een u Am nn die ii er
err re vn IE DE en end p ee

our deet en ne men en DE nn te tret DR rme nn tee

en nn en Een in ee ma ve nn en Tin ti td a ve

vand a di td
rv en an adri id in ii ii hd edi eaten d er ee
nn dd dn rt Dein Noi en WIA en a dn be ene rt in eg it dd en een neee
di org MO Bite Gti ii De Gr di a tf dn in en pn er ee En id nin di en
mn U ae

ei tr ii

nn dt ne Ie ee Ee jd di en — Men tn reti

a ven ed ddie terne ee ee tr emt ie Fe re eee eee ‚n a er ne eg ge rt pannen
edn eee an

_

ENE OO MAV

HARVARD UNIVERSITY

LIBRARY

OF THE

Museum of Comparative Zoology

-Sasaksch Woorden

VAN HET
*

NN

TA

Deer LXI.

Eerste stuk.

e

\

Barávia, | s Haer,

ALBRECHT & Co. M. NIJHOFF.
We Detd

n

ü
hd

a!

d kl tk be |

HAN

zi

he 4

Kralen HA

EAN
NÀ
,

ro

_ BEKNOPT

Nederlandsch. Sasaksch Woordenboek.

ve

ä

Bef | Samengesteld
DOOR

_

G. K. B. ACERBEEK.

Controleur B. B.

VERHANDELINGEN

VAN HET

a

Bataviaasch rschap van Kunsten en werende.

Deer LXI.

Eerste stuk.

BATAVvIA, 's Haer,
ALBRECHT & Co. M. NIJHOFF.
1914,

let de uitgave van dit woordenboekje wil ondergeteekende gaarne de
eken, dat dit werkje van nut moge zijn voor al degenen, die zich
e taal eigen willen maken. Zooals de lezer in dit werk zal zien, is
uik van verscheidene woorden met voorbeelden toegelicht, terwijl met
teekens getracht is zoo duidelijk mogelijk aan te geven hoe de woor-
beten worden uitgesproken.

plaatst zijn, wat zeggen wil dat deze woorden alleen gebezigd worden,

en

u men spreekt tot — of van hooggeplaatste personen.
k '

5 G. K. B. AGERBEEK.

aal (priem)
aal (visch)
aalmoes
aambeeld

aambeien

_ aan

aanaarden
aanbidden

aanbieden

aanblazen (v. vuur)
aanbranden
aanbreken

aanbrengen

aandeel

aandenken

aandikken (v/e letter)
aandoen

aaneen (binden)
aangaan

aangapen
aangenaam (prettig)
aangenomen

Á.

djaroem bêli®.

lindoeng.

dêdanan.

paron.

1) tombong balik (naar buiten gekeerde aars).

?) soegoel bol (uitgezakte endeldarm).

Ié:

ngërombo“ (rombo“) tana“; tërombo® (passief).

ngëbakti, njëmbah (bakti, sëmbah); tëbakti, t&-
sëmbah (passief).

ngatoerang; (atoer); aanbod — atoeran; katoer
(passief).

nioep barak (tioep).

kotong èkèn; siló® (aangebrand).
b/h aanbreken v/d dag — roetap?, këlèma® lèma5;
béroenë soegoel djëlo; böroenë tioe“ djëlo.
kapitaal — ngëlèka’ang këmboelan ; geluk — lang-
anné agët; ongeluk — langanné latjoer.

bagian, pijakan.

tanda® peringëtan.

nébélang (tébél) satrë; tëtëbelang (passief).

een jas — ngëngadoe k&lambi, ngéang këlambi;
een haven — njëlalo® 1é“ pëlaboewan.

tépésopo® (aaneengebonden; sopo — één).

bij iemand aangaan, aanloopen — njëlalo® 1é“ baléné
(volgt naam); dat gaat mij niet aan — ëndé*
koeroengoeang ; dat gaat jou niet aan — ënda®
dé roengoeang.

benga®.

bagoes, onja“.

aangenomen dat hij bekent, wat moeten wij
dan doen? — këtima dëngan sino polos, gën
të koembé ?

Verhandelingen Bat, Gen, Dl, LXI, le stuk, 1

aangezicht moewt,

aanhalen iemand — ngadjoem ; goederen — ngëérampas ba-
rang (adjoem, rampas); tadjoem, térampas — aan-
gehaald.

aanhitsen (een hond) mêësoetang (basong) (pösoet); tëpëésoet — aange-
hitst.

aanhooren dëngër, dëngah; gèdèng (v. h. p.)

aanhouden (iemand) ngandëkang, ngolowang (andëk, ngolo); tëandék,

ngolo (passief),
aankijken gita®, njerminang.

aanklagen (iemand wegens

diefstal) ngatoerang (déngan sala“në mëmaling).
aankomen dateng, raoeh,
aankoopen melt (bëli); tébéli — gekocht.
aanleggen (een weg mija“, pija® (langan); deze weg is niet goed

aangelegd — langan siné éndé né bagoes isinë

tépija”.
aanlengen (verdunnen) nolo“ang ai“ (er water bij doen).
aanmaken iets vervaardigen — mija® òf mina®, (pija®), gawé;

vuur — mija® api, beli“ang api; tëpija® — aan-

gemaakt.

aannemen nampi, nérima® (tampi, tërima”); tëtampi, tëtêri-
ma“ — (aangenomen).

aanplant tötalëtan; de padi aanplant o/d sawahs ziet er

goed uit — tötalëtan padé 1é“ bangkët sëlapoe

bagoes.

aanpunten (een potlood) nadjëpang (tadjëp); têtadjëp (passief).

aanraden mèringet, (ingët), njadé peringëtan; ik raad je

aan de zaak voor den Controleur te brengen —

…. . EL) 5 s . Pa 5 2e
tijang meringët sidë perkara siné atoerang lés

datoe.
aanraken (van zaken) nelëdjoet”,
oe ‚„ (personen of dieren) gòdèt.
aanranden mègal (bègal); tébègal — aangerand. ;
aanroepen ngêëlèk, nanggor, ngëmpoh; (kèlèk, tanggor,

ëmpoh); tékëlèk, tëtanggor, të’ëmpoh [ verkort:
tEmpoh] (passief).
aanscherpen mèrangang.

3
aanschieten njèsèp.
aanschrijven noelis, njoerat, (toelis, soerat); tëtoelis, tésoerat,
(passief),

aanslag houden (v/d belasting) ngënain padjek.

aanspannen masang, (pasang); span de paarden in — pasang
djaran sino; tépasang — aangespannen.

aanspoelen ngamporang, (ampor); er zijn te Laboean Hadji
twee lijken aangespoeld —lé“ L. H. ara majit
doewa wah të ampor(ang) isi® oembak.

aansprakelijk (de schuld krijgen) tanggoeng kesala’an; doet het volk niet wat ik
zeg, dan zijt gij desahoofd daarvoor aansprake-
lijk —lamoen batoerdé Endénëé noeroet prentah-
koe, sidë këpala désí tanggoeng kësala’an.

aanstaande verloofde —ondong ; aanstaande week—kari sëdjoe-
ma’at; a. s. maand— boelan pêngandang; a. s.

Maandag—sénèn si gën datëng.

aansteken noetoeng, njêdoet (toetoeng, sëdoet); in brand
steken —njödoet; tétoetoeng, täsëdoet (passief).

aanstellen (zich) kékëmbo“an.

aanstonds sënëkajan.

aantal kêloewéné, tjatjaknë.

aantijgen misoenë, (pisoené); aantijging — pisoenë, pitënah ;

je bent beschuldigd te hebben gestolen, is dat
zoo? — sidë wah të paran mëmaling, tëtoeké ?

aantoonen nërangang, (térang); téterangang — aangetoond;
kunt ge aantoonen, dat ge geen schuld. hebt ?—
apa baoe sidë nérangang angkoendë ëndé sala“?

aantreden nëdoen, tédoen, datëng, njoegoel, (soegoel); laat
alle H. P, aantreden—pengajah sino sëlapoe adinë
datëng; têdoen, datëng, soegoel (passief).

aanvaarden nêmbé'in; een betrekking aanvaarden —nëmbé'in
pégawéjan.

aanvallen (zie: aanranden).

aanvragen ngèndèng, noenas (@ndèng, toenas); të’èndèng, té-
toenas (passief).

aanwezig arané; hoeveel hoofden waren o/d sangkëpan
aanwezig? — pirë aranö këpala désá 1é“ sang-

képan ?

aanwijzen

aanzeggen

aanzetten (een mes) zie: aan-
scherpen.

aap

aard (inborst)

aarde

aardknol
aardnoot
aars

aas

acht

acht geven (op iets letten)
achter

achteraan

achtereen

achterhalen (inhalen)

achterin (de kast)

achterlaten

achternazetten
achterover vallen
achterstand, rest
achteruitgaan
adel

adem

4

nidjo® (tidjo“); tëtidjo—aangewezen.
bebada®, ngatoerin (bada®, atoer) ; — tëbada”, té'-

atoer(ang); ngatoerin (v. h. p.).

godèk.

tabéat.

bol — goemi; grond — tana”; eetbare aarde —
tana® kakên,

oebi, ambon.

katjang.

tombong; aarsopening — lòwang tombong.

impan®, barèn.

baloe“; met z'n achten — tangkët baloe“, kantjë
baloe“; 18 — baloe“olas; 28 — baloe“likoer ; 38
— tëloeng dasä baloe“; 48 — pëtang dasä baloe;
pêtang poeloe baloe“; 58 — sèkët baloe“; 68 —
nèmdasä baloe“; n&mpoeloe baloe“; 78 — pi-
toengdasä baloe“, pitoe“ poeloe baloe“; 88 —
baloe“ poeloe baloe“; 98 — siwa poeloe baloe;
80 — baloe“poeloe; 800 — dòmas; 8000 —
baloe“tali, baloe“ ijjoe; 80000 — baloe“ laksä.

mèlènga®, (pëlènga®); t&ëpölènga” (passief).

moedi, moer.

sl moedian.

betoeroet-toeroet ; böloetoen-loetoen.

memali®, nëroetoeg (pali, të&roetoeg); tëpali®,
tëtëroetoeg (passief).

lé“moedi (lëmari).

ngadé“ang, ngëntêngang (adé, ënteng); të'adé,

Iv

té'ënteng(ang), (passief).

meèmali® (pali); tëpali® — achternagezet.
Engkèlak b&moedi.

kékarèn.

soeroet, bëmoedi.

pêrwangsa.
ëmbok; adem halen — bërëmbok; den adem in-

houden — ngandëg Smbok; hijgen — ngënggèh,

adres

af bakenen
af binden
af breken
afdak
afdalen
afdammen

afdoen

afdrijven (1/d stroom)
afgeloopen jaar
afgemat

afgericht

afgesloten

afglijden
afgod
afgraven
afgrond
afgunstig

1) afhalen van personen

°) afhalen „
af hooren

goederen

af komst
afkoopen (heerendiensten)
afleggen

afmeten

afnemen

afplukken

aframmelen (afranselen)
africhten

afroepen

afsluiten

afspoelen

alamat.
mija® watësan (pija”).
nali® (tali®); tëtali® — gebonden.

gëlagat — afgebroken.

gagar, gëlagat; tögagar, të

ambèn, ampik.

noeroen (toeroen); toeroen (passief).

ngëmpël (&mpél); t&'ëmpêël’ — afgedamd.

djari; dit werk moet gauw worden afgedaan —
pêgawéjan siné adinë njërëk djari.

èlèr, èlèh.

tahoen djoeloe.

lëlah, kèntalo®, Joeloeh.

ttoeroek(ang).

tëpagër; was het erf afgesloten? — pakarangan
sino tëpagerké?

bökédeéros.

déwa.

ngali® (kali®); tëkali® — afgegraven.

djoerang, iding?,

tampé.

1) mêndakin (péndakin) (v. hooggepl. personen);
tEpêndakin (passief).

?) bait; tëbait (passief).

déngëran, ngintip.

asal.

mêli, beli, (pêngajah).

een afstand — lèka; een lijk — bëlangar lé déngan
si mati“. _

ngoekoer, njikoet (oekoer, sikoet); töoekoer, tösi-
koet (passief).

ngerampas (rampas); térampas — afgenomen.

baoe; tébaoe (passief).

mêribasa®,

ngoeroekang (oeroek);

njëboet (stboet); täsëboet (passief).

téoeroek (ang).
njimpëét (simpét); tësimpët — afgesloten.
popo“ (v/_ kleedingstukken), biso® (van andere

zaken); tépopo®, tëbiso® (passief).

afstammeling
afstand

afstappen

afval

afzetten (bedriegen)
afzonderen

al

alang®

albino

alhoewel

alleen

allemaal
allerhande, allerlei
alles

als

alsof

alvorens
alweer

amfioen

ander
anderhalf
anders

angst, angstig
anker

antwoorden

aquaduct

arak

arbeid

aren (palm)

arm (lich. deel)
arm (behoeftig)
armband
armoede (ellende)
arresteeren

asch

auto

oeroesan.

kérénggang(në).

toeroen.

salo.

ngapoes (apoes); téapoes (passief).

ngëlin, (kélin); tekêlin — afgezonderd.

wah.

ré.

bòdak.

tima®.

mèsa“mèsa“; alleen maar — sa kèwalë, èntah; ik
heb dat paard alleen maar bereden, doch niet
gekocht — djaran sino èntah kadji toenggang,
öëndé“ kadji bèli,

sëlapoe.

èndah roewé.

sëlapoe.

lagoe,

mara”,

sa'ëndé“man, söndé“man.

ampo“ (zie ook: meer).

tjandoe.

lainan.

sopo sötënga”.

lamoen ëndé“,

këtakoetan.

manggar.

nimbal, bëdjawab (timbal, djawab); antwoord —
pênimbal; tëtimbal, tëdjawab (passief).

abangan.

arak.

pégawéjan.

nao; arènsuiker — goelä abang.

bëtëk; gading si atas (v. h. p.).

rarè, déré, miskin.

tékén imà; enkelring — tèkèn naè.

sangsara.

tahan, baoe.

aoe?.

mòôtòr (uit het Nederlandsch).

“avond

avondschemer

baadje
baai (zeebocht)

baar

baard
baarmoeder
babbelen
bacil

baggeren (d/d modder)

bak (etensbak)
bakken (koek)
baksteen

balang sangit
balk

bamboe

bang

bankbiljet
barsten

bed

bedaard
bedekken
bedelaar
bederven
bedotten

bedrag
bedreigen
bedwelmd (dronken)
beëedigen

beeld
beeldhouwer
been (bot, knook)
been (lich. deel)
beest

7

kélém; ’s avonds—këkél&m ; middernacht—tenga®

kélêm.
kênjëkêné samar moewà.

tangkong, kélambi.
têloek.

staaf — gitikan; een staaf goud — mas gitikan;

lijkbaar — kòròng batang.
rèrèk; sik — baok.
tao“ anak.
wöwaran, bëwaran, dëdongèng.
koeman (klein beestje).
kët&roeng (lé“ raoek).
taka® impan.
mija (djadjä).
bata.
kénangó.
ramowan,
térèng, ampèl.
takoet.
wang: kértas.
tjörah, dan.
patindoan, pêrëndjëpan.
ngalës.
ngroengkoep, ngroeroep.
déngan ngèndèng.
sédë; bais — bedorven; van visch — badëk.
ngapoes (zie: afzetten).
adi.
ngadjat (adjat); tëadjat (passief).
bowos, pinëéng.
njoempah (soempah); tésoempah — beëedigd.
tëtato.
toekang tëtato.
tòlang.
naè, gading si bawa® (v. h. p.).

sêsato.

begaanbaar

beginnen

begluren

begraafplaats

begraven

begrint

begroeid (m/ onkruid)
begroeten

behooren (toebehooren)

behoorlijk
beiden
beitel

bek
bekend
bekennen

bekijken

beklimmen

beknopt (kort en bondig)

belasting

beleedigen

belofte
beloonen
bemesten
beminnen
bemoeien
benadeelen
benauwd
beneden
benoemen
benoorden
beoosten
bepalen
beplanten

je)

langani; deze weg Is niet begaanbaar — roeroeng
siné Endénéman baoe té langani.

nipa“ang, nêmbe’in (tipa, têmbé); van af het
begin — lèkan pënémbé’né ; tëtémbé, tëtipa(ang)
— (passief).

ngintip (intip); té’intip (passief).

tao pëkoeboeran.

nalët (talët); tëtalët — begraven.

t&’oloang anak batoe, këlatang anak batoe.

bënés.

ngatoerang tabé,

ngépé; wie is de eigenaar van dit paard? — sai
ngèpèn djaran siné?

patoet.

dëdoewané.

pa’at, tatë.

biwir, tòdok; snavel vfe vogel — tjoetjoek.

nénao“, tötao®,

pòlos,

gita®, njërminang (sermin) — tégita®, tesermin(ang)
(passief).

taèk, belété,

konté®, konta®,

padjëg, wang pèntjarian, oepeti.

mija® kaila’an, njënjëla® (tjëla®) ; tëpija“ang kaila-
‘an, têtjëla® (passief).

perdjandjian

ngoepa® (oepa“); tëoepa® — beloond.

ngëmokohang (mokoh); t&mokohang — (bemest).

dömën, soekë.

miloe.

mòtjòlang (potjol); tëpotjolang — benadeeld.

soesah bërëmbok,

bawa®.

vgangkat (angkat); tëangkat (passief).

sèdajanë,

satimoenë.

nêntoewang (têntoe); tëtentoewang (passief).

nalët (zie ook: begraven).

beploegen
beproeven
bereids
berg
bericht
beroemd
berouw
beruiken

beschaafd
beschamen
beschieten
beschimmeld
beschuldigen
beslissen
besmettelijk
besnijden
bespotten
besproeien
bestellen
bestijgen
bestrijken
bestrooien
besturen (v/e schip)
betalen

betasten
beteekenis
beter (genezen)
betrappen

betrouwbaar

beu
beurs
beurt, om de beurt, beurte-
lings

bevallen

9

nenggalë (tenggalë); tëtenggalë (passief).

njoba® (tjoba®); tëtjoba® — beproefd.

wah, was.

goenoeng.

kabar, ortë.

kasoeb.

njèsèl.

ngamboe®, ngadoek (amboe”, adoek); téamboe,
teadoek (passief).

wah nao” ba’asà.

mija® kaila’an.

bëbëdil (bëdil); tëbëdil (passief).

boelat.

maran (paran); têparan — beschuldigd.

moepoetang (poepoet):; tépoepoet (passief).

belonto®.

njoenat (soenat); tösoenat — besneden.

ngëwade (wadë); töwadë (passief).

ngirin (irin); tëirin — besproeid.

mésèn (pésën); tépëésén — besteld.

taëk, noenggang.

mêmòlès (polès); tépòlès — bestreken.

('m)boeboekin (boeboek); tëboeboekin (passief).

(&ng)gisi kèmoed:.

bajar, bajah; schulden betalen — njaoer (saoer)
tésaoer — betaald.

bëgasap, bëdona, begarap.

ma’në.

djëra®, sëlah, ségêr.

dait; tédait — betrapt.

die persoon is niet betrouwbaar — déngan sino

ëndénë baoe të gadoeS; (sadoe* — vertrouwen).

bòsan, pénda®.

tjëtjòpok, taka oewang; doos — tjëtjòpok ; siga-

renkoker — taka ròko®.

bégilir.

nganak (anak); të'anakang, tëpëranakang— geboren,

bevel
bevelen
beven
bevochtigen
bevorderen
bevriend

bewaken

bewaren, leggen
bewegen
bewerken
bewijs
bewijzen
bewonen
bezem

bezitten
bezuiden
bibberen
bidden

bij (voorzetsel)
bij (insekt)
bieden

bijaldien

bijgelegd (i/d minne geschikt)

bijna
bijnaam
bijten
billen
binden
binnen
blaasbalg
blaaspijp
blad
blaffen
blaten
blauw

blazen

10

döëdawoehan, prentah.

(n)dawoehin.

gërgër.

('m)basa“'ang (basa”) — tébasa“’ang (bevochtigd).

naèkang (taëk); têtaèkang — bevorderd.

böbrajë, bekasihan.

djaga“, njanggrë (sanggrë) — tédjaga®, tésang-
grë (passief).

olo®.

ngoewit.

ngaro (v/ gronden), gawé.

tandë, tando®,

nérangang (térang) —; tëtérangang (passief).

bébalé.

sampat, tënggërang, pénjapoe.

bädoewé, ngépé.

bêdaja.

nglëgét.

sembajang.

les:

groote bij — taboean; kleine bij — gëgéti.

bèrëga.

lamoen.

töbagoesang; hun geschil is reeds bijgelegd —
perkara dëngan sino wah tëbagoesang.

kari sëkëdi®.

djëdjoeloek, djëdjali=.

ngéké“, ngako®.

tongkèl.

nali® (tali®); têtali® — gebonden.

dalëm ; binnenkomen — tamë.

pémoeroeng, boeroengan; këmpès (v/e goudsmid).

toeloep.

gèdèng, daoen.

ngógo“; djaloeng (huilen v/e hond).

moeni, ngëmbè,

k&laoe.

nioep.

bleek
blij
blijven
bliksem

blind
blinken
bloed

bloem

bloot (naakt)
bluffen
bochel
„boeg

boek

boeren laten
boete (beboeten)
bok

boom

boon

boor

boos

boot

bord

boren

borg

borst
borstel

bos (bundel)
bosch _

bot

botsen

bouwen (een huis)

boven
bovendien
brak
braken

brand

Lt

këtjoet.

girang, tjëmoh.

(‘n)dot; laat ’t maar zoo — aloerang ngënoe.

kisap, gèntèr, tékèr; getroffen d/d bliksem — tëlaèp

is gèntèr.

boeta; a/e oog — pëkèk, dintjèng ; scheel — séro.

njëlèng.

dara, gëtih.
kékémbang.
bekëlombas, bësëngkaro.
ngangkërang.

pòkòn.

tjòtjòr.

boekoe®,

kémboei, kéntêrap.
dosë, dënda; tëdosë, tëdenda (passief).
bémbé“, dombö.

lolo.

katjang, antap; katjang idjo — antap idjo“.

poesoet,
sili, gëdék; doekan (v/ hooggepl. pers.)
kapal.
piring.

mëömoesoet (poesoet); tépoesoet — geboord.

tanggoeng.

dadë; borsten — soesoe.

sikat.

v/ padi — tjëkël; v/ hout — bantél.
gawah.

kòngòl, toempoel.

belampëran.

mija® balé, nangoen òf boetéëngan balé.
lé-atas.

ampo®.

darè®,

ngoeta®.

djoelat.

branden

brandijzer
brandmerken
breed

breken

brief

bril

broeden
broeder

broek
brok
brokkelen
brommen

bron

brons
brood
broos
brug
bruiloft

bruisen

brullen v/e tijger
brutaal

buffel

buigen

buik

buil

buit

bukken

bundel

cholera

citroen

12

njalá ; in brand steken — njëdoet. Zie ook: aan-
branden, aansteken.

tjap bësi.

ngëtjap.

galoeh, goewar.

mlëkès (plékès); téplékès — passief.

toelis, soerat.

tasma®.

ngarëm (arëm); têarëm — passief.

séngaké (oudere broer); sëngari, tradi (jongere
broer).

sëlòwar, sëlanë.

pòlong, pelëng.

sébak.

ngörèng.

Enggër (kleine); ai“ ngëmboel, köléboetan, pèngëm-
poekan (groote); oorsprong v/e rivier — otak af.

tEmbagë.

roet.

bela”.

djëmbatan; een plank over een slootje — tété.

gawé ngawinang; slametan bij gelegenheid v/e

bruiloft — roah ngawinang.

mêrimis.

ngërëng.

-kasówan, sëróró.

kaò; hoeden v/ buffels — ngarat.

mlëkoe (lëkoe); tëlëkoe — passief.

tijan, bosang (v. h. p.); zwanger — betijan.
bongol (tengevolge v/e stoot); gëmok (v/e slag).
bëbaoean.

noendoek.

goeloengan, paisan, kapoet, bongkos.

C.

mòlang, bèrot.
djëroeti (groote djeroek); djëroek oesoek (kleine
djeroek).

copra
clitoris
coïre

cijfer

daar (aldaar)

daar (omdat)
dadelijk

dag

dak
dakrib
dakspar
dal
dalen
dam
damp
defect
deining
deken
dekken
dekhengst
dekstier
denken
derde
desa
destijds
deugd
deugniet
deuk
deur
dezelfde
dicht (doen)

dichtbij

13

njioer, kërambö.

telé, pépé.

bësawë, bëgalo; (v/ dieren) — bëkarong.

angkè.

D.

lé

njërëk, bëtjat?, gëlis?, gaé?.
djëlo; overdag — këndjëlo; namiddag — galèng*

élé?; dagelijks — bilang djëlo.

atëp.
lëlidi.

oesoek, waras.

lëbah, lëkok.

toeroen.

péngëmpël, émpélan.

koekoes.
sédë.
andjoen.

siemboet.

ito; vandaar af komstig — lèkap ito; daarheen
— bëkëto, òdjok ito.

isi, sëbab, sènga®, m&krana®.

’

ngroengkoep (roengkoep), têroengkoep (passief).

djaran pram®.
sampìi pram?.
mikir.
kétëloe.

désä.
piranan.
kébagoesan.
kanak tëlë.
pösok.

lawang; poort v/e desa — djëbag.

siné ijë.

njimpèët; een stopflesch dichtdoen — ngoedoeng ;

een flesch afsluiten m/e kurk — njoempéël.
rapöt, bädèkèt,

14

die, deze sino, siné.
dief maling.
diep dal&m; diepte — dalém(né).
dier sësato.
dij impoeng.
dijk poendoekan.
dik mòkòh (v/ menschen of dieren; tëbël (v/ voor-
werpen).
dikwijls pöpës, sëring.
djimat simat.
„dobbelen bebotoh.
dobber oebal?,
dochter anak ninë.
doek kèrêng ; wit katoen — salampoeri.
doekoen belan.
dof (geluid) këpa®.
dof (van kleur) poerla”.

dòkar (uit het Nederlandsch).

dogcar

dol gilë, djògang, mandor.

dom belok, bodo, bòngòh.

donder goentoer.

dood maté“; sédë of lêngit (v/ hooggepl. pers.)
doodkist tabl.

doof këdok ; doofstom — pako“, dako®, djako®.
door Isi.

dooreen èndah roewë.

doorn doer.

doos tjëtjòpok.

dop v/e ei lèndong télo®.

dor (kaal) règès; verlept — lajoe.

dorst, dorstig

draaien

ngêëlak.

mêlisët, mélinit.

dragen o/d schouder — bëlèmbah; o/h hoofd — bërson;
o/d heup (een kind) — bëroemba*; o/d rug —
soengki“; o/d: beide armen — ngòpong; o/d
hals — njinggi®”.

draven njandja.

drentelen bëgëlidoeng.

drie

driehoekig
driftig
drijven
drinkbak
drinken

droes
dronken
droog
droogoven

droomen

drukken
druppel
duif

duiken

duiker (v/ cement) _

duim
duister
duivel
duizelig
duizend
duizendpoot
dun
durven
dutten
duur
duwen

dwars

dwingen

15

têloe; 13 — teloe olas; 23 — tëloe likoer; 33 —
tëloeng dasá têloe; 43 — pêtang dasä (poeloe)
tëloe; 53 — sèkët téloe; 63 — nömdasá (poeloe)
téloe; 73 — pitoeng dasä (poeloe) töloe; 83 —
baloe“ poeloe tèëloe; 93 — siwa* poeloe tëloe;
30 — tëloeng dasä; 300 — tëloeng atoes; 5000 —
têloeng tali, têloe moe; 50000 —tëloe laks.

mêsagi têloe.

bingis.

ngompal (ompal); tëompal(ang) — (passief).

taka ai° inëm; v/e paard — kòbokkan.

nginëm, nàdë (v. h. p.) (inëm, tadë); të'inëm,
tétadë (passief).

sakit idoesan, sakit iroesan.

bòwòs, poenjah.

ro; v/e rivier — gêring, tais.

ngimpi; droom — impi (stam == impi); téimpiang
(passief).

ngëndjëk (Endjëk), të'ëndjëk (passief).

èmpèt, itik.

daré.

njëlëm (sëlém); kësëlëm (passief).

goemblëng.

ina Imé.

pöténg.

sètan, bëlis.

pinëng.

sijoe.

limpan.

ramping, nipis.

bani.

kélëlëp.

mahal.

m/ opzet — djëlëk; langzaam duwen — sòròng.

bëntas.

mêémaksä (paksäá); tëpaksá — gedwongen,

eb
echt

echtgenoot

eed (afleggen)
eelt

een

eend
eenoogig
eensklaps
eer (bewijs)
eergisteren
eerst

egel

el

eigen
eigenaar

einde

eindelijk
eindigen
eiwit

elf

elk
elkeen
ellende
en

engel
enkel
erf
erfenis
erfgenaam

16

E.

mada“.

toelèn.

sémamä; echtgenoote — sëninë; echtgenooten —
èpènbalé, sawä.

bësoempah.

bëtor, bl&tong.

sai”, sópó*, së; 11 — sòlas; 21 — sälikoer; 31 —
tëloeng dasä sópó“; 41 — pëtang das (poeloe)
sópó“; 51 — sèkët sópó“; 61 — nëm dasä (poeloe)
sópó“; 71 — pitoeng dasä (poeloe) sópó“; 81 —
baloe“ poeloe sópó“; 91 — siwa* poeloe sópó;
100 — satoes.

bèbèk; eendenkooi — bara(n) bèbèk.

pékèk, dintjèng.

séloen sëloen.

kéëhormatan, kebaktian.

djoeloe(n) roebin.

djoeloe.

landak.

tël6=.

mèsa®.

si ngépéang.

pênoetoe; v/d maand — pënoetoe boelan; v/e
verhaal — pëönoetoe dëdòngèng.

bëroe néngkë.

noetoe’ang (toetoe); tötoe“ang — beëindigd.

poeti® téló®.

sòlas.

bilang.

sópó®.

nistà.

dait, barëng.

bidëdari.

matë naè.

pëkarangan.

tëtëmoean.

waris, pëkadangan,

7

erg gati, lalo®.
etteren nana”.
B:
fabel | dëdòngèng, wöwaran.
fakkel bòbòk.
familie sëmëton djari, pëkadangan.
fatsoenlijk patoet, pantês.
feest slamëtan, roahan.
flauw (vallen) palëng; flauw v/ eten — tawar.
flikkeren djrèndjêm, njëlong njëlèng, ngëntèp — éntèp.
fluimen bëkowèk.
fluisteren bépésé (pésé); täpésé (passief).
fluit soeling.
fluiten (m/d mond) mêémi’jok.
fluweel loedroe.
fokken nganjam.
fonkelen — zie: blinken
foppen adja”®.
fraai bagoes.
fruit oewoh oewohan.
fuik tilik (kl. soort), kòdong (gr. soort).
fijn aloes; fijn v/e stof gesproken — lëmboet.
G.
gaan laló, lèka®, lampa“; weggaan — njëdi, boedal; naar
huis gaan — oeli“; vergaan van een schip —

këtélëp; meegaan — miloe, ngiring (v/ hooggepl.
pers.); n/ binnengaan — tamë; n/ buitengaan —
soegoel; iemand voorgaan — bëdjoeloe; achter-

uitgaan — bêmoedi.

gaar masak.

gal pédoe.

galg gantoengan.

galoppeeren bëdangkroe®, njangkroe®.
gambir gambir,

gang (v/ mensch of dier) lëlèka”.
_gans angsà.

Verhandelingen Bat. Gen. Dl, LXI. le stuk, 2

gapen
garen
garnaal
gast

gat

gauw
gebaar
gebed
gebied
geboren
gebroken

gebruiken

gedrag
gedresseerd
geduld
gedurende
geel

geen

geest (booze)
geheel
geheim
gehoorzaam
gehucht
gehuwd

eit

fa”)
Er

ekko
ekleed

elaat

ga 03 O9 92 OQ OQ

D
=d

eleiden

ga ge

elijk

gelofte
geloven
geluid

geluk(kig)

18 sk

ngoam.

bénang.

oedang.

témoeé.

lowang.

njërëk, bétjatan, gëlis.

bëdjëloah (m/ gebaren spreken).

dowa.

goerètan.

të'anakang, têpëranakang.

pòlak; v/ glas — bélah ; in 1000 stukken — rëmoek.

ngadoe, ngéang (kadoe, kéang); tëkadoe, tékéang
ook: tékawih — (passief).

tétingkahan, këlakoean.

téoeroek.

sabar.

këngónéné, kësoewéné.

koening.

Endé“.

sèla, mêdol.

sëlapoe.

roesiä.

noeroet.

répoek.

békawin, mêrari.

bémbé*.

djögang, mandor, gilé.

töke.

böépëkakas.

moewë.

oewang.

dèndèn; tëdèndèn (passief).

hebben — këna“; gelijk loopen — lèka* barëng?;
gelijk maken — nglëndëkang, ngasahang.

sësangi.

sadoe; geloofwaardig — baoe té sadoe.

soeara, ongkat.

agët.

gemakkelijk
gember

gemeen (slecht)
gemengd

gemoet (te gemoet komen)
genaamd

gendie

genezen

genoeg

geraamte

geraspt

gerecht

gereed

gerimpeld

geschenk

geslagen

gesneden

gestalte

getakt (gewei v/e hert)
getuige

geur

gevallen

gevangenis

gevat (scherpzinnig)

geven

gevoel(en)
gevolg
gewas
geweer
gewel
geweld
gewend
gewicht
gewild
gewoon

gezag

19

moeda®.

djaé.

lëngeé,

têgaorang.

bëdait, bëtëmpoer, tëpëndakin (v. h. p.)
aran(né).

sëmèn, tjèrètan.

djëra®, sëgör, sëlah, kénjang.

tjoekoep, sëmai”.

ténggòrong.

tëparoet.

péngadilan.

wah djari, sadia (om te vertrekken).

kisoet; ger. huid — lèndong kisoet.

pêsadé, pengëbèng, paitjë (v/ hooggepl. pers).
tépantok, t&mpoek (verkorting van të'ëmpoek).
tépêlëng, tépòlong.

adëg.

bësérèmpang.

saksi.

amboe.

têr1.

boei.

tjëkéët.

ngëbèng, ngatoerang, njadé; raadgeven — ngë-
bèng naséhat, njadé pëéringëtan; têbèng, katoer,
tésadé (passief).

idap, rasà.

pêngiring.

tötalétan; tweede gewassen — gëgadon.

bëdil.

tanggi® majoeng (v/e hert).

këkoewatan.

kasoh, biasa.

brat.

lais. £

kasoh, biasa.

koewasë.

gezamenlijk
gezicht
gezouten
gezwollen
gierig
gieten
giftig

inds — zie

g
te)
g1ssen

_
ua
(ne

isteren

aa, ag 09,

AN
25
nn a

a

ua

limlachen

ga, da, O9, 02

goed
goedkoop
golf
goochelen

gooien

goot
gordel
gordijn
gorgelen
goud
goudvisch
graan
graat
gras
graven
grens

grijpen

: daar

lanzen-zie: glimmen, blinken

(spiegelglas)

grijs (v/ haren)

grint

groeien

20

barëng?.

moewë; in zicht — pégitan.
tösija”.

bara®.

kikip, pélit.

njiram, njampré; gieter — kòtjor.

tjëtik, mand.

bébadéan.
tapé.
siroebin.
lòlat.

loemoer.

mëkë.

ngëmos, njëmor.

Allah, Nènèk.

bagoes.

moerah, moeda®.

oembak.

njëmbali matä.

mlèwas, mlèntong, ngéngapëk (plèwas, plèntong,
kapék); tëplèwas, tëplèntong, tëkapëk— (passief).

èrat, òloh.

saboek.

klamboe, lëlangsé.

bëkërëk.

mas.

Empa“ mas.

padé, paré.

tòlang.

rëboe.

ngali® (kali®); tëkali® — gegraven.

batës, watésan, gowèt.

baoe.

rambok.

anak batoe,

-

tio”.

21

groen idjo.
groenten pédjanganan.
grof kasar.

grond tana”.

groot belé®,
grootspreken. bele“ ongkat.
grootte bëlé“(né).
grot goewa.
gulden roepid.
gulzig mêlak, òsok.
gunst paitjä.

H.
haak pênggaêèt.
haan manoek maméë.
haar boeloe; djatä (v. h. p.); haarwervel — pëlisër ;

haarwrong — poendjoeng.

haas (dier) arnap (v/h Arabisch).

haastig èntjong, goepoeh?.

haat gëdëk, mêri®.

hagedis bëlintjëk.

hagel pöënaboer (uit het Maleisch), pantjaroett.
hakblok landésan.

haken (aanhaken) bérènto.

hakken gëtjok; fijn hakken — èbat.

hakmes bérang, baté“awis.

halen bait.

half sëténga.

half broeder, halfzuster sömöton téré=,

halm djami, ròman.

hals belong,

halster boengkëman.

halsketting tondang, kalong.

halveeren towé doewù.

hamer v/ ijzer — paloe; v/ hout — gëgandeèn.
hand imè, gading (v. h. p.).

handelaar soedagar (uit het Mal.)

Lo
bo

handgeld pantjër.

handpalm lampak 1mé.

handteekening tèkènan (uit het Nederl).

handvat dandë.

handvol sërégëm.

handwerksman toekang.

handzaag gërëgadji.

hangen gantoeng.

hanglamp dilë gantoeng.

hangslot sösörëk.

happen njaplok.

hard këras; v/ stof — tëgèl.

hardhoorig këdok.

hardvochtig bingis, &éndé* ara priak (letterl. vertaald: er is
geen medelijden; zonder medelijden).

hart djantoeng, këkosong.

hartklopping ngëntëk-ënték.

hartstcecht hawa napsoe (uit het Mal.).

hark garèng, tjakar.

haven pélaboewan.

heden djëlo siné,

heerendienst ajahan; heerendienstplichtige — péngajah; heeren-
dienst verrichten — ngajah.

heerlijk mai”.

heet panas; v/ water — angët, bénëng.

heide lëndaug.

heien nimpak (timpak); tëlimpak (passief).

heilig kéramat.

heining pagër.

hek tjërantjang.

hel nêraka.

helder v/ licht — bénar, törang; v/ vocht — mënèng.

heldhaftig wanên.

helpen …_noeloeng; helper — pènoeloeng.

hem las desside, fv. ‘hpa

hemel sorgë (uit het Mal.).

hen (kip) manoek ninë.

hen (voornw.) it padä.

s

hengelen

herder (hoeder)
herhaaldelijk
herinneren
herkennen
herkenningsteeken
hersenen
hersteld

hert

hier

hierheen
hik(ken)
hinderen
hinken
hinneken

hoe

hoe lang

hoe langer hoe

hoe ook

hoed

hoeden (van vee)

hoek

hoef

hoepel

hoer
hoesten
hoeveel
hoeveelheid
hoeveelste
hof

hollen

hond

honger

hongersnood

23

mantjing (pantjing); tëpantjing (passief).

pêngarat.

sëring, rimpêës.

ingët.

nanda” (tanda®); tëtanda® — herkend.

tando®.

lòlòr.

djëra® (zie ook: beter).

majoeng.

lé“ ité:

bökëté=,

kësëkoe®.

ngalang alang.

dèmpang; op een been — bëdèngkleng.

ngèrèngèh.

koembé, sëkoembe, bërëmbé, ngoembé.

sökoembé laénö, sëkoembé soewénö, sëkoembé
ngonénéë.

séré..... séré, sëléké..,.. sëöléké.

geloof je

pirë pirë; hoe ge ook spreekt, ik g Je
toch niet — pirë pirë ongkat mè“ éndé* koe

sadoe®.
sóngko®, këtjapil.
ngarat.
boetjoe.
koepak.
silong.
péndajang, soendél.
batoek.
pirë.
këloewé“(né).
sl këpirë.
poeri, dalëm.
mêroeng.
basong; bëbèrès (als de hond toebehoort aan een
ins Oe De)
lapar, lapah.

kélapahan, këlaparan.

honig
hoofd
hoofddoek

hoog

hoonen
hoop
hopeloos

houden

hout
houtskool
huid

huig

huilen

huis
huishoudgeld
huiszoeking doen
huren
hurken
huwen

hijgen

In

imboedel
inborst
indien
indigo

in doen (vullen)
inenten
ingaan
ingewanden
inhoud
inhoudsmaat

inkomen

24

matoen, lani.

òtak, oeloe; téndës (v. h. p.).

sapoe”.

v/ levende wezens — ganggas: v/ voorwerpen —
atas,

mija® kaila”’an.

péngarëpan.

Endé“né baoe tëarëp.

négël, ngenti® (tégël, enti°); t&tégel, té'ënti
(passief).

kajoe.

langas.

lèndong.

anak éla®.

pangis, ngaroh.

bale; gëdèng (v. h. p.)

belandjë, bekel.

natap.

njèwd.

njongkok, njèngkèng.

bëkawin, nikah.

ngënggèh.

L

akoe, kadji (mindere tot meerdere), tijang (meer-
dere tot mindere).

lé'“dalëm.

doewé bande.

boedi.

lamoen.

taroem.

ngì

si (isi°); tëisi” — gevuld.

bëésoentik (soentik); têsoentik — ingeënt.
tamé.

badok.

Isi(në).

koelak.

gad)ì.

ot NE

inkrimpen

inkt

inktkoker

in orde maken
inpakken

inruilen
inslikken

instrument

ivoor

Ja

jaar

jaargetij

Jagen

Jaloersch
jammer
janken

jeugd, jeugdig
jeuken.

jokken

jong

Jongen (zoon)
jullie
Juist

Jij

kaaiman

kaak

kaal (v/ hoofd)
kaars

kaart

kakelen
kakatoe

kölës, kösët.
mangs).

taka“ mangsi.
ngrisä.

mais (pais); tépais — ingepakt.

noekër, njiloer (toekër, siloer); tëtoekër, tësiloer,

(passief).
nèlën, bebêlot (tölên, bëlot); têtêlen, t&bëlot
(passief).
pëkakas.
dantë.
J.
ao“, mêéran, ënggih.
tahoen.
moesim, masë.
njëran (sëran); tësöran (passief).
tampéë.
sajang, toena®.
éngkaèng.
badjang.
gënit.
noengkoelang, lékak, beroegoeng.
v/ levende wezens — badjang, troenë; v/ plan-

ten — òda®,
kanak maméë.
anté padë, kamoe (v/ vrouwen).

kèna®.

antë, sidë, kamoe (v/ vrouwen), dékadji (U).

K.
bëbalo®.

mangkëém.

digol (volkomen kaal); boetak — gedeeltelijk kaal.

hlin.
gambar.
ëngkëtok.

pèkat.

26

kalf anak sam pi.

kalk apoer, apoeh.

kalken ngapoeh.

kalm ngalës.

kam strang, sisir, djoengké, soengkar (voor paarden).
v/e haan — djanggar.

kameel ontë.

kamer rong.

kameraad kantjë.

kammen njisir (sisir); tësisir (passief).

kan (water) taka® ai“,

kaneel kajoe manis.

kanon marèjëm; lèlë (kl. soort).

kant (zijde) sédi.

kantelen kébalik.

kapel (vlinder) kébékol, kléwok.

kapitaal këmboelan.

kapitein kapitan.

kappen badoeng; töbadoeng — gekapt.

kar tjikar.

karakter tingkah.

karbouw kao®.

karwats pênépès, tjëmëti.

kast lëmari.

kat mèong.

katoen boengé.

katoenboom lolo(n) randoe.

katrol kékèrèk.

kauwen ngangèt.

kazerne tangsi.

keel batjot.

keeren (terug) mëtoelak.

klei tana® maht.

kelen nêkèk, mékok (tekèk, pëkok) tätëkèk, töpëkok,
(passief).

kemiri lëkong.

kenmerk tando®.

kennen nao, bëkëtao® (tao“); tëtao® — bekend.

brajë.

pömbada*.

ngringih.

_kòtjor.

(pé)pongòran.
pawon.

pëpilèn.

bëésoewal, bëkëntjan.
tio“, ee
djangèl.

angsang.

mêmilé= (pilé®); tépilé”

lèpang.
sangkok.
kanak.

mara” kanak?.
ina” oeniba®,
manoek nin.
pëti.

gëlègek.
gèrepan. _
boewé“, wah djari.
ënjèt.

ongkat.
témpèlèk.

(passief). :

dëngan kali omang (dëngan — mensch, kali omang,

is de naam van een kreeftsoort, welke steeds

in holen van andere dieren kruipt doch er

zelf geen hol op na houdt); dengan kali omang,

is dus iemand die steeds op anderen teert.

ngòpok.

pjioer; jonge klapper — kénjamën.

taèk, bêlété.
koengkoe®.
kòdé, bëri®,
bai.

djepit.

bëkëranté gombas (Mal. ngomong kosong).

kleven
klewang
kleverig
kloppen
knabbelen, knagen
knap

knevel

knie

knielen
knikken
knikkebollen

knipoogen

knippen m/ een schaar

e „ de oogen

knoop
knijpen
koe
koekjes
koel
koevoet
koffie
koffiedik
kogel
koken
koker
kokosblad
kokosbloem
kokosmelk

kokosnoot (jonge)

kokosnootbolster
kokosnotedop
kokosolie
kokospit

kom

komeet

komen

komkommer

28

(n)dékèt.
klewang.
bégëta®.

notok (totok); t&totok (passief).
ngarot.

tjëkët, pintër.
sèmèt.
djëdjëngkoe.
njéngkoeng.
nganggoe®.
ngantok.
ngindjëp.
goenting.

këdjëp.

boewa” tangkong.
milës (pilës); tëpilës (passief).
sampl.

djadjä.

bao.

linggis.

kahwé.

péringsang kopi.

mimis.
water — ngëla® ai”; rijst — mongka*, ngëmé.
tjëtjòpok.

gèdèng njioer.

kémbang njioer.

santèn.

krótó®, kënjamën; halfrijpe — njioer kòsòk; rijpe-
njioer goro.

kamboet.

tangkèl.

minjak njioer.

bòsok njioer.

djëmboeng.

bintang koekoes.

datëng; parëk, raoeh (v/ hooggepl. pers.)

timoen.

kommetje
komplot
koning
koningin
koopen
koopman
koopwaren
koorts

kop

koper
kopje
koppig
koraalsteen
koraal
kort

kraai
kraaien
krabben
kracht

krankzinnig — zie: gek.

krekel
kreng
kreupel
krokodil
krom
kropgezwel
kruipen
kruit

krul
krijgen
kuif

kuil

kuit

kuit (visch)
kunnen
kunst

kurk

29

tjangkir.

goendém (vergadering).

datoe (controleur wordt zoo aangesproken).

datoe bini.
mëli (beli); tébeli (passief).

dëngan bèdjoewal.

dëdagangan, lëlémasan (kains, etc.)

télir, panas.
otak.

témbagä.
tjangkir.
bëkèh, pagah.
karang.
mêrdjan.
konté®, konta*.
gagak.
ngoengkoeng, ngongkòwak.
ngëngaró®.
kérëng.

djangkrik.

bangké. |
têmpang.

bëbalo®.

bèngkok.

bädok.

ngampang, (\n)dolo.

oebat.

krullend haar — boeloe pòlak,

maoe”.
sandah.
lòwang.
bêtis.

tëlò“ &mpa®.
taó®, baoe.
pénao®.

soempël.

kussen

kust

kwaad (boos)
kwaadspreken
kwaadstoken
kwaken
kwartgulden
kwartier
kwellen
kwispelen
kwijtraken
kijken

kijven

laadstok
laag

laag (laags gewijze)

laat
laatste
lachen
ladder
laden

laf

lam (jong van een schaap)

lamp

land
landgenoot
landrente
lang (maat)
langzaam
lans

30

njidoek (sidoek); tésidoek — gekust.
hoofdkussen — galéng; rolkussen — galang
goeling.

pësisi; strand — tamparan.

sili, mênggah, doekan (v/ hooggepl. pers.)

njëla®, ngëwadé.

ngantjoek (antjoek); të’antjoek(in) (passief).

moeni; ongkat lèpang (geluid van den kikvorsch).

stal1.

sëprapat djam.

mija” kasoesahan.

ngompèh, ngontèh.

tëlang, hilang.

gita“; Jav. nonton — mojë, manto; kèlëm siné gën
koe lalo manto gandroeng lé“ aloen? — van
avond ga ik naar de gandroeng (tandak-partij)
kijken op de aloen?.

bëkéntjan, bësoewal, bëkrèok.

B

pêlanték bëdil.

bëlëkap (lëkap) laag v/e huis — déndé*

talë.

sèp, kasèp.

pönoetoe®.

réré“,

andjar.

v/e geweer — ngisi“ bèdil; v/e schip of kar —
moewat.

pèrot.

anak bémbé=.

dilë.

darat.

bangsé.

padjëk.

bélo; al lang — ngoné“, soewé, laé.

adèng®, ènak?,

toembak (m/ lange stok); tjandëkan, oen
(m/ korte steel).

lasschen
lastig
later
leenen
leerling
leermeester
leeuw
leggen
leghen
leguaan
le1

leiden
lekken
lekker
leksteen
lel (oorlel)
lende
lengte
lepel
letten (op iets).
letter
leugen

leunen

leuning
leven
levenslang
lever

lezen
‚hehaam
hecht (niet zwaar)
hidteeken
lied

hef

liefde

hef hebben
hief hebberij

liegen

sl

samboeng.
rèmès, rèwèl.
moedian.
njingga”.
moerip.

goeroe.

sing.

nolo“ (tolo“); tétolo® (passief).
manoek prina®.
djawak.

batoe toelis.
dèndèn.

bòros, bos.
mai“.

saringan ai.
pòtò(n) këntok.
kèng, kaèng.
bélo(né).

sidoet, séndoek (v/ klapperdop gemaakt).
ingët, ingétang.
satre,

Iëkak, litjik.

njandar, bësëlanggah (sandar, sëlanggah); tösan-

dar, tesölanggah (passief).
penjandaran.
idoep.
séoemoer idoep(né).
até.
mèmatjë, maòs (v/ hooggepl. pers.).
awak, ragë (v/ hooggepl. pers.).

déang, ringan; licht (niet duister) — tönang.

kèlap, kêlèt.
témbang.
manis, bagoes.
trösnéë, |
döméën, soekë.
kédémënan.

lékak, hitjik, bêroegoeng, noengkoelan,

lies
lieveling
liever

liggen

Iigmatje
likken

linker, links
linksch

Lip

list

loeien
loensch
loeren
logeeren
lombok
lontar

long

lonken (knipoogen)
lont

lood

looden, peilen
loodrecht
loods, schuur
loon

loop (gang)
loopen

los

losdraaien
loshangen
loslaten
losmaken
losprijs
lossen (v/e schip)
loven (bieden)
lubben

lucht

lucifers

32

kömoemoe, kawo®.

sajang, toenang.

sarijan.

bägèla“; o/d rug liggen — ngala”; o/d buik —
kalëp; o/d zijde — njëlili.

tipah, tipër.

dèlat.

kiri.

ngèbot.

djëdjimer.

akal.

ngowè“ (v/e karbouw); ngêërak (v/e koe).

séro“ malingan.

ngintip.

mondok.

sébijë.

doental.

pëparoe.

ngindjëp.

gier.

timah.

bëroendjoeng (roendjoeng); têroendjoeng (passief).

pandjëng.

goedang; padischuur — loemboeng, pantëk.

oepa”.

pêlèka®.

lèka®, lampa®, loembar (v/h g. p.); hard — bërari.

lëpas.

mêelinit (pélinit); tépëlinit (passief).

bémpar &mpar.

ngëlëpas.

gagah (tali).

pénéboes.

bongkar.

bërëga®.

bantot, ngëbiri.

awang®.

tjòlok.

lui
luieren
luis
luisteren
lusten
lijk
lijkkleed
lijmen

maag
maagd
maakloon
maaksel
maal, keer
maaltijd
maan
maand
Maandag
maandelijks

maandstonden

maanlicht
maar
maat
maatregel
macht
machtig
machtigen
made
mager
mals

mak
maken
makker
malen
malsch

man

33

majoes, abot.

mòmot.

goetoe; luizen zoeken — bëgoetoe.
déngêër, dengah.

dêmën.

majit, lajon (v/h g. p.), bangké (v
bòkòs.

ngrakët.

M.

tEmpoelé, témboeloeng.
dëdarë.

oepahan.

pêpija’an.

kali.

masëé(n) dëngan mangan.
boelan.

boelan.

djélo sénèn.

bilang boelan.
tjampoer.

mênah boelan.

lagoe”.

sikoetan.

atoeran.

koewasë.

békoewasë.

j dieren).

ngëéwakilang (wakil); téwakil(ang) (passief).

oelët.

koeroes.

djagoeng.

isah.

mija® (pija®); tëpija® (passief),
kantjë.

tögih®.

Emboek.

döngan mamë; echtgenoot — sëmaméë; echtgenoo-

te — sëninè, sawan.
,

Verhandelingen Bat. Gen, D), LXI, le stuk,

mand

manen (v/ paard of leeuw)

maneschijn
mangga
mank
markt
martelen
masker
masseeren
mast

mat
materialen
matras
mouw
mazelen
medebrengen
mededeelen
mededoen
medelijden
medeplichtig
medicijn
meel
meenen

meening
meer
meer (bijv. nw. en bijw.)

meerderheid
meest(e), meestal

melaatsch
meid
meineed

meisje
melk
melken

84

krandjang; v/ klapperblaren — këkisë.

boeloe gëndang. (Göndang is de naam van het
alom bekende muziekinstrument).

bënar boelan, galang boelan, ténang boelan.

pao®.

têmpang, kèndjo®.

pékén.

njönjiksa®.

topèng, tapéël.

oeroet.

tijang.

tipër, tipah.

ramowan.

lamak, kasoer.

iman klambi, iman tangkong.

rébo“ai®, tjangkrim.

djao“, ënti®.

bëbàdà®, ngatoerang (v/ hooggepl. pers.)

miloe.

priak, masa“akën (uit het Jav.)

sijom (dait).

Òwat.

tépoeng.

mikir.

pilaran.

tëlagë, kòlahav.

lëbih, ampó®, malik; je moet het niet meer doen —
Enda“ mè gawé iä malik.

si loewé“an.

këloewé“an; këloewé“an dèngan ité“ padä girang
mama“ — de meeste menschen houden van sirih
kauwen.

börong.

ina“ oemba®.

soempah plësoe (plësoe is het Portug. falso; door
het Mal.)

anak ninë.

v/e mensch — ai“ soesoe; v/e dier — përah.

mëmêërah.

p gk rt Eke. Mi

Ed nas

35

gaòr, gantjoeh.
gaòrang.

loewé®.

pëpès, rimpës, sëring.
négél lès.

manoesë, déngan.

lòlor.
tjap.
djaran ninë.
adik; grassnijmes — awis; kapmes — bati“; id.
voorzien v/e scheede — bèêrang; mes om o/e

lontar blad te schrijven — pëmadjä.

dait, barëng, béké“ (komt overeen m/h Mal. adjak).

mèong.

akal, ichtiar.

ima tönga”.

tönga®.

tönga® këlém.

tèdès, tèrès; roode mier — sëmangah; witte mier
— témêréné; kl. mier — tèrès boengé,

koelsih.

akoe, tijang, kadji.

(balèêng) koe, (balèng) kadji, (balèng) tijang.

mötitis, mipijang.

mëlijoen (wit het Ned.)

_limpéë.

ina“ soesoean.

pönjitil; m/ dezen brief zend ik U f 5— in
mindering v/ mijn schuld — bësérta soerat siné
tijang ngirimang oewang f 5.— djari penjitil
oetang tijang.

paling, sëkédi®,

pelih.

njënjéda”.

njiksa®, mêëribasë.

njelaó®, nganak òda®.

sang, badé=.

awoen?.

mits

mitsdien, daarom

modder

model, voorbeeld

moeder
moedervlek
moeilijk
moeras
moeten
mogelijk
mond

m 001
moorden

moordenaar

morgen

morgenster

morsen

mortier, vijzel

mos
moskee
moskiet
motregen
moeson
muf

muil
muilband
muis
muts

muur
na
naaien

naakt
naald

lagoe.
sëbab sino.
raok.

tjonto.

mênangë.

misti

im’ “angné (Mal. — boleh djadi).

biwih, biwir, tòdok; soengap (v. h. p.),

manis, bagoes.

njémati=.

si njömati®; je bent een moordenaar — anté sala“
njömati® dèëngan, òf: antë si njëmati®. (anté
sala“ njömati® dëngan — letterl. vert: je bent
schuldig wegens het moorden van een mensch).

ochtend — djöma® këlèma“; m. middag — djëma*
têngari ngari; m. avond — djëma* lai®,

bintang parëk bènar.

èkèk.

lisoeng ragi.

lëloemoet.

mésigit.

brangkak (gr), réngit (kl.)

rintis, grinis.

maséë.

lëngi.

tjoetjoek.

boengkëm.

bëgang.

koepijah.

tèmbok.

N.

sëwahné, djëra®, inggas(në); djèra® mangan —
na het eten.

bèdjait.

bëkëlombas, bësengkaro.

djaroem.

naam
naäpen

naar
naarstig
naast

nabij

nacht
nachtul
nadeel
naderen
naderhand
nagel
nagemaakt
nageslacht
nalaten — zie: achterlaten.
nalatenschap
naloopen
nat

nauw
nauwelijks
navel
navelbreuk

navelstreng

nazien

nedervallen

neef
neen

negen

nek
nemen

nest

87

aran, pasèngan (v/ hooggepl. pers.)
nèniroe.

òdjok, anèng, 1é.

gënèm.

bödèkèt.

lé“dèkèt.

kékélem.

Empok.

pòtjol.

ngrapétin (rapët); térapét(in) (passief).
laoen djëma®.

koengkoe“; hoef v/e paard — koepak.
tätoelad, t&tëmpa’an.

toeroen toeroenan.

tétëmoean.

pali®, téroektoek.
basa®.

bekët, kèlët.
bèêroe“gati.
poesët.

kébot.

aries; wat overblijft na het afsnijden van de

streng — ganto® poesët.
mriksa® (priksa®); tëpriksa® (passief).
terms.
pisa“maméë.

ëndé=,

siwa“; 19 — siwa“ olas; 29 — siwa“ likoer ; 39 —

têloeng dasä siwa”; 49 — pötang dasä siwa“;

59 — sèkEt siwa”; 69 — nëm dasàä (poeloe) siwa”;

79 — pitoeng dasä siwa“; 89 — baloe“ poeloe
siwa; 99 — siwa“ poeloe siwa“; 90 — siwa®
poeloe; 900 — sangä; 9000 — siwa* tali;

90000 — siwa* laksä.
këndékok; hals — bëlong.
bait.

kesèboe,

nestelen

net

neus
neut

nicht

nier

piet

niets
niettegenstaande
nieuw

nieuwjaar

niezen

nimmer

noemen

nog

nogmaals

nok

noodig (noodzakelijk)
noodlot

nooit — zie: nimmer.
Noord, Noordelijk, Noorden
norsch

notedop, klapperdop
nu

nul

nut

nijptang

ochtend
oester
oever

of

offer

oksel
okselharen

olie

ade)

bëkësëboe.

pöntjar, djalë; fuik — sòròk; sleepnet — kë-
rakat.

idoeng ; soemoer (v. h. p.)

tjënd1.

pisa“ niné.

balèn pènè®.

Endé=.

Éndé“ ara apa?.

këtima, daka®.

baroe.

tahoen baroe.

baksing.

Endé*nè wah wah.

njëboet (sëboet); têsëboet (passief).
ampó®, malik.

kari sëkali.

boengoes; nokbalk — pérboet.
pêrloe.

toedoeh,

dajë.

bingis.

tangkèl njioer.

sinöngkë, nané, sénéngkajan, sënanéjan.
nol (uit het Nederlandsch).

gawé; het heeft geen nut — öndé“ ara gawénd.
patol.

këlèma® lèma®.

kimé.

ambing.

atawa (uit het Mal.)
korban (, „ Arab).
këlèlèk.

boeloe(n) kélèlèk.

munjak,

89

olifant gadjah; snwt v/e olifant — toelalé; olifants tand
— dantë.

omgevallen rëba®,

omgehakt …__ t&rëbang, tebadoeng.

omdat sëbab; alleen maar (Mal. tjoema) — sakéwalë.

omdraaien mëlisët.

omgaan, verkeeren bekoempoel.

omheinen pjoetörin, magërin.

omhelzen pgëngapong (kapong); tëkapong — omhelsd.

omkantelen kébalik.

omkoopen njoetjoe“, noembók.

omkijken ngèngat, likat.

ommezijde lëmpèng.

omringen ngroempoen (kroempoen); tékroempoen (passief).

omroeren adoek.

omschudden ngòsak (kòsak); tëkòsak (passief).

omspitten gëboeh; têgëboeh (passief).

omspoelen ngèërònas (rònas); tërònas — omgespoeld.

omstooten lampêr.

omstreeks kira?,

omtrek j soetëran.

ou vallen rèba®.

omwanding pagêr.

onaangenaam Endé“ onja®.

onaanzienlijk kaoelë, pëngajah.

onbebouwd | rénèng.

onbeleefd sëróró, kasóan.

onbepaald Endé“néman këroewan.

onbeschaafd — zie: onbeleefd.

onbeschaamd èndé*nè bödoewé kaila'an (geen schaamte be-
zitten).

‘onbesneden Endé“nêman bèsoenat.

onbetrouwbaar Endé“né baoe té sadoe.

onbeweeglijk Endé“né ngoewit.

onbruikbaar Endé“né baoe të kadoe; id. id. té kéang.

onder lé“bawa®.

onderaan lé“bawa(në).

onderbuik tijan.

onderdaan
onderdompelen
ondereind
ondergaan
ondergeschikt
ondergraven
onderhouden
onderrichten
onderscheid
onderscheiden
onderste boven
onderstellen
ondersteunen
ondertusschen
ondervinding
onderwijzer
onderzoeken
ondeugend
ondiep
onduidelijk
onecht
oneerlijk
oneffen
oneven
ongaar
ongeduldig
ongehoorzaam
ongehuwd
ongeluk
ongelukkig
ongerust
ongeslepen
ongeveer — zie:
ongezond
onkosten
onkwetsbaar
onmiddelijk

onmogelijk

omstreeks.

40

kaoelä balä.

nèlëp (tèlép):; tètélëp (passief).

pótó, toenggak.
nglèka“ang.
lé“bawa® prèntah.
mompong, bëbëdah.
mëlihara.

ngadjar, ngoeroek.
binë.

binajang.

këbalik.

bëbadéan.
noeloeng.

sëloen?,

pèënao”.

goeroe (uit het Mal.)
mriksa“.

tëlë.

bawòt, dawòt.
koerang pèdas.
Endé*né toelèn,
Endé*né pòlos.
lëkok, lëngking.
gasal; even — ganëp.
kata”.

koerang sabar.

banggé.

v/e man — troenë; v/e vrouw — dëdaré.

sengkalë,
latjoer.
was?,

kòngol, toempoel.

Endé*né ònja (niet goed).

ongkos, (uit het Ned).
tëgoeh.
pörnéké.

ëndé*nè baoe,

onrechtvaardig
onregelmatig
onrein

onrijp
ontbolsteren
ontdaan (v/ gelaat)
ontdekken
ontdekt
ontevreden
ontkennen
ontmoeten
ontslag
ontvangen
ontvluchten
onverschillig, onvoorzichtig
onverwachts
oog

oogenblik
oogharen
oogst

oogsten

oog vuil

ooit

ook

oom

oor

oorhanger
oorlel — zie: lel.
oorring
oorsmeer
oorzaak

Oost, Oosten
Oostelijk

op
opborrelen
opbrengst
opdat

41

Endé*né adil.
Endé“në tètëp.
rëmis.

kata”.

ngëloeké*,

këtjoet.

dait.

kéndaitan, tëdait,
sèdih.

métilas.

bëdait, bëtëmpoer.
lëpas.

nampi, nèrima®,
bèrari.

ampah.

sëloen?,

maté, sërmin, pénëntèng.
sèdek,

boeloe(n) matà.
bebaoean,

mata” (v/h rijstgewas); andere gewassen — baoe,
tai matà,

wah.

djoewa®.

ama“ sai”.
kéntok, têlingë.

soewëng; v/ lontarblaren — sëngkang.

anting?

tai(n) kéntok.
sëbab.

timoe®,
sötimoe“’(né).
lé“ atas.
ngëmboel.
bébaoean.

adé“(né), mangdë (Bal.)

openen

opening
ophelderen
ophoogen
opium

opjagen (v/ wild)

opkoopen (zie ook: koopen)

oplaten (v/e vlieger)

oplossen
oprichten
oprollen
opscheppen
opsporen
opspringen
opstaan

opzet

opzuigen

orde brengen (in)
os

oud

ouderdom

ovaal

overblijfsel
overeenstemming
overkant
overleden
overnachten

overspel

overstrooming (bandjir)

overtreden
overtuigen

overwinnen

paal
paar

paard

42

boeka®; (‘ng)gagar — losmaken van gebonden voor-
werpen.

lòwang.

nèrangang.

ngatasang (atas); të'atas(ang) (passief).

tjandoe.

bëgeroh (gëroh); tegëroh — opgejaagd.

méli.

belajangan.

awor.

boetëng, ngandjëng.

goeloeng.

njëndoek (sêndoek); tëséndoek (passief).

métë, boja®.

njontlak, ngradjang.

ngasë (ontwaken); oeras (ngandjëng, boetëng).

sëdijah; goemaná.

njêroet (sëroet); tësêroet (passief).

ngrisa.

sampi bantot.

tòwa®, wajah (v/h gp.) middelm. leeftijd — tékès.

oemoer.

lötjong.

salo.

sópó= moepakat.

ampih, ambing.

maté“, sédë (v/ hgp.)

maré“, nindo®.

bekaroeh.

belaboer.

nglëbak (lëbak); tëlëbak (passief).

mêdasang (pëdas); têpëdas(ang) (passief).

mènang.

Be
tékën, tijang.

sëpasang.

djaran; rijpaard — pêlinggihan (v/ hgp.)

4
Ki

‘
we

43

barë(n) djaran, gëdoggan.
moetiara.

èlèsan.

_padé, paré.
_dajoeng. î
pajoeng, padjëng.

poeri.

toenë.

nao.

toewak.

pamor.

sigon, soegon.

gadé; tanggëp.

pandjak, sëpangan.
boeboer.

gëdang.

pèkat.

kértas.

békarong.

përing.

baroe,

djaga.

Liwat.

tambah.

pastroom (n/h Nederl.)
rondë (idem).

njambang.

mêörak.

oerat.

kalam.

ladik.

sësangkok; — djoeloe — voorgalerij ; — moedi —

achtergalerij.

lésé“, boeto®.
MS : sang.
n (zie ook: drukken) ngëndjëk.
on | déngan.
toembak; korte piek — djoengkat,

44

piekstok dandë toembak.

pikken njënjòtjok, néniyjok.

pikoel paard djaran pòndòng.

pink gërigi®, kéringki®.

pis pènè“; pissen — mènè“.

pisang poenti®,

pit (v/e vrucht) tolang.

plaag bahlë.

plaats taò®.

plagen ngöroedó.

plan angen; v/ plan zijn — bërangën.

plank papan.

planten nalët; rijst planten — nglòwòng (lòwòng); tëlò-
wòng — passief.

plas ritjak.

plat gèpèng.

pleegkind anak akon.

plicht këwadjipan.

ploeg ténggalë.

plooi lëpétan.

plotseling sëloen?.

plukken madas (padas), baoe; tépadas, t&baoe (passief).

poeder boeboek.

poep tai; poepen — nail.

poetsen ngòsok.

pokdalig bongès, roekik,

pokken boetih, rêbo®.

pomp kompa.

pompelmoes djëroetì.

poort djëbag.

poos sémênda®.

poot naè”,

pop têtato.

portemonnaie tjëtjòpok.

pot (kook) pëmongka“, këmè; v/h bewaren v/ rijst of water —
sëlao,

praatziek rèmès, tjètjèl.

prachtig bagoes.

praten

prauw

presenteerblad (v/ hout)
prevelen

pruimen

priester

privaat (W. CU.)

prijs (waarde)

prijzen (roemen)
product

proeven

profeet
prop
propvol
pruttelen
__ puimsteen
puist
punt
puntig
put
putemmer
putten
pijl v/e boog
pijn

quitantie

raad
raadplegen
raadsel

-raam
rad (v/e wiel)
radeloos
raden

45

ngraos, bekëranté (raos, kéranté); téraos(in), tékë-

ranté (passief).
pêraoe, djoekoeng.
bëbintangan, taba®,
njörimoet.
njoesoet (soesoet); t&soesoet (passief).
pêngoeloe, goeroe.
djambap (n/h Mal.)
adi.
ngadjoem.

hasil.

njoba®, ngrasa” (tjoba®, rasa“); tétjoba®, têrasa®,

(passief).
nabi.
soempël.
sabol.
ngêëroemoen.
batoe koemboeng.
boedoen, kébong.
pótó.
tadjëp.
lèngko“, timbé.
timba®,
nimba®.
pana“; v/e blaaspijp — djëmparing.
sakit.

Q.

pémòtong.

R.

nasèhat.

ngèndèng timbangan (advies vragen).
bebadéan, pindjë pandjë.

djëndéläá.

rodà.

sìmo.

badé.

rag

raken

ramen (schatten)
ramp

rand
rangschikken
ranselen
rapport
rapporteeren
ras

rasp

raspen

rat

rattenval
rauw

ravijn

recht (teg. v/ krom)

rechtbank
rechtdoor
rechter, rechts
rechtvaardig
redden
reden

reede

reeds

reet
regeeren
regeering
regel
regelen
regen
regenboog
regentijd
reiger
reikhalzen
rein
reinigen

reisgeld

46

djëdjëlë.

kënt.

naksir (taksir); tëtaksir (passief).

bahlë.
sëdi.

ngapi”.

mêöribasa®, mantok.

pëdjati.

mëdjati (pëdjati); tepêdjati(ang) (passief).

bangsä.

paroet.
mémaroet.
bëgang.
kedébak bégang.
mata”.
djoerang, iding?.
lombo“, böndër.
péngadilan.
béndér, bëtëroes.
kawan.

adil.

betoeloeng.
sëbab, lantaran.
pêlaboewan.
wah.

sëlak.

mrèntah (prèntah); téprèntah (passief).

pömêërèntah.
atoeran.
ngatoer.

oedjan.

tédjä, djondjo® Ala.
këntaoen; droge tijd (O. Moeson) këmbalit.

kébango.

ngangas.

soetjì; onrein — ngêëdjis, remis.

bërsjjang.
bekel,

lalo, loembar (v/h g. p.)

bêrèkeng- (v/h Nederl.)

nénégar.

anak wang.

salo.

amboe.

raksasë.

tòlang daèng.

koko“,

kérék, kérok.

bèbosé.

bädajoeng.

nanggor, ngëlèk, ngëmpoh; pgëösèngin, manik,
(we Hi ps)

këmoedi.

bëta1.

kosèng.

galang goeling.

begola“galing.

bägroepoek.

boelët.

begëlamang.

abang, béa®.

sësato galak.

pëéndêt.

ngoedoët, ngëroko“, ngëlandjar (v/h. g. p.)

kémbang aèr wawé.

manggang, noenoe“ (panggang, toenoe”) tëpang-
gang, têtoenoe“ — geroosterd.

bègal.

pémbègal.

pöngkërok.

ngërok (körok); tëkërok (passief).

bërëk.

pêndjalin, èmat.

bòngkòr.

tòlang bòngkòr.

ngamboe®,

ruilen
ruim
rukken (los)
rumoer
rups
rusten
rijden
rijk
rijkdom
rijp
rijst

rijstblok
rijstschuur
rijststamper
rijstvogeltje
rijtuig

sabel
samen

sandalen

sap

48

bëtoekéran, bëösidoeran, bésiloeran.

galoeh, goewar.

ngaoet.

gèwar.

oelët.

mèntêlah, bëtëlah.

noenggang, ngëlinggihin (v/h. g. p.)

soegih.

kësoegihan.

masak.

ongepelde — paré, padé; gepelde — bëras; ge-
kookte — nasi, mé; rijst koken — ngëmé (Jav.
ngliwet) mongka®, nëding mé; rijst stampen —
noedja®; nat rijstveld — bangkët; droog rijst-
veld — bangkët ai“ oedjan; uittrekken v/ zaai-
lingen — ngêërèas; overgeplante zaailing —
lòwòng; rijst wieden — ngèdèr, ngómë; oog-
sten v/ rijst — mata®; rijst opschuren — beran-
soeh, oendjal; rijst dorschen — djédjé; rijst
zaailing — binè; zaadbed — péngamparan;
zemelen, kaf, — oenggoen, koet; padi, welke

hier en daar op de sawah nog opschiet na den

oogst — sërisip, wot; plantgaten maken —
nadjoek; rijstmesje — rangkap; pot om rijst
in te koken — pëmongka®, kêmè; rijstketel

waarin de rijst in damp gekookt wordt —
pömongkang (Jav. koekoesan); ketan — rëkéêt.
lisoeng; v/ hout — lisoeng gënéng.
loemboeng, sambi, panték, aiang.
anak aloe.
djëlantik, glatik.
krétë, dòkar, tjikar, gròbak.

S.

klèwang.
baréng?.
tërompéë.

ai, gëta®.

sarong (v/ vrouwen)
satan

schaaf

schaamte

schaap

schaar

schaars

schade
schadeloosstellen
schaduw

scharrelen (vrouwen zoeken)
scheede v/e kris
scheef

scheel

scheen

scheiden (echt —)
schelden

schelp

schenken

scheren

schermen

scherp
scherpen (aan —)
scheuren
„ in heele kleine stukjes
schieten
schil
schild
schildpad
schillen
schimmel
schip
schitteren
scheen
schoft, schouder
schokken
schommel

Verhandelingen Bat, Gen, Dl, LXI,

40

tèmbèug, kèrèng; v/ mannen — kèrèng, sëléwo®.

sètan, sèla®, mëdol.

sèroet,

kelilë, kaila“’an.

kibas, bémbé“, biri®, dombë.

goenting.

rarang.

potjol.

gënti” kêroegian.

léndo, lingon; 1/d schaduw zitten — bébao.

ngajo.

orangkë; v/e kléwang — sarong.

djiring. |

séró=.

mêmanang, loeloet.

bëséang; bëkëlin (v/ elkaar gaan o/ andere wijze).

njënjoempa® (soempa); tësoempa* (passief).

basé (groote), kéké (kleine).

noempah (toempah); tétoempah (passief).

ngoeris.

përisé, bêladoek; schermpartij — pêriséjan, béla-
doekan.

mêrang.

ngasa”.

ngròbèk (ròbèk), bëdah; töròbèk, tëbëdah (passief).

ngrimit (rimit); têrimit (passief).

mêdil (bëdil); têbédil — geschoten.

lêndong; v/e klapper — kamboet.

indé.

(zee —) pënjoe; (rivier —) boeloes.

ngloeké® (loeké“); têloeké“ (passief).

boelat.

kapal.

njëlèng.

kasoet, sëpatoe.

bélikat, tòwak.

njongkèlang.

gijong.

le stuk, 4

50

school sékolah.

schoon bérsi ; schoonmaken — bërsiang.
schoonbroeder, schoonzuster _ ipar.

schoondochter, schoonzoon mèönantoe.

schoonvader, schoonmoeder __mèëntòwa”.

schoot 1wé.

schop adjok.

schoppen nglandjak (landjak); têlandjak (passief).
schorpioen tëlëdoe.

schors babak.

schouder bélikat, tòwak.
schreeuwen békoeih, soerak.
schreien nangis.

schrift toelisan.

schrik, schrikken tagèt, tindjot.
schroef sëkroep (n/h Nederl.)
schrij ven njoerat, noelis.
schuldig sala®, pëlih.

schurft goedès, kòrès, gèndjah.
schuim kowok-kowok.

schuw hiar, hah.

scrotum télor, batoe(n) télor.
sedert södek.

servet sérbèt (n/h Nederl.)
shawl lèm pot.

sidderen nglégët, gërgër.
sieraad pöpajasan.

sigaar . roko® bëlanda.

sik baòk.

singel (buik —) tali(n) tijan.

sirih léko®.

slaaf sépangan, pandjak.
slaan mantok.

slaapdrank sösirëp.

slaapplaats pétindoan, pësaréjan, pérëndjëpan (v. h. p.)
slachten gòrok, njëmêëlèh.
slachter djagal.

slapen __tindoe, éndjëp (v/h. g. p.), mësaré.

slagtand
slang
slecht
slechts
sleepen
slendang
slenteren
slenteraar
sleutel
slikken
slim

sloop (kussen —)
sloot
slordig
slot
sluiten
slurf

slijk

slijm
smaak
smakelijk
smal (v/e weg)
smeeken
smelten
smid
smijten
snavel

snel
snikken
snoeperijen
snoeren
snoet (varkens —)
snorken
snot

snijden

soldeeren
soms

djaloe.

oelah.

lëngé.

dowang.

ngòròs (Òròs); të'òròs (passief).
lèmpòt.

ngaliomang, bökëdèk-këdèk.
paliomang.

anak sösörëk.

nölën, bèlot, bélët.

tjördi®; bevattelijk — mêngë, mélèk.
pais, sarong.

èrat, oloh.

èkèk.

sösérëk.

njimpët; m/e deksel sluiten — ngoedoeng.

toelalé.
raok.
kòèk.
idap.
mai“.

soekët, koetis.

noenas.

nglëboer (löboer); tèëléboer (passief).
pandai.

mlèwas, mlèntong, ngéngapëk, nétèh.
tjoetjoek.

njörëk, bëtjat, gëlis.

kédoedoesan, tërënggi-énggi®.
djadjë.

gantoes.

tjëribèk.

gërëk, körék.

iroes, idoes.

mêélëng, mòlòng (pêlëng, pòlòng); tëpëlen

tépòlòng (passief).
patri.
kadang?,

8:

soort
sorteeren
spaarpot
spannen
spatten
speeksel
speelgoed
spelen
spiegel
spier

spin

spion
spook
spoor
spreekwoord
spreken
sprinkhaan

springen

spuwbak

spijker

spijs

staal

staan

staart

stad

stal

stampen

stang (v/e paard)
stank

stap

stapelen

steel

steen

stekel
stekelvarken
steken (m/e wapen)

stelen

52

warné.

ngapi”.

pëtjelèngan.

masang.

mérisat,

tidjoe, djoela“; spuwen — bëtidjoe, bädjoela®.

pëkédèkan kanak.

bëkädèk këdèk,

mökë, kasnë; spiegelen — bämëk&, bekasné.

oerat.

gonggang garëm,

lòs, maté maté,

sèla®, sètan, mêèdol,

ònòs, tampak,

sésënggak.

ngraos, bëkërante; wartaal spreken — ugrèmon.

balang.

njontlak, ngradjëng: v/ boven n/ beneden sprin-
gen — nimpoh.

pöëloedahan.

besi pakoe.

kakénan, adjéngan.

wadja. ;

ngandjëng, boetëng.

êlong.

koet.

barë,

noedja®.

pêlèbèk.

bais.

djëngkang, lèngka®.

noempoek (toempoek); tëtoempoek (passief).

dandë.

batoe,

doeri, doewi.

landak,

bägalah; v/ vleesch o/e stok — noendjoek, njoesoek.

mèmaling.

sin

ley
u)

stellig têntoe, misti,

stem soewaréë, ongkat.
stempel tjap.

stengel ganto”.

ster bintang.

sterk kêréng, koewat.
sterkgebouwd angkéêr, koekoeh.
sterven maté“, sédé (v/ hg. p.)
stevig koekoeh.

stief kind anak téré.

stikdonker pêtëng himoet.

stal soewoeng, sëpi.
stilhouden tädo®.

stoppen bètèlah, mêntèlah.
stom \ pako®, dako®.

stoom, damp koekoes.

stooten (zich) kédampës, kélantoer, këdantoek.
storm barat.

storten noempah.

stortregen oedjan bëlis.

stotteren bëga“ga”.

stout telë.

straat langan, roeroeng.
straffen ngoekoem, mongor (hoekoem, pongor); téhoekoem,

tépongor (passief).

straks laoen, barès.

stram kodjor.

strand pasisi (kust), tamparan.
streep : goerat.

streng këras.

striem bilët, balar.

stroef sèrët.

strooien njangkoerang, njaoer.
stroomen ngèlèk (v/ water).
strop, strik sèt,

struikelen klénggoe, këdantoek.
stuk, defect sédë, bëlah; (v/ touw) — boetës, pégat; in dui-

zend stukken — rëmoek.

stuk (b/h tellen)
stijf

stijgbeugel
stijgen

suiker

suikerriet

sukkelen

taal

taal

tabak

tafel

tak

tam
tamarinde
tand

tand vleesch
tante

tapijt
teekenen
teen

tegelijk
tegenhouden
tegenkomen
tegenover

tegenovergestelde

tegenwoordig — zie: nu.

telkens

tellen

tellen (v/ een paard)

tepel

terug (keeren)
teug

tevreden
thuiskomst (bij)
tren

tikken (kloppen)

Dd

boengkoel, boelët.
sigoek.

loengkä®, sangkä oedi.
taêk.

goelá.

téboe.

pêvjakitan.

dT:
kéras.
basë,
töëmbako, mako.
médjë.
pèmpang.
isah.
bagé®,
gigi.
isi(n) gigi.
ina“ sal.
pramadani (n/h Mal.)
gambar.
ranggot naé.
baréng?.
ngandëkang, ngëndòtang.
bëdait.
berandangan.

lawanan.

séring.
bêritoeng.

ngidjik.

…_ pòtòk soesoe.

mêtoelak.

lëgoek.

girang, tjëmoh.

stoeli (né).

sépoeloe; 10000 — sëlaksa.

ngròntok.

55

timmerman toekang kajoe, bändagi.

tjabé sëbijë.

toebehooren ú ngépé; wien hoort dit toe? — sai ngépé siné?
sai Épéné siné?

toedoen ngoedoeng.

toen piranan; vroeger — sëdëk sino®.

toenemen berómbo®.

toestaan ngèloegrahin.

tol gangsing.

_ tolk djoeroe basë.

tong èla®.

toom pêlèbèk.

tooveren sémbali matä.

top pótó.

tot | s djangké, èntah; van Selong tot Pantjor — lekan
S. djangkë (èntah) P.

totaal djoemlah, boengkoelan.

touw tali; touw draaien — mêëpit, òf uglëles tali.

traan al matà.

tractement gad..

trap v/e huis oendak.

trekken ngantoe®, awèek, ngédëng.

trekken (uit den grond) 'mbot (uitspreken: E&mbot); uit de scheede trek-
ken — njërèt.

trekpaard djaran péngòros.

troebel këroh, këmoet, koerék.

trom gëndang, bèdoek, tamboer (n/h Nederl.)

trompet pérèrèt.

tros toendoen.

trotsch kembo®.

trouw bakti.

trouwen bëkawin.

tuin kébon.

tulband sorban.

tusschen antarö, sëölak.

twee doewä; 12 — doewá olas; 22 — doewàä likoer;
32 — töloeng dasä doewä; 42 — pétang dasä

(ampat poeloe) doewä; 52 — sèkët doewä; 62

tweelingen

twisten

tijdens (gedurende)

tijd

tijger

U

ui

uier

uit
uitbarsten
uitdagen
uitdooven
uitgehongerd
uitgeput
uithouden
uitkiezen
uitkomen
uitlachen
uitleggen

uitnoodigen

uitsluitend
uitstellen
uittrekken

uur

vaak
vaccineeren
vadem

vader

56

— ném dasä (poeloe) doewä ; 72 — pitoeng dasä
doewä; 82 — baloe“ poeloe doewä; 92 — siwa®
poeloe doewä; 200 — satak ; 2000 — doewang
tali; 20000 — doewä laksä.

kémbar.

bësoewal, bëkëntjan, bëkréjok.

södëk.

kalangan; ik heb nu geen tijd — sinëkë &ndé=
ara kalangan; tijd v/ oogsten — kënjëkénë
mata”.

matjan.

U.
sidë, (t/h. g. p.) pelinggih dë kadji.
bawang; witte ui — lëngsoenë.
soesoe.
lé=,
ngëmpok.
nantang (tantang); tëtantang — uitgedaagd.
njömati®, mèda api.
kélapahan, kelaparan.
lëlah, köntalo®, loeloeh.
tahan.
mili (pili®); tépilèn (passief).
nëdoen, njoegoel,
ngréré=
nèrangang.
mesila“; ngatoeri, ngoendang (sila“, atoer, oen-
dang) ; tëpêsila®, téatoer(in), téoendang, (passief).
doang. |
boeroengang.
ngëmbot.

djam; hoe laat 1s ’t? — pantok pirë?

V,
pèépës, sêring.
njoentik.
dëpë.

ama® (v/ niet adellijken); mami (v/ adellijken)

vagina

vallen

valsch (van geld).
van (voorzetsel).
vangen

varken

vast

vechten — zie: twisten.
veder

vee

veel

vegen

veger

veld

vellen

ver
veranderen
verbaasd
verbannen

verbergen

verbeteren
verbieden.
verbod
verboden
verbrand
verdacht
verdeelen
verder
verdriet
verdwaald
verdwenen
verf
vergaan
vergaderd, vergaderen
vergadering

vergeefs

57

pépé, télé.
têri”.
gëgaèn.
lé“, lèkan.
baoe.

bawi.

këréng, koewat; vasthouden — nëgël, ngënti®.

boeloe.

sësato.

loewé®.

njapoe, njampat (sapoe, sampat) tësapoe, tësam-
pat (passief).

sapoe, sampat.

lëndang.

badoeng, ngrëba”.

rénggang.

ngobah.

bënga®.

boeang.

njëbo“; zich verbergen — njëbo® diri(në); stam —
sëbo — täsebo“ (passief).

ngèna”ang (këna®); téëkëna“’ang (verbeterd).

bebala®.

p&mbala®.

tébala®.

kotone

g, djoelat.

tëparan.

bag1.

rênggangan.

sakit até.

képoesa®, kësangsang.
télang.

tjèt.

këtelëp, kësélém.
sangkëp.

sangkëpan.

sija®.

vergelijken
vergeten
vergeven
vergiffenis
vergift
vergissen
vergoeden
vergrooten
vergulden
vergunnen
verhaal
verhemelte
verhindering
verhuizen
verkwistend
verjagen
verkeerd
verkleinen
verkiezing
verkoopen
verkouden
verlaten
verlegen
verleppen, verlept
verliefd
verlies (schade)
verliezen
verloren
vermoeid
vermoorden
vernachten
vernemen
vernielen, vernietigen

veroordeelen

verpanden
verplaatsen

verplicht

banding.

loepa®.

ngampoeni (ampoen); téampoenin (passief).

sampoerajan. |

tjëtik, òpas.

pélih, njala®.

bégënti®.

Embeli“'ang.

njadoer, njépoeh.

ngêloegrëhin.

wéwàran, dëdòngèng.

lantak.

séngkala.

ngalih (alih); tealih — verhuisd.

gandoer.

mësoet, gëroh.

sala“.

ngodé“ang, beri“ang.

pöpilènan, pêpilè’ang.

bèdjoewal.

sélémä.

ngadé, ngënténgang.

ila®.

lajoe.

bekémélé®.

pòtjòl.

ngalah.

télang.

lëlah.

njëmati®.

maré, nindo®.

dêngër, déngah.

njënjéda®.

mòngor, ngoekoem, moepoetin ; ter dood veroor-
deelen — ngilangang.

njanda”.

ngalih.

ngépé këwadjipan.

59

verrichten (v/ heerendienst) ngajah.

verroest bëtai.

verrot lëngì, börëk.

verruilen noekérang, noekahang, njiloerang.
versch bagoes, baroe.

verscheuren — zie: scheuren.

verschil binë; verschillen — bëbinë.
verschoonen bëgénti®, bêsalin.

verschrikt tagèt, tindjot.

verschijnen datèng, marek.

versieren majasin.

versleten lotoh.

verspreiden kësangkoer, kösaoer, kësaoeh.
verstaan ngërti, paham, pëdas.

verstellen bèdjait, nampèl.

versterken (v/h lichaam) njëgëran awak; v/e kamp — ngoekoehang désä.
vertellen njëritajang, noetoerang, dongèngang.
vertoeven ‘ndot, méro.

vertrekken angkat, loembar (v/ h.g.p.)
vertrouwd baoe të sadoe.

vertrouwen njadoe.

vervangen gënti®, njaloek.

vervoeren djaoe®.

vervolgen. pali“, tëroektoek.

vervolgens 2 moedian, bandjoeran, bêtëroes.

verwaand — zie: trotsch.

verwant bëkadang, bäsëméton djari.

verwonden bakatin, natoeang, ngëlékëtang.

verwijten mêësala”.

verzadigd bësoeh, bésoer; këmantang — onverzadigd.
verzoek péngèndèngan, pênoenasan.

verzoeken noenas, ngèndèng.

verzot tjoeloek, sangët déméën.

verzuimen ngampahang.

verzwikken lëso®.

vet (dik) mòkòh, lémoe.

veulen anak djaran.

vier

vierhoekig (vierkant)
vies

vinden

vinger

vingerbreed

viool

visch

visschen

vischnet

vlak

vlakte

vlechten
vleermuis

vlerk (v/e prauw)
vleugel (v/e vogel)
vlieg

vliegen

vlinder

vloed

vloer (aarden —)
vlot

vluchten

vlug

vlijt, vlijtig

voeden
voedsel

voelen

60

Ampat; 14 — ámpat olas; 24 — ämpat likoer;
84 — tëloeng dasä ämpat; 44 — pëtang dasá
(poeloe) ämpat; 54 sèkët ämpat; 64 — ném
dasä (poeloe) ämpat; 74 — pitoeng dasä (poe-
loe) ämpat; 84 — baloe“ poeloe ämpat; 94 —
siwa® poeloe ämpat; 40 — pëtang dasá, mpat
poeloe; 400 — samas; 4000 — pëtang tali;
40000

mèrapat,

ämpat laksà,

römis, èkèk.

dait.

ranggot.

njari; bijv. doewa njari.

rëdép.

Empa“; zeevisch — &mpa* sëgarä; riviervisch —
Empa® kókó®.

mantjing.

djala, sòrok.

asah.

lëndang.

ngoelat.

kéntjolit; vliegende hond — boekal.

kantir.

klètèk.

kelikit.

Engkèlèp, éngkëbër, Engkësoer.

kêbekol, èwok?.

pasang.

bëtaran; v/ planken — banban ; v/ bamboe — lasah.

rakit.

berari, pélai.

bëtjat, njëréëk; erg vlug — santèr.

pasoe.

v/ dieren — ngimpan; v/ menschen — bèng ma-
ngan.

v/ dieren — impan; v/ menschen — kakënan, pa-
nganan; daharan en adjëngan (v. hg. p.)

ngidap.

61

voet naé.

voetpad èlèsan, péngòròng.

voetspoor ònòs, tampak naé.

voetzool lampak naè®.

vogel këmanoekan.

vogelkooi koeroengan.

vol pëno“, sabol.

voldoende, genoeg ___sémai®, gënèp.

volgen miloe, noeroet; ngiring (v/ h.g. p.)
volhouden tahan.

volk …_ bangsà.

voor d lé“ djoeloe, 1é“ arëpan (v/ h. g. p.)
voor (ten behoeve van) oema”, lakar (Mal. bakal).
voorbeeld imbé, tjonto.

voorbehoedmiddel péngadang bahlé.

voorbijgaan liwat.

voordeel oentoeng, agët.

voorhoofd têlakar.

voorhuid lendong lésé, boetó®.

voorgallerij sësangkok.

voornemen nijat, angën (ber —).

voorover kalëp, langkëp.

voorteeken — tandó®, tjiri.

voortaan èra®.

voorttelen b&djari, bêrombo®.

voorttrekken oros, awek, ngëdéng.

voorzichtig adèng?, ingët®, ònja”?.

vork tjakar.

vorm tjitakan, rémbagan.

vorst datoe.

vouwen ngëlëpêt. :

vragen béketoan; om KR à vragen — ngèndèng, noenas.
vracht boewatan.

vrede patoeh.

vrees takoet.

vreten mangan, ngakën (pangan, kakën); tépangan tè-

kakën (passief).
vreugde ködömënan, kösënöngan,

vriend

vroedvrouw

vroeg (i/d morgen)

vroeger

Vrouw

vrucht
vrijmoedig

vrijspreken

vuil — zie: vies.
vuilnis
vuist
vulkaan
vullen
vuur
vuurvlieg
vijand
vijf hoek
vijl

vijlen
vijver

vijzel

waaien (m/ een waaier)

waaier
waar
waarde
waarheen

waarom

waarschuwen
waarschijnlijk
wachthuis
wachten

wagen

62

sahabat, bëraja, këkasihan.
bëlijan nganak.

lêma® lèma®.

piranan.

déngan ninë; echtgenoote — sëninë; wijfje van
dieren — pêrinä; vrouwelijk — niné.

boewa®.

bani, las.

njampoerë (sampoerë); kësampoerë, tësampoerë,
(passief).

dédóró, rêrónggó.

rëgëm.

goenoeng bërapi.

ngisi”.

api; gloeiende houtskool — barak.

ëntèp®.

moesoeh.

bësagi limä.

kikir.

ngikir.

tëlag.

lisoeng ragi (lisoeng — stamper, ragi — Mal.
boemboe).

Wi
ngëpéêt.
këpët.
lé“ &mbé,
adji.
odjok &mbé, anèng &mbé.
koembéné, börëmbé, apa sëbabnë, koembénë
sangka®.
mêringët, mekiling (t/ h.g. p.)
sang, badé“-badé“.
gêrdoe.
ngantih.

bani.

65

waken f djaga®.

wakker ngasë, mëtangi (v/ h.g. p.)

wand v/ bamboe — pagër; v/ steen — tèmbok.
wandelen bekedèk.

wang sangkèp.

wanneer piran.

wannen némpi® (témpi“); tétëmpi® (passief).
want sëbab, köranë.

wapen sikëp, gëgaman.

war (in de war zijn) simo.

warm angët, panas, bënëng.

was hilin.

wasschen biso“; v/ kleedingstukken — mópó*.
wat apa.

water ai“.

waterketel kémè“ bësi.

waterpokken tjangkrim, rébo“ ai°.

waterleiding tëlabah.

waterval al“ nimpoh.

wedden bëtaro®.

weddenschap | taro®.

weder, nogmaals ampo“, malik.

wedloopen béarong-arong.

wedstrijd arong?.

weduwe bèbaloe.

weefsel sèsèkan.

week (bv. nw.) ëmboek.

week (tijd) één week — sëdjoema’at.

weenen nangis, bësërmin (v/ h.g. p.)
weerlicht kisap.

wees anak ijatim.

weg langan, ratajan, roeroeng.

wegens sébab.

wegjagen (v/ dieren) géeroh, nijah, mësoet; v/ personen — noendoeng.
wegwijzer, gids djawa®.

weide lëndang.

weinig sëkëdi®, sëkötjèt.

wekken dodo“; nanginin (v/ hg. p.)

64

welk si émbé; welk huis ?— balé si &mbé ?
welvarend ma“moer.

wenk owap.

wenkbrauw alis.

wenken ngowap.

wennen (zich) kaso.

wensch péngarëpan.

wereld doeniä.

werk pägawéjan.

werkelijk tétoe?, patjoe?, djati®.
werken begawéjan.

werpen — zie: smijten.

werpnet djalë.

wesp gëgëti, lani.

west barat.

weten naò®.

weven njèsèk.

wieg gijong.

wiegen bëgijong.

wiel rodë.

wierook ménjan.

wildzwijn bawi gawah.

wimpers boeloe(n) mata.

wind angin,

wind laten ngéntoet.

winden (v/ touw) goeloeng.

winkel bäbalé®.

winnen (kans, gevecht —) mènang.

winst bati, agët, oentoeng.

wit poeté®.

wolk awoen?.

wond bakat, tatoe ; l&kët — onbeduidende wond.
wonden — zie: verwonden.

wonder këbönga“’an.

wonen ëndot, bëöbalé, djënék.
woning balé; gëdèng (v/h. g. p.)
woord ongkat, léng, manik (v/h. g. p.)

worm bijah, bijar.

Ed RPA en en eel

65

bérampösan.

akah, akar.

sëpët.

bingis, bibondvelan.

ngintémang, ngantêmang (intém, antém) téintém-
(ang), téantëm(ang) passief).

ngëngëdoek.

poendjoeng.

ngòsok (òsok); téòsok — gewreven.

itë padà sëlapoe,

galoeh, goewar.

(v/ h.g.p.) mêlèkat, arowah; v/ minderen —
pèdarë.

tidjó.

widjó® (tidjó®); tëtidjó® — gewezen.

De

ngrèmon.
pasoe. —
bësi.
kawat.

Ze

binè“; dierlijk zaad — mani.

ngampar; v/ anderen planten — nimoeh, më-
rémbas.

pêngamparan.

pörkarä.

&mboek ; — v/ aard — lëma® lemboet, bësömoe,
danë darmä, (v/ h.g. p.)

kékapé; v/e pikoelpaard — kasoeran.

kantong.

gërès, gösik.

lëlaka®.

adat,

sëgarù.

‚ le stuk, 5

zeef
zeep
zeer
zeeroover
zeggen
zeil
zeker
zelden
zelf
zelfde
zelfs
zemelen
zenden

Zes

zeven

zeven (werkw.)
zichtbaar, inzicht
ziek

ziekte

ziel

zien

zilt

zilver

zingen

66

èrok.
saboen.

lalo“, gati, langsot.

badjak.

bebada®, matoer (t/ hg. p.)

lajar.

téntoe, moelä ngënoe — (Mal. memang bagitoe).

langah, rarang, kapah.

mèsa”.

1ä siné, là sino.

kêtima®.

koet, oenggoen, lambòek, sésé.

ngirim, njempait.

nèm; 16 — nèmolas; 26 — nömlikoer; 36 — tê-
loeng dasá ném; 46 — pëtang dasä (ämpat
poeloe) ném; 56 — sèkét nêm; 66 ném dasä
(poeloe) nëm; 76 — pitoeng dasä (poeloe) ném;
86 — baloe“ poeloe nêm; 96 — siwa“ poeloe nêm
60 — nèm dasä; 600 — tëloeng atak; 6000 —
nèm tali; 60000 — nëm laksä.

pitoe“; 17 — pitoelas; 27 — pitoe® likoer; 87 —
töloeng dasä pitoe“; 47 — pètang dasà pitoeS;
57 — sèkët pitoe“; 67 — nëm dasä (poeloe)
pitoe“; 77 — pitoeng dasä pitoe“; 87 — baloe®
_dasä (poeloe) pitoe“; 97 — siwa® poeloe pitoe“;
70 — pitoeng dasä (poeloe); 700 — pitoeng
atoes; 7000 — pitoeng tali; 70000 — pitoeng
laksä.

ngèrok (èrok); t&èrok — gezeefd.

pégitan.

sakit, soengkan (v/h. g. p.)
pëénjakit.

njawà.

gita®, njingakin, njerminang (v/ h.g.p.)
paè”.
sèlakä.

bölawas, ngidoeng, ngrambang, nëmbang.

67

zitten | tokol, v/ h.g.p. melinggih, mandjak; m/d bee-
nen kruiselings zitten — bêsilä.

zoeken mètë, boja”.

zoenen bësidoek.

zoet manis.

zolder tëkëp.

zon djëlo; opkomen v/d zon — tiwo“; het ondergaan
v/d zon — sërëp, tölëp.

Zondag djëlo ahat.

zonder | éndé*nè.

Zoo ngëni, ngèno.

zooals mara”.

zoodat djangké.

zoodra sëwahnë.

zooeven onè.

zoogen njoesoe.

zool — zie: voetzool.

zoon anak mamë.

zorgen ingëtang, pëlihara®”.

zout sijä.

Zuid laoe“; Zuidelijk — bölaoe®,

zuigen ngèmot.

zuster sëmëton ninë.

zuur pêdis.

zwaar bërat.

zwager ipar.

zwak lëmës, loemah.

zwaluw alat?.

zwam loeloep.

zwanger bëtijan.

zwart bèdëng, bidëng.

zwavel warirang.

zweep pètjoet; karwats — tjëmëti.

zweer bongkang.

zweet, zweeten bébök, böbökan, daoer, bedaoer.

zwellen bara®.

zwemmen ngònòng.

TERS Dale hi Den of De

r

_(/ wonden
zwijgen |
zijde, zij (stof)
zijn (werkw.)

zijn (bez. voornw.) -

op het eiland. Timor
Boor ide g Ë

ja: MATHIJSEN.

te Lahoeroes in 1 het landschap Fialaran (Ned. Timor).

Met een aantangsel
‚DOOR: eTS

Dr. N. ADRIANI

Ee voeren 4

Ki VANG ERIS AGP Le «

ne Deet BMI. GE,
Tweede stuk.
De 4 _ Baravra, ú „5 Har,
| ALBRECHT & Co. M: NIJHOFF.
é 1915.

MAR 31 1916

EENIGE
FABELS en VOLKSLEGENDEN

VAN DE .
Onderafdeeling Beloe

op het eiland Timor
DOOR

A. MATHIJSEN.

Apost. mission. te Lahoeroes in het landschap Fialaran (Ned. Timor).

Met een aanhangsel
DOOR

Dr. N. ADRIANI.

VERHANDELINGEN

VAN HET

Bataviaasch Genootschap van Kunsten en Wetenschappen.

Deer LXI.

Tweede stuk.

BAraAvra, is Haer,
ALBRECHT & Co. M. NIJHOFF.
1915.

Eenige

Fabels en Volkslegenden

VAN DE
Onderafdeeling BELOE

op het eiland Timor

A. MATHIJSEN.

Deze verhalen zijn voor het meerendeel door gewezen leerlingen der
zendingschool opgeschreven; slechts een paar heb ik, onder het verhalen, zelf
geschreven.

Ik teeken hier bij aan dat de schrijfwijze van verscheidene woorden
niet dezelfde is als die in de Tetum-Hollandsche woordenlijst.

In de woordenlijst heb ik zooveel mogelijk de Nederlandsche schriijjf-
wijze gevolgd met het doel de uitspraak gemakkelijk te maken.

In deze verhalen echter- heb ik de woorden geschreven, zooals ze door
de oud-leerlingen op papier zijn gebracht. Zoo bijv. komt hier de verdubbeling
der medeklinkers niet voor, en dus, waar in de woordenlijst: emma, tolloe,
latta enz. staat, vindt men hier: ema, toloe, lata; — in plaats van: bee, been,
foon, zooals in de woordenlijst, staat hier: bei, beìn, fooen.

Ik geef deze fabels en volkslegenden uit, zooals ze mij schriftelijk of
mondeling werden meegedeeld, behoudens enkele wijzigingen ter bevordering
der duidelijkheid. Ames k

Burrenzorg, 7 Juli 1913.

Dale ai kanoïk.

Verdichte Verhalen.

Krawa no Lomoe-=lomoe.

Dala ida krawa no lomoe-lomoe ba
tiha naan tasi; krawa nodi dai tiha
naan; lomoe-lomoe naklili ko'ë nodi
toeir krawa, be !) krawa tiha kona
naan, atoe tau ba ko’è. — Kaloe krawa
tiha kona tau ba ko'è, lomoe-lomoe na
tia; krawa noesoe: „Naan iha nèëbè?”
Lomoe-lomoe terik: „Nia monoe nosì
ko’è koeak”’.

nikar, tau ba ko'è nèë; lomoe-lomoe

Hotoe nee krawa tiha
na teni dei.
hed

Hotoe nèö krawa nawan saè, kohi
lomoe-lomoe, nati tia bele nia kan ?)
rahoen, so’è nela nia ba tasi rat; hotoe
krawa ba oema, lomoe-lomoe nia kan
fèn noesoe ba krawa: „O kan ria iha
neëhè 2”

Krawa terik: „Nia sei naris’”’. Mais
krawa terik bosok.

Lomoe-lomoe nia kan fèn nanono,
nia la mai; hotoe nia ba tasi ba nali-
koe nia; nia nare ba nia kan laen lao
iha rat, ®) semo la bele tan *) rahoen
krawa nati nalo faloe; hotoe nee nia

kan fèn nakau nia nodi ba oema, rai

1) In de woordenlijst: bee,

Dine a : kaan.
ED Es : raat,
CO rte EA : taan.

Verhandelingen Bat, Gen. Dl, LXI, 2e stuk,

1.

Een aap en een reiger.

Eens ging een aap met een reiger
visschen; de aap vischte met een net;
de reiger droeg een mandje, volgde daar-
mee den aap, opdat, als de aap visch
ving, hij dien in het mandje zou leggen.
Als de aap iets ving en in het mandje
legde, at de reiger het op; de aap vroeg :
„Waar is de visch?”’ De reiger zei:
„Hij is door eene opening van het
mandje gevallen”. Daarop vischte de
aap weer, legde het in het mandje; de
reiger at het weer op.

Daarna werd de aap boos, pakte den
reiger, trok al zijn veeren uit, wierp hem
op het strand en liet hem daar achter ;
toen de aap naar huis ging, vroeg de
vrouw van den reiger aan den aap:
„Waar is je zwager?’

De aap antwoordde: „Hij is nog aan
het baden”. Doch de aap loog.

De vrouw van den reiger wachtte,
hij kwam niet; toen ging zij naar zee,
ging naar hem kijken; zij zag haar man
op het strand loopen; vliegen kon hij
niet, omdat de aap al de veeren had

uitgetrokken; daarop droeg zijne vrouw

nia ba oema laran. La kleoer nia kan !)
rahoen toeboe nikar. Kaloe nia nare ema
na baboear, nia liboer baboear kakoen.
Kaloe krawa nare, lomoe-lomoe liboer
baboear kakoen, krawa noesoe: „Ò modi

baboear kakoen nee atoe malo sa?”

Nia terik:

atoe kodi ba kontaratoe,

„Haoe atoe kalo ro ?
kaloe emi

hakara ba ho ami, bele”.

Krawa sia terik: „Soin”.
Kaloe sia nalo ro nee tomak ona,
krawa liboer maloe; hboer hotoe sia
saè ro nèè atoe lao ona; ba kalan nèë
sia lao; kaloe sia too tasìi klaran ro
koeak, we tama; dadi sia boloe lomoe-

lomoe: „Ria ria! mai lai te we tama

ro’; hotoe nee lomoe-lomoe toen ba,
hetak toetoe koeak ro, tan oeloek kra-
ma nati nia kan rahoen; dadi nia na-
wan saè; la oras ro mooet %); krawa

„ik

. haoe’’; mais lomoe-lomoe terik: „Lale,

boloe lomoe-lomoe: ria! toean

tan 4) oeloek o mati haoe kan rahoen;

tomas haoe kan fèn ba foti haoe, lale

haoe mate bakmamoek”’.

Hotoe nee ro mooet, krawa mate nalo

faloe, nén la hela kmisak °) ida. Lomoe-

1) In de woordenlijst: kaan.

2) 9 : TOO.

3) nn „ : moot,

4) ; : taan,

0) EE : kmissak,

hem naar huis, legde hem in huis.
Niet lang daarna schoten zijn veeren
weer uit. Als hij menschen waterme-
loenen zag eten, verzamelde hij de
schillen van de watermeloenen. Als de
aap zag, dat de reiger de schillen van
watermeloenen verzamelde, vroeg hij:
„Wat wil je met die watermeloen-
schillen uitvoeren?” p

Hij zei: „Ik wil een schuit maken
om er mee te gaan handel drijven;
als julie plezier hebt met ons te gaan,
dan kun julie dat doen”.

De apen zeiden: „Goed”.

Toen zij die schuit klaar hadden,
kwamen de apen bij elkaar; toen zij
bijeen waren bestegen ze de schuit om
aanstonds af te varen; dien avond ver-
trokken zij; toen zij midden in zee
waren, raakte de schuit lek, het water
stroomde binnen; daarom riepen zij den
reiger: „Zwager, zwager kom terstond,
want het water komt in de schut’;
daarop kwam de reiger naar beneden,
pikte de schuit nog meer stuk, omdat
de aap vroeger zijn veeren had uitgetrok-
ken ; daarover was hij boos ; onmiddellijk
zonk de boot; de aap riep den reiger:
„Ach zwager! help mij’; maar de reiger
zei: „Neen, omdat gij vroeger mijn
veeren hebt uitgetrokken; gelukkig dat
mijn vrouw mij ging opnemen, anders
was ik ongewroken gestorven”.

Daarop zonk de boot, alle apen stier-
ven, zelfs niet één bleef over. De reiger

lomoe semo nìikar rai ba, ba nia kan

oema.

Lakoe no Laho.

Dala ida sia roewa lo’ér; sia lao, sia
roewa nare fehoek isin ida; hotoe nee

sia foti.

Sia lao too mota ida foin sia roewa
nanawa; hotoe nee lakoe terik ba laho :
„Ria ita roewa ha fehoek lai, hotoe

lei *) nani mota’’; mais laho terik: „À

keta ?) lai; ita haris hotoe mak lei ha”.

_Lakoe nata: „Hooe %) soin”.

Hotoe nee “Sia roewa ba nani mota;
lakoe terik ba laho: „Ria ita roewa
_monoe we haknesak, 4) se mak atoe
sae oeloek’”’; laho nata: „Hooe soïn”.
Hotoe nee sia roewa soemi loekoe ;

mais

laho nawan naroek; tan nee

nia soemi loekoe too rai nia nakoe-
ak rai; mais lakoe la bele; nia soemi
loekoe la oras sae nikar; hotoe nia
nanono. Laho saé kleoer; dadi noeoenee
lakoe blaar; teni nia nanoin laho mate
tian; mais laho nakoeak rai nalo too

fehoek ba, hotoe na fehoek nalo faloe.

Hotoe nee nia lao nosiìi koeak tama

nikar mota atoe saè nikar; kaloe nia

too mota nia saè; hotoe nia terik ba

1) In de woordenlijst: lee,
IN 5 : ketta,

EEA Fn : hoow.

4) Dit woord staat niet in de woordenlijst; Zie
tanessak.

vloog weer naar land, ging naar zijn

huis.

Ze

De moesang }) en de muis.

Een keer waren zij samen aan het
wandelen ; terwijl zij voortgingen, zagen
zij beiden een aardappel; en zij raapten
hem op.

Zij gingen voort tot aan eene rivier,
toen rustten beiden; en de moesang zei
tot de muis: „Zwager, laten wij samen
eerst den aardappel opeten, en dan in

de rivier gaan zwemmen’; doch de

muis zei: „O nog niet; na gebaad te
hebben zullen wij eten,’ De moesang
antwoordde: „Nu goed”.

Daarna gingen zij beide in de rivier
zwemmen; de moesang zei tot de muis:
„Lwager, laat ons om strijd onderdui-
ken, wie het eerst boven zal komen’’; de
muis antwoordde: „Ja goed’. Daarna
doken zij beiden onder water; doch de
muis had een sterken adem; daarom
dook zij tot den bodem, en holde den
grond uit; doch de moesang kon dat niet;
hij dook en kwam terstond weer naar
boven; daarna wachtte hij. Het duurde
lang, voor de muis boven kwam ; dus was
de moesang verwonderd; daarbij dacht
hij, dat de muis dood was; doch de muis
had den grond uitgehold tot aan den

aardappel, en toen den aardappel geheel

1) een roofdier dat gelijkt op een bunzing.

lakoe: „Ria, ita roewn ba ha fehoek
lai;”” lakoe nata; „Hooe soïn”. Hotoe
nee sia roewa ba; ba sia nalikoe ba
fehoek laho na tian; hotoe lakoe terik
ba laho: „A ria! haoe kanoin, fehoek o
kala ma tian tan *) o soemi loekoe kle-
oer lolos; haoe kanoin o makoeak rai
too nee mai, mak foin o ma’’; mais laho
terik: Hooe soïn; kaloe o doe ba haoe
dei, diak lioe o boetoek ai ba nee, hotoe
o soenoe; kaloe haoe ka tebes, hai na
haoe; mais kaloe haoe la ka, hai la bele
na haoe; hotoe laho tama ba ai nee,
lakoe soenoë; mais laho matenek; nia
nakoeak rai tama ba; hai na nia la bele;
hotoe hai narain tia, nia saì, naksoke.
Hotoe nee lakoe tama fali, laho soenoe;

hai na lakoe too mate.

Asoe no Krawa.

Dala ida asoe ida ba meti; nia lao

saè ba rai inan oan ida mais nia la

1) In de woordenlijst: taan,

opgegeten. Daarop kroop zij door de
holte, kwam weer in de rivier om naar
boven te stijgen; toen zij bij de rivier
was, steeg zij naar boven, en zei tot
de moesang: „Zwager, laat ons samen
den aardappel gaan eten”; de moesang
antwoordde : „Ja, goed’. Daarop gingen
zij beiden op weg; terwijl zij gingen
keken zij uit naar den aardappel, dien
de muis had opgegeten; daarop zei de
moesang aan de muis: „He zwager!
ik geloof, dat gij den aardappel mis-
schien al hebt opgegeten omdat gij zeer
lang gedoken hebt; ik denk, gij hebt
den grond tot hier uitgehold, en toen
gegeten’’; doch de muis zei: „Nu goed:
als gij mij maar belastert, dan is het
beter, dat gij hier hout opstapelt, en
dan aansteekt; als ik inderdaad gegeten
heb, zal het vuur mij verteren; doch
als ik niet gegeten heb, dan kan het
vuur mij niet verteren; daarop ging
de muis in dat hout; de moesang stak
het aan; doch de muis was bij de hand;
zij maakte een gat in den grond, ging
daarin; het vuur kon haar niet verte-
ren; toen het vuur was verminderd,
kwam zij er uit en danste. Daarop ging
de moesang op zijn beurt er in; de
muis stak het aan; het vuur verteerde

de moesang tot hij stierf.

De hond en de aap.

Een keer ging een hond naar het

drooggeloopen strand; onder zijn wan-

natene sasa; la oras tasi nakonoe, nia
sai teni la bele, tan tasi nakonoe halik
raì iman oan tian; nia nanono, tasi
la mara; nia nalao tian, tan nee nia

tanis.

La oras nai bei !) ida mai, nia noe-
soe ba asoe: „He bei oa tan sa mak
o tanis?” Hotoe asoe nata: „Haoe
kein ?) iha nee kleoer ona, tan nee
haoe tanis; teni haoe la ketan ha; kaloe
bei 5) dodan, nodi haoe ba haoe kan
oema ba, masik haoe sewa bei bataka

atoes hira-hira mos, soin dei”,

„A bei oa haoe sei kodi dasi lian ba

nee ba’. Ásoe rona nee hetak tanis.

La oras ioe ida mai noesoe ba asoe:
„He bei oa tan sa mak o tanis?’’ Asoe
terik: „A bei! haoe kein iha nee kle-
oer opa, teni haoe la ketan ha tan nee
tan1s ;

hodi

haoe ba haoe kan oema ba, masik haoe

haoe neon soesar mak haoe

kaloe bei hakara dodan haoe,

seloe bei mean no moetin atoes hira-

hira mos, soin dei”.

Joe terik naak: „Hooe soin, o mai
saè ba haoe kan fohon’’, hotoe nee ioe
nodi nia ba too rai mara; ioe natoen

asoe; hotoe nee asoe terik ba ioe: „O

1) In de woordenlijst: nai bee,

2) De onbepaalde wijs is: hein; in de wdlijst: heen.

3) In de woordenlijst: bee.

deling klom ‘hij op een kleine rots;
doch hij wist van niets; terstond daar-
op kwam de vloed opzetten; hij kon
er niet meer uit, omdat de zee hoog
stond rondom de kleine rots; hij wachtte,
de eb kwam niet; hij had honger,
daarom huilde hij.

Plotseling kwam een krokodil, vroeg
aan den hond: „Hé kleinzoon, waar-
om huil je?’ Daarop antwoordde de
hond:
daarom huil ik; daarbij ik krijg niet

„Ik wacht hier reeds lang,

te eten; als vadertje medelijden heeft,
mij naar mijn huis brengt, al huur ik
vadertje ook voor eenige honderde gul-
dens, ’t is mij goed”.

„Och kleinzoon, ik moet nog een
boodschap van den koning naar ginder
overbrengen”. Toen de hond dit hoorde,
huilde hij nog meer.

Plotseling kwam er een haai, vroeg

den hond: „Hé kleinzoon, waarom
huil je?” De hond zei: „Ach va-
dertje! ik wacht hier reeds lang;

daarbij ik krijg niet te eten, daarom
is mijn hart bekommerd en huil ik;
als vadertje zich over mij wil ont-
fermen, en mij naar huis brengt,
al betaal ik ook eenige honderden
goud en zilver aan vadertje, het is
mij goed”.

De haai zei: „Ja, goed, kom, klim
op mijn rug” (letterl.: op mijn boven-
kant); daarop bracht de haai hem op

het drooge; de haai zette den hond

mein Ì) ba nee lai; haoe ba kola moe-
rak kodi mai be seloe ba o; hotoe nee

ioe naak: „Hooe soin”.

Hotoe nee asoe ba soeroe haï soekabi
klaak ?) nodi mai.

Asoe terik ba ioe: „Bei 5), makaka
o kan iboen, taka o kan matan’’; ho-
toe 1oe mos nalo noeoedar asoe terik
ba nia; la oras asoe tate hai soekabi
klaak ba ioe nia kan iboen; la oras
Joe noran moras; nia tafetoe an 4) too

mate ba nee dei.

Hotoe nee asoe ba terik ba krawa:
„Ria! o mai be ita roewa ba koa naan
bot ida nee ba, haoe koo tian’; hotoe
krawa nata %): „Hooe soin”. Hotoe
uee sia roewa ba koa ioe maten nee;
A

tan nee ©

sia koa hotoe tia, krawa terik:
ita
ba

Hotoe nee asoe ba naris; naris hotoe

roewa atoe ha ona,

matris lai’; asoe naak: „Hooe”.

nia mal nikar; mais krawa terik ba
asoe: „À ria! o maris o kan raek mos,
mais o kan koïk nee halo mos no,
ros hodi rai henik halo kwer; hotoe
asoe mos toeir krawa nia kan lia dei;
kaloe asoe ba uaris krawa loi €) naan
nodi ba tetoe fafoehoen, la hela oda ba

aSOe,

1) De onbepaalde wijsis: hein ; in de wdlijst : heen.
2) Zie: haï klaak.

3) In de woordenlijst: bee.

no : tafetoe aan.

5) De onbepaalde wijs is: hata : in de wdlijst : hataa.
6) In de woordenlijst: looi,

af; daarna zei de hond tot den haai:
„Wacht hier eerst; ik ga geld halen
en breng het hier om u te betalen”;
daarop zei de haai: „Ja goed”.

Toen ging de hond gloeiende kolen
van koesambihout bijeenscheppen en
bracht die mee.

De hond zei tot den haai: , Vadertje,
doe je mond open, doe je oogen dicht”;
toen deed de haai ook zooals de hond
hem zei; plotseling wierp de hond de
gloeiende kolen van koesambihout in
den mond van de haai; onmiddellijk
voelde de haai pijn; hij stuiptrekte tot
hij op de plaats dood ging.

Daarop ging de hond aan den aap
zeggen: „Zwager! kom opdat wij samen
ginder een grooten visch dien ik ge-
dood heb, in stukken gaan snijden”;
en de aap antwoordde: „Ja goed”.
Daarop gingen zij dien dooden haai in
stukken snijden; toen zij met snijden
klaar waren, zei de aap: „Kom, we
zullen zoo gaan eten, ga jij daarom
eerst een bad nemen’; de hond zei:
„Goed. Toen ging de hond baden;
na gebaad te hebben, kwam hij terug;
doch de aap zei tot den hond: „Hè
hebt

gewasschen, maar uw uitslag moet gij

Zwager! uw vuil gij schoon
ook schoon maken, ge moet dien met
zand wrijven en glad maken’; daarna
volgde de hond het gezegde van den

aap ook op; toen de hond ging baden,

Hotoe nee asoe mai nikar, nia nalikoe,
naan iha rai la iha tian; asoe tenara
ba tetoe fafoehoen; krawa loi naan nalo
faloe la nela oda ba asoe; asoe terik:
„Hooe diak ria! o la mela naan oda
ba haoe; leoe-leoe o kala toen iha rai
mai’; krawa nonok doeoek; asoe daka
nohoen iha rai; kaloe krawa toen, nia
atoe na noo krawa; mais krawa la toen ;
krawa toer oras ida, nakati; !) la oras
nia mouoe toen nosi tetoe fafoehoen ;
asoe nare nia kohi nia; krawa noesoe
perdoea °) ba nia: „A ria! o keta moo
haoe; haoe lei ba kola. naan be fo ba
o ma’; maìs asoe la nooek; nia tata
krawa nee nalo mate, hotoe nia na nalo

faloe.

Krawa no Banahi.

Dala ida krawa ba meti; nia meti
too tasì nakonoe nia sai nikar. Kaloe
krawa sai too tasi rat, nia sama tan *)
banahi ida, hotoe nee banahi terik ba

krawa „A bei sian! masik ami ata lao

1) De onbepaalde wijs is: häkati; in de wdlijst:

hakatti.
2) In de woordenlijst: berdoea,
3) bj „ „ taan.

droeg de aap de stukken visch weg,
bracht ze boven op een hooge balé-balé,
liet niets voor den hond over.

Daarna kwam de hond terug; hij
keek, de stukken visch lagen niet meer
op den grond; de hond keek opwaarts
naar de bovenzijde van de balé-balé;
de aap had den heelen visch wegge-
bracht, had niet een weinig voor den
hond overgelaten; de hond zei: „Goed
zoo, Zwager! jij hebt niet een weinig
visch voor mij overgelaten; pas op, als
Jij beneden op den grond komt”; de
aap zweeg maar; de hond waakte voort-
durend op den grond; als de aap naar
beneden kwam, zou hij den aap dood
bijten; doch de aap kwam niet af; de
aap zat geruimen tijd, sluimerde in;
plotseling viel hij van den bovenkant
van de balé-balé; toen de hond hem
zag, greep hij hem; de aap vroeg hem
vergiffenis: „Ach Zwager! maak me
niet dood; ik zal visch gaan halen om
u ten eten te geven”; doch de hond
wilde niet; hij beet den aap dood, daar-

na at hij hem heelemaal op.

Een aap en een tripang. ”)

Een keer ging een aap visschen op
het drooggeloopen strand; bij vischte
tot de vloed kwam, en ging weer weg.
Als de aap op het strand kwam, trapte

hij op een tripang; daarop zei de tri-

1) zee-egel,

hare ami oda”; hotoe krawa terik ba
banahi: „A o oï at *) nee! keta °) lia
wain; o kalan loron makoi %) an ba
rai henik dei; teni lao la bele too ami

sama sala o, mak foin o lia wain”’.

Hotoe nee banahi nonok dei.

La oras banahi terik ba krawa:
„Hooe soin, o terik haoe lao la bele;

ita roewa halai haknesak *) oda”.

Krawa nata naak: „Hooe soin ; wain
hira mak ita atoe halai haknesak ?

Banahi terik: „Wain roewa”’.

Krawa nata: „Hooe soin, wain roewa
haoe lei mai”.

Ba loron nee banahi hiboer nia kan
maloek sia, terik ba sia: „Awan ita
atoe liboer an, atoe hakoi an ba rai
henik, tan wain roewa krawa atoe mai
nalai naknesak no ita; tan nee awan
ita atoe liboer an hanesa an hosi nee
too neeba, niabè kaloe ita atoe halai,

krawa boloe, ita hata 5)”.

Too wain roewa krawa mai; too tasì
rat 6) krawa no banahi nahoe nalai;

kaloe krawa nalai kei kedok nia boloe

1) In de woordenlijst: aat.

2) B : ketta.

3) De onbepaalde wijs is: hakoi; in de wdlijst:
hakooi; met „an” (wdlijst aan) verbonden is het we-
derkeerig en beteekent dus: zich begraven.

4) Zie: tanessak.

5) In de woordenlijst: hataa,

GD en e : Taat.

pang tot de aap: „Och lieve dengd!
al zijn wij slaven, kijk een beetje naar
ons als gij loopt’; daarop zei de aap
tot de tripang: „Wat jij met je leelijk
gezicht! jij mag niet veel praats heb-
ben; dag en nacht lig jij maar in het
zand, en loopen kun je niet, zoodat wij
bij vergissing op u trappen, en dan heb
je veel te zeggen”.

Daarop hield de tripang zich stil.

Een oogenblik later zei de tripang
tot den aap: „Nu goed, gij zegt dat ik
niet loopen kan; wij zullen zamen eens
een wedloopje houden”.

De aap antwoordde en zei: „Ja goed;
over hoeveel dagen zullen wij den wed-
loop houden ?”

De tripang zei: „Over twee dagen”.

De aap antwoordde: „Nu goed, over
twee dagen zal ik komen”.

Op dien dag verzamelde de tripang
zijn verwanten en zei tot hen: „Morgen
moeten wij bijeen komen, en onder het
zand liggen, omdat over twee dagen
een aap zal komen en met ons een wed-
loop houden; daarom zullen wij morgen
bijeen komen, en ons op een rij plaat-
sen van hier tot ginder, opdat wanneer
wij zullen loopen, en de aap roept, wij
antwoorden”.

Na twee dagen kwam de aap; bij het
strand gekomen begonnen de aap en

de tripang te loopen; als de aap reeds

banahi: „Oé ria banahi! Banahi nata !).
Krawa nalai kedok teni, kakaoer: „Oé

ria banahi! Banahi nata.

Krawa rona banahi nata nia, nia
hetak nalai

nia nakloti,

nima-nimak daudau too
nawan mohoe mate ba

nee dei.

5.

Krawa no Naibei.

Krawa noï toer iha bakat tehen,
nalikoe bakat tahan; la oras naibei
ida nare krawa nee, hotoe naibei noe-
soe ba krawa: „Hei beloe! o malo sa
ida?” Krawa nata: „Haoe koi ler soe-
rat’; nadbei: „O mos matene soerat °)
no?”

Krawa:

„Haoe katene soerat, foin

haoe ler soerat”.
Naibei:
ba os”
Krawa: „Haoe kan feton mak solok

ba haoe”.

Naibei: „O kan feton tama hanorin

„Soerat pee se mak solok

iha neebe?”’
Krawa: „Iha Larantoeka ba’. 5).
Hotoe krawa noesoe: „Beloe o kan
oan nain hira?”’

Naibei: „Haoe kan oan nain hitoe”’.

1) De onbepaalde wijs is: hata; in de wdlijst: hataa.

2) Letterl,: Kent gij ook boek? (brief).

3) Een 25 jaar geleden gingen er enkele meisjes
van Timor naar de zusterschool te Larantoeka,

tamelijk ver had geloopen, riep hij de
tripang: „Hé vriend tripang!”’ De tri-
pang gaf antwoord. De aap liep nog
verder, en riep: „Hé vriend tripang !”
De tripang gaf antwoord.

Toen de aap hoorde dat de tripang
hem antwoord gaf, liep hij altijd maar
harder, tot hij er bij neerviel, buiten
adem raakte en daar op de plaats dood
bleef.

Een aap en een krokodil.

Fen aap zat aan den rand van een
strandwortelboom, keek naar diens bla-
ren; plotseling zag een krokodil dien
aap; daarop vroeg de krokodil aan den
aap: „Hé vriend! wat voer je uit?”
De aap antwoordde: „Ik ben een brief
aan ’t lezen’; de krokodil: „Kun jij
ook lezen?”

De aap: „Ik kan lezen, bijgevolg
lees ik een brief”.

De krokodil: „Wie heeft u dien brief
gezonden ?”’

De aap: „Mijn zuster heeft hem mij
gezonden”;

De krokodil: „Waar is je zuster gaan
leeren ?”’

De aap: „In Larantoeka'’.

Daarna vroeg de aap: „Vriend, hoe-
veel kinderen heb je?”

De krokodil:

’,

ren

„Ik heb zeven kinde-

10

Krawa: „Neete 1), fo o kan oan

nain ida ba haoe kanorin”’.

Naibei: „Soin, neete o mein ba nee
lai haoe ba kola.

Krawa: „Soïn, soeräk lailais.

Naibei: „Soin”’.
La oras dei naibei nodi niakan oan
mai; too mai krawa simoe nola, nakau
nola.
Krawa noesoe: „Nee 2) te o kan oan
bisik, ka ema seloek nia kan oan?”
Naibei: „Haoe kan oan bisik”.
Krawa: „Soïn ona, ami roewa lao ona’’.
Naibei: „O daka amin oan halo dia-
diak”’,

Hotoe krawa no naibei oan lao.

Mais krawa nodi naibei oan nee ba,
la hanorin; mais nia nodi too moat

ba, noo tia naibei oan nee foin na.

Kaloe krawa na hotoe tia, nia ba
nikar iha nia kan fatin nee; nia foin
ba, naibei noesoe: „Haoe kan oan ma-
tenek sei?

Krawa simoe: „Matenek ona mais
sei. Beloe! o ba mola teni o kan oan
ida, tan o kan van kwaik tanis kalan
loron”’.

Hotoe naibei naak: „Soïn”.

Hotoe naibei ba nola oan ida teni

nodi mai.

1) Staat niet in de woordenlijst.
2) Hier is „uee” aanwijzend voornaamwoord,

De aap: „Welnu dan geef een van
uw kinderen aan mij om het te onder-
richten”.

De krokodil: „Goed; blijft dan eerst
hier, ik ga het halen”.

De aap: „Goed, als je ’t maar vlug
doet”, |

De krokodil: „Goed”’.

Terstond bracht de krokodil zijn
jong mee; toen hij daar gekomen was,
nam de aap het en droeg het.

De aap vroeg: „Is dat uw eigen kind,
of een kind van een ander mensch?”
De krokodil: „Mijn eigen kind”.

De aap: „Goed, wij gaan”.

De krokodil: „Zorg goed voor mijn
kind”.

Toen vertrok de aap met het jong
van de krokodil.

Doch de aap bracht het jong van
de krokodil weg en leerde het niet;
maar hij ging er mee naar de wilder-
nis, doodde het jong van de krokodil
en at het op.

Toen de aap het had opgegeten,
ging hij weer naar zijn plaats terug;
hij was er nauwlijks, of de krokodil
vroeg: „Is mijn jongen al geleerd of
nog niet?’

De aap antwoordt: „Al geleerd, maar
nog niet Ì). Vriend! ga jij nog een van
uw kinderen halen, want uw oudste
kind huilt dag en nacht”.

Daarop zei de krokodil: „Goed”.

Toen ging de krokodil nog een jong

halen en bracht het mee.

1) d. i, nog niet voldoende.

_Hotoe krawa nodi ba, mais la nano-

rin, nodi ba noo teni dei.

_Noeoenee dei daudau naibei nia kan

oan hitoe nee hotoe.

„Too loron ida naibei ba nalikoe nia
kan oan sia; naì bei ba te nare misa
nia kan oan sian roein, krawa liboer
iha toewa hoen; hotoe krawa nia kan
akadiroen tahan boetoek ida; hotoe
naibei nee toba kalolon akadiroen tahan,
atoe kohi

neebe krawa mai, naibei

krawa nee; mais krawa matenek; nia
sei kedok dei, nia boloe ona: „Hoi
beloe! o foin mai ka?” Kaloe krawa
boloe, naibei nonok doeoek, krawa lioe
mai te nia atoe na krawa; mais krawa
boloe notoe noeoenee, nia lao dalan
seloek nodi ba nateke naibei. Kaloe
krawa nee nare naibei, nia terik: „Ita
mak neeka?” Naibei:

beloe 2”

„Ita mak nee

La oras naibei nalolo hori neeba atoe
na krawa; la oras dei krawa nalai ba
sae iha ai bot ida; hotoe krawa terik
ba naibei: „Melok ma mola haoe kan

matan tèn oda”.

Hotoe naibei terik ba krawa: „Wo
soïn beloe! leoe-leoe o kala atoe ba
tasi””.

Too loron ida krawa meti klamoer

foean; iha we kadomoek oan ida no

1

Toen bracht de aap het weg, doch
leerde het niet; hij bracht het weg en
maakte het ook dood.

Zoo ging dat maar door, totdat alle
zeven jongen van de krokodil er ge-

weest waren.

Op zekeren dag ging de krokodil
zijn jongen zien; de krokodil ging
en zag slechts de geraamten van

zijn jongen, die de aap aan den voet
van een boom had verzameld; verder
de aap had een stapel lontar-blâren ;
en de krokodil legde zich neer even-
met

wijdig de lontar-blâren, opdat

als de aap kwam hij den aap zou
grijpen;
dig: toen hij nog ver was, riep hij

doeh de aap was verstan-

reeds: „Hé vriend! ben jij pas aange-
komen?” Als de aap riep, hield de
krokodil zich stil;

nader bij kwam, zou hij den aap opeten ;

immers als de aap

doch nadat de aap geroepen had, ging
hij een anderen weg om de krokodil te
gaan zien. Toen de aap de krokodil zag,
zer bijen, ler ur dat?’

De krokodil:

Plotseling zette de krokodil zich van

„Is u dat vriend?”
daar in beweging om den aap te bij-
ten; onmiddelijk hiep de aap weg, klom
in een dikken boom; toen zei de aap
tegen den krokodil. „Zou je niet een
weinig van het vuil van mijn oogen
komen eten ?”

Daarop zei de krokodil tot den aap:
„Ho

naar zee gaat”.

t is goed vriend! pas op als je

Op een dag vischte de aap naar zee-

wiervruchtjes; in een klein diep water

12

klamoer foean wain lolos; mais naibei
ba toba iha we nee, kaloe krawa atoe
na, naibei kohi; krawa ba na klamoer
foean nee, naibei kohi nia; naibei kohi

hotoe noesoe: „O matene haoe sei?”

ó.

Michel no samea oeloen
hitoe.

Lioerai feto no mane, sia roea nahoris
oan mane ida naran Michel,

Lioerai nee soi lolos; naran sasa kiik
bot la koeran ba nia.

Nia kan oan kalan loron nanak nak-

dioek moerak nalo noeoedar kaleik. &)

Mais iha Lioerai niakan kota nee no
laloean ida, sena boean bot nain hitoe
ba, tan boean bot nee krakat lolos; tan
nee Lioerai atoe naboesik mais nataoek
boean nee keta na ema.

Tan nee Lioerai naroeka andati ba
terik ba ema hotoe-hotoe, keta hasa1
boean bot nee hosi laloetoek; kaloe se
mak nasai boean bot nee hosi laloetoek,

Na atoe hoö nia.

1) In de wdlijst: kaleek. De vrucht eener slingerplant;

de vruchten zitten in eene peulschil van een halven of

drie kwart meter lengte; zij hebben den vorm eener kas-
tanjebruine schijf van de grootte van een rijksdaalder en
worden in deze streken veel door de kinderen gebruikt
om mee te spelen; door de eene partij worden deze
schijven in eene rij rechtop in den grond gezet; de
andere partij werpt met dusdanige schijven naar die in
den grond gezet zijn, met het doel deze om te werpen,

waren zeer veel zeewiervruchtjes; doch
de krokodil ging in dat water liggen;
als de aap zou eten, zou de krokodil
hem grijpen; toen de aap die zeewier-
vruchtjes ging eten, greep hem de kro-
kodil; toen de krokodil hem gegrepen
had, vroeg hij: „Ken je mij of nog niet 2”

Michiel en de slang met
zeven koppen.

Een koningspaar bracht een zoon ter
wereld, Michiel genaamd.
Die koning was zeer rijk ; niets groot

noch klein ontbrak hem.

Zijn zoon speelde dag en nacht
met een stuk geld als met eene
werpschijf.

Maar in de kampong van den koning
was eene afsluiting, waarin zeven groote
toovenaars waren opgesloten, omdat
die groote toovenaars zeer kwaadaardig
waren.

Daarom zou de koning hen wel los-
laten, doch hij vreesde, dat zij menschen
zouden eten. Daarom gaf de koning last
aan den omroeper om aan alle menschen
te doen weten dat zij die groote too-
venaars niet uit de afsluiting zouden
laten; die hen uitliet, zou door den

koning gedood worden.

Ema hotoe-hotoe nataoek; ema nain
ida la kreis laloean nee.

Dala ida Lioerai oan nanak nakdioek
moerak nalo ba kaleik, la oras niakan
loekaton ida monoe tama ba boean
bot sia kan laloean ; Lioerai oan noesoe
„Boean fo bodik haoekan

moerak mai lai’’; boean nata: „Haoe

ba boean:

la fo; kaloe o loke odamatan, foin haoe
fo; lale haoe la fo’. Mais Lioerai oan
nee naloea tian nia kan ama nian lia,
nasaì oda matan nalo boean bot sai;
hotoe boean bot fo nikar moerak ba
Lioerai oan; boean bot lao tama nikar

moat ba.

Lioerai mai nalikoe ba boean bot,
la iha; mia krakat lolos; nia terik ba
ema sia: „Se mak nasai boean bot nee,
terik; kaloe la terik haoe atoe koö
ema hotoe-hotoe. Mais Lioerai oan nata:
„A Ama! Ita keta hoö ema sia, sia la

sala; haoe mak sala, bele hoö haoe”.

La oras Lioerai lo’è soerik atoe nodi
ta niakan oan; mais ema dato sia na-
kakik tia nai, mak foin nai la ta fali
Mais

moerak hotoe-hotoe no tais diak hotoe-

ba loron nee Lioerai nola nikar

hotoe fo nikar tais at ba nia kabala;
teni nia la na namoetoe no nia kan
aman teni, tan aman krakat nia; nia
la na diak noeoedar oeloek teni, nia na
iha dapor no atan sia; nia la toba iha

fatin diak noeoedar oeloek teni; no

18

Allen waren bevreesd ; niemand ging
dicht bij de afsluiting.

Hens speelde de koningszoon met een
geldstuk als met eene werpschijf; onmid-
dellijk viel zijn rijksdaalder in de afslui-
ting der groote toovenaars; de konings-
zoon vroeg aan een toovenaar: „Toove-
naar geef mijn geld hier’; de toovenaar
antwoordde: „Ik geef het niet; als gij
de deur open maakt, dan geef ik het;
anders geef ik het niet’. Maar die
koningszoon had het bevel zijns vaders
vergeten, deed de deur open, liet de
groote toovenaars uit; toen gaven de
groote toovenaars het geld aan den
koningszoon terug; de groote toove-
naars gingen weer de wildernis in.

De koning kwam kijken naar de
groote toovenaars; zij waren er niet;
hij was zeer boos; hij zeide tot de
menschen: „Die de groote toovenaars
heeft uitgelaten zegge het; als hij het
niet zegt, zal ik alle menschen dooden.
Doeh de koningszoon antwoordde: „Ach
Vader! dood de menschen niet, zij
hebben geen schuld; ik heb schuld, gij
kunt mij dooden”.

Terstond hief de koning het zwaard
op om er zijn zoon mee te dooden;
doch de hoofden weerhielden den koning,
zoodat de koning zijn zoow niet doodde.
Maar op dien dag nam de koning al
het geld terug en al de goede kleeren,
gaf hem weder slechte kleeren om te
dragen; ook at hij niet meer met zijn
vader samen, omdat zijn vader op hem
vertoornd was; hij at niet lekker meer

zooals vroeger; hij at in de keuken

14

sasawan nia nodi bibi malae ba daka,
nodi no we au ida no batar talin
ida, nalo ba boekae; toö loraik nia
natama bibi malae ba laloetoek; hotoe
nian isin lolon foër lolos, la namos an
teni, noeoedar oeloek nian aman sei nalo
diak nia. — Ba loron ida Nai ida solok
soerat ba Nai sia iha rai hotoe-hotoe;
ìha soerat laran nee Nai terik: „lha haoe
kan rai soesar lolos, tan nee emi atoe
toean haoe. Kaloe Nai neebe mak no
oan mane, nia nalo mai; kaloe oan
mak noo samea oeloen hitoe nee, mia
mak atoe kawin no haoe kan oan feto
kmisak’”’. Lioerai hotoe-hotoe nalo sia-
kan oan mane ba, mais Lioerai oan
ida la kfohok atoe nakaat no samea
oeloen hitoe nee. Too loraik Lioerai
oan Michel nee nodi bibi malae fila
natama ba laloean; natama hotoe tia
ba laloean, nian atan sia terik ba nia:
„Nai oan! ema no1 mai terik, ema dato
oan hotoe-hotoe atoe liboer an ba rai
ida nee ba; kaloe se mak noo samea
oeloen hitoe nee, nia atoe kawin no

Lioerai nee nia kan oan feto”.

Lioerai oan nata: „A bei sian, emi
hare dei, haoe nee Lioerai nia kan
atan”’.

Lioerai oan kalan nee nanoin nia

kan atan sia terik neë nia tanis.

met de slaven; hij sliep niet meer in
een goed vertrek zooals vroeger; en des
morgens bracht hij de schapen weg en
bewaakte ze; hij nam een bamboe met
water en tien kolven mais mee, om
buiten te eten; des avonds bracht hij
de schapen in den stal; vervolgens
hij was zeer vuil; hij reinigde zich
niet meer, zooals vroeger toen zijn
vader hem nog goed behandelde. Op
zekeren dag zond een koning een brief
naar de koningen in alle landen; in
dien brief zeide de koning: „Ia mijn
land heerscht een groote ramp; wilt
mij daarom helpen. De koning die een
zoon heeft, late hem komen; de zoon
die de slang met zeven koppen doodt,
zal huwen met mijne eenige dochter”.
Alle vorsten lieten hunne zonen gaan,
doch geen vorstenzoon durfde te strij-
den tegen die slang met zeven kop-
pen. Toen het avond geworden was,
bracht de

schapen terug in den stal; nadat hij

koningszoon Michiel de
ze had binnengebracht zeiden zijne
slaven tot hem: „Koningszoon! er
kwamen zooeven merschen vertellen,
dat alle hoofdenzonen bijeen zullen
komen in een land daarginder; hij
die de slang met zeven koppen doodt,
zal trouwen met de dochter van dien
koning”.

De jeugdige koningszoon antwoordde:
„Ach goede hemel! gij ziet mij hier
slechts als den slaaf eens konings”.

In dien nacht als de koningszoon
zich herinnerde, wat zijne slaven ver-
teld hadden, weende hij.

bibi

malae ba daka; nia nodi too loean ba,

Too sasawan nia nodi nikar
nia nare ohin boean bot nain hitoe
nee: boean bot nee mos nare nia; sia
mai nadinan ohin Lioeraìi oan nee; teni
sia nain hitoe nee naris nia fo tais
diak ba nia natais diak lioe oeloek nia
kan aman natais nia; hotoe Lioerai
oan terik ba boean bot nain hitoe nee:
„Bei, haoe rona ema sia terik naak
jha rai ida neeba Lioerai ida no nian
oan feto ida; Lioerai feto nee kabaas
lolos; hotoe ohin Lioerai feto nee nia-
_kan aman solok soerat nodi fo natene,
kaloe Lioerai niakan oan mane noo
samea oeloen hitoe, nia atoe kawin no

ohin Lioerai feto oan nee”.

Boean bot nata: „Hooe soin o keta
neon soesar, awan sasawan Oo maì mi-
kar”.

Too loraik Lioerai oan Michel nodi
bibi malae natama nikar ba laloean;
too nikar sasawan nia nodi bibi malae
sal nikar ba daka; hotoe boean bot
nee nare nia, naris nia natais nia dia-
diak, hotoe fo no koeda anin ida ba
nia sae; fo tenìi soerik naroek ida ba
„Lioerai oan, be atoe nodi ba nakaat
no samea oeloen hitoe nee. Laoras Lioe
nalai

rai oan sae ba koeda nee nodi

ba samea oeloen hitoe ba; too tia,
ema iha kota nee blaar tan Lioerai
oan nee natais diak lolos, no teni nia
kan koeda diak lolos, nalai lais noe-

oedar anin. Lioerai oan nee too samea

15

Den volgenden morgen ging hij weer
uit de schapen hoeden: toen hij ze
naar buiten had gebracht, zag hij de
bewuste zeven groote toovenaars, de
ook

zij kwamen dien koningszoon verwel-

groote toovenaars zagen hem ;
komen; zij met hun zevenen wieschen
hem ook, gaven hem mooie kleereu,
kleedden hem mooier dan zijn vader
hem vroeger kleedde; daarop zei de
koningszoon tot de zeven groote too-
venaars: „Ik heb menschen hooren
zeggen, dat in een land daarginder
een koning is met zijn dochter, die
koningsdochter is zeer schoon, verder,
de vader van die koningsdochter heeft
een brief gezonden om te doen weten,
als een vorstenzoon de slang met zeven
koppen doodt, zal hij met die konings-
dochter trouwen”.

De groote toovenaars antwoordden:
„O goed zoo, maak u niet ongerust,
kom morgen terug”.

Des avonds bracht de koningszoon
Michiel de schapen weer in den stal
terug; den volgenden morgen ging hij
weer uit de schapen hoeden; vervol-
gens toen de groote toovenaars hem
zagen, wieschen zij hem en kleedden
hem zeer goed; daarna gaven zij hem
een zeer snelloopend paard om te be-
stijgen; gaven daarenboven een lang
zwaard aan den koningszoon, om daar-
mee te gaan strijden tegen de slang
met zeven koppen. Onmiddellijk besteeg
de koningszoon dat paard, reed er mee
naar de slang met zeven koppen; toen

hij daar aankwam, waren de menschen

oeloen hitoe nee nian fatik nia boloe
ba samea oeloen hitoe nee: , Hei samea !
o maak ema hotoe-hotoe, nataoek 0;
sai mai, haoe atoe koko kare o kan
bit nee’. Samea nata nikar ba Lioerai
oan: „Hei beloe! tan sa o mai sadi
haoe? oin noeoedar o nee nen la sana
an ba have kan nean let”.

Lioerai oan nata: Hooe soin; masik
o tos malo boewa fatoe haoe fera kare,

kodi haoen lawarik fera kare.

Hotoe la oras samea oeloen hitoe sai
mai ba Lioerai oan; laoras sia roea ta
maloe; teki-tekis oedan anin; oedan no
anin la namoto daudau too loro monoe.
Lioerai oan Michel mak menaan noo
tia samea oeloen hitoe nee, foin oedan

no anin namoto.

Hotoe Lioerai oan toen nosi koeda,
koa samea oeloen hitoe nian nanaan
dikin; hotoe nia faloen ba soerat ida,

nodi ba boean bot rai nahoelin.

Hotoe nia nodi bibi malae ba nata-
ma nikar ba laloean, natais nikar nian
tais at fo nikar ohin tais diak nee ba

boean bot.

16

in die kampong verwonderd, omdat
die koningszoon zeer schitterend gekleed
was, alsook omdat hij zoo’n mooi paard
had dat liep met de snelheid van den
wind. Toen de koningszoon bij het ver-
blijf der slang met zeven koppen geko-
men was, riep hij deze toe: „Hé slang!
gij zegt, dat alle menschen u vreezen;
kom te voorschijn, ik zal uwe kracht eens
beproeven’’. De slang antwoordde den
koningszoon: „Hé vriend! waarom komt
gij mij uitdagen? iemand als gij vult
niet eens de ruimte tusschen mijne
tanden’’. De koningszoon antwoordde:
„Nu goed; al zijt gij zoo hard als
oude pinang, ik zal trachten u te splij-
ten; met mijne jengdige kracht tracht
ik u te splijten”.

Onmiddelijk daarna kwam de slang
met zeven koppen te voorschijn en ver-
toonde zich aan den koningszoon; ter-
stond gingen zij den strijd met elkander
aan; plotseling ontstond er regen en
wind; de regen en de wind hielden
niet op voor de zon onderging. De
koningszoon Michiel overwon, sloeg de
slang met zeven koppen dood, waarna
de regen en wind ophielden.

Daarna steeg de koningszoon van het
paard, sneed de punt af van de tong
der slang met zeven koppen; die punt
wikkelde hij in papier en bracht ze
naar de groote toovenaars om te be-
waren.

Daarna bracht hij de schapen weer
naar den stal, trok zijn slechte kleeren
weer aan, en gaf de mooie kleeren aan

de groote toovenaars terug.

Ba loron ida ema ida ba tiha naan,
nare nola samea oeloen hitoe maten
nee iha tasi rat; la oras nia ta kotoe
samea oeloen; nia la tiha teni naan
mais nia nodi ohin samea oeloen nee
ba natoedoe ba Lioerai iha kota nee;
nia terik ba Lioerai: „Haoe mak ta
koo samea oeloen hitoe nee; tan nee
haoe mak atoe kawin ko Ita kan oan”.
terik.

kan oeloen hitoe nee?”

Lioerai „Iha neebe samea nia
Nia natoedoe
ba Lioerai. Lioerai terik: „Soin, awan
sasawan haoe atoe karoeka ema liboer

an, wain roea emì atoe kawin”.

Too wain roea sasawan ema naksoe-
dik hele tia, Nai terik: „Ohin haoe
kan oan feto atoe kawin, dadi emi ba
hafoetar dalan no oema’; hotoe ema

sia nataa: „Diak nai”’.

Ba loron nee ema nafoetar Nai nia-
kan oema no dalan nalo diak lolos;
sia naè tais misa diak ba dalan klaran,

ema kawin atoe lao ba.

Ema hotoe-hotoe mai bele tia too
oema ema atoe kawin ba, oras nee mos
Laoerai oan Michel too no boean bot
nain roea toeir mia; hotoe Lioerai oan
too oema, ema hotoe-hotoe mate sala;

hotoe nia toen nosi koeda nodi

we
nisik ema iha oema kawin laran, hotoe

sla moris nikar.

Verhandelingen Bat. Gen. Dl. LXI, 2e stuk.

Op zekeren dag ging iemand visscheri,
en zag de doode slang met zeven kop-
pen op het zeestrand; onmiddelijk sloeg
hij de koppen der slang af; hij vischte
niet meer, maar hij ging met de koppen
der slang op weg om die aan den koning
in die kampong te toonen; hij zeide tot
den koning: „Ik heb de slang met zeven
koppen doodgeslagen; daarom zal ik
met uwe dochter in het huwelijk tre-
den”. De koning zeide: „Waar zijn de
zeven koppen van de slang?” Hij toonde
ze den koning. De koning sprak: „Goed,
morgen vroeg zal ik last geven, dat
de menschen samenkomen; overmorgen
zult gij in het huwelijk treden”.

Na twee dagen toen de menschen des
morgens allen waren samengekomen,
zeide de koning: „Heden zal mijne
dochter in het huwelijk treden; gaat
gij daarom den weg en het huis ver-
sieren”; daarop antwoordden de men-
schen: „Goed, heer”.

Op dien dag versierden de menschen
het huis-van den koning en den weg
zeer mooi; zij spreidden kleederen uit
op het midden van den weg, opdat de
gehuwden er over heen zouden gaan.

Toen allen bij het huis, waarin het
huwelijk zou plaats hebben, gekomen
waren, toen was ook de koningszoon
Michiel daar met twee groote toove-
naars als gevolg; toen de koningszoon
bij het huis kwam, vielen allen in
zwijm; toen steeg hij van het paard,
besproeide de menschen in het brui-
loftshuis met water, waarop zij weer

bijkwamen.

Hotoe Lioerai ‚Ilha

neebe ema atoe kawin no Lioerai feto

oan noesoe:

nee?”
Ema hirak nee nataa: „Nia mak nee”;
hotoe Lioerai oan noesoe ba ema nee:

neebe samea niakan nanaan dikin?”

Ema nee nata: , Ami loke samea oeloen
hitoe niakan iboen mais niakan nanaan
dikin la iha”. Lioerai oan terik: ,„Sa-

mea niakan nanaan dikin iha haoe”’.

Laoras boean bot nain roea nee ba

Jk

firi sai ohin ema atoe kawin no Lioerai:

oan nee, nodi tama nikar moat laran

ba.

Lioerai oan Michel mak kawin no
Lioerai feto misak nee; ema nalo dahoer

kalan hitoe, loron hitoe.

7

le ep]

Toen vroeg de koningszoon: „Waar
is de man, die met deze koningsdochter
in het huwelijk zal treden ?”

De menschen antwoordden: „Hier is
hij”. Daarop vroeg de koningszoon aan
dien man: „Waar is de punt van de
tong der slang?”

De man antwoordde: „Wij hebben
den muil van de slang met zeven
koppen geopend, maar de punt van
de tong hebben wij niet gezien”. De
koningszoon zeide: „De punt van de
tong der slang is bij mij”.

Onmiddelijk traden de twee groote too-
venaars toe, sleurden dien man, die met de
koningsdochter zou huwen, naar buiten,
en verdwenen met hem in de wildernis.

De koningszoon Michiel huwde met
de eenige dochter van den vorst; de
menschen vierden feest zeven dagen

zeven nachten.

Boei kiak no Maoe kiak. De weeskinderen Boei en Mau.

Ema nain roewa naran Maoe inan

no Mau aman, sia lere toos. Boei kiak

no Mau kiak sia moekit; ema fai batar,

sia ba mili batar monoe; hotoe ema
nodi aloe tae sia roea tan batar monoe
nee; hotoe batar tomak sia rai liboer,
batar nakro’è sia teïn ba na; hotoe
sia nili batar wain tian sia lere toos;

sia lere ‘hotoe, sia koeda batar.

Twee menschen genaamd Mau inan
Mau

(vader van Mau) bewerkten den tuin.

(moeder van Mau) en aman
De weeskinderen Boei en Mau waren
arm; als iemand maïs stampte, gingen
zij de maïs die op den grond viel
oprapen; en dan sloegen de menschen
hen met den stamper ter wille van die
neergevallen maïs; de gave mais verza-
melden zij; de stuk gestampte kookten
zij terstond; toen zij reeds veel maïs
opgeraapt hadden, maakten zij een tuin

schoon; daarna plantten zij de mais.

19

Mau inan no Mau aman baboet nola
lawarik roewa nee sia kan toos; sia nela,
rohan ida dei, fo ba lawarik roewa nee;
hotoe daudau too batar tasak ona, fahi
foeik ida mai na lawarik roewa nee nia-
kan batar; hotoe lawarik roea nee tanis
tan sia kan batar; sia tanis, manoe
foeik

roewa, noesoe: „Emi tanis ba sa’; sia

ida naran Berlikoe mai ba sia
simoe: „Ami tanis tan fahi foeik na
ami kan batar’’; hotoe Berlikoe nee terik:
„Emi roea keta tanis; emi roea ba
boeka oelar naran klata haoe lei ba boloe
fahi foeik kodi mai; hotoe Berlikoe nee
ba boloe fahi; ba boeka netan fahi
foeik iha fatoekoeak ida; fahi terik:
„Haoe ka Mau kiak no Boei kiak mia
kan batar tasak; haoe baroek’’; hotoe
Berlikoe terik: „Ita roea ba ha haoe
kan batar tasak iha nee ba, wain lolos;
sia roea ba, Berlikoe oeloek, fahi toeir ;
hotoe sia ba too toos tehen nee, fahi
terik: „A! o bosok haoe; o terik o
kan toos seloek; mais lale haoe ka
loro-loron Boei kiak no Mau kiak nia

kan toos nee”.

Hotoe Berlikoe terik: „O soin! lao
mai”; hotoe fahi terik: „Haoe kata-
oek boeat metan nee; haoe la tone’;
fahi nare dia, Mau kiak sia roewa
Boei kiak nalo hein fahi nee; Ber-
likoe terik: fahi ba,

vann
„Lao mai”;

Mau inan en Mau aman pleegden
bedrog, ontnamen dien twee kinderen
hun tuin; zi lieten slechts een stuk
over; gaven het aan die twee kinderen ;
vervolgens voortdurend totdat de maïs
rijp was, kwam een wild varken maïs
van die twee kinderen eten; toen huil-
den die twee kinderen om hun maïs;
terwijl zij huilden, kwam het vogeltje
Berlikoe 1) tot hen, en vroeg: „Waar-
om huilt julie?” zij antwoordden: „Wij
huilen omdat een wild varken onze
mais heeft opgegeten”, Daarop zei Ber-
likoe: „Julie moet niet huilen, gaat
die klata

heet, ik zal het varken gaan roepen,

beiden den worm zoeken,

en er mee hier komen”; daarop ging
Berlikoe het varken roepen; hij ging
zoeken en vond het wilde varken in

eene rotsholte; het varken zei: „Ik

‚heb de rijpe maïs van de weezen Mau

en Boei opgegeten; ik was lui’; daar-
op zei Berlikoe: „Wij gaan samen mijn
rijpe maïs eten daar ginder, er is zeer
veel”; zij beiden gingen, Berlikoe voorop,
het varken achteraan; toen zij tot den
rand van den tuin waren voortgegaan,
zei het varken: „O gij bedriegt mij; gij
zegt, dat uw tuin een andere is, maar
neen, dagelijks at ik van dezen tuin die
aan de weezen Boei en Mau toebehoort’.
Berlikoe: „Nu

kom hier’; het varken zei: „Ik ben

Daarop zei goed!

ding; ik kom

bang voor dat zwarte

niet’; het varken zag de val die de

weezen Mau en Boei voor het varken
‚

gemaakt hadden; Berlikoe zei: „Kom”;

1) Een vogeltje van de grootte van een rijstvogeltje.

dia kona ba nia kan kako-
hotoe Berlikoe kakaoer ba Boei

no Mau kiak; hotoe sia roea mai;

tama,
rok :

’»

kiak

Mau kiak nodi diman ida, Boei kiak
nodi aloe; hotoe Boei kiak taè nodi
aloe, Mau kiak sona modi diman ; hotoe

Berlikoe terik:

fahi ba ona, emi fo haoe kan oelar

„Soin, emi roea hodi

klata mai; hotoe sia fo oelar nee ba
Berlikoe;

faè maloe; sia nain roea noelan nodi

sia fo notoe tia, sia lao

fahi ba oema; sia nodi ba too oema,
hai
Boei kiak ba nola hai iha Mau aman

mate; hotoe Mau kiak naroeka
no Mau inan; nia foin ba oema nee
Mau
lr trai hola: ‘hars
foti

ian noesoe

nia noesoe hai; inan terik:

„Loro-loron emi

haoe kanoin emi fafioer maten
ida’; (Mau
tatean, la terik bisik);
„Armmelafoti’’

natos fahi nee; hotoe Mau inan fo

nodi lia

hotoe lawa-
rik terik: nia neli
hai ba nia, nodi terik: „Kaloe emi
foti ida modi
ba too mota oan, hai
la foti

nee ba too oema.
hai

hai mate nanik mia;

fafioer maten hai nee
mate nanik
fafioer maten

Ho-

ba too

o; kaloe emi
hai

lawarik nee

o modi
toe nodi
mota oan nee,
hotoe nia fila nikar ba noesoe teni;
nia noesoe, Mau inan terik: „O bosok;
emi foti fafioer maten’’; hotoe lawa-
rik terik:

o la foti, o modi mikar hai nee ba’;

„Lale ami la foti’; „soin

nia nodi ba too mota oan nee, hai
mate nikar; hotoe nia ba lioe nia
hotoe nia terik ba

ba

kan oema ba;

nia kan, man: «Hage koesoe

20

het varken ging binnen, en kwam met
den hals in de val te recht; toen riep
Berlikoe naar de weezen Boei en Mau;
daarop kwamen beiden; Mau droeg een
lans mee, Boei een rijststamper; daar-

op sloeg Boei met den rijststamper,

Mau stak met de lans; Berlikoe
zei: „Goed zoo, brengt het varken

nu maar weg, geeft mijn worm klata
hier”; toen gaven zij dien worm aan
Berlikoe; na hem gegeven te hebben,
verlieten zij elkaar; zij droegen met
hun beiden het varken naar huis; toen
zij er mee aan het huis kwamen, was
het vuur uit; toen beval Mau, dat Boei
vuur zou gaan halen bij Mau aman en
Mau inan; zij was nauwlijks bij dat
huis aangekomen, of zij vroeg om vuur;
Mau inan zei: „Dagen achtereen komt
gij geen vuur halen; ik geloof dat julie
een doode kwartel opgeraapt hebt”.
(Mau inan sprak zinnebeeldig, niet in
eigenlijken zin) daarop zei het kind:
„Wij hebben er geen opgeraapt”, het
zweeg van dat varken; daarop gaf Mau
inan vuur aan haar, zeggende: „Als
julie een doode kwartel hebt opgeraapt,
zal het vuur ten uwen ongerieve uit-
gaan, wanneer gij er mee bij het rivier-
tje komt; als julie geen doode kwartel
bebt opgeraapt, dan bereikt gij met het
vaur het huis”. Toen het kind met het
vuur tot aan het riviertje gekomen was,
ging het vuur ten zijnen ongerieve uit;
daarop keerde het terug ging weer
(vuur) vragen; toen het er om vroeg
zei Mau inan: „Gij hebt gelogen; julie

hebt een doode kwartel opgeraapt”.

hai,

oer

fafi-

nan terik:

Mau inan terik emi foti
hotoe
„Soin; noeoesa o la modi hai mai?’
„Haoe kodi hai
hai

„Soin, o ba mi-

maten ida”;

hotoe feton terik:
mai too mota oan, mate nanik
haoe”’; nan terik:
kar, mo Mau aman no Mau inan mai,

hodi no hai kedan’’; hotoe nia ba

nikar; too ba tia nia terik: „Ita
lao na; atoe ba ami kan oema
ba’; hotoe sia toloe ba oema ba;
sla ba; sia nodi no hai; too ba

tia sia hare fahi iha oda matan;

hotoe Mau aman no Mau inan terik:
heli

ami mai foin hare fahi maten nee”;

„Emi hatos fahi nee ba ami;
hotoe sia nain hat toenoe fahi nee;
toenoe hotoe tia, koa; sia koa bele
Mau

haoe kanoin

„Boeat nee
haoe ka ko-
keta ha’;

aman na kokon roban

tia aman terik:
lanoek ;
kon lai, emi toloe lar
hotoe Mau
Asha tia, mia terik: „Naan
toloe keta
naan nee
ba tisi
hola;

inan nodi

emi
hodi
hodi

lei toeir ba

nee moroek lolos,

ami atoe

ba,

emi

ha oli;

ba oema atoe

lais awan

hotoe Mau aman no Mau

ohin naan nee ba sian oema ba;

lawarik roea nee soebar nela tian

naan rohan ida iha ai tahan ohak;

ema roea nee lao tia, sia nasai
naan rohas nee hotoe sia roea
nasoe; nasoe hotoe sia koa nalo
rohan; Mau kiak terik ba nian
alin: „O keta ma lai, haoe ka
kokon Jai’; hotoe nia na kokon;

na hotoe nia toba; nia toba daudau

21

Het kind zei:

geen opgeraapt”; „nu goed, als gij er

„Neen, wij hebben er

geen hebt opgeraapt, breng dan het
vuur weer naar ginder toe’; toen zij
er mee bij het riviertje kwam, ging
het vuur uit; toen ging ze door naar
huis; zij zei tot haar broeder: „Ik
ging vuur vragen; Mau inan zei, julie
hebt een doode kwartel opgeraapt”; toen
zei de broer: „Goed, waarom hebt gij
geen vuur meegebracht?” de zuster zei:
„Toen ik met het vuur bij het riviertje
kwam, ging het vuur ten mijnen on-
gerieve uit’; de broer zei: „Goed, ga
terug, kom hier met Mau aman en Mau
inan, breng meteen vuur mee” daarop
ging zij terug; toen zij daar was, zeide
ze: „Laat ons gaan; we zullen naar
ons huis gaan”; toen gingen zij met
hun drieën naar het huis; bij het weg-
gaan namen zij ook vuur mee; daar
aangekomen, zagen zij het varken bij
de deur; daarop zeiden Mau aman en
Mau inan: „Julie hebt van dat varken
bij ons gezwegen; nu wij hier zijn,
zien we eerst dat doode varken”; daarop
braadden zij met hun vieren dat varken;
na het gebraden te hebben sneden zij
het (in stukken); toen zij het geheel
gesneden hadden, zei Mau aman: „Ik
geloof dat dat goedje bedwelmt; ik zal
eerst proeven, julie drie moet nog niet
eten”; daarop proefde Mau aman een
stuk; na gegeten te hebben zei hij:
„Dat vleesch is zeer bitter; julie drie
moet er niet van eten; wij zullen dat
vleesch naar huis brengen; en het dan

eerst eenige keeren koken; morgen zult

22

loro malirin,
terik:

nia nader nikar; nia

Mau

nan

„Mau no aman
bosok ita; naan nee ha diak lolos,
awan o atoe ba mola mikar ita
kan naan nee; nola nikar sawan

nia kan alm ba noesoe ohin naan

Mau

rik naan sei la miis daoek sei kamoroek;

nee; inan no Mau aman te-

hotoe lawarik terik: „Wain hira haoe
kikar ?” Mau inan terik:

mai

mal „Äwan

sawan 0 mikar’’; nola nikar

sawan lawarik oan nee ba nikar;
„A!
keta

hotoe la-

too ba sia nain roea nee terik:

naan nee la mis daoen, emi

ha
warik noesoe:

Mau

katene

lai, lale lanoe emi;
„0 medi
ian terik:
kedi

kan”;

haoe kan
‚ Lale
diak

hotoe la-

oetoe ai”;
haoe la oetoe ;
hoe o medi haoe
Mau inan nia kan
Muu
hataoek samea ka lale?”
la hatauk;

heti

warik nee nedi

oetoe, noesoe ba inan: „Emi
„Lale ami
nee te Mau nia
knotak”;
noesoe fali: „Samodo
ka lale?’ Mau
nee te Mau
hotoe

hataoek

aman
lawarik
hataoek

„ Lale
aman nia kan foetoe
falu: Toke

„Ami la

kan hotoe
emi

inan nata:

noesoe
lale 2”
Mau

daudau

oeloen”’;
emi ka
nee te nia
kakaloek”;
oelar hotoe-hotoe; nataoek
bele; hotoe noesoe fali:
„Domalaka 4) emi hataoek ka lale?”
Hotoe simoe: „OO keta
terik hataoek

terik :

hataoek, aman

kan terik too

sia la

lawarik

sla _roea

boeat nee, ami lo-

Bois

é „Soin

los hotoe lawarik

1) In de wdlijst domo laka,

gij paar ons toegaan om het te halen’;
toen gingen Mau aman en Mau inan
met dat vleesch naar hun huis; de twee
kinderen hadden een stuk vleesch onder
bladeren verborgen; toen die twee men-
schen weg waren, haalden zij dat vleesch
(van onder de blaren) uit en kookten het;
na het gekookt te hebben sneden zij het
in kleine stukjes. — Mau zei tot zijn zus-
ter: „Jij moet nog niet eten, ik zal eerst

.
proeven”;

toen proefde hij; daarna ging
hij slapen; hj sliep tot's namiddags en
stond weer op; toen hij opstond zei hij:
„Mau inan en Mau aman hebben ons
bedrogen; dat vleesch smaakt zeer goed;
morgen moet gij ons vleesch terug gaan
halen’'; des anderen daags ging zijne zus-
ter en vroeg om dat vleesch; Mau inan
en Mau aman zeiden, het vleesch is nog
niet goed, het is nog bitter, daarop zei
het kind: „Over hoeveel dagen zal ik te-
rugkomen?”’ Mau iman zei: „Kom mor-
gen vroeg terug’ den volgenden dag
ging het kind terug; toen het daar was,
zeiden die twee: „Och! het vleesch is nog
niet goed, julie moet er nog niet van eten,
anders bedwelmt het u’; daarop verzocht
het kind: „Reinig mijn haar van onge-
dierte’”’; (letterl. knip mijn luizen). Mau
inan zei: „Neen luizen knippen kan ik
niet; knip jij liever de mijnen’: daarop
knipte het kind de luizen van Mau inan
en vroeg aan Mau inan: „Ben julie bang
voor een slang of niet?” Mau inan ant-
woordde: „Neen daar zijn wij niet bang
voor; immers dat is Mau aman zijn buik-

band”; daarop vroeg het kind: , Ben julie

23

haoe lao na’; nia fla nikar nia

ba,

nataoek oelar hotoe-hotoe; sia nata-

kan nan nia terik: „Sia la

oek domalaka misa dei”; hotoe sia

lao ba boeka

tau ba au oan roea nakonoe; hotoe

roea domalaka; sia

kalan sia roea nodi ba Mau inan
no Mau aman sian oema; sia atoe
tama nosì oda matan, mais oda
matan sena, foetoe metin lolos;
hotoe sia nosi loean nanono, sia
noï na naan; hotoe sia atoe tama
nosì oda matan la diak, hotoe sia
sae nosì oema fafoehoen; nain ida
toer nosi kakoeloek ida, nain ida
toer nosi kakoeloek ida; hotoe sia

roea soboe oema nalo koeak; hotoe

ema nain roea iha oema laran rona

botoe, sia terik: „Sa laho mak
soboe ami kan oema?’ Hotoe la-
warik roea nee soboe nonok dei;

soboe nalo koeak loewa tia sia roea

tama nosi ohin koeak nee, sia
toen toer ba kahaak; sia nain
roea toer ba nee, sia tate ohin
domalaka ba Mau aman no Mau

man sia kan oeloen; hotoe sia na-

ko'è; „Ko’è ko’è ko’è, tama fatoe,
koeak, tama toei-toeir; tama ai
koeak, tama toei-toeir”; hotoe Mau
aman no Mau inan nalai nela sia kan
oema sia roea nalai ba iha fatoek
bot ida, noesoe ba fatoek, terik: „O
kan oema loewa ka lale?”’ Hotoe
fatoek nonok dei; hotoe sia nalai
hoe, sia ba noesoe ba ai koeak:

Hotoe
al koeak terik; „Ami kan oema la

„O0 kan oema loewa ka lale?”

bang voor een groene slang?’ Mau inan
antwoordde: „Neen, dat is immers Mau
aman zijn hoofddoek”; daarop vroeg zij
weer: „Ben julie bang voor een gekko?”
„Daar zijn wij niet bang voor; dat is
immers Mau aman zijn sirihtasch”; en
zoo verder allerhande ongedierte; zij
vreesden voor niets; toen vroeg het kind
weer: „Vuurvliegen ben julie daar bang
voor of niet?” Toen antwoordden beiden:
„0 spreek niet over dat ding; daar zijn
wij zeer bang voor’’; daarop zei het kind;
„Goed, ik ga weg’; toen zij bij haar
broer was teruggekomen, zei ze: „Zij
zijn voor geen ongedierte bang; zij vree-
zen alleen de vuurvlieg”; daarop gingen
zij samen vuurvliegen zoeken, vulden er
twee kleine bamboes mee; des nachts
gingen zij er mee naar het huis van Mau
inan en Mau aman, zij wilden door de
deur binnengaan, maar de deur was ge-
sloten, stevig gebonden; daarop bleven
zij buiten wachten; die in huis waren
bezig met vleesch te eten; vervolgens
daar zij door de deur niet konden bin-
nengaan, klommen ze over het dak;
de eene nam plaats bij den eenen paal
(waar de nokbalk op rust); de andere
bij den anderen paal; daarop maakten
zij een gat in het dak; toen de twee
in het huis leven hoorden, zeiden ze:
„Wat voor een muis maakt ons dak
stuk?” Daarop maakten de twee kin-
deren (het dak) stuk zonder leven te
maken; toen zij een wijde opening
gemaakt hadden, gingen ze door die
opening naar binnen, ze daalden af en

namen plaats op een zoldertje; terwijl

roea nalai

loewa’’; hotoe sia nain
lioe dei, ba noesoe ba au: „O0
kan oema loewa ka lale?”’ ‚A ami

kan oema la loewa’’; hotoe sia ba

teni noesoe ba fafoeloe; fafoeloe
terik: „Soin tama mai’; sia tama too
fafoeloe laran, fafoeloe botoe nakfera
nodi sia nain roea; sia nain toewa
mate. Fma mane nee toeboe nalo ba
badoet ida; hotoe feto nee toeboe nalo

ba ai bano hoen ida.

Hotoe lawarik roea nee fila nikar
ba Mau inan no Mau aman sian oema,
sia foti naan tau ba au; sia nalo oema
mamoek hotoe sia soenoe; soenoe hotoe
sia nodi ohin naan no

tia, sia lao;

bahoak nee ba sia kan oema ba.

Hotoe ohin lawarik roea nee Boei
kiak no Mau kiak dadi soi lolos, sa

ida la koeran ba sia.—

24

zij daar zaten, schudden ze de vuur-
vliegen uit op het hoofd van Mau aman
en Mau inan; daarop schreeuwden ze
(tot de vuurvliegen); „Kwè, kwè kwè
als zij (Mau inan en Mau aman) een
rotshol binnengaan, gaat er met hen
binnen; als zij een hollen boom ingaan,
gaat er met hen in”; daarop liepen
Mau aman en Mau inan hun huis wit;
zij hepen naar een grooten rotssteen,
vroegen den steen: „ls uw huis ruim
of niet?” De steen zweeg slechts; zij
liepen verder, gingen aan een hollen
boom vragen: „Is uw huis ruim of niet?”
De holle boom zei: „Ons huis is niet
ruim’; daarop liepen zij beiden maar
verder, gingen aan een bamboe vragen:
„Is uw huis ruim of niet?” „O0 ons huis
is niet ruim’; toen gingen ze het weer
aan een fafoeloe }) vragen; de fafoeloe
zei: „Goed, kom binnen’; toen zij er in
waren gegaan knalde de fafoeloe en
barstte met hen; beiden waren dood.
De man groeide en werd een harsboom;
de vrouw groeide en werd een banoboom.

Toen gingen de twee kinderen terug
naar het huis van Mau inan en Mau
aman; zij namen het vleesch, deden het
in een bamboe; zij maakten het huis
leeg en staken het in brand; na het
in brand gestoken te hebben, gingen
zij weg; zij namen dat vleesch en de
barang mee naar hun huis.

En die twee kinderen Boei en Mau

werden zeer rijk, niets ontbrak ‚hun.

1) van fafoeloe maken ze hier blaaspijpen en dwars-

fluiten.

Soeri ikoen no kikit
roewa.

Ema mane ida no ferik ida nahoris
oan mane hitoe feto hitoe; teni nia
koeda talas batak hitoe.

Kalan ida fahi

nola kalan nia oan kwaik ida mai daka ;

mal na talas nee;

kalan rai nafae fahi mai too baa tehen
boloe: „Wai talas kolo raek 1) sakolo
raek o nain iha nee ka knoea ba?”
Talas nata: „Wai haoe nain knoea ba’;
hotoe fahi naro’è baa, nodi nakwèk
naak: „Kwèk, kwèk ka talas kolo raek

ka no nain”.

La oras ohin ema daka nalai; hotoe
fahi na nalo talas batak hotoe kedan;
nola awan ida mai daka fali; too kalan
rai nafae fahi mai nikar ; too baa tehen
fahi boloe nikar: „Wai talas kolo ruek
sakolo raek o nain iha nee ka knoea
ba 2”

ba’; noeoenee dei daudau too sia nain

Talas nata: ,Haoe nain knoea
nen lioe tian; too Soeri ikoen nia kee
rai koeak foin nia tama ba; nalo ki-
lat iboen dei mak sai; kaloe fahi mai
nafae nia

nia atoe noesi. Kalan rai

matan nakati, nia nola koenoes no

1) „kolo raek” zou hetzelfde zijn, zoo is mij gezegd,
als „fahi loemak” =een worm, die aan de wortels van
de rijst knaagt; wat het hier moet beteekenen is mij
niet duidelijk en daarom niet vertaald,

Soeri ikoen en twee
roofvogels.

Een man en eene oude vrouw schon-
ken het leven aan zeven zonen en ze-
ven dochters; ook beplantte hij een
stuk grond van zeven terrassen met
knollen.

Een zekere nacht kwam een varken
die knollen eten; de nacht daarop kwam
een van zijn groote jongens waken;
te middernacht kwam het varken bij
den rand der ombeining en riep: „Hé
knol is uw eigenaar hier of in de
kampong?” De knol antwoordde: „Ho,
mijn eigenaar is in de kampong”;
daarop vernielde het varken de omhei-
ning en schreeuwde: „Kwék, kwék ik
eet de aardknollen, eet ook den eige-
naar op’.

Terstond vluchtte die bewaker weg;
daarop at het varken in eens het heele
terras leeg; den volgenden dag kwam
een ander waken; toen het middernacht
was, kwam het varken weer; toen het
bij den rand der omheining was geko-
men riep het weer: „Hé knol is uw
eigenaar hier of in de kampong?” De
knol antwoordde: „Mijn eigenaar is in
de kampong”; zoo ging het maar door,
tot dat zij alle zes gewaakt hadden;
toen Soeri ikoen aan de beurt kwam,

groef hij een kuil en ging er in; alleen

masin teni derok nia noesak moetoe

neebe nia matan nakati, nia koa kane

man

foean tau ba koenoes

nee,

Kalan rai nafae fahi mai too baa
tehen boloe: „Wai talas kolo raek sa-

kolo raek o nain iha nee ka knoea

ba?” Talas
ba’. La oras fahi naro’è baa tama mai
„Kwèk kwèk ka talas

koloraek ka no nain’; nia foin atoe na

nata: „Haoe nain knoea

nodi nakwèk:

talas, Soeri ‘ikoen noesi; hotoe Soeri
fila nikar ona, ba boloe nian maun sia
nen mai atoe koa fahi nee; sia too ba
tia sia koa; naran hotoe-hotoe sian
misa, Soeri ikoen nian oeloen no kidan
rohan oan ida; koa hotoe tia, sia fila

nikar oema ba.

Too dalan nia maun sia nen terik
„Soeri, ama nian kadi iha o
Hotoe Soeri

„Lale, keta iha emi”;

bar mia:
ka Jale pk ikoen naak:
sia naak: „Lale,
neete o fila mikar ba iha rasan ba,
keta iha

aroema’’; Soeri

ita lao haloea rasan ohak
hotoe

Ho soin, soerak emi hein haoe”; sia
” ’

ikoen naak:

26

het uiteinde van den geweerloop liet hij
er uitsteken; als het varken kwam, zou
hij schieten, Toen te middernacht zijne
oogen van slaap dicht vielen, nam hij
Spaansche peper, zout en limoen, mengde
dat alles dooreen, opdat als hij slaperig
werd, hij de vingers, na er een wond in
gesneden te hebben, in dat mengsel
zou steken.

Te middernacht kwam het varken bij
den rand der omheining en riep: „Ho,
knol is uw eigenaar hier of in de kam-
„Mijn

eigenaar is in de kampong’. Onmiddelijk

pong?” De knol antwoordde:

vernielde het varken de omheining, ging
binnen terwijl het schreeuwde: „Kwèk,
kwèk, ik eet de knollen jk eet ook den
eigenaar op ’,‚ hij zou juist een knol eten,
toen Soeri ikoen schoot; daarna keerde
Soeri terug, ging zijne zes oudere broeders
roepen om dat varken in stukken te
snijden; daar aangekomen sneden zij
het in stukken; alles werd het hunne;
het deel van Soeri ikoen bestond slechts
uit den kop en een stukje van den
benedenrug; toen ze met snijden klaar
waren, keerden zij naar huis terug.
Onderweg zeiden zijne zes oudere broe-
ders tegen hem: „Soeri, vader's wetsteen
heb jij dien of niet?” Daarop zei Soeri
ikoen: „Neen, als julie hem maar niet
hebt”. Zij zeiden: „Neen. ga jij dus terug
naar den blarenhoop %); misschien heb-
ben wij hem bij het weggaan vergeten en

onder de blaren laten liggen’’; daarop zei

1) Als ze een varken of karbouw slachten, spreiden

ze pisang- of andere blaren op den grond uit, om het
in stukken gesneden vleesch daarop voorloopig neer
te leggen,

21

terik:

ba nee’. Hotoe Soeri ikoen ba; too

„Ho soin, lao lais ami hein o

ba, nia fèt naran rasan hirak nee la
nare kadi; hotoe nia fila nikar ona, nia
boloe lao-laok naak: „Owé! maun sia
nen oan hein lai have”; la oras bei
tiloen belar nata: „Oi! ami nee mai”;
Soeri ikoen terik naak: „Ses tia, haoe
atoe lao hoe”; bei tiloen belar naak:
„Ami mak nee”; Soeri ikoen naak:
„Neete la hos haoe maun; haoe maun
la tiloen belar, hotoe haoe maun la
kabala tais moetin nee hos; teni haoe
maun nean la moetin noeoenee te lale”’.
La oras bei tiloen belar lake nian tiloen
nafoeoet nola Soeri ikoen, nodi ba sena
ba laloean bisi ida laran. Laloean nee
no kian hoen bot ida iha laran; Soeri
ikoen nalikoe sae kian dikin ba te no
kikit oan roewa iha dikin; nia naroeka
bei tiloen belar sae ba nola kikit oan
roewa nee fo ba nia. Bei tiloen belar
podi han ba nia; nia na nola oan ida
dei fo ba nian kikit oan dei; noeoenee
dei nian kikit oan roewa bot ona ; hotoe
kikit oan terik ba nia: „O tama kokon
oektoloek nee be }) ami roewa foti hare
o, bele ka la bele”; hotoe Soeri ikoen
tama ba oektoloek nee, hotoe kikit oan
roewa nee foti nia, foti ba te bele nia

tian; hotoe rai toen nikar.

1) In de wdlijst: bee,

Soeri ikoen: „Ja goed, als julie maar op
mij wacht’; zij zeiden: „Ja goed, loop
vlug, wij wachten je hier’. Toen ging
Soeri ikoen; toen hij daar aankwam,
nam hij den heelen blarenhoop op, doch
zag den wetsteen niet; daarop ging hij
terug; onder het gaan riep hij voort-
durend: „He! mijne lieve zes broeders,
wacht mij’; terstond antwoordden
spoken met de breede ooren: „Oei!
hier zijn we’; Soeri ikoen zei: „Gaat
op zij, ik wil doorgaan”; de spoken met
de breede ooren zeiden: „Hier zijn we’;
Soeri ikoen zei: „Wel neen, dat zijn
mijne broeders niet; mijne broeders
hebben geen breede ooren, en zij dra-
gen dat witte kleed niet, ook hebben
zij zulke witte tanden niet; o neen”.
Terstond daarop ontvouwden de spoken
hunne ooren sloegen ze om Soeri ikoen
en brachtten hem weg om hem in eene
ijzeren omheining op te sluiten. In die
omheining stond een groote kapokboom ;
Soerì ikoen keek opwaarts naar den top
van den kapokboom; twee jonge roof-
vogels zaten in den top; hij gelastte de
breedooren er in te klimmen de jonge
roofvogels te nemen en ze hem te geven.
De breedooren brachten hem eten ; hij at
slechts een weinig, gaf het maar aan zijne
jonge roofvogels; zoo ging het maar door
en zijne jonge roofvogels waren nu al
groot geworden; en de jonge roofvogels
zeiden tot hem: „Ga eens in deze mand,
opdat wij beproeven u op te tillen, of het
kan of niet’; daarop ging Soeri ikoen in

die mand, en de twee jonge roofvogels

Awan bei tiloen belar sia atoe noo
nia ona; sei sawan dei bei tiloen sia
mai tian atoe noo nia, sia sakili nia,
nia nanasa kei nahaek; hotoe sia terik
naak’”’: Naan bokoer tian”. Soeri ikoen
terik:

hose diman talioer haoe, haoe toer ba

„Emi atoe hoo haoe, emi atoe
oektoloek laran; sia foin talioer, kikit

oan roewa foti nola Soeri ikoen sae
daudau kian dikin ba; hotoe bei tiloen
belar sia baloe nanisi baloe ta baloe
kroit ohin ai nee; ai foin tohar kikit
nola Soeri ikoen

oan roewa nee foti

sae ba kanoekoe bot ida dikin; hotoe
bei tiloen belar sia toeir ba; baloe noean
baloe kalis: baloe nanisi; ai foin tohar
ohin kikit oan roewa nee foti nola
Soerìi ikoen sae ba fatoek naroek ida
dikin ;
ba; baloe ta baloe kalisi baloe nanisi;
fatoek la tohar bodik sia.

hotoe bei tiloen belar sia toeir

Hotoe kikit oan
kisoe dele tia bei
ohin kikat

nola

roewa toen mai

tiloen belar sian

ten: oan roewa

feto

ikoen

matan ;

nee ba foti hoe rai ida

nodi mai nalo ba Soeri fen;

hotoe kikit roewa nee ba foti naran
sasa ol-oik nodi mai bele; ema mos
sia roewa foti nodi mai nalo Soeri
ikoen nian atan; hotoe ema nalo dahoer
bot iha fatoek dikin ba; hotoe Soeri

ikoen nian maun sia naak : „Soeri ikoen

8

tilden hem op; zij konden het reeds;
toen zetten zij hem weer neer.
Morgen zouden de breedooren hem
dooden; nog vroeg waren zij gekomen
om hem te dooden, toen zij hem kit-
telden, lachte hij

zeiden zij: „Het vleesch is al vet”.

luidkeels; daarop

Soeri ikoen zei: „Als julie mij wilt
dooden, wilt dan uwe lansen wetten
met uw rug maar mij toe, terwijl ik
in de mand zit’; zij hadden nauwlijks
hun rug gekeerd, of de twee jonge
roofvogels namen Soeri ikoen op tot
in den top van den kapokboom; daar-
op beten sommigen der breedooren in
dien boom, anderen hakten, anderen
krabden; zoodra de boom brak, namen
de vogels Soeri ikoen op naar den top
van een grooten kanoekoe boom; en
de breedooren gingen daarheen; som-
migen kapten, sommigen knepen, ande-
ren beten; zoodra de boom brak, namen
de vogels hem op en brachtten bem
naar den top van eene hooge rots; en
de breedooren gingen daarheen; sommi-
gen hakten, sommigen knepen, anderen
beten; de rots brak miet voor hen.
Daarop daalden de twee jonge roof-
vogels neer, pikten de oogen der breed-
ooren uit; ook gingen de twee jonge
roofvogels eene prinses oppbemen, bracht-
ten ze daar en gaven ze tot vrouw
aan Soeri ikoen; daarna gingen de
vogels allerhande zaken halen en bracht-
ten dat alles daarheen; ook menschen
namen ze op brachtten ze mee en maak-
ten die tot de slaven van Soeri ikoen;

toen hielden de menschen een groot

mak ema noi dahoer tan neeba; ita ba
halikoe kokon”. — Nian maun sia foin
mai too fatoek hoen, Soeri ikoen na-
kisoe dele

roeka kikit oan roewa mai

nia maun sia kan matan, foti nasae

mian ina ama no temì feton nain hitoe

ba fatoek dikin.—

Hotoe kikit oan roewa terik ba Soeri
ikoen: Ami ba neete la mai ona’’; hotoe
Soeri ikoen nakoak nola ida, nia fen

nakoak ida tanis la nooek naboesik.

Hotoe kikit oan roewa terik ba Soeri
ikoen naak: „Emi rai hane matan ida
ba kahaak lor no rae”’. Hotoe sia na-
boesik kikit oan roewa semo ba ona,
ba too kota ida sia roewa nare manoe
malae roewa; sia atoe foti ohin manoe
nee; ida foin atoe toen ba foti, ema
noesì ida mate; hotoe teni ida foin
atoe ba foti, ema noesi teni; noeoenee

sia roewa mate bele. —

Hotoe sia roewa nia rahoen ba tama
ba hane matan roewa nakonoe; ohin
sia rahoen nee filak an ba mean no
moetin, baloe filak an ba krau, ema,
kilat, manoe; naran sasa oi-oik iha
bele. —

Hotoe tian.

8)

feest op den top van de rots; toen
zeiden de broeders van Soeri ikoen:
„Het is om Soeri ikoen, dat de men-
schen daar ginder feest vieren ; wij gaan
eens kijken’, — Zijne broeders waren
nauwlijks tot aan den voet van de rots
gekomen, of Soeri ikoen beval de twee
jonge roofvogels de oogen zijner broe-
ders uit te pikken, doch zijne ouders
en zijne zeven zusters naar den top
van de rots op te voeren. —

Toen zeiden de twee jonge roof-
vogels tot Soeri ikoen: „Wij gaan heen
en komen niet weer”; daarop omarmde
Soeri ikoen den eene, zijne vrouw
omarmde den andere, weende en wilde
hem niet loslaten.

Toen zeiden de twee jonge roofvogels
tot Soeri ikoen: „Zet een offermandje
op de zoldering bij de voor- en achter-
deur’’. Daarop lieten zij de twee vogels
los, die wegvlogen; ze vlogen naar
een kampong en zagen daar twee vreem-
de vogels; zij wilden die vogels opne-
men; de eene roofvogel zou juist naar
beneden vliegen om die vogels te grijpen,
toen een man schoot; die eene was
dood; en ook de andere zou juist die
vogels gaan grijpen, toen de man weer
schoot; zoo stierven zij beiden. —

En hun beider veeren gingen zich
neerleggen in de twee offermandjes en
vulden deze; die veeren van hen veran-
derden in goud en zilver, sommigen
veranderden in karbouwen, in menschen,
geweren, kippen; allerhande verschil-
lende zaken waren daar aanwezig.

Einde.

Krawa no Lenoek.
Loron ida lenoek sae nosi tasi ba
pasear iha rai mara, nasoin nia kan
beloe krawa. Krawa terik ba lenoek:
‚Hei beloe, o makara mai, ita roewa
ba ha hoedi iha haoe kan tooss; lenoek
naak: „0 kan tebeska? keta ema nian”’.
Krawa terik: „Lale beloe, haoe kan
doeoek; lao mai, ita ba ha”. Lenoek
mos toeir krawa lian; dadi sia roewa
ba bele; mais hoedi nee la hos krawa
nian; ema seloek nian hoedi. Noeoenee
dadi sia roewa mos ba too iha hoedi
nee; krawa sae too, mais lenoek sae

la too, nia nein iha hoedi hoen dei.

Lenoek noesoe ba krawa: „Hei beloe,
fo foean ida ba haoe”’. Krawa terik:
„Haoe la fo”. La oras lenoek nawan
terik: „OO la fo, haoe boloe”.
terik; ,Kaloe

boloe, bele boloe”. La oras lenoek boloe

sae,

Krawa beloe nakara
ba ema toos nain: „Hei ema hoedi
nain, lailais mai te krawa na o kan

hoed1”’.

nalai mai, mais krawa nalai tian; hela

Noeoenee dadi ema toos nain

dei lenoek iha hoedi hoen.

Toos naìn noesoe lenoek: „Se mak

nanao haoe kan hoedi?”

30

9Q,

Een aap en eene schildpad.

Op zekeren dag steeg de schildpad
uit de zee op, ging op het drooge wan-
delen, en zag haar vriend den aap. De
aap zeide tot de schildpad: „Hé vriend,
als gij zin hebt, kom dan, dan gaan
wij samen pisangs eten in mijn tuin”;
de schildpad zei: „Is het heusch uw
tuin? als hij maar niet van een ander
is’. De aap zei: „Neen vriend, ’t is
mijn eigen tuin; kom, wij gaan eten’.
De schildpad deed wat de aap zei, en zij
gingen gezamenlijk; doch die pisangs
waren niet van den aap; zij behoorden
een ander toe. Zoo kwamen zij dan bei-
den bij die pisangs; de aap kon er in
klimmen, doch de schildpad kon dat niet;
deze bleef beneden aan den pisangstam.

De schildpad vroeg aan den aap:
„Hé vriend, geef mij een vrucht”. De
aap zei: „Ik geef er geen”. Terstond
werd de schildpad boos en zei: „Als
ge er mij niet van geeft, dan roep
ik”, De aap zei: „Als mijn vriend wil
roepen, mag hij roepen”. Terstond riep
de schildpad den eigenaar van den
tuin: „Hé eigenaar van de pisangs,
kom spoedig want de aap eet uw pi-
sangs op”. Zoo doende kwam de eige-
naar van den tuin toegeloopen; maar
de aap was al weg; de schildpad was
alleen aan den voet van den pisang-
stam achtergebleven.

De eigenaar van den tuin vroeg aan
de schildpad: „wie heeft mijne pisangs

‚)
gestolen ?

Lenoek terik: „Krawa mak nanao”.

„Krawa iha neebe ?”

„Krawa lao tian”.

„O0 terik, krawa mak nanao, hotoe
haoe mai, o terik krawa la iha; haoe
kanoin, o mak manao”’.

Lenoek terik: „A nai soin! haoe
ata la kanao”’.

La oras hoedi nain kohi nodi lenoek
natama ba laloean oan ida, tae nia too
nareis mate; hotoe nia terik ba nian

oan fen: „Awan mak lei ita hoo”.

Nia terik noeoenee, lenoek mos rona;
dad1

nee nalo koeak, hotoe nia nalai ba iha

kalan nee lenoek nanisi laloean
tasi laran. Nola sawan ema sia boloe
maloe atoe ba hoo lenoek. Sia ba, lenoek

nalai tian.

Hotoe too loron ida krawa atoe ba
meti; dadi nia nasoin nola nia kan
beloe lenoek; dadi nia boloe ba lenoek :
„Hei beloe! o isin diak?”

Lenoek simoe: „Isin diak, beloe”.
Noeoenee sia roewa lao ba lao mai;
hotoe krawa terik ba lenoek: „Ria! o
makara, ita roewa ba meti, tan haoe
kakara tebes ka baboekoe doelak”’.

Lenoek nata: „Hooe soin”. Hotoe

sia roewa ba; ba krawa nare baboekoe

ZA

31

De schildpad zei: „De aap heeft ze
gestolen”.

Waar is de aap?”

„De aap is al weg”.

„Gij zegt, dat de aap gestolen heeft,
en nu ik kom, zegt gij, de aap is er
niet, ik geloof dat gij gestolen hebt”.

De schildpad zei: „O groote heer!
ik slaaf steel niet”,

Onmiddelijk daarna pakte de eigenaar
der pisangs de schildpad, nam ze mee,
liet ze binnen in een kleinen stal, en
sloeg ze half dood; daarna zei hij tegen
zijn vrouwtje: „Morgen zullen we ze
dood maken”.

Terwijl hij zoo sprak, hoorde de
schildpad het ook; dientengevolge toen
het nacht geworden was maakte de schild-
pad door te bijten een gat in den stal,
liep daarop weg en ging in zee. Den
volgenden dag riepen de menschen
elkaar om de schildpad te gaan slach-
ten. Toen zij gingen was de schild-
pad reeds gevlucht.—

Vervolgens op zekeren dag wilde de
aap aan het strand gaan visschen; zoo
kwam het dat hij zijn vriend schildpad
zag; hij riep dan de schildpad toe:
„He vriend, maak je ’t goed?”

De schildpad antwoordde: „Ik maak
het goed vriend’. Zoo gingen zij samen
heen en weer; daarop zei de aap tot
de schildpad: „Zwager! als je zin hebt,
gaan we samen aan het strand visschen,
omdat ik inderdaad graag groote schelp-
dieren eet”,

De schildpad antwoordde: „Ho goed”.

Daarop gingen ze beiden; terwijl ze

32

doelak ida, nia terik ba lenoek: „A ria!

haoe ka nee ba na”.

Lenoek terik: „A keta! soroe-soroek
ba lain”.

Krawa nata naak: „Hooe.

Hotoe sia roewa lao soroek ba; nare
teni ida; hotoe krawa noesoe ba lenoek:

A rial have ka ba nà’.

Lenoek naak: „Hooe soin”.

Hotoe krawa dorok liman ba baboe-
koe, mak foin baboekoe nabit natos tia;
tan oeloek krawa na hoed: la fo ba nia,
tan nee foin nia bosok krawa nalo dorok
liman ba baboekoe mak baboekoe nabit
‚„Lenoek, a ria

krawa: krawa boloe:

lenoek! toean haoe”, mais lenoek la
toean, terik: „Hei! oeloek o ma hoedi,

la fo haoe, teni ema tae haoe tau tan”.

Hotoe krawa boloe ba tasi: „Tasi a
tasi, makonoe 1) nai-naik!”’
Hotoe lenoek terik:

makonoe lailais”’.

„Tasif atas

Hotoe tasi nakonoe loeboer tia krawa

too krawa mate.

voortgingen zag de aap een groot
schelpdier, en zei tot de schildpad:
„O0 zwager, ik eet die terstond op”.

De schildpad zei: „Doe dat niet,
ga eerst wat verder”.

De aap antwoordde en zei: „Goed”.

Daarop gingen beiden verder, en
zagen er weer een; toen vroeg de aap
aan de schildpad: „Hé zwager, ik eet
deze nu terstond”.

De schildpad zei: „Ja goed”.

Daarop stak de aap zijn voorpoot
m de (openstaande) schelp, waarna het
schelpdier den poot hield vastgeklemd ;
omdat de aap vroeger pisang gegeten en
haar er niet van gegeven had, daarom
bedroog zij den aap liet hem zijn poot
in de schelp steken, waarna de schelp
den aap hield vastgeklemd; de aap
schreeuwde: „Schildpad, o zwager schild-
pad! help mij”; maar de schildpad hielp
niet en zeide: „Hé, laatst at gij pisangs,
en gaaft mij niets, ook hebben de men-
schen mij nog geslagen op den koop toe”.

Daarop riep de aap tot de zee: „Zee
o zee stijg langzaam”’.

Daarop zei de schildpad: „Zee o zee
stijg snel”.

Toen daarna de vloed opkwam werd

de aap er door overstroomd, tot hij stierf.

10.

Lawarik oan kiak Doean.

Katoewas ida no ferik ida nahoris
oan mane ida; lawarik nia kan raran

Doean.

1) letterlijk: vul u of word vol.

De weesjongen Doean.

Een oude man en eene oude vrouw
schonken het leven aan een zoon; de

naam van het kind was Doean.

>

98

Nian ina ama mate tia nia ba na
iha nian baba sia. Dadi nian baban
sìa nare diak nia, mais nian kiin sia
nare nia la diak; nian kiin naroeka nia
ba nein krau, fo batar foelin nia nodi
ba na iha moat laran; mais nia la na,
tanis dei. Loro-loron noeoenee dei. Nia
la teroes ona, dadi ba loron ida nia
nalai; sae taroeik toen taroeik, tama
moat sai moat; noeoenee nia ba too
iha hali hoen bot ida,
ona, dadi nia mos toba. Nia toba, nia
nare fahi foeik bot ida no iha kakorok
ida

tian, nia ba kasoe nola ohin henoe iha

hotoe kalan

henoe mean bot ; fahi nee toba

fahi kakorok; hotoe nia nalai oeloek
fahi

maloe ba dei; too tasi laran nia lao

nalai toeir, sia roewa nalolok
lioe, fahi fila nikar. Hotoe nia mos
kobar ohin henoe nee ba knotak foin

nodi faroe at oan ida bobar natos.

Henoe nee nit nia nodi toeir tasi
laran nee ba dei. — Hotoe nia ba, na-
soin nola ro Ingris ida; dadi ohin ro
nee nian kapitan boloe: „Hei Doean
kiak! o atoe ba iha neebe?”’ Doean
nata: ‚A nai! Ita Bot mak atoe lao
ba tasi laran sei hodi ro; mais haoe ata
la lika hodi ro, lao hodi ain dei”.

Verhandelingen Bat, Gen, Dl, LXI, 2e stuk,

Toen zijne ouders waren gestorven,
ging hij bij zijn oom eten. En zijn oom
hield van hem, doch zijne tante hield
niet van hem; zijne tante beval hem de
karbouwen te bewaken, gaf hem maiïs-
kolven, die hij meenam om te eten in de
wildernis; doch hij at niet, hij huilde
slechts. Zoo ging het dagelijks. Hij
hield het niet meer uit, zoodat hij op
zekeren dag wegvluchtte; en hij liep
bergen op en af, liep de wildernis in
en uit; zoo ging hij door tot bij een
grooten waringinboom; toen was het
reeds avond, zoodat hij dan ook ging
liggen. Terwijl hij daar neerlag, zag
hij een groot wild varken met aan
den hals een dikke gouden ketting;
toen dat varken sliep, ging hij die
ketting van den hals van het varken

afnemen: daarop

het

terna; zij bleven maar achter elkaar

liep hij weg, hij

voorop, varken

liep hem ach-

loopen; toen ze aan de zee kwa-
men, liep hij door, het varken keerde
Toen bond hij

om het midden vast, en bond er, om

terug. die ketting
ze te bevestigen, een versleten baadje
overheen.

Die ketting lichtte hem op om verder
in zee voort te gaan. Toen hij voort
hij

boot; de kapitein van die boot riep:

ging, ontmoette een Engelsche
„He Doean kiak, waar wil je heengaan?”
Doean antwoordde: „O heer! wanneer
gij eene zeereis wilt doen, doet gij dat
met een boot; doch ik slaaf heb geen
boot noodig, ik reis maar met mijn

voeten”.

84

Kapitan mos dodan ba lawarik nee;
dadi nia terik: „Hei Doean! o mai ma
lai”’.

Doean simoe: „Diak nai, kaloe Ita
Bot hakara”’.

Kapitan terik: „Lao mai, ha ba”.

Dadi Doean mos mai ha.

Doean na notoe tia, kapitan noesoe
ba Doean nakè: „O lao toeir tasi bot
sa mak foin o la mooet

laran, modi

nee ?”’

Doean simoe: ‚„Lale nai; haoe ata
lao kodi ata nian boeat at oan ida nee
dei”.

„O0 fo haoe kalikoe kokon”’.

„‚Diak kaloe Ita hakara, haoe ata
kasa1”’.

„Los o kan hakara; o makara fo
haoe kare; o la mooek masai, los ba

o; haoe la nokbit o”’.

Hotoe Doean nasai fo ba kapitan tau
nodi lao kokon; kapitan tau nodi lao

ba mai, hotoe fo nikar ba Doean kiak.

Hotoe ro lao tian Doean kiak mos
lao toeir tasi laran nee ba dei; nia sae,
nasoin katoeas ida noi lere; mais nia
la lere, nia kan taha dei mak lere,

noean, nanoetoe.

Katoeas boloe ba Doean: „Hei Doe-

an kiak, o atoe ba iha neebe?”

De kapitein had medelijden met dien
jongen; daarom zei hij: „He Doean!
kom en eet eerst”,

Doean antwoordde: „Goed, heer, als
UEdele het verlangt”.

De kapitein zei: „kom hier, eet ter-
stond”.

En Doean kwam dan ook eten.

Nadat Doean gegeten had, vroeg de

‚ Als

gij over de wijde zee reist, wat draagt

kapitein aan Doean zeggende:

gij dan bij u, (om te voorkomen) dat
gij niet verdrinkt?”
„Neen heer; ik

slaaf draag als ik reis slechts een klein

Doean antwoordde:

waardeloos ding mee’.

„Laat het mij eens zien”.

„Goed, als U wil zal ik het voor den
dag halen”.

„Zooals je wil; als gij wilt, geef het
mij te zien; wilt gij het niet voor den
dag halen, dat moet gij weten; ik
dwing je niet”.

Daarop haalde hij de ketting voor
den dag, en gaf ze den kapitein om ze
om te doen en te beproeven er mee te
gaan; de kapitein deed ze om ging er
mee heen en weer, en gaf ze daarna
terug aan Doean kiak.

Toen de boot weg was, ging Doean
kiak ook over de wijde zee verder; toen
hij er uit opsteeg zag hij op. eens een
ouden man, die bezig was hoog onkruid
om te kappen; doch hij kapte niet,
alleen zijn kapmes kapte, sloeg af,
hieuw om. °

De oude riep Doean toe: „He Doean

kiak, waar wil je heengaan ?”

Doean nata ba katoeas: „Haoe lao
boeka diak boeka at, boeka moris boe-
ka mate”.

Katoeas mos dodan Doean; dadi boloe
mai, sia roewa na; sia roewa na noe-
oenee, katoeas noesoe ba Doean : „Doean,
o keta krakat, haoe koesoe 0’. Doean
terik ba katoeas: „Haoe la krakat”.

Hotoe katoeas noesoe: „O lao mai

nee modi sa ? o sae ro ka lao rai?”

Hotoe Doean simoe: „Katoeas, oerak
o ema katoeas ida sei maroeka o kan
taha lere rai, o toer modi ma dei, sa
ba haoe ema foiwai la ko haoe kan
boeat diak daka haoe isin, no nodi

haoe lao ba mai?”

Katoeas terik ba Doean: „Neebe? o
masai haoe kare kokon”.

Doean mos nasai, fo ba katoeas tau
henoe nee nodi lao tama nikar tasi
larau; katoeas ba la noran nia atoe

mooet, no nia ain la botes.

tasi

laran mai, terik ba Doean: „Diak lioe

Hotoe katoeas sai nikar nosi
oa, ita roewa toekar ona; o fo o kan
henoe ba haoe, haoe fo haoe kan taha
ba o’. — Dadi Doean mos ber te nia
nakara ohin katoeas nia kan taha;
„soin kaloe ama nakara bele”.

Dadi katoeas fo taha ba Doean; Doean
fo henoe ba katoeas.— Katoeas terik
ba Doean: „O ba ona haoe mos lao
ona’’,

35

Doean antwoordde den oude:

„Ik
loop te zoeken naar geluk en ongeluk,
naar leven en dood’,

De oude had ook medelijden met
Doean; daarom riep hij hem bij zich,
en toen aten zij samen; terwijl zij zoo
te samen aten, vroeg de oude aan Doe-
an: „Doean, je moet niet boos worden,
als ik u iets vraag”. Doean zei tot den
oude: „Ik ben niet boos”.

Daarop vroeg de oude: „Hoe ben je
hier gekomen? met een schip of te
voet 9°”

Toen antwoordde Doean: „Oude, zelfs
gij een bejaarde man beveelt uw kap-
mes den grond schoon te kappen, ter-
wijl gij maar blijft zitten en eten; zou
ik dan een jonge man niet iets goeds
hebben om mijn lichaam te beschermen
en mij heen en weer te voeren?”

De oude zei tot Doean: „Wat? haal
het voor den dag, dat ik het eens zie”’.

Doean bracht het te voorschijn, stond
den oude toe de ketting om te doen en
er mee in zee te gaan; de oude ging
dan en had geen gevoel alsof hij zou
zinken, en zijne voeten waren niet nat.

Toen de oude weer uit de zee kwam,

zei bij tot Doean: „Het zou goed zijn,

jongen, als wij ruilden; geef gij uw
ketting aan mij, ik geef mijn kapmes

aan u’. En Doean wilde het ook, want
hij begeerde dat kapmes van den oude;
„goed, als vadertje wil dan kan het”.
Dus gaf de oude het kapmes aan
Doean; en Doean gaf de ketting aan
den oude. — De oude zei tot Doean:

L ‚’
„Ga nu, ik ga ook”,

Doean nakfali taha noeoedar henoe
dei,

Dadi Doean fila nikar ba atoe lao toe-

nit mia nodi lao iha tasi laran.
ir tasi laran. Nia tama mooet lioe we
ain; hotoe foin nia nani sae nikar ba
iha rai mara. Kaloe nia ba too iha rai
mara, nia sei ba boeka nikar ohin ka-
toeas be atoe nola nikar nia kan henoe;
nia lao ba, nasoroe nola katoeas, terik
ba nia: „Hei katoeas o fo hikar haoe
o kan

kan henoe mai, mola mikar

taha”’.

Katoeas terik nikar ba Doean: „Haoe
la kooek fo, toekar tia dala ida dei”.

Doean rona katoeas terik noeoenee,
nia neon soesar la diak basoek; dad
nia mos nakidoek ba iha moat, nia
terik lia foean ida roewa ba taha: „Ta-
ha kaloe haoe koesoe haoe kan henoe
ba katoeas, kaloe katoeas la fo, o ta
katoeas, o miste maklosoe mosi oon

knoean, hela dei dikin”.

Doean terik hotoe noeoenee, ba nikar
noesoe nadia nian henoe ba katoeas,

mais katoeas la nooek fo.

Doean terik ba nia: „O la mooek fo
tebes katoeas?’”’ Katoeas simoe ba Doe-
an: „Haoe la fo tebes, toekar tia dala

ida dei; o atoe malo sa ba haoe?”

La,oras. Doean. terik ba taha: „Ta
katoeas taha !’’

Doean foin terik noeoenee taha nak-
losoe sai, hela dei dikin. Katoeas nare,

nalai hori neeba mai nakoak Doean nia

86

Doean meende dat het kapmes even-
als de ketting hem zou oplichten om
over de zee te gaan. Dus ging Doean
weer terug om een zeereisje te maken.
Toen hij er in ging, zonk hij tot op
den bodem; toen zwom hij, steeg er
weer uit en kwam op het drooge. Zoo-
dra hij weer op het drooge was, ging
hij weer den oude zoeken om zijne
ketting weer terug te nemen; terwijl
hij ging, ontmoette hij den oude, en
zei hem: „Hé oude, geef mijne ket-
ting terug, en neem uw kapmes weer”.

De oude zei tot Doean: „Ik wil ze
niet geven; eens geruild blijft geruild”,

Toen Doean den oude zoo hoorde
spreken, was zijn hart zeer bedroefd;
hij ging dan achteruit in de wildernis
en sprak een paar woorden tot het
kapmes: „Kapmes, als ik den oude om
mijne ketting vraag, en de oude ze
niet geeft, dan zult gij den oude slaan;
gij moet dan uit uw schede komen,
alleen den punt er in Jaten”.

Nadat Doean dit gezegd had, ging
hij terug en vroeg voor goed zijne
ketting aan den oude, doch de oude
wilde ze niet geven.

Doean zei tot hem: „Wil je ze in-
derdaad niet geven, oude?” De oude

„Ik geef ze
geruild blijft

geruild; wat wil jij mij doen?”

antwoordde aan Doean:
inderdaad niet; eens

Onmiddellijk daarna zei Doean tot
het kapmes: „Sla den oude o kapmes!”

Nauwlijks had Doean dat gezegd,
of het kapmes sprong uit de schede,
alleen de punt bleef er in. Zoodra de

37

kan ain nodi kakaoer; „A keta oli halo
noeoenee, haoe fo kikar o kan henoe,

mais o miste fo mikar haoe kan taha”’.

Doean naak: „O fo oeloek haoe kan
mai lai, hotoe mak haoe fo o kan tone”,
Hotoe katoeas foti nia kan henoe fo
ba Doean; Doean raoet nola henoe no
taha nodi nalai.

Katoeas teoer toei-toeir ba dei dau-
dau too iha tasi laran: mais tan nia
katoeas ona nia foin nani saì nikar
fila nikar ba nian oema.

Mais Doean lao toeir tasi laran nee
ba hoesar; nia terik ba henoe: „Henoe
mit haoe hodi lao toeir tasi klaran”’;
nia terik noeoenee henoe mos nit nia
nodi lao toeir klaran; dadi nia lao ba
dei too kala pal hitoe ka waloe noe-
oenee; nia nare ba sidadi !) bot ida,
baloe bidoe baloe

ema noi dahoer,

likoe rai.

Doean nalikoe noeoenee, terik ba
henoe: „Henoe hodi haoe toen ba iha
sidadi nee’. Nia too ba noesoe: „Emi
halo dahoer ba sa?” Ema iha sidadi nee
sùmoe: „Ami halo dahoer ba oelar Naga
iha lalean klaran atoe mai nola ami nai
oan mane kmisak; ami nai nian meo
nain sanoeloe resin roewa, mais la bele

dei; oelar Naga bit lioe”.

1) sidadi van het Portugeesch „cidade” en dus stad.

oude dat zag, kwam hij vandaar toe-
geloopen, omvatte de voeten van Doean
terwijl hij riep: „Ach doe dat niet, ik
geef uwe ketting terug, maar gij moet
het kapmes teruggeven”.

Doean zei: „Geef gij eerst het mijne,
dan geef ik het uwe”. Toen nam de
oude zijne ketting en gaf ze aan Doean.
Doean nam met een ruk de ketting
en het kapmes en liep er mee weg.

De oude zette hem onafgebroken na
tot in zee; doch daar hij reeds bejaard
was zwom hij maar even, ging er weer
uit, en keerde naar zijn huis terug.

Maar Doean ging over zee tot in
het midden; hij zei tot de ketting:
„0 ketting, licht mij op, om naar het
midden der zee te gaan’”’; toen hij zoo
sprak lichtte de ketting hem ook op
om langs het midden te gaan; zoo
ging hij dan maar verder tot misschien
zeven of-acht paal zoo; toen zag hij
eene groote stad, waar de menschen
bezig waren met feest vieren; sommi-
migen dansten afzonderlijk, anderen
dansten in de rij en trommelden.

Terwijl Doean dat zoo aanzag, zeide
hij tot de ketting: „Ketting, voer mij
neer in die stad”. Zoodra hij daar was
aangekomen, vroeg hij: „Waarom viert
gij feest?” De menschen in de stad zei-
den: „Wij vieren feest om den draak,
die ter halver hoogte van den hemel
woont en die den eenigen zoon van
onzen koning zal komen halen; wij

's konings voorvechters zijn met ons

38

Doean simoe ema iha sidadi: „Haoe
bele koo oelar Naga; lioerai atoe fo sa
ba haoe?”

Ema simoe: „Oin noeoe o Doean kiak
nen la sana oelar Naga nean let’, Doean
terik: „Kaloe emi hakara ba terik nai,
ata Doean kiak atoe nasoroe oelar Naga
iha lalean klaran; mais Ita Bot miste

fo nian kole”.

Nai terik: „Diak; haoe fo ema renoe
hotoe-hotoe no rai nee ba nia oekoen.
Mais Doean kaloe o mate haoe la kata
o nain”’.

Doean terik: „Diak nai, haoe mate,
nia doeoek; se mak atoe noesoe haoe,
haoe ata ema oa kiak. Mais kaloe nai
nakara, awan ami roewa Naga hasoroe

maloe 1ha lalean klaran”’.

Nai terik: „Nee los Doean nian ha-
kara, haoe la bele nokhit”.

Sei sa wan Doean terik ba henoe: „Hut
haoe hodi sae saka oelar Naga iha
lalean klaran”’.

Doean terik noeoenee, henoe mos nit
nia nodi sae ba; too ona iha lalean
klaran, oelar Naga mos mai ona; dad
oelar nee nia nawan oedan koekoer ma-

meran; Doean la teroes malirin.

twaalven, maar wij kunnen hem toch
niet aan; de draak is sterker”.

Doean antwoordde aan de menschen
in de stad: „Ik vermag den draak te
dooden; wat zal de vorst mij geven?”

De menschen antwoordden: „lemand
als gij Doean kiak vult niet eens de
openingen tusschen zijne tanden”. Doe-
an zei: „Als gij wilt, gaat dan aan
den koning zeggen, slaaf Doean kiak
zal den draak ontmoeten op de halve
hemelhoogte; maar Uwe Hoogheid 4)
moet hem zijne moeite vergelden”.

De koning zeide: „Goed, ik geef hem
alle onderdanen en dit land te regee-
ren. Maar Doean, als gij sterft ben ik
niet voor uw persoon verantwoordelijk”.

Doean zei: „Goed, o koning, als ik
sterf dan is dat niets; wie zal naar mij
vragen, naar mij slaaf, geringe wees.
Doch als de koning het wil, zullen ik
en de draak morgen elkander ontmoe-
ten op de halve hemelhoogte”’.

De koning zei: „Dat is volgens Doe-
an ’s verlangen; ik mag geen dwang
uitoefenen”.

Des morgen zei Doean tot de ketting:
„Hef mij op om den draak op de hal-
ve hemelhoogte tegemoet te stijgen”.

Als Doean zoo sprak, hief de ketting
hem ook op en deed hem stijgen ; zoodra
hij tot de halve hemelhoogte was op-
gestegen, kwam de draak ook te voor-
schijn; en de adem van den draak
veroorzaakte regen, donder en bliksem,

Doean hield het niet uit van de kou.

1) Hier wordt de koning plotseling tegenwoordig
gedacht,

La oras oelar Naga boloe ba Doean:
„Hei Doean kiak! O ba neebe?”

Doean nata: „Haoe mai boeka 0”.
Oelar Naga terik: „Hei koitadoe! Doean
hodi ra noerak mai soè hat ba sa ida?
Diak hoe o fila mikar ona. Haoe atoe

ba kola mane kmisak iha raikiaran”’.

Doean simoe: „Haoe Doean atoe ses

o? Diak lioe mate”.

Oelar Naga terik: „O0 makara tebes
Doean ?”

Sia roewa to’è noeoenee, Naga hori
neeba mai. Doean nare Naga mai, te-
rik ba taha: „Taha manoin o kan ser-
wisoe’’.

La oras taha nakbois tama nosì Naga
iboen sai nosì ikoen, tama nosì karoek
sal nosi koana; la oras Naga leak an
hori lalean klaran toen ba rai; rai nak-
doko noeoedar kakekoek; koeda kaboek

krau kaboek noloes.

Nai terik ba Doean: „Diak lioe o
modi ba so’è ba tasi; lale sain dois

nalo ema mate koboe”.

Nai terik noeoenee, Doean mos terik
nikar ba taha: „O miste foti modi oelar
Naga nee ba so’è ba tasi”’. Taha koa
nalo roha-rohan nodi ba so’è ba tasi

laran.

89

Plotseling riep de draak Doean toe:
„Hé Doean kiak! waar ga je heen?”
Doean antwoordde: „Ik kom u zoe-
ken”. De

waartoe komt Doean zijn jeugdig bloed

draak zeide: „Och arme!
verspillen? Het is beter dat je terug-
keert. Ik zal op aarde den eenigen zoon
(des konings) gaan halen”.

„Ik Doeau zal

voor u wijken? Beter is het te ster-

Doean antwoordde:

ven”.
De draak zeide:
Doean ?”

„Wil je wezenlijk,

Terwijl zij zoo met elkander twistten,
kwam de draak naderbij. Toen Doean
den draak zag komen, zei hij tot het kap-
mes: „O kapmes denk aan uwe taak”.

Terstond schoot het kapmes uit de
schede, drong in den muil van den
draak en kwam er door den staart weer
uit, drong door de rechterzijde binnen,
kwam door de linkerzijde buiten; on-
middelijk stortte de draak van uit de
halve hemelhoogte op de aarde neer;
de aarde schudde als bij aardbeving,
drachtige paarden en karbouwen wier-
pen voor den tijd.

De koning zei tot Doean: „Het zou
goed zijn, als je hem (den draak) weg-
bracht en in zee wierpt; anders zal hij
de lucht verpesten en de menschen
doen uitsterven”.

Nadat de koning dit gezegd had,
zei Doean weer tot het kapmes: „Gij
moet den draak opnemen, hem weg-
voeren en in zee werpen”. Het kapmes
sneed hem in stukken bracht deze weg

en wierp ze in zee.

40

Dadi

nee; Doean nanono ba nai, ema renoe

Doean mak oekoen iha sidadi

rona ba Doean.

1.

Nis noe wèn }) no Krawa.

Ba loron ida nis noe wèn ida no

krawa ida nalo beloe. Loro-loron nis
noe wèn nee sae nosì tasì, mai iha rai
maran atoe saka nia kan beloe krawa.
Too ba loron ida nis noe wèn sae
nosì tasìi laran mai iha rai maran atoe
saka nian beloe krawa, hotoe krawa
nee mos mai; kei oras ida noeoenee
krawa noesoe ba nia kan beloe niis noe
wen: „Beloe o kan kotoek makerik nee
o malo oin sa?”

Hotoe nis noe wen nata: „Haoe
tama iha hai laran, foin ema soenoe
halik haoe; hotoe hai mate, foin haoe
sal; noeoenee haoe kan kotoek dadi

makerik”’.

Hotoe krawa terik ba nia kan beloe:
„Neete beloe o malo haoe kan no”.
Hotoe beloe nis noe wen nata: „Soin,
kaloe beloe nakara”’.

Hotoe nis noe wen mos ba liboer
aìi no hae; kei oras ida noeoenee krawa
mai no nia kan oan no fen dala ida.
Hotoe nee nüs terik ba nia kan beloe
krawa;: „Tama ba ona”’.

Hotoe krawa mos tama; hotoe nis
noe wen soenoe, la oras hai na; la
hai laran:

oras krawa kakaoer nosi

1) Niis beteekent krab (land- en zeekrab); noe wèn
beteekent klapperwater; wat deze benaming er bij
doet, is mij niet duidelijk en daarom niet vertaald,

En Doean regeerde in die stad; Doean
was onderdanig aan den koning; de

onderdanen luisterden naar Doean.

De Krab en de Aap.

Op zekeren dag sloot eene krab vriend-
schap met een aap. Dagelijks kwam
die krab uit de zee op het droge om
haar vriend den aap te ontmoeten. Op
zekeren dag kwam de krab uit de zee
vriend den

op het droge om haar

aap te ontmoeten; en de aap kwam
ook; na een poos vroeg de aap aan
vriend de krab: „Vriend, hoe hebt gij
het aangelegd om die figuren op uw
rug te maken?”

Daarop antwoordde de krab: „Ik
ging in het vuur, en toen stookten de
menschen rondom mij; en toen het
vuur uitgebrand was, ging ik er uit;
zoo werd mijn rug met figuren voor-
zien”.

Toen zei de aap tot zijn vriend;
„Nu dan vriend, maak mijn rug ook
zoo’’. Daarop antwoordde vriend de
krab: „Goed, als vriend het verlangt”.

Toen ging de krab hout en gras
bijeen brengen; na een poos kwam de
aap met zijn kind en zijne vrouw te
gelijk. Toen zei de krab tot haar vriend
den aap: „Ga er terstond in”.

En de aap ging er in; toen stak de
krab het aan, terstond brandde het vuur

hem; onmiddelijk schreeuwde de aap

41

„Beloe haoe sai ba na’, Nijs nata:
„Keta lai beloe, ora-oras oon kotoek

makerik ona.

Hotoe hai mos na dei daudau krawa

mate iha hai laran.

van uit het vuur: „Vriend, ik kom er
onmiddelijk uit’. De krab antwoordde:
„Nog niet vriend, aanstonds is uw rug
met figuren voorzien”’.

En het vuur brandde maar door, tot-

dat de aap er in omkwam.

12.

Ema matan at no ema
ain at.

Perik

mane nain

ida no katoeas ida miti oan
ida matan at ida
ferik naak ba

katoeas: „A katoeas, diak lioe ita boeka

roewa,

ain at. Noeoenee dad:

kokon ema makdok be mai tau kokon
oan nain roewa nee”.

Katoeas nata: „Aja! hodi halo sa
no boeat at nee? diak lioe hoo tia;
boeat at nee hahaan bakmamoek, la
nasain saida’’.

Hotoe ferik simoe nikar: „A katoeas,
o nee lia noeoedar lawarik oan; keta
haak matan at, ain at; nen masik asoe
ka manoe ka; mais kaloe Nai Maro-
mak fo tau ba ita hitin, atoe halo oin
sa? ita miste simoe dei no neon diak;

kala sain diak’”’.

Hotoe katoeas simoe nikar: „Hooe!

niate soin, emi hein ba nee; bè haoe

lao lai te haoe la kakara kare ema
noeoenee”’.
Katoeas nee terik notoe noeoenee,

raoet an lao ba rai seloek; dadi hela

misa sia iha oema.

Fen blinde en een
lamme.

Eene oude vrouw en een oude man
schonken het leven aan twee zoons,
waarvan de eene blind, de andere lam
was. En de oude vronw zei tot haar
man: „Och oude, het zal goed zijn als
we een ziektebezweerder zoeken om
de twee jongens te behandelen”.

De oude antwoordde: „Och ! wat zul-
len we met dat slecht goedje aanvangen ?
Het beste is dood maken; dat tuig voeden
we te vergeefs, daar komt niets van”.

Daarop antwoordde de oude vrouw:
„Oeh oude, jij praat als een kind; zeg
niet een blinde, een lamme; zelfs een
hond of een kip (moeten we voeden);
maar als God (kinderen) schenkt en
op onzen schoot plaatst, hoe dan te
handelen? wij moeten ze met vreugde
aannemen; misschien worden ze goed”.

Daarop autwoordde de oude: „Ja,
nu goed dap, blijft julie maar hier;
maar ik ga weg, want ik wil zulke
menschen niet zien”.

Toen de oude dat gezegd had, maakte
hij zieh uit de voeten en ging naar een
ander land; dus bleven zij alleen in

huis achter.

42

Hei

han be fo bodik ha sia? noeoenee ferik

koitadoe! se mak atoe boeka
nee ba boeka ai foean, ai tahan hodi
mai sia toloe na; ha ai foean, ai tahan
la bele ona, ba haloeroe batar ikoen
hare ikoen iha ema nian toos bosa
hodi mai foin ha; noeoenee loro-loron

sia moris toeir boeat nee dei.

Hotoe

mais koitadoe!

sla roewa mos matas ona,
ida matan diak mais
an at; ida ain diak isin bot mais ma-
tan at; noeoenee dadi soesar bot lolos;

la iha ema ida dodan sia.

Too

nian oema; dadi ema dale ba sia; sia

loron ida ema dahoer iha nai
roewa naak atoe ba no, mais ferik
la nooek. Perik naak: „A ama! emi
nain roewa nee misa at, hotoe emi atoe
ba halo sa? koitadoe ita nee! nen isi
foetar diak ida laiha; hotoe emi hodi
isin tanan noeoenee atoe ba hare da-

hoer iha lioerai nian oema”.

Hotoe sia roewa nata nikar; A ina!

boeat ita ema kiak nee itan hoerai
natene; ba serwisoe todan kala la bele;
mais teoer netik asoe aroema, lale soe-
di netik hai aroema; soerak atoe ita
oin keta lakon”.

Hotoe ferik naak: „Soin ama, emi
terik haak noeoenee te soin, lao ba;

soerak atoe bare ema dato, ema bo-bot

Och arme! wie zal eten zoeken om
het hun te geven? Zoo ging dan de
oude vrouw vruchten en bladeren zoeken,
bracht ze mee, en dan aten zij met
hun drieën; toen zij geen vruchten en
bladeren meer konden eten, ging zij naar
de geoogste tuinen om de overgebleven
djagongkolven en rijstaren te zoeken,
die bracht zij dan mee, en dan aten
zij; zoo leefden zij dag in dag uit van
dat goedje.

Zij waren intusschen al groot ge-
worden; maar och arme! de een zag
goed, doch zijn voeten waren gebrek-
kig; de andere mankeerde niets aan
zijn voeten, hij was dik maar blind;
zoodoende hadden zij het zeer zwaar;
niemand ontfermde zich over hen.

Op zekeren dag was er feest in het
huis van den koning; en de menschen
deelden hun dat mee; zij zeiden dan dat
ze er ook heen wilden gaan, doch de oude
vrouw wilde het niet; zij zei: „Vadertje
lief! Julie bent beiden gebrekkig, wat
wilt gij er dus gaan doen? och wij
armen! zelfs geen goed kleed is in ons
bezit; en dan zoudt gi ongekleed gaan
kijken naar het feest in het huis van
den koning”.

Daarop antwoordden zij: „Och moe-
der! de koning kent ons weezen wel;
zwaar werk gaan verrichten, dat kan
waarschijnlijk niet; maar wel de honden
wegjagen, of het vuur aanhouden; als
we maar niet afwezig zijn”.

Daarop zei de oude vrouw: „Goed
jongens; nu julie zoo spreekt, gaat dan

maar; als gij maar oplet bij het zien

43

la bele nai hakoe-hakoer, olik ema toe-
san ita; hotoe ita atoe fo sa? ita nee

nen boeat ida la iha”.

Hotoe matan at katoer ain at; sia
roewa ba daudaun; rai loraik sia roe-
wa too. — Sia roewa too ba, ema noi
dahoer namanas; too nikar sawan li-
oeraì naroeka boloe sia roewa, Sia roewa
too mai, lioerai noesoe: „Hei bei ma-
tan at no bei ain at, emi roewa mai
boeka sa?”

Hotoe sia nata: „Hè naìi hoera!
ami ata rona, ata mamaloek dale naak
dahoer iha nai lioerai nian oema metan,

nee mak foin ami ata mos mai’.

Hotoe lioerai simoe nikar: „Soins;
ita halo dahoer lai; dahoer hotoe lei
emi roewa fila’’. Hotoe sia naak : „Diak

nai hioerai, los Ita Bot hakara”’.

Noeoenee too dahoer hotoe sia roewa
atoe fila ona, nai terik ba nian ata sia
atoe tau etoe ba taan ida naan ba
ida fo ba bei matan at no bei
„Emi
roewa ba ona; emi neon kona emi lei

mai”.

taan

ain at; hotoe nai terik ba sia:

Sia roewa nata: „Diak nai hoera,
ami ata neon kona te, ami lei mai”.
Hotoe bei

at, bei ain at toetoer etoe no naan sìa

matan at katoer bei ain

van hoofden en voornamen; die moogt
gij zoo maar niet dwars voorbijloopen ;

misschien zouden de menschen

ons

beboeten; en wat zouden wij dan ge-

„

ven? wij hier hebben zelfs niet één
ding (van waarde)’.

Daarop nam de blinde den lamme
op den schouder; zij vertrokken ter-
stond; in den namiddag kwamen zij
daar aan. — Toen zij daar aankwamen,
waren de menschen druk aan het feest
vieren; den volgenden morgen liet de
vorst hen beiden roepen. Toen zij ge-
„He
vadertje blinde en vadertje lamme, wat

komen waren, vroeg de vorst:

komt julie zoeken ?”

Daarop antwoordden zi: „Ja heer
koning! wij slaven hoorden andere
slaven vertellen, dat er feest was in
de woning van den heer koning, daar-
om zijn wij slaven dan ook gekomen”.

Daarop antwoordde de vorst: „Goed
ZOO; wij vieren nu feest; na het feest
zult gij beiden terugkeeren”’. Daarop
zeiden zij: „Goed, heer koning, zooals
Uwe Hoogheid wil”.

Toen zij dan na het feest zouden
terugkeeren, zei de koning tot zijne
slaven dat zij eene mand met rijst en
eene andere met vleesch zouden vullen,
en aan den blinde en lamme geven;
daarop zei de koning tot hen: „Gaat
nu maar; als gij weer eens aan ons
denkt, komt dan maar”.

Zij antwoordden: „Goed heer koning,
dan zullen wij terugkomen’.
blinde den lamme

Daarna nam de

op den schouder; de lamme droeg het

41

too ai takak ida

bei ain at naak ba bei matan at nake:

roewa lao daudaun;

„0 matoeoe”’; hotoe bei matan at na-
toeoe; noeoenee ba dei daudau too we
matan ida; we nee klean kala roa roewa
noeloe resin; dadi bei matan at naak:
„À! ain at, nee kala we ida”; hotoe
bei ain at nata naak: „Hèè; nee oeloek
itan bei sian we hemoe mak nee”.
Hotoe bei

ita roewa hanawa ba nee lai, te haoe

matan at naak: „A niate
la bele ona; haoe katoer o no teni etoe
naan taan roewa nee; o manoin todan

noeoesa ?””

Hotoe bei ain at naak: „Nee los ba
o dei; haoe kanono ba o dei te haoe
noeoedar oon matan, o noeoedar haoen
ain; kaloe o toer haoe la bele lao ona;
kaloe haoe toer o la bele lao ona”.

Hotoe sia roewa nanawa ba we nee;
bei ain at mak fae etoe no naan; mais
nia la fae toeir los, nalo bei matan
kan oeat roein wain

at nia no

isin no bokoer

bei

nanisì nabit,

hoe, nalo nia kan

misa; noeoenee dadi matan at

nanisi nabit, nabit les
tia nian matan; hotoe nia nateke ba

bei

bokoer, dadi nia nawan sae, foti bei

ain at nian misa naan isin no

ain at so’è tama ba we matan la-
ran. — Hotoe bei ain at kakaoer nak-
tebek, kakaoer naktebek, la oras tebe
nalolo tia nia ain; hotoe nia sae ni-
kar mai, sia roewa bei matan at kaer

bidoe,

maloe isin diak, terik:

maloe liman, naksokè, noesoe

„Noeoesa mak

vleesch en de rijst op zijn hoofd; zij
vertrokken terstond; toen zij bij een
laag overhangenden boom kwamen, zei
de „Buk”
daarop bukte de blinde; zoo ging het

lamme tot den blinde:

maar door tot bij eene bron; dat wa-
ter was misschien meer dan twintig
vadem diep; en de blinde zei: „Hé lam-
me, dit is misschien een water’; daarop
zei de lamme: „Ja, eertijds was dit
het drinkwater van onze voorouders’.
Toen zei de blinde: „Nu goed, hier
rusten we eerst, want ik kan miet meer;
ik draag u en daarenboven nog deze
twee manden met rijst en vleesch;
hoe zwaar denk jij dat dat is?”
Daarop zei de lamme: „Zooals gij
wilt; ik luister maar naar u, want ik
ben als uw oog, gij zijt als mijn voet;
als gij zit kan ik niet verder gaan ; als
ik zit kunt gij niet meer gaan”.
Daarop rustten zij samen bij dat
water; de lamme verdeelde de rijst
en het vleesch; maar hij verdeelde
het niet rechtvaardig; het deel van
den blinde had veel peezen en beende-
ren; het zijne was enkel vleesch en vet;
zoo kwam het dan, dat de blinde bij
het bijten rukte; hij beet en rukte, en
reet zijne oogen open; en toen zag
hij naar het deel van den lamme,
allemaal vleesch zonder beenderen en
vet; dus werd hij boos, pakte den lam-
me op en wierp hem in het water.—
Daarop schreeuwde de lamme voort-
durend en maakte beweging; plotseling
schopte hij en rekte de beenen uit;

toen steeg hij uit het water, en gaven

45

teki-tekis ita roewa bele hetan diak

noeoenee ?”’

Hotoe sia roewa foti etoe naan .toe-

toer, ba daudaun naksokè lao-laok.

Too sian oema ba, sian ina sai saka
mai no nahoek nakfali ema lanoe ka
ema boelak ; mais sia roewa boloe naak :
„Ina a ina! keta matauk, te ami roe-

‘ .
wa mak diak ona”.

Hotoe ferik naak: „A ama se mak

nadiak bodik emi roewa?”’

Hotoe sia roewa dale noeoesa dadi
tian ba sia nahoe iha dalan dau-dau

too we matan, foin sia roewa netan
diak.

Hotoe sia toloe nalo dahoer daudau
too loraik.

hij en de blinde elkander de hand,
zij dansten en sprongen, wenschten
elkaar gezondheid en zeiden: „Hoe komt
het, dat wij beiden plotseling zoo’n
geluk verkregen hebben ?”

Daarop namen zij beiden de rijst en
het vleesch, plaatsten een en ander op het
hoofd en gingen terstond op weg, terwijl
zij onder het gaan telkens dansten.

Toen zij bij het huis kwamen, kwam
hunne moeder naar buiten hen te ge-
moet en gilde, daar zij meende dat daar
dronken of gekke menschen aankwanien ;
maar zij beiden riepen zeggende: „Moe-
der o moeder! wees niet bang, want
wij beiden zijn hersteld”.

Daarop zei de oude vrouw: „Och
vadertje lief, wie heeft julie gezond
gemaakt 2’

Daarop verhaalden zij, hoe het hun
vergaan was, te beginnen met wat ge-
schiedde op den weg tot ze kwamen
aan de bron, waar ze de gezondheid
verkregen.

Daarna vierden zij met hun drieën

feest tot den avond.

13.

Lioerai mane ida no lioerai
feto ida.

Dala ida lioe rai mane ida nosì rai
seloek sae ba ro hai ida nodi lo’èr loer.
Dadi ro hai nee lao too mota ida ain
Mais

no nia kan kar be atoe

sae ba tasi. ohin lioerai mane
nee nod
nodi nakair naan tasi; too tasì ba nia

so’è nia kan kair ba tasi.

Een prins en eene
prinses.

Eens ging een prins van een ander
land op een stoomboot om te spele-
varen. En die boot voer naar de mon-
ding eener rivier en ging in zee. Maar
die prins had zijn hengel meegenomen
om er mee te visschen; toen hij in

zee was, wierp hij den angel in zee,

46

Mais iha ohin mota nee nia kan oe-
loen ba no lioermi feto ida noi loekoe
iha mota laran; lioerai feto nee nia kan
foeoek naroek lolos; dadi nia kan foe-
oek nalolon an toeir mota daudau too
tasi; hotoe foin loerai mane nee nia
kan kair kait an ba ohin lioerai feto
nia kan foeoek. Dadi nia naroeka ema
sia bisoek ro hai, be atoe lao kalolon
toeir mota hodi halolon ohin hioerai
feto nee nia kan foeoek.

Hotoe ro hai nee sae baba dei dau-
dau too mota oeloen ba, foin sia kohi
nola hoeraì feto nee no niakan atan ida.
Hotoe atan lelear !) nee sasìi hotoe ba
nasae lia ba nai, fo natene sia kan

hoerai feto oan nee ema kohi tian.

Dadi nai mane katoeas nee rona
niakan oan feto ema kohi tian, naroe-
ka ema tae tala no toehoen hodi boloe
niakan renoe sia atoe liboer an be atoe

toeir niakan oan feto.

Hotoe ema lear toeir ohin lhioerai
oan nee; hotoe sia nare toma ohin ro
hai nee iha lor ba tian.

Hotoe ema lear nee fila nikar ba
nalo konta ba nai, sia nare ohin ro
hai nalai iha lor metan ba tian; „dadi

ami ata la bele toeir ona na!’”’.

Hotoe ohin hioerai mane nee filak
ohin lhioerai feto oan nalo ba niakan fen.
Mais ohin ro nee sei la ba lioe nia kan

rai ba dauk; dadi sia se1 iha tasi laran.

1) lelear is een verkorte vorm van lea-lear.

Doch aan den oorsprong van die ri-
vier bevond zich eene prinses, die daar
bezig was met in de rivier het haar te
wasschen; het haar van die prinses was
zeer lang, zoodat het zich over die rivier
tot aan zee uitstrekte; en zoo gebeurde
het, dat de angel van dien prins zich
vasthaakte aan het haar der prinses.
Daarom beval hij de boot om te keeren,
om de rivier op te varen, om het haar
der prinses te ontwarren.

En de boot voer steeds verder tot
aan den oorsprong der rivier, waarna
zij die prinses met eene harer slavin-
nen oplichtten. En de vele slavinnen
die ontsnapt waren, gingen de zaak
aan den koning meedeelen, deden hem
weten dat hunne jeugdige prinses door
menschen was opgelicht.

Toen de oude koning vernam, dat
zijne dochter door menschen was gevan-
gen. genomen, beval hij de gong en de
trom te slaan om zijne onderdanen bij-
een te roepen, opdat deze zijne dochter
zouden nagaan.

Daarop gingen vele menschen de ko-
ningsdochter achterna, en toen zagen
zij die boot reeds ver in zee.

Daarna keerden die vele menschen
terug en deden den koning weten,
dat de boot reeds ver in zee was; „dus
konden wij slaven de vervolging niet
voortzetten, o koning”.

En die prins nam de prinses en
maakte haar tot zijne vrouw. Maar de
boot ging nog niet naar hun land

terug; zij bleven nog op zee.

47

Ba Joron ida kala oras loro laka noe-
oenee lioerai feto oan terik ba niakan
atan feto, sia nain roewa atoe ba na-
likoe tasi ; dadi ohin atan feto nee doedoe
honoe lioerai feto oan ba tasi laran;
hotoe nia la mooet lioe tasi kidoen ba,
mais nia kaer ba ro hai niakan kidoen ;
hotoe naan tasìi bot ida nalai mai kisoe
nola ohin lioerai feto nee niakan ma-
tan foean roewa.

Hotoe ohin atan feto tama ba lioe-
rai feto nia kan kean, hotoe nia se-
loek an ba ohin lioerai oan nian tais
hotoe nafoeoet nalo kmetis foin toba
ba lioerai feto niakan toba fatin.

Dadi too kalan oras sia atoe na,
ohin lioerai mane naroeka sika lamak
hodi ba nai feto atoe na; dadi sia nodi
too ba rai ba meda, hotoe nia naroeka
ema miste sai foin nia na; te kaloe
nia na ba ema lear oin te, nia natauk
nasai niakan oin, te miakan oin metan
lolos; dadi kalan loron noeoenee dei
daudau ro hai nee too nikar ohin lioe-

rai mane nia kan rai ba.

Hotoe ro nee balaboe !) tia, ema na-
honoe toen sampap oan ida atoe hodi
toen lioerai feto nee; bè la hos lioe-
rai feto nee, mais ohin ata feto nee.

Sia nakfali ohin lioerai feto tebes;
dadi sia hotoe-hotoe hakau hodi nia ba
iha ohin lioerai mane niakan oema
metan, hotoe hatama nia ba kean ida

kabaas lolos; dadi nia kalan loron to-

Op zekeren dag, misschien even voor
zonsondergang, zei de prinses tot hare
slavin, zij zouden beiden een kijkje gaan
nemen over de zee; en de slavin duwde
de prinses naar beneden in het water;
en zij zonk niet door tot op den bodem
der zee, doch zij hield zich vast aan
de kiel van de boot; daarop kwam
een groote visch op haar af en pikte
de twee oogappels der prinses uit.

Toen ging de slavin in de hut van
de prinses, stak zich in de kleeren
van deze, wikkelde zich daar vast in
en ging toen slapen op het bed der
prinses.

Toen het avond geworden en de tijd
van eten gekomen was, beval de prins de
spijzen op te nemen en naar de prinses
te brengen; dus bracht men bet eten en
plaatste het op tafel; daarop beval zij
(de slavin) dat de menschen naar buiten
zouden gaan, dan zou zij eten; want zij
vreesde, als zij zou eten in veler bijzijn,
haar gelaat te ontblooten, want haar ge-
laat was zeer donker; zoo ging het dag en
nacht steeds door, totdat de boot in het
land van den prins was teruggekeerd.

Zoodra de boot voor anker lag, lieten
ze een kleine prauw neer om de prinses
af te zetten; doch het was geenszins
de prinses, maar het was die slavin.

Zij meenden dat het inderdaad de
prinses was; daarom begeleidden ze
haar en vergezelden haar tot aan de
woning van den vorst, en voerden haar

een zeer schoon vertrek binnen; en zij

1) geen Tetum evenmin als het in den volgenden
regel voorkomend woord „sampan”; zooals blijkt is hef
een foutieve vorm van het Maleische „berlaboeh”,

48

ba nohoen dei, nia loko lolos te kalan

loron nia na diak nohoen.—

Mais ohin lioerai feto oan monoe iha
tasi laran sei moris nafati, mais niakan
matan dele tian; nia la naboesik ro hai
nee niakan kidoen; hotoe nia rona ro
hai nee ros an ba rai henik, nia nanoin
kala ro hai kona ra; dadi nia nodi
ain lamas kokon rai; hotoe nia netan
nola fatoek bot ida iha tasi laran, ho-
toe nia sae ba ohin fatoek nee, foin nia
toen ba rai, hotoe lao nima-nimak dau-
dau too rai mara kreis mota oan ida
no fafoëk maar lolos; dadi nia tama
ba fafoëk

hotoe nia

laran nee, nia salaen lolos;
lamas fafoëk tahan nai na-

na dei.—

Mais nia monoe ba tasi laran, nia
kaboek tian; dadi nia too fafoëk laran
nee foin mia nahoris oan mane ida no

kfitoen 1) ida iha baboton.

Hotoe nia nahaan nia kan oan nodi
fafoëk tahan dei; dadi niakan oan bot
nalao daudau too matas.

Hotoe ohin sia roewa fatik nee la
kedôk resik nosi ohin hoera mane nee
niakan oema; dadi hoerai feto niakan
oan mane loro-loron ba nakdioek kreis
oema metan; hotoe nia nare bisi at
aroema nia foti liboer; hotoe nia toe-
koe nalo ba kair; dadi kair nee tomak
tia nia ba nii boer tali roha-rohan,
hotoe foin toetan moetoe daudau too
kair talin ida.

1) == fitoen,

bleef maar dag en nacht liggen, en
zij deed heel voornaam, want zij kreeg
voortdurend steeds lekker eten.

Maar de jeugdige prinses die in zee
was gevallen, leefde nog, doch hare
oogen waren blind; zij liet de kiel van
de baot niet los; en toen zij hoorde
dat de boot over het zand schuurde,
dacht zij, de boot heeft misschien grond
geraakt; daarom tastte zij eens met de
voeten naar den grond, en zij kwam in
aanraking met een grooten steen in zee;
daarna klom ze op dien steen, en ging
toen naar beneden op den bodem ; daarna
ging zij steeds door tot op het droge
dicht bij eene rivier, waar het gras zeer
dicht stond; zij ging dan verder in dat
gras en had grooten honger en zij be-
tastte de blaadjes en at maar raak.

Maar toen zij in zee viel, was zij
reeds zwanger; zoo gebeurde het dat
zij, nadat ze binnen dat gras was ver-
zeild, een zoon ter wereld bracht met
eene ster op zijn voorhoofd.

En zij voedde haar kind alleen met
grasblaadjes; en haar kind groeide op
tot een volwassen jongen.

Nu was hun verblijf niet al te ver
van het huis des konings; dus ging de
zoon der prinses dagelijks spelen dicht
bij het vorstelijk verblijf; en als hij dan
toevallig waardeloos ijzer zag, raapte
hij het op en verzamelde het; hij smeed-
de het en maakte er een vischangel
van; toen die vischangel klaar was, ging
hij stukjes touw oprapen en verzame-

len, en bond ze aaneen tot een vischlijn.

49

Hotoe nia foti nola kair talin nee,
kesi ba kair isin niakan rohan; hotoe
tomak tia foin nia ba nakair naan tasì
oa-oan nodi ba nia kan ina ba, nia
rai nela baloe, baloe nodi lioe ba faan
nodi nola bisi hai; te sia roewa nian
hai sei la iha dauk; hotoe nodi nola
teni sasanan be atoe tein siakan han ba.
Dadi nia sosa notoe tia, nia fila nikar

ba niakan ina iha moat laran ba.

Nia too ba nia rai nela bahoak hirak
nee; hotoe nia lao lioe ba boeka fatoe
koeak be sia roewa atoe toer ba. Dadi
nia ba, netan nola fatoe koeak bot
ida; nia namos tia, foin nia fila nikar
ba niakan ina ba, foti siakan sasanan
no sian naan tasìi nodi ba nikar iha
fatoe koeak ba, rai nela tia; hotoe fila
nikar mai nakeloe nola niakan ina ba
iha ohin fatoe koeak nee, hotoe nia

nasoe naan tasi nee, sia roewa na.

Hotoe nola sawan nia ba nakar
nikar iha tasi ba; nia fila nikar mai
nodi naan wain lolos. Hotoe nia nodi
baloe lioe ba faan ba ema soi nodi
nola moerak; hotoe foin sosa nikar tais
kabaas no daun. Dadi nia sosa notoe
tia nia nodi bahoak hirak nee ba nia
kan ina iha fatoe koeak ba; mais nia
la bele lita te niakan matan sei at nafati.
Dadi nia kan oan nee nanoin, haoe ina
niakan matan foean kala sei iha naan

kaboen laran nafati. Hotoe nia terik

ba nian ina: „Haoe ba sosa kokon

Verhandelingen Bat, Gen, Dl, LXI, 2e stuk,

Daarna nam hij die vischlijn, bond
ze aan den haak; toen het klaar was
ging hij hengelen en vischjes vangen,
en bracht ze naar zijne moeder; een
gedeelte liet hij daar, een ander gedeelte
ging hij verkoopen om zoodoende een
vuurslag te koopen; want zij hadden
nog geen vuur; verder kocht hij daar-
mee een kookpot om hun eten te koken.
Toen hij met koopen klaar was, ging
hij weer naar zijne moeder in de wil-
dernis.

Toen hij daar was aangekomen, liet
hij al die verschillende dingen daar,
en ging daarna verder door om eene
rotsholte te zoeken waarin zij dan sa-
men zouden wonen. En op zijn tocht
ontdekte hij eene groote ruimte in de
rots; nadat hij die had schoon gemaakt,
keerde hij naar zijne moeder terug, nam
hun kookpot en de visch, bracht een
en ander in die grot en liet het daar;
daarna keerde hij terug, begeleidde
zijne moeder naar de grot, en nadat hij
visch gekookt had, aten zij te samen.

Den volgenden morgen ging hij weer
in zee hengelen; hij keerde met zeer
veel visch terug. Daarna nam hij daar-
van een gedeelte en ging dat verkoo-
pen aan rijke menschen, nam er geld
voor, en kocht toen weer mooie stof
en naalden. Toen hij dat gekocht bad,
bracht hij al dat goed naar zijne moe-
der in de grot; doch deze kon niet
naaien, want hare oogen waren nog
steeds blind: Haar jongen dacht nu,
misschien zijn moeder's oogappels nog
in den buik van den visch. En hij

4

50

kair isin bot ida no kair talin be
kodi kakair kokon

te kala o kan matan sei iha naan

ohin naan bot;

kaboen laran”’.

Nia terik noeoenee hotoe, nia ba
boeka ai bot ida; nia toi nalo bero
ida; hotoe bero nee tomak tia, nia nalo
boekae etoe no naan kei wain, te nia
atoe lao kedok nodi boeka ohin naan

bot, na niakan ina matan nee.

Hotoe sasa tok bele tia, nia dada
bero toen ba tasi, hotoe nia hean nodi
ba lor metan; daudau too loron nen
foin nia nakair ohin naan bot na mian
rna nian matan foean roewa nee; hotoe
naan bot nee firi nia kei oras bot ida,
foin naan bot nee kole tian, foin mia

took noo tia.

Hotoe nia nanoin, atoe ka !) noeoesa
foin atoe kodi naan nee ba kikar haoe
ina ba; dadi nia nanoin kei oras ida
noeoenee, nia firi ohin naan nee mai,
nia kesi rabat ba bero nia kan liman
foin nia hean modi fila nikar ba tasi
rat ba. Dadi nia toen tian ba tasì rat,
nia natioe ohin maan bot nee nodi ba
nia kan ina iha fatoe koeak ba; hotoe
nia saki naan nee nian kaboen, foin

nia netan nikar niakan ina nian matan

fab)

foean roewa sei diak nafati iha naan
IN

kaboen nee.

1) verkorting van kalo,

zeide tot zijne moeder: „Ik zal eens
een grooten vischangel gaan koopen,
en een lijn om er dien grooten visch
mee trachten te vangen ; want misschien
zijn uwe oogen nog in den buik van
den visch”.

Toen hij dat gezegd had, ging hj
een dikken boom zoeken ; hij holde dien
uit en maakte eene vlerkprauw; toen
die klaar was maakte hij nogal veel
eten klaar, rijst en visch voor de reis,
want hij zou ver op reis gaan om dien
grooten visch te zoeken, die de oogen
zijner moeder had opgegeten.

Toen dan alles gereed was sleepte
hij de prauw naar zee, en roeide naar
het zwarte diep; het duurde zes dagen,
vooraleer hij dien visch die de beide
oogappels zijner moeder had opgegeten,
aan den hengel kreeg; en de groote
visch sleepte hem een geruimen tijd
mee, tot dat hij vermoeid was; en toen
sloeg hij hem dood.

Toen dacht hij, hoe zal ik het aan-
leggen, om met dien visch naar mijne
moeder terug te keeren; hij dacht
daarover een poosje na, waarna hij den
visch naar zich toe trok, en hem aan
een der uitleggers van de prauw vast-
bond; daarna roeide hij naar het strand
terug. Toen hij op het strand was ge-
komen, droeg hij den visch en bracht
hem naar zijne moeder in de grot;
daarna sneed hij den buik van den
visch open, en vond daarin de twee
oogappels zijner moeder nog in goeden

staat.

Dadi nia foti nola tia, mia terik ba
nian ina: „À ina! okan matan foean
roewa mak nee sa’.

Hotoe nian ina naak: „A oa! o, haoe
katene, o madomi haoe lolos, foin o ba

boeka haoe kan matan nee”.

Hotoe nia oan terik: „Ina, o kaer
hein okan matan nee; haoe sei ba sosa
aì moroek atoe hodi hamos o kan ma-
tan foean roewa nee)’. Hotoe nian ina
naak: „Soin”’.

Hotoe nia ba sosa ohin ai moroek.
Dadi nia nasoroe ema ida, nia noesoe:
„Hei beloe okan ai moroek hodi ha-
mos ema matan at iha ka lale?”

Hotoe ema terik: „Ai moroek nee te
wain lolos, mais botir ida baloen ida’’;
hotoe lioerai oan nee terik: „Botir bot
ka lale?” Ema nee terik: „Botir bot’.
Hotoe lioerai oan terik: „Tone ita roewa
ba hola ohin ai moroek nee’; dadi sia
roewa ba.

Lioerai oan nola tia botir bot ida
hotoe fila nikar ba niakan ina ba. Dadi
too ba tia nia nola nian ina nian matan
foean roewa nee, nodi ohm ai moroek
fasi nalo mos tia, hotoe tau kokon ba
nian ina niakan matan; hotoe niakan
ina terik: „O fasi teni oda lai, te sei
malahoek oan oda”; hotoe nia oan nola
teni nodi ba fasi teni, nalo mos dia-
diak tia, nodi ba fo nikar ba nian ina

nodi terik: „Mos tia ka sei ina?”

Hotoe nian ina terik: „Nee te mos

lolos’”; hotoe nia nalo kmeti nikar

Hij nam ze en zei tot zijne moeder:
„O moeder! hier zijn nu uwe beide
oogappels”.

Daarop zei de moeder: „O kind, gij,
ik weet het, gij bekommert u ten zeer-
ste om mij, en dus gingt gij mijne
oogen zoeken”.

Daarop zei haar jongen: „Moeder,
neem maar vast uwe oogen; ik ga nog
medicijn koopen om uwe twee oogap-
pels te reinigen”. En zijne moeder zei:
„Goed zoo”.

Toen ging hij die medicijn koopen.
En hij ontmoette iemand en vroeg: „He
vriend, hebt gij medicijn om iemands
zieke oogen te reinigen of niet?”

De man zeide: „Van die medicijn
is er zeer veel, maar eene flesch kost
een halven gulden”; toen zei de jonge
prins: „Eene groote of niet?’ De man
zei: „Bene groote flesch’”’. Daarop zei
de prins: „Vooruit, wij gaan die medi-
cijn halen”; dus gingen zij beiden.

De prins kocht eene groote flesch en
keerde terug naar zijne moeder. Toen

hij nu was teruggekeerd nam hij de

twee oogappels zijner moeder, wiesch

en reinigde ze met die medicijn, en
plaatste ze in de oogen zijner moeder ;
toen zei de moeder: „Wasch ze eerst
nog eens even, want ze zijn nog een
weinig dof; haar jongen nam ze weer
en ging ze weer wasschen, maakte ze
heel zuiver, keerde terug er gaf ze aan
zijne moeder zeggende: „Zijn ze zuiver
of nog niet, moeder ?’

„He

zijn heel zuiver”, daarna zette hij ze

En zijne moeder zei: ja, zij

52

noeoedar ema warak an matan dei”.

Dadi noeoenee nia mos bele lita sia
roewa nian faroe teni faroe ain fo ba
niakan oan tau.

Dala ida ema rai nee nian foetoe

manoe; naìi mos ba nalikoe ema foetoe

manoe nee; ema lear lolos. Hotoe
la kleoer lioerai oan mai no atoe
nalikoe ema foetoe manoe; nia mai

nia foetoe natos niakan baboton te

no kfitoen ida, be ema keta nare;
hotoe nia kaer nola manoe aman oan
ida foetoe no ema nian aman bot ida.
Hotoe lioerai oan terik ba ema; „Taroe

oa-oan dei, te haoen taroe la wain’’.

Hotoe ema nee naak: „Soin”’.

Dadi sia foetoe tia, hoerai oan menaan;
dadi nia naksokè; nia naksokè nian lisoe
nakasoe tia iha oeloen; dadi nai nare
lawarik nee niakan baboton no kfitoen
ida; dadi nai boloe nia terik: „Awan
o miste mai iha haoe kan oema; ita

atoe halo dahoer oan ida”.

Hotoe lhioerai oan nee terik: „Heèè
nai! haoe ata katauk mai iha Itakan
oema)’; hotoe nai terik: „,Awan o miste
mai mo no okan ina iha oema metan’”’;
hotoe lioerai oan terik ba nai: „Soin
nai, awan sawan haoe ata lei mai’;

hotoe naìi naak: „Soin”.

weer vast, zooals de oogen der andere
menschen.

Zoo doende kon zij ook hun beider
baadjes naaien en eene broek die zij
haar jongen gaf te dragen.

Eens hielden de menschen van dat
land zich bezig met een hanengevecht;
de koning ging ook kijken naar de
menschen die het hanengevecht hiel-
den; er waren zeer veel menschen. Het
duurde niet lang, of de prins kwam
ook om er naar te kijken; toen hij
er heen ging bond hij den hoofddoek
om zijn voorhoofd, want daar was eene
ster, opdat de menschen die niet zou-
den zien; daarop nam hij een kleinen
haan, en liet dezen vechten met iemand's
grooten haan. Toen zei de prins tot
dien man: „Zet er maar een kleinen
prijs op, want mijn inzet is niet groot”.

En de man zei: „Goed”’.

En nu lieten zij de hanen vechten,
en de prins overwon; daarom ging hij
aan het dansen; terwijl hij danstte,
ging zijn hoofddoek van het hoofd los;
zoodoende zag de koning dat die jon-
gen eene ster op het voorhoofd had;
dus riep de koning hem en zei: „Mor-
gen moet gij naar mijn huis komen,
wij zullen een feestje houden”.

En de prins zei: „Ja koning! ik
slaaf vrees in uw huis te komen”;
de koning zei: „Morgen moet gij en
ook uwe moeder in het zwarte huis
komen”; en de prins zei aan den ko-
ning: „Goed o koning, morgen voor-

… en de

middag zal uw dienaar komen”;

koning zei: „Goed”’,

5)

Hotoe nola sawan lioerai oan nee
terik ba niakan ina: „Kaloe ita roewa
ba iha nai niakan oema, o nonok, haoe
mak lei ko nai lia; o la bele lake
iboen”’; terik hotoe tia noeoenee, sia
roewa lao. Sia roewa too ba tia, nai
nee sai saka boloe sia roewa atoe tama
oema laran ba. Nai nalo sia toer ha
kadera, hotoe ba terik ba atan sia miste
babilan han lailais, „te haoe atoe ko

ema roewa nee ka moetoe”’.

Ata sia babilan notoe tia, sia sika
nodìi mai.

Hotoe sia na too klaran noeoenee
ohin lioerai oan terik haa hori oeloek
nian ba Nai.

Hotoe Nai naak: „Soin”’, hotoe nia
terik: Dala ida lioerai feto ida nosì
rai seloek noi loekoe iha mota laran;
hotoe lioerai mane ida mak kohi nola
tia no atan feto ida; hotoe ohin lioe-
ral nee nasae tia sia roewa ba ro hai
laran, hotoe nia nafe tia ohin lioerai
feto nee.

Hotoe ba oras loraik kaloe loro laka
noeoenee, ohin lioerai feto nee no niakan
atan saì hori siakan fatik mai atoe
dadi

sae; nia doedoe honoe tia lioerai mane

nanae tasi; ata feto nee nawan
niakan fen. Hotoe ohin ata feto nee
tama ba, seloek an tia ba lioerai feto
nee nian tais, hotoe toba ba nai feto
nia kan toba fatin; mais lioerai feto
monoe toen ba, kaer natos ba ro ki-

doen daudau too lhioerai mane niakan

Den volgenden morgen zei de prins
tot zijne moeder: „Als wij beiden naar
het huis van den koning gaan, zwijg
u dan, ik zal met den koning spreken ;
u mag den mond niet openen”; na dat
gezegd te hebben, gingen zij beiden
op weg. Toen zij daar aankwamen,
ging de koning hen te gemoet, en riep
hen binnen te komen. De koning liet
hen op stoelen plaats nemen, en ging
toen aan de slaven zeggen, dat zij
spoedig eten zouden klaar maken,
„want ik zal met die twee menschen
meeeten’”’.

Toen de slaven er mee gereed waren
namen zij het, en brachten het.

Toen zij nu met het eten zoo half
klaar waren, sprak de jonge prins met
den koning over zaken van vroeger.

En de koning zei: „Goed”; daarop
sprak hij: „Er was eens eene prinses
uit een ander rijk, die in de rivier
heur haar wiesch; en een prins lichtte

haar op tegelijk met eene slavin; en

_de prins liet haar beiden op een boot

plaats nemen; daarna nam hij die prin-
ses tot zijne echtgenoote.

Op een avond even voor zonsonder-
gang verliet de prinses met hare slavin
hare plaats om de zee te zien; en
de slavin werd boos, duwde de echt-
genoote van den prins naar beneden.
Daarop ging die slavin naar binnen,
stak zich in de kleeren der prinses, en
legde zich neer op het bed der prinses ;
doeh de prinses die naar beneden was
gevallen, hield zich vast aan de kiel

tot ze kwamen aan het land van den

5

rain, foin nia naboesik tia ro nee;
hotoe lamas boeka rai daudau too rai
mara ba; too ba tia nia nahoris oan

mane ida kfitoen iha baboton”’.

Hotoe nai nee nanoin kona tia, naak :
„Neete kala haoekan fen no haoe kan
oan; la oras nai nakat !) ba nakoak
niakan fen no nian oan; hotoe sia

toloe nee tanis.

Sia tanis hotoe tia, nai naroeka ema
ata sia ba boloe dato sia no ema renoe
atoe mai liboer an be atoe hoo ohin
ata feto nee.

Hotoe dato sia liboer an tia, sia na-
roeka ema tama ba kohi ohin ata feto
nee; dadi ema too ba atoe kaer nia,
nia kakaoer: „Keta kohi haoe te haoe
matan natauk roman’; bè ema nee
sia terik: Soin o kan matan natauk
roman ka la natauk, ami kohi o loekoe
dei; hotoe nia kakaoer nima-nimak dau-

dau too oda matan mai.

Hotoe ema loke nokbit niakan oin
foin ema nare niakan oin metan lolos
teni niakan foeoek molik.

Dadi nai naroeka ema atoe hodi nia
ba kest ba krau nian knokar, kesi halo
no roa-roa liman. Dadi noeoenee ema

nioe nodi krau mai atoe hatama ba

ohin laloean nee, krau nadoeroe nalo

“ohin ata feto nakles nalo ba roewa tia.

1) onbep. wijs hakat; in de wdlijst hakkat.

4

prins; toen liet ze die boot los; daarop
tastte zij naar grond tot op het drooge;
toen zij daar was aangekomen beviel
zij van een zoon met eene ster op het
voorhoofd”,

En de koning herinnerde het zich
en sprak: „Deze is wellicht mijne vrouw
en deze mijn zoon”; terstond schreed de
koning naar hen toe, omarmde zijne
echtgenoote en zijn zoon, en alle drie
weenden.

Nadat zij geweend hadden, beval de
koning dat de slaven de hoofden en de
onderdanen zouden gaan bijeen roepen
om die slavin te dooden.

Toen de hoofden waren bijeen geko-
men gaven zij aan sommigen last naar
binnen te gaan en de slavin te grij-
pen; en toen die menschen daar waren
aangekomen en haar wilden grijpen,
schreeuwde zij: „Neemt mij niet gevan-
gen want mijne oogen kunnen het licht
niet verdragen”; doch die menschen
zeiden: „Goed, of uwe oogen het licht
kunnen verdragen of niet, wij nemen
u toch gevangen”; daarop schreeuwde
zij voortdurend tot aan de deur toe.

Toen ontblootten zij met geweld haar
gelaat en zagen de menschen dat haar
gelaat zeer zwart en haar hoofd kaal was.

En de koning gelastte dat zij haar
aan de poort van den karbouwenstal
zouden vastbiuden met-uitgerekte ar-
men. En*zoo gebeurde het dat, toen
de menschen de karbouwen den stal
binnendreven, de karbouwen tegen haar

aanliepen en haar in tweeën deelden.

nn

55

14.
Don Joan. Don Joan.
lha rai ida Nai ida no nia kan fen. In een land woonde een koning met
Sia roewa niti oan mane ida naran zijne gemalin. Zij schonken het leven

don Joan.

Iha rai nee ema ida at basoek; dadi
noeoenee Nai naak ba niakan dato sia:
„Emi atoe kohi ema at nee, hotoe
hatama nia ba oema koekoen”; dadi
noeoenee dato sia naroeka ajantt sia
hodi nai niakan mamfatin katak soera
ema tasìi ema foho atoe kohi ema at
ida nee. La kleoer ema kohi nia; hotoe
sia no nia mai iha pai niakan oin;
hotoe naìi naroeka ema foetoe nia ha-
tama kedan ba oema koekoen; hotoe
nai fo bandoe kedan, ema dato ema
renoe matas lawarik atoe rona bele:
„Se mak nasai ema nee haoe atoe hoo
kedan nia, hotoe nia kan aten haoe

atoe ha.

Ba loron ida don Joan no lawarik
sia nakdioek kaleik iha oema koekoen
oin; dadi noeoenee don Joan tiroe ka-
leik ida kati tama oema koekoen laran ;
hotoe nia atoe tama hola kaleik nee;
mais ohin ema nee terik ba don Joan:
„0 loke bodik oda matan ba haoe,
haoe atoe fo o kan kaleik; kaloe o la
loke, haoe la fo o kan kaleik; hotoe

don Joan nanoin; la oras ohin ema nee

aan een zoon die den naam ontving
van don Joan.

In dat land was een zeer kwaadaar-
dig man; daarom zei de koning tot de
hoofden: „Gij moet dien slechten man
gevangen nemen, en hem in de gevan-
genis zetten’; dientengevolge gaven de
hoofden last aan de omroepers om het
bevel des konings over te brengen en
aan allen, zoo strand- als bergbewoners
mee te deelen, dat zij dien slechten
man zouden vangen. Niet lang daarna
vingen zij hem en brachtten hem voor
het aangezicht des konings; en de
koning beval de menschen hem te
binden en hem terstond in de gevan-
genis te zetten; daarna vaardigde
de koning terstond een verbod uit,
hoofden en onderdanen, grooten en
kleinen allen zouden het hooren: „Hij
die dien man zal uitlaten, dien zal
ik onmiddelijk dooden, en zijne lever
zal ik eten”.

Op zekeren dag speelden don Joan
en de kinderen met de werpschijf vóór
de gevangenis; zoodoende gebeurde het
dat de werpschijf die don Joan had
en in de gevan-

geworpen, opspron

ed
genis terecht kwam; toen wilde hij daar
bineengaan om de werpschijf te halen ;
maar die man zei tot don Joan: „Als
gij de deur voor mij opendoet, zal ik

uwe werpschijf geven; doet gij echter

56

berik: „O keta matauk, haoe atoe halo
diak o; soerak Ita atoe loke bodik oda

matan ba haoe”,

Hotoe don Joan terik: „Keta, te
haoekan ama krakat; hori haoekan ama
naroeka ema kohi o nee, nia terik kedan
ba ema hotoe-hotoe, se mak nasai o,
nia atoe noo kedan; dadi noeoenee ema
hotoe-hotoe natauk bele; hotoe noeoesa
mak o atoe haroeka haoe loke bodik

odamatan ?”’

Hotoe ohin ema nee terik: „Ita keta
hatauk; too ikoes haoe atoe kalo diak
Íta'’,

Hotoe don Joan loke odamatan, nia
sal.

Ba loron ida nai atoe ba hare ohim
ema nee; hotoe nai too iha neeba, nia
nare ba te la ihan tian; nia nalai tian.
Hotoe nai basa ba hiroes nodi terik:

„Ha! se mak nasai ema nee?”

Hotoe nai fila nikar. mai iha oema;
la oras nia noesoe ba nia kan klosan
sia: „Emi keta hare se mak loke oda-
matan oema koekoen nee; te ema nee
nalai sai tian’; hotoe klosan sia terik:

Ami ata la hare na’.

Hotoe nai terik: ‚Emi atoe ba kaer
dato sia ho mai’. Hotoe dato sia mai

tian,” nai terik: „Ema at nee nalai
tian; dadi noeoenee emi atoe halo re-

noe sia haksoedik bele iha nee; masik

niet open dan geeft ik ze niet”; en don
Joan dacht na; terstond daarna zei die
man: „Vrees niet: ik zal u goed behan-
delen; als gij maar de deur voor mij
wilt openmaken”.

Daarop zei don Joan: „Neen, want

dan is mijn vader boos; laatst
toen mijn vader de menschen beval
jou te vangen, deed hij meteen
aan allen weten, dat hij terstond

dengene zou dooden, die jou uitliet;
daarom zijn allen bang, en hoe wil
jij mij dan gelasten om de deur te
openen ?”’

Toen zei die man: „U moet niet
vreezen; later zal ik U gelukkig ma-
ken”.

Daarna deed don Joan de deur open,
en hijj ging er uit.

Op zekeren dag wilde de koning eens
naar dien man gaan kijken; toen de
koning daar was aangekomen, zag hij,
dat hij er niet meer was; hij was ont-
vlucht. Toen sloeg de koning op de
borst en zeide: „Ha! wie heeft dien
man uitgelaten >’

Daarna keerde hij naar huis terug;
terstond vroeg hij aan zijne slaven:
‚Julie hebt misschien gezien, wie de
deur der gevangenis geopend heeft,
want die map is gevlucht’; en de slaven
zeiden: „Wij slaven hebben het niet
gezien, o koming”’.

Toen zei de koning: „Julie moet
de hoofden gaan waarschuwen en met
hen hier komen”. Toen de hoofden
gekomen waren, zeide de koning: „Die

slechte man is ontvlucht; daarom zult

57

katoeas ferik lawarik atoe haksoedik

bele iha nee”.

Hotoe ema renoe sia naksoedik tia
bele,,nai terik ba sia: „Ema at nee
nalai tian; mais ita la hatene se mak
loke odamatan nee; mais baoe kare
tian ema ida niakan leoet iha odamatan
nee; dadi noeoenee emi renoe kik bot
haksoedik tian, ita atoe ba soekat se

niakan leoet nee”,

Dadi noeoenee ema renoe hotoe-hotoe
ba soekat ohin leoet nee; mais ema
soekat ohin leoet nee, la boeli; hotoe
nai terik ba klosan sia: „Emi ba boloe
don Joan ho mai’. Hotoe don Joan
mai tia, Nai terik: „O atoe soekat kokon
leoet nee”; hotoe don Joan mos soekat;

nia tau nia kan ain ba, no boeli.

Hotoe Nai terik: „Haoe atoc koo o
dei”.
Dadi

tanis Nai terik atoe hoo dei.

don Joan tanis; masik nia
Nai na-
roeka ema meo ida atoe ba hoo nia
iha moat laran. Hotoe Nai fo niakan
faroe ain, kaso, soerik no niakan sapeo
no teni ata ida naran Thomas ba don
Joean; nia atoe lao ona, niakan ina
tanis, masik nia ina tanis toeir noeoenee,

ba hoo dei.

Nai

nee |’

terik: ,Malele tia lawarik at

gij alle onderdanen hier bij een doen
komen; al zijn ze reeds bejaard, oude
mannen en vrouwen en kinderen moe-
ten allen hier samenkomen”.

Toen alle onderdanen waren bijeen-
gekomen, zeide de koning tot ben: „Die
slechte man is weggeloopen; doch wij
weten niet wie de deur geopend heeft;
maar bij de deur heb ik het voet-
spoor van een mensch gezien; en dus,
nu gij allen klein en groot hier ver-
zameld zijt, zullen wij gaan meten wiens
voetspoor dat is”.

Bijgevolg gingen alle onderdanen
dat voetspoor meten; maar het kwam
niet overeen met degenen die geme-
ten hadden; toen zei de koning tot
de dienaren: „Gaat don Joan roepen
en brengt hem hier’. Zoodra don
Joan gekomen was, zeide de koning:
„Ga eens dat voetspoor meten”; en
Joan mat; hij zette er zijn voet op,
en het pastte.

Toen zei de koning: „Ik zal je maar
dooden”’.

En don Joan huilde; ofschoon hij huil-
de, zei de koning hem toch te zullen
dooden. De koning gelastte een voor-
vechter hem in de wildernis te gaan
dooden. Toen gaf de koning aan don
Joan diens broek, en schoenen, en sabel
en hoed alsmede een slaaf Thomas ge-
naamd; toen hij op het punt stond te
vertrekken, huilde zijne moeder; of-
schoon zijne moeder zoo om hem huilde,
ging men hem toch terdood brengen.

De koning zeide: „Ga weg jij slechte

Jongen !’

Hotoe don Joan no niakan atan

Thomas sia roewa lao. Hotoe Nai terik
6)

moat laran, o atoo hoo nia, hotoe koa

ba ohin meo nee: atoe too iha

hasai niakan aten, haoe atoe ka”.

Meo nee no sia roewa lao; too tia
alas ida laran, meo nee nare kikit ida
rani iha ai bot ida; hotoe meo nee
nanoin, haoe atoe koesi don Joan ka

Diak lioe haoe

koesi kikit nee. La oras nia noesi kikit

atoe koesi kikit nee?

nee, hotoe sia koa hasa: aten no foean ;
meo nee terik: „Diak hoe ita seki kikit
niakan aten no foean; haoe atoe kodi
fo ba Nai; Nai noesoe, haoe terik, don

Joan niakan aten mak nee”.

Hotoe sia tami hela maloe; meo nee
fila nikar oema; don Joan no nia-
kan atan Thomas lao lioe dei; sia
lao loron roewa tomak.

Sia too iha mota ida, Thomas terik
ba don Joan: „Diak lioe ita roewa haris
oda ba nee’; don Joan terik: „Soin, te
ita lao kedok tian; haoekan isin kador
basoek”’.

Hotoe nia terik ba Thomas: „Ita
roewa haris bele”; Thomas terik: „Nai,
Ita saoe oeloek kosar, hotoe lei haoe
mia
Thomas
terik: „Ita Bot loekoe oda”’. Don Joan

Dadi don Joan tama haris.

Toen ging don Joan met zijn slaaf
Thomas op weg. En de koning zeide
tot dien voorvechter: „Als gij in de
wildernis zijt aangekomen, zult gij hem
dooden, en dan zijne lever uitsnijden ;
die zal ik eten”,

De voorvechter ging met hen beiden
mee; toen ze in een bosch gekomen
waren, zag de voorvechter een roof-
vogel in een dikken boom zitten; toen
dacht de voorvechter, zal ik don Joan
schieten of dien roofvogel? Het is beter
dat ik den roofvogel schiet. Onmidde-
lijk daarna schoot hij den roofvogel,
en toen sneden zij de lever en het
hart uit; de voorvechter zei: „Het is
beter de lever en het hart van den
roofvogel aan het spit te braden; ik
zal een en ander meenemen en aan den
koning geven; als de koning vraagt,
dan zeg ik, dit is de lever van don
Joan”.

Toen zeiden zij elkaar vaarwel; de
voorvechter ging weer naar huis; don
Joan en zijn slaaf gingen verder; zij
reisden twee volle dagen.

Toen zij aan eene rivier kwamen,
zeide Thomas tot don Joan: „Het zou
goed zijn als we hier even een bad na-
men”; don Joan zei: „Goed, want wij
hebben al ver geloopen; ik ben zeer
vuil”.

Daarna zeide hij tot Thomas: „Wij
nemen beiden een bad”; Thomas zeide:
„Heer gelieve U eerst te baden, dan
zal ik uw dienaar (het na u doen)”.

Dus ging don Joan in het bad.
Thomas zeide: ,Wasch even Uw hoofd-

mos loekoe; hotoe Thomas nola tia
don Joan niakan faroe ain, kaso, soe-

rik no niakan sapeo; Thomas tau.

Hotoe don Joan naris notoe tia, noe-

rd
soe niakan faroe ain atoe seloek an;
dadi

Joan atoe seloek an; don Joan niakan

Thomas fo niakan heren ba don

faroe ain Thomas la nooek fo; masik

don Joan noesoe, nia la fo dei.

Dad: jda ;
hotoe Thomas terik ba don Joan; „O
lao hosi haoe kan kotoek”. Dadi don

don Joan noeoedar ata

Joan mos lao toeir dei. Sia roewa lao
noeoenee, sia too iha rai ida; hotoe sia
nare nosì kedok, Nai no dato sia nabisi
an iha oema oin, hotoe sia roewa lao
soroek dei; dadi sia too neeba tia,

Nai noesoe: „Emi hosi neebe?”

„Ami hosi rai kedok mai pasear”’.
Hotoe Nai noesoe teni: „O kan naran
sa?” „Haoe naran don Thomas”. „Ida
nee naran sa?’ ‚Naran Joan, haoe
kan atan”. Nai terik: „Ita atoe toer”.
Hotoe Thomas toer. „Itan atan Joan
haoe karoeka nia ba iha dapor”. Tho-

mas terik: „Soin”’.

Dadi Thomas toer no ohin Nai nee,
don Joan dadi bibi atan; nia loro-loron

ba hein Nai nian bibi.

Ba loron ida Nai terik ba dato hotoe-
hotoe: „Emi dato hotoe-hotoe rona, haoe

terik lia ida; se mak nola samea oeloen

59

haar”. En don Joan wiesch zijn hoofd-
haar; toen nam Thomas de broek, de
schoenen en den sabel van don Joan,
alsook zijn hoed, dien hij opzette.

Toen don Joan met baden klaar was,
vroeg hij zijn broek om van kleeren
te wisselen; daarom gaf Thomas zijn
heupdoek om te verwisselen; de broek
van don Joan wilde Thomas niet terug
geven; ofschoon don Joan er om vroeg,
gaf hij ze toch niet.

Zoodoende was don Joan gelijk aan
een slaaf; en ‘Thomas zeide tot don

Dus

don Joan achter hem. Terwijl zij

Joan: „Loop achter mij”. liep
Z00
voortreisden, kwamen zij in een ze-
ker land; en zij zagen van verre
den koning met de hoofden voor een
huis zitten; zij gingen maar verder
door, en toen zij daar waren aange-
komen, vroeg de koning: „Van waar
komt gij?”

„Wij komen uit een ver land aan-
gewandeld’. Daarna vroeg de koning
nog: „Hoe is uw naam?” „Mijn naam
is don Thomas”. „En hoe heet deze!”
„Die heet Joan; dat is miju slaaf”. De
koning zeide: „Neem u plaats”. Toen
nam Thomas plaats. „Uw slaaf Joan
zal ik gelasten naar de keuken te gaan”.
Thomas zeide: Goed”.

En zoo gebeurde het dat Thomas
met dien koning te samen woonde, en
don Joan schaapherder werd; dagelijks
ging hij op ’s konings schapen passen.

Op zekeren dag zeide de koning tot
alle hoofden: „Luistert gij allen, hoof-

den, ik heb eene zaak te bespreken;

b

60

hitoe niakan nanaan, haoe atoe fo haoe

kan oan feto, nia atoe kawin”’.

Nai

Thomas terik: „„Haoe bele”.

terik: „Soerak emi hetan”’.

Dad:

boeka bele; masik sia boeka loro-loron

noeoenee ema hotoe-hotoe ba

la hetan.
Ba loron ida don Joan ba hein Nai
bibi

misan dei

miakan iha alas ida laran, nia
mak iha moat laran; teki-
tekis nia rona boeat ida namoe; dadi
nia natauk; la oras ema ida boloe nia:
„Joan, Joan! O malai ba sa? Haoe mak
nee; oeloek an o sori haoe hosi okan
ama nian liman laran; haoe katene tian,
Nai terik ba ema hotoe-hotoe, se atoe noo
samea oeloen hitoe, haoe atoe fo haoe-
kan oan atoe kawin no nia; dadi haoe
terik ba o, keta katauk; soerak awan

o atoe mai saka hikar haoe”.

Sia roewa nameno nela maloe. Nola
sawan don Joan ba saka; don Joan
too oeloek; la oras nia rona namoe
mais nia la natauk ona. Ema nee mai
tia noesoe ba don Joan: „O makara
sa?” Hotoe don Joan terik: „Noeoedar

horsehik o terik nee”.

Hotoe nia fo kadeli bortoedi 1) ba
don Joan, fo natene kedan ba nia naak:

„O atoe moesoe koeda anin ida, nia

1) In de wdlijst: bortoedoe.

hij die de tong van de slang met zeven
koppen zal weten te nemen, dien zal
ik mijn dochter ten huwelijk geven”.

Thomas zeide: „Dat vermag ik”. De
koning zeide: „Als julie ze (de slang)
maar weet te vinden”.

Dus gingen alle menschen zoeken;
ofschoon zij dagelijks zochten, vonden
zij ze niet.

Op zekeren dag ging don Joan de
schapen des konings hoeden in een
bosch; hij bevond zich alleen in de
wildernis; plotseling hoorde hij iets
brommen, daarom was hij bevreesd;
een oogenblik later riep iemand hem:
„Joan, Joan, waarom loopt gij weg?
Ik ben het;

uit de handen uws vaders gered; ik

vroeger hebt gij mij

weet reeds, dat de koning aan allen
gezegd heeft, dat hij die de slang
met zeven koppen zal dooden, dien zal
ik mijne dochter ten huwelijk geven;
daarom zeg ik u, wees niet bang;
als gij morgen maar weer hier bij me
komt”.

Zij beloofden het aan elkaar bij het
weggaan. Den volgenden morgen ging
don Joan weer daar heen; hij was er
het eerst; een oogenblik later hoorde
hij brommen, maar hij was niet meer
bang. Toen de man gekomen was, vroeg
hij aan don Joan: „Wat verlangt ge ?”
Don Joan zeide: „Zooals gij gisteren
gezegd hebt”.

Toen gaf hij een tooverring aan don
hem meteen weten:

Joan, en deed

„Als gij een zeer snel loopend paard

61

atoe nasai ba o; o moesoe boeat oi-

oik, nia atoe nasai dei”.

Hotoe ema nee natoedoe kedan sa-
mea niakan oeman iha hali bot ida;
hotoe nia terik teni: „Samea atoe sobak
o, o keta matauk, o atoe koa hasai
niakan nanaan; mniakan oeloen o atoe
hahonoe toen’.

Ema nee nanorin don Joan notoe
tia lao nikar ona. Dadi don Joan atoe
nalo toeir niakan lia.

Rai loraik ona nia nioe Nai niakan
bibi natama ba laloean. Kalan don Joan
_toba, nanoin lia oi-oik; dadi nia toba
la doekoer. Rai hoen namoetik, nia
nasai Nai niakan bibi nodi ba hein;
bibi hotoe-hotoe na bosoe tia, nia tae
ba kadeli noesoe atoe nasai koeda anin
ida no teni soerik ida; hotoe nia nak-
soit sae ba ohin koeda, nalo nalai
kokon; koeda nee lais basoek; dadi don
Joan neon diak; hotoe nia toen nikar,
nia ba hioe bibi hotoe-hotoe halo hana-
tar an iha ai hoen ida; hotoe nia noesoe
ba kadeli naak:

kaso no teni sapeo”’.

„Masai faroe ain no

Hotoe nia sae koeda, ba iha ohin hali
bot nee; too ba tia, nia foti sae matan,
nare samea oeloen hitoe iha nee; la
oras nia natos ferreoe, koeda bara;
hotoe nia losoe niakan soerik; samea

foin lolo nian oeloen, don Joav ta; la

(letterl. een windpaard) zult vragen,
zal hij (de tooverring) het voor u te
voorschijn doen komen; als gij aller-
hande dingen vraagt, zal hij ze ook
voor den dag halen”.

Daarna toonde hij meteen het hol
van de slang in een grooten wari-
ngin boom; en hj zeide tevens: „Als
de slang u wil bijten, vrees dan niet;
gij zult zijne tong uitsnijden en zijn
koppen naar beneden werpen”.

Toen de man don Joan onderricht
had, ging hij weer weg. En don Joan
zou doen wat hij hem gezegd had.

Toen het al avond werd, dreef hij
de schapen des konings voort, en bracht
ze den stal binnen. Toen hij ’s nachts
neerlag, dacht hij aan allerhande zaken ;
daarom sliep hij ook niet. Bij de eerste
schemering liet hij de schapen des ko-
nings uit om ze te gaan hoeden; toen
alle schapen verzadigd waren, sloeg hij
op den ring, en vroeg om een wind-
paard en een zwaard te voorschijn te
brengen; daarna sprong hij op dat paard
en maakte een proefrit; het paard was
zeer vlug; dus was don Joan blij; hij
steeg weer af, dreef al de schapen bij-
een en verzamelde ze bij een boom;

toen vroeg hij aan den ring zeggende:

Brene te voorschijn eene broek, schoe-
” bel :
nen en ook een hoed”.

Toen steeg hij te paard, en ging

near dien grooten waringinboom; toen
hij daar was aangekomen, hief hij de
oogen op en zag daar de slang met
zeven koppen; onmiddelijk trok hij den

teugel aan, en het paard stond stil;

62

oras nia koa nasai nanaan, so’è oeloen

toen.

Mais Thomas narik iha hali nee hoen ;
don Joan ta nahonoe samea oeloen,
Thomas foti liboer; nia la nare, se mak
iha hali fafoehoen nee. Thomas terik:
„Haoe sotir basoek’’; hotoe la oras nia
nodi natoedoe ba nai. Hotoe Nai terik:

„Soin, o atoe mola haoe kan oan”.

Dadi noeoenee Thomas neon diak
basoek. Nai terik: „Haoe sei fo hatene
ba Nailoelik atoe fo hatene dala toloe

iha gredja laran, ema atoe rona bele”.

Thomas terik: „Los Ita dei’. Hotoe
Nai mos katak ba Nailoelik; Nailoelik

fo natene dala toloe iha gredja laran.

Dadi atoe kawin ona; ema hotoe-
hotoe ba haklaok Nai feto no Thomas
ba Gredja atoe kawin. Dadi sia too iha
neeba tian, teki-tekis ohin ema at mai
harik iha gredja nian odamatan nodi
terik :

sei koesoe lia ida; se mak nola samea

„Emi keta lai fo kawin, haoe

niakan oeloen ?”

Hotoe Nai terik: „Thomas mak nola’’.

„Hotoe niakan nanaan iha neebe?”’
Nai terik: „La iha”.

Hotoe ohin ema nee terik: „Kaloe
ema nola samea oeloen, niakan nanaan

iha no”.

daarna trok hij zijn zwaard; nauwlijks
rekte de slang haar koppen uit of Joan
sloeg ze af; terstond sneed hij de tongen
uit, en wierp de koppen naar beneden.

Maar

van dien waringinboom; toen don Joan

Thomas stond aan den voet

de koppen afsloeg en naar beneden wierp,
raapte Thomas ze bijeen; hij zag niet,
wie daarboven in den boom was. Thomas
zeide: „Ik heb groot geluk”; daarna
ging hij terstond (met die koppen) naar
den koning om ze te laten zien.

En de koning zeide: „Goed, gij zult
mijne dochter nemen”. Dus was Thomas

uitermate blij. De koning zei: „Ik zal

het nog aan den pastoor laten weten

om het drie maal in de kerk af te kon-
digen, opdat allen het hooren”.

Thomas zei: „Zooals U wil”. En de
koning zei het dan ook aan den pas-
toor; de pastoor kondigde het drie maal
af in de kerk.

Dus het huwelijk zou plaats hebben;
allen gingen de prinses en Thomas
naar de kerk begeleiden om het huwe-
lijk te sluiten. Toen zij daar waren
kwam plotseling die kwade man bij de
deur van de kerk staan en zeide: „Laat
het huwelijk nog niet doorgaan; ik heb
nog iets te vragen; wie heeft de kop-
pen van de slang genomen ?”

En de koning zeide: „Thomas heeft
ze genomen”.

„Én waar zijn de tongen?”

De Koning zeide: „Die zijn er niet”,

Toen zei die man: „Als iemand den
kop van een slang neemt, dan is de

tong er ook”,

65

Nia terik noeoenee ema hotoe-hotoe
namoto tia bele; hotoe nia terik soroek
nakè: „Emi atoe rona lai; don Joan
mak nola samea niakan nanaan foin
nia so’@ oeloen; Thomas ba foti; dadi
noeoenee Thomas la bele nola Nai nia-

kan oan, mais don Joan atoe nola”.

Thomas

oin.

mo’è an iha ema rai-rain

La oras don Joan nola samea
niakan nanaan nodi natoedoe ba Nai.
Hotoe don Joan kawin no Nai niakan
oan.

Don Joan nalo dahoer loron hitoe
kalan hitoe.

Ema lo’ notoe tia bele, don Joan
nasara lia hotoe-hotoe ba Nai: „Oeloek
an Thomas uasoesar haoe iha dalan;
nia nadau nanik haoe kan faroe ain
no kaso iha dalan; hotoe nia katak ba
[ta, haoe nee niakan atan; mais Tho-
mas nee haoe kan atan bisik”.

Hotoe don Joan naroeka ema foetoe
Thomas toda hasai niakan faroe ain,
hotoe fo tais at ida ba nia kabala;
hotoe don Joan mos narocka Thomas

hein bibi.

Hotoe.

Terwijl hij zoo sprak, zwegen allen;
toen sprak hij verder en zeide: „Luis-
tert eens; don Joan heeft de tongen
van de slang genomen, en daarna de
koppen weggeworpen; Thomas ging die
opnemen; dus mag Thomas ’s konings
dochter niet nemen, maar don Joan zal
haar nemen”.

Thomas werd beschaamd in het bij-
zijn der vele menschen. Terstond nam
don Joan de tongen der slang en toonde
ze aan den koning. Toen huwde don
Joan de dochter des Konings.

Don Joan hield feest zeven dagen
en zeven nachten.

Toen de menschen vertrokken waren,
deelde don Joan alles aan den koning
mee: „Vroeger heeft Thomas mij on-
derweg leed gedaan; hij ontnam mij
onderweg mijne broek en schoenen;
daarna zeide hij U, dat ik zijn slaaf was;
maar deze Thomas is zelf mijn slaaf”.

Toen gelastte don Joan dat ze Tho-
mas zouden binden, hem de broek zou-
den uittrekken, en hem een versleten
kleed zouden geven om te dragen;
daarna beval don Joan ook dat Thomas
op de schapen zou passen.

Einde.

15.

Lawarik ida naran
Mau Loha.

Katoeas ida no ferik ida miti oan
mane ida naran Mau Loha. Nian ina
ama nadomi nia basoek, tan oan mane

misak. Masik nia nai na-nalo dei nian

Een jongen genaamd
Mau Loha.

Een oude man en eene oude vrouw
schonken het leven aan een zoon ge-
naamd Mau Loha. Zijne ouders behan-

delden hem zeer zacht, omdat hij hun

N&

64

ina ama la krakat la tae, tan sia na-

noin basoek oan nee.

Ba loron ida Mau Loha terik ba nian
ama: „Ama ita kan oema nee koeak
ona; diak lioe ita roewa sor hadia hikar”’;

hotoe nian ama terik: „Soin”.

Dadi sia roewa soboe sian oema;
nola awan sla ba saki tali; saki too
wain tia, sia roewa loi nodi ba oema;
hotoe Mau Loha atoe loi no, mais nian
ama terik: „O keta loi, te o ina dean

haoe”’.

Hotoe Mau Loha terik: „Soin ama”’.
Hotoe nian ama loi, nia lao toeir
dei; dadi nian ama loi wain tia, hela
misa foetoen ida; hotoe Mau Loha terik
ba nia: „Ama haoe ba oeloek, kein

ama iha neeba’’; nian ama terik; „Soin”’.

Bè Mau Loha atoe bosok nian ama;
nia ba oeloek tia, nia natama an
ba ohin tali foetoen laran; hotoe nian
ama too neeba tia, boloe; Mau Loha
la nata; hotoe nian ama nanoin nia
kala ba tian; dadi nia foti tali foe-
toen nee atoe nodi ba oema; nia foin
tau ba baas, nia noran todan; dadi nia
natioe tali foetoen nee lao la kedok
nanawa tan foetoen nee todan; hotoe
nia natioe loekoe dei masik todan ; nia
natioe too oema ba foin atoe titak, la
oras Mau Loha kakaoer: „Ama, ama!

titak nainaik, te haoe”’; hotoe niakan

eenige zoon was. Ofschoon hij van alles
uithaalde, werden zijne ouders niet
boos, omdat zij voor dien jongen zeer
bezorgd waren.

Op zekeren dag zei Mau Loha tot zijn
vader: „Vader ons dak hier heeft gaten ;
't zou goed zijn als wij het herstelden
en opnieuw dekten”; en zijn vader
zei: „Goed”.

Dus namen ze de oude bedekking
af; den volgenden dag gingen zij sago-
blaren kappen; toen zij er reeds veel
gekapt hadden, brachtten zij ze naar
huis; en Mau Loha wilde ook dragen,
doeh zijn vader zei: „Jij moet niet dra-
gen, want dan kijft uw moeder op mij”.

En Mau Loha zei: „Goed vader”.

Toen bracht zijn vader (de blaren)
weg en hij liep er maar achter; zoo-
doende had zijn vader er reeds veel
weggedragen, er bleef nog maar één
bos (blaren) over; toen zei Mau Loha:
„Vader, ik ga vooruit, en wacht u
ginder”; zijn vader zei: „Goed”.

Maar Mau Loha wilde zijn vader beet
nemen; nadat hij vooruit was gegaan,
kroop hij in dien bos sagoblaren; toen
zijn vader daar was aangekomen riep
hj; Mau Loha antwoordde niet; toen
dacht zijn vader, hij is misschien al
weg; dus nam hij dien bos blaren
op om hen naar huis te dragen;
nauwlijks had hijj dien op den sehou-
der gelegd, of hij voelde dat hij zwaar
was; dus terwijl hij dien bos blaren
droeg, ging hij maar een klein eindje
ver en rustte dan, omdat die bos zwaar

was; en hij droeg hem toch hoewel

65

ama terik: „A Mau Loha! o nee bosok
haoe”’.

Masik Mau Loha nalo noeoenee nian
ama la krakat; atoe tae nia nanoin

oan mane misak.

Ba loron ida nia bosok nikar nian
ama. Nia ba terik nian ama: Ama
iha we matan nee no toena bot ida’;
nian ama rona, toena iha we matan
nee, nia ber basoek atoe kohi, tan nia
ber ha toena. Hotoe nia noesoe ba
Mau Loha: „Ita atoe halo sa foin hoo
toena nee?”

„Ita hakair, ama; mais niakan oem-

pan *) naan fahi, foin toena nee na diak”’.

Hotoe nia ama terik: „„Soin”.

Nola nikar awan nian ama noo fahi
ida nalo ba oempan. Hotoe Mau Loha
terik ba nian ama: „„Fahi nee koa halo
roha-rohan, hotoe nasoe’’. Hotoe ama
nalo toeir niakan oan nian lia dei; naan
fahi tasa tia bele, nian ama atoe nodi
ba hakair. Mau Loha terik ba nian
ama: „Áma haoe sei ba haoe kan beloe
lai, ama; hotoe ama nein haoe kleoer,
ama ba hakair oeloek; haoe mai hikar,
lei toeir ama ba’; hotoe nian ama
sterik; „Soin”’.

1) geen Tetum; voor „aas” schijnt in het Tetum
geen woord te zijn,

Verhandelingen Bat, Gen, Dl, LXI, 2e stuk.

hij zwaar was; toen hij er mee tot bij
het huis was gekomen, wilde hij hem
neergooien; onmiddelijkschreeuwde Mau

Loha: „Vader-vader! werp hem zacht

neer, want ik (zit er in)”’; toen zei zijn va-

der: „Och Mau Loha! jij bedot mij”.

Ofschoon Mau Loha zoo te werk ging,
was zijn vader niet boos; wilde hij
hem slaan, dan dacht hij ’t is onze
eenige jongen.

Op zekeren dag nam hij zijn vader
weer beet. Hij ging aan zijn vader zeg-
gen: „Vader, in die bron is een groote pa-
ling”; toen zijn vader hoorde dat er in die
bron paling zat, verlangde hij zeer dien
te vangen, omdat hij graag paling at. En
hij vroeg aan Mau Loha: „Hoe zullen wij
het aanleggen om die paling te dooden?”

„We zullen hengelen, vader; maar
zijn aas is varkensvleesch, dan bijt de
paling goed aan”.

En zijn vader zei: „Goed”.

Den volgenden dag slachtte zijn va-
der een varken om het als aas te doen
dienen. En Mau Loha zei tot zijn va-
der: „Snij het varken in stukken, en
kook het dan”. En zijn vader deed
maar wat zijn jongen zei; toen het var-
kensvleesch gaar was, zou zijn vader het
mee nemen om te gaan hengelen. Mau
Loha zei tot zijn vader: „Vader, ik ga
eerst nog naar mijn vriend, vader; en
als vader. lang op mij moet wachten,
dan gaat vader maar eerst hengelen;
als ik terugben, zal ik vader wel ach-

ternakomen’’;

bj

en zijn vader zei; Goed”.

66

Mau Loha ba oeloek, tama ba we
matan laran; nian ama nein, nia la
mai; dadi nia ba hakair oeloek; hotoe
nia too we matan ba tia, nia toe naan
ba kair nahonoe ba we matan laran;
kair foin too iha we laran, Mau Loha
todak; nian ama serebak kedan; dadi
nia dada nasae kair; hotoe nia nare
naan iha kair la iha tian; hotoe nia
nanoin, toena nee kala bot; nee mak
nia todak tekis kair nee; mais nia la
natene Mau Loha iha we matan laran;
nia nahonoe nikar kair; foin too, Mau

Loha todak.

Nia nahonoe kair ba no naan, Mau
Loha na nanik dei; naan rai-rain Mau
Loha na misa dei; dadi hela dei rohan
ida; nian ama nanoin, kaloe toena nee
na, haoe todak tekis, neebe kona kedan;
hotoe nia toe nikar naan ba kair, na-

honoe nikar ba we laran.

Mau Loha foin todak, nian ama to-
dak no, dadi kona Mau Loha niakan
Mau
„Ama, haoe mak nee’. Nian ama naak:
„A „Mau, Loha!

haoe koo tian fahi ida, kakfali toena

liman; la oras Loha kakaoer:

o nee bosok haoe;

iha we matan laran, mais o mak iha
we nee laran”’.

Mau Loha tanis te kair kona moras
basoek; dadi nia nalai oeloek ba katak
ba ina. Nia ina rona Mau Loha tanis;

hotoe nia noesoe: „Noeoesa Mau Loha,

Mau Loha ging dan het eerst weg
en ging in de bron; zijn vader wachtte,
hij kwam niet; dus ging hij het eerst
hengelen; en toen hj bij de bron geko-
men was, stak hij vleesch aan den
vischhaak, en wierp hem in de bron;
nauwlijks was de haak in het water,
of Mau Loha rukte; zijn vader schrok
meteen; hij haalde op en toen zag hij,
dat er aan den angel geen vleesch meer
zat; toen dacht hij, die paling is mis-
schien groot; daarom rukt hij zoo ter-
stond aan den angel; doch hij wist niet
dat Mau Loha in het water zat; hij
den angel weer; nauwlijks was
hij in het water, of Mau Loha rukte.

Als

water

wierp

hij den angel met vleesch in het
wierp,. dan at Mau Loha het
maar steeds op; reeds had Mau Loha
alleen dat vele vleesch opgegeten, zoo-
dat er nog slechts één stuk overbleef;
zijn vader dacht, zoodra de paling bijt,
zal ik terstond met een ruk ophalen,
opdat hij terstond gepakt wordt; daarna
stak hij weer vleesch aan den angel
en wierp hem weer in het water.
Mau Loha rukte nauwlijks of zijn
vader gaf ook een ruk, en raakte
zoodoende Mau Loha’s hand; terstond
schreeuwde Mau Loha: „Vader, ik ben
hier”. Zijn vader zei: „Och Mau Loha
jj bedot mij; ik heb een varken ge-
slacht omdat ik meende dat er paling
in het water zat, maar jij zat er in”
Mau Loha huilde, want de angel had
hem geraakt en hij had hevige pijn;
daarna liep hij vooruit en-ging het

aan zijne moeder zeggen. Zijne moe-

dn

epe

nd

o tanis?’”’ Mau Loha simoe: „Ama ba-
koe kair mak kona haoe kan liman’’;
nia ina terik: „O ama kala mai ona;
haoe atoe dean nia, noeoesa mak nia

nakair la nare o”’.

Nian ama mai tia, niau ina dean
nia: „O nee la manoin ita kan oan mane
ama ba

misak nee dei’; hotoe nia

namaus nikar nia oan.

Ba loron ida hikar Mau Loha terik
sa nian ama: „Ama, ita loro-loron halo
sa iha oema nee? diak. lioe ita roewa
ba halo kintar ida atoe koeda ai foean
ol-oik ba”. Hotoe nian ama terik : Soin;

ita roewa atoe halo kintar iha neebe?”’

Mau Loha simoe; „Ita ba boeka rai
kedok, no rai diak. neebe ita hakiak
ai foea-foean atoe moris diak’”’. Nian

ama terik: „Soin”.

Nola awan sia roewa nian ama ba
boeka rai atoe halo kintar ; dadi sia roe-
wa hetan rai diak; sia roewa nian ama
lere nodi maloe daudau toos nee mos
ona; hotoe sia roewa nahoe koeda hoed,
noe, tohoe; naran boeat oi-oik sia roewa
nian ama koeda bele. La kleoer noeoenee
al foean hotoe-hotoe moris bele; hoedi
tasak wain no tohoe no noe foean ‘wain
basoek.. Mau Loha ber atoe na hoedi
hirak nee, mais mia ama la nooek terik :
„Keta; ita atoe faan hodi boeka osan”’.

Nian ama terik noeoenee, Mau Loha

67

der hoorde Man Loha huilen en vroeg:
„Wat is er Mau Loha, huil jij” Mau
Loha antwoordde: „Vader wierp den
angel uit en raakte mijn hand”; zijne
moeder zei: „Je vader is misschien al
op de terugkomst; ik zal hem bekijven
en zeggen hoe het mogelijk was dat hij
terwijl hij hengelde jou niet zag”.

Toen de vader gekomen was, bekeef
de moeder hem: „Och jij, jj denkt er
niet aan, dat hij onze eenige zoon is”;
daarop ging de vader zijn jongen weer
sussen.

Op een anderen dag weer zeide Mau
Loha tot zijn vader: „Vader, wat doen
we hier te huis dag in dag uit? we
deden beter met een vruchtentuin aan
te leggen om er verschillende vruchten
te planten”. En zijn vader zei: „Goed;

waar zullen we een tuin aanleggen?”
Mau Loha antwoordde; „We zullen
een afgelegen terrein zoeken, en goeden
grond, opdat als wij vruchten kweeken,
deze goed opgroeien”. Zijn vader zei:
„Goed”'.
Des anderendaags, ging hij met zijn

land

maken; en

vader zoeken om een tuin te
zij vonden een goed ter-
rein; hij en zjn vader kapten samen
het onkruid af tot de tuin schoon was,
daarna begonnen zij pisangs, klappers
en suikerriet te planten; allerhande
dingen plantten zij daar. Het duurde
niet lang of alle vruchten kwamen uit;
er waren veel rijpe pisangs en suiker-
riet en zeer vele klappernoten. Mau
Loha wilde graag al die pisangs opeten,

doch zijn vader wilde dat niet en zei:

68

nonok dei; nia atoe bosok nikar nian
ama; dadi nia terik: „Ama, hein ba
nee; haoe sei ba kare kela ina, te ita
kleoer tian iha nee”. Nian ama terik:

LN
Oor

Hotoe Mau Loha la ba nare nian
ina, mais atoe bosok nian ama; nia too
moat laran ona nia nola latoe kose ba
niakan oin; nia nola tia soerik ida,
kabala teni tais at ida; hotoe too nikar
nian ama ba tia, nia nalo oin noeoedar
nia atoe ta nian ama; dadi nian ama
natauk; te nia nanoin, keta ema boela
mak tama tan nia iha kitar laran nee;
hotoe Mau Loha ba ta hoedi kala too
hoen sanoeloe noeoenee; hotoe nia fila
nikar ba naris; nia naris notoe tia nia
sei lioe ba nare nela niakan ina; mai
nikar nodi no sia roewa niakan boekae.
Nia
ama: ‚Hola Itakan boekae nee’; hotoe

too kintar ba tia terik ba nian

nian ama nasara ba nia: „A Mau Loha!

ohin sawan o ba mare okan ina, ema
ida mai atoe ta haoe; hotoe ta teni

hoedi; o ba mare doeoek ba”.

Mau Loha mos ba nare; nia nare tia
terik :

nia mai nahaat amikan hoedi; haoe iha

„Ema nee, haoe lao tian, foin

nee, haoe ta kedan nia; ema nee nak-

‚Neen; wij zullen ze verkoopen om
aan geld te komen”. Toen zijn vader
dat zei, zweeg’ Mau Loha; hij zou zijn
vader weer eens bedriegen; dus zei hij:
„Vader, blijf hier; ik ga moeder eens
bezoeken, want wij zijn al lang hier”.
De vader zei: „Goed”.

Toen ging Mau Loha niet naar zijne
moeder, maar hij zou weer zijn vader
bedotten; toen hij zich te midden van
de wildernis bevond, nam hj roet en
besmeerde daarmee zijn gezicht; hj
nam een sabel en deed een versleten
kleed aan; toen hij bij zijn vader was
teruggekomen, deed hij als of hj hem
wilde dooden; dus werd zijn vader
bang, want hij dacht, dat het misschien
een gek was die bij hem den tuin
was binnengekomen; daarop ging Mau
Loha pisangs afslaan misschien wel
tien trossen; daarna keerde hij terug
en ging een bad nemen; toen hij een
bad genomen had, ging hij nog ver-
der zijne moeder bezoeken; en op
den terugweg nam hij eten voor zich
Zoodra hij bij

den tuin kwam, zei hij tot zijn vader:

en zijn vader mee.
„Neem uw eten hier”; en zijn vader
vertelde hem: „O Mau Loha, toen
Je van morgen naar moeder waart
gegaan, kwam er iemand hier en
wilde mij vermoorden; en toen sloeg
hij ook pisangs af; ga zelf maar eens
kijken”.

Mau Loha ging dan ook kijken; toen
hij was gaan kijken, zei hij: „Die kerel,
eerst nadat ik weg was gegaan, kwam

hij onze pisangs vernielen; was ik hier

badak, haoe la iha foin nia mai nahaat
ami kan hoedi”’.

Mais Mau Loha bosok nian ama;
hotoe nia terik: „Ama hoedi hirak nee
atoe halo noeoesa?”

Nian ama terik: „O ma ba”.

Hoedi hoen sanoeloe nee Mau Loha
misan na dei.

Ba loron ida nia terik ba nian ama:
„Ama mein ba nee; haoe sei ba hare
hela ina lai”’; nian ama terik:

Hotoe Mau Loha ba oema
tia oema ba, nia ina nase nia:
tian ka Mau Loha?”

„Hooe ina; ina haoe mai atoe hasara

a ’,
„Olm
ba; too

„O0 mai

lia ida ba ina”. Hotoe nian ina terik:
„Noeoesa ama?’
Mau Loha terik:

ba ina, ama mate tian; hotoe ama na-

„Haoe mai katak
meno, ina atoe koi foeoek.

Nian ina rona nola, nia kan laen
mate, nia tanis basoek ; hotoe Mau Loha
namaus nian ina; nia terik: „Ina keta
tanis ona; soerak haoe kakoi tiana,

neebe haoe kare los ina dei.

Hotoe nia terik ba nian ina: „[na,
mein ba nee, haoe sei ba kare kela
itakan kintar; te ama mate tian, keta
ema nanao itakan sasa iha toos”’ ; hotoe
nian ina terik: „Soin’’; hotoe. Mau Loha
Nia

too iha neeba tia, nian ama nase saka

mos ba nare nela siakan kintar.

nia: „O mai tian Mau Loha?’”’ — ,„Hooe

69

geweest, ik had hem terstond gedood;
die kerel heeft het uitgerekend, en is
onze pisangs komen vernielen, terwijl
ik niet hier was”.

Doch Mau Loha bedroog zijn vader;
daarna zei hj: „Vader wat zullen we
aanvangen met al die pisangs ?”

Zijn vader zei: „Bet jij ze maar op”.

En Mau Loha at alleen die tien tros-
sen pisangs op.

Op een zekeren dag zei hij tot zijn
vader: „Vader, blijf hier; ik ga moeder
eens bezoeken”; zijn vader zei: „Goed”,

Toen ging Mau Loha naar huis; toen
hij daar aankwam, riep zijne moeder:
„Ben jij daar, Mau Loha?”’

„Ja moeder; moeder ik ben gekomen
om u iets mee te deelen”. En zijne
moeder zei: „Wat is er vent?”

Mau Loha zei: „Ik kom moeder zeg-
gen, dat vader gestorven is; en vader
had mij opgedragen om te zeggen dat
moeder het haar zou afscheren”.

Toen zijne moeder hoorde dat haar

man gestorven was, huilde zij erg;

g; en

Mau Loha troostte zijne moeder; hij
zei: „Moeder, huil niet meer; als ik
hem maar eerst begraven heb, dan zorg
ik alleen nog voor moeder” (wijd ik u
al mijne zorgen).

Toen zei hij tot zijne moeder: ‚„Moe-
der, blijf hier, ik ga nog eens naar onzen
tuin kijken, of niet iemand nu vader
dood is, ons eigendom in den tuin gesto-
len heeft”; en zijne moeder zei: „Goed”’;
en Mau Loha ging naar hun tuin kijken.
Toen hij daar was aangekomen, riep

zijn vader hem toe: „Ben jij daar Mau

70

ama! — „A Mau Loha, o ba oema ba
kleoer basoek’’, — „A ama! haoe kleoer
neete haoe daka ina moras; nola nikar
loron roewa ina mate; hotoe haoe atoe
mai boloe ama, mais se daka ina? te

haoe misan dei”.

Nian ama rona nola niakan fen mate,
nia tanis basoek ; hotoe Mau Loha terik:
„Ama keta tanis ona, soerak haoe kakoi
ina tiana haoe kare los ama dei; bè
ina nameno nela, ama atoe koi foeoek”’;
nian ama terik: „Soin”’. Nola awan Mau
Loha terik ba nian ama: ‚Ama, hein
ba nee, haoe sei ba kare kela itakan

oema, te ina mate tian, keta ema nanao

itakan sasa’’. Hotoe nian ama terik:
z ’

„Soin”,
Hotoe Mau Lioha mos ba oema ba.

Too oema ba mnian ina nase saka
nia: „0 mai tianka Mau Loha?”’
„‚Hèè ina”.

Rai

nian ina: ‚Ina nakara, haoe boeka haoen

kalan ona Mau Loha terik ba

ama ida’; hotoe nian ina terik: „À
Mau Loha!

teni laen ka?”

haoe kei ferik ona sei ho

Hotoe Mau Loha terik: „Neebe nia

nare ina; te haoe mane foiwaìi naì
la-lao dei; hotoe se atoe daka ina? diak
hoe haoe boeka ama ida atoe daka

ina”’,

„‚O Mau Loha

je bent zeer lang ’t huis gebleven”.

Loha?” — „Ja vader”, —

— „O vader! ik was lang afwezig;
dat kwam omdat ik moeder die ziek
was heb opgepast; twee dagen later
stierf moeder; en toen wilde ik ko-
men om vader te roepen, maar wie
bleef dan bij moeder, want ik was
maar alleen”.

Toen zijn vader hoorde dat zijne
vrouw gestorven was, huilde hij erg;
toen zei Mau Loha: „Vader, huil niet
meer; als ik moeder maar begraven
heb dan zorg ik alleen voor vader;
maar moeder had mij opgedragen te
zeggen dat vader het haar zou afsche-
ren’; zijn vader zei: „Goed'’, Des an-
deren daags zei Mau Loha tot zijn vader:
„Vader, blijf hier, ik ga nog eens naar
ons huis kijken, of niet iemand nu
moeder dood is, ons eigendom gestolen
beeft”. En zijn vader zei: „Goed”.

En Mau Loha ging naar huis.

Toen hij daar aankwam, riep zijne
moeder hem toe: „Ben jij daar Mau
Loha?”' — „Ja moeder”.

Toen het avond was, zei Mau Loha
tot zijne moeder: „Als moeder wil, ga
ik een vader voor mij (een man voor
moeder) zoeken”; toen zei zijne moe-
Mau Loha! ik ben al

tamelijk op leeftijd; zou ik nog een

der: „Maar
man nemen?”
Toen zei Mau Loha: „Om voor u te zor-
gen; want ik beu jong en ga er maar links
en rechts op uit; en wie zal dan voor
moeder zorgen? het is beter dat ik een

vader zoek om voor moeder te zorgen’’,

' hôtoe Mau Loha terik:

71

_ Hotoe nian ina terik: „Soin ama’’;
„Soerak ina

nakara, haoe atoe ba boeka ona’.

Hotoe Mau Loha ba sian kintar; nia
too ba tia, nian ama nase saka nia:
„0 mai tian Mau Loha?’ — „Hooe
ama’. — „Â Mau Loha o nee ba oema
kleoer basoek’’. „A ama, ina mate
tian nee, se mak atoe fo han ba ita-
kan fahi? tan nee foin haoe kleoer

iha nee”.

Hotoe Mau Loha no nian ama toba
kalan roewa noeoenee, nia terik ba nian
ama: „Äma nakara ra haoe boeka kola
haoen ina ida’; nian ama rona nola
Mau Loha terik oin noeoenee nia dean
nia: „Â Mau Loha o nee atoe mak-
dioek mo haoe, mak foin o terik oin
hotoe Mau

„A ama, haoe terik noeoenee diak lioe;

noeoenee”’; Loha simoe:
te haoe mane foiwai nai la-lao dei; se

mak atoe babilan han ba ama?”

Hotoe nian ama terik: „Soin’”’.
_Hotoe Mau Loha terik ba

ama: „Ama haoe atoe ba boeka”.

nian

Hotoe Mau Loha ba nikar oema ba;
nia too tia, nian ina nasé saka nia:
„Mau Loha o mai tian ka?’ — „Hooe
ina’.

_ Hotoe Mau Loha nasara ba nian ina:
„Ina, ama te haoe boeka ketan tian;
haoe atoe ba saka nia; kalan foin
haoe kokela ama mai; ina atoe toer
laran dei daudau

nonok iha oema

Toen zei zijne moeder: „Goed vent”;
„Als moeder het

maar verlangt, zal ik

en Mau Loha zei:
terstond gaan
zoeken”.

Daarop ging Mau Loha naar hun
vruchtentuin; toen hij daar aankwam,
hem toe:

riep zijn vader „Ben jij

daar Mau Loha?”’ — „Ja vader”. —
„Oeh Mau Loha, je bent me daar een
tijd t’ huis gebleven”. — „Maar vader,
nu moeder dood is, wie wil nu voer
aan onze varkens geven ? daarom was
ik lang daar”.

Daarna bleef Mau Loha twee nach-
ten bij zijn vader slapen, en zei toen:
„Als vader wil, dan ga ik eene moe-
der voor mij (eene vrouw voor vader)
zoeken’; toen zijn vader Mau Loha
zoo hoorde spreken, bekeef hij hem:
„He Mau Loha,

gekscheren, daarom spreek jij

Jij wilt met mij
200’;
daarop antwoordde Muu Loha: „Maar
vader, ik zeg, zoo is het beter, want
ik ben jong en ga maar overal heen;
wie zal het eten voor vader klaar
maken ?'’

Toen zei zijn vader: „Goed.

Mau Loha zei tot zijn vader: „Vader,
ik ga er om zoeken”. Daarop ging
Mau Loha weer naar huis; toen hij daar
aankwam riep zijne moeder hem toe:
‚Mau Loha, ben je daar al?” — „Ja
moeder”.

Toen vertelde Mau Loha aan zijne
moeder: „Moeder, ik ben een vader
wezen zoeken, en heb er al een gevon-
den; ik zal hem te gemoet gaan; van

avond breng ik hem hier; moeder moet

72

haoe ko ama mai’; hotoe nian ina terik:
„om.
Hotoe Mau

roewa ama too mai iha nee, kalan rai

Loha terik: ‚[na, ami
nafae’”’. Nia terik notoe noeoenee nia
ba toos ba. La oras nia saka nian ama
terik ba nia: „Ama, ina haoe boeka
hetan tian; ohin kalan haoe atoe kokela

ama ba”.

Dadi noeoenee rai kalan ona, Mau
Loha terik ba nian ama: „Ama ita
roewa lao ona’’. Hotoe sia roewa laos;
sia roewa kreis too oema Mau Lioha terik
ba nian ama: „Ama hein ba nee, haoe
ba oeloek oema ba, hotoe foin haoe mai
saka kikar ama”.

Hotoe Mau Loha misan lao lioe sian
oema ba; nia tama lioe oema laran,
pian ina nase saka nia; la oras Mau
Loha terik: „Nonok ina’; hotoe nia
terik:

toba nonok dei;la oras haoe atoe ko

„Ima hoo tia badoet, hotoe ina

haoen ama mai”.

Hotoe Mau Loha ba saka nikar nian
ama; too ba tia nia terik: ‚Ama lao na;
ina haoe katama ba oema laran tian;
mais ama too oema ba tia, tama nonok
dei”.

Hotoe Mau Lioha nian ama tama iha
slakan kean laran; nian ama foin lamas,
nian ina serebak kedan; hotoe nian ina
nase: „Se nee?” La oras nian ama
nata: Haoe’’; dadi sia roewa natene
maloe lian ; hotoe nian ina terik: „0

ka Mau

’

Loha ama? haoe Mau Loha
ina’. Mau Loha ama terik: „Soenoe

badoet lai’”’; hotoe Mau Loha ina soe-

stil in huis zitten tot dat ik met vader
kom”; en zijne moeder zei: „Goed”.

Daarop zei Mau Loha: „Moeder, te
middernacht kom ik met vader hier
aan’’. Toen hij dat gezegd had ging hij
naar den tuin. Terstond ging hij naar
zijn vader en zei hem: „Vader, ik ben
eene moeder gaan zoeken en heb er
al eene gevonden; heden nacht zal ik
u er heen brengen”.

Dus toen het avond was geworden,
zei Mau Loha tot zijn vader: „Vader,
laten we gaan’. Toen gingen zij bei-
den op weg; toen ze dicht bij het huis
waren, zei Mau Loha tot zijn vader:
„Vader, blijf hier, ik ga eerst naar
huis, en dan kom ik u weer te gemoet”.

Toen ging Mau Loha alleen verder
naar hun huis; toen hij verder het huis
binnenging, riep zijne moeder hem toe;
terstond zei Mau Loha: „Stil moeder”;
daarop zei hij: „Moeder, doe de kaars
uit en blijf dan stil liggen; aanstonds
zal ik met mijn vader komen”.

Daarop ging Mau Loha weer naar
zijn vader; toen hij daar was zei hij:
„Vader, ga nu; ik heb moeder al in huis
gebracht; maar als vader bij het huis is
aangekomen moet hij stil binnengaan”’.

Toen ging Mau Loha’s vader hun
vertrek binnen; toen hij begon rond
te tasten schrok zijne moeder en riep:

PV’ terstond antwoordde

„Wie-is daar
de vader: „Ik; zoodoende herkenden
zij elkanders stem; toen zei de moeder:
„Ben jij het, Mau Loha's vader? ik
ben Mau

zei: „Steek eerst een kaars aan’; toen

Loha’s moeder”. De vader

73

noe tia badoet, sia roewa nare maloe,

sia roewa nian foeoek koi tia bele.

Hotoe Mau Loha nian ama terik:
„A Mau Loha bosok ita roewa’’. Hotoe
sia roewa dale ba maloe; ama dale
‚Mau Loha dale ba haoe iha

kintar ba, naak o mate tian; hotoe

oeloek ;

bosok teni naak o mameno haoe atoe
koi foeoek”’.

Hotoe nia fen dale fali: „Mau Loha
mai terik ba haoe, o mos mate tian;
hotoe nia terik ba haoe atoe koi foe-

oek; dadi nia bosok nian ama no ina”.

Hotoe nian ama sabaut nia nodi terik:
„Oa at nee! haoe la kooek kare teni
niakan oin”’.

Dadi nian ama sabaut nia noeoenee,
nia la nooek tama teni nian oema,

mais nìa naiì la-lao dei.

de moeder een kaars had aangestoken
zagen zij elkander en dat beider haar
geheel was afgeschoren.

Toen zei de vader: „O Mau Loha
heeft ons beiden bedrogen’, Toen ver-
telden zij het aan elkaar; de vader
vertelde eerst: „Mau Loha deelde mij
in den tuin mee dat gij gestorven waart,
en loog daarbij dat gij hem hadt op-
gedragen mij te zeggen dat ik mijn
haar zou afscheren”.

Daarna vertelde de moeder op hare
beurt: „Mau Loha kwam mij zeggen,
dat gij ook waart gestorven, en zei mij
ook dat ik het haar zou afscheren;
dus heeft hij zijn vader en zijne moe-
der bedrogen”.

Toen verwenschte hem zijn vader en
zeide: „Dat slechte kind! ik wil zijn
gezicht niet meer zien”.

Daar zijn vader hem zoo verwenschte
wilde hij zijn huis niet meer binnen
gaan, maar liep hij maar onbestemd

rond.

16.

Don Joean no boean
ferik.

Lioerai ferik ida no katocas ida niti

oan mane ida naran don Joean; dadi
hioerai oan mos matas ona, noeoenee
too loron ida nia ba noesoe ba nian
Ina ama naak: „A ama no ina, emi
roewa hakara haoe ba lao boeka kare
kokon lalean hoen too neebe”; hotoe
‚À ama, oerak

nian ina ama naak:

ema mata-matas mos lao la too hoen,

Don Joean en de oude
tooverheks.

Een oude vorst en eene oude vorstin
schonken het leven aan een zoon, die
don Joean genoemd werd; en toen nu
de vorstenzoon reeds groot was gewor-
den, ging hij op zekeren dag aan zijne
ouders een verzoek doen en zeide: „O
vader en moeder, als gij beiden toestemt,
dan ga ik op reis om eens te zien tot

hoever de gezichteinder zich uitstrekt”;

74

sa ba o”. Hotoe don Joean naak: „Aia
ama no ina, oerak ema renoe mos sei
lao; too ba ka la too ba naran sia ba;
hotoe noeoesa mak haoe emi la haboesik
ba sa? Aia neete emi atoe haboesik ka

la haboesik haoe te ba dei”.

Nian ina ama naak: „Soin, kaloe o
makara, bele; mais ami la nokbit o oa;
nee los o neon doeoek”’.

Nian ina ama terik noeoenee, sei
sawan don Joean naroeka nia atan sia
sella koeda; sia sella koeda notoe tia,
nia foti kaboe talin ida no we au ida
baken tan ba, nola nian soerik sakat
tia, nola nian kilat natioe tia nak-
soit sae ba nian koeda kotoek, ba dau-
daun: nia sai nosì oema seì sawan, nia

lao too loraik.

Nia nasoroe ema nodi-asoe ida maì,
tanba asoe nee na ema nian fahi oan,
foin ema nodi asoe lao soera kota,
boloe doeoek oe-
‚Wai

kota kota, loo loo! rona mai; la bele

naroeka asoe mak

koen; too kota ida asoe boloe:

hoir ema nian sasanan no etoe na-
noekoe iha lalian; la bele dadoi ema
nian tanasak hodi ba les soebar, hare
ema nian fahi oan bibi oan, lao soeoe

ain lao soeoe liman, la bele nai halo-

en zijne ouders zeiden : „Och vent, zelfs
groote menschen kunnen niet tot den
gezichteinder loopen, hoeveel minder
zult jij het dan kunnen”. Toen zei don
Joean: „Och vader en moeder, zelfs ge-
wone lui gaan er heen; of zij hem
bereiken of niet, ze gaan er allemaal
heen; en hoe komt het dan, dat gij mij
niet laat gaan? Maar och, of gij mij
vrij laat of niet, ik ga toch”.

Zijne ouders zeiden: „Goed, als gij
het verlangt, dan mag het; maar wij
dwingen je niet, jongen ; het is zooals je
zelf wil”,

Daar zijne ouders zoo spraken, gaf
don Joean ’s ochtends aan zijne slaven .
het bevel zijn paard te zadelen; zoodra
zij het gezadeld hadden, nam hij een
bundeltje zakjes met gekookte rijst,
dat hij met een daaraan vastgebonden
bamboe met water over het paard
hing, nam daarna zijn sabel, hing
dien om, nam zijn geweer op den
schouder, sprong toen op zijn paard en

vertrok terstond; hij verliet het huis

des morgens en reisde door tot den
namiddag.
Hij ontmoette menschen, die een

hond bij zich hadden, omdat die hond
de jonge varkens en geiten der men-
schen beet; daarom gingen ze met den
hond naar alle kampongs, en gelastten
den hond zelf bevelen af te kondigen;
als ze bij een kampong kwamen riep de
hond: „Hé kampongs groote en kleine!
luistert; als bij de menschen de pot met
rijst op het vuur staat, dan moogt gij er

dien niet afnemen; gij moogt iemands

halo; lale loron ida kala hodi haoe
hola dei’.

Ba too kota ida nia boloe noeoenee
dei. La oras don Joean toma nola sia;
nia mos noesoe sia: „Hei beloe, noe-
oesa mak emi hodi asoe nee lao soera
kota hodi boloe oekoen? asoe nee na-

haat emin sa?”

Hotoe ema sia nata: „Ai beloe! o
keta oli moesoe noeoenee, kaloe ema
dato dato noesoe, o atoe mata maak
ga?”

Don Joean terik: „A beloe, haoe
koesoe lerik kaloe emi hakara haoe
atoe seloe; haoe bele seloe emin saga;
soerak ema neebe niakan sasa at mai

terik, atoe seloe hira’’,

La oras ema nee nakboea mai, noe-
soe naak: „Se atoe seloe itakan sasa,
be atoe nola asoe ba nia?”

Hotoe don Joean naak: „Haoe mak
atoe seloe; emi hakara atoe hola osa
moris no emikan bahoak ka, emi ha-

kara atoe hola moerak?”’

75

rijstmandje niet ongevraagd wegnemen
en het gaan stuk trekken en verbergen,
als gij iemands jonge varkens of geitjes
ziet, loopt dan met ingetrokken voor- en
achterpooten !); gij moogt zoo maar niet
willekeurig te werk gaan ; anders krijgt
gij misschien op zekeren dag dezelfde
straf als ik”.

Als hij bij een kampong gekomen
was riep hij maar steeds op die manier.
Een oogenblik later was don Joean
bij „Hé

vrienden, waarom gaan jelui met dien

hen; en hij vroeg hen:
hond naar alle kampongs om bevelen
af te roepen? Wat heeft hij. van u
vernield 2”

Daarop antwoordden zij: „Och vriend!
gij moet zoo niet vragen; als de hoof-
den u ondervragen, wat zult gij dan
antwoorden ?”’

Don Joean zeide: „Och vrienden, ik
vraag slechts, om, als gij het verlangt (de
door den hond aangerichte schade) te
betalen; ik ben in staat uwe (door den
hond vernielde) zaken te betalen; als
maar degene, wiens goed vernield is,
komt zeggen hoeveel er betaald moet
worden”.

Terstond kwamen de eigenaars bij-
een en zeiden: „Wie zal ons (vernield)
goed betalen, om eigenaar van den hond
te worden?”

En don Joean zeide: „Ik zal het be-
talen; verlangt gij uw vee en uw goed

terug, of verlangt gij geld?”

1) d. w.z. = strekt uw pooten niet uit om die

jonge varkens of geitjes te grijpen,

76

Ema hotoe-hotoe simoe: „Ami ha-
kara hola moerak, te amikan sasa nia
mak nalo at dei; loro-loron ema naboea
la hos asoe seloek, nia dei; hotoe ema
nian fahi ema nian bibi nodi kanek
mai oema, ema fahi nain, bibi nain
toeir ra hodi ba; ba nia noi belo ra
kose an iha ai tahan; niane beloe nee-
te o manoin ohin ami haak atoe hoo,
bè o maak atoe mahoris, niate o fo
ami bataka atoes roewa, soin ; amì hoe-
soe la wain, nee dei soin”; hotoe sia
nee fila ba maloe naak soin; hotoe don
Joean mos terik soin; mais emi hein
haoe ba nee; haoe fila kikar ba kola
moerak, haoen ema nodi sei ikoes”.

Ewa lear naak: „Soin, soerak o atoe
lailais mai’’. Don Joen terik: „Hooe!
emi mos hein ba nee dei’. Hotoe nia
ba ses nikar aì kaboeoen ida; too ba
nia noesoe ba niakan kadeli bortoedi
naak: „O tebe-tebes, o kadeli bortoedi,
haoe inan nahoris haoe nosi nia kaboen
laran no kedan, haoe kakara o masai
bataka atoes lima, haoe kodi sosa asoe
Don

Joean terik- noeoenee, la oras bataka

nee kalo ba haoe alin maun”.
atoes lima iha karon ida nakdoear iha
Joean oin. Hotoe Joean foti nola nodi
ba, hotoe nia terik ba ema sia: „Hei

beloe! ohin emi hoesoe atoes roewa,

Allen antwoordden: „Wij verlangen
geld, want ons goed vernielt hij maar;
iederen dag jagen de menschen hem
weg, niet een anderen hond, maar dezen
steeds; en dan komen hunne varkens
en geiten met wonden naar huis; de
eigenaars der varkens en geiten volgen
de bloedsporen en gaan op aanwijzing
daarvan; en terwijl ze gaan staat hij
het bloed te likken, dat aan de blaren
is gestreken; welnu dan, vriend, denk
eens, wij zeggen nu dat we hem zullen
dooden, maar gij zegt hem in het leven
te willen houden; als gij ons derhalve
tweehonderd gulden geeft dan is het
goed; wij vragen niet veel; als gij dat
maar geeft, dan is het in orde”; daar-
op keken zij elkander aan en zeiden,
goed zoo; en toen zei don Joean ook:
„Het is goed; maar wacht julie mij
hier; ik ga terug om geld te halen;
mijne bedienden die het dragen zijn
nog achter”.

De lui zeiden: „Goed, als gij maar
spoedig terugkomt’. Don Joean zeide:
„Ja! wacht julie hier maar’. Daarna
ging hij terzijde in een boschje; daar
vroeg hij aan zijn tooverring: „Voor-
waar, tooverring, mijne moeder bracht
mij ter wereld van uit haar schoot
te gelijk met u, ik verlang dat gij
vijfhonderd gulden te voorschijn brengt
om er dien hond mee te koopen en
tot mijn broeder te maken”. Zoo sprak
Don Joean en onmiddelijk rolden vijf
honderd gulden in een zak vóór Joean
neer. Joean nam hem op en ging er

mee weg; toen sprak hij tot de men-

1

maìs nee haoe fo atoes lima, soerak
atoe emi fo asoe ba haoe’’; noeoenee
dadi Joean fo moerak ba sia, sia fo
asoe ba Joean; hotoe Joean mos sae ba
koeda nodi firi asoe ba daudaun; noe-
oenee Joean lao too kalan foin toba;
sei sawan sella nikar koeda sae ba firi
asoe lao nikar, lao too loraik; nia na-
soroe nikar ema nodi fali boesa ida;
boesa nee no tia feloe kakoen ida kri-
oen krioen mai dei, mai too Joean, Joean
noesoe: ‚Hei beloe emi hodi boesa
nee lao soera kota ba sa ida?” Ema
sia nata: „A beloe, o la rona ka?
beloe o malikoe doeoek ba, ami hodi
nia ba hoo doeoek tan sa? tan nia
sala mak foin ami hisa feloe kakoen
ba nia kakorok, hotoe ami haroeka nia
boloe oekoen lao-laok too ita hasoroe
maloe nee”; hotoe Joean naak: „Lale,
beloe; emi haroeka boesa boloe oekoen
haoe la rona; haoe kala sei kedok, nee
mak foin haoe la rona’’; — ema sia
naak ba Joean: „O rona beloe; ita too
kota ida ona, la oras boesa boloe: Hei
kota kota loö loö rona mai; kaloe emi
Jao hare ema nian manoe ka ema nian
naan teten lerik la bele hanao; kaloe
hakara, hoesoe; nia nain fo, simoe hodi
liman roewa; kaloe se mak noesoe, ema
la fo, nia nola hein dei, nia kala hodi
haoe hola dei”.

schen: „He vrienden! zooeven vroegt
gij twee honderd, maar hier ik geef vijf
honderd, als julie mij den hond maar
geeft”; — zoo gaf don Joean hun het
geld, en gaven zij den hond aan Joean,
en Joean steeg te paard en vertrok
terstond, terwijl hij den hond trok; zoo
reisde hij tot den avond en ging toen
slapen; des ochtends zadelde hij weer
zijn paard, steeg er op, trok den hond
mee en ging weer op reis; hij reisde
tot ’s namiddags; hij ontmoette weer
menschen, die eene kat bij zich droegen;
die kat had aan den hals een klapper-
dop, die bij het loopen geluid gaf; toen
zij tot bij Joean gekomen was, vroeg
deze: „Hé vrienden, waarom gaat gij
met deze kat alle kampongs rond?”
De lui antwoordden: „Wel vriend, hebt
gij het niet gehoord? vriend, kijk zelf
eens, waarom zouden wij haar zonder
rede dooden? omdat zij schuld heeft,
hingen wij haar een klapperdop om
den hals,

gaan bevelen af te roepen, tot wij el-

en bevalen haar onder het

kander hier ontmoetten”; daarop zei
ik heb niet
gehoord dat jelui de kat gelast hebt

Joean: ‚Neen vrienden;
bevelen af te roepen; ik was misschien
nog ver, en heb het dus niet gehoord”’;—
de lui zeiden tot Joean: „Luister vriend,
zoodra we bij een kampong komen, roept
de kat terstond: Hé kampongs groote
en kleine! luistert; als gij bij het gaan
iemands kippen ziet of wel vleesch dat
daar hangt (om te droogen) dan moogt
gij een en ander niet stelen; als gij

er jets van verlangt, vraagt het dan;

Hotoe Joean noesoe ba sia: „Beloe,
boesa nee emi atoe hoo ka bahoris?”
Ema sia simoe: „Á beloe, o noeoe-
dar ema foin mai ida; o la matene ka ?
keta maak osa moris, nen ita ema mos,

kaloe ita halo sala miste kona hoo”.

Joean terik: „A beloe, enu atoe hoo
te, fo haoe sosa”’.

Ema sia simoe: „A beloe o sosa boeat
at nee modi malo sa? O sosa mia, renek
atoe tama o; kaloe nia diak, ami mos
la boela be atoe hoo nia; tan doeniì nia
at, mak foin ami mos atoe hoo nia.
Ma's beloe nakara sosa, bele; soerak ami
katak sain ba beloe; lale too loron ida,
nia nalo sala sasa, beloe kala naak sa
ba ami? Beloe kala naak ami hodi boeat

at bosok beloe nian moerak”.

Don Joean terik: „Lale beloe, haoe
la

haoe kakara atoe sosa; emi hakara moe-

kooek kalo ba lia; at ka diak ka,
rak hira, terik ba, haoe atoe fo’.

Ema sia simoe: „Ami hoesoe la wain,

atoes ida de1’'; Joean terik: ‚,Hooe beloe

78

en als de eigenaar het geeft, neemt het
met beide handen aan; als iemand er
om vraagt, doch de man geeft het niet,
en het toch zonder verlof neemt, die
krijgt misschien dezelfde straf als ik’,

Daarop vroeg Joean hen: „Vrienden,
wilt gij die kat dooden of laten leven ?”

De lui antwoordden : „Wel vriend, gij
zijt als iemand die pas komt kijken ; be-
grijpt gij het niet? zeg niet een levend
dier, zelfs ook wij menschen, als wij schuld
bedrijven moeten wij gedood worden”.

Joean zeide: „Och vrienden, julie wilt
ze dooden, laat mij ze koopen”.

De lui antwoordden: „Wel vriend, als
gij dat ondeugend ding koopt, wat wilt
gij er dan mee doen? Als gij het koopt
zal armoede bij u binnendringen *); als
zij goed was, dan zouden ook wij zoo gek
niet zijn om haar te dooden; omdat zij
ondeugend is, daarom willen wij haar
van kant maken. Maar als onze vriend
haar wil koopen, dan kan dat wel;
als wij het maar meedeelen; anders
als zij op een goeden dag iets kwaads
uitrichtte, wat zou dan onze vriend wel-
licht tot ons zeggen? Misschien zou onze
vriend dan zeggen, dat wij met dat slecht
ding zijn geld hebben afgetroggeld”’.

Don Joean zeide: „Neen vrienden,
ik wil er geene zaak van maken; of ze
goed of slecht is, ik verlang ze te koo-
pen; zegt hoeveel geld julie er voor
wilt hebben, dan zal ik het geven”.

De „Wij

vragen niet veel, honderd slechts”. Joean

menschen antwoordden:

1) want die kat richt veel nadeel aan, en dat na-
deel moet door den eigenaar der kat vergoed worden.

emi hein ba nee; haoe ba kola moerak,

te ema nodi moerak sei ikoes ba”,

Hotoe don Joean ba, noesoe ba nia-

kan kadeli bortoedi, la oras petan bataka
atoes hat; hotoe mia nodi mai fo ba
ema lear nee; hotoe nia sae nikar ba
nian koeda, niti boesa nosì oin firì asoe,
Jao nikar; rai loraik foin nia too rai
ida; raì nee kota bera too senoeloe
resin; mais kota bot lioe mak nai toer
ba; hotoe don Joean lao too kota bot

nee, nia rona ema noi dahoer.

Joean mos lao tama lioe ba, hotoe
Lioerai naroeka ema mai noesoe Joean,
nia mai nalo sa iha nee; hotoe Joean mos
noesoe nikar ba sia: Emi halo dahoer
„Ami halo

nian

nee ba sa?” Ema simoe:

dahoer nee tanba Lioerai oan
mane nain toloe no niakan renoe kala
toe rihoen roewa, toloe sena iha laloean
bisi laran; tan nee amin Lioerai katoeas
no Lioerai ferik nalirin an, la na kalau
loron la tan sa ida tan amin Lioerai
oan nain toloe nee Dadi Lioerai noi
nakara ami halo dahoer nee atoe hodi
boloe Lioerai niakan renoe hotoe-hotoe
matas lawarik katoeas foiwai; kaloe
ge mak bele noo boean ferik, nia mak
atoe dadi Lioerai iha nee, masik amin
Lioerai nanono oekoen ba nia *) o, soin
dei, soerak atoe amin Lioerai oan toloe

nee hetan hikar”’.

1) „o’ is hier een uitroep,

79

zeide: „Goed vrienden, wacht hier; ik
ga het geld halen, want de lui die het
geld dragen zijn nog achter”.

Daarop ging Joean weg, vroeg (geld)
aan zijn tooverring, en verkreeg onmid-
delijk vier honderd gulden; daarna
bracht hij het daarheen en gaf het aan
dien troep menschen; toen steeg hij
weer te paard, legde de kat voor zich op
het paard, leidde den hond aan een touw
en ging weer op reis; het was avond toen
hij in een zeker land aankwam ; dat land
had misschien meer dan tien kampongs;

maar in de grootste kampong woonde
de koning; en Joean begaf zich naar
dien grooten kampong en hoorde dat de
menschen bezig waren met feest vieren.

Joean ging ook verder naar binnen,
en de Koning gelastte de menschen te
komen en aan Joean te vragen, wat
hij hier kwam doen; en toeu vroeg
Joean weer aan hen: Waarom viert
julie dit feest?” De lui antwoordden:
„Wij vieren dit feest, omdat de drie
zonen des konings en zijne onder-
danen, misschien twee, drieduizend in
eene ijzeren stal zijn opgesloten; daar-
om weigeren onze oude Koning en
onze oude voedsel te

Koningin ne-

men, dag en nacht eten zij niet om
niets (anders) dan om hunne drie kin-
deren. Daarom wil de Koning dat wij
dit

danen, volwassenen en kinderen, ouden

feest vieren om al zijne onder-
en jongen bijeen te roepen; hij die de
oude tooverheks vermag te dooden, die

zal hier koning worden, al moet ook

80

Joean naak: „O0, nee la soesar beloe,
boeat mamoek; nee haoe Joean kaak
boeat mamoek, soerak atoe Lioerai
nakara”’.

Eina sia naak: „Ai Joean! oerak
Lioerai niakan meo nain senoeloe resin
roewa mos lisoe boean, nen boean
ferik nia isin rahoen ida la kotoe, sa

noeoe o nee Joean?”

Joean naak: „„Beloe ita misa mane,
keta terik haraik maloe noeoenee te ita
oin makaas maloe; beloe bera ema se-
loek la bele, mais haoe Joean bele,
diak lioe mate; haoe la menaan nia,
haoe la fila kikar oema ba; haoe Joean
koko mak hetan, boeka mak sae tan;
beloe o ba moesoe oon Lioerai, wai
hira mak ami roewa boean ferik atoe

hasoroe maloe”.

Hotoe ema sia ba katak Lioerai naak:
„A Nai Lioerai, ema lao rai ida mai
iha nee naran don Joean, dadi nia nare
Ita Bot haroeka ami ata halo dahoer
nee, nia mos noesoe ba ami ata Lioerai,
hotoe ami ata hasara ba Joean ba ohin
boean ferik kohi Lioerai oan nain toloe

no ema renoe nee; amin Lioerai naak

onze Koning naar diens bevelen luis-
teren, dat komt er niet op aan, als
men die drie kinderen van onzen Ko-
ning maar terug krijgt”.

Joean zeide: „O dat is niet moeie-
lijk vrienden, eene zaak van geen be-
teekenis ; dit noem ik Joean een ding
van geen beteekenis, als de Koning het
maar verlangt”.

De lui zeiden: „Och Joean! toen zelfs
de twaalf voorvechters van den Koning
zich tegen de tooverheks te weer stel-
den, toen ging niet één haartje aan
haar lijf stuk !), wat zou dan iemand
als gij Joean (tegen haar vermogen)?”

Joean zeide: „Vrienden, wij zijn alle-
maal mannen, spreekt niet zoo ter
verkleining van elkander, want dan
kijken we elkaar met een stroef gezicht
aan; vrienden, een ander kan het mis-
schien niet, maar ik Joean ben er toe
in staat, liever sterven; als ik haar niet
overwin, keer ik niet meer naar huis
terug; als ik Joean het beproef, dan
krijg ik het gedaan, als ik haar zoek,
zal ik haar vinden; vriend, ga uw Ko-
ning vragen, over hoeveel dagen ik en
de oude tooverheks elkaar zullen ont-
moeten”.

Toen gingen de menschen den Ko-
ning zeggen: „O koning, er is een
reiziger hier gekomen die don Joean
heet, en toen hij bemerkte dat gij
bevolen hadt, dat wij dienaren zouden
feest vieren, toen ondervroeg hij ook
ons uwe. dienaren, en toen vertelden

wij dienaren aan Joean van die oude

1) d.i, toen bleef ze toch geheel ongedeerd.

81

kaloe se mak bele noo boean ferik, nia
bele oekoen rai nee. Dadi ami ata ha-
sara noeoenee ba Joean, Joean naak,
o nee boeat mamoek, soerak atoe too
loron ida haoe menaan boean ferik,

Lioerai lian la bele roewa toloe”’.

Ema nodi Joean lian mai nasara
Lioerai noeoenee, Lioeraìi mos mo’è an
tian; Lioerai naroeka nian ema ba katak
Joean : „Áwan sawan, Lioerai naak, o
miste ba matoeda mo boean ferik; ka-

loe o la ba o miste hodi halo oekoen”’.

Dad:

han halo diak, fo nian asoe no boesa

kalan Joean naroeka babilan

na nalo bosoe diak. Hotoe sei sawan
Joean sela tia koeda sae ba, foti boesa

niti nosi oin, tae koeda ba daudaun.

Joean too boean ferik ba, toekoe oda
matan baa nian, la oras boean ferik
sal saka mai nafoeoet nodi tais manas
ida kaer no balioen ida; too mai loke
tia odamatan, Joean tama lioe. Boean
ferik nee fera ai hotoe kiki bosok noe-
oedar ema isin manas tebes; mais lale
nia isin la manas; nia atoe noo ema,

nia miste nalo noeoenee.

Verhandelingen Bat. Gen, Dl. LXI, 2e stuk,

tooverheks, die de drie zonen des konings
en diens onderdanen heeft gevangen
genomen, en dat onze koning heeft ge-
zegd, dat hij, die de oude tooverheks kan
dooden, dit land mag besturen. En toen
wij dit alles zoo aan Joean meedeelden,
zei Joean, o dat is een ding van niets,
als maar, wanneer ik op zekeren dag de
oude tooverheks overwin, (de koning
zijne belofte gestand doet), de koning
mag niet spreken op twee drie wijzen’.

Toen de menschen de woorden van
Joean aldus aan den koning overbrach-
ten, werd deze beschaamd; hij beval
zijne menschen aan Joean te gaan
zeggen: „Morgen vroeg, zoo spreekt
de koning, moet gij met de oude too-
verheks gaan vechten; als gij niet gaat,
dan moet gij sterven”.

Daarom gebood Joean ’s avonds het
eten goed klaar te maken, en zijn hond
en kat er volop van te geven. En des
ochtends nog vroeg zadelde Joean het
paard, sprong er op, nam de kat, legde
ze voor zich, sloeg het paard en ging
terstond op weg.

Toen hij bij de oude tooverheks was
aangekomen, sloeg hij op de deur van
de omheining; terstond kwam de oude
tooverheks naar buiten hem te gemoet
gewikkeld in een warm kleed en met een
bijl in de hand; toen zij bij de deur was
gekomen deed zij die open, en Joean
ging binnen (in de omheining). De oude
kloofde hout, en beefde kwansuis gelijk
iemand die wezenlijk koorts heeft, doch
neen, zij had geen koorts; als zij iemand
wilde dooden, dan moest ze zoo doen.

6

82

Hotoe Joean noesoe: „A ina ferik

o kiki ba sa?” Mais Joean natene tian.

Boean ferik naak: „Ai Lioerai oa
Ita mai boeka sa? Ata ferik isin ma-
nas”’. — Joean naak: „O isin manas,
hotoe o fera ai ba sa?”

„Ä! hioerai oa haoe fera atoe ka-
niroek”’,

Joean naak: „O fo haoe fera bodik”’.
— Boean ferik naak: „Ita hakara atoe
fera bodik te, kesi hatos lai Itan asoe
no boesa, te haoe ata isin kamatauk *)
Itan asoe nee bot basoek”’.

Joean foin boeka-tali atoe nodi kesi
asoe no boesa, boean ferik nati nola
nian foeoek lahon roewa fila tia nalo
tali laik tahan roewa, fo ba Joean;
mais Joean natene tian; dadi nia la
nooek simoe; nia roka doeoek iha faroe
kakaloek, nola kabas hoeroen ida fae nalo
ba roewa, nodi ida kesi asoe, nodi ida
kesi boesa; hotoe nia simoe balioen iha
boean ferik nodi fera; Joean fera dala
roewa, sei: too dala toloe Joean foin na-
toeoe atoe fera, boean ferik temas ba
Joean knotak; sia roewa loemoe maloe;
boean ferik atoe loti Joean ba rai, la ba ;
Joean atoe loti boean ferik ba rai, la
ba; sia roewa kohi maloe kohi maloe,
la oras Joean la bele ona; nia roan ba
asoe no boesa nakaas dala ida; kabas
noeoe tetar, asoe tata ba knoroek, boesa
les ba oin.

1) kamatauk == katauk; de eerste vorm is gebrui-
kelijk in het landschap Doeliloe aan de kust; zoo zegt
men daar ook: hamanasa in plaats van hanasa, hama-
‘Tik in plaats van harik, hamalao in plaats van halao,
hamaro in plaats van haro enz.; de tweede vorm is
‚gebruikelijk in het landschap Fialaran en de andere
‘bergstreken.

Toen vroeg Joean: „Hé oudje, waar-
om beef je?” Maar Joean begreep het
reeds.

De oude zeide: „Wel Prins, wat komt
U zoeken? Uwe oude dienares heeft
koorts”. — Joean zeide: „Heb jij koorts,
en waarom kloof jij hout?”

„Wel Prins, ik kloof hout om mij
(als het zal branden) te verwarmen”.

Joean zeide: „Laat mij het doen”.
De oude hernam: „Zoo U het voor mij
wilt kloven, bind dan eerst uw hond en

kat vast, want ik uwe dienares ben bang

voor dien erg grooten hond van U”.

Joean was nauwlijks bezig een touw
te zoeken om er den hond en de kat
mee te binden, of de oude trok zich
twee haarspieren uit, veranderde deze
in twee touwen van sagopalmbladeren
en gaf ze aan Joean; maar Joean be-
greep het reeds; daarom wilde hij ze
niet aannemen; hij stak de hand in
den zak van zijn baadje, nam er een
klos bindtouw uit, deelde ze in twee,
en bond met het eene eind den hond
met het andere de kat; daarna nam hij
den bijl van de oude tooverheks en
kloofde er mee; reeds tweemaal deed
hij dit, maar er gebeurde nog niets;
maar bij den derden keer had Joean
zich nauwlijks gebogen om te kloven,
toen de oude tooverheks hem plotseling
bij het lijf greep; zij pakten elkaar
aan; de oude wilde Joean op den grond

£

La oras boean ferik nakloti toen ba
rai, mak foin Joean losoe nian soerik,

ta noo boean ferik.

Hotoe Joean ba loke odamatan la-
loean bisi, foin hasai Lioerai oan nain
toloe no niakan ema renoe sia; mia
naroeka Lioerai oan toloe lao oeloek,
renoe toeir; nia sae koeda nodi toeir

fali sia.

Sia mai too kota tehen Lioerai nian
atan sia nare, foin ba katak Lioerai
katoewas no Lioeraìi ferik; mak foin
Lioerai ferik no katoewas no ema renoe
hotoe-hotoe sai saka hodi toehoen tala
hodi haklaok Lioerai oan toloe, Joean
no ema renoe hotoe-hotoe neebe kona
_soesar no Lioerai oan dadaar; mak
foin Lioerai ferik ho katoeas naroeka
ajanti sia ba lhiboer ema renoe neebe
toer iha kedok ho mai bele, te itakan
oan nain toloe nee lakon sei kiik, too

ohin nee ita hare hikar sasoekat makaas.

bele be
ita hotoe-hotoe atoe halo dahoer hodi

Noeoenee dadi miste mai

3

werpen, het ging niet; Joean wilde de
oude tooverheks op den grond werpen,
het ging niet; zij grepen en pakten
elkaar, spoedig kon Joean niet meer;
toen verzuchtte hij een keer luid tot den
hond en de.kat; het touw werd als door
gehakt; de hond beet de oude in den
nek, de kat krabde haar in het gezicht.

Een oogenblik later viel de oude
tooverheks op den grond neer, waar-
op Joean zijn zwaard trok, en de oude
tooverheks doodde.

Toen ging Joean de deur van den
ijzeren stal open maken, en verlostte
de drie koningskinderen en de onder-
danen; hij beval dat de drie konings-
kinderen voorop zouden gaan, achter
hen de onderdanen; hij besteeg zijn
paard en volgde achteraan.

Toen zij tot aan den rand van de
kampong gekomen waren, werden zij
opgemerkt door ’s Konings dienaren,
die het gingen meedeelen aan het oude
Koningspaar; het oude Koningspaar en
alle onderdanen trokken uit met trom-
men en gongs om de drie Koningskinde-
ren, met Joean en alle onderdanen. die het
ongeluk der Koningskinderen gedeeld
hadden, feestelijk te begeleiden; en het
oude Koningspaar gaf bevel aan de om-
roepers om de menschen die op afstand
woonden te verzamelen en met hen allen
te komen, „want’’ (zoo spraken zij) „deze
onze drie kinderen verdwenen toen zij
nog klein waren, heden zien wij hen terug
nu zij reeds een dichten knevel dragen.

Daarom moeten allen komen opdat

wij allen feest vieren om hen te ver-

84

hadinan haklaran sia, te sta noeoedar
mate foin moris nikar; kaloe ita ema
lakon hola kalan ida roewa, loron
ida roewa, la dadi sa ida; mais kaloe
lakon too ferik too katoewas, foin hare
hikar oin, nee noeoedar mate foin moris

hikar.

Hotoe sia nalo dahoer ramata, foin
foti don Joean ba siakan Lioerai; kaloe
lia aroema Lioerai oan toloe nee miste
ba hanono iha don Joean; masik lia
nee atoe kotoe ka la kotoe miste ba
hanono ba don Joean. Hotoe mak foin
don Joean, lioerai oan toloe no ema
renoe sia hodi toehoen, tala ba hasoroe
Lioerai Joean nian ina ama, halo da-
hoer too kalan hitoe, loron hitoe foin

sia fila.

welkomen, want het is alsof zij ge-
storven waren, en zoo juist in het leven
zijn teruggekeerd; wanneer wij voor
een of twee dagen verdwijnen, dan
gebeurt er niets, maar als (kinderen)
verdwijnen tot (de ouders) reeds bejaard
zijn, en zij zien hen dan weder, dan
is het alsof zij na gestorven te zijn,
op nieuw zijn begonnen te leven”.
Toen vierden zij gezamenlijk feest, en
stelden don Joean tot hun Koning aan ;
als er eene zaak voorkwam, dan moes-
ten de drie koningskinderen naar don
Joean gaan om diens beslissing te hoo-
ren. Daarna ging don Joean in gezel-
schap van de drie koningskinderen en
de onderdanen met trommen en gongs
op weg om zijne ouders te ontmoeten ; zij
vierden feest gedurende zeven dagen en

nachten, waarna zij terugkeerden.

17.

Krawa no Lenoek.

Krawa noesoe ba lenoek: „Sa mak
nee ?”

Lenoek naäk: „Nee Nai nian tala”’,

Hotoe krawa naäk: „Haoe tae oda,
o mooek ka lale ?”’

Hotoe lenoek naak: „Keta, haoe ka-
tauk Nai”.

Hotoe krawa naak: „Haoe tae kola
oan oda dei”.

Hotoe lenoek naäk: „Soin, o atoe tae,
haoe lao ses lai, haoe lao kei kedok

lai, haoe boloe, o lei tae”.

Een aap en eene schildpad.

Een aap (die aan een boomtak een
bijennest zag hangen) vroeg aan eene
schildpad: „Wat is dat?”

De schildpad antwoordde: „Dat is
de gong van den radja”.

Toen zei de aap: „Ik zal er even
op slaan, wil je dat of niet?”

En de schildpad zei: „Doe het niet,
ik ben bang voor den radja”.

Toen zei de aap: „Ik sla maar
even”.

Daarop zei de schildpad: „Goed, als
gij wilt slaan ga ik eerst op zij, ik ga
een goed eind verder op, zoodra ik

roep, zult ge slaan”.

Hotoe lenoek lao; lenoek lao kei
kedok foin nia boloe nakè: Beloe
krawa tae ba”.

Hotoe krawa foti ai taè; nia tae, la
oras wani nakboea na nia; wani na,
krawa noi kisa-kisan; nia nalai kedan ;
nia nalai kedok tia, wani la na nia na;
hotoe nia ba boeka nikar nian beloe

lenoek, terik ba mia:

„A beloe, o bosok haoe, hace tae,
__wani na haoe”; hotoe lenoek naäk:
‚‚Haoe kaäk sa ba o? keta nai taè-taè,
taè nai sian tala la diak”’; nia naäk
notoe tia noeoenee, lenoek nakdobos

tama lioe tasi, krama fila nikar ona.

Loron seloek ida krawa ba too tasi
laran boeka nikar lenoek; krawa boe-
ka loron roewa la netan; too loron ida
nia nasoïin nian beloe lenoek; nian
beloe lenoek noï nokoe hein doelak
bot ida; hotoe ohin doelak nee nian
iboen nakaka; hotoe krawa noesoe:
„He beloe lenoek, sa mak nee, o moï
daka hein nee?”

„Nee te Nai

nian sasanan, no Nai nian lamak dato’;

Hotoe lenoek naäk:

hotoe krawa naäk: „A beloe lenoek,
haoe. roka kola oda be ka”; hotoe
lenoek naak: „Keta beloe, nee te nai
nian lamak dato, o keta mola, te wai
sla naroeka haoe daka; lamak dato
nee naklara, nai sia noo haoe dei’;
hotoe krawa naäk: „A beloe, haoe ka

kola oan oda dei”; hotoe nian beloe

85

En de schildpad verwijderde zich ; toen
zij op tamelijken afstand was, riep zij
zeggende: „Vriend aap, sla maar”.

Toen nam de aap een hout en sloeg ;
zoodra hij sloeg kwamen de bijen in
beweging en staken hem; terwijl zij
hem staken, schreeuwde de aap en
liep terstond weg; toen hij reeds ver
was weggeloopen, staken de bijen hem
niet meer; toen ging hij weer zijn vriend
de schildpad zoeken en zei tot haar:

„O vriend, je hebt me bedrogen;
toen ik sloeg, werd ik door de bijen
gestoken’’; toen zei de schildpad : „Wat
heb ik u gezegd? sla zoo maar niet
zonder reden, de gong van den radja
slaan komt niet te pas”; toen ze dit
gezegd had, kroop de schildpad weg en
ging in zee, de aap keerde terug.

Een anderen dag ging de aap in zee en
zocht de schildpad weer; de aap zocht
twee dagen, maar vond ze niet; op ze-
keren dag zag hij zijn vriend de schild-
pad; zijn vriend schildpad lag daar en
bewaakte een groot schelpdier; en de
mond van dat schelpdier stond open;
toen vroeg de aap: „He vriend schild-
pad, wat is dat, dat gij daar bewaakt ?”’

En de schildpad zei: „Dat is de kook-
pot van den radja met het eten van
den radja’; en de aap zei: „O vriend
schildpad, ik neem er een weinig uit
om te eten’; en de schildpad zei: „Doe
het niet vriend, want dat is het eten
van den radja; neem er niet van, want
de radja heeft mij gelast er de wacht
bij te houden; mocht dat eten half op

zijn, dan zou de koning mij dooden”;

86

lenoek naäk: „„Soin, niate haoe lao

ses oda lai; haoe lao kei kedok oda,
haoe boloe, o lei ma’; nia lao kedok
tia, nia boloe ba nian beloe krawa
naäk: „A beloe, ha ba”; la oras kra-
wa nodi liman roka; nia roka, la oras
doelak nian iboen nabit natos krawa
nian liman; nia losoe la diak ona;
hotoe krawa boloe ba nian beloe le-
noek: „A beloe lenoek, o mai masai
haoe liman lai; naì nian sasanan nee
nabit natos haoe liman tiana’”’; hotoe
naäk: ,„Ohin haoe

lenoek simoe nia

kaak sa ba o? Keta hola Nai nian
lamak dato; haoe terik ba o,o la toeir,
o atoe mola loekoe dei, nee o mare ka
lale? Hori o bosok haoe nee; o ma
hoedi so’è kakoen ba haoe; hotoe haoe
boloe ema toos nain atoe mai kohi o,
mais o malat mela tian haoe ;dadi ema
la kohi o, ema kohi haoe nalo ba o
fatin; bè o mak ma ema nian hoedi;
hotoe o malo ema kohi haoe ba o fatin ;
dad:

mak nee”.

ohin loron haoe kaseloe kikar o

Hotoe lenoek boloe tasi atoe nakonoe ;
tasi wen nesik noo krawa, dadi krawa

mate iha tasi laran.

toen zei de aap: „Och vriend, ik eet
maar een weinig’; toen zei zijn vriend
de schildpad: „Goed, dan ga ik eerst
een goed eind verder op; als ik op tame-
lijken afstand ben en roep, dan zult ge
eten”; toep zij ver af was, riep zij tot
haar vriend den aap zeggende: „Hé
vriend, eet maar’’; onmiddelijk stak de;
aap zijn voorpoot er in; zoodra hij dat
deed, hield de mond van het schelpdier
den voorpoot van den aap vastgeklemd ;
deze kon hem er niet meer uit trekken ;
toen riep de aap tot zijn vriend de
schildpad: „O vriend schildpad, kom
terstond mijn voorpoot er uit trekken;
die kookpot van den radja heeft mijn
voorpoot vastgeklemd”; en de schild-
pad antwoordde zeggende: „Wat zei
ik
den radja niet; ik heb het u gezegd

u zoo even? Neem het eten van
maar je hebt er niet naar gehandeld,
je wilde het toch maar nemen, zie je
dat in of niet? Vroeger hebt ge mij
bedrogen, je at pisangs en wierpt mij de
schillen toe, en toen riep ik den eigenaar
van den tuin om jou te komen pakken ;
maar je liept van mij weg; zoodoende
pakte de man niet jou, de man pakte mij
in jou plaats; maar jij hadt zijne pisangs
opgegeten, en toen liet jij den man mij
in ‘uwe plaats grijpen, daarom betaal ik
jou heden op deze manier terug”.

Toen riep de schildpad dat de zee
zou stijgen; het zeewater kwam den
aap in de keel, zoo gebeurde het dat
de aap in de zee omkwam.

AANHANGSEL.

Eenige parallellen in de Indonesische letterkunde

van de door Pastoor A. MATHIJSEN

medegedeelde Tetoemsche Verhalen.
DOOR

Dr. N. ADRIANL

1. Een Aap en een Reiger.

De eerste trek in dit verhaal: de Reiger bedriegt den Aap, door de
gevangen visch achter zijn rug op te eten, is terug te vinden in een verhaal
der Parigiërs (Midden-Celebes), medegedeeld in het Tijdschrift van het Bat. Gen.
Dl. XLV, bl. 345. De Sangireesche volksverhalen stellen de bedriegerij eenigs-
zins anders voor.

Het kaalplukken van den Reiger door den Aap vindt men in de verhalen
der Sangireezen, Bijdr. K. 1. 5, VIII, bl. 367, 383; in die der Toradja’s (Midden-
Celebes) Dl. XLV van het Tijdschr. Bat. Gen. bl. 389, 390 (Bare'e-taal) en
Dl. XL, bl. 346 (Tara-taal of Parigisch); in die der Minahassers, Dl. XVII,
bl. 304, 310 van dit Tijdschr. en Med. Ned. Zend. Gen. VII, 882; in die der
Mongondowers, Ibid. XI, bl. 894; bij de Galelareezen, Bijdr. K. I. 6, 1, bl. 198
en in het Noefoorsch (N. Guinea), Bijdr. K. IL. 7, VIT, 479. In zijn Supple-
ment op den Catalogus van de Javaansche en Madoereesche Handschriften der
Leidsche Universiteits-Bibliotheek, Dl. II, bl. 104, vermeldt Dr. H. H. Juynboll
een Javaansch Kantjil-handschrift, waarin ook deze trek voorkomt.

Het gaan varen in een zeer broos vaartuig, hetwelk de Reiger midden
op zee weet te doen verongelukken, is te vinden bij de Bare'e-Toradja's, zie
Tijdschr. Bat. Gen. DL. XLV, bl. 390, bij de Parigiërs, Dl. XL, 346, 347,
bij de Mongondowers, zie de reeds boven aangehaalde plaats, en bij de Sangi-
reezen, zie Bijdr. K. I. 5, VIII, bl. 351, 356, 366, 372, 382. In Bijdr. K.I. 7,
VII, bl. 483 vindt men de Noefoorsche parallel.

2. De Moesang en de Muis.

Dit verhaal levert een tegenhanger op het ook bij de Toradja’s en de
Minahassers bekende verhaal van de twee dieren, die tegen elkaar wedden, om
in een brandstapel te kruipen en dien boven zich in brand te steken. De Muis
komt er levend af, door in den grond te kruipen. Het Minahassische verhaal
staat opgeteekend: Tontemb. Teksten, Vertaling, bl. 4, 5. De tegenhanger van
het verbranden is het duiken, waarbij de Muis zich op dezelfde wijze redt, nl.
door zich in den grond te graven. Van dat duiken ken ik geen parallel. Het
Toradja’sche verhaal van het elkaar in bamboe stoven van Aap en Spookaap,
vindt men in Dl. LII van Tijdschrift Bat. Gen. bl. 309 en 321.

3. De Hond en de Aap.
Wat hier van den Hond wordt verteld, vindt men in de meeste dieren-

verhalen als vervolg van hetgeen in No. 1 is verteld van den Reiger en de Apen.

90

Als de Reiger de schuit, waarin hij met den Aap vaart, heeft doen veronge-
lukken, vliegt hij weg en laat den Aap in zee achter. Deze bereikt dan een
eilandje in zee, waarop hij zich in dezelfde moeilijkheid bevindt als hier de
Hond. Men zie de onder No. 1 aangehaalde parallellen. Gewoonlijk komt de
Aap (de Hond) van zijne benauwde verblijfplaats af, door het bekende verhaal
van de krokodillenbrug. Hier treedt wel even een krokodil op, maar zonder
eigenlijk eene rol te spelen.

Het overbrengen van het eiland naar den vasten wal geschiedt ook in
de Sangireesche verhalen door een Haai, zie Bijdr. K. IL. 5, VIII, 352, 357.

Als loon voor zijne hulp, werpt de Hond den Haai gloeiende houtskolen
in den bek. Vgl. het „Verhaal van Tandani”’, eene Toradja’sche vertelling,
medegedeeld in Dl. XL:V van het Tijdschrift Bat. Gen. bl. 457 — 465. Op bl.
461 wordt verteld dat Tandani, die op een boom zit, een ouden Boschman, die
hem belaagt, tot vlak bij zich laat naderen, om hem daarna een heeten steen
in den mond te werpen, waardoor hij sterft. Een Parigisch verhaal vertelt van
zeven meisjes, die beloofd hadden aan een Kikvorsch, dat hij eene van haar
mocht trouwen, als hij haar over de rivier bracht. Als de Kikvorsch komt om
zijne bruid te halen, werpen zij een vooraf door haar heet gemaakten steen op
hem, zoodat hij sterft.

De wijze, waarop de Aap zich meester maakt van het vleesch van
den Haai, ten koste van den Hond, die hem had geholpen het dier in
stukken te snijden, herinnert weder aan de Sangireesche verhalen, waar
de Aap een Reus tot helper heeft bij het ontweien van den Haai; hij
zendt den Reus weg om water te halen in een bamboe-koker met doorgesto-
ken bodem; terwijl de Reus eerst na geruimen tijd het bedrog bemerkt, heeft
de Aap tijd al het vleesch van den Haai te stelen. Zie Bijdr. K. I. 5, VIII,
358, 367, 384.

Wellicht is hiermede ook nog te vergelijken het verhaal van den Wal-
visch, in Dr. Juynboll's bovengenoemden Catalogus, IL, 104.

4. Een Aap en een Tripang.

. Van dit verhaal zijn de parallellen zeer talrijk. Om er maar eenige te
noemen: Bijdr. K. 1. 5, IX, 713, en de daar \opgegeven parallellen van het
Minahassische verhaal; zie ook Tontemb. Teksten, bl. 4, 11 en 12. Ibid. 6, I,
bl. 222—226 vindt men de Galela’sche parallel, medegedeeld door Van Baarda;
Ibid 6, II, bl. 133 de Lampongsche, van de hand van Van Ophuysen.
In „De Atjehers” van Snouck Hurgronje is op bl. 161 het verhaal te vinden,
zooals de Atjehers het kennen, en in het Album Veth, op bl. 55, geeft Poensen

91

eene Javaansche parellel. De Toradja’sche parallel vindt men in Dl. LIl van
het Tijdschrift Bat. Gen. op bl. 209, 210.

5. Een Aap en een Krokodil.

De Aap vraagt het kind van den Krokodil om het te onderwijzen, maar
doodt het en eet het op. Zoo doet hij met alle 7 jongen van den Krokodil.

Dit verhaal is terug te vinden in Dl. XXXIII dezer Verhandelingen bl.
36, het is een der 5 verhaaltjes, die Dr. Riedel aldaar in verschillende talen
mededeelt, Vanwaar het verhaal afkomstig is, wordt er niet bij gezegd.

Het eind van het Tetoemsche verhaal is niet zeer duidelijk. Waarschijn-
lijk is bedoeld met de passage van het zich verstoppen tusschen de lontar-
bladeren, het verhaal waarin de Aap, hardop denkende, uiting geeft aan zijn
vermoeden dat de Krokodil zich wel eens verdekt kon hebben opgesteld om
hem te belagen. Hij noemt dan een kenteeken op, dat den Krokodil er
toe verleidt zich te verraden, b.v.: „Als dat ding daar in de rivier een
boomstam is, dan drijft het naar boven, als het de Krokodil is, dan blijft
het stil liggen’; of: „Als mijn huis antwoordt als ik het roep, dan is het ledig ;
zwijgt het stil, dan is de Krokodil er in”. De Krokodil laat zich dan verschal-
ken en zwemt stroomopwaarts of geeft antwoord. Wellicht is de bedoeling
deze: De Aap roept den Krokodil en deze houdt zich eerst goed, maar laat
zich daarna verlokken tot antwoorden en verraadt aldus zijne aanwezigheid.
Vel. No. 1 der Galela’sche Verhalen, in Bijdr. K. IL. 6, I, en No. V en VI
der Sangireesche verhalen, Bijdr. K. 1. 5, VIII, 406, 409.

Na ontkomen te zijn, scheldt de Aap den Krokodil uit. Evenzoo doet
de Spookaap met de Krokodillen, nadat bij over hunne ruggen loopende, den
vasten wal heeft bereikt, in het Toradja’sche verhaal, Dl. XLV van het Tijd-
schrift Bat. Gen. bl. 391.

6. Michiel en de Slang met zeven koppen.

Dit verhaal is hetzelfde als No. 14, „Don Joan”. Het laatste verhaal is
breeder uitgewerkt. Het zou beter zijn geweest, indien deze beide verhalen
onmiddelijk op elkaar volgden.

In het begin bewijst een koningszoon een dienst aan zeven toovenaars
(No. 6) of aan een boosdoener (No. 14), door ze uit de gevangenis te laten,
nadat ze hem een verloren speeltuig hebben teruggebracht. Hierdoor worden
deze lieden zijne beschermers, die hem later, als hij in moeilijkheid verkeert,
krachtig bijstaan. In vele Indonesische verhalen wordt dit verteld van dankbare
dieren, die dengene, die hen verlost of gespaard heeft, helpen tot het verrichten
van buitengewone daden, waardoor hij tot grootheid komt. Zie Tontemboansche

92

Teksten, Vertaling, bl. 72—75. Dat deze trek ook in de Grimmsche Sprookjes
is te vinden, wordt medegedeeld in „Ind. Gids’, 1910, I, bl. 270—272.

De ter dood veroordeelde zoon of dochter, die door den beul wordt ge-
spaard, terwijl deze het hart of de lever van een gedood dier medebrengt, om
die aan den vader, die zijn kind veroordeeld had, aan te bieden, ten bewijze
dat het bevel is uitgevoerd, is ook uit onze volksverhalen bekend genoeg. De
Bare'e-sprekende Toradja’s kennen een aantal verhalen, waarin deze trek voorkomt.
Het gewone type van zulke verhalen is dit: Een man gaat op reis, laat zijne
vrouw zwanger achter en geeft haar deze opdracht: Als ge een zoon baart,
laat hem dan in ’t leven, baart ge een meisje, dood het dan. De vrouw krijgt
een dochtertje, maar doodt in de plaats van het kind een hond of eene geit
en voedt haar kind in ’t geheim op. Als de man thuis komt, wordt hem het
graf van het gedoode dier getoond, als het graf van zijn dochtertje. Men zie
Tijdschr. Bat. Gen. DI. XL, bl. 371, No. 31 en de aangehaalde parallellen.
Een ander Toradjasch verhaal spreekt van eene booze stiefmoeder, die de
levers harer stiefkinderen wil eten en die door den beul, die de kinderen spaart,
wordt tevreden gesteld met de levers van een paar geiten.

In No. 6 wordt de veroordeelde jorigen slaaf bij zijn vader, in No. 14
wordt hij verbannen en krijgt een slaaf mede. Deze dwingt hem om beider
rollen te verwisselen: de slaaf treedt op als heer, de koningszoon volgt hem
als slaaf. In het Grimmsche Sprookje No. 89 (Die Gänsemagd) wordt eene
prinses door haar kamermeisje gedwongen met haar van kleeren en van paard
te verwisselen en hare dienstmaagd, die zich voor prinses uitgeeft, te volgen.
Men vergelijke nog het beneden, bij No. 18, gezegde.

Verder wordt de aldus gevallen koningszoon in de beide verhalen (No. 6
en No. 14) door zijne machtige beschermers, die zich zijne schuldenaars gevoe-
len, geholpen om den draak met 7 koppen te verslaan. Zij voorzien hem daar-
toe van toovervoorwerpen. Van de afgeslagen koppen neemt hij slechts:de
tongen mede, waardoor de koppen in handen van een indringer komen (in
No. 14 zijn gewezen slaaf), die daardoor voor korten tijd zich als den eigen-
lijken overwinnaar weet voor te doen. De koningszoon weet echter zijn recht
te verkrijgen en wordt daardoor tevens in zijn stand hersteld; de indringer
ontvangt loon naar werken. Deze trek vindt men geheel terug in het 111de
Sprookje der Gebrs. Grimm (Der gelernte Jäger).

Toovervoorwerpen, zooals de tooverring, het windpaard en het toover-
zwaard in deze verhalen, vindt men telkens in de Indonesische volksverhalen
genoemd. In een aantal Toradjasche verhalen dient zulk een tooverring om er
de vijanden mede te verdelgen. In het Grimmsche Sprookje No. 92 (Der König

93

vom goldenen Berge) brengt zulk een tooverring den bezitter overal, waar hij
wezen wil, in No. 93 (Die Rabe) geeft de ring steeds voorraad, die nooit ten
einde raakt. Wonderpaarden vindt men in de gansche Indonesische letterkunde ;
men denke slechts aan Koeda sémbrani uit de Maleische verhalen, vgl. Veth
„Het Paard onder de volken van het Maleische ras’’, bl. 57—66, en Dr. Van
Ronkel in Bijdr. K. 1. 7, IV, bl. 483—488, waar de naam wordt verklaard
als „rossig paard”.

Voorts vallen met deze beide verhalen nog te vergelijken de Garoeda-
verhalen, waarvan het type is te vinden in het begin van ’t verhaal van Sese
nlaola, Verh. Bat. Gen. Dl. LV, le stuk.

7. De weeskinderen Boei en Maoe,

Met dit verhaal is te vergelijken No. 28 van de Tontemboansche Teksten
(Vertaling, bl. 72, 73); het vogeltje Berlikoe verschaft aan de weezen voedsel,
evenals de kekekow in het Tontemboansche verhaal. Voor de geschiedenis met het
varken vergelijke men de Toradjasche Vertellingen, in Tijdschr. Bat. Gen. XL,
bl. 373. De figuren van Maoe Iman en Maoe Aman zijn te vergelijken met die
van het menschenetend echtpaar Ta nTolo en Indo i nTolo in de Toradjasche
verhalen, bv. in het verhaal van Tandani, Tijdschr. Bat. Gen. Dl. XLV, bl.
460. Op bl. 459 aldaar komt de „Gapende Rots” voor, die herinnert aan
de rots, den hollen boom en de bamboe in het Beloesche verhaal.

8. Soeri Ikoen en Twee Roofvogels.

Dit verhaal herinnert aan het Toradjasche „De zeven zonen van Ta Datoe
en de Holgeest”’, Tijdschr. Bat. Gen. XLV, bl. 438. De jongste van 7 gebroe-
ders slaagt er in het dier, dat telkens hunnen voorraad wegsteelt, te dooden,
maar de oudere broeders willen het hem met bedrog ontfutselen.

Soeri Ikoen valt in de macht van menschenetende spoken, van de soort
als de bij No. 7 genoemde Ta nTolo en Indo i nTolo en de Tontemboansche
Mawëris, zie Tontemb. Teksten, Vertaling, bl. 116; Verh. Bat. Gen. LVI, 3e
stuk, Inleiding.

De jonge roofvogels spelen de rol der bij No. 6 genoemde „dankbare
dieren”. Zij brengen Soeri Ikoen, die voor hen heeft gezorgd, tot grootheid
en wreken hem op zijne oudere broeders. Ten slotte zijn zij nog na hunnen
dood nuttig voor hem, want uit hunne veeren ontstaan allerlei nuttige zaken.
Met dezen laatsten trek valt te vergelijken het opgroeien van een wonderboom
uit de beenderen van het dier, dat bij zijn leven de rol van beschermer heeft
gespeeld. Zie Toradjasche Vertellingen, 2de Reeks, Tijdschr. Bat. Gen. Dl. LII,

94

bl. 247, 252, voorts Tontemb. Teksten, Vert. bl. 72, 73 en Ind. Gids 1910,
I, 268.

9. Een Aap en eene Schildpad.

Met de No's 1—5, 11 en 17 behoort deze vertelling tot de Dieren-
verhalen.

In dit verhaal zijn in elkaar gewerkt, het bekende verhaal van het
pisang-planten (zie Tijdschr. Bat. Gen. Dl. XLV, bl. 408, Tontemb. Teksten,
Vert. bl. 2) en het verhaal van het Spaansche-peper-stelen, dat bv. te vinden
is Tijdschr. Bat. Gen. Dl. LII, bl. 207, 272. Het tweede gedeelte, dat ook de
2de helft van No. 17 vormt, is het verhaal van den Aap, die door een Schelp-
dier wordt doodgeknepen. Vel. Tijdschr. Bat. Gen. XL, bl. 357, 358.

10. De weesjongen Doean.

Dit verhaal vertelt van een weesjongen, die door zijn Oom en Tante
wordt opgevoed en door de laatste slecht behandeld, zoodat hij vlucht. Hij
komt in ’t bezit van een wonderketting, die hem over de zee draagt en van
een wonderkapmes, waarmee bij een draak verslaat.

Parallellen van trekken uit dit verbaal zijn reeds bij No. 6 genoemd.
Het komt nog meer dan dit laatste overeen met de Toradjasche Garoeda-ver-
halen, omdat de Draak als vliegend wordt voorgesteld, zoodat de strijd dan
ook in de lucht plaats heeft. Ook de trek van het opnemen en in zee smijten

van het lijk van den Draak treft men in de Garoeda-verhalen aan.

11. De Krab en de Aap.
Met dit verhaal kan men vergelijken: Tontemb. Teksten, Vert. bl. 4,
5 en Tijdschr. Bat. Gen. Dl. LII, bl. 309, 310.

12. Een Blinde en een Lamme. _ |

Het verhaal van den Blinde en den Lamme, die elkander onwillekeurig
resp. het gezicht en het vermogen tot loopen wedergeven, wordt gewoonlijk
aldus verteld: de Blinde en de Lamme krijgen twist, de Lamme krabt den

Blinde de oogen open en de Blinde slaat den Lamme de beenen recht.

13. Een Prins en eene Prinses.

Dat een man door een met den stroom afdrijvend haar op de aanwezig-
heid eener vrouw opmerkzaam wordt, is ook in de Toradjasche verhalen bekend.
Verder vindt men het in de Bataksche Vertellingen van Pleyte, bl. 110.

Over de slavin, die hare meesteres dwingt met haar van rol te ver-

wisselen, zie het bij No. 6 gezegde. In de Toradjasche verhalen van vrouwen

95

die òf door eene slavin òf door Lise, de booze spookvrouw, die zich steeds in de plaats
van jonge vrouwen bij hare mannen tracht in te dringen, worden in zee of in een
afgrond geworpen, wordt haar eerst door Lise het gelaat afgestroopt. Dit plakt zij
dan op het hare, om gelijkenis met de aldus mishandelde te krijgen. Zoo wordt
het slachtoffer dan ook blind. In een der Toradjasche Lise-verhalen wordt ook
eene jonge vrouw aldus het gelaat afgestroopt, daarop wordt zij over boord
geworpen. Zij weet zich aan de boot vast te houden en komt aan land, waar
zij zich verbergt. Zwanger zijnde, krijgt zij een zoon; deze wordt groot, vangt
voor zijne moeder een visch en zet haar de oogen van den visch in, zoodat zij
weer ziende wordt.

Op een feest, waar moeder en zoon heengaan, volgt de ontmoeting met
den man en vader. De zoon vertelt zijne geschiedenis en daarop volgt de her-
kenning. De indringster wordt gestraft. Zie: Adriani en Kruyt „De Bare'e-
sprekende Toradja’s van Midden-Celebes”, III, bl. 440—442.

14. Don Joan.
Zie het bij No. 6 gezegde.

15. Een jongen genaamd Maoe Loha.

Deze is de Uilespiegel in de Beloesche letterkunde. Van de hier van
hem vermelde guitenstreken is het verhaal van de dakbladeren, waarin hij zich
verbergt, om zich door zijn vader naar huis te laten dragen, hetzelfde als het
Tijdschr. Bat. Gen. Dl. XL, bl. 376 medegedeelde.

Van den tweeden streek, het opeten van het varkensvleesch, dat
hij zijn vader aan den angel laat slaan, zijn mij geen parallellen bekend.
Ook niet van den derden trek, waar hij zich vermomt en zijn vader bang
maakt, zoodat hij een aantal trossen pisang kan afhakken, die hij later
komt opeten.

De laatste streek echter, zijne ouders op een tijd, dat zij niet bij elkaar
zijn, de een omtrent den ander wijs maken dat zij dood zijn, hen elk afzonder-
lijk aansporen om te hertrouwen en hen dan weder bij elkaar brengen, kennen
ook de Toradja’s, zie Tijdschr. Bat. Gen. Dl. XLVI, bl. 126; evenzoo is het
bekend in het Koepansch, Soembawasch en Soembasch, zie Dr. Jonker, in

Bijdr. K. I. 7, II, 289.

16. Don Joean en de oude Tooverheks.

De held van dit verhaal gaat op reis, verwerft een wonderhond en een
wonderkat, die hem helpen eene tooverheks te dooden. Zie het bij No. 6
gezegde.

17. Een Aap en eene ‘Schildpad.
Het eerste deel van dit verhaal is de ove
bijennest. Zie Tontemb. Teksten, Vertaling, bl. 5.

Het 2e deel is het zelfde als dat van No. 9

Sorkanorui, Aug. 1913.

DA Ad

MCZ ERNST MAYR LIBRARY

AO

3 2044 118 681 154

Eed Nt
3 ei Pre
IE
hen Ad r

wer en
EE eee
eres Be

ee
dtm