This is a digital copy of a book that was preserved for generations on library shelves before it was carefully scanned by Google as part of a project to make the world's books discoverable online.
It has survived long enough for the copyright to expire and the book to enter the public domain. A public domain book is one that was never subject to copyright or whose legal copyright term has expired. Whether a book is in the public domain may vary country to country. Public domain books are our gateways to the past, representing a wealth of history, culture and knowledge that's often difficult to discover.
Marks, notations and other marginalia present in the original volume will appear in this file - a reminder of this book's long journey from the publisher to a library and finally to you.
Usage guidelines Google is proud to partner with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to the
public and we are merely their custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing this resource, we have taken steps to prevent abuse by commercial parties, including placing technical restrictions on automated querying.
We also ask that you:
+ Make non-commercial use of the files We designed Google Book Search for use by individual personal, non-commercial purposes.
and we request that you use these files for
+ Refrain from automated querying Do not send automated queries of any sort to Google's system: If you are conducting research on machine translation, optical character recognition or other areas where access to a large amount of text is helpful, please contact us. We encourage the use of public domain materials for these purposes and may be able to help.
+ Maintain attribution The Google “watermark” you see on each file is essential for informing people about this project and helping them find additional materials through Google Book Search. Please do not remove it.
+ Keep it legal Whatever your use, remember that you are responsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just because we believe a book is in the public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other countries. Whether a book is still in copyright varies from country to country, and we can't offer guidance on whether any specific use of any specific book is allowed. Please do not assume that a book's appearance in Google Book Search means it can be used in any manner anywhere in the world. Copyright infringement liability can be quite severe.
About Google Book Search
Google's mission is to organize the world's information and to make it universally accessible and useful. Google Book Search helps readers discover the world's books while helping authors and publishers reach new audiences. You can search through the full text of this book on the web a[nttp: //books . google. con/]
E Libris
Arturi S. Napier.
i i | ! | i
ENGLISH FACULTY LIBRARY Manor Road Oxford OX1 3UQ. Telephone: (0865) 249631
Hours:
Monday to Friday: 9.80 em. to 7 a, tn Full Tare
30 am. to Lp.m., and m. to 4 p.m. in Vacations. l. Seturday: om io toi2. ia Fel Tar od (loudin Vaca ions). Library is for fen days at Christmas and at Easter, on
Entasala Day, and for HE weeks ta August and
‘This book should be returned on or before the latest date
oues Google a
writ | 2 Ew
VENERABILIS BAEDAE HISTORIA
,. ECCLESIASTICA GENTIS ANGLORUM.
London
HENRY FROWDE
OXFORD UNIVERSITY PRESS WAREHOUSE
7 PATERNOSTER ROW
VENERABILIS BAEDAE
HISTORIA ECCLESIASTICA GENTIS ANGLORUM,
HISTORIA ABBATUM, aT EPISTOLA AD ECGBERCTUM, cum
EPISTOLA BONIFACII AD CUDBERTHUM.
CURA
GEORGII H. MOBERLY, A.M.
COLL. CORP. CHRIST. 800.
Oxonii E TYPOGRAPHEO CLARENDONIANO
M DCCOIXXXI [AU rights reserved]
oues Google a
INTRODUCTION.
$1. Tmaz Anglo-Saxon England should have produced so learned a divine and historian as the Venerable Beda, within the first century after the introductiop of Christianity, is surely a remarkable fact, and one which may wel claim attention at the outset of a study of this his great historical work.
During the last years of the sixth century, a line drawn from Abercorn southward to Weymouth would not un- , The fairly have represented the two great divisions of botieelby the island. These divisions were seperated by à mira” difference of religion, as well as by a difference of stock, The races which inhabited the north-western portion of the island were Celtic, and had been Christianized; those which lived to the south-east of this imaginary line were Teutonic, and were still heathen. The Britons had been Christians from time immemorial; but their Christianity was of such a stern and unforgiving character, that though they sent Ninian to evan- gelize their kinsmen the Picts at the beginning of the fifth century, while the Scots were converted by the Irish Columba in the middle of the sixth, they had no thought of admitting their old Teutonic enemies, who now possessed what had once been their territory, to the privileges of Christian brotherhood with themselves".
J See Hist. Ecol. i. 22, p. 48. Christianum Deo miserante deside- “Et hoe addebant, ut nunquam genti ranter velle converti, sed sacerdotes Saxonum sive Anglorum secum Brit- e vicino negligere, et desideria eorum taniam incolenti verbum fidei pre- cessare sua adhortatione suocendere." dicando -committerent.’ See too See too the next letter, where Gre-
Greg. Epist. vi. 58: ‘Pervenit ad gorius exprosses himself in nearly the nos Anglorum gentem ad fidem same words.
vi Introduction.
The theory which was once received without question, that the Anglo-Saxon conquest had been a war of ex- Christians termination, and that all the Britons who were siminet us left alive took refuge in Wales, Cornwall, or Cum- sires. herland, is now generally abandoned, Whatever may be thought as to the numerical proportion, or capacities, in which Britons continued to inhabit England, there is now no reason to doubt that there was still to be found a Celtic stratum, overlaid doubtless by many Teutonic strata, among the population. There would be more reason to believe this _ if, as is probable the Anglo-Saxon conquest did not begin in A.D. 450, according to the popularly received story, but con- sisted of a gradual extrusion of the old inhabitants and colon- ization of the conquered territory, lasting perhaps for a period little short of three centuries. Such Britons as remained then under Anglo-Saxon rule would have been Christians. They may more than possibly have soon lost their Christianity; and it is not to be expected that a race of warlike lords would have brooked the teaching of their inferiors and serfs. But at any rate, though we estimate the influence which Christianity gained in this way at the lowest, this will still account for the fact that Christian ideas, when presented by any but foes, were no novelty to the English Teutons. Another consideration of weight should be added to the The Ten- foregoing. The Teutonic mythology was not so EE degraded but that it presented in fragments the wayfor outlines of the Christian scheme of salvation. ‘The - fact that a god had perished could sound strangely in the ears of no worshipper of Baldr; the great message of consolation—that he had perished to save sinful, suffering man—justified the ways of God, and added an awful meaning to the old mythus. An earnest, thinking pagan would, I must believe, joyfully accept a version of his own creed, which offered 50 inestimable a boon in addition to what he had heretofore
Introduction. ii
possessed. The final destruction of the earth by fire could present no difficulties to those who had heard of Sustr and the Twilight of the gods, or of Allfather's glorious kingdom, raised on the ruin of the intermediate divinities. A state of happiness or punishment in a life to come was no novelty to him who had shuddered at the idea of Nástrond: Loki or Grendel had smoothed the way for Satan!'' Pope Gregorius saw this, and enjoined Augustinus not needlessly to shock the religious faith of his converts. They might still worship, he thought, the old objects under new names, and in the old temples newly con- secrated. ‘Those who had believed in runes and incantations were satisfied with the efficacy of the mass; a crowd of saints might be invoked in place of a crowd of subordinate divinities ; the holy places had lost none of their sanctity; the holy build- ings had not been levelled with the ground, but dedicated in another name; the pagan sacrifices had not been totally abo- lished, but only converted into festal occasions, where the new Christians might eat and drink, and continue to praise God; Hrethe and Eostre, Woden, Tiw and Fricge, Thunor and Setere retained their places in the calendar of months and days; Erce was still invoked in spells; Wyrd still wove the web of destiny; and while Woden retained his place at the head of the royal genealogies, the highest offices of the Christian Church were offered to. compensate the noble class for the loss of their old sacerdotal functions, How should Christianity fail to obtain access when Paganism stepped half-way to meet it, and it could hold out so many points of outward union to Paganism *?’ .
Considerations such as these may help to account for the deep root which Christianity struck in England at once, and the rapidity with which it bore fruit.
§ IL. The various Teutonic colonists of England seem all to
} Kemble, Saxons in England, vol. i. p. 443. ? Ibid. p. 444. ba
viii Introduction.
have belonged to two tribes—the Angles and the Saxons!.
Oftbetwo English Britain was unequally divided between Teutonic
tribes, the the two. The Angles possessed the whole country ~ Angle were from the Friths to the Thames, together with Kent
converted. and South Hampshire; the Saxons all the south- west portion of Britain, together with Middlesex and Essex. The Angles therefore were far more widely spread than the Saxons. t
Thus it happened that when Pope Gregorius undertook the conversion of England, it was for Angles rather than Saxons that his mission was intended. The slave-boys in the Roman market-place had been Angles from Deira: and it so happened. that the readiest path to the heart of England lay through an Angle prince; for Aithelberht of Kent had already married a Christian, and was at that moment tolerating Christian worship in the city where he resided. The Gospel received a courteous hearing in Kent (A.n. 597), and its missionaries began to think of new conquests. Still it is in Angle kingdoms that it is most tolerantly received. Eorpwald of East Anglia was baptized before A.D. 626. When Paulinus preached in Northhumbria,
1 It will be observed that no room is left in this classification for the Jutes who sre classed with the ‘Angles, This is done after much deliberation, the following being, in
summary, the principal reasons which
induce a belief that the Jutes were a least more closely akin to the Angles than to the Saxons.
I. The authorities which are most nearly contemporary favour this clas- sification. The poet of Beówulf (according to Kemble nearly con- temporaneous with the events he relates) makes Hengest an Eoten or Jute, and makes him come from *Ongle' .Nennius represents him as an Angle. Against this is to be set the fact that Ethelwerd assigns & local habitation to the Gioti north
of Anglia: and that Geographus
Ravennas (seventh century) speaks of Anschis as a Saxon. un 2. The Angles of Riera seem to have been speoiall to the Jutes of Kent. nius (M.H. B. p. 75) represents Soemil who invaded Northbumbria as Hen- gest's grandfather: and before Ida took the title of king in Bernicia, A.D. 547, Lappenberg, i. 119, thinks that the Northhumbrians had been governed by the kings of Kent. It was directly from to North- humbria that Christianity marched, and when Wulfhere of Mercia in- vaded Wessex, 4.0, 661, the only districts that he subdued and re- tained were Wiht and Mean, the two Angle colonies among the West Saxons, See p. 239, note 5.
Introduction. ir both the thane who was the spokesman of Eadwine’s gemót, and Cefig the high-priest, declared themselves dissatisfied with the popular religion, and willing to receive any other which contained fairer promises. Eadwine of Northhumbria was baptized A.D. 627; and Blecca the ealdorman of Lindsey about AD. 630. Mercia, the heathen power which longest resisted the Gospel, fell under its sway in A.D. 656.
Among the Saxons Christianity did not meet with so eager areception. As early as 4.D. 604, Augustinus had e... attacked them by consecrating Mellitus to be Bishop were less of the East Saxons. Seberbt, their king, JEthel- _sesiving berht’s nephew, was baptized ; but under his sons C" sanis. the kingdom fell away, and was not recovered till A.D. 653. This was not an encouraging beginning, and seems to have checked the zeal of the Archbishops of Canterbury, so that no other effort of any magnitude was made in the direction of the Saxons. Wessex, Sussex, and Essex were in total darkness till almost the middle of the seventh century. When Wessex was converted, A.D. 634, it was not by the efforts of its Christian neighbours in Kent, but by a fresh mission from Rome. Nay, it seems as if Birinus himself had intended to penetrate into Mercia, and was only stopped among the Gewissas by the fact of finding them ‘paganissimi.’ Sussex, the latest heathen country in England, was not converted till Bishop Wilfrith preached there in A.D. 681.
The Angle tribes also were more politically powerful in England, as it began to be called from them, than The Angles their Saxon neighbours, as well as more widely "iate extended, and more eager in the reception of Chris- Poliiealy, tianity. ‘Roughly speaking, we may call the three the two. hundred and fifty years which commonly are known as the “Period of the Heptarcby,’ by the name of the ' Period of Angle dominance.’ With the exception of one or two detached Saxon kings (such as were JElle of Sussex, and Ceaulin of Wessex),
x Introduction.
all the predominance of power was in the hands of Angles. For the first eighty years of the seventh century, under Eadwine, Oswald, and Oswio, it was in the hands of Northhumbrian Angles, in spite of the growing Mercian rivalry and occasional Mercian victories. For the next hundred years it was in the hands of Mercia; that is, it was transferred from the northern to the southern Angle power. Meanwhile the great Saxon power, Wessex, had been steadily growing ; and at the outset of the ninth eentury it gained the absolute dominion, which it kept with hardly & check for upwards of two hundred years.
It was just at the end of the period of Northhumbrian pre-
‘Why Beda eminence that Beda was born. We should not called tis Pook therefore be surprised to find that in his eyes the
ee nation is a nation of Angles, inhabiting an island
Nation’ in which Saxons are a tribe of only secondary importance. This seems to be the true explanation of the name which he gave to bis Church History—the History of the Angle Nation, ‘Historia Ecclesiastica Gentis Anglorum." As between the Northhumbrians and Mercians the superiority for the greater part of the period of which he writes un- doubtedly lies with the Northhumbrians; though it had passed into the hands of the Mercians by the time at which his history was written.
$ III. Meantime Christianity was bearing good fruit all ‘The two great over the island. But it so happened that the two
Ohne" greatest Churchmen of the age were both the pro- nontveset. duce of Northumberland. These two were Wil-
lnd: frith of York and the Venerable Beda—as different
in their lives and occupations as could be—one an active stirring missionary, a very knight-errant of the Gospel; the other a learned student, who, so far as we know, never travelled beyond his native province. It is striking to find such a pair in the very infancy of the English Church.
Wilfrith was born only seven years after the general con-
Introduction. xi version of the whole province, and the wholesale baptizings in the rivers Glen and Swale, which were con- with of sequent on the baptism of Eadwine. Nevertheless, Yor we are told that in his early boyhood he manifested a decided preference for the monastic life.. His career till he became a Bishop was marked but by one event which is of importance in English Church History. At the synod of Streaneshalh, Wilfrith,. then a priest of Bishop JEgelberht of Wessex, was the advocate of the Roman practice with regard to the celebra- tion of Easter. His arguments prevailed, and in consequence the whole English Church adopted the Roman rule. He thus took a principal part in deciding the question whether the North English Church, which owed her hierarchy and existence mainly to that of Scotland, should retain the elasticity of usage which she had borrowed from the latter, or be rigidly subjected, like her neighbour the South English Church, to the rules which emanated from Rome.
After his consecration, we find Wilfrith’s influence all bearing in the opposite direction. He apparently waa content that the North English Church should serve the Roman, but rebelled against the supremacy of the primate of Canterbury. His influence now was not so successful as before, It was suffi- cient to acquit himself personally in two appeals to synods at Rome; yet it was not sufficient to last beyond his own lifetime.
But, after all, what was chiefly admirable in Bishop Wilfrith is his uncessingly active devotion to the cause of the Gospel, He was Bishop of York, of Hexham, of York again, of Mercia, and of Hexham again; he served the see of Lindisfarne for two years; he converted Sussex and Wiht, not to speak of his preaching in Fresia; he went thrice to Rome, the last time in his seventieth year, upon matters which he must have thought vital to the welfare of the Church of England.
A striking contrast. to the stormy career of Wilfrith is
x Introduction,
presented fo us in the quiet and uneventful life of the
EL Venerable Beda. We know, to say the truth, very
Beds. — little about him. All the facte, with the one ex- ception of the account of his death, are gathered from his own short autobiography at the end of his history, Two lives are extant of him, but they neither of them appear to have had any materials to build upon further than this. One of these was written im the eleventh century—the other is of uncertain date’.
Beda’s name has commonly beem derived from ‘bidan,’ to bid; which may be taken either in an active or a passive sense -—as meaning either a ‘master’ or ‘a servant, either ‘to command’ or ‘to pray.’ There is another stem, however, from which it seems likelier to have come. We find in Florence of Woreester’s Appendix a King of Lindsey named Beda, with a son Biscop; and it is impossible not to be struck with the coincidence that Hmdde calls Biscop Benedict, the founder of Wearmouth and Jarrow, by the name of Baducing, or the son of Badoc. Here, it seems, among the Kings of Lindsey (who Kemble thinks were probably Mercians*), occurs the name of another Biscop Baducing. Hf Biscop Benedict was de- scended from the same stock, it would well suit Beda's expres- Bion that he was ‘nobili quidem stirpe Ánglorum progenitus." And we also have the name of Beda occurring as one of the same race. If this Beda is equivalent to Badoc, as seems not improbable, we are at once introduced to a new idea; for Beda, 4s 8 prefix, qualifies the word which follows it with the sense of ‘ military’—Badudegn, ‘ battle- “thane 5” Baduwine, ‘battle- friend *?
1 Vita Bede Venerabilis Pres. — * Archmol, Inst. Proceed. 1845, byteri ot monachi Girwensis, seripta. p. 94. partim a Cuthberto ipsius diseipulo, — * It is rion to find & Mao partim ab slio qui scnlo xi. vixit! Baedan, see p. So, note 4, and Binith, p. 791. Vite Bade, Auctore a Machoda (Macbeth), among the suonymo pervetusto incerüm statin’ Gaels of Scotland.
p. 815.
Introduction. xii
To return to the few facts which we know about Beda's life. He tells us that he was born on the domain of the abbey of Wearmouth and Jarrow. The abbey at Wearmouth was begun A.». 674, on land given by Ecgfrith, King of North- humberland, to Biscop Benedict. The abbey at Jarrow was begun a.p. 682, on land given for the purpose by the same king. But the year of Beda’s birth is a matter of uncertainty. The two MS. Lives of him already referred to fix it A.D. 677. Pagi! places it in A.D. 674; Mabillon? A.D. 673; the editors of the Monuments Historica Britannica av. 672. But Mabillon’s reasoning seems incontrovertible. If it be true that the History was written A.D. 731, it follows that Beda, being then in his fifty-ninth year, must have been born in A.D. 673 or 672.
He was born then on the lands to the north of the Wear, which even then’ may have been destined by King Ecgfrith for the ground on which the future abbey was to be built. At seven years old he was put under the care of Abbot Benedict by his relations. In A.p. 684 Benedict, on his going to Rome for the fifth time, made Ceolfrid abbot of Jarrow, and Easterwine of Wearmouth. Ceolfrith ultimately became abbot of both, as he succeeded Sigfrith, Easterwine's suecessor, in A.D. 688; but as Beda in his short autobiography makes no mention of either Easterwine or Sigfrith, we must eonclude that he was bred up in the abbey of St. Paul at Wearmouth. He proceeds—‘I have passed all my life since then in the same monastery, and have given my whole attention to studying of the Scriptures; and in the intervals of my observ- ance of the monastic discipline and of the daily occupation
1 Critic. in Annal Baron. AD. pa, on which Benedio returned to 698, § 8. forthhumberland, and so charmed 3'Mabillon's Elogium Historicum, Ecgírith that he immediately (*con-
appended to the first Life of Beda, festim’) gave him the land for Wear-
in Smith, p. 794. mouth Al + Pe 374 * Cenwalh of Wessex died A.D. Meri pear
xiv Introduction.
ef chanting in the church, I have always found interest in either learning, teaching, or writing. He mentions in his History (p. 220) that he was taught by Trumberht among others, & brother in Wearmouth Abbey. He must also have known familiarly John the Archchanter, whom Abbot Benedict brought from Rome about A.p. 677, and who must have resided much at Wearmouth during his sojourn in England, as he left there several books of his own writing, which were preserved when Beda wrote the Historia Abbatum.
‘In my nineteenth year, Beda proceeds, ‘I was ordained deacon, and priest in my thirtieth year—both at the hands of the most reverend Bishop Johannes*’ [of Hexham, p. 292], ‘and at the bidding of Abbot Ceolfrith.’ His nineteenth year corresponds with A.D. 690-691, his thirtieth with A.D. 7o1— 702. ‘From the time that I was ordained priest till now, when I am fifty-eight years old, I have occupied myself with writing commentaries upon the Sacred Scriptures, to suit my own needs and those of my brethren, gathered from the works of the venerable fathers; and either briefly given or as a paraphrastical interpretation of the sense.’
This is all we know for certain of Beda’s life: of his death an account is given by his friend and disciple Cuthberht, There is besides an anecdote related of him by Alcuin, which may very pro- bably be true, and certainly is extremely beautiful. In writing to the monks of St. Peter's, Jarrow, he says :—‘There can be no doubt that the holy places are frequented by visits of angels, It is related that Beda, our master and your blessed patron, used to say: “I well know that angels visit the congregations of brethren at the canonical hours. What if they should not
1 Smith dated Bishop John's con- in Wearmouth upon the Tyne. But secration to Hexham A.D. 685, and his see note I on p. 294, where it is translation to York 4..686. There shewn that he continued Bishop of ‘was some difficulty consequently in Hexham till a.p. 705. Smith's son understanding why he should be notes his father’s mistake in an exercising his episcopal functions Appendix.
Introduction. xv
find me there among my brethren? Will they not say, Where is Beda? why comes he not with his brethren to the pre- scribed prayers 1! *
Malmesbury informs us that Pope Sergius, anxious to have the advice of so learned a divine as Beda, wrote a letter to Abbot Ceolfrith, desiring him to send ‘the monk Beda’ to Rome. But Mr. Stevenson has conclusively shewn? that the name of Beda was unjustifiably interpolated by Malmesbury into a letter from the Pope to Ceolfrith, which really desired him to send a ‘religiosus Dei nostri famulus’ to take counsel about some ‘capitula ecclesiasticarum causarum.’ So falls to the ground the famous legend of Bede's journey to the court of Rome.
"The letter from Cuthberht describing his death shall be given in his own touching words :—
‘Dilectissimo in Christo collectori Cuthuino Cuthberth con- discipulus, in Deo eternam salutem.
* Munusculum quod misisti multum libenter suscepi; multum- que gratanter literas tum devote eruditionis legi, in quibus, quod maxime desiderabam, missas videlicet et orationes sacro- sanctas pro Deo dilecto patre ac nostro magistro Beda a vobis diligenter celebrari reperi. Unde delectat magis pro ejus caritate, quantum fruor ingenio, paucis sermonibus dicere quo ordine migravit e seculo, cum etiam hoc te desiderasse et poscere intellexi.
'Gravatus quidem est inflrmitate maxima creberrimi an- helitus, sine dolore tamen, ante diem Resurrectionis Dominice, id est, fere duabus hebdomadibus; et sic postea letus et
1 Alcuin, Epp. 16, ed. Migne, ad
quid si ibi me non invenerint inter fratros ecclesim S. Petri. ‘Sed et
fratres! Nonne dicere habent, Ubi
angelorum visitationes loca sancta frequentare non dubium est. Fertur enim magistrum nostrum et vestrum patronum beatum dixisse Bedam, "Scio Angelos visitare canonicas horas et congregationes fraternas :
est Beda? Quare non venit ad ado- rationes statutas cum fratribusi"" Iam indebted for this quotation to tho kindness of Professor Stubbs.
? Introd. pp. xi-xiil.
xvi Introduction.
gaudens gratiasque agens Omnipotenti Deo, omni die et nocte, imo horis omnibus, usque ad diem Ascensionis Dominice, id est, septimo Kalendas Junii vitam ducebat, et nobis .suis discipulis quotidie lectiones dabat, et quidquid reliquum erat diei in Psalmorum eantu occupabat, totam quoque noctem in letitia et gratiarum actione pervigil ducebat, nisi quantum modicus somnus impediret. Evigilans autem statim consueta repetivit, et expansis manibus Deo gratias agere non desivit. O vere beatus vir! Canebat sententiam Beati Pauli Apostoli * Horrendum est incidere in manus Dei viventis," et multa alia. de Sancta Scriptura, in quibus nos a somno anime exsurgere precogitando ultimam horam admonebat. Et in nostra quoque lingua, ut erat doctus in nostris carminibus, dicens de terribili exitu animarum e corpore :—
“ Fore the neid faerae Naenig uuiurthit Thonc snotturra Than him tharf sie To ymbhycgannae Aer his hin-iongae Huaet his gastae Godaes aeththa yflaes Aefter deoth-daege Doemid uuieorthae.”
‘Quod ita Latine sonat; “Ante necessarium exitum pru- dentior quam opus fuerit nemo exsistit ad cogitandum; videlicet, antequam hic proficiscatur anima, quid boni vel mali egerit, qualiter post exitum judicanda fuerit."
‘Cantabat etiam antiphonas ob nostram consolationem et sui, quarum una est: “O rex glorie, Domine virtutum, qui triumphator hodie super omnes celos ascendisti, ne derelinquas nos orphanos, sed mitte promissum Patris in nos Spiritum veritatis; Alleluiah!” Et cum venisset ad ilum verbum,
Introduction, xvii “Ne derelinquas nos orphanos,” prorupit in lacrimas, et multum flevit, et post horam ocpit repetere que inchoaverat : et nos hec audientes luximus cum illo. Altera vice legimus, altera ploravimus, imo semper cum fletu legimus. In tali letitia quinquagesimales dies usque ad diem prefatum deduximus, et ille multum gaudebat Deoque gratias agebat quia sic meruisset infirmari. Referebat et sepe dicebat, ^ Flagellat Deus omnem. filium quem recipit," et multa alia de Sancta Scriptura, sen- tentiam quoque Sancti Ambrosii, “Non sic vixi, ut me pudeat inter vos vivere: sed nec mori timeo, quia bonum Deum habemus,"
‘In istis autem diebus duo opuscula multum memoria digna, exceptis lectionibus quas accepimus ab eo et cantu Psal- morum, facere studebat, Evangelium scilicet, Sancti Johannis in nostram linguam ad utilitatem ecclesim convertit; et de libris rotarum Isidori episcopi excerptiones quasdam, dicens, “ Nolo ut pueri mei mendacium legant, et in hoc post obitum meum sine fructu laborent." Cum venisset autem tertia feria ante Ascensionem Domini eopit vehementius egroturi in anhelitu, et modicus tumor in pedibus apparuit. Totum autem illum diem docebat, et hilariter dictabat, et nonnunquam inter alia dixit, "Discite cum festinatione, nescio quamdiu subsistam, et si post modicum tollet me Factor meus.” Nobis autem videbatur quod suum exitum bene sciret, et sic noctem in gratiarum actione pervigil duxit.
“Et mane illucescente, id est quarta feria, precepit diligenter scribi quee coeperamus; et hoc factum usque ad tertiam horam. A tertia autem hora ambulavimus cum reliquiis sanctorum, ut -consuetudo illius diei poscebat. Unus vero erat ex nobis cum illo, quis dixit illi, “ Adhuc, magister dilectissime, capitulum unum deest; et videtur tibi difficile esse plus te interrogare." Ab ille, “Facile est,” inquit; "accipe tuum calamum, et tempera, et festinanter scribe;" quod ille fecit. Ad nonam autem horam dixit mihi, “Quedam preciosa in mea capsella
xviii Introduction.
habeo, id est, piperem, oraria, et incensa; sed curre velociter, et presbyteros nostri monasterii adduc ad me, ut et ego munuscula qualia Deus donavit illis distribuam. Divites autem in hoc seculo aurum, argentum, et alia queque preciosa dare student: ego autem cum multa caritate et gaudio fratribus meis dabo quod Deus dederat;" et hoc cum tremore feci. Et allocutus est unumquemque monens et obsecrans pro eo missas et orationes facere: quod illi libenter spoponderunt.
*Lugebant autem et flebant omnes, maxime quod dixerat quia amplius faciem suam in hoc seculo non essent visuri; gaudebant autem quia dixit, “Tempus est, ut revertar ad Eum, qui me fecit, qui me creavit, qui me ex nihilo for- mavit. Multum tempus vixi, bene mihi pius Judex vitam meam previdit, tempus resolutionis mes instet, quia cupio dissolvi et esse cum Christo:” sic et multa alia locutus, in letitia diem usque ad vesperam duxit. Et prefatus puer dixit, “Adbue una sententia, magister dilecte, non est descripta." At inquit, “Scribe cito. Post modicum dixit puer, “Modo sententia descripta est.” At ille, “Bene,” inquit, “ veritatem dixisti, consummatum est. Accipe meum caput in manus tuas, quia multum me delectat, sedere ex adverso loco sancto meo, in quo orare solebam, ut et ego sedens Patrem meum possim invocare." Et sic in pavimento sue casule, decantans “Gloria Patri et Filio et Spiritui Sancto, cum Spiritum Sanctum nominasset, spiritum e corpore exhalavit ultimum ; et sic ‘regna migravit ad celestia.
'Omnes autem qui audiere vel videre beati patris obitum. nunquam se vidisse ullum alium tam magna devotione atque tranquillitate vitam finisse dicebant. Quia, sieut audisti, quousque anima in corpore fuit, Gloria Patri et alia spiritualia quedam cecinit, et expansis manibus Deo vivo et vero gratias agere non cessabat. Scito autem, frater carissime, quod multa narrare possim de eo, sed brevitatem sermonis ineruditio
lingue facit."
Introduction.
xix
‘Beda was buried at Jarrow, where the following inscription
was placed over his tomb :—
*Presbyter hic Beda requiescit carne sepultus, Dona, Christe, animam in celis gaudere per evum. Daque illi sophie debriari fonte, cui jam Suspiravit ovans intento semper amore.’
A few words must be added about the sources from which the texts of the documents printed in this volume are derived.
The text of the Church History is that of Smith, cor- rected in a few places by that of the Monumenta Historica Britannica, the Introduction of which however testifies’ in the strongest manner to the general correctness of Smith's text. On questions as to one or two isolated words I have referred directly to the great Moore MS. in the University Library. at Cambridge’, which I have been enabled to consult through
1 This MS. seems to have been "written A.D. 737, two years Beda's own death. This appears from certain chronological notes which are made at the end of the MS. which, without actually giving the date, state the number of years since various events bappened, thus—
* Baptizavit Paulinus ante an. oxi,
Eclipsis ante an. Ixxiii,
Benda morir ante an. xxix
‘us ric ante an.
Rui atto an
Monasterium st Uiuremods ante
an. Iziv,
Cometee vies ante an.
Eodem an. pater Eogberct trans-
ivit ad Christum.
Angli in Brittania ante an. coxcll." We know the dates ofall these nine events, Assuming the starting-point to be A.D. 737, the great eclipse properly dai a. 004 (p. 202),
ZElfwine's death A.D. 679 (p. 258), and Ecgberht's death aD. 729 (e a Paulinus was consecrated
op of York A.D. 625, and so no doubt baptized A.D. 626, though Eadwine's baptism was not till the next year. AD. 684 Ecgfrith made war on the Irish (p. 275), not in A.D. 674; but as no other
fridi” is mentioned, pez Perhaps ‘ante | liii" may be a mi; ling for *ante an. There remain only the foundation of Wearmouth Abbey, which really took place A.D. 674 instead of 2D. 673 {paz and Penda’s death, which is four years too late—A.D. 658 oed of A.D. 654.
This MS. was preserved in France till the Peace of Ryswick, A.D. 1697, when it passed into the hands of Bishop Moore [Morus] of Ely, who
ve it to the elder Smith to use for
is edition, which appeared in A.D. 1722 under the auspices of his son.
xx Introduction. the great courtesy and kindness of the Librarian, Mr. H. Bead- shaw. While bearing the same testimony with others to the accuracy of Smith’s general text, he has been kind enough to collate the Moore MS. throughout as to the proper names, whether Latin or Saxon, all of which Smith had reduced to & standard Latin form. To his kindness also I am indebted for note 1 on p. 75, note 2 on p. 269, and note 1 on p. 270. ! The texts of the other three documents are based upon Smith's to be found in his edition. That of the Historia Abbatum was from a MS. in the Bodleian Library (Fairfax, 6); that of the Letter to Ecgberht from one in Merton College Library; and that of Boniface’s Letter to Cuthberht from the text to be found in Serarius’ edition of Boniface’s Letters. ‘These have all been collated afresh with their originals, and found to exhibit no important variation from them. The Letter to Cuthberht, however, is incomplete in Serarius’ edition, and the concluding portion is given from Spelman’s Concilia Bri- tannica,
My best thanks are due to the Rev. W. Stubbs, Regius Pro- fessor of Modern History, for the kindness with which he has looked over the sheets as they came from the press, and the valuable suggestions which he has from time to time made.
November 13, 1868.
HISTORIE ECCLESIASTICA ELENCHUS CAPITUM.
Prefatio Bede ad Regem Ceoluulfum. ^ -- ^
LIBER I.
car.
I. De situ Brittanis vel Hibernis, et priscis earum incolis ^
II. Ut Britteniam primus Romanorum Gaius Julius adierit — ..
IIL Ut eamdem secundus Romanorum Claudius adiens, Orcadas etiam insulas Romano adjecerit imperio. Sed et Vespasianus ab eo missus, Vectam quoque insulam Romanis subdiderit
Iv. ‘Ut Lucius Brittanorum rex missis ad Eleutherum papam lieri
um se fieri petierit —..
V. Ut Severus receptam Brittaniee partem vallo s optere distinxerit
‘VI. De imperio Diocletiani, et ut Christianos persecutussit — ..
VII. Passio sancti Albani et sociorum ejus, qui eodem tempore pro Dómino sanguinem fuderunt .. - - -
VIIL Ut hac cessante persecutione ecclesia in Brittaniis aliquan- tulam usque ad tempora Arians vesanie pacem. Bauer s.
IX. Ut regnante Gratiano Maximus in Brittann imperator cresus cum magno exercitu Galliam redierit —..
X. Ut Arcadio regnante Pélagius Britto mE gam Di superba
XI. Ut regnante Honoris Gratianus et Constantinus in Brittania tyranni creati, et mox prior in Brittonia, secundus in Gallia sint interempti m ^ - -
XIL Ut Brottonos Scottis vastati Pictisque Romanorum auxilia quesierint, qui secundo venientes, murum trans insulam fooerint; sed hoo confeatim a pmeíatis hostibus interrupto, majore sint calamitate depressi - -
XIIL Ut regnante Theodosio minore, cujus tempore Palladius ad Scottos in Christum credentes missus est, Brettones ab Aitio consule auxilium flagitantes non impetraverint ..
XIV. Ut Brettones fame famosa coacti, barbaros suis o finibus pepulerint ; nec mora, frugum copia, Juxura, pestilentia, e exterminium gentis secutum sit
XV. Ut invitato Brittaniam gens Anglorum, primo quidem adve sarios longius ejecerit; sed non multo post juncto cum his faxero in socios arma verterit .. - - -
c
tack
25
a6
33
xxii Elenchus Capitum.
car.
XVI Ut Brettones primam de gente Anglorum victoriam, duce Ambrosio Romano homine, sumpserint .. Me
XVII. Ut Germanus episcopus cum Lupo Brittaniam navigans, ot
primo maris, et porimodum Pelagianorum tempesiatem di virtute sedaverit =. ^ -
XVII. Utidem filam tribunl cooam inluminavert, ao deinde ad
boul a - - - -
XIX. Ut idem causa infirmitate ibidem detentus, et incendia domo- rum orando restinxerit, et ipse per visionem a suo sit Jan guore curatus — 2. - -
XX. Ut iidem episcop Brettonibus in pugna auxilium. lee tule- rint, sicque domum revergi sint
XXI. Ut renascentibus virgultis Pelagians pestis Germanus cun
- ' Severo Brittaniam reversus, prius claudo juveni incessum, deinde et populo Dei, condemnatis sive emendatis hereticis gressum recuperarit fidel ^ -
XXII. Ut Brettones quiescentibus ad tempus exteris, civilibus sese bellis contriverint, simul et majoribus flagitiis submerserint
XXIII. Ut sanctus papa Gregorius Augustinum cum monachis ad
dum genti Anglorum mitten epistola quoque illos
exhortatoria ne a laborando cessarent, “onfortavertt -
XXIV. Ut Arelatensi plcopo epistelam. pro eorum suscaptione miserit =. -
XXV. Ut veniens Brittaniam Augustinus primo in insula Tanato
regi Cantuarioram pradicaret; et sio septa ab eo licentia, -
Cantiam preedicaturus intraverit.
XXVI. Ut idem in Cantia primitive ecclesise " doctrinam sit imi- tatus et vitam, atque in urbe regis sedem episcopatus acce- perit -B - -
XXVIL Ut idem episcopus factus Gregorio pape, que aint Brit- tanie gesta mandarit, simul et de necessariis jus Tesponsa petens acceperit — .. -
XXVIII. Ut papa Gregorius epistolam. Arelatensi episcopo, pro ad- juvando in opere Dei Augustino, miserit
XXIX. Ut idem Augustino pallium, ot epistolam, ot Hare verbi Toinistros miseri — .. -
XXX. Exemplar epistole quam Malla abbati Patani pongentt misit - -
XXXI. Ut Augustinum per litteras, ne de virtutibus suis s gnare tur, hortatussit — .. -
XXXII. Ut ZEdilbercto regi litteras. " dona miserit. ^ -
XXXIII. Ut Augustinus ecclesiam Salvatoris instauraverit, et mo- nasterium beati Petri porci fecerit et de primo ejus. abbate Petro ^ -
XXXIV. Ut JEdilfrid rex Nordonhym brorum. Scottorum. gentes
-. . prelio conterens ab Anglorum finibus expulerit .. "
"
p
4a
43
lenchus Capitum. LIBER II. car. I. Deobitu beati papm Gregori — .. ^ - - IL Ut Augustinus Brettonum episcopos pro pace catholioa, etiam auireculo celesi coram aa facto monuerit; qu ills epem- entes ultio seouta sit III Ut idem Mellitum ac Justum d Tees ot de obitu ejus - " -
IV. Ut Laurentius cum coepiscopis suis Soottos unitatem sanctm 'ecclesim, ot maxime in pascha observando sequi monuerit ; et ut Mellitus Romam venerit .. - - ^
V. Ut defunctis ZEdilbereto et Sabercto fs successores eorum idolatriam resmacitarint, ob quod et Mellitus ao Justus a Brit- tania discesserint — ..
VI. Ut correptus sb apostolo Petro Leurentius ASodbaldum regem. ad Christum converterit, qui mox Melitum et Justum ad predicandum revocaverit — .. -
‘VIL. Ut Mellitus episcopus Almmes ‘stent sum civitatis orando restinxerit .. -
VII. Ut Bonifatios pepe Santo successori ejas pallium " epistolam miseri
IX. De imperio regis Eduini, ot ut veniens ad evangelizandum ei Paulinus primo fliam ejus cum aliis, fidei Christiane sacra- mentis imbuerit.
X. Ut pe Bonifatius eundém mem missis eris sit hortatus ad
XI Vt an conjagem ipsius, Ld opiate, saluti ilius sedulam spere curam monuerit
XII Ut 2Sduini, per visionem quondam sibi exuli ostenssm, sit ad credendum provocatus - - -
XIIL Quale consilium idem cum primatibus suis de peripenda fide Christi habuerit e£ ut pontifox ejus suas arts profana-
verit. - - ^ XIV. Ui idem Zduini cum sun gente fidelia sit factus; ot ubi Paulinus baptizaverit -
XV. Ut provincia Orientalium Anglorum fidem Christi suscoperit . XVI. Ut Paulinus in provincia Lindissi pradicaverit et de quali tate regni JEduini —..
XVII. Ut idem ab Honorio pape exhortatorias literas scope, asi etiam Paulino pallium miserit . -
XVIII. Ut Honorius, qui Justo in episeopatum Dorovernensis ec- Cleri. succes, ab eodem paps Honorio pallium et literas acceperit .. .
XIX. Ut primo idem Honorius, et post Johannes litteras genti Scottorum pro pascha simul et pro Pelagiana heresi miserint
XX. Ut occiso Aduino Paulinus Cantiam rediens Hrofensis ec- clesim presulatum susceperit —.. - - -
ca
133
136
xxiv Elenchus. Capitum.
' LIBER III.
car.
I. Ut primi successores Alduini regis et fidem sux gentis prodide- runt, et regnum porro Osualdus Christianissimus rex utrum- que restauravit. - ^ .
IL Ut de ligno crucis quod idem rex x contra Barbaros pugnaturus erexerat, inter innumera sanitstum miracula, quidam a dolentis brachii sit languore curatus — .. »" .
III. Ut idem rex postulans de gente Scottorum antistitem scooperit ZEéanom, idemque in insula Lindisfarnens sedem oyisonper
tus donaverit. E EP IV. Quando gens Pictorum fidem Chrisüpemeperit — .. 'V. De vita Zdani episcopi .. - - - VI. De religione ao pletate miranda Osoaldi rogis -
VII. Ut provincia Occidentalium Saxonum verbum Dei, predicante
Birino, susceperit; et de suecemoribus ejus Agilberea et o. -
VIII. Ut rex Cantuariorum Earconberet idola destrui priecoperit ; ot do fia eju Eareongota, e propingva Zdilbegu, sacrata Deo virginibus . -
IX. Ut in loco in quo occisus est rex Osauld, crebra sanitatum mire- cula facta; utque ibi primo jumentum cujusdam viantis, ac
deinde puella paralytica sit curata =. -
X. Ut pulvis loci illius contra ignem valuerit... i n
XI. Ut super reliquias ejus lux celestis tota nocte steterit; et ut per eas sint diemoniaci curati .. - -
XII. Ut ad tumbam ejus sit puerulus e febre cutus
XIII. Ut in Hibernia sit quiam per reiquins ejus a mortis artículo revocatus .. -
XIV. Ut defuncto Paulino, Hthamar pro eo Hrofensis ecclesia pre- sulatum susceperit; et de hhumilitate mirabili regia Osuini, qui ab Osuiu crudeli cede peremptus est.
XV. Ut episcopus Aidan nautis et tempestatem futuram "predizert,
et oleum sanctum quo hanc sedarent dederit — .. ^
XVI. Ut idem admotum ab hostibus urbi Tim ignem o amoveri ..
XVIL Ut apposta. ecclesi cui idem accumbens obierat, ardente emtera domo, flammis absumi nequiverit et de interna vita ejus . ^
XVIIL De vita vel morte religiost regis Sigbercti B -
XIX. Ut Furseus apud Orientales Anglos monasterium fecerit; e& de visionibus vel sanctitate ejus, cui etiam caro post mortem incorrupta testimonium perhibuerit — .. i
XX. Ut defuncto Honorio pontificatu sit functus Deusdedit; ee qui ‘in tempore illo Orientalium Anglorum, qo Hrofonia ecclesise fuerint antistites -
XXL Ut Ut provincia Mediterraneorum. Asgoron sub rege Peada
Christiana sit facta .. - -
racR
139
141
. 443
145 148 150
151
355
157 159 160 163
164
165 169
170
igi 173
174
179 180
Elenchus. Capitum.
car,
XXII. Ut Orientales Sexones fie quam dudur abjecerant, ub rege Sigbercto, pradicante Ceddo receperint
XXIII. Ut idem episcopus Cedd loeum monasterii constrnendi ab Oidilualdo rege accipiens orationibus ac jejuniis Domino con- secraverit ; et de obitu ipsius ..
XXIV. Ut provincia Merciorum, oociso rege Pond, fdem Christi susceperit: et Osuiu pro adepta victoria possessiones et territoria ad construenda monasteria dederit ..
XXV. Ut questio sit mota de tempore paschis, adversus eos qui de Soottia venerant — .. -
XXVI. Ut Colman victus domum redierit, et Toda pro [illo episco- pata sit functus : qualisque ils doctoribus fuerit habitus ecclesia — .. - ^
XXVII. Ut Eogberet, vir sanctus do natione Anglerem, monachi- cam in Hibernia vitam duxerit.
XXVIII. Ut defuncto Tuda, Vilfrid in Gallia, “Cendda md Occi- dentales Saxones, in provincia. Nordanhymbroram sint ordi- nati episcopi M .-
XXIX. Ut Vighard presbyter ordinandus in axchiopiscopum, Romam de Brittania sit missus: quem remissa mox scripta pape apostolici ibidem obiisse narraverint m -
XXX. Ut Orientales Saxones tempore mortalitatis ad idolatriam reversi, sed per instantiam Jarumanni episcopi mox sint ab errore correct i - - m
LIBER IV.
I. Ut defuncto Deusdedit, Vighard ad suscipiendum episcopatum Romam sit miss sed illo ibidem defuncto, Theodorus archiepiscopus mE et cum Hadriano abbate sit Brit- taniam missus - - -
II. Ut Theodoro cuncta peragrante, Anglorum. voclesin oum catho- lica veritate, literarum quoque sanctarum ceperint studiis imbui: et ut Putta pro Damiano Hrofensis mE sit factus antes — .. -
III. Ut Ceadda, de quo supra dictum. est, provincie Merclorom sit episcopus datus; et de vita et de olla et sepultura ejus
IV. Ut Colman episcopus, relicta Brittania, duo monasteria in Scottia, unum Scotis, alterum Anglis quos secum adduxerat. fecerit,
"V. De morte Osuiu et Ecgbercti ; et do synodo facta ad locom Herutforda, oui presidebat Archiepiscopus Theodorus
VI. Ut deposito Vynfrido, Sexuulf episcopatum ejus acceperit, ot Earconuald Orientalibus Saxonibus sit episcopus datus
VIL Ut in monasterio Bericinensi, ubi corpora sanctimonialium feminarum poni deberent, oxlesti sit luce monstratum ..
‘VEIL Ut in eodem monasterio IT virginem qua se erat secutura, clamaverit ; utque alia de corpore egressurs, jam particulam futare lucis aspexerit -
205
206
209
an
230
xxvi Elenchus Capitum.
car.
IX. Que sins ostensa celitur signa cum et ipsa mater ongregationia illius e mundo transiret. -
x. Vi ad cymiterim ejosdem monasteri orans once Lumen ra.
XI. Ut rex je prorincia: Scbbi, in monacios vitam converss- ^
- tione finierit - m -
XII. Ut episoopatum Occidentalivm Saxonum pro Leutherio Hadi, episcopatum Hrofensis ecclesim pro Putta Cuichelm, et pro ipeo Gefimund acceperit: et qui tune Nordanhymbrorum fuerint episcopi
XIIL Ut Vilfrid episeopus provinciam Australium Sexonum m Christum. converterit m
XIV. Ut intercessione Osualdi regis peatifera mortalitas sit sublata.
XV. Ut Cedualls rex, interfecto rege Australium Saxonum AEdil- valch, provinciam illam seva cede ac depopulatione attriverit
XVI. Ut Vecto insula Christianos incolas susceperit, cujus regii duo pueri statim post acceptum baptisma sint interempti -
XVIL De synodo fca in campo Haethídda, presidente archio-
"Theodoro
Pisoopo XVIII. De Johanne cantatore sedis patton, qui proper docen dum Brittaniam venerit
XIX. Ut Edilthryd regina virgo perpetua permanser eujus nec corpus in monumento corrumpi potuerit M M
XX. Hymmwdeila — .. - XXI. Ut Theodorus episcopus inter oghidum " JEdileedum regen
pacem fecerit.
XXIL Ut vincula cojuadam opts cam pro eo mise cantarenter, soluta sint .. m m -
XXIII. De vita et obitu Hilde abbatia iaa. ^ - -
XXIV. Quod in monasterio ejus fuerit frater, cul donum canendi sit divinitus concessum - - -
XXV. Qualis visio onidam viro Dei apparuerit, priusquam mona- sterium Coludanse urbis esset incendio Sonsunpium -
XXVI. De morte Ecgfridi et Hlotheri regum .. e
XXVIL Ut vir Domini Cudberct sit episcopus factus: utque in monachica adhuc vita positus vixerit vel docuerit -
XXVIIL Ut idem in vita anachoretica et fontem de arente terra orando produxerit, et segetem de labore manuum ultra tempus serendi acceperit — ..
XXIX. Utidem jam episoopus obitum suum proxime etam Her bercto anachoreta preedixerit - -
XXX. Ut corpus illius post. deci annos sepulture sit corroptio- nis immune repertum: neo mulio post suocemor epipoopatus ejus de mundo transierit -
XXXI. Ut quidam ad tumbam ejus sit & persiyi nstus
XXXIL Ut alter ad reliquias ejus nuper fuerit ab oculi languore curatus 4. ” - -
race
339
Elenchus. Capitum. LIBER V.
car, I. Ut Oidiluald successor :Cudbercti in anachoretica vita, laboranti- ; bus in mari fratribus, tempestatem orando sedaverit - II. Ut piscopus Johannes mutum et seabionm benedioendo curse verit. E - oo m TIL, Ut puellam languentem orando snaverit - - 7
IV. Ut conjugem comitis infirmam aqua benedicta curved — 'V. Ut item puerum comitis orando a morte revocaverit .. » ‘VL. Ut clericum suum ,cadendo contritum eque orando ac benedi-
cendo a morte revocaverit ^ ^ ^ e
‘VI. Ut. Cedualla rex Occidentalium Saxonum, baptizandus "Romam venerit: sed et successor ejus Ini eadem iorum apostolorum limina devotus adierit — .. -
‘VIII. Ut Theodoro defuncto archiepiscopatus gradum Berctuald susceperit: et inter plurimos quos ordinavit, etiam Tobiam. virum doctissimum Hrofensi ecclesie fecerit antistitem
IX. Ut Ecgberct vir sanctus ad predicandum in Germaniam venire voluerit, nec valuerit: porro Victberct advenerit quidem ; sed quia nec ipse aliquid profeciast, rursum in Hiberniam unde venerat, redierit.
X. Ut Vilbrord in Fresia pemdicang, "multos ad Christum conver- terit ; et ut socii ejus Henualdi sint martyrium paasi -
XL. Ut viri venerabiles Suidberct in Brittania, Vilbrord Roms sint. in Fresiam ordinati episcopi —.. m l »
XII Ut quidam in provincia Nordanbymbrorum a mortuis re- surgens, multa et tremenda et desideranda que viderat narraverit ..
XIII. Ut e contra alter ad mortem veniens, oblatum sibi a damoni- bus codicem suorum viderit peccatorum .
XIV. Ut item alius moriturus deputatum. sibi md inforos locum penarum viderit — ..
XV. Ut if, Plorime Scottorum eodesim, instante Adamnano, catho-
licum pascha muceperit ique idem Worom de locis sanctis
scripserit .. XVI. Que in eodem libro de loco Dominios sativa passioni, + et resurrectionis commemoraverit -
XVII. Que item de loco ascensionis Dominica, et sepa pate archarum
XVII. Ut Australes Saxones episcopos acceperint. Eadberctum et Eollan, Occidentales Dasibelon et Aldhelmum; et de scriptis ejusdem Aldhelmi —.. - - "
XIX. Ut Coinred Merciorum, et Offa Orientalium Saxonum rex in monachico habitu Romi vitam finierint ; et de vita vel obitu
Vilfidiepiscopi —.. . XX. Ut religioso abbati Hadriano Albina, Vilfrido in <plcopatam Acca successerit =. : - -
"xxvii
ries ago
aga 294 295 396
297
300
302
328
33
34r
xxviii Elenchus Capitum.
car, XXI. Ut Ceolfrid abbas regi Pictorum architectos ecclesia, simul et epistolam de catholico pascha vel de tonsura miseri —..
XXII. Ut Hiienses monachi cum mibjectia sibi monasteriis cano-
nicum predicante Ecgbercto celel pascha oeperint .. XXIII. Qui sit in greet status gentis Anglorum, vel Brittanim totius “ - - - -
XXIV. Ronspitulatio chronica totius operis; et de persona Auctoris
‘Vita Sanctorum Abbatum monasterii in Uuiramutha et Gyruum, Benedicti, Ceolfridi, Eosteruini, Sigfridi, atque Hustbercti, ab ejusdem monasterii presbytero et monacho Baeda composita ..
Venerabilis Baedee Epistola ad Eogberctum Antistitem .. -
Epistola Bonifacii ad Cudberthum — .. - B -
391 497
GLORIOSISSIMO REGI
CEOLUULFO!:
BAEDA FAMULUS CHRISTI, ET PRESBYTER.
ISTORIAM Gentis Anglorum ? Ecclesiasticam quam nuper edideram, libentissime tibi desideranti, rex, et
prius ad legendum ac probandum transmisi, et nunc ofthe follow- ad transscribendum ac plenius ex tempore meditan- dum retransmitto: satisque studium tue sinceritatis amplector, quo non solum audiendis Scripture sancte verbis aurem sedulus accommodas, verum etiam noscendis priorum gestis sive dictis et maxime nostre gentis virorum illustrium, curam vigilanter impendis, Sive enim historia de bonis bona referat, ad imitan- dum bonum auditor sollicitus instigatur; seu mala commemoret de pravis, nihilominus religiosus ac pius auditor sive lector devitando quod noxium est ac perversum, ipse sollertius ad exsequenda ea que bona ac Deo digna esse cognoverit, accen- ditur. Quod ipsum tu quoque vigilantissime deprehendens, historiam memoratam in notitiam tibi simulque eis quibus te + Cooluulfo] Seebelow,Hib.v.o.23, co. 15, 2, ‘Anglorum sive Saxo- with note there. num gens, and then a part of that NE lorum] By this name here race, as also in c. 15. By Beda, lesignates the whole of the however, who belonged himself to pools inhabitants of Britain, the Angle section of the Anglo- although in lib. i. c. 15, and else- Saxon race, that race is commonly where, he distinguishes between called the Angli. And in his time Angles and Saxons. This double the Angles, besides that they had use of the name Angli bas led to peopled the greater part of South some confusion. We may remark Britain, were in fact the more promi- exactly the same of the name nent tribe of the two. See Intro-
Saxones; this name first being used duction. to designate the whole race, as in
[^ B
2 Bede Profatio.
regendis divina preefecit auctoritas, ob generalis curam salutis latius propalari desideras.
Ut autem in his que scripsi, vel, cseteris auditoribus sive lec- toribus hujus Historie occasionem dubitandi subtraham, quibus hec maxime auctoribus didicerim breviter intimare curabo. Beda thanks Auctor ante omnes atque adjutor opusculi hujus Paver ters"? Albinus? abba reverentissimus vir per omnia doc- Abbot Albinus, tissimus extitit; qui in ecclesia Cantuariorum a beate memorim Theodoro archiepiscopo et Hadriano abbate viris venerabilibus atque eruditissimis institutus, diligenter omnia que in ipsa Cantuariorum provincia vel etiam in contiguis eidem regionibus a discipulis beati papse Gregorii gesta fuere, vel monimentis literarum vel seniorum traditione cognoverat: et ea mihi de his que memoria digna videbantur, per religiosum Lundoniensis ecclesie presbyterum. Nothelmum’, sive literis mandata sive ipsius Nothelmi viva voce referenda, transmisit. Qui videlicet Nothelmus postea Romam veniens, nonnullas ibi beati Gregorii paps simul et aliorum pontificum epistolas, per- scrutato ejusdem sancte ecclesie Romans scrinio permissu ejus qui nunc? ipsi ecclesise presest Gregorii pontificis, invenit, rever-
men tibi vice remunerationis sque
1 Albinus] A disciple of Arch- bishop Theodorus, who died abbot of the monastery of SS. Peter and Paul at Cant See infra, v. 20.
‘The following letter, addressed to him by Beds in gratitude for his help towards this history, is given
by Mabillon, Vetera Dd 9: ‘Desideratissimo et reveren- tissimo patri Albino Beda Christi famulussalutem, Gratantiasime sus- cepi munuscula tus dilectionis, qua per venerabilem fratrem nostrum Nothelmum presbyterum mittere dignatus ee, et maxime litteras qui- bus me secunda vice in Ecclesiastica. gentis nostre Historia, ad quam me scribendam jamdudum instigaveras, creber adjuvare atque instituere cu- rasti. Propter quod et ipse tibi rectissime eandem historiam, mox ut consummare potui, ad tranascri- bendum remisi. Sed et aliud, quod te partim desiderare comperi, volu-
ad transscribendum destinavi, licet illud quod de structura templi Salomonis atque allegorice ejus in- terpretatione nuper edidi. Teque,
pium Judicem sedulus intercedere memineris, sed et eos ad quos eadem. nostra opuscula pervenire feceris, hoc idem facere monueris. Bene vale, semper amantissime in Christo pater optime,"
2 Nothelmum] He was afterwards
archbishop of Canterbury. Bede Contin. ad a. 735.
? dus qui nunc] ‘Gregory III ascended the papal throne on 18th March, A.D. 731: and aa Beda alludes to events which occurred on roth June ensuing, and as some little interval may be supposed to have elapsed between the completion of
Bela: Prafatio, 3
susque nobis nostre Historie inserendas, cum consilio prefati Albini reverentissimi patris adtulit. A principio itaque voluminis hujus usque ad tempus quo gens Anglorum fidem Christi percepit, ex priorum maxime scriptis binc inde collectis ea qus promeremus didicimus. Exinde autem usque ad tempora presentia, que in ecclesia Cantuariorum per discipulos beati pape Gregorii sive successores eorum, vel sub quibus regibus gesta sint, memorati abbatis Albini industria Nothelmo, ut diximus, perferente cognovimus. Qui etiam provincie Orien- talium simul et Occidentalium Saxonum nee non et Orientalium Anglorum atque Nordanhymbrorum, a quibus presulibus vel quorum tempore regum gratiam evangelii perceperint, non- nulla mihi ex parte prodiderunt. Denique hortatu precipue ipsius Albini ut hoc opus adgredi auderem provocatus sum. Sed et Danihel! reverentissimus Occidentalium Bishop Saxonum episcopus qui nunc usque superest, non- Denibel nulla mihi de historia ecclesiastica provincie ipsius simul et proxima illi Australium Saxonum nec non et Vecte insule, literis mandata declaravit. — Qualiter vero per ministerium Ceddi et, Ceadda religiosorum Christi sacerdotum, vel provincia Merciorum ad fidem Christi quam non noverat, pervenerit, vel provincia Orientalium Saxonum fidem quam olim exsufflaverat, recuperaverit, qualis etiam ipsorum patrum vita vel obitus extiterit, diligenter a fratribus monasterii quod ab ipsis conditum Lestingaeu? cognominatur, agnovimus. Porro in the monks of provincia Orientalium Anglorum que fuerint gesta ^ lestingham, ecclesiastica, partim ex scriptis vel traditione priorum, partim reverentissimi abbatis Esi relatione comperimus. At ana abbot vero in provincia Lindissi que sint gesta erga fidem. el. this work and its circulation, it is Church of Rome; and that this por- generally presumed thai reference is tion of the prefsco—tho authoritiea ere made to the third, not the upon which the work was compiled second, Pope Gregory. It is by no —acoompanied it when sent, in its however, that unfinished state, for the inspection the access to the Papal Registers, of of Ceolwulf Stevenson. which Nothelmus availed himself, ! Danthel] See v. 18, and note was granted by Gregory IL, who, there. before his accession to the PapalSee, — ? Lastingaes) See iii, 23, and 19 May, A.D. 715, was librarian to the note th Ba
4 Beda Prafatio.
Christi quieve successio sacerdotalis extiterit, vel literis reveren- tissimi antistitis Cynibercti! vel aliorum fidelium virorum viva voce didicimus. Que autem in Nordanhymbrorum provincia ex quo tempore fidem Christi perceperunt usque ad presens per , diversas regiones in ecclesia sint acta,non uno quolibet auctore, sed fideli innumerorum testium qui hee scire vel meminisse poterant adsertione cognovi, exceptis his que per meipsum nosse poteram. Inter que notandum, quod ea que de sanctissimo patre et antistite Cudbercto vel in hoc volumine vel in libello Gestorum. ipsius conseripsi, partim ex eis que de illo prius a fratribus ecclesise Lindisfarnensis scripta reperi adsumpsi simpliciter fidem historie quam legebam accommodans, partim vero ea que certissima fidelium virorum adtestatione per me ipse cognoscere potui sollerter adjicere curavi. Lectoremque suppliciter obsecro, ut si qua in bis que scripsimus aliter quam se veritas habet posita repererit, non hoc nobis imputet qui, quod vera lex historism est, simpliciter ea que fama vulgante collegimus ad instructionem posteritatis literis mandare studuimus. Preterea omnes? ad quos hec eadem Historia pervenire poterit nostra» nationis legentes sive audientes suppliciter precor, "ut pro meis infirmitatibus et mentis et corporis apud supernam Clementiam sepius intervenire meminerint ; et in suis quique provinciis hanc mihi sue remunerationis vicem rependant, ut qui de singulis provinciis, sive locis sublimioribus, quse memo- ratu digna atque incolis grata credideram diligenter adnotare curavi, apud omnes fructum pie intercessionis inveniam. 1 Cynibercti] See iv. 12, v. 23. hiatus here, and inserts the Para: * Preterea...inveniam) Thislast graph at the end of the His paragraph is placed at the end of FF'the scribe had been doubtfal to the History by every good MS. ex- which place to refor it, perhaps bav-
cept More's, and the Harleian 4978. ing examples of both arrangements One of the Cotton MSS. leaves a before him.
HISTORIA ECCLESIASTICZE GENTIS ANGLORUM
LIBER PRIMUS.
CAP. I! De situ Brittanie vel Hibernia, et priscis earum incolis.
RITTANIA oceani insula, cui quondam? Albion nomen fuit,
inter septentrionem et occidentem locata est, ite of Germanie, Gallie, Hispanie, maximis Europm Britain. partibus multo intervallo adversa. Que per milia passuum Octingenta? in boream longa, latitudinis habet milia ducenta, exceptis dumtaxat prolixioribus diversorum promontoriorum tractibus, quibus efficitur ut circuitus ejus quadragies octies septuaginta quinque milia compleat. Habet* a meridie Galliam Belgicam, eujus proximum litus transmeantibus aperit civitas qu dicitur Rutubi portus, a gente Anglorum nunc corrupte -
* Car, L] This description of Bri- tain is pieced from the accounts of Plinius, Solinus, Orosius, Dio Cas- sius, and Gildas.
3cui quondam] ‘Inter Septen- trionem et Occidentem jacet; Ger- manie, Gallie, Hispsnie, multo maximis Europe partibus magno intervallo adversa. Albion ipsi no- men fuit . . . abest a Gessoriaco Morinorum gentis litore, proximo trajectu quinquaginta M . .. Agrippa
itudinem D.c00. M. pass, osse . .
it.’ Plinius Secundus, iv. 30. octingenta) 'Octingentorum in longo milium, ducentorum in lato spacium, exceptis diversorum prolixi- oribus promontoriorum tractibus."
Gildas, Historia, i. ‘Octingenta et amplius millia passuum longa... Circuitus Britannize quadragies octies inta quinque milli passuum Solini Polyhistoria, xxii.
tuagi sunt.’
* Habet| 'Habet a meridie Gal- lins; cujus proximum littus trans- meantibus civitas aperit, que dicitur Butubi portus. .. A tergo unde oceano infinito patet Orcadas insulas habet, Totius Orbis Descriptio, quoted in Monumenta Historica Britannica, p. xix.
* Rutubi portus] Ritupis, Anto- minus; Ratupis, Tabula Peutingeri- ana; Povro/ma, Ptolemgus; Ru- tupis, Notitia utriusque Imperii; Rutupie, Ammianus Marcellinus;
6 Historia. Ecclesiastica. [Lzs. 1. Reptacestir vocata, interposito mari a Gessoriaco Morinoram gentis litore proximo, trajectu milium quinquaginta, sive, ut quidam! scripsere, stadiorum quadringentorum quinquaginta. A tergo autem, unde oceano infinito patet, Orcadas insulas habet. Opima frugibus atque arboribus insula, et alendis apta peco- lteprodue, — ribus ac jumentis; vineas etiam quibusdam in locis germinans: sed et avium ferax terra marique generis diversi. Fluviis quoque multum piscosis, ac fontibus preclara copiosis, et quidem precipue issicio* abundat et anguilla. Capiuntur autem sepissime et vituli marini, et delphines, necnon et pallens : exceptis variorum generibus conchyliorum ; in quibus sunt et museule, quibus inclusam sepe margaritam, omnis quidem coloris optimam inveniunt, id est, et rubicundi, et purpurei, et jacintini et prasini sed maxime candidi. Sunt et cochlee satis superque abundantes, quibus tinctura coccinei coloris conficitur, cujus rubor pulcherrimus nullo unquam solis ardore, nulla valet pluvisrum injurias pallescere; sed quo vetustior est, eo solet esse venustior. Habet fontes salinarum, habet, et fontes calidos, et ex eis fluvios balnearum calidarum, omni stati et sexui per distincta loca, juxta suum cuique modum accommodos. Aqua enim (ut sanctus Basilius? dicit) fervidam qualitatem recipit, quum per certa quedam metalla transcurrit, et fit non solum calida, sed et ardens. Quse etiam venis metallorum *, eris, ferri, et plumbi et argenti fecunda, gignit et lapidem gagatem plurimum optimumque: est autem nigrogemmeus et ardens igni admotus, incensus serpentes fugat, adtritu calefactus adplicita detinet sque ut succinum. Erat
Reptacester, Henry of Huntingdon; orépas be peréddow woóryros ward mow Richborough. Nennius calla 2. Mdfolow mposAaBoboa, ir Ths the whole lale of Thanet Ruichim. ^ abrü ‘rod wwotror alriar (lovea
4 H quidam] 5 m xpo. otra dx- cee niv fs js Kekrudis oe tr seti d
xal rerpaxociovs 73 cwvropírorov. gam gagates
Dio Cassius, Hist. Rom. xxxix. * A Gessoriaco de Galliis Ritupis portu Britanniarum stadia numero oo0.t.” Antoninus, Itinerarium,
? inicio] A pike. Cf. "esox."
? 8. Basilius] "Hy 8% wad Oep-
copiam ; hio plurimus optimusque est Pc si decorem requiras, ni Si nator, aque ario olo Te- stinguitur: si potestatem, attritu cale- factos applicita detinet [que] atque succinum. Solinus, xxii.
Car.1] . 00 Gentis Anglorum. 7
et civitatibus! quondam viginti et octo nobilissimis insignita, preter castella innumera, que et ipsa muris, turribus, portis, ac seris erant instructa firmissimis,
Et quia prope sub ipso septentrionali vertice mundi jacet, lucidas* state noctes habet; ita ut medio sepe and climate. tempore noctis in questionem veniat intuentibus, utrum cre- pusculum adhuc permaneat vespertinum, an jam advenerit matutinum, utpote nocturno sole non longe sub terris ad orien- tem boreales per plagas redeunte: unde etiam plurime longitu- dinis habet dies estate, sicut et noctes contra in bruma, sole nimirum tunc Lybicas in partes secedente, id est, horarum decem ‘et octo: plurime item brevitatis noctes estate et dies habet, in bruma, hoc est, sex solummodo squinoctialium horarum : cum in Armenia, Macedonia, Italia, ceterisque ejusdem linee regio- ibus longissima dies sive nox quindecim, brevissima novem compleat horas.
Hee in presenti, juxta numerum librorum quibus Lex Divina scripta est, quinque gentium linguis, unam eamdem- tts gs, que summe veritatis et vere sublimitatis scientiam Peoples. scrutatur et confitetur, Anglorum? videlicet, Brettonum, Scot- torum, Pictorum et Letinorum ‘, que meditatione Scripturarum
? civitatibus] Contrast with this Caer Sciont or Custeint, Segon-
Cresar'a description of an ‘oppidum,’ tiscum, Carnarvon. B.G. v. a1, and Strabo's of a rd, _? Iucidas) 'In Britannia xvii
Geogr. iv. quoted M. H. B. p. "The number of twenty eight is also given by the so-called Nemnius, o. Ixvii, but Ptolemy, ii. 2,ciro. a.D.120, counts fifty-six,’ and Marcianus, M. H. B. p. xvii, third century, fifty- nine, The date of Nennius' list is fixed by the appearance of the name Caer Guorthigern among the cities, The chief places which have been identified areCaer Ebrauc, Eboracum, York; Caer Municip, probably Veru- lamium near St. Alban’s; Caer Colun, Camalodunum, Colchester ; the two Caer Gwents—one Venta Belgarum, Winchester, one Venta Icenorum, Caistor : the two Caer Legions—one Deva, Chester, one Isce, Caerleon ; Caer Guoricon, probably Uriconium, ‘Wroxeter ; Caer Ceint, Canterbury ;
[hore sunt] ubi estate lucide noctes titi diebus accedente sole propius verticem mundi, angusto lucia ambitu, subjecta terme con- tinuos dies habere senis mensibus ; noctesque e diverso ad brumam re- moto. Plin. ii. 77. ? Anglorum) Teutonic. Seec. 15, and note there. * Latinorum] ‘In minute ethno- logy, it may perhaps be better to of the Legionary population rather than of the Latin. This is because & Roman population might be anything but native to Rom Tt might be strange to Ital to the Italian language. What might thus have been the case, actually was so. "The imperial forces which oocu- pied Britain, and supplied what is
8 Historia Ecclesiastica
emteris omnibus est facta communis.
[Lazs. 1. In primis autem hee
insula Brettones solum! a quibus nomen? accepit, incolas habuit, qui de tractu Armoricano’, ut fertur, Brittaniam advecti, australes sibi partes illius vindicarunt.
Et cum plurimam insule partem, incipientes ab austro, possedissent, contigit gentem Pictorum de Scythia‘, ut perhi- bent, longis navibus non multis oceanum ingressam circum-
usually called the Roman element to the original Keltic basis, were Ger- mans, Gauls, Iberians, &c. as the case might be; rarely pure Roman. Tho Notitia utriusque [mperii, adocu- ment referrible to some time subse- quent to the reign of Valens—inas- much as it mentions the province of Valentia gives us, ae elementa of our legio tion, —
1. Germans? ie Tungricn, Tun
ters), Morini, Galli, 3. Iberians : Hispani. 4. Probable Slavonians: Dalmate, Dici, Thraces Thaifale, £ Sy and 6. Mauri’ ‘ith’s Dict. art. Britan- E E ? Brettones solum) Probably Celts of the Kymric type ; although Meri- vale, i. 404, supposes a Gaelic im- migration before the Kymric one. We must except the Belge, whom Cesar found in South Britain, and describes as mostly Teutons, B. G. i3. Merivale, i. 223, thinks that they may have been Kymry who became mixed with Teutons before their immigration from the north of France. See the matter well summed
up by Palgreve, Ang. Bax, Eng. 4- ? nomen] Brettones is but a cor- ruption of Britanni, whence the name
Britannia. The name Britanni was probably given by Iberian coasting. voyagers, Its root is the Celtic ‘bri,’ strength ; but its form is undoubtedly Iberic, sharing as it does the medial syllable *etan' with other Iberic nations: e.g. Aqu-itan-i, Lus-itan-i, Maur-etan-i, &c. See Taylor's Words
and Places, p. 60.
? tractu Armoricano] ‘Smith as- sumes that by the words “tractu Armoricano” "Beda means modern Bretagne, but this is by no means clear when we remember the state- ment of Cer, B. G. vil 57, "universe civitates que oceanum attingunt Gallorum consuetudine
Armoric aj tur.” The word Armorica, compounded of Paro" before, and “more,” tho sea, i
consequently capable ofa much wider interpretation than has been assigned to it.’ Stevenson.
* Pictorum de Scythia] Hence the famous Pictish controversy; for Scy- thia is a general name for the Scan- dinavian continent. If we rely on Beda'sauthority, weshall oonsiderthe Picta to be Scandinavians with Pin- kerton and Latham. But they were probabl rather Celta of the Kymric type, wl ing beyond the pale of Roman ci tion, had maintained their savageness of manners; and were the same who were known to the Romans by the name of Caledonii and Mate. It is not before the fourth century that we hear of Picti; and by this name probably ‘the Ro- mans meant merely painted people, without any consideration about
anguage, or other ethnical melde t does not appear that the Scots from Ireland were self- pointer and hence the distinction.’
urton's Hist. of Scotland, i. 207. See too Scott, Periodical Criticism, "Works, xx. 301; Palgrave, Ang. Sax. Eng. P.7. They are known to the Irish chroniclers by the name of Cruithneach.
Car. 1] Gentis Anglorum. 9
agente flatu ventorum, extra fines omnes Brittanie Hiberniam pervenisse, ejusque septentrionales oras intrasse, atque inventa ibi gente Scottorum, sibi quoque in partibus illius sedes petisse, mec inpetrare potuisse. Est autem Hibernia insule omnium post Brittaniam maxima, ad occidentem quidem Brittanise sita ; sed sicut contra aquilonem ea brevior, ita in meridiem se trans illius fines plurimum protendens, usque oontra Hispanis septentrionalia, quamvis magno squore interjacente, pervenit. Ad hanc ergo usque pervenientes navigio Picti, ut diximus, petierunt in ea sibi quoque sedes et habitationem donari. Respondebant Scotti, quia non ambos eos caperet insula: ‘sed possumus, inquiunt, ‘salubre vobis dare consilium quid agere valeatis. Novimus insulam aliam esse non procul a nostra, contra ortum solis, quam spe lucidioribus diebus de longe aspicere solemus. Hanc adire si vultis, habitabilem vobis facere valetis: vel si qui restiterit, nobis auxiliariis utimini' ltaque petentes Brittaniam Picti, habitare per septentrionales? insule partes ceperunt, nam austrina Brettones occupaverant. Cum- que uxores Picti non habentes peterent a Scottis, ea solum conditione dare consenserunt, ut, ubi res perveniret in dubium, magis de feminea regum prosapia, quam de masculina regem sibi eligerent; quod usque hodie apud Pictos constat esse servatum. . Procedente autem tempore Brittania post Brettones et Pic- tos, tertiam Scottorum nationem? in Pictorum parte recepit;
1 per septentrionales] ‘The line of separation between the Scotch and Irish Kelts . . . would run obliquely from 8.W. to N.E, straight up Loch Fyne, following nearly the boundary between Perthshireand Argyle,trend- ing to the N.E. the present. boundary between Perth and Inver- ness, Aberdoen and Inverness, Banff and Elgin, till about the mouth of the river Spey. The boundary be- tween the Picts and English may have been much lese settled, but it probably ran from Dumbarton, along the upper edge of Renfrewshire, Lanark, and Linlithgow, till about ‘Abercorn ; that is, along the line of
the Clyde to the Frith of Forth.’ Kemble’s Saxons in England, ii. f e Innes Scotland in the
fiddle pp. xi-xvii.
?. Scoltorum nationem] According io the Irish chroniclers Cormac O'Conor, king of Ulster, ravaged the conata of Argyle and the isles about. A.D. 240; and subsequently assigned Cantire, Knapdale, Lorn, Argyle, and Bresdalbane to Cairbre Riada for a fixed possession, O'Conor's Rerum Hibernicarum Scriptores, ii. 4r, 38. ‘There was probably & flux and reflux of population, and the history of these tribes is much clouded by fable; Palgrave,
10 Historia Ecclesiastica [Lt qui duce Reuda' de Hibernia progressi, vel amicitia vel ferro sibimet inter eos sedes quas hactenus habent, vindicarunt: a quo videlicet duce usque hodie Dalreudini vocantur, nam lingua eorum? ‘daal’ partem significat. Hibernia autem et latitudine sui status, et salubritate, ac serenitate serum multum Brittanie prestat, ita ut raro ibi nix plusquam tridusna remaneat: nemo propter hiemem aut fona secet estate, aut stabula fabricet jumentis: nullum ibi reptile videri soleat, nullus vivere serpens? valeat: nam sspe illo de Brittania adlati serpentes, mox ut proximante terris navigio, odore aeris illius adtacti fuerint, intereunt: quin potius omnia pene que de eadem insula sunt eontra venenum valent. Denique vidimus* quibusdam a ser- pente percussis, rasa folia? codicum qui de Hibernia fuerant, et ipsam rasuram aque immissam ac potui datam, talibus protinus totam vim veneni grassantis, totum inflati corporis absumsisse ac sedasse tumorem. Dives lactis ac mellis insula, nec vinearum expers, piscium volucrumque, sed et cervorum caprearumque venatu insignis. Heo autem proprie patria Scottorum est: ab hac egressi, ut diximus, tertiam in Brittania Brettonibus et Pictis gentem addiderunt. Est autem sinus maris permaximus, qui antiquitus gentem Brettonum a Pictis secernebat, qui ab occidente in terras longo spatio erumpit, ubi egt civitas Brettonum munitissima usque hodie que vocatur Alduith*: ad cujus videlicet sinus partem septemtrionalem Scotti, quos diximus, advenientes, sibi locum patrise fecerunt. Eng. p. 28. The tenth
Sax. i acest iod Cairbre, Fergus the son of Ero, mding to Bucha-
It is certainly Teutonic: cf. the Saxon ‘dal,’ modern German * theil." ? serpens] ‘Tilic nullus anguis;
mars Fergus IL, tho fortieth king of Scotland, led the final migration from Ireland about A.D. 500.
1 duce Reuda] This may well be Oairbre Riada, whose second name is probably ‘ruadh,’ the Gaelio for red. But it is hard to believe that such a surname would have been incorporated into the name of the country. “Dalrinds is alo spelt Dal
? lingua eorum) Latham states that the word ‘dal’ is not Irish but Norse.
Solinus, xxii. * vidimus] The Saxon version has “some men saw.’ * folía] ‘Reperta est herba qum vocatur Britannica... [y quoque et contra ser- tes! Plin. xxv. 6.
* Alcluitk) * Quod linguaeoram[; Brettonum] significat petram Clui est enim juxta flavium nominis illi Infra, o. 12. Tho first syllable is common to Albion, Albania, both which signify the hilly land. By
Car.n.] Gentis Anglorum. ll
CAP. IL!
Ut Brittaniam primus Romanorum Gaius Julius adierit.
VznUM eadem Brittania Romanis usque ad Gaium Julium Ceesarem inaccessa atque incognita fuit: quianno*ab | 2o.5* Conquest by Urbe condita sexcentesimo nonagesimo tertio, ante Julius Cesar. vero incarnationis Dominiee tempus anno sexagesimo, functus gradu consulatus cum Lucio Bibulo*, dum contra Germa- norum Gallorumque gentes qui Rheno tantum flumine dirime- bantur, bellum gereret, venit ad Morinos, unde in Brittaniam proximus et brevissimus transitus est, et navibus onerariis atque actuariis‘ circiter octoginta preparatis, in Brittaniam transvehitur, ubi acerba primum pugna fatigatus, deinde adversa tempestate correptus, plurimam classis partem, e& non parvum numerum militum, equitum vero pene omnem, disperdidit. "egressus in Galliam, legiones in hiberna dimisit, ac sexcentas naves utriusque commodi? fieri imperavit: quibus iterum in Brittaniam primo vere ® transvectus, dum ipse in hostem cum
the Romans, Alcluith was called Britannodunum ; now by transpo- sition it has become Dumbarton. In A.D. 756 it was taken by Eadberht of Northumbria, and Aonghus king of the Picts (infra, Continuation of
leda) ; and in A.D. 870 ‘was destroyed
word from Orosius, vi. 8,9. The date 5.0., and the description of the stakes at the ford over the Thames, are the only contributions to it by Beda himself phe Bibulo) These threo dates are unfortunate, being neither consistent with each other, nor with the true date. Cesar's first inva- sion, as we learn from himeelf, took 2.0. 55, 4.0.0, 699, when ompeius and Crassus were the consule, B. G. iv. 23; cf. Clinton's Fasti Hellenici, i. 188. ^ But Beda’s mistake is easily traced. Eutropius, Breviar. vi, 17, mentions
the invasion of Britain a few sent- ences after giving the date A.v.c. 693, coss. Cesar and Bibulus. Beda has only supplied the date B, which he did no doubt from the date A.U.O, making a mistake of one
YI sum Lucio Bibulo] Mareus Cal- purnius Bibulus. But both Orosius and Eutropius make the same mis-
* aotuartis] Swift ssilers. Seo Ces, B. G. v. 1.
*actuaril! They were ;' i.e. shallow, for convenienoe of sailing and drawing ashore, and "latiores, i.e. wide, for convenience of freight.
rimo vere) In the summer. ‘About 18th August,’ Stev. Ceerar’s previous chapter refers to the preva- lence of the Corus, which is à sum- mer wind,
12 Historia Ecclesiastica ^ [Lrs.i.
exercitu pergit, naves in anchoris stantes, tempestate correpts, vel conlise inter se, vel arenis inlise ac dissolute sunt: ex quibus quadraginta perierunt, cetera cum magna difficultate reparate sunt. Cesaris equitatus primo congressu a Brittanis victus! ibique Labienus tribunus? occisus est: secundo prelio cum magno suorum discrimine victos Brittanos in fugam vertit : inde ad flumen Tamensim profectus. In hujus ulteriore ripa Cassobellauno duce immensa hostium multitudo consederat, ripamque fluminis ac pene totum sub aqua vadum acutissimis sudibus prestruxerat: quarum vestigia sudium ibidem usque hodie visuntur, et videtur inspectantibus quod singule earum ad modum humani femoris grosse, et circumfuse plumbo immo- biliter erant in profundum fluminis infixe : quod ubi a Romanis deprehensum ac vitatum est, barbari legionum impetum non ferentes, silvis sese obdidere ; unde crebris irruptionibus Romanos graviter ac sepe lacerebant. Interea Trinovantum firmissima civitas * cum Androgio® duce datis quadraginta obsidibus Cesari sese dedit: quod exemplum secute urbes alie complures in fodus Romanorum venerunt. lisdem demonstrantibus, Cesar oppidum Cassobellauni* inter duas paludes situm, obtentu insuper silvarum munitum, omnibusque rebus confertissimum, tandein gravi pugna cepit. Exin Cwear a Brittania reversus in Galliam, postquam legiones in hiberna misit, repentinis bellorum tumultibus undique circumventus et conflictatus est.
pictus] Crear does not own to this defeat, B. G. v. 15.
7 Labiens tribunus] *Q, Loberius Durus, tribunus militum, B. G. v. 15. Confounded by Orosius with the better known Labienus who fell at the battle of Munda. Tradition refers this battle to Chilham, which Camden says was once Julham, in Kent, Gough's edition, i. 313;-and a large tumulus in the neighbourhood is still known by the name of * Jula- ber's Grave.’ See Taylor's Words and Places, p.332; and Smith’snote in loo.
? quarum .. . infize) Beda’s own. Camden supposes the place to have been Coway Stakes, near the mouth of the Wey, i. 242.
* Trinovantum firmissima civitas) Both this and the ‘oppidum Casso-
bellauni, mentioned below, have been supposed to be Verulamium, near the present St. Alban’s, Stevenson makes the former Londinium, Merivale identifies the latter with Verula- awe A43. Androgorio, Oros regio io, Orosius, Mandubratius is the name given by Cesar, B. G. v. ao, ‘Mandu’ is also an element in Veromandui, Car- E andus, _Manducssedum, Man- lul so that perl ndrogius is corrupted. from Mondubrogius, which would also be akin to the name as given by Cesar. Smith. The same element enters into Imanu- entius, the name of Mandubratius’ father; Crs. B. G. v, ao. * Cassobellauni] Cassobellanum,
Oros.
Car. ur.] Gentis Anglorum. 13
CAP. III?
Ut eamdem secundus Romanorum. Claudius adiens, Orcadas etiam insulas. Romano adjecerit imperio. Sed et Vespasianus ab eo miarus, Vectam quoque ineulam Romanis subdiderit.
Anno autem? ab Urbe condita septingentesimo nonagesimo octavo Claudius imperator, ab Augusto quartus, cu-
AD. 43. piens utilem? reipublice ostentare principem, bellum io Mg "ubique, etvictoriam undecumque quesivit. Itaque Claudius,
expeditionem in Brittaniam movit, que excitata in tumultum propter non redhibitos transfugas* videbatur. "Transvectus in insulam est, quam neque ante Julium Cesarem, neque post eum. quisquam adire ausus fuerat, ibique sine ullo prelio ac sanguine intra paucissimos dies* plurimam insule partem in deditionem recepit. Orcadas" etiam insulas ultra Brittaniam in oceano positas Romano adjecit imperio, ac sexto quam profectus erat mense Romam rediit, filioque suo Brittanici nomen imposuit. Hoc autem bellum quarto* imperii sui anno complevit, qui est
1 Car. IIL] Pieced from frag- ments of Orosius and Eutropius, with but one sentence of Beda's own. From ‘cupiens’ to ‘rediit’ is from Oros. vii 5; ‘filio . . . imposuit, Eutrop. vii. 13; ‘quo etiam . . . me- moratur, Oros, vii. 5; ‘abeodem... subjogavi& Eutrop. vii. 29; 'Suc- cedens . . . subversa sunt,’ id. vii. 14.
? Anno autem , . . octavo] The real date is A. 796, AD. 43. Clinton, Fasti Ror
5 sine ullo pralio] Orosius here quotes from Suetonius, pref with *ut verbis Suetonii logusr? Tho quotation is miles, ‘sine ullo prelio aut sanguine intra Pancimimos diem parto inmlm in
itionem recepta, sexto quam pro;
* infra paucistimos dics) Claudius in person was summoned by Plautius, came from Rome in. haste to Britain,
2 gupícna ilem] 'cuplene se uti- lem?
« ranges) Verichad been driven from Britain to Gaul, and had per- suaded Claudius to undertake the eduction of the island, Dio Caius
lx. 19. Coins are still extant on which Verio is styled a son of Comius. Wright supposes that the sons of Comius, who bad ruled in Sussex and Hampshire, were at this time oppressed by tho sons of Cunobelin, Celt, Roman, and Saxon, pp. 19, ao.
fought one battle, took Camulo- dunum, and returned to Gaul after sixteen days. Dio Cass. Ix. 19-33. But the war continued under Plautius
for seven years.
* Oreadaa) Tacitus claims the dis- covery and conquest of the Orkneys for Agricola, Agric. 1
quarto geno] The later half of Claudius fourth year nda with A.D. 43. But Claudius’ return to Rome was in AD. 44. Clint. F.R.i. 26.
14 Historia Ecclesiastica. [Lrs.1.
annus ab incarnatione Domini quadragesimus sextus : quo etiam anno! fames gravissima per Syriam facta est, que in Actibus Apostolorum per prophetam Agabum predicta esse memoratur.
and Ve. Ab eodem Claudio Vespasianus?, qui post Neronem
pasianus. imperavit, in Brittaniam missus, etiam Vectam insulam Brittanie proximam a meridie, Romanorum ditioni subjugavit; que habet? ab oriente in occasum triginta circiter milia passuum, ab austro in boream duodecim, in orientalibus suis partibus mari sex milium, in occidentalibus trium a meri- diano Brittanim litore distans. Succedens autem Claudio in imperium Nero, nihil omnino in re militari ausus est. Unde inter alia Romani regni detrimenta innumera Brittaniam pene amisit: nam duo sub eo nobilissima oppida * illic capta atque subversa sunt. B
CAP. IV.
Ut Lucius Brittanorum rea missis ad Eleutherum papam literis Christianum se fieri petierit. ANNO" ab incarnatione Domini centesimo quinquagesimo mii sexto * Marcus’ Antoninus Verus, decimus quartus Christian, ab Augusto regnum cum Aurelio Commodo fratre suscepit: quorum temporibus? cum Eleutherus vir sanctus
1 quo etiam anno) Orosius here follows Eusebius, Hist, Eocl. ii. 8.
? Vespasianss] Eutropius follows Suetonius, who says that he con- quered 'duas validiesimas gentes" Vesp. 4. Are these the Belge and Damnonii t Wright, p. 22. Vespasian was serving in Britain during Clau- dius’ campaign there, A.D. 43; also A.D. 47, Clint. F. R.
? qua habe... . distans] Beda's own. See Kemble, i. 83, ror.
* duo sub eo nobilissima
tonius, Nero, 39; and Xiphilinus, lii, 1. But Tacitus, Ann. xiv. 31, 33, speaks of the destruction of three towns by Boudices; Camulo- dunum, a ‘colonia ;’ Verulamium, a ‘municipium;’ and Londinium, ‘cog- nomento quidem colonis non insigne,
sed copia negotiatorum et commea- tuum maxime celebre."
? Ammo . . . euscepit] From Orosius,
* centesimo. quinquagesimo. sezto, Beda im bia ‘History’ follows E
chronology of Orosius; in his Chro- nicle, where this date is A.D. 180, that of Eusebius, S. The real date is AD. 161.
Mareus . . . fratre] Their fall names were M. Aurelius Antoninus
;] Verus, commonly called M. Aurelius, The same number is given by Sue- and
L. Ceionius ZElius Commodus "Verus Antoninus, commonly called L. Verus; both the adopted sons and successors of T. Antoninus Pius. Humey. Dm
quorum temporibus suc- ceeded A.D. 161, and L. Vena died A.D. 169. Clinton. But the first date
Gentis Anglorum. 15 pontificatui Romans ecclesim prmesset, misit ad eum Lucius! Brittaniarum rex epistolam, obsecrans ut per ejus* mandatum Christianus efficeretur : et mox effectum pim postulationis consecutus est, susceptamque fidem Brittani usque in tempora Diocletiani principis inviolatam integramque quieta in pace servabant.
Car. v.]
CAP. VF Ut Severus receptam Brittanie partem vallo a ectera distinzerit.
Anno‘ ab incarnatione Domini centesimo octogesimo nono, Severus genere * Afer Tripolitanus, ab oppido Lepti, ^ 4.:9;. decimus septimus ab Augusto imperium adeptus, , Sees Jay decem et septem annis tenuit. Hic natura ssvus, acrossBritain. multis semper bellis lacessitus, fortissime quidem rempubli- cam, sed laboriosissime rexit. — Victor ergo civilium bellorum qua ei gravissima occurrerant, in Brittanias defectu pene omnium sociorum trahitur, ubi magnis gravibusque preliis
assigned for the accession of Eleu- therus is A.D. 171; so that, if we in- ret strictly, he was not pope at tenet ty, be a not poe at and Verus, But Aurelius associated with himself his son L. Aurelius Commodus in A.D. 177; and Beda very probably bas confused the two Commodi. ‘Thefather and son rejgned jointly till A.D. 180; we must fore place the conversion of Lucius somewhere within these three years. 1 Lucius] On the probability of so early conversion of Britain, see Tertullian, adv. Judseos, vii. Wright, who disbelieves in British Chris- tianity altogether, admits that the Christian monogram has been found ona femsplated pavement at Framp- ton in Do Catt, Roman, and Saxon, pp. 302, 303. Beds is the earliest authority for the name of Lucius, The next i» Nennius, c. xviii, who calls him ‘agnomine Levermaur, i.e. magni splendoris,
propter dem que in ejus tempore veni! His name was pro- bably Llew, ‘meaning light,’ History of Christian Names, ii 159; or Liés, Usher. But Nennius ascribes his conversion to Pope Evaristus, A.D. 300-109; and owing to this
the whole story has been spel ra
peuberg, “Anglo Sexo age
lo-Saxon PP ia misled by the British practioo xa! (o the clebration of Easter have supposed that n was converted not from Rome, but from the East. ‘But see Gieseler, Kirchen- geschichte, Per. LI, Div. ii. ch. 6. $ 124, note.
* Cav. V.] From Orosius, vii 1n but the distinction between a*murus? and a‘ vallum is Beda's own.
* Anno... nono] A.D. 193. Clint.
FR. D ... revit] Added by Beda jutropius, vili. 30.
genere to Orosius. Cf. too
16 Historia Ecclesiastica. [Lis 1. ‘ sepe gestis, receptam partem insule a ceteris indomitis gentibus, non muro, ut quidam estimant, sed vallo distinguendam putavit! Murus? etenim de lapidibus, vallum vero quo ad repellendam vim hostium castra muniuntur fit de cespitibus, quibus circumcisis, e terra velut murus exstruitur altus supra terram, ita ut in ante sit fossa, de qua levati sunt cespites, supra quam sudes de lignis fortissimis prefiguntur. Itaque Severus magnam fossam firmissimumque vallum crebris insuper turribus communitum, a mari ad mare duxit: ibique apud Eboracum oppidum morbo obiit. Reliquit duos filios, Bassianum et Getam: quorum Geta hostis publicus judicatus interiit;
Bassianus Antonini cognomine adsumpto, regno potitus est.
1 salo disinguendam — putavit] "Where this vallum was built, Beda discreetly leaves in doubt. In c. xii, however, he implies that it was across the lower isthmus, from the Tyne to the Solway Frith, following Orosius, who here bas led him into a mistake; for undoubt- edly it was across the northern isthmus, between the Friths of Forth and Clyde, that Severus built his vallum,
‘The history of the Roman fortifi- cations in Britain up to this time is as follows :—1. Agricola built de- tached forte along both isthmuses, Tacit. Agric. 22, 23; A.D. 80, 81. 2. Hadrian built a wall eighty miles long; therefore acroes the southern isthmus, Zl, Spartian, de Adriano, 11, AD. 120. 3. Antoninus, through his legato Lollius Urbicus, built a ‘wall of turf, A.D. 140. Jul. Capitolin, de Antonino Pio, 5. The place is identifed with the northern isth- mus by inscriptions. See Wright, p. 100, note. 4. Severus built & Spartan, de Beer, 18, L2 sore
. wero, 18, A.D. 207—
210; but across which isthmus? Aurelius Victor, Epit. 20, settles question by giving its length
a8 'xxxii' miles, which accords al- most exactly with the length of the northern isthmus. Eutropius, viii.
19, copies Aurelius; but Orosius, seemingly thinking that they were describing the building of the south- ern wall, gives the length ‘cxxxii’ miles, thus making the mileage as much too long for the southern wall as it was before too short; had he put an ‘1’ instead of a ‘o,’ he would have been nearer the mark. The Latin translator of Eusebius, Chron. lib. ii, Cassiodorus Chron, and Nennius 19, follow Orosius and make the same mistake; though Nennius refers Severus’ work to the northern isthmus, giving at the same time the erroneous mileage of Orosius.
“For the tradition of the [southern] wall having been the work of Severus, we may account thus . . . Severus, the most resolute enemy of the Caledonisns, was the eponymus of Romam invasion, the ‘Hercules of the later empire: it is said that both the upper and lower ramparts have been known to the Gael within times quite recent as the Gual Sever, or wall of Severus” — Quarterl Review for January 1860, p. 146, article on the Roman Wall, by Merivale. On the further history of this wall, see notes to c. 12.
? murus.».prajiguntur) This dis- tinction between *murus* and ‘ val- lum’ is added of Beda's own,
Car. v1.] Gentis. Anglorum. 17
CAP. VI" De imperio Diocletiani, el ut Christianos persecutus sit.
Anno? incarnationis Dominic» ducentesimo octogesimo sexto, Diocletianus tricesimus tertius ab Augusto impe- ^... rator ab exercitu electus, annis viginti fuit, Maxi- Usurpation of mianumque cognomento Herculium socium creavit OS*uius imperii. Quorum tempore Carausius? quidam, genere quidem infimus, sed consilio et manu promptus, cum ad observanda * oceani litora que tunc Franci et Saxones infestabant, positus, plus in perniciem quam in provectum reipublice ageret, ereptam predonibus predam nulla ex parte restituendo dominis, sed sibi soli vindicando; accendens suspicionem quia ipsos quoque hostes ad incursandos fines artifici negligentia? permitteret. Quamob- rem a Maximiano jussus occidi, purpuram sumpsit ac Brittanias
c ESI], From Oslus, who follows Eutropius, as far as * recepit."
? Anno... serio] Diocletianus succeeded in A.D. 284, and associated Maximianus with himself A.D. 286. Clint. F. R.
D Gara Ho is made a Mena- gun by Aureus Victor, 39, 0
iarian by Eumenius in Const. 5. Anyhow he belonged to one of the most northerly, and therefore most thoroughly Teuton- ized, of the Belgio tribes. The Batavi dwelt between the Rhine and the Meuse; the Menapii be- tween the Meuse and the Scheldt. Carausius therefore was probably Himself Teuton, which explains
‘treacherous ‘conduct towards
Home cm behalf of the Temons, He is celebrated in Ossianic legend ‘as 'Caros, king of ships Upon his influence on the later history, see
‘Lappenberg, 4, 45, 46. ad observanda. . . . infestabant] *Cum apud Bononi
mare accepisset, qi Saxones iufestabaat,? Eutrop. ix. 21. ‘The Notitia, circ. A.D.400, mentions a
Comes Littoris Saxonici per Britan- nias; Carausins government seems to have been over a corresponding tract of country on the mainland. The Littus Saxonicum in Britain extended from the Wash to Hamp- shire; that on the mainland is & district ‘about the size of Middlesex, ing between Calais, Boulogne, and Omer, in which the name of almost every village and hamlet of the pure Anglo-Saxon type? Taylor's Words and Places, p. 139. There is another like district at Caen, which extends as far as tho islands a& the mouth of the Loire.
Tb. p. 147.
5 Ü ia] ‘It cannot be considered improbable that Ca- rausius calculated upon the sssist-
ance of the Germans in this country, as well as that of their allies and brethren on the continent,’ Kemble, i. 12, See, too, note in loo, where Kemble quotes à passage from Eume- nius, Panegyr. in Const. 18, 19, to shew that there were Franks among the mercenaries of Allectus, That there were Saxonsand other Germans in England, see Kemble, i, 10-16.
18 * Historia Ecclesiastica [Lzs. 1. occupavit; quibus sibi per septem annos fortissime vindicatis ac retentis, tandem fraude Allecti socii sui interfectus est. and Allectus. Alleetus postea ereptam Carausio insulam per triennium tenuit, quem Asclepiodotus Prefectus Pretorio? oppressit, Brittaniamque post decem annos? recepit.
Interea Diocletianus in oriente Maximianus Herculius in
43.3». Occidente, vastari ecclesias, affligi interficique Chris- tianos decimo post Neronem loco prwceperunt: que persecutio omnibus fere ante actis diuturnior atque inmanior fuit ; nam per decem annos*, incendiis ecclesiarum, proscriptionibus innocentum, ceedibus martyrum incessabiliter acta est. Denique etiam Brit- taniam tum plurima confessionis Deo devote gloria sublimavit.
CAP. VIL* Passio sancti Albani et sociorum ejus, qui eodem tempore pro Domino sanguinem fuderunt.
Siquipzx in ea passus est * sanctus Albanus, de quo presbyter Cire. 10.4. Fortunatus in Laude Virginum, cum beatorum
Martyrdom martyrum qui de toto orbe ad Dominum venirent
oralbams mentionem faceret, ait :
* Albanum egregium fecunda Britania profert."
Qui videlicet, Albanus paganus adhuc, cum perfidorum prin- cipum mandata adversum Christianos sevirent, clericum quen- dam" persecutores fugientem hospitio recepit: quem dum
? septem]Six. Proclaimed em] an-a67; murdered mags. CLER. 2 Prafetus Pretorio Co 01
eft the imj eot dem ani ans] "ie. Alle
tus Pes slain and Britain recovered by Constantius 4.D. 296. Clint. F. R. * per decem annos] Eight. Begun, 41303; ended by an edit, 4p. 317. * Cap. VIL] See some Acta S. Albani ‘Marya, given in Canisius’ ‘Antique Lectiones, vol. v. pt. 2. This whole chapter, except the last paragraph, copied from Gildas, 8, as well aa the concluding sentences of the last, is probably taken from
some monkish legend, as appears
from the turgidity of the style, which
is very different from Beda’s own. toa posu eat} Smith, in hig Appendix iv, says, on Eusebius" authority, that the persecution, though it lasted ten years in the east, only lasted two years in tho west, De Mart. Pal. 13. After the second year Diocletianus and Maxi- mianus abdicated, and Constantius was much better disposed towards the Christians. The persecution began in March, A.D. 303 ; the abdi-
cation took place May 1, A.D. 305. * clericum. quendam) Called Am- phibalns by the legends, and con- lered a martyr as well as Albanus,
Car. vit.J Gentis Anglorum. 19
Orationibus continuis ac vigiliis die noctuque studere con- spiceret, subito Divina gratia respectus exemplum fidei ac pietatis illius ccpit emulari, ac salutaribus ejus exhortationibus paulatim edoctus, relictis idolatrie tenebris Christianus integro ex corde factus est. Cumque prefatus clericus aliquot diebus apud eum hospitaretur, pervenit ad aures nefandi principis confessorem Christi cui necdum fuerat locus martyrii deputatus, penes Albanum latere. Unde statim jussit milites eum dili- gentius inquirere. Qui cum ad tugurium martyris pervenissent, mox se sanctus Albanus pro hospite ac magistro suo, ipsius habitu, id est caracalla! qua vestiebatur indutus, militibus exhibuit, atque ad judicem vinctus perductus est.
Contigit autem judicem ea hora qua ad eum Albanus ad- ducebatur, aris adsistere ac deemonibus hostias offerre. Cumque vidisset, Albanum, mox ira succensus nimia quod se ille ultro pro hospite quem susceperat militibus offerre ac discrimini dare presumpsisset, ad simulacra demonum quibus adsistebat eum jussit pertrahi : * Quia rebellem," inquiens, ‘ac sacrilegum celare quam militibus reddere maluisti, ut contemptor divum meritam blasphemise sue ponam lueret, quzcumque ili debebantur supplicia tu solvere habes, si a cultu nostre religionis discedere tentes" At sanctus Albanus qui se ultro persecutoribus fidei Christianum esse prodiderat, nequaquam minas principis me- tuit; sed accinctus apmis militis spiritalis, palam jussis illius parere nolle pronunciabat, Tum judex: ‘Cujus,’ inquit, ‘families vel generis es?’ — Albanus respondit: ‘Quid ad te pertinet qua sim stirpe genitus! sed si veritatem religionis audire desideras, Christianum jam me esee, Christianisque officiis vacare cognosce. Ait judex: ‘Nomen tuum quero, quod sine mora mihi insinus, Etille: *Albanus, inquit, ‘a parentibus vocor, et Deum verum ac vivum-qui universa creavit adoro semper et colo.” Tum judex repletus iracundia dixit : ‘Si vis ‘Usher, p. 151, thinks that weowethe Bassianus derived his nickname: name to the cloak which, according secondly, a long monkish garment, to Beda, he lent to Albanus. reaching to the ankles, with a hood.
1 caracalla] A Gallic word mean- Hieronym. ep. 128 ad Fabiolam.
first, a Gallic cloak, like a Du Cange. ‘Munue gegyrelan, Da from whieh the emperor Saxon Version,
20 Historia Ecclesiastica. (ie. 1.
perennis vite felicitate perfrui, diis magnis sacrificare ne differas." Albanus respondit: ‘Sacrificia hsec que a vobis redduntur demonibus, nec auxiliari subjectis possunt, nec supplicantium sibi desideria vel vota complere. Quinimmo quicumque his sacrificia simulacris obtulerit, seternas inferni poenas pro mercede recipiet, His auditis judex nimio furore commotus, cdi sanc- tum Dei confessorem a tortoribus precepit, autumans se verbe- ribus, quam verbis non poterat, cordis ejus emollire constantiam. Qui cum tormentis afficeretur acerrimis, patienter hec pro Domino, immo gaudenter ferebat. At ubi judex tormentis ilum superari vel a cultu Christians religionis revocari non posse persensit, capite eum plecti jussit.
Cumque ad mortem duceretur, pervenit ad flumen quod muro! et harena ubi feriendus erat, meatu rapidissimo divide- batur: viditque ibi non parvam hominum multitudinem utrius- que sexus, conditionis diverse, et statis, que sine dubio Divinitatis instinctu ad obsequium beatissimi confessoris ac martyris vocabatur, et ita fluminis ipsius occupabat pontem ut intra vesperam transire vix posset. Denique cunctis pene egressis, judex sine obsequio? in civitate substiterat. Igitur sanctus Albanus cui ardens inerat devotio mentis ad martyrium ocius pervenire, accessit ad torrentem, et dirigens ad celum oculos, illico siccato alveo, vidit undam suis cessisse ac viam dedisse vestigiis. Quod cum inter alios etiam ipse carnifex qui eum percussurus erat, vidisset, festinavit ei ubi ad locum destinatum? morti venerat occurrere: Divino nimirum admo- nitus instinctu, projectoque ense quem strictum tenuerat, pedibus ejus advolvitur, multum desiderans ut cum martyre vel pro martyre quem percutere jubebatur, ipse potius mere- retur percuti. Dum ‘ergo is ex persecutore factus esset collega veritatis et fidei, ac jacente ferro esset inter carnifices justa cunctatio, montem cum turbis reverentissimus Dei confessor ascendit: qui opportune letus, gratia decentissima, quingentis fere passibus ab harena situs est, variis herbarum floribus
1 " ? obsequi "
TÉ gomerh sear rdg vell ? locum. neten] "Holmhurst, 8. V. or Holynhirst, as Capgrave spells it.
2
Car. vu] Gentis. Anglorum.
depictus, immo usquequaque vestitus, in quo nihil repente arduum, nihil preceps, nihil abruptum, quem lateribus longe lateque deductum in modum squoris natura complanat, dignum. videlicet eum, pro insita sibi specie venustatis, jam olim reddens qui beati martyris cruore dicaretur. In hujus ergo vertice sanctus Albanus dari sibi a Deo aquam rogavit, statimque incluso meatu ante pedes ejus fons perennis exortus est, ut omnes agnoscerent etiam torrentem martyri obsequium detu- lisse: neque enim fleri poterat ut in arduo montis cacumine martyr aquam quam in fluvio non reliquerat, peteret, si hoc opportunum ease non videret. Qui videlicet fluvius ministerio persoluto, devotione completa officii testimonium relinquens, reversus est ad naturam, Decollatus itaque martyr fortissimus ibidem accepit coronam vite quam repromisit Deus diligentibus se. Sed ille qui piis cervicibus impias intulit manus gaudere super mortuum non est permissus: namque oculi ejus in terram una cum beati martyris capite deciderunt. Decollatus est ibi tum etium miles ille, qui antea superno nutu correptus sanctum Dei confessorem ferire recusavit: de quo nimirum constat, quia etsi fonte baptismatis non est ablutus, sui tamen est sanguinis lavacro mundatus ac regni celestis dignus factus est ingressu. Tum judex tanta miraculorum celestium novitate perculsus, cessari mox? a persecutione precepit, honorem referre incipiens emdi sanctorum, per quam eos opinabatur prius a Christiane fidei posse devotione cessare. Passus est autem beatus Albanus die decimo * kalendarum Juliarum, juxta civitatem Verolamium *, que nune a gente Anglorum Verlamacestir sive Vaetlinga- cestir appellatur, ubi postea redeunte temporum Christiano- rum serenitate ecclesia" est mirandi operis atque ejus martyrio * Verolamium) Spelt Virolamium
by the Ravenna Geographer, Urola- mium by Ptolemy, abbreviated into
1naturam) The Saxon Version here inserts, ‘The place was somewhat above half a mile from the city wall
and from the brook which he had before passed over dry foot.’ Stev.
2 cessari moz | This looks as if the end of the British persecution was near, ie. as if the death of Albanus took’ place A.D. 305.
® die decimo] Seo Beda's Martyro-
ogium, p. 385-
VER. on the coins of Tasciovanus. Hence the Saxon Verlamaceaster ; Vietlingaceaster probably comes from. Watling Street.
* ecclesia) This was destroyed in the Saxon wars, and lay a ruin till Offs founded here a monastery to St, Alban, about A.D. 793. 8. This
?2 Historia. Ecclesiastica. [ir 1.
condigna exstructa. In quo videlicet loco usque ad hanc diem curatio infirmorum et frequentium operatio virtutum celebrari non desinit. -Passi sunt ea tempestate Aaron et Julius! Legionum Urbis* andof Aaron Cives, aliique utriusque sexus diversis in locis per- and Julius plures, qui diversis cruciatibus torti et inaudita membrorum discerptione lacerati, animas ad superne civitatis gaudia perfecto.agone miserunt.
CAP. VIII.
Ut hae cessante persecutione, ecclesta in Brittaniis aliquantulam usque ad. tempora Arríana eeania: pacem habuerit,
AT ubi turbo persecutionis quievit, progressi in publicum the British fideles Christi qui se? tempore discriminis silvis ac Churchat — desertis abditisve speluncis occulerant, renovant
pe ecclesias ad solum usque destructas, basilicas sanc- torum martyrum fundant, construunt, perficiunt, ac veluti victricia signa passim propalant, dies festos celebrant, sacra mundo corde atque ore conficiunt: mansitque * hec in ecclesiis Christi que erant in Brittania pax usque ad tempora Arrians vesanim, que corrupto orbe toto, hanc etiam insulam extra orbem tam longe remotam veneno sui infecit erroris: et hac quasi via pestilentie trans oceanum patefacta, non mora, omnis se lues hereseos cujusque, insule novi semper aliquid audire gaudenti et nihil certi firmiter obtinenti infudit.
His temporibus Constantius qui vivente Diocletiano Galliam
AD. "- Hispaniamque regebat, vir* summe mansuetudinis
diesin Britain, et civilitatis in Brittania morte obiit. Hie Con-,
the Danes,
was destroyed by pret by Lanfrane, under the care of abbots Paul and Richard in AD. 1115.
1 Aaron et Julius] To these saints were dedicated two of the three first churches in Britain, Girald. Camb. Itin. i. s. 8.
+ Legtonum Urbis) Two Caer Le- aro mentioned in Nennius'
catalogue of cities. Certainly one
of them was Isoa, where the *legio secunda was stationed, now Caer leon-on-Usk; the other may have
been. Chester or Leicester. + . conficiunt] From Gil- snfudit] Freely
rendered fom Giid, i 2 Hes temporibus] 4.0, 306. Soir. . Orosius, vii, 25.
Car. 1x.] 98
Gentis Anglorum, stantinum filium ex concubina Helena! creatum imperatorem Galliarum reliquit. Scribit autem Eutropius, quod Constan- tinus? in Brittania creatus imperator*, patri in regnum suc- cesserit: cujus temporibus Arriana heresis exorta et in Nicwna synodo detecta atque damnata, nihilominus exitiabile perfidis suse virus, ut diximus, non solum orbis totius sed et insularum. ecclesiis aspergit, CAP. Ix.‘ ‘Ut regnante Gratiano Mazimus in Brittania imperator creatus, cum magno exercitu Galliam redierit.
AxNo* sb incarnatione Domini trecentesimo septuagesimo septimo Gratianus quadragesimus ab Augusto, post . mortem Valentis sex annis imperium tenuit: quam- 447% vis jamdudum antea cum patruo Valente, et cum Emperor in "Valentiniano fratre regnaret : qui cum adflictum et pene collapsum reipublice statum videret, Theodosium * His- panum virum, restituende reipublice necessitate apud Syrmium purpura induit, Orientisque et Thracim simul preefecit imperio. Qua tempestate Maximus’, vir quidem strenuus et probus, atque Augusto dignus nisi contra sacramenti fidem per tyrannidem emersisset, in Brittania invitus propemodum ab exercitu im- perator creatus in Galliam transiit*. Ibi Gratianum Augustum subita incursione perterritum atque in Italiam transire meditan- tem, dolis circumventum interfecit, fratremque ejus Valenti- nianum Augustum Italia expulit?. Valentinianus in Orientem
+ ex concubina Helena] ‘Ex ob- scuriore matrimonio! Eutrop. x. 2.
* Car. 1
Ix] Thi whole chapter is Saxon Version.
Orosius, making her a concubine, here follows Zosimus, ii. 8; but Diooletianus acknow! her mar- per by on her divorce. She was an innkeeper's daughter. Gibbon, ii. 109, and note. 3 Constantinus . . . successerit] Eutrop. x. 2. 3 in Brittania creatus. ‘Dere on Breotene acenned,' ' was born in Britain.’ S. V. He was pro- bably born at Neissus in Dacia. Gibbon, ii. 109, and note,
septimo) The real dato
*Thcodosium. . .énduit] 4.0. 379. 1 Maximus. . . restitutus est] From Orosius, vi 34. After Maximus’ death, his descendants, according to tradition, continued fo pem d a. inces of Bored itrathelyde, &c., Pod traced disnselves to” Mazim
* expulit] A.D. 387.
24 Historia Ecclesiastica (Ie. r. refugiens, & Theodosio paterna pietate susceptus, mox etiam imperio restitutus est: clauso! videlicet intra muros Aquileiz, eapto atque occiso ab eis Maximo tyranno.
CAP. X. Ut Arcadio regnante, Pelagius Bretto conira gratiam Dei reperta bella susceperit
Axxo ab incarnatione Domini trecentesimo nonagesimo quarto? Arcadius filius "Theodosii cum fratre
heresy takes its Honorio, quadragesimus tertius ab Augusto reg- rise in Britain. pom suscipiens, tenuit annos tredecim. Cujus temporibus? Pelagius Bretto* contra auxilium gratis superne venena sus perfidis longe lateque dispersit, utens cooperatore Juliano de Campanis, * quem * dudum amissi episcopatus intem- perans eupido exagitabat: quibus sanctus Augustinus sicut et emteri patres orthodoxi multis sententiarum catholicarum millibus responderunt, nec eorum tamen dementiam corrigere valebant: sed, quod gravius est, correpta eorum vesania magis augescere contradicendo quam favendo veritati voluit emundari : quod pulcre versibus heroicis? Prosper Rhetor insinuat, cum ait :
1 laus . . . occiso] A.D. 388.
sbly means no more than that *Olsusit, cepit, coii; Ores. vi ho was an ascot
le was an ascetic, ian;
35. Maximus was killed three miles Stilli
from Aquileia. Prosper, ad a.
5 quart) 45. 395. Clint F. Re
?. Cujus temporibus] Pelagius pro- bably came to Rome at the end of the fourth century, Robertson, i. 411; but he did not publish his opin- fons, according to Prosper, till A.D. 413. Prosp. Lucio V. C. consule.
* Pelagius. Bretto] St. Augustine says that he was surnamed Brito to distinguish him from one Pelagius of Tarentum, ep. 106. He seems to have been Welsh by birth, perhaps of Roman parentage. That his name in Welsh was Morgan seems to be pure tradition, Usher, p. 112, He is said to have been a monk, which
leet, i. 270-273.
5 Juliano de Campania] Son of Memor, bishop of Capua, himself bishop of um, or Eclanum, fifteen miles from Beneventum. For refusing to sign the Tractatoria, or denunciation of Celestius and Fela
ius, he was deposed and banish Yosimas, 1D. 418. Marius pd iii, 351, ap. Clinton.
quem . . . ezagitabat] From ‘Prosper, ad a. 439.
7 versibus heroicis] Of v. 24, where Beda's ‘Liber Epigramma- tum’ is said to be *heroico metro sive elegiaco; also v. 8. Taken from Prosper's epigram ‘ In obtrecta- torem Augustini, who is thought to have been Colestius,
Cap. xt]
Gentis. Anglorum.
25
‘Contra Augustinum narratur serpere quidam Scriptor, quem dudum livor adurit edax. Quis caput obscuris contectum utcunque cavernis Tollere humo miserum propulit anguiculum 1 Aut hunc fruge sua mquorei pavere Britani, Aut hic Campano gramine corda tumet."
CAP. XI.
Ut regnante Honorio Gratianus et Constantinus in Brittania tyrannt creati, €t moz prior in Brittania, secundus in Gallia sint interempti.
AxNO! ab incarnatione Domini quadringentesimo septimo tenente imperium Honorio Augusto filio Theodosii minore? loco ab Augusto quadragesimo quarto, ante Gratiazos and biennium * Romans inruptionis que per Halaricum dt Regem Gothorum facta est, cum gentes Halanorum, Britain. Suevorum, Vandalorum, multeque cum his alise protritis Francis, transito Hreno, totas per Gallias sevirent, apud Brittanias* Gratianus 5 municeps* tyrannus creatur et occiditur. Hujus loco Constantinus ex infima militia, propter solam spem nominis sine merito virtutis eligitur: qui continuo ut invasit imperium. in Gallias transiit ; ibi sepe a barbaris incertis foederibus inlusus detrimento magis reipublice fuit: unde mox jubente Honorio Constantius comes in Galliam cum exercitu profectus, apud Arelatem civitatem eum clausit, cepit, occidit: Constantemque
a Anne «+. septimo] About A.D. 407. S. V.
* minore] Almost all MSS. here read‘ minoris.’ Yet, cf. Beda himself, Chron. ad a. 4377. Honorius was the second son of Theodosius the First.
3 biennium) Three years. The cap- tare of Rome by Alario was in A.D.
410. *'apud Britanias . . . interfeoit Pieced from Oros. vil. 40-42. Gild. xix. * Ungebantur reges, non per Deum, sed qui cseteris orudeliores exstarent, ot paulopost ab unctoribus,
non pro veri examinatione, trucida- bantur, aliis electis trucioribus.’
5 Gratiansa) For this series of shortlived tyranta, see Ol apud Photium, Cod. ALME p. 180, ap. Clin. Zosim. vi. 2-4. Sozom. ix. 11-17, Zosimus distinctly says, that they were elevated from fear of the Vandala, Buevi, &., who had crossed into Gaul, and become formidable even to Britain.
* mumiceps] ‘Qui in municipio liber natus erat, Fest. A burgher.
T moz] In A.D. 411, four years after. Clint. F. R.
26 Historia Ecclesiastica. (Lr. 1. filium ejus quem ex monacho Cesarem fecerat, Gerontius comes suus apud Viennam interfecit. Fracta est autem Roma a Gothis anno? millesimo sexagesimo &».uo Quarto sum conditionis, ex quo* tempore Romani in Rome taken Brittanis regnare cessarunt, post annos ferme quad- by the Goths vingentos septuaginta ex quo Gaius Julius Cesar eandem insulam adiit. Habitabant* autem intra vallum quod Severum trans insulam fecisse commemoravimus, ad plagam meridianam, quod civitates, farus *, pontes, et strate: ibidem factee usque hodie testantur: csterum ulteriores Brittanis partes, vel eas etiam que ultra Brittaniam sunt insulas jure dominandi possidebant.
CAP. XIL*
Ut Brettones a Scottis vastati Pictisque, Romanorum auzilia quesierint qui secundo venientes, murum. trans insulam fecerint ; sed hoc confestim a prafatis hostibus interrupto, majore sint calamitate depresei.
Exi Brittania in parte Brettonum, omni armato milite, militaribus copiis universis, tota floridm juventutis alacritate
dwopxla, — Bj
lanno.. .quarto] avo. 1163.
An omission of 100 years, supplied in the Chronicle, ad A3. 4377.
3 ex quo... cessarunt] It waa the weakness of the centre doubtless which caused the provinces to revolt : but we find the proximate cause of Britain’s defection in the revolt of Gerontius against Constantine, Zosimus tells us that Gerontius stirred up rois ty KéArois. BapBdpous to make war on the Roman subjects ; that they devastated Gaul, and, he seems to say, even visited Britain : of re olv bk ris Bperravlas Ska edivres, ogdv abrüv sporwbwei- cavres, jAewWipucay vüv inuceimlvow BapBápo ràs édcis. But such vague
age of Zosimus is hardly reli- able authority for a fact wholly un- moticed by others. More probabl it was their fear of invasion which led the Britons to act as they did.
Accordingly Zosimus goes on : "Appápucos. deos, wat érepal TaAarüv
spervdvous pupmadyieren xarà ró» Toor opis }Aev0lpacay Tpórov, ixBaddoioa piv rods “Por waiovs Epxorras, oleciov Bà war’ &- velar solere rofwordacs, ‘Zosim.
ub Sabi ‘ The Britons dwelt.’ 8. V. quoted by Stevenson.
* farus] ally, lighthouses, from one on Pl ; here watch- towers. ‘Torras,’ S. V.
Sulteriores Brittanie partes] Usher, P. 348, thinks that Beda here re- fers to the district between the southern wall and Caledonia.
* Car. XIL] This chapter is syn- chronous with the last two; begin- ning with a passage which in Gildas comes immediately after A.D. 388 and. ending A.D. 418. It is needless to say that as reliable history it is far less worth than the Roman acoounta of the last two chat ters. Tes pi rieced together as an abridgement xi-xvi; but the turgidity of his style
Car. xn.] Gentis. Anglorum. 27
spoliata, que tyrannorum! temeritate abducta nusquam ultra domum rediit, prede tantum patuit, utpote omnis... 4, bellici usus prorsus ignara: denique subito duabus ^ plightof gentibus transmarinis vehementer sevis,Scottorum Piu & circio, Pictorum ab aquilone, multos stupet gemitque per annos. Transmarinas* autem dicimus has gentes, non quod extra Brittaniam essent posite; sed quia a parte Brettonum erant remote, duobus sinibus maris interjacentibus, quorum unus ab orientali mari, alter ab occidentali, Brittanise terras longe lateque inrumpit, quamvis ad se invicem pertingere non possint. Orien- talis in habet, medio sui? urbem Giudi, occidentalis supra se, hoc est, ad dexteram sui habet urbem Alcluith, quod lingua eorum significat petram Cluith ; est enim juxta fluvium nominis illius. Ob harum ergo infestationem gentium, Brettones legatos* Romam cum epistolis mittentes, lacrymosis precibus — ,, joo, auxilia flagitabant, subjectionemque continuam dum- — they send modo hostis imminens longius arceretur, promit- 52 to tebant. Quibus mox* legio destinatur armata, qum the Romans;
is chastened, and his faulty grammar tioned at Chester, or for the sixth, in several places corrected. which was at York, passages only are Beda's own : ike *moz...armata] To what date description of the frith, of the does this ‘mox’ belong! If we Britons’ wall and the measurement follow the chronology of the Chroni- of the Roman wall. con, we shall place it between A.D. adf'amorum] Gildas has * lag has rupe 414; the year of the discovery of dicti tyranni ie. t Btophor's relics, and A.D. 420, the assegno fliowe amediately " year of Jerome's death. For this upon the defeat of Maximus; Beda View, see Smith, p. 672. But this pe it off till after the capture of is more than doubtful authority. me in A.D. 410. Stillingfleet, p. 440, concludes that tranmmarinas -. iiM] Beda's probably tho first'supplice to tho own; digression about the friths, » itons were .. . between the death which the word 'transmarinas" in of Maximus and the setting up of Gildas gives rise. Gratianus’—i.e. between A.D. 388 * in medio sus]‘Anancienttownor and A.D. 407. But Claudianus attri- monastery upon Inshketh, probably utes be relief to Stilicho — built of wood, as no Neige of it * ‘Inde Caledonio velata Britannia has been seen for many years.’ monstro MePherson's Geographical Illus- trations of Scottish History, quoted Me quoque vicinis pereuntem by Stevenson, gentibus, inquit, * legatos ... mittentes] Possibly Me fivit Sülicho* they only sent to Chrysanthus, the De Laud, Stilich. i. 247-251. Roman vicar, Socrates, vii. 12, for And Stilicho was first consul in A.D. the twentieth legion, which was sta- 400.
28 Historia Ecclesiastica (Lae. 1. ubi in insulam advecta et congressa est cum hostibus, mag- nam eorum multitudinem sternens, cseteros sociorum finibus expulit: eosque interim a dirissima depressione liberatos hortata est instruere inter duo maria! trans insulam murum qui arcendis hostibus posset esse presidio: sicque domum? cum triumpho magno reversa est. At insulani murum? quem jussi fuerant, non tam lapidibus quam cespitibus construentes, utpote nullum tanti operis artificem habentes, ad nihil utilem statuunt. Fece- runt‘ autem eum inter duo freta vel sinus de quibus diximus maris, per millia passuum plurima*: ut ubi aquarum munitio deerat, ibi presidio valli fines suos ab hostium i inruptione defen- derent: cujus operis ibidem facti, id est, valli latissimi et altissimi usque hodie certissima vestigia cernere licet. Incipit autem duorum ferme milium spatio a Monasterio Aebbercurnig" ad occidentem, in loco qui sermone Pictorum Peanfahel*, lingua
liter duo maria] Between the Severus had built their valla. Nor Friths of Forth and Clyde. was this more than a vallum, being
» reversa est] Probably at the clon of D 403, when Stilicho summoned the legions on foreign service tothe defence of tly agaist
4n "Venit ot extremis legio pretenta Britannis,
Quae Scoto dat frena truci."
+ murum) Three systems of forti- fication closed the line between ther friths. 1. built detached forts along it to keep out the Picte, A.D. 120, 2, Lollius Urbicus joined these forts by an earthen wall, called, after the reigning emperor, Vallum Antonini, A.D. 140. 3. The Britons on this occasion built a‘ murus cespi- ticius.” ‘It consists of three parts:
large ditch, à rampart with its parapet behind it, and a military way behind-both, running generally through the middle of the stations that are appuyed to the wall.’ Roy's Military Antiquities ofGreat Britain, p. 156. The vernacular name for this wall is Grim's Dyke,
* Fecerunt] This wall was built across the northern isthmus; in the same place where Antoninus and
made of earth, not of stone (p. 16). *The work was originally executed of earth... but where it lay along stony ground, the Romans used the stones to form a foundation to their wall, laying the stones in due order for that purpose.’ Roy, Milit. Antiq. of G. B. p. 156.
‘ecerunt auem... Alcluith]
Belts ‘own; a digression upon the
19. 55 Leblercurnig] Aberoor, on the Carron. There are no remains of
ii] The Durham inter- polator of Nennius gives this name in three dialecta ; Pictish, Pengaaul ; Scottish, Cenail; British, Penel- tun. Tho Kymrio 'p' changes into the Gaelic ‘k’ or *c " (as in Caerpen- talloch, now Kirkintilloch) ; and the Knie wo gaaul’ (which is sim- BH, mall) loses ita frat consonant io. Camden thinks that the
name is Walton, that of a village
29
autem Anglorum Penneltun appellatur; et tendens contra occidentem terminatur juxta urbem Alcluith.
"Verum priores inimici ut Romanum! militem abisse con- spexerant, mox advecti navibus inrumpunt terminos, ceduntque omnia, et quasi maturam segetem obvia queque metunt, calcant, transeunt: unde rursum mittuntur Romam legati?, Ciro. A.D. 412. flebili voce auxilium implorantes, ne penitus misera and then a patria deleretur, ne nomen Romans provincie quod "4: apud eos tam diu claruerat, exterarum gentium improbitate obrutum vilesceret. Rursum mittitur legio, que inopinata tem- pore autumni? adveniens magnas hostium strages dedit, eosque qui evadere poterant omnes trans maria fugavit, qui prius anniver- sarias predas trans maria nullo obsistente cogere solebant, Tum "Romani denunciavere Brettonibus, non &e ultra ob eorum defen- sionem tam laboriosis expeditionibus posse fatigari: ipsos potius monent arma corripere et certandi cum hostibus studium subire, qui non aliam ob causam quam si ipsi inertia solverentur eis possent esse fortiores. Quin etiam, quod et hoc sociis quos dere-
Car. xn] Gentis. Anglorum.
near Abercorn; but there is also very near it a village called Kinneel. ‘The wall runs from the church of Old Kirkpatrick on the west, to a height behind Caerridden Kirk on the east, Roy, p. 163.
1 ut Romanum... conspeverant Inaddition tothe loss of the twenti legion, which was probably with- drawn in A.D. 402, they had lost more soldiers; for Constantine, elected emperor by the two ini legions, had doubtless taken many abroad with him in A.D. 407; probably from the sixth legion, which had been stationed at York, as the northern nations would perceive the absence of this more than that of the second from Rhutupis.
? mittuntur Romam legati] There is still a Vicarius in the Island, to whom or through whom we may suppose the message sent. Notitia Imp. M-HLB.p. xxii, Nensive gives @ grapl unt of this embassy : "Magno luctu, et oum sablonibus super capite sua... promittebant
cum sacramento socipere jugum omonorum et Romanici juris, licet durum fuisset; c. 27. Lappenberg places thismission in A.D. 429: Usher, Stillingfleet, and the Monumenta in A.D.435. Reviewing the contem nous evente of the last chapters the election of Constantine by the remaining legionaries—hisdeparture, doubtless taking them with him, in A.D. 407—the withdrawal of more Roman soldiers from Britain, of. Prosp. ad a. 409, and the intimation of Honorius to the British cities that they must guard themselves, followed by their declaration of independence, A.D. 409, which they certainly did not lose at once—it seems unlikely that this embassy can have taken place till after Constantine's death in A.D. 1.
PS lempore autumni] Gildas! words are ‘casibusque foliorum tempore certo ad simulandam istam peragunt stragem, c. I4. They seem to be meant as & mut Beds has mis- understood them as fact.
30
Historia Eeclasiasti
[Lzs. x.
linquere cogebantur aliquid commodi adlaturum putabant, murum a mari ad mare recto tramite inter urbes que ibidem ob metum hostium facte fuerant, ubi et Severus! quondam vallum fecerat, firmo de lapide conlocarunt?: quem videlicet murum hactenus famosum atque conspicuum, sumptu publico privatoque, ad- juncta secum Brittanoram manu construebant, octo* pedes latum et duodecim altum *, recta ab oriente in occasum linea, ut usque hodie intuentibus clarum est: quo mox condito dant fortia segni populo monita, preebent, instituendorum exemplaria armorum. Sed et in litore oceani ad meridiem quo naves eorum
3 ubi et Severus] Seo p. 16, note 1, where Beda's mistake is accounted for. ‘There was, however, a vallum already in existence a few yards to the south of this line, built by Ha- drian, Jl. Spartian. de Adriano, c. 11. The existing remains shew three lines of rampart, all of which Merivale supposes to be included under the name ‘vallum’ Article on the Roman Wall, Quarterly Re- view, Jan, 1860. ‘The triple line of earthen rampart, with the fosse immediately connected with it, com- mences at Newcastle, and terminates at Burgh-on-the-Sands, a little be- d Carlisle... . On the other |, the wall, or murus, with its ditch, commences at Wall's End, four miles further east, and is con- finued to Bowness, about as much er west. Though preserving the general direction of the vallum, ism between the two works is not always accurate, even where there seems no reason for & divergence from the nature of the ground; but it may be observed fat, while the vallum runs slong the ‘sloping sides of the hills, sometimes in the valleys below them, the murus uniformly seeks the ridge of the eminence, and in some parts of the line leaves the vallum at a distance of more than half a mile, in order to preserve this vantage ground." * conlocarunt] Brace, Roman ‘Wall, pp. 350-369, contends that
the unity of design between the * vallum"and the ‘ murus" forbids the ides of more than one builder, whence he concludes thaí thoy both are Hadrian's work. Merivale more pro- bably refers the ‘murus’ to the time of Theodosius and Stilicho, thinking that Theodosius might have begun it in A.D. 369, and the Roman | might hare ori it before ita leparture. Quart. Rev. pp. 144, 145. But, since Theodosius had just constituted the province of
lentis north of this isthmus in A.D. 369, and since we know of one southern migration of the Picts to the north of this line about 4.D. 380, that of Cunedag, from the Lothians to North Wales, Neun. M. H, B. p s, it more ably sti Uy refertbio to the ago of Stlicho Why should not Chrysanthus, the vicar of Britain about A.D. 400, who Aevidebn im. veis Rourhvecr, Boot. vii. ra, p. 751, have lo designer T 12) petet, har
ii workt Poeti. clarum eit] Beda's own. * duodecim alium) * We may con- jecture that the height waa originally
renter, and that the parapet, at least, had been overthrown in the time of Bede. ... We may conclude that, with it , it was gene- rally above doo ne high a it was thick, or from sixteen to eighteen foot. In the portions which now remain it rarely exceeds five or six fect in height’ Quart. Rev. pp. 125, 126.
Car. xm] Gentis. Anglorum,
habebantur, quia et inde barbarorum inruptio timebatur, turres per intervalla ad prospectum maris collocant, ot valedicunt sociis * tanquam ultra non reversuri. Quibus ad sua re- _ butthe meantibus, cognita Scotti Pictique reditus denega- ,Bomansat tione, redeunt confestim ipsi, et solito confidentiores them. facti, omnem aquilonalem extremamque insule partem pro indi- genis ad murum usque capessunt. Statuitur ad hec in edito arcis acies segnis?, ubi trementi corde stupida die noctuque marcebat. At contra non cessant uncinata hostium tela: ignavi propug- natores miserrime de muris tracti solo adlidebantur. Quid plura? relictis civitatibus ac muro, fugiunt, disperguntur. Insequitur hostis, adcelerantur strages* cunctis crudeliores prioribus. Sicut enim agni a feris, ita miseri cives discerpuntur ab hostibus : unde a mansionibus ac possessiunculis suis ejecti, imminens sibi famis periculum latrocinio ac rapacitate mutua temperabant, augentes externas domesticis motibus clades, donec omnis regio totius cibi sustentaculo, excepto venandi solatio, vacuaretur.
? ealedicunt sociis] Probably A.D. 418. ‘Spoliata Britannia auro argen-
31
laco from a very early period ofthe occupation of the island,
toque cum wre, et omni preciosa veste et melle, Nenn. 27. * This year the Romans collected all the trea- sures that were in Britain, and some they hid in the earth, so that no one has since been able to find them; and some they carried with them into Gaul’ S. Chron. ad a. 418. That is, probably, the two legions remaining in Britain, the sixth and twentieth, withdrew; and the Roman administration, as detailed in the Nott Imperii, me ? ‘an end, acies segnis] The legionary po- ulation had ‘longed to all sorts of ferent nations. See p. 7, note 4. And this especially had been the case along this wall, insomuch that at the time-of the Notitia there were colonies of thirteen different nations at the eighteen stations along it. And these * were not bodies of troops in temporary quarters which could be changed at pleasure,’ but ‘they bad remained in the same
and ‘were possessors of the land.’ Wright, p. 255. When then the legions were suddenly summoned out of Britain, in A.D. 418, the stations along the wall, as well as many other of Britain, must have been depopulated as well as unmanned. 'e can therefore well imagine what waa left being an ‘acies j ? adcelerantur strages] At Mary- port, Comiberland, the arch of the gate was found, AD. 1766, beaten violently down and broken; and marks of houses having been more than once burnt down and rebuilt, At Ribehester, Lancashire (supposed to bethe ancient Coccium), at the begin- ning of this century the temple of Minerva was found to have been burnt, and ‘among the débris were found skeletons, no doubt those of soldiers who had hero made their last stend against the assnilante,
Wright, pp. 392, 393-
32 Historia Ecclsiastion
[Lrs. x.
CAP. XIII.
Ut. regnante. Theodosio: minore, cujus tempore Palladius ad Scottos in Christum. oredentes missus est, Brettones ab Aetio consule auxilium. Jlagitantes non impetraverint.
Anno Dominice incarnationis quadringentesimo vigesimo 4.0.42. tertio, Theodosius junior! post Honorium quadra- gesimus quintus ab Augusto regnum suscipiens viginti et sex 4.».45. annos tenuit; cujus anno imperii octavo Palladius* ad Scottos in Christum credentes a pontifice Romane ecclesia
Celestino primus mittitur episcopus. Anno autem regni ejns
vigesimo tertio, Aetius vir inlustris qui et patricius fuit, tertio
cum Symmacho gessit consulatum. Ad hunc* paupercule Bret- mo tonum reliquie mittunt epistolam, cujus hoc prinei- The Britons pium est : * Aetio ter consuli gemitus Brittanorum :’
Er et in processu epistole, ita suas calamitates ex- Romans. plicant: * Repellunt barbari ad mare, repellit mare
ad barbaros; inter hec oriuntur duo genera funerum, aut
jugulamur, aut mergimur.’ Neque hsc tamen agentes quicquam ab illo auxilii impetrare quiverunt, utpote qui gravissimis eo tempore bellis cum Blaedla* et Attila regibus Hunorum erat occupatus. Et quamvis anno ante hunc proximo Blaedla Attile fratris sui sit, interemptus insidiis, Attila tamen ipse adeo in- tolerabilis reipublice. remansit hostis, ut totam pene Europam excisis invasisque civitatibus atque castellis conroderet. Quin et iisdem temporibus fames* Constantinopolim invasit: nec
1 Theodosius junior] Theodosius
version of Ireland. This is commonly II had already reigned jointly with
attributed to St. Patrick, but the
his father Honorius sixteen years; but his date is fixed here at Honorius? death in aD. 423. He died in A.D.
2 polladius] Probably the same with Palladius the deacon, who moved Pope Colestinus to send Germanus into Britain, to recover the Britons from Pelagisnism. Proep. ad a. 419. Prosper also mentions his being sent to the Scots, ad a. 431, and attributes to him the con-
Annales Innisfallenses place the
mission of St. Patrick A.D. 432, and
that of Palladius A.D. 430. 4d une... mergimar] From
Gild
* Blaedia) Bloda
5 interemptus) The date of Bleda’s death is given as A.D. 445 by Marcol- linus, It really took place A.D. 444- Clint.
* fames ... delevi] From Mar- cellinus, ad a. 446, 447.
Ca». xrv.] Gentis Anglorum, 33 mora pestis secuta est; sed et plurimi ejusdem urbis muri cum quinquaginta septem turribus corruerunt; multis quoque Civitatibus conlapsis fames et serum pestifer odor plura hominum milia jumentorumque delevit.
] CAP. XIV.!
Ut. Brettones fame famosa coacti, barbaros suis e finibus pepulerint ; nec mora, frugum copia, lucuria, pestilentia, et exterminium gentis secutum sit.
IwrEREA Brettones fames sua prefata magis magisque ad- ficiens, ac famam sus malitie posteris diuturnam ‘The Britons relinquens, multos eorum coegit victas. infestis invite sid predonibus dare manus, alios vero nunquam, quin Saxons. potius confidentes in Divinum ubi humanum cessabat auxilium, de ipsis montibus speluncis ac saltibus continue rebellabant : et tum primum inimicis qui per multos annos predas in terra agebant, strages dare cceperunt. Revertuntur ergo impudentes grassatores Hiberni? domus, post non longum tempus reversuri ; Picti in extrema parte insule tunc primum et deinceps quie- verunt, predas tamen nonnunquam exinde et contritiones de Brettonum gente agere non cessarunt. Cessante autem vasta- tione hostili, tantis frugum copiis insula quantas nulla retro stas meminit, affluere cepit: cum quibus et luxuria crescere, et hanc continuo omnium lues scelerum comitari adceleravit, crudelitas precipue, et odium veritatis amorque mendacii, ita ut siquis eorum mitior, et veritati aliquatenus propior videretur, in hunc quasi Brittanim subversorem, omnium odia telaque sine respectu contorquerentur. Et non solum hee seculares viri, sed etiam ipse grex Domini ejusque pastores egerunt; ebrietati, animositati, litigio, contentioni, invidie, czterisque hujusmodi
1 Car. XIV.] This chapter is while those who had transmigrated adapted and shortened from Gild. to the present Scotland are called xvii-xxiii. Picti. But the very reading is
3 Hiberni, Picti] Smith thinksthat doubtful; while in the passage of by Hibernihere are meant those Scoti Gildas from which it is taken the who remained in Ireland, allied with reading is *grassatores ad hibernas their brethren across the water; domos!
»
34 Historia Ecclesiastica. (Lim. 1. facinoribus sua «colla, abjecto levi jugo Christi, subdentes. Interea subito corrupte mentis homines acerba pestis corripuit, que in brevi tantam ejus multitudinem stravit ut ne sepeliendis quidem mortuis vivi sufficerent: sed ne morte quidem suorum nec timore mortis, hi qui supererant a morte anims qua peccando sternebantur, revocari poterant: unde non multo post acrior gentem peccatricem ultio diri sceleris secuta est. Initum namque est consilium quid agendum, ubi querendum esset presidium ad evitandas vel repellendas tam feras tamque creberrimas gentium aquilonalium inruptiones: placuitque omnibus cum suo rege Vurtigerno! ut Saxonum gentem de transmarinis partibus in auxilium vocarent: quod Domini nutu dispositum esse constat, ut veniret contra inprobos malum, sicut evidentius rerum exitus probavit.
CAP. XY.
Ue incitata Brittaniam gens Anglerum, primo quidem adversarios longius giccerit; sed non multo post juncto cum his fadere, in socios arma verterit.
Axwo ab incamatione Domini quadringentesimo quadra- PN gesimo nono, Marcianus cum Valentiniano quadra- TheSexons gesimaus sextus ab Augusto regnum adeptus, septem
arive ^ gnnis tenuit. Tunc? Anglorum sive Saxonum
1 Vurti Gwrtheyrn,
sshawae allel jd Bec, fatishod
into Vortigernus, and Saxonized into Wyrtgeorn
which he had built for himself in tho wilds of his native Radnorshire, M.H.B.p.68. There, it is asserted miraculously, and at the prayer of St. Germanus who had rebuked his crimes, he died, M. H. B. p. 7o.
thing occurs to fix the da
lo, seems, if we may trust Nennius, to have been one of a line of princes who ruled in South Wales,
M.H.B. p.71. Hesucceeded in A.D. 425, n date Nonnius positively ires by making it contemporary with the avcension of Valentinian, M. H. B. p.76. Urged by the fear of the Picts and Scots on the one hand, and of his rival Ambrosius on the other, M. H. B. p. 62, he mades treaty with the invading Saxons, and so was re- garded by both nations with hatred, ta the botrayer of his country. The treaty did not last; he fought with- out success, and fled into a fastaess
death : we are only told it was before the return of Germanus to Gaul, M.H.B. p.71; but we do not know when Germanus returned after his first visit, and only that his second return was very shortly before his death in A.D. 448.
3 Tunc) ‘There is no doubt that therewere Teutonic settlersin Britain from a very early date. The Belge themselves were partly Teutonic; see note io c I. There was » 'litius
Cap. xv.] Gentis Anglorum. 35 gens’ invitata a rege prefato, in Brittaniam tribus longis navibus? advehitur, et in orientali* parte insule jubente eodem rege locum manendi, quasi pro patria pugnatura, re autem vera hanc expugnatura, suscipit. Inito ergo certamine cum hostibng qui ab aquilone ad aciem venerant, victoriam sumpsere* Saxones. Quod ubi domi nunciatum est, simul et insule fertilitas, ac segnitia Brettonum, mittitur confestim illo classis prolixior® armatorum ferens manum fortiorem, que premisse adjuncta cohorti invincibilem fecit exercitum. Susceperunt* ergo qui advenerunt, donantibus Brittanis, locum habitationis inter eos, ea conditione ut hi pro patrie pace et salute contra adver- sarios militarent, illi militantibus debita stipendia conferrent.
Saxonicum’ in Britain, extendin, from the Wash to Hampshire, of suf-
here, and at v. 24, A.D. 450, or the first year of Marcianus and Valen-
ficient importance to require » Ro- tinimm
man ‘comes,’ before the fifth century.
Besides. i
Saxon visite recorded. 1. In the latter half of tho fourth century, we find Saxons in Britain, who, allied with the Picts and Scots, attacked London in ‘A.D. 368, and were defeated by Theo- dosius, who gained from them the
name of Saxonicus. Pacat, Paneg. in Theod. ; Claudian. de Quarto Con- sulatu Honorii, 30; Amm. Marcell. xxvii. 8, xxviii. 2. To this visit
bly Nennius, c. xxix, refers, when he dates their arrival A.D. 371 or A.D. 375, according as we prefer understanding the words ‘Gratiano secundo ZEquitio quarto’ of the second consulship of Gratianus, or of the fourth of Gratianus and second. of Zquitus, 2. Again, Nennius die- tinctly testifies to a visit of Saxons in A.D. 428, ‘Felice et Tauro coss. c. ixx; and to this visit is attributed Germanus’ Hallelujah victory over Picts, Scots, and Saxons, Lappen- berg, i. 62, 63, note. 3. The visit of which Beda here speaks. To this he himself has assigned three dates. d v. 23 we have the date 150—446; ati. 14 AD. 597 — 150 447 i
us. ? Anglorum sive Saxonum gens] See p. 1, note 2.
? iribus longis navibus] ‘Tribus, ut lingua ejus [gentis] exprimitur, pulis, nostra lingua [ie
ceolum? S Chron ada. 449. An- glicd *keela?
? orientali] ‘South-east.’ S. Chron. ada. 449. They landed in the Isle
of Thanet, according io Nenn.
M, HL B. p. 63, at Hypwinesteot
Bbbefcet A : a sic 'untingdon. i» ls them
Lincolnshire, M. HB. p. 7o7.
* sumpsere]_Nennius, Beda's sole British authority so far as we know, does not record a battle till the Saxon reinforcements come. Beda must therefore be drawing in this chapter for the first time upon ‘Anglo-Saxon sources. Henry of Huntingdon records that the Picts had come as far south as Stamford, Lincolnshire, and that there the fret battle took place. M. H.B.
jor.
P Doaste prolizior] *chiule xvii...
nillasque elec,’ Nenn. zzseil .femori] Appa-
rently fornaome Anglo Saxon sone,
D2
36 Historia Ecclesiastica [Lm 1. Advenerant autem de tribus Germanie populis fortioribus, id est, Saxonibus, Anglis, Jutis? De Jutarum origine sunt Cantuari et Victuari hoc est, ea gens que Vectam* tenet insulam, et ea? que usque hodie in pro- vincia Occidentaliam Saxonum Jutarum natio nominatur, posita. contra ipsam insulam Vectam. De Saxonibus, id est, ea regione que nunc antiquorum Saxonum cognominatur, venere Orien- tales Saxones, Meridiani Saxones, Occidui Saxones. Porro de Anglis*, hoc est, de illa patria que Angulus dicitur et ab eo tempore usque hodie manere desertus inter provincias Jutarum et Saxonum perhibetur, Orientales Angli, Mediterranei Angli, Merci, tota Nordanhymbrorum progenies, id est, illarum gentium que ad Boream Humbri fluminis inhabitant ceterique
in three tribes,
Giotw), Eéten [Iotnar], Jotun (La- tinized into Jotuni). Beda in this chapter, and Ethelwerd, M. H. B. p. 500, place the Jutes north of the ‘Angles; but it seems questionable whether Geát was not rather a com- plimentary name for all the An- gles. The author of Beówulf makes mo distinction between them what- E entire Beswall pP.xvi. a55. le of the north also aoe, name MEA ten, was given to “any being possessed of supernatural strength, or defiled by supernatural crime, p. 244, So *Eótenas' are evil spirits, ranked with * ylfe, elfs, line 233; and hence again the name was given to any strange race ‘not im- mediately connected with them- selves,’ p. 243. ‘The Jutes may pos- sibly have been originally Frisians, (cf. the Strandfrisians, living to the westof the CimbricChersonese), whom the Angles found on. their immigra- tion, and with whom they mixed.
? Vectam] The Isle of Wight was called Vectis by the Romans; so that ita colonization by Jutes or Vite had nothing to do with the naming of it. Its inhabitants were called * Wiht- gare.” The Vectiani are still known as Juti, and distinguished from the
Tati Cantiani, about 4.D. 900, Wal- lingford, ap. Gale, i. 538.
3d en... Vectam] Omitted in the Saxon Version. That which since William the First's time has been the New Forest, was before it known as tho Ytena-land, or Eoten-wald, ‘the wenld of the Jutes Perhaps too of Jutish origin are the Meanware, of whom see iv. 13, and note there, who dwelt to the east of the Southamp- ton Water. In this case the name Mean or Meon would be Kymric, like Wiht and Cant.
* antiquorum Sazonum) The Kald- sexo of Beda’s time, Ethelwerd, M.H. ME Bp. 502, also called Nordal-
m Brem. p. 63, seems to ane een nearly the modern Hol- stein, including the three provinces of Dithmarschen, Stormarn, and Wa- gren. Three islands, Nordstrand, Basen, and Helgoland, were als poo-
by the same tribe. Ptol
* Anglis] ‘Anglia Vetus sita est inter Saxones et. Giotos, habens oppidum capitale quod sermone Sexonioo Slemuuio nuncupatur, se- eundum vero Danos Haithaby,’ Ethelwerd, MH. B. p. 5oa. The present province of Angeln extends only from the Sohley to Flensborg.
"'dewrius] Nennius, o. xxxviii, the same of the islands from which the Saxons came,
"Gentis. Anglorum.
Anglorum populi sunt orti. Duees fuisse perhibentur eorum. primi duo fratres Hengist! et Horsa; e quibus Horsa postea occisus in bello a Brettonibus, hactenus in orientalibus? Cantize partibus monumentum habet suo nomine insigne. Erant* autem filii Victgilsi, eujus pater Vitta, cujus pater Vecta, cujus pater Voden, de cujus stirpe multarum provinciarum regium genus originem duxit. Non mora ergo confluentibus certatim in in- sulam gentium memoratarum catervis, grandescere populus coypit advenarum, ita ut ipsis quoque qui eos advocaverant indigenis essent terrori. Tum subito inito.ad tempus federe “and or . ind enter
cum Pictis*-quos longius jam bellando pepulerant, into war with : . noi 5 ;. the Britons. in socios arma vertere incipiunt. Et primum" qui-
dem annonas sibi eos affluentius ministrare cogunt, querentes- que occasionem divortii, protestantur, nisi profusior sibi alimentorum copia daretur, se cuncta insule loca rupto foedere
Car; xv.] a7
1 Hengist] For the existence of Bz Jl have the following vouchers: (1) Nenaius, xxvili-xlix ; (2) Geographus Ravennas (seventh century), calling bim Anschis the Saxon chief, and saying that he came from Ealdsexe into Britain, M. H. B. p. xxiv; (3) the author of Beówulf, who calls him Hengest an Eóten, and makes him a vassal of the Danish king, undertaking an expedition by his command, Kemb. Beów. 2119-2311; and (4)the author of the Battle of EE a poem apparently upon one len- gest’s exploits, the capture of Finnes- burh, the capital of the Frisians. Kemble, Beów. pp. xix, xxii, xxvii, considers that these two last poems were nearly contemporary with the events they record, and that Bedwalf was ‘mot far removed in point of time from the coming of Hengest and Hors into Britain.’
2 inorientalibus...insigne|Nennius, M. H. B. p. 69, calls the place of battle where Hors fell Episford ; Britannicd *Sathenegabail'—the Saxon battle. The Saxon Chronicle, ad a. 455, calla it Aigeles-threp, and Henry of Hun- tingdon, M. H. B. p. 708, Ailestreu,
This would nsturally be Elstree, of which name there is a place in Herts; but Beda's description of its situation has caused it rather to be referred to Aylesford in Kent, near which is a small village called Horsted. The cromlech in the neighbourhood called Kite-Coty House has been supposed to be ors’ monument; but this would surely rather be Categirn's, [Gueit Catig], who, we are told, fell in the same battle, Nenn. M. H. B.p.69.
* Erant... Voden] The same
ical SH. Bp. Gara M. 9:
the ‘white pledge: Vi ‘white day; and Vecta is Wegdag, ‘war day.’ On Woden, or Odin, see Kemble, i. 335.
* cum Piciis] No authority prior to Beda makes the Saxons, in turning upon the Britons, ally with the Picts. Nonius, however, makes Hengest’s two sons, Ochta and Abisa, ravage the Orkneys, and settle among the Picts, M. H. B. p. 66.
* Et primum. . . agebant] Abridged from Gild. xxiü-xxiv, except the simile from the Cbaldzan capture of Jerusalem.
8 Historia Ecclesiastica. [Lis x.
vastaturos. Neque aliquanto segnius minas effectibus pro- sequuntur: siquidem, ut breviter dicam, accensus manibus pa- ganorum ignis, justas de sceleribus populi Dei ultiones expetiit, non illius impar qui quondam a Chaldeis succensus Hierosoly- morum monia immo edificia cuncta consumpsit. Sic enim et hic agente impio victore, immo disponente justo Judice, proxi- mas quasque civifates agrosque depopulans, ab orientali mari usque ad occidentale, nullo prohibente, suum continuavit in- cendium, totamque prope insule pereuntis superficiem obtexit. Ruebant edificia publica simul et privata, passim sacerdotes inter altaria trucidabantur, presules cum populis sine ullo respectu honoris ferro pariter et flammis absumebantur, nec erat qui crudeliter interemptos. sepulturse traderet. Itaque nonnulli de miserandis reliquiis in montibus comprehensi acer- vatim jugulabantur: alii fame confecti procedentes manus hostibus dabant, pro accipiendis alimentorum subsidiis eternum subituri servitium, si tamen non continuo trucidarentur: alii transmarinas regiones dolentes petebant: alii perstantes in patria trepidi pauperem vitam: in montibus, silvis, vel rupibus arduis suspecta semper mente agebant.
CAP. XVI.!
Ut Brettones primam de gente Anglorum victoriam, duce Ambrosio Romano homine, sumpserint. Am ubi hostilis exercitus, exterminatis dispersisque insule The Britons indigenis, domum reversus est, coeperunt et illi Ambrosius paulatim vires animosque resumere, emergentes de Aurlisnu latibulis quibus abditi fuerant, et unanimo consensu auxilium celeste precantes ne usque ad internecionem usque- quaque delerentur. Utebantur eo tempore duce Ambrosio Aureliano? viro modesto, qui solus forte Romane gentis preefate
2 Car, XVL] Condensed from son or grandson of Constantine Gild, xxv, xxvi. the last tyrant, and says that he
* Ambrosio Aureliano] He was must have aimed at continuing the the son of some Roman in authority, succession of the Western Empire, p. Nenn. M. H. B. p. 68, who, Gildas 397. He was opposed to Gwrtheyrn,
says, was slain in the purple, xxv; and was one of the enemies against whence Palgrave makes him the whom he made the Saxon alliance,
Car.xvn.] 39
Gentis. Anglorum.
tempestati superfuerat, occisis in eadem parentibus regium nomen et insigne ferentibus. Hoc ergo duce vires capessunt Brettones, et victores provocantes ad prelium, victoriam ipsi, Deo favente, suscipiunt. Et ex eo tempore nunc cives, nunc hostes vincebant, usque ad annum obsessionis Badonici montis, quando non minimas eisdem hostibus strages dabant, quadra- gesimo circiter et quarto anno adventus eorum in Brittaniam. Sed hex postmodum.
CAP. XVIL.*
Ut Germanus episcopus cum Lupo Brittaniam navigans, et primo maris, et postmodum Pelagianorum tempestatem divina virtute sedaverit,
AxTE' paucos sane adventus eorum aunos heresis Pelagiana per Agricolam inlata *, Severiani Episcopi Pelagiani filium, fidem
Nenn.p.62. He was at war with Guitolin in ap. 437. He survived Gwrtheyrn, who died before A.D. 449, and possessed his kingdom after his death, Nenn. p. 7o. He is fre- quently mentioned An the Welsh triads, where he is called ‘Emrys Wiedig He may have been the founder of Amesbury, Ambree-byrig. ‘He has been thought to be the same with the prince of Natanleod, Netley, whom Cerdio slew in A.D. 508, Guest, Philolog. Trans. i. No. 2; Pearson, p. 56; but, ifo, he must have been very aged, and at any rate cannot have sur- vived till the siege of Caer Badon.
? quadragesimo . . . Brittaniam) Beda has here misunderstood Gildas’ ‘words, which aro as follows : ‘annum obvessionis Badonioi montis . . . qui quadragesimus quartus,ut novi, oritur. annus, mens jam primo emenso, qui jam et mew nativitatis est.’ These ‘words, literally translated, seem to ean, the siege of Mount Badon, from which the forty-fourth year is now re- volving, as I know, the first month being already gone, the same also being the year of my own nativity,
HB. p.1s,and 59 Introd. Usher p^ pointed p. 254. Unfortunately, Y ‘re cannot date the composition of Gildas’ his-
tory, by which to fix the date of the siege of Caer Badon. Usher and Stevenson date the siege A.D. 530. ‘The Annales Cambrim date it seventy- two yearsafter their own commence- ment; and if we follow the Monu- menta in placing this in A.D. 444, the date will be A.D. 516. They also connect with this event the name of Arthur—s name of which legend is full, but which is never mentioned elsewhere, except by the same An- nales in A.D. 537, recording his death at the battle of Camlann.
? Car, XVIL) This and the four next chapters are inserted, with & few verbal alterations, from a Vita S. Germani, by Constantius, given by Surius, iv. 406. Seo too Hericus, iii. 9, iv.r. The reason why Beda inserted the chapters here, out of the. order of time, is plain ; he shared the mistaken notion, which was prevalent till lately, that there wore no Saxons in England til an, 450
d . annos] Prosper, M.H.B. dates the introduction of
AD.
itti.
per Agricolam inlata] Tt was the severo execution of am edict against Pelagianism of Valentinian III, in
Historia Ecclesiastica [Ie 1.
Brittaniarum foda peste commaculaverat. Verum
Aim Brittani cum neque suscipere dogma perversum sgnod sends gratiam -Christi blasphemando ullatenus vellent, ,ZMlaDw neque versutiam nefarim persuasionis refutare ver- combat the bis certando sufficerent; inveniunt ealubre consilium, Pelagians, — oto Gallicanis antistitibus auxilium belli spiritalis inquirant. Quam ob causam collecta magna synodo! quere-
batur in commune, qui illic ad succurrendum fidei mitti debe- rent: atque omnium judicio electi sunt apostolici sacerdotes Germanus? Autissidorensis, et Lupus? Trecasene civitatis episcopi, qui ad confirmandam fidem gratia celestis Brittanias venirent. Qui cum prompta devotione preces et jussa sanctse ecclesie suscepissent, intrant * oceanum, et usque ad medium itineris quo a Gallico sinu Brittanias usque tenditur, secundis flatibus navis tuta volabat. "Tum subito occurrit pergentibus inimica vis demonum, qui tantos talesque viros ad recupe- randam tendere populorum salutem inviderent: concitant procellas, celum diemque nubium nocte subducunt; ventorum furores vela non sustinent; cedebant; ministeria victa nautarum ; ferebatur navigium oratione, non viribus: et casu dux ipse vel pontifex fractus corpore, lassitudine ac sopore resolutus est. Tum vero quasi repugnatore cessante, tempestas excitata con- valuit, et jam navigium superfusis fluctibus mergebatur. Tum beatus Lupus omnesque turbati excitant seniorem elementis furentibus opponendum; qui periculi inmanitate constantior Christum invocat, et adsumpto in nomine sancte Trinitatis levi aque spargine fluctus sevientes opprimit, collegam commonet,
A.D. 425, that probably brought is more correct; for his arguments, Agricola to Britsin, There were ai see pp. 279-286.
this time several Pelagian bishopsin — ? Germanus] A native of Auxerre, Gaul, Stilingü. p. 276. Agricola and duke of that place, till he be- was not alone in introducing Pela- came a monk at Lerins; after which gianism ; Prosper, contra Colla- he suoceeded Amator in the bishopric
torem, 21, M. H. B. p. ci, speaks of of Auxerre in Bourgogne, A.D. 418. ‘quosdam inimicos gratim, solum sum Smith, p. 4o1. iginisoccupantes. Stilingü.p.278. — ? Lupus] He too was & monk at T'eynodo] Prosper makes Pope Lerins, and brother to Vincent,
Coslestinus, A.D. 422-432, send Ger- manus in his own stead, ‘vice sua," on the suggestion of Palladius; ad a. 429, M. H. B. p.lxxxii, Stillingfteet contends that the account here given
known as of Lerins, He was after- wards bishopof Troyesin Champagne.
* intrant] * Temporibus hibernis." Vita S. Lupi, ed, Surius, i.e. late in AD. 429.
Cae. xvir.] Gentis. Anglorum. 41
hortatur universos, oratio uno ore et clamore profunditur: adest divinitas, fugantur inimici, tranquillitas serena subsequitur, venti e contrario ad itineris ministeria revertuntur, decursisque brevi spa- tiis pelagi, optati littoris quiete potiuntur. Ibi conveniens ex diver- sis partibus multitudo excepit sacerdotes, quos venturos etiam vati- cinatio adversa predixerat. Nunciabant enim sinistri spiritus quod timebant, qui imperio sacerdotum dum ab obsessis corporibus detruduntur, et tempestatis ordinem et pericula-que intulerant fatebantur, victosque se eorum meritis et imperio non negabant. Interea Brittaniarum insulam apostolici sacerdotes raptim opinione, praedicatione, virtutibus impleverunt: di- 1. scavert vinusque per eos sermo quotidie non solum in the people by ecclesie, verum etiam per trivia, per rura pre- mE dicabatur; ita ut passim et fideles catholici firmarentur, et depravati viam correctionis agnoscerent. Erat illis apostolorum ingtar, et gloria et auctoritas per conscientiam, doctrina per litteras, virtutes ex meritis. Itaque regionis universitas in eorum sententiam prompta transierat. Latebant abditi sinistrae persuasionis auctores, et more maligni spiritus, gemebant perire sibi populos evadentes, ad extremum diuturna meditatione con- cepta presumunt inire conflictum. Procedunt conspicui divitiis, veste fulgentes, circumdati adsentatione multorum : discrimenque certaminis subire maluerunt, quam in populo quem subverterant pudorem taciturnitatis incurrere, ne viderentur se ipsi silentio damnavisse. Illic* plane inmensa multitudo, etiam cum con- jugibus ac liberis excita convenerat, aderat populus expectator, et futurus judex, adstabant partes dispari conditione dissimiles ; hinc divina fides, inde humana presumptio; hinc pietas, inde superbia; inde Pelagius auctor, hine Christus. Primo in loco beatissimi sacerdotes preebuerunt adversariis copiam disputandi, quse sola nuditate verborum, diu inaniter et aures occupavit et tempora : deinde antistites venerandi, torrentes eloquii sui cum apostolicis et evangelicis imbribus profuderunt?: miscebatur mo | à wi at Vera wording do Mati, Gertutus hamalgumd te people i
Florilegus, though Bosthius assigns still shewn, and a chapel dedicated it to London, Usher, p. 176- to him is built on the spot.
a2 Historia Ecclesiastica [Las. 1. sermo proprius cum divino, et adsertiones molestissimas lectio- num testimonia sequebantur: convincitur vanitas, perfidia con- futatur; ita ut ad singulas verborum objectiones errare se, dum respondere nequiit, fateretur : populus arbiter vix manus continet,
judicium tamen clamore testatur,
CAP. XVIII."
Ut idem filiam tribuni cecam inluminaverit, ac deinde ad sanctum Albanum. perveniens, reliquias ibidem et ipsius acceperit, et beatorum apostolorum, sive aliorum martyrum posuerit.
Tux subito quidam tribunitie potestatis cum conjuge procedit in medium, filiam decem annorum cecam curandam sacerdotibus efferens, quam illi adversariis offerri preceperunt: sed hi con- scientia puniente deterriti, jungunt cum parentibus preces, et curationem parvule a sacerdotibus deprecantur : qui inclinatos animo adversarios intuentes, orationem breviter fundunt: ac deinde Germanus plenus Spiritu saucto, invocat Trinitatem ; nec mora, adhewrentem lateri suo capsulam cum sanctorum reli- quiis collo avulsam manibus comprehendit, eamque in conspectu omnium puelle oculis adplicavit, quos statim evacuatos tenebris lumen veritatis implevit. Exultant parentes, miraculum populus contremiscit: post qüam diem ita ex animis omnium suasio iniqua deleta est, ut sacerdotum doctrinam sitientibus desideriis sectarentur.
Compressa itaque perversitate damnabili, ejusque auctoribus confutatis, atque animis omnium fidei puritate compositis, sacer- dotes beatum Albanum martyrem, acturi Deo per ipsum gratias, petierunt, ubi Germanus omnium apostolorum, diversorumque martyrum secum reliquias habens, facta oratione jussit revelli sepulcrum, pretiosa ibidem munera conditurus?; arbitrans
‘Cap, XVIIL] It is said by an anonymous author (Leland's Collec- tanea) thatGerinanus founded schools among the Britons: under Dubric, archbishop of Llandaff, Daniel, bishop of Bangor, and Litwt, at Llaniltwt in Glamorganshire. He is also said (MS. Cotton) to have introduced the
Gallican use instead of the Roman into the British liturgy; but this Palmer, Orig. Liturg. i. 177, denies, saying that the Gallican liturgy was mE ^i the ew] church before. Stil 2
a conditurus)’ Matth, Florilegus tells us that Offa, king of Mercia, in
Car. xix.] Gentis. Anglorum. 48
opportunum, ut membra sanctorum ex diversis regionibus collecta, quos pares meritis receperat clum, sepuleri quoque unius teneret hospitium. Quibus depositis honorifice, atque sociatis, de loco ipso, ubi beati martyris effusus erat sanguis, massam pulveris secum portaturus abstulit! in qua apparebat, cruore servato, rubuisse martyrum csdem persecutore pallente. Quibus ita gestis, innumera hominum eodem die ad Dominum turba conversa est.
CAP. XIX.
Ut. idem causa infirmitatis ibidem. detentus, et incendia. domorum. orando reslinzerit ; d ipse per visionem a suo sit languore curatus.
Uxpz dum redeunt, insidiator inimicus casualibus laqueis preparatis, Germani pedem lapsus occasione contrivit, ignoraus merita illius, sicut Job beatissimi, afflictione corporis propaganda : et dum aliquandiu uno in loco infirmitatis necessitate teneretur, in vicina qua manebat casula exarsit incendium : quod con- sumptis domibus que illic palustri harundine tegebantur, ad eum habitaculum in quo idem jacebat, flabris stimulantibus ferebatur. Concursus omnium ad antistitem convolavit, ut elatus manibus periculum quod imminebat evaderet: quibus increpatis, moveri se fidei presumptione non passus est. At multitudo omnis desperatione perterrita, obviam currit incendio. Sed ut Dei potentia manifestior appareret, quidquid custodire tentaverat turba, consumitur; quod vero jacens et infirmus defenderat, reserato hospitio sancti viri, expavescens flamma transilivit, ultra citraque deseviens, et inter globos flammantis incendii, incolume tabernaculum quod habitator inclusus ser- vabat, emicuit. Exultat turba miraculo, et victam se divinis virtutibus gratulatur. Exeubabat diebus ac noctibus ante tugurium pauperis vulgus sine numero; hi animas curare cu- pientes, hi corpora. Referri nequeunt que Christus operabatur A.D. 794, found here the bones ofthe natale secum Altiseiodoro, capel- various martyrs, which had been lam construens in honorem martyris, deposited here by Germanus. memorati! Others say that Ger-
abstulit] The Walsingham,quot- manus translated Albanus' relics to ing these words, adds ‘et detulit ad Rome. Usher, pp. 177, 178.
44 Historia Ecclesiastica [Lrs. x.
in famulo, qui virtutes faciebat infirmus: et cum debilitati sue nihil remedii pateretur adhiberi, quadam nocte-candentem niveis vestibus vidit sibi adesse personam, quee manu extensa jacentem. videretur adtollere, eumque consistere firmis vestigiis imperabat : post quam horam ite fugatis doloribus recepit pristinam sani- tatem, ut die reddito itineris laborem subiret intrepidus.
CAP. XX.
Ut tidem episcopi Brettonibus-in pugna auzilium caleste tulerint, sicque domum reversi sint.
IwTEREA faxones! Pictique bellum adversum Brettones junctis viribus susceperunt, quos eadem necessitas in castra contraxerat: et cum trepidi partes suas pene in- E the pares Judicarent, sanctorum antistitum auxilium. visurrin the petierunt: qui promissum maturantes adventum, “Falldlvieh tantum paventibus fiducie contulerunt, ut acees- sisse maximus crederetur exercitus. Itaque apo- stolicis ducibus Christus militabat in castris. Aderant etiam quadragesimse venerabiles dies, quos religiosiores reddebat pree- sentia sacerdotum, in tantum ut cotidianis predicationibus instituti certatim populi ad gratiam baptismatis convolarent. Nam maxima exercitus multitudo undam Javacri salutaris ex- petiit, et ecclesia ad diem resurrectionis Dominice frondibus ' eontexta componitur, atque in expeditione campestri instar civitatis aptatur. Madidus baptismate procedit exercitus, fides fervet in populo, et conterrito armorum presidio, divinitatis expectatur auxilium. Institutio vel forma castitatis hostibus nunciatur, qui victoriam quasi -de inermi exercitu presumentes, adsumpta alacritate festinant; quorum tamen adventus explora- tione cognoscitur. Cumque emensa sollemnitate paschali, recens de lavacro pars major exercitus arma capere, et bellum parare tentaret, Germanus? ducem se proelii profitetur, eligit expeditos,
ALD. 430. us
1 Sazones] Before it was clearly though all MS. authority is against known that a Saxon invasion hap- the .
in A.D. 428 (see note on o. — ? Germanus... profitetur] Ger 15, init.) it was thought that this manus, before ho was bishop, had word must be an error for Scoti, been duke of Auxerre, ' Deseritur
Car. xx.] Gentis. Anglorum. 45 circumjecta percurrit, et e regione qua hostium sperabatur adventus, vallem ! circumdatam mediis montibus intuetur. Quo in loco novum componit exercitum, ipse dux agminis. Et jam aderat ferox hostium multitudo, quam adpropinquare intuebantur in insidiis constituti. Tum subito Germanus signifer universos admonet, et predicat ut voci sus uno clamore respondeant; securisque hostibus qui se insperatos adesse confiderent, Alle luiam? tertio repetitam sacerdotes exclamant. Sequitur una vox omnium, et elatum clamorem repereusso aere montium conclusa multiplicant: hostile agmen terrore prosternitur, ut super se non solum rupes circumdatas, sed etiam ipsam celi machinam con- tremiscunt, trepidationique inject vix sufficere pedum pernicitas credebatur: passim fugiunt, arma projiciunt, gaudentes vel nuda corpora eripuisse discrimini: plures etiam timore precipites, flumen quod transierant devoravit. Ultionem suam innocens exercitus intuetur, et victorise concesse otiosus spectator efficitur. Spolia colliguntur exposita, et celestis palms gaudia miles religiosus amplectitur. Triumphant pontifices hostibus fusis sine sanguine, triumphant victoria fide obtenta, non viribus.
Composita itaque insula securitate multiplici, superatisque Hostibus vel invisibilibus vel carne conspicuis, re- and leaves ditum moliuntur pontifices. Quibus tranquillam Britain with navigationem, et merita propria et intercessio beati 7“? martyris Albani paraverunt, quietosque eos suorum desideriis felix carina restituit.
mundi militia, celestis. assumitur." Constantius, i. 1.
1 vallem] By tradition the battle is said to have been fought near ‘Mold, which is iteelf on a hill, ‘Mont ‘Alt’ in Norman-Fronch, with a plain close by called by the Welsh Maes Garmon, or ‘Germans’ field.’ Mold itself was called in Welsh ‘Guideruo,’ which Camden explains to mean & *eonspicuous barrow.’ The river which flows by Mold is the Alyn. Camden, iii, 222.
4 Alleluiam) Usher, p. 180, main-
tains that S, Gregorius refers to this battle in bis Commentary to Job xxvii, 6, where he says, ‘Eooe lingua Britannie que nil aliud no- verat quam barbarum fundere, jam- dudum in divinis laudibus Ebreum ccpit Alleluia resonare; but it seems more likely that, as Beda takes for granted, ii. 1, he should there refer to the conversion of the English. However, if it be true that this Commentary was written in a. §90 (Hosey), the words must refer to this occasion.
46 Historia Ecclesiastica (Lo. r.
CAP. XXI.
Ut renascentibus virgultis Pelagiana: pestis Germanus cum Severo Brittaniam. reversus, prius claudo juveni incessum, deinde et populo Det, condemnatis tive emendatis hareticts, gressum recuperarit fidei.
Nzc! multo interposito tempore, nunciatur ex eadem insula, Pelagianam perversitatem iterato paucis auctoribus dilatari: rursusque ad beatissimum virum preces sacerdotum omnium deferuntur, ut causam Dei, quam prius obtinuerat, tutaretur. Quorum petitioni festinus obtemperat. Namque adjuncto sibi Severo totius sanc- titatis viro, qui erat discipulus beatissimi patris Lupi Treca- senorum episcopi, et tunc Treviris ordinatus episcopus gentibus prima? Germanis verbum predicabat, mare conscendit, et con- sentientibus elementis tranquillo navigio Brittanias petiit.
Interea sinistri spiritus pervolantes totam insulam, Germanum. venire invitis vaticinationibus nunciabant; in tantum ut Elafius quidam regionis illius primus, ut in occursu sanctorum sine ulla manifesti nuncii relatione properaret, exhibens secum filium quem in ipso flore adolescentie debilitas dolenda damnaverat. Erat enim arescentibus nervis contracto poplite, cui per sicci- tatem cruris usus vestigii negabatur. Hunc Elafium provincia tota subsequitur: veniunt sacerdotes, occurrit inscia multitudo, confestim benedictio, et sermonis divini doctrina profunditur. Recognoscunt populum in ea qua reliquerat credulitate duran- tem: intelligunt. culpam esse paucorum, inquirunt auctores, inventosque condemnant. Cum subito Elafins pedibus sdvol- vitur sacerdotum, offerens filium, cujus necessitatem ipsa debilitas etiam sine precibus adlegabat: fit communis omnium dolor, precipue sacerdotum, qui conceptam misericordiam ad divinam
1 Neo... tempore] If it be true his death. M.H.B. p. 127, mote. the interval was not long be- But we bave no fixed date for his tween Germanus’ visita, it will be return from bis first Hilary, pide necessary to lengthen the fr»; for in the interval to see bisho all agree that this second visit took of Arles. Constant. i. 33. ? place in A.D. 447, the year before — ? prima) i.o. Superioris.
Cap. xxn.] Gentis. Anglorum. 47
clementiam contulerunt: statimque adolescentem beatus Ger- manus sedere compulit, adtrectat poplitem debilitate curvatum, et per tota infirmitatis spatia medicabilis dextera percurrit, salu- bremque tactum sanitas festina subsequitur, ariditas succum, nervi officia receperunt, et in conspectu omnium filio incolumitas, patri filius restituitur. Implentur populi stupore miraculi, et in pectoribus omnium fides catholica inculcata firmatur. Preedi- catio deinde ad plebem de prevaricationis emendatione conver- titur, omniumque sententia pravitatis auctores, qui erant expulei insula, sacerdotibus adducuntur ad mediterranea deferendi, ut et regio absolutione et illi emendatione fruerentur. Factumque est ut in ilis locis multo ex eo tempore fides intemerata perduraret.
' ltaque compositis omnibus beati sacerdotes ea qua venerant prosperitate redierunt. Porro Germanus post hec ana returns ad Ravennam pro pace Armoricane gentis suppli- sein. caturus advenit, ibique a Valentiniano, et Placidia matre ipsius summa reverentia susceptus, migravit! ad Christum. Cujus corpus honorifico agmine comitantibus virtutum operibus, suam defertur ad urbem. Nec multo post Valentinianus ab Aetii patricii quem occiderat satellitibus interimitur, anno imperii Marciani sexto, cum quo simul hesperium concidit regnum.
CAP. XXIL* .
Ut Brettonee quiescentibus ad tempus exteris, civilibus eese bellis contriverint simul et majoribus flagitiis subinerserint,
Inreana Brittania cessatum quidem est parumper ab externis, sed non a civilibus bellis, Manebant exterminia G15 wary civitatum ab hoste dirutarum ac desertarum, pug- among the nabant contra invicem qui hostem evaserant cives. P" "^
__Linigravit] He died sb ofIolw wont to Ravenna, to plead the eanse 448; the year being determined of the Armoricani with Aétius, where by his'being ead tohave been bishop he died. Constant. ii. 4-20. thirty years, and Amator his prede- — * Car. XXIL] From Gild. xxvi, censor, having died in A.D. 418. After as far as ' appareret" his second return from Britein, he
48 Historia. Ecclesiastica. [Le r. Attamen recente adhuc memoria calamitatis et cladis inflicts servabant utcumque reges, sacerdotes, privati, et optimates suum quique ordinem. At illis decedentibus, cum successisset setas tempestatis illius nescia, et presentis solum serenitatis statum experta, ita cuncta veritatis ac justitie moderamina concussa ac subversa sunt, ut earum non dicam vestigium, sed ne memoria quidem, preter in paucis!, et valde paucis ulla appareret. Qui inter? alia inenarrabilium scelerum facta, que historicus eorum Gildus* flebili sermone describit, et hoc addebant, ut numquam genti Saxonum sive Anglorum secum Brittaniam incolenti, verbum fidei predicando committerent. Sed non tamen divina pietas plebem suam, quam preacivit, deseruit, quin multo digniores genti memorate prscones veritatis, per quos crederet, destinavit.
CAP. XXIII.
Ut sanctus papa Gregorius Augustinum cum monachis ad pradicandum genti Anglorum mittens, epistola. quoque illos exhortatoria ne a laborando cessarent, confortaverit,
S1qurpem anno ab incarnatione Domini quingentesimo octo- 4st. gesimo secundo, Mauricius ab Augusto quinquage- simus quartus imperium suscipiens, viginti et uno‘ annis tenuit. 25.55. Cujus anno regni decimo Gregorius, vir doctrina
ers sends et actione precipuus, pontificatum Romane et
1 paucis] In Gildas this word is made to agree with ‘ordinibus,’ re- ferring to the ‘ordinem’ just above.
? Qui inter . . . destinavit] Beda's own. Gregorius complains of the same thing, Epp. vi. 58, 59.
3 Gildus] Commonly called Gildas. ‘The namo is Latinized from ' gilla, a servant, commonly. used a the to the name of some saint ; its Gaelic forms are Caillach, Giolla, and the modern Scotch word ‘ gillie” has the same derivation, Hist. of Christian Names, ii. 113, 11
* viginti et uno) Fwenty and three months. Mauricius su ‘August, a:D. 982, and waa murdered
by Phocas, his successor, in Novem- ber, A.D. 602. Hussey.
* decimo] ‘The dates given are va- rious. Milman, after Jaffé, dates the accession A.D. 589-590; Hussey, after Pagi, gives it A.D. 590. himself, ii. 1, with note 1, dates his death 605, and says that he reigned thirteen year, six months, and ten days; and Florence of Wor- cester says that he died on March 12, A.D. 605. Beds's reckoning from this date would give us September, A.D. 591 for his consecration, which agrees with the assertion here that it was in the tenth year of Mauri- cius,
Gentis. Anglorum. 49
apostolice sedis sortitus rexit annos tredecim inus menses sex et dies decem; qui divino admonitus toconvert instinctu anno decimo quarto! ejusdem principis, '^e Enelish. adventus vero Anglorum in Brittaniam anno circiter cen- tesimo quinquagesimo, misit servum Dei Augustinum?, et alios plures cum eo monachos* timentes Dominum, prmdicare* verbum Dei genti Anglorum. Qui cum jussis pontificalibus
Car. xxnr.]
obtemperantes, memoratum opus adgredi coppis-
A.D. 596.
sent, jamque aliquantulum § itineris confecissent, perculsi timore
? anno decimo quarto) Augustinus probably statted from Rome for the first time in AD. 595, ii. 5. He set out the second time in A.D. 596, v. 24, having returned in the in- terval, and landed in England, A.D. Sai ] Augustinus had
lugustinum] stinus
boen an alumnus of Felix, bishop of Messana, Epp. xiv. 17, and at this time was provost of the monastery of St. Andrew ‘in clivo Scauri which Gregorius himself had built for the use of Benedictine monks, Epp. viii. 30, Joan. Diac. I. vi, and of which he himself had been first a monk, and then abbot. See a life of him by Gocelin, in Mabillon’s Aot. SS. Benedd. i. 498.
? plures cum eo monachos] About
. forty came into England,c.25. But Augustinus isbiddento take with him “sliquos presbyteros e vicino, from Provence, and we do not know how many may have joined the mission on its second departure from Rome. ‘Those whom he originally took with him are said to have been monks of the abbey of St. Andrew, Joan. Diac. II. xxxi
* predicare| Gregorius had had this in mind for some time. Cf. the story told of him at the end of c. 1, Jib.fi. A curious letter of biais extant, in which he bids Candidus, the
wernor of church estates in Gavl, Bay with some money sent therewith either garments for the poor, or some ‘Angle youths of seventeen or eigh- teen, to be trained at monasteries in
Rome, evidently as future mission- aries to England; and if the latter, then to send with them a priest, ready to baptize them, if they fell sick on their way, Epp. vi. 7. *aliquantulum| They had gone far enough to gather news of Pro- tasius, bishop of Aix, and Stophanus, bishop of Lerins, to whi ry alludes in the leitere with which he furnished Augustinus when he sent him from Rome the second time. So probably they halted in Provence, not far from the islands of Lerins, near the spot where the present town of Cannes stands. The letters with which Gregorius thus furnished Au- gustinus, which were transcribed at Rome by Nothelm for Beda, are all to be found among his Epistles, and Smith has collected them in his Appendix, No. vi, From these we may conjecture something of the route taken by Augustinus. Gregorius gives him letters to the bishops of Marseille, Aix, Arles, Vienne, and Autun; all within the kingdom of Burgundy. Burgundy and Austra- sia were ruled at this time by two brothers, Theodoric «nd Theodeberht, minors, under the care of their grand- mother Brunehaut. to all three of whom Gregorius gives letters, though Metz, the capital of Austrasia, would hardly lie in the direct road to Britain. After leaving these friendly dominions, their course is more un- certain; but we have a letter ad- dressed to the bishop of Tours, and we are told by Gocelin, Vita Au-
E
50 Historia Ecclesiastica. [Las.1.
inerti, redire domum potius quam barbaram, feram, incredu- lamque gentem, cujus ne linguam quidem. nossent, adire cogitabant, et boc esse tutius communi consilio decernebant. Nec mora, Augustinum, quem eis episcopum ordinandum si.ab Anglis susciperentur disposuerat, domum remittunt, qui a beato Gregorio humili supplicatu obtineret ne tam pericu- losam, tam laboriosam, tam incertam peregrinationem adire deberent. Quibus ille exhortatories mittens literas, in opus eos verbi, divino confisos auxilio, proficisci suadet. Quarum videlicet litterarum ista est forma :
Gregorius servus servorum Dei, servis Domini nostri. Quia melius fuerat bona non incipere, quam ab his que coepta sunt, cogitatione retrorsum redire, summo studio, dilectissimi filii, oportet ut opus bonum, quod auxiliante Domino copistis, impleatis. Nec labor vos ergo itineris, nec maledicorum hominum lingue deterreant:: sed omni instantia, omnique fervore, que inchoastis, Deo auctore peragite: scientes quod laborem magnum major sterne retributionis gloria sequitur. Remeanti autem Augustino preposito vestro, quem et abbatem vobis constituimus, in omnibus humiliter obedite: scientes hoc vestris animabus per omnia profuturum, quidquid a vobis fuerit in ejus admonitione completum. Omnipotens Deus sua vos gratia protegat, et vestri laboris fructum in sterna me patria videre concedat ; quatenus etei vobiscum laborare nequeo, simul in gaudio retributionis inveniar, quia laborare scilicet volo. Deus vos incolumes custodiat, dilectissimi filii.
‘Data die decima kalendarum Augustarum, imperante domino nostro Mauricio Tiberio piissimo Augusto anno decimo quarto, post consulatum ejusdem domini nostri anno decimo tertio, indictione decima quarta," gustini, c. 1o, that the missionaries murdered her husband Chilperic in passed through Anjou. And we know — A.D. 584, and reigned alone till her that they would be forced to pass out death in a.p. 597. Of. Vita Sti. of Burgundy through the kingdom Gregorii a Sammarthano, among his
of Neustria, at this time governed collected works, by the savage Fredegonde, who had
Car. xx1v.] Gentis. Anglorum. 5I
CAP. XXIV. Ut Arelatensi episcopo epistolam pro eorum susceptione miserit.
Misrr etiam tune isdem venerandus pontifex ad Etherium* Arelatensem episcopum; ut Augustinum Brittaniam pergentem benigne susciperet, literas?, quarum iste est textus :
* Reverentissimo et sanctissimo fratri Etherio coepiscopo, Gre- gorius servus servorum Dei. Licet apud sacerdotes habentes Deo placitam caritatem religiosi viri nullius. commendatione indigeant; quia tamen aptum scribendi se tempus ingessit, fra- ternitati vestre, nostra mittere scripta curavimus ; insinuantes, latores presentium Augustinum servum Dei, de cujus certi sumus studio, cum aliis servis Dei, illic nos pro utilitate ani- marum, auxiliante Domino, direxisse: quem necesse est ut sacerdotali studio sanctitas vestra adjuvare, et sua ei solatia prebere festinet, Cui etiam, ut promptiores ad suffragandum possitis existere, causam vobis injunximus subtiliter indicare. Scientes quod ea cognita, tota vos propter Deum devotione ad solaciandum, quia res exigit, commodetis. Candidum * praeterea presbyterum, communem filium, quem ad gubernationem pa- trimonioli* ecclesia nostre transmisimus, caritati vestre in
2 Oar. XXIV.] This whole chap- ter is omitted in S. V.
, o Bberium --, qpisetpum] Eihe- rius was bishop of Lyons; Virgilius Sas bishop of Arles.
3 Titeras ... textus] This same
letter, all but the last two sentences, *Candidum , . . is addressed to Pelagius, bi urs, and
us, bi ille, in
Gregorius! Register of Epistles, while there is nono to Etherlus of Lyons, Probably Nothelm made the mis- take, in’ transcribing several letters written on the same day; if so, there was at that time another letter to Etherius of Lyons, no doubt of the same import, in the Scrinium Apostolicum, from which he copied them. 8.
* Candidum) Candidus was abbot of the monastery of St. Andrew, a successor of Gregorius himself, He in frequently addressed in the Epistles
as ‘presbytero nostro per Gallias, * presbytero Gallig." Sad tionem. patrimonioli]
Compare Milman'sLatin Christianity, i. 411, 412, and note, “The Churches, especially that of Rome, now pos- sessed very large estates, chiefly in Calabria, in Sicily; in the neighbour- hood of Rome, Apulia, Campania, Liguria; in Sardinia and Corsica ; in the Cozian Alps; and even in Africa and the East. There are letters ad- dressed to the administrators of the Papal Estates in all these territories ; and in some cities, as Otranto, Galli poli, perhaps Norcia, Nepi, Cuma.
52 Historia Ecclesiastica [Lrs.1.
omnibus commendamus. Deus te incolumem custodiat, reveren- tissime frater. .
* Data die decima kalendarum Augustarum, imperante domino nostro Mauricio Tiberio piissimo Augusto, anno decimo quarto, post consulatum ejusdem domini nostri anno decimo tertio, indictione decima quarta."
CAP. XXV.
Ut veniens Brittaniam Augustinus, primo in insula. Tanato, regi Cantua- riorum pradicarit ; et sic accepta ab eo licentia, Cantiam pradicaturus sntraverit,
RononATUS ergo confirmatione beati patris Gregorii Augus- kv. fimus cum famulis Christi qui erant cum eo, rediit Augustinus in opus verbi, pervenitque Brittaniam'. Erat eo lands in Kent, tempore rox Aedilberct? in Cantia potentissimus, qui ad confinium usque Humbre fluminis maximi quo meridiani et septentrionales Anglorum populi dirimuntur, fines imperii tetenderat, Est autem ad orientalem Cantie plagam Tanatos* insula non modica, id est, magnitudinis juxta consuetudinem sstimationis Anglorum, familiarum * sexcentarum, quam a con-
Capua, Corsealano; even in Naples,
that from the very earliest times Palermo, Syracuse. . . these
estates were called the patrimony of the patron saint of the city.” The office of governor of these estates, called «defensor Robertson's Ch. Hist. ii 7, was frequently a clerical one. Epp.ix.65. H.
1 pervenitque Brittaniam] A.D. 597,
Y. €.
3 Aedibberct] — 2Ethelberht, — de- scended from Hengest in the fourth generation, his ancestors so far being Eormenric, Octa, Erie called AEsc, "Hengest, ii. s. The Saxon Chronicle dates his accession A.D. 565, but Boda, iii. 4, says he died Februm 24, A.D. 616, after reigning ff years, which would place his acces- son in A. 560. He was born in A.D. 552. S. Chron.
s potentissimus] ‘It is probable
Kent had at least two kings, whose capitals were respectively Canterbury and Rochester, the seat of two bishop- ric Kemble, i. 148. In a note to this passage Kemble speaks of the probability of other Kentish princi-
lites. The capital of Athelberht’s
i was Cantwarabyrig, whi
Wd born the oman ‘Dureveraum and the British Caer Ceint, and is now Canterbury.
* Tanatoe] Called by the Romans Adtanatos, by the Britons Ruichim, Nenn. M. H. B. p. 63.
* familiarum] * Hi V. Fa nulla’ waa n erholen name for» measure of d, originally ‘the stato of one household, the amount of land sufficient for the support of one family,’ Also called in Latin ‘ caa-
satus,’ "mansus! ‘mansa,’ ‘ mansio,”
Gentis Anglorum.
tinenti terra secernit fluvius Vantsumu!, qui est latitudinis circiter trium stadiorum, et duobus. tantum in locis est trans- meabilis: utrumque enim caput protendit in mare. In hac ergo adplicuit? servus Domini Augustinus, et socii ejus viri, ut ferunt, ferme quadraginta. Acceperunt autem, precipiente beato papa Gregorio, de gente Francorum interpretes, et mittens ad Aedilberctum, mandavit se venisse de Roma, ac nuncium ferre optimum, qui sibi obtemperantibus, eeterna in ceelis
- : - and is well gaudia, et regnum sine fine cum Deo vivo et vero received by futurum, sine ulla dubietate promitteret, Qui hac *telberht audiens, manere illos in ea quam adierant insula, et eis neces- saria ministrari, donec videret quid eis faceret, jussit. Nam et antea? fama ad eum Christiane religionis pervenerat, utpote qui et uxorem habebat Christianam de gente Francorum regia, vocabulo Bercta*; quam ea conditione a parentibus acceperat, ut ritum fidei ac religionis sue cum episcopo quem ei adjutorem fidei dederant, nomine Liudhardo *, inviolatum servare licentiam haberet.
Post dies ergo venit ad insulam rex, et residens sub divo, jussit Augustinum cum sociis ad suum ibidem advenire collo- quium. Caverat enim ne in aliquam domum ad se introirent, vetere usus augurio, ne superventu® suo, si quid malefice
* Bercta] Berhte, the daughter of Cariberht, king of Paris, and grand-
Car. xxv.] 53
* manens and ‘terra tributarii;" in loSaxon, 'higid! contracted
Angl i *hid Later, a ‘hid’ came to equal about 334 Saxon acres, Thanet now contains 23,000 acres of arable land; Beda’s calculation would give 20,000. Kemble, i, 9f, 92, 102. ijlueius Vanteumu] The lower course of the Stour, below Stour- mouth, where it divides into two channels, one flowing north to Re- culver, one east to Pegwell Bay, thus isolating Thanet. Camden; Stanley’s Historical Memorials of Canterbury, p. 12.
2 adplicuif] On the exact spot where Augustinus landed, see Stan- ley, pp. 12, 35.
5 antea] It seems that the Angles had already expressed their readiness for conversion, Greg. Epp. vi, 58.
daughter of Clotaire I, sole king of the Franks and B ons, son of Goviethe Grate
* Liudhardo] Bishop of Senlis,
Thorn, . 2. Perhaps the same with ‘Liphardus Cantorbeie archiepiscopus who appears in
Beda’s Martyrologium, II. Non. Febr., but. in no other list of arch- bishops. H. 'His name was va- riously spelt, Lethard, Ledoard, or Luidhard. He was buried on the north side of the altar in St. Martin's, and his relics were long carried round Canterbury in a gold chest on Ro- gation Day? Stanley, Hist. Mem, of Cant. p. 27. See too Hook’s Archbps. of Canterbury, i. 47. * superventu) attack.
54 Historia Ecclesiastica. [Lis 1.
artis habuissent, eum superando deciperent. At illi non demonica, sed divina virtute prediti veniebant, crucem pro vexillo ferentes argenteam, et imaginem Domini Salvatoris in tabula depictam, letaniasque canentes, pro sua simul et eorum propter quos et ad quos venerant salute eterna, Domino sup- plicabant. Cumque ad jussionem regis residentes, verbum ei vite, una cum omnibus.qui aderant ejus comitibus predicarent, respondit ille dicens: ‘Pulchra sunt quidem verba et promissa que adfertis; sed quia nova sunt, et incerta, non his possum adsensum tribuere, relictis eis que tanto tempore cum omni Anglorum gente servavi. Verum quia de longe huc peregrini venistis et ut ego mihi videor perspexisse, ea quse vos vera et optima credebatis, nobis quoque communicare desiderastis ; nolumus molesti esse vobis: quin potius benigno vos hospitio recipere, et que viotui sunt vestro necessarie, ministrare cura- mus: neo prohibemus quin omnes quos potestis fidei vestrae religionis predicando societis! Dedit ergo eis mansionem! in whogives Civitate Doruvernensi, que imperii sui totius erat hime house metropolis, eisque ut promiserat, cum administra- bury. tione victus temporalis, licentiam quoque preedi- candi non abstulit. Fertur autem quia adpropinquantes civitati, more suo cum cruce sancta, et imagine magni Regis Domini nostri Jesu Christi, hanc letaniam consona voce modularentur : * Deprecamur te, Domine, in omni misericordia tua, ut auferatur furor tuus et ira tua a civitate ista, et de domo sancta tua, quoniam peccavimus. Alleluia.’
CAP. XXVI.
Ut idem in Cantia primitive ecclesie et doctrinam sit imitatus et vitam,} atque in urbe regis sedem episcopalua acceperit. AT ubi datam sibi mansionem intraverant, cceperunt apo- stolicam primitive ecclesi vitam imitari; orationibus vide- licet assiduis, vigiliis, ac jejuniis serviendo, verbum vite quibus
* mansionem) In the quarter called 'Stablegate, Thorn, p. 1759.
Car. xxvi.] Gentis. Anglorum. "55
poterant praedicando, cuncta hujus mundi velut aliena spernendo, ea tantum que victui necessaria videbantur, ab eis quos doce- bant, accipiendo, secundum ea qus docebant ipsi per omnia wivendo, et paratum ad patiendum adversa quseque, vel etiam. ad moriendum pro ea quam predicabant veritate, animum habendo. Quid more! crediderunt nonnulli, et baptizabantur, mirantes simplicitatem innocentis vite, ec dulcedinem doctrine eorum celestis, Erat autem prope ipsam civitatem ad ori- entem? ecclesia in honorem sancti Martini antiquitus facta dum adhuc Romani Brittaniam incolerent, in qua regina, quam Christianam fuisse prediximus, orere consueverat. In hac ergo et ipsi primo convenire, peallere, orare, missas facere, preedicare et baptizare cceperunt; donec rege ad fidem converso, majorem predicandi per omnia, et ecclesias fabrieandi vel restaurandi licentiam acciperent.
At ubi'ipse etiam inter alios delectatus vita mundissima sanc- torum, et'promissis eorum suavissimis que vera ,, esse miraculorum quoque multorum ostensione fir- JEthelberht maverant, credens baptizatus? e&t, coppere plures ** b*Ptized. ad audiendum verbum confluere, ac relicto gentilitatis ritu, unitati se sancte Christi Ecclesie credendo sociare. "Quorum fidei et conversioni ita congratulatus esse rex perhibetur, ut nullum tamen cogeret ad Christianismum; sed tentummodo credentes arctiori dilectione, quasi concives sibi regni ewlestis, amplecteretur. Didicerat enim a doctoribus auctoribusque su «salutis, servitium Christi voluntarium, non ‘coactitium esse de- bere. Nec distulit, quin etiam ipsis doctoribus suis locum sedis -eorum gradui congruum, in Doruverni? metropoli sua donaret, simul et necessarias in diversis speciebus possessiones conferret.
1 ad orientem] ‘On the gentle and traditionally said to have been slope now occupied by the venerable on Whit-Sunday. Stanley thinks it church of St. Martin, ied! of » far was at St. Martin's; p. 19. later date, but possibly retaining in? Doruverni] Aithelberht himself its walls some of the original Roman had transplanted his capital to Re- bricks of Bertha's chapel’ Stanley, gulbium, building» new palace p- 14. A suffragan bishop had his there. Monast. Angl. p. 25. "That seat in this church till the time of the parallel of Constantine was Lanfranc. Monast Angl.i.26. present to the minds of those con«
? baptizatus] Perhaps in A.D. 597, cerned is evident, not merely from
56 Historia Ecclesiastica [Ias.1.
CAP. XXVII.
Ut idem episcopus factus, Gregorio papa, que sint Brittanic gesta mandarit, et simul de necessariis ejus responsa petens acceperit.
Inrerxa! vir Domini Augustinus venit Arelas?, et ab archi- episcopo ejusdem civitatis Aetherio, juxta quod justa
Augustinus €P d quo: $s consecrated sancti patris Gregorii acceperant, archiepiscopus ede. genti Anglorum ordinatus est, reversusque Brit- answers to
sundry quos. @niam, misit continuo Romam Laurentium pres- tions from byterum, ot Petrum monachum, qui beato pontifici Greer. Gregorio gentem Anglorum fidem Christi suscepisse, ‘ac se episcopum factum esse referrent: simul et de eis que necessarie videbantur qusestionibus, ejus consulta flagitans. "Nec mora’, congrua queesitui responsa * recepit; que etiam huic
Historie nostre commodum duximus indere. I. Interrogatio beati Augustini episcopi Cantuariorum ecclesim.
the express comparison by Gooelin, Acta Sanctorum, p. 833, of Ethelbert to Constantine, and Augustinus to Sylvester, but from the appellation Helena given by Gregory to Bertha, Epp. ix. 60. Stanley, p. ar. 1 Interea] The year is apparently fixed by a letter from Gregorius to . 30, dated, in the Bene- ion, A.D. 598, in which he mentions the baptism of 10,000 Angles at Christmas, A.D. 597, and the consecration of Augustinus as having taken place before that.
? genit Areas] The bishop of Arles was the metropolitan of the south of France, and received the pall from Rome. Infra resp. vii, and Quesnel's Dissertation, V. parti. cc. 1-13, in the edition of S. Leo's works by Fratres Ballerinii, Venet, 1756, ii. 754-823.
3 Neo mora] If he sent Laurentius to Rome to announce his consecra- tion early in A.D. 598, there does
seem to have been some little delay in sending these ‘responsa;’ for their date is late in A.D. 6or; see note 2, p. 62. responsa] These answers, though they are to be found among Gre- gorius’ Epistles, xi. 64, were not among the documents copied by Nothelm from Rome. On the con- trary, they must have been inserted yy Beda from documents in England, probably the Libellus Responsio- num, mentioned ii, 1, for we find that, in A.D. 745, Boniface, arch- bishop of Mentz, applied to Nothel for a copy, saying that the Scriniarii declared that this letter was not in the Papal collection ; Boniface, Epp. 15, ed. Serar, Yet the letter was admitted aa authentic by Pope Za- charias in A.D. 743, and by Ecgberht, archbishop of York, in A.D. 747, and appears in More's MS, ; so that it can hardly be otherwise than. genuine. Benedictine notes to Greg. Epp. xi. 64.
Cap. xxvir.] Gentis. Anglorum. * De episcopis, qualiter cum suis clericis conversentur, vel de his que fidelium oblationibus accedunt altario; quante 4». or. debeant fieri portiones, et qualiter episcopus agere in ecclesia debeat."
Respondit Gregorius papa urbis Rome. 'Saora Scriptura testatur, quam te bene nosse dubium non est, et specialiter beati Pauli ad Timotheum epistole, in quibus eum erudire studuit qualiter in domo Dei conversari debuisset. Mos autem sedis apostolice! est, ordinatis episcopis praecepta tradere, ut in omni stipendio quod accedit, quatuor debeant, fleri portiones; una videlicet episcopo et familie propter hospitalitatem, atque susceptionem ; alia clero; tertia pauperibus; quarta ecclesiis reparandis. Sed quia tua fraternitas? monasterii regulis erudita, seorsum fieri non debet a clericis suis, in ecclesia Anglorum, que auctore Deo nuper adhuc ad fidem adducta est, hanc debet conversationem instituere, que initio nascentis ecclesise fuit patribus nostris; in quibus nullus eorum ex his que possidebant, aliquid suum esse dicebat, sed erant eis omnia eommunia.
* Bi qui vero? sunt clerici * extra sacros ordines constituti, qui
1 Mos autem sedis apostolice] This ‘had been the custom in the Western
57
Church as early as A.D. 494; seo Gelas. Epp. 9, in Mansi, Concil. viii. 45. It is the subject of a decree of the Council of Braga in Spain, in A.D. 563, which ordains that separate quarters of the revenues of a seo shall go to the bishop, the clergy, the repair and lighting of the church- fabric, and the archdeacon, for dis- tribution among the poor. It was altered for the Spanish Church by the second Council of Braga, in A.D. 572, which gave parish churches distinct revenues. But in France and Ger- many they continued to receive their revenues through the bishop. On the later custom in England, see Bingham, Antiquities, bk. IX. o. viii. $6. See too Gratiani Decreta, IL. caus. xii, questio 2, § 30, p. bo, Antwerp, 1570.
2 quia tua fraternitas] Grat. pars
in common with their clergy is specially ordered for
bishops.
* Bi qui vero] Another question is inserted here by Ed. Benedd. ‘Opto doceri an clerici continere non va- lentes, possint contrahere ; et si con- traxerint, an debeant ad seculum redire" "And the latter part of this. answer forms the answer to this question.
* clerici . . . constituti] Compare Ponitentirle Bogbert, archiepiscopi Eboracensis quoted by Wilkins, Concilia, 1. 112: ‘Duo igitur sunt ; unum ecclesias- episcopali regimine, alterum scephalorum, id est, sine capite, De quibus Gregorius dicit ; si qui clerici vulgares sunt, extra sacros ordines constituti, id est, neo presbyteri nec diaconi, qui se oon-
58 Historia. Ecclesiastica
se continere non possunt, sortiri uxores debent, et stipendia sua exterius accipere. Quia et de hisdem patribus de quibus prefati sumus, novimus scriptum !, quod dividebatur singulis prout cuique opus erat. De eorum quoque stipendio cogi- tandum atque providendum est, et sub ecclesiastica regula sunt tenendi, ut bonis moribus vivant et canendis pealmis invigilent, et ab omnibus inlicitis et cor et linguam et corpus Deo auctore conservent. Communi autem vita viventibus jam de faciendis portionibus, vel exhibenda hospitalitate, et adimplenda miseri- cordia, nobis quid erit loquendum 1 Cum omne quod superest, in causis piis ac religiosis erogandum est; Domino omnium magistro docente?: Quod superest, date eleemosynam, et ecce omnia munda sunt vobis."
IL Interrogatio Augustini. ‘Cum una sit fides, sunt ecdle- siarum diverse: consuetudines, et altera consuetudo missarum in sancta Romana ecclesia, atque altera in Galliarum tenetur 1
Respondit Gregorius papa. ‘Novit fraternitas tua Romane ecclesie consuetudinem, in qua se meminit-nutritam. Sed mihi placet, sive in Romana, sive in Galliarum, seu in -qualibet ecclesia, aliquid invenisti quod plus omnipotenti Deo possit placere, sollicite eligas, et in Anglorum ecclesia, que adhuc ad fidem nova est, institutione precipua, que de multis ecclesiis colligere potuisti, infundas. Non enim pro locis res, sed pro bonis rebus loca amanda sunt. Ex singulis ergo quibusque ecclesiis, que pia, que religiosa, que recta sunt elige, et hec quasi in fasciculum collecta, apud Anglorum mentes in consue- tudinem depone."
ILI. Interrogatio Augustini. * Obsecro quid pati debeat, si quis aliquid de ecclesia furtu abstulerit 1"
Respondit Gregorius. ‘ Hoc tua fraternitas? ex persona furis pensare potest, qualiter valeat corrigi. Sunt enim quidam qui
[Las r.
tinere non possunt, sortiri uxores xi. 41. Tho Greek bas sip ràrvívra
debent, et stipendia sua exterius aocipere. Sacerdotes autem nequa- quam uxores ducant Cf. also Grat. 1. distinctio xxxii. § 4, p. 105. 1 scriptum) Acta iv. 35. ? docenté] So the Vulgate, Luke
Bóre deqpooinny ?' Hoc tua fraternitas] Grat.
IL caus. xit d. 2, $ 11, p.606, Dui,
according to later authorities, he that
haa deprived the church of its goods
is to restore fourfold.
Car. xxvuz.] Gentis. Ang'orum. 59
habentes subsidia furtum perpetrant; et sunt alii qui hac in re ex inopia delinquunt: unde necesse est ut quidam damnis, quidam vero verberibus; et quidam districtius, quidam autem levius corrigantur. Et cum paulo districtius agitur, ex caritate agendum est, et non ex furore: quia ipsi hoc praestatur qui corrigitur, ne gehenne ignibus tradatur. Sic enim nos fidelibus tenere disciplinam debemus, sicut boni patres carnalibus filiis solent, quos et pro culpis verberibus feriunt, et tamen ipsos quos doloribus adfligunt habere heredes qusrunt; et que possident ipsis servant quos irati insequi videntur. Hc ergo caritas in mente tenenda est, et ipsa modum correptionis dictat, ita ut mens extra rationis regulam omnino nihil faciat. Addes etiam, quomodo ea qui furtu de ecclesiis abstulerint reddere debeant. Sed absit ut ecclesia cum augmento recipiat quod de terrenis rebus videtur amittere, et lucra de vanis querere."
IV. Interrogatio Augustini. ‘Si debeant duo germani fra- tres singulas sorores accipere, que gunt ab illis longa progenie generate?’
Respondit Gregorius. * Hoc fieri modis omnibus licet: nequa- quam enim in sacris eloquiis invenitur quod huic capitulo contradicere videatur."
'V. Interrogatio Augustini. * Usque ad quotam generationem fideles debeant cum propinquis sibi conjugio copulari! et novercis et cognatis si liceat copulari conjugio 1’
Respondit Gregorius. 'Qusdam? terrena lex in Romana republica permittit, ut sive frater et soror, seu duorum fratrum germanorum vel duarum sororum filius et filia misceantur. Sed experimento didicimus, ex tali conjugio sobolem non posse succreacere: et sacra lex prohibet cognationis turpitudinem
1 copulari] The Benedictine edi- tion makes the fifth question end with this word, and the fifth answer end with ‘ sanguinem fudit,"
2 Quadam . . s republics) By Theodosius the marriage of first cousins had been forbidden, Aurel. Victor in Theod. x but it had been
lized again Arcadius an Hinorius, St Augustine, though
calling it lawful, disapproves of it, De Civitate Dei, xv. 16; and it seoms that the emperors gave dispensations for such marriages, which were therefore only exceptional But Justinian authorizes "them, Inst. i. 1o,p.I07, Sandars, See, too, Grat. pars II. caus, xxxv. q. 2 and 3, $ 20, p. 1146.
60 Historia Ecclesiastica [Lrs. 1. revelare. Unde necesse est ut jam tertia vel quarta! generatio fidelium licenter sibi jungi debeat: nam secundas quam pre- diximus, a se omni modo debet abstinere. Cum noverca autem miscere grave est facinus, quia et in Lege scriptum est*: * Turpitudinem patris tui non revelabis" Neque enim patris turpitudinem filius revelare potest. Sed quia scriptum est*: * Erunt duo in carne una ;" qui turpitudinem noverce que una caro cum patre fuit revelare presumpserit, profecto patris turpitudinem revelavit. Cum cognata quoque miscere pro- libitum est, quia per conjunctionem priorem caro fratris fuerat facta. Pro qua re etiam Johannes Baptista capite truncatus est, et sancto martyrio consummatus, cui non est dictum ut Christum negaret, et pro Christi confessione occisus est; sed quia isdem Dominus noster Jesus Christus dixerat*: “ Ego sum veritas;" quia pro veritate Johannes oeeisus est, videlicet et pro Christo sanguinem fudit, Quia vero sunt multi* in Anglorum gente, qui dum adhuc in infidelitate essent, huic nefando conjugio dieuntur admixti, ad fidem venientes admonendi sunt ut se abstineant, et grave hoc esse peccatum cognoscant. Tremendum Dei judicium timeant, ne pro carnali dilectione tormenta esterni cruciatus incurrant. Non tamen pro bac re, sacri corporis ac sanguinis Domini communione privandi sunt, ne in eis illa ulcisci videantur, in quibus se per ignorantiam ante lavacrum baptismatis adstrinxerunt. In hoc enim tempore sancta ecclesia.
2 tertia vel quarta] This was only & temporary concession to a newly- tonverted Tace. See Greg. Epp. xiv. 17, where he writes to Felix, bishop of Messana, that he intends, after a while, to prohibit marriages among the English to the seventh degree, Ecgberht, archbishop of York, A.D. 735-771, rules thus:,‘In quinto gradu permittantur homines matrimonium inire; et in quarto, si hoo occurrerit, nom separentur: in tertio gradu separentur, Ponit. xxviii. quoted by Wilkins, Concilia, i113. Afterwards, marriage seems to have been forbidden to the seventh degree; but Innocent III again
relaxed the rule, and permitted it after the fourth. Notes to Ed, Benedd. of Greg. Op. Epp xi. 64.
2 scriptum est] Levit. xviii. 7.
3. scriptum est] Gen. ii. 24.
* dixerat) John xiv, 6. * sanguinem fudit] After these words the Ed. inserts the
following question: * Declarari an sic turpiter conjunctis sit indi- cenda separatio, et sacre commu- nionis deneganda oblatio!* to which Gregorius replies by the rest of the fifth answer.
* sunt muli] Forbidden by Coun- cil of Westminster, can. 24, A.D. 1103.
Gentis Anglorum.
quadam per fervorem corrigit, quedam per mansuetudinem tolerat, quedam per considerationem dissimulat, atque ita portat et dissimulat, ut sepe malum quod adversatur portando et dissimulando compescat. Omnes autem qui ad fidem veniunt, admonendi sunt, ne tale aliquid audeant perpetrare. Si qui autem perpetzaverint, corporis et eanguinis Domini communione privandi sunt: quia sicut in his qui per ignorantiam fecerunt, culpa aliquatenus toleranda est, ita in his fortiter insequenda, qui non metuunt sciendo peccare."
VI. Interrogatio Augustini. ‘Si longinquitas itineris magna interjacet, ut, episcopi non facile valeant convenire, an debeat sine aliorum episcoporum preesentia episcopus ordinari 1
Respondit Gregorius. ‘Et quidem in Anglorum ecclesia, in qua adhuc solus tu episcopus inveniris, ordinare episcopum non aliter nisi sine episcopis potes. Nam quando de Gallis episcopi veniunt, qui in ordinatione episcopi testes adsistant? Sed fraternitatem tuam! ita volumus episcopos ordinare, ut ipsi sibi episcopi longo intervallo minime disjungantur; quatenus? nulla sit necessitas, ut in ordinatione episcopi, pastores quoque alii quorum presentia valde est utilis, facile debeant convenire. Cum igitur auctore Deo ita fuerint episcopi in propinquis sibi locis ordinati, per omnia episcoporum ordinatio sine adgregatis tribus vel quatuor episcopis fieri non debet. Nam in ipsis rebus spiritalibus ut sapienter et mature disponantur, exemplum trahere a rebus etiam carnalibus possumus. Certe enim dum conjugia in mundo celebrantur, conjugati quique convocantur, ut qui in via jam conjugii precesserunt, in subsequentis quoque copule gaudio misceantur. Cur non ergo et in hac spiritali ordinatione, qua per sacrum ministerium homo Deo conjungitur,
Car. xxv] 61
* fraternitatem. tuam] Cf. Grat. Benedictines, Epp.
in ordinatione
xi. 64, read, ‘ut
pars I. dist, Ixiii. p. 222.
3 quatenue . . . convenire] ‘In order that’ (as frequently in post- classical Latin) ‘there be no neces- sity that other clergy should como to a fresh ordination; whose presence is however very desirable where it can be had.’ ‘This seems to be the meaning of the present text. But the
cujus episcopi con- venire non possint. Pastorum quo- que aliquorum presentia valde est utilis, ut facillime debeant convenire, which would mean, ‘in order that there be no difficulty, arising out of the fact that bishops cannot come to any fresh ordination, &o. So too Grat, pars I. dist. lxxx. 6.
62 Historia Ecclesiastica. [Las.1.
tales conveniant, qui vel in provectu ordinati episcopi gaudeant, vel pro ejus custodia omnipotenti Deo preces pariter fundant."
VII. Interrogatio Augustini. 'Qualiter debemus cum Gal- liarum Brittaniarumque episcopis agere 1
"Respondit Gregorius. ‘In Galliarum! episcopos nullam tibi auctoritatem tribuimus: quia ab antiquis predecessorum meorum temporibus pellium Arelatensis episcopus accepit, quem nos privare auctoritate percepta minime debemus. Bi igitur contingat ut fraternitas tua ad Galliarum provinciam transeat, cum eodem Arelatense episcopo debet agere, qualiter, si qua sunt in episcopis vitia, corrigantur. Qui si forte in discipline vigore tepidus existat, tus fraternitatis zelo accen- dendus est. Cui etiam epistolas? fecimus, ut cum tum sanctitatis presentia in Galliis et ipse tota mente subveniat, et quz sunt Creatoris nostri jussioni contraria, ab episcoporum. moribus compescat. Ipse autem extra auctoritatem propriam episcopos Galliarum judicare non poteris ; sed suadendo, blan- diendo, bona quoque opera eorum imitationi monstrando, pravorum mentes ad sanctitatis studia reforma: quia scriptum est? in lege: “Per alienam messem transiens, faleem mittere non debet, sed manu spicas conterere et manducare." Falcem enim judicii mittere non potes in ea segete, quee alteri videtur esse commissa ; sed per affectum. boni operis, frumenta dominica vitiorum suorum paleis exspolia, et in ecclesi corpore monendo et persuadendo quasi mandendo. converte. Quicquid vero ex auctoritate agendum est, cum predicto Arelatense episcopo agatur, ne preermitti possit hoc, quod antiqua patrum institutio invenit. Brittaniarum vero omnes episcopos tus fraternitati committimus, ut indocti doceantur, infirmi persuasione robo- rentur, perversi auctoritate corrigantur ‘”
1 In Galliarum] Grat. pars IL ens 3v d. $ 3s P- 90g. edd. insert, * Obsecratio ? Cui etiam epistolas] This letter Augustini. Obsecro ut reliquie S. is given below, c. 28; which fixes the Sixti martyris nobis transmittantur,’ date of these Responsa to be after with a ‘Concessio Gregorii, to the June 22, A.D. 601. See too note at effect that he has sent the relics, the beginning of this chapter. and advises that ifno miracles are ? scriptum es] Deut. xxiii. 5. | wrought at the supposed shrine,
Here the Paris and
Car. xxvir.] Gentis Anglorum.
VIIL. Interrogatio Augustini. ‘Si pregnans mulier debeat baptizari? aut postquam genuerit, post quantum tempus possit ecclesiam intrare? aut etiam ne morte preoccupetur quod genu- erit, post quot dies hoc liceat sacri baptismatis sacramenta percipere?! aut post quantum temporis huic vir suus possit in carnis copulatione conjungi! aut si menstrua consuetudine te- netur, an ecclesiam intrare ei liceat, aut sacre communionis sacramenta percipere? aut vir sus conjugi permixtus, priusquam lavetur aqua, si ecclesiam possit intrare? vel etiam ad myste- rium communionis sacre accedere! Que omnia rudi Anglorum genti oportet haberi comperta."
Respondit Gregorius. ‘Hoc non ambigo fraternitatem tuam esse requisitam, cui jam et responsum reddidisse me arbitror. Sed hoc quod ipse dicere et sentire potuisti credo quia mea apud te volueris responsione firmari. Mulier etenim pregnans cur non debeat baptizari, cum non sit ante omnipotentis Dei oculos culpa aliqua fecunditas carnis? Nam cum primi parentes nostri in paradiso deliquissent, immortalitatem quam acceperant, recto Dei judicio perdiderunt. Quia itaque isdem omnipotens Deus humanum genus pro culpa sua funditus exstinguere noluit, et immortelitatem homini pro peccato suo abstulit; et tamen pro benignitate sue pietatis, fecunditatem ei sobolis reservavit. Quod ergo nature humane ex omnipotentis Dei dono servatum est, qua ratione poterit a sacri baptismatis gratia prohiberet In illo quippe mysterio, in quo omnis culpa funditus exstin- guitur, valde stultum est, si donum gratie contradicere posse videatur. Cum vero enixa! fuerit mulier, post quot dies debeat. ecclesiam intrare, Testamenti veteris preceptione® didicisti, ut pro masculo diebus triginta tribus, pro femina autem diebus sexaginta sex debeat abstinere. Quod tamen sciendum est quia in mysterio accipitur. Nam si hora eadem qua genuerit, actura
63
theso true relics should be buried duced À Mo aie alonneo from the false relics to the true. found in Kent the toler ofa supe Mocbting whether they were gn
ine, sent to Gregorius for the relics of St. Sixtus which were at Rome; evidently Pope Xystus, Latinized into Sixtus, martyred 4D. 258.
1 Cum vero eniza] Grat. pars I. dist. v. §§ 2-4,
. 10. ? praceptione) Levit. xii, 4, 5.
64 Historia Ecclesiastica [Is
gratias intrat ecclesiam, nulo peccati pondere gravatur : voluptas etenim carnis, non dolor in culpa est. In carnis autem com- mixtione voluptas est: nam in prolis prolatione gemitus. Unde et ipsi prime matri omnium, dicitur! “In doloribus paries" fi itaque enixam mulierem prohibemus ecclesiam intrare, ipsam ei poenam suam in culpam deputamus. Baptizare autem vel enixam mulierem, vel hoc quod genuerit, si mortis periculo urgetur, vel ipsam hora eadem qua gignit, vel hoc quod gignitur, eadem qua natum est, mullo modo prohibetur : quia sancti mysterii gratia sicut viventibus atque discernentibus cum ' magna discretione providenda est, ita his quibus mors inminet, sine ulla dilatione proferenda; ne dum adhuc tempus ad pre- bendum redemptionis mysterium queritur, interveniente paulu- lum mora inveniri non valeat qui redimatur.
“Ad ejus vero conenbitum? vir suus accedere non debet, quoadusque qui gignitur, ablactatur. Prava autem in conju- gatorum moribus consuetudo surrexit, ut mulieres, filios quos gignunt, nutrire contemnant, eosque aliis mulieribus ad nutri- endum tradant, quod videlicet ex sola causa incontinentim videtur inventum: quia dum se continere nolunt, despiciunt lactare quos gignunt. He itaque que filios suos ex prava consuetudine aliis ad nutriendum tradunt, nisi purgationis tempus transierit, viris suis non debent admisceri: quippe quia et sine partus causa, cum in suetis menstruis detinentur, viris suis misceri prohibentur ; ita ut morte Lex sacra? feriat, si quis vir ad menstruatam mulierem accedat. Que tamen mulier dum consuetudinem menstruam patitur, prohiberi ecclesiam in- trare non debet; quia ei nature superfluitas in culpam non valet reputari: et per hoc quod invita patitur, justum non est ut ingressu ecclesim privetur. Novimus namque quod mulier quee * fluxum patiebatur sanguinis, post tergum Domini humiliter veniens, vestimenti ejus fimbriam tetigit, atque ab ea statim sua. infirmitas recessit. Si ergo in fluxu sanguinis posita, laudabi- liter potuit Domini vestimentum tangere: cur que menstruam
1 dicitur] Gen. iii, 16. ?. Lez sacra] Levit. xx. 18. ? Ad gua vero concubitum] Grat. — ' mulier qua] Matt. ix. 20. pars L. diat. v. $ 5.
Car. xxvi.] Gentis. Anglorum. 65
sanguinis patitur, ei non liceat Domini ecclesiam intrare? Sed dicis: “Illam infirmitas compulit ; has vero de quibus loquimur, consuetudo constringit." Perpende autem frater carissime, quia omne quod in hac mortali carne patimur ex infirmitate natures, ‘est digno Dei judicio post culpam ordinatum. Esurire namque, sitire, sestuare, algere, lassescere, ex infirmitate nature est. Et quid est aliud, contra famem alimenta, contra sitim potum, contra sestum auras, contra frigus vestem, contra lassitudinem requiem querere, nisi medicamentum quidem contra sgritudines ex- plorare! Femine itaque et menstruus sui sanguinis fluxus aegritudo est. Si igitur bene presumsit que vestimentum Domini in languore posita tetigit, quod uni persone infirmanti conceditur, eur non concedatur cunctis mulieribus, que nature sus vitio infirmantur! Sancte autem communionis mysterium in eisdem diebus percipere non debet prohiberi. Si autem ex veneratione magna pereipere non presumit, laudanda est; sed si perceperit, non judicanda, Bonarum quippe mentium est, et ibi aliquo modo culpas suas agnoscere, ubi culpa non est; quia spe sine culpa agitur quod venit ex culpa: unde etiam cum esurimus, sine culpa comedimus, quibus ex culpa primi hominis factum est ut esuriamus. Menstrua enim consuetudo mulieribus non aliqua culpa est, videlicet qus naturaliter accedit. Sed temen quod natura ipsa ita vitiata est, ut etiam sine voluntatis studio videatur esse polluta, ex culpa venit vitium, in quo se ipsa, qualis per judicium facta sit, humans natura cognoscat. Et homo qui culpam sponte perpetravit, reatum culpe portet invitus. Atque ideo feming cum semetipsis considerent, et si in menstrua consuetudine ad sacramentum Dominici corporis et sanguinis accedere non presumant, de sua recta consideratione laudande sunt; dum vero percipiendo ex religiose vite con- suetudine, ejusdem mysterii amore rapiuntur, reprimendee, sicut prediximus, non sunt. Sicut enim. in Testamento veteri exteriora opera observantur, ita in Testamento novo, non tam quod exterius agitur, quam id quod interius cogitatur, sollicita intentione adtenditur, ut subtili sententia puniatur. Nam cum multa Lex velut inmunda manducare prohibeat; in. Evangelio F
66 Historia Ecclesiastica [Lis x.
tamen Dominus dicit?: “Non quod intrat in os, coinquinat hominem; sed que exeunt de ore, illa sunt que coinquinant hominem." Atque paulo post subjecit? exponens: “Ex corde exeunt cogitationes male.” Ubi ubertim indicatum est, quia illud ab omnipotente Deo pollutum esse in opere ostenditur, quod ex pollute cogitationis radice generatur. Unde Paulus quoque apostolus dicit?: “Omnia munda mundis, coinquina- tis autem et infidelibus nihil est mundum." Atque mox ejusdem causam coinquinationis adnuntians subjungit: " Coin- quinata sunt enim et mens eorum et conscientia" Si ergo ei cibus immundus non est cui mens immunda non fuerit: cur quod munda mente mulier ex natura patitur, et in immunditiam reputetur 1
‘Vir autem* cum propria conjuge dormiens, nisi lotus aqua, intrare ecclesiam non debet; sed neque lotus intrare statim. debet. Lex autem veteri populo prmcepit", ut mixtus vir mulieri, et lavari aqua debeat, et ante solis occasum ecclesiam. non intrare: quod tamen intelligi spiritaliter potest. Quis mulieri vir miscetur, quando inlicite: concupiscentie animus in cogitatione per delectationem conjungitur; quia nisi prius ignis concupiscentie a mente deferveat, dignum se congregationi fratrum sstimare non debet, qui se gravari per nequitiam prave voluntatis videt. Quamvis de hac re diverse hominum nationes diversa sentiant, atque alia custodire videantur; Roma- norum temen semper ab antiquioribus usus fuit, post admix- tionem proprie conjugis, et lavacri purificationem querere, et ab ingressu ecclesie paululum reverenter abstinere. Nec hsc dicentes, culpam deputamus esse conjugium; sed quia ipsa licita admixtio conjugis sine voluptate carnis fieri non potest, a sacri loci ingressu abstinendum est; quia voluptas ipsa esse sine eulpa nullatenus potest. Non enim de adulterio, sive forni- eatione, sed de legitimo conjugio natus fuerat qui dicebat"; "Ecce enim in iniquitatibus conceptus sum, et in peccatis
? dicit) Matt. xv. 11. * precepit] Levit. xv. 16. ? subjecit! Ib. v. 19. * Romanorum] For the Roman ? dicit] Tit. i. 15. custom, see Euseb. x. 4, and Augus-
* Vér autem] Grat. pars II. caus, tin. Epp. 119, ad Januarium, c. 19. xrüiq 4s P Dp 1128. , Ps. li. 5.
Cap. xxvi] Gentis. Anglorum. 67
concepit me mater mea.” Qui enim in iniquitatibus con- ceptum se noverat, a delicto se natum gemebat: quia portat in ramo humorem vitii, quem traxit ex radice. In quibus tamen verbis non admixtionem conjugum iniquitatem nominat, sed ipsam videlicet voluptatem admixtionis, Sunt etenim multa qu licita probantur esse ac legitima, et tamen in eorum actu aliquatenus fodamur; sicut sepe irascendo culpas insequimur, et tranquillitatem in nobis animi perturbamus: et cum rectum sit quod agitur, non est tamen adprobabile quod in eo animus perturbatur. Contra vitia quippe delin- quentium iratus fuerat qui dicebat; “Turbatus est pre ira oculus meus.” Quia enim non valet nisi tranquilla mens in contemplationis se lucem suspendere, in ira suum oculum turbatum dolebat: quia dum male acta deorsum insequitur, confundi atque turbari a summorum contemplatione cogebatur. Et leudabilis ergo est ira contra vitrum, et tamen molesta, qua ~ turbatum se aliquem reatum incurrisse estimabat. Oportet itaque legitimam carnis copulam, ut causa prolis sit, non voluptatis; et carnis commixtio, creandorum liberorum sit gratia, non satisfactio vitiorum. Si quis vero suam conjugem non cupidine voluptatis raptus, sed solummodo creandorum liberorum gratia utitur, iste profecto sive de ingressu ecclesia, seu de sumendo Dominici corporis sanguinisque mysterio, suo est judicio relinquendus; quia a nobis prohiberi non debet accipere, qui in igne positus nescit ardere. Cum vero non amor ortandi sobolis, sed voluptas dominatur in opere com- mixtionis: habent conjuges etiam de sua commixtione quod defleant. Hoc enim eis concedit sancta predicatio ; et tamen de ipsa concessione metu animum concutit. Nam cum Paulus Apostolus diceret?: * Qui se continere non potest, habeat uxorem. suam ;" statim subjungere curavit*: “Hoc autem dico secundum indulgentiam, non secundum imperium." Non enim indulgetur quod licet, quia justum est. Quod igitur indulgere dixit, culpam esse demonstravit. Vigilanti vero mente pensandum est, quod in Sina monte Dominus ad populum locuturus, prius
? dicebat] Ps, vi. 7. ? curavit] 1 Cor. v. 6. ?' diceret] 1 Cor. vii, 2; cf. v. 9. F2
68 Historia Ecclesiastica [Lrs. r.
eundem populum abstinere a mulieribus precepit. Et si illuc! ubi Dominus per creaturam subditam hominibus loquebatur, tanta provisione est munditia corporis requisita, ut qui verba Dei perciperent mulieribus mixti non essent; quanto magis mulieres, que corpus Domini omnipotentis accipiunt, custodire in se munditiam carnis debent, ne ipsa insstimabilis mysterii magnitudine graventur! Hinc etiam ad David de pueris suis per sacerdotem dicitur, ut si a mulieribus mundi essent, panes propositionis acciperent, quos omnino non acciperent, nisi prius mundos eos David a mulieribus fateretur! Tunc autem vir qui post admixtionem conjugis lotus aqua fuerit, etiam sacre communionis mysterium valet, accipere, cum ei juxta prefinitam sententiam, etiam ecclesiam licuerit intrare."
Interrogatio Augustini. ‘Si post inlusionem que per som- nium solet accidere, vel corpus Domini quilibet, accipere valeat; vel, si sacerdos sit, sacra mysteria celebrare 1^
Respondit Gregorius. * Hunc quidem Testamentum veteris Legis, sicut in superiori capitulo jam diximus, pollutum dicit *, et nisi lotum aqua, usque ad vesperam intrare ecclesiam non concedit. Quod tamen aliter populus spiritalis intelligens, sub eodem intellectu accipiet quo prefati sumus: quia quasi per somnium inluditur qui tentatur immunditia, veris imaginibus in cogitatione inquinatur ; sed lavandus est aqua, ut culpas cogita- tionis lacrymis abluat: et nisi prius ignis tentationis recesserit, reum se quasi usque ad vesperum cognoscat. Sed est in eedem inlusione valde necessaria discretio, que» subtiliter pensari debeat, ex qua re accidat menti dormientis: aliquando enim ex crapula, sliquando ex nature superfluitate et infirmitate, aliquando ex cogitatione contingit ita. Et quidem cum ex nature superfluitate vel infirmitate evenerit, omnimodo hsc inlusio non est timenda ; quia hanc animum nescientem pertulisse megis dolendum est, quam fecisse. Cum vero ultra modum appetitus gule in su- mendis alimentis rapitur, atque idcirco humorum receptacula gravantur, habet, exinde animus aliquem reatum, non tamen
! duc] Frequently used by Beda too Grat. pars I. dist. vi § 2,
as equivalent to ' illic." prn. ? dicit] Deut, xxi 10, 11. Of
Car. xxvi.] Gentis. Anglorum. 69
usque ad prohibitionem percipiendi sancti mysterii, vel missarum sollemnia celebrandi: cum fortasse aut festus dies exigit, aut exhiberi mysterium, pro eo-quod sacerdos alius in loco deest, ipsa necessitas compellit. Nam si adsunt alii qui implere mini- sterium valeant, inlusio pro crapula facta, a perceptione sacri mysterii prohibere non debet; sed ab immolatione sacri mysterii abstinere, ut arbitror, humiliter debet: si tamen dormientis mentem turpi imaginatione non concusserit!. Nam sunt quibus ita plerumque inlusio nascitur,ut eorum animus, etiam in somno corporis positus, turpibus imaginatienibus non fedetur. Qua in re unum ibi ostenditur, ipsa mens rea, non tamen vel suo judicio libera, cum se, etsi dormienti corpore, nihil meminit vidisse, tamen in vigiliis corporis, meminit in ingluviem cecidisse. Sin vero ex turpi cogitatione vigilantis oritur inlusio dormientis, patet animo reatus suus : videt enim a qua radice inquinatio illa processerit, quia quod cogitavit sciens, hoc pertulit nesciens. Sed pensandum est, ipsa cogitatio utrun suggestione, an delectatione, vel, quod majus est, peccati consensu acciderit. Tribus enim modis? impletur omne peccatum; videlicet suggestione, delecta- tione, consensu. Suggestio quippe fit per diabolum, delectatio per carnem, consensus per spiritum: quia et primam culpam serpens suggessit, Eva velut caro delectata est, Adam vero velut spiritus consensit: et necessaria est magna discretio, ut inter suggestionem atque delectationem, inter delectationem et consen- sum, judex sui animus presideat. Cum enim malignus spiritus peocatum suggerit in mente, si nulla peccati delectatio sequatur, peccatum omnimodo perpetratum non est: cum vero delectari caro cosperit, tunc peccatum incipit nasci: si autem etiam ex deliberatione consentit, tunc peccatum cognoscitur perfici *. In suggestione igitur peccati initium est, in delectatione fit
1 émagimatione non concusserit] brando sacro mysterio censet absti- *IndulgetS. Doctor pollutionem ex nendum, Notes to Epp. xi. 64. nimio cibo passis, ut ad sacram Greg. Op. ed. Benedd. Eucharistiam sumendam accedant; — ? Tribus enim modis] Cf. Gre- si tamen dormientium mentem nulla gorius Commentary on Job (o. iii, turpis cogitatio concusserit. Sienim 11, 12) lib. iv. $ 49. furpibus imaginibus mens foedata + perfe] Cf. James i. 15, jj 32 fuerit, tam a sumendo quam.a cele- dyapria droreAcadeica &,.
70 Historia Ecclesiastica [Lan 1.
nutrimentum, in eonsensu perfectio. Et sepe contingit ut hoc quod malignus spiritus seminat in cogitatione, caro in delecta- tionem trahat; nec tamen anima eidem delectationi consentiat. Et cum caro delectare sine animo nequeat, ipse tamen animus carnis voluptatibus reluctans, in delectatione carnali aliquo modo ligatur invitus, ut ei ex ratione contradicat, ne con- sentiat; et tamen delectatione ligatus sit, sed ligatum se vehementer ingemiscat. Unde et ille celestis exercitus pre- cipuus miles gemebat dicens": “ Video aliam legem in membris meis repugnantem legi mentis mem, et captivum me ducentem in lege peccati, quse est in membris meis." Si autem captivus? erat, minime pugnabat; sed et pugnabat: quapropter et cap- tivus erat, et pugnabat igitur legi mentis, cui lex qua in membris est, repugnabat. Si sutem pugnabat, captivus non erat. Ecce itaque homo est, ut ita dixerim, captivus et liber; liber ex justitia quam diligit, captivus ex delectatione quam portat invitus." CAP. XXVIII.
Ut papa Gregorius epistolam Arelatensi episcopo, pro adjuvando in opere Dei Augustino, müerit.
HvcusqUE responsiones beati pape Gregorii ad consulta reverentissimi antistitis Augustini. Epistolam vero quam se Arelatensi episcopo fecisse commemorat, ad Vergilium Aetherii- successorem? dederat: cujus hec forma est.
* Reverentissimo et sanctissimo fratri Vergilio coepiscopo, Gre- gorius servus servorum Dei. Quantus sit affectus venientibus sponte fratribus impendendus, ex eo quod plerumque solent caritatis causa invitari, cognoscitur. Et ideo si communem fratrem Augustinum episcopum ad vos venire contigerit, ita
? dicens] Rom. vii. 23.
? Si autem captivus] Tho reading and punctuation of this sentence is very variously given. The Bene- dictine edition has the words thus, “Si autem captivus non erat, minimo pugnabat: sed et pugnabat, qua- propter captivus non erat. Et pug-
abet igitur lege, mentia, oul lex quie in membris est repugnabat. Boo pugnabat, &c,
* Verpilium Aetherit evccessorem) Bee note 2, p. 51. According to Gregory of Tours, ix. 23, Licerius ‘was Virgilius’ predecessor in the See of Arles, -
Cav. xxix.] Gentis. Anglorum. ral
illum dilectio vestra, sicut decet, affectuose dulciterque suscipiat, ut et ipsum consolationis sug bono refoveat, et alios, qualiter fraterna caritas colenda sit, doceat. Et quoniam sepius evenit, ut hi’ qui longe sunt positi, prius ab aliis que sunt emendanda, cognoscant: si quas fortasse fraternitati vestre sacerdotum vel aliorum culpas intulerit, una cum eo residentes subtili cuncta investigatione perquirite, et ita vos in ea quee Deum offendunt, et ad iracundiam provocant, districtos ac solicitos exhibete, ut ad aliorum emendationem et vindicta culpabilem feriat, et innocentem falsa opinio non affligat. Deus te incolumem custodiat, reverentissime frater.
‘Data die decima? kalendarum Juliarum, imperante Domino nostro Mauricio Tiberio piissimo Augusto anno A4.6x. decimo nono, post consulatum ejusdem Domini nostri anno decimo octavo, indictione quarta."
CAP. XXIX.
Ut idem Augustino pallium, et epistolam, et plures verbi ministros miserit.
PmATEREA idem papa Gregorius Augustino episcopo, quia suggesserat ei multam quidem ibi esse messem, sed operarios paucos, misit cum prefatis legatariis? suis plures cooperatores, ac verbi ministros: in quibus primi et precipui erant Mellitus, Justus, Paulinus, Rufinianus; et per eos generaliter universa que ad cultum‘ erant ac ministerium ecclesie necessaria,
1 ut M... cognosoant) On the
simply for emissaries; meaning Lau- rentius and Petrus.
same day Gregorius sent a letter, Epp. xi. 69, to Brunehaut, the grand- mother of the kings of Austrasia and Burgundy, asking permission to send a legate to enquire into certain scandals in the Gallican Church. This, coupled with his answer to Augustinus, c. xxvii, resp. 7, leads to the persuasion that Augustinus had reported these scandals to Home by his emissaries Laurentius and Petrus.
; ron Jone 22,
3 legalariis Stricily p word, ses, ‘but here used
* que ad cultum] Of these we find an account extracted by Smith, App. No. vii, from an old chronicle, written after A1
1300, called ‘Liber Can- which once belonged to St. Augustine's, Canterbury. This states that there were at that time in the church at Canterbury, 1. oer-
tain codices (seo next note) ; 2. in
3. sundry relics ; all said to have been the gift of Pope Gregorius to Augustinus; besides certain vases of gold and silver, which had disappeared.
72 Historia Ecclesiastica. (Lae. 1.
vasa videlicet sacra, et vestimenta altarium, ornamenta quoque ecclesiarum, et sacerdotalia vel clericalia indumenta, sanctorum. etiam apostolorum ac martyrum reliquias, nec non et codices! plurimos. Misit etiam literas in quibus significat se ei pallium. direxisse, simul et insinuat qualiter episcopos in Brittania con- stituere debuisset; quarum litterarum iste est textus. *Reverentissimo et sanctissimo fratri Augustino coepiscopo Gregorius servus servorum Dei. Cum certum sit pro omnipo- tente Deo laborantibus ineffabilia eterni regni premia reservari ; nobis tamen eis necesse est honorum beneficia tribuere, ut in spiritalis operis studio ex remuneratione valeant multiplicius insudare. Et quia nova Anglorum ecclesia ad omnipotentis Dei gratiam eodem Domino largiente, et te laborante perducta est, usum tibi pallii in ea ad sola missarum sollemnia agenda concedimus: ita ut per loca singula duodecim episcopos ordines, qui tum subjaceant ditioni, quatenus Lundoniensis civitatis * episcopus semper in posterum a synodo propria debeat con- secrari, atque honoris pallium ab hac sancta et apostolica, cui Deo auctore deservio, sede percipiat. Ad Eburacam* vero civitatem te volumus episcopum mittere, quem ipse judicaveris ordinare; ita duntaxat, ut si eadem civitas cum finitimis locis verbum Dei receperit, ipse quoque duodecim episcopos ordinet,
1. codices] The codices enumerated by the Liber Cantuariensis are men- tioned also by Wanley in his * Cata-
s Manuscriptorum,’ quoted in tots Saxon Homily, pp. 41-44, mote. They were:
goriana, in two volumes Ghose existed as lato as A.D. 1604). 4. Two Psalteria. 3. Libri Evangeli- orum, two copies, with the ten Eu- sebian canons prefixed, one called the text of St. Mildred; these Wan- ley believed to be extant, one in the Bodleian, the other in the library at Corpus Christi College, Cambridge. 4. Two volumes of the Passiones of Apostles and Saints, and one of an Exposition of the Epistles and Gos- pels for & part of the year; but these three Wanley had not found.
3 Lundoniensis civitatis] ‘The
choice of the See wavered for a short time between Canterbury and Lon- toabetly indicates that Gregorius at indicates that rius at his timo, 2.p. Gor, had fred it to London. A letter from Cenwulf of Mervin to Pope Leo IL, about i. 795, states that the primacy had Jon been made over to Canterbury : ‘Sed ipse primum pontificatis apex, qui tunc Londonie sub honore et ornamento pallii fuerat conscriptus, pro eo Dorobernensi obla m est at- que concessus.” Mansi, xi Zburacam] "This had boon the seat of a British archbishop, who had fled, it is said, into Brittany, on ite capture by the Angles, A.D. 500. But it was not till A.D. 625 that any attempt was made to convert North- umbria; i. 9.
Ca». xxx.] Gentis. Anglorum. 73
et metropolitani honore perfruatur ; quia ei quoque, si vita comes fuerit, pallium tribuere Domino favente disponimus, quem tamen tum fraternitatis volumus dispositioni subjacere: post obitum vero tuum ita episcopis quos ordinaverit presit, ut Lundoniensis episcopi nullo modo ditioni subjaceat. Sit vero inter Lundonis et Eburace civitatis episcopos in posterum. honoris ista distinctio, ut ipse prior habeatur qui prius fuerit ordinatus: communi autem consilio et concordi actione quse- que sunt pro Christi zelo agenda; disponant unanimiter, recte sentiant, et ea que senserint, non sibimet discrepando perficiant. Tua vero fraternitas non solum eos episcopos quos ordinaverit, neque hos tantummodo qui per Eburace episcopum fuerint ordinati, sed etiam omnes Brittanim sacerdotes habeat Deo Domino nostro Jesu Christo auctore subjectos; quatenus ex lingua et vita tus sanctitatis, et recte credendi et bene vivendi formam percipiant, atque officium suum fide ac moribus exse- quentes, ad celestia cum Dominus voluerit regna pertingant. Deus te incolumem custodiat, reverentissime frater.
*Data die decima kalendarum Juliarum, imperante domino nostro Maurico Tiberio piissimo Augusto anno de- 4-p.6or. cimo nono, post consulatum ejusdem domini anno decimo octavo, indictione quarta."
CAP. XXX. Exemplar epistole quam Mellito abbati Brittaniam pergenti misit.
ABEUNTIBUS autem preefatis legatariis, misit post eos: beatus pater Gregorius litteras memoratu dignas, in quibus aperte quam studiose erga salvationem nostre gentis invigilaverit, ostendit, ita scribens :
*Dilectissimo filio Mellito abbati Gregorius servus servorum Dei. Post discessum congregationis nostre! qus tecum est, valde sumus suspensi redditi, quia nihil de prosperitate vestri
1 ionis " iue - thinke oul thew words imply hat dro, md that Melis was thelr ‘Mellitus’ companions were monks of Abbot; App. No. vi. 680,
74 Historia Ecclesiastica [Lrs.1.
itineris audisse nos contigit. Cum ergo Deus omnipotens vos ad reverentissimum virum fratrem nostrum Augustinum epi- scopum perduxerit, dicite ei, quid diu mecum" de causa Anglorum cogitans tractavi: videlicet quia fana idolorum destrui in eadem. gente minime debeant; sed ipsa que in eis sunt idola destru- antur; aqua benedicta fist, in eisdem fanis aspergatur, altaria construantur, reliquie ponantur: quia si fana eadem bene con- structa sunt, necesse est ut a cultu demonum in obsequio veri Dei debeant commutari; ut dum gens ipsa eadem fana sua non videt destrui, de corde errorem: deponat, et Deum verum cog- noscens ac adorans, ad loca que consuevit, familiarius concurrat. Et quia boves solent in sacrificio demonum multos occidere, debet eis etiam hae de re aliqua sollemnitas immutari: ut die dedicationis, vel natalitii sanctorum martyrum quorum illic reli- quim ponuntur, tabernacula sibi circa easdem ecclesias que ex fanis commutatm sunt, de ramis arborum faciant, et religiosis conviviis sollemnitatem celebrent; nec diabolo jam animalia immolent, et ad laudem Dei in esu suo animalia occidant, et donatori omnium de satietate sua gratias referant: ut dum eis aliqua exterius gaudia reservantur, ad interiora gaudia consentire facilius valeant. Nam duris mentibus simul omnia abscidere impossibile esse non dubium est, quia et is qui summum locum ascendere nititur, gradibus vel passibus non autem saltibus ele- vatur. Sic Israelitico? populo in ZEgypto Dominus se quidem innotuit; sed tamen eis sacrificiorum usus que diabolo solebat exhibere, in cultu proprio reservavit, ut eis in suo sacrificio animalia immolare preciperet; quatenus cor mutantes, aliud de sacrificio amitterent, aliud retinerent: ut etsi ipsa essent ani- malia que offerre consueverant, vero tamen Deo hec et non idolis immolantes, jam sacrificia ipsa non essent. Hzc igitur dilectionem tuam predicto fratri necesse est dicere, ut ipse in presenti illic positus perpendat, qualiter omnia debeat dispen- sare. Deus te incolumem custodiat, dilectissime fili
? quid diu mecum) The change in Gregorius mind implied in the fol- lowing counsel must have taken place since the departure of Mellitus and his band; cf. his letter to Aithel-
Car. xxx1.] Gentis. Anglorum. 75
‘Data die decima quinta kalendarum! . . .. . , imperante domino nostro Mauricio Tiberio piissimo Augusto 4.0,6or. anno decimo nono, post consulatum ejusdem domini anno decimo octavo, indictione quarte."
CAP. XXXI. Ut Augustinum per litteras, ne de virtutibus suis gloriaretur, hortatus sit.
.Quo in tempore misit etiam Augustino epistolam super mira- culis que per eum facta esse cognoverat, in qua eum, ne per illorum copiam periculum elationis incurreret, his verbis hortatur? :
‘Scio, frater carissime, quia omnipotens Deus per dilectionem tuam in gentem quam eligi voluit, magna miracula? ostendit: unde necesse est ut de eodem dono celesti et timendo gaudeas, et gaudendo pertimescas. Gaudeas videlicet, quia Anglorum anime per exteriora miracula ad interiorem gratiam pertra- huntur: pertimescas vero, ne inter signa que fiunt, infirmus animus in sui presumptione se elevet, et unde foras in honorem. tollitur, inde per inanem gloriam intus cadat. Meminisse etenim. debemus quia discipuli cum gaudio a predicatione redeuntes, dum celesti Magistro dicerent*: “Domine, in nomine tuo etiam dzmonia nobis subjecta sunt;" protinus audierunt: *' Nolite
1 alendarum) Either Augus- ber x. being inserted after ‘die,’ tarum or Septembrium should stand either above or below th here; nolater month will du, because though apparently by the the fifth indiction began on Sept. 1. seribe. ‘Tho reading Kal. Jul The common reading ‘ Juliarum’ has supported by ome of the Vatican long been felt to be corrupt, and a MSS. of Gregorius’ Epistles. fresh oxamination of the More MS. — hortaturt The Benedictine edi- at Cambridge now discloses the fact tion of Gregorius’ works dates this that that MS. reads: ‘Data die xv. letter, of which only an extract is kl'arum imp'dn'n'mauricio... the given here, Jan. 1, A.D. 601. Thus name of the month being accidentally i would bo written six months be- omitted; so that Juliarum is clearly fore the previous ones; and Smith conjectural correction made in thinks this probable, as then Lau- some later copy. rentius and Petrus had just brought It may be mentioned that in all to Rome the news of Augustinus" the other three letters (oc. 28, 29, consecration, and of i 3a) the date, as originally written his mission. Greg. Ep| in the Cambridge MS, runs thus: ^ ? miracula) See c. 2 “Date dio kl'arum iuliar’, tho num- — ' dicerent] Luke x. 17, 20.
76 Historia Ecclesiastica [Lzs. 1.
gaudere super hoc, sed potius gaudete quia nomina vestra scripta sunt in celo" In privata enim et temporali letitia mentem. posuerant qui de miraculis gaudebant; sed de privata ad com- munem, de temporali ad, eternam letitiam revocantur quibus dicitur: “In hoo gaudete quia nomina vestra scripta sunt in cmlo" Non enim omnes electi miracula faciunt; sed tamen eorum nomina omnium in celo tenentur adscripta. Veritatis etenim discipulis esse gaudium non debet, nisi de eo bono quod commune cum omnibus habent, et in quo finem letitie non habent. Restat itaque, frater carissime, ut inter ea que ope- rante Domino exterius facis, semper te interius subtiliter judices, ac subtiliter intelligas, et temetipsum quis sis, et quanta sit in eadem gente gratia, pro cujus conversione etiam faciendorum signorum dona percepisti. Et siquando te Creatori nostro seu per linguam, sive per opera reminisceris deliquisse, semper hec ad memoriam revoces, ut surgentem cordis gloriam memoria reatus premat. Et quidquid de faciendis signis acceperis vel accepisti, hec non tibi sed illis deputes donata, pro quorum tibi salute collata sunt.’
CAP. XXXII. Ut Aedilbereto regi litteras et dona miserit.
Misrt idem beatus papa Gregorius eodem tempore etiam regi Aedilbercto epistolam, simul et dona in diversis speciebus per- plura: temporalibus quoque honoribus regem glorificare sata- gens, cui glorie celestis suo labore et industria notitiam pro- venisse gaudebat, Exemplar autem prefate epistole hoc est :
* Domino gloriosissimo atque preecellentissimo filio Aedilbercto regi Anglorum, Gregorius episcopus.
' Propter hoc omnipotens Deus bonos quosque ad populorum regimina perducit, ut per eos omnibus quibus prelati fuerint, dona sug pietatis impendat. Quod in Anglorum gente factum cognovimus: cui vestra gloria idcirco est preeposita, ut per bona que vobis concessa sunt, etiam subjects vobis genti superna beneficia prestarentur. Et ideo, gloriose fili, eam quam acce-
Car. xxxn.] Gentis Anglorum. 77
pisti divinitus gratiam, solicita mente custodi, Christianam fidem in populis tibi subditis extendere festina, zelum rectitudinis tuse in eorum conversione multiplica, idolorum cultus insequere, fanorum edificia everte?, subditorum mores et magna vite munditia, exhortando, terrendo, blandiendo, corrigendo, et boni operis exempla monstrando sedifica: ut illum retributorem inve- nias in celo, cujus nomen atque cognitionem dilataveris in terra. Ipse enim vestre quoque glorie nomen etiam posteris gloriosius reddet, cujus vos honorem queeritis et servatis in gentibus.
* Sic etenim Constantinus quondam piissimus imperator, Ro- manam rempublicam a perversis idolorum cultibus .revocans, omnipotenti Deo Domino nostro Jesu Christo secum subdidit, seque cum subjectis populis tota ad eum mente convertit. Unde factum est ut antiquorum principum. nomen suis vir ille laudibus vinceret, et tanto in opinione preecessores suos, quanto et in bono opere superaret. Et nunc itaque vestra gloria cognitionem. unius Dei, Patris, et Filii, et Spiritus sancti, regibus ac populis sibimet subjectis festinet infundere, et antiquos gentis sue reges laudibus ac meritis transeat, e& quanto in subjectis suis etiam. aliena peccata deterserit, tanto etiam de peccatis propriis ante omnipotentis Dei terribile examen securior fiat.
* Reverentissimus frater noster Augustinus episcopus, in mo- nasterii regula edoctus, sacre Scripture scientia repletus, bonis auctore Deo operibus preditus, quseque vos ammonet, audite, devote peragite, studiose in memoria reservate: quia si vos eum in eo quod pro omnipotente Domino loquitur, auditis, isdem omnipotens Deus hunc pro vobis exorantem celerius exaudit, Si enim, quod absit, verba ejus postponitis, quando eum omnipotens Deus poterit audire pro vobis, quem vos negligitis audire pro Deo! ‘Tota igitur mente cum eo vos in fervore fidei stringite, atque adnisum illius virtute quam vobis Divinitas tribuit, ad- juvate, ut regni sui vos ipse faciat esse participes, cujus vos fidem in regno vestro recipi faciatis et custodiri.
* Preeterea scire vestram gloriam volumus, quia sicut in Scrip-
1 famorum cdifcia everté) See Aitholberht, shews that he had
c. 30, note I. Gregorius’ letter to changed his mind on this point. ‘Mellitus, written later than this to
78 Historia. Ecclesiastica [Lrs. 1. tura sacra ex verbis Domini omnipotentis agnoscimus presentis mundi jam terminus juxta est’, et sanctorum regnum venturum est, quod nullo unquam poterit fine terminari. Adpropinquante autem eodem mundi termino, multa imminent que antea non fuerunt: videlicet immutationes aéris, terroresque de celo, et contra ordinationem temporum tempestates, bella?, fames, pesti- lentie, terre motus per loca; que tamen non omnia nostris diebus ventura sunt, sed post, nostros dies omnia subsequentur. Vos itaque, si qua ex his evenire in terra vestra cognoscitis, nullo modo vestrum animum perturbetis ; quia idcirco hee signa de fine seculi premittuntur, ut de animabus nostris debeamus esse soliciti, de mortis hora suspecti, et venturo judici in bonis’ actibus inveniamur esse preparati. Hsc nune, gloriose fili, paucis locutus sum, ut cum Christiana fides in regno vestro excreverit, nostra quoque apud vos locutio latior excrescat, et tento plus loqui libeat, quanto se in mente nostra geudia de gentis vestre perfecta conversione multiplicant.
‘Parva autem exenia* transmisi, que vobis parva non erunt, cum a vobis ex beati Petri apostoli fuerint benedictione suscepta. Omnipotens itaque Deus in vobis gratiam suam quam ccpit, perficiat, atque vitam vestram, et hic per multorum annorum curricula extendat, et post longa tempora in celestis vos patrie congregatione recipiat. Incolumem excellentiam ves- tram gratia superna custodiat, domine fili. Data die decima
43.6». kalendarum Juliarum‘, imperante Domino nostro Mauricio Tiberio piissimo Augusto anno decimo nono, post consulatum ejusdem anno decimo octavo, indictione quarta."
? juxta, est] An doe which seems to have been deeply impressed on Gregorius mind, and consequently on that of Augustinus. Serm. 38. 8.
3 bella . . . loca] Matt, xxiv. 6, 7.
? exenia] ‘Ezenium, donum, mu- nus; idem quod £érv! Du Cange, adv.
* decima. kalendarum. Juliarum] At the same time Gregorius wrote à letter to Berhte, exhorting her, as she was ‘recta fide munita, et literis docta, to encourage ZEthelberht in Christianity; saying that her good deeds (* bona) bad del the ears even of the Emperor (Mauricius) of Constanti
Cap. xxxm.] Gentis Anglorum. 79
CAP. XXXIII.
Ut Augustinus ecclesiam Salvatoris instauraverit, et, monasterium beati Petri apostoli fecerit ; et de primo ejus abbate Petro.
AT Augustinus, ubi in regia civitate sedem episcopalem, ut prediximus, accepit, recuperavit in ea, regio fultus
Augustinus adminiculo, ecclesiam quam inibi antiquo Roma- , buds
à s anuo vious norum fidelium opere factam fuisse didicerat, et church and eam in nomine! sancti Salvatoris Dei et Domini jose m nostri Jesu Christi sacravit, atque ibidem sibi habi- Canterbury.
tationem statuit, et cunctis successoribus suis. Fecit autem et monasterium? non longe ab ipsa civitate ad orientem, in quo, ejus hortatu, Aedilberct ecclesiam beatorum apostolorum Petri et Pauli a fundamentis construxit, ac diversis donis ditavit?, in qua et ipsius Augustini, et omnium episcoporum Doruvernen- sium, simul et regum Cantim poni corpora‘ possent. Quam tamen ecclesiam non ipse Augustinus, sed successor ejus Lau- rentius consecravit. Primus autem ejusdem monasterii abbas ‘Petrus presbyter fuit, qui legatus Galliam missus, demersus* est in sinu maris qui vocatur Amfleat’, et ab incolis loci ignobili traditus sepulture: sed omnipotens Deus ut qualis meriti vir fuerit demonstraret, omni nocte supra sepulcrum ejus lux celestis apparuit, donec animadvertentes vicini*, qui
1 im nomine] Now again called St. Saviour's, after many changes. S. Thorn, p. 1760, only mentions the temple he dedicated to St. Pancras. Stanley, p. 20; Hook, p. 60.
3 monasterium) In Dunstan's time Augustinus! name was added to that of the apostles, and has now super seded them. S. Stanley, Pu Hook, p. 6o. A charter of Aithel-
berht to this monastery is extant, dated A.D. 605.
4 poni corpora) Stanley, p. For the practice of burial outside cities in ancient times, cf. Bi xxnri.a,6.
? non ipte] Stanley, p. 26.
* demersus] A.D. 607, Thorn. He was commemorated on different days in different ages.
TAmfeat)” A me tein] F'ncrtius i named by
mertius Malebrane as the benefactor. The
‘Ambleteuse, to the
? ditavit] A charter of Endbald to this monastery is given by Smith, App. ix, but its genuineness is strongly suspected.
remains of Petrus were transferred to the canonical church at Boulogne, where they still lie, S.
80 Historia Ecclesiastica [Lr. x.
videbant sanctum fuisse virum qui ibi esset sepultus, et investi- gantes unde vel quis esset, abstulerunt corpus, et in Bononia civitate juxta honorem tanto viro congruum in ecclesia posu- erunt.
CAP. XXXIV.
Ut Aedilfrid rex Nordanhymbrorum, Bcottorum gentis pralio conterens, ab Anglorum finibus ezpulerit.
His temporibus regno Nordanhymbrorum prefuit rex for- 1.6, tissimus et glorim cupidissimus Aedilfrid’, qui plus 4thelfrith omnibus Anglorum primatibus gentem vastavit MEME Brettonum ; ita ut Sauli quondam regi Israeliticse pecie gentis comparandus videretur, excepto dumtaxat hoc, Bcotsat quod divine erat religionis ignarus. Nemo enim in tribunis, nemo in regibus plures eorum terras, exterminatis vel subjugatis indigenis, aut tributerias genti Anglorum, aut habitabiles fecit. Cui merito poterat illud quod benedicens filium patriarcha in personam Saulis dicebat? aptari: ‘Benjamin lupus rapax, mane comedet predam, et vespere dividet spolia. Unde motus ejus profectibus Aedan rex Scot- torum? qui Brittaniam inhabitant, venit contra eum cum in- menso ac forti exercitu; sed cum paucis aufugit victus. Siquidem in loco celeberrimo qui dicitur Degsastan*, id est,
2 Acdilfrid) Angles, nearly akin to tho Jutes of Kent, seem to have colo- nized Northumberland long before
his son, the father of ZEXhelfrith, conquered Defra too, A.D. 588. 8. Chron. _Aithelfrith ie called by
the invasion of Hengest.
represented by one account as Hen- gests grandfather, is said to have sepasated Deurfrom Berneich. Nenn.
75. These countries, Latinized
Deira and Bernicia, were sepa-
rately governed till Eadwine fused them into the kingdom of Northhum- berland in a.p.617. Ida first took the title of king in Bernicia, in A.D. 547, probably asserting thus his indepen- dence of the supremacy of the kings of Kent; i Nem. ps 5e 5p MH Bs M.H. B; Lappenberg, i. 119:
Nennius ‘Edlferd Flesaur,’ or the Devastator. M. H. B. p. 74.
? dicebat] Gen. xlix. a7.
* Gotan rez. Beottorum] Aodhan mao Gabhrain, great-grandson of Fergus mac Ere, succeeded in AD. 558 to-the chieftainship of the Scots, or Dalreods, in North Britain (see mom. 1, and S. Chron., M. H. B.
, with Petrie's note), and died o7. Ann. Cambr. pp. 4, 6. * Degiastan) Either Dalston near Carlisle, or Deyon near Jedburgh. Fordun makes Aodhan tally with
P
Ca». xxxrv.] Gentis Anglorum. 81
Degsa lapis, omnis pene ejus est cesus exercitus. In qua etiam pugna Theodbald frater /Edilfridi, cum omni illo quem ipse ducebat exercitu, peremptus est. Quod videlicet, bellum JEdilfrid anno ab incarnatione Domini sexcentesimo tertio, regni autem sui, quod viginti et quatuor annis tenuit, anno undecimo perfecit: porro Focatis! anno, qui tum Romani regni apicem tenebat, primo. Neque ex eo tempore quisquam regum Scot- torum in Brittania adversus gentem Anglorum usque ad hanc diem in prelium venire audebat.
Melgo, a British king, to attack of Etalfraich, slain by Maeluma ZEthelfrith. Tigernach has the fol- (Malcolm!) mac Baedan.’ O'Conors lowing notice: '4.D. 600, Battle of Her. Hiber. Scriptt. ii, 161.
the Saxons against Aedan, where fell — ! Focatís] Phocas succeeded Nov. Eanfraich (=Theodbald ), brother 2, 4.D. 602. Gibbon.
HISTORLE ECCLESIASTICA GENTIS ANGLORUM
LIBER SECUNDUS.
CAP. I. De obitu beati pape Gregorii,
HE temporibus, id est, anno Dominice incarnationis sex- centesimo quinto, beatus papa Gregorius, postquam sedem 40.605, Romane et apostolice ecclesim tredecim annos, Deathof menses sex, et dies decem gloriosissime rexit, de- Gregorius. fonctus est, atque ad sternam regni celestis sedem translatus. De quo nos convenit, quia nostram, id est, Anglorum gentem de potestate Satanm ad fidem Christi sua industria con- vertit, latiorem in nostra Historia Ecclesiastica facere sermonem, quem recte nostrum appellare possumus et debemus apostolum. Quia cum primum in toto orbe pontificatum gereret, et conversis jamdudum ad fidem veritatis esset prelatus ecclesiis, nostram gentem eatenus idolis mancipatam, Ohristi fecit ecclesiam, ita “ut apostolicum illum de eo liceat nobis proferre sermonem? : quis etsi aliis non est apostolus, sed tamen. nobis est; nam signa- culum apostolatus ejus nos sumus in Domino. Erat autem natione Romanus, a patre Gordiano, genus 4
JH temporibu] Florence, of. Go4, though not with the other
says that ius dic statement found there, that it was in March 12 d. 605, This the second year of Phooas, for this with the statement in Boda’s ended November, A.D, 604. H.
micon, that it was in the eighth ^ ? sermonem) 1 Cor. ix. 2. indiction, which began in September,
Historia Ecclesiastica Gentis Anglorum. 83
proavis non solum nobile, sed et religiosum ducens. Denique Felix! ejusdem apostolice sedis quondam episcopus, rife of vir magne glorim in Christo et ecclesia, ejus fuit Greeorius. atavas. Sed et ipse nobilitatem religionis non minore quam parentes et cognati virtute devotionis exercuit. —Nobilitatem vero illam quam ad seculum videbatur habere, totam ad nancis- cendam superne gloriam dignitatis divina gratia largiente con- vertit. Nam mutato repente habitu seculari, monasterium petiit, in quo tanta perfectionis gratia coepit conversari, ut, sicut ipse postea flendo solebat adtestari, animo illius labentia cuncta subteressent, ut rebus omnibus que volvuntur emineret, ut nulla nisi caelestia cogitare soleret, ut etiam retentus corpore; ipsa jam carnis claustra contemplatione transiret, ut mortem quoque que pene cunctis poena est, videlicet, ut ingressum vitse et luboris sui premium, amaret. Hocautem ipse de se, non profectum jactando virtutum, sed deflendo potius defectum quem sibi per curam pastoralem incurrisse videbatur, referre consueverat.. Denique tempore quodam secreto, cum diacono suo Petro conloquens, enumeratis animi sui virtutibus priscis, mox dolendo subjunxit: “At nune ex occasione cure pastoralis secularium hominum negotia patitur, et post tam puleram quietis sue speciem, terreni actus pulvere fodatur. Cumque se pro descensione multorum ad exteriora sparserit, etiam cum interiora appetit, ad hzc procul dubio minor redit. Perpendo itaque quid tolero, perpendo quid amisi: dumque intueor illud quod perdidi, fit; hoc gravius quod porto.’ Hsc quidem sanctus vir ex magne humilitatis intentione dicebat: sed nos credere decet, nihil eum. monachicw perfectionis perdidisse occasione cure pastoralis, immo potiorem tunc sumpsisse profectum de labore conversionis multorum, quam de proprie quondam quiete conversationis habuerat: maxime quia et pontificali funetus officio domum suam monasterium? facere curavit; et dum primo de monas- terio abstractus, ad. ministerium altaris ordinatus, atque Con- 2 Feliz] The third or fourth of the ‘atavus’ should striotly be "proavus, name according to different computa- the father of the grandfather. Cf. tions. Succeeded A.D. 526, died aD. Milms
an. 530. Probably therefore the word — ? monasterium) See p. 49, note 2. G2
84 Historia Ecclesiastica. [Lrs. n.
stantinopolim apocrisiarius’ ab apostolica sede directus est, non temen.in terreno conversatus palatio propositum vite celestis intermisit. Nam quosdam fratrum ex monasterio suo, qui eum gratia germane caritatis ad regiam urbem ? secuti sunt, in tuta- mentum coepit observantis regularis habere; videlicet ut eorum. semper exemplo, sieut ipse scribit, ad orationis placidum litus, quasi anchore fune restringeretur, cum incessabili causarum secularium impulsu fluctuaret, concussamque seculi actibus mentem inter eos quotidie per studiose lectionis roboraret allo- quium, Horum ergo consortio non solum a terrenis est mu- nitus incursibus, verum etiam ad celestis vite exercitia magis magisque succensus.
Nam hortati sunt eum, ut librum beati Job? magnis involutum obscuritatibus, mystica interpretatione discuteret: neque negare potuit opus quod sibi fraternus amor multis utile futurum imponebat. Sed eumdem librum, quomodo juxta literam intel- ligendus, qualiter ad Christi et ecclesie sacramenta referendus, quo sensu unicuique fidelium sit aptandus, per triginta et quinque libros.expositionis miranda ratione perdocuit. Quod videlicet opus in regia quidem urbe apocrisiarius inchoavit, Rome autem
As. jam pontifex factus explevit. Qui cum esset regia in.urbe positus, nascentem ibi novam heresim de statu nostree resurrectionis, cum ipso ex quo orta est initio, juvante se gratia catholicae veritatis, attrivit. Siquidem Eutyohius, ejusdem urbia episcopus, dogmatizabat corpus nostrum in illa resurrectionis gloria impalpabile, ventis aéreque subtilius esse futurum: quod ille audiens, et ratione veritatis, et exemplo dominies resurrec- tionis, probavit hoc dogma orthodoxe fidei omnimodis esse con- trarium. .Catholica etenim fides habet, quod corpus nostrum illa immortalitatis gloria sublimatum, subtile quidem sit per effectum spiritalis potentis, sed palpabile per veritatem nature: juxta exemplum Dominici corporis, de quo a mortuis suscitato dicit
+ apoorisiarius] Strictly, a dele- Lombards, who were threatening gate, called also *responsalis;' also Rome.
a secretary. Gregorius resided threo — * ad regiam urbem) Constantinople. - years in Constantinople, A.D. 584- — * librum beati Job... resurrectionis] 587, during which he managed to On these two subjects, see Milm. ii. procure Byzantine aid against the 107.
Car. 1.] Gentis Anglorum. 85
ipse discipulis: ‘ Palpate et videte, quia spiritus carnem et ossa. non habet, sicut me videtis habere. In cujus adsertione fidei venerabilis pater Gregorius in tantum contra nascentem heresim novam laborare contendit, tanta hanc instantia, juvante etiam piissimo imperatore Tiberio Constantino, comminuit, ut nullus exinde sit inventus qui ejus resuscitator existeret. Alium. quoque librum composuit egregium, qui vocatur ‘Pastoralis,’ in quo manifesta luce patefecit, quales ad ecclesie regimen adsumi, qualiter ipsi rectores vivere, qua discretione singulas quasque audientium instruere personas, et quanta consideratione propriam quotidie debeant fragilitatem pensare. Sed et Omelias Evan- gelii numero quadraginta composuit, quas in duobus codicibus seque sorte distinxit. Libros etiam Dialogorum quatuor fecit, in quibus rogatu Petri diaconi sui, virtutes sanctorum quos in Italia clariores nosse vel audire poterat, ad exemplum vivendi posteris collegit: ut sicut in libris expositionum suarum quibus sit virtutibus insudandum, edocuit, ita etiam descriptis sanctorum. miraculis, que virtutum earundem sit claritas ostenderet. Pri- mam quoque et ultimam Ezechielis prophete partem, que vide- bantur obscuriores, per homilias viginti et duas, quantum lucis intus habeant demonstravit. Excepto libello Responsionum, quem ad interrogationes sancti Augustini primi Anglorum gentis episcopi scripsit, ut et supra doeuimus, totum ipsum libellum his inserentes historiis ; libello quoque synodico’, quem cum episcopis Italim de necessoriis ecclesire causis utillimum.compo- suit, et familiaribus ad- quosdam literis. Quod eo magis mirum est, to eum ac tanta condere volumina potuisse, quod omni pene juventutis sue tempore, ut verbis ipsius loquar, crebris viscerum doloribus cruciabatur, horis momentisque omnibus fracta sto- machi virtute lassescebat?, lentis quidem, sed tamen continuis febribus anhelabat. "Verum inter hsc, dum sollicitus pensaret quia Scriptura teste*, ‘Omnis filius qui recipitur, flagellatur,’
1 Hbello quoque synodico] The cir- — ? lassescebat] On the story of his cular letter, 4 veria, written by miraculous eure, cf. Milman, i, incomi io their suffragan 103.
petriarchs,” Joan. Dine, Vita Gre- — ? testé] Hob. xii. 6.
gorii, ii. 3.
86 Historia. Ecclesiastica [Lrs. x.
quo malis presentibus durius deprimebatur, eo de eterna certius presumptione respirabat.
Hec quidem de immortali ejus sint, dicta ingenio, quod nec tanto corporis potuit dolore restingui. Nam alii quidem ponti- fices construendis ornandisque auro vel argento ecclesiis operam dabant: hic autem totus erga animarum lucra vacabat. Quid- quid pecunie habuerat, sedulus hoc dispergere ac dare paupe- ribus curabat, ut justitia ejus maneret in seculum seculi, et cornu ejus exaltaretur in gloria; ita ut illud beati Job? veraciter dicere posset: ‘Auris audiens beatificabat me, et oculus videns testimonium reddebat mihi, quod liberassem pauperem voci- ferantem, et pupillum.cui non esset adjutor. Benedictio perituri super me veniebat, et cor vidus consolatus sum. Justitia indutus sum, et vestivit me sicut -vestimento et diademate, judicio meo. Oculus fui exco, et pes claudo. Pater eram peuperum, et causam quam nesciebam, diligentissime investi- gabam. Conterebam molas iniqui,.et de dentibus illius auferebam predam. Et paulo post?: ‘Si negavi, inquit, ‘quod volebant. pauperibus, et oculos vidus exspectare feci. Si comedi buc- cellam meam solus, et non comedit pupillus ex ea. Quia ab infantia mea crevit mecum miseratio, et de utero matris mese egressa est mecum."
Ad cujus pietatis et justitie opus pertinet etiam hoc, quod nostram gentem per predicatores quos huc direxit, de den- tibus antiqui hostis eripiens, eterns libertatis fecit esse par- ticipem: cujus fidei et-saluti congaudens, quamque digna laude commendans, ipse dixit? in expositione beati Job: ‘Ecce lingua Brittanie, que nil aliud noverat quam barbarum frendere, jamdudum in divinis laudibus Hebreum ccpit “ Alleluia” sonare. Ecce quondam tumidus, jam substratus sanctorum pedibus servit oceanus, ejusque barbaros motus quos terreni principes edomare ferro nequiverant, hos pro divina formidine sacerdotum ora simplicibus verbis ligant, et qui catervas pugnantium infidelis nequaquam metueret, jam nunc fidelis humilium linguas timet.
1 ‘Mud beat Job] Job xxix. 11-17. ? dizit] Lib. xxvii. 11. Bee p. 45, ? paulo pos] Ib.xxii.16-18. note 2.
Cav. 1] Gentis. Anglorum. 87
Quia enim perceptis cmlestibus verbis, clarescentibus quoque miraculis, virtus ei diving cognitionis infunditur, ejusdem divi- nitatis terrore refreenatur, ut prave agere metuat, ac totis desi- deriis ad seternitatis gratiam venire concupiscat.’ Quibus verbis beatus Gregorius hoc quoque declarat, quia sanctus Augustinus et socii ejus, non sola praedicatione verborum, sed etiam cele- stium ostensione signorum, gentem Anglorum ad agnitionem veritatis perducebant.
Fecit inter alia beatus papa Gregorius, ut in ecclesiis sanc- iorum apostolorum Petri et Pauli, super corpora eorum! misse celebrarentur. Sed et in ipsa missarum celebratione tria verba maxims perfectionis plena superadjecit : * Diesque nostros in tua pace disponas, atque ab eterna damnatione nos eripi, et in electorum tuorum jubeas grege numerari."
Rexit autem ecclesiam temporibus imperatorum Mauricii et Focatis. Secundo? autem ejusdem Focatis anno transiens ex hac vita migravit ad veram que in celis est vitam. — Se- pultus vero est corpore in ecclesia beati Petri apostoli, ante secretarium, die quarto iduum Martiarum, quandoque in ipso cum cseteris sancte ecclesie pastoribus resurrecturus in gloria : scriptumque in tumba ipsius epitaphium* hujusmodi :
* Ruscipe, terra, tuo corpus de corpore sumptum, Reddere quod valeas vivificante Deo. Spiritus astra petit, leti nil jura nocebunt, Cui vite alterius mors magis ipsa via est. Pontificis summi hoc clauduntur membra sepulcro, Qui innumeris semper vivit ubique bonis. Esuriem dapibus superavit, frigora veste, Atque animas monitis texit ab hoste sacris. Implebatque actu, quicquid sermone docebat, Esset ut exemplum, mystica verba loquens.
! earum] Apostolorum. Cf. J. * seretarium] — Consistory, An-
Diae. ii, 20. s ; sacristy, Stev. 3 Secundo] The second year of — * epitaphium] See J. Diac. iv.
Phocas began Nov. A.D. 603, and 68.
ended Nov. A.D. 604. t
88 Historia. Ecclesiastica. [Lrs. n.
Ad Christum Anglos convertit pietate magistra, Adquirens fidei agmina gente nova.
Hic labor, hoc studium, hzc tibi cura, hoc pastor agebas, Ut Domino offerres plurima lucra gregis.
Hisque Dei consul factus letare triumphis :
Nam mercedem operum jam sine fine tenes.’
Nec silentio pretereunda opinio que de beato Gregorio tradi- ‘What sug- tione majorum ad nos usque perlata est : qua vide- seated ih licet ex causa admonitus, tam sedulam erga salutem England. nostre gentis curam gesserit. Dicunt, quia die
quadam cum advenientibus nuper mercatoribus multa venalia
in forum fuissent conlata, multique ad emendum confluxissent, et ipsum Gregorium inter alios advenisse ac vidisse inter alia pueros venales! positos, candidi corporis, ac venusti vultus, capillorum quoque forma egregia. Quos cum aspiceret, interrogavit, ut aiunt, de qua regione vel terra essent adlati. Dictumque est quod de Brittania insula, cujus incole telis essent aspectus. Rursus interrogavit, utrum iidem insulani Christiani, an paganis adhuc erroribus essent implicati. Dictumque est quod essent pagani At ille intimo ex corde longa trahens suspiria: * Heu, proh dolor!’ inquit, ‘quod tam lucidi vultus homines tene- brerum auctor possidet, tantaque gratia frontispicii mentem ab interna gratia vacuam gestat!' Rursus ergo interrogavit, quod esset vocabulum gentis illius. Responsum est, quod Angli voca- rentur. At ille ‘Bene, inquit; ‘nam et angelicam habent
faciem, et tales angelorum in celis decet, esse coheredes. Quod habet nomen ipsa provincia de qua isti sunt adlati?’ ^ Respon- sum est, quod ‘ Deiri*’ vocarentur iidem provinciales. At ille:
‘Bene, inquit, * Deiri, de ira eruti, et ad misericordiam Christi
J venales] Three boys, ao onde Sal, or n happened on a certain oocasion, as is often the case, that some English merchants brought their wares to Rome; and Gregorius went by that street to the Englishmen to view their goods. There saw he among the wares slaves set for sale. They
were white-complexioned, fair, and light men, and with noble heads of hair.’ Elstob’s Saxon Homily on Gregory's birthday, p. 11. See too Kemble, i. 199.
+ Deiri] Inhabitants of the British Deur, or Deifym Latinized. into Deira.
Car.1.] Gentis. Anglorum. 89 vocati. Rex provincie illius quomodo appellatur?" Responsum est, quod 'Aelli?' diceretur. At ille adludens ad nomen ait: ‘Alleluia! Laudem Dei Creatoris illis in partibus oportet can- tari.’ Accedensque ad pontificem? Romane et apostolice sedis, nondum enim erat ipse pontifex factus, rogavit ut genti An- lorum in Brittaniam aliquos verbi ministros, per quos ad Christum converteretur, mitteret; seipsum paratum esse in hoc opus Domino cooperante perficiendum, si tamen apostolico pape hoc ut fieret, placeret. Quod dum peficere non posset; quia etsi pontifex concedere illi quod petierat voluit, non tamen cives Romani, ut tam longe ab urbe recederet, potuere? permittere ; mox ut ipse pontificatus officio functus est, perfecit opus diu desideratum : alios quidem predicatores mittens, sed ipse prse- dicationem ut fructificaret, suis exhortationibus ac precibus adjuvans. Hoc juxta opinionem* quam ab antiquis accepimus, Histories nostre ecclesiastice inserere opportunum duximus.
€AP. II.
Ut Augustinus Brettonum episcopos pro pace catholica, etiam míraculo celesti eoram eis facto, monuerit ; quame illos spernentes ultio secula sit. Inrerza® Augustinus adjutorio usus dilbercti regis, convocavit adsuum colloquium episcopos sive doctores proxima — Augustinus Brettonum provincie in loco* qui usque hodie lingua jj jj Augus- Anglorum ‘ Augustines ac,’ id est, robur Augustini,
tinsesac, 1 Aelli] Son of Ifü, or Y fo, who is represented by Nennius as Hengeat’s nephew; said to have reigned from. 4-D. 559 to A.D. 588,
qu, Pomtifeen) 5. Diaconus makes this popo Benodictus I, A3. 574-
ge us makes him Pelagius
i, 4-D. 578-590,
potuere] See Milm. ii, 106.
* opinionem] In the timo of J. Disc., A.D. 870, there were Histories of Gregorius! Life and Miracles pub- licly read in England, ii. 41, 44. H.
dires] We should guber fom the battle of Degsastan having mentioned before it, that this council took place inA.D. 603, or after, And
Matthew of Westminster dates it 4.D.603. H. But the Annales Cam- brie date the synod of Bangor, A-D.Óor. Stev.
* in loco. . appellatur] The Hwio- cas inhabited all Gloucestershire to the east of the Severn, with the city of Bristol; all Worcestershire except the extreme north-western part, the Teme; and the southern halfof Warwickshire. Cam- den, i. 474. Consequently, their territory would march with that of Wessex, along the northern bor- der of the present Somerset and Wiltshire, and the western border of Oxfordshire and Northampton-
90 Historia. Ecclesiastica (ize. x.
in confinio Huiccioram et Oocidentalium Saxonum, appellatur : cospitque eis fraterna admonitione suadere, ut pace catholica secum habita, communem evangelizandi gentibus pro Domino laborem susciperent. Non enim pasche? Dominicum diem suo tempore, sed a quarta decima usque ad vicesimam lunam obser- vabant: qus computatio octoginta quatuor annorum circulo continetur, Sed et alia plurima? unitati ecclesiastios contraria faciebant. Qui cum longa disputatione habite, neque precibus, neque hortamentis, neque increpationibus Augustini ac sociorum ejus assensum prebere voluissent, sed suas potius traditiones universis, que per orbem sibi in Christo concordant, ecclesiis preferrent, sanctus pater Augustinus hunc laboriosi atque longi certaminis finem fecit, ut diceret : *Obsecremus Deum, qui habi- tere facit unanimes in domo Patris sui, ut ipse nobis insinuare celestibus signis dignetur, que sequenda traditio, quibus sit viis ad ingressum regni illius properandum. Adducatur aliquis ger, et per cujus preces fuerit, curatus, hujus fides et operatio Deo devota atque omnibus sequenda credatur! Quod cum adversarii inviti licet concederent, allatus est quidam de genere Anglorum, oculorum luce privatus: qui cum oblatus Brittonum. Sacerdotibus, nil curationis vel sanationis horum ministerio perciperet; tandem Augustinus justa necessitate compulsus, flectit genus sua ad Patrem Domini nostri Jesu Christi, de- precans ut visum oco, quem amiserat, restitueret, et per illu- minationem unius hominis corporalem, in plurimorum corde fidelium spiritalis gratiam lucis accenderet. Nec mora, illumi- natur cecus, ac verus summa lucis preeco ab omnibus preedicatur Augustinus. Tum Brettones confitentur quidem intellexisse se veram esse viam justitie quam predicaret Augustinus: sed non shire, as far as the modern Rugby. Somewhere along this line therefore
must have been the site of Augus- tinesso, This pute more than one
eestershire, at the opposite paint to Chepstow. ‘I am inclined to believe, however, that the synod was held not in a town, but ‘an oak-tree,
claimant to be the actual seat of the council at once out of the question. See Camden, ii. 490. The most pro- bable guess is Aust or Aust-clive, where there is a ferry over the Severn, to the south-west of Glou-
a custom of which early ecclesiastical rd furnishes numerousexamples.” itev. ? alia pl bl Soaps berg, i a plurima] penberg, i. 134 (Thorpe's translation).
Car.1] Gentis. Anglorum. 91
se posse absque suorum consensu ac licentia priscis abdicare moribus. Unde postulabant ut, secundo synodus pluribus adve- nientibus fieret.
Quod cum esset statutum, venerunt, ut perhibent, septem * Brettonum episcopi et plures viri doctissimi, maxime nd » synod de nobilissimo eorum monasterio, quod vocatur *&Bensor; lingua Anglorum Bancornaburg*, cui tempore illo Dinoot* abbas preefuisse narratur, qui ad prefatum ituri concilium, vene- runt primo ad quemdam virum sanctum ac prudentem, qui apud eos anachoreticam ducere vitam solebat, consulentes, an ad pree- dicationem Augustini suas deserere traditiones deberent. Qui respondebat: “Si homo Dei est, sequimini illum.’ Dixerunt: *Et unde hoc possumus probare?’ At ille; ‘Dominus,’ inquit, ‘ait : “ Tollite jugum meum super vos, et discite a me quia mitis sum et humilis corde.” Si ergo Augustinus ille mitis est et humilis corde, credibile est quia jugum Christi et ipse portet, et vobis portandum offerat: sin antem inmitis ac superbus est, con- stat quia non est de Deo, neque nobis ejus sermo curandus.’ Qui rursus aiebant: ‘Et unde vel hoc dinoscere valemus? ‘ Pro- curate, inquit, *ut ipse prior eum suis ad locum synodi adveniat, et si vobis adpropinquantibus adsurrexerit, scientes quia famulus Christi est, obtemperanter illum audite : sin autem vos spreverit, nec coram vobis adsurgere voluerit, cum sitis numero plures, et ipse spernatur a vobis! Fecerunt ut dixerat. Factumque est, ut venientibus illis sederet Augustinus in sella. Quod illi videntes, mox in iram conversi sunt, eumque notantes superbis, cunctis que dicebat contradicere laborabant. Dicebat autem eis,
2 septem] There were Svo regular Seco in Wales—St. David's, Llandaff, Llanbadarn, Bangor, St. Asaph. To these Messrs, Freeman and Jones (Historical Antiquities of St. David's) would add Margam and Llansfan- fawr. Hook’s Archbishops of Can- so nib ] Be
a urg] Bangor-ys-y- coed, or in the wood, ten miles from Chester, on the river Dee, supposed to be the Bonium of Antoninus. Leland says that the abbey stood in a fair valley, that the compass of it
was as & walled town, that the gates still kept their old names, and that foundations of squared stones and Roman money were ploughed up there. Camden, ii. 48. Stilling- fleet, i. 304, thinks it was rather an university than a monastery.
3 Dinoot] ‘According to the Welsh authorities, Dunawd, or Dunod-Fyr, was a retired warrior who founded the abbey of Bangor, and became ita first abbot. His sister had married Brocmael Ysygthrog. Stev.
92 Historia Ecclesiastioa — (Lis. n.
"Quis in multis quidem nostre consuetudini, immo universalis ecclesise contraria geritis: et tamen si in tribus his mihi obtem- perare vultis; ut pascha suo tempore celebretis, ut ministerium. baptizandi, quo Deo renascimur, juxta morem sancte Romans et apostolice ecclesie, compleatis, ut genti Anglorum una nobis- cum verbum Domini predicetis, cetera que agitis, quamvis moribus nostris contraria, eequanimiter cuncta tolerabimus' At illi nil horum se facturos, neque illum pro archiepiscopo habi- turos esse respondebant?: conferentes ad invicem, quia ' si modo nobis adsurgere noluit, quanto magis si ei subdi cosperimus, jam nos pro nihilo contemnet." Quibus vir Domini Augustinus fertur minitans predixisse, and foretells quia si pacem cum fratribus accipere nollent, bellum
destruction ab hostibus forent accepturi; et si nationi Anglorum British. — noluissent viam vite predicare, per horum manus
ultionem essent mortis passuri. Quod ita per omnis, ut pre- dixerat, divino agente judicio patratum est.
Siquidem post hzc? ipse de quo diximus, rex Anglorum fortissimus Aidilfrid, collecto grandi exercitu*, ad Civitatem
1 ministerium baptizandi . . . com- is] * Dr: Lingard, A.S. Church, i, 69, 322, and Mr. Stevenson, Eng. uro ct tis” by “perfect,” and suppose it Yo refer (o confirmation, which st Rome was administered at the great festivals immediately after baptism, Archdeacon Churton, Early English Church, 44, and Mr. Martineau, 55, understand it to relate to the gues tion of one or three immersions. The second view seems to me the more probable." Hobertson, History of hristian Church, ii. 20, note. respondebant] Dona wd's reply is given in Welsh and Letin by Bpel- man, Concil i pp. 108, 109, from an old MS. of uncertain suthorshi and date. There has been mucl doubt of its genuineness: but Stil- lingfleet, p. 538, and Lappenberg, 4.135, pronounoe iu ite favour, It is as follows: 'Responsio abbatis Bangor ad Augustinum monachum
petentem subjectionem ecolesim Ro- mane, Notum sit et absque dubi- tatione vobis, quod et nos omnes sumus et quilibet nostrum obedientes et. subditi Ecolesim Dei et pape Roms, et unicuique vero Christiano [et] pio ad amandum unumquemque in suo gradu in charitate perfecta, et ad juvandum unumquemque eorum, verbo et facto fore filios Dei: et aliam obedientiam quam istam non scio debitam ei quem vos nominatis esse papam, nec esse patrem patrum: indlensi el ostulark et. istam obe- dientiam nos sumus parati dare et solvere ei et cuique Christiano con- tinuo, Preterea nos sumus sub gubernatione episcopi Caerlegionis super Osca, qui eet ad supervidendum sub Deo super nobis, ad faciendum nos-servare viam spiritalem,"
3 post hac] A.D. 607, S. Chron.; A.D, 613, Ann, Cambr, Tigernach and Ulster. .
* collecto grands exercitu] ZKthel-
Car.n] Gentis Anglorum.
Legionum!, que a gente Anglorum Legacaestir, & Brettonibus
93
autem rectius Carlegion appellatur, maximam ^ 1».6y. gentis perfide stragem dedit. Cumque bellum thelirith
acturus videret sacerdotes eorum, qui ad exoran- British, and dum Deum pro milite bellum agente convenerant, the monks of seorsum in tutiore loco consistere, sciscitabatur qui Bana". essent hi, quidve acturi illo convenissent. Erant autem plurimi eorum de monasterio Bancor, in quo tantus fertur fuisse numerus monachorum, ut cum in septem portiones esset cum prepositis sibi rectoribus monasterium divisum, nulla harum portio minus quam trecentos homines haberet, qui omnes de labore manuum suarum vivere solebant. Horum ergo plurimi ad memoratam aciem, peracto jejunio triduano, cum aliis orandi causa convenerant, habentes defensorem nomine Brocmailum?, qui eos intentos precibus a barbarorum gladiis protegeret. Quorum causam ad- ventus cum intellexisset rex /Edilfrid, ait: ‘Ergo si adversum nos ad Deum suum clamant, profecto et ipsi quamvis arma non ferant, contra nos pugnant qui adversis nos inprecationibus persequuntur' Itaque in hos primum arma verti jubet, et sic caeteras nefande militie copias non sine magno exercitus sui damno delevit. Exstinctos in ea pugna ferunt, de his qui ad orandum venerant, viros circiter mille ducentos, et solum quinquaginta fuga esse lapsos. Brocmail ad primum hostium adventum cum suis terga vertens, eos quos defendere debuerat,
ric of Bernicia had, on the death of Elle of Deira, seized on his kingdom, and driven out his son Eadwine, & child of three years old, Eadwine
was defeated by JEthelfrith, who had succeeded his father Aithelric in the kingdom of Northhumberland. See Lapp. i. 145.
1 Cotton Dionem Called De- va by the Romans, now Chester. It had been the station of the twentieth or Victorious Legion : hence in British it was called Caer Legion. Another town, also called Caer Legion, was
Teca in South Wales (now Caerleon), where the second legion had been stationed till it was removed to Rhutupis.
2 Broomailum) Brocmael, or Broc- wacl, called Yaygthrog, was the son
this of Conan. He was prince of Powys,
and, with Cadvan of Gwynedd, Mor- gan of Demetis, and Blederic of Corn- wall, commanded. the British army, according to the Welsh account. Stev. ‘He must have been a young man in ‘AD. 613, for he died in A.D. 662. ‘Ann. Cambr.
terga vertens] His brother Selim, Seysil, or Silla, ‘the son of Cinan,’ yas ain. Bes Ann. Cambr, ad &
13.
94 Historia Eoclesiastica [Lrs. n.
inermes ac nudos ferientibus gladiis reliquit. Sicque eompletum est presagium sancti pontificis Augustini quamvis! ipso jam multo ante tempore ad celestia regni sublato, ut etiam temporalis interitus ultione sentirent perfidi, quod oblata sibi perpetue salutis consilia spreverant.
CAP. III. Ut idem Mellitum ac Justum episcopos fecerit ; et de obitu ejus.
Anno? Dominice incarnationis sexcentesimo quarto Augus- tinus Brittaniarum archiepiscopus ordinavit duos
Mélituseon. €piscopos, Mellitum videlicet et Justum: Mellitum viter ihe quidem ad predicandum provincie Orientalium East Saxons Saxonum?, qui Tamense fluvio dirimuntur a Cantia Mondor}, ipsi Orientali mari contigui, quorum metropolis Lundonia* civitas est, super ripam prefati fluminis posita, et ipsa multorum emporium populorum terra marique venientium : in qua videlicet gente tunc temporis Saberct nepos /Edilbercti, ex sorore Ricula regnabat, quamvis sub potestate positus ejusdem. JEdilbercti, qui omnibus, ut supra dictum est, usque ad ter- minum Humbre fluminis, Anglorum gentibus imperabat. Ubi vero et haec provincia verbum veritatis predicante Mellito ac- cepit, fecit rex ZEdilberct in civitate Lundonia ecclesiam sancti Pauli® apostoli, in qua locum sedis episcopalis et ipse et suc-
1 quamvis. , . sublato] This is omitted in the Saxon whence it has been inferred that was interpolated in order to shield Augustinus from all complicity with this massacre. But it appears in all MSS. It would be hard to make him responsible for a defeat of the Britons predicted by him not less thon ten years before.
Amo s s quarto) «After this’
* Orientalium. Saxonum] This is the first authentio notice we have of any of the Saxon kingdoms. It is not till the twelfth century that Florence of Worcester gives the
name of the first East Saxon king, ZEscwine, called Erchenwin by Henry of Huntingdon; and not till the four- teenth that Matthew of Westminster gives the dates of bis sixty years’ reign, A.D. 527-587. They make him the father of Seberht.
* Lundonia . . . venientium) Cf. Ta citus, Ann. xiv. 33, A.D. 61: ‘Cog- nomento quidam colonize non insigne, sed copia negotiatorum et commea- tuum maxime celebre.”
* sancti Pauli] St. Peter's, West- minster, is said by tradition to have been d founded at the ame time.
i jovaulx in Twyeden, p. 385, La Hatoire do St, Acdward le
Car. n.] Gentis Anglorum. 95
cessores ejus haberent. Justum vero in ipsa Cantia Augus- tinus episcopum. ordinavit in civitate Dorubrevi', and Justus quam gens Anglorum a primario quondam illius °%n¢ West qui dicebatur Hrof, Hrofescmstre cognominat. (chester. Distat autem a Doruverni millibus passuum ferme viginti quatuor ad occidentem, in qua rex /Edilberct ecclesiam beati Andrew * apostoli fecit, qui etiam episcopis utriusque hujus ecclesise dona multa, sicut; et Doruvernensis, obtulit: sed et territoria? ac pos- sessiones in usum eorum qui erant cum episcopis, adjecit. Defunctus est autem Deo dilectus pater Augustinus, et posi- tum corpus ejus foras*, juxta ecclesiam beatorum neath ot apostolorum Petri et Pauli, cujus supra meminimus, Augustinus. quia ea necdum fuerat perfecta, nec dedicata5. Mox vero ut dedicata est, intro inlatum, et in porticu illius aquilonali decenter sepultum est: in que etiam sequentium archiepiscoporum om- nium sunt corpora tumulata, preter duorum tantummodo, id est, "Theodori et Berctualdi, quorum corpora in ipsa ecclesia posita sunt, eo quod predicta porticus plura capere nequivit. Habet bsc in medio pene sui altare in honore beati paps Gregorii dedicatum, in quo per omne sabbatum presbytero loci illius
Rei,2065etseqq, in ViteS.Edwardi monastery at Rome. S. See p. 49, Conf, published for the Master of note 2.
? territoria] ‘Priestfield, and all the land between the Medway and
+ Dorubrewi] Probably the ho capital the east gate, to the north of the city
of s king of the West Kentings,
Kemble, i. 148, as the seats of bishoprics were always fixed to the capitale of kingdoms, It is called Darobrivis by Antoninus, Durobra- bis by the Ravennese Geographer. But in the Tebula Peutingeriana ran (end of fourth century), we find it called Rotibis, and in the Textus Roffensis, * Hrofbrevi, Civitas Roibi." Hrof or Hrofe, therefore, must have been a chieftain in West Kent in the fourth century—possibly a Saxonwho became more or less independent of the Roman dominion. asserts that in his time (sixteenth eentury) the name was still common in Kent.
? beats Andrea] After Gregorius’
(of Rochester)’ Ernulfus quoted in Wharton's Ang. Sac. i. 333. * foras,
*Augustne the Roman fixed his is burial laco by the side of the
i
Roman rond, which then
Deal to Canterbury over St. Martin's hil, and enterod the town by the gateway which still marks the course of the old road.” Stanley, p. 24.
* dedicata] It was dedicated in A.D. 613, and the removal of Augus- 'inus' bones took place on the 13th ofSeptember inthesameyear. Thorn, P. 3160; Whart, Ang. Sno. i. 52.
* portiou) *Hieo portions erai in veteri ecolesia ubi nunc est oe] beste Virginis "Thorn, p. 1765.
96 Historia Ecclesiastion. [Len
agends! eorum solemniter celebrantur*. Scriptum vero est in tumba ejusdem Augustini epitaphium hujusmodi :
* Hic requiescit domnus Augustinus Doruvernensis archiepis- copus primus, qui olim huc & beato Gregorio Romane urbis pontifice directus, et a Deo operatione miraculorum suffultus, ZEdilberctum regem ac gentem illius ab idolorum cultu ad Cliristi fidem perduxit, et completis in pace diebus officii sui, defunctus est septimo? kalendas Junias, eodem rege regnante."
CAP. IV.
Uit Laurentius cum coeptecopis suis Bcottos unitatem sancta ecclesias, et mazime in pascha observando sequé monuerit, et ut Mellitus Romam venerit.
Successrr Augustino in episcopatum Laurentius, quem ipse ideiroo adhuc vivens ordinaverat, ne se defuncto status ecclesie tam rudis, vel ad horam pastore de- stitutus, vacillare inciperet. In quo et exemplum Bequebatur primi pastoris ecclesim, hoc est, beatissimi aposto- lorum principis Petri, qui fundata Rome ecclesia Christi Clementem sibi adjutorem evangelizandi, simul et successorem consecrasse perhibetur. Leurentius archiepiscopi gradu potitus strenuissime fundamenta ecclesim, que nobiliter jacta vidit, augmentare, atque ad profectum debiti culminis, et crebra voce sancte exhortationis, et continuis pis operationis exemplis pro- vehere curavit. Denique non solum nove que de Anglis erat
rum missus & rfi et patre mostre Gregorio 2 Fp:
i sacramentum, et cxlestis patrize notitiam primus adtulit, ab omnibus
sicut decet honorifice venerentur: ita ut uterque dies ab ecclesiasticis monasterinlibus feriatus habeatur, nomenque ejusdem beati patris ei doctoris nostri Augustini in lactanim decantatione post S. G: voca- tionem semper dicatur Spelman, Concil. i. 249, 250: Decree of Coun- cil of Cloveshoe, A.D. 747, €. 17. D ptio] "May 26, aD. 604. See E of this in Wharton's Ang. ir.
‘The Chronologia Canobii S, Augustini, appended to Thorn in
‘Twysden, makes it the same year with Pope Gregorius' death.
Car. 1v] Gentis Anglorum. 97
collecta, ecclesie curam gerebat, sed et veterum Brittanim inco- larum, necnon et Scottorum qui Hiberniam insulam Brittanig proximam incolunt, populis pastorelem impendere sollicitudinem. curabat. Siquidem ubi Scottorum in prefata ipsorum patria, quomodo et Brettonum in ipsa Brittanis vitam ac professionem minus ecclesiasticum in multis esse cognovit, maxime quod pasche sollemnitatem non suo tempore celebrarent, sed, ut supra docuimus !, a decima-quarta luna usque ad vicesimam Dominice resurrectionis diem observandum esse putarent; | otters seripsit cum coepiscopis suis exhortatoriam ad eos totheBcot- epistolam: obsecrans eos, et contestans unitatem "P Churehe pacis et catholice observationis cum ea que toto orbe diffusa est Ecclesia Christi, tenere; cujus videlicet epistole principium hoc est:
* Dominis carissimis fratribus episcopis, vel abbatibus per uni- versam Scottiam, Laurentius, Mellitus, et Justus episcopi, servi servorum Dei Dum nos sedes apostolica, more suo sicut in universo orbe terrarum, in his occiduis partibus ad predicandum gentibus paganis dirigeret, atque in hanc insulam, que Brittania nuncupatur, contigit introisse antequam cognosceremus: cre- dentes quod juxta morem universalis Ecclesise ingrederentur, in magna reverentia sanctitatis tam Brettones quam Scottos vene- rati sumus; sed cognoscentes Brettones, Scottos meliores puta- vimus! Scottos vero per Daganum? episcopum in hanc, quam superius memoravimus, insulam, et Columbanum? abbatem in Galliis venientem, nihil discrepare a Brettonibus in eorum con- versatione didicimus. Nam Daganus episcopus ad nos veniens, non solum cibum nobiscum, sed nec in eodem hospitio quo vesce-
1 uteupra docuimus] Seep.go. But from the Irish Bangor to confor with
onthewholesubjectseenotetoii6. Laurentius seems to bo a legend 2 |] He is mentioned by founded on this mention of him by the author of » ‘Vita Lugidi’ as Beda. His death is dated A.D. 641
having taken to Rome a copy of the Rule of Lugidus, or Moluoe of Lis- more, and got ii approved by Gre. gorius. Usher, p. 476. He is also mentioned in the Life of St. Pulche- rius. Surius, De Vitis Sanctorum, March 5, ii. 286, That he was sent
H
Tigernach, Sept. 13, A.D. 639 by the Four Maser He was of the monastery of Inverdaile.
? Columbanum] The apostle of Burgundy, about 4.D. 590. Jonas of Bobbio has left » life of him. Surius, vi. 484-505.
98 Historia Ecclesiastica. [Lis n.
bamur, sumere voluit. Misit idem Laurentius cum coepiscopis suis, etiam Brettonum sacerdotibus literas suo gradui condignas, quibus eos in unitate catholica confirmare satagit. Sed quantum hiec agendo profecerit, adhuc presentia tempora ! declarant. His temporibus venit Mellitus, Lundoniw episcopus, Romam, Melita, de necessariis? ecclesie Anglorum cum apostolico brings beck papa Bonifatio? tractaturus. Et cum idem papa reve- ofaRoman rentissimus cogeret synodum* episcoporum Italie, de vita monachorum et quiete ordinaturus, et ipse Mellitus inter eos adsedit anno octavo imperii Focatis principis, indictione decima tertia, tertio die kalendarum Martiarum: ut quique? erant regulariter decreta, sua quoque auctoritate subscribens confirmaret, ac Brittaniam rediens, secum Anglorum ecclesiis mandanda atque servanda deferret, una cum epistolis quas idem pontifex Deo dilecto archiepiscopo Laurentio, et clero universo, similiter et Aidilbercto regi atque genti Anglo- rum direxit. Hic est Bonifatius, quartus a beato Gregorio Romane urbis episcopo, qui impetravit a Focate principe, donari ecclesie Christi templum Roms quod Pantheon vocabatur ab antiquis, quasi simulacrum esset omnium deorum: in quo ipse eliminata omni spurcitia, fecit ecclesiam sancte Dei genetricis,
? prasentía tempora]. See o. 20, for the state of feeling between the Churches when Beda wrote. Aldhelm, Ep. ad Geruntium Regem, Bonifacit Epp. zliv, says that the breàch be- tween tho Churches was such, that the Welsh priests would neither unite
yer with the , nor at alos and would rathes throw away the is of their meat than leave it to be gathered by the Eng- lish. HL
+ neceasariie] What were these questions! Baronius tells os the journey was undertaken to ihe conmeraton of St. Peters at "Westminster: but it was more pro- bably the tidings that a synod was about to be held ‘de monachorum vita et quiete' which induced Lau- rentius to send Mellitus to be present. This question was started
in England at the consecration of the new monastery, and on the ordination to be priests therein of several monks; but it was a wide question, a the universal Church. Hook. There were both regular and secular clergy in Eng-
* Bonifatto] Bonifacius IV, suc- ceeded, 4.D. 607; died, A.D. 615.
* synodum] Mellitus’ at this synod appears to have been accidental; but he brought back its decrees, with a letter to Aithelberht, which is quoted in Malmesbury's Gest. Pontt. i. 208, and in Smith, App. No. xi.
* queque) i. q. *quecumq: frequently NM oa, i iii. 11, 10, 23; end in contemporaneous writers ; e.g. Greg. Epp. i. 29, 32.
Car. v.] 99
atque omnium martyrum Christi; ut exclusa multitudine demonum, multitudo ibi sanctorum memoriam haberet.
Gentis Anglorum.
CAP. V.
Ut defunctis Hdilbercto et Sabercto regibus, successores eorum idolatriam resuscitarint, ob quod et Mellitus ac Justus a Brittania discesserint. Ano ab incarnatione Dominica sexcentesimo decimo sexto, qui est annus vicesimus primus, ex quo*Áugustinus Death of cum sociis ad predicandum genti Anglorum missus fest est, ZEdilberet rex Cantuariorum, post regnum tem- porale, quod quinquaginta et sex annis gloriosissime tenuerat, eterna celestis regni gaudia subiit: qui tertius quidem in regi- bus gentis Anglorum, cunctis australibus eorum provinciis que Humbre fluvio et contiguis ei terminis sequestrantur a boreali- bus, imperavit; sed primus omnium ceeli regna conscendit, Nam primus imperium hujusmodi! JElli rex Austra- thethird
A.D. 616,
lium Saxonum ; secundus Ceelin? rex Occidentalium of sere" Saxonum, qui lingua eorum Ceaulin vocabatur; Kings.
tertius, ut dixi, ZEdilberct rex Cantuariorum ;. quartus Reduald * rex Orientalium Anglorum, qui etiam* vivente /Edilbercto eidem sus genti ducatum prebebat, obtinuit; quintus /Eduini rex Nordanhymbrorum gentis, id est, ejus que ad borealem Humbre fluminis plagam inhabitat, majore potentia cunctis qui Brittaniam incolunt, Anglorum pariter et Brettonum populis preefuit, praeter Cantuariis tantum; necnon et Mevanias® Bret-
1 imperium hujusmodf] The Saxon
Chronicle quotes this passage about and
the seven great kings, and adds to them an eighth, Ecgberht of Wessex, ad a, 827: ‘and he was the eighth king who was Brytenwalda,’ Tho
Kemble « says, ii. 20, that al six Mi
four ‘Brytenwalda or Bryten- wealds, and only one Bretwalda, and that Brytenwalda, or -wealda, means ‘powerful king,’ yet Bret- walda has been the common reading, and has given rise to a theory of an elective monarchy among the Saxon kingdoms, first broached by Rapin,
and upheld by Turner, Palgrave, Lappenberg. On this subject, seo Hallam's Middlo Agen ii. 352 356, Kemble, ii. 8-22; Freeman"
Norman Conquest, i. 27.
? Colin] Cf. on the Tubjoct of the West Saxons, p. 110, note 2.
? Reduald] Cf. on the subject of the East-Angles, p. 117, note 1.
i etiam . praca Whe Who
E during Zthelberht's yielded to him the superior domiaion over his own nation;’ ie, the East- Angles.
* Mevanias] Soe p. 108, note 3.
100 Historia. Ecclesiastica (Le. n. tonum insulas, que inter Hiberniam et Brittaniam site sunt, Anglorum subjecit imperio; sextus Osuald et ipse Nordanhym- brorum rex Christianissimus, hisdem finibus regnum tenuit; septimus Osuiu frater ejus, equalibus pene terminis regnum nonnullo tempore coercens, Pictorum quoque atque Scottorum gentes, que septentrionales Brittanim fines tenent, maxima ex parte perdomuit, ac tributarias fecit. Sed hsc postmodum. Defunctus vero. est rex /Edilberct die vigesima quarta mensis Februarii, post viginti et unum annos accepte fidei, atque in porticu sancti Martini *, intra ecclesiam beatorum apostolorum Petri et Pauli sepultus, ubi et Berctae regina condita est.
Qui inter cetera bong, que genti suse consulendo conferebat, etiam decreta? illi judiciorum, juxta exempla Romanorum, cum consilio sapientium * constituit; quse conscripta Anglorum ser- mone hactenus habentur, et observantur ab es: in quibus primitus posuit, qualiter id emendare deberet, qui aliquid rerum vel ecclesim, vel episcopi, vel reliquorum ordinum furto au- ferret: volens seilicet tuitionem eis, quos et quorum doctrinam susceperat, preestare.
Erat autem idem JEdilberct filius Irminrici, cujus pater Octa, eujus pater (E ic, cognomento Oisc, a quo reges Cantuariorum solent Oiscingas* cognominare. Cujus pater Hengist, qui cum filio suo Oisc invitatus a Vurtigerno Brittaniam primus intravit, ut supra* retulimus.
At vero post mortem JEdilbereti, cum filius ejus Eadbald
2 viginti-et unum) More correctly, in
twenty-one years after the mission first, started, i. 23; nineteen years after his conversion.
? in porticu sancti Martini] Tn the transept, called St. Martin's, of the church of SS. Peter and Paul; not in St. Martin's church, s Stanley seems to say, p. 26. To this same transept the bones both of Berhte and of Luidhard had been removed on the consecration of the church. ‘Thorn, p. 1767. Augustinus ley in the north tran Supra, p. 95.
? decreta) "Theo “done as th are called, are published at length
s Ancient Laws and In- stitutes of England. This is » ing proof that Roman civilization came into England at the same time
Hengest (an ‘ash-tree,’ or, Kemble, i. 345, 'wish") gave his name to the Askings, or royal family of East Kentings. On the subject of the
Saxon patronymic, see Taylor's ‘Words and Places, p. 136. i * eupra) P. 37.
Gentis. Anglorum.
101
Car. v.]
regni gubernacula suscepisset, magno tenellis ibi ^ Hisson adhuc ecclesise crementis detrimento fuit. Siquidem faded re non solum fidem Christi recipere noluerat, sed et idolatry. fornicatione pollutus est tali, qualem nec inter gentes auditam apostolus testatur, ita ut uxorem patris? haberet. Quo utroque scelere occasionem dedit ad priorem vomitum revertendi', his qui sub imperio sui parentis, vel favore vel timore regio, fidei et castimonie jura susceperant. Nec superne flagella distric- tionis perfido regi castigando et corrigendo defuere: nam crebra mentis vesania, et spiritus immundi invasione premebatur. Auxit autem procellam hujusce perturbationis, etiam mors Sabercti regis Orientalium Saxonum, qui ubi regna 9, 4, perennis petens, tres suos filios, qui pagani per- death of duraverant, regni temporalis heredes reliquit, Bios ofthe ecperunt illi mox idolatrise, quam vivente eo ali- Bast Sexons, quantulum intermisisse videbantur, palam servire, mE subjectisque populis idola colendi liberam dare licentiam. Cumque viderent pontificem * celebratis in ecclesia missarum sollemniis, eucharistiam populo dare, dicebant, ut vulgo fertur, ad eum barbara inflati stultitia: ‘Quare non et nobis porrigis panem nitidum, quem et patri nostro Saba’,’ sic namque eum appellare consuerant, ‘dabas, et populo adhuc dare in ecclesia non desistis?’ Quibus ille respondebat: ‘Si vultis ablui fonte illo salutari quo pater vester ablutus est, potestis etiam panis sancti, cui ille perticipabat, esse participes : sin autem lavacrum vite contemnitis, nullatenus valetis panem. vitse percipere. At illi, * Nolumus, inquiunt, ‘fontem illum
2 testatur| 1 Cor v. 1. * pontificem]. Mellitus. 2 nd ZEthelberht's + Saba) i.e. Seberht. A tendency
second wife, a& Sarnia had died before him. The custom seems to have been regular among the Teu- tonio tribes thst a son should marry his siep-mother. king of the Varni, bids his son Redi, do it, xaddnep à márpios tulr igiqos rer. Procopius, Bell. Get iv. ao. Gregorius ly forbids it, ee en dad] Prov. zzvi. 11; 2 Pet. ii, a,
to abbreviate Saxon names to their first syllable is not uncommon. So the Saxon Chronicle, ad a. 611, writes Cutha for Cuthwin, Ceola for Ceolrio, ‘ These nicknames,” acoord- ing to Kemble, ‘are merely dimi- nutive, and answer in fact to our Tom, Bob, and Bill.” Proceedings of the Archaeological Society, 1845, P-97-
(ie. n. intrare, quia nec opus illo nos habere novimus, sed tamen pane illo refici volumus. Cumque diligenter ac sepe ab illo essent admeniti, nequaquam fieri posse ut absque purgatione sacro- sancta quis oblationi sacrosancte communicaret, ad ultimum furore commoti, aiebant: ‘Si non vis adsentire nobis in tam facili causa quam petimus, non poteris jam in nostra provincia demorari' Et expulerunt eum, ac de suo regno cum suis abire jusserunt.
Qui expulsus inde, venit Cantiam, tractaturus! cum Laurentio
and Mein, S6 Justo coepiscopis, quid in his esset agendum,
and Justus Decretumque est communi consilio, quia satius leave England. esset ut omnes patriam redeuntes, libera ibi mente Domino deservirent, quam inter rebelles fidei barbaros sine fructu residerent. Discessere itaque primo Mellitus ac Justus, atque ad partes Gallis secessere, ibi rerum finem exspectare disponentes. Sed non multo tempore qui preconem a se veri- tatis expulerant, demonicis cultibus impune serviebant. Nam egressi contra gentem Geuissorum? in prelium, omnes pariter cum sua militia corruerunt, nec, licet auctoribus perditis, exci- tatum ad scelera vulgus potuit recorrigi, atque ad simplicitatem fidei et caritatis quee est, in Christo, revocari.
102
Historia Ecclesiastica
tractaturus] Wilkins,
shipped Woden under the name of
reckons this among his the name of C. Cantianua. * Geuissorum) The Gewissaa, after- wards called West Saxons, from their position in England. At what time ‘they came to England is not known; but certainly earlier than A.D. 495, the date of the landing of the re- uted Cerdic, Kemble, i. 341, thinks it was the name of a family among the continental Saxons, who wor-
Gewis, which name appears as that of one of their ancestors in the line between Cerdio and Woden. But Geoffrey of Monmouth speaks of Gewisi in Warwickshire in the Roman times; and Gewissa is the fabled name of the mother of Gloui, thefounder of Gloucester. The Welsh annalists in later times call them Giuoys. Amn. Camb. ad a. goo.
Car. vr] Gentis. Anglorum, 108^
CAP. VI.
Ut correptus ab apostolo Petro Laurentius Hodbaldum regem ad Christum. converterit, qui moz Mellitum et Justum ad predicandum rerocaverit.
Cum vero et Laurentius Mellitam Justumque secuturus ac Brittaniam esset relicturus, jussit ipsa sibi nocte in ecclesia beatorum apostolorum Petri et Pauli de qua frequenter jam diximus, stratum parari, in quo cum post multas preces ac lacrymas ad Dominum pro statu ecclesie fusas, ad quiescendum membra posuisset atque obdormisset, apparuit ei beatissimus apostolorum princeps, et multo illum tempore secrete noctis flagellis artioribus afficiens, sciscitabatur apostolica districtione, quare gregem quem sibi ipse crediderat, relinqueret, vel cui pastorum oves Christi in medio luporum positas fugiens ipse dimitteret. ‘An mei,’ inquit, ‘oblitus es exempli, qui pro ' parvulis Christi, quos mihi in indicum sus dilectionis com- mendaverat, vincula, verbera, carceres, adflictiones, ipsam pos- tremo mortem, mortem autem crucis, ab infidelibus et inimicis Christi ipse cum Christo coronandus pertuli?’ His beati Petri flagellis simul et exhortationibus animatus famulus Christi Laurentius, mox mane facto venit ad regem, et retecto vestimento quantis esset verberibus laceratus ostendit, Qui multum mi- ratus, et inquirens quis tanto viro tales ausus esset plagas infligere: ut audivit quia suse causa salutis episcopus ab apostolo Christi tanta esset tormenta plagasque perpessus, extimuit multum; atque anathematizato omni idolatrie jii. cultu, abdicato connubio non legitimo, suscepit ^ converts fidem Christi, et baptizatus, ecclesia rebus? quantum P*4bsld. valuit, in omnibus consulere ac favere curavit. Misit etiam Galliam, et revocavit Mellitum ac Justum, eosque ad suas ecclesias libere instituendas redire precepit: qui post annum?
1 eccle rebus] According to for the expiation of his unbelief Thorn, p. 1768, he gave the manor Biev. of Nodburne to a church which ^ ? post annum] There are no data
he had built in Canterbury and for deciding the date either of their dedicated to the Virgin Mary, fight or return,
104 Historia. Ecclesiastica [ian 1.
ex quo abierunt, reversi sunt; et Justus quidem ad civitatem who recalls Hrofi, cui prefuerat, rediit, Mellitum vero Lundoni- Mellitus and enses episeopum recipere noluerunt, idolatris magis Twv. — pontificibus servire gaudentes. Non enim tanta erat ei, quanta patri ipsius regni potestas, ut etiam nolentibus ac contradicentibus paganis antistitem sus posset ecclesim red- dere. Verumtamen ipse cum sua gente, ex quo ad Dominum conversus est, divinis se studuit mancipare preceptis, Denique et in monasterio! beatissimi apostolorum principis, ecclesiam sancte Dei genitricis fecit, quam consecravit archiepiscopus Mellitus.
CAP. VII. Ut Mellitus episcopus flammae ardentis suc oivitatis orando restinzerit.
Hoc enim regnante rege beatus archiepiscopus Laurentius regnum celeste conscendit, atque in ecelesia et monasterio sancti apostoli Petri juxta predecessorem suum Augustinum sepultus est die quarto nonarum Februariarum : post quem Mellitus,
qui erat, Lundonise episcopus, sedem Doruvernensis lamentis, ecclesie tertius ab Augustino suscepit: Justus lex autem adhuc superstes Hrofensem regebat ecclesiam.
Mellitussuc- Qui cum magna ecclesiam Anglorum cura ac labore
coeds him. Qo bernarent, susceperunt scripta exhortatoria a pon- tifice Romans et apostolice sedis Bonifatio?, qui post, Deusdedit ecclesie prefuit, anno? incarnationis Dominice sexcentesimo decimo nono. Erat autem Mellitus eorporis quidem infirmitate, id est, podagra gravatus, sed mentis gressibus sanis, alacriter terrena quseque transiliens, atque ad cmlestia semper amanda, petenda, et queerenda pervolans. Erat carnis origine nobilis, sed culmine mentis nobilior,
1 in monasterio] In St. Augus- was coneecrated Dec. 23, probably
tine’s monastery at Canterbury, in the same year. which his father had built the church ^ ? anno. . . nono] This date seems of 88. Peter and Paul. to refer to the arrival of Boniface’s
? Bonifatío] Pope Deusdedit had letter in England. Stev. died May 25, A.D. 618; Boniface V
Cap. v.] Gentis Anglorum. 105
Denique ut unum virtutis ejus, unde cetera intelligi possint, testimonium referam; tempore quodam civitas Doruvernensis per culpam incuris igni correpta, crebrescentibus copit flammi consumi: quibus cum nullo aquarum injectu posset aliquis obsistere, jamque civitatis esset, pars vastata non minima, atque ad episcopium furens se flamma dilataret, confidens episcopus in divinum, ubi humanum deerat, auxilium, jussit se obviam sevientibus, et huc illucque volentibus ignium globis efferri. Erat autem eo loci ubi flammarum impetus maxime incumbebat, martyrium beatorum Quatuor Coronatorum?. Ibi perlatus ob- sequentum manibus episcopus, ccpit, orando periculum infirmus abigere, quod firma fortium manus multum laborando nequi- veru. Nec mora, ventus qui a meridie flans, urbi incendia sparserat, contra meridiem reflexus, primo vim sui furoris a lesione locorum que contra erant, abstraxit, ac mox funditus quiescendo, flammis pariter sopitis atque exstinctis compescuit. Et quia vir Dei igne divine caritatis fortiter ardebat, quis tempestates potestatum aériarum a sua suorumque lesione erebris orationibus vel exhortationibus repellere consueverat, merito ventis flammisque mundialibus prevalere, et ne sibi suisque nocerent, obtinere poterat.
Et hie ergo postquam annis quinque rexit ecclesiam /Eod- baldo regnante migravit ad celos, sepultusque est ^ Deathof cum patribus suis in sepedicto monasterio et ecclesia — ji or beatissimi apostolorum principis, anno ab incarng- 4-6 tione Domini sexcentesimo vicesimo quarto, die? octavo kalen- darum Maiarum.
? beatorum Quatuor Coronatorum] kept on Nov. 8, together with that We are told by MS. A of Florus’ of five others, Claudius, Nioostratus, Additions to Beda's Martyrologium Symphorianus, Castorius, and Sim- that their names were Severus, plicius. 8.
Severianus, Victorinus, and Carpo- ^ die] April 24, 4.0. 624. Surius, phorus, and that the day of their ii 842.
death having been forgotten, it was
106 Historia Ecclesiastica. [Lis n.
CAP. VIII. Ut Bonifatius papa Justo successori ejus pallium et epistolam miserit.
Cour statim successit in pontificatum Justus, qui erat Hrofensis
ecclesise episcopus. Illi autem ecclesie Romanum
bishopof pro se consecravit episcopum, data sibi ordinandi
* episcopos auctoritate a pontifice Bonifatio, quem suc-
cessorem fuisse Deusdedit supra meminimus; cujus auctoritatis ista est forma :
*Dilectissimo fratri Justo, Bonifatius. Quam devote, quam- que etiam vigilanter pro Christi Evangelio elaboraverit vestra fraternitas, non solum epistole & vobis directe tenor, immo indulta desuper 'operi vestro perfectio indicavit. Nec enim omnipotens Deus, aut sui nominis sacramentum, aut vestri fructum laboris deseruit, dum ipse predicatoribus Evangelii fideliter repromisit!: * Ecce ego vobiseum sum omnibus diebus _Usque ad consummationem seculi.” Quod specialiter injuncto vobis ministerio ejus clementia demonstravit, aperiens cords gentium ad suscipiendum preedicationis vestre singulare myste- rium. Magno enim premio fastigiorum vestrorum delectabilem cursum, bonitatis sue suffragiis illustravit, dum creditorum vobis talentorum fidelissime negotiationis officiis uberem fructum im- pendens ei quod? signare possetis multiplicatis generationibus preparavit. Hocque etiam illa vobis repensatione collatum est, qua injuncto ministerio jugiter persistentes, laudabili patientis redemptionem gentis illius exspectastis, et vestris ut proficerent meritis, eorum est salvatio propinata® ; dicente Domino‘: “Qui perseveraverit usque in finem, hic salvus erit" Salvati ergo estis spe patientis, et tolerantie virtute, ut infidelium corda naturali ac superstitio morbo purgata, sui consequerentur misericordiam Salvatoris. Susceptis namque apicibus? filii
prepara) ^e Fapmbu] eem. So wel eb quod... wit] ‘he 5apicibus] ‘Letters.’ hath Pepe for your aide able alto, by Sidonius Apollinaris, Epp. to signify,’ &c. vi. 8.
* propinata] ‘ Administered.’
Car. vir.] Gentis. Anglorum. 107
nostri Adulualdi ! regis, reperimus quanta sacri eloquii eruditione ejus animum ad vere conversionis et indubitate fidei credulita- tem fraternitas vestra perduxerit. Qua ex re de longanimitate clementize celestis certam adsumentes fiduciam, non solum sup- Postarum ei gentium plenissimam salutem, immo quoque vici- narum, vestre. predicationis ministerio credimus subsequendam : quatenus, sicut scriptum est, consummati operis vobis merces a retributore omnium bonorum Domino tribuatur, et vere “ Per omnem? terram exisse sonum eorum, et in fines orbis terre verba ipsorum," universalis gentium confessio, suscepto Christians sacramento fidei, protestetur.
‘Pallium preterea per latorem presentium fraternitati tue, benignitatis studiis invitati direximus, quod videlicet tantum in sacrosanctis celebrandis mysteriis utendi licentiam impertivimus : concedentes etiam tibi ordinationes episcoporum, exigente oppor- tunitate, Domini preveniente misericordia celebrare: ita ut Christi Evangelium plurimorum adnunciatione, in omnibus gentibus quee necdum converse sunt, dilatetur. Studeat ergo tua fraternitas, hoc quod sedis apostolice humanitate percepit, intemerata mentis sinceritate servare. Intendens cujus? rei similitudine tam precipuum indumentum humeris tuis bajulan- dum susceperis. Talemque te Domini implorata clementia exhi- bendum stude, ut indulti muneris premia non cum reatitudine, sed cum commodis animarum, ante tribuusl summi et venturi Judicis representes. Deus te incolumem custodiat, dilectissime frater."
? Adulualdi] i.e. Eadbald, whois — Infendens cujus| ‘Thinking in also called Hodbald, Auduvald. emblem of what,’ &c.
? Per omnem] Pealm xix. 4; cf. also Rom. x. 18.
108 Historia Ecclesiastica [Lrs. i
CAP. IX.
De imperio regis Bduini, et ut veniens ad evangelizandum ei Paulinus, primo filiam ejus cum aliis, fidei Christiane sacramentis imbuerit. Qvo tempore etiam gens Nordanhymbrorum, hoc est, ea natio Paulinus Anglorum, qus ad aquilonalem Humbre fluminis "eise? plagam habitabat, cum rege suo Aduino’, verbum bra ed the fidei predicante Paulino, cujus supra meminimus, br suscepit. Cui videlicet regi in auspicium susci- piendm fidei et regni celestis, potestas etiam terreni creversi imperii: ita ut, quod nemo Anglorum ante eum, omnes* Brit- tenis fines, qua vel ipsorum vel Brettonum provincie habitant, sub ditione acceperit. Quin et Mevanias? insulas, sicut et supra docuimus, imperio subjugavit Anglorum: quarum prior que sd austrum est et situ amplior*, et frugum proventu atque ubertate felicior, nongentarum sexaginta familiarum mensuram, juxta sstimationem Anglorum; secunda trecentarum et ultra spatium tenet, Huic autem genti occasio fuit percipiends fidei, quod prefatus being sent, TeX @jus cognatione junctus est regibus Cantuari- kd orum, accepta in conjugem Aidilbergae filia Adil- queen, from bercti regis, que alio nomine Tatae® vocabatur.
Kent. — Hwjus consortium cum primo ipse missis procis a
1 Bduino] JEthelfth, king of the Northhumbriang, was slain in A.D, 617, by Redwald, king of the East-Angles, who had taken upon himself the protection of Eadwine, the son of Alle, when he had fled from Wales after the battle of Ches- ter. Seo p. 92, note 2. Kad succeeded to all JEthelfrith's do-
A Meenis Pme Tiles of Men an lesey. curious
dar “tage foes carly. times. Man had been called Eubonia, Eu- monia, Monapia, Moráoda, Manau; Anglesey had been known by the names of Mona, Mon, Monege, or Von. Beda is the first to class them
wine trary, we should think that
together under the name of ‘Mevanie insule. There is no authority for the reading ‘ Menavie,’ though Cam- den is probably right in thinking thst this was the true name; cf. ‘Mons pia and Camden, iii. 197. Unles we had Beda's authority for the con-
j ed dy dal Anglesey was oonq! wins, or the Saxon dd only records the conquest of ‘Monige, Brytta ealand ;’ and this is the only island which took the name of Eng- lesele, or Anglesey,—evidently & rooond of this cónquoet, 7 *sítu amplior] Instead of being three times as largo, Anglesey is if anything, the amaller ofthe wo. The Saxon Version omits this sentence. ? Tatae] ' Answers to an old Ger-
Car. 1x] Gentis. Anglorum. 109
fratre ejus /Eodbeldo, qui tunc regno Cantuariorum preerat, peteret: responsum est, non esse licitum Christianam virginem pagano in conjugem dari, ne fides et sacramenta coelestis Regis consortio profanarentur regis qui veri Dei cultus esset, prorsus ignarus. Que cum /Eduino verba nuncii referrent, promisit se nil omnimodis contrarium Christiane fidei quam virgo colebat, esse facturum: quin potius permissurum ut fidem cultumque sus religionis cum omnibus qui secum venissent, viris sive feminis, sacerdotibus seu ministris, more Christiano servaret. Neque abnegavit se etiam eandem subiturum esse religionem ; si tamen examinata a prudentibus sanctior ac Deo dignior posset inveniri. |
Itaque promittitur virgo, atque JEduino mittitur, et juxta quod dispositum fuerat, ordinatur episcopus vir Deo dilectus Paulinus! qui cum illa veniret, eamque et comites ejus, ne paganorum possent societate pollui, quotidiana exhortatione et sacramentorum celestium celebratione confirmaret.
Ordinatus est autem Paulinus episcopus a Justo archiepiscopo, sub die? duodecima kalendarum Augustarum, anno pantinus ab incarnatione Domini sexcentesimo vicesimo kA quinto: et sic cum prefata virgine ad regem JEdui- York, July 21, num quasi comes copuls carnalis advenit. Sed ipse “> potius toto animo intendens, ut gentem quam adibat, ad agni- tionem veritatis advocans, juxta vocem? apostoli, uni viro sponso virginem castam exhiberet Christo. Cumque in pro- vinciam venisset, laboravit multum, ut et eos qui secum venerant, ne a fide deficerent, Domino adjuvante contineret, et aliquos, si forte posset, de paganis ad fidei gratiam preedicando converteret. Sed sicut apostolus ait*, quamvis multo tempore illo laborante in
man Zeiz, and old Norse Teitr; and — ! Paulinus) Sent from Rome, with these adjectives denote "hilaris" others accompanying Laurentius, *'jueundus," "eximius." Tate most A.D. 6or, p. 71. Thus he was in therefore be considered as a term of Kent at the time when Redwald endearment given by her family to was baptized there, p. 126, and may the lady.’ Kemble, Archmol Soc. have been, as Hook, i. roo, invited 1845, p. 95. He suggests too that to the East-Angles,
‘Tate, or the Teutonic goddess Ziza, * die... quinto) July a1, ADD. may have been the samo with Nanna, 625.
the wife of Baldr, Anglo-Sax. in — ?vocem]a Cor. xi. 2,
Engl. i. 368. 4 ait] Ib. iv. 4.
110 Historia Ecclesiastica. (Lr. n.
verbo: ‘Deus seculi hujus excecavit mentes infidelium, ne eis fulgeret illuminatio evangelii glorim Christi."
Anno autem sequente venit in provinciam quidem sicarius,
4.5.65. vocabulo Eumer!, missus a rege? Occidentalium
Attempted Saxonum, nomine Cuichelmo, sperans se regem
Eadwine Eduinum regno simul et vita privaturum: qui habebat, sicam bicipitem toxicatam ; ut si ferri vulnus minus ad mortem regis sufficeret, peste juvaretur veneni. Pervenit autem ad regem primo die pasche, juxta amnem? Deruventionem, ubi tunc erat villa regalis, intravitque quasi nuncium domini sui referens: et cum simulatam legationem ore astuto volveret, ex- surrexit repente, et evaginata sub veste sica, impetum fecit in regem. Quod cum videret Lilla minister regi amicissimus, non habens scutum ad manum quo regem a nece defenderet, mox interposuit corpus suum ante ictum pungentis: sed tanta vi hostis ferrum infixit, ut per corpus militis occisi etiam regem vulneraret. Qui cum mox undique gladiis impeteretur, in ipso tumultu etiam alium de militibus, cui nomen erat Frodheri 5, sica nefanda peremit.
Eadem autem nocte sacrosancta Dominici pasche pepererat regina filiam regi, cui nomen /Eanfled. Cumque idem rex pre- sente Paulino episcopo gratias ageret diis suis pro nata sibi filia, e contra episcopus gratias ccpit agere Domino Christo, regique
? Euner] Eomer, S. V.
? a rege... Cuichelmo] The origin
Saxons. Bee p. 102, note 2. ? amnem. lis] "There was a E
Roman stat
of the West Saxons is involved in great obscurity. Ceaulin is the first king of whom we hear on anything like contemporary authority, p. 99. The name of Cerdic we owe to the Saxon Chronicle, which is also the earliest authority for his invasion in A.D. 495,—an authority which, though more trustworthy than others for later West Saxon history, can hardly be implicitly followed for such early events as this. Moreover, Cerdic is a genuinely Kymric name} see note to iv. 23. But we have authentic notices of the Gewissas earlier. They seem to have been the nucleus of the kingdom after- wards known as that of the West
Doruventio, on a river of the same name (Doru- gwent, ‘white stream’), which An- toninus seys is seven miles from York, on the road to Pretorium. ‘Hence Camden supposes it to be Auldby, a village between Kirkham and Stamford-bridge, where is still visible the rubbish of a castle on hill. Camden, iii. 246. Wright, ‘Murray's Yorkshire, p. 131, supposes that royal villa was at Londes- borough. ventio was the sta- tior of & company under the Dux Limitum Britannis, M.H.B. p. xxiv.
*Frodheri] — Froth-here, S. V.; Forth-here, S. Chron. which dates this event 4.D, 616.
Car. x.] 11
" Geitia Anglorum."
adstruere, quod ipse precibus suis apud illum obtinuerit, ut regina sospes et absque dolore gravi sobolem procrearet. Cujus verbis delectatus rex, promisit se abrenunciatis idolis Christo ser- viturum, si vitam sibi et victoriam donaret pugnanti adversus regem, à quo homicida ille, qui eum vulneraverat, missus est: et in pignus promissionis implende, eandem filiam suam Christo consecrandam Paulino episcopo adsignavit; que baptizata est die sancto pentecostes, prima de gente Nordanhymbrorum, cum undecim ' aliis de familia ejus.
Quo tempore curatus a vulnere sibi pridem inflicto, rex collecto exercitu venit adversus gentem Occiden- ^ Eadwine talium Saxonum, ac bello inito, universos? quos "ism in necem suam conspirasse didicerat, aut occidit, West Saxons, aut in deditionem recepit. Sicque victor in patriam reversus, non statim et inconsulte sacramenta fidei Christiane percipere voluit: quamvis nec idolis ultra servivit, ex quo se Christo serviturum esse promiserat. Verum primo diligentius ex tem- pore?, et ab ipso venerabili viro Paulino rationem fidei ediscere, et cum suis primatibus quos sapientiores noverat, curavit con- ferre, quid de his agendum arbitrarentur. Sed et ipse cum esset vir natura sagacissimus, sepe diu solus residens, ore quidem tacito, sed in intimis cordis multa secum conloquens, quid sibi esset faciendum, que religio servanda tractabat.
CAP. X. Ut papa Bonifatius eumdem regem missis literis eit hortatus ad fidem.
Quo tempore exhortatorias ad fidem literas a pontifice sedis apostolica Bonifatio accepit *, quarum ista est forma :
1 undecim] Eanfled herself was the twelfth, S. V.; hence some of the MSS. ' duodecim aliis."
3 universos] Cuichelm, who sent the assassin, died a Christian in A.D. 636, S. Chron,, though Westminster asserts that he was slain by Eadwine at Cuichelmeslawe; ‘ Cwicelmes- hlew, S. Chron. ad a. 1006, now Cuckhamslye, in Berkshire.
Saxon Chronicle says that Eadwine slew five kings and a great number of the people, ad a. 626.
* ex tempore) ‘At leisure.’ Cf.
Lg. P aocepit] Boniface V died October 28, A.D. 6253 so that these letters, in’ point of date, come before the eventa of the luat chapter, But th
The may have been received in A.D. 626,
112 Historia Ecclesiastica [In
Exemplar epistole beatissimi et apostolici papse urbis Romane ecclesim Bonifatii, directs viro glorioso /Eduino regi An- glorum.
* Viro glorioso JEduino regi Anglorum, Bonifatius episcopus servus servorum Dei, Licet summee divinitatis potentia humane locutionis officiis explanari non valeat, quippe que sui magni- tudine ita invisibili atque investigabili eternitate consistit, ut hee nulla ingenii sagacitas, quanta sit, comprehendere disserere- que sufficiat: quia tamen ejus humanitas ad insinuationem sui reseratis cordis januis, que de semetipsa proferetur, secreta humanis mentibus inspiratione clementer infundit; ad adnun- ciendum vobis plenitudinem fidei Christiane, sacerdotalem cura- vimus sollicitudinem prorogare, ut perinde Christi evangelium, quod Salvator noster omnibus precepit gentibus preedicari, vestris quoque sensibus inserentes, salutis vestre, remedia! pro- pinentur. Superne igitur majestatis clementia, quse cuncta solo verbo przceptionis sus condidit et creavit, celum videlicet et terram, mare et omnia que in eis sunt, dispositis ordinibus quibus subsisteret, comterni Verbi sui consilio, et sancti Spiritus unitate dispensans, hominem ad imaginem et similitudinem suam ex limo terre plasmatum constituit, eique tantam premii pre- rogativam indulsit, ut eum cunctis preponeret, atque servato termino preceptionis, ssternitatis subsistentia premuniret. Hunc ergo Deum Patrem, et Filium, et Spiritum sanctum, quod est indi- vidua Trinitas, ab ortu solis usque ad occasum, humanum genus, quippe ut creatorem omnium atque factorem suum, salutifera confessione fide veneratur et colit: cui etiam summitates imperii rerumque potestates submisse sunt, quia ejus dispositione omnium prelatio regnorum conceditur. Ejus ergo bonitatis misericordia totius creature sus dilatandi subdi etiam in extre- mitate terre positarum gentium corda frigida, sancti Spiritus fervore in sui quoque agnitione mirabiliter est dignata suc- cendere.
‘Que enim in gloriosi filii nostri Audubaldi regis, gentibusque
i 1 i * , and if so, would be properly inserted Piero ‘Means.’ So used
Car. x.] Gentis. Anglorum. 113
ei subpesitis illustratione, clementia Redemptoris fuerit operata, plenius ex vicinitate locorum vestram gloriam conjicimus cogno- visse. Ejus ergo mirabile donum, et in vobis certa spe, celesti longanimitate conferri confidimus. Cum profecto gloriosam con- jugem vestram, que vestri corporis pars esse dignoscitur, eeter- nitatis premio per sacri baptismatis regenerationem illuminatam agnovimus Unde presenti stylo gloriosos vos adhortandos cum omni affectu intimm caritatis curavimus; quatenus abominatis idolis, eorumque cultu, spretisque fanorum fatuitatibus, et augu- riorum deceptabilibus blandimentis, credatis in Deum Patrem. omnipotentem, ejusque Filium Jesum Christum, et Spiritum sanctum, ut credentes, a disbolice captivitatis nexibus, ranctee et individue Trinitatis cooperante potentia absoluti, eterne vitse possitis esse participes.
“Quanta autem reatitudinis culpa teneantur obstricti hi qui idolatriarum perniciosissimam superstitionem colentes amplec- tuntur, eorum quos colunt exempla perditionis insinuant; unde de eis per Psalmistam dicitur!: “Omnes dii gentium. daemonia, Dominus autem celos fecit." Et iterum *: ** Oculos habent, et non vident; aures habent, et non audiunt: nares habent, et non odorabunt; manus habent, et non palpabunt ; pedes habent, et non ambulabunt: similes ergo efficiuntur his qui spem sue confidentie ponunt in eis" Quomodo enim juvandi quemlibet possunt habere virtutem hi, qui ex cor- ruptibili materia inferiorum etiam, subpositorumque tibi manibus construuntur ? quibus videlicet artificium humanum adcommo- dans eis inanimatam membrorum similitudinem contulisti? qui nisi & te moti fuerint, ambulare non poterunt; sed tanquam lapis in uno loco positus, ita constructi, nihilque intelligentise habentes, ipsaque insensibilitate obruti, nullam neque ledendi neque juvandi facultatem adepti sunt? Qua ergo mentis decep- tione eos deos, quibus vos ipsi imaginem corporis tradidistis, colentes sequimini, judicio discreto reperire non possumus.
'Unde oportet vos suscepto signo sancte crucis, per quod humanum genus redemptum est, execrandam diabolice versutise
? dicitur) Ps. xovi. 5. ? iterum) Ps, oxv. 5-8.
m4 Historia. Ecclesiastica. (az. 1.
subplantationem, qui divinse bonitatis operibus invidus smu- lusque consistit, a cordibus vestris. abjicere, injectisque manibus hos, quos eatenus materie compage vobis deos fabricastis, con- fringendos diminuendosque summopere procurate. Ipsa enim eorum dissolutio corruptioque, que nunquam viventem spiritum habuit, nec sensibilitatem.a suis factoribus potuit quolibet modo suscipere, vobis patenter insinuet quam nihil erat quod eatenus oolebatis: dum profecto meliores vos qui spiritum viventem 2 Domino percepistis, eorum constructioni nihilominus existatis : quippe quos Deus omnipotens ex primi hominis quem plasmavit cognatione, deductis per secula innumerabilibus propaginibus pullulare constituit. Aocedite ergo ad agnitionem ejus qui vos creavit, qui in vobis vits insufflavit spiritum, qui pro vestra redemptione Filium suum. unigenitum misit, ut vos ab originali peccato eriperet, et ereptos.de potestate nequitie diabolice pra- vitatis colestibus preemiis .muneraret.
* Suscipite verba predicatorum, et evangelium Dei quod vobis- adnunciant; quatenus credentes, sicut sepius. dictum. est, in Deum Patrem omnipotentem et in Jesum Christum ejus Filium, et Spiritum ‘sanctum, et inseparabilem Trinitatem ; fugatis demoniorum sensibus, expulsaque s. vobis sollicitatione vene- nosi et deceptibilis hostis, per aquam et Spiritum sanctum renati, ei cui credideritis, in splendore gloria sempiterns coha- bitare, ejus opitulante munificentia valeatis.
* Preterea. benedictionem protectoris vestri beati Petri aposto- lorum principis vobis direximus; id est, camisiam cum ornatura in auro una, et lena anciriana! una: quod petimus, ut eo benig- nitatis animo gloria vestra. suscipiat, quo a nobis noscitur des- tinatum."
1 dena anciriana] A cloak, such this compares 'aminea laina,’ which
‘as were made at Ancyra. Du Cange apparently means a cloak. of wool suggests 'aminiana lens,’ and with with. unshorn nap.
Car. x1.] Gentis. Anglorum. 115
CAP. XL
Ut conjugem-ipaius, per epistolam, salutis illius sedulam agere AD conjugem quoque illius. Zdilbergam hujusmodi litteras idem pontifex. misit :
Exemplàr epistole beatissimi et apostolici Bonifatii pape: urbis Rome, directe dilberge regina JEduini regis.
*Dominse gloriose filim /Edilberge regine, Bonifatius epi- seopus servus servorum Dei. Redemptoris nostri benignitas humano generi quod pretiosi sanguinis sui effusione a vinculis disbolicm captivitetis eripuit, multe providentit quibus salva- retur propinavit remedia; quatenus sui nominis agnitionem diverso modo gentibus innotescens, Creatorem suum suscepto Christiane fidei agnoscerent sacramento. Quod equidem in vestre gloris sensibus cxlésti conlatum munere mystica regene-
* rationis vestre purgatio patenter innuit. Magno ergo largi- tatia Dominice beneficio mens nostra geudio exultavit, quod’ scintillam orthodox religionis in vestri dignatus est confessione- succendere. Ex qua re non solum gloriosi conjugis vestri, imo totius gentis subpositee vobis intelligentiam in amore sui facile inflammaret,
*Didicimus namque referentibus his, qui ad nos gloriosi filii nostri Audubaldi regis laudabilem conversionem nunciantes per- venerunt, quod etiam vestra gloria. Christians fidei suscepto mirabili sacramento piis.et Deo placitis jugiter operibus eni- tescat, ab idolorum etiam cultu, seu: fanorum, auguriorumque inlecebris se diligenter abstineat, et ita in amore Redemptoris sui immutilata devotione persistens invigilet, ut ad dilatandam Christianam fidem. incessabiliter non desistat operam commo- dare: cumque de glorioso eonjuge vestro: paterna caritas sollicite perquisisset, cognovimus quod eatenus abominandis idolis ser- viens, ad suscipiendam vocem predicatorum suam distulerit
12
116 Historia Ecclesiastica. [ae n.
obedientiam exhibere. Qua ex re non modica nobis amaritudo congesta est, ab eo quod pars corporis vestri ab agnitione summe et individus Trinitatis remansit extranea. Unde paternis officiis vestre gloriose Christianitati nostram commonitionem nec dis- tulimus conferendam ; adhortantes, quatenus divine inspirationis imbuta subsidiis, importune et opportune agendum non differas : ut et ipse Salvatoris nostri Domini Jesu Christi cooperante potentia Christianorum numero copuletur ; et perinde intemerato societatis foedere jura teneas maritalis consorti. Scriptum namque est: “ Erunt duo in carne una.” Quomodo ergo unitas vobis conjunctionis inesse dici poterit, si a vestre fidei splendore interpositis detestabilis erroris tenebris ille remanserit alienus!
‘Unde orationi continue insistens, & longanimitate celestis clementi illuminationis ipsius beneficia impetrare non desinas : ut videlicet quos copulatio carnalis affectus unum quodammodo corpus exhibuisse monstratur, hos quoque unitas fidei etiam post hujus vite transitum in perpetua societate conservet. Insiste ergo, gloriosa filia, et summis conatibus duritiam cordis ipsius religiosa divinorum preeceptorum insinuatione mollire summo- pere dematura: infundens sensibus ejus, quantum sit preclarum. quod credendo suscepisti mysterium, quantumve sit admirabile quod renata premium consequi meruisti. Frigiditatem cordis ipsius sancti Spiritus adnunciatione succende ; quatenus amoto torpore perniciosissimi cultus, divine fidei calor ejus intelli- gentiam tuarum adhortationum frequentatione succendat, ut pro- fecto sacre Scripture testimonium * per te expletum indubitanter perclareat : “ Salvabitur vir infidelis per mulierem fidelem." Ad hoo enim misericordiam Dominice pietatis consecuta es, ut fructum fidei creditorumque tibi beneficiorum Redemptori tuo multiplicem resignares. Quod equidem suffragante presidio benignitatis ipsius, ut explere valeas, assiduis non desistimus precibus postulare.
‘His ergo premissis, paterne vobis dilectionis exhibentes officia, hortamur, ut nos reperta portitoris occasione, de his que per vos superna potentia mirabiliter in conversatione conjugis
1. Scriptum] Gen. ii. 24. * tatimonium] 1, Cor vil. 16.
Car. x.] Gentis. Anglorum. 117
vestri summisseque vobis gentis dignatus fuerit operari, pros- peris quantocius nunciis relevetis, quatenus sollicitudo nostra, que de vestri vestrorumque omnium anime salute optabilia desideranter exspectat, vobis nunciantibus relevetur, illustratio- nemque diving propitiationis in vobis diffusam opulentius agno- scentes, hilari confessione largitori omnium bonorum. Deo et beato Petro Apostolorum principi uberes merite gratias ex- solvamus.
* Precterea benedictionem protectoris vestri beati Petri aposto- lorum principis vobis direximus; id est, speculum argenteum, et pectinem eboreum inauratum : quod petimus, ut eo benignitatis animo gloria vestra suscipiat, quo a nobis noscitur destinatum."
CAP. XIE.
Ut Bduint per visionem quondam sibt exuli ostensum, eit ad credendum provocatus.
Hec quidem memoratus papa Bonifatius de salute regis JEduini ac gentis ipsius, literis agebat, Sed et oraculum celeste quod illi quondam exulanti apud Redualdum regem Anglorum pietas divina revelare dignata est, non minimum ad suscipienda. vel intelligenda doctrine monita salutaris sensum juvit illius. Cum ergo videret Paulinus difficulter posse sublimitatem animi regalis, ad humilitatem vie salutaris, et suscipiendum mysterium vivifice crucis inclinari, ac pro salute illius, simul et gentis cui praeerat, et verbo exhortationis apud homines, et apud divinam pietatem verbo deprecationis ageret; tandem, ut verisimile videtur, didicit in spiritu, ut quod vel quale esset oraculum regi quondam celitus ostensum. Nec exinde distulit quin
1 Redualdum] ‘The kingdom of sagas, which have reference to East-
the East-Angles, in which a northern and a southern people (Northfolo and Southfolc) were distinguished, It is probable that, even during the last period of the Roman sway, Ger- mans were settled in this part of Britain ; a supposition that
probability from several old Saxon
‘Anglin at & period anterior to the coming of Hengest and Horsa. ... Wehha or Wewa, or more commonly his son Ufa or Wuffa, from whence his raco derived their patronymic of Utingy or Wotings, la seconded aa
first king" Lappenberg, i. Ens
118 Historia. Ecclesiastica. (iw. n.
continuo,regem ammoneret explere votum, quod in oraculo sibi exhibito se facturum promiserat, si temporis illius erumnis exemptus, ad regni fastigia perveniret. Erat autem oraculum hujusmodi. Cum persequente illum Redwine was “Ailfrido, qui ante eum regnavit, per diversa disposed occultus loca vel regna, multo annorum tempore cmimtsuty profugus vagaretur! ; tandem venit ad Redualdum, from ayaion obsecrans ‘ut vitam suam a tanti persecutoris in- had seen sidiis tutando servaret: qui libenter eum excipiens, promisit se que petebatur?, esse facturum. At postquam JEdilfrid in hac eum provincia apparuisse, et apud regem illius familiariter cum sociis habitare cognovit, misit nuncios, qui Redualdo pecuniam multam pro nece ejus offerrent : neque aliquid profecit. "Misit secundo, misit tertio, et copiosiora argenti dona offerens, et bellum insuper illi si contemneretur indicens. Qui vel«minis fractus, vel corruptus muneribus, cessit deprecanti, et sive occidere se /Eduinum, seu legateriis tradere promisit. Quod ubi fidissimus quidam amicus illius animad- vertit, intravit cubiculum quo dormire disponebat, erat enim prima hora noctis, et evocatum foras, quid erga eum agere rex promisisset, edocuit, et insuper adjecit: ‘Si ergo vis, hac ipsa hora educam te de hac provincie, et ea in loca introducam, ubi nunquam te vel Reduald vel Aldilfrid invenire valeant. Qui ait: ‘Gratias quidem ago benevolentie tue; non tamen hoc facere possum quod suggeris, ut pactum quod cum tanto rege inii, ipse primus irritum faciam, cum ille mihi nil mali fecerit, nil adhuc inimicitiarum intulerit. Quin potius, si mori- turus sum, ille me magis quam ignobilior quisquam me morti tradat. Quo enim nunc fugiam, qui per omnes Brittanic pro- vincias, tot annorum? temporumque curriculis vagabundus, hos- tium vitabam insidias ?' Abeunte igitur amico remansit ZEduini
! profugus vagaretur] The battle qy. ‘potebantur,’ of Chester, A.D. 613, was fought — * fot annorum] More than twenty- im his behalf by the kings of North five years. For he was born in A.D. Wales, after which he must have 585 (p. 136), and ZElle, his father, fied at once to Redwald, king of died in A.D. 588, This took place the Eaat-Angles. between A.D, 613 and A.D. 617.
? petebatur] ‘He was asked But
Cap. xi] Gentis Anglorum. 119
solus foris, residensque mostus ante palatium, multis ccpit cogitationum estibus affici, quid ageret, quove pedem verteret nescius,
Cumque diu tacitis mentis angoribus et ‘eco carperetur igni!, vidit subito intempeste noctis silentio adpropinquantem sibi hominem? vultus habitusque incogniti: quem videns, ut ignotum et inopinatum, non parum expavit. At ille accedens salutavit eum, et interrogavit, quare illa hora, ceteris qui- escentibus et alto sopore pressis, solus ipse motus in lapide pervigil sederet. At ille vicissim sciscitabatur, quid ad eum pertineret, utrum ipse intus an foris noctem transigeret. Qui respondens ait: ‘Ne me estimes tus mcstitis et insomniorum, et forinsece et eoliteriee sessionis causam nescire: scio enim certissime qui es, et quare mores, et que venture tibi in proximo mala formidas. Sed dicito mihi quid mercis dare velis ei si qui sit, qui his te meroribus absolvat, et Redualdo suadeat, ut nec ipse tibi aliquid mali faciat, nec tuis.te hostibus perimendum tradat! Qui cum se omnia:quse posset, huic tali pro mercede beneficii daturum esse responderet, adjecit ille: ‘Quid si etiam regem te futurum exstinctis hostibus in veritate promittat, ita ut non solum omnes tuos progenitores, sed et omnes qui ante te reges in gente Anglorum fuerant, potestate transcendas?’ At ZEduini constantior interrogando factus, non dubitavit promittere, quin ei qui tanta sibi beneficia donaret, dignis ipse gratiarum actionibus responderet. Tum ille tertio : *Si autem,’ inquit, ‘is qui tibi tanta taliaque dona veraciter adventura predixerit, etiam consilium tibi tus salntis ac vite melius atque utilius quam aliquis de tuis perentibus aut cognatis unquam audivit, ostendere potuerit, num ei obtem- perare, et monita ejus selutaria suscipere consentis?’ Nec distulit ZEduini quin continuo polliceretur in omnibus se secuturum doctrinam illius, qui se tot ac tantis calamitatibus ereptum, ad regni apicem proveheret. Quo acoepto responso, confestim is qui loquebatur cum eo, imposuit dexteram suam
3 egeo earpereur igni] Ot. Virg. poses that this was Paulinus him-
self, who, he conjectures, may have ? hominem) Hook, i 100, sup- been at Redwald’s court.
120 Historia. Ecclesiastica
[Lzs. n. capiti ejus, dicens: ‘Cum hoc ergo tibi signum advenerit, memento hujus temporis, ac loquele nostre, et ea que nunc promittis adimplere ne differas.’ Et his dictis, ut ferunt, repente disparuit, ut intelligeret nom hominem esse qui sibi apparuisset, sed spiritum.
Et cum regius juvenis solus adhuc ibidem sederet, gavisus quidem de collata sibi consolatione, sed multum solicitus ac mente sedula cogitans quis esset ille, vel unde veniret qui hee sibi loqueretur, venit ad eum prefatus amicus illins, letoque vultu salutans eum: ‘Surge,’ inquit, ‘intra, et sopitis ac relictis curarum anxietatibus, quieti membra simul et animum compone, quia mutatum est cor regis, nec tibi aliquid mali facere, sed fidem potius pollicitam servare disponit: post- quam enim cogitationem suam, de qua tibi ante dixi, regine in secreto revelavit, revocavit eum illa ab intentione, amrmonens quia nulla ratione cenveniat tanto regi amicum suum eptimum in necessitate positum auro vendere, immo fidem suam, que omnibus ornamemtis pretiosior est, amore pecunie perdere" Quid plura! Fecit rex ut dictum est: nec solum exulem nunciis hostilibus non tradidit, sed etiam eum ut in regnum perveniret, adjuvit. Nam mox redeuntibus domum nunciis, exercitum ad debellandum Aedilfridum collegit copiosum, eumque sibi occurrentem cum exercitu multum impari, non enim dederat illi spatium quo totum suum congregaret atque adunaret exercitum, occidit! in finibus gentis Merciorum ad erientalem plagam amnis qui vocetur Idle:'in quo certamine et filius Redualdi, vocabulo Regenheri?, occisus est: ac sic
. Idle] The Idle rises in Sherwood Forest, and flows north- wards into the Trent, The battle is said to have taken place at Idleton, near Retford. Henry Huntingdon quotes, as a proverbial saying, * Am- nis Idle Anglorum sanguine sorduit,’ M.H.B. p. 715, and says that Exhelfrith's defeat was owing to ‘the success of his first impetuous charge, which ‘him too far
from the main of his army. ‘The battle is referred to 4.D. 617 By
the Saxon Chronicle and Annales Cambrie ; and Beda's subsequent computation, p. 124, fixes it to some day before April 12 in that year; though Florence of Worcester, mis- led probably by this last passage, gives ibaa in AD.616. n Regen lerus, pud the same potrà Ragnar, Ra; René: meaning or originally “jade. ment-warrior.’ Hist. of Christian ‘Names, ii. 377.
Ca». xi.] Gentis Anglorum. 121
JEduini juxta oraculum quod acceperat, non tantum regis sibi infesti insidias vitavit, verum etiam eidem perempto in regni gloriam successit.
Cum ergo predicante verbum Dei Paulino rex credere dif- ferret, et per aliquod tempus, ut, diximus, horis competentibus solitarius sederet, quid agendum sibi esset, quee religio sequenda sedulus secum ipse scrutari consuesset, ingrediens ad eum quadam die vir Dei, imposuit dexteram capiti ejus, et an hoc ^ signum agnosceret requisivit. Qui cum tremens ad pedes ejus procidere vellet, levavit eum, et quasi familiari voce affatus: ‘Ecce,’ inquit, *hostium manus quos timuisti, Domino donante, evasisti; ecce, regnum quod desiderasti, ipso largiente percepisti. Memento ut tertium quod promisisti, facere ne differas, suscipiendo fidem ejus, et precepta servando, qui te et a temporalibus adversis eripiens, temporalis regni honore sub- limavit; et si deinceps voluntati ejus, quam per me tibi preedicat, obsecundare volueris, etiam a perpetuis malorum tormentis te liberans, sterni secure regni in celis faciet esse participem."
CAP. XIII.
Quale consilium idem cum primatibus suis de perciptenda fide Christi habuerit; et ut pontifez ejus suas aras profanaverit.
Quisvs auditis, rex suscipere quidem se fidem quam docebat, et velle et debere respondebat. Verum adhuc cum amicis principibus, et consiliariis suis sese de hoc consults his collaturum esse dicebat, ut si et illi eadem cum "Phor ue illo sentire vellent, omnes pariter in fonte vite med Christo consecrarentur. Et annuente Paulino, fecit, ut dixerat. Habito enim cum sapientibus consilio, sciscita- batur singillatim ab omnibus, qualis sibi doctrina hec eatenus inaudita, et novus divinitatis qui preedicabatur cultus videretur.
Cui primus pontificum ipsius Coifi* continuo respondit: ‘Tu ved o Cait the ym for Blush, But se Renble Ard ‘helpfal,’ and thus it has been Society's Proocedings, 1845, p. 83:
122 Historia Ecclesiastica [Lrs. n.
vide, rex, quale sit hoc quod nobis modo predicatur: ego autem tibi verissime quod certum didici, profiteor, quia nihil omnino virtutis habet, nihil utilitatis religio illa quam hucusque tenui- mus: nullus enim tuorum studiosius quam ego culture deorum nostrorum se subdidit; et nihilominus multi sunt qui ampliora » te beneficia quam ego, et majores. accipiunt. dignitates, magisque prosperantur in omnibus que agenda vel adqui- renda disponunt. Si autem dii aliquid valerent, me potius juvare vellent, qui illis impensius servire curavi. Unde restat, ut si ea que nunc nobis nova predicantur, meliora esse et fortiora, habita examinatione perspexeris, absque ullo cunc- tamine suscipere illa festinemus."
Cujus sussioni verbisque prudentibus alius optimatum regis tribuens assensum, continuo subdidit : ‘Talis,’ inquiens, ‘ mihi videtur, rex, vita hominnm preesens in terris, ad comparationem ejus quod nobis incertum est temporis, quale cum te residente ad cenam cum ducibus ac ministris tuis tempore brumali, accenso quidem foco in medio et calido effecto ccenaculo, furen- tibus autem foris per omnia turbinibus hiemalium pluviarum vel nivium, adveniensque unus passerum domum citissime per- volaverit, qui cum per unum ostium ingrediens, mox per aliud exierit. Ipso quidem tempore quo intus est, hiemis tempestate non tangitur, sed tamen parvissimo spatio serenitatis ad mo- mentum excurso, mox de hieme in hiemem regrediens, tuis oculis elabitur. Ita hec vita hominum ad modicum apparet; quid autem sequatur, quidve precesserit, prorsus ignoramus. Unde si hec nova doctrina certius aliquid attulit, merito esse sequenda videtur His similia et ceeteri mejores natu ac regis consiliarii divinitus admoniti prosequebantur. °
Adjecit autem Coifi, quia vellet ipsum Paulinum diligentius audire de Deo quem pradicabat, verbum facientem. Quod cum jubente rege faceret, exclamavit. auditis ejus sermonibus dicens : *Jam olim intellexeram nibil esse quod colebamus: quia vide- *Coifi is only an Anglo-Saxon nick- dialect represents Cénred in West- name of easy translation... . The Saxon. lt is an adjective formed
word is equivalent to Coefig or Céfig, from céf, "strenuus" and merely just aeCoinredintheNorthhumbrian denotes the '' bold or active one." "
Car. xu] Gentis. Anglorum. 123
licet quanto studiosius in eo cultu veritatem querebam, tanto minus inveniebam. Nunc autem aperte profiteor, quia in hac preedicatione veritas claret illa, que nobis vite, salutis et beati- tudinis wterne dona valet tribuere. Unde suggero, rex, ut templa et altaris que sine fructu utilitatis sacravimus, ocius anathemati et igni contradamus. Quid plura? prebuit palam adsensum evangelizanti beato Paulino rex, et abrenunciata idolatrie, fidem se Ohristi suscipere confessus est. Cumque a prefato pontifice sacrorum suorum quereret, quis aras et fana! idolorum cum septis quibus erant circumdata, primus profanare deberet; ille respondit: ‘Ego. Quis enim ea que per stultitiam colui, nunc ad exemplum omnium aptius quam ipse per sapientiam mihi a Deo vero donatam destruam?’ Statimque abjecta superstitione vanitatis, rogavit sibi regem arma dare et equum emissarium, quem aseendens, ad peto
idola destruenda veniret. Non enim lieuerat pon- ofthe . be temple at tificem sacrorum vel arma ferre, vel preter in equa Geodman- ham.
equitare. Accinctus ergo gladio aecepit lanceam in manu, et ascendens emisserium regis, pergebat, ad idola. Quod aspiciens vulgus, estimabat eum insanire. Nec distulit ille, mox ut propiabat ad fanum, profanare illud, injecta in eo lancea. quam tenebat: multumque gavisus de agnitione veri Dei cultus, jussit sociis destruere ac succendere, fanum cum omnibus septis suis. Ostenditur autem locus ille quondam ádolorum non longe ab Eburaco ad Orientem, ultra amnem Doruventionem, et vocatur hodie Godmunddingaham?, ubi pontifex ipse inspirante Deo vero polluit ac destruxit eas quas ipse sacraverat aras’.
1 fana .. . eireumdata] The Ad- ditions to Camden asser that the Saxon temples were not covered, but were only altars (cf. ‘wigbed,’ or
‘weofodu,’ 8, V.) surrounded with Antoni . miles from Doruventio (Auldby), and
nose Market Weighton. seription of the present village see Murray's Yorkshire, p. p eigh-
ton itaelf is probably a corruption of Wig-ton, ‘idottown? aud so may be the mame with the Roman Delgo iin (‘delgw io for i wi
te pir MB. Vas rto
twenty-four from York, on the road to Pretorium (Patringtont). Cam- den, iii, 312, 313.
quas ipse sacraverat aras] Cf. Virg. Ain. ii. 502.
124 Historia Ecclesiastica. (Le. 1.
CAP. XIV.
Ut idem ZEduini cum sua gente fidelis sit faetua ; et ubi Paulinus baptizaverit. lYerrun accepit rex Aeduini cum cunctis gentis sue nobilibus, ac plebe perplurima fidem et lavacrum sancte regenerationis, anno regni sui undecimo, qui est annus Dominice incarnationis sexcentesimus vicesimus septimus, ab adventu! vero Anglorum in Brittaniam annus circiter centesimus octogesimus. Bapti- Eadwine zatus est? autem Eburaci die sancto paschm, pridie Meri idwum Aprilium, in ecclesia saneti Petri apostoli, 4.65, quam ibidem ipse de ligno cum catechizaretur atque ad percipiendum baptisma imbueretur, citato opere construxit. In qua etiam civitate ipse doctori atque antistiti suo Paulino sedem episcopatus donavit, Mox autem ut baptisma consecutus est, curavit, docente eodem Paulino, majorem ipso in loco et augustiorem de lapide fabricare basilicam, in cujus medio ipsum quod prius fecerat, eratorium includeretur. Preparatis ergo fundamentis in gyro prioris oratorii per quadrum ccpit sedificare basilicam. Sed priusquam altitudo parietis esset, consummnta, rex ipse impia nece occisus opus idem successori suo Osualdo perficiendum reliquit. Paulinus autem ex eo tempore sex annis continuis, id est, ad finem usque imperii regis illius, verbum Dei, adnuente ac favente ipso, in ea provincia predicabat : crede- withhis bantque et baptizabantur quotquot erant? preor- family. ^ Qingti ad vitam sternam ; in quibus erant Osfrid et Eadfrid filii regis Aeduini, qui ambo ei exuli nati sunt de Quoenburga* filia Cearli regis Merciorum. Baptizati sunt tempore sequente et alii liberi ejus de ZEdil- 1 J io ki ovo ME ide son of orat Baptizatus es] The Annales p.74, M.H.B. Cambri insert the following under — 5 quotquot erant] Acts xiii. 48, A.D. 636; 'Eiguin baptizaus est, — * Quoenburga] Cwenburh, daughter et Run filius Url baptizavit eum,’ of Cearl, whom Florence of Worcester Note that Beda does not say that identifies with Creoda, Penda's grand- Paulinus actually baptized him ; the father, This proves that Eadwine
Saxon Chronicle is the first authority must have been in Mercia before he that asserts this, Thegranddaughter took refuge in North Wales.
Car. xiv.] Gentis. Anglorum. 125
bergia regina progeniti, /Edilhun, et Adilthryd filia, et alter filius Vuscfrea, quorum primi albati* adhuc rapti sunt de hac vita, et Eburaci in ecclesia sepulti. Baptizatus est et Yffi filius Osfridi, sed et alii nobiles ac regii viri non pauci. Tantus autem fertur tunc fuisse fervor fidei ac desiderium lavacri salutaris gente Nordanhymbrorum, ut quodam tempore Paulinus veniens cum rege et regina in villam regiam que vocatur Adgefrin?, triginta sex diebus ibidem cum eis catechizandi et baptizandi officio deditus moraretur: quibus diebus cunctis a mane usque ad vesperam nil aliud ageret quam confluentem eo de cunctis viculis ac locis plebem Christi verbo salutis instruere, atque in- structam in fluvio Gleni, qui proximus erat, lavacro remissionis abluere. Hsec villa tempore sequentium regum deserta, et alia pro illa est facta in loco qui vocatur Maelmin?, Hae quidem in provincia Berniciorum ; sed et in provincia Deirorum, ubi sepius manere eum rege solebat, baptizabat in fluvio Suslua, qui vieum Cataractam * preterfluit. Nondum enim oratoria vel baptisteria in ipso exordio nascentis ibi ecclesig poterant edi- ficari. Attamen in Campodono', ubi tunc etiam villa regia erat, fecit basilicam, quam postmodum pagani a quibus duini rex occisus, cum tota eadem villa succenderunt: pro qua reges posteriores fecere sibi villam in regione que vocatur Loidis. Evasit* autem ignem altare, quia lepideum erat: et servatur adhuc in monasterio reverentissimi abbatis et presbyteri Thryd- uulfi, quod est in silva Elmete ".
1 albati] ‘In albe"
2 Adgefrin] Now Yeverin, in a valley still called Glendale, though the river is now the Beaumont. Gamden, ti 497, 521. 'JEtgefrin,"
3 Maelmin) ‘Maclmin, now Mel- feld' Camden, ii. 497. Millfield, near the Till. Ib. 521.
* Cataractam] ^ Karovppaxréviov, Ptolem. Cataractoni, Antonin. Ca- taractonion, Ravenn. . Cote- reht, S. V. Now Catteric
* Campodono] Stevenson aaseris that this is Doncaster: and some probability is given to this from the rendering in the Saxon Version,
Donafeld. But more probably we may identify it with the Cambodu- num of Antoninus, p. xxi. M. H. B., which lay on the road between York and Manchester, eighteen miles from the Intter. No lose than soven places in the neighbourhood of Huddere- field, at all of which Roman remains have been found, have been pitched "upon for its site; but Murray, ‘with tolerable certainty, Yorkshire, p. 429, identifies it with Slack, four and a-half miles from Huddersfield.
* Evasit ... Elmete] Omitted by BY.
1 Elmete] This seems to be identical with ‘regio Loidis just above, It
126 Historia Ecclesiastica. [Lrs. n.
CAP. XV. Ut provincia Orientalium Anglorum fdem Christi susceperit,
TawrUx autem devotionis /Eduini erga cultum veritatis Conversion habuit, ut etiam regi Orientalium Angloram, Earp- T ualdo? filio Redualdi, persuaderet, relictis idolorum. East-Angles. superstitionibus, fidem et sacramenta Christi cum (Cire. 4-.65 sua provincia suscipere. Et quidem pater ejus Reduald jamdudum? in Cantia sacramentis Christiane fidei imbutus est, sed frustra: nam rediens domum, ab uxore sua et quibusdam perversis doctoribus seductus est,.atque a sinceritate fidei depravatus habuit posteriora pejora prioribus; ita ut in morem antiquorum Samaritanorum et Christo servire videretur, et diis quibus antea serviebat. Atque in eodem fano et altare haberet ad sacrificium Christi, et arulam ad victimas demoni- erum. Quod videlicet fanum rex ejusdem provincie Alduulf*, qui nostra tetate fuit, usque ad suum tempus perdurasse, et se in pueritia vidisse testabatur. Erat autem prefatus rex Reduald natu nobilis quamlibet actu ignobili, filius Tytili, cujus pater fuit Vuffa,.a quo reges Orien-
was ^ British ki possessed by a line of kings, several of whom bore the name ofCerdio. On this name,
see below, iv. 23; note, Eadwine the
had expelled the last Cerdic, and conquered the district immediately on his accession. Nenn. p. 76,
Kemble, i. 81, gives th as containing 600. hides, which is nearly 20,000 acres, or nearly 310 square miles, i.e, nearly eighteen miles aquare. The name is
by the towns of Barwick-in-Elmet and Sherburn-in-Elmet. The name is from elm-wood, ‘ulmetam,’ hel- miht, Thoresbys Ducatus Leo- diensis, p. 232.
? Earpualdo] Rorpwald. At least
twenty-five years intervened between his baptism and Honorius' death in A.D. 653. And it is probable that interval was , and that Eorpwald was baptized’ not later than A.D. 626: for his death hap- Tened ‘non mulio pos; and then
berht usurped the throne for three years before Sigberht suo- ceeded. But Bishop Felix, who died in A.D. 646, having been bishop seventeen years, iii, 20, was conse- erated by Sigberht’s appointment, iii, 18. We. may therefore date Eorpwald's baptism with probability in AD. 625.
? jamdudum] This accounts for his having had Christians at his court,
* Aldwulf| This was probabl heard from Aliwulfa lips by Eal, Beda's informant about East-Anglia.
Car. xvi.] Gentis Anglorum. 127
talium Anglorum Vufüngas appellant. Verum Eorpuald non muko postquam fidem accepit tempore, occisus est a viro gentili, nomine Ricbercto; et exinde tribus annis provincia in errore versata est, donec accepit regnum frater ejusdem Eorpualdi Sigberot, vir per omnia Christianissimus atque doctissimus, qui vivente adhuc fratre cum exularet in Gallia, fidei sacramentis imbutus est, quorum. participem, mox. ubi regnare copit, totam suam provinciam facere curavit. Cujus studiis gloriosissime favit Felix episcopus, qui de Burgundiorum partibus, i ubi ortus et ordinatus est, cum. veniseet ad Hono- oftheEast- rium. archiepiscopum, eique indicasse desiderium — "8 suum, misit eum ad predicandum verbum vite prefate nationi Anglorum. Nee vota ipsius in cassum cecidere; quin potius fructum in ea multiplicem credentium populorum pius agri spiritaliscultorinvenit. Siquidem totam illam provinciam juxta sui nominis sacrementum ' a longa iniquitate atque infelicitate liberatam, ad fidem et opera justitis, ac perpetuse felicitatis dona perduxit, accepitque sedem episcopatus in civitate Domnoc? : et cum decem ac septem annos eidem provincis pontificali regimine precosset, ibidem. in pace vitam finivit.
CAP. XVI.
Ut Paulinus in.provincia Lindiesi pradicavertt ; et de qualitate regni
dunt.
PraprcaBaT autem Paulinus verbum etiam provincie Lin- dissi*, que est prima ad meridianam Humbre Peuluon- fluminis ripam, pertingens usque ad mare, prefee- Li Holland, and Kesteven.. Lindsey is
the northern half of the county, bounded on the west by the Trent,
? sacramentum) ‘Hidden meaning." ? Domnoc] Dommoo coester, 8. V. Domuo, S. Chron. Dommoo, Flo-
rence. Dunwich, Camdem, ii, 156, 169. The See of North Elmham was taken out of it by Bise, the fourth bishop; and in the time of Eadwig this was made the sole diocese for the province. 5 Lindissi] Or Lindesse, Lindeseg. The largest of the three divisions of the county of. Lincoln—Lindsey,.
on the south by the Witham, and the oss Dyke, which connects the Wit ham with the Trent. Its inbabitants were called Lindesware, Lindistare, ‘It consisted of 7000 hides. Kemble, i. 81. At a later period it waa governed, first by under-kings, and then by heretogas or gerefas. Lap- penberg, i. 249.
128 Historia Ecclesiastica [Lrs. nr.
tumque! Lindocoline civitatis?, cui nomen erat Blaecca, primum cum domo sua convertit ad Dominum. In qua videlicet civitate et ecclesiam operis egregii de lapide fecit: cujus tecto vel longa incuria, vel hostili manu dejecto, parietes hactenus stare videntur, et omnibus annis aliquas sanitatum miracula in eodem loco solent ad utilitatem eorum qui fideliter querunt, ostendi. In qua ecclesia Paulinus, transeunte ad Christum Justo, Honorium pro eo consecravit episcopum, ut in sequenti- bus guo loco dicemus.
De hujus fide provincie narravit mihi presbyter et abbas quidam vir veracissimus de monasterio Peartaneu?, vocabulo Deda, retulisse sibi quendam seniorem, baptizatum se fuisse die media a Paulino episcopo, presente rege /Eduino, et multam populi turbam in fluvio Treenta juxta civitatem que lingua Anglorum Tiovulfingacestir‘ vocatur: qui etiam effigiem ejus- dem Paulini referre esset solitus, quod esset vir longe stature, paululum incurvus, nigro capillo, facie macilenta, naso adunco pertenui, venerabilis simul et terribilis aspectu. Habuit autem. secum in ministerio et Jacobum diaconum, virum utique indus- trium ac nobilem in Christo et ecclesia, qui ad nostra usque tem- pora permansit.
Tanta autem eo tempore pax in Brittania, quaquaversum
Peace imperium regis Aiduini pervenerat, fuisse perhi- throughout betur, ut, sicut usque hodie in proverbio dicitur,
Eadwine's etiam si mulier una cum recens nato parvulo vellet totam perambulare insulam a mari ad mare, nullo
fetum] 'Gerefa! S.V. ‘A Croyland: *.. . duas illas cellas de by man, S.Chron. Blacooam Partenay et do Skendelby ad dictum
pos pale, colourless.
?. Lindoooline civitatis] The Bri- tish Caer Luit-coed, the Roman Lindum: from which evidently Lindsey.
?. Peartaness] Partenay, where was & cell belonging to the abbey of Bardney. Camden has confounded
these two names together, misled by their similarity; but that it was as stated {a proved by the following extract from the MS. Register of
monasterium (de Bardeney] perti- menter! Monset. Angl.i. 634° For Bardney abbey, see infra, p. 160.
* Tiovulfingacestir] Unidentified. The name means the city of the Tiovulfings, or sons of Tiovulf; and Tiovulf is equivalent to Tiw, the Saxon Mars, just as Beówult = Beów. Kemble, i. 416. Of. the Tiwingas, ib. p. 351. As Tíw'Tyr, perhaps it js now Torksey, at the junction of the Foss Dyke and Trent,
Gentis Anglorum.
se ledente valeret. "Tantum rex idem utilitati suse gentis con- suluit, ut plerisque in locis ubi fontes lucidos juxta publicos viarum transitus conspexit, ibi ob refrigerium viantium, erectis stipitibus reos caucos! suspendi juberet, neque hos quisquam, nisi ad usum necessarium, contingere pre magnitudine vel timoris ejus auderet, vel amoris vellet. Tantum vero in regno excellentie habuit, ut non solum in pugna ante illum vexilla gestarentur, sed et tempore pacis equitantem? inter civitates sive villas aut provincias suas cum ministris, semper antecedere signifer consuesset: necnon et incedente illo ubilibet per plateas, illud genus vexilli, quod Romani *Tufam*' Angli vero appel- lant * Tuuf, ante eum ferri solebat.
Car. xvi] 129
CAP. XVII.
Ut idem ab Honorio papa exhortatorias literas acceperit, qui etiam Paulino pallium miserit.
Quo tempore presulatum sedis apostolice Honorius Bonifatii successor habebat, qui ubi* gentem Nordanhymbrorum cum suo rege ad fidem confessionemque Christi, Paulino evangelizante
from the Teutonic, — ' helmes-top,
1 eaucos] Drinking-vessels. Gr. c'est-l-dire]a toffe du heaume,’ which
xaüxa, xavelov. Perhaps so named from the gurgling sound made in pouring out ; or from ‘concha” Du
3 equitantem] Kemble has little doubt that Beda here refers to the ceremony of periodical journeyings through the country, by which the king proved his right to govern;
the Angle word ‘tuuf” here given would t. Du Cange in v. End bie Dimertations sur l'Histoire de St. Louis, No. xxiv, in vol. vii. °°: qui ub] Eadwine was conse- crated in A.D. 627, and these letters were not written till ap. 634.
ii. 59, 6o.
3'fufom] Originally, a toft of feathers worn as a helmet-crest ; so Zonaras, ríépg Tanabels Opüla, ty robpay Kare à Snudoys: cf. Fr. *toupet, then any tuft Mg an ornament, especially a ‘ex confertis plumarum globis" So Ve- getius, Hi. 5, ‘Muta signa sunt, aquile, dracones, vexilla, , fufe, pinne.’ Du Cange thinks the Byzantines borrowed the word ropa
There must therefore have been a long delay either in informing the Pope of the fact, or in his sending the pallium after he had received the news. The ‘ubi’ here looks as if the first alternative were the true one: and as we know that Eadwine wrote to the Pope, see p. 131, n. 1, about A.D. 532 or A.D. 633, it was probably this letter which was thus answered.
130 Historia Ecclesiastica. [Lzs. n.
conversam esse didicit, misit eidem Paulino pallium, misit et regi /Eduino literas exhortatorias, paterna illum
A pall sent s + nmm to Paulinus Caritate accendens, ut in fide veritatis quam accepe- from Rome. nt persistere semper ac proficere curarent. Qua-
rum videlicet literarum iste est ordo :
‘Domino excellentissimo atque precellentissimo filio Hduino 43.64. regi Anglorum, Honorius episcopus servus servorum Dei, salutem. Ita Christianitatis vestre integritas circa sui conditoris cultum fidei est ardore succensa, ut longe lateque resplendeat, et in omni mundo adnunciata vestri operis multi- pliciter referat fructum. Sic enim vos reges esse cognoscitis, dum Regem et Creatorem vestrum orthodoxa predicatione edocti, Deum venerando creditis, eique, quod humana valet con- ditio, mentis vestre sinceram devotionem exsolvitis. Quid enim Deo nostro aliud offerre valebimus, nisi ut in bonis actibus persistentes, ipsumque auctorem humani generis confitentes, eum colere, eique vota nostra reddere festinemus ! Et ideo, excellen- tissime fili, paterna vos caritate qua convenit, exhortamur, ut hoc quod vos divina misericordia ad suam gratiam vocare dignata est, sollicita intentione et adsiduis orationibus servare omnimodo festinetis; ut qui vos in presenti seculo ex omni errore abso- lutos ad agnitionem sui nominis est dignatus perducere, et celestis patties vobis preparet mansionem. Predicatoris igitur vestri- domini mei apostolice memorie Gregorii frequenter lectione ! occupati, prse oculis affectum doctrine ipsius, quem pro vestris animabus libenter exercuit, habetote: quatenus ejus oratio, et regnum vestrum populumque augeat, et vos omni- potenti Deo inreprehensibiles representet. Ea vero que a nobis pro vestris sacerdotibus ordinanda sperastis, hzc pro fidei vestras sinceritate, qua nobis multimoda relatione per presen- tium portitores laudabiliter insinuata est, gratuito animo ad- tribuere ulla sine dilatione previdemus; et duo pallia utrorum- que metropolitanorum, id est, Honorio et Paulino direximus, ut dum quis eorum de hoc seculo ad auctorem suum fuerit arces- ! Lectione] Gregorius writings time some were ordered to be
were much used throughout the publicly read on vigils. Epp. xii, Western Chureh. Even in his life. D4. in
Car. xvi] Gentis Anglorum. 131
situs, in loco ipsius alter episcopum ex hac nostra auctoritate debeat subrogare. Quod quidem tam pro vestre caritatis affectu, quam pro tantarum provinciarum spatiis que inter nos et vos esse noscuntur, sumus invitati concedere, ut in omnibus devotioni vestre nostrum concursum, et juxta vestra desideria prebere- Incolumem excellentiam vestram gratia superna custodiat."
mus.
CAP. XVIII.
Ut Honorius, qui Justo in episcopatum Dorovernensis ecclesie successit, ab eodem papa Honorio pallium et literas acceperit.
Hc inter! Justus archiepiscopus ad celestia regna sublevatus quarto? iduum Novembrium die, et Honorius pro illo est in presulatum effectus: qui ordinandus venit ad Paulinum, et occurrente sibi illo in Lin- docolino quintus ab Augustino Doruvernensis ecclesie, conse- cratus est antistes. Cui etiam prefatus papa Honorius misit
Death of Justus, A.D. 627,
pallium et literas, in quibus decernit hoc ipsum, Honorius, quod in epistola ad /Eduinum regem missa decre- "Unio verat: scilicet ut cum Doruvernensis vel Ebura- erbur.
censis antistes de bac vita transierit, is qui superest consors ejusdem gradus habeat potestatem alterum ordinandi, in loco ejus qui transierat, sacerdotem ; ne sit necesse ad Romanam usque civitatem per tam prolixa terrarum et maris spatia pro ordinando archiepiscopo semper fatigari. Quarum etiam textum literarum in nostra hac Historia ponere commodum duximus.
* Dilectissimo fratri Honorio, Honorius. Inter plurima que Redemptoris nostri misericordia suis famulis dignatur bonorum
* Hacc inter] These words look as if Beda himself was afraid to be too
rocise in fixing the year of Justus’ Death. His omission has given rise to much controversy. Perhaps it is safest to date it A.D. 627, with the oldest authority, the Saxon Chro- nicle, of. Stubbs’ Registruin Sacrum -Anglicanum, p. t. But did Honorius succeed at once, or was the see
vacant? Anyhow, it cannot have taken place later than Nov. AD. 632; for Eadwine had written to the Pope to express his wishes about the consecration to the vacant sees, ‘ea vero . . . sperastis,’ c, 17, but he was killed in October A.D. 633,
p. 136. ? quarto. . . die] November 10.
xa
132. . Historia. Ecclesiastica [Las 1.
munera prerogare, illud etiam clementer collata sus pietatis munificentia tribuit, quoties per fraternos affatus unianimam dilectionem quadam contemplatione alternis aspectibus reprz- sentat. Pro quibus majestati ejus gratias indesinenter ex- solvimus, eumque votis supplicibus exoramus, ut vestram dilec- tionem in predicatione Evangelii laborantem et fructificantem, sectantemque magistri et capitis sui sancti Gregorii regulam, per- peti stabilitate confirmet, et ad augmentum Ecclesise sue potiora. per vos suscitet incrementa ; ut fide et opere, in timore Dei et caritate, vestra adquisitio decessorumque vestrorum que per domini Gregorii exordia pullulat, convalescendo amplius exten- datur; ut ipsa vos dominici eloquii promissa in futuro respiciant, vosque vox ista ’ ad seternam festivitatem evocet: “ Venite ad me omnes qui laboratis et onerati estis, et ego reficiam vos.” Et iterum?: “Huge, serve bone et fidelis; quia super pauca fuisti fidelis, super multa te constituam : intra in gaudium Domini tui" Et nos equidem, fratres carissimi, hac vobis pro eterna caritate exhortationis verba premittentes, que rursus pro eccle- siarum vestrarum privilegiis congruere posse conspicimus, non desistimus impertire. Et tam juxta vestram petitionem, quam filiorum nostrorum regum vobis per presentem nostram pre- ceptionem vice beati Petri apostolorum principis auctoritatem tribuimus, ut quando unum ex vobis divina ad se jusserit gratia vocari, is qui superstes fuerit alterum in loco defuncti debeat. episcopum ordinare. Pro qua etiam re singula vestre dilectioni pallia pro eadem ordinatione celebranda direximus, ut per nostre preceptionis auctoritatem possitis Deo placitem ordinationem efficere; quia ut hec vobis concederemus, longa terrarum maris- que intervalla, que inter nos ac vos obsistunt, ad hzc nos con- descendere coégerunt, ut nulla possit ecclesiarum vestrarum jactura per cujuslibet occasionis obtentum quoquo modo pro- venire; sed potius commissi vobis populi devotionem plenius propagare. Deus te incolumem custodiat, dilectissime frater. Data die tertio iduum Junii, imperantibus dominis nostris Augustis, Heraclio anno vicesimo quarto, post consulatum
1 voz ésta] Matt. xi. 82. ? iterum] Ib. xxv, 23.
Cap. xix.] Gentis. Anglorum. 133
ejusdem anno vicesimo tertio; atque Constantino filio ipsius anno vicesimo tertio, et consulatus ejus anno tertio; sed et! Heraclio felicissimo Cesare item filio ejus anno tertio, indictione septima, id est, anno Dominice incarnationis sexcentesimo tri- cesimo quarto."
CAP. XIX.
Ut primo idem Honorius et post Johannes litterae genti Scottorum pro pascha simul et pro Pelagiana haresi miserit.
Misrr idem papa Honorius litteras etiam genti Scottorum, quos in observatione sancti paschm errare com- pererat, juxta quod supra docuimus: sollerter ex- hortans*, ne paucitatem suam in extremis terre finibus constitutam sapientiorem antiquis sive modernis que per orbem erant Christi ecclesiis estimarent; neve contra pas- chales computos, et decreta synodalium totius orbis pontificum, aliud pascha celebrarent.
Sed et Johannes? qui successori ejusdem Honorii Severino successit, cum adhue esset electus in pontificatum, pro eodem errore corrigendo litteras eis magna auctoritate aique erudi- tione plenas direxit; evidenter adstruens*, quia dominicum paschee diem a quinta decima luna usque ad vicesimam primam, quod in Nicena synodo probatum est, oportet inquiri. "Necnon
et pro Pelagiana heresi, quam
1 ged eb... Cesare] This must be Heracleonas, who was born A.D. 626, and was made Cesar A.D. 631, while his father and brother were Augusti In A.D. 639 he was as- sociated with them as Augustus. Gibbon, vi. 72.
? exhoríans) Usher, comparing with this passage thet on p. 143, supposes that the Church of South Ireland was persuaded by Honorius to change its practice with regard to Easter ; pp.934.939-
Johannes] Pope Severinus was -not confirmed till A.D. 640, and died ‘two months after. John was oon-
apud eos reviviscere didicerat,
secrated Deo. 25, A.D. 640: but he wrote this leer before his consecration, ‘dum adhuc esset electus. * adstruens] The Irish Church still kept to the cycle of eighty-four cars, which they had borrowed from me on their conversion; but Rome had since changed her own practice, see p. 194, note 4. How- ever, it was not with their cycle that Pope John now found fault, but with their practice of celebrating Easter on any day between the 14th and aoth day of the paschal month, instead of between the 15th and a1st.
134 Historia Ecclesiastica. [Lis. 11.
cavenda ac repellenda, in eadem illos epistola admonere curavit; cujus epistole principium hoc est: *Dilectissimis et sanctissimis Tomiano*, Columbano?, Cro- about the ™ano*, Dinnao*, et Baithano* episcopis ; Cromano *, timeof Ernianoque’, Laistrano', Scellano’, et Segeno'* Easter, ^ presbyteris; Sarano", csterisque doctoribus seu abbatibus Scottis, Hilarus archipresbyter, et servans locum sancte sedis apostolice, Johannes diaconus, et in Dei nomine electus: item Johannes primicerius ?^, et servans locum sancte sedis apostoliesee, et Johannes servus Dei, consiliarius ejusdem spostolicee sedis. Scripta que perlatores ad sancte memorise
1 Tomiano] Tomene mac Ronain, bishop of Armagh, died A.n. 661,
ig. Ann. ad a.
Columbano] Colman. ‘Three con-
temporaries of this name are given, but only one of them a bishop: Colman mac O'Telldubh, abbot of Clunirard, afterwards bishop of some unnamed Bee; died Feb. 8, Ap. 6534 Ann. 4 Mgr. ad &. 652, com with "Tg. ad a. 654, ? Cromano] 'Oroman beso,’ * the small,’ bishop of Antrim, who died Jan. 7, A.D. 643, is the only bishop of that name given, 4 Mgr. ad a. 642. Tig. ad a. 643.
* Dinnao) black, bishop of Connor, who died Jan. 6, 4.D. 699; or Bishop ‘Dimnsi,” who died A.D. 663. Tig. Ann. ad annos.
* Baithans) A. disciple and com.
umba, and bisho
ion of Fechbaitan in Arteach, co. Con- naught. Adomnan, Vita S. Colum- be (given in Canisius Antique Lectiones, vol. v. pt. 2), i. 2, 12, 13, 21; ii, 13; fii, Ta. ! © Cromano] Possibly the *S. Cronain [of the abbey of] Maighe Bile, who died Aug. 7, A. 659, 4 Mgr. ad a. 649. Tig. ad a. 653, or S. Cronan mac Silne. who died of pestilence A.D. 669; 4 Mgr. ad a. 664. 1 Erniano] Possibly the disciple whom St. Columba set over the monastery of Torach. 4 Mgr. ad a. 616 note.
8. ‘Dima dubh,’ ‘the ui
abbot of Lethglinn, who died A.D. 639, 4 Mgr. ad a. 638, Tig. ad a. 639. We must recollect that this letter, written in A.D. 640, was in anewer to one which had been sent by these bishops and abbots of the Irish Church some months before, to the Pope’s predecessor Severinus. Laisre was the successful advocate, at the synod of Lethglinn A.D. 630, for the innovation on the old practice about Easter, which was reoom- mended by the then pope. Usher,
of 659. 4 Mgr. ada. 658. Tig. ad a.
659. Seneno] ‘Seghine mac Fiachna,’ fifth abbot of Ine or Iona; addressed
f by Cummianus in his letter De
Controversia Paschali; died A.D. 652. Tig. ad a. Mentioned b: Adomnan as a witness to the trutl of what he relates, i. 2, ii. 4.
4 Sarano) ‘Saran O'Cridan,’ who died 4.p. 662, Tig. ad a. He is usually said to have been abbot of Othna Moire, but this dignity be- longed to ‘Celeaig mac Sarain, 4 59, Tig. ad a. 658.
ius) * superintendent ;"
literally, *he whose name stands first on the wax-coated tablets" Andrews.
Car. x1x.] Gentis. Anglorum. 135
Severinum papam adduxerunt, et eo de hac luce migrante, re- ciproca responsa ad ea que postulata fuerant, siluerunt. Quibus reseratis, ne diu tants questionis caligo indiscussa remaneret, reperimus quosdam provincie vestre contra orthodoxam fidem, novam ex veteri heresim renovare conantes, pascha nostrum in quo immolatus est Christus, nebulosa caligine refutantes, et quarta decima luna cum Hebreis! celebrare nitentes" Quo epistole principio manifeste declaratur, et nuperrime temporibus illis hanc apud eos heresim coortam, et non totam eorum gentem, sed quosdam in eis hac fuisse implicitos.
Exposita autem ratione paschalis observantim, ita de Pela- gianis in eadem epistola subdunt : ‘Et hoc quoque
. - . and the
cognovimus, quod virus Pelagians hereseos apud ^ Pelagian vos denuo reviviscit: quod omnino hortamur ut "9 a vestris mentibus hujusmodi venenatum superstitionis facinus auferetur. Nam qualiter ipsa quoque execranda heresis dam- nata est, latere vos non debet; quia non solum per istos ducentos annos abolita est, sed et quotidie a nobis perpetuo anathemate sepulta damnatur: et hortamur, ne quorum arma combusta sunt, apud vos eorum cineres suscitentur. Nam quis non execretur superbum eorum conamen et impium, dicentium posse sine peccato hominem existere ex propria voluntate, et non ex gratia Dei? Et primum quidem blasphemie stultiloquium est, dicere esse hominem sine peccato; quod omnino non potest nisi unus Mediator Dei et hominum homo Christus Jesus qui sine peccato est conceptus et partus. Nam ceteri homines cum peccato originali nascentes testimonium prevaricationis Ade, . etiam sine actuali peccato existentes, portare noscuntur; se- cundum prophetam dicentem : “Ecce enim in iniquitatibus con- ceptus sum et in peccatis concepit me mater mea.”’
cwm Hebrais) Usher p. 486, Jewish Passover and were shows that the Romans hel to» blaming the Celtic Church for ‘clad. more Jewish practice than did the ing this among the possible days on Goo Church; though they pur which Easter Day might fall, per avoided letting Easter Day — ? dicentem) Ps. li. 5 (1. 5 LXX). ‘on the fourteenth moon—the
136
CAP.
Historia. Ecclesiastica.
Xx.
Ut occiso ZEduino Paulinus Cantiam rediens, Hrofensia ecclesia proewulatum susceperit.
Ar vero ZEduini cum decem et septem ! annis genti Anglorum.
Esdwine Killed at
simul et Brittonum gloriosissime preesset, e quibus sex? etiam ipse, ut diximus, Christi regno militavit,
the tattle of rebellavit adversus eum Caedualla? rex Brettonum,
auxilium preebente illi Penda * viro strenuissimo de regio genere Merciorum, qui et ipse eo tempore,
gentis ejusdem regno annis viginti et duobus varia sorte prefuit : et conserto gravi prelio in campo qui vocatur Hathfelth 5, occisus. est ZEduini die* quarta iduum Octobris, anno Dominic incar- nationis sexcentesimo tricesimo tertio, cum esset annorum quad- raginta et octo: ejusque totus vel interemptus vel dispersus est exercitus. In quo etiam bello ante illum unus filius ejus Osfrid
juvenis bellicosus cecidit, alter
1 decem. et septem] That is, more than sixteen and a half: for the battle of the Idle, p. 120, was fought before April 12, A.D. 617.
? sex] Six years and six months to a day: his baptism took place April 12, A.D. 627; and he was slain at Hatfield, October 12, ^3 Gaga] King of Gwynedd,
of
also called Catguollaen, Catgublaun, Cathlon ; a name probably the same with Casgwallaun, which is Latinized into Cassibellaunus. Thus it was a genuine British name; but it appears also as the name of a king of the ‘West Saxons, the most thoroughly Kymricized of the Teutonic nations. Seo p. 244, note 2.
* Penda] Son of Pybba, or Wibba, eleventh in descent from W« . He was not seemingly of the direct royal line, though of the same family; he
Eadfrid necessitate cogente ad
kinsman, H. Hunt. p. 714, M. H. B. Suocesdon of the strongest in the family, often to the exclusion of the lineal heirs, seems to have been the Teutonic custom ; cf. Eginhard, Vit. K. M.c. 1. The Saxon Chronicle, followed by the other authorities, gives his accession in A.D. 626; 90 that Beda probably means here only that he reigned twenty-two years after this battle.
* Hathfelth] ‘Hethfelda,’ S. Chron. ‘Supposed to be Hatfield Chase, a few miles to the north-east of Doncaster. Add. to Camden, ili. 272. Nennius calls the feld where Eadwine fell Meicen ; Ann. Cambr., Meiceren or Meigen.
* die . . . Octobris] October 12. Florence places it on the sixth Ides (roth), and the Saxon Chronicle on the second Ides (14th) October. Eadwine is honoured as a martyr on.
the the 4th of December in the Martyro-
aj to have succeeded. father of Eadwinss first wife, his
logium Anglicanum, S.
Car. xx.] Gentis Anglorum. 137
Pendam regem transfugit, et ab eo postmodum regnante Osualdo contra fidem jurisjurandi peremptus est.
Quo tempore maxima est facta strages in ecclesia vel gente Nordanhymbrorum, maxime quod unus ex ducibus nd great @ quibus acta est paganus, alter quia barbarus erat masmerein pagano sevior. Siquidem Penda cum omni Mer- humberland. ciorum gente idolis deditus, et Christiani erat nominis ignarus: at vero Caedualla, quamvis nomen et professionem haberet Christiani, adeo tamen erat animo ac moribus barbarus, ut ne sexui quidem muliebri, vel innocus parvulorum parceret stati, quin universos atrocitate ferina morti per tormenta contraderet, multo tempore totas eorum provincias debacchando pervagatus, ac totum genus Anglorum Brittanie.finibus erasurum se esse deliberans. Sed nec religioni Christiane, que apud eos exorta erat, aliquid inpendebat honoris. Quippe cum usque hodie moris sit, Brettonum, fidem religionemque Anglorum pro nihilo habere, neque in aliquo eis magis communicare quam paganis. Adlatum est autem caput /Eduini regis Eburacum, et inlatum postea in ecclesiam beati apostoli Petri, quam ipse coepit, sed successor ejus Osualdus perfecit, ut supra docuimus, positum est in porticu sancti papse Gregorii, a cujus ipse discipulis verbum. vitse susceperat.
Turbatis itaque rebus Nordanhymbrorum hujus articulo cladis, cum nil alicubi presidii nisi in fuga esse videretur,
. linus Paulinus adsumpta secum regina Aldilberge quam ^ retiresto pridem adduxerat, rediit Cantiam navigio, atque ab ^ Honorio archiepiscopo et rege Eadbaldo multum honorifice sus- ceptus est. Venit! autem illuc duce Basso’, milite regis ZEduini fortissimo, habens secum Eanfledam filiam, et Vuscfrean filium /Eduini, necnon et Yfü filium Osfridi filii ejus, quos postea mater metu Eadbaldi et, Osualdi regum, misit.in Galliam nutriendos regi Daegberecto? qui erat amicus illius, ibique ambo
1 Venit] Athelberge built a mo- — * Daegberecto] Her second cousin. mastery a Lining, which was called Cariberht, the father of Berhte St. Mildred's. She is also called ZEthelberge's mother, was brother Eadburga, Monast. Angl.i.452. to Chilperic I, the grandfather of
? Basso) ‘Basu.’ Saxon for * pur- Dagoberht I, a. 628-638, sole king ple? Bosworth. of the Franks,
7 138 Historia Ecclesiastica Gentis Anglorum. in infantia defuncti, et juxta honorem vel regiis pueris, vel in- nocentibus Christi congruum, in ecclesia sepulti sunt. Attulit quoque secum vasa pretiosa Aeduini regis perplura, in quibus et crucem magnam auream, et calicem aureum consecratum ad ministerium altaris, que hactenus in ecclesia Cantis conservata monstrantur. Quo in tempore, Hrofensis ecclesia pastorem minime habebat, and serves 99 quod Romanus praesul illius ad Honorium papam. the bishopric a Justo archiepiscopo legatarius missus absorptus of Rechester, gerat fluctibus Italici maris: ac per hoo curam ius preefatus Paulinus invitatione Honorii antistitis et Eadbaldi regis suscepit ac tenuit, usquedum et ipse suo tempore ad emlestia regna cum gloriosi fructu laboris ascendit'. In qua ecclesia moriens pallium quoque, quod a Romano papa acce- perat, reliquit. Reliquerat autem in ecclesia sua Eburacensi Jacobum dia- leaving conum, virum utique ecclesiasticum ‘et sanctum, qui qiedous s multo exhine tempore in ecclesia manens, magnas tosüninister antiquo hosti preedas docendo et baptizando eripuit : ‘York. cujus nomine vicus? in quo maxime solebat habi- tare, juxta Cataractam, usqué hodie cognominatur. Qui quoniam cantandi in ecclesia erat peritissimus, recuperata postmodum pace in provincia, et crescente numero fidelium, etiam magister ecclesiastice, cantionis* juxta morem Romanorum seu Cantueri- orum multis ccpit existere: et ipse senex ac plenus dierum, juxta scripturas*, patrum viam secutus est.
i
1 aacendit] A.D. 644. Hook, p. 133. 3'oujus nomine vicus) Now Ake- burg. S. ‘This village has been found at Hauxwell and at Akeburgh, now a farm-house near Finghall ; but there is a tradition that à town as largo as Bedale once stood there. Tt is tolerably certain, however, that the firet syllable of neither name has any connection with Jacobus. Haux-
well is “ Havocswell" in Domesday,”
and Akeburgh is not mentioned in record. Murray's Yorkshire, p. 284.
? ecclesiastiow cantionis] Gregory the Great had revolutionized church- singing, and substituted what is still called the Gregorian plain-song, for the more florid music before in use. Augustinus had instituted this in the Kentish Church (‘Romanorum seu Cantuariorum’), and this it was which Jacobus now taught to the Northhumbrian Church. Of. Joh. Diacon. Vita. Greg. ii. 6, 7; and ee Du Cange on ‘Cantus Roma- Ju
s. * juxta scripturas) Job xlii, 17.
HISTORIA ECCLESIASTICA GENTIS ANGLORUM
LIBER TERTIUS.
CaP. I.
Ut primi successores Zduini regis et fidem suc gentis prodiderunt, et regnum porro Osualdus Christianiestmus rex utrumque restauravit. *
AT interfecto in pugna ZEduiuo, suscopit pro illo regnum
Deirorum, de qua provincia ille generis prosapiam et primordia regni habuerat, filius patrui ejus /Elfrici, — 4.. 633. vocabulo Osrie, qui ad prexicationem Paulini fidei cee by erat sacramentis imbutus. Porro Fegnum Berni- Ore in Deira, ciorum, nam in has duas provincias! gens Nordan- in Bernicia. hymbrorum antiquitus divisa erat, suscepit filius /Edilfridi qui de illa provincia generis et regni originem duxerat, nomine Fanfrid. Siquidem tempore toto quo regnavit /Eduini, filii? prefati regis /Edilfridi qui ante illum regnaverat, cum magna nobilium juventute apud Scottos sive Pictos® exulabant, ibique ad doctrinam Scottorum catechizati et baptismatis sunt gratia recreati. Qui ut mortuo rege inimico patriam sunt redire per- missi, accepit primus eorum, quem diximus, Eanfrid regnum Berniciorum. Qui uterque rex ut terreni regni infulas sortitus est, sacramenta regni ceelestis quibus initiatus erat, anathema-
3 in has durae. na provincias] * Deifyr (Doors rice), afterwards Latinized
into Deira, extending from the Humber to the Tyne, and Berneich (Beonra rice), afterwards Bernicia, from the Tyne to the Clyde.’ Lap- penberg, i. 117.
? flit] Seo p. 108, note 1. Eanfrith was the eldest of the seven sons of JEthelfrith; the rest were Oswald, Oswiu, Oslac, Oswudu, Oslaf, and Offs. 'S. Chron. ad a. 617.
* Bento rne Pito) i 7 the Cale- donian Scots.
140 Historia Ecclesiastica. [Lzs. m.
tizando prodidit, ac se priscis idolatriee sordidus polluendum per- dendumque restituit. Nec mora, utrumque rex Brettonum Ceadualla impia manu, 4,»,64, ed justa ultione peremit. Et primo quidem prox Both slain ima sestate Osricum, dum se in oppido municipio’ by Cendwallt, temerarie obsedisset, erumpens subito cum suis omnibus imparatum cum suo exercitu delevit. Dein cum anno 4.p.63s. integro provincias Nordanhymbrorum non ut rex victor possideret sed quasi tyrannus seviens disperderet, ac tragica cede dilaceraret, tandem Eanfridum inconsulte ad se cum duodecim lectis militibus, postulande pacis gratia venientem simili sorte damnavit?. Infaustus ille annus et omnibus bonis exosus usque hodie permanet, tam propter apostasiam regum Anglorum qua se fidei sacramentis exuerant, quam propter vesanam Brettonici regis tyrannidem. Unde cunctis placuit regum tempora computantibus, ut ablata de medio regum perfi- dorum memoria, idem annus sequentis regis, id est, Osualdi *, viri Deo dilecti regno adsignaretur: quo, post occisionem fratris Eanfridi, superveniente cum parvo exercitu, sed fide Christi munito, infandus Brettonum dux cum immensis illis who himself - 7 . iskilled by copiis quibus nihil resistere posse jactabat, inter- Onwald. emptus est*; in loco qui lingua Anglorum Deni- sesburna , id est Rivus Denisi vocatur.
? oppido municipio) Eburacum, called by Angles Eoforwio. This is called a ‘municipium’ by Aurelius Victor, M. H. B. p. Ixxl; an inscrip- tion lately found im the city itedf calls it à *coloni But the term * municipum " may have been loosely used by Beda.
? damnavit] ‘Battle between Cath- Jon and Anfraith, who was beheaded.’
32.
Orualdi] Second son of /Ethel-
fit and Ache, Fairs sister, Chron. ad a, 617;
called Oswald Lamm,
said to mean ‘ white
i i which lade.’ Nenn.
emp Tigernach con- founds this battle with the former
one where Eanfrith was captured and killed. ‘Osualt mac Etalfraith victor erat, et Cathlon Rex Britonum. cecidit Tig. ad a. 632.
* Dentseaburna] For this Camden suggests Dilston, a place to the south of the Tyne, and to the east of Hexham, iii. 493. The name, he says, is corrupted from Devilston ; and he reads Devilesburna here in- stead of Denisesburna. It seems indeed more likely that the real name should have been corrupted than that it should have been wholly lost; and, moreover, the stream which flows southwards into the Tyne above Hexham is now called Devila- water. Hofenfelth, the name of the field of battle, has been identified
Car. n.] Gentis. Anglorum. 141
CAP. II.
Ut de ligno crucis quod idem rez contra barbaros pugnaturus erezerat, inter innumera sanitatum miracula, quidam a dolentis brachit sit languore curatus.
OsrENDrTUR autem usque hodie et in magna veneratione habetur locus ille, ubi venturus ad hanc pugnam 4. 635. Osuald signum sancte crucis! erexit, ac flexis TM Plsceot genibus Dominum deprecatus est, ut in tanta rerum — iscaled necessitate suis cultoribus celesti succurreret auxilio. ^ Cross, Denique fertur quia facta citato opere cruce, ac fovea preparata in qua statui deberet, ipse fide fervens hanc arripuerit, ac fovese imposuerit, atque utraque manu erectam tenuerit, donec adgesto a militibus pulvere, terre figeretur. Et hoc facto, elata in altum voce cuncto exercitui proclamaverit: * Flectamus omnes genua, et Dominum omnipotentem vivum ac verum in commune deprecemur, ut nos ab hoste superbo ac feroce sua miseratione defendat: scit enim ipse quia justa pro salute gentis nostre bella suscepimus. Fecerunt omnes ut jusserat, sic incipiente diluculo in hostem progressi, juxta meritum sus fidei, victoria potiti sunt. In cujus loco orationis innumere virtutes sanita- tum noscuntur esse patrate, ad indicium videlicet ac memoriam fidei regis. Nam et usque hodie multi de ipso ligno sacro- sancte crucis astulas? excidere solent, quas cum in aquas miserint eisque languentes homines aut pecudes potaverint sive asperserint, mox sanitati restituuntur.
"Vocatur locus ille lingua Anglorum Hefenfelth, quod dici potest Latine Celestis Campus, quod certo utique preesagio or Hefenfelth.
with Halidon, Bingfüeld, or Cockley; M. H.B.p. 76, note.
perhaps it is safer to it as all um sancte crucis) See in the plain between Bt. rand Smilie Beds, App. No. xiii, an en- Dilston, to the right of Devilewater. graving of the seal of St. Cuthbert's "The Welih name of the batte convent of Durham, representing (Catecaul, Nenn.) is accounted for St. Oswald on the one side, and by reading it Cath-ye-gual, which cross on the other.
may be blun infe murum. * astulas) 'Bplintere?
142 Historia Ecclesiastica [Lae m.
futurorum antiquitus nomen accepit: significans nimirum quod ibidem celeste erigendum tropheeum, celestis inchoanda victoria, emlestia usque hodie forent miracula celebranda. Est autem locus juxta murum illum, ad aquilonem, quo Romani quondam ob arcendos barbarorum impetus, totam a mari ad mare pre- cinxere Brittaniam, ut supra? docuimus. In quo videlicet loco consuetudinem multo jam tempore fecerant fratres Hagustal- densis? ecclesie que non longe abest, advenientes omni anno pridie quam postea idem rex Osuald occisus est, vigilias pro salute anime ejus facere, plurimaque psalmorum laude cele- brata, victimam pro eo mane sacre oblationis offerre. Qui etiam erescente bona consuetudine, nuper ibidem ecclesia con- structa, sacratiorem et cunctis honorabiliorem locum omnibus fecere. Nec immerito, quia nullum?, ut comperimus, fidei Christiane signum, nulla ecclesia, nullum altare in tot& Ber- niciorum gente erectum est, priusquam hoc sacre crucis vexillum novus militis ductor, dictante fidei devotione, contra hostem immanissimum pugnaturus statueret.
Nec ab re est unum e pluribus que ad hanc crucem patrata sunt, virtutis miraculum enarrare. Quidam de fratribus Hagu- staldensis ecclesia nomine Bothelm, qui nune usque superest, ante paucos annos dum incautius forte noctu in glacie incederet, repente corruens brachium contrivit, ac gravissima fracture ipsius copit molestia fatigari; ita ut ne ad os quidem adducere ipsum brachium ullatenus dolore arcente valeret. Qui cum die quadam mane audiret unum de fratribus ad locum ejusdem sanctse crucis ascendere disposuisse, rogavit ut aliquam sibi partem de illo ligno venerabili rediens adferret, credere se dicens quia per hoc, donante Domino, salutem posset consequi. Fecit ille ut rogatus est, et reversus ad vesperam, sedentibus jam ad mensam fratribus, obtulit ei aliquid de veteri musco quo superficies ligni erat obsita. Qui cum sedens ad mensam non haberet ad manum ubi oblatum sibi munus reponeret, misit hoo
? supra] See p. 30. ? quia nullum] It would seem
? Haguetaldensis| Hagustaldes-ea, that Eadwine, though he converted Hagustaldesham, S. Chron, Extol” Lindosey and Kast-Anglia, lef desham, Sim, Durh. Now Hexham. Bernicia still in heathenism.
Car. nr] Gentis Anglorum. 143
in sinum sibi. Et dum iret cubitum, oblitus hoc alicubi depo- nere, permisit suo insinu permanere. At medio noctis tempore, cum evigilaret, sensit nescio quid frigidi suo lateri adjacere, admotaque manu requirere quid esset, ita sanum brachium manumque reperit, ac si nibil unquam tanti languoris habuisset.
CAP. III.
Ut idem rez postulana de gente Scottorum antistitem, acceperit Zdanum, eidemque in insula Lindisfarnensi sedem episcopatus donaverit,
Ipem ergo Osuald, mox ubi regnum suscepit, desiderans totam cui preesse ccpit gentem fidei Christiane gratia Oswald imbui, eujus experimenta permaxima in expug- *endeiohe nandis barbaris jam ceperat, misit ad majores natu «bishop, Scottorum, inter quos exulans ipse baptismatis sacramenta, cum his qui secum erant militibus, consecutus erat; petens ut sibi mitteretur antistes, cujus doctrina ac ministerio gens quam regebat, Anglorum, Dominice fidei et dona disceret, et susciperet sacramente, Neque aliquanto tardius quod petiit impetravit : accepit! namque pontificem Adanum summ: man- and receives suetudinis et pietatis ac moderaminis virum, haben- Aidan; temque zelum Dei, quamvis non plene secundum scientiam. Namque diem pasche? Dominicum more sue gentis, cujus sepius mentionem fecimus, a quarta decima luna usque ad vicesimam observare solebat. Hoc etenim ordine septentrio- nalis Scottorum provincia, et omnis natio Pictorum illo adhuc tempore pascha Dominicum celebrabat, sstimans se in hac observatione sancti ac laude digni patris Anatolii? scripta se- cutam. Quod an verum sit, peritus quisque facillime cognoscit. Porro gentes Scottorum, que in australibus * Hiberniz insule partibus morabantur, jamdudum ad admonitionem apostolice sedis antistitis, pascha canonico ritu observare didicerunt.
1 qoepit] aD. 635. Cf. p. 148, about A.D. 270, who wrote a treatise note 2. on the Paschal Canons, Stev. ? diem pascha] See p. 194, note 4. — * australibus] Beo p. 133, note 2. ? Amati] Bishop of Laodicem
144 Historia Ecclesiastica. (La. m.
Venienti igitur ad se episcopo, rex locum sedis episcopalis in towhom he imsula Lindisfarnensi’ ubi ipse petebat, tribuit. sasigna Lin- Qui videlicet? locus accedente ac recedente reumate an episcopal bis quotidie instar insule maris circumluitur undis,
seat. — bis renudato littore contiguus terre redditur; atque ejus admonitionibus humiliter ac libenter in omnibus auscultans, ecclesiam Christi in regno suo multum diligenter edificare ac dilatare curavit. Ubi pulcherrimo sepe spectaculo contigit, ut evangelizante antistite qui Anglorum linguam perfecte non noverat, ipse rex suis ducibus ac ministris interpres verbi exis- teret celestis: quia nimirum tam longo exilii sui tempore linguam Scottorum jam plene didicerat. Exin copere plures per dies de Scottorum regione venire Britteniam atque illis Anglorum provinciis quibus regnavit rex Osuald, magna devo- tione verbum fidei predicare, et credentibus gratiam baptismi, quicumque sacerdotali erant gradu prediti, ministrare. Con- struebantur ergo ecclesim? per loca‘, confluebant ad audiendum. verbum populi gaudentes, donabantur munere regio possessiones, et territoria ad instituenda monasteria, imbuebantur precep- toribus Scottis parvuli Anglorum, una cum majoribus studiis et observatione discipline regularis.
Nam monachi erant maxime qui ad predicandum venerant.
2 Lindisfarnensi] Called Medcaut, Metonud, by the British ; Lindisfar- nea, Halig-ealand, by the Angles. ‘All the islands off the Northhumber- land coast are called Farn Islands ; and this is at the mouth of the river Lindis. For a list of the bishops, seo Florence, App. p. 626, M. H. B.
3. Qui videlice . . . redditur] * Lin- disfarnensis insula magna est per ambitum, verbi gratia octo vel am-
lius miliariis se extendens. ... Lin- lis dicitur flumen, quod excurrit in
mare duorum pedum latitudinem son's
habens, quando ledon fuerit, id ost minor eestus, et videri potest : quando vero malina fuerit, id est major stus, tunc nequit Lindis videri" Simeon of Durham, p. 668. ‘Bis quotidie accedente stu Oceani, quam.
rhouma vocant Greci, fit insula; bis, renudatis (abeunte rheumate) littori- bus, contigua terne redditur? Vit. 8, Cudbercti, c. 17.
? Conatruebantur ergo ecclesia’ Mostly of wood, see p. 192, thot at York and Canterbury there were stone churches. But the North Irish were in the habit of building their churches of stone. H. See Churches, their Structure, Arrange- ment, and Decoration, by Rev. G. A. Poole, pp. 20, 2t, quoted, in Stoven-
s Translation of Beda, in the series of English Church Histori- ans.
“per loca] Kemble thinks that the missionaries turned into parish churches the temples, one of which every monk possessed ; il. 424.
Gentis. Anglorum. Monachus ipse episcopus /Edan, utpote de insula que vocatur Hii!, destinatus: cujus monasterium in cunotis pene who came septentrionalium Scottorum, et omnium Pictorum from the monasteriis non parvo tempore arcem tenebat, Mand of Hii regendisque eorum populis preerat : quse videlicet insula ad jus quidem Brittanie pertinet, non magno ab ea freto discreta, sed donatione Pictorum, qui illas Brittanim plagas incolunt, jam- dudum monachis Scottorum tradita, eo quod illis predicantibua fidem Christi perceperint.
Cap. 1v] 146
CAP. IV. Quando gens Pictorum fidem Christi perceperit.
SrquipeM anno incarnationis Dominice quingentesimo sexa- gesimo quinto, quo tempore gubernaculum Romani imperii post Justinianum Justinus minor accepit*, venit de Hibernia pres- byter et abbas habitu et vita monachi insignis, nomine Co- lumba? Brittaniam, predicaturus verbum Dei provinciis sep- tentrionalium Pictorum, hoc est, eis que arduis mpi, aique horrentibus montium jugis‘, ab australibus had been eorum sunt regionibus sequestrate. Namque ipsi mE australes Picti, qui intra eosdem montes habent sedes, multo ante tempore? ut perhibent, relicto errore idolatrie, fidem veri- tatis acceperant, predicante eis verbum Nynia epi- by Ninian of scopo reverentissimo et sanctissimo viro, de natione — Whithern Brettonum, qui erat Bomse regulariter fidem et "9 40-7)
? insula quae vocatur Hii] Ine, in Celtic; now called Iona, by a mistake for Iova.
2 Justinus minor accepit] Nov. 15, A.D. 565. Gibbon.
? Columba) For notices of Co- lumba, see Mabillon, Ann. Benedd.
vili. I—xi. 17; Adomnan’s
of Columba, given in Canisius
‘Antique Lectiones, vol. v. pt. a;
Burton's History of Scotland, i. 261-272.
* montium jugis] The Gi 5 multo ante tempore] The dato ot
St. Ninian is abont the beginning of the fifth century. The Irish chro- niclers say he flourished in A.D. 410, and Usher dates his arrival in Gallo- way A.D. 412. Fordun says he died in the reign of the younger Theo- dosius, A.D. 408-450; and s life by Ailred of Rievaulz, circ. A.D. 1160, fixes his death to A.D. 432. The objection taken to these dates by O'Conor, ii. 86, 87, thet after AD. 369 Galloway would have been part of the Roman province of Valentis, and therefore that Ninian could have
Historia. Ecclesiastica [Lzs. n. mysteria veritatis edoctus; cujus sedem episcopalem sancti Martini episcopi nomine et ecclesia insignem, ubi ipse etiam eorpore una cum pluribus sanctis requiescit, jam nuno Anglorum gens obtinet. Qui locus, ad provinciam Berniciorum pertinens, vulgo vocatur Ad Candidam Casam!, eo quod ibi ecclesiam de lapide, insolito Brettonibus more fecerit.
"Venit autem Brittaniam Columba, regnante Pictis Bridio® and Columba, filio Meilochon, rege potentissimo, nono anno regni who ejus, gentemque illam verbo et exemplo ad fidem.
wasgiven Christi convertit: unde et prefatam insulam? ab eran eis in possessionem monasterii faciendi accepit. monastery, Neque enim magna est, sed quasi familiarum quin-
que, juxta estimationem Anglorum; quam successores ejus usque hodie tenent, ubi et ipse sepultus est‘, cum esset, annorum sep- tuaginta septem, post annos circiter triginta et duos ex quo ipse Brittaniam predicaturus adiit. Fecerat autem, priusquam Brittaniam veniret, monasterium nobile in Hibernia, quod a
146
found no Picts then there, is fotile; for losius, in constituting it & province, surely cannot have driven Out all the inhabitants; and the Picta of Galloway continued to be an anomalous race till their disap- pearance from history, An Irish MS. Life of Ninian says that, vexed by the importunity of his relations, he left Galloway, and, returning te Ireland, founded ‘monastery at Cluan-Consire, and theredied. Usher, PP; 351, 506.
1 Ad Candidam Casam] Hwiterne, S. Chron. Now Whitehorn, at the south-eastern point of Wigtonshire. The episcopate was transferred hence
and asia by O'Conor to have begun to reign in A.D. 557, fi. 146, note, which would be inconsistent with the ‘nono’ here.
? prefatam insulam] Tons. Ti- gernach, however, relates that, in A>. g74 Tons wae “gen d to Columba
y mac Comgaill, king of
[the Scots of] Dalriada; and with greater geben for Beda himself places the
Roch
Benedi, the Middle Ages, pp. xiii 98-103. * sepultus. est] to Ti- he did in the tight of Whit-Sunday, June 9, A.D. $ being then seventy-six years o "TP. duos] On. the triginta. et duos, le date of his death depends the date of his migration from Ireland. Ti- gros, lon cit, mys that his death ppened in the thirty-fifth year
after his migration, which would thus be in the year before Tune 9, A.D. 562. But he dates it
at the year A.D. 5633 and Adomnan says that it took place two years after the battle of Culdrevan, whi according to Tigernach, was fought A.D. 561. But Beda dates it (715- 150) = A.D. 565; seo next Page, note 4. His birthday is kept on the 5th of June.
Car. 1v.] Gentis. Anglorum. 147
copia roborum Dearmach' lingua Scottorum, hoe est, Campus roborum, cognominatur. Ex quo utroque monasterio plurima exinde monasteria per discipulos ejus et in Brittania et in Hiber- nia propagata sunt: in quibus omnibus idem monasterium insu- lanum, in quo ipse requiescit corpore, principatum teneret.
Habere autem solet ipsa insula rectorem semper abbatem pres- byterum, cujus juri et omnis provincia, et ipsi FRE etiam episcopi, ordine inusitato, debeant essesubjecti?, came very juxta exemplum primi doctoris illius, qui non epi- mous, and scopus, sed presbyter? extitit et monachus: de cujus the rule of vita et verbis nonnulla a discipulis ejus feruntur scripta haberi, Verum qualiscumque fuerit ipse, nos hoc de illo certum tenemus, quia reliquit successores magna continentia ac divino amore regularique institutione insignes: in temporequidem summe festivitatis dubios circulos sequentes, utpote quibus longe ultra orbem positis nemo synodalia paschalis observantise decreta porrexerat; tantum ea que in propheticis, evangelicis et apostolicis literis discere poterant pietatis et castitatis opera diligenter observantes. Permansit autem hujusmodi observantia paschalis apud eos tempore non pauco, hoc est,usque — 4.75. ad annum Dominicm incarnationis septingentesimum decimum quintum, per * annos centum quinquaginta.
At tunc veniente ad eos reverentissimo et sanctissimo patre et sacerdote Ecgbercto, de natione Anglorum, qui in 4p, 716, Hibernia diutius exulaverat pro Christo, eratque in which. et doctissimus in Scripturis et longe vite perfec- pogbernt oon- tione eximius, correcti sunt per eum et ad verum verted the
1 3 Dearmact] See Adomnan, i. 3. bishops ‘durst not ordain him, for
in King’s County. fear of provoking the king to turn oso adt) a his wrath upon themselves. But sory y told by eomm, 1 i te the besides, it seems that he chose abbot gave bishops the precedence rather to be an abbot than a bishop, in ing ecclesiastical ceremo- having from his youth devoted him- nies. Lloyd, p. 117, compares self to a monastic life,’ Abbots were constitution to that of our universi- sometimes styled ‘principes’ in the ties. Usher, p. 367, states, on the early Irish Church. Mabill. De Re authority of the Uler Annals, that Di 66, quoted by Stev. there was a resident bishop as well quinquaginta] The Inst as an abbot in Iona. ld system was A.D. 715;
3 presbyter] Lloyd, p. 115, quema 00 ¥. 22, with note.
that when he went to Iona, the Irish
L2
148 Historia. Ecclesiastica [Lrs. n.
canonicumque pascha diem translati; quem temen et antea non monks tothe semper in luna quarta decima cum Judgis, ut ren te’ quidam! rebantur, sed in die quidem Dominica, Faser. alia tamen quam decebat hebdomada celebrabant. Sciebant enim, ut Christiani, resurrectionem Dominicam quse prima sabbati facta est prima sabbati semper esse celebrandam : sed ut barbari et rustici, quando eadem prima sabbati que nunc Dominica dies cognominatur veniret minime didicerant. Verum quia gratia caritatis fervere non omiserunt, et hujus quoque rei notitiam ad perfectum percipere meruerunt, juxta promissum apostoli dicentis: ‘Et si quid aliter sapitis, et hoc quoque vobis Deus revelabit.’ De quo plenius in sequentibus suo loco dioen- dum eat.
CAP. V. De vita. Bdani episcopi.
AB hao ergo insula, ab horum collegio monachorum, ad pro- Lifeot Vinciam Anglorum instituendam in Christo, missus? Bishop Aidan. ost, dan, accepto gradu episcopatus. Quo tem- pore? eidem monasterio Segeni abbas et presbyter preefuit. Unde inter alia vivendi documenta, saluberrimum abstinentise vel continenti clericis exemplum reliquit: cujus doctrinam id maxime commendabat omnibus, quod non aliter quam vivebat cum suis, ipse docebat. Nihil enim hujus mundi querere, nil amare curabat. Cuncta que sibi a regibus vel divitibus seculi donabantur, mox pauperibus qui occurrerent erogare gaudebat. Discurrere per cuncta et urbana et rustica loca, non equorum dorso, sed pedum incessu vectus, nisi si major forte necessitas compulisset, solebat: quatenus ubicumque aliquos vel divites vel pauperes incedens aspexisset, confestim ad hos divertens, vel ad 1 quidam] Among others, ap- Northhumbria by the Scots, it follows parently Johannes, the pope elect, in that Aidan must have been conse- the letters which he wrote to the orated bishop of Lindisfarne in A.D. Trish Church; see p. 134. 634 or A.D. 635^. Stev. 2 missus] ‘Since it appears by iii. — * Quo tempore] For Seghine, see 26 that A.D. 664 was the thirtieth p. 134, note 10. He was abbot of year of the episcopal government of Tons trom 4.5. 623 to AD. 652.
Car. v.] Gentis. Anglorum. 149
fidei suscipiende sacramentum si infideles essent, invitaret; vel si fideles, in ipsa eos fide confortaret, atque ad eleemosynas operumque bonorum executionem, et verbis excitaret et factis.
In tantum autem vita illius a nostri temporis segnitia dis- tabat, ut omnes qui cum eo incedebant, sive adtonsi, seu laici, meditari! deberent; id est, aut legendis Scripturis, aut psalmis discendis operam dare. Hoc erat quotidianum opus illius, et omnium qui cum eo erant, ubicumque locorum devenissent, Et si forte evenisset, quod tamen raro evenit, ut ad regis convivium vocaretur, intrabat cum uno clerico, aut duobus ; et ubi paululum. reficiebatur, adceleravit ocius ad legendum cum suis, sive ad orandum egredi. Cujus exemplis informati tempore illo religiosi quique viri ac feminse, consuetudinem fecerunt per totum annum, excepta remissione quinquagesimse paschalis, quarta et sexta sabbati jejunium ad nonam usque horam protelare*. Nunquam divitibus honoris sive timoris gratia, si qua deliquissent, retice- bat; sed aspera illos invectione corrigebat. Nullam potentibus sseculi pecuniam, excepta solummodo esca si quos hospitio sus- cepisset, umquam dare solebat, sed ea potius que sibi a divitibus donaria pecuniarum largiebantur, vel in usus pauperum, ut dixi- mus, dispergebat, vel ad redemptionem eorum qui injuste fuerant. venditi, dispensabat. Denique multos quos pretio dato rede- merat, redemptos postmodum suos discipulos fecit, atque ad sacerdotalem usque gradum erudiendo atque instituendo provexit.
Ferunt autem quia cum de provincia Scottorum rex Osuald postulasset antistitem, qui sibi sueeque genti verbum fidei mini- straret, missus fuerit primo alius? austerioris animi vir, qui cum
^aliquandiu genti Anglorum predicans nibil proficeret, nec libenter a populo audiretur, redierit patriam, atque in conventu seniorum retulerit, quia nil prodesse docendo genti ad quam missus erat, potuisset, eo quod essent homines indomabiles, et
3 mela] ‘To study? Stev.Eng. vel de sliquibos, divine letionis Oh. Historians, note, p. 395, quotes rie y the Rule of St. Isidore, c. 6: ‘Post rar) "R proiract? vespertinum autem, congregatis pa- ius} Called by Hector tribus, oportet vel aliquid meditari, Boobie Tus Coah, Dk
150 ^o Historia Ecclesiastica. [Lrs. nr.
dure ac barbare mentis. At illi ut perhibent, tractatum. magnum in concilio quid esset agendum, habere ceperunt; desiderantes quidem genti quam petebantur, saluti esse, sed de non recepto quem miserant predicatore dolentes. Tune ait dan, nam et ipse concilio intererat, ad eum de quo agebatur sacerdotem : * Videtur mihi, frater, quia durior justo indoctis auditoribus fuisti, et non eis juxta apostolicam disciplinam primo lac doctrine mollioris porrexisti, donec paulatim enutriti verbo Dei, ad capienda perfectior et ad facienda sublimiora Dei pre- cepta sufficerent. Quo audito, omnium qui consedebant ad ipsum ora et oculi conversi, diligenter quid diceret discutiebant, et ipsum esse dignum episcopatu, ipsum ad erudiendos incredulos et indoctos mitti debere decernunt, qui gratia discretionis, quse virtutum mater est, ante omnia probatur imbutus; sicque illum ordinantes, ad predicandum miserunt. Qui ubi tempus accepit, sicut prius moderamine discretionis, ita postmodum et ceteris virtutibus ornatus apparuit.
CAP. VI. De religione ac pietate miranda Osualdi regis.
Hujus igitur antistitis doctrina rex Osuald cum ea cui pre- Charscterot erat gente Anglorum institutus, non &olum incognita ANadMME progenitoribus suis regna coelorum sperare didicit ; bri — sed et regna terrarum plusquam illi majorum suorum, ab eodem uno Domino qui fecit cselum et terram, con- secutus est. Denique omnes nationes et provincias Brittaniz,
que in quatuor linguas, id est, Brettonum , Pictorum, Scottorum ,
et Anglorum divise sunt, in ditione accepit.
Quo regni culmine sublimatus, nihilominus, quod mirum dictu est, pauperibus et peregrinis semper humilis, benignus et largus fuit. Denique fertur quia tempore quodam cum die sancto pasche cum prefato episcopo consedisset ad prandium, positusque esset in mensa coram eo discus argenteus regalibus
? Brettonum] The Britons had supremacy after the death of Cad- ceased their struggle with Angle walla, in A.D. 635.
Cap. vit] Gentis. Anglorum. H 151
epulis refertus, et jamjamque essent manus ad panem bene- dicendum missuri, intrasse subito ministrum ipsius cui suscipien- dorum inopum erat cura delegata, et indicasse regi quia multi- tudo pauperum undecumque adveniens maxima per plateas sederet, postulans aliquid eleemosyng a rege: qui mox dapes sibimet adpositas deferri pauperibus, sed et discum confringi, atque eisdem minutatim dividi precepit. Quo viso pontifex qui adsidebat delectatus tali facto pietatis, adprehendit dextram ejus, et ait: ‘Nunquam inveterascat hzc manus.’ Quod et ita juxta votum benedictionis ejus provenit. Nam cum interfecto illo in pugna, manus cum brachio a cetero essent corpore resects, con- tigit ut hactenus incorrupte perdurent. Denique in urbe regia !, que a regina quondam vocabulo Bebba cognominatur, loculo incluse argenteo in ecclesia sancti Petri servantur, ac digno a cunctis honore venerantur.
Hujus industria regis, Derorum et Berniciorum provincim, que eatenus ab invicem discordabant, in unam sunt pacem, et velut unum compaginate in populum. rat autem nepos JEduini regis ex sorore Acha, dignumque fuit, ut tantus pre- cessor talem haberet de sua consanguinitate et religionis heredem et regni. ^
CAP. VII.
Ut provincia Ocoidentalium Sazonum verbum Dei, pradicante Birino, susceperit ; et de suocessoribus ejua A gilbercto et Leutherio.
Eo tempore gens Occidentalium Saxonum qui antiquitus Gevissm vocabantur, regnante Cynigilso* fidem ^ Bishop Christi suscepit, predicante illis verbum Birino "jr do episcopo, qui cum consilio papse Honorii venerat West Sexons
Brittaniam; promittens quidem se illo presente in ace)
1 urbe regia] Now Bamborough; ^ ? regnante Cynigileo] The son of in Old oci Betbankorb, socalled Ceolrio, and Cole of Ceolwulf, after Bebbm, the wife of Aithelfrith, who were said io bo the great- M.H.B.p.76, but built by his grand- grandsons of Cerdic, He reigned father Ida in A.D. 547, and at first sur- A.D. 611 to A.D. 643. rounded only by à Chron.
152 Historia Ecclesiastica. [Lis m.
intimis ultra Anglorum partibus quo nullus doctor praecessisset, sancte fidei semina esse sparsurum. Unde et jussu ejusdem pontificis, per Asterium Genuensem episcopum! in episcopatus consecratus est gradum. Sed Brittaniam perveniens, ac primum Gevissorum gentem ingrediens, cum omnes ibidem paganis- simos inveniret, utilius esse ratus est ibi potius verbum pre- dicare, quam ultra progrediens, eos quibus predicare deberet, inquirere.
Itaque evangelizante illo in prefata provincia, cum rex ipse? ‘and baptizes catechizatus, fonte baptismi cum sua gente ablue- Xing l^ retur, contigit tunc temporis sanctissimum ac vic- 8. Chron}. toriosissimum regem Nordanhymbrorum Osualdum
adfuisse, eumque de lavacro exeuntem suscepisse, ac pulcherrimo prorsus et Deo digno consortio, cujus erat filiam accepturus in conjugem, ipsum prius secunda generatione Deo dicatum sibi accepit in filium. Donaverunt autem ambo reges eidem epi-
‘He becomes BCOpO civitatem que vocatur Dorcic*, ad faciendum fret bishop inibi sedem episcopalem; ubi factis dedicatisque
chester, ecclesiis, multisque ad Dominum pio ejus labore
populis advocatis, migravit ad Dominum, sepultusque est in eadem civitate, et post annos multos, Haedde episcopatum agente, translatus inde in Ventam * civitatem, atque in ecclesia beatorum. apostolorum Petri et Pauli positus est.
Defuncto autem et rege, successit* in regnum filius ejus Coin-
1 Asterium Genuensem episcopum) — * Ventam] Venta Belgarum, to
Asterius was bishop of Milan, but resided at Genoa, where he died A.D. 640. There is no record of any bishop of Genoa between A.D. 452 and A.D. 680. Stev.
? rez épse] A.D. 635. S. Chron.
? Dorcic) Dorchester in Oxford- shire, at the confluence of the Thame and Isis, It wae at Dorcio that Cynegils was baptized, S. Chron.; and this accident seems to have fixed the seat of tho firat bishop. of the West Saxons. It was after- wards won from the West Saxons by Merci, and reconstituted as a See of that province.
distinguish it from Venta Icenorum, Caistor near Norwich, and Venta Silurum, Caergwent; called by the Britons Caer Gwent, and the Saxons Wintanceaster, now — Winchester. This is the first certain notice of it in history; for the notice ‘that the procurator cynegii in Britanniis,’ about AD. 400, had his establish- ment at Venta may apply to either of the three cities, M. H.B. p. xxiii. The minster, or ‘old church,’ was “hallowed in the name of St. Peter” by Cenwalh, in an. 648. S.
5 succeasit] A.D. 643. S. Chron,
Car. vu] Gentis Anglorum, 153
ualch, qui et fidem ac sacramenta regni celestis suscipere renuit, et non multo post etiam regni terrestris potentiam perdidit. Repudiata enim sorore Pendan regis Merciorum quam duxerat, aliam accepit uxorem : ideoque bello petitus, ac regno privatus? ab illo, secessit ad regem Orientalium Anglorum, cui nomen erat Anna?: apud quem triennio exulans fidem cognovit? ac sus- cepit veritatis. Nam et ipse apud quem exulabat rex erat vir bonus, et bona ac sancta sobole felix, ut in sequentibus do- cebimus.
Cum vero restitutus * esset in regnum Coinualch, venit in pro- vinciam de Hibernia pontifex quidam, nomine Agilberctus®, natione quidem Gallus, sed tunc legendarum gratia Scripturarum in Hibernis non parvo tempore de- moratus, conjunxitque se regi, sponte ministerium predicandi adsumens: cujus eruditionem atque in- dustriam videns rex, rogavit eum, accepta ibi sede episcopali, suse genti manere pontificem. Qui precibus ejus adnuens, multis annis eidem genti sacerdotali jure prefuit. Tandem rex, qui Saxonum. tantum linguam noverat, pertesus barbare loquele, subintro- duxit in provinciam alium sus lingue» episcopum vocabulo Vini *, et ipsum in Gallia ordinatum ; dividensque in duas ^ andhe parochias provinciam, huic in civitate Venta, qum (Uie a gente Saxonum Vintancestir appellatur, sedem epi- 8. Chron], scopalem tribuit: unde offensus graviter Agilberctus, quod hoc ipso inconsulto ageret rex, rediit" Galliam, et accepto episcopatu
* regno privatus] 4, D. 645. S.
Chron. 1 ? Anna] Ho was fatherin-law of
Earoonberht, king of Kent, c. 8, and
died A.D. 654. Ib. See p. 174.
cs Fim Conovit] Baptized an, 46. Ib.
' vewitutu] Boda has said just above that he was an exile for three years; and, as wo find that in A.D. 648 Cenwalh gave to Cuthred his kinsman 3000 hides of land by Ash- down, S. Chron, it is likely that Cuthred pod hg restoration.
5 Agilberctus] ZEgelbyrht of Gal- walum, S. Chron. He was made
bishop of the West Saxons on Birinus" death in 4.p. 650. S, Chron.
* Vini] Wine is made first bishop of Winchester and third of London by Florence.
7 rediit] A.D. 660, 8, Chron, ‘This is apparently incorrect, as he was present at the synod of Whitby in A.D. 664. The truth seems to be, that Agilberht left his residence with Coinwalch in A.D. 660, and remained in Northumberland until A.D. 664, in which year, after the synod of Whitby, he returned into France.’ Stev.
154 Historia. Ecclesiastica. (Le. m.
Parisiace civitatis, ibidem senex ac plenus dierum obiit, Non whois multis? autem annis post abscessum ejus a Brit- out Ring tania transactis, pulsus est Vini ab eodem rege de Cenwalh, episcopatu: qui secedens ad regem Merciorum, vocabulo Vulfheri, emit pretio ab eodem sedem Lundonis civi- tatis, ejusque episcopus usque'ad vite sue terminum mansit. Sicque provincia Occidentalium Saxonum tempore non pauco absque presule fuit.
Quo etiam tempore rex prefatus ipsius gentis, gravissimis regni sui damnis sepissime ab hostibus adflictus, tandem ad memoriam reduxit, quod eum pridem perfidia regno pepulerit, fides agnita Obristi in regnum revocaverit: intellexitque quod etiam tuno destituta pontifice provincia, recte pariter divino fuerit destituta presidio. Misit ergo legatarios in Galliam ad Agilberctum, summisss illum satisfactione deprecans ad episco- patum sus gentis redire. At ille se excusans, et eo venire non posse contestans quia episcopatu propris civitatis ac parochig teneretur adstrictus; ne tamen obnixe petenti nil ferret auxilii,
and Bishop ™isit pro se illo presbyterum Leutherium *, nepotem
Hiohere suum, qui ei, si vellet, ordinaretur episcopus ; dicens
substituted. , . " ta
[AD. 67, Quod ipse eum dignum esse episcopatu judicaret.
Obr Quo honorifice a populo et a rege suscepto, roga- verunt Theodorum, tunc archiepiscopum Doruvernensis ecclesise, ipsum sibi antistitem consecrari: qui consecratus in ipsa civitate, multis annis episcopatum Gevissorum, ex synodica sanctione, solus sedulo moderamine gessit.
1 Non multis] Three, S. Chron. * multis] Six. Heedde succeeded 3 Leutherium) Hlothhere, Ib. him in A.D. 676, Ib.
Cap. v] 155
Gentis. Anglorum.
CAP. VIII.
Ut Rez Cantuariorum Earconberct idola destrui praceperit ; et de filia us Ercongota, ei propinqua Bdilberge, sacratis Deo virginibus.
Axxo! Dominice incarnationis sexcentesimo quadragesimo, Eadbald rex Cantuariorum transiens ex hac vita, [15.6491 Earconbereto filio regni gubernacula reliquit; quae Pereonberht ille suscepta viginti quatuor annis et aliquot men- ^ Kent; _ sibus nobilissime tenuit. Hic primus regum Anglorum in toto regno suo idola relinqui ac destrui, simul et jejunium quadraginta dierum observari principali auctoritate precepit. Quee ne facile quopiam posset contemni, in transgressores dignas et competentes punitiones proposuit, Cujus filia Earcongote?, ut
whose. condigna parenti soboles, magnarum fuit virgo vir- _dsughter tutum, serviens Domino in monasterio quod in ^ becomes
regione Francorum constructum est ab abbatissa "bbessof Brie nobilissima, vocabulo Fara’, in loco qui dicitur In Brige*. Nam eo tempore necdum multis in regione Anglorum monasteriis constructis, multi de Brittania monachiee conversationis gratia, Francorum vel Galliarum monasteria adire solebant; sed et filias suas eisdem erudiendas, ac sponso celesti copulandas mitte- bant; maxime in Brige et in Cale’, et in Andilegum * mona- sterio: inter quas erat Saethryd, filia uxoris Anne regis Orien- talium Anglorum, cujus supra meminimus, et filia. naturalis" ejusdem regis /Edilberg :° que utraque cum esset peregrina, pre
2 Anno] Jan. 22, A.D. 640. Thorn,
P- 1769.
2 Earcongota] Excengote, 8. V. See facts collected about her in Surius vi. 574. Mabill Ann. Benedd. xiii. 6, xiv. 38.
* Fara] Or Burgundofare. See Mabill. Ann. Benedd. x. 49-xiv. 325, Print a ie cf het by dont, 8 438, prints a life of her by Jonas, a monk of Bobbio. 7
* In Brige) Sylva Brigensis, now Brie. Here Fare built a monastery called Eboriacum or Faremonaste- rium (Faremoustier), Gall. Christ, vii
1700; Mabill. Ann, Benedd. xi. 10.
* Cale] Chelles, four miles from Paris; & m founded by Clo- tilde, wife of Clovis I, and restored and enlarged by Bathilde, write of Clo- vis IT, Gall. Christ. Ann. Benedd. iv. 53, xi uus
*'Andiüogum) Andeley sts-Seine, an extinct nunnery, near Rouen, founded by Clotilde, wife of Clovis I. Gall. Christ, xi. 131.
T naturalis] In opposition to an adopted child; here, no doubt, Anna's own, se opposed to his wits
156 Historia Ecclesiastica. [Lrs. m.
merito virtutum, ejusdem monasterii Brigensis est abbatissa con- stituta. — Cujus regis filia major Sexburg, uxor Earconbercti regis Cantuariorum, habuit filiam Earcongotam, de qua sumus dicturi. Hujus autem virginis Deo dicate, multa quidem ab incolis Her death. loci illius solent opera virtutum et signa miracu- lorum usque hodie narrari. Verum nos de transitu tantum. illius quo celestia regna petiit, aliquid breviter dicere sufficiat. Inminente ergo die sue vocationis, ccpit circuire in monasterio casulas infirmarum Christi famularum, earumque vel maxime, que vel state provecte, vel probitate erant morum insigniores : quarum se omniym precibus humiliter commendans, obitum proxime suum, quem revelatione didicerat, non celavit esse futurum: quam videlicet revelationem hujusmodi esse perhi- bebat: vidisse se albatorum catervam hominum idem monas- terium intrare; hosque a se interrogatos quid quererent, aut quid ibi vellent, respondisse quod ob hoc illo fuerint destinati, ut aureum illud numisma quod eo de Cantia venerat, secum adsumerent. Ipsa autem nocte, in cujus ultima parte, id est, incipiente aurora, presentis mundi tenebras transiens, supernam migravit ad lucem ; multi? de fratribus ejusdem monasterii, qui alis erant in sedibus, jam manifeste se concentus angelorum psallentium audisse referebant, sed et sonitum quasi plurirnse multitudinis monasterium ingredientis: unde mox egressi dig- noscere quid esset, viderunt lucem celitus emissam fuisse per- maximam, quee sanctam illam animam carnis vinculis absolutam, ad eterna patrie celestis gaudia ducebat. Addunt et alia, quse ipsa nocte in monasterio eodem divinitus fuerint ostensa miracula : sed hec nos ad alia tendentes suis narrare permittimus. Sepul- tum est autem corpus venerabile virginis e& sponse Christi, in ecclesia beati protomartyris Stephani: placuitque post diem tertium, ut lapis quo monumentum tegebatur, amoveretur, et altius ipso in loco reponeretur: quod dum fieret, tante fragrantia. suavitatis ab imis ebullivit, ut cunctis qui adstabant fratribus ac sororibus, quasi opobalsami cellaria esse viderentur aperta. !omulti...cdibus) Bythearrange- — * opobalsami] éroBéAcapov, Dioac.
ments of a double monastery. Of. The juice of the balsam-tree. Lingard, Ang. Sax. Church, i. 214.
Cap. 1x.] Gentis. Anglorum. 157
Sed et matertera ejus, de qua diximus, /dilberg !, et ipsa Deo dilectam perpetus virginitatis gloriam in magna corporis continentia conservavit: quee cujus esset also abbess of virtutis, magis post mortem claruit. Cum enim esset abbatissa, ccpit facere in monasterio suo ecclesiam in honorem omnium apostolorum, in qua suum corpus sepeliri cupiebat. Sed cum opus idem ad medium ferme esset per- ductum, illa ne hoc perficeret, morte "prerepta est, et in ipso ecclesi loco ubi desiderabat, condita. Post cujus mortem fratribus alia magis curantibus, intermissum est hoc sdificium annis septem, quibus completis, statuerunt ob nimietatem laboris, hujus structuram ecclesie funditus relinquere; ossa vero abbatisse illo de loco elevata in aliam ecclesiam, que esset, perfecta ac dedicata transferre. Et aperientes sepulcrum. ejus, ita intemeratum corpus invenere, ut a corruptione con- eupiscentie carnalis erat inmune: et ita denuo lotum, atque aliis vestibus indutum, transtulerunt illud in ecclesiam beati Stephani martyris; cujus videlicet natalis ibi solet in magna gloria celebrari die nonarum Juliarum.
CAP. IX.
Ut in loco in quo ocoisus est rex Osuald, erebra. sanitatum miracula facta ; utque ibi primo jumentum cujusdam viantie, ac deinde puella paraly- tica sit curata.
Reowavir autem Osuald Christisnissimus rex Nordanhym- brorum novem annis, adnumerato etiam illo anno, (4 5, 642) quem et feralis impietas regis Brettonum, et apo- King Ovwala stasia demens regum Anglorum detestabilem fecerat. Pew it Siquidem, ut supra? docuimus, unanimo omnium Maserfeld. consensu firmatum est, ut nomen et memoria apostaterum de catalogo regum Christianorum prorsus aboleri deberet, neque aliquis regno eorum annus adnotari. Quo completo annorum curriculo occisus est commisso gravi prelio, ab eadem pagana
1 ZEdilberg] See Surius, vii. 574; and Mabillon, xiv. 37. ? ut supra] o. 1.
158 Historia. Ecclesiastica [Lrs. rn.
gente paganoque rege Merciorum, a quo et predecessor ejus JEduini peremptus fuerat, in loco qui lingua Anglorum nun- cupatur Maserfelth!, anno statis sus trigesimo octavo?, die quinto mensis Augusti.
Cujus quanta fides in Deum, que devotio mentis fuerit, etiam.
Miracles Post mortem, virtutum miraculis claruit. Namque
pcd in loco ubi pro patria dimicans a paganis inter-
place where fectus est, tsque hodie sanitates infirmorum et hefsll. hominum et pecorum celebrari non desinunt. Unde contigit ut pulverem ipsum ubi corpus ejus in terram corruit, multi auferentes, et in aquam mittentes, suis per hec iufirmis multum commodi adferrent. Qui videlicet mos adeo increbuit, ut paulatim ablata exinde terra fossam ad mensuram stature virilis reddiderit. Nec mirandum in loco mortis illius infirmos sanari, qui semper dum viveret infirmis et pauperibus consulere, eleemosynas dare, opem ferre non cessabat. Et multa quidem in loco illo, vel de pulvere loci illius facta virtutum miracula narrantur: sed nos duo tantum que a majoribus audivimus, referre satis duximus.
Non multo post interfectionem ejus exacto tempore, contigit ut quidam equo sedens iter juxta locum ageret illum; eujus equus subito lassescere, consistere, caput in terram declinare, spumas ex ore demittere, et, augescente dolore nimio, in terram eopit ruere. Desiluit eques, et stramine substrato ccpit exspectare horam, qua aut melioratum reciperet jumentum, aut relinqueret mortuum. At ipsum diu gravi dolore vexatum, cum diversas in partes se torqueret, repente volutando devenit in illud loci ubi rex memorabilis occubuit. Nec mora, quie-
1 Maserfelth] Oswestry in Shrop- shire, which has laid claim to be the shire, soven miles from Shrew
formerly, Oswaldstre; in Welsh, Croix Osualde. A was shewn called St. Oswald's; and a church was dedicated here to St. Oswald. Angl. i Dos. thie is now a ui i233. is now a church, bat’ was onoe a called the White Minster. L, Itinerary, v. 37. There is also a place called Maserfi
seene of the battle, The battle is called Cocboy by Nennius, M. H. B. p. 76, and the Cambrian Annals, ib. p. 832. Nennius says that Penda ‘victor fait per diabolicam artem. Eowa, Penda's brother, the ancestor of Off, was killed hero.
? trigesimo octavo) At the age of thirty-seven, or in his thirty-elghth year, ‘Osuald had y age xirviü winter! S.V.
Car. x.] Gentis Anglorum. 159
scente dolore cessabat ab insanis membrorum motibus, et consueto equorum more, quasi post lassitudinem in diversum latus vicissim sese volvere, statimque exsurgens quasi sanum per omnis, virecta herbarum avidius carpere capit.
Quo ille viso, ut vir sagacis ingenii, intellexit aliquid mire sanctitatis huic loco quo equus est curatus, inesse; et posito ibi signo, non multo post ascendit equum, atque ad hospitium quo proposuerat, accessit: quo dum adveniret, invenit puellam ibi, neptem patris-familias, longo paralysis morbo gravatam: et cum familiares domus illius, de acerba puelle infirmitate ipso presente quererentur, ccpit dicere ille de loco ubi caballus
- Suus esset curatus. Quid multa! imponentes eam carro, dux- erunt ad locum, ibidemque deposuerunt. At illa posita in loco, obdormivit parumper; et ubi evigilavit, sanatam se ab illa corporis dissolutione sentiens, postulata aqua, ipsa lavit faciem, crines composuit, caput linteo cooperuit, et cum his qui se adduxerant, sana pedibus incedendo reversa est.
CAP. X. Ut pulvis loci illius contra ignem valuerit.
Eopxx tempore venit alius quidam de natione Brettonum, ut ferunt, iter faciens juxta ipsum locum in quo prefata erat pugna completa; et vidit unius loci spatium cetero campo viridius ac venustius: copitque sagaci animo conjicere quod nulla esset alia causa insolite illo in loco viriditatis, nisi quia ibidem sanctior cetero exercitu vir aliquis fuisset interfectus. Tulit itaque de pulvere terre illius secum inligans in linteo, cogitans quod futurum erat, quia ad medelam infirmantium idem pulvis proficeret; et pergens itinere suo pervenit ad vicum quendam vespere, intravitque in domum in qua vicani comantes epulabantur: et susceptus a dominis domus, resedit et ipse cum eis ad convivium, adpendens linteolum cum pul- vere quem adtulerat, in una posta parietis. Cumque diutius epulis atque ebrietati vacarent, accenso grandi igne in medio, contigit volantibus in altum scintillis, culmen domus, quod
160 Historia. Ecclesiastica (La. rr.
erat virgis contextum ac fono tectum, subitaneis flammis impleri. Quod cum repente convive terrore confusi con- spicerent, fugerunt foras, nil ardenti domui, jamjamque perituree prodesse valentes. Consumpta ergo domo flammis, posta solum- modo in qua pulvis ille inclusus pendebat, tuta ab ignibus et intacta remansit. Qua visa virtute, mirati sunt valde; et perquirentes subtilius, invenerunt quia de illo loco adsumptus erat pulvis ubi regis Osualdi sanguis fuerat effusus. Quibus patefactis ac diffamatis longe lateque miraculis, multi per dies locum frequentare illum, et sanitatum ibi gratiam capere sibi Buisque coeperunt.
CAP. XI.
Ut super reliquias ejus lux celestis tota nocte stelerit ; et ut per eas sint
demoniaci curati.
IwrER que nequaquam silentio pretereundum reor, quid virtutis ac miraculi celestis fuerit ostensum, cum ossa ejus inventa, atque ad ecclesiam in qua nunc servantur, translata sunt. Factum est autem hoc per industriam regine Mer- ciorum Osthryde!, que erat filia fratris ejus, id est Osuiu qui post illum regni apicem tenebat, ut in sequentibus dicemus.
Est monasterium nobile in provincia Lindissi, nomine Bear-
Oswal's — daneu?, quod eadem regina cum viro suo Aidilredo
due, multum diligebat, venerabatur, excolebat, in quo
Bardney. desiderabat honoranda patrui sui ossa recondere: eumque venisset carrum in quo eadem ossa ducebantur, incum- bente vespera, in monasterium prefatum, noluerunt ea qui erant'in monasterio libenter excipere: quia etsi sanctum eum noverant, tamen quia de? alia provincia ortus fuerat, et super
1 Osthryde] Ostrithe, S. Chron.; wald's bones were brought, con- Osthrithe, S. V. Wife of ZEthelred, tained three hundred monks, and king of Mercia, who succeeded A.D. that ita abbot was called lord of Ha She was murdered in A.D. 697, Lindesey. It was destroyed by the
8. Chron. Danes in A.D. 870, and rebuilt by
7 Beardaney) Se geo 128, note 3, Gilbert de Gant in the time of Florence, 49, 40, ascribes William II, under the names of St. the foundation Ea h’shus- Peter and St. Paul, and St. Oswald
band Aithelred. Itwas said that the the martyr. Monast. Angl. i623. monastery a this time, when Os. — * quía de... acceperat] Observe
Cav. x1] Gentis. Anglorum. 161
eos regnum acceperat, veteranis eum odiis etiam mortuum insequebantur. Unde factum est ut ipsa nocte reliquis adlate foris permanerent, tentorio tantum mejore supra carrum in quo inerant, extenso. Sed miraculi celestis ostensio, quam. reverenter ew suscipiende a cunctis fidelibus essent, patefecit. Nam tota ea nocte columna lucis a carro illo ad celum usque porrecta, omnibus pene ejusdem Lindisse provincim locis con- spieua stabat. Unde mane facto fratres monasterii illius, qui pridie abnuerant, diligenter ipsi petere copperunt, ut apud se eedem sancte ac Deo dilecte reliquie conderentur. Lota igitur ossa intulerunt in thecam, quam in hoc preparaverant, atque in ecclesia juxta honorem congruum posuerunt: et ut regia viri sancti persona memoriam haberet mternam, vexillum ejus super tumbam auro et purpura compositum adposuerunt, ipsamque aquam in qua laverunt ossa, in angulo sacrarii fuderunt. Ex quo tempore factum est, ut ipsa terra que lavacrum venerabile suscepit, ad abigendos ex obsessis corpo- ribus demones, gratie salutaris haberet effectum.
Denique tempore sequente, cum prefata regina in eodem monasterio moraretur, venit ad sulutandam eam
More
abbatissa quedam venerabilis, que usque hodie miracles — A performed superest, vocabulo JEdilhild, soror virorum sanc- by Oswald’s sanctity.
torum Ediluini! et Alduini, quorum prior epi- scopus in Lindissi provincia, secundus erat abbas in monasterio quod vocatur Peartaneu?, a quo non longe et illa monasterium. habebat. Cum ergo veniens illo loqueretur cum regina, atque inter alia, sermone de Osualdo exorto, diceret quod et ipsa lucem nocte illa supra reliquias ejus ad celum usque altam vidisset, adjecit regina quia de pulvere pavimenti in quo aqua lavacri illius effusa est, multi jam sanati essent infirmi. At illa petiit sibi portionem pulveris salutiferi dari; et accipiens, in-
that the Lindisfare looked upon tho Northhumbrian Oswald as a foreigner and an usurper. Penda of Mercia conquered Lindesey, when he slew Oswald in A.D. 642; Oswio recon- quered it by slaying’ Penda in A.D. 655; Wulfhere of Mercia again took
it from Oswio in A.D. 657; and Eogfrith of Northumberland from Wulfhere shortly before A.D. 678, iv. 12. 1 Aidiluind] See c. 27, and iv. 12,
3. Peartaneu] See p. 128, note 3.
162 Historia Ecclesiastica [Lrs. mr.
ligatam panno condidit in capsella, et rediit. Transacto autem tempore aliquanto, cum esset in suo monasterio, venit illie quidam hospes, qui solebat nocturnis ssepius horis repente ab inmundo spiritu gravissime vexari: qui eum benigne susceptus post cenam in lecto membra posuisset, subito a diabolo arreptus, elamare, dentibus frendere, spumare, et diversis motibus ccpit membra torquere. Cumque a nullo vel teneri vel ligari potu- isset, cucurrit minister, et pulsans ad ostium, nunciavit abba- tissee, At illa aperiens januam monasterii, exivit ipsa cum una sanctimonialium feminarum ad locum virorum!; et evocans presbyterum, rogavit secum venire ad patientem. Ubi cum venientes viderent multos adfuisse qui vexatum tenere et motus ejus insanos comprimere conati, nequaquam valebant, dicebat presbyter exorcismos, et queque poterat pro sedando miseri furore agebat. Sed nec ipse, quamvis multum laborans, proficere aliquid valebat. Cumque nil salutis furenti superesse videretur, repente venit in mentem abbatisse pulvis ille prefatus, statim- que jussit ire ministram, et capsellam in qua erat adducere. Et cum illa adferens que jussa est, intraret atrium domus, in cujus interioribus demoniosus torquebatur, conticuit ille subito, et quasi in somnum laxatus deposuit caput, membra in quietem omnia composuit. Conticuere omnes intentique ora tenebant, quem res exitum haberet solliciti exspectantes. Et post ali- quantum hore spatium, resedit qui vexabetur, et graviter sus- pirans: ‘Modo,’ inquit, * sanum sapio, recepi enim sensum animi mei.’ At illi sedulo sciscitabantur quomodo hoc contigisset. Qui ait: ‘Mox ut virgo bee cum capsella quam portabat ad- propinquavit atrio domus hujus, discessere omnes qui me preme- bent spiritus maligni, et me relicto nusquam comparuerunt." Tunc dedit ei abbatissa portiunculam de pulvere illo; et sic data oretione a presbytero illo, noctem quietissimam duxit: meque aliquid ex eo tempore nocturni timoris aut vexationis ab antiquo hoste pertulit.
? ad locum virorum) See p. 156, note 1.
Car. x] Gentis. Anglorum. 163
CAP. XII. Ut ad tumbam ejua sit puerulus a febre curatus.
SzovENTE dehinc tempore fuit in eodem monasterio puerulus quidam longo febrium incommodo graviter vexatus: qui cum die quodam sollicitus horam aecessionis exspectaret, ingressus ad eum quidam de fratribus : ‘ Vis, inquit, ‘ mi nate, doceam te quomodo cureris ab hujus molestia languoris? Surge, ingredere ecclesiam, et accedens ad sepulcrum Osualdi, ibi reside, et quietus manens adhere tumbe. Vide ne exeas inde, nec de loco move- aris, donec hora recessionis febrium transierit. "Tunc ipse in- trabo, et educam te inde. Fecit ut ille suaserat, sedentemque ad tumbam sancti, infirmitas tangere nequaquam presumpsit ; quin in tantum timens aufugit, ut nec secunda die, nec tertia, neque umquam exinde eum auderet contingere. Quod ita esse gestum qui referebat mihi frater inde adveniens adjecit, quod eo adhuc tempore quo mecum loquebatur, superesset in eodem monasterio jam juvenis ille, in quo tune puero factum erat hoc miraculum sanitatis. Nec mirandum preces regis illius jam cum Domino regnantis multum valere apud eum qui temporalis Tegni quondam gubernacula tenens, magis pro sterno regno semper laborare ae deprecari solebat.
Denique ferunt quia a tempore matutine laudis sepius ad diem usque in orationibus perstiterit, atque ob cerebrum morem orandi, sive gratias agendi Domino semper ubicumque sedens, supinas super genua sua manus habere solitus sit. Vulgatum est autem, et in consuetudinem proverbii versum, quod etiam inter verba orationis vitam finierit. Nam cum armis et hostibus circum- septüs, jamjamque videret se esse perimendum, oravit pro ani- mabus exercitus sui. Unde dicunt in proverbio: ‘Deus miserere animabus, dixit Osuald cadens in terram."
Ossa igitur illius translata et condita sunt in monasterio quo diximus: porro caput et manus cum brachiis & Oswald's head corpore przcisas, jussit rex qui occiderat, in sti- jandmnde, Pitibus suspendi. Quo post annum veniens cum Lindisfarne,
? quo dizimus] Bardney. See last chapter. M2
164 Historia Ecclesiastica 7 [Lrs. m.
exercitu successor regni ejus Osuiu, abstulit, ea, et caput quidem in coemeterio Lindisfarnensis ecclesi : in regia vero civitate! manus cum brachiis condidit, t
CAP. XIII. Ut in Hibernia sit quidam per reliquias ejus a mortis artículo revocatus,
Nzc solum inclyti fama viri Brittanie fines lustravit uni- Miracles in Versos, sed etiam trans oceanum longe radios saluti- Fri — feree lucis spargens, Germanie simul et Hibernis partes attigit. Denique reverentissimus antistes Acca? solet referre, quia cum Romam vadens, apud sanctissimum Fresonum gentis archiepiscopum Vilbrordum* cum suo antistite Vilfrido moraretur, crebro eum audierit, de mirandis que ad reliquias ejusdem reverentissimi regis in illa provincia gesta fuerint, narrare. Sed et in Hibernia cum presbyter adhuc peregrinam pro seterna patria duceret vitam, rumorem sanctitatis andlrlnd |. done by illius in ea quoque insula longe lateque jam percre-
St-Oswald. iuis ferebat: e quibus unum quod inter alia retulit miraculum, presenti nostre Historie inserendum cre- didimus.
* Tempore,’ inquit, * mortalitatis que Brittaniam Hiberniamque lato strage vastavit, percussus est ejusdem clade pestis inter alios scholasticus quidam de gente Scottorum, doctus quidem vir studio literarum ; sed erga curam perpetus sue salvationis nihil omnino studii et industrie gerens: qui cum se morti proximum videret, timere ccpit et payere, ne mox mortuus, ob merita scelerum ad inferni claustra raperetur: clamavitque me, cum essem in vicino positus, et inter egra tremens suspiria, flebili voce talia mecum querebatur : “ Vides," inquit, “ quia jamjamque crescente corporis molestia ad articulum subeunde mortis com- pellor : nec dubito me post mortem corporis statim ad perpetuam anime mortem rapiendum, ac infernalibus subdendum esse tor- mentis: qui tempore non pauco inter studia divine lectionis,
» regia vero civitate] Bamborough. ^ * Acca] See v. 20, and note. Beo p. 151, note 1. * Vilbrordum] Seo v. 10, and note.
Car. xiv.]* Gentis. Anglorum. 165
vitiorum potius implicamentis quam divinis solebam serviré mandatis. Inest autem animo, si mihi pietas superna aliqua vivendi spatia donaverit, vitiosos mores corrigere, atque ad im- perium divine voluntatis totam ex integro mentem vitamque transferre. "Verum novi non hoc esse meriti mei, ut inducias vivendi vel accipiam vel me accepturum esse confidam, nisi forte misero mihi et indigno venia, per auxilium eorum qui illi fide- "iter servierunt, propitiari dignatus fuerit. Audivimus autem et fama celeberrima, quia fuerit in gente vestra rex mirande sanctitatis, vocabulo Osuald, cujus excellentia fidei et, virtutis, etiam post mortem, virtutum frequentium operatione claruerit : precorque, si aliquid reliquiarum illius penes te habes, adferas mihi, si forte mihi Dominus per ejus meritum misereri voluerit." At ego respondi: ' Habeo quidem de ligno, in quo caput ejus occisi a paganis infixum est; et, si firmo corde credideris, potest divina pietas per tanti meritum viri, et hujus vite spatia longiora concedere, et ingressu te vit; perennis dignum reddere" Nec moratus ille, integram se in hoc habere fidem respondebat.
*Tunc benedixi aquam, et astulam roboris prefati inmittens obtuli gro potandum. Nec mora, melius habere capit, et con- valescens ab infirmitate, multo deinceps tempore vixit: totoque ad Deum corde et opere conversus, omnibus ubicumque perve- niebat, clementiam pii Conditoris, et fidelis ejus famuli gloriam preedicabat.’
CAP. XIV.
Ut defuncto Paulino, Ithamar pro eo Hrofensis ecclesia presulatum sus- ceperit ; et de humilitate mirabili regis Osuini, qui ab Osuiu crudeli cede peremptus est.
TRANSLATO ergo ad celestia regna Osualdo, suscepit regni terrestris sedem pro eo frater ejus Osuiu, juvenis ouis suc- triginta circiter" annorum, et per annos viginti octo coeds a0 king laboriosissime tenuit, Impugnatus videlicet et ab humbrians, ea que fratrem ejus occiderat pagana gente Mer- 4. 64 - 3 triginta circiter] He was in his in A.D. 613, and was now in his ffeighth year when he died in thirtieth year.
A.D. 670, iv. 5; 80 that he was born 7
166 Historia Ecclesiastica Do[aem
ciorum, et a filio quoque suo Alchfrido, necnon et a fratruo, id est, fratris sui qui ante eum regnavit filio Oidilualdo '.
Cujus anno secundo *, hoc est, ab incarnatione Dominica anno
4,64. PeXcentesimo quadragesimo quarto, reverentissimus
Ns M pater Paulinus quondam quidem Eburacensis, sed immor tunc Hrofensis episcopus civitatis, transivit ad Do-
Rochester, minum sexto iduum Octobrium* die: qui decem et novem annos, menses duos, dies viginti unum episcopatum tenuit ; sepultusque est in secretario beati apostoli Andrew, quod * rex
whois mo. Ailberct a fundamentis in eadem Hrofi civitate
ceeded by construxit. In cujus locum Honorius archiepi-
Ibumsr Qoopus ordinavit Ithamar, oriundum quidem de gente Cantuariorum, sed vite et eruditione antecessoribus suis sequandum.,
Habuit autem Osuiu primis regni sui temporibus consortem regis dignitatis, vocabulo Osuini*, de stirpe regis /Eduini, hoc est, filium Osrici, de quo supra * retulimus, virum eximise pietatis et religionis: qui provincie Derorum in maxima omnium rerum affluentia, et ipse amabilis omnibus preefuit’, Sed nec cum eo ille qui ceteram Transhumbrang gentis partem ab aquilone, id est, Berniciorum provinciam regebat, habere pacem potuit; quin potius ingravescentibus causis dissensionum miserrima hunc cmde peremit. Siquidem congregato contra invicem exercitu, eum videret se Osuini cum illo qui plures habebat, auxiliarios non posse bello confligere, ratus est utilius tunc demissa inten- tione bellandi, servare se ad tempora meliora. Remisit ergo exercitum quem congregaverat, ac singulos domum redire pre- cepit, a loco qui vocatur Vilfaresdun *, id est, Mons Vilfari, et
1 Oidil ‘
Nae tend, ew cy tk
* secundo] Strictly, the third: for becoming king of Deira is given Oswio's third year began Aug. 5, by the Saxon Chronicle as AD. A.D. 644, and lasted till the same 644. . day of 4.0. 645. . Vüfaresdum] — * Willferesdun,
sexto iduum Octobrium] Oct.10. S. Chron. Not certainly identified. See his consecration, and its date, The MS. Durham Chronicle reads p. 109. Wolfrethdon, which is equally un- * quod . . . conatruzit] See p.95. known. &, Potrie conjectures it to
5 Omuini] Oswine was called be Gathely Moor. * Clito?
Car. xiv] Gentis. Anglorum. 167
esta vico Cataractone decem ferme millibus passuum contra solsti- tialem occasum secretus: divertitque ipse cum UN0 oui mur- tantum milite sibi fidelissimo, nomine Tondheri, ce- mE landus in domo comitis Hunualdi, quem etiam ipsum Deira, Sibi amicissimum autumabat. Sed,heu,proh dolor! 42-55 longe aliter erat: nam ab eodem comite proditum eum Osuiu, cum prefato ipsius milite per prefectum suum Ediluinum de- *estanda omnibus morte interfecit. Quod factum est die decima tertia kalendarum Septembrium, anno regni ejus nono', in loco qui dicitur Ingetlingum?; ubi postmodum castigandi hujus facinoris gratia, monasterium constructum est: in quo pro utriusque regis, et occisi videlicet, et ejus qui occidere jussit, animse redemptione cotidie Domino preces offerri deberent.
Erat autem rex Osuini et aspectu venustus, et statura sub- limis, et affatu jucundus, et moribus civilis, et manu of omnibus, id est, nobilibus simul atque ignobilibus — King largus: unde contigit ut ob regiam ejus et animi, mE et vultus, et meritorum dignitatem ab omnibus diligeretur, et undique ad ejus ministerium de cunctis prope provinciis viri etiam nobilissimi concurrerent. Cujus inter ceteras virtutis et modestim, et, ut ita dicam, specialis benedictionis glorias, etiam maxima fuisse fertur humilitas, ut uno probare sat erit exemplo.
Donaverat equum optimum antistiti Aidano, in quo ille quamvis ambulare solitus, vel amnium fluenta transire, vel si alia quelibet necessitas insisteret, viam peragere posset: cui cum parvo interjecto tempore pauper quidam occurreret ele- emosynam petens, desiliens ille precepit, equum, ita ut erat stratus regaliter, pauperi dari: erat enim multum misericors, et cultor pauperum, ac velut pater miserorum. Hoc cum
2 nono) The ninth year of Oswio's d: l, was built by Oswine's re-
lation Eanfled, Oswid's wife, and
reign would strictly be A.D. 650; but
considering that Beda has just made
A.D. 644 Oswio's second year, it must
be A.D. 651. To this year Aidan's is assigned by Tigernaoh.
? Ingetlingum] Gilling, near Rich-
mond. The monastery, now quite
Trumhero was made tho frst abbot
. 190. Oswine was buried at Toouth, but the pies had Boon forgotten, till Earl Tostig, and ZEgelwin, bishop of Durham, found his bones in A.D. 1065. B.
168 Historia Ecclesiastica [Lrs. or.
regi esset relatum, dicebat episcopo, cum forte ingressuri essent. ad prandium: ‘ Quid voluisti, domine antistes, equum regium, quem te conveniebat proprium habere, pauperi dare? Nunquid non habuimus equos viliores plurimos, vel alias species que ad pauperum dona sufficerent, quamvis illum eis equum non dares, quem tibi specialiter possidendum elegit! Cui statim episcopus : “Quid loqueris inquit, ‘rex? Numquid tibi carior est ille filius eque, quam ille filius Dei?’ Quibus dictis intrabant ad prandendum. Et episcopus quidem residebat in suo loco. Porro rex, venerat enim de venatu, coit consistens ad focum calefieri cum ministris: et repente inter calefaciendum recor- dans verbum quod dixerat illi antistes, discinxit se gladio suo, et dedit illum ministro, festinusque accedens ante pedes episcopi conruit, postulans ut sibi placatus esset, *Quia nun- quam, inquit, ‘deinceps aliquid loquar de hoc, aut judicabo quid vel quantum de pecunia nostra filiis Dei tribuas;' quod videns episcopus, multum pertimuit, ac statim exsurgens levavit eum, promittens se multum illi esse placatum, dummodo ille ; residens ad epulas tristitiam deponeret. Dumque rex, jubente ac postulante episcopo, letitiam reciperet, coit e contra episcopus tristis usque ad lacrymarum profusionem effici. Quem dum presbyter suus lingua sua patria, quam rex et domestici ejus non noverant, quare lacrymaretur interrogasset : ‘Scio,’ inquit, ‘quia non multo tempore victurus est rex: nun- quam enim ante hec vidi humilem regem. Unde animadverto illum citius ex hac vita rapiendum : non enim digna est hee gens talem habere rectorem. Nec multo post, dira antistitis presagia tristi regis funere, de quo supra diximus, impleta sunt. Sed et ipse antistes Aidan non plus quam duodecimo post Deathof Occisionem regis quem amabat die, id est, pridie ae” kalendarum Septembrium , de seculo ablatus, per- 4.65. petua laborum suorum a Domino preemia recepit.
1 pridie kalendarum Septembrium] berht was first induced to become August 31, A.D. 651. It was by a a monk. Beda’s Vita S. Cudbercti, vision of Aidan’s death that Cuth- c. 4.
Car. xv. Gentis Anglorum. 169
CAP. XV.
Ut episcopus Aidan nautis et tempestatem futuram pradizerit, et oleum sanctum quo hanc sedarent, dederit.
Qui cujus meriti fuerit, etiam miraculorum signis internus arbiter? edocuit, e quibus tria memorie causa Miracles ponere satis sit. Presbyter quidam nomine Utta?, wrought by multe gravitatis ac veritatis vir, et ob id omnibus, E etiam ipsis principibus seculi honorabilis, cum mitteretur Can- tiam ob adducendam inde conjugem regi Osuio, filiam videlicet ZEduini regis Eanfledam *, que occiso patre illuc fuerat adducta : qui terrestri quidem itinere illo venire, sed navigio cum virgine redire disponebat, accessit ad episcopum Aidanum, obsecrans eum, pro se suisque qui tantum iter erant adgressuri, Domino supplicare. Qui benedicens illos, ac Domino commendans, dedit etiam oleum sanctificatum: ‘Scio, inquiens, ‘quia ubi navem ascenderitis, tempestas vobis et ventus contra- rius superveniet: sed tu memento ut hoc oleum quod tibi do, mittas in mare; et statim quiescentibus ventis, serenitas maris vos lta prosequetur, ac cupito itinere domum remittet.’ Quse cuncta ut predixerat antistes, ex ordine completa eunt: et quidem inprimis furentibus undis pelagi, tentabant naute anchoris in mare missis navem retinere, neque hoc agentes, aliquid proficiebant: cumque verrentibus undique et implere incipientibus navem fluctibus, mortem sibi omnes imminere, jamjamque adesse viderent, tandem presbyter reminiscens verba antistitis, adsumpta ampulla misit de oleo in pontum, et statim, ut predictum erat, suo quievit a fervore. Sicque factum est, ut vir Dei et per prophetie spiritum tempestatem preedixerit futuram, et per virtutem ejusdem spiritus, hanc exortam, quam- vis corporaliter absens, sopiverit. Cujus ordinem miraculi non quilibet dubius relator, sed fidelissimus mibi nostre ecclesia presbyter, Cynimund vocabulo, narravit, qui se boc ab ipso
1 (merus arbiter] ‘The internal — ? Utta) Cf. p. 181. judge, Almighty God.’ 8. V. » Eanfedam] Of. pp. 108, 137.
170 Historia Ecclesiastica [Is m.
Utta presbytero, in quo et per quem completum est, audisse perhibebat.
CAP. XVI. Ut idem admotum ab hostibus urbi regia ignem orando amovertt.
Arup ejusdem patris memorabile miraculum ferunt multi qui nosse potuerunt. Nam tempore episcopatus ejus, hostilis Merciorum exercitus, Penda duce, Nordanhymbrorum regiones impia clade longe lateque devastans, pervenit ad urbem usque regiam, que ex Bebbe quondam reginse vocabulo cognominatur, eamque quia neque armis, neque obsidione capere poterat, flammis absumere conatus est: discissisque viculis quos in vicinia urbis invenit, advexit illo plurimam congeriem trabium, tignorum, parietum virgeorum, et tecti fenei, et his urbem in magna altitudine circumdedit, a parte que terre est contigua: et dum ventum opportunum cerneret, inlato igne comburere urbem nisus est. Quo tempore reverentissimus antistes Aidan in insula Ferne!, que duobus ferme millibus passuum ab urbe procul abest, morabatur. lllo enim ssepius secrete orationis et silentii causa secedere consuerat. Denique usque hodie locum sedis illius solitarie in eadem insula solent ostendere. Qui cum ventis ferentibus globos ignis ac fumum supra muros "urbis exaltari conspiceret, fertur elevatis ad cselum oculis manibusque, cum lacrymis dixisse: ‘Vide, Domine, quanta mala facit Penda' Quo dicto, stetim mutati ab urbe venti, in eos qui accenderant, flammarum incendia retorserunt, ita ut aliquot lesi, omnes territi, impugnare ultra urbem cessarent quam divinitus juvari cognoverant.
1 Farne] Farne or Fern Island, which is off Bamborough, at the distance of two miles, See iv. 27.
Car. xvi] Gentis. Anglorum. 171
CAP. XVII.
Ut apposta ecclesie eui idem aocumbens obierat, ardente cetera, domo, flammis absumi nequiverit ; et dei nterna vita ejus.
Huwc cum dies mortis egredi e corpore cogeret, completis annis episcopatus sui sexdecim, erat in villa regia, non longe ab urbe de qua prefati sumus, In hac enim habens ecclesiam. et cubiculum, sepius ibidem diverti ac manere, atque inde ad predicandum circumquaque exire consueverat: quod ipsum et in aliis villis regis facere solebat, utpote nil proprim posses- sionis, excepta ecclesia sua et adjacentibus agellis habens. "Tetenderunt ergo ei egrotanti tentorium ad occidentalem ec- clesim partem, ita ut ipsum tentorium parieti hereret ecclesim. Unde factum est, ut adclinis destin que extrinsecus ecclesia pro munimine erat adposita, spiritum vite exhalaret ultimum. Obiit autem septimo’ decimo episcopatus sui anno, pridie kalendarum Septembrium. Cujus corpus mox inde trans- istum ad insulam Lindisfarnensium, atque in pui sian cemeterio fratrum sepultum est. At interjecto buried at tempore aliquanto, cum fabricata esset ibi basiljoa masons: major, atque in honorem beatissimi apostolorum principis dedi- cata, illo ossa ejus translata, atque ad dexteram altaris juxta venerationem tanto pontifice dignam condita sunt.
Successit vero ei in episcopatum Finan, et ipse illo ab Hii Siottorum insula ac monasterio destinatus, ac tem- succeeded pore non pauco in episcopatu permansit, Contigit >¥ Finan. autem post aliquot annos, ut Penda Merciorum rex cum hostili exercitu hec in loca perveniens, cum cuncta que poterat ferro flammaque perderet, vicus quoque ille in quo antistes obiit una ‘cum ecclesia memorata flammis absumeretur. Sed mirum in
2 septimo . ..anno] From this it 635, if his consecration took place appears that, as Aug. 31, A.D. 651, before August, or in A.D. 634, if after was in Aidan's seventeenth year, August. But it seems to be fixed Aug. 31, AD. 635, must have to Av. 634 by the ‘tricosimus’ of in his fret. Consequently, he may o. 26. either have been consecrated in A.D.
172 Historia Ecclesiastica (Tae. nr.
modum sola illa destina! cui incumbens obiit, ab ignibus circum ‘cuncta vorantibus, absumi non potuit. Quo clare- scente miraculo, mox ibidem ecclesia restaurata, et hec eadem destina in munimentum est parietis, ut ante fuerat, forinsecus adposita. Rursumque peracto tempore aliquanto, evenit per culpam incurie, vicum eundem, et ipsam pariter ecclesiam ignibus consumi. Sed ne tuno quidem eandem tangere flamma destinam valebat: et cum magno utique miraculo ipsa ejus foramina ingrediens, quibus edificio erat adfixa, perederet, ipsam tamen ledere nullatenus sinebatur. Unde tertio edificata ibi ecclesia, destinam illam non ut antea deforis in fulcimentum domus adposuerunt; sed intro ipsam ecclesiam in memoriam miraculi posuerunt, ubi intrantes genu flectere, ac miseri- cordis celesti supplicare deberent. Constatque multos ex eo tempore gratiam sanitatis in eodem loco consecutos: quin etiam astulis ex ipsa destina excisis et in aquam missis, plures sibi suisque languorum remedia conquisiere. Scripsi autem hsc de persona et operibus viri prefati; C nequaquam in eo laudans vel eligens hoc, quod efBishop de observatione paschm minus perfecte sapiebat : A immo hoc multum detestans, sicut in libro quem de Temporibus composui, manifestissime probavi, sed quasi verax historicus, simpliciter ea que de illo sive per illum sunt gesta, describens, ea que laude sunt digna in ejus actibus laudans, atque ad utilitatem legentium memorize commendans : studium videlicet pacis et caritatis, continentim et humilitatis ; animum ire et avaritie victorem, superbis simul et vane glorise contemptorem ; industriam faciendi simul et docendi mandata celestia, sollertiam lectionis et vigiliarum, auctoritatem sacerdote dignam, redarguendi superbos ac potentes, pariter et infirmos consolandi, ac pauperes recreandi vel defendendi clementiam. Qui, ut breviter multa comprehendam, quantum ab eis qui illum novere didicimus, nil ex omnibus que in evangelicis, vel apostolicis sive propheticis literis facienda cognoverat, prwter- ? destina] Used by Vitruvius De v., says that in Vitruvian architec- Architectura, v.12, tomean & clamp ture a ‘destina’ was an upright to bind together subaqueous timber. pillar, in Gothic a flying buttress. Henschen, quoted by Du Cange in
Car. xv.] ^ Gentis. Anglórum. ” 173
mittere, sed cuncta pro suis viribus operibus explere curabat. Hee in preefato antistite multum complector et amo, quia nimi- rum hzc Deo placuisse non ambigo. Quod autem pascha non suo tempore observabat, vel canonicum ejus tempus ignorans, vel sue gentis auctoritate ne agnitum sequeretur devictus, non adprobo, neclaudo. In quo tamen hoc adprobo, quia in cele- bratione sui paschse non aliud corde tenebat, venerabatur, et predicabat, quam quod nos, id est, redemptionem generis humani per passionem, resurrectionem, ascensionem in celos mediatoris Dei et hominum Hominis Jesu Christi. Unde et hanc non, ut quidam! falso opinantur, quarta decima luna in qualibet feria cum Judmis, sed die dominica semper agebat, a luna quarta decima usque ad vicesimam ; propter fidem vide- lice& Dominice resurrectionis quam una sabbati factam, prop- terque spem nostre resurrectionis quam eadem una sabbeti que nunc Dominica dies dicitur veraciter futurum cum sancta ecclesia credebat.
CAP. XVIII. De vita vel morte religiosi regis Sigbercti.
His temporibus regno Orientalium Anglorum, post Earp- ualdum Redualdi successorem, Sigberct frater ejus? Sigeberht prefuit, homo bonus ac religiosus: qui dudum in Gallia, dum inimicitias Redualdi fugiens exularet, lavacrum baptismi per- cepit, et patriam reversus, ubi regno potitus est, mox ea que in Galliis bene disposita vidit imitari cupiens, instituit scholam * in qua pueri literis erudirentur: juvante se episcopo Felice quem de Cantia acceperat, eisque predagogos ac magistros juxta morem Cantuariorum * prebente.
? ut quidam) Cf. p. 148. upthe education of th¢people, There Frater ejus er on the were thus three educational centres er’s side, Lapp. Tables. in Gaul, the cathedrals, the monae-
? scholam] This has actually been teries, and the royal schools. S. claimed as the origin of the univer- — * juzta morem Cantuariorum] No- sity of Cambridge. Gaulwas always thing is more probable than that famous for its schools; and even Augustinus himself should have phe overrun by the barbarians the founded schools iu Kent; perhaps bishops first kept up the old institu- in imitation of Gregorius’ school a£ tions, and then the Frank kings took Rome.
174 Historia Heclesiastioa [Lis m.
Tantumque rex ille celestis regni amator factus est, ut ad mies ultimum relictis regni negotiis, et cognato suo Ecgrice commendatis, qui et antea partem ejusdem regni tenebat, intraret monasterium! quod sibi fecerat, atque accepta tonsura pro eterno magis regno militare curaret. Quod dum multo tempore faceret, contigit gentem Merciorum duce rege Penda adversus Orientales Anglos in bellum procedere, qui dum se inferiores in bello hostibus eon- spicerent, rogaverunt Sigberctum ad confirmandum militem aredtsin by CCU venire in prelium. Illo nolente ac contra- Ponda king dicente, invitum monasterio eruentes duxerunt in of Merci, certamen, sperantes minus animos militum trepidare, minus presente duce quondem strenuissimo et eximio posse fugam meditari. Sed ipse professionis sue non immemor, dum optimo esset, vallatus exercitu, nonnisi virgam tantum babere in manu voluit: occisusque est una cum rege Ecgrice, et cunetus eorum, insistentibus paganis, ceesus sive dispersus exereitus. Successor? autem regni eorum factus est Anna, filius Eni, andere de regio genere?, vir optimus, atque optime genitor fuxtede sobolis, de quibus in sequentibus suo tempore di- L4». 635]. cendum est: qui ef ipse postea ab eodem pagano Merciorum duce, a quo et predecessor ejus, occisus est.
Rast nga,
OAP. XIX.
Ut Furseus apud. Orientales Anglos monasterium fecerit ; ei de visionsbus vel sanctitate ejus, cui etiam caro post mortem. incorrupta testimonium perhibuerit.
‘Verum dum adhuc Sigberct regni infulas teneret; supervenit n de Hibernia vir sanctus, nomine Furseus*, verbo comes to et actibus clarus, sed egregiis insignis virtutibus, Rast ‘cupiens pro Domino, ubicumque sibi opportunum.
1 monasterium] Thomas of Ely, a whence the date of bis secession writer of the twelfth century, says is usually given a A.D. 635. that this monastery wasatBetryches- ^ ? de regio genere] Florence of wate now BurySt.Edmund's Angl Worcester Redwald's 1. 595. brother, M. H. B. p. 628. uccessor] Thomas of Ely says Fuscus] Bee . Life of Far mar he reigned nineteen years: seus, printed in Surius, i. 381, from
Car. xix.] Gentis. Anglorum. inveniret, peregrinam ducere vitam. Qui cum ad provinciam Orientalium pervenisset Anglorum, susceptus est honorifice a rege prefato: et solitum sibi opus evangelizandi exsequens, multos et exemplo virtutis et incitamento sermonis, vel incre- dulos ad Christum convertit, vel jam credentes amplius in fide aique amore Christi confirmavit.
Ubi quadam infirmitate corporis arreptus, angelica meruit visione perfrui, in qua admonitus est cospto verbi ministerio sedulus insistere, vigiliisque consuetis orationibus indefessus incumbere; eo quod certus sibi exitus, sed incerta ejusdem exitus esset hora futura, dicente Domino : * Vigilate itaque, quia mescitis diem neque horam. Qua visione confirmatus, curavit locum monasterii, quem a prefato rege Sigbercto oa punas acceperat, velocissime construere, ac regularibus in- two monas- stituere disciplinis. Erat autem monasterium si]. "^ "heme vanum, et maris vicinitate amcnurm, constructum in castro quodam, quod lingua Anglorum Cnobheresburg!, id est, urbs Cnobheri vocatur; quod deinde rex provincim illius Anna, ac mobiles quique augustioribus sdificiis ac donariis adornarunt. rat autem vir iste de nobilissimo genere Scottorum, sed longe animo quam carne nobilior. Ab ipso tempore pueritie sus curam non modicam lectionibus sacris simul et monasticis exhi- bebat disciplinis, et, quod maxime sanctos decet, cuncta que agenda didicerat, sollieitus agere curabat.
Quid multa? Procedente tempore et ipse sibi monasterium. im quo liberius celestibus studiis vacaret, con- His visions. struxit: ubi correptus infirmitate, sicut libellus de vits ejus conscriptus sufficienter edocet, raptus est e corpore: eta vespera usque ad galli cantum corpore exutus, angelicorum agminum
175
which Beda is sald to have copied;
and » Life by Jonas of Bobbio, in ib. Mabillon’s Acta Sanctorum Ordinis "Benedictini, ii. 299. Furseus came to England about 4.D. 633, returned to France about A.D. 648, and died in A.D. 650, st Mazitres in Poitou, ‘He founded two monasteries, one at Peronue, Mabillon, xiv. 2, where he was buried, Gall. Christ. ix. 1035,
god ono at Latinizoum, or Lexigny,
à adieu Supposed to be the same with the Roman nonum, on the Garfensis, pained posted! the 'equites ‘Stablesiani about A.D. 400, M. H. B. p. xxiv. Now Burghcastle, where there are still considerable remains of a Ro- man fortress, Camden, ii, 157.
176 Historia. Ecclesiastica. (Ls. m.
et aspectus intueri, et laudes beatas meruit audire. Referre autem erat solitus, quod aperte eos inter alia resonare audiret: ‘Ibunt sancti de virtute in virtutem. Et iterum; * Videbitur Deus deorum in Sion.’ Qui reductus in corpore, et die tertia Tursum eductus, vidit non solum majora beatorum gaudia, sed et maxima malignorum spirituum certemina, qui crebris accusa- tionibus improbi, iter illi celeste intercludere contendebant; nec tamen protegentibus eum angelis quicquam proficiebant : de quibus omnibus si quis plenius scire vult, id est, quanta fraudis sollertia demones et actus ejus et verba superflua, et ipsas etiam cogitationes, quasi in libro descriptas, replicaverint ; que ab angelis sanctis, que a viris justis sibi inter angelos apparentibus leta vel tristia cognoverit, legat ipsum, de quo dixi, libellum vite ejus, et multum ex illo, ut reor, profectus spiritalis accipiet.
In quibus tamen unum est!, quod et nos in hac Historia ponere multis commodum duximus. Cum ergo in altum esset elatus, jussus est ab angelis qui eum ducebant respicere in mundum. At ille oculos in inferiora deflectens, vidit quasi vallem tenebrosam subtus se in imo positam. — Vidit et quatuor ignes in aere, non multo ab invicem spatio distantes. Et in- terrogans angelos, qui essent hi ignes, audivit hos esse ignes qui mundum succendentes essent consumpturi, Unum mendacii, eum hoc quod in baptismo abrenunciare nos Satan; et omnibus operibus ejus promisimus, minime implemus: alterum cupidi- tatis, cum mundi divitias amori celestium preponimus : tertium dissensionis, cum animos proximorum, etiam in supervacuis rebus offendere non formidamus: quartum impietatis, cum in- firmiores spoliare, et eis fraudem facere pro nihilo ducimus. Crescentes vero paulatim ignes usque ad invicem sese exten- derunt, atque in inmensam adunati sunt flammam. Cumque adpropinquassent, pertimescens ille dicit angelo: ‘Domine, ecce ignis mihi adpropinquat.’ At ille: ‘Quod non incendisti, inquit, ‘non ardebit in te: nam etsi terribilis iste ac grandis esse rogus videtur, tamen juxta merita operum singulos exa-
? vnum est] Tigernach, ad a. 627, has an entry, * Visio Forsei ostensa est;
Car. xix.] Gentis Anglorum. 177
minat; quia uniuscujusque cupiditas in hoc igne ardebit, Sicut enim quis ardet in corpore per inlicitam voluptatem, ita solutus corpore ardebit per debitam ponam. Tunc vidit unum de tribus angelis, qui sibi in tota utraque visione ductores adfuerunt, prescedentem ignes flamme dividere, et duos ab utroque latere circumvolantes, ab ignium se periculo defendere. Vidit autem et deemones per ignem volantes, incendia bellorum contra justos struere. fequuntur adversus ipsum accusationes malignorum, defensiones spirituum bonorum, copiosior celestium agminum visio; sed et virorum de sua natione sanctorum, quos olim sacer- doti gradu non ignobiliter potitos, fama jam vulgante, compe- " rerat; & quibus non pauca, que vel ipsi, vel omnibus qui audire vellent, multum salubria essent, audivit. Qui cum verba finissent, et cum angelicis spiritibus ipsi quoque ad czelos redi- rent, remanserunt cum beato Furseo tres angeli, de quibus diximus, qui eum ad corpus referrent. Cumque prefato igni maximo adpropiarent, divisit quidem angelus, sicut prius, ignem flamms. Sed vir Dei ubi ad patefactam usque inter flammas januam pervenit, arripientes inmundi spiritus unum de eis, quos in ignibus torrebant, jactaverunt in eum, et contingentes humerum maxillamque ejus incenderunt: cognovitque hominem, et quia vestimentum ejus morientis acceperit, ad memoriam reduxit. Quem angelus sanctus statim adprehendens, in ignem rejecit. Dicebatque hostis malignus: * Nolite repellere quem ante suscepistis: nam sicut bona ejus peccatoris suscepistis, ita et de pcenis ejus participes esse debetis! Contradicens angelus: * Non, inquit, *propter avaritiam, sed propter salvandam ejus animam suscepit:' cessavitque ignis. Et conversus ad eum angelus: ‘Quod incendisti,’ inquit, ‘hoc arsit in te. Si enim hujus viri in peccatis suis mortui pecuniam non accepisses, nec pena ejus in te arderet Et plura locutus, quid erga salutem eorum qui ad mortem poniterent, esset agendum, salubri sermone docuit. Qui postmodum in corpore restitutus, omni vite suse tempore signum incendii quod in anima pertulit, visibile cunctis in humero maxillaque portavit: mirumque in modum quod anima in occulto passa sit, caro palam premonstrabat. Curabat autem semper, sicut et antea facere consuerat, omnibus opus N
178 Historia Ecclesiastica [Lis. m.
virtutum et exemplis ostendere et predicare sermonibus. Or- dinem autem visionum suarum, illis solummodo qui propter desiderium compunctionis interrogabant, exponere volebat. Su- perest adhuc frater quidam senior monasterii nostri qui nar- rare solet, dixisse sibi quendam multum veracem ac religiosum hominem, quod ipsum Furseum viderit in provincia Orien- talium Anglorum, illasque visiones ex ipsius ore audierit: ad- jiciens quia tempus hiemis fuerit acerrimum, et glacie constric- tum, cum sedens in tenui veste vir, ita inter dicendum propter multitudinem memorati timoris vel suavitatis, quasi in media sestatis caumate sudaverit.
Cum ergo, ut ad superiora redeamus, multis annis in Scottia * verbum Dei omnibus adnuncians, tumultus inruentium turbarum non facile ferret, relictis omnibus que habere videbatur, ab ipsa quoque insula patria discessit: et paucis cum fratribus per Brettones in provinciam Anglorum devenit, ibique predicans verbum, ut diximus, monasterium mobile construxit. Quibus rite gestis, cupiens se ab omnibus sseculi bujus, et ipsius quoque monasterii negotiis alienare, reliquit monasterii et animarum. curam fratri suo Fullano?, et Presbyteris Gobbano et Dicullo, et ipse ab omnibus mundi rebus liber, in anachoretica conversa- tione vitam finire disposuit. Habuit alterum fratrem, vocabulo Ultanum?, qui de monasterii probatione diuturna, ad heremi- ticam pervenerat vitam. Hunc ergo solus petens, annum totum cum eo in continentia et orationibus, in quotidianis manuum vixit laboribus.
Dein turbatam incursione gentilium provinciam videns, et
Goes to monasteriis quoque periculum imminere previ-
GU ai dens, dimissis ordinate omnibus, navigavit Galliam,
lazy. ibique a rege Francorum Hloduio*, vel patricio
1 Scottia] i. q. Hibernia. ? Ulanum] Abbot of Peronne, ? Fullamo] Foillan, Fiollan. He died May r, A. 686, Gall. Christ. founded a monastery at Fosse, in the iii 933; ix. 1036. See a notice of diocese of Liége, in A.D. 648, on & him i ii ‘Mabillon’s Act. SS. Benedd.
site given by St. Gertrude, abbess ii 7 of Nivialla, O'Conor, ii. 197, not ti Bioduio] Clovis (Hlodowig) II, Mabillon, xiv. 16; Gall. Christ. iif, the son of Dagoberht I, reigned A.D. 932, snd was assassinated Oct. 31, 638-656.
about A.D. 656.
Car. xx.] Gentis Anglorum. 179
Ereunualdo! honorifice susceptus, monasterium construxit in loco Latineaco? nominato, ac non multo post infirmitate correptus, diem clausit ultimum *, Cujus corpus idem Ercunualdus patricius accipiens, servavit in porticu quadam ecclesise, quam in villa sua, cui nomen est Perrona *, faciebat, doneo ipsa ecclesia dedicaretur. Quod dum post dies viginti septem esset factum, et corpus ipsum de porticu ablatum, prope altare esset recondendum, in- ventum est ita inlesum, ac si eadem hora de hac luce fuisset egressus. Sed et post annos quatuor, constructa domuncula cultiore receptui corporis ejusdem, ad orientem altaris adhuc sine macula corruptionis inventum, ibidem digno cum honore trans- latum est; ubi merita illius multis sepe constat Deo operante claruisse virtutibus. Hiec de corporis ejus incorruptione brevi- ter attigimus, ut quanta esset viri sublimitas legentibus notius existeret. Que cuncta in libello ejus sufficientius sed et de aliis commilitonibus ipsius, quisque legerit inveniet.
CAP. XX. .
Ut defuncto. Honorio, pontifioatu sit functus Deusdedit; et qui in tempore illo Orientalium Anglorum, qui Hrofensis eccleste fuerint antistites,
IxTEREA defuncto Felice* Orientalium Anglorum episcopo post decem et septem annos accepti episcopatus, Thomas and Honorius loco ejus ordinavit Thomam diaconum Berhtsils
MP bishops in ejus de provincia Gyruiorum": et hoc post quinque Eust-Anglia,
? Ereunualdo] Krchinwald, a re- lation of King erht’s on his mother’s Hie, maed as maire du palais’ on Ega's death, in A.D. 640. Stev.; Bouquet’s Recueil, i. 136.
? Latinenco) Lagny, near Pe on the Marne] Gall Ghrise Fureous waa abbot there til the year of his death.
? diem clausit ultimum) Jan. 16, A.D. 650. Blev.
* Perrona) Peronne, on the Somme. 5 viginti septem) One of the MS. Lives says thirty. S.
Vlefuneto Paice) "Tho continuator
of Ingulf, quoted by Stevenson, places his death in AD. 646. Gale, i, 109. . This would put his consecra- tion, and consequently Sigeberht's reignin Eost-Anglia, backto A.D. 629. Seo p. 126, note I. Felix was first buried at Dunwich, then translated to Seham near Ely, and long after- wards to Romsey Abbey. Capgrave states that the day of his death was March 8. Angl. Sacr. i. 403. T'dyriiorem] "The land of the containing 1200 hides [about "40.000 sores] which was accurately divided into a northern
N2
180 Historia Ecclesiastica. (i. mr.
annos sui episcopatus de hac vita subtracto, Berctgilsum, cogno- mine Bonifatium de provincia Cantuariorum loco ejus substituit. Honorius Et ipse quoque Honorius, postquam metas sui cur- dies, sus implevit, ex hac luce migravit anno ab incar- 4p.65, natione Domini sexcentesimo quinquagesimo tertio, and issue. pridie kalendarum Octobrium : et cessante episco- it. patu per annum et sex menses, electus est archi- episcopus cathedre Doruvernensis sextus Deusdedit! de gente Occidentalium Saxonum : quem ordinaturus venit illuc Ithamar, antistes ecclesie Hrofensis. Ordinatus est autem die septimo Damian Elendarum Aprilium, et rexit ecclesiam annos bishopof novem, menses septem, et duos dies; et ipse, de- * functo Ithamar, consecravit pro eo Damianum qui
de genere Australium Saxonum erat oriundus.
CAP. XXI.
Ut provincia Mediterraneorum Anglorum. sub rege Peada Christiana sit facta.
His temporibus Middilangli*, id est, Mediterranei Angli, sub mei, Principe Peada filio Pendan regis, fidem et sacra- Angles con- menta veritatis perceperunt: qui cum esset juvenis [45.655 Optimus, ac regis nomine ac persona dignissimus,
? prelatus est a patre regno gentis illius; venitque ad
regem Nordanhymbrorum Osuiu, postulans filiam ejus Alchfle- dam sibi conjugem dari: neque aliter quod petebat impetrare potuit, nisi fidem Christi ac baptisma, cum gente cui prmerat, acciperet. At ille audits predicatione veritatis, et promissione
and southern portion, comprised the * Middilengli] <Now the Middle marsh-distriots of Ely and Hunting. Saxons, under Peada ealdor- donshire, almost as far as Lincoln.’ man, received the true ton Lapp. i 43. ‘Reaches sixtyeight Chron. ad a. 653. The seat of miles from the borders of Suffolk to the Mid-Anglian bishoprio, oonsti- Wainfloot in Lincolnshire.’ ‘Girvii, tuted in A.D. 679, was at Leicester. that is, as some interpret, Fen-men. Florence, p. 624. Apparently the Camden, ii. 214. same with the South Mercians of 1 Deusdedit) Before consecration p. 191. his name was Frithona, Stev. /
Car. xx1.] Gentis. Anglorum. 181
regni celestis, speque resurrectionis ac future immortalitatis, libenter se Christianum fieri velle confessus est, etiamsi virginem. non acciperet: persuasus maxime ad percipiendam fidem a filio regis Osuiu, nomine Alchfrido, qui erat cognatus et amicus ejus, habens sororem ipsius conjugem, vocabulo Cyniburgam, filiam Pendan regis.
Baptizatus est ergo a Finano! episcopo, cum omnibus qui
secum venerent comitibus ac militibus eorumque
ees In ol n "M and Peada famulis universis, in vico regis inlustri qui vocatur their king Ad Murum?. Et acceptis quatuor presbyteris qui P*Ptied- ad docendam baptizandamque gentem illius et eruditione et vita videbantur idonei, multo cum gaudio reversus est. Erant autem presbyteri Cedd, et Adda, et Betti, et Diuma, quorum ultimus natione Scottus, ceteri fuere de Anglis. Adda autem erat frater Uttan, presbyteri inlustris, et abbatis monasterii quod vocatur Ad Capre Caput?, cujus supra meminimus. Venientes ergo in provinciam memorati sacerdotes cum principe, predi- cabant verbum, et libenter auditi sunt, multique quotidie et nobilium et infirmorum, abrenunciata sorde idolatrie, fidei sunt fonte abluti.
Nec prohibuit Penda rex, quin etiam in sua, hoc est, Mer- ciorum natione, verbum, si qui vellent audire, predicaretur. Quin potius odio habebat, et despiciebat eos, quos fide Christi imbutos, opera fidei non habere deprehendit, dicens contem- nendos esse eos et miseros qui Deo suo in quem crederent obedire contemnerent. Ccpta sunt hec biennio ante mortem Pendan regis. Ipso autem occiso, cum Osuiu rex Christianus regnum ejus acciperet ut in sequentibus* dicemus, factus est Diuma unus ex prefatis quatuor sacerdotibus epi- pi. arst scopus Mediterraneorum Anglorum simul et Merci- — bishopin orum, ordinatus a Finano episeopo. Paucitas enim "eri: sacerdotum cogebat unum antistitem duobus populis prefici.
1 Finano] See p. 171. ? Ad Capra Caput] fd,
? Ad Murum) Walton, near New- S. V., Gates-heued, elsewhere in castle,Camden; or Walbottle, Smith; Saxon; from ‘hrege,’ or ‘gat,’ a both seemingly the distance from the ‘goat.’ Now Gateshead, close to
sea assigned to Ad Murum, infra, Newcastle. p.183. Zitwalle, S. V. * sequentibus] Seo p. 199.
182 Historia. Ecclesiastica. [Lzs. nx.
Qui cum pauco sub tempore non peucam Domino plebem ad- quisisset, defunctus est apud Mediterraneos Anglos, in regione succeeded by que vocatur Infeppingum!: suscepit pro illo epi- Ceollach; gcopatum Ceollach, et ipse de natione Scottorum, qui non multo post, relicto episcopatu, reversus eat ad insulam Hii, ubi plurimorum caput et arcem Scotti habuere comobiorum : and he by succedente illi in episcopatum Trumheri viro reli- Trumhere. gioso, et monachica vita instituto, natione quidem Anglo, sed a Scottis ordinato episcopo; quod temporibus Vulf- heri regis de quo in sequentibus? dicemus, factum est.
CAP. XXII.
Ut Orientales Bazones fidem quam dudum abjecerant, sub rege Bigbercto, pradicante Ceddo receperint.
Eo tempore etiam Orientales Saxones fidem quam olim expulso TheEes — Mellito antistite abjecerant?*, instantia regis Osuiu Server) receperunt, Erat enim rex ejusdem gentis Sig- L-».6ss.FlrJ,berct*, qui post Sigberctum cognomento Parvum regnavit, amicus ejusdem Osuiu regis, qui cum frequenter ad eum in provinciam Nordanhymbrorum veniret, solebat, eum hor- tari ad intelligendum deos esse non posse qui hominum manibus facti essent; dei creandi materiam lignum vel lapidem esse non posse, quorum recisure vel igni absumerentur, vel in vasa quelibet humani usus formarentur, vel certe despectui habita foras projicerentur, et pedibus conculeata in terram verterentur. Deum potius intelligendum majestate incomprehensibilem, hu- manis oculis invisibilem, omnipotentem, seternum, qui celum et. terram et humanum genus creasset, regeret, et judicaturus esset Orbem in squitate; cujus sedes eterna non in vili et caduco
) Inferpingem]Unidentiüed, Hep cording to Florence, Sigeberht, called
pingham has been suggested, or Parvus, wat the son of Seward, one pon in Derbyohire, "dt this of the apostate sons of Seberht, p. lun in Saxon times. tor. To him succeeded another Sige
2 sequentibus] Seo p. 191. berht, great- jecerant] See p. 101. Florence, but others say son, of Sexa,
* Bigberct] For a notice of the or Sexbald, & brother of the same East Saxons, see p. 94, note 3. Ac: Beberht.
Car. xx] Gentis. Anglorum. 183
metallo, sed in cselis esset, credenda: meritoque intelligendum, quia omnes qui voluntatem ejus a quo creati sunt discerent et facerent, seterna ab illo premia essent, percepturi. Hsc et hujus- modi multa cum rex Osuiu regi Sigbercto amicali ana sige- et quasi fraterno consilio sepe inculcaret, tandem uer juvante amicorum consensu credidit, et facto cum tized. suis consilio, cum exhortatione, faventibus cunctis, et adnuenti- bus fidei, baptizatus est cum eis a Finano episcopo in villa regia cujus supra’ meminimus, que cognominatur Ad Murum. Est enim juxta murum, quo olim Romani Brittaniam insulam pre- cinxere, duodecim millibus passuum & mari orientali secreta. Igitur rex Sigberct seterni regni jam civis effectus, temporalis sui regni sedem repetiit, postulans ab Osuiu rege ut aliquos sibi doctores daret, qui gentem suam ad fidem Christi converterent ac fonte salutari abluerent. At ille mittens ad provinciam Mediterraneorum Anglorum, clamavit ad se virum Dei Cedd, et dato illi socio altero quodam presbytero, misit predicare verbum genti Orientelium Saxonum. Ubi cum omnia perambulantes multam Domino ecclesiam congregassent, contigit 0.44 sentfrom quodam tempore eundem Cedd redire domum, ac Mercia to be pervenire ad ecclesiam Lindisfaronensem, propter conloquium Finani episcopi; qui ubi prosperatum ei opus evan- gelii comperit, fecit eum episcopum in gentem Orientalium Saxonum, vocatis ad se in ministerium ordinationis aliis duobus episcopis. Qui accepto gradu episcopatus rediit ad provinciam, et majore auctoritate captum opus explens, fecit per loca ecclesias, presbyteros et diaconos ordinavit, qui se in verbo fidei et mini- sterio baptizandi adjuvarent, maxime in civitate que lingua Saxonum Ythancaestir? appellatur. Sed et in illa que Tila- burg? cognominatur: quorum prior locus est in ripa Pente* amnis, secundus in ripa Tamensis: in quibus collecto examine
'a] P. 181.
2 2 Fihantacor] ‘Anciently Othona, fortified place in Roman times, where tho ‘Numerus Fortensium’ had been stationed under the Count. of the Saxon shore, M.H.B. p. xxiv; Supposed now to be covered by the ses. It was near Dancing, now
Dengy, and lay between the two formed by the Blackwater
Sod the Crosch, Camden, ii, 121. * Tlaburg] Tilbury. Camden, ii.
119. ?' Penta] Now tho Fresbwell, ono
of the springs of which ia still called
Pants Well. Camden, ii. 121.
184 Historia: Ecclesiastica. [Lrs. nz.
famulorum Christi, disciplinam vite regularis, in quantum rudes adhuc capere poterant, custodire docuit. Cumque tempore non pauco in prefata provincia, gaudente Bigeberht Tege, congaudente universo populo, vite celestis in- murdered, stitutio quotidianum sumeret augmentum, contigit ipsum regem instigante omnium bonorum inimico, propinquorum. suorum manu interfici Erant autem duo germani fratres qui hoc facinus patrerunt; qui cum interrogarentur quare hoc face- rent, nil aliud respondere potuerunt, nisi ob hoc se iratos fuisse et inimicos regi, quod ille nimium suis parcere soleret inimicis, et factas ab eis injurias mox obsecrantibus placida mente demit- teret. Talis erat culpa regis pro qua occideretur, quod evan- gelica precepta devoto corde servaret: in qua tamen ejus morte innoxia, juxta predictum viri Dei, vera est ejus culpa punita. Habuerat enim unus ex his qui eum occiderunt comitibus, inlici- tum conjugium, quod cum episcopus prohibere et corrigere non posset, excommunicavit eum, atque omnibus qui se audire vellent precepit ne domum ejus intrarent neque de cibis illius acciperent. Contempsit autem rex preceptum, et rogatus a comite, intravit epulaturus domum ejus: qui cum abiisset, obviavit ei antistes. At rex intuens eum, mox tremefactus desiluit equo, ceciditque ante pedes ejus, veniam reatus postulans. Nam et episcopus pariter desiluit: sederat enim et ipse in equo. Iratus autem tetigit regem jacentem virga quam tenebat manu, et pontificali auctoritate protestatus: 'Dico tibi, inquit, ‘quia noluisti te continere a domo perditi et damnati illius, tu in ipsa domo mori habes' Sed credendum est quia talis mors viri religiosi non solum talem culpam diluerit, sed etiam meritum ejus auxerit: quis nimirum ob causam pietatis, quia propter observantiam mandatorum Christi contigit. ” Successit autem Sigbercto in regnum Suidhelm, filius Sex- ands. Paldi, qui baptizatus est ab ipso Cedde in provincia Gud br Orientalium Anglorum', in vico regio qui dicitur Rendlesham *, id est, Mansio Rendili; suscepitque lin Bronce Orientalium Anglo- — ? Remdlesham] Rendlesham, on
rum) Boniface was bishop the river Deben, in Suffolk. of the East-Angles, p. 180. ii, 155, 367.
Car. xxm.] Gentis. Anglorum. 185
eum ascendentem de fonte sancto JEdiluald, rex ipsius gentis Orientalium Anglorum, frater Anna regis eorumdem.
CAP. XXIII.
Ut idem episcopus Cedd locum monasterii construendi ab Oidilualdo rege accipiens, orationibus ac jejuniis Domino conseoraverit ; et de obitu ipsius.
SonEkBAT autem idem vir Domini, cum apud Orientales Saxones episcopatus officio fungeretur, sepius etiam suam, id est, Nordánhymbrorum provinciam exhor- “king of tandi gratia revisere: quem cum Oidiluald filius Deire gives Osualdi regis, qui in Derorum partibus regnum toCeddfora habebat, virum sanctum et sapientem, probumque " "Prem. moribus videret, postulavit eum possessionem terre aliquam a se ad construendum monasterium accipere, in quo ipse rex et frequentius ad deprecandum Dominum verbumque audiendum advenire, et defunctus sepeliri deberet. Nam et seipsum fideliter credidit multum juvari eorum orationibus quotidianis, qui illo in loco Domino servirent. Habuerat autem idem rex secum fra- trem germanum ejusdem episcopi, vocabulo Caelin, virum seque Deo devotum, qui ipsi ac familie ipsius verbum et sacramenta fidei, erat enim presbyter, ministrare solebat, per cujus notitiam maxime ad diligendum noscendumque episcopum pervenit. Favens ergo votis regis antistes, elegit sibi locum monasterii construendi in montibus arduis ac remotis; in quibus latronum magis latibula ac lustra ferarum, quam habitacula fuisse vide- bantur hominum: ut juxta prophetiam Isaie', in cubilibus, in quibus prius dracones habitabant, oriretur viror calami et junci, id est, fructus bonorum operum ibi nascerentur, ubi prius vel bestie commorari, vel homines bestialiter vivere consueverant.
Studens autem vir Domini acceptum monasterii locum primo precibus ae jejuniis a pristina flagitiorum sorde purgare, et sic in eo monasterii fundamenta jacere, crates its postulavit a rege, ut sibi totum quadragesime
1 prophetiam. Ionic) Is, xxxv. 7.
186 Historia Ecclesiastica. [Lrs. mm.
tempus quod instaBet, facultatem ac licentiam ibidem orationis causa demorandi concederet. Quibus diebus cunctis, excepta Dominica, jejunium ad vesperam usque juxta morem protelans, ne tunc quidem nisi panis permodicum, et unum ovum galli- naceum cum parvo lacte aqua mixto percipiebat. Dicebat enim hanc esse consuetudinem eorum, a quibus normam discipline regularis didicerat, ut accepta nuper loca ad faciendum mona- sterium vel ecclesiam, prius orationibus ac jejuniis Domino consecrent. Cumque decem dies quadragesimse restarent, venit qui clamaret eum ad regem. At ille, ne opus religiosum ne- gotiorum regalium .causa intermitteretur, petiit presbyterum suum Cynibillum, qui etiam frater germanus erat ipsius, pia cepta complere. Cui cum ille libenter adquiesceret, expleto studio jejuniorum et orationis, fecit, ibi monasterium, quod nunc Laestingaeu! vocatur, et religiosis moribus, juxta ritus Lindis- farnensium ubi educatus erat, instituit. Qui cum annis multis et in prefata provincia episcopatum Death of Bdministraret, et hujus quoque monasterii statutis Bishop Codd. propositis? curam gereret, casu contigit ut ad ipsum monasterium tempore mortalitatis? adveniens, tactus ibidem infirmitate corporis, obiret*: qui primo quidem foris sepultus est; tempore autem procedente, in eodem monasterio ecclesia est in honorem beate Dei genitricis de lapide facta, et in illa corpus ipsius ad dexteram altaris reconditum. Dedit autem episcopus regendum post se monasterium fratri 1 Laertingaeu] Lestinga ea, S. V. to A.667. Beda mentions it as be- Lastingham, near Whitby. John of ginning in A.D. 664, infra, p. 202; jouth states, xvii. 153, that but see Historia Abbatum, infra, it was founded in A.D. 648. Ce- with note. The Annals of the Four ‘adda, after a three years’ episco- Masters call it ‘Flava scabies. pate at York, is said to have ‘Hibernice buidhe conaill, quam et returned to Lastingham, and died Physici dicunt ictericiam passio- there in A.D. 674. Monast. Angl. nem. O'Conor, if. 204. i 342 * obire] The synod of Streanes- statutis propositis] * And here halch, at which Cedd was present, placed aprovost (prausat) ndealdor. was in AD, 664, after which he had men. 8, time to return to East-Anglia to B emp. mortalitatis] All the inaugurate the observance of the chroniclers of the time mention this Catholic Easter, p. 200, and to go
plague. According to Tiger- back to Lastingham, where he died. nach, teravaged Ireland from 4.064 H. me
Car. xx1v.] Gentis. Anglorum. 187
suo Ceadds, qui postea episcopus factus est, ut in sequentibus dicemus. Quatuor siquidem hi quos diximus, Ceaddasuc-
germani fratres, Cedd et Cynibill et Caelin et "dehimee
Caedda, quod raro invenitur, omnes sacerdotes lestingham.
Domini fuere preclari, et duo ex eis etiam summi sacerdotii gradu functi sunt. Cum ergo episcopum defunctum ac sepul- tum in provincia Nordanhymbrorum audirent fratres qui in monasterio ejus erant in provincia Orientalium Saxonum, venerunt illo de suo monasterio homines circiter triginta, cupientes ad corpus sui patris, aut vivere si sic Deo placeret, aut morientes ibi sepeliri: qui libenter a suis fratribus et commilitonibus suscepti, omnes ibidem superveniente prefate pestilentie clade defuncti sunt, excepto uno puerulo quem orationibus patris sui a morte constat esse servatum. Nam cum multo post hec tempore viveret, et scripturis legendis operam daret, tandem didicit se aqua baptismatis non esse regeneratum, et mox fonte lavacri salutaris ablutus, etiam postmodum ad ordinem presbyterii promotus est, multisque in ecclesia utilis fuit: de quo dubitandum non crediderim, quin intercessionibus, ut dixi, sui patris, ad cujus corpus dilectionis ipsius gratia venerat, sit ab articulo mortis re- tentus, ut et ipse sic mortem evaderet eternam, et aliis quoque fratribus ministerium vite ac salutis docendo exhiberet.
CAP. XXIV.
Ut provinola. Merciorum, occiso rege Penda, fidem Christi susceperit : et Osuiu pro adepta victoria possessiones et territoria ad construenda monasteria. dederit.
His temporibus rex Osuiu cum acerbas atque intolerabiles pateretur irruptiones sepedicti regis Merciorum qui 5. fratrem ejus occiderat, ad ultimum necessitate invades cogente promisit! se ei innumera et majora quam
1 promisit] To this is perhaps re- Osguid omnes divitias qum erant ferallo a misplaced passage of Nen- cum eo in urbe usque in Manau nius Appendix: ‘Tum reddidit Pende, et Penda distribuit eas regi-
188 Historia Ecclesiastica. [Lrs. rrr.
credi potest ornamenta regia vel donaria in pretium pacis largiturum, dummodo ille domum rediret, et provincias regni ejus usque ad internecionem vastare desineret. Cumque rex perfidus nullatenus precibus illius assensum preberet, qui totam ejus gentem a parvo usque ad magnum delere atque exterminare decreverat, respexit ille ad divine auxilium pietatis, quo ab impietate barbarica posset eripi: votoque se obligans: ‘Si peganus, inquit, * nescit accipere nostra donaria, offeramus ei qui novit, Domino Deo nostro! Vovit ergo quia si victor existeret, filiam suam Domino sacra virginitate dicandam offerret; simul et duodecim possessiones prediorum ad con- struenda monasteria donaret: et sic cum paucissimo exercitu se certamini dedit. — Denique fertur quia tricies majorem pegani habuerint exercitum; siquidem ipsi triginta legiones ducibus nobilissimis instructas in bello habuere, quibus Osuiu rex cum Alehfrido filio, perparvum, ut dixi, habens exercitum, sed Christo duce confisus occurrit. Nam alius filius ejus Eogfrid eo tempore in provincia Merciorum apud reginam Cynuise! obses tenebatur. Filius autem Osualdi regis Oidil- uald, qui eis auxilio esse debuerat, in parte erat adverseriorum, eisdemque contra patriam et patruum suum pugnaturis ductor exstiterat, quamvis ipso tempore pugnandi sese pugne sub- traxerat, eventumque discriminis tuto in loco exspectabat. Inito ergo certamine fugati sunt et cesi pagani, duces regii triginta* qui ad auxilium venerant pene omnes interfecti: in quibus Adilheri frater Anne regis Orientalium Anglorum qui post eum regnavit, auctor ipse belli, perditis militibus sive
bus Britonum ; id est Atbret Judeu.” These last words are of very doubtful meaning, but Petrie suggests ‘the buying off of Inch-Keith ;” ef. supra, P. 27, note 3. See, however, next page, note I. They would seem to point to an expedition to the Lothians (Manau)—rendered probable by the fact, see below, that Oswio had sub- dued Piotland—and an armistice before Judeu, These gifts to the British kings may have made them join Penda on the Winwed.
1 Cynuise] Cynuviae, S. V. > duces regit triginta) ‘xxx cyne- beara’ 8 Chron. Nennius says, ‘et reges Britonum interfecti sunt, qui exierant cum rege Pantha in
Catgabail rex Guenedos cum exercitu suo evasit de nocte consurgens, quapropter est vocatus Catgabail Catgoommedd! M.H. B. p.76. The last word is there ren- Hered ‘qui pagnam rencit;
Car. xxiv.] Gentis. Anglorum. . 189
auxiliis interemptus: et quia prope fluvium Vinuaed' pug- natum est, qui tune pre inundantia pluviarum ay, late alveum suum immo omnes ripas suas tran- wine vende sierat, contigit ut multo plures aqua fugientes, Nov. 1s, quam bellantes perderet ensis. dd Tunc rex Osuiu, juxta quod Domino voverat, pro conlata sibi victoria gratias Deo referens, dedit filiam suam ZElffledam * que vixdum unius anni statem impleverat, perpetua ei virgi- mitate consecrandam : donatis insuper duodecim possessiunculis terrarum, in quibus ablato studio militie terrestris, ad exer- cendam militiam celestem, supplicandumque pro pace gentis ejus sterna, devotioni sedulge monachorum locus facultasque suppeteret. E quibus videlicet possessiunculis, sex in provincia Derorum, sex in Berniciorum dedit. Singulew vero posses- siones decem erant familiarum?, id est, simul omnes centum viginti. Intravit autem prefate regis Osuiu filis Deo dedi- canda monasterium quod nuncupatur Heruteu*, id ^ Xifede est, Insula Cervi, cui tunc Hild abbatissa prefuit: yeriepeot que post biennium comparata possessione decem monastery. familiarum in loco qui dicitur Streansshalch^, ibi monasterium
1 Auvium Vinuaal] This was «in. passed into n proverb: regione Loidis,’ see next page; “Unde dicitur, if the latter is Leeds (p. 125, ep. In Vinved amne vindicata ost then perhaps tho Winwmd is the omdes Anne
Broad Are, which flows by Leeds. ‘Camden and Smith. Thoresby, Leeds, PP. 143, 144, adapts with much in- genuity the narrative of the battle here given to the localities of the environs of Leeds. But Mr. Nash, Cambrian Journal, 1861, prefers to place Winwad near Jedburgh, which he identifies with the Gododin of Aneurin, and with the city Judeu or Giudi. He supposes thie to be the battle referred to as that of Cat- traeth in Aneurin's poer of Gododin, Nennius aud the Welsh Annals call it ‘Strages Campi Gai,’ which may possibly be a rude Latinizing of Cat traeth. On the other hand Pearson, i. 139, thinks that the battle of Cat- traeth presents more points of re- semblance to that of Denisesburn, P. 140. The battle of Winwad
Caes regu Sigbert et Eogrioe, Ceedes regum Oswald et Edwine’ 3 Bifledam) See iv. 26, where she
is called Ailbfied. ‘There is a sketch
of her life in the Vite Sanctorum,
where it is stated, that she was
born in 4.0 654, and died in aD. 713, tev.
? familiarum] i.e, hides. See P. 52, note 5.
? Heruteu] Now in Durham, ‘Heort 0a, $.V. ‘He ortesig,’ Florence. See iv. 23.
5 Sireancehalch] Streoneshalb, SV. ‘The hall of the watchtower.”
Seo Camden, fii, 323; Bosworth’s Dict. Or, from ‘streones-halo,” * -hylo/ ‘anfractus,’ * inflexio, would agree better with Beda's de- rivation in the next chapter. Now Whitby in Yorkshire.
190 Historia. Ecclesiastica. (is. nr. construxit; in quo memorata regis filia, primo discipula vite regularis, deinde etiam magistra exstitit, donec completo un- desexaginta annorum numero, ad complexum et nuptias sponsi cmlestis virgo beata intraret. In quo monasterio et ipsa, et pater ejus Osuiu, et mater ejus /Eanfled, et pater matris ejus Aduini, et multi alii nobiles in ecclesia sancti apostoli Petri sepulti sunt. Hoc autem bellum rex Osuiu in regione Loidis!, tertio* decimo regni sui anno, decimo septimo die kalendarum Decembrium cum magna utriusque populi utilitate confecit. Nam et suam gentem ab hostili paganorum depopulatione liberavit, et ipsam gentem Merciorum finitimarumque pro- vinciarum, desecto capite perfido, ad fidei Christiane gratiam convertit. Primus autem in provincia Merciorum, simul et Lindisfa- Succession of TOTUM* ac Mediterraneorum Anglorum, factus est Dighope in episcopus* Diuma, ut supra? diximus, qui apud Mediterraneos Anglos defunctus ac sepultus est: secundus Cellach*, qui relicto episcopatus officio vivens ad Scottiam rediit, uterque de genere Scottorum: tertius Trum- heri, de natione quidem Anglorum, sed edoctus et ordinatus 5 Scottis, qui erat abbas in monasterio quod dicitur Inget- lingum. Ipse est locus in quo occisus est rex Osuini, ut supra’ meminimus. Nam regina Manfled propinqua* illius, ob castigationem necis ejus injustz, postulavit a rege Osuio, ut donaret ibi locum monasterium construendi prefato Dei famulo Trumhere, quia propinquus et ipse erat regis occisi: in quo videlicet monasterio orationes assidue pro utriusque regis, id est, et occisi, et ejus qui occidere jussit, salute eterna fierent.
1 Loidis] See p.125, note 7. obscure. We give Wharton's dates:
? tertio . . . anno] The date of this battle in other authorities ranges from A.D. 650-657. Beda fixes it to ‘A.D. 654, for Oswio’s thirteenth year began Aug. S, A.D. 654, and ended Aug. 5, A.D. 655; if he can be relied on for accuracy. * Lindisfartrun] Seo p.127, note3. © episcopus] The dato of this suc- cession of the Mercian bishops is
Diuma, A.D. 655-658; Cellach, A.D.
658-660; Tromberi, A.D, 660-663.
Ang. Becr. 423. Bier. Eng. Ch. Historians.
*? supra) See p. 181.
* Callack) Cetllach, p. 182.
1 ut supra) See p. 167. ‘a. The
* propinqua) Second cousin. They were ani ciddron of two brothers, Elle and Zilfric, the sons of Yffe.
Car. xxiv.] Gentis Anglorum. 191
Idem autem rex Osuiu tribus annis post occisionem Pendan regis, Merciorum genti, necnon et ceteris australium provin- ciarum populis prefuit: qui etiam gentem Pictorum maxima ex parte regno Anglorum subjecit.
Quo tempore donavit prefato Peada, filio regis Pendan, eo quod esset cognatus suus, regnum australium Merciorum !, qui sunt, ut dicunt, familiarum quinque millium, discreti fluvio Treanta ab aquilonslibus Merciis, quorum terra est familiarum septem milium. Sed idem Peada proximo vere
Mercia
multum nefarie peremptus est, proditione, ut dicunt, rebel
nm nma" 1 " against conjugis? sue, in ipso tempore festi paschalis. Oswio under Conpletis autem tribus annis? post interfectionem fier
Pendan regis, rebellarunt adversus regem Osuiu 8.Ohron]. duces* gentis Merciorum Immin, et Eafa, et Eadberct, levato in regem Vulfhere, filio ejusdem Pendan adolescente, quem occultum servaverant; et ejectis principibus regis non proprii, fines suos fortiter simul et libertatem receperunt: sicque cum suo rege liberi, Christo vero regi pro sempiterno in cmlis regno servire gaudebant. Preefuit autem rex idem genti Merciorum annis decem et septem, habuitque primum episcopum Trumheri, de quo supra diximus, secundum Jaruman, tertium Ceaddan, quartum Vynfridum. Omnes hi per ordinem sibimet succe- dentes sub rege Vulfhere, gentis Merciorum episcopatu sunt functi.
? austrolium Merciorum] These must almost exactly correspond wit the Middle Angles, mentioned p. 180. To account for the smallness of the hidenge reckoned here io the North and South Meroisns (1200 hides), and the difference between this account and that of Spelman’s MS., which reckons 30,000 hides to Myrena, Kemble suggests that Boda may here exclude and other parts of the great Mercian kingdom; i. 83, note.
e Wes-Angles this
? conjugi] Ealhfied, a daugh-
ith ter of Oswio, see p. 180; but to be
distinguished from ZElfd, men- tioned above in this chapter as a nun.
3 tribua anni] A.D. 657. 8. Chron.
* duces] ‘Tt is every way probable both that the Mercian dukes and Northhumbrian princes mentioned in
i were fiscal and admini- strative, not merely military officers." Kemble, ii. 133.
192 Historia. Ecclesiastica. [Lzs. rm.
CAP. XXV.!
Ut queeatio sit mota de tempore pascha, adversus eos qui de Bcottia. venerant.
IwTrREA Aidano? episcopo de hac vita sublato, Finan pro Bi illo gradum episcopatus a Scottis ordinatus ac Finan builds missus acceperat: qui in insula Lindisfarnensi fecit church at ecclesiam episcopali sedi congruam ; quam tamen more Scottorum®, non de lapide, sed de robore secto totam composuit, atque harundine texit, quam tempore sequenti reverentissimus archiepiscopus Theodorus in honore beati apostoli Petri dedicavit. Sed episcopus loci ipsius Ead- berct* ablata harundine, plumbi laminis eam totam, hoc est, et. tectum et ipsos quoque parietes ejus cooperire curavit. His temporibus questio facta est frequens et magna, de obser- Controversy Vatione paschee, confirmantibus eis qui de Cantia, wipe time vel de Galliis advenerant, quod Scotti Dominicum between the pasche diem contra universalis ecclesie morem. Sedis" (elebrarent. Erat in his acerrimus veri paschse Churehes. defensor, nomine Ronan *, natione quidem Scottus, sed in Gallis vel Italie partibus regulam ecclesiastico veritatis edoctus; qui cum Finano confligens, multos quidem correxit, vel ad sollertiorem veritatis inquisitionem accendit: nequaquam tamen Finanum emendare potuit; quin potius, quod esset homo ferocis animi, acerbiorem castigando, et apertum veritatis adver- sarium reddidit. Observabat autem Jacob diaconus quondam, ut supra? docuimus, venerabilis archiepiscopo Paulini, verum et catholicum pascha, cum omnibus quos ad correctiorem viam
1 Car, XXV.] OmitedinS.V. ^ Scottorum" who is mentioned under
? Aidano..sublato) Aug. 31, A.D.651. Seo pp. 168, 171.
*more Scotorum. See p.144,note 3. ESI establishment at Mazeroles
* Badberet 2] The seventh bishop, the river Vienne in Picardy, from A.D. 68 which he and his " peregrini
* Ronan) "Mabion, Ann. Oni, were the first tenants, Bes alo S. Benedd. xv. 36, conjectures that Gall Christ. ii, 1222. Btev. this ia the «peregrinus ex genero — * supra) Seo pp. 128, 138.
Car. xxv.] Gentis. Anglorum. 193
erudire poterat. Observabat et regina Eanfled ‘cum suis, juxta quod in Cantia fieri viderat, habens secum de Cantia presby- terum catholice observationis, nomine Romanum: unde non- nunquat contigisse fertur illis temporibus, ut bis in anno uno pascha celebraretur. Et cum rex pascha Dominicum solutis jejuniis faceret, tunc regina cum suis persistens adhuc in jejunio diem palmarum celebraret. Hec autem dissonantia paschalis observantim vivente Aidano patienter ab omnibus tolerabatur, qui patenter intellexerant, quia etai pascha contra morem eorum qui ipsum miserant facere non potuit, opera tamen fidei, pietatis, et dilectionis, juxta morem omnibus sanctis consuetum, diligenter exsequi curavit: unde ab omnibus etiam bis qui de pascha aliter sentiebant, merito diligebatur: nec solum a mediocribus, verum ab ipsis quoque episcopis, Honorio Cantuariorum, et Felice Orientalium Anglorum, venerationi habitus est.
Defuncto? autem Finano qui post illum fuit, cum Colmanus in episcopatum succederet, et ipse missus a Scottia, gravior de observatione pasche necnon et de aliis ecclesiastiom vite dis- ciplinis controversia nata est: unde movit hsc questio sensus et corda multorum, timentium ne forte accepto Christianitatis " vocabulo, in vacuum? currerent, aut cucurrissent. Pervenit et ad ipsas principum aures, Osuiu videlicet regis, et filii ejus Alchfridi* ; qui nimirum Osuiu a Scottis edoctus ac baptizatus, illorum etiam lingua optime imbutus, nihil melius quam quod illi docuissent autumabat. Porro Alchfrid magistrum habens eruditionis Christiane Vilfridum* virum doctis- Oswio calls simum (nam et Romam prius propter doctrinam qt. ecclesiasticam adierat, et apud Dalfinum® archi- toconsider episcopum Galliarum Lugduni multum temporis "nee" egerat, a quo etiam tonsure ecclesiastice coronam 8 Chron] susceperat), bujus doctrinam omnibus Scottorum traditionibus jure preferendam sciebat: unde ei etiam donaverat monasterium.
2 Defuncto] a.p, 661; three years — * Vilfridum] Wilfrith. For a before 4.D.664. Bee p. 200. | memoir of Mim vp do this ime, vee Hals uum ue Bp mnolegical table of his
2 Alchfridi] Albfrith, or Ealhfrith. life, see note to v. 19.
See p. 181. *' Dalinum] See v. 19, note.
À o
194 Historia Ecclesiastica. [ae im. quadraginta familiarum in loco qui dicitur Inhrypum!; quem videlicet locum paulo ante eis qui Scottos sequebantur in pos- sessionem monasterii dederat. Sed quia illi postmodum data sibi optione, magis loco cedere quam suam mutare consuetudinem volebant, dedit eum illi qui dignam loco et doctrinam haberet, “et vitem. Venerat eo tempore Agilberctus, Occidentalium Saxonum episcopus, cujus supra? meminimus, amicus Alchfridi regis, et Vilfridi abbatis, ad provinciam Nordanhymbrorum, et apud eos aliquandiu demorabatur; qui etiam Vilfridum, rogatu Alchfridi, in preefato suo monasterio presbyterum fecit. "Habebat autem secum ipse presbyterum nomine Agathonem. Mota ergo ibi questione de pascha, vel tonsura, vel aliis rebus ecclesiasticis, dispositum est ut in monasterio quod dicitur
» Achy 109,368, Streneshale, quod interpretatur Sinus Fari cui tunc Hild abbatissa Deo devota femina prefuit, synodus fieri et htec questio terminari deberet. Veneruntque illo reges ambo, pater scilicet et filius; episcopi, Colman cum clericis suis de Scottia, Agilberctus cum Agathone et Vilfrido presbyteris. Jacobus et Romanus in horum parte erant: Hild abbatissa cum suis in parte Scottorum, in qua erat etiam venerabilis episcopus Cedd, jamdudum ordinatus a Scottis, ut supra docuimus, qui et in- terpres? in eo concilio vigilantissimus utriusque partis exstitit.
Primusque rex Osuiu premissa prefatione, quod oporteret
eos qui una Deo servirent, unam vivendi regulam tenere, nec
. discrepare in celebratione sacramentorum celestium, qui unum omnes in celis regnum exspectarent; inquirendum potius que
esset verior traditio, et hanc ab omnibus communiter esse sequendam: jussit primo dicere episcopum suum Colmanum,
qui esset ritus, et unde originem ducens ille quem ipse seque-
retur. Tunc Colmanus: 'Pascha*' inquit, ‘hoc quod agere
1 Inkrypum] Ripon. Seev.L19.
? supra] See p. 153.
? iplerpres] They spoke of course in the Angle tongue, which was equally unintelligible to the Scotch and the French.
* Pascha) ‘The time of Easter was a fertile subject of dispute in the early Church, One controversy had
been laid at rest by the decree of the Council of Nic, which ordained that the Catholic Easter Day should always be observed on the Sunday next after the full moon following the arst of March. But this only served to awaken others. For which would be, in any given year, the fall moon following the 21st of March t
Cap. xxv.]
Gentis Anglorum.
195
soleo, a majoribus meis accepi, qui me huc episcopum mise-
runt, quod omnes patres nostri, viri Deo dilecti, eodem modo celebrasse noscuntur. contemnendum et reprobandum esse videatur, ipsum est quod beatus evangelista Johannes discipulus
Bishop
Colman. pleads for the Scottish practioe ;
Quod ne cui
specialiter Domino dilectus, cum omnibus quibus preerat eccle-
siis, celebrasse legitur.
Quo hee et his similia dicente, jussit
rex et Agilberctum proferre in medium morem sue observa-
‘How great was the variety of days on which it was possible for Easter to fall? After how many years was it to be expected that the paschal fall moon would return to the same day of the year? is was the first point of contest between the Churches. The Roman Church caleulated by a cycle of eighty-four years; the Alexandrian by one of nineteen, which was adapted to Christian use, probably by Eusebius of Cmearea, from the old Metonic cycle. The differences were perpetually occurring, and Easter was constantly celebrated on different days by the two Churches. "This was the case till about A.D. 460, when the Roman Church aban- ned its cycle, and adopted one framed by Victorius of Aquitaine On the basis of the nineteen years’ cycle hitherto in use in the Alexan- drian Church. This measure set at rest for ever the first question, which concerned the beginning of the pas- chal month, or the days in any given year when the new and full moons next after March arat were to be
expected.
But the differences were not wholly reconciled; for the Latins followed canons or rules differing from the Alexandrian, to determine on which particular day within the paschal month Easter Day might fall. Thus, for example, the Latins asserted that it might fall on any day from the 16th of the paschal month to the 2and; the Alexandrians said that it could not happen after the 21st, and might be as early as the 15th.
o
This dispute was healed by another concession on the part of Rome. About AD. 530 Rome adopted the cycle of one Dionysius Exiguus, which was an improvement on the Victorian, and so of course still based on the Metonic cycle, but which gave up the old Roman canons, and adopted those of Alexandria, This was the paschal rule which was followed by Rome when Augustinus brought the gospel to England.
It was to be expected that he would find the British Church fol- lowing a different rule from himself ; and such was the case. The Britons, as also the Irish and the Scotch, were still calculating by the old Roman cycle of eighty-four years, which Rome herself had abandoned in the fifth century. But their canon of interpretation differed from that of Rome in this—that whereas the Roman limits to the time when Easter Day might fall extended from. the 16th to the 22nd of the pasci month, they ruled that it might fall on any day from the 14th to the 20th of the same month. And so they found themselves at issue no less with the new than with the ancient Roman practice ; for it was now the rule of the whole Church to let Easter Day fall on any day from the 15th to the 21s& of the paschal morth. It is this difference of a day which forms the whole subject- matter of the prolonged contest between the two Churches which is detailed by Beda. See Smith, Appendix No. ix. a, and references there,
2
196 Historia Ecclesiastica [Las. m.
tionis, unde initium haberet, vel qua hunc auctoritate seque- retur. Respondit Agilberctus: ‘Loquatur, obsecro, vice mea discipulus meus Vilfrid presbyter, quia unum ambo sapimus cum ceteris qui hic adsident ecclesiastice traditionis cultoribus ; et ille melius ac manifestius ipsa lingua Anglorum, quam ego per interpretem, potest explanare que sentimus! "Tunc Vilfrid wanin jubente rege ut diceret, ita exorsus est: 'Pascha supports the quod facimus, inquit, 'vidimus Rome ubi beati Roman. spostoli Petrus et Paulus vixere, docuere, passi sunt et sepulti, ab omnibus celebrari: hoc in Italia, hoc in Gallia, quas discendi vel orandi studio pertransivimus, ab om- nibus agi conspeximus: hoc Africam, Asiam, Zgyptum, Gree- ciam, et omnem orbem, quacumque Christi Ecclesia diffusa est, per diversas nationes et linguas, uno ac non diverso temporis ordine gerere comperimus: preter hos tantum, et obstinationis eorum complices, Pictos dico et Brettones, cum quibus de duabus ultimis oceani insulis, et his non totis, contra totum orbem stulto labore pugnant. Cui heo dicenti respondit Colmanus: * Mirum quare stultum appellare velitis laborem nostrum, in quo tanti apostoli qui super pectus Domini recumbere dignus fuit, exempla sectamur; cum ipsum sapientissime vixisse omnis mundus noverit At Vilfridus, ‘Absit,’ inquit, * ut Johannem stultitis reprehendamus, cum scita legis Mosaice juxta literam servaret, judaizante adhuc in multis Ecclesia, nec subito valentibus apostolis omnem legis observantiam que a Deo instituta est, abdicare. Quomodo simulacra que a demonibus inventa sunt, repudiare omnes qui ad fidem veniunt, necesse est: videlicet ne scandalum facerent eis qui inter gentes erant Judmis. Hinc est enim quod Paulus Timotheum circumcidit, quod hostias in templo immolavit, quod cum Aquila et Priscilla caput Corinthi totondit: ad nihil videlicet utile, nisi ad scandalum vitandum. Judmorum. Hine quod eidem Paulo Jacobus ait!: “Vides, frater, quot millia sunt in Judmis qui crediderunt! et omnes hi emulatores sunt legis.” Nec tamen hodie clarescente per mundum evangelio necesse est, immo nec licitum fidelibus vel
? ait] Acta xxi, 20,
Car. xxv.] Gentis. Anglorum. 197
circumcidi, vel hostias Deo victimarum offerre carnalium. Ita- que Johannes secundum legis consuetudinem quarta decima die mensis primi ad vesperam incipiebat celebrationem festi paschalis, nil curans hec sabbato, an alia qualibet feria provenire. At vero Petrus cum Rome predicaret, memor quia Dominus prima sabbati resurrexit a mortuis, ac mundo spem resurrectionis con- tulit, ita pascha faciendum intellexit, ut secundum consuetudinem. ac precepta legis, quartam decimam lunam primi mensis, eque sicut Johannes, orientem ad vesperam semper exspectaret: et hac exorta, si Dominica dies, que tunc prima sabbati vocabatur, erat mane ventura, in ipsa vespera pascha Dominicum celebrare incipiebat, quomodo et nos hodie facere solemus. Sin autem Dominica non proximo mane post lunam quartam decimam, sed sexta decima, aut septima decima, aut alia qualibet luna, usque ad vicesimam primam esset ventura, exspectabat eum, et pre- cedente sabbato, vespere, sacrosancta pasche sollemnia inchoabat ; sicque fiebat, ut Dominica pasche dies nonnisi a quinta decima luna usque ad vicesimam primam servaretur. Neque hee evangelica et apostolica traditio legem. solvit, sed potius adim- plet, in qua observandum pascha a quarta decima luna primi mensis ad vesperam, usque ad vicesimam primam lunam ejusdem mensis ad vesperam, preceptum est: in quam observantiam imitandam, omnes beati Johannis successores in Asia post obitum ejus, et omnis per orbem ecclesia conversa est. Et hoc esse verum pascha, hoe solum fidelibus celebrandum, Niceno concilio non statutum noviter, sed confirmatum est, ut eccle- siastica docet historia. Unde constat vos, Colmane, neque Johannis, ut autumatis, exempla sectari, neque Petri, cujus traditioni scientes contradicitis, neque Legi, neque Evangelio in observatione vestri pasche congruere. Johannes enim ad legis Mosaice decreta tempus paschale custodiens, nil de prima sabbati curabat; quod vos non facitis, qui nonnisi prima sabbati pascha celebratis. Petrus a quinta decima luna usque ad vice- simam primam diem pasche Dominicum celebrabat; quod vos non facitis, qui a quarta decima usque ad vicesimam lunam diem Dominicum pasche observatis: ita ut tertia decima luna ad vesperam sepius pascha incipiatis, cujus neque Lex ullam
198 Historia Ecclesiastica {Lm ot
fecit mentionem, neque auctor ac dator Evangelii Dominus in ea, sed in quarta decima vel vetus pascha manducavit ad ves- peram, vel novi testamenti sacramenta in commemorationem sus passionis ecclesie celebranda tradidit. Item, lunam vice- simam primam, quam Lex maxime celebrandam commendavit, a celebratione vestri pasche funditus eliminatis: sicque, ut dixi, in celebratione summse festivitatis, neque Johanni, neque Petro, neque Legi, neque Evangelio concordatis,’
His contra Colmanus: * Numquid, ait, * Anatolius vir sanctus, et in prefata historia ecclesiastica multum laudatus, Legi vel Evangelio contraria sapuit, qui a quarta decima usque ad vicesi- mam pascha celebrandum scripsit! Numquid reverentissimum. patrem nostrum Columbam, et successores ejus viros Deo di- lectos, qui eodem modo pascha facerunt, divinis paginis contraria. sapuisee, vel egisse credendum est? Cum plurimi fuerint in eis, quorum sanctitati celestia signa, et virtutum que fecerunt miracula, testimonium prebuerunt: quos ipse sanctos esse non dubitans, semper eorum vitam, mores et disciplinam sequi non desisto.’
At Vilfridus: ‘Constat,’ inquit, ‘ Anatolium virum sanctis- simum, doctissimum, ac laude esse dignissimum ; sed quid vobis cum illo, cum nec ejus decreta servetis? Ille enim in pascha suo regulam utique veritatis sequens, circulum decem et novem annorum posuit, quem vos aut ignoratis, aut agnitum et a tota. Christi ecclesia custoditum, pro nihilo contemnitis. Ille sic in pascha Dominico quartam decimam lunam computavit, ut hanc eadem ipsa die more Hgyptiorum quintam decimam lunam ad vesperam esse fateretur. Sic item vicesimam die Dominico pasche adnotavit, ut hanc declinata eadem die esse vicesimam primam crederet. Cujus regulam distinctionis vos ignorasse probat, quod aliquoties pascha manifestissime ante plenilunium, id est, in tertia decima luna facitis. De patre autem vestro Columba et sequacibus ejus, quorum sanctitatem vos imitari, et regulam ac precepta celestibus signis confirmata sequi per- hibetis, possem respondere; quia multis in judicio dicentibus Domino, quod in nomine ejus prophetaverint, et demonia ejece- rint, et virtutes multas fecerint ; responsurus sit Dominus quia
Car. xxv.] Gentis. Anglorum. 199
nunquam eos noverit. Sed absit ut de patribus vestris hoc dicam: quia justius multo est, de incognitis bonum credere, quam malum. Unde et illos Dei famulos, ac Deo dilectos esse non nego, qui simplicitate rustica, sed intentione pia Deum dilexerunt. Neque illis multum obesse reor talem pasche obser- vantiam, quandiu nullus advenerat, qui eis instituti perfectioris decreta que sequerentur, ostenderet: quos utique credo, si qui tunc ad eos catholicus calculator adveniret, sic ejus monita fuisse secuturos, quomodo ea quse noverant ac didicerant, Dei mandata probantur fuisse secuti. Tu autem et socii tui, si audita decreta sedis apostolic, immo universalis ecclesise, et hec literis sacris confirmata sequi contemnitis, absque ulla dubitatione peccatis, Etsi enim patres tui sancti fuerunt, numquid universali qua per orbem est ecclesie Christi, eorum est paucitas uno de angulo extreme insule preferenda? Et si sanctus erat ac potens virtutibus ille Columba vester, immo et noster si Christi erat, numquid preferri potuit beatissimo apostolorum principi, cui Dominus ait: “Tu es Petrus, et super hanc petram edificabo ecclesiam meam, et porte inferi non prevalebunt adversus eam, et tibi dabo claves regni celorum t"
Hee perorante Vilfrido, dixit rex: ‘Verene, Colmane, hec illi Petro dicta sunt & Domino?’ Qui ait: ‘Vere, rex” At ille, * Habetis! inquit, ‘vos proferre aliquid tante potestatis vestro Columbe datum?’ At ait ille: ‘Nihil’ Rursum rex: ‘Si utrique vestrum, inquit, ‘in hoe sine ulla con- ging Ogwio troversia consentiunt, quod hzc principaliter Petro decides in
: " : . favour of the dicta, et ei claves regni celorum sint date a ^ Roman Domino?’ Responderunt: ‘Etiam, utique! At Price. ille ita conclusit: *Et ego vobis dico, quia hic est ostiarius ille cui ego contradicere nolo; sed in quantum novi vel valeo, hujus cupio in omnibus obedire statutis; ne forte me adveniente ad fores regni caelorum, non sit qui reseret, averso illo qui claves tenere probatur.
Hee dicente rege, faverunt adsidentes quique sive adstantes, majores una cum mediocribus; et abdicata minus perfecta insti- tutione, ad ea que meliora cognoverant, sese transferre festina" bant.
200 Historia Ecclesiastica [Lzs. m.
CAP. XXVI.
Ut Colman victus domum redierit ; et Tuda. pro ilo episcopatu sit functus : d qualisque illis doctoribus fuerit habitus ecclesie.
Frnrr0qvx conflictu, ac soluta concione, Agilberctus domum Bishop Col. rediit. Colman videns spretam suam doctrinam, sec- ‘man retiree temque esse despectam, adsumptis his qui se sequi (4.5.66, voluerunt, id est, qui pascha catholicum, et tonsuram 8 + corone, nam et de hoc questio non minima erat, recipere nolebant, in Scottiam. regressus est, tractaturus cum. suis, quid de his facere deberet. Cedd, relictis Scottorum vesti- giis, ad suam sedem. rediit, utpote agnita observatione catholici pasche. Facta est autem hac questio anno Dominice incarna- tionis sexcentesimo sexagesimo quarto, qui fuit annus Osuiu regis vicesimus secundus ;, episcopatus autem Scotorum, quem gesserunt in provincia Anglorum, annus tricesimus*. Siquidem Aidan decem et septem. annis, Finan decem, Colman tribus epi- scopatum tenuere. Reverso autem patriam Colmano, suscepit pro illo pontifica- aniissue tum Nordanhymbrorum famulus Christi Tuda*, qui denied. erat apud Scottos austrinos* eruditus, atque ordina- See, tus episcopus, habens juxta morem provincie illius coronam tonsurz ecclesiastice, et catholicam temporis paschalis regulam observans: vir quidem bonus ac religiosus, sed permo-
1 tonguram coron] See Smith's Appendix No. ix. b, from which we learn that there was no kind of ton- sure introduced into the Church till the end of the fifth century or be- ginning of the sixth, and that even then it was not universal The Roman tonsure, said to be derived from St. Peter, was in the form of a small crown, at the top of the head. The Scottish tonsure, said by its adversaries to be imitated from. Simon Magus, was ‘ab aure ad au- rem,’ or in the form of a large seri-
circle across. the front of the head, the hair being allowed to grow na- turally behind. See further, v. a1.
? tricesimus] Seo p. 171, note I.
? Tuda) Stevenson cites a charter from Monast. Angl. i. 65, to which TTuda signe 26,
genuine,
for Boda ssys above that Tuda was already a bishop in South Ireland.
* apud Scottas austrinos] See pp. 133, 143+
Car. xxvi.] Gentis. Anglorum. 201
dico tempore ecclesiam regens. Venerat autem de Scottia, tenente adhuc pontificatum. Colmano, et diligenter ea que ad fidem et veritatem pertinent, et verbo cunctos docebat et opere. Porro fratribus, qui in Lindisfarnensi ecclesia, Scottis abeuntibus, remanere maluerunt, prepositus est abbatis jure vir reverentis- simus ac mansuetissimus Eata, qui erat abbas in and by Eata monasterio quod dicitur Mailros: quod aiunt Col- ymPari. manum abiturum petiisse et impetrasse a rege Osuiu, disfame. eo quod esset idem Hata unus de duodecim pueris Aidani, quos primo episcopatus sui tempore de natione Anglorum erudiendos in Christo accepit. Multum namque eundem episcopum Col- manum,rex pro insita illi prudentia diligebat. Ipse est Eata, qui non multo post? eidem ecclesim Lindisfarnensi episcopus factus est. Abiens autem domum Colman adsumpsit secum partem ossium reverentissimi patris Aidani; partem vero in ecclesia cui preerat, reliquit, et in secretario ejus condi precepit. Quante autem parsimonia, cujus continentie fuerit, ipse cum. predecessoribus suis, testabatur etiam locus ille Character of quem regebant, ubi abeuntibus eis, excepta ecclesia, Cien and paucissime domus repertm sunt; hoc est, ille followers. solummodo, sine quibus conversatio civilis esse nullatenus pot- erat. Nil pecuniarum absque pecoribus habebant. Si quid enim pecunie a divitibus accipiebant, mox pauperibus dabant. Nam neque ad susceptionem potentium sseculi, vel pecunias colligi, vel domus previderi necesse fuit, qui nunquam ad ecclesiam nisi orationis tantum, et audiendi verbi Dei causa veniebant. Rex ipse, cum opportunitas exegisset, cum quinque tantum aut sex ministris veniebat, et expleta in ecclesia oratione discedebat. Quod si forte eos ibi refici contingeret, simplici tantum et quoti- diano fratrum cibo contenti, nil ultra querebant. Tota enim fuit tunc solicitudo doctoribus illis, Deo serviendi, non seculo ; tota cura cordis excolendi, non ventris. Unde et in magna erat veneratione tempore illo religionis habitus; ita ut ubicumque dericus aliquis. aut monachus adveniret, gaudenter ab omnibus lanquam Dei famulus. exciperetur: etiam si in itinere pergens 1 non multo post] In this same year, A.D. 664, or in A.D. 678. Seo Saxon. Chronicle for both dates.
202 Historia Ecclesiastica (Ls. m. inveniretur, adcurrebant, et flexa cervice vel manu signari, vel ore illius se benedici gaudebant; verbis quoque horum exhorta- toriis diligenter auditum prebebant. Sed et diebus Dominicis ad ecclesiam, sive ad monasteria certatim, non reficiendi corporis, sed audiendi sermonis Dei gratia confluebant: et si quis sacer- dotum in vicum forte deveniret, mox congregati in unum vicani, verbum vite ab illo expetere curabant. Nam neque alia ipsis sacerdotibus aut clericis vicos adeundi, quam predicandi, bap- tizandi, infirmos visitandi, et, ut breviter dicam, animas curandi causa fuit: qui in tantum erant ab omni avaritie peste castigati, ut nemo territoria ac possessiones ad construenda monasteria, nisi a potentibus seculi coactus!, acciperet. Qua» consuetudo per omnia aliquanto post hec tempore in ecclesiis Nordanhymbrorum servata est. Sed de his satis dictum,
CAP. XXVII. '
Ut Kegberct, vir sanctus de natione Anglorum, monachicam in Hibernia. vitam duxerit.
Eopem autem anno Dominice incarnationis sexcentesimo sexa- 4.66. gesimo quarto, facta erat eclipsis solis die tertio? An eclipse mensis Maii, hora circiter decima diei: quo etiam iaterniace; anno subita pestilentim Ines’, depopulatis prius ravages australibus Brittanie plagis, Nordanhymbrorum Nornhum. quoque provinciam corripiens; atque acerba clade Ireland. diutius longe lateque deseviens, magnam hominum multitudinem stravit. Qua plaga praefatus Domini sacerdos Tuda raptus est de mundo, et in monasterio quod dicitur Pegnalaech *,
? coactus] See p. 185.
? tertio] The eclipse took place on the first day of May. See Tigernach, ad a, 664, Petavius, De Ratione
Temporum, i, 543. Smith conjec- no!
tures that Beda had heard from others,—this was nine years before his own birth,—that it took place at the beginning of May, and know- ing that it must have been at & new moon, consulted the tables con- structed on the basis of the nineteen
~ years! cycle of Dionysius, which give the ‘neomenia’ the 3rd of May by
mistake for the 1st. ? pestilentie lues] See p. 186,
te 3.
* Pagnalaeck] Peginaleah, S. V. ; "Wegele, S. Chron.; Paggle, Geoff. Gaimar; Wemalet, H. Hunt; Pe- nalegh, Durham M3. Unidentified, though Smith claims it for Finchale, near Durham,
Car. xxv] Gentis. Anglorum, 203
honorifice sepultus. Hsc autem plaga Hiberniam quoque in- sulam pari clade premebat. Erant ibidem eo tempore multi nobilium simul et mediocrium de gente Anglorum, qui tempore Finani et Colmani episcoporum, relicta insula patria, vel divin lectionis, vel continentioris vite gratia illo secesserant. Et quidam quidem mox se monasticw conversationi fideliter man- cipaverunt, alii magis circurneundo per cellas magistrorum !, lec- tioni operam dare gaudebant: quos omnes Scotti libentissime suscipientes vicum eis quotidianum sine pretio, libros quoque ad legendum, et magisterium gratuitum prebere curabant. Erant inter hos duo juvenes magne indolis, de nobilibus Anglorum, Edilhun et Ecgberct? quorum prior Ed frater fuit Ediluini*, viri seque Deo dilecti, qui et ‘votes hime ipse evo sequente Hiberniam gratia legendi adiit, ious life. et bene instructus patriam rediit, atque episcopus in provincia Lindissi factus, multo ecclesiam tempore nobilissime rexit. Hi ergo cum essent in monasterio quod lingua Scottorum Rath- melsigi* appellatur, e& omnes socii ipsorum vel mortalitate de seculo rapti, vel per alia essent loca dispersi, correpti sunt ambo morbo ejusdem mortalitatis, et gravissime adflicti: e quibus Ecgberct, sicut mihi referebat quidam veracissimus et venerande canitiei presbyter qui se hac ab ipso audisse perhibebat, cum se sestimasset esse moriturum, egressus est tempore matutino de cubiculo in quo infirmi quiescebant, et residens solus in loco opportuno, ccpit sedulus cogitare de actibus suis, et conpunctus memoria peccatorum suorum faciem lacrimis abluebat, atque intimo ex corde Deum precabatur, ne adhuc mori deberet, prius- quam vel preteritas negligentias quas in pueritia sive infantia commiserat, perfectius ex tempore castigaret, vel in bonis se operibus habundantius exerceret. Vovit etiam votum, quia adeo peregrinus vivere vellet, ut nunquam in insulam in qua natus
1 magistrorum) Here, the teachers of the monks; but generally used for a title for the more learned of tho clerical body. Cf. Smith, Append. No. xvii, which begins, *Magistri ecclesi non alii fuerunt quam cle- rici doctiores et in rebus ecclesiasticis. bene instituti See too iv. 27. H.
2 Ecgberct] Seo v. 9, with note,
* Ediluini) See p. 161. * Rathmesigi| | Now Melfont. Named from , "town! and
‘Mel, the disciple and nephew of St. ‘Patrick. For him, see Acta SS. Mart. ii. 561, 562, quoted by Stev.
204 Historia Ecclesiastica. [Lzs. m.
est, id est, Brittaniam, rediret; quia preter sollemnem canonici temporis psalmodiam, si non valetudo corporis obsisteret, quotidie psalterium totum in memoriam divine laudis decantaret; et quia in omni septimana diem cum nocte jejunus transiret. Cum- que finitis lacrimis, precibus et votis, domum rediret, invenit sodalem dormientem: et ipse quoque lectulum conscendens, coit in quietem membra laxare. Et cum paululum quiesceret, expergefactus sodalis respexit, eum, et ait: ‘O frater Ecgbercte, o quid fecisti? Sperabam quia pariter ad vitam eternam intra- remus. Verumtamen scito quia que postulasti, accipies! Didi- cerat enim per visionem, et quid petisset, et quia petita inpe- trasset. Quid multa! Ipse Edilhun proxima nocte defunctus est: at vero Ecgberect decussa molestia egritudinis convaluit, ac multo postea tempore vivens, acceptumque sacerdotii gradum condignis ornans actibus, post multa virtutum bona, ut ipse
4.79. desiderabat, nuper, id est, anno Dominice incarna- tionis septingentesimo vicesimo nono, cum esset ipse annorum nonaginta, migravit ad regna celestis. Duxit autem vitam in magna humilitatis, mansuetudinis, continentis, simplicitatis et justitie perfectione. Unde et genti sus, et illis in quibus exulabat nationibus Scottorum sive Pictorum, exemplo vivendi, et instantia docendi, et auctoritate corripiendi, et pietate largi- endi de his que a divitibus acceperat, multum profuit. Addidit autem votis que diximus, ut semper in quadragesima non plus quam semel in die reficeret, non aliud quam panem ac lac tenuis- simum, et hoc cum mensura gustaret : quod videlicet lac pridie novum in phiala ponere solebat, et, post noctem ablata superficie crassiore, ipse residuum cum modico, ut diximus, pane bibebat. Cujus modum continentis etiam quadraginta diebus ante natale Domini, totidem quoque post peracta sollemnia pentecostes, hoc est, quinquagesime, semper observare curabat.
Car. xxv] Gentis Anglorum. 205
CAP. XXVIII.
Ut defuncto Tuda, Vilfrid in Gallia, Ceadda apud Occidentales Bazones, in provincia Nordanhymbrorum sint ordinati episcopi.
IwTEREA rex Alchfrid ! misit Vilfridum presbyterum ad regem Galliarum, qui eum sibi suisque consecrari faceret Wilfrith episcopum. At ille misit eum ordinandum ad Agilberectum ?, de quo supra diximus, qui relicta Brittania, Parisiace civitatis factus erat episcopus; et consecratus est magno cum honore ab ipso, convenientibus plurimis episcopis in vico regio qui vocatur In Compendio*. Quo adhuc in transmarinis partibus propter ordinationem demorante, imitatus industriam filii rex Osuio, misit Cantiam virum sanctum, modestum moribus, Scripturarum lectione sufficienter instructum, et ea que in Scripturis agenda didicerat, operibus sollerter exequentem, qui Eburacensis ecclesise ordinaretur episcopus. Erat autem presbyter vocabulo Ceadda, frater reverentissimi antistitis Ceddi, cujus smpius and Ceadda meminimus, et abbas monasterii illius quod vocatur "meret Laestingaeu. Misitque rex cum eo presbyterum Northhum- suum vocabulo Eadhaedum‘, qui postea regnante [4 , 664, Ecgfrido, Hrypensis ecclesim presul factus est. 8 Chron) Verum illi Cantiam pervenientes, invenerunt archiepiscopum
* Deusdedit jam migrasse de seculo, et necdum alium pro eo con- stitutum fuisse pontificem. Unde diverterunt ad provinciam Occidentalium Saxonum, ubi erat Vini episcopus: et ab illo est vir prefatus consecratus antistes, adsumtis in societatem ordi- nationis duobus de Brettonum gente episcopis, qui Dominicum pasche diem, ut sepius dictum est5, secus morem canonicum a quarta decima usque ad vicesimam lunam celebrant. Non enim
! rex Alchfrid) Alhfrith of Deira. tho confluence of the Aisne and Oise. S. At this timo he purposed to go Seo Gall. Christ. ix. 434. to Rome, but was stopped by his — * Kadhaedum] Esdmth,S. V. Eat- father Oswio, Hist. Abbat. 2. hed, Florence. See iv. 12.
2 dgiteretum) Ct p. 153: 8" ut sepius dictum est] Beo p. 194
? In Compendio] Compitgne, at note 4.
206 Historia. Ecclesiastica (Ls. m.
erat tunc ullus, excepto? illo Vine, in tota Brittania canonice ordinatus episcopus. Consecratus ergo in episcopum Ceadda, mox ccepit ecclesiastice veritati, et castitati curam impendere; humilitati, continentim, lectioni operam dare; oppida, rura, casas, vicos, castella propter evangelizandum, non equitando, sed apostolorum more pedibus incedendo peragrare. Erat enim de discipulis Aidani, eisdemque actibus ac moribus juxta exemplum. ejus, ac fratris sui Ceddi, suos instituere curavit auditores. "Veniens quoque Brittaniam Vilfrid jam episcopus factus, et ipse perplura catholice observationis moderamina ecclesiis Anglorum sua doctrina contulit. Unde factum est, ut crescente per dies institutione catholica, Scotti omnes qui inter Anglos morabantur, aut his manus darent, aut suam redirent ad patriam,
CAP. XXIX.
Ut Vighar presbyter ordinandus in archiepiscopum, Romam de Brittania sit missus : quem remissa. moz scripta. pape apostolici, ibidem obiisse. narraverint.
His temporibus? reges Anglorum nobilissimi, Osuiu provincia Wighara — Nordanhymbrorum, et Ecgberct Cantuariorum, mado, habito inter se consilio quid de statu ecclesim
Anglorum esset agendum, intellexerat enim vera-
of Canter- citer Osuiu, quamvis educatus a Scottis, quia
[15.65 Romana esset catholica et apostolica ecclesia, ad-
S.Chmn] sumpserunt cum electione et consensu sancte eccle- sie gentis Anglorum, virum bonum, et aptum episcopatu pres- byterum nomine Vighardum?, de clero Deusdedit episcopi, et hunc antistitem ordinandum Romam miserunt : quatenus accepto ipse gradu archiepiscopatus, catholicos per omnem Brittaniam ecclesiis Anglorum ordinare posset antistites.
! excepto] Wine bad been conse. — ? Vighardum] Wigheard, S. V. and
crated in Gaul; p. 153. S. Chron. He was the first of the 3 His temporibus] A.D. 667. S. secular clergy who succeeded to the
Chron, Florence. Ja, Hegest. dignity of Archbishop of Canterbury.
Pontif, Rom. makes it A.D. 665; Stev. Eng. Ch, Historians,
Stev, Eng. Ch. Historians,
Car. xxix.] Gentis. Anglorum. 207
Verum Vighard Romam perveniens, priusquam consecrari in episcopatum posset, morte prereptus est, et tut aice hujusmodi litere regi Osuiu Brittaniam remisse there. gunt:
* Domino excellenti filio Osuio regi Saxonum, Vitalianus epi- Scopus, Servus servorum Dei. Desiderabiles literas Pope Vita- excellenties vestre suscepimus: quas relegentes, Manus enda cognovimus ejus piissimam devotionem, ferventissi- ^ Oswio. xoumque amorem, quem habet propter beatam vitam; et quia dextera Domini protegente ad veram et apostolicam fidem sit Conversus, sperens ut sicut in sua gente regnat, ita et cum Christo in futuro conregnare. Benedicta igitur gens, que talem sapientissimum, et Dei cultorem promeruit habere regem: quia non solum ipse Dei cultor extitit, sed etiam omnes subjectos suos meditatur die ac nocte ad fidem catholicam atque apostolicam pro sus anime redemptione converti. Quis enim audiens hzc suavia, non letetur? Quis non exultet et gaudeat in his piis operibus Quis et gens vestra Christo omnipotenti Deo credidit, secundum divinorum prophetarum voces, sicut scriptum est! in Isaia : “In die illa radix Jesse, qui stat in signum populorum, ipsum gentes deprecabuntur.” Et iterum?: * Audite insule, et adtendite populi de longe" Et post paululum *: “ Parum," inquit, “est ut mihi sis servus ad suscitandas tribus Jacob, et feces Israel convertendas. — Dedi te in lucem gentium, ut sis salus mea usque ad extremum terre.” Et rursum*: “ Reges vide- bunt, et consurgent principes, et adorabunt," Et post pusil- lum: * Dedi te in fodus populi ut suscitares terram, et possideres hereditates dissipatas, et "diceres his qui vincti sunt: Excite; et his qui in tenebris Revelamini" Et rursum*: “Ego Dominus vocavi te in justitia, et adprehendi manum tuam, et servavi ; et dedi te in fedus populi, in lucem gentium, ut aperires oculos ceecorum, et educeres de conclusione vinctum, de domo carceris sedentes in tenebris." Ecce, excel- lentissime fili, quam luce clarius est, non solum de vobis, sed
2 geriptum est] Ten, xi. 10, * rurtum) Tb. r
? iterum) Ib. xlix. 1 * post pusillum) Ib. 8. ? post paululum) Ib. 6. * rursum) Ib. xlii. 6, 7.
208 Historia Ecclesiastica (is. m.
etiam de omnibus prophetatum gentibus, quod sint creditur in Christo omnium conditore — Quamobrem oportet vestram celsi- tudinem, utpote membrum existens Christi, in omnibus piam regulam sequi perenniter principis apostolorum, sive in pascha celebrandum, sive in omnibus que tradiderunt sancti apostoli Petrus et Paulus, qui ut duo luminaria celi illuminant mundum, sic doctrina eorum corda hominum quotidie inlustrat creden- tium."
Et post! nonnulle, quibus de celebrando per orbem totum uno vero pascha loquitur ;
* Hominem denique, inquit, ‘ dooibilem, et in omnibus orns- tum antistitem, secundum? vestrorum scriptorum tenorem, minime valuimus nunc reperire pro longinquitate itineris. Pro- fecto enim dum hujusmodi apta repertaque persona fuerit, eum instructum ad vestram dirigemus patriam, ut ipse et viva voce, et per divina oracula omnem inimici zizaniam ex omni vestra insula cum divino nutu eradicet. Munuscula a vestra celsitudine beato principi apostolorum directa, pro eterna ejus memoria suscepimus, gratiasque ei agimus, ac pro ejus incolumitate jugiter Deum deprecamur cum Christi clero. Itaque qui hec obtulit munera, de hac subtractus est luce, situsque ed limina apostolorum, pro quo valde sumus contristati cum hic esset defunctus. Verumtamen gerulis* harum nostrarum literarum vestris missis, beneficia sanctorum, hoc est, reliquias beatorum
1 Et post . . . loquitur] Here, as at p.135, Beda omits the passage which relates to the celebration of Easter.
Usher, however, has supplied the lacuna from a MS, marked as * Vita-
non adprobavit, ideo nec sequitur dis- Roritionem ejus pro paschae Usher,
Hibernicarum Sylloge, ep. ix. p. Se Tak, Vision vr » bishop. TED who had written against
linus’? in the monastery at Whitby. * Nunquam enim celebrare debemus sanctum pascha nisi secundum apo- stolicam et catholicam fidem, ut in toto orbe celebratur a Christiana plebe, id est, secundum apostolicam Tegulam cccxviii sanctorum patrum, et computum SS. Cyrilli et Dionysii. Nam in toto terrarum orbe sic Christi una columba, hoc est ecclesia. immaculata sanctum Pasche Resur- Tectionis diem celebrat. Nam Vic-
toris regulam paschae sedes apostolica.
the paschal rule of Victorius in A.D. 550.
? secundum ... tenorem] Oswio then had asked the Pope to choose him a bishop: and yet Beda says above, p. 200, that he had sent Wig:
consecrated himself. italiae does not stot to this, nor does he speak of Wighard as if he had been bishopelect H. On the different views taken of this matter, seo Kemble, ii. 365, note, ? gerulis] *
Car. xxx.] Gentis. Anglorum. 209
spostolorum Petri et Pauli, et sanctorum martyrum Laurentii, Johannis et Pauli, et Gregorii atque Pancratii eis fecimus dari, vestre excellentim profecto omnes contradendas. Nam et con- jugi vestree, nostree spiritali filias, direximus per prefatos gerulos erucem clavem auream habentem de sacratissimis vinculis beatorum apostolorum Petri et Pauli: de cujus pio studio cog- noscentes, tantum cuncta sedes apostolica una nobiscum letatur, quantum ejus pia opera coram Deo fragrant et vernant, Festinet igitur, quesumus, vestra celsitudo, ut optamus, totam suam in- sulam Deo Christo dicare. Profecto enim habet protectorem, hu- meni generis redemptorem Dominum nostrum Jesum Christum, qui ei cuncta prospera impertiet, ut novum Christi populum co- acervet, catholicam ibi et apostolicam constituens fidem. Scrip- tum est! enim: "Quarite primum regnum Dei, et justitiam ejus, et hiec omnia adjicientur vobis" Nimirum enim querit, et impe- travit, et ei omnes suse insule, ut optamus, subdentur. Paterno itaque affectu salutantes vestram excellentiam, divinam precamur jugiter clementiam, que vos vestrosque omnes in omnibus bonis operibus auxiliari dignetur, ut cum Christo in futuro regnetis seculo, Incolumem excellentiam vestram gratia superna cus- todiat."
Quis sane pro Vighardo repertus ac dedicatus sit antistes, libro sequente opportunius dicetur.
CAP. XXX.
Ut Orientales Bazones tempore mortalitatis ad idolatriam reversi, sed per $nstantiam Jarumanni episcopi moz sint ab errore correcti.
Hope tempore provincie Orientalium Sexonum post Suid- helmum, de quo supra? diximus, prefüere reges sidere, Sigheri* et Sebbi‘, quamvis ipsi regi Merciorum ef the
1 1 Seriptum eat) eat] Matt. vi. 33. Ene daughter of Penda, Lap- ? supra * Bigheri] Sm of Sigeberht Par Pt "sen Son of Seward, one of Tos, p. 182, with note 4 and hus, the apertate sone of the frs Chris: band of St. Osyth, the daughter of tian king, Seberht, see p. ror, and Frithewald, king of Surrey, and brother of Sigeberht Parvus.
P
210 Historia Ecclesiastica. Gentis Anglorum. (Lr. m1.
Vulfhere subjecti. Qui videlicet provincia cum pre- Essex, apo- fate mortalitatis clade premeretur, Sigheri cum sus statizet. — porto populi, relictis Christiane fidei sacramentis, ad apostasiam conversus est. Nam et ipse rex, et plurimi de plebe sive optimatibus, diligentes hanc vitam, et futuram non querentes, sive etiam non esse credentes, ceperunt fana que derelicta erant, restaurare, et adorare simulacra: quasi per hsec possent a mor- talitate defendi, Porro socius ejus, et coheres regni ejusdem Bishop Sebi, magna fidem perceptam cum suis omnibus ae devotione servavit, magna, ut in sequentibus dice- sent by King mus, vitam fidelem felicitate complevit. Quod ubi Malthere, rex Vulfheri comperit, fidem videlicet provincie him. ^ ex parte profanatam, misit ad corrigendum errorem, revocandamque ad fidem veritatis provinciam Jaruman! episco- pum, qui successor erat Trumheri: qui multa agens sollertia, juxta quod mihi presbyter qui comes itineris illi et cooperator verbi extiterat, referebat, erat enim religiosus et bonus vir, longe lateque omnia pervagatus, et populum et regem prefatum ad viam justitie reduxit: adeo ut relictis sive destructis fanis arisque quas fecerant, aperirent ecclesias, ac nomen Christi, cui contradixerant, confiteri gauderent, magis cum fide resurrectionis in illo mori, quam in perfidis sordibus inter idole vivere cu- pientes. Quibus ita gestis, et ipsi sacerdotes, doctoresque eorum domum rediere letantes.
1 Jaruman] Seo p. 191.
HISTORLE ECCLESIASTICJE GENTIS ANGLORUM
LIBER QUARTUS.
CAP. I.
Ut defuncto Deusdedit, Vighard ad suscipiendum. episcopatum, Romam sit missus : sed illo ibidem defuncto, Theodorus archtepiscopus ordinatus, et cum Hadriano abbate eit Brittaniam missus.
NNO memorato! prefate eclipsis e& mox subsequentis pestilentie, quo et Colman episcopus unanima catholi-
corum intentione superatus ad suos reversus est, ap. 664.
Deusdedit? sextus ecclesie Doruvernensis episcopus pe
obiit pridie iduum Juliarum; sed et Erconberct Deusdedit,
rex Cantuariorum eodem mense ac die defunctus, "baje doe
Ecgbercto filio sedem regni reliquit, quam ille of Kent.
susceptam per novem annos tenuit. Tunc cessante non pauco
tempore? episcopatu, missus est Romam ab ipso simul et a rege
Nordanhymbrorum Osuio, ut precedente libro paucis diximus,
Vighard presbyter, vir in ecclesiasticis disciplinis doctissimus,
de genere Anglorum, petentibus hunc ecclesie Anglorum archi-
episcopum ordinari: missis patiter apostolico paps» donariis, et aureis atque argenteis vasis non paucis. Qui ubi Romam pervenit, cujus sedi apostolice tempore illo Vitalianus preerat, postquam itineris sui causam prefato pape apostolico patefecit, non multo post et ipse et omnes pene qui cum eo advenerant socii, pestilentia superveniente deleti sunt.
At apostolicus papa, habito de his consilio, quesivit sedulus
1 memorato] A.D. 6645 Pp. 186,202. — * non pauco tempore] The interval
? Deusdedit) The Liber Cantuar- lasted from July 14, A.D. 664, to
iensis, p. 25 b, states that his original March 26, A.D. 668, when Theodorus name was Fritonas, S. was consecrated. S.
P2
212 Historia Ecclesiastica [Lrs. 1v.
quem ecclesiis Anglorum archiepiscopum mitteret. Erat autem. in monasterio Hiridano! quod est non longe a Neapoli Cam- panie, abbas Hadrianus, vir natione Afir*, sacris literis dili- genter imbutus, monasterialibus simul et ecclesiasticis disciplinis institutus, Greece pariter et Latine lingue peritissimus. Hunc ad se accitum Papa jussit episcopatu accepto Brittaniam venire. Qui indignum se tanto gradui respondens, ostendere posse se dixit alium, cujus magis ad suscipiendum episcopatum et eru- ditio conveniret, et stas. Cumque monachum quemdam de vicino virginum monasterio, nomine Andream, pontifici offerret, hic ab omnibus qui novere dignus episcopatu judicatus est. Verum pondus corporem infirmitatis, ne episcopus fieri posset, obstitit. Et rursum Hadrianus ad suscipiendum episcopatum actus est: qui petens inducias, si forte alium, qui episcopus ordinaretur ex tempore posset invenire.
Erat ipso tempore Rome monachus Hadriano notus, nomine
aee. Theodorus, natus Tarso Cilicim, vir et seculari et
‘Theodorus divina literatura, et Grece instructus et Latine,
consecrated
archbishop probus moribus, et state venerandus, id est, annos ofCanterbry hobens statis sexaginta et sex. Hune offerens "Hadrianus pontifici, ut episcopus ordinaretur obtinuit: his temen conditionibus interpositis, ut ipse eum perduceret Brit- taniam, eo quod jam bis partes Galliarum diversis ex causis adiisset; et ob id majorem hujus itineris peragendi notitiam haberet, sufüciensque esset in possessione hominum pro- priorum: et ut ei doctrine cooperator existens, diligenter adtenderet ne quid ille contrarium veritati fidei, Grecorum more, in ecclesiam cui preset, introduceret. Qui subdiaconus ordinatus, quatuor exspectavit menses, donec illi coma cresceret, quo in coronam tonderi posset. Habuerat enim tonsuram more* Orientalium sancti apostoli Pauli. Qui ordinatus est a Vitaliano papa anno Dominios incarnationis sexcentesimo ind
Nisi ? more . . . apostoli Pauli] Cf. p. the land of Nisida, by Massoeah 200, note 1; aif] OF. p
Car. 1] 213
octavo, sub die septima kalendarum Aprilium, Dominica. Et ite una cum Hadriano, sexto kalendas Junias Brittaniam missus est. Qui cum pariter per mare ad Massiliam, et deinde per terram Arhelas pervenissent, et tradidissent Jo- iua sent to hanni archiepiscopo civitatis illius scripta com- England. mendatitia Vitaliani pontificis, retenti sunt ab eo, quousque Ebrinus’ major domus regis copiam pergendi quoquo vellent tribuit eis. Qua accepte Theodorus profectus est ad Agilberc- tum Pariseorum episcopum, de quo superius? diximus, et ab eo benigne susceptus, et multo tempore habitus est. Hadrianus perrexit primum ad Emme? Senonum, et postea ad Faronem * Meldorum episcopos, et bene sub eis diutius fuit: coegerat enim eos imminens hiems ut ubicumque potuissent quieti manerent. Quod cum nuncii certi narrassent regi Ecgbercto, esse scilicet episcopum quem petierant a Romano antistite in regno Francorum, misit illo continuo Reedfridum prefectum suum, ad adducendum eum: quo cum venisset, adsumpsit "Theodorum cum Ebrini licentia, et perduxit eum ad portum cui nomen est Quentauic*, ubi fatigatus infirmitate aliquantisper moratus est; et cum convalescere cospisset, navigavit Britta- niam. Hadrianum autem Ebrinus retinuit, quoniam suspica- batur eum habere aliquam legationem imperatoris? ad Brittanise reges adversus regnum, cujus tunc ipse maximam curam gerebat. Sed cum nihil tale illum habere vel habuisse veraciter com- perisset, absolvit eum, et post Theodorum ire permisit. Qui statim ut ad ilum venit", dedit monasterium beati Petri 1 Ebrinus] Ebroin, who succeeded From a mot there dedicated
Gentis. Anglórum.
Erclinvald, p. 179, a8 mayor of the palace in Neustria in A.D. 656, and ‘was murdered A.D. 680.
3 superius] See pp. 153, 194, 200,
205. P" imme] Also called Emmo and "Haymo. Consecrated bishop of Sens, ‘AD. 658, died, A.D. 675. H. *' Faronem] Faro or Burgundofaro, said to have been brother of Fara, . 155; bishop of Meaux, A.D. 626— 72. See his Life by Hildegar, "Mabill. Act. SS. Benedd. ii. 606. © Quentauic] Cwentowic, 8.V. In Ponthiew, on the Canche (Quenta).
to S. Jodocus, it takes the name of S. Josse-curmer; but that by which it is more commonly known is Eta- ple. 8. © imperatoris) Constans II was murdered this year at Syracuse, and Constantine IV, called Pogonatus, his son, suoveeded in September. T venit] He came to England the ear after his being sent by the Popes A.D. 669. Cf. v. 20. dedit! monasterium] | Benedict Bisco, one of Theodorus’ com- anions, was made abbot of St eter'a; but after two years, when
214 Historia Ecclesiastica. [Lr». rv.
apostoli, ubi archiepiscopi Cantise sepeliri, ut prefatus! sum, solent. Preeceperst enim Theodoro abeunti domnus apostolicus, ut in diocesi sua provideret, et daret ei locum in quo cum suis apte degere potuisset.
CAP. II.
Ut Theodoro cuncta. peragrante, Anglorum ecclesie: cum catholica. veritate, literarum quoque sanctarum. caperint studiis imbui: et ut Putta pro Damiano Hrofensis eoclesice sit factus antistes.
PznvENTT autem Theodorus ad ecclesiam suam secundo post- Archbishop quam consecratus est anno, sub die sexto kalen- lmdsin darum Juniarum, Dominica; et fecit in ea annos Kent — viginti et unum, menses tres, dies viginti sex. Moxque peragrata insula tote, quaquaversum Anglorum gentes morabantur, nam et libentissime ab omnibus suscipiebatur atque audiebatur, rectum vivendi ordinem, ritum pasche celebrandi canonicum, per omnia comitante et cooperante Hadriano dis- seminabat. Isque primus erat in archiepiscopis, cui omnis Anglorum ecclesia? manus dare consentiret. Et quia literis sacris simul et secularibus, ut diximus, abundanter ambo erant instructi, congregata discipulorum caterva, scientie salutaris quotidie flumina irrigandis eorum cordibus emanabant: ita ut etiam metrice artis, astronomis et arithmetice ecclesiasticse * disciplinam inter sacrorum apicum volumina suis auditoribus contraderent. Indicio est quod usque hodie supersunt de eorum. discipulis, qui Latinam Gracamque linguam eque ut. propriam. in qua nati sunt, norunt. Neque unquam prorsus ex quo Brittaniam petierunt Angli, feliciora fuere tempore; dum et he returned to Rome, Hadrian suc- 209—a somewhat questionable au- ceeded him. See Historia Abbatum, thority—makes the popes gi give E below. authority earlier; an 4 Prafatus] See pp. 79. 95. den, p. 1769, tells us that Vialindus 2 omnis Anglorum ecclesia] Wil- gave him legatine power over Eng- kins, Coneil. Magn. Britann. i. 41, land, Scotland, Ireland. gives Vitalianus™ letter investing — ? eoclesiastica] The art of calcu- ‘Theodorus with this power over the lating Church seasons: as Beda
whole English Church. William of teaches in his treatise De Ratione Malmesbury, De Gest. Pont. i "Temporum. 8.
Carr] Gentis Anglorum.
fortissimos Christianosque habentes reges cunctis barbaris mationibus essent terrori, et omnium vota ad nuper audita cslestis regni gaudia penderent, et quicumque lectionibus sacris cuperent erudiri, haberent in promptu magistros qui docerent. .
Sed et sonos cantandi in ecclesia, quos eatenus in Cantia tantum noverant, ab hoc tempore per omnes An-
215
Hedde glorum ecclesias discere cwperunt: primusque, mes te
excepto Jacobo de quo supra’ diximus, cantandi humbria. magister Nordanhymbrorum ecclesiis, Aeddi* cognomento Ste- phanus fuit, invitatus de Cantia a reverentissimo viro Vilfrido?, qui primus inter episcopos qui de Anglorum gente essent, catholicum vivendi morem ecclesiis Anglorum tradere didicit. Itaque Theodorus perlustrans universa, ordinabat locis op- portunis episcopos, et ea que minus perfecta Theodorus reperit, his quoque juvantibus corrigebat, In "ensem quibus et Ceadda episcopum cum argueret non ^ Ceadde, fuisse rite* eonsecratum; respondens ipse voce humillima: ‘Si me,’ inquit, *nosti episcopatum non rite suscepisse, libenter ab officio discedo: quippe qui neque me umquam hoc esse dignum arbitrabar; sed obedientie causa jussus subire hoc, quamvis indignus consensi! At ille audiens humilitatem re-
! supra] Seo p. 138. Jacobus is also mentioned, pp. 128, 192.
? Aeddi] There were apparently three contemporaneous Heddos. 1. Called Stephen, chanter in North. humbris, abbot of Streaneshalh, and Bishop Wilfrith’s biographer. 2. Bishop of Winchester, A.D. 676-705.
3, Bishop of Lichfield and Leicester ham.
after Saxwulf, ciro. A.D. 700. ? Vilfrido), Wilfrith had returned from France in A.D. 666, whither he had gone to be consecrated bisho of York by Agilberht, p. 205, an found that Oswio had been influ- enced by the Scotch party to con- sent to place Ceadda in the episcopal chair at York, p. 205. He retired to Ripon, occasionally performing episcopal duties at the desire of
Wulfhere of Mercia and Ecgberht of Kent; and at the court of the last he lighted on Heedde, whom he took back with him. | Hmdde's Life of Wilfrith, 14; Lapp. i. 176. He is established at York by the time of the next chapter, and Ceadda in his turn has retired to Lasting-
* rite] Theodorus apparently ob- jected to Ceadda’s consecration, first, that he had been consecrated when Wilfrith already held the Seo of York; and next, that he had been illegally consecrated by Bishop Wine: *adsumptis in societatem ordina- tionis duobus de Brettonum gente episcopis, qui Dominicum pascha diem secus morem canonicum cele- brabentp. 205. S.
216 Historia Ecclesiastica [Lis. v.
sponsionis ejus, dixit, non eum episcopstum dimittere debere ; sed ipse ordinationem ejus denuo catholica ratione consum- mavit. Eo autem tempore quo defuncto Deusdedit, Doruver- mensi ecclesim episcopus querebatur, ordinabatur, mittebatur, Vilfrid quoque de Brittania Galliam ordinandus est missus: et quoniam ante Theodorum rediit, ipse etiam in Cantia pres- byteros et diaconos, usquedum archiepiscopus ad sedem suam perveniret, ordinabat. At ipse! veniens mox in civitate Hrofi, and ubi defuncto Damiano episcopatus jam diu? ces- cmo saverat, ordinavit virum magis ecclesiasticis dis- Rochester. ciplinis institutum et vite simplicitate contentum, quam in seculi rebus strenuum, cui nomen erat Putta; maxime autem modulandi in ecclesia more Romanorum, quem a dis- cipulis beati pap: Gregorii didicerat, peritum.
CAP. III.
Ut Ceadda, de quo supra dictum est, provincia: Merciorum sit episcopus datus; et de vita et de obitu el sepultura. ejus. Eo tempore provincia Merciorum rex Vulfheri preefuit, qui Q&.69, Cum mortuo Jarumanno, sibi quoque suisque a Theo- Fi*] doro episcopum dari peteret, non eis novum voluit ordinare episcopum ; sed postulavit a rege Osuio, ut illis episcopus Ceadda — Ceadda daretur, qui tunc in monasterio suo, quod wire), estin Lestingse, quietam vitam agebat*, Vilfrido be bishop. gdministrante episcopatum Eboracensis ecclesim, necnon et omnium Nordanhymbrorum, sed et Pictorum, quous- que* rex Osuiu imperium protendere poterat. Et quia moris erat eidem reverentissimo antistiti, opus evangelii magis ambu- lando* per loca, quam equitando perficere; jussit eum Theo- 4 1G he mentions Putta only among the — ? quietam vitam agebat] On the
‘ests whom Wilfrith ordained. See reason of Ceadda's retirement, see ulfus, De Rebus Eccl. Roffensis, v. 19.
Angl. Seer. i. 330. * quowque| For the extent of Siam diu] Wharton, Angl. Saor, Oswios m, seo p. 100. loo, cit., supposes the interregnum to — * ambulando] Of. p. 206,
Car. nr] Gentis. Anglorum. 217
dorus ubicumque longius iter instaret, equitare, multumque renitentem, studio et amore pii laboris, ipse eum manu sua levavit in equum, quia nimirum sanctum esse virum comperit, atque equo vehi quo esset necesse, compulit. Susceptum itaque episcopatum gentis Merciorum simul et Lindisfarorum* Ceadda, juxta exempla patrum antiquorum, in magna vite perfectione administrare curavit: cui etiam rex Vulfheri donavit terram quinquaginta familiarum, ad construendum monasterium in loco qui dicitur Adbarus*, id est, Ad Nemus, in provincia Lindisei, in quo usque hodie instituta ab ipso regularis vite vestigia permanent.
Habuit autem sedem episcopalem in loco qui vocatur Lyccid- felth?, in quo et defunctus ac sepultus est; ubi of Lichfield. usque hodie sequentium quoque provincie illius episcoporum. sedes est. Fecerat vero sibi mansionem non longe ab ecclesia remotiorem; in qua secretius cum paucis, id est, septem sive octo fratribus, quoties a labore et ministerio verbi vacabat, orare ac legere solebat. Qui cum in illa provincis duobus annis ac dimidio ecclesiam gloriosissime rexisset, adfuit superno dispen- sante judicio tempus, de quo loquitur* Ecclesiastes: ' Quia tempus mittendi lapides, et tempus colligendi! Supervenit namque clades divinitus missa, que per mortem carnis, vivos ecclesise lapides de terrenis sedibus ad edificium celeste trans- ferret. Cumque plurimis de ecclesia ejusdem reverentissimi antistitis de carne subtractis, veniret hora ipsius ut Coadis’s transiret ex hoc mundo ad Dominum; contigit die vision before quadam ut in prefate mansione forte ipse cum uno ie death. tantum fratre, cui vocabulum erat Ouini ", commoraretur, cxteris €jus sociis pro causa opportuna ad ecclesiam reversis, Erat autem idem Ouini monachus magni meriti, et pura intentione Superns retributionis mundum derelinquens, dignusque per
1 E
gie terree Umi Ea Smith conjectures that this isBarton- 746, for particulars of his life. on-Humber. Stevenson, more Pro: Jerome Porter, in his Lives of the bably, Barrow, near Goxhill, in Saints, informs us that a church
Lincolnshire, was dedieated to Ouin in Gloucester. 3 Lyccidfelth] Lichfield. Stev.
218 Historia. Ecclesiastica [Lzs. v.
omnia, cui Dominus specialiter sua revelaret arcana, dignus cui fidem narranti audientes accommodarent. Venerat enim cum regina Edilthryde! de provincia Orientalium Anglorum, eratque primus ministrorum, et princeps domus ejus. Qui cum cres- cente fidei fervore seculo abrenunciare disponeret, non hoc seg- niter fecit; sed adeo se mundi rebus exuit, ut relictis omnibus que habebst, simplici tantum habitu indutus, et securim atque asciam in manu ferens, veniret ad monasterium ejusdem reve- rentissimi patris, quod vocatur: Laestingaeu. Non enim ad otium, ut quidam?, sed ad laborem se monasterium intrare signabat. Quod ipsum etiam facto monstravit: nam quo minus sufficiebat meditationi Scripturarum, eo amplius operi manuum studium impendebat. Denique cum episcopo in prefata man- sione pro sus reverentia devotionis inter fratres habitus, cum illi intus lectioni vacabant, ipse foris que opus esse videbantur, operebatur. Qui cum die quadam tale aliquid foris ageret, digressis ad ecclesiam sociis, ut dicere cceperam, et episcopus solus in oratorio loci lectioni vel orationi operam daret, audivit repente, ut postea referebat, vocem suavissimam cantantium atque letantium, de cxlo ad terras usque descendere: quam videlicet vocem ab euroaustro, id est, ab alto brumalis exortus, primo se audisse dicebat, ac deinde paulatim eam sibi adpropiare, donec ad tectum usque oratorii in quo erat episcopus, perveniret : quod ingressa, totum implevit atque in gyro cireumdedit. At ille dum sollicitus in ea que audiebat animum intenderet, audivit denuo, transacto quasi dimidim hore spatio, ascendere de tecto ejusdem oratorii idem letitie canticum, et ipsa qua venerat via ad celos ueque cum ineffabili dulcedine reverti. Qui cum aliquantulum hore quasi adtonitus maneret, et quid hec essent sollerti animo scrutaretur, aperuit episcopus fene- Stram oratorii, et sonitum manu faciens, ut sepe consueverat, si quis foris esset, ad se intrare precepit. Introivit ille con- citus, cui dixit antistes: * Vade cito ad ecclesiam, et hos septem. ! Adilthryde} Her history is below. H. It was a fundamental or in c. 19, and by Thomas of principle of the earlier monasticism in Angl. Sacr. i. 595-602. that the brethren should daily labour Ta quidem] A stricture upon his with their own hands, Stev. own age. See Ep. ad Eogbertum,
Car.m] Gentis. Anglorum. 219
fratres huc venire facito; tu quoque simul adesto Qui cum venissent, primo admonuit eos ut virtutem dilectionis et pacis, ad invicem et ad omnes fideles servarent: instituta quoque discipline regularis, que vel ab ipso didicissent et in ipso vidis- sent, vel in patrum pracedentium factis sive dictis invenissent, indefessa instantia sequerentur. Deinde subjunxit diem sui obitus jam proxime instare. ' Namque hospes, inquit, 'ille amabilis, qui fratres nostros visitare solebat, ad me quoque hodie venire, meque de smculo evocare dignatus est. Propter quod revertentes ad ecclesiam, dicite fratribus ut et meum exitum Domino precibus commendent, et suum quoque exitum, eujus hora incerta est, vigiliis, orationibus, bonis operibus prm- venire meminerint' Cumque hec et hujusmodi plura loque- retur, atque illi percepta ejus benedictione, jam multum tristes exissent, rediit ipse solus qui carmen celeste audierat, et pro- sternens se in terram: 'Obsecro,' inquit, * pater; licet, aliquid interrogare!" ‘Interroga,’ inquit,'quod vis! Atille: * Obsecro; inquit, *ut dicas quod erat canticum illud letantium quod audivi, venientium de celis super oratorium hoc, et post tempus redeuntium ad cmlos?' Respondet ille: ‘Si vocem carminis audisti, et colestes supervenire costus cognovisti, precipio tibi in nomine Domini, ne hoc cuiquam ante meum obitum dicas. Revera autem angelorum fuere spiritus, qui me ad celestia quee semper amabam ac desiderabam premia vocare venerunt, et post dies septent se redituros, ac me secum adducturos esse pro- miserunt Quod quidem ita ut dictum ei erat, opere com- pletum est. Nam confestim languore corporis tactus est, et hoc per dies ingravescente, septimo, ut promissum ei fuerat, die postquam obitum suum Dominici corporis et sanguinis per- ceptione munivit, soluta ab ergastulo corporis anima sancta, ducentibus, ut credi fas est, angelis comitibus eterna gaudia petivit. Non autem mirum si diem mortis, vel potius diem. Domini letus aspexit, quem semper usquedum veniret, solli- citus exspectare curavit.
Namque inter plura continenti, humilitatis, doctrine, ora- tionum, voluntarie paupertatis, et ceterarum virtutum merita, in tantum erat timori Domini subditus, in tantum novissi-
220 Historia Ecclesiastica [Lis. rv.
morum suorum in omnibus operibus suis memor, ut sicut mihi His practico {ater quidam de eis qui me in Scripturis erudiebant during et erat in monasterio ao magisterio illius edu- catus, vocabulo Trumberct, referre solebat, si forte legente eo vel aliud quid agente, repente flatus venti major adsurgeret, continuo misericordiam Domini invocaret, et eam generi humano propitiari rogaret. Si autem violentior aura insisteret, jam clauso codice procideret in faciem, atque obnixius orationi incumberet. At-si procella fortior, aut nimbus perur- geret, vel etiam corusci ac tonitrua terras et aera terrerent; tunc veniens ad ecclesiam sollicitus orationibus ac psalmis, donec serenitas aeris rediret, fixa mente vacaret. Cumque interro- garetur a suis, quare hoc faceret; respondebat: ‘Non legistis, quia “intonuit de cxlo Dominus, et Altissimus dedit, vocem suam. Misit sagittas suas, et dissipavit eos, fulgura multipli- cavit, et conturbavit eos?” Movet enim sera Dominus, ventos excitat, jaculatur fulgura, de celo intonat, ut terrigenas ad timendum se suscitet, ut corda eorum in memoriam futuri judicii revocet, ut superbiam eorum dissipet, et conturbet auda- ciam, reducto ad mentem tremendo ille tempore, quando ipse cmlis ac terris ardentibus, venturus est in nubibus potestate magna et majestate ad judicandos vivos et mortuos. Propter quod,’ inquit, * oportet nos admonitioni ejus celesti, debito cum timore et amore respondere; ut quoties aere commoto, manum quasi ad feriendum minitans exerit, nec adhuc tamen percutit, mox imploremus ejus misericordiam, et discussis penetralibus cordis nostri, atque expurgatis vitiorum ruderibus, solliciti ne unquam percuti mereamur, agamus." Convenit autem revelationi et relationi et prefati fratris de His death obitu hujus antistitis etiam sermo reverentissimi senin — patris Ecgbercti, de quo supra? diximus, qui dudum cum eodem Ceadda adulescente, et ipse adulescens in Hibernia? monachicam in orationibus et continentia, et medi-
?. quia Ps. xviii. 13, 14. 14, where he states that Ceadda 2 supra] See p. aod, Fora notice came out of Ireland. He was an of Ecgherht,see v. 9, with note, — Angle, p. 181, and probably from
3 im Hibernia] "This explains & Northumbria, p. 185. H. passage in Hacdde's Life of Wilfrith,
Car. m] Gentia Anglorum. 221
tatione divinarum Scripturarum vitam sedulus agebat. Sed illo postmodum patriam reverso, ipse peregrinus pro Domino usque ad finem vite permansit. Cum ergo veniret, ad eum longo post tempore, gratia visitationis, de Brittania vir sanctissimus et con- tinentissimus, vocabulo Hygbald, qui erat abbas in provincia Lindissi, et ut sanctos decebat, de vita priorum patrum ser- monem facerent, atque hanc semulari gauderent, intervenit mentio reverentissimi antistitis Ceadda; dixitque "Ecgberct : ‘Scio hominem in hac insula adhuc in carne manentem, qui cum vir ille de mundo transiret, vidit animam Ceddi fratris ipsius cum agmine angelorum descendere de celo, et, adsumta secum anima ejus, ad celestia regna redire Quod utrum de se an de alio aliquo diceret, nobis manet incertum, dum tamen hoc quod tantus vir dixit quia verum sit essse non possit incertum.
Obiit autem Ceadda sexto die! nonarum Martiarum, et se- pultus est primo quidem juxta ecclesiam sancte po o Marie ; sed postmodum constructa ibidem ecclesia ^ Ceadda beatissimi apostolorum principis Petri, in eandem “?-67-Flor; sunt ejus ossa translata. In quo utroque loco, ad indicium virtutis illius, solent crebra sanitatum miracula operari. Denique nuper phreneticus quidam, dum per cuncta errando discurreret, devenit ibi vespere, nescientibus sive non curantibus loci custo- dibus, et ibi tota nocte requiescens, mane sanato sensu egressus, mirantibus et gaudentibus cunctis, quid ibi sanitatis Domino largiente consequeretur, ostendit. Est autem locus idem sepulcri tumba lignes in modum domunculi facta coopertus, habente foramen in pariete, per quod solent hi qui causa devotionis illo adveniunt, manum suam immittere, ac partem pulveris inde adsumere: quam cum in aquas miserint atque has infirmantibus jumentis sive hominibus gustandas dederint, mox infirmitatis ablata molestia, cupite sospitatis gaudia redibunt.
In eujus locum ordinavit Theodorus Vynfridum, virum bonum ac modestum, qui, sicut prsedecessores ejus, pro- sucoeeded vinciis Merciorum et Mediterraneorum Anglorum by Wyntrith. et Lindisfarorum episcopatus officio preesset: in quibus cunctis
+ sexto dic] March 2, A.D, 672.
222 Historia. Ecclesiastica [Liz v. "Vulfheri, qui adhuc supererat, sceptrum regni tenebat. Erat sutem Vynfrid de clero ejus cui ipse successerat antistitis, e
diaconatus officio sub eo non pauco tempore fungebatur.
CAP. IV.
Ut Colman episcopus, relicta Brittania, duo monasteria in Scottia, unum Soottis, alterum Anglis, duos secum adduxerat, fecerit,
IwrEREA Colmanus, qui de Scottia erat episcopus, relinquens Brittaniam, tulit secum omnes quos in Lindisfarnensium insula congregaverat Scottos : sed et de gente Anglorum viros circiter
Bishop Ool- triginta, qui utrique monachics conversationis erant
man returns studiis imbuti, Et relictis in ecclesia sua fra- '9Hi qbus aliquot, primo venit ad insulam Hii, unde erat ad predicandum verbum Anglorum genti destinatus. Deinde secessit ad insulam quandam parvam, que ad occidentalem plagam ab Hibernia procul secreta, sermone Scottico Inisbou- finde’, id est, ‘insula vitule albe, nuncupatur. In hane ergo perveniens, construxit monasterium, et monachos inibi, quos de utraque natione collectos adduxerat, collocavit. Qui cum invicem concordare non possent, eo quod Scotti tempore statis quo fruges erant colligendz, relicto monasterio per nota sibi loca dispersi vagarentur; at vero hieme succedente redirent, et his que Angli preparaverant, communiter uti desiderarent: quesivit Colmanus huic dissen- sioni remedium, et cireumiens omnia, prope vel longe, invenit locum in Hibernie insula, aptum monasterio construendo, qui wherehe lingua Scottorum Mageo? nominatur; emitque builds the partem ejus non grandem, ad construendum ibi
monastery J ofMayo monasterium, a comite ad cujus possessionem per-
thence to Ireland,
1 Inisboufinde] The island, called to this day Iniahbofin, is a small island off the west coast of co. Mayo. ‘The Ulster Annals, and those of the Four Masters, place Colman's retire- ment hither in A.D. 667, calling it *Insula Vaoom Albe. There
another island of the same name of the north-west coast of the county of Donegal.
? Mageo) Now Mayo. Eugenius mao Brehoan was the last bishop, in A.D. 1557, and it is now annexed to
is the bishopric of Tuam. See Usher,
Car. v.] Gentis Anglorum. 223
tinebat: ea conditione addita, ut pro ipso etiam qui eis locum commodaret, consistentes ibi monachi Domino preces offerrent. Et constructo statim monasterio, juvante etiam comite ac vicinis omnibus, Anglos ibidem locavit, relictis in prefata insula Scottis. Quod videlicet monasterium usque hodie ab Anglis tenetur incolis Ipsum namque est quod nunc grande de modico effectum, Muigeo consuete vocatur, et conversis jamdudum ad meliora instituta omnibus, egregium examen continet mona- chorum, qui de provincia Anglorum ibidem collecti ad exemplum. venerabilium patrum sub regula et abbate canonico, in magna continentia et sinceritate proprio labore manuum vivant.
CAP. V.
De morte Osuiu et Eogberoti regum ; et de synodo facta ad locum Herut- forda, cui presidebat archiepiscopus Theodorus,
AxNo Dominice incarnationis sexcentesimo septuagesimo, qui est annus secundus ex quo Brittaniam venit ,,5, Theodorus, Osuiu rex Nordanhymbrorum pressus King Oswio est infirmitate qua et mortuus est anno statis “stcsaled sum quinquagesimo octavo, qui in tantum eo tem- by Ecefrith. pore tenebatur amore Romans et apostolice institutionis, ut si ab infirmitate salvaretur, etiam Romam venire, ibique ad loca sancta vitam finire disponeret; Vilfridumque episcopum ducem sibi itineris fieri, promissa non parva pecuniarum dona- tione, rogaret. Qui defunctus die decima quinta! kalendarum Martiarum, Eegfridum? filium regni heredem reliquit: cujus anno regni tertio Theodorus cogit concilium episcoporum, una cum eis qui canonica patrum statuta et diligerent et nossent, magistris ecclesie pluribus. Quibus pariter congregatis, dili- genter ea que unitati pacis ecclesiastice congruerent, eo quo p.499, where he states that it was — ! decima quinta] Feb. 15, A.D. 670. said to have been inhabited by a ? Ecgfridum] He was born in 4.D. hundred Saxon saints in the days of 645, see c. 26; so that he was now Cormac and Adomnan. twenty-five years old,
224 Historia Ecclesiastica. [Las. 1v.
pontificem decebat animo, ccpit observanda docere. Cujus synodice actionis hujusmodi textus eet:
*In nomine Domini Dei et Salvatoris nostri Jesu Christi, regnante in perpetuum, ac gubernante suam Eccle- Siam eodem Domino nostro Jesu Christo, placuit convenire nos, juxta morem canonum venerabilium, tractaturos de necessariis ecclesim negotiis. —Con- venimus autem die vigesima quarta mensis Septembris, indic- tione prima’, in loco qui dicitur Herutford. Ego quidem Theodorus, quamvis indignus, ab apostolica ‘sede destinatus Doruvernensis ecclesise episcopus ; et consacerdos ac frater noster reverentissimus Bisi* Orientalium Anglorum episcopus: quibus etiam frater et consacerdos noster Vilfrid Nordanhymbrorum gentis episcopus per proprios legatarios adfuit. Adfuerunt et Íratres ac consacerdotes nostri, Putta episcopus Castelli Cant- uariorum quod dicitur Hrofesceestir, Leutherius episcopus Occi- dentalium Saxonum, Vynfrid episcopus provincie Merciorum. Cumque in unum convenientes juxta ordinem quique suum resedissemus : " Rogo," inquam, "dilectissimi fratres, propter timorem et amorem Redemptoris nostri, ut in commune omnes pro nostra fide tractemus: ut quseque decreta ac definita sunt @ sanctis et, probabilibus patribus, incorrupte ab omnibus nobis serventur. Hec et alia quamplura que ad caritatem perti- nebant, unitatemque ecclesie conservandam, prosecutus sum." Cumque explessem prelocutionem, interrogavi unumquemque eorum per ordinem, si consentirent, ea quse a patribus canonice sunt antiquitus decreta, custodire. Ad quod omnes consacer- dotes nostri respondentes dixerunt: '" Optime omnibus placet, queque definierunt sanctorum canones patrum, nos quoque
1 prima] to the other So that he may mean that it was notices of time, we should place the on the last day of the first indio-
synod of Hertford in A.D. 672; for it. was in Eogfrith's third year, which lasted from Feb. ap. 672 to Feb. A.D. 673: but Beda himself gives it as A.D. 673 in his Recaj cupiat. v. a1; and the a4th of
happens to be the very day on which Beda commences the indiction. See Bede Liber de Natura Rerum, c. 48.
tion.
? Bist] Johnson remarks that itis strange that Bise should be here mentioned next to Theodorus and before Wilfith and Putta, both of whom were his seniors in date of consecration; and that this was in violation of the eighth canon of this very council. Stev.
Car. v.] . Gentis Anglorum. 225 omnes alacri animo libentissime servare." Quibus statim protuli eundem librum canonum, et ex eodem libro decem capitula quee per loca? notaveram, quia maxime nobis necessaria sciebam, illis coram ostendi, et ut heec diligentius ab omnibus susciperentur, rogavi
* Primum capitulum, “ Ut sanctum diem pasche in commune omnes servemus Dominica post quartam decimam lunam mensis primi,"
*Becundum, “Ut nullus episcoporum parochiam alterius in- vadat, sed contentus sit gubernatione credits sibi plebis."
* Tertium, “ Ut queque monasteria Deo consecrata sunt, nulli episcoporum liceat ea in aliquo inquietare, nec quicquam de eorum rebus violenter abstrahere."
* Quartum, “ Ut ipsi monachi non migrent de loco ad locum, hoc est, de monasterio ad monasterium, nisi per demissionem proprii abbatis: sed in ea permaneant obedientia quam tempore sue conversionis promiserunt."
" Quintum, “ Ut nullus clericorum relinquens proprium episco- pum, passim quolibet discurrat, neque alicubi veniens absque commendatitiis litteris sui presulis suscipiatur. Quod si semel susceptus noluerit invitatus redire, et susceptor et is qui sus- ceptus est excommunicationi subjacebit.”
‘Sextum, ** Ut episcopi atque clerici peregrini contenti sint hospitalitatis munere oblato; nullique eorum liceat ullum officium sacerdotale absque permissu episcopi in cujus parochia esse cognoscitur, agere."
' Septimum, * Ut bis in anno synodus congregetur; sed quia diverse cause impediunt, placuit omnibus in commune, üt kalendis Augustis in loco qui appellatur Clofeshoch?, semel in anno eongregemur." tratiaying down new ol ofcanons actpiod by tae Wisin Church B. for the "english. Church, that hehad — ? Dlofalochk] Unidentifed: but not even written out those which he conjectured to be either Cliffin Kent, now read to the synod from the Acts or Abingdon in Berkshire. Somner
of the Canons of Chalcedon. These first made the latter suggestion, ‘had been translated into Latin, not pointing out that Sheovesham, which
q
226 Historia Ecclesiastica. [La 1v.
*Octavum, “Ut nullus episcoporum se preferat alteri per ambitionem ; ed omnes agnoscant tempus et ordinem congre- gationis sug."
* Nonum capitulum in commune tractatum est, “Ut plures
episcopi, crescente numero fidelium, augerentur ;" sed de hac re ad preesens siluimus.
*Decimum capitulum pro conjugiis, * Ut nulli liceat nisi legitimum habere connubium. Nullus incestum faciat, nullus conjugem propriam, nisi, ut sanctum evangelium docet, fornica- tionis causa, relinquat. Quod si quisquam propriam expulerit conjugem legitimo sibi matrimonio conjunctam, si Christianus esse recte voluerit, nulli alteri copuletur; sed ita permaneat, aut proprie reconcilietur conjugi."
‘His itaque capitulis in commune tractatis ac definitis, ut nullum deinceps ab aliquo nostrum oriatur contentionis scanda- lum aut alia pro aliis divulgarentur, placuit ut queque definita sunt unusquisque nostrum manus proprim subscriptione confir- meret. Quam sententiam definitionis nostre Titillo notario scribendam dictavi. Actum in mense et indictione supra scripta. Quisquis igitur contra hane sententiam, juxta decreta canonum, nostra etiam consensione, ac subscriptione manus nostre confir- matam, quoquo modo venire eamque infringere tentaverit, noverit se ab omni officio gacerdotali et nostra societate sepa- ratum. Divina nos gratia in unitate sanctm sus Ecclesie "viventes, custodiat incolumes."
Facta est autem hee synodus anno ab incarnatione Domini
Hiothhere sexcentesimo septuagesimo tertio, quo anno rex
' becomes Qantuariorum Ecgberct mense Julio obierat, suc- Kent. — cedente in regnum fratre Hlothere, quod ipse annos undecim et menses septem tenuit!, Bisi autem episcopus Orien- talium Anglorum, qui in prefato synodo fuisse perhibetur, ipse
Camden gives as the old name of bury, thinking that it was certainly ‘Abingdon, might be » mistake for im Gloucestershire. May it not pos- Oleovesha; and he hae been fol. sbly be Lewisham?
lowed by Gibson in his edition of ^ * tenuit] For the date of his death, Camden. Kemble suggests Towkes- Feb. 6, A.D. 685, see c. 26.
Car. v1.] Gentis. Anglorum. 227
erat successor Bonifatii, cujus supra meminimus, vir multe sanctitatis et religionis. Nam Bonifatio post decem et septem episcopatus sui annos defuncto, episcopus ipse pro eo, Theodoro ordinante, factus est. Quo adhuc superstite, sed The See of
gravissima infirmitate ab administrando episcopatu
‘East-Anglia divided into
prohibito, duo sunt pro illo, Acci, et Baduuini!, electi et consecrati episcopi: ex quo usque hodie provincia illa
duos habere solet episcopos,
CAP. VI.
Ut deposito Vynfrido, Saxuudf episcopatum «jus acceperit, et. Earconuald Orientalibus Saxonibus sit episcopus datus.
Now multo post hec elapso tempore, offensus Merciorum episcopo per meritum cujusdam in- obedientie ? Theodorus archiepiscopus, deposuit eum de episcopatu post annos accepti episcopatus non multos; et in loco ejus ordinavit episcopum Sex- uulfum?, qui erat constructor et abbas monasterii quod dicitur Medeshamstedi*, in regione Gyrvi- Depositus vero Vynfrid rediit ad monasterium suum
orum*,
1 Feci, t Baduuini] Acceto the See of Dunwich, and Badowine to that of Helmham.
? inobedientia] Smith suggests that the special act of disobedience may have been a refusal to let his diocese be parted, according to the sugges- tion of the Council of Cloveshoe.
2 mj] In 4.D. 673, Saxwulf, strangely styled * Comes" by Abbot John of Peterborough, had been for thirteen years abbot of the monas- tery of Medehamsted, of which he waa the ‘constructor’ (cf. ‘comes et cooperator,’ MS. No, 1, Monast. Angl. i. 375) under the orders of the Mercian kings Penda, Wulfhere, and ZEthelred, and their sisters Cyne- berg and Cyneswith. Some English rbymes painted upon the glass in the
a Vynfrido
Theodorus deposes Bishop
Wintrith of
Mercia, and
substitutes Saxwult for him;
abbey recorded the fable that Wulf- here had founded the abbey by Ceadda’s advice, as a penance for slaying his two sons. One MS. of the Saxon Chronicle (marked E. in the M. H.B.) gives long details of the progress of the abbey under A.D. 657 and AD. 675.
* Medeshamstedi] Peterborough. Called Hamstede by Matth. Westm., and Medeshamstead ‘locus habita- tionis in pratis,’ S., from the meadows which lie on both sides of the Nen. Anold chronicle ofthe abbey givesthe date of its foundation as A.D. 654. It was devastated by the Danes, and re- stored, in A.D. 970, by ZEthelwold, bishop of Winchester, under the name of Peterborough, Monast, Angl.i.244.
© Gyreiorum) Seo p. 197, note 7.
Qa .
+ 228 Historia Eecleviastica [Las. iv. quod dicitur Adbarum, ibique in optima vitam conversatione finivit.
Tunc etiam Orientalibus Saxonibus, quibus eo tempore pre-
snd makes fuerunt Sebbi et Sigheri, quorum supra! memini-
BEN mus, Earconualdum constituit episcopum in civitate
Iondon, Lundonia: eujus videlicet viri in episcopatu, ei ante episcopatum vita et conversatio fertur fuisse sanctissima, sicut etiam nunc celestium signa virtutum indicio sunt. Etenim usque hodie feretrum ejus caballarium, quo infirmus vehi solebat, servatum a discipulis ejus, multos febricitantes vel alio quolibet, incommodo fessos sanare non desistit. Non solum autem sub- positi eidem feretro vel adpositi curantur sgroti, sed et astule de illo abscisse atque ad infirmos adlate, citam illis solent ad- ferre medelam.
Hic sane priusquam episcopus factus esset, duo preclara monasteria, unum sibi, alterum sorori sus JEdilburgee construx- erat, quod utrumque regularibus disciplinis optime insti- tuerat. Sibi quidem in regione Sudergeona?, juxta fluvium Tamensem, in loco qui vocatur Cerotaesei *, id est, Ceroti Insula; sorori autem in Orientali Saxonum provincia, in loco qui nun-
whohad cupatur In Berecingum*, in quo ipsa Deo devo-
ME tarum mater ac nutrix posset existere feminarum.
tery. — Que suscepto monasterii regimine, condignam se in omnibus episcopo fratre, et ipsa recte vivendo et subjectis regu- lariter et pie consulendo prebuit; ut etiam celestia indicio fuere miracula.
restored by Aithelwold, bishop of
supra] Seo p. 210. ‘Winchester, about A.D. 964, Monast.
2 Sudergeona] Suthrigena-lande, S.V. rend] elsewhere called Suthregia, Suthriga, Suthdreie.
? Corotuesci] Ceortesige, S.V. Now Chertsey on the Thames. Founded about A.D. 666, during Ecgberht's reign in Kent, by Frithowald, viceroy or earl of Surrey under Wulfhere, king of Mercia, and Earconwald, afterwards bishop of London, This also was burnt by the Danes, and
Angl. i. 422.
In Bereingum] Barking in Essex. ‘Founded by Earconwald, bishop of London, in .D. 677, fora Benedictine nunnery. It was s first dedicated to the Virgin alone, but afterwards to her jointly with St. Athelburge or Albungh Baron walds sister, Mont. Angl. iP 436.
Car. vit.) Gentis. Anglorum. 229
CAP. VII.
Ut in. monasterio Bericinensi, ubi corpora sanctimonialium. feminarum poni deberent, calesti sit luce monstratum.
Ix hoc etenim monasterio plura virtutum sunt signa patrata, que et ad memoriam sedificationemque sequentium, Miracles at ab his qui novere, descripta! habentur multis; e Barking quibus et nos aliqua Historie: nostre Ecclesissticm :.8itefora inserere curavimus. Cum tempestas smpe dicte pmsl risce cladis late cuncta depopulans, etiam partem mona- indicated. sterii hujus illam qua viri tenebantur, invasisset, et passim quo- tidie raperentur ad Dominum: sollicita mater congregationis, qua hora etiam eam monasterii partem, qua ancillarum Dei caterva a virorum erat secreta contubernio, eadem plaga tan- geret, crebrius in conventu sororum perquirere coepit quo loci in monasterio corpora sua poni et cimiterium fieri vellent, cum eas eodem quo ceteros exterminio raptari e mundo contingeret. Cumque nibil certi responsi, tametsi sepius inquirens, a sorori- bus accepisset, accepit ipsa cum omnibus certissimum superne provisionis responsum. Cum enim nocte quadam expletis matu- tinm laudis psalmodiis, egresse de oratorio famule Christi, ad sepulcra fratrum, qui eas ex hac luce precesserant, solitas Domino laudes decantarent, ecce subito lux emissa ceelitus, veluti linteum magnum venit super omnes, tantoque eas stupore per- culit, ut etiam canticum quod canebant tremefacte intermit- terent. Ipse autem splendor emisse lucis, in cujus compara- tione sol meridianus videri posset obscurus, non multo post illo elevatus de loco, in meridianam monasterii partem, hoc est, ad occidentem oratorii secessit, ibique aliquandiu remoratus et ea loca operiens, sic videntibus cunctis ad celi se alta subduxit; ut nulli esset dubium, quin ipsa lux que animas famularum Christi esset ductura vel susceptura in celis, etiam corporibus earum. locum in quo requietura, et diem resurrectionis essent exspecta-
p deseriptal] On p.33, he refs to a *libellus' as his authority for all these miracles,
230 Historia Ecclesiastica. [Lis. 1v.
turo, monstraret, Cujus radius lucis tantus exstitit, ut quidam de fratribus! senior qui ipsa hora in oratorio eorum cum alio juniore positus fuerat, referret mane, quod ingressi per rimas ostiorum vel fenestrarum radii lucis, omnem diurni luminis viderentur superare fulgorem.
CAP. VIII.
Ut in eodem monasterio puerulus moriens, virginem que se erat secutura, clamaverit ; utque alia de corpore egressura, jam particulam future lucis aspezerit.
EnaT in eodem monasterio puer trium circiter, non amplius,
a. Visions of ®2orum ZEsica nomine, qui propter infantilem ad- the dying. hue statem in virginum Deo dedicatarum solebat
cella nutriri, ibique medicari. Hic prefata pestilentia tactus, ubi ad extrema pervenit, clamavit tertio unam de consecratis Christo virginibus, proprio eam nomine quasi presentem allo- quens, Eadgyd, Eadgyd, Eadgyd ; et sic terminans temporalem vitam, intravit eternam. At virgo illa quam moriens vocabat, amox in loco quo erat, eadem adtacta infirmitate, ipso quo vocata est die de hac luce subtracta, et illum qui se vocavit ad regnum emleste secuta est.
Item quaedam ex eisdem ancilis Dei cum prefato tacta morbo, atque ad extrema esset perducta, coit subito circa mediam noctem clamare his que sibi ministrabant, petens ut lucernam quz inibi accensa erat, exstinguerent: quod cum frequenti voce repeteret, nec tamen ei aliquis obtemperaret, ad extremum intulit: * Scio quod me heec insana mente loqui arbi- tramini; sed jam nunc non ita esse cognoscite: nam vere dico vobis, quod domum hanc tanta luce impletam esse perspicio, ut vestra illa lucerna mihi omnimodis esse videatur obscura.’ Et
? quidam de fratribus] It was an im England in Beda's time. Some old rule that monks and nuns should such were governed by abbesses, live in the same abbey, though in eg. this one at Barking, and those different parts; and there seem to at Stroaneshalh and i Coldingham, have been many such monasteries 0. 25. H.
Cap. 1x.] Gentis Anglorum. 231
cum ne adhuc quidem talia loquenti quisquam: responderet, vel adsensum preberet, iterum dixit: ‘ Accendite ergo lucernam illam, quam diu vultis ; attamen scitote quia non est mea: nam mea lux, incipiente aurora, mihi adventura est.’ Cospitque narrare quia apparuerit sibi quidam vir Dei qui eodem anno fuerat defunctus, dicens quod adveniente diluculo perennem esset exitura ad lucem. — Cujus veritas visionis cita circa exortum diei puelle morte probata est.
CAP. IX.
Qua. sint ostensa. celitus signa cum et ipea. mater congregationis illius € mundo transiret.
Cum autem et ipsa mater pia Deo devote congregationis JEdilburga esset rapienda de mundo, apparuit visio | y. i. at miranda cuidam de sororibus, cui nomen erat the death of Torctgyd, que multis jam annis in eodem mona- There®. sterio commorata, et ipsa semper in omni humilitate ac sinceri- tate Deo servire satagébat, et adjutrix discipline regularis eidem matri existere, minores docendo vel castigando curabat. Cujus ut virtus juxta apostolum in infirmitate perficeretur, tacta est repente gravissimo corporis morbo, et per annos novem pia Redemptoris nostri provisione multum fatigata: videlicet, ut quicquid ih ea vitii sordidantis inter virtutes per ignorantiam vel incuriam resedisset, totum hoc caminus diutine tribulationis excoqueret. Hsec ergo quadam nocte incipiente crepusculo, egressa de cubiculo quo manebat, vidit manifeste quasi corpus hominis, quod esset sole clarius, sindone involutum in sublime ferri, elatum videlicet de domo in qua sorores pausare! solebant. Cumque diligentius intueretur quo trabente levaretur sursum hsc quam contemplabatur species corporis gloriosi, vidit quod quasi funibus auro clarioribus in superna tolleretur, donec celis patentibus introducta, amplius ab illa videri non potuit. Nec
? pausare] ‘To die On the custom of having a death-chamber, see infra c.24. H.
232 Historia. Ecclesiastica [Las. rv.
dubium remansit cogitanti de visione, quin aliquis de illa
gatione citius esset, moriturus, cujus anima per bona quse fecissét opera, quasi per funes aureos levanda esset ad cslos: quod revera ita contigit. Nam non multis interpositis diebus, Deo dilecta mater congregationis ipsius, ergastulo carnis educta est; cujus talem fuisse constat vitam, ut nemo qui eam noverit, dubitere debeat quin ei exeunti de hac vita celestis petrie patuerit ingressus.
In eodem quoque monasterio qusdam erat femina sancti- monialis, et ad seculi hujus dignitatem nobilis et in amore futuri seculi nobilior: que ita multis jam annis omni corporis fuerat officio destituta, ut ne unum quidem movere ipsa mem- brum valeret. Hec ubi corpus abbatisse venerabilis in eccle- siam delatum, donec sepulture daretur, cognovit, postulavit se illo afferri, et in modum orantium ad illud adclinari. Quod dum fieret, quasi viventem adlocuta, rogavit, ut apud misericordiam pii Conditoris impetraret se a tantis tamque diutinis cruciatibus absolvi. Nec multo tardius exaudita est: nam post dies duo- decim, et ipsa educta ex carne temporales adflictiones sterns mercede mutavit.
Cum vero prefate Christi famula Torctgyd tres adhue annos post obitum Domine in hac vita teneretur, in tantum ea quam prediximus infirmitate decocta est, ut vix ossibus heereret, et ad ultimum, cum tempus jam resolutionis ejus instaret, non solum membrorum csterorum, sed et lingue motu caruit. Quod dum tribus diebus et totidem noctibus ageretur, subito visione spiritali recreata, os et oculos aperuit; aspectansque in celum, sic ad eam quam intuebatur visionem, eepit loqui: ‘Gratus mihi est multum adventus tuus, et bene venisti:’ et hoc dicto, parumper reticuit, quasi responsum ejus quem videbat, et cui loquebatur, exspectans. Rursumque quasi leviter indignata sub- junxit: * Nequaquam hoc leta ferre queo Rursumque modi- eum silens, tertio dixit : ‘Si nullatenus hodie fieri potest, obsecro ne sit longum spatium in medio.’ Dixit; et sicut antea, parum silens, ita sermonem conclusit : * Si omnimodis ita definitum est, neque hanc sententiam licet immutari, obsecro ne amplius quam hee solummodo proxima nox intersit. Quibus dictis, interro-
Car. x.] Gentis Anglorum. 233
gata a circumsedentibus, cum quo loqueretur: ‘Cum carissima, inquit, ‘mea matre Aidilburge’ Ex quo intellexere quod ipsa ei tempus sus transmigrationis in proximum nunciare venisset, Nam et ita ut rogabat, transacta una die ac nocte, soluta carnis simul et infirmitatis vinculis, ad eterne gaudia salutis intravit.
CAP. X.
Ut ad cymiterium cjusdem. monasterii orans caca. lumen receperit.
Successir autem /Edilburgi in officio abbatisse devota Deo famula, nomine Hildilid!, multisque annis, id est, 4.4 bina usque ad ultimam senectutem eidem monasterio wom mim strenuissime, in observantia discipline regularis, et ^ cured. in earum que ad communes usus pertinent rerum providentia prefuit, Cui cum propter angustiam loci in quo monasterium co structum est, placuisset ut ossa famulorum famularumque Christi que ibidem fuerant tumulata, tollerentur, et transferrentur omnia in ecclesiam beate Dei genitricis, unoque conderentur in loco: quoties ibi claritas luminis celestis, quanta sepe fragrantia. mirandi apparuerit odoris, que alia sint signa ostensa, in ipso libro de quo hec excerpsimus, quisque legerit, inveniet.
Sane nullatenus pretereundum arbitror miraculum sanitatis, quod ad ipsum cymiterium Deo dicate congregationis factum idem libellus refert. Erat quippe in proximo comes quidam, eujus uxor ingruente oculis caligine subita, tantum per dies eadem molestia crebrescente gravata est, ut ne minimam quidem lucis alicujus posset particulam videre. Cui dum aliquandiu esecitatis hujus nocte clausa maneret, repente venit in mentem, quia si ad monasterium delata virginum sanctimonialium, ad reli- quias sanctorum peteret, perditam posset recipere lucem. Nec distulit quin continuo, quod mente conceperat, expleret. Per- ducta namque a puellis suis ad monasterium, quia in proximo erat, ubi fidem sug sanationis integram se habere professa est,
1 Hildilid] Bishop Aldhelm dedicated his treatise ‘De Virginitate’ to Hildilith,
234 Historia Ecclesiastica — . [Las. rv.
introducta est ad cymiterium : et cum ibidem diutius flexis genibus oraret, nihilo tardius meruit exaudiri. Nam exsurgens ab oratione, priusquam exiret de loco, petite lucis gratiam re- cepit: et que famularum manibus adducta fuerat, ipsa libero pedum incessu domum leta reversa est; quasi ad hoc solum- modo lucem amitteret temporalem, ut quanta sanctos Christi lux in celis, que gratia virtutis possideret, sua sanatione demon- straret.
CAP. XI.
Ut rex ejusdem provincia Sebbi, in monachica vitam. conversations Jinierit.
Eo tempore preerat regno Orientalium Saxonum, ut idem etiam libellus docet, vir multum Deo devotus, nomine Sebbi, eujus supra! meminimus. Erat enim religiosis actibus, crebris precibus, piis eleemosynarum fructibus plurimum intentus; vitam privatam et monachicam cunctis regni divitiis et hono- ribus preferens, quam et olim jam, si non obstinatus conjugis animus divortium negaret, relicto regno subiisset. Unde multis visum et sepe dictum est, quia talis animi virum, episcopum magis quam regem ordinari deceret. Cumque annos triginta?
4.64. in regno miles regni celestis exegisset, correptus
Sene reri? est corporis infirmitate permaxima, qua et mortuus of Bast-Anglia; est : ammonuitque conjugem, ut vel tunc divino se servitio pariter manciparent, cum amplius pariter mundum amplecti, vel potius mundo servire non possent. Quod dum egre impetraret ab ea, venit ad antistitem Lundonis civitatis, vocabulo Valdheri*, qui Erconualdo suceesserat; et per ejus benedic- tionem, habitum religionis quem diu desiderabat, accepit. Attulit ‘autem eidem et summam pecunie non parvam, pauperibus
1 supra] P. 210. ing to their days in St. Paul's. Stev.
2 triginta] Sebbe succeeded, a.p. — ? Valdheri) Waldhere, S.V. The 665, and died, A.D. 694. Stowe and date of Earconwald’s death is un- ‘Weever speak of his tomb as remain- certain,
Oar. x1.] Gentis. Anglorum. 235
erogandam, nil omnimodis sibi reservans; sed pauper spiritu magis propter regnum celorum manere desiderans.
Qui cum ingravescente prefata egritudine, diem sibi mortis imminere sensisset, timere copit homo animi regalis, ne ad mortem veniens tanto adfectus dolore, aliquid indignum sus persone, vel ore proferret vel aliorum motu gereret membrorum. Unde accito ad se prefato urbis Lundonis in qua tunc ipse manebat, episcopo, rogavit ne plures eo moriente quam ipse epi- copus et duo sui ministri adessent. Quod dum episcopus liben- tissime se faeturum promitteret, non multo post idem vir Dei, dum membra sopori dedisset, vidit visionem consolatoriam, que omnem ei anxietatem memorate solicitudinis auferret; insuper et qua die esset hanc vitam terminaturus, ostenderet, Vidit enim, ut post ipse referebat, tres ad se venisse viros claro in- dutos habitu; quorum unus residens ante lectulum ejus, stanti- bus his qui secum advenerant comitibus, et interrogantibus de statu ejus quem languentem visitare venerant, dixit quod anima ejus, et sine ullo dolore, e& cum magno lucis splendore esset egressura de corpore: sed et tertium exinde diem quo esset moriturus insinuavit. Quod ita utrumque ut eX ^ aiesin visione didicit completum est. Nam die dehinc Tendon tertio completa hora nona, subito quasi leviter obdormiens, sine ullo sensu doloris emisit spiritum.
Cujus corpori tumulando preparaverant sarcofagum lapi- deum: sed cum huie corpus imponere coepissent, invenerunt hoc mensura palmi longius esse sarcofago. Dolantes ergo lapidem in quantum valebant, addiderunt longitudini sarcofogi quasi duorum mensuram digitorum. Sed nec sic quidem cor- pus capiebat. Unde facta difficultate tumulandi, cogitabant aut aliud querere loculum, aut ipsum corpus, si possent, in genibus inflectendo breviare, donec ipso loculo caperetur. Sed mira res, et non nisi celitus facta, ne aliquid horum fieri deberet, prohibuit. Nam subito adstante episcopo, andis suo- et filio regis ejusdem ac monachi Sighardo, qui geile ma post illum cum fratre Suefredo regnavit, et turba Swefred. hominum non modica, inventum est sarcofagum illud congrus longitudinis ad mensuram corporis, adeo ut & parte capitis
236 Historia Ecclesiastica. [Lzs. rv.
etiam cervical posset interponi ; a parte vero pedum, mensura quatuor digitorum in sarcofago corpus excederet. Conditus est antem in ecclesia beati doctoris gentium, cnjus edootus monitis celestia sperare didicerat.
CAP. XII.
Ut episcopatum Oceidentalium. Bazonwm pro Leutherio Heddi, episcopatum Hrofensia ecclesia pro Putta Cuichelm, et pro ipso Gefmund acceperit : et qui tune Nordanhymbrorum fuerint episcopi.
QuanTUs Occidentalium Saxonum antistes Leutherius fuit. Siquidem primus Birinus, secundus Agilberctus, tertius ex- stitit Vini. Cumque mortuus esset Coinvalch, quo regnante idem Leutherius episcopus factus est!, acceperunt subreguli* regnum gentis, et divisum inter se tenuerunt annis circiter decem: ipsisque regnantibus defunctus est jlle, et, episcopatu
Hedde functus est Haeddi* pro eo: consecratus a Theo-
now, doro in civitate Lundonia, Cujus episcopatus
a bishop of tempore devictis atque amotis subregulis, Caedualla
bor? 676, Suscepit imperium: et cum duobus annis hoc ten-
8 Chron). yisset, tandem superni regni amore compunctus
4 factus est] Hlothhere, Bishop JEgelberht's nephew, was conse- crated in A.D. 670.
3 subreguli] Escwine and Cemt- wine; but they are not called ‘subre- guli,’ nor is any mention made of a partition of the kingdom, by the Saxon Chronicle, which is the best informed authority upon the affairs of Wessex. According to that, Cen- walb died in A.D. 672, after which his widow Saxburg reigned, till, im Ap. 674, n her death, says Malmesbury,—Aizewine succeeded, & distant cousin of the late king. He died in A.D. 676, when Centwine, a brother of Cenwalh, suoceeded and reigned till A.D. 685.
3 Haeddi] Archbishop Theodorus, in one of his Decreta, praises Bishop ‘Heeddi thus: * cnjus labore ao studio
apostolicoque mandato ex tune confirmata est in ipsa civitate [Ven- tana] sedes episcopalis dignitatis." ‘He translated the remains of Birinus from Dorchester to Winchester, under authority from Pope Agatho. He wasvoryfond ‘ofthe abbey of Glaston- Fat ,towhich he gave many gifts. He in A.D. 703, 8. Chron.; A.D. 704, ; A.D. Tog, Florence, M was buried at Glastonbury ‘in pyramide saxea quondam nobiliter exsculpta Magna Glaston. Tabula, quoted by ‘Usher, p.59. He is not e same with the author of a Life of Wilfrith of York, to be found in Gale's Script. A gli. 40; nor with Hedde ( M who was made bishop of Lichfield and Leicester
after Saxwulf.
Cap. xi] Gentis. Anglorum. 237
reliquit, eodem adhuc prssule ecclesiam gubernante; ac Romam abiens ibi vitam finivit, ut in sequentibus latius dicendum est.
Anno autem Dominice incarnationis sexcentesimo septua- gesüho sexto, cum /Edilred! rex Merciorum, 10.676. adducto maligno exercitu, Cantiam vastaret, et Mitelred of ecclesias ac monasteria sine respectu pietatis vel ravages Kent. divini timoris foret, civitatem quoque Hrofi, in qua erat Putta episcopus, quamvis eo tempore absens, communi clade absumpsit. Quod ille ubi comperit, ecclesiam videlicet suam. rebus ablatis omnibus depopulatam, divertit ad Sexuulfum Merciorum antistitem, et accepta ab eo possessione ecclesise cujusdam et agelli non grandis, ibidem in pace vitam finivit, nil omnino de restaurando episcopatu suo agens: quia sicut supra? diximus, magis in ecclesiasticis quam in mundanis rebus erat industrius; sed in illa? solum ecclesia Deo serviens, ubi- cumque rogabatur, ad docenda ecclesie carmina divertens, Pro quo Theodorus in civitate Hrofi Cuichelmum con- o iau secravit episcopum. Sed illo post non multum and Gebmund
Successivo. temporis, pre inopia rerum, ab episcopatu dece- pishopsof dente, atque ad alia loca secedente, Gebmundum chester. pro eo substituit antistitem.
Anno Dominice incarnationis sexcentesimo septuagesimo octavo‘, qui est annus imperii regis Ecgfridi octavus, apparuit mense Augusto stella que dicitur cometa; et tribus mensibus permanens, matutinis ^ August. horis oriebatur, excelsam radiantis flamme quasi columnam
The brother of Wulf- — * octavo] This is the reading of him in AD. 675, the best MSS. ; others give A.D. 677
AD. 678, A comet in
1 Rail here, su
and abdicated in aD. 704. At this time the Hecanas, or people of Here- fordehire, were under the govern- ment of an ealdorman, his brother Merewald.
? supra] See p. 216.
? illa] When the see of Hecana was constituted, Putta became its first bishop. This affords ground for believing that the church which Saxwulf gave to Putta was in Here-
or AD.679. Pagi argues that this date is wrong and ought to be A.D. 677. Stev. The Saxon Chronicle assigns it to AD. 678. The Saxon Version substitutes the following for the whole passage: ‘About two years after, Aithelheard plundered Kent, that is, in the ninth year of the reign of King Eogirith.’ “The ninth year of Kogirith lasted from the Feb. 15 of A.D. 678 to the same day of A.D.
679.
238 Historia Ecclesiastica
[Lzs. 1v.
preferens. Quo etiam anno, orta inter ipsum regem Ecgfri- dum et reverentissimum antistitem Vilfridum dissensione !, pulsus? est idem antistes a sede sui episcopatus, ith et duo in locum ejus substituti episcopi, qui Nor- Northhumbris, danhymbrorum genti preessent: Bosa videlicet, ana ne Be qui Derorum, et Eata, qui Berniciorum pro- *"* vineiam gubernaret: hic? in civitate Eburaci, ille? in Hagustaldensi, sive in Lindisfarnensi ecclesia cathedram. habens episcopalem, ambo de monachorum collegio in episco- potus gradum sdsciti, Cum quibus et Eadbaed‘ in provinci Lindisfarorum, quam nuperrime* rex Ecgfrid, superato in bello et fugato Vulfhere, obtinuerat, ordinatur episcopus. Et hune primum eadem provincia proprium accepit presulem, secundum Ediluini, tertium. Eadgarum, quartum Cyniberctum, quem in presenti habet. Habebat enim ante Eadhaedum, antistitem Sexuulfum, qui etiam Merciorum et Mediterra- neorum Anglorum simul episcopus fuit: unde et expulsus de
1 dissensione] What was the cause of this dissension? Endmer makes it originate with Archbishop Theo- dorus. Simeon of Durham makes Eogfrith call in the archbishop's aid to remove Wilfrith. Haddo makes Queen Eormenburh the mover of the whole, Malmesbury makes it arise from the jealousy which Theodorus felt lest Wilfrith should try to regain the archbishop’s title for his See. See
pulsus] Lappenberg thinks that
Wilfrith's flight must be placed in A.D. 677, with Florence of Worcester, ‘as in the following spring he had an interview with Dagoberht II of Au- strasia, who was murdered in A.D, 678; and that the date given here may have reference to the consecra- tion of his successors; i. 180, note.
* hic... ille] ‘Hic’ here, con- trary to Latin usage, refers to Bosa, who was bishop of York over the rines of Deira; 'ille;/ to Eata,
ishop over the province of Bernicia, which was divided into the Sees of Hexham and Lindisfarne ; see iv. 28.
* Eadhaed] He had accompanied Ceadda from Northhumbria into Kent, where he came to be conse- crated, p.205. He was driven from his Seo in A.D. 678; and in A.D. 679, JEthelred, by the suggestion of Os- here, ealdorman of the Hwiccas, divided Saxwulfs See of Mercia into five: 1. Hwiccas (Worcester) ; a, Lyccidfelth (Lichfield); 3. Mid Angles (Leicester); 4. Lindisse (Sid- dena); 5. South ‘Angles (Dorchester); Florence, p. 622, M.H.B. On p. 624, Florence says: * (Theodoras) presulatum Saxul in quinque pro- vincias divisit: quibus sextam ad-
jeciti? and Honey soggeste that by the sixth is meant Hecana. P. 237, note 3.
© nuperrime] See p. 160, note 3- Palgrave, from this passage, places the event about aD. 678." But Wulfhere died A.D. 675. S. Chron. Haedde places it tin primis annis
regis Ecgfridi,’ who began to reign in Feb, 20.670. Wanley's Chrono- logia dates it a.. 674. See Lapp. i. 178, note.
Car. xn.] Gentis. Anglorum. 289
Lindissi, in illarum provinciarum regimine permansit. Ordi- nati sunt autem Eadhaed, Bosa, et Eata Eboraci ab archi- episcopo Theodoro: qui etiam post tres abscessionis — (A.D. 68r, Vilfridi annos, horum numero duos addidit anti- The soot stites, Tunberctum ad ecclesiam Hagustaldensem, Hexham and remanente Eata ad Lindisfarnensem, et Trumuini constituted. ad provinciam Pictorum, que tunc temporis Angloruin erat imperio subjecta. Eadhaedum de Lindissi reversum, eo quod Edilred provinciam recepisset, Hrypensi ecclesise prefecit,
CAP. XIII.
Ut. Vilfrid. episcopus provinciam. Australium Sazonum ad Christum converterit,
Putsus est autem ab episcopatu suo Vilfrid, et multa diu loca pervagatus, Romam adiit, Brittaniam rediit!; (,, 65,3 et si propter inimicitias memorati regis in patria Conversion sive parochia sua recipi non potuit, non tamen ab ui evangelizandi potuit ministerio cohiberi: siquidem — Wilfrith. divertens? ad provinciam Australium Saxonum, que post Cantuarios ad austrum et ad occidentem usque ad Occidentales Saxones pertingit, habens terram familiarum septem millium, et eo adhue tempore paganis cultibus serviebat; huic verbum fidei.et lavacrum salutis ministrabat. Erat autem rex gentis ipsius JEdilvalch*, non multo ante‘ baptizatus in provincia Merciorum, presente ac suggerente rege Vulfhere, a quo etiam egressus de fonte, loco filii susceptus est: in cujus signum adoptionis, duas illi provincias donavit, Vectam videlicet in- sulam, et Meanuarorum® provinciam in gente Occidentalium
1 Brittaniam redit] Seo v. 19, again with the loss of five com- where Beda fills up what would panions. otherwise be a lacuna in Wilfrith's ^ * #dilvalch) ZBthelwealh, S.V. life. Seo too Lapp. i. 185. JEthelwald, 8. Chron.
1 divertens] Wilfrith, see Heedde, ^ * non multo ante] A.D. 661, S. 13, bad in A.D. 664, when returning Chron. from Rome, been wrecked on the — * Meanuarorum] Three of the hun- coast of the South Saxons, attacked dreds of Hampsbire are to this day by them, and obliged to put to sea called Meonstoke, Westmeon, and
240 Historia Ecclesiastica. [Lzs. v.
Saxonum. Itaque episcopus, concedente, immo multum gau- dente rege, primos provincie duces sc milites sacrosancto fonte abluebat; verum presbyteri Eappa, et Padda, et Burg- helm, et Oiddi, ceteram plebem, vel tunc vel tempore sequente baptizabant. Porro regina nomine Eabae in sua, id est, Huic- ciorum provincia, fuerat baptizata. Erat autem filia Eanfridi, fratris Ainheri, qui ambo cum suo populo Christiani fuere. Ceterum tota provincia Australium Saxonum divini nominis et fidei erat ignara.
Erat autem ibi monachus quidam de natione Scottorum, vocabulo Dicul, habens monasteriolum permodicum in loco qui vocatur Bosanhamm’, silvis et mari circumdatum, et in eo fratres quinque sive sex, in humili et paupere vita Domino famulantes. Sed provincialium nullus eorum vel vitam semu- lari, vel praedicationem curabat audire.
Evangelizans autem genti episcopus Vilfrid, non solum eam ab mrumna perpetue damnationis, verum et a clade infanda temporalis interitus eripuit. Siquidem tribus annis ante ad- -ventum ejus in provinciam, nulla illis in locis pluvia ceciderat, unde et fames acerbissima plebem invadens impia nece pro- stravit. Denique ferunt quia sepe quadraginta simul aut quinquaginta homines inedia macerati procederent ad prwci- pitium aliquod sive ripam maris, et junctis misere manibus, pariter omnes aut ruina perituri, aut fluctibus absorbendi deciderent. Verum ipso die, quo baptisma fidei gens susce- pit illa descendit pluvia serena sed copiose, refloruit terra, rediit viridantibus arvis annus letus et frugifer. Sicque abjecta prisca superstitione, exsufflata idolatria, cor omnium et caro omnium exultaverunt in Deum vivum: intelligentes,
Esstmeon. These lie between Peters- field and Southampton, to the east of the Southampton Water, so that they may well be, as the name si
the third part of the Jutish tribe, feries the Cantware and the Wit ware; ‘gens qua usque hodie in pro- vincia Gecidentalim Saxonum Ju. terum natio nominatur, posita con- tra ipsam insulam Vectam;' i. 15. Wibt had been conquered by Wulf-
lere in A.D. 661, S. Chron, and Mean probably had become depend- ent on Mercia at the same time, being already more akin to it than to the Saxons of Wessex.
1 Huicciorum) See below, p. 264.
2 Bosanhamm) Bosenham, Bose- ham, or Bosham. From this monas- tery, and that of Selsey, mentioned below, afterwards arose the See of Chichester. Stev.
Car. xi] Gentis Anglorum. 241
eum qui verus est, Deus, et interioribus se bonis et exteriori- bus celesti gratia ditasse. Nam et antistes cum venisset in provinciam, tantamque ibi famis ponam videret, docuit eos piscando victum querere. Namque mare et flumina eorum piscibus abundabant; sed piscandi peritia genti nulla nisi ad anguillas tantum inerat. Collectis ergo undecumque retibus anguillaribus, homines antistitis miserunt in mare, et divina se juvante gratia mox cepere pisces diversi generis trecentos : quibus trifariam divisis, centum pauperibus dedefunt, centum his a quibus retia acceperant, centum in suos usus habebant. Quo beneficio multum antistes cor omnium in suum convertit amorem, et libentius eo predicante celestia sperare co»perunt, cujus ministerio temporalia bona sumpserunt.
Quo tempore rex Adilualch donavit reverentissimo antistiti Vilfrido terram octoginta septem familiarum, ubi suos homi- nes qui exules vagabantur, recipere posset, vocabulo ^ wüfrith Seleseu, quod dicitur Letine Insula Vituli Marini. Sunde Est enim locus ille undique mari circumdatus Selsey. preter ab occidente, unde habet ingressum amplitudinis quasi jactus funde : qualis locus a Latinis peninsula, a Grecis solet cherronesos vocari. Hunc ergo locum cum accepisset episcopus Vilfrid, fundavit ibi monasterium !, ac regulari vita instituit, maxime ex his quos secum adduxerat fratribus: quod usque hodie successores ejus tenere noscuntur. Nam ipse illis in partibus annos quinque, id est, usque ad mortem Ecgfridi* regis, merito omnibus honorabilis, officium episcopatus et verbo exercebat et opere. Et quoniam illi rex cum prefata loci possessione, omnes qui ibidem erant, facultates cum agris et hominibus donavit, omnes flde Christi institutos, unda baptis- matis abluit; inter quos, servos et ancillas ducentos quinqua- ginta: quos omes ut baptizando a servitute demonica salvavit, etiam libertate donando humane jugo servitutis absolvit.
) monasterium] Givingitto apps, — " mortem i] This happened one of his priests just mentioned. May era 21, 2.0, 685 ; infra, c. 20
242 Historia Ecclesiastica. (Tap. mv.
CAP. XIV.
Ut intercessione Ooualdi regis, pestifera mortalitas sit sublata.
Ix quo tune monasterio nonnulla celestis gratis dona speci- pestilence aliter ostensa fuisse perhibentur; utpote ubi nuper stopped by expulsa diaboli tyrannide Christus jam regnare the ntereet- ccpperat: e quibus unum quod mihi reverentis St. Oswald. simus antistes Acca sepius referre, et a fidelissimis ejusdem monasterii fratribus sibi relatum asserere solebat, memorie mandare commodum duximus. Eodem ferme tem- pore quo ipsa provincia nomen Christi susceperat, multas Brittenie provincias mortalitas seva corripiebat, que cum prefatum quoque monasterium, cui tunc regendo religiosissimus Christi sacerdos, vocabulo Eappa, preefuit, nutu divine dis- pensationis attingeret; multique sive de his qui cum antistite illo venerant, sive de illis qui de eadem provincia Saxonum nuper ad fidem fuerant vocati, passim de hac vita raperentur; visum est fratribus triduanum jejunium agere, et divinam sup- pliciter obsecrare clementiam, ut misericordiam sibi dignaretur impendere, et sive periclitantes hoc morbo a presenti morte liberaret, seu raptos e mundo a perpetua anims damnatione servaret.
Erat tunc temporis in eodem monasterio puerulus quidam de natione Saxonum, nuper vocatus ad fidem, qui eadem tactus infirmitate, non pauco tempore recubans in lectulo jacebat Cum ergo secunda memorati jejunii ac supplicationum dies ageretur, contigit forte ipsum puerum hora ferme secunda diei, in loco in quo sger jacebat, solum inveniri: cui divina dis- positione subito beatissimi apostolorum principes? dignati sunt apparere. Erat enim puer multum simplicis ac mansueti
1 Car. XIV.] There is some va- one of the two Cottonian MSS. In riation between the MSS. as to the the other of the two it is omitted, numbering of the subsequent chap- and the margin of the leaf marked ters, The Moore MS. omits the title with these words: ‘Hic deest folium."
of this and the next chapter; though — apostolorum principes) Peter and this chapter itaelfis in Moore, and in Paul )
Car. xv] Qentis Anglorum. . 243
animi, sinceraque devotione sacramenta fidei que susceperat servans. Salutantes ergo illum verbis piissimis apostoli dice- bant: ‘Noli timere, fili, mortem pro qua sollicitus es: nos enim te hodierna die ad celestia sumus regna perducturi. Bed primum exspectare habes donec misse celebrentur, ac viatico Dominici corporis ac sanguinis accepto, sic infirmitate simul et morte absolutus ad eterna in celis gaudia subleveris. Clama ergo ad te presbyterum Eappan, et dicito illi quia Dominus exaudivit preces vestras, et devotionem ac jejunia propitius aspexit: neque aliquis de hoc monasterio, sive ad- jacentibus ei possessiunculis hac clade ultra moriturus est; sed omnes qui alicubi de vestris hac sgritudine laborant, resur- recturi a languore, pristina sunt sospitate recuperandi, preter te solum qui hodierna es die liberandus a morte, et ad visionem Domini Christi cui fideliter servisti, perducendus in celum: quod divina vobis misericordie per intercessionem religiosi ac Deo dilecti regis Osualdi, qui quondam genti Nordanhym- brorum et regni temporalis auctoritate et Christians pietatis que ad regnum perenne ducit devotione sublimiter preefuit, conferre dignata est. Hac etenim die idem rex ab infidelibus in bello corporaliter exstinctus, mox ad sempiterna animarum gaudia adsumptus in celum et electorum est sociatus agminibus. Querant in suis codicibus in quibus defunctorum est adnotata depositio, et invenient illum hac, ut diximus, die raptum esse de seculo. Celebrent ergo missas per cuncta monasterii oratoria hujus, sive pro gratiarum actione exaudite sue deprecationis, sive etiam in memoriam prefati regis Osualdi, qui quondam ipsorum genti preerat. Ideoque pro eis quasi pro sue gentis advenis supplex orabat ad Dominum : et cunctis convenientibus ad ecclesiam fratribus, communicent omnes sacrificiis celestibus, et ita soluto jejunio corpus quoque suis reficiant alimentis."
Quse cum omnia vocato ad se presbytero puer verba nar- rasset, interrogavit eum sollicitus quales essent habitu vel specie viri qui sibi apparuissent. Respondit: ‘ Preclari omnino habitus et vultus erant, letissimi ac pulcherrimi, quales nun- quam ante videram, neque aliquos hominum tanti decoris ac
Ba
244 . Historia Ecclesiastica. [Lx mr. venustatis esse posse credebam. ^ Unus quidem attonsus erat ut clericus, alius barbam habebat prolixam: dicebantque quod unus eorum Petrus, alius vocaretur Paulus: et ipsi essent ministri Domini et Salvatoris nostri Jesu Christi, ad tuitionem nostri monasterii missi ab ipso de celis. — Credidit ergo verbis pueri presbyter, ac statim egressus requisivit in annali suo, et invenit eadem ipsa die Osualdum regem fuisse peremptum: vocatisque fratribus, parari prandium, missas fieri, atque omnes communicare more solito precepit: simul et infirmanti puero de eodem sacrificio Dominios oblationis particulam deferri mandavit.
Quibus ita gestis, non multo post, eadem ipsa die puer defunctus est, suaque morte probavit vera fuisse verba que ab apostolis Christi audierat. Sed et hoo ejus verbis testi- monium perhibuit, quod nemo preter ipsum tempore illo ex eodem est monasterio raptus de mundo; ex qua nimirum visione multi qui hsc audire potuerunt, ad exorandam in adversis divinam clementiam, et ad salutaria jejuniorum re- media subeunda sunt mirabiliter accensi: et ex eo tempore non solum in eodem monasterio, sed et in plerisque locis aliis, cepit annuatim ejusdem regis ac militis Christi natalitius dies missarum celebratione venerari.
CAP. XV.
Ut Cadualla rez, interfecto rege Geuissorum* 4Edilualch, provinciam iam sava cade ac depopulatione attriverit.
InTERBA superveniens cum exercitu Caedualla *, juvenis stren-
1 Geuissorum] A mistake for Aus- tralium Saxonum.
? Caedualla Ceadwalla, S. Chron. He was the grandson of Ceadda, the
son of Cuthwine, the son of Ceaulin; half
p. 99. Kemble remarks that this name is the same borne by the British king who rebelled
adwine, p. 13, and that the author of the Brut y Tywysogion has mis-
taken him for Cadwalader, p. 841,
M.H.B, and thus fully recognized his name as British. His brother's name was Mtl, which cannot denote uything but ^ mule; dploros, the -breed;' and this renders it *pro- bablo that the mother of these two princes was a Welsh, or at all eventa a British, lady, to the cheerful aaeist- ance of whose oou scattered over the face of Wessex and Sussex, Cesdwalha may have been indebted
Car. xv.] Gentis. Anglorum. 245
uissimus de regio genere Geuissorum, cum exularet a patria sua, interfecit regem Aidilualch, ac provinciam sussex eub- illam! seva cede ac depopulatione attrivit; sed duelby mox expulsus est a ducibus regis, Bercthuno et afterwards Andhuno?, qui deinceps regnum provincie tenu- ser erunt: quorum prior postea ab eodem Caedualla, [45.685 Flor... cum esset rex Geuissorum, occisus est, et provincia graviore servitio subacta. Sed et Ini* qui post Caeduallan regnavit, simili provinciam illam adflictione plurimo annorum tempore mancipavit. Quare factum est ut toto illo tempore episco- pum proprium habere nequiret; sed revocato domum‘ "Vilfrido primo suo antistite, ipsi episcopo Geuissorum, id est, Occidentalium Saxonum, qui essent in Venta" civitate, subja-
cerent.
for the rapidity of his success, And if, moreover, as would be likely, she should have been a Christian, we could the more readily account, not only for his favourable treatment of his mother's creed before the period of his conversion, but also for his very sudden conversion itself.’ On the Names, &c. of the Anglo-Saxons, p. 85, Proceedings of the Archzol. Instit, 1845.
? lam} That of the South Saxons, though the title to the chapter erro- neously calls him ‘rex Geuissorum."
5 Andhuno) Hune, S.V. Athe uz he grandson of
Ini [ne "was the n of Ceoivalt, the grandion Catherine, the son of Ceaulin, He reigned from A.D. 688-728.
* domum) A.D. 686. He was re- called through the instrumentality
of Archbishop Theodorus, first into en into Northhumber- land. See v. 19.
5 im Venta] Hsedde was the bishop
of Winchester, about whom the following is found in Theodorus’ Deereta, which Smith thought might refer to this event: ‘Nolumus, imo nobis non convenit, ipso fratre nostro sanctissimo Hedda superstite, qui ecclesiam Ventanam tam insigniter nobilitavit, auctoritate summi ponti- ficis Agathonis transferendo corpus beatissimi Birini QccidentaliumSaxo- num apostoli a villa Dorcacestren: "ubi reconditum erat, una cum sede in Ventanam civitatem, eujus etiam labore ac studio, apostolicoque man- dato, ex tunc primo confirmata est in ipsa civitate sedes episcopalis digni- fatis, parochiam suam in aliquo ledere diminuendo,
246 Historia. Ecclesiastica. [Lrs. v.
CAP. XVI!
Ut Vecta insula Christianos incolas susceperit, cujus regii duo pueri statim post acceptum baptisma eint interempti,
Posrquam ergo Caedualla regno potitus est Geuissorum, cepit
et insulam Vectam, que eatenus erat tota idola-
un trim dedita; tragica cede omnes indigenas ex- EE terminare, ac sus provincie homines pro his (4.p.686, substituere contendit, voto se obligans, quamvis 8. Chron],
necdum regeneratus, ut ferunt, in Christo, quia, si cepisset insulam, quartam partem ejus, simul et preeda, Domino daret. Quod ita solvit, ut hane Vilfrido episcopo, and gives qui tunc forte de gente sua superveniens aderat, wait, utendam pro Domino offerret, Est autem men- evangelize. sura ejusdem insule, juxta extimationem Anglo- rum, mille ducentarum? familiarum: unde data est episcopo possessio terre trecentarum familiarum. At ipse partem quam accepit, commendavit cuidam de clericis suis, cui nomen Bernuini, et erat filius sororis ejus, dans illi presbyterum nomine Hiddila, qui omnibus qui salvari vellent, verbum ac lavacrum vite ministraret?, Ubi silentio pretereundum non esse reor, quod in primitias Twoson or €0rum qui de eadem insula credendo salvati sunt, Arvald, king duo regii pueri fratres, videlicet Arualdi regis insule, of Wiht, is NA :. Mani er killed at Speciali sunt Dei gratia coronati: siquidem immi- Stoneham. pentibus inguls hostibus, fuga lapsi sunt de insula, et in proximam Jutorum provinciam translati: ubi cum delati
1 Car. XVL] In the Moore MS., and in Cotton. II, this chapter and the last one are a continuation of o. 14: and to it is given, as a heading, the number xiv. and the rubrio of this chapter alone. S.
_ ? mille ducentarum] See Kemble, i. 101.
? ministrare] The province of Mean, which been the other
half of Wulfhere’s gift as a sponsor to ZEthelwealh of Sussex, see p. 239,
appears to have sbared with Wiht in the blessing of conversion by Wilfrith. In the parish church of Warnford, a vil between East and West Meon, is still to be seen an inscription recording, in Latin of the twelfth century, an older foundation of Wilfriti Of this older foundation there are now no remains except a curious Saxon dial. Beo volume published by British Archieol, Association, 1845, p. 410.
Car. xvi.] Gentis. Anglorum. 247
in locum qui vocatur Ad Lapidem', occulendos se a facie regis victoris credidissent, proditi sunt, atque occidi jussi. Quod cum audisset abbas quidam et presbyter, vocabulo Cyniberct, habens non longe ab inde monasterium in loco qui vocatur Hreutford ?, id est, * Vadum harundinis, venit ad regem, qui tunc eisdem in partibus occultus curabatur a vulneribus que ei inflicta fuerant prelianti in insula Vecta: postulavitque ab eo, ut si necesse esset pueros interfici, prius eos liceret fidei Christiane raera- mentis imbui. Concessit rex, et ipse instructos verbo veritatis, ac fonte Salvatoris ablutos, de ingressu regni terni certos red- didit. Moxque illi instante carnifice, mortem leti subiere tem- poralem per quam se ad vitam animse perpetuam non dubitabant esse transituros. Hoc ergo ordine, postquam omnes Brittani- arum provincim fidem Christi susceperant, suscepit wiht put et insula Vecta, in qua tamen ob erumnam extern "Aderme subjectionis, nemo gradum ministerii ac sedis epi- Wessex. seopalis ante Danihelem, qui nunc Occidentalium Saxonum est episcopus, accepit.
Sita est autem hmc insula contra medium Australium Sax- onum et Geuissorum, interposito pelago latitudinis trium mil- lium quod vocatur Soluente*: in quo videlicet pelago bini sestus oceani qui circum Brittaniam ex infinito oceano septentrionali erumpunt, sibimet invicem quotidie compugnantes occurrunt, ultra ostium fluminis Homelea‘, quod per terras Jutorum, que ad regionem Geuissorum pertinent, prefatum pelegus intrat; finitoque conflictu, in oceanum refusi, unde venerant, redeunt.
1 Ad Lapidem] Perhaps Stone- ‘Hreod,’ Saxon for ‘reed.’ Now ham, a mile above Southampton, up Redbridge.
the Itchen, ?. Soluente] Solente, S.V. ? Hreulford) Hreodford, S. V. — * Homelea| The Hamble.
248 Historia. Ecclesiastica. [Lrs. iv.
CAP. XVII.
De synodo facta in campo Hathfelda, presidente archiepiscopo Theodoro.
His temporibus audiens Theodorus fidem ecclesise Constanti- Theodorus Opoli per heeresim Eutychetis? multum esse turbe- calls synod tam, et ecclesias Anglorum quibus praeerat ab hujus- atHeathfeld 7. M Sept.17, modi labe immunes perdurare desiderans, collecto 43.99 venerabilium sacerdotum doctorumquo plurimorum ceetu, cujus essent fidei singuli sedulus inquirebat, omniumque unanimem in fide catholica reperit consensum : et hune synodali- bus literis ad instructionem memoriamque sequentium commen- dare curavit, quarum videlicet literarum istud exordium est : *In nomine Domini nostri Jesu Christi Salvatoris, imperanti- bus dominis piissimis nostris Ecgfrido rege Hymbronensium, anno decimo? regni ejus, sub die quintadecima kalendas Octobres, indictione octava; et /Edilredo rege Mercinensium, anno sexto regni ejus ; et Alduulfo rege Estranglorum, anno decimo septimo regni ejus; et Hlothario rege Cantuariorum, regni ejus anno septimo: presidente Theodoro, gratia Dei archiepiscopo Brit- tanie insule, et civitatis Doruuernis; una cum eo sedentibus emteris episcopis Brittanie insule viris venerabilibus, preepositis
1 Eutychetís] The heresy of Euty- ches was Monophysitism, and con- sisted in saying that our Lord had but one Nature, as he had one Person. This was condemned in the fourth general council at Chalcedon in A.D. 451. But out of this natu- rally sprang the further Monethelitic heresy, which consisted in saying that our Lord, though possessed of two Natures, had but one operative Will, the Divine. In preparation for & sixth general council at Consten- tinople, Pope Agatho summoned a council at Rome in A.D. 680, to declare the sense of the Western Church; and before this council each of the metropolitans held a synod of his own on the same sub- ject. The synod of Heathfield was one of these. Wilfrith himself was
present at the council at Rome, which sent deputations to Constantinople to represent the pope and the council. The sixth general council, in which Monethelitism was condemned, was held at Constantinople in March and AT inc] Tas th yearofEogfri
* decimo] Thotenth yearofEogfrith lasted from Feb. A.D. 679 to Feb. A.D. 680, p. 223, and tho seventh year of Hlothhere lasted from Jul 40. 679 to July A.D. 680, p. 226. ‘We should have no difficulty there- fore in fixing the synod to Sept. A.D. 679, but that Beda also dates it *in- dictione octava, which is certainly A.D, 680, and that it is not possible for Athelred’s sixth year to have begun before A.D. 680, if, as the Saxon Chronicle says, he began to reign in A.D. 675.
Car. xvu.] Gentis Anglorum. 249
sacrosanctis evangeliis in loco qui Saxonico vocabulo Haeth- felth ! nominatur, pariter tractantes, fidem rectam et orthodoxam exposuimus; sicut Dominus noster Jesus Christus incarnatus tradidit discipulis suis, qui presentialiter viderunt et audierunt sermones ejus, aque sanctorum patrum tradidit symbolum, et generaliter omnes sancti et universales synodi, et omnis probabi- lium catholics ecelesie doctorum chorus. Hos itaque sequentes nos pie atque orthodoxe, juxta divinitus inspiratam doctrinam eorum professi credimus consonanter, et confitemur secundum sanctos patres, proprie et veraciter Patrem et Filium et Spiritum Sanctum Trinitatem in unitate consubstantialem, et Unitatem in Trinitate, hoc est, unum Deum in tribus Subsistentiis vel Per- sonis consubstantialibus, equalis glorie et honoris Et post multa hujusmodi que ad recte fidei confessionem pertinebant, hec quoque sancta synodus suis literis addit: ‘Suscepimus sanctas et universales quinque synodos beatorum et Deo accep- tabilium patrum; id est, qui in Niema congregati fuerunt tre- centorum decem et octo, contra Arium impiissimum et, ejusdem dogmata; et in Constantinopoli centum quinquaginta, contra vesaniam Macedonii et, Eudoxii et eorum dogmata; et in Epheso primo ducentorum, contra nequissimum Nestorium et ejusdem dogmata; et in Chalcedone sexcentorum et triginta, contra Eutychen et Nestorium, et eorum dogmata ; et iterum in Con- stantinopoli quinto congregati sunt concilio in tempore Justi- niani minoris, contra Theodorum, et Theodoreti et Ibe epistolas et eorum dogmata contra Cyrillum" Et paulo post: ‘Et synodum? que facta est in urbe Roma, in tempore Martini papee beatissimi, indictione octava, imperante Constantino? piis- simo anno nono, suscepimus, Et glorificamus Dominum nostrum Jesum, sieut isti glorificaverunt; nihil addentes vel subtra-
1^Haethfelth] Bishop's Hatfield in‘ synodicum’ (decretum). So too in Hertfordshire. c. 18, and v. 19.
? synodum] That which was held — * Constantino) It was the ninth on this same subject, which is the year of Constans II, the father of reason why it is mentioned here, by Constantine Pogonatus. But there Pope Martin, Oct, 5, 4.D. 649. is the same error in the Acta Con- Milm. Lat. Christ, ii. 75. ‘Syno- ciliorum, from which no doubt Beda dum" is here used like gvrodixéy, derived the text of this decree.
250 Historia Ecclesiastica
[Lis i. hentes: et anathematizamus corde et ore quos anathematizarunt ; et quos susceperunt, suscepimus: glorificantes Deum Patrem sine initio, et Filium ejus unigenitum et Patre generatum ante secula, et Spiritum Sanctum procedentem ex Patre et Filio inenarrabiliter, sicut predicaverunt hi quos memoravimus supra, sancti apostoli, et prophets, et doctores. Et nos omnes sub- scripsimus, qui cum "Theodoro archiepiscopo fidem catholicam exposuimus."
CAP. XVIII.
De Johanne cantatore sedis apostolice, qui propter docendum Brittaniam venerit,
Inrmnerat huic synodo, pariterque catholice fidei decreta Fomine frmebat! vif venerabilis Johannes archicantator arch-chanter ecclesi sancti apostoli Petri, et abbas monasterii
brought fom bosti Martini, qui nuper venerat a Roma per jus- Bice, sionem pape Agathonis, duce reverentissimo abbate 618,
Biscopo, cognomine Benedicto, cujus supra? memi- Cum enim idem Benedictus construxisset monasterium Brittani, in honorem beatissimi apostolorum principis, juxta ostium fluminis Viuri, venit Romam cum cooperatore ac socio ejusdem operis Ceolfrido, qui post ipsum ejusdem monasterii abbas fuit, quod et ante sepius facere consueverat, atque hono- rifice a beate memorie papa Agathone susceptus est: petiitque, et accepit ab eo in munimentum libertatis monasterii quod fecerat, epistolam privilegii ex auctoritate apostolica firmatam ;
nimus,
juxta quod Ecgfridum regem
1 decreta firmabat] In his character of legate from Pope Agatho. Both priests and deacons had the right of sitting in the AngloSaxon synods; but only bishops voted upon the decrees. See Smith, Appendix, No. xvii.
3 nuper] The same Roman synod which delaol the reedmision of Wilfrith to his Bee, see v. 19, seems also to have sent John, A.D. 679.
voluisse, ac licentiam dedisse
Pagi refors his departure from Rome to A.D. 678.
? supra] This is the first mention of Benedict Biscop in the Church History. But his life is given in the Historia Abbatum, below, and this ‘supra’ seems to point to an arrange- ment of Beda's collected works, in which, as in his own catalogue, infra v. 24, the Historia Abbatum pre- ceded the Church History. H.
Car. xv] Gentis Anglorum. 251
noverat, quo concedente et possessionem terre largiente, ipsum monasterium fecerat.
Accepit et prefatum Johannem abbatem Brittaniam perdu- cendum ; quatenus in monasterio suo cursum canendi! annuum, sicut ad sanctum Petrum Roms agebatur, edoceret: egitque abba Johannes ut jussionem acceperat pontificis, et ordinem. videlicet, ritumque canendi ac legendi viva voce prefati mona- sterii cantores edocendo, et ea que totius anni circulus in cele- bratione dierum festorum poscebat, etiam literis mandando: que hactenus in eodem monasterio servata, et a multis jam sunt cir- cumquaque transcripta. Non solum autem idem Johannes ipsius monasterii fratres docebat, verum de omnibus pene ejus- dem provincie monasteriis ad audiendum eum, qui cantandi erant periti, confluebant. Sed et ipsum per loca in quibus doceret, multi invitare curabant.
Tpse autem excepto cantandi vel legendi munere, et aliud in mandatis ab apostolico papa acceperat, ut cujus esset fidei Anglorum ecclesia, diligenter edisceret, __ into the Romamque rediens referret. Nam et synodum? ^ English beati papse Martini, centum quinque episcoporum consensu non multo ante Rome celebratam, contra eos maxime qui unam in Christo operationem et voluntatem predicabant, secum veniens attulit; atque in prefato religiosissimi abbatis Benedicti monasterio transcribendam commodavit. Tales nam- que eo tempore fidem Constantinopolitane ecclesie multum conturbaverunt ; sed Domino donante proditi jam tune et victi sunt. Unde volens Agatho papa, sicut in aliis provinciis, ita etiam in Brittania qualis esset status ecclesie, quam ab hereti- corum contagiis castus, ediscere; hoc negotium reverentissimo abbati Johanni Brittaniam destinato injunxit. — Quamobrem. collecta pro hoe in Brittania synodo quam diximus, invente est in omnibus fides inviolata catholica: datumque illi exemplar ejus Romam perferendum.
1 cursum canendi] Undoubtedly deacon had adopted in Northhum- the same Gregorian mode of chant. berland, p. 138, note 3.
ing which Augustinushadintroduced — synodum) See p. 249, note 2. in Kent, p. 55, and Jacobus the ?
252 Historia Ecclesiastica. [Las. vv.
"Verum ille patriam revertens, non multo postquam oceanum Dies soon ttansiit, arreptus infirmitate, ac defunctus est: cor- after his pusque ejus ab amicis propter amorem sancti Mar- retum. tini eujus monasterio preerat, Turonis delatum, atque honorifice sepultum est. Nam et benigno ecclesia illius hospitio, cum Brittaniam iret, exceptus est, rogatusque multum a fratribus, ut Romam revertens, illo itinere veniret, atque ad eam diverteret ecclesiam, — Denique ibidem adjutores itineris et injuncti operis accepit: qui etai in itinere defunctus est, nihilo- minus exemplum catholice fidei Anglorum Romam perlatum est, atque ab apostolico pape omnibusque qui audiere vel legere, gratantissime susceptum.
CAP. XIX.
Ut Edilthryd regina virgo perpetua permanserit, cujus nec corpus in monumento corrumpi potuerit.
AccEPIT autem rex Ecgfrid conjugem nomine Edilthrydam !, Binetthrytn, fiam Anna regis Orientalium Anglorum, eujus wifeofking sepius mentionem fecimus, viri bene religiosi, ac
Besfritt, por omnia mente et opere egregii: quam et alter
ante illum vir habuerat uxorem, princeps videlicet australium Guruiorum *, vocabulo Tondberct. Sed illo post modicum tem- poris ex quo eam accepit, defuncto, data est regi prefato : cujus consortio cum duodecim annis uteretur, perpetua tamen mansit virginitatis integritate gloriosa: sicut mihimet sciscitanti, cum hoc an ita esset quibusdam venisset in dubium, beate memorie Vilfrid episcopus referebat, dicens se testem integritatis ejus esse
1 Adilthrydam] ^— ZEtheldryth, JEtheldryht, S. Chron. She died AD. 679, Ibid. She was sister to Sexburh and Zthelburh, on whom se Dp. 155, Es She is celebrated in.
ie Roman calendar by the name of Ew Audrey, on June 23. She had married Tondberht in A.D. 652, two years before the death of her father.
Tondberht died three years after, and she spent the interval till her second marriage at Ely. See Thomas of Ely, in Angl. Sacr. p. 595.
? qustralium Guretorun] Sir H. Spelman's MS. gives the province of Sudgyrwa at 600 hides. Kemble,
i. 8o.
Car. xix.] Gentis. Anglorum. 253
certissimum: adeo ut Eogfridus promiserit se ei terras ac pecunias multas esse donaturum, si regins posset persuadere ejus uti connubio, quia sciebat illam nullum virorum plus illo diligere. Nec diffidendum est nostra etiam etate fieri potuisse, quod sevo precedente aliquoties factum fideles historia narrant: donante uno eodemque Domino, qui se nobiscum usque in finem. seculi manere pollicetur. Nam etiam signum divini miraculi, quo ejusdem feming sepulta caro corrumpi non potuit, indicio est quia a viri contactu incorrupta duraverit.
Quse multum diu regem postulans ut seculi curas relinquere, atque in monasterio, tantum vero regi Christo ser- |... vire permitteretur; ubi vix aliquando impetravit, nun of Cold- intravit monasterium bbe! abbatissm, que erat (rien, amita regis Ecgfridi, positum in loco quem Coludi Th-El. Urbem? nominant, accepto velamine sanctimonialis habitus a prefato antistite Vilfrido. Post annum vero ipsa facta est abbatissa in regione que vocatur Elge*; ubi constructo monasterio virginum Deo devotarum — (4.5.67, perplurium mater virgo, et exemplis vite cwlestis 7 El. esse copit et monitis. De qua ferunt, quia ex quo monasterium petiit, nunquam lineis, sed solum laneis vestimentis uti.voluerit : raroque in calidis balneis, preter imminentibus sollemniis majoribus, verbi gratia paschs, pentecostes, epiphanim, lavari voluerit; et tunc novissime omnium, lotis prius suo suarumque
and then abbess of
it i have been the KoAavía of
M.H.B. p. i3. Edgar,
ST of Scotland, afterwards gave it the minster at Durham,
‘Elge] Ely. See Thomas of Ely in
. 595. Hesays that she
1 bbe] She was daughter of JEthelfrith, king of Bernicia, p. 80, and sister of Oswald and Oswio. Before che went to Coldinghasn, she went to a place called after
was a friend of St. Cuthberht, Vit. Cui. 10, and died Aim. 684) her memory, as St. Ebbe, is cole
in the Martyrologium Anglicanum on the 5th of August. "There was another abbeas of Coldingham of the same name, whose nose and lips Md Out off by the Danes in A.D.
77 Goludi Urem] Now Colding- ham, near Berwick. Smith supposes
lia Sacra, i fled from Coldingham to Ely to avoid the enforcement of conjugal rights by her husband, Avthelthryth to build the monastery in A.D. 673. S. Chron. It was burnt by the Danes in A.D. 870, but rebuilt, and filled with monks by JEthelwold, bishop of Winchester, fa 4:3. 970. Henry I made it into a bishopric in A.D. 408.
254 Historia. Ecclesiastica. [Lzs. rv.
ministrerum obsequio ceteris que ibi essent famulis Christi. Raro preter majora sollemnia, vel arctiorem necessitatem, plus quam semel per diem manducavit: semper, si non infirmitas gravior prohibuisset, ex tempore matutine synaxeos, usque ad ortum diei, in ecclesia precibus intenta perstiterit. Sunt etiam qui dicant quia per prophetis spiritum, et pestilentiam qua ipsa esset moritura, predixerit, et numerum quoque eorum, qui de suo monasterio hac essent de mundo rapiendi, palam cunctis presentibus intimaverit. Rapta est autem ad Dominum in sandthere medio suorum, post annos septem ex quo abbatisse us gradum susceperat: et sque ut ipsa jusserat, non S.Ohron. alibi quam in medio eorum, juxta ordinem quo tran- sierat, ligneo in locello sepulta. Cui successit in ministerium abbatisse soror ejus Sexburg, faxburh re Quam habuerat in conjugem Earconberct rex Can- moves her tuariorum. Et cum sedecim annis esset sepulta, church, placuit eidem abbatisse levari ossa ejus, et in 4.55 ]ocello novo posita in ecclesiam transferri ; jussitque quosdam e fratribus querere lapidem, de quo locellum in hoc facere possent: qui ascensa navi, ipsa enim regio Elge undique est aquis ac paludibus circumdata, neque lapides majores habet, venerunt ad civitatulam quandam desolatam, non procul inde sitam, que lingua Anglorum Grantacaestir? vocatur: et mox invenerunt juxta muros civitatis locellum de marmore albo pulcherrime factum, operculo quoque similis lapidis aptissime tectum. Unde intelligentes a Domino suum iter esse prospe- ratum, gratias agentes retulerunt ad monasterium, Cumque corpus sacre virginis ac sponse Christi aperto sepul- Miracle cro esset, prolatum in lucem, ita incorruptum inven- Wines tum est, ac si eodem die fuisset defuncta, sive humo coffin. ^ condita; sicut et prefatus antistes Vilfrid, et multi alii qui novere, testantur. Sed certiori notitia medicus Cynifrid, qui et morienti illi, et elevate de tumulo adfuit: qui referre erat solitus, quod illa infirmata habuerit tumorem maximum sub
2 Ugneo] A deviation from the — ? Grantacaestir] Now Granchester, usual custom, which gave the pre- a village close to Cambridge. ference to stone cofüns, Stev.
Car. x1x.] Gentis Anglorum. 255
maxilla. ‘Jusserantque me,’ inquit, ' incidere tumorem illum, ut efflueret noxius humor qui inerat: quod cum facerem, vide- batur illa per biduum aliquanto levius habere; ita ut multi putarent, quia sanari posset a languore. Tertia autem die prioribus adgravata doloribus, et rapta confestim de mundo, dolorem omnem ac mortem perpetua salute ac vita mutavit. Cumque post tot annos elevanda essent ossa de sepulcro, et extento desuper papilione!, omnis congregatio, hinc fratrum, inde sororum psallens circumstaret, ipsa autem abbatissa intus cum paucis ossa elatura et dilutura intrasset, repente audivimi abbatissam intus voce clara proclamare: “Sit gloria nomini ' Domini" Nec multo post clamaverunt me, intus reserato ostio papilionis: vidique elevatum de tumulo, et positum in lectulo corpus sacre Deo virginis quasi dormientis simile. Sed et dis- cooperto vultus indumento, monstraverunt mihi etiam vulnus incisure quod feceram, curatum; ita ut mirum in modum pro aperto et hiante vulnere cum quo sepulta erat, tenuissima tunc cicatricis vestigia parerent. Sed et linteamina omnia quibus involutum erat corpus, integra apparuerunt, et ita nova, ut ipso die viderentur castis ejus membris esse circumdata. ^ Ferunt autem quia cum prefato tumore ac dolore maxille sive colli premeretur, multum delectata sit hoc genere infirmitatis, ac solita dicere: ‘Scio certissime, quia merito in collo pondus lan- guoris porto, in quo juvenculam me memini supervacua moni- lium pondera portare: et credo quod ideo me superna pietas dolore colli voluit gravari, ut sic absolvar reatu supervacum levitatis ; dum mihi nunc pro auro et margaritis, de collo rubor tumoris, ardorque promineat Contigit autem tactu indumen- torum eorumdem, et demonia ab obsessis effugata corporibus, et infirmitates alias aliquoties esse curatas. Sed et loculum in quo primo sepulta est, nonnullis oculos dolentibus saluti fuisse perhibent; qui cum suum caput eidem loculo apponentes oras- sent, mox doloris sive caliginis incommodum ab oculis amove- rent. Laverunt igitur virgines corpus, et novis indutum vestibus intulerunt in ecclesiam, atque in eo quod adlatum erat sarco-
? papitione] ‘Pavilion? See v.6.
256 Historia Ecclesiastica. (Tap. vv.
phago posuerunt, ubi usque hodie in magna veneratione habetur. Mirum vero in modum ita aptum corpori virginis sarcophagum inventum est, ac si ei specialiter preeparatum fuisset: et locus quoque capitis seorsum fabrefactus, ad mensuram capitis illius aptissime figuratus apparuit.
Est autem Elge in provincia Orientalium Anglorum regio familiarum circiter sexcentarum, in similitudinem insule, vel paludibus, ut, diximus, circumdata, vel aquis: unde et a copig anguillarum que in iisdem paludibus capiuntur, nomen accepit ; ubi monasterium habere desideravit memorata Christi famula, quoniam de provincia eorumdem Orientalium Anglorum ipsa, ut prefati sumus, carnis originem duxerat.
CAP. XX! Hymnus de illa.
VipETUR opportunum huic Historie etiam hymnum virgini-
tatis inserere, quem ante annos plurimos in laudem
Hymn in A M a ial
praiseof ac preconium ejusdem reging ac sponse Christi
Bthelthryth. Slegiaco metro composuimus, et imitari morem
sacre scripture, cujus historie carmina plurima indita: et bae metro ao versibus eonstat esse composita.
* Alma Deus Trinitas, que seeula cuncta gubernas, Adnue jam ceptis, alma Deus Trinitas. Bella Maro resonet, nos pacis dona canamus: Munera nos Christi, bella Maro resonet. Carmina casta mihi, fede non raptus Heleng. Luxus erit lubricis, carmina casta mihi. Dona superna loquar, misere non prelia Troje, Terra quibus gaudet: dona superna loquar. En Deus altus adit venerands virginis alvum. Liberet ut homines, en Deus altus adit.
4 Car, XX.] Omitted by the Saxon Version.
Car. xx.] Gentis. Anglorum. 257
Femina virgo parit mundi devota parentem, Porta Maria Dei, femina virgo parit.
Gaudet amica cohors, de virgine matre Tonantis : Virginitate micans gaudet amica cohors.
"Hujus honor genuit casto de germine plures, Virgineos flores hujus honor genuit.
Ignibus usta feris virgo non cessat Agatha, Eulalia et perfert ignibus usta feris.
Casta feras superat mentis pro culmine Tecla, Euphemia sacra casta feras superat.
Leta ridet gladios ferro robustior Agnes, Cecilia infestos leta ridet gladios,
Multus in orbe viget per sobria corda triumphus, Sobrietatis amor multus in orbe viget.
Nostra quoque egregia jam tempore virgo beavit: JEdilthryda nitet nostra quoque egregia.
Orta patre eximio, regali et stemmate clara: Nobilior domino est, orta patre eximio.
Percipit inde decus reginz, et sceptra sub astris, Plus super astra manens, percipit inde decus.
Quid petis alma virum, sponso jam dedita summo Sponsus adest Christus, quid petis alma virum
Regis ut stherei matrem jam credo sequaris: Tu quoque sis mater regis ut etherei.
Sponsa dicata Deo bis gex regnaverat annis, Inque monasterio est sponsa dicata Deo.
"Tota sacrata polo celsis ubi floruit actis, Reddidit atque animam tota sacrata polo.
"Virginis alma caro est tumulata bis octo Novembres, Nec putet in tumulo virginis alma caro.
Christe, tui est operis, quia vestis et ipsa sepulcro Inviolata nitet: Christe, tui est operis.
Ydros et ater abit sacre pro vestis honore, Morbi diffugiunt, ydros et ater abit.
Zelus in hoste furit quondam qui vicerat Evam : Virgo triumphat ovans, zelus in hoste furit.
Aspice nupta Deo, que sit tibi gloria terris:
8
258 Historia. Ecclesiastica. [Lis rv.
Qus maneat celis, aspice nupta Deo. Munera leta capis festivis fulgida tedis, Ecce venit sponsus, munera leta capis.
Et nova duleisono modularis carmina plectro : Sponse hymno exultes et nova dulcisono. Nullus ab Altithroni comitatu segregat agni, Quam affectu tulerat nullus ab Altithroni."
CAP. XXI.
Ut Theodorus episcopus inter Kogfridum et ZEdüredum reges pacem fecerit. Anno regni Ecgfridi nono’, conserto gravi prelio inter ipsum et Aidilredum regem Merciorum juxta fluvium
Batt ovine Treanta, occisus est? JElfuini frater regis Ecgfridi, tonne. juvenis circiter decem et octo annorum utrique frithand provincie multum 'amabilis Nam et sororem* Bihelred Of (jus qug dicebatur Osthryd, rex Aldilred habebat
uxorem. Cumque materies belli acrioris et inimi- citim longioris inter reges populosque feroces videretur exorta, Theodorus Deo dilectus antistes divino functus auxilio, saluti- fera exhortatione ceptum tanti periculi funditus exstinguit in- cendium : adeo ut pacatis alterutrum regibus ac populis, nullius anima hominis pro interfecto regis fratre, sed debita solummodo multa5 pecunie regi ultori daretur. Cujus foedere pacis multo exinde tempore inter eosdem reges eorumque regna durarunt. 1 nono] A.D. 679.
2 Treanta) Su by Steven- son to have been fought at Elford—
year before ; and when the yoar was ‘completed, York was in mourning for Hlfwine. Hedde, 24.
Allfwine’s ford—near Tamworth in Staffordshire, where, he remarks, Gibson describes a tumulus which may be a memorial of this battle. Gibson, however, judges the tumulus to be Roman. Camden, ii. so4.
? occisus est] Wilfrith had pre- dicted Ailfwine's death,on his banish- ment from York. This had been a
* sororem] This connection of the royal families was the cause why Wiltrith, driven from Northbumbria, was obliged to fly beyond Mercia to Sussex for an asylum.
5 mulla). This was the wer-gild, the price at which each man was valued according to his degree; which, in the event of his being
Car. xxi.] Gentis Anglorum. 259
CAP. XXII. Ut vincula cujusdam captivi, cum pro eo mise: cantarentur, soluta sint.
In prefato autem prelio quo occisus est rex’ lfuini, memorabile quoddam factum esse constet, quod ,, nequaquam silentio pretereundum arbitror, sed Adventure
of a thane of multorum seluti, si referatur, fore proficuum, Northhum- Occisus est ibi inter alios, de militia ejus juvenis, vocabulo Imma, qui cum die illo et nocte sequenti inter cada- vera occisorum similis mortuo jaceret, tandem recepto spiritu revixit, ac residens sua vulnera, prout potuit, ipse alligavit : dein modicum requietus levavit se, et coepit abire sicubi amicos qui sui curam agerent, posset invenire. Quod dum faceret, inventus est, et captus a viris hostilis exercitus, et ad dominum. ipsorum, comitem videlicet Zdilredi regis, adductus: a quo terrogatus quis esset, timuit se militem fuisse confiteri; rusti- €um se potius et pauperem, atque uxoreo vinculo conligatum fuisse respondit; et propter victum militibus adferendum in expeditionem se cum suis similibus venisse testatus est. At illo suscipiens eum, curam vulneribus egit; et ubi sanescere ocpit, noctu eum ne aufugeret, vinciri precepit. Nec tamen vinciri potuit: nam mox ut abiere qui vinxerant, eadem ejus sunt vincula soluta,
Habebat enim germanum fratrem cui nomen erat Tunna, presbyterum et abbatem monasterii in civitate que hactenus ab ejus nomine Tunnacaestir? cognominatur : qui cum eum in pugna peremptum audiret, venit querere si forte corpus ejus invenire posset, inventumque alium illi per omnia simillimum, putavit ipsum esse: quem ad monasterium suum deferens, honorifice
alsin, was to be paid to his relatives, Saxon Laws, i. 186; Kemble, i. 284. -brethren. This was a prin- — ! rez] He is called ‘rex’ also by je common to all Teutonic legiala- Hedde, 24. tion. The Northhombrian AEtheling's * Tusndcaetti] Unidentified. Con- Sees jectured to be Towcester in North- Saxon shillings. Thorpes Anglo- amptonahire, 8a
260 Historia. Ecclesiastica. [Lz rv.
sepelivit, et pro absolutione anime ejus sepius missas facere euravit. Quarum celebratione factum est quod dixi, ut nullus eum posset vincire, quin continuo solveretur. Interea comes qui eum tenebat, mirari, et interrogare ccpit quare ligari non posset, an forte literas solutorias de qualibus fabule ferunt, apud se haberet, propter quas ligari nom posset. At ille re- spondit, nihil se talium artium nosse; 'sed habeo fratrem, inquit, presbyterum in mea provincia, et scio quia ille me interfectum putans, pro me missas crebras facit: et si nunc in alia vita essem, ibi anima mea per intercessiones ejus solveretur a penis.” Dumque aliquanto tempore apud comitem teneretur, animadverterunt qui eum diligentius considerabant, ex vultu et habitu et sermonibus ejus, quia non erat de paupere vulgo, ut dixerat, sed de nobilibus. Tune secreto advocans eum comes, interrogavit eum intentius unde esset, promittens se nibil ei mali facturum pro eo, si simpliciter sibi quis fuisset, proderet. Quod dum ille faceret, ministrum se regis fuisse manifestans, respondit: *Et ego per singula tua responsa cognoveram quia rusticus non eras, et nunc dignus quidem es morte”, quia omnes fratres et cognati mei in illa sunt pugni interempti; nec te temen occidam, ne fidem mei promissi preevaricer.’
Ut ergo convaluit, vendidit eum. Lundoniam Freso cuidam ; sed nec ab illo cum illuc duceretur ullatenus potuit alligari. Verum cum alia atque alia vinculorum ei genera hostes impone- rent; cumque vidisset qui emerat, vinculis eum non potuisse cohiberi, donavit ei facultatem sese redimendi si posset. A tertia autem hora quando misse fieri solebant, sepissime vincula solvebantur. At ille dato jurejurando ut rediret vel pecuniam illi pro se mitteret, venit Cantiam ad regem Hlotheri, qui erat filius sororis? JEdilthryde regine de qua supra dictum est, quia
* Titeras solutorias) ‘Qualia fuerunt.
apud antiquos "EQécia ypdppara, i.e. incantationes quadam obsoura quas et Cresum in ferunt.
solutis, Ephesiom tries prostratum
pope ' Suidas,
dignus quidem os morte] On the
n talionis" among the Saxons, see
Togo Et Olympie Milesio et Ephosio luctantibus, aiunt Milesium luctari non potuisse, quod alter literas Ephesias talo pedis alligasset. Ea autem re comperta, literisque illis
Kemble, i269. 4
* sororis] This sister was Sax- burh, who married Earconberht of Kent, and died as abbess of Ely, after A.D. 693; p. 254-
Car. xxm] Gentis. Anglorum. 261
et ipse quondam ejusdem regine minister fuerat: petiitque et accepit ab eo pretium sum redemptionis, ac suo domine pro se, ut promiserat, misit.
Qui post hzc patriam reversus utque ad suum fratrem per- veniens, replicavit ex ordine cuncta quee sibi adversa, queve in adversis solatia provenissent: cognovitque referente illo, illis maxime temporibus sua fuisse vincule soluta quibus pro se mis- sarum fuerant celebrata sollemnia. Sed et alia que periclitanti ei commoda contigissent et prospera, per intercessionem fra- ternam et oblationem hostis salutaris celitus sibi fuisse donata intellexit. Multique hsc a prefato viro audientes accensi sunt in fide ac devotione pietatis ad -orandum, vel ad eleemosynas faciendas, vel ad offerendas Domino victimas sacre oblationis, pro ereptione suorum qui de seculo migraverant: intellexerunt enim quia sacrificium salutare ad redemptionem valeret et anime et corporis sempiternam.
Hanc mihi historiam etiam quidam eorum, qui ab ipso viro in quo facta est audiere, narrarunt: unde eam quia liquido comperi, indubitanter Historie nostre Ecclesiasticsm inserendam credidi,
CAP. XXIII. De vita, et obitu Hilda abbatissa.
Anno post hunc sequente, hoc est, anno Dominiem incar- nationis sexcentesimo octogesimo, religiosissime Christi famula Hild, abbatissa monasterii quod dicitur Streaneshalch, ut supra ! retulimus, post multa quz fecit in terris opera celestia, ad percipienda premia vitse celestis de terris ablata transivit die? quinta-decima kalendarum Decembrium, cum esset mild of the annorum sexaginta sex: quibus squa portione Tal mc divisis, triginta tres primos in seculari habitu bumberland, nobilissime conversata complevit, et totidem sequentes nobilius in monachica vita Domino consecravit. Nam et nobilis natu
+ supra] Seo pp. 189, 193. ? die] Nov. 17.
262 Historia. Ecclesiastica [Urs n. erat, hoc est, filia nepotis! Eduini regis, vocabulo Hererici: cum quo etiam rege, ad predicationem beate memorize Paulini,
4.65, primi Nordanhymbrorum episcopi, fidem et sacra- menta Christi suscepit, atque hec usquedum ad ejus visionem pervenire meruit, intemerata servavit.
Que cum relicto habitu seculari illi soli servire decrevisset, secessit ad provinciam Orientalium Anglorum: erat namque propinqua regis illius, desiderans exinde, si quo modo posset, derelicta patria et omnibus qusecumque habuerat, in Galliam pervenire, atque in monasterio Cale? peregrinam pro Domino vitam ducere, quo facilius perpetuam in celis patriam posset mereri. Nam et in eodem monasterio soror ipsius Hereeuid, mater Alduulfi regis Orientalium Anglorum, regularibus subdita. disciplinis, ipso tempore coronam exspectabat sternam : cujus semulata exemplum, et ipsa proposito peregrinandi annum totum
becomesa in prefata provincia retenta est: deinde ab Aidano
unin episcopo in patriam revocata, accepit locum? unius
humberland, familie ad septentrionalem .plagam Viuri fluminis,
ubi eque anno uno monachicam cum perpaucis sociis vitam agebat.
Post hee facta est abbatissa in monasterio quod vocatur Héruteu *; quod videlicet monasterium factum erat non multo ante a religiosa Christi famula Heiu', que prima feminarum fertur in provincia Nordan- hymbrorum propositum * vestemque sanctimonialis habitus, con- secrante Aidano episcopo, suscepisse. Sed illa post non multum
abbess of Hartle-
1 ‘nepotie] Nephew, not grandson, of Eadwine. Lapp.i. 290. Florence, P. 632, M. H. B., makes him a grand- son, by Eadwine's son Eanfrith ; but see p. 265, note 2,
? Cale] See p. 155, and note 5. Pagi, A.D. 680, §§ 14-19, that Beda must be mistaken, for that the monastery at Chelles was not founded till after this time. But it is possible that Bathilde restored instead of founding the monastery.
? locum] Unidentified.
* Heruteu) See p. 189. Hartle-
now almost an island from the inroads of the sea. There are no remains of the first foundation, but traces still exist of a later foundation of ‘fratres minores; The parochial church wae made over to the mone
of Gi ite founder, Rabert do Bran 8.
* Heiu] Leland and others, but without sufficient reason, identify her with Begu (see p. 266), who founded St. Bees.
* propositum] Cf. ‘monachicum suscipere propositum, infra, p. 270.
Car. xxi.] Gentis. Anglorum. 263
tempus facti monasterii, secessit ad civitatem Calcariam' que a gente Anglorum Kelcacaestir appellatur, ibique Sibi mansionem instituit. Prelata autem regimini monasterii illius famula Christi Hild, mox hoc. regulari vita per omnia, prout a doctis viris discere poterat, ordinare curabat: nam et episcopus Aidan, et quique noverant eam religiosi, pro insita ei sapientia et amore divini famulatus, ' sedulo eam visitare, obnixe amare, diligenter erudire solebant. Cum ergo aliquot annos? huic monasterio, regularis vite institutioni multum intenta preesset, contigit eam Builds an
and abbess of Crelea- ceaster.
suscipere etiam construendum sive ordinandum peer at monasterium in loco qui vocatur Streaneshalch*, ^ halh, quod opus sibi injunctum non segniter implevit. Nam eisdem
quibus prius monasterium, etiam hoc disciplinis vite regularis instituit: et quidem multam inibi quoque justitie, pietatis, et castimonise, ceeterarumque virtutum, sed maxime pacis et cari- tatis custodiam docnit: ita ut in exemplum primitive ecclesice nullus ibi dives, nullus esset egens, omnibus essent omnia com- munia cum nihil cujusquam esse videretur proprium. Tante autem erat ipsa prudentie, ut non solum mediocres quique in necessitatibus suis, sed etiam reges ac’ principes nonnunquam ab ea quererent consilium, et invenirent. Tantum lectioni divinarum Scripturarum suos vacare subditos, tantum operibus justitie se exercere faciebat, ut facillime viderentur ibidem qui Ecclesiasticum gradum, hoc est, altaris officium apte subirent, plurimi posse reperiri.
Denique quinque ex eodem monasterio postea episcopos
? Caleariam) Mentioned by An- tonius, M. H. B. p. 21, and by him placed nine miles from York. Now ‘Tadcaster, Camden, ili. 240, 291. Murray, Yorkshire, p. 462, says, ‘The village of Healaugh, about three miles north of Tadcaster, is believed to mark the site of St. ‘Heiu’s foundation, and possibly pre- serves her name, — “ Heiu - leg,” Heiu’s territory. There are re- mains of ancient foundations north- west of the church, and a very early
tomb-slab, with a cross marked on it, the head formed of five circles. Some tomb-slabs of very similar character have been discovered at Hartlepool.”
? aliquot annos] In A.D. 656. Beda, p. 190, fixes the foundation of Streaneshalh two yeare after the battle of Winwaed, which took place Nov. 15, A.D. 654. See p. 190,
note 2. ? Streaneshalch] See p. 189, with note 5.
264 Historia Ecclesiastica
vidimus, et hos ómnes singularis meriti ac sanctitatis viros,
wherefe quorum hec sunt nomina, Bosa, JEtla, Oftfor,
bishops — Johannes, et Vilfrid. De primo supra! diximus,
disciples. quod Eboraci fuerit consecratus antistes: de se- cundo? breviter intimandum, quod in episcopatum Dorciccaestre fuerit ordinatus : de ultimis infra dicendum est, quod eorum primus? Hagustaldensis, secundus* Eboracensis ecclesie sit ordi- natus episcopus. De medio nunc dicamus, quia cum in utroque Hilde abbatisse monasterio lectioni et observationi Scriptu- rarum operam dedisset, tandem perfectiora desiderans, venit Cantiam ad archiepiscopum beats recordationis Theodorum : ubi postquam aliquandiu lectionibus sacris vacavit, etiam Romam adire curavit, quod eo tempore magni virtutis sstimabatur : et inde cum rediens Brittaniam adiisset, divertit ad provinciam Huiccioram ® cui tune rex Osric? prefuit; ibique verbum fidei predicans, simul et exemplum vivendi sese videntibus atque audientibus exhibens, multo tempore mansit Quo tempore antistes provincie illius, vocabulo Bosel, tanta erat corporis infirmitate depressus, ut officium episcopatus per se implere non posset: propter quod omnium judicio prefatus vir in epi- scopatum pro eo electus, ac jubente ZEdilredo rege, per Vilfri- dum beats memorie antistitem qui tunc temporis? Mediterraneorum Anglorum episcopatum gerebat,
[Lrs. rv.
(A.D. 691, Flor]
ordinatus est: pro eo quod archiepiscopus Theodorus jam de-
? supra] See p. 238.
? scoundo] ZEtla was made bishop of Dorchester on the division of Mercia into five sees, in A.D. 679, and the South Angles were assigned him for his province. See p. 238, note 4; Florence, p. 622, M. H. B. But Florence is the sole authority for a Mercian See of Dorchester at
Oe Soe v.
v omdur] ‘For Wiüfith II of York, see v. 6.
* Huicciorum) On the territory occupied by the Hwiceas, seep. 89, note 6, This was one of the five Mercian sees constituted in A.D. 679; see p. 238, note 4.
* rex Osrie a regulus,
He must have been dorman, or under-ki
under Aithelred of Mercia. In the
Florence, p. . Nosti, however, God. Diplom, No. xii, gives a charter signed by Osric in Nov. A.D. 676.
7 tune temporis] The interregnum after Theodorus' death lasted from Sept. 19, A.D. 690, to Aug. 31, A.D. 693, the date of Berhtwald's insti- tution. See below, v. 8. Accord- ingly, Florence informs us that Oftfor rat consecrated in 4.D.Ó91, and that
died in A.D. 692; pp. 538, be died 92 ; PP. 538, 53%
265
Car. xx] Gentis. Anglorum.
functus erat, et necdum alius pro eo ordinatus episcopus, In quam videlicet provinciam paulo ante, hoc est, ante prefatum virum Dei Boselum, vir strenuissimus et doctissimus, atque excellentis ingenii, vocabulo Tatfrid, de ejusdem abbatisse» mona- sterio electus est antistes : sed priusquam ordinari posset, morte immatura preereptus est.
Non solum vero prefata Christi ancilla et abbatissa Hild quam omnes qui noverant ob insigne pietatis et gratie matrem vocare consueverant, in suo monasterio vite exemplo presentibus exstitit: sed etiam plurimis longe manentibus, ad quos felix industrie ac virtutis ejus rumor pervenit, occasionem salutis et correctionis ministravit. Oportebat namque impleri somnium quod mater ejus Bregusuid' in infantia ejus vidit: que eum vir ejus Hereric? exularet sub rege Brettonum :Cerdice*, ubi et veneno periit, vidit per somnium, quasi subito sublatum eum quesierit cum omni diligentia, nullumque ejus-uspiam vestigium apparuerit. Verum cum sollertissime illum quesiaset, extemplo se reperire sub veste sua monile pretiosissimum : quod dum at- tentius consideraret, tanti fulgore luminis refulgere videbatur, ut omnes Brittanie fines illius gratia splendoris impleret. Quod nimirum somnium veraciter in filia ejus de qua loquimur,
1B Called Beorhtswith 566-575, Ann. Menev., Angl. Sacr. by Florence, p; 632, M. HB ii. xxxi and of a district called
3 Hereric] Florence,p.632,M.H.B., Kereticiaun, now Cardigan. In
makes him the son of Eanfrith, pp. Elmet the name seems to have 124, 136, the son of Eadwine. But been usual Nennius tells us of &
the exile during which Eanfrith was born to Eadwine by Cwenburh lasted from A.D. 588 to A.D. 617, and Ead- wine himself was born in A.D. 585. Putting Esnfrith's birth then in A.D. 605, we should have to suppose that Hilda, his grand-daughter, was born within ten years of her grandfather, i.e, in A.D. 614. The true solution of this difficulty is Lappenberg’s, that ‘nepos’ at the beginning of this chapter has been mistaken by Florence, and means nephew, not grandson.
? Cerdict] Cerdio seems to have been a common name for British kings We hear of a‘ Kereticus in- felix’ as reigning in Wales from A.D.
Cerdic of Elmet who was interpreter to Gwrtheyrn in his intercourse with the Saxons, p. 65, M.H-B-; and, in another passage, p. 76, M. H. B., hows that the last king of Klmet was called Cerdic, who perhaps may be the same with the Ceretio who died in A.D. 616, Ann. Cambr. p. 6. The name is written Cerdic, Cerdioce, Ceretic, Keredig: and under these latter forms we have no difficulty in recognizing Caradwg, Caradoc. It does not appear at all as a Saxon name till we find it in the Saxon Chronicle, ad a. 495,—& doubtful authority for such early eventa, Tho first king of the West Saxons men- tioned by Boda is Ceaulin, p. 99.
266 Historia Ecclesiastica [Lis. rv. expletum est: cujus vita non sibi solummodo, sed multis bene vivere volentibus exempla operum lucis prebuit.
Verum illa cum multis annis huie monasterio preesset placuit. pio Provisori salutis nostre, sanctam ejus animam longa etiam infirmitate carnis examinari, ut juxta exemplum apostoli, virtus
4.».64, cjus in infirmitate perficeretur. Percussa etenim
Hild falls, febribus, acri ecpit ardore fatigari; et per sex continuos annos eadem molestia laborare non cessabat: in quo toto tempore nunquam ipsa vel Conditori suo gratias agere, vel commissum sibi gregem et publice et privatim docere preter- mittebat. Nam suo predocta exemplo, monebat omnei, et in salute accepta corporis Domino obtemperanter serviendum, et in adversis rerum sive infirmitatibus membrorum fideliter Domino esse gratias semper agendas. Septimo ergo suse infir- mitatis anno, converso ad interanea dolore, ad diem pervenit ultimum, et circa galli cantum, percepto viatico sacrosancte communionis, cum accersitis ancillis Christi que eraut in eodem
and dies, monasterio, de servanda eas invicem, immo cum
Nov.:, omnibus pace evangelica admoneret; inter verba
4.559 exhortationis leta mortem vidit ! immo, ut verbis Domini loquar, de morte transivit ad vitam.
Qua videlicet nocte Dominus omnipotens obitum ipsius in
Appears; lio longius posito monasterio quod ipsa eodem
herdeath to anno construxerat et appellatur Hacanos*, mani-
Hacknes, festa visione revelare dignatus est. Erat in ipso monasterio quzdam sanctimonialis femina, nomine Begu?, que triginta et amplius annos dedicata Domino virginitate, in mona- chica conversatione serviebat. Hsc tunc in dormitorio sororum
Scarborough. "The cell at Hackneas was destroyed by the Danes, AD. 869. In A.D. 1088, Serlo de Percy, abbot of Whitby, rebuilt it; and it continued as a cell attached to the
chapt M.H.B. Menologium, followed by
But the An, Pgaxon
'apgrave,
asserta that Hild died on the rsth of December ; evidently by mistako
for ‘xv die kal Decembr. King und translated her remains to
8. ‘Hackness, thirteon itby, and three
larger monastery at Whitby till the
Dissolution. Murray's Yorkshire, 1
um An Trishwoman, who
came to England that sho might
remain unmarried. Her name is
from preserved in St. Bee.
Car. xxi] Gentis. Anglorum. 267
pausans, audivit subito in aere notum campane sonum, quo ad orationes excitari vel convocari solebant, cum quis eorum de seculo fuisset evocatus: apertisque, ut sibi videbatur, oculis aspexit, detecto domus culmine, fusam desuper lucem omnia replevisse: cui videlicet luci dum sollicita intenderet, vidit animam prefate Dei famule in ipsa luce comitantibus ac ducentibus angelis ad celum ferri. Cumque somno excussa videret ceteras pausantes circa se sorores, intellexit vel in somnio vel in visione mentis ostensum sibi esse quod viderat. Statimque exsurgens nimio timore perterrita cucurrit ad vir- ginem qus tunc monasterio abbatisss vice prefuit, cui nomen erat Frigyd, fletuque ac lacrymis multum perfusa, ac suspiria longa trahens nunciavit, matrem illarum omnium Hild abba- tissam jam migrasse de seculo, et se aspectante cum luce im- mensa ducibus angelis ad sterne limina lucis et supernorum consortia civium ascendisse. Quod cum ille audisset, suscitavit cunctas sorores, et in ecclesiam convocatas, orationibus ac psalmis pro anima matris operam dare monuit. Quod cum residuo noctis tempore diligenter agerent, venerunt primo dilu- culo fratres qui ejus obitum nunciarent, a loco ubi defuncta est. At ille respondentes dixerunt, se prius eadem cognovisse: et cum exponerent per ordinem quomodo heo vel quando didicissent, inventum est, eadem hora transitum ejus illia ostensum esse per visionem, qua illam referebant exisse de mundo. Pulchraque rerum concordia procuratum est divinitus, ut cum illi exitum. ejus de hac vita viderent, tunc isti introitum ejus in perpetuam animarum vitam cognoscerent. Distant autem inter se mona- steria hec tredecim ferme millibus passuum.
Ferunt autem quod eadem nocte, in ipso quoque monasterio ubi prefata Dei famula obiit, cuidam virginum Deo devotarum que illam immenso amore diligebat, acothor at obitus illius in visione apparuerit, que animam Strosneshalh. ejus eum angelis ad cxlum ire conspexerit, atque hoc ipsa qua factum est hora, his que secum erant famulis Christi manifeste narraverit, easque ad orandum pro anima ejus, etiam priusquam cetera congregatio ejus obitum cognovisset, excitaverit. Quod ita fuisse factum mox congregationi mane facto innotuit, Erat
268 Historia Ecclesiastica [Lzs. rv.
enim hsc, ipsa hora cum aliis nonnullis Christi ancillis in extremis monasterii locis seorsum! posita, ubi nuper venientes ad conversationem femine) solebant probari, donec regulariter institute in societetem congregationis susciperentur.
CAP. XXIV. Quod in monasterio ejus fuerit frater, cui donum canendi sit divinitus
concessum.
Ix hujus monasterio abbatisse fuit frater quidam divina Caedmon,a gratia specialiter insignis, quia carmina religioni P et pietati apta facere solebat; ita ut quicquid ex miraculously divinis literis per interpretes disceret, hoc ipse poser t post pusillum verbis poeticis maxima suavitate et compunctione compositis, in sua, id est, Anglorum lingua proferret. Cujus carminibus multorum sepe animi ad contemptum seculi,-et appetitum sunt vite celestis accensi. Et quidem et alii post illum in gente Anglorum religiosa poemata facere tentabant; sed nullus eum equiparare potuit. Namque ipse non ab hominibus, neque per hominem institutus canendi artem didicit; sed divinitus adjutus, gratis canendi donum accepit. Unde nihil unquam frivolis et supervacui poematis facere potuit; sed ea tantummodo que ad religionem. pertinent, religiosam ejus linguam decebant. Siquidem in habitu seculari usque ad tempora provectioris setatis con- stitutus nil carminum eliquando didicerat. Unde nonnun- quam in convivio, cum esset letitim causa decretum ut omnes per ordinem cantare deberent, ille ubi adpropinquare sibi citharam cernebat, surgebat a media coma et egressus ad suam domum repedabat. Quod dum tempore quodam faceret, et relicta domo convivii egressus esset ad stabula jumentorum quorum ei custodia nocte ! seorsum] ‘The novices were, the secrets of the monastery. The during the the period of their noviciate, authority for this arrangement is to separated from the professed: that, be found in the Ruleof St. Benedict,
if they should return to the world, c.lxv. Stev. they should not be able to reveal
Gentis Anglorum. ^
illa erat delegata, ibique hora competenti membra dedisset sopori, adstitit ei quidam per somnium, eumque salutans, ac suo appellans nomine: ‘Caedmon !,' inquit, ‘canta mihi aliquid." At ille respondens, * Nescio, inquit, ‘cantare; nam et ideo de convivio egressus huc secessi, quia cantare non poteram." Rursum ille qui cum eo loquebatur, ‘Attamen,’ ait, ‘mihi cantare habes" ‘Quid,’ inquit, debeo cantare?’ At ille, ‘Canta,’ inquit, * principium creaturarum. Quo accepto responso, statim. ipse coppit cantare in laudem Dei Conditoris versus, quos nun- quam audierat, quorum iste est sensus; ‘Nunc laudare? debe- mus auctorem. regni ceelestis, potentiam Creatoris, et consilium. illius, facta Patris glorie ; quomodo ille, cum sit eternus Deus, omnium miraculorum auctor exstitit; qui primo filiis hominum celum pro culmine tecti, dehinc terram custos humani generis omnipotens creavit. Hic est sensus, non autem ordo ipse verborum que dormiens ille canebat: neque enim possunt carmina, quamvis optime composita, ex alia in aliam linguam. 3d verbum. sine detrimento sui decoris ac dignitatis transferri) Exsurgens autem a somno, cuncta que dormiens cantaverat memoriter retinuit, et eis mox plura in eundem modum verba Deo digni carminis adjunxit.
Veniensque mane ad villicum qui sibi preerat, quid doni Percepisset indicavit, atque ad abbatissam perductus, jussus eat, multis doctioribus viris presentibus, indicare somnium et dicere carmen, ut universorum judicio quid vel unde esset quod referebat, probaretur, Visumque est omnibus, celestem ei a Domino concessam esse gratiam. Exponebantque illi quendam sacre historie sive doctrine sermonem, precipientes
Car, xxty.] 269
1 Caedmon] Cedmon, Ceadman, S. V. William of Malmesbury, Gest. Ponit, iii, 154, relates that his bones were discovered at the end of the eleventh century. The Martyrolo- gium Anglicanum commemorates him on the 11th of February. H.
? Nuno laudare, &c.] The original Saxon of Caedmon's first song is preserved in the Moore MS., which is believed to have been written shortly
after the death of Beda. In King Alfred’s Saxon version of the history, made more than a hundred years Inter, instead of a re-translation of Beli Latin, ae some RA erro- neously supposed, the original text of the song is inserted, and tho words ‘ Hic est sensus . .. dignitatis transferri! being thereby rendered useless, aro left untranslated.
270 Historia Ecclesiastica [Lxs. vv.
ei, si posset, hune in modulationem carminis transferre. At ille suscepto negotio abiit, et mane rediens, optimo : car- mine quod jubebatur, compositum reddidit. Unde mox abbatissa amplexata gretiam Dei in viro, secularem illum habitum relinquere, et monachicum suscipere propositum docuit, susceptumque in monasterium cum omnibus suis fratrum co- horti adsociavit, jussitque illum seriem sacre historie doceri. At ipse cuncta que audiendo discere poterat, rememorando secum et quasi mundum animal, ruminando, in carmen dul- ' eissimum convertebat; suaviusque resonando, doctores suos vicissim auditores sui faciebat. — Canebat autem de creatione mundi, et origine humani generis, et tota Genesis historia, de egressu Israel ex Egypto et ingressu in terram repromissionis, de aliis plurimis sacre Scripture historiis, de incarnatione Dominica, passione, resurrectione, et ascensione in cxlum, de Spiritus Sancti adventu, et apostolorum doctrina. Item de terrore futuri judicii, et horrore pene gehennalis, ac dulcedine regni celestis multa carmina faciebat; sed et alia perplura de beneficiis et judiciis divinis, in quibus cunctis homines ab amore scelerum abstrahere, ad dilectionem vero et sollertiam bone actionis excitare curabat!, ^ Erat enim vir multum re- ligiosus, et regularibus disciplinis humiliter subditus; adver- sum vero illos qui aliter facere volebant, zelo magni fervoris accensus: unde et pulchro vitam suam fine conclusit. Nam propinquante hora sui decessus, quatuordecim diebus, ‘His death. praveniente corporea infirmitate, pressus est; adeo temen moderate, ut et loqui toto eo tempore posset et ingredi. Erat autem in proximo casa, in qua infirmiores et qui prope morituri esse videbantur, induci solebant. Rogavit ergo mini-
1 curabat] A large fragment of a Saxon Poem embracing some BEN subjects here mentioned is preserv« in : MS. of the tenth century at Oxford, and has generally been identified with Caedmon's work men- tioned by Beda. It has been printed several times, by Junius in 1655, by Thorpe in 1832, &c. Some doubts
raised
have been Concerning the
identity of the two works, because the frst words of the poem now re
do not correspond with the
which Caedmon is said above to have Yreamt; but it seems pressing the word ' adjunxit too closely to say that the poem as finally com- posed by Caedmon would necessarily commence with the words of his dream,
Car. xxrv.] Gentis. Anglorum. 271
strum suum vespere incumbente, nocte qua de seculo erat exiturus, ut in ea sibi locum*quiescendi prepararet: qui miratus cur hoc rogaret, qui nequaquam adhuc moriturus esse videbatur, fecit tamen quod dixerat. Cumque ibidem positi vicissim aliqua gaudente animo, una cum eis qui ibidem ante inerant, loquerentur ac jocarentur, et jam mediw noctis tempus esset transcensum, interrogavit, si eucharistiam intus haberent! . Respondebant, ‘Quid opus est eucharistia? neque enim mori adhuc habes qui tam hilariter nobiscum velut sospes loqueris! Rursus ille: ‘Et tamen, ait, ‘afferte mihi eucharistiam.’ Qua accepta in manu?, interrogavit, si omnes placidum erga se animum, et sine querela controversim ac rancoris haberent. Respondebant omnes, placidissimam se mentem ad illum, et ab omni ira remotam habere: eumque vicissim rogabant, placidam erga ipsos mentem habere. Qui confestim respondit: ‘Placidam ego mentem, filioli, erga omnes Dei famulos gero! Sicque se cmlesti muniens viatico, vite alterius ingressui paravit; et interrogavit, quam prope esset hora qua fratres ad dicendas Domino laudes nocturnas excitari deberent. Respondebant, ‘Non longe est.’ At ille: ‘Bene, ergo exspectemus horam illam. Et signans se signo sanctse crucis, reclinavit caput ad cervical, modicumque obdormiens, ita cum silentio vitam finivit. Sicque factum est ut quomodo simplici ac pura mente trenquillaque devotione Domino servi- erat, ita etiam tranquilla morte mundum relinquens ad ejus visionem veniret, illaque lingua que tot selutaria. verba in laudem ipsius, signando sese, et spiritum suum in manus ejus commendando clauderet: qui etiam prescius sui obitus exsti- tisse, ex hia que narravimus, videtur.
1 haberent] ‘Tt may bo safely in- ferred, I think, from this passage, that in the early Saxon Church the consecrated elements were not al- ways given to the recipient by the hand of the consecrating priest, but might be transmitted from him through another to the communi- cant; and further, that they were
reserved in the infirmary, that they might be at band on any sudden emergency.’ Stev.
? in manu] Tho custom then pre- vailed, which was afterwards for- bidden, that the communicant re- ceived the elements in the hand. Seo Bingham, xv. v. $ 6, who has collected many proofs of this custom.
272 Historia Ecclesiastica. [Las v.
CAP. XXV.
Qualis visio cuidam viro Dei apparuerit, priusquam monasterium Coludana urbia essel incendio consumptum.
His temporibus monasterium virginum quod Coludi Urbem
Coldingham COgnominant, cujus et supra meminimus, per cul-
monastery” pam incuria flammis absumptum est. Quod tamen
{a.p. 679, 8 malitia inhabitantium in eo, et precipue illorum
* qui majores esse videbantur contigisse, omnes qui novere facillime potuerunt advertere. Sed non defuit puniendis admonitio divine pietatis qua correcti, per jejunia, fletus et preces iram a se, instar Ninivitarum, justi Judicis averterent.
Erat namque in eodem monasterio vir de genere Scotorum,
Vision of Ad&mnanus! vocabulo, ducens vitam in continentia
Forced et orationibus multum Deo devotam, ita ut nihil in Colding- unquam cibi vel potus, excepta die Dominica e ham. — quinta sabbati percipereb; sepe autem noctes integras pervigil in oratione transigeret. Que quidem illi districtio vite arctioris, primo ex necessitate emendande sue pravitatis obvenerat. Sed procedente tempore necessitatem in consuetudinem verterat,
Siquidem in adolescentia sua sceleris aliquid commiserat, quod commissum, ubi ad cor suum rediit, gravissime exhor- ruit, et se pro illo puniendum & districto Judice timebat. Accedens ergo ad sacerdotem a quo sibi sperabat iter salutis posse demonstrari, confessus est reatum suum, petiitque ut consilium sibi daret quo posset fugere a ventura ira. Qui audito ejus commisso dixit: ‘Grande vulnus grandioris curam medele desiderat: et ideo jejuniis, psalmis et orationibus, quan- tum vales, insiste, quo preoccupando faciem Domini in confes sione propitium eum invenire merearis, At ille quem nimius rem conscientie tenebat dolor, et internis peccatorum vinculis
2 Adamnanut) Tobe distinguished founded. He was simply a monk st from Adomnan, the eighth abbot of Coldingham, though some have emv- Tona, infra, v. 15, with whom, how- neously called him abbot of that ever, he has been generally oon- monastery.
Car. xxv.] Gentis. Anglorum. 278
quibus gravabatur, ocius desiderabat absolvi: * Adolescentior sum, inquit, ‘state, et vegetus corpore: quidquid mihi im- posueris agendum, dummodo salvus fiam in die Domini, totum facile feram, etiamsi totam noctem stando in precibus peragere, si integram septimanam jubeas abstinendo transigere! Qui dixit: ‘Multum est nt tota septimana absque alimento corporis perdures; sed biduanum vel triduanum sat est observare jeju- nium. Hoc facito, donec post modicum tempus rediens ad te, quid facere debeas, et quamdiu pcmitentis insistere, tibi plenius ostendam.’ Quibus dictis, et descripta illi mensura ponitendi, abiit sacerdos, et ingruente causa subita, secessit Hiberniam unde originem duxerat, neque ultra ad eum juxta suum con- dictum rediit. At ipse memor precepti ejus simul et promissi sui, totum se lacrymis poenitentie, vigiliis sanctis, et con- tinentis mancipavit ; ita ut quinta solum sabbati et Dominica, sicut predixi, reficeret, ceteris septimane diebus jejunus per- maneret. Cumque sacerdotem suum Hiberniam secessisse ibique defunctum esse audisset, semper ex eo tempore juxta condictum ejus memoratum, continentie modum observabat; et quod causa divini timoris semel ob reatum compunctus ecperat, jam causa divini amoris delectatus premiis indefessus agebat.
Quod dum multo tempore sedulus exsequeretur, contigit eum die quadam de monasterio illo longius egressum, comi- tante secum uno de fratribus, peracto itinere redire: qui cum. monasterio propinquarent et edificia illius sublimiter erecta aspicerent, solutus est in lacrymis vir Dei, et tristitiam cordis vultu indice prodebat. Quod intuens comes, quare faceret inquisivit. At ille: ‘Cuncta,’ inquit, ‘bec que cernis edificia publica vel privata, in proximo est ut ignis absumens in cinerem. convertat! Quod ille audiens, mox ut intraverunt monaste- rium, matri congregationis, vocabulo JEbbs!, curavit indicare, At illa merito turbata de tali presagio vocavit ad se virum, et diligentius ab eo rem, vel unde hoc ipse nosset, inquirebat. Qui ait: ‘Nuper occupatus noctu vigiliis et psalmis, vidi
1 Abbe] Seo p. 253, note 1. T
274 Historia Ecclesiastica. [Lis. rv.
adstantem mihi subito quendam incogniti vultus: cujus pre- sentia cum essem: exterritus, dixit mihi ne timerem; et quasi familiari me voce alloquens, * Bene facis, inquit, *qui tempore isto nocturno quietis non somno indulgere, sed vigiliis et orationibus insistere maluisti? At ego, ‘Novi, inquam, *multum mihi esse necesse vigiliis salutaribus insistere, et pro meis erratibus sedulo Dominum deprecari.’ Qui adji- ciens, ‘Verum, inquit, ‘dicis, quia et tibi et multis opus est peccata sua bonis operibus redimere, et cum cessant a laboribus rerum temporalium, tunc pro appetitu seternorum bonorum liberius laborere; sed hoc tamen paucissimi faciunt. Siqui- dem modo totum hoc monasterium ex ordine perlustrans singulorum casas ac lectos inspexi, et neminem ex omnibus preter te erga sanitatem anime sus occupatum reperi: sed omnes prorsus et viri et feminse aut somno torpent inerti, aut ad peccata vigilant. Nam et domuncule* que ad orandum vel legendum facts erant, nunc in commessationum, potationum, fabulationum, et ceterarum sunt inlecebrarum cubilia converse, virgines quoque Deo dicate, contempta reverentia sum profes- sionis, quotiescumque vacant, texendis subtilioribus indumentis operam dant quibus aut seipsaa ad vicem sponsarum in pericu- lum sui status adornent, aut externorum sibi virorum amici- tiam comparent, Unde merito looo huic et babitatoribus ejus gravis de celo vindicta flammis sevientibus preparata est.’ Dixit autem abbatissa: *Et quare non eitius hoc compertum mihi revelare voluisti ?' Qui respondit: ‘Timui propter reve- rentiam tuam, ne forte nimium conturbareris; et tamen hanc eonsolationem habeas, quod in diebus tuis hec plaga non su- perveniet, Qua divulgata visione aliquantulum loci accole paucis diebus timere, et seipsos intermissis facinoribus castigare ecperunt. Verum post obitum ipsius abbatisse redierunt ad pristinas sordes, immo sceleratiora fecerunt. Et cum dicerent, Pax et securitas, extemplo preefate ultionis sunt pena multati. Qus mihi cuneta sic esse facta reverentiesimus meus com-
¥ domumeulz] ‘It would hence appear that at this time separate cells were assigned to the inmates of monasteries.’ Stev.
Car. xxvi.] Gentis Anglorum. 275
presbyter Adgils referebat, qui tunc in illo monasterio degebat. Postea autem discedentibus inde ob desolationem plurimis incolarum, in nostro monasterio plurimo tempore conversatus ibidemque defunctus est. Hec ideo nostre Historie inserenda credidimus, ut admoneremus lectorem operum Domini, quam terribilis in consiliis super filios hominum; ne forte nos tem- pore aliquo carnis inlecebris servientes minusque Dei judicium formidantes, repentina ejus ira corripiat, et vel temporalibus damnis juste seviens affligat, vel ad perpetuam perditionem districtius examinans tollat.
CAP. XXVI. De morte Ecgfridi et Hlotheri regum.
Awno Dominice incarnationis sexcentesimo octogesimo quarto, Ecgfrid rex Nordanhymbrorum misso Hiberniam! — 4.65. cum exercitu duce Bercto, vastavit misere gentem ,Bestrith innoxiam et nationi Anglorum semper amicissimam ; on Ireland, ita ut ne ecclesiis quidem aut monasteriis manus parceret ho- stilis, At insulani, et quantum valuere armis arma repellebant, et invocantes diving auxilium pietatis, celitus se vindicari continuis diu imprecationibus postulabant. Et quamvis male- dici regnum Dei possidere non possint, creditum est tamen quod hi qui merito impietatis sue maledicebantur, ocius Domino vindice poemas sui reatus luerent. Siquidem anno post hunc proximo idem rex, cum temere exercitum ad vas- acp. 68s. tandam Pictorum provinciam duxisset, multum and on Pict prohibentibus amicis et maxime beate memoria ‘4, where Cudbercto* qui nuper fuerat ordinatus episcopus, M477". introductus est, simulantibus fugam hostibus, in angustias?
1 Hiberniam] See Tigernach, ad natural brother and successor of Ecg- a. 685: ‘Saxones campum (Bregre) frith. See further in this chapter. vastant et ecclesias plurimas in — ? Cudbercto] See Beda's Life of mense Junii! See too the Four Cuthberht, co. 24, 27.
Masters, ad a. The Irish had just — ? in angustias] ' Nechtenesmere, afforded a refuge to Aldfrith, the quod est stagnum Nectani Simeon T2
276 Historia. Ecclesiastica [Lis. iv.
inaccessorum montium, et cum maxima parte copiarum quas secum adduxerat exstinctus anno setatis sua quadragesimo, regni autem quinto decimo, die tertiadecima kalendarum Juni- arum. Et quidem, ut dixi, prohibuerunt amici ne hoc bellum iniret: sed quoniam anno precedente noluerat audire reveren- tissimum patrem Eegberetum, ne Scottiam? nil se ledentem impugnaret, datum est illi ex poena peccati illius, ne nunc eos qui ipsum ab interitu revocare cupiebant, audiret. Ex quo tempore spes coit et virtus regni Anglorum fluere!, Decline of ac retro sublapsa referri. Nam et Picti terram possessionis sus quam tenuerunt Angli et Scotti prosperity. qui erant in Brittania, Brettonum quoque pars nonnulla, libertatem receperunt, quam et hactenus habent per annos? circiter quadraginta sex; ubi inter plurimos gentis Anglorum vel interemptos gladio, vel servitio addictos, vel de terra Pictorum fuga lapsos, etiam reverentissimus vir Dei Bishop — Triumuini* qui in eos episcopatum acceperat, re- Trumwin® cessit cum suis qui erant in monasterio Hubber Streaneshalh. curnig®, posito quidem in regione Anglorum, sed in vicinia freti quod Anglorum terras Pictorumque dister- minat; eosque ubicumque poterat, amicis per monasteria com- mendans, ipse in sepedicto famulorum famularumque Dei monasterio quod vocatur Streaneshalch, locum mansionis elegit; ibique cum paucis suorum in monachica districtione vitam non sibi solummodo, sed et multis utilem plurimo annorum tempore duxit: ubi etiam defunctus, in ecclesia beati Petri apostoli, juxta honorem et vita et gradu ejus condignum conditus est.
of Durham, p. 1, Twyaden. * Identi- fied as Dunni {near Forfar], where a rising ground with » fort
on it anewers to the ono name, and 1
a small adjoining lake answers to the other.’ Burton’s Hist. Soot. i.
12.
VT seotttam] We might think this
to be Ireland, as usual in Beda, were
it not for the mention of the Picts
just above, See Innes, pp. xiii, xiv ; dde, 19.
* fuere] Virg. Ain. il. 169. The
Picta had begun rebel at the opening 's reign : but then he had reconquered them. Hedée,
5 annor) Hence Beda wrote abut the year A.D. 731.
5 "Triumuini] See p. 239.
* Bdbercurnig} Seo p. 28, note 7.
* conditus est] *Invente sunt no- viter' (at the end of the eleventh century) ‘et in eminentiam elsts, sanctorum , Trumuini ep, Osuii regis, et Alflodso filie ojus, que.
Car. xxvi.] Gentis. Anglorum. 277
Preerat quidem tunc eidem monasterio regia virgo ZElbfled una cum matre Eanflede quarum supra? fecimus mentionem. Sed adveniente illuc episcopo, maximum regendi auxilium simul et sus vite solatium devota Deo doctrix invenit, Successit autem Eegfrido in regnum Aldfrid?, vir in Scrip- rin su. turis doctissimus, qui frater ejus et filius Osuiu ceeds as
- " : king of regis esse dicebatur: destructumque regni statum, ^ North. quamvis intra fines angustiores, nobiliter recupe- h"mbria- ravit.
Quo videlicet anno qui est ab incarnatione Dominica sex-
centesimus octogesimus quintus, Hlotheri Cant- 4.6. uariorum rex, cum post Ecgberctum* fratrem Hlcthhere,
suum qui novem annis regnaverat, ipse duodecim Kent, dies.
annis regnasset, mortuus erat octavo idus Februarias. Vulne- ratus namque est in pugna Australium Saxonum, quos contra eum Edric filius Eogbercti adgregarat, et inter medendum defunctus. Ac post eum idem Edric anno uno ac dimidio regnavit: quo defuncto regnum illud per aliquod temporis spatium reges dubii vel externi disperdiderunt; donec legi- timus rex Victred', id est, filius Ecgbercti, confortatus in regno, religione simul et industria gentem suam ab extranea
invasione liberaret.
eidem monasterio post Hildam pre- fuit: necnon et illius monachi [Cead- mon] quem Divino munere ecientiam. cantus accepisse Beda refert! Mal- mesbury, Gest. Pont. ili. 154.
? supra] See p. 190. Esuflede is also mentioned on p. 162.
? Aldfrid) Ealdírith, S.V. Aldfri- dus, infra, v. 1. An illegitimate son of Oswio, who had fled to Ireland: “ibi et odio germani tutus, et magno otio literis imbutus, omni philosophia. composuerat animum, Malmesbury, i p.ar. But he is not to be con- founded with Alchfridus, or Ealh- frith, mentioned pp. 166, 181, 188, &c., the eldest legitimate son of Os- wio, Lapp. i. 187, note. Eegtrith died May 20, A.D. 685. Lapp.
? Eegborctum] King of Kent, pp. ar, 226,
*'apaléum] In A. 686, Coad- walha, king of Wessex, and Mul his brother, invaded Kent; and in 4.D. 687 Mul was burnt in house by the Kentishmen, In AD. 694
e Kentishmen paid to Ine, king of Wessex, a fine of 30,000 pounds fon hs murder, B. Chron
‘ictred] In A.D. 692 there were two kings in Kent, Wihtred and Webheard, or Suacbhard; but in A.D. 694 Wihtred suoceeded alone. 8. Chron, Beda, v. 23, dates his ac- cession A.D. 690: for he had reigned thirty-four years and.s-half at his death, in April, A.D. 725.
278 Historia. Ecclesiastica. [Lis. rv.
CAP, XXVII.
Ut vir Domini Cudberct eit episcopus factus : utque in monackioa. adhue vita positus vixerit vel docuerit.
Trso etiam anno quo finem vite accepit rex Ecgfrid epi- ap. 68, Bcopum, ut diximus, fecerat ordinari Lindisfar- posed mensium ecclesie virum sanctum et venerabilem Lindistmme, Cudberctum qui in insula permodica qua appellatur Farne!, et ab eadem ecclesia novem ferme millibus passuum in oceano procul abest, vitam solitariam per annos plures in magna corporis et mentis continentia duxerat. Qui quidem a prima setate pueritie, studio religiose vite semper ardebat; sed ab ineunte adolescentia monachicum et nomen adsumpsit et ha- whoat first bitum. Intravit autem primo monasterium Mailros, ‘bad been* quod in ripa Tuidi fluminis positum, tunc abbas Melrose, Eata, vir omnium mansuetissimus ac simplicissimus regebat: qui postea episcopus Hagustaldensis, sive Lindisfar- nensis ecclesise factus est, ut supra? memoravimus: cui tempore illo prepositus Boisil magnarum virtutum et prophetici spiritus sacerdos fuit. Hujus discipulatui Cudberct humiliter subditus, et scientiam ab eo Scripturarum et bonorum operum sumpsit exempla. Qui postquam migravit ad Dominum, Cudberct eidem mo- andthen nasterio factus prepositus, plures et auctoritate abb ^ magistri, et exemplo sue actionis regularem insti- tuebat ad vitam. Nec solum ipsi monasterio regularis vite monita simul et exempla preebebat, sed et vulgus circumpositum longe leteque a vite stulte consuetudinis ad cxlestium gaudi- orum convertere curabat amorem. Nam et multi fidem quam habebant iniquis profanabant operibus : et aliqui etiam tempore mortalitatis neglectis fidei sacramentis quibus erant imbuti, ad erratica idolatrie medicamina concurrebant; quasi missam a Deo conditore plagam, per incantationes?, vel fylacteria, vel 1 Farne] See p. 170. ? incantationes] Cf, Kemble, i. 2 supra] See p. 201. 334, 428-432.
Cap. xxv] Gentis Anglorum, 279
alia quelibet deemoniace artis arcana cohibere valerent. Ad utrorumque ergo corrigendum errorem crebro ipse de mo- nasterio egressus, aliquoties .equo sedens, sed sepius pedes incedens, circumpositas veniebat ad villas, et viam veritatis priedicabat errantibus; quod ipsum etiam Boisil suo tempore facere consneverat. Erat quippe moris eo tempore! populis An- glorum, ut veniente in villam clerico vel presbytero, cuncti ad ejus imperium verbum audituri confluerent; libenter ea qum dicerentur, audirent; libentius.ea que audire -et intelligere poterant, operando sequerentur. Porro Cudbercto tanta erat dicendi peritia, tantus amor persuadendi que caperat, tale vultus .angelici lumen, nt nullus presentium latebras ei sui cordis celare presumeret; omnes palam que gesserant, confi- tendo proferrent, quia nimirum hec eadem illum latere nullo modo putabant; et confessa dignis, ut imperabat, ponitentim fructibus abstergerent. Solebat autem ea maxime loca peragrare, illis predicare. in viculis,-qui-in arduis asperisque montibus pro- cul positi, aliis horrori erant ad visendum, et paupertate pariter ac rusticitate sua doctorum arcebant accessum. Quos tamen ille pio libenter mancipatus lubori tanta doctrine sollertis exco- lebat industria, ut de monasterio egressus sepe ebdomade integra, aliquando duabus vel tribus, nonnunquam etiam mense pleno domum non rediret; sed demoratus in montanis, plebem rus- ticam verbo predicationis simul et opere virtutis ad celestia vocaret,
Cum ergo venerabilis Domini famulus multos in Mailronensi monasterio degens annos, magnis virtutum signis ana had efulgeret, transtulit eum reverentissimus abbas been trans- ipsius Eata ad insulam Lindisfarnensium, ut ibi Lindisfarne quoque fratribus custodiam discipline regularis et by abbot auctoritate prepositi intimaret, et propria actione {4-P-64,Flor). premonstraret. Nam et ipsum locum tunc idem reverentis- simus pater abbatis jure regebat. Siquidem a temporibus ibidem. antiquis et episcopus cum clero, et abbas solebat manere cum
* eo tempore] “The words “eo tem- which is naturally explained by the pore” shew that in Beda's time this . existence of parish churches.’ Keme Custom was no longer observed, ble, ii. 417, note,
280 Historia Ecclesiastica [Ia rv.
monachis; qui tamen et ipsi ad curam episcopi familiariter pertinerent. Quia nimirum Aidan qui primus ejus loci episcopus fuit, cum monachis illuc et ipse monachus adveniens, mona- chicam™ in eo conversationem instituit: quomodo et prius beatus pater Augustinus. in Cantia fecisse noscitur, scribente ei reverentissimo papa Gregorio, quod et supra? posuimus. ‘Sed quia tua fraternitas, inquit, * monasterii regulis erudita, seorsum fieri non debet a clericis suis; in ecclesia Anglorum, que nuper auctore Deo ad fidem perducta est, hanc debet con- versationem instituere, quee initio nascentis ecclesie fuit patri- bus nostris; in quibus nullus eorum ex his que possidebant aliquid suum esse dicebat, sed erant illis omnia communia."
CAP. XXVIII
Ut idem invita anachoretica et fontem de arente terra-orando-produaerit, et segetem de labore manuum ultra tempus serondi acceperit, Exm Cudberct crescentibus meritis religiose intentionis, ad &nachoretiez quoque contemplationis, quee diximus, silentia secreta pervenit*, Verum quia de vita illius et virtutibus ante annos plures sufficienter et versibus heroicis, et simplici oratione conscrip- simus, hoc tantum in presenti commemorare satis sit, quod aditurus insulam protestatus est fratribus, dicens: *Si mihi divina gratia in loco illo donaverit, ut de opere manuum mearum vivere queam, libens ibi morabor; sin alias, ad vos citissime Deo volente revertar" Erat autem locus‘ et aque prorsus et frugis et arboris inops, sed et spirituum malignorum fre- quentia humane habitationi minus accommodus : sed ad votum
Cuthberht
1 monachicam . ... conversationem) Seo p. 276, for Trumwine's mode of life, ‘oum 'suis qui erant in mona- sterio Ebeumig:
? supra] Of. p. 5 ? pervenit] A.D. 676. 'Cudberot snachoretice contemplationis secreta
petiit! Florence, M. H. B. p. 535.
Beda has left Lives of St. Cuthberht both in prose and in metre, from the former of which almost all the rest of this book is taken. See, for his arrival at Lindisfarne, the prose Life, ©. 16, metrical, o. 14.
(Frat auem locut] Prose Life, c. 1.
Da». xxvn] Gentis Anglorum. 281
viri Dei habitabilis per omnia factus est, siquidem ad adventum. ejus spiritus recessere maligni. Cum autem ipse sibi ibidem expulsis hostibus mansionem angustam circumvallante aggere!, et domos in ea necessarias, juvante fratrum manu, id est, oratorium, et habitaculum commune construxisset, jussit, fratres in ejusdem habiteculi pavimento foveam? facere: erat autem tellus durissima et saxosa, cui nulla omnino spes vene fontance videretur inesse. Quod dum facerent, ad fidem ad preces famuli Dei, alio die aqua plena inventa est, quse usque ad hanc diem sufficientem cunctis illo advenientibus gratie sus celestis copiam ministrat. Sed et ferramenta sibi ruralia cum fru- mento? adferri rogavit, quod dum preparata terra tempore congruo seminaret, nil omnino, non dico-spicarum, sed ne herbes quidem ex eo germinare usque ad sesta£is tempora contigit. Unde visitantibus se ex more fratribus, hordeum jussit adferri, si forte vel natura soli illius, vel voluntas esset superni largi- toris, ut illius frugis ibi potius seges oriretur. Quod dum sibi adlatum, ultra omne tempus serendi, ultra omnem spem fructi- ficandi, eodem in agro sereret, mox copiosa seges exorta deside- ratam proprii laboris viro Dei refectionem preebebat.
Cum ergo multis ibidem annis Deo solitarius serviret, tanta
autem erat altitudo aggeris quo mansio ejus erat (ap, ory, vallata, ut celum tantum ex ea, cujus introitum "Choad
Bitiebat, aspicere posset, contigit ut congregata Twyford. synodo non parva sub presentia regis Ecgfridi juxta fluvium Alne, in loco qui dicitur Adtuifyrdi ‘, quod significat, ‘ad duplex
Mesum) Too, 8.
lager ‘Est autem sdificium situ pene rotundum, a muro usque ad murum mensura quatuor ferme sive quinque perticarum distentum ; murus ipse deforis altior longitudine stantis hominis: nam intrinsecus vivam eedendo rupem multo illam fecit altiorem, quatenus ad cohiben- dam oculorum simul et cogitatuum lasciviam, ad erigendam in superna desideria totam mentis intentionem, pius incola nil de sua mansione pre- ier celum posset intueri! Prose Life, c. 17.
Frumento) Tb. c. 19. *Adtuifrdi] "Thore is no such place as Twyford known upon the Alne. The Legend of St, Cuthberht states that it was upon the Slu, for which, Smith remarks, Alne may posibly be a mistake, reading ‘A’ for *S' and 'n' for ‘u,’ But it i» Alne in the charter from the Durham Register given by Smith, App. No, xxii. The synod of ‘Twyford was held in A.D. 684, S. Chron.
282 Historia Ecclesiastica. [Lzs. rv.
vadum, cui beate memorie Theodorus archiepiscopus presi- debat, uno animo omniumque consensu :ad episcopatum ecclesise Lindisfarnensis eligeretur. Qui cum multis legatariis ac literis ad se premissis, nequaquam-suo monasterio posset erui; tandem rex ipse prefatus, una cum sanctissimo antistite Trumuine, nec non ef aliis religiosis ac potentibus viris insulam navigavit. Conveniunt et de ipsa insula Lindisfarnensi in hoc ipsum multi de fratribus, genuflectunt omnes, adjurant per Dominum, la- rimas fundunt, obsecrent; donec ipsum quoque lacrimis plenum dulcibus extrahunt latebris, atque ad synodum per- trahunt. Quo dum perveniret, quamvis multum renitens, unanima cunctorum voluntate superatur, atque ad suseipiendum. episcopatus officium collum submittere compellitur: eo maxime victus sermone, quod famulus Domini Boisil!, cum ei mente prophetica euncta que eum essent superventura patefaceret, antistitem quoque eum futurum esse preedixerat. Nec tamen Cuthbert statim ordinatio decreta, sed peracta hieme que cotcom®* imminebat, in ipsa solemnitate paschali completa S.Chron] est? Eboraci? sub presentia prefati regis Ecg- fridi, convenientibus ad consecrationem ejus septem episcopis, in quibus beate memorie Theodorus primatum tenebat. Electus est autem primo in episcopatum Hagustaldensis ecclesim pro Tunbercto* qui ab episcopatu fuerat depositus: sed quoniam ipse plus Lindisfarnensi ecclesie in qua conversatus fuerat dilexit prefici; placuit ut Eata revereo ad sedem ecclesi Hagustaldensis cui regende primo fuerat ordinatus, Cudberct ecclesie Lindisfarnensis gubernacula susciperet. Qui susceptum episcopatus gradum ad imitationem beatorum 1 Boisil] Prose Life of St. Cuth- Dun. Ecdl.i.
L9. berht, cc. 6, 8. * Tunbercto) Fate had been cm-
D] completa tat) 4. 685,8.Chron. secratd, ín A.D. 677, bishop ove The books give it, March 26. Bernicia, at Lindisfarne; in A.D. 68
? Eboraci] ‘Rex Ecgfridus et the See of Hexham had been taken Theodorus archiepiscopus dederunt out of his diocese, and given to S. Cudbereto in civitate Eburaca Tunberht, who was now deposed, for E terram a muro ecclesie S, some unknown reason; but Cuth-
etri usque magnam portam versus berht preferring to remain at Lindis- occidentem, et a muro fpsius eccdlesim farne, Eata gave up that portion of usque murum civitatis versus au- his original see, and went back to strum.’ Simeon of Durham, Hist. Hexham, in A.D. 685.
Car. xxix.] 283
Gentis Anglorum.
apostolorum virtutum ornabat operibus. Commissam namque sibi plebem et orationibus protegebat adsiduis, et admonitioni- bus saluberrimis ad celestia vocabat. Et, quod maxime doctores juvare solet, ea que agenda docebat, ipse prius agendo preemon- strabat. Erat quippe ante omnia divine caritatis igne fervidus, patientis virtute modestus, orationum devotioni sollertissime in- tentus, affabilis omnibus qui ad se consolationis gratia veniebant ; hoc ipsum quoque orationis loco ducens, si infirmis fratribus opem sus exhortationis tribueret; sciens quia qui dixit, ‘ Diliges Dominum Deum tuum;' dixit et, ' Diliges proximum. Erat ab- stinentic castigatione insignis, erat gratia conpunctionis semper ad ceelestia suspensus, Denique cum sacrificium Deo victime salutaris offerret, non elevata in altum voce, sed profusis ex imo pectore lacrymis, Domino suo vota commendabat.
Duobus! autem annis in episcopatu peractis repetiit insulam ac monasterium suum, divino admonitus oraculo, quia dies sibi mortis vel vite magis illius qua» sola vita dicenda est jam adpropiaret introitus: sicut ipse quoque tempore eodem nonnullis, sed verbis obscurioribus, que tamen postmodum manifeste intelligerentur, solita sibi simplicitate pandebat; quibusdam autem hoc idem etiam mani- feste revelabat.
(ap. 687.) ‘Returns to Farn Island.
CAP. XXIX.* Ut idem jam episcopus obitum swum prozime futurum Horlbercto anachoreta:
EmaT enim presbyter vite venerabilis, nomine Hereberct, jamdudum viro Dei spiritalis amicitie federe co- G.npernt pulatus; qui in insula stagni illius? pergrandis de sorotale hie quo Deruuentionis fluvii primordia erumpunt, vitam
and as such
Die] This word begins c, 29 called Si. Herbert's in the Moore M: was visited by many pilgrims. See in
? Car. XIE} This chapter is extracted, aa it stands, from Beda's prose Life of Cuthberht, c. 28.
? stagné illius) Keswick Lake, or Derwentwater. The island ie still
Smith, App. No. xxiii, a curious letter by Thomas ‘Appleby, bishop of Car- lisle, A.D. 1374, giving forty days’ indulgence to such pilgrims.
284 Historia. Ecclesiastica.
[Lrs.rv.
ducens solitariam, annis singulis eum visitare et monita ab eo perpetus salutis audire solebat. Hic cum audiret eum ad civitatem Lugubaliam! devenisse, venit ex more, cupiens salu- taribus ejus exhortationibus ad superna desideria magis magis- que accendi. Qui dum sese alterutrum celestis vite poculis debriarent, dixit inter alia antistes: ‘Memento; frater Here- berct, ut modo quidquid opus habes, me interroges, mecumque loquaris: postquam enim ab invicem digressi fuerimus, non ultr nos in hoc seculo carnis obtutibus invicem aspiciemus. Certus sum namque quod tempus mec resolutionis instat, et velox est depositio tabernaculi mei.’ Qui hec audiens provolutus est ejus vestigiis, et fusis cum gemitu lacrimis, ' Obsecro, inquit, ‘per Dominum, ne me deseras, sed tui memor sis fidissimi sodalis, rogesque supernam pietatem, ut cui simul in terris servivimus, ad ejus videndam gratiam simul transeamus ad celos. Nosti enim quia ad tui oris imperium semper vivere studui, et, quic- quid ignorantia vel fragilitate deliqui, eque ad tus voluntatis examen mox emendare curavi' Incubuit precibus antistes, statimque edoctus in spiritu impetrasse se quod petebat a Domino : ‘Surge,’ inquit, ‘frater mi, et noli plorare, sed gaudio gaude quia quod rogavimus, superna nobis clementia donavit." Cujus promissi et prophetis veritatem sequens rerum astruxit eventus, quia et digredientes ab invicem non se ultra corporaliter viderunt, sed uno eodemque die, hoc est, tertiadecima* kalendarum Aprilium egredientes € corpore, spiritus eorum mox beata invicem visione conjuncti sunt, atque angelico ministerio pariter ad regnum celeste trans- lati. Sed Hereberct divina prius infirmitate decoquitur; illa, ut credibile est, dispensatione Dominice pietatis, ut si quid minus haberet, meriti a beato Cuthbercto, suppleret hoo castigans longe egritudinis dolor: quatenus eequatus gratia suo intercessori,
1 Lugubaliam] Carlisle. Cuth- while he was there. berht’s business there was to con- ?
secrate some deacons to be priests. Prose Life, c. 28. He had been
March 20, A.D. 687.
there before the same year, A.D. 685, to warn the queen, Eormenburh, of Kegírith's death, which he had pre- dicted, and which happened, May 20,
the mistake of ordering the 13th of April to be kept in memory of SS. Cuthberht and Hereberht.
Car. xxx.] Gentis. Anglorum. 285
sicut uno eodemque tempore cum eo de corpore egredi, ita etiam una atque indissimili sede perpetue beatitudinis meruisset recipi.
bit autem pater reverentissimus in insula Farne, multum deprecatus fratres ut ibi quoque sepeliretur, ubi non parvo tempore pro Domino militarat. Attamen tandem eorum pre- cibus victus assensum dedit, ut ad insulam Lindisfarnensium relatus, in ecclesia deponeretur. Quod dum factum esset, epi- scopatum ecclesim illius anno uno servabat venerabilis antistes Vilfrid, donec eligeretur qui pro Cudbercto antistes ordinari deberet.
Ordinatus est autem post hec Eadberct, vir scientia divina- rum Scripturarum simul et preceptorum celestium — 4.69. observantia, ac maxime eleemosynarum operatione iter insignis; ita ut juxta legem, omnibus annis deci. Lindisfarne. mam non solum quadrupedum, verum etiam frugum omnium atque pomorum necnon et vestimentorum partem pauperibus daret.
CAP. XXX.!
Ut corpus illius post undecim annos sepulture sit corruptionis immune repertum : nec multo post successor episcopatus ejus de mundo transierit.
VorzNs autem latius demonstrare divina dispensatio, quanta in gloria vir Domini Cudberct post mortem viveret, Cathberhts cujus ante mortem vita sublimis crebris etiam Pow fund miraculorum patebat indiciis, transactis sepulture 4.D. 698 ejus annis undecim, immisit in animo fratrum ut tollerent, ossa. illius, que more mortuorum consumpto jam et in pulverem redacto corpore reliquo, sicca invenienda putabant: atque in novo recondita loculo, in eodem quidem loco, sed supra pavi- mentum digne venerationis “gratia locarent. Quod dum sibi placuisse Eadbercto antistiti suo referrent, adnuit consilio eorum, jussitque ut die depositionis ejus hoc facere meminissent.
1 Car, XXX.] This chapter is extracted from chapters 42 and 43 of the prose Life,
|
286 Historia Ecclesiastica [Lrn. rv.
Fecerunt autem ita: et aperientes sepulcrum, invenerunt corpus totum quasi adhuc viveret, integrum, et flexilibus artuum com- pegibus multo dormienti quam mortuo similius: set ot vesti- menta! omnia quibus indutum erat, non solum intemerata, verum etiam prisca novitate et claritudine miranda parebant. Quod ubi videre fratres, nimio mox timore perculsi, festinave- runt referre antistiti que invenerant, qui tum forte in remo- tiore ab ecclesia loco refluis undique pelagi fluctibus cincto, solitarius manebat. In hoc etenim semper quadragesima tempus agere, in hoc quadraginta ante Dominicum natale dies in magna continentie, orationis et lacrymarum devotione transigere solebat: in quo etiam venerabilis predecessor ejus Cudberct priusquam insulam Farne peteret, aliquandiu secretus Domino militabat.
Adtulerunt autem ei et partem: indumentorum que corpus sanctum ambierant, que cum ille et munera gratanter acciperet. et miracula libenter audiret, nam et ipsa indumenta quasi patris adhue corpori circumdata miro deosculabatur affectu, ‘Nova,’ inquit, ‘indumenta corpori pro his que tulistis, circumdate, et sic reponite in arca quam parastis. Scio autem certissime quia non diu vacuus remanebit locus ille, qui tanta miraculi celestis gratia sacratus est; et quam beatus est cui in eo facultatem quiescendi Dominus totius beatitudinis auctor atque largitor prestare dignabitur! Hsc et hujusmodi plura ubi multis cum lacrymis et magna compunctione antistes lingua etiam tremente complevit, fecerunt fratres ut jusserat, et involutum novo amictu corpus novaque in theca reconditum, supra pavimentum sanc- tuarii posuerunt. Nec mora, Deo dilectus antistes Eadberct
Eadberht morbo correptus est acerbo, ac per dies crescente
3^ ^ multumque ingravescente ardore languoris, non multo post, id est, pridie nonas Maias etiam ipse migravit ad Dominum: cujus corpus in sepulero benedicti patris Cudbercti > vestimenta] ‘For & minute and the work of the Rev. James Raine.’ ‘most interesting account of the vest- Se See too Raine's North Dur- ments and other relics which were .' 59-68, on the subject of
found in the tomb of B Cathberhe Crib ht generally, on this and subsequent occasions, see
Car. xxx] Gentis. Anglorum. 287
ponentes, adposuerunt desuper arcam in qua incorrupta ejusdem patris membra locaverant: in quo etiam loco signa sanitetum. aliquoties facta, meritis. amborum testimonium ferunt, e quibus aliqua in libro Vite illius olim memorie mandavimus. Sed et in hac Historia quedam que nos nuper audisse contigit, super- adjicere commodum. duximus.
CAP. XXXI! Ut quidam ad tumbam eus sit a paraljsi sanatus.
Enar in eodem monasterio frater quidam, nomine Badudegn *, tempore non pauco hospitum ministerio deserviens,. , sscto at qui nunc usque superest, testimonium habens ab Cuthberht’s universis fratribus cunctisque supervenientibus — "^ hospitibus, quod vir esset mulis pietatis ac religionis, injunc- toque sibi officio superne tantum mercedis gratia subditus. Hic cum quadam die lenas sive saga quibus in hospitale utebatur, in mari lavasset, rediens domum repentina medio itinere moles- tia tactus est, ita ut corruens in terram et aliquandiu pronus jacens, vix tandem resurgeret; resurgens autem sensit dimi- diam corporis sui partem a capite usque ad pedes paralysis languore depressam: et maximo cum labore baculo innitens domum pervenit. Crescebat morbus paulatim, et nocte super- veniente gravior effectus est, ita ut die redeunte vix ipse per se exsurgere aut incedere valeret. Quo affectus incommodo, con- cepit utillimum mente consilium, ut ad ecclesiam quoquo modo posset perveniens, intraret ad tumbam reverentissimi patris Cudbercti, ibique gemibus flexis supplex supernam pietatem rogaret, ut vel ab hujuscemodi languore, si hoc sibi utile esset, liberaretur; vel si se tali molestia diutius castigari divina pro- vidente gratia oporteret, patienter dolorem ac placida mente sustineret inlatum. Fecit igitur ut animo disposuerat, et imbecilles artus baculo sustentans intravit ecclesiam ; ac pro-
! Car. XXXI] This chapter is 'Beadu' is a profix denoting ‘mi-
only found in this work. litary, and ‘thegn’ means ser ? Badudegn] Beadotheng, S. V. vant.
288 Historia Ecclesiastica. [Lap
sternens se ad corpus viri Dei, pia intentione per ejus auxilium Dominum sibi prepitium fieri precabatur: atque inter preces velut in soporem solutus sensit, ut ipse postea referre erat solitus, quasi magnam latamque manum caput sibi in parte qua dolebat, tetigisse, eodemque tactu totam illam que languore pressa fuerat corporis sui partem, paulatim fugi- ente dolore, ac sanitate subsequente, ad pedes usque per- transisse. Quo facto, mox evigilans sanissimus surrexit, ac pro sua sanitate Domino gratias denuo referens, quid erga se actum esset fratribus indicavit: cunctisque congaudentibus ad ministerium quod solicitus exhibere solebat, quasi flagello pro- bante castigatior rediit.
Sed et indumenta, quibus Deo dicatum corpus Cudbercti, vel vivum antea, vel postea defunctum vestierant, etiam ipsa @ gratia curandi non vacarunt, sicut in volumine Vite et virtutum ejus quisque legerit inveniet.
CAP. XXXII.
Ut alter ad reliquias ejus nuper fuerit ab oculi languore curatus,
Nec silentio pretereundum quod ante triennium per reli- mE quias ejus factum, nuper mihi per ipsum in quo Another factum est, fratrem innotuit. Est autem factum mumtpy in monasterio quod juxta amnem Dacore! con- mE structum ab eo cognomen accepit, cui tune vir religiosus Suidberct? abbatis jure prmfuit. Erat in eo quidam adolescens cui tumor deformis pelpebram oculi fedaverat, qui cum per dies crescens oculo interitum minare- tur, curabant medici hunc adpositis pigmentorum fomentis emollire, nec valebant. Quidam abscidendum esse dicebant ; alii hoc fieri metu majoris periculi vetabant. Cumque tem- 1 Dacore] A small stream which no remains of a monastery, nor does runs into the Eamont, which itself any appear by any records to have flows out of the upper reach of been standing De the Conquest. Ulleswater. Uponits bank is Dacre Camden, iii.
Castle, noted for giving rise to the 3 Suidberet | Notto be confounded family of that name: but there are with Bishop Swithberht, soe v. 12.
Car. xxxit.] Gentis. Anglorum. '289
pore non pauco frater prefatus tali incommodo laboraret, neque imminens oculo exitium humana manus curare valeret, quin per dies augesceret, contigit eum subito divine pietatis gratia per sanctissimi patris'Cudbercti réliquias sanari. Nam quando fratres sui corpus ipsius post multos sepulture annos incorruptum reperierunt, tulerunt partem de capillis quam more reliquiarum rogantibus amicis dare, vel ostendere in signum miraculi possent.
Harum particulam reliquiarum eo tempore habebat penes se quidam de presbyteris ejusdem monasterii, nomine Thruidred, qui nunc ipsius monasterii abbas est. Qui cum die quadam ingressus ecclesiam aperuisset thecam reliquiarum, ut portio- nem earum roganti amico prestaret, contigit et ipsum adole- scentem cui oculus languebat, in eadem ecclesia tunc adesse. Cumque presbyter portionem quantam voluit, amico dedisset, residuum dedit adolescenti, ut suo in loco reponeret. At ille salubri instinctu admonitus, cum accepisset capillos sancti capitis, adposuit palpebre languenti, et aliquandiu tumorem illum infestum horum adpositione comprimere ac mollire cu- rabat. Quo facto, reliquias, ut jussus erat, sua in theca re- condidit, credens suum oculum capillis viri Dei quibus adtactus erat ocius esse.sanandum. Neque eum sua fides fefellit. Erat enim, ut referre erat solitus, tunc hora circiter secunda diei. Sed cum alia, queque dies illa exigebat, cogitaret et faceret, imminente hora ipsius diei sexta, repente contingens oculum, ita sanum! cum palpebra invenit, ac si nil unquam in eo deformitatis ac tumoris apparuisset.
? sanum] See Metrical Life of St. Cuthberht, c. xlii.
HISTORLE EOCCLESIASTICJE GENTIS ' ANGLORUM
LIBER QUINTUS.
CAP. I.
Ut Oidiluald successor Cudbercti in anachoretion vita, laborantibus in mart fratribus, tempestatem orando sedaverit,
UCCESSIT autem viro Domini Cudbercto, in exercends vite solitaria quam in insula Farne ante episcopatus sui
a. 6%, tempora gerebat, vir venerabilis Oidilusld?, qui théwald multis annis in monasterio quod dicitur Inhry- succeeds . Cuthberht in pum? acceptum presbyteratus officium condignis heel gradu ipse consecrabat actibus. Cujus ut meri Istnd, tum vel vita qualis fuerit, certius clarescat, unum ejus narro miraculum quod mihi unus e fratribus propter quos et in quibus patratum est, ipse narravit: videlicet Gudfrid, venerabilis Christi famulus et presbyter, qui etiam postea fratribus ejusdem ecclesim Lindisfarnensis in qua edu- catus est, abbatis jure prefuit. ‘Veni,’ inquit, ‘cum duobus fratribus aliis ad: insulém Farne, lequi desiderans cum reve- rentissimo patre Oidilualdo: eumque allocutione ejus refecti et benedictione petita domum rediremus, ecce subito, positis nobis in medio mari, interrupta est serenitas qua vehebamur, et tanta ingruit tamque fera tempestatis hiems, ut; neque velo
1 Oidilüald] JEthelwold, S. V.; Tabule Benedd. (viii. id.) on March AEthelwaldus, Florence, M. H. B. 8. S. Not to be confounded with P.537. In the Martyrologies he is Aidiluald, infra, p 318. commemorated on March 23; in the. * Inhrypum] See p. 194.
Carr] Historia Ecclesiastica Gentis. Anglorum. 291
neque remigio quicquam proficere, neque aliud quam mortem sperare valeremus. Cumque diu multum cum vento pelagoque frustra certantes tandem post terga respiceremus, si forte vel ipsam de qua egressi eramus insulam aliquo conamine repetere possemus, invenimus nos undiqueversum pari tempestate pre- clusos, nullamque spem nobis in nobis restare salutis. Ubi autem longius visum levavimus, vidimus in ipsa insula Farne, egressum de latibulis suis amantissimum Deo patrem Oidil- ualdum iter nostrum inspicere. Audito etenim fragore pro- cellarum ac ferventis oceani, exierat videre quid nobis accideret : cumque nos in labore ac desperatione positos cerneret, flectebat genua sua ad patrem Domini nostri Jesu Christi pro nostra vite. et salute precaturus. Et cum orationem compleret, simul tumida squora placavit; adeo ut cessante per omnia sevitia tempestatis, secundi nos venti ad terram usque per plana maris terga comitarentur. Cumque evadentes ad terram, naviculam quoque nostfam ab undis exportaremus, mox eadem que nostri gratia modicum siluerat tempestas rediit, et toto illo die multum furere non cessavit; ut palam daretur intelligi, quiu modica illa que provenerat intercapedo quietis ad viri Dei preces nostre evasionis gratia celitus donata est.’
Mansit autem idem vir Dei in insula Farne duodecim annis ibidemque defunctus: sed in insula Lindisfarnensi juxta prefatorum corpora episcoporum, in ecclesia —— dies, beati apostoli Petri sepultus est. Gesta vero sunt *? 999 hec temporibus Aldfridi regis’, qui post fratrem suum Ecg- fridum genti Nordanhymbrorum decem et novem annis pre- fuit.
1 Aldfridi regis] See p. 277, note a. Eegfrith died May 20, A.D. 685. Lapp. Tabb.
292 Historia Ecclesiastica [Lzs. v.
CAP. II. Ut episcopus.Johannes mutum et scabiosum benedicendo curacerit.
Cuzvs regni principio? defuncto Eata episcopo, Johannes’, John bishop vir sanctus, Hagustaldensis ecclesie presulatum fHesham suseepit: de quo plura virtutum miracula qui .ChrnJ, eum familiariter noverunt dicere solent, et maxime vir reverentissimus ac veracissimus Bercthun, diaconus quondam ejus, nunc autem abbas monasterii quod vocatur Inderauuda!, id est, In Silva Derorum: e quibus aliqua memorize tradere commodum duximus. Est mansio* qusdam secretior, nemore raro et vallo circumdata, non longe ab Hagustaldensi ecclesia, id est, unius ferme milliarii et dimidii spatio interfluente Tino amne separata, habens coemeterium sancti Michaélis archangeli, in qua vir Dei sepius ubi opportunitas adridebat temporis, et maxime in quadragesima, manere cum paucis, atque orationibus ac lectioni quietus operam dare consueverat. Cumque tempore quodam, incipiente quadragesima, ibidem mansurus adveniret, jussit suis querere pauperem aliquem majore infirmitate vel inopia gravatum, quem secum babere illis diebus ad faciendam eleemosynam possent: sic enim semper facere solebat. Erat autem in villa non longe posita quidam. adolescens
works nutus, episcopo notus, nam sepius ante illum imincles. pereipiends eleemosyne gratia venire consueverat,
dumb man. qui ne unum quidem sermonem unquam profari poterat; sed et scabiem tantam ac furfures habebat in capite,
? principio] John's succession to the See of Hexham is dated A.D. 685 by S. Chron.
Johannes] He was made bishop of Hexham to succeed Fata, A.D. 685, S. Chron. ; and translated to York on Bosa’s death, A.D. 705, 8€0 p. 294, note 1. Thus in A.D. 705 he and Bishop Wilfrith changed places; for in that year Wilfrith, who had been at York till A.D. 691, returned ‘ in presulatum sug ecclesi, c. IG, at
Hexbam, while John migrated from Hexham to York.
? Inderauuda| Ondyrawuda, S.V. Derawwuda, S. Chron. Afterwards
"Angl. il. 128 ; Camdon, Hi. 314.
*'mansío] Called Érneshow, on a rising ground, to the north of the Tyne. Richard of Hexham, Twys den, p. 91.
Car.n] Gentis. Anglorum. 293
ut nil unquam capillorum ei in superiore: parte capitis nasci valeret, tantum in circuitu horridi crines stare videbantur. Hunc ergo adduci precipit episcopus, et ei in conseptis ejusdem mansionis parvum tugurium fieri in quo manens quotidianam ab eis stipem acciperet. Cumque una quadragesimz esset impleta septimana, sequente Dominica jussit ad se intrare pauperem, ingresso eo linguam proferre ex ore ac sibi ostendere jussit; et adprehendens eum de mento, signum sancte crucis lingus ejus impressit, quam signatam revocare in os, et loqui illum precepit: ‘Dicito,’ inquiens, ‘aliquod verbum, dicito Ge, quod est, lingua Anglorum, verbum adfirmandi et con- sentiendi, id est, etiam. Dixit ille statim, seluto vinculo lingus, quod jussus erat. Addidit episcopus. nomina littera- rum: 'Dicito A;’ dixit ille A. * Dicito B;’ dixit ille et hoc. Cumque singula litterarum nomina dicente episcopo respon- deret, addidit et syllabas ac'verba dicenda illi proponere. Et cum in omnibus consequenter responderet, precepit eum sen- tentias longiores dicere; et fecit: neque ultra cessavit tota die illa et nocte sequente, quantum vigilare potuit, ut ferunt qui presentes fuere, loqui aliquid, et arcana sus cogitationis ac voluntatis, quod nunquam antea potuit, aliis ostendere; in similitudinem illius diu claudi qui curatus ab apostolis Petro et Johanne, exsiliens stetit et ambulabat; et intravit cum illis in templum ambulans, et exsiliens, et laudans Dominum; gaudens nimirum uti officio pedum, quo tanto erat tempore destitutus. Cujus sanitati congaudens episcopus precepit medico etiam sanande scabredini capitis ejus curam adhibere.
Fecit ut jusserat, et juvante benedictione ac precibus anti- stitis nata est cum sanitate cutis venusta species capillorum, factusque est juvenis limpidus vultu et loquela promptus, capillis pulcherrime crispis, qui ante fuerat deformis, pauper, et mutus. Sicque de percepta letatus sospitate, offerente etiam ei episcopo ut in sua familia manendi locum acciperet, magis domum reversus est.
1 Ge] ‘Yea, as the Saxon letter *g' often stands for our *y'; eg. Ceortesig, Chertsey ; Mageo, Mayo; Elge, Ely; &. H.
294 Historia. Ecclesiastica. [L.v.
CAP. III. Ut puellam languentem orando sanaverit.
NannaviT idem Bercthun et aliud de prefato antistite mira- culum. Quia cum’ reverentissimus vir Vilfrid post longum exilium in episcopatum esset Hagustaldensis ecclesie receptus, et idem Johannes, defuncto Bosa viro multe 2 Cumot Senetitatis et humilitatis, episcopus pro eo Ebonei
. Ssickgitl. gubstitutus, venerit ipse tempore quodam ad mo- nasterium virginum in loco qui vocatur Vetadun?, cui tune Heriburg abbatisse prefuit. ‘Ubi cum venissemus,’ inquit, “et magno universorum guudio suscepti essemus, indicavit nobis abbatissa, quod quedam de numero virginum que erat filis ipsius carnalis gravissimo languore teneretur: quia phleboto- mata est nuper in brachio, et cum esset in studio, tacta est infirmitate repentini doloris, quo mox increscente magis gra- vatum est brachium illud vulneratum, ac versum in tumorem,
La-D.705.]
adeo ut vix duabus manibus circumplecti posset, ipsaque jacens in lecto pra nimietate doloris jam moritura videretur. Rogavit ergo episcopum abbatissa ut intraret ad eam, ac benedicere illam dignaretur, quia crederet eam ad benedictionem vel tactum illius mox melius habituram. Interrogans autem ille quando phlebotomata esset puella, et ut cognovit quia in lum quarta, dixit: “Multum insipienter et indocte fecistis in luna quarta phlebotomando. Memini enim beate memorise Theodo- rum archiepiscopum dicere, quia periculosa sit satis illius tem- poris phlebotomia, quando et lumen lunse, et rheuma oceani in
1 eum] The words following are copied almost verbatim by Florence (Chron, p. 37 and Appenilx.p.635,
H. has
taken o aun ouium of Wil frith to be that which ended in A.D. 686, and consequently lias placed Bosa's death that year. But Wil- frith suffered another exile, which terminated in A.D. 725; and that this, and not the other, was the ‘longum exilium" he.e referred to
by Beda, is plain from the fact that Pope John refers to Boss as still bishop of York in his letter t» kings Aldfrith and Bthelred in favour of Wilfrith, A.D. 704; Heedde, - a.
Py adus] Wetsdun, 8.V. Ye tadini, Folchard of Canterbury, ap. Stev. Perhaps Watton in east York- shire. See Richard of Hexham, sp. ‘Twysden, p. 415; Monast. Angl. vi. 954-
Car. sv] Gentis. Anglorum. 295
cremento est. Et quid ego possum puelle, si moritura est, facere!" At illa instantius obsecrans pro filia quam oppido diligebat, nam et abbatissam eam pro se facere disposuerat, tandem obtinuit ut ad languentem intraret. Intravit ergo me secum adsumpto ad virginem quie jacebat multo, ut dixi, dolore constricta, et brachio in tantum grossescente, ut nihil prorsus in cubito flexionis haberet :.et adstans dixit orationem. super illam, ac benedicens egressus est. Cumque post hec hora competente consederemus ad mensam, adveniens quidam clamavit me foras, et ait: "Postulat Quenburg,” hoc enim erat nomen virginis, “ut ocius regrediaris ad .eam." Quod dum facerem, reperi illam ingrediens vultu hilariorem, et velut sospiti similem. Et dum adsiderem .illi, dixit: “Vis petamus bibere?" At ego; “Volo,” inquam, “et multum delector, si potes" Cumque oblato poculo biberemus ambo, ccpit mihi dicere quia “ex quo episcopus oratione pro me,.et benedictione completa egressus est, statim melius habere incipio; etsi necdum vires pristinas recepi, dolor tamen omnis et de brachio ubi ardentior inerat, et de toto meo corpore, velut ipso episcopo foras eum exportante, funditus ablatus est, tametsi tumor udhuc brachii manere videretur." Abeuntibus autem nobis inde, con- tinuo fugatum dolorem membrorum fuga quoque tumoris horrendi secuta est ; et erepta morti ac doloribus virgo, laudes Domino Salvatori una cum ceteris qui ibi erant, servis illius referebat.
CAP. IV. Ut conjugem comitis infirmam aqua bonedista curaverit.
ALIUD quoque non multum huic dissimile miraculum de preefato antistite narravit idem abbas, dicens: , ouroof * Villa erat comitis cujusdam qui vocabatur Puch!, Bar! Puch's non longe a monasterio nostro, id eet, duum ferme millium spatio separata : cujus conjux quadraginta ferme diebus erat acerbissimo languore detenta, ita ut tribus septimanis non
* Puch] See Monast, Angl ii. r27. Kemble, Archmol. Proceedings, 1845, P. 85, note, refors this word to a Kymric or Pictish root.
296 Historia. Ecclesiastica [Lis. v.
posset de cubiculo im quo jacebat foras efferri. Contigit autem eo tempore virum Dei illo ad dedicandam ecclesiam ab eodem comite vocari. Cumque dedicata esset ecclesia, rogavit comes eum ad prandendum in domum. suam ingredi. Renuit epi- scopus, dicens.se ad monasterium quod proxime erat, debere reverti. At ille obnixius precibus instans, vovit etiam se eleemosynas pauperibus daturum, dummodo ille dignaretur eo die domum suam ingrediens jejunium solvere. Rogavi et ego una cum ilo, promittens etiam me eleemosynas in alimoniam inopum dare, dum ille domum comitis pransurus ac benedic- tionem daturus intraret. Cumque hoc tarde ac difficulter im- petraremus, intravimus ad: reficiendum.. Miserat autem epi- scopus mulieri que infirma jacebat de aqua benedicta quam in dedicationem. ecclesie consecraverat, per unum. de his qui mecum. venerant, fratribus, precipiens ut gustandam. illi daret, et ubicumque- maximum ei dolorem inesse didicisset, de ipsa eam.aqua lavaret. Quod ut factum est, surrexit statim mulier sana, et non solum. se infitmitate longa.carere, sed et perditus dudum. vires recepisse sentiens, obtulit poculum episcopo ac nobis : ecptumque ministerium nobis omnibus propinandi usque ad prandium. completum non omisi; imitate socrum beati Petri, que cum febrium fuisset ardoribus fatigata, ad tactum manus Dominicw surrexit,.et sanitate simul ac virtute recepta, ministrabat eis.’
CAP. V. Ut item puerum comitis orando a morte revocaverit.
Axio item tempore vocatus ad dedicandam ecclesiam comitis
4. Caroot vocabulo Addi’, cum postulatum complesset mini- EerAddes sterium, rogatus est ab eodem comite intrare ad ?* unum de pueris ejus qui acerrima sgritudine pre- mebatur, ita ut deficiente penitus omni membrorum officio, jemjamque moriturus esse videretur; cui etiam loculus jam
1 Addi] Thane of North Burton, which he gave, with the advowson of the church, to Beverley. Monsat. Angl. ii. 127.
Cap. vi] Gentis. Anglorum. 297
tune erat preparatus in quo defunctus condi deberet, — Addidit autem vir etiam lacrimas precibus, diligenter obsecrans ut intraret oraturus pro illo, quia multum necessaria sibi esset vita ipsius; crederet vero quia si ille ei manum imponere atque eum benedicere voluisset, statim melius haberet. In- ravit ergo illo episcopus, et vidit eum motis omnibus jam morti proximum, positumque loculum juxta.eum in quo sepe- liendus poni deberet; dixitque orationem ac benedixit eum, et egrediens dixit solito consolantium sermone: 'Bene con- valescas, et cito. — Cumque post hac sederent ad mensam, misit puer ad dominum suum, rogans sibi poculum vini mittere, quia sitire. Gavisus ille multum quia bibere posset, misit ei calicem vini benedictum ab episcopo; quem ut bibit, surrexit continuo, et veterno infirmitatis discusso, induit se ipse vesti- mentis suis; et egressus inde intravit, ac salutavit, episcopum et convivas, dicens, quia ipse quoque deleetaretur manducare et bibere cum eis.: Jusserunt eum sedere secum ad epulas, multum gaudentes de sospitate illius, ^ Residebat, vescebatur, bibebat, letabatur, quasi unus e convivis agebat; et multis post hec annis vivens, in eadem quam acceperat salute per- mansit. Hoc autem miraculum memoratus abbas non se presente factum, sed ab his.qui presentes fuere, sibi perhibet esse relatum.
CAP. VI:
Ut clericum suum cadendo contritum, eque orando ac benedicendo @ morte revocaverit.
Nzquz hoc pretereundum silentio, quod famulus Christi Herebald in seipso ab eo factum solet narrare , oureot miraculum, qui tune quidem in clero illius con- Herebald. versatus, nunc monasterio quod est juxta ostium Tini fluminis abbatis jure preest. ‘Vitam,’ inquit, ‘illius, quantum homi- nibus estimare fas est, quod presens optime cognovi, per omnia episcopo dignam esse comperi. Sed et cujus meriti
298 Historia Ecclesiastica. [Isp v.
apud internum testem habitus sit, et in multis sliis, et in meipso maxime expertus sum: quippe quem ab ipso, ut ita dicam, mortis limite revocans, ad viam vits sua oratione ac benedictione reduxit. Nam cum primmvo adolescentie tem- pore in clero illius degerem legendi quidem canendique studiis traditus, sed non adhuc animum perfecte a juvenilibus cohibens inlecebris, contigit die quadam nos iter agentes cum illo deve- misse in viam planam et amplam aptamque cursui equorum : ecperuntque juvenes qui cum ipso erant, maxime laici, pos- tulare episcopum ut cursu majore equos suos invicem probare liceret. At ille primo negavit, otiosum dicens esse quod desi- derabant; sed ad ultimum multorum unanima intentione devictus; “ Facite," inquit, “si vultis, ita tamen ut Herebald ab illo se certamine funditus abstineat." Porro ipse diligentius obsecrans, ut-et mihi certandi cum illis copia daretur, fidebam namque equo quem mihi ipse optimum donaverat, nequaquam impetrare potui. . «At cum sepius huc atque illuc spectante me et episcopo, concitatis in cursum equis reverterentur; et ipse lascivo supe- ' ratus animo non me potui cohibere, sed, prohibente licet illo, ludentibus me miscui, et simul cursa equi contendere copi. Quod dum agerem, audivi illum post tergum mihi cum gemitu dicentem : ** O quam magnam ve facis mihi sic equitando!” Et ego audiens, nihilominus coeptis institi vetitis. Nec mora, dum fervens equus quoddam itineris concavum valentiore impetu transiliret, lapsus decidi, et mox velut emoriens sensum penitus motumque omnem perdidi. Erat namque illo in loco lapis terre wqualis obtectus cespite tenui, neque ullus alter in tota illa campi planitie lapis inveniri poterat; casuque evenit, vel potius divina provisione, ad puniendam inobedientie mes culpam, ut hunc capite ac manu quam capiti ruens subposu- eram, tangerem, atque infracto pollice capitis quoque junctura solveretur; et ego, ut dixi, simillimus mortuo fierem. Et quia moveri non poteram, tetenderunt ibidem papilionem in qua jaecerem. Erat autem hora diei circiter septima, a qua ad vesperum usque quietus, et quasi mortuus permanens tunc
Cap. v1.] ^ Gentis Anglorum. 299
paululum revivisco, ferorque domum a sociis, ac tacitus tota nocte perduro. Vomebam autem sanguinem, eo quod et in- teranea essent ruendo convulsa. At episcopus gravissime de casu et interitu meo dolebat, eo quod me rpeciali diligeret affectu: nec voluit nocte illa juxta morem cum clericis suis manere, verum solus in oratione persistens noctem ducebat pervigilem, pro mea ut reor sospitate superne pietati sup- plicans. Et mane primo ingressus ad me, ac dicta super me oratione, vocavit me nomiue meo, et quasi de somno gravi excitatum interrogavit si nossem quis esset qui loqueretur ad me. At ego aperiens oculos, aio, * Etiam: tu es antistes meus amatus." / Potes," inquit, “vivere ?”” Etego; “ Possum,” inquam, * per orationes vestras, si yoluerit Dominus.” Qui imponens capiti meo manum, cum verbis benedictionis, rediit ad orandum : et post pusillum me revisens invenit sedentem et jam loqui valentem: copitque me interrogare, divino, ut mox patuit, admonitus instinctu, an me esse baptizatum absque scrupulo nossem: cui ego, absque ulla me hoc dubietate scire respondi, quia salutari fonte in remissionem peccatorum essem ablutus; et nomen presbyteri a quo me baptizatum noveram, dixi. At ille: “Si ab hoc," inquit, "sacerdote baptizatus es, non es perfecte baptizatus: novi namque eum, et quia cum esset presbyter ordinatus, nullatenus propter ingenii tarditatem potuit catechizandi vel baptizandi ministerium discere, propter quod et ipse illum ab hujus presumptione ministerii quod regulariter implere nequibat, omnimodis cessare preecepi.” Quibus dictis, eadem hora me catechizare ipse curavit; fact- umque est ut exsufflante! illo in faciem meam, confestim me melius habere sentirem. Vocavit autem medicum, et dissolutam mihi emieranii juncturam componere atque alligare jussit. ‘Tan- tumque mox accepta ejus benedictione convalui, ut in crastinum ascendens equum, cum ipso iter in alium locum facerem: nec multo post plene curatus, vitali etiam unda perfusus sum.’
5 exsuflante] The ‘exsufflatio’ was thrice spat (exsufflavit) in token of one of the ceremonies previous to renouncing the devil, repeating cer- baptism. The catechumen fuced the tain wordsof renunciation, Bingham, west with outstretched hands, and Antiq. x1. vii. § 5.
300 Historia Ecclesiastica [Lrz. v.
Mansit autem in episcopatu annos triginta tres', et sic BishopJohn C#lestia regna conscendens sepultus eat in porticu retiresto sancti Petri, in monasterio suo, quod dicitur ‘In 4.5*, Silva. Derorum, anno ab incarnatione Dominica and there geptingentesimo vicesimo primo. Nam cum pre [43.72 majore senectute minus episcopatui administrando Chron. sufficeret, ordinato in episcopstum Eboracensis ecclesim Vilfrido presbytero suo, secessit ad monasterium pre- fatum, ibique vitam in Deo digna conversatione complevit.
CAP. VII.
Ut Cadualla, rex Oceidentalium Sazonum, baptizandus Romam venerit : sed. el. successor ejus. Ini eadem beatorum apostolorum limina. devotus adierit,
ANNo autem regni Aldfridi tertio?, Cedualla rex Occidenta- Conderallta lium Saxonum, cum genti sue duobus annis strenu- abdicates issime preesset, relicto imperio propter Dominum and goes to . ape Rome, regnumque perpetuum, venit Romam, hoc sibi 4.668; pglorig singularis desiderans adipisci, ut ad limina beatorum apostolorum fonte baptismatis ablueretur, in quo solo didicerat generi humano patere vite celestis introitum : simul etiam sperans quia mox baptizatus, carne solutus ad eterna gaudia jam mundus transiret:. quod utrumque ut mente dis- posuerat, Domino juvante completum est. Etenim illo perve- fa veptiea Diens, pontificatum agente Sergio, baptizatus est Aprl:o die sancto sabbati paschalis, anno ab incarnatione anddies Domini sexcentesimo octuagesimo nono: et in albis adhuc positus, languore correptus, duodecimo kalen- darum Maiarum die solutus a carne, et beatorum est regno 1 triginta tres] If, according to year. The Saxon Chronicle dates S. Chron, see above, p. 202, note t, his death in A.D. 721, with much we date his consecration—to Hex- detail: ‘he was bishop thirty-three ham—in A.D, 685, thirty-three years and eight months and thirteen ears will carry us to A.D. 718. days. is therefore is the date of his re- 5 tertio] A.D. 688. See too Sax. signation. Yet Florence dates his Chror
n. retirement to Derewood in A.D. 721, — * sabbati paschalis] April 1o, A.D. and his death May 7 in tho same 689.
Car. v1.] Gentis. Anglorum. 301
sociatus in celis. Cui etiam tempore ba[tismatis papa memo- ratus Petri nomen imposuerat, ut beatissimo apostolorum principi, ad cujus sacratissimum corpus a finibus terre pio ductus amore venerat, etiam nominis ipsius consortio jungeretur : qui in ejus quoque ecclesia sepultus est: et jubente pontifice epitsphium in ejus monumento scriptum, in quo et memoria devotionis ipsius fixa per secula maneret, et legentes quoque vel audientes exemplum facti, ad studium religionis accenderet. Scriptum est ergo hoc modo: *Culmen, opes, subolem, pollentia regna, The epitaph triumphos, on his tomb. Exuvias, proceres, moenia, castra, lares ; Quseque patrum virtus, et que congesserat ipse Cedual armipotens, liquit amore Dei, Ut Petrum, sedemque Petri rex cerneret hospes, Cujus fonte meras sumeret almus aquas. Splendificumque jubar radianti carperet haustu, Ex quo vivificus fulgor ubique fluit. Percipiensque alacer redivivee premia vite, Barbaricam rabiem, nomen et inde suum Conversus convertit ovans: Petrumque vocari Sergius antistes jussit, ut ipse pater Fonte renascentis, quem Christi gratia purgans Protinus albatum vexit in arce poli. Mira fides regis! clementia maxima Christi, Cujus consilium nullus adire potest ! Sospes enim veniens supremo ex orbe Britanni, Per varias gentes, per freta, perque vias, Urbem Romuleam vidit, templumque verendum Aspexit, Petri mystica dona gere Candidus inter oves Christi sociab; it: Corpore nam tumulum, mente superna tenet. Commutasse magis sceptrorum insignia credas, Quem regnum Christi promeruisse vides. * Hic depositus est Ceedual, qui et Petrus, rex Saxonum, sub die duodecimo kalendarum Maiarum, indictione secunda ; qui vixit
302 Historia Ecclesiastica. [Lrs. v. annos plus minus triginta, imperante domno Justiniano piissimo _ Augusto, anno ejus consulatus quarto, pontificante apostolico
viro domno Sergio papa anno secundo.
Abeunte autem Romam Ceedualla, successit in regnum Ini Hissw- de stirpe regia; qui cum triginta et septem! annis cessor, Ine, s : YN P J
<tiivates’ imperium tenuisset gentis illius, et ipse relicto snd otto regno? ac juvenioribus* commendato, ad limina 4». 12. beatorum apostolorum Gregorio pontificatum tenente
profectus est, cupiens in vicinia sanctorüm locorum ad tempus peregrinari in terris, quo familiarius à sanctis recipi mereretur in emli$: quod his temporibus plures de gente Anglorum, nobiles, ignobiles, laici, clerici, viri ac femine certatim facere consuerunt *.
. CAP. VIII.
Ut Theodoro defuncto archiepiscopatus gradum Berctuald susceperit: d ‘inter plurimos quos ordinavit, etiam Tobiam virum doctissimum Hrofensi ecclesia fecerit antistitem.
Anno autem post hunc quo Cedualla Rome defunctus est Death of proximo, id est, sexcentesimo nonagesimo inesr- Teun? nationis Dominice, Theodorus beats memorie 45.69. archiepiscopus senex et plenus dierum, id est, annorum octoginta octo, defunctus est; quem se numerum annorum fuisse habiturum, ipse jamdudum somnii revelatione edoctus suis prsdicere solebat. Mansit autem in episcopatu annis viginti duobus, sepultusque est in ecclesia sancti Petri, in qua omnium episcoporum Doruvernensium sunt corpora 1. triginta et septem] If this is cor- 741. S. Chron.
rect, Ine must have abdicated in A.D. 725 ; but the S. Chron, usually a trustworthy authority as to Wessex, dates lication A.D. 728.
2 relicto regno] See Malmesbury, i. 35, for à curious story as to the manner in which this was brought about. It is appended in a foot-note to p. 49 of the English Historical Society's edition, as being only found in some MSS,
3 juvenioribus] To Hithelhard, his kinsman, who reigned till A.D.
* consuerunt] Wilfrith set the ex- gmple (Heedde, 3), and it was largely followed. See more, infra, Boni- face's Letter to Cuthberht. H.
* in qua omnium] All the arch- bishops were buried in this church, either in the interior or in the northern portico, till Cuthberbt built the church of St. John Baptist neat Christchurch, for the burial-place of himself and his successors. Twysden, p. aaro.
Car. vu] Gentis. Anglorum. 303
deposita: de quo una cum consortibus ejusdem sui gradus recte ac veraciter dici potest, quia "corpora ipsorum in pace sepulta sunt, e& nomeu eorum vivet in generationes et generationes. Ut enim breviter dicam, tantum profectus spiritalis? tempore presulatus ilius Auglorum evclesim, quantum nunquam antea potuere; ceperunt. Cujus personam, vitam, etatem, et obitum, epitaphium quoque monumenti ipsius versibus heroicis? triginta et quatuer palam ac lucide eunotis illo advenientibus pandit; " quorum primi sunt hi : “Hic sacer in tumba * pausat cum corpore presul, Quem nune Theodorum lingua Pelasga vocat. Princeps pontificum, felix, summusque sacerdos Limpida discipulis dogmata disseruit." Ultimi autem hi : ‘Namque diem nonamdecimam September habebat, Cum carnis claustra spiritus egreditur. Alma nove scandens felix consortia vite, Civibus angelicis junctus in arce poli."
Successit" autem Theodoro in episcopatu Berctuald', qui erat abbas in monasterio quod juxta ostium aquilonale fluminis Genlade positum Racuulfe* nuncupatur : vir et ipse scientia Scripturarum imbutus, sed et
Berhtwald ‘succeeds
autem Theodori remoto in transla- tione tumbe operculo sua omnibus affatim satisfecit thurificatio, ita ut
? quia] Ecclus. xliv. 14. ? profectus spiritalis] * Hic excita- vit fidelium voluntatem ut in civita-
tibus et villis ecclesias fabricarentur, parochias distinguerent, et assensus regios his procuravit; ut siqui sufi- cientes essent super proprium fun- dum construere ecclesias, earundem. perpetuo patrouatu gauderent: si inter limites alteriua alicujus domi ecclesias facerent, ejusdem fundi do- mini noterentur pro patronis! Elm- ham, quoted by 8.
3 devotee) Seo p. 24, note 7; and
Pe nda] Gocelin, i. 27, bears witness to tho translation of the re- of Theodorus, along with those guatinus: * Prenominatissimi
in claustrum fratrum etiam hee erumpere oblectatio, Jacebat uti a. primordio erat depositus, integra forma, metropolitani sacerdotii pallio et monachili tantum obductus cu- culla. Tanta erat gratia, ut. arbitra- retur adhuc solida vigere carne," * Successit] The opening of a new chapter in many MSS. * Berctuald) Beorhtwald, Briht- wold, 8. Chron. Now the Inlade, Called Regullium, mp. M.H.B. p. xxiv, by the Romans. Spelt also Raculf, wulve, by the Saxons, Hither it
304 Historia Ecclesiastica
(Lz. v. ecolesiasticis simul ac monasterialibus disciplinis summe in- structus, tametsi predecessori suo minime comparandus: qui desea electus est quidem in episcopatum anno Dominice m incarnationis sexcentesimo nonagesimo secundo, "' die primo mensis Julii, regnantibus in Canti Victredo? et Susbhardo?; ordinatus autem anno sequente
m tertio die kalendarum Juliarum Dominica » June, Goduine* metropolitano episcopo Galliarum: et A.D. 693.
sedit in sede sua pridie kalendarum Septembrium Dominica; qui inter multos quos ordinavit antistites, etiam Gebmundo* Hrofensis ecclesie presule defuncto Tobiam pro illo consecravit, virum "Latina, Greca et.Saxonica lingua atque
eruditione multipliciter instructum.
was that ZEthelberht transferred his
bought off Ine with a present of 30,000 marks. He also called the councils of Bacoancelde, in A.D. 694, and Berghamstede, in A.D. 696, and made many gifts of land to the
arch,
? Suzbhardo) The Saxon Chro- nicle mentions Weebhard as a second king of Kent with Wihtred in A.D. 692, but in A.D. 694 makes Wihtred succeed, as if alone. This is all that is really known of Webhard. West- minster makes him Wihtred's bro- ther. Thorn says that he came to
the throne by violence. Cf: Kemble, Sax. in Eng. i. 148.
* Goduine] Guodune, S. Chron. Archbishop of Lyons,
* Gebmundo .. . defuncto] When Gebmund died is a matter of un- certainty. The Saxon Chronicle, followed seemingly by Florence and Westninater, dates hin death 10.
3; but itself appears to be only ing Beda, for it makes Geb- mund’s death follow immediately on. Berhtwald's consecration, which really did take place in A.D. 693. We find Gebmund's name as pre
at the council of in A.D. 696 ; but, on the other band, wo find Tobias, his successor, pre- sent as bishop of Rochester, at Bao- cancelde in A.D. 694. S. Chron.
Cap. 1x.] Gentis. Anglorum. 305
CAP. IX.
Ut Ecgberct vir sanctus ad pradicandum in Germaniam venire voluerit, nec valuerit : porro Victberct advenerit quidem ; sed quia neo ipte aliquid profecissct, rursum in Hiberniam, unde venerat, redierit.
Eo tempore venerabilis et cum omni honorificentia nomi- nandus famulus Christi et sacerdos Ecgberct!, quem (Giro. , y. 689] in Hibernia insula peregrinam ducere vitam pro ^ Eegberht
sends mis- adipiscenda in celis patria retulimus*, proposuit sionaries to animo pluribus prodesse; id est, inito opere aposto- *% Germans, lico, verbum Dei aliquibus earum que nondum? audierant gentibus evangelizando committere: quarum in Germania plurimas noverat esse nationes, & quibus Angli vel Saxones qui nunc Brittaniam incolunt, genus et originem duxisse noscuntur ; unde hactenus a vicina gente Brettonum corrupte Garmani nuncupantur. Sunt autem Fresones‘, Rugini, Danai *, Hunni, Antiqui Saxones", Boructuari*: sunt alii perplures eisdem in partibus populi paganis adhuc ritibus servientes, ad quos venire prefatus Christi miles circumnavigata Brittania disposuit, si quos forte ex illis ereptos Satanm ad Christum transferre va- leret; vel si hoc fieri non posset, Romam venire ad videnda atque adoranda beatorum apostolorum ac martyrum Christi limina cogitavit.
Sed ne aliquid horum perficeret, superna illi oracula simul et opera restiterunt. Siquidem electis sociis strenuissimis et 1 Commemorated April * Fresones] See p. 08, note 4.
{ Banat y. Danit "This was the common . mame im medieval Europe for the Avars, whose territory stretched through a large part of the continent of Europe.
" Antiqus Barones] See p. 36, Germans in AD. and Beda note 4. himself tells us that. Wirth had — * Boructuari] ‘The inhabitants of done so when he was driven by stress district upon the river Neckar. of weather to Fresia, about A.D. 679; Stev. Cf. Taylor's Words and Places, P. 336. p. 156.
x
306 Historia Ecclesiastica [Lr.v.
ad predicandum verbum idoneis, utpote actione simul et beinghin- eruditione preclaris, preparatisque omnibus que
Bo by navigantibus esse necessaria videbantur, venit die
goinghim- quadam mane primo ad eum unus de fratribus,
discipulus quondam in Brittania, et minister Deo dilecti sacerdotis Boisili!, cum esset idem Boisil prepositus monasterii Mailrosensis sub abbate Eata, ut supra narravimus, referens ei visionem que sibi eadem nocte apparuisset: ‘Cum expletis, inquiens, ‘hymnis matutinalibus in lectulo membra posuissem, ac levis mihi somnus obrepsisset, apparuit magister quondam meus et nutritor amantissimus Boisil, interrogavitque me, an eum cognoscere possem. Aio, “Etiam: tu es enim Boisil" At ille: “Ad hoc," inquit, “veni, ut responsum Domini Salvatoris Ecgbercto adferam, quod te tamen referente oportet ad illum venire. Dic ergo illi quia non valet iter quod propo- suit, implere: Dei enim voluntatis est ut ad Columbse monas- teria magis pergat docenda.”’ Erat autem Columba? primus doctor fidei Christiane transmontanis Pictis ad aquilonem, primusque fundator monasterii quod in Hii insula multis diu Scottorum Pictorumque populis venerabile mansit. Qui vide licet Columba nunc a nonnullis composito a Cella et Columba nomine Columcelli vocatur. Audiens autem verba visionis Ecgberct, precepit fratri qui retulerat ne cuiquam hee alteri referret, ne forte inlusoria esset visio. Ipse autem tacitus rem considerans, veram esse timebat: nec tamen a preparando itinere, quo ad gentes docendas iret, cessare volebat.
At post dies paucos rursum venit ad eum prefatus frater, dicens quia et ea nocte sibi post expletos matutinos Boisil per visum apparuerit, dicens: ‘Quare tam negligenter ac tepide dixisti Ecgbercto que tibi dicenda precepit At nunc vade, et dic illi quia, velit nolit, debet ad monasteria Columbe venire, quia aratra eorum non recte incedunt: oportet autem eum ad rectum hsc tramitem revocare. Qui hsc audiens denuo pre- cepit fratri, ne hmc cui patefaceret. Ipse vero tametsi certus est factus de visione, nihilominus tentavit iter dispositum cum
? Boieili] See pp. 278, 282. ? Columba] See p. 146.
Car. x.] Gentis Anglorum. 807
fratribus memoratis incipere, Cumque jam navi imposuissent que tanti itineris necessitas poscebat, atque opportunos aliquot dies ventos exspectarent, facta est nocte quadam tam seva tem- pestas, que perditis nonnulla ex parte his que in navi erant rebus, ipsam in littus jacentem inter undas relinqueret: salvata sunt tamen omnia que erant, Ecgbercti, et sociorum ejus. Tum ipse quasi propheticum illud? dicens, ‘Quia propter me est tempestas hmc, subtraxit se illi profectioni et remanere domi passus est:
At vero unus de sociis ejus, vocabulo Victberct, cum esset et ipse contemptu mundi ac doctrine scientia in- Wihtberht signis, nam multos annos in Hibernia peregrinus Prches in anachoreticam in magna perfectione vitam egerat, (circ. 4n. 690]. ascendit navem, et Fresiam perveniens duobus annis continuis genti ac regi ejus Rathbedo? verbum salutis praedicabat, neque aliquem tanti laboris fructum apud barbaros invenit auditores. Tunc revereus ad dilecte locum peregrinationis, solito in silentio vacare Domino ccpit; et quoniam -externis prodesse ad fidem non poterat, suis amplius ex virtutum exemplis prodesse curabat.
CAP. X.
Ut Vilbrord in Fresia praedicans multos ad Christum convertertt ; et ut sooit ejus Heuualdi sint martyrium passi,
Ur autem vidit vir Domini Ecgberct, quia nec ipse ad pre- dicandum gentibus venire permittebatur, retentus ^ Ecgberht ob aliam sancte ecclesim utilitatem de qua oraculo nds ih fuerat premonitus; nec Victberct illas deveniens BC in partes quicquam proficiebat: tentavit adhuc in ^ Fresians.
opus verbi mittere viros sanctos et industrios, in quibus eximius
1 propheticum ud] Jonah i, ra. had already plunged one foot into 2 ‘Rathbedo) It is characteristically the bath, because he was told that told of him, that, on being brought all his ancestors were in hell. Vita to baptism, he drew back when he Vilbrordi, Act. SS. Benedd. iii, 6or.
x2
308 Historia Ecclesiastica. [Lz v. Vilbrord’ presbyteri gradu et merito prefulgebat. Qui cum illo advenissent?, erant autem numero duodecim *, divertentes ad Pippinum ducem Francorum, gratanter ab illo suscepti sunt: et quia nuper citeriorem Fresiam‘, expulso inde Rathbedo rege, ceperat, illo eos ad predicandum misit; ipse quoque imperiali auctoritate juvans, ne quis predicantibus quicquam molestie inferret; multisque eos qui fidem suscipere vellent beneficiis adtollens: unde factum est, opitulante gratia di- vina, ut multos in brevi ab idolatria ad fidem converterent Ohristi.
Horum secuti exempla duo quidam presbyteri de natione
The two Anglorum, qui in Hewalds
1 yü Wilbrord, Willbrord, S.V. See his Life by Alcuin in Act. SS. Benedd. iii, 6o. He was & native of Northhumbria, educated at Ripon, who afterwards went to Ireland with Ecgberht, and then to Freie. He is commemorated Nov. 6.
?: adveniasent] A.D. *690. Swi brordus tunc presbyter, sanctitatia vir Adalbertus confessor,
cum aliis 10... ad Pippinum ducem Francorum pervenerunt! — Pertz, Monumenta. 2
di. 220.
? duodecim] An acoount is given by
in Surius, ii. 5, of this mission, with the names of all the twelve, by one Marcellinus, who reckons himself the ‘twelfth, the other eleven being Wil- brord, Swithberht, Acca, Wihtberht, Willibald, Winibald, Lebuin, the two Hewalds, Werenfrid, and Adal- berht, a descon, But Marcellinus seems to be quite untrustworthy; for the two Hewalds are mentioned be- low as having followed the example of these twelve, in a mission to the Ealdsexe, Wihtberht, who aocord- ing to him was slain by Rathbede, probably (see end of last chapter) never left Ireland after his return from Fresia; and Accs, who, he says, was made bishop of Hexham by Wilfrith, whom in fact he suc-
Hibernia multo tempore pro
eterna patria exulaverant, venerunt ad provinciam
ceeded, probably, see p. 343, never left England at all, but to go to Rome 42 Wilfeith'scon anton, vi whenhenay have passed thro
* citeriorem Wreian) 1 ‘In relation io what country was this Fresia ‘citerior’? Smith thinks that it may be Holland, which would be nearer
to England than what was commenly Fresia, beyond the Zuyder
Zee; or the country watered by the Meuse and the Waal, which might be called ‘Hither Fresia’ by the Franks, The Annals of Mets, in
ulum inter osam fu- vium ot usque ad Fresiorum fines vasis limitibus habitantem, jusüs legibus gubernasse,’ The Annales Xantenses have, under A.D. 6o4 *Pippinus dux Ratbodum dum Fresonum bellando vicit, Fresiamque sibi sibjugeri, of 8. Wilibrordun
A beato Sergio papa consecratum, illuc ad dum verbum Dei direxit. ero Adalbertus in lom
qui dicitur Ekmunda ueque ad ten- pus exitus sui apud quendam Eggo- nem mansit.’ Perts, ii, 220. See too Annals of Mets, Bouquet's Re- Gueil des Historiens dee Gaules et de la France, íi, 680.
Car. x.] Gentis. Anglorum. 309
Antiquorum Saxonum, si forte aliquos ibidem pre- à dicando Christo adquirere possent. Erant autem to the Old unins ambo, sicut devotionis, sic etiam vocabuli; P"? nam uterque eorum appellabatur Heuusld!; ea autem dis- tinctione, ut pro diversa capillorum specie unus Niger Heuuald, alter Albus Heuusld diceretur: quorum uterque pietate reli- gionis imbutus, sed Niger Heuusld magis sacrarum litterarum erat scientia institutus. Qui venientes in provinciam, intrav- erunt hospitium cujusdam villici, petieruntque ab eo, ut trans- mitterentur ad satrapam * qui super eum erat, eo quod haberent aliquid legationis et cause utilis, quod deberent ad illum per- ferre. Non enim habent regem? iidem Antiqui Saxones, sed satrapas plurimos sus genti prepositos, qui ingruente belli articulo mittunt squaliter sortes, et quemcumque sors osten- derit, hunc tempore belli ducem omnes sequuntur, huic Obtemperant; peracto autem bello, rursum qualis potentis Omnes fiunt satrape. Suscepit ergo eos villicus, et promittens se mittere eos ad satrapam qui super se erat, ut petebant, aliquot diebus secum retinuit.
Qui cum cogniti essent a barbaris quod essent alterius reli- gionis, nam et psalmis semper atque orationibus vacabant, et quotidie sacrificium Deo victime salutaris offerebant, habentes secum vascula sacra et tabulam altaris vice dedicatam, suspecti sunt habiti, quia si pervenirent ad satrapam et loquerentur cum illo, averterent illum a diis suis et ad novam Christiane fidei religionem transferrent; sicque paulatim omnis eorum provincia veterem cogeretur nova mutare culturam. Itaque rapuerunt eos subito, et interemerunt: Album qui. " "am dem Heuualdum veloci occisione gladii, Nigellum autem longo suppliciorum cruciatu et horrenda membrorum omnium dis- cerptione : quos interemptos in Rheno projecerunt. Quod cum satrapa ille quem videre volebant audisset, iratus est valde quod ad se venire volentes peregrini non permitterentur; et mittens occidit vicanos illos omnes, vicumque incendio con-
1 Heuuald] Heawold, S.V. pare a similar account given by
2 satrapam] Ealdorman, S.V. ‘Tacitus, Germ. 7. 12 ; and see Kem- ? Non enim habent regem] Com- ble, i. 144.
310 Historia Ecclesiastica. [Lrs. v.
sumpsit. Passi! sunt autem prefati sacerdotes et famuli Christi, quinto nonarum Octobrium die.
Nec martyrio eorum celestia defuere miracula. Nam cum perempta eorum corpora amni, ut diximus, s paganis essent injecta, contigit ut hec contra impetum fluvii decurrentis, per quadraginta fere millia passuum, ad ea usque loca ubi illorum érant socii, transferrentur. Sed et radius lucis permaximus atque ad ceelum usque altus omni nocte supra locum fulgebat illum ubicumque ea pervenisse contingeret, et hoc etiam paganis qui eos occiderant intuentibus. Sed et unus ex eis in visione hocturne apparuit cuidam de sociis suis, cui nomen erat Tilmon, viro illustri, e& ad seculum quoque nobili, qui de milite factus fuerat monachus; indicans quod eo loci corpora eorum posset invenire, ubi lucem de ceelo terris radiasse conspiceret. Quod ita completum est. Inventa namque eorum corpora juxia honorem martyribus condignum recondita sunt, et dies passionis vel inventionis eorum congrua illis in locis veneratione cele- bratur. Denique gloriosissimus dux Francorum Pippin, ubi hec comperit, misit et adducta ad se eorum corpora condidit cum inulta gloria in ecclesia? Colonim civitatis, juxta Rhenum. Fertur autem quia in loco in quo occisi sunt fons ebullierit, qui in eodem loco usque hodie copiosa fluenti sui dona profundat.
CAP. XI.
Ut viré venerabiles Suidberct in Brittania, Vilbrord Rome sini in Fresiam ordinati episcopi.
Prrmis sane temporibus adventus eorum in Fresiam mox ut {a.p. 652.) comperit Vilbrord datam sibi a principe licentiam Vue t dbidem predicandi, acceleravit venire Romam, Rome. ^ cujus sedi apostolice tunc Sergius papa preerat, ut cum ejus licentia et benedictione desideratum evangelizandi gentibus opus iniret: simul et reliquias beatorum apostolorum ! Passi] TheGallican Martyrology ^ ? ecclesia] They were buried in
says they were martyred in West- the collegiate church of S. Cuni- phalia B. berht, S.
Cap. xr] Gentis. Anglorum. 311
ac martyrum Christi ab eo se sperans accipere, ut dum in gente cui predicaret destructis idolis ecclesias institueret, haberet in promptu reliquias sanctorum quas ibi introduceret ; quibusque ibidem depositis, consequenter in eorum honorem quorum essent. ille, singula quzeque loca dedicaret. Sed et alia perplura que tanti operis negotium qusrebat, vel ibi discere, vel inde accipere cupiebat. In quibus omnibus cum sui voti compos esset effectus, ad predicandum rediit.
Quo tempore fratres qui erant in Fresia verbi ministerio mancipati, elegerunt ex suo numero virum modestum wr moribus et mansuetum corde Suidberctum! qui eis, ordains | ordinaretur antistes, quem Brittaniam destinatum missionary ad petitionem eorum ordinavit reverentissimus qb Pei, Vilfrid episeopus, qui tunc forte patria pulsus? in — 4.9» Merciorum regionibus exulabat. Non enim eo tempore habebat episcopum Cantia, defuncto quidem Theodoro, sed necdum Berctualdo successore ejus, qui trans mare ordinandus ierat, ad sedem episcopatus sui reverso.
Qui videlicet Suidberct accepto episcopatu, de Brittania re- gressus, non multo post ad gentem Boructuarorum secessit, ac multos eorum predicando ad viam veri- tatis perduxit. Sed expugnatis non longo post tempore Boructuaris a gente Antiquorum Saxonum, dispersi sunt quolibet hi qui verbum receperant; ipse antistes cum quibusdam Pippinum petiit, qui interpellante Bliththryde * con- juge sue, dedit ei locum mansionis in insula quadam Rheni, quie lingua eorum vocatur ‘In littore®:’ in qua ipse, constructo monasterio quod hactenus heredes ejus possident, aliquandiu continentissimam gessit vitam, ibique diem clausit ultimum *.
* Suidberctwm) See his life, by one * Bliththryde) Latinized from its
who preaches to the
Marcellinus, in Surius, ii. 5; but of, Frank pronunciation into Plectrudis, Mabil Act. 8S. iii, 239, and so usually written. where he, followed by Smith, thinks — * In littore] The German name is ita . Surius ii. ra, wrongly Werde, now Kaiserwerth, on the says that Swithberht was consecrated Rhine, below Cologne. Act. SS. by Ecgberht. Benedd. iii. 242.
* ordinavit] This must have been — ' diem clausit ultimum] According in A.D. 693, returned to some ‘Short Annals of the Franks. in aD. 6 in Du Cheene, ii. 6, he died in AD.
pulsus] Ot p. 332, note 3, a-D.6g1.
713. Smith however concludes that
312 Historia. Ecclesiastica. [Laz v.
Postquam vero per annos aliquot in Fresia qui advenerant Wiübrrd docuerunt, misit Pippin, favente omnium consensu, "Rer! virum venerabilem Vilbrordum Romam, cujus adhuc
Iss! pontificatum Sergius habebet, postulans ut eidem stBome, Fresonum genti archiepiscopus ordinaretur. Quod
ita ut petierat impletum est anno' ab incarnatione Domini sexcentesimo nonagesimo sexto. Ordinatus est autem in ecclesia sancte martyris Cecilie, die natalis ejus?, imposito sibi a pape memorato nomine Clementis: ac mox remissus ad sedem episco- patus sui, id est, post dies quatuordecim, ex quo in urbem venerat.
Donavit autem ei Pippin locum cathedr episcopalis in castello suo inlustri, quod antiquo gentium illarum verbo Viltaburg?, id est, Oppidum Viltorum, lingua autem Gallica Trajectum vocatur; in quo sdificata ecclesia‘, reverentissimus pontifex longe lateque verbum fidei predicans, multosque ab errore revocans, plures per illas regiones ecclesias, sed et monasteria nonnulla construxit. Nam non multo post alios quoque illis in regionibus ipse constituit antistites ex eorum numero fratrum qui vel secum, vel post se illo ad predicandum venerant; ex quibus aliquanti jam dormierunt in Domino. Ipse autem Vil- brord, cognomento Clemens, adhuc superest® longa jam venera- bilis state, utpote tricesimum et sextum in episcopatu habens
he died in A.D. 715, doing so on the authority of Marcellinus, whom however he himself thinks untrust- worthy, and of a letter of Bishop Ludger, given by Surius if. 31, which says that in A.D. 748 was the thirty-third anniversary of his death. Swithberht was canonized by Leo III, and is said to have been the first to be solemnly invoked among the saints,
1 anno . . . sexto] Omitted in S.V.
? ejus) St. Cecilia's Day is Nov. 22, but this does not fall on a Sunday, the usual day for the consecration of bishops, So Stevenson suggests that ‘ejus’ refers to Willibrord, not
Cecil ? Villaburg) There is a place now
called Wiltberg in Brandenburg: but Ghee too dicknt from the atiie of Willibrord’s labours. Stev. Tra- jectum is the modern Utrecht.
* ecclesia] A. church to St. Saviour, built by Willibrord in Utrecht, is mentioned in Boniface's Epistles, Ep.
Boniface
97. Stevenson states that records the building of a church of St. Martin by Willibrord, Ep. 105.
* superest] Ho was still living then ina.D.731. Various dates are given for his death; but considering that they are founded on statements such as that of the Gallic Martyrology, that he was bishop forty years, and that of Boniface, that he reigned fifty, it would be unsafe to trust to them implicitly.
Car. x1] Gentis Anglorum. 313
annum, et post multiplices militis cxlestis agones ad premia remunerationis superne tota mente suspirans,
CAP. XII.
Ut quidam in provincia Nordanhymbrorum a mortuis resurgens, multa. et tremenda et desideranda que viderat narraverit,
His temporibus! miraculum memorabile et antiquorum simile in Brittania factum est. Namque ad excitationem viventium de morte anims quidam aliquandiu mortuus ad vitam resurrexit. corporis, et multa memoratu digna que viderat, narravit; e quibus hic aliqua breviter perstringenda esse putavi ^ Erat ergo paterfamilias in regione Nordenhymbrorum pyyhtheim que vocatur Incuneningum?, religiosam cum domo sees vision, sua gerens vitam : qui infirmitate corporis tactus, et hac cres- cente per dies ad extrema perductus, primo tempore noctis defunctus est; sed diluculo reviviscens ac repente residens, omnes qui corpori flentes assederant, timore immenso perculsos in fugam convertit: uxor tantum que amplius amabat, quamvis multum tremens et pavida, remansit: quam ille consolatus, ‘Noli,’ inquit, ‘timere, quia jam vere resurrexi a morte qua tenebar, et apud homines sum iterum vivere permissus; non tamen ea mihi qua ante consueram conversatione, sed multum. dissimili ex hoc tempore vivendum est. Statimque surgens abiit ad villule oratorium, et usque ad diem in oratione per- sistens, mox omnem quam possederat substantiam in tres divisit portiones, e quibus unam conjugi, alteram filiis tradidit, tertiam. sibi ipse retentans, statim pauperibus distribuit. Nec multo post seculi curis absolutus ad monasterium Mailros, quod Tuidi fluminis circumflexu maxima ex parte clauditur, pervenit; ac-
1 His temporibus a à ‘
Xe M "m dir Pie am nioghem in p icd quidem in Britannia a morte re- monks of Melrose, at a later time, surgens, multa qum de locis had possessions; see Liber de Mel-
Penarum et purgatorii ignis loco rose 72,74 Btev. enamavit! Periz, ii, 220.
314 Historia Ecclesiastica. [Lrs. v.
ceptaque tonsura, locum secrets mansionis quam previderat abbas, intravit: et ibi usque ad diem mortis in tanta mentis
et corporis contritione duravit, ut multa illum, que alios late- °
rent, vel horrenda vel desideranda vidisse, etiamsi lingua sileret, vita loqueretur.
Narrabat autem hoc modo quod viderat: * Lucidus, inquiens, *aspectu, et, clarus erat indumento qui me ducebat. Incede- bamus autem tacentes, ut videbatur mihi, contra ortum solis solstitialem ; cumque ambularemus, devenimus ad vallem multe latitudinis ac profunditatis, infinite autem longitudinis; que ad levam nobis sita, unum latus flammis ferventibus nimium terribile, alterum furenti grandine ac frigore nivium omnia perflante atque verrente non minus intolerabile preferebat. Utrumque autem erat animabus hominum plenum, que vicissim hinc inde videbantur quasi tempestatis impetu jactari. Cum enim vim fervoris immensi tolerare non possent, prosiliebant misere in medium frigoris infesti: et cum neque ibi quippiam requiei invenire valerent, resiliebant rursus urende in medium flammarum inextinguibilium. Cumque hac infelici vicissitudine longe lateque, prout aspicere poteram, sine ulla quietis inter- capedine innumerabilis spirituum deformium multitudo torque- retur; cogitare owpi quod hic fortasse esset infernus, de cujus tormentis intolerabilibus narrare ssepius audivit. — Respondit cogitationi mes ductor qui me preecedebat : “Non hoc," inquiens, “suspiceris; non enim hic infernus est ille quem putas.”
*At cum me hoc spectaculo tam horrendo perterritum pau- latim in ulteriore produceret, vidi subito ante nos obscurari incipere loca, et tenebris omnia repleri. Quas cum intraremus, in tantum paulisper condensate sunt, ut nihil preter ipsas aspicerem, excepta dumtaxat specie et veste ejus qui me ducebat. Et cum progrederemur sola sub nocte per umbras, ecce subito apparent ante nos crebri flammarum tetrarum globi, ascendentes quasi de puteo magno, rursumque decidentes in eumdem. Quo cum perductus essem, repente ductor meus disparuit, ac me solum in medio tenebrarum et horride visionis reliquit. At cum iidem globi ignium sine intermissione modo alta peterent, modo ima baratri repeterent, cerno omnia que ascendebant
Ca». xi.] Gentis. Anglorum. 315
fastigia flammarum plena esse spiritibus hominum, qui instar favillarum eum fumo ascendentium nunc ad sublimiora proji- cerentur, nunc retractis ignium vaporibus relaberentur in pro- funda. Sed et fotor incomparabilis cum eisdem vaporibus ebulliens omnia illa tenebrarum loca replebat. Et cum diutius ibi pavidus consisterem, utpote incertus quid agerem, quo ver- terem gressum, qui me finis maneret: audio subitum post terga sonitum immanissimi fletus ac miserrimi, simul et cachinnum crepitantem quasi vulgi indocti captis hostibus insultantis. Ut autem sonitus idem clarior redditus ad me usque pervenit, con- sidero turbam malignorum spirituum, que quinque animas hominum moerentes ejulantesque, ipsa multum exultans et ca- chinnsns, medias illas trahebat in tenebras: e quibus videlicet hominibus, ut dignoscere potui, quidam erat adtonsus ut clericus, quidam laicus, quedam femina. Trahentes autem eos maligni Spiritus descenderunt in medium baratri illius ardentis; fac- tumque est ut cum longius subeuntibus eis fletum hominum et risum demoniorum clare discernere nequirem, sonum tamen adhuo promiseuum in auribus haberem. Interea ascenderunt quidam spirituum obscurorum de abysso illa flammivoma, et adcurrentes circumdederunt me, atque oculis flammantibus et de ore ac naribus ignem putidum efflantes angebant; forcipibus quoque igneis quos tenebant in manibus, minitabantur me comprehen dere, nec tamen me ullatenus contingere, tametsi terrere pressu- mebant. Qui cum undiqueversum hostibus et cmcitate tene- brarum conclusus hue illueque oculos circumferrem, si forte alicunde quid auxilii quo salvarer, adveniret, apparuit retro via qua veneram quasi fulgor stell meantis inter tenebras, qui paulatim crescens et ad me ocius festinans ubi adpropinquavit dispersi sunt et aufugerunt omnes qui me forcipibus rapere quzrebant spiritus infesti.
*Ille autem qui adveniens eos fugavit, erat ipse qui me ante ducebat: qui mox conversus ad dexterum iter, quasi contra ortum solis bramalem me ducere cepit. Nec mora, exemptum tenebris in auras me serene lucis eduxit: cumque me in luce aperte duceret, vidi ante nos murum permaximum, cujus neque longitudini hinc vel inde, neque altitudini ullus esse terminus
316 Historia Ecclesiastica [Lzs. v.
videretur. Cepi autem mirari quare ad murum accederemus, cum in eo nullam januam vel fenestram, vel ascensum alicubi conspicerem. Cum ergo pervenissemus ad murum, statim nescio quo ordine fuimus in summitate ejus. Et ecce ibi campus erat latissimus ac letissimus, tantaque fragrantia vernantium floscu- lorum plenus, ut omnem mox fetorem tenebross fornacis, qui me pervaserat, effugaret admirandi hujus suavitas odoris. Tanta autem lux cuncta ea loca perfuderat, ut omni splendore diei, sive solis meridiani radiis videretur esse preclarior. Erantque in hoc campo innumera hominum albatorum conventicula, sedes- que plurime agminum letantium. Cumque inter choros feli- cium incolarum medios me duceret, cogitare cepi quod hoc fortasse esset regnum celorum, de quo predicari ssepius audivi. Respondit ille cogitatui meo: “Non,” inquiens, “non hoc est regnum cslorum quod autumas.”
* Cumque procedentes transissemus et has beatorum mansiones spirituum, aspicio ante nos multo majorem luminis gratiam quam prius; in qua etiam vocem cantantium dulcissimam audivi; set et odoris fragrantia miri tanta de loco effundebatur, "ut is quem antea degustans quasi maximum reber, jam permo- dicus mihi odor videretur: sicut etiam lux ille campi florentis eximie, in comparatione ejus que nunc apparuit lucis, tenuissima prorsus videbatur, et parva. In cujus amcenitatem loci cum nos intraturos sperarem, repente ductor substitit; nec mora, gressum retorquens, ipsa me qua venimus via reduxit.
* Cumque reversi perveniremus ad mansiones illas latas spiri- tuum candidatorum, dixit mihi: “Scis que sint ista omnia que vidisti?” Respondi ego, “Non.” Et ait: “Vallis illa quam aspexisti flammis ferventibus et frigoribus horrenda rigidis, ipse est locus in quo examinande et castigandm sunt anime illorum, qui differentes confiteri et emendare scelera que fecerant, in ipso tandem mortis articulo ad ponitentiam confugiunt, et sic de corpore exeunt: qui tamen quia confessionem et pceniten- tiam vel in morte habuerunt, omnes in die judicii ad regnum celorum perveniunt. Multos autem preces viventium et elee- mosyne et jejunia et maxime celebratio missarum, ut etiam ante diem judicii liberentur, adjuvant. Porro puteus ille flammi-
Car. xi] Gentis. Anglorum. 317
vomus ac putidus quem vidisti, ipsum est os gehenne, in quo quicumque semel inciderit nunquam inde liberabitur in evum. Locus vero iste florifer, in quo pulcherrimam hanc juventutem jocundari ac fulgere conspicis, ipse est in quo recipiuntur anime eorum qui in bonis quidem operibus de corpore exeunt; non tamen sunt tants perfectionis, ut in regnum celorum statim mereantur introduci: qui tamen omnes in die judicii ad visionem Christi et gaudia regni celestis intrabunt. Nam quicumque in omni verbo et opere et cogitatione perfecti sunt, mox de corpore egressi ad regnum celeste perveniunt: ad cujus vicina pertinet. locus ille, ubi sonum cantilene dulcis cum odore suavitatis ac splendore lueis audisti. Tu autem quia nunc ad corpus reverti et rursum inter homines vivere debes, si actus tuos curiosius discutere, et mores sermonesque tuos in rectitudine ac simplici- tate servare studueris, accipies et ipse post mortem locum man- sionis inter hee que cernis agmina letabunde spirituum beato- rum, Namque ego cum ad tempus abscessissem a te, ad hoc feci ut quid de te fleri deberet agnoscerem." Hec mihi cum dixisset, multum detestatus sum reverti ad corpus, delectatus nimirum suavitate ac decore loci illius quem intuebar, simul et consortio eorum quos in illo videbam. Nec tamen aliquid ductorem meum rogare audebam : sed inter hec nescio quo ordine repente me inter homines vivere cerno."
Hac et alia que viderat idem vir Domini, non omnibus passim desidiosis ac vite sus incuriosis referre volebat; sed illis solummodo, qui vel tormentorum metu perterriti, vel spe gaudiorum perennium delectati, profectum pietatis ex ejus verbia haurire volebant. Denique in vicinia celle illius habitabat quidam monachus, nomine Haemgils, presbyteratus which he etiam, quem bonis actibus adequabat, gradu pre- relates to eminens, qui adhuc superest, et in Hibernia insula H*melüe solitarius ultimam vits statem pane cibario et frigida aqua sustentat. Hic sepius ad eundem virum ingrediens, audivit ab eo repetita interrogatione, que et qualia essent que exutus eorpore videret: per eujus relationem, ad nostram quoque agni- tionem pervenere que de his pauca perstrinximus. Narrabat autem visiones suas etiam regi Aldfrido viro undecumque doctis-
318 Historia Ecclesiastica [Lzs. v.
simo; et tem libenter, tamque studiose ab illo auditus est, ut jus rogatu monasterio supra memorato inditus, ac monachica andtoKing Sit tonsura coronatus, atque ad eum sudiendum Aldfrith. gepiasime, cum illas in partes devenisset, accederet. Cui videlioet monasterio tempore illo religiose ac modestse vitse abbas et presbyter Ediluald! preerat, qui nunc episcopalem Lin- diefarnensis eoclesis cathedram condignis gradu actibus servat. Accepit autem in eodem monasterio locum mansionis secre- ‘His sustere tiorem, ubi liberius continuis in orationibus famu- lf ^ Jatui sui Conditoris vacaret. Et quia locus ipse super ripam fluminis erat situs, solebat hunc creber ob mag- num castigandi corporis affectum ingredi, ac sepius in eo supermeantibus undis immergi; sicque ibidem quamdiu sus- tinere posse videbatur, pealmis vel precibus insistere, fixusque manere ascendente aqua fluminis usque ad lumbos, aliquando usque ad collum; atque inde egrediens ad terram nunquam ipsa vestimenta uda atque algida deponere curabat, donec ex suo corpore calefierent et siccarentur. Cumque tempore hie- mali defluentibus circa eum semifractarum crustis glacierum, quas et ipse aliquando contriverat quo haberet locum standi sive immergendi in fluvio, dicerent qui videbant: * Mirum, frater Drycthelme, hoc enim erat viro nomen, ‘quod tantam frigoris asperitatem ulla ratione tolerere prevales!’ respon- debat ille simpliciter, erat namque homo simplicis ingenii ac moderate nature: ‘Frigidiora ego vidi’ Et cum dicerent: *Mirum quod tam austeram tenere continentiam velis!’ re- spondebat: ‘Austeriora ego vidi’ Sicque usque ad diem sus vocationis infatigabili celestium bonorum desiderio corpus senile inter quotidiana jejunia domabat, multisque et verbo et conversatione saluti fuit.
? Edíuald) JEdiluusldus, Cont. Bed. Aithelwold, S. Chron, and Flor. Not the same with Oidiluald, ©. 1. At first servant to St. Cuth- berht, Prose Life, 30; afterwards abbot of Melrose, and in A.D. 721 made bishop of Lindisfarne; Flor. Authorities vary about the date of his death; the continuator of Beda
and Simeon of Durham place it in AD. 7403 Florence in A.D. 739; the Saxon Chronicle and Huntingdon in AD. 737. He was buried in Lindis- farne; but his remains were carried away before the Danish invasion, and eventually buried at Durham. He is commemorated Feb. 12.
Car. xor.] Gentis Anglorum. 319
CAP. XIII.
Ut e contra alter ad mortem veniens, oblatum eibi a daemonibus codieem suorum viderit pecoatorum,
Ar contra, fuit quidam in provincia Merciorum cujus visiones ac verba, non autem et conversatio, plurimis, sed non sibimetipsi profuit. Fuit autem temporibus Coenredi' qui post /Edilredum? regnavit, vir in laico habitu atque officio militari positus; sed quantum pro industrie exteriori regi placens, tantum pro interna suimet negligentia displicens. Admonebst ergo illum sedulo ut confiteretur, et emendaret ac relinqueret scelera sua, priusquam Subito mortis superventu tempus omne penitendi et emendandi perderet. Verum ille, frequenter licet, admonitus, spernebat verba salutis, seseque tempore sequente penitentiam acturum esse promittebat. ^ Hsc inter tactus infirmitate, decidit in lectum, atque acri ccpit dolore torqueri. Ad quem ingressus rex, diligebat enim eum multum, hortabatur ut vel tunc ante- quam moreretur, penitentiam ageret commissorum. At ille respondit, non se tunc velle confiteri peccata sua, sed cum ab infirmitate resurgeret; ne exprobrarent sibi sodales, quod timore mortis faceret ea que sospes facere noluerat; fortiter quidem, ut sibi videbatur, locutus, sed miserabiliter, ut post patuit, demonica fraude seductus.
Cumque morbo ingravescente denuo ad eum visitandum ac docendum rex intraret, clamabat statim miserabili voce: ‘Quid vis modo? Quid huc venisti? Non enim mihi aliquid utilitatis aut salutis potes ultra conferre, At ille: ‘Noli,’ inquit, ‘ita
Vision ofa dying lercian.
? Coenredi] According to the oftheSaxon Chronicle, undera.D. 675,
Saxon Chronicle, Cenred succeeded to Southhumbria in A.D. 703; but in A.D, 704 the same authority gives his uncle Aithelred’s resignation, and his succession to Mercia. He reigned till 4 709,
2 Rdilredum) See p.160. OneMS.
gives the answer of Pope Agatho in A.D. 680 to a request of his that the pope would confirm the monastery of Medeshamstede (Peterborough) to be free of service for ever. In AD. 704 he became a monk in his own monastery of Bardney.
320 Historia Heclesiastica — 7 [Lav
loqui, vide ut sanum sapias.’ ‘Non,’ inquit, ‘insanio, sed pessi- mam mihi scientiam certus pre oculis habeo.’ ‘Et quid,’ inquit, ‘hoc est?’ ‘Paulo ante,’ inquit, ‘intraverunt domum hanc duo pulcherrimi juvenes, et resederunt circa me, unus ad caput, et unus ad pedes; protulitque unus libellum perpulchrum, sed vehementer modicum, ac mihi ad legendum dedit, in quo omnia quie unquam bona feceram, intuens scripta reperi, et hee erant nimium pauca et modica. Receperunt codicem, neque aliquid mihi dicebant. Tum subito supervenit exercitus malignorum et horridorum vultu spirituum, domumque hanc et exterius obsedit, et intus maxima ex parte residens implevit. —'Tunc ile qui et obscuritate tenebrose faciei et primatu sedis major esse videbatur eorum, proferens codicem horrende visionis, et magnitudinis enormis, et ponderis pene importabilis, jussit uni ex satellitibus suis mihi ad legendum deferre. Quem cum legissem, inveni omnia scelera, non solum que opere vel verbo, Bed etiam qus tenuissima cogitatione peccavi, manifestissime in eo tetricis esse descripta litteris. Dicebatque ad illos qui mihi adsederant viros albatos et preclaros: “Quid hic sedetis, scientes certissime quia noster est iste?” ^ Responderunt: * Verum dicitis: accipite, et in cumulum damnationis vestre ducite." Quo dicto, statim disparuerunt: surgentesque duo nequissimi spiritus, habentes in manibus vomeres, percusserunt me, unus in capite, et alius in pede; qui videlicet modo cum magno tormento irrepunt in interiora corporis mei, moxque ut. ad se invicem perveniunt, moriar, et paratis ad rapiendum me deemonibus, in inferni claustra pertrahar.’
Sic loquebatur miser desperans, e& non multo post defunctus ponitentiam quam ad breve tempus cum fructu venis facere supersedit, in sternum sine fructu penis subditus facit. De quo constat quia, sicut beatus papa Gregorius de quibusdam scribit, non pro se ista cui non profuere!, sed pro aliis viderit, qui ejus interitum cognoscentes, differre tempus ponitentig, dum vacat, timerent, ne improviso mortis articulo preventi impeenitentes perirent. Quod autem codices diversos per bonos
?. ed non profuere] Cf. Eoclus, xxxvii. 19.
Car. xrv.] Gentis. Anglorum. 321
sive malos spiritus sibi vidit offerri, ob id superna dispensatione factum est, ut meminerimus facta et cogitationes nostras non in ventum diffluere, sed ad examen summi Judicis cuncta servari; et sive per amicos angelos in fine nobis ostendenda, sive per hostes. Quod vero prius candidum codicem protulerunt angeli, deinde atrum demones; illi perparvum, isti enormem: anim- advertendum est quod in prima state bona liqua fecit, quem tamen universa prave agendo juvenis obnubilavit. Qui si e contrario errores pueritim corrigere in adolescentia, ac bene fa- ciendo a Dei oculis abscondere curasset, posset eorum numero sociari, de quibus ait Psalmus!: ‘Beati quorum remisse sunt iniquitates, et quorum tecta sunt peccata! ^ Hanc historiam, Sicut a venerabili antistite Pecthelmo didici, simpliciter ob salutem legentium sive audientium narrandam esse putavi.
CAP. XIV.
Ut item alius moriturus deputatum sibi apud inferos locum penarum.
viderit.
Novi autem ipse fratrem quem utinam non nossem, cujus etiam nomen si hoc aliquid prodesset dicere pos- sem, positum in monasterio nobili, sed ipsum dying ignobiliter viventem. Corripiebatur quidem sedulo a fratribus ac majoribus loci, atque ad castigatiorem vitam converti ammonebatur. Et quamvis eos audire noluisset, tole- rabatur tamen ab eis longanimiter, ob necessitatem operum ipsius exteriorum: erat enim fabrili arte singularis. Serviebat autem multum ebrietati et ceteris vite remissioris inlecebris ; magisque in officina sua die noctuque residere, quam ad psal- lendum atque orandum in ecclesia audiendumque cum fratribus verbum vite, concurrere consuerat. Unde accidit illi, quod solent dicere quidam, quia qui non vult ecclesise januam sponte humiliatus ingredi, necesse habet in januam inferni non sponte
2 ait Pealmus] Pe, xxxii, 1. Y
322 Historia Ecclesiastica. [Las. v.
damnatus introduci. Percussus enim languore atque ad ex- trema perductus vocavit, fratres, et multum morens ac damnato similis coepit narrare, quia videret inferos apertos et Sathanan dimersum in profundis tartari, Caiphanque cum ceteris qui occiderunt Dominum, juxta eum flammis ultricibus contra- ditum: ‘in quorum vicinia, inquit, *heu misero mihi locum despicio wterne perditionis esse preparatum. Audientes hac fratres, ocperunt diligenter exhortari, ut vel tunc positus adhuc in corpore poenitentiam faceret. ^ Respondebat ille desperans: ‘Non est mihi modo tempus vitam mutandi, cum ipse viderim judicium meum jam esse completum."
Talia dicens, sine viatico salutis obiit, et corpus ejus in ultimis est monasterii locis humatum, neque aliquis pro eo vel missas facere, vel psalmos cantare, vel saltem orare pre- sumebat. O quam grandi distantia divisit Deus inter lucem et tenebras! Beatus protomartyr Stephanus passurus mortem pro veritate, vidit celos apertos, vidit! gloriam Dei, et Jesum stantem a dextris Dei; et ubi erat futurus ipse post mortem, ibi oculos mentis ante mortem, quo letior occumberet, misit. At contra, faber iste tenebrose mentis et actionis, imminente morte, vidit aperta tartara, vidit damnationem diaboli et se- quacium ejus; vidit etiam suum infelix inter tales carcerem, quo miserabilius ipse desperata salute periret, sed viventibus qui hec cognovissent, causam salutis sua perditione relin- queret. Factum est hoc nuper in provincia Berniciorum ; ac longe lateque diffamatum, multos ad agendam et non dif- ferendam scelerum suorum ponitudinem "provocavit. Quod utinam exhino etiam nostrarum lectione litterarum fiat.
? vidit] Acta vii. 56.
Ca». xv.] Gentis Anglorum. 323
CAP. XV.
Ut plurima Scotorum ecclesi, instante Adamnano, catholicum pascha susceperint; utque idem librum de locis sanctis scripserit, Qvo tempore’ plurima pars Scottorum in Hibernia?, et non nulla etiam de Brettonibus in Brittania rationa-
Adamnan, bile et ecclesiasticum paschalis observanti tempus abbot of Domino donante suscepit. Siquidem Adamnan? visited King presbyter et abbas monachorum qui erant in insula 214 Hii, cum legationis gratia missus a sua gente, West)
venisset* ad Aldfridum regem Anglorum, et aliquandiu in ea provincia moratus, videret ritus ecclesie canonicos; sed et a pluribus qui erant eruditiores esset sollerter admonitus, ne contra universalem ecclesie morem, vel in observantia paschali, vel in aliis quibusque decretis cum suis paucissimis, et in extremo mundi angulo positis vivere presumeret, mutatus mente est; ita ut ea que viderat et audierat in ecclesiis Anglorum, suse suorumque consuetudini libentissime preferret. Erat enim vir bonus et sapiens, et scientia Scripturarum nobi- lissime instructus. .
Qui cum domum rediisset, curavit suos qui erant in Hii, quive eidem erant subditi monasterio, ad eum quem cognoverat, quem- que ipse toto ex corde susceperat, veritatis callem, perducere, nec valuit. Navigavit Hiberniam, et, preedicans eis, ac modesta ex-
1 Quo tempore] Usher andSteven- to the pope. Haedde's Life of Wil-
son date this A.D. 703; Westminster and Smith, A. yor. In AD. 702 ‘was summoned the council of One- sterfeld, see p. 332, note 3, by Aldfrith and Archbishop Berhtw:
to demand of Wilfrith, who had now recovered the See of York, an ac- Knowledgment of the statutes and ordinances of Archbishop Theodorus. ‘Wilfrith refused, and was deprived of all his dignities, except the abbacy of his own monastery of Ripon. He took refuge with ZEthelred of Mercia, and soon after, though in his seven- tieth year, went to Rome to appeal
frith, cc. 24, 44.
2 Scottorum in Hibernia] The Scots of North Ireland. See p. 143, where Beda says that the South Irih ac- cepted the Roman rule,
* Adamnam] The biographer of St. Columbe, Everything that is known about bim is collected by Dr. Reeves in bis Memoir of St. ‘Adamnan prefixed to his edition of the Vita S. Columbe (Dubl. 1857,
4t0).
* venisset] In A.D. 701, according to Westminster: at least before A.D. 705, when Aldfrith died. 8.
Y2
324 Historia Ecclesiastica [Lzs. v.
hortatione declarans legitimum pasche tempus, plurimos eorum, et pene omnes qui ab Hiensium dominio erant liberi, ab errore avito correctos ad unitatem reduxit catholicam, ac legitimum pasche tempus observare perdocuit, Qui cum celebrato in triesto — Hibernia canonico pascha, ad suam insulam rever- chanodi" tisset, suoque monasterio catholicam temporis pas- pmetico chalis observantiam instantissime preicaret, nec return, tamen perficere quod conabatur posset, contigit eum ante expletum anni circulum migrasse de seculo. Divina and die, "que gratia disponente, ut vir unitatis ac pacis L&n.7o, Studiosissimus ante ad vitam raperetur seternam, Cambr] Guam redeunte tempore paschali, graviorem cum eis qui eum ad veritatem sequi nolebant cogeretur habere discordiam. Scripsit idem vir de locis sanctis librum legentibus multis His book Utillimum ; cujus auctor erat docendo ac dictando *Delois Galliarum episcopus Arcuulfus*, qui locorum gratia Seis — sanctorum venerst Hierosolymam, et lustrate omni terra repromissionis, Damascum quoque, Constantinopolim, Alex- andriam, multas maris insulas adierat; patriamqué navigio revertens, vi tempestatis in occidentalia Brittanie littora delatus est: ac post multa, ad memoratum Christi famulum Adam- nanum perveniens, ubi doctus in Seripturis sanctorumque loco- rum gnarus esse compertus est, libentissime est ab illo susceptus, libentius auditus; adeo ut quseque ille se in locis sanctis memo- . ratu digna vidisse testabatur, cuncta mox iste litteris mandare curaverit. Fecitque opus, ut dixi, multum utile, et maxime illis qui longius ab eis locis in quibus patriarche et apostoli erant, secreti, ea tantum de his que lectione didicerint, norunt. Porrexit autem librum hunc Adamnan Aldfrido regi, ac per ejus est largitionem etiam minoribus ad legendum contraditus. Scriptor quoque ipse multis ab eo muneribus donatus, patriam
* de loeis sanctis librum] To be itineris incompertum. Tantum aci- seen im Mabill. Act. SS. Benedd. mus Arculfum episcopum Gallum iv. 502. fuisse, Petrum eremitam e Burgundia
2 ecules] Quis fuerit Arculfus ortum. Mabill. Act. SS. Benedd. ille, quisve Petrus ejus socius ac dux iv. 502.
Cap. xvi] Gentis Anglorum. 325
remissus est. De cujus scriptis aliqua decerpere, ac nostre huic Historie inserere commodum fore legentibus reor.
CAP. XVI.
Qua in eodem libro de loco Dominice nativitatis, passionis, et rerur- rectionis commemoravit, Scrresrr ergo de loco Dominic» nativitatis in hunc modum :; * Bethleem !, civitas David, in dorso sita est angusto ^ Extracta ex omni parte vallibus cireumdato, ab occidente sqmn's in orientem mille passibus longa, humili sine tur- ^ book ribus muro per extrema plani verticis instructo; in cujus orientali angulo quasi quoddam naturale semiantrum est, cujus exterior pars nativitatis Dominice fuisse dicitur locus; in- terior Presepe Domini nominatur. Hee spelunca tota interius pretioso marmore tecta, supra locum ubi Dominus natus specia- lius traditur, sancte Marie grandem gestat ecclesiam. Scripsit item hoc modo de loco passionis ac resurrectionis illius: *In- gressis a septemtrionali parte urbem Hierosolymam, primum de locis sanctis pro conditione platearum divertendum est, ad eccle- siam Constantinianam, que Martyrium * appellatur. Hanc Con- stantinus imperator, eo quod ibi crux Domini ab Helena matre reperta sit, magnifico et regio cultu construxit. Dehinc ab occasu Golgothana? videtur ecclesia, in qua etiam rupis apparet. illa, que quondam ipsam adfixo Domini corpore crucem pertulit, argenteam modo pergrandem sustinens crucem, pendente magna desuper srea rota cum lampadibus. Infra ipsum vero locum Dominica crucis, excisa in petra crypta est, in qua super altare pro defunctis honoratis sacrificium solet offerri, positis interim in platea corporibus. Hujus quoque ad occasum ecclesie, Ana- stasis, hoc est, resurrectionis Dominice rotunda ecclesia, tribus cincta parietibus, duodecim columnis sustentatur, inter parietes 3 Bethleem) Adamnan, >.
quoted by Mabillon, loc. cit. in last note.
326 Historia. Ecclesiastica [Lis. v.
singulos latum habens spatium vis, que tria altaria in tribus locis parietis medii continet, hoo est, australi, aquilonali, et occidentali. Hsec bis quaternas portas, id est, introitus per tres e regione parietes habet, e quibus quatuor ad vulturnum, et quatuor ad eurum spectent. Hujus in medio monumentum Domini rotundum petra excisum est, cujus culmen intrinsecus stans homo manu contingere potest, ab oriente habens introitum, cui lapis ille magnus adpositus est; quod intrinsecus ferra- mentorum vestigia usque in presens ostendit. Nam extrinsecus "usque ad culminis summitatem totum marmore tectum est. Summum vero culmen auro ornatum, auream magnam gestat crucem. In hujus ergo monumenti aquilonali parte sepulerum' Domini in eadem petra excisum, longitudinis septem pedum, trium mensura palmarum pavimento altius eminet; introitum habens a latere meridiano, ubi die noctuque duodecim lampades ardent, quatuor intra sepulcrum, octo supra in margine dextro. Lapis? qui ad ostium monumenti positus erat, nune fissus est ; cujus pars minor quadratum altare, ante ostium nihilominus ejusdem monumenti stat; major vero in orientali ejusdem ecce- size loco quadrangulum aliud altare sub linteaminibus exstat. Color autem ejusdem monumenti et sepuleri albo et rubicundo permixtus esse videtur."
CAP. XVII. Que item de loco ascensionis Dominioc, et sepulchris patriarcharum.
Dz loco quoque Dominice ascensionis prefatus auctor hoc modo refert, ‘Mons Olivarum? altitudine monti Sion par est, sed latitudine et longitudine prestat, exceptis vitibus et olivis rare ferax arboris, frumenti quoque et hordei fertilis. Neque enim brucosa*, sed herbosa et florida soli illius est qualitas: in cujus summo vertice, ubi Dominus ad celos ascendit, ecclesia
? sepulcrum) Adamnan, i. 3. sharp stakes, palings. Huseey sug- 2 Lapis] Ib. i. 4. gos that Brücosa? may bo the *. Mons Olivarum) Ib. i. 22. adjective from this word, and com- * beucosa] Brocoie, broche, bro- the French * broche, and the
chix, according to Du Cange, mean English ‘brush.’
Car. xvi.] Gentis Anglorum. 327
rotunda grandis, ternas per circuitum cameratas habet porticus, desuper tectas. Interior namque domus! propter Dominici cor- poris meatum camerari et tegi non potuit: altere ad orientem habens angusto culmine protectum, in cujus medio ultima Do- mini vestigia, cselo desuper patente ubi ascendit, visuntur. Que cum quotidie a credentibus terra tollatur, nihilominus manet, eandemque adhuc speciem veluti impressis signata vestigiis ser- vat. Hsec circa srea rota? jacet, usque ad cervicem alta, ab occasu habens introitum, pendente desuper in trochleis magna lampade, tota die et nocte lucente. In occidentali ejusdem ecclesig parte fenestre octo, totidemque e regione lampades in funibus pendentes usque Hierosolymam per vitrum fulgent; quarum lux corda intuentium cum quadam alacritate et com- punctione pavefacere dicitur. In die ascensionis Dominios per annos singulos, missa peracta, validi flaminis procella desursum venire consuevit, et omnes qui in ecclesia adfuerint terre prosternere.’
De situ etiam Chebron? et monumentis patrum ita scribit : ‘Chebron quondam civitas et metropolis regni David, nunc ruinis tantum quid tunc fuerit ostendens. Uno ad orientem stadio speluncam duplicem in valle habet, ubi sepulchra patri- archarum quadrato muro circumdantur, capitibus versis ad aquilonem; et hsc singula singulis tecta lapidibus instar basilic dolatis; trium* patriarcharum candidis, Adam obscu- rioris et vilioris operis, qui haud longe? ab illis ad borealem,
3. Interior namque domus) It is the pavement of which Adamnan says this, not the whole interior: ‘locus vestigioram Domini . . . continuari pavimento cum reliqua stratorum parte non potuit. Siquidem quecum- que adplicabantur insolens humana suscipere terra respueret, in ora ad- ponentium excussis marmoribus! p.
509.
¥ vota) This does not seem to have been a 'lychnuchus, or corona for supporting lights, but rather a metal sereen round the sacred Footmarks. i
* Chebrom) Adamnan, ii, 8, 10. See a full description of the latest
visit to these tombs in Stanley's Jewish Church, pp. 484-09.
* trium] Abraham, Issac, and 3
jacob.
5 gui haud longe] ‘If we might take this direction of the compass to be correct, he iust mean either “the tomb of Judah,” or one of the two in the northern mosque’ (‘resembling those of Isaac and Rebekah, which were explained to us as merely orna- mental']. ‘This latter conjecture is confirmed by the statement of Maun- deville that the tombs of Adam and Eve were shewn ; which would thus to these two.’ Stanley,
PP- 499. 500.
328 Historia Ecclesiastica. - [Las. v.
extremamque muri illius partem pausat. Trium quoque femi- narum! viliores et minores memorie cernuntur.
*Mamre? collis mille passibus a monumentis his ad boream, herbosus valde et floridus, campestrem habens in vertice plani- tiem; in cujus aquilonali parte quercus Abrahe*, duorum hominum altitudinis truncus, ecclesia circumdata est.’
Hec de opusculis excerpta prefati scriptoris ad sensum quidem verborum illius, sed brevioribus strictisque comprehensa sermonibus, nostris ad utilitatem legentium Historiis indere placuit, Plura voluminis illius si qui scire delectat, vel in ipso illo volumine, vel in eo quod de illo dudum strictim excerpsimus, epitomate requirat.
CAP. XVIII.
Ut Australes azones episcopos acceperint Eadberctum et Eollan, Occidentales Danihelem et Aldhelmum ; et de scriptis ejusdem Aldhelmi,
“Anno Dominice incarnationis septingentesimo quinto, Aldfrid
King Ald. rex Nordanhymbrorum defunctus est anno regni HM Wie sui vicesimo* necdum impleto; cui succedens? in suoceods imperium filius suus Osred, puer octo circiter {a. yes]. annorum, regnavit* annis undecim. Hujus regni
1 Trium quoque feminarum) Sarah, Rebekah, and Leah. ? Mamre] Adamnan, ii. 9, 11.
? quercus Abrahe] ‘The field im- mediately north-east of the building Called Ramet-el-Kball is known by the name of the “Halkath-el-Butur,”
* Field of the Terebinth."^ Stanley, p. 488, note.
* vicesimo] ‘Since Alfrid came to the throne in May, 685, and reigned not quite twenty years, he did not survive until 19 cal. January, 705 [14th Dec. yos], as Florence and the Saxon Chronicle affirm, for before thon his twenty iret regnal year would have commenced. if we substitute “June” for “ Janu- sry” (months frequently confused by
the scribes of early MSS.), it will appear that this king died May 16, 705, when a few days were wanting to complete the twentieth year of his reign.” Stev.
* succedens] Eadwulf (relationshi unknown) eübceeded Aldi aul ros amicably reocived by Wiltith,
ut was iven out & conspiracy after two months, "ris ‘successor was Osred. Hedde, 57. On the character of the reigns after Aldfrith, see Epistola ad Eogberctum, infra,
p. got.
© rep emori" ‘Through the influence of Berhtfrith, the most powerful ealdorman of the country, Osred, the son of Aldfrith, a child of eight years, was raised to the throne, and
Car. xvm.] Gentis Anglorum. 329
principio antistes Occidentalium Saxonum Haeddi! celestem migravit ad vitam. Bonus quippe erat vir ac Death of
justus, et episcopalem vitem sive doctrinam magis je insito sibi virtutum amore quam lectionibus? in- Wessex,
stitutus exercebat. Denique reverentissimus antistes Pect- helm, de quo in sequentibus suo loco? dicendum est, qui cum successore ejus Aldhelmo multo tempore adhuc diaconus sive monachus fuit, referre est solitus, quod in loco quo defunctus est, ob meritum sanctitatis ejus multa sanitatum sint patrata miracula, hominesque provincie illius solitos ablatum inde pul- verem propter languentes in aquam mittere, atque hujus gustum sive aspersionem multis sanitatem sgrotis et hominibus et pecoribus conferre: propter quod frequenti ablatione pulveris sacri, fossa sit ibidem facta non minima.
Quo defuncto, episcopatus provincie illius in duas parochias divisus* est. Una data Daniheli®, quam usque onwhich
hodie regit; altera Aldhelmo* cui annis quatuor {uot
strenuissime prmfuit; ambo et in rebus ecclesias- by him protected against disturbers
within, and by a brilliant victory against the Picts and Scots from without. This victory was gained between Hie and Cere" (Caraw, Tindale Hundred in Northumber- land. S.Chron. Tigernach, a. 711, also mentions it: ‘Strages Picto- rum in campo Manaud a Sexonis, ubi Fingaine mac Deleroith imma- iura morta jacuit. See too p. 365). The government, during the long minority of Osred, wae conducted by his mother Cuthburh, sister of Ine, king of Wessex.’ Lapp. i. 211, and mof
te.
1 Heddi] See p. 245, note 5.
2 lectionibus] William of Malmes- bury had read ‘ejus formales episto- Jas non nimis indocte compositas, et Aldhelmi ad eum scripta maximam vim eloquentis et scientie redolen- tia.’ Malmesb. Gest. Pontt. ii. 241.
3 suo loco] See p. 361.
* divisus] * Remanserunt autem episcopo Wintoniensi dum provincia tantum, Hamptonensis sciliceé; et
two.
Sutheriensis: alteri vero provincia,
Westm. ad a. 704. dali ergo concilio dimcesis .. . in duas sedes divi .. iniqua et impar fuit ea divisi i Aldhelmi, cit. Anglia Sacra, ii. 20.
* Daniheli) Daniel, bishop of Winchester, one of the authorities from whom Beda got the facts for his history, was a disciple of Mael- duff, at Malmesbury, where he spent hole life, even after he became hop of Winchester. He made a journey to Rome in ap. 721. Flo- rence. In A.D. 744 he resigned his Seo, and in A.D. 745 he died. Three letters of his are to be found among Boniface’s Epistles, Epp. xxxiii, lxvi, and Ixvii,
* Aldhelmo] Malmesbury has written a Life of, Aldhelm, which is printed in Anglia Sacra, ii, r, and in Surius iii. gor. He was first a monk st Malmesbury, and after- wards abbot, He built & monastery,
$30 Historia Ecclesiastica. [Lrz. v. ticig, et in scientia Scripturarum sufficienter instructi. Denique Aldhelm, cum adhuc esset presbyter, e& abbas monasterii quod ‘Maildufi urbem?" nuncupant, scripsit, jubente synodo? sum gentis, librum? egregium adversus errorem Brettonum. quo vel pascha non suo tempore celebrant, vel alia perplura ecclesiastice castitati et paci contraria gerunt, multosque eorum qui Occi- dentalibus Saxonibus subditi erant, Brettones, ad catholicam Do- minici paschz celebrationem hujus lectione perduxit. Scripsit et de virginitate librum * eximium, quem in exemplum Sedulii geminato opere, et versibus hexametris, et prosa composuit. Scripsit et alia nonnulla, utpote vir undecumque doctissimus: nam et sermone nitidus, et Scripturarum, ut dixi, tam liberalium*
Aldhelm, bishop of Sherborne,
dies [A.D 709, B. Chron],
with church dedicated to St. John, near the Frome, and another at Bradford, with » church dedicated to Bt. Laurence, In A.D. 705 he was made bishop of Sherborne, and died at Doulting near Shepton Mallet, in Somersotshire, May 25, 4.D. 709.
1 Mailduft urbem] ‘Maildufus vi- tam eremitioam ducens sub castello de Bladon, quod Saxonice dicitur Ingebbone castel. .. Regia habi- tatio et ejus manerium non longe fit a castallo apud Brokenbew. Predictus eremita it a castel- lanis tugurium sibi fieri sub castello etobtinuit. Hio dum sibi necessaria deficerent, scholares sibi in disci- plinam adunavit, Breviautem tem- pore scholares in exiguum conven- tum coluere! — Leland, . ii. 158. B. His name is spelt Meldulf by Lappenberg; but more probably it is a Scotch name, Mael-
uff. 1 synodo) ‘The proceedings of this which cannot have been held
later than A.D. 693, since Keroon- wald, who attended it sa bishop of
quam ecclesiasticarum erat eruditione mirandus. Quo defuncto, pontificatum pro eo suscepit Fortheri*, qui usque hodie superest; vir et ipse in Scripturis sanctis multum eruditus.
London, was succeeded in that year by Waldhere, may be seen in Speln. Gone. i. 182° Sov. Kemble thinks this may be the council held upon the Woder, before A.D. 705, by Ine of Wessex, mentioned in a charter of Aldhelm; ii. 244.
3 Worum) Inacribed to Gerontins, king of Cornwall; to be seen among Boniface’s Epistles, Ep. xliv.
* de virginitate librum) Printed at length in Canisius’ Ant. Lectt vol. Y. pt. 2, p. 793. There are alo three ‘Carmina de Virginitate,’ by Aldhelm, printed at the end of Se rarit "edition of Bonitne's Rpts,
pp. 84-9: d Ibetaliun] These may be the classics,
logical
d Fortheri] "The only thing that is certainly known of him is that he visited Rome in AD. 737, in company with Frithogith, quem of
Woswex. S. Chron. A letter to him from Berhtwald is to be found among Boniface’s Epistles, No. 58.
Cap. xix.] Gentis. Anglorum. 331
Quibus episcopatum administrantibus statutum est! synodali decreto, ut provincia Australium Saxonum, que m eatenus ad civitatis Ventanse, cui tunc Danibel here suo- preerat, parochiam pertinebat!, et ipsa sedem epi. ed him. scopalem ac proprium haberet episcopum: consecratusque est eis primus antistes Eadberct, qui erat abbas mona- New soo of sterii beate memorie Vilfridi episcopi, quod dicitur Sussex con- Seleseu: quo defuncto, Eolla suscepit officium (duri, pontificatus. Ipso autem ante aliquot annos ex Westm], hac luce subtracto, episcopatus usque hodie cessavit.
CAP. XIX.
Ut Coinred. Merciorum, et Offa Orientalium Bazonum rez in monachico Aabitu Rome vitam fnierint ; et de vita vel obitu Vilfeidé episcopi
Axmo autem imperii Osredi quarto, Coinred*, qui regno Merciorum nobilissime tempore aliquanto preefuerat, apaication nobilius multo regni sceptra reliquit. Nam venit of Cenred of Romam, ibique adtonsus, pontificatum habente 4. . 709. Constantino, sc monachus factus, ad limina apo- Bejiy stolorum, in precibus, jejuniis et eleemosynis usque Ceolred. ad diem permansit ultimum ; succedente in regnum Ceolredo* filio Adilredi, qui ante ipsum Coinredum idem regnum tenebat. Venit autem cum illo et filius Sigheri regis Orientalium Saxonum, cujus supra* meminimus, vocabulo Offa’, juvenis amantissime setatis et venustatis, toteeque sue genti ad tenenda servandaque regni sceptra exoptatissimus, Qui pari ductus devotione mentis,
? atafutum esf) Westminster places yenr; according to Boniface driven this synod and the consecration of mad by the Judgment of God, Ep. 19.
Eadberht in A.D. 711. 8. ipra) See pp. 209, 228. 2 pertinebat] Seo p. 245. 1 Offa] "The ten of Sigehere, suo- 3 Beleseu] Seo p. 241. ceeded, about, A.D. 704, his father's * Coinred) Called Coenred sbove, first cousin Swmfred, the son of P. 319. See note I there. Sebbe, p.325 Lapp. He went to
3 Ceolredo] He fought with Ine of Rome in company with Cenred of Wessex, in A.D. 715, at Wodnes- Wessex and Ecgwine, bishop of burh, B. Chron, and died the next Worcester, in A.D. 709. S.
332 Historia Ecclesiastica. [Lus
reliquit uxorem!, agros, cognatos et patriam propter Christum, et propter Evangelium, ut in hac vita centuplum acciperet, et in seculo venturo vitam sternam. Et ipse ergo ubi ad loca sancta Romam pervenerunt, adtonsus, et in monachico vitam habitu complens, ad visionem beatorum apostolorum in celis diu desideratam pervenit. Eodem sane anno quo hi Brittaniam reliquere antistes exi- Death of mius Vilfrid, post quadraginta et quinque annos Bishop Wil- accepti episcopatus, diem clausit extremum in pro- vincia que vocatur Inundelum?: corpusque ejus loculo inditum, perlatum est in monasterium ipsius, quod dicitur Inhrypum, et juxta honorem tanto pontifici congruum, in ecclesia beati apostoli Petri sepultum. De cujus statu vite, ut ad Bketchot priora repedantes, paucis que sunt gesta, memore- his life. mus, cum esset puer? bone indolis, atque statem moribus transiens, ita se modeste et circumspecte in omnibus gereret, ut merito a majoribus quasi unus ex ipsis amaretur, veneraretur, amplecteretur, ubi quartuny decimum setatis contigit
A-D. 709.
! uzorem] He was betrothed to A.D, 669. Put in possession of lis
Spree, the daughter of Penda Mercia; but she refused to marry him, having vowed perpetual vir-
ity. B5 Tnundalum] Oundle, near Stam- ford in Nottinghamshire.
? puer] Heodde, 2. Florence says that he was about thirty in A.D. 664, which would put his birth about A.D. 634. The following is a connected view of the dates in the life of Wilfrith.
40. 634, Wilfith is born, . Goes to the monastery at O48. Coes dtarne 652. Goes to Kent. 653. Sets out for Rome. . Arrives at Rome, (circ.). Returns to Lyons. Returns to England. + Receives Ripon as a gift. 7. Consecrated bishop of York. . Wrecked on the South Saxon coast, and nar- ^ rowly escapes with life,
seo.
675. Is deprived of the greater part of his see, expelled and preaches in on his way to Rome,
CIS: Aoquitied by a synod
lo. [uit a
685 a Tmprisoned by Bog.
faith; convert the Both
686. mau the i men of Wibt, Re- stored, first to Hexham, then to ork. 5
2. Is s capelle again; fis
% to Mercia, and is made bishop of Lichfield.
702, Summoned to the synod of Onesterfield, which de- prives him.
4. Goes to Rome ; acquitted.
o Sick at Meaux; attends synod on the Nith, which mE him in Her-
709. Dicat Oundle, April 24.
Cap, xix. Gentis. Anglorum. 333
annum, monasticam seculari vitam pretulit. Quod ubi patri . suo narravit, jam enim mater obierat, libenter ejus ta. 68] votis ac desideriis celestibus adnuit, eumque coptis Wilfrith at insistere salutaribus jussit. Venit ergo ad insulam Lindisfarnensem, ibique monachorum famulatui se contradens, diligenter ea que monastice castitatis ac pietatis erant, et dis- cere curabat et agere. Et quia acris erat ingenii, didicit citissime psalmos, et aliquot codices; necdum quidem adtonsus, verui eis que tonsura majores sunt virtutibus, humilitatis et obedien- tim, non mediocriter insignitus: propter quod et a senioribus, et comtaneis suis justo colebatur affectu. In quo videlicet monasterio cum aliquot annos Deo serviret, animadvertit paula- tim adolescens animi sagacis, minime perfectam esse virtutis viam qua tradebatur a Scottis, proposuitque animo venire Romam', et qui ad sedem apostolicam ritus ecclesiastici sive monasteriales servarentur, videre. Quod eum fratribus referret, laudaverunt ejus propositum, eumque id quod mente disposuerat, perficere suadebant. At ille confestim veniens ad reginam Eanfledam?, quia notus erat ei, ejusque consilio et suffregiis prefato fuerat monasterio sociatus, indicavit ei desiderium sibi inesse beatorum apostolorum limina visitandi: que delectata bono adolescentis proposito, misit eum Cantiam ad in Kent regem Erconberctum, qui erat filius avunculi sui, [4- 6541: postulans ut eum honorifice Romam transmitteret. Quo tem- pore ibi gradum archiepiscopi Honorius, unus ex discipulis beati pape Gregorii vir in rebus ecclesiasticis sublimiter institutus, servabat. Ubi cum aliquandiu demoratus adolescens animi vivacis, diligenter his que inspiciebat, discendis operam daret, supervenit illo alius adolescens, nomine Biscop*, cognomento Benedictus, de nobilibus Anglorum, cupiens et ipse Romam venire: cujus supra meminimus.
Hujus ergo comitatui rex sociavit Vilfridum, utque illum secum Romam perduceret, jussit. Qui cum Lugdunum perve-
1 senire Romam) Hedde, 3. 137, 180.
? Eanjledam] See notices of her, + Bücop] Called Baducing by
PP. 110, 137, Top. Hiedde,3. Seo p. 250; and his Life 3 Honortus] Seo notices, pp. 127, in ‘Historia Abbatum, p. 371.
334 Historia. Ecclesiastica [LIxs. v. niseent, Vilfrid a Dalfino! civitatis episcopo ibi retentus est, 4».6, Benedictus ccptum iter naviter Romam usque se with complevit. Delectabatur enim antistes prudentia ped verborum juvenis, gratia venusti vultus, alacritate Ly" tionis et constantis ac maturitate cogitationis : unde et omnia qus necesse habebat, abundanter ipsi cum sociis suis, quamdiu secum erant, donabat : et insuper offerebat, ut si vel- let, partem Galliarum non minimam illi regendam committeret, ac filiam fratris sui virginem illi conjugem daret, eumque ipso loco adoptivi semper haberet. At ille gratias agens pietati quam erga eum, cum esset, peregrinus, habere dignaretur, respon- dit propositum se magis alterius conversationis habere, atque ideo patria relicta Romam iter agere ccepisse. Quibus auditis, antistes misit eum Romam, dato duce itineris, toRome et cunctis simul que necessitas poscebat itineris, (4D. 6s]. ]argiter subministratis; obsecrans sedulo, ut cum patriam reverteretur, per se iter facere meminisset. Veniens? vero Romam, et orationibus ac meditationi rerum ecclesiasti- carum, ut animo proposuerat, quotidiana mancipatus instantia, pervenit ad amicitiam viri doctissimi ac sanctissimi, Bonifatii videlicet archidiaconi, qui etiam consiliarius erat apostolici papse; eujus magisterio quatuor Evangeliorum libros ex ordine didicit, computum pesche rationabilem, et alia multa que in patria nequiverat ecclesiasticis disciplinis accommoda, eodem magistro tradente percepit; et cum menses aliquot ibi studiis occupatus Returns to felicibus exegisset, rediit ad Dalfinum in Galliam, et tres annos apud eum commoratus?, attonsus est ab eo, et in tanto habitus amore, ut heredem sibi illum facere cogitasset. Sed ne hoc fieri posset, antistes crudeli morte prereptus est, et Vilfrid ad sue potius, hoc est, Anglorum
Lyons lere. A.D. 655],
gentis episcopatum reservatus. Namque Baldhild* regina, ! Dalfino] Heedde, 4. There is no bishop of Lyons of this name: but Annemundus, the real bishop at this time, seems to have had a brother called Dalfinus. S. Mabill. Ann, Benedd, xiv. 25; vol.i.p. 425. ? Veniena ... Romam) Hidde, §.
? commoratus] Hiedde, 6.
* Baldhild] The Bathilde who was * the foundress of Chelles, see p. 155. Smith therefore thinks there must be some mistake; but see Hidde's character of her, 6 She may have been influenced by Ebroin, the maére
Car. mx.] Gentis. Anglorum. 335
missis militibus, episcopum jussit interfici; quem ad locum quidem quo decollandus erat, secutus est Vilfrid clericus illius, desiderans cum eo, tametsi ipso multum prohibente, pariter occumbere. Sed hunc ubi peregrinum atque oriundum de
' matione Anglorum cognovere carnifices, pepercere illi, neque eum trucidare cum suo voluere pontifice.
At ille Brittaniam veniens, conjunctus est amicitiis Alchfridi* regis, qui catholicas ecclesim regulas sequi semper ,ng England et amare didicerat. Unde et ille, quia catholicum — [4 658). eum esse comperit, mox donavit terram decem familiarum in loco qui dicitur Stanford’, et non multo post monasterium tri- ginta® familiarum in loco qui vocatur Inrhypum‘; ^ Builds quem videlicet locum dederat pridem ad constru- "mnes endum inibi monasterium his qui^ Scottos seque- (4. 661). bantur. Verum quia ili postmodum optione data maluerunt loco cedere, quam pascha catholicum ceterosque ritus canonicos juxta Romans et apostolice ecclesi consuetudinem recipere, dedit hoc illi, quem melioribus imbutum disciplinis ac moribus vidit.
Quo in tempore ad jussionem prefati regis presbyter ordi- matus es in eodem monasterio ab Agilbercto episcopo Geuis- sorum, eujus supra meminimus", desiderante rege ut vir tante eruditionis ac religionis sibi specialiter individuo comitatu sacerdos esset ac doctor. Quem non multo post detecta et du palais, as Smith suggests. She aliquod .
mained there * tium,
ia said originally to have been a Saxon slave.
1 Alchfridé] Hmdde, 7. Alhfrith, mentioned pp. 166, 181, 188, Not to be confounded with his brother Aldfrith, see p. 277, note 2.
2 Stanford) Not mentioned by Heedde, This is not the Stamford in Lincolnshire, which belonged to Mercia, but probably that on the Derwent, now Stamford Bridge. S.
* triginta] It is said, on p. 194, to be forty hides large.
* Thypum] Hadde, 8. Smith dates this gift in A.D. 661. For
Florence places Biscop's departure for Rome in A.D. 653; Wilfrith re-
Heedde, 3, and would hardly reach Rome before a.0. 654. After ‘many months,’ Heedde, 5, he returned to Lyons, perhaps in A.D. 655; and then after three years Dalünus was executed, and Wilfrith returned to England’ in A.n. 658. This some- what loose dating agrees with what Pagi says of Dalfinus, that he was executed in A.D. 658. Eadmer, Vita Wilfridi, ap. Mabillon, states that the gift of Ripon was threo years after Wilfrth's arrival at Alhirith's court.
* hi qui] Eat and Cuthberht, and other monks of Melrose. 8.
* ordinatus est] Heedde, 9.
? supra meminimua] Seo p. 205.
Historia Ecclesiastica.
336 [Lrs. v.
eliminata, ut et supra docuimus!, Scottorum secta, Galliam mittens, cum consilio atque consensu? patris sui Osuiu, episcopum sibi rogavit ordinari, cum esset annorum circita triginta eodem Agilbercto tunc episcopatum agente Parisiacm civitatis; cum quo et alii un- decim episcopi ad dedicationem antistitis convenientes, multum honorifice? ministerium impleverunt. Quo adhuc in trans- marinis partibus demorante, consecratus est in episcopatum Eboraci, jubente rege Osuio, Ceadda vir sanctus, ut supra memoratum est‘, et tribus annis ecclesiam sublimiter regens, dehinc ad monasterii sui, quod est in Lestingaeu, curam se- cessit, accipiente Vilfrido episcopatum totius Nordanhym- brorum provincie,
Qui deinde regnante Ecgfrido pulsus? est episcopatu, et alii pro illo consecrati antistites, quorum supra meminimus; Ro- mamque iturus, et coram: apostolico papa causam dicturus, Ubi navem conscendit, flante favonio pulsus est Fresiam", et honorifice susceptus a barbaris ac rege illorum Aldgilso, predicabat eis Christum, et multa eorum millia verbo veritatis instituens, a peccatorum suorum sordibus fonte Salvatoris abluit; et quod postmodum
A.D. 664).
Preaches in resin [a.p. 68].
? supra docuimus] Heedde, 10.
e] Dated aD. 664 by Beda, p. 363. "Tunc quoque con- senserunt, et omnis populus huic electioni, et S. Wilfrido pres- bytero omnis conventus in nomine Domini accipere gradum episcopalem precepit! Hmdde, rr.
? honorifice] ‘In sella aurea seden- tem more eorum sursum elevarunt, portantes in manibus soli episcopi intra oratoria, nullo alio attingente, hymnosque et cantica in choro ca- nentes! Heedde, 12.
* supra memoratum es] See p. 205. Hiedde, 14. Dated by Flo- rence in A.D. 667. Beda omits all mention of a storm which drove Wilizitb, as he returned, ‘ post. spa- tium temporis, on the South Saxon coast, where he was attacked by the
and narrowly escaped with ife, Hidde, 13. Seep, 239, note 2.
5 secessit] Seo p. 216. The nar- rative here given supplies a link which was wanted then. Hzedde, 15.
5 pulsus] See p. 238, and note 2. Hadde, 24,25. Eadmer, Hist. Nov. v.97; Lapp. i. 180.
pulsus est Fresiam) Freis, Heedde, 26. He apparently intended to go thither, and was not driven by stress of weather, as Lappenberg repre- sents; i. 181. Meanwhile his eue- mies at home persuaded Thierry of Neustria and Ebroin to waylay him on his road, thinking that he would take the direct road to Rome; and ‘a delusive similarity of name threw the bishop of Lichfield, Wulfrith, also an exile, into the hands of the way- layers! Lapp. loc. cit.; Heedde, 5. Ebroin tried to bribe Aldgils to give him up: but he was faithful to Wil- frith, Hadde, 27.
Car. x1x.] Gentis. Anglorum. 337
Vilbrord ' reverentissimus Christi pontifex in magna devotione complevit, ipse primus ibi opus evangelicum coit. Ibi ergo hiemem cum nova Dei plebe feliciter exigens, sic Romam veniendi iter repetiit*; et ubi causa ejus ventilata est presente Agathone papa et pluribus episcopis, universorum Acquitted by judicio absque crimine accusatus fuisse, et epi- *'fnodst scopatu esse dignus inventus est. Quo in tempore [4-D. 675). idem papa Agatho cum synodum congregaret Rome centum viginti quinque episcoporum, adversus eos qui unam in Domino Salvatore voluntatem atque operationem dogmatizabant, vocari jussit et Vilfridum, atque inter episcopos considentem dicere fidem suam simul et provincie sive insulm de qua venerat: cumque catholicus fide cum suis esset inventus, placuit hoc inter csetera ejusdem synodi gestis inseri, scriptumque est hoc modo?: 'Vilfridus Deo amabilis episcopus Eborace civitatis, apostolicam sedem de sua causa appellans, et ab hac potestate de certis incertisque rebus absolutus, et cum aliis centum viginti quinque episcopis in synodo in judicii sede constitutus, et pro omni aquilonali parte Brittanim et Hibernie insulis quee ab Anglorum et Brettonum necnon Svottorum et Pictorum gentibus incoluntur, veram et catholicam fidem confessus est, et cum subscriptione sua corroboravit."
Post hec reversus* Brittaniam provinciam Australium Saxonum? ab idolatrim ritibus ad Christi fidem — f... werta
convertit Vecte* quoque insule verbi ministros [3
destinavit: et secundo anno Aldfridi qui post ts 1 yj See pp. 308, 310. last he was released and banished 2 iter iit] He passed ih from Northhumberland at the advice
the dominions of Dagoberht, king of Austrasia, who offered him the bishoj
that same A.D. 679, [n he arrived in Rome. "Hinde, 28
? soripi est hoo modo} jHindde, 30. Wilfrith, in his p calls himself ‘humilis ot i episco- pus Saxonis,"
* reversus] On his return ho was
thrown into prin by Eogfith and detained there nino months, At
of Abbe, abbess of Coldingham, who attributed to his imprisonment an illness from which Eormenburh was “suffering. He fled first to Mercia,
;' and then to Wessex, but from both
of them Eogfrith effected his ex- pulsion, being connected by marriage with the kings of both countries. Hadde, 32-39.
* Auiiralium s Baaonun] See p.
23 dci] Th "Tho island had been given by Wulfhere of Mercia to Atthel- walh of Sussex as a godfather'a gift E]
338 Historia. Ecclesiastica. (Le. v.
Ecgfridum regnavit, sedem suam! et episcopatum, ipso rege sthe invitante?, recepit, Sed post quinque annos denuo
Neo of York, accusatus, ab eodem ipso rege et plurimis episco- Gus to pis presulatu pulsus est*: veniensque Romam‘, Bone, cum presentibus accusatoribus acciperet locum
se defendendi, considentibus episcopis pluribus cum apo- stolico papa Johanne, omnium judicio probatum est * accusat- ores ejus non nulla in parte falsas contra eum machinasse calumnias: scriptumque* a prefato papa regibus Anglorum JEdilredo et Aldfrido, ut eum in episcopatum suum, eo quod injuste fuerit condemnatus, facerent recipi. Juvit autem causam absolutionis ejus lectio synodi beate memorie pape Agathonis, que quondam ipso presente in urbe, atque in eodem concilio inter episcopos residente, ut praediximus, acta est. Cum ergo causa exigente synodus eadem coram nobilibus et frequentia populi jubente apostolico papa diebus aliquot?
on hisbeptism; p. 239. It fell into the hands of Ceadwalha of Wessex when he conquered the rest of Sus-
sex; and he permitted Wilfrith to archbis
evangelize it; p. 246. The date of the conquest of Wiht by Ceadwalha is A.D. 686. S. Chron. Wilfrith’s evangelization of Wiht is not men- tioned by Haxdde,
! sedem euam] York. 8. Hexham, -
Flor. ad a. 686. He became recon: ciled to Theodorus, who restored friendly relations between him and ZEthelred of Mercia, who made him bishop of Lichfield ; and afterwards between him and Aldfrith of North- hhumbria. Hedde, 42, 43.
2 épso rege énvitante] Haedde, on the contrary, says, 43, hat Aldttith, in his second year, which began May ao, A.D. 686, invited Wilfrith to his court, and ‘post intervallum
is’ made him bishop of York, According to Florence, ad a. 691, he was only bishop of Hexham when he was driven out; but he also served the bishopric of Lindisfarne for two years, A.D. 686-688.
? pulius est] Seo p. 311. Hedde gives three causes of quarrel: that Aldfrith had despoiled the See of ‘York of its possessions; that, by the
change of Ripon from a monastery into & see, it had been nominally brought under the jurisdiction of the
hop ; and thet Wilfrith would not acknowledge the jurisdiction of. the archbishop of Canterbury. He fied to Mercia, where he succooded to the vacant bishopric. From thence he was summoned to attend & eynod at Onesterfeld (Nesterfield, near Rip- on’), which deprived him of all his dignities, except the abbacy of Ripon; after which he returned to Mercia, Fedde, 44-46. John was reinstated in Horhata *Post quinque annos Wilfrido iterum et Alfrido expulso illi sedibus suis restitui sunt? Le. Bosa to York, and John to Hexham. Malmesb. Gest. Pont li 269.
© veniemaque Romam) Theodorus gusommnitated bisadhtrent which drove him again to appeal in’ person to the pope. Hedde, 48.
* omnium. judicio probatum. ex] Hadde, $1.
*seriptumque) adde, 52. Malmesb. br mE i, 367, and and Wilkins, P give
Pas liqua] Tin cause was
ial during four months, and
seventy sessions of the council. Haed-
de, gi.
Car. xix] Gentis Anglorum. 339
legeretur, ventum est ad locum ubi scriptum erat: ‘ Vilfridus, Deo amabilis episcopus Eborace civitatis, apostolicam sedem de sua causa appellans, et ab hac potestate de certis incertisque rebus absolutus, et cetera que supra posuimus. Quod ubi lectum est, stupor adprehendit audientes; et silente lectore cceperunt alterutrum requirere quis esset ille Vilfridus epi- scopus. "Tunc Bonifatius consiliarius apostolici paps, et alii perplures qui eum temporibus Agathonis pape ibi viderant, dicebant ipsum esse episcopum qui nuper Romam accusatus a suis atque ab apostolica sede judicandus advenerit: ‘quia jamdudum,’ inquiunt, ‘que accusatus huc adveniens, mox audita ac dijudicata causa et controversia utriusque partis, & beats memorie papa Agathone probatus est contra fas a suo episcopatu repulsus; et tanti apud eum habitus est, ut ipsum in concilio quod congregarat episcoporum, quasi virum incorruptm fidei et animi probi residere preciperet.’ Quibus auditis, dicebant omnes una cum ipso pontifice, virum tante auctoritatis qui per quadraginta! acquitted. prope annos episcopatu fungebatur, nequaquam “?7+ damnari debere, sed ad integrum culpis accusationum abso- lutum patriam cum honore reverti.
Qui cum Brittaniam remeans in Galliarum partes devenisset, iactus est infirmitate repentina, et ea crescente wu uu adeo pressus, ut neque equo vehi posset, sed at Meaux; manibus ifinistrorum portaretur in grabato. Sic [> 75) delatus in Maeldum? civitatem Gallise, quatuor diebus ac noctibus quasi mortuus jacebat, balitu tentum pertenui quia viveret demonstrans. Cumque ita sine cibo et potu, sine voce et auditu quatriduo perseveraret, quinta demum inlucescente die, quasi de gravi experrectus somno exsurgens resedit; apertisque oculis, vidit circa se choros psallentium simul et flentium fratrum; ac modicum suspirens interrogavit, ubi esset Acca presbyter; qui statim vocatus intravit, et videns eum melius habentem ac loqui jam valentem, flexis genibus gratias egit Deo cum omnibus qui aderant fratribus Et cum parum
1 quadraginta] He was acquitted — ? Maeldum] Hzdde, 54. Meaux in April A.D. 704. in Champagne.
za
840 Historia Ecclesiastica. [us v. consedissent, ac de supernis judiciis trepidi, aliqua confabulari eopissent: jussit pontifex csteros ad horam egredi, et ad Accan presbyterum ita loqui exorsus est: ‘Visio mihi modo tremenda apparuit, quam te audire ac silentio tegere volo, donec sciam quid de me fieri velit Deus. Adstitit enim mihi quidam candido preclarus habitu, dicens se Michahelem esse archangelum: et ob hoc, inquit, missus sum ut te a morte revocem: donavit enim tibi Dominus vitam per orationes ac lacrymas discipulorum ac fratrum tuorum, et per intercessionem beate sum genitricis semperque virginis Marie. Quapropter dico tibi, quia modo quidem ab infirmitate hac sanaberis; sed paratus esto, quia post quadriennium revertens, visitabo te; pa- triam vero perveniens, maximam possessionum tuarum quz tibi ablate sunt portionem recipies, atque in pace tranquilla vitam terminabis' Convaluit igitur episcopus, cunctis gaudentibus
ac Deo gratias agentibus, coptoque itinere Brittaniam venit!. Lectis autem epistolis quas ab apostolico papa advexerat, Berctuald archiepiscopus, et Adilred quondam rex, tunc autem abbas, libentissime faverunt: qui videlicet Aidilred accitum ad se Coinredum quem pro se regem fecerat, amicum episcopo fieri petiit, et impetravit. Sed Aldfrid Nordanhymbrorum rex eum suscipere contemsit?, nec longo tempore superfuit: unde factum est ut regnante Osredo filio ejus, mox synodo? facta attends, Juxta fluvium Nidd, post aliquantum utriusque m gn the partis conflictum, tandem cunctis faventibus, in ' presulatum sit suse‘ receptus ecclesia. Sicque quatuor annis, id est, usque ad diem obitus sui, vitam duxit anddisa, i Pace. Defunctus?est autem in monasterio suo ‘Oundle. quod habebat in provincia Undalum sub regimine 42.709. Qudualdi abbatis; et ministerio fratrum perlatus
1 ‘
Vm — QUE Eee and ide, 58. Beda’s, and a Missal of Jumidges
‘ Hoc M Nar of York, but of Hex- ham; while Bishop John of Hex-
ham was translated to York, p. 292 note 2. The monastery of Ripon was also to him, Malmeeb,
Gest. Pontt. fi. 269.
quoted by Mabillon. Oct. 12 (which some make the day of his death) was tho feast of his translation b Lanfranc. For bis life in generi see Raine's Fasti Eboracenses, pp.
Hts life was Uke an Apel
Ca». xx.] Gentis. Anglorum. 341
in primum suum monasterium quod vocatur Inhrypum, positus est in ecclesia beati apostoli Petri, juxta altare ad austrum, ut et supra docuimus ; et hoc de illo supra epitaphium scriptum :
* Vilfridus hic magnus requiescit corpore presul, Hanc Domino qui sulam ductus pietatis amore Fecit !, et eximio sacravit nomine Petri,
Cui claves cieli Christus dedit arbiter orbis ; Atque auro ac tyrio devotus vestiit ostro.
Quin etiam sublime crucis radiante metallo,
Hic posuit tropheum, necnon et quattuor auro Scribi Evangelii precepit in ordine libros;
Ac thecam e rutilo hic condignam condidit auro : Paschalis qui etiam sollemnia tempora cursus Catholici ad justum correxit dogma canouis, Quem statuere patres, dubioque errore remoto Certa sug genti ostendit moderamina ritus : Inque locis istis monachorum examina crebra Colligit, ac monitis cavit que regula patrum Sedulus instituit: multisque domique forisque Jactatus nimium per tempora longa periclis, Quindecies ternos postquam egit episcopus annos, TTrensiit, et gaudens celestia regna petivit. Dona, Jesu, ut grex pastoris calle sequatur."
CAP. XX.
Ut religioso abbati Hadriano Albinus, Vilfrido in episcopatum Acca
successerit.
Anno post obitum prefati patris proximo, id est, quinto
Osredi abbas,
regis, reverentissimus pater Hadrianus? (1. 71:0) cooperator in verbo Dei "Theodori beate Pethof
memoris episcopi, defunctus est, et in monasterio Hadrianus. day, often, interchangeably fair and Hexham, p.299. He had
; and
I Twysden, after many alterations, also built a minster at Ripon, and Hedde, 16,
he set fair in full lustre at last rebuilt that at York.
Fuller's Ch, History, i. 9¢ ? Fecit] Hedde, 2
1 ichard of — ? Hadrianus] Seo p. 213.
342 Historia. Ecclesiastica. [ur». v.
suo in ecclesia! beate Dei genitricis sepultus; qui eat annus quadragesimus primus?, ex quo a Vitaliano papa directus est cum Theodoro; ex quo autem Brittaniam venit, tricesimus nonus, Cujus doctring simul et Theodori inter alia testimonium perhibet, quod Albinus discipulus ejus qui monasterio ipsius in regimine successit, in tantum studiis scripturarum institutus est, ut Grecam quidem linguam non parva ex parte, Latinam vero non minus quam Anglorum, que sibi naturalis est, noverit. Suscepit vero pro Vilfrido episcopatum Hagustaldensis eccles- ‘Acca, bishop ise Acca? presbyter ejus, vir et ipse strenuissimus, of Hexham. et coram Deo et hominibus magnificus; qui et ipsius ecclesie sum que in beati Andrew apostoli honorem con- secrata est, sdificium multifario decore ac mirificis ampliavit operibus. Dedit namque operam, quod et hodie facit, ut ad- quisitis undecumque reliquiis beatorum apostolorum et mar- tyrum Christi, in venerationem illorum poneret altario, distinctis porticibus in hoc ipsum intra muros ejusdem ecclesiz, sed et historias passionis eorum, una cum ceteris ecclesiasticis volu- minibus, summa industria congregans, amplissimam ibi ac nobil- issimam bibliothecam fecit, necnon et vasa sancta et luminaria aliaque hujusmodi que ad ornatum domus Dei pertinent, studiosissime parevit. Cantatorem quoque egregium, vocabulo Maban, qui a successoribus discipulorum beati pape Gregorii in Cantia fuerat cantandi sonos edoctus, ad se suosque institu- endos accersiit, ac per annos duodecim tenuit; quatenus ei quie illi non noverant carmina ecclesiastica doceret; et ea que quondam cognita longo usu vel negligentia inveterare coeperunt hujus doctrina priscum renovarentur in statum. Nam et ipse 1 MEME " REDE eru Rue Rt De from May 16, A.D. 709, to the same bati;' and as Wilfrith left the mo- day of A.D. » Toi p.338, note 4. But nastery at Hexham to him, Hiedde, Florence dates Hadrianus’ death in 62, he was probably abbot of Hex: A.D. 710. If this be correct, Beda ham. Beda also inscribed to him must be understood toreckon hisforty- his Commentary on SS. Mark and oe ears from Hadrianus arrival in Luke. He was expelled from his and, not from bis mission by See in A.D. 732, and died Oct. 20,
Wiehe 213. AD. 749. Rich, of Hexham, "Twys- * deca} Revereatissimus antistes don, 298. Seo too Mabill., Act
Acc pp. 164, 242, He was in SS, Benedd.
209, $$ 10-14,
Car. xxr.] Gentis. Anglorum. 343
episcopus Acca cantator erat peritissimus, quomodo etiam in litteris sanctis doctissimus, et in catholice» fidei confessione cast- issimus, in ecclesiastice quoque institutionis regulis sollertissi- mus exstiterat; et usquedum premia pie devotionis accipiat, existere non desistit: utpote qui a pueritia in clero sanctissimi ac Deo dilecti Bosa!, Eboracensis episcopi, nutritus atque erudi- tus est; deinde ad Vilfridum episcopum spe melioris propositi adveniens, omnem in ejus obsequio usque ad obitum illius explevit etatem: cum quo etiam Bomam? veniens, multa illic que in patria nequiverat ecclesim sancte institutis utilia di- dicit.
CAP. XXI.
Ut Ceolfrid abbas regi Pictorum architectos ecclesias, simul et epistolam. de catholico pascha, vel de tonsura. méserit,
Eo tempore Naiton * rex Pictorum, qui septemtrionales Brit- tanise plagas inhabitant, admonitus ecclesiasticarum — [, p. 710.) frequenti meditatione scripturarum, abrenunciavit Neiton, king errori, quo eatenus in observatione paschm*cum sug enquires of gente tenebatur, et se suosque omnes ad catholicum frith about. Dominice resurrectionis tempus celebrandum per- fheraschal duxit. Quod ut facilius et majori auctoritate perfic- — tousure, eret, quaesivit auxilium de gente Anglorum, quos jamdudum ad exemplum sancte Romans et apostolice ecclesie suam re- ligionem instituisse cognovit. Siquidem misit legatarios ad virum venerabilem Ceolfridum *, abbatem monasterii beatorum apostolorum Petri et Pauli, quod est ad ostium Viuri amnis, et juxta amnem Tinam, in loco qui vocatur In Gyruum 5, cui ipse post Benedictum, de quo supra’ diximus, gloriosissime prefuit ; postulans ut exhortatorias sibi litteras mitteret, quibus potentius confutare posset eos qui pascha non suo tempore observare prae-
? Bosa] See p. 239. And Bom — * in observations pascha] See p. probablylearntíromJacobus;p.135. 194, note 4.
? Romam) See p. 339. © Ceolfridum) See Hist. Abbatum,
* Naiton] A common Kymric below, p. 376.
seme CE Nechisn in Neckar. t Ig Gyruum] Jarrow in Durham. mare, Natan in Natanleod, ? supra) See pp. 250, 333-
344 Historia Eccleriastion [Lis v.
sumerent; simul et de tonsure modo vel ratione qua clericos insigniri deceret: excepto quod etiam ipse in his non parva ex parte esset imbutus. Sed et architectos sibi mitti petiit, qui juxta morem Romanorum ecclesiam de lapide! in gente ipsius facerent, promittens hanc in honorem beati apostolorum prin- cipis dedicandam ; se quoque ipsum cum suis omnibus morem sancte Romane et apostolice ecclesie semper imitaturum, in quantum dumtaxat tam longe a Romanorum loquela et, natione segregati hunc ediscere potuissent. Cujus religiosis votis ac precibus favens reverentissimus abba Ceolfrid, misit architectos quos petebatur, misit illi et litteras? scriptas in hunc modum: * Domino excellentissimo et gloriosissimo regi Naitano, Ceolfrid who abbas in Domino salutem. Catholicam sancti pasche him bya observantiam, quam a nobis, rex Deo devote, religioso letter. studio quesisti, promptissime ac libentissime tuo desiderio, juxta quod ab apostolica sede didicimus, patefacere satagimus. Scimus namque celitus sancte ecclesie donatum, quotiens ipsi rerum domini discend», docende, custodiende veritati operam impendunt. Nam et vere omnino dixit quidam* secularium scriptorum, quia felicissimo mundus statu ageretur, si vel reges philosopharentur, vel regnarent philosophi. Quod si de philosophia hujus mundi vere intellegere, de statu hujus mundi merito diligere potuit homo hujus mundi; quanto magis civibus patris celestis in hoc mundo peregrinantibus optandum est et in totis animi viribus supplicandum, ut quo plus in mundo quique valent, eo amplius ejus qui super omnia est Judicis mandatis auscultare contendant, atque ad hsec observanda secum eos quo- que qui sibi commissi sunt exemplis simul et auctoritate insti- tuant! Tres sunt ergo regule sacris indite litteris, quibus pasche celebrandi tempus nobis prefinitum, nulla prorsus humana licet auctoritate mutari; e quibus du; in Lege Mosi divinitus statuts, tertia in Evangelio per effectum Dominice passionis et resurrectionis adjuncta est. Precepit enim lex ut 1 ecclesiam de lapide] See p. 144, when he was a monk at Jarrow un- with note, and Lapp. i. 177. der Abbot Ceolfrid. 8.
? litteras) It can hardly bedoubted —— dizit quidam] Plato, De Re that this letter is Beda's own, written publica, v. 18.
Car. xx1.] Gentis. Anglorum. 345
pascha primo niense anni, et tertia ejusdem mensis septimana, id est, a quintadecima die usque ad vicesimam primam fieri deberet: additum est per institutionem apostolicam ex Evan- gelio, ut in ipsa tertia septimana diem Dominicam exspectare, atque in ea temporis paschalis initium tenere debeamus. Quam videlicet regulam triformem quisquis rite custodierit, nunquam in adnotatione festi paschalis errabit. "Verum si de his singulis enucleatius ac latius audire desideras, scriptum est! in Exodo, ubi liberandus de Egypto populus Israel primum pascha facere jubetur, quia "dixerit Dominus ad Moysen et Aaron: Mensis iste vobis principium mensium primus erit in mensibus anni. Loquimini ad universum cotum filiorum Israel et dicite eis: Decima die mensis hujus tollat unusquisque agnum per familias et domos suas" Et paulo post*: ' Et servabitis eum usque ad quartamdecimam mensis hujus. Immolabitque eum universa multitudo filiorum Israel ad vesperam." Quibus verbis mani- festissime constat, quod ita in observatione paschali mentio fit diei quartedecime, ut non tamen in ipsa die quartadecima pascha feri precipiatur; sed adveniente tandem vespera diei quartedecimm, id est, quintadecima luna, que initium tertie septimane faciat, in celi faciem prodeunte, agnus immolari jubeatur: et quod ipsa sit nox quintedecime lune, in qua per- cussis /Egyptiis Israel est a longa servitute redemptus. “Sep- tem,” inquit*, * diebus azyma comedetis." Quibus item verbis tota tertia septimana ejusdem primi mensis decernitur sollemnis esse debere. Sed ne putaremus easdem septem dies & quarta- decima usque ad vicesimam esse conputandas, continuo subjecit : “In die primo non erit fermentum in domibus vestris. Quicum- que comederit fermentum, peribit anima illa de Israel, a die primo usque ad diem septimum," et cetera, usquedum ait‘: “Tn eadem enim ipsa die educam exercitum vestrum de terra ZEgypti" Primum ergo diem azymorum appellat eum in quo exercitum eorum esset educturus de /Egypto. Constat autem quia non quartadecima die, in cujus vespera agnus est immol- atus, et quse proprie pascha sive phase dicitur; sed quinta- a = 2 tritum ar] e Ex. xii. 1-3. eme n 15.
346 Historia Ecclesiastica [Lzs. v.
decima sunt educti ex Aigypto, sicut in libro Numerorum apertissime scribitur!. '*Profecti igitur de Ramesse quinta- decima die mensis primi, altera die phase filii Israel in manu excelsa." Septem ergo dies azymorum, in quarum prima eductus est populus Domini ex JEgypto, ab initio, ut diximus, tertie septimang, hoc est, a quintadecima die mensis primi, usque ad vicesimam primam ejusdem mensis diem completam computari oportet. Porro dies quartadecima extra hunc numerum separat- im sub pasche titulo prenotatur, sicut, Exodi sequentia patenter edocent; ubi cum dictum esset: “In eadem enim ipsa die educam exercitum vestrum de terra /Egypti;" protinus adjunct- um est*: “Et custodietis diem istum in generationes vestras ritu perpetuo. Primo mense, quartadecima die mensis, comed- etis azyma usque ad diem vicesimam primam ejusdem mensis ad vesperam. Septem diebus fermentatum non invenietur in domibus vestris" Quis enim non videat, a quartadecima usque ad vicesimam primam, non septem solummodo, sed octo potius esse dies, si et ipsa quartadecima annumeretur? Sin autem, ut diligentius explorata Scripture veritas docet, a vespera diei quartedecimse usque ad vesperam vicesims prime computav- erimus, videbimus profecto quod ita dies quartadecima ves- peram suam in festi paschalis initium prorogat, ut non amplius tota sacra sollemnitas quam septem tantummodo noctes cum totidem diebus comprehendat ; unde et vera esse probatur nostra diffinitio, qua tempus paschale primo mense anni et tertia ejus hebdomada celebrandum esse diximus. — Veraciter enim tertia agitur hebdomada, quod a vespera quartedecime diei incipit, et in vespera vicesims prime completur. Postquam vero pascha nostrum immolatus est Christus, diemque nobis Dominicam, que spud antiquos uns vel prima sebbeti, sive sabbatorum, vocatur, gaudio sus resurrectionis fecit esse sollemnem; ita hanc apostolica traditio festis paschalibus inseruit, ut nil omni- modis de tempore pasche legalis preoccupandum, nihil minu- endum esse decerneret. Quin potius statuit ut exspectaretur juxta preceptum Legis idem primus anni mensis, exspectaretur
? scribitur] Num. xxxili, 3. ? adjunctum est] Ib. 17-19.
Car. xxi.] Gentis. Anglorum. 347
quartadecima dies illius, exspectaretur vespera ejusdem. Et eum hsc dies in sabbatum forte inciderit, tolleret unusquisque agnum per familias et domos suas, et immolare eum ad ves- peram, id est, preepararent omnes ecclesise per orbem, que unam. catholicam faciunt, panem et vinum in mysterium carnis et san- guinis agni immaculati, qui abstulit peccata mundi: et przce- dente congrua lectionum, orationum, cteremoniarum paschalium sollemnitate, offerrent hec Domino in spem future sus redemp- tionis. Ipsa est enim eadem nox in qua de Egypto per san- guinem agni Israelitica plebs erepta est; ipsa in qua per resur- rectionem Christi liberatus est a morte eterna populus omnis Dei, Mane autem inlucescente die Dominica, primam paschalis festi diem celebrarent. Ipsa est enim dies in qua resurrectionis sue gloriam Dominus multifario pim revelationis gaudio dis- cipulis patefecit. Ipsa prima dies azymorum, de qua multum distincte in Levitico scriptum est: '* Mense primo, quartadecima die mensis, ad vesperam, phase Domini est, et quintadecima die mensis hujus sollemnitas azymorum Domini est. Septem diebus azyma comedetis. Dies primus erit celeberrimus sanctusque." Si ergo fleri posset ut semper indiem quintum decimum primi mensis, id est, in lunam quintamdecimam Dominica dies incur- reret, uno semper eodemque tempore cum antiquo Dei populo, quanquam sacramentorum genere discreto, sicut, una eademque fide pascha celebrare possemus. Quia vero dies septimane non gquali cum luna tramite procurrit, decrevit apostolica traditio, qua per beatum Petrum Roms predicate, per Marcum evan- gelistam et interpretem ipsius Ajexandrim confirmata est, ut adveniente primo mense, adveniente in eo vespera diei quarte- decimse, exspectetur etiam dies Dominica, a quintadecima usque ad vicesimam primam diem ejusdem mensis, In quacumque enim harum inventa fuerit, merito in ea pascha celebrabitur: quia nimirum hzc ad numerum pertinet illarum septem dierum, quibus azyma celebrari jubentur. Itaque fit ut nunquam pascha. nostrum a septimana mensis primi tertia in utramvis partem. declinet: sed vel totam eam, id est, omnes septem legalium
? soriptum est] Lev. xxiii. 5-7.
348 Historia. Ecclesiastica. [Las v.
azymorum dies, vel certe aliquos de illis teneat. Nam etsi saltem annum ex eis, hoc est, ipsum septimum adprehenderit, quem tam excellenter Scriptura commendat ; “ Dies autem," in- quiens!, * septimus erit celebrior et sanctior, nullumque servile opus fiet in eo;" nullus arguere nos poterit, quod non recte Dominicum pasche diem, quem de Evangelio suscepimus, in ipsa quam Lex statuit, tertia primi mensis hebdomada celebre- mus. Cujus observantim catholica ratione patefacta, patet e contrario error inrationabilis eorum qui prefixos in Lege ter- mirios, nulla cogente necessitate, vel anticipare, vel transcendere presumunt. Namque sine ratione necessitatis alicujus antici- pant illi tempus in Lege prescriptum, qui Dominicum pasche diem s quartadecima mensis primi usque ad vicesimam putant lunam esse servandum. Cum enim a vespera diei tertisedecime vigilias sancte noctis celebrare incipiunt, claret quod illam in exordio sui pasche diem statuunt, cujus nullam omnino men- tionem in decreto Legis inveniunt. Et cum vicesima prima die mensis pascha Dominicum celebrare refugiunt, patet profecto, quod illam per omnia diem a sua sollemnitate secernunt, quam Lex majore pre ceteris festivitate memorabilem sepenumero commendat: sicque diem pasche ordine perverso, et aliquando in secunda hebdomada totam compleant, et nunquam in hebdo- made tertim die septimo ponant; rursumque qui a sextadecima die mensis stepedicti usque ad vicesimam secundam pascha cele- brandum magis autumant, non minore utique errore, tametsi altero latere, a recto veritatis tramite divertunt, et veluti nau- fragia Scylle fugientes, in Charybdis voraginem submergendi decidunt. Nam cum a luna sextadecima primi mensis oriente, id est, a vespera diei quintesdecime pascha incipiendum doceant; nimirum constat quia quartamdecimam diem mensis ejusdem, quam Lex primitus et precipue commendat, a sua prorsus sol- lemnitate secludunt: ita ut quintedecimm, in qua populus Dei ab ZEgyptia servitute redemptus est, et in qua Dominus suo mundum sanguine a peccatorum tenebris liberavit, in qua etiam sepultus spem nobis post mortem beate quietis tribuit, vix ves
? inquiens) Lev. xxiii. 8.
Car. xxr.] Gentis. Anglorum. 349
peram tangant idemque ponam erroris sui in semetipsos recipientes, cum in vicesima secunda die mensis paschm diem statuunt Dominicum, legitimos utique terminos paschs aperta iransgressione violant, utpote qui ab illius diei vespera pascha incipiunt, in qua hoc Lex consummari et perfici debere decrevit, illam in pascha diem adsignent primam, cujus in Lege mentio nulla usquam reperitur, id est, quarte primam septimang. Qui utrique non solum in diffinitione et computo lunaris statis, sed et in mensis primi nonnunquam inventione falluntur. Que disputatio major est, quam epistola hac vel valeat comprehendi, vel debeat. Tantum hoc dicam, quod per squinoctium vernale semper inerrabiliter possit inveniri, qui mensis juxta computum lunge primus anni, qui esse debeat ultimus. — ZEquinoctium autem, juxta sententiam omnium Orientalium, et maxime gyptiorum, qui pre cseteris doctoribus calculandi palmam tenent, duodecimo kalendarum Aprilium die provenire con- suevit, ut etiam ipsi horologica inspectione probamus. Qua- cumque ergo luna ante equinoctium plena est, quartadecima videlicet vel quintadecima existens, hec ad prsecedentis anni novissimum pertinet mensem, ideoque pasche celebrando habilis non est. Qus vero post squinoctium vel in ipso squinoctio suum plenilunium habet, in hac absque ulla dubietate, quia primi mensis est, et antiquos pascha celebrare solitos, et nos ubi Dominica dies advenerit, celebrare debere noscendum est. Quod ita fieri oportere illa nimirum ratio cogit, quia in Genesi scrip- tum est’, quod "fecit Deus duo luminaria magna; luminare majus, ut presesset diei; et luminare minus, ut preeesset nooti : " vel, sicut alia dicit editio, ^luminare majus in inchoationem diei; et luminare minus in inchoationem noctis" Sicut ergo prius sol a medio procedens orientis sequinoctium vernale suo prefixit exortu; deinde luna, sole ad vesperam occidente, et ipsa plena & medio secuta est orientis: ita omnibus annis idem primus lung mensis eodem necesse est ordine servari, ut non ante squinoctium, sed vel ipso sequinoctii die, sicut in principio factum est, vel eo transcenso plenilunium habere debeat. At si
2 soriptum est] Gen. i. 16.
350 Historia. Ecclesiastica Do ques
uno saltem die plenilunium tempus seequinoctii preecesserit, non hanc primo mensi anni incipientis, sed ultimo potius preteriti lunam esse adscribendam ; et ideo festis paschalibus inhabilem memorata ratio probat. Quod si mysticam quoque vos in his rationem audire delectat, primo mense anni, qui etiam mensis novorum dictus est, pascha facere jubemur; quia renovato ad amorem celestium spiritu mentis nostre sacramenta Dominice resurrectionis et ereptionis nostre celebrare debemus, tertia ejusdem mensis septimana facere precipimur ; quia ante Legem et sub Lege promissus, tertio tempore seculi cum gratia venit ipse qui pascha nostrum immolaretur Christus: quia tertia post immolationem sus passionis die resurgens a mortuis, hanc Dominicam vocari et in ea nos annuatim paschalia ejusdem resurrectionis voluit festa celebrare: quia nos quoque ita solum veraciter ejus sollemnia celebramus, si per fidem spem et carita- tem pascha, id est, transitum de hoo mundo ad Patrem, cum illo facere curamus. Post equinoctium veris, plenilunium mensis precipimur observare paschalis; ut videlicet primo sol longi- orem nocte faciat diem, deinde luna plenum sue lucis orbem mundo presentet; quis primo quidem sol justitie, in cujus pennis est sanitas, id est, Dominus Jesus, per resurrectionis sue triumphum eunctas mortis tenebras superavit: ac sic ascendens in ezlos, misso desuper Spiritu, ecclesiam suam que sepe lune vocabulo designatur interne gratise luce replevit. Quem vide- licet ordinem nostre salutis propheta! contemplatus aiebat: ** Elevatus est sol, et luna stetit in ordine suo.” Qui ergo pleni- tudinem lune paschalis ante equinoctium provenire posse con- tenderit, talis in mysteriorum celebratione maximorum a sanct- arum quidem Scripturarum doctrina discordat ; concordat autem eis qui sine preveniente gratia Christi se salvari posse confidunt: quia etsi vera lux tenebras mundi moriendo ac resurgendo nunquam vicisset, perfectam se habere posse justi- tiam dogmatizare presumunt. Itaque post equinoctialem solis exortum, post plenilunium primi mensis hunc ex ordine subse- quens, id est, post completam diem ejusdem mensis quartam-
? propheta aiebat] Habakkuk, iii. 11, gives words somewhat like these: ‘Sol et luna steterunt in habitaculo suo? Vulg.
Car. xxi] Gentis Anglorum. 351
decimam, que cuncta ex Lege observanda accepimus, exspecta- mus adhuc monente Evangelio in ipsa hebdomada tertia tempus diei Dominice, et sic demum votiva pasche nostri festa cele- bramus, ut indicemus nos non cum antiquis excussum Algyptim servitutis jugum venerari, sed redemptionem totius mundi, quse in antiqui De populi liberatione prefigurata, in Christi autem resurrectione completa est, devota fide ac dilectione colere, resurrectionis etiam nostre, quam eadem die Dominica futuram credimus, spe nos certissima gaudere signemus. Hic autem quem vobis sequendum monstramus, computus pasche, decen- novenali circulo continetur; qui dudum quidem, hoc est, ipsis apostolorum temporibus, jam servari in ecclesia ccpit, maxime Rome et Zgypti, ut supra jam diximus. Sed per industriam Eusebii! qui a beato martyre Pamphilo cognomen habet, dis- tinctius in ordinem compositus est; ut quod eatenus per Alex- andrie pontificem singulis annis per omnes ecclesias mandari consueverat, jam deinde congesta in ordinem serie lung quarte- decime facillime posset ab omnibus sciri. Cujus computum paschalis Theophilus Alexandrie presul in centum annorum tempus Theodosio imperatori composuit. Item successor ejus Cyrillus seriem nonaginta et quinque annorum in quinque decennovenalibus circulis comprehendit: post quem Dionysius Exiguus totidem alios ex ordine pari schemate subnexuit, qui ad nostra usque tempore pertingebant. Quibus termino adpropin- quantibus, tanta hodie calculatorum exuberat copia, ut etiam in nostris per Brittaniam ecclesiis plures sint qui mandatis memor- im veteribus illis ZEgyptiorum argumentis facillime possint in quotlibet spatia temporum paschales protendere circulos, etiamsi ad quingentos usque et triginta duos voluerint annos; quibus expletis, omnia que ad solis et lung, mensis et septimanse con- Alexandri
* Eusebii) Beda, in his book De ‘Natura Rerum, c. 44, perhaps quot- ing from Jerome, De Vir. Ill. 61, says that Eusebius was the first to compose a cycle of nineteen years, but that Hippolytus had before composed one of sixteen years. Isidorus Hispalensis, vi. 17, Orig. says, * Paschalem cyclum Hippolytus
Episcopus temporibus Imperatoris conscripsit. Post quem probatissini auctores, Eusebius Cx- sariensis, Theophilus Alexandrinus, Prosper quoque natione Aquitanus, atque Victorinus, amplificatis ejus- dem festivitatisrationibus, multiplices circulos ediderunt, See Fabricius" note, Routh's Opuscula, i. 46.
352 Historia. Ecclesiastica. [Lrz. v.
sequentiam spectant eodem quo prius ordine recurrunt. Ideo autem circulos eosdem temporum instantium vobis mittere supersedimus, quia de ratione tantum temporis paschalis instrui querentes, ipsos vobis circulos pasche catholicos abundare prob- astia.
' Verum his de pascha succincte, ut petistis, strictimque com- memoratis, tonsuram ! quoque, de qua pariter vobis litteras fieri voluistis, hortor ut ecclesiasticam et Christiane fidei congruam. habere curetis. Et quidem scimus quia neque apostoli omnes uno eodemque sunt modo adtonsi, neque nunc ecclesia catholica sicut una fide spe et caritate in Deum consentit, ita etiam una atque indissimili totum per orbem tonsure sibi forma congruit. Denique ut superiora, id est, patriarcharum tempora respic- iamus, Job exemplar patientie, dum ingruente tribulationum articulo caput totondit*, probavit utique quia tempore felicitatis capillos nutrire consueverat. At Joseph, et ipse castitatis, humil- itatis, pietatis ceterarumque virtutum executor ac doctor exi- mius, eum servitio absolvendus, attonsus* esse legitur: patet profecto quia. tempore servitutis, intonsis in carcere crinibus manere solebat. Ecce uterque vir Dei diversum ab altero vultus habitum foris premonstrabat, quorum tamen intus conscientia in parili virtutum sibi gratia concordabat. Verum, etsi profit- eri nobis liberum est, quia tonsure discrimen non noceat, quibus pura in Deum fides, et caritas in proximum sincera est; maxime cum nunquam patribus catholicis sicut de paschee vel fidei divers- itate conflictus, ita etiam de tonsure differentia legatur aliqua fuisse controversia; inter omnes tamen quas vel in ecclesia, vel in universo hominum genere reperimus tonsuras, nullam magis sequendam nobis amplectendamque jure dixerim, ea quam in capite suo gestabat ille, cui se confitenti Dominus ait‘: “Tu es Petrus, et super hanc petram sdificabo Ecclesiam meam, et porte inferni non prevalebunt adversus eam; et tibi dabo claves regni celorum." Nullam magis abominandam detestand- amque merito cunctis fidelibus crediderim, ea quam habebat
? tonsuram] On this whole mub- — ? totondit] Job i. 20. ject, see Usher, p. 477, and Smith's — * attonsus] Genesis xli. 14. App. No. ix. b. * ait] Bt. Matthew xvi. 18, 19.
Car. xi.] Gentis Auglorum. 353 ille, cui gratiam sancti Spiritus comparare volenti dicit! idem Petrus: “Pecunia tua tecum sit in perditionem, quoniam donum Dei existimasti per pecuniam possideri: non est tibi pars neque sors in sermone hoc" Neque vero ob id tantum in coronam adtondemur, quia Petrus ita attonsus est; sed quia Petrus in memoriam Dominice passionis ita attonsus est, idcirco et nos qui per eandem passionem salvari desideramus, ipsius passionis signum cum illo in vertice, summa videlicet corporis nostri parte, gestamus. Sicut enim omnis ecclesia, quia per mortem sui vivificatoris ecclesia facta est, signum sancte crucis ejus in Íronte portare consuevit, ut crebro vexilli hujus munimine a malignorum spirituum defendatur incursibus; crebra hujus admonitione doceatur, se quoque carnem suam cum vitiis et concupiscentiis crucifigere debere: ita etiam oportet eos, qui vel monachi votum, vel gradum clericatus habentes arctioribus sé necesse habent pro Domino continenti frenis astringere. Formam quoque corone quam ipse in passione spineam portavit in capite, ut spinas ac tribulos peccatorum nostrorum portaret, id est, exportaret et auferret a nobis, suo quemque in capite per tonsuram preferre, ut se etiam inrisiones et opprobria pro illo libenter ac promte omnia sufferre ipso etiam frontispicio do- ceant: ut coronam vite sterne, quam repromisit Deus dili- gentibus se, se semper exspectare, proque hujus perceptione et adversa se mundi et prospera contemnere designent, Ceterum tonsuram eam quam magum ferunt habuisse Simonem, quis, rogo, fidelium non statim cum ipsa magia primo detestetur, et merito exsufflet adspectu?! Que in frontis quidem superficie corone videtur speciem preferre; sed ubi ad cervicem consi- derando perveneris, decurtatam eam quam te videre putabas invenies coronam ; ut merito talem Simoniacis et non Chris- tianis habitum convenire cognoscas: qui in presenti quidem vita a deceptis hominibus putabantur digni perpetue gloria corone; sed in ea que hanc sequitur vitam, non solum omni spe corone privati sed sterna insuper sunt poma damnati. Neque vero me hzc ita prosecutum sstimes, quasi eos qui hanc
? dicit] Acta vii. 20, a1. Aaa
354 Historia Ecclesiastica. [Lzs. v.
tonsuram habent, condemnatos judicem, si fide et operibus uni- tati catholicse faverint: immo confidenter profiteor, plurimos ex eis sanctos ac Deo dignos exstitisse, ex quibus est Adamnan, abbas et sacerdos Columbiensium egregius, qui cum legatus eus gentis ad Aldfridum regem miseus, nostrum quoque monasterium videre voluisset, miramque in moribus ac verbis prudentiam, humilitatem, religionem ostenderet, dixi illi inter alia con- loquens: *'Obsecro, sancte frater, qui ad coronam te vitse que terminum nesciat tendere credis, quid contrario tus fidei habitu terminatam in capite corone imaginem portas! et si beati con- sortium Petri queris, cur ejus quem ille anathematizavit ton- sure imaginem imitaris? et non potius ejus cum quo in eternum beatus vivere cupis etiam nunc habitum te, quantum potes, diligere monstras?" Respondit ille: Scias pro certo, frater mi dilecte, quia etsi Simonis tonsuram ex consuetudine patria habeam, Simoniscam tamen perfidiam tota mente detestor ac respuo: beatissimi autem apostolorum principis, quantum mea parvitas sufficit, vestigia sequi desidero." At ego: “Credo,” inquam, “vere quod ita sit; sed tamen indicio fit, quod ea que apostoli Petri sunt, in abdito cordis amplectimini, si que ejus esse nostis etiam in facie tenetis. Namque prudentiam tuam facillime dijudicare reor, quod aptius multo sit, ejus quem corde toto abhominaris, cujusque horrendam faciem videre refugis, habitum vultus a tuo vultu Deo jam dicato separare; et e contra, ejus quem apud Deum habere patronum qusris, sicut facta vel monita cupis sequi, sio etiam morem habitus te imitari condeceat.” Hec tuno Adamnano dixi, qui quidem quantum conspectis ecclesiarum nostrarum statutis profecisset, probavit, eum reversus ad Scottiam multas postea gentis ejusdem turbas ad catholicam temporis paschalis observantiam sua predicatione correxit: tametsi eos qui in Hii insula morabantur monachos, quibusque speciali rectoris jure praeerat, necdum ad viam statuti melioris reducere valebat. Tonsuram quoque, si tantum sibi auctoritatis subesset, emendare meminisset. Sed et tuam nunc prudentiam, rex, admoneo, ut ea que unitati catholic et apo- stolicee ecclesise concinunt, uns cum gente cui te Rex regnum et Dominus dominorum prsfecit, in omnibus servare contendag,
Cap, xxr.] Gentis. Anglorum. 355
Sic enim fit ut post acceptam temporalis regni potentiam ipse beatissimus apostolorum princeps celestis quoque regni tibi tuisque cum ceteris electis libens pandat introitum. Gratia te Regis seterni longiori tempore regnantem ad nostram omnium pacem custodiat incolumem, dilectissime in Christo fili."
Hee epistola cum presente rege Naitono, multisque viris doctioribus, esset. lecta, ac diligenter ab his qui intelligere pote- rant in linguam ejus propriam interpretata, multum de ejus exhortatione gavisus esse perhibetur; ita ut exsurgens de medio optimatum suorum consessu genua flecteret in terram, Deo gratias agens, quod tale munusculum de terra Anglorum mereretur accipere. ‘Et quidem et antea novi,’ inquit, ‘quia hec erat vera pasche celebratio, sed in tantum modo rationem hujus temporis observandi cognosco, ut parum mihi omnimodis videar de his antea intellexisse, Unde palam profiteor, vobisque qui adsidetis presentibus protestor, quia hoc obser- King Naiton vare tempus pasche cum universa mea gente per- EM petuo volo; hanc accipere debere tonsuram quam Practice. plenam esse rationis audimus, omnes qui in meo regno sunt clericos decerno.’ Nec mora, que.dixerat, regia auctoritate per- fecit. Statim namque jussu publico mittebantur ad transcri- bendum, discendum, observandum, per universas Pictorum pro- vincias circuli pasche decennovenales, oblitteratis per omnia erroneis octoginta et quatuor annorum circulis. Adtondebantur omnes in coronam ministri altaris, ac monachi: et quasi novo se discipulatui beatissimi apostolorum principis Petri subditam, ejusque tutandam patrocinio gens correcta gaudebat.
* Aa2
356 Historia. Ecclesiastica.
CAP. XXII.
Ut Hitenses monachi cum. subjectis sibi monasteriis canonicum pradicante. Ecgbercto celebrare pascha caperint.
Nec multo post illi quoque qui insulam Hii’ incolebant monachi Scottice nationis, cum his que sibi erant subdita monasteriis, ad ritum pasche ac tonsure canonicum Domino procurante perducti sunt? Si- quidem anno ab incarnatione Domini septingentesimo sextodecimo, quo Osredo occiso * Coenred * guberna- cula regni Nordanhymbrorum suscepit, cum venisset ad eos de Hibernia Deo amabilis et cum omni honorificentia nominandus pater ac sacerdos Ecgberct, cujus superius memo- riam sepius? fecimus, honorifice ab eis et multo cum gaudio susceptus est. Qui quoniam et doctor suavissimus et eorum que agenda docebat erat exsecutor devotissimus, libenter audi- tus ab universis, immutavit piis ac sedulis exhortationibus inveteratam illam traditionem parentum eorum, de quibus apo- stolicum illum licet proferre sermonem", quod emulationem Dei
Seo pp. 146, 323+ * Coenred] Desconded in the fifth ducti sunt} "he Annals of degree from Ocom, an illegitimate
.add that it took place on son of Ida, Lapp. Tabb. Both he
Seteriey, August 29, which seems and his successor Osric ‘hoc tantum
highly probable, since upon that day the feast of the decollation of John the Baptist is celebrated, Stev.
? occiso] ‘He was slain in his nineteenth year, in an ambush laid for him by his kinsmen [Malmesb. Gest. Reg. i. 3], on the southern border [S. Chron.,bytbe son.” Lapp. iar. *Osredum spiritus luxurito fornicantem, et per monasteria nonn- arum sacras virgines stuprantem et furantem agitavit, inque quo ipse gloriosum regnum et inutilem vitam
infortunio interemptus est; Wost- minster, ad a. 717.
memorabile habuerunt, quod do- mini, sui, licet merito ut putabant
occisi, sanguinem luentes fexdo exitu ms pollere" Malmesb. Gest. Reg.
3 api] See pp. 147, 203, 305, 307.
*'ab universis] ‘The Annals of Ulster state that in A.D. 717 the monks of Iona were expelled beyond Drumalban [Dorsum Britannis] by king Nectan, the Naiton of tho text:
from which circumstance we may infer that he found them more stub- born in their faith than Beda ima-
Car. xxn.] Gentis. Anglorum. 357
habebant, sed non secundum scientiam ; catholicoque illos, atque apostolico more celebrationem, ut diximus, precipum sollemni- tatis sub figura cotone perpetis agere perdocuit. Quod mira diving constat factum dispensatione pietatis ut quoniam gens ille quam noverat scientiam divine cognitionis libenter ac sine invidia populis Anglorum communicare curavit!: ipsa quoque postmodum per gentem Anglorum in eis que minus habuerat, ad perfectam vivendi normam perveniret. Sicut e contra Bret- tones, qui nolebant, Anglis eam quam babebant fidei Christiane notitiam pandere, credentibus jam populis Anglorum et in regula fidei catholice per omnia instructis, ipsi adhuc inveterati et claudicantes a semitis suis et capita sine corona pretendunt, et solemnia Christi sine ecclesise Christi societate venerantur.
Susceperunt autem Hiienses monachi, docente Ecgbercto, ritus vivendi catholicos sub abbate Duunchado?, post annos circiter octoginta?, ex quo ad predicationem gentis Anglorum Aidanum miserant antistitem. — Mansit autem vir Domini Ecg- beret annos tredecim in prefata insula, quam ipse velut nova quadam relucente gratia ecclesiastice societatis et pacis Christo consecraverat; annoque Dominice incarnationis septingentesimo vicesimo nono, quo pascha Dominicum octavo whodies kalendarum Maiarum die celebratur, cum mis- Ans, sarum sollemnia in memoriam ejusdem Dominice ^ 4.72 resurrectiohis celebrasset, eodem die et ipse migravit ad Do- minum, ac gaudium summe festivitatis quod cum fratribus quos ad unitatis gratiam converterat inchoavit, cum Domino .et apostolis ceterisque czli civibus complevit, immo idipsum cele- brare sine fine non desinit. Mira autem divine dispensatio provisionis erat, quod venerabilis vir non solum in pascha transivit de hoc mundo ad patrem; verum etiam cum eo die pascha celebraretur, quo nunquam prius in eis locis celebrari solebat. Gaudebant ergo fratres de agnitione certa et catholica temporis paschalis; letabantur de patrocinio pergentis ad Dominum patris, per quem. fuerant correcti; gratulabatur ille
1 uravit] See p. octoginta] Eighty-one: for
2 Duunchado] He died in oz Adest anon da dated AD. 635, Usher, p. 541. P. 143.
Historia Ecclesiastica. [Lzs. v.
quod eatenus in carne servatus est, donec illum in pascha diem suos auditores, quem semper antea vitabant, suscipere ac secum agere videret. Sicque certus de illorum correctione reveren- tissimus pater exultavit, ut videret diem Domini: vidit, et gavisus est.
358 .
CAP. XXIII. Qui sit in prasenti status gentis Anglorum, vel Brittanic totiue.
Anno Dominice incarnationis septingentesimo vicesimo quinto, Wihtred, qui erat septimus Osrici! regis Nordanhymbrorum ximsof qui Coenredo successerat, Victred? filius Ecgbercti, 4.75. rex Cantuariorum, defunctus est nono® die kalen- darum Maiarum; et regni quod per triginta quatuor semis annos tenebat, filios tres, ZEdilberctum, Eadberctum *, et Alricum reliquit heredes. Anno post quem proximo Tobias Hrofensis Death of ecclesise presul defunctus est, vir, ut supra 5 memi- Mn mimus, doctissimus. Erat énim discipulus beate Rochester, memorie magistrorum, Theodori archiepiscopi et ^P.7$ gbbatis Hadriani: unde, ut dictum est, cum erudi- tione litterarum vel ecclesiasticarum vel generalium, ita Grecam quoque cum Latina didicit linguam, ut tam notas ac familiares sibi eas, quam nativitatis sus loquelam haberet. Sepultus vero est in porticu sancti Pauli apostoli, quam intro ecclesiam? sancti Andrew sibi ipse in locum sepulcri fecerat. Post quem episco- patus officium Alduulf’, Berctualdo archiepiscopo consecrante, suscepit.
1 Osriof] Son of Albfrith, men-
* eoolesiam] ) Buil by Aithelberht
tioned pp. 166, 181, 193; reigned II, restored by Archbishop Lanfranc, from A.D. 718 till May 9, A.D. 729. — and dedionted on the sth of May
2 Vict] Seo p. 277, with noie s. a.p. 11304) "Archbishop William, 8-
* nono... Malarum] April 23," Alhud]] In A.D. 732 he ob-
AD. 735, tained from Zithelbald of Mercia &
* Bdilberctum, Eadberctum| Ao- yearly gift of one ship to himselfand
cording to the Saxon Chronicle and Florence, ad a. 748, ZEthelberht II reigned after Eadberht.
supra] See p. 304.
successors. S. The Saxon Chronicle sys that Dun, his succemur, was made bishop of Rochester in AD. Ta.
Ca». xxr.] Gentis Anglorum. Anno Dominicse incarnationis septingentesimo vicesimo nono,
apparuerunt comete dus circa solem, multum intuentibus terrorem incutientes. Una quippe solem precedebat, mane orientem; altera vespere sequebatur oecidentem, quasi orienti simul et occidenti dire cladis presagw: vel certe una diei, altera noctis preecurrebat exortum, ut utroque tempore mala mortalibus imminere signarent. Portabant autem facem ignis eontra aquilonem, quasi ad accendendum adclinem: appare- bantque mense Januario, et duabus ferme septimanis per- manebant. Quo tempore gravissima Sarracenorum lues Gallias misera clade vastebat, et ipsi non multo post! in eadem pro- vincia dignas sus perfidie ponas luebant. Quo anno sanctus vir Domini Eegberct, ut supra commemoravimus, ipso die pasche migravit ad Dominum: et mox peracto pascha, hoc est, septima iduum Maiarum die, Osric rex Nordanhymbrorum vita decessit?*, cum ipse regni quod undecim annis | |. gubernabat successorem fore Ceoluulfum? decre- King Osric of visset, fratrem illius qui ante se regnaverat Riso
. Coenredi regis, cujus regni et principis et pro- Bugosaded by cessus tot ac tantis redundavere rerum adver- santium motibus, ut quid de his scribi debeat, quemve habitura sint finem singula, necdum sciri valeat.
Anno Dominice incarnationis septingentesimo tricesimo primo, Berctuald * archiepiscopus, longa consumptus setate, defunctus est die iduum Januariarum ; qui sedit annos triginta septem, menses sex, dies quatuor- decim; pro quo anno eodem factus est arcbiepi- scopus, vocabulo Tetuini*, de provincia Merciorum,
359
+ non multo post] Charles Martel’s
victory over the Saracens at
‘ours was in October, A.D. 732.
Beda completed his in aD.
731; so that this must have been subsequently added.
dates it A.D. 731. M 5. Ceoluulfum] To whom Beda's is inscribed. Of the dis- ‘turbances of his first years we have no other acoount. We only know, Bed. Cont. p. 368, that in A.D, 731 he waa seized, and tonsured, and in
the same year restored to the throne
by his friends : and that in A.D. 737
he became & monk in Lindisfarne,
where he lived till 4.D. 760. S. Chron. * Berctuald) See p. 303.
5 die iduwm] “Bineon of Durham, quoting Beda, refers Berctwald’s dad to 5 Ides [oth] January, and the Short Chronicle of hore
Sacra, i. 85, says Pinel te 6 Ides.’ Stev. * Tatwini] Tatwine, S. Chron. He died July 29, A.D. 734-
360 Historia Ecclesiastica. [Las v. cum fuisset presbyter in monasterio quod vocatur Briudun'. Consecratus est autem in Doruuerni civitate, & viris venera- bilibus Danihele Ventano, et Ingualdo* Lundoniensi, et Alduino Lyecitfeldensi, et Alduulfo Hrofensi antistitibus, die decima Junii mensis, Dominica; vir religione et prudentia insignis, sacris quoque litteris nobiliter instructus.
taque in presenti, ecclesiis Cantuariorum Tatuini et Ald: Present stato UF episeopi presunt, Porro provincie Orien ofthe Church. alium Saxonuin Inguald episcopus; provincia
775^ Orientalium Anglorum, Aldberct® et Hadulac‘ episcopi; provincie Occidentalium Saxonum, Danihel et Fortheri* episcopi; provincie Merciorum, Alduini* episcopus; et eis populis qui ultra amnem Sabrinam ad occidentem habi- tant Valchstod" episcopus; provincie Huicciorum Vilfrid’ episcopus; provincie Lindisfarorum Cyniberct® episcopus preest. Episcopatus Vecte!" insule ad Danihelem: pertinet, episcopum Vente civitatis. Provincia Australium Saxonum jam aliquot annis absque episcopo manens, ministerium sibi episcopale ab Occidentalium Saxonum antistite querit. Et he omnes provincim cstereque australes ad confinium usque Hymbre fluminis, cum suis queque regibus, Merciorum regi JEdilbaldo!' subjecte sunt. At vero provincie Nordanhym- brorum, cui rex Ceoluulf preest, quatuor nunc episcopi pte- sulatum tenent; Vilfrid!?' in Eburacensi ecclesia, Ediluald'*
? Briudun) Bredon, a monastery
iv. p. 288, near Bredon Hill in Worcestershire,
. 7 Valchstod] Bishop of Hereford ;
founded in honour of St. Peter by Eanwulf, the grandfather of Offs of Mercia, ' Monast. Angl.
? Ingualdo| Bishop of London; died in A.D. 745.
* Aldberct| Bishop of Dunwich.
* Hadulac] Bishop of Elmham ; died before A.D. 747. Stev.
® Danihel et Fortheri] See p dao 330. They were both dead AD. 747. Ste.
* Alduini] Bishop of Lichfield, surnamed Wor, Kemble, Archzol. Proceedings, 1845, p. 99 ; succeeded AD. 731, died A.D. 737. After his death the diocese was divided into three, Lichfield, Leicester, and Dor chester. Malmesb, De Gest, Pont.
wes dead by i. 736. * Vil Succeeded Eogwine, AD. 717, Date of death variously
stated, A.D. 742, AD. 743, oF A.D.
45 Yo ce 8. Bishop
yn E ers d PP-4, a3! fecta] Seo p. 247. dilbaldo.
n Ki ‘On his reign, 45. 716-757, see Lapp, i, 224, 225 % gubjecte sunt] ‘That is, Athe
bald of ‘Mercia, had
Car. xxtv.] Gentis Anglorum. 361
in Lindisfaronensi, Acca? in Hagustaldensi, Pecthelm? in ea que Candida Casa vocatur, que nuper multiplicatis fidelium. plebibus in sedem pontificatus addita, ipsum primum habet antistitem. Pictorum quoque natio tempore hoc et fous pacis cum gente habet, Anglorum, et catholice pacis ac veritatis cum universali ecclesia particeps existere gaudet. Scotti qui Brittaniam incolunt suis contenti finibus nil contra gentem Anglorum insidiarum moliuntur aut fraudium. ^ Brettones, quamvis et maxima ex parte domestico sibi odio gentem An- glorum, et totius catholice ecclesie statum pascha minus recte moribusque improbis impugnent; tamen et divina sibi et humana prorsus resistente virtute, in neutro cupitum possunt obtinere propositum: quippe qui quamvis ex parte sui sint juris, nonnulla tamen ex perte Anglorum sunt servitio man- cipati. Qua adridente pace ac serenitate temporum, plures in gente Nordanhymbrorum, tam nobiles quam privati, se suosque liberos depositis armis satagunt magis accepta tonsura monasterialibus adscribere votis, quam bellicis exercere studiis. Que res quem sit habitura finem, posterior etas videbit. Hic est impresentiarum universe status Brittanie, anno adventus Anglorum in Brittaniam circiter ducentesimo octogesimo quinto, Dominice autem incarnationis anno septingentesimo tricesimo primo: in cujus regno perpetuo exultet terra, et congratulante in fide ejus Brittania letentur insule multe, et confiteantur memoris sanctitatis ejus.
CAP. XXIV. ! Recapitulatio chronica totius operis ; et de persona Auctoris. VERUM, ea que temporum distinctione latius digesta sunt, ob memoriam conservandam, breviter recapitulari placuit. Anno igitur ante incarnationem Dominicam sexagesimo, Gaius 1 Aca] See p.342. He was ex. * Pecthelm) See pp. 32%, 329. Florence.
elled from his See A.D. 731, Cont, He died A.D. 735. Bedi, and died Oct. 20, 4-1: 749.
362 Historia Ecclesiastica. (Lm. v.
Julius? Cesar, primus Romanorum, Brittsniss bello pulsavit, et vicit; nec tamen ibi regnum potuit obtinere.
Anno ab incarnatione Domini 46 Claudius’, secundus Ro- manorum Brittanias adiens, plurimam insule partem in dedi- tionem recepit; et Orcadas quoque insulas Romano adjecit imperio.
Anno incarnationis Dominice 167 Eleuther Rome presul factus, quindecim annos ecclesiam gloriosissime rexit: cui litteras rex Brittanie Lucius? mittens, ut Christianus efficere- tur petiit, et impetravit.
Anno ab incarnatione Domini 189 Severus‘ imperator factus, decem et septem annis regnavit, qui Brittaniam vallo a mari usque ad mare precinxit.
Anno 381 Maximus? in Brittania creatus imperator, in Galliam transiit, e& Gratianum interfecit.
Anno 409 Roma a Gothis* fracta: ex quo tempore Romani in Brittania regnare cesserunt.
Anno 430 Palladius ad Scottos in Christum credentes a Celestino papa primus mittitur episcopus.
Anno 449 Marcianus* cum Valentiniano imperium susci- piens, septem annis tenuit: quorum tempore Angli a Bret- tonibus accersiti Brittaniam adierunt.
Anno 538 eclipsis solis facta est xiv kalendas Martii, ab hora prima usque ad tertiam.
Anno 540 eclipsis solis facta est xii kalendas Julias, et ap- paruerunt stelle pene hora dimidia ab hora diei tertie.
Anno 547 Ida regnare cepit, a quo regalis Nordanhym- brorum prosapia originem tenet, et duodecim annis in regno permansit.
Anno 565 Columba? presbyter de Seottia venit Brittaniam ad docendos Pictos, et in insula Hii monasterium fecit.
Anno 596 Gregorius! papa misit Brittaniam Augustinum cum monachis, qui verbum Dei genti Anglorum evangelizarent.
1 Julius] 50. 55; p. 1. * Gothis] AD. 410; p. 26 Taudbus * Palladian ] evi 2 e ip D porre EAR pP.34- * Severus) A.D" 193; P. 15- ; Columba] A.D. $68; p. 146. 93; P. 15.
* Maximus] AD. 3783 p. 23- ? Gregorius] p. 48.
Ca». xuiv.] Gentis. Anglorum. 363
Anno 597 venere Brittaniam prefati doctores!, qui fuit annus plus minus centesimus quinquagesimus adventus Anglo- rum in Brittaniam,
Anno 601 misit papa Gregorius pallium? Brittaniam Au- gustino jam facto episcopo, et plures verbi ministros, in quibus et Paulinum.
Anno 603 pugnatum ad Degsastanee *.
Anno 604 Orientales Saxones* fidem Christi percipiurit sub rege Sabercto, antistite Mellito.
Anno 605 Gregorius obiit®.
Anno 616 /Edilberct? rex Cantuariorum defunctus est.
Anno 625 Paulinus a Justo archiepiscopo ordinatur genti Nordanhymbrorum antistes.
Anno 626 Eanfled*, filia Aduini regis, baptizata cum duo- decim in sabbato pentecostes.
Anno 627 JEduini* rex baptizatus cum sua gente in pascha.
Anno 633 JEduine rege perempto, Paulinus Cantiam rediit".
Anno 640 Eadbald rex Cantuariorum obiit,
Anno 642 Osusld * rex occisus,
Anno 644 Paulinus, quondam Eboraci, sed tunc Hrofensis antistes civitatis, migravit?? ad Dominum.
Anno 651 Osuini'* rex occisus, et Aidan episcopus defunctus est.
Anno 653 Middilangli!^ sub principe Peada fidei mysteriis sunt imbuti,
Anno 655 Penda ! periit, et Mercii sunt facti Christiani.
Anno 664 eclipsis!" facta: Earconberct rex Cantuariorum defunctus, et Colman™ cum Scottis ad suos reversus est; et pestilentia venit; et Ceadda ac Vilfrid Nordanhymbrorum ordinantur episcopi.
2 obiit] p. 155.
157. © migrasi] p. 166. ws Orcinf) p. 167. . 1 Middilangl) p. 180. * ZFdilberct] p. 99. 18 Penda] p. 189. 1 Paulinus) p. 109. 1 eclipsia] p. 202. * Eanfed) p. 110. 18 Earconberct] p. at1. * ZEduini] p. 124. ? Colman] p. 200.
?? rediit] p. 137. ® Nordanhymbrorum] p. 205. B13
364 Historia Ecclesiastica. [Ls v.
Anno 668 Theodorus! ordinatur episcopus.
Anno 670 Osuiu* rex Nordanhymbrorum obiit.
Anno 673 Ecgberct*, rex Cantuariorum, obiit; et synodus
- facta est ad Herutforda‘, presente Ecgfrido rege, presidente archiepiscopo Theodoro, utillima, decem capitulorum.
Anno 675 Vulfheri, rex Merciorum, postquam septemdecim annos regnaverat, defunctus, ZEdilredo fratri reliquit imperium.
Anno 676 JEdilred" vastavit Cantiam.
Anno 678 cometa* apparuit; Vilfrid episcopus a sede sua pulsus est ab Ecgfrido.rege; et pro eo Bosa, Eata et Eadhaeth consecrati antistites.
Anno 679 JElfuini occisus.
Anno 680 synodus facta est in campo Hethfeltha® de fide catholica, presidente archiepiscopo Theodoro: in qua adfuit Johannes? abba Romanus. Quo anno Hild" abbatissa in Streangeshale obiit. N
Anno 685 Ecgfrid" rex Nordanhymbrorum occisus est. Anno eodem Hlotheri™ rex Cantuariorum obiit.
Anno 688 Cacduald™ rex Occidentalium Saxonum Romam de Brittania pergit.
Anno 690 Theodorus '* archiepiscopus obiit.
Anno 697 Osthryd regina a suis, id est, Merciorum prima- tibus, interempta.
Anno 698 Berctred dux regius Nordanhymbrorum a Pictis interfectus,
Amo 704 JEdilred, postquam triginta unum annos Mer- ciorum genti prefuit, monachus factus, Coenredo regnum dedit. Anno 705 Aldfrid ® rex Nordanhymbrorum defunctus est.
Anno 709 Coenred ' rex Merciorum, postquam quinque annos regnabat, Romam pergit.
1 Theodorus] p. 212. * Johannes] p. 250. ERU ? Hild) p. 261.
cf] p. 221 I1 Ecgfrid] p. 275. : ios] p. and. 2 Hlothert hu. dn]. 1 p "d Moe Per dd pem * Rifai p. 166. 3 Aldfrid) p.338. —
* Hathfeltha] p. 248. 3 Coenred] p. 331.
Car. xxiv.] Gentis Anglorum. 365
Anno 711 Berctfrid! prefectus cum Pictis pugnavit.
Anno 716 Osred? rex Nordanhymbrorum interfectus, et rex Merciorum Ceolred defunctus ; et vir Domini Ecgberct? Hi- enses monachos ad catholicum pascha et ecclesiasticam cor- rexit tonsuram.
Anno 725 Victred * rex Cantuariorum obiit.
Anno 729 comete apparuerunt, sanctus Ecgberct transiit. Osric mortuus est.
Anno 731 Berctuald® archiepiscopus obiit. Anno eodem "Tatuini consecratus archiepiscopus nonus Doruuernensis ec- clesie, JEdilbaldo rege Merciorum quintumdecimum agente annum imperii.
Hee de Historia Ecclesiastica Brittaniarum, et maxime gentis Anglorum, prout vel ex litteris antiquorum, Conclusion : vel ex traditione majorum, vel ex inea ipse cog- “chiosmphy nitione scire potui, Domino adjuvante digessi Baeda of Boda. famulus Christi et presbyter monasterii beatorum apostolorum Petri et Pauli, quod est ad Viurtemuda et Ingyruum.
Qui natus in territorio ejusdem monasterii, cum essem an- norum septem, cura propinquorum datus sum p.65. educandus reverentissimo abbati Benedicto, ac 4-69 deinde Ceolfrido; cunctumque ex eo tempus vite in ejusdem monasterii habitatione peragens, omnem meditandis Scripturis operam dedi: atque inter observantiam discipline regularis et quotidianam cantandi in ecclesia curam, semper aut discere, aut docere, aut scribere dulce habui.
Nonodecimo autem vite mes anno diaconatum; tricesimo gradum presbyteratus, utrumque per ministerium 4, &. reverentissimi episcopi Johannis, jubente Ceolfrido — 4-79» abbate, suscepi.
Ex quo tempore accepti presbyteratus usque ad annum setatis. mes quinquagesimum nonum, heo in Scripturam — 4.73 sanctam mem meorumque necessitati ex opusculis venerabilium
4 Bercifrid] p. 328, note 8. 4 Victred) p. 358.
20 P- 356. 5 cometa] p. 359-
* Hogberct) p. 357. * Beretuald] p. 359.
366 Historia. Ecclesiastica. [Lz v.
patrum breviter adnotare, sive etiam ad formam sensus et interpretationis eorum superadjicere curavi.
*In principium Genesis, usque ad nativitatem Isaac, et jectio- nem Ismahelis, libros iv.
‘De Tabernaculo, et vasis ejus, ac vestibus sacerdotum, libros iii.
‘In primam partem Samuhelis, id est, usque ad mortem Saulis, libros iii.
‘De edificatione Templi, allegorice expositionis sicut et cetera, libros ii.
‘Item in Regum librum xxx. questionum.
*In Proverbia Salomonis, libros iii.
*In Cantica Canticorum, libros vii.
‘In Isaiam, Danihelem, duodecim Prophetas, et partem Hieremis, distinctiones capitulorum ex tractatu b. Hieronymi excerptas.
*In Ezram et Neemiam, libros iii.
*In Canticum Habacum, librum i.
‘In librum beati patris Tobis, explanationis allegorice de Christo et Ecclesia, librum i.
‘Item, Capitula lectionum in Pentateuchum Mosi, Josue, Judicum.
*In libros Regum, et Verba dierum.
‘In librum beati patris Job.
*In Parabolas, Ecclesiasten, et Cantica Canticorum.
‘In Isaiam Prophetam, Ezram quoque, et Neemiam.
*In Evangelium Marci, libros iv.
«In Evangelium Luce, libros vi.
* Omeliarum Evangelii libros ii.
*In Apostolum quecumque in opusculis sancti Augustini exposita inveni, cuncta per ordinem transscribere curavi.
*In Actus Apostolorum, libros ii.
«In Epistolas vii Catholicas, libros singulos.
*In Apocalypsin sancti Johannis, libros iii.
‘Item, Capitula lectionum in totum Novum Testamentum, excepto Evangelio.
‘Item, Librum Epistolarum ad diversos: quarum de sex
Cap..xx1v.] Gentis. Anglorum. 367
statibus smculi una est; de mansionibus filiorum Israel, una ; una de eo quod ait Isaias: “Et claudentur ibi in carcerem, et post dies multos visitabuntur;" de ratione Bissexti, una; de ZEquinoctio, juxta Anstolium, una.
‘Item, de historiis Sanctorum; Librum vite et passionis sancti Felicis Confessoris de metrico Paulini Opere in prosam transtuli.
*Librum vite et passionis sancti Anastasii, male de Graco translatum, et pejus a quodam imperito emendatum, prout potui, ad sensum correxi. 7
* Vitam sancti patris, monachi simul et antistitis, Cudbercti, et prius heroico metro, et postmodum plano sermone descripsi.
* Historiam abbatum monasterii hujus, in quo superne pietati deservire gaudeo, Benedicti, Ceolfridi, et Huaetbercti in libellis duobus.
* Historiam Ecclesiasticam nostre insule ac gentis, in libris v.
* Martyrologium de natalitiis sanctorum martyrum diebus ; in quo omnes quos invenire potui non solum qua die, verum etiam quo genere certaminis, vel sub quo judice mundum vice- rint, diligenter adnotare studui.
* Librum Hymnorum, diverso metro, sive rhythmo.
* Librum Epigrammatum heroico metro, sive elegiaco.
* De Natura rerum, et de Temporibus libros singulos.
* Item, de Temporibus librum unum majorem.
* Librum de Orthographia, alphabeti ordine distinctum.
*Item, librum de Metrica arte; et huic adjectum alium de Schematibus sive Tropis libellum, hoc est, de figuris modisque locutionum, quibus Scriptura sancta contexta est.’
Teque deprecor, bone Jesu, ut cui propitius donasti verba tus scientie duleiter haurire, dones etiam benignus, aliquando ad te fontem omnis sapientie pervenire, et parere semper ante faciem tuam.
Explicit Domino juvante liber quintus Historie Ecclesiastica Gentis. Anglorum.
368 Historia Ecolesiastica (Lie. v.
Anno 731 Ceoluulf rex captus et adtonsus et remissus in
Appendix Tegnum. Acca episcopus de sua sede fugatus.
byanother Anno 732 Ecgberct! pro Vilfrido episcopus
' — factus.
Anno 733 eclipsis facta est solis xix kalendas Septembris circa horam diei tertiam ; ita ut pene totus orbis solis quasi nigerrimo et horrendo scuto videretur esse coopertus.
Anno 734 luna sanguineo rubore perfusa, quasi hora integra ii, kalendarum Februariarum circa gelli cantum, dehinc nigre- dine subsequente ad lucem propriam reversa.
Anno eodem Tatuini episcopus obiit.
Anno 735 Nothelmus? archiepiscopus ordinatur; et Ecg- berctus episcopus, accepto ab apostolica sede pallio primus post Paulinum in archiepiscopatum confirmatus est; ordinavitque Fruidbertum et Fruiduualdum episcopos, et Beda presbyter óbiit.
Anno 737 nimia siccitas terram fecit infecundam ; et Ceo- luulfus sua voluntate adtonsus, regnum Eadbercto reliquit.
Anno 739 Edilhartus* Occidentalium Saxonum rex obiit; et Nothelmus* archiepiscopus.
Anno 740 Cudberctus ^ pro Nothelmo consecratus est. — ZEdil- baldus’ rex Merciorum, per impiam fraudem vastabat partem Nordanhymbrorum; eratque rex eorum Eadberctus* occupatus cum suo exercitu contra Pictos. ZEdiluualdus* quoque epi- scopus obiit, et pro eo Conuulfus ordinatur antistes. — Aruwini et Eadberctus '? interempti.
* Keg The archbishop of — 5 Nothelmus] A.D. 741. S.Chron. York, to whom Beda wrote the * Cudberctus] A.D. 741. S. Chron. epistle given below. 7. Zidilbaldus] A-D.737. S. Chron.
? reversa] Here ends Moore's MS; — * Kadberctus] Seo Lapp. i. 213. and Boda died in AD. 735. What — * &dilvualdus] 4.757. S, Chion. flows therefore ie by another | Arwoinie Hadberitus} Lapen hand. berg, i. 213, note, thinks this
* Nothdmus] aD. 736. S.Chron. clerical error; for, as noticed below,
* Edilhartua) A.D. 741. 8.Chron. Eadberht abdicated in A.D. 758.
Ca». xxry.] Gentis. Anglorum. 369
Anno 741 siccitas magna terram occupavit. Carolus rex Francorum obiit; et pro eo filii Caroloman et Pippin regnum acceperunt.
Anno 745 Vilfrid? episcopus, et Ingualdus Lundoniw epi- scopus, migraverunt ad Dominum.
Anno 747 Herefridus vir Dei obiit.
Anno 750 Cudretus*, rex Occidentalium Saxonum, surrexit contra JEdilbaldum regem et (Engusum. ‘Theneorus atque Eanredus obierunt. Eadberctus campum Cyil* cum aliis regio- nibus suo regno addidit.
Anno 756* anno regni Eadbercti quinto, idibus Januarii, eclipsis solis facta est. Postea eodem anno* et menge, hoc est, nono kalendarum Februsriarum, luna eclipsim pertulit, horrendo et nigerrimo scuto.
Bonifatius*, qui et Vinfridus, Francorum episcopus, cum
quinquaginta tribus martyrio coronatus est; et pro eo Red- |
gerus consecratur archiepiscopus a Stephano papa.
Anno 757 Zdilbaldus" rex Merciorum a suis tutoribus noctu morte fraudulenter miserabiliter peremptus occubuit: Beon- redus* regnare coit: Cymuulfus? rex Occidentalium Saxonum obiit. Eodem etiam anno Offa", fugato Beonredo, Merciorum regnum sanguinolento quesivit gladio.
Anno 758 Eadberctus?' rex Nordanhymbrorum Dei amoris causa et celestis patris violentia, accepta sancta Petri tonsura, filio suo Osuulfo regnum reliquit.
Anno 759 Osuulfus!? a suis ministris facinorose occisus est;
Simeon of Durham says, ‘Arwine * filius Eadulf occisus est,’ without UP] rdi ad, ad a. 740. 8 Vilfrid] April a9, AD. 744. S. Chron.
? Qudreus] Cuthred, A; 752. }. Chron. aO] Kyle, e deck of Ayr.
‘ P inno T56] No such eclipse is known in A.D. 756; mor was this Eadberht’s fifth year. Hussey de- clares the whole passage corrupt, and emends thus: ‘Anno 753, anno regni Eadbercti decimo quinto, quinto
id, Jan.’—making it thus correspond with the known fact.
? eodem anno] There was an eclipse of the moon on Jan, 24, A.D.
T5. H.
3 Bonifaiws] AD. 755, 'monis Joni? Flor. Tuis may v well follow fhe Int entry, if that be corrected
us ibas n 155. S. Chron. * Beonredt
2 + Goma Cynowulf. S. Chron.
n us] A.D. 757. S, Chron. 9 Osuulfus] A.D. 758. S. Chron.
2b
370 Historia Ecclesiastica. Gentis. Anglorum. — [Lrs. v.
et Edilualdus anno eodem a sua plebe electus, intravit in regnum : cujus secundo anno magna tribulatio mortalitatis venit et duobus ferme annis permansit, populantibus duris ac diversis egritudinibus, maxime tamen dysenterise languore.
Anno 761 CEngus Pictorum rex obiit, qui regni sui princi- pium usque ad finem facinore cruento tyrannus perduxit car- nifex : et Osuini occisus est.
Anno 765 Aluchredus rex susceptus est in regnum.
Anno 766 Ecgberctus archiepiscopus prosapia regali ditatus ac divina scientia imbutus, et Erithubertus vere fideles episcopi ad Dominum migraverunt.
INCIPIT VITA SANCTORUM ABBATUM MONASTERII
m
UYRAMUTHA ET GYRUUM,
BENEDICTI, CEOLFRIDI,
EASTERUINI, SIGFRIDI,
ATQUR
HUATBERCTI,
AB EJUSDEM MONASTERII
PRESBYTERO ET MONACHO
BJEDA COMPOSITA.
ELIGIOSUS Christi
famulus Biscopus! cognomento
Benedictus, aspirante superna gratia, monasterium construxit in honorem beatissimi apostolorum principis Petri, juxta ostium fluminis Vyri ad aquilonem, juvante se ao terram tribuente venerabili ac piissimo gentis illius rege Egfrido: idemque monasterium annis sedecim, inter innumeros vel itine-
rum vel infirmitatum labores, sedulus rexit. Qui ut beati cognominis ejus abbetis vitam
eadem qua construxit religione, pape Gregorii verbis?, quibus glorificat, utar; 'Fuit vir vite:
venerabilis, gratia Benedictus et nomine, ab ipso pueritio sum
1 Biscopus] reer eaee 250, 333» 343- He is also lucing, doubtless a patronymic, by Hadde, 3. Kemble,
1845, p. 94, ps not. oe notatbampt to explain the name: * Biscop is certainly a strange name to be borne by’ one whe never enjoyed the ‘ity: it is impos- Sie ela it, but I must call attention to the fact that it occurs in the ancient genealogy of the kings of Lindissi, among the names of Woden's descondanta, "They were probably Mercians. If Biscop were E eacendant of thai race, ^sürps mobilis Anglorum" indeed, Benedio-
B
tusmay have been name derived from with, and frequent Rome. A similar instance may be noticed in Beorhigils a bishop of East-Anglia, who was also called Boniface ; and in the celebrated St, himself? Thorpe thinks ‘that the Biscop of the royal race of Lindiasi is the same with Benedict. And it is a curious fact thet his
only an additional is familiarity
words of the Introduction to of the Dialogi.
ba
372 Historia Abbatum
tempore cor gerens senile, etatem quippe moribus transiens, nulli animum voluptati dedit! Nobili quidem stirpe gentis Anglorum progenitus, sed non minori nobilitate mentis ad promerenda semper angelorum consortia suspensus. Denique cum esset minister Osviu regis et possessionem terre suo gradui competentem illo donante perciperet, annos natus circiter viginti et quinque fastidivit possessionem caducam, ut, adquirere posset sternam: despexit militiam cum corruptibili donativo terre- strem, ut vero Regi militaret, regnum in superna civitate mere- retur habere in perpetuum: reliquit domum, cognatos et patriam propter Christum et propter Evangelium, ut centuplum acci- peret, et vitam sternam possideret: respuit nuptiis servire carnalibus, ut sequi valeret Agnum virginitatis gloria candidum in regnis celestibus: abnuit liberos carne procreare mortales, predestinatus a Christo ad educandos ei spirituali doctrina filios celesti in vita perennes.
2. Dimissa ergo patria Romam adiit! beatorum apostolorum
[4.633] quorum desiderio semper ardere consueverat, etiam loca corporum corporaliter visere atque adorare curavit. Ad patriam mox reversus, studiosius ea quee vidit ecclesiastice vite institute, diligere, venerari, et quibus potuit predicare non desiit. Quo tempore Alchfridus? supradicti regis Osvii filius et ipse propter adoranda apostolorum limina Romam venire disponens, comitem eum ejusdem itineris accepit. Quem cum pater suus ab intentione memorati itineris revocaret, atque in patria ac regno suo faceret residere, nihilominus ipse ut bone indolis adolescens, ceptum confestim explens iter, summa sub
(4.66&] festinatione Romam rediit®, tempore cujus supra‘ beats memorie Vitaliani pape ; et non pauca scientis salutaris quemadmodum et prius hausta dulcedine, post menses aliquot
+ Romam. N73) He set out in 166, 181,188. company with Wilfrith, in A.D. S 5 E EN AD. Sn Flor. ng but arrived there before him. NS supra) Hussey thinks these
f he was twenty-five years old at ave crept in unawares, written this time, he must have been born by some marginal annotator who did in A.D. 628, Florence adds to this not know that the History was account of his journey to Rome, ‘et written subsequently to this treatise. mox doctior rediit," See p. 250, note 3.
Uyremuthensium e Gyruuensium. 373
inde digrediens ad insulam Lyrinensem’, ibidem se monachorum cctui tradidit, tonsuram accepit, et disciplinam regularem monachi voto insignitus debite cum sollicitudine servavit: ubi per biennium idonea monastice conversationis doctrina insti- tutus, rursus beati Petri apostolorum principis amore devictus, Sacratam ejus corpore civitatem repedare statuit.
3. Nec post longum adveniente nave mercatoria, desiderio satisfecit? Eo autem tempore miserat Egberthus 4.».661 Cantuariorum rex de Brittania electum ad episcopatus officium virum nomine Vyghardum, qui a Romanis beati Gregorii pape discipulis in Cantia fuerat omni ecclesiastica institutione suf- ficienter edoctus; cupiens eum sibi Rome ordinari episcopum, quatenus sue gentis et lingus habens antistitem, tanto per- fectius cum subjectis sibi populis vel verbis imbueretur fidei vel mysteriis; quanto hec non per interpretem, sed per cognati et contribulis viri linguam simul manumque susciperet. Qui vide- licet Vighardus Romam veniens, cum cunctis qui secum venere comitibus, antequam gradum pontificatus perciperet, morbo in- gruente defunctus est. At vero papa apostolicus, ne legatariis obeuntibus legatio religiosa fidelium fructu competente careret, inito consilio elegit de suis quem Britannias archiepiscopum mitteret, Theodorum videlicet seculari simul et ecclesiastica philosophia preditum virum, et hoc in utraque lingua, Greca. seilicet et Latina, dato ei collega et consiliatore viro sque strenuissimo ac prudentissimo Adriano abbate: et quia venera- bilem Benedictum sapientem, industrium, religiosum ac nobilem virum fore conspexit, huic ordinatum cum suis omnibus com- mendavit episcopum, precepitque ut relicta peregrinatione quam pro Christo susceperat, commodi altioris intuitu patriam reversus, doctorem ei veritatis quem sedulo quesierat adduceret, cui vel illo pergenti vel ibidem docenti, pariter interpres exis- tere posset et ductor. Fecit ut jusserat: venerunt [45.669]
1 Lyrinensem] A small group of Rome is dated A.D. 668 by Florence, islands off Cannes, of which the while Wighard's arrival at Rome is largest is called St. Honorat's, where dated A.D. 667 by the Saxon Chro ‘are the remains of a monastery. nicle.
? satisfecit] His third journey to
874 Historia Abbatum
Cantiam!: gratissime sunt suscepti: Theodorus sedem episco- patus conscendit: Benedictus suscepit monasterium beati Petri apostoli ad regendum, cujus postea prefatus Adrianus factus est abbas, 4. Quod ubi duobus annis monasterium rexit, tertium de {4.».671] Brittania Romam iter arripiens solita prosperitate complevit’, librosque omnis divine eruditionis non paucos vel placito pretio emptos, vel amicorum dono lergitos retulit. Rediens autem ubi Viennam pervenit, emptitios ibi quos apud amicos commendaverat, recepit. At ingressus Brittaniam, ad U.6:1 regem Occidentalium Saxonum nomine Coynwalh conferendum putavit, cujus et ante non semel amicitiis usus, et beneficiis erat adjutus. Sed ipso eodem tempore immatura morte prerepto, tandem ad patriam gentem solumque in quo natus est pedem convertens, Egfridum Transhumbranee regionis regem adiit; cuncta quse egisse ex quo patriam adolescens deseruit, replicavit; quo religionis desiderio arderet, non celavit; quid ecclesiastice, quid monachice institutionis Rome vel circumquaque didicisset, quot divina volumina, quantas beato- rum apostolorum sive martyrum Christi reliquias attulisset, patefecit; tantamque apud regem gratiam familiaritatis invenit, ut confestim ei terram septuaginta familiarum de suo largitus, monasterium inibi primo pastori ecclesim facere preciperet. {2v.64] Quod factum est, sicut et in proemio memini, ad ostium fluminis Viri ad Aquilonem, anno ab incarnatione Domini sexcentesimo septuagesimo quarto, indictione secunda, anno autem quarto imperii Egfridi regis. 5. Nec plusquam unius anni spatio post fundatum monaste- t45.6,6] rium interjecto, Benedictus oceano transmisso Gal- lies petens, cementarios qui lapideam sibi ecclesiam juxta Romanorum? quem semper amabat, morem facerent, postulavit, accepit, attulit. Et tantum in operando studii pre amore ? venerunt Cantiam) In A.D.669, He must have returned in A.D. 672,
the year after being sent from Rome, for in that year King Cenwalh died. Pai In the same year Theodorus B. Chron. id
made Biscop abbot of St. Peter's. — * juata Romanorum . .. morem] Flor. Hadde, 16,17; Lapp. 177; De Locis 3 complevit} In A.D. 671, Flor. Sanotis, 6.
Uyremuthensium ei. Gyruuensium. 375
beati Petri in cujus honorem faciebat exhibuit, ut intra unius anni circulum ex quo fundamenta sunt jacta, culminibus super- positis, missarum inibi solennia celebrari videres. Proximante autem ad perfectum opere, misit legatarios Galliam, qui vitri factores, artifices videlicet Brittaniis eatenus incognitos, ad can- cellandas ecclesise porticuumque et cenaculorum ejus fenestras adducerent. Factumque est, et venerunt: nec solum opus postulatum: compleverunt, sed et Anglorum ex eo gentem hujus- modi artificium nosse ac discere fecerunt: artjficium nimirum vel lampadis ecclesi claustris vel vasorum multifariis usibus non ignobiliter aptum. Sed et cuncta que ad altaris et ecclesia ministerium competebant, vasa sancta, vel vestimenta, quia domi invenire non potuit, de transmarinis regionibus advectare religiosus emptor curabat.
Et ut ea quoque que nec in Gallia quidem reperiri valebant, Romanis e finibus ecclesie sus provisor impiger (45.6: ornamenta vel munimenta conferret: quarta illo, post composi- tum juxta regulam monasterium, profectione completa !, multi- pliciore quam prius spirituslium mercium fonore cumulatus rediit. Primo quod innumerabilem librorum omnis generis copiam apportavit: Secundo quod reliquiarum beatorum aposto- | lorum martyrumque Christi abundantem gratiam multis Anglo- rum ecclesiis profuturam advexit: Tertio quod ordinem cantandi*, psallendi atque in ecclesia ministrandi juxta morem Romans institutionis suo monasterio contradidit, postulato videlicet atque accepto ab Agathone papa archicantore ecclesim beati apostoli Petri et abbate monasterii beati Martini Johanne?, quem sui futurum magistrum monasterii Britannias, Romanum Anglis adduceret. Qui illo perveniens, non solum viva voce que Rome didicit ecclesiastica discentibus tradidit; sed et non pauca etiam literis mandata reliquit, quee hactenus in ejusdem monasterii bibliotheca memorie gratia servantur. Quartum,
1 1 - rorancl bib dd sume wid s Bunch Church bad been tangi that he returned the same year, by Jacobus, p.138, who brought the bringing letters from Pope Agatho. ‘Roman fashion of chanting from Kent.
Yet ep did not succeed tll eo Smith’s Appendix, No, zii AD. 678. ? Johanne] See p. 250.
376 Historia. Abbatum
Bénedictus non vile munus attulit, epistolam privilegii a vene- rabili papa Agathone cum licentia, consensu, desiderio, et hortatu Egfridi regis acceptam, qua monasterium quod fecit ab omni prorsus extrinseca irruptione tutum perpetuo redderetur ac liberum. Quintum, picturas imaginum sanctarum quas ad ornandum eccleslam beati Petri apostoli quam construxerat detulit; imaginem videlicet beate Dei genetricis semperque virginis Marie, simul et duodecim apostolorum, quibus mediam ejusdem ecclesim testudinem, ducto a pariete ad parietem tabu- leto precingeret; imagines evangelics historie quibus austra- lem ecclesie parietem decoraret; imagines visionum apocalypeis beati Johannis, quibus septentrionalem sque parietem ornaret, quatenus intrantes ecclesiam omnes etiam literarum ignari, qua- quaversum intenderent, vel semper amabilem Christi sancto- rumque ejus, quamvis in imagine, contemplerentur aspectum; vel Dominios incarnationis gratiam vigilantiore mente recole- rent; vel extremi discrimen examinis, quasi coram oeulis habentes, districtius se ipsi examinare meminissent.
6. Igitur venerabilis Benedicti virtute, industria ac religione,
(up.682] rex Egfridus non minimum delectatus, terram quam ad construendum monasterium ei donaverat, quia bene se ac fructuose donasse conspexit, quadraginta adhuc familisrum data possessione, augmentare curavit; ubi post annum missis monachis numero ferme decem et septem, et preposito abbate ac presbytero Ceolfrido, Benedictus consultu immo etiam jussu prefati Egfridi regis, monasterium beati Pauli apostoli con- Biruxit!, ea duntaxat ratione, ut una utriusque loci pax et con- cordis, eadem perpetua familiaritas conservaretur et gratia: ut sicut verbi gratia, corpus a capite per quod spirat non potest avelli, caput corporis sine quo non vivit nequit oblivisci, ita nullus hec monasteria primorum apostolorum fraterna societate conjuncta aliquo ab invicem temptaret disturbare conatu. Ceol-
* eonstruzif] This whole sentence is copied by Florence under A.D. 682. Smith cites an inscription from a wall of the church as follows: * Dedicatio ecclesim S. Pauli vili. Kalend. Mail, an, xv, Ecgíridi regis, Ceolfridi ab-
batis ejusdem ecclesie Deo auctore conditoris anno iv. This would point to its being completed in A.D. 684, as Kegfrith succeeded in Feb. 7, A.D. 670. This was Beda's own mona stery, called In Gyrvum, now Jarrow.
Uyremuthensium et Gyruuensium. 877 fridus ‘autem hic, quem abbatem constituit Benedictus, a primis instituti monasterii prioris exordiis adjutor illi per omnia stre- nuissimus aderat, et cum eo tempore congruo Romam discendi necessaria simul et adorandi gratia adierat. Quo tempore etiam presbyterum Eosteruinum de monasterio beati Petri eligens abbatem, eidem monasterio regendi jure preefecit: ut quem solus non poterat laborem, socia dilectissimi commilitonis virtute levius ferret. Nec ab re videatur cuiquam duos unum monasterium simul habuisse abbates. Fecit hoc frequens illius pro monasterii utilitate profectio, creber trans oceanum egressus incertusque regressus, Nam et beatissimum Petrum apostolum Rome pontifices sub se duos! per ordinem ad regendam Ecclesiam constituisse causa instante necessaria tradunt his- torim. Et ipse magnus abbas Benedictus, sicut de illo beatus papa Gregorius scribit, duodecim abbates suis discipulis, prout utile judicavit, sine charitatis detrimento, immo pro augmento charitatis preefecit.
7. Suscepit igitur memoratus vir curam monasterii regendi, nono? ex quo fundatum est anno. Permansit in [15.69] €o usque ad obitum suum annis quatuor, vir nobilis, sed insigne nobilitatis non ad jectantie materiem, ut quidam, despectumque aliorum, sed ad majorem, ut Dei servum decet, animi nobilita- tem convertens. Patruelis quippe erat abbatis sui Benedicti, sed amborum tanta mentis ingenuitas, talis mundane ingenui- tatis fuit pro nibilo contemptus, ut neque iste monasterium in- gressus, aliquem sibi pre ceteris ob intuitum consanguinitatis aut nobilitatis honorem querendum, neque ille putaret offeren- dum: sed wquali cum fratribus lance boni propositi juvenis gloriabatur se regularem per omnia servare disciplinam. Et
! sub se duos] Anastasius Bib- liothecarius says, ‘Hic ordinavit duos epi Linum et Oletum, qui presentialiter omne ministerium sacerdotale in urbe Roma populo supervenienti exhiberent: B. autem Petrus ad orationem et predica iionem populum erudiens vacabat,' Pearson, De Annis Primorum
Episooporum, Diss IL o, iii. 2,
"Minor Theological Works, ii. 450, states that this is derived from what Boffaes says in bis Brace E She Recognitiones Petri, Hussey
that Beda may have derived his opinion from the same source.
? nono] Apparently A.D. 682, the ninth year from the commencement in ap. 674. H.
378 Historia. Abbatum
quidem cum fuisset minister Egfridi regis, relictis semel nego- tiis secularibus, depositis armis, assumpta militia spirituali, tantum mansit humilis, fratrumque simillimus aliorum, [ut] ven- tilare cum eis et triturare, oves vitulasque mulgere, in pistrino, in horto, in coquina, in cunctis monasterii operibus jocundus et obediens gauderet exerceri Sed et abbatis regimine graduque assumpto, eodem animo quo prius manebat ad omnes, juxta id quod quidam sapiens admonet dicens: ' Rectorem te constitue- runt, noli extolli, sed esto in illis, quasi unus ex illis, mitis, affabilis, et benignus omnibus.’ Et quidem, ubi opportunum comperiebat, peccantes regulari disciplina coercens, sed magis tamen ingenita diligendi consuetudine sedulus admonens, ne qui peccare vellet, et limpidissimam vultus ejus lucem nubilo sibi sue inquietudinis abscondere. Sspe pro curandis monasterii negotiis alicubi digredions, ubi operantes invenit fratres, solebat. eis confestim in opere conjungi; vel aratri gressum stiva re- gendo, vel ferrum malleo domando, vel ventilabrum manu con- eutiendo, vel aliud quid tale gerendo. Erat enim et viribus fortis juvenis, et lingua suavis; sed et animo hilaris, et bene- ficio largus, et honestus aspectu. Eodem quo fratres ceeteri Cibo, semper eadem vescebatur in domo, ipso quo priusquam abbas esset communi dormiebat in loco, adeo ut etiam morbo correptus et obitus sui certis ex signis jam prescius, duos adhuc dies in dormitorio fratrum quiesceret. Nam quinque reliquos usque ad exitus horam dies in secretiori se sede locabat: qua die quadam egrediens, et sub divo residens, accitis ad se fra- tribus cunctis, more naturg misericordis osculum pacis eis flentibus ac de abscessu tanti patris et pastoris morentibus
[4.66] dedit. Obiit autem per nonas Martias!, noctu, fratribus matutine psalmodio laude vacantibus. Viginti quatuor annorum erat cum monasterium peteret, duodecim in eo vixit annis, septem presbyteratu funotus est annis, quatuor ex eis monasterii regimen agebat; ac sic terrenos artus moribun- daque membra, relinquens, colestia regna petivit.
8. Verum his de vita venerabilis Eosteruini breviter prali- batis, redeamus ad ordinem narrandi. Constituto illo abbate
? per nonas Martias] The 6th of March. Florence dates it A.D. 685.
Uyremuthensium et. Gyruuensium. 379
Benedictus monasterio beati Petri apostoli, constituto et Ceol- frido monasterio beati Pauli, non multo post temporis spatio quinta vice de Britannis Romam adcurrens!, innumeris sicut semper ecclesiasticorum donis commodorum locupletatus rediit ; magna quidem copia voluminum sacrorum; sed non minori Sicut et prius sanctarum imeginum munere ditatus. Nam et tunc Dominice historie picturas quibus totam beate Dei genetricis, quam in monasterio majore fecerat, ecclesiam in gyro corona- ret; imagines quoque ad ornandum monasterium ecclesiamque beati Pauli apostoli de concordia veteris et novi Testamenti summa ratione compositas exhibuit: verbi gratia, Isaac ligna quibus immolaretur portantem, et Dominum crucem in qua pateretur sque portantem, proxima super invicem regione, pictura conjunxit. Item serpenti in heremo a Moyse exaltato, Filium hominis in eruce exaltatum comparavit. Attulit inter alia, et pallia duo oloserica? incomparandi operis, quibus postea ab Aldfrido rege ejusque consiliariis, namque Ecgfridum post- quam rediit? jam interfectum reperit, terram trium familiarum ad Austrum Vuiri fluminis, juxta ostium comparavit.
"Verum inter leta que veniens attulit, tristia domi reperit : venerabilem videlicet presbyterum Eosteruinum quem abiturus abbatem constituerat, simul et fratrum ei commissorum cater- vam non paucam, per cuncta grassante pestilentia, jam migrasse de seculo. Sed aderat et solamen, quia in loco Eosteruini virum sque reverentissimum ac mitissimum de monasterio eodem, Sigfridum videlicet diaconum, electione fratrum suorum simul et coabbatis ejus Ceolfridi, mox substitutum cognovit; virum scientia quidem scripturarum sufficienter instructum, moribus optimis ornatum, mira abstinentim virtute preditum, sed ad custodiam virtutum animi, corporis infirmitate non minime depressum, ad conservandam cordis innocentiam nocivo et irremediabili pulmonum vitio laborantem.
9. Nec multo post etiam Benedictus ipse morbo copit in-
Florence. found Ecgfrith dead, and his brother ? closerioa) ‘All of silk’ See Du Aldfrith on the throne; p. 277,
Cange, under ‘Holosericus.” note 2.
3 rediit] 4.D.685. Flor. Bathe
380 Historia. Abbatum
gruente fatigari. Ut enim tantam religionis instantiam etiam patienti virtus adjuncta probaret, divina utrumque pietas temporali egritudine prostravit in lectum ; ut post egritudinem morte devictam perpetua superne pacis et lucis quiete refo- veret. Nam et Sigfridus, ut diximus, longa interiorum mo- estia castigatus diem pervenit ad ultimum. Et Benedictus per triennium languore paulatim accrescente tanta paralysi disso- Tutus est, ut ob omni prorsus inferiorum membrorum factus sit parte premortuus, superioribus solum sine quorum vita vivere nequit homo, ad officium patientie virtutemque reservatis; studebant in dolore semper Auctori gratias referre, semper Dei laudibus fraternisve hortatibus vacare. Agebat Benedictus advenientes seepius ad se fratres de custodienda quam statuerat regula firmare: * Neque enim putare habetis, inquit, *quod ex meo hec que vobis statui decreta indoctus corde protulerim. Ex decem quippe et septem monasteriis que inter longos mee crebra peregrinationis discursus optima comperi, hsc universa didici, et vobis salubriter observanda contradidi Bibliothecam quam de Roma nobilissimam copiosissimamque advexerat, ad instructionem ecclesig necessariam, sollicite servari integram, nec per incuriam fedari, aut passim dissipari precepit. Sed et hoc sedulus eisdem solebat iterare mandatum, ne quis in elec- tione abbatis, generis prosapiam, et non magis vivendi docen- dique probitatem putaret esse querendam. ‘Et vere, inquit, ‘dico vobis, quia in comparatione duorum malorum, tolerabilius mihi multo est totum hunc locum in quo monasterium feci, si sic judicaverit Deus, in solitudinem sempiternam redigi, quam ut frater meus carnalis, quem novimus viam veritatis non ingredi, in eo regendo post me abbatis nomine succedat. Ideoque multum cavetote fratres semper, ne secundum genus unquam, ne deforis aliunde, vobis patrem queratis. Sed juxta quod regula magni quondam abbatis Benedicti, juxta quod privilegii nostri continent decreta, in conventu vestre congre- gationis communi consilio perquiratis, qui secundum vite meritum et sapientie doctrinam aptior ad tale ministerium perficiendum digniorque probetur, et quemcunque omnes una- nimi charitatis inquisitione optimum cognoscentes elegeritis;
Uyremuthensium et Gyruuensium. |. 881
une vobis accito episcopo rogetis abbatem consueta benedic- tione firmari. Nam qui carnali, inquit, *ordine carnales filios generant, carnali necesse est ac terrene suse heereditati carnales terrenosque querant heredes: at qui spirituales Deo filios spirituali semine verbi procreant, spiritualia oportet sint cuncta que agunt. Inter spirituales suos liberos eum majorem qui ampliori spiritus gratia sit preditus sstiment, quomodo terreni parentes quem primum pertu fuderint, eum principium libero- rum suorum cognoscere, et cseteris in partienda sua hmreditate preferendum ducere solent.
Neque hoc reticendum, quod venerabilis abbas Benedictus ad temperandum sepe longee noctis tedium, quam pre infirmi- tatis onere ducebat insomnem, advocato lectore, vel exemplar - patientiee Job, vel aliud quid scripturarum quo consolaretur ggrotus, quo depressus in infimis vivacius ad superna erigere- tur, coram se recitari jubebat. Et quia nullatenus ad orandum. surgere, non facile ad explendum solite psalmodise cursum lin- guam vocemve poterat levare, didicit vir prudens affectu religionis dictante, per singulas diurne sive nocturne orationis horas aliquos ad se fratrum vocare, quibus psalmos consuetos duobus in choris resonantibus, et ipse cum eis quatinus poterat psallendo, quod per se solum nequiverat, eorum juvamine suppleret.
10. At ubi uterque abbas lassatus infirmitate diutina, jam se morti vicinum, nec regendo monasterio idoneum fore con- spexit: tanta namque eos affecit infirmitas carnis ut perfice- retur in eis virtus Christi, ut cum quadam die desiderantibus eis se invicem priusquam de hoc seculo migrarent videre et alloqui, Sigfridus in feretro deportaretur ad cubiculum ubi
. Benedictus et ipse suo jacebat in grabato, eisque uno in loco ministrorum manu compositis, caput utriusque in eodem cer- vicali locaretur, lacrimabili spectaculo, nec tantum habuere virium ut propius posita ora ad osculandum se alterutrum conjungere possent; sed et hoo fraterno compleverunt officio: inito Benedictus cum eo, cumque universis fra- [45.688] tribus salubri consilio, acciit abbatem Ceolfridum, quem monasterio beati Pauli apostoli prefecerat, virum videlicet sibi non tam carnis necessitudine, quam virtutum societate
382 Historia Abbatum
propinquum: et eum utrique monasterio cunctis faventibus, atque hoc utillimum judicantibus, preposuit! patrem; salubre ratus per omnia ad conservandam pacem, unitatem, concor- diamque locorum, si unum perpetuo patrem rectoremque tene- rent; commemorans sepius Israelitici regni exemplum, quod inexterminabile semper exteris nationibus, inviolatumque per- duravit, quamdiu unis iisdemque sus gentis regebatur a ducibus; at postquam preecedentium causa peccatorum inimico ab invicem est certamine diremptum, periit paulisper, et a sua concussum soliditate defecit. Sed et Evangelicam illam monebat sine intermissione recolendam esse sententiam, * Quia* omne regnum in seipso divisum desolabitur."
1r. Igitur post hec revolutis mensibus duobus, primo vene- 4.65] rabilis ac Deo dilectus abbas Sigfridus, pertransito igne et aqua tribulationum temporalium, inductus est in re- frigerium sempiterne quietis, introiit? in domum regni ccelestis, in holocaustis perpetus laudationis reddens sua vota Domino, que sedula labiorum mundorum distinctione promiserat: ac deinde adjunctis aliis mensibus quatuor, vitiorum victor Bene- dietus et virtutum patrator egregius, victus infirmitate carnis ad extrema pervenit. Nox ruit hibernis algida flatibus : dies illi mox sancta nascitura sternm felicitatis, serenitatis et lucis. Convenerunt fratres ad ecclesiam, insomnes orationibus et psalmis transigunt umbras noctis: et paterne decessionis pondus continua divine laudis modulatione solantur. Alii cubiculum in quo sger, animo robustus egressum mortis et vite expectabat ingressum, non deserunt. Evangelium tota nocte pro doloris levamine, quod et aliis noctibus fieri con- sueverat, a presbytero legitur; Dominici corporis et sanguinis sacramentum hora exitus instante pro viatico datur; et sic anima illa sancta longis flagellorum felicium excocta atque examinata flammis luteam carnis fornacem deserit, et superne beatitudinis libere pervolat ad gloriam. Cujus egressui victo- ? prpomit] A. 688. Flor. the Fasti Benedictini; and in the
3. Quia] Matt. xii. 25. rear A.D. 688, four months before 3 dniroit) August 22, his day in Benodict himself,
Uyremuthensium et Gyruuensium. 383 riosissimo, neque ab immundis spiritibus aliquatenus impe- diendo vel retardando, etiam psalmus qui tum pro eo cane- batur, testimonium dat. Namque fratres ad ecclesiam prin- cipio noctis concurrentes, psalterium ex ordine decantantes, ad octogesimum tunc et secundum cantando pervenerant psal- mum, qui habet in capite: ‘Deus quis similis erit tibi?’ Cujus totus hoc resonat textus, quod inimici nominis Christi sive carnales sive spirituales, semper Ecclesiam Christi, semper animam quamque fidelem disperdere ac dissipare conentur; sed e contra ipsi confusi et conturbati, sint perituri in seculum, enervente illos Domino, cui non est quisquam similis, qui est Solus altissimus super omnem terram. Unde recte dabatur intelligi ccelitus dispensatum, ut talis diceretur psalmus ea hora qua exiret de corpore anima, cui juvante Domino nullus prevalere posset inimicus. Sextodecimo postquam ^5, ; monasterium fundavit anno, quievit! in Domino 4-».699J confessor, pridie iduum Januariarum, sepultus in ecclesia beati apostoli Petri; ut quem degens in carne semper sole- bat amare, quo pandente januam regni celestis intrabat, ab hujus reliquiis et altari post mortem nec corpore longius abesset, Sedecim ut diximus annos monasterium rexit, primos octo per se sine alterius assumptione abbetis; reliquos totidem. viris venerabilibus et sanctis Eosteruino, Sigfrido et Ceolfrido abbatis se nomine, auctoritate, et officio juvantibus; primo quatuor annos, secundo tres, tertio unum.
12. Qui et ipse tertius, id est, Ceolfridus industrius per omnia vir, acutus ingenio, actu impiger, maturus animo, reli- gionis zelo fervens, prius, sicut et supra meminimus, jubente pariter et juvante Benedicto, monasterium beati (a. 682] Pauli apostoli septem annis, fundavit, perfecit, rexit; ac deinde "utrique monasterio, vel sicut, rectius dicere possumus, in duobus locis posito uni monasterio beatorum apostolorum [4.n.686] Petri et-Pauli, viginti et octo annos sollerti regimine preefuit ;
1 vurchased: ict’ daniel iCal. Go, which abo same. and reuoved them to hae.
sponds with Beda's date, Ethel. Malmesb. Gest. Pontt. iv. -wald, bishop of Winchester, who died
384 Historia Abbatum.
et cuncta que suus predecessor egregia virtutum opera ccpit, ipse nec segnius perficere curevit. Siquidem inter cetera monasterii necessaria que longo regendi tempore disponenda comperit, etiam plura fecit oratoria; altaris et ecclesise vase, vel vestimenta omnis generis ampliavit; bibliothecam utriusque monasterii, quam Benedictus abbas magna ccepit instantia, ipse. non minori geminavit industria: ita ut tres pandectes! nove translationis*, ad unum vetuste translationis quem de Roma attulerat, ipse super adjungeret; quorum unum? senex Romam rediens secum inter alia pro munere sumpsit, duos? utrique monasterio reliquit: dato quoque Cosmographorum codice mirandi operis, quem Roms Benedictus emerat, terram octo familiarum juxta fluvium Fresca‘ ab Aldfrido rege in scrip- turis doctissimo in possessionem monasterii beati Pauli apo- stoli comparavit; quem comparandi ordinem ipse, dum adhuc viveret, Benedictus cum eodem rege Aldfrido taxaverat, sed priusquam complere potuisset obiit. Verum pro hac term postmodum, Osredo regnante, Ceolfridus, addito pretio digno, terram viginti familiarum in loco qui incolarum lingua Ad Villam Sambuce* vocatur, quia hec vicinior eidem monasterio videbatur, accepit. Missis Romam monachis tempore re- cordationis Sergii paps, privilegium ab eo pro tuitione sui monasterii instar illius quod Agatho papa Benedicto dederat, accepit: quod Britannias perlatum, et coram synodo pate factum, presentium episcoporum simul et magnifici regis Ald- fridi subscriptione confirmatum est, quomodo etiam prius illud
? pandectes] The word ‘pandecta,’ quia sedes apostolica oui auctore Deo
more commonly used in the plural *pendectm, is used by Papias and Alcuin to mean the Scriptures of the Old and New Testament. * Biblio- theca' was the name in use before Alcuin. Du Cange, in verbo.
? nova translationis] "The second Latin translation of the Scriptures by Jerome, which by this time had
e as authoritative a book as
causs exigit nunc Novam, nuno Veterem per testimonia assumo ; ut
presides "utraque utitur, mei quoque Gregori a Beponon 9f de Book of ius” ition le Sob, introductory epiatle to Leander .duos| This only s0- counts for tree of the four valums mentioned above. But the words ^ad unum veteris translationis’ are omitted by all the first editions.
* fluvium Fresca] This cannot be identified; but the name as given here is “Fresh,”
5 Sambuce] Cambock, at the mouth of the Wensbeck (f), Camden, iii. 517.
Uuirermuthensium et. Gyruuensium. 385
sui temporis regem et episcopos in synodo publice confirmasse non latet. Temporibus iliius tradeps se monasterio beati Petri apostoli, quod regebat veteranus ac religiosus, et in omni tam seculari quam soripturarum scientia eruditus Christi famulus Vuitmer, terram decem familiarum quam ab Aldfrido rege in possessionem acceperat in loco ville que Daldun! nuncupatur, eidem monasterio perpetuse possesaionis jure donavit.
13. At ubi Ceolfridus post multam reguleris observantism disciplinam quam sibi ipsi, pariter ac suus pater Benedictus, providus ex priorum auctoritate contribuit; post incompara- bilem orandi psallendique sollertiam, qua ipse quotidianus exerceri non desiit; post mirabilem et coercendi improbos fervorem, et modestiam consolandi infirmos; post insolitam rectoribus et esce potusque parcitatem, et habitus vilitatem ; vidit se jam senior et plenus dierum non ultra posse subditis ob impedimentum supreme setatis, debitam spiritualis exercitii vel docendo vel vivendo precipere formam; multa diu secum. mente versans, utilius decrevit, dato fratribus precepto, ut juxta sui statuta privilegii juxtaque regulam sancti abbatis Benedicti, de suis sibi ipsi patrem qui aptior esset eligerent, et ipse beatorum apostolorum ubi juvenis cum Benedicto fuerat, [Roms loca sancta repeteret]: quatenus et ipse ante mortem aliquamdiu seculi curis absolutus, liberius sibimet secreta quiete vacaret; et illi sumpto abbate juniore, perfectius juxta statem magistri que vite regularis essent instituta servarent.
Obnitentibus licet primo omnibus, et in lacrimas singul- tusque genua cum obsecratione crebra flectentibus, factum est quod voluit, Tantaque erat proficiscendi cupido, ut tertia die ex quo fratribus secretum sui propositi aperuit, iter arri- peret. Timebat enim quod evenit, ne priusquam Romam pervenire posset, obiret; simul devitans, ne ab amicis sive viris principalibus quibus cunctis erat honorabilis, ejus coepta retardarentur, et ne pecunia daretur illi a quibusdam, quibus retribuere pro tempore nequiret; hane habens semper con- a Daldun] Dalden, or Dalton, four miles south of Sunderland. Camden,
. 362.
cc
386 Historia. Abbatum
suetudinem, ut siquis ei aliquid muneris offerret, hoc illi vel Statim vel post intervallum competens, non minore gratia rependeret. Cantata ergo primo mane missa in ecclesia beate Dei genetricis semperque virginis Maris et in ecclesia apostoli
Junes, Petri, pridie nonas Junias!, quinta feria, et com-
4D.76 municantibus qui aderant, continuo preparatur ad eundum. Conveniunt omnes in ecclesiam beati Petri, ipse thure incenso et dicta oratione ad altare, pacem dat omnibus, stans in gradibus, thuribulum habens in manu: hinc fletibus universorum inter letanias resonantibus, exeunt; beati Lau- rentii martyris oratorium, quod in dormitorio fratrum erat obvium, intrant; vale dicens ultimum, de conservanda invicem dilectione, et delinquentibus juxta Evangelium corripiendis, admonet ; omnibus, siquid forte deliquissent, gratiam sue remissionis et placationis offer; omnes pro se orare, sibi placatos existere, si sint quos durius justo redarguisset, obsecrat. Veniunt ad litus; rursum osculo pacis inter lacri- mas omnibus dato, genua flectunt?; dat orationem, ascendit navem cum comitibus. Ascendunt et diacones ecclesim cereas ardentes et crucem ferentes auream, transit flumen, adorat crucem, ascendit equum et abiit, relictis in monasteriis suis fratribus numero ferme sexcentorum.
14. lllo autem abeunte cum sociis, redeunt ad ecclesiam fratres, se ac sua Domino fletibus et oratione commendant: et post non grande intervallum, completa hora tertie psalmodia, rursum conveniunt omnes; quid agendum sit consulunt; 'orando, psallendo, et jejunando patrem citius a Deo qusren- dum decernunt; monachis beati Pauli, fratribus videlicet suis, per eorum quosdam qui aderant, necnon et suorum aliquos, quod decreverunt, pandunt. Assentiunt et illi, fit utrorumque animus unus, omnium corda sursum, omnium levantur voces ad Dominum. Tandem die tertie, veniente Dominico pen-
dune; iecosten, conveniunt omnes qui erant in mona-
45.75 gterio beati Petri in concilium, assunt et de mo- nasterio beati Pauli seniorum non pauci. Fit una concordia,
2 pridie nonas Junias] Jane 4. * genua flectunt) C£. Acta xx. 36, 37.
Uuiremuthensium et Gyruuensium. 387 eadem utrorumque sententia. Eligitur itaque abbas Huet- bertus, qui a primis pueritie temporibus eodem in monasterio non solum regularis observantia discipline institutus, sed et scribendi, cantandi, legendi ac docendi fuerat non parva exer- citatus industria. Romam quoque temporibus beate memoria Sergii pape accurrens, et non parvo ibidem temporis spatio demoratus, queque sibi necessaria judicabat, didicit, descripsit, retulit; insuper et duodecim ante hsc annos presbyteri est functus officio. Hic igitur electus abbas sb omnibus utrius- que prefati monasterii fratribus, statim assumptis secum ali- quibus fratrum, venit ad abbatem Ceolfridum cursum navis qua oceanum transiret expectantem : quem elegerant abbatem nuntiant: Deo gratias, respondit, electionem confirmat, et commendatoriam ab eo epistolam apostolico pape Gregorio deferendam suscepit: cujus, memorie causa, putavimus etiam in hoc opere versus aliquot esse ponendos.
‘Domino in Domino dominorum dilectissimo, terque beatis- simo pape Gregorio!, Hustbertus humilis servus vester, abbas ccnobii beatissimi apostolorum principis Petri in Saxonia, perpetuam in Domino salutem. Gratias agere non cesso dis- pensationi superni examinis, una cum sanctis fratribus qui mecum in his locis ad inveniendam requiem animabus suis suavissimum Christi jugum portare desiderant, quod te nostris temporibus tam glorificum electionis vas regimini totius ecclesia preeficere dignatus est, quatinus per hoc quo ipse impleris lumen veritatis et fidei, etiam minores quosque affatim jubare sum pietatis aspergeret. Commendamus autem tue sancte benig- nitati, dilectissime in Christo pater et domine, venerabiles patris nostri dilectissimi canos, Ceolfridi videlicet! abbatis, ac nutritoris tutorisque nostre spiritualis in monastica quiete libertatis et pacis. Et primum quidem gratias agimus sancte et individus Trinitati, quod ipse etsi non sine maximo nostro dolore, gemitu, luctu, ac prosecutione lacrimarum a nobis abiit; ad sum tamen diu desiderate quietis gaudia sancta pervenit: dum ea que juvenem se adiisse, vidisse atque adorasse semper
? Gregorio] Gregorius II, pope, A.D. 715-731. aaa
388 Historia. Abbatum
recordans exultabat; etiam senio defessus beatorum aposto- lorum devotus limina repetiit. Et post longos amplius XL. annorum labores curasque continuas, quibus monasteriis re- gendis abbatis jure prefuit, incomparabili virtutis amore quasi nuper ad conversationem vite celestis accitus, ultima confectus setate, et prope jam moriturus, rursus incipit pere- grinari pro Christo, quo liberius prisca sollicitudinum secu- larium spineta, camino spirituali fervens compunctionis ignis absumat. Deinde etiam vestre paternitati supplicamus, ut quod nos facere non meruimus, vos erga illum ultime pietatis seduli munus expleatis: pro certo scientes quia etsi vos corpus habetis ipsius, et nos tamen et vos Deo devotum ejus spiritum. sive in corpore manentem, sive carneis vinculis absolutum, magnum pro nostris excessibus apud supernam pietatem inter- cessorem habemus et patronum. Et cetera, que epistole sequentia continent.
15. Reverso autem domum Hustberto, advocatur epi- scopus Ácca!, et solita illum in abbatis officium benedictione confirmat. Qui inter innumera monasterii jura que juvenili sagax solertia recuperabat, hoc in primis omnibus delectabile et gratificum fecit; sustulit ossa Eosteruini abbatis, que in porticu ingressus ecclesie beati apostoli Petri erant posit; necnon et ossa Sigfridi abbatis ac magistri quondam sui, que foris sacrarium ad meridiem fuerant condita, et utraque in una theca sed medio pariete divisa recludens, intus in eadem ecclesia juxta corpus beati patris Benedicti composuit. Fecit autem hee die natalis Sigfridi, id est, undecimo kalendarum Septembrium?, quo etiam die contigit mira Dei providentis, ut venerandus Christi famulus Vuitmer, cujus supra memi- nimus, excederet, et in loco ubi predicti abbates prius sepulti fuerant, ipse qui eorum imitator fuerat, conderetur.
Christi vero famulus Ceolfridus, ut supradictum est, ad limina beatorum apostolorum tendens, priusquam illo perve- nisset, tactus infirmitate diem clausit ultimum. Perveniens
1 deni] Bee p. 342, and note 3 undecimo. kalendarum Seplonirun] Agua 22.
Uuiremuthensium et Gyruuensium. 389
namque Lingonas' circa horam diei tertiam, decima ipsius diei hora migravit ad Dominum, et crastino in ecclesia beatorum Geminorum? martyrum honorifice sepultus est, non solum Anglis genere qui plusquam octoginta numero in ejus fuerant comitatu, sed et illius loci accolis pro retardato tam reverendi senis desiderio, in lacrimas luctusque solutis, Neque enim facile quisquam lacrimas tenere potuit, videns comites ipsius partim patre amisso ocptum iter agere; partim mutata in- tentione qua Romam ire desiderant, domum magis qua hune sepultum nunciarent reverti; partim ad tumbam defuncti inter eos quorum nec linguam noverant, pro inextinguibili patris affectu residere.
16. Erat autem quando obiit annorum septuaginta quatuor, presbyteri gradu functus annis quadraginta septem, abbatis officium ministrans annis triginta quinque, vel potius annis quadraginta tribus, quia scilicet a primo tempore quo Bene- dictus in honore beatissimi apostolorum principis suum coepit. condere monasterium, ipse illi comes individuus, cooperator et doctor regularis et monastics institutionis aderat. Cui ne prisci morem rigoris, vel statis, vel infirmitatis, vel itineris unquam minueret occasio; ex die quo de monasterio suo pro- fectus abiit usque ad diem quo defunctus est, id est, a pridie nonas Junias usque ad septimum kalendarum Octobrium diem, per dies cxiv, exceptis canonicis orationum horis, quotidie bis psalterium ex ordine decantare curavit; etiam cum ad hoc per infirmitatem deveniret, ut equitare non valens feretro caballario veheretur, quotidie missa cantata salutaris hostie Deo munus offerret, excepto uno, quo oceanum navigabat, et tribus ante exitum diebus.
! Lingonas] Langres, the seat of a bishopric cet the archdiocese
Augustinian priory, a mile and a- half fom Langres, “Et apad Lin- of Lyons. S. 'Reliquim ossium
nas natale geminorum Pseusippi,
loribus annis ad monasterium suum, deinde Danicse tem tionis cum ossibus beats stonism portate. Malmesb. Gest. "T bealorum Geminorum] Now an
i, et Melasippi, qui cum essent 25 auubrum, oum avia sue Leonilla et Ionilla et Neone martyrio coro- nati sunt, tem -ureliani impera- toris." "Bodas Mariyrologi , Smith, P. 333+
390 Historia Abbatum Uuiremuthensium et Gyruuensium.
Obiit autem septimo kalendarum Octobrium! die, anno ab
Sept.2s, incarnatione Domini septingentesimo sextodeeimo,
40.76 feris sexta, post horam nonam, in pratis memorate civitatis: sepultus in crastinum ad austrum ejusdem civitatis miliario primo in monasterio Geminorum, astante ac psalmos resonante exercitu non parvo tam Anglorum qui cum eo adve- nerant, quam monasterii ejusdem vel civitatis incolarum. Sunt autem Gemini martyres in quorum monasterio et ecclesia con- ditus est, Speusippus, Eleusippus, Meleusippus qui, uno partu matris editi, eadem ecclesim fide renati, simul cum avia sua Leonilla, dignam loco illi sui martyrii reliquere memoriam, qui piam etiam nobis indignis et nostro parenti opem sus interces- sionis et protectionis impendant.
1 septimo kalendarum Octobrium] September a5.
VENERABILIS BAEDA
EPISTOLA AD EOGBERCTUM ANTISTITEM.
ILECTISSIMO ac reverentissimo antistiti Egbercto!
Baeda famulus Christi salutem. Memini te hesterno dixisse anno, cum tecum aliquot diebus legendi gratia in mona- Serio tno demorarer, quod hoc etiam ahno velles, cum in eundem. devenires locum, me quoque, ob commune legendi studium, od tuum accire colloquium. Quod si ita, Deo volente, posset impleri, non opus esset tibi hee per literas scripta dirigere; cum possem liberius ore ad os loquens, queque vellem, sive
necessaria ducerem, secreta tibi
allocutione suggerere. Verum
quia hoc ne fieret, superveniens, ut nosti, corporis mei valitudo
j| Brother of Eadberht tho Nortübunbrian king, A.D. 737- 758, and first cousin of Cenred and Ceolwulf, Eadberht’s predecossors. He was placed in a monastery by his father, Eata, while yot an infant; and was made deacon st where he lost his brother ‘He was made bishop of York in A.D. 732, after Wilfrith II; and in A.D.
; by receiving pall at Rome, intel be is Sho the tide of ad
archiepiscopate, which it had been denied since the timo of Paulinus
liberalium artium armarium, ut ita dicam, et sacrarium fuit: nobilis
simamque bibliothecem Eboraci con- stituit; Gest. Reg. i. § 65. Alowino, tho friend of Karl the Great, was a disciple of his, and calfs him ‘magister meus dilectus Fghertus archiepisco- us. Malmesb.id. He wrote a dia- logue ‘De Institutione Ecclesiastica,
|. treatise ' De Jure Sacerdotali,’ and
an J CperEattentins in four books.
was ‘trea weakened by his mortal illness, p. 392, that the pall had not yet been granted to to ogberbt, p. 398, and that it was ‘about thirty years’ since Aldfrith's death, who died in A.D. 705, p. 4or. The date given in Wareus’ edition is Nov. 5, indictione tertia, i.e. A.D. 734.
392 Epistola ad
prohibuit: agere tamen quod potui, erga dilectionem tuam fraterne devotionis intuitu, curavi, mittendo videlicet, per literas quod corporaliter veniendo per collocutionem nequiveram. Pre- corque te per Dominum, ne harum apices literarum arrogantie supercilium esse suspiceris, sed obsequium potius humilitatis ac pietatis veraciter esse cognoscas.
Exhortor itaque tuam, dilectissime in Christo antistes, sanc- titatem, ut gradum sacrosanctum quem tibi Auctor graduum et spiritualium largitor charismatum committere dignatus est, Sacrosancta et operatione et doctrina confirmare memineris. Neutra enim hic virtus sine altera rite potest impleri : si aut is qui bene vivit docendi officium negligit, aut recte docens antistes rectam exercere operationem contemnit. Qui autem utrumque veraciter agit, profecto talis servus adventum Domini sui gratulabundus expectat, sperans se citius auditurum : *Euge* serve bone et fidelis, quia super pauca fuisti fidelis, supra multa te constituam: intra in gaudium Domini tui.’ Si quis vero, quod absit, gradu episcopatus accepto, nec seipsum a malis actibus bene vivendo, nec subditam sibi plebem castigando, vel admonendo corrigere curat: quid huic veniente Domino, hora qua non sperat, eventurum sit, evangelica manifeste sententia declarat, qua dicitur? ad inutilem servum : *Ejicite in tenebras exteriores, ibi erit fletus et stridor dentium."
2. Ante omnia sane tum sanote peternitati suadeo, ut ab otiosis te confabulationibus, obtrectationibus, ceeterisque lingua indomite cohtagiis pontificali dignitate coerceas: divinis autem eloquiis ac meditationibus scripturarum linguam simul et mentem Occupes, et maxime legendis beati Pauli apostoli epistolis ad Timotheum et Titum, sed et verbis sanctissimi papse Gregorii quibus de vita simul et vitiis rectorum sive in libro Regule Pastoralis seu in homeliis Evangelii multum curiose disseruit, ut sermo tuus semper sapientis sale conditus, eminentior vul- gari locutione, ac divino auditui dignior elucescat. — Sicut enim indecens est, si vasa altaris sacrosancta vulgaribus unquam usibus ac vilibus profanentur officiis, ita perversum omni
2 Eugé] Matt, xxv. a1. ? dicitur] Ibid. 3o.
Eogherctum Antistitem, 393
modo ac miserum est, si is qui ad consecranda in altari dominica sacramenta ordinatus esí, nunc quidem eisdem con- ficiendis sacramentis Domino famulaturus assistat, nunc egres- sus ecclesiam ipso ore eisdemque manibus quibus paulo ante sacra tractaverat, repente frivola loqui vel agere Dominum offensurus incipiat.
Ad custodiendam lingue vel operis munditiam, cum lectione divina, etiam societas eorum qui Christo fideli devotione famu- lantur, plurimum juvat. Ut si quando vel lingua lascivire, vel operatio prava mihi subrepere ceperit, mox sociorum fidelium manu ne cadere valeam sustenter. Quod cum omni- bus Dei famulis sibimet ita prospicere utillimum sit, quanto magis illi gradui qui non suimet tantummodo curam agere, sed etiam erga commissam sibi ecclesiam necesse habet studium salutis impendere; juxta illum qui dixit!, ‘preter ea que extrinsecus sunt instantia mea quotidiana, sollicitudo omnium ecclesiarum. Quis infirmatur, et ego non infirmor! Quis scandalizatur, et ego non uror?’ Quod non ita loquor, quasi te aliter facere sciam, sed quia de quibusdam episcopis fama vulgatum est, quod ipsi ita Christo serviant, ut nullos secum alicujus religionis aut continentis viros habeant: sed potius qui risui, jocis, fabulis, commessationibus et ebrietatibus, cx- terisque vits remissioris illecebris subigantur, et qui magis quotidie ventrem dapibus, quam mentem sacrificiis ccelestibus pascant. Quos tua sancta auctoritate si alicubi repereris velim. corrigas, moneasque illos tales sus conversationis diurne sive nocturnse testes habere, qui et actione Deo digna et exhortatione congrua prodesse populis, ac spiritale ipsorum antistitum opus juvare sufficiant. Lege enim Actus Apostolorum, et videbis, referente beato Luca, quales secum comites apostoli Paulus et Barnabas habuerint, quid etiam ipsi, ubicunque devenissent, operis egerint. Statim namque ut civitates vel synagogas in- gressi sunt, verbum Dei predicare, et per omnia disseminare curabant. Quod etiam te, dilectissimum mihi caput, sagaciter cufiam, ubicunque potes implere. In hoc namque officium
+ dizit] a Cor. xi 28, ag.
394 Epistola ad
a Domino electus, in hoc consecratus es, ut verbum evangelizes virtute magna, prebente tibi auxilium ipso Rege virtutum Domino nostro Jesu Christo. Quod ita rite perficies si, ubi- cunque perveneris, mox collectis ad te ejusdem loci incolis, verbum illis exhortationis exhibueris, simu] et exemplum vivendi una cum omnibus qui tecum venerint quasi cmlestis militis ductor ostenderis.
3. Et quia latiora sunt spatia locorum, que ad gubernacula tum diccesis pertinent, quam ut solus per omnia discurrere, et in singulis viculis atque agellis verbum Dei predicare, etiam anni totius emenso curriculo, sufficias, necessarium satis est, ut plures tibi sacri operis adjutores adsciscas, presbyteros vide- licet ordinando, atque instituendo doctores, qui in singulis viculis predicando Dei verbo, et consecrandis mysteriis celes- tibus, ac maxime peragendis sacri baptismatis officiis, ubi oppor- tunitas ingruerit, assistant. In qua videlicet predicatione populis exhibenda, hoc pre cseteris omni instantia procurandum arbitror, ut fidem catholicam que apostolorum symbolo con- tinetur, et Dominicam orationem quam sancti Evangelii nos Scriptura edocet, omnium qui ad tuum regimen pertinent, memorie radicitus infigere cures. Et quidem omnes qui Latinam linguam lectionis usu didicerunt, etiam hae optime didicisse certissimum est: sed idiotas, hoc est, eos qui proprie tentum lingue notitiam habent, hec ipsa sua lingua discere, sc sedulo decantare facito. Quod non solum de laicis, id est, in populari adhuc vita constitutis, verum etiam de clericis sive monachis qui Latins sunt lingue expertes fieri oportet. Sic enim fit, ut cotus omnis fidelium quomodo fidelis esse, qua se firmitate credendi contra immundorum spirituum certamins munire atque armare debeat, discat: sic, ut chorus omnis Deo supplicantium quid maxime a Divina clementia quesri oporteat, agnoscat. Propter quod et ipse multis sepe sacerdotibus idiotis hiec utraque, et symbolum videlicet, et Dominicam orationem in linguam Anglorum translatam obtuli!. Nam et sanctus antistes
* tranalatam oBtuli] Seo an Old [Nicene] Creed, in Whelos, p. 495, English Version of the Pater Noster, and Elstob, p. xxxii, with this head.
Lesser [Aporte] Creed, and Mass ing, “Here is the Belief and Prayer
Ecgberctum Antistitem. 395
Ambrosius! hoc de fide loquens admonet, ut verba symboli matutinis semper horis fideles quique decantent, et hoc se quasi antidoto spiritali contra diaboli venena que illis interdiu vel noctu astu maligno objicere posset, preemuniant. Orationem vero Dominicam sepius decantari ipsa etiam nos consuetudo sedule deprecationis ac genuum flexionis docuit.
Quod si hec ut suggerimus in regendis pascendisque Christi ovibus tua pastoralis auctoritas perfecerit, dici non potest quan- tum tibi superne mercedis apud Pastorem pastorum in futuro preparaveris. Quanto enim rariora hujus sacratissimi operis in episcopis nostre gentis exempla reperis, tanto altiora singularis meriti premia recipies ; utpote qui populum Dei per crebram symboli vel orationis sacre decantationem ad intel- lectum, amorem, spem, fidem, et inquisitionem eorundem que decantantur cselestium donorum, paterna pietate ac sollicitudine provocatum accenderis. Sicut e contrario si commissum tibi a Domino negotium minus diligenter compleveris, pro retentione talenti cum servo nequam et pigro partem es recepturus in futuro: maxime si temporalia ab illis commoda requirere atque accipere preesumpseris, quibus nulla celestis beneficii dona re- pendere probaveris, Cum enim Dominus mittens ad evangeli- zandum discipulos dixisset?: ‘Euntes autem predicate dicentes quia appropinquat regnum colorum: paulo post subjunxit, dicens?*: ‘Gratis accepistis, gratis date; nolite possidere aurum, neque argentum. Si ergo illos gratis Evangelium predicare
and Blessing for the Laity who do
not understand Latin.’ This may very possibly have been Beda's own. It was ordained as follows by the Ld of loves in am. 747:
“Ut presl lum fidei ac Dominican orationem, sed sed et sacro- sancta quoque verba que in misse celebratione, et officio baptismi so- lenniter dicuntur, interpretari atque exponere posse propria lingua qui nesciant discant; necnon et ipsa &a- cramenta que in misss 20 baptismate vel in aliis ecclesiasticis officiis visi- biliter conficiuntur, quid spiritualiter significent ediscere studeant, Wil-
kins, i. 96. See too a law of Canute, “Ut orationem Dominicam et sym- bolum calleant,’ quoted by Elatob,
p.zurv. + Ambrosi) De. Visgnibus, di 4,30: ‘Symbolum quoque specilter debemus tanquam nostr signaculum cordis antelucanis horis quotidio re- censere: quo etiam cum horremus aliquid, animo recurrendum est. Quando enim sine militie sacra- mento miles in tentorio, bellator in
P nt) Matt. x. 7. ? dicens] Ib. 8, 9.
396 Epistola ad
jussit, neque aurum vel argentum, vel aliquid pecunis tempo- ralis ab eis quibus predicabant accipere permisit: quid rogo illis qui his contraria gerunt periculi immineat t
4. Attende quid gravissimi sceleris illi commiserint qui et terrena ab auditoribus suis lucra diligentissime requirere, e& pro eorum salute eterna nihil omnino predicando, vel exhortando, vel inerepando, laboris impendere contendunt. Sollicite atque intentione curiosa, antistes dilectissime, perpende. Audivimus enim, et fama est, quia multe ville ac viculi nostre gentis in montibus sint, inaccessis ac saltibus dumosis positi, ubi nunquam multis transeuntibus annis sit visus antistes, qui ibidem aliquid ministerii aut gratis celestis exhibuerit; quorum tamen ne unus quidem a tributis antistiti reddendis esse possit immunis: nec solum talibus locis desit antistes qui manus impositione bap- tizatos confirmet, verum etiam omnis doctor qui eos vel fidei veritatem vel discretionem bone ac male actionis edoceat, absit. Bieque fit, ut episcoporum quidam non solum gratis non evenge- lizent, vel manus fidelibus imponant; verum etiam, quod gravius est, accepta ab auditoribus suis pecunia, quam Dominus pro- hibuit, opus verbi quod dominus jussit exercere contemnant: quum Deo dilectus pontifex Samuel, longe aliter fecisse omni populo teste legatur. ‘Itaque conversatus, inquit!, coram vobis ab adolescentia mea usque ad diem hanc, ecoe presto sum, loquimini de me coram Domino, et coram Christo ejus, utrum bovem alicujus tulerim, an asinum, si quempiam calum- niatus sum, si oppressi aliquem, si de manu cujusquam munus accepi: et contemnam illud hodie, restituamque vobis. Et dixerunt: Non es calumniatus nos, neque oppressisti neque tulisti de manu alicujus quippiam. Cujus innocentim ac jus- titi merito, inter primos populi Dei duces et sacerdotes annu- merari, atque in precibus suis superno auditu atque alloquio dignus existere meruit, dicente? Psalmographo: * Moyses et Aaron in sacerdotibus ejus, et Samuel inter eos qui invocant nomen ejus, invocabant Dominum et ipse exaudiebat eos, in columna nubis loquebatur ad eos.’
ldnqui]iSam.xii2-4 ^ ? dicente] Ps. xcix. [xoviii. Valg.] 6, 7.
Ecgberetum Antistitem. 397
Si autem aliquid utilitatis fidelibus conferri manus imposi- tione, qua Spiritus Sanctus accipitur, credimus et confitemur : constat e contrario, quod bec ipsa utilitas eis quibus manus impositio defuerit, abest. Cujus nimirum privatio boni ad quos amplius quam ad ipsos respicit antistites, qui illorum se pro- mittunt esse presules, quibus spiritalis officium presulatus ex« hibere aut negligunt aut nequeunt! Cujus totius facinoris nulla magis quam avaritia causa est. Contra quam disputans apostolus, in quo Christus loquebatur, aiebat!: ‘Radix omnium malorum est cupiditas Etrursum?: ‘ Neque avari,’ inquit, * regnum Dei pos- sidebunt.’ Quum enim antistes dictante amore pecunie majorem populi partem, quam ulla ratione per totum anni spatium peragrare predicando aut circuire valuerit, in nomen sui presulatus assump- serit, gatis exitiale et sibimet ipsi, et illis quibus falso presulis nomine prelatus est, comprobatur concinnare periculum.
5. Hsc tus senctitati, dilectissime antistes, paucis de cala- mitate qua nostra gens miserrime laborat insinuans, obsecro sedulus, ut hec que perversissime agi conspicis, quantum vales ad rectam vite normam revocare contendas. Habes enim, ut credo, promptissimum tam justi laboris adjutorem, regem vide- licet Oeoluulfum?, qui et pro insita sibi dilectione religionis, quicquid ad regulam pietatis pertinet, firma protinus intentione adjuvare curabit, et maxime illa que tu quum sis propinquus illius amantissimus bona ccperis, ipse ut, perficiantur opitula- bitur. Quapropter velim solerter illum admoneas, ut in diebus vestris statum mostre gentis ecclesiasticum in melius quam. hactenus fuerat instaurare curet. Quod non alio magis ut mihi videtur potest ordine perfici, quam si plures nostre genti con- secrentur antistites, exemplumque sequamini legislatoris, qui quum solus jurgia ac pondus Israelitice plebis sustinere non posset, elegit sibi divino adjutus consilio, et consecravit * septua- ginta seniores quorum ope atque consilio impositum sibi onus ferre levius posset. Quis enim non videat quanto sit melius tam enorme pondus ecclesiastici regiminis in plures, qui hoe dispertitum facilius ferant, dividi, quam unum sub fasce quem
? aiébat] 1 Tim, vi, 1o. ?. Ceoluulfum] See v. 23. ? rursum] 1. Cor. vi, 10. * consecravit] Numb. xi. 16.
398 Epistola. ad
portare non possit opprimi. Nam et sanctus papa Gregorius, quum de fide nostre gentis que adhuc futura et conservanda erat in Christo ad beatissimum archiepiscopum Augustinum missis literis! disputaret, duodecim in ea episcopos, postquam ad fidem venirent, ordinandos esse decrevit; in quibus Eburacensis antistes, accepto a sede apostolica pallio, metropolitanus? ease
' deberet, Quem profecto numerum episcoporum velim modo tua sancta paternitas, patrocinante presidio piissimi ac Deo dilecti regis prefati, solerter implere contendat, quatenus abundante numero magistrorum, perfectius ecclesia Christi in his que ad culum sacre religionis pertinent, instituatur. Et quidem novimus quia per incuriam regum precedentium donationesque stultissimas factum est, ut non facile locus vacans ubi sedes episcopalis nova fleri debeat, inveniri valeat.
Quapropter commodum duxerim, habito mejori concilio et consensu pontificali simul et regali, edicto prospiciatur locus aliquis monasteriorum ubi sedes episcopalis fiat. Et ne forte abbas vel monachi huic decreto contraire ac resistere tenta- verint, detur illis licentia, ut de suis ipsi eligant eum qui epi- scopus ordinetur, et adjacentium locorum quotquot sd eandem diocesim pertineant, una cum ipso monasterio curam gerat episcopalem : aut si forte in ipso monasterio qui episcopus ordinari debeat inveniri nequeat, in ipsorum tamen juxta statuta canonum pendeat examine, qui de sua diocesi ordinetur antistes. Quod si hoc, ita ut suggerimus, Domino adjuvante, perfeceris, facillime etiam, ut arbitramur, hoc obtinebis, ut juxta decreta Sedis apostolice Eboracensis ecclesia metropolitanum possit habere pontificem. Ac si opus esse visum fuerit, ut tali monasterio, causa episcopatus suscipiendi, amplius aliquid locorum ac possessionum augeri. debeat, sunt loca innumera, ut novimus omnes, in monasteriorum ascripta vocabulum, sed nihil prorsus monastice conversationis habentia: e quibus velim aliqua de luxuria ad castitatem, de vanitate ad temperantiam, de intemperantia ventris et gule ad continentiam et pietatem
Lu) See the actual letter this letter was written before A.D.
quoted p. 735, when Bishop Ecgberht received P'mefopoliamus] A proof that dull fom Rome,
Ecgberctum Antistitem. 399
cordis synodica auctoritate transferantur, atque in adjutorium sedis episcopalis que nuper ordinari debeat assumantur.
6. Et quia hujusmodi maxima et plurima sunt loca, que, ut vulgo dici solet, neque Deo neque hominibus utilia sunt, quia videlicet neque regularis secundum Deum ibidem vita servatur, neque ila milites sive comites secularium potestatum qui gentem nostram a berbaris defendant possident: si quis in eisdem ipsis locis pro necessitate temporum sedem episcopatus constituat, non culpam prevaricationis incurrere, sed opus virtutis magis agere probabitur. Quomodo enim in peccatum reputari potest, si injusta principum judicia recto meliorum principum examine corrigantur: ac mendax stilus scribarum iniquorum discreta prudentium sacerdotum sententia deleatur ac redigatur in nihilum, juxta exemplum sacre historie, que tempora regum Jude a David et Salomone usque ad ultimum Zedechiam describens, nonnullos quidem in eis religiosos, sed plures reprobos extitisse designat, vicibusque alternantibus nunc impios bonorum qui ante se fuerant facta reprobare, nunc e contrario justos impiorum qui se precesserant gesta nociva, prout justum erat, juvante se Dei spiritu, per prophetas sanctos ac sacerdotes omni instantis correxisse; juxta illud beati Csaim precipientis atque dicentis, ‘Dissolve colligationes violentaram commutationum. Dimitte confractos in remis- sionem, et omnem conscriptionem iniquam disrumpe' Quo exemplo, tuam quoque sanctitatem decet cum religioso rege, nostre gentis irreligiosa, et iniqua priorum gesta atque scripta convellere, et ea que provincie nostre, sive secundum Deum, sive secundum seculum sint utilia, prospicere: ne nostris tem- poribus vel religione cessante, amor timorque interni deseratur inspectoris, vel rarescente copia militie secularis, absint, qui fines nostros a barbarica ineursione tueantur. Quod enim turpe est dicere, tot sub nomine monasteriorum loca hi qui monastice vite prorsus sunt expertes in suam ditionem acceperunt, sicut ipsi melius nostis, ut omnino desit locus, ubi filii nobilium aut emeritorum militum possessionem accipere possint: ideoque
3 dieenti u ith ndi vue) Isa, lviii. 6. But the words correspond with neither of the
400 Epistola ad
vacantes ac sine conjugio, exacto tempore pubertatis, nullo con- tinentim proposito perdurent, atque hanc ob rem vel patriam suam pro qua militare debuerant trans mare abeuntes relin- quant; vel majore scelere atque impudentia, qui propositum castitatis non habent, luxurie ac fornicationi deserviant, neque ab ipsis sacratis Deo virginibus abstineant.
1. At alii graviore adhuc flagitio, quum sint ipsi laici et nullius vite regularis vel usu exerciti, vel amore prediti, data regibus pecunia, emunt sibi sub pretextu monasteriorum ! con- etruendorum territoria in quibus sum liberius vacent libidini, et hee insuper in jus sibi hereditarium edictis regalibus faciunt ascribi, ipsas quoque litteras privilegiorum suorum quasi vera- citer Deo dignas, pontificum, abbatum et potestatum seculi obtinent subscriptione confirmari. Sicque usurpatis sibi agel- lulis sive vicis, liberi exinde a divino simul et humano servitio, suis tantum inibi desideriis laiei monachis imperantes deser- viunt: imo non monachos ibi congregant, sed quoscunque ob culpam inobedientim veris expulsos monasteriis alicubi forte oberrantes invenerint, aut evocare monasteriis ipsi valuerint ; vel certe quos ipsi de suis satellitibus ad suscipiendam tonsuram promissa sibi obedientia monachica invitare quiverint. Horum distortis cohortibus, suas quas instruxere cellas implent, mul- tumque informi atque inaudito spectaculo, iidem ipsi viri modo conjugis ac liberorum procreandorum curam gerunt, modo exur- gentes de cubilibus quid intra septa monasteriorum geri debeat, sedula intentione pertractant. Quin etiam suis conjugibus simili imprudentia construendis, ut ipsi aiunt, monasteriis loca con- quirunt, que: pari stultitia cum sint laice, famularum se Christi permittunt esse rectrices. Quibus apte convenit illud vulgi proverbium: quia vespe favos quidem facere possint, non tamen in his mella, sed potius venena thesaurizent.
* sub pratezta monasteriorum], E: avaritie ad religionis Christiane Synod of Cloveshoe, Can. 5: *De statum nullatenus immutari possint, monasteriis secularium. Quinto de id est que a secularibus, non divine putatum est loco: ut episcopi mo- seilicet legis ordinatione, sed hu- master, si tamen ea fas est ita mane adinventionis qrenmptone
nominare qum utique temporibus utcunque tenentur,’ istis propter vim quandam tyrannice 1.95.
Ecgberctum Antistitem. 401
Sic per annos circiter triginta, hoc est, ex quo Aldfrid rex humanis rebus ablatus est, provincia nostra vesano illo errore dementata est, ut nullus pene exinde prefectorum extiterit qui non hujusmodi sibi monasterium in diebus sux prefecture com- paraverit, suamque simul conjugem pari reatu nocivi mercatus astrinxerit: ac prevalente pessima consuetudine ministri quoque regis ac famuli idem facere sategerint. Atque ita ordine per- verso innumeri sint inventi, qui se abbates pariter et preefectos sive ministros aut famulos regis appellant, qui etsi aliquid vite: monasterialis ediscere laici non experiendo sed audiendo potu- etint, a persona tamen illa ac professione que hanc docere debeat, sunt funditus exortes. Et quidem tales repente, ut nosti, tonsuram pro suo libitu accipiunt, suo examine de laicis non monachi, sed abbates efficiuntur. Sed quia prefate vir- tutis nec notitiam probantur habere nec studium, quid his aliud. quam evangelica convenit maledictio illa, qua dicitur!: * Cacus si cco ducatum prestet, ambo in foveam cadunt?’ Qus nimirum cecitas posset aliquando terminari, ac regulari disci- plina cohiberi, et de finibus sancte ecclesie cunctis pontificali ac synodica auctoritate proeul expelli, si non ipsi pontifices magis hujusmodi sceleribus opem ferre atque astipulari proba- rentur: qui non solummodo hujusmodi decreta injusta justis infringere decretis non curant, verum suis potius subscriptio- nibus, ut prefati sumus, confirmare satagunt: .eadem ipsis philargyria dictante, ad confirmandum male scripta, qua emptores ad comparandum hujusmodi monasteria coacti.
Multa quidem adhuc tibi possem de his et hujusmodi pre- varicationibus quibus nostra provincia miserrime vexatur, his intimare literis, si non teipsum nossem hec eadem certissime cognovisse. Nam neque hee ita scripsi, quasi certissime te ea que antea nescires essem docturus, sed ut te amica exhor- tatione commonerem, ea que optime noveras errata diligenti prout vales instantia corrigere.
8. Et jam jamque te multum deprecor atque obtestor in Domino, ut commissum tibi gregem sedulus ab irruentium
? dicitur] Matt. xv. i4. »d
402 Epistola ad
« luporum improbitate tuearis: teque non mercenarium, sed pes- torem constitutum esse memineris, qui amorem summi Pastoris solerti ovium ipsius pastione demonstres, proque eisdem ovibus, si ita res poposcerit, cum beato apostolorum principe animam ponere paratus sis,
Precor sollicite precaveas, ne cum idem princeps apostolorum ceterique fidelium. gregum duces in die judicii maximum sum pastoralis curs fructum Christo obtulerint, tuarum aliqua pars ovium inter hedos ad sinistram judicis seeerni, atque in seternum cum maledictione mereatur ire supplicium: quin potius ipse tunc eorum numero merearis ascribi, de quibus ait! Esaias: * Minimus erit inter mille, et parvulus inter gentem fortissimam.’ Tui namque est officii diligentissime prospicere, quid in singulis monasteriis tus parochiw recti, quid perversi geratur: ne vel abbas regularum inscius aut contemptor, vel abbatissa minus digna famulorum famularumve Christi preponatur examini, nec rursum previsioni spirituslium magistrorum contemptrix et indisciplinata contumacium auditorum turba resulte; maxime quie, sicut vulgo fertur, dicere estis soliti, quod non ad regum curam, non ad aliquorum seculi principum causam, sed ad vestram tantummodo antistitum inquisitionem atque examen, quid in singulis monasteriis agatur pertineat, nisi forte in monasteriis quilibet in ipsos principes peccasse comprobetur. Tui, inquam, est officii procurare ne in locis Deo consecratis diabolus sibi regnum usurpet, ne pro pace discordia, pro pietate jurgia, pro sobrietate ebrietas, pro charitate et castitate fornica- tiones et homicidia sibi sedem vendicent: nec apud te inveni- antur aliqui, de quibus merito queratur ac dicatur, vidi impios sepultos, qui cum adviverent, in loco sancto erant, et lauda- bantur in civitate, quasi justorum operum.
9. Eorum quoque qui in populari adhuc vita continentur solicitam te necesse est curam gerere, ut sicut in primordio hujus epistole premonuimus, sufficientes eis doctores vite salu- taris adhibere memineris, et hoc eos inter alia discere facias, quibus operibus maxime Deo placere, a quibus se debeant qui
? ait] Isaiah lx. 22.
Eecgberctum Antistitem. 403
Deo placere desiderant abstinere peccatis, qua cordis sinceritaté in Deum credere, qua divinam clementiam supplicantes debeant devotione precari, quam frequenti diligentia signaculo se Domi- nice crucis suaque omnia adversum continuas immundorum spirituum insidias necesse habeant munire, quam salutaris sit omni Christianorum generi quotidiana Dominici corporis ac sanguinis perceptio, juxta quod ecclesiam Christi per Italiam, Galliam, Africam, Greciam, ac totum Orientem solerter agere nosti. Quod videlicet genus religionis, ac Deo devote sancti- ficationis tam longe a cunctis pene nostre provincie laicis per incuriam docentium quasi prope peregrinum abest, ut hi qui inter religiosiores esse videntur, non nisi in natali Domini et epiphania et pascha sacrosanctis mysteriis communicare presu- mant, cum sint innumeri innocentes et castissime conversationis pueri ac puelle, juvenes et virgines, senes et anus, qui absque ullo scrupulo controversie, omni die Dominico, sive etiam in natalitiis sanctorum apostolorum, sive martyrum, quomodo ipse in sancta Romana et apostolica ecclesia fieri vidisti, mysteriis emlestibus communicare valeant. Ipsi etiam conjugati, si quis sibi mensuram continentie ostendat, et virtutem castitatis in- sinuet, idem et licenter possint, et libenter facere velint.
1o. Hzc tibi, sanctissime antistes, et tue dilectionis intuitu et generalis gratia utilitatis breviter adnotare studui, multum desiderans multumque exhortans, ut gentem nostram a vetustis abstrahere cures erroribus, et ad certiorem et directiorem vite callem reducere satagas: et si sunt aliqui cujuslibet gradus sive ordinis viri, qui bona tua co»pta retinere atque impedire conen- tur, tu tamen propositum sancte virtutis, superne memor retri- butionis, ad firmum usque finem perducere contendas. Scio mamque nonnullos huie nostre exhortationi multum contra- dicturos, et maxime eos qui seipsos illis facinoribus a quibus te prohibemus, esse sentiunt irretitos: sed meminisse te decet apostolice responsionis': ‘Quia obedire oportet Deo magis quam hominibus’ Mandatum? quippe est Dei: ' Vendite que possidetis, et date eleemosynam. Et: ' Nisi? quis re-
2 vis] Acts v. 29. ? Mandatum) Luke xii. 33. responsionis] Acta v. p» pest im) Luke xii, 33. D 2
404 Epistola ad nunciaverit omnibus que possidet, non potest meus esse disci- pulus' "Traditio autem moderna quorundam est, qui se Dei famulos esse profitentur, non solum possessa non vendere, verum etiam comparare non habite. Qua ergo fronte audet quisquam ad servitium Domini accessurus, vel ea que in seculari vita habuerat retentare, vel sub pretextu vite sanctioris illas quas non habuerat congregare divitias: cum etiam apostolica sit notis- sima censura, que Ananiam et Sapphiram hoc facere molientes, non ullo penitentis vel satisfactionis remedio corrigere, sed ex ipsa statim mortis ultricis acceleravit damnatione puniri? Et quidem illi non sliena colligere, sed sua incongrue retinere maluerunt. Unde manifeste patet, quam longe abstiterit ani- mus apostolorum a suscipiendis pecuniarum acquisitionibus, qui sub illa proprie regula? Domino serviebant: * Beati pauperes, quia vestrum est regnum Dei :’ et e contra, partis sinistre pro- posito nihilominus instituebantur exemplo: ‘Ve vobis divitibus, quia habetis consolationem vestram. An forte errasse ac men- dacium scripsisse putamus apostolum, quum nos admonens dice- bat?: 'Fratres, nolite errare;' statimque subtexuit: * Neque avari neque ebriosi, neque rapaces regnum Dei possidebunti" Et iterum*: ‘Hoc autem scitote, quod omnis fornicator, aut immundus, aut avarus, dut, rapax, quod est idolorum servitus, non habet hereditatem in regno Christi et Dei.’ Quum ergo apostolus avaritiam et rapacitatem idolatriam manifeste cogno- minet, quomodo putandum est eos errasse, qui vel subseriptioni avari mercatus, rege licet imperante, manum subtraxerint, vel ad eradendas inutiles scripturas ac subscriptiones eorum, manum apposuerint t
11. Et quidem miranda est temeritas stultorum, vel potius deflenda miseria cecorum, qui cum sine ullo respectu superni timoris, passim ea que apostoli et prophets afflatu sancti spi- ritus scripserunt, rescindere ac nihili pendere probantur: illud e contra, quod ipsi vel similes ipsorum instinctu avaritim vel luxurie scripserunt, quasi sanctum ac divinitus cautum eradere -atque emendare formidant, in morem, ni fallor, ethnicorum, qui
* regula] Luke vi. 20, 4. pe SP 1 Cor. vi. 9, 10.
Ecgherctum Antistiter, 405
contempto Dei cultu ea que ipsi sibi de corde suo finxerunt ac fecerunt, numina venerantur, timent, colunt, adorant, et obse- crant, Dominica illa insectatione dignissimi, qua Phariseos cum suas deuteroses Legi Dei preeponerent, redarguit, dicens?: * Quare et vos transgredimini mandatum Dei propter traditionem vestram ' Qui si etiam chartas protulerint in defensionem concupiscentiarum suarum adscriptas, ac nobilium personarum subscriptione confirmatas; tu nunquam precor Dominios sanc- tionis obliviscaris, in qua dicitur ?, ‘Omnis plantatio quam non plantavit Pater meus celestis eradicabitur. Et certe a te discere vellem, sanctissime. antistes, Domino protestante atque dicente *, *Quia lata porta et spatiosa via est que ducit ad perditionem, et multi sunt qui intrant per eam: cum angusta porta et arcta via sit, que ducit ad vitam, et pauci sint qui inveniant eam :' quid de eorum vita vel salute eterna confidas, qui toto vite sus tempore per latam portam et spatiosam viam incedere noscuntur, et ne in minimis quidem rebus voluptati suse vel corporis vel animi causa superne retributionis obsistere vel repugnare curabant: nisi forte per eleemosynas, quas inter concupiscentias quotidianas ac delicias pauperibus dare vide- bantur, criminibus absolvi posse credendi sunt, quum manus ipsa et conscjentia que manus offerat Deo, munda a peccatis esse debeat et absoluta; aut certe per mysteria sacrosancte oblationis, quibus ipsi dum viverent indigni extiterant, per alios jam mortui redimi posse sperandi sunt. An forte illis permodica culpa videtur esse concupiscentie ? De qua paulo latius dis- putem. Hzc Balaam virum prophetim spiritu plenissimum a sorte sanctorum fecit extorrem, Achan communione anathematis polluit ac perdidit, Saul regni infulis nudavit, Giezi prophetis meritis privavit ac perpetuse lepre peste cum suo semine fodavit, Judam Iscariotem de apostolatus gloria deposuit, Ananiam et Sapphiram, de quibus prediximus, monachorum collegio indignos etiam corporis morte mulctavit, et, ut ad superiora veniamus, hzc angelos a ceelo dejecit, et protoplastos a Paradiso perpetus voluptatis expulit: et si nosse vis, hic est ille triceps inferorum ? dicens] Matt. xv. 3. ? dicitur] Ibid, 13. 3 dicente] Ibid. vii. 13, 14.
406 Epistola ad Eegberctum Antistitem.
canis, cui fabule Cerberi nomen indiderunt, a cujus rabidis dentibus nos prohibens Johannes apostolus ait’: * Charissimi, nolite diligere mundum, neque ea que in mundo sunt. Si quis diligit mundum, non est charitas Patris in eo. Quoniam omne quod in mundo est, concupiscentia carnis est, et concupiscentia oculorum et superbia vits, quse non est ex Patre, sed ex mundo est.’ Hc contra virus avaritim breviter sunt dicta. — Ceterum si de ebrietate, commessatione, luxuria, et ceteris hujusmodi contagionibus pari ratione tractare voluerimus, epistole modus in immensum extenderetur.
Gratia te summi Pastoris ad pastionem ovium suarum salu- tiferam perpetuo conservet incolumem, dilectissime in Christo antistes. ‘Amen.’
* it) 1 John i, 15, 16,
EPISTOLA BONIFACII AD CUDBERTHUM.
Spiritalis' affinitatis necessitudine. copulando fratri archiepi- scopatus infula sublimato, coepiscopo Cudbertho*, Bonifacius! legatus Germanicus catholice, apostolic Romane ecclesie, optabilem in Christo intima charitatis salutem. CRIPTUM * enim est in libro Salomonis * Beatus homo, qui
invenit amicum, eum quo possit loqui, quasi cum semet- ipso. Cum muneribus munificentis vestre dulcissimas litteras fraterna charitate interlitas, magnas Deo et vobis gratias agentes, filio vestro diacono Cynebertho offerente, suscepimus.
Vive vocis quoque melliflua colloquia vestra de fraternis con-
siliis per illum nobis charitas vestra mandayit. Quse consiliorum
spiritalia colloquia optamus ut, Deo volente, quamdiu in hac mor-
? Bpiciisid Wiking, i. 90, gives as a title to this epistle, “De oor
vitiis, et adhi-
NE do] Conseerated, ard op of Canterbury, A.D. 740, p. 368; died 4D. 758, S. Chron, js
Le ovas] His life, written bald, i
S reiten “in “Devonshire, A.D. 670, and called Winfri brought up in the monasteries of Adestanceaster [ExeierT] and Nut- ing in Hampshire While a monk St the latter, he was Sem by a WestSaxon synod to eir envoy to Archbishop Berbisald of Canterbury. The desire of his
life was to be a missionary; and he seemed to have accompli this when he set sil from London and
landed in Fresia. But he was forced to return by the determined hostility of Rathbode (wee pp. 307, 308). Resolved however to persevere, he went & second time, and lingered in Thuringia till Rathbede's death, when he went on to Fresia, and co- operated there with Bishop Wil- brord. Then, after once more jour-
and neying to Home, and being con-
secrated bishop, we find him his operations into Bavaria. He was martyred in a popular tumult in A.D. 756, and buried at Utrecht, which had long formed the head- quarters of his labours,
* Beriptum] Eoclus. xxv. 12.
408 Epistola Bonifacii ad
tali vita vivamus, inter nos jugiter insinuentur, illo prestante, a quo solo’ sancta desideria, recta consilia, et justa sunt opera: vos melius et plenius, quibus Deus donavit, multis et prudentius nosse, et melius et plenius posse: nos quasi in paucis fideles vestri et devoti, studeamus instrui aureo celestis amoris vinculo, quod rumpi non potest, invicem cathenati. Nam labor nostri ministerii unius et ejusdem cause esse dinoscitur: et equalis speculatio in curis ecclesiarum sive populorum nobis credita est, sive in docendo, sive in artando et monendo, sive in defendendo canonicos gradus vel plebeios. Idcirco humillima prece de- posto, ut dum vobis salubre consilium Deus inspiraverit, vel suo Spiritu, vel colloquio synodalium consultuum nobis insinuare non pigeat; et nos similiter si parvitati nostre Deus aliquid tale vobis quod necessarium vel amabile insinuaverit, similia faciemus. Major enim nobis solicitudo ecclesiarum et cura populorum propter pallia credita et recepta, quam cseteris episcopis, qui proprias tantum procurant parochias, incumbit. Propterea, charissime, non quie vestrae prudentie opus sit rusticitatis nostre statuta audire vel legere, sed propter bonam et humilem, et sanctam voluntatem vestram, putamus vos liben- tius scire velle, quam nescire, que hic sacerdotes nobiscum servanda decreverunt; vobis emendanda et corrigenda des- tinamus. "
2. Decrevimus autem in nostro synodali conventu?, et con- fessi sumus fidem catholicam, et unitatem, et subjectionem Romans ecclesie fine tenus vite nostr velle servare : sancto Petro, et vicario ejus velle subjici: synodum per omnes annos congregare: metropolitanos pallia ab illa sede querere: et,
1 a quo solo] ‘Without any rea
A.D. 742, agree best with those here sonable doubt as old as the fifth 1s
described. It would be natural that.
century, since it occurs in the Sa- cramentary of Gelasius, A.D. 494^ Palmer's Origines Liturgie, i. p. 261. Now our second collect at Evening Prayer. ? synodali conventu] Willibald, in his Je of B Bonitaos mentions re in which he took part. i Goncila, xi. 370. voncides that the canons of the German synod, held
in accordance with the recommenda- tions of this letter a synod should immediately have been summoned. The Saxon chronicler mentions one which met at Cloveshoe, A.D. 742; and this Thorpe, Lapp. i, 225, sup- poses to have been summoned in consequence. If so, the date of this letter is fixed very precisely.
Cudberthum Archiepiscopum. 409
per omnia, precepta Petri canonice sequi desiderare: ut inter oves sibi commendatas numeremur. Et isti confessioni universi consensimus, et subscripsimus, et ad corpus sancti Petri prin- cipis apostolorum direximus; quod gratulando clerus et pon- tifex Romanus suscepit. Statuimus, ut per annos singulos canonum decreta et ecclesim jura, et norma regularis vite in synodo legantur, et recuperentur. Decrevimus, ut metropoli- tanus, qui sit pallio sublimatus, hortetur ceteros, et admoneat, et investiget, quis sit inter eos curiosus de salute populi, quisve negligens servus Dei. Venationes, et sylvaticas vagationes cum canibus, et ne accipitres et falcones habeant, prohibuimus. Statuimus, ut per annos singulos unusquisque presbyter epi- Scopo suo, in quadragesima, rationem ministerii sui reddat, sive de fide catholica, sive de baptismo, sive de omni ordine mini- sterii sui. Statuimus, ut singulis annis unusquisque episcopus parochiam suam solicite circumest, populum confirmare, et plebem docere, et investigare, et prohibere paganas observa- tiones, divinos vel sortilegos, auguria, phylacteria, incantationes, vel omnes spurcitias gentilium. Interdiximus servis Dei ne pompato habitu, vel sagis, vel armis utantur. Statuimus, quod proprium sit metropolitano, juxta canonum statuta, subjectorum Bibi episcoporum investigare mores, et solicitudinem circa po- pulos, qualis sit. Et moneat, ut episcopi a synodo venientes, in propria parochia, cum presbyteris et abbatibus conventum habentes precepta synodi servare insinuando precipiant: et unusquisque episcopus, si quid in sua diocesi corrigere vel emendare nequiverit, itidem in synodo coram archiepiscopo, et palam omnibus ad corrigendum insinuet, eodem modo, quo Romana ecclesia nos ordinatos cum sacramento constrinxit, ut si sacerdotes, vel plebes a lege Dei deviasse viderim, et cor- rigere non potuerim, fideliter semper sedi apostolice et vicario sancti Petri ad emendandum indicaverim, Sic enim, ni fallor, omnes episcopi debent metropolitano, et ipse Romano pontifici, si quid de corrigendis populis apud eos impossibile est, notum facere: et sic alieni flent a sanguine animarum perditarum.
3. De estero, frater charissime, quia nobis equalis labor, et majus periculum imminet, quam ceteris sacerdotibus, quia
410 Epistola Bonifacii ad
canones antiqui precipiunt, ut omnes metropolitani sciant soli- citudinem totius provincie gerere: et (ut verbi gratia dicam, sicut timeo) navem gubernandam inter fluctus feri maris semel suscepimus, quam nec caute regere, nec sine peccato dimittere valemus. Quia, ut quidam sapientium dicit: ‘Si periculosum est navem inter fluctus caute non regere, quanto periculosius est eam undis tumescentibus fluctuantem in tempestate relin- quere?’ Et idcirco Ecclesia, que velut navis magna per mare mundi hujus enavigat, quie diversis tentationum fluctibus in hac vita tunditur, non est tamen relinquenda, sed regenda. — Cujus rei in exemplo priores patres habemus Clementem, et Cornelium, et ceteros complures in urbe Roma, Cyprianum in Carthagine, Athanasium in Alexandria, qui sub peganis imperatoribus navem Christi, imo charissimam sponsam ejus, Ecclesiam scilicet, docendo, defendendo, laborando, et patiendo usque ad sanguinis effusionem, gubernabant. Possum enim de memetipso pro verto juxta vocem Cantici Canticorum dicere!, ‘Filii matris mee pugnaverunt contra me: posuerunt custodem in vineis, vineam. meam non custodivi. Vinea' enim, secundum prophetam’, 'domini Sabaoth, domus Israel est :’ nunc videlicet, Ecclesia catholica esse comprobatur.
4. Cujus synodum congreggndam et hortandam jussu pon- tificis Romani, et rogatu principum Francorum? et Gallorum, sub spe restaurands legis Christi, suscepi, circumfodi, cophinum stercoris apportavi: sed non custodivii Cum autem expec- tarem ‘ut faceret* uvas, fecit labruscas.’ Et juxta alium pro- phetam*: ‘Mentietur opus olive, et campi non facient; escas Sed proh dolor, officium laboris mei rerum collatione simillimum esse videtur cani latranti, et, videnti fures et latrones frangere, et subfodere, et vastare domum domini sui, et quia defensionis auxiliatores non habeat, submurmurans ingemiscat et lugeat. Nunc autem, quod mihi in tali periculo posito justum et cautum
3 dicere) Song of Solomon i. 6. and eft the whole to his two sons;
H San roncora] 1f this [pin m Neustria, Bi ud letter were written A.D. 742, France and Provence to Pepin le Bes"
was no longer under the Merwings. — * faceret] Isaiah v. Charles Martel had died A.D, 741, + dropiclen] "Halakkuk ii, 17.
Cudberthum. Archiepiscopum. 411
esse videtur, salubre consilium vestrum querens, et scire desi- derans, insinuo libertatem predicandi:. dico, ut in Actibus Apostolorum Paulus apostolus sacerdotibus intimavit dicens! : ‘Contestor vos hodierna die, quia mundus sum ab omnium sanguine. Non enim subterfugi quo minus annunciarem vobis omne consilium Dei. Attendite vobis, et universo gregi, in quo vos Spiritus Sanctus posuit episcopos regere ecclesiam Dei, quam acquisivit sibi sanguine suo. Regnum, inquit, Dei inter vos ambulans pridicavi, ut' me alienum ab omnium perditione servarem. Nam apostolus? 'episcopum, propheta? ‘specula- torem,' Salvator‘ mundi * pastorem ecclesise" sacerdotem appellat: et omnes tacentem peccata populi doctorem, sanguinis anima- rum perditarum sub silentio [reum] esse comprobant.
5. Propter hoc horribilis et maxima necessitas cogit, ut, juxta dictum apostolis, nos formam debeamus exhibere fideli- bus, hoc est, nisi me fallat opinio, ita juste vivendum doctori, ne dicta sua repugnantibus factis evacuet, et ne cum sibi de proprio caute vivat, tacens alieno damnetur peccato. Quia ad hoc est ecclesise Dei prepositus, ut non solum bene vivendo alios exemplo instituat, sed etiam fiducialiter predicando sin- gulis ante oculos peccata sua constituat: et que pena habeat duros, et que gloria obedientes, ostendat, quia, juxta verbum * Domini ad Ezechielem, cui dispensatio verbi commissa est, etiam si sancte vivat, et tamen perdite viventes arguere aut erubescat aut metuat, cum omnibus qui eo tacente perierint periit. Et quid ei proderit non puniri suo, qui puniendus est alieno peccato! Taciturnitstem quidem sacerdotis Dominus ad Ezechielem loquens terribiliter prohibet, et speculatorem Sacerdotem appellat, ut sicut speculatoris est de loco altiori plus omnibus contemplari: ita sacerdos debet esse meritorum sublimitate celsior, et majoris scientie habere gratiam, qua possit ceteros instruere, ‘Audiens,’ inquit divinus sermo, ‘ser- monem annunciabis iis ex me. Indicat, ut hoc dicat sacerdos, quod ex divina lectione didicerit, quod ilii Deus inspiraverit,
2 dicens]. Acts xx. 26-28, * Salvator] John x. 2.
2 apostolus] Ibid. 28, * apostoli] 1 Pet. * propheta] Ezek. iii. 17, xxiii. 7. — * verbum] Ezek, i
D 18, xxxiii, 8.
42 Epistola. Bonifacii ad
non quod humani sensus invenerint, ‘ Annunciabis iis, inquit, ‘ex me’ non ex te: mea verba loqueris, non est quod ex his tanquam de tuis infleris. ‘Ex me, inquit, ‘iis annunciabis. Si me dicente impio, Impie morte morieris, non fueris locutus, ut se custodiat impius in via sua ipse impius, in iniquitate sua morietur: sanguinem vero ejus de manu tua requiram. Ac si aperte dicat: Si ei peccata sua non annunciaveris, et si eum non argueris, ut convertatur et vivat, et te, qui eum non in- crepasti, et eum, qui te tacente péccavit, flammis perennibus tradam. Non simus tam saxei, vel tam ferrei pectoris, ut nos ista verba Domini non terreant. Non simus tam alienati a fide, ut istis verbis Domini non credamus: sed excitemus ‘et exhor- temur fratres nostros venerandis verbis! sancti Petri apostoli: * Sobrii estote, et vigilate, et excitamini, quia adversarius vester diabolus, tanquam leo rugiens, circuit querens quem devoret: cui resistite fortes in fide, scientes eandem passionem, que in mundo est, vestre fraternitati fieri."
6. Et episcopos synodi nostre subjectionis, adjuratione sancti Pauli apostoli admoneamus Timotheo dicentis?: * Testificor coram Domino Jesu Christo, qui judicaturus est vivos et mortuos, per adventum ipsius, et regnum ejus. Predica verbum, insta, opportune importune, argue, obsecra, increpa in omni patientis, et doctrina! Est enim jam preedictum eb apostolis ‘ tempus, cum sanam doctrinum non sustinent: sed ad sua desideria coacervant sibi magistros! &c. ‘Clamemus in fortitudine; juxta dictum prophetze?: ‘quia annunciamus pacem in terris hominibus bong voluntatis Ille namque in fortitudine clamat, quem nec metus, nec verecundia predicare verbum vites impedit. Contendamus, auxiliante Domino, ut non simus inter illos falsos pastores ovium, quos propheta accusat dicens*: ‘Hee dicit Dominus Deus: Ve pastoribus Israel, qui pascebant semetipsos. Nonne greges pascuntur a pastoribus? Lac comedebatis, et lanis operiebamini: quod crassum erat, occidebatis: gregem autem meum non pascebatis: quod infirmum fuit, non con-
2 gerbis] 1 Pet. v. 8, 9. Isaiah lviii, x ; Luke ii, 14.
? dicentis] 2 Tim. iv. 1, 2. * dicens] Ezek, xxxiv. 2-5, ? dictum prophete] Jonah iii, 18;
Cudberthum. Archiepiscopum. 413
solidastis : quod egrotum, non sanastis: quod fractum est, non alligastis: et quod abjectum, non reduxistis: quod perierat, non qusistis: sed cum austeritate imperabatis et cum po- tentia: et disperse sunt oves mem, et quod non esset pastor: et facte sunt in devorationem omnium bestiarum agri! Ve, quod propheta dicit, pro maledicto posuit. Per pastores, epi- scopos significat: greges Domini, id est, fideles populos ad pascendum. Sed semetipsos pascunt, qui non populi salutem, sed suas voluntates attendunt. Lac et lanas ovium Ohristi, oblationibus quotidianis ac decimis fidelium suscipiunt, et curam. gregis Domini deponunt. Non sanant spiritali consilio infirmum peccatis: non solidant sacerdotali ope diversis tribulationibus fractum: non revocant erroneum ad viam salutis: non requi- runt solicitudine pastorali venie jam desperatione perditum : nec afflictos contra violentiam potentum, qui in eos, ferarum more, deseviunt, defendunt: nec divites peccantes vel po- tentes non solum non arguunt, sed etiam venerantur. Et ideo minaciter superbiam talium sermo divinus contundit dicens!: ‘Vee pastoribus Israel.’ Et iterum. ‘Propterea pastores audite verbum Domini. Hzc dicit Dominus: Ecce ego ipse super pastores requiram gregem meum de manu eorum, et cessare eos faciam, ut ultra non pascant gregem, nec pascant amplius semetipsos. Quod quid est aliud, quam pastores, qui semet- ipsos non greges pascunt, de sublimitate honoris inter reprobos et inter maledictos projiciam ? Sed hsc omnia quis non tre- miscat, nisi qui futura non credit? Omnia, que Deus voluit observari, tam aperte posuit, et sui nominis auctoritate firmavit, ut ea facilius (quod dictu quoque nefas est) contemnamus, quam nos non intelligere tam aperta et divina, mentiendo, fingamus. Quomodo audivimus, ‘Hee dicit Deus?’ Quis futurum esse non credat quod dicit Deus, nisi qui Deo non credit? Horum et his similium consideratione perterritus sum : et 'timor? et tremor venerunt super me:’ et pene ‘contexerunt me’ pecca- torumí meorum ‘tenebre,’ et seme] susceptum gubernaculum ec- clesim libuisset et placuisset mihi omnino dimittere, si valerem vel exempla Patrum vel Scripturas sacras consentaneas invenire. 1 dicens] Ezek. xxxiv. 9, 10. ? timor] Psalm lv. 5.
414 Epistola Bonifacii ad 1. ldeirco, frater charissime, quia hec omnia ita se habent, et veritas fatigari potest, vinci autem et falli non potest, fati- gata mens nostra confugiat ad illum, qui per Salomonem dicit! : *Habe fiduciam in Domino ex toto corde tuo et ne innitaris prudentim tus. In omnibus viis tuis cogita illum, et ipse diriget gressus tuos Et alibi*: * Turris fortissima nomen Domini. Ad ipsam confugit justus, et salvabitur Stemus in justitia, et preeparemus animas nostras ad tentationem, ut sus- tineamus sustentationem Dei, et dicamus ei: *Domine* refugium factus es nobis a generatione et progenie Confidamus in eum, qui nobis onus imposuit. Quod per nos portare non possumus, portemus per illum, qui est omnipotens, qui dicit‘, ‘Jugum enim meum suave est, et onus meum leve. Stemus in prelio in die Domini, quoniam dies angustie et tribulationis venerunt super nos. Moriamur, si Deus voluerit, pro sanctis legibus patrum nostrorum, ut hereditatem cum illis eternam consequi mere- amur. Non simus canes muti, non simus taciti speculatores, non simus mercenarii lupum fugientes, sed pastores soliciti, vigilantes super gregem Christi, preedicantes majori ac minori, diviti ac pauperi omne consilium Dei, omnibus gradibus vel statibus, in quantum Deus donaverit posse, ‘opportune® importune, eo modo, quo sanctus Gregorius in libro Pastorali conscripsit. ^ 8. Preterea non taceo charitati vestre, quia omnibus servis Dei, qui hic vel in Scriptura vel in timore Dei probatissimi esse videntur, displicet, quod bonum, et honestas et pudicitia vestre ecclesie illuditur. Et aliquod levamentum turpitudinis esset, si prohiberet synodus et principes vestri mulieribus et velatis foeminis illud iter, et frequentiam, quam ad Romanam civitatem veniendo et redeundo faciunt, quia magna ex parte pereunt, paucis remanentibus integris. Perpauce enim sunt civitates in Longobardia, vel in Francia, aut in Gallia", in qua non sit 1 dicit] Prov. iii, 5. habited by the Franks; Gallia the ? alibi] Ibid. xviii. 10. old Roman province of Gallia Trans- * Domine] Pealm xc. alpina, These however had come * dicit] Matt. xi. Dy this time to be nearly equivalent. spastune] 2 Tiss Burgundy, it is true, was not per-
2 SU ia Francia, aut in Gallia] pled by ; but it was so in- Francia is strictly the country in- corporated into France, that it can
Cudberthum Archiepiscopum. 415
adultera vel meretrix generis Anglorum: quod scandalum est, et turpitudo totius ecclesia. Ille autem qui laicus homo vel impe- rator vel rez, vel aliquis prefectorum vel comitum seculari potes- tate fultus, sibi per violentiam rapiat monasterium de potestate episcopi, vel abbatis, vel abbatisse, et incipiat ipse vice abbatis regere et habere sub se monachos, et pecuniam possidere, quae fuit Christi sanguine comparat, talem hominem nominant antiqui patres raptorem, et sacrilegum, et homicidam pauperum, et lupum diabolum intrantem in ovile Christi, et maximo ana- thematis vinculo damnandum ante tribunal Christi. De talibus memorare! sancti Pauli apostoli ad Timotheum dicentis?: *Divitibus hujus seculi precipe non superbe sapere, neque sperare in incerto divitiarum, sed in Deo vivo, qui prestat omnia.’ "Talibus, si ecclesie correptionem non recipiunt ethnici * et publicani sunt, nec vivis nec mortuis communicat ecclesia Dei. Talibus, quoniam et hic et ibi reperiuntur, cum tuba Dei clangamus, ne tacentes damnemur.
9. Supervacuam, et Deo odibilem vestimentorum supersti- tionem omni intentione prohibere stude: quia illa ornamenta vestium (ut illis videtur, quod ab aliis turpitudo dicitur), latis- simis clavis, vermium * imaginibus clavata adventum Antichristi, ab illo transmissa, precurrunt, illius calliditate, per ministros suos, introducere intra claustra monasteriorum fornicationem, et luxuriam clavatorum juvenum, et feda consortia, et tedium lectionis et orationis, et perditionem animarum. Hec indu- menta, nuditatem anime significantia, signa in se ostendunt arrogantie, et superbis, et luxurie et vanitatis; de quibus hardly be denoted here by Gallis, ‘memoror.’ See Du Cange in v. "There remains Armorica, where the — ? dicentis] 1 Tim. "Roman traditions still lingered, and — ? efÀnici where the people were still often ^ * vermium) called Galli, The modern Ile de Lucilius quoted by Gicero "Do Ore
France represente tho first district tore, iii. 43:— hich was called Francia: then we ‘Quam lepide lexeis compose! ut
Arte parimento, iique emblemate vermioulato. Cf. the complaints as to tho frivolous by pul: in Paneg. Constantini, occupation of the nuns at Colding- Du Cange in v. Francia. ham, p. 274. ? memorare] As if from a verb
416 Epistola Bonifacii ad Cudberthum Archiepiscopum.
Sapientia dicit!, ‘Arrogantiam et superbiam, et viam pravam, et os bilingue detestor."
1o. Fertur quoque in parochiis vestris ebrietatis? malum nimis adsuetum esse, ut non solum episcopi quidam non pro- hibeant, sed etiam ipsi nimis bibentes inebrientur, et alios porrectis poculis majoribus cogant ut inebrientur, quod absque dubio nefas est omni servo Dei facere vel fecisse: quod canones patrum ebrium episcopum vel presbyterum aut cessare aut degradare jubent, et ipsa Veritas dixit*: * Attendite ne gra- ventur corda vestra in crapula et ebrietate Et Paulus* apo- stolus: *Nolite inebriari vino in quo est luxuria; Et Esaias*' propheta: ‘Va vobis, qui potentes estis ad bibendum vinum, et viri fortes ad miscendam ebrietatem :' hoc enim malum speciale est paganorum, et nostre gentis; hoc nec Franci, nec Galli, nec Longobardi, nec Greci faciunt. Et hoc scelus similiter synodali decreto et interdictu Scripturarum compescamus, si possumus ; sin autem, vitantes et interdicentes, absolvamus animas nostras a sanguine perditorum.
1r. De violenta quoque monachorum servitute, operibus et eedificiis regalibus, que in toto mundo Christianorum non au- ditur facta, nisi tantum in gente Anglorum ; quod sacerdotibus Dei non tacendum nec consentiendum est, quo inauditum malum est preteritis seculis. Venerandam fraternitatis vestre dilec- tionem contra omnia adversa, illesam pro nobis intercedentem, dextra Dei custodire dignetur.
? ebrictatis] The great national vice of the Anglo-Saxon race. Cf. Tacitus, De Moribus Germanorum, a2, and the frequent mention of it in the canons of Council; Eog- berht/s Poenitentialia, iv. 33, Wilk kins’ Concilia, i. p. 220, &o.
? dizit] Luke xxi. 34.
* Paulus] Ephes. v. 18.
5 Brasas)
v.33. * monachorum servituté] Boniface
aleo wrote to Hithelbald, king of Mercia, Wilkins, i. p. 87, complain ing of this very thing: *Prsterea nunciatum eet nobis quod multa privilegia ecclesiarum et monaste- Tiorum fregisses, et abstulisses inde
quasdam facultate! P. 89: ‘Et quoque dicitur quod prefecti et comites tui majorem violentiam et
servitutem monachis et sacerdotibus is quam: veteri ante Christiani irrogent
IN
A.
Aanon, brother of Moses, 345, Ed
Aaron, citizen of Caer tyred with Julius, 22.
Abraham, his tomb at Hebron, oak at Mamre, 327, 328.
Acca, 'reverentissimus antistes told Beda of a miracle at King Oswald’s tomb, 164 ; that Oswald had interceded after death for his nation, 242; of Wilfrith’s pro- phetic dream at Meaur, 340} succeeded Wilfrith as Bishop of Hexham, 342, 361; ‘cantator peritissimus, 343; confirmed "Hustberht as abbot of Wear mouth and Jarrow, 388; ex- pelled from his see, 368.
Acha, sister of Eadwine and mother of Oswald, 151.
Achan, the covetous Teraelite, 405.
Actus Apostolorum, quoted, 411.
‘Adam, his share in the first sin,
and
Aldfrith of Northhumbria, 323; gave Arcwul's book ‘De locis sanctis" to Aldfrith, 324; changed the Scotch practice about Kaster for the Roman, 324, 354; con- versation with abbot Oeolfrid about the tonsure, 354.
Adamnanus, a Scottish monk in Coldingham, his prophetic vision, 272-275.
Adbaruz, Barrow, co. Lincoln, mo- mastery of, founded by Ceadda, 217; Bishop Wynfrith of Mercia retires to, 328,
DEX.
Ad Candidam Casam, see Candida Casa.
Ad Copre Caput, Gateshead, Utia
abbot of, 181. Adda, an Angle prieet, one of four the Middle An-
by the peat of Bishop John of Hex-
Adgefin: ern, Paulinus bap- tizes at, 125.
Ad Lapidem, Stoneham, sons of ‘Arwald, king of Wiht, taken at, 247.
Ad Murum, Walton, Peada of Mer- cia baptized at, 181; Sigeberht of Essex baptized at, 183.
Ad Nemus, interpretation of Ad- baruee, which see,
Adrianus, see Hadrian.
uifyrdi, Twyford, synod at, 281.
Adalvaldus, see Eadbaldus,
Banfled, see Eanfled.
ZEbbe, abbess of Coldingham, 253,
273.
JEbbereurnig, Abercorn, enatern end of the Pict’ wall, 48; Trum- wine enters the monastery of, 276.
JEcci, Bishop [of Dunwich], suc- ceeded Bist, 227.
dan, Scottish king, defeated at
ta
Degssstan, 80. Hiden, Aidan, Aidanus, monk of Hii, came to Oswald of North- humbria, invited from Hii, 143, 145, 357; made Bishop of Lindis- farne, 144, 148; introduced monk- ish life, 280; gave a horse, the gift of Oswine of Deira, to a
418
beggar, 167; his miracles, 16. 174. "Cendds his disciple, 100; recalled Hereswith to Northhum- Mice of. Hartlepool, y? m ied, abboss ol 262 ; di
168, 171, 192, 363; his charsc-
T Tlamamed Stephanus, in- vited by Wilfrith of York from
Kent, 15. Edgies prios in, Coldingham,
ibe 368; murdered, JEdilberot, ' &dilberctus, Berkt I, king of Kent, extent of his dominion, 52, 94; met Au- guis im ‘Thanet, 54; gave a dwelling in Canterbury, 54. 55; leter to him from Pope Gregorius 76—78; built SS. Peter and Paul, 19 built St, Andrew, 95, 166; ied, 99, 100, 363; laws and
pedigree, Eadilberet, “Bthelberht TI, King of Kent, son of Wihtred, 358. JEdilberg, daughter of Anna of Fast lia, abbess of Brie, 155; found perfect seven afar death, 1 un ZEdilberge, Adilburga, daughter of ZEthelberht I, wife of Eadwine, surnamed Tate, 108; received a letter from Pope Boniface, 115; mother of ZEdilhun, 7Edilthryth, and Wuscfrea, 125; returned with Paulinus to Kent, 137. JEüilberge, JEdilburga, sister of Bp. Ercenwald of London, abbess P Baring, 428; Torhtgyth'a vision before her death, 231; ap- peared to Torhtgyth after death, 233; succeeded by Hildilith, 233. AKdilfrid, Hthelfrith, king of North- humbria, ‘fortissimus et glorie cupidissimus, defeated Aidan at Degsastan, 80; defeated the Brit- ish ‘who were aiding Eadwine at angor, 93; persecuted Eadwine at edwaid'e court, 118; killed on the Idle by Eadwine, 120. ZEdilhartus, see Edilhartus. ZEdilheri, brother of Anna of East
Index,
Anglia slain on the Winwed,
dia, ister of Hthelwine, ab- of Bardney, 161, 162. ZEüilhun, see Edilhun.
Hiditred, Bthelred, king of Mercia, invaded Kent, 237, 364; con- quered Lindsey, 239; present at
felth, 248; killed
AEifwine on the Trent, 258; caused Oftfor to be consecrated Bishop of the Middle Angles, 264; ame monk, substitut- ing Cenred for himself, 340, 364 ; received letter from Pope John, recommending Wilfrith, 338, 340.
JEdilthryd, daughter of Kadwine and Aithelberge, ras.
Aadilthryde, ZEthelthryth, daughter of Anna of East Anglia, wife of ‘Tondberht, and Ecgfrith of North- humbria, 252; brings Wine from
218; Imma her fa-
Ely, 252; died, 254; found un- corrupted 16 years after death,
255. Halbalch, Bthelwalh, king of Sussex, ted with Mean and Wiht by his sponsor, Wulf- here of Mercia, 239; gives Sel-
pu king ob Kast jis, brother of dona; Eu. 3 Swithhelm of Esser, 185.
Zadilvald, see Oidiluald.
ZEdiluinus, see Ediluinus.
Edilvini, Ediluini, Zthelwine, bro- ther of Aithelhild and Zthelhun, 161, 203; went to Ireland, 203; second Bishop of Lindsey, 16r, 203, 238.
Eduini, Eadwine, king of North- humbria, his vision at the court of Redwald of East Anglia, 118- 120; conquered ZEthelfrith on the Idle, 120; extent and tran- quillity of hia dominion, 99, 108, 128; married ZEthelberge, and
Index,
allowed Christianity to be intro- duced, 109; Eomer sent to as- saasinate by Cwichelm of Wessex, 110; war with Wessex, 111; letter from Pope Boniface, 112-114; baptized, 124, 363; persuaded Eorpwald of East An- glia to be baptized, 126; letter from Pope Honorius, 129-131; slain by Penda of Mercia at ‘Hethfelth, 136; head buried at York, 137; body afterwards buried at Streaneshalh, 190. JEgyptia servitus, 348, 351. Eiyptii, fret passover, 345; prac- fice about Easter, 198, 349, 351- JEgyptus, exodus of Iarael from, 74. 270, 345; practice about
» 196, 351.
Hilbfied, A&ifleda, daughter of Os- wio of Northhumbria, abbess of Streaneshalh, 189, 277.
Elfric, father of Osric of Deira, and uncle of Eadwine, 139.
JElfuini, called King, brother of egfrith of Northumbria, slain on the Trent, 258, 259. 364.
Elli, king of Deira, boys from his kingdom sold at Rome, 89.
Zilli, king of Sussex, first power- ful king among the Anglo-Saxons,
99.
ZEnheri, ealdorman of the H wiccas, baptized, 240.
ZEodbaldus, see Eadbaldus.
JEsica, a boy in Barking monae- tery, miracle connected with, 230.
ZEtherius, see Etherius.
ZEtius, Roman general, consul for the third time A.D. 446, 32; Valentinian killed by his ser- vante, 47.
JEtla, monk at Streaneshalh, Bi- shop of Dorchester, 264.
Afer, Afir, Severus, a native of Tri- li, 15; Hadrianus, monk of iridanum, 212.
Africa, paschal practice, 196; prac-
tice of daily Eucharist, 403.
Agabus, prophesied the famine in Syria, A.D. 46, 14.
Agatho, priest accompanying Bi- shop egelberht of Wessex, 194.
Agatho, Pope, sends John from "Rome to inquire into the state of
419
the English Church, ago. 251, 3753 gives to Benedict Biscop the monastery of Wearmouth by a decree, 376; pronounced Wil- frith innocent in synod, 337, 338. Agilberctus digelberkt, a Gaul by
irth, becomes Bishop of Wessex, 153; at council of Streaneshalh, 194; returns to Wessex, 200 ; re- turns to Gaul, and becomes Bishop of Paris, 154; chooses Hlothhere for for Bishop of Wemsez, 154; con-
ilfrith, 205, 336;
dorus visits on his way to Eng- land, 213.
icola, introduced the Pelagian
Aim, ‘lose the Rhine and ravage
a5. no ing of the Goths, sacked
Rome,
Albanus, frst British martyr, 18- 22; Germanus his tomb, 42; his intercession gives Ger- manus a safe return, 45.
Albinus, aíded Beda in the history of Kent, a; disciple of Theo- dorus, abbot of SS. Peter and Paul's, Canterbury, 342.
Albion, ancient name for Britain, 5.
‘Alchfleda, daughter of Oswio of Northhumbria, asked in marriage
Peada of Mercia, 180.
Alchfridus, Alhfrith, son of Oswio of Northhumbria, made war on his father, 166; persuaded Peada of Mercia to become a Christian, 181; intended to visit Rome, but revented by his father, 372; with Eis father on the Winwed, 188 ; made friends with Wilfrith, and gave Ripon to him, 335; at the Synod of Streancshall 393 1945 sent Wilfrith to France to be consecrated, 205.
Alelith, ‘Dumbarion, its site, 10,
Alaberet, Bishop [of Dunwich) in Bast Angli, at the time of Beds writing, 360.
Aldfridus, Mich, natural son of Oswio, of. Northbumbri, succeeded th, a77; land to Wearmouth Abbey a two silk palls, 379; for a MS.
Ee2
420
on Cosmography, 384; Dryhthelm related his dream to him, 317; Adamnan visited him, and gave lim Arwulfs book, 329, 324 354 5 refused to receive, Wi
spite of the pope's letter, 340; died, 328, 364, 401.
‘ileus, king of Freis, received
ilfrith honourably, 336.
Aldhelm, abbot of Malmesbury,
Bishop of Sherborne, succeeded Hedde, 329, 330; his writings,
30.
Alduini, abbot of Partney, brother of Aihelhild, 161.
Alduinus, Bishop of Lichfield at the time of Beda's writing, A.D. 731,
60. Ali , Bishop of Rochester, A.. 31, 3
Aldi Ling of East Angiia, son of Hereswith, 262; testified to having seen a heathen temple which had been converted into & Christian church, 126.
Alerandri visited by Arowulf,
; paschal practice, 347, 3513 ius Bishop of, 419.
Alloctus, British imperator, 18.
‘Alne, river near Twyford, 281.
‘Alricus, one of the three sons of Wihtred of Kent, 358.
Aluchredus, king of Northhumbria,
37°. ‘Ananias, husband of Saphira, 404,
Asma, church of the Resurrec- tion, 325.
Anatolius, treatise on the paschal controversy, 143, 198.
Andhunus, general of Sussex, drives. out the parader Ceadwalha of Wessex, 24;
Analogs. Miely: sur-Seine, monas-
Annae d St, church of at Canter- bury, built by King Aithelberht, 95, 358; enlarged by Acca, 342 ; at Rochester, builtby King Zthel- berht, 166.
Andreas, put forward by Hadrianus. instead of himself for Archbishop of Canterbury, 212.
_ Androgius, chief of the Trinovantes, surrendered to y 12.
Indes.
Angli, as a name of the whole ns- tion, 5, 7, 34, 48-50. 56, 61, 63 76, 80-82, 85, 93, 100, 124, 137, 137, 147, 178, 182, 200, 263, 302, A 323, 343; 361, 362, 365, 415
mi a division of the Anglo-Saxon nation, 36, 88, 108, 112, 117, 130,
iddilangli, 36; Peada, King, converted, 180, 363; Diuma, Tet Bishop, 18, 190; Ceollach, and Bishop, 182, 190; ‘Trumhere, 3rd Bishop, 182, 190; Codd, summoned from, 183; Wy feith, Bishop, 221, 272; Seri Bishop, 237; Wilfritb, Bishop a6.
Angli Orientales, Estrangli monks of Lastingham authorities for history, 3; Redwald, King, $9; Eorpwald, King, 126, ami
igeberht, King, 173, 174; Anns,
King, 153, 174, 175; Zthelwald, King, 185; Aldwulf, King, 248, 262; Furseus, missionary to, 174: Felix, Bishop, 179, 193; Bise, Bishop, 224, 226.
Angigram sestimatio, 52, 108, 146, b
Anglorum ecclesia, 72, 96, 98, 1o 306, 211, 214, 248, 251, 303, 323
Ad ram lingua, 29, 140, 141, 158, 196, 254, 203, 342, 304- Angulus, name for primitive Anglis
36.
‘Anns, king of East Anglia, soc ceeded, i74; Cenwalh of Wer sex flies to bim, 153; repairs Gnobheresburb, 175. ^
Antoninus, 14, 16.
Apriles idus, 124; kalends, 180, 213, 284, 349.
Aquila ot Priscila, 196.
Arcadius, Emperor, 24.
‘Areuulfus, Bishop in Gaul, 324.
‘Arelas, Arhelas, Constantinus slain at, 35; Augustinus consecrated at, 56; Theodorus and Hadri- nus at, 213.
Arelatensis episcopus, Etherius re- ceives a letter from Gregorius, 51; and Vergilius, 70 ; received a pall customarily from Rome,
2.
Armenia, 7.
Armoricana gens, 4
‘Armoricanus penal Britons said to come from, 8.
Arriana heresis, vesania, 22, 23.
Arualdus, king of Wiht, conquered and his two sons killed, 245 ned
Arimini, son of Esdwulf, killed,
Aoi, conquered Allectus, 18. Asia, practice in, 196, 197. Asterhs, Bishop, consecrates Diul- nus, 152. Athanasius, 410. Attila, wars against Rome; 32. Audubaldus, see Eadbaldus, Auguste kalende, 52, 109. Augustinsesao, synod at, 89. Augustinus, Bishop of Hippo, 24. Augustinus, Archbishop of Canter- bury, sent from Rome, 49; landed in Kent, 52, 363; bap- tized ZEthelberht, 55; conse- crated at Arles, 56; Gregorius" answers to his questions, 56-70; received gal from Gregorius, 71; ‘a letter from the same, 75; built St. Saviour’s at Canterbury, 7 called synod at Augustingsac, 89 another at Bangor, 91; died, 95; his epitaph, 96. Augustus, a title of the Eastern em- peror, 50, 52, 71, 73. 75, 78 133,
302. Autissiodorer Germanus, Bishop of Auxerre, 49.
B.
Badonicus, mons, battle upon, 39. Badudegn, monk at Lindisfarne, by miracle, 287. Baduuini, Bishop [of Elmham] in
East Anglis, 227.
Baeds, author of this History, 365 ; ‘wrote letter to Eogherht of York, 390; died, 368.
Balthenus, Bishop [of Techbaitan] in Ian, 134.
Bassus, noble of Eadwine, Aithelberge back to Kent, 137. Beardanen, Bardney, monastery in Lindsey, 1
Bebba, queen ot ‘Ida, Bebbanburh called after, 151, 170.
Begu, sister in Hackness monastery, her vision, 266.
Benedictus, see Biscop.
Benedictus, founder of the Bene- dictine rule, 377, 380, 385.
Beonredus, king of Mercia, 369:
Bercta, Berctae, Berhte, queen of ZEkthelberht of Kent, a Christian, 53; buried in SS; Peter and Paul's,
100.
Berotfrid, Northhumbrian general, fought with the Picts, 365.
Beretgils, called Bonifatius, Bishop of East Anglis, 186, 227.
Bercthun, deacon at Hexham under Bishop John, abbot of Beverley, 292, 294.
Bercthunus, general of Sussex, ex- pelled the invader Ceadwalha,
245.
Beretred, Northumbrian general, slain by the Picts, 364.
Berctwaldus, Archbishop of Canter- bury, succeeded Theodorus, 303 ; consecrated by Godwine Bishop in Gaul, 304; takes the part of Wilfrith of York, 340 ; consecrated Aldwalf of Rochester, 358 ; died, 359. 365; buried in the church of SS, Peter and Paul, 95.
Berotus, Northhumbrian general, ravaged Ireland, 275.
Berecingum, see In Berecingum.
Bernicii, people of the northern pro- vince’ of Northumbria, con- verted, 125; Aithelfrith, king, 139; Eanfrith, king, 139; Whit- hern, monastery in, 146; consoli- dated into one people with the Deirans, 151; Oswald gave sixty hides in for religions purposes
; Kata, Bishop of, Pis me lo in, 323.
422
Bernuini, one of Wilfrith's clergy, to whom he entrusted the evan- gelization of Wiht, 246. thleem, place described by Arc- wulf, 335.
Botti, one of four priests who evan- gelized the Middle Angles, 181.
Bibulus, L., consul with Cesar, 2.c.
55 11. Birinus, sent by Pope Honorius to
37: made abbot of St. Peter's, Canter- bury, 374; third journey to Rome, 374; built monastery of St. Peter at Wearmouth, of which he be- comes first abbot, 343, 374; fourth journey to Rome, 375; returns bringing John the archchanter, 250, 375; Beda’s tutor, 365; built monastery of St. Paul's at Jarrow, 376; fifth journey to Rome, 379 ; dies, 383. Bisi, Bishop in East Anglia, 224. Blaecea, ealdorman of Lincoln, con- verted by Paulinus, 128. Blaedla, Bleda, king of the Huns, slain by his brother Attila, 32. Blithryda, queen of the Franks, fa- vours the missionary Swithberht,
3n.
Boisil, abbot of Melrose, 278; pre- dicted Cuthberht’s future rise, 282 ; appeared in a vision to an old dis- ciple, 306.
Bonifacius, Bonifatius, called origin- ally Wynfrith, missionary Bishop to the Frisians, writes letter to
Archbishop Cuthberht, 407-416; martyred in Frisia, 369.
Bonifatius, see Berctgils.
Bonifatius, archdeacon and counsel- lor of Pope, makes friends with Biscop, 334; pleads Wilfrith’s
'V], Pope, holds synod where Mellitus is present, 98; writes letter to Mellitus and Jus- tus, 104; sends a pall to Justus,
Index,
106, 107 ; letters to Eadwine and Aithelberge, 112, 135.
Bononia, Peter abbot of Canterbury buried at, 80.
Boructuari, a German people, 305; Swithberht preaches to, 311.
Boss, brought up under Hild at Stresneshalh, 264; consecrated by Theodorus Bishop of Deira, 238, 239, 364; Acca a disciple of, 343 ; dies, 294.
Bosantamm, Bosham, monastery in Sussex, 240.
Bosel, Bishop of the Hwiccas, 264.
Bothelm, monk at Hexham, miracle happened to, 142.
Breguauid, mother of Hild, 264.
Brettones, Brittani, conquered by Romans, 12, 14; by Saxons, 29, 80, 362; of Wales, 89, 90, 93, 97, 98, 196, 205 ; of Cumbria, 99, 108, 136, 140, 157, 178, 276, 323; of Elmet, 265.
Bridius, king of the Picts, 146.
Brige, In, Bric, monastery in France, built by Fare, 155, 156.
Brittania, Brittanie, ita site, 5 habitants, 7-10; Romans in, 1 31; Saxons arrive in, 35, 124, 362 ; Christianity brought to, by Lucius, 15; Germanus, 40, 46; Augustinus, 52; Scots in, 9, & 81, 361 ; Picts in, 9, 10, 145, 146; name for whole island, 100, 108, 118, 128, 137, 142, 150, 206, 242, 248, 264, 305, 351, 361, 365; name for south part of island, 144, 222, 323.
Brittanicus, surname given by Clau- dius to his son, 13.
Briudun, Bredon, monastery, Arch- bishop Tatwine comes from, 360.
Brocmail, Brocmailus, flees from the battle of Chester, 93.
Burghelm, priest of Bishop Wilfrith, baptizes in Sussex, 240.
Burgundiorum partes, Bishop Felix comes from, 127.
c.
Caedmon, monk at Streaneshalh, his miraculous gift of song, 268-
271. Caedualla, Ceadualla, Cadwaladr,
Index.
‘of the Britons [of Gwynedd]
Jon the Morons agate ade Wine at Heathfield, 136; slays Osric and Eanfrith, and is slain himself by Oswald, 140.
Cedualla, ualla, Ceedual, Ced- uald, Ceadwalha, of the royal race of Wessex, conquers Sussex, 244, 245: succeeds to the throne, 236; slays Berhthun the South- Saxon general, 245; subdues Wiht, and gives a quarter ofit to Bishop Wilfrith, 246; visits Rome, 300, 364; baptized, and dies there, 300; epitaph, zor.
Cielestinus, Pope, sends Palladius to the Scots, 32, 362.
Coelin, Ceaulin, king of Wessex, su- preme power of, 99.
Caelin, priest, Drother of Bishops Cedd and Ceadda, 185, 187; at the court of Aithelwald king of Deira, 185.
Csesar, C. Ji invades Britain, 11, 362; defeats Britons on the Thames, and takes the capital of the Trinobantes, 12.
Cesar, a name for the Roman em- peror, 26, 133.
Caiphas, Caiaphas, 322.
Calearis, Celcaceasfer, monastery built there by Hega, 263.
Cale, In, monastery in France, 155; ‘Hild wishes to go there, 262.
Campania, Julianus the Pelagion from, 24, 25; monastery at Hiri. danum in, 212. 1 End
Campodonum, royal town of - p he builds basilica in, 125.
Campus roborum, see Dearmach.
Candida Casa, Ad Candidam Casam, Whithern, Bishop Ninian resides and builds a church at, 146 ; Peht- helm bishop of, 361.
Candidus, governor of St. Peter's patrimony in Gaul, 51.
Cantis, colonized by Cantware, 36; Augustinus lands in, 52; and archbishops buried in SS. Peter and Paul 79; Mellitus comes to, 102; Redwald baptized in, 126 ; Paulinus and Aithelberge retire to, 137; Ithamar born in, 166 ; letter sent to bring Eanfleda and Romanus to No umbria,
423 169, 193; Berhtgils born in, 180; Ceadda and Eadhed sent to be consecrated, 205; Hiedde the chanter invited from, 215; Theo
dorus comes to, 214, 374 ; ZEthel- red of Meroia wastes, 237, 364; Wilfrith comes to, 333. Succes- sion of kings :—ZEthelberht I, 52 ; Eadbald, 100 ; Earconberht, 1553 Ecgberht, a11; Hlothhere, 23
Edrio, 277; Wihtred, 277 ; Wiht- red and Susbhard, 304; ZEthel- berht II, Eadberht, and Alric,
3 o isum Canticorum, quotation from, 410. Cantuarii, see Cantia. Cantuariorum episcopi, Archbishops ¥ Canterbury, suctesion of ugustinus, 56; Laurentius, 96 ; Melius, p^ ; Justus, 106; &£ norius, 131; Deusdedit, 180 Theodorus, 212 ; Berhtwald, 30: Tatwine, 359; Nothhelm, 36i Cuthberht, 368. Capre Caput, Gateshead, see Ad Capre Caput. Carausius, Corausius, emperor in Britain, 17; slain by Allectus, 18, Carlegion, Chester, battle of, 93. kingdom
Caroloman, succeeds to the of France, 369.
Carolus, Charles Martel, king [majore domo] of France, 3695
ianus bishop of, 410.
Gass Cena ae Candida. Casa
Cassobellaunus, Cesar takes bis camp, 12.
Castellum Cantuatiorum, ses Hrofe-
Cataract, Cataracto, Catterick, Paul- inus baptizes in the Swale, 125; Vilfaresdun near, 167.
Ceadda, abbot of Lastingham, 187 ; ‘consecrated by Bishop Wine Bi- shop of York, 205, 336. 363; re- consecrated by Abp. Theodorus, 215; leaves Laetingham again for the see of Mercia and Lind- sey, 3, 191, 216; vision, 217-219; custom during storms, 220; death, aat.
Ceadualla, see Cecdualla.
Cearlus, king of Mercia, father of Cwenburh wife of Eadwine, 124.
Cedle, Celi, one of four le prieste wi e Mi Angin, i61; “sont. by Qrrio and consecrated hop 'inan Bishop of Eesex, 183; tisen King Switibelm at Be ham, 184; on the Scotch aide at the of Streanechalh, 194; conforms to the Roman 200; dies, 186.
Ceollach, second Bishop of
Mid-Anglia or Mercia, 182, 190.
Cei, Ceofrüh, “Abbot, visita
with Biseop, aso, 377;
male by him abbot of Jarrow,
; and of Wearmouth, 3793 Voie" tutor, 365;
383; sete out for Rome, 386; dies at Langres, 389.
Qeollach, see Cellach.
Ceolred, son of Athelred, smoceeds Cenred in the kingdom of Mercia, 331 ; dies, 365.
Cesluulf, ‘King of Northumbria, succeeds Osrio, 359; captared but released, 368; Beda fnvoribos his History ‘to him, 1; helper to Archbishop Eogberht, 397 ; abdi- € and receives the tonsure,
cern king of Britons [in Elmet],
I Corotsesci, Coroti Insula, Cj
'Mertsey, ‘Earconwald Bishop of London founds a monastery at, 228,
Chalcedon, counell ol, 249
Chan ‘heir siege of Jerusalem,
casey, 318,
Chebron, site of and tombs in, 327.
Cilicia, Archbishop Theodorus born at Tarsus in, 212.
Claudius, Roman emperor, 13 ; in- vades Britain, 14, 362; sends "Vespasianus to Britain, 14.
Clemens, second Bishop of Rome, 410; coadjutor of SE Peter, 96,
3m. Clemens, name taken by Wilbrord at his consecration, 312. Clofeshoch, place for holding annual councils, 225.
Cluith, The Cigde, Aloluith a rock "upon, 27. eres
JEthelred, 395 favoured Bishop Wil&ith, 349 abdicated and went o Rome, 391;
As Conred, king of Northhum-
hs Cato Bet ore oF Eadwine,
Cols, Cet, ft relied “io Pallinus, 1225 Eben the temple of Gootimanbam,
123. oder, Coinualch, Cenwalh,
374. Colman, Colmanus, third Bishop of
Tolshbofia aod Mayo in Ireland, 222,
Coludi urbe, Coldingham, monastery of, Hibba abbess of, 253; burnt
"uber Bo
97.
Columbanus, Bishop of Clunirard, letter addressed to (with others) by Pope John, 134.
Columbienses, monks of Hii, Adam- nan abbot of, 354.
Columcelli, aee Columba.
peror of Britain, killed ir Geron- NT:
Index,
248; council at, 249; Monophysite heresy
succeeds, 23; built the 2 church of the Martyrdom at Jerusalem,
325. Constantinus, emperor in Britain,
a5. Constantinus, Tiberius, Roman em- peror in the East, 85. Constantinus IV, Pogonatus, Ro- man emperor in the East, 249. Constantinus I, Bishop of Rome, visited by Cenred of Mercia, 331. Constantius, father of Constantinus I, dies in Britain, 22. Constantius, comes of Honorius, kills
Corinthus, St. Paul at, 196.
Cornelius, Bishop of Rome, 410.
Coronati Quatuor, church of in Con- terbury, fire stayed by Mellitus,
105. Cromanus, Bishop [of Antrim), letter addressed to Pope John, 134. Cromanus monk in Maighe Bile
addressed to Pope
monk in Melrose Abbey, 278; abbot of Melrose, 278; abbot of Lindisfarne, 279 ; lives aa an an- chorite in Farne Island, 280, 283; elected Bishop of Lindisfarne at the synod of Twyford, 281; con- eecrated 278, 825 trie to dir suade King Eogtrith from Picti war, 275; dies, 284; miracles performed after death, 285-289.
Cudberctus, Cudberthus, Archbishop of Canterbury, succeeds Noth- helm, d 368; Boniface’s letter to
im,
Cudreten, Cured, king of Wessex, makes war on Mercia, 369.
Cudusldus, abbot of Oundle, at Wil- frith’s death there,
Cuichelmus, king of Wemsex, senda Eomer to assassinate Eadwine, 110.
Cuichelmus, Bishop of Rochester,
succeeds Putta, 237. Cyil, Kyle, district of Ayrshire, an-
425 nexed by Eadberht of Northhum-
eere) Opens Xing of Wes-
Cyneberkt, deacon of Bishop Cuthbert of York, 407. os ius, Bishop of Lindisfarne,
238, 360. Cynibillus, brother of Bishops Cedd ‘and Ceadda, 186, 187. Oyniburge, daughter of Penda of ‘Mercia, wife of Alhfrith of North- ORE in si, mani yysician who examine Sexburt's carpeo when. disinterred, a
Cynigils, king of Wessex, converted at Birinus' preaching, 151.
Cynimund, priest, related to Beda a miracle of Aidan's, 169.
Cruise, queen of Pends of ‘Mercia,
Cyprianus, Bishop of Carthage, 410.
Cyrillus, Bishop of Alazandzia, 249, 3st.
D.
Dacore, river, from which Dacre abbey was called, 288.
Degberectus, Dagoberht, king of Austragja, children of Eadwine NU to, 137.
us, Bishop of the Scots, Defias, land in given by Sing Aldfrith to abbot Coolfrith, 385.
Dalfnus, Archbishop in Gaul, re- ceives Wilfrith, 193, 334; be- headed by Queen Bathilde, 335.
Dalreudini, name of the first Scots in Britain, 10.
Damascus, visited by Arewulf, 324.
Damianus, Bishop of Rochester, a South Saxon, 180; his death, 216.
Danai, perhaps for Dani, one of the Teutonic nations, 305.
Danihel, Bishop of the West Saxons; on the partition of the see, made Bishop of Winchester, 329, 331,
360; the first who included Wiht
in his diocese, 247, 360; supplied
Beda with materials for Woet-
David king ot udah Decstach s mi i monastery funded by
426 Index.
Columba, in which he is buried,
147.
Doctinbres Kalonde, battle of Win- wed fought the seventeenth day before, 190.
Deda, abbot of Partney, informed Beda of the public baptisin of the Lindisfare, 128.
Degsaston, Degeastane, battle be- tween thelfrithof Northbumbria and Aidan of Scotland at, 80, 363.
Deiri, province inhabited by, bo from sold at Rome, 88; pub- lic baptism in on the Swale, 125; Osric king of, 139; union with Bernicia under Oswald, 151 ; Oswine, king of, 166; Aithelwald king of, 185.
Denisesburna, battle at, in which Ceadwalha was slain, 140.
Derauuda, see Inderauuda.
Deruuentio, the Derent, river in Cumberland, flows out of Der- wentwater, 283.
Deruventio, Doruventio, the Derwent, river in Yorkshire with town of the same name, where Eomer attempted to assassinate Eadwine, 110; flows near Goodmanham,
123.
Deusdedit, pope before Bonifatius V, 104, 106,
Deusdedit, sixth Archbishop of Can- terbury, a West Saxon, succeeds Honorius, 180; Wighard one of his clergy, 206; died, a11.
Dicol, Scottish monk, abbot of Bos- ham, 240,
Dicullus, priest, monk at Cnobheres- burg, 178.
Dinnaus, Bishop [of Connor!] in Ireland, 134.
Dinoot, abbot of Bangor at the time of the Synod, 91.
Diocletianus, Roman emperor, per- secution of, 17.
Dionysius, called Exiguus, author of a paschal cycle, 351.
Diuma, one of four who evangelized the Mid Angles, 181; first Bi- shop of Mid Anglia, Lindsey, and Mercia, 181, 190.
Domnoo, ‘Dunwich, made the seat of a bishopric by Sigeberht of East Anglia, 127,
Doreic, Dorcicosstre, Dorchester in Oxfordshire, made the seat of & bishopric by Cynegils of Wessex, 152; JEda Bishop of when it was constituted a see of Mercia,
264. Dorubrevis, Rochester, Justus Bishop
95
Doruventio, see Deruventio.
Doruvernensis ecclesia and episco- pus, see Cantusriorum episcopi.
Doruvernis, Canterbury, Zithelberht gives Augustinus a seat in, 54, 553 great fire in, quenched by Mellitus’ prayer, 104; Tatwine consecrated Archbishop at, 360.
Drycthelmus, of Cunningham, his vision of the other world, 313-
17. Diuuschadus, abbot of Hil, 357-
E.
Eabae, queen of the Hwiccas, bap- tized, 240,
Eadbaldus, Adulvaldus, Audubal- dus, Aodbaldus, Eadbald, re- lapses into idolatry, 101; recon- verted by Laurentius, 103; refuses his sister to Eadwine, 109; re ceives Paulinus, 137; invites Justus to serve bishopric of Ro- chester, 138; dies, 155, 363.
Eadberct, a noble Mercian, rebelled against Oswio, 191.
Eadberct, seventh Bishop of Lindis- farne, roofs and walls his church with lead, 192; character, 285; translates Cuthberht's body, 285; dies, 286.
Eadberct, abbot of Selsey, first Bi- shop in Susser, 331.
Eadberct, king of Kent, son of Wih- tred, 358.
Eadberct, king of Northhumber- land, succeeds, 368; tonsured,
369.
polita, son of Eadwine, baptized, 124; surrenders himself to Penda, 137.
Hadgas, third Bishop of Linools, 248.
Eadgyd, nun in Barking Abbey, 230.
Index.
Fadhaed, priest, sent to Kent by Oswio with Ceadda, 205; con- secrated first Bishop of Lincoln by Theodorus, 238, 364; trans- lated to Ripon, 205, 239.
Eadwine, sce Aeduini.
ofa, a noble Mercian, rebels against.
Oswio, 1
Falla, see Yol.
Eanfled, anfled, - daughter of Eadwine, born, iro; flies to Kent, 137, 169; marries Oswio, 190, 193; sends Wilfrith to Kent, 333; buried at Hartlepool,
190. Eanfrid, son of Althelfrith, muo- ceeded Eadwine in Bernicia, 139 ; : slain by Ceadwalha, 140. Eanfrid, ealdorman of the Hwiceas,
heri,
Eanred, died, 369.
Eappa, priest of Bishop Wilfrith, baptizes in Sussex, 240; abbot of Selsey, 242.
Farcongote, daughter of Earcon- berht of Kent, abbess of Brie,
155. Eareonberet, Erconberot, son of Ead- bald, succeeds to Kent, 155;- Wil- frith sent to him, 333; dies, 211,
363.
Earconuald, Erconuald, Bishop of London, 228; succeeded by Wald- here, 234.
Earpuald, king of East Anglia, con- verted, 126; slain by Rihtberht,
127.
Easteruini, Eosteruini, abbot of Wearmouth, 377; dies, 378; bones translated by Bishop Acca, 388.
Esta, abbot of Melrose and of Lin- disfarne in succession, 201; brings Cuthberht with him to Lindis- farne, 279 ; consecrated by Theo- dorus Bishop of Lindisfarne, 238, 239, 3645 of Hexham, 282; dies,
2.
Ebrinus, maire du palais in Neustria, 213.
Eburaca, Eboracum, Eburacum, York; Severus dies at, 16; à Bishop sent to, 72; Eadwine bap- tized at, 124; his head buried at, 137; Eadhead, Boss, and Eata
427
consecrated at, 239; Cuthberht consecrated at, 282.
Eburacenses episcopi, — Paulinus, 169; Ceadda, 205; Wilfrith, 216 ; Boss, 238; Johannes, 249, 264, E Wilfith II, 300; Ecg-
berht, 368, 391. :lesiastes, quoted, 217.
Bogberet Bogherce Ecglerht, ‘reve- rentissimus et sanctissimus pater," missionary in Ireland, 147, 203, i64 tels of Codifadenth in Eg
l, 221; warns itl ‘inst war with Pioland 270; ends missionaries to Germany, 305, 307; goes to Hii, and reforms the paschal practice there, 356, 38 365; dies there, 357, 359.
Bapberet, ling of Kent —sucweods Eargonberht, 211; sends Wig- hard to Rome to be consecrated Azchhiahep, 206, 373; dies, 226,
po Archbishop of York, letter from Beda to, 391-406. Ecgfrid, Ecgfrith, son of King Os- wio, hostage in Mercia, 188; succeeds his father, 223; pre- sides at synod of Hertford, 224; expels Wilfrith from his eee, 238, 336, 364; marries ZEthelthryth, 252; ghts with Aithelred of ercia on the Trent, 258; makes war on Ireland, 275; summons a synod at Twyford, 281; gives the land for Wearmouth Abbey to Biscop, 371, 374 ; and for Jarrow, 316i oltes Cuthberht to accept the see of Lindisfarne, 278; present at his consecration, 282; makes war on Ireland, 275; warned by Ecgfrith against war with Pici- land, 276; dies fighting against the Picts, 296, 364. cgrice, king of the East Angles, slain by Penda of Mercia, 174. Edilhartus, AEhelhard, king of ‘Wessex, slain, 368. Edilhun, brother of Aithelwine, ens and dies at Melfont, 203. Ediluald, see ZEdiluualdus. Ediluini, see Aedilvini. Ediluinus, Zthelvine, employed by King Oswio to slay Oswine, 197.
428
Edrio, king of Kent, reigns one year after Hlothhere, 277.
Elafius, Roman [arid in Britain, his son cured by Germanus, 47.
Bleusippus, one of threo brothers
at Langres,
Blouthar, Kleuiberta, Est sende the Gospel to Britain at the prayer of King Lucius,
mon in, 12
Emme, Bishop of i Hadrianus visite, a13.
Eni, father of Anna of East Anglia, 174.
olla, Eslla, second Bishop of Sussex,
33r. Eosteruini, see Eaateruini. Ephesus, council of, a.
Ereunueldvs, maire Qu palais i
Neustria, 179. Brithobertus, Bishop, dies, 370. Ernianus, abbot, letter to, 134. li, for Angli Orientales, which see. Ei, abbot, Beda's aythority for East lian history, 3. Etherius, Aitherius, Bishop in Gaul, letter from Pope Gregorius to, ; consecrates Augustinus, 56. Fcloxius, heretic condemned in the council of Constantinople, 249. Eumer, Eomer, sent by Cwichelm to assassinate Eadwine, 110. Europa, 5. Eusebius, Pamphilus, composed a paschal cycle, 351. Butropius ‘Boman historian, quoted,
Ene, heretic who supported .onopl git, 248: Eutycius, Bishop of Rome, 84 Ezechiel, commentary on by Gre- gorius, 85.
F.
Fara, founds monastery at Brie, 155.
Farne, island, Bishop Aidan retires to, 170; Cuthberht retires to,
Index.
278, 280, 283; Cuthberbt dies in, 285; Iwald retires to, ago. Faro, Bishop of Meaux, Hadrianus visite, 213. Felix Pope, anoostor of Pope Gre- ius, 83. , ^ Burgundian, Bishop of the Pint ‘Angles, 127; helps pe in founding s
herborne, 330,
Forther, Bishop of tatus, Roman poet quoted, 18.
Franci, infest the British shores, 17; defeated by Vandal irrup- tion, 25; Frank interpreters join
Angustinus, 53; Chlodowig king 178; Pepin duke of, visit by Wr E Charles Martel
of, dies, 3
Eee Am
Fresco, he Frei, land bordering, bought by Biscop, 384.
Fresia, Wihtberht p: in, 3073 Wilbrord preaches in, 308 ; Swith- berht consecrated Bishop of, 311; Wilbrord made Archbishop of, 312; Wilfrith preaches in, 336.
Fresones, a German race, 305.
Fresus, Imma sold to, 260.
Frigyd,-abbess of Hacknese, 267.
eri, slain by Eomer in defend- Eadwine, 110. E
op Ecgberht, 368. Fullanus, Pollan, brother of Fur seus, 178. | Furseus, an Irishman, goes to East Anglis 1743 builds two monas- jes there, 175; sees visions, 175-178; dies at Lagny, 179.
G.
Gaius, see Julius Cesar.
Galli, Cesar wars with, 11.
Gallia, position with reference to Britain, 5; Cesar invades from, 11; Constantius emperor in, 22; Vandal incursion over, 25; Co- lumban visits, 97; Mellitus and Justus fly to, 102; Sigeberht an. exile in, and baptized there, 127, 173; the sons of Eadwine sent to, 137 ; Bishop Atgelberht sent from, 153; monasteries in, 155; Ronan taught in, 192; Wilfrith m to for consecration, 205, 216;
passes through, 213; Hild wishes to go to, 262; God- wine Bishop in, 304; Arewulf Bishop in, 324; Wilfrith visits, 304; falls sick at Meaux, 339; invaded by Saracens, ts 359: Biscop fetches architects from, 375.
Gallica lingua, 312.
Garmani, corrupt pronunciation of Germani, 305.
Gebmundus, Bishop of Rochester, 237 ; dies, go4.
Gefrin, see Adgefrin.
Gemini martyres, Ceolfrid buried in the church of at Langres, 389,
Generis, paraphrased by Caedmon, 270. Genlada, The Inlade, river in Kent,
303+
Genuensis episcopus, Asterius Bi- shop of Genos, 152.
Germani, Cesar wars with, 11.
Germanis, position with reference to Britain, 5; the Anglo-Saxons come from, 35; Severus, Bishop of Treves, preaches im, 46; St. Oswald does miracles im, 164; cgberht sends missionaries to, 305.
Germanious legatus, Boniface Bishop of the Frisians, 407.
Germanus, Bishop, sent to Britain
people fights the Hallelujah battle, 44, 45; returns to Gaul, 45 wit Britain again, 46; returns a and dies, 47.
matic, fimt idol temple destroyed at, 123,
Goduine, Bishop in France, 304.
Golgothana ecclesia, described, 325.
Gordianus, father of Pope Gregoriu,
Goth, take Rome, 26, 362. paschal
Grecia, practice in, 196; prote of daily communion in,
Granacaostir, Grancheter, Zthel- Pon tomb-slab brought from,
Gratianus, Roman emperor, 23.
Gratianus, emperor in Britain, 25.
Gregorius I, Bishop of Rome ;—de- scent, 82; becomes a monk, 83; sent to Constantinople, 84; books which he wrote, 85 ; story of the first suggestion of the British mis- sion, 88; sends Augustinus to convert the English, 48; letter to Augustinus 49; letter to Bthorius, St; answers sundry questions put by dieto FN
5 letter to 70i to Augustinus. aie n all 71-73; to Mellitus, 73-75; to Augustinus, warning bim against vainglory, 75, 76; to Aithelberht k3 em dies, 82; his
arare IL Bishop of Rome; permit Nothhelm io examin üstere, 2; Ine visit
Fino ta a poctideato, 962,
430
Grigorius, martyr, 20 Gudfrid, abbot of Lindisfarne, 290. Gyruii, the Gyrwas, & province of
Southhumbria, 179, 227, 252. Gyruum, eee In Gyroum,
H.
Hacanos, Hackness, monastery near Whitby, 266.
Hadrianus, Adrianus, declines arch- bishopric of Canterbury, 212; comes to England with Theo- dorus, 213, 373; made abbot of St. Peter's, 213; teacher of Al- binus, 2, and Tobias, 358; dies,
34. Hadulac, Bishop of Elmham in
AD. 731, 360. Hacdde, Haeddi, Bishop of Wessex, succeeds Hlothhere, 236; trans- latos Binns’ boneato Wincherter,
15 329. Hem “bate relates his visio: Haetbfelh! Heb, in Hertford. irm synod called by Theodorus 249, 364 ith, in Yorkshire, battle at,
136.
Hagusteldensis ecclesia, Hexham, Bothelm monk at, 142; Fata Bishop of Bernicia at, 238, 278; Tunberht made Bishop of, as & separate see, 239; Tunberht de- puel, and Eata returns to, 282;
john Bishop of, 264, 292; Wil- E Bishop of, 294; Acca Bishop o or.
Hofeaelth; Oswald'e victory at 141.
Hein, founds Hartlepool abbey, 262.
Helens, mother of Constantinus, 23; finds the Holy Cross, 325.
Hengist, leader of Anglo-Saxons,
37, 100.
Heraclius, Heracleonas, Roman em- peror of the East, 133.
Herculiue, see Maximianus.
Herebald, cured by Bishop John of ‘Hexham, 297.
Herebert, Heriberct, hermit on Derwentwater, dies with his friend Cuthberbt, 284.
Herefrid, dies, 369.
Hererie, father of Hild, 265.
Index,
Heresuid, sister of Hild, 262.
Heriburg, abbess óf Wetadun, 294.
Heruteu, Hartlepool, monzatery, JElflede enters, 189; Hild ab- bess of, 262.
Herutford, Hertford, council of, 224 216, 364.
Hewald, Albus, 309.
Hewald, Niger,
Hiberni, invade the Britons, 33.
Hibernia, Picts colonize, 8; descrip- tion of, 9, 10; Lanrentius writes lettera to Scots of, 97 ; Columba native of, 145 ; founds Desrmach abbey in, 147; Bishop Aigelberbt visita, 153; miracle done by St Oswald in, 164; Furseus native of, 1745 visited by a lague, 203; Coadda's death in England sem in, 220; Bishop Colman retires to 222; Eogfrith makes war on, 275; Eegberht vows to live in, 14], 305 ; Wihtberht a hermit in, 307 the two Hewalds go to the Old Saxons from, 308; Hamgils & hermit in, 317; Scots in the north of accept the Roman paschal rule,
323.
Hiddila, priest of Wilfrith, evange- lizes Wiht, 246.
"Hierosolyma, destruction of by Ba- bylonians compared with exter mination of Britons by Saxons, 38; visited by Arcwulf, 324; Are wulf’s description of, 325-317.
Hii, Iae, Iona, Columba, founds ab- bey in, 146, 306, 362; Bishop Aidan comes from, 145, 1485 Bishop Finan comes from, ijt; Bishop Ceollach returns to, 182; Bishop Colman returns to, 223; abbot Adamnan tries to change the paschal practice in, 3 386 E jberht succeeds in reforming,
, and dies in, 357, 365.
Hier, archpriosts aigue letter to Scottish Bishops, 134.
Hild, of the royal race of North- humberland, 261 ; becomes abbess of Hartlepool, 262; founds en abbey at Streaneshalh, 263, of which she is first abbess, 189, 2645 at council of Streaneshalh, 194; dies, 266, 364.
Hildilid, abbess of Barking, 233.
Index,
Hiridanum, monastery in Italy, 212,
Hispania, site of in relation to Britain, 5; Constantius emperor in, 22.
"Hispanus, Theodosius a Spaniard,
23.
‘Hloduius, Hlodowig II, king of France, 178.
‘Hlotharius, Hlothere, king of Kent, succeeds, 226; at synod of Hat- field, 248; Imma comes to, 260; dies, 277, 364.
Homelea, The Hamble, 247.
Honorius, Archbishop :—consecrated Archbishop of Canterbury at Lin- coln, 126, 131; letter from Pope Honorius to, 131-133; Felix sent. to the East Angles by, 127; Pau- linus received by on his flight from York, 137; Wilfrith comes io, 333; Paulinus takes see of Rochester by invitation of, 138 ; Ithama consecrated Bishop of Rochester by, 166; and Thomas Bishop of the East Angles, 179; dies, 180,
Honorius, emperor, 24, 25.
"Honorius, Pope, sends letters and a pall to Paulinus, 129-131 ; and to Archbishop Honorius, 131-133; letters to the Irish bishops about Easter, 133; sends Birinus to Britain, 151.
Horsa, brother of Hengest, 37.
"Hrenus, Rhenus, The Rhine, crossed ‘by the Vandals, 25; Cologne upon, 310; Werde upon, ‘given to Swithberht, 311.
Hreutford, Redbridge, Cyniberht ab- bot of, 247.
Hrof, Rochester named after, 95. -Hrofescaestir, Hrofescaestrae, civi- tas Hrofi, Rochester, named the Angles after Hrof, 95; ZEthel- berht builds St. Andrew's church in, 95, 166; Bishop Justus re- turns to, 104 ; Ithamar, Bishop of, consecrates Archbishop Deusdedit, 180; Putta, Bishop of, present at council of Hertford, 224; ZEthel- red of Mercia wastes, and Bishop Putta fies from, 237. Succes- sion of Bishops;—Justus, 95; Paulinus, 138 ; Ithamar, 166; Da.
431
mian, 80; Putta, 216; Cwichelm, 2373 Gebmund, 237; Tobias, 304; Aldwalf, 358.
Hrypum, se Inhryp
Hustberctus, choven abbot of Jar- row, 387; senda letter to Pope Gregorius II, 387, 388.
Huicoii, The Hwiccas, Augustingsao on the border of, go; Eabe, queen of Sussex, comes from, 240; John preaches among, and afterwards made Bishop of, 264.
Humbra, Hymbra, The Humber, 36, 52, 94. 99, 108, 127, 360.
Hunni, 305.
"Hunuald, Oswine takes refuge in his house, 167.
Hygbald, abbot, visits Ecgberht in
reland, 231.
Hyubronenses, i iq. Nordanhymbri,
248.
1.
Jacob, Jacobus, deacon with Paul- inus at the conversion of Lind- sey, 128; lef by Paulinus to administer the see of York, 138; orthodox in his paschal observ- ance, 193; taught the Gregorian use in chanting, 138, 215.
Jacobus, St. James, quoted, 196.
Jaruman, second Bishop of Mercia, 191; sent by Wulfhere to recor vert Sigehere of Essex, 210; death, 216,
Tbas, heretic, 249.
Ida, king of Northhumberland, 362.
Idle, battle of the, 120.
Imma, thane of Northhumberland, adventare of a59-261.
Immin, thane of Mercia, against Oswio, 191.
Incuneningum, Cunningham, vision seen at, 313.
Inderauuda, Beverley, Abbot Berht- hun of, his account of Bishop Jobn, 292; Bishop John buried
rebels
at, 300. Infeppingum, Bishop Diuma dies at, 182, Ingetlingum, Gilling, Oswine mur- dered at, 167; Manfled builds a
monastery at, and makes Trum- heri abbot, 190.
432
Ini, king of Weesex, succeeds Cead- walha, 302; keeps Sussex in wer- vitude, 245; abdicates, and goesto
Rome, 302. nlabonfinde, Inishbaky Bishop Col- In'Littore Words given by Pepin
n Littore, iven
to Bwithberht, 311. Ioguald, Bishop of London, A.D.
n 360 ; dies, 3
iyruum, emot entum abbot
of, 343; Beda priest of, 365. Tay Jum, Ripon, Albfrith gives to ith land for a monastery at, b 335; ZEthelwald priest in, ago; Kedhed, Bishop of, 205,
239.
Inandalom, Undalum, Oundle, dis trict in Nottinghamshire, Wilfrith dies in, 332, 340.
Job, allusion to, 43; Gregorius writes commentary on, 84; quot- ation from, 86.
Tohannes Baptista, his martyrdom,
Johannes Ev lista, his paschal practice, 195; eure of "- man, 293; picture of the Reve- lation of brought by Biscop to
Jones Par
, martyr, 209.
Johannes IV, Pope, writes letter to Tish Bishops, 133, 13e
Johannes at Bote,
Johannes, counsellor at Rome, 134. Johannes, Archbishop of Arles, 213. Jobannes, abbot of St. Martin's at ‘and archchanter, brought from Rome by Biscop, ajo. with commission to the state of the English church, 251; at synod of Hatfield, 250, 364; leaves ‘MSS. at Wearmouth, 375; dies &oon after return, 52.
Johannes, Bishop of Hexham, 292; works many miracles, 292-299; ordains Beda both deacon and priest, 365; translated to Vork, 294; retires to Beverley, and dies, 300.
Johannes VI, Pope, acquits Wil- frith on his second appeal to Rome, 338.
Joseph, example of tonsure, 352.
Inde.
Irminric, father of ZEthelberht I of Kent, 100.
Isaac, subject of a.peinted window at Jarrow, 379.
Isaias, quoted, 185.
Iersel. 270, 345.
Tnacltious populus, 74. 8o, 347.
lia, 7, 23, 85, 98, 192, 403. Talictm mare, 135. ^
‘Ithamar, Bishop of Rochester, 166; dies, 180.
Jude, their paschal practice, 148, 173, 196.
Judas Iscariotes, 405.
Julianus, companion of Pelagius
24. Julius, sec Crear. Julius, British martyr, 22. Justinianus, emperor of the East,
145.
Justiianus IT, emperor of the East, council of Constantinople in the time of, 249.
Justinus 1L, emperor of the East, 145.
Justus, companion of Augustinus,
consecrated Bishoj
95; writes to
the Scottish church, 97 ; flies from England, 102; recalled by Ead. bald, 104; made Archbishop of Canterbury, 106; receives letters and a pall’ from Pope Bonis Boniface, 106, 107; Paulinus consecrated by, 109, 363; dies, 128, 131.
Jute, Juti, a tribe of Anglo-Saxons, of which are the Cantware and the Wihtware, 36; and the Me anware, 36, 246.
K. Keloacaestir, Hild, abbess of, 263.
L.
Labienus, tribune of Cresar, killed, 12,
Laestingaeu, Lastingham, ZEthelwald of Deira’ gives land at for à monastery to Bishop Codd, 186: Ceadda second abbot of, 187; Ceadda returns to, 216, 336; the brethren of give particulars about Cedd and Ceadda to Beda, 3.
Index.
Laistranus, Laire, Irish abbot, "Pope John writes letters to, 134. Lapidem, sce Ad Lapidem. Latineacum, Lagny, abbey built at LE Pone to. Lati legemary population of Britain, 7.
Laurentiva. ‘companion of August inus, sent, by him to Rome; và returns with the ‘ nsa," second Archbishop or ona 96; writes letters to the Irish church, 97; Mellitus takes coun- sel with before leaving England, 102; reconverts Eadbald, 103; consecrates St. Peter's church in Canterbury, 79; dies, 104.
Laurentius, S in Rome, 209; oratory of at Wearmouth, 386.
93.
Leonilla, 390.
Leptis, Severus from, 15.
Leutherlus, Hlothhere, nephew of ZEgelberht, made Bishop of Wes-
236 ; present at council
rd, 224.
Lilla, Killed in defending Eadwine from Eomar, 110.
Lindisfari, inhabitants of Lindsey, Diuma, Bishop of, 190; Ceadda, Bishop of, 217; Eadhed, Bishop of,
Oyxiberht, Bishop of, 369. "
Lindisfarnensis, Lindisfaronensis ec- clesis, insula, Aidan, Bishop of, 144; Oswald's head and bands buried in, 164; Aidan buried in, 171; Bishop Cedd comes to, 183; Lastingham formed on the model of, 186; Bishop Finan builds a wooden church a, 192; all the Scots removed from by Bishop Colman, 222; Fata made Bishop over the remnant, 201, 238, 278; Cuthberht, Bishop of, 282; buried in, 285; Gudfrith, abbot of, 290; ZÉthelwald buried in, agr ; Wil- frith brought up at, 333; ZEthel- wald present Bishop of, 318, 361.
Lindissis, Lindsey, Cyneberht Beda's authority for aRirs of, 3; con- verted by Paulinus, 127, 128; Bardney in, Oswald's burial-place,
thelwine, Bishop in, 203 ;
433
Barrow in, 217; Sexwulf, Ead- hed, and Hithelred successive Bishops in, 238, 239.
Lindocolina, Lindocolinum, Lincoln, Blecca, thane of, converted, 128; "Honorius consecrated in, 131.
Lingones, Langres abbot " Céolirith
loi district of Leeds? royal val af 125; Peada slain in, 189,
Lougebardia, Lombard
Lucas, St. Luke, quot
Lucius, British verted, 15, 362.
Lucius Bibulus, see Bibulus.
Lugdunum, Lyons, Biscop and Wil- fith go to Home and reum through, 334. .
Lugubalia, Carlisle, Cuthberht and Hereberht meet at, 284.
Luidbard, Bi accompanying Queen Berhte, 53.
Tundonia civitas, London, capital of the East-Saxons, 94; Althelberht builds St. Paul's church at, 9. Bishop Hedde consecrated 236; Imma sold at, 260.
Lundoniensis ecclesia, Nothhelm
iest in, Beda's authority for the e letters, 2; subjected to the church at Canterbury, but made equal to that of York, 72, 73; Mellitus, Bishop of, by Londoners, ros: Bishop consul 228; Waldhere, 2345
Inguald, 360 ; dies, 369.
Lupus, companion of Germanus, 40; Severus his pupil, 46.
Lybice partes, 7.
Lyccidfelth, Lichfield, Ceadda, Bi- shop of, 217 ; Aldwine, Bishop of, 360.
«414, 416. from, 393. ; the first con-
M.
Mabon, chanter at Hexham, 342. Macedonia, 7. Macedonius, heretic, 249. Maeldum, Meldi, Meauz, Faro, Bi- shop of, 213; Wilfrith falls ill at, 339- Ff
Mageo, Muigeo a. Majdu& urbe, " Mey, helm abbot of, 330.
Mailros, Mailronense monasterium,
‘Mamre, described by Arewulf, 328. Maxcianus, emperor of Rome, 34, . 362. ME virgo, churches of, 221, 386; intereession of, 340; picture of,
6. Mavous Antoninus, sce Antoninus, Marcus tradition quoted,
347-
‘Martinus, Bishop, church dedicated to, 55.
Martinus, Pope, Ap 2615 his mo-
NL UO
battle at, 157, 158.
Massilia, Theodorus passes through, 213,
Mauricius, Roman emperor of the [d 48; 50, 52, 71, 73, 75. 78)
Mi nianus, Roman emperor, 17. Marinos emperor in Britain, 23,
Mótasari, district in ‘Wessex, given by Wulfhere to Aithelwalh, 289. Med
i, Pe built by Sexwulf, 227. Mediterranei, Angli, see Angli. Meilochon,
Bridius king of Pictland, 146. Meldi, see Maeldum, Meleusippus, one of the Gemini
marty a
Mellitus, companion of Augustinus, 71; letter from Gregorius, 73- 75; Bishop of the Fast-Saxons, 94; joins i writing letter to the ris Church, 97 brings back the decrees of & Roman synod, 9! expelled from Essex by Seer 101; leaves England, 10; re- turns, 104; made Archbishop of Canterbury, 104; dies, 105.
Meri Mencineoes Merciane, Ax les, 36; the Idle in province of, Woo: Cwenburh from, ra4; Om
queen of, 160; kings of— Penda, 136; Wulfhere, 191, 209, 239; JEthelred, 237, 248, 258; Po E Cooks, an d, 368, 3 pin 181, 190; Ceollach, 182, 190; Trumhere, 182, 190; Jaru- man, 191; Ceadda, 191, 217; ‘Winfrith, 221; Sexwulf, 227; Aldwine, 360. Mevanis insule, Man and Anglesey, subdued by Eadwine, 99, 108. Michael, Michahel, arci om
metery of, 292; appears in vim. 340.
Midáilangi, converted under Peads, 180, 181. See Angli Mediterranei. Morini, nation om coast of an ATA Moyses, Moses, quoted, 344, 345; quotation from Psalms, 396. Muigeo, see Mageo.
N.
Naitan, Naiton, king of the Picts, sends to ask about tice, 348; letter received by him from Ceolfrith, 365.
Neapolis, Naples, Hiridanum near, ala.
Nero, Roman emperor, 14, 18.
Nestorius, condemned, 249.
Niceea, Nicenum concilium, Nicena synodus, condemns Arius, 23, E settles paschal practice, 133,
Nid the Nith, synod on, reinstates Wilfrith, 340.
Ninivite, 272.
Nordanhymbri, Hymbronenses, Northhumbrians ; Angles, 36; di- vided into two nations, 139; batt with Scots at Degsastan, 80; general baptism of, 125, 139; massacre of, 137; ravaged by Cead- walla, 140; by Penda, 170; Sige- berht visits, 182; Cedd often revisits, 185; ZEgelberht visits, 194; custom of church, 203; plague, 202; Jacob the chanter i» 335 ; Hein first b in, 262;
ine of prosperity, 276; helm’s vision in, 313; church ing in, 361; ravaged by Ethel.
Index.
bald, 368. Kings—Ida, 362; Aithelirith, 80; Eadwine, 99, 108; Oswald, roo, 144; Oswio, roo, 165; Eogfrith, 223; Aldfrith, 277; Osred, 328; Cenred, 356; Osric, 358; Ceolwulf, 359; Ead- ert, 308; Oswalt, 369; Ethel- wald, 369. Bishops— Paulinus, 108, 363; Aidan, 143; Finan, 170; , 193; Tuds, 200; Wilfrith and Ceadda, aos, 363. Seo permanently divided into two, 238; in A.D, 731 four bishoprics, 360, 361.
"Nothelmus, Nothhelm, transcribes letters from Rome for Beda’s His- tory, 2; transcribes Albinus' accounts, 3; Archbishop of Can- terbury, 368; dies, 368.
"Nynias, Bishop of Pictland, converts the Piota, 145.
0. oum grandfather of JEthelberht,
cag s, king of Pictland, war with essex, 369; dies, 370. Oeric, father of Octa, 160.
Offa, king of the East Angles, ab-
dicates and goes to Rome, 331,
332. Of king ofthe Mercian, ences,
Offer, brought up at Streancshalb, of the Hwiccas, 264.
Oiddi, priest of Bishop Wilfrith,
engaged in the conversion of
Sussex, 240.
Oidiluald, ZZihehwald, son of Os weld, made war on Oswio, 166; king of Deira, 185; gives Last- ingham to Ceda for à monastery, 185; takos part with Penda on the Winwad, 188.
Oidiluald, Zthelwald, succeeds Cuth- berbt in his hermitage on Farn Island, 290; quiets the sea by prayer, 291.
Oise, Zee, see Ocric.
Oiscings, 4ukings, kings of Kent,
Otivarum mons, 326,
Orcades, their site, 6; conquered by Claudius, 15, 362.
435
Oriens, 403. Orientales, their tonsure, 212; their calculation of the equinox, 349. Orientales Angli, ee Angli Orient-
Osfrid, son of Eadwine, baptized, 124; killed at Hatfield, 136.
Osred, son of Aldfrith, him, 328; murdered, 356.
Osric, king of Deira, son of Al- fric, 139; killed by Cesdwalla,
140.
Osric, king of Northhumbria, son of Albfrith, 3583 dies, 359, 365.
Osric, king of the Hwiccas, Oitfor comes to, 26,
Osthryda, "Oethryth, daughter of Oswio, queen of the Mercians, 258; translates Oswald’s body to Bardney Abbey, 160; killed by Mercian chiefs, 364.
Onaald, Oswald, son of Aithelfith,
ills Ceadwalla, and succeeds, 1403 tne’ of the seven great kings, 100; sends to the Scotch for a Bishop, 143; finishes church at York begun by Eadwine, 124, aYs character, of rgo Ili slain by Penda at Maserfeld, 363; miracles wy Shore he fell 158 Iain carried to Bardney, 160; his head and hands buried at Lindisfarne, 163; miracles per- formed after death, 164, 165, 242-
244. Osuini, Oswine, king of Deira, mur- dered by Oswio, 167, 363; cha- racter, 167, x68. Osuini, killed, 3 Osuin, Oneio, ‘brother of Oswald, succeeds him, 160, 164, 165; one of the seven great Kings, 100; murders Oswine, 167; marries Eanfed, 169; Penda asks his daughter in marriage, 180; Bis- cop a noble of his, 180; friend of Sigeberht of Essex, 182; sends Cedd to Essex, 183; invades ‘Mercia, 187; lays Penda on the Winwed, 189; makes his daughter Ailffied ‘a ‘nun, 189; rebelled against by Mercians, 191; calls of Streaneshalh, 193; de- cides the question, 199; sends
Ff2
436
Cesdda to be consecrated Bishop, 205s senda Wighard to Rome to be consecrated Archbishop of Can- terbury, 207, 211; letters to from Pope Vitalianus, 207-209; Wulf- here asks for Bishop Ceadda of him, 216; dies, 223. Osuulf, Oneulf, king of Northhum- bering, su succeeds Eadberht, 369;
Ovni, of Bishop Ceadda at Lichfeld, 217.
P.
Padda, priest of Bishop Wiltrith, Ed in the conversion of Sus- sez, 2
Pagralacch, Tuda buried in abbey of, 202.
Palladius, first missionary to the Trish, 32.
Pamphilus, martyr, 35.
Pancratius, martyr, a
Parloei, Pavisiaoa civita Aigelberht, Bishop of, 205, 213, 336.
Paulinus, companion of Augustinus,
1; preaches to Eadwine, 108;
shop of York, 109; Eanfed dedicated by, 111; comes mys- teriously to Eadwine, 119; bap- tizes him and his family, 124; general baptism in the Glen and the Swale, 125; converts the Lin- disfare, 127 ; receives a letter and pall from Pope Honorius, 130, 131; consecrates Honorius Archbishop of Canterbury, 131; retires to Kent, 137; made Bishop of Ro- chester, 138; dies, 166,
Paulus, St. Paul, quoted, 66, 67; churches of SS. Peter and, 79, 87, 95, 108, 152, 343; church of in London, 94; taught and died at Home, "196; example of, 298; tonsure of, a12; vision of, 244; monastery of at Jarrow, 343, 376, 379. 381, 383, 386; exhortation to
. 393
Peada, son of Penda, king of the
Mid Angles, baptized, 181, 363;
presented by Osviowith the king-
f the South Mercians, 191 ; murdered, 191.
Index.
Peanfahel, Kinneel, town upon the British wall, 28.
Peartaneu, Partenay, Deda from abbey of, 128 ; Aldwine, abbot of,
pect, Bishop of Whithern, A.D. [E 361; stories which he re- to Beds, 311, 329. Pelagans hen resis, spreads in Bri- tain, 39, 46; among ihe | lrish, 133; Pope Honorius writes letters
against, 135. Belagina, s Brito, e
Pelasga lingua, 3o:
Penda, king of Seria, Kills Fad- wine at Hatfield, 136; ravages Northhumberland, 137, 170, 171; kills Oswald at Maserfeld, 158; Kills Sigeberht and Ecgric of ast Anglia, 174; allows Mercia to be christianized, 181; killed by Os- wio on the Winwed, 189, 363.
Penneltun, aee Peanfahel.
Penta, the Freshwell, Ythancacstir upon, 183.
Perrona, Peronne, Furseus, buried at, 179. Petrus, St. Peter, quoted, 353;
churches of St. Paul and, 79, 87, 95, 103, 104, 152; example of,
; visions of, 108, 244 ; churches of, 124, 151, 190, 192, 221, 250, 276, 291, 302, 33», 383, 386; monasteries of, 213, 13: 37% 377 379, 383, 386, 387; lame man cured by, 293; mother-in-law of, 2 porch dedicated to in Beverley Abbey, 300; vicar of, 409. Petrus, Ceadwalha takes name of,
gor. Petrus, deacon of Pope Gregorius,
85.
Petrus, monk sent to Rome by Augustinus, 56; abbot of the monastery of SS. Peter and Paul, Canterbury, 79; drowned, 79.
Pharisei, 405.
Phoows, Focas, Roman emperor in the East, 81, 87,98.
Picti, the Picts, come from.
among, 139; converted by Ni-
Index.
nian, 145; and Columba, 146, 306; give Hii to the Scots, 145; heterodox in paschal practice, 196; Eogberht lives among, 204; mwine, Bishop of, 239; kill Ps E i Naiton, king of, 343; rht. among, 357 ; Ebert wars against, 368; & gus, king of, 370. Pippin, Pepin PHeristal, maire du palais in France, 308, 310, 311,
312. Placidia, mother of Valentinianus,
4
Priscilla, wife of Aquila, example of tonsure, 196.
Prosper, Khetor, quoted, 24.
Psalmista, quoted, 113.
Puch, earl, his son cured by Bishop John of Hexham, 295.
Putts, consecrated Bishop of Ro- chester, 216.
Q Quentouic, Etaples, Theodorus passes through, 213. Quoenburg, Cwenburh, Wetadun, 295. Quoenburga, Cvenburh, wife of Ead- wine, 124.
mun at
R. Racuulfe, Reculver, Berhtwald,abbot
Ed sent A Ecgberht to fetch
er son of Redwald, killed on the Idle, 120.
Rathbedus, king of Fresia, opposed to Christianity, 307, 308.
Rathmelsigi, Melfont, abbey of, 203.
Ravenna, anus dies at, 47.
Redgerus, Archbishop of Fresia, 369.
Reduald, king of the East Anges fourth of seven great kings, Eadwino in ozilo et the court of 117; converted, but becomes rene- gade, 126; Sigeberht an exile fly- ing from, 173.
Reni Mansi Rendle, Codd
iptizes. t at, 184. Rej Rickborough, on the
437
Reuda, first Scot colonist of North Britain, to. Rhenus, see Hrenus. Ricberct, murders Eorpwald, 127. Ricula, sister of ZEthelberht of Kent, mother of Seberht of Essex, 94. Roma, Claudius returns to, 15 ; sack of by Goths, 26, 362; Augustinus sends Laurentius to, 56; Ninian taught at, 146; Wilfrith visits, 19» 239. d» 337, 338; Wi, hard to, 206, 207, 211, 373;
intends to die at, 223; Gendwalha dies at, 237, 300; Oftfor visits, 164; Wilbrord visits, 310; Acca visits, 343; Cenred visite, 364; Biscop visits, 372, 374, 375» 3798 Ceolfrith sets out to visit, 38 women frequently visit, 414.
Romana ia, Eleutherus, Bi- shop of, 15 ; Celestinus, Bishop of, 32; Gregorius I, Bishop of, 48; evar customs in, 58, 92; Boni- face V, Bishop of, 104; orthodox in ite paschal practice, 206, 343.
Romani, Britain frst known to, 115 ‘Wit conquered by, 14; relax their hold on Britain, 26; build wall in Britain, 28, 142; build church in Canterbury, 79; forbid Pope Gregorius to leave Rome, 89; their method of chanting, 138, 216,
Romanus, Bishop of Rochester, 106 ; drowned, 138.
Romanus, priest, accompanies Ean- fled from Kent, 193.
Ronan, orthodox in paschal practice, 192.
Rofiianus, companion of Augus- tinus, 71.
Rugini, German people, 305.
Ratuli portus, Richborough, 6.
8.
Sabe, diminutive from Seberht, king of Essex, 161.
Saber, Seberht, king of Essex, subordinate to ithelberht, 94; converted, 363; dies, Tor.
Fera e dant ie f Anna
Saet step-daughter of king of the East Angles, becomes _a nun, 155.
438 Index,
Salomon, 399.
Samaritani, 1
Sambuce, Canto () 384 Samuel, 396.
Bapphira, 404.
Saranus, Irish abbot, Pope Jobn writes letters to, 134.
Sarraceni, lay waste France, 359-
Saul, 8o, 405.
Saxones vel Angli, Teutonic tribe,
ravage the shores of Britain, 17; invited by the Britons, 34; come in three tribes, 36; defeated by Germanus, 44; refused Christi- anity by the Britons, 48; lan- guage, 153, 249.
Saxones Australes, Meridiani, one of the three tribes of the Saxons, 36; Ulli king of, first of seven great. 99; Damian born among, Wilfrith converts, E for; monastery fo founded at
among wali's intercos-
247: batile with Kent 277; new see of constituted, 331; without 8 Bishop of ite own, 360; Bishop Danihel Bede's authority for af-
Pole "Oteidentales, one of the three tribes of the Saxons, 36; Augustinesac on the border of, 90; Ceaulin king of, one of seven great kings, 99; Cuichelm king of, tries to murder Eadwine, 110; Fadwine makes war spon 155 Birinus converts and Bishop of, 152; Deusdedit bate the nation of, 180; South Saxons in subjection to, 239; Meanware among, 240; Ceadwalha subdues the South Saxons, 245; Wiht put under the see of, 247; Cead- walha goes to Rome, 300; Haedde, Bishop of, dies, 329; Authelhard, king of, dies, 368 ; Cuthred, king of, makes war with Mercia, 369; Cynewulf, king of, dies, 369; Biscop confers with Cenwalh king of, 374.
Baxones Orientales, one of the three tribes of the Saxons, 36; Mellitus made Bishop of, 94; relapse into idolatry, 101; reconverted, 182,
183; Cedd made Bishop of, 183; Sigeberht, king of, murdered, 184 ;
Sigchere, king of, apostatizes, but ^ wald,
is reconverted, aro; Earcon' Bishop of, 228; Sebbe, king of abdices, and diem 234, 2353 Ingwald, Bishop of, 360. Saxonia, name for d, 3i Sesllanus, Bishop (s Databizise, ‘Pope John writes letters to, 134. Scotti, The Scots, colonize Ireland, 9; some of them migrate from Ireland to Scotland, 9, 10. Irish Scota;— Palladius visita, 32; Laur- entius writes letters to, 96; Pope John writes letters to, 134; South Trish adopt the orthodox paschal practice, 143; North Irish ditto, 323; miracle done by St. Oswald among, 164. Scots of Scotland;— Aidan, king of, 80; subdued by Oswio, 100; Aithelfrith’s son in exile among, 139; Oswald procures Bishop Ai 143; paschal
. ‘platop from, 190; Bishop Trumhere taught among, 190; architecture among, 192 ; Colman pleads cause of, at Synod of Streaneshalh, 155— 158; Colman retires to Scotland, 200, 222; Rathmelsigi in, 203: Scots among the English submit to the orthodox paschal rule, 206; Picts recover from, 276; quiet, A.D. 731, 361.
Scottia, us Furseus preaches in, 178.
Scotia, Scotland, Bishop Colman from, 193, 222; Colman returns to, 200; Ecgbert slain in, 276; Adamnan returns to, ge
chia, the Picts from, 8.
Sebbi, king of Easex, 210; Earcon- wald made Bishop of London, 228 ; dies, 235.
Sedulius, poet, 330.
Segeni, Seghine, P. to, 134; abbot of Hii, 148.
Seleseu, Selsey, Wilfrith founds a monastery at, 241; Eadberht, ab- bot of, 331.
Index.
Senonum Sens Emmo Bishop of, 213
Sergius, Pope when Coadwalha came
: ne, 300; when Wilfrith visited Rome 31o.
Sererianus, father of Agriools, 39.
Severinus, Pope su rius, 133.
Severus, Roman emperor, builds a wall across Britain, 15, 26, 30, 6a.
Severus, Bishop, aecompanies Ger- manus to Britain, 4t
refuge with, 237.
sight Tk of East-Anglia, suo- E: Leg of 127; founds & school, 127, 173; Furseus visits, 174; slain by Penda, 174.
Sigheret II (Pari, king of East- ‘Anglia, 18:
Sigberet LII, king of Esst-Anglia, Taptised ty Bishop Finan, 183; murdered, 1
Sigfrid, abbot of ‘Wearmouth, 379; ill, 380, 381; dies, 382; bones re- interred by Hustberht, 388.
Sighard, king of East-Anglia, suc- ceeds Sebbe, 235.
Sigheri, king ‘of izes ‘and is reconverted, 210; Offa son of, 331.
Simon Magus, his tonsure, 353, 354- ‘Sina mons, 67.
Solvente, the Solent, 247. Speusippus, one of the Gemini Mar-
tyres of Langres, 39% Stanforg, land at, given to Wilfrith,
abbey of, 189, 263; Synod held at, 194; story of Caedmon, & monk at, 268; Bishop Trumwine retires to, 276; Hild dies at, 364.
439
Surbhard, king of Kent, 304. Sualua, the Swale, general baptism of Northhumbriaus in, 125. Sudergeons, Surrey, Barking abbey in, 228. Suefred, king of Eost- Anglia, 235. Suevi, incursion of into France, 25. Suidberot, Digsionay Bishop to Fresiat Suidberct, abbot of Dacre, 288. Suidhelm, king of Kesex, 184; dies,
209.
Symmachus, consul at Rome, 32.
Syria, famine in, 14.
Syrmium, Theodosius crowned st, ag.
T.
Tamensis flumen, fluvius, amnis, the Thames, battle on between Cee- sar and the Britons, 12; divides Essex from Kent, 94; Tilbury on, NL Chertsey on, 228,
"Tanatos, Thanet, Augustinus lands in, 52.
Tarsus, Theodorus born at, 212.
Tatae, surname of ZEthell
Tatfrid, Bishop in Mercia, 265.
i, Tatwine, consecrated Arch-
of Canterbury, 359. 360,
ios, 368.
martyr, 257.
"Theneorus, dies, 369.
Theodbald, brother of ZEthelfrith,
8
» 108,
consecrated Archbishop of Canter. bury at Rome, 212; passes through France, 213; lands in Kent, 214; reconsecrates Bishop Ceadda, 215; consecrates Putta, 216; Hloth- here, 154; and Winfrith, 231; calls council of Hertford, 224; consecrates Bise, 227;. deposes Winfrith, 227; consectates Sax- wulf, 227; Earconwald, 228; Hedde, 236; Cwichelm, 237; Gebmund, 237; Bosa, Esta, Tun- berht, and "Irumwine, 239; calls synod of Hatfield, 248; makes pesce between Northumberland and Mercia, 258; Oftfor visits,
440
264; consecrates Cuthberht, 282; consecrates church at Lindisfarne, 192; dies, 302; buried, 95, 302; epitaph, 303. Theodorus, heretic, 249. ‘Theodosius I, Roman emperor, 23; restores Valentinianus, 24; Paschal cycle composed in bia » 351. "Theodosius II, Roman emperor, 32. ‘Theophilus, Bishop, composes paschal cycle, 351. Thomas, Bishop in East Anglia, 179. Türen province of Eastern empire,
Thrvidred, priest, afterwards abbot of Dacre, 23
Thryduull’ abbot of monastery in Elmet, 125.
‘Tiberius Mauricius, see Mauricius. Tiberius Constantinus, see Constan- tinus, Tilaburg, Tilbury, Bishop Cedd
founds monastery st, 183.
‘Tilmon, missionary to the OldSaxons, 3o.
Timotheus, epistes to, quoted, 57,
393; cireumcision of, 196.
Tinus the Tyne, flows near Her- ham, 292; monastery at Tyne- mouth on, 297; monasteries at ‘Wearmouth and Jarrow near,
‘Tiavelfingncneetis, general baptism of Lindisfare at, 128.
Titillus, secretary at council of Hert- ford, 226.
Titus, epistle to, quoted, 392.
Tobias, Bishop of Rochester, 304.
"Tomianus, Pope John writes letters
to, 134. Tondberei, prince of the Sudgyr- was, 252. Tondher, murdered with Oswine, 167.
Toretgyd, nun at Barking Abbey, vision appears to, 231, 232.
Trajectum, Utrecht, centre of Wil- brord's mission, 312.
Transhumbrana gens, 166; regio, 374
Trecasena civitas, Troyes, Lupus Bishop of, 40, 46.
Treanta, Treents, the Trent, 128,
191, 258.
Index.
Trevir, Treve, Severus, Bishop of, 46. Trinovantum, surrenders to Cesar,
12. Tripolitanus, Severus, native of Tri- poli, 15. ‘Tromberct, brother at Lastingham NT. eri, Bishop in Mercia, 182,
a o. ‘Trumbini, Bishop of the Picts, 239; retires to Streaneshalh, 276;
goes to Lindisfarne to persuade Cuthberht to be Bishop, 282.
Tuda, Bishop of Lindisfarne after Colman, 200 ; dies of plague, 202.
Tuifyrdi, see Adtuifyrdi. Tunberct, Bishop of Hexham, 239; deposed, 282.
Tunna, brother of Imma, 259.
chanter buried at, 252. Tytili, father of Redwald of East- Anglia, 126.
v. Vaetlingscestir, Albanus martyred
at, 21. ‘Valchstod, Bishop of Hereford, 360. Valdheri, Bishop of London, 234. Valens, Roman emperor, 23. Valentinianus, Roman emperor, 23; Saxons come to Britain during reign of, 34, 362; murdered, 47. Vandali, incursion into Gaul, 25. ‘Vanteumn, river in Kent, 53. Vecta, Isle of Wight, conquered by Vespasianus, 16; given by Walt to thelwalh, 239; evan- po by Wilfrith, 249, 337; belongs to see of Winchester, 360. "Vecta, ancestor of Hengest, 37. Venta, Winchester, episcopal seat of Bishops of Wessex, 153; see in- cludes Sussex, 245; Sussex se parated from see, 331. Vergilius, Bishop of Arles, Pope Gregorius writes letters to, 70,
D
Vélamacnestr, Englieh mame for Verolamium, a1.
Vespasianus, Roman general in Britain, 14.
Tndex.
Vetadun, monastery of, 294.
"Victberct, Wihtberht, companion of "Ecgberht, preaches in Fresia with- ‘out success, 307.
Victgils, father of He 37.
"Victred, king of Kent, 277, 304; dies, 358.
Victuarii, Wihtware, belong to the Jute tribe, 36.
"Vienna, Constans killed at, 26;
Biscop returns through, 374.
Vighard, sent to Rome to be con« secrated Archbishop of Canter- bury, 206, 212, 373; dies there, 207; 212, 373-
Vilbrord, sent by Eogberht to
308; goes to Rome, 310; Acca accompanies, 164; consecrated Bishop of Fresia,
312. 'aresdun, Vilfari Mons, near Cat- terick, Oswine murdered near,
167. Vilfrid I, Wilfrith, Archbishop of ‘York : brought up at Lindisfarne, 313; Bishop Aigelberht’s inter- preter at council of Streaneshalh, 194-199; goes, io Homo with
Biscop through » 334 builds monastery at Ripon, 335; sent to France to be ied
Bishop, 205, 216, 336, 36; ceivce the sto of York, 316, 336; intended to accompany Oswio, to
Rome, 223; expelled from his seo, 238, 336, 304; preachos in Fresia, 330, in company with
‘Wilbrord and Acca, 164; goes to Rome, 239; acquitted, and on his return converts Sussex, 239, 337; founds monastery at Selsey, 241; converts Wiht, 246, 337; regains the see of York, E 338; witnesses to Athelthryth’s per-
etual virginity, 252; dedicates Perfor a nun at Coldingham, 253; ‘witnesses to a miracle on opening her coffin, 254; serves the see of Lindisfarne, 285; expelled again from York, 338; made Bishop of Lichfield, 264; consecrates Swith- berht Bishop of Fresia, 311; goes to Rome, and is acquitted, 338, 339; falls sick at Meaux, 339; reinstated in the see of Hexham,
441
E 340; dies at Oundle, 332,
Viléià IT, wayjrith, suocondod Arch. Bishop John, 264, 300, 360; dies,
vil, Bishop of Worcester, 360;
ies, 369.
vitae Wilbrord'e episcopal seat, 312,
Vinfridus, see Bonifatius.
Vini, Wine, Bishop of Wessex, 153, 236; expelled by Conwalhy 1841 conseoraíes Coadda Bishop i Northhumberland, 205.
Vincenti! Saxon name for Win- chester, 15
Vinuaed, Oswio slays Penda on the,
Vitalanus, Pope, writes letters to Oswio, 207; Wighard comes to, 211; consecrates Theodorus Arch- bishop of Canterbury, 212; sends him with Hadrianus to England, 213, 342; gives him letters to the Bishop of Arles, 213; Biscop’s second visit to Rome in the time of, 372.
Viuri, Vuiri, Viri, Vyri, the Wear, Biscop builds a monastery at the mouth of, 250, 371, 374; Hild obtains land to the north of, 262; Naitan, king of Pictland, writes to Ceolfrid, abbot of Wearmouth, 3433 Biscoy buys three hides to the north of,
Ultanus, brother TI Farseus, 178.
Undalum, Wilfrith dies in, 332,
349.
Voden, ancestor of Hengest, 37.
Vurtigernus, British king, called in Saxon aid, 34, 100.
Utta, sent by Eadwine to fetch his vile, 169; abbot of Gateshead, 181.
Vu, grandfather of Redwald, 126.
Vufünge, kings of East-Anglia, 127.
Vuitmer, gives Dalton to Jarrow
vae E ioo BBS. f Merci
eri, Wulfhere, king of Mercia, hhoads rebellion against Oswio and made king of Mercia, 191; holds the South Saxons in subjection, 210; Bishop Wine takes refuge with, 154; Trumhere made Bishop of Mercia in time of, 182; gives
ag
442 Index.
Barrow to Bishop Ceadda, 2175 Hertford, ini deposed by Theo- Eogfrith recovers Lindsey from, dorus, 227.
238; sands sponsor to Aithel- x. walh of Sussex, and gives him :
Wiht and Mean, 239; lives till Yi, son of Osfrid, baptized, 125;
Bishop Winfrith’s succession, 222; ^ flies to Kent, 137.
dies, 364. Ythancaestir, Bishop Codd ordain ‘Vuscfrea, son of Esdwine, 125, in, 183. yaa, Winfrith, Bishop of Mercia, L
191, 231; present at council of ^ Zedechias, last king of Judah, 399.
CLARENDON PRESS, OXFORD.
Books lately Published.
St. Athanasius: The Orations of St. Athanasius against the Arians, With an Account of his Life by William Bright, D.D., Canon of Christ Church, Regius Professor of Ecclesiastical History. 1873. Crown 8vo. cloth, 95.
St. Athanasius: Historical Writings of St. Atha- nasius, according to the Benedictine Text. With an Introduction by William Bright, D.D. 1881. Crown 8vo. cloth, ros. 6d.
St. Augustine: Select Anti-Pelagian Treatises of St. Augustine, and the Acts of the Second Council of Orange. With an Introduction by William Bright, D.D. 1880. Crown Svo. cloth, 9s.
The Canons of the First Four General Councils of Nicaea, Constantinople, Ephesus, and Chalcedon. 1877. Crown Svo. cloth, as, 6d.
Eusebius’ Ecclesiastical History, according to the text of Burton, with an Introduction by William Bright, DD. 1872. Crown 8vo, cloth, 8s. 6d.
St. Irenaeus: The Third Book of St. Irenaeus, Bishop of Lyons, against Heresies. With short Notes and a Glossary by H. Deane, B.D., Fellow of St. John’s College, Oxford. 1874. Crown 8vo. cloth, 5s. 6d.
Socrates Ecclesiastical History, according to the Text of Hussey, with an Introduction by William Bright, D.D. 1878. Crown 8o. cloth, 7s. 6d.
Liturgies, Eastern and Western. Edited, with Introduction, Notes, and a Liturgical Glossary, by C. E, Hammond, M.A. 1878. Crown 8vo. cloth, Tos. 6d.
An Affendis to the above. 1879. Crown Bvo. paper covers, 1s. 6d.
The Liturgy and Ritual of the Celtic’ Church. By F.E. Warren, BD. Fellow of St. John's College, Oxford. $vo. cloth, 145.
Shirley (W. W.). Some Account of the Church in the Apostolic Age; to which is added an Essay on Dogmatic Preach- ing. By the late W. W. Shirley, D.D., Regius Professor of Ecclesias- tical History, and Canon of Christ Church. Second Edition, 1874. feap. Svo, cloth, 35. 6d.
CLARENDON PRESS, OXFORD.
Books lately Published.
Councils and Ecclesiastical Documents relating to Great Britain and Ireland. Edited, after Spelman and Wilkins, by A. W. Haddan, B.D, and W. Stubbs, M.A, Regius Professor of Modern History, Oxford, Vols. I. and III, 1869-71. Medium 8vo. cloth, each 1/. 15, Vol. II. Part I. 1873. 105.64.
Vol. II, Part IL 1878. Church of Ireland; Memorials of St. Patrick. Stiff covers, 3s. 6d.
Stubbs (W.). Registrum Sacrum Anglicanum. ‘An attempt to exhibit the course of Episcopal Succession in England. 1858. Small 4to. cloth, 8s. 6d.
Bright (W., D.D.). Chapters of Early English hurch History. 1878. 8vo. cloth, Tas.
Hussey (R., B.D.. The Rise of the Papal Power, traced in three Lectures. By Robert Hussey, BD. late Regius
Professor of Ecclesiastical History. Second Edition, 1863. fcap. 810. cloth, 45. 6d.
Driver (S. R). A Treatise on the use of the
Tenses in Hebrew. By S. R. Driver, M.A. Second Edition, Revistd and Enlarged. Extra fcap. 8vo. cloth, 7s. 6d.
The Psalms in Hebrew without points. 1879. Crown 8vo. cloth, 35. 6d.
The Books of Job, Psalms, Proverbs, Ecclesiastes, and the Song of Solomon: according to the Wycliffite Version made by Nicholas de Hereford, about A. 1381, and Revised by John Purvey, about ^.». 1388. Extra fcap. 8vo. cloth, 35. 6d.
The New Testament in English, according to the Version by John Wycliffe, about A». 1380, and Revised by John Purvey, about 4.0. 1388, Extra feap. Svo. cloth, 6s.
Outlines of Textual Criticism applied to the New
Testament. By C. E. Hammond, M.A., Fellow and Tutor of Exeter College, Oxford. Third Edition. Extra fcap. 8vo. cloth, 35. 6d.
May, 1883.
Clarendon Press, Oxford
A SELECTION OF
BOOKS
PUBLISHED FOR THE UNIVERSITY BY HENRY FROWDE, AT THE OXFORD UNIVERSITY PRESS WAREHOUSE, 7 PATERNOSTER ROW, LONDON. ALSO TO BE HAD AT THE
CLARENDON PRESS DEPOSITORY, OXFORD.
LEXIOONS, GRAMMARS, &oc. (Bee also Clarendon Press Series, pp. 22, 25, 26.)
A Greek-English Lexicon, by Henry G George Liddell, D.D,, and Robert Scott, D.D. “Seventh and Augmented throughout. 1863. gto. cloth 12.163.”
A copious Greck-English Vocabulary, compiled dde be aor "1850, samo bon go PMS
A Practical Introduction to Greek Accentuation, by H. W. Chandler, M.A. Second Edition, 1881. Svo. cloth, 10.6d. .
A Latin Dictionary, founded on Recien edi tion of Freund’s Latin Dictionary, revised, part re rewritten by Charlton T. Lewis, TLD an serie ort, » Professor of Latin in Columbia College, New York. 1879. 4to. cloth, 11. 5s.
The Book of Hebrew Roots, by Abu 'l-Waltd Marwan ibn fanth, otherwise galled Rabbt Yénah Now first edited, with " Appendix, by Ad. Neubauer. 1875. 4to. cloth, a7. 7s. 6d.
9 B
a CLARENDON PRESS, OXFORD.
A Treatise on the use of the Tenses in Hebrew.
By S. R. Driver, M.A. Second Edition, Revised and Enlarged. 1881. Extra feap, Svo. cloth, 7s. 6d.
Hebrew Accentuation of Psalms, Proverbs, and Job. By William Wickes, D.D. 1881. Demy 8vo. stiff cover, 5s.
Thesaurus Syriacus: collegerunt Quatremére, Bemstein, Lorsbach, Amoldi, Field: edidit R Payne Smith,
Fasc. I-VI. 1868-83. sm. fol. each, 1I. 1s. ‘Vol. I, containing Fasc. I-V. sm. fol. cloth, gl. 5s.
A Practical Grammar of the Sanskrit Language, arranged with reference to the Classical Languages of Europe, for the use of English Students, by Monier Williams, M.A., Boden Professor of Sanskrit, Fourth Edition, 1877. 8vo. cloth, 15s.
A Sanskrit-English Dictionary, Etymologically and Philologically arranged, with special reference to Greek, Latin, German, Anglo-Saxon, English, and other cognate Indo-European Languages. By Monier Williams, M.A., Professor of San- skrit, 1872. 4to. cloth, 4l. 145. 6d.
JNalopákAyánam. Story of Nala, an Episode of the Mahá-Bhárata: the Sanskrit text, with a copious Vocabulary, and an improved version of Dean Milman’s Translation, by Monier Williams, M.A. Second Edition, Revised and Improved. 1879. Svo. cloth, 15s.
Sakuntala. A Sanskrit Drama, in seven Acts. Edited by Monier Williams, M.A. Second Edition, 1876. Svo loth, ars.
An Anglo-Saxon Dictionary, based on the MS. Collections of the late Joseph Bosworth, D.D., Professor of Anglo- Saxon, Oxford. Edited and enlarged by Prof. T. N. Toller, M.A, Owens College, Manchester. (To be completed in four parts). Parts I and ll. 1882. 4to. 15s. each.
An Icelandic-English Dictionary, based on the MS. collections of the late Richard Cleasby. Enlarged and com- leted by G. Vigfüsson, M.A. With an Introduction, and Life of ichard Cleasby, by G. Webbe Dasent, D.C.L. 1874. 4to. cloth,
3l. 78. .
CLARENDON PRESS, OXFORD. 3
A List of English Words the Etymology of sock is uatrted by comparion with Ielanis. Prepared in the form of an Arrzwpu to the above. By W. W. Skeat, M.A., 1876. stitched, 2s.
A Handbook of the Chinese Language, Parts
I and II, Grammar and Chrestomathy. By James Summers. 1863. 8vo. half bound, 1/. 8s.
An Etymological Dictionary of the English Language, arranged on an Historical Basis. By W. W. Skeat, M.A., Elrington and Bosworth Professor of Anglo-Saxon in the University of Cambridge, 1882. 4to. cloth, al. 4s.
A Concise Etymological Dictionary of the English Language. By W. W. Skeat, MA, 1883, Crown Svo. oth, gs. 6d.
GREEK CLASSICS, &c.
Heracliti Ephesii Reliquiae, Recensuit I. By- water, MA. Appendicis loco additae sunt Diogenis Laertii Vita Heracliti, Particulae Hippocratei De Diaeta Libri Primi, Epistolae Heracliteae, 1877. 8vo. cloth, price 6s.
Homer: A Complete Concordance to the Odys- sey and Hymns of Homer; to which is added & Concordance to the Parallel P. in the Iliad, Odyssey, and Hymns. By Henry Dunbar, M.D., Member of the General Council, University of Edinburgh. ' 1880. 4to. cloth, 1. 1s.
Plato: The Apology, with a revised Text and English Notes, and a Digest of Platonic Idioms, by James Riddell, M.A. 1878. Svo. cloth, 8s. 6d.
Plato: Philebus, with a revised Text and English Notes, by Edward Poste, M.A. 1860, 8vo. cloth, 7s. 6d.
Plato: Sophistes and Politicus, with a revised ‘Teat and English Notes, by L, Campbell, M.A. 1867, Svo
\, 18s,
Plato: Theaetetus, with a revised Text and English Notes, by L. Cemphell, M.A. Second Edition. Bo, cloth, 10s. 6d.
4 CLARENDON PRESS, OXFORD.
Plato: The Dialogues, translated into English, with Analyses and Introductions, by B. Jowett, M.A. Regius Professor of Greek, A new Edition in 5 volumes, medium 8vo. 1875. cloth, 3/. tos.
Plato: The Republic, translated into English, with an Analysis and Introduction, by B. Jowett, M.A. Medium Svo. cloth, 12s. 6d.
Plato: Index to. Compiled for the Second
Edition of Professor Jowett's Translation of the Dialogues. By Evelyn Abbott, M.A.” 1875. 8vo. paper covers, as. 6d.
Thucydides: Translated into English, with In- troduction, Marginal Analysis, Notes, and Indices, By B. Jowett, MLA, Regius Professor of Greek. 4 vols. 1881. Medium 8vo. cloth, il. 12s.
THE HOLY SCRIPTURES, &c.
The Holy Bible in the earliest English Versions, made from the Latin Vulgate by John Wyolif and his followers: edited by the Rev. J. Forshall and Sir F. Madden. 4 vols. 1850. Royal 4to. cloth, 3. 3s.
Also reprinted from the above, with Introduction and Glossary by W. W. Skeat, M.A. . The New Testament in English, according to
the Version by John Wycliffe, about A. 1380, and Revised by John Purvey, about 4», 1388. Eatrafcap. vo. cloth, 6s.
The Books of Job, Psalms, Proverbs, Eccle- siastes, and the Song of Solomon: according to the Wycliffite Version made by Nicholas de Hereford, about AD. 1381, and Revised by John Purvey, about .. 1388, ‘Extra feap. Svo. cloth, 3s. 6d.
The Holy Bible: an exact reprint, page for e, of the Authorized Version published in the year 1611. y 4to. half bound, 1I. 1s.
Vetus Testamentum ex Versione Septuaginta Interpretum secundum exemplar Vaticanum Romae editum. Accedit potior varietas Codicis Alexandrini. Tomi III. Editio Altera. 18mo. cloth, 18.
CLARENDON PRESS, OXFORD. 5
Origenis Hexaplorum quae supersunt; sive, yeterum Inter eium, Graecorum bata MEM nta. Edidit-Fridericus Field, A.M. 2 vol. 1875. 4to.
cloth gi. ge ui
Libri Psalmorum Versio antiqua Latina, cum Paraphrasi AngloSaxonics. Edidit B. Thorpe, F.A.S. 1835. Svo. cloth, ros. 6d.
Libri Psalmorum Versio antiqua Gallica e Cod. - MS. in Bibl. Bodleiana adservato, una cum Versione Metri mstis. Nunc primum descripsit et edidit Doct. 1860. 8vo. cloth, ros, 6d. :
aliisque Monumentis Franciscus Michel, P
The Psalms in Hebrew without points. 1879. Crown 8vo, cloth, 3s. 6d.
The Book of Wisdom: the Greek Text, the Latin Vulgate, and the Authorised English Version; with an In- troduction, Critical Apparatus, and a Commentary. By William . Deane, M.A., Oriel College, Oxford; Rector of Ashen, Essex.
all 4to. cloth, ras. 6d.
The Book of Tobit. A Chaldee Text, from a nique MS. in the Bodleian Library ; with other Rabbinical Texts, English Translations, and the Itala. Edited by Ad. Neubauer, MLA 1878. Crown 8vo. cloth, 65.
A Commentary on the Book of Proverbs. Attri- buted to Abraham Ibn Ezra, Edited from & Manuscript in the Bodleian Library by S. R. Driver, M.A. Crown 8vo. paper cover, 3s. 6d.
Horae Hebraicae et Talmudicae, a J. Lightfoot. Anew Edition, by R, Gandell, M.A. 4 vols. 1859. Svo, cloth, 118,
Novum Testamentum Graece. Antiquissimorum Codicum Textus in ordine parallelo dispositi. Accedit collatio Codicis Sinaitici, Edidit E. H. Hansell, S.T.B. Tomi IIL 1864. Svo. half morocco, al. 125. 6d.
Novum Testamentum Graece. Accedunt paral- lela S. Scripturae loca, necnon vetus capitulorum notatio et canones Eusebii Edidit Carolus Lloyd, S.T.P.R, necnon Episcopus Oxoniensis. 18mo.cloth, 3s.
The same on writing paper, with large margin, cloth, 10s.
6 CLARENDON PRESS, OXFORD.
Novum Testamentum. Graece! juxta. Exemplar Millianum. 18mo.cloth, as. 6d.
‘The same on writing paper, with large margin, cloth, 9s. Evangelia Sacra Graece, fcap, 8vo. limp, 1s. 6d.
The Greek Testament, with the Readings adopted by the Revisers of the Authorised Version :— (1) Pica type. Second Edition, with Marginal References. Demy 8vo. cloth, 10s. 6d. (2) Long Primer type. Fcap. 8vo. cloth, 4s. 6d. (3) The same, on writing paper, with wide margin, cloth, 15s.
The Parallel New Testament, Greek and Eng- lish; being the Authorised Version, 1611; the Revised Version, 1881; and the Greek Text followed in the Revised Version. 8vo. cloth, 12s. 6d. The Revised Version is the joint of the Universities of Oxford 'evisec is po rr of Iniversities of Oxfo
The Gospel of St. Mark in Gothic, according to the translation made by Wulfila in the Fourth Century. Edited with a Grammatical Introduction and Glossarial Index by W. W. Skeat, M.A, Extra fcap. 8vo. cloth, 4s.
Canon Muratorianus: the earliest Catalogue of the Books of the New Testament. Edited with Notes and a Facsimile of the MS. in the Ambrosian Library at Milan, by S. P. Tregelles, LL.D, 1867. 4to, cloth, 10s. 6d.
FATHERS OF THE CHURCH, &c.
St. Athanasius: Orations against the Arians. With an Account of his Life by William Bright, D.D. 1873. Crown 8vo. cloth, s,
St. Athanasius: Historical Writings, according to the Benedictine Text. With an Introduction by William Bright, D.D. 1881. Crown vo, cloth, ros, 6d.
St. Augustine: Select Anti-Pelagian Treatises, and the Acts of the Second Council of Orange. With an Intro- duction by William Bright, D.D. Crown 8vo. cloth, 9s.
CLARENDON PRESS, OXFORD. 1
The Canons of the First Four General Councils of Nicaea, Constantinople, Ephesus, and Chalcedon. 1877. Crown Svo. cloth, as. 6d.
Notes on the Canons of the First Four General Councils, By William Bright, D.D. 1882, Crown $vo. cloth 5s. 6d,
Cyrilli Archiepiscopi Alexandrini in XII Pro- phetas. Edidit P. EB. Pusey, AM. Tomi II. 1868. Svo. cloth al. as.
Cyrilli Avchiebiscopi Alexandrini in D. Joannis Evangelium. Accedunt Fragmenta Varia necnon Tractatus ad Tiberium Diaconum Duo. Edidit post Aubertum P, E. Pusey, A.M. Tomilll. 1872. 8vo. al. ss.
Cyrilli Archiepiscopi Alexandrini Commentarii in Lucae Evangelium quae supersunt Syriace. E MSS. apud Mus. Britan. edidit R. Payne Smith, A.M. 1858. 4to. cloth, 11, 2s.
The same, translated by R. Payne Smith, M.A. 2 vols. 1859. 8vo. cloth, 145.
Ephraemi Syri, Rabulae Episcopi Edesseni, Balaei, aliorumque Opera Selecta. E Codd. Syriacis MSS in Museo Britannico et Bibliotheca Bodleiana asservatis primus edidit J. J. Overbeck, 1865, 8vo. cloth, 11. 1s.
Eusebius Ecclesiastical History, according to the text of Barton, with an Introduction by William Bright, D.D. 1881. Crown 8vo. cloth, 8s. 6d.
Irenaeus: The Third Book of St. Irenaeus,
Bishop of Lyons, against Heresies. With short Notes and a Glossary by H. Deane, B.D., Fellow of St. John’s College, Oxford. 1874. Crown Bvo. cloth, 5s, 6d.
Patrum. Abostolicorum, S. Clementis Romani, S. Ignatii, S. Polycarpi, quae supersunt Edidit Guil. Jacobson, S/LPR. Tomi Il. Fourth Edition, 1863. 8vo. cloth, i. 1s.
Socrates Ecclesiastical History, according to the Text of Hussey, with an Introduction by William Bright, D.D. 1878. Crown 8vo. cloth, 7s 6d.
8 CLARENDON PRESS, OXFORD.
ECCLESIASTICAL HISTORY, BIOGRAPHY, &c.
Baedae Historia Ecclesiastica, Edited, with Eng . lish Notes, by G. H. Moberly, M.A. 1881. Crown 8vo. cloth. tos. 6d.
Bright (W., D.D.). Chapters of Early English right ET D schabiers of OY ng
Burnets History of the Reformation of the Church of England. A new Edition. “Carefully revised, and the Records collated with the originals, by N. Pocock, M.A. 7 vols. 1865. 8v0. Price reduced to 11. Tos,
Councils and Ecclesiastical Documents relating to Great Britain and Ireland. Edited, after Spelman and Wilkins, by A. W. Haddan, B.D, and W. Stubbs, M.A, Regius Professor of Modern History, Oxford. Vols. I. and II. 1869-71. Medium Svo. cloth, each 1]. 1s.
Vol. II. Part I. 1873. Medium 8vo. cloth, ros. 6d. Vol. II. Part II. 1878. Church of Ireland; Memorials of St. Patrick. Stiff covers, 3s. 6d.
Hammond (C. E). Liturgies, Eastern and Western, Edited, with Introduction, Notes, and a Liturgical Glossary. 1878. Crown 8vo. cloth, 10s. 6d.
An Appendix to theabove. 1879. Crown Svo. paper covers, 1s. 6d.
Fohn, Bishop of Ephesus, The Third Part of his Ecclesiastical History. (Jn Syriac.) Now first edited by William Cureton, M.A. - 1853. 4to. cloth, 11. 128.
The same, translated by R. Payne Smith, M.A. 1860, 8vo. cloth, 10s.
Monumenta Ritualia Ecclesiae Anglicanae. The occasional Offices of the Church of England according to the old use of Salisbury the Prymer in English, and other prayers and forms, with dissertations and notes. By William Maskell, M.A. Second Edition. 1882. 3 vols. 8vo. cloth, al. ros.
The Ancient Liturgy of the Church of England, according to the uses of Sarum, York, Hereford, and Bangor, and the Roman Liturgy arranged in parallel columns, with preface and notes. By William Maskell, MA. Third Edition, 1882. $vo.
oth, 15s.
CLARENDON PRESS, OXFORD. 9
The Liturgy and Ritual of the Celtic Church. By F. E. Warren, BD, Fellow of St. John's College, Oxford. 1881. 8vo. cloth, 14s.
The Leofric Missal, as used in the Cathedral of Exeter during the Episcopate of its first Bishop, AD. 1050-1072. Edited, with Introduction and Notes, by F. E. , BD. 4to. half morocco, 35s. /ust Published.
Records of the Reformation. The Divorce, 1527-1533. Mostly now for the first time printed from MSS. in the British Museum and other libraries. Collected and arranged by N. Pocock, M.A. 1870. a vols. 8vo. cloth, 12. 16s.
Shirley(W.W.). Some Account of the Church in ie ‘Apostolic Age. Second Edition, 1874. cap. Svo. cloth, 3 6d
Stubbs (W.). Registrum Sacrum Anglicanum.
‘An attempt to exhibit the course of Episcopal Succession in Eng- land. 1858. small 4to. cloth, 8s. 6d.
ENGLISH THEOLOGY.
Butler s Works, with an Index to the Analogy. avols, 1874. 8vo. cloth, 11s.
Butler's Sermons. 8vo. cloth, 55. 6d. Butler s Analogy of Religion. 8vo. cloth, 5s. 6d.
Heurtley' s Harmonia Symbolica: Creeds of the Western Church. 1858. Svo. cloth, 6s. 6d.
Homilies appointed to be read in Churches. Edited by J. Griffiths, M.A. 1859. 8vo. cloth, 7s. 6d.
Hooker's Works, with his Life by Walton, ar- ranged by John Keble, M.A. Sixth Edition, 1874. 3 vols. 8vo. cloth, 1/. 115. 6d,
Hooker's Works ; the text as arranged by John Keble, M.A. a vols. 1875. 8vo. cloth, 11s.
10 CLARENDON PRESS, OXFORD.
Pearson's Exposition of the Creed. Revised and corrected by E. Barton, D.D. Sixth Editon, 1877. 8o. clot, 108.
Waterland’s Review of the Doctrine of the Eucharist, with a Preface by the present Bishop of London. 1880. Crown 8vo. cloth, 6s. 6d.
WAheatlys Illustration of the Book of Common Prayer. A new Edition, 1846. 8vo. cloth, ss.
Wychif. A Catalogue of the Original Works of John Wyclif, by W. W. Shirley, D.D. 1865. 8vo. cloth, 3s. 6d.
Wyclif. Select English Works. By T. Arnold, M.A. 3 vols. 1869-1871. 8vo. cloth. Price reduced fo 11. 1s.
Wychf. Trialogus. With the Supplement now e By Gotthard Lechler. 1869. Fé Price reduced to 7s.
HISTORICAL AND DOCUMENTARY WORKS.
British Barrows, a Record of the Examination of Sepulchral Mounds in various parts of England. By William Greenwell, M.A., F.S.A. Together with Description of Figures of Skulls, General Remarks on Prehistoric Crania, and an Appendix by George Rolleston, M.D., F.R.S. 1877. Medium 8vo. cloth, ajs.
Britton. A Treatise upon the Common Law of England, composed by order of King Edward I, The French Text carefully revised, with an English Translation, Introduction, and Notes, by FM. Nichols, MA. 2 vols, 1865. Royal Bro, cloth, 1l. 16s.
Clarendon's. (Edw. Earl of) History of the Rebellion and Civil Wars in England. 7 vols. 1839. 18mo. cloth, a, Is.
Clarendon's (Edw. Earl of) History of the Rebellion and. Civil Wars in England. Also his Life, written by himself, in which is included a Continuation of his History of the Grand Rebellion. With copious Indexes. In one volume, royal 8vo. 1842. cloth, 1I as.
CLARENDON PRESS, OXFORD. II
Clinton's Epitome of the Fasti Hellenici. 1851. 8vo. cloth, 6. 6d,
Clinton's Epitome of the Fasti Romani. 1854. Svo. cloth, 7s.
Freeman's (E. A.) History of the Norman Conquest of England; its Causes and Results, In Six Volumes. Svo. cloth, gl. 9s. 6d.
Vols. I-II together, 3rd edition, 1877. 11. 16s. Vol. III, and edition, 1874. x. 1s.
Vol. IV, and edition, 1875. 11. 1s.
Vol. V, 1876. 11. 1s.
Vol. VI. Index. 1879. 8vo. cloth, 10s. 6d.
Freeman (E.A.). The Reign of William Rufus and the Accession of Henry the First. 2 vols. 8vo. cloth, 1l 16s.
Gascoigne’s Theological Dictionary (“ Liber Veritatum”): Selected Passages, illustrating (he condition of Church and State, 1403-1458. With an Introduction by James E, Thorold Rogers, M.P. Small gto, cloth, ros, 6d.
Magna Carta, a careful Reprint. Edited by W. Stubbs, M.A. Regius Professor of Modem History. 1879. 4to. stitched,
Olaf. Passio et Miracula Beati Olavi. Edited fom a Twelfth-Century MS. in the Library of Corpus Christi College, Oxford, with an Introduction and Notes, by Frederick Metcalfe, M.A. "Small 4to. stiff cover, 6s.
Protests of the Lords, including those which have been expunged, from 1624 to 1874; with Historical Intro- ductions. Edited by James E. Thorold Rogers, M.A. 1875. 3vols. 8vo. cloth, 2l. as.
Rogers's History of Agriculture and Prices in England, 4.0. 1259-1793. Vols. I and II (1259-14co). 1866. 8vo. cloth, 21. as. Vols, III and IV (1401-1582). 1882. 8vo. cloth, al. ros.
12 CLARENDON PRESS, OXFORD.
Sturlunga Saga, including the Islendinga Saga of Lawman Sturla Thordsson and other works. Edited by Dr. Gudbrand Vigfisson. Ina vols. 1878. 8vo. cloth, al. as.
Two of the Saxon Chronicles parallel, with Supplementary Extracts from the Others. Edited, with Intro- duction, Notes, and a Glossarial Index, by J. Earle, M.A. 1865. 8vo. cloth, 16s.
Statutes made for the University of Oxford, and for the Colleges and Halls therein, by the University of Oxford Commissioners. 1882. 8vo.cloth, 12s. 6d.
Also separately,
Statutes made for the University, 2s. Statutes made for the Colleges. 15. each. Statuta. Universitatis Oxoniensis, 1882. 8vo.
cloth, ss.
The Student's Handbook to the University and Colleges of Oxford. Seventh Biition. 883, Extra feap. 9vo. cloth, as. 6d.
MATHEMATICS, PHYSICAL SCIENCE, &oc.
Astronomical Obseruations made at the Uni- versity Observatory, Oxford, under the direction of C. Pritchard, M.A., Savilian Professor of Astronomy. No. 1. 1878. Royal 8vo. paper covers, 3s. 6d.
Treatise on Infinitesimal Calculus. By Bartho- lomew Price, M.A., F.R.S,, Professor of Natural Philosophy, Oxford. Vol. I. Differential Calculus. Second Edition, 8vo. cloth, 14s. 6d. Vol. II, Integral Calculus, Calculus of Variations, and Differential Equations. Second Edition, 1865. 8vo. cloth, 18s.
Vol, IIT. Statics, including Attractions; Dynamics of a Material Particle, Second Edition, 1868, 8vo, cloth, 16s,
Vol. IV. Dynamics of Material Systems; together with a cha on Theoretical Dynamics, by W. F. Donkin, M.A., F.R.S, 1862. Svo.clothiós ^
Rigaud’s Correspondence of Scientific Men of the 17th Century, with Table of Contents by A. de Morgan, and
Index by the Rev. J. Rigaud, M.A., Fellow of Magdalen College, Oxford 4 vols, 1841-1863, 8yo, cloth, 18s. 6d.
CLARENDON PRESS, OXFORD. 13
Vesuvius. By John Phillips, M.A., F.RS.,
Professor of Geology, Oxford. 1869. Crown 8vo. cloth, 10s. 6d.
Geology of Oxford and the Valley of the
Thames. By the same Author. 1871. 8vo. cloth, a1s.
Synopsis of the Pathological Series in the Osford Museum. By H. W. Acland, M.D, FS, 1867. Bro loth, as. 6d.
Thesaurus Entomologicus Hopeianus, or a De- scription of the rarest Insects in the Collection given to the University by the Rev. William Hope, By J. 0. Westwood, MA, FLLS. With 40 Plates, 1874. Smal folio, half moroceo, 7l. ios,
Text-Book of Botany, Morphological and Phy- siological. By Dr. Julius Sachs, Professor of Botany in the Uni- versity of Würzburg. 4 New Edition. Translated by S. H. Vines, M.A. 1882, Royal 8vo. i]. 118. 6d.
Fohannes Miller on Certain Variations in the Vocal Organs of the Passeres that have hitherto escaped notice. ‘Translated by F. J. Bell. B.A., and edited with an Appendix, by A. H. Garrod, M.A, F.RS. With Plates. 1878. 4to. paper covers, 75. 6d.
MISCELLANEOUS.
Bacon’s Novum Organum. Edited, with Eng- lish notes, by G. W. Kitchin, M.A. 1855. 8vo. cloth, gs. 6d.
Bacon's Novum Organum. Translated by G. 'W.Kitchin, M.A. 1855. 8vo.cloth, gs. 6d. (See also p. 38.)
The Works of George Berkeley, D.D., formerly shop of Cloyne; including many of his writings hitherto uf- Pislehed. With Preacrs, Annotations, and an ‘Account of his Eire and Philosophy, by Alexander Campbell Fraser, M.A. 4 vols. 1871. 8vo. cloth, al. 18s.
The Life, Letters, &c. 1 vol. cloth, 16s. (See also p. 38.)
The Logic of Hegel ; translated from the En- lopaedia of the Philosophical Sciences. With Prolegomena by William Wallace, MA. 1874. Svo. cloth, 14s.
14 CLARENDON PRESS, OXFORD.
Smith's Wealth of Nations. A new Edition, with Notes, by J. E. Thorold Rogers, M.A, 2 vols. 1880. cloth, 21s.
A Course of Lectures on Art, delivered ‘before the University of Oxford in Hilary Term, 1870, by John Ruskin, M.A,, Slade Professor of Fine Art, 8vo. cloth, 6s.
Aspects of Poetry; being Lectures delivered
‘at Oxford by John em )bell Shairp, LL.D., Professor of Poetry, Oxford. ‘chads 8vo. cloth, 10s. od
A Critical Account of the Drawings by Michel Angelo and Raffaello in the University Galleries, Oxford. By J. C. Robinson, F.A. 1870. Crown vo. cloth, 4s.
Catalogue of the Castellani Collection of Anti- tei the University Gulli, Onford. By W.S, W. Van, MA. R.S. Crown 8vo. stiff cover, 1s.
The Hacced Books of the Last. ‘TRANSLATED BY VARIOUS ORIENTAL SCHOLARS, AND EDITED BY
F. Max MüLizR.
Vol I. The Upanishads. [Translated by F. Max Mülle] Part I. The Kiadogyes ishad, The Talavakára-
upanishad, The Ait Kaushitaki-brühmasa- upnishad, and The VAgusaneyi-sambittupanishad. Svo. cloth, 10s. 6d,
Vol. II. The Sacred Laws of the Aryas, as taught
in the Schools of. ‘Apastamba, Gautama, Vasish¢Aa, and Baudh&yana.
ranslated by Prof.: Bühler] Part I, Ápastamba and autama, 8vo. cloth, 10s. d.
Vol. III. The Sacred Books of China. The Texts
. of Confucianism. [Translated by James Legge.] Part I, The Sha
King, The Religious portions of the Shih King, and The Hsiao King. 8vo. cloth, ras. 64.
Vol IV. The Vendídád. Translated by James Darmesteter, Svo. cloth, ros. 6d.
Vol. V. The Bundahis, Bahman Yast, and Shdyast- lá-Sháyast. Pahlavi Texts, Part I. Translated by E. W. West. 8vo. cloth, ras, 6d.
CLARENDON PRESS, OXFORD. 15
Vols. VI and IX. The Qurdn. Parts I and II. Translated by Professor E. H. Palmer. 8vo. cloth, 21s,
Vol VII. The Institutes of Vishnu. Translated by Professor Julius Jolly. 8vo. cloth, ros. 6d.
Vol. VIII. The Bhagavadgttd, Sanatsugátlya, and dut. Translated by Káshináth Trimbak Telang. 8vo. cloth, Tos,
Vol. X. The Dkammapada, translated by Professor F. Max Müller; and The Sutta Nipdta, translated by Professor Fansbéll; being Canonical Books of the Buddhists. 8vo. cloth, 10s. 6d.
Vol. XI. The Mahdparinibbdna Sutta, The Tevigga Sutta, The Mahásudassana Sutta, The Dhamma-Kakkappavatiana ‘Sutta, Translated by T. W. Rhys Davids. 8vo. cloth, 10s. 6d.
Vol XII. The Satapatha-Brdhmana. Translated by Professor Eggeling. Vol. I. 8vo. cloth, ras. 6d.
Vol. XIII. The Pátimokkha. Translated by T. W. "Rhys Davids. The Mahdoaggo, Part J. Translated: by Dr.H, Oldenberg. 8vo.cloth, ros, 6d.
Vol. XIV. The Sacred Laws of the Aryas, as taught in the Schools of Visishria and Baudbiyana. Translated by Pro- fessor Georg Bühler. 8vo. cloth, 10s. 62,
Vol. XVI. The Yf King, with an Appendix on the Philosophy of the Scholars ofthe Sung dynasty, professedly derived from the Vi. Translated by James Legge. 8vo. cloth, 105. 6d.
Vol. XVII. The Mahdvagga, and Kullavagga. Part IL Translated by T. W. Rhys Davids and Dr. H. Oldenberg. 8vo. cloth, 1os. 62.
Vol. XVIII. The Dédistdn-t Dínib, and Epistles of Méndskihar. Pablavi Texts, Part IL. Translated by E. W. West. 8vo. cloth, 125. 6d,
Vol. XIX. The Fo-sho-hing-tsan-king. Translated by Samuel Beal. 8vo. cloth, 10s. 6d.
Vol. XXIII. The Zend-Avesta, Part. Il. The Strésahs, Yasts, and Nydyia, 8vo. cloth, tos. 6d. The following Volumes are in the Press :—
Vol. XV. The Upanishads. Part II. Translated by F. Max Müller,
16 CLARENDON PRESS, OXFORD.
Vol. XX. The Váyu-Purána. Translated by Pfefessor ‘Bhandarkar, of Elphinstone College, Bombay.
Vol. XXI. The Saddharma-pundartka. Translated by Professor Kern. Vol XXII. The Akáránga-Sütra. Translated by
Professor Jacobi.
Anecvota Proniensia :
Classical Series. Vol. I. Part I. The English Manuscripts of the Nicomachean Ethics, described in relation to Bekker's Manuscripts and other Sources. By J. A. Stewart, M.A., Classical Lecturer, Christ Church. Small 4to. 3s. 6d.
Classical Series. Vol. I. Part II. Monius Mar- cellus, de Compendiosa Doctrina, Harleian MS. 2719. Collated by J. H. Onions, M.A., Senior Student of Christ Church. Small 4to. 38. 6d.
Classical Series. Vol. I. Part III. Aristotle's Physics. Book VIL Collation of various MSS.; with an Introduction by R. Shute, M.A, Small 4to. as.
Classical Series. Vol. I. Part IV. Bentley's Plau- tine Emendations. From his copy of Gronovius, By E. A. Son- nenschein, MLA. Small 4to, as 02.
Semitic Series. Vol. I. Part I. Commentary on Exra and Nehemiah. By RabbiSsadiah, Edited by H. J. Mathews, M.A., Exeter College, Oxford. Small 4to. 3s. 6d.
Aryan Series. Vol. I. Part I. Buddhist Texts from Japan, Edited by F. Max Müller, M.A. Small to. 3s. 6d.
Aryan Series. Vol I. Part II. Sukhdvatt-Vyhha. Description of Sukhavatt, the Land of Bliss. Edited by F. Max Müller, M.A., and Bunyiu Nanjio, Priest of the Eastern Hong- wansi in Japan. Just ready.
Mediaeval and Modern Series. Vol. I. Part I. Sinonoma Bartholomei; A Glossary from a Fourteenth-Century MS. in the Library of Pembroke College, Oxford. Edited by J. L. S Mowat, M.A., Fellow of Pembroke College. Small 4to. 3
Mediseval and Modern Series. Vol. I. Part III. The Saltair Na Rann, A. Collection of Early Middle Irish Poems. Edited from a MS. in the Bodleian Library by Whitley Stokes, LL.D. Small gto. 7s. 6d.
CLARENDON PRESS, OXFORD. 1
‘Clarendon Press Series
The Delegates of the Clarendon Press having undertaken the publication of a series of works, chiefly educational, and entitled the Clarendon Press Series, have published, or have in preparation, the following.
‘Those to which prices are attached are already published ; the others are in preparation.
I. ENGLISH.
A First Reading Book. By Marie Eichens of Berlin; and edited by Anne J. Clough. Extra feap. 8vo. stiff covers, 4d.
Oxford Reading Book, Part 1. For Little Children, Extra fcap. 8vo. stiff covers, 6d.
Oxford Reading Book, Part II. For Junior Classes. Extra fcap. 8vo, stiff covers, 6d.
An Elementary English Grammar and Exercise Book. By O. W. Tancock, M.A., Head Master of Norwich School. | Second Edition. "Extra fcap. 8vo. cloth, rs, 6d.
An English Grammar and Reading Book, for Lower Forms in Classical Schools. By O. W. Tancock, M.A., Head Master of Norwich School. Third Edition, Extra fcap. Svo. cloth, 35. 6d.
Typical Selections from the best English Writers, Th Introductory Notiom, Second EAiion. In Two Volumes. Extra fcap. 8vo. cloth, 3s. 6d. each.
Vol. I, Latimer to Berkeley. Vol. II, Pope to Macaulay. The Philology of the English Tongue. By J. Earle, M.A., formerly Fellow of Griel College, and Professor of AngloSexon, Oxford, Third Edition. Extra fcap. 8vo. cloth,
c
18 CLARENDON PRESS, OXFORD.
A Book for the Beginner in Anglo-Saxon. By John Earle, M.A. Professor of Anglo-Saxon, Oxford. Second Edition. Extra fcap. 8vo, cloth, as. 6d.
An Anglo-Saxon Reader. In Prose and Verse. With Grammatical Introduction, Notes, and Glossary, By Henry Sweet, M.A. Third Edition, Extra fcap. 8vo. cloth, 8s. 6d.
An Anglo-Saxon Primer, with Grammar, Notes, and Glossary. By the same Author, Extra fcap. 8vo. cloth, as. 64.
The Ormulum ; with the Notes and Glossary of Dr. R. M. White. Edited by Rev. R, Holt, M.A. 1878. 2 vols. Extra fcap. 8vo. cloth, 21s.
Specimens of Early English. A New and Re- vised Edition, With Introduction, Notes, and Glossarial Index. By R. Morris, LL.D., and W. W. Skeat, M.A. Part I. From Old English Homilies to King Hom (4.». 1150 to AD. 1300). Extra feap. Svo. cloth, 9s. Part IL From Robert of Gloucester to Gower (4.0. 1298 to A.D. 1393). Second Edition. Extra fcap. 8vo. cloth, 7s. 6d.
Specimens of English Literature, from the ‘Plonghmans Crede? to the "Shepheardes Calender’ (A5. 1394 to A. 1579). With Introduction, Notes, and Glossarial Index. By
W. Skeat, M.A, Extra fap. 8vo. cloth, 7s. 6d.
The Vision of William concerning Piers the Plowman, by William Langland. Edited, with Notes, by W. W. Skeat, M.A. Third Edition. Extra fcap. Svo. cloth, 4s. 6d.
Chaucer. The Prioresses Tale; Sir Thopas ; The Monkes Tale; The Clerkes Tale; The Squieres Tale, &c. Ecited by W. W. Se, M.A. Second Elton. Extra feap, 8ro. cloth, 4s.
Chaucer. The Tale of the Man of Lawe; ‘The Pardoneres Tale; The Second Nonnes Tale; The Chanouns Yemannes Tale. By the same Editor, Second Edition. Extra feap. Svo. dloth, 45. 6d. (See also p. 20.)
CLARENDON PRESS, OXFORD. 19
Old English Drama. Marlowe's Tragical His- tory of Dr. Fanstus, and Greene's Honourable History of Friar Bacon and Friar Bungay. Edited by A. W. Ward, M.A., Professor of History and English Literature in Owens College, Manchester. 1878, Extra feap. 8vo. cloth, 5, 6d.
Marlowe. Edward II. With Introduction, Notes, &c. By O. W. Tancock, M.A., Head Master of Norwich School, Extra fcap. 8vo. cloth, 3s.
Shakespeare. Hamlet. Edited by W. G. Clark, M.A;, and W, Aldis Wright, M.A, Extra fcap. 8vo. stiff covers, as.
Shakespeare. Select Plays. Edited by W. Aldis Wright, M.A. Extra feap. Bvo. stiff covers.
The Tempest, 1s. 6d. King Lear, 1s. 6d. : As You Like It, 1s. 6d. A Midsummer Night's Dream, 1s. 64. Julius Cesar, as. Coriolanus, as. 6d.
Richard the Third, as. 64. Henry the Fifth, as.
Twelfth Night. m the Press, (For other Plays, see p. 20.)
Milton. Areopagitica. With Introduction and Notes. By J, W. Hales, M.A,, late Fellow of Christ's College, Cambridge. “Second Edition. Extra feap. Svo. cloth, 35.
Bunyan. Holy War. Edited by E. Venables, M.A. Inthe Press. (See also p. ar)
Locke's Conduct of the Understanding. Edited, with Introduction, Notes, &c., by T. Fowler, M.A., Professor of Logic in the University of Oxford. Second Édition. Extra fcap. Svo. cloth, as.
Addison, Selections from Papers in the Spem tator. With Notes. By T. Amold, M.A, University C. Extra fcap. 8vo. cloth, 4s. 6d.
Burke. Four Letters on the Proposals for Peace with the Regicide Directory of France, Edited, with In- troduction and Notes, by E. J. Payne, M.A. Extra feap. 8vo. cloth, e (See also p. aL.)
ca
20 CLARENDON PRESS, OXFORD.
Also the following in paper covers :— Goldsmith. The Deserted Village. 2d. Gray. Elegy and Ode on Eton College. 2d.
Johnson. Vanity of Human Wishes. With Notes by E. J. Payne, M.A. 4d.
Keats. Hyperion, Book I. With Notes by W.T. Amold, BA. 4d.
Milton, With Notes by R. C. Browne, M.A. Lycidas, 92. L'Alegro 3d. IL Penseroco, 4d. Comus, 6 imson Agonistes, 6d.
Parnell, The Hermit. ad.
Scott. Lay of the Last Minstrel, Introduction and Canto I, with Preface and Notes by W. Minto, M.A. 6d.
A SERIES OF ENGLISH CLASSICS, Designed to meet the wants of Students in English Litere- ture, by the late Rev. J. 8, BREWER, M.A., of Queen's College, Oxford, and Professor of English Literature at King’s College, London.
1. Chaucer. The Prologue to the Canterbury Tales; The Knightes Tale; The Nonne Prestes Tale. Edited R. Morris, Editor of Specimens of Early English, &c., &c. Sixt Edition, Extra fcap. Svo. cloth, as. 6d. (See also p. 18.)
2. Spenser's Faery Queene. Books I and II. Designed chieffy for the use of Schools, With Introduction, Notes, and Glossary. By G. W. Kitchin, M.A.
Book I, Eighth Edition. Extra feap. 8vo. cloth, as. 6d, Book II, Sixth Edition, Extra feap. vo. cloth, as. 6d.
3. Hooker. Ecclesiastical Polity, Book I, Edited by R. W. Church, M.A., Dean of St. Paul's ; formerly Fellow of Oriel College, Oxford. Second Edition. Extra fap. 8vo. cloth, as.
4. Shakespeare. Select Plays. Edited by W. G; Clark, M.A. Fellow of Trinity College, Cambridge; and. W. Aldis Wright, M.A., Trinity College, Cambridge. Extra fcap. Svo. stiff covers.
1. The Merchant of Venice. 1s. lI Richard the Second. 1s, 6d. IIL Macbeth. 18. 6d. (For other Plays, see p. 19.)
CLAKENDON PRESS, OXFORD. 21
. Bacon. I. Advancement of Leaming. Edited by W. Aldis Wright M.A. Second Edition. Extrafcap. 8vo. cloth, 4s. 6d. IL The Essays. With Introduction and Notes. By J. R. Thureld, M.A, Fellow and formerly Tutor of Jesus College, Oxford." Zn Preparation.
6. Milton. Poems. Edited by R. C. Browne, M.A. a vols. Fifth Edition. Extra fcap. 8vo. cloth, 6s. 6d, Sold separately, Vol. I. 4s; Vol.IL3s. (See also p. 20.)
7. Dryden. Select Poems. Stanzas on the Death of Oliver Cromwell; Astra Redux; Annus Mirabilis; Absalom and Achitophel; Religio Laici; The Hind and the Panther. Edited by W. D. Christie, M.A. Second Edition, Extra feap. 8vo. cloth, 3s. 6d.
8. Bunyan. The Pilgrim’s Progress, Grace ‘Abounding, Relation of the Imprisonment of Mr. John Bunyan. Edited, with Biographical Introduction and Notes, by E. Venables, M.A. ‘1879. Extra feap. 8vo. cloth, 5s.
Pope. With Introduction and Notes. By Mark Pattison, B.D., Rector of Lincoln College, Oxford.
I. Essay on Man. Sixth Edition, Extra fcap. 8vo. 15. 6d. IL Satires and Epistles. Third Edition. Extra fcap. 8vo. 2s.
10. J'oknson. Rasselas; Lives of Pope and Dryden. Edited by Alfred Milnes, B.A. (London), late Scholar of Lincoln College, Oxford. Extra fcap. 8vo. cloth, 4s. 6d.
11. Burke. Select Works, Edited, with In- troduction and Notes, by E. J. Payne, M.A., of Lincoln’s Inn, Barrister-at-Law, and Fellow of University College, Oxford.
I. Thoughts on the Present Discontents; the two Speeches on America, Second Edition. Extra feap. 8vo. cloth, 4s. 6d.
IL Reflections on the French Revolution. Second Edition. Extra feap. 8vo. cloth, 5s. (See also p. 19.)
12. Cowper. Edited, with Life, Introductions, and Notes, by H. T. Griffith, B.A., formerly Scholar of Pembroke College, Oxford. :
I. The Didactic Poems of 1782, with Selections from the Minor Pieces, a.0."1779-1783 Extra feap. 8vo. cloth, 3s.
IL The Task, with Tirocinium, and Selections from the Minor Poems, A». 1784-1799. Extra fcap. 8vo. cloth, 3s.
[1
©
22 CLARENDON PRESS, OXFORD.
II. LATIN.
An Elementary Latin Grammar. By John B. Allen, M.A., Head Master of Perse Grammar School, Cambridge. Third Edition, Revised and Corrected. Extra fcap. 8vo. cloth, as. 6d.
A First Latin Exercise Book. By the same Author. Third Edition, Extra fcap. 8vo. cloth, 2s. 64.
A Second Latin Exercise Book. By the same Author. Preparing.
"Anglice Reddenda, or Easy Extracts, Latin and Greek, for Unseen Translation. By C. S. Jerram, M.A. Second Edition, Revised and Enlarged. Extra fcap. 8vo. cloth, as. 6d.
Passages for Translation into Latin. For the us of Fassmen and others. Selected by J, V. Sargent, MA, Fellow and Tutor of Magdalen College, Oxford. Fifth Edition, Extra fcap. 8vo. cloth, as. 6d.
First Latin Reader. By T. J. Nunns, M.A. Third Edition, Extra fcap. Svo." cloth, as.
Second Latin Reader. In Preparation.
Caesar. The Commentaries (for Schools). With Notes and Maps, By Charles E. Moberly, MA. Part. he Gallic War. Third Edition, Extra fcap. 8vo. cloth, 4s. 6d, Part Il. The Civil War. Extra fcap. 8vo, cloth, 3s. 6d. The Civil War. Book I, Extra feap. 8vo. cloth, as.
Cicero. Selection of interesting and descrip- tive passages. With Notes. By Henry Walford, M.A. In three Parts. Second Edition, Extra fcap. Svo. cloth, 4s. 6d. Each Part separately, limp, 15. 6d.
Part I. — Anecdotes from Grecian and Roman History. Part II, Omens and Dreams: Beauties of Nature. Part IIL, Rome's Rule of her Provinces.
Cicero. Selected Letters (for Schools). With Notes. By the late C, E. Prichard, M.A, and E. R. Bernard, MA. Second Edition. Extra fcap. 8vo. dot, 3s.
CLARENDON PRESS, OXFORD. 23
Cicero, Select Orations (for Schools). With Notes, By J.R. King, M.A. Extra feap. 8vo, cloth, as, 6d.
. Cornelius Nepos. With Notes. By Oscar Browning, M.A. Second Edition, Extra feap. 8vo. loth, as. 6d.
Livy, Selections (for Schools) With Notes and Maps. By H. Lee-Wamer, M.A, Extra feap. Svo. In Parts, limp, each 14, 6d.
Part I. The Caudine Disaster. Part I, Hannibal's Campaign in Italy, Part III. The Macedonian War.
Livy. Books V-VII. With Introduction and Notes. By A. R. Cluer, BA. Extra fcap. 8vo. cloth, 3s. 6d.
Ovid. Selections for the use of Schools. With Introductions and Notes, and an Appendix on the Roman Calendar. By W. Ramsay, M.A. Edited by G. G. Ramsay, M.A., Professor of Humanity, Glasgow. ‘Second Edition. Extra Yeap, Bvo. cloth 5s.
Pliny, Selected Letters (for Schools) With Notes. By the late C. E. Prichard, M.A., and E. R, Bernard, M.A. Second Edition, Extra feap. 8vo. cloth, 3s.
Catulli Veronensis Liber. Iterum recognovit, apparatum criticum prolegomena appendices addidit, Robinson s A-M. 1878. Demy Bvo. cloth, 16s.
A Commentary on Catullus, By Robinson Ellis, M.A. 1876. Demy 8vo.cloth, 16s.
Catulli Veronensis Carmina Selecta, secundum recognitionem Robinson Ellis, AM. Extra fcap. 8vo. cloth, 3s. 6d.
Cicero de Oratore. With Introduction and Notes, by A. S. Wilkins, M.A., Professor of Latin, Owens College, Manchester.
Book I. 1879. 8vo. cloth, 6s, — Book II. 1881. 8vo. cloth, 5s.
24 CLARENDON PRESS, OXFORD.
"Ciceros Philippic Orations. With Notes. By J.R.King, M.A. Second Edition. 1879. 8vo. cloth, ros. 6d.
Cicero, Select Letters, With English Intro- ductions, Notes, and Appendices. By Albert Watson, M.A. Third Edition.’ 1881, Demy 8vo. cloth, 18s.
Cicero. Select Letters. Text. By the same Editor. Extra fcap. 8vo, cloth, 4s.
Cicero pro Cluentio, With Introduetion and Notes. By W. Ramsay, M.A. Edited by G. G. Ramsay, MA. Extra fcap. 8vo. cloth, 3s.
Horace, With a Commentary. Volume I. The Odes, Carmen Seculare, and Epodes.' By Edward C. Wick- ham, M.A., Head Master of Wellington College. Second Edition. 1877. Demy 8vo. cloth, 12s,
Horace. A reprint of the above, in a size suitable for the use of Schools. Extra fcap. Svo. cloth, 5s. 6d.
Livy, Book I. With Introduction, Historical Examination, and Notes. By J. R. Seeley, M.A., Regius Professor af Modem History, Cambridge Third. ation. "881. Svo
i.
Ovid. P. Owidk Nasonis Ibis. Ex Novis
Codicibus Edidit. Scholia Vetera Commentarium cum Prolego- menis Appendice Indice addidit, R. Ellis, A.M. Demy 8vo. cloth, 10s, 6d.
Persius. The Satires. With a Translation and Commentary. By John Conington, M.A. Edited by Hi Nettleship, M.A. Second Edition. EUM Svo. cloth, 7564.
Virgil. With Introduction and Notes, by T. L. Papillon, M.A, Fellow of New College, Oxford. Two vols. crown 8vo, cloth, 10s. 6d,
CLARENDON PRESS, OXFORD. 25
Selections from the less known Latin Poets. By North Pinder, M.A. 1869. Demy 8vo. cloth, 15s.
Fragments and Specimens of Early Latin. ‘With Introductions and Notes, 1874. By John Wordsworth, M.A. Svo. cloth, 18s.
Tacitus. The Annals. I-VI. With Essays and Notes. Edited by H, Fumeaux, M.A. n Preparation,
Vergil: Suggestions Introductory to a Study of the Aqneid, By H. Nettleship, M.A. 8v0, sewed, 1s. 6d.
Ancient Lives of Vergil; with an Essay on the Poems of Vergil, in connection with his Life and “Times. By H. Nettleship, M-A. 8vo. sewed, 2s,
The Roman Satura: its original form in con- nection with its literary development. By H. Nettleship, M.A. Svo. sewed, 1s.
A Manual of Comparative Philology. By T. L. Papillon, M.A., Fellow and Lecturer of New College. Third Edition. "1882. Crown 8vo. cloth, 6s.
The Roman Poets of the Augustan Age. Vincit. By William Young Sellar, M.A., Professor of Humanity in the Unversity of Edinburgh, New Editon, 1883, Crown 8vo, cloth, os.
The Roman Poets of the Republic. By the same Author. New Edition, Revised and Enlarged. 1881. 8vo. cloth, 145.
III. GREEK.
A Greek Primer, forthe use of beginners in that Language. By the Right Rev. Charles Wordsworth, D.C.L., Bishop of St. Andrews, Sixth Edition, Revised and Enlarged. Extra foap. 8vo. cloth, 1s. 6d.
Graecae Grammaticae Rudimenta in usum Scholarum. Auctore Carolo Wordsworth, DC.L. Twentieth Edition, 1882, 12mo. cloth, 4s. .
26 CLARENDON PRESS, OXFORD.
A Greek-English Lexicon, abridged from Liddell and Scott's 4to. edition, chiefly for the use of Schools, Nineteenth Edition, Carefully Revised throughout, 1880, Square 1amo. cloth, 7s. 6d.
Greek Verbs, Irregular and Defective; their forms, meaning, and quantity; embracing all the Tenses used by Greek writers, with references to the passages in which they are found. By W. Veitch. Fourth Edition, Crown 8vo. cloth, ros. 64.
The Elements of Greek A ccentuation (for Schools) : abridged from his larger work by H. W. Chandler, M.A., Waynflete Professor of Moral and Metaphysical Philosophy, Oxford. Extra feap. 8vo. cloth. as. 6d.
A Series of Graduated Greek Readers :—
First Greek Reader. By W. G. Rushbrooke,
MLL, formerly Fellow of St. John's College, Cambridge, Second Classical Master at the City of London . Second Edition, Extra fap. 8vo. cloth, as. 6d.
Second Greek Reader. By A. M. Bell, M.A. Extra feap. 8vo, cloth, 3s. 6d.
Third Greek Reader. In Preparation.
Fourth Greek Reader ; being Specimens of
Greek Dialects, With Introductions and Notes. By W. W. » Fellow and Lecturer of Lincoln College. Extra loth, 4. 6d.
Fifth Greek Reader. Part |. Selections from Greek Epic and Dramatic Poetry, with Introductions and Notes, By Evelyn Abbott, M.A, Fellow of Balliol College. Extra fcap. 8vo. cloth, 4s. 6d.
Part II. By the same Editor. In Preparation.
The Golden Treasury of Ancient Greek Poetry ; being a Collection of the finest passages in the Greek Classic Poets, with Introductory Notices and Notes. By R. S. Wright, M.A., Fellow of Oriel College, Oxford. Extra feap. 8vo. cloth, 8s. 6d.
A Golden Treasury of Greek Prose, being a collection of the fest passages in the principal Greek Brose Writers, with Introductory Notices and Notes, By R. S. Wright, M.A., and J. E.L. Shadwell, M.A. Extra fcap. 8vo, cloth, 4s. 6d.
CLARENDON PRESS, OXFORD. 27
Aeschylus. Prometheus Bound (for Schools). With Introduction and Notes, by A. O. Prickard, M.A., Fellow of New College, Extra cap. 8vo. cloth, as.
Aeschylus, Agamemnon. With Introduction and Notes by Arthur Sidgwick, M.A., Tutor of Corpus Christi College, Oxford; late Fellow of Trinity College, Cambridge, and Assistant Master of Rugby School. Extra feap. 8vo. cloth, 35.
Aeschylus. The Choephoroe. With Introduction and Notes by the same Editor. Preparing.
Aristophanes, In Single Plays, edited, with English Notes, Introductions, &., by W. W. Merry, M.A. Extra fcap. 8vo.
‘The Clouds, as. The Acharnians, as. Other Plays will follow.
Arrian. Selections (for Schools). With Notes. By J. S. Phillpotts, B.C.L., Head Master of Bedford School.
Cebes. Tabula. With Introduction and Notes by C. S. Jerram, M.A. Extra fcap. vo. cloth, zs. 6d.
Euripides. Alcestis (for Schools). By C. S.
Jerram, M.A. Extra fcap. 8vo. cloth, as. 6d.
Euripides. Helena. Edited with Introduction, Notes, and Critiesl Appendix, for Upper and Middle Forms, By C.S. Jerram, M.A. Extra feap. 8vo. cloth, 3s.
Herodotus. Selections from. Edited, with In- troduction, Notes, and a Map, by W. W. Merry, M.A., Fellow and Lecturer of Lincoln College. Extra fcap. 8vo. cloth, as. 6d.
Homer. Odyssey, Books I-XII (for Schools). By W. W. Merry, M.A. Twenty-fourth Thousand. Extra fcap. 8vo. cloth, 4s. 6d.
Book II, separately, 1s. 6d.
Homer. Odyssey, Books XIII-XXIV (for Schools). By the same Editor. Extra fcap. 8vo. cloth, 5s.
28 CLARENDON PRESS, OXFORD.
Homer. Iliad, Book I (for Schools. By D.B. Monro, M.A. Extra fcep. Svo. cloth, as.
Homer. Iliad, Books VI and XXI. With Introduction and Notes, By Herbert Hailstone, M.A., late Scholar of St. Peter's College, Cambridge. Extra feap. 8vo. cloth, 1s. 6d.
Lucian. Vera Historia (for Schools). By C.S.Jemam, M.A. Extra feap. 8vo. cloth, 15. 6d.
Plato. Selections (for Schools). Edited with Notes by J. Purves, M.A., Fellow and late Lecturer of Balliol College, Oxford, Extra fcap. 8vo. cloth, 6s. 6d.
Sophocles. In Single Plays, with English Notes, &c. By Lewis Campbell, M.A., Professor of Greek in the Univer i rem Abbott, MA. Balliol College, imp. Oedipus Tyrannus, New and Revised Edition, 2s, Oedipus Coloneus Antigone, 1s. 9d. each. Ajax, Electra, Trachiniae, — Philoctetes, 2s. each.
"Sophocles. — Oedipus Rex: Dindorf's Text, with Notes by the present Bishop of St. David's, Ext. fap. Svo. limp,
Theocritus (for Schools). With Notes. By H. Kynaston, M.A. (late Snow), Head Master of Cheltenham College. Third Edition, Extra feap. 8vo. cloth, 4s. 6d.
Xenophon. Easy Selections (for Junior Classes).
Wit a Vocablary, Notes and S. Phillpotts, B.C. zi CS. jer M "Fd Ediion. Ext Rab vo, clot
hon. Selections (for Schools). With Notes Maps. By J. S. Phillpotts, B.C.L., Head Master of Bedford School Fourth Edition. Extra cap. 8vo. cloth, 3s. 6d.
Xenophon. Anabasis, Book II. With Notes Map. By C.S, Jerram, M.A. Extra fcap. 8vo. cloth, as.
CLARENDON PRESS, OXFORD. a9
Aristotles Politics. By W. L. Newman, M.A., Fellow of Balliol College, Oxford.
Aristotelian Studies. 1. On the Structure of the Seventh Book of the Nicomachean Ethics. By. J. C. Wilson, M Fellow of Oriel College, Oxford. 1879. “Medium So,
Ls
Demosthenes and Aeschines. The Orations of Demosthenes and JEschines on the Crown. With Introductory Essays and Notes. By G. A. Simcox, M.A., and W. H. Simcox, M.A. i872. 8vo. cloth, ras.
Homer. Odyssey, Books I-XII. Edited with
English Notes, Appendices, etc. By W. W. Merry, M.A., and the late James Rab MA. 1876. Demy 8vo. cloth, 16s.
Homer. Iliad. With Introduction and Notes. By D. B. Monro, M.A., Provost of Oriel College, Oxford, Pre- paring.
A Grammar of the Homeric Dialect. By D. B. Monro, M.A. Frovost of Oriel College. Demy 8vo. cloth, 10s. 6d.
Sophocles. The Plays and Fragments. With English Notes and Introductions, by Lewis Campbell, M.A., Pro- fessor of Greek, St. Andrews, formerly Fellow of Queen's College, Oxford. a vols.
Vol. I. Oedipus ‘Tyrannus. Oedipus Coloneus Antigone. Second Edition. 1879. 8vo. cloth, 16s.
Vol. II. Ajax. Electra, Trachiniae. Philoctetes. Fragments. 1881. 8vo. cloth, 16s.
Sophocles. The Text of the Seven Plays. By the same Editor. Extra feap. 8vo. cloth, 4s. 6d.
A Manual of Greek Historical Inscriptions. By E.L, Hicks, M.A, formerly Fellow and Totor of Corpus Christi College, Oxford. Demy 8vo. cloth, ros, 6d.
30 CLARENDON PRESS, OXFORD.
Iv. FRENCH.
An Etymological Dictionary of the French Language, with a Preface on the Principles of French Etymology. By A. Brachet. Translated into English by G. W. Kitchin, M.A. Second Edition. Crown 8vo. cloth, 7s. 6d.
Brachet’'s Historical Grammar of the French Language, Translated into English by G. W. Kitchin, M.A. Fourth Édition. Extra feap. 8vo. cloth, 3s, 6d.
A Short History of French Literature. By George Saintsbury, M.A. “Crown 8vo. cloth, ros, 6d.
Specimens of French Literature, from Villon to Hugo. Selected and arranged by the same Editor. Crown Svo. cloth, gs. Just Published.
A Primer of French Literature. By the same Author. Extra feap. 8vo. cloth, as.
Corneillés Horace. Edited with Introduction and Notes by George Saintsbury. Extra feap. 8vo. cloth, as. 62.
‘French Classics, Hdited by GUSTAVE MASSON, B.A.
Corneillés Cinna, and Moliàrés Les Femmes Seoantes. With Introduction and Notes, Extra feap, 8vo cloth, as. 6d.
Racine's Andromaque, and Corneillés Le Men- itur, With Louis Recine’s Life of his Father. Extra fap, Bvo. oth, as.
AMoliàres Les Fourberies de Scapin, and Ra- cines Athalie, With Voltaire's Life of Molitre, Extra fcap, 810. cloth, as. 6d.
vom the Correspondence of. Madame and her chief Contemporaries. Intended more especially Schools. Extra feap. Svo. cloth, 3s.
Voyage autour de ma Chambre, by Xavier de ‘Maistre; Ourika, by Madame de Duras; La Dot de Suzette, by icu; Les Jumeaux de l'Hótel Corneille, by Edmond About : Mésaventares du. Écolier, by Rodolphe Tupfer. Extra feap. Bvo.
loth, as.
ChARENDON PRESS, OXFORD. 31
Regnard’s Le Joueur and Brueys and Pala- ‘prat’s Le Grondeur. Extra fcap. 8vo. cloth, as. 6d.
Louis XIV and his Contemporaries; as de- scribed in Extracts from the best Memoirs of the Seventeenth Century. With English Notes, Genealogical Tables, &. Extra fcap. 8vo. cloth, ae. 6d,
V. GERMAN.
LANGE'S German Course. By HERMANN LÀNGE, Teacher of Modern Languages, Manchester:
The Germans at Home; a Practical Introduc- tion to German Conversation, with an Appendix containing the Essentials of German Grammar. Second dition, vo. cloth, as. Gd.
The German Manual; a German Grammar, a Reading Book, and a Handbook of German Conversation. 8vo. cloth, 7s. 6d.
A Grammar of the German Language. 8vo. cloth, 3s. 6d.
This ‘Grammar’ is a reprint of the Grammar contained in “The German Manual, and, in this separate form, is in- tended for the use of Students who wish to make them- selves acquainted with German Grammar chiefly for the purpose of being able to read German books.
German Composition; Extracts from English and American writers for ‘Translation into German, with Hints for Translation in footnotes. In the Press.
Lessing’s Laokoon, With Introduction, Eng- ish Notes, etc. By A. Hamann, Phil, Doc, M.A. Extra fcap. Svo. cloth, 4s. 6d.
Wilhelm Tell, A Drama. By Schiller. Trans- el into English Verse by E. Massie, M.A, Extra fcap. Svo.
"
+32 CLARENDON PRESS, OXFORD.
Also, Edited by C. A. BUCHHEIM, Phil. Doo., Professor in King’s College, London:
Goethes Egmont. With a Life of Goethe, &c. Third Edition, Extra fcap. 8vo. cloth, 3s.
Schiller s Wilhelm Tell. With a Life of Schiller; an historical and critical Introduction, Arguments, and a complete Commentary. Fourth Edition, Extra fcap. 8vo. cloth, 3s. 6d.
Lessing's Minna von Barnhelm. A Comedy. With a Life of Lessing, Critical Analysis, Complete Commentary,, &c. Fourth Edition, Extra feap. 8vo. cloth, 35. 6d.
Schiller s Historische Shizzen; Egmonts Leben ‘und Tod, and Belagerung von Antwerpen. Second Edition. Extra fcap. 8vo. cloth, as. 6d.
Goethe's Iphigenie auf Tauris. A Drama. With
a Critical Introduction and Notes. Extra fcap. 8vo. cloth, 3s.
Modern German Reader. A Graduated Collec- tion of Prose Extracts from Modem German writers :— Part I, With English Notes, a Grammatical Appendix, and a com- plete Vocabulary. Third Edition, Extra fcap. Svo. cloth, 2s. 6d. Parts II and III in Preparation.
Lessing's Nathan der Weise, With Introduc- tion, Notes, etc, Extra feap. 8vo. cloth, 4s. 6d.
In Preparation. Becker's (K. F.) Friedrich der Grosse,
Schiller s Maria Stuart. With Notes, Intro- duction, &c.
Schaller s Fungfrau von Orleans. With Notes, Introduction, &c.
Selections from the Poems of Schiller and Goethe,
CLARENDON PRESS, OXFORD. 33
VI. MATHEMATICS, &.
Figures Made Easy: a first Arithmetic Book. Introductory to * The Scholar's Arithmetic.’) By Lewis Hensley, -A. formerly Fellow and Assistant Tutor of Trinity College, + Cambridge. Crown 8vo. cloth, 6d.
Answers to the Examples in Figures made Easy, together with two thousand additional amples formed from the Tables in the same, with Answers. By the same Author, Crown 8vo. cloth, 1s.
The Scholars Arithmetic; with Answers to the Examples, By the same Author. Crown 8vo. cloth, 4s. 64.
The Scholar s Algebra. An Introductory work on Algebra. By the same Author, Crown 8vo. cloth, 4s. 6d.
Book-keeping. By R. G. C. Hamilton, Financial ‘Assistant Secretary to the Board of Trade, and John Ball (of the Firm of Quilter, Ball, and Co.), Co Examiners in Book keeping for the Society of Arts, New and enlarged Edition, Extra fap. 8vo. limp cloth, as.
A Course of Lectures on Pure Geometry. By Henry J. Stephen Smith, M.A., F.RS., Fellow of Corpus Christi College, and Seria Profesor of Geometry in the University of
Acoustics. By W. F. Donkin, M.A, F.RS., Seviian Professor of Astronomy, Oxford. 1870. Crown 8vo, doth, T5. 6d.
A Treatise on Electricity and Magnetism. By J. Clerk Maxwell, M.A., F.RS,, Professor of Experimental Physics in the University of Cambridge. Second Edition. 2 vols. Demy Svo. cloth, 11, 11s. 6d.
An Elementary Treatise on Electricity. By
the same Author.” Edited by William Garnett, M.A. “Demy 8vo. cloth, 7s. 6d.
A Treatise on Statics. By G. M. Minchin, M.A., Professor of Applied Mathematicsin the Indian Engineering College, Coopers Hill Second Edition, Revised and Enlarged. 1879. Svo. cloth, 145.
D
34 CLARENDON PRESS, OXFORD.
Uniplanar Kinematics of Solids and Fluids. By G. M. Minchin, M.A. Crown 8vo. cloth, 7s. 6d,
A Treatise on the Kinetic Theory of Gases. By Henry William Watson, M.A, formerly Fellow of Trinity College, Cambridge. 1876, 8vo. cloth, 3s. 6d.
A Treatise on the Application of Generalised Coordinates to the Kinetics of a Material . By H. W. Watson, M.A., and S. H. Burbury, M.A. 1879. 8vo. cloth, 6s.
Geodesy. By Colonel Alexander Ross Clarke, C.B, RE, 1880. 8vo. cloth, 12s. 6d.
"VII. PHYSICAL SCIENCE.
A Handbook o, Descriptive Astronomy. By G. F. Chambers, FRAS. Third Edition, 1877. Demy vo y abs.
A Cycle of Celestial Objects. Observed, Re- duced, and Discussed by Admiral W. H. Smyth, RN. Revised, condensed, and greatly enlarged by G. F. Chambers, F.R.A.S. 1881. 8vo. cloth, a1s.
Chemistry for Students. By A. W. Williamson, Phil, Doc, F.RS, Professor of Chemistry, University College, London, À new Edition, with Solutions, 1873. Extra fap. Sv
A Treatise on Heat, with numerous Woodcuts and Diagrams. By Balfour Stewart, LL.D., F.RS,, Professor of Natural Philosophy in Owens College, Manchester. Fourth Edition. 1881. feap. 8vo. cloth, 75. 6d.
Lessons on Thermodynamics, By R. E. Baynes, M.A., Senior Student of Christ Church, Oxford, and Lee's Reader in Physics. 1878. Crown 8vo, cloth, 7s. 6d.
Forms of Animal Life. By G. Rolleston, M.D., FRS, Linacre Professor of Physiology, Oxford. Illustrated by Descriptions and Drawings of Disectios: A New Editio ia t 3
CLARENDON PRESS, OXFORD. 35
Exercises in Practical Chemistry. Vol. I. Elementary Exercises. By A. G. Vernon Harcourt, M.A.; and H.G. Madan, M.A. Third Edition. Revised by H. G. Madan, M.A. Crown vo. cloth, 9s.
Tables of Qualitative Analysis. Arranged by H.G. Madan, M.A. Large 4to. paper covers, 4s. 6d.
Crystallography. By M. H.N. Story-Maske- lyne, M.A., Professor of Mineralogy, Oxford; and Deputy in the Department of Minerals, British Museum. In the Press,
VIII. HISTORY.
The Constitutional History of England, in its Origin and Development. By William Stubbs, D.D., Regius Pro- fessor of Modem History. Library Edition. Three vols. demy Svo. cloth, al. 8s.
Also in 3 vols. crown 8vo. price 12s. each.
Select Charters and other Illustrations of Eng- lish Constitutional History, from the Earliest Times to the Reign of Edward I Arranged and Edited by W. Stubbs, M.A. Fourth Edition, 1881. Crown 8vo, cloth, 8:, 6d.
A History of England, Principally in the Seven- teenth Century. By Li on Ranke, ‘Translated by Resident Members of the University of Oxford, under the superintendence of G. W. Kitchin, M.A., and C. W. Boase, M.A. 1875. 6 vols. Svo. cloth, 3l. 3s.
A Short History of the Norman Conquest. o, England. By story Of M.A. Extra fcap.8vo. cloth, MA
Genealogical Tables illustrative of Modern Flis-
tory. By H. B. George, M.A. Second Edition. Small 4to. cloth, ras.
A History of France, With numerous Maps, Plans, and Tables. By G. W. Kitchin, M.A. In Three Volumes. 1873-77. Crown 8vo. cloth, each 10s. 6d.
Vol, 1. Second Edition, Down to the Year 1453. Vol. 2. From 1453-1624. Vol. 3. From 1624-1793.
D2
36 CLARENDON PRESS, OXFORD.
A History of Germany and of the Empire, Seach das Pe
A History of British India. By S. J. Owen, M.A., Resder in Indian History in the University of Oxford.
A Selection from the Despatches, Treaties, and other Paper of the Marquess Wellesley, K.G. during his Government of India. Edited by S. J. Owen, M.A., formerly Professor of History in the Elphinstone College, Bombay. 1877. 8vo. cloth, 12. 45.
A Selection from the Despatches, Treaties,.and other Papers relating to India of Field-Marshal the Duke of Wellington, K.G. By the same Editor. 1880. 8vo. cloth, 24s.
A History of the United States of America. By E. J. Payne, M.A., Barrister-at-Law, and Fellow of University College, Oxford. In the Press.
A History of Greece from its Conquest by the Romans fo the present time, 3.c. 146 to A.. 1864. By George Finley, LL-D. A new Edition, revised throughout’ and in part re-written, with considerable additions, by the Author, and Edited by H. F. Tozer, M.A, Tutor and late Fellow of Exeter College, Oxford. 1877. 7 vols. 8vo. cloth, 3/. 10s,
A Manual of Ancient History. By George Rawlinson, M.Á., Camden Professor of Ancient History, formerly Fallow of Exeter College, Oxford. Second Edition. Demy 8vo.
148.
A History of Greve. By E. A. Freeman, M.A., formerly Fellow of Trinity College, Oxford.
Italy and her Invaders, A.D. 376-476. By T.
Hodgkin, Fellow of University College, London. 'Illustrated with Piste and Maps. a vols. 8vo. Got th 125.
IX. LAW. The Elements of Jurisprudence. By Thomas
Erskine Holland, D.C.L., Chichele Professor of International Law and Diplomacy, and Fellow of All Souls College, Oxford. Second Edition. Demy 8vo. cloth, 10s. 6d.
CLARENDON PRESS, OXFORD. a
The Institutes of Fustinian, edited as a recen- sion of the Institutes of Gaius. B; te sam Editor. Second Edition, 1881, Extra feap. 8vo. clot
Select Titles from the Digest y Fustinian, By T. E. Holland, D.C.L., Chichele Professor of International Law aud Diplomacy, and Fellow of All Souls’ College, Oxford, and SL well, BCL, Fellow of Oriel College, Oxford. ' 8vo.
loth, 14s.
Also sold in Parts, in paper covers, as follows :—
Part I. Introductory Titles. as, 6d.
Part II, Family Law. 15.
Part III. Property Law. 28. 6d.
Part IV. Law of Obligations (No. 1). 3s. 6d. Part IV. Law of Obligations (No. 2). 43. 6d.
Imperatoris Iustiniant Institutionum Libri ‘Quattuor ; with Introductions, Commentary, Excursus and Trans lation. By J. B. Moyle, B.C.L., M.A., of Lincoln's Inn, Barrister- atLaw, and Fellow and Tutor of New College, Oxford. a vols,
o. cloth, ars.
Gadi Institutionum Turis Civilis Commentarii Quatuor ; or, Elements of Roman Law by Gaius. With a Trans- lation and Commentary by Edward Poste, M.A., Barristerat-Law, and Fellow of Oriel College, Oxford. Second Edition. 1875. vo. cloth, 18s.
An Introduction to the Principles of Morals and Legislation, By Jeremy Bentham. Crown 8vo, cloth, 6s, 6d,
Elements of Law considered with reference to Principles of General Jurisprudence, Dy William Markby, MA, Judge of the High Cour o V dicatur, leutta, Second Édition, with Su 1874. 8vo. cloth, 7s. 6d. Supplement separat " Pu
Alberici Gentilis, Y.C.D., I.C. Professoris Re-
De Ture Belli Libri Tres. Edidit Thomas Erskine Holland
CD, Iuris Gentium Professor Chicheleianus, Coll. Omn, Anim.
Socius. necnon in Univ. Perusin. Iuris Professor Honorarius. 1877. Small 4to. half morocco, a1s.
International Law, By William Edward Hall, M.A, Barristerat Law, Demy 8vo. cloth, a1s.
38 CLARENDON PRESS, OXFORD.
An Introduction to the History of the Law of Real ,, with original Authorities. By Kenelm E. Digby, M.A., of Lincoln's Inn, Barrister-at-Law. Second Edition. 1876. Crown 8vo. cloth, 7s. 6d.
Principles of the English Law of Contract, and of Agency in its Relation to Contract. By Sir William R. Anson, Bait, D.C.L, Warden of All Souls College, Oxford. Second Edition. Demy 8vo. cloth, ros. 6d.
X. MENTAL AND MORAL PHILOSOPHY.
Bacon. Novum Organum. Edited, with In- troduction, Notes, &c., by T. Fowler, M.A., Professor of Logic in the University of Oxford. 1878. 8vo. cloth, 145.
Lockés Conduct of the Understanding. Edited, with Introduction, Notes, &c., by T. Fowler, M.A., Professor of Logic in the University of Oxford. Second Édition. Extra fcap. Svo. cloth, as.
Selections from Berkeley, with an Introduction and Note, For the use of Students in the Universities. By Alexander Campbell Fraser, LL.D. Second Edition. Crown 8vo. cloth, 72. 6d. (See also p. 13.)
The Elements of Deductive Logic, designed mainly for the use of Junior Students in the Universities. "By T. Fowler, M.A., Professor of Logic in the University of Oxford. Seventh Edition, with a Collection of Examples, Extra feap, 8vo.
3s. 6d.
The Elements of Inductive Logic, designed mainly for the use of Students in the Universities. By the same Author. Third Edition, Extra fcap. 8vo. cloth, 6s.
Prolegomena to Ethics. By the late Thomas Hill Green, M.A., Fellow of Balliol College, and Whyte's Professor of Moral Philosophy in the University of Oxford. Edited by A.C. Bradley, M.A. Demy 8vo. cloth, 125.62. Just Published.
A Manual of Political. Economy, for the use of Schools. By J. E. Thorold Rogers, M.A., formerly Professor of Political Ecoiomy, Oxford, ‘Third alton. Extra fap. Svo.
loth, 4s. 6d.
CLARENDON PRESS, OXFORD. 39
XI. ART, &o.
A Handbook of Pictorial Art. By R. St. J. Tyrwhitt, M.A, formerly Student and Tutor of.Christ Church, Oxford. "With coloured Illustrations, Photographs, and a chapter on Perspective by A. Macdonald. Second Edition, 1875. 8vo. half morocco, 18s.
A Music Primer for Schools. By J. Troutbeck, M.A, Music Master in Westminster School, and R. F. Dale, M.A., B Mus, dsistant Master in Westminster School. Crown 8vo. cloth, Is.
A Treatise on Harmony. By Sir F. A. Gore Ouseley, Bart, Professor of Music in the University of Oxford. Second Edition. 4to. cloth, 10s.
A Treatise on Counterpoint; Canon, and Fugue, based upon that of Cherubini, By the same Author. Second Edition, 4to. cloth, 16s.
A Treatise on Musical Form and General Composition, By the same Author. 4to. cloth, ros.
The Cultivation of the Speaking Voice. By John Hullab. Second Edition. Extra fcap. Svo. cloth, as. 6d.
XII. MISCELLANEOUS.
The Construction of Healthy Dwellings ; namely Houses, Hospitals, Barracks, Asylums, &c. By Douglas Galton, late Royal Engineers, C.B, F.RS, &. Demy ivo. cloth, 10s. 6d.
A Treatise on Rivers and Canals, relating to the Control and Improvement of Rivers, and the Design, Construc- tion, and Development of Canals. By Leveson Francis Vernon- Harcourt, M.A., Balliol College, Oxford, Member of the Institution of Civil Engineers, a vols. (Vol. J, Text. Vol. Il, Plates.) “vo
, 215.
A System of Physical Education: Theoretical anid Practical. By Archibald Maclaren, Extra feap. 8vo. cloth, T» 6d,
Specimens of Lowland Scotch and Northern English. By Dr. J. A. H, Murray. Preparing.
40 CLARENDON PRESS, OXFORD.
English Plant Names from the Tenth to the Fifteenth Century, By J.Earle, M.A, Small feap. 8vo. cloth, ps.
An Icelandic Prose Reader, with Notes, Gram- mar, and Glossary by Dr. Gudbrand Vigfüsson and F. York Powell, M.A. 1879, Extra fcap. 8vo. cloth, ros, 6d.
Dante. Selections from the Inferno, With Introduction and Notes. By H. B. Cotterill, B.A, Extra fcap. Svo. cloth, 4s. 6d.
Tasse. La Gerusalemme Liberata, Cantos ii With Introduction and Notes, By the same Editor. Extra feap. 8vo. cloth, as. 62.
The Modern Greek Language in its relation te ‘Ancient Gre. By E. M. Gelder, BA, Ext feap. vo. 4 6d.
Outlines of Textual Criticism applied to the New Testament. By C, E, Hammond, M.A., Fellow and Tutor
of Exeter College, Oxford. Third Edition, Extra fcaf. 8vo. cloth, 3s. 6d.
A Handbook of Phonetics, including a Popular
Exposition of the Principles of Spelling Reform. - By Henry Sweet, MA. Extra feap, fro dod feed By Henry
LONDON: HENRY FROWDE, OxvorD University Press WAREHOUSE, 7 PATERNOSTER ROW, OXFORD: CLARENDON PRESS DEPOSITORY, x16 Hic Street. The DELEGATES OF THE PRESS invite suggestions and advice from all persons interested in education; and will be thankful for hints, &c.
addressed to the SECRETARY TO THE DELEGATES, Clarendon Press, Oxford.
Google a
Ditzeaby Google