbergfch^n van daar tot onder het gefchut' der Stad , en floeg zich , met zijn Leger , neder in 't Dorp Haren , een lialf tiur gaans van Groningen ; 't welfe hij 's anderendaags to dlgt naderde, dat de Overde zadeniski, (taande aan zijoe zijde, met een (luk ijzer, gefchooten uit de Stad, aan zijn been gekwetst wierdt. In 't eerst leide men in beraad om Groningen in te fluiten ; doch dit wierdt afgekeurd , en RorïENLO te raade, ora zich neder te flaan in het Dorp Zuid/aren. Hier lag hij tot den twaalfden der Maand, wau* fleer hij op \ycg floeg na Koeverden. Hij ftaderde het Stede- ken in den avond; en rijdende rondoöi hetzelve, met Graava Willeu VAN NASSAU, tvierdt deeze, öiet een zesponds KogeU uit een der Bolwerken op hem gemikt, het flinker been, pa» beneden de knie^ in (lukken gefchooten. Hoewef hij *er van geneezen wierdt, liep hij 'er, egter, altoos kreupel aan. Naa; xwee dagen ging de Piaatg over aan iiohenlo, bij Verdrag. Daarnaa ,
eeiv
hOMENtO. , (PHII.IPS , Gtmf Vi»») ^4*
een gedeelte sijas Legers, hier, en d^r».in. Bezetiuif g^ated hebbende ) voerde hij het overige 'na Lingty en voorts na We4^ êe\ van waar hij, het oog hebbeifde op Delfzjlt dertvaarts op^ troic^ ReNNËNBERa, dit fnialdeeleTf van hoüeklo^s Krijgsvolk- verneemende^ zogt daar mede ziin vogtdeel te doen^ ep pakt den Graaf «in op de Bourtanger MeUe, Hevig wierdt hier ge^ vogten^ met merlcelijk verlies aan. weerltanten, doch allermeest aan de zijde van hohbnlo^ die hier meeif dan duizend man liet» en zelve t met het overfchot van 't Leg^ i de vlngt moest pee^ men; laatende het Gefchut, welk, hij voor ff^eifde hadt gephmt, in den loop«
In 't volgende Jaar 158 1 bevondt zich Kohenlo in Friesland^ ter gelegenheid der komfle van Prjnfe willem in dat Gewest » derwaarts gereild op verzoek van 'sLands Staaten» De Graaf', verfcheen aldaar, om zich te verdeedigea voor de Staaten, teti^ overllaan van zijue Doorluehtrgheid, ovei zijn gehouden gedrag in het Gevegt op de Bourtanger, Heide, wbslt omtrent, meen* de hij , zommigen h^m in zijne e$re gekwetst hadden. De Stad- ten hielden zich, als of hun deeze .;|^iak niet aanging^ en zij van een (Iraatgerugt geene rekeafchap fchuidig warefi. . Docb HOHENLo bewees hun^ dat zij„ om kmid, lood en andere ver- Aerking van hem ernftigzijudie aangezQgt^ zijne behoefte vïei Vervuld, en alzo tot de fmakleding zijns Legers, aanleiding gd^ geeveu hadden ^ on dat dit de oorzaak was der jongüeNeder- laage. Gundiget was het geluk den Graave, in 't Jaar 158:1^ waaneer hij , in de Maand September , het beleg geflagen heb- bende om Meegen^ in Brabant ^ zich vaii die Stad, en anderï plaatzen^ in dien oord, van ipindere aangelegenheid, meestee maakte< Merkelijk ongenoegen rees 'er, ten deezen tijde , tüs- fchen den Graaf en sonoy, Stadhouder van Noordholiandy tér gelegenheid ais deeze ^ ponder den Graavè te kennen, 'dP Bézet^ tingen der iSteden, zo hier als elders^ naar eigen goeddunken , dikmaals verwisièlde; 't welk hohenlo meende, niet dan 'óp zijo bevel, althans niet zonder zijn* medeweeten, te mogen gefchie' den : wesbalven hij den Stadhouder ólet afzetting dreigde* So^ NOY, kennende 'sGraavén heethoofdigheid, nam de toevlugt tot Prins WILLEM; door Wiens tusfcbenfpraak» vervolgens, de twfss in der minne wierdt bijgelcid.
«4d nOHËNLO. < PHILIPS , Ora^ vm )
' ^^^immAyy wieir t» *c gdok^ yerfchefdén maaleo, nfet zetf ^ iFOdfdéëlig hadt toegelachen, flaogde evenwel niet aKoos even on- ganftig. 'De Spteiifche Overfle vbrduoo hadt bet beleg geflagen Vodr L$chém^ ifi *t 'Oraaffbhap Zutftfi, Om hem van daar te faagen^, deedt de Graaf, gefteitt met. Graave willem LODKwvit ▼JEN iNAss'Au , 'Op hetn eenen aanval, met vljfeodertfghonderd So)« ^M(9n en (foizend RdUers, doeh wierden^, ditf fMtel, afgeflagen. De -benKiüwde toedMd der Stad , binnen welke meti , nu al eenl- gen fi)d, zich met paerdevleettCh hadt moeten behelpen, ^^ras eë^'tgönoegzaiime ïlrangFedén ifOöx iionKNto, ter fpoedige bij^ eenzamelinge van meerder magt. Deeze bekoomen hebbende> nl^éns vier zWatffó Hakketa Gefbbnt, naderde hij, van nieuws, dePhaf9,^n hadt tiet gfehïk,yen Vijand uit eönegroote Sterkter 'bij 't Huis r^r ^//*^,'%en htflf'ubr^gölBiis van Zockitn, verdree- ven tiiibbénde, ^5féhèn openen vi^ defWaarts tebaanen, en de benÉati#<le'8tédei!tigeii vttn öiondkost en andere -ndodwendighe» d^ te vér^orgeur ^erdugö, thans geeneli karis zfende om de Stad té wiötién , ilwftfk het beteg op, en verliet aMe zijne Schaiv itön. Zo gelukkig als in *t ontzetten Van deeze Stad , (laagd'e «j , ïin 't •veJflgeöÖe Jiar 1^3 , bii Ter Muze , Wèrwaarts hij tk^ negentien Vtettden Kne^gien Was getrokken , in het bouwea ^ti eetlén ^htftts of geweldfl: zwaar BlokhUi^ ; dit moest dië- ten óm d^ S&seiA^ Ie beü^tiHigm en opehtelioad^h, als mede öiii^én vijüid ih '^TWtfif /T^»^ tf f bfèuk te-tói^ien dden^
Vée^ hadéels BeeAen , omtrent deezén tijd , de 'S^nsgezlnden in 'en om^'Veiav^e , alwaar zij nog de Stad Zutfenm hadden«r 'Óin Imh dieh euvelmoed teverieeren, verzamelde Ht)ÉtENLa, !n *t begin des ]aars 15^4, eehe Bende van omtrent tienduizend 'mstn, eh verfcheen met dezelve yoor den fterircn Schans, tegen- over iutfen gelegen. De Maanden 'Apfilëu Mal fleet hij ge- noegzaam geheel , zoDder let iberkwailrdfgs ireftfgt te hebben. 'Naa veel verlooreu arbeid éh kosten, wlerdt Mj, ehidelijk, te raade , eebe Halvemaan , van verfeheiden 'kieihfe iBIdfthtiizen „ ' met Schans werk 'Samengevoegd , te leggen Van dfcn oever ter eenertotaan den oever^er andere zijde dér vfjandlijke Sterkte. In èroote'bënjtóüVjrdheid Bragt'hlj , niet (Sbtiéï vonÖ, -ïo wel de 'Stad Zéifén zelV'e , als den Schöhi di^r H'ödr. ^iWögtlians ge- lukte het> nu en dan, dea Veldhe6re>EiiDbrco, öm^ de 'Stad te
' Itiizigen- ****
rfMi
HOtilÜilOé ( t»HÏLIPS i ÖféUff vén ^ «44
'Het omfjdis fterven mn Priiife «Willgm idbm !« in Uic zielf-
4ie jatr, ToorgevaUen, diende 4er «bevordêtlnge van 'Horwlci
'tot liooger .KtIjgBbewiod. In de ^nfid ^Biaöber» itteatnclijk^
.zonde de Gnaf een ttitvoerig Vertoog aan de lUdlhmdfdiei
Statten , waar in irij ^ naa eene opteliitig Vton fEijne dienften ^
•den Lande beweezen^ verzogt om x)nderrigting| onder welken
naam hij, die tottnog toe, als Luiteml^^GreneraAl^ in den Eed
van wijlen zijne Doorlochtiglfeid ^eftttan hadt> voortaan asonda
gebieden over de Krijgsmagc, welke, Tdlget» zljti 'fbhrijven^
.tli«ns geenen anderen £ed wilde idoen, dan aan 'Graave Mitü-
.tUTs en aan de Stuten van Holfiind. Tevens lÊlaagde tij, in
dit Vertoog, over de Algeméene 'Seaaften , dtehett, toor dtf
•lionderdduizend Guldens , door zijne Vronwe Moefler 'aan hem
overgemaakt, en hunnemha^ve -door liera ge^ld, trooit eentf
redelijke voldoening hadden willen geeven. "Men 'haft hem ^
in zijne verlegenlieid dm gefeede penningen, wél geweezeil
op de ^Md fyieftnumée en "t 'Mniis te ÜHeghen^ om ^er vier-
.duisend Goldmis ce beuren , dodi hij -aldaar geen ^enkelen fttil-
ver kannen bekoomen* nierom herhaélde hij ei}n verdoek ^
om te mogen weeténj onder welken Bed voortaan het^rijgk'
Volk liato zonde i als mede, waar hfj de pennhïgen zonde Vfai^
den, iioodig tot zijnen overtogt na Ztelandt werwaarts *M|^
omtrent deezen 'tijd, was ontbooden^ om op den;v}^nd ecd
waakend oog te honden.
De 8taateu'van Holland, over dit fchrijveti, het gemoeten vÈXï -den Raad 'van tRegeeringe hebbende ingenomen, en naa'bélioOt' lijk overleg In hunne Vergaderhige, wierden Voorts te raade^ aan den Graave ^nige tSemagtigden te zenden. 'Han la^t hieldi In , detiMven » uit naam der Staaten , te bedanken vodr de lAt* nigvuldigeen getrouwe dienften, *aan den Lande beWeezen, meC .verdoek om in \ vervolg, met den relfSen ijver, daar in te vól<* iharden , en met naame , om ztf ne overkonni na Zeeland te ver- hamen, ten einde om het ontzet van Antwerpen re bevordé* -ten, *t welk thans, door *^ LMds vijand, belegerd was. Wi}- 'dera moeiten de Afgeimat^^eii Bij den GraavQ aanbonden 1 dat 'dezelve den last vth Aigemeenen yeldovet^fte geliefde te ftan- ivatrden, van wegen de Staaren Tan Holbmd en Zeeland^ ed daafrop den Eed af te leggen* Voor idceze witff dtgheid moesteit
*44 HOHENLO. (PHILIPS, Craafvan)
zij den Graave aanbieden eeDe maandelijkfchc Wedde van ,vij.rtienhonderd , of ten meeste tweeduizend Gnldeos. Voorts zou het Krijgsvolk den Eed van getrouwheid doen aan die R-egeeringe , en dien van gehoorzaamheid aan den Graave* Alle deeze voorflagen liet hohenlo zich welgevalien ; die, voorts daar op , na Zetland de reize aannam , en van daar na Bergen op den Zoom^ met een goed deel Kri|gsvolk, om die Stad te dekken tegen een verraad , waar van hij de lucht hadc gekreegen^ haar gedreigd door den Overfle der Stad beer- woud, doch die nu, door uohenlo, in alle zijne gangen, wordende naagegaan, van zijn. fnood ontwerp lüfzag- en toe den Hertog van parma overliep*
In dea aanvang des Jaars 1585 deedc de Graaf van aohenlo eenen aonÓag op ^sllertogenèossk^ die, in *t eerst» zich gun- flig liet aanzien , doch eindelijk geheel te leur liep* De flout- heid des bedrij fs verdient dat wij 'er een beknopt verftag van geeven. De aanHag gefchiedde met overleg eo medewerking van eenen Hopman juuüan van klkerhagb, ttxk Brusfelaar ^ doch getrodwd met eene Vrouwe van goeden huize van V H^r- togenhoich , en dus der; gelegenheid van die Stad volkomen kundig. De Graaf, thans toebereidzels maakende tol het ont- zet van Antwerpen^ hadc eene goede Krijgsmagt verzameld te Bergen np den Zoom en andere plaatzen in dien oord* Van deeze tam hij tot zich vierduizend Knegten, en eenig Paerde- volk, en verfcheen 'er mede, in den nacht van den negen- tienden tot den twindgden van de Maand Januarij , voor *« Hew Ugenboich, Toen zondt hij zestig Soldaatea af, onder Hop- man KLEERHAGE, dlc , gautsch ÜUf ovcr de Hamei .geklom- men, zich verfchoolen in twee ledige Dagwagthuisje», buiten de Vuchterpoort. Bij hec openen van dezelve , V morgens ten acht uure, koomen zij uit hunne fchuilplaatze ten voorfcbijv, overvallen de wagt> dooden 'er eenigen ^van,- drijveq andere op de viugty en overmeesteren aldus de Poort, Nu koomen de Soldaacen, welke hohenlo bij zich hadt gehouden; insge- lijks toelchieteu* Onder de vreugdekreet Vi&oriel FiüorUt ilreeven ze gezamentlijk ter Stad in. Eenigen maaken zich meester van het Gefchut en den Kruidtoren (^ de Wallen; auderen rukken^ tot hun ongeluk r door de £omngsflraat to&
voor
HOHBNLO. (PHILIPS, Graaf van) 64S
voor de Postelftmu Hier vernamen ze eenige Ruiter*, 's daags te voucen in de^Stad gekoomen coc geleide van eenige Koopman^ fchappen, en thsns, om te vertrekken, wederom opgezeecen* De Staatfchen, hier van, onbewust, ai mids de Ruiters weer- (lind boodea, meenden thans dat de toeleg ontdekc was, eu worden van benaaawde yreeze bevangeu. Imusfchea kwam de Heer van hautefennê, 'die hier ziek hadc gelegen, en nog niet A^plkomen herfteld was, mede ten voorfchijn, en gaf de noodige bevelen,. op den Staacfcbeu zo op de WaUen als in de Stad, te keer te gaan. Angst, onder deeze, en zorgeloosheid opder de eerstgemeid^ , die, onkundig van 't geen hunnen makjceren we^ dervoer, vast aan het pionderen waren geflagen, was oorzaak^ dat de Boschenaars wel haast de overhand bekwamen , en veelen ter Poorte uit, dreeven. Hohsnlo, i)iets, anders waanende of de Stad ware de zijne , dit ylugten ziende , meende van fpijt te tt^den. Vergeefs. nam hij fchelden, vloeke^, /dreigen en ilaan te baate, om den ylugtenden hoop tot daan te btengen en te rug te drijven. Hier bij kwam nog, dat de Portier, bij 't vet- rasfender Stad gewond en gevlugt, nu wederom ten voorfchijn kwam, de Valbalken der Poorte. los liet^ en irizo dezelve digc kreeg. Klegkhage, meenendeda^op houenlo's I^st de Pjort ge^ooten was, deedt, van binnen, i^og eenogen tegen weer ; tot dat hij, ajles verlooren agtende, van den Kruistoren in de Gragt iprong, en alzo zijn leeven bergde.. Meer dan vierhonderd man , aan *s Graaven zijde , fc^ootep 't lieven in bij deezeo mislnkten aanQag. . . ,
fie^er gelukte aan api».Ni«o, la dat zelfde jaar, de toeleg op* Liefkenshêek. Nevens justinus van nassaü , Natuurlijken Zoon van willem den I, th^ns Admiraal van Zeeland^ d^- waarts gezonden, door de Scaaten, verfcheenen ze voor de Plaats met eenige wel bemande Hulken. In de Marzen van dee* Zt plaatften ze een goed aantal Mu«ketners, die, bij wasfend water en 't rijzen der Vaartnigen, zo hoog ftonden, dat ze over de Borstweeringen konden heenen zien , en h^t dien van binnen ' zo bang maakten , dat ze Q>oedig van fchieten aflieten. Thans eenige maufchap hebbende doen aan land treeden, gaf de BeveU hpbber ftraks de Vesting over aan houenlo; wien 't, kort daar iva^ bij zommigen, kwalijk wierdt genomen, dat hij, zo ala
Ss 3 ^
p^ HOHSNl^O. (mitLlfS,.Géuuf%an\
de Heer van aloegoniib hem geraadim.bsdCf duns. ^iterzuiinde*, ' eene Slerkte op te werpen op deo Dljfo, «an *t gK bljKaUêi Hl» zullende bij , door dit middH-, tnopkelijk nwtoel Inibben kon*- p^ toebrengen aan den beftamdt»! Brug» door PARH^voorv^n^^ wênpem geflflgen. Andéren » egter , (Jiraken^ hier omtrent d^i Graaf vHj van alle fchuld* Mrerkelfjken- weer deedt , inderdaad , pioHENLO, om- die SMd tot hoipe te koomen^ to aan den Kon^ wenneinibfaen Dijk , ala door zich' in perfoon na Antwerpen te begeeven, om de Burgerij te' vertroosten en moed in *t hart tr fpre^ken^ Hij« veitoeftlè 'er eenigen tijd^ en vermaande, bij ^ijn vertrek y met miklè beloften , de' Wéthonderfcftap tot eene ftandvaatige- volhardingen Men weet , hoe *t , kort daar op, Jimd» 9sèé verging*
Toen» varvolgent db Graaf van- LEiCBsrwt , door 'sLapdt IStaateni tot Atgeneenen Landvoogd wa» aangenomen , deedt }il} den Ghttve Vi^iv horeniio het Algemeene Stadhonderfcfaap pnder hem, over de geheele iCrijgsmagt der Vereenigdb Gewes- ten 9 aanbieden» Doch die^ Graaf bedtinkte beleefdelijk voor deCr M eere, en wees het aiKibod van de hand; hij gaf voor reden, likt hij zijne fcboudera ït zwtik kende tot hetdraagen van zo een ^wasren last* Agter deez^ voorgewende, was, meende men, ^i% eene waare reden verborgen, dat hij, liever dan den En- gelsman, tot zijne betaaisheeren hadt als de Straten van HoHantt en Zeeiand^ welke hem voor Stedehouder huns bijzonderen* iLandvoodS' hadden aangenomen**
Beftendig onthieldt zich nu hohenlo in d^n oord , alwaar dr ISpanjaardi hunne voomairofte kragc oefienden. Zij hadden thana bec beleg geflagen voor de Stad Gravd^ welke door den Graaf merkelijke hulp wierdt loegebragt, door zijn bevel tot het door- (laeken der Dijken; waar «joor hij Manspeld verhinderde in zija oogmerk tot het opwerpen van eenen Schans. Tevens gaf het water, welk hij, hier door, over 't Land bragt, hem gelegen^ )ieid , om met Schuiten dé benaauwde Stedelingen van Eetwaa-* ren te verzorgen. Grooter, egter, was de afbreuk, welke hij, pmtrent dien zelfden tijd, den vijand toebragt, dooreen ge- vegt, welk hij hjeldr met eemge Spaanfche Troepen, die vaq boven herwaarts kwamen , om de Koninklijke magt te verfte^- fc^Pt ^m driehonderd Koningsgezinden , en onder de^ze ver^'
HOHENLO^ (PBfM?$, Cr-w/ w») <♦?»
irfaeiden BAvelbel>berft, fcbootfiO^i l^yeB Ir k^ óltfi <m%mQ^lpg'y welke, evenwel 9 ookop^tmm hoodard umn vtn de Sttatfabfli op geKjken pd|8 te (laan kwa». £efl:gevoig deeaev loge noM t Ikec winn^ vaa de Huizen Basenburg^m. Bmptl, en het vecBo&> gen van Grave^ van mond.- en^krilgsbehoefceo, met toafchea de derdg ea \9etctig Schaken.
Kort na» A voordeed deede aoHENLOi e^nen- inval vel Ik a* èanti zi}n oogmerk was, zkk ald«|i tbot eenige SteckQSft te Terzekereoi» Toen hem dit mJihifcte, zogo hfj «tjae- «leiff^b Sng te boeten* net het berooven^ en* ploideren vaiideLange(haat^ Op deezen aetfften togi teidde^ dt Gttat eene hiaderlaage' bij Breda^ U(c <k«Be dÏMdt bij; eeiiewaa«val«op0eaSfien|ch Kornet^ en verfloeg heiselvey e» kreeg, dMTCnb0vea'/kekercii.Jl0getl^ fchen Hopman , waita gemamd , gevangen» Eertijde hadtf dieeze de Stad Aabry%t\i<^^ was zeden tin deniri)aRd oveFSjetooptiiy en hadc denzelven al dten tijd gediend. Hohsnlo zonde den ▼erraader aaa dea Graave van leicbster, in deo wearfi!iy}Dl9^ tsxi waan , dat deeze hem , vopr zijn wtnbedHjf , naat vêFdien^ ile zou doen ftrafièn. De Engeübbe Landvoogd , daarentegen^ fchonk bem niet flegts^ zifne vrijheid , maar gunde hen vervol*' gens eene plaats onder zijne l^wagt. Gegrond en rcgtmaatfg ^ was dan ook het moerend gehiit , welk deswegen , bij Hoife^rfLO en andere Nederlandfèhe Ovcf Oen , opging. Gereedelijk ttec bi) zich daarom overfaaalen^ op het verzoek van een goed aantal Krijgsbevelbebbers» om den Landvoogd zeker Gefchrift te over- handigen » waarin dezelve hun ongenoegen te kennen gaven , ovet liet bevorderen^ tot hooger bewind van uitlandfche Krijgslieden, vooral Engelfche* ten nadeele van de inlanders.
In dit- zelftie jaar keerde de Graaf wederom voor Zutfen , ai* waar hij, ruim twee iaaren geleeden, insgelijks zijne Krfj[gsha^ flgheid betoond ha^t. Thans» omtrent het midden van de Maand Oaober, bemagtigde hij eenen der ^chanzen, voor de Stad, waar in driehonderd Soldaaten lagen. In het beltormen der « Sterkte ontving houenlo eene wonde in *t aangezrgt, die hem, vermids *ei: het koudvuur \n kwam, en de koons daar toe floeg, den dood dreigde, doch eindelijk, zich tot genee^ iring fchikkende» hem in zo verre met den fchrtk vrij liet.
■ * <
8s f Ter-
é^» HOHBNLO. (PHILIPS , Groêf vgn)
Terwi]l de Graaf no^ aao de«ze wonde zèkkélde, de^t hi). Eich na De^ voeren , op de ingekoomeoe tijding van leices* 9*£Rs naderende vertrek na En^iiand^ in de meening om vati denzelven afTcheid te neemeo. Doch de Landvoogd nam zijoeo weg voorbij Delft na Aïaaslandfuis ^ zonder den Graaf aan ce fpreeken of te ontbieden. DQ^zt » hier nit eeoig misnoegen bij detf' Engelsman op hem vermoedende, deedt^ door briefen bode, zijne berddvaardigheid betuigen, ingevaUa tegen hem .eenige aaukJagt ware, zich de^egen te zuiveren* VeeUigt za^ den Landvoogd *s Graaven (fanks gemelde vrijmoedigheid nog Iq den krop* Althans hohenlo bekwam geen ander befcbeid , flan dat bij den ËngeUcheu Hopman eduard noriuts veronge- lijkt badt. *t Wgs» naamelijk, gebeurd ^ dat deeze nevens dea Veldmaarfchalk P£LHAM » bij den Graaf, x» Geerfruiden^rg itv paaltijd genodigd zijnde, de beide Engeirchen,.Qver tafel, in hevige woorden raakten. Houenlo, wien deeze (loornis der vreugde verdrpot, g^boodt, met eenige hevigheid ^ aan beidea ]|et zwijgen, Norrits « in (lede y^n gebporzaamen , hierop );>icsch befcheid geevende | worp hem de Graaf, die driftig van aart w^s, met het dckzel van een gouden Kop naar 't hoofd, lo dat hij *er door gekwetst wlerdc. TBans ontveinsde norrits 't geen hem in *t hart Aak, Naderhand, op ecqen tijd als ^o- fiENLO in *s Hage yvas , kwam bij aldaar , heimelijk ,; met eenige ^uskettier$ , pnzeker met wat.in^igt. Zeker is't^^ d^t de Holland- iche Staaken daarop geen ^oêdl oog moeteii gehad hebben, wijl zij hem, zo c^a ze *er agter kwanten, Reeden vertrek* ken. Zedert zondt x^orrits een brief van uitdaaginge tot een iwcegevegt aan den Graavc,. dié daarqp antwoordde, zo dra hij geneezen 'ware , hen) voldoening te zullen geeven. Doch ^Is LEicESTËR hier agter kwam, om iet ergcrs te verhoeden,' nam hij iNOFRiTs mede na Engeland* Door dit voorval bleef het gefchil vuoitduuren , tot in de lente des volgenden jaan , wanneer het , door de tusfchenfpraak vati Prinfe maurits en den }jecre BUKKENuoRsT , Engelfchen Gezant, wierdt bijgeleid. Ze- derf heeft de Graaf, meer dan eens , aan verfcheiden perfoon^n , yerzekerd» dat leicester een aanflag op zijn leeyen hadt ge-- fineed. Ook zijn 'er bewijzen voor handen , dat Koningin eli^ ZABETi) bevel hadt ge^^ceven om hem op te ligten \ doch dat haar
GO'
HOHBNl.0. iVmuP^V Graaf van) 6M
Gezant zalks afried, om* de zwariglredeti, dfl«r mede gemoeid: •ider andere dat de Graaf thans zo gfoot gezag hadt indeN»^ ' derlanden, dat men de Steden en PlaaezeB/--1lftande onder zi}a - bewind, bezwaarlijk van bem zoude aftrekken; als mede dat * het vatten van hohenlo den jongen maurits, die hem als zlj* nen Vader aanmerkte , Ngtelijk geheel en al van Engeland zottde ' kunnen vervreemden*
'Leicbster 'hadt oog de reize tïAEng$Und niet aangenomen, • toen Prins kiaurits en hohenlo eenen ittvalileeden \n Braèanf^ ' mee oogmerk on aizo den Hertog, ykh pmima te verwi)dereii ^ van de Stad Sluif ^ welke hij thans belegerd hieldt. .Zi) :va^' brandde verfobeiden Dorpen en gehugnn , ploodar<len 4e Hal^ zen vaa Loon en BaxHl^ en verTpréiddefi alzo fchrik en ver* woesting door 't gantfche Gewest. Zij nóneii den aftogtv op het naderen van jiautepenne. Maurits reisde na ZeeAsQ^^. doch HOHsr^LQ^ blijvende Jn dienx>ord, leide een Qrug over «b: Maaze, en Üoeg *t .beleg om den Scbans Engeign^ HAVTSt^Eamft' tastte hem hier aan, en doodde hem bijkona driehonderd fm»- doch verloor 'er .ruim ^o veel, ea^zeWie, nog dien eigen liag^ : het leeyen , .aan ^ene wonde , iu dat.gevegt bekoomeai.,. Dé* S.chans viel kurt hiernaa. in bande» vao-uOHEMLO^die hem voort» met den naam Crevecoemr^ dgt is, JHartzeer, doopte^ Than»; befloot de Graaf, ^ipp- V fJêrtogenbotch eenen, kans te waagen^- en, meent men, zou dezelve ook gelukt zijn» indien bemger* npegzaame verderking ware toegefobikt; Doch uit ali;imsc te« gen zijne eere fchijnt hem dezelve, door kwalijkgezinden, ce. a^ijn onthouden. Aklians ^yordt verzekerd» dat Hopman «tEEas*. HACE, boven vermeld, zich ergens zou hebben laaten ontvallen, dat'' er genoeg in voorzien was, om Graaf 'HOHtULO niet 9êei te doen uitvoeren^ Die was alzo olij in "tvpur» ftaande he( ipisverlland, ziuts eeuigen tijd» tusfchen.L£iCEST^a en HooEyLQ^ gereezen,
Zommigen, in aanmerking neemende het nadeel eener voort* dunrende verwijderinge, tusfchen Mannen van zo veeïaanzieoa. en gezags, begonnen pu hunne poogingen aan te wenden oüx hen te zamen te bevredigen, Leicester was daar toe niet on^^ genegcu, doch de andere tot zo verre afkeerig, dat hij zelf zich i)iet wilde laatcn t)eweegen , om van t^r Feere na Middelbi$r§,
Ss 5 tP
6fo . H0HENLO. (PHILIPS, Graaf 9ün)
ce koomen, tot he( houden van een mondgefprek. Hi} gaf voor reden, geenen kans te zien tot eene oprechte verzoening^ nas jaUe de bJijken van ongenegenheid » door den Landvoogd hem beweezen, doch hij voegde 'er nevens, gemerkt de ononc- 'beerlijkbeid van ^sLaadvoogds bewind toe dienst van het Land, voQp: ZiQh zelven nieu epders ce begeeren » dan een eerlijken Ontflagbrief, met verlof om na Duitsehland te mogen kee> ren, of na D€€nemark9»r welks Koning^ ^eli^k hij met brie- v^ toonde, onlangs omf zijne overkomst verzogt hadL Al« leanlijk vorderde bij' vooraf,, dat de Steden en Sterkten» on- der zijl? geUed» wcHce bi{ zou moeten ruimen, gefteki wier- dan onder ket gezag van de geenen, welke hij diende , te weeten, de Staaten van Holland en. Prkife mai^rids, met her** (teiliog van de Vrijheden en Voorregten, bij dezelve genoo- ten, ten tijde wx Prinfe willem den ï. Te meer drong dé Graaf hier op aan, alza hij zeide, daar omtrent verichefden Disbraikeii «n Inbreuken se hebben vernomen, door de op^^ roerigheid der Ingezeetenen tegen de Overheid, ais mede de heimelijke beleidli^sen. «n vtfifche aitftrooizeh van zommfge PredikameD en andever Ketteelifke perfoonen. Indien deeze mis- bruiken geweerd, en. zekere pcrfoonen nit het Hof des Landr yoogds gezet wiesden, wild« hij zich voor de voeten van LEiCESTBR nedervTerpeu , uk eerbied voor hem, en vooral voor KoBittginne BLizAti)ETti« De fierheid van den Duitfcher, door niet cewfflen afg^umvan zijne aanbiedingen, en de listige heersch- zocfat des Engdsmans , wieoi bewUliging vermindering van aan- zien ten gevolge zou gehad hebben , was oorzaak dat *er niets wierdc van de gewenschte bevredigiogc.
Niet veel gedenkwaardijgs fchtjnt hoiienlo verrigt te hebben, zints deezen tijd tot in den Jaare 1593 , wanneer wij hem , in •« Staatfche Leger ouder Prins maürits, in ^t beleg van Gêertruidenberg ontmoeten. Een inval van hohenlo baardo> bier een zwaaren ramp voor de belegerden. Gemerkt hebben- de, dat de Betelhebbers btnnen de Plaats, van den Toren der Groote Kerke, alles, wat in *c Leger omgingen, bcfpiedden, en , daarbenevens , weetende dat *er , dagelijks , ontzet ver- wagc wierdt, maakte de Graaf een valsch Alarm, aan dien kant, van welken het ontzet noest naderen* Straks klom de
Staa*
HOHENLO, (PHILIP*, Graafvm) HOL. (JAN) 6$^
MM
Stodiveagd mtt Miige Overften op dmi ToUeo » om «e ver ne^«* aten wat *er gtaode ware. Tham nam uoueni^o zijaea d«|^ waas. Etfisie meiiigce üuUceo Gefchuc, welke hij op den Tow f ao gemikt hadc , doet hij ». op eeamaal en t« gelijk , iosbrao* èsa , met dat gevolg dat het gebouw oederftorcte ^^ eu den Bq«« velhebber nevens eenige Overdcn in i^ijnen vaf medefleepte^ Naaderhaad bekwam de Graaf zelve eene wonde, in eeoe det fthermntzelingen, welke hij, dikmaals, te llgtzinnig waagde.
*t Laatfle krijgabedrijf van den Graave vah hohenlo» wa» de- bemagtiging van Gennep ^ in den ]aare 1599. Zijne lee^ vienswljze, vooral in *t laatde zijner. dagen, zal de vedteLg9^. w«eaa 2ijn« dat hij, zedert , niet veel aanmerkelijks kondo verrigten» Hij hadt zich overgegeeveo aan brasfen en drior ken, en bekwam bier door eene ftramheid in de Leden, web* Jte hem toe d^n Dienac onbekwaam maakte* Zijne dapperheid-, hoewel nu en dan Aet roekeloosheid gepaard, wierdt algemeen geroemd Zijn beleid» egter, was daar. aan niet evenredige E» die zal, veêlligt, de oorzaak geweeat zijn, dat meanig aanflag hem mislukte, en hij geene zo groote voordcelmials Friss MAsmiTS. beeft behaald* Hij ftorf te Ytfelflein , op: den f^den* Bffaarc d^f Jaara 1606. ^
Zie BOR, i/^if lusTEHEN* en hoovt»,
Hol, (jan) een Schoemnaakersgezel , geboortfg te ffeei^ een Dorp in den Bommeltrwaard ; een' eerroovend Lasteraar der AmiÜerdamfche Regeeringe, welke, door opllooken van anderen, of in *t vooruitzfgt op eene goede belooning , dezelr ve in merkelijke moeite bragt ; in den tijd , toen zekere lieden haar geen 'genegen hart toedroegen, ter zaake van het ver<^ maarde gefchil, nakende het overzenden van de Nominatie van Schepenen van A^nfitrdam aan Prinfc willem dek lil, terwijl deeze op den throon van Engeland zat, en aldaar zijn gewoon verblijf hièldt. 't Geval van detf eerloozen jan hoït wordt aldas verhaald.
In den aanvang des Jaars 1689 zich bevindende in den Schans fhiHpfine^ Wierdt hij aldaar in hegtenisfe genomen. Men zag
' hem
eSi HOL. (JAN)-
hem au voor eea Verl^leder, omdat hij verzeld was van eenen vrouwsperfoon , In maosgewaat verkleed , en die naderhand bleek , met hem in oogeoorlofde gemeeofch^ geleefd ce hebben. - De Ligcekooi, daar men geeoen vac op b&dt. Het men, naa eene korte opfluiting, met eenig reisgeld» loopen. Hol, bi| welken men eenige verdegte papieren hadt gevonden, wierdt* •er«t ce Fhitippine^ en vervolgens ce Sluit in Viaanderen onderyraagd. Doch vermids zijne bekentenis zeer verward was, en zomtijds zich zelve wederfprak , fthreef de Graaf YAN HooRNE, Gouvemenr der plaatze, over het geval aan de Aigemeene Staacen; die,' vervolgens, iast gaven om deo ge- vangene over ce zenden 4ia *sHage^ alwaar hij de Voorpoorc töc zijnen Kerker bekwam. Door Gelastigden van den Raad van Staate, bij herhaaling, ondervraagd zijnde, kwam ^sMan» bekentenis, hoofdzaakeiijk , hier op neder: „ Voorzien van „ eenen Brief van voorfchrijvinge van . cSn Heere van wer- „ KBNDAM aan Burgemeesteren van Amftêrdam^ was hij, in „ 't laatst van 't Jaar 1688 « in deeze Stad gekoomen, mee „ oogmerk om den Heeren voor te flaan een middel van zij- „ ne nitvindlnge , om versch water in of .nabij de Stad te „ brengen. Zijn voor flag zijnde van de handgeweezen, eii „ hij , diensvolgens , op zekeren avond uit de Stad willende ^ ^rertrekken , was hem, op do Utrechtfche Straat, een Heer „ ontmoet, die hem afvraagde, of hij de perfoon niet was, die „«enen Brief aan Burgemeesteren hadt gebragt? Hol, hierop ,^ toeltemmende geantwoord hebbende , hadc de onbekende H^r y, bem mede genomen , en in een hais gebragt , alwaar nog an^ „ dere Heeren zaten. Hier wjerdt. hem gevraagd, of hij we| 9, eenen £ed van geheimboudjnge zou willen, afleggen, indien „ men hem eene zaak van gewigt toevertrouwde. Hij toonde „ zich daar tge genegen. Indien het geheim iet goeds wire» ,, Thans vergde men van hem , het overbrengen van eenen », Brief aan den Gouverneur van Rhijnberk , welke Stad toen* 9, maals in Franfche handen was , en eenen anderen aan den Hee- „ re DE Louvois , Staatsdienaar van Koning lodewyk den XIV, ^, De vergaderde Heeren waren drie in getal, en een van hun ^, APPELMAN genaamd. De naamen der twee overigen wist hij P^ niet, maar wel dat ze lanjger vaQ lichaamsgcflalte waren dus
i „ dee49
HOL. (JAN) ^i
„ deezé Heer. Vervolgem badden se kem twee. Brieven eer i, hand gefteld» den eenen aan den Goavemeur, den anderM
. ,, aan den Koning zelven , doch onder omflag aan loutois. „ Voor het veilig bezorgen van deeze Drieven hadc men hen „ honderd Rijksdaalders beloofd, en de helil daar van op hand 99 gegeeven* Met ecfn Cachet, waar op een gekroond Cijfer „ dondc, waren de Brieven verzegelde Op den eerden da£ ,, des Jaars 1689 ^^^ ^^J ^^^ ^^ Brieven, vertrokken uic /inf f, fterdam na Rhijnberk\ welks Gouverneur , ep het vertocH ,, nen van den Brief, hem hadt voortgeholpen op Urdingen% t, van waar hij, ovev Nuifs^ Bon » Rijnback^ Montrojul^ „ Saariouis, MefSy Verdun , Chalons en Parijs^ na Verfai/' „ Jes was voorcgereisd« Hier hadt bij , voor des Geheimfcbrij^ t, ver van den Heere de louvois , den Brief, aan den Konii^ 9» gerikt uit bet Neder- in 't Hoogduicsch vertaald, waar ulo» „ vervolgens , dezelve , door den Gebeimfchrijver , in \
. „ Fransch was overgezet. De Brief behelsde een verzoek aan „,den Koning, om de Amfterdamfche Heeren, tegen *t midden „ van April, door middel van een Leger» van de dwingelandSje f des Prinièn van oranje te kbomen verlosfen i ten welken „ einde, naa dat de Steden Nijmegen en Graave waren ingeno* „ men, de Troepen, door de Feluwe en over ütrevhf^ op
„ Amfterdam moesten aantrekken. De Br^ef was getekend
.yy j. APEsz, HENRiR DE LAAT. HoL hadt, aan den Heere di& „ Louvois, duidelijk bemerkt « dat dezelve diergelijk fchrijven 9, te gemoete zag. £indelijk hadt men hem , met een ongete* „ kenden Brief, en zonder opfchrift, te rug gezonden, dodi
* „ mondeling belast , om dien Burgemeester appelman in eigen „ handen te (lellen." Dus luidde de bekentenis van d^n eerloo- zen JAN HOL. Den (Iraks gemelden Brief, in 't Fransch ge^ fchreeven, hadt men, inderdaad, bij hem gevonden, ten tijdo zijner gevangenneeminge. Behalven eenige fcboone beloften, las men daar in een verzoek om nader bcrlgt van de magt , wel- ke de gewaande Schrijvers van den Brief aan den Koning reeds in handen hadden , tot het gelukkig doen flaagen van deszelfs ovr derneeming. Eindelijk hadt men nog bij hol gevonden een eigenhandigen Brief van den Heere de lquvois aan den Gouver* neur van Duinkerken^ behelzende een bevel 019 Ii€m (jpoedig v6ort te helpen* t>0
«$54 tiOl. (JAN)
■É>'
De verhooring wu gefcbied voor Gelflstigden van den RsaÜ ttti Staate, op otideffcheidene tijden. Wiit de geYsngene daar
•in bekend hadc» bleef geheim. AlieenHjic lelcte *er die van nic» 'dat M] zich zelven niet gelijk bleef, maat dat hij^eemge kva^
'fterdamfche Regenten hadt hefdiQfdfgd. Bijkans tien Maanden
'verliepen ^er, zinrs sols laacfte verhoor, dat hij van nieuws ondervraagd wierde» Thanr, *t was op den zevenentwintrgflen tan Loumaand des Jaars 1690, herhaalde hij zijne Voorgaande
"bekentenis, met bijvoeging, dat de Heeren, door welke hij t^s aïgezonden, een hetmcTijk verbond hadden geffooteii mee
'den Koning van Frankrijke Acht dagen laater flondt de ge- vangene, van nienws, binnen. Om eene proeve te neemeo
'tafn *s*Mans ftandvastigheid in zijne bekentenisfe , voerde men Ifetn thans te gemoete, dat 'er eenige Heeren van Amiierdam
iïuiten ftonden, regen Welke hij zoude verhoord worden. Op dat enkel zeggen bleek zijn eerloos hart; net angst en oiit- roerhig riep hfj uitr o Godi ik kenne niemand van die Hee-^ ren. Ik keb Tne nooit gezien* Zij zijn onfchuldig* Nu bragt fiien hem op den pijnbank ^ en kreeg , eens en andermaal» vóór ,' onder en naü de pijniging , uit hem , de bekentenis „ dat hij geene Amfterdamfche Heeren kende { en dat alies
\ verdicht was; dat hij zelve de brieven aan den Gouvet- 5, neür van Rhiinherk en aan den Konhig van Frankrijk op- ^, gedeld, verzegeld en befleld hadt, alleen met oogmerk otci
\^ te beproeven, of de Franfchen wel zo loos waren, als men ,^ van hun vertelde, en met één om hun eenig geld afhandig
"j, te 'maaken.'^ Op é^tzt herhaalde bekentenisfen verwagtte me» nu eene evenredige ftraffe. Doch men voridt geraaden, hem nog- maals met den Pijnbank te dreigen. Vftn nieuws hernam hij thans de eerde befchuldiging, met bijvoeging van eenige omftandighe-
'den; alle *t welk hij, egter, wederom In den haize haalde, op
' de bedreiging van fcherper onderzoek. Hoog en dunr betufg- ^e hij nu, nimmer door iemand te zijn afgezonden, en beves* tigde deeze betuiging buiten pijn en banden. Bij vonnis van den Raad van Staate, wierdt de eerlooze jan hol, zedert, veroor« deeld tot geezeling en iirandmerk, voorts eene opfluiting van vijftien joasen in het Tugthuis , en eindcliik eene altoosduurende bstliiQgfchap bu^én de Veréénigde Nederlanden. In Wintermaand
de»
HOLDING A. ( WILKO) J^J
\
des Jttfs i^po oatvhrg hi) zijne openbaar e ftraflTe te ^sHêrtK ^tnboich. Twijfètegilg fs het , of de overige deelen van zi]ft Vonnis aan hem volvoerd zijn. AUhans vindt men aangetekend ^ dat hij , ruim veerden Maanden laater » om eenig ander mitdr^f» ce Rotterdam met den dood geftraft is.
Zie. j. WAGENAAR, Btfihrijyihg ran Awh fierdam.
Holding A, (wilko) een Fr/^JcA Edelman, en een waardig üd van het aanzieniijk Geflagt van dien naam » 't welk aan de oudfle en voornaamfte Huizen van het Gewest vermaagfchaptwas. Zijn Overgrootvader en Overgrootmoeder waren botte hol- "DiNGA en LüiPK of LtJPK BOLtA , in ^ of te Morra. In een tweede huwelijk hadt botte ter Huls vrouwe wyts juwsma. Weduwe van sjaard jongema. Bottte, Vader van onzen wilko^ overleedt te Efttbden^ 'm den Jaare 1577, "^ zijne Moeder te Leeuwardffii in 't Jaar 1582. Zijn Oom, mbnno.holdinga^ was te Mufichen^ in Beijeretiy getrouwd, en hadt aWaar kin- deren verwekt , die , zedert , na Friesland fchijnen gekeerd te zijn. Althans is *er eenig blijk voorhanden , dat zij op HóldingéH * State ^ te Finkum , gewoond hebben/ Ben ander Oom « vm^Ka genaamd, liet het leeven, in eenen 0|^roer, te Grófiingek* Wijders hadt hij twee Moeien : emerentiana , gehuwd aan den vermaarden ênteS, en dodonea, of doed. Huls vrouw, eerst van hector Van hoxwiér, en vervolgens van johan vanboeï-
;CEt,AAR van ASPEREN.
WiLKo^s Vader was botte holdinoa , zijne Moeder haic EYsiNGA. Zucht tot Vrijheid , zo wel als tot de Weetenfchap- pen, gaf nieuwen luister aan zïjne adelijke afkomst. De zofg^ vuldige aankweeking der letterliefde deedt hem, eërking, eene plaats verwerven onder de Raadsheeren van het Provinciaale Gerrgtshof vau Friesland. De eerstgemelde hoedanighekl' noopte hem, zo ras het vermaarde Verbondfchrift der Edefen, inbec Gewest, was bekend geworden, onder hetzelve zijnen naam 'te fchrijveti , en aan de ontwerpen van den Stadhouder arember» segenQaad te bieden. ' Deeze kloekmoedigheid kwam hem op d9
vlug^
és6 HOLDtNGAi (WILKO )
Muff uit het VadcFtod ce fiaam Hij weOi m Embden, wierdr vervolgpi» iDgedangdi en, bij niet verfcbijoeD, gebannen. Niec Jedig bcfteedde hij hier zijaeo tijd. Door de zorge zijns Vt- deri^.een man van letteren, aan de Hoogefchool?te Leuven €ene geleerde opvoeding ontvangen hebbende, bezat bij des noodigen voorraad van kundigheden, om den tijd zijner uit- Jandigbeid alchant niet onaangenaam voor hem zelven te bcdee- dew. Hij fchreef verfcheiden Verhandelingen, meestal loopen- de over 't een of ander onderwerp der Natuurlijke Hiftorie, De Schrijvers , welke dit verhaalen , maaken geen duidelijk . -gewag, of zij, door den druk, waereldkundig zijn geworden, .Maa dat de woede der tijden eenigzins bedaard was, keerde hij weder in zijn Vaderland, alwaar hij, hoewel dit niet uit- drukkelijk vermeld wordt, wederom in 't een of ander bewind .xal gefteld zijn. De tijd zijns overlijden» wordt niet uitdruk- kelijk' vermeld. Zekerlijk moet dit zijn voorgevallen, naa den dertigrten Oiftober des Jaars 1594» op welken zijn üiterlle Wil gedagtekend was. Driemaalen is hij getrouwd geweeste eerst, met tbt sjaarda; vervolgens met n. n. roorda, t^ Breda ^ in den jaare 1574, overleeden; en eindelijk met he- lENA BUNAU, Weduwe van idzerd douma.. Bij deeze drie Vrouwen hadt hij verwekt de volgende kinderen: 1. feïo, een jongeling van uitlleekenkende verwagtinge, doch, al vroeg, der waereld ontvallen; a*GE0RGius, overleeden in den Jaare •357^ « 3i. GABRiêL, inden Jaare 1573» te Bremen geHtorven eii begraaven; 4. tet; 5. sjouk; 6* katharina; 7. haring: alle ■deeze waren jong, of ongehuwd geftorven; 8. dodonea, of DOED, die tot haaren eerden Man hadt keimpe donia, Grietman ▼an Leeuwarderadeel ; en voor haaren tweeden Echtgenoot G. l^. .Vrijheer VAN schwartzenburg. Deeze doed was de laatftc' . van dit vermaard Geflagc. liet Stamhuis van hetzelve , Holdinga' State genaamd, was gelegen onder het Dorp Anjum , in de . Grietenij Oostdongeradeel ; ten tijde der Spaanfche beroerten ,^ . wierdt het, tot op eene zekere hoogte boven het water, waür uit het was opgehaald , afgebrand^ In meer bedaarde tijden ^ . en, veelligt, naa de wederkomst van Heere wilko in ^t Va* derland, is het Slot, op het oude muurwerk, herbouwd. Wi{.« tto woonde I incusfchen, eerst op Sjaarda-StatCj onder RtHs*
iita*
HpLDINGA< (WILKO) enz. ésf
. ■ »
htageea^ in de Gfieteojj Dantumadeel) vervolgens op Datmuh State, te Britfym'^ in de Grietenij Leeuwaarderadeei. Waar- JTchijnlijk docnr het gemalde haweiijk van de Freule DOEt^^ kwani MüUiPga-IState ip 'c geflagt van scjÏiwartzsnberg ; in 'c welk nog hedeu, terwijl ik dit fcbrijye» de voornaam wilko, ed de toenaam holdinga , bekend, is. Sedert is het aloud Slot » beurtelings , gekomen in de adelijke geflagten van ailva ; ijNiA, GosLI^GA en eindelijk van burmania. Als eenè merkwaardige bijzonderheid , het onderwerp deezer ieövens- fchetze raakende., moet ik hier nog meldiqg ïnaaken van dé buicengemeene zorge,. welke hij voor de plaats zijner begra»- fenisfe (iroeg, en zijne uitvoerige fcbikkingen daar omtrent^ Bij Uiterüeu Wille begeerde hij , bijgezet te -worden bij zijne ieerfle Vrouw, te Rifismageeu i of, indien zulks niet kondè j^ebeuren, dan te Btitfum^ of andere te Leeuwarden ^ in dé Takobijner Kerk, in de. Begraafplaats van zijn Gedagt. 'indieii hij buitenslands kwam te fterven, fïelde hij het aan de vrien* den, daar jbij tegenwoordig, öm hem eerlijk te Joen begraii^ yen : *t zij te Èremen^ bij zijne tweede Echtgenoote , die al« daar, met haar boontje gabriSl^ ter aarde w^s befleld; 't zij ie Émbdcn^ bij zijnen Vader; of anders naar gelegenheid der piaatze^ alwaar V dèn Heerè zou hehaagen i hem op ti eifcheui
Èie iriGLlUS AB AYTA, Èplft. ad Hopfi wiNSEMii Hift. FOPPENS^ Bibl. Belg:
U W. TE WATEA;
HoLLAER^ (marinus) van VUsfingeni in Zeeland i een di^ per Zeeheld, dié den Lande zeer gewigtige dienden heeft bei weezen. In den Shig voor Gibraltar , welke 's Lands Admi- laal JAKOB VAN iiEEicsKERK het leeyeii kostte, was hij, in dé hoedanigheid van Kapitein vaneen Óorlog&hip, tegenwoordig; Sedert wierdt hij' verheven tot Vlce- Admiraal Van Zeeland: Toen de Spanjaarden', in dén Jaa^e 1531, met een go6d aan- ui Schepen, onder het bevel van Graave jan van nassaüv van Antwerpen afzakten, om eénen aanfHig op Zeeland té
^Xji* DJBBU Té WJOK
6s9 HOLLAER. (IfARINUS)
riMV
V
waagen. Toerde rollAeh het bevd over de Staatrdke Tlooc 'Spoedig wierdt hij handgemeen met *sLands vijand , ei dreef, naa een hardnekkig gevegt, denzehren op de vhógc, met verliet, van veel Volks en Schepen. Ben fchlelijk opkoomende Mist gaf den vlogtendén gelegenheid om binnen te loopen In de z6 genaamde Mosfelkreek. Hollaer, hen tot zo verre hebbende naagezetr liet voor de kreek het anker vallen* \ Anderen- daags zondt onze Vice- Admiraal bevel aan aermtam nnN- ^ MAN » om den vijand op te zoeken. Wef haast kreeg hi) twaalf Sloepen in 't gezigt. Met behulp van de Kapiteinelf JAN jAEoBsz VLIEGER en FRANS jANsz rigtte hij, onder hec Volk, welk de Sloepen bemande , eene fchroomlijke flagtiog aan. Inmiddels klaarde de Mist op. Snraks deedt hollaek zéin om onder Zeil te gaan. In flagorde liep hij voorts, met alle zijne Schepen, op de vijanden aan, en bragt dezelve der*- maate in verwarring, dat verre de meesten, die, door de vlagt, zich zogten te redden, verdronken of in de handev der Staatibhen vielen. Graaf jan van nassau , de Prins vaiI BARfiA90N, en Graaf van bo&su en ee&ige andere voomaame Bevelhebbers, naa het bieden van kloeken wederüand, moes- ten insgelijks de wijk' neemen , en ontkwamen het gevaar door middel van een klein Schuitje. Dus deerlijk liep deeze onder- aeeming te leur , over welke 's Pausfen Gezane in de Neder- landen zijnen zegen hadt uitgefproken met de woorden : Caat^ gij Gexigendiny tn verftaat de Vervloekten. Het getal der gevangene Spanjaarden wierdt op vierduizend*, dat der ver- overde Schepen op zesenzeveaiig begroot. De Staaten van Zeeland fchreeven een plegtigen Daukdag uit , door hun Ge- west» over deeze ztgit^ en lieten, daarenboven, een gedenk- penning fiaan , waarop men het Jaar- en Dagtal las : XIU Sept. \6iu
Zie Leven van Mautiü en van Fredm Henrik ; van loon , Neder L Hn fieriepen. D. IL bL 197*
H|«#
«OLLAffl), Ctiet GRAAFSCHAP van) gjfl
koLiLAND. (,Het GRAAFsCiiAP van) Niet eenerlei zijn da gevoeleos der Oudheidkundigen» a«>gaande den tijd, op wd* ken hetzelve zijnen unvang heeft genomen. VoJgens zon]mi<< Sm zou dit gebeurd zijn in den ]aare 8<$3, in den perfood van DIRK DEN L Zekerlijk ontving deeze » hier te ^ Lande^ eenig bevind; doch \ blijkt nfet i^eker, dat het Gewest, aan hem onderhoorigy den )]aam vad Graaf fehap voerde^ Ool^ was de benaaming van Holland toen nog niet bekend. De eerfté maal, dat men, van *t een en ander, vindt gewag ge# maakt, is, in zekeren Giftbrief van den Jaare 10^4, bij weN ken, door Keizer ticNRiit den IV > aan willèm, Bisfchop van Utrecht i zekere Landen, aan de Ütrechtfche Kerke, to M de Giftbrief luidt, wrtgfraardigUjk ontweUigdj worden op- gedraagen* Benevens andere gewesten, ivordt daar in^ uit^ drukkelijk en bij naame^ het Graaffchap Holland genoemde Binnen veel naauwer bedek, Intusfchen, dan naaderhand^ tva^ hetzelve thans bepaald; waarfchijnlijk alleen tot Bodegraven en een goed gedeelte lands daaromflreeks ^ of, volgens ande' ren, tot de nabuurige landftreeke rondom Dordrecht*
Zeer wisfelvallig, intusfchen, was de eigendom en het gtf*. bied der vroeglle Graaven^ over de Landen, welke zij, onder dien tijtel bezaten* Dus vindt men, dat Keizer rudolf, id den Jaare 1276, het Graaffchap van Holland, over 't welk toen- maals KLORIS DE V het bewind voerde, op eenen en den zelfden tijd % opdroeg aan jan van avennes , Graave van Henegouwen ^ en aan herman , Graave van Hennenberg , in gevalle gemelde FLoRis Zónder wettige Erfgenaamen overleedt^ wordende, tot reden daar van, 'er nevens gevoegd, dat Graaf ï^loris hetGraaF* fchap van HoUand en andere goederen van den Keizer en hal Rijk ter Leen bezat.
Ondanks deezen onzekeren eigendom der Graaven, fdiijnt^ egter^ het Graaflbhap, al vroeg, in rijkdom en aanzien te zijn geklommen. Verfcheiden voorbeelden zijn daar van voorhanden^ In een GraflTchrift op Graave jan den II , die*]n den Jaare 1304 overleedt, wordt Holland, reeds in dien tijd, een teer rijk Land genoemd» Van hier dat de Landzaaten , in de oorlogen en oneenigheden vm dien tijd, al vroeg wierden ingewikkelde laden Jaare ijioi weigerden zij hunne hulpe aan Graave wii^
Tt S UEH
46o HOLLAND. (HifvMn)
LBAi DEN III; voor reden geevende dat ze goioeg te doen&att- den met het beTchermen van hunne eigen kasten , die » door Graaf^ robert van Vlaanderen , met eene landing gedreigd wierden. Veele jaaren laater wierden ze ngewilclreld in eenea Oorlog tegen Engeland^ en naaderhandmet de Oosterfche Steden* Over de grootte van Hollatida vermogen en bevolkinge» In den aanvang der Zestiende Eeuwe, kan men , eentgermaate, oordee- len, uit eene nieuwe Belastinge, op de Huizenen Laoderije», als mede ee& Hoofdgeld» ten dien tijde geheven. Het getal der Landen, aan deeze Belastinge onderhevig, was tweehon- derdduizendendertig Morgens, dat der Huizen, vijfenveertig* duizend, en dat der fchattingfchuldige perfoonen bonderdtwee- ênzeventigduizend. Doch hier nevens dient in aanmerldng te worden genomen, dat Holland merkelijk meer Landen ^ Hui- zen en Inwooners bevatten; zijnde al Mrat van den Geestlijken Stand wasy of daar onder behoorde» onder deeze opneemhige niet mede begreepen»
Zie boven het Art. graave en graab^
LYXUEID.
HotLAND, {Hofyafi) het ondffe der twee Hooge Geregrss- hoven in die Provincie , doch onzeker wanneer hetzelve zijnea aanvang heeft, gekreegen. Volgens zommigen zoude het opge- richt zijn door Ronmg willem. Graaf van Heliand^ m den 'Jaare 1S50; anderen, daarentegen, meenen dat de herkomst veel laater, en wel in den Jaare I4a9<, moet gefteld wordenv Doch de tijd der opricfatinge van minder behmg zijnde, dan de kennis vaii de zaak zelve, zullen wij daar van een beioiopt verllag mededeelen* Het Hef van Heiland^ dus bij verkor- ting genaamd y vOiert dgenlljk den naam van Hef van HeÜané^ Zeeland en Friesland^ dat is, fFett friesland ^ of Neerdhol^ landy om dat het, al van ouds^ gelijk nog heden, zijn r^ts* gebied over deeze drie Gewesten uitftrekte, welke te zamen door éénen Heer of. Graaf geregeerd wierden. De eerfte en aanzieulijkde waardigheid van dit Hof, die van Prefident, IV elke voor 't leevea wordt begeeveujr worde vervuld, b(
beur*
HOLLAND, (,Bof9M) 66t
beurten^ door de Staaten van Holland ea Zetiand^ in deezer- voege. De twee eerde i)egeeviiigen Ihan aan Holland^ de derde aan Zeeiand\ de vierde., vijfde en zesde wederom aan Holland^ de zevende aan Zeelmnd^ en zo vervolgens. Van de ^^Raadaii beeft Holland de aanftelling van acht » Zeeland van de drie ove- rigen. Van W|pgen de Ridderfchap zitten 'er rwee voor Holland. Pe Advokaat Fiskaal en Frokureur- Generaal ontvangt zijne aanftelling alleen van de Staaten van Holland^ volgens een ver- drag ^ in den Jaare 1734 ^ des wegen met die van Zeeland aan- gegaan. Zijn post Is inzonderheid betrekkelijk tot dehandhaa- ving van de Hoogheid ax Regten van 't Gewest , en voorts tot allerlei lijfKlraffelijk^ Misdaaden , met welke hij» bij voorkooming van alle andere mindere Officieren en Jodicieren, zich mag be- moeien. Voons heeft dit Hof eenen Griffier en Subflimt-Griffier , drie Sekretarisfen, welken een beêedlgde Klerk is toegevoegd; wijders eenen Rentmeester van de £xpIoiden, eenen Penning- meester, eenen Eerflen en negen mindere Klerken, en eindelijk tien gewoonlijke Deurwaarders.
Zeer menigvuldig en gewigtig zijn de bezigheden van dit Hof; voor 't welk nog heden ten leiddraad verflrekt het Berigifchrift, door Keizer karel den V, in den Jaare 1 53 1 9 aan hetzelve verleend. Om Biet alles te melden, merken wij aan, dat, in 't algemeen, tot de verrigtingen van 't Hof kunnen betrokken worden alle zaaken , gefchillen of misdaaden , betreffende de Regten , Hoog- heid , Vrijheid , Heerlijkheid , Leenen en Domeinen van Holland en Zeeland \ hoewel bet waar is , da& zommige van dee.ze , te- genwoordig, veelal voor Heereu Gekonimitt^erde Raaden be- trokken worden. Zaaken van Weduwen , Weezen en diergelijke perfoonea worden voor 't Hof gebragt ; 't welk. ook oordeelt over de klagten wegens overlast en kneevelaarij , door Baljuwen, Edellieden of andere voornaame perfoonen , iemand aangedaan. Wijders doet het Hof regt, over Crimineele misdaaden, die ongeflraft zijn gebleeven. Die 't onregt van eenige merkelijke misdaad is befchuldigd , kaa den befchuldiger voor het Hof daa- gen. Het doet voorts regtfpraak over Brieven van Vergiffenisfe; Kwijtfcheldioge , Boedelaflhnd, Uitftel van Betaalingen; ver- leent Mandement Poenaal , of Verbod onder bedreiging van GtMboete, in gevalle van eenig onregt , anderea aangedaan,
Tt 3 't
6rfs HOLLAND. ( ^^ ^^» )
*c wdk men door geene gewoone middelen weet te voorkooinen ^ en evenwei ulec zouder nerkeKjk nadeel zou kannen herdeld worden. Burgerlijke zaaken van de mindere Hegtbanken » kun- nen» bij Beroeping 9 voor het Hof gebragt worden. Uit deeze enkele proeve blijkt genoegzaam het aanzien van dit Gerigtahof , en nog verder hier uit , dat 's Lands Suaten » bij plegcigen Eede , belopven, den Steden nimmer hinderiljk t0 zullen zijn, om» t^en de Hooge Overheid, den weg van Regten in te liaan.
Ten zijnen diende heeft het Hof, in bet Hoftebouw in *s Ha^ gê^ twee aanzienlijke Vertrekken , de /^iM^^^m^r, de gewoons Yergaderplaatf der Heeren Raaden, en de Pieitzaal^ of RoUe 9 lüwaar de Pleitgedingen , di^ geen diep onderzoek vereifcfaen» Biet opene deuren en vrijen to^ang voor eenen ieder, géhou* den morden. Hier gelchiedt de Afkondiging van de Plakaatea «n Ordonnantlen , zo van de Hooge Overheid als van het Hof eelve, als mede de uitfpraak der Vonnisfen, bij het Hof geveld« De eigenlijk zo genaanide Rffl/e is een vierkant Vtdt, door eeo houten befchot van het overige der Zaale afgefbeeden , voorzien van behoorHjke^^zitplaatzen voor tle Advokaacen en Prokureurs. Zo wel in de Raadkamer als in de PleitroUe ftaat een afzonder- lijk Geftoelre voor den Heere Stadhouder in den tijd.
Van de wijze van Regcspleeginge, voor dit aanzienlijk Ge- yigtshof , zullen wij hier geene melding maaken ; alleen de zuU leen onz^ Leezeren, die ia Regtzaaken ervaren siijn, zouden tor in imaak vinden; en dee^e zijn deswegen genoegzaam ^dig , of kunnen elder«. voldoend narigt bekoomen. Alleenlijk moeten wij hier nog kor^lijk gewag maaken van de twee ver- inaarde Gevangenisfen , tot die Hof beboorande, de Kajleieiny en de yborpoort^ Die Kaïteleinij , een gebouw van weinig aan* ^ienst ftaande cu:(tben de Agter- en Binnenpoori van *t Hof» 4iettt ter bowaaringe van de zulkei^, dl^, bt>ij»n *$ffage woon- agtig, op bevel van 'c Hof, om fchuldea in h^gcemsfe genomen worden 9 als mede zodanige perfoonen , die , op vermoeden yan eenige misdaad i>egaan te hebben , door den Fiskaal «gevai yljn , tot dat zij ontflagen , of na eene meer verzekerde plaati worden overgebragt» Daarenboven dient de Kadeieimj ter ver- koopplaacze van zodanige goederen , die , t^n overlhan vaa
Gwagtig4ea vaa 't tjof , geveild wwdeot -^ öe Fnrpowt ^
of
HOLLAND* ij^js
tmmmm
óf Gevangenpoort» zijnde de eerlte of Toorfte Poort vin hec Hofgebouw, verftrekc tot eenc bewaarplaats van misdatdlgen» welke voor de Hooge Vergaderingen, in *s Hoge moeten wor^ 4en te regt gefteld. Eindelijk zicteVv *er ook de pulken» die., oa ichuUen, eer naanwer v^rzekeringe worden overgebragc.
Zie Gr^$i Plaiaoihoek; Ampei Berigt
Holland, In tang de tweede» dodi, in alle andere opzuig* ten , verre weg^ de eerde en atnzienüjkHe van de zeven Ver- éénigde Nedertodfehe Provinciën • lieeft , wat aangaat den •owTprong- der t^enaaminge» eene'duifterè en ganucti onzekere iierkooiit* Mee dé opgave der veelvttldlge glsfingai znllea wij den Leeser niet lastig vaMeo^ 'MisiUdeB la het pmeles 4er znikea niet vm allen grond ombloot, die de r^den der benaaminge zoeken In de kêUttiéidt losheid en veenagtigheki 4es gronda: te ineer, wanneer, mi] in aanmerUing neerafin, dat in 't Ond Saxbch laag Ltnd den nttm voerde van HaU9dm% welk woord 9 gelijk meermaalen gaat, door laiiglield van tijd, «n om 4e ^mkklIHtt uitQpnttk». ligtUjk in Hülland kon vei^ «iderd wordea» : *
De nitgeftrektheid der gehede Provincie, van de HeMer is Moordholland tot aan den Znidlijk(len Uithoek , wordt in de èKedcê* bepaald op dertig, in* de lengte, van 't Oosten na hec Westen, op ongeveer negen>: «n in den geheelen omtrek op Is^ltans tacbdg-tranei gauuu Binnen deezen omtrek vindt men , in het ZuidUjk gedeelte of Zoidholland, befaalven eenige kleine Steden^ di» ^geene Afgevaardigden ter Dagvaart zenden, ea een aanzieai^k getal groote en kleine Dorpen , elf Stemmende Steden, en in MoerboUand, behalven.de menigvnklige Dor- 1^, ^even Steden,. welke Stem hebben ter HoUandfche Staats- «ergaderingew Naar gdange van den meerderen of minderen ëtoei en welvaart des Lands, was de menigte der bebouwde Landen, als mede het getal van- Huizen en Inwooneren, niec rikeos * eve» (seot** . Reeds vdi^r het ^ midden dor Zestiende
Tt 4 Eeuwe
ffii. HOLLAND.
^^mmt^i'^m
Eeüwe rekende men, in geheel Holland y driehonderdduizend driehodderdentwintlg Morgen$ Lands ,' van welke fchattitig wterdc betaald. Indien wti nu in aanmerking neemen de lan- den, welke, zedert , door nitveening en andere vergraavingen' in Waterplasfen veranderd, of anderzins nuctek^os zijn gewor- den, doch voor deeze wederom in de plaats (lellen de Heij vel- den. Duinen en andere plekken, welke men in goed en bruik- baar Land heeft veranderd, zal het ondericjieid, tusfchen de te-r genwoordige en voormaalige gefteldheid , in gemelden opzigce , niet zeer aanmerkelijk zijn. Bij de opneeroing der Huizen , op hoogen last, in de Jaaré 1732 gefchied, telde men, in de Zuidr hoUandfcbe Steden, negenenzeveotigduizeod negenhonderd ze- venenvijftig, en, zoln de Dorpen als ten plauen l«aade van .het Zuidiijk gecieelte der Provincie, zesenveertigduizend negenhon-. ëerd tweeënderüg Huizen , te tarnen bonderdzeseotwintigdui* zend achthonderd negenemachtig Hui;^en ; In de Noocdholland-t iche Steden tsifduizend hondecdviereqvijillg:, en ten pbtten Lanr fle i3n in de Dorpen yijfêntwintigdQizend vierhonderd negentiea Hui:(en : gevol^ijk , iti geheel Rolland , ^honderddrieepzestigdul^ zend vierhonderd tweeênzesttg..HulzeQ, Volgens de opgave vaü ^en naauwbeiu'igen struvck , zouden dQ lowoonecs aumaakeii pa genoeg negen maal hgndecddnizeud , van welke een derde^ fleel het. plaue Land., ^n de twee overige deitie deelen de Ster den zouden bewoonen. Anderen vermeerderea dit getai mei pmtrent tachtigduizend menfchen.
* Geheel «nders, dan heden ten dage, was voormaals, op V'eeVef plaatzen, de uitwendige vertoonlng des Lands, vódrtfl in'Noord-: bolland. Hec aanzienlijk getai Meicen» vaafisuneiHke uitgebreid* i?eid, is, door 's menfchen vlijt, aldaar jn vtugcbaime .Weliandm yeianderd: de Purmer ^ de Schertiur y ê^t Beevffier^^ de Zfjpe^i om cjians van kleinere wateren niet te fpreekeiu Da v men voori-, jieen dorre Heij velden zag, praalen nu vrug^haare Akkers. Schraa* |e Duinen zijn afgezand| : en vertoonen nu ptragtige (rusthoven^,. pp andere plaatzen, daarentegen, heeft het water den bodem ^n eertijds.droog Land bedekt. Het Haarlemmermeix heeft zcex- yeele i^rgens grpnds ingeflokt. Het BiesehèoHh boveo Dord^ fMjcJu plagt bedekt te zijn met niim zeyentig Dorpen en Landeq gaar ^yenredigt^eid» Qit luettcgenlbmcle .zijq 'er de W^ü^(les|;
i" no^
HOLLAND. 66i
nog menigvuldig; waar van ten getuige Ican dienen, de over- groote menigte Kaas en Boter , wèllce binnenslands veror* berd, of na buiten wordt gezonden. AUeen in \ Noorderkwar- tier maakt men, in een goed jaar» doorgaans (laat op tweehon* , derd maal faonderdduizend ponden Kaas. De vermaarde Leidfche Kaas, wellce in Rtitjnland en daar omllreeks gemaakt wordt, zal ook zeer veele duizenden beloopen; gelijk ook de beroemde Leidfche en Delflblie Boter. Intasfcben zijn deeze de vqornaam- Qe voortbreog^s: waiit Koom wordt *er niet menigvuldig ver* afmeld, dan alleen in bet Westland, en over de Maaze, daar men zeer goede Tarwe plant en inzamelt. Behalven de beplan-^ tingen bij en om dè Lusthoven , Vindt men 'er geene uitgeürekte }
Sosfchen; misicliieii mag het Haarlemmerhout alleen die naam draagen. Wegens 4e Duinen^ welke der Provincie, op veele ^
piaatzen, tot een nttuuriijk Bolwerk tegen de Zee vertrekken, gelieve de Leezer na te zien j 't geen wij op dat Artikel hebben aangetekend. BebaWan de veelvuldige kleine wateren, van wel- ke dit Gewest, rechts en links, wordt doorfneeden, loopen ook door een gedeelte van hetzelve vier voomaame hoofd- riyieren, ótRhijn^ de Maaze ^ de Ltk en de ITV^/, van welke wij hier geeoe bijzondere melding maaken, maar afzon^ derlijk , ter gefchikte piaatzen , zullen fpreeken. Met een woord* tftkeoai wij hier aan, dat, naar gelange van de uitgeftrektheid des Gewests » weinige Landen een zo ruimen waterplas in de aabuarfchap hebben, als het binnenlandach water, welk met (egt den naam draagt van Zuiderzee, die, van kleine begiazelen, van lieverlede , door verfchillende oorzaakeo, tot de tegen- woordige wijdte is uitgedijd. Uitgezonderd de nadeelen , welka \ baar befpoelen van de aangrenzende landen aanbrengt , is dezel- \ ve, in andere opiigten, zeer voordeelig, zo door het bevorde- ren van den binpenlandfchen Scheepvaart, als door de menigte van fmaakiijken Viscb , van verfchillende foorten , welke dezelve oplevert. Onder de veelvuldige foorten van grond, welke Hol- Vind bevat , is inzonderheid merkwaardig de Feenaarde , van welke de aangenaame brandftoffe, onder den naam van Turf, bereid wordt, die, boe gemeen en bekend ook hier te Lande, voormaals, buicenskmds, in de verzamejplaatzen van Natuurlij kQ l^eidz^mheden , als iet merkwaardigs , plagt bewaard te wordei%
Tl 5 Deq
466 ROLLAND.
■•
Den oorfprong der Feengronden zullen wij elders onderzoen ken, en de wijze vin Turfmaaken verhaalen»
Van ouds wierdt de Provincie Holland verdeeld in vijf deelen: L Zuidholland ^ bevattende de Steden Dordrecht^ C#- richem^ fVoudrichem^ Schoonhoven^ Gtertniidenberg ^ HiuS" den en Geervliet, II. Noordholland ^ waar in lagen de Steden Gouda y Delft y Rotterdam ^ Schiedam^ Leiden ^ Oudewater «n H^oerden \ bij welke nog gevoegd wierden Vlaardingen en *iGraavenhage. IIL Het Eiland^ of hec Land van Foorne^ vaar in den Briel lag./ IV. Kennemerland of fVestfrieiland^ en in hetzelve t ala de voornaamile Stad» Haarlem \ voorts» Amfterdam » Alkmaar , Hoorn , Enkhutzen MedenbUk , Edam , Mênnikendam en Purwerende» Bij deeze voegde men nog Fronen.^ weleer eene vermaarde Stad» nevens beverwijk en Schagen. V« Gooiland, bevauende de Steden fFeetf^ Muiden en Naar den* ^ Zodanig i3 geweest de alonde • verdeeling veax dit Gewest* Gemaklijker wordt bet tegenwoordig verdeeld in L Zuidh^Uandy bevattende alle de Steden van Gorichem of Garkum af, toe Amfierdam toe; en II. Noordkalland ^ (Irdt- kende van Am fier dam ^ langs den Westlijken oever, van de Zuiderzee , tot aan het Gat van TexeL Hier in liggen de zeyê» opgenoemde Steden» Alkmaar en de volgende.
Verfcbeiden Eilanden ^ van meer of min aangelegenheids en sitgebrefdheids, vindt men in en om Holland. Dus ontmoet men, in *t Zuiden , Foomoy Overflakkee^ Goeree^ Sommolt* dijky Korendi/k en Piershlll; in her Noorden, Wfer/wg'*», Texel y nieland^ ter Schelling -, en in het Oosten Urk en Emmeloord, In eene menigte kleinere Didridten wordt wi}« ders de Provincie gefraaldeeld. Dus heeft men in Zuidhol* land: Delfland ^ Schieland , de Alblaifehfattrd i Xrimpener* waard\ In Noordhollar.d: Gooiland^ Ampelland^ Rhijnlürid^ Kennemerland , fVaterland en andere. ^Weitfrietlamd tedg eenigermaate als een Eifand, althans als een' Schiereiland, wor- den aangemerkt, 't welk van de Noord- en Zuiderzee, en van bet Ye befpoeld wordt, en alleen bij de Beverwijk , met eene finalle ftreek lands, van niet meer dan eenè Mljli aan Noord* hoUaad vast is.
Ho».
HOLLAND. ^&t
Hoewel zeer klein in omtrek, bevat, nogthans, HHland een aanzienlijk gecal Steden en Dorpen. Het getal der Steden beloopt, in alles, eenendertig: vierentwintig In ZuiJ-, en ze- ven in N9ordhoUand, In het eerstgenoemde Kwartier vlndc men de volgende, volgcna den rang, welken zij, vaaouds, bekleed hebben: Dordrecht^ Haatlem^ ^^Ifif Leiden ^ Ativ fier dam ^ Gouda ^ Rotterdam^ Gorichem^ Schiedam ^ Schoon- hoven , Briel , Geertmidenberg , Heusden » Woudrichem , Vtarnn^ Woorden ^ Qudewater^ Tsfelftein^ Asperen^ Heuke- hm 9 Leerdam f Naarden ^ JFeesp en Muiden» In NoordhoJr land leggen, Alkmaar ^ Hoorn ^ Enkhuizen^ Edam^ Meden- Wk^ Monnikendam en Pur merende. In 't voorbijgaan moe* ten wij hier aanmerken, dat Amfierdam en Haarlem ^ hoe- wel , in *c waereldlijke , onder Zuidhoüand gerekend , in *( Kerkelijke onder Noordhoüand behooren* Bebalven de boven gemelde, welke alle beflootene Steden zijn , vindt men *er nog yerfcheiden opene plaauen, insgelijks met Stads Voorregtta begiftigd». De voornaamfte van deeze zijn, UGraavenhage^ DelfshayeUf de Klundert^ Beverwijk t Nieuwpoort, Haardi»' gen, Goeree^ UGraavezande^ Schagen en Zevenbergen. Welr' ke, van de bovengenoemde Steden, Stsnme in Staat hebben, of Afgevaardigden ter Staatsvergaderipge zenden, zal, in 't ver- volg» nader worden aangeweezen*
. Het getal der Dorpen, in de beide Kwartieren, insgelijks veer aanmerkelijk, wordt bij allen niet eveneens opgegeeven» Van lexvwen , in zijn Batavia liiufltata , geeft daar van do volgende lijst*
Onder het BaHjnwichap van ZnUholland • • 85.
■ — . Land van Arkel . . • . ; . 14* ■■ ■ ■ ■ " van Altena ••••••. 14.
Vlanen. . . . • 8.
SchoonlKyven , • i6.
■ ■ I ■ Leerdam ♦ • . . . 3,
^ het Land van Heusden • • • • • so. ,
GeertFuidenberg 6.
de Klundert en Wülemllad • . . •• 7.
In
<*** HOLLAND.
M
In het Land van Voorn .... ig,
— -^ -— — van Pucten ....... au
Onder Rhijniand • \ [ \ 60.
■ Delfland ] [ ' * ' ' *
Schleland ....,.'*.!! 2,'.
Woerden * i<*
Ysfelfteln .......! J 1 ^*
Kencemerland S?^
—— - Wescfriesland • • 53I
Waterland ••.'•.....! 34.*
■ Amftelland •••..., . . 17,
■ Gooiland • .... 10.
Zommigen, evenwel, vermoedende dat het getal van vijT- honderd negenenveerrig , welk deeze Dorpen zouden uitmat- kcB, të hoog gefield is, hebben gegist, dat van leeuwen de Buurten en Gehugtèn mede op deeze Lijst gebragt hebbe. Met Gi/TCciARDYN ftelléiï ze hierom liever het getah op vien- honderd, of daar omtrent. Niet weinigen vindt men, onder deeze Dorpen, die, in rijkdom en uitgebreidheid, naar kleine Steden gelijken, eenigen van deeze zelf daar in te bovengaan. Van dien aart zijn Egmondy Valkenbkrg^ Nvoréwijk^ J^aas- landfluis^ Geervliet^ Rhijmèurg, Rijswijk^ f^oürburg^ Zaan- dam , Koog , Zaandijk , Rijp , IVormer , en veele andere. Van hier ook, dat , van oude, eenigen dier Dorpen, zom- tijds, ter Staatsvergaderinge befchreeven wierden. De Ka(lee« !en, welke men, eertijds, in deeze Provincie, in grooteü ge- tale vondt, zijn meestal geflegt. De voomaamfte, die nog zÜM overgebleeven , zijn het Huis te Muiden^ het Kafteel te Medenhlik^ het 'Slot te fVoerden en Lfievefiein^
Over het Karakter der . Hollandfche Natie zal Ik hier niet uftwi^iden, als geene bijzondere betrekkiug hebbende tot mijn Ontwerp. Genoeg zij het^ in *t algetne^ai te hebben aange- merkt, dat dezelve, over 't geheel genomen, in geregeldheid van gedrag , niet behoeft te wijken voor andere Natiën , en veelen derzelven, in zommige opzigten, overtrefu Eene ze- kere ftijfheid van manieren y welke men , yoormaala , haar plagt jce laste te leggen^ it merkelijk gelenigd, misfchien toe
ba«r
HOLLAND. «^
har weezenl!}k nadeel. Onder lieden vm den nanzienlijklleo rang heeft, al zims lang, eene zo genaamde befchaafdbeid zo veel velds gewonnen , dat de Vooronderüjke defdgheid en inge- cogenheid bij dezelven vrugteloos gezogt worde 't Is hier de plaats niet, alle de nadeelige gevolgen daar van aan te wijzen. Meer dient deezer Nattó tot eere, dat het tegenwoordige geilagc de voetfhippen der Vaderen druict, in het beoèffènen en befchaa- ven van verfcheiden takken van fraaie Knnften en Weetenfchap^ pen , en , ondanks den kwijnenden (bat des Koophandels , nog- thans dien zennw van. den Staat niet verwaarloost, > maar nog eai in *t oog loopende bezef heeft van deszelfa aangelegenheid , om aan het geheele Lichaam bloei en Hevigheid te geeven. Van den ijver in het aankweeken van Letterkunde en Weetenfchappea zijn verfcheiden uitfluinde bewijzen voorhanden. Amfterésm^ in 't bijzonder, levert thans daar van een fpreekead voorbeeld op, in hec pragtig gd>ouw, onlangs geopend, geftigt door de zeer nuttige en hoogstloffelijke Maatfchappij , onbekend onder de zinfpreuk felix meritis, „ Gelukkig door verdienden'*, en geheellijk toegewijd aan het beoeifenen van het beichouwende gedeelte van den Koophandel, aan de edele Dicht-, Letter- en Natuurkunde , aan de bekoorlijke Teken- en Schilderkunst en aan de betoverende Muziek. Elders, misfchien, zullen wij ge* legenheid vinden , om van deeze voortreffelijke (Ugtinge uicvoe^ riger verllag te geeven.
Thans vordert ons Plab, eene ineengetrokkene melding van het hoofdbeloop der Hifi$rii van H^Uand, Het begin daar van fteUen wij , gevoegelijksr , onder het bewind van dirk den I, alzo dezelve, 't eerst, hier te Lande, eenig gezag fchijnt te hebben bekoomen, *t welk naderhand tot de Graaflijke magt aanwies. Zijn regtsgebled fchijnt zich inzonderheid bepaald te hebben tot de nabnurfchap van Holland. De tijd en plaats zijna overli jdens zijn onzeker. Dirk de II , zijn Zoon en Opvolger , het geêride gezag verder zoekende uit te breiden, viel, onze* ker om welke redenen, de Friezen , dat zijn,\de Westfriezen ^ op het lijf, die hunne wooningen hadden ten Noorden van de Beeke Kinheim^ die, waarfchijnlijk, op de hoogte van jiik^ maar ftroomde. Thans tot reden gebragr, vatteden zij , in 't volgende jaar , de wapent legea hem op , en drongen door loc
«;<» HOLLAND.
^ritaiMÉti»
Leiden j welk 2ij met verwoestiage dreigden» Dirk alle zijn« mftgt hebbende bij een gerokt, wierdtmet hun handgemeen, ter plaatze, alwaar, zeüert, het Nonnenklooster te Rhijnièurg ge- IHgt is, bragt hun de nederlaage toe, en noodzaakte ben, zijo gezag te erkennen^ Op de plaats des gevegts deedt hi; , vervol- gens , eene Kerk bouwen , als mede de Abtdi| te Egmond^ door de Westfriezen deerlijk verwoest^ van (!een optrekken. Weini- gen tijd daar naa trok Graaf dirk mede op tegen de Hunnen , of üungaaren , ter gelegenheid dat dezelve , onder andere Ge« westen, eenen Inval in Friesland deeden^ Dit fchijnt voorge* vallen te zijn in of omtrent het Jaar p^s* Het bijwoonen vair deezen togt , en zijne betoonde dapperheid , zat , misfchien , de reden geweest zijn , dat hij , op een Renfpel , onder de Rijks*' graaven, door Koning bknrik, wierdt genodigd* Vervolgen» flnk hij ^ich in een anderen uitheemfchen twist, makende hec gebied over Lotharingen , waarvoor hij naderhand , toe eene ver- gelding, ontving het voQe bezit van eenige Landen, welke hij ter vooren flegts ter Leen hadt gehouden. Doch hij hadt niet lang het genot van de uitbreidmg zijns gebieds» Hi) (torf in dea }aare p8p> en wierdt iif de Ktoosterkerk te Egmoni begraaven. Thans fcheen bet gezag der Hollandfche Graavta reeds za hoog te zijn geklommen, dat arnoud, Zoon van den overlee* denen , zijnen Vader opvolgde , zonder bij den Keizer daar toer verlof verzpgt te hebben. Hij was naauwelijks aan *t bewhid gekoomen, of hij verftheen, te Maagdenburg , onder de Rijks* vorden, op een RenfpeL, Doch gewigttger werk deedt hem f wjel haast, van daar vertrekken. De f^^sz/riVs^if. weigerde» hem hulde te doen, en Ronden, in den Jaare 593^ openlijk te- gen hem op. Met eene aanzienlijke magc viel hij , in den naa* zomer, in hun gewest, en floeg zich neder, op deneenigzina hoogeu grond, om en bij de plaats» daar men thans éfiSchager* en Nietiwdorper-Kogge heeft, in eene vlakte, fyinkelmade ge* heeten. Men verhaalt, dat *a Graaven Leger , fmagtende van dorst, en gebrek hebbende aan zoet water » arnoüd zich in het gebed begaf, en 't zelve met vuurigen ernst hebbende uitgeftort ^ de zijnen eene plaats aanwees , alwaar zij flegts hadden te del^ ven, om eene milde bron te vinden. De uitkomst zou aan de «anwijznige beantwoord hebben, ^ort hier op volgde een ge*
vegt, *
HOLLAND. 67i
tegt , waar in 't Graaflijk Leger op de vlugt wierdt gedreeten , en ARNöüT zelve al vlugtende omkwam. Zijn ontijdig einde worda doorgaan* gefteld op het Jaar 993. Zijne overWIjfzels wier- den bijgezet in bet Klooster te Egmon^, welk bij rijkelijk be- giftigd hadttf
Dirk ife III was nog een kind, toen hij zijnen Vader op- volgde; waarom hij geHeld wferdt onder voogdij van zijn# Vrouwe Moeder lutoard, Zoster der Gemaalinne van Keizer RENRiK DEN II. Van merkeltjken dienst was deeze aanzienlijke maagfchap, alzo de Westfriezen, hunne Onafhanklijkheld wil- lende handhaaven , door eeue Keizerlijke Vloot beteugeld wier- den. Andermaal daken ze *t hoofd op, doch leiden het in den fchoot, uft vreeze voor *s jongen Graaven wraake, die net een aanzienlijk Leger op hun afkwam. Graaf dirk be- dong thatt yan hun zeer aanzienlijke voordeelen. Een weinig laater raakte hij in gefchil met den Utrechtfchen Bisfchop» welke zich regt aanmatigde over landerijen^ volgens het oor- deel van den Graave tot zijne vaderlijke erflanden behoorende. Om deeze te dekken, deedt de Graaf, omtrent het Jaar 1015^ eene Sterkte opwerpen, welke, naar men wil, den eerden grond zou geleid hebben van het tegenwoordig Dordrecht Hier 4oor bleef hij meesrer van de Jagt en de Visfcherije, die hem^^^ooF- de Geestlijken betwist wierden. Daarenboven leide hij hier eenen Tol aan van alle goederen , die de Rivier wierden afgevoerd. Over dit katde ontbonden zeer zwaare klagten onder de Kooplieden; zij bragten dezelve ten Keizer- lijken Hove, van waar eerlang bevel kwam, om T>9rdrecht^ nu reeds eene Stad geworden, te flegten, en de Friezen, za. noemde men de inwooners, van daar te verjaagen. Het be« wind daar over wierdt vertrouwd lan eenen bavo; doch dee- le moest fpoedig wijken, zo wel als vervolgens de Utrecht- fcfae Bisfchop, die, in den Jaare 1018, in eenen Veldflag^ door den Graaf ovepvonnen wierdr. Diergelijk een geluk be« kroonde 's Graaven poogingen, tegen de vereenigde kragc van verfcheiden Mogendheden, tegen hem zamengefpannen. In een bloedig gevegt, m den Jaafe 1018, niet ve^e van Dordrecht voorgevallen, hieldt hij de overhand; welke gevolgd . wierdt vvi dtn Vrede, door den Utrechtfchen Bisfchop» zijns on*
daoka
$7% HOLLAND*
danks met bem gellooten. Ook wierde Graaf dirk in 'sKel-^ zera gunsc herlleid. Thans in het vreedzaam bezie zijns ge- bieds gezeeten, deedt Graaf dirk de lil, volgens de bijge- loovige gewoonte dier tijden, eenen togc na het H. Land^ om het Graf van den Zaligmaaker der Waereld te bezoeken» en bijzonderlijk ook om ecne Kerk, onlangs te Jeruzalem geftigty te bezien en te begiftigen. Niets bijzonders ontmoet men 9 zints zijne behoudene wederkomst, tot op zijn overlij- den, *t welk voorviel in den Jaare io3p«
Dirk de III liet twee Zoonen naa, dirk en floris; de eecfle was zijn opvolger, onder den bijnaam van den vierden. Wel haast kreeg deeze gefchii met den Graave van Fïaande^ rettt doordien hij beweerde, eenig regt te hebben op Zeeland Bewiiter -Schelde , *t welk de Vlaamfche Graaven (laanda hielden, bunnen eigendom te weezen. In een geiH^, hier uit ontdaan, bekwam dirk de I\^ de nederlaage; die hem^ nog van een anderen kant, nadeelig was, naardien de Utrecht-* fche Bisfchop, waarfchijnlijk, hier uit aanleiding nam, om den Graave lastig te vallen over eenige landerijen, welke de Kerk- voogd ongaarne in Hollandfche handen zag. Doch van meer be- langs was de Oorlog, die hem, in den Jaare 1046, door deii Keizer wierdt aangedaan. Dordrecht en Flaardingen moesten iet fpoedig opgeeven. Toen vereenigde zich Graaf dirk met den Hertog van Lotharingen. Dceze vernielde het Vorftelij[k ï^aleis te Nymegen^ door karel den orooten gebouwd; de Graaf, van zijnen kant , rigtte deerlijke verwoestingen aan in de Bisdommen van Utrecht en Luik. Daarenboven behaalden ze, te fcheep, op den Keizer, eene aanzienlijke overwinning, die van de heroveringe van Dordrecht gevolgd wierdt. Doch hier vondt hij , eerlang , zijn einde. Üe Keulenaars waren op den Graaf zeer fel gebeeten , ter oorzitake dat bij , in een SteeklpeU aan den Broeder des Aardsbisfchaps van Keulen, eene wonde hadt toegebragt , die hem , binnen kort , het léeven kostte. Over en weder deedt tnen elkander allerlei onaangenaamheden aan. Zelf hielden die van Keulen et) Luik heimelijk verband binnen Dordrecht, met oogmerk cm die Stad te bemagtigen^ Doch de Graaf kreeg 'er de lucht van , en verijdelde dien toeleg. 's Daags daaraan, nieti kwaads vermoedende, terwijl hij me(
aen»
HOLLANPi é^
. «I
' èene wandeling langs de Wallen zich verlustigde ^ wierdc hein » .door een oobekenden Keulenaar , onverhoeds» mee een ver* glfdgden pijl, eene zo zwaare kweczuure in de Dije coege* hngjCf dat hij !c bionep kort beftorf,* In den Jaare 1048 of io49*
Dirk db IV, ongehuwd geftorven, hadt tot opVo^gef zl{^ oen broeder» onder den naam van floris den I. Onder dee* een herleefde de twist met den UcrechtfCben Bisfchop, die eene aanzienlijlfe magt tegen hem bij een verzamelde» en hel Keizerlijk Hof in z^ne belangen wilt te brengem In geen» kleine bekommernisfe bevondt zich thans de nieuwe Oraa& Hij wist dat men *t inzonderheid op Dordrecht hadt gemunt 9 doch hij kende tevens zijne magt te zwak, om het ontwerp te verijdelen. Bij mangel aan vermogen . moest hij dus den list te baace neemen. Langs den weg , over welken de vijand na Dordrecht moest trekken, hadt hij, op verfcheiden plaat?' zen, diepe lEuilen doen graaven, en vervolgens dezelve mee iigte horden en zooden doen overdekken* Het vijandelijk paerf devolk, hier van onbewust, op de Stad aanrukkende, ftortte^ onverhoeds, in deeze kullen, en was dus oorzaak van merke« iijke vérwarringe in het Leger. Graaf floris , zich hier vaal bedienende, deedt eenen uitval op de naderende Krijgsmagt; en behaalde eene volkomene overwinning. Het herftei vaaf verfcheiden nadeelen^ welke hij geleeden hadt, volgde op dee-' ze zege. Weinige jaaren, egter» verliepen *er^ of de Bond- genooten trokken, van nieuws, hunne magt bi) een, tegetf Graaf floris; die, van zijnen kant» Idu ook üerker gewa- pend en beter op zijoe hoede was. De Legers wierden hand- gemeen, in den ThieUrwaardy op de pbiats alwaar thans No- der-Hemert legt« Ook hier behaalde hij de oyerwinniijg. Doen zijne zorgelposheid kostte 6em» ftraks naa dat de zaak beflisc was, het leev'en. Met eenigen van zijn gevolg, niet verre vnxK 'bet Slagveld, zich onder eenen böoni ter ruste hebbende neer- gezet, en van vermoeidheid in flaap gevallen, overrompelde hem aldaar een vijandlijk Veldheer , met eenige verzamelde' benden , en doodde hem , nevens een goed getal van zijn Volle/ X)it gebeurde ia de Maand Juni] des Jaars lotfj.
«74 HOLLANO.
AébtiTM twee Dööbtew, BtitTtiA en maötelü. Het Orarf nxiR» iian eenet uMtrtjttrige Eföon , die, onder dén msim v«tï awK DïwV, onder 't opxigt zijner Moeder, OEERtRüm vüü SmMt , 'de Qmfliyke WMrli^heid erfde. De Bisftbop vaii Utrecht^ altoos op magtvermeerderinge gefteld, oordeelde nU dea Imi fthotm at ftaau, w terwiuiritige vaneenige Landen, welke, 2«}n8 doréeeli^ door de Holtetfche Gtatven, onregt- vifcrdig beseeiea wietdm* Van Ketcer henrir i>en !V verkreeg k^ aHle de «oederec, «^Ike (dus laidt de Gaaw^tef) door de Qaamm dmk c^ «I en ben IY^ «a tlori» den I , der Ümêchtjfbhi Kepke wngfvmmriifUjIt ontwctügd waren. In teoea «er Gifibrtete», gelijk wij , op Iret Artikel oitAAFscHA^ vxn i»)LLAKD f hebeen aangttekend , koottt allereerst de naam van H^llMd v9or. Gedttorende 'a Graaven minderjaariglieid kwim bier (te tMde de beAaitmieGeliikffoeker robert t» fries, SMm mm Gmive boodewyn Tan Fhumderwfi. Elders zijD ge- Mt ^Qt^geeft kefwoefd hebbende, zogt hij 2^ch inHonand van de Biegeeringe te VerzAeren , waar toe, meende hi}, de 2wakheidl ata ha Vreuwri^ hpewhid een gereeden weg zon baanen. Ver« ged^ nam hij de wapenen te baate. Beter flaagde hij in een entwetp van buweüfk met de Graavhnie - Moeder , met wier faatid hij , In toSs , den tijtel van Craavg , of, gelijk anderen WKlea , vaö n^gd van HoBand verworT. Zijne bekende dap- pertie^d was oorzaalt, dat de Ütrechtfche Kerkvoogd zijne ei- tthen , Yoeir eene poos , liet flafapen. Door zijn huwelijk met Vronwc GËBkTRüH) waj robert b 't bezit gekoomen van eenige Ttaamfdhe-en Zeeawfdhe Landen , die hem, wel haast, betwist wierden door zijnen Broeder WDüBfEWVN van Ftaanderen. Hier tilt ontftondt een oorh>g en geve^, waar hi de laatftgemelde onikwam. Thans begon de Utredhrfbhe Bhfchop, van nieuws, te woelen. In den waan dat hem het OraafTdhap^van Holland toebehoorde, fpoorde hij godefrid. Hertog van LoikaHngenp 'aan tot het dpen van eenen Inval, Robert was thans onledig tn Vlaanderen. Vau deeze afweezigheld bediende zich de Lo- 'tharinger , trok met een Leger In 't Land , en bemagtlgde ver- ichelden |$laatzen. Robert, hier van ouderrigt^ (béide, in al^ lerljt, herwaarts, en ontmoette zijnen vijand bij leiden^ Bloe- dig wierdc bier gevogten ; tot groot nadeel van Craave robert y
m^^m^mÊÊÊÊtÊmÊÊÊÈ^mmmmmmmÊÊÊÊtÊÊmM^mÊÊÊÊÊÊÈÊÊmÊÊÊÊaatÊBÊÊÊBBmtmBÊtÊami
die niec alléén de fiedM Maf l^ekW^m ^ m&fit met Bchtgenooté eÉ Klddefea na Flaanderen moest ^f|keA< Nda de fFestfritzen te hebben *i ofldêtgebra^^ gëdtoé|: codefrid zich sedert aHI Oraaf mi tiollitld* Dit viei vaat fii den Jaare 1074 ; omtrent Wélked ti]d , óf wat rroeger , hij den grond van de Stad Delft teide. DdCh 'c leedt geene twee jaafen, of htj vondt Hier eed ontijdig einde^ Op zekefen dag i\]xi getroeg doende, wierdc bij i doof eeden becbend» ratn roserT dèiv fries , in zijn on^* defüjf, fflet eeneli dolk, zo zwaar gekwetst^ dat hij 'c eettadg bedorf. Nq fpeelde de UtrecMctre Bfifdfop , e^igeri tijd , den lüeeater ovef de Hoilandersi ddcb deeze droegen, titer ofkge- dold. Zijn jttk. RoBBRT, dtttt gezindheid kefinefide^ dee<ft aanzoek ofthnfp, bij willem den veroterAar, dfe thana op den Engeifchen thfoon zat, en, doof howelijk, aait hem Vet^ fiMgibbapt was* Van Mer eeAige Sehepen rerWofven i tü d»* itVrt met zHne eigen Vloot vefe<^igd hebbende ^ 2oiïdt hl} éM ttede zijnen Stiefzoon mki t^n V op HoSand af« Iti dmr tfroild van de Maaze ontmoette hi} de Utreèhtftbe Schepen^ en dreef dezelve dp de vfoe^é Toen ontfebeepte hij zijne benden ^efi tfok tia Tsfiimondêi 'rvrelk, riaa een zwaar beleg, zich aitn bett moest overgeevefli Die baande heitf den Weg tot bet vfèed2aani bezit tan 't Gfaaflijk gezagé Hfj ^ierdt kort daar op gehuldigd j en voorts in \ huwelijk bevestigd met eeoe Dogter éts tiefiog^ van Saxefié Vijftien jaaren leefde hi; in het vreedzaam genot def Oraaflijke waardigheid. Hij overleedt In dew Jaare loji. *t Vefs dient onze opmerking^ dat hij, in eenen Giftbrief^ ten behoeve def Abtdije van Egmcndi zich zelven iK>emt ooor gods GÉNAdft Croi^ dêf Haifyméeren\ een tijtel, ffiisTchien, ten c&en tijde^ fiiet van die uitgebreide meenlnge^ tirelke iftdertemd daar aan gehegt iSé
DiRKs 2oofi en Opvolger waa floM» m tl « bijgMaattd M VETTBé Gelijk verfchèiden i^ijnef Voórzaaten, nam deeife ook^ kort naa zijne intrede in *t bewhkl , téi^ huwelijk eetie Dochcef uit den huize van Sajtert* Voor f eden hier ttm geeft nien ^ oni dit in *t voorbijgaan iMMMfken^ om étó de pftrtif , welke die Saxera en Hotiandefa, tejgien detl Keizer, geiijkerhattd tfok« ken f te meer te ftefkes. Mn vijandig $ egter^ dan voorgtande OtÈÊfmf fMjpït éeesB^ zitfa t<^ dan Keizef ie hebben «mgew
Wj ileldf
6r<? HOLLAND.
ileld. Althans/ verdroeg, hij zich nret henris den V, ten- aai^ zien van de Zeeuwfche Eilanden Bewester- Schelde^ die kng toe eenen twistappel gediend badden. De gemelde Eilanden wier* den, bij dit Verdrag, aan den Graave gelaatem Hl} overleedc kt den Jaare 1122^ of 1123* Zijne berugce onttnoeting, mee den Friefchen Edelman galama , is op dat Artikel rerhaaldi In den aanvang der Regeeringe van Graave floris , namen de uitzinnige Kruistogten, of zo genaamde Heilige Oorlogen, ia 't H. Land, een begin» Veele Hollandfche Edelen en andere 4«apdzaaten namen deel aan die heillooze onderneemingen. . Van dtle Zoosen, dirk, floris en simoN;, welke flor» SE 11 9 bij Vrouwe petrohella van Saxen ^ had^ verwekt, volgde hem de eerstgenoemde op , om zijne minderjaarigheid , onder opzfgt zijner Moeder : eene vrouwe . van mennelijken geest, die de verheffing haars Broeders lothariu^ op den Kei- zerlijken throoa ten gemeeuen nutte deedt gedijen. Eensklapa wierdt 'er een einde gemaakt aan den twist met de Keizers, die meer dan eene eeuw geduurd hadt. Met oogmerk om haars Zoons gezag uit te breiden, maakte zij aanfpraak op het Graaft fchap van Flaantieren , trok met den jongen Graave derwaarts , doch Haagde niet iu haare onderneeminge. Dirk dk VI ^ in dea ouderdom van. achttien jaarea, bet bewind meenende te aanvaar- dden , wierdt daar in gedwarsboomd , door zijnen Broeder fu> Ris, bijgenaamd D£N zwarten.- Deeze, beminnelijk in 't voor- koomen, doch flaatzüchtig van aart, zag met leede oogen zijns Broeders verheffing.. De Westfriezen^ waarfchijnli^k ook .door opHooklng van floris , gedroegen zich thans oproerig. - Om hen deswegen te ftrafien , trok Graaf dirk • hoe jong hij ook )vare , met zijn heir in bun Land* Den feilen winter van den Jaare 113a nam hij daar tóe te baate, dewijl deeze hem de ge? legenheid gaf^ om hun, over de digt bevrozene wateren, op *c lijif te vallen. De Landzaaten toogen op de vlugt , en lieten een rijken buit in de handen des jeugdigen Krijgshelds. Hun moed was daar mede niet gefnuikt. In 't volgende jaar (lelden zij floris aan hun hoofd, en bfagten den jongen Graave menig nadeel toe.. Van tpen af voegden zich de Kennemers bij de Westfriezen ,. en verbrandden of verwoestten de Slpten en Lust? hui;^,, door de voorige Graaven> in Kennemerland ^ ea onder
ande-»
HOLLAND. i77
mndcre te Baarkm i^eftigt. Twee jaaren duurde deeze Broe- dertwist ; door bemiddeling van hunnen Oom , Keizer lotha« Rius 9 wierdt dezelve bijgeleid. Floris (lorf kort daar naa. Dirk de VI ^ thans van xlien kam de handen ruim hebbende, keerde zijne magt tegen <)eo Bisfchop van Utrecht , welks heerschzuchc hem diep in den krop ftak. Eerst. liet lilj, door zijnen Zwager otto, broeder zijner Gemaalinne, éenen inval doen in Drente » aan den Bisfchop ondêrhoorlg ; naa dat deeze gevangen was genomen ^ doeg hrj het beleg voor Utrecht. WaarfchijneHik ware de Stad de «ijné geworden , ware bet niet geweest, om den geesd]jken:Krijg5list, te baate geno* snen door Bisfchop «erbert, welken wij boven, op dat Arti- kel» verhaald hebben* Korc naa bet opbreeken van *t beleg deedt de Graaf eenen togt na *t H. Land. - Op de ukretze be- zogt hij kome. Met kleine moeite verworf bij van den Paus . dat de Kloocers van Egmond en Rhijnihurg aan den 'Utrecht- fchen Bisfchop. omtrokken, en onmiddelijk van den Paufe af- hanklt|k verklaard wierden. Menigvuldig wierden zedert de voorbeelden van dusdanige onttreklïtngen. Naderhand drong \X\ eenen Bisfchop in den Utrechtfchen Zetel, doch móest die ^outhAd boeten Aiet eenen of^nd der Westfriezen • die, evenwel, fpoedig gedempt wierdt. Graaf dirk de VI over ieedt in den Jaare 1153. .
: Floris de III > zijn oudde Zoon, was niet aan de Graaf- lijke waardigheid gekoomen, of hij ondervondt, meermaalen, de blijken van de Keizerlijke gunHe. Op deeze zich vcriaa- cettde, hefte hij, ce Oeervliet^ aan de Maaze, eenen tol van alle de voorbijvaarende Schepen, tot geen klein ongenoegen der Vlaamfche Kooplieden; die hier over, b j hunnen Graaf, kUgug gevallen zijnde, deezen deeden befluiten, om den Hol* lasder» te water en te lande, den Oorlog aan te doen. Alles liep uit op eenen Ihoöptogt van korten duur; die evenwel merkelijk nadeel fchijnt gedaan te hebben. Althans vindt men aangetekend» dat Graaf floris, om zich des te wreeken, en meerder magts te verzamelen» met de Drtgier- en overige JVestfriezen den peis maakte. Intusfbhen tradt hij^ in den Echt met ada , Kleindogter van david den i » Koning van Schot/and^ Met eeue aanzienlijke yioot wierdt de Prinfesfe
Vv 3 afge»
#7t HOLUND.
fil^eb^d, ^n IQ den Boud dor Maakte ggn lund geztc. Niet ]^g dfuiF m« onderdeunde Graaf floris den Uffechcfch^o Dis* fchpp cegea d^ Grupiugera» en giog vervolgens met hem een y^^iig aaq, ten ppsigte vso Friesiaod, alww da Landfohap* pen Qostergc en ff^est^ga^ voormaals aan eenen der Graaveq ppgedrwgen » , doch zederc tiun oocnomeQ , thans ttn den Bia« fi:bopljjken ^loel oodeFhoorig waren. Volgens dit Verdrag ;^oudpn de gemelde Landen door hen gemeduTcfaappelijk he* jieerd nfrorden. T^ gader naidcten zij , wijders , met de Graa- ven van Ctféer en tik$ve eene overeenkomst, (trekkende toe voorkqqminge dpr rampen» san welke men» hier te Lande, ijoqr de Overftroomiug der Rivi(sren , gttlnoriglijk onderhevig w$|St pij d^n jongften inval d^ Vkmingen, was Graave flo- M, onder indere> bet Land wui H^uu afhandig gemaakt. Biep ft}d( heoi dit verlies in den Icrop. Mét andere hulp ger ilerkt , d^dt hij hiin , te water en ie lande , den Oorlog aam Iq *t eerf t liep hem 't geluk mede ; d^ch , in eenen y^liMM% ingewlk* helf) , verloor bij dien , en ^ gelijk sijne Vnjbekl, Met vierhoor ^erd Edelen wierdt bij na Brugge gevo^* Op zeer nadeelige voor- waarden bekwam hij zijn ontflag* Geduureade 'sGnaven gOr yangenisfe haddipn de fFextfrUztn hethoo», van nienv^s, op.- geftaken. Hij was piet op vrije voeten, of aogc zipb des te wreekent In den winter des Jaars 1x68 trok luj in hun Land; ^qch moe^, m^ zw^ar verlies , dea hertred neemen, vermids de zijnen , na buit zqekende eq te wijd van ^en verfj^reid , den fijand te veel voprdisels gegeeven hadden, Behaiven deezen ki- val der Graa^ijl^e benden, hadt WtufrUilani ibans 3eer veel te ]Üden van d^ herbaalde Ov^ftr^mingen , welHe dat en ander« Gewesten deerlijk bavenden» Van tijd (ot tijd hervam Graaf FJUORis zijne invallen in fFettfri§tkind ^ ia efnen van welke hi| (iverHak na de SilaMden Texel ^ metingen^ van welke htj fwaare brandfpi^aftingen vorderde. In den Jaare ii%% trol( praaf floris na 't H* hwd^ en hadt zijn deel aan de overwia^ l^qgen, die aldaar b^aald wiedden. Doch hij trok 'er iMaM iffiordeels af, In dea Jaare 1190 overviel hem, te Anti^kU^ p^ ^Waarc piekte , die hem uit het leeven nikce.
Dirk db VU » zijn oudfte Zoon , volgde hem op in \ GraaA l^jk bewind. Vlaanderen was» eene poos, zonder Oraaf, ea ^Qor in mertceüjl^e verwan^iH^» V<u^ 4eeze gelegenheid zogi
Grwf
Gmaf omK zich te bedioifn » tm ^tkê^fw te worden y^ i$ Leeoroerigbeld «n dac Gevest wefiM de Jkeuwfebe £itah den Ben^UÊw-SciifMu Docb Ui Hoptte her b<M>fd toe Kiem»- lijkeQ Hove» alwaar bij, ten die» etode» aeasoek deedv Hei leed deezer cdeerftf^liace wkrdf venweard » door eonen nnitf «et zijnen jaiger broeder mku^m» die xieh h^de Wv^if^ 99n voegde » en dexelve tetm den. Graaf opdoQkie. . H^ (•e- Cer> welk dee«e« en^ lie« te bcaavftrtae^ hii eeii bregi» wiecdi merkeliik vefiweki» oairdieR bij een gedei^fe KVk hct«etve poe^t aanv<>areQ ttgoi de Fïewr«;Hi, die eeoea tavei bedde» fedeaa in ff^tikh^nky idt »i«MM8ni over *iiGmT(iillrepge jovordeiin^e der G#erW^jAie ToUe», Mee het eaae é«el 4ea Liegera ti^k Qraef wei: n» Zeelmd» «tjpie GeMefe Aiym't net hei «edir» nt W«tfipiealettd% Wel h«st behaMe» 4ee«l moedige Vtreuwe de «veiwioninc <^ tease Gemeele bteeder» die aan *t heofil der miietinfen flaeedi » en der few^mifi^ Kff «wever iKMMi omkwairt £ven gelukUc fl«fd^ ik Gaeef ie aijnett loft i de Fkat^eijfn wtetdan nifi enaid^ Seelaié Yerdreeven, Qovr teafthenTiNaak Men > Gfeaeeii Ok>aiaD vee^ facoden zieb d« beoederi ^ beiian caad» naaar ^ (bhiyaa, dv W»%ifHnm^ dewijl imi nindi» dat 4e Graaf, eerlang» til hun Lend, itelljke verwoee(i«0E»i aeartgtte, Wiw^ ^viafdi» keet daar naa, toe Graaf van fkiêtétmt , heeesian de Seida^ nee » gehnWifd. Graaf dikk » dueeetegen » (telde ziQb in *i bewind over Uimekt^^ veHea Biafchopt ovetieadeR vm* Hicc kwem beo a^ broadec waueai beaeehen» doeh v«ir4t hi hegtenlafir gehoode»; vaar m hij, eeviang, ontvlugMe, 4ee «reg kiflaande m G^kkrhni^ daar bij *aGraeve» Dogtet ie hiiwei^k nan« Vrcece voor ovemegi deedi thans GmeYe luie het oor leanea na eene vafzoaniftge, die» letoti ooger fdionden bleef. In de Scigtfebe iwiscen» welke Mgt ep veil- den, hadc Graaf mas rijklijk ib hand; zelf Itaeg hij '( hdeg om Utreckiy. doch brak het (jMSedig o|^, om n^neii bondge- noee. Graaf ono y#n Qekhptmnd^ die in f i*«tai/ geiiangan ZM , te verleafoB. Hier beaMgitgde bij , vet zijM Hoüandar^ ét Scad ^ t Hêrt$gênkê$€k ^ b den Jaate laea» doch vierdCt kort daar op, doM den Hertog vav latèaréatg^u gevangen genomen* De deerlijke vervoeaciqgen , welke bi ai^ af-
Tv 4 wee^
«80 HOLLAND.
weezigheidy IQ Hoüand wierden aangerigc, deeden hem faec oor leenen aan voorilagen van ontflag , welk hij verworf op ttet nadeelige x oorwaarden. Hec oudde gedeelte van HoUandy te weeteo de Dêrdreechtfche fFaard^ wierdc thans een Leen van Brahand. Niet lang overleefde de Graaf ^t^zt vemedc- Tiog; eene zwaare ziekte rukte hem weg , In den Jaare 1903. ' Dirk DE VII liet alleenlijk naa eene Dogter, ada genaamd, thavi flegti zeventien jaaren oud. Volgens ^s Graaven plan, zou deeze, en dus ook het Graaffohap, naa zijn overlijden, gedeld worden onder Voogdij van zijnen broeder willem. Doch dit viel- niet in den fmaak der Graavinne Weduwe, die^ heimelijk. Graaf t»O^EWYK van loon ontboodt » met oogmerk om , ftraks naa haars Gemaals overlijden, deezen met baare Dogter in den Echt te doen treeden. Dit gefchiedde , en met zo veel fpoeds , dat de echtverbintenis gefchiedde en de Bruiloft gehouden wierdt, tè Dordrecht , in het zelfde huis , alwaar *s Graaven Lijk nog boven de aarde ftonJt. De Graaf van loon 'voerde dien naam naar een Graaflchap , in 't Rijk van Lotharingen gelegen. Niet naar den zin van veele Edelen was, intuslfchen, dit huwelijk; waarom zij Graaf willem uit F; /«i/i^/ii^ ontbooden , die zich , fpoedig, na Zierikzee in Zeeland begaf, daar bij voor Graaf ynetét uitgeroepen. Thans vlugtte de ongelukkige ada , achc* ^en daagen na haren trouwdag, op den Bnrgt te Leiden^ doch viel wel haast in handen van Graave willem; die haar eerst na Texel y en van daar na Engeland deedt overvoeren. Het leed, welk deezt vervoering zijner jonge Gemaalinne den Graave van LOON deedt, als mede zijn verijdeld uitzigt op 't Graaflijk ge- zag, was oorzaak dat Graaf willem, onder den naam van den EERSTEN bekend , hoewel door 's Lands Edelen gdmldigd , met veele moeilijkheden hadt te worftelen. Nu eens hadt- deeze, ^n geene de overhand; tot merkelijk nadeel der gefolterde Landzaaten. Eindelijk verdroegen zij zich, in den Jaare i2od. Graaf WILLEM hadt zedert de hand in verfcheiden onlusten; eene yan deeze koste hem zijne Vrijheid in Vlaanderen^ welke hij, pip groot losgeld , te rug bekwam. Naderhand deedt hij eenea ^Qgt na het Oosten , alwaar hij de befaamde Verovering vau Da- wiate ip Egypfe bijwoonde. Hij ftorf , twee jaaren naa zijne wederkomst van dien togi, in den Jaare laaa^
HOLLAND. 6tt
' Bij ALEiD, dogter- van den Graavc van Gelderland^ hadt WILLEM eenen Zoon verwekt; deeze volgde hem op, onder' den naam vtn floris ben IV. In zijn eigen GraafTchap wei-* Big om lumden hebbende, nam hfj» meermaaleu, deel in uhr landfche oneenigheden, onder andere in den berugten Kruis^ Taart tegen de Stadingers^ die voor Ketters verlciaard wier* den , om dac zij het Pauslijk juk zogten af te fchudden. Ia ten gevegc bragt hij die verweezenai eene zwaare nederlaage loe. In zijne wederreize van daar den weg neemende door Friesland^ tugtigde hij de Landzaaten, omdat zij de zijde 4er Stadtfjgers gekoozen hadden. Zijne handigheid in bet ftecklpel kostte hem, kort daar naa, bet leeven. Want, van den Stadinger cogt te rug gekeerd, en door den ouden Graaf van Kkrmont op zulk een Q>el genodigd, hadt hij *c ODgeluk^, aan 'sC^aaven jeugdige Gemaalinne te veel te béhaa- gen. Mimienijd deedt hem verraaderlijk om *t leeven bren- gen, ia den Jaare 1234.
' Willem de II volgde op zijnen Vader, in den ouderdoni yan zes jaaren, onder voogdij van zijnen Oom ottö den III, Bisfchop van Utrecht. Weinig naams maakte de jonge Graaf» tot op den Jure 1347. Keizer fredrik de II, door den Paus zijnde in den Ban gedaan, zag deeze uit na een voor- Baatfien Vorst of Heer , wlen hij de Roomsch - Koninklijke waardigheid mogt opdraagen. In eene eerde keuze te leur ge- field , vestigde hij het oog op Graaf willbm , als fchoon van lichaam en kloek van geest. Ingenomen met de betoonde «ere, aanvaardde hij dien nieuwen tijtel, en toog terllond ca Jiken'., doch moest vooraf deeze Stad, gelijk ook Werden^ gewapenderhand bemagcigen , eer hij aldaar kon gekroond wor» den* Lang hieldt het aan, voor dat hij zijn oogmerk l)ereik- te: om reden dat de Hollanders, thans met eenen Kruiscogc jia *t H. Land onledig , hem niet van genoegzaame. hulp voor* xien konden. Eindelijk wierdt hij plegtig gekroond, naa al- voorens, te Keulen ^ tot Ridder te zijn gellagen. Kort dair pp, in 125 1, tradt hij ]n*t huwelijk, met eene dogter des Her* togs VAN BRUNswYK , en keerde voorts na zijn Graaffchap te fug. Niet lang hadt hij hier vertoefd, of hij raakte in Oorlog |npt ^e Vlamingen , die , aangevoerd door. hunne Graavia,
Vv5 lAhnr
tfSd HOLLAND.
MARGAREET, doofgataos ZWARTE MAKQ&iËX gentamd, eeséB in- val in ff^akhereu gedaan hebbende , door hem » b^ bet Docy West-Kap0Ue^ geilagen wierden, io den Jaare 1254. 0« Vred« wierdc uog in dat zelfde jaar geflooten. Thaoa Qntboodc b«iQ d» Paus na lialie^ om aldaar toe Keizer gekroond te worden, £er hij die reize ondernam . deedt hij eenen keer na Utruht > «l« waar «en fteen , dqor e«ne onbekende hand he« na. *c hoofd ge^ w<vpen, bijkana ;|jja leevan badda geëindigd» lotiefchen warai de IVtitfrUzAm tegen hem opfleilaam Dit verhinderde zi^ Icaliaanfche reize, en deedt hem befluiiea, bea zwau te tvgtigeiu Hij verkoos daar toe den winter dei ]aars 1256. In 't naazetiea der wederfpannigen, geharnast en op eeo zwaar gewapend pMrd •ver bet Ys rijdende, bezweek dit» en viel hij in '9 vljands bw»* den , die hem wreed vermoordden. Dit vi^ voor bij bet Dttcp Hoügrmwd* , alwaar bet Lijk , heimelijk , in een huta begmven wierdt. Men vondt hec eem, lang daar saa, in den }anre la^ftf Koning WILLEM hadt, aan eenige Steden, aanzienlijke Voorfe^t' ten gefchpnken. Zommfgen houden, hem vooi dea Sttg^er van 't Stadhuis te Haarkm ^ doch met meer regt va& het Hoff^ bouw in ^iHi^e»
*sKonings opvolger, iloris os V> waa nog geene twef jaaren oud^ toen hem zijn Vader dus ontijdig ontviel» Noft- thans wierdt hij voor Graaf erkend» onder Voogdü vai) züneu Oom FLORis 9 die , wel luiast , een Verdrag floot met de Oaa»- vinne van yiaandernn. üij overleedt eerlapg» eti zün dood was oorzaak van veele oneenlgbeden over bet Voogdy&hap; die een einde nemen , toen plqris» op den oudadom va» vijftien of zestien jaaren t ie weeten, tn 1269 of laro, he^ bewind aanvaardde. Hevige oproeren» vooeal <mder de K^nr n^meri^ fchokteq thaoa Holland. Volgens zommigen zouden fX] geen minder Ontwerp gemsakt hébben, dan de Bdelen ten JLande uit te jaagen, en zelve de Regeer ing te aanvaarden. Zij hadden aan hun hoofd den vermaarden gysbrecrt vam AMSTEL, en rigtten veele verwoestingen aan. Zij wierden eer- lang betengeld ; doch het Land kwam hier mede niet tot run; Hoog lag den jongen Graeve de moord, aan zijnen Vader ge- pleegd, door de WêUfiie%ên\ deezen deedi hij den Oorlbg ean, met eene woede , evenredig aan ^jnen wraaklust. Op
eeoen
^lOtUN». <ï«*
«eittn 4ifir logtdn g^lube 't hem, bot Lijk »»ios VMer» m tidadfiQ, 't welk Wj w médftimrg dw^t vwe». B«ii wd Man hadt h^m he( hui» aaogewfeifen , «laar het diep iu deo ^^rA . -tacmaveQ ia^. M^rk^l^k s^lchil omfiovdt, ten deeKQ iiid^» Quiclm d^ao liwto ao BngfUmd% %^^x dac mao >r de ^or^aak vaq wfect (ot groot todeal vaa da» Koophaodal» die tfaiBf , over en mder, raiada zeer Qack wtardc gedreaveiu Os^ den EngjdfebaQ afbreuk ie doeQ , spnden de Zwemmen verifctiet^ dso Kaapera io Zee. Met V tijd wkidt de twitt hi}edeid» en de Vrede heveitigd , door eeo htiweH}ksverdrag tnsTcben 's Gnub ven dogter en eenes Zoon van Eng^iand^ in den Jaare i^gi;. Dbeh de veiioofden Horven vóór de ecfatvoltrekking: waaron Graaf plorr, van oieows, over een howelt}k deedx bandelea tosfcben sijnen Zoon jam met eene Engelfbbe Prinfesft. Te meer ging hem dU ter harte , omdac Ketaer rudolf beftelllng hadi gtmaakt over de opvolgiog in bec Graaffcbap ^ ten behoeve èKi Graaven vin Htmégéuwtn en fftmenèêrg. Io den Jeare ia94 wAvidt het Htt\veii)ksverdrag geflooten, binnen HaaHem, tm overllaan van ingeiftke Gezenceo , die tevens een Beftand» voor een jaar, bewerkten, tus(bhen Graaf floius en den Graaf van Getier* In een geibhii, tusfchen deeeen en den Hertog van ëraèand, koos de HoHandfehe Graaf de z^de des hatstgenoem- ^. Dit bragc te wege, dat Holland van de Leenroerigheid lan Braband,'W^oo8 wekere landen bij Dordrecht ^ geheel on^ beven wlerdt. Omtrent deezen tijd wierdt Graaf flows Inge- ifrtkfcefd hl eenen twist, die, van verre, den grond lelde van zijn ontijdig oude» De Heeren viN asstel en woerden lagen thans over hoop met de Stigtenaaren » met welke de Graaf, }cints eenige jaaren , zich verbonden badt* Doch zijne hntp wierdt niet verefscht, tot dat die van Utrecht meenden, door de genoemde Edelen gevoelig te zijn beleedigd. Thans bragt de Graaf ^itige benden op de been, en ilgtte met dezelve groote verwoestingen aan. Hij bemagtigde, onder andere, Montfocrr^ eii begtte Amftelland aan *t GraafTchap. Door tusfbhcnfpraak van Vrienden , en onder beding van aanzienlijke voordeelen , wlerdt, fod^ Jaaren 1285 en 1397, do pefs gemaakt. De aaor houdende ongezindheid der fFtttf Hezen , om *t Graaflijk juk te diiiageq, verfthafee den Graave, aao dfe «ijde, nieuwe bezige
beid,
«84 HOLLAND.
lieid; Om lieo ce betoageleif eu voor alroos te otiderwerpeo, deedc hij vier Slocea of Kafteelen bouwen; een van dezelve, te Medenblik^ k üog !n weezen. Een geweldige Wacervloed» welke, hl den Jaare is86, en nog eens in 1287» de Landen deerlijk liadc gehavend , deedt hem zijn voomeemen, een, tijd lan|;, ^Uftellen. De onderwerping wierdt, zederc^ volkomen, #11 het Land der fVeU friezen, door het leggen van Dijken en Wegen, op *sGraaven b^vel, in beter (laat gebragt. Door deeze onderwerping was *s Gra^iven magt merkelijk aange^ Iproeid, tot geen klein verdriet van verfcheïden Zeeuwfche Edelen; zij fpanden tegen hem zamen, en bragten te wege dat de Graaf van Flaanderen eenen inval in fydkheren deedt, en *t bdeg om de ^\%A Middelburg iloeg. Floris trok hier QP derwaarts met een Leger, doch wierdt, onder fchijn van een mondgefprek met den gemelden Graave, listig in 't nee gelokt. Spoedig, egter, ontkwam hij zijner gevangenisfe , en verzoende zich , eerlang , met de Zeeuwfche Edelen. Niet lang daar naa fielde zich Graaf floris onder de mededingers sa de Schêtfche Kroon, op welke hij, uit hoofde zijner afr komde, meende eenig regt te hebben. De zwaarlgheden, wel- ke hij ontmoette, deeden hem dit ontwerp ter ^ijde Hellen. Zedert leefde hij in naauwe gemeenfchap met Koning eduarq van Engeland , tot groot voordeel van den wederzijdfchen Koophandel, tusfcben dat Rijk en Holland, die, inzonderheid te Dordrecht \ zeer Herk wierdt gedreeven. Éenige onmin XQOt dien Vorst was oorzaak van verval van handel, en van een Verbopd tusfchen den Graaf en philips dën IV van Frank- rijk* Hier van beloofde hij zich aanzienlijke voordeelen. Doch bij hadt *er niet lang genot van. Het misnoegen der Edelen, welk, kort daar naa, herleefde', liep uit in den wreeden moord , welks toedragt wij elders reeds verhaald hebben. Dezelve viel voor in ^en Jaare 1296. De (ligtlng van het Lusthuls Fogelenibang y buiten Haarlem^ wordt aan hem toe* gefchreeven. ,
Graaf flo&is liet naa een* eenigen Zoon , jan genaamd , die zich, ten tijde van zijns Vaders deerlijk einde, in Engeland bevondt. De Edelen waren hem niet ongenegen, doch zeer verdeeld over de voogdijfchap van den minderjaarigeu Erfge- naam*
HOLLANa 683
DMtD. Zij wierdt opgedfaagen aan jan van avennes , Graave i^an Hefiegoaven\ voUeii Neeve van Graave jan. Inmiddcl» .wiefden de deelgenooten aaii den moord van Graave floris, door de Stedelingen en Opgezeetenen van Holtod en West^ friesland, belegerd op het Slot Kronenburg'^ \ welk hnn wel haast in banden viel. Gerard van velzen wierdt, onder ao- idere, een ilagioffer der volkswoede. Graaf jan kwam^, eer- lang, uit Engeland te rug, en zette voet aan Land te Feere.^ in Zeeland. Zedert maakte zich wolfert vaih borselen ge- noegzaam geheel meester van *s Graaven perfoon , voerende beat alomme met zich, en doende liem tekenen en bezegelen, 'c geen hij goed vondt«« Dit ontHak den haat der Landaiaten te^ gen hem, en liep uit in eenen wreeden moord, die te Deiflt aan hem gepleegd wierdt. Thans aanvaardde jan van avenne» de Voogdijfchap over den jongen Graave, waar van hij bij- kans hadt afgezien. Terik)nd naa zijna overkomst hier te knda * maakte hij beflelling op de Regeering, en bragt te wege, dat de HFestfnezen^ met Graave jan, zich volkomen verzoenden^ Kort daar op deedc de Voogd eene reiza na Frankrijk» laatende aan jongen Graaf, te Haarlem^ ziek aan de Koortze. Spoedig iloeg tot deeze toe de Roode Loop, die, wel baast, een einde den zijn leeven maakte, in den bloei zijner jeugd, in den Jaare 125^ Volgens 't gerugt, zou de Voogd zijnen dood verhaast hebben, door het toedienen van vergif. Jan de I liet geene kinderen naa. In hem eindigde dus het Graaflijk Geflagt uit> het ak)ude Hollandfche Huis.
Jan van avennes, als de naade Erfgenaam, volgde hem op» onder den naam van jan den ll. Met hem kwam het Graaflijk bewind in "'t Huis van Henegouwen. Hoewel de Graaf zich^ terdoud, in de Steden van Holland hadt doen huldigen, toon* den, egter, verfcheiden Edelen zfch op hem misnoegd, «ibe« werkten , dat Keizer albrecht eenen inval in Zeeland deedtw Met moeite Avierden de Keizerlijke benden van daar verdreeven , en de Vrede niet getroffen , zonder 's Graaven bewilliging om Holland van den Keizer ter leai te zullen ontvangen. Thans be- gaf zich JAN VAN AVENNES na Henegouwen 9 laatende het bewind in handen van zijnen Zoone willem. Deeze wierdt oneenig met de Vlamingen y dfe zich een re|t op de Zeeuwfche Eilan- den
m HOLLANDL
éon fltnmMCIgdeo > en xich fpoMg meester nttikten van allef de Steden , uitgesondetd Zierikt^t , weik het met den Grtave \kït\du De tegenfteod» welken de Viamirngtn hier ootmoetcen, dwoog hen tot Vrede.
Jan van avënnës, of d& twekde, ftorf» in den Jaare x^Uf üatende tot Erfgenaam gemelden willem , den derden van dien naam, den ooeden gebijnaamd. In den aanvang zijn» bewinds herleefde de Ylaamfcbe Oorlog, doch eindigde fpoe- dig » mee *i Graaven Kewilliging ki de Leenroerigheid der Zeeuwfche Eilanden aan den Graatre van Flaaniettn. Ze* derc, egter^ wiordt hij, van nieuws» in den krijg met dieü landaarc^lngewikkeld, in gevolge zijner verbintemsfe mee Frënk^ rijk. Geene kleine eere genoot deeze Graaft door den tijtel van Rijks-Stedehoiider, door Keizer lodewtk hem opgedma* gen. Hij verzelde dien Vorst na Romé^ tet gelegenheid vatf diana Krooninge^ Het bewind van zaaken hadt hij ^ geduuren^ de zijne afWeezigheid , gefteld in handen van zijnen Zooner WILLEM , m$t güedvinden , zeggen onze ondc Schrijvers , det Suétn en dn pkiteu Lands^ Willem dë III overleed! iff den Jaare ly^j.
Zijn Zoon willem de IV » reeds voorheen Graaf van Zte* iandy wierdc bet nu ook van Henegouwen en Holland. Ztjtl booger bewhid deedr hem aan zijnen Krljgsbaftigen aart nog meer den teugel vieren , en in meenig* buiteulandfchen Oorlog deel neemen. Inzonderheid hadt hij veel te doen met Uireehté Naa eenen^ Bisfchop op den Stigtfchen Zetel geplaatst te hebhen ^ wierdt hij , zedert , dermaate vertoornd op de Stedelingen , dat hij *t beleg om de Stad floeg , en niet opbrak , dan op deezé barde voorwaarden: vierhonderd Burgers, blootshoofds en bor^ revoets, moesten hem om genade fmeeken, op hunde bfoote kniecn; In den Ooitog zou men hem altoos, met vljfhomfercf ttan, ten dfenfte fban^ van den Stadsmuur zou men twintig Roeden af breeken , en altoos eene Poort voor den Graave open houden. In den Jaare 1338 was Gmf willem , doof die van Stavoren ^ ia Friesland ^ voor Heer aangenomen. De fchattiDgen, zedert, hun opgeleid, deeden hen 't hoofd op-- fieeken« Om hen te beteugelen, (lak de Gfaaf, mei een Le- ger s
HOLLAND. €9f
iet 9 na Friesland over. Doch bij vöodt hier zijn einde, in een gevegt bi] de gemelde Stad, in den Jaare 1385.
Willem de IV liet geene kinderen naa. In hem eindigde dus de Stam van ffenegouwen. Zijne Zuster uargareet waa zijne £rfgenaame« en met haar geraakten Holland en Zeeland onder bet Huis van Bel/eren^ als zijnde dezelve gehuwd aan Keizer lodewyk, gefprooten Uit dat doorluchtig geflagt; die, de gemelde Gewesten aan zijne Gemaalinne heU>ende opge* draagen , niet verzuimde te bewerken , dat zij alomme erkend* en 'gehuldigd wierdt. Margareet badt, onder andere, eenem Zoon, WILLEM genaamd. Aan deezen droeg zij het bewind van Holland op, en verliet daar naa ^ttit Landen. Doch hij fchondt de voorwaarden , op welke hij de Landvoogdij aanvaard faadt. Naa 's Keizers overlijden keerde margarest herwaarts te rug, befchuldigde haaren Zoon, in tegenwoordig- held van *s Lands Edelen, ontfloeg hem van *t bewind, ea hervatte in eigen perfoon den teugel der Regeeringe. De on- min tusfchen de Moeder en den Zoon doeg over tot de Edelem en Landzaaten; zommigen hielden het met geene, anderen met deezen. Hier uit ont(!onden de befaamde Aanhangen van Hoek" fchen en Kabbeljaamvfchen ^ die, hmger dan eene Eeuw, bec Land hi rep en roere ftelden. De laatften , die *t met willem hielden , beweerden de onwettigheid eener Vrouwelijke Regee- ringe over Holland. De anderen, zich voor margareet ver- klaarende, hielden flaande dat eene Vrouw wettig konde re- geeren ; waar toe zij het voorbeeld van Vrouwe ada bljbragten^ Het beloop van 'sLands Gefchiedenisfen toont, dat de Hoek- fchen zich als Voorftanders, de Kabbel jaauwfchen alsVerdrukkera der dlerbaare Vrijheki gedroegen. Zo hoog liep , intusfchen 9 de twist tusfchen Moeder en Zoon , dat ze van weerkanten zichr wapenden, en wel dra handgemeen wierden, in eenen Scheepa* llrijd voor ter Feere , In welken margareet de overwinnfaie behaalde. Hertog Willem, zedert, een Verbond met.verfchet- den Edelen hebbende aangegaan, hieldt, vervolgens, eentreffetr met zijne Moeder, in den mond der Maaze^ waar in deeie d» nederlaag bekwam, en genoodzaakt wierdt, de wijk te neemen: na Engeland. Derwaarts volgde haar eerlang Hertog willsm, en verzoende zich met zijne Moeder, op voorwaarde van afr
itand
é^i itlOLLAND.
iland te zullen doen vau lUlland^ Zeieland en Frietland tt'itf baaren Zoooe, en alleen tienegtnuwen. voor zich zelve te be- bonden. Zij overleedt kort naa dien ^oen, in den Jaare 1355. Willem de V, eerfte Graaf uit het ïluis van Eeijeren^ iradt mi in ''t volle bewind. Dit begon hij met het beoorloo- gen der Stigtenaafen , uit hoofde dat derzelver Bisfchop den Hoekfchen gtfnflig wa^. Twee jaareh duurde deeze Krijg. Naa bet fluiten van den Vrede , bij v^ellcen Heusden aan HoUancf kwam, deedc de Graaf eene refze na Engeland. Straks nat zijne wederkomst van daar, bef^eürde men aan henf blijken' van krankzinnigheid, waar van hem zedeft de naam van dolle Hertog aanhing, en die dermaate toenam, dat bij eerst in *sffagey en naderhand te Quesnoi^ in Henegouwen^ opgefloo- ten wierdt, tot aan zijnen dood toe, d!e jh den Jaare 138^ Voorviel.
De ongelukkige Graaf willem db V hadt eenen Broeder ,< albrëcht van beyeren genaamd. Door bewerking der Hoek- fchen wierdt deeze tot RuMmard des Lands verklaard. Veel* nadeels leeden hier door de kabheljaauwfchen. Delfi , air iiunne zijde houdende , wierdt belegerd , ingenomen en ont- Bianteld. Kort hier op volgden, niet lang naa elkander, een Gelderfche en Stigtfche Oorlog, die den Ruwaard veel on- tust en wefnig voordeefs aabbragten. Ook wierdt hi] inge- wikkeld iii een gefchil tusfchen den Graaf van Vlaanderen en de Gentenaars , waar in hij de zijde des eerstgenoemden tieldt. Onder alle deeze bembeijihgen hadt hij, evenwel, het genoegen, dat de twisten der Hoekfchèn en Rab4)eljaauwfchen met' minder woede dan voorheen gevoerd wierden. Alleen te Haarlem maakten zij merkelijke beweegingen^ In den Jaare 138P overleedt de ongelukkige willem de V; waarop al- BRECHT (Iraks tot Graaf gehuldigd wierdt. £en merkelijken keer namen 's Lands zaaken, kort naa deeze verheffing. Al- &RECHT was Weduwenaar, en hiedt zeer naauwe gem^enfchap met Jonkvrouwe aleid van poelgeest. Jong en bevallig, en eene dochter van een Kabbeljaauwfchen Edelman, wist zij den GraaVe dermaate te believen, dat de Hoekfcben, welke dua lang *s Graaven oor gehad hadden , het onderfpit begonnen te' delven^ Zeer ftak dit den Hoekfchèn id den krop , die *s Craa^
v§»
«M
iJOLtiANÖ. 684
Ven Zoon, willem, Heïtog van Qottervant^ aan jioti lioofii hadden. Het niishoegen eindigde lo dén dood der fchooóè aleó)^ die door' de éédverwanteh , op het Buitenhof i(ï ^s Hage $ bij oachc 9 wteedelijk vermoord wiefdt. 0^ zaxnengefpanüeneft Vloodeii ten Lande uit, en *er verliepen eenigé jaaren , èef zi] met den GraaVe hüdneh Zoen maakten. Hèrtög wu^lem kwam bij zijileh Vader in gunst, door de dapperheid, welke hij be> toonde in deii F^riefclien Oorlog, in welken Graaf Albrecht^ ten dee2en tijde, wierdt ingewikkeld. Daarenboven wiesfched hier dé Delftenaars volkomen af de fmet hunner voorgaande w^ derfpaniiigheid. Dé flègte (laat van *s Graaven geldmiddelen nood» zaakte hem, rekenfchap te vorderen van Heere jan van arkel^ Rentmeester der GraaHijke inkömften, welke hier in tien jadred ten agteren was. Zijne weigering wierdt gevolgd van weder*' ^ijdfche vijandlijkheden , welke ruim drie jaren duui'deïi, en,« binnen iitrefnig tijds , gevolgd wierden van ^s Graaveo overlijden ^ in Wintermaand des Jaars 1404. V Hui$ te Kleef ^ waar vM inen nog de puinhaopen buiten H/tarlem ziet, zou door Üeti gedigt zijd , (en behoetre Van ^^ijne tweede Gemaalinne makga^ RETA Van kuève. M^ zo zwaare fdiulden vondt dee2e, bi} *sGraaven ovdrlijden, deszelfs fioedel bekaden, dat zij dieot epenlijk, naat Lands gebruik, % met den voet ffootte; *c welkgé- fchiedde, door def Lijkbaare vooruit te treeden, in geleend gó-^ waat , én onder het wegwerpen vin eenen halm. Gedutirendd ALBREGts Regeer ing w^s de magt der Hollandfché Steden, oo(^ In zaaken van openbaaf bewind, merkelijk toegenomen. (M6 meent m^ , dat de Burgeriieefteren en de Kollegien der Vroed" fchapi^en thans inzonderheid e^en aanvang hebben genomen.
Zijn öodfte Zoon en Opvofeer, ^llem de VI / Iiadt edte zeer onrustige Regeering, door bet geduurig woelen en weder-^ woelen der Moekfchen en Kabbeljaaawfehen ; wafar door te Dordrecht 9 Baarkm ^ Delft en Amfierdam veele ongeregekï- heden voorvielen. Veel bloeds droomde 'er vooral in de eerflé Stad. Ook hadt hij den ArkeHbhen Oorlog om handen; dte^ egter, niet ongelukkig voor hem afliep^ alzo h)j, in 't einde ^ de Heerlijkheid van Arkel bekwam : hoewel hij zijn regc daar op , zedert , tegen de Gelderièheii , met de wapenen moose Inndhaaven. Straks daar op kfeeg Graaf wuum te doen met
XX. DEEU XS tel
<fpo ^ rióLLANÖ.
i^i^i I Mi^^Bja
Ê:
. t •
'^eti ii^ yiii'E^moni i deezen teiegerde hij bmrieii f^felfiesn, ën 'dwöng Hèiii , zo wel dè Stad als het Slot aan hem over tê feceyeb. Öe rèdén hiei* van WaiJ, om dat dèezè Heer verdagt wieïd't gehouden van eerien toeleg op 'sGraaven leevén. In tiéu J^aafè 1415 wierdt het huwelijk voltrokken, van 's Graa- ven éeüige dbgtèr JAKOBA mét den Hertog van Touraine^ tweeden Zóbd vaii karel den VI, Koning van Frankrijh let lang haa dèéz'e echtve'rbinteiiis beriep Graaf willem eeneA 'a|;vaaft v'ari 'sLands Edelen èii dè Groote Steden, om dooc dezelve de Erfopvolging voor zijiie dogter te doen verzekeren, feéreecfelijk waren dezelve hém hier in ten willé. Dit deedè hém zijnen dbbd , welken hij , ter öorzaake 'van een gevaaf- iijk gezwel aan zijiie Dijè, vast te géinoéte zag, met meet gerustheid afwagt'eh; hij rtbrf iri den Jaarfe 1417.
Terftond. naa 'sGraaven aflijvigheid , wierdt de vermaarde, 4och. ongelukkige jakoba van beyeren tot Graavln gehuldigd. Doi^recht ^ alleen bleef weigerig. Deéze Stad was Kabbet- jgauwsgezind , en^ jakoba, even als haar Vader, op de zijde der Hoekfchen. Te Dordrecht hadt men het oog bp jan vaA ifiYEREjtf, Oom van Vrouwe jakoba, welke ^ ten dien einde» in Holiaiid kwam, om als Voogd het bewind te annvaarderi. }AkoBA, hoewel flegts zestien jaaren oud, was reeds WeduWè van JAN VAN TOURAiNE. Om. hunneu aanhang te éijven, bë- werkten de, Hoekfchen , voor haar een huwelijk met Hertog JAN. VAN BiUBANT. Vrugteloos deedc het jonge paar het bercjg iban, om .p^f^rec^; de Graavin vondt zich genoodzaakt^ Zuidholjiand en V Land van Voorn aan haareu Oom te leéti (9f te draagen, en> voor den tijd van drie jasreu, voor Stad- bottder over haare Landen te erkennen. Hertog jan , nu hec gezag in^ handen hebbende, vid den Hoekfche Heeren zeer kerd, verwoestte hunne Sloten, en noodzaakte hen, het Land te mimeiy* Daarenbioven .droi^g hij den Hertoge van brabanp pp^ on hem het Stadhonderfcbap nog voor; zeven jaiiren op te ^a^A Een zo heyig misnoegen vatte hier uit Vrouw ja* KohA' Of en haitrea Gemaal ^op, dat zij hem verliet ^ en eérsc . s» Bxvm^vwen^^ en voort», oa Bng/ütmd te wijk nam* Hier begaf 2lf ziKrh in den £d)t met den Hertog vaiy cLocuESTEit 9 M^ dat baar voorgaand hi^^elijk , om namaagfchap » te konié
voor
ÜÖLLANÖ; ©1
Vóór ónWèttig wis Véricltórd. Dft viel voor in d'éh Jaiare 14234 Ëjj hèafe ovrfkömst vbtdr zij dè AéeSteLöndzarfcén op ddzijdd vin Iwarèn Oom , of van Fhn.ij^s , Hertog van "Bóur gendie i dfletii Swdelioudeh Hl'er door kwam het Land in rep en roere < ilaa dat heC2reI(re , iwée faarén vroeger , de deerlijke ramp hadf getfoffen van dfe Overïlroöming véh deii Zifi'dhnilafidfchen Waard, waar doof wW iweeénzevendg Dbrpeii onder wfttef gezet wtiren. De htrtog van Émrsondie wièrdt voor Ru' waard verklaard, len Jan Van B'eyerepJ ibt Graaf gehüldigdj l^röuW^ )AKottA, eènl^ hulp vah h'aare vrrenden bekoomea iiebbende , belriardè wèl eénfg vóördfeei , in eenen Slag bij Alfen^ itöch bekwim dé nederlaag, in eeii Scheepsgevegt bij H ouweri^ hiiven \ waar dooV zi] tuland vóór genoegzaam verlooren re^ kende. Tweemaal'en floeg il), hletop^ te vergeeft hét beleg Voóf tiaarL'fn ; wdar naa dé Kénnemers gantsch Hoftai^d aA!e«' peh ^ en oVeriil dë deériïjkfte vfcrViroesiingen Wnrigtten. Zij vTÈTéA Moeks^indi en deeden hfór tnede der Or'iavihne groöKf iMdied : hoeVrel 2^ «elven 1n$g'dijks j door dèn Hertog vidï Bourgondtej zwaar gedraft wierden. Onder d!t alles Wietdif 4ie taMt)fpdédige jAitoèA van harren Gemaal ve^lkiên, en hadc Ket verdHet) dat hatore Vloot, bndet Wille* vaN üREDfcftoöt, bij hfec Eihhd ffYenngetij bp de Zuiderzee, geflagen wlerdri Vto .dfeeztti ftiat der ÉaafrCii bediende 2fch Heftog philips ; hij Mègfefde hter binnen Xrouda^ en dwong hair, om hem niet fle^l voor StÉüionderi Waar zelfs voor wettigen Erfgenaam te erkèmito» Bolten zijne bewMi^g inogt fi] geen nieuw^ ItoWdlik AMgaifn. Het fiihiitd HuÜb^vefand wlerdt als een ei- g^dodi «tl ter "^óöninge ain haar afgefhian. Bij dit Verdrag wrirden^ door ReMg ttiitrés, negen Raaden én Refcenmees- ttrs s öVer HvHand , Zerktnd én FHtsïttnd^ ahngetleld » eefl tSxom Gerigtitof , ftéderc het Hifyan BtHlanzt gi^Vimiêi, Van é^ttniVfii «f Wterdc de ko'ophandel, Bier te Lande, vooral op EÊtgélAfidf idè#ede dë HaHi^g^ilbberlj , zeer Aetk voortgezet^ Vdorü nik de «rttvMiag van het kaïken len zouten , en van heC gröoce Hftdngflèr. bok kmm d^ Vatrt na het Noorden en dé OöSlleeé thftns in infierki^jkén bfoéi. Bij .dit aiies kwiai nog dtf Ütviflditig l4n 4^ Ehiikktffm , te Baar hm. H^oot de Iroogge* ftiecgeae sMgc vtii Iteiteg Mhips vétdènkerde , meé-ieh Aièeir^
Xx a bet
<PA HOLLAND.
hec aanzjeft van Vroawe jakoba, die wel den tijtel vwa Gravin^ ne nog voerde , doch bijkans niemand om zich hadt , die zt]D hof bij baar maakte. Alleen frank van borselen , Stadhouder van Hoilznd ea Ze^andy bewees haar eenigen bijfland, en dit op zo eene beufche wijze » dat 'er baar bart door getroffen wierdt. In 't Jaar 1433 floot zij toet hem een heimelijk hnwe* ]i]k; *t welk, egter, fpoedig aan philips uitlekte: die hier op Heer frank in hegtenisfe deedt neemen , en na *t Slot RupeU «tonde y in Vlaanderen , voeren. Hij wierdt ontflagen, op de harde voorwaarde voor Vrouwe jakoba , dat aan haar eenige heerlijke goederen opgedraagen» en Henegouwen ^ Holland en Zeeland aan den Hertoge volkomen zouden worden afgefban» Toen wierdt het heimelijk huwelijk openlijk voltrokken, en maakte Vrouwe jakoba « aan haaren lieven endt teer ghemittden ghefelUy zo als hij haaren van borselen, noemde, eenige goe- deren im ZuidhollaDd. De ongelukkige jakoba , door tegenlpoe- den overmand, overleedt^ als Houtvesterin , in den Jaare 1434» op *c Huis te Tellingen y in Rhijnland, in 't zesendertigfte jaar baars ouderdoms. .
Philips de I bragt het Graailijk bewind van Holland , uit het Huis van Beij'eren > in dat van Bourgondie over. Terftoad naa Vrouwe J4Koba's dood wikkelde hij de Landzaatea in den Oor- log tegen Engeland ^ die hun ^ op zeer zwaare Beden, zo ze heetten ,. te (Uan kwam. Bij het fluiten van den Vrede, bewees hij hua evenwel de eer e van daar bij tegenwoordig te zijn; 't welk den Hollanders « die zich in Engeland bevonden, nader* hand veele geweldenaarijen op den halze haalde. Geduureade den Engelfchea Oorlog kreegen de Hollanders insgelijks te doen met de Oosterlingen, welke,, uit afgunst tegen den groeiendea Koophandel ,. o9ze Schepen bekommerden ; 't welk van eene groote duurte der ' leevensmiddelen gevolgd wierdt. Om de fchade eenigzins ta verhaalen , wierdt , hier te Lande,, eene groote Vloot uitgerust, die, m^t verlof van philifs, ter Kaap Qitzeilende , meenig voordeel behaalde , en zelf eeac talrijke ÖosterCche Vloot nam. Een tienjaarig Belland fchorstp, In dea jaare 1441» de^zen twist. Naa eenige jaaren nufcbeopoocens^ herleefden de iniandfche oneenigheden» Door een huwelijk van eeue dogter van willëm vaü muung, Scadhouder van HoL-
land^
HOLLAND. «^J>S
famd, met REiNOüD van breoeröde, hoofd der Hoekfchen, wa- ren deeze, ginds en elders, op 't knsfen geriakt. Om Hertoge PHILIPS te believen , was , met hunne toeftemming , de Gemeen- te met zwaare fchattingen gedrukt. Daar van l)edienden zich de KaM)eljaauwfchen om hei Volk op te ftodken. Hier ok ontfton-' den Oproeren in verfcheiden Steden ; óm welke te fWllen de Oe- maalhi van philips herwaarts kwam, gdijk ook , veryolgens, de Hertog zelve. Te Amjierdam verftelde hij , boitenstijds , de Regecring , phatzende, van ieder zijde, even veclen in het be- wind. Het geeven van onderfcheidende "benaamlngen, van Hoek- fchen en Kabbeljaauwfchen , wieidt ook door hem verboodeu» Het Land kwam hier door , van dien kant , eenigzins in rust. In *t Kerkelijke viel 'er nog meilkelijk te doen, van wegen de geldzucht der Geestelijken , die zo hoop liep , dat zij door pniups moest beteugeld worden. Van hunne zijde gaven de i4indzaaten , op hunne Wijze , blijk van ijver voor den Gods- dienst , door het deel neemen in eenen Kruistogt tegen de Hus- pen , in Bohème , van Ketterlje befchuldigd. Eén heirvaart tegen de Gentenaars y die tegen den Henog waren .opgedaan , wlerdt beloond met aanzienlijke Voorregteft; welke gunst, door de Hollanders, erkend wicrdt, door de* baud te leenen, met cene talrijke Vloot , tot de veroveriiige van Bourdéaux. Het ^ikmaals gefolterd* Holland wierdt , m den Jaare 1455» van nieuws, ontrust, ter gelegenheid der verkiezinge van gysboegt VAN BREDERODE tot Blsfchop vaU Utrecht, Dit mishaagde deri Kabbeljaauwfchen. Uit vreeze dat de Hoekfchen , tot welke de Bisfchop behoorde, te veel gezags zouden winnen, blfezen zij Hertoge PHILIPS in 't oor, dat deeze verheffing aan 'sBisfchops broeder, als gefprooten uit het aloud Graaflijk Huis van Hol- iand , Hgtelijk den inval zou knnnen doen krijgen , om met *s Bisfchops hulp zich hi de waardigheid zijner Voorouderen te doen herfteHen. Niet onverhoord bleef deeze opftookmg. Ligt deedt zijn gezag hem bij den Paus verwerven, dat breder ode «fgezet , en david van BouRcoüfDm , *s Hertogs Natuurlijke Zoon , in zijne plaats gefield wierdt. Met geweld verdreef PHILIPS den Bisfchop brederode van zijnen Zetel , en plaatfle zijnen Bastaart in denzelven. Om zich te verzekeren van de hulp der Ktn- mtmert en fFest frieten y hadt hij vooraf dezelve her(leld in de
Xx 3 Vöor*
(^4 ïJpl^lfll*
Voorr^glMM , v(i(5r deitig ifwren yerlifiVJrd V^ïrlclji^fd, Zectet wier* deq de gfu^ipederea de^f I^ai^^aaceii opderüng verdeeld, daoc d^ xwisjc tusfcben Hfxtog p^up^ eu «ijpet^ beer4chfU9btige^ Zoon KA^L, Graaye y^ Cha/o/ois, die tan uiterd^n ^snQ^g4 W4S , oif^ilfac hij buiten i^Uen f^fW^ud wierdi; geboudexi, Poipf KUf f lei opi^Quliingen ;f ogc de Graaf d^ bar^eq van dfq L^dheerg te verwijderen^ Zo hoqg liep» 0|> zekeren dg^, ^^cvy^isc^ dat idc oude vider zij oen Zopne gewapenderha;i^ ce ^v^ m\d^ ti^tt veele aandooteiij^ke bedrijven , ^an we^rl^aoien , moe<;« ei^deli^'k» Iieru)g fuilip^ bewHUgen in de ^.IjLeuc^ojff^ vAn ?ija^ J^oone voar'.Algemcenea Sce^ehc^d^ ov^.alle ^ij^^ La^MlQ* Hertog PUii4P3 overleedc, niet hfpf óxu nasi» in deo ]9m^ ^^6^ (Xe<Jpurende ijijne Reg^riog was d^'S9hpq)Yag;t ^ Hoj/^icvfi^ vooral op de Oqsuea» loerjf^iiik toe(;enoflieUt Qqjj^ Mfu men a geduurende die cijdveflopp» me^r ^ te vooi;ct|, J>^df!g^ ogi d^ ver{)eterii^ 4er Zeeweerio^ea* " «Het iqflaau ifa« Jjjge p^wilep, ef he: zgmenvoegen van ciezeivet ^oor loiddel^ v^q 4w<rsi>9lkef|f ^wau) DU voorna^iqeijjk in- gebruikt M/n bf^ 9fiq|[enierkCf dac dé verbs^^tering y^ i^ecjlea, on^^r de I^^nd^ji^o^ tbAn$ :fj^ |ioog \yas geklomoieut D.^eJ$ W93 daar v^O d^ppr^aatt d^ bjp^ des Koopbapdpis • doch opk het kwaad ypprbeeïd vau He«q^ fHij^iPs , wiens Hof vpor een der w^Upstigften vun dien ^ij^ Wierdt* gehouden : in zo vejre dat ipen 'f r , fiadftoiyeu biei4t| gemeen aau perfopnen van b^jde jKunnen. . pJa^r l^eï toepmaaji^ gebruik wjis de Weedi}, vporaj der Vr^UAj^ep^ u^ wi^erfte kps!^- paar pn jJragtig, '.*'../" . ' , .
KARku, naar zijpqi 'aart, 4e. stoute , of- 4^ «TfiispaA^R^;, p;ebijnaaifd, ^jerdttUef v^t Grai^f g^uidigdvx^ïdir |>i^( ja^r ^4^^$ wa?r uaf tójjftraks zf^ji^^x^ Befien vor4ef4^, en YervQlgp<3f^ in fIq!/ant/,Qn ke^eiand, &üOi^ra^fyedin^ hieldf. £|§ g«fchUeU| in 'wcü^e 'de ïlectqg \ eerlang ., jnet .Fr/fp^ri.ff: .e^ Epji^nd wieifdi irigevYikkpId , gavep wedf^piïL ^laajejdipg t9t awat^ ^lP!r Jieffingen 'en .buiteng^wcjon^ t^élasuqgep^. Tfi Ü^r-n o^tijmdf bier uit een g^weldi^cp oprq^, wellf e ^qmpig^n opi 't ifij^v.eo,, anderen op ballingfohap te ilagp JLwam: (ot merkelijk padeel d^ gtad; welke hier door veel van haare neeringe verjqqr* ^ndejl Jaare 1474 'ftddc Hertog ka^u bet Hpog^ Géjgxsh^y^^M^k^ m ji'f ^P '\ W^lk me^ z\^^ uit de 9iefó{e ^{qviaciep, ^oj),
klUè"
HRLLAl^. fS«
. . w< ■> — ■■'■^
I^^HT- • «• 1 11.11 > • *• ■■ i'^mif — rw !•«
kunnen berpjjpen. ?eec Jfltó|;?agde. dft jjeij ^QÜjijdQXflij^.be- weerenc^p ójsl^ ^uI^c? pje; |imnie yoorriegieü ilreedf. . Uj}, wjnc jji^gebreide ^er^jicjit, die zelf n^ de Kqpjnkjjjkp yyajfdigJieVd
(Irecfde, (e vgeden, en zi|ap y^^^^H^^^g? QpF^g?? ^? ïiïlF^Ï' 'tigen, bepaalde ^jch fle |^ertog nief, io hec heffcp.yan beUf- ,tiugen, bij dq gepieene La^id^aten, maw vorderde fJezplyp ins^elijjc^ yan dp Geestelijken. Verge^s berjpgep zjclj ^^^ pp den Pa^j; '^Lands Ontvangfr^ ypo^n fich jp:Q${ax, qjjp dezelve mpf gp^pl^} «e vprd?rgn, p^ qp^epigjiqd^^'' c^4^ ancjcré, pief^ dp Franfchqn , e|i dff zp|vpn Kaapprijöi? , .^^«1 yeel nadeel^ ^^ ^p poHqqdfthe JioffpJi^t|pn; wwQiP ?ij; ¥ f^?^? wipcd^n, (eqne ^g^WapPPde Vlppt fggep cjqyei^ wit:tp fHStpn. pit 'oiqcieg^oriaaflde Ipedt fiofirp^ PPH .4ect?©Q #ift., ^e|i y^Iie? vap denig, ^ . A^fr^rd^rit v?» e^n n^ gt^Q^T get^l §phep^ ^f baddien dp Frapfcbep d^ i:oefttef4'9fl?Jii ^ Zuiderzee t^ ko^en fcfewm^,.. piQtJelijk voutït |ip^f.<af IM^RCL ^yn^p dpod, jn eenen K.?iig lf^^^ de Zwitzerf , ii^d^p Vei<)f]^ bij Naof^, in den Jnafe 1477, ip fjp maaud jipii^rH. ÏViö «Jagen naa dep Slgg voqdf wen het Jrijk, lp epp Wai§l- fiftel, ipet Jipt boofd in 't Y^ YWg^Y?*<^f?«?n,. i»ajcc WgQ&bUii (SP pp drip e>9?£?^ gewoncj.
Mama 9 xijne eenige dogter, volgde hem op, In den ouder-, l)om van twintig Ja^ren. Veel Viel 'er te doen pyer het 4ciezoa uran een G<smaa^; waar toe, eiudetijk, het oog viel op isAxr* «ULiAAN,, Aardtherug van QoueprJJk» Reeds met den aan- irang haa^nr ^egeeringe herieefiden de Hoekfche en Kabbel* laaiiwfche onéeoigheden. Uier kwamen deeze, elderf ggen^ op het Kjis&n. ^Vrouw maua, den Kabbeljaauwfirhen imeest «oegedaan^ iiadt verfcheiden Ampcenaars van dien Aanbaog Ip iiet bewind iiecftekl oi bevestigd. Eenigermaate bQrwon d^ Hertogin dt gen9j;eiibeid der Lgpdzaaten, door bet vei;leeq$(i van het GRoot>PiuviLEGi£, waar van zedert zo veel werk3 ge- maakt is, en velks vooroaamfle Artikelen bier op neder kwa- men: „4e Ampcen zouden aan geene Uitiandera gcgeeven, en ,, de Landzaaten niet buiten hunne Provincie te regt geildd wor- 9t den ; naar giatdvinden zood^ de ^aden Dagvaauen mogep M houden; 'er zouden geene Tollen geHeld worden^ 9 daO W^ y, gemeen goedvinden van 's Lands Staaten ; het voeren van den
X X 4 n Oor-
^$9 HOLLAND,
^"
ff Oorloj; zon niet zonder die gemeene goedvinden mogen g^ y, fbhieden , gelijk ook niet het flaan van pieuwe Mvinten ; dp ^, Privilegiën zonden niet tot benadeelinge van bijzondere Steden j, mogen gebmikt worden.** Doch dit Privilegie, nog vóór het Huwelijk van Vrouwe maria verleend, wierdt fpoedig gefchon- 4en, Naar goedvinden zette men de Munt op en af , en vuldp 4us *8 Vorften buidd. Vreemdelingen zag men overal ter Re- geeringe indringen. Holland wierdt zo arm, dat men met h^ |>etaialeD van Los- en Lijfrenten moest ophouden. Op verfbhei- flen pfaMtzen geraakten de Hoekfchen van *t Kusfen, en vervul- den de anderen hunne plaatzen. Heer wolf aart van der veer, {ioeksgezind , Sudhouder van Holland , moest ' plaats maaken •yooF JOOST VAN LALAiNG, eeueu Uitlander. In den Jaare 148 1 Indden de Hoekfchen zich van Lsiden meester gemaakt. Op h Aardshenogen bevel zogt de StacThouder hulp bij de Kabbel jaauwfche Steden; doch haare Poorters weigerden tegen Leiden te dienen. Hierom moest men gebruik maaken van befoldigde Knegten » die ginds en «Iders , tot merkelijk misnoegen der Ing&- ^eetenen, hi bezetting geleid wierden. Leiéen onderging een zwaar beleg , doch kogt het af, met vijftigduizend Guldens aan den Aardshertoge te betaalen , en achttien Mannen aan hem en izijn goeddunken over te leveren. Te Dorérecht moesten een ^chouc en Burgemeester met den hals boeten, hunne toeftemming tot het (lefchrijven van eenen Dagvaart, waar toe zij, uit kragc van het Groot Privilegie, geregtigd waren. Utrecht^ vermids ▼eeie Hoekfche Heeren aldaar eene fchuilpkats gezogt hadden » wierdt, door opdooking der Kabbeljaauwfchen , belegerd. Nie( ^n door dwang der groote Steden konden de kleine, als mede de bewooners van het platte Land, bewoogen worden, om Volk derwaarts te zenden. Van langen duur was de Utrechtfche fCrijg, en zo nadeelig voor *t gemeene Land, dat Leiden ^ haa- re Lakens buitenslands niet kunnende flijten, wel haast genood* zaakt was , uitflel van betaalinge te verzoeken , mids haare Poor* ters, intnafchen, nergens mogten bekommerd worden. Onder ^it alles overleedt Vrouw maria , in den Jaare 14S3, aan de gevolgen van eenen val van 't Raerd ^ in den oadQrdom van vijf- totigi^aren,
HOLLAND. 697
c::^^ >.
Haar Zoon en Opvolger, phtups de II, een kind vtin vier {aaren, bragt hec GraaBi}k bewind over Holland^ uic het Huis van Bourgondie, In dac van Oostenrijks Zijn Vader maximi* LIAAN wlerd( over hem en over den Lande tot Voogd aan« gefield. Terflond In den aanvang zijner Regeeringe, ontftondc *er eene geweldige beweeging te Hoorn ^ daar de Kabbdjaauw- iblien z\c\i vatf *t bewind verzekerden , doch , eerlang , door de Hoekfchen, voor eene korte poos, verjaagd wierden; die» wederom, op liunne beurt, liet onderfpit moesten delven , toea de Stadhouder van lalaino de Stad , ftonnenderhand , ver* overde; waar naa alles naar den zin van^c Hof gefchikt wierdr. Onder dit alles duurden de Onlusten met Utrecht^ in welke men, in den Jaare 1483 » voor de eerfle reize, hier te Lan* de, van hec gebruik van Bomben vindt gewag gemaakt. Vaa den anderen kant genoot het Land eenig voordeel , door het fluiten van eenen Vrede mee Frankrijk ^ bij welken, pndec andere, vrijheid van Zeevaart en Visfcherije, voor de Hoilan- éêrs en Zeeuwen 9 bedongen wierdt. Niet lang daar naa ver« overde maxuhuaan de Stad- Utreehi^ en deedt 'er eene ze* gepraalende intrede. In Vlaanderen waren, ten deezen tijde, merkelijke onluscen ontdaan* Verfcheklen Hoekfche Edelen» ten Lande uit geweekeo of verdreeven, onthielden zich in dac Gewest, wagtende op de gelegenheid, om met eere in 'e Vaderland te rug te keeren. Van deezê gelegenheid zogten zi} zich te bedienen, om hun doelwit te bereiken, wnar in zi} hoopten , te gelukkiger te zullen flaagen , om reden dat la Holland groot misnoegen beerschte , van wegen de zwaare . firbattingen, met welke de Landaaateo, op aanraaden, zo als zij meenden» 'van Heere jan van eguond, onlangs tot Scad^ houder amgellekl, bezwaard wierden; waar bij nog kwam de drukkende overhuc van *t uitheemfche Krijgsvolk. Heer frans « VAN BREDSRODfi, door de gebannen of gevlugte Edelen, tot hoofd verklaard zijnde, begaf zich met dezelven te fcheep» in den Jaare i\X\% bemagtigde Rotterdam ^èast hij veel buics behaalde , verbrandde Peifthaven , en deedt , door gantsch Hollimd , onnoemelijke fchade. Heer jan van montfookt leende hem hier toe vlijtig de hand, en verzekerde zich van Warden. Door dit alles vondt Aardshertog maximiuaan> in
Xx 5 \
tfjS HQLMND,
't volgendQ jair, zich genoodzaakt, in perfoon in Hollgod ie koomen. Terïtond decdt hij Heirvaarc bcfchrijven tegen Rot- terdarn, alwaar Jqnkheer frans den Stoel des Ooriogs hadc gevestigd. De Burgers van verfcheideu Scedeu trokken toen, jjaar Lands gebruik , onder hunne bijzondere Banieren op. Lang duurde het beleg van Kot ter dam ^ doch moest zich, ein- delijk, overgeeven, gelijk ook Woerden en Mantf^ort. DaJUT naa rustte' Jonkheet frans cene Vloot uit te ^/«f{, q^jïf welke hij den Stadhouder EGj!k|p?iD, bij Broumrikaveriy ontmoette, tegen welken hij voqrt fchutgevaarte l^ieldtf \ wjb1|{ hep het leeven kostte. Heer j/^w vi^is naald \yyK, ^^i; ancjpr Hpetfch^ Edele, ontweek den Ilrijd, met etiijke Spbcpien, rxzSluh^ v#p waar hij, eerlang, eeneq kgus op (ie )m\ vgp iipljaqd "vyasgfi^. I^erst landde hij if IVijk of. Zee ^ en btenjagiigde v^yplg^osdg. Eilanden 'lt;$el eq" H^'Hrivgcn. Veel iqeloops kreeg l^jj hj^ Tfj^ veele fchaqpele Hollanders, die, dpor dpu o>(ef l^t yjiU vtwï»4 Krijgsvolk ei; de drukkjsofle bc)as tingen, J)ij]^s ^t (]en be^^: Zfik gebragt waren , en , vooral in JMüprdliQl^i\d, hun mifOoogi^ openlijk betoqndeii. £)it droeg den rx^m van hep Saast/t Rrofi^^ Spel. Deerlijk wiecd^ hfi Land gcha^nd > door de moedwilljg:; fieden, weik^, t? d^^^r g^^gcuheid , g^pkeegd wierden, . Jj^ IJertog. VAM SAX^w > 's Aardsbertogs A^êfiÊKH^n StedeliQBd«r^ deedt de onUisteu eep eiarf^ nec-inen, door deii Landzaaieu itraév fen en boeten pp te legg«n, dip tqt verclerchpnioeijiQgm.baa flLen lust gel^eel dj^edpn yergaan. Nqi^ anderliaiye eeuw£ ddu** rens, nuig de I:Ioe|v(che -^ Kabhel|{tfiuwfclie cweefpal^ s&^tg/i worden hier med^ te zijn geëindigd. Verfi^iden Hoekfah^ Edelen en andere vqornfiaiiie naaimeii begaven zidi, :»!dert^ net der woon, na fra^iMjt. ^l^xmiiMAJSi onlaogs tocRoooBch^ Koning, en, door zijns Vuders oveciijd^n, tot de Keizaüljke waardigheid verKesren, otuAo^g zich, iu den Jaace 1493, van de Regeering over de Nederlanden, en droeg dezelve op ain f>HiLi?s, thans zeventien jaaren oud: d|^, vervolgens, ie o^cr^ truidenhergt tot Graaf wiecdt gehuldigd. Die Mrierdt* eerlang, gevolgd van een Verbond met £ngeiand van aitooiduurend€ yrede en Vtiendfchap , waarbij de Hollanders en Zeeuwan vrije en veilige i^isfchérij op de Engelfche Kusten bedoügeo* Jn 't Jaar 1494 floot philips een huwelijk met joannai
dog-
w^LAm i^
*s;ws 4^wn d^edi.hij ^gpe fpije ^^pr flq H9l|i|i\d^9^^e ^^ed^iy dm 'pr 4ic^ yai) iliei}\v? te dp,?n hulfeen* In ]?ep Ja^f iSPf y^rcfok hij nf| Sfj^nj^^ ng,4 alvfoorens. ^q^-bert ya?? ^IW* Uee^ ym Sr^4üf . P^ ^W^q Si^ehQuder heftp^d f e l^e^lHjj}^ iiij verwtfde '^r niet W?r dan wt In 'c voJgeïjde jfaf . Kqtï o^ iijne weder|tpnjst oqtflqndtVr oorlpif raet fJpGp|derfcheD, flie,^ji e^nen Sql^eepörijd VPor Mpwi^f^.^^^ van de HoH^nikn éqi^a jt>y'aaf<ï nè^q:ls|age b^^\ïrjimen. Qp doocl zijner Sfhpdpmoedef , l^^pEj^w vAif K4ST;fie, d«e4f j^eip eea eii)c|p agn dien l^riJg;mïH- j^eq, pn ^qderaifal ()^ teize na Spj^nii aapoaera^n^ qip de; Kroon yai| dsif Rijlf t^ 4anv^4^n. Hpljand mpf^&t, op di^ f^i/-? i^ Jiekpswgpp, ^QQte fpmmpn opbfpng^^ , I}ij[ overleed? in tje^ Taar^ iSs4% flegf^ W^qi^ m^^qdeu ma :iijpe (Ijrqopsbeklii^* 'ffltii^. ' .. . - " ■ • '
. Ifd^L DE Uf pqder; de fiolljfqdfcbe Grs^iM^A» floch pi^ vjifj-p^ .f^r de Ou)i^c{i^ K.ef^f;r4j( w^, (e^lUde deie^ies ^cf^v^ls^ f^% l^'^ ^^^ j^ar^p opd. iV}s pa#p Zf>9a gn bpyolg^ kvva^ bij .pn^er Yojq^dij gips (Spoo^adis Jtpif ef jjiAaoyiUAApii , (dip, V^VPlgei^, i)p Algéa^^e Lai^lvoftg^ij fa^^^Q^g a^ :^ijf)« dp^- iier MAJBLQ^RfifT , HeffpgJBpe Wedii^e.van SfVöi/V. ö^rüjik jfps 4^s de i^c yf^ J^i^nd* Dpor de berhaAlde ^ef]en^ ayi ^gfiqgp P^^U4£s toeg^lja^ ^ wa$ '^ Uiidi; Kas uicgeput» Qa •;^j^rcfieii jo^t^ isbfieuk^o op bet V^rdr^ van Koopl^nd^. 4i^.iGiCpp( {tfïvil^e yfiXk Vrpi^ive aiaria wier^t, v^ yerfiriieiden ^4S^ 9 ^^V^^-- Me.^ )iadc 9 bpvepdiien , d^ la^ y¥^ j^en^q Qpslpg 09^ QeMet^pfi pp d^i^ ^^e , . wa^r tegen de Aj^- ü^r^nier^ >^ei| m$t..^n Bif^i^fa^is moeiten' d^kén. lie Qpe^p^*
,Ben.oB2fl3& r^p ^'dv^ i^el^aalc^ men wel .eenige vpprdceleu op fde Gddftrfetep j jlftch -i gfi^kie qp^L^^egep, jn dfip jaare 151.?, IW jie rVopsjla^ vap Aiftfierd^n ep v^eie 3ehepea in br;^^ te JlesfcfiPf iD^^^nJ^e 15 15 a^iny^dde Pxiofi kare;., ^en.i^fj vqprt^ P^N vrrPfiN ftuUen Jioexnen , het bewind , ^p wjierdc ifilon^me gel^uld^gd* Het bleek wel haast , ^ot laen van z}]^ :Rege«ripge badf te laagten. Vfo (jienfjatoge vi^^ Sapsf^ ^e Heerlijkheid yan Friesland gekogt bebfagp^ , voor dffeb,pqdef^- ,WViifti$ii»i?cï^d fiuWepj? , H^p^s^en §g i|oil^<jpjrf daai fpp 4^
pen-
700 HOLLAND.
penningen verftrekken , en , ten dien einde , dulden , dac de Hulzen en Landerijen met ^ne nieuwe Verponding, en de gegoede Ingezeeteuen , daarenboven, met een Hoofdgeld be- zwaard wierden, Karel van poitiers, efen Vreemdeling, geen duim gronds meester , kreeg het Opperst Opzigt over alle de Dijken , en de Dljkgraa^en en Heemraaden wierden , naar goed* vinden , af- en aangefteld. Tegen den Graaflijken £ed gefchied- de , ginds en elders , buicengewoone verandering in de Regee- ringe. Aan floris oom van wvngaarden , Penfionaris van Dordrecht t deedt karel» in den Jaare 15 18, die Stad ont- zeggen, omdat hij beweerd hadt dat *sLands Advokaat niet te l^etijk Raad van den Graave zijn mogt. Nog hpoger klom hem de moed, toetr hij tot Koning van Spanje ^ en vervolgens cot Keizer van ^t Ddtfcfae Rijk was verheven. Niet als Graaf^ aan bezwprene wetten bepaald, maar als Opperheer begon hf] zich zims dien tijd te gedraagen. De Landzaaten , aHengskent tot onderdaanigheid gekneed, voedden die hooghartigheid, door hem te geeven de vleiendfte eernaamen, aanduidende dat men den fmaak vau het zoet der Vrijheid reeds vergeecen hadc» Vooral betoonde ook de Keizer zijne overheerfbhing, ter ge* legenheid der Kerfchervorminge , die ook hier te Lande mer^ kelfjken opgang maakte. Buiten kennis der Staaten deedt hij. Plakaaten tegen de zo genaamde Ketters afkondigen, en duldde dat menig een, als hun toegedaan, aan lijve en feeven wierdt gefbafl. Niet zo diep, egter, was de Vrij heidsliefde der Land* zaaten gedaald, of zij betoonden deswegen hun ongenoegen; zij verklaarden, dat den Geestlijken hier door meer magts en ge- zags wierdt gegeeven , dan betaamelijk was* Boven tl vlei het den In- en Opgezeetenen zeer drukkende, dat zij hunnen Land- heere moesten ten diende fhuin, in het voeren van Oorlogeif» welke niet ten hunnen voordeele of veiligheid, maar alleen om *s Vorllen bijzondere belangen , ondernomen wierden. Inwendig lag, hier door, menigmaalen, het Land bloot voor geweldige aanvallen , bij mangel aan genoegzaame befcherminge. Ten voorbeelde hier van dient, onder andere, de^uvelmoed van den Gelderfchen Maarfchalk, marten van rossum, die, met zijne verwoestingen en plonderingen , heel tot lp V Graavenhage doordrong. Vroeger hadden de Gelderfchen Texel gebrandfirhat)
ed
HOLLAND. 70Ï
en eene geheele Oostericbe Vlooc weggenomen. Niet zelden wierdt de openbaare rust gtftoordy door het verhoogen van Excijnzen of andere belastingen « hoewel ze reeds zwaarder waren , dan men in ftaat was te kunnen draagen. In den Jaare 1528 moesten de Steden in eene Bede van honderdtachcigduK; zend Ponden van veertig. Grooten bewilligen, tot gefchenl^ea aan de zullcen, welke Keizer karbl behulpzaam geweest wa- ren in de bemagtiging ^n Uf recht* Nog geen einde hadt die knevelen» in 't volgende ]aar. Ter gelegenheid der geboorte van eenen Zoon, en van, zijne reize na Italië ^ vorderde na de Keizer, onder andere, van Holland honderdduizend Kroo- nen. Alleen de Edelen, nevens de Steden Dordrecht , Haar- lem en Amfierdam^ hadden 'er ooren na; de overige Scaacs* leden toonden zich ongezind. Evenwel moest men, in 't ein-' de i bewilligen. Karel de V bekostigde , met Hollandsch geld, zijne Kroonlug door den Paus tot Keizer. Naderhand verzon men, ten Hove, de kunscgreq), om de HpUanders, voor 's Keizers rekening, geld te doen opneemen, met belofte van aflosfinge; doch de gedrukte Landzaaten, toen het op be* taaien aankwam, bleeven voor de Renten zo wel ab voor de Hoofdfomme zitten. In den Jaare 1535 hadt de Keizer den uitvoer van Koom doen verbieden. Vreeze voor verloop van handel deedt den Houten Hap waagen ,, om de afkondiging van bet Plakaat te weigeren. Door veel geld ultdeelens ouder 's Keizers Raaden verworf men, dat het Verbod wierdt inge- trokken. Nog flerker middelen deedt het aanhoudend geldge- brek, -in den Jaare 1543, *den Keizer te werk (lellen. Hij vorderde den tienden penning van alle vaste goederen, en van de winden der Kooplieden. Ook hier in moest men bewilll* gen. Om de Landzaaten te beter onder den duim te houden ^ bedagt men, wijders, om ook in tijd vm Vrede, eenige Rui^ terbendcn op den been te houden. Of het niet genoeg ware, dus aan den lijve geteisterd te worden, moest ook de 2SeI gevoel hebben van 's Keizers overheerfchinge. Het Kettermoor- den nam hand over hand toe, en wierdt bijkans dagelijksclk werk. Eindelijk deedt Keizer karsl aflfamd van de Regee- ringe, doch dompelde, met één, de jammerlijk geplaagde Land- aaaten nog dieper, bij derzelver evergang van het prangend toe
' onder
/
7^ _. rtOLJANa
cSidér bét bijkans terfflkkèna }uk vèn déh ^rêtfdèn ^m:if9i bz^ DERöïW vftD dlert baèm bnderdè HoliandfdieGrtaveh, docH ibeen bekend al's de tweede vtid Spanfeé De ohménTchélijfcé t^rreédheden , door diën Vorst oFop iijrieh'last gepleegd, ^bora! d'oor het Monfïèt-, den Hertog van XlbA; de openbaare fdieh- ditig van trouwe en Eed, den Landfe gézworfen: 'dit alles badt^ eindelijk , tèh g^vblèe , de Volkomens afzWetrtng Van Bet Ora^F- l!]k gezag ov'er fhlii^d en Zeeiènd , ohder hét geleide rfttf ftiiire witLEai den I eü endere grondleggers vlin èieneh zagtér Regeeringsfórm ; xvhatvan, iegter, het gebouw niet Voikomet* ^Itooid wiêrdt, cfett haia tacfitig jiarth vegietis vin cène Wfeintf Republiek tegen tien ihagtigfteb Monarch >hih Éüropa. éoltahtfj féeds voorheen iii'et ^eèfani vérbonden, t'rèdt, Is Öeii Jaare? i^7'9, metdeeie en fle vijf Provinciën , Cetcte'rU^d^ Utrecht ^ jhrtesland^ övery^fel en Cfdnfnget^ irt ee'Ae UkauV^e Vbreeni* èïng, 'of Unie, naar de Stad, In wièlke ztj wièrdi aangegaan, lédert de Vtf^e'ch'tfc'he genaamd. ZiiiR dieb tijd in de Siaatkürt ^ïge Hiftórie V^n HöÜab'd zo naaüw ^erftnogt géWorden ihet dié tfer ahdei^ Géwestêh , dat eeh aifzonderlijfe vtrtlaal vatt dezelve órimbg:elijk is gew'ördléh. Om dfen draad Vih oils Rort Begrip Aiet \MótZéiing af te fnljdeb , eh fevbrtWel 'dien «lei xA lang tiU te Baaien , zullen Wij hog , mét \^in!gè Woöfd'én , eenige der f oórrtaamfte blrthenfaiidfché Gebeurienisfeh iattWiJJreH.
Oïn de Veelvuldige diënüen, door Pr in$ WIllem dèn I , dert Lande bewéezén , Wifelrdt med , Ih Holland , te raad'e , zijhêr Doórlugtrgheid tot Or*aAf te Vérh'eïfeb. IViets hiperde hief aan, dan de daadélijk'e inhultüging^ ttVeti een vérraadferlijke Ko* gel , 'op tféh Prins gefchootfett , dit wêtrk Verijdelde. Aan eentil Raad van ftegéertnge , aan Welks boofd teiï PHcfe maüïÜts ^ WILLEMS èlooTi, plaatftfe, Wiérdt töfen iTei beWlnd vati zaaketf opgedraageh , én'MAüRits, Wèl haüst, töi Stadhouder verheven- Het TcraalFjaarlg Beftaöd, in i'6op itt'et Spanje gèÖoören, be^ ior'gde, aari die iij<te, 'Wel eébig'e rust aan *t Gewest; dóeh het wierdt, aan den in<téren kant, deerlijk gefchókt èn bèfoèrd Soör inwendige oriefeniéhedtfn. De berugtè KerktWistèn, tüs- fchen de Aemóh/irdhieh ëÖ bontr ar èmonftr anten , óf dè aanbah ^ gers van aIuMMüs fen gó\U^us ; het t^alioriaale Sljnóde té Dordrevh't \ dé onitalu Wifch'eto Prins macHiW éu 's Lands A^-
vokaat;
HOLUAND. Toi
vokaat jöhan van öldënbarneVelt , gevolgd van het omhalzeu van deezen op het Schavot; het verwijzen van dê groot éri öocERBEETs , Péufioöarisren van Rotterdam en Letden ^ tec eeuwige . gevangenisfe , vielen in dk tijdvak. Naé *t overlij- den van MAüPfrs, wierdt eetst dêszelfs Broeder FRfeofeik hen- rik , en 'naderftartd diens Zoon , onder den naam van Willem i)EN II , Stadhouder oök van dit Gevvest. Zijn bewind p dat kort was; ert gedüurende 't Welk de Vrede met Spsnje wierdt gefloóten, is inzonderheid merkwaardig, door het iêö- den van ëenige HoUandfche Staatsléden na Loevefleih, en hét onderheemen van het beleg van Am fier dam. Naa zijnen dood, flie kort daar naa voorviel, wierdt het Stadhouderfchai), aan zijnen Zoone, die kort riaa 'sPrinren overlijden ter wae- r?ld kwam, niet begceven. Integendeel nam men, in Holland, 'een befluit , het Eeuïvig Edid genaamd , om nimmer eeneti Stad- houder aan te (tellen. Doch , hoewel flegts in het Jaar KJ67 Vilstgefteld , wierdt dit EJiéi reeds in den Jaare 167a vernietigd. De Oorlog tegen de Franfchen , die zelf tot in *t hart van hec bewest 'waren doorgedrongen , deedt de Gemeente, in véele Steden, óm één aanzienlijk Legerhoofd roepen. Willem db lil wierdt voor Stadhouder verklaard, en deeze waardfgheid erfe- lijk in de mannelijke linie aan hem opgedraagen. Straks daar op vielen de oróeders jan en cornelis de witt in handen van het ^raauw , en wierden wreedaartig, in ^sÜage, vermoord. *t Volk was op hen verbitterd, omdat het hen aanzag voor de voornaamfté tegenftanders van *s Prinfen verheffinge. Naderhand leende Holland, en vooral ook ylmfterdam, inzonderheid, den iPrinre de hand tot den vermaarden overtogt na Engeland^ «n de betliraming van den throon van dat Rijk. Prins willem be- hieldt, nogthans, de Stadhouderlijke waardigheid, en bekleedde die tot op zijnen dood, die in den jaare 1702 voorviel. Hij liet gèene kinderen naa. Ilierom bleef het Stadhouderfchap on- bégeeven, tot in deu Jaare 1747»* wanneer, wederom ter gele- genheid van den aamogt der Franjehen ^ hM Gemeen, eerst itï Zeeland 9 en (Iraks daar op in Holland^ om eeneu Stadhouder begon te roepen. Als meest gef^tigd daar toe wierdt geoor- deield zijne Hopgheid willem eArel henrik friso. Stadhouder van Ftitiland en Groningen, Zoon van joua^ willam friso»
a&
\
?04 HOLLAND.
• ■ ■■
I
af koroftjg van ecnea broeder van Prinfe willem den I , en wel- ken Koning willem tot zijnen vootnaamften Erfgeuaata hadt aangelleld. Met uitgebreider magt en gezag , dan ooit eenig Stadhouder , hier te Lande , Jiadc genooten , wierdt thans het Siadhouderfchap erflijk verklaard, zo in de marnielijke als vrou- welijke linie. Niet langer dan tot in den Jaare 1751 bekleedde Prins WILLEM de IV deeze waardigheid. Door 's Vorften over- lijden kwam dezelve op zijnen eenigen Zoon, wjlleM den V, verwekt bij anna , Kroonprlnfesfe van Epg€iand^ welke , aU Gouvernante , de Gewesten beftierde tot in Lentemaand des Jaar^ J766, Wanneer zijne Hoogheid voor meerderjaarig wierdt ver- klaard, en het bewind aanvaardde. De Oorlog met Engêiandi !n *t einde van 1779 uilgebroken ; de gedreigde Oorlog van Kei- zer jozEFüs DEN II , en de fchroomlijke burgergefchillen , dié daar op volgden, vooral in den Jaare 1787, zijn de Vo'ornaamfté gebeurtenisfen , geduurende 's Prinfen bewind voorgevallen. Doch de bijzonderhedeü daar van kunnen wij, in dit -Kort Begrip, niet verhaaiên.
In de Provincie van Holland berust de opperste magt , of de HOOCE PEGEERiNG , Wj de Ridderfchap of Edelen en de Ste- den, welker Vergadering den tijtel voert vaü de Ëdeh Groot Mogende Heeren Staaten van Holland en H^estfriesland. Vaö deeze en van eeuige andere Vergaderingen , moeten wij nu , lil gevolge van ons Plan , eenig berigt geevea
Wij beginnen met* de Ridderfchap of Edelen , als het Eetflé Lid van Staat. Weinig of geheel niet bekend, was, in de vroeg* fle tijden , de onderfcheiding tusfchen Edelen en Steden. Meest- al waren de Steden van klein aanzien, of dé eigendommen vail bijzondere Edelen ; hierom wierden deeze als de eenige vertegen- woordigers van de Steden en het platte Land aangemerkt , en tXi Zodanig op de Dagvaarten befchreeven« Van hief dat derzelver getal, bij oüds, zeer aanmerkelijk was; 't geen, van tijd tot tijd, gedund is, deels door het verjaageo van verlchdden deel- genooten aan den moord van Graave flori^ den V, deels doof de Hoekfche en Kabbeljaauwfche oneenigheden, in welke veN fcheiden voormaals aanzienlijke geflagten verarmd zijn, of in den Burgerftand verdweenen. Tegenwoordig zijn de befchreevenó Edelen niet meer dan zeven ; van welk klein geul voor reden
worrfc
HOLLAND. ro$
worde gegeeven, opdat hun aanzien en gezag die^ te groötef 2ijn zoude. Om in bet Lid der Ridderfèhap ce kunnen be^ fchreeven worden, wierdt, al van ouds^ en nog hedeö, al$ eene hoofd vereischte, gevorderd h I>flt iemand bezitte eeA '„ adelijk Stamhuis of Ridderlijke Hofdede, uit hoofde van 99 welke de bezitters voorheen befchreevea zijn geweest) of 5, eenejiooge Heerlijkheid; of ten minde eene Ambagtsheep „ lijkheid, binnen den Lande van Holland en Westfriesland »> gelegen i en van niemand, dan onmiddelijk van den Staat « ,, ter Leen gehouden wordende*** Met deeze gaan gepaard «enige andere bepaalingen van minder aangelegenheid. In ge- valle van aflijvigheid eens Ridders^ wordt deszelfs plaats uit de £delen van den Lande aangevuld^ welke deeze bevoegd» heid bezitten; met in agt neeroinge, egter^ der vermijding^ van zekere graaden vtfn bloedverwantfchapi
Zeer aanzienlijke Voorregten genieten deeze befchreevend Edelen. Zij vertegenwoordigen het geheele platte Land vail JHolIand, en zijn, als zodanig, hun geheele leevenlang^ altoos aanblijvende Leden der Hooge Staatsvergaderinge* Hoewei het doen van gemeene Neeringen, op verbeurte van hunneil Adeldom, is verbooden, is het, egter^ twijfelagtig , of zij^ zonder hunnen Adeldom te verliezen, zwaaren Koophandel té Zee of te Lande mogen drijven. Van ouds waren ze vrij vad £chot en Lot, doch moeten thans, even als alle de overige' Landzaaten, vim hunne Huizen en Landgoederen, de gewoon- iijke lasten betaajeo. Volgens openbaare PUkaaten genietetf de Heeren van de Üidderfchap de vrije }agt, ia eene nitgo» ilrektheid van tweehonderd en vijftig Roeden in het rond^ getrokken uit het middelpunt hunner Riddennaatige Hoffle' iden. Zonder hunne uitdrukkelijke bewilliging mag niemand binnen deezen omtrek jaagen^ Indien de Heeren Ridders de^ zen vrijdom nlei verhingen , hebben ze , bij vervanging daar van, het regt, om, in perfoon, met het Roer te mogen (bbl^ jen, door de gantfche uitgeflrektheid van hun bijzonder Regt^i' jg^ebied, ondanks het verbod, deswegen gedaan. De Edelen ^ jn den Hage woonagtig, Ifaum» in de eerfte plaatze, voor hec J^iof van Holland te regt ^ voor ^twelk zij, als uitmaakende eeif eigenlijk Lid van de Hooge Staatsvergaderinge, niet d» me( , XX. DEEL. Yy b^
Totï HOLLAND.
teflootene Brbvtn mogen gedugviard worden. In gevolge yngt lierfaailde Snacibefltticen mag bet Lid d«r Ridder fchap , zo mio ün de Gemagdgden der Algemcene of vtn bijzondere Staaten , ila aan ét Gezanten van uiclandfche Mogendheden of Steden , geen afzonderlijk geboor verleenen. Behalven *t geen aan de Heeren Ridderen , voor het bijwoonen der booge Staats verg»- deringen , is ^oegeieid , genieten zij , daarenboven , de inkomften van verfcheiden voormaals Geestlijke Goederen, doch die, zinta de verandering van Regeerkig , aan de Graaflijkheid zi)n vervallen. De oodfte Heer van bet Lid der Ridderfebap voert den tijtel van Raad in Rtmtmiesfer Gentraal der Ahfdjgoedt' ten 9an Rijnsburg ^ Boskoüp^ Akkêndijk en Vrouwen-f^enne. De tweede Ridder in rang wordt genaamd Raad en Rent- meester Generaal der Mtdygoederen van Leeuwenhorst. De inkomften deezer goederen, om dit, in 't voorbijgaan, aan te merken, dienden, van ouda, tot onderhoud van verarmde Edel- lieden. De vier volgende Ridders in rang zijn Superintenden- ten, ofHooTdbeAttardert, der gemekie Abtdijgoederen. Uit de Inkomden van deeze genieten de Raaden en Rentmeesters , jaar- lijks , tweeduizend , en de Superintendenten ieder vijfhonderd guldens. Wijders bekleedt de Ridderfebap verfcheiden hooge Ampcen in de Provincie van Holland , met naame in de Heem* raadfbhappen en Hontvcsterij. Daarenboven^ heeft het Lid der Edelen het regt ^ om aan de HoUandfche Staacsvergaderinge voor te flaan eenen Heer uit de Orde, om afgevaardigd te wor- den in de Vergadering der Algemeene Scaaten, éénen in den Raad van Siaate, éénen, op hunne beurt, in de Generaliteits Rekenkamer, één&i in de Gekommitteerde Raaden, twee in de Kollegicn ter Admiraliteit op de Maaze en te Amfterdam , twee onder de Bewindhebbers der Oostindifche Maatfchappije ter Kamer Delft of Rotterdam , en Hoorn of Enkhuizen. Ook be- noemen de Edelen twee Raadsheeren in bet Hof van Holbind» één Heer in de Kamer ter Auditie van de Gemeene-Lands Re^ Iseningen in Holland. Voorts is het Opperopzigt over de Noord** faollandfche ea Westfriefche Dijken, door 's Lands Scaaten», neermaalen aan eenen Heer uit de Ridderfebap, benevens do Gekommitteerde Raaden van WestfVieshind en *t Nporderkwar-* tier > opgedraagea. Da Edelen , een» In de Or^ befchreeve^
xija*-
'E^odc, blij ven dttr In tot op hinmen dood. Doch, naa dat zs 'dinr in beCbhreeven zijn geworden , mogen ze geene Leden • zijn van de Regeeringe In eenlge Stad. De Heeren van de lUd-' derlbhap konden faanne bijzondere bljeenkomlten op het Hof, fai ^sHagê^ in «ea Vertrek , nevens de Vergaderplaats van Gekom^ mitteerde Raaden van Holland. Gemeenlijk koomt de Ridder-' fchap bij een , vöér de gei4^oonlijke Vergaderingen van Holland « om over toactzaaken te fpreeken. Doch over zaaken, de Abtdijgoederen betreffende , honden ze , jaarlijks , vier vaste bijeenkonflen , ten httlz« van hnnnen Itommis in *$Hage. De Raadpenflonark van Holland woont insgelijks deeze Vergade- ringen bij ; hij zit aan *t hiager einde der TafeL Insgelijks ver- ichijnt aldaar de Sekretaris der Sttaten van Holland. Beiden worden 9 in hunne hpedanigheid , door de Eddep, afóonderlijk verkoozen. *
Nevens de Edelen, befteat de Hooge Staauvergadering van Holland uit de steden # of wel derzelver Afgevaardigden, Voorheen merkten wij aan, dat dezelve, in de vroegfie tijden, niet plagten befchreeven te worden. Van geen zeer langen duur was, evenwel, deeze uitiluiting. Reeds op het Jaar 1296 ontmoeten wij daar van een voorbeeld , indien men , met zommigen, niet wil opklimmen tot het Jaar 1061. Zeer ge* ring was , in *t eerst , het getal der befchreevene Steden. Ze* dert groeide het, van tijd tot tijd* Niet alleen kleine Steden^ welke thans daar van zijn uitgeflooten, maar ook aanzienlijke Dorpen zonden , bij wijlen , Afgevaardigden ter Dagvaart, onder andere BeevenHjk ^ Grootebraek^ en, waarfchtjnlijk 9 nog andere Waterlandfche ' Dorpen* Op eenen Dagvaart, ge« houden te Dordrecht^ op den vijftienden Juli] des Jaars 1572» verfcheenen , behalven twee Sdden , d^ Afgevaardigden van Vordrechiy HaarUtfiy Leiden ^ Gouda ^ Gmnchem^ Alkmaar ^ Oudewatety Hoorn ^ Enkhuizen^ MedenbUk^ Edam en Mon* nikendam. Men maakte in deeze Vergadering het eerde ontwerp van het aanflaande Gemeenebest; deldelnfte Steden hadden daar in zo veel zeggens als de groOtOe. Op een anderen Dagvaart» gehouden in den Jaar e 1573 , wieden de volgende Steden be- fchreeven: Dordrecht^ ^dff% keidon % Gouda ^ Rotterdam^ Schiedam^ Gorinokim^ Sehoonhoyen ^ Oudéwater en fFoerden.
Yy % Men
7o8 HOLLANDi
Men nam hier, onder andere, deeze befluitea: „ De gemelcle ^ Steden zonden gehouden zijn, op alle Dagvaarten Gemagtig- „ den te zenden , op verbevrte van verlies van baare ft«mmea* „ Alle andere kleine Steden zouden, tot het aandienen van haa- „ re bijzondere zaaken, vrijen toegang hebben in de Vergadering „ der Staaten, en ook gehouden zijn, op bijzonder amfchrih ^, ven, Gemagtigden in dezelve te zenden.*' Om thans van andere Dagvaarten te zwijgen, melden wij nog, dat, ter' gele- genheid der outworpene Opdragt der Graaflijkheid aan Prinfe WILLEM DEN 1 , alle grootc en kleine Holhmdfche Steden be- fchreeven wierden, ten getale van drieentwintig. Nog grooter was het getal, tweeendertig namelijk, die Afgevaardigden zon- den op eene Staatsvergaderinge , die gehouden wierdt in de maand Julij des Jaars 1584, om te raadpleegen over de zaaken, het gemeene Land betreffende, naa dat gemelde Prins willem DE I, door de verraaderlijke hand van balthazar ges^ardsz» waff* gefiieuveld. Volgens alkemade , in zijne Befckrijving yan den Briel^ Haan de Wapens dier Steden, in den volgenden rang , gefchilderd iü de Glasvenfters van *t Hof in 'x Graavenr hage :
I, Dordrecht. ^. Haarlem. j. Delfp.
4. Leiden.
5. Gouda.
6. Amfterdami
7. Rotterdam.
8. Gorinchem,
9. Schiedam. 10. Schoonhoven»
II. Br iel* m. Alkmaar.
13. Hoorn.
14, Enkhuizen.
.:<
34
HOLLAND. 20f
- '*
!$• Edam.
16. Monnikendam,
if. Medenblik.
ifi. Purmerend.
19^ Wotrden,
£0. Oudèwater.
ai. Geertruidenberg.
!i2. Heusden^
123. Naarden.
524. tVèesp.
!!$• Muiden.
aó. Fianen.,. , . ..
27. Asperen.
ft8, Woudrichem.
29. Heuktlom.
30. Leerdam.
31. Tsjhlfiein.
32. Goederede.
Zints. de Ibaks genoemde , was eene andere Staatsvergadering van den Jaare idc^S de laatfte, op welke de veerden laatstg^- laelde Steden , Immers eenige derzelvén y Afgevaardigden ge- bonden hebben.
Naar de reden van *t wegblijven . deezer Steden wordt » onderfcheidenlijk» gegist. Misfchien hielden zij haare Afge- vaardigden thuis, omdat de koscen haar te hoog liepen; of ook kannen haar 'de grootere Steden yan te klein belang heb- ben gerekend, om nevens haar gelijkelijk te deelen in zaaken van Regeeringe ; mogelijk kannen hier van redenen van Scaac geWeest zijn , welke men niet heeft verkoozen openbaar te maa- ken. Hoe *t zij , dit h zeker , dat zedert het Jaar 160% , van de opgenoemde Steden » geene ter Dagvaart is befchreeven.
De Steden, welke tegenwoordig Stem in Staat hebben, en Afgevaardigden ter Dagvaart zenden, zijn achttien in getal, en volgen elkander iu deeze Orde; onurenc welke wij, vooraf y,
Yy 3 »^oe-
fl9' HOLLAND.
moeten aanmerken, dat thans de Stad Amfierdam den voon fang heeft vm Gouda ; . daar zrj , eercfjds , naa dezelve plagt t$ volgen,
UU het Zuiékr* Kwartier:
I. Dordrecht. Sf Haarlem*
3* Delft. 4* Leiden.
5» Am 8TE&DAJII.
tf. Gouda»*
7, Rotterdam.
8. goricbem.
p, SCfUBDAMb
10. Schoonhoven.
• • •
II. Brul»
Uit het Nooriier - Kwrtkn 1^ Alkmaar,
13. HöOïtN.
14. fiNKHinzElr»
* •
16, MüNNntENDAdl.
17, Medenblik.
l8. PVRMEREIfDE*
Vm alld deeze Steden worden Afgevaardigden ter Staatsverga* • fcringe beTcbreeven 1 door bet KoUegie v«o Cekommitceetd^^
R»*
flOLLANa ri»
Raaden, W9» van wij, varvolflaoa, nader zuttco fpreeken^ Dii Kollegie 2endt aan dken Edelst ia da Ridderfchap beiclireevcn« «n aan elke Stad, teoèa brief, behelzende de punten van Be* icbrijvinge* Zinta zeer langen tijd is ^sCraavgnAsgi de zetel deezer Hooge VetgiMieringe. Hier boadt dezelve, jaarlijkj, vier gewoonlijke Bijeenkomften, ia de Bdaanden Maart, Juli], Sep« tember en November; doch ook, meermaalen, op andere tij* den, wanneer bet gewigt van voorkoonende zaaken, of bet be« kdg van den Lande geoordeeld wordt zulks te vorderen. De plaau der zameokomüen i» een der grootfte en aanzienlijkfte Vertrekken van bet Hof der aloude HoUandfche Graaven, zesedi' xeatig voeten lang en vierenvijftig ea een balven voet breed« Voor alle de Leden, welke gewoonlijk of zontijdt de Vergade* ring bijwoonen, zija, in deeze Zaale» vaate zitplaatzen* Het getal , der Afgevaardigden der Steden is niet bepaald. Door« gaans wordt *er een roeerend Burgemeester , nevens twee of 4rie Heeren uk de Vroedfebap toe benoemd, verzeld van oenen Penfioaaris, die, in bmmen naame, het woord voert. Nieman4 mag ter Vergadetioge van Héllsnd verfcbijnen dan de befchree- vene Edelen, en de Afgevaardigden der ftemmende Steden, met derzelver Pen&onaris&n, de Raadpenfionaris en de twee Sekre- tartsfen. Die voor de eerde maal in de Vergndering verfcbijnen. , moeten zweeren , *s Lande Voorregteii en loffelijke Gewoonten te zullen belpen (handhaaven , voor zo verre dezelve inet de Voorregten hunner bijzooöere Steden niet ftrijdig bevonden wor- den; voorts te zuUea fliemmea volgens den last hnnner PriscW paaien. Ook meetm zij onder eede belooven, aan niemand, behalveh kunne Principaalen « de zaaken , in de Vergadering verhandeld en bcflooten, te zullen openbaar maaken, in geval» Ie, naamelijk, de geheimhouding, Suauwijze , beflooteo is« De Raadpeofionaris» in naame van bet Lid der Edelen, neemt deezen Eed a£
Overeenkomdig met den luister deezer Vergaderinge , Is bet ^wigt der ztaken, welke hier verhandeld worden. In 't alge- «Men zt)n tt vta dien aart, als alleen door de Op|)erfte magt tanaen worden afgedaan. Aldns word» 'er gehandeld , over bet inwilligen van de Pctitien of Bedea des Raads van Siaace, tot -bet goedoaaken d» Oorlogslasten, en vooru alle andere Beh^-
s . Yy 4 tin-
ft% HOLLAND.
0ngen of Ontheffingen , U Lands Ingexeetenen over *c algemees betreffende; over veranderingen in 'sLands Regeering; het aan* gaan van Verbonden met uklandiche Mogendheden; het maakeii èn afichaffên van Lands Wetten en Gewoonten ; het verleenen van Privilegiën aan Steden en Dorpen ; verandering in den loop der Monte; het betaalen van ^s Lands fchulden, an meer foort- gelijke onderwerpen. *
Elke Vergadering worde geopend met een Gebed, *t welk door den Berden Sekretaris van Si ad geleezen wordt.' Hei Lid der Edelen zit altijd voor» en Hemt eerst, gemeenlijk door den mond van den Raadpenflonaris. Hoe veelen of wei* nlgen der Edelen ter Vergaderinge verichijnen , hun Lid heeft niet meer dan ééne Stem; gelijk ook ieder Stad, \ zij ^erééa pf meef Afgevaardigden tegenwoordig zijn. Hec getal der Stemmen bedraagt dus , in *t geheel , negentien. Elk mag hier vrijelijk ftemmen, bvereenkomftig mee zijnen lat'. Indien hem ^eswegen eenige hoon of beleediging wedervaare, wordt de* selve aangemerkt als eene misdaad, tegen deu Staat zelven be* gaan. Alle zaaken , het gemeene Landbelluar betreffende , mo« ^en bij de meerderheid of Overftemming worden afgedaan, picgezouderd de ótie volgende : De ConTenten of inwilligingen' van Onderfhindgelden, en het uitvinden van middelen tot hec vervallen van Staatslasten; Belastingen van Steden , Perfoonen of Goederen ; Handelingen van Befland , Vrede eq 'Oorlog , of verandering in de Regeering. Tot deeze wordt Eenpaarigheid vereiscbt. Voorts plagt , in Stadhouderlooze tijden , aan de Vergaderinge van Holland te (hnn, zo wel de benoemiug, als verkiezing ei^ aanftelling tot de meeste Krijgsampten en tot de Kommisfien in de Generalkeits Kollegien. Doch zedert de ver- vulling der Stadhouderlijke waardigheid, in het doorluchtig Huis van Oranje , m den Jaare 1747 , is hier omtrent eenige veran- dering voorgevallen. Op het Artikel staohoudbrscuaf zullea ^Ij daar van gewag maakon.
Hoewel geen eigenlijk Lid der Hooge Regeeringe, maar veel fee een dienaar van dezelve, verdient, nogthans, het Ampt van den Raadpenfionaris , van wegen de naauwe betrekking tot de ^taatsvergadering, dat wij, te deezer plaatze, daar van gewag maaken. De perfoon, welke dit Amp( bekleedt» voerde, eer- tijds 1
HOLLAND. 713
tifds» den tijtel vvaiMyokaat van Ho/land. Zints den ontij digea dood van den Heer johan van oldenbahneveld is dezelve ver- anderd in dien van RaaJpenfionaris^ door den Ridder hooft Loontrekkend Raadsman vertolkt. Al van vroege herkomfte is ék ampt* Men ontmoet het, allereerst, op het Jaar 15 10, ia- den perfoon van Mr. ^lbrbcht van loo* Zints dien tijd heeft men *er eene onafgebrokene volkreeks van , tot op deezen dag* De Raadpenfionaris wordt verkooren , bij meerderheid vaa Stemmen , door de Edelen en Steden. Zijne aandeüing ge* fchiedt voor den tijd van vijf jaaren, doch wordt veelal ver- lengd» naadat die tijd verlfareeken Is.
Lastiger, gewigtlger en gevaarlijker Ampt is *er niet, in het gantfche Land, dan dat \an Raadpenfionarls. Met regt getuige daar van de Ridder jakob ^ats, die bij eigen ondervinding kon ^reeken, in z.jn Twoeiniagtigjaarig Leven:
„ Een ampt van defên aart is vol geükg^ forgen, ,, Vol aanfpraaks, vol gewoels, ook in den vroegen morgen} „ Dit vood ik ddermeest, wanneer mèn aan den Staac^ ,» Al wat tot vrede dient moest brengen in beraat, >
^, Wat vond ik 4aar een fwler van ongebaande wegen » 9, Waar door meq Apnt te gaan, al was het ongelegen? ,, Hier was een driftig zant, en daar een harde klip, „ Eq dickmaal r^es. 'er (lom) , te midden in het Sciiip*
" ^^.^^^^^ ^^Biw^»^"— maimmKÊtmim ^^^n^mmmim . • ' ' ^
„ Mijn God heeD: mij behoed wanneer het qualik ging „ En als fchier aaq een draat mijn (laat en wefen hing.
„ Wie heeft voor mijnen tijd , wie heeft *er vast gegaan , ,9 Op foo een krookig Ijs, en foo een gladden baan?
M
Om van de aangelegenheid en veelvuldige bezigheden van het Ampt van den Raadpendonaris een gepast denkbeeld te geeven , oordeelen wij niet oogeraaden , hier in te lasfchen de voornaam- ste Anikelen der InOru^ie, op welke hij wordt aangefteldi De
Yy 5 Raatt
7«4 HOLLAND.
Rasdpenfionaris moet ter goeder naame ea ftame flaan, van deo - Hervormdea Godsdiensc» eo, behalveo de Nederduitfche , al« thans in de Latijnfcbe en Franfche t^e ervaren zijn. Behaivea het Raadpenfionarisfcbap mag hij geene Ampteo bedieben , 'c ea zij ze hem door^de Staaten zelve worden opgedraagen* Hi} moet zorge draagen dat *sLaudi Voorregten en Gewoonten, ea de Oppermagt der Scaateu van HoUand gefaandhaafd worden. Krijgt hij kennis dac 'er iets tegen ondemomco worde, moet bij 'er terftond den Staaten kennis van geeven. In alle zsdcen» die eenige Streeken, Steden, Dorpen ofKoileglén na Holland of andere Provinciën betreffen , en ter Vergaderinge van Holland overwoogen worden, is hij verpligt, eene voUcomene onzijdig- heid te bewaaren. De Dagvaarten der ^taatea moet hi), met de ^enwoordig zijnde Leden, ten dage der BefehrijviQge waar- neemen , en op den derden dag van eike gewoone Vergaderio* ge, de openfiaande Ampten in omvraage brengen. Het Koile- gie der Gekomnltteerde Raaden en der Algemeene Scaacen moet ^oor hem , buiten merkelijk belet , worden bijgewoond. Indien ter Algemeene Vefgaderioge ieta voorvatle, waar op, zijns oor- deels, de Statten van Hoünd behooren befchreeven te worden, moet hij *er kennis van geeven aan Gckommitteerde Raaden. Hij moet , des morgens en aiddsgs, eenen aanvaDg van de Staa- ren Vergaderingen maaken , ook bij tijds verfchijnen in de overige Vergaderingen. Zijne voorQagen moet bij derwijze be- leiden, dat de zaaken in elke zitting ten befMte gebragt wor- den. Naa het opneemen der Stemmen, móet hij 't gevoelen der- Meerderheid rerklaaren , en met dezelve befluiten , daar Overfiemmiug phmts beeft. Aan nieAand, befaalven afgevaar- digde Leden, mag hi> verkteren, welke -bijzondere gevoelens en redenen in de Vergadering zijn voorgefteld. De Raadpenfiona- ris moeteen Register van alle Refolutlen houden, en in *t uit- bloeiden derzeiven kon eil klaar zijn. Voor» moet hi) zelve alle gewigtige Staatshandelit^gen uitbreiden , of zulka laatep doen door zijnen Kommis. Hij moet zorge draagen» dai alle morgens de Refolutlen van den voorg^andeD dag herzien wordca De Jlefolotien van gewigt , op den iaatftea dag van dke Vergader mga genomen, moeïen door hem korteiijk op het palier gefteld, en der Ver^aderiBge voorgdeezeu worden.. AUe Soeken» Stuk*
ken.
HOLLAND. • 7^s
fceii. Blieven en Papieren, het gemeene Land betreffende, moe- ten door hem op een net Register gebragt wordea Voorte- moet hi) de Stukken, op welke geene verdere Refolmie (laan. te vallen, jaarlijks xer Cbarterkamer van Hol)and overbrengen» ^ Zo kng ' 'er geene Vergadering der Staaten is , moet hij de Vergadering van Gekommitteerde Raaden bijwoooen; als me», de, nevens een Lid dier Vergaderiiige , zich des morgens ter. Algemeene Vergaderingen bttten vinden. Van *t geen in deeza beide Vergaderinge is voorgevallen , zmts het fcheiden vaa den Dagvaart* moet hij in elke nieuwe bijeenkomst veifli^. doen. Ook moet hij briefwisfeiing houden met de buiten* landiblie Dienaars van den Suat , en dezelve tot het uuwer^) ken van kec oogmerk der Regeeringe in ftaat (lellen. Docb in gevalle Uj over tedere ponten te handden heeft» moet hij. den Staaten, of derzelvtr Gekcmimlcteerde Raaden daar van kemils geeven. Bi/ gelegenheid moet hij aan de Vreeaule Staatsdleoaaren opening doeo van al wat hij oordeelt, bun aangenaam te zijn , mids dat het zonder (dienst van dea Staat kan geiSdlieden. Van 't gewigtige^ welk hij van hun verneemt, moet hi} verllag doen aan de Suaten. Van tijd .toic tijd moet hij ook onderzoek doen op den fiaat der geidmid-^ delen van HoUand, om deswegen» bij den aanvang van elke Vergaderinge , verflag te kunnen doen ; doch met het bediereii en uitgeeven der geldmiddelen moet hij de Gekommitteerde Raaden seheel laaten geworden; welken hij alleenlijk , daal toe verzogt zijnde, of wanneer de (laat der Geldmiddelen zulks vordfrt* gehouden is van zijnen raad te dienen. Voorts is hem op den Eed verbooden , zich met het verkiezen van Amptenaaren of Rcgeeringsperfoonen te bemoeien; zelf ma^ l^ij niemand den Staaten of derzelven Afgevaardigden ter Gc- nenditek, openlijk of bedektelijk, tot bekooming van eenig Ampt aanbeveelen, zijne naaste Vrienden, tot Broeders es Zusters kinderen Ingeflooten, alleenlijk uitgezondert. Over al)e anderen, welke, tot bekooming van eenig Ampt, voorgeda^ gen worden , fhat hec hem , egter , vrij , des verzogt zijnde , of wanneer hij denkt dat 's Lands dienst znlks vereischt , zijn ge-t voelen te uiten. De Kommlsfien en Reizen, den Raadpeti-. Qooaris p door de Scaaten opgeleid 9 moeten van hem gecrou- ^ " wélij^
7»* holLand-
wclijk agcenrolgd en voll>ngi worden. Hij moet zijne viste woonplaats in *s Graarenhage honden, en nns, zonder ver* lof van Gelcommicceerde Raaden* daar buicen niec vernachten, en niec buiten de Veréénigde Nederlanden , dan mee verlof van Hun Edele Groot Mogenden. Alle de gemelde pnnten moeten door den Raadpenfionaris bezworen worden; die ook onder Eede belooven moet , van niemand eenige Giften » bij beücfaree- vene Regten verbooden , te zullen aanneemen , zdf geene geoor- lafde gefcbenken , hoe gering ook, wanneer hij weet dat de' 2ender iets bij de Scaaten of derzelver Gekomraitteerde Raideii te verrigcen heeft. Van zijne naaste Vrienden alleen mag hij eenige kleinigheden van vrugt of vangst , die cerftond gebruikc worden, ten gefchenke aanneemen, doch niet wanneer zij iets bij de hooge KoUeglen te verrigten hebben. Ook moet hij zor- ge draagen , dat zijn Kommis en Klerken geene giften , zelf geene fpijze of drank, aanneemen. Wij voegen hier nog ne- vens, dat de Raadpenfionaris, geduurende zijnen dienst, den rang heeft naa de bijzondere Leden der Staaten en naa de Ge- komraitteerde Raaden. Indien hij zijn Ampt niet blijve bedic* nen, mag hij, zonder verlof der Staaten van Holland, zich- niet begeeven in den dienst van eenige andere Staaten buiten de Provincie. Ten zijnen diende heeft de Raadpenfionaris onder zich eenen Kommis en verfcheiden Klerken.
De jaarlijkfche Wedde van den Raadpenfionaris, waar van 4e 'Ridder kats zegt,
99 Het loon daar toe gcftelt en was niet al te breet.**
moet, zedert, merkelijk verhoogd zijn. Bij de Inftrnftie van den Jaare 1737 wierdc dezelve bepaald op zesduizend Guldens , waar bij, naderhand, nog zesduizend Guldens gevoegd zijn» Mr. AERT VAN DER GOKs , die, itt den Jaare 1525, Advókaat van Holland wierdt, trok niet meer dan vierhonderd Rins^ guldens.
Behalven den Raadpenfionaris, zijn 'er nog twee aanzictiTij» ke Araptenaars, welke de Vergaderingen vnn Holland en die der Gekommitteerde Raaden telkens bijwoonen. Ik bedoele de twee Sekretarisfen van Scaat : gewigtige posten , als op wel*
kCi
HOLLAND. 7ï?
:ke, onder andere» rust, het honden van aantekeningen en Registers van alle de Befluicen en Handelhigen, welke in de bijzondere Vergaderingen genomen worde» of voorvallen.
Op de Vergadering van 'sLands Staaten, volgt, in rang, het KoUegie van Öekommitteerde Raaden^ Dewijl de Hooge Staatsvergadering niet altoos zat, maar alleen, van tijd tot tijd, befchreeven wierdt, en» egter, intusfchen, zomwijlen zaaken voorvielen, die geen uitflel leeden, wierdt men te raade, eeni« ge Gelastigden aan te (lellen, om eene altijd tzittende Vergade- ring uit te maaken , en de voorvallende zaaken waar te nee- men. Het befluit hier toe wierdt genomen m den Jaare 1584, en, in het begin des jaars 1590, hec KoUegie gebragt op den voet, op welken het nog heden (biat*
De eigenlijke en vcHle tijtel deezer Vergaderinge is het KclU' f ie der Gekommitteerde Randen van de Staaten van Hoiland ,tn fTestfriesland in '/ Zuider-Kwartier , in onderfchelding van cene foortgelijke Vergaderinge , in NoordhoUand , waar vao flraks nader. Het KoUegie, waar van wij thans fpreeken, be- (hat uit tien Leden. Deeze zijn , het Oudfte Lid van de Rid- derfchap, welk voor zijn leeven zit; voorts Afgevaardigden van de achtsteden Dordrecht y Haarlem ^ Delft ^ Leiden^ Amfier^ dawy Gouda y Rotterdam enGorichem^ die meestal om de drie jaaren veranderen , en eindelijk het tiende lid uit de Stedea Schiedam 9 Schoonhoven en Briely bij beurten, welk gewoon- lijk twee jaaren zitting heeft.
Zeer uitgebreid en menigvuldig zijn de bezigheden en verrig' tingen der Heeren Gekommitteerde Raaden. Dewijl de kennii van deeze verrigtingen een aanmerkelijk licht verfpreldt over, en den Leezer kan in (laat (lellen tot het vormea van een naauw- keurig denkbeeld van het gewoone algemeene Landbeduur der Provincie van Holland, oordeelen wij het niet ondiendig, hier omtrent eenigzins uit te weiden.
In 't algemeen bedaat het wei^ van Gekommitteerde Raade», in het uitvoeren of doen uitvoeren der Staatsbeiluiten , het op- zigt over de zaaken van Oorlog, de Provincie betreffende, en over de Provinciaale Geldmiddelen. Ten aanzien van alle decz rakken van beduur, is het werk verdeeld onder Kommisfarisfen^ die de zaaken, over welke zij gedeld zijn, zo veel mogelijk.
7^^ hollawd:
'In orde brengen, M voora verfltg doen taA het KoHegie. Be* iNüven het Komptoir QenenHl vao 's Landt Middeleo ia Uffage^ zijn 'er negen Kompcoiren in ZaidhoUandi c« D^rdrethi, Haar^ ^m^ Delfts LeiiUnf Amfterdam^ Qouda^ Rétterdam^ Cori- chtn en BritL Het opzigt over deeze Komptdren ftnt ilcoot nan Leden vio de zelfde Scedem De Gekommitteerde Raoden wegens de Ridderfchsp en Dordrecht hebben opzigt over de Komptoiren te Haariem en Amfterdamy onder welk famtlle be- hooren Naarden^ Muiden en IVeetp : die van Haarlem en Leiden y over Gerichemy met Hemden en ff^ewdrichem ^ en 4)ver den BHel |»et Geervliet en HeenvUetf die van DW// rcn Kouerdam , over Z^/éfe* en Gmt^^ , met Scheonkoven , Woerden y Oudewater en Nieuwpoort % die van Amfterdam •en OoHehettty over Dordrecht met Geertruidenberg ^ de JTAiii- i/^/ en Zevenbergen 'y die van G^»</4 en Schiedam ^ Schoon^ hoven of flr/#^ , bij beurten , over Z>^^/ met ** Graavenhage^ en over Rotterdam met Schiedawé Daarenboven Oaat het op- zigt over 's Lands Domeinen en Rentmeesterfchappen aan bij^ •zondere vaste Kommisfarisfen van dit Koilegie.
De zorge, weJke Gekommitteerde Raadcn over 'a Land* Geldmiddelen hebben , betreft de invordering der tagewilligde 'Staatslasten ; het houden van nette aantekeningen van 's Lands Schulden en Goederen 5 het beflisfen van gefchillen over VLands Gemecne Middelen, en het behoorlijk befteeden van 's Lands penningen. Alles, wat, in eenigen opzigte, tot deeze onderfcheidene bijzonderheden betrekkhig heeft, valt onder hun beftuur; 't welk wij, diensvolgens, onnoodig oordeelen ftuk»- wijze op te noemen.
Even eens is 't ook gelegen met het opzigt, welk Gekom^ 'mitteerde Raaden over de zaaken van Oorlog hebben. Hei- Zelve betreft de Vestlngswerken der Provincie; de Monftering Van het Krijgsvolk ; het verzorgen van 's Lands Magazijnen eti 'Vestingen van Moudbehoeften*en Krijgsnoodwendighedeo« De Vestlngswerken te Naariten^ Heusden^ Geertruid^nberg ^ Klun^ detty HellevoetfluiSy den Briel^ Loevefteiny Woerden i en op andere plaatzen, worden, doorgaans , jaarlijks , dooreenigen van "^Gekommltteerde Raaden bezigifgd , en voorts de noodige maat- 'regelen ten uitvoer gebragt, ten beste van den Lande* '
Ein-
HOLLAND* ?t>
Einddijk verfcWjnen ^er altoos twee vin Gekommitteerde Raaden ter Algemeene Suatsvergaderinge , om zorge te drat- gen , dat aldaar niets beflooien worde , ftrijdig met de Staats- beduiten van Holland, of met de Hoogheid der Provincie; als zijnde zij gehouden, 'sLands Geregügheden , Vrijheden, Voorregten , Gewoonten en Verbonden voor te liaan en te
handhaaven*
Voorts doen de Gekommitteerde Raaden de gewoone be* fchrij vingen der Hollandfche Staats vergaderingen , met vermel- ding der punten , welke aldaar moeten verhandeld worden. Wanneer *s Lands belang het vordert , mogen zij ook buiten- gewoone Vergaderingen beleggen. Zij vergaderen alle dagen, de Zon- en Feestdagen alleen uitgezonderd , doch alleen des voormiddags, behalven bij buitengewoone gelegenheden. De Wedde van den Gekommitteerden Raad uit de Edelen is ze- ventienhonderd, en van die uit de Steden twaalfhonderd Gul- dens, en daarenboven, voor allen, drlebonderd Guldens voor Huishuur.
*t Is hier eene voegzaame plaats tot eene beknopt berigt , wegens foortgelijk een KoUegie, als wij nu befthreeven heb- ben, in het Noordlijk gedeelte van Holland^ 't welk den ti>- tel voert van KoUegie der Gekommitteerde Raaden van de Staaten van Holland en Weufrieiland in Westfriesland en V Noorderkwartier. Het nam zijnen oorfprong uit den raad van Prinfe willem den I, en een Befluit, hi Junij des ]aart 1573, bij de Steden daar op genomen, waar bij wierdt vast- gefield, om uit' elke Vroedfchap der zeven NoordhoUandfcbe Steden, één Lid na Hoorn te zenden, die aldaar een vast ver- blijf zouden houden , ter waarneeminge van de dagelijkscb* voorvallende zaaken, den 'Oorlog betreffende. Tien jaaren las- ter wierdt deeze Vergadering nader bekragtigd , door eene ba^ lofce van gemeldeu Prinfe van handhaavinge tegen die vaor Zuidholland , alzo de Heeren van het Noorderkwartier zlchc verbeeldden , dat de eerstgemelden hun Kollegfe zogten te ver* irietigen. Zints dien tijd is het KoUegie van Gekommineerdr Raaden altoosduurende geweest.
De ïnflruaie, of Lastbrief, voor dit KoUegie opgefteld^ fcoou, na genoeg, over leen met die van het Zuiden. Hec
voor*
/flo HOLI^ND.
voornaamfte verfchil beftaat in het onderfcheid van aan- zien. Dus, bij voorbeeld, bedraagt de Wedde der Raaden in hüt Noorderkwartier, volgens de Inflruftie, flegts twee Gul- dens 's daags. Buiten kennis van 'sLands Staaten, mogen zij niet meer dan zesduizend Gnldens opnecmen, terwijl die in *s Hage lot dertigduizend Guldens mogen gaan. De Sekretari» van Gekommitteerde Raaden wordt niet door hen, maar door alle de Steden, buiteogewoon daar toe befchreeven, verkooren. Van hier dat hij, bij 't aanvaarden van zijn Arapt, den Eed doet aan de Magidraaten der Steden van Westfriesland en 'c Noorderkwartier, reprefenteerende de Staaten van denzelven Lande en aan de Gekommitteerde Raaden. Eindelijk vetgade* ten deeze niet dagelijks, maar doorgaans om de twee, drie, vier of vijf weeken, naar gelange het gewigt van voorvallende zaaken mcdebrengc. Ieder Bijeenkomst duurt gemeenlijk dri« dagen*
. fiehalven de reeds gemelde, lieeft men nog, in ^sffagei verfcheiden Kollegién, alle welken, ieder op zich zelve, een zeker bewind oeffenen, doch allen te zamen aan de Hoogé llegeeringen onderworpen zijn. ïer voorkoominge van te groote uitvoerigheid, zullen wij, van elk derz elven, een hc* knopt verflag doeu*
De Kamer ter Auditie van de Gemeene Lands Rekenin" gen , dus genaamd , omdat zij alle de Rekeningen , het G'emee^ nh Land deezer Provincie betreffende , of die der Ontvangeren van de Gemeene Lands Middelen onderzoekt en fluit. Diec«* gelijk eene Kamer heeft men zo wel in het Noorder- als ia het Zuiderkwartier van Holland*
De Leers' en Registerkamer van Hol/and^ hondt ie Re- gisters van de Leenen , die bij verfterf , koop of andere gele- genheden, voor Stadhouder en Leenmannen verlijd, of door belastingen verbonden , of ten onderpand gegeeven worden* t>e Stadhouder van de Leenen is , doorgaans , hét oudde Lid der Ridderfchap; deezen zijn drie Leenmannen toegevoegd.
Het K$llegie van tioutvesters en Mee ster knanpen van Hol* Hand en Westfriesland^ heeft regtsgebied over alle zaakeni die de Jagt en de Wildernisfeu betreffen. De Prins Erfïlad- bouder bekleedt de waardigheid van Oppcrhoutvester , en beeft
\
HOLLAND. ' rai
onder zich eenen Luicenafft - Houtvester , zijnde doorgaans een Lid der Ridderfcfaap, welke ^ije wooning lieeft op het Huis te Teilingen , in Rhijhiand. De Meesterlcnaapen zijn ins- gelijks de Edelen of van de aanzienlljkdto van den Landen ) en doorgaaoj acht in jetal., . . ,
Be Ho9ge Bsid^ hót eerfte -oT 0>^rfte<;èr«gtsfcof,V ge- meen aan de twee Provinciën Holland en ZcHand. Het be- ftaat uit eenen PreQdent of Voorzitter , en negen Raadsheeren, zes wegens Holland/ en lirieva» Ji^eknd. fDe Hooge Raad neemt kennis van alle zaaken, die, bij Beroep of Appel van de Vonnisfen van 't Hof van Holland» voor denzelven gebragt worden. Wanneer hiór iVonnis 3s ^eValléA, valt 'er geen hoo- ger beroep, maar kan alleen de zaak in herziening of reyifie getrokken worden. Hier toe benoemt m^n, veelal, e^niie fewdBheoren uit flen Hoogen Raad-, nevens etlfjke Penfiona- risfen der Sredeti. Dit Kdllegie heeft eeneu Griffier, Subftitut- GrifHer , èen Rentmeester van de Exploidiea en Verfeheiddh imdere miiidwe ba^iécideii.^ On«er opmertónge is h^t niet xm- wilardlg% dat de. Hoo^e Raad in de écrfte ptaits, zo XveiTh lijfllraffelijke als burgerlijke zaïflcen , kegtigöbied heeft 'over aüc zijne Leden , viin den Prefldent af, tot aan de Schöon- iötokfters der Vertrekken en den gewoonlijfeen Vuurftpokef. AUe gefegtelijke Aanlpia^kea èn befchuldigingjBa vaö deeie p^rfoonen of derzdbrer buisgêzinaen moeten voor defi Hoogen Kaad gefchieden; zotidfft dat evenwel déeze beweert, over •Ite deeze perfoonen eerti^ regt VSm Magiftratuure^ of burgèr- fijke beheeringe, .te mogen oeiFéhén.
Van 't Hof i^an Holland hebben wijjeeds boy^n, óodar eeii afzonderlijk Artikel ^ uitvoerig gefproken.
Ook is het KolUgie dêr Sociëteit in ^sGraaveniagf^ qp het Arókel deezei^ Hofplaatze , breedvoerig béfëhréevén.
« «
s ' *
X^. D£ËL. Zz R £-
REGISTER
1» « »
HOOFDZAAKEN,
IflTTBR H--^Hoi.
PEEI'
tü. 1 ib.
/*. ib.
i
ib.
3 ib.
ickerus
:en, een Dorn lifMfteq (Dirk vtnj TFrans van)
(Walraven van)
(Torlj van)
__ (Benediétua van)
[aag (den) ; zie \ Graveohage. |aag-AmtNigt * -^
Sffge C\^ezenhold) ib\
a«QQri 1^,
Hajigendooni (Goytje) ib.
H^agfche Bosch H\
fliak TMr. Hermaq) /^«
«srr (Pleter) 5
t— r- CFort de) a.
Haika (de Zuicfcr) 4»,
(laaksher^ei^ ^
(aaien (Gpiën van) $
laamrode (Corneiiua) 5|i
fl^!??^f » W Dorp ^ Hea,-- i(ilkheid /i,
(^tl^WiHpawdva»).
lil
H
EN XX.
Haamftede, (Floria van) bi, 14 ■ (Adolf van) /A,
(Adrinnua gomeBszJ
ib. Haar (de) Adelijk Huis 16
QlP.W^
( Cornelis Janszpc^ de )
(Matthijs de)
( tohan de)
(Pavid de) Haandel ^
Haanenpoel Haanwijk Haapa Ha%r (ter)
(qpde)
fde)
(de, of ter)
fier)
(Francisons van dec)
(Johannes van der} Haarda
Hwen , Dorp In de Meijerij iL Dorp in Braband ib^ Dorp in Gddeiiand ib^ Sdeie State, Ia Fries-
f Berg. of ^Inrg) ib.
18
%\ il
ik. Ut,
«3 f*.
1^
25
ü: ü ö i S ¥ Ë &
HKluréd, (Httis te) \>U sO (van) Oud Geflagt iè. (AdriÜin van) iS. (Willem van) 27
(Ëmst vafi) ik*
(Willem van) ii.
( • • . i . ) ^ 2P (Ad&m Brnsc van) /^.
(Düco van) #^.
(Willem van) /^,
(Onnö Zwier van) 30 Haarlem (Oud) ib.
- Cl Geflack van) 51
^ .. (Stad) Oudheid, Ge- iegenhei4'» Grootte en Sterk- te . 32 Naamsoorfpronki Kerk^
Uike en WaerëÜlijkë.'Ö^id»
Wed ^ 3^
Haarlem ^ Règéering U. '3^,
Vroedfchappeil 3$
Schout 3^
Bïirgeiheestereii 57
Schepenen 35^
Penfionarisfen ën Se-
inretarisfen 41
— — Vodrrechtëti 44
Handel, Gildëü en
Schutterij .45
— — Hecht jgebied en Kèrk- beftijsr 47
— • Vermaalde Manndl erf Wapens 49
■2 — =• GefchiedenUfei;! 4^!
D E Ë ii X&
iiaarlém (Heereta van) t>L 3S5 Haaze (Adriaan de) (jL 39e
(Oud) ib.
Haarlemmerliedé 38^
Haarlemmermeir i^i
Haarfolte (Geflagt van) 388
— i^ , Zweder van) 387
.■I (Kucgéft van) töi
Haagje Klaasdogter 392
Haastrecht ih.
(Geflagt vatr) 394 (Albrechcvan) ih» (Herbaren en Wil-
(PzxAné van) ib: (Audólf van) ièi (Jan vao) ih:
(Willemina vaii) 395 (Faulus van) tb: (Dirk Van) ib. — - (ü^aria van) 2^ (Adriaad van) $b. (Goeiiert van) 357
Haazenpo^der
Haeftén (Dirk vait) (Frarri vjitf) (Jan van)
tem vfln)
/IC ifi
ibi ib:
402 403
ib: ib:
40a
Haga (kornelis)
Hagen (Steven van der)
Hageftein
Hakkius (Petrus)
Hakvofort
Hal
Hale^ijri (Gefla^ van^
'^Siraón van) ^_^ •FraufoW Tcrefteiö
(Kornèlif Terefleiii
ib: iti
4l!f
ibi 413
4'*
Van)
lianihgk Hallum. Hal^ (Fnnsy Hals- af Haifteren
i£2
^fOBÈf
It B^ a l S] T^ B R^
H^9 &B Pcirp. in OvoysTd
i>l. 414 -^ in GiQiwigerlnid lA
.^ Cdca)' . .. üu
»*— (Meinard vap)- 415 Hasibcoek' (Amhoaiiis) 417 Kamdand 418
Hamer (Henrik) /^«
•^-^ (Petrus) 419
Hamersveid 400
Haiquies (Nikolaas de). éiu Hannekop (Koruelis) 421 Haait {Güt) 4^3
Hans Hanszoon 424
Hanze - Steden 405
Hapert 427
Haps . 4a8
Harcus (Franciscus) ii«
Hardegarijp 429
Hardenberg $è,
Hardenbroek . 430
Harderwijk 431
Hardmksveld 433
Haren een Dorp 434
fvan), . 1^4
(Adam van'> i>«
(Willem van) 435
(WiUem ea Onno Zwier van) 43^
Hargen é^*
Haring (Jin) 437
Haringhuizen iè»
Haringkarfpei » DorpV ^>«
— -T (Dirkv») iè.
Harius (Jobannes) 439
Harinxma li»
Harkinge 440
Harkftede 441
Haringviafcherij iè.
Hariing^ 444
llarmokar 449
Harmonie (Ontwerp van) ib. Harmeien 450
Hart ; (*t Huis ter) zie Zwat* oenburg.
Hartjesdag hL 450
Har;dnck 453
Ikrtzoel^eff (Nftolaas) i^ Haskerdijk 45$
Hgskerhome iÜ
H^iskerlami O.
Hasfelaar (Kenau Simons.) 45^
■ (Pleter Dirksz^} 457
(Nikoteas) 441
(Picter PiecerfiA*>4te
. (Geragd) 463
ij: — ? «^^
(G^raroAmond) 467
4^
46^
Haafelt Hatt^. , Hattemisten
Haoiaio (Philyjis de Zpet^^ Heer van) 471
- (Willem de Zoete»
gezegd) HauMrerC'. Hazarswoude Heda (Wihelmua) Heeg
HeeUofHedift Heem (Jan de; Heemskerk, Dorp
473
476
477 478
479
iH
4S(»
— (Heeren vin) 48!
— C^i Huia te); - . zie Marquetie. — (lakob van) 48}
(koenniadvaa)486 (Marten vin) 48a Heemiede, Dorp 48^
Heerüjkheid *
. > ' .' (■HaereB«van)45^ HeenvUet, Heerlijkbeld 494 Gcilégc vin)
'sHe^r-Abttkerke 'aüeer-Arentikerke Heerde ^sHeeteabecg '5HeeremM7k(^tHnff) *aHeeren - Henriki • Ktnde- . ren- Kerk* ih.
Hef
f».
499 4^
i,-
UNIVERSITY OF MICHIQAN
3 0015067161962
r
tt
jfl^ULdSI