* '" CA3^ 0 , . .* . ^C • - } .' -- ^. ■ V • . Q): . - : c : - " riPrlfcit^ — - ._ • ,vJ^ -^~^^ 1; _.=. ~' . CVp ' >: yi v i * •V,ö « /- ;--,.. . =£■■>- k, ,£ ar FOR THE PEOPLE FOR EDVCATION FOR SCIENCE LIBRARY OF THE AMERICAN MUSEUM OF NATURAL HISTORY - ^ VERHANDELINGEN K O N I N K L IJ K E A K A D E M I E Cet U ',,';' » » OVER SERUM-EN EIERALBUMINE EN HARE VERBINDINGEN. 1JOOR A. HEYNSIUS. Meer en meer vestigde zich bij mij de overtuiging, dat een fundamenteel quantitatief onderzoek omtrent den invloed, dien alkaliën, zuren en zouten op de eiwitachtige lichamen uitoefenen, dringend gevorderd werd en dat daardoor aan velerlei tegenstrijdigheden in de opgaven op het gebied der eiwitchemie zou wor- den te gemoet gekomen. Wel was er van dien invloed reeds zooveel bekend, dat niemand hem in twijfel kon trekken, maar in quantitatieven zin was de zaak slechts zeer gebrekkig onderzocht. Men had wel de eene en andere belangrijke bijzonderheid omtrent den invloed dier factoren leeren kennen, maar hunne waarde was niet scherp bepaald geworden : de kwestie was niet systematisch onderzocht. Men streefde bij het onderzoek naar de eigenschappen der genuïne eiwitachtige lichamen in mijn oog naar de oplossing eener samengestelde vergelijking met zeker twee en, zooals spoedig bleek, zelfs drie onbekenden, zonder de waarde dier onbekenden zelfs bij benadering te kennen. Was het wonder dat men uit- eenloopende resultaten verkreeg? 1 NATUUKK. VERH. DER KON1NKL. AKADEMIE DEEL XVII. 2 OVER SERUM- EN EIERALRUMINE EN HARE VERBINDINGEN. Het kwam mij voor, dat de waarde dier onbekenden eerst afzonderlijk zoo nauwkeurig mogelijk moest worden bepaald, alvorens aan de oplossing der hoofdvergelijking met vrucht kon worden gearbeid, m. a. w. dat de studie van de eigenschappen der genuïn voorkomende eiwitachtige lichamen ons niet ver- der kan brengen, zoolang de invloed, dien alkaliën, zuren en zouten uitoefenen, niet systematisch onderzocht is. Om dien invloed te leeren kennen was het noodig eiwitoplossingen te bereiden met een zoo gering mogelijk zoutgehalte. Dit doel scheen het best te kunnen worden bereikt door dialyse van genuïne eiwitoplossingen. Ik stelde mij daar- bij geenszins voor alle zouten te verwijderen, omdat vroegere onderzoekingen de onmogelijkheid daarvan reeds schenen te hebben aangetoond, maar wilde die zou- ten tot een minimum reduceeren. Daarvoor achtte ik een ruim contact met water een eerste vereischte. Ik bezigde dus dialysators met een ruim diffusie- vlak en daar ik, aanvankelijk althans, niet over zoo groote hoeveelheden ge- destilleerd water beschikken kon, als gevorderd werden, bezigde ik regenwater, waarvan het zoutgehalte zoo gering is, dat ik meende het te mogen veronacht- zamen. Het bleek evenwel, dat ook al oefenen de gewone zouten van dit water geen merkbaren invloed uit, een ioevaUhj bestanddeel daarvan groote beteekenis had. In het gebezigde regenwater, dat op een zinken dak wordt opgevangen, kwam een zinkzout voor en de aanwezigheid daarvan bleek de eigenschappen der gedialyseerde eiwitoplossing ten eenen male te wijzigen. Terwijl uit genuïne eiwitoplossingen (bloedserum en kippeneiwit) na ruime dialyse met gedestilleerd water een grooter of kleiner gedeelte paraglobuline (of althans eene daarmede overeenkomende stof) wordt afgescheiden en eene eiwitoplossing overblijft, die bij verwarming, bij koking zelfs geen coagulatie vertoont, bleek na dialyse met zink- houdend water eene veel grootere hoeveelheid paraglobuline (of althans daarmede overeenkomende stof) te worden afgescheiden, en nu eene albumineverbinding over te blijven met ongeveer 1,5 pCt. (uit phosphommr, kalk en magnesia be- staande) asch, die niet slechts bij koking stolt, maar ten deele reeds op lage temperatuur wordt ontleed en daarbij albumine in ougecoaguleerden toestand afzet. Deze ongecoaguleerde d. i. in neutrale zoutsoluties oplosbare albumine bleek ook in zeer verdunde alkaliën en zuren oplosbaar te zijn en stelde mij in staat te constatceren, dat : 1° de alkalialbuminaten verschillen naar gelang van den concentratiegraad van het gebezigde alkali ; door zwakke alkaliën wordt eene verbinding tot stand gebracht, die in oplosbanrhcid voor paraglobuline niet onderdoet. OVER SERUM- EN EIERALBUMINE EN HARE VERBINDINGEN. Ó 2o. de acidalbuminen verschillen evenzeer naar gelang van de energie en den concentratiegraad van het zuur. De invloed van het zink bleek voor een deel op het onttrekken van alkali te berusten, waarbij het zink dus als een zuur werkt. Bij dialyse met ge- destilleerd water wordt het in de genuïne eiwitoplossingen voorkomende alkali niet geheel verwijderd en daaraan moet het worden toegeschreven, dat de met gedestilleerd water gedialyseerde eiwitoplossingen bij koking geene coagulatie ver- toonen: hier houdt het overgebleven alkali de albumine bij koking opgelost. Omdat evenwel door de meest nauwkeurige neutralisatie zelfs van zoutarme, gedialyseerde eiwitoplossingen, nooit zoo veel albumine wordt neergeslagen als door het ziukhou- dende water, besloot ik, dat behalve de niet praecipiteerbare aan phosphorzure kalk en magnesia gebonden albumine en de door alkali onttrekking praecipiteer- bare paraglobuline nog eene andere albumineverbinding voorkomt, die door neutralisatie niet, door zinkoxyde houdend water wel gepraeciteerd wordt. * Gelijktijdig, hoewel met een geheel ander doel — om namelijk de kwestie van de oplosbaarheid der albumine in water nog eenmaal te toetsen — werden door Aronstein, onder leiding van A. Schmidt, genuïne eiwitoplossingen gedialyseerd. Ook hij trachtte de dialyse zoo krachtig te doen geschieden als mogelijk was en daar hij niet zooals ik, de verhouding der gedialyseerde eiwitoplossingen tegen- over alkaliën, zuren en zouten wenschte na te gaan, maar alleen de on- of oplosbaarheid der albumine in water wilde constateereu, bezigde hij zeer kleine hoeveelheden (enkele C.C.) kippeneiwit of bloedserum, zoodat de bodem zijner niet groote dialysatoren door de vloeistof slechts even bedekt was en dialyseerde hij met gedestilleerd water. Zoo kwam Aronstein tot de volgende resultaten : 1. Door dialyse kan men zontvrtj eiwit bekomen. 2. Serum- zoowel als eieralbumine is eene in water oplosbare eiwitsoort, die ook na toevoeging van een zuur bij koking niet coaguleert. 3. De coagulatie dier beide eiwitsoorten bij verwarming is alleen van bijge- mengde zouten afhankelijk. 4. De zouten van alkalische aarden, die in het bloed voorkomen, zijn niet met de eiwitachtige stoffen verbonden, maar met andere stoffen, die door dialyse aan de eiwitsolutie kunnen worden onttrokken. Die resultaten waren lijnrecht tegenovergesteld aan de mijnen. De goede uitslag' der proef werd echter door Aronstein en Schmidt van den aard van * Onderzoekingen gedaan in het Physiol. Laboratorium der Leidsche Hoogeschool, Deel III, 1874 en Pflüger's Archiv, Bd. IX, S 514. 1* 4 OVER SERUM- EN EIERALBÜMINE EN HARE VERBINDINGEN. het gebezigde perkament papier afhankelijk gesteld. Het best waren de zouten verwijderd geworden bij het gebruik van zeer dun van Grahani afkomstig per- kamentpapier, liet Duitsehe perkamentpapier leverde veel minder goede resul- taten. Van de la Rue kin Londen evenwel deelde Schmidt in een naschrift op Aronstein's arbeid mede, was perkamentpapier te verkrijgen, dat voor dit doel het oorspronkelijke nog scheen te overtreffen. Hoewel ik niet verwachtte met dit papier de resultaten van Aronstein te verkrijgen, heb ik noglans niet nage- laten het aanbevolen perkamentpapicr uit Londen te ontbieden en de proef met dit papier en ook nog met eenige andere van Graham afkomstige papiersoorten te herhalen. Zooals ik verwachtte, bleven mijne resultaten in hoofdzaak de zelfde. Ik verkreeg bij dialyse met gedestilleerd water eene meer of minder duidelijk alkalisch reageercude eiwitoplossing, waaruit de neutrale oplosbare zouten, blijkens de volkomen afwezigheid van chloor, geheel verwijderd waren, maar waarin naast een grooter of geringer alkaligehalte, nog onoplosbare zouten voorkwamen. De eiwitoplossing stolde bij koking niet, maar terwijl vóór de koking door zwakke zuren slechts een gering praecipitaat (van paraglobuline) wordt voortgebracht, dat in verdunde zoutsolutics oplosbaar is, zag ik na de koking onder den invloed van een zuur een overvloedig praecipitaat ontstaan, dit in verdunde zoutoplossingen onoplosbaar bleek te zijn. Ik besloot daaruit, dat de albumine der op zich zelve bij kookhitte stollende eiwitverbinding door het aanwezige alkali werd opgelost gehouden en onder den invloed daarvan bij de koking in alkalialbuminaat.werd omgezet. Anders kon ik mij niet verklaren, waarom de albumine vóór de koking niet, na de koking wel door toevoeging van zuur werd gepraecipiteerd. Ik constateerde verder, dat zeer kleine hoeveelheden alkali, en evenzoo zeer kleine hoeveelheden zuur de coagulatie van zoutarme eiwitop- lossingen verhinderen. Ik meende dus gerechtigd te zijn tot het besluit, dat Aronstein en Schmidt, lo. hunne gcdialyseerde eiwitoplossingen voor zoutvrij hadden gehouden, omdat zij te kleine hoeveelheden hadden verbrand; 2°. hunne gedialyseerde eiwitoplos- singen bij verwarming helder hadden zien blijven, omdat er nog alkali aanwezig was; en 3°. ook na toevoeging van een zuur geen coagulatie hadden zien intre- den, omdat zij Ie veel zuur hadden toegevoegd. In de iets later verschenen, maar onafhankelijk van mij door Schmidt be- werkte volgende bijdrage werd de nict-coaguleerbaarheid der gcdialyseerde eiwit- oplossingen bij toevoeging van zuren ingetrokken *. Schmidt zelf constateerde ' Beitriige z. Anat. u. Physiol. als Festgabe Ludwig gewidmet S. 108. OVEE SEEUM- EN EIERALBUMINE EN HARE VERBINDINGEN. 5 (hij kende mijne bijdrage nog niet), dat Aronstein te veel zuur had toegevoegd en dat kleinere hoeveelheden zuur de gedialyseerde eiwitoplossing wel dege- lijk doen stollen bij verwarming. De oplosbaarheid der albumine in water evenwel werd gehandhaafd en de afwezigheid van alkaliën en zouten dus aangenomen. De lezing van deze bijdrage van Schmidt versterkte mij in het vermoeden, dat hij evenals ik niet zoutvrije, maar zoutarme eiwitoplossingen verkregen had en de door hen medegedeelde paraglobulinebepalingen gaven mij de zekerheid, dat in zijne proeven, evenmin als in de mijnen, al het aanwezige alkali was ver- wijderd geworden. Dat alkali scheen door neutralisatie der genuïne eiwitoplossiugen geheel te kunnen worden weggenomen en daar de neutrale oplosbare zouten, zooals zoowel uit Schmidt's als uit mijne proeven gebleken was, vrij gemakkelijk worden verwij- derd, was het te verwachten, dat zoodoende de hoeveelheid oplosbare zouten der asch aanzienlijk zou worden verminderd. Daarbij kon dan tevens blijken tot welk bedrag de onoplosbare zouten konden worden gereduceerd. Bovendien was het noodig om krachtiger te dialyseeren, dan Schmidt en ik aanvankelijk hadden gedaan. Ik had gezien, dat bij snellere verversching van het gedestilleerde water de oplosbare neutrale zouten gemakkelijk in 24 uren verwijderd worden en bij langere voortzetting der dialyse belangrijke veranderin- gen in de eigenschappen der dialyseerende eiwitoplossing zien optreden. Maar juist die langere duur der proef bleef een bezwaar opleveren, daar de eiwitop- lossing zelve ouder die omstandigheden veranderingen zou kunnen ondergaan. Bovendien nam een ander bezwaar zoowel in Schmidt's als in mijne proe- ven, waarbij het perkamentpapier horizontaal was uitgespannen, meer en meer toe, naarmate de dialyse volkom ener werd. Onder die omstandigheden toch wordt de hoeveelheid paraglobuline, die op den bodem van den dialysator wordt afgezet, belangrijk grooter en meer en meer wordt de dialyse dus gedurende de proef belemmerd. Aan die bezwaren wordt op voortreffelijke wijze door Huizinga's dialysatoren te gemoet gekomen *. De dialyseerende vloeistof is daarbij in dunne laag over een groote oppervlakte met het water in aanraking en het zich vormend praeci- pitaat belemmert de dialyse gedurende de proef weinig of niet, omdat het perka- mentpapier vertikaal is uitgespannen. * Zie Pflüger's Archiv, Bd. XI, S. 392, 1875. Langen tijd voordat Huiziuga's opstel ver scheen zond hij mij welwillend zijn dialysator ter bezichtiging en leerde hij mij daardoor het gebruik der chromaatlijm kennen. 6 OVER SERUM- EN EIERALBUMINE EN HARE VERBINDINGEN. Ik gebruikte van nu af aan steeds deze dialysatoren en dialyseerde voorts op soortgelijke wijze als Huizinga. Uit een ruim 60 liters bevattend reservoir vloeide het gedestilleerde water door een hevel in een centraal vat, waarvan het niveau door een met het reservoir in contact staande luchtbuis constant werd gehouden. Uit dit centrale vat werd het water door hevels in zoovele op gelijk niveau gestelde vaten overgebracht als voor de dialyse gebezigd werden. Deze laatste vaten bestonden uit omgekeerde nauwmonds stopflesschen, waarvan de bodem was afgenomen. Het gedestilleerde water dat met den dialysator in aanraking was geweest, behoefde dus niet, zooals bij Huizinga, door een hevel te worden verwijderd, maar vloeide uit den hals der flesch, uit het laagste punt derhalve af, wat na- tuurlijk voordccliger is. Het uit elk vat afvloeiende water werd afzonderlijk opgevangen en de hoeveelheid daarvan per 24 uren bepaald. Om het alkali te verwijderen neutraliseerde ik steeds met bepaalde hoeveel- heden zuur. Ik had te zeer de voordeden der streng quantitatieve methode lceren kennen om mij met eene approximatieve neutralisatie, die — bij 't gemis van eiken maatstaf om den graad van het alkali door lakmoespapier of lakmoes- tinctuur te schatten — belangrijk uiteenloopen kan, tevreden te stellen. Ik wenschte zekerheid te hebben, dat mijne eiwitoplossingen met betrekking tot het alkaligehalte onderling vergelijkbaar waren en trachtte dus met 1/10 normaal zoutzuur te ncutraliseeren, maar zag al spoedig dat dit geheel onmogelijk is. Wel ziet men na toevoeging van eenig zuur de alkalische reactie reeds spoedig voor eene zure plaats maken, maar laat men de vloeistof dan gedurende eeni- gen tijd aan zich zelve over, dan vindt men haar weder alkalisch en heeft men ten slotte zooveel zuur toegevoegd, dat zij blijvend neutraal of zelfs zwak zuur reageert, dan vertoont de vloeistof na koking toch weder eene alkalische reactie. De neutrale reactie van eiioitoplossingen is dus geen bewijs voor de afwezigheid van alkali, zooals Schmidt schijnt te meenen *, hoewel het tegendeel geloof ik algemeen bekend is. * Onder de vragen die Schmidt mij aan het einde zijner bijdrage (Pfliiger's Archiv, Bd. XI, S. 48) meent te moeten stellen komt ook deze voor: «Werden etwa neutrale Eiweisslösungen durch Dialyse alkalisch ?" Die vraag is niet goed geformuleerd. Dat is de kwestie niet. Men moet de vraag aldus stellen: Wordt er door albumine geen alkali gebonden en kan erin neutraal reageerende eiwitoplossingcn niet zulk aan albumine gebonden alkali voorkomen? En het antwoord op die vraag luidt bevestigend, zonder twijfel. Dat wisten wij reeds sinds langen tijd. Paaroin voe- gen wij immers bij de praccipitatie van paraglobuline zwakke zuren toe, totdat de vloeistof dui- delijk zuur reageert. Bij eenvoudige neutralisatie weten wij wel, dat niet alle paraglobuline wordt afgescheiden. OVEK SERUM- EN EIERALBUMINE EN HARE VERBINDINGEN. 7 Ik vond, dat voor het bloedserum der koe in den regel 40 C.C. 1/10 normaal zoutzuur per 100 C.C. serum gevorderd worden om ook na koking eene neutrale of zwak zure reactie te verkrijgen en vermengde daarom steeds 100 C.C. bloed- serum met 32 C.C. 1/10 normaal zoutzuur: eene hoeveelheid, waardoor niet al het alkali verwijderd wordt, maar waarbij de reactie der vloeistof bij de ge- wone temperatuur zoo nabij mogelijk neutraal is. * Het kippeneiwit werd geknipt, geklopt, met een gelijk vol. water verdund en gefiltreerd. Het eischte op 100 C.C. (= 50 C.C. geuuïn) 22 C.C. 1/10 normaal zoutzuur om bij koking neutraal te blijven. In de koude kon het evenwel niet zooveel zuur verdragen als het bloedserum zonder eene zure reactie aan te nemen . Daarom werd gewoonlijk bij het kippeneiwit het aanwezige alkali met 16 — 18 C.C. 1/10 normaal zoutzuur per 100 C.C. (— 50 C.C. genuïn kippeneiwit) afgestompt. Als perkamentpapier bezigde ik tamelijk dun Duitsch papier, dat per D deci- meter gemiddeld 0.775 gr. weegt. De dialysatoren werden steeds vóór het ge- bruik op hunne dichtheid onderzocht en gedurende eenige dagen ter verwijde- ring van den overtolligen chromas kalicus, met water uitgetrokken. Bij het gebruik van ± 30 C.C. vloeistof bedroeg de dialyseerende oppervlakte dezer dialy- satoren ruim 128 D centim. Langs eiken dialysator liet ik gewoonlijk den eersten dag 1 liter water per uur stroomen. Gedurende de volgende dagen bedroeg die hoeveelheid 12 — 18 liters per 24 uren. Aanvankelijk onderbrak ik de dialyse na drie, ten slotte na vier of vijf dagen, omdat het mij bleek daj de hoeveelheid asch bij verbranding steeds nog lager uitviel. Gelijktijdig evenwel nam ik waar, dat naarmate dit aschgehalte lager werd, de oplosbaarheid der albumine bij verwarming niet toe-, maar afneemt. De eiwitoplos- sing, die na onvolledige dialyse bij koking aanvankelijk helder blijft, begint allengs Van zuren is dit niet bekend. Wij welen wel, dat er door zure zouten eene zure reactie wordt voortgebracht, zonder dat er vrij zuur in de vloeistof aanwezig is, maar dat er bij neutrale reac- tie een vrij zuur zou kunnen aanwezig zijn, is niet bekend. Opmerkelijk is het dat Schmidt in deze zaak juist omgekeerd redeneert. Hij ziet na toevoeging van een zuur coagulatie intreden bij verwarming en niettegenstaande de vloeistof niet zuur reageert, schrijft hij die coagulatie aau de aanwezigheid van het zuur toe, maar in neutraal reageerende eiwitsolutiën kan naar zijn meening geen alkali zijn. Het reageerpapier dat ik gebruik, is uiterst gevoelig. Het roode papier toont duidelijk blauwe verkleuring bij indompeling in 1/2 C.C. water die 0.000012 gr. kali bevat. Het blauwe papier duidelijk roode verkleuring met 1'2 C.C. water waarin 0.000005 gr. zuur voorkomt. De lakmoestinctuur naar Vogel's voorschrift bereid is even gevoelig voor kleurlooze vloeistoffen, maar bij min of meer gekleurde vloeistoffen, zooals bijv. koeserum, wint mijn papier het verre. 8 OVER SERUM- EN EIEEALBUMINE EN HARE VERBmDINGEN. opalescent te worden bij verwarming en wordt na volledige dialyse ten slotte bij koking zoo troebel, dat Aronstein en Schinidt nooit aan de oplosbaarheid der albuininc bij kookhitte zouden hebben gedacht, als zij bij hunne eerste dialysen zulke eiwitoplossingen verkregen hadden. Ik trok uit deze verschijnselen het besluit, dat het overgebleven alkali te recht door mij als oorzaak van de niet-coaguleerbaarheid der gedialyseerde eiwitoplos- singen was beschouwd. Indien de zouten de oorzaak der coagulatie waren, zooals Schmidt meent, dan zou het geheel onbegrijpelijk zijn, dat de eiwitoplossingen bij voortgezette dialyse allengs weder troebel worden bij verwarming. Indien daarentegen de niet-coaguleerbaarheid der gedialyseerde eiwitoplossingen bij koking op de aanwezigheid van alkali berust, dan laat zich dit gemakkelijk verklaren. Als eenmaal de oplosbare neutrale zouten verwijderd zijn — welk punt reeds spoedig bereikt wordt — zal immers bij voortgezette dialyse ook allengs het langzamer dialyseerende alkali afnemen en ten slotte zoo weinig daarvan over- blijven, dat het niet meer in staat is bij kookhitte al de albumine opgelost te houden. In overeenstemming hiermede is het ook dat de wijze van verwarming op de coagulatie grooten invloed heeft. Als men de eiwitoplossingen direct boven de vlam verhit, wordt de vloeistof altijd veel sterker troebel, dan wanneer zij in een waterbad langzaam tot 100" verwarmd wordt, ja het gebeurt meermalen, dat men bij directe verhitting boven de vlam vlokkige stolling ziet intreden, terwijl bij langzame verwarming slechts een hooge graad van opalescentie tot stand komt. In overeenstemming hiermede is het verder dat de troebeling door verwar- ming op eene lagere temperatuur intreedt, als men de dialyse voortzet. Eene eiwitvloeistof, die heden bij koking helder blijft, ziet men den volgenden dag op 80°, later op 70°, G0° ja 50" troebel worden. In overeenstemming hiermede is het ten slotte, dat de hoeveelheid paraglo- buline, die uitgescheiden wordt, toeneemt naarmate men krachtiger dialyseert. Door zuren kan men uit het tienmaal verdunde koeserum ± 0.80 pCt. paraglo- buline praecipiteeren. Uit het niet geneutraliseerde serum verkreeg Schinidt door dia- lyse 0.5 — 1.1 pCt. paraglobuline *. Uit de geneutraliseerde vloeistof wordt veel meer: 1.5, 1.6, ja zelfs 1.8 pCt. verkregen en wel des te meer naarmate de dialyse vollediger is. f * Zie Beitrüge zur Anatomie umi Physiologie als Festgabe Ludwig gewidrnet, 1875, S. 102. f Reeds in 1868 toonde ik aan, dat men door saturatie met CINa uit bloedserum veel mee OVER SERUM- EN EIERALBUMLNE EN HARE VERBINDINGEN. 9 De kwestie scheen aanvankelijk alleen door bepaling van de op- en onoplosbare beslauddee'en der asch te kunnen worden uitgemaakt. Het liet zich echter voorzien, dat de hoeveelheid alkali, die ter gedeeltelijke of geheele verhindering der coagulatie wordt vereischt, gering zou zijn en dat dus de aschbepalingen niet met te kleine hoeveelheden stof zouden moeten worden verricht om ver- trouwbare resultaten te verkrijgen. Ik deel hier eenige van die aschbepalingen mede, van de best gelukte dialysen alleen, omdat de andere voor den lezer geen waarde hebben. Men kan zonder twijfel het aschgehalte nog wel iets lager doen dalen als men de dialyse maar voortzet; maar ik heb dat niet geflaan, eensdeels, omdat ik spoedig inzag dat deze aschbepalingen, ook al neemt men alle mogelijke voorzorgen om vertrouwbare resultaten te verkrijgen, toch weinig bewijzend zijn, anderdeels omdat ik een anderen weg leerde kennen om de kwestie te beslissen, waardoor de aschbepalingen overbodig werden. Het bloedserum is in deze en in alle volgende proeven steeds mooi afge- scheiden, geel (weinig bloedlichaampjes bevattend) onverdund koeserum. Het kippeneiwit is met een gelijk volume water verdund. De vloeistoffen werden na de dialyse — door met zoutzuur uitgetrokken en uitgespoelde filtra — gefiltreerd om de afgescheiden paraglobuline te verwijde- ren. In de vloeistoffen was dus de opgegeven hoeveelheid eiwit opgelost voor- handen De hoeveelheid serum- en kippeneiwit die gedialyseerd werd, bedroeg 25 C.C. plus de hoeveelheid ter neutralisatie gebezigd F10 normaal zoutzuur derhalve resp. 33 en 29 C.C. GENEUTRALISEERD BLOEDSERUM. Hoeveelheid vaste slof. Eiwit 1. 1.6052. 2. 1.4809. 3. 0.8129. 4. 1.0453. 0.0047. 0.45. 5. 1.5341. 0.0081. 0.0017. 0.0064. 0.52. 0.11. 0.41. Opl. 0.0019. 0.0010. In pCt. van de vaste stof. Asch 0.0071. 0.0075. 0.0040. Onopl. 0.0052. 0.0065. Asch 0.44. 0.50. 0.49. Opl. Onopl, 0.12. 0 32 0.06. 0.43. parugiobuline praecipiteeren kan dan door neutralisatie. Zie onderzoekingen gedaan in het Phvsiol. Laboratorium der Leidscbe Hoogenschool, Deel I blz. 126 en Pfliïger's Archiv, Bd. II, S. 26. 2 NATUÜRK. VERIi. DER KONINKL. AKADEMIE DEEL XVII. 10 OVEK SEUUM- EN EIERALBUMINE EN HAKE VERBLNDINGEN. GENEUTRALISEERD KIPPEN' EI WIT. Hoeveelheid vaste Eiwit. slof. Ascli in pCt 1.293. 0.0061. 0.47. 1 .629. 0.0093. 0.57. 1.029. 0.0056. 0.51. 6. 7. 8. Bij langzame verhitting bleken deze vloeistoffen reeds op 50' — 55° troebel te worden. In geen der vijf proeven met het bloedserum trad hij langzame verhitting in een waterhad vlokkige stolling in; alleen hij 1 en 4 werd die waargenomen als de vloeistof direct boven de vlam werd verhit. Bij de drie proeven met het kippenei wit trad ook bij langzame verhitting in een waterbad meer ui' minder volledige vlokkige stolling in. Koolzuur of eenig ander zwak zuur (100 — lOOOmalig verdunde normaal-op- losingen werden aangewend) bracht vóór de koking in deze vloeistoffen geen praecipitaat voort. Na de koking werd door zuren een overvloedig praecipitaat te weeg gebracht, dat in verdunde zoulsolulies bij het kippeneiwit niet, bij hel serum onvolledig oplosbaar was. In proef 1, 2 en 5 werd dus bij het bloedserum door uittrekken met wa- ter nog een geringe hoeveelheid neutraal reageerende oplosbare zouten in de asch gevonden; in proef 3 en 4 bij hel bloedserum en in proef 6, 7 en 8 bij het kippeneiwit ging bij uittrekking van de asch met water geene voor weging vatbaar hoeveelheid oplosbare zouten in het water over. Datzelfde geeft ook Schmidt op in zijne laatste bijdrage, ¥ niet dit verschil alleen, dat ik het kippeneiwit bij verwarming zag stollen, terwijl hij slechts een hoogen graad van opalescenlie verkreeg. Voor het serum is echter ons resul laat gelijk en daartoe willen wij ons derhalve bepalen. Schmidl deelt ons in laatstgenoemde bijdrage mede, dal het perkamentpapier van de la Rue, wal hij als nog beter voor de dialyse geschikt dan het oorspronkelijke door Arönstein gebezigde had aanbevolen, geen perkament-, maar lijmpapier was.-j* Daar • Pflüger's Archiv, Bd. XI, S. 1. 1875. | Schmidt's vermoeden dat liet papier van de la Rue, waarmede ik arbeidde, insgelijks lijm- papier zou geweest zijn is niet juist. liet papier dat ik door de goedheid van Prof. Kutherford uit Londen ontving is niet hetzelfde papier, dat Schmidt uit Hamburg verkreeg. liet draagt den stempel van de la Bue niet en bevat ook geen lijm, wel zwavelzuur. OVER SERUM- EN EIERALBUMINE EN HARE VERBINDINGEN. 11 de dialyse door een dunne lijmlaag veel sneller bleek te geschieden dan door perkamentpapier, lieeft hij zijne proeven met door hem zelf met lijm van 1 pCt. vervaardigd lijmpapier verricht. Uit zoo bereide lijmpapier heeft het nadeel dat het veel eiwit doorlaat en de eiwitoplossingen door de dialyse dus zeer verdund worden en wel des te meer naarmate men langer dialyseert, maar dit bezwaar rekent Schmidt van minder gewicht, omdat hij toch het relatieve eiwit- en zoutgehalte bepaalt. Hij heeft — waarschijnlijk omdat de verwijdering van de natron uit niet geneutraliseerde eiwitoplossingen door dialyse toch niet zoo geheel gemakkelijk bleek te gaan — de eiwitoplossingen vtial/ezu" met verdund zoutzuur geneu- traliseerd en daarop door lijmpapier met zijne gewone dialysators bij een bodemvlak van 50 D centim. — met ruim tweemaal kleinere dialyseerende oppervlakte dus dan ik — dezelfde hoeveelheid gedialyseercl, — waarbij in zijne proeven de zich afscheidende paraglobuline nog bovendien belemmerend moet hebben gewerkt. In verrassend korten tijd heeft Schmidt op deze wijze de oplosbare zouten, dus ook de natron, die bij de onvolledige neutralisatie ook in zijne proeven voorkwam, geheel zien verdwijnen. De aldus verkregen vloeistoffen werden, naarmate de dialyse langer werd voortgezet, bij verwarming allengs meer en meer opalescent en ten slotte zelfs zóó troebel, dat alleen door sterke verdun- ning met 8 — 10 vol. water kon worden geconstateerd, dat er slechts een sterke graad van opalescentie aanwezig was, * maar vlokkige stolling nam Schmidt niet waar, tenzij eene zekere hoeveelheid zuur — een minimum is reeds vol- doende — werd toegevoegd. Volgt hieruit dan niet dat er geen alkali meer aanwezig was en de albumine werkelijk zelfs bij kookhitle in water oplosbaar is, zooals Schmidt beweert? Als de niet-coagulatie van deze gedialyseerde vloeistoffen van de aanwezigheid van natron afhankelijk was, moest dan niet die natron als koolzure of zwavel- zure natron, als oplosbaar bestanddeel derhalve in de asch worden gevonden? Schmidt antwoordt zonder aarzelen bevestigend, ik beslist ontkennend — en ik geloof, dat het recht aan mijne zijde is. Niets is gemakkelijker dan een serie van aschbepalingen te geven, maar, opdat zij eenijje beteekenis zullen hebben in quantilatieven of qualitatieven zin, moet aau velerlei voorwaarden worden voldaan. * Beitriige z. Anat. u. Physiol., S. 105. 12 OVER SERUM- EN E1ERALI3UMINE EN HARE VERBINDINGEN. Ken eerste eiscli is, dat zij niet over te kleine hoeveelheden loopen. Aan dien eisch heeft Schmidt in de eerste plaats niet voldaan en naar het schijnt heeft hij zoo weinig aan het gewicht daarvan gedacht, dat hij zelf niet de goede oude gewoonte heeft gevolgd om op te geven hoeveel stof hij verbrand en hoeveel asch hij gevou len heeft, maar alleen de uit zijne bepalingen berekende proc. .samenstelling vernield!. Uit die opgave kan men echter berekenen hoe- veel of liever hoe weinig stof hij verbrand en hoe v\einig asch hij gevon- den heeft. Schmidt ilialyseerde steeds 25 C.C. der eiwilsolutie. * Stel nu het gunstigste geval, dat hij die geheele hoeveelheid verbrand heeft — wat niet gebeurd is, want hij heeft althans een paar C.C. gebruikt om te conslateeren of de vloeistof al of niet »gerinnungsfahig" was — , dan kan men uit de opgegeven proc. samen- stelling berekenen hoeveel eiwit hij verbrand en hoeveel asch hij gevonden heeft. Die hoeveelheid eiwit representeert evenwel niet de hoeveelheid albuuiine die opgelost voorhanden was, want blijkens Schmidt's opgave beleekent het opge- geven eiwitgehalte het bedrag van albumine en paraglobuline samen. Men moet dus, om een zuivere rekening te krijgen, van het opgegeven eiwitgehalte de gepraecipileerde paraglobnline (die blijkens hare praecipilalie niet door aan- wezig zout of alkali werd opgelost gehouden) aftrekken. Dit paraglobuline- gehalte bedraagt bij dialyse van geneutraliseerd koeserum gemiddeld zeker 1.6 pCt., zooals ik straks aantoonen zal. Van de opgegeven hoeveelheid eiwit, die blijkens de opgegeven proc. samenstelling na de dialyse in 25 C.C. nog voorkwam, moet dus bij het geneutraliseerde serum ± 0.4 ^r.^ bij het niet geneutraliseerde zeker 0.2 gr. worden afgetrokken om de hoeveelheid opgelost eiwit, waarmede wij alleen te maken hebben, te vinden. Voor het hydrocele- vocht kan ik die correctie niet aanbrengen, omdat de hoeveelheid paraglobuline daarvan niet bekend is. Voor het kippeneiwit kan ik dat evenmin doen, omdat ik de gemiddelde hoeveelheid paraglobuline daarin niet met zekerheid weet op te geven. Ik neem daarom alleeu bij het bloedserum naast de door Schmidt werkelijk verkregen cijfers ook die op, welke hij zou verkregen heb- ben, als hij de uitgescheiden hoeveelheid paraglobuline had afgeiiltreerd, zooals ik deed. Ziehier de door Schmidt gedane bepalingen: • Hij geeft (1'Üüger's Archiv, XI, S 15.) op, dat hij steeds 25 C.C. vioeistof dialyseerde. Daar hij zijn vloeistoffen neutraliseerde ia de hoeveelheid der eiwitsolutie dus nog geringer geweest. OVER SEEUM- EN EIEEALBUMINE EN HARE VERBINDINGEN. 13 Hoeveelheid eiwit in 25 C.C. I. Hiervan was als opgeloste albnmine vermoedelijk aanwezig. IL Door Schmidt gevon- den hoeveelheid asch. Berekend inpCt. Volgens Volgens I. 11. 1. 0.9789 (Hydrocele vocht) 0.0025 0.25 — 2. 0 8295 (Bloedserum) 0 6295 0.0054 0.66 0.85 3 0.8747 (Bloed geneulral ) 0.4747 0.0015 0.17 0.31 4. 0.5162 (Bloed ge neutral.) 0.1162 0.0010 0.19 0.86 5. 06465 (kippeneiwit) 0.0030 0.46 * — 6. 0543 (Kippeneiwit) 0.0027 0.46 * — Hel verschil tusschen de gecorrigeerde en niet gecorrigeerde cijfers, is, zoo- als men ziet, zeer groot, maar ik laat dit nu verder builen beschouwing en bepaal mij tot de in werkelijkheid door Schmidt verkregen cijfers voor de asch. Kan men nu in ernst beweren dat uit bepalingen, die van 1 — 3 milligr. loopen, het aschgcbalte eener stof mag worden afgeleid ? Leveren de wegingen van platina kroesen dan zulke constante cijfers, dan men op 1 milligr. ver- trouwen mag? Dat zijn de nadeelen van het door Schmidt zoo hoog geroemde lympapier. De dialyse gaat veel sneller met lijm-, dan met perkamentpapier, maar niet slechts de zouten verminderen, ook het eiwitgehalte daalt zeer belangrijk en de coaguleerbaarheid der eiwitsoluties bij verwarming neemt niet alleen door de vermindering der zouten — zooals bij liet perkamentpapier -j- — maar evenzeer door het dalen van het eiwitgehalte af. Als Schmidt zijne dialysen met lijmpapier nog wat langer had voortgezet, dan zou hij niet slechts geen oplosbare, maar ook geen onoplosbare zouten meer gevonden hebben en zou hij dus teruggekeerd zijn tot het punt, waarvan hij met Aronstein aanvankelijk was uitgegaan. * Deze cijfers zijn natuurlijk ook te laag, omdat hier, evenals bij het bloedserum, de paraglo- buline van het eiwitgehalte moet worden afgetrokken om een zuivere berekening te hebben. De invloed is hier echter niet zoo groot, omdat het paraglobuline-gehalte van kippeneiwit kleiner is dan van bloedserum. f Door het door mij gebruikte perkamentpapier gaan slechts sporen van eiwit heen, zoodat men door dialyse nauwkeuriger bepalingen van het eiwitgehalte der vloeistoffen kan doen dan door eenige andere methode, zooals ik vroeger mededeelde. 14 O VEE SEEUM- EN EIERALBUMINE EN HARE VERBINDINGEN. De hoeveelheid, die Schmidt voor deze bepalingen aanwendde, is dus eigen- lijk, reeds te klein om ons het geheele aschgehalte van het gedialyseerde eiwit te leeren kennen. Maar al wil men nu nog over dit bezwaar heenstappen, dan gaat het toch werkelijk niet aan uit zoo kleine hoeveelheden asch nu verder nog de op- en onoplosbare bestanddeelen daarvan af te leiden. Men verkrijgt cijfers, maar zij hebben geen waarde hoegenaamd. Opmerkelijk is het dan ook dat Schmidt bij al deze bepalingen altijd 0 vindt, — een resultaat, dat bij we- gingen gewoonlijk maar zelden bereikt wordt. Men zou dus ter beslissing van de kwestie in de eerste plaats over veel grootere hoeveelheden zoo volledig mogelijk gedialyseerd eiwit moeten kunnen beschikken. Maar groote hoeveelheden eiwit en volledige dialyse zijn twee zaken, die zeer moeilijk te vereenigen zijn, zooals de ondervinding leerde. Ook al werd dit bereikt, dan zou hiermede de kwestie echter niet afge- daan zijn. Stel dat men na volbrachte dialyse geen vlokkige stolling waar- neemt en bij de verbranding van een voldoende hoeveelheid stof door uittrek- king van de asch met water volstrekt geen oplosbare zouten vindt. Zou daaruit dan volgen, dat er geen nalron meer aanwezig was en dat de albumine eene in water oplosbare eiwitsooi t is? Volstrekt niet. Immers Rosé heeft voor vele jaren reeds aangetoond, * dat er bij het gloeien van alkaliën met phosphorzure aarden onoplosbare dubbelverbindingen worden gevormd en door von Behaghel -j- en Bunge § werd gevonden, dat het van de alkaliën vooral de nalron is, die in deze verbinding intreedt. ** Bunge toonde aan, dat van de 0.1862 gr. Na 0, die in 300 (l.C. melk bevat waren, 0.1162 gr. uit de onoplosbare be- standdeelen der asch worden verkregen, terwijl onder de in water oplosbare bestanddeelen slechts 0.070 gr. natron werd gevonden, zoodat volgens Bunge »das Natron in gewissen (d. z. phosphorzure kalk bevattende) Aschen weit * Pogg. Annalen, Bd. 76 en 77. -{• Ueber die Bestimmung des Chlors und der Alkaliën in vegetab u. animal. Subst. Fresenius' Zeitschrift, XII Jahrg. § Ueber den Natrongehalt der Pflanzenaschen, Liebig's Anal., Bd. 172, S. 16. •* Bij lage temperatuur de stof te verkoolen en de kool met water uit te trekken, zooals Ilnizinga deed, is niet betrouwbaar, omdat, gelijk bekend is, de oplosbare bestanddeelen door water aan de kool niet worden onttrokken. OVER SERUM- EN EIERALBUMINE EN HARE VERBINDINGEN. 15 sicherer in dom unlöslichen, als in dem löslichen Thcilo derselben nach- weisbar ist." * Ik heb wel plan gehad om uit de onoplosbare asch het natrongehalte te be- palen, maar ik heb het laten varen. Eensdeels omdat de hoeveelheid der asch, waarover men in het gunstigste geval zou kunnen beschikken, toch altijd be- trekkelijk nog klein is en de resultaten derhalve, daar de bewerking tamelijk gecompliceerd is -j-, niet geheel betrouwbaar zijn, maar vooral, omdat ik ver- schijnselen leerde kennen, die de kwestie met veel meer zekerheid uitmaken dan de aschbepaling in het gunstigste geval zou kunnen doen en waardoor deze bepaling dus geheel overbodig wordt. Dat zeer kleine hoeveelheden alkali en zuur in staat zijn om de albumine van gedialyseerde (zoutarme) eiwitsoluties opgelost te houden heb ik reeds vroe- ger aangetoond, maar ik had die oplosbaarheid nog niet quantilalief nagegaan. Nu het uit de aschbepalingen bleek, dat de hoeveelheid alkali — indien dit, zooals ik meende, in de bij kookhitte niet stollende eiwitoplossingen voor- kwam — zoo gering kan zijn, dat het in de asch nauwelijks kon worden op- gespoord, achtte ik het van belang na te gaan of zoo kleine hoeveelheden alkali, als aanwezig konden zijn zonder bij onze quantalieve bepalingen in de asch te worden gevonden, merkbaren invloed op de oplosbaarheid uitoefenen. De uit- komst beantwoordde niet alleen aan mijne verwachting, maar overtrof die verre. Door toevoeging van 1 C.C. V1000 normaal kali per C.C. zag ik gedialyseerd bloedserum, dat op zich zelve niet stolde, maar sterk troebel werd, bij koking geheel helder blijven, terwijl gedialyseerd kippeneiwit, dat onvermengd bij ver- warming vlokkige stolling vertoonde, bij toevoeging van diezelfde hoeveelheid alkali slechts opalescent werd. Dal effect werd verkregen met kali, die gerui- men tijd in het Laboratorium dagelijks gebruikt was geworden en dus voor een groot deel in koolzure kali was omgezet. Ik herhaalde de proef dus met min- * Opmerkelijk is het dat Schmidt aan de resultaten van Behaghel wel denkt bij de bepaling van de op- en onoplosbare zouten van zijn lijmoplossing, maar die geheel vergeet, waar er van de op- en onoplosbare zouten van gedialyseerd eiwit sprake is. f Men moet de in water onoplosbare bestanddeelen der asch met zout- of salpeterzuur uittrek- ken, met geheel alkalivrije baryt behandelen en de overtollige baryt door ammonia en koolzure ammonia verwijderen. In weerwil daarvan blijft er eenige koolzure baryt in oplossing. Na ver- wijdering der ammoniakzouten door zachte glooiing moet dus nog oxaalzuur worden toegevoegd, de vloeistof weder verdampt en gegloeid worden en, na verwijdering der koolzure baryt, kan dan de natron als chloornatrium bepaald worden. 1G OVER SERUM- EN EIEKALBUMINE EN HARE VERBINDINGEN. der koolzuur bevattend alkali en bezigde daarvoor nalron, omdat dit alkali in de genunie eiwiloplossingen voorkomt. Ik geef hieronder de resultaten op en voeg daarbij de berekening van de hoeveelheid oplosbare zouten, die men, hetzij als koolzure, hetzij als zwavelzure nalron zou kunnen vinden, indien van dergelijke oplossingen 25 C.C. worden verbrand. Toegevoegd per C.C. Hoeveelheid ii gr- Bloedserum. Kippenei wit. Asch in Als C0„Na0 berekend. 25 C.C. Als SOjNaO berekend. 0 Troebel Gedeeltel. gestold Vio C.C. Viooo norm.natron 0.0000031 Opalescent Troebel 0.00013 0.00017 s/io » » » » 0.0000062 Zwakopal. Opalescent 0.00026 0 00034 */io » » » » 0 0000124 Helder » 0.00052 0.00068 1 » » » » 0.000031 Zwak opal. 0 0013 0.0017 2 » » » » 0.000062 Helder 0.0026 0.0034 De twee laatste bepalingen kunnen wij buiten beschouwing laten, daar de graad van opalescentie der gedialyseerde kippeneiwit-oplossingen, waarvan een aschbepaling door mij werd gedaan, steeds veel aanzienlijker was dan hier. Maar met het oog op de drie eerste bepalingen zal niemand zich meer verwon- deren, dat men geen oplosbare zouten in de asch meer vinden kan. Zuren verhouding zich evenzoo. Zeer kleine hoeveelheden lossen dealbumine van gedialyseerde eiwitoplossingen op. Vooral geldt dit van de sterke zuren. Ik geef hieronder de werking van zoutzuur op. Toegevoegd werd per C.C. 2/10 C C. 1j100 normaal zuur. 4/io » » » » 6/io » » » » 6/io » » » » 1U Bloedserum. Gestold. Opalescent. Helder. Kippeneiwit. Gestold. » Opalescent. Helder. Voor serum vinden wij dus volkomene oplosbaarheid bij kookhitle na toevoe- ging van 4/10 C.C. Viooo normaal nalron aan den eenen en 7/]0 C.C. Vioo normaal OVER SERUM- EN EIERALBUMINE EN HARE VERBINDINGEN. 17 zoutzuur aan don anderen kant. Voor kippeneiwit bij 6/10 C.C. ^ioo normaal natron aan den eenen en bij 6/i0C.C. 1/ioo normaal zoutzuur aan den anderen kant. Minimale hoeveelheden van alkaliën en zuren houden dus de albumine van gedialyseerde eiwiloplossingen bij koking opgelost. Tusschen de beide opgege- ven uitersten in zien wij de eiwitvloeistof gecoaguleerd worden bij verwarming en naarmate wij beide uitersten naderen, vinden wij steeds afnemende opales- centie. Is er een ander besluit mogelijk dan dit : dal gedialyseerde eiwitoplos- singen, als zij werkelijk neutraal zijn, bij kookhitte stollen en de niet-coagulatie van gedinlyseerd eiwit van de niet volkomen verwijdering van het alkali afhankelijk is? Mij dunkt van neen, ik houd dan ook de zaak voor beslist en slap hiermede van de kwestie af. Mijn besluit is dus, dat na de meest volledige dialyse wordt verkregen: 1. Eene verbinding van albumine met phosphorzure kalk (en magnesia), die in water oplosbaar is, maar uit wier werkelijk neutrale oplossing de albumine bij kookhitte en wel in den gecoaguleerd en vorm wordt afgescheiden. 2. Dat het niet mogelijk is door dialyse zoutvrije albumine te verkrijgen en men dus geen recht heeft om de albumine eene in water oplosbare eiwit- soort te noemen. 3. Dat deze verbinding, althans bij hel blocdserum, zelfs na krachtige dialyse nog met eene, wel is waar kleine hoeveelheid van aan natron gebonden albumine vermengd is, welk alkali de coagulatie van deze albumine en van de met phos- phorzure kalk verbondene bij verwarming meer of minder volledig verhindert, al naarmate de hoeveelheid daarvan aanzienlijker of minder groot is. DE VERBINDING DER SERUM- EN EIERALBUMINE MET PHOSPHORZURE KALK EN MAGNESIA. Aan mijne vroegere mededeeling omlrent de eigenschappen dezer verbinding heb ik het volgende toe te voegen : 1. Zij wordt door alkaliën en zuren ontleed en de albumine blijft daarbij opgelost. Bij verwarming geschiedt die omzetting reeds door zeer geringe hoe- veelheden. Daarom wordt zij bij vermenging met een kleine hoeveelheid alkali of zuur vóór de koking door neutralisatie niet neergeslagen, terwijl na de koking door neutralisatie een praecipitaat wordt voortgebracht. Op die omzetting oefent niet alleen de absolute hoeveelheid alkali (resp.zuur) en albumine, maar ook 3 NATÜURK. VEHH. DER KONINKL. AKADEMIE DEEL XVII. 1" - ::- EN EIERALBOIDCE EX HARE VEUBDfDESGEN. de concentratiegraad der oplossingen invloed uit. Bij dezelfde hoeveelheid albumine' wordt de* te meer alkali resp. zuur) tcrcischt, naarmate de vloeutut meer verdund s. 2. Zij reageert zirxr. Ik had dit reeds voor lauden tijd opgemerkt, maar durfde de waarneming niet vertrouwen, omdat die zure reactie bij mijne vroe- gere diarysen eerst na langen duur der proef optrad en wellicht van de een "f andere omzetting der eiwitvloeistof kon afhankelijk zijn. Bij de unvolkomen . utraliseerde vloeistoffen zag ik later die zure reaetie reeds na 24 uren optreden. Hier evenwel zou wellicht het toegevoegde zuur op de eene of an- dere wijze tot die zure reactie aanleiding kunnen geven. Ik rekende het daarom van belang om onveranderd genuïn kippeneiwit en bloedserum te dialvseeren en ten einde alle kwestie van rotting af te snijden diahseerde ik 10 CC. dezer stoffen met tweemaal meer water da i. - olijk. Na 24 aren .rdt het lakmoespapier reeds licht rood gekleurd, na 2 X 24 uren was eene duidelijk zure reactie aanwezig 3. Zij bevat minder phosphorzure kalk en magnesia dan bij mijne dia. - met zinkhoudend water gevonden werd. Reageert zij daarom wellicht zuur? Voor het bloedserum schijnt de hoeveelheid phosphorzure kalk en magnesia on- er 0.3 pCt. te bedragen, voor het kippeneiwit iets meer. Waarschijnlijk kan door toevoeging van meer zuur of door dialyse onder nog gunstiger omstandigheden die hoeveelheid i . - rden verlaagd. 4 Of de oplosbaarheid der serum- en eieralbumine in alkaliën en zuren verschilt is moeiüjk nit te maken. Daarvoor is het niet voldoende beide eiwit- opk-- - bij een gelijk albuminegehalte in dit opzicht te vergelijken, daar de eieralbumine aan meer phosphorzuie kalk schijnt gebonden te zijn dan de serumalbumine en de invloed van alkaliën en zuren door de aanwezigheid Vdn zouten, zooals wij weldra zullen aantoonen. belangrijk verminderd wordt. H - t -_hil is zeker niet groot. Er treden evenwel andere verschillen op, roo- als wij zien zullen, die ons nopen beide al bu minesoorten voor verschillend te houden. 5. De verbinding wordt door verwarming reeds up la<:e temperatuur ten deele ontleed. Bij mijne dialysen met zinkhoudend water hield ik ten slotte een albumineverbinding over, die reeds op 3 40" ten deele werd ontleed, waarbij dan de afgezette albumine in den on. - „eerden vorm werd aang - troffen. * ' T. a. p., S. 532. OVER SERUM- EN EIERALBUMINE EN HARE VERBINDINGEN. 1 9 Bij mijne proeven met gedestilleerd water zag ik hetzelfde verschijnsel op- treden. De vloeistof, die aanvankelijk bij koking helder blijft, wordt allengs op 80°, 70\ 60", ja bij lang voortgezette dialyse ten slotte reeds op 50° troebel. Lager heb ik de troebeling bij dialyse met gedestilleerd water niet zien intre- den. Of dit verschil samenhangt met de geringere hoeveelheid phosphorzure kalk der verbinding of van de geringe hoeveelheid alkali die overgebleven is, of wel dat de lagere temperatuur, waarop de uitscheiding bij dialyse met zink- houdend water optreedt op de aanwezigheid van zink in de eiwitoplossing be- rust, moet ik in het midden laten. De albumine, die door kortstondige ver- warming der vloeistof tot 50° a 60° is uitgescheiden geworden, lost bij bekoeling der vloeistof daarin weder op en is dus niet gecoaguleerd. 6. Niet slechts door toevoeging van zeer kleine hoeveelheden alkali en zuur kan men de temperatuur waarop de vloeistof troebel wordt, doen stijgen, maar ook door vermenging der vloeistof met neutrale zouten. Bij eene eiwitoplossing, die onvermengd op 55° troebel werd, kon ik de temperatuur, waarop de troe- beling intreedt, door vermenging met 16 pCt. Cl Na bij het serumeiwit tot 84", bij het kippeneiwit tot 70" doen stijgen, evenals ik dit vroeger na dia- lyse met zinkhoudend water waarnam. * 7. Tusschen de uit deze verbinding onder den invloi d van alkaliën te voor- schijn tredende albumine en de aan alkaliën gebonden albumine der genuïne eiwitoplossingen bestaat geen verschil. Deze laatste stelling volgt uit de door mij waargenomen verschijnselen bij het svstematisch onderzoek omtrent den itnloed, dien alkaliën op albumine uitoefenen, tol wier beschrijving ik thans overga. WEKKING VAN ALKALIËN OP SERUM- EN EIERALBUMINE. Lieberkiihn leerde ons, dat sterke alkaliën kippeneiwit bij de gewone tem- peratuur in alkalialbuminaat omzetten en Lebmann toonde aan, dat ook ver- dunde alkaliën deze omzetting, hoewel dan in geringere mate en vooral bij langeren duur der inwerking of verhoogiug der temperatuur tot 40°, tot stand brengen. Voorts was het bekend, dat de albumine, zoowel van serum als van kippeneiwit door alkaliën bij kookhitte wordt opgi-lost, maar men meende algemeen, dat zoo- T. a. p., S. 531. 20 OVEE SERUM- EN EIERALBÜMINE EN HAKE VERBINDINGEN. wel in het eerste als in liet tweede geval bij die omzetting steeds een overgang in den gecoaguleerden vorm tot stand kwam. Overeenkomstig daarmede verkreeg ik bij mijne eerste dialysen van niet ge- neutraliseerd bloedserum en kippeneiwit met gedestilleerd water hij heide na kokiiiir — en afkoeling natuurlijk — door koolzuur een praeeipitaat, dat in /wakke /outsoluties onoplosbaar was. bij mijne meer volledige dialysen van den lateren tijd, waarbij bovendien het grootste gedeelte van het alkali der ge- nuïne eiwitoplossingen door neutralisatie was verwijderd geworden, verkreeg ik dit resultaat niet meer, maar bleek, de albuinine van het bloedserum althans, als de eiwitvloeistof bij verwarming helder bleef, na de kokinu door een zuur in den oplosbaren. ongecoagaleerdeD vorm te worden neergeslagen. Bij ver- der voortgezette dialyse, wanneer bij koking opalescentie of troebel ing ont- staat, zag ik dat het door /uren tol stand gebrachte praeeipitaat allengs wederom minder oplosbaar werd. In mijne vroegere bijdrage* toonde ik aan, dat de alkalialbuminaten, die bij de gewone temperatuur uit zoutarme eiwiloplossingen worden gevormd, ver- schillen naar gelang van van den concentratiegraad van het gebezigde alkali. Het bleek nu, dat bij aanwezigheid van kleine hoeveelheden alkali zelfs kook- hitte kan worden verdragen, zonder de oplosbaarbeid in verdunde zoutsoluties op te hellen. Een systematisch onderzoek omtrent den invloed van de inwer- king van alkaliën scheen dus wel belangrijke resultaten te kunnen opleveren. Aan de mededeeling der hierbij verkregen resultaten moet ik een enkel woord over de coagulatie van albuinine laten voorafgaan. Wij zijn gewoon de albuinine, die uit een verbinding wordt afgescheiden, ongecoaguleerd te noemen als zij in neutrale zoutsoluties oplosbaar is en meten den graad van hare oplosbaarheid al' naar het zoutgehalte der vloeistof, waarin de oplossing tot stand komt. Wij noemen paraglobuline, myosine en fibrine ongecoaguleerd eiwit, maar zeggen, dal paraglobuline meer oplosbaar is dan myosine en fibrine, omdat gene in zoutsoluties van geringeren concentratiegraad wordt opgelost ^\m\ deze. Aan t\ci\ anderen kant kan men ook uit de praeeipi- teerbaarheid der albumine bij stijgend zoutgehalte den graad van oplosbaarheid afleiden. Van sommige genuïn voorkomende eiwitachtige stollen is dit reeds bekend. Eichwald toonde aan en Hammaisten bevestigde het -f, dat een deel der m het bloedplasma voorkomende aan alkali gebonden albumine (de zoog. • T. a. p., S. 54J. f Untersuchungen über .tic tfaaeratofigerinnung, Upsala 1875. OVER SERUM EN EIERALBUMINE EN HARE VERBINDINGEN. 21 iibrinogeene stof) bij oen chloornatriumgehalte van ruim 16 pCt. wordt neerge- slagen, terwijl een ander deel van deze aan alkali gebonden albuinine (de zoog. paraglobuline) bij dit zoutgehalte opgelost blijft en eerst door saturatie met Cl Na, bij een zoutgehalte van 32 pCt. derhalve, wordt afgescheiden. Myosine wordt bij een chloornatriuingehalte van 7 — 10 pCt. het best opgelost. Mijn resultaat is, dal men in het algemeen zoowel op de eene als op de andere wijze den graad van oplosbaarheid bepalen kan. Als de oplosbaarheid in zwakke zoutsoluties gering is, vindt men, dat ook bij een hoog zoutgehalte geene of althans slechts onvolkomen oplossing tot stand komt, terwijl bij middel- bare concentratiegraden nog volledige of minder onvolledige oplossing wordt waar- genomen. Bij een Cl Na-gehalte van ± 4 pCt bepaaldelijk komt bij afnemende oplosbaarheid nog het. langst de oplossing tot stand. Gecoaguleerd noemen wij de albumine, als zij in neutrale zoutsoluties niet op- losbaar is, maar wij onderscheiden verschillende graden van coagulalie. Er is albumine, die in neutrale zouloplossingen van elk gehalte onoplosbaar is, maar door kleine hoeveelheden van alkaliën zoowel als van zuren wordt opgelost ; maar wij kennen ook gecoaguleerde albumine, die niet slechts in zoutsoluties van elk gehalte, maar ook in verdunde alkaliën en zuren onoplosbaar is en alleen door sterke zuren en alkaliën wordt opgelost. Men moet dus eigenlijk vier graden van oplosbaarheid onderscheiden. 1. Oplosbaarheid in neutrale zouten van elk gehalte. 2. » » » » » gemiddelden concentratiegraad. 3. » » verdunde alkaliën en zuren. 4. » » sterke alkaliën en zuren, met de overgangen tusschen deze. Ik handel in de volgende bladzijden voornamelijk over de drie eerste graden van oplosbaarheid, die voor de physiologie van het meeste gewicht zijn. Als men gedialyseerd bloedserum nu met stijgende hoeveelheden alkali kookt, dan vindt men, dal de albumine van het bloedserum al deze verschillende graden van oplosbaarheid doorloopt. Ten einde onderling vergelijkbare resultaten te verkrijgen heb ik in al deze proeven steeds de gebruikte hoeveelheden alkali met zooveel water (of zoutso- luties waarover straks) vermengd, dat de hoeveelheid 18 C.C. bedroeg en dan 2 C.C. der eiwitsolutie toegevoegd. De eiwitsoluties waren dus altijd 10 maal verdund. Als bloedserum werd gedialyseerd serum gebruikt, dat bij langzame verhitting in een waterbad niet vlokkig stolde, maar sterk troebel werd. Na koking en bekoeling werd azijnzuur ( Vioo normaal) tot zwak zure reactie toegevoegd en 22 OVER SERUM- EN EIERALBUMINE EN HARE VERBINDINGEN daarna de vloeistof mei het daarin aanwezige praecipitaat met een gelijk vol. van een chlooruatrinmoplossing, van het dubbele gehalte als opgegeven is, vermengd. 0 Hoeveelheid alkali op 20 C.C. toegevoegd 0.5 Troebel Chloornatriumgehalte in pCt.. 12 4 Troebel Troebel Troebel 8 Troebel 16 Troebel 1. C C. ^100 normaal kali Helder Helder Helder Helder Helder Helder 2. 3 » » » » » » » » Opal. Troebel Opal. ! roebel » » Opal. » » Opal Opal. Troebel Het bleek dus, dat de albumine van het bloedserum met kali kan worden gekookt zonder hare oplosbaarheid in chloornalriumoplossingen te verliezen, maar dat die oplosbaarbeid meer en meer afneemt naarmate de hoeveelheid al- kali stijft, terwijl de troebelheid, die na koking der onvermengde vloeistof bij neutralisatie en behandeling met Cl .^a blijft bestaan, aantoont, dat de albumine werkelijk ten deele gestold is. Dit. resultaat werd niet sleehts met gedialyseerd bloedserum, maar ook met kippenei wit verkregen. Hier evenwel doen zich verschijnselen voor, die de be- slissing bemoeilijken. Om de albumine te praecipileeren werd bij het gedialy- seerde kippeneiwit, evenals bij het bloedserum, 1/m normaal azijnzuur gevoegd totdal de reactie zuur was Indien nu de aldus geneutraliseerde vloeistof met de zoutoplossingen van verschillend gehalte werd vermengd, dan werden dezelfde verschijnselen als bij het bloedserum waargenomen. Maar al spoedig bleek het mij, dat het aldus behandelde kippeneiwit niet werkelijk geneutraliseerd heeten mag en dat de eiwitoplossing reeds zuur reageert, alvorens vrij zuur aanwezig is, waarschijnlijk omdat onder den invloed van het aanwezig: alkali bij koking phosphorzure kali ontslaat, die, zooals wij weten, grooten invloed op de oplosbaar- heid der albumine uitoefent Ik kom om die reden straks op deze kwestie terug. Ik had opgemerkt, dat de werking van alkaliën op de albumine door zouten belemmerd wordt en ging nu in de eerste plaats na hoeveel C.C. mijner kali- oplossing gevorderd werden om bij een chloornatriumgehalte van 0 — 16 pCt. de albumine opgelost, te houden. Ik verkreeg daarbij de resultaten, die in Tabel I, fig. I graphisch zijn voorgesteld. Men ziel daaruit, dal terwijl bij gedialyseerde chloornatriumvrije eiwit- oplossingen 1 C.C. 1/m normaal kali — eene kalioplossing, die allengs voor een groot deel in koolzure kali was omgezet, zooals onvermijdelijk is — vol- doende is om de albumine opgelost te houden bij de opgegeven hoeveelheid OVER SERUM- EN EIERALBUMINE EN HARE VERBINDINGEN. 23 eiwit en concentratiegraad der vloeistof, bij 16 pCt. Cl Na dezelfde hoeveel- heid eiwit omstreeks 80 maal meer alkali behoeft om opgelost te blijven. Dienzelfden invloed oefent natron uit. Of er eenig verschil in de intensiteit der werking tusschen kali en natron bestaat, kan ik niet beslissen. Bij mij werkte natron sterker, maar mijne natronoplossing was versch bereid en dus veel meer kaustiek, dan de geruimen tijd gebruikte en door de inwerking van koolzuur verzwakte kalioplossing. Al men kaustieke kali bezigt zal men dus nog sterker werking zien optreden dan ik waarnam; waarschijnlijk vindt men dan ook, dat natron iets zwakker werkt. Niet slechts wordt de albumine bij het opgegeven alkali- en zoutgehalte opgelost gehouden, maar zij blijft daarbij ook ongecoaguleerd. Die bevinding constateerde ik het eerst aan het bloedserum. Als men gewoon goed afgeschei- den koeserum na verdunning met 9 vol. water kookt, den blijft de vloeistof meestal volkomen helder * en verkrijgt men door koolzuur en andere zwakke zuren na bekoeling een praecipitaat, dat in zwakke chloornatriumoplossingen volkomen oplosbaar is. Men behoeft dus geen gedialyseerde vloeistoffen om het verschijnsel na te gaan. De genuïne eiwitoplossiugen zijn daartoe even goed, ja nog beter, omdat de grenzen door de aanwezigheid zouten in de genuïne oplossingen worden uit- gebreid. Bij deze genuïne eiwitoplossingen bepaalde ik nu eerst hoeveel zuur er voor de praecipitatie vereischt werd. Ik vond, dat indien 2 C.C. bloedserum met 18 C.C. water verdund worden 9 C.C. van eene oplossing van 1/100 normaal azijn- zuur voldoende zijn om de albumine te praecipiteeren en dat bij vermenging van deze vloeistof met stijgende hoeveelheden kali evenzeer praecipitatie volgt, indien een evenredig met de hoeveelheid kali stijgende hoeveelheid zuur wordt toegevoegd. Bij de hieronder opgegeven proeven werd de opgegeven hoeveel- heid zuur en alkali met water tot 18 C.C. verdund, daarna 2 C.C. genuïn bloed- serum toegevoegd en gekookt. Het voorkomen der vloeistof na de koking is in de tabel opgegeven. Na bekoeling werd de vloeistof met de opgegeven hoeveel- heid zuur gepraecipiteerd en daarna met een gelijk vol. eener chloornalrium • oplossing van 8 pCt. vermengd, zoodat het chloornatriumgehalte 4 pCt. bedroeg. * Somtijds zag ik bij koking een lichten graad van opalescentie ontstaan. Het alkaligelialte van het serum schijnt dus bij dezelfde diersoort — ik bezigde altijd koeserum — niet altijd volkomen gelijk te zijn. Vi OVER SERUM- EN EIERALBUMINE EN HARE VERBINDINGEN. Hoeveelheid zuur of kali. V ooi komen der vloeistof na de koking. Toegevoegd zuur ter neutralisatie. Na vermeng, met CINa van 8 pCt. bij 4pCt. dus. 6 C.C. Vioo Normaal azijnzuur. GestoJd 3/10C.C. ]/io Norm. azijnz. Troebel 5 i> « « ii Troebel 4/io " " " » ii 4 // II H II Opalescent 6;'l0 " " " " Opalescent 8 ii ii ii 'i // 6'io " " " " // 2 i, II H II // 7/lO " " " " // 1 // II II II Zwak opalesceut 8/l0 " " " " // 0 • ir ii ii Helder 9/10 // // // // Helder ICC. 1/100 Normaal kali. // 11 10 * " " " » 2 » ii ii ii // 1 Vjq ii ii " " 0 3 » ii ii ii // 1 9/ 1-,10 il II 11 n it 4 // M II II u l3'lo " " " " ii 5 » ii n ii 11 1*10 " " " * n 6 i ii ii n 4 ii '/ ii ii 5. w ii ii ii Troebel. Opalescent. Helder. 1. C.C. 1'ioo norm. azijnzuur. 2. ii ii ,i ii 3- '/ ii ii n 4 . ii ii ii ii 5. ii ii ii ii (). // // v " Troebel. Opalescent. I i elder. OVER SERUM- EN EIERALBUML\E EN HARE VERBINDINGEN. 27 Voegde ik nu 1 CC 1;100 normaal zuur meer toe, dan werd de met 5 C.C. Vioo kali gpkookte vloeistof troebel, de met 4 C.C gekookte opalescent, de met 3 C.C. Vioo normaal kali gekookte daarentegen bleef helder. Na nog een C.C. zuur te hebben toegevoegd, wordt ook de met 3 C.C. gekookte vloeistof opalescent. Hetzelfde resultaai werd met genuïn kippeneiwit verkregen; hier natuurlijk wegens de aanwezigheid dcv zouten bij een hooger kaligehalte. 2 C.C. genuïn kippeneiwit werd met 18 C.C water vermengd, waarin 2 CC. 1j100 normaal kali aanwezig waren. Het bleek, dat de albumine uit deze vloeistof na de koking het meest volkomen door 9'/, C.C Vioo normaal zoutzuur wordt neergeslagen Daarna wordt dit eiwit met stijgende hoeveelheden alkali ge- kookt en daarbij de volgende resultaten verkregen. Hoeveelheid kali. Voorkomen der vloeistof na de koking. Toegevoegd zuur tei neutralisatie. Voorkomen der CINa-oplossing. 0 Opalescent. 7 i/g C.C. i/ioo norm. zoutzuur. Troebel. 1. C.C. 1/ioo normaal kali. Zwak opalescent. 8 V» » ii /' n Opalescent. 2. n u ii ii Helder. 9 '/* ii ti // v Zwak opalescent. 3. // ii ii H // 10 1/2 " ir // // Helder. 4. ii ii I' ii // 11 i/8 „ ii // n Licht opalescent. 6. n '/ " n n 13 i/s » ii n ii Toenemend opal. 8. ii ii i' ii ii 15 i/s .v ii ii ii ii ii 1. ii VlO ii ii it 1 7 !/s » n ii ii ii ii 2. « « ii n o 27 i/s * ii ii " // Troebel, t Den volgenden dag is bij alle de opalescentie en troebeling toegenomen. Men zou kunnen meenen, dat de gevonden oplosbaarheid der eieralbumine in zoutsoluties onder de opgegeven omstandigheden van de aanwezigheid van * Ten einde ook de concentratiegraad der vloeistoffen zooveel mogelijk gelijk te houden, werden deze grootere hoeveelheden zuur niet geheel als Vioo normaal zoutzuur, maar ten deele als Vin nor- maal zoutzuur toegevoegd. + Bij hooger alkaligehalte der vloeistof treden vooral bij het kippeneiwit ontledingen van dieper ingrijpenden aard op, die ik hier buiten beschouwing laten wil. 4* 28 OVER SERUM- EN EIERALBUMINE EN HARE VERBINDINGEN. een spoor alkali afhankelijk was, dat door het zuur niet is weggenomen. Zeker is het dat door sporen van alkaliën de oplosbaarheid wordt verhoogd. Maar tegen de hypothese, dat het aanwezige alkali de oorzaak der gevonden oplos- baarheid van de eieralbumine is, pleit, dat die oplosbaarheid niet slechls bij een hooger, maar ook bij een lager CINa-gehalte afneemt. De geringere oplos- baarheid in meer geconcentreerde CINa-soluties zou men zóó kunnen verklaren, dat de oplossende werking van het alkali bij toenemend CINa-gehalte werd tegengegaan; maar als die verklaring juist was, zou de oplosbaarheid in ClNa- oplossingen van lager dan 4 pCt. grooter moeten worden gevonden. Bij een lager CINa-gehalte zou de werking van het alkali dan krachtiger moeten worden en bij een lager zoutgehalte dus grootere oplosbaarheid moeten worden aange- troffen. Om de waargenomen verhouding der eieralbumine tegenover zwakke en meer geconcentreerde zoutoplossingen te verklaren, zou men dus moeten aan- nemen, dat bij een laag CINa-gehalte de werking van het zuur, bij een hoog die van het alkali de overhand had. Daaruit zou dan volgen, dat bij een zoutgehalte van 4 pCt. de invloed van alkali en zuur tegen elkander opwegen en zoodoende zou men vrij wel tot hetzelfde resultaat geraken. Ook al wil men echter die oplosbaarheid van eieralbumine in neutrale zout- soluties nog niet als bewezen aannemen, omdat de albumine na hare afschei- ding daarin onoplosbaar is, werkelijk gecoaguleerd kan men haar echter niet noemen, want zij losl ook na hare afscheiding in de geringste hoeveelheid alkali of zuur op. Juist door die werking van alkaliën en zuren kan men aantoonen, dat bij koking van werkelijk neuLrale eiwitoplossingen coagulatie tot stand komt. Wanneer door verhitting van werkelijk neutrale eiwitoplossingen stolling der albumine is tot stand gebracht, blijkt het dat veel grootere hoeveelheden alkali noodig zijn om de albumin • weder op te lossen, dan indien door toe- voeging van een kleine hoeveelheid alkali de coagulatie bij verwarming verhin- derd is geworden. Hierb'j wordt in elk geval slechts de derde graad van op- losbaarheid bereikt, terwijl in het eerste geval de vierde tot stand komt. WERKING VAN ZUREN OP SERUM- EN EIERALBUMINE. Ik kan bij de beschrijving daarvan kort zijn. Zij is volkomen gelijk aan die van de alkaliën. Daaruit volgt echter niet, dat de door inwerking van zuren tot stand gebrachte stof volkomen dezelfde is. OVER SERUM- EN EIKRALBUMINE EN HARE VERBINDINGEN. 29 Wat echter de invloed op de oplosbaarheid der albumine betreft is de wer- king der zuren inderdaad volkomen gelijk aan die der alkaliën. De sterke zuren werken daarbij krachtiger dan de zwakke. Dit blijkt het zuiverst bij de gedialyseerde eiwitoplossingen, waar het zoutgehalte (de aanwe- zige phosphorzure kalk) zoo gering is, dat de werking der zuren daardoor nauwe- lijks belemmerd wordt. De stolling van de albumine van 2 C.C. gedialyseerd serum en van 2 C.C. gedialyseerd kippeneiwit wordt bij 10 maligc verdunning tegengegaan door de hieronder opgegeven hoeveelheid van lOOmaal verdunde normaal zuren. Serum. Kippeneiwit. Salpeterzuur 2. C.C. 1.5 C.C. Zou 1 zuur. 2. » 1.5 » Zwavelzuur. 2.5 » 3. » Phosphorzuur. 2.5 » 3. » Oxaalzuur. 3. » 5. » Azijnzuur. 3. » 10. » Dat er bij het serum iets meer salpeterzuur en zoutzuur wordt vereischt dan bij het kippeneiwit, is zonder twijfel hiervan afhankelijk, dat bij het serum nog eene geringe hoeveelheid alkali aanwezig was, en er dus voor de neutraliseering daarvan eene zekere hoeveelheid van het zuur verbruikt werd; overigens eischt eieralbumine iets meer zuur dan serumalbumine, dat wellicht alleen van de grootere hoeveelheid phosphorzure kalk der eerstgenoemde verbinding afhankelijk is. Die oplossende loerkiny der zuren wordt door neutrale zouten tegengegaan en wel bij de zwakke zuren het meest. Ik heb dien invloed voor het bloedserum in Tabel I, fig. 2 graphiseh voor- gesteld, waaruit blijkt, hoe groot het verschil in dit opzicht bij de zes onder- zochte zuren is. Ook hier werden steeds de opgegeven zuren met zooveel CINa vermengd, dat het CINa-gehalte in 20 C.C. het opgegeven cijfer bedroeg, daarna werd water toegevoegd totdat de vloeistof 18 C.C. bedroeg en eindelijk hiermede 2 C.C. genuïn bloedserum vermengd. Niet slechts wordt de albumine door de zuren, evenals door de alkaliën opgelost gehouden bij kookhitte, zij wordt ook door de verschillende zuren niet gecoaguleerd, als de hoeveelheid niet te groot is. Die hoeveelheid is voor elk zuur verschillend. Voor de sterke zuren is zij bij een laag zoutgehalte, b j het 30 OVER SERUM- EN EIERALBUMINE EN HARE VERBINDINGEN. gedialyseerde serum b. v. zeer klein, en zijn de grenzen binnen welke meer ol minder volledige oplosbaarlieid in neutrale zoutsolulies wordt aangetroffen zeer eng. Voor de zwakke zuren is de hoeveelheid bij het gedialyseerde serum hooger, maar zijn vooral de grenzen binnen welke llttn,'i, t/.',- in ^i o ftff.J) Oplossing r.ui Sfiuiuajbiiiiiiiit' door Zuren hij verschillend Zoutgehalte. ZoTifffehrttte in Tabel II. VERHOUDING VAN GENUIN BLOEDSERUM TEGENOVER ZUREN. Het bloedserum is van de koe en werd onverdund gebruikt. Bij het zuur werd eerst zooveel water gevoegd, dat de hoeveelheid 18 C.C bedroeg ; daarna werden 2 C.C. van het serum toegevoegd. De opgegeven hoe- veelheid zuur werkte dus altijd bij gelijke verdunning der eiwitsolutie, namelijk bij lOmalige verdunning, in. leid zuur. Salpeterzuur. Zoutzuur. Zwavelzuur. Phosphorzuur. Oxaalzuur. Azijnzuur. Hoeveel] Gew. 1 Ge- Gew. Ge- Gew. Ge- üew. Ge- Gew. Ge- Gew. Ge- temp, kookt. temp. kookt. temp. kookt. temp. kookt. temp. kookt. temp. kookt. 0 helder helder helder helder helder helder helder helder helder helder helder helder 1C.C. l/ioc nonn.zuur toe- toe- toe- toe- toe- toe- toe- toe- toe- ! toe- toe- toe- 2 » ii if ii neinen- nemen- nemen- nemen- nemen- nemen- nemen- nemen- nemen- nemen- nemen- nemen- 3 ii ii n ii de de de de de de de de de de de de 4 R II ii ii 5 // " u ii opales- opales- opales- 6 * ti II a troe- centie troe- centie troe centie opales- opales- opales- 7 » ii tl ii be- gestold be- gestold be- n centie troe- centie troe- centic. 8 n ii II H ling. ff ling ir ling. gestold ii beling gedold beling gestold 10 // u II II afnem. II afnem. 1. afne- ii troe- gestold a ii " a 12 „ // II II troebel. opalesc. troebel. helder mende ir beling ii afne- ii afne- a 14 // , II II helder helder helder ir ii opalesc. ii II mende. ii mende 0 15 o i/ II II 9 ff ii H troebel. helder afnem. opalesc. troe- ii ii it 18 // // II ii § II ii ii helder ff troe- 0 beling ii ii n 2C.C. i/io norm. zuur ff II f ii ii ir beling ii helder opalesc. troe- a 2.5, // // II • II ff i, ii in helder helder ii helder beling a 3 1' H a i' ff II /r H ii 0 ii a n helder opalesc, 4 * K ir ii ir II ii 0 ir ff ii a n n u a 5 „ " ir V ii ff ir u ii n II ii ii ii o helder 1 C.C. norm. zuur. ff ff ff II ii " II a a ii " if 2 u H ii H ff ff II ir II II ii a i/ u a 4 * a it opalesc opalesc. n II n II II ii ti ii " a 6 , a r troebel troebel ii II ii II II ii ii a " a 8 // a r toe- — n ir II n II a a ii •> a 10 , 0 n nemen- — ir troebel. H II II ii a ii II a 12 , 0 II de — opalesc. — II II •1 ii a " " 0 14 , M II r — troebel. — a ii U a " " * a 16 // 9 II troe- — toenem. — a n II m a » 0 0 16 „ a ff beling — troebei. — ii 1 II li a ir ff a 6* Tabel 111. VERHOUDING VAN GENUIN KIPPENEIWIT TEGENOVER ZUREN. Het kippeneiwit werd geknipt, geklopt, met een gelijk volume water verdund, wederom geklopt en daarna gefiltreerd. Bij het zuur werd altijd eerst zooveel water gevoegd, dat de hoeveelheid 18 C.C. bedroeg; daarna werden hiermede 2 C.C. der eiwitoplossing vermengd. Het gebe- zigde zuur werkte dus altijd bij gelijke verdunning der eiwitsolutie, hier dus bij 20malige verdunning, in. Hoeveelheid zuur. Salpeterzuur. 2outzuur. Zwavelzuur. 1'lluspl orzuur. Oxaalzuur. Azijnzuur, Gew. temp. Ge- kookt. Gew. 1 Ge- tcinp. kookt. Gew. temp. Ge- kookt. Gew. temp. Ge- kookt. Gew. temp. Ge- kookt. Gew. temp. Ge- kookt. 0 kelder opalesc helder opalesc helder opalesc. helder opalesc. helder opalesc. helder opalesc lC.C.Vloo norm.zuur. toe- 'I toe- H toe- ii toe- ii toe- 9 toe- 9 2 // // // ii nemen- ■ onvol- uemen- onvol- nemen- onvol- nemen- .onvol- nemen- onvol- nemen- onvol- 4 ii , „ ii de komen de komen de komen de komen de komen de komen 6 ii » » ii opales- stolling opales- stolling opales- stolling opales- stol- 9 stol- 9 stol- 8 , ii , ii centie gestold centic gestold centie gestold centie ling opales- ling opales ling 10 il 'i u ti helder opalesc. helder opalesc afnem. ii afnem gestold eentie gestold centie gestold 12 « ii i, ' n helder ii helder opalesc. ii opalesc. ii afne- 9 afne- f 14 , ii ii " ii ii ii 9 helder ii helder ii mende 9 mende 9 18 » // ii II n 'i ii ii it opalesc. ii opalesc. opalesc. opalesc. f II 2C.C. l/io norm.zuur. > » ii ii ii steeds ii helder helder ii f 9 2è» r i. II ii " " ii 9 afnem . it ii f kelder opales- 9 3 » ii n II r it ii ii ■' opalesc ii ii 9 r centie opalesc. i» u » 9 " " ii u II helder it 9 9 9 helder 9 5 v , ii II ii 9 ii i' ir u " II 9 9 II 9 6 , ii „ II ii II - ii ii " U " » 9 ii 9 7 » , , ¥ f 9 9 ii n # II 9 9 9 ii helder 8 ff » n II // II It ii ii ii H H 9 9 9 9 1 C. C. norm. zuur. // II II K it ü 9 ,, 9 9 H 9 2 ii ii , n opalesc. II 9 II ii ff U II II 9 9 - i ii , , ii troebel troebel 9 opalesc ii ii " II , 9 9 9 6 ii ii ii ii » — opalesc r r ii II " 9 9 9 H 8 " i, „ 9 ii — troebel (roebel ff n 9 , 9 # 9 9 10 • • , ii § — ii — opalesc. opalesc. 9 ff V II 9 9 12 , i § H — i/ — troebel troebel 9 ff 9 9 9 9 14 t ii " 16 u ii , ti 1/ II 9 II — n ë — 9 9 it ff 9 9 M II 9 9 9 f 18 ii ii „ B 9 — ' — " — 9 ff 9 9 9 9 Tabel IV. VERHOUDING VAN BLOEDSERUM TEGENOVER ZUREN BIJ EEN Cl Na GEHALTE VAN 0.5 pCt. Het bloedserum is van de koe en werd onverdund gebruikt. Bij het zuur werden eerst 10 C.C. eener Cl Na-oplossing van 1 pCl. en daarna zooveel water gevoegd, dat de hoeveelheid 18 C.C. bedroeg; daarna werden hiermede 2 C.C. van het serum vermengd. De opgegeven hoeveelheid zuur werkte dus altijd bij een gelijk Cl Na-gehalte der vloeistof in. CHLOORNATRIUMGEHALTE 0.5 pCt. Hoeveelheid zuur. Salpeterzuur. Zoutzuur. Zwavelzuur. Phospb orzuur. Oxaalzuur. Azijnzuur. Gew. temp. Ge- kookt. Gew. temp. Ge- kookt. Gew. temp. Ge- kookt. Gew. temp. Ge- kookt. Gew. temp. Ge- kookt. Gew. temp. Ge- kookt. 8C.C.Vioouorm.zuur. afne- gestold afne- gestold afne- gestold toene gestold toene- gestold toe- gestold 1 f Vlo „ f mende tf mende // mende f mende ff mende r ne- 9 1.2* H il ff troe- v troe- u ff * troe- ff troebel. li men- * 1-4* * ,f * be- 9 beling II troe- ff be- ff af- n de * ■l.O// // il ll ling sterk opalesc. helder opalesc. be- ff ling 9 nemen- " 9 I-D// il ii n helder zwak opalesc. # afne- ling opalesc. afne- ff de 9 troe- 9 l.Uff ff // II ii helder ff mende helder afne- mende ff troe- u be- ff *• " // ff ff 9 r ff opalesc. H mende troebel. ff beling ii ling ff 4.0 /f !, g H II 9 * helder n opales- helder opalesc. helder opalesc. af- ff O ff H ff 9 tl if * ti 9 centie ff 9 ii af- ne- II 0. 5 ff 9 9 ff 9 9 -r ii 9 helder 9 9 0 ne- men II 4 * " // // II 11 # u 9 ff ff helder u men- de ff 0 1 » ff 9 ff ff // t 9 ii * 9 ii de 9 O ff ff ff // ff ft ff II ff 9 ff H ii opa- troe- opalesc 7 * ii ff ff ff ff ff 9 II 9 r II - les- afne- 8 9 ff ff 9 ff 9 // II II u * e Il cen- be- mende 1 C.C. norm. zuur. ff ff ff ff 9 ft f ii II tie ling opalesc. «ff ff 9 ff ff ff ff II * * ii tl helder helder helder 4 ff ii n opalesc. opalesc ff II 9 ff ff it ff ii ii m 5 # e * * troebel // II 9 9 ff ff ff ii n u Off II 9 troeh el — » 9 9 ff !? ii " 9 u ti 8 * * * — — * U 9 ff e ff 9 * II ff 10 , , * — — # troebel 9 ff /< n N II 9 9 12 * , , J4 * ff * — — spoor opalesc. zwak opalesc. — 9 9 opalesc. ff ff ff 9 ff ff ff f II " ff ff Tabel V. VERHOUDING VAN KIPPENEIWIT TEGENOVER ZUREN BIJ EEN ClNa- GEHALTE VAN 0.5 pCt. Het kippeneiwit is met een gelijk volume water verdund. Bij het zuur weder 10 C.C. eener Cl Na-oplossing van 1 pCt. en dan zoo- veel water gevoegd, dat de hoeveelheid 18 CC. bedroeg; daarna werden hier- mede 2 C.C. van het eiwit vermengd. De opgegeven hoeveelheid zuur werkte dus altijd bij een gelijk Cl Na-gehalte der vloeistof in. nr. CHLOORNATRIUMGEHALTE DER VLOEISTOF 0.5 pCt. Hoeveelheid z« Salpeterzuur. Zoutzuur. Zwavelzuur, j Phosphorzuur. Oxaalzuur. Azijnzuur. Gew. 1 Gc- tetup. | kookt. Gew. temp. Ge- kookt. Gew. j temp. Ge- kookt. Gew. temp. Ge- kookt. Gew. I temp. Ge- kookt. Gew. temp. Ge- kookt. SC.C.Vioonorm zuur. afne- gestold af- gestold afne- gestold toe- gestold toe- gestold af- gestold 10 ii u ii n mende it ne- ii men H ne- ie mende ie ne- ii 1.2C.C. 1/iOnorm.zuur 1.4 * tl li " 1.5 ii ii ii ii opalcsc. helder te ii sterk opalcsc afneni. men- de H opalesc. afne- de 0 n il mende opa- les- V opalesc. af- ne- * ie men - de K ff II 1.6 n f ii ii 9 opalesc. opales- mende opa- II centie ie men- •1 0 1.8 " ii ii ii ie helder centie opales- les- opalcsc. afne- " de n II 2 n i' ii „ II n helder centie centie afne- mende « opa- # ff 3 /' // // ir II • i n helder helder mende opales- opalesc lescen- ipalesc, » 4 « ii ii ii H " ii n opalese centie af- tie ii II 5 // ti n u 0 .[• ii ii toe- helder ne- helder hel- > II 0 ti f ti ir ie 4 n V ne- ii men- ii der l ff 7 it f 't ie re .] H ie mende " de ii ii [ II 8 // // // ii ie ii II ie opales- § n ff t II 1 C.C. norm. zuur. - zwak opalesc opalesc. II ee centie r II ff 1 K Z li m 0 H ff opalesc. w troebel " " ff ' opa- opalesc 4 // > tt H troebel ir troebel ie tt r (1 toe- les- af- 5 v ti II opalcsc. — H — - " * ie ne- centie ne- 6 , ii troebel - II — ie " 9 opa- te men- helder men 8 . tl — — II — » ii " les ee de ii de 10 . II — — II - » ii r centie t opa- opa- 12 , n 14 , II r — II zwak opalesc. — " ii ie ei bijna helder ie 0 lescen tie les- centie * Alle vertoonen een spoor van opalcscentte. Tabel VI. VEEHOUDING VAN BLOEDSEEUM TEGENOVEE ZUEEN BIJ EEN CHLOOENATEIUMGEHALTE VAN 1 EN 2 pCt. BIJ VERWARMING. oeveelheid zuur. CHLOORNATRIDMQEHALTE VAN 1 pCt. CnLOORNATKIDMGEHALTE VAN 2 pCt. u Salpeter- zuur. Zoutzuur. Zwavel- zuur. Phosphor- zuur. Salpeter- zuur. Zoutzuur. Zwavel- zuur. Phosphor- zuur. 1.8 CC 1/10 normaal zuur. gestold gestold — — — gestold — — 2 // // H ' opalesc. gestold — afne- 9 — — 3 // II II helder helder opalesc. gestold mende opalesc. gestold — 4 n ir h 9 n helder opalesc. opalesc. afnemend 9 gestold 5 u ii " 9 9 9 helder helder * opalesc. opalesc. — 6 ii n ii 9 n r 9 toene- helder * afnemend opalesc. 7 ii i' f n ii 9 9 mende toene- opa- af- 8 » ii ii i ii r * 9 opa mend les- ne- 1 C.C. normaal zuur ii ir toe- 9 lescent. opalesc. cent mend 2 , , # n troebel 9 nemend 9 troebel troebel helder * opa- 4 , , r II — opalesc. opa- ff — — troebel les- 6 » » 9 H troebel lescent 9 — — — cent. * Ook hier zijn de vloeistoffen niet volkomen helder. VERBETERING Blz. 17, regel 1 van boven staat s/10 CC; lees: */10 C.C. RÉVISION DES ESPÈCES INSULINDIENNES DE LA FAMILLE DES CHÉTODONTOIDES PAU P. B L E E K E R Familia CHAETODONTOIDEI. Perc. corpore ovali vel subrhornboideo valde compresso ; capite corapresso squa- niato, absque maxillis aeque alto ac longo vel altiore quam longo ; ore antico rictu parvo vel (rarissime) mediocri ; dentibus maxillis parvis nunquam caninis vel molari- bus ; squamis trunco ctenoideis vel cycloideis ; linea laterali plus minusve conspicua ; pinnis dorsali et anali radiosis dense squamatis, dorsali dorso antice incipiente anali longiore parte spinosa et parte radiosa continuis ; auali spinis S vel 4 parte radiosa dorsali radiosa minus duplo ad non breviore; pectoralibus radiis inferiori- bus fissis; ventralibus radiis fissis 5; caudali radiis fissis 14 ad 17 ; ossibus pha- ryngealibus inferioribus ncc coadunatis nee coalitis. B. 5 ad 7. La familie se compose des Squammipennes de Cuvier-Valenciennes, a 1'excep- tion des genres Monodactylus Lac. (= Psettus Comm.), Pemphcris CV et Toxotes Cuv. Les espèces connues sont au nombre d'environ cent-cinquante et appar- tiennent aux sousfamillcs des Pimeleptiformes, Proteracanthiformes, Scorpidiformes, 7 NATLURK. VERH. DER KONINKL. AKADEMIE. DEEL XVII. 2 UK VISION DES ESPECES [NSUL.INDIENNES Leuodontiforrnes, Chaetodipteriformes, Scatophagiformes, Taurichthyiformes, Hola- canthiformes, Plataciformes et Zancliformes. A 1'exception des Scorpidiformes et Le- pidontiformes toutes ces sousfamilles sont représentées dans 1'Insulinde. Les espèces insulindiennes düment reconnues et bien établies sont au nombre de 70. Les Pimelepteriformes y comptent 4, les Proteracanthiformes un seule, les Chactodipteriformes 2, les Scatophagiformes unc seule, les Taurichthyiformes 33, les Holacanthiformes 22, les Plataciformes 5 et les Zancliformes 2 espèces. ESPÈCES CONNUES DE CHÉÏODONTOIDES DE L'lNSULINDE. Pimelepteriformes. 1. Pimelepterus cinerascens Day = Pimelepterus altipinnis CV. 2. ,/ lembus CV 3. „ oblongior CV 4. ,/ waigiensis QG = Pimelepterus marciac CV. Proteracanthiformes. 5. Proteracanthus sarissophorus Günth. = Girella (Crenidens) sarissophorus Cant. Chaetodipteriformes. ö. Harpochirus punctatus Cant. = Drepane punctata et longimaua CV. 7. Ilarcbes orbis Cant. = Ephippus orbis CVr. Scatophagiformes. 8. Ephippus argus Cuv. = Scatophagus argus et ornatus CV, Taurichthyiformes. 9. Chelmon rostratus Cuv. 10. Prognathodus longirostris Blkr = Chelmon longirostris Cuv. 11. Taurichthys varius CV. = Taurichthys viridis CV. 12. ,/ monoceros Blkr = Heniochus monoceros CV. 13. w chrysostomus Blkr = Heniochus chrysostomus CV. 14. „ macrolepidotus Blkr — Heniochus macrolepidotus CV. DE LA FAM1LLE DES CHETODONTOJDKS. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24, 25. 2G. 27. 28. 29. 30. 41. Hemitaurichthys polylepis Blkr = Chaetodon polylcpis Blkr. Coradion chrysozonus Kp = Chaetodon chrysozonus K.V.H. = Chaetodon en- ncacanthus CV. il melanopus Blkr = Chaetodon melanopus CV. Tetragonoptrus (Citharoedus) Meyeri Blkr = Chaetodon Mcyeri Bl.Schn. ,z ( ii ) ornatissimus Blkr = Chaetodon ornatissiraus Sol. „ (Rabdophorus) Bennetti Blkr = Chaetodon Bennetti CV. ii ) speculum Blkr = Chaetodon speculum K.V.H. = Chae- todon spilopleura Rwdt, ii ) trifasciatus Blkr = Chaetodon tvifasciatixs Mungo Park = Chaetodon vittatus Bl.Schn. u ) ephippium Blkr = Chaetodon ephippium CV. ii ) semeion Blkr = Chaetodon semeion Blkr. Tetragonoptrus) octofasciatus Blkr = Chaetodon octofasciatus BI. ,/ ) miliaris Blkr = Chaetodon miliaris QG. = Chaeto- don citrinellus Brouss. ii ) punctatofasciatus Blkr = Chaetodon punctatofascia- tus CV. Chaetodontops) fasciatus Blkr = Chaetodon fasciatus Forsk. = Chaet. lunula et biocellatus CV. ,/ ) collaris Blkr --= Chaetod. collaris BI. = Chaetod. reti- eulatus CV = Chaet. praetextatus Cant. ii ) melanotus Blkr = Chaet. melanotus BI. Schn. = Chaet. dorsalis Reinwt. ii ) selene Blkr = Chaetodon selene Blkr. Lepidochaetodon) unimaeulatusBlkr = Chaetodon unimaculatus BI. ii ) Kleini Blkr = Ch. Kleinii Blkr = Ch.virescens CV. Linophora) auriga Blkr = Chaet. auriga Forsk. = Chaet. setifer 131. ii ) vagabundus Blkr = Chaetodon vagabundus L.= Chae- todon jjictus Forsk. w ) Rafflesi Blkr = Chaet. Rafflesi Beun. = Chaet. princeps CV. ii ) xanthurns Blkr = Chaetodon xanthurus Blkr. Oxychaetodon) lineolatus Blkr = Chaet. lineolatus •— QG. = Chaet. oxycephalus et Talli Blkr. i, ) falcula Blkr = Chaet. falcula BI. = Ch. ulietensis CV. Gonochaetodon) triangulum Blkr = Chaetodon triangulum K.V.H. = Chaetodon baronessa CV- Megaprotodon strigangulus Blkr == Chaetodon strigangulus Sol. = Chaetodon bifascialis CV. 7* 81. ii 32. n 33. 1! 34. II 35. II 36. II 37. II 38. II 30. II 40. II 4 RÉVISION DES ESPÈCES INSULLNDIEXNES Hólacanth ifonnes. 42. Cbaetodontoplus mesoleucus Blkr. = Holacantbus mesoleucus Lac. 43. ii chrysoceplialus Blkr = Ilolacantlms chrysocephalus Blkr. 14. // melanosoma Blkr = Ilolacantlms melanosoraa Blkr. 45. ii dimidiatus Blkr = Holacantbus dimidiatus Blkr. 46. Holacantbus Lamarcki Lac. -= Gcnicantbus Lamarcki Swns. raelanospilns Blkr. bispinosus Giinth. = Holacantbus diacantbus Blkr (nee Günth.) bicolor Lac. tibicen CV = Holac. leucopleura Blkr = Centropyge tibicen Kp. nox Blkr. Vroliki Blkr. trimaculatus Lac. xanthometopon Blkr. navarebus CV. diacantbus Giintb. (nee Blkr) = Holacantlms clux Lac. sexstriatus K.V.H. aetodon lepidolepis Blkr = Holacantbus lepidolcpis Blkr. striatus Blkr = Holacantbus striatus Rüpp. semicirculatus Blkr. = Holacantbus semicirculatus CV. nicohariensis Blkr = Holacantbus geometricus Lac. = Hola- cantbus nicobariensis Blkr. imperator Blkr = Holacantbus imperator Lac. annularis Blkr = Holacantbus annularis Lac. = Holacanthus pseudannularis Blkr. Plataciformes. 64. Platax teira Cuv. = Platax xantbopus et Platax Boersi Blkr. (i.'j. „ vespertilio Cuv. = PI. orbicularis Rüpp. = PI. Blocbi et pentacanthus C V. 66. ,/ melanosoma Blkr. 67. ,/ pinnatus Blkr = Platax gampret Blkr. 68. H batavianus CV. Zancliformes. 6Ü. Zanclus cornutus CV. 70. ii canescens Giinth. = Zanclus centrognatbos. CV. n . ii 48. u 49. ii 50. ii 51. ii 52. ii 53. ii 54. ii 55. n 56. n 57. ii 58. i icanthc 59. ii 60. n 61. ii 62. n 63. ii DE LA FAMILLE DES CHÉTÜDONTOIDES. O L'exposé suivant résumé les connaissances actuelles par rapport a Ia distribu- tion géographique des espèces dans 1'Inde archipélagique. Sumatra, 22 espèces. Pimelepterus cinerascens, Ephippus argus, Harpochirus punctatus, Ilarches orbis, Chelmon rostratus, Taurichthys macrolepidotus, Tetragonoptrus Bennetti, Tetr. trifasciatus, T. miliaris, T. collaris, T. auriga, T. vagabundus, T. Rafflesi, ï. triangulum, Uolacanthus bicolor, H. xanthonietopon, Acanthochaetodon semicir- culatus, Ac. annularis, Zanclus cornutus, Platax teira, PI. vespertilio, PI. batavianus. Baton, 13 espèces. Pimelepterus lembus, Ephippus argus, Taurichthys varius, Tetragonoptrus tri- fasciatus, T. melanotus, T. vagabundus, T. falcula, T. triangulum, Megaproto- don strigangulus, Chaetodontoplus mesoleucus, Zanclus cornutus, Platax teira, PI. vespertilio. Niets, 8 espèces. Ephippus argus, Harpochirus punctatus, Tetragonoptrus collaris, T. vagabun- dus, T. triangulum, Platax teira, PI. vespertilio, PI. batavianus. Pinang, 12 espèces. Pimelepterus oblongior?, Proteracauthus sarissophorus, Ephippus argus, Har- pochirus punctatus , Ilarches orbis, Parachaetodon ocellatus, Taurichthys macro- lepidotus, Tetragonoptrus collaris, Acanthochaetodon annularis, Platax teira, PI. vespertilio, PI. batavianus. Singapore, 17 espèces. Pimelepterus lembus, Proteracanthus sarissophorus, Ephippus argus, Harpochi- rus punctatus, Ilarches orbis, Chelmon rostratus, Parachaetodon ocellatus, Tau- richthys macrolepidotus, Tetragonoptrus octofasciatus, Chaetodontoplus mesoleucus, Holacanthus sexstriatus, Acanthochaetodon annularis, Ac. striatus, Platax teira, PI. vespertilio, PI. pinnatus, PI. batavianus. Bintang, 7 espèces. Ephippus argus, Harpochirus punctatus, Chelmon rostratus, Parachaetodon ocellatus, Platax teira, PI. vespertilio, PI. batavianus. Bangka, 11 espèces. Pimelepterus cinerascens, Ephippus argus, Harpochirus punctatus, Uaiches or- 6 RÉ VISION DES ESPÈCES ISSULINDIENNES bis, Chelmon rostratus, Parachaetodon occllatus, Tetragonoptrus octofasciatus, Acanthocliaetodon striatus, Platax: vespertilio, PI. batavianus, PI. teira. Button, 2 espèces. Chelmon rostratus, Platax batavianus. Lepar, 1 cspèce. Chelmon rostratus. Cocos, 9 espèces. Pimelepterus cinerascens, Tetragonoptrus trifasciatus, T. cphippium, T. semeion, T. auriga, T. lineolatus, Zanclus cornutus, Platax teira, PI. vespcrtilio. Java, 42 espèces. Pimelepterus cinerascens, P. lembus, P. waigiensis, Ephippus argus, Harpo- chirus punctatus, Ilarches orbis, Chelmon rostratus, Parachaetodon ocellatus, Coradion chrysozonus, Taurichthys varius, T. monoceros, T. macrolepidotus, Te- tragonoptrus Meyeri, Tetr. Bennetti, T. speculum, T. trifasciatus, T. ephippium, T. octofasciatus, T. miliaris, T. fasciatus, T. collaris, T. unimaculatus, T. Kleinii, T. auriga, T. vagabundus, T. Rafflesi, T. triangulum, Megaprotodon strigangulus, Chaetodontoplus mesoleucus, Ch. chrysocephalus, Holacanthus trimaculatus, H. navarchus, H. diacanthus, II. sexstriatus, Acanthochaetodon lepidolepis, Ac. se- micirculatus, Ac. annularis, Zanclus cornutus, Platax teira, PI. vespertilio, PI. pinnatus, PI. batavianus. Bawean, 9 espèces. Chelmon rostratus, Tetragonoptrus speculum, T. octofasciatus, T. fasciatus, T. auriga, T. vagabundus, T. Rafflesi, Platax teira, PI. vespertilio. Mille-isles (Duizend-eilanden). 5 espèces. Chelmon rostratus, Taurichthys macrolepidotus, Tetragonoptrus octofasciatus, Chaedontoplus mesoleucus, Platax batavianus. Madoura, 5 espèces. Ephippus argus, Harpochirus punctatus, Platax teira, PI. vcspertilio, PI. pinnatus. Bali, •") espèces. Pimelepterus cinerascens, Ephippus argus, Harpochirus punctatus, Taurichthys macrolepidotus, Platax vespertilio. DE LA EAMILLE DES CHET0D0NT01DES. BornéOj 4 espèccs. Ephippus argus, Harpochirus punctatus, Tetragonoptrus fasciatus, Platax teira. ( 'clrbes, 37 espèces. Pimelepterus cinerascens, P. lembus, P. waigiensis, Bphippus argus, Harpochi- rus punctatus, Chelrnon rostratus, Parachaetodon ocellatus, Coradion chrysozonus, Taurichthys varius, T. macrolepidotus, Tetragonoptrus Meyeri, T. trifasciatus, T. ephippium, T. semeion, T. octofasciatus, T. miliaris, T. fasciatus, T. collaris, T. melanotus, T. Kleini, T. auriga, T. vagahundus, ï. Rafflesi, Megaprotodon strigaugulus, Chaetodontoplus mesoleucus, Holacanthus tibicen, H. diacanthus, H. sexstriatus, Acanthocbaetodon semicirculatus, Ac. imperator, Ac. annularis, Zanclus cornutus, Z. canescens, Platax teira, PI. vespertilio, PI. pinnatus, PI. batavianus. Sangl, 6 espèces. Tetragonoptrus fasciatus, T. miliaris, T. Kleini, T. auriga, T. vagabundus, Platax vespertilio. Smtmbawa, 7 espèces. Taurichthys macrolepidotus, Tetragonoptrus octofasciatus, T. fasciatus, T. va- gabundus, T. Rafflesi, T. lineolatus, Platax batavianus. Flor es, 15 espèces. Pimelepterus cinerascens, Taurichthys chrysostomus, Tetragonoptrus trifas- ciatus, T. ephippium, T. melanotus, T. Kleini, T. auriga, T. lineolatus, T. trian- gulum, Holacanthus bicolor, H. tibicen, H. Vroliki, H. navarchus, H. diacanthus, Zanclus cornutus. Solor, 14 espèces. Pimelepterus cinerascens, Taurichthys macrolepidotus, Tetragonoptrus trifascia- tus, T. punctatofasciatus, T. selene, T. unimaculatus, T. Kleini, T. auriga, T. triangulum, Chaetodontoplus melanosoma, Holacanthus bicolor, H. tibicen, Platax vespertilio, PI. batavianus. Timor, 22 espèces. Pimelcptus cinerascens, Ephippus argus, Taurichthys macrolepidotus, T. va- rius, Hemitauricbthys polylepis, Tetragonoptrus trifasciatus, T. ephippium, T. fas- ciatus, T. melanotus, T. unimaculatus, T. Kleini, T. auriga, T. vagabundus, T. 8 EÉVISION DES ESPÈCES 1NSULINÜIENNES Rafflesi, T. triangulum, Megaprotodon strigangulus, Holacanthus Vroliki, H. dia- canthus, Acanthochaetodon semicirculatus, Ac. nicobariensis, Zanclus cornutus, Platax teira. Temate, 26 espèces. Pimelopterus lenibus, P. waigicnsis, Prognathodus longirostris, Parachaetodon ocellatus, Taurichthys chrysostomus, T. macrolepidotus, ïetragonoptrus trifasciatus, T. ephippiuin, T. fasciatus, ï. ruiliaris, T. melanotus, T. unimaculatus, T. Kleini, T. auriga, T. vagabundus, T. Rafflesi, T. Iineolatus, T. falcula, T. triangulum, Holacanthus bicolor, H. tibicen, H. Vroliki, Zanclus cornutus, Platax teira, PI. vespertilio, PI. batavianus. Halmahéra, 12 espèces. Harpocbirus punctatus, Parachaetodon ocellatus, Tetragonoptrus Bennetti, T. trifasciatus, T. fasciatus, T. Kleini, T. auriga, T. Rafflesi, T. triangulum, Mega- protodon strigangulus, Chaetodontoplus mesoleucus, Zanclus cornutus. Batjan, ]2 espèces. Pimelepterus lembus, Ephippus argus, Harpochirus punctatus, Taurichthys ma- crolepidotus, Tetragonoptrus Kleini, T. auriga, T. vagabundus, Chaetodontoplus mesoleucus, Zanclus cornutus, Platax teira, PI. vespertilio, PI. pinnatus. Bourou, 17 espèces. Ephippus argus, Harpochirus punctatus, Taurichthys macrolepidotus, Parachae- todon ocellatus, Tetragonoptrus trifasciatus, T. miliaris, T. punctatofasciatus, T. fasciatus, T. unimaculatus, T. Kleini, T. auriga, T. vagabundus, T. triangu- lum, Holacanthus Laniarcki, H. Vroliki, Acanthochaetodon semicirculatus, Platax vespertilio. Obi-major, 'J espèces. Pimelepterus cinerascens, Taurichthys macrolepidotus, Tetragonoptrus trifasciatus, T. punctatofasciatus, T. triangulum, Megaprotodon strigangulus, Chaetodontoplus mesoleucus, Holacanthus Vroliki, Platax vespertilio. Amboine, 56 espèces. Pimelepterus cinerascens, P. lembus, P. waigiensis, Ephippus argus, Harpo- chirus punctatus, Prognathodus longirostris, Parachaetodon ocellatus, Coradion cbrysozonus, C. melanopus, Taurichthys varius, T. chrysostomus, T. macrolepido- tus, Hemitaurichthys polylepis, Tetragonoptrus Meyeri, T. ornatissimus, T. Ben- DE LA FAMILLE DES CHËTODONTOIDES. V netti, T. speculum, T. trifasciatus, T. ephippium, T. octofasciatus, T. miliaris, T. punctatofasciatus, T. fasciatus, T. melanotus, T. selcne, T. unimaculatus, T. Kleini, T. auriga, T. vagabundus, T. Rafflesi, T. xanthurus, T. lineolatus, T. falcula, T. triangulum, Megaprotodon strigangalus, Chaetodoutoplus dimidiatus, Holacanthus Lamarcki, IL melanospiius, II. bispinosus, H. bicolor, H. tibicen, H. nox, II. Vroliki, H. trimaculatus, H. navarchus, H. diacanthus, H. sexstria- tus, Acanthochaetodon semicirculatus, Ac. nicobariensis, Ac. imperator, Zanclus cornutus, Z. canescens, Platax teira, PI. vespertilio, PI. melanosoma, PI. batavianus. Saparoiia, 2 espèces. Pimeleptcrus cinerascens, Holacanthus bicolor. Céram, 33 espèces. Ephippus argus, Prognathodus longirostris, Parachaetodon oceliatus, Taurichthys chrysostouius, T. varius, T. macrolepidotus, Coradion melanopus, Tetragonoptrus trifasciatus, T. Meyeri, T. octofasciatus, T. speculum, T. unimaculatus, T. ephip- pium, T. fasciatus, T. miliaris, T. melanotus, T. Kleini, T. auriga, T. vagabun- dus, T. Rafflesi, T. triangulum, Megaprotodon strigangulus, Chautodontoplus me- soleucus, Holacanthus bicolor, H. tibicen, H. Lamarcki, H. Vroliki, H. diacanthus, Acanthochaetodon nicobariensis, Ac. semicirculatus, Zanclus cornutus, Platax teira, PI. vespertilio. Haronko, 5 espèces. Tetragonoptrus trifasciatus, T. ephippium, T. vagabundus, T. Rafflesi, Zanclus cornutus. Noussa-laut, 2 espèces. Prognathodus longirostris, Holacanthus Lamarcki. Banda, 23 espèces. Chelmon rostratus, Prognathodus longirostris, Taurichthys varius, T. chrysosto- mus, T. macrolepidotus, Tetragonoptrus speculum, T. trifasciatus, T. pimctato- fasciatus, T. fasciatus, T. melanotus, T. unimaculatus, T. Kleini, T. auriga, T. vagabundus, T. lineolatus, T. triangulum, Megaprotodon strigangulus, Holacanthus Lamarcki, H. bicolor, H. trimaculatus, H. navarchus, H. diacanthus, Zanclus cornutus. Goram, 15 espèces. Taurichthys chrysostomus, Tetragonoptrus trifasciatus, T. ephippium, T. semeion, 8 JJATUURK. VERH. DER KONINKL. AKA.DEMIE. DEEL XVII. 10 EÉVISION DES ESPÈCES INSULINDIENNES T. melanotus, T. Kleini, T. auriga, T. vagabundus, T. Rafflesi, Holacanthna nox, H. xanthometopon, Acanthochaetodon scniicirculatus, Zanclus cornutus, Platax teira, PI. vespertilio. Arou, 4 espèces. Tetragonoptrus trifasciatus, T. vagabundus, T. Rafflesi, Holacanthus bicolor. Waigiou, Bawak, 11 espèces. Pimelepterus waigiensis, Harpochirus punctatus, Parachaetodon ocellatus, Tetra- gonoptrus trifasciatus, T. Rafflesi, Holacanthus xanthometopon, Acanthochaetodon senücirculatus, Ac. nicobariensis, Zanclus cornutus, Platax vespertilio, PI. bata- vianus. Noavelle-Guinêe, 20 espèces. Pimelepterus cinerascens, P. waigieusis, Harpochirus punctatus, Taurichthys chrysostomus, T. macrolepidotus, Tetragonoptrus ephippium, T. Meyeri, T. orna- tissimus, T. miliaris, T. Kleini, T. trifasciatus, T. fasciatus, T. Rafflesi, T. trian- gulum, Holacanthus diacanthus, H. bicolor, Acanthochaetodon imperator, Platax teira, PI. vespertilio, Zanclus cornutus. Philippines, 7 espèces. Pimelepterus cinerascens, Ephippus argus, Harpochirus punctatus, Chelmon rostratus, Parachaetodon ocellatus, Taurichthys macrolepidotus, Platax vespertilio. Subfamilia P1MELEPTERIFORMES. Chaetodont. corpore oblongo-ovali squamis ctenoideis, vel rarissime cycloideis, lacvibus vestito ; dentibus tnaxillis incisivis; maxilla interiore ramis sulco a cute gulari distinctis horizontaliter mobilibus ; apertura branchiali sub gula continua; cute gulo-interbranchiali a cute praeventrali distincta ; squamis inguinalibus elon- gatis vel compositisj pinna dorsali parte spinosa parte radiosa non breviore spi- nis 10 ad 15 et radiis 11 ad 20; ventralibus vulgo post basin rarius sub basi pectoralium insertis; anali spinis 3 et radiis 10 ad 15; caudali emarginata radiis fissis 15. B. 5 ad 7. 5 Rem. La sousfamille comprend les genres Pimelepterus Lac, Diptcrodon Cuv. (nee Lac), Doidyxodon Val., Pachymetopon Giinth., Gymnocrotaphus Günth., DE LA PAMILLE DES CHËTODONTOÏDES. 11 Girella Gr., ïephraeops Günth., Ncotephraeops Cast. (= Girellichthys Klunz.) et Incisidens Gill. Le premier de ces genres seulement est représenté dans 1'Insulinde. Pimelepterus Lac. = Kyphosus Lac. = Dorsuarius, Xyster Conim. = Opisthis- tius Gil!. Dentes maxilles pluriseriati serie externa diraidio basali maxilla affixi dimidio apicali verticales incisivi, seriebus internis gracillimi acuti. Dentes vomerini, palatini, pterygoidei, linguales. Dentes pharyngeales subulati. Caput superne usque supra nares, lateribus et inferne usquc sub oculo ubique squarnatum. Maxilla superior protractilis postice squamata. Praeoperculum denticulatum. Cutis gulo- interbranchialis lata parum incisa dense squamata. Squamae trunco ctenoideae GO ad 80 in serie longitudinali. Pinnae impares molles totae squamatae, dorsalis indivisa spinis 1 L et radiis 12 ad 14, parte spinosa et parte radiosa subaequi- longis. Analis radiis 11 ad 14. Pectorales acutae. B. 7. '&' Rem. Le nombre des espèces de Pimelepterus, inscrites comme insulindiennes, est de sept, mais il est probable que trois au-moins ne sont que nominales. Les Pimelepterus Raynaldi et indicus ne sont probablement pas distincts du cineras- cens et je crois maintenant le ternatensis identique avec le lembus. Des sept espèces il n'en resterait donc que quatre, dont voici les principaux caractères. I. Oents incisives a partie couchée beaucoup moins de trois fois plus longue que la partie apicale. Corps & bandelettes dorées ou brunatres. Longueur de la tête rnoins de 5 fois dans la longueur totale. a. Dorsale a partie molle notablenient plus haute mais plus courte que la partie épineuse. Préorbitaire sans écailles. Tronc a environ 65 écailles sur une rangée longitudinale au-dessus de la ligne laterale. D. 11/12 ou 11/13. A. 3/11 ou 3/12. 1. Pimelepterus cinerascens Day. b. Dorsale a partie molle pas plus haute que la partie épineuse 70 a 80 écailles sur une rangée longitudinale au-dessus de la ligne laterale. aa. Préorbitaire sans écailles. Tête aussi haute que longue. f70 écailles sur une rangée longitudinale. Hauteur du corps moins de 3 fois dans sa longueur. Dorsale a partie épineuse plus courte que la partie molle. D. 11/14 ou 11/15. A. 3/13 ou 3/14. 2. Pimelepterus lembus CV. S* 12 EEVISION DES ESPÈCES INSULLNDIENNES f' 75 écailles sur une rangée longitudinale. Ilauteur du corps 3 fois dans sa longueur. Dorsale :\ partie épineuse pas plus courte que la partie molle. D. 11/13 ou 11/14. A. 3/12 ou 2/13. 3. Pimelepterus óblongior CV. bb. Préorbitaire ü écailles. Tête plus longue que haute. f SO écailles sur une rangée longitudinale. Hauteur du corps 3 fois dans sa lon- gueur. Dorsale :\ partie épineuse plus' courte que la partie molle. D. 11/14 ou 11/15. A. 3/13 ou 3/14. 4. Pimelepterus waigiensis QG. Pimelepterus cineras c ens Day, Fish. India p. 143 tab. 35 fig. 3. - Atl. Ichth. Tab. 364, Chact. tab. 2 fig. 4. Pimelept. corpore oblongo comprcsso, altitudinc 2| ad 2f in ejus longitudine a rostri apice usque ad marginem pinnae caudalis posteriorcm medium ; latitu- dinc corporis 2£ ad 3 fere in ejus altitudine; capite obtuso 4| ad 4| in longitu- dine corporis usque ad marginem pinnae caudalis posteriorem medium, aequealto eire. ac longo ad paulo altiore quam longo; oculis diametro 3 fere ad 3i in longitudine capit-s, diametro 1 et paulo distantibus; linea rostro-dorsali rost ro et nucha convexa, fronte rectiuscula vel concaviuscula j osse praeorbitali plane alepi- doto, aetate minus provectis conspicue denliculato; dentibus maxillis parte hori- zontali parte apicali conspicue longiore, ore interno utroque latere vomerinis in thurmam oblongam transversam, palatinis in vittam gracilem, pterygoideis in thur- mam elongatam plus duplo longiorem quam latam, lingualibus in thurmam ovato- quadratiusculam dispositis; dentibus pharyngealibus conico-subulatis leviter curva- tis; labio mferiore antice majore parte non a cute gulari distincto; praeoperculo postice et inferne denticulato; squamis tiunco 65 eire. in serie longitudinali supra, 58 eire. in serie longitudinali infra lineam lateralem, 55 eire. in serie hori- zontali os suprascapulare inter et basin pinnae caudalis, 29 eire. in serie trans- versa pinnain veutralem inter et dorsalem, 25 eire. in serie transversa initium pinnae aualis inter et dorsalem quarum 9 vel 10 lineam lateralem inter et spi- nas dorsales medias; linea laterali bene conspicua ; pinna dorsali parte spinosa parte radiosa paulo longiore sed conspicue humiliore, spinis Ga 7a et 8a ceteris DE LA FAMILLE DES CHÉTODONTOÏDES. 13 longioribus corpore quadruplo fere ad plus quadruplo humilioribus, parte radiosa antice valde convexa corpore triplo ad minus triplo humiliore; pectolaribus acu- tis vel acutiusculis et ventralibus subaequilongis capitis parte postoculari non ad paulo brevioribus ; anali spinis 3 mediocribus posteriore ceteris longiore oculi diametro paulo ad non breviore, parte radiosa dorsali radiosa paulo breviore sed forma et altitudine eae subaequali ; caudali extensa paulo et angulatim emarginata lobis acutis radiis mediis minus duplo et capite non ad paulo longioribus; colore corpore superne ex griseo coerulescente, inferne ex griseo margaritaceo ; iride fiava ; vitta rostro-suboculari argentea ; trunco lateribus singulis seriebus squamarum lon- gitudinalibus vitta profunde aurea vel fusca ; pinnis ex griseo vel ex ro?eo pallide violascentibus vel fuscescentibus, dorsali et anali radiosis nigricante vel fusco marginati*. B. 7. D. 11/12 vel U/18. P. 2/14 ad 2/17. V. 1/5. A. 3/11 vel 3/12. C. 1/15/1 et lat. brev. Syn. Sciaena ciuerascens, takmel Forsk., Descr. animal. p. 53. Pimelepterus indicus K.V.H., CV., Poiss. VII p. 201 ; Schl., Faun. Jap. Poiss. p. 86. Pimelepterus altipinnis CV., Poiss. VII p. 201 ; Gucr., Iconogr. R. an. Poiss. tab. 25 fig. 1; Blkr, N. bijdr. ichth. Bangka, Nat. T. Ned. Ind. III p. 727. Pimelepterus Dussumieri CV, Poiss. VII p. 203; Règn. anitn. ed. ill. Poiss. tab. 43 fig. 1, Pimelepterus tahmel Rüpp., N. Wirb. Fisch. p. 35 tab. 10 fig. 4; Günth. Cat. Fish. I p. 499; Klunz., Syn. Fisch. R. M. Verh. z. b. Ges. Wien. XX p. 795 (ex parte). Pimelepterus Reynaldi CV, Poiss. VII p. 204? Opisthistius tahmel Gill, Fish. Low. Californ. Proc. Acad. nat. se. Philad. Ib02 p. 245. Hab. Sumatra (Fretum Sundaicum) ; Bangka (Karanghadji) ; Cocos (Nova-selma); Java; Bali (Boleling) ; Solor (Lawajong) ; Flores (Larantuca) ; Celebes (Tom- ba ï'iii) ; Timor (Atapupu); Obi-mr.jor; Amboina; Saparua; Philipp. ; Nova- Guinea ; in mari. Longitudo 8 speciminura 83'" ad 255'". Rem. Le Pimelepterus ciuerascens est une des espèces les mieux caractérisées du genre, par la forme et la hauteur de la dorsale molle et de 1'anale et par la formule de leurs rayons. Si la synonymie que je viens de donner est juste, 1'espèce habite, hors lTnsulinde, la Mer rouge, les cótes de Zanzibar et de 1'ile de la Réunion, le golfe de Bengale et le Japon. M. Klunzinger dit que la hauteur et la forme de la dorsale sont dépendantes 14 RÉVISION DES ESPÈCES INSULINDIENNES dc 1'üge et réunit Ie Pimeiepterus marciac (waigiensis) au eincrascens. C'est une erreur ])ar rapport a ces deux espèces. Les plus petits demesiudividus du cinerascens ont la dorsale molle et 1'anale relativement aussi liautes et aussi convexes en avant que les plus agés, — et mon individu du waigiensis, qui est beaucoup plus grand que Ie plus long du cinerascens, présente au contraire une dorsale molle moins haute que les épines dorsales postérieures. M. Klunzinger aura confondu les deux espè- ces ou plutot n'aura eu sous les yeux que des individus du lembus qu'il n'a pas distingués du cinerascens. Il roste donc a déterminer si c'est Ie waigiensis ou bien Ie lembus qui hahite aussi Ie Mer rouge. Pimeiepterus Ie m bus CV., Poiss. VII p.201 ; Blkr, Diagn. vischs. Batav., Nat. T. Ned. Ind. IV p. 469; Giinth., Cat. Fish. I p. 498. — Atl. Ichth. Tab. 364, Chaet. tab. 2 fig. 1. Pimelept. corpore oblongo compresso altitudine 2f ad 3 fere in ejus longitu- dine a rostri apicc usque ad marginem pinnae caudalis posteriorem medium ; latitudine corporis 2J ad 2f in ejus altitudine; capite obtuso 4| ad 4| in lon- gitudinc corporis usque ad marginem pinnae caudalis posteriorem medium, aeque alto ac longo ad paulo altiore quam longo; oculis diametro 3 ad 'i\ in longitu- dine capitis, diametro 1 et paulo ad lf distantibus; linea rostro-dorsali rostro et nucha convexa, fronte rectiuscula vel concaviuscula; osse praeorbitali plane ale- pidoto; dentibus maxillis parte horizontali parte apicali conspicue longiore, ore inferno utroque latere, vomerinis in thurmam oblongam transversam, palatinis in vittam gracilem, pterygoideis in thurmam elongatam plus duplo longiorem quam latam, liogualibus in thurmam ovato-quadratiusculam dispositis; denti- bus pharyngealibus conico-subulatis leviter curvatis; labio inferiore antice ma- jore parte non a cutc gulari distincta; praeoperculo postice anguloque denticu- lis scabro; squamis trunco in serie longitudinali 70 eire. supra, 63 ad 65 infra lincatn lateralem; squamis 52 eire. in serie horizontali os suprascapu- lare inter et basin pinnae caudalis, 30 eire. in serie transversa pinnam ventralem inter et dorsalem, 25 eire. in serie transversa initium pinnae analis inter et dorsalem quarum 11 vel 12 lineam lateralem inter et spinas dorsales medias; linea laterali bene conspicua; pinna dorsali parte spinosa parte ra- diosa paulo breviore scd non ad vix humiliore, spinis 6a 7a et 8a ceteris lon- gioribus corpore paulo plus triplo ad quadruplo humilioribus, parte radiosa margine superiore leviter convexa; pectoralibus et ventralibus subacquilongis ca- pite absque rostro non ad vix brevioribus ; anali spinis 3 mediocribus posteriore ceteris longiore oculi diametro breviore, parte radiosa dorsali radiosa paulo bre- DE LA FAMILLE DES CHÉTODONTOÏDES. 15 viore sed non huiniliore; caudali extensa subsemilunariter emarginata lobis acutis radiis niediis plus duplo et capite sat niulto longiorihus; colore corpore superne ex griseo-coerulescente, inferne margaritaceo; iride flava vel roseo-flava superne fuscescente; capite vittis 2 longitudinalibus aureis, superiore rostro-oculo-opercu- lari, inferiore niaxillo-suboperculari; trui.co lateribus singulis seriebus squamarum longitudinalibus vitta aurea vel fuscescente-aurea ; pinnis ex griseo vel ex roseo pallide violascentibus, dorsali radiosa, anali et caudali fuscescente marginatis; valde javenilibus corpore ocellis numerosis griseis vel flavicantibus sparsis. B. 7. D. 11/14 vel 11/15. P. 2/17. V. L/5. A. 3/13 vel 3/14. C. 1/15/1 et lat. brev. Syn. Pimelepterus oblongior Cant., Cat. Mal. Fish. p. 174 (ex parte saltem, nee CV.). Pimelepterus tematensis Blkr. N. bijdr. ichth. Ternate, Nat. T. Ned. Ind. IV p. 605; Giintli., Cat. Fish. ï p. 499. Hab. Batu ; Pinang ; Singapura ; Java (Batavia) ; Celebes (Macassar, Manado) ; Ternata ; Batjan (Labuha) ; Amboina ; in mari Longitudo 8 speciminutn 160" ad 302 " ; spec. 3 insuper valde juvenilia 50" ad 85'". Rem. Le Pimelepterus ternatensis n'esi. pas spécifiqueroent distinct et ne fut etabli que sur un individu du leuibus a. partie raolle de la dorsale un peu plus haute que la partie armee. L'espèce est caractérisée par la formule de la dorsale et de 1'anale, par le peu de hauteur de leur partie raolle, par 1'absence d'écailles sousorbitaires et par la longueur relative de la tête. — Le lembus s'étend, hors 1'Insulinde, a, 1'ouest jusqu'a la cóte Zanzibare et a l'est jusqua File de Vanicolo. Pimelepterus oblongior CV., Poiss. VII p. 197. — Atl Ichth. Tab. 3(54, Chaet. tab. 2 fig. 3. Pimelept. corpore oblongo compresso, altitudine 3 in ejus longitudine a rostri apice usque ad marginem pinnae caudalis posteriorem medium; latitudine cor- pons 2J eire. in ejus altitudine; capite outuso 4| eire. in longitudine corporis usque ad marginem pinnae caudalis posteriorem medium, acque alto ac longo; oculis diametro 3 eire. in longitudine capitis, diametro I3 eire. distantibus; li- nea rostro-dorsali rostro et nucha convexa, fronte concaviuscula ; osse praeorbitali alepidoto ; dentibus maxillis parte horizontali parte apicali non vel vix longiore ; dentibus ore interne-, vomere in thurmam subtriangularem, palatinis utroque latere in vittam gracilera, pterygoideis utroque latere in thurmam elongatam plus duplo longiorem quara latam, lingualibus basi linguae in thurmam oblongo- quadratiusculam transversam dispositis; dentibus pharyngealibus subulatis leviter curvatis; labio inferiore antice sulco superficiali transverso a cute gulari distincto; 16 BÉ VISION DES ESPÈCES INSULDJD1ENNES praeoperculo posticc et infcrne denticulis scabroj squamis trunco serie longitu- dinali angulum aperturae branchialis superioreui inter et basin pinna caudalis 75 eire. supra, 70 ciic. infra lineam lateralem ; squamis GO eire. in serie horizontul i os siiprasculare inter et basin pinnae caudalis, 30 eire. in serie transversa spiuaui analem anteriorem inter et dorsalem quarum 10 vel ] 1 lineam lateralem inter et spinas dorsales medias; linea latcrali bene eonspi- cua ; pinna dorsali parte spinosa parte radiosa non breviore et paulo altiore spinis mediis ceteris longioribus corpore minus quadruplo humilioribus, parte radiosa margine superiorc leviter convexa ; pectoralibus capite absque rostro non brevioribus; ventralibus pectoralibus vix brevioribus; anali spinis 3 validis pos- teriore ceteris longiore oculi diametro non breviore, parte radiosa dorsali radiosa vix breviore et non humiliore; caudali extensa leviter emarginata lobis acutis radiis mediis duplo eire. et capite paulo longioribus; colore corpore superne ex griseo coernlescente, infcrne margaritaceo; iride flavescente vel rosea ; vitta rostro- suboeulari argentea ; trunco lateribus singulis seriebus squamarum longitudinalibus vitta aurea; pinnis ex griseo violascentibus vel pallide margaritaceo-roseis. B. 7. ü. 11/13 vel 11/14. P. 2/17. V. 1/5. A. 3/12 vel 3/13. C. 1/15/1 et lat. brev. Hab. ? Longitudo speciminis typici descripti 16'S". Rem. Cette espèce est. fort voisine du Pimelepterus waigiensis, mais Ie dernier parait bien distinct ayant la tête plus longue que haute, la partie basale des dents aux deux machoirea plus longues, Ie sousorbitaire portant des écailles, la dorsale épineuse plus courte que la partie molle, les rangées des écailles un peu plus nombreuses et uu rayon de plus tant a la dorsale qua 1'anale. Je dois observer cependant que, la description du Pimelepterus waigiensis étant prise sur uu individu de 410" de long, il reste a démontrer si les différenecs notées sont en effet de valeur spécifique. La description actuellc est prise sur 1'individu type du Pimelepterus oblon- gior CV. conservé au Muséum de Leide. Cantor a décrit, sous Ie noni de Pimelepterus oblongior CV., une espèce, qui est dite avoir la tête moins de quatre fois dans la longueur totale, 52 écailles sur une rangée longitudinale au-dessous de la ligne laterale, deux bandelettes brun-orange (la supérieure oculo-operculaire, riniérieure maxillo-préoperculaire) et la formule de la dorsale et de 1'anale = D. 11/12, 14 vel 15. A. 3/12, 13 vel 14. Ces caractères, excepté celui de la tête, correspondent plutöt a ceux du Pime- lepterus lembus. Peut-être que Cantor a eu sous les yeux deux espèces dis- tinctes dout rune Ie lembus et 1'autre 1'oblongior ou une espèce voisine. DE LA FAMILLE DES CHÉTODONTOÏDES. 17 Pimeiepterus loaigiensis QG., Zool. Voy. Freyc. p 386 tab. 62 fig. 4;Günth., Catal. Fish. I p.498; Fisch. Südseep. 68.— Atl. Ichth. Tab. 364, Chaet. tab. 2 fig. 2. Pimelept. corpore oblongo corapres80, altitudine 3 eire. in ejus longitudine a Tostri apice usque ad marginem pinnae caudalis posteriorem medium; latitudine corporis 2£ eire. in ejus altitudine ; capite obtuso 4J eire. in longitudine corporis usque ad marginem pinnae caudalis posteriorem medium, paulo longiore quam alto; oculis diametro 3$ eire. in longitudine capitis, diametro 1^ eire. distantibus; linea rostro-dorsali rostro et nucha convexa, fronte concaviuscula ; osse praeorhi- tali ex parte squamato; dentibus maxillis parte horizontali parte apicali conspi- cue longiore ; dentibus ore interno utroque latere vomerinis in tburmam oblongam transversam, palatinis in vittam gracilem, pterygoideis in thurmam elongatam plus duplo longiorem quam latam, lingualibus in tburmam ovato-quadratiusculam dispositis; dentibus pharyngealibus subulatis leviter curvatis; labio inferiore an- tice majore parte non a cute gulari distin cto; praeoperculo postice et inferne denticulato scabro; squamis trunco angulum aperturae branchialis superiorem inter et basin pinnae caudalis 80 eire. in serie longitudinali supra, 75 eire. in serie longitudinali infra lineam lateralem; squamis 60 eire. in serie horizontali os suprascapulare inter et basin pinnae caudalis, 32 eire. in serie transversa spinam analem anteriorem inter et dorsalem quarum 12 eire. lineam lateralem inter et spinas dorsales inedias; linea laterali parum conspicua; pinna dorsali parte spinosa parte radiosa sat multo breviore sed non humiliore, spinis 6a 7a et 8a ceteris longiori- bus corpore minus quadruplo hurailioribus, parte radiosa margine superiore le- viter convexa; pectoralibus capite absque rostro vix brevioribus; ventralibus pec- toralibus paulo brevioribus ; anali spinis 3 validis posteriore ceteris longiore oculi diametro breviore, parte radiosa dorsali radiosa breviore sed non humiliore ; caudali extensa subsemilunariter emarginata lobis acutis radiis mediis plus duplo et capite sat multo longioribus ; colore corpore superne ex griseo-coerulescente, inferne mar- garitaceo ; iride rosea ; vitta rostro-suboculari argentea ; trunco lateribus singulis seriebus squamarum longitudinalibus vitta diffusa aurea ; pinnis ex griseo violas- centibus vel pallide margaritaceo-roseis. B. 7. ü. 11/14 vel 11/15 (spina antica rudimentaria). P. 2/17. V. 1/5. A. 3/13 vel 3/14. C. 1/15/1 et lat. brev. Syn. Pimeiepterus marciac CV., Poiss. VII p. 199; Rüpp., N. Wirb. F. R. M. p. 35. Hab. Java (Batavia); Celebes (Macassar); Ternata; Amboina; Waigiu; Nova- Guinea; in mari. Longitudo speciminis unici 410.'" 9 JUTUURK. VERH. DER KONINKL. AKADEMIE. DEEL XVII. 18 EÉVISION DES ESPÈCES INSULINDIENNES Rem. Je ne possède de cette cspèce que Ie seul individu décrit, qui est beau- coup plus grand que ceux de ma collection du cinerascens et du leuibus. Elle est voisir.e du dernier par les formes et par les uageoires, mais elle est bien distincte tant par récaillure du préorbitaire que par les écailles plus noiubreuses dans les rangées longitudinales. Elle a été trouvéc, hors 1'Insulinde, dans la mer de Savay. Subfamilia PROTERACANTHIFORMES . Chaetodont. corpore oblongo-ovali vel subrhomboïdeo, squamis ctenoideis lae- vibus vestito; rictu parvo; dentibus maxillis incisivis tricuspidatis ; dentibus vo - merinis et palatinis nullis ; maxilla inferiore ramis horizontaliter mobilibus ; aperturis branclüalibus isthmo lato separatis ; cute gulo-interbranchiali lata squamata; inguini- bus squamn elongata ; pinna dorsali parte spinosa et parte radiosa dimidio basali tantum continuis, spinis 9 vel 10 et radiis 15 ad 20; ventralibus sub basi pec- toralium insertis; anali spiuis 3 et radiis 15 vel 16; caudali radiis fissis 15. B. 6. La Sousfamille ne comprend jusqu'ici que les genres Proteracanthus Günth. et Tripterodon Playf. et de chacun de ces genres on ne connaït qu'une seule espèce. Le Proteracanthus seul est représenté dans 1'Inde archipélagique. Proteracanthus Günth. Dentes maxillis pluriseriati tricuspidati. Dentes pharyngealcs graciles, superiores curvati tricuspidati, inferiores aciculares rectiusculi. Corpus oblongo-ovale. Ca- put aeque altum ac longum superne lateribusque squamatum. Labium superius medio non a cute rostrali distinctum. Praeoperculum denticulatum. Squamae trunco 40 ad 60 in serie longitudinali. Pinna dorsalis spinis 10 et radiis 15 vel 16, parte spinosa parte radiosa duplo eire. longiore spina 4a producta, antice spina procumbente. Analis radiis 14 vel 15. Pseudobranchiae nullae. Proteracanthus s aris s o p horus Günth., Cat. Fish. I p. 427; Blkr, Atl. Tab. 319, Perc. tab. 41 fig. 3. Protcrac. corpore oblongo-ovali compresso, altitudine 2\ atl '1\ in ejus longi- tudine, latitudinc 2{ ad 2% in ejus altitudine; capite vaklc obtuso convexo 4 eire. DE LA FAMILLE DES CHETODONTOÏDES. 19 ïri longitudine capitis, aeque alto eire. ac longo; linea rostro-frontali convexa; oculis diametro 4£ ad 4| in longitudine capitis, diametro 1, ad l-£ distantibus; rostro valde obtuso, oculo longiore, apice longe infra oculi marginem inferiorem sito; naribus, posterioribus ante oculi partem inferiorem sitis oblongis obliquis margine posteriore valvatis, anterioribus infra et sat longe ante posteriores per- foratis patulis rotundis posterioribus multo minoribus; osse praeorbitali oculi diametro altiore ; labiis, superiore lato medio non a cute rostrali, inferiore angulis tantum sulco brevi a cute gulari distinctis; maxillis, superiore ante inferiorem prominente sub oculi parte anteriore desinente, inferiore inferne poris 10 con- spicuis in seriem transversam dispositis ; dentibus maxillis serie externa ceteris conspicue majoribus; praeoperculo obtuse rotundato leviter denticulato ; operculo rugoso postice angulis 2 subspinaeformibus ; squamis capite irregularibus et inae- qualibus, praeopercularibus anterioribus ceteris majoribus ; squamis trunco valde inaequalibus lateralibus mediis ceteris valde conspicue majoribus ; squamis angu- lum aperturae branchialis superiorem inter et basin piunae caudalis, supra lineam lateralem 60 ad 63, infra lineam lateralem 48 ad 50, angulum operculi inferiorem inter et basin pinnae caudalis 38 ad 40 in serie longitudinali ; squamis 24 ad 26 in serie transversa basin pinnae ventralis inter et dorsalem, 27 vel 28 in serie transversa initium pinnae analis inter et dorsalem quarum 7 lineam lateralem inter et spinas dorsales medias ; linea laterali regulariter curvata parum con- spicua; pinna dorsali partem spinosam inter et radiosam profunde emarginata spinis (4a excepta) mediis ceteris longioribus corpore triplo eire. humilioribus, spina 4a valde elongata corpore non vel non multo humiliore, spina postica spina penultima longiore; dorsali radiosa aeque alta eire. ac longa corpore plus duplo humiliore, obtusa, convexa ; pectoralibus valde acutis capite non ad paulo brevio- ribus; ventrali spina valida capitis parte postoculari longiore, radio 1° plus mi- nusve producto capite paulo longiore; anali spina 2a ceteris validiore et lon- giore, parte radiosa obtnsa convexa dorsali radiosa humiliore; caudali extensa convexa capite absque rostro non ad vix longiore ; colore corpore superne umbrino- vel fuscescente-viridi, inferne griseo vel argenteo ; iride flavescente vel rosea ; vit- tis trunco longitudinalibus umbrinis vel violascentibus inter singulas series squa- marum decurrentibus ; pinnis dilute umbrinis vel viridescente-flavis vel aurantiacis. B. 6. D. 1 proc. + 16/15 vel 16/16. P. 2/18. V. 1/5. A. 3/14 vel 3/15. C. 1/15/1 et lat. brev. Syn. Crenidens (Girella) sarissophorus Cant., Cat. Mal. Fish. p. 52 tab. 4 fig. 1-4. G-irella sarissophorus Blkr, Bijdr. ichth. Singapore, Nat. T. Ned. Ind. III p. 65. Hab. Singapura ; Pinang; Malacca; in mari. Longitudo 2 speciminuin 275'" et 325'". 9* 20 RÉVISION DES ESPÈCES INSULINDIENNES Rem. Je n'ai jamais vu de cette espèce que les deux individus de raon cabi- net. La quatriènie épine dorsale d'un de ces individus a nianifestement eté en- levée, et dans 1'autre il en manque Ie soramet tandis que la partie restante est difforme. La figure publiée par Cantor rend probablcment 1'état normal de cette épine Elle y est figurée un pen plus courte que la hauteur du corps et ne montre qu'une simple tuméfaction vers Ie milieu de la longueur. L'individu sur lequel a été prise la figure de l'Atlas présente jusqu'a quatre tuméfactions et autant de rétrécissements. — L'individu figure par Cantor n'avait en longueur que 200'". L'angle du préopercule y est armé d'une petite épine dont je trouve aussi un vestige dans Ie plus petit de mes specimens. Il paraït probable que cette épine soit plus développée dans les individus du jeune age et qu'elle s'use après jusqu'il n'en existe plus de tracé. Subfamilia CHAETODIPTERIFORMES. Chaetodont. corpore orbiculari vel rhomboideo squamis cycloideis laevibus vestito; rictu parvo ; dentibus maxillis pluriseriatis setaceis simplicibus ; dentibus vomerinis et palatinis nullis; maxilla inferiore ramis distantibus, sulco a cute gulari distinctis, horizontalitcr mobilibus; aperturis branchialibus isthmo separatis; cute gulo-inter- branchiali lata vix incisa a cute praeventrali distincta; inguinibus squama elon- gata : pinna dorsali profunde emarginata spinis distantibus 9 et radiis 19 ad 22, parte spinosa parte radiosa breviore ; ventralibus sub basi pectoralium insertis ; anali spinis 3 et radiis 15 ad 18; caudali integra radiis fissis 15 vel 17 ; pseudo- branchiis nullis. La sousfamille se compose des genres Chaetodipterus Lac. (= Parephippus Cill), llarches Cant. (= Ephippus CV nee Cuv.) et Harpochirus Cant. (— Dre- pane CV.). On ne trouve dans 1'Insulinde qu'une seule espèce de chacun des deux derniers genres. Harpochirus Cant. = Drcpane, Drepanis CV. (nee Drepane Schrank, nee Dre- panis ïcmm.) = Cryptosmilia Cope. Uentes maxillis breves confertissimi ; pharyngeales acuti et obtusi submolares. Corpus rhomboideum. Caput superne lateribus tantum, praeoperculo, operculo superne et membrana branchiali squamatum. Cutis gularis alepidota. Maxilla DE LA PAMILLE DES CHÉTODONTOÏDES. 21 superior valde protractilis. Praeoperculurn inferne serratum. Squamae trunco 50 ad fiO in serie longitudinali. Pinna dorsalis spinis 9 et radiis 19 ad 22 parte spinosa parte radiosa duplo breviore. Pectorales elongatae falcatae. Analis radiis 17 vel 18. Caudalis radiis fissis 17. Harp o chirus punctatus Cant., Cat. Mal. Fisli. p. 162. — Atl. Tab. 365, Chaet. tab. 3 fig. 4. Ilarpochir. corpore rhornboideo maxime compresso, altitudine spinam ventra- lem inter et spinam dorsi anteriorem l*- ad lf in ejus longitudine, latitudine 5 ad 6 in altitudine dorso-ventrali ; capite valde obtuso 3| ad 4 { in longitudine corporis, multo altiore quam longo; linea rostro-dorsali fronte et nucha convexa ; oculis diametro 2h ad 4 in longitudine capitis, minus ad plus diametro 1 distan- tibns; naribus ante oculi partem inferiorem perforatis posterioribus oblongis an- terioribus rotundis majoribus ; fronte verticeque linea mediana alepidotis ; ore in tubum conicum oblique deorsum protractili; praeoperculo margine inferiore den- ticulis aetate provectis quam junioribus vulgo magis conspicuis, limbo alepidoto; operculo superne tantum squamato, inferne suboperculoque interdum squamulis aliquot sparsis; squamis trunco serie longitudinali, angulum aperturae branchialis superiorem inter et basin pinnae caudalis supra lineam lateralem 60 eire, infra lineam lateralem 50 eire, os scapulare inter et basin pinnae caudalis 43 eire; squamis serie transversa pinnam dorsalem inter et basin pinnae ventralis 45 eire, dorsalem inter et spinam analem anteriorem 35 eire, apicem curva- turae lineae lateralis inter et spinas dorsales medias 12 eire ; linea laterali valde curvata tubulis simplicibus notata ; pinna dorsali profunde emarginata ; dorsali spinosa dimidio basali squamata spinis compressis la et 2a brevissimis, 3a anterioribus plus duplo longiore, 4a ceteris longiore capite absque rostro non ad vix breviore, posterioribus 2 subaequilongis 4a duplo eire brevioribus; (juvenilibus spina procurnbente ante pinnam dorsalem aetate provectioribus sub cute recondita vel nulla); dorsali radiosa dorsali spinosa altiore diametro dorso- ventrali triplo vel minus triplo humiliore obtuse rotundata; pectoralibus falcatis caudae partem liberam vel basin pinnae caudalis attingentibus; ventralibus radio 1° plus minusve producto spinas anales attingente; anali spinis 2a et 3a aequilon- gis vel 2a ceteris longiore oculo non ad paulo breviore, parte radiosa dorsali radiosa breviore et vulgo humiliore, obtusa, convexa ; caudali medio postice con- vexa angulis acuta vel acutiuscula capite non ad sat multo breviore ; colore cor- pore superne viridi-argenteo, lateribus et inferne argenteo; iride flavescente vel 22 KÉVISION DES ESPÈCES INSULINDIENNES rosea; trunco guttulis distantibus fuscis in series 5 ad 11 transversas dispositis, vel vittis transversis fuscis 5 ad 9, vel guttis et vittis nullis; pinnis flavesccnti- bus; dorsali radiosa interdum guttis fuscis in series longitudinales dispositis; axillis vulgo fuscis vel nigricantibus. B. 6. D. 9/19 ad 9/22. P. 2/15. V. 1/5. A. 3/17 vel 3/18. C. 1/17/1 et lat. brev. Syn. Chaetodou punctatusL., Syst. nat. ed. 10ap. 273; L.Gm., Syst. nat. ed. 13» p. 1243. Chaetodou obscure cawus mamlis aliquot irregularibus etc. Seba, Thesaur. III p. 07 tab. 25 fig. 14. Chaetodou falcatus Lac, Poiss. IV p. 452, 470. Chaetodou longimanus Bl.Schn., Syst. p. 229. Latte et Terla Russ., Fish. Corom. p. 62, 63, 64 fig. 7 9, 80, 81. Ephippus falcatus Cuv., Règn. an. ed. 1° I p. 335. Ephippus pandatas, longimanus, terla Cuv., Règn. an. ed. il I. Poiss. p. 108. Drepane punctata CV., Poiss. VI [ p. 99 tab. 179; Rich., Rep. ichth. Chin. Rep. 15h meet. Brit. Assoc. p. 245 ; Contr. ichth. Austral., Ann. Mag. nat. Hist. X 1842 p. 28 ; Günth., Cat. Pish. Il p. 62 ; Fisch. Südsee p. 55; Kner, Zool. Novar. Fisch. p. 107; Day., Fish. India p. 116 tab. 29 fig. 5. Drepaue longimana CV., Poiss. VIII p. 101 ; Rich., Ichth. Chin. Rep. 15h meet. Brit. Assoc. p. 245 ; Blkr, Verh. Bat. Gen. XXIII, Chaetod. p. 23. Harpochirus longimanus Cant., Cat. Mal. Fish. p. 163. CryptosmUia luna Cope, Suppl. on new spec. Arner. et Afric. Fishes, Trans. Amer. Phil. Soc. XIII N. Ser. p. 401. Kettaug-kettaug} Tappi-tappi, Kiper-laivut Mal., Kiper, Tebèl, Taiceh Jav. Madur. ; Papatik Sundan. Hab. Sumatra (ïelokbetong, Benculen, ïrussan, Padang, Ulacan, Priaman, Siboga, Palembang); Nias; Pinang ; Singapura; Bintang (Rio); Bangka (Muntok, Karanghadji, Toboali, Pankalpinang) ; Java (Bantam, Batavia, Tjilatjap, Samarang, Surabaya, Pasuruan); Madura (Kammal); Bali (Bolelmg); Bor- neo (Sambas, Pamangkat, Sampit, Kahajan, Bandjermasin) ; Celebes (Ma- cassar, Bulucomba, Badjoa); Halmahera (Sindangole); Batjan (Labuha) ; Buro (Kajeli); Amboina; Waigiu; Nova-Guinea, Philippin. ; in mari et in aquis fiuvio-marinis. Longitudo 39 speciminum 50'" ad 380'". Rem. L'espèce est fort commune dans 1'Inde archipélagique. Les fort-jeunes présentent ordinairement des bandelettes transversales unies, qui deviennent des rangées transversales de taches dans les plus agés. Des individus sans taches DE LA FAM1LLE DES CHETODONTOIDES. 23 ni bandes ne sont pas rares, mais je n'cn possode que quelques uns oü les taches s'étendent sur la dorsale molle. A Batavia 1'espèce est souvent apportée en grand nombre et en individus de 200'" a 300'" de long. Elle y est de quelque importance pour la nourriture des populations indigène et cliinoise, mais on ne la sert que rarement sur les ta- bles des Européens, a cause de sa chair sèche et peu savoureuse. — Hors 1'Insu- linde elle est connue habiter les cótes septentrionales de la Nouvelle-Hollande, de Samoa, de Chine, de Ceylon, du continent Indien et de 1'Afrique oriëntale et la Mer rouge, mais j'en possède aussi un individu, a corps et nageoires sans taches, Ie plus grand de mon cabinet, qui provient de la Cöte de Guinee. J'y trouve parfaiteraent les mêmes formules des écailles et des nageoires et il ne se distingue en rien des individus insulindiens que par un museau moins obtus et par des bosses frontale et occipitale plus développées, signes manifes- tement de 1'age fort avance. J'y trouve encore les denticulations du préoper- cule plus fortes. C'est sur un individu des mêmes mers, mais plus petit, que M. Cope a établi son Cryptosmilia luna. Ilarches Cant. = Ephippus CV. (nee Cuv.). Dentes maxillis confertissimi breves, pharyngeales gracillimi aciculares. Corpus orbiculare. Caput superne ubique, ossibus opercularibus omnibus et cute gulo- interbranchiali squamatum. Maxiila superior non protractilis. Praeoperculum inerme. Squamae trunco 40 ad 50 in serie longitudinali. Pinna dorsalis usque ad basin vel usque ad basin fere incisa, parte spinosa parte radiosa multo mi- nus duplo breviore, spinis 9 ex parte flexilibus, parte radiosa obtusa non emar- ginata radiis 19 vel 20. Pectorales obtusae breves. Analis parte radiosa obtusa non emarginata, radiis 15 vel 16. Caudalis integra radiis fissis 15. Rem. Le genre actuel est un démembrement du genre Ephippus de Cuvier eciminum 40'" ad 203". Rem. Une belle série d'individus qu'on devrait rapporter, d'après les auteurs, aux deux cspèccs argus et ornatus, prouve que 1'ornatus nest qu'une espèce no- minale qu'on ne pourrait mêuie qualifier de variété. L'espèce est fort commune dans toute 1'Inde archipélagique et s'étend a 1'ou- est jusqu'nux ïles Amlaman, Ceylon et les cötes de 1'Inde continentale et au nord et a L'est jusrpraux cotes de Chine et de Taiti. Elle habite aussi les cötea de la Nouvelle-Hollande. DE LA FAMILLE DES CHÉTODONÏOÏDES. 29 Subfamilia TAURICHTHYIFORMES. Chaetodontoidei corpore ovali vel subrhomboideo, squarais ctenoideis laevibus vestito; capite ubique squamato ; rictu parvo ; dentibus, maxillis setaceis simplicibus pluriseriatis, pharyngealibus gracillimis; maxilla inferiore ramis contiguis horizon- taliter immobilibus ; aperturis branchialibus isthmo separatisj inguinibus squama elongata; pinna dorsali indivisa spinis mobilibus 6 ad 16 et radiis 15 ad 30; anali spinis 3 vel 4 et radiis 15 ad 23; caudali radiis fissis 15. B. 6. La sousfaraille comprend deux gronpes, les Chelmonini et les Taurichthyini, Ie premier caractérisé par Ie prolongement des machoires en forine de tube étroit a ouverture de la bouclic terminale et courte, Ie second distinct par des machoires courtes non prolongóes. Les Chelmonini se composent des genres Chehno Cuv. et Prognathodus Gill, les Taurichthyini des genres Parachaetodon Blkr, Coradion Kp, Taurichthys CV, Hemitaurichthys Blkr, Chelmonops Blkr, Tetragonoptrus Klein et Megaprotodon Guich. — A 1'exception du genre australien Chelmonops, tous ces genres sont représentés dans 1'Insulinde. Les espèces sont assez nora- breuses et appartiennent en partie aux plus brillantes qu'on puisse se figurer. Phalanx Chelmonini- Taurichthyiformes ossibus intermaxillaribus et mandibularibus elongatis in tu- bum angustum inajore parte clausum productis. Chelmon CV. = Chelmo Günth. Dentes, maxillis brevissimi, vomerini nulli. Corpus subrhomboideutn. Orbitae scabrae. Squamac semilunariter rotundatae supraliueamlaleralem in series 55 eire. transversas dispositae. Series squaraarum trunco longitudinales rcgulares, mediis lateribus subhorizontales. Linea lateralis basin pinnae caudalis attingens. Pinnae^ dorsalis spinosa dorsali radiosa multo brevior spinis 9 postrorsum longitudine ac- crescentibus, analis spinis 3. Rem. On ne connaït jusqu'ici qu'une seule espèce de Chelmon. Le Chelmon mar- ginalis Rich. est identique avec le Chelmon rostratus. Les Chelmon longirostris et aculeatus (Chelmo aculeatus Poey = Chelmo pelta Güuth.) sant des Progna- 30 KÉVISION DES ESPÈCES INSULINDIENNES thodus. Le Chclmo truncatus Günth. (Chaetodon truncatus Kncr) est d'un genre distinct pour Icquel j'ai proposé 1c nom de Chelmonops. Le Chelmo pulcher Steind. enfin ne peut pas non plus être un vrai Chelmon. La longueur du rau- seau de cotte espèce est dite être a celle de la tête = 1 : 2f ce qui ne va pas aux Chelmon ini et il n'est rien dit de Ia nature des machoires. Le Chelmo pul- cher est plutöt un Tetragonoptrus du sousgenre Chaetodontops. 11 a les dents aux machoires relativement longues, 39 rangées transversales d'écailles entre la tête et la caudale, les écailles derrière la tête décroissant rapidement en largeur, la ligne laterale perforant 35 écailles seulement (s'arrêtant par conséquent sous la dorsale?). Je ne vois du reste aucune formule des épines et de rayons dans la description assez détaillée de M. Steindachner ni rien non plus par rapport a la forme des écailles, éléments nécessaires pour bienjuger des affinités de 1 'espèce. Chelmon rostratus Cuv.,Hègn an.ed. laIIp.334; CV ,Poiss VII p. 66; Règn. an. éd. ill. Poiss. tab. 40 fig. i ; Cant., Cat. Mal. Fish. p. 158;Blkr, Verh. Bat. Gen. XXIII Chaet. p. 20. — Atl.Ichth. Tab. 369, Chaet. tab. 7 fig. 2. Chelm. corpore subrhomboideo, diametro dorso-ventrali (altitud. spinam ventralem inter et spinam dorsi anteriorem) 2 eire. in ejus longitudine; latitudine corporis 4 ad 4A in diametro dorso-ventrali; capite 2| ad 3 in longitudine corporis; latitudine capitis 3 eire. in ejus longitudine; oculis dia- metro 4 ad 5 in longitudine capitis, diametro § ad 1 distantibus; linea rostro- frontali valde concava; rostro valde acuto absque maxilla oculo non ad non multo, cum maxilla oculo duplo ad triplo longiore; osse praeorbitali et praeoperculo le- viter denticulatis; maxillis subaequilongis parte praerostrali oculo non multo ad duplo longiore; dentibus maxillis brevissimis; labiis, superiore nullo, inferiore gra- cili brevi; squamis trunco postrorsum magnitudine sensim decrescentibus, angulum aperturae branchialis superiorem inter et basin pinnae caudalis supra lineam la- teralem in series 55 eire, infra lineam lateralem in series 50 eire. transversas dispositis; squamis 40 eire. in serie horizontali os scapulare inter et basin [innae caudalis quarum 18 eire. in dimidio trunci anteriore; squamis serie transversa 32 eire. spinam ventralem inter et spinam dorsi anteriorem quarum 10 eire. su- pra lineam lateralem; linea laterali valde curvata; pinna dorsali parte spinosa parte radiosa multo ad duplo fere breviore, spinis validis postrorsum longitudine accrescentibus, posteriore capite absque rostro longiore; dorsali radiosa dorsali spincsa altiore, multo minus duplo longiore quam alta, obtusangulatim rotundata margine posteriore subverticali, radiis 7° 8° et 9° ceteiis longioribus; pectoralib as DE LA FAMILLE DES CHÉTODONTOÏDES. 31 acute vel acutiuscule rotundatis capite absque rostro vix longioribus; ventralibus acutis capite absque uiaxülis longiore spiua valida capite absque rostro non ad vix breviore; anali spinis valiJis posteriore ceteris longiore capite absque rostro non vel vix breviore, parte radiosa dorsali radiosa breviore, non ad non ninlto longiore quam alta obtusa regulariter vel angulatim rotundata; caudali trun- cato-convexa ; colore corpore giïseo-vel flavescente-margaritaceo, pinnis flaves- cente vel aurantiaceo; ir de flava vel aurantiaca; rostro et fronte linea mediana vitta inipari aurantiaca; fasciis corpore 5 transversis aurantiacis vel fuscescente- aurantiacis fuscescente et niargaritaceo limbatis; fascia anteriore oculari oculi diametro graciliore nucha cum fascia lateris oppositi uuita inferne interoperculo desinente; fascia 2a dorso-ventrali fascia oculari latiore spinis dorsi 2 vel 3 an- terioribus incipiente operculum postice tegente et basi ventralis desinente ; fas- cia 3R dorso-anali fascia 28 vulgo paulo latiore spinis dorsi Ca 7a et 8a incipiente et niox ante analem desinente ; fascia 4a dorso-anali fasciis ceteris latiore dor- salem radiosam et analem radiosam maxima parte amplecteute media eire. basi dorsalis radiosae ocello nigro margaritaceo annulato; fascia 5a caudali ceteris gra- ciliore et profundiore; seriebus squamarum longitudiualibus medio dorso et mediis lateribus vittula violascente vel dilute aurantiaco-fusca angulos squamarum tantum tegente percursis ; dorsali et anali radiosis vittula intramarginali margaritacea vel coerulescente-margaritacea. B. 6. D. 9/28 ad 9/30. P. 2/13 vel 2/14. V. 1/5. A. 3/19 ad 3/21. C. 1/1 5/1 et lat. brev. Syn. Chaetodon rostro longissimo etc, Seba, Thes. III p. 68 tab. 25 fig. 17. Chaetodon rostratus L., Mus. Ad. Frid. p. 61 tab 31, fig. 2; Syst. nat. ed. 10a p. 273; L. Gm., Syst. nat. ed. 13ap. 1244; Bl.,Ausl. Fisch. IIIp. 78tab. 202 fig. 1; Bl.Schn., Syst. p. 221; Lae., Poiss. IV p. 457, 4S0 ; Shaw, Zool. IV p. 337 tab. 47 ; Grom, Catal. ed. Gr. p. 73. Chaetodon macrolepidotus albo flavescens rostro longissimo osseo Gron., Mus. I p. 48 n°. 109. Chaetodon rostro longo osseo etc. Gron , Mus. I p. 49 n°. 110, II p. 38. Chaetodon rostro longissimo osseo etc. Gron., Zoopbyl. p. 69 n°. 233. Jaculator-Fish Schloss., Ace. Fish. Batav. call. Jaculator, Philos. Transact. LIV p. 89 tab. 9. Chaetodon enceladus Shaw, Nat. Misc. p. 2 tab. 63. Chehnon marginalis Rich., Contr. iebth. AustraL, Aun. Nat. Hist. X 1S42 p. 29; Günth., Cat. Fish. II p. 36. Chehno rostratus Günth., Cat. Fish. II p. 36; Kner, Zool. Reis. Novara, Fish. p. 103; Day, Fish. India p. 110 tab. 2S fig. 3. Kepper-laivut Mal. Batav. 32 KÉVISION DES ESTÈCES INSULINUIENNES Hab. Sumatra (Telokbetong, Benculen); Singapura; Bintang (Rio) ; Bangka (Ma- rawnng, Toboali, Muntok, Blinju); Biliton; Lcpar; Duizend-ins.; Java (Batavia, Bantam); Bawean; Celebcs (Macassar); Banda (Neira); Philipp. (Luzon); in niari. Longitudo 18 speciminum 73'" ad 170". Rem. C'est a cc poisson (pie se rappnrte Ie récit connu de 1'industrie singuliere de lancer des gouttes d'eau aux insectes rampant sur les herbes du rivage pour les faire tomber, industrie qui n'a été constatée depuis par personne et dont je n'ai jamais appris la confirniation pendant mon long séjour aux Indes. Ce qui est bien certain c'est que Pespèce, a Batavia, n'habite que les eaux des récifs des petites iles de la baie et ne s'approche pas des cötes marécageuses et sablonneu- ses de la capitalc, ni de ('embouchure des fleuves. L'espèce s'étend par toute la longueur du bassin Indien, ayant été trouvée aussi sur les cötcs de 1'At'rique, de 1'ilc Maurice, de Madras, de Malacca, et mêrne sur celles de Chine tt de la Nouvelle-Hollande septentrionale. Progkaïhodus Gill — Prognathodes Gill. Dentes, maxillis brevissimi, voraerini nulli. Corpus ovali-subrhomboideum. Or- bitae scabrae. Squamac semilunariter rotundatae, supra lineatn lateralem in se- ries 40 ad 75 transversas dispositae. Series squamarum trunco longitudinales regulares, mediis lateribus subhorizontales. Linea lateralis continua basin pinnae caudalis attingens. Pinnae, dorsalis spinosa dorsali radiosa multo longior spinis 12 vel 13 praemedianis ceteris longioribus, analis spinis 3. Rem. Le genre fut établi par M. Gill et ne comprend que 1'espèce type (Ie Chaetodon aculeatus Poey, devenu plus tard le Chelmo pelta Günth. et le Pro- gnathodus aculeatus Poey) des Antilies et le Chelmon longirostris Cuv. du bassin Indo-pacifique. Cc dernier se distingue de 1'espèce américaine entre autres par les caractcres indiqués ci-dessous. I. Dorsale n, 12 épines et u 22 jusqu'ïl 26 rayons. Environ 75 rangées transversales d'écailles au-dessus de la ligne laterale. Bande nucho-rostro-operculaire noire très-large triangu- laire. Anale a ocelle noir sur les rayons postérieurs. 1. Projtiaihodus longirostris Blkr. DE LA FAMILLE DES CHÉTODONTOÏDES. 33 Pro g nat ho dus long ir o s tri s Blkr. Atl. Tab. 366, Chaetod. tab. 4 fig. 5. Prognatli. corpore ovali-subrhoraboideo, diametro dorso-ventrali (altitudine spinam ventralem in ter et spinam dorsi anteriorem) 2*s ad 3 fere in ejus longi- tudine; latitudine corporis 4 eire. in diametro dorso-ventrali; capite 2| ad 3 fere in longitudine corporis; latitudine capitis 4 eire. in ejus longitudine; oculis dia- metro 5 ad 5} in longitudine capitis, diametro 1 eire. distantibus; linea rostro- frontali valde concava ; rostro valcle acuto absque maxilla oculo paulo ad sat multo, cum maxilla oculo triplo ad plus triplo longiore; osse praeorbitali et praeoper- culo leviter denticulatis ; maxillis subaequilongis, parte praerostrali oculo duplo ad plus duplo longiore ; dentibus maxillis parum conspicuis ; labiis, superiore nullo, inferiore brevissimo rudimentario ; squamis trunco postrorsum magnitudine sensim decrescentibus, angulum aperturae branchialis superiorem inter et basin pinnae caudaüs supra lineam feteralem in series 75 eire, infra lineam lateralem in series 70 eire. transversas dispositis; squamis 60 eire. in serie horizontali os scapulare inter et basin pinnae caudaüs quarum 25 eire. in dimidio trunci an- teriore; squamis serie transversa 38 eire. spinam ventralem inter et spinam dorsi lm quarum 12 eire. supra lineam lateralem; ünea laterali sat regulariter valde curvata ; pinna dorsali parte spinosa dimidio basali tantum squamata spinis va- lidis mediis ceteris longioribus capite absque maxillarum parte producta vix bre- vioribus, membrana inter spinas 7 vel 8 anteriores valcle profunde incisa; dorsali radiosa longitudine dorsali spinosae absque spinis 3 vel 4 anterioribus aequali eaque humiliore, minus duplo longiore quam alta, convexa, radiis postrorsum longitudine sensim decrescentibus ; pectoralibus falcatis capite absque rostro du- plo eire. longioribus; ventralibus acutis pectoralibus brevioribus spina valida ca- pite absque rostro non vel vix longiore; anali spinis validis 3a ceteris vulgo lon- giore et capite absque rostro longiore, parte radiosa dorsali radiosa breviore sed altiore, aeque alta eire. ac longa, obtusiuscule rotundata, radiis subanticis ceteris longioribus; caudali convexo-truncata; colore trunco pinnisque flavo : capite fron te et vertice aurantiaco dimidio inferiore fuscescente-aurantiaco ; fascia vei plaga lata fusca postice margaritaceo limbata triangulari a spina dorsi la maxillae superio- ris et operculi apicem versus descendente inferne latissima ; iride rosea vel auran- tiaca; pinnis dorsali et anali radiosis vittula intramarginali fuscescente,- anali postice inferne ocello nigro margaritaceo annulato. B.6. D.12/22 ad 12/24. P.2/14 vel 2/15. V.l/5. A. 3/18 vel 3/19. C.l/15/letlat. brev^ Syn. Douwing songo Ruysch, Coll. nov. pisc. Amboin. p. 30 tab. 15 fig. 19. 11 NATUURK. VERH. DER KONINKL. AKADEMIE. DEEL XVII. 34 RÉVISION DES ESPÈCES INSULINDIENNES. Chaetodon longirostris Brouss., Dec. ichth. I p. 6 tab 7 ; L. Gm., Syst. nat, ed. 18» p. 1263; Bl.Schn., Sysl. p. 231; Lac., Poiss.' IV p. 454, 473. Chdmon longirostris Cuv., Règn. an. ed. la lip. 334; CV., Poiss. VII p. 67 tab. 175; Blkr, Verh. Bat. Gen. XXIII. Chaetod. p. 20. Chelmo longirostris Günth., Cat. Fish. II p. 38, Pisch. Südsee p. 48 ; Day, Fish. India p. 109. Hab. Ternata; Amboina; Ceram (Wahai); Nussalaut ; Banda (Neira); in niari. Rem. L'espèce paraït congénérique avec Ie Prognathodus aculeatus Poey (= Chel- mo pelta Günth.) mais est fort distincte du type du genre par ses écailles beaucoup plus petitcs, par une épine de nioins a la dorsale, par Ie museau et les pecto- rales qui sont beaucoup plus longues, etc. Le Prognathodus longirostris n'a été trouvé, dans 1'Insulinde, que dans la mer des Moluques, mais il a un cercle de distribution fort étendu. Il est connu habiter, dans le bassin Indien, les cótes de 1'Inde continentale, de 1'ïle Maurice et de 1'Afrique et dans le bassin Pacifique les iles des Amis, Paumotu, Kingsmill et Sandwich. Phalanx Taut'icht il yini Taurichthyiformes maxillis brevibus non productis, anali spinis 3 vel 4. Parachaetodon Blkr. Corpus subrhoinboidcum. Maxillae antice lateribusque usque ad angulum oris dentatae, dentibus setaceis inframaxillaribus intermaxillaribus longioribus. Dentcs vomerini obtusi, pharyngeales gracillimi aciculares. Orbitaelaeves. Praeoperculum denticulatum. Squamae semilunariter rotundatae supra lineam lateralem in series 55 ad 00 transversas dispositae. Series squamarum trunco longitudinales regu- lares mediis lateribus subhorizontales. Linea lateralis sub dorsali radiosa desi- nens. Pinnae; dorsalis angulata parte spinosa parte radiosa plus quadruplo breviore spinis G subcontiguis postrorsum longitudine valde accrescentibus, parte radiosa antice elevata radiis 30 eire. postrorsum longitudine decrescentibus ; ana- lis spinis 3. parte radiosa obtusa dorsali radiosa multo breviore et hnmiliore. Rem. Le genre Parachaetodon est fort remarquable par la eonformation et par la composition de la nageoire dorsale, qui rappelle la dorsale des Platax. Aussi, la seule cspèce connue fut rangée par Cuvier-Valencienne? DE LA FAMILLE DES CHËTODONTOÏDES. 35 parmi les Platax, mais la place naturelle du genre est sans aucun doute dans •Ie voisinage des Tetragonoptrus. C'est Ie genre de la sousfamille qui approche Ie plus des Holacanthiformes et notamment du genre Chaetodon Art. (Poraa- cantlnis Lac. CV). Pa rachaetodon ocellatus Blkr. — Atl. Ichth. Tab. 377, Chaet. tab. 15 fig. 4. Paracliaet. corpore ovali subrhomboideo, diametro dorso-ventrali 1| ad 2 in ejus longitudine; latitudine corporis 3| ad 4 in diametro dorso-ventrali; capite 33 ad 4 in longitudine corporis, altiore quam longo; latitudine ca- pitis 2 vel 2 fere in ejus longitudine ; linea-rostro-frontali concaviuscula; oculis diametro 2 et paulo ad 33 in longitudine capitis, diametro 1 fere ad 1 et paulo distantibus; rostro oculo breviore ; dentibus vomerinis in thur- mam subtriangularem dispositis; praeoperculo leviter denticulato; interoper- culo parte conspicua plus duplo longiore quam alta j squamis trunco lateribus antice et medio subaequimagnis, post media latera magnitudine sensim decrescentibus ; squamis angulura aperturae branchialis superiorem inter et basin pinnae caudalis supra lineam lateralem in series 55 ad 60, infra lineam lateralem in series 55 eire. transversas dispositis ; squamis 40 eire. in serie horizontali os scapulare inter et basin pinnae caudalis quarum 18 eire. in dimidio truuci anteriore; squamis serie transversa 36 eire. spinam ventralem inter et spinam dorsi lm, 14 eire. initium lineae lateralis inter et spinam dorsi lm; linea laterali tubulis simplicibus notata; pinna dorsali spinis anterioribus bre- vissimis, spina posteriore capite absque rostro non breviore sed radio 1° multo bre- viore ; dorsali radiosa antice quam medio et postice multo altiore radiis anterio- ribus capite longioribus ; pectoralibus acutis capite brevioribus : ventralibus acutis capite non brevioribus; anali dorsali radiosa duplo vel plus duplo humiliore ob- tuse rotundata, spinis mediocribus 3a ceteris longiore radio 1° breviore; caudali extensa medio convexa angulis acuta capite breviore; colore corpore pinnisqueflavo vel griseo-flavo; iride flavescente; vitla oculari profunde aurantiaca vel fuscescente antice et postice fusco et margaritaceo limbata oculo graciliore nucha incipiente et interoperculo vel regione gulari desinente; rostro et fronte linea mediana vulgo vitta fusco-aurantiaca ; fasciis corpore insuper 4 transversis fuscescente-vel profunde aurantiacis, anteriore dorso-operculo-ventrali, 2a spinas dorsales poste- riores inter et spinas anales, 3a ceteris latiore inferne quam superne graciliore apicem pinnae dorsalis inter et marginem analis liberum, 4a caudali antice et 11* 36 EÉVISION DES ESPÈCES INSULINDIENNES. postice tnargaritaceo limbata ; pinnis dorsali et anali fascia longitudinali sat lata profunde aurantiaca ; dorsali basi medio fasciae 3ae oceilo nigro inargaritaceo annulato ; ventralibus anticc flavis vel albis postice interduni fuscis vel nigris. B. 6. D. 6/28 ad 6/30. P. 2/1 3 vel 2/14. V. 1/5. A. 3/19 vel 3/20. C. 1/15/1 et lat. brev. Syn. Ikan Batoe tereloc Valent., Atnb. tig. 173. Ehombotides fasciis umbratilibus latiusculis tribus etc. Klein, Miss. Pisc. III p. 37 tab. 11 fig. 1. Platax ocellatus CV., Poiss. VII p. 172; Cant., Cat. Mal. Fish. 170. Chaetodon óligacanthus Blkr, Verh. Bat. Gen. XXIII, Chaet. p. 16; Faun. ichth. Jav. spec. nov. Nat. T. Ned. Ind p. 105; Günth., Cat. Fish. I p. 34, 516; Kaup., Art. Chaet., Ned. T. Dierk. I p. 129; Kner, Zool. Reis. Novara Fisch p. 102; Day, Fish. India p. 109. Sarotkrodus óligacanthus Blkr, Troisième mem. ichth. Ilalmah., Ned. T. Dierk. I p. 150. Tetragonoptrus óligacanthus Blkr, Onz. not. ichth. Ternate, Ibid. I p. 234. Parackaetodon óligacanthus Blkr, Typ. gener. pisc. neglect., Versl. K. Akad. Wet. 2e Reeks VIII p. 371. Kepper-laicut Mal. Batav. ; Kiper Sundan. Hab. Pinang; Singapura; Bintang (Rio) ; Bangka (Muntok, Karanghadji, Gus- songassam); Java (Batavia, Bantam); Celobes (Macassar, Badjoa); Halma- hera (Sindangole, Sahu) ; Ternata; Buro (Kajeli) ; Amboina ; Ceram (Wa- hai) ; Waigiu ; Philipp. (Manilla) ; in mari. Longitudo 28 speciminum 32'" ad 145'". Rem. L'espèce ne pouvant plus figurer parmi les espèces congéncriques avec Ie Chaetodon ocellatus BI., la dénomination spécifique d'ocellatus, par droit"de priorité, doit être rétabli. Le poisson se fait reconnaitre du premier coup d'oeil par la forme de la dorsale, par les bandes transversales du corps et par 1'ocelle noir sur la base de la dorsale. Le plus petit de mes individus, bien que ne mesurant que 32" ne présente rien de Ia forme Tholichthyoïde, ce qui cependant ne prouve pas que les larges lames scapulaires et, préoperculaires n'existent point dans des individus eneore plus petits. L'espèce est connue habiter, hors llnsulinde, les rötes de Madras et de Chine. Coradion Kaup. Corpus subrhomboideum. Maxillae brev:ssimae dentibus rudimentariis vel bre- DE LA FAMILIE DES CHÉTODONTOÏDES. 37 vissimis. Dentcs vomerini nulli. Dentes pharyngeales graeillimi acicularcs. Os valde parvum. Orbitae scabrae. Praeoperculutn denticulatum. Squamae serui- lunariter rotundatae, supra Kneam lateralem in series 50 eire. transversas dis- positae. Series squamarum trunco longitudinales regulares, mediis lateribus sub- horizontales. Linea lateralis continua basin pinnae caudalis attingens. Pinnae; dorsalis parte spinosa parte radiosa minus duplo breviore spinis 8 ad 10 distan- tibus, parte radiosa obtusa ; analis spinis 3, parte radiosa obtusa. Rem. Le genre forine comme une transition des Taurichthys aux Tetragonop- trus et se distingue de tous les deux par la brièveté de la dorsale épineuse, et en outre du Taurichthys par les épines dorsales dont pas une seule est prolon- gée et du Tetragonoptrus par la continuation de la ligne laterale jusqu'a la base de la caudale et par la petitesse de la bouche et de ses dents. Je ne connais de ce type que les deux espèces insulindiennes dont le descrip- tion va suivre et qui sont diversifiées par les caractères suivants. I, Dorsale a partie épineuse environ 2 fois plus courte que la partie inolle et a 9 (tres- rarement 8 ou 10) épines, les postérieures plus longues que les suivantes. Ventrales pointues. Anale sans ocelle noir. Bouche a lèvres épaisses et a dents rudimentaires. 1. Coradion chrysozonus Kp. II. Dorsale a partie épineuse beaucoup moins de 2 fois plus courte que la partie molle et a 10 épines, les médianes notableraent plus longues que les suivantes. Ventrales obtu- ses. Anale a ocelle noir. Bouche a dents bien développées. 2. Coradion mdanopus Blkr. Coradion chrysozonus Kaup, Chaetod. Arch. Naturg. XXIV I p. 146. — Atl. Ichth. Tab. 376, Chaet. tab. 14 fig. 5. Corad. corpore subrhomboideo, diametro dorso-ventrali 1| ad 1| inejus longi- tudine; latitudine corporis 4a eire. indiametro dorso-ventrali; capite 3| ad 4 in lohgitudine corporis; linea rostro-frontali concava; oculis diametro 3 ad 4 fere in longitudine capitis; rostro abstpie maxilla oculo breviore; osse praeorbitali denticulato margine poslciiore convexoj rictu oris foraminiformi ; 38 RÉVISION DES ESPÈCES DE INSULINDIENNES. labiis latis; dentibus maxillis brevissimis parum conspicuis; interoperculo parte conspicua triangulari marginc postcriore concavo; squamis trunco pos- trorsum magnitudine sensim decrescentibus, anguluin aperturae branchialis superiorem inter et basin pinnae caudalis supra linearu lateralem in series 50 eire, infra lineara lateralem in series 45 eire. transversas dispositis; squamis 40 eire. in serie horizontali os scapulare inter et basin pinnae caudalis quarum 16 eire. in dimidio trunci anteriore ; squamis serie transversa 25 eire. spinam ventralem inter et spinam dorsi anteriorem, 9 eire. initium lineae lateralis inter et spinam dorsi lra; linea laterali tubulis simplicibns notata ; pinna dorsali parte spinosa parte radiosa duplo eire. breviore spinis majore parte squamatis postror- sum longitudine accrescentibus, parte radiosa parte spinosa paulo altiore obtuse rotundata duplo eire. longiore quam alta; pectoralibus acutiusculis capite paulo brevioribus radio V plus minusve producto capite longiore, spina valida capite absque rostro non ad vix breviore ; anali spina 3a ceteris longiore, parte radiosa dorsali radiosa multo breviore, minus duplo longiore quam alta obtuse rotundata radiis praemedianis ceteris longioribus ; caudali truncata; colore corpore pinnisque flavescente-margaritaceo vel roseo-margaritaceo ; iride flavescente- vel margaritaceo- rosea ; rostro flavo; vitta rostro frontali mediana impari fusca; fascia oculari fusca margaritaceo liml)ata oculo graciliore nucha incipiente et regione gulo-ven- trali desinente ; fasciis trunco 3 transversis pulchre aureo-rubris margaritaceo limbatis; fascia anteriore dorso-scapulo-ventrali interne cum fascia 2a latiore dorso-ventrali confluente; fascia posteriore dorso-anali anterioribus dilutiore, su- perne basi pinnae dorsalis ocello nigro margaritaceo annulato; cauda postice ma- cula oblonga transversa fusca; squamis lateribus singulis guttula aurea, guttulis dimidio trunci inferiore series horizontales, dimidio trunci superiore series obli- quas efficientibus ; pinnis dorsali et anali radiosis et caudali coerulescente et roseo marginatis, dorsali membrana post spinam 2'" vulgo inacula nigra ; ventra- libus purpureis vel nigris. B. 6. D. 9/27 ad 9/30 (rarissime 8/30 et 10/26). P. 2/13 vel 2/14. V. 1/5. A. 3/20 vel 3/21. C. 1/15/1 et lat. brev. Syn. Klipvis of Soldatenvis Nieuh., Gedenkw. Zee- en Lantr. p. 276 fig. ; Will., Hist. Pisc. App. p. 6 tab. 5 fig. 4. Ikan Batoe bariska Valent., Amb. fig. 266. Chaetodon chrysozonus K.V.U., CV., Poiss. VII p. 62; Règn. an. ed. ill. Poiss. tab. 38 fig. 2; Blkr, Verh. Bat. Gen. XXIII Chaet. p. 17 ; Günth.» Cat. Fish. II p. 34; Kner, Zool. Reis. Novara, Fisch. p. 101. Chaetodon labiatus K.V.H., CV., Poiss. VII p. 63. Chaetodon enneacanthits CV., Poiss. VII p. 63. DE LA FAMILLE DES CHETODONTOÏDES.^ 39 Chaetodon guttatus Gron., Cat. Fisb. ed. Gray p. 71. Tetragonoptrus chrysozonus Blkr, Enum. poiss. Amb., Ned. T. Dierk. II p. 2S2. Chaetodon melanotus Reinw. Mss. (nee BI. Schn.). Kepper-latrut Mal .Batav. llab. Java (Batavia); Celebes (Macassar); Ambuina ; in mari. Longitudo 21 speciminum 115''' ad 160'". Rem. Le Coradion chrysozonus est Ie vrai Chaetodon melanotus de Reinwardt comme il est pronvó par une note manuscrite en ma possession ou les caractè- res du chrysozonus sont bien rendus. Le nombre normal des épines dorsales est de neuf. Je ne possède qu'un seul individu a huit épines dorsales et ces épines sont plus longues que dans les indi- vidus a neuf épines. La dorsale molle y est aussi plus élevée et moins arrondie mais on ne saurait y voir une espèce distincte. Un autre individu unique a 10 épines dorsales ne se distingue au reste en rien des autres. L'espèce est assez commune a Batavia, mais doit être rare dans les autres parages de 1'Insulinde. M. Giinther cite un individu de 1'espéce provenu des cötes de Chine. Coradion melanopus Blkr. — Atl. Ichth. Tab. 575, Chaetod. tab. 15 fig. 1. Corad. corpore subrhomboideo, diametro dorso-ventraii l\ eire. in ejus longitudine; latitudine corporis 4^ ad 5 in diametro dorso-ventrali : capite 4 fere in longitudine corporis ; linea rostro-frontali concava ; ocnlis diametro B\ ad 3£ in longitudine capitis; rostro absque maxilla oculo breviore; osse praeorbitali denticulato margine posteriore recto; rictu oris brevissimo nor- mali; labiis latiusculis; dentibus maxillis brevibus bene conspicuis; interoper- culo parte conspicua triangulari margine posteriore concavo; squamis trunco postrorsum magnitudine sensim decrescentibus, angulum aperturae branchialis superioreni inter et basin pinnae caudalis supra lineam in series 50 eire, infra lineam lateralem in series 45 eire. transversas dispositis; squamis 40 eire. in serie horizontali os scapulare inter et basin pinnae caudalis quarum 15 eire. in dimidio trunci anteriore; squamis serie transversa 30 eire. spinam ventralera inter et spinam dorsi anteriorem, 9 vel 10 initium lineae lateralis inter et spinam dorsi l'" ; linea Iaterali tubulis simplieibus notata; pinna dorsali parte spinosa longitudine 1| ad 1^ in parte radiosa, spinis mediis validis latis 40 RÉVISION DB LA FAMILLE 1NSULINDIENNES. ceteris longioribus capite non vel vix brevioribus, anterioribus majore parte nudis, membrana interspinali valdc profunde incisa; dorsali radiosa dorsali spinosa nou altiorc obtuse rotundata minus duplo longiore quam alta margine posteriore sub- verticali, radiis subanterioribus ceteris longioribus; pcctoralibus aeutiuscule rotun- datis et ventralibus obtusis capite non vel vix brevioribus; Bpina ventrali valida capite absque rostro longiore; anali spina 3a ceteris longiore, parte radiosa dorsali radiosa multo breviore, non multo longiore quam alta, obtuse rotundata; caudali trun- cato-convexa ; colore corporc flavescente-margaritaceo ; iride fiavescente-margaritacea; capite vitta rostro-frontali inediana itupari fusca ; fascia oculari fusca oculi dia- metro graciliore nucha incipiente inferne cum fascia latei is oppositi unita sed regionem gulo-ventralem non iiilrante; trunco antice fascia latissima transversa fusca inferne nigricante basin vcntraliuin et anum amplectente supra axillam bipartita crure anteriore spinas dorsales 2 vel 3 anteriores crure posteriore spinas dorsi raedias attingentibus ; trunco postice fascia graciliore transversa fusca antice et postice aurantiaco limbata ab apice radiorum dorsalium antcriorum usque ad apiceni radiorum analium antcriorum extensa; cauda vitta transversa nigra antice et postice aurantiaco limbata; regione postscapulari guttulis aureis; pinna dorsali spinosa flavescente membrana inter singulas spinas nigro marginata, membrana spinam 2,n inter et 3m tota nigra; dorsali radiosa pallide rosea, superne ocello nigro luteo et violaceo annulato margini pinnae libero quam ejus basi propiore, postice violascente-hyalina et vitta intramarginali coerulea violaceo marginata; pcctoralibus et caudali aurantiaco- vel roseo-liyalinis; ventralibus radiis fuscis vel nigris membrana profunde aurantiacis; anali pallide rosea vitta intramarginali coeru'ea violaceo- marginata, inferne in fascia dorso-anali fusca ocello nigro auran- tiaco annulato. B. 6. D. 10/26. P. 2/13 vel 2/14. V. 1/5. A. 3/18 vel 3/19. C 1/15/1 et lat. brev. Syn. Chaetodon melanopus CV., Poiss. VII p. 64; Blkr, Treiz. mem. ichth. Arab., Versl. Kon. Akad. Wet. XV p. 25. Chaetodon festivus Desjard., Trois. Kapp. Soc. Mist. Nat. Maurice (unde in Proc. Zool. Soc. 1833 p. 117^1 ? ? TetragoHOjjfrits melanopus Blkr, Enum. poiss. Amb., Ned. T. Dierk. II p. 282. Hab. Atnboina (Hitu); Ceram (Piru, Wahai); in mari. Longitudo 2 speciminum 105"' et 117". Hem. Cette espèce, confondue autrefois avec Ie Coradion chrysozonus, en est fort distincte par sa dorsale épineuse plus longue & dix épines dont les médianes, très-fortes, sont plus longues que les suivantes, ainsi que par ses ven- trales obtuscs. Elle se fait reconnaitre encore par son profil plus pointu et plus DE LA FAHLLLE DES CHÉTODONTOÏDES. 41 oblique, par la forme tronquée de la dorsale et de 1'anale molles, par Tocelle noir sur 1'anale, etc. Le Chaetodon festivus Desj., de 1'ïle Mauricc, pourrait bien être de la même espèce. La diagnose telle qu'elle se trouve dans les Proceedings cités, est concue dans les termes suivants : ,/has a large eye-like spot on the soft rays of the dorsal fin and a black spot on those of the anal ; its forra is orbicular and the spinous rays of its dorsal fin are twelve." Si cependant le nombre des épines dorsales soit exactement rendu il faut bien penser a une espèce différente, qui ne serait pas même un Coradion. Taurichthys CV. = Heniochus CV. = Diphreutes Cant. = Henjochus Kaup. Corpus subrhomboideum. Maxillae médiocres dentibus valde brevibus. Rictus valde parvus. Dentes vomerini nulli. Orbitae scabrae vel cornutae. Squamae semilunariter rotundatae, supra lineam lateralem in series 50 ad 65 transversas dispositae. Series squamarum trunco longitudinales regulares, mediis lateribus subhorizontales. Linea lateralis continua basin pinnae caudalis attingens. Pinnae ; dorsalis parte spinosa parte radiosa longiore spinis 11 vel 12 quarum quarta spinis posticis rnulto longiore ensiformi vel in setam producta, parte radiosa ob- tusa; analis spinis 3, parte radiosa rotundata. Rem. Le genre se fait aisément reconnaitre par le prolongement de la qua- trième épine dorsale et par la ligne laterale atteignant la caudale. Les quatre espèces connues ont en commun un corps a deux ou trois larges bandes trans- verses brunes ou noiratres et de larges ventrales foncées. Toutes ces espèces sont insulindiennes et nettement diversifiées par les caractères exposés ci-dessous. 1. Environ 65 rangées transversales d'écailles au-dessus de la ligne laterale. Nuque a bosse conique. Bande foncée antérieure occupant la nioitié antérieure de la tête. A.. Dorsale a 11 épines, toutes raides et poignantes, la 5e beaucoup plus longue que la postérieure. Bande foncée médiane occupant la majeure partie du tronc et 1'anale. Bande postérieure sur la base de la dorsale molle et s'y arrêtant. 1. Taurichthys varius CV. B. Dorsale a 12 épines, la 4S prolongée en soie flexible, la 5e pas beaucoup plus lon- gue que les postérieures. Bande foncée médiane ne s'étendant en bas qu'entre 1' épine ventrale et les épiues anales. Bande postérieure descendant sur 1'anale. 2. Taurichthys monoceros Blkr. 12 NATÜURK. VERH. DER KONINKL. AKADEMIE. DEEL XVII. ™ KÉVISION DES ESPÈCES INSULINDIENNES 2. Environ 52 ?i 55 rangues transversales d'écailles au-dessus de la ligne laterale. Nunue sans bosse. Dorsale u 12 (ou 11) épines, la 4>e prolongée en soie Üexible. A. Dorsale & partie armee notableinent plus longue que la partie molle, a 5" épine ilexible et beaucoup plus longue que la sixièrue et les suivantes. Bande antérieure descendant de la nuque sur la rnoitié postérieure de la tête. Bande postérieure dorso-caudale. 3. Taurkhthijs cltrysostomus Blkr. B. Dorsale 2i parties épineuse et molle d'égale longneur, a 5e et 6e épines raides poig- nantes pas beaucoup plus longues que les suivantes. Bande foncée antérieure n'oc- cupant que la région rostro-frontale ; bande médiane descendant des épines dorsales antérieures. Bande postérieure dorso-anale. 4. Tmirichthys macrolepidotus Blkr. Taurichthy s varius CV., Poiss. VII p. 111 tab. 181; Règn. anim. éd/ill. Poiss. tab. 41 fig. 2; Blkr, Verh. Bat. Gen. XXIII, Chaetod. p. 25. — Atl. Ichth., Tab. 565 Chaet. tab. 3 fig. 2. Taur. corporc subrhomboideo, diametro dorso-ventrali 1| ad 1| in ejus longitudine; latitudinc corporis 3£ ad 4 in diametro dorso-ventrali ; capite 3£ ad 4 in longi- tudine corporis; latitudinc capitis If ad 2 in ejus longitudine; linea rostro- frontali concava; vertice superne processu conico osseo obtuso juvenilibus parum conspicuo aetate provectis interdum oculo non breviore; oculis diametro 2j ad 3 in longitudine capitis, diametro | ad 1 distantibus; orbitis antice tumidis aetate provectioribus processu osseo conico, adultis cornu conico acuto extrorsum curvato; rostro acuto absque maxilla oculo multo ad non breviore; osse praeorbitali et praeoperculo leviter denticulatis; squamis trunco postrorsum magnitudine sensim decrescentibus, angulum aperturae branchialis superiorem inter et basin pinnae caudalis supra lineam lateralem in serie 65 eire, infra lineam lateralem in series 55 ad 58 transversas dispositis; squamis 45 eire. in serie longitudinali os scapulare inter et basin caudalis quarum 20 eire. in dimidio trunci anteriore; squamis 34 eire. in serie transversa spinam ventralem inter et spinam dorsi anteriorem, 11 vel 14 initium lineae lateralis inter et spinam dorsi lm; linea laterali tubulis simplicibus notata ; pinna dorsali partc spinosa et parte radiosa subaequilongis, spina 4a ceteris longiore rigida pungente usque prope apicem hymenophora junioribus capite multo adultis capite paulo longiore, spina 5a DE LA FAMILLE DES CHÉTODONTOÏDES. 43 rigida usque prope apicem hymenopbora spina 4a paulo ad sat multo breviore; dorsali radiosa minus duplo longiore quam alta obtusc rotundata ; pectoralibus acutis capite sat multo longioribus; ventralibus obtuse rotundatis pectoralibus non ad paulo brevioribus, spina valida capite absque rostro longiore ad paulo breviore; anali spinis validis posterioribus subaequalibus vel 2a tertia longiore capite absque rostro non ad paulo breviore, parte radiosa dorsali radiosa breviore» aeque alta eire. ac longa, obtusa vel obtusangulatim rotundata; caudali trun- cato-convexa ; corpore faseiis latis transversis maxima parte fusco, ceterum marga- ritaceo vel flavo; iride flavescente vel fusca; fascia fusca anteriore nucho-praeoper- culari caput antice usque post oculos cingente; fascia fusca media latissima ab apice spinarum dorsi mediarum descendente totum truncum fere cingente, di- midio inferiore medio juvenilibus praesertirn frequenter fascia transversa margari- tacea vel flava bipartita; fascia fusca posteriore spinis dorsi posterioribus incipi- ente basin dorsalis radiosae et dorsura postice cingente et radiis dorsalibus posticis desinente; pinnis ventralibus et anali fuscis vel nigricantibus ; pectorali- bus et caudali flavis vel aurantiacis ; dorsali parte non a faseiis fuscis obtecta flava vel aurantiaca. B. 6. D. 11/23 ad 11/25. P. 2/13 vel 2/14. V. 1/5. A. 3/17 ad 3/19. C. 1/15/1 et lat. brev. Syn. Zee-os, Zee-hoe Ruysch, Coll. nov. pisc. Amb. p. 39 tab. 20 fig. 5, 6. Joosje, Chineese Duivers, Joosje-joosje Ren., Poiss. Mol. I tab. 30 fig. 164, II tab. 10 fig. 49. Ikan Karbau-hitam-manis, Jiidjoe; Chineesche Priester Valent., Amb. fig. 71, 161, 429. Tauriclühys viridis CV., Poiss. VII p. 114. Heniochus varius Günth., Cat. Pish. II p. 41 ; Kner, Zool. Novar.Fisch. p. 103. Diplireutes varius et viridis Blkr, En. Poiss. Amb., Ned. T. Dierk. II p. 283. Karbo Mal. Batav. Hab. Batu ; Java (Batavia) ; Celebes (Manado) ; Timor ; Amboina ; Ceram (Wahai); Banda (Neira) ; in mari. Longitudo 13 speciminura 78'" ad 180.'" Rem. Cette espèce est déja suffisamment caractérisée par les épines dorsales qui sont toutes raides et poignantes et par les 65 rangées transversales d'écailles du tronc. La diagnose est facilitée encore par la disposition et la largeur des bandes, par les onze épines dorsales, par la bosse nuchale et par la forte protu- bérance orbitaire en forme de corne conique et courbée. Bien que Ie varius s'étende sur toute la longueur de 1'Inde archipélagique et n'y soit pas rare, il n'a pas été trouvé jusqu'ici dans d'autres parages. 12* 44 RÉ VISION DES ESPÈCES INSULINDIENNES Tauric hthy s monoceros Blkr, Poiss. Madagasc. p. 90. — Atl. Ichth. Tab. 365, Chaet. tab. 3 fig. 3. Taur. corpore subrhomboidco, diametro dorso-ventrali 2 fere in ejns longitu- dine; latitudine corporis 4 eire. in diametro dorso-ventrali; capite 3| eire. in lon- gitudine corporis; latitudine capitis 2 eire. in ejus longitudine ; linea rostro-frontali coucava; vertiee superne processu conico obtuso brevi; oculis diametro 3 eire. in longitudine capitis, minus diametro distantibus; nucha processu obtuso tumida; orbitis adultis brevicornutis aetate minus provectis nee tumidis nee cornutis; rostro acuto absque maxilla oculo breviore ; osse praeorbitali et praeoperculo vix denticulatis; squamis trunco postrorsum magnitudine sensim decrescentibus, an- gulum aperturae brancbialis supcriorem inter et basin pinnae caudalis supra lineam lateralem in series 65 eire., infra lineam lateralem in series 55 ad 58 transversas dispositis; squamis 45 eire. in serie longitudinali os scapulare inter et basin pinnae caudalis quarum 20 eire. in dimidio trunci anteriore; squamis 34 eire. in serie transversa spinam ventralem inter et spinam dorsi anteriorem, 9 vel 10 initimn lineae lateralis inter et spinam dorsi lm ; pinna dorsali parte spinosa et parte radiosa subaequilongis, parte spinosa spina 4a in setam producta spina 5a multo longiore, spinis sequentibus rigidis pungentibus postrorsum longi- tudine sensim decrescentibus posteriore 5a non valde multo breviore; dorsali ra- diosa duplo circiter longiore quam alta, obtuse rotundata; pectoralibus acutis; ventralibus spina valida capite absque rostro longiore; anali spinis validis 2a et 3a subaequilongis vel 3a 2a paulo longiore capite vix breviore, parte radiosa dorsali radiosa breviore sed altiore, non longiore quam alta, obtuse rotundata; caudali truncato-convexa ; corpore flavo fasciis 3 transversis latis nigris, anteriore oculari, media dorso-ventrali, posteriore dorso-anali ; rostro nigro; pinnis, ventra- libus nigris, ceteris flavis. B. 6. D. 12/28. P. 2/15. V. 1/5. A. 3/19. C. 1/15/1 et lat. brev. Syn. Tafdvisch Ruysch, Coll nov. pisc. Amb. p. 1 tab. 1 fig. 1? Heniochus monoceros CV., Poiss. VII p. 7G tab. 176; Blkr, Verh. Bat. Gen. XXIII, Chaet. p. 22; Günth.,Cat.Fish. II p. 31, Fisch. Süds. p. 49 tab. 38. Heniochus macrolepidotus Brev., Exp. Japan, Fish. p. 267 tab. 6 fig. 2 ? Gayam Mal. Bat. Hab. Java (Batavia); in mari. Longitudo speciminis unici 90'". Rem. Je ne possède de cette espèce que Ie seul individu, décrit en 1'an 1849 DE LA FAMILLE DES CHETODONTOÏDES. 45 sous Ie nora de Hcniochus monoceros, mais main tenant entièrement décoloré. Dans ma description antérieure j'ai négligé de décrire les détails de 1'origine et de la direction des bandes transversales du corps, oubli que je ne suis pas a même de réparer, vu 1'état actuel de mon individu. Je ne doute pas cependant que mon individu soit de la même espèce sur laquelle ont été prises les belles figures, publiées par Cuvier-Valenciennes et par M. Günther, d'après lesquelles la bande antérieure occupe la moitié antérieure de la tête et atteint la première ou les trois premières épines dorsales, tandis que la seconde ne commence que sur les 5e et Ge épines dorsales pour s'élargir en bas et occuper Ie ventre depuis 1'épine ven- trale jusqu'a 1'anus ou les premières épines anales, la troisième bande descendant des épines dorsales postérieures et occupant la moitié postérieure de 1'anale. Sur mon individu, qui appartient au jeune age, Ie tubercule nuchal n'est que peu développé et on n'y voit encore rien des protubérances coniques des orbites. La formule de la dorsale est donnée par Cuvier-Valenciennes et M. Günther = 12/26. L'espèce est plus voisine du Taurichthys varius que des Taurichthys macrole- pidotus et chrysostomus. La formule des écailles correspond a celle du varius. Le monoceros parait être très-rare dans 1'Insulinde. Hors 1'Insulinde il a été trouvé a. 1'ile Maurice et aux iles des Navigateurs et de la Société. Si la figure imparfaite des ,/Japanese Fish" se rapporte en effet au monoceros et non au macrolepidotus, 1'espèce habite aussi les ïles Lew-Chew. Taurichthys chrysostomus Blkr. — Atl. Ichth. Tab. 566, Chaet. tab. 4 fig. 2. Taur. corpore subrhomboideo, diametro dorso-ventrali I3 ad 2 et paulo in ejus longitudine; latitudine corporis 4 eire. in diametro dorso-ventrali; capite 3* ad 4 in longitudine corporis; latitudine capitis 2 fere ad 2 iu ejus longitudine; linea rostro-frontali concava; oculis diametro 2h ad 3 in longitudine capitis, dia- metro | ad 1 distantibus; orbitis antice tumidis, aetate provectioribus processu osseo conico vel bicorni extrorsum directo; rostro acuto absque maxilla oculo conspicue breviore; osse praeorbitali et praeoperculo leviter denticulatis; squamis trunco postrorsum magnitudine sensim decrescentibus, angulum aperturae branchialis superiorem inter et basin pinnae caudalis supra lineani lateralem in series 53 eire, infra lineam lateralem in series 48 eire. transversas dispositis; squamis 40 eire. in serie longitudinali os scapulare inter et basin caudalis quarum 18 eire. in dimidio trunci anteriore; squamis 32 ad 34 in serie transversa spinaui ven- tralem inter et spinam dorsi anteriorem, 11 vel 12 initium lineae lateralis inter 46 KÉVISION DES ESPÈCES INSULINDIENNES et spinaru dorsi lm; linea laterali tubulis simplicibus notata ; pinna dorsali parte spinosa parte radiosa longiore spina 4a in setam capite longiorem producta usque superne hymenophora, spina 5a spina Ca mnlto et capite paulo ad raulto longiore flexili, spina 6a spina postica raulto ad duplo longiore; dorsali radiosa longitu- dine dorsali radiosae absque spinis 4 vel 5 anterioribus aequali, obtuse rotundata, duplo eire. longiore quam alta ; pectoralibus acutis capite longioribus ; ventrali- bus pectoralibus non ad non multo brevioribus obtuse vel obtusiuscule rotundatis, spina valida capite absque rostro non breviore; anali spinis validis 2a et 3a sub- aequilongis capite absque rostro non brevioribus, parte radiosa dorsali radiosa breviore sed conspicue altiore, aeque alta eire. ac longa, obtusangulatim rotundata; eau- dali truncato-convexa ; colore corpore flavescente-margaritaceo vel flavo vel auran- tiaco ; irkle rubra vel aurea ; fasciis 3 latis transversis obliquis fuscis vel nigris; fascia anteriore nucho-ventrali oculum majore parte amplectente ante pinnam dorsalem incipiente; fascia media dorso-anali a spinis dorsalibus 4» 5a et 6a descendente et analis majorem partem posteriorera amplectente; fascia posteriore dorso-caudali a spinis dorsi posterioribus vel a fascia raedia descendente basin dorsalis radiosae et dorsum postice tegente et dorso caudae vel basi pinnae caudalis desinente; pinnis ven- tralibus fuscis vel nigris, ceteris flavis vel aurantiacis. B. C. D. 12/22 vel 12/23. P. 2/13. V. 1/5. A. 3/18 vel 3/19. C. 1/15/1 et lat. brev. Syn. Sergeantje Ruysch, Coll. nov. pisc. Arab. p. 21 tab. 11 fig. 14. Piquier Ren., Poiss. Mol. II tab. 32 fig. 151? Ikan Batoe-kapala-ongoe Valezit., Amb. fig. 335? Chaetodon chysostomus Park. ap. CV., Poiss. VII p. 75. Heniochus chrysostomus CV., Poiss. VII p. 75, Règn. anim. éd. illustr. Poiss. tab. 40 fig. 2; Benn., Zool. Voy. Bloss. p. 62 tab. 18 fig. 1; Günth., Cat. Fish. II p. 41, Fisch. Südsee p. 49 tab. 39 fig. A. Heniochus permutatus Ed. Benn. ap. CV., Poiss. VII p. 75. Heniochus melanistion Blkr, Derde bijdr. ichth. Banda Nat. T.N. Ind. VII p. 98. Heniochus drepanoides Thioll. ap. Montrouz., Faun. Woodlark p. 166. Diphreutes chrysostomus Blkr, En. poiss. Céram, Ned. T. Dierk. II p 189. Hab. Flores (Larantuca); Teruata; Ceram (Piru); Amboina; Banda (Neira) ; Go- ram; Nova-Guinca; in mari. Longitudo 5 speciminum 101"' ad 136'". Rem. Le Heniochus permutatus Ed. Benn., décrit comme pouvant être une variété du raaerolepidotus ,/dont les couleurs sont changées de maniere que ce qui est blanc dans les individus ordinaires, y est noir, et vice versd", est raani- DE LA EAMILLE DES CHETODONTOIDES. 47 festement de 1'espèce du chrysostomns. Ne connaissant autrefois d'autre figure de 1'espèce actuelle que celle publiée dans ledition illustrée du Règne animal, qui repose sur une variété a bande dorso-caudale s'unissant en haut avec la bande dorso-anale, figure fort incorrecte par rapport a 1'écaillure, je crus mes individus, décrits il y a plus de vingt ans, d'une espèce distincte. L'espèce est bien caractérisée par la nature des 4e et 5e épines dorsales, par Ie museau d'un beau jaune ou orange et par la dispositiou des bandes foncées. Elle est beau- coup plus rare que lc inacrolepidotus et ne parait pas habiter les uiers a 1'ouest des Moluques. A 1'est des Moluques au contraire elle s'étend, dans 1'Océan Pa- cifique, jusqu'aux iles Woodlark, Paumotou, Otaïti et de la Société. T aurichthy s macr olepidotus Blkr, Poiss. Madag. p. 96. — Atl. Ichth. Tab. 367, Chaet. tab. 5 fig. 1. Taur. corpore subrhomboideo, diametro dorso-ventrali 1| ad 2 in ejus longi- tudine; latitudine corporis 4 ad 4l3 in diametro dorso-ventrali; capite 3 ad 4 in longitudine corporis; latitudine capitis 2£ ad 3 in ejus longitudine; vertice superne processu conico nullo; linea rostro-frontali concava; oculis diametro 2£ ad 3 in longitudine capitis, diametro f ad 1 distantibus; orbitis adultis antice tumidis sed nunquam cornutis; rostro acuto, absque maxilla oculo multo ad vix breviore; osse praeorbitali et praeoperculo vix vel leviter denticulatis; squamis trunco postrorsum magnitudine sensim decrescentibus, angulum aperturae branchi- alis superiorem inter et basin pinnae caudalis supra lineam lateralem in series 52 ad 55, infra lineam lateralem in series 46ad48 transversas dispositis; squamis 40 eire. in serie longitudinali os scapulare inter et basin caudalis quarum 18 eire. in dimidio trurjei anteriore; squamis 32 ad 34 in serie transversa spinam ventra- lem inter et spinam dorsi anteriorem, 10 ad 12 initium lineae lateralis inter et spinam dorsi lm; linea laterali tubulis simplicibus notata; pinna dorsali parte spinosa et parte radiosa subaequilongis, spina 4a in setam capite breviorem ad toto corpore longiorem producta, spinis 5a et 6a rigidis pungentibus sequentibus non multo longioribus, parte radiosa obtuse rotundata duplo eire. longiorequam alta; pectoralibus acutis et ventralibus acutis vel obtusiusculis subaequilongis ca- pite paulo ad non longioribus; ventralibus spina valida capite absque rostro lon- giore; anali spinis validis 3a ceteris longiore vel 2a et 3a subaequilongis capite absque rostro non brevioribus, parte radiosa dorsali radiosa multo breviore sed conspicue altiorc, angulata, apice rotundata, aeque alta ac longa vel paulo altiore quam longa, antice quam medio et postice altiore ; caudali truncato-convexa ; colore 48 EÉVISION DES ESPÈCES INSÜLINDIENNES corpore margaritaceo-flavo, ilavo vel aurantiaco ; iridc flavescente vel flavescente- rosea; labiis, rostro et fronte vulgo fuscis; fasciis trunco 2 transversis latis obli- quis fuscis, anteriore a spinis dorsi 3 vel 4 anterioribus descendente et antice spina ventrali et postice spinis analibus vel radiis analibus anterioribus desinente inferne quam superne multo latiore, posteriore a spinis dorsi mediis descendente et dimidium pinnae analis posteriorem tegente; pinnis, ventralibus fuscis vel nigris, ceteris flavis. B. 6. D. 11/24 ad 11/27 (rarius 12/25 vel 12/26). P. 2/15. V. 1/5. A. 3/17 ad 3/20. C. 1/15/1 et lat. brev. Syn. Vaandrager, Speervisch, Besaanvisch Ruysch, Nov. coll. Pisc. Amb. p. 1, 3, 21,40 tab. 1 fig. 3, tab. 2 fig. 4, tab. 20 fig. 4. Besaan, Vlagman, Groote tafelvisch, Vaandrager, Speervisch Ren., Poiss. Mol. I tab. 3 lig. 13, tab. 31 fig. 168, II tab. 1 fig. 1, tab. 14 fig. 66, tab. 16 fig. 75. Ikan Alferes hitam-kidjoe, Paroeli betina, Pampus terdoc, Pampus jangbala- jar, Zwarte Vaandrig Valent., Amb. fig. 18, 201, 324, 372, 509. Chaetodon macrolepidotus lineis utrinque duabus nigris, ossiculo 4° pinnae dorsalis longissimo setiformi Art., Descr. pisc. p. 94 n°. 6; Synon. p. 80 n°. 9 ; Seba, Thes. III p. 66 tab. 25 fig. 8. Chaetodon fasciis 3 fuscis pinna dorsali setiformiL., Mus. Ad. Frider. I p. 63 tab. 33 fig. 3. Bhombotides nn. 12, Klein, Miss. Pisc. IV p. 37 tab. 11 fig. 2. Tetragonoptrus n°. 15 Klein, Miss. Pisc. IV p. 40 tab. 12 fig. 4. Chaetodon acuminatus L., Mus. Ad. Frider. I p. 63 tab. 23 fig. 3; Syst. nat. ed. 10a p. 273; L. Gm, Ibid. ed. 13» p. 1241; Lac, Poiss. IV p. 455, 479. Chaetodon ossiculis pinnae dorsalis 3 anterioribus aculeatis 4° setiformi etc. Gron., Mus. II p. 37 n°. 194. Chaetodon maxi/lis productis brevïbus ossiculo 4° pinnae dorsalis setiformi longissimo Gron., Zoopbyl. p. 69 n°. 234. Chaetodon macrolepidotus L., Syst. nat. ed. 10» p. 274; L. Gm., Ib. ed. 13" p. 1247; BI., Ausl. Fisch. III p. 69 tab. 200 fig. 1; BI. Schn., Syst. p. 231; Lac, Poiss. IV p. 455, 479 tab. 11 fig. 3, tab. 12 fig. 1. Chaetodon bifasciatus Shaw, Gen. Zool. IV p. 342; Gron., Catal. ed. Gray p. 75. Heniochus acuminatus CV., Poiss. VII p. 74. Heniochus macrolepidotus CV., Poiss. VII p. 70 ; Riipp., N. Wirb. Fisch. p. 31 ; Schl., Faun. Jap. Poiss. p. 82 tab. 44 fig. 1; Rich., Rep. ichth. Chin. Rep. 15h meet. Brit. assoc. p. 246; Blkr, Verh. Bat. Gen. XXIII Chactod. p. 21; Günth., Cat. Fisb. II p. 39, Fisch. Südsee p. 48 tab. 37; DE LA FAMILLE DES CHÉTODONTOIDES. 49 Klunz., Syn. Fisch. R. M. Verh. zool. bot. Ges. Wien XX p. 784; Day, Fish. Malab. p. 23, Fish. India p. 110 tab. 28 fig. 3. Diphreutes macrolepidotus Cant., Cat. Mal. Fish. p. 159. Chaetodon mycteryzans Gron., Cat. ed. Gray p. 76. Gai/am Mal. Batav. Hab. Sumatra (Priaman); Pinang; Shigapuru; Duizend-insul.; Java (Batavia, Bantam, Tjilatjap) ; Bali (Boleling) ; Sumbawa (Biraa) ; Solor (Larantuca); Timor (Atapupu)j Celebes (Macassar, Badjoa, Manado); Ternata; Batjan (Labuha); Buro (Kajeli); Obi-major; Ainboina; Ceram (Wahai); Banda (Neira); Luzon (Manilla); Nova-Guinea; in mari. Longitudo 54 speciminum 35'" ad 198'", Rem. Dans Ie très-jeune age (individus de 35"' h 38"' de long") on retrouve dans cette espèce Ie caractère tholichthyoïde (os de la tête nns sans écailles, scapu- laires fort développés, préopercule a angle prolongé plus ou moins en arrière) si com- mun dansles Tetragonoptrus. — Le prolongement de la 4C épinedorsale s'observe déja dans les plus petits individus mais la partie prolongée n'y est pas encore plus longue que la tête. Le filet dorsal devient plus long avec 1'age du poisson pour attein- dre, dans les adultes, une longueur égalant ou surpassant même de beaucoup la longueur totale du poisson. La crête antérieure de 1'orbite ne se développe jamais en forme de tubercule ou de corne comme cela se voit dans le varius. Quelques individus de mon cabinet, de 1'age presque adulte, ont le museau plus court et plus obtus que les autres, le front plus convexe entre les yeux et le profil occipito-nuchal plus convexe, mais par tous les autres rapports ils ne différent en rien. Le nombre de 11 épines dorsales est le chiffre normal, mais les individus a 12 épines ne sont pas rares. L'espèce est aisément a reconnaïtre au premier aspect par 1'état rudimentaire de la bande antérieure et par la disposition de la bande médiane qui descend des 3 ou 4 épines dorsales antérieures. Le Taurichthys macrolepidotus est fort commun dans 1'Insulinde et ailleurs dans le bassin Indo-Pacifique. Il est connu habiter la Mer rouge, les cötes de Zanzibar, de Mossambique, d'Aden, des ïles Maurice et de la Réunion, des Sey- chelles, de Ceylon, de 1'Inde continentale, des iles Andaman, de la Nouvelle- Hollande septentrionale (Port-Essington), de Chine et du Japon, et s'étend aussi dans la Polynésie. 13 NATUURK. VERH. DER KONINKL. AKADEMIE. DEEL XVII. 50 KÉVISION DE LA PAMILLE INSULINDIENNES. Hemitaürichthys Blkr. Corpus subrhornboideum. Maxillae médiocres dentibus brevibus. Rictus valde parvus. Dentes vomerini nulli. Orbitae scabrae. Squamae scmilunariter rotun- datae, supra lineam lateralem in series 70 (ad 90) transversas dispositae. Series squamarum trunco longitudinales regulares, raediis latcribus subhorizontales. Linea lateralis continua basin pinnae caudalis attingens. Pinnae j dorsalis parte spinosa parte radiosa paulo longiore spinis 12 (ad 10)distantibus 4a non product a sequentibus breviore, parte radiosa obtusa; analis spinis 'ó, parte radiosa obtusa. Rem. Le type actuel approche Ie plus du genre Taurichthys dont il n'est essentiellement distinct que par la petitesse des écailles et par le contour arron- di de la dorsale épineuse oü la 4e épine, au lieu d'être prolongée en fanon ou en épine en fornie sabre beaucoup plus longue que les épines postérieures, reste en longueur au-dessous de toutes les épines suivantes. Je n'en connais qu'une seule espèce qui fait comme une transition entre les Taurichthys et les Coradion, et se distingue des derniers par des inaclioires plus développées, par des écailles beaucoup plus petites et par la dorsale, dont la partie épineuse, dans les Coradion, est plus courtc que la partie molle et armee de 8 a, 10 épines. Hemitaürichthys polylepis Blkr. — Atl. Tab. 378, Chaet, tab. 14 fig. 4. Hemitaur. corpore subrhomboideo, diametro dorso-ventrali 2 eire. in ejus longitudine; latitudine corporis 3£ ad 4 in diametro dorso-ventrali; capite 4 3 ad 4| in longitudine corporis; linea rostro-frontali rostro concava fronte convexiuscula ; oculis diametro 3 eire. in longitudine capitis, diametro 1 fere ad 1 et paulo distantibus; rostro absque maxilla oculo breviore; osse praeorbitali margine postero-inferiore convexo scabriusculo; praeoperculo vix den- ticulato; interoperculo parte conspicua antice quam posticc altiore postice convexo; squamis trunco antice et medio subaequimagnis, post media latera postrorsum magnitudine vix decrescentibus caudalibus quam lateralibus ïnediis minus duplo ad duplo minoribus; squamis angulum aperturac branchialis supe- riorem inter et basin pinnae caudalis supra lineam lateralem in series 70 eire., infra lineam lateralem in series 65 eire. transversas dispositis ; squamis 55 eire. DE LA FAMILLE DES CHÉTODONTOÏDES. 51 in serie horizontali os scapulare inter et basin pinnae caudalis quarum 22 eire. in dimidio trunci anteriore; squamis 44 eire. in serie transversa spinam ventra- lem inter et spinaal dorsi anteriorem, 14 eire. initium lineae lateralis inter et spinam dorsi lmj linea latcrali tubulis simplicibus notata; pinna dorsali spinis 5 anterioribus seqnentibus brevioribus postrorsurn longitudine accre6centibus majore parte nndis membrana interspinali profunde incisa, spinis sequentibus subaequi- longis capite absque rostro non ad vix brevioribus ; dorsali radiosa longitudine dorsali spinosae absque spinis 2 vel 3 anterioribus aequali eaque paulo altiore, obtuse rotundata duplo fere longiore quam alta radiis mediis ceteris longioribus; pectoralibus aeutiusculis capite longioribus; ventralibus acutis radio 1° plus mi- nusve producto capite longiore, spina valida capite absque rostro non vel vix breviore ; anali spina 3a ceteris vulgo longiore, parte radiosa dorsali radiosa paulo breviore, minus duplo longiore quam alta obtuse rotundata radiis mediis vel praemedianis ceteris longioribus; candali truncato-convexa; colore corpore superne pinnisque aurantiaco, corpore inferne flavo vel luteo; iride aurantiaca vel fuscescente margine pupillari flava vel aurea ; plagis 2 latis fuscis vel auran- tiaco-fuscis, anteriore a nuclia el spinis dorsalibus 3 anterioribus descendente et totuin caput amplectente inferne quam superne dilutiore, posteriore latissima tri- angulari a spinis dorsi posterioribus descendente antice axillas et postice dorsum caudae attingente inferne dilutiore cum flavo ventris diffusa; anali basi fascia longitudinali profunde aurantiaca. B.6. D.12/24 vell2/25. P.2/15 vel 2/16. V.l/5. A. 3/19 ad 3/21. C.l/15/1 et lat. brev. Syn. Chaetodon zoster Benn., Fish. Maurit., Proc. Comm. Zool. Soc. I p. 613; Günth., Cat. Fish. II p. 33? Chaetodon polylëpis Blkr, Act. Soc. Sc. Ind. Neerl. II Achtste bijdr. vischf. Amboina p. 54; Günth., Cat. Fish II p. 35. Tetragonoptnts polylëpis Blkr, Sept. mém. ichth. Timor, N.T. Dierk. I p. 270. Hab. Amboina ; Timor (Atapupu) ; in mari. Longitudo 5 speciminum 129'" et 154"'. Rem. Le Chaetodon zoster Benn., dont je ne connais que la diagnose citée, pourrait bien n'être pas distincte de 1'espèce actuelle, mais la description, ne renfermant que quelques indications, ne permet pas de juger sur cette espèce avec certitude. Tout ce qui en est dit se borne aux termes suivants : ,/Chaet. brun. neo-niger; zona, lata media ventreque argenteis; pinna caudali recta alba ; fascia oculari nulla. D. 12/25. P. 17. V.l/5. A. 3/21. C. 15", — mais tout cela va parfaitement au polylëpis. Si ma supposition venait d'être prouvée juste, le nom proposé par Bennet devrait remplacer celui de polylëpis. 13* 52 EÉVISION DES ESPÈCES INSULINDIENNES. Tetragonoptrus Klein = Chaetodon Cuv. ex parte (nee Art.) -= Sarothrodus Gill = Tholichthys Günth. Corpus ovale vel subrhoniboideum. Orbitae scabrae nunqiiam cornutae. Maxil- lae bene evolutae. Dentes maxillis bene evoluti scopinati. Squamae trunco semilunariter vel obtusangnlatim rotundatae, supra lineam lateralem in series 30 ad 55 transversas dispositae. Linea lateralis sub dorsali radiosa desinens. Pin- nae; dorsalis parte spinosa parte radiosa non breviore sed vulgo longiore spinis 11 ad 16; analis spinis 3 (rarissime 4). Rein. Je réunis, sous la denoinination générique de Tetragonoptrus, les noni- breuses espèces du groupe des Taurichthyini oü se trouve la combinaison des caractères d'une ligne laterale s'arrêtant sous la dorsale et n'atteignant pas la caudale et de plus de 30 rangées transversales d'écailles au-dessus de la ligne laterale. Ces espèces présentent cependant tant de diflerences dans la forme du corps, de la tête et des nageoires, dans les formules des nageoires impaires et de Pé- caillure et dans la forme et la disposition des écailles, qu'on y distinguera une fois sans doute plusieurs types génériques. Je me borne ici a indiquer cf s types et a ne les établir que comme des coupes sousgénériques. Un premier groupe d'espèces se fait remarquer par la forme ovale du corps, par des écailles regulièrement arrondies et par la direction horizontale ou peu oblique des rangées longitudinales d'écailles de la moitié inférieure du tronc. Plusieurs de ces espèces ont la dorsale épineuse beaucoup jusqua deux fois plus longue que la dorsale molle et armee de 12 jusqua 16 épines, et on y compte de 40 jusqu'a 55 rangées transversales d'écailles au-dessus de la ligne laterale. J'applique a ce sousgenre Ie nom de Rabdophorus proposé par Swain- son pour Ie Chaetodon ephippium CV. qui en est une des espèces, etjerapporte encore a ce sousgenre les Chaetodon semeion, leucopleura, Blackburni, Fremblii, Rennetti, speculum, plebejus et trifasciatus des auteurs. Dans d'autres espèces la dorsale épineuse n'est qu'un peu plus longue que la dorsale molle et armee de 12 épines. Le profil est fort obtus et elles ont en- core en comraun le nombre de 55 rangées transversales d'écailles et une dorsale et anale molles obtuses et arrondies. Je leur réserve le nom de Citharoedtis, employé par Kaup pour indiquer un genre plus compliqué. Les Chaetodon Mcyeri et ornatissimus des auteurs sont les seules espèces connues de ce type. Un deuxième groupe d'espèces se distingue par la forme plus rhomboïde du corps, par des écailles regulièrement arrondies et par des rangées longitudinales DE LA FAMILLE DES CHÉTODONTOÏDES. 53 d'écailles nettement marquées. Toutes ses espèces ont Ie museau plus on moins pointu, une dorsale épineuse moins do 1£ fois plus longue que la dorsale molle, cettc dernière nageoire et Fanale obtuses et arrondies, 3 épines a Tanale et de 11 jusqu'a 14 épines a la dorsale. La plupart des espèces de ce groupe se signalent par une forme rhomboïde assez prononcée et par la disposition horizontale ou peu oblique des rangées lon- gitudinales d'écailles au-dessous de la ligne laterale. On pourrait réserver a ces espèces, comme nom sousgénérique, Ie nom du genre, puisque c'est 1'espèce type du Tetntgoiioptrus Klein, Ie Chaetodon striatus L., qui en est un des mem- bres. Les autres espèces, appartenant a ce sousgenre, me semblent être les Chaetodon modestus, humeralis, dichrous, humeralis, mitratus, xanthocephalus, rlavirostris, trichrous, robustus, quadrimaculatus, sedentarius, maculocinctus, nigrirostris, Sanctae-Helenae, punctato-fasciatus, miliaris et octofasciatus des au- teurs, maïs plusieurs de ces espèces n'étant que très-imparfaitement connues, il est a supposer que des recherches ultérieures fassent trouver a quelques unes leur place ailleurs. D'autres espèces du groupe actuel sont remarquables par la disposition des rangées longitudinales des écailles du tronc qui montent toutes en ligne ou courbe fort oblique vers Ie profil dorsal. Leur corps approche plus de la forme ovalaire que de la forme rhomboïde et toutes ont la dorsale molle et 1'anale obtuses et arrondies. J 'indique Ie type par Ie nom de Cliaetodontops et j'y rap- porte les Chaetodon collaris, aureus (Schl. nee BI.), selene, melanotus, fasciatus, ocellatus et pelewensis. Le Chelmo pulcher Stnd. reste a. examiner de nouveau s'il ne soit pas a placer plutöt parmi les Chaetodontops. Une seule espèce, le Chaetodon capistratus L., présente le caractère exceptionnel que les rangées longitudinales des écailles descendent obliquement et rapidement en arrière. Elle pourrait prendre la dénomination sousgénérique de Hemichaetodon. Le troisième groupe d'espèces enfin est remarquable par la conformation des écailles d'une partie plus ou moins étendue du tronc ; leur bord postérieur étant obliquement arrondi en angle obtus. Ces écailles sont beaucoup plus grandes que les autres, leurs rangées longitudinales peu distinctes mais leurs rangées transversales au contraire fort prononcées. Les membres de ce groupe ont le corps de forme rhomboïde, 11 jusqu'a 13 épines dorsales, 3 épines anales et jamais plus de 45 rangées transversales d'écailles entre la tête et la caudale; mais ils appartiennent encore a quatre types bien distincts. Dans quelques espèces les grandes écailles irrégulières n'occupent que la partie antérieure du tronc, le milieu et la partie postérieure tronc ayant les écailles régulièrement arrondies et disposées en rangées longitudinales régulières. Je 54 EÉ VISION DES ESPÈCES DE INSULINDIENNES. norame ce type Lepidochaetodon et j'y rapporte les espèces connues sous les noras de Chaetodon unimaculatus, Kleini et melanopoma. Dans d'autres espèces les grandes écailles irrégulières occnpcntla partieanté- rieure et inédiane du tronc. Elles ont toutcs 13 épines dorsalcs et Ie museau assez pointu. Je retiens pour elles Ie nom de Linophora, non puisqu'il est bien choisi mais parce qu'il existe déja, Kanp 1'ayant proposé pour un genre inad- missible fondé sur Ie prolongement en fouet d'un des rayons de la dorsale. L'es- pèce type du genre Kaupien Ie Chaetodon auriga, et puis les Chaetodon vaga- bundus. Rafflesi, Mertensii et xanthurus composent ce sousgenre. Une autre raodification dans Ie système de 1'écailure s'observe dans les Chae- todon lineolatus, falcula et mesoleucos. Les grandes écailles irrégulières y occu- pent tont Ie tronc, ne laissant place aux petites écailles régulières que sur la queue et sur la regiem préventrale. Ces espèces ont Ie museau fort pointu et jamais plus de 35 rangées transversales d'écailles. Je les réunis sous Ie nom d'Oxy- chaetodon. Peut-être qu'aussi les Chaetodon semilarvatus, ocellicauda et nigri- pinnis soient a y rapporter, mais ce que leurs auteurs en disent ne justifie qu'une supposition. Une seule espèce enfin, Ie Chaetodon triangulum est fort remarquable non seulement par la forme irreguliere des écailles mais aussi parce que leurs rangées transversales forment un angle obtus vers Ie milieu de la hauteur du tronc. Elle ne présente que de 32 ad 35 rangées transversales d'écailles, 11 épines dorsales et une dorsale molle a angle pointu et Èi bord postérieur vertical. J'y vois un type a part que je nomme Gonochaetodon. A 1'exception de 1'Hemichaetodon tous les sousgenres indiqués ci-dessus sont représentés dans 1'Insulinde, Ie Rabdophorus par cinq, Ie Citharoedus par deux, Ie Tetragonoptrus par trois, Ie Chaetodontops par quatre, Ie Lepidochaetodon par deux, Ie Linophora par quatre, 1'Oxychaetodon par deux, et Ie Gonochaetodon par une seule espèce. Subgen. Citharoedus Kaup. Corpus orbiculatim-ovale. Rostrum obtusum. Series squamarum longitudinales dimidio trunci inferiore subhorizontales. Squamae trunco regulariter, non angu- latim, rotundatae, supra lineam lateralem in series 55 eire. transversas dispositac. Pinnac, dorsalis parte spiuosa parte radiosa paulo longiore spinis 12, parte radiosa obtuse rotundata radio producto nullo ; analis spinis 3. Rem. Les deux espèces connues de Citharoedus présenlent un même système DE LA FAMILLE DES CHÉTODONTOÏDES. 55 de distribution des couleurs et line même formule de l'écaillure, mais elles se font aisément reconnaitre par la couleur et par la largeur des bandelettes du tronc. J'en note ici les caractères difFérentiels suivants. I. Tête 4 fois dans la longueur totale. D. 12/24 ou 12/25. A. 3/20 ou 3/21. Dorsale et anale molles ii bord libre sémicirculaire. Bandelettes du tronc noires nettement dessi- nées et beaucoup plua grêles que les interstices, les médianes se recourbant fortement en haut sur la dorsale molle. 1. Tetragon&ptrus {Citharoedus) Meyeri Blkr. II. Tête plus de 4£ fois dans la longueur totale. D. 12/25 a 12/27. A. 3/22 ou 3/23. Bandelettes du tronc brunatres ou violatres difluses plus larges que les interstices. 2. Tetragonoptrus {Citharoedus) ornatissimus Blkr. T etr ag ono ptrus {Citharoedus) Meyeri Blkr. — Atl. Ichth. Tab. 378, Chaet. tab. 14 fig. 5. Tetragon. (Cithar.) corpore orbiculato-ovali, diametro dorso-ventrali 2 fere ad 2 et paulo in ejus longitudine; latitudine corporis 3^ ad 4 in diametro dorso- ventrali : capite 4 ad 4 et paulo in longitudine corporis ; latitudine capitis 1 \ ad lf in ejus longitudine; linea rostro-frontali ante nares concaviuscula ; oculis diametro 3 ad 3 et paulo in longitudine capitis, plus diametro 1 distantibus; den- tibus valde conspicuis scopinatis inframaxillaribus intermaxillaribus longioribus ; rostro absque maxilla oculo brcviore; osse praeorbitali edentulo; praeoperculo sub- rectangulo leviter denticulato; squamis lateribus antice et medio subaequimagnis post media latera postrorsum magnitudine sensim decrescentibus; squamis angulum aperturae branchialis superiorem inter et basin pinnae caudalis supra lineam la- teralem in series 55 eire, infra lineam lateralem in series 52 eire. transversas dispositis; squamis 45 eire. in serie horizontali os scapulare inter et basin pinnae caudalis quarum 20 eire. in dimidio trunci anteriore; squamis 30 ad 32 in serie transversa spinam ventralem inter et spinam dorsi anteriorem quarum 8 vel 9 supra lineaem lateralem; linea laterali tubulis simplicibus notataj pinna dorsali spinis validis la 2a paulo longiore, ceteris postrorsum longitudine accrescentibus posteriore ceteris longiore capite absque rostro paulo ad non breviore, parte 5(5 EÉVISION DES ESPÈCES INSULINDIENNES. radiosa iongitudine parti spinosae absque spinis 2 vel 3 anterioribus aequali eaque altiore, minus duplo longiore quam alta, obtuse rotundata radiis racdiis cetcris longioribus; pectoralibus acutiusculis capite paulo longioribus; vcntralibus pec- toralibns paulo brevioribus acutis spina valida capite absque rostro non vel vix breviore; anali spinis validis 2a et 3a subaequilongis capite absque rostro paulo brevioribus, parte radiosa dorsali radiosa paulo breviore minus duplo longiore quam alta obtuse rotundata; caudali convexa; colore trunco pinnisque flaves- cente-margaritaceo vel flavo vel aurantiaco; capite griseo-roseo vel violaceo-roseo; iride flava vel flavescente-rosea; capite vittis 3 transversis fuscis vel nigris luteo niarginatis, anteriore labiali, 2a maxillo-gulari, 3a oculari oculo graciliore vertice vel nucha et regione gulo-ventrali cuin vitta lateris oppositi unita; operculo me- dio vitta transversa lutea ; trunco vittis rlexuosis 6 fuscis vel nigris ; - vitta anteriore nucho-dorsali regione supra-temporali incipiente dorsalem intrante et spina dorsi 5a cum vitta 2a unita; vitta 2a formam ferri equini subreferente operculum ex parte tegente superne pinnam dorsalem ad spinam 5™ intrante prope marginem pinnae superiorem usque ad radios subposteriores producta, dorsali radiosa quam antice dilutiore, inferne pinnam ventralem versum descen- dente et basi analis usque ad ejus marginem posteriorem producta; vitta 3a vittae 2ae subparallela, angulum operculi tegente superne usque supra spinas dorsales posteriores adscendente inferne ante basin pectoralis descendente lateribus inferne decurrente et caudu superne desinente ; vitta 4a axillo-dorsali spinis dorsalibus posterioribus desinente; vittis 5a et 0a plcuro-dorsalibus valde curvatis convexitate postrorsum spectantibus dorsali radiosa desinentibus ; dorso antice inter vittas fuscas vel nigras punctis aureis et purpureis; dorsali radiosa sub vitta superiore guttulis aureis vel rubris in seriem longitudinalem dispositis; anali medio car- mosina, basi vittis 2 vel 3 et intra marginem vitta unica longitudinalibus fuscis vel nigris; caudali vittis 2 nigris et vittis 2 rubris transversis alternantlbus. B. 6. D. 12/24 vel 12/25. P. 2/14 vel 2/15. V. 1/5. A. 3/20 vel 3/21. C.l/15/1 et lat. brev. Syn. Ikan Batoe jang hldjoe laoet; Ikan Batoc jcukj ahoe aboebet'niit ; Ikan Pampus cambodia Valent., Amb. lig. 278, 347, 468. Bouwing Marquis Ren., Poiss. Mol. I tab. 25 fig. 135. Holacanthus flavo-niger Lac, Poiss. IV p. 529, 538 tab. 13 fig. 2. Chaetodon Meyeri BI. Schn., Syst. p. 223; CV., Poiss. Vil p. 15; Règn. anim. éd. illustr. Poiss. p. 10G tab. 37 fig. 2; Blkr, Act. Soc. Scient. Ind. Neerl. I Vischs. Amb. p. 38; Günth., Cat. Fish. II p. 13. Citharoedus Meyeri Kaup, Chactod., Arch. Naturg. XXVI, I p. 141. Tetragonoptrus Meyeri lUkr, Onz. not. ichth. Ternate, Ned. T. Dierk. I p. 234. DE LA FAHILLE DES CHËTODONTOIDES. 57 Hab. Java; Celebes (Manado, Tanawanco) ; Araboina; Ceram (WahaiJ; Nova- Guinea ; in mari. Longitudo 5 speciminura 125'" ad 144'". Rem. Cette espèce a attiré depuis longtenips 1'attention des amateurs par les bandelettes noires obliques et courbées nettement dessinées sur un fond jaune. Aussi en trouve-t-on déja des figures fort reconnaissables dans les ouvra^es de Valentyn et de Renard. — Elle n'est positivement comme jusqu'ici que de 1'Insulinde. Tetragonoptrus[Citharoedus)ornatissimus Blkr. Atl. Ichth. Tab. 375, Chaet. tab. 13 fig. 2. Tetragon. (Cithar.) corpore orbiculato-ovali, diametro dorso-ventrali 2 eire. in ejus longitudine; latitudine corporis 3^ ad 4 in diametro dorso-ventrali,- capite 4^ ad 4^ in longitudine corporis; latitudine capitis 1^ ad 1| in ejus longitudine; linea rostro- frontali ante nares concaviuscula ; oculis diametro 3 ad 3J in longitudine capitis, plus diametro 1 distan tibus ; dentibus valde conspicuis scopinatis inframaxillaribus intermaxillaribus longioribus; rostro absque maxilla oculo breviore; osse praeor- bitali edentulo; praeoperculo subrectangulo leviter denticulato; squamis lateribus postrorsum magnitudine sensim decrescentibus ; squamis angulum aperturae bran- chialis superiorem inter et basin pinnae caudalis supra lineam lateralem in series 55 eire., infra lineam lateralem in series 50 eire. transversas dispositis; squamis 45 eire. in serie horizontali os scapulare inter et basin pinnae caudalis quarum 20 eire. in dimidio trunci anteriore ; squamis 30 eire. in serie transversa spinam ventralem inter et spinam dorsi anteriorem quarum 8 eire. supra lineam late- ralem; linea laterali tubulis simplicibus notata; pinna dorsali spinis validis la 2a paulo longiore, ceteris postrorsum longitudine accrescentibus posteriore capite absque rostro non ad vix breviore, parte radiosa longitudine parti spinosae absque spinis 3 anterioribus aequali eaque altiore, obtuse rotundata, minus dnplo longiore quam alta, radiis mediis ceteris longioribus; pectoralibus et ventralibus acutis subae- quilongis capite paulo ad non longioribus; ventralibus spina vnlida capite absque rostro non breviore ; anali spinis validis 2a et 3a subaequilongis capite absque rostro non ad vix brevioribus, parte radiosa dorsali radiosa vix breviore minus duplo longiore quam alta obtuse rotundata ; caudali convexa ; colore corpore antice roseoduteo vel luteo-albido, postice luteo vel albido; iride flavescente vel rosea; 14 NATUUKK. VERH. DER KON1NKL. AKADEMIE. DEEL XVII. 58 EÉVISION DES ESPÈCES INSULINDIENNES capite vittis transversis nigris flavo limbatis 6; vitta la maculaeformi labium in- ferius amplecteute ; vitta 2a rostro-gulari superne et inferne cura vitta latcris op- positi unita ; vitta 3a oculari oculi diametro graciliore nucha et gula cura vitta lateris oppositi unita ; vittis 4a et 5a ceteris gracilioribus, 4a nucho-praeoperculari inferne angulo praeoperculi desinente superne in vittara nigram totam pinnam dorsalem percurrentetn producta, 5a supra-scapulo-operculari suboperculo desinente ; vitta üa gracilliraa membrana operculi ; fronte violascente-rosea; ttunco faseiis lon- gitudinalibus obliqui» G vel 7 violaceis vel fusco-violaceis margine quara medio interdura dilutioribus, faseiis 3 superioribus supra-scapulo-dorsalibus et faseiis 4a et 5a thoraco-dorsalibus pinnam dorsalem plus minusve intrantibus; fascia 6a pleuro-caudali cauda desinente; fascia 7a (interdum deficiënte) gastro-anali basin pinnae analis e\ parte tegente; trigono thoraco-ventrali vittis 3 obliquis postror- sum descendentibus aurantiacis; squamis dorso lateribusque singulis guttula aurea ; pinnis roseo-fiavescentibus vel roseo-albidis; dorsali radiosa nigro marginata ; anali vitta raarginali et vitta intramarginali (interdum latiore) nigris ; caudali vittis 2 transversis nigris anteriore media pinua posteriore intramarginali. B. 6. ü. 12/25 ad 12/27. P. 2/15. V. 1/5. A. 3/22 vel 3/23. C. 1/15/1 et lat. brev. Syn. Chaetodon oniatissimus Soland. ap. CV., Poiss. VII p. 17; Less., Zool. Voy. Coquille II p. 173 Atl. Poiss. tab. 30 tig. 2; Blkr, Act,, Soc. Sc. Ind. Neerl. II Achtste bijdr. vischf. Amb. p. 55; Günth., Cat. Fish. II p. 15, Fisch. Südsee p. 3S tab. 30 fig. B; Kner, Zool. Novara Fisch. p. 98. Chaetodon ornatus Gr., Zool. Misc. p. 33; Griff., Cuv. Anim. Kingd. Pisces p. 323 tab. 20. Cüharoedus ornatissimus Kp, Chaetod., Arch. Naturg. XXVI, I p. 141. TetmgonojjtfK* unuttissimus Blkr, En. Poiss. Amb., Ned. Ï.Dierk. II p. 262. Ilab. Amboina ; Nova-Guinea ; in mari. Longitudo 2 speciminura 118" et 170"'. Rem. On reconnaït, sur cette brillante espèce, Ie même norabre de bandes que sur Ie Meyeri et ces bandes sont distribuées d'après un même plan, mais beau- coup moins foncées, beaucoup plus larges et a bords diffus et les médianes be- aucoup moins courbées. Par ces différences déja une confusion des deux espèces n'est guère possible, mais l'ornatissimus se distingue plus esseutiellement du Meyeri par sa tête plus petite, par la dorsale et 1'anale se terminant en angle obtus et par deux rayons de plus tant a la dorsale qu'a 1'anale. Je n'ai trouvé raoi-raême cette espèce qu'a Amboine, mais elle s'étend dans Ie grand bassin Pacifique jusqu'aux iles Otaiti et Sandwich. DE LA FAMILLE DES CHÉTODONTOÏDES. 59 Subgenus Habdophorus Swns. Corpus ovale. Series squamarura longitudinales di.nidio triinci inferiore subho- rizontales vel parum obliquae. Squamae trunco regulariter, non angulatim, ro- tundatae, supra lineam lateralem in series 40 ad 50 transversas dispositae. Pinnae; dorsalis parte spinosa parte radiosa raulto ad duplo fere longiore spinis 12 ad 16, analis spinis 3 (rarissirae 4). Rem Les espèces du sousgenre actuel sont bien diversifiées par Ie profil de la tête, par les nombres et la disposition des écailles, par la formule des épines dorsales et anales, par la longueur relative des parties osseuse et cartilagineuse de la dorsale, par la forme de la dorsale molle et de 1'anale et par Ie système de coloration. Celles qui habitent 1'Insulinde sont parfaitement reconnaissables par les caractères exposés dans 1'apercu suivant. I. Anale a 3 épines; dorsale a 13 ou 14 épines et a partie molle obtuse et arrondie. Dents vomériennes. 1. Profil droit ou presque droit. Dorsale sans rayon prolongé. Corps jaunatre. A. Dorsale a 14 épines. 48 a 50 rangées transversales d'écailles au-dessus de la ligne laterale. Rangées longitudinales de la moitié inférieure du tronc horizontales. Des- sus des flancs ïi large tache noire arrondie. a. Épines dorsales médianes et postérieures d'égale longueur. Tache laterale noire cerclée de nacré. Deux bandelettes courbées et bleues descendant en écharpe de la région suroperculaire vers 1'anale. 1. Tetragonoptrus (Rabdophorus) Bennetti Blkr. b. Épines dorsales médianes plus longues que les postérieures. Tache laterale noire sans anneau nacré. Point de bandelettes bleues. 2. Tetragonoptrus (Rabdophorus) speculum Blkr. B. Dorsale a 13 épines. 40 a 42 rangées transversales d'écailles au-dessus de la ligne laterale. Rangées longitudinales de la moitié inférieure du tronc montant un peu obliquement en arrière. Corps a bandelettes longitudinales brunatres. Base de la dorsale molle et de 1'anale a bande noire. 3. Tetragonoptrus {Rabdophorus) trlfasciatus Blkr. 14» 60 KÉVISION DES ESPÈCES INSULINDIENNES 2, Profil fort concave. Museau fort pointu. Dorsale dans les adultes a rayon prolongé. 45 rangées trans versales d'écailles aii-dessus de la ligne laterale. Caudale a angles fort pointu s. A. Rangées longitudinales d'écailles du milieu des flancs horizontales. 8 a lOécailles sur une rangée transversale entre 1'origine de la ligne laterale et la dorsale. Bande oculaire rudimentaire ou mille. Arrière du dos a large tache noire descendant jusque fort au-dessous de la ligne laterale. Flancs a baudelettes nacrées. 4. Tetragonoptnis (Bdbcbjphorus) ephippium Blkr. B. Eangées longitudinales d'écailles du milieu des flancs montant un peu obliquement en arrière. 6 écailles sur une rangée transversale entre 1'origine de la ligne late- rale et la dorsale. Bande oculaire bien développée, très-large sous 1'oeil. Base de la dorsale et de 1'anale a bande noiratre. 1'lancs a rangées longitudinales de points pourpres. 5. Tetragonoptrus {Rabdophorus) semeion Blkr. Tetragonoptrus {Rabdophorus) Bennetti Blkr. — Atl. Ichth. Tab. 376, Chaetod. tab. 14 fig. 2. Tetr. (Rabdoph.) corpore ovali, diametro dorso-ventrali 2 ad 2£ in ejus longitu- dine; latitudinc corporis 3 ad 3£ in diametro dorso-ventrali ; capite 4£ ad 4| in longitudine corporis; latitudinc capitis 123 ad lf in ejus longitudine ; linea rostro- frontali recta vel concaviuscula; oculis diametro 3| ad 3£ in longitudine capitis, dia- metro IJ ad Ij distantibus; dentibus maxillis bene evolutis inframasillaribus inter- maxillaribus longioribus; rostro absque maxilla oculo breviore; osse praeorbitali vix denticulato; praeoperculo leviter denticulato; interoperculo parte conspicua oblique rotundata; sericbus squamarum longitudinalibus dimidio trunco inferiore horizonta- libus; squamis latcribus postrorsum magnitudine sensim decrescentibus anterioribus posterioribus conspicue majoribus; squamis angulum aperturae brancbialis superio- rem inter et basin pinnae caudalis supra lineam lateralem in series 48 eire, infra lineam lateralem in series 44 eire. transversas dispositis; squamis 36 eire. in serie horizontali os scapulare inter et basin pinnae caudalis quarum 15 eire. in trunci dimidio anteriore; squamis 28 eire. in serie transversa spinam ventralem inter et spinam dorsi anteriorem quarum 10 eire. supra lineam lateralem; linea late- DE LA FAMILLE DES CHÉTODONTOÏDES. 61 rali tubulis simplicibus notata; pinna dorsali parte spinosa parte radiosa duplo fere longiore spinis dimidio anteriore postrorsum longitudine accrescentibus dimi- dio posteriore subaequilongis capite absque rostro brevioribus, spinis anterioribus majorc parte nudis membrana interspinali profunde incisa; dorsali radiosa dorsali spinosa vix altiore obtuse rotundata minus duplo longiore quam alta radiis mediis ceteris longioribus; pectoralibus sub basi pectoralium insertis spina valida capite absque rostro non vel vix breviore; anali spinis validis 2a et 3a subaequilongis capite absque rostro non vel vix brevioribus, parte radiosa dorsali radiosa non ad paulo breviore, sat multo longiore quam alta, obtuse rotundata; caudali trun- cata; colore corpore pinnisque pulcherrime flavo et flavo-aurantiaco; iride flaves- cente- vel margaritaceo-rosea ; vitta oculari fusca vel rubro-fusca utrinque mar- garitaceo-coeruleo marginata oculi diametro graciliore, nucha incipiente et regione gulari desinentej medio rostro vittis 2 brevibus verticalibus coeruieis; trunco vit- tis 2 curvatis dilute coeruieis regione supraoperculari unitis, anteriore operculo et ante basin pectoralis descendente et curvatura semilunari usque paulo post anum producta, inferiore regione postscapulari descendente et curvatura aperta usque post spinas anales producta: lateiïbus postice superne macula magna ro- tunda nigra margaritaceo annulata parte superiore a linea laterali percursa ; cauda fascia transversa aurantiaca dorsalem radiosam et analem radiosam intrante; pec- toralibus dimidio libero dilute violaceis; caudali media fascia trans versa aurantiaca postice late dilute violascente limbata. B. 6. D. 14/17 vel 14/18. P. 2/14. V. 1/5. A. 3/15 vel 3/16. C. 1/15/1 et lat. brev. Syn. Cfiaetodon Bennetti CV., Poiss. VII p. 64; Blkr, Diagn. n. vischs. Batavia, Nat. T. Ned. Ind. IV p. 467; Günth., Cat. Fish. II p. 12, Fisch. Südsee p. 37 tab. 29 fig. 4; Kaup., Chaetod., Ned. T. Dierk. I p. 129;Playf., Fish. Zanzib. p. 35. Chaetodon vinctus Benn., Zool. Voy. Bloss. p. 62 tab. 17 fig. 1. Sarothrodm Bennetti Blkr, Trois. mém. ichth. Ualmah. Ned. T. Dierk. I p. 156. Tetracjonoptrus Bennetti Blkr, Enum. Poiss. Amb., Ned. T. Dierk. II p. 282. Hab. Sumatra ; Java (Batavia); Halmahera (Sindangole); Amboina ; in mari. Longitudo 3 speciminum 150'" ad 180'". Rem. Le nombre des épines dorsales, dans un individu provenant de Zanzi- bar observé par M. Playfair, n'était que de 13 et celui des rayons de la dorsale de 19. L'espèce est nettement distinguée par 1'écharpe bleue suroperculo-auale et par le grand ocelle latéral noir cerclé de bleu ou de nacré. Elle s'étend, hors 1'Insulinde, a 1'ouest jusqu'aux cötes de Zanzibar et a 1'est jusqu'aux iles de la Société, Gilbert, Paumotu et Kingsmill. 62 KÉVISION DES ESPÈCES INSULINDIEXNES Tetragonoptrus (Rab dop horus) speculum Blkr. — Atl. Ichth. Tab. 375, Chaet. tab. 13 fig. 3. Tetrag. (Rabdoph.) corpore orbiculato-ovali , diametro dorso-ventrali 2 ad 2 et paulo in ejus longitudine; latitudine corporis 3£ eire. in diametro dorso-ven- trali; capite 4 fere ad 4[ in longitudine corporis; latitudine capitis 1, ad l|in ejus longitudine; linea rostro-frontali rectiuscula; oculis diametro 3 eire. in lon- gitudine capitis, diametro 1 eire. distantibus; dentibus bene conspicuis scopinatis, inframaxillaribus intermaxillaribus longioribus ; rostro absque maxilla oculo bre- viore; osse praeorbitali margine posteriore majore parte sub cute occulto; prae- operculo obtusangulo leviter denticulato ; interoperculo parte conspicua antice quam postice altiore margine posteriore convexo ; seriebus squamarum longitudi- nalibus dimidio trunci inferiore horizontalibus; squamis lateribus antice et medio subaequimagnis, post media latera postrorsum magnitudine sensim decrescentibus; squamis angulum aperturae branchialis superiorem inter et basin pinnae caudalis supra lineam lateralem in series 50 eire, infra lineam lateralem in series 45 eire. transversas dispositis; squamis 36 eire. in serie horizontali os scapulare inter et basin pinnae caudalis quarum 15 eire. in dimidio trunci anteriore; squamis 28 eire. in serie transversa spinam ventralem inter et spinam dorsi anteriorem quarum 9 eire. supra lineam lateralem ; linea laterali tubulis simplicibus notata; pinna dorsali parte spinosa parte radiosa duplo fere longiore, spinis validis 5a 6» et 7* ceteris longioribus capite absque rostro non ad paulo longioribus, parte radiosa longitudine parte spinosa absque spinis 6 vel 7 anterioribus aequali eaque non ad vix altiore, multo minus duplo longiore quam alta, obtusa, rotundata, radiis mediis ceteris longioribus; pectoralibus acutiusculis et ventralibus acutis subae- quilongis capite non ad vix brevioribus; ventralibus vix post basin ventralium insertis, spina valida capite absque rostro non breviore; anali spinis validis 2a et 3* subaequilongis vel 2a 3a paulo longiore capite absque rostro non ad vix bre- viore, parte radiosa dorsali radiosa non vel vix breviore, multo minus duplo lon- giore quam alta, obtuse rotundata; caudali truncato-convexa ; colore corpore pin- nisque pulchre flavo-aurantiaco vel flavo; iride flavescente-rosea ; vitta oculari nigra vel fusca oculi diametro graciliore nucha incipiente et regione gulo-ventrali desinente; seriebus squamarum trunco longitudinalibus singulis vittula aurantiaca profundiore ; lateribus superne macula ovali vel oblongo-rotunda capite nigra vel profunde fusca basi caudalis non vel paulo magis quam capiti approxirnata di- midio superiore a linea laterali percursa ; caudali postice fusoescente marginata. B.6.D. 14/18 vel 14/19.P.2/13 vel 2/14. V.l/5. A. 3/1(5 vel 3/17. C. 1/15/1 et 1. '.brev. DE LA FAMILLE DES CHÉTODONTOIDES. 63 Syn. Chaetodon specidum K.V.H., CV., Poiss. VII p. 5G; Blkr, Bijdr. ichth. Banda, Nat. ï. Ned. Ind. II p. 242; Günth., Cat. Fish. II p. 12. Chaetodon spilopleura Reinw. ap. CV., Poiss. VII p. 56. Chaetodon unifasciatus V. Hass., Icon. inedit. Citharoediis specidum Kaup, Chaetodont., Arcli. Naturg. XXVI, I p. 145. Chaetodon zanzibarensis Playf., Fish. Zanzib. p. 33 tab. 6 fig. 1. Tetragonoptrus specidum Blkr, Enum. Poiss. Amb. Ned. T. Dierk. II p. 282. Tetragonoptrus zanzibarensis Blkr, Poiss. Madagasc. p. 95. Hab. Java (Batavia); Bawean; Amboina; Ceraui (Wahai); Banda (Neira); in mari. Longitndo 3 speciminum 10ö'" ad 130'". Rein. Les individus de 1'Insulinde ont tous la tache laterale plus longue que la tête, mais dans celui, figuré dans les ,/Fishes of Zanzibar" cette tache est beaucoup plus petite et plus courte que la tête. Le Chaetodon spilopleura Reinw., dont je possède une description manuscrite laissée par Kuhl, est sans aucun doute identique avec le speculum. L'espèce habite, hors 1'Insulinde, les cötes de Zanzibar et des Seychelles. Tetragonoptnis (Rabdophorus)tr ifa sciatus Blkr. — Atl. Ichth. Tab. 377, Chaet. tab. 15 fig. 1. ïetr. (Rabdoph.) corpore orbiculato-ovali, diametro dorso-ventrali 2 et paulo ad 2\ in ejus longitudine; latitudine corporis 3 3 ad 3 è in diametro dorso-ventrali; capite 4 ad 4| in longitudine corporis; latitudine capitis lf ad 2 et paulo in ejus longitudine; linea rostro-frontali rectiuscula; oculis diametro 3 ad 3^ in longitudine capitis, diametro 1 eire. distantibus; rostro absque maxüla oculo breviore ; dentibus bene conspicuis scopinatis inframaxillaribus intermaxillaribus longioribus; osse praeorbitali margine posteriore denticulato; praeoperculo subrect- angulo leviter denticulato; intcroperculo parte conspicua antice quam postice altiore margine posteriore convexo ; seriebus squamarum trunco longitudinalibus mediis lateribus postrorsum leviter adscendentibus trunco interne subhorizontalibus ; squa- mis lateribus antice et medio subaequimagnis, post media latera postrorsum mag- nitudine sensim decrescentibus ; squamis trunco angulum aperturae branchialis superiorem inter et basin pinnae caudalis supra lineam lateralem in series 40 ad 42, infra lineam lateralem in series 38 eire. transversas dispositis; squamis 33 ad 35 in serie longitudinali os scapulare inter et basin pinnae caudalis quarum 16 vel 17 in dimidio trunci anteriore; squamis 19 vel 20 in serie transversa spi- 64 RËVISION DES ESPÈCES INSÜLINDIENNES nam ventralem inter et spinana dorsi anteriorem quarum 5 vel 6 supra lineaera lateralem; linea laterali tabulis simplicibus notata ; pinna dorsali parte spinosa spinis validis mediis ceteris lougioribns capite absque rostro non brevioribus, parte radiosa longitudine parti spinosae absque spinis 4 vel 5 anterioribus ae- qnali eaque non altiore, minus duplo longiore quain alta, obtuse rotundata, radiis mediis vel postmedianis ceteris longioribns ; peetoralibus acutiusculis ventralibus acutis vix longioribns capite non vel vix brevioribus; ventralibus sub basi pec- toralinm insertis spina valida capite absque rostro non longiore; anali spinis validis 2a et 3a subaequilongis capite absque rostro brevioribus, parte radiosa dorsali radiosa non breviore obtuse rotundata, minus duplo longiore qua ra alta; caudali truncato-convexa; colore corpore pinnisque pulchre flavo vel aurantiaco; iride flavescente-margaritacea vel roseo-margaritacea ; fronte, rostro, labiis et mento violascente-roseis ; vitta oculari fusca oculi diametro graciliore nucha et gula cum vitta lateris oppositi unita ; vittula postoculari fusca gracili dorso antice incipiente et praeoperculo postice inferne vel interoperculo desinente; seriebus squamarura trunco siDgulis medio vitta obliqua postrorsum leviter adscendente violacea, vio- lascente-fusca vel purpurescente-fusca; vittis ante caudam desinentibus, superiori- bus pinnam dorsalem non vel basi tantum intrantibus; dorsali radiosa et anali radiosa basi vitta vel fascia nigra utrinque luteo marginata, vitta dorsali inferne quam superne latiore dorsum caudae aniplectente, vitta anali postice quain antice latiore marginem pinnae posteriorem attingente; dorsali radiosa insuper vittis 2 longitudinalibus gracilibus fnscis vel purpureis ; anali pulchre rubro-aurantiaca flavo marginata vittula intraraarginali fusca ; caudali medio vitta sat lata trans- versa fusca vel nigra; ventralibus flavis vel albis. B. 6. D. 13/21 ad 13/23. P. 2/12 ad 2/14. V. 1/5. A.3/20 vel 3/21. C. 1/1 5/1 et lat. brev. Syn. Ikan Badjoe besi ; Pampus tonkin Valent., Amb. fig. 93, 450. Bouwing baron Ren., Poiss. Mol. I tab. 20 fig. 109. Chaetodon . lineis longitudinalibus varius Seb., Thcs,. III p. 101 tab 29 fig. 18. Chaetodon trifasciatus Mungo Park, Descr. n. Fish. Sumatra, Trans. Liiiu. Soc. III p. 34; Lac, Poiss. IV p. 495; Playf., Fish. Zanzib. p. 34. Chaetodon vütatus Bl.Schn., Syst. p. 227; CV., Poiss. VII p. 26; Benn., Voy. Blossom, Zool. p. 61 tab. 17 fig. 3; Blkr, Vcrh. Bat. Gen. XX11I. Chaetod. p. 1 8; Günth., Cat. Fish. II p. 23, Fisch. Südsee p. 41 j Kner., Zool. Novar. Fisch p. 100; Klunz., Syn. Fisch. Roth. M., Verh. zool. bot. Ges. Wien XX p. 7S2 (var. austriaca); Day, Fish. India p. 107 tab. 27 fig. 5. Chaetodon tau-nhjntm CV., Poiss. VII p. 29; Günth., Cat. Fish. II p. 32, Fisch. Südsee p. 47 (aet. valde juvenil.) var.? Chaetodon austriacus Rüpp., N. Wirb. Fisch. p. 30 tab. 9 fig. 2 (var. austriaca). DE LA FAMILLE DES CHÉTODONTOÏDES. 65 Citharoedus vittatus, austriacus Kaup, Chaetod., Arch. Naturg. XXVI, lp. 142. Chaetodon ovalis Thioll. et Chaetodon pepek Montrouz., Faune Woodlark p. 164. Chaetodon melapterus Guich., ap. Maillard, Notes sur 1'ile de la Réunion; Faun. ichthyolog. p. G (var.) ? ? Sarothrodus vittatus Blkr, Trois. mem. icbth. Halmah., Ned. T. Dierk. I p. 1 56. Tetrayonoptrus vittatus Blkr, Onz. not. ichth. Tern., Ned. T. Dierk. lp. 234. Kepper-laumt Mal. Batav. Hab. Stiaiatra (Priaraan); Batu; Cocos (Nova-Seltna); Java (Batavia); Celebes (Macassar, Manado) ; Flores (Larantuca) ; Solor (Lawajong); Timor (Atapupu) ; Halmabera (Sahu);/Ternata; Obi-major; Buro (Kajeli); Ceram (Wahai); Amboina; Haruco; Banda (Neira;; Goram; Aru ; Waigiu ; Nova-Guinea in mari. Longitndo 55 speciminum 72'" ad 118'". Rem. Deux des individus de mon cabinet ne mesurent que 22"' et 29'". Ils ont 1'organisation externe comme les adultes, excepté que dans Ie plus petit les écailles ne couvrent pas encore Ie dessus de la tête. Le préopercule et 1'interoper- cule n'y présentent rien de de tholichthyoïde. Les Tholichthys des dimensions citées ne peuvent donc pas être le jeune age de 1'espèce actuelle. — Le Chaeto- don austriacus Rüpp. n'est qu'une variation a. anale et caudales noires. L'espèce est des plus faciles a reconnaïtre par son systèrae de coloration. Elle est fort commune dans 1'Insulinde, et babite aussi les cötes de 1'Inde, des Sey- chelles, de 1'ile Maurice, de Madagascar et de Zanzibar, et, dans 1'Ocean Pacifique, les cotes de 1'ile Woodlark et les archipels des Carolines (Guam) et Paumotu. Tetragonoptrus (JRabdophorus) ephippmm Blkr. — Atl. Ichth. Tab. 578, Chaet. tab. 16 fig. 2. Tetragon. (Rabdoph.) corpore orbiculato-ovali vel subrhomboideo, diametro dorso- ventrali 2 ad 2| in ejus longitudine ; latitudine corporis 3 ad 4 in diametro dorso- ventrali; capite 3 ad 4 et paulo in longitudine corporis; latitudine capitis 2 ad 2| in ejus longitudine; linea rostro-frontali valde concava; oculis diametro 2| ad 4 in longitudine capitis, diametro 1 eire. distantibus; rostro acuto absque maxilla oculo non ad paulo longiore ; dentibus maxillis bene conspicuis, inframaxillaribus intermaxillaribus longioribus; osse praeorbitali et praeoperculo obtusangulo vel sub- rectangulo non vel leviter denticulatis ; interoperculo parte conspicua antice quam postice multo altiore margine posteriore convexo; seriebus squamarum longitudi- 15 NATÜDBK. VERH. DER KONINKL. AKADEMIE. DEEL XVII. QQ KÉVISION DES ESPÈCES INSULINDIENNES nalibus dimidio trunci inferiore subhorizontalibus ; squauiis lateribus antice et medio subaequirnagnis, post media latera postrorsum magnitudine sensim decres- centibus; squamis angnlum aperturac branchialis superiorem inter et basin pinnae caudalis supra lineam lateralem in series 45 eire, infra lineam lateralem in se- ries 36 ad 38 transversas dispositis; squamis 30 eire. in serie longitudinali os scapulare inter et basin pinnae caudalis, quaruni 13 eire. in trunco dimidio an- teriore; squamis 24 eire. in serie transversa spinam vcntralem inter et spinam dorsi anteriorem quarum 8 ad 10 supra lineam lateralem; linea laterali tubulis simplicibus notata; pinna dorsali spinis validis, valde juvenilibus mediis ceteris longioribus, ado- lescentibus posterioribus 7 vel 8 subaequilongis, actate provectioribus postrorsum longitudine accrescentibus posteriore ceteris longiore capite absque rostro paulo ad non breviore; dorsali radiosa longitudine dorsali spinosae absque spinis 4 vel 5 anterio- ribus aequali eaque non ad paulo altiore, multo minus duplo longiore quam alta, juvenilibus (specim. 40'" ad 70'") obtuse rotundata radio producto nullo aetate provectioribus radiis 2° 3° et 4° vel 3° et 4° et 5° plus minusve productis, parte producta adolescentibus (specim. 110'" ad 120'") oculo breviore, aetate provectis capite vix breviore ad sat multo longiore; pectoralibus et ventralibus acutis capite paulo brevioribus; ventralibus sub basi pectoralium insertis spina valida capite absque rostro non ad paulo breviore; anali spinis validis 2° et 3° subaequilongis capite absque rostro non ad paulo brevioribus, parte radiosa dorsali radiosa paulo ad non breviore, minus duplo longiore quam alta, obtuse rotundata ; caudali truncata, aetate provectis angulis acuta leviter producta; colore corpore superne antice griseo- flavo, flavescente-margaritaceo vel pallide aurantiaco-viridi, interne flavescente vel aurantiaco ; rostro et capite inferne aurantiaco ; iride flavescente vel rosea ; regione praeoculari et regione oculo-operculari roseo-griseis vel margaritaceis; dorso postice plaga lata nigra vel fusca luteo vel margaritaceo cincta superne usque ad margiuem pinnae dorsalis extensa; pinnis flavis vel aurantiacis, caudali albida vel margaritacea flavo marginata ; — juvenilibus (specim. longit. 40'" ad 70'") vitta oculari nucha et gula cuin vitta lateris oppositi unita; caudama- cula oblonga transversa vel vitta fusca margaritaceo limbata; plaga dorsali fusca vel nigra rotunda vel ovali ; — aetate provectioribus vitta oculari brevi regione su- praorbitali et praeoperculo desinente, adultis frequenter nulla; lateribus vittis lon- gitudinalibus dilute violascentibus parallelis totidem vulgo ac series squamarum longitudinales; vittula vel stria violacea vel fusca transversa a spina dorsi 4" re- gionem scapularem versus descendente; dorsali et anali radiosis leviter fusco mar- ginatis, dorsali vittula intramarginali fusca vel nigra; anali vitta intramarginali carmosina; plaga dorsali fusca vel nigra angulata radios productos plus minusve intrante; cauda postice vulgo vitta transversa triangulari carmosina. DE LA PAMILLE DES CHETODONTOÏDES. 67 B. 6. D. 13/24 ad 13/26 (rarius 14/25). P. 2/14 vel 2/15). V. 1/5. A. 3/21 ad 3/23. C. 1/15/1 et lat. brev. Syn. Strepeling n°. 9, Ruysch, Nov. coll. pisc. Arab. p. 3 tab. 2 fig. 9. Chietse-visch Ren., Poiss. Mol. II tab. 55 fig. 239? Ikan poetrctrjang-adjaib Valent., Amb. fig. 407. Chaetodon ephippium, CV., Poiss. VII p. 61 tab. 174 ; Less., Zool. Voy. Coq. II p. 174 tab. 29 fig. 1 ; Blkr, Vierde bijdr. ichth. Amboina, Nat. T. Ned. Ind. V p. 337; Bijdr. ichth. Flores, Ibid. Vip. 325; Thioll., Faun. Woodlark, p. 162; Giinth., Cat. Fish. II p. 7; Fisch. Sudsee p. 36 tab. 27 fig. A, B. Chaetodon principalis CV., Poiss. VII p. 62? Chaetodon Garnoti Less., Zool. Voy. Coq. II p. 174. Babdophorus ephippium Swns., Nat. Hist. Fish. II p. 211. Linophora ephippium Kaup, Chaetod., Arch. Naturg. XXVI, I p. 156. Chaetodon Mulsanti Thioll. et Chaetodon pepek Montrouz., Faune Woodlark p. 163. Tetragonoptrus ephippium Blkr.Sept. métn. ichth. Timor, Ned. T.Dierk. lp. 270. Hab. Koeos (Nova-selma) ; Java; Celebes (Manado) ; Flores (Larantuca); Timor (Atapupu); Ternata; Amboina; Ceram (Wahai); Harucu; Goram; Nova- Guinea (Doreh); in mari. Longitudo 16 speciminum 42'" ad 285'". Rem. Le prolongement des rayons antérieurs de la dorsale n'indique que 1'age avance. Les jeunes se distinguent constamment par 1'absence de ce prolonge- ment, ainsi que par la présence de la bandelette oculaire qui s'étend beaucoup plus en haut et en bas et aussi par la bandelette ou tache transversale brune sur le queue, tache qui dispaiaït avec 1'age. — L'espèce est une des plus brillantes du genre. — Elle n'a pas été trouvée jusqu'ici a 1'ouest de 1'Insulinde, mais dans le bassin Pacifique elle est connue habiter les cótes des iles Woodlark, Bolabola, Viti, Tonga et Ütaiti. Les figures citées des ouvrages de Ruysch, Renard et Valentyn sont faites sur un même modèle oü le dessinateur a probablement imaginé une anale haute et colorée comme la dorsale. C'est sur ces figures que repose le Chaetodon principalis CV. Tetragonoptrus {Rabdophorus) semeion Blkr. — Atl. Ichth. Tab. 374, Chaet. tab. 12 fig. 5. Tetrag. (Rabdoph.) corpore orbiculato-ovali, diametro dorso-ventrali 2| ad 2| in ejus longitudine; latitudine corporis 3 ad 3è in diametro dorso-ventrali ; capite 15* 68 RÉVISION DES ESPÈCES INSULINDIKNNES 4 fere ad 4£ in longitudine corporis, altiore quam longo ; latitudine capitis 2 ad 2 et paulo in ejus longitudine ; linea rostro-frontali valde concava ; oculis dia- metro 3f ad 4 in longitudine capitis, diametro 1 ad 1 et paulo distantibus ; rostro abs- que maxilla oculo vix ad non breviore; dentibus maxillis bene conspicuis scopinatis, inframaxillaribus intermaxillaribus vulgo paulo longioribus; osse praeorbitali non vel vix denticulato; praeoperculo obtusangulo leviter denticulato; interopcrculo parte conspicua antice quam postice altiore margine posteriore convexo vel rectiuscnlo; seriebus squamarum longitudinalibus mediis lateribus leviter postrorsum adscenden- tibus; squamis lateribus antice et medio subaequimagnis post media latera postrorsum magnitudine sensim decrescentibus; squamis angulum aperturae branchialis superio- rem inter et basin pinnae cuudalis supra lineam lateralem in series 45 eire, infra lineam lateralem in series 38 eire. transversas dispositie; squamis 30 eire. in se- rie longitudinali os scapulare inter et basin pinnae caudalis quarum 11 eire. in dimidio trunci anteriore; squamis 20 eire. in serie transversa spinam ventralem inter et spinam dorsi anteriorem quarum 6 eire. supra lineam lateralem ; linea laterali tubulis simplicibus notata ; pinna dorsali spinis validis la 2a non bre- viore, ceteris postrorsum longitudine sensim accrescentibus posteriore capite absque rostro breviore, parte radiosa longitudine parti spinosae absque spinis 3 vel 2 anterioribus aequali eaque vix altiore plus duplo longiore quam alta obtuse ro- tundata radiis anterioribus ceteris longioribus radio 2° in setam piunam cauda- lem attingentem vel superantem producto; pectoralibus acutis capite vix brevio- ribus ; ventralibus sub basi vel vix post basin pectoralium insertis pectoralibus brevioribus, acutis, spina valida capite absque rostro paulo breviore ; anali spinis validis 2a et 3a subaequilongis capite absque rostro brevioribus, parte radiosa dorsali radiosa vix vel non breviore, duplo eire. longiore quam alta obtuse ro- tuudata ; caudali truncata vel convexiuscula angulis plus minusve producta ; co- lore corpore pinnisque pulcbre flavo vel aurantiaeo ; iride flavescente-rosea; vitta oculari fusca margaritaceo vel luteo limbata superne oculo graciliore inferne oculo latiore nucha et regkme gulari cuni vitta lateris oppositi unita ; squamis lateri- bus et dorso medio et postice singulis puncto purpureo; dorsali et anali fascia longitudinali fusca vel nigra, fascia dorsali quam anali latiore a medio dorsali spinosa usque ad finem dorsalis extensa, fascia anali triangulari a radiis sub- anterioribus usque ad rinem pinnae extensa antice gracili postice lata ; dorsali et anali radiosis vitta intramarginali gemina margaritaceo-rosea et violascente-fusca ; caudali dimidio posteriore violascente-rosea hyalina. B. 6. D. 14/27 vel 14/28. P. 2'14. V. 1/5. A. 3/24 vel 3/25. C. 1/15/1 etlat.brev. Syn. Chaetodon semeion Blkr, Vierde bijdr. ichtb. Kokos-eil., Nat. ï. Ned. Incl. VIII p. 450; Günth., Cat. Fish. II p. 7 ; Fish. Sudsee p. 37 tab. 2S. DE LA FAMILLE DES CHÉTODONTOÏDKS. 69 Hab. Cocos (Nova-selma) ; Celebes (Manado); Goram; in man'. Longhudo 3 speciminum 148'" ad 201." Rem. Depuis la découverte de cette espèce elle a trouvée aussi aux ïles de la Société et des Navigateurs. Elle se fait reconnaïtre du premier coup-d'oeil par les séries de points pourpres, par la bande noiratre sur la base de la dor- sale et de 1'anale et par Ie rayon dorsal prolongé en fouet. Snbgen. Tetragonoptrua Klein. Corpus subrhomboideum. Rostrum acutum vel acntiusculum. Series squamarnm longitudinales dimidio trunci inferiore subhorizontales vel parum oblique pos- trorsum adscendentes. Squamae trunco regulariter, non angulatim, rotundatae, snpra lineam lateralem in series 40 ad 55 transversas dispositae. Pinnae, dor- salis parte spinosa parte radiosa minus \\ longiore spinis 11 ad 14, parte ra- diosa obtusa radio producto nullo ; analis spinis 3. Rem. L'Inde archipélagique est peu riche en espèces de cette division. Je n'en connais que trois sav. les Chaetodon octofasciatus, punctato-fasciatus et miliaris des auteurs. Les caractères différent iels de ces formes sont fort-essentiels et fort- saillants. Les principaux par lesquels elles se diversifient entre elles et les au- tres espèces connues se résument dans 1'exposé suivant. I. Envion 50 rangées transversales d'écailles au-dessus de la ligne laterale. 40 écailles sur une rangée horizontale entre Ie scapulaire et la caudale dont 15 ou 16 dans la moitié antérieure du tronc. Rangées longitudinales d'écailles du milieu des flancs ho- rizontales. Point de dents vomériennes. 11 (rareraent 12) épines dorsales, les média- nes les plus longues. Corps jaune a 7 ou 8 bandelettes transversales noiratres plus grê- les que les interstices. 1. Tetragonoptriis (Tetragonoptrus) octofasciatus Blkr. II. Environ 45 rangées transversales d'écailles au-dessus de la ligne laterale. Rangées lon- gitudinales d'écailles du milieu des flancs montant un peu obliquement en arrière. Dents vomériennes. 13 ou 14 épines dorsales. Bande oculaire ne dépassant pas Ie pré- opercule. 70 KÉVISION DES ESPÈCES INSULINDIENNES A. 86 écailles sur une rangée longitudinale entre Ie scapulaire et la caudale dont environ 14 dans la moitié antérieurc du tronc. 13 ou 14 épines dorsales. Tronc sans bandes mais & rangées de petits ocelles bruns ou pourpres. 2. Tetragonoptrus (Tetragonoptrus) müiaris Blkr. B. 32 écailles sur une rangée longitudinale entre Ie scapulaire et la caudale dont 10 ou 11 dans la moitié antérieure du tronc. 13 épiues dorsales. Tronc k 6 ou 7 ban- des transversales noiratres n'atteignant pas Ie profil vcntro-anal. Écailles de la moitié inférieure du tronc a gouttelette brunatre ou pourpre. 3. Tetragonoptrus {Tetragonoptrus) punctatofasciatus Blkr. Tetragonoptrus {Tetragonoptrus) octofasciatus Blkr. — Atl. Ichth. Tab. 376, Chaet. tab. 14 fig. 3. ïetrag. (Tetrag.) corpore orbiculato-subrhomboideo, diametro dorso-ventrali l£ ad 1" in ejus longitudine; latitudine corporis 3£ ad 4 in diametro dorso- ventrali; capite 4 eire. in longitudine corporis; latitudine capitis 1| ad 2 in ejus longitudine; linea rostro-frontali rostro concaviusculaj oculis diametro 3 fere ad 3 in longitudine capitis, diametro 1 eire. distantibus ; dentibus maxillis bene conspicuis scopinatis, inframaxillaribus intermaxillaribus longioribus; dentibus voine- rinis nullis; osse praeorbitali margine posteriore majore parte sub cute occulto ; praeoperculo subrectangulo margine libero vix scabriuscnlo; seriebus squamarum longitudinalibus lateribus subhorizontalibus; squamis lateribus postrorsum sensim magnitudine decrescentibus anterioribus quam posterioribus conspieue majoribus; squamis trunco angulum aperturae branchialis superiorem inter et basin pinnae caudalis supra lineam lateralem in series 50 eire., infra lincam lateralem in series 45 eire. transversas dispositis; squamis 40 eire. in serie horizontali os seapulare inter et basin pinnae caudalis quarum 15 vel 16 in dimidio trunci anteriore; squamis 30 eire. in serie transversa spinam ventralem inter et spiaam dorsi anteriorem quarum 10 eire. supra lineam lateralem; linea laterali tubalis simplicibus notata; pinna dorsali parte spinosa parte radiosa vix longiore spinis validis mediis cetcris lon- gioribus capite non ad paulo brevioribus, parte radiosa parte spinosa humiliore minus duplo longiore quam alta, obtusc rotundata, radiis sidianterioribus ceteris longiori- DE LA PAMILLE DES CHÉTODONTOÏDES. 71 bus; pectoralibus acutiusculis capite vix brevioribus; ventralibus sub basi pecto- ralium insertis acutis 1" paulo producto capite longiore, spina valida capite paulo breviore; anali spinis validis 2a 3a vulgo longiore et crassiore capite absque rostro non ad vix breviore, parte radiosa dorsali radiosa vix breviore obtuse ro- tundata minus duplo longiore quani alta ; caudali truncato-convexa ; colore corpore pinnisque pulclire flavo; irideflavescente; vitta rostro-frontali mediana impari fusca, interdum deficiënte ; vitta oculari fusca oculi diametro graciliore, nucha et regione gulari praevcntrali cum vitta lateris oppositi unita; trunco vittis insuper 6 trans- versis fuscis vel nigris vulgo plus minusve antrorsum curvatis, anterioribus 2 pinnain dorsalem, posterioribus 4 dorsalem et analem intrantibus; vitta anteriore a spina dorsi 3a descendente operculum intrante ante basin pectoralis descendente et inguine desinente ; vitta 2a a spina dorsi 5a descendente et vix ante anum cum vitta lateris oppositi unita ; vitta 3a a spinis dorsi mediis descendente et spinis analibus anterioribus desinente; vitta 4a a spinis dorsi posterioribus descendente et analis radios anteriores attingente; vitta 5a ab apice spinae dorsi posteri- ore et radiis dorsi anterioribus descendente et roediam pinnam analem intrante ; vitta 6a caudali superne pinna dorsali radiosa et inferne pinna anali radiosa pro- ducta ; lateribus interdum vittam trunci Sm et 4m inter sub linea laterali macula rotunda diffusa fusca vel violacea ; pinnis dorsali et anali radiosis vitta intra- niarginali fusca; caudali basi vitta transversa fusca. B. 6. D. 11/19 vel 20 (rarius 12/18 vel 19). P. 2/13. V. 1/5. A. 3/16 ad 3/18. C. 1/15/1 et lat. brev. Syn. Ikan Pampus-jang-paroeparoe Valent., Amb. fig. 300? Rhombotides N°. 6 Klein, Miss. Pisc. III p. 36 tab. 9 fig. 3. Chaetodon macrolepidotus albescens lineis utrinque 8 transversis nigris Seba, Thes. III p. 67 tab. 25 fig. 12. Chaetodon octofasciatus BI., Ausl. Fisch. III p. 113 tab. 215 fig. 1; L. Gm., Syst.Nat. ed 13ap. 1262; BI. Schn., Syst. p. 223; Lac, Poiss. IVp. 491,492; CV., Poiss. VII p. 13; Blkr, Verh. Bat. Gen. XVIII Chaet. p. 16; Günth., Cat. Fish.IIp. 17; Kner, Zool. Reis. Novara, Fische p. 98; Day, Fish. India p. 108. Chaetodon octolineatus Gron., Cat. Fish. ed. Gray p. 69. Citharoedus octofasciatus Kaup, Chaetod., Arch. Naturg. XXVI, I p. 142. Tetragonoptrus octofasciatus Blkr, En. poiss. Amb., Ned.T. Dierk. II p 282. Kepper-lawut Mal. Batav. Hab. Singapura ; Bangka (Muntok, Toboali) ; Java (Batavia, Bantam); Duizend- ins. ; Bawean; Sumbawa (Bhna); Celebes (Macassar); Amboina; Ceram (Wahai); in mari. Longitudo 25 speciminum 78"' ad 101'". 72 KÉVISION DES ESPÈCES INSÜLLNDIENNES Rem. Je possède de cette espèce un individu du très-jeune age de 28'" de long oü les os de Ia tête ne présentent rien de particulier. J'y retrouve tous les caractères essentiels des individus plus agés ei ce n'est que les 2e 3C 4e et 5e bandelettes du tronc sont disuosées en paires separéea entre elles par un espace plus large que celui entre les bandelettes de chaque paire. L'espèce est des plus facilement reconnaissables par les sept ou buit bandelet- tes noires et transversales nettement marquées. Je n'en connais d'autre localité extra-insulindienne que les cötes de Madras. Tetragonoptrus {Tetragonoptrus) miliaris Blkr. — Atl. Ichth. Tab. 577 Chaet. tab. 15 fig. 3. Tetrag. (Tetrag.) corpore orbiculato-subrhomboideo, diametro dorso-ventrali 2 ad 2 et paulo in ejus longitudine; latitudine corporis 3| ad 3| in diametro dorso- ventrali; capite 4 ad 4 et paulo in longitudine corporis; latitudine capitis lf ad 2 in ejus longitudine; linea rostro-frontali concava; oculis diametro 2^ ad 3 in longitudine capitis, diametro 1 eire. distantibus; rostro absque maxilla oculo breviore; dentibus bene conspicuis scopinatis inframaxillaribus intermaxillaribus longioribus; dentibus vomerinis; osse praeorbitali edentulo; praeoperculo sub- rectangulo leviter denticulato; seriebus squamarum longitudinalibus lateribus medio leviter oblique postrorsum adscendentibus lateribus inferne subhorizontali- bus; squamis lateribus antice et medio subaequimagnis, post media lafera pos- trorsum magnitudine sensim decrescentibus; squamis tiunco angulum aperturae branchialis superiorem inter et basin pinnae caudalis supra lineam lateralem in series 45 eire, infra lineam lateralem in series 42 eire. transversas dispositis; squamis 36 eire. in serie longitudinali os scapulare inter et basin pinnae cau- dalis quarum 14 eire. in dimidio trunci anteriore; squamis 21 vel 22 in serie transversa spinam ventralem inter et spinam dorsi anteriorem quarum 6 vel 7 supra lineam lateralem; linea laterali tubulis simplicibus notata; pinna dor- sali spinis validis mediis ceteris longioribus capite absque rostro non ad paulo brevioribus, parte radiosa longitudine parti spinosae absque spinis 4 anterioribus aequali eaque non ad paulo altiore, minus duplo longiore quam alta, obtuse rotundata, radiis mediis ceteris longioribus; pectoralibus acutiusculis et ventrali- bus acutis subaequilongis capite paulo ad non brevioribus; ventralibus sub basi vel vix post basin pectoralium insertis, spina valida capite absque rostro non vel vix breviore; anali spinis validis 2a et 3a subaequilongis vel 2a 3a longiore capite absque rostro longiore ad breviore, parte radiosa dorsali radiosa breviore, DE LA KAMILLE DES CHÉTODONTOÏDES. 73 minus duplo longiore quam alta obtuse rotundata; caudali truncato-convexa; colore corpore pinnisque pulclirc flavo vel aurantiaco; iride flavescente-rosea mar- gine pupillari aurea; vitta oculari fusca oculi diametro graciliore dorso ad basin spinae lae cum vitta lateris oppositi unita, inferne praeoperculo vel interoperculo desinente ; squamis dorso lateribusque singulis medio guttula fusca vel purpurea, guttulis series longitudinales subhorizontales et obliquas efficientibus ; dorsali radiosa et anali radiosa vulgo vitta vel vittula marginali fusca, vitta anali fre- quenter antice quam postice latiore et non post medium marginetu pinnae producta. B. 6. D. 13/22 vel 13/23 vel 14/21 ad 14/23. P. 2/12 vel 2/13. A. 3/17 ad 3/19. C. 1/15/1 et lat. brev. Syn. Doutoing Prineesse Ren., Poiss. Mol. I tab. 8 fig. 59. Chaetodon miliarü QG., Voy. Uranie, Zool. p. 380 tab. 62 fig. 5; CV., Poiss. VII p. 20; Voy. Bonite, Poiss. p. 163 tab. 2 fig. 2 ; Kaup, Chaet., Arch. Naturg. XXVI, I p. 154; Günth., Cat. Fish. lip. 31; Rep. Pish. Brit. Mus.. Proc. Zool. Soc. 1871 p. 658 ; Fisch. Süds. p. 46 tab. 35 fig. A. Ckaetodon citrinéllus P3ronss. ap. CV., Poiss. VII p. 21 ; Règn. anim ed ill. Poiss. tab. 39 fig. 1 ; Blkr, N. tient. beschr. vischs. Sumatra, Nat. T. Ned. Ind. V p. 501; Kaup, Chaet., Arch. Naturg. XXVI, I p. 154; Günth., Cat. Pish. II p. 33, Fisch. Südsee p. 47 tab. 35 fig. B. Ckaetodon guttatissimus Benn., Fish. Ceylon, Proc. Comm. Zool. Soc. II p. 183; Günth., Cat. Fish. II p 26; Day, Fish. India p. 106 tab. 27 fig. 4 (nee Klunz.). Tetragonoptrus citrinéllus Blkr, Onz. not. ichth. Ternate, Ned. T. Dierk. lp. 234. Hab. Sumatra (Pndang); Java (Prigi); Celebes (Manado) ; Sangi; Ternata; Buro (Kajeli); Amboina; Ceram (Wahai) ; Nova-Guinea; in mari. Longitudo 7 speciminutn 58'" ad 130"'. Rem. Mes individus présentent toutes les nuances qui ont fait faire de cette espèce les Chaetodon hailiaris et citrinéllus. Il y en a a 13 et a 14 épines dor- sales, avec et sans bande anale noire, maïs pas un seul a la queue noiratre comme 1'individu du miliaris figuré dans les Fische der Südsee. Le Chaetodon guttatissimus Benn., dont M. Day vient de donner une figure de 1'individu type ne parait se distinguer de 1'espèce actuelle que par la présence d'une bandelette transversale noiratre sur le milieu de la caudale en sorte qu'il n'y ait pas lieu a y voir une espèce distincte. Le guttatissimus Klunz. au contraire, de la Mer rouge, présente un système de coloration assez différent. S'il venait d'être prouvé qu'il est d'une espèce distincte on pourrait lui appliquer le nom de Tetragonop- trus Klunzingeri. 16 NATXJVKK. VERH. DER KON1NKL. AKADEMIE. DEEL XVII. 74 EÉVISION DES ESPÈCES INSULIND1ENNE.S Outre les 7 individus sur lesquels j'ai dressé la description actuelle je possède encore 5 petits individus de 29 ", 30'", 35"', 43"' et 4b"' de long. Dans ceux de 29>" et 30" les os da dessus de la tête sont encore nus, sans écailles et en fonne de lainelles rudes et ils présentent aussi, comme forme tholichthyoïde, un préopercule fort prolongé en arrière et en dessous, Ie bord inférieur se courbant horizontalement en dcdans sous Ie gorge et 1'angle se prolongeant en triangle jusque prés la base de la ventrale ce qui fait Ie bord postérieur du préoper- cule fort concave. II dcvient donc de plus en plus démontré que Ie genre Tholichthys ne représente que Ie très-jeune age de différentes espèces de Tetra- gonoptrus. Je dois ajouter que, dans les individus cités de 35'", 43'" et 4b'" de long, Ie préopercule presente déja les proportions ordinaires des adultes et que, dans celui de 35 "', il y a déja une indication de squamation des os du dessus de la tête. L'espèce est connue habiter, hors 1'Insulinde, les mers de Zanzibar, de Cey- Ion, des ïles de la Société, des Navigateurs (Samoa), Viti, Bonham, Paumotu et Sandwich. Te tr ag o nop trus {Tetragonoptrus) punctato-fas- ciatus Blkr, Deux. not. ichth. übi, Ned. T. Dierk. I p. 242. — •. Atl. Tab. 374, Chact. tab. 12 fig- 3. Tetrag. (Tetrag.) corpore orbiculato-subrhomboideo, diametro dorso-ventrali 2 eire. in ejus longitudine; latitudine corporis 3£ eire in diametro dorso-ventrali: capite 4 ad 4J in longitudine corporis, altiore quam longo; latitudine capitis 2 eire. in ejus longitudine; linea rostro-frontali concava ; oculis diametro 3 fere ad 3 in longitudine capitis, diametro 1 fere distantibus; rostro absque maxilla oculo breviore; dentibus maxillis bene conspicuis, infraniaxillaribus intermaxillaribus vix longioribus; dentibus vomerinis; osse praeorbitali edentulo; praeoi)erculo subrec- tangulo angulo leviter denticulato ; seriebus squamarum longitudinalibus mediis lateribus leviter oblique postrorsum adscendentibus, lateribus interne subhorizon- talibus; squamis lateribus antiee medio ceteris majoribus jiostrorsum magnitudine sensim decrescentibus; squamis angulum aperturae branchialis superioreni inter et basin pinnae caudalis supra lineam lateralem in series 45 eire., infra lineam lateralem in series 40 eire. transversas dispositis; squamis 32 eire. in serie longi- tudinali os scapularc inter et basin pinnae caudalis quarum 10 vel 11 in dimidio trunci anteriore; squamis 20 eire. in serie transversa spinam ventraletu inter et spinain dorsi anteriorein quarum ö vel 7 supra lineam lateralem ; linea laterali tubulis simplicibus notata; pinna dorsali spinis validis 4* 5a et 6U posterioribus DE LA FAM1LLE DES GHETODONTOIDES. 75 subaequalibus vulgo paulo longiorihus capite absque rostro non ad paulo bre- vioribus, parte radiosa longitudine parti spinosae absque spinis 4 anterioribus aequali eaque paulo altiore, minus duplo longiore quam alta, obtuse rotundata, radiis mediis cetcris longioribus; pectoralibus acutis capite non vel vix breviori- bus ; ventralibus sub basi vel vix post basin pectoralium iusertis acutis capite paulo ad non longioribus radio 1° interdum paulo producto, spina valida capite absque rostro longiore; anali spinis validis 2a ceteris longiore et fortiore capite absque rostro longiore, parte radiosa dorsali radiosa breviore, iuulto minus duplo longiore quam alta obtuse rotundata; caudali truncato-couvexa; colore corpore pulchre flavo ; iride fiavescente; vitta oculari aurantiaca vel violascente-rosea oculo graciliore marginibus fusca luteo limbata regione supra-temporali incipiente et praeoperculo inferne desinente; nucha mox ante spinam dorsi lm macula im- pari subsemiovali inferne concava fusca luteo cincta; trunco fasciis 6 ad 8 trans - versis pinnam dorsalem plus nünusve intrantibus purpureo-fuscis vel violaceo-fuscis subaequidistantibus spatiis intermediis latioribus, anterioribus 4 non infra media latera posterioribus 4 usque paulo infra media latera descendentibus; lateribus medio et postice inferne singulis squamis guttula purpurea vel violascente-fusca; cauda carmosina; pinnis flavis vel aurantiacis, dorsali et anali basi postice plus minusve carmosinis, vittula gemina intramarginali margaritacea et fusca ; caudali pulchre flava vitta mediana transversa fusca medio quam superne et inferne latiore. B. 6. D. 13/23 vel 13/24. P.2/13. V. 1/5. A. 3/17 vel 3/18. Cl 15/1 et lat. brev. Syn. Ckaetodon punctato-fasciatus CV., Poiss. VII p. 22; Blkr, Bijtlr. ichth. Banda, Nat. ï. Ned. Ind. II p. 238; Gütith., Cat. Fish. II p. 27. Ckaetodon punctato-lineatus Gron., Cat. ed. Gray p. 70. Citharoedus punctato-fasciatus Kp, Chaetod. Arch. Naturg. XXVI, I p. 144. Chaetodon multiclnctus Garr., Proc. Ac. nat. Sc. Californ. III 1SC3 p. 65; Günth., Fisch. Südsee p. 44 tab. 34 fig. B. Ilab. Buro (Kajeii); Obi-major; Solor (Lawajong); Amboina ; Banda (Neira)j iu mari. Longitudo 4 speciminum 88'" ad 95"'. Rem. Cette espèce se fait aisément reconnaïtre par les six a huit bandesdorso- latérales foncées, par les gouttelettes pourpres ou brunes des flancs, et par la bande oculaire courte n'atteignant ni la nuque ui Ie profil gulaire. La diagnose est facilitée encore par les 13 épines dorsales et par la formule et la disposition de léeaillure. Dans les derniers teuips elle a été trouvée aussi, hors 1'Insulinde, aux Nouvel- les = Hébrides (Aneiteum) et même aux ïles Sandwich. 16* 76 BÉVISION DES ESPÈCES INSULINDIENNES Subgen. Chaetodontops Blkr. Corpus orbiculato-subrhomboideum. Rostrum acutura vel acutiusculum. Üen- tes vomerini. Series squamarum longitudinales dimidio trunci inf'eriore postrorsum valde adscendentes. Squamae trunco regulariter, non angulatira, rotundatae, su- pra lineam lateralem in series 40 ad 50 transversas dispositae. Pinnae, dorsalis parte spinosa parte radiosa minus 1£ longiore spinis 12 vel 13 (rarius 11), parte radiosa obtuse rotundata radio producto nullo; analis spinis 3. Rem. Les espèces du sousgenie actuel sont remarquables par la disposition des écailles du tronc en rangées longitudinales fort prononcées mais montant rapi- demcnt en arrière. Cette obliquité, dans quelques espèces, est si forte que les rangées postaxillaires ou sousaxillaires atteignent la dorsale molle et s'y continuent. Des sept ou huit espèces connues quatre habitent 1'ïnsulinde et ces espèces sont parfaitement reconnaissables par les caractères suivants. I. Dorsale a 12 (très-rarement II) epines. Tronc a bandelettes foncées obliques niontant en arrière, une sur chaque rangée d1 écailles. Dorsale saus ocelle noir. A.Environ 45 rangées transversales d'écailles au-dessus de la ligue laterale. Écailles latérales postérieures pas plas grandes que les latérales médianes (30 a 32 écailles sur une rangée horizontale entre Ie scapulaire et la base de la caudale dont 12 ou 13 dans la moitié antérieure du tronc). a. Bande semilunaire noiratre longeant Ie dos et s'arrêtant sur la queue. Bande oculaire plus large que 1'oeil traversant Ie front et n'atteignant pas Ie profil gu- laire. Région dorsale antérieure a large écliarpe noiratre descendant jusque dans la région scapulaire. Corps et nageoires jaunatres. Epines dorsales médianes et postérieures égales. Profil fort concave. Dorsale a 23 jusquW 2<>, anale s 18 jus- qu'ïi 21 rayons. I. Tetragonoptrus {Chaetodontops) fasciatus Blkr. I). Huilde oculaire inoins large que 1'oeil et réunie sous la gorge avec celle du cöté upposé. Corps vert. Dorsale et anale d'un beau rouge. Ventrales noiratres. Bande transversale postoculaire et bandelette préoperculaire nacrées ou blanches. Profil peu concave. Epines dorsales médianes postérieures égales. Dorsales ;\ 25 jusqu'a 28, anale a 21 rayons. 2. Tetragonoptrus (Chaetodontops) collaris Blkr. DE LA FAMILLE DES CHÉTODONTOÏDES. 77 c. Dos a large espace brunatre portant au milieu une ou deux taches nacrées ou jau- natres. Bande oculaire plus grêle que 1'oeil. Elancs a gouttelettes noiratres dispo- sées en rangées obliques. Corps et nageoires jaunatres. Epines dorsales plus lon- gues que les suivantes. Dorsale a 20 jusqu'a 22, anale a 18 jusqu'a 20 rayons. 3. Tetragonoptrus {Chaetudoniops) melanotus Blkr. B.Environ 4>0 rangées trans versales d' ecailles au-dessus de la ligne laterale. Ecailles latérales postérieures notableiuent plus grandes que les antérieures. 28 a, 30 ecailles sur une rangée horizontale entre Ie scapulaire et la base de la caudale, dont 18 ou 14 dans la moitié antérieure du tronc. a. Baude seuiilunaire noiratre longeant Ie dos, traversaut la queue et s'arrêtant sur la moitié antérieure de la base de 1'anale. Corps et nageoires jaunatres. Profil fort concave. 4. Tetragonoptrus (Chaetodontopv) selene Blkr. Tetragonoptrus (Ch aetodontops) Jasciatus Bl^r. — Atl. Tab. 374, Chaetj tab. 12 fig. 2. Tetragonoptr. (Chaetodont.) corpore orbiculato-subrhomboideo, diametro dorso- ventrali 2 ad 2 et paulo in ejus longitudine; latitudine corporis 3| ad 4 in diametro dorso-ventrali; capite 3's ad 4 in longitudine corporis; latitudine ca- pitis 2 eire. in ejus longitudine; linea rostro-frontali leviter ad valde concava; oculis diametro 2j| ad 3£ in longitudine capitis, diametro 1 fere ad Ij distan tibus ; rostro acutiusculo vel acuto absque maxilla oculo multo ad vix bre- viore; dentibus maxillis bene conspicuis scopinatis inframaxillanbus intermaxil- laribus vulgo longioribus; osse praeorbitali et praeoperculo obtusangulo leviter denticulatis; squamis lateribus antice et medio subaequiiuagnis, post media la- tera postrorsum magnitudine sensim decrescen tibus ; squamis angulum aperturae branchialis superiorem inter et basin pinnae caudalis supra lineam lateralem in series 45 eire., infra lineam lateralem in series 40 eire. transversas dispositis; squamis 32 eire. in serie longitudinali os scapulare inter et basin pinnae cauda- lis quarum 12 eire. in dimidio trunci anteriore; squamis 20 eire. in serie trans- 78 RÉ VISION DES ESPÈCES INSULINDIENNES versa spinam ventralcm inter et spinam dorsi anteriorem quarum 7 vel 8 supra lateralem ; linea laferali tubulis simplieibus notata ; pinna dorsali spinis validis 7 vel 8 posterioribus subaequilongis capite absque rostro non ad paulo brevioribus, parte radiosa longitudine parti radiosac absque spinis 3 ad 1 anterioribus aequali eaque non ad paulo altiore, multo minus duplo altiore quam longa obtuse rotundata radiis mediis vel postmedianis ceteris longioribus ; pectoralibus et ventralibus acu- tis subaequilongis eapite paulo ad vix brevioribus ; ventralibus spina valide capite absque rostro non ad paulo breviore; anali spinis validis 2a et 3a subaequilon- gis capite absque rostro non ad paulo brevioribus, parte radiosa dorsali radiosa paido breviore multo minus duplo longiore quam alta obtuse vel obtusangulatim rotundata; caudali truncato-convexa; colore corpore pinnisque flavo vel auran- tiaco; fascia oculari fusca oeulo latiore frontc cnm fascia lateris oppositi unita, postice et superne fascia lata margaritacea vel alba limbata; nucha et dorso an- tice plaga lata triangulari fusca apice regionem scapularein attingente; cauda fascia vel macula oblonga transversa fusca vel nigricante antice et postice mar- garitaceo vel aurantiaco marginata; pinnis dorsali et anali fusco marginatis; se- riebus squamarum lateribus et dorso postice obliquis singulis vitta aurantiaca profundiore vel purpurea, vittis oblique postrorsum adscendentibus; — volde juveni- libus (spec. longit. 35"' ad 65'", plaga nucho-dorsnli vittis nullis divisa; fascia oculari sub gula cum fascia lateris oppositi unita et superne nucham attingente; caudali basin versus vitta transversa fusca; dorsali radiosa medio ocello fusco vel nigrica*nte luteo vel aurantiaro annulato; — adolescentibus (specim. longit. S5") plaga nucho-dorsali fusca vitta obliqua lutea vel margaritacea bipartita, parte infero-posteriore profundiore postice luteo vel margaritaceo limbata; ocello dorsali radiosa nullo sed ejus loco macula diffusa fusca inferno in vittam diffusam fuscam caudam versus descendentem producta ; caudali medio vitta transversa fusca; — aetate provectis (specim. longit. 120'" ad lüO") plaga nucho-dorsali triangulari postice luteo vel margaritaceo limbata et superne vittis vulgo 2 obliquis luteis vel margaritaceis postice convcrgentibus vel coalesccntibus ; fascia oculari inferne praeoperculo vel intcroperculo desinente; dorsali radiosa ocello nullo sed media altitudine circiter vitta longit udinali purpurea vol fusca aureo vel aurantiaceo marginata postice (inferno) quam antice (superne) latiore ibique vulgo cum fas- cia caudali confluente; caudali medio frequenter guttulis carmosinïs vel purpureis in seriem transversam dispositis, postice vitta intramarginali fusca. B. 0. 1). 12/23 ad 12/26 (rarius 11/24). 1\ 2/14 vol 2/15. V. 1/5. A. 8/18 ad 3/21. C. 1/15/1 et lat. brev. Syn. Douwing Zhaar Ruyscb, Coll. nov. pisc. Amb. p. 3) tab 15 tig. 18 (fig. sat bona). Chaetodon fasciatus Forsk., Deser. anim. p. 5(J; L. Gmel.,Syst. Nat. cd. 13" p. DE LA FAMILLE DES CHÉTODONTOÏDES. 79 12(56; CV., Poiss. VII p. 47 ; Kaup, Chaetod. Arcli. Naturg. XXVI, I p. 150; Klunz; Syn. Fisch R.M., Verh. zool. bot. Ges. Wien XX p. 778 (aet. adolesc.) Pomacentrus lunula Lac, Poiss. IV p. 507, 511, 513. Ckaetodon flavm Bl.Schn., Syst. p. 225; Rüpp., Atl. Reise Fisch. R. M.p. 40 tab. 9 tig. 1 (aet. adolesc.). Chaetodon lunula CV., Poiss. VII p. 45 tab. 173; Blkr, Bijdr. ichth. Halmah., Nat. T. Ned. Ind. VI p. 57 ; Günth., Cat. Fish. II p. 25 ; Fisch. Südsee p. 42 tab. 33 (tig. quatuor divers, aetat.); Day, Fish. India p. 108 (aetas provectior). Chaetodon biocellatus CV., Poiss. VII p. 48 ; Less , Zool. Voy. Duperrey, Poiss. p. 176; Blkr, Bijdr. ichth. Boero, Nat. T. Ned. Ind. XI p. 403 ; Günth., Cat. Fish. II p. 9 (aetas juvenilis). Chaetodon ocellatus Blkr, Bijdr. ichth. Timor, Nat. T. Ned. Ind. VI p. 212 (nee BI. nee CV.), (aetas juvenilis). Chaetodon Wiebell Kaup, Art. Chaetod. Ned. T. Dierk. I p. 126. Sarot/irodus lunula Blkr, Trois. méra. ichth. Halmahéra, Ned.T. Dierk. lp. 156. Tetragonoptrus fasciatus Blkr, Onz. not. ichth. Ternate, Ibid. I p. 234. Tetragonoptrus biocellatus Blkr, Sept. méra. ichth. Tiuior, Ibid. I p. 269. Tetragonoptrus lunula Blkr, Poiss. Madagasc. p. 95. Hab. Java (Karangbollong) ; Bawean; Borneo; Celebes (Manado, Touibariri) ; Sangi; Timor (Kupang); Halmahéra (Sindangole) ; Buro (Kajeli); Amboina ; Ceram (Wahai) ; Banda (Neira) ; Nova-Guinea ; in mari. Longitudo 20 speciininutn 40'" ad 190"'. Rem. Les couleurs, dans cette espèce, subissent d'assez grandes modifications avec 1'age des individus. L'ocelle de la dorsale, nettement dessinó dans les très- jeunes, disparaït complètement dans un age plus avance. La bande oculaire, montant la nuque et entourant la gorge dans Ie très-jeune age, s'abrège après la jeunesse et se rétrécit jusque sur Ie front et Ie préopercule ; — et la région nucho- dorsale, d'un brun uniforme dans les très-petits, est divisée dans un age plus avance par des bandelettes jaunes ou oranges. La description de Forskaol du Chaetodon fasciatus va parfaitement a un de nies individus de 85"' de long, c'est-a-dire d'a peu prés la même longueur que 1'individu de Forskaol (long. 3 poll.), et la figure publiée par Rüppell sous Ie nom de Chaetodon flavus se rapporte manifestement aussi a un individu de 1'es- pèce actuelle a région nucho-dorsale et queue un peu décolorées. Je ne vois pas non plus de différences essentielies dans la description du fasciatus de M. Klunzinger. La planche publiée par M. Günther représente quatre individus des différents ages de ce poisson. La figure C prouve que l'ocelle dorsal persiste quelquefois -dans 1'adolesccnce sur des individus de 115'" de long. 80 EÉVISION DES ESPÈCES INSULINDIENNES Outre les individus qui ont servi de base a la description actuelie, je possède encore, de la même cspèce un individu de 22" de long, c'est-a-dire encore un pen plus petit (pie Ie plus petit individu figuré sur la planche citée. 11 revêt Ie même caractère tholichthyoïde, a la tête obtuse et couverte de lames osseuses nuees et rugucuses et Ie préopercule extrêmement développé a angle prolongé jusque sur la base de la ventrale et a bord inférieur toucliant celui du préo- percule du cöté opposé. L'espèce est as?rz commune dans 1'Insulinde, bien que je ne 1'aie pas recue des iles a 1'ouest de Java. Hors l'Insulinde elle habite la Mer rouge, les cötes de Zanzibar, des iles Maurice et Bourbon, des iles Andaman, de 1'ïle du Prince of Wales, de Chine, et puis, dans 1'océan Pacifique, les iles Oualan, de la So- ciété et Sandwich. Tetragonoptrus (Chaeto dontop s) collaris Blkr. — Atl. Tab. 373, Chaet. tab. 11 fig. 2. Tetragonoptr. (Chnetodont.) corpore orbiculato-subrhomboideo, diametro dorso- ventrali 2 fere ad 2 in ejus longitudine; latitudine corporis 3£ ad 4 in diame- tro dorso-ventrali ; capite 4 fere ad 4 in longitudine corporis; latitudine capitis 2 fere ad 2 in ejus longitudine; linea rostro-frontali concava ; oculis diametro 2\ ad 3 in longitudine capitis, diametro 1 fere ad 1 distan tibus; rostro absque maxilla oculo breviore; den tibus maxillis bene conspicuis scopinatis, inframaxilla- ribus intermaxillaribus vix longioribus; ossc praeorbitali cdentulo; praeoperculo subrectangulo non vel vix denticulato; squamis lateribus antice et medio sub- aequimagnis post media latera postrorsum magnitudine sensim decrescentibus ; squamis angulum aperturae branchialis superiorem inter et basin pinnae cauda- lis supra lineam lateralem in series 45 eire, infra lineam lateralem in series 40 eire. transversas dispositis; squamis 30 eire. in serie horizontali os scapulare inter et basin pinnae caudalis quarum 12 vel 13 in dimidio trunci anteriore; squamis 20 eire. in serie transversa spinam ventralem inter et spinam dorsi anteriorem quarum G vel 7 supra lineam lateralem; linea laterali tubulis sim- plicibus notata; pinna dorsali spinis validis mediis et posterioribus subaequilon- gis capite absque rostro non ad paulo longioribus, parte radiosa longitudine parti spinosae absque spinis 2 anterioribus aequali eaque paulo altiore, minus duplo lungiore quam alta, obtuse rotundata, radiis mediis ceteris longioribus; pectoralibus acutis capite paulo brevioribus spina valida capite absque rostro mm ad paulo breviore; anali spinis validis 2:l et 3:l subaeipialibus capite absque rostro DE LA FAMILLE DES CHÉTODONTOÏDES. 81 non ad paulo brevioribus, parte radiosa breviore minus duplo longiorc quain alta obtuse rotundata; caudali truncato-convexn; colore corpore violascente vel aureo- viridi ; iride flava fusco tincta margine pupülari aurea; capite fasciis 2 trans- versis violaceo-fuscis vel nigricantibus, anteriore impari rostrum labia et mentum cingente inferne post angulum oris vulgo stria vel vittula alba transversa divisa, posteriore oculari oculi diametro non graciliore nucha et regione gulari cuni fascia lateris oppositi unita antice vitta alba gracili postice vitta alba latiore margi- nata ; trunco inter singulas series squamarum obliquas vitta profunde viridi vel violascente- viridi, vittis oblique sursum et deorsum adscendentibus et pinnam dorsalem plus minusve intrantibus; squamis lateribus basique dorsalis et analis singulis guttula flavescente vel aurea; pinnis dorsali spinosa parte libera et pecto- ralibus aurantiacis vel roseis; ventralibus purpureis vel nigris; dorsali radiosa et anali tertia parte libera et caudali dimidio basali carmosinis ; dorsali radiosa vitta intramarginali albida fusco margiuata ; anali vitta intramarginali fusca; caudali dimidio posteriore vitta transversa purpurea vel fusca postice margaritaceo lim- bata, margine posteriore late flava. B. 6. D. 12/25 ad 12/28. P. 2/13 vel 2/14. V. 1/5. A. 3/21. C. 1/15/1 et lat. brev. Syn. Chaetodon. . uiijrescens lineis utrinque 2 albis ad caput Seb., Thes. UI p. 66 tab. 25 fig. 10. Chaetodon . . flavescens linea fusca ad ocalos caudam et ani pinnam Seb., Ibid. p. 100 tab. 26 fig. 36 (nee Chaetodon Sebae CV., Poiss. VII p. 40). Chaetodon collare BI., Ausl. Fisch. III p. 116 tab. 216 fig. 1 ; L. Gm., Syst. nat. ed. 13" p. 1263; Bl.Schn., Syst. p. 223; CV., Poiss. VII p. 41; Blkr, Verh. Bat. Gen. XXIII Chaetod. p. 19; Günth., Cat. Fish. II p. 21 ; Fisch. Südsee p. 40 tab. 31 fig. A; Kner, Zool. Novara, Fisch. p. 99; Day, Fish. India p. 107 tab. 27 fig. 6. Chaetodon reticulatus CV., Poiss. VII p. 24 ;Less., Zool. Voy. Coq. Poiss. p. 178 tab. 30 fig. 2; Günth., Cat. Fish. II p. 22; Kaup, Art. Chaet. Ned. T. Dicrk. 1 p. 126. Chaetodon superbus Brouss. ap. CV., Poiss. VII p. 24. Chaetodon viridis Blkr, Topogr. Batav. Nat. Gen. Arch. N. Ind. II p. 520. Chaetodon praetextatus Cant., Cat. Mal. Fish. p. 156 tab. 3 ; Günth , Cat. Fish. II p. 22; Day, Fish. Malab. p. 31; Fish.Cochin, Proc. Zool. Soc. 1865 p. 16. Chaetodon unifasciatus et parattelus Gron., Cat. ed. Gray p. 69, 70. Citharoedus collaris Kaup, Chaetod. Arch. Naturg. XXVI, I p. 144. Tetragonoptrus collaris Blkr, Mém. ichth. Chine, Xed. T. Dierk. IV p. 140. Kipas Mal. Bat. 17 NATUURK. VERH. DER KON1NKI.. AKADEMIE. DEEL XVII. 82 L'ÉVISION DES ESPÈCES INSULLNDIENNES Hab. Sumatra (Cauer) ; Nias ; Pinang; Java (Batavia); Celebes (Manado); in mari. Longitudo 8 speciminum 68'" ad 141'". Rem. Le collaris est fort voisin du ïetragonoptrus (Chaetodontops) aureus (= Chaetodon aureus Schl. nee BI.) du Japon, mais 1'aureus a les couleurs as- sez différentes et j'y trouve une cinquantaine de rangées transversales d 'écailles au-dessus de la ligne laterale et 35 écailles sur une rangée horizontale entre le scapulaire et la caudale. Hors rinsulinde le coliaris est connu habiter les cötes de 1'Inde continentale (Cochin), de Chiue (Hongkong) et des iles Otaïti et Paumotu. Tetragonoptrus (Chaetodontops) melanotus Blkr. — Atl. Ichth. Tab. 370, Chaet. tab. 14 fig. 1. Tetrag. (Chaetodont.) corpore orbiculato-ovali , diametro dorso-ventrali 2 ad 2| in ejus longitudine; latitudine corporis 3 et paulo ad 3£ in diametro dorso- ventrali; capite 3| ad 4 et paulo in longitudine corporis; latitudine capitis 2 fere ad 2 in ejus longitudine; linea rostro-frontali concava; oculis diametro 3 fere ad 3 in longitudine capitis, diametro 1 fere ad 1 et paulo distantibus; rostro absque maxilla oculo breviore; dentibus maxillis bene conspicuis scopinatis inframaxilla- ribus intermaxillaribus vix longioribus ; osse praeorbitali leviter vel non denticulato ; praeoperculo subrectangulo denticulato ; squamis lateribus antice et medio subaequi- magnis, post media latera magnitudine sensim decrescentibus; squamis angulum aper- turae branchinlis superiorem inter et basin pinnae caudalis supra lineam latcralem in series 45 eire, infra lineam lateralem in series 40 eire. trans versas dispositis; nquamis 32 eire. in serie longitudinali os scapulare inter et basin pinnae caudalis quarurn 12 eire. in dimidio trunci anteriore; squamis 20 eire. in serie trans- versa spinam ventralem inter et spinam dorsi anteriorem, 6 eire. initium lineae lateralis inter et spinam dorsi 1'"; linea laterali tubulis simplicibus notata; pinna dorsali spinis validis mediis ceteris conspicue longioribus capite paulo tantum brevioribus, parte radiosa longitudine parti spinosae absque spinis 4 vel 5 anteri- oribus aequali eaque humiliore juvenilibus minus duplo aetate provectioribus duplo longiorequnm alta, obtuse rotundata, radiis mediis ceteris longioribus; pectoralibus et ventralibus acutis subaequilongis capite non vel vix brevioribus; ventralibus spina valida capite absque rostro non breviore; anali spinis validis 2a 3a fortiore et vulgo longiore capite absque rostro non ad paulo breviore, parte radiosa dor- sali radiosa paulo ad non breviore, multo minus duplo longiore quam alta, obtuse DE LA FAMILLE DES CHÉTODONTOÏDES. 83 rotundata; caudali truncato-convexa ; colore corpore pinnisque fiavo vel aurantiaco; iride flavescente; vitta oculari fusca margaritaceo limbata oculi diametro gracili- ore micha et regione gulari cum vitta Iateris oppositi uirita; dorso plaga lata fusca vel violascente inferne convexa infra lineam lateralem desinente; dorso maculis 2 luteis, macula anteriore majore oblongo-ovali sub spinis dorsi mediis parte inferiore a linea laterali percursa, macula posteriore multo minore rotundiuscula sub spinis dorsi posticis medio vel inferne a linea laterali percursa; squamis lateribus dorsoque singulis guttula fusca vel violacea, guttulis ex parte coalitis series vel vittas obliquas postror- sum adscendcntes efficientibus; cauda antice juvenilibus vitta transversa caudam totam cingente fusca, aetate provectioribus superne et inferne macula fusca ; pinnis dorsali et anali radiosis vittula intramarginali fusca ; anali basi antice frequenter macula fusca vel violacea ; caudali dimidio posteriore vitta transversa nigra vel fusca, postice albida vel hyalina. B. 6. D. 12/20 ad 12/22. P. 2/13. V.l/5. A. 3/18 ad 3/20. C. 1/15/1 et lat. brev. Syn. Chaetodon melanotus BI. Schn., Syst. p. 224; CV., Poiss. VII p. 54 ex parte); Kaup, Chaetodont Arcb. Naturg. XXVI, I p. 150; Art. Chaetod.. Ned. T. Dierk. I p. 127; Klunz., Syn. Fisch. R. M. Verhandl. z. b. Ges. Wien XX p. 777; Günth., Fisch. Südsee p. 44; Day, Fish. India p. 108 tab. 28 fig. 1 (nee Reinw.). Chaetodon dorscdis Reinw., Rüpp. Atl. R. Afr. Fisch. p. 41 tab. 9 fig. 2 ; N. Wirbelth. Fisch. p. 28; CV., Poiss. Vil p. 53; Blkr, Bijdr. ichth. Banda, Nat. T. Ned. Ind. II p. 240; Günth., Cat. Fish. II p. 28 ; Playf., Fish. Zanzib. p. 34. Chaetodon marginatus Ehr. ap. CV., Poiss. VIT p. 44; Rüpp., Neue Wirb. Fisch. p. 28. Chaetodon Abhortani CV., Poiss. VII p. 44. Tetragonoptrus melanotus Blkr, Onz. n. ichth. Ternate, Ned. T. Dierk. I p. 228. Tetragonoptrus dorsalis Blkr, Poiss. Madagasc. p. 95. Hab. Batu; Celebes (Macassar, Manado, Tanawanco); Flores (Larantuca); Timor; ïernata; Ceram (Wahai); Amboina; Goram; Banda (Neira); in mari. Longitudo 14 speciminum 46" ad 136". Rem. Valenciennes doit avoir confondu, dans la redaction de la description du Chaetodon melanotus, 1'espèce actuelle et Ie chrysozonus K. V. Ff. Ce dernier est identique avec Ie melanotus Reiuw. et c'est a cette espèce que se rapporte la phrase de Valenciennes ,/le front élevé et droit comme dans Ie collare". Le reste de la description va parfaitement a 1'espèce actuelle, excepté seulement la formule de 1'anale = 3/13 qui doit manifestement être lue= 3/18. Le Chaetodon Reinwardli 17* 84 BÉ VISION DES ESPÈCES INSULINDIENNES Kaup, synonynie du niclanotus Val., est donc a rayer, se rapportant a une es- pèce doublé, c'est-a-dire, non existante. II semble que les taches jauues du dos n'existent que dans les individus insu- lindiens et du bassin Pacifique. Dans tous mes individus ces taehes existent et M. Günther les dit aussi constamment présentes dans les individus qu'il a eus sous les yeux. Dans les specimens de la Mer des Indes et de la Mer rouge elles semblent souvent ou constamment manquer; aussi ne sont-elles figurées ui par Rüppell ni par M. Day. Les taches de la queue n'en font qu'une seule, en forme de bandelette dans les jeunes et quelquefois aussi dans les individus de 1'age avance. Outre les 14 individus sur lesquels j'ai pris la description, je possède de 1'es- pèce encore plusieurs autres individus de 25'", 28'", 30"', 31" et 33'" de long. Le préopercule y est de forme normale sans prolongement et sans courbure en- dessous, mais dans les deux les plus petits les os du dessus de la tête sont encore dénués d'écailles et en forme de plaques rudes, et la tache de la queue y prend la forme d'un ocelle brun cerclé de jaune occupant toute la hauteur de la queue. L'espèce habite, hors 1'Insulinde, la Mer rouge, les cötes de Zanzibar, de 1'ile Maurice, de 1'Inde et de Chine et s'étend a 1'est jusqu'aux iles Viti et Samoa. Tetragonoptrus [Chaeto don top s) s el en e Blkr. — Atl. Ichth. Tab. 377, Chaet. tab. 15 fig. 5. Tetragon. (Chaetodont.) corpore orbiculato-ovali, diametro dorso-ventrali 2 fere ad 2 et paulo in ejus longitudine; latitudine corporis 4 eire. in diametro dorso- ventrali; capite 3 ad SI in longitudine corporis; latitudine capitis 2] ad 2\ in ejus longitudine; linea rostro-frontali valde concava ; oculis diametro 3 ad 3* in lon- gitudine capitis, diametro 1 eire. distantibus ; rostro absque maxilla oculo paulo ad non breviore; dentibus maxillis bene conspicuis scopinatis, infrauiaxillaribus intermaxillaribus vix longioribus; osse praeorbitali non vel vix denticulato ; prae- operculo obtusangulo leviter denticulato; squamis lateribus a capite usque ad caudam fere magnitudine accrescentibus, lateribus postice superne ceteris con- spicue majoribus, caudalibus lateralibus postmedianis plus duplo minoribus j squa- mis angulum aperturae branchialis superiorem inter et basin pinnae caudalis supra lineam lateralem in series 40 eire., infra lineam lateralem in series 34 eire. trans- versas dispositis; squamis 28 ad 30 in serie longitudinali os scapulare inter et basin pinnae caudalis quarum 13 vel 14 in trunci dimidio anteriore ; squamis DE LA EAMILLE DES CHÉTODONTOÏDES. 85 17 vel 18 eire. in serie transversa spinam ventralem inter et spinam dorsi anteriorem quarum 6 eire. supra lineam lateralein ; linea laterali tubulis simplici- bus notata; pinna dorsali spinis validis 4" 5a et 6a posterioribus subaequalibus paulo longioribus capite absque rostro non ad paulo brevioribus, parLe radiosa longi- tudine parti radiosae absque spinis 3 vel 4 anterioribus aequali eaque non ad vix altiore, obtuse rotundata, juvenilibus minus duplo adultis duplo eire. longiore quam alta, radiis inediis vel praemediaais ceteris longioribus; ventralibus spina valida capite absque rostro non ad non multo breviore ; aiiali spinis va- lidis 2U et 3" subaequilongis vel 2a 3a longiore capite absque rostro breviore, parte radiosa dorsali radiosa paulo breviore minus duplo longiore quam alta obtuse rotundata ; caudali truncato-convexa ; colore corpore pinnisque flavo vel aurantiaco; iride flavescente; rostro et fronte aurantiacis; vittula rostro-oculari et interoculari flavis ; vitta oculari fusca oculi diametro graeiliore superne quam inferne profundiore et latiore utrinque luteo marginata ante spinam dorsi lm cum vitta lateris oppositi unita inferne interoperculo desinente; squamis dorso autice singulis guttula carmosina vel profunde aurantiaca ; seriebus squamarum lateribus singulis medio vittula profunde aurantiaca; fascia vel vitta lata semilunari nigri- cante vel fusca luteo limbata dorsali antice basi incipiente totam basin pinnae tegente ante caudae partem liberam descendente basin analis intrante ejusque parte anteriore acute desinente; dorsali et anali vittula intramarginali gemina margaritaceo-coerulea et violacea; caudali postice dilute violascente, dimidio pos- teriore vittula transversa margaritacea, post vittulam violascente-liyalina. B. 6. D.12/21 adl2/13. P. 2/12 vel 2/13. V. 1/5. A.3/18 vel 3/19. C. 1/15/1 et lat. brev. Syn. Chaetodon selene Blkr, Bijdr. ichth. Solor, Nat. T. Ned. Ind. V p. 76 ; Günth., Cat. Fisn. II p. 30. Tetragonoptrus selene Blkr, Enum. Poiss. Amb. Ned. T. Dierk. II p. 2S2. Hab. Celebes (Macassar); Solor (Lawajong); Amboina ; in mari. Longitudo 9 speciminum 53'" ad 160'". Rem. Cette espèce se fait reconnaïtre du premier coup-d'oeil par la bande semilunaire longeant la base de la dorsale, traversant la partie antérieure de la queue et s'avancant jusque sur la partie antérieure de la base de 1 anale; mais elle est surtout remarquable par lécaillure du tronc, les rangées longitudinales montant fort en arrière et composees d'écailles qui grandissent en arrière jusque prés la dorsale et la queue, ce qui est Ie contraire de ce qui se voit dans toutes les autres espèces du genre que j'ai pu observer. L'espèce paraït propre aux mers de Célèbes et des Moluques. 8() BÉ VISION DES ESPÈCES INSULINDIENNES Subgen. JLepidoehoetodon Bik r. Corpus orbiculato-subrhomboideum. Rostrum acutum vel acutiusculuin. Series squaraarum longitudinales trunco antice irregulares parum distinctae, transversae valde distinctae non angulatae. Squamae trunco antice angulatim rotundatae cru- ribus convexitatis valde inaequalibus, supra lineam lateralem in series 35 ad 45 tran versas dispositae. Pinnae; dorsalis parte spinosa parte radiosa minus 1^ lon- giore spinis 12 vel 13 (rarissime 14), parte radiosa obtusa radio producto nullo; analis spinis 3. Rem. Les espèces de cettc coupe sousgénérique se font aisément distinguer par lantithèse des écailles de la moitié antérieure et de la moitié postérieure du tronc, les premières étant de beaucoup plus grandes, irrégulicrement arrondies et disposées en rangées longitudinales peu distinctes, tandis que celles de la moi- tié postérieure, beaucoup plus petites et régulièrement arrondies, se groupent en rangées longitudinales régulières et horizontales. J'y rapporte les Cliaetodon uni- maculatus, Kleini et raelanopoma des auteurs, dont les deux premiers seulement habitent 1'Insulinde. 1. Dorsale ;i 18 (très-rarement 14) épines. A. 40 i\ 1-5 rangées transversale* d'écailles aa-dessus de la ligue laterale, 'ó'è h 35 écailles sur une rangée horizontale entre Ie scapulaire et la caudale dont 12 dans la moitié antérieure du tronc. Point de dents vomériennes. Un large ocelle noir sous les épines dorsales postérieures. Tronc saus bandes. 1. Tebragonoptrus (Lepidockaebodori) unimactdatus Blkr. B. 35 rangées transversales d'écailles au- dessus de la ligne laterale. 26 écailles sur une rangée horizontale entre Ie scapulaire et la caudale dont 9 ou 10 dans la moitié antérieure du tronc. Dents vomériennes. Tronc a deux larges bandes transversales foncées diflüses. Point d'ocelle noir. 2. Tr/nii/n/Hijilnis (Li/i/diir/iiirfodoii) Klein') Blkr. DE LA FAMILLE DES CHÉTODONTOIDES. 87 1'etr ag o noptrus (Lepidochaetodori) unimaculatus Blkr. — Atl. Tab. 375, Chaet. tab. 13 fig. 5. Tetragonoptr. (Lepidoch.) corpore orbiculato-subrbomboideo, diametro dorso- ventrali 2 fere ad 2 et paulo in ejus longitudine; latitudine corporis 3 ad 4 in diametro dorso-ventrali ; capite 4 ad 4 et paulo in longitudine corporis ; latitudine capitis 1| ad 2 in ejus longitudine; linea rostro-frontali concava; oculis diametro 3 fere ad 3J in longitudine capitis, diametro 1 fere ad plus quam 1 distantibus; dentibus bene conspicuis scopinatis, inframaxillaribus intermaxillaribus vulgo lon- gioribus; rostro acutiusculo absque maxilla oculo breviore; osse praeorbitali oculi diametro humiliore ; praeoperculo obtusangulo vel subrectangulo margine libero vix scabriusculo ; squamis trunco tertia ejus parte anteriore medüs lateribus et superne squamis trunco postice multo ad plus duplo raajoribus, margine libero crure convexita- tis inferiore crure superiore breviore; squamis trunco angulum aperturae branchialis superiorem inter et basin pinnae caudalis supra liueam lateralera in series 40 ad 45, infra lineam lateralem in series 38 ad 42 transversas dispositis; squamis 33 ad 35 in serie horizontali os scapulare inter et basin pinnae caudalis quarum 12 eire. tantum in dimidio trunci anteriore; squamis 24 eire. in serie transversa spinam ventralein inter et spinam dorsi anteriorem, 8 eire. initium lineae lateralis inter et spinam dorsi lm; linea laterali tubulis simplicibus notata; pinna dorsali spinis validis (juvenilibus medüs et posterioribus subaequilongis capite non vel vix bre- vioribus, aetate proveclis medüs posterioribus subaequalibus longioribus capite absque rostro vulgo brevioribus), parte radiosa parte spinosa non al tiore longitu- dine dorsali spinosae absque spinis 3 vel 4 anterioribus aequali, obtuse rotun- data, radiis subanticis ceteris longioribus, juvenilibus minus duplo longiore quam alta aetate provectis duplo longiore quam alta; pectoralibus acutiusculis et ven- tralibus acutis subaequilongis capite non vel vix brevioribus ; ventralibus sub basi vel vix post basin pectoralium insertis spina valida capite absque rostro non bre- viore; anali spinis validis 2a et 3a subaequilongis vel 2? 3a longiore capite absque rostro non ad vix breviore, parte radiosa dorsali radiosa non ad paulo breviore, obtuse rotundata, juvenilibus multo minus duplo aetate provectis duplo longiore quam alta; caudali truncata vel convexiuscula; colore corpore pinnisque flavo; iride rlavescente-rosea; vitta oculari fusca vel nigra oculi diametro vulgo non graciliore nucha et vulgo etiam regione gulo-praeventrali cum vitta lateris oppo- siti unita ; dorso lateribusque antice singulis seriebus squamarum transversis pos- tice vittula obliqua aurantiaca; lateribus sub spinnis dorsi posterioribus macula rotunda magna margaritaceo annulata medio eire. a linea laterali percursa ; cauda 88 RÉ VISION DES ESPÈCES INSULINDIENNES medio vittula transversa fusca vel nigra; dorsali et anali radiosis postice vitta intramarginali fusca caudam versus quam partem pinnarum spinosam versus latiore. B. 0. D. 13/23 vel 13/24 (rarissime 14/21). P. 2/13 vel 2/14. V. 1/5. A. 3/19 vel 3/20\ C. 1/15/1 et lat. brev. Syn. Chaetodon unimacidatus BI., Ausl. Fisch. lil p. 75; BI. Schn., Syst. p. 221; CV., Poiss. VII p. 55; CV., Règn. an. ed. illustr. Poiss. tab. 39 fig. 3^ Blkr, Bijdr. ichth. Banda, Nat. T. Ned. Ind. II p. 241; Günth., Cat'. Fish. II p. 11; Fisch. Südsee p. 37; Playf., Fish. Zanzib. p. 32; Day, Fish. India p. 107. Citharoedus unimaculatus Kaup, Cbaetod., Arcb. Naturg. XXVI, 1 p. 145. Tetragonoptrus unimacidatus Bikr, Onz. n. ichth. Tem., Ned.T. Dierk.Ip. 234. Hab. Java; Solor (Lawajong); Timor; Ternata; Buro (Kajeli); Amboina; Ceram (Wahai); Banda (Neira); in mari. Longitudo 10 speciminum 80'" ad 147'". Rem. La largeur de la bande oculaire varie selon les individus. ïous ceux de ma collection 1'ont plus large que 1'oeil et s'étendant jusque sur Ia région gulo- préventrale. M. Playfair cite un specimen de la cöte Zanzibare oü cette bande est beaucoup plus giêle que la largeur de 1'orbite et s'arrête sur 1'interopercule. L'unimaculatus est connu habiter, hors linde archipélagique, les cötes de Zanzibar, de Madagascar, de Ceylon et des ïles Samoa, Bonham et Otaiti. letragonoptrus (Lepidochaetodon) Klein i Blkr. — AÜ. Ichth. Tab. 373, Chaetod. tab. 11 tig. 3. Tetrng. (Lepidoch.) corpore orbiculato-subrhomboideo, diametro dorso-ventrali 2 fere ad 2 et paulo in ejus longitudine; latitudine corporis Si ad 4 in diametro dorso-ventrali; capite 3f nd 4{ in longitudine corporis; latitudine capitis 1^ ad 2 in ejus longitudine; linea rostro-frontali rcctiuscula vel concaviuscula; oculis diametro 2^ ad 3 et paulo in longitudine capitis, diametro 1 fere ad 1 distanti- bus; rostro obtusiusculo oculo breviore; dentibus maxillis conspicuis scopinatis, inframaxillaribus intermaxillaribus vix longioril)iis; dentibus vomerinis rudimenta- riis; osse praeorbitali vix et praeoperculo sulirectangulo leviter vel non denticula- tis; squamis dimidio trunci anteriore lateribns et superne squamis trunco postice inulto ad plus duplo majoribus, margine libero crure convexitatis inferiore crure superiore vulgo breviore; squamis dorso spinaal 3'" inter et 8'" valde magnis in series '> tantum transversas dispositis; squamis angulum aperturae branchialis ÜE LA KAMILLE DES CHETODONTOÏDES. 89 superiorem inter et basin pinnae caudalis snpra lincam lateralem in series 35 eire, infra lineaai lateralem in series 30 eire. transversas dispositis; squamis 2G eire. in serie longitudinali os scapnlare inter et basin pinnae caudalis quarum 9 vel 10 in diniidio trunci anteriore; squamis 18 eire. in serie transversa spinani ventralem inter et spinam dorsi anteriorem quarum 0 eire. supra lineam latera- lem ; linea laterali tubulis simplicibus notata ; dorsali spinosa spinis validis, valde juvenilibus (long. 35'" ad 45'") spina 2a vel 2a et 3a ceteris longiori- bus, aetate provectioribus spinis posterioribus 8 subaequilongis anterioribus lon- gioribus capite absque rostro paulo brevioribus ; dorsali radiosa longitudine juve- nilibus dorsali spinosae aequali, aetate provectis dorsali spinosae absque spinis 2 ad 4 anterioribus aequali eaque non ad paulo altiore, minus duplo altiore quam longa obtuse rotundata radiis mediis ceteris longioribus ; pectoralibus et ventrali- bus acutis subaequilongis capite non ad paulo brevioribus, ventralibus paulo post basin pectoralium insertis, spina valida capite absque rostro non ad paulo breviore ; anali spinis validis 2a et 3a subaequilongis vel 2a 3» longiore capite absque rostro non ad vix breviore, parte radiosa dorsali radiosa non ad paulo breviore, minus duplo longiore quamalta, obtuse rotundata; caudali truncato- convexa ; colore corpore flavo vel flavescente-aurantiaco ; iride flavescente vel ro- sea; labio supcriore fusco vel nigricante; vitta oculari fusca oculo paulo graci- liore nucha et regione gulo-ventrali cum vitta lateris oppositi unita; trunco fasciis 2 latis dift'usis transversis fuscescentibus vel violascentibus anteriore dorso-ven- trali, posteriore dorso-anali; squamis dimidio trunci posteriore singulis frequenter guttula parva vel puncto carmosino vel profunde aurantiaco; pinnis ventralibus fuscis vel nigris, ceteris flavis vel aurantiacis, dorsali et anali radiosis vulgo vit- tula intramarginali fusca. B.G. D. 13/22 ad 13/25. P. 2/12 ad 2/15. V. 1/5. A.3/19 vel 3/20. C. 1/15/1 et lat. brev. Syn. Bandera Ruysch, Coll. nov. pisc. Amb. p. 14 tab. 8 fig. 2? Coitade Ren., Poiss. Mol. I tab. 5 fig. 39. Bhombotides dentatas . . ocidis in medio zonae unicae obliqaae etc. Klein, Miss. pisc. IV p. 37 n° S tab. 10 fig. 2. Chaetodon Klemii BI., Ausl. Fiscli. IV p. 7 tab. 218 fig. 2; Bl.Schn., Syst. p. 225; CV., Poiss. VII p. 23; Günth., Cat. Fish. II p. 22; Kaup, Art. Chaetod. Ned. T. Dierk. I p. 128; Day, Fish. India p. 10G. Chaetodon melastomiis et mélammystax Bl.Schn., Syst. p. 224. Chaetodon virescens CV., Poiss. VII p. 23; Blkr, Verh. Bat. Gen. XXIII, Chaetod. p. 17. Chaetodon flavescens Benn., Fish. Maurit., Proc. Comm. Zool. Soc. I p. 61. Citharoedus melastomiis Kaup, Chaetod., Arch. Naturg. XXVI, I p. 144. 18 NA.TUURK. VERH. DBH KONINKL. AKADEMIE. DEEI, XVII. 90 KÉVISION DES ESPÈCES INSULINDIENNES Tetragonoptrm melastomus Blkr.Onz. not. ichth. Ternate, Ned. T. Dierk. 1 p. 234. Tetragonoptrus Kleiniï Blkr, Mém. ichth. Chine, Ibid. IV p. 140. Hab. Cclebes (Macassar) ; Sangi ; Mores (Larantuca) ; Solor (Lawajong) ; Thnor (Ku- pang); H alm ah era ; Ternata; Batjan (Labuha); Buro (Kajeli); Ceram (Wa- lüii); Amboina; Goram ; Banda (Neira); Nova-Guinea; in inari. Longitudo 143 speciminum descr. 40'" ad 125'". Rem. Parmi les nombreux individus que je possède de cette espèce une ving- taine appartiennent au très-jeunc age, avant une longueur de 31"' a 41"'. ïous ces individus ont la seconde épine dorsale plus longue que les autres et, a compter de cette épine, toutes les suivantes décroissent successivement et insensiblement en longueur jusqu'a la postérieure. Dans ceux de 45'" a 50'" de long la propor- tion des épines dorsales est déja celle ou a-peu-près celle des adultes, ou bien toutes les épines sont égales en longueur excepté 1'antérieure qui est beaucoup plus courte. Les individus de 31'" jusqu'a 36'" de long ont tous Ie dessus de la tête nu et rugueux, et comme dans tant d'autres espèces du genre, les surscapu- laires, les scapulaires et Ie préopercule développés en larges plaques osseuses, — maïs a partir de 1'age de 36'" de long ces os commencent a prendre successi- vement la forme qu'ils conservent dans les adultes. Dans tous mes individus de plus de 41"' de long Ie préopercule ne montre plus de vestiges de prolongement en arrière ni de courbure sous la gorge. — Le système d'écaillure du tronc, dans les plus petits individus, est parfaitement égal a celui des adultes et j'y trouve parfaitement les mêmes formules. L'espèce est nettement distinguée par le système de coloration et par les for- mules de 1'écaillure. — Elle habite, hors 1'lnde archipélagique, les cótes de Zan- zil>ar, de Mossambique, des iles Maurice et de la Réunion, de 1'Inde continen- tale et de Chine. Subgen. JLinophora Kaup. Corpus subrhomboideum. Rostrum acutum. Dentes vomerini. Series squama- rum trunco antice et medio longitudinales irregulares parum distinctae, trans- versac bene distinctae non angulatae. Squamae supra lineara lateralem in series 30 ad 15 transversas dispositae, trunco antice et medio angulatim rotundatae cruribus convexitatis valde inaequalibus. Pinnae, dorsalis parte spinosa parte radiosa minus 1^ longiore spinis 13 (rarissime 11 vel 12 vel 14), parte radiosa obtusa (rarissime aetate provcctis radiis subanterioribus in flagellum productis); analis spinis 3. DE LA FAMILLE DES CHÉTODONTOÏDUS. 91 Rem. Je ne reserve a ce sousgenre Ie nom de Linophora que puisqu'il existe déja et que c'est sur une de ses espèces que Kaup a établi son genre du même nom, genre qui ne serait point admissible avec les caractères indiqués par 1'auteur. J'y réunis toutes les espèces du genre Chaetodon Cuviérien a écailles de 1'avant et du milieu du tronc irrégulièrement arrondies. Toutes les espèces connues ont Ie corps marqué de bandelettes descendantes et montantes obliquement en avant et se réunissant en angle obtus a moitié hauteur du tronc. Elles sont du reste encore parfaitetnent diversifiées par des caractères saillants de 1 'écaillure des nageoires et de la coloration. — L'Insulinde en nourrit quatre, dont voici les caractères principaux, I. Environ 45 rangées transversales d'écailles au-dessus de la ligne laterale. 28 a 30 écailles sur une rangée horizontale entre Ie scapulaire et la caudalc dont 10 on 11 dans la moitié antérieure du tronc. Anale a 20 jusqu'a 22 rayons. A. Rayons prémédians de la dorsale prolongés (dans les adolescens et les adultes) en soie. Caudale sans bande noire. Dorsale molle en tont age a large tache noire. 1. Tetragonoptrus (Linophora) auriga Blkr. B. Dorsale a tout age tans rayons prolongés. Caudale a bande noire transversale. Dorsale dans Fadolescence et 1'état adulte sans tache noire. 2. Tetragonoptrus (Linophora) vagdbundm Blkr. II. Environ 40 rangées transversales d'écailles au-dessus de la ligne laterale. Environ 20 écailles sur une rangée horizontale entre Ie scapulaire et la caudale dont .8 dans la moitié antérieure du tronc. Partie antérieure du dos a large tache foncée et diffuse. Caudale a bandelette transversale noire. Anale a 19 rayons. 3. Tetragonoptrits (Linophora) Rafflesi Blkr. III. Environ 30 rangées transversales d'écailles au-dessus de la ligne laterale. 22 ou 23 écailles sur une rangée horizontale entre Ie scapulaire et la caudale dont 6 dans la moitié antérieure du tronc. Queue et caudale d'nn beau jaune, sans bande. Nuque a, tache noire en forme de fer-a-cheval. Bande oculaire plus grêle que 1'oeil et ne se réunissant pas avec celle du cöté opposé. Anale a 16 jusqu'a 18 rayons. 4. Tetragonoptrus (Linophora) xantkurus Blkr. 18* 92 REVISION DES ESPÈCES INSULINDIENNES Tetragonoptrus (Linophora) auriga Blkr. — Atl. Tab. 373, Chaet. tab. 11 fig. 4. Tetragonoptr. (Liuoph.) corporc orbiculato-ovali vel Bubrhomboideo, diametro dorso-ventrali 2 ad 2^ in cjus longitudine; latitudine corporis 3 ad 1 in dia- metro dorso-ventrali j capite 3 et paulo ad 4 in longitudine corporis; latitudine capitis 2 ad 2 et paulo in ejus longitudine; linea roslro-frontali concava ; oculis diametro 3 ad 3| in longitudine capitis, diametro 1 fere ad 1 et paulo distanti- bus ; rostro acuto absque maxilla oculo non ad paulo longiore; dentibus maxillis bene conspicuis, inframaxillaiïbus intermaxillaribus vulgo longioribus; osse prae- orbitali et praeoperculo obtuse rotundato non vel vix denticulatis ; interoperculo parte conspicua antice quam postice multo altiore, margine posteriore convexius- culo vel rectiusculo; squamis lateribus antice et medio subaequimagnis crure convexitatis inferiore crure superiore vulgo multo longiore; squamis post media latera postrorsum magnitudine sensim decrescentibus; squamis angulum aperturae branchialis superiorem inter et basin pinnae caudalis supra lineam lateralem in series 45 eire, infra lineam lateralem in series 35 eire. transversas dispositis; squamis 28 eire. in serie longitudinali os scapulare inter et basin pinnae caudalis quarum 10 vel 11 in trunci dimidio anteriore; squamis 2(J eire. in serie trans- versa spinam ventralem inter et spinam dorsi anteriorem quarum G ciic. supra lineam lateralem; linea laterali tubulis simplicibus notata; pinna dorsali parte spinosa parte radiosa juvenilibus vix vel non aetate provectioribus paulo lon- giore spinis validis, juvenilibus (spec. longit. 40" ad 50_J mediis ceteris longio- ribus, aetate provectioribus (specim. longit. GO"' ad 180'") postrorsum longitu- dine accrescentibus posterioribus capite absque rostro non brevioiïbus ; dorsali ra- diosa parte spinosa vix ad conspicue altiore multo minus duplo longiore quam alta obtuse rotundata, juvenilibus (specim. longit. 40'" ad 62'") radio producto nullo, aetate provectioribus (specim. longit. 105" ad 180") radio 5° 0° vel 7" in setam capite multo breviorem ad multo longiorcm producto; pinnis pectoralibus et ventralibus acutis subaequilongis capite paulo brevioribus, ventralibus sub basi pectoralium insertis spina valida capite absque rostro non vel vix breviore; anali spinis validis 2a et 3" subaequilongis capite absque rostro non vel vix breviori- bus, parte radiosa dorsali radiosa breviore paulo tantum longiore quam alta ob- tuse vel obtusangulatim rotundata; caudali truncato-convexa; eolore corpore pul- chre margaritaceo-tlavo, flavo vel aurantiaco, pinnis flavo vel aurantiaco vel rla- vescente-roseo ; iride fusca vel rosea ; regione rostro-frontali vittulis transversis rlavis vel aurantiacis; fascia oculari fusca antice et postice luteo vel margaritaceo DE LA FAMILLE DES CHÉTODONTOÏDES. 93 ïnarginata superne quam inferne dilutiore et graciliore inferne oculo Iatiorenucha et gula cuiu fascia lateris oppositi unita; trunco vittis transversis obliquis vio- lascentibus vel fuscis, dorso antrorsum descendentibus, lateribus antrorsum ads- cendentibus, vittis dorsi anterioribus 5 a dorsali spinosa regionem temporo- axillarem versus descendentibus posterioribus 3 vel 4 mox sub linea laterali cum vittis lateralibus posterioribus aiigulatiin unitis inferne quam superne latioribus; vittis lateribus singulis seriebus squamarurn transversis unica, vittis subanterionbus vittani dorsalem 5m versus adscendentibus ibique desiuentibus, vittis posterioribus superne quam inferne latioribus; pinuis dorsali et anali radiosis vittula intra- marginali fusca vel nigra ; dorsali radiosa medio superne ocello magno rotundo vel ovali nigro vel fusco luteo annulato, sat longe a margine pinnae libero re- moto; caudali dimidio posteriore vitta transversa simplice vel duplice purpurea vel fusca. B. 6. D. 13/24 vel 13/25 (rarissime 11/25). P. 2/13 vel 2/14. V. 1/5. A. 3/2 L vel 3/22. C. 1/15/1 et lat. brev. Syn. Hertvisch Ruyscli, Coll. nov. pisc. Amb. p. 12 tab. 10 tig. 6. Ikan Doening Valent., Amb. fig. 116. Douwing color et Doumng-Ducq Ren., Poiss. Mol. 1 tab. 5 fig. 37, tab. 39 fig. 198, II tab. 31 fig. 145. Chaetodon macrolejpidotus . . macula rotundata inpinna dorsali Seb., Thës. III p. 67 tab. 25 fig. 11. Chaetodon auriga Forsk., Descr. anim. p. 60 n°. SI; L. Gm., Syst. nat. ed. 13» p. 1.266; BI. Schn., Syst. p. 226; CV., Poiss. Vil p. 60; Rüpp. N. Wirb. Pisch. R. M. p. 2S ; Blkr, Vierde bijdr. ichth. Celeb. Ned. T. Dierk. V p. 164; Günth., Cat. Pish. II p. 7 ; Klunz., Syn. Fish. R. M. Verh. z. b. Ges. Wien XX p. 775; Day, Fish. India p. 106 tab. 27 fig. 3. Chaetodon setifer BI., Ausl. Fisch. IX p. 101, tab. 425 fig. 1; Bl.Schn., Syst. p. 225 ; CV., Poiss. VII p. 58 ; Less., Zool. Voy. Coq. II p. 175 Poiss. tab. 29 fig. 2; CV., Règn. an.ed. illustr. Poiss. tab. 38 fig. 1; Guérin, Icon. Règn. an. Poiss. tab. 22 fig. 1 ; Jen., Zool. BeagleFish. p. 61 j Günth., Cat. Fish. II p. 6 ; Fisch. Südsee p. 36 tab. 26 fig. B ; Kner, Zool. Novara Fisch. p. 57. Pomacentrus setifer Lac, Poiss. IV p. 506, 511, 512. Chaetodon nesogallicus CV., Poiss. VII p 48; Blkr, Bijdr. ichth. Banda, Nat. T.Ned.Ind. lip. 241; Günth., Cat. Fish. II p. 10. Chaetodon Sebanus CV., Poiss. VII p. 57. Chaetodon lunaris Grom, Cat. ed. Gr. p. 70. Linophora auriga Kaup, Chaet, Arch. Naturg. XXVI, I p. 156; Xed. T. Dierk. I p. 128. 94 1.1VISI0N DES ESPÈCES INSULLMHEXXKs Sarothrodus auriga Blkr, Trois. mém. ichth. Halmah., Ned.T. Dierk. lp. 155. Tetragonoptrus auriga et nesogaüicus Blkr, Onz. not. ichth. Ternate, Ncd. T. Dierk. I p. 234. Hab. Sutnatra (Caucr); Java (Batavia, Karangbollong, Piigi); Baweanj Cocos (Nova selma); Celebes (Macassar, Manado, Tanawanco); Sangi; Flores (La- I uca) ; Solor (Lawajong); Timor (Kupang, Atapupn) ; Halmabera (Sindang- ole, Sahu); Ternata; Buro (Kajcli) ; Ceram (Wabai) ; Amboina; Batjan (La- buha); Goram ; Banda (Neiraj ; in mari. Longitudo 31 speciminum 42"' ad ISO'". Rem. Le prolongement en soie d'un des rayons antérieurs de la dorsale n'est pas un caractère du sexe mais de 1'age. On n'en voit ricn dans les individus de ruoins de CO" de long, et dans ceux de 105'" le prolongement est encore peu considérable et mesure plus de deux fois dans la longueur de la tête. Sur 1'individu figuré par Al. Day et ne mesurant que 100'", la partie nrolon- gée du rayon n'est pas plus long que 1'oeil. Dans les adultes ou presque adultes sa longueur surpasse ordinairement notablement celle de la tète. Outre les individus décrifs je possède encore trois très-petits, de 22'" jusqu'a 25'" de long. Ils ne présentent pas de caractère tholichthyoïde et ont déja les caractères du préopercule et des os scapulaires des adultes. Si donc ces os dans les très-jeunes présentent le dévcloppcment extraordinaire qifils prennent dans d'autres espèces, cela doit avoir lieu dans un age encore plus rapproché de 1'état embryonaire. L'espèce est tres repandue dans le grand bassin Indo paeifiquc et habite, hors rinsulindc, la Mer rouge, les cötes de Mossambique et de Zanzibar, de Maurice et de 1'ile de la Réunion, des Seychelles, des Nicobares, de Malabar, de Chine, et puis encore celles de Sydney, de Puynipet, des Nouvelles-Hébrides et des ïles de la Société et Sandwich. 7 etragonoptrus (Linophora) vagabundus Blkr. — Atl. Tab. 378, Chaet. tab. 16 fig. 1. Tetragonoptr. (Linoph.) corpore orbiculato-subrhoinboideo, diametro doiso-ventrali 2 ad 2\ in ejus longitudinc; latitudine corporis 3 ad 4 in diametro dorso-ventrali ; capite 3} ad 4'3 in longitudine corporis; latitudine capitis 2 eire. in ejus longi- tudinc; 'inea rostro-frontali concava; oculis diametro 2^ ad 3 et paulo in longi- DE LA FAMILIE DES CllETODONTÜlDES. 95 tudine capitis; diametro 1 eire. distantibus; rostro acuto absque maxilla oculo conspicue ad vix breviore; dentibus maxillis bene conspicuis, inframaxillaribus in- termaxillaribus vulgo longioribus; osse praeorbitedi levitcr vel non denticulato; praeoperculo obtusangulo leviter denticulato; interoperculo parte conspicua antice quam postice multo altiore raargine posteriore rectiusculo vel concaviusculo; squa- mis lateribus antice et medio subaequimagnis crure convexitatis inferiore crure superiore multo longiore; squamis post media latera postrorsum magnitudinc sensim decrescentibus; squamis angulum aperturae branchialis superiorem inler et basin pinnae caudalis supra lineam lateralem in series 45 eire., infra lineam lateralem in series 35 eire. transversas dispositis; squamis 2S ad 30 eire. in se- rie longitudinali os scapulare inter et basin pinnae caudalis quarum 10 eire. in dimklio trunci anteriore; squamis 20 eire. in serie transversa spinam ventralem inter et spinam dorsi anteriorem quarum 6 eire. supra lineam lateralem ; linea laterali tubulis simplicibus notata; pinna dorsali parte spinosa parte radiosa paulo ad non longiore spinis validis, juvenilibus (specim. 31'" ad 05'") rnediis ceteris longioribus, aetate provectioribus (specim. 80'" ad 145'") posterioribus S vel 9 subaequilongis capite absque rostro non ad paulo brevioribus; dorsali radiosa dorsali spinosa non ad sat multo altiore, minus duplo longiore quam alta obtuse vel angulatim rotundata, radiis productis nidlis rnediis vel postmedianis ceteris lon- gioribus; pectoralibus et ventralibus acutis subaequilongis capite paulo ad non brevioribus, ventralibus sub basi pectoralium insertis spina valida capite absque rostro non ad paulo breviore; anali spinis validis 2a et 3a subaequilongis capite absque rostro non vel paulo brevioribus, parte radiosa dorsali radiosa non multo breviore, multo minus duplo longiore quam alta, juvenilibus obtuse rotundata radiis rnediis, aetate provectis angulatim rotundata radiis postmedianis ceteris longioribus; caudali truncato-convexa; colore corpore pinnisque flavo vel auran- tiaeo, pinnis dorsali et anali radiosis et caudali frequenter fuscescente; iride fla- vescente vel rosea ; fascia oculari fusca vel nigra antice et postice margaritaceo vel luteo marginata oculo non vel vix graciliore inferne quam superne latiore, nucha et gula cum fascia lateris oppositi unita; trunco vittis transversis obliquis gracilibus violaceis vel fuscis, vittis dorso anterioribus 5 vel 6 u dorsali spinosa regionem nucho-scapularem versus descendentibus, vitta lateribus et dorsi poste- rioribus singulis seriebus squamarum obliquis unica, vittis a vittis dorso-scapula- ribus ventrem et pinnarn analem versus descendentibus; fascia transversa nigra vel fusca latiore dorsali spinosa incipiente caudam antice cingente et pinna anali desinente ; dorsali radiosa fusco vel nigro marginata; anali vittula intra- marginali fusca vel nigra; — juveniUbus (specim. longit. 31"' ad 02"' j fascia dorso- caudo-anali superne non antrorsum producta spinis dorsi posterioribus eloquente; % RËVISION DES ESPÈCES [NSULINDIENNES dorsali radiosa margine supcriorc medio occllo vel macula oblongo ovali vel irre- giilari fusca cum margine pinnae fusco confluente; caudali vitta transversa unica basali vel nulla; — act ut e prorcctioribus (specim. long. 80" ad 145"') fascia dorso- anali nigra interdum forma vittae gracilioris usque ad spinas dorsi anteriores producta; dorsali radiosa ocello vel macula distincta nulla; caudali vittis 2 trans- versis fuscis vel i.igris, anteriore scmilunari latiore, posteriore graciliore adolescen- tibus media pinna adultis margini pinnae posteriori approximata. Var. piëta. Fascia dorso-anali lata antice non producta dorsalem radiosam et analem majore parte tegente. „ vagabunda. Fascia dorso-anali gracili antice usque ad spinas dorsi ante- riores producta et media pinna anali desinente. B. 6. D. 18/24 vel 13/25 (rarissime 11/26 vel 14/24 vel 12/27). P. 2/13 vel 2/14. V. 1/5. A. 3/20 vel 3/21. C. 1/15/1 et lat. brev. Syn. Princesje Ruyscb, Coll. nov. pisc. Amb. p. 28 tab. 14 fig. 17. Tkan Sengadji parampoewan Valent., Amb. fig. 34. Douwing Royal, Douwing Hertogin, Douwing Reine Ren., Poiss. Mol. I tab. 21 fig. 116, tab. 23 fig. 126, II tab. 22 fig. 107. Chaetodon vagabundus L., Mus. Ad. Frid. II p. 71; Syst. Nat. ed 10a I p. 276; L.Gm., Syst. nat. ed. 13* p. 1251; BI., Ausl'. Fisch. 111 p. 88 tab. 204 fig. 2; Bl.Schn., Syst. p. 222; CV., Poiss. VI p. 38; Benn., Fish. Ceyl. tab. 7; Blkr, Verh. Bat. Gen. XXII, Chaet. p. 18; Günth., Catal. Fish. II p. 25; Fisch. Siidsee I p. 43 ; Kaup, Chaetod., Arch. Nat. XXVI, I p. 154; Day, Fish. India I p. 105 tab. 27 fig. 1. Rhombotides n°. 5 Klein, Miss. pisc. IV p. 36 tab 9 fig. 2. Chaetodon pictus Forsk, Descr. anim. p. 65; Bl.Schn., Syst. p. 226; CV., Poiss. VII p. 42; Blkr, N. bijdr. Perc. Nat. T. Ned. Ind. II p. 177; Günth., Cat. Fish. II p. 24 ; Kaup, Chaetod. Arch. Naturg. XXVI, I p. 154; Klunz, Fisch. R. M. Verh. z. b. Ges. WienXX p. 781 j Day, Fish. Ind. I p. 105 tab. 26 fig. 0. Paina Russ., Fish. Corom. I p. 65 fig. 83. Chaetodon decussatus CV., Poiss. VII p. 41; Kner, Zool. Reis. Novar. Fisch. p. 101 ; Blkr, Descr. pisc. Jav. Nat. T. Ned. Ind. XIII p. 329. Tetragonoptrus vagabundus Blkr, Onz. not. ichth. Ternate, Ned. T. Dierk. 1 p. 234. Hab. Sumatra (Tandjong, Cauer, Benculen, Trussan, Padang, Priaman, Siboga) ; Batu; Nias; Java (Karangbollong, Prigi) ; Bawean ; Celebes (Macassar, Manado, Tanawanco, Tombariri, Gorontalo); Sangi ; Sumbawa (Bima); Ti- DE LA PAMILLE DES CHÉTODONTOÏDES. 97 mor (Kupang, Atapupu); Teruata; Batjan (Labuha) ; Buro (Kajeli) ; Ce- ram (Wahai); Amboina; Harucu ; Goram; Banda (Neira) ; Aru ; in mari. Longitudo 72 speciminum 40"' ad 142'". Rem. Les nombreux individus que je possède de cette espèce ont permis d'avoir maintenant une opinion arrêtée sur 1'identité spécificpie des Chaetodon vagabim- dus, pictus et decussatus. Le pictus et Ie decussatus ne sont que des vagabun- dus a bande dorso-anale élargie sur la presque totalité de la dorsale molle et de 1'anale et non prolongée jusque sur les épines dorsales antérieures. Dans les très-jeunes individus cette bande ne se prolonge jamais en avant et, étant aiors relativement plus large que dans les adultes de la variété vagabunda, on pourrait les considéier tont aussi bien comme des picta que comme des va- gabunda. Dans les individus de moins de 30" de long les os surscapulaires sont très- larges et le préopercule y est probablement aussi prolonge en arrière et courbée sous la gorge. J'en vois encore les traces dans un individu de 31'" de long, mais le préopercule y commence déja a prendre la forme arrondie. Le vagabundus babite, hors 1'Inde archipélagique, la Mer rouge, les cótes d'Aden, de Madagascar, des ïles Maurice et Bourbon, de Ceylon, de Madras et Coromandel, des Nicobares, des ïles Andaman, et dans les mers de Chine et d'Otaïti. Tetragonoptrus (Linophora) Rafflesi Blkr. — Atl. Tab. 376, Ohaet. tab. 14 fig. 4. Tetrag. (Linoph.) corpore orbiculato-subrhomboideo, diametro dorso-ventrali 2 ad 2 et paulo in ejus longitudine; latitudine corporis 3 ad 4 in diametro dorso-ventrali; capite 3 et paulo ad 4 fere in longitudine corporis; latitudine ca - pitis 2 ad 2 et paulo in ejus longitudine; linea rostro-frontali concava; oculis diametro 3 ad 3 \ in longitudine capitis, diametro 1 eire. distantibus ; rostro acuto absque maxilla oculo non ad vix longiore ; dentibus maxillis bene conspicuis mandibularibus intermaxillaribus longioribus; osse praeorbitali leviter vel non den- ticulato ; praeoperculo obtusangulo leviter denticulato ; interoperculo parte conspi- cua antice quam postice multo altiore margine posteriore rectiusculo vel conca- viusculo ; squamis lateribus antice et medio subaequimagnis crure convexitatis in- feriore crure superiore vulgo longiore; squamis post media latera postrorsum 19 NATUURK. VER1I. UER KONINKt. AKAUEMIE. DEEL XVII. 98 RÉVISION DES BSPÈCES INSUIINDIENNES magnitudine sensim decrcscentibus; squamis angulum apertnrae branchialis supe- riorem inter et basin pinnae caudalis supra lineam lateralem in series 40 eire, infra lineam lateralem in series 32 eire. transversas dispositis; squamis 20 eire. in serie longitudinali os scapularc inter et basin pinnae caudalis quarum 8 eire. in dimidio trunci anteriore; squamis 18 eire. in serie transversa spinam ventralcm inter et spinam dorsi antenorem quarum 0 eire. supra lineam lateralem; linea laterali tubulis simplicibus notata ; pinna dorsali parte spinosa parte radiosa longiore spinis validis, juvenilibus (specim. 40'" ad GO") mediis eeteris longioribus, actate provectioribns (70'" ad 155') posterioribus 8 vel 9 subaequilongis capite absque rostro non ad paulo brevioribus; dorsali radiosa longitudine dorsali spinosae absque spinis 3 vel 4 anterioribus aequali, muit o minus duplo longiore qnam alta, ju- nioribus dorsali spinosa non altiore obtuse et regularitcr rotundata, aetate provectis dorsali spinosa conspicue altiore obtusangulatim rotundata radiis mediis eeteris longioribus; pectoralibus et ventralibus acutis subaequilongis capite paulo ad non brevioribus; ventralibus sub basi pectoralium insertis, spina valida capite absque rostro non ad paulo breviore; anali spinis validis 2a et 3a subaequilongis capite absque rostro non ad paulo brevioribus, parte radiosa dorsali radiosa non ad paulo breviore, multo minus duplo longiore qnam alta, junioribus regulariter aetate provectis obtusangulatim rotundata; caudali truncato-convexa ; colore corpore pinnisque flavo vel aurantiaco; iride flavescente vel roseo-flavescente ; vitta oculari fusca nntice et postice luteo vel margaritaceo limbata oculo non latiore, infeme quam supernc latiore, nucha cum fascia lateris oppositi unita, inferne interoper- culo desinente; trunco antice superne et dimidio posteriore singulis seriebus squa- raarura vitta violascente vel fusca, vittis postrorsum adscendentibus et margine squamarurn violascente vel fuscescente majore parte reticulatim unitis ; trunco la- teribus antice et infeme singulis seriebus squamarurn vittula violascente vel fusca vittis postrorsum descendentibus; regione pleuro-dorsali anteriore frequenter plaga lata diffusa fusca; caudali vitta transversa subsemilunari fusca vel nigra ; — juve- nilibus (specim. 40" ad 60") dorsali radiosa dimidio posteriore marginem versus ocello vel macula irregulari fusca vel nigra superne et inferne in vittulam in- tramarginalem fuscam producta ; vitta caudali transversa basi pinnae quam mar- gini ejus posteriori propiore ; — actate provectioribns (specim. 70'" ad 155'") dor- sali radiosa macula vel ocello nullo sed vitta intramarginali fusca vel nigra in- feme quam superne latiore; anali vittula gracillima intramarginali nigricante in- ferne margaritaceo limbata] vitta caudali transversa media pinna vel margini ejus posteriori magis quam basi approximata margine anteriore convexa margine posteriore rectiuscula. B. 0. D. 13/21 ad 13/23. P. 2/13. V. 1/5. A. 3/19. C. 1/15/1 et lat. brev. DE LA EAMILLE DES CHÉÏODONTOÏDES. 99 Syn. Douwing Prins Ren., Poiss. Mol. I tab. 8 fig. 58. Ikan Poetrie Valent., Amb. fig. 43. Chaetodon Bafflesi Benn., Life of Rafles p. 689; Günth., Cat. Pish. II p. 27; Fisch. Südsee I p. 44 tab 35 tig. C. Chaetodon princeps CV., Poiss. VI p. 25; Less., Zool. Voy. Coq. Poiss. p. 177 ; Blkr, Verh. Bat. Gen. XXIII, Chaetod. p. 19 ; Kanp, Chaetod., Areh. Naturg. XXVI, I p. 155. Chaetodon Sebae CV., Poiss. VII p. 40. Sarothrodus princeps Blkr, Trois. raém. ichth. Halmah., Ned. T. Dierk. I. p. 156. Tetragonoptrus Bafflesi Blkr, Onz not. ichth. ïernate, Ibid. I p. 234. Hab. Sumatra (Benculen, Padang, Ulacan, Priaman); Java (Prigi); Bawean; Ce- lebes (Manado); Sumbawa (Bima); Timor ; [lalmahera (Sahu); Ternata ; Cerani (Wahai) ; Amboina ; Harucu ; Gorara ; Ani; Waigiu; Nova-Gui- nea; in mari. Longitudo 26 speciminurn 40'" ad 155"'. Rem. Bien que voisin du vagabundus Ie Rafflesi est fort distinct par son museau plus pointu, par les couleurs, et surtout par mie formule fort différente de 1'écaillure. Les individus du jeune age ont un ocelle ou une tache irreguliere noire a la dorsale, comme les jeuues du vagabundus, mais cette tache est pla- cée plus en arrière sur la nageoire. Les plus petits de mes nombreux individus ont Ie préopercule et les scapulaires comme dans les adultes. Le figure de Seba, citée dans la description de Cuvier-Valenciennes, ne repré- sente pas le Rafflesi ou le princeps mais le collaris. L'espèce n'a pas encore été trouvée a 1'ouest de 1'Inde archipélagique, mais a 1'est elle s'étend jusqu'a la Nouvelle-Irlande et les ïles Pelew et Viti. Tetragonoptrus (Linop h or a) xanthurus Blkr. — Atl. Tab. 378, Chaet. tab. 16 fig. 3 Tetrag. (Linopli.) corpore orbiculato-subrhomboideo, diametro dorso-ventrali 2 et paulo in ejus longitudine; latitudine corporis 3ó eire. in diametro dorso-ven- trali; capite 4 eire. in longitudine corporis; latitudine capitis 2 ad 2 et paulo in ejus longitudine; linea rostro-frontali concava ; oculis diametro 3 ad 3 et paulo in longitudine capitis, diametro 1 eire. distantibus; rostro absque maxilla 19* 100 RÉ VISION DES ESPÉCES INSUTJNDIENNES oculo non ad paulo breviore; dentibus maxillis bene conspicuis, mandibularibus intermaxillaribus paulo longioribus; osse praeorbitali vix denticulato margine pos- teriore magna parte sub cute occulto; pracopcrculo subrectangulo leviter denti- culato; interoperculo parte conspicua antice quam postice inulto altiore margine posteriore convexo ; squamis lateribus antice et medio subacquimagnis squamis trunco postice caudalibusque valde multo majoribus crure convexitatis inferiore crure superiore longiore; squamis trunco postice postrorsum magnitudine sensim decrescentibus in series longitudinale» subhorizontales dispositis; squamis angulum aperturae branchialis superiore m inter et basin pinnae caudalis supra lineam lateralem in series 30 eire, infra lineam lateralem in series 25 eire. transversas dispositis; squamis 22 vel 23 in serie longitudinali os scapulare inter et basin pinnae caudalis quarum 6 tantum in dimidio trunci anteriore; squamis 15 eire. in serie transversa spiuam analem inter et spinam dorsi anteriorem quarum 5 vel 6 supra lineam lateralem; linea laterali tubulis simplicibus notata; pinna dorsali parte spinosa parte radiosa sat multo longiore spinis validis posterioribus 9 vel 10 subaequilongis capite absque rostro longioribus; dorsali radiosa longi- tudine dorsali spinosae absque spinis 4 vel 5 anterioribus aequali eaque non vel vix altiore, minus duplo longiore quam alta, obtuse rotundata, radiis mediis ce- teris longioribus; pectoralibus acutis capite paulo brevioribus ; ventralibus vix post basin pectoralium insertis acutis capite non brevioribus, spina valida capite absque rostro longiore; anali spinis validis 2a et 3a subaequilongis vel 3a 2a paulo breviore capite absque rostro longiore, parte radiosa dorsali radiosa breviore sed altiore paulo ad non longiore quam alta, antice quam medio altiore, obtuse ro- tundata; caudali truncato-couvexa; colore capite aurantiaco, corpore pinnisque antice Havo, postice aurantiaco; iride flava vel rosea; vitta oculari oculo gra- ciliore fusca vel nigricante flavo marginata nee superne nee interne en ra vitta lateris oppositi unita; nucha mox ante spinara dorsi lm maeula irapari trausversa semi- lunari vel formam pedis equini referente fusca vel nigra flavo marginata ; trunco dimidio anteriore seriebus squamarum angulatis singulis vitta fusca vel profunde violacea vittis dimidio inferiore quam dimidio superiore latioribus; seriebus squa- marum lateribus postice obliquis non curvatis singulis vittula fusca ; pinnis dor- sali et anali radiosis et caudali vittula intramarginali fusca. B. 6. D. 13/21 ad 13/24. P. 2/12. V. 1/5. A. 3/16 ad 3/18. C. 115/1 et lat. brev. Syn. Chaetodon MertensU CV., Poiss. VII p. 36; Günth., Fisch. Südsee I p. 45 tab. 36 fig. B; Day, Fish. India I p. 105 tab. 27 fig. 2? Chaetodon chrysurus Desj., Trois. Rapport trav. Société Hist. nat. Maurice; Proc. Zool. Soc. 1833 p. 117.? DE LA KAMILLE DES CHETODONTOÏDES. 101 Chaetodon xanthurus Blkr, Act. Soc. Sc. Ind. Neerl. II Achtste bijdr. vischf. Amboina p. 53; Günth., Cat. Fiah. II p. 29, 515. Tetragonoptrus xanthurus Blkr, Enum. poiss. Amb., Ned. T. Dierk. II p. 283. Hab. Amboina; in mari. Longitudo 4 speciminum 103" ad 115'". Rem. Le xanthurus est fort remarquable par la largeur des écailles du tronc surtout de celles de sa moitié antérieure ou 1'oü n'en compte, sur la milieu des flancs, que six sur une rangée longitudinale. Tont ce qui a été publié jusqu'ici sur le Chaetodon Mertensii et le Chaeto- don chrysurus Desj. me fait penser que ces deux espèces sont identiques et même que le xanthurus n'en est pas distinct. La figure du Mertensii publiée par M. Uay représente la distribution des couleurs telle qu'elle se trouve sur mes individu? du xanthurus, mais elle rend 1'écaillure fort différente les écailles y étant beaucoup plus petites. Sur le dessin du Mertensii, fait par M. Garrett et publié par M. Günther, 1'écaillure ressemble plus a celle de mes individus mais la bande oculaire et les bandelettes transversales du tronc y sont repré- sentées différemment. Les données laissent a désirer pour juger avec assez de fondement sur ces espèces, et j'ai préféré provisoirement a ne pas suppriraer la dénomination specifique appliquée aux individus décrits ci-dessus. Si 1'identité specifique du xanthurus avec le chrysurus et le Mertensi venait d'être prouvé, 1'espèce habite aussi la Mer rouge, les cötes de 1'ile Maurice, de Ceylon, des Nouvelles-Hébrides (Aneiteum) et des iles Paumotu. Subgen. Oacychaetodon Blkr. Corpus subrhomboideum. Rostrum valde acutum. Dentes vomerini. Series squa- marum longitudinales trunco antice medio et postice irregulares parum distinctae, transversae maxime distinctae non angulatae. Squamae trunco antice, medio et postice angulatim rotundatae cruribus convexitatis valde inaequalibus. Squamae supra lineam lateralem in series 35 eire. transversas dispositae. Pinnae, dor- salis parte spinosa parte radiosa minus \\ longiore spinis 12 vel 13, parte ra- diosa obtusa radio producto nullo; analis spinis 3. Rem. Les membres de ce groupe présentent un aspect particulier, tant paria tete fort pointue a profil fort concave que par la largeur des rangées transversales des écailles depuis la tête jusque prés de la partie libre de la queue. Toutes sont sig- 102 KÉVISION DES ESPÈCES 1SS1ÏLINDIENNES nalees aussi par des stries on bandelettes transvcrsales foncées dont chacuue oocupe une rangee d'écailles. Les espèces düment ctahlies ne sont qu'en petit nombre. J'y rapporte les Chaetodon lineolatns, falcula, semilarvatus et mesoleucus (Forsk. nee BI.), et peut-être Ie Chaetodon ocellicauda, dont 1'écaillure n'est pas dé- crite, appartient encore au même groupe. Les deux espèces insnlindiennes, dont on en a fait six, sont Ie lineolatns et Ie falcula el présentent les caraclères ditïérentiels suivants. I. Dorsale a 12 (rarement 11) épines. Environ 23 écaillea sur une rangée horizontale entre Ie scapulaire et la caudale dont 9 dans la moitié anférieure du tronc. Corps, région oper- culaire et nageoires jaunes. A. Bande oculaire plus large que Foeil traversant Ie front. Bande semilunaire noiratre longeant Ie dos, traversant la queue et s'arrêtant sur la base de Fanale. I. Tetragonoptrus (Oxyckaetodori) lineolatns Blkr. B. Bande oculaire pas plus large que 1'oeil et nc traversant que Ie bant de la nuque. Dos ïi deux bandes transversaies noiratres ne descendant pas jusqu'au profil venlral. 2. Tetragonoptrus [Oxychaetodon) falcula Blkr. Tetragonoptrus [O xy c haelo don) lin eolatus Blkr. — Atl. Ichth. Tab. 377, Chaet. tab. 13 fïg. 2. Tetragonoptr. (Oxychaet.) corpore orbiculato-subrhomboideo, diametro dorso- ventrali 2 et paulo ad 2§ in ejus longitudine j latitudine corporis 3| ad 4 in diametro dorso-ventrali ; capite 3* ad 3f in longitudine corporis; latitudine ca- pitis 2 ad 2\ in ejus longitudine; linea rostro-frontali v.alde concava ; oculis diametro 3 et paulo ad 4 in longitudine capitis, diametro 1 ad 1£ distan tibus; rostro acuto absque maxilla oculo non ad conspicue longiore; dentibus maxillis bene conspicuis scopiuatis, mandibularibus intermaxillaribus vulgo paulo longio- ribus; osse praeorbitali et praeoperculo obtusangulo non vel vix denticulatis; DB LA FAMILLE DES CHÉTODONTOÏDES. 103 squamis trunco antice, medio et postice subaequirnagnis squamis caudalibus multo majoribus, crure convexitatis superiore crure inferiore vulgo longiore; squamis angulum aperturac branchialis superiorem iuter et basiu pinnae cauda- lis supra lineam lateralem in series 35 eire, infra lineam lateralem in series 30 eire. transversas dispositis; squamis 23 eire. in serie longitudinali os scapu- lare inter et basin pinnae caudalis quarum 9 oirc. in dimidio trunci anteriore; squamis 20 eire. in serie transversa spinam ventralem inter et spinam dorsi anteriorem quarum 6 eire supra lineam lateralem; linea latcrali tubulis sim- plicibus vel bifidis notata; pinna dorsali spinis validis, juvenilibus mediis poste- rioribus paulo longioribus, aetate provectioribus posterioribus 7 vel 8 subaequi- longis capite absque rostro nou ad paulo brevioribus; dorsali radiosa dorsali spinosae absque spinis 2 ad 4 anterioribus longitudine subaequali eaque al- tiore, minus duplo ad plus duplo longiore quam alta, obtusangulatim vel regu- lariter obtuse rotundata, radiis mediis vel postmedianis eeteris longioribus ; pec- toralibus acute rotundatis ventralibus vulgo paulo longioribus capite paulo bre- vioribus; ventralibus spina valida capite absque rostro paulo ad non breviore ; anali spinis validis 2a et 3a subaequilongis vel 3a 2a longiore capite absque rostro breviore, parte radiosa dorsali radiosa paulo ad non breviore, minus duplo lon- giore quam alta, obtuse rotundata ; caudali truncato-convexa ; colore corpore antice flavescente-margaritaceo vel flavo postice pinnisque flavo vel aurantiaco; iricle flavescente vel aurantiaca ; fascia oculari fusca oculo latiore superne vulgo bipartita fronte et nucha cum fascia lateris oppositi unita, inferne iuteroperculo desinente; corpore postice fascia lata fusca vel purpurea subserailunari superne quam inferne latiore dorsalis spinosae parte posteriore incipiente basin dorsalis radiosae tegente caudam secaute et media basi analis radiosae desinente; trunco seriebus squamarum singulis transversis postice vitta gracili purpurea vel fusca, vittulis oblique antrorsuin descendentibus posterioribus cum fascia dorsali conti- nuis; pinnis dorsali et anali radiosis interdum vittis 2 vel 3 longitudinalibus ru- bris vel violascentibus ; caudali postice vitta intramarginali violascente vel fusca antice et postice nigro marginata. Var. oxycephalus. Fascia oculari fronte tantum cum fascia lateris oppositi unita; nucha fascia impari fusca fasciam ocularem versus descendente sed eam non at- tingente; pinnis dorsali et anali radiosis vittis 2 vel 3 longitudinalibus carmosi- nis vel violaceis; caudali basi vittis 2 transversis anteriore fusca posteriore rubra. B. 6. D. 12/24 ad 12/28. P. 2/13 ad 2/15. V. 1/5. A. 3/20 ad 3/23. C. 1/15)1 et lat. brev. Syn. Chaetodon lineolatus QG., CV., Poiss. VII p. 31; Blkr, Bijdr. ichth. Elores, Nat. T. Ned. lnd. VI p. 30; Kaup, Chaetod. Arch. Naturg. XXVI, I p. 151; 104 BÉVI8I0N DES ESPÈCES INSULINDIENNES Günth., Cat. Fish. II p. 30; Fiscli. Südsee 1 p. 45 tab. 24 fig. A ; Klim/. Fisch. R. M., Verh. z. b. Ges. Wien XX p. 779. Chaetodon lunatus Ehr., CV., Poiss. VII p. 43; Rüpp., N. Wirbelth. Fisch. p. 30 tab. 2 fig. 3. Chadodon oxycephcUns Blkr, N. bijdr. ichth. Ternate, Nat. T. Ned Ind. IV p. 603; Günth., Cat. Fish. II p. 27. Chaetodon Tallii Blkr, Derde bijdr. ichth. Bands, Nat. T. Ned. Ind. VI p. 97; Günth., Cat. Fish. II p. 11. Tetragonoptrus oxycephalus Blkr,Onz.not. ichth. Ternate, Ned. T. Dierk.Ip.234. Tetragonoptrus Uneolatus Blkr, Poiss. Madagasc. p. 95. Hab. Cocos (Nova-Selma) ; Suiubawa (Biuia); Flores (Larantnca); Temata; Am- boina ; Banda (Neira); in niari. Longitiulo 6 speciminum 61" ad 200'". Rem. Le Chaetodon oxycephalus n'est qu'une variété du lineolatus a bande oculaire ne traversant que le front, la nuque portant une bande brune sé- parée qui ne descend pas jusqu'a la bande oculaire. Les cinq individus de ma collection présentent au reste les mênies caractères. Le nombre des rayons de la dorsale et de 1'anale y varie assez notablement. Un individu, de 105'" de long, montre parfaitemeut les mêmes détails de coloration que les adul- tes. Celui qui a servi de type au Chaetodon Tallii et d'une longueur de 61'" avait les baudes foncées peu marquées. Les bandelettcs transversales longeant le bord postérieur des rangées transversales des écailles du tronc sont un peu obliques dans tous mes individus, et incorrectement rendues sur les figures citées des ouvrages de Riippell et de M. Günther. L'opinion autrefois émise (Nat. T. Ned. Ind. VI p. 324) que le Chaetodon semilarvatus Ehr. CV., n'est pas le jeune age du lineolatus, comme le pensa Riippell, est prouvée être juste par M. Klunzinger. Le lineobitus est une des plus grandes espèces du genre. Hors 1'Insulinde elle habite la Mer rouge, les cotes de Zanzibar et de File Maurice, et elle a étu trouvée, dans le bassin Pacifiquc, aux ïles de la Société, des Navigateurs, Kings- niill, Paumotou et Sandwich. Tetragonoptrus (O xy chaetodon) falcula Blkr. — Atl. Tab. 373, Chaet. tab. 11 fig. 1. Tetrag. (Oxychaet.) corpore orbiculato-subrhomboideo; diametro dorso-ventrali DE LA KAMILLE DES CUÉTODONTOÏDES. 105 2£ ad 2£ in ejus longitudine; latitudinecorporis 3.] ad 4 in diametro dorso-ventrali; capite 31 ad 35 in longitudine corporis j latitudiue capitis 2 J ad 2$ in ejus longitudine; linea rostro-frontali valde concava ; oculis diametro 3| eire. in longitudine capitis, dia- metro 1 eire. distan tibus ; rostro acuto absque maxilla oculo non breviore; dentibus maxillis bene conspicuis scopinatis, mandibularibus intermaxillaribus vix vel non lon- gioribus ; osse praeorbitali et praeoperculo obtusangulo leviter denticulatis vel edentu- lis; squamis trunco antice ceteris majoribus postrorsum magnitudine sensim decrescen- tibus; squamis trunco antice, medio et postice cruribus convexitatis superiore et in- feriore subaequilongis j squamis angulum aperturae branchialis superiorem inter et basin pinnae caudalis supra linearn lateralera in series 35 eire., infra lineam late- ralem in series 30 eire. transversas dispositis; squamis 23 eire. in serie longitudinali os scapulare inter et basin pinnae caudalis quarum 9 eire. in dimidio trunci ante- riore; squamis 20 eire. in serie transversa spinam ventralem inter et spinam dorsi anteriorem quarum 6 eire. supra lineam lateralem; linea laterali tubulis simplicibus notata; pinna dorsali spinosa dorsali radiosa paulo longiore, spinis validis pos- terioribus 7 vel 8 subaequilongis capite absque rostro non vel vix brevioribus; dorsali radiosa dorsali spinosa paulo altiore, minus duplo longiore quam alta, obtuse rotundata, radiis postmedianis eeteris longioribus; pectoralibus et ventralibus acu- tis subaequilongis capite paulo brevioribus; ventralibus spina valida capite absque rostro longiore; anali spinis validis 2a et 3a subaequilongis capite absque rostro non vel vix brevioribus, parte radiosa dorsali radiosa non ad paulo breviore, mi- nus duplo longiore quam alta, obtuse rotundata; caudali truncato-convexa; colore corpore pinnisque luteo, flavo vel aurantiaco, fronte et vertice violascente vittulis transversis aurantiacis ; iride antice rosea vel flava; vitta oculari fusca antice et postice luteo vel margaritaceo limbata oculo latiore nueha et gtila cum vitta la- teris oppositi unita ; trunco fasciis 2 latis transversis fuscis vel nigricante-viola- ceis margaritaceo vel luteo limbatis superne quam inferne Iatioribus, anteriore a spinis dorsi anterioribus vel subanterioribus descendente vix infra lineam lateralem vel regione subaxillari desinente, posteriore a spinis dorsi posticis et radiis dorsi anterioribus descendente dorso postice vel basi analis radiosae antice desinente; seriebus squamarum medio trunco transversis singulis postice vittula vel stria violacea vel nigricante, vittulis paulo obliquis antrorsum descendentibus; cauda vitta transversa vel macula oblonga transversa fusca margaritaceo vel luteo annulata ; dorsali et anali radiosis et caudali postice vitta intramarginali fusca. B. 6. D. 12/24 ad 12/28 (rarius 11/25). P. 2/13 vel 2/14. V. 1/5. A. 3/20 ad 3/23. C. 1/15/1 et lat. brev. Syn. Chaetodon falcula BI., Ausl. Fisch. IX p. 102 tab. 425 fig. 2; Bl.Schu., Syst., p. 225; CV.,Poiss. VI p. 31; Blkr, Bijdr. ichth. Batoe-eil., Nat.T.Ned.Ind.VIIJ 20 NATUURK. VERH. DER KON1NKL. AKADEMIE. DEEL XVII. 10(> KÉVISION DES ESPÈCES LNSULINDIENXES j). 3 1 1 ; Kaup, Chactod., Arch. Naturg. XXVI, I p. 151; Günth., Cat. Vish. 1 1 p. 17; Fisch Südsee p. 39 tab. 27 fig. C; Day, Fish. Ind. p. 104 tab. 20 fig. 5. Pomacentrus falcula Lac, Poiss. IV p. 50(5, 511, 513. Chdetodon uïietensis CV., Poiss. VII p. 80 j Blkr, Act. Soc. Sc. Ind. Neerl. I, Vischs. Amboin. p. 39; Günth., Cat. Fish. II p. 18; Kaup, Chactod., Arch. Naturg. XXVI, I p. 152. Chaetodon dizoster CV., Poiss. VII p. 396; Règn. an. ed. ill. Poiss. tab. 39 fig. 2: Günth., Cal. Fish. II p. 17? Tebragonoptrus falcula et idietensis Blkr, Onz. not. ichth. Ternate, Ned. T. Dierk. 1 p. 234. Hab. Batu; Ternata ; Amboinaj in mari. Longitudo 4 speciminum 94'" ad 130'". Rem. Les bandea transversales du tronc, triangulaires dans les jeunes et ne descendant pas au-dessous dn milieu du tronc, s'élnrgissent dans Page plus avance et y atteignent la région ventrale; la postérieure va même jusque sur la base de 1'anale. Dans Ie plus grand de mes individus il n'y a que onze épines et 25 rayons a la dorsale. Le museau est plus pointu dans les jeunes que dans les plus agé.s. L'espèce est extrêmement voisine du lineolatus, par sa physionomie, par ses nageoires, par le système et la formule de Pécaillure et par les stries ou bande- lettes transversales violettes on noiratres du tronc, mais se fait aisément distinguer par le peu de largenr de la bande oculaire et par les larges bandes transversales du dos. Ellc est connue habitcr, hors 1'Insulinde, les cötes de Zanzibar, des Nicobares, et des iles de la Société, des Navigateurs, Hervey, Paumotou et Kingsmill. Subgen. Gonochaetodon Blkr. Corpus rhomboideum. Rostrum acutum. Dentes vomerini. Series squamaniiu longitudinales truuco irregularcs, transversae vulde distinctae singulae media alti- tudinc trunci angulum obtusum efficientes. Squamae trunco antice, medio et postice angulatim rotundatae cruribus convexitatis valde inaequalibus, supra lineam la- teralcin in series 32 ad 35 transversas dispositae. Pinnae; dorsalis parte spinosa parte radiosa paulo longiore spinis 11, parte radiosa angulata radio filiformi nulloj analis spinis 3. Rem. Par l'écaillurc le sousgenre actuel est voisin du genre Megaprotodon, mais cc dernier est fort distinct par la forme oblongue du corps, par une dorsale DE LA FAMILIE DES CHÉTODONTOIDES. 107 a partic épineuse deux fois plus longue que la partie molle et a 14 épines, par une anale a 4 épines, etc. Le type Gonochaetodon n'est conuu jusqu'ici que par une seu'e espèce, laquelle cependant se trouve quatre fois dans 1'Ilistoire naturelle des Poissons, sous les noras de Chaetodon baronessa, triangulum, larvatus et karraf. 11 n'y a donc pas lieu a en indiquer des caractères différentiels. Tetr ag o nop tr us (Gonochaetodon) triangulum Blkr. — Atl. Tab. 374, Chaetod. tab. 12 tig. 1. Tetrag. (Gonochaet.) corpore orbiculato-subrhomboideo, diametro dorso-ventrali 2 fere in ejus longitudine; latitudine corporis 4 ad 4| in diametro dorso- ventrali; capite 4 ad 4j in longitudine corporis; latitudine capitis 2 eire. in ejus longitudine; linea rostro-t'rontali concava ; oculis diametro 3 ad 3} in longitudine capitis, diametro 1 eire. distantibusj rostro absque maxilla oculo breviore ; dentibus maxillis bene conspicuis scopinatis mandibularibus intermaxillaribus longioribus ; osse praeorbitali edentulo; praeoperculo subrectangulo leviter denliculato; squamis trunco obtusangulatim rotundatis dimidio trunci superiore crure convexitatis superiore crure inferiore, dimidio trunci inferiore crure convexitatis inferiore crure superiore longiore; squamis angulum aperturae branchialis superiorem inter et basin pinnae caudalis supra lineam lateralera in series 32 ad 35, infra lineam lateralem in series 30 eire. transversas dispositis; squamis 28 ad 30 eire. in serie longitudinali os sca- pulare inter et basin pinnae caudalis quarum 12 eire. in dimidio trunci ante- riore; squamis 24 eire. in serie transversa spinam ventralem inter et spinam dorsi anteriorem quarum 8 vel 9 supra lineam lateralem; linea laterali tubulis simplicibus notata; pinna dorsali spinis validis postrorsum longitudine accrescen- tibus posteriore ceteris longiore capite absque rostro non breviore; dorsali ra- diosa longitudine dorsali spinosae absque spinis 2 vel 1 anterioribus aequali eaque altiore, valde multo minus duplo longiore quam alta, interdum aeque alta fere ac longa, obtuse rotundata margiue posteriore subverticali, radiis 6° 7° et 8° ceteris longioribus ; pectoralibus acutiusculis et ventralibus acutis subaequilon- gis capite non ad paulo brevioribusj ventralibus spina valida capite absque rostro non breviore; anali spinis validis 2a et 3a subaequilongis vel 3a 2a paulo longiore capite absque rostro non ad paulo breviore, parte radiosa dorsali radiosa vix breviore sed humiliore, minus duplo longiore quam alta, obtuse rotundata; caudali truncato-convexa; colore corpore dimidio anteriore Üavescente-olivaceo vel violascente, dimidio posteriore profunde violaceo, purpureo, fusco vel nigricante; 20» 108 KK VISION DES ESPÈCES INSULINDIENNES iride flavida vol flavescente-rosea ; capite vittis 3 transversis fuscis margaritaceo vel flavescente limbatis, vitta anteriore maxillo-michali impari nientum Iabiaqne araplectente snperne cnm vitta oculari unita, vitta 2a oculari oculi diametro graci- liore ante spinam dorsi anteriorem et ante basin ventraliurn cnm vitta lateris op- positi unita, vitta 3a opcrculari a spinis dorsi 2a et 3a descendente operculo an- tice decurrente et inguinem attingente ; seriebus squamarum trunco angulatis et seriebus squamarum dorso postice transversis plurimis singulis postice vittula flava vel rubra, vittulis dorsalem spinosam et radiosam sat longe intrantibus; cauda antice vitta transversa leviter obliqua flava basin analis sat longe intrante et superne cuin margine flavo dorsalis confluente ; pinnis dorsali et anali auran- tiacis, purpureis vel fuscis parte radiosa flavo marginatis et vittula intramarginali fusca vel nigra; pectoralibus et ventralibus flavis ; caudali profunde purpurea vel fusca postice late flavo niarginata, basi interdum vitta transversa subsemilunari lutea convexitate antrorsum spectante. B. 6. D. 1 1/26 ad 1 1/28. P. 2/13 vel 2/14. V. 1/5. A. 3/21 ad 3/23. Cl/1 5/1 et lat. brev. Syn. Gravin Ruysch, Nov. coll. pisc. Amb. p. 30 tab. 15 fig. 12. Pesque Douwing et Dowwing Princesse Ren., Poiss. Mol. I tab. 43 fig. 218; II tab. 230 fig. 98? Gevlamde Pampusvisch, Ikan Pati, Ikan Kvpas, Valent., Anib. fig. 145, 227, 2G5. Chaetodon baronessa CV., Poiss. VII p. 34; Blkr, Bijdr. ichth. Banda, Nat. T. Ncd. Ind. II p. 239; Günth., Cat. Pish. II p. 31. Chaetodon triangidum K.V.H. ap.CV., Poiss. VII p. 34; Kaup, Chaetod., Arch. Naturg. XXVI, I p 143. Chaetodon yonyphoron et gonipheron K.V.H, in Mus. L. Batav. et Ie. ined. Chaetodon larvatus Ehr. ap. CV., Poiss. VII p. 35 ; Rüpp., N. Wirb. Fische p. 2ö; Klunz., Fisch. R. M. Verh. z. bot. Ges. Wien. XX p. 776 (variat.). Chaetodon kan-af CV., Poiss. VII p. 35. Sarothrodus baronessa Blkr, Trois. mém. ichth. Halmah. Ned. T. Dierk. I p. 155. Tetragonoptrus baronessa Blkr, Onz. not. ichth. Ternate, Nat. T. Ned. linl. I p. 234. Kiper Mal Bat. Hab. Sumatra (Badang, Priaman) ; Batu; Nias; Java (Batavia); Flores (Laran- tuca); Solor (Lawajong) ; Timor ; Halmahera (Sahu, Galela) ; Ternata ; Obi- major; Buro (Kajeli) ; Cerani (Wahai); Amboina; Banda (Neira); Nova- Guinea; in mnri. Longitudo 39 speeiminum 72" ad 120'". Rem. Le Chaetodon larvatus Ehr. (= karraf CV.) n'est probablement qu'uue DE LA FAMILLE DES CHÉTODONTOÏDES. 109 variété de climat, a bandelette antérieure et postérieure de Ia tête pas ou moins distinctes. Dans la plupart de mes individus la caudale nc possède pas la ban- delette semilunaire jaune qui fait du brun ou pourpre de la nageoire une grande tache semiovale ou triangulaire nettement distincte. Les os du dessus de la tête sont déja squamrneux et Ie bord du préopercule rectangulaire dans Ie très-jeune age, comme Ie démontrent quatre de mes individus d'une longueur de 32'" a 24'". Deux individus plus jeunes encore, de 17'" de long, ont les os du dessus de la tête nus et rugueux. Le bord postérieur du préo- percule y est fort concave, son angle prolongé jusque sur la base des ventrales et lc bord préoperculaire inférieur courbé en dedans sous la gorge. L'espèce n'est connue habiter, hors 1'fnsulinde, que la Mer rouge et la cöte d' Aden. Meüaprotodon Guich. — EteiraKp. Corpus ovale. Orbitae scabrae. Dentes maxillis antice tantum, bene evoluti scopi- nati subuncinati. Dentes vomerini nulli. Dentes pharyngeales aciculares. Squamae trunco obtusangulatiiu rotundatae, supra lineam lateralem in series 23 ad 25 transversas dispositae. Series squamarum trunco transversae obtusangulatae. Linea lateralis sub dorsali radiosa desinens. Pinnae ; dorsalis parte spinosa parte radiosa duplo ad plus duplo longiore spinis 14, analis spinis 4 (rarissime 5). Rem. Le genre est parfaiteuient distincl par la combinaison des caraotères d'un corps ovale, d'une dorsale a partie épineuse du doublé plus longue que la partie molle, d'écailles arrondies obliquement en angle obtus et ne formant pas, sur le tronc, plus de 25 rangées transversalcs, etc. Les Chaetodon strigangulus, tri- fascialis et Leachii des auteurs sont tous du genre actuel et il est même probable qu'ils ne font qu'une seule espèce. M. Günther a démontré que le trifasciaiis ne représente que le jeune age du strigangulus, et la description du Leachi, connu seulement sur un individu décoloré, ne eontient rien qui justifierait son maintien comme espèce distincte. Megaprotodon strigangulus Blkr. — Atl. Ichth. Tab. 375, Chaet. tab. 13 fig. 4. Megaprot. corpore oblongo-ovali, diametro dorso-ventrali 2£ ad 2| in ejus lon- gitudine; latitudine corporis 3 fere ad 3 in diametro dorso-ventrali: capite 4 et paulo ad 4} in longitudine corporis; latitudine capitis lf ad 2 in ejus iongitu- 110 RÉVISION DES ESPÈCES INSULINDIENNES dine; linea rostro-frontali rcctiuscula; oculis diametro 2} ad 3 in longitudine ca- pitis, diametro 1 eire. distantibus; rostro obtusiusculo absque maxilla oculo bre- viore; ore parvo; labiis mediocribus; dentibus maxillis bene conspicuis scopinatis, mandibularibus intermaxillaribus longioribus; osse praeorbitali et praooperculo subrectangulo leviter denticulatis ; seriebus scpiamaruni trunco longitudinalibus valde irregnlaribus non bene distinguendis, transversis regnlaribus obtusangulatis dorso et lateribus superne oblique antrorsum lateribus medio et inferne oblique postrorsum descendentibus; squamis trunco parte conspicua irregulariter oblique rotundatis dorso crure convexitatis superiore inferiore lateribus crure convexitatis inferiore superiore longiore; squamis lateribus antice et superne et dorso mediis subaequimagnis ceteris majoribus, post media latera magnitudine sensiai decrescen- tibus, caudalibus quam lateralibus mediis duplo vel plus duplo minoribns; squa- mis angulum aperturae branchialis superiorem inter et basin pinnae caudalis su- pra et infra lineam lateralem in series 23 ad 25 transversas dispositis ; squamis os scapulare inter et basin pinnae caudalis 20 eire. in serie horizontal i quarum 7 eire. in dimidio trunci anteriore; squamis 18 eire. in serie transversa spinam ventralem inter et spinam dorsi anteriorem quarum 6 eire. initium lineae lateralis inter et spinam dorsi 1™; linea laterali mediocriter et regulariter eurvata tubulis simplicibus vel subsimplicibus notata ; pinna dorsali spinosa dorsali radiosa du- plo ad paulo plus duplo longiore, spinis validis posterioribus 8 subaequilongis ca- pite absque rostro non ad paulo brevioribus ; dorsali radiosa dorsali spinosa altiore, breviore quam alta, juvenilibus obtusiuscula convexa, aetate provectioribus acuta, margine posteriore rectiuscula vel concava, radiis 4° 5° et 0° ceteris longioribus; pectoralibus et ventralibus acutis subaequilongis capite paulo brevioribus ; ventrali- bus sub basi pectoralium insertis spina valida capite absque rostro paulo bre- viore; anali spinis validis posterioribus 3 subaequilongis vel 2a ceteris longiore capite absque-rostro vix breviore, parte radiosa dorsali radiosa non ad vix brev ore sed humiliore, non ad paulo longiore quam alta, obtnsiuscule vel acutiuscule rotundata, radiis praemedianis ceteris longioribus ; caudali truncato-convexa ; colore corpore Havo vel flavescente-margaritaceo vel olivascente-flavo; capite vulgo dilute violascente- roseo ; iride flavescente vel rosea ; vitta oculari fusca vel nigra antice et postice luteo limbata oonlo paulo graciliore, regione gulari cuni vitta lateris oppositi unita, nucha paulo ante dorsalem desinente ibique non cum vitta lateris oppositi unita; lateribus vittis transversis obtusangulis gracilibus fuscis vel violaceis sin- gulis seriebus squamarum transversis medio unica; lateribus mnculis 2 magnis oblongis longitudinalibus rotundatis luteis, anteriore mox sub linea laterali, pos- teriore a linea laterali perenrsa; — adultis pinna caudali fusca superne et inferne Havo marginata, postice limbo latiore flava vel aurantiaca stria transversa intramnr- DE LA EAMILLE DES CHEïODONTOÏDES. 111 ginali pcrcursa ; piniiis ceteris fiavis vel aurantiacis, dorsali et auali radiosis vit- tula gracillima intramarginali fusca vel nigra ; — juvenilibus trunco\)osi\ce f ascia lata transversa nigra antice raargaritaceo iimbata ab apice dorsalis radiosae descen- dente et partem posteriorem analis tegente ; caudali flava vel flavescente-hyalina, bnsi vel medio vitta transversa fnsca. B. 6. D. 14/15 ad 14/17. P.2/12 vel 2 13. V. 1/5. A. 4/15 vel 4/16 (rarissime 5/15). C. 1/15/1 et lat. brev. Syn. Chaetodon strigangulus Sol. (L.Gin , Syst. nat. ed. 13" p. 1269 nomen tantum); CV., Poiss. Vil p. 32 tal). 172 ; Blkr, Bijdr. ichth Banda, Nat. T. Ned. Ind. lllp. 239; Lay Benn., Zool. Voy Beechey p. 60 tab. 17 fig. 2; Günth., Cat. Fish. 11 p. 4; Fisch. Si'ulsee I p. 35 tab 26 fig. A; Klunz., Syn. Fisch. R. M. Verh. z. b. Ges. Wien XX p. 775. Chaetodon triangularis Rüpp., Atl. Rris.N. Afr. Fisch. R. M. p. 42 tab. 9 fig. 3. Chaetodon trifascialis QG., Zool. Voy. Uianie 11 p. 379 tab. 62 fig. 5 ; Blkr, Bijdr. ichth. Batoe, Nat. T. Ned. Ind. VIII p. 313 ; Günth., Cat. Fish. II p. 5. Chaetodon Taunay QG., Zool. Voy. Uran. II p. 379 tab. 62 fig. 5. Chaetodon Leachii CV., Poiss. CV., Vil p. 37; Günth., Cat. Fish. Il p. 0. Chaetodon bifascialis CV., Poiss. VII p. 37. Megaprotodon bifascialis Guich., Revue Zool. 1848 p. 12. Eteira triangularis et Taunay Kaup, Chaet. Arch. Naturg. XXVI, 1 p. 147, 148. Sarothrodus strigangulus Blkr, Trois. mérn. ichth. Halman., N. T.Dierk.I p.156. Tetragonoptrus strigangulus Blkr, En. poiss. Amb. Ned. ï. Dierk. II p. 282. Hab. Batu; Java; Celebes (Manado) ; Timor; Halmahera (Sahu, Galela) ; Obi- major; Amboina; Cerain (Wahai); Banda (Neira); in maii. Longitudo 14 speciminum 54'" ad 140'". Rem. Un seul individu de mon cabinet a cinq épines anales, ce qui corres- pond a la formule de cette nageoire, donnée dans la grande Histoire naturelle des Poissons (= 5/14). Le nombre normal de ces épines cependant n'est que de quatre. M. Günther dit positivemer.t, que lc Chaetodon tiïfascialis QG. ne représente que le jeune age du strigangulus. Je n'ai a ma disposition du trifascialis qu un individu de 54'" de long et le plus petit du strigangulus de mon cabinet mesure 108'". Je ne puis donc pas juger des changements dans la coloration entre ces différents ages et n'admettre 1'unité spécifique des trifascialis et striangulus que sur 1'autorité de M. Günther. Cet individu de 51'" de long que j'ai décrit autrefois sous le nom de Chaetodon trifascialis, correspond fort bien, quant aux 112 KKVISION DES ESPÈCES INSUL1NWKNNES caractères essentiels, au strigangulus, ot il a aussi la bande oculaire non réunie sur la nuque avec celle du cóté opposé II présente la raême large bande noire sur 1'arrière du corps qu'on voit sur la figure du Voyage de l'Uranie (n'ayant que 41'" en longueur) et une bandelette transversale noiratre sur Ie milieu de la caudale. L'espèce habite, hors 1'Insulinde, la Mer rouge, les cötes de Zanzibar, de 111e Maurice, de Guaru et d'Otaiti. Subfamilia HOLACANTHIFORMES. Chaetodontoidei corpore ovali vel subrhomboideo, squamis duris ctenoideis su- perficie longitudinaliter rugosis vestito; capite ubique squamato ; dentibus, maxillis scopinatis pluriseiiatis tricuspidatis vel subtricuspidatis, pharyngealibus setiformi- bus simplicibus apice subuncinatis; niaxilla inferiore ramis sulco a cute gulari distinctis, horizontaliter mobilibus; aperturis branchialibus istlimo gracili separa- tis; cute gulo-interbranchiali a cute praeventrali distincta; praeoperculo angulo spina valida postrorsum spectante; squamis inguinalibus elongatis vel corapositis nullis ; pinnis, dorsali indivisa spinis mobilibus 8 ad 15 et radiis 15 ad plus quam 30, anali spinis 3 posteriore ceteris longiore et radiis 16 ad 25, caudali radiis fissis 15. B. 6. La sousfamille ne coiuprend que les genres Chaetodon Art. (= Pomacantlius Cuv. nee Lac.), Holacanthus Lac, Acanthochaetodon Blkr et Chaetodontoplus Blkr. L'Inde archipélagique ne nourrit que des espèces des trois derniers genres, celles de Chaetodon n'étant connues que de l'Amérique. Les espèces insulindien- nes sont au nombre de 22. Parmi celles d'Acanthochaetodon et d'Holacanthus il y en a qui ne sont pas moins brillantes par la bigarrurc des couleurs que les espèces les plus variées des Taurichthyiformes. Chaetodontoplus Blkr Corpus ovale. Pinna dorsalis parte spinosa parte radiosa multo minus duplo longiore spinis distantibus 11 ad 13 poster iori bus subaequilongis. Dorsalis ra- diosa et analis radiosa obtuse rotundatae multo longiores quam altae. Dentes vomerini nnlli vel rudiment arii. Os praeorbitale, suboperculum et interopercu- lum non vel vix denticulatn. Squamae trunco supra lineam later;ilcm in series 90 DE LA FAMILLE DES CHETODONTOIOES. 113 ad 140 transversas dispositae. Membrana branchialis sub gula non continua sat longe a linea mediana isthmo affixa. *&v Rem. Le genre actuel est nettement caraclérisé par la forme ovale du corps, par les petites écailles, par la dorsale épineuse nioins du doublé plus longue que la partie molle et a épines postérieures de longueur egale, par la dorsale et. 1'anale molles obtuses et arrondies et beaucoup plus longues que hautes, et par la mem- brane branchialc non réunie avec celle du cóté opposé. L'apeicu suivant résumé les principaux caractères des quatre espèces insulindiennes. I. Douze ou treize épines dorsales. 1. 85 ei 90 rangées transversales d'écailles au-dessus de la ligne laterale. Écailles squammuleuses. 12 (très-rarement 13) épines dorsales dont les médianes sont plus longues que les suivantes. Dorsale molle mesurant l\ fois dans la dorsale épineuse. Bande oculaire. Corps jaunatre en avant noiratre en arrière, vermiculé de nacré ou de bleuatre. 1. Ckaetodontoplus mesoleucus Blkr. 2. Environ 125 rangées transversales d'écailles au-dessus de la ligne laterale. Écailles du tronc non squammuleuses. 13 épines dorsales. Point de bande oculaire. A. Épines dorsales médianes pas plus longues que les suivantes. Dorsale molle me- surant I3 fois dans la dorsale épineuse. Tête o range et tronc brun-violet a ri- vules longitudinales bleualres. Caudale sans bande. P. 2/17. 2. Ckaetodontoplus ckrysocepkalus Blkr. B. Dorsale molle mesurant IJ fois dans la dorsale épineuse. P. 2/14 ou 2/15. a. Épines dorsales médianes pas plus longues que les suivantes. Corps noiratre. Caudale a large bande mediane transversale noire 3. Ckaetodontoplus melanosoma Blkr. b. Épines dorsales médianes un peu plus longues que les suivantes. Moitié supé- rieure du corps rose-violet ou grisatre, moitié inférieure noire, les couleurs net- tement tranchées. Caudale sans bande. 4. Ckaetodontoplus dimidiatus Blkr. 21 NATUüRK. VER1I. DEB KONINKL. AKADEMIE. DEEL XVII. 114 BÉVISION DES ESPÈCES INSULINDIENNES Chaetodontoplus mesoleucus Blkr, Notie, sur la sousfam. des Holacanthif. Arch. néerl. se. nat. XII p. 26. — Atl. Ichth. Tab. 369, Chaet. tab. 7 fig. 5. Chaetodontopl. corpore ovali, diametro dorso-ventrali 2 ad 2| in ejus lon- gitudinc; latitudine corporis 3 eire. in diametro dorso-ventrali ; capite obtuso 4 ad 4 3 in longitudine corporis; linea rostro-frontali rectiuscula; oculis dia- metro 3 ad 3£ in longitudine eapitis, diametro 1 ad 13 distantibus; osse prae- orbitali oculi diametro humiliore, leviter denticulato; dentibus vomerinis nullis vel rudimentariis; praeoperculo postice et inferne denticulato, angulo spina oculo breviore ad longiore; suboperculo interoperculoque dentibus conspicuis nul- lis ; squamis capite minimis sed aetate provectis oculo nudo sat bene distin- guendis, trunco ubique fere squamulatis; sericbus squamarum trunco longitudi- nalibus valde irregularibus, transversis parum regularibus ; squamis trunco angulum aperturae branchialis superiorem inter et basin pinuae caudalis supra Iineam lateralem in series 85 ad 90, infra Iineam lateralem in series 80 ad S5 transversas dispositis; squamis 75 eire. in serie horizontalt os scapulare inter et basin pinnae caudalis quarum 35 eire. in dimidio trunci anteriore; squamis serie transversa 50 eire. spinam ventralem inter et spina tn dorsi anteriorem et spinam analem anteriorem mter et Iineam dorsalem, 15 eire. initium lineae lateralis inter et spinam dorsi l,u ; linea laterali trunco antice bene postice parum conspicua ; pinna dorsali spinis 4a 5a et 6'a sequentibus subaequalibus paulo longioribus capite absque ro- stro non ad paulo brevioribus, parte radiosa longitudine lf eire. iu parte spinosa eaque non ad vix altiore, duplo ciic. longiore quam alta ; pectoralibus obtusius- cule rotundatis capite brevioribus; ventralibus acutis capite non ad paulo bre- vioribus, spina capite absque rostro non ad paulo breviore; anali spina 3a capite absque rostro breviore, parte radiosa forma, longitudine et altitudine dorsali ra- diosae subaequali; caudali valde convexa capite breviore; colore corpore antice Havo vel aurantiaco, medio, postice caudaque violascente-fusco vel violaceo-nigro; lahio superiore et maxilla inferiore antice fuscis; iride aurantiaca margine or- bitali 1'usca; fascia oculari nigra vel profundc fusca oculi diametro non graciliore nucha et regione praeventrali cum fascia lateris oppositi confiuente; lateribus, cauda pinnisque dorsali et anali vittulis vel rivulis dilute coeruleis vel margaritaceis longitudinalibus ex parte in maculas punctiformes decompositis trunco series 30 ad 40 irrcgulares frequenter reticulatim unitas efficientibus; pinnis dorsali et anali nigris vel profundc fusco-violaceis, dorsali spinosa antice dimidio superiore flava vel aurianlaca, dorsali radiosa et anali margaritaceo vel dilute coeruleo margina- DE LA FAMILLE DES CHÉTODONTOÏDES. 115 tis; pectoralibus hyalino-flavescentibus vel flavis; ventralibus albis vel flavis; cau- dali aurantiaca postice albo marginata. B.6. D. 12/18vél 12/19 (rarissime 13/19). P. 2/15 vel 2/16. V. 1/5. A. 3/17 vel 3/18. C. 1/15/1 et lat brev. Syn. Kapella Htsjul Ruysch, Coll. nov. pisc. Amb. p. 24 tab. 12 fig. 19? Parallelogram Ren., Poiss. Mol. I tab. 22 fig. 21? Ikan koeloer-h idjoe Valent., Atub. fig. 48? Rhombotides N°. 9 . . unica zona lata recta in qua oculi caput dividente Klein, Miss. Pisc. IV p. 37 tab. 10 fig. 3. Chaetodon mesoleucus BI., Ausl. Fisch. lil p. 117 tab. 216 fig. 2; Bl.Schn., Syst. p. 227. Chaetodon mesomelas L.Gm., Syst. nat. ed. 13a p. 1263. Holacanthns mesoleucus Lac, Poiss. IV p. 528, 537; CV., Poiss. VII p. 127; Blkr, Verh. Bat. Gen. XXIII, Chaetod p. 26; Günth., Cat. Fish. II p. 54; Kner, Zool. Novara, Fisch. p. 105. Chaetodon atratus Gron., Cat. ed. Gray p. 54. Kamhing-ekor-kuning Mal. Batav. Hab. Batu; Singapnra ; Duizend-insul. ; Java (Batavia, Bantam); Celebes (Ma- cassar); Halmahera (Sindangole); Batjan (Labuha); Obi-major; Ceram (Wahai); in mari. Longitudo 12 speciminnm 75''' ad 175'". Rem. Cette espèce est nettement caractérisée par la bande oculaire, par les 12 on 13 épines dorsales et par la formule de 1'écaillure. Le Chaetodontoplus Duboulayi (Holacanthns Duboulayi Günth.) des cotes septentrionales de la Nouvelle- Hollande en doit ètre voisin, aussi par la présence d'une bande oculaire, mais il est dit avoir la dorsale a 11 épines et a 23 rayons, une bande cunéiform e jaune sous la partie postérieure de la dorsale, etc. Au reste on ne connaït du Dubou- layi ni la nature ni la formule de 1'écaillure, ni aussi les proportions des parties molle et épineuse et des épines de la dorsale. Le mesoleucus n'a pas été trouvé jusqu'ici hors 1'Insulinde. A Batavia il n'est pas rare. Gh aetodontoplris chrysocephalus Blkr., Notie, sousfam. Holacanthif. Arch. neérl. se. nat. XII p. 26. — Atl. Ichth. Tab. 368, Chaet. tab. 6 fig. 4. Chaetodontopl. corpore ovali, diametro doiso-ventrali 2| eire. in ejus Ion. 21 * 116 RÉ VISION DES ESPÈCES INSULLNDIENNES gitudine; latitudine corporis 3 eire. in diametro dorso-ventrali ; capite ob- tuso 5 et paulo in longitudine corporis; linea rostro-frontali rcetiuscula ; oeulis diametro 3 et paulo in longitudine capitis, diametro 1 et paulo distantibus; osse praeorbitali oculi diametro humiliore edentulo; dentilms vomerinis nullis; praeoperculo postice denticulato inferne edentulo, angulo spina unica oeulo lon- giore; suboperculo interoperculoque dentibus conspicuis nullis ; squamis capite minimis oeulo nudo parum distinguendis, trunco non squamulatis; seriebus squamarum trunco longitudinalibus irregularibus, transversis sat regularibus; squamis trunco angulum aperturae branchialis superiorem inter et basin pinnae caudalis supra lineam lateralem in series 125 eire., infra lineam lateralem in se- ries 120 eire. transversas dispositis ; squamis 110 eire. in serie horizontali os scapulare inter et basin pinnae caudalis quarum 55 eire. in dimidio trunci an- teriore; squamis serie transversa 75 eire. spinam ventralein inter et spinam dorsi lm et spinam analem lm inter et lineam dorsalem, 20 eire. initium lineae lateralis inter et spinam dorsi 1'" ; linea laterali parum conspicua ; pinna dorsali spinis 9 posterioribus subaequilongis capite absque rostro brevioribus, parte ra- diosa longitudine IJ eire. in parte spinosa eaque vix altiore, duplo eire. longiore quam alta; pectoralibus obtusiuscule rotundatis capite vix brevioribus; ventrali- bus radio 1° paulo producto capite non breviore spina capite absque rostro bre- viore; anali spina 3a capite ahsque rostro vix breviore, parte radiosa forma, longitudine et altitudine dorsali radiosae subaequali; caudali convexa capite paulo breviore ; colore corpore antice profunde aurantiaco, post pinnas pectorales fusco- vel nigricante-violaceo ; iride rosea vel aurantiaca ; capite ubique coeruleo rivu- lato; vittulis corpore antice longitudinalibus irregularibus coeruleis ; corpore me- dio et postice caudaque maculis parvis oblongis et punctiformibus numerosissimis coeruleis longitudinaliter subseriatis ; pinna dorsali antice aurantiaco-rubra postice fusco-violacea, antice fusco parte radiosa albo et nigro margiuata, vitta longitu- dinali caerulea a basi spinae anterioris per mediam partem spinosam et per par- tis radiosae tertiam partem superiorem decurrente, infra vittam punctis nume- rosissimis coeruleis; pectoralibus aurantiacis coeruleo maculato-puuctatis, basi annulo coeruleo; ventralibus aurantiacis medio et apiee fuscis; anali basi fusco- violacea punctis numerosis coeruleis, medio rubro-fusca vittis 2 longitudinalibus coeru- leis, inferne albo marginata vittula intramarginali nigra ; caudali pulchre aurantiaca. B. G. ü. 13/18 vel 13/19. P. 2/17. V. 1/5. A. 3/17 vel 3/18. C. 1/15/1 et lat. brev. Syn. Holacanthas chrysocephalus Blkr, Spec. pisc. Ja van. nov., Nat. T. Ned. Ind. VII p. 428; Günth., Cat. Fish. II p. 54. Hab. Java (Batavia); in mari. Longitudo speciminis descripti 170'". DE LA FAMILLE DES CHÉTODONTOÏDES. 117 Rem. Le chrysocephalus rappelle, par la distribution générale des couleurs du tronc et des nageoires, le Chaetodontoplus mesoleucus, mais il manque de bande oculaire et est en outre fort distinct par ses écailles qui sont beaucoup plus nom- breuses et non écailleuses, par la dorsale inolle qui mesure lè fois dans la dor- sa!e épineuse, par les rivulations bleues de la tête, etc. — L'espèce est fort- rare. Je n'en ai jamais vu que 1'individu décrit. Chaetodontoplus melano soma Blkr, Not. souslam. Hola- canthiform. Arch. neérl. se. nat. XII p. 26. — Atl. Ichth. Tab. 369, Chaet. tab. 5 fig. 5. Chaetodontopl. corpore ovali, diametro dorso-ventrali 2j ad 2{ in ejus lon- gitudine; latitudine corporis 3 eire. in diametro dorso-ventrali; capite ob- tuso 4f eire. in longitudine corporis; linea-rostro-frontali rectiuscula; oculis diametro 3i eire. in longitudine capitis, diametro ] fere distantibus ; osse prae- orbitali oculi diametro humiliore edentulo ; ('entibus vomerinis nullis ; prae- operculo postice denticulato, inferne edentulo, angulo spina oculo non longiore; suboperculo interoperculoque dentibus conspicuis nullis ; squamis capite ubique minimis oculo nudo vix distinguendis, trunco non squamulatis ; seriebus squa- marum trunco longitudinalibus irregularibus, transversis sat regularibus; squa- mis trunco angulum aperturae branchialis superiorem inter et basin pinnae caudalis supra lineam lateralem in series 125 eire, infra lineam lateralem in series 120 eire. transversas dispositis; squamis 110 eire. in serie borizontali os scapulare inter et basin pinnae caudalis quarnm 55 eire. in dimidio trunci an- teriore; squamis serie transversa 80 eire. spinam ventralem inter et spinam dorsi lm et spinam analem lm inter et lineam dorsalem, 20 eire. initium lineae lateralis inter et spinam dorsi 1"'; linea laterali parum conspicua; pinna dorsali spinis mediis sequentibus non longioribus, posterioribus 9 subaequilongis capite absque rostro non vel vix brevioribus, parte radiosa longitudine 1£ eire. in parte spinosa eaque paulo altiore, minus duplo longiore quam alta ; pectoralibus obtu- siuscule rotundatis capite absque rostro non longioribus; ventralibus acutis radio 1° paulo producto capite non breviore, spina capite absque rostro non breviore; anali spina 3a capite absque rostro non vel vix breviore, parte radiosa dorsali radiosa paulo longiore et non humiliore, duplo eire. longiore quam alta;caudali convexa capite breviore; colore corpore nigrante-fusco antice quam postice dilu- tiore ; capite antice aurantiaco rivulato et maculato; iride roseo-aurantiaca; pinna caudali pulchre flava medio fascia lata transversa nigra margines pinnae supe- 118 RÉVISION DES ESPÈCES INSÜLINDIENNES riorem et inferiorem non attingente; pinnis ceteris nigricante-fuscis, dorsali ra- diosa superne, anali inferne postice flavo marginatis. B. 0. D. 13/19. P. 2/15. V. 1/5. A. 3/18 vel 8/19. C. 1/15/1 et lat. brev. Syn. Holacantkus melanosoma Blkr, Bijdr. ichth. Solor, Nat. T. Ned. Ind. V p. 78; Günth., Cat. Fish. II p. 55. Hal). Solor (Lawajong) ; in inari. Longitudo speciminis deseripti 120'". Rem. Cette espèce est voisine du chrysocephalus, mais bien distincte tant par les couleurs du tronc et par la large bande uoire de la caudale que par la dorsale molle qui est relativement plus courte et mesure 1| fois dans la dorsale epineuse. L'individu décrit est Ie seul que j'ai vu de 1'espèce. Chaetodontoplus dimidiatus Blkr, Notie, sousfam. Hola- canthiform. Arch. néerl. se. nat. XII p. 27. — Atl. Ichth. Tab. 369, Chaet. tab. 7 fig. 4. Chaetodontopl. corpore ovali, diametro dorso-ventrali 2^ ad 2£ in ejus lon- gitudine ; latitudine corporis 2i ad 3 in diametro dorso-ventrali; capite ob- tuso 4| ad 4| in longitudine corporis ; linea rostro-frontali rectiuscula ; oculis diametro 3j ad 3} in longitudine capitis, diametro 1 eire. distantibus ; osse praeorbitali oculi diametro humiliore, edentulo; dentibus vomerinis nullis; prae- operculo postice et inferne denticulato, angulo spina oculo non ad paulo lon- giore ; suboperculo et interoperculo vix vel non denticulatis; squamis capite minimis oculo nudo vix distinguendis, trunco non squamulatis; seriebus squama- rum trunco longitudinalibus irregularibus, transversis sat regularibus ; squamis trunco angulum aperturae hranchialis superiorem inter et basin pinnae caudalis supra lineam lateralem in series 125 eire, infra lineam lateralem in series 120 eire. transversas dispositis; squamis 110 eire. in serie horizontali os sca- pulare inter et basin pinnae caudalis quarum 55 eire. in dimidio trunci an- teiïore; squamis serie transversa 70 eire. spinam ventralem inter et spinam dorsi lm et spinam analem ln' inter et lineam dorsalem, 18 eire. initium lineae lateralis inter et spinam dorsi lm ; linea laterali parum conspicua ; pinna dorsali spinis mediis posterioribus subaequilongis paulo longioribus capite absque rostro brevioribus, parte radiosa longitudine 1£ eire. in parte spinosa eaque non ad vix altiore, duplo eire. longiore quam alta ; pectoralibus acutiuscule rotundatis capite paulo brevioribus; ventralibus radio 1° vix producto capite non longiore, spina capite absque rostro vix breviore; anali spina 3a capite absque rostro non ad DE LA FAMILLE DES CHËTODONTOIDBS. 119 paulo breviore, parte radiosa dorsali radiosa longiore et non humiliore, duplo ad plus duplo longiore quam alta ; caudali convexa capite breviore, angulo superiorc interduin acuta ; colore corpore dimidio superiore violascentc-roseo vel violascente- griseo, dimidio inferiore caudaque nigro ; coloribus linea undulata sul)horizontali separatis ; capite fusco guttis et vittulis aurantiacis; irïde flava margine orbitali fusca; pinna dorsali antice fusca medio et postice nigra, parte radiosa valde con- spicue albo vel luteo marginata; pectoralibus aurantiacis dimidio basali nigricante- fuscis; veutralibus et anali nigris, anali postice inferne albo marginata; caudali flavescente vel alba. B. (5. D. 13/18 vel 1:3/19. P. 2/14 vel 2/15. V. 1/5. A. 3/17 ad 3/19. C. 1/15/1 et lat. brev. Syn. Holacanthus dimidiatus Blkr, Act. Soc. Sc. Ind. Neerl. VIII, Elfde bijdr. viscbf. Amboina p. 11. Hab. Amboina; in mari. Longitudo 5 speciminum 136'" ad 166'". Rem. Le Chaetodontoplus dimidiatus est fort voisin de 1'espèce précédente et je n'y vois d'autre différence, hors les couleurs, que dans les épines dorsales mé- dianes de la dorsale, qui, dans le melanosoma, ne sont pas plus longues que les suivantes. On reconnait au reste aisément le dimidiatus aux couleurs uettement tranchées du dessus et du dessous du corps et a la caudale sans tacbe ni bande. Holacanthus Lac. = Genicanthus Swains. = Centropyge Kaup. Corpus ovale vel oblongo-ovale. Pinna dorsalis parte spinosa parte radiosa multo ad plus duplo longiore spinis 13 ad 15 distantibus postrorsum longitudinc plus minusve accrescentibus. Squamae trunco supra lineam lateralem in series 50 ad 55 (ad 70?) transversas dispositae. Series squamarum lateribus longitudi- nales oblique postrorsum adscendentes. Membrana branchialis sub gula continua vel subcontinua linea mediana isthmo gracillimo affixa. Rem. Le genre, tel qu'il est limité par la diagnose, comprend toutes les espèces d'Holacanthus des auteurs a dorsale épineuse beaucoup plus longue que Ia dorsale molle, a membrane branchiale se continuant sous la gorge et a moins de 90 (or- dinairement 55 a 50) rangées transversales d'écailles au-dessus de la ligne laterale. Les espèces d'Holacanthus connues de 1'Inde archipélagique sont au nombre de 12, c'est-a-dire, presque la moitié des espèces connues. Elles sont aisément a distin- guer par le système général et par les détails de la coloration, ce qui n'est pas 120 RÉVISION DES ESPÈCES INSUUNDIENNES sans importance puisque les coulcurs, dans les espèces de ce genre, se conservent parfaitement dans Ia liqueur et sont ordinairement encore fort bien reconnais- sables sur des individus conservés pendant plus de vingt ou plus de trente ans. On pourrait donc, sans inconvénient, classifier les espèces d'apres la présence ou 1'absence de bandes ou de larges taches, et les espèces bandées d'après la di- rectiou des bandes ou des bandelettes; niais les caractères du système des na- geoires et de 1 ecaillure étant plus essentiels et moins sujets a se perdre par la conservation, niéritent de prendre les premières places dans un apercu diagnostique. Je trouve de bons caractères dans la proportion de longueur des parties osseuse et cartilagineuse de la dorsale et dans la forme des nageoires impaires, mais il faut employer les derniers avec quelque reserve, la forme pointue ou les prolon- gements des nageoires ne se développant, dans quelques espèces, que dans les individus d'un age plus ou moins avance. D'autres caractères se trouvent dans 1'armure du préopercule et de 1'interopercule, et puis encore dans les formules des nageoires et de 1'écaillure. C'est a 1'aide de ces divers groupes de caractères qu'on arrive a signaler ri- goureusement toutes les espèces connues. Appliqués aux espèces insulindiennes on obtient 1'apercu diagnostique suivant. T. 50 a 55 rangées transversales d'écailles au-dessus de la ligne laterale. J . Partie épineuse de la dorsale deux fois ou plus de deux fois plus longue que la partie ruolle et a épines postérieures pas beaucoup plus longues que les épines médianes. A. Caudale écliancrée ii angles prolongés en filet. Environ 55 rangées transversales d'écailles au-dessus de la ligne laterale. Dorsale a 15 épines. a. Dorsale et anale molles pas plus hautes que longues, non prolongées en pointe déliée. Corps a trois ou quatre bandelettes longitudinales noir-violet. iS'uque :\ tache orange. 1. IIu/(tc((nt/tns Lamarcki Lac. b. Dorsale et anale molle plus hautes que longues, prolongées en pointe déliée. Corps ü environ 15 bandelettes transversales brun-violet. Région préventrale a tache noire. 2. Holacanthus melanospilus Blkr. P>. Caudale obtuse, convexe. Environ 50 rangées transversales d'écailles au-dessus de ligne laterale. DE LA FAMILLE DES GHÉTODONTOÏDES. 121 a. Dorsale et anale molles a angle pointu. Bord inférieur du préopercule a dents fortes simulant quelquefois des épines. aa, Corps rougeatre a de nombreuses bandelettes transversales brunatres. Dor- sale a 14 (rarement 15) épines et a partie molle non prolongée. 8. Holacanthus bispinosus Günth. bb. Partie antérieure du corps et caudale jaunes, partie postérieure du corps noir, Ie noir et Ie jaune nettement tranches. Bande nucho-oculaire noire. Bor- eale a 15 épines. Dorsale molle et anale aiguisées en pointe déliée. 4. Holacanthus bicolor Lae. ec. Corps brun- ou noir violet. Dorsale et anale molles non prolongées. f Milieu du tronc a grande tache oblongue transversale nacrée ou jau- natre. Anale a très-large bordure jaune. Dorsale a 14 (très-rarement 15 on 18) épines. 5. Holacanthus tibicen CV. f' Corps et nageoires sans large tache ni bandes. 15 épines dorsales. 6. Holacanthus nox Blkr. b. Dorsale et anales molles obtuses et arrondies. Corps sans bandes. Dorsale a 14 (rarement 13) épines. aa. Bord inférieur du préopercule a dentelure forte. Partie antérieure du corps vert-violet, partie postérieure brun- ou noir-violet. Dorsale a 1 5 ou 1 6 rayons. 7. Holacanthus Vroliki Blkr. bb. Bord inférieur du préopercule a dentelure très-faible Corps et nageoires jau- ndtres Nuque et région surscapulaire a ocelle noir. Anale a large bordure noire. Dorsale a 19 rayons. 8. Holacanthus trimaculatus Lac. 2. Partie épineuse de la dorsale inoins de 2 fois (13L a l* fois) plus longue que la 22 NATUURK. VF.RH DER KONJNKI,. AKADKMIE. DEEJ. XVII. 122 RÉ VISION DES ESPÈCES INSULINDIENNES partie molle, ü 14 on 18 épines la postérieure notablement plus longue que les mé- dianes. Dorsale et anale molles obtuses et arrondies. Corps orange ou vert-orange. A. Dorsale tl 14 épines. a. Corps sans bandcs. Tête bleue h front orange. Partie postérieure de la dorsale a large ocelle noir. P. 2/15 a :l/) ï. 9. Holacanthus xanthometopon Blkr. b. Corps :\ deux krees écharpes noires, 1'antérieure nucho-dorso-ventrale, la posté- rieure dorso-anale. P. 2/14 ou 2/15. 10. Holacanthus navarchtis CV. c. Corps W ou 8 bandes transversales nacrées bordées de noir-violet. Anale a bandelettes longitudinales bleues. P. 2/14 ou 2/15. 11. Holacanthus diacanthus Günth. B. Dorsale a 1 3 épines. a. Corps & 5 ou 6' bandes transversales brun-violet. Bande nacrée nucho-postoculo- interoperculaire. P. 217. 12. Holacanthus sexstriatus K.V.H. Holacanthus Lam ar cki Lac, Poiss. IV p. 526, 533; CV., Poiss. VII p. 148 tab. 184; Blkr, Derde bijdr. ichth. Banda, Nat. T. Ned. Ind. VI p. 101; Günth., Cal Fish. II p. 44. — Atl. Ichth. Tab. 371, Chaet. tab. 1) fig. 4. Holnc. cnrpore ol)longo-ovali, diametro dorso-ventrali 2 ad 2f in cjus longitu- dine absque, 3 ad 4j in cjus longitudine cum pinna caudali; latitudine corporis 2^ ad 3 in diametro dorso-ventrali; capite obtuso 4 ad 4| in longitudine corporis absque, 6 fere ad 7 in longitudine corporis cum pinna caudali; linea rostro-frontali convexiuscula vel convexa; oculis diametro 3 ad 3f in longitudine capitis, diametro DE LA FAMILLE DES CHETODOM'OÏDES. 123 1 ad 1 et paulo distantibus ; osse praeorbitali oculi diametro paulo ad non liumi- liore, inferne profunde emarginato valdo conspicue denticulato ; dentibus vomerinis nullis; praeoperculo postice et inferne conspicue denticulato sed dentibus spinae- formibus nullis, angulo spina oculi diametro paulo ad duplo longiore; suboper- culo interoperculoque leviter denticulatis ; squamis capite parvis sed oculo nudo bene distinguendis, trunco dorso antice tantum ex parte squamulatis; seriebus squamarum trunco transversis infra lineam lateralem et dorso antice regularibus dorso medio sat irregularibus ; squamis trunco angulum aperturae branchialis su- periorera inter et basin pinnae caudalis supra lineam lateralem in series 55 eire, infra lineam lateralem in series 48 eire. transversas dispositis; squamis 42 eire. in serie horizontaii os scapulare inter et basin pinnae caudalis quarum 19 vel 20 in dimidio trunci anteriore; squamis serie transversa 30 eire. spinam ventralern inter et spinam dorsi lra et spinam analem l1" inter et lineam dorsalem, 8 eire. initium lineae lateralis inter et spinam doisi lm; linea laterali sat conspicua; pinna dorsali spinosa dorsali radiosa plus duplo longiore spinis postrorsum lon- gitudine sensim sed parutu accrescentibus posteriore capite absque rostro conspicue breviore; dorsali radiosa dorsali spinosa altiore non multo ad vix longiore quam alta acutangula radiis postmedianis ceteris longioribus; pectoralibus acutis vel acute rotundatis capite non ad vix brevioribus; ventralibus radio 1° plus mi- nus ve producto capite non ad paulo breviore, spina capite absque rostro non bre- viore; anali spina 3a capite absque rostro breviore, parte radiosa dorsali radiosa longiore sed forma et altitudine eae subaequali; caudali radiis subexternis plus minusve productis capite multo ad multo plus duplo longioribus, medio postice truncata vel leviter emarginata ; colore capite violascente-aurautiaco, dorso dilute violascente-roseo, lateribus margaritaceo-roseo, ventre flavescente-roseo ; iride rosea margiue pupillari aurea; nucha macula oblonga aurantiaca; squamis trunco sin- gulis stria verticali margaritacea; vittis corpore 3 vel 4 longitudinalibus leviter undulatis nigricante- violaceis, superiore curvuUi supra-oculo-caudali, 2a post-oculo- caudali rectiuscnla, 3a suboculo-caudali, 4a (quum adest) axillo-caudali ceteris di- lutiore; pinna dorsali parte spinosa tota et parte radiosa superne fusco-violacea, parte radiosa inferne rosea vel aurantiaca postice vulgo punctis aliquot violaceis ; pectoralibus aurantiacis basi violascentibus; ventralibus nigricante- violaceis; anali et caudali dilute violascente-roseis vel aurantiacis vulgo maculis punctiformibus violascentibus sparsis numerosis. B.0. D. 15/10 vel 15/17. P.2/13 vel 2/14. V. 1/5. A. 3/1 8 vel 3/lü.C. 1/15/1 etlat.brev. Syn. Kwikstaart Ruysch, Coll. nov. Pisc. Amb. p. 29 tab. 15 fig. 4, 5; Valent., Amb. fig. 84, 85. 22* 124 IJÉVISION DES ESPÈCES INSULINDIENNES Qukksteert Ren., Poiss. Mol. I tab. 26 fig. 144, 145. Genicanthus Lamarckii Swns., Nat. Hist. Fish. II p 212. Hab. Buro (Kajeli); Amboina; Ccrarn (Piru) ; Nussalaut; Banda (Neira) ; in mari. Longitudo 6 speciminum cuin fil. caudal. 143" ad 240". Rem. Cette espèce est éminemment distincte par les trois ou quatre bandelet- tes violet-noiratrc cephalo eaudales et par Ie prolongcment en fil ou en soie des angles de la caudale, diagnose qui se complete en y comprenant les autres dé- tails de la coloration, les formules des nageoires et de 1'écaillure, etc. — C'est une des espèces du genre les plus anciennement connucs, qu'on reconnait par- faitement dans les figures pnbliées par Ruysch, Valentyn et Renard. Elle n'est connue que de rArehipel des Moluques. Un des mes individus logeait, dans 'a cavité de la bouche, une couple du Cymothoa irregularis Blkr. Holacanthus melanospiltis Blkr, Act. i^oc. Scient. Ind. Neerl. II, Achtste bijdr. vischf. Amb. p. 56; Giinth., Cat. Fish. II p. 48. — Atl. Ichth. Tab. 368, Chaet. tab. 6 fig. 2. Holac. corpore oblongo-ovali diametro dorso-ventrali 2 et paulo in ejus lon- gitiuline absque, 3 ad 3f in ejus longitudine cum pinna caudali; latitudine eorporis 2| ad 2| in diametro dorso-ventrali; capite obtuso 4 eire. in lon- gitudine corporis absque, 0 ad 6£ in longitudine eorporis cum pinna cau- dali; linea rostro4Yontali convexiuscula ; oculis diametro 3 et paulo in longi- tudine capitis, diametro 1 et paulo distantibus; osse praeorbitali oculi diametro humiliore, inferne emarginato dentibus valde conspicuis serrato; dentibus vo- merinis nullis; praeoperculo postice dentibus parvis, inferne dentibus majoribus ex parte snbspinaeforniibus postrorsum spectantibus, angulo spina oculi diame- tro multo longiore; suboperculo denticulato ; interoperculo edentulo; squamis capite parvis sed oculo nudo bene distinguendis, tiuneo dorso antice tantum ex parte squamulatis; seriebus squnmarum trunco transversis regularibus; squamis truneo angulum aperturae branchialis superiorem intcr et basin pinnae caudalis supra lineain lateralem in series 55 eire, infra lineam lateralcin in series 48 eire. transversas dispositis; squamis 42 eire. in serie horizon tal i os scapulare inter et basin pinnae caudalis quarum 19 vel 20 in dimidio trunci anteriore; squamis serie transversa 30 eire. spinarn ventralem inter et spinam dorsi lm et spinam analem anteriorem inter et lineam dorsalem, 8 eire. initiiun lineae lateralis inter DE LA FAMILLE DES CHÉTODONTOÏDES. 125 et spinam dorsi lm; linea laterali sat bene conspicna; pinna dorsali spinosa dor- sali radiosa plus duplo longiore spinis postrorsum sensim sed parum longitudine accrescentibus postica capite absque rostro breviore; dorsali radiosa valde acuta, altiore quam longa radiis mediis oeteris longioribus plus ininusve productis; pec- toralibus acutiuscule rotundatis capite non vel vix brevioribus; ventralibus ra- dio 1° plus ininusve producto capite vix ad conspicue longiore, spinn capite absque rostro paulo breviore; anali spina 3a capite absque rostro conspicue breviore, parte radiosa dorsali radiosa longiore sed forma et altitudine eae subaequab ; caudali medio postice leviter emarginata radiis subextemis valde productis capite multo ad plus duplo longioribus; colore corpore superne viridescente- vel flavescente- margaritaceo, laterihus et inferne flavescente-tnargaritaceo ; iride flavescente vel rosea inarginc pupillari aurea; capite et nucha vittis pluribus transversis fusco- violaccis non infra regionem postocularem dcscendentibus; trunco vittis 15 eire. transversis fusco-violaceis paulo postrorsum descendentibns et lincam ventralem attingentibus vel subattingentibus interstitiis gracilioribus subaequilatis et sub- parallelis; regione praeventrali mox ante ventrales macula impari oculo vix majore oblougo-rotunda nigra margaritaceo annulata ; pinnis imparibus dilute roseo-violascentibus vel roseo-aurantiacis ocellis parvis confertis margaritaceis vel fiavescentibus, dorsali et anali violascente marginatis; pectoralibus et ventralibus flavis vel flavescente-roseis. B. 6. D. 15/17 vel 15/18. P. 2/14. V. 1/5. A. 3/19 vel 3/20. C. 1 15/1 et lat. brev. Hab. Amboina ; in mari. Longitudo 2 speciminura cum fil. caudal. 190'" ad 211'. Rem. L'Holacanthus nielanospilus présente les mêmes formes générales, les mêmes formules des écailles et des nageoires et les mêmes prolongements de la caudale que 1'Holacanthus Lamarcki, mais il est fort différent par Ie système de coloration et se distingue aussi par les fortes dents du bord inférieur du pré- opercule el par la dorsale et 1'anale molles qui sont beaucoup plus hautes et beaucoup plus pointues. L'ile d'Amboine en est jusqu'ici la seule localité connue. Holacanthus bis pin o sus Günth., Cat. Fish. II p. 48 ; Fisch. Süds. i p. 51 tab. 56 fig. C — Atl. Ichth. Tab. 368, Chaet. tab. 6fig. 1. Holacantli. corpore ovali diametro dorso-ventrali 2| ad 25 in ejus lon- gitudine, latitudine 2è ad 2\ in diametro dorso-ventrali; capite obtuso 5 eire. 126 RÉ VISION DES ESPÈCES INSULIND1ENNES in longitudine corporis ; linea rostro-frontali convexinscnla : ocnlis diametro 24 ad 2\ in longitudine capitis, dianietro 1 eire. distan tibus; osse praeorbitali oculi diametro humiliore dentihus interdum sat magnis subsprnaeformibus ser- rato : dentibus vomcrinis sat conspicuis; praeoperculo p-.;stice leviter denticu- lato, inferne postiee dente spinaeformi vel spina snt longa postrorsum spec- tante, angnlo spina orulo diametro sat mullo breviore ad sat multo longiore; subopercnlo leviter denticulato; interoperculo dentibus subspinaeformibus pos- trorsum speetanti!)iis ; squamis ea[)ite parvis, praeopercularibus et operculari- bus oculo nudo bene distinguendis, tmnco ex parte squamulatis; seriebus squamarum trunco transversis dorso medio et postiee irregularibus, eeteris regularibus; squamis truneo angulum aperturae branehialis superiorem inter et basin pinnae caudalis supra lineam lateralem in series 50 eire, infra lineam lateralem in series 4G eire. transversis dispositis; squamis 40 ad 42 in serie horizontali os scapulare inter et basin pinnae caudalis quaruni 18 vel 19 in dimidio trunci anteriore; squamis serie transversa 22 eire. spinam ventralcm inter et spinam dorsi lm et spinam analem lm et lineam dorsalem, 6 vel 7 initiutn lineae lateralis inter et spinam dorsi lmj linea laierali corpore antiee bene, corpore postiee vix vel non conspicua ; pinna dorsali spinosa dorsali radiosa duplo ad paulo plus duplo longiore, spinis postrorsum longitudine sensim sed parum con- spicue accrescentibus posteriore capite absque rostro sat multo breviore; dorsali radiosa dorsali spinosa altiore, paulo longiore quam alta, obtusiuscule vel acutius- cule rotundata radiis postmedianis eeteris longioribus; pectoralibus acutiuscule vel obtusiuscule rotundatis capite non ad vix brevioribus; ventralibus radio 1° paulo producto capite paulo longiore, spina capite absque rostro breviore; anali spina 3a capite absque rostro breviore, parte radiosa dorsali radiosa paulo longiore eaeque forma et altitudine subacquali; caudali convexa capite non vel vix bre- viore; colore corpore aureo-rubro vel aurantiaco, capite nuchaque fusco; iride rosea vel flavescente; dorso lateribusque vittis fuscis vel aurantiaco-fuscis trans- versis paulo oblique antrorsum descenden tibus plus quam 20 interstitiis non ad vix latioribus, pluribus interdum plus minusve inter rupt is vel irregularibus; pinnis imparibus fusco- violaceis cceruleo marginatis; pectoralibus aurantiacis; ventralibus fuscis vel aurantiacis antice fusco marginatis. 15. G. D. 14/17 vel 14118 vel 15/1(5 ad 15/18. P. 2/14. V. 1/5. A. 3/L8ad8/20. C. Ij 15/1 et lat. brev. Syn. Holacanthus diacanthus Blkr, Act. Soc. Sc. Ind. Neerl. II Achtste bijdr. vischf. Amboina p. 57 (nee Günth.). llab. Amboina ; in niari. Longitudo 2G speciminum 87'" ad 99'". DE LA KAMILLE DES CHETODONTOÏDES. 127 Rem. Bien que j'aie décrit Ie premier cette espècc, il y a vingt ans, sous )e noni de diacanthus, ce «om a été supprimé, a juste titre, par M. Giinther, comme veveiiant de droit a 1'Holacanthe décrit Ie premier par Boddaert sous Ie «om de Chaetodon diacanthus. La figure publiée par M. Giinther montre les nageoires impaires couvertes d'un rcseau noiratre. Les écailles des flancs y sont rcpresentées, trop grandes. L'espèce publiée dans les (/ Fishes of Zanzibar" sous Ie nora d'Holacanthus multispinis Playf. (p. 37 tab. ö fig. 4) est fort-voisine de l'espèce actuelle mais a les couleurs plus foncées, des bandelettes aux nageoires impaires, un ocelle noir cerclé de bleu sous 1'origme de la ligne laterale, une bandelette bleue a. la base de la dorsale et de 1'anale et un rayon de raoins a ces deux nageoires. Elle parait remplacer Ie bispinosus dans Ie bassin Indien occidental. Mes individus du bispinosus provienent tous de la mer baignant 1'ïle d'Am- boine, mais l'espèce s'étend beaucoup plus a 1'est, oü elle habite les Nouvelles- Hébrides (Aneiteum), les iles de Ie Société (Otaiti) et les ïles Sandwich. Holacanthus bic o lor Lac, Poiss IV p. 527, 535, 536; CV., Poiss. VII p. 126; Blkr., Bijdr. ichth. Solor, Nat T Ned. Ind. V p. 77; Günth, Cat. Fish II p. 50; Fisch. Südsee I p. 51 tab. 39 fig. B. — Atl. Ichth. Tab. 369, Chaet. tab. 7 fig. 3. Holacanth. corpore oblongo-ovali diametro dorso-ventrali 2\ ad 2| in ejus longitudine, latitudine 3 eire. in diametro dorso-ventrali; capite obtuso 4 ad 5 in longitudine corporis; linea rostro-frontali rectiuscula; oculis diametro 3 fere ad 3| in longitudine capitis, diametro f ad 1 distantibus; osse praeor- bitali oculo conspicue ad non humiliore denticulis bene consuicuis; dentibus vo- merinis sat conspicuis; praeoperculo postice et inferne denticulato, dentibus inferne valde conspicuis subspinaeformibus postrorsum spectantibus, angulo spina oculo paulo ad duplo longiore; suboperculo leviter denticulato; interoperculo conspicue serrato dentibus subspinaeformibus postrorsum spectantibus; squa- mis muite parvis, praeopercularibus et opercularibus oculo nudo bene distin- gueiulis; squamis trunco plurimis basi squamula parva; seriebus s()uamarum trunco transversis medio dorso vulgo irregularibus ceteris regularibus; squa- mis trunco angulum aperturae branchialis superiorem inter et basin pinnae caudalis supra lineam lateralem in series 50 eire, infra lineam lateralem in series 46 ad 48 transversas dispositis ; squamis 42 eire. in serie horizontali 128 RÉ VISION DES ESPÈCES INSÜLINDIENNES os scapnlare inter et hnsin pinnae caudalis quarum 18 vel 19 in dimidio trunci anteriore; squamis serie transversa 24 eire. spinam ventralem inter et spinam dorsi 1"' et spinam analero 1"' inter et lineam dorsalem, 0 vel 7 initium lineae lateralis inter et spinam dorsi lm; linea laterali sat conspicua; pinna dorsali spinosa dorsali radiosa paulo plus duplo longiore spinis postrorsuin sensim scd parum longitudine accrcscentibus posteriore capite abscpie rostro breviore; dorsali radiosa dorsali spinosa raulto altiore, aeque alta ac longa ad multo altiore quam longa, acuta, aetate provectis acutissiuia plus minusve producta, radiis mediis ce- teris longioribus; pectoralibus acute vel acutiuscule rotundatis capite non ad vix brevioribus; veutralibus radio 1° plus minusve producto capite paulo ad non longiore, spina capite absque rostro paulo ad non breviore; anali spina 3" ca- pite absque rostro breviore, parte radiosa dorsali radiosa longiore sed forma et altitudine eae subaequali ; caudali convexa capite non ad vix breviore ; colore cor- pore dimidio minore anteriore pinnisque usque ad spinam dorsi 6m vel 7m pulchre flavo-aurantiaco vel citrino, dimidio majore posteriore nsque paulo ante basiu pinnae caudalis, anali et dorsali post spinam 6,n vel 7m nigro-violaceo velnigro; nigro et rlavo trunco vittula margaritacea vel lutea subverticali separatis; cauda postice pinnaque caudali flavis; iride fiavescente vel rosea margine pupillnri aurea; regione fronto-nuchali macula magna transversa formam pedis equini referente utrinque usque ad orbitam descendente; genis interdum fuscescentibus ; squamis dimidio trunci nigro singulis stria transversa margaritacea vel coerulescente; pinna dorsali parte nigra punctis, anali pur.ctis et vittulis brevibus irregularibus coeruleis. B. 6. D. 15/1 G vel 15/17. P. 2/14 vel 2/15. V. 1/5. A. 3/18 vel 3/19. C. 1/15/1 et lat. brev. Syn. Color-sousounan Ren., Poiss. Mol. I tab. 19 fig. 106. Ikan Batoe-roepa-satong Valent., Amb. fig. 244. Chaetodon bicolor BI., Ausl. Fisch. III p. 94 tab. 20G fig. 1 ; L.Gm., Svst. nat. ed. 13a p. 1258; Bl.Schn., Syst. p. 218. Hab. Sumatra (Priaman); Flores(Larantuca); Solor (Lavvajong) ; Ternata; Ceram (or. merid.); Amboina; Saparua ; Banda (Neira) ; Aru ; Nova-Guinea; in mari. Longitudo 13 speciminuni 50'" ad 118'". Rem. Ce bel Ilolacanthe ressemble beaucoup, par les formes et par lc système de coloration, a I'HoIacanthus tricolor Lac. de la cöte Atlantique de l'Amérique, espèce cependant beaucoup plus grande et a 11- epines dotsalcs, ou il n'cxiste point de bande nuclio-oculaire noire et oü Ie manteau noir du corps s'avance en haut jusque sous la quatrième ou la troisième épine dorsale d'oü il descend pour fuir avec nne forte courbure jusqu'en arrière de 1'origine de 1'anale. Le tricolor se distingue encore par le prolongement des angles de la caudale et, a DE LA PAMILLE DES CIIÉTODONTOÏDES. 129 en juger sur un individu de 236'" de long que j'ai devant moi, par 1'absence de dents vomériennes et par quelques écailles de plus dans les rangées transver- sales du tronc. I/Holacanthus bicolor ne paraït pas habiter Ie bassin Indien a 1'oucst de 1'Inde archipélagique, niais on Ie trouve, dans Ie bassin Pacifique, aux ïles Samoa et Salomon et probablement aussi aux ïles Sandwich. Ilolacanthus tibicen CV., Poiss. VII p. 130; Güntli., Cat. Fish. II p. 46. — Atl. Ichth. Tab. 370, Chaet. tab. 8 fig. 4. Holacanth. corpore oblongo-ovali, diametro dorso-ventrali 2 et paulo ad 2g in ejus longitudine; latitudine corporis 23 ad 3 in diametro dorso-ventrali ; capite ob- tuso 4j ad 5 in longitudine corporis; linea rostro-frontali rectiuscula vel convexius- cula; oculis diametro 2* ad 3| in longitudine capitis, diametro 1 eire. distan- tibus ; osse praeorbitali oculi diametro multo ad vix humiliore, conspicue denticu- lato; dentibus vomerinis rudimentariis; praeoperculo postice conspicue den ticulato, inferne dentibus postrorsum spectantibus interdum subspinaeformibus, angulo spina oculi diametro non ad sat multo longiore ; suboperculo leviter, interoperculo con- spicue serratis; squamis capite parvis, praeopercularibus opercularibusque oculo nudo bene distinguendis, trunco ex parte squamulatis; seriebus squamarnm trunco trans- versis dorso medio et postice irregularibus, ceteris rcgularibus ; squamis trunco angulum aperturae branchialis superiorem inter et basin pinnae caudalis supra lineam lateralem in series 50 eire, infra lineam lateralein in series 46 eire. trans- versas dispositis ; squamis 42 eire. in serie horizontali os scapulare inter et basin pinnae caudalis quarum 18 vel 19 in dimidio trunci anteriore; squamis serie transversa 26 eire. spinam ventralem inter et spinam dorsi lm et spinam analem 1™ inter et lineam dorsalem, 7 eire. initium lineae l.atëralis inter et spinam dorsi lm; linea laterali antice bene, cauda non vel vix conspicua ; pinna dorsali spinosa dor- sali radiosa duplo ad paulo plus duplo longiore, spinis longitudine postrorsum sensim sed parum conspicue accrescentibus posteriore capite absque rostro non ad paulo breviore; dorsali radiosa dorsali spinosa altnre, paulo ad non altiore quam longa, acuta, radiis mediis ceteris longioribus ; pcctoralibus obtusiuscule vel acutiuscule rotundatis capite non vel vix bvevioribus ; ventralibus acutis radio 1° capite non breviore, spina capite absque rostro non ad paulo breviore; anali spina 3a capite absque rostro non ad paulo breviore, parte radiosa dorsali ra- diosa longiore, longiore quam alta, obtusangula, radiis postmedianis ceteris lon- 23 NA.TUURK. VERH. DER KONINKL. AKADEMIE. DEEL XVII. 130 BÉVISION DES ESPÈCES INSULINDIENNES gioribus; caudali convexa capite non breviore; colore corpore pinnisque nitide fusco vel violaceo-nigro; iride violascente margine pupillari aurea; mediis late- ribus sub media dorsali spinosa niaeula raagna oblonga transversa margaritacea vel lutea coeruleo annulata; pinnis ventralibus postice aurantiacis; anali inferne late flavo limbata, vittula intramarginali coerulea. B.6. D. 14/1 5 ad 14/17 (rarius 15/15 vel 16/10 vel 13/17). P. 2/14 vel 2/15. V. 1/5. A. 8/17 vel 3/18 (rarissime 4/16). C. 1/15/1 et lat. brev. Syn. Klipvisch Ruysch, Coll. nov. pisc. Amb. p. 6 tab. 4 tig. 2. Ikan Telor Valent., Amb. fig. 261. Holacanthus leucapleura Blkr, Bijdr. ichth. Solor, Nat. T. Ned. Ind. V p. 79; Günth., Cat. Fish. II p. 46. Cenkropyge tibicen Kaup, Chaetod., Arch. Naturg. XXVI, I p. 138. Hab. Celebes (Manado); Flores (Larantuca); Solor (Lawajong); Ternata; Am- boina ; Ceram (Waliai); in mari. Longitudo 9 speciminum 03'" ad 130'". Rem. Seule de toutes les espèces d'Holacanthiformes connucs Ie tibicen présente la déviation que 1'anale y est quelquefois armee de quatre au lieu de seulement trois épines. Le genre Centropyge, fondé sur ce nombre de 4 épines anales dans Ie tibicen, c'est-a-dire, sur une variation purement individuelle, n'est donc pas admissible. — C'cst manifestement un individu décoloré de 1'espèce actuelle a 4 épines anales, qui a donné lieu a 1'établissemeDt de 1'Holacanthiis tibicen. Cet individu faisant partie autrefois des collections du Musée de Leide et décrit par Valenciennes, n'y existant plus, je ne suis pas a même de le comparer a mes individns du leucoplenra, mais 1'indication, dans la description du tibicen, d'une ,/grandc tache pale elliptique verticale sur le milieu du dos", indique assez qu'il s'agit ici d'une même espèce. Parmi les neiif individns de mon cabinet il n'y a qu'un seul ou je re- trouve le nombre des épines anales observé par Valenciennes. — Le nom- bre normal des épines dorsales est de 14, mais un de mes individns en possèdc 15 et deux antres n'en ont que 13. — La tache nacrée est sujette a de grandes variations par rapport a sa largeur et a sa longueur, s'étendant quel- quefois jusqu'a la base de la dorsale et restant souvent entièrement au-dessous de la ligne laterale. L'espèce n'est connue jusqu'ici que des mers de Celèbes et des Moluques. DE LA FAMILLE DES CHÉTODONTOÏDES. 131 Holacanthus nox Blkr, Vierde bijdr. ichth. Amb., Nat. T. Ned. Ind. V p. 338; Günth., Cat. Pish. II p. 51. Atl. Ichth. Tab. 368, Chaet. tab. 6 fig. 3. Holac. corpore oblongo-ovali, diametro dorso-ventrali 2 et paulo ad 2£ in ejus longitudine ; latitudine corporis 2| ad 3 in diametro dorso-ventrali ; capite obtuso 4 et paulo ad 4£ in longitudine corporis; linea rostro-frontali rectiuscula; oculis diametro 3 ad 3è in longitudine capitis, diametro 1 eire. distantibus ; osse praeorbitali oculi diametro humiliore conspicue denticulato; dentibus vomerinis rudiinentariis; prae- operculo postice et interne conspicue dentato dentibus interne interdum majori- bus spinaeformibus postrorsum spectantibus, angulo spina oculo non ad sat multo longiore; suboperculo denticulato; interoperculo denticulis vix conspicuis vel nullis; squamis capite parvis praeopercularibus et opercularibus oculo nudo bene distin- guendis, trunco ex parte basi squamula parva ; seriebus squamarum trunco trans- versis medio dorso vulgo irregularibus ceteris regularibus ; squamis trunco angulum aperturae branchialis inter et basin pinnae caudalis supra lineam late- ralem in series 50 eire, infra lineam lateralem in series 4S eire. transversas dis- positis; squamis 42 eire. in serie borizontali os scapulare inter et basin pinnae caudalis quarum 18 vel 19 in dimidio trunci anteriore; squamis serie transversa 24 eire. spinam ventralem inter et spinam. dorsi lm et spinam analem lm inter et lineam dorsalem, 6 vel 7 initium lineae lateralis inter et spinam dorsi lm ; li- nea laterali antice bene, cauda vix vel non conspicua ; pinna dorsali spinosa dor- sali radiosa plus duplo longiore spinis postrorsum longitudine sensim sed vix conspicue accrescentibus posteriore capite absque rostro breviore; dorsali radiosa dorsali spinosa altiore, aeque alta eire. ac longa, acuta, radiis mediis ceteris lon- gioribus; pectoralibus obtusiuscule rotundatis capite brevioribus; ventralibus acu- tiuscule vel obtusiuscule rotundatis capite non vel vix brevioribus; anali spina 3a capite absque rostro non vel vix breviore, parte radiosa dorsali radiosa paulo longiore eaeque forma et altitudine subaequali; caudali rotundata capite breviore; colore corpore pinnisque fusco vel nigro, capite antice et regione gulo-ventrali dilutiore fusco vel aurantiaco ; iride violacea vel fusca margine pupillari aurea. B. 6. ü. 15/16 vel 15/17. P. 2/14 vel 2/15. V. 1/5. A. 3/18 vel 3/19. C. 1/15/1 et lat. brev. Hab. Amboina ; Goram ; in mari. Longitudo 4 speciminum 79'" ad 111'". Rem. L' Holacanthus nox est une des rares espèces du genre a. coloration uni- forme, sans bandes ni taches, et parmi ces espèces il se signale par la couleur 23* 132 EÉVISION DES ESPÈCES INSULINDIENNES brune ou noiratre du tronc et des nageoires. Sa diagnose devient rigoureuse en y ajoutant que la dorsale et 1'anale molles sont pointues et que la partic épineuse de la dorsale est composée de 15 épines et plus du doublé plus longue que la partie niolle. Jusqu'iei 1'espèce n'a pas été trouvée hois 1'Archipel des Moluques. II olacanthu s Vr o likt Blkr, Vierde bijdr. ichth. Amb., Nat. T. Ned. Ind. V p. 339; Giinth., Cat. Fish. II p. 51 ; Klunz., Syn. Fisch. R. M. Verh. z b. Ges. Wien XX p. 787. — Atl. Ichth. Tab. 371, Chaet. tab. 9 fig. 1. Holac. corpore oblongo-ovali, diametro dorso-ventrali 2 et paulo ad 2£ in ejus longitudine ; latitudine corporis 3 eire. in diametro dorso-ventrali ; capite obtuso 4 ad 4ï in longitudine corporis ; linea rostro-frontali convexiuscula vel rectiuscula ; oculis diametro 2 ad 3 in longitudine capitis, diametro i ad 1 distantibus; osse prae- orbitali oculi diametro multo ad vix liumiliore conspicue denticulato; dentibus vomerinis sat conspicuis; praeoperculo postice serrato dente inferiore interdum in spinam producto, inferne dentibus subspinaeformibus postrorsum spectantibus, an- gulo spina oculi diametro multo breviore ad multo longiore; suboperculo inter- operculoque denticulatis, interoperculo frequenter spinula postrorsum spectante; squamis capite parvis, praeopercularibus et opercularibus oculo nudo bene distin- guendis; squamis trunco ex parte basi squamula parva ; seriebus squamarum trunco transversis medio dorso sat irregularibus, ceteris regularibus; squamis trunco angulum aperturae branchialis superiorem inter et basin pinnae caudalis supra lineam lateralem in series 50 eire, infra liueam lateralem in series 48 eire. transversas dispnsitis; squamis 42 eire. in serie horizontali os scapulare inter et basin pinnae caudalis quarum 19 vel 20 in dimidio trunci anteriore; squamis serie transversa 24 eire. spinam ventralem inter et spinam dorsi anteriorem et spinam analem lm inter et lineam dorsalem, 7 eire. initium üneae lateralis inter et spinam dorsi ln' ; linea laterali trunco bene conspicua, cauda vix vel non con- spicua ; pinna dorsali spinosa dorsali radiosa duplo ad vix minus duplo longiore spinis postrorsum longitudine sensim sed parum conspicue accrescentibus posteriore capite absque rostro non vel vix breviore; dorsali radiosa dorsali spinosa altiore, paulo longiore quam alta, obtuse rotundata, radiis mediis ceteris longioribus; pectoralibus acutiusculc vel obtusiuscule rotundatis capite non ad vix breviori- bus; ventralibus acutis radio 1° plus minusve producto capite paulo longiore spina capite absque rostro non ad paulo breviore; anali spina 3n capite absque DE LA FAMILLE DES CHÉTODONTOÏDES. 133 rostro non ad paulo breviore, parte radiosa dorsali radiosae forma longitudine et altitudine subaequali ; candali convexa capite breviore ; colorc capite et corpore antice violascente-olivaceo, corpore postice fuscescente- vel nigricante-violaceo; iride violascente vel olivascente inargine pupillari aurea; pinnis pectoralibus et ventralibns olivascente-aurantiacis; dorsali spinosa olivascente- violacea ; dorsali radiosa, anali et caudali fuscescente-vel nigricante-violaceis ; squamis trunco singulis vnlgo macnla oblonga parva vel stria transversa dilute coerulea vel margaritacea. B. 6. D. 14/15 vel 14/16 (rarius 13/15 vel 13/16). P. 2/14 vel 2/15. V. 1/5. A. 3/L6 vel 3/17. C. 1/15/1 et lat. brev. Syn.Ikan Nafiri ketsjil Valent., Amb. fig. 57? Hab. Flores (Larantuca); Timor (Atapnpu); Ternata; Buro (Kajeli); Obi-ruajor; Ceraru; Amboina ; in mari. Longitudo 9 speciminutn 30" ad 115'". Rem. Par sa coloration foncée et presque uniforme on pourrait confondre 1'espèce actuelle avec 1'Holacanthus nox, mais, outre quelqucs détails dans les couleur.s, ce dernier est essentiellement distinct par la forme pointue de la dorsale et de 1'anale molles et par la dorsale épineuse a 15 épines et de plus du doublé plus longue que la partie cartilagineuse. Mes individus proviennent tous de la Mer des Moluques. — M. Klunzin- ger a retrouvé 1'espèce dans la Mer rouge, sa seule habitation extra-insulin- dienne connue. Holacanthus trimacul atus Lac ap. CV., Poiss. VII p. 147 fig. 182; Blkr, Bijdr. ichth. Banda, Nat. T. Ned. Ind. II p. 242; Günth , Cat. Fish. II p. 50.— Atl. Ichth. Tab. 373, Chaet. tab. 1 1 fig. 5. Holac. corpore oblongo-ovali, diametro dorso-ventrali 2J ad 2£ in ejus lon- gitudine; latitudine eorporis 2* ad 3 in diametro dorso-ventrali; capite obtuso 4 et paulo ad 4 3 eire. in longitudine eorporis ; linea-rostro-frontali rec- tiuscula; oculis diametro 3 et paulo ad 32 in longitudine capitis, diametro 1 eire. distantibus ; osse praeorbitali oculi diametro non ad paulo humiliore inferne leviter denticulato ; dentibus vomerinis rudimentariis ; praeoperculo postice et inferne leviter denticulato, angulo spina oculo non multo ad duplo longiore; suboperculo interoperculoque denticulis vix conspicuis ; squamis capite parvis, praeopercularibus opercularibusque oculo nudo bene distinguendis ; squamis trunco superne antice tantum ex parte squamulatis ; seriebus squamarum trunco trans- 134 RÉVISION DES ESPÈCES INSULLNDIENNES versis supra linenm lateralem iiregularibus, mediis lateribus regularibus; squamis trunco angulum aperturae branchialis superiorem inter et basin pinnae caudalis supra lineam lateralem in seiies 50 eire., infra lineam lateralem in series 48 eire. transversas dispositis; sqnamis 42 eire. in serie horizontali os scapulare inter et basin pinnae caudalis quarum 19 eire. in dimidio trunci anteriore; squamis serie transversa 36 eire. spinam vcntralem inter et spinam dorsi lm et spinam analem lm inter et linearn dorsalem, 10 eire. initium lineae lateralis inter et spi- nam dorsi lm; linea laterali sat conspicua ; pinna dorsali spinosa dorsali radiosa duplo fere ad paulo plus duplo longiore spinis postrorsum sensim longitu- dine accrescentibus posteriore capite absque rostro non ad paulo breviore; dorsali radiosa dorsali spinosa altiore, non multo longiore quam alta, obtuse rotundata, radiis mediis ceteris longioribus; pectoralibus acute vel acutiuscule rotundatis capile non ad vix brevioribus; ventralibus radio 1° non vel paulo pro- ducto capite non ad paulo breviore, spina capite absque rostro paulo longiore; anali spina 3a capite absque rostro non ad paulo breviore, parte radiosa dorsali radiosa paulo longiore eaeque forma et altitudine subaequali; caudali convexa capite breviore angulo superiore interdum acuto paulo producto; colore corpore pinnisque pulchre aurantiaco- vel citrino-flavo; iride fiavescente vel pallide rosea; labiis fuscis vel aurantiacis ; nucha antice utroque latere ocello nigro vel fusco oculo minore ; regione suprascapulari ocello fusco vel nigro coerulescente annu- lato oculo non minore; squamis trunco superne lateribusque singulis macula oblonga vel stria transversa vel guttula margaritacea; anali dimidio inferiore nigra vel fusco-violacea flavo marginata. B. 6. D. 14/19. P. 2/15. V. 1/5. A. 3/19. C. 1/15/1 et lat. brev. Hab. Java (Batavia); Amboina ; Banda (Neira) ; in mari. Longitudo 4 speciminum 148''' ad 165'". Rem. L'Holacanthus trimaculatus est une espèce des plus nettement caracté- risées par la belle couleur jaune-orange ou jaune-citron du corps et des na- geoires, par les ocelles jumeaux et noirs sur lc haut de la nuque, par 1'ocelle noir a la région surscapulairc et par la très-large bordure noire de Tanale. Le nom de trimaculatus n'est pas heureusement clioisi puisqu'il y a quatre et non trois taches noires, celle de la nuque étant doublé et bien séparce de sa voisine, comme le dit aussi la description de Cuvier et Valenciennes sans quecela soit rendu sur la figure qu'ila ont publiée de 1'espèce. Le trimaculatus est assez rare, mais il s'étend jusqu'aux confins occidentaux de bassin Indien, ou il a «;té trouvé sur les cötes de Zanzibar. Il est connu aussi de 1'ïle de la Réunion. DE LA PAMILLK DES CHÉTOUONTOÏDES. 135 tl ola c anthus xanthometopon Blkr, Diagn. n. vischs Su- matra,Nat. T. Ned. Ind. IV p. 258; Giinth., Cat, Fish. II p. 51 ; Day, Fish. India I p. 114. — Atl. Ichth. Tab. 371, Chact. tab. 9 fig '2. Holacanth. corpore ovali, diametro dorso-ventrali 2^ ad 2| in ejus longitudine ; latitudine corporis 2, ad 3 in diametro dorso-ventrali; capite obtuso 4£ ad 4f in longitudine corporis; linea rostro-frontali rectiuscula; oculis diametro 3 ad 3] in longitudine capitis, diametro 1 ad 1$ distantibns; osse praeorbitali oculi diametro humiliore ad altiore, leviter denticulato ; dentibus vomerinis sat conspicuis; prae- operculo postice et inferne leviter denticulato, angulo spina oculo longiore ; sub- operculo et interoperculo non vel vix denticulatis ; squamis capite minimis prae- opercularibus et opercularibus oculo nudo sat bene conspicuis, trunco non squa- mulatis ; seriebus squamarum trunco transversis supra et infra lineam lateralem regularibus; squamis trunco angulum aperturae brancliialis superiorem inter et basin pinnae caudalis supra linéam lateralem in series 50 eire, infra lineam la- teralem in series 48 eire. transversas dispositis ; squamis 43 eire. in serie hori- zontali os scapulare inter et basin pinnae caudalis quarum 18 eire. in dimidio trunci anteriore ; squamis serie transversa 30 eire. spinam ventralem inter et spinam dorsi 1™ et spinam analem 1"' inter et lineam dorsalem, 8 eire. initium lineae lateralis inter et spinam dorsi lm; linea laterali bene conspicua; pinna dorsali spinosa dorsali radiosa plus 1| ad 1| longiore, spinis postrorsum longi- tudine sensim sed conspicue accrescentil)us posteriore mediis conspicue longiore capite absque rostro non breviore; dorsali radiosa dorsali spinosa altiore, paulo tantum longiore quam alta, obtuse rotundata, racliis mediis ceteris longioribus; pectoralibus acutiuscule rotundatis capite non ad paulo brevioribus; ventralibus radio 1° producto capite raulto longiore, spina capite absque rostro non breviore ; anali spina 3a capite absque rostro non ad paulo breviore, parte radiosa forma longitudine et altitudine dorsali radiosae subaequali ; caudali convexa capite bre- viore; colore capite coeruleo, trunco aurantiaco superne profundiore interdum violascente ; iride rosea margine pupillari aurea ; regione rostro-frontali fascia lata transversa aurantiaca coerulescente limbata oculos ex parte cingente ; labiis et mento rivulis profunde violaceis; genis et regione operculari ocellis et rivulis aureis ïiigricante vel violaceo cinctis ; squamis dorso lateribusque singulis basi roacula violascente-coerulea ; pinnis ventralibus fuscis antice coeruleo marginatis ; pinnis ceteris aurantiacis, dorsali radiosa, anali radiosa et caudali violascente marginatis, dorsali postice basin versus macula magna nigra coeruleo guttulata ; pectoralibus superne coeruleo marginatis. 136 HÈ VISION DES ESPÈCES INSDLINDIENNES K 6. D. 14/17 ad 14/19. P.2/16 vel 2/17. V. 1/5. A. 3/17 ad 8/19. C. 1/15,1 et lat.brev. Hab. Sumatra (Telokbetong) ; Goram; Waigiu; in mari. Longitudo 3 speciminum 127"' ad 239'". Rem. L'Holacanthus xanthometopon appartient au groupe d'espèces a dorsale osseuse moins du doublé plus longue que la dorsale cartilagineuse et a dor- sale et anale molles toujours obtuses et arrondies ; et il se distingue dans ce groupe surtout par 1'absence sur Ie tronc, de bandes transversales ou longi- tudinales, par la grande tache noire sur les rayons postérieurs de la dorsale, par sa tête bleue couverte de taches et d'ocelles d'un bel orange et d'une large bande ou tache de la même couleur qui occupe toute la région rostro- frontale. Bien qu'il soit rare, il s'étend par toute la longueur du bassin insulindien et même jusqu"aux iles Andaman. Holacanthus navarchus CV., Poiss. VII p. 128; Blkr, Derde bijdr ichth. Banda, Nat. T. Ned. Ind. VI p. 99; Günth , Cat. Fish. II p. 49. — Atl. Ichth. Tab. 371, Chaetod. tab 9 fig. 3. Holac. corpore oblongo-ovali, diametro dorso-ventrali 3 3 ad 3| in ejus longitu- dine; latitudine corporis 2 1 ad 3 in diametro dorso-ventrali; capite obtuso 4| ad 5 in longitudine corporis; linea rostro-frontali rectiuscula; oculis diametro 3 fere ad 3ï in longitudine capitis, diametro 1 fere ad 1| distantibus; osse praeorbitali oculi diametro non ad paulo altiore conspicue denticulato; dentibus vomerinis sat conspicuis; praeoperculo postice leviter denticulato, inferne dentibus irregu- laribus interdum subspinaeformibus postrorsum spectantibus, angulo spina oculi diametro non ad sat multo longiore; suboperculo leviter denticulato; interoper- culo edentulo; squamis capite parvis opercularibus et praeopercularibus oculo nudo bene conspicuis, truuco non squamulatis; seriebus squamarum trunco trans- versis regularibus ; squamis trunco angulum aperturae branchialis superiorem inter et basin pinnae caudalis supra lineam lateralera in series 50 eire, infra lineam latcralem in series 48 eire transversas dispositis; squamis 42 eire. in serie ho- rizontali os scapulare inter et basin pinnae caudalis quarum 19 eire. in dimidio trunci anteriorè; squarais serie transversa 30 eire. spinam ventralem inter et spinain dorsi 1"> et spinam analem lm inter et lineam dorsalem, 8 eire. initium lineae Iateralis inter et spinam dorsi 1'"; linea laterali bene conspicua; pinna DE LA FAMILLE DES CHÉTODONTOÏDES. 137 dorsali spinosa dorsali radiosa 1$ ad 1£ longiorc spinis postrorsum longitudine sensim sed conspicue accrescentibus posteriore mediis conspicue Inngiore capite absque rostro non breviore; dorsali radiosa dorsali spinosa altiorc, paulo ad non longiorc quam alta, obtuse rotundata, radiis mediis ceteris longioribus ; pectorali- bus acute vel acutiuscule rotundatis capite non vel vix brevioribus; ventralibus radio 1° plus minusve producto capite multo longiore, spina capite absque rostro longiore; anali spina 3a capite absque rostro non ad paulo breviore, parte ra- diosa forma longitudine et altitudine dorsali radiosae subaequali ; caudali convexa capite breviore; colore corpore pulchre aurantiaco; labiis fusco-violaceis ; iride violascente margine pupillari aurea; corpore fasciis 2 latis transversis profundis; — fascia anteriore dorso-nucho-ventrali antice et postice vittula pulchre coerulea Hm bat a superne et antice aurantiaco-fusca medio nigricante-violacea inferne di- lutiore, superne latissinia a rostro usque ad spinam dorsi 6n' eire. extensa oen- hun amplectente oblique postrorsum descendente regione axillari quam superne plus triplo graciliore ventre inter ventralem analem diffuse desinente; — fascia posteriore dorso-caudo-anali violaceo-nigra superne antice et postice vittula pulchre coerulea limbata, superne rotundata dorsalis radiosae partern basalem posteriorem amplectente, medio capite parte postoculari latiore, inferne cuni nigro pinnae ana- lis confhiente ; — squamis trunco fascias inter transversas singulis basi macula coerulescente-violacea ; fascia dorso-caudo-anali ocellis punctiformilms numerosis coeruleis; pinnis dorsali et caudali aurantiacis coeruleo et nigro leviter mar^i- natis ; pectoralibus violaceis basi aurantiacis; ventralibus medio violascente-fuscis postice aurantiacis antice coeruleo marginatis; anali nigricante-violacea coeruleo marginata ocellis puuctiformibus coeruleis postice quam antice crebrioribus. B. 6. D.14/18 vel 14/19. P. 2/14 vel 2/15. V. 1/5. A.3/1S vel 3/19. C. 1/15/1 et lat. brev. Syn. Gravin Ruysch, Coll. nov. pisc. Amb. p. 29, 30 tab. 15 fig. 10, 11. Bouwing Admiral Ren., Poiss. Mol. 1 tab. 16 fig. 92; II tab. 4 fig. 17. Kipas Japon, Pantiop Japon Valent., Amb. fig. 58, 64. Hab. Java (Batavia); Flores (Larantuca) ; Amboina; Banda (Neira); in mari. Longitudo 5 speciminum 125'" ad 195'". Rem. Fort-voisin de 1'Holacanthus xanthometopon par la forme du corps et des nageoires et même par la maculature des écailles du tronc, Ie navarchus est cependant éminemment caractérisé par les deux larges écharpes brun-violet ou noir-violet occupant la région antérieure et la partie postérieure du tronc. L'espèce paraït propre a 1'Insulinde. 24 NATUURK. VERH. DER KON1NKL. AKADEMIE. DEEL XVII. 138 KÉ VISION DES ESPÈCES INSULINDIENNES Holacanthus diacanthus Günth., Cat. Fish. II p.48; Fisch. Südsee I p. 50 lab. 40 fig. B; Klunz., Syn. Fisch. R. M. Verh. z. b. Ges. Wien XX p. 786; Day, Fish. India lp. 113. — Atl. Ichth. Tab. 368, Chaet. tab. 6 fig. 5. Holac. corpore oblongo-ovali, diametro dorso-ventrali 2^ ad 3 fere in ejus Ion- gitudine; latitudine corporis 2£ ad 3 fere in diametro dorso-ventrali ; capite obtuso 4J ad 5 et paulo in Iongitudine corporis; linea rostro-frontali rectiuscula ; oculis diametro 3 ad 4 in iongitudine capitis, diametro 1 fere ad \\ distantibus; osse praeorbitali oculi diametro hurailiore ad altiore, leviter denticulato; dentibus vo- merinis rudimentariis vel nullis; praeoperculo postice valde conspicue serrato, inferne inaequaliter denticulato, angulo spina oculo breviore ad plus duplo lon- giore; suboperculo leviter denticulato; interoperculo edentulo vel leviter denti- culato; squamis capite parvis praeopercularibus et opercularibus oculo nudo bene distinguendis, trunco antice ex parte tantum squamulatis ; seriebus squamarum trunco transversis regularibus; squamis trunco angulum aperturae branchialis superiorem inter et basin pinnae caudaiis supra lineam lateralem in series 50 eire., infra lineam lateralem in series 48 eire. transversas dispositis; squamis 42 eire. in serie horizontali os scapulare inter et basin pinnae caudaiis quarum 32 eire. in dimidio trunci anteriore ; squamis serie transversa 30 eire. spinam ventralem inter et spinam dorsi anteriorem et spinam analem 1'" inter et lineam dorsalem, 8 eire. initium lineae lateralis inter et spinam dorsi 1'"; linea laterali bene eon- spicua ; pinna dorsali spinosa dorsali radiosa 1 § ad 1 ^ longiore spinis postrorsum Iongitudine sensim sed conspicue accrescentibus posteriore mediis conspicue lon- giore capite absque rostro non breviore; dorsali radiosa dorsali spinosa altiore, vi\ longiore quam alta, obtusangulatiai vel regulariter rotundata, radiis mediis ceteris longioribus ; pectoralibus acute vel acutiuscule rotundatis capite non vel vix brevioribus; ventralibus radio 1° plus minusve producto capite longiore, spina capite absque rostro non ad paulo breviore; anali spina 3a capite absque rostro breviore, parte radiosa forma Iongitudine et altitudine dorsali radiosae subaequali ; eaudali convexa capite paulo ad non breviore ; colore corpore auieo vel pulcbre auran- tiaeo-rlavo ; iride rosea vel flava margine pupillari aurea margine orbitali fuscescente ; capite vittis transversis coeruleis utiinque violaceo vel nigricante-violaceo marginatis gracilibus, anteriore impari rostro-frontali linea mediana, 2a occipito-praeoculari, 3a nucho-postoculari, 4a dorso- vel nucho-operculari anterioribus latiore; trunco vittis latioribus transversis paulo oblique postrorsum descendentibus 7 vel 8 mar- DE LA FAMILLE DES CHÉTODONTOIDES. 139 garitaceis utrinque profunde violaceo vel nigricante limbatis pinna dorsali plus minusve postrorsum productis; pinna dorsali violascente, antice quara postice dilutiore, postice coerulescente dense punctato-rivulata, superne coeruleo raarginata; pectoralibus et ventralibus flavis vel aurantiacis; anali aurantiaca vel dilute vel profunde violacea coeruleo marginata, vittis 4 ad 7 longitndinalibus curvatis frequenter irregularibus coeruleis; caudali pulchre flava postice aurantiaco vel violascente marginata. B. 6. 1). 14/19 vel 14/20. P.2/14 vel 2/15. V. 1/5. A. 3/19 vel 3/20. C. 1/15/1 et lat. brev. Syn. Geboudeerde Citsvisch Ruysch, Coll. nov. pisc. Amb. p. 14 tab. 8 fig. 1. Duchesse, Chieise-visch Ren., Poiss. Mol. I tab. 14 fig. 81, II tab. 38 fig. 169. Ikan Sarasa jang bariska, Ikan Sengadji molukko Valent., Amb. fig. 405, 507. Chaetodon diacanthus Bodd., Epist. Chaet. diacanth. 1772; Schrift, berl. naturf. Ges. III p. 459. Chaetodon fasciatus BI., Ausl. Fisch. III p. 53 tab. 195 ; Bl.Schn., Syst. p. 27 (nee Forsk.). Chaetodon Boddaerti et faL.Gm, Syst. nat. ed. 13a p. 1243, 1255. Holacanthus duxLac, Poiss. IV p. 534; CV., Poiss. VII p. 138; Rüpp.,N. Wirb. Fisch. p. 37 ; Blkr, Derde bijdr. ichth. Gelebes, Nat. T. Ned. Ind. III p. 757. Acanthopodus Boddaerti Lac, Poiss. IV p. 559, 560. Holacanthus Forsteni Mus. Lugd. Bat. Hab. Java; Celebes (Macassar); Flores (Larantuca); Timor (Atapupu) ; Ceram ; Amboina; Banda (Neira); Nova-Guinea (Doreh) ; in mari. Longitudo 10 speciminum 120'' ad 235". Rem. Cette espèce d'Holacanthe, une des plus longtemps connues et des plus brillantes, est surtout caractérisée par les couleurs. Sa place naturelle est tout pres de l'Holacanthus sexstriatus, tant par les forrnes que par Ie système général de coloration, mais les couleurs elles mêmes sont fort-diffé- rentes et Ie diacanthus a constamment une épine de plus a la dorsale. C'est une des espèces oü les dents aux deux machoires revêtent Ie moins Ie caractère tricuspide. Elle est assez commune dans 1'Insulinde et elle n'est pas rare non plus dans les bassins Indien et Pacifique, oü elle est connue habiter la Mer rouge, les cötes de Zanzibar, de 1'ile Maurice et de 1'Inde, et les Archipels de la Société, Paumotu et des Navigateurs. 24,* 1-10 RÉVISION DES ESPÈCES INSULINDIENNES llolacanthus sexstriatus K.V.H. ap. CV-, Poiss. VII p. 145; Blkr, Verh. Bat. Gen. XXIII Chaet. p. 25; Günth., Cat. Fish, II p.49; Kner, Zool, Reise Novara, Fisch. p. 104. — Atl. Ichth. Tab. 372, Chaet. tab. 10 fig. 1. Holac. corpore ovali, diametro dorso-ventrali 2* ad 2| in ejus longitudine; latitudine corporis 3 ad 3| in diametro dorso-ventrali ; capite ohtuso 4| ad 4} in longitudine corporis j linea rostro-frontali rectiuscula; oculis diametro 3 J ad 4 J in longitudine capitis, diametro 1 et paulo ad H distantibus; osse praeorbitali oculi diametro non ad multo altiore leviter denticulato; dentibus vomerinis sat con- spicuis; praeopcreulo postice leviter denticulato, interne dentibus inaequalibus, angulo spina oculo paulo ad plus duplo longiore; suboperculo et interoperculo vix ad non denticulatis j squamis, capite parvis praeopercularibus et opercularibus oculo nudo bene distinguendis, trunco antice tantum ex parte squamidatis; seriebus squamarum trunco transversis regularibus; squamis trunco angulum aperturae branchialis superiorem inter et basin pinnae caudalis supra lincam lateralem in series 50 eire., infra lineam lateralem in series 4(5 ad 48 transvei'sas dispositis; squamis 42 eire. in serie horizontali os scapulare inter et basin pinnae caudalis quaruin 20 eire. in dimidio trunci anteriore; squamis serie transversa 30 eire. spinam ventralem inter et spinam dorsi anteriorem et spinam analem 1™ inter et lineam dorsalem, S eire. initium lineae lateralis inter et spinam dorsi l,n; linea laterali bene conspicua ; pinna dorsali spinosa dorsali radiosa 1^ ad 1| longiore, spinis postrorsum sensim sed conspicue longitudine accrescenti- bus posteriore mediis conspicue longiore capite absque rostro longiore; dorsali radiosa dorsali spinosa altiore, aeque alta eire. ac longa vel (aetate valde provectis) altiore quam longa, o!)tuse vel (aetate valde provectis) acute rotundata, railiis postmedianis cetcris longioribus; pectoralibus acute vel acutiuscule rotundatis capite paulo ad non brevioribus; ventralibus radio 1° valde producto capite multo ad duplo fere longiore, spina capite paulo breviore ; anali spina 3" ca- pite absque rostro non ad paulo breviore, parte radiosa longitudine dorsali radiosae subaequali sed ea humiliore, obtuse rotundata; caudali convexa capite breviore; colore corpore aurantiaco-viridi vel aurantiaco-, capite toto fere auran- tiaco vel fuscescente-violaceo, genis et operculis frequenter coeiulescente-violaceo guttulato; iride flavescentc vel rosea, margine pupillari aurea marginc orbitali fuscescente; vitta sat lata sed ocidi diametro graciliore nucho-postoculo-praeoper- culari margaritacea vel flavescente-margaritacea ; fasciis corpore 5 vel 0 trans- DE LA FAMILLE DES CHÉTODONTOÏDES. 141 versis fusco-violaceis interstitiis sat multo gracilioribus curvatis convexitate an- trorsum spectantibus, fasciis 2 anterioribus dorso-ventralibus, 3a 4a et 5a dorso- analibus basin pinnae dorsalis et analis intrantibus, Ga caudali frequenter diffusa vel inconspicua; squamis trunco singulis basi guttula vel macula angulata vialaceo- coerulea ; pinüis aurantiacis, pectoralibus frequenter violascentibus, ventralibus radiis anterioribus vulgo fuseis ; dorsali, anali et caudali coeruleo marginatis, dorsali et anali radiosis et caudali sat dense coeruleo guttulatis vel subvittulatis vel subrivulatis. B. 6. D. 13/19 vel 13/20. P. 2/17. V. 1/5. A. 3/1 S vel 3/19. 0. 1/15) 1 et lat. brev. Syn. Chaetodon resimus Gron., Cat. ed. Gray p. 71. Kambing, Kura-kura Mal. Batav. Hab. Sintjapura; Java (Batavia); Celebes (Macassar); Amboina ; in mari. Longitudo 6 speciminum 175'" ad 385'". Rem. L'Holacauthus sexstriatus est nettement caractérisé par les 13 épines dorsales, par les bandes foncées du tronc et par la bande nucho-préoperculaire nacrée. — Gronovius déja a fort bien connu 1'espèce et la nomina Chaetodon resimus, mais elle ne fut introduite dans la science qu'un demi-siècle après lui. — M. Günther rapporte Ie Chaetodon resimus a rHolacanthus annularis Lac, mais on reconnaït parfaitement Ie sexstriatus dans la description du resimus. C'est par contre Ie Chaetodon vorticosus Gron., cité par M. Günther comme syno- nyme de 1'espèce actuelle, qui doit être rapporte a 1'annularis. Le sexstriatus n'a pas été trouvé jusqu'ici hors 1'Insulinde. A Batavia il n'est pas rare. On y voit quelqnefois des individus d'un demi-mètre de long. ACANTHOCHAETODON Blkr. Corpus subrhomboideum. Pinna dorsalis parte spinosa parte radiosa paulo longiore spinis 12 ad 14 distantibus postrorsum longitudine accrescentibus. Den- tes voinerini. Os praeorbitale, suboperculum et interoperculum non vel vix denticulata Squamae trunco supra lineam lateralem in series 50 ad 90 trans- versas dispositae. Membrana branchialis sub gula continua linea mediana isthmo gracillimo affixa. Rem. Le genre Acanthochaetodon, fort voisin du genre Chaetodon Art, est suffisamment caractérisé par la nageoire dorsale a partie armee un peu plus longue que la partie molle et par la continuité sous la gorge de la membrane 142 RÉ VISION DES ESPÈCES INSULINDIENNES branchiale. L'Insulinde en nourrit six espèces, dont les caractères essentiels sont faciles a saisir. I. Treize ou quatorze épines dorsales. Point de large bande dorso-anale jaune. A. Anale a angle pointue. 13 épines dorsales. Environ 80 rangées transversales d'écailles au-dessus de la ligne laterale. Tronc ssns bandes ni bandelettes, mais a petites taches inégales bleu-violet. Nageoires verticales tl gouttelettes bleues. 1. Acanthochaetodon lepidolepis Blkr. B. Anale obtuse n, angle arrondi. Corps a bandelettes transversales ou longitudinales. a. Corps bleu, violet ou noir-violet sans taches, a bandelettes transversales courbées nacrées ou bleuatres. aa. Bandelettes du corps peu courbées. Bandelette impaire rostro-nuchale. Environ 80 rangées transversales d'écailles au-dessus de la ligne laterale. 13 épines dorsales. 2. Acanthochaetodon striatus Blkr. bb. Bandelettes du corps forlement courbées. t Environ 75 rangées transversales d'écailles au-dessus de la ligne laterale. 14 (très-rarement 13) épines dorsales, les postérieures notablement plus longues que les médianes. Bandelettes du tronc semilunaires. Bandelette impaire rostro-nuchale. 3. Acanthochaetodon semicirculatus Blkr. f' Environ 90 rangées transversales d'écailles au-dessus de la ligne laterale. 14 épines dorsales, les postérieures presque pas plus longues les médianes. Bandelettes du tronc presque circulaires. Front et vertex a. bandelettes transversales. 4. Acanthochaetodon nicobariensis Blkr. b. Corps a bandelettes longitudinales montant obliquement en arrière. Environ 90 rangées transversales d'écailles au-dessus de la ligne laterale. Dorsale molle pointue ou prolongée, anale obtuse. DE LA FAMILLE DES CHÉTODONTOÏDES. 143 aa. 14 (très-rarement 13) épines dorsales. Bandelettes obliques du tronc nombreu- ses (15 a 25). Région surscapulo-axillaire a Jarge bande transversale noiratre. 5. Acanthochaetodon imperator Blkr. bb. 13 épines dorsales. Bandelettes obliques du tronc peu nombreuses (6). Ré- gion posttemporale a anneau bleu. 6. Acanthochaetodon anmdaris Blkr. Acanthochaetodon lepido lep is Blkr, Notie, sousfam. Ho- lacanthif. Arch. néerl. se. nat. XII p. 5. — Atl. Ichth. Tab. 372, Chaet. tab. 10 fig. 1. Acanthochaet. corpore oblongo subrhomboideo, diametro dorso-ventrali 2{ ad 2£ in ejus longitudine; latitudine corporis 2^ ad 3 in diametro dorso-ventrali; capite obtuso 4j ad 5 fere in longitudine corporis; linea rostro-frontali rectiuscula; ocu- lis diametro 3f ad 4!3 in longitudine capitis, diametro 1 ad Ij distan tibus; osse praeorbitali oculi diametro paulo ad sat multo altiore, denticulato; prae- operculo postice leviter denticulato inferne edentulo vel leviter scabro, angulo spina oculi diametro non ad sat multo longiore ; suboperculo et interoperculo denticulis minimis scabris ; squamis capite minimis oculo nudo vix distinguendis, trunco valde squamulatis magnitudine inaequalibus ; seriebus squamarum lon- gitudinalibus et transversis sat irregularibus ; squamis trunco angulum aperturae branchialis superiorem inter et basin pinnae caudalis supra lineam lateralem in series 80 eire, infra lineam lateralem in series 75 eire. transversas dispositis; squamis 70 eire. in serie horizontali os scapulare inter et basin pinnae caudalis quarum 30 eire. in diinidio trunci anteriore; squamis serie transversa 52 eire. spinam ventralem inter et spinam dorsi anteriorera et spinam analem llü inter et lineam dorsalem, 12 eire. initium lineae lateralis inter et spinam dorsi lm; linea laterali sat conspicua ; pinna dorsali parte spinosa parte radiosa paulo tantum longiore, spinis postrorsum longitudine conspicue accrcscentibus postica quam 0a du- plo eire. longiore et capite absque rostro longiore ; dorsali radiosa dorsali spinosa multo altiore, sat multo ad plus duplo altiore quam longa, valde acuta, radiis 5° 6° ad 7° mediocriter ad valde productis parte producta juxtapositione uni- 144 EÉ VISION DES ESPÈCES INSULINDIENNES tis; pectoralibus acutis capite non brevioiibus; ventralibus radio 1° plus mi- nusve producto capite longiore, spina capite absque rostro longiore; anali spina 3a capite absque rostro non breviore, parte radiosa forma et longitudine dorsali radiosae subaequali sed ea huniiliore radio 5° ceteris longiore plus minusve pro- ducto; caudali convexa capite breviore; colore corpore dimidio anteriore auran- liaco vel viridi-aurantiaco, dimidio posteriore violascente-viridi vel violascente- aurantiaco; iride aurantiaca margine orbitali fusca ; praeoperculo inargine libero et membrana operculari coeruleis ; vittula nucho-postoculari coerulea ; squamis dorso lateribusque antice majoribus singulis macula violascente-coerulea, lateribus postice plurimis macula parva vel guttula violascente-coerulea vel coerulea, gut- tulis trunco postice ex parte in vittulas coalitis; pinnis dorsali spinosa et pectoralibus aurantiacis, dorsali radiosa, anali et caudali fuscescente-aurantiacis, dorsali anali et caudali guttulis numerosis coeruleis; dorsali et anali radinsis coerulco marginatis parte producta flavescentibus; ventralibus antice coeruleo marginatis, radiis aurantiacis, membrana coeruleis ; caudali postice coerulescente marginata. B. 6. D. 13,21 vel 13/22. P. 2/18. V. 1/5. A. 3/20 vel 3 21. C. 1/15/1 et lat. brev. Syn. IIolacantJiKS lepidolepis Blkr, Diagn. vischs. Batavia, Nat. T. Ned. Ind. IV p. 468; Günth., Cat. Fish. II p. 47. Holacantlms ignatius Playf., Fish. Seych., Proc.Zool. Soc 1867 p. 852 tab. 41. Holaccurflms poecüus Peters., N. u. wenig bek. Amphib. u. Fische, Monatsber. k. pr. Ak. Wissensch. 1868 p. 454. Hab. Java (Batavia) ; in mari. Longitudo 2 specitninum 220'" et 326'". Rem. M. Playfair a retrouvé cette espèce, que j'avais déja publiée en 1'an 1853, aux iles Séychelles et en donna une belle figure sous Ie nom d'Hola- canthus ignatius. Son individu est plus petit que les deux de mon cabinet et ne montre pas la bandelette nucho-postoculaire. Il paraït cependant que dans Ie jeune age les bandelettes de la tête sont plus nombreuses. La figure publiée par M. Playfair montre une bandelette préoperculo-interoperculaire et une ban- delette maxillo-gulaire, et la description parle en outre d'une bandelette sur Ia ligne médiane du museau. De ces bandelettes il n'existe pas même de tracé dans mes individus. — L'espèce décrite par M. Peters sous Ie nom d'IIolacanthus poecilus, sur un individu provenant de Zanzibar, est manifestement elle-aussi identiquc avcc l'espèce actuelle. Le lepidolepis est la seule espèce connue d'Acanthochaetodon oü Ie tronc ne porte ni bandes ni bandelettes transversales ou longitudinales. Mais sous les DE LA PAMILLE DES CHÉTODONTOÏDES. 145 couleurs, aussi se fait elle aisément reconnaitre par les caractères combines de 13 épines dorsales, d'environ 80 rangées transversales d'écailles au-dessus de la ligne laterale et d'une anale prolongée en pointe. Acanthochaetodon striatus Blkr, Notie, sousfam. Hola- canthiform. Arch. néerl. se nat. XII p. 21 . — Atl. Ichth. Tab. 370, Chaet. tab. 8 fig. 3. Acanthochaet. corpore subrliomboideo, diametro dorso-ventrali 2 eire. in ejus longitudine ; latitudine corporis 3'3 eire. in diametro dorso-ventrali; capite obtuso 3£ eire. in longitudine corporis; linea rostro-frontali rectiuscula; ocu- lis diametro 3 eire. in longitudine capitis , minus diametro 1 distantibus; osse praeorbitali oculi diametro humiliore dentibus conspicuis nullis; praeoper- culo postice et inferne denticulato, angulo spina oculo duplo breviore; sub- operculo interoperculoque edentulis ; squamis capite minimis oculo nudo vix conspicuis, trunco non squamulatis; seriebus squamarum trunco longitudinalibus irregularibus, transversis parum regularibus; squamis trunco angulum aner- turae branchialis superiorem inter et basin pinnae caudalis supra lineam lateralem in series 80 eire, infra lineam lateralem in series 75 eire. transversas dispositis ; squamis 60 eire. in serie horizontali os scapulare inter et basin pinnae cauda- lis quarum 30 eire. in dimidio trunci anteriore; squamis serie transversa 15 eire. initium lineae lateralis inter et spinam dorsi lm ; linea laterali bene conspicua ; pinna dorsali spinosa dorsali radiosa vix longiore, spinis postrorsum longitudine sensim accrescentibus, postica quam 6a multo minus duplo longiore capite absque rostro breviore; dorsali radiosa dorsali spinosa altiore, non multo longiore quam alta obtuse rotundata radiis praemedianis ceteris longioribus; pectoralibus acu- tiuscule rotundatis capite brevioribus; ventralibus radio 1° producto capite paulo longiore spina capite absque rostro paulo breviore ; anali spina 3a capite absque rostro vix breviore, parte radiosa forma, longitudine et altitudine dorsali radiosae subaequali ; caudali convexa capite breviore; colore corpore pinnisque dorsali et anali profunde coerulescente-violaceo; iride violascente margine pupillari aurea; vittis transversis margaritaceo-coeruleis, capite et cauda reetiusculis, trunco parum curvatis convexitate antrorsum spectantibus latiorihus et gracilioribus alternantibus plerisque pinnam dorsalem et pinnam analem intrantibus; vittis capite 4 vel 5, posterioribus regionem thoraco-praeventralem secantibus; vitta rostro-nuchali impari linea mediana; vittis postcephalicis 8 vel 9, posterioribus reetiusculis; ventralibus fuscis; pectoralibus et caudali aurantiacis. 25 NATUURK. VERH. DER KONINKL. AKADEMIE. DEEL XVII. 146 KKVISION DES ESPÈCES INSULINDIENNES B. 6. D. 13/22 vel 13/23. P. 2/15. V. 1/5. A. 3/21 vel 3/22. C. 1/15/1 et lat. brev. Syn. Ilolacanthus coeruleus Ehr., CV., Poiss. VII p. 45 ; Günth., Cat. Fish. II p. 54? Holacanthus striatus Rüpp., N. Wirb. Fisch. p. 32 tab. 10 fig. 2; Blkr, Zesde bijdr. ichth. Arab. Nat. T. Ned. Ind. VIII p. 414; Günth., Cat. Fish. II p. 53; Day, Fish. India lp. 113 (descript. ex parte). Holacanthus semicirculatus Blkr, Bijdr. ichth. Bangka, Nat. T. Ned Ind. III p. 452 (nee CV.). Hab. Singapura ; Bangka (ïandjong-biat) ; in mari. Longitudo speciminis descripti 47'". Rein. M. Klunzinger (Syn. Fisch. R. M.) rapporte cette espèce et les deux suivantes a une variété du Chaetodon asfur Forsk., espèce fort distincte cependant par les 12 épines dorsales, par Ie nombre d'environ 50 rangées transversales au-dessus de Ia ligne laterale, par Ie prolongement de la dorsale et de 1'anale, par la large bande transversale janne du tronc, etc. Le striatus est voisin du semicirculatus et du nicobariensis, mais bien caracté- risé par les bandelettes peu courbées du tronc, par la bandelette rostro-nuchale impaire, par les 13 épines dorsales et par les 80 rangées transversales d'écail- les au-dessus de la ligne laterale. L'Holacanthus coeruleus Ehr. CV. n'est peut- être pas distinct du striatus, mais la formule de la dorsale et de 1'anale en étant donnée fort différente = D. 12/15. A. 3/15, il reste a examiner si ces nombres soient exacts. En attendant je conserve a 1'espèce actuelle le nom spécifique sous lequel Rüppell en a publié une belle tigure. Ses seules localités extra-insulindiennes connues sont la Mer rouge et 1'Inde. Acantho chaetodon semicirculatus Blkr, Notie, sousfam. Hola- canthiform. Arch. néerl. se. nat. XII p. 21. — Atl. Ichth. Tab. 370, Chaet. tab. 8 fig. 5. Acanthochaet. corpore subrhomboideo, diametro dorso-ventrali 2 ad 2 3 in ejus longitudine; latitudine corporis 3 ad 3è in diametro dorso-ventrali; capite obtuso 3| ad 4£ in longitudine corporis; linea rostro-frontali rectiuscula; oculis diametro 2è ad 3 in longitudine capitis, minus diametro 1 distantibus; osse praeorbitali oculi diametro humiliore vix denticulato; praeoperculo postice et inferne leviter denticulato, angulo spina oculo multo ad plus duplo breviore; suboperculo inter- operculoque edentulis; squamis capite minimis oculo nudo vix conspicuis, trunco non squamulatis; seriebus squamarum trunco longitudinaübus irregularibus, trans- DE LA FAMILLE DES CHETODONTOÏDES. 147 versis parum regularibus; squamis trunco angulum aperturae branchialis supe- riorem inter et basin pinnae caudalis supra lineara lateralem in series 75 eire, infra lineara lateralem in series 65 eire. transversas dispositis; squamis 60 eire. in serie horizontali os scapulare inter et basin pinnae caudalis quarum 30 eire. in dimidio trunci anteriore; squamis serie transversa 50 eire. spinam ventralem inter et spinam dorsi 1'" et spinam analeni T" inter et lineam dorsalem, 12 eire. initium lineae lateralis inter et spinam dorsi 1'"; linea laterali bene con- spicua ; pinna dorsali spinosa dorsali radiosa paulo tantum longiore spinis postror- sum longitudine conspicue accrescentibus, postica subposticis conspicue et spina 6a multo longiore capite absque rostro non ad paulo breviore; dorsali radiosa dorsali spinosa altiore, non multo longiore quam alta junioribus obtuse rotundata aetate provectioribus angulata radiis productis nullis praemedianis ceteris longiori- bus; pectoralibus acute vel acutiuscule rotundatis capite non ad vix brevioribus; ventralibus radio 1° plus minusve producto capite longiore, spina capite absque rostro non ad non multo breviore; anali spina 3a capite absque rostro non ad paulo breviore, parte radiosa forma, longitudine et altitudine dorsali radiosae subaequali; caudali convexa capite breviore; colore corpore pinnisque profunde coerulescente-violaceo; vittis capite et trunco gracilibus margaritaceis vel marga- ritaceo-coeruleis transversis, trunco curvatis convexitate antrorsum spectantibus dorsalem et analem intrantibus latioribus et gracilioribus alternantibus ; iride violascente margine pupillari aurea; capite vittula rostro-nuchali linea mediaria impari et vittula nucho-postoculo-praeoperculari; vittis trunco latioribus 3 sub- semilunaribus, posteriore curvatura apicem pinnae pectoralis non attingente; — juvenilibus (specim. longit. 26'" ad 31'") spina praeoperculari rudimentaria ; trunco vittis semicircularibus 2 vel 3 tantum, capite transversis 2 tantum ; — adolescen- tibus (specim. long. 47'" ad 60'") vittis trunco seminularibus 4 vel 5 anteriore graciliore dorso-operculo-ventrali, posteriore caudali; capite vittis transversis 4 mediis postmaxillari et supra-oculo-praeorbito-praeoperculari; cauda postice cum caudali vittis 2 rectiusculis; — adolescentibus provectioribus (specim. longit. 70") vestigiis vittularum trunco vittas inter semilunares latiores; — aetate magispro- vectis (specim. longit. 85'" ad 120") vittis trunco semilunaribus transversis 0 ad 12 gracilioribus et latioribus alternantibus; vittis capite transversis 6, anteriore impari linea frontis mediana, 4a sub medio oculo ceteris graciliore, 6a operculo postice vittae dorso-ver.tralis anterioris partem efficiënte; regione thoraco-gulari vittis 3 transversis obliquis media ceteris graciliore; — omni aetate fascia trunco transversa latiore nulla. 15. 6. D. 13/22 vel 13/23 (rarissime 14/21 vel 14/22. P. 2/17 vel 2/18. V. 1/5. A. 3/20 ad 3/22. C. 1 '15/1 et lat. brev. 25* 148 RÉV1SI0N ÜES ESPÉCES 1NSULINDIENNES Syn. Holacanthus semicirculatus CV., Poiss. VII p. 143 tab. 183; Less., Zool. Voy. Coq. Poiss. p. 173 tab. 30 fig. 3; Blkr, Zesde bijdr. ichth.Amb., Nat. T. Ned. Ind. Vlll p. 414 (nee ibid. III p. 452); Günth., Cat. Fish. II p. 53; Day, Fish. India I tab. 28 fig. 6 (descr. ex parte tant.). Chaetodon mierólepis Blkr, Diagn. n. vischs. Sumatra, Nat. T. Ned. Ind. I V p. 257. Holacanthus iburu Montrouz., Faun. Woodlark p. 169. Mami Waigiens. Hab. Sumatra (Cauer, Benculen, Priaraan) ; Java (Karang-bollong) j Celebes (Manado, Gorontalo) ; Timor (Kupang, ; Buro (Kajeli); Ceram (Wahai) ; Amboinaj Goram ; Waigiu ; in mari. Longitudo 14 speciminum 26" ad 120'". Rem. Le nombre des bandelettes du tronc varie avec 1'age des individus, les plus grêles ne se développant que dans 1'adolescence avancée. L'espèce se distingue du striatus et du nicobariensis par les 75 rangées transversales d'écailles au-dessus de la ligne laterale et par la disposition semilunaire des bandelettes du tronc. La diagnose est facilitée encore par la proportion des épines dorsales et par la ban- delette impaire rostro-nuchale. Le nombre normal des épines de la dorsale est de 13, une 14me ne se trouvant que sur deux de mes quatorze individus. Le semicirculatus est beaucoup moins rare que le striatus et que le nicoba- riensis, et habite, hors 1'Inde archipélagique, les cötes de Zanzibar, de la Nou- velle-Irlande, de Woodlark et des ïles Viti. Acanthochaetodon nicobariensis Blkr, Notie, sousfam. Uolacan- thiform. Arcli. néerl. se. nat. XII p. 21. — Atl. Ichth. Tab. 365, Chaet. tab. 3 fig. 1. Acanthochaet. corpore subrkouiboideo, diametro dorso-vcatiali 2| eire. in ejus longitudine; latitudine corporis S'3 eire. in diametro dorso-ventrali ; capite obtuso 4£ eire. in longitudine corporis; linea rostro-frontali rectiuscula ; oculis diametro 3 eire. in longitudine capitis, minus diametro 1 distantibus; osse praeorbitali oculi diametro humiliore vix denticulato; praeoperculo postice et in- ferne denticulato angulo spina oculo vix breviore; suboperculo interoperculoque eden- tulis; squamis rapite minimis oculo mulo vix distinguendis, trunco nou squamu- latis; seriebus squamarum trunco longitudinalibus irregularibus, transversis regu- laribus; squamis trunco angulum aperturae branehialis superiorem inter et basiu pinnae caudalis supra lineam lateralem in series 90 eire, infra lineam lateralem in series 80 eire. transversas dispositis ; squamis 70 eire. in serie horizontali os DE LA FAMILLE DES CHÉTODONTOÏDES. 149 scapulare inter et basin pinnae caudalis quarum 35 eire. in diraidio trunci ante- riore ; squamis serie transversa 60 eire. spinam ventralem inter et spinam dorsi anteriorem et spinam analem lm inter et lineam dorsalem, 15 eire. initium lineae lateralis inter et spinam dorsi 1'"; linea laterali bene conspiciia; pinna dorsali spinosn dorsali radiosa paulo longiore spinis postrorsum longitudine parum tantum accrescentibus posterioribus 8 subaequilongis postica 6a paulo tantum longiore capite absque rostro non breviore ; dorsali radiosa dorsali spinosa altiore, non multo longiore quam alta, obtuse rotundata, radiis praemedianis eeteris longiori- bus ; pectoralibus acute rotundatis capite vix brevioribus ; ventralibus eapite non brevioribus spina capite absque rostro non breviore; anali spina 3a capite absque rostro non breviore, parte radiosa forma, longitudine et altitudine dorsali radiosae subaequali; caudali convexa capite breviore; colore corpore coerulescente-violaceo vel violaceo ; iride violascente maculis oblongis coeruleis, margine pupillari aurea ; vittis corpore margaritaceo coeruleis transversis cnrvatis subsemilunaribus con- vexitate antrorsum spectantibus latioribus et gracilioribus alternantibus subcon- centricis 10 eire. caput inter et caudam, vittis ex parte supra dorsalem et analem productis ibique annulos vel cellulas angulatas efficientibus ; vitta trunco latioruin 3a subcirculari antrorsum usque ante apicem pectoralis porrecta; vittis margari- taceo-coeruleis capite lateribus 5 vel G irregularibus, nucha et fronte 6 trans- versis, utroque labio 1; rostro medio antice macula oblonga margaritacea; vittula sub medio oculo nulla; regione gulo-thoracica vittis 3 vel 4 obliquis transversis margaritaceo-coeruleis ; cauda cum basi pinnae caudalis vittis ejusdem coloris 4 vel 5 transversis; pectoralibus basi vittula coerulescente transversa. B. 6. D. 14/20 vel 14/21. P. 2/17. V. 1/5. A. 3/19 vel 3/20. C. 1/15/1 et lat brev. Syn. Douwing fonnosa Ren., Poiss. Mol. I tab. 5 fig. 34. Chaetodon nicobariensis Bl.Schn., Syst p. 219 tab. 50. Holacanthus geometricus Lac, Poiss. IV p. 528, 537 tab. 13 fig. 1; CV., Poiss. VII p 142. Holacanthus nicobariensis Blkr, Zesde bijdr. ichth. Amboina, Nat. T. Ned. Ind. VIII p. 414; Günth., Cat. Fish. II p. 52 ; Fisch. Südsee I p. 54 tab. 41 fig. B; Day, Fish. India lp. 112 ex parte (nee figura). Hab. Timor; Amboina; Ceram (Piru); Waigiu ; in mari. Longitudo speciminis descripti 93'". Rem. L'Acanthochaetodon nicobariensis se fait aisément distingner du semi- circulatus, dont il est Ie plus voisin, par les bandelettes presque circulaires de la partie postérieure du tronc et par les bandelettes transversales du front et de la nuque. 11 a en outre les éeailles notablement plus nombreuses et se fait recon- 150 EÉ VISION DES ESPÈCES INSULINDIENNES naitre encore a ce que les 7 ou 8 épines dorsales postérieures sont presque d'égale longueur et la 14e un pen seulement plus longue que la Ge. L'espèce est connue habiter, hors 1'Insulinde, les lies Nicobares, Misol, Samoa et de la Société. Acanthochaetodon imperator Blkr, Notie, sousfam. Ilolacanthi- form. Arch. néerl. se. nat. XII p. 2 1 . — Atl Ichth. Tab. 367 Chaet. tab. 5 fig. 2; Tab. 374, Chaet. tab. 12 fig. 4. Acanthochaet. corpore subrhoraboideo, diametro dorso-ventrali 2 ad 2j eire. in ejus longitudiue ; latitudine corporis 3 eire. in diametro dorso-ventrali; capite obtuso 4| ad 5 in longitudine corporis; linea rostro-frontali rectiuscula; oculis diametro 3 ad 3£ in longitudine capitis, diametro 1 ad 1^ distantibus; osse praeorbitali oculi diametro non ad sat multo altiore leviter denticulato; praeoper- culo postice et inferne denticulato angulo spina oculo non ad conspicue longiore; suboperculo leviter denticulato; interoperculo edentulo; squamis capite minimis oculo nudo vix distin guendis, trunco antice aetate provectis plus minusve squa- ïnulatis, trunco medio et postice non squamulatis; seriebus squamarum trunco longitudinalibus valde irregularibus, transversis sat regularibus; squamis trunco anATUURK. VERH. DER KON1NKL. AKAUE.MIE. DEF.L XVII. 1(52 KÉ VISION DES ESPÈCES INSULINDIENNES a corps |)lus haut que long et 1'autre a corps aussi long que haut. Dans 1 'age semi-adulte la longueur du tronc egale ordinairement sa hauteur, niais dans les plus agés et les adultes c'est la longueur du tronc qui surpasse plus ou inoins notablement sa hauteur. Comme dans toutes les espèces du genre la dursale et 1'anale s'émoussent avec 1'age jusqu'a ce qu'elles deviennent obtuses et arrondies. C'est au vespertilio qu'appartient probablement 1'individu figuré et publié sous Ie nom de Platax guttulatus CV. Je possède un petit individu de 35'" de long, oü Ie corps est aussi notablement plus haut que long, mais oü je ne vois plus de gouttelettes pales, mais 1'individu étant décoloré les gouttelettes peuvent bien avoir existé a 1 etat frais. Les nageoires dorsale et anale, dans eet individu, sont moiiis prolongées que dans les adolescents. Je suis maintenant de 1'avis de MM. Günther et Klunzinger que Ie Platax or- bicularis Rüpp. nest autre que 1'état alulte ou presque adulte du vespertilio. L'espèce habite les mêmes localités que Ie teira. Hors 1'Insulinde on I'a trouvée dans la Mer rouge, sur les cötes de Zanzibar, de Mossambique, de Madagascar, des ïles de la Réunion et Maurice, des Seychelles, de linde, de Ceylon et de Chine. Dans la bouche d'un individu, provenant de Madagascar, je trouvai une couple du Cyniothoa stromatei Blkr, la femelle gonrlée d'oeufs et Ie male ne mesurant en longueur qu'un peu plus du tiers de la femelle. Flatax melanosoma Blkr, Act. Soc. Sc. Ind. Neerl. VIII Elfde bijdr. vischf. Amboina p. 10. — Atl. Ichth. Tab. 360, Chaetod. tab 18 fig. 4. Plat. corpore rhomboideo, altitudine spinam analem anteriorem inter et spinam dorsi anteriorem longitudine corporis absque pinna caudali minore; latitudine corporis 4 eire. in diametro dorso-ventrali ; capite 4 eire. in longitudine corporis; linea ro- stro-frontali rectiuscula; linea fronto-rostro-ventrali oreclauso obtusangula angulo non rotundata ; oculis diametro 2 eire. in longitudine capitis, diametro £ eire. distan- tibus; osse praeorbitali oculi diametro plus duplo humiliore; rostro apice ante oculi marginem inferiorem sito; dentibus voinero-palatinis nullis; praeoperculo inferne denticulis conspicuis nullis; squaniis trunco anguluni aperturae branchialis supe- riorem inter et basin pinnae caudalis infra lineam lateralem in series 60 eire. transversas dispositis; distantia curvaturam lineae lateralis inter et spinam dorsi anteriorem capitis longitudine sat mii'.to minore; pinnis dorsali et anali valde acutis radiis anterioribus toto corpore longioribus; pectoralibus obtuse rotundatis capite non vel vix brevioribus; ventralilms acutis radio 1° capite plus duplo longiore, spina capite breviore; caudali convexa capite non breviore; colore corpore nigro j DE LA EAMILLE DES CHÉTODONTOÏDES. 163 iride nigra; labiis vittaque rostro-dorsali linea mediana impari pulchrc rubris; pinnis dorsali, anali et ventralibus nigris antice et postice rubro marginatis; pec- toralibus aurantiacis basi macula raagna transversa nigra; caudali dimidio basali nigra superne et inferne aurantiaco marginata dimidio libero aurantiaca. B. 6. D. 5/36 vel 5/37. P. 2/17. V. 1/5. A. 3/27 vel 8/28. C. 1/15/1 et lat. brev. Hab. Amboina ; in mari. Longitudo speciminis unici 52'". Rem. Je ne suis pas fort convaincu de la validité de cette espèce. L'unique individu ne représente manifestement que Ie jeune age. 11 me paraït fort voisin du Platax pinnatus tant par ses formes que par la bandetelte impaire rostro- nuchale et par la bordure rouge des nageoires dorsale et anale ; mais la couleur uni- forme et noiratre du corps et 1'absence de dents voméro-palatines ne permettent pas d'y voir Ie jeune age du Platax pinnatus. Platax pinnatus Blkr. — Atl. Ichth. Tab 380, Chaetod- tab. 18 fig. 1; Tab 382, Chaet tab. 20 fig. 2. Plat. corpore rkomboideo, altitudine spinam analem anteriorem inter et spinam dorsi anteriorem longitudine corporis absque pinna caudali minore ; latitudine corporis 4 ad 4£ in diametro dorso-ventrali; capite 4 eire. in longitudine corporis; linea rostro- frontali junioribus concaviuscula aetate provectis concava ; linea fronto-rostro-ven- trali ore clauso obtusangula; oculis diametro 2% ad 3 in longitudine capitis, dia- metro | ad 1 et paulo distantibus; osse praeorbitali oculo diametro multo hu- iniliore ad paulo altiore ; rostro apice infra oculi marginem inferiorem descendente ; dentibus vomero-palatinis bene ad paruin conspicuis ; praeoperculo inferne denti- culis minimis scabro; squamis trunco angulum aperturae branchialis superiorem inter et basin pinnae caudalis supra lineam lateralem in series 70 eire, infra lineam lateralem in series 60 eire. transversas dispositis; squamis 50 eire. in serie horizontali os scapulare inter et basin pinnae caudalis quarum 25 eire. in dimidio trunci anteriore ; squamis serie transversa 60 eire. spinam ventralem inter et spinam dorsi anteriorem, 55 eire. spinam analem anteriorem inter et lineam dor- salem, 25 eire. initium lineae lateralis inter et spinam dorsi ln', 18 eire. apicem curvaturae lineae lateralis inter et lineam dorsalem; distantia curvaturam lineae lateralis inter et spinam dorsi lm capitis longitudine minore; pinnis dorsali et anali acutis radiis anterioribus juvenilibus et adoleseentibus toto corpore multo ad vix longioribus aetate provectis corpore multo ad duplo brevioribus, dorsali spina postica junioribus capite longiore aetate provectis capite breviore ; pectoralibus acute 27* 164 RËVISION DES ESPÈCES INSULINDIENNES vel obtusiuscule rotundatis capite non ad non raulto brevioribus; ventralibus acutis, radio 1° junioribus capite plus duplo aetate provectis capite minus duplo longiore, spina junioribus et adultis capite breviore ; caudali truncata angulis acuta capite non ad paulo breviore; colore corpore junioribus fuscescente-flavo, fasciis transversis fuscis vel nigricantibus, oculari orbita non graciliore, dorso-axillo-ventrali et dorso-anali latis bene distinctis; vitta rostro-frontali irnpari pulchre rubra; pinnis, ventralibus nigris, dorsali et anali dimidio basali fuscescente-flavis vel aurantiacis dimidio libero fuscis vel nigricantibus postice rubro marginatis, caudali basi fuscescente medio vel postice vitta transversa diffusa fusca vel nigricante postice rubra vel aurantiaca; aetate valde provectis, corpore pinnisque fuscescente-griseis, fasciis transversis diffusis vel nullis-, pinnis pectoralibus et ventralibus aurantiaco-fuscis vel nigricantibus; inde juvenilibus et adultis flava vel flavescente-rosea niargine orbitali fuscescente. B.6. 1). 5/30 ad 5/40 (rarissime 6/87). F. 2/16 vel 2/17. V. 1/5. A.3/26 ad 8/29. C. 1/15/1 et lat. brev. Syn. Chaetodon pinnatus L., Mus. Ad. Frid. p. 64 tab. 33 fig 6; Syst. Nat. ed. 10a I p. 272; L.Gm., Syst. Nat.ed. 13a p. 1241; Bl.Schn., Syst. p. 230. (nee Bonn.) Chaetodon microlepidotus capite inermi etc. Gron., .Mus lip. 16 n°. 193. Chaetodon rostro obtuso capite inermi etc. Gron., Zoophyl. p. 70 n°. 236. Platax marginatus V. Hass., Icon. ined. Platax gampret Blkr, Verh. Bat. Gen. XXIII Chaetod. p. 29 ; Faun. ichth. Jav. spec nov., Nat. T. Ned. Ind. I p. 105. Chaetodon setosus Gron., Cat. ed. Gray p. 76. Platax expansus Thioll. = Platax anagon Montrouz., Faun. Woodlark p. 169. Gampret Mal. Bat.; Taferhor Manad., Dawon-haru, Papeh Batjan. Hab. Singapura; Java (Batavia, Surabaya); Madura (Sumanap) ; Celebes (Ma- nadoj; Batjan (Labuha); in mari. Longitudo 14 speciminum 125'" ad 360'". Rem. Je crois reconnaitre lespèce actuelle dans la figure du Chaetodon pin- natus L., et c'est probablement aussi la même espèce décritepar Gronovius dans Ie 2e volume de son Museum (rapportée plus tard a son Chaetodon setosus), et qu'il caractérisa, entre autres, par une „linea alba longitudinali in fronte" (Cat. ed. Gray p. 76). Je trouve encore une figure en noir du pinnatus, parmi les dessins de Van Hasselt qui avait 1'intention de lc nommer marginatus. Le pinnatus est voisin du batavianus par la forme du tronc, par Ie profil fronto-rostro-dorsal et par la présence de dents voméro-palatines, mais il se distin- gue par le nombre des opnies dorsales, dont il n'y a que cinq ou (très-rarement) six, par uu inoindre nombre d'écailles aux rans;ées transversales de la moitie. DE LA FAMILLE DES CHÉTODONTOIDES. 165 antérieure du tronc et par quelques rayons de plus dans les nagcoires dorsalc et anale. On reconnait encore Ie pinnatus au profil rostro-frontal concave des ado- lescents et des adultes. Les individus de 1'age moins avance' out encore ceci de caractéristique, qu'il y existe une bandelette rostro-frontale rouge et impaire sur la ligne médiane, et que les nageoires dorsale et. anale out la moitié postérieure bordée de rouge. L'espèce n'est connue habiter, hors 1'Inde archipélagique, que la mer de 1'ile Woodlark. Platax batavianus CV., Poiss. VII p 169; Blkr, Verh. Bat. Gen. XXI11 Chaet. p. 28; Kner, Zool, Reise Novara, Fisch. p. 165. — Atl. Ichth. Tab. 381, Chaet. tab. 19 fig. I, 2. Plat. corpore rhomboideo, altitudine spinam analem anteriorem inter et spinam dorsalern anteriorem longitudine corporis absque pinna caudali minore; latitudine corporis 4 eire. in diametro dorso-ventrali; capite 4 ad 4± in longitudine corpo- ris; linea rostro-frontali rectiuscula aetate provectis ante oculos convexa; linea fronto-rostro-ventrali ore clauso obtusangula angulo non rotundata ; oculis diametro 2é ad 3 in longitudine capitis, diametro 1 ad 1^ distantibus; osse praeorbitali junioribus et aetate provectis oculi diametro conspicue humiliore; rostro apiceju- venilibus vix vel non adultis conspicue infra oculi marginem inferiorem sito; dentibus vomero-palatinis acutis bene conspicuis, palatinis in thurmulas 2 breves vittae dentium vomerinae contiguas dispositis; praeoperculo margine inferiore den- ticulis vix conspicuis scabro; squamis trunco angulum aperturae branchialis su- periorem inter et basin pinnae caudalis supra lineam lateralem in series 75 eire, infra lineam lateralem in series 65 eire. transversas dispositis; squamis 50 eire. in serie horizontali os scapulare inter et basin pinnae caudalis quarum 25 eire. in dimidio trunci anteriore; squamis serie transversa 75 eire. spinam ventralem inter et spinam dorsi anteriorem, 55 eire. spinam analem ln' inter et lineam dor- salera, 30 eire. initium lineae lateralis inter et spinam dorsi 1"', 20 eire. apicem curvaturae lineae lateralis inter et lineam dorsalem; distantia curvaturam lineae lateralis inter et spinam dorsi 1"' capitis longitudine minore; pinnis dorsali et anali junioribus et adolescentibus valde acutis radiis anterioribus dorsalibus trunco non ad vix analibus trunco multo ad duplo brevioribus, aetate valde provectis angulatis obtusiusculis convexiusculis vel convexis radiis anterioribus dorsalibus trunco plus duplo analibus trunco triplo eire. brevioribus, dorsali spina postica junioribus capite vulgo longiore aetate provectioribus capite vulgo breviore ; pecto- ralibus acute vel obtusiuscule rotundatis capite brevioribus; ventralibus acutis 16() BÉVISION DES ESPÈCES INSÜLINDIENNES radio 1" juvenilibus capite duplo ad plus duplo aetate provectis capite minus duplo ad paulo tantum longiorc, spina junioribus et adultis capite breviore; cau- dali truncata angulis acuta capite non ad vix breviore; colore corpore junioribus ex griseo vel ex chalybeo flavescente aetate provectis chalybeo-griseo vel fusco; iride flavescente marginc pupillari aurea; fasciis transversis fuscis vel nigricanti- bus, oculari, dorsoaxillo-ventrali et dorso-anali junioribus bene distiuctis aetate provectis diffusis vel nullis; pinnis imparibus fuscescente-aurantiacis vel fuscis, pectoralibus vulgo aurantiacis, ventralibus vulgo fuscis; dorsali et anali margine.n liberuni versus vulgo nigricantibus. B. 6. D. 7/29 ad 7/33 (rarissime 6/31). P. 2/15 ad 2/17. V. 1/5. A. 3/22 vel 3/23. C. 1/15/1 et lat. brev. Syn. Galiom-visch Ren., Poiss. Mol. 1 tab. 12 fig. 75. Chétodon vesp&rtüion {variété du) Lac, Poiss. IV tab. fig. 2. Platax fuscus K.V.H., Icon ined.? (juveuis). Platax arthriticus Günth., Cat. Fish. II p. 491 (nee CV. nee Cant.). Gampret Mal. Bat.; Baba! Sundan. ; Tudjong-prio Bintang. Hab. Sumatra (Telokbetong, Benculen, Siboga) ; Nias; Pinang; Singapura ; Bin- tang (Rio); Bangka (Muntok); Biliton (Tjirutjup) ; Java (Batavia, Bantam); Duizend-ins. ; Celebes (Macassar, Bonthain, Manado); Solor (Lawajong) ; Ternata; Amboiua; Waigiu ; in mari. Longitudo 8 speciminum 135" ad 290'". Rem. Le Platax batavianus est remarquable parrai ses congenères par les sept épines dorsales et par la présence de dents voméro-palatines bien développées. M. Günther, croyant le Chaetodon arthriticus Bell 1'adulte de cette espèce, 1'a rebaptisée Platax arthriticus, mais j'ai déja dit que 1 'espèce de Bell ne repré- sente que 1'age adulte du Platax teira. Les adultes du teira et du batavianus sont fort distincts par la physionomie, ceux du teira ayant le profil rostro-frontal plus convexe et beaucoup moins fuyanl en arrière et 1'apex du museau desceiulant l>eaueoup moins au-dessous du niveau de 1'orbite. Au reste le profil fronto-rostro- ventral, dans le batavianus, est aussi bien en fornie d'angle obtus non arrondi dans les adultes que dans les individus moins agés. Je erois reconnaitre lespèce actuelle dans les figures citées de Renard et de Lacepèdf. Elle n'esl positivement connue jusqu'ici que de 1'Insulinde. Subfainilia ZANCL1FÜRMES. Chaetod()ntcidei corpore transversim ovali, squamis minimis spinulosis ctenoideis DE LA FAMILLE DES CHÉTODONTOÏDES. 167 vestito; capite superne lateribusque squamato; dcutibus maxillis setaceis simplici- bus; maxillis, supcriore nou protractili, inferiore ramis contiguis horizontaliter immobilibus; aperturis branchialibus isthmo latissimo separatis; cute gulo-inter- branchiali non a cute praeventrali distincta ; pinna dorsali indivisa, parte spinosa parte radiosa plus triplo breviore spinis 7 subcontiguis ex parte Hexiiibus productis et radiis 39 ad 44: ventralibus sub basi pectoralium insertis; anali spinis 3 et radiis plus quam 30; caudali radiis fissis 14. B. 5. Zanclus Cornm. CV — Pomacanthus Lac. = Gonopterus Gron. = ünathoeen- trum Guich. (Genus subfamiliae unicum). Corpus ovale. Rostrum valde acntum. Dentes maxillis biseriati ; vomerini nulli. Ossa opercularia edentula. Squamae minimae oculo mulo vixdistinguendae. Linea lateralis basin caudalis attingens. Pinnae dorsalis et analis parte radiosa antice quam postice pluritoties altiore. Rem. Le genre fut déja reconnu par Gronovius, mais Ie nom qu'il lui appliqua n'ayant été imprimé qu'en 1'an 1854 celui de Zanclus a droit detre maintenu. Les deux espèces connues sont fort voisines 1'une de 1'autre par les fonnes, par les nombres et par les couleurs, mais on réussit a les nettement distinguer par les caractères suivants. I. Préorbitaire sans épine. Tête environ 3 fois dans la longueur totale. Grande taclie rostro- sousocnlaire noire et triangulaire fénestrée. 1. Zanclus cormdus Cuv. II. Préorbitaire a épine recourbée. Tête environ 3J fois dans la longueur totale. Point de taclie rostro-sousoculaire fénestrée. 2. Zanclus canescens Giinth. Zanclus comutus CV., Poiss. VII p. 78 tab. 177; Blkr, Verh. Bat. Gen. XXIII Chaet. p. 22; Thioll., in Montrouz. Faun. Woodlark p. 167; Günth., Cat. Fish. II p. 493; Day, Fish. India I p. 111 tab. 28 fig. 4. — Atl. Ichth. Tab. 3(36, Chaet. tab. 2 fig. 1, 2. ZancU corpore disciformi-ovali, altit udine spinam ventralem inter et spinam dorsi 168 HÉVISION DES ESPÈCES INSUL1NDIKNNES anteriorem 1{ ad 1£ in tota ejus longitudine, 1 tantum vel minus quam 1 in ejus lon- gitudine absque rostro et absque pinna caudali; latitudine corporis 5 ad G in distantia spinam ventralem inter et spinam dorsi anteriorem ; capite 3 fere ad 3 et paulo in longitudine corporis, multo altiore quam longo; linea rostro-nuchali rostro valde concava, nucha convexa; oculis diametro 3 fere ad 4 in longitudine capitis, minus ad paulo plus diametro 1 distan tibus ; orbita antice processu conico osseo rudi- mentario vel bene evolulo juvenilibus vulgo nullo; naribus ante pupillam vel ante oculi partem inferiorem perforatis, anterioribus valvula claudendis; rostro valde acuto oculi diametro sat multo ad plus duplo longiore, ab apice usque ad orbitam lf ad Ij in longitudine capitis; osse praeorbitali spina nulla; labiis latis tenui- bus ; dentibus maxillis curvatis biseriatis serie externa quam serie interna multo longioribus ; linea maxillo-ventrali antice valde concava postice valde convexa ; praeoperculo obtusangulo margine inferiore concavo; squamis capite, trunco pin- nisque minimis oculo nudo non vel vix distinguendis ; linea laterali maxime curvata continua basin pinnae caudalis attingente; pinna dorsali spiuis 2 ante- rioribus rigidis puugentibus oculo multo brevioribus, ceteris tenuibus flexilibus plus minus v e productis spina 3a autem ceteris longiore et latiore in setam toto corpore vix breviorem ad multo longiorem producta ; dorsali radiosa dorsali spinosa plus triplo ad quadruplo longiore sed multo humiliore, antice elevata, postrorsum altitudine sensim decrescente, antice quam postice pluritoties altiore; pectoralibus acutis capite brevioribus; ventralibus acutis radio 1° plus minusve producto capite non ad paulo breviore; anali dorsali radiosa paulo breviore, spinis mediocribus 3a ceteris multo longiore, multo longiore quam alta, parte radiosa antice acuta vel acutiuscule rotundata, radiis postrorsum longitudine decrescentibus ; caudali extensa subtruncata vel concaviuscula multo latiore quam longa angulis acuta, radiis lateribus quam mediis multo longioril>us capite brevioribus; colore corpore pulchre flavo; iride flavetcente vel rosea, rarius fusca ; vitta rostro-postmaxillo- frontali fusca vel nigricantc inferne fenestrata postice margaritaceo limbata ; fasciis trunco 2 latis tvansveisis fuscis vel nigricantibus, margaritaceo vel coerulescente marginatis, anteriore dorso-fronto-oculo-ventrali inferne quam superne multo latiore superne vittulis 3 inferne vittulis 2 transversis coerukis percursa, posteriore dorso- anali anteriore graciliore apicem dorsalis radiosae et analis radiosae attingente; pinnis dorsali et anali flavis, parte radiosa aetate provectis nigro marginatis ; pectorali bus rlavis ; ventralibus fuscis vel nigricantibus ; caudali tota fere fusca vel nigra, nigro antice et postice vittula margaritacea limbato, margine posteriore medio rlava. 13.5. D.7/41ad 7/44. P. 2/1 6 vel 2/17. V. 1/5. A.3/32ad 3/3G. C. 1/15/1 et lat. brev. Syn. Moorsche Af 'godt, Ican Swangi, Speervisch Ruysch, Coll. nov. pisc. Amb. p. 1, 2, 3 tab. 1 fig. 2, 19, tab. 2 fig. 5. DE LA FAM1LLE DES CHÉTODONTOÏDES. 169 Besaantie, Moorse Afgodt, Speervisch Ren., Poiss. Mol. I. tab. 12 fig. 76, II tab. 9 fig. 44, tab. 39 fig. 173. Gevlamde trompetter, Ikan Paroeli jang djantan, Ikan Isop Batoe, Alferez djawa Valent., Amb. fig. 108, 177, 245, 246. Chaetodon acüleis 2 brevibus swpra ocidos ossicido B° pinnae dorsalis longis- simo Art., Syn. p. 79, Descr. pisc. p. 92. Tetragonoptrus n°. 14 Klein, Miss. Pisc. IV p. 39, 40 tab. 12 fig. 3. Chaetodon duabus aculeis brembus swpra ocidos etc. Seba, Thes. III p. 65 tab. 25 fig. 6. Chaetodon cornutus L., Syst. nat. ed. 10a lp. 273; L.Gtuel , Syst. nat ed. 13a p. 1241; Bonn., Encycl. méth. Ichth. p. 80 tab. 44 fig. 168; BI., Ausl. Fisch. III p. 72 tab. 200 fig. 2; Bl.Schn., Syst. p. 221;Lac, Poiss. IV p. 453, 471, 473 tab. 2 fig, 1. Chaetodon nudus Gron., Cat. ed. Gray p. 76. Gonopterus moerens Gron., Cat. ed. Gray p. 77. Gayam Mal. Batav. Sceleton, in Rosenth, Ichth. Taf. tab. 13 fig. 3; Agass., Poiss. foss. IV tab. G Hab. Sumatra (Benculen, Ulacan); Batu; Cocos (Nova-selma) ; Java (Batavia, Prigi) ; Celebes (Badjoa, Manado, Tanawanco) ; Flores (Larantuca); Timor (Ku- pang) ; Halmahera (Sindangole) ; Ternata ; Batjan (Labuha); Ceram ; Aniboina ; Haruco; Banda (Neira); Goram; Waigiu; Nova-Guinea; in mari. Longitudo 25 speciuiinum 65'" ad 190'". Rem. Cette espèce singuliere est fort commune dans 1'Inde archipélagique mais elle s'étend fort loin hors ses limites, dans Ie bassin Indien jusqu'aux ïles Maurice et de la Róunion et même jusqua la cöte Zanzibare, et dans Ie bassin Pacifique jusqu'aux ïles Woodlark et Sandwich. Zanclus canescens Günth., Cat. Fish. II p. 493. — Atl. Ichth. Tab. 366, Chaet. tab. 4 fig. 3. Zancl. corpore disciformi-ovali, altitudine spinam ventralem inter et spinam dorsa- lem anteriorem IJ ad lf in tota ejus longitudine, minus quam 1 in ejus longitudine absque rostro et absque pinna caudali ; latitudine corporis 5é ad 7 in distantia spinam ventralem inter et spinam dorsi anteriorem ; capite 3| eire. in longitudine corporis, multo altiore quam longo ; linea rostro-nuchali rostro concava nucha convexa ; oculis diametro 2^ eire. in longitudine capitis, minus diametro 1 distantibus; orbita processu KATUUEK. VKKU. DER KONINKL. AKADEMIE. DEEL XVII. 170 KÉ VISION DES ESPÈCES INSULINDIENNES conico osseo nullo; narihus ante nculi partora inferiorem rerforatis, anterioribus valvula claudendis; rostro acuto oculo paulo breviorc; ossc praeorbitali inferne spina conica curvata postrorsum et paulo extrorsum spectante; rostro ab apice usque ad orbitam 2 in longitudine capitis; labiis latis tenuibus; dentibus maxillis gracilibus integris curvatis biseriatis serie externa quam serie interna multo longiorihus; linea maxillo-ventrali antice valde eoncava postice valde convexa ; praeopcrculo obtusaiigulo margine inferiore conca- viusculo; squamis capitc, trunco pinnisque minimis seabris oculo nudo pa- rum distinguendis; linea laterali maxime curvata ba9in pinnae caudalis attin- gente; pinna dorsali spinosa spinis 2 anterioribus rigidis pungentibus oculo multo brevioribus, ceteris tenuibus rlexilibus plus minusve productis spina 3a autem ceteris longiore et latiore in setam toto corpore paulo longiorem pro- ducta; dorsali radiosa dorsali spinosa plus triplo longiore sed multo humiliore, antice elevala postrorsum altitudine sensim dccrescento, antice quam postice plu- ritoties altiore; pectoralibus acutis rotundatis capite non vel vix brevioribus; ven- tralilms acutis radio 1° producto capite longiore; anali dorsali radiosa non vel vix breviore, spinis mediocribus 3a ceteris multo longiore, duplo eire. longiore quam alla, parte radiosa antice acute vel acutiuscule rotundata, radiis postrorsum lon- gitudine decrescentibus ; caudali extensa truncata multo latiore quam longa, ra- diis lateralibus quam mediis multo longioribus capite paulo ad non brevioribus; colore corpore flavo ; iride flavescente vel rosea margine orbitali ex parte fusca ; labiis fuscis; vitta rostro-postmaxillo-frontali nulla; fasciis trunco 2 latis trans- versis fuscis margaritaceo limbatis, anteriore dorso-fronto-oculo-ventrali antice quam postice profumliore inferne quam snperne multo latiore superne vittulis 2 vel 3 inferne vittulis 2 transversis coeruleis percursa, posterioredorso-anali fascia anteriore graciliore apicem dorsalis radiosae et analis radiosae attingente ; pinnis, dorsali spi- nosa fuscescente, dorsali radiosa, anali et pectoralibus fiavis, ventralibus et caudali fuscis, caudali postice medio flavo sat lato marginata. B. 4. D. 7/40 vel 7/41. P. 2/16. V. 1/5. A. 3/34 vel 3/35. C. 1/1511 et lat. brev. Syn. Chaetodon canescens aculeo utrinque ad os etc. Art., Descr. spec. pisc. p. Ü3 ; Synon. p. 79. Tetrac/onojjtnts N°. 13 Klein, Miss. Pisc. IV p. 39 tab 12 fig. 2. Cltacfodon canescens L., Syst. Nat. ed. 10a I p. 272; Bonn., Ichth. p. 80 tab 43 fig. 166; L. Gmel., Syst. Nat. ed. I3a p. 1240; BI. Schn., Syst. p. 215. Chaetodon canescens ore aculeato etc. Seb., Thes. III p. 66 tab. 25 fig. 7. Pomacanthus canescens Lac, Poiss. IV p. 517, 519. Zanclus centrognathos CV., Poiss. VII p. 397. Qnathocentrim centrognathimiG\\\c\\. ,kni\.§oc,L\nr\M&meLo\r. V(cop.sep.p.ö). Zanclus Montrouzieri Thioil. in Montrouz. Faun. Woodlark p. 16&. DE LA FAMILLE DES CHÉTODONTülUES. 171 Hab. Celebes (Manado) ; Amboina; in mari. Longitudo 3 speciminum 65'" ad 70'". Rein. Le fait que 1'espèce actuelle habite les cötes de Célèbes et d'Arn- boine s'oppose a 1'opinion, émise par Cuvier-Valenciennes, qu'elle habite probable- ment les hautes mcrs. Elle semble ne pas ètre aussi rare que le sup- posent les auteurs de la grande Histoire naturelle des Poissons. Artedi la connaissait fort bien, mais sur un individu décolore seuleiuent. Les figures publiées dans le Thesaurus de Seba et dans les Missus piscium de Klein, sont manifestement faites, elles-aussi, sur des individus décolorés. Je possède une belle série d'individus du cornutus de parfaitement la même taille que mes trois exemplaires du ca- nescens, ce qui a permis de bien juger des différences spécifiques. Constamment le canescens se distingue par 1'épine sousorbitaire, par son corps plus haut et plus trapu et par son museau notablement plus court. Les écailles aussi, du canescens, sont un peu plus grandes et plus rudes que dans le cornutus, mais leur petitesse et leur disposition irreguliere ne permet pas d'en donner la formule. Les couleurs, dans les deux espèces, sont a-peu-près les mêmes, mais le canescens se distingue par 1'absence de Ia bandelette brune fronto-maxillaire fénestrée (si remarquable- ment dessinée dans le cornutus) et puis encore tous mes trois individus ont toute la partie épineuse de la dorsale brunatre. Hors 1'Insulinde le canescens a été trouvé aux iles Woodiark et Vamcolo et dans 1'estomac d'une espèce Coryphène par 1° de latitudine nord et par 75° de longitude est du méridien de Paris. La Haye, Décembre 1875 et Janvier 1876. Addenda et Corrigenda. Pag. 2 lin. 5 loco 70 lege: 71. » sub n": 10 aJJe 10a Parachaetodon ocellatu9 Blkr. » 25 liu. 31 loco mais, lege: et. • 'i » 32 « a les, lege : a aussi les. » 34 sub lin. 7 adde : -Longitudo 10 speciminum 140'" ad 165'". « 47 » 9 loco au contraire, lege: par contre. « 69 » 19 » envion, lege : enniron. i: 144 » 37 » sous, lege: sans. 28* INDEX SPECIERUM DE8CRIPTARUM. Pa8. Subfam. pimelepïeriformes 10. Pimelepterus cinerascens Day 12. // lembus CV 14. // oblongior CV , 15. // waigiensis QG 17. Subfam. froteracanthiformes 18. Proteracanthus sarissophorus Günth 18. Subfam. chaetodipteriformes 20. Harpochirus punctatus Cant 21. Ilarches orbis Cant 24. Subfam. scatophagiformes 26. Ephippus argus Cuv 26. Subfam. taurichthyiformes 29. Chelinon rostratus Cuv 30. Prognathodus longirostris Blkr 33. Parachaetodon ocellatus Blkr 35. Coradion chrysozonus Kaup 37. ii melanopus Blkr 39. Tauriclithys varius CV 42. monoceros Blkr 44. x cliryt^ostomus Blkr 45. » macrolepidotus Blkr ■ 47. Hemitaurichthys polylepis Blkr. Pae 50. Tetragonoptrus Citharoedus Rabdophorua ) Meyeri Blkr. . . ) ornatissiinus Blkr. ) Bennetti Blkr. . ) speculum Blkr. ) trifasciatus Blkr. 55. 57. 60. 62. 63. // ) ephippium Blkr 65. ii ) seineion Blkr 67. Tetragonoptrus ) octofasciatus. Blkr 70. // ) miliaris Blkr . 72. // ) punctato-fasciatus Blkr 74. Chaetodontops ) fasciatus Blkr 77. // ) collaris Blkr , . . . 80. » ) melanotus Blkr 82. '/ ) selene Blkr 84. \ Lepidochaetodon ) unimaculatus Blkr 87. // ) Kleini 88. Linophora ) auriga Blkr 92. " ) vagabundua Blkr 94. ) B,afflesi Blkr 97. // ) xantlmrus Blkr 99. Oxychaetodon ) lineolatus Blkr 102. ) falcula Blkr 104. Gonochaetodon ) triangulum Blkr 107. Megaprotodon strigangulmu Blkr 109. Subfam. holacanthiformes 112. Chaetodontoplus raesoleucus Blkr 114. >i chrysocephalus Blkr 115. n melanosoma Blkr. ..., 117. // dimidiatus Blkr 118. Ilolacaiithus Laraarcki Lac 123. ii melanospilus Blkr 124. ii bispinosus Günth 125. rag Holacanthns bicolor Lac 127. // tibicen CV 121). /' nox Blkr 131. Vroliki Blkr 132. /> trimaculatus Lac 133. » xanthometopon Blkr 135. // navarchus CV 136. // diacanthus Güiith 1 3S. " sexlriatus K.V.H 141. Acanthochaetotloü lepidolepis Blkr 143. // striatus Blkr. 145. '/ semicirculatus Blkr 146. // nicobariensis Blkr 148. " imperator Blkr 150. » annularis Blkr 152. Subfaui. PLATACIFORMES 154. Platax teira Cuv 157. // vespertilio Cuv 160. ii melanosoma Blkr 162. w pinnatus Blkr 163. // batavianus CV • 165. Subfam. zancliformes 167. Zanclus comutus CV • 167 « canescens Günth 169. T 2,2,2, .1 AMNH LIBRARY - ^ . - I ■KHl V 00127154 9 ■■ ■» ^^| /•P"\' ^G? LüJ - i O— _ - - - - / M* *> v f w--'" • •- ■ • • 7\ -~— ^ • **r; — iffi-j ■ - ■ *ï- - - - ( • V _ — ~ - SBT -4 o/ ~ L • L