

taten, 


een 


valle 


HARVARD UNIVERSITY. 


LIBRARY 


OF THE 


MUSEUM OF COMPARATIVE ZOÖLOGY. 


zo 


7 B 
Ni 
KN 
En Li [ 
bree) 
) " 
S fi 
: 
ĳ 
< Á N 
8 4 
f } 
| L Ô ” ì 
. ” 
dl A 
“ el Î p 4 
r . Sj ni 


AP 


N 


sn 


00 


CHLAP 


EN 


AN LANGE & C 


AV 


LIGGEN 
HAP EGGLOGY, 
RIDGE ASS, 


VAN HET 


VARENS 
ij: | VOOLOOE CN OG EUT! 


il H GOL EDOLK Ei NPAC 


k 
Á 
ke 
ij 
ae de 


HANDELINGEN 


VAN HET 


rte A 


nis 


hid 


DEEL KXKEVW. 


i) watte 
BATAVIA, 
TER DRUKKERIJ VAN LANGE & Co, 


1852, 


EE Te EN CD KE KD 


Verslag der werkzaamheden van het Bataviaasch Genootschap van Kunsten en we- 
tenschappen, van September 1850 tot April 1852, namens het bestuur des genoot- 
schaps voorgelezen vn de algemeene vergadering op den 2isten April 1852, door 
Dr. P. Bleeker, Sekretaris des Genootschaps. 


Uittreksel uit de aanteekeningen der Algemeene Vergadering van het Bataviaasch Ge- 
nootschap van kunsten en wetenschappen, gehouden den 2isten April 1852. 


Naamlijst der Leden van het genootschap. 


Geschiedenis der Verovering van Malakka en der oorlogen tusschen de Portugezen 
en Malewjers, door J. Hageman, Jez., buitengewoon lid des genootschaps. 


Bijdrage tot de kenmis der Makreelachtige visschen van den Soenda - Molukschen 
Archipel, door Dr. P. Bleeker. 


Bijdrage tot de kennis der Snoekachtige Visschen van den Soenda - Molukschen Archr- 
pil, door Dr. P. Bleeker. 


Bijdrage tot de kennis der Chirocentroïdei, Lutodeiri, Butirini, Elopes, Notopters, 
Salmones, Echeneoïdeiì en Ophidini van den Soenda - Molukschen Archipel, door 
Dr. P. Bleeker. 


Bijdrage tot de Hos der Haringachtige Visschen van den Soenda - Molukschen Ar- 
chipel, door Dr. P. Bleeker. 


Bijdrage tot de hennis der Pleuronecteoïden van den Soenda - Molukschen Archipel, 
door Dr. P. Bleeker. 


ge) 


INHOUD. 


Ean: tot ie hennis der Blootkakige Visschen van den is 
pel, door Dr. P. Bleeker. 


11. Bijdrage tot de kenms der Balistimì en BR, B 
door Dr. P. Bleeker (met afbeeldingen). En 


12. Bijdrage tot de kennis der Plagiostomen van den Indischen 
Bleeker (met afbeeldingen). en er CN 


18. Manik Maja ‚ een Javaansch ‘gedicht; met aanteekeningen witg 
de Hollander, korresponderend lid des genootschaps. 


Rek 14. Boma kawja, een oorspronkelijk kawi-gedicht, uitgegeven door R 
En. bibliothekaris des genootschaps. 3 


VERSLAG DER WERKZAAMHEDEN 


VAN HET 


pn , 


IAASCH GENOOTSCHAP VAN KUNSTEN EN WETENSCHAPPEN, 


Van September 1850 tot April 1852, 


NAMENS HET BESTUUR DES GENOOTSCHAPS VOORGELEZEN IN DE ALGEMEENE VERGADERING 


OP DEN 2%sten APRIL 1852, 


en 
DOOR 


1 


Dr. P. BLEEKER, 


Sekretaris des Genootschaps. 


/ 


M. HL 


In den vooruitgang in al het goede, die, het laatste tiental jaren, de maatschappij in 
Nederlandsch Indië zoo zeer kenmerkt, bekleedt het Genootschap eene voorname plaats. Men 
vestige slechts het oog op zijne Verhandelingen, in de laatste jaren in het licht verschenen 
en op haren inhoud, welke belangrijke bijdragen bevat tot de kennis der Maleische, Ja- 
vaansche, Balinesche en Kawi-letterkunde, tot die der land- en volkenkunde van den Indischen 
Archipel ‚ der oudheidkunde van Java en der natuurlijke geschiedenis van de Nederlandsche 
Oost-Indische bezittingen. 
Jen het Genootschap zich sedert zijne vestiging steeds staande gehouden, geen tijdperk 
eeft het mogen beleven, zoo rijk in wetenschappelijke werkzaamheid als het tegenwoordige, 
en geen wonder dan ook, daf het, vroeger slechts gunstig bekend, thans tot eene ver- 
maardheid is gekomen, welke het, in het oordeel der geleerde wereld, rang heeft doen ne- 
men tusschen de meest beroemde wetenschappelijke instellingen. 
Deze algemeene vergadering zal kunnen aantoonen, dat s’ Genootschaps werkzaamheden in 
| het laatste jaar onverzwakt zijn voortgegaan, en de direktie, daarop wijzende, heeft er slechts 
bij te voegen, dat zij daaraan eene nog grootere ontwikkeling zou gegeven hebben, indien 


piet bezwaren van geldelijken aard zich daartegen hadden verzet. 


Uit den aard dezer instelling is de rigting harer werkzaamheden eene ernstige « ned 
lige, en het schijnt, dat het Genootschap deze rigting aan de Indisch- -Europesc he ales a 
pij dezer gewesten heeft medegedeeld. Inderdaad, wie den gang der verstandelijke en we- 
tenschappelijke ontwikkeling in Nederlandsch Indië heeft nagegaan, moet het hebben getroffen Ke 
dat de rigting daarvan steeds eene ernstige en stellige is geweest. Terwijl elders de ver- 
standelijke ontwikkeling eener jeugdige of herborene maatschappij zich kenmerkt, door eene 
oppervlakkige letterkunde van verhalen en verdichte zamenstellingen, heeft zij zich hier van — 
den beginne af aan geworpen in het wetenschappelijke, en in het bijzonder in tenet 
van deze gewesten en van hunne natuurlijke voortbrengselen en bevolkingen. Ge E 

Zoo heeft zich al dadelijk doen kennen het eerste tijdperk van letterkundige ontwikke- — 
ling in Nederlandsch Indië, hetwelk dagteekent van de stichting des Genootschaps, in 1778. 
Het tweede tijdperk, beginnende met de tijdschriften-letterkunde en dagteekenende van 
het jaar 1838, trad met hetzelfde hoofdkenmerk op en het verdient inderdaad opmerking, — 
dat de pogingen, aangewend om aan enkele tijdschriften eene kleur te geven, die hen d 
meer tot de lektuur-letterkunde deed naderen, door het publiek minder gunstig zijn ont- _ 
vangen, en spoedig het wetenschappelijke van hunnen inhoud weder werd gehandhaafd. 

Het bestuur des Genootschaps heeft zich over deze rigting steeds verheugd, als een blijk van EP 
de degelijkheid der hier nog in ontluiking zich bevindende Indisch-Europesche maaftschap- — 
pij, en zij meent daarin eene gelukkige voorwaarde te mogen vinden voor haren toenemen- 
den bloei. En deze bloei kan niet uitblijven, vooral in den tegenwoordigen tijd, waarin Ì 
het bestuur dezer gewesten, meer dan ooit vroeger, geneigd is, zich niet te stellen in de 
plaats der maatschappij, maar aan haar eene vrijere ontwikkeling te laten. en 

Deze avond is bestemd om verslag uit te brengen van de voornaamste. verrigtingen des de 4 
nootschaps sedert de laatste algemeene vergadering. Daartoe wordt voor eenige oogenblikken — 
de aandacht der vergadering verzocht. ; f 


Indische Taal- en Letterkunde. : d 


Te t- 


In het laatste verslag van ’sGenootschaps werkzaamheden is berigt gegeven van de miet 
gelukte pogingen der direktie, om tot de uitgave te geraken van een Dajahsch-Nederduitsch — 
en Nederduitsch Dajahsch woordenboek. Daarin is vermeld, dat het overlijden van den heer 4 
Becker die uitgave vooreerst heeft onmogelijk gemaakt en dat, hoezeer de heer Hanrperann _ 
het voornemen heeft, den Bijbel in het Dajahsch te vertalen en een Dajahsch woordenboek 
te vervaardigen, echter nog ettelijke jaren zullen verloopen, eer men tot de uitgave daar 
van zal kunnen geraken. 

Zijne excellentie de minister van Sat ‚ oud gouverneur generaal en besch des — 
Genootschaps, de heer J. J. Rocuussen, heeft zich deze belangrijke aangelegenheid aangetrok=- 
ken en haar aanbevolen aan den toenmaligen resident van de zuid- en oosterafdeeling van 


14 5 


Borneo, ons lid, den heer J. G. A. Gaxrois, en dezen hoofdambtenaar verzocht, om, na onder- 
zoek en na ruggespraak met de aldaar aanwezige zendelingen, te berigten omtrent de mo- 
gelijkheid van uitvoering van het plan des bestuurs ten dezen opzigte. 

_ Deze belangstelling van zijne excellentie voornoemd heeft zeer gunstige gevolgen gehad. 
De heer Garrors heeft daaromtrent geraadpleegd den heer J. H. Barssrein, zendelingleeraar 
te Poeloepetak en de mededeelingen van dien heer zijn zeer verblijdende te noemen. Bij 
brief van den heer Bannsrei van den Sden December 1850 is het berigt ontvangen, dat 
een manuskript van het door wijlen den heer Broker vervaardigde Nederduitsch- Maleisch- 
Dajahsch woordenboek bij hem berust; — dat dit manuskript gaat tot aan het woord ,,voor- 
loopig” en reeds bestaat uit 2400 woorden; — dat dit gedeelte door de vier heeren zendelin- 
gen te Poeloepetak, die zich met bijzonderen ijver op de Dajahsche taal toeleggen, spoe- 
dig zal kunnen herzien en voleindigd worden en welligt over 8 maanden tijds voor de 
pers in gereedheid zijn; — dat echter meerdere moeite gepaard zal gaan metde vervaardi- 
ging van het Dajahsch - Nederduitsch woordenboek, waarmede Broker nog slechts een 
_begin had gemaakt; — dat echter de heeren zendelingen Van Hoeren, DennineeR en Berner, en 
waarschijnlijk ook de heer Hanprranp bereid zijn, daaraan met ijver te arbeiden; — en dat al- 
zoo binnen den tijd van één of hoogstens twee jaren, het manuskript van het geheele woor- 
_denboek waarschijnlijk ter perse gelegd zal kunnen worden. 

_ Het bestuur voelt de aangename verpligting op zich rusten, hier openlijk den dank des Ge- 
_nootschaps uit te drukken voor de belangstellende bereidvaardigheid van den heer J. J. Rocnussen 
in de bevordering der bereiking van s’ Genootschaps bedoelingen en betuigt hier tevens voor- 


_ loopig hare erkentelijkheid aan de bovengenoemde heeren zendelingen, voor de bereidwil- 
ligheid, waarmede zij hunne belangrijke en moeitevolle taak hebben aanvaard. 

Men mag zich alzoo vleijen, dat de verwezenlijking van het voornemen der direktie, om 
genoemd woordenhoek in het licht te geven, niet ver meer verwijderd is, wat te meer 
verwacht mag worden, omdat sedert het aangehaalde zegt van den heer Barnstein reeds 
ruim een jaar is verden 

Heeft zich alzoo het vooruitzigt weder geopend, det de wetenschap in het bezit zal wor- 
den gesteld van een woordenboek eener nog zoo uiterst weinig bekende taal, de inheemsche 
an een der grootste eilanden van de aarde, niet minder verblijdend is het te noemen, 
dat ook het Javaansch en Kawi weder met belangrijke bijdragen zijn verrijkt. 

| b Ten opzigte van het Javaansch heeft de direktie te berigten omtrent het gedicht Manik mäjá. 
Het ‚ Genootschap heeft het manuskript daarvan, voor de pers in gereedheid gebragt, ontvangen 
van zijn korresponderend lid den heer Dr. J. J. pr Hozzanper, te Breda. Het bestuur heeft 
zich gehaast, dit dichtwerk nog te doen opnemen in het 24ste deel, niettegenstaande dit reeds 
een’ aanmerkelijken omvang had bereikt en zulks gedeeltelijk om den geëerden schrijver in 
Nederland, die de voorkomendheid heeft gehad, het dichtwerk eigener beweging aan te bie- 
den, het genoegen te doen, dien arbeid spoedig tot openbaarheid te brengen. Het be- 
stuur is bovendien van meening, dat hieruit zal worden erkend, de mogelijkheid, om ma- 


nuskripten ‚ welke van in Ewropa zich bevindende leden worden aangeboden, spoedig ien 
te lande openbaar te maken, en vleit zich, dat geleerden in Europa door dit voorb 
mogen worden aangemoedigd, om wetenschappelijke verhandelingen, deze gewesten be r 
fende, aan het Genootschap te rigten ter openbaarmaking in zijne werken. De inhoud 
van de Manik mâjâ is reeds bekend door de vertaling van dit gedicht door den heer Win i 
ner, welke vertaling voorkomt in Jaarg. V deel T van het Tijdschrift voor Nederlandsch E 
Indië. zoek 4 

Reeds in vorige verslagen is gesproken over de bewerking van de Broto Yoeddho _door zl 
door den heer A. B. Corn Srvanr, en is de toezegging gedaan, dat dit belangrijke werk 4 
zou worden opgenomen in het 24ste deel van ’sGenootschaps werken. Sedert heeft de hee 
Conen Sruarr berigt, dat hij met zijnen arbeid genoegzaam was gevorderd, om de helft van 
dit Javaansche dichtwerk voor het 24ste deel te leveren, onder betuiging, dat hij niet aan- — 
sprakelijk kon zijn voor de door den afgetreden’ president inde jongste algemeene verga- 
dering gedane toezegging, boven bedoeld, maar met bijvoeging tevens, dat hij WE Á 
lijk den geheelen arbeid aan dit gedicht zou volbragt hebben, tijdig genoeg, om dien voor _ 
het 25ste deel in gereedheid te hebben. Het bestuur heeft den heer Conen Sruanr daarop Á 
geantwoord, dat, hoezeer de wenschelijkheid blijkbaar was, dat zijne bewerking van ge- — 
zegd gedicht het 24ste deel zou kunnen versieren, het evenwel beter werd geoordeeld, he 
publiceren daarvan te verschuiven, tot dat het geheele werk voor de pers in gereedheid zou 
zijn. Men mag zich alzoo vleijen, dat dit werk in zijn geheel in het volgende deel van 
‘sGenootschaps werken zal kunnen worden opgenomen. il 

Om in korte woorden te doen overzien, wat het Genootschap in de laatste jaren voor — 
de kennis der inlandsche talen heeft verrigt, is het slechts noodig, te wijzen op de ol Î 
langrijke inlandsche werken, welke het in het 19de tot het tegenwoordige deel heeft ge- ä 
publiceerd. De titels Sjaïr Bidasari, Romo, Wiwoho djorwo, Wretta santjaja, Ardjoeno — 
wiwaha, Manik maja en Boma kawja, behoeven slechts in herinnering te worden gebragt 4 
om de overtuiging daarvan voor ieder levendig te doen zijn. | 

In het vorige genootschapsjaar heeft de direktie, kennis dragende van oude manuskrip- El 
ten, in het bezit eener priesterfamilie, woonachtig in Kadoe in een der dessa's gelegen op 
de helling van den Merbaboe, pogingen gedaan, om in het bezit daarvan te geraken. Het 
gouvernement heeft deze pogingen wel willen ondersteunen en de gunstige uitslag daar- 
van is geweest, dat de bedoelde manuskripten thans in het bezit van het Genootschap zijn. 
Aan onzen adjunkt bibliothekaris, den heer Farepenrem, is opgedragen geworden, omtrent 4 
deze manuskripten te berigten en naar aanleiding der nota van den heer Frrepenicu, hier- — 
over opgemaakt, kan thans medegedeeld worden, dat het geheele aantal dier manuskrip- — 
ten, grootendeels gegrift op lontarbladeren, 857 bedraagt; dat 27 hunner geschreven zijn | 
in nieuw Javaansch en 330 in oude taal en karakters, en wel gedeeltelijk in het Kawi en 
gedeeltelijk in karakters, bijkans overeenkomende met die van de steeninskriptiën in kwa- 
draat-kawi en met chinesche inkt geschreven op bijzonder bereide lontarbladeren, maar groo- 


7 


 gendeels in klein (kurcijf) kawischrift, op lontarbladeren gegrift op dezelfde wijze als 
thans nog op Balì geschiedt. Wat voorts den inhoud dier manuskripten betreft, welke 
echter gedeeltelijk door den slechten toestand van bewaring niet te ontcijferen is, heeft 
het onderzoek van den heer Frieperrom voorloopig geleid tot de volgende op ntkianen 


Ei! . Dat zij Been zijn door personen, die geene Mohammedanen waren, zijnde de 
godsdienstige begrippen, daarin voorkomende, zuiver Indisch en nagenoeg overeenko- 
mende met die op Bals. 

À 2, Dat de taal groote verwantschap heeft met die der Kawi-werken van Bali. Sommige 
manuskripten schijnen eenen overgang aan te toonen van het Kawi tot het nieuw Ja- 
vaansch. Er komen bijvoorbeeld woorden in voor, zooals wonten (zijn) in plaats van 
het oudere wanten; ipoen in plaats van Ara enz. Voorls staan de manuskripten ach- 
ter bij die van Bali, doordien zij de Sanskritische woorden minder juist geven en de 
beteekenis van de enkele in het Kawi nog voorkomende verbogen verbaal- en nomi- 

naal-vormen verloren hebben. Door deze vergelijking blijkt alweder, dat de Kawi-li- 
teratuur van of thans nog op Balv, het oorspronkelijkste en beste voortbrengsel der 
polijnesische musen is en dat deze hare roem geenszins verminderd wordt door de 

Merbaboesche handschriften. 

3. Dat de handschriften allen in proza zijn zeen) wat bijzonder opmerking ver- 

dient, omdat men er de taal, zonder dichterlijke GES in hare oorspronkelijke 

eenvoudigheid vindt. 

4. Dat de inhoud der meeste manuskripten is van godsdienstigen aard. De godsdienst, door 
de schrijvers beleden, was voornamelijk Brahmaansch. Men vindt er de namen der 
goden, die de Frimoertti vormen, Branwa, Wassor en Iswara (Stwa), behalve nog 
die van verschillende andere goden, in het Hindu-Pantheon vermeld. Evenwel ko- 

men er ook Boeddhistische denkbeelden in voor en is het niholisme van het Boeddhaïs- 
mus in verhalen over de schepping enz. voornamelijk zigtbaar. De naam Borppna of 
GANTAMA of Sarsa Mornr is er echter niet in gevonden. De voorgeschreven kultus is 
er als die op Balien ook de beschrijvingen der tempels beantwoorden aan de Baline- 
sche. De heer Frieprnicu heeft voorts bij deze manuskripten gevonden een’ kalender, die 
geheel op de saneren wijzeis ingerigt en Wrega Sásana heet (op Bali Wriga Garna). 


_ Im het geheel kan 'van HEt manuskripten worden gezegd, dat zij tot nu toe het be- 
langrijkste der literatuur van Java zijn, aangezien zij, terwijl in alle andere bekende Ja- 
_vaansche handschriften de Mohammedaansche invloed en verbasteringen zigtbaar zijn, het 
| _Hindoe-Javaansche element zuiver terug geven. 

Het is der direktie aangenaam, in het 24ste deel weder een werk in het Kawi aan de 
geleerde wereld te kunnen aanbieden. Even als de uitgave van de Ardjoeno-wiwaha, in het 
23ste deel voorkomende ‚ is die van de Boma kawja te danken aan onzen adjunkt-biblio- 
thekaris, den heer Frrrperron. 


e 


_ navolging van de Ardjoena wiwaha, dat men zelfs de meeste Kawi-woorden in den Javaan- 3 


8 


De Ardjoena-wiwaha en de Boma kawja zijn de eerste oorspronkelijke kart 
het Je zien. 


et vertaling van den heer Gericke. De Wiwoho djorwo is eene zoo ER 


schen tekst terug vindt. hed 

De Boma kawja is tot heden toe noch door eenige vertaling noch door eenig uittreksel 
bekend. De heer Farepenreu heeft den tekst gegeven volgens twee goede handschriften, v ‚ waar- 
van een ontvangen is van den hoogepriester in Badong, Mapr Arne Karsèse, het andere k 
ten gebruike is afgestaan door den heer Kusku, officier der artillerie, die tijdens de der- 
de Balische expeditie (in 1849) in het bezit daarvan is gekomen. A6 dit laatste ont- Kk 
breekt echter het laatste derde gedeelte. ’ 

Het behoeft geen betoog, dat het echte Kawi de rijkste, zilebt dichterlijke en meest 
ontwikkelde taal is van allen, die in den Indischen Archipel hebben bestaan. De He 
van het Kawi aan sanskritische woorden is verbazend en deze woorden zijn zoo zuiver, — 
dat men ze bij den eersten oogopslag gewaar wordt. Het Kawi bezit zelfs woorden, die men — 
in de sanskritische literatuur niet of zelden aantreft en daaruit blijkt, dat eenmaal de gel 
heele rijkdom van het sanskritisch naar Java overgekomen en tot nu toe op Bali bewaard E| 
gebleven is. if: 

Volgens den heer Friepemcn handelt de Boma Kawja over eenen strijd tusschen Dú- 
nawas en goden of voornamelijk door de goden begunstigde menschen. Wissu heeft 
bij Dewr Prirnrwi verwekt een’ zoon Boma = Bháuma (van bhúümi, aarde, dus zoon zr 
aarde). Deze Boma, als ontsproten uit twee zoo magtige goden, bezit eene buitengewone — 
magt, doch hij heeft de eigenschappen van een’ Dânawa, zijnde volgens de Hindoesche — 
mijthologie de aarde voortbrengster van reusachtige wezens. Boa is in alle zijne onderne- — 
mingen gelukkig en schijnt in het oostelijke Indië gevestigd geweest te zijn, daar de ko- — 
ningen Tsnpr, Dsarasannma, die van Magada, van Wangga (Bengalen) en van Kalingga 
zijne partij kiezen. De dee van Boma zijn de Jádawas, de nakomelingen van den ou- | 
den koning Janu, waaronder ook de god Krrsuxa en zijn vriend Arpsorwa behooren. Deze 
belegeren eene plaats aan den westelijken Himalaja, welker bewoners met Boma door bloed- 
verwantschap en vriendschap naauw verbonden waren. Deze plaats wordt door list veroverd & 
en geplunderd. Boma verzamelt daarop een ontelbaar leger van Dánawas, Détvas en Rak- _ 
sasas, om deze daad te wreken, en begint den strijd tegen de trouwelooze Jádawas, 
niettegenstaande dezen door den god Krisnxa ondersteund worden. In dezen strijd komen — 
bijna alle de personen voor, die uit de Bhârata-Joedda bekend zijn. In de verschillende — 
op elkander volgende veldslagen valt het grootste gdeelte der koninklijke helden. Arpsorsa — 
is lang de schrik der vijanden tot dat Boma hem nedervelt. Boma sneuvelt echter zelf kort — 
daarna door Krrsnna. Daarop en op den raad der hemelsche pandita’s, roept Krisnna de E 
lijken zijner vrienden, en zelfs die van eenige vijandige koningen, weder in het leven en_ E 


- 


Ik é 


_ keert eindelijk terug naar zijne hoofdstad Dwâräwata in Guzzurate (Gardjana) en houdt daar 
E gerust zijn hof. 
| De heer Frrenenicn heeft het voornemen, om van dit dichtwerk eene naauwkeurige verta- 
__ ling te vervaardigen. 
De heer Frievemicu heeft in het vorige jaar het voorstel gedaan, dat hem eene nieuwe 
zending naar Bali werde opgedragen. Hij ontwikkelde daarbij zijn voornemen, om door een 
nieuw verblijf op Balò, waar thans nog, zooals boven is vermeld, de beste bronnen voor de 
beoefening van het Kawi te vinden zijn, te geraken tot de vervaardiging van een Kawi- 
woordenboek, alsmede tot eene meer volledige kennis van de instellingen der merkwaardige 
bevolking van dit eiland en tot de uitgave en vertaling van de Balinesche wetboeken. De 
direktie, doordrongen van de belangrijkheid dezer zaak, heeft het verzoek van den heer 
Friepenica bij het gouvernement ondersteund en slechts in overweging gegeven, om die zen- 
ding te doen plaats hebben, nadat de heer Friepericu in gereedheid zal hebben gebragt 
den katalogus van ’sGenootschaps Maleische en Arabische npanuskripten. Deze zending is 
daarom voorloopig verschoven, maar het vooruitzigt blijft, dat daaraan binnen eenigen tijd 
gevolg zal kunnen gegeven worden, en zulks te meer, daar der vervaardiging van den be- 
doelden katalogus, vroeger ondoenlijk uit gebrek aan de voornaamste letterkundige hulpmid- 
delen, thans door de aankomst van opzettelijk daarvoor bestelde en grootendeels zeer kostbare 
boekwerken, geene hinderpalen van belang meer in den weg staan. 

Inderdaad de bewerking van dezen katalogus is reeds ver gevorderd en zou nog in het 
ste deel opgenomen zijn geworden, indien niet overwegende redenen hadden doen beslui- 
ten, om het uitgeven van dit deel niet te vertragen. 


Beschaving der Inlandsche bevolkingen. 


De beschaving der IÍnlandsche bevolkingen ligt zoo geheel en al in de strekking van 
’sGenootschaps werkzaamheden, dat in zijne wetten daaraan bepaaldelijk enkele artikels zijn 
gewijd. De werking in deze rigling is dan ook altijd door het Genootschap gevolgd. Voor- 
al echter in de laatste jaren is die werkzaamheid zeer vruchtbaar geweest in gevolgen, 

voornamelijk door de verspreiding onder de Inlanders van Maleische en Javaansche dicht- 
werken, welker opsomming hierboven reeds heeft plaats gehad. Behalve de afdrukken 
dezer voortbrengselen van den dichterlijken geest der inlanders, bestemd voor de Verhan- 
_ delingen des Genootschaps, zijn die werken afzonderlijk verkrijgbaar gesteld en heeft de 
direktie door het rondzenden van inteekeninglijsten in de verschillende residentiën, ge- 
tracht, de meer beschaafde Javanen in de gelegenheid te stellen, zich die aan te schaffen. 
De bedoeling hiermede was voornamelijk, om door deze uitgezochte inheemsche lettervruchten 
beschavend te werken op de Javanen. Ieder Javaan van eenige beschaving heeft eene on- 


miskenbare neiging tot beoefening der Javaansche letterkunde en hoe gebrekkig ook zijne 
2 


side Se dee 


10 


manuskripten en ben van manuskripten zijn, heeft hij daarvoor eene 


be) 


achting. Het ee geen’ twijfel of zijne zucht voor de dichtwerken van zins 


oude, bijna verloren geraakte, taal zijner dichters en priesters, het ok w 
worden en het kan niet missen of de dichterlijke en verheven stijl der we 
taal geschreven, moet een’ weldadigen invloed hebben op zijne denkbeelden en 


rug ontvangen zijnde, kan nog niet worden medegedeeld, of eene aanmer 
ding aan deze werken ten deel zal vallen. 


Oudheidkunde en Geschiedenis. 


verhandeling, welke nader door het Genootschap zal worden uitgegeven. er 
Bacene, de nr pogingen van den heer ANS 5 moeten var jk 


welke door zijne teekenpen aan de vergankelijkheid worden ontrukt. En hoezeer no; 
grondige studiën noodig zijn, om den zinen aard van Boroboeddho volledig te on cijferen , 
meent de direktie, dat de bijdrage van den heer Winsen die meer grondige studie allezins 
bevorderlijk zal kunnen zijn, te meer, omdat het oordeel van dezen verdienstelijken te 
naar, gescherpt door langdurig verblijf te midden der duizenden basreliefs van het trotse 
gebouw, niet zonder waarde te achten is bij latere beoordeelingen, beoordelingen w Ik 
eerst volkomen grondig zullen kunnen wezen, wanneer het prachtige plaatwerk van Bo 
boeddo aan de geleerde wereld zal zijn bekend geworden. | 

’s Genootschaps Museum van oudheden is in het jaar 1851 weder verrijkt met eenige 
nen beelden uit den Hindoetijd van Java. Deze beelden zijn te danken aan de wel 


11 


Tendheid van ons buitengewoon lid den heer J. Haermar Jez., wien daarvoor hier de dank 
RS aps wordt betuigd. Deze beelden zijn afkomstig van Modjopait en 4 in getal, t. w. 


Ks: Á. Een vierhoofdig beeld, gelijk aan den Srwa No. 110 van ’s Genootschaps katalogus (Ver- 
À handel. Dl. 21 blads. 93). 

bit. Een klein gedrocht, waarschijnlijk Hanoman met de Ramaphala (Verhandel. Dl. 91 plaat 
B. 9 No. 2 en plaat 10 No. 1). Dit beeld heeft echter een kris in den gordel. 

‚8. Een standbeeld, zeer beschadigd, doch welligt gelijk aan plaat 9 van het 22° deel. 
E 4, Een zittend beeld, ongeveer als No. 2 van plaat 10 van het 21° deel van ’s Genoot- 
E schaps Verhandelingen. 


3 Het was het bestuur sedert lang bekend, dat zich voor en om het residentiehuis te 
_ Kediri talrijke goed bewaarde en merkwaardige oudheden bevinden, welker overbrenging 
naar Batavia met gecne bijzonder groote kosten zou gepaard behoeven te gaan. Reeds vroe- 
ger en nu onlangs weder heeft het bestuur pogingen aangewend bij den resident van ge- 
| noemd gewest, om die beelden voor ’s Genootschaps museum ter erlangen, doch deze pogin- 
‚gen zijn vergeefsch geweest, omdat de resident bovenbedoeld van oordeel is, dat de 
E: verwijdering dier beelden van . voor het residentiehuis, door de bevolking zou worden be- 
schouwd als een teeken, dat het geluk uit hun landschap zou vervlogen zijn. 

Eene andere poging om in het bezit te geraken van oudheden, welke gezegd werden zich 
te bevinden in eene kloof van den Prahoe (Diëng) naar de zijde van Bagelen en Ban- 
Ì joemas, en aldaar in vroegere jaren zouden zijn neêrgeworpen, heeft evenmin gunstige | 
uitkomsten gehad, daar bij de besturen der genoemde gewesten omtrent die beelden niets 
bekend was of de meening bestaat, dat die voorwerpen geene genoegzame waarde hebben 

om herwaarts vervoerd te worden. 

_ In het geschiedkundige dezer gewesten wordt bij voortduring gearbeid door ons ijverig 
buitengewoon lid, den heer J. Hacrman Jez. Aan zijne pen heeft men te danken een ge- 
schiedverhaal van de oorlogen tusschen de Portugezen en Maleijers, hetwelk in dit deel 


is opgenomen. 
Land- en Volkenkunde en Statistiek. 


_ De aandacht der direktie heeft zich ook verder weder gevestigd op de beoefening der 
Et. en Volkenkunde en Statistiek. Sedert de uitgave van het Indisch Archief is gestaakt, 
bestaat in deze gewesten geen orgaan meer voor statistiek en ethnologie, een gemis, het- 
‚welk zeer wordt gevoeld. Het bestuur heeft gemeend, te moeten trachten, aan deze behoefte 
| te voldoen, en daar voorzeker een tijdschrift het geschikfste middel is om de bijdragen van 

dezen aard optenemen en publiek te maken, heeft zij besloten tot de oprigting daarvan 


12, 


en de redaktie er van opgedragen aan de leden der direktie de heeren Da. P. Bel 
Ma. L. W. C. Kevenemwvs en aan den bibliothekaris, den heer J. Munmcu, aan welke red: 
ze later nog 2e heer E. A. Sn heeft aangesloten. Ten einde voo aan Es 


gebruik zou mogen worden Ra van de ethnologische, erika ‚ ens 
bescheiden betreffende Nederlandsch Indië, welker openbaarmaking wenschelijk we 
acht. Dit verzoek is gereedelijk toegestaan, zoodat spoedig met de uitgave van dit tijdse 
zal kunnen worden begonnen. De heeren gewone leden zullen een exemplaar van dit tijd 
schrift kosteloos ontvangen. 1e 

Overeenkomstig de eerste artikels der wetten van het Genootschap, heeft de direktie voort 
nog besloten, opzigtelijk het erlangen van statistische bescheiden, welker algemeene bekend- 
making en wordt geacht, een meer bepaald initiatief te nemen, door het rigten 
van cirkulaires aan de gewestelijke besturen in Nederlandsch Indië, houdende uitnoodiging, _ 
om statistische opgaven van verschillenden aard, volgens daarbijgevoegde modellen inge- — 
rigt, het Genootschap aan te bieden, verwachtende de direktie van den verlichten zin der 
heeren hoofden van gewestelijke besturen, waaronder velen leden des Genoectschaps zijn, 3 
dat aan deze oproeping algemeen gehoor zal worden gegeven en zij daardoor in de gele- E 
genheid zal worden gesteld de kennis dezer gewesten belangrijk te verrijken. | 


Natuurkundige Wetenschappen. 


Ten opzigte der Natuurkundige wetenschappen bevat het ter tafel zijnde deel slechts E 
zoölogische en speciaal ichthijologische verhandelingen. Het zal naauwelijks noodig zijn de — 
redenen hiervan te ontvouwen. Weinige wetenschappen hebben zich in delaatste jaren in _ 
Nederlandsch Indië over eene meer krachtige ontwikkeling te verheugen gehad dan juis 
de natuurkundige. Die ontwikkeling heeft de noodzakelijkheid doen gevoelen, voor haa 
een afzonderlijk orgaan te stichten en dat orgaan is in 1844 in het leven geroepen, en, na 
in 1847 opgehouden te hebben, herrezen in 1850 in het Natuurkundig tijdschrift voor Ne- | 
derlandsch Indië. En daar een tijdschrift, door zijne verschijning op kort op elkander w 
gende tijdstippen, een betere weg is om ontdekkingen spoedig wereldkundig te maken 
bundels verhandelingen, welke slechts van jaar tot jaar of om de twee jaren vers 
nen, hebben de natuurkundigen dezer gewesten in het algemeen de voorkeur gegeve 
de plaatsing hunner bijdragen in genoemd tijdschrift boven die in de ee csi 
BD 


d 


„Niettemin beslaat toch de natuurkundige afdeeling van het 24ste deel ongeveer van helft 
van het geheele deel. De ichthyologische kennis dezer gewesten, zoolang verwaarlo 
terwijl de hoogere klassen der gewervelde dieren van Nederlandsch Indië sedert jaren 


15 


uitstekenden ijver zijn beoefend geworden, is door de Verhandelingen, in dit deel voorko- 
mende, aanmerkelijk uitgebreid. In deze bijdragen zijn vermelden grootendeels beschreven 
de tot heden bekend gewordene visschen van den Indischen Archipel uit de familiën der 
Scomberoïden ‚ Esoces, Ghirocentroïdei, Lutodeiri, Butirini, Elopes, Notopteri, Salmones, 
Echeneoïdei, Ophidini, Clupeoïdei, Pleuronecteoïdei, Gymnodontes, Balistini, Onee 
yllia, Carchariae, Lamnae, Galei, Squatinorajae, Torpedines, Trygones, Myliobatides en 
Ä ephalopterae. Ten einde men een oordeel kunne hebben over den rijkdom der ontdekkin- 


gen in dezen tak der wetenschap, zij vermeld, dat in deze Verhandelingen voorkomen de beschrij- 
‘vingen van niet minder dan 282 soorten, waaronder 126 in de wetenschap nog onbekende; t. w. 


Scomberoïden 69 soorten, waarvan 17 nieuwe 
Esoces 21 ) 0) ON) 
Chirocentroïdei 2 ) ) Le) 

E Butirini OND ) Ei ohj 

ä == Elopes 8 >» ) kee D 

Notopteri DE) ) hp 
Salmones 6 ) ) IKR) 
Echeneoïdei 1 » ) OPE) ie 
Ophidini 2 ) ) ONE) 
Clupeoïdei 46 ) ) OORD) » 
Pleuronecteoïdei 28 » ) HE) 
Gymnodontes 22 ) Das 10 » 
Balistini 92 ) » (10 B) 
Scyllia ö ) » OD) 
Carchariae 12 } ) OR 
Gale 9 » » DD 
Squatinorajae On ) OR) 
Trygones 15 ) ) OR) 
Myliobatides 6 ) ) (Dann) 

282 126 


__Het geognostisch en mineralogisch kabinet is in het afgeloopen jaar weder verrijkt ge- 
erder met eenige verzamelingen, bijeengebragt door de heeren leden M. T. Rerrcnr en 
_ Corns. pr Groor, alsmede door de heeren J. E‚ van Leeuwen en CG. F. A. SCHNEIDER. 

De verzameling van den heer M. T. Rerene bestaat uit eenige koperertsen van verschillende 
streken van Zimor; die van den heer Corns. pr Groor uit fraaije geognostische specimina van 
| Biliton, die vanden heer J. E. van Leruwen uit specimina van zwavelpijriet en fraaije petre- 


WRO A, bes rame ete A en hr 
ï f De aal rid Gs 4 


14 


fakten uit de kalkbergen van Pangool in Patjitan, en die van den heer G. F. An S 
uit A en ver elec msonrten van Amboina. 


onopgemerkt te mogen laten voorbijgaan, dat de verzameling van Sen Hen en Di 
het B es eerst in het bezit van mineralen van het zen eiland 


ognostische specimina. Evenzoo zijn de door den heer J. E. van Lunuwen aangebodene 
fakten de eersten van Patjitan, welke in het bezit des Genootschaps zijn gekomen. De 
bevindt zich ook een specimen van bruinkool, welke thans reeds bekend is als op 
verschillende plaatsen van Java voorkomende, De thans in het museum aanwezige 
fakten van Java, arg van OEE: residentiën, worden ek reel Ee 


wetenschap voordeel te En en dien voorraad zelven te verrijken. 
Het is hier de plaats, melding te maken van hetgeen het Genootschap verder voor 
Natuurkundige wetenschappen heeft verrigt. De direktie heeft gemeend, sedert het best: 
der Natuurkundige Vereeniging in Nederlandsch Indië, in onderwerpen, de kennis der ne 


van deze Ee deken En meer zoozeer het initiatief te En nemen Bi En 


voor de mogelijkheid, om Reden het Genootschap in zoovele klassen te ve 
er hoofdvormen van wetenschap zijn, waarvoor thans de tijd nog niet daar schijnt te 
zen. Het Genootschap heeft dan ook niet geaarzeld, wat het geldelijke betreft, de wer 
zaamheden der Natuurkundige Vereeniging te ondersteunen, en hoezeer de toestand van ’s Ge- 
nootschaps finantiën, zooals aanstonds zal blijken, niet bevredigende is, heeft de direktie ge 
meend het Natuurkundig Tijdschrift van Nederlandsch Indië met ’s Genootschaps geldelijke 
middelen te moeten blijven ondersteunen. De direktie vertrouwt, dat zulks door de d 
leden zal worden goedgekeurd, want met die ondersteuning oaf een drieledig nut- _— 
tig doel bereikt, ten eerste de verleening van hulp aan eene wetenschappelijke onder. 
neming, waartoe het Genootschap, als centraal wetenschappelijk ligchaam van deze gewes 
zedelijk is verpligt; ten tweede de bevordering der verspreiding van de kennis der natuur 
dezer gewesten onder een grooter publiek; en ten derde de kostelooze verstrekking aan de 
leden in Indië van een exemplaar van geuoemd tijdschrift. Bovendien bedragen de kos- ä 
ten van dit tijdschrift, na verrekening met de inkomsten, welke in de kas des Genoot- — 
schaps terugvloeijen, naauwelijks f 600 voor elken jaargang, waarvoor het Genootschap ont- 


15 


benevens nog ongeveer 100 exemplaren, welker eventuële opbrengsten, hoezeer onzeker, 
insgelijks in de kas des Genootschaps terugvloeijen. 


Geneeskundige Wetenschappen. 


_ Terwijl in vroegere jaren ’s Genootschaps werken dikwerf verrijkt werden met verhande- 
lingen, tot de geneeskundige wetenschappen behoorende, is in de laatste 6 deelen zelfs geene 
enkele geneeskundige verhandeling bevat. Zulks is toe te schrijven geweest, eensdeels aan 
| het bestaan alhier van 1844 tot 1847 van een geneeskundig tijdschrift en ten andere aan 
eene meening, welke onder de geneeskundigen dezer gewesten had veld gewonnen, dat 
namelijk de werkzaamheden des Genootschaps de geneeskundige wetenschappen niet omvatte. 
Ten einde deze dwaling weg te nemen en met het oog op het sedert 1847 niet meer be- 
staan van een geneeskundig tijdschrift alhier, heeft de direktie, in November 1850, eene cir- 
k ulaire gerigt aan de kundigste geneesheeren in Nederlandsch Indië, waarin de wenschelijk- 
Ì heid werd ontvouwd, dat verhandelingen, rakende de voedselmiddelen, levenswijze, morta- 
liteit en reproduktie der bevolking, over ziekten of ziekteverwekkende oorzaken, genees- 
1 kundige plaatsbeschrijving enz. aan het Genootschap werden aangeboden, ter opname in zijne 
werken. Voor dat echter nog van deze uitnoodiging uitkomsten te verwachten waren, ont- 
stond de Vereeniging ter bevordering der Geneeskundige wetenschappen. in Nederlandsch In- 
di Ee en deze Vereeniging, besloten hebbende tot de uitgave van een Geneeskundig tijdschrift, 
waarvan reeds enkele nummers zijn verschenen, is het vermoedelijk, dat dit tijdschrift door 
de meeste geneesheeren zal verkozen worden tot het plaatsen van ‘verhandelingen boven de 
werken des Genootschaps. De direktie heeft ook met genoegen de oprigting dezer Ver- 
REgiog gezien. Zij duidt weder op eene nieuwe rigting in de ontwikkeling der maat- 
S chappij en zal niet nalaten heilzame vruchten, af te werpen voor de verschillende -bevolkin- 
gen dezer gezegende en tevens nog zoo misdeelde gewesten. 


ä 


À 4 
Prijsvragen. 


Op de in de laatste jaren door het Genootschap gestelde prijsvragen zijn geene ten zij ter 
bekrooning onvoldoende geachte antwoorden ingekomen. De direktie meent daarom die 
prijsvragen hier nogmaals te moeten opnemen, onder opmerking, dat zij te beschouwen zijn 
als ook thans nog voor bekrooning vatbaar. 


1. Eene opsomming der petrefakten van Java, met volledige beschrijving van het terrein, 
waarin zij voorkomen. — Prijs. De gewone gouden medaille. 
E32. Eene beschrijving der minerale bronnen van Java, met natuur-geneeskundige topogra- 
phie van hare onmiddelijke omstreken en opgave van de kwalitatieve en kwantita- 


7 zis 


daille. 
8. Er wordt verlangd een zooveel mogelijk volledig Nederduitsch-Soendasch woord 
waarin de Soendasche woorden met Javaansche en Latijnsche karakters _m Í 
schreven zijn; waarbij tevens moet worden opgegeven, welke woorde 
en welke tot de Ngoko-taal behooren en in welke gedeelten der S 
woord in gebruik is, en waarin de beteekenis der woorden met v 
spreekwijzen uit het dagelijksche leven moet worden opgehelderd. Re 
den medaille of eene som van f 300 en bovendien eene premie van Ji 1000 
4. Eene volledige zamenstelling en kritische bearbeiding van de tegen vo 
kennis der Hindoesche tempels, beelden, beschreven steenen, huist a 
versierselen enz. van Java, met opgave zooveel mogelijk van de juis 
voorkomen, of, bijaldien ze van de oorspronkelijke plaats zijn wegges 
plaats, waar zij bewaard worden en van waar zij afkomstig zijn. —E 
beschrijving van de op Java gevonden wordende oudheden uit den I 


welke tot nog toe geene beschrijvingen bestaan of publiek zijn 8 
De gouden medaille of f 800 in geld. 


Boekerij. 


’s Genootschaps boekerij is, sedert de laatste algemeene vergadering, wed 
verrijkt geworden, zoowel door talrijke geschenken van bijzondere personen 
zienlijke aankoopen. Zulks kan blijken uit de ondervolgende lijst. De titels € 
merkt, zijn geschenken, waarvoor aan heeren inzenders hier de openlijke dank q 
schaps wordt gebragt. 


A. Zidschriften, Jaarboeken en andere Pon en werken. 


oe 


ae re 


n Plu EE 
“ Indisch Archief 2de Jaarg. Aflev. 8—12. Bat., 1849. 8°. (van de rl 
* Het Regt in Nederlandsch Indië, 2de Jaarg., No. 8—12. BER 
EN) ) » 8de » » 112. (wan de Redaktie). 


*_ Aanteekeningen van het verhandelde in de sectie-vergaderingen van het Provinciaal 
Genootschap, gehouden in 1849 en 1850. (wv. h. Gen.) 


17 


’ Verslag der algemeene vergaderingen van en Genootschap over dezelfde jaren 


(v. h. Gen.) 
Zeitschrift der Deutschen Morgenländischen Beene IV. Band, Heft, IV. en V. B. 
H. Ien 1. 


__H. Berenavs, Zeitschrift fur Erdkunde. Magdeburg. Band. X. 
_ Emicuson, Troscner, Archiv fur Naturgeschichte. XIV. Jaarg. H. 5 en 6. XV. 3, 4 


0 
en 6. XVI. H. 1 en 4. XVII. H, 1 tot 3. 

G. Lassen, Zeitschrift fur die Kunde des Morgenlandes, 7 deelen, Göttingen u. Bonn, 
1837— 1850. 

Journal Asiatique, 4"° série, Tom. VI, VIL, XV, XVI, XVII. (wan de societ. asiat.) 

Annales des sciences naturelles, Jg. 1849, No. 10—12; Ja. 1850, No. 1-—6. 

The Journal of the Indian Archipelago; Jg. 1850, Sept. —Dec. 


) NEA, ) ) » 1851. (w. d. Red.) 


The Zoölogist, 1849, Julij; 1850; 1851, Jan. — August. 


Annals and Magazine of natural history. Jaarg. 1847. No. 129. 
) ) ) ) ) ) Jaarg. 1850. No. 29—36 en No. 39—42. 

De Indiër, Dagblad toegewijd aan de belangen van Nederlandsch Indië. Jaarg. 1851. Jaarg. 
1852, Jan. Febr. 

W. R. van Hoëverr, Tijdschrift voor Nederlandsch Indië; van het begin tot en met 
Jaarg. 1851. 

Natuurkundig tijdschrift voor Nedertideen Indië; Jaarg. 1850, 1851 en Jaarg. 1852, 
Aflev. 1. (wan de Natuurk. Vereeniging). 

Bataviasche en Javasche Gourant, van 1810 tot en met 1850. ; 

Handelingen der Maatschappij van Nederlandsche letterkunde te Leiden, 1851. (v. d. MI.) 

Nieuwe reeks van werken van dezelfde Maatschappij, Vide deel (w. d. M.) 

Nederlandsch kruidkundig Archief, Deel II, Aflev. 2 en 8; D. IL Aflev. 1. 

Verhandelingen van het Koninklijk Instituut van Ingenieurs, 1851, 8 7destuk (w. h. Inst.) 

Catalogus van kaarten in de Utrechtsche bibliotheek, door hetzelfde Instituut uitgegeven. 
(v. h. Inst.) 

Uittreksels uit vreemde tijdschriften, door hetzelfde Instituut. Ja. IX. No. 1-3. (w. h. Inst.) 


@ Verslagen van den staat der werkzaamheden der Vereeniging Musis te Batavia, 1849 en 


„1851. w. d. Vereen.) 

Statistisch Jaarboekje voor het Koningrijk der Nederlanden, uitgegeven door het snare. 
ment van Binnenlandsche zaken, Iste Jg. (1851). 

Magazin fur die Litteratur des Auslandes, Ja. 1847, 1848, 1849. 

Novellen-Zeitung, Jg. 1848, No. 225-285. 

Onze Tijd, 1ste deel, 1848. 

Natuurkundige verhandelingen van de Hollandsche Maatschappij van Wetenschappen te 


Haarlem, 2de Verzam. öde tot 7de deel (w. d. M.) 
| 3 


The Proceedings of the Zoölogical Society of London, 1850, Jan.—Apr. 

Tijdschrift voor de Wis- en Natuurkundige wetenschappen, uitgegeven door 
klasse van het Kon. Ned. Instituut. Ide deel, 4de Afl. (w. h. Inst) n 

Verhandelingen der Eerste klasse van het Kon. Nederl. Instituut, Derde r 
en 4e. dln. (w. h. Inst.) ee 

Jaarboek van het Kon. Ned. Instituut, 1847. (w. h. at ) ik 
) DANE DEP per 850; 

W. Bosen, Milit. Ser over Java en Madura, En en 1847 


ach Scditenas het jaar 1849. en d. Maatsch. ter Bev. d. Nije te à 
Id. over het jaar 1850. 


Hoofdk. van Onderw.) 
Transactions of the Royal Ásiatic Society, 3 deelen, 18271885. 
The Journal» » » ) » _, de 12 eerste deelen. nj 
Revue de Orient, de hide et des ealbatiee ‚ Oct. 1850. 


DNR Indië, over 1850 en 1851. Batavia; 1851, 1852. 
Bijdragen tot de kennis der Nederlandsche en vreemde koloniën en de vrij 
slaven, 1844, No. 8-6; 1845, No. 1-6; 1846, No. 1, 5 en 6; 1847, No. 4-6. 
Algemeene Konst- en EeRspode 1850, 2 dIn.; 1851, No. 1-26 en No. aA 
Transactions of the Linnaean Society, Vol. XX. P. 8. 


B. Historia Naturalis. 


P. F., vor Sresorp, Fauna Japonica. Aves. Afl. 11, 12. (wv. h. Gow.) 5 
Idem. D) ) Pisces. Afl. 16. (w. h. Gouv.) EE 
F. Joncavan, Java, deszelfs. gedaante, bekleeding en inwendige structuur, Afl 
J. Kors, Flora Batava, Aflev. 161-166. (w. h. Gouv.) A 
The Journal of a naturalist, fourth edition, 1848. ai 
Erne, Journals of Expeditions of Ee 5 central Australia, 2 vl, 


» _Zoology of id., Fishes No. 1-4 en No. 6-8, 1843, 
GC. L. Bonaranre, eeeh generum avium, seen 1 ‘en 2 en SectadnBi 2, 
J. G. H. Kinerre, Monographiae zootomicae, IL. Tragulus Javanicus, 1849. 
M. Perry, Observationes nonnullae in Goleoptera Indiae orientalis, 1831. 


Pd 


1830 g 


En TPP Eep NT 


ATR TT 


} 


B) 

Plantae Junghuhnianae. Enumeratio plantarum, quas, in insulis Java et Sumatra, detexit 
Fa. Junenunn. 1851. Fasc. 1. Í 

C. Murren, Synopsis muscorum frondosorum, Fasc, 6-8, 1850 en 1851. 

H. Berenaus, Asia. Sammlung von Denkschriften in Beziehung auf die Geo- und Hydro- 
graphie dieses Erdtheils, Liefer. 1-4, 1832-1836. 

Hucu Farconer and Prorr F. Caurier, Fauna antiqua Sivalensis, being the fossil zoology 
of the Sewalik Hills in the North of India, London, Part. I-VI, 1846-1847. 

M. E. Brocn, Naturgeschichte der ausländischen Fische, Berlin Vol, 1-9 und Atl., 1785-1795, 

W. Kier und W. Sernce, Einleitung in die Entomologie oder Elemente der Naturgeschichte 
der Insecten, Stuttgart, 2 Band, 1823. 

G. R. Trreviranvs, Biologie, oder Philosophie der lebenden Natur, Göttingen, B. 1-5, 1802. 

J. CG. Rosenmumer, Handbuch der Anatomie des menschlichen Körpers, Leipzig, 1833. 

J.S. T. Gemrer’s Physikalisches Wörterbuch neu bearbeitet von Branpes, Garmin, Horren, 
Muxroke, Prarr, Leipzig, 23 deelen, 

Mrixe Epwaros, Histoire naturelle des crustacés, Paris, me vol. , 1840. 

Jusrus Lieeic, Dierlijke scheikunde. Uit het Engelsch. ’s Gravenhage, 1842. 

Warekrsarn, Histoire naturelle des insectes aptères. Vol. IL. Paris, 1837. 

Burron, Histoire naturelle des minéraux; 9 vls. 

J. B. Bror, Précis élémentaire de physique expérimentale, 2 vls. me édition, Paris, 1824. 

GC. Gartar, Tabellen fur barometrische Höhenmessungen, Giessen, 1817. 

H. Senreern, Abhandlungen aus dem Gebiete der Zoölogie und vergleichenden Anatomie, 
IL. Heft. Leiden, 1841. 

Idem, Reptiliën. Atlas. 

GC. Panper und E. p'Arron, Die Skelete der Pachydermata abgebildet, beschrieben und 
verglichen, Bonn, 1821. 

J, Lommer, Allgemeines Repertorium der Mineralogie, Geognosie, Geologie und Petrefak- 
ten-kunde für das Dezennium 1880—1889, Stuttgart, 1841. 

A. M. GC. Duméau et G. Brrron, Erpétologie générale ou histoire naturelle complète des 
Reptiles, T. 5me. Paris, 1889. 

G. E. W. Crone, Handbuch der Naturgeschichte fur Landwirthe, Th. III. B. 3. Anorga- 

_ nographie. Hannover, 1817. 

J. H. Crooekewir, Specimen chemicum de conjunectionibus chemicis metallorum. Amstelo- 
dami, 1848. 

Ep. Ruerer. Systematische Uebersicht der Vögel Nord-Ost-Afrika’s, Frankfurt a. M., 1845. 

Cuvier, Anatomie comparée de la perche, Atlas. 

M. L. J. Dorrnrey, Voyage autour du monde, Tome 1, Îre part. Zoölogie. Paris, 1826. 

The Zoology of the voyage of H. M. S. Erebus and Terror during the years 1839-1848. 
Fishes by J. Ricuarpson, 6 Afleveringen. 

Davi Tnomas Ansrten, Geology, introductory, descriptive „and practical. 2 vls. London. 1844. 


Kersen, Catalogue of Ceylon mammalia. (w. d. H. Mooijaart). 


* Scrnorpen v. D. Kork et Vrouk, sur le genre Stenops d'Illiger. (w. a Schajg 


„Sir Roprnr Cramsers, Catalogue of the ene manuscripts, collected during his 


G. G. Frerrac, Ee Arabica grammatica historica, Bonnae ad zl 


Acassiz und Gou, Grundzuge der Zoölogie. Lief. I. 1851. es zaad 


G. Geschiedenis, Taal- en Letterkunde, 


P, d; Vern, De beoefening der Oostersche letteren aanbevolen, 1850. nl f 
Bücnier, Saleen en kommando’s in de Hollandsche en Maleische talen, 1849. 
(w. h. Hist. Gen. te Utrecht). | we be Ji 

€ er en nd \ 


J. GirpEmeISTEn, sns sanscritae specimen, Bonn, 1847. 


Jan. E. 5. J: ú B pe Sreuns, De vestiging en uitbreiding de Neder 
kust van Sumatra, 2de deel. Amsterdam, 1850. 


in India, London, 1838. 


Car. Lassen, Anthologia sanscriticea, Bonnae, 1838. | 
H. H. Wirsor, A descriptive catalogue of the oriental manuscripts etc. of the sout 
dia, collected by the late Lt. Gol. Corum Mackenzie, 2 vls. Calcutta, 182 
E. Burvovr, Introduction à l'histoire du Buddhisme Indien, Tome ler, Pari 
Craries Coreman, The mythology of the Hindus, London, 1882, 
Epwarp Moor, The Hindu Pantheon, London, 1810. 
H. F. Corrgrooke, Gosha, or EEE of the Sanskrit language by Amera Sin 
poor, 1838. 
W. Carrer and J. Marsnmarn, The een of Valmeeki, in the rie 
vls. Serampoor, 1810. 
The Mahabharata, an epic pom, written by the celebrated Veda vya'se 
Calcutta, 1839. 
G. W. Frrrracu, Lexicon Arabico-Latinum, 4 vls. Halis Saxonum, 1837. 
Haji Khalfae, Lexion-bibliographicum et encyclopaedicum, 6 vls. 
H. H. Wirson, Vishnu Purana. 
Mânava dharma sâsstra. 
F. Boer, Kritische Grammatik der sanskrita-Sprache, Berlin, 1845. 
Lassen, Indische Alterthumskunde, II Band, 1 Heft. 


21 


___Krarroru, Table alphabétique du Journal Asiatique. 

* C. Leeman, Aecgyptische monumenten van het Nederlandsche museum van oudheden te 

Leiden; 11de Aflev., 1846. (w. h. gouwvernem.). 

_ J. Dirks, Geschiedkundige onderzoekingen aangaande het verblijf der Heidens of Egyp- 

tiërs in de Noordelijke Nederlanden, Utrecht, 1850. 

Nauman, Catalogus Libror., Manuscript. 

_ _Nreor, Bibliotheca Bodleëina. 

__* Catalogus codic. oriental. Biblioth, Lugdun.—Batav. (v. HH. Oerd. Leidsche Hooge- 

| school). 

F. G. J. Jurssorr, Lexicon geographicum, e duobus codicibus Mss. Arabice editum, Fasci- 

cul. II et IL. Lugdun. Batav., 1851. (w. dezelfden). 

_* Geonce Sumru, The Jews at K'ac-fung-foo, Sanghae, 1851. (wv. d. heer Medhurst.) 

H Fac-similes of the Hebrew manuscripts, obtained at the Jewish synagogue in K'ae-fung- 
foo, Sanghae, 1851. (w. d. heer Medhurst). 

Arranamus Kuenen, Liber Geneseos secundum Arabicam pentateuchi samaritani versionem, 
Lugduni Batavorum, 1851. (w. d. Cwrat. der Leidsche Hoogeschool). 

J. Hacrman, Handleiding tot de kennis der geschiedenis, aardrijkskunde, fabelleer en 

tijdrekenkunde van Java, 1ste deel, 1852. (v. d. schrijver). 


D. Reisbeschrijvingen. Volkenkunde. 


Overzigt van den handel en de scheepvaart in de Nederlandsch-Oost-Indische bezittingen 
buiten Java en Madura over de jaren 1846, 1847 en 1848. 

Eene overlandreis naar Indië, 2de druk, Amsterdam, 1850. 

W. L. pe Srumren, Beschouwing van den toestand der Indische bevolking, in verband met 
de belangen van moederland en kolonien, 1850. 

_ Leren Rrreme, The British world in the East, 2 vls. London, 1847. 
Larrace, Voyage autour du monde pendant les années 1830—82, vol. V , Paris, 1889. 

_ Cranes Bérancen, Voyage aux Indes orientales, par le Nord de FEurope etc., pendant 
les années 182529, 3 vls. et atlas, Paris, 1834. 

W. R. van Hoëverr, Reis over Java, Madura en Balì in het midden van 1847, II. 
deel, 2de st. 

Terimarenerr, Àtlas de T Altai oriental, 1845. 

L. Lrrenarnt, Journal of an overland expedition in Australia, from Moreton Bay to Port 
_ Essington, London, 1847. 

_ J.F. CG. van Heenpr, Mijne reis met de landmail, ’sGravenhage, 1851. 

_ __W. Bosen, De vermeerdering van Java’s bevolking, beschouwd als de grootste bron van 

rijkdom voor Nederland, Rotterdam, 1851. 


22 


E. Boeken oe verschillenden inhoud. 


wssn 4 


Indian Archipelago Exhibition of 1851. (w. d. Gouv. te Sincapore). pit gs: 
G. G. Vrerpe, Correspondance diplomatique et militaire du Duc de Mar C 
Grand-Pensionaire Heinsius et du Trésorier-Général des Provinces U | 
(1706—1707). Amsterdam, 1850. (w. d. Schr.) Eh 
Car Jon. Fr. W. Rurrzcur, Bibliotheca Medico-Chirurgica Pharmaceut c 
terinaria, IV Ten ‚ 1850. à 
A Van per Boos, Geschiedenis der ontdekkingen in de ontleedkunde va 
gedaan in de noordelijke Nederlanden, tot aan het begin der 19de 
Lacrorx, Anleitung zur ebenen und sehaneche Trigonometrie. 
E, J. B. Karsrer, Handbuch der Eisenhuttenkunde, 2 vls., 1816. 
W. A. Lampapius, Allgemeine Huttenkunde, 5 vls., 1805. 
Grorg Frernernn Von Verea, Logarythmisch-trigonometrisches Handbuch 
G. L. v. Lrrrrow, Ve Geographischer Ortsbestimmungen, 18. 
Aanwinsten van het Munt- en Penningkabinet der Leidsche Hoogesc) ( 
tweede halfjaar des rektoraats van den hoogleeraar J. pr War, 8 Aug 
1851. 
Report of Professor ArgxanpeR Bacne, Superintendent of the Coast Survey, (Am 
(v.d. S.) 
J. pr Bosca Kenrer, Johannes Ludovicus Vives geschetst als christelijk philant 
eeuw, Amsterdam, 1851. (w. d. Schr 5) 
E. Lrars, Théorie mathématique des oscillations du Baromètre, 1851. (w. d. 
P. Soneurema, De graaf van Leycester te Amsterdam in de jaren 1586 en 
_ dam, 1851. : 
P. J. Vern, Over den toestand en de behoeften van het onderwijs der 
landsch Indië. — Aanspraak gehouden bij de opening van de leen ve 
der Maatschappij: Tot Nut van ’t Algemeen, den 18den Augustus 1850. 
pUrzan, De la colonisation, Paris 1850. 


F. Brochures. 


L. van Vurer, Indische belangen. III. ’s Gravenhage, 1850. 

Twee voorstellen in het belang van de Nederlandsche bezittingen in Oost 
gen , 1850. re 

Vrijmoedige beschouwingen tegen het afstaan van de tinmijnen op Bani aan de 
ticuliere industrie, ’s Gravenhage, 1850, ie 


25 


Het koloniaal Monopoliestelsel van D. G. Srein Parvé daadzakelijk wederlegd, Gouda, 1850. 

De toetsteen van een boekje, getiteld: het koloniaal monopoliestelsel, getocht aan de ge- 
schiedenis en staathuishoudkunde van D. G. Steun Parvé daadzakelijk wederlegd , ’s Gra- 
venhage, 1850. 

Hoedanig zijn de voorstellen van de heeren J. Kruseman en T. J. Canrter-Vissonen tot ver- 
betering van het belastingstelsel op Java? — Gouda, 1850. 

J. A. KraseseringK, Gedachten over eene regeling van het Indisch muntstelsel, Tiel, 1850. 

H. M. Lancer, Aanmerkingen op de vrijmoedige beschouwingen tegen het afstaan van de 
tinmijnen op Banka aan de particuliere industrie, ’s Hertogenbosch; 1850. 

Hoe de Duitscher denkt over Nederland en zijne koloniën. Uit het Hoogduitsch. Utrecht, 
1850. 

H. J. Lion, Over Da. W. R. van Hoëveu/’s beschuldiging en veroordeeling in Indië enz., 

| Gouda, 1850. 

_ De Indiër, als dagblad, aan de belangen van Nederlandsch Indië toegewijd, in zijne 

waarde en strekking beschouwd, ‘sGravenhage, 1850. é 

_J. Munsicu, Onderwijs en vereeniging, de voornaamste middelen tot grondige verbete- 

ring van den toestand des volks. II. Het staatshuishoudkundig beginsel. Utrecht, 1850. 

M. prs Amorie van per Hoever, Proeve van eene beantwoording der regtsvraag: Kan 
een Nederlander, in Nederlandsch Indië met der woon gevestigd, in personele regtsza- 
ken, wanneer de eischer op het grondgebied van het rijk in Europa woont, voor de 
regtbanken van het moederland gedagvaard worden? Leeuwarden, 1850. 

EF. F. Karsrgoom, aan den hooggeleerden heer M. prs Amorin van peR Hoeven ( betrekkelijk 
de bovenstaande regtsvraag). Amsterdam, 1850. 

R. W. J. G. Bakr, Een woord over de nieuwe regeling van het bestuur van Neder- 
landsch Indië, Utrecht, 1850. 

De kweekschool voor militaire geneeskundigen, door de leeraren aan die school, Utrecht, 
1851. 

J. B. J. van Doren, Doe wel en zie niet om, gerigt aan den gepensioneerden luit. ko- 
lonel van het O. IL. leger H. M. Lancer, schrijver van de Aanmerkingen op de vrij- 
moedige beschouwingen tegen het afstaan der tinmijnen op Banka aan de partikuliere 
industrie, ’s Gravenhage, 1851. 

J. H. Graar van pen Boson, Een viertal verhandelingen over de belangrijkste quaes- 
tien, thans omtrent Java aan de orde van den dag, 2de en 3de stuk, ‘sGravenhage, 
1851. 

__ J.B. J. van Dorer, De dienst van den hoofdofficier en den officier in het algemeen van 
het Nederlandsche leger, aan dien in de overzeesche Nederlandsche bezittingen getoetst, 
's Gravenhage, 1851, 

Een vrijmoedig woord over het ontslag van den heer Senn van Base door een vriend 
van geregtigheid en vrede, ’s Gravenhage, 1851. - 


H. W. Mees, Opmerkingen omtrent het ontwerp van wet tot regeling van het 
stelsel van Nederlandsch Indië, Rotterdam, 1851. 

J. B. J. van Doren, De Javaan in het ware dane geschetst, 
tingen over het Binnenlandsch bestuur, ’sGravenhage, 1851. 

Het bestuur der Marine, onder den schout-bij-nacht, later vice-admir 
gedurende het tijdvak van 8 Junij 1842 tot 15 Settenbdl 1849, 2 st 
dam, 1851. | 


andere bladen, en uit de Portefeuille van den Schildwacht, aa’ IL, e 
“L. Vrraus, De invoering, werking en gebreken van het stelsel van ke 
dep. 1851, 
WW. G. Mees, Het muntwezen van Nederlandsch Indië, BE 188 


H. ve Bavur ‚ Plan eener trapsgewijze emancipatie der date in de Ned. 
Indische koloniën, Zalt-Bommel, 1851. 5 
J. B. J. van Doren, Billiton is geen Tin-eiland, ’s Gravenhage, 1851. 
M. pr Leon, Oost-Indische mysteriën, 2 stukken, Rotterdam, 1851. 
De eesti van Sumatra's westkust in 1848. Uit de nagelaten geschriften van 
neraal-majoor A. V. Mrerrers, ’sHertogenbosch, 1851. | 
R. W. J. CG. Bakr, Bescheiden analyse der Proeven van een ontwerp van — 
beleid der regering in Nederlandsch-Indië van Ma. A. A. van Vroren en den 
VAN Swieten, Utrecht, 1851. ie, 
Eenige beschouwingen over Java, Arnhem, 1851. 
Nader ontvangen berigt over het ontslag van den heer M. J. Senn van Bas 
Vervolg van brieven en antwoorden over het op den duur gebruik 
saldo's van N. L., geschreven aan en beantwoord door CG. Vrrenr, 1852, l 


Huishoudelijke aangelegenheden. 


De wetten des Genootschaps zijn meer en meer gebleken gebreken te be 
hare herziening wenschelijk maken. Het bestuur heeft daarom aan eene kon 
midden die herziening opgedragen. Het ontwerp dezer nieuwe wetten is ree ls in 
gaderingen der direktie in overweging geweest en thans wordt het gedrukt, om aan 


df 4 
Ke 


25 


leden te worden rondgezonden, ten einde in eene algemeene vergadering daarover kunne 
worden beraadslaagd. De geest der oude wetten is daarin grootendeels behouden geworden. 
De bij dit ontwerp gevoegde memorie van toelichting zal HH. leden bekend maken met 
de redenen der wijzigingen, welke het bestuur gemeend heeft te moeten voorstellen. 

Minder verblijdend is de staat van ’sGenootschaps geldmiddelen. Het is u allen bekend 
M. H. dat het Genootschap geene andere inkomsten heeft, dan eene toelage van het gouver- 
mement van f 2200 ’sjaars, benevens de zeer wisselvallige sommen, voortspruitende uit de 
kontributiën der leden; waardoor in de laatste jaren de gezamenlijke inkomsten des Genoot- 
schaps jaarlijks gemiddeld f° 9000 hebben bedragen. Herhaaldelijk opgemaakte en gezuiverde 
begrootingen hebben echter aangetoond, dat het Genootschap niet kan voortgaan de belangen 
der wetenschap op den thans gevolgden voet te behartigen met een jaarlijksch inkomen van 
minder dan f 15,000, waardoor een jaarlijksch tekort moet ontstaan van ongeveer f° 6000. 
De kosten toch, verbonden aan de uitgave van ’s Genootschaps thans zoo volumineuse werken, 
van het ondersteunen van het Natuurkundig tijdschrift voor Nederlandsch Indië en van de 
noodzakelijkste aankoopen voor de boekerij, bedragen reeds meer dan f 10,000, terwijl de overige 
som benoodigd is voor het onderhoud der gebouwen, aankoopen en vrachtloonen van oudheden 
en andere voorwerpen, briefporten, kosten van het houden der vergaderingen voor licht enz., 


Ek 


en voor honoraria van den sekretaris, bibliothekaris en adjunkt-bibliothekaris, klerkloonen 
en traktementen van een mandoor en 2 oppassers. Hierbij zijn nog te voegen de kosten 
van het uittegeven tijdschrift voor Indische taal-, land- en volkenkunde, hetwelk zoo als 
gezegd is, kosteloos aan de leden zal worden verstrekt en welks kosten waarschijnlijk slechts 
gedeeltelijk zullen kunnen worden gedekt door de inteekeningsgelden, welke buiten den 


boezem des Genootschaps te verwachten zijn. 
d Het bestuur heeft daarom niet nagelaten, maatregelen te beramen, om op eene betere wijze 
duurzaam in deze geldelijke aangelegenheden te voorzien. Wèl waseene groote bezuiniging 
te verkrijgen, door het uitgeven der werken vooreerst te staken, maar het bestuur heeft dit 
middel verre van zich geworpen, omdat het stilstand, vooral in dezen tijd van opgewektheid 
oor het goede, als achteruitgang beschouwt, en het overtuigd is, dat de min gunstige staat 
an ’s Genootschaps finantiën ruimschoots wordt opgewogen door hetgeen voor de wetenschap 
vordt gewonnen. Daarom heeft het bestuur ook niet geaarzeld, voort te gaan in de geldelijke 
ondersteuning der uitgave van het Natuurkundig tijdschrift voor Nederlandsch Indië. 

| Men heeft alzoo naar andere middelen moeten omzien, en na rijp beraad kwam het der 
direktie voor, dat vooreerst slechts twee wegen daartoe open stonden, en wèl: 

a. De benoeming van zoovele nieuwe leden als noodig zou zijn, om de tekorten met de 
nieuwe kontributiën te dekken. 

__b. Een beroep op de welwillendheid der leden. 

ä Blijkens aan HH. leden aangebodene cirkulaire van den sten Januarij dezes jaars 
heeft de direktie ook het middel, vermeld sub a verworpen, omdat zij het meent wensche- 
ij k te zijn, het aantal leden voortaan op een minder cijfer te vestigen en voortaan tot 


4 


26 


het lidmaatschap voor te dragen, geene andere personen, dan die, welker zucht x 
sten en wetenschappen van openbare bekendheid is, ten einde de benoeming daartoe blij 


en worde, wat zij behoort tezijn, eene eervolle onderscheiding, die als zoodanig door de b 
noemden en het publiek wordt gewaardeerd, De direktie heeft daarom besloten, een he 
te doen op de welwillendheid der leden en eene inteekeninglijst doen rondgaan, wa 
leden verzocht werden in te schrijven voor eene zoodanige jaarlijksche subsidie ] 
gewone kontributie, als zij zelven zouden goedvinden. Het is voor het bestuur 
zonder aangename taak thans te kunnen berigten, dat haar vertrouwen op den 
schappelijken zin der leden en hunne geneigdheid om tot de instandhouding van be 
des Genootschaps bijzonder bij te dragen, niet te leur gesteld is en dat thans reeds 
thans voor het jaar 1852, is ingeschreven voor eene som van niet minder dan f 4090 
ven de gewone geldelijke bijdragen. nd 

Het voegt der direktie hier in de eerste plaats dankbaar te vermelden, dat z zijne e exc 
lentie de heer Mr. A. J. Durmarr van Twisr, als blijk van belangstelling in het Ger 
schap en in zijnen voortdurenden bloei, uit eigen middelen f 500 jaarlijks aan het 
noofschap heeft toegezegd. 

Talrijk waren ook de gevers onder de gewone leden en de direktie heeft zich ni 
houden aan eene zedelijk op haar rustende verpligting, om in het te hulp komen van 


As 


nootschaps finantiën het voorbeeld te geven. Het bestuur erkent hier met dankbaarheid 
giften der heeren leden, welker namen zij het zich tot pligt maakt hier openlijk te vern 
den. Deze heeren zijn de hieronder genoemden, in alphabetische volgorde gerangschil 

T. Auenr, Rapen Aprearr Amro Paawino Ap: Nincnar, L. W. Benerinogk, S. L. Braske 
H. A. L. Bousever, J. G. X. Brorkuenen, D. Bonn, J. A. Casrerz, CG. a E. _W 
MERUS, J. van Deventer, Da. G. Ersineen, A. Frasen, Da. P. F. H. Frousene, J.G. A. G 
Da.D. L. van Harruu, P. W. Horvanp, T. B. Horzanp, J. Horemans, Jaxn. J. FE. Hora 
W. oe Jone, Ma. J. H. per Kanperen, M. J. Könrer, J. A. Krasensrink, Da. O. Kunnar 
N. Lance, A. GC. van Maarseveen, Dem. G. CG. W. Manor, P. Baron Mervarr van Canszen | 
H. Merkus Wouier, Da. O. G. J. Monnike, E. W. Murren, J. Munmcu, Ma. P. Muzen, ‚M 
F. W. van Nes, W. van Ommeren, FP. D. J. van pen: Pant, D. M. Prozer, L. M. FE. 
J. B. Quartrzo, A. A. Reen, P. van Rees, Mr. D. G. Reurz, D. W. Rost van Tonnm 
Ruvrorru, W. Rurs, S. D. Scuirr, J. Scum, W. J. M. van Scum, F. Sonmar, G. J. 
C. J. Suvivers, J. H. A. B. Sonnemans Resentiseu, C. H. G. Sreuenwarm, G. SromPenD 
GC. Terses, W. Tieman, D. A. Varkevissen, P. B. S. ne Vern, Da. F. L. W. Voeren, M a 
M. Vrancken, J. A. Vriesman, Dn. A. E. Wasktewicz, B. Werrar, Ma. J. O. Mie all 4 

Het doet de direktie leed, bij deze talrijke namen nog niet te kunnen voegen die van de 
leden van sommige residentiën op Java, zooals Samarang en Soerabaja, alsmede van a je 
nagenoeg alle buitenbezittingen, van welke de inteekeninglijsten nog niet terug ontv 
zijn. Het bestuur zal niet nalaten, deze namen met erkentelijkheid te vermelden, in he 
volgende verslag van s Genootschaps verrigtingen. 


27 


Een andere maatregel in het belang van ’s Genootschaps finantiën, en tevens de strekking 
| hebbende de bevordering der beschaving van de inlandsche bevolkingen, gelijk boven reeds 
werd ontwikkeld, is geweest eene aanbieding der direktie aan het gouvernement van de 
nog bij het Genootschap beschikbare exemplaren van de Wiwoho djorwo, Romo, Wretta 
_santjaja en Ardjoeno wiwaha. Bij besluit der regering van den 1Oden Maart 1852, heeft 
het gouvernement goedgevonden van het Genootschap over te nemen 135 exemplaren van 
de Wiwoho djorwo tegen f 4 het exemplaar, 45 exemplaren van de Romo tegen f 8, 28 
exemplaren van de Wretta santjaja tegen f 3 en 100 exemplaren van de Ardjoeno wi- 


 waha tegen f 5 het exemplaar, zoodat de kas des Genootschaps daardoor eene ontvangst van 
_f 1484 te wachten staat. 

__ Een derde maatregel van gelijken aard is de opening eener inteekening voor de inlan, 
‚ders op de Boma kawja en Manik maja. Het aantal inteekenaren nog niet bekend zijnde, 
& het nog onzeker, of daaruit voor het Genootschap geldelijke voordeelen van eenig belang 
Ke verwachten zijn. Evenwel zijn tot heden toe reeds ingekomen 95 inteekeningen op de 


q Boma kawja, eene waarde vertegenwoordigende van f 760. 


Personeel. 


In de eerste plaats behoort hier herinnerd te worden, dat ’s Genootschaps beschermheer, 
zijne excellentie de minister van staat J. J. Rocuussen, oud gouverneur generaal, naar het 
moederland is teruggekeerd. Dankbaar wordt voorzeker erkend de belangstelling en de 
meermalen herhaalde ondersteuning, welke deze staatsman aan het Genootschap heeft ver- 
_ leend, en nog aan het hoofd van dit verslag was de direktie in de gelegenheid, hare 
erkentelijkheid daarvoor te betuigen. 

__Het beschermheerschap des Genootschaps, door het vertrek van den heer J. J. Rocnussen 
open gevallen zijnde, heeft het bestuur gemeend, dit te moeten aanbieden aan zijne excel- 
lentie den heer Ma. A. J. Duumarr van Twist, wien Nederlandsch Indië het geluk heeft 
thans als gouverneur generaal te bezitten. Reeds in Nederland hoog geacht, als voorstan- 
der van verlichting en beschaving, heeft de heer Durmarr van Twist, in zijne tegenwoor- 
dige hooge betrekking, ook reeds aanspraak verworven op de erkentelijkheid der Nederlandsche 
en inlandsche bevolkingen van dezen archipel, wier welvaart en beschaving wij ons vleijen 
_ mogen, dat onder zijn beleid een nieuw tijdperk, een tijdperk van bloei en vooruitgang 
te gemoet gaan. De direktie meent alzoo niemand te hebben kunnen kiezen, waardiger 
‚om het beschermheerschap des Genootschaps te bekleeden en haar is de voldoening ten deel 


gevallen, dat zijne excellentie dit beschermheerschap wel heeft willen aannemen. 


EE ot tr Bene: er 


28 


ven van vele verdienstelijke leden. zi 
Der direktie zijn door den dood twee mannen ontvallen, aan welke het Genools 
groote verpligting had. 
In het begin van het jaar 1851 werd uit het midden der direktie wien 
P. J. Goperrors, R. O. N. L. oud chef der geneeskundige dienst. De heer Goper 


van eenige an aug een einde aan zijn ane leven. Hoezeer de zin 


hij in zijne hooge en en betrekking de gen beschermde en oaeen 
koe hij zich altijd omringde van de meest wetenschappelijke peen der dienst, welk 
aan zijne zorgen was toevertrouwd. ‚SA 

Een groot verlies leed de direktie evenzeer door het overlijden van haar medelid 
M. J. E. Murzer, R. O. N. L. oud dirigend officier van gezondheid der eerste klasse. Sec 
22 Maart 1832, den datum zijner verkiezing tot het gewoon lidmaatschap, was hij een 
waardig lid. In 1831 maakte hij zich in de wetenschap gunstig bekend door zijn » Kort | 
verslag aangaande de Cholera morbus op Java,’ opgenomen in het 13e deel van s Genoot- — 
schaps Verhandelingen en voornamelijk betrekking hebbende op de cholera asiatica, zooals e 
zij zich in de jaren 1829 en 1830 op Java voordeed. In 1845 en 1846 publiceerde h 
een artikel over de aanwending van het elektromagnetismus als geneesmiddel, alsmede een 
geneeskundige topographie van Samarang. Beide deze stukken zijn opgenomen in het Ne 
tuur- en Geneeskundig Archief voor Nederlandsch Indië, waarvan hij mederedakteur was. 
Den 8sten Maart 1849 viel de keuze op hem, bij eene bestaande vakature in het bestuur jé 
des Genootschaps en het is alleen toe te schrijven geweest aan eene overgroote geneeskun- j 
dige praktijk en eene min gunstige gezondheid, dat hij in de laatste jaren zijns levens 8 
niet meer als schrijver is opgetreden. | 

Van de korresponderende leden zijn het Genootschap door den dood ontvallen, althans voor | 
zoover de direktie daarvan kennis draagt; de HH. Da. P. L. Broxkens, E. B. van nen Bosen „3 
Dr. H. van Daren, Da. GC. J. van Rusnevern, G. H. van Senpen, Prof. Tu. van SWINDEREN. — É 

Er is naauwelijks iets meer noodig, dan slechts deze namen te noemen, om den omvang 
doen beseffen van het verlies, in het afsterven dezer verdienstelijke mannen door de maatschap 
pijen de wetenschap geleden. Die namen toch herinneren zoovele nuttige levens voor ee 
schappelijke en wetenschappelijke belangen. | dh b 

De naam van P. L. Brokers is naauw verbonden aan de geschiedenis van de annen ge- 
neeskundige dienst in Nederland, tot welker verheffing hij veel heeft bijgedragen. Als 
schrijver heeft hij zich bekend gemaakt door een werkje over typhus en tetanus. Sedert 
ö Len Ted was a aan het Genootschap verbonden. et 


29 


gelukkig niet zoo zeer als zeevoogd in verwoestende oorlogen, maar meer als uitmuntende 


in de kunsten des vredes en als bevorderaar van mildere beginselen, welke hij tijdens hij 
aan hoofd der koloniën en marine stond, in werking heeft doen brengen en welke nu 
reeds hunne vruchten afwerpen. 

_ _H. van Dazen had zich in het geneeskundige eenen gunstigen naam verworven door zijne 
geschriften. Hij is gevallen als een slag toffer a menschlievendheid tijdens eene epidemie 
van gele koorts te Paramaribo. 

_ Nog naauwelijks een paar maanden geleden ontving men hier het droevige berigt van het 
afsterven van G.J. van Runevern. Na eene schoone loopbaan van militairen en letterkun- 
digen roem in Nederland, kwam hij herwaarts als chef van het artilleriewezen. Veel mogt 
de wetenschap nog verwachten van zijne talenten en ijver, maar de kiem des doods ontwikkel- 
‚de zich sedert lang in hem en eene uitterende ziekte, welke reeds meerdere leden zijner fa- 
milie had neergeveld, noodzaakte hem, na enkele jaren verblijfs alhier, zijne gewigtige be- 


. neder te leggen. Naauwelijks in het moederland teruggekeerd, nam zijne ziekte 
E zoodanig ernstig aan, dat zij binnen weinige weken een einde aan zijn le- 
ven maakte. : 
Zoo ook werd eerst kortelings alhier het berigt ontvangen van het overlijden van G. H. 
_ VAN Senpex. Zijne letterkundige werken hadden zijn naam zeer gunstig bekend doen wor- 
den, en de dood trof hem, terwijl hij bezig was met de bewerking zijner reis naar het Hei- 
L lige land, welke hij in het gevolg van H. K. H. Prinses Marranne der Nederlanden had vol- 
bragt. ú 
Te. vAn SwinpeRen sluit de rei der mannen, welker verlies als korrespondenten, het Ge- 
nootschap in het jaar 1851 heeft te betreuren gehad. De hoogleeraar P. Horsrepe pr Groor 


heeft zijn nuttig leven, uitvoeriger dan hier kan plaats hebben, herdacht, in een berigt, 


voorkomende in de Handelingen der jaarlijksche algemeene vergadering van de Maatschap- 
pij van Nederlandsche letterkunde te Leiden, gehouden den 19den Junij 1851. 

_ Ta. van Swinpeaen werd den 13den September 1784 te Groningen geboren. Zijnen eersten. 
letterkundigen arbeid van beteekenis schreef hij als student in 1805, namelijk zijne » Dis- 
sertalio Juris Groningani de famulis domesticis.” In hetzelfde jaar promoveerde hij in de na- 
tuurlijke wijsbegeerte, na te hebben verdedigd eene » Dissertatio de atmosphaera ejusque in 
colores actione,” Een jaar later promoveerde hij insgelijks in de regten op eene disserta- 
tie »de Legibus’ en met het houden eener rede »De Platone, optimo in legibus condendis 
principis magistro.” In 1807 werd hij benoemd tot schoolopziener, en weinigen slechts heb- 
ben meer lof verdiend dan hij, in zijnen heiligen arbeid voor de verlichting en veredeling 
des volks. Zijne benoeming tot hoogleeraar in de natuurkundige wetenschappen volgde in 
1814. Behalve door zijn onderwijs verwierf hij zich na deze verheffing groote verdiensten 
door de stichting van het Museum der hoogeschool te Groningen en door de zucht, om 
elk, die in letteren en wetenschap groot en goed was, al wat voor het vaderland en de 
menschheid belangrijk en weldadig is, te gedenken en te vereeren en al wat tot verlichting, 


30 
veredeling en heiliging des menschdoms kan dienen, aan te moedigen en te bevo 


Tot op zijnen dood (11 April 1851) bekleedde hij het genoemde hoogleeraarsambt te { 
ningen. De hoogleeraar P. Horsrene pr Groor besluit zijn levensberigt van Van Swinnen 


waarvan het bovenstaande slechts een kort uittreksel is, met de volgende woorden. 

„Geene grootere lofspraak is op hem denkbaar, dan zijne begrafenis. Ofschoon de fan 
„lie het lijk geheel in stilte wenschte ter aarde te bestellen, was geheel de stad Ds 
»gen) op de been, stonden straten en pleinen vol van rijken en armen, gele 
„ambachtslieden, grijzen en kinderen. En er kwamen onderwijzers, predikanten en 
»yroegere leerlingen uit alle omliggende streken en sloten zich met studenten, hoogle 
jen tallooze burgers aan den trein, die al langer en langer werd. Het was, als of cr een 
„koning werd ter aarde besteld. — En er was ook — een koning gestorven in het rijk v van 
„deugd, menschenliefde en godsvrucht.” A Ad 

Talrijk zijn ook de verliezen des Genoofschaps geweest, geleden in het afsterven van ge- 
wone leden. Niet minder dan 13 onzer gewone leden in Nederlandsch Indie heeft de dood 
van ons weggerukt sedert onze laatste algemeene vergadering. Bij de herdenking dier over: 
ledenen, treffen ons de namen van meerderen, voor wie, nog blakende van warmen ijver 
voor de wetenschappen, in jeugdigen leeftijd, de slagboom is gesteld, die aan hun RE 
op deze aarde een einde heeft gemaakt. Wie onzer herinnert zich nog niet levendig, ‚ 
al verwachtingen wij koesterden van den rusteloozen ijver van J. van Hrummeen, van 
kennis van Da. C. M. Scnwaner, van den dichterlijken en letterkundigen zin van Mr. 
G. G. Koor. Alle deze geleerden hadden zich reeds eem’ gunstigen naam verworven in 
de wetenschap en in de letteren, toen hun jeugdig leven door de hevige ziekten, aan de: 
gewesten eigen, werd vernietigd. Zoo ook hebben wij het verlies te betreuren van Dr. 
w'Ereersronsee, die zich insgelijks reeds in de wetenschap had bekend gemaakt door zijne 
beschrijving van de Bataviasche koorts. Voorts overleden nog de gewone leden F. G. Ban- 
cert, Ma. L. H. nv Bus, H. J. Suvenun Harsenroek, J. P. Mormen, P.J. Overman, H. G. D. 
Prarse, G. D. Scurrerr, W. A. Kevenenmws en W. P. H. Kocken DE 

Talrijke andere leden, gedeeltelijk daartoe genoopt door hunnen terugkeer naar het moe- 
derland, hebben voor het RE bedankt, en wel, de HH. J. F. van Braam van S o 


DE en CG. E el G. VAN B Hour. Er H. ww. ne pr Kock, w. A. Koen, 4 | 
J. H. Levissonn, N. Prunm Mertz, Ma. H. W. Mezs, J. Muxvann, WW, Pootmas, be H E. 
C. Scnerren, Dr. Senöman, Me. A. M. Smvipers, C. P. C. Sremmerz en C. Tizanus. 

Van de buitengewone leden had het eeen het verlies te betreuren van den heer 
J. Corrrnaar, die in het laatst van 1850 is overleden. ’ EE 

Van de gewone leden zijn sedert de laatste algemeene vergadering naar can vertrok- 
_ ken, Z. H. K. B. Herroe van Saksen Wervar Eisenacu, GC. B. Brest van Keuren, W. K. 
pER En, Ma. W. CG. E. Banon pe Geen, GC. E‚ Herer, A, J. F. Janssen, J. L. À. Nee 
en Mr. J. Voure. 


r 


51 
Besluit. 


Alvorens dit verslag te eindigen, meent de direktie nog eene pligt te vervullen door op te 
komen tegen eene onder het Indische publiek meer en meer veld winnende min gunstige 


k- meening, omtrent ’s Genootschaps werkzaamheden. Terwijl in de geleerde wereld het Ge- 
_ pootschap steeds in aanzien toeneemt, en-rang gegeven wordt onder de voornaamste weten- 


schappelijke instellingen, verheft zich hier te lande menige stem, welke over de werking 
en de rigting onzer werkzaamheden een minder gunstig oordeel velt. De direktie zou op deze 
beoordeelingen niets anders behoeven te antwoorden, dan te verwijzen naar de versla- 
gen en volumineuse bundels verhandelingen. En wat het meest bevreemdende is, deze be- 
weringen hebben veelal haar uitgangspunt van sommige HH. leden zelven. 

De direktie gelooft den oorsprong dezer meeningen te moeten zoeken in eene onjuiste 


opvatting van den aard onzer instelling en van de wijze, waarop zij behoort te werken. 


Zoo zijn dikwerf klagten opgegerezen, over de schaarschheid der gehoudene voorlezingen 
in den laatsten tijd en zelfs daarover, dat de inhoud van ’sGenootschaps verhandelingen 
voor een groot gedeelte voor vele leden van minder belangrijkheid is, als geschreven in het 
Javaansch, Balineesch, Kawi of Latijn. 

De direktie is van oordeel, dat men de rigting van ’sGenootschaps werkzaamheden van 
een hooger standpunt moet beschouwen en zij bezit de overtuiging, dat dit gevoelen dat 


is van de overgroote meerderheid der HH. leden. Het Genootschap brengt tot openbaar- 


a ed 
„Pp 


heid alle die aangebodene verhandelingen, welker wetenschappelijke waarde die openbaarheid 
wenschelijk maakt. Het sluit volstrektcelijk niet uit, die verhandelingen, welke over meer 
populaire wetenschappen handelen en in de algemeen verstaanbare volkstaal zijn geschreven, 
maar eene eerste vereischte tot die plaatsing is de haar voorafgaande aanbieding, en bij ge- 


mis van het laatste vervalt noodwendig het eerste. En nu, van wie heeft het Genootschap 


regt, de bijdragen voor zijne verhandelingen te verwachten. Van de direktie alleen? De 
direktie is uit de HH. leden gekozen om den gang der werkzaamheden te leiden, niet om 


eenig en alleen de verhandelingen te schrijven. En gaat men nu na den inhoud der laatste 
deelen, dan valt in het oog, dat die grootendeels is zamengesteld uit bijdragen, af komstig 
uit het ligchaam van ’sGenootschaps bestuur. 


Terwijl de direktie alzoo geregtigd is, zelfs tegen den schijn van billijkheid der bedoelde 
minder gunstige meening te protesteren, grijpt zij de gelegenheid aan, te herhalen, wat zij 
reeds vroeger heeft gebragt onder de aandacht der algemeene vergaderingen, dat namelijk, 
indien ’s Genootschaps handelingen vatbaar zijn voor eene ruimere uitbreiding, wat zij geens- 
zins ontkent, de verpligting tot die ruimere werkzaamheid zedelijk grootendeels rust op de 
HH. leden zelven. Men behoort doordrongen te zijn van de gedachte, dat de direktie 
niet het Genootschap is, maar dat het Genootschap bestaat uit het geheel zijner leden. 

De direktie wenscht echter het Genootschap geluk er mede, dat het aan werkzame 
leden geenszins ontbreckt. Zij wenscht mede vurig, dat het voorbeeld dier leden door 


talrijke anderen moge worden gevolgd. En men bewere nict „ dat het 
moeijelijk is, in de wetenschap met vrucht te werken. Gold het de « 


wordt weggenomen door ambtelijke bezigheden. Maar het veld van onder 
ruim, zoo veelzijdig, zoo vruchtbaar en zoo toegankelijk, dat het zelf 


schap oningewijden niet moeijelijk kan vallen, met weinig arbeid die vr 
en tot nut der wetenschap te doen gedijen. leder onzer trachte alzoo bij t 
zoo veel in hem is, tot de vermeerdering onzer kennis, tot den bloei de 


. Uittreksel wit de aanteekeningen der Algemeene vergadering van het Bataviaasch Genoot- 
| schap van Kunsten en Wetenschappen gehouden den 21°“ April 1852, 's avonds B uur 


in de vergaderzaal des Genootschaps. 


Tegenwoordig zijn alle besturende leden 


de HH. Dr. W. Bosen, Président. de HH. G. Wassink, 

Mr. CG, Vassonen, Vice-president. Mr. L. W. CG. Kruenesrus. 
J. Trour, E. A. Sonur, Thesaurser. 
R. G. B. pe Vannes van BRAKEL, Dr. P. Brrekenr, Sekretaris. 


„en van de gewone leden 


de HH, H. A. L. Bousqvuer, de HH. J. Scan, 
Da. S. A. Buppincu, Mr. A. J. Swarr, 
Da. J. H. Croockewir, CG. H. G. Sreverwarp, 
J. Munsion, Bihliothekaris. ___Mser. P. M. Vrancken. 


D. W. Rosr van Tonnincen, 


Als gasten zijn tegenwoordig 


de HH, J. Boomsua, de HH, A. Scranree, 
Dr. Dozer, H. A. ScurEuDen, 
J. F. Grssens, J. J. B. Srorustra. 


A. QuioksoRner, 


Na voorlezing en goedkeuring der notulen van de laatste algemeene vergadering, houdt 
de President eene korte openingsrede en wijst daarin op het 24ste deel van ’s Genootschaps 
verhandelingen, hetwelk geheel afgedrukt ter tafel ligt. 

Daarop leest de Sekretaris voor het Verslag der werkzaamheden van het Genootschap 
sedert de laatste algemeene vergadering, welk verslag in het 24ste deel wordt opgenomen. 

Daarna wordt berigt gedaan van den staat van ’s Genootschaps geldmiddelen, betuigende 
‘ de President den dank des Genootschaps aan den heer Thesaurier voor zijnen iĳver en 
4 naauwgezetheid in de vervulling dezer betrekking. 

Hierna wordt voorgesteld en goedgekeurd het uitschrijven van de volgende 


Prijsvraag. 


„Een onderzoek van den vroegeren en tegenwoordigen toestand van den | 
»Java en van den volksvlijt der Javanen. K, 

„Het Genootschap verlangt, dat men zich bij de beantwoording hiervan : 
„meene trekken en beschouwingen bepale, maar daf men elk punt zoo nd 
) volledig mogelijk historisch toelichte, opdat het duidelijk moge blijken, in w 
» vooruitgang heeft plaats gehad of niet. De bearbeider zal wijders den land 
» voortbrengselen dienen te beschouwen in betrekking tot de behoefte der zich uit 
„bevolking op Java en haren handel met het moederland en den Ene Archi 


„zulks vergeleken met vroegere tijdvakken. A 
„De in te zenden antwoorden moeten zijn geschreven in de Nederduitsche ° 
„eene andere hand dan die des opstellers en onderteekend met eene zinspreuk 
„met eene andere hand dan die des opstellers geschreven. Daarbij behoort gevoeg 
„een verzegeld briefje, waarin de naam en woonplaats des auteurs vermeld 
»hetwelk dezelfde zinspreuk ten opschrift heeft; dit laatste almede door eene 
» geschreven. 5 
„De bekrooning zal bestaan in ’s Genootschaps gouden medarlle benevens be 
peen dwizend guldens en het accessit in ’s Genoolschaps gouden medarlle.” 
De President deelde voorts der vergadering mede, dat, het hid der direktie, _ 
Mr. C. Vrssonrr, door het bestuur tot viedhenden) is benoemd, welke benoer : 
heer VisscreR zich heeft laten welgevallen. 
Voorts ontwikkelde de president nader het in het verslag reeds vermelde voorne 
direktie om, in verband met een aan de leden rond te zenden ontwerp van N 
ten des Genootschaps, slechts zeer enkele personen tot het lidmaatschap voor 
en stelde daarop voor te benoemen 


Tot Besturende leden 


de HH. F. U. van Heneer, de HH. J. Muxnrca. 
Ma. A. J. Swart, 


Tot Gewone leden 


de HH. J. Grou, de HH. Mr. A. Pais, ds 
S. H. pr Lance, H. A. ScuneuDrr. nt 

E. NerscurR, f 

welke heeren met algemeene stemmen als zoodanig worden aangenomen. 
Niemand verder het woord verlangende, wordt de vergadering gesloten. 


Mij bekend: 
De Sekretaris, 


Dn. P, BireKen. 


\ 


MLUST DER LEDEN 


VAN HET 


Opgerigt den Er April 17 78. 
osn DE ZINSPREUK: 
2 TOT NUE VAN zit h ALGEMEEN | 
BESCHERMIEER : 
ZIJNE EXCELLENTIE, 


GOUVERNEUR GENERAAL VAN NEDERLANDSCH INDIË 
PRESIDENT: 
Dr. W. BOSCH. 
VICE PRESIDENT: 
©. VESSCH ER. 


BESTURENDE LEDEN: 


‚De Lis deren en Swart, Mr. (A. J. 
Trour, J. 
Vaines vaN BRAKELL, Ikbe. RG. B. nr 


Wassisk, G. 


U VAN 


Adjunkt bibliothekaris; - 
R. H. Tu. Frrepenicu. 


Honoraire Leden. 


Waren Freprnik Heynnik, 
(Prins der Nederlanden). 

Alderwereld, Mr. R. van 

Baud, J. G. 

Bik, A. J. 

Cochius, D. F. 

Gregorij, W. 

Hall, Mr. M. G. van 

Hoëvell, Dr. W. R. Baron van 

Hooker, W. Jackson 


Humboldt, A. von 

Lassen, CG. 

Milburn, W. 

Nes, Mr. J. F. W. van 
Reinwardt, Prof. G. G. C. 
Tobias, Mr. J. H. 

Vinne, J. van der 
Wickevoort Crommelin, J. P. 
Wijck, Jhr. G. van der 


Korresponderende Leden. 


Ackersdijk, Prof. J. 

Arend, Dr. J. P. 

Arriëns, P. 

Assen, Prof. CG. J. van 
Beeltingh, Mr. N. van 
Beer Poortugaal, D. CG. den 
Bemmelen, Dr. J. A. van 
Bergsma, Prof. G. A. 

Bulk PerAt 

Blum, Prof. J. R. 

Blijtt, Dr. E. 

Bodel Nijenhuis, Mr. J. J. 
Boeke, J. 

Borsius, Dr. J. 

Bosch Kemper, Jhr. Mr. J. de 
Bosch, Dr. B. van den 
Breda, Prof. J. G. S. van 
Buddingh, D. 

Butterworth, CG. B. 
Cameron Haij, CG. 
Carnbee, P. Baron Melvill van 
Castro de Macedo, J. J. 


Challaep, CG. A. 

Chijs, Prof. P. O. van der 
Cobeth, Prof. G. 

Cunier, Dr. 

Daalen, Dr. CG. 
Decandolle, Prof. A. 
Deen, Prof. J. van 


Derfelden van Hinderstein, G. F. Ba- 


k 


pn nn 


hr A en ne ee eend a en bean ene din a ic 


H 
| 


Dermout, J. J. {ron van í 


Dewez, L. D. J. 
Dirksen, Prof. 


Domela Nieuwenhuis, Prof. F. J. 


Donders, Prof. F. G. 
Dulaurier, Prof. E. 

Dumoulin, G. A. Vineendon 
Dijk, CG M. van 

Elink Sterk Jr. A. 

Esenbeck, Prof. G. G. Nees von 
Forbes, W. N. 

Fremerij, N. G. de 

Fruss, P. H. 

Gaimard, Prof, 


En, 


Gaudichaud, Prof. - Kerst, Dr. J. F. 
Geel, Prof. J. Kesser, Dr. À. 
Gericke, L. Baron Kist, Prof. N. C. 
Gertsen, Mr. E. G. T. Koechlin, N. 
Gobée, Dr. G. Kipp. BP. J. 
Goudoever, Prof. A. van | Karbaus EE: 
Gréhan, A. de Laijard, E. L. 
Gouzée, Dr. H. P. Leemans, Dr. C. 
Grant,.P. „P: Leonhard, Prof. K. C. von 
Griethuizen, P. van Lenting, D. 

| Groot, Prof. P. Hofstede de Pittie Det 
Guérin, J. F. Logan, J. R. 
Guillemin, Prof. J. A. Loncq, Prof. G. J. 
Haan, Dr. W. de Medhurst, W. H. 
Haar, Dr. B. ter Meerten, L. A. van 
Hall, Prof. H. GC. van Meursinghe, Dr. À. 
Hedde, Isidore. Millies, Prof. H. CG. 
Hees van Berkel, Mr. J. J. van Moijaards, J. N. 
Heije. Dr. J. P. Mulder, Prof. G. J. 
Heldring, O. G. Mulder, Prof. N. 
Hengel, Prof. W. A. van Nieuwenhuis Prof. J. 
Herckenrath, Dr. Noordziek, J. J. F. 
Hoeven, Prof. A. J. des Amorie van Numan, Prof. A. 
Hoeven, Prof, J. van der [der Oosterzee, Dr. J. J. van 
Hollander, Dr. J. J. de Opzoomer, Prof. CG: P. 
Hooijer, Dr. C. Page, M. Le 
Houven, H. CG. van der Palm, J. D. 
Imminck, W. Pellecom Kortenhoef, W. G. van 
John, J. Jaij Pijnappel, Dr. 
Jomard, J. Pools Dr: Gr J. 
Jonge, Prof. J. B. de Prins, Ds. J. 

_ Jonghe, Jhr. Mr. J. G. de Prinsen, P. J. 

Julien, M. A. Quarles van Ufford, Jhr. Mr. P. N. 
Junius, Dr. Quoij, Prof. 
Jussieu, A. de Radijs, Dr. V. 
Juijnbol, Prof. F. W. S. Rafn, Prof. G. CG. 
Kaathoven, Dr, G. L. van Reiffenberg, Baron de 


Kerckhove Vicomte J. R,‚ L. de Renselaar, Dr. J. van 


Roentgen, M, 
Roorda, Prof. T. 
Rueb, CG. 

Ruppel, Dr. E, 
Rutgers, Prof. A. 
RiÓjk, J. C. 

Sas, Dr. J. J. 
Scheltema, Dr. P. 
Schillet, H. 
Schlager, J. G. F. 
Schlegel, Dr. H. 
Scholten, Prof. J. H. 
Schmidt, J. J. 


Schröder van der Kolk, Prof. J. L. G. 


Sebastian, Prof. A. A. 
Selberg, Dr. E. 

Serturner, D. 

Siebold, Jhr. Dr. Ph. F. von 
Siegel, J. F. Baron von 
Siegenbeek, Prof. M. 


Sloet tot Oldhuis, Mr. B. W.A. E. 


Baron. 


Suerman, Prof. B. F. 


Susanna, J. A, 
Swaluë, Dr. :E. B. 
Sijpkens, H. H. 
Temminck, G. J. 
Termaux Compans, H. 
Tex, Prof. G. A. den 
Thorbecke, J. R. 
Tilanus, Prof. GC. B. 
Tollens, Cz. H. 
Toussaint, A. L. G. 
Tideman, Prof. H. W. 
Verdam, Prof. L. 
Vernée, Mr. L. G. 
Veth ‚Prof. GPA 
Vreede, Prof. G- W. 
Vries, Mr. Jer. de 
Vries, Prof. M. de 
Vriese, Prof. W. H. de 
Vrolik, Prof. W. 
Wachter, G. H. 
Wichers, Jhr. Mr. H. L. 
Wind, Mr. S, de 


Zuijlen van Nijevelt, P. J. Baron van 


Gewone Leden in Nederlandsch Indsvë. 


Abo, Mr. R. E. N. d’ 
Adam’, J. L. 

Ament, F. 

Andriesse, A. L. 

Bauer, Dr. J. R. A. 
Bejerink, L. W. 
Belen. 

Bik, P. Vreede 

Borski, R. van Noord 
Bosch, Mr. J. H. Graaf van den 
Bossche J. F. R. van den 


Bousquet, A. de Filliettaz 
Bousquet, H. A. L. 
Blankenburg, S. L. 

Brest van Kempen, G. P. 
Broekmeijer, J.G. X. 
Brouwer, Mr. A. G. 
Bennet, S. 

Buddingh, Dr. S. A, 
Cannaersts, D. H. 
Caspersz, F. A. 

Castens, CG. 


Cramerus, E. W. 


___Croockewit Hz. Dr. J. 


| Davelaar, ‚À. van 


En Mr. R. A. 
_ Einthoven, Dr. J. 

__ Engelhard, J. L. B. 
_Engelken, Dr. F. 

_ Eijsinger, Dr. G. 
Br, G. W. L. von 


En 


Hon Siccama, Jhr. Jaa: 
Hucht, G. J. L. van der 
Huguenin a 

Hultman, Mr. CG. 

Jongh, W. de 

Juch, J. E. H. 

Kam, J. 

Kinderen, Mr. J. H. der 
Klein, Mr H. 

Köhler, M. J. 
Krajenbrink, J. A. 


Krebs, Dr. J.G. A. 


Kunhardt, Dr. O. 

Lammers van Torenburg, CG. De 
Lange, N. 

Lange, E. A. 

Lange, S. H. de 


Last, Mr. F.L. L. U. 


Leer, J. M. van 


inden Mr. D. W. G. Baron van 


Maarsseveen, A. C. van 
Maier, P. J. 

Mandt, Dr. G. CG. W. 
Marnstra, H. 

Matthes, Dr. B. J. 
Maurenbrecher, F. L. 
Mohnike, Dr. 0. G. J. 
Motman, F. H. G. van 
Motman, J. G. Th. van 


Mier, Mr. P. 


Muller, E. W. 
Netscher, E. 


Nieuwenhuizen, FE. N. 


Nolthenius, Mr. K. H. 
Noordziek, D. G. 
Nosse, J. J. 

Nijs, F. E. de 


Ommeren, WW. van 


Ondaatje, Á. M. E. 


Onnen, Dr. P. L. 
Pakoe Nata Ningrat (Z. H. de Sulthan 
Perez, P. J. P. de [van Sumanap). 
Piller, D. M. 

Plate, L. M. F. 

Potter, H. D. 

Prins, Mr. A. 

Puy, J. du 

Quartero, J. B. 

Quai, R. A. de 

Radhen Adipati Ario Prawiro Adi 
Rappard, Mr. W. [Ningrat. 
Rees, P. van 

Reiche, M. Th. 

Reitz, Mr. D. G. 

Reijnst, Jhr. J. G. 

Riemsdijk, W. H. van 

Rieg, J. 

Rose, F. G. 

Rost van Tonningen, D. W. 
Rudolph, M. 

Rueb, W. 

Sanders, J. P. N. 

Schiff, S. D. 

Schiff, H. H. 

Schill, J. 

Scheuer, J. J. 

Schmid, W. J. M. van 

Schmit, J. J. 

Schmitt, F. 

Scholten, J. H. 

Schreuder, H. A. 

Schwanenfeld, H. W. 

Serlé, CG. J. 

Smulders, G. J. 

Son, H. S. van 


Sonneman Rebentisch, S, H. A. B. 
Steinmetz, E. C. C. 
Stipriaan Luiscius, G. J, van 
Steuerwald-, C. H. G. 
Stierling, J. L. de Dieu 
Stompendissel, G. 

Storm van Gravesande, F. J. P. 
Swart, P. A 
Swieten, J. van 

Swaving, Dr. C. 

Teengs, J. G. 

Thienen, G. J. van 

Tieman, W. 

Umbgrove, Mr. G. 
Varkevisser, D. A. 

Veer, P. B.S. de 

Ven, A. van der 

Verhulp, G. 

Vloten, E. A. van 

Vloten, A. van 

Vogel, W. de 

Vogler, Dr. F. L. W. 
Visscher van Gaasbeek, A. G. C. 
Voigt, Dr, C WWENBs 
Vrancken, Msar. P. M. 
Vriesman, J. À. 

Wal, Mr. J. de 

Wasklewicz, Dr. A. E. 
Weijmar, B. 

Wilde, Dr. P. W. B. de 
Willer, Mr. H. Merkus 
Willer, Mr. P. J. 

Wolff, J. 

Wijnmalen, Mr. J. O. 
Wijnmalen, R. J. W. P. 


Oudemans, C. 
Paauw, R. A. 
onhote, J. | Pahud, Chs. F. 
ied deedevan meae Pen Been bare. De Sten 
j Bu D. a He Reed, A. A. 
Reijnst, M. 
| | HioestaaNN AS 
Rat, H E A Roulet, J. A. 
Diemont, Jm | Roijen, P. G. van 
B Dieles, Ra Scherpenberg, A. von 
_ Dijk, J. J. van Schneither, Mr. J. 
BeElias, Be Je | Schuurman, F. 
_ Jakles, P._ ah | Selleger, Dr. J. 
__ Hasskarl, K. S, Ee Smissaert, J. W. H. 
_Herwerden, J. D. van Spengler, J. H. 
Holmberg de Beekfelt, Jhr. O. CG. Stuers, Jhr. H. W.L. J. de 
_Horsfield, Dr. Th. | Stuers, Jhr. F. V. A. Ridder de 
MGT | Toussaint, Dr. W. E. Steenstra 
Veeckens, L. Z. 
Velde, CG. W. M. van de 
Verkouteren, CG, J. 
Kor 8 / | Voute, Mr, J. 
} Pusat MD ve ne Weddik, A. L. 
_ Lawrence, CR | Westerman, B. M. 
Re ek a 4e op Hs A Wiggers, G. A. E. 
| é Wilkens, J. A. 
Winter, A, F. 
Zollinger, H. 


Cohen Stuart, A. B. 
j EN Dik, Cnz. J. 
| Hageman, J. Jez. | 


dS NP ER 
PE af AR Bk: Mi = t 
E, „ ie lie d 
ge pa a jy 
he 
k 
ee # RDA 
E, $ 
1 
n 
' 
ee = 


ERE HTIED ENIS 


VEROVERING VAN MALAKKA, 


EN DER 


OORLOGEN TUSSCHEN DE PORTUGEZEN EN MALEIJERS, 


Ee 
pe 


DOOR 


J. HAGEMAN, Jeze 


GESCHIEDENIS 


D E R 


3 VEROVERING VAN MALAKKA, 


HOOEDSTUK EL 


EERSTE KOMST DER PORTUGEZEN TE MALAKKA. 


5: Ss 1. Vasco pe Gama had bereids in 1498 het voorgebergte van Afrika's zuidkust omge- 
Bld en was im 4ndië verschenen. Na hem kwamen er de Portugesche zeevaarders Penro 
Arvanez Casnar en Joao pr Nova „in 1500-1501. Gama vertoonde zich op nieuw in Indië 
1502, en vervolgens Francisco pe Arruguenqur, Loro Soares, Francisco ne Arueima, Pepro 


Nara, Trisrano Dn’ Acunua, Arronso pe AreugueRqoum, Joree pe Mero en Jorce pe Acuran, 
1502-1508. Door hunne togten werd de kennis omtrent de geheele vaste kust van 
Indië uitgebreid, ofschoon men tot nog toe geene gemeenschap geopend had met den Archipel. 
_De Koning van Por tugal,.het veroveren van gansch Indië van zeer groot belang reke- 
n ende, verdeelde het geheele ontdekte gebied van zuidelijk Azië, in twee opper-kapitein- 
schappen , waarvan het eerste van Sofula op de oostkust van Afrika tot Di in Voor- 
Indië, en het tweede, van het koningrijk Guzerate tot aan kaap Comorin zich uitstrek- 
te. Hij deed daarenboven nog vier schepen uitrusten, om Malakka te ontdekken , en droeg 
het bevel over deze expeditie op aan Dirco Lornz pr Suqumma, die aldaar tevens als kapi- 


tein en opperhoofd zoude verblijven. | 
pië, Arabië en Perzië, te Socotora, en Arronso pr Arsuguerqur als opperkhoo 
te Cochin zetel houden; en om deze beide ME te veroveren 


pen waren ie van 150 tot 180 vat, en werden gevoerd door Hind T ber 
Souza en Joao Nunez, benevens hemzelven. In Augustus 1508 kwam hij aan 
renzo; (1) zeilde vervolgens naar Cochin, waar hij tot Augustus 1509 verble 
onderkoning Arronso pn Arsvquerqve verkreeg, een schip met zestig krijgslieder 
later vermaard geworden personen, Francisco SERRANO, FrrNanno pe Macaru 
Rur »’ Arano en Nuno Vaz pe Casrer-BRANCO. | 

Drireco Lorrz pr Srqurima vertrok den 8sten September 1509 van Coens 
kwam het eerst te Pedir, op de noordkust van Sumatra, waar men bere 
verwittigd was. De Ed van En land, vermeenende La hij om te handelen 


1252-5535, A wanneer he door de Javanen werd verjaagd van Singapoera en 
de eerste vestigings-plaatsen der Malcijers. Toen Ssqurimma daar verscheen, was 
grootsten bloei en de grootste handelsplaats van oostelijk Zndië. Hij vond 
Persianen, Guzeratten, Bengalezen, Peguanen, Siammers, Javanen, Chine 


ven; en onder de daar liggende daken waren er drie Cniidne daon ig 
De staa Malakka was geen aan eene rivier, die LE in twee deelen on idd 


Javanen uit dien tijd. 


5) 


ste grootendeels; de reede lag vol schepen, en de geheele plaats vertoonde veel pracht en 

rijkdom. Deze korte schets zij hier vooreerst genoegzaam, daar wij later den toestand van 

Malakka naauwkeuriger willen beschrijven. 

__Het Maleische rijk stond onder den sulthan Monammen, die een Mohammedaan was, ges 

lijk ook zijn volk deze godsdienst had aangenomen. Die vorst had eene soort van raad, 

Regslaande uit drie staatsmannen, als: | 

1° Den Shah-Bandara, wien de bediening van het regt en bijna de geheele regering van 
het rijk was opgedragen. Hij was een bloedverwant des sulthans, een echt dwinge- 
land, en werd zonder tegenzeggen gehoorzaamd. 

9e, Den Lavamana of admiraal; een’ man, die beroemd is geworden in de volgende oor- 
logen, en als een der uitstekendste karakters onder de Maleijers verdient herdacht 
te worden. 

83° Den Zommongong, die het opzigt had over de uitgaande en inkomende goederen. 

_ Deze drie waren Malecijers; maar behalve hen, waren er nog twee Javaansche opper- 

hoofden ‚ als: Radja Urmruris, een Mohammedaan, en Ninarserorän , een’ Boeddhist, 

welke te dier stede groot gezag voerden (1). Deze beide personen zijn evenzeer hoofdkarakters 

in de geschiedenis geworden. 


$ 8. Drreo Lorrz pe Sequeimna had al geruimen tijd het anker laten vallen, toen volgenslandsge- 
bruik, zich een vaartuig aanmeldde met de vraag uit naam van den Bandara: wie zij waren? 
van waar zij kwamen en wat zij imedebragten? Srqurira antwoordde hierop, dat hij was 
een kapitein van den koning van Portugal, afgezonden naar den koning van Malakka, 
met eenige geschenken. Hierop vertoonden zich nog twee andere, beter opgetooide vaar- 
tuigen, uit naam van den vorst en van den Bandara, en zulks werd gevolgd gedurende 
twee dagen van nog andere bezoeken door zendelingen. Toen daarop de vorst den be- 
velhebber deed uitnoodigen om aan wal te komen, zond deze, onder den naam van zijnen 


Î Bcder. 


Hironimo Terxeina, een der En eber: „ die met een paar opgesierde sloe- 
pen aan wal ging, met een deel volks, wordende hij ontvangen door verscheidene edelen, 
en op een olifant tot binnen des vorsten woning gebragt. Termma liet aan den sulthan 
den geloofsbrief lezen, geschreven in het Arabisch, uit naam van Don Manvër, koning van 
Be, en voegde daarbij de geschenken. Na een en ander verzekerde de sulthan, dat 
hij eenen onverbrekelijken vrede en vriendschap sloot, en dat hij aanstonds den Shah Bandara 
zonde gelasten de Portugesche schepen naar behooren te beladen, en wat dies meer zij. De 
afgezant Tuixerma keerde dus vergenoegd naar boord terug. Alle andere dergelijke ont- 


4 


€ 


(1) Ummumis was een Javaan; maar NiNA- ragrorän was geboortig van Quelin; eerst lator verkregen zij groot aanzien. 


6 


moetingen, van latere zeevaarders, bij andere vorsten van den A gingen & 
met gelijke omstandigheden, v 
Onder de te Malakka wonende kooplieden, waren er velen, die uit het voorbeel 
men reeds elders in Zndië daarvan gezien had, bevroeden konden, wat de 
den zijn van de toelating der Portugezen. ee spoorden zij den Bandara 
mogelijk, de aan wal komende Europeanen gevangen te nemen en te dooden, 
schepen af te loopen. De Bandara, met dit voorstel ingenomen, trachtte de bei 
staatsdienaren voor hetzelve te winnen, maar deze wilden zich daartoe niet laten 
len. Evenwel wist men den vorst te bewegen, om geen der Portugesche vaartuigen t 
vertrekken, en men nam zijne toevlugt tot de volgende listen. | 
De vorst gaf voor een feestmaal te zullen aanrigten, ter eere van den konden eens 
nings, die hem uit verre landen een gezantschap toegezonden had. Hij deed te dien 
aan den oever der zee toebereidselen maken, en noodigde Srquema uit. Deze kon 
daarvan niet ontslaan; maar voor dat hij aan de uitnoodiging gevolg gaf, kwam een 
de opgemelde Radja Urruuris, hem voor het dreigend gevaar waarschuwen. Srquema 
nu dat hij zijnen voet verzwikt had, en zocht verder uitvlugten. De vorst, aldus 
aanslag mislukt ziende, deed hem nu door den Bandara weten, dat hij, Sequr 
partij nagelen en andere specerijen, konde komen ontvangen, en wel omdat hij e 
dikwerf om gevraagd had. Hij verzocht hem mitsdien volks genoeg te zenden, om op - 
plaatsen te gelijk, en wel op éénen zelfden dag, alles af te halen, opdat zulks bi 
overige, vroeger aangekomene handelaren, geen opzien baren, noch rid redenen van m 
moegen geven zoude. Vervolgens werd er achter zekeren PR ‚ later Kaap Ra ic 
genaamd, een aantal kleine vaartuigen in gereedheid gehouden, op drie mijlen be 
stad, ten einde op een gegeven teeken, de half ontbloote schepen te overvallen. 1 
van denzelfden Urimuris zoude Srqurimma ombrengen. En 
Om dezen aanslag te beter te verbergen, kwamen er dagelijks eenige Maleijers aan . 
om kleinigheden, en nadat zulks gedurende veertig dagen tijds had aangehouden, ver 
derde de argwaan van Srqurma in zoo verre, dat hij op eenmaal tot dertig mannen 
den wal zond, tot afhaling der koopmanschappen, door den Bandara gereed gehouden. 
wijl deze tot dat einde afwezig waren, kwam een der zonen van Urimmurs, met eenig volk, 
aan boord, en vond Dirco Lopez pr Sequmrma bezig met schaken. Kort hierop naderden o: 
geveer twintig vaartuigen van de stad, en schikten zich nabij de schepen, even 
zij wilden handelen. Maar een jongen, die in de mast zat, en uit eigene benogn 
de aan wal zijnde gezellen het oog hield, zag op eens dat men hen vermoordde, Ô 
de aan boord gekomen Maleijers, de Kades aan hun zijdgeweer sloegen, B h 
begon te roepen, dat men het volk aan wal ombragt, en er verraad smeulde. di 
S 4. Op dit roepen kwam aanstonds alles in de weer, en de aan boord zijnde Male 


der Portugezen, waaronder Francisco Srenrano Nuno Vaz pe Casrersranco, Fernanno MacArHa- 


d 


INES en Martin Gueprz wisten het in een klein vaartuig te ontkomen, door de vijandelijke 
boten heen (l). Maar op dit oogenblik begon zich de kleine vloot, van achter kaap Ran- 
chado ‚ te laten zien; Srequrima onstelde hierdoor zoodanig, dat hij aan eene goede verdedi- 
5 g wanhoopte, als zijnde in geen bekwamen staat. Derhalve deed hij de touwen kap- 
, en ging op de met groot gedruisch aankomende vaartuigen af , waarvan hij 
gelukkig eenige in den grond schoot; de andere hielden hierdoor af, en kortten onder 
den wal op, onder bedekking van eene menigte geschut, dat twee dagen te voren aldaar 
as gereed gemaakt. 

__ Srqurima begaf zich hierop naar zijne vorige plaats, en bevond dat hij zestig man miste, 
waarvan er verscheidene reeds aan den wal en op de vlugt waren afgemaakt, terwijl de 
anderen gevangen genomen waren. Hij begon nu op de best mogelijke wijze te onder- 
‘handelen, om de nog levenden terug te krijgen, met dat gevolg, dat hij slechts drie Afri- 
kaansche jongens terug erlangde, met eenige balen nagelen, en de verontschuldiging van 
den Bandara, die het gebeurde geheel aan den invloed der aanwezige vreemdelingen en 
aan hunne zucht om over het vroeger wegnemen van schepen wraak te oefenen, toeschreef. 


€ 


_ { 5. Segura hield nu schreepsraad: men meende niet langer voor Malakka te moeten blij- 


ven, daar de moesson eindigde en niets meer tot bevrijding der gevangenen kon worden verrigt. 
Derhalve gaf men, door een’ gevangen Maleijer, kennis aan den sulthan, dat het betoonde ver- 
raad oorzaak zoude zijn van den ondergang van Malakka, bijaldien de gevangene Por- 
tugezen voor hem niet tusschen beiden kwamen, waarom het voor hem als raadzaam werd 
voorgesteld van deze wel te bewaren. Srqurra ging daarna in November 1509 onder zeil, twee 
dagen na gemeld voorval, en na dat hij vijftig dagen vóór Malakka had gelegen. Srqurra 
zeilde evenwel vooraf naar Poeloe-verela, ongeveer 40 mijlen van Malakka, nam hier 
wee Javasche djonken, en schoot ook voor Pedir eene Maleische djonk in den grond, 
waarop hij doorging naar Indië (2). 


ek 
Tele 
À 


1e 
nik . 
ok Md 


HOOFDSTUK HI. 


Rc | TOGT NAAR MALAKKA. 


_$6. Dirco Lorrz pe Sequrma stelde twee vaartuigen ter beschikking van den onderko- 
ning ArsugvenQue, doch vertrok zelf naar Portugal. Vóór dat de koning, Dons Manver, ech- 


(1) Het leven van den eersten zeiler om den aardbol scheen dus reeds hier zijn einde nabij. 
_ (2) Joao pe BARrros, op Jorce d’ Aqvisar, maakt melding, dat de javaansche djonken vakken of petaks hadden, waarin 
zij het water lieten loopen zonder de lading te beschadigen. 


8 


ter verwittigd konde zijn van den uitslag der eerste zending, zond hij op 
schepen, onder bevel van Dirco Menpes pr Vasooncrros, maar Malakka af; deze: 
zee, den 17den Maart 1510, en de kapiteinen waren, Barrmazar pa Srrva, Pero 
on Denis Cerniear. 5 

Vasconcerros kwam in Indië aan tijdens de onderkoning Arsvquenqve in 3E 
tegen Calicoet, als tegen Goa. Om de laatstgenoemde plaats te helpen herc 
de Vasconcerzos aanvankelijk den onderkoning bij te staan, daar de voor Mal 
de schepen slechts last-vaartuigen waren; maar door den langen duur des oor 
Vasconcerros zijne bestemming te bereiken, doch werd door den onderkoning ie 
spannig gevangen genomen en naar Portugal opgezonden. De ware reden v 
maatregel was evenwel, dat de eerzuchtige Arrvqvuerqur den togt naar Malakka 
ondernemen, ofschoon anderen hem willen verontschuldigen, door voor te gev 


concerros niet bestand zoude zijn geweest tegen eenen vijand, waarvoor in ' 
bukken. 


Mei 1511 (1) ging hij onder zeil van gezegde haven, met 19 schepen, 
volgende kapiteinen: Dox Juan pr Lava; Anromo d’ Arneu; SeBastiaN DE Mipanpas 
REIRA3 Fennanpez Perez d’ Anpnapr; Simon d’ Anprapr; Joram Nunez pe Lron; Gaspan mr 
Gourz En Nuso Vaz pr cake Duarro pa Syuva; Pero d’ ae ge 


ren, die schild en zwaard voerden. Na in de golf van Gamsspol, 
het vaste land), een zwaren storm tehebben uitgestaan, zeilde de vloot naar 
matra, en nam onder weg nog vijf Guzeratter vaartuigen, die koers stelden nt 
S 8. Toen de vloot ter eerstgezegde plaats aankwam, zond de vorst een 
eenige voorname dienaren, benevens een Portugees, genaamd Juan Vireas, 
voogd al het benoodigde aan te bieden, daar hij reeds vernomen had, dat h 
ka gemunt was. Deze Juan Viraas was een dergenen, die van de schepen van 
Malakka. gevangen genomen waren; hij had het geluk gehad te ontvlugten, met 
lotgenooten, doch was te Pacem (Passir), door eenige landzaten in hun vaart 
vallen, waarbij een der gevlugte Portugezen sneuvelde; de overigen, echter te 20 
mende, werden door den vorst aldaar wel onthaald, waarschijnlijk uit vrees voo 
der Portugezen van Indië. Er was destijds te Pedir zekere Maleijer, genaamd N 


‘ 
(1) Men herinnere zich hier den ouden stil (de Juliaansche tijdrekening ), die in 1582 met 10 dagen bijvoeging, 


werd, Volgens de Gregoriaansche was het dus de 12de Mei. 


9 


Brecorä, die van Malakka gevlugt was, omdat hij den vroeger genoemden Bandara dier stad 
_omgebragt had. Echter was hij een der voornaamste werktuigen geweest in het verraad 
tegen de Portugezen, waarom de onderkoning ArsuQuraqure hem van den vorst van Pedir 
_opeischte. De vorst liet echter heimelijk gezegden Machoda ontvlugten, om dus de tijding 
van den aantogt der Portugezen te Malakka te brengen. 

| _De vloot zeilde vervolgens naar Passir, waar ArsuQuerQque van den vorst voldoening eisch- 
Bie voor het beleedigen der gevlugte Portugezen; maar de onderkoning liet zich te vre- 
\ den stellen met verontschuldigingen, omdat hij spoedig naar Malakka wilde. Van hier 
ging Aisvqverqur de zeeëngte binnen, met Ínlandsche loodsen, zeilende het kleine vaar- 
tuig nabij het land, en de grootere schepen meer in volle zee. Op die wijze vingen zij 
weldra een vaartuig op, dat zich dapper verweerde, en waarop de gezegde Nacrona was, 
die als een moedig man vechtende sneuvelde. Nabij Poeloe-verela ontmoette de vloot nog een 
\ amder groot vaartuig van omtrent 600 tonnen groot, dat met ongeveer 300 man twee 
dagen lang zich wakker verdedigde, doch eindelijk zich overgaf, zooals ook eenige andere 
| vaartuigen deden, die naar Malakka hunnen koers gerigt hadden. Met gepaste voorzigtig- 
_ heid en in meer gesloten orde naderde de vloot de hoofdstad der Maleijers, en liet op den 
Asten Julij 1511 de ankers vallen, te midden van eene menigte koopvaardijschepen , waar- 
onder drie chinesche wankangs. Van het volk der genomene schepen vernam men, hoe 
een gedeelte der gevangen genomen Portugezen, en onder dezen Ruis d’ Anamo, steeds in 
8 Berni gehouden werd. 

De komst van eene zoodanige vloot, gepaard met het bulderen van het geschut, het 
É Bicha der trompetten en de versiering der vlaggen en wimpels, bragt groote verbazing, 
zoo onder de schepen ter reede, als onder het volk aan wal. Maar niet minder opgeto- 
gen waren de Portugezen, bij het zien eener stad, die zich een uur ver langs de zee 
uitstrekte, en digt bebouwd was met houten woningen alsmede steenen gebouwen , muren, 
forens (minarets) en sterkten; een digt gewoel van menschen aan land, en een mastbosch 
ter reede. 

BS 9. Op de aankomst der Portugesche vloot maakten sommige schepen al dadelijk ge- 
reedheid omte vertrekken; maar ArruQuerQue, om te toonen, dat hij meester van de zee was, 
deed aan al de vaartuigen weten, dat niemand zoude mogen vertrekken, daar hij de op- 
_perkapitein was van den koning van Portugal, over alle gewesten van Indië; en zijne komst 
ten doel had, het opeischen van eenige Portugezen, die gevangen gebleven waren, zoodat 
geen der schepen iets te vreezen had. Op deze aankondiging van den onderkoning kwamen 
aanstonds de chinesche scheepsbevelhebbers bij hem aan boord, hem alle hulp aanbiedende, 
" daar zij erkenden, wel te weten, dat de komst der Portugezen strekte, om wraak te ne- 
men over den hoon, Srequeimma aangedaan. Ook een Guzeratsch scheepsbevelhebber kwam tot 
: dat zelfde einde aan boord; eene bijzondere aansporing hiertoe, was de kwade betaling, 
‚waardoor de handelaren zeer op den sulthan misnoegd waren. Arrvquergur beloofde deze 


sphuldvordering te voldoen maar bedankte voor verdere hulp, hen evenwel deftig onthalende, 
2 


10 


zoude Hen geworden, daar hi met den koning van Ren in vrede en ri En 
leven. Toen dit gezantschap bij den onderkoning aan boord kwam, deed deze de Maleijers 
door eenige bevelhebbers ontvangen, en bleef intusschen ineenen met zijde en goud door- 
wevenen leuningstoel zitten. Al de andere kapiteins van de vloot zaten op met tapij- á 
ten bedekte banken, wel gewapend, en het minder krijgsvolk stond in orde op het dek 
geschaard. Arroqvenque had een langen witten baard, en een zeer deftig en groothar 
voorkomen. Toen de zendeling met eene diepe buiging van het ligchaam zijnen groet had _ 
toegebragt, stond de onderkoning op, ontving ie gezantschap beleefdelijk, en deed het 
op zijden kussens plaats nemen. Nadat de gezegde Bengalees opening zijner zending had 
gedaan, deed Arrvgverqve hem daarop antwoorden: dat hij vooreerst niets verlangde, dan 
de uitlevering der gevangene Portugezen, maar later zijnen verderen wil zoude blootleg 
Na dit antwoord zond de onderkoning den zendeling terug, weigerende verder met hem te 
spreken. Ber Sad 

Spoedig kwam de Bengalees terug, met het antwoord van den sulthan, die zich wegens 
het gebeurde met Srqurmma zocht te verschoonen, door de schuld te werpen op den Bandara, 4 
welke haar reeds met den dood geboet had. Arruguerqur wist zeer wel, dat de dood van ge 
zegden Bandara aan geheel iets anders was toe te schrijven, maar vergenoegde zich, met 
enkel op de vordering tot uitlevering der gevangene Portugezen terug te komen. Hier 
mede verliepen nog twee dagen, waarin men tot geen resultaat kwam. Den derde: 
dag kwam er eene menigte kleine vaartuigen buiten de rivier, hield een spiegelgevee: 
en roeide daarop weder naar binnen. Dit scheen eene vertooning om vrees te verwekke 
want langs het geheele zeestrand werd geschut geplant, om eene landing te beletten. 
Arruqurrqum deed nu door vier kapiteins de kust verkennen, om eene goede landings- 
plaats op te zoeken; de Malakkasche vaartuigen kwamen hierop weder buiten, maar schoon 
men van de vloot meerdere versterking zond, kwam het evenwel niet tot een gevec 
Echter vertoonde de meergemelde Torän Bannam des anderen daags zich andermaal aan boord, 
om den onderkoning te spreken; deze wilde hem niet ontmoeten, maar liet hem zeggen. rl 
dat de Portugezen slechts één aangezigt, één woord, één’ koning, en één’ God hadden 


Deze maal was Torän Bannam vergezeld door eenen der vroeger gevangen genomenen, con’ 
Madagascarschen jongen, die door het verhaal der groote foebeide aan wal een groo’ Én 
gevoelen van de Maleiers moest opwekken. Alvorens nu de verdere gebeurtenissen na te 
gaan, zullen wij eenen blik werpen. op den toestand, waarin de hoofdstad en het volk 
der Maleiers zich op dat tijdstip bevond. E 


| 11 


HOOFDSTUK HEK. 


MALAKKA. 


ann! 


ä $ 10. Reeds boven $ 2, hebben wij gezien, dat de hoofdstad der Maleijers, gelegen op 


het schiereiland van achter-Indië (Aurea Chersonnesus geheeten), gebouwd werd in 125253. 
Het is hier de plaats niet, de oorzaken dezer stichting, noch die van den naam, zoo der stad 
als van het volk, op te sporen (Ì). Volgens de Maleische overleveringen, onderwierp 
Srr-Siv-nenea, de stichter van Malakka, zich aan den vorst van Siam, wiens gebied zich 
over het geheele schiereiland van achter-Indië uitstrekte; en deze onderwerping ging 
vergezeld van de bepaling, dat de Maleische vorst, tegen eene schatting, gelijk staande met 
de inkomsten, die Singapoera weleer opbragt, het leenbezit kreeg van de geheele west- 
kust van het schiereiland, van de eilanden van Bintang ten zuiden, tot Poeloe-Sembilan 
ten noorden, beslaande negentig mijlen zeekust. Zoo ver kan het Maleische rijk gerekend 
worden zich te hebben uitgestrekt. 
$ 11. Dit leenheerschap van Siam duurde twee- en een halve eeuw; maar daar de 
goede gelegenheid van Malakka aan deze stad weldra een uitgestrekten handel en hier- 
mede magt en aanzien bezorgde, onttrokken de latere Maleische vorsten zich van liever- 
lede aan het gezag van Staum; vooral, nadat de Maleiers tot het Mohammedanismus over- 
gegaan waren, welke gebeurtenis men meent omstreeks het jaar 1280 te zijn voorgevallen. 
Uit deze onttrekking aan de leenheerschappij van Stam sproten verscheiden oorlogen; in 
1500 nog, had de beheerscher van Siam eene groote vloot tegen Malakka afgezonden, 
“waaromtrent de volgende bijzonderheden alhier dienen te worden opgemerkt. 
__ De vorst van Stam deed ongeveer 200 vaartuigen uitrusten en met ongeveer 6000 sol- 
daten bemannen; over deze vloot werd gesteld, de onderkoning van Ligor, vassaal van Siam, 
en wiens gebied op de westkust van het schiereiland benoorden Malakka lag. Deze was 
de stedehouder van Stam, over de cijnsbare rijken van Patane, Calantam, Pahang , en 
Malakka, alle op het schiereiland gelegen. De verre afstand en de stormen en onwe- 
‚ders waren echter oorzaak dat de onderkoning van Zigor (als vlootvoogd geheeten Poijoa), 
geheel verstrooid nabij Malakka aankwam. De sulthan Mornaumep van Malakka bezigde nu 
veene krijgslist, deed den Poijoa en de zijnen te Malakka wel onthalen, en hield zich als- 
vof hij weder volkomen onderworpen was, doch gaf last, dat al de Siammers zouden om- 
gebragt worden, welk bevel evenwel, door den aftogt der vloot, geene uitvoering konde 
erlangen. 


| (1) Over de stichting zie: Sadjara Malaijoe; in het TI. Boek mijner Geschiedenis van Jévâ uitvoerig vermeld. De naam zoude 
# zijn afgeleid van Mal-aka, Malaijoe, Mijrobolanum (bróeder, zekeren boom, een zwerver, enz.) 


12 


zijnen vassaal, zoo verbolgen, dat hij aanstonds het zamenstellen beval van eene n 
vloot, en vaneen leger, sterk 80,000 mannen en 400 olifanten, dat, overland door het s 
eiland, op Pahang zoude afgaan, als zijnde de vorst van het rijk mede in het belang van. 
lakka overgehaald, door de belofte van een huwelijk met de dochter van den vorst der ns 


ontstaan, en keerde hierop weder terug, van waar het elo was, ot & ond 
maal een krijgstogt door was mislukt geworden. Dit viel voor, ongeveer 1509 
en dus kort vóór de komst der Portugezen. De heerscher van Siam beval daarna op 
de uitrusting van een leger, om Calantam, en van eene vloot, om Malakka te v 
gen; ook deze krijgstogt kwam te vervallen, door de verovering van laatstgemelde 
door de Portugezen, die een gezantschap naar Stam zonden. 

S 12. Wij hebben opgemerkt, dat alle handel drijvende volken van Zndië op Ma 
voeren; hier was de stapel van alle voortbrengselen uit het oosten en westen. Eene 


van. Shen Archipel, voortbragt, werd hier beneden Maar zoodra de porten in 
gekomen waren, verminderde deze welvaart, daar de handel belemmerd werd, en verschei- 
dene handelswegen gestopt werden, vooral die van Persië, Arabië en Guzeratte, langs de 
Ploode zee. | 
S 13. Wat aangaat den toenmaligen beheerscher van Malakka, deze heette Moraumen. 
voerde den titel van sulthan. De Portugesche historieschrijvers doen hem voorko 
een dwingeland, die uit lust tot heerschen, zijnen broeder, zijnen neef, en zelfs zijne eì ie 
gene vrouw van het leven beroofde, en niet minder de kooplieden knevelde en a 
waarom er velen de stad ruimden. Het vervolg der geschiedenis zal doen zien, dat hij 
bij geen moeds genoeg bezat, om den vijand te wederstaan. Hij had een’ zoon, prins Â 
genaamd, en eene dochter, welke hij voornemens was aan den vorst van Pahang uittehu 
welijken, die zich tijdens de komst der Portugesche vloot juist tot dat einde te Malakka bevon 
S 14. Vele vreemden te Malakka waren bevreesd voor de gevolgen der vijande 
met de Portugezen. Onder de Guzeratters was er één, die; destijds Shah Bandara gewor 
een der voornaamste ingezetenen was, en in den raad zat, welke door den sulthan v 
bijeengeroepen, om over de tegenwoordige omstandigheden te raadplegen. Toen nu © 
vroeger gemelde Bengalees, Toran Banpam genaamd, van ArsuQunmrqur een laatst antwoe 
erlangd had, hield gezegde Bandara aan, om al de Inlandsche koopvaardijschepen van 
manning en geschut te ontblooten, tot verdediging der stad. Anderen in den raad, wa 
van gevoelen, dat men de Re rngent Portugezen loslaten, en eene som gelds als bn 
ding aanbieden moest. Doch men konde hierover tot geen besluit komen. Ä 
Ook de onderkoning Arruguerque wist nog niet bepaald wat hem te doen stond. Hij 


| 15 
dacht, dat, zoo het tot openbare vijandelijkheden kwam, de gevangene Portugezen aan de 
wraak der Maleijers zouden worden opgeofferd ; iets, dat hem te meer ter harte ging, dewijl 
zich onder hen bevond Ruy p Aranso, die weleer schatmeester der goederen te Cochin ge- 
weest, doch door den eersten onderkoning Dox Frangisco pr Armeme afgezet, en op de sche- 
pen van Drreco Loeez pe Sequrmma over gebragt was, omdat hij de partij van Arsugvenqur 
gehouden had. Het liep reeds zeven dagen lang aan met dralen en pogen, om Arano 
op de eene of andere wijze uit zijne slavernij te bevrijden. Zoodra Aranso hiervan ver- 
pwitligd werd, zond hij eenen brief aan Arrugurrqur, hem bedankende voor de pogingen te 
‘zijner verlossing gedaan. Daar hij zag, dat men toebereidselen tot den oorlog maakte, en 
het te voorzien was, dat de Ben met wier dralen men reeds den spot begon te drij- 
ven, te laat zouden komen, wanneer zij langer wachtten, verzochten hij en zijne mede- 
gevangenen, dat niet om hunnent wil iets zoude worden nagelaten, hetwelk tot eer van den 
naam der Portugezen, en van de dienst des konings konde strekken, terwijl zij zich ge- 
reed verklaarden, om, wanneer het zoo ver mogt komen, in hun geloof te sterven. Men weet 
niet wat hier meer te bewonderen, óf de bezorgdheid va ALBUQUERQUE, óf de groothartig- 
heid van Aranio. 
$ 15. Des anderen daags, 8 gab besloot Arsugverqur eenige huizen van edellieden en 
eenige Guzeratsche vaartuigen, die voor de verdediging der stad ontledigd waren, in brand 
te steken. Dit voornemen werd zoo goed uitgevoerd, als het gevolg rijk was. De sulthan 
zond Rur » Arano in een vaartuig aan den Portugeschen bevelhebber, die nu dadelijk 
de aangevangene vijandelijkheden deed staken. Alles raakte in vreugde over den terugkeer van 
Aramio; al het geschut der schepen werd te zijner eere losgebrand; en men liet de stad 
dien dag in rust, omdat Arsvqvenque het wedervaren van de losgelatene gevangenen wilde 
vernemen. Anansso betuigde genoegzaam te zijn aangespoord tot verandering van zijn. geloof, 
Baar dat hij steeds eenige bescherming genoten Bad door een’ heidensch koopman, van 
Quelin geboorlig, en genaamd Nia-rsrronän, die de aanstokers dikwerf met giften en gaven 
ze vreden trachtte te stellen, iets dat hem later niet heeft berouwd. 
__ Kort nadat Aranso aan boord bij Arpvgurrque gekomen was, kwam de meergemelde Ben- 


galees, Tonän-Banpan, op nieuw als afgezondene aan de Portugezen. Hij verontschuldigde 
zijnen vorst, dat deze de gevangene Portugezen niet aanstonds had losgelaten, en be- 
tuigde, dat de sulthan genegen was, met hen in goede vriendschap te leven, zoo als hij 
immer gezind geweest was, en te allen tijde toonen zoude; gebiedende aan al zijne on- 
derdanen, om naar dezen zijnen wil te handelen. 
4 ALBUQUERQUR, die de vorige keer den zendeling niet had willen zien, ontving hem nu zeer 
feestelijk en met een vriendelijk gelaat. Maar tot het antwoord komende, gaf hij aan Toräx 
_Banpau te kennen, dat zoo het den sulthan inderdaad ernst was, hij alsdan eene plaats aan 
de Portugezen zoude vergunnen, om binnen Malakka eene sterkte te bouwen, tot woon- 
plaats voor diegenen, die er handel zouden drijven, op gelijke wijs, als alle andere Indische 
vorsten gedaan hadden; en dat deze sterkte wel diende voltooid te zijn, voor dat de Portu- 


14 


gesche vloot zich verwijderen zou. Voorts vorderde Arsvquenque, dat de vorst zoude ver 
den, al de uit de schepen van Dreco Lorrz pe Srqumina genomene goederen, alsmede d 
kosten, zoo tot het uitrusten der schepen van Sequirna als van de tegenwoordi ge vloot, al het 
welk eene som van over de 800,000 erusaden (1) zoude bedragen. Deze ongehoorde vor= 
deringen regtvaardigde Atrsvqverqve op de eigenaardige wijze, ook vroeger en later door 


an de heh voorgaf, dend schuld had, dan of zij door iemand anders ra ge- 
schied; de vorst, die heer in zijn gebied was en zich deswege nimmer verontschuld 
De slotsom was, dat zoo de vorst de gezegde vorderingen niet toestond, men hem « dan 
den oorlog te vuur en te zwaard aanzeide, om te zien, wie het geluk op zijne zijde h , 

$ 16. Met dit antwoord zond hij Torän Banpam terug; deze was over de vordering niet 
minder, dan over het besluit, ontsteld; en in den raad des sulthans ontstond hierdoor 
eene groote verwarring. Zij, die in koophandel en zeevaart hun bestaan vonden, bleven 
bij hun voorstel, om vijandelijkheden af te koopen; maar de prins Arapin en de vorst van Pa 
hang waren van een ander gevoelen. Zij stelden hun vertrouwen op de oorlogstoerustin= 
gen, die er gemaakt waren, en waardoor reeds 80,000 mannen, veel geschut en olifante: 
zouden zijn bijeengebragt; daarbij merkten zij op, dat één man, in zijn huis, meer 
dan tien die aanvielen, dat het getal der vijanden niet meer dan Sk man zoude 


kerijen van een vijandelijken en an even. bevreesd maakte, zdnn eer 
aan vrouwen dan aan mannen zoude passen; en eindelijk wat men wel zoude te denk 
hebben van de Maleiers, die zelfs de magt van zulk een groot koning ‚ als dien van Sia 
wederstaan hadden. | 

Sulthan Momammep, die voor geen flaauwhartig man wilde gehouden zijn, schoon aan den 
goeden uitslag wanhopende, willigde evenwel het gevoelen in van den vorst van Pahan ang 
die op het punt was zijn schoonzoon te worden, en besloot de stad te verdedigen, doch, 
bij mislukking, een gedeelte der eischen toe testaan. Hij hield zijn’ zoon en schoonzoon 
echter uitdrukkelijk voor, dat hij hun de stad geheel en al ter verdediging overgaf, als 
zijnde hij op zijnen ouden dag, en slechts naar rust en vrede hakende; dat hij hen hier 
in evenwel met raad en daad zoude bijstaan, en tot bewijs zijner belangstelling hun v voor- 
stelde, met hem de wijze van verdediging te regelen. ii 


En En Na AE DANE j An 
t 3 

(2) De crusade is thans: 2 shillings, 8 pence. f 1.32. Holl. f 1.382 Indisch; dus f 396,000. Deze waarde was vroe hoo: 
ger, en wel ongeveer de helft, of f 594,000, eene bijna onbetaalbare som. 


15 


$ 17. Onder de schikkingen, die hieruit voortvloeiden, behoorde die, dat de stad Ma- 
lakka werd verdeeld in wijken, en deze gesteld onder afzonderlijke opperhoofden. Onder 
deze was de reeds vroeger gemelde radja Urmmuris, een Javaan. Hij had lange jaren binnen 
‘Malakka gewoond, en was er door den handel zoodanig rijk en magtig geworden, dat men 
em als den eerste naast den sulthan, in goederen, slaven en familie, rekende. Zijne zonen, 
‘behuwdzonen en dienaren, beliepen het getal van tien duizend; onder dezen waren be- 
‘grepen al de Javanen van Zoeban, Japara en Soenda, die zich als handelaars onder uijn 
gezag gesteld hadden. Zijn omslag van schepen, goederen en vrouwen was te groot, om 
hem on de stad eene woonplaats te doen aanhouden, weshalve hij eene voorstad bewoon- 
‚de, met al de zijnen; deze voorstad heette Upij, en was op zichzelve eene stad, magtig 
door koophandel en volk. Te dier tijd was Urrwuris reeds ongeveer 80 jaren oud; hij was 


‚stonds bij de komst der Portugezen onder hunne bescherming, en verkreeg van Arsuquerqur 


den vorst niet zeer genegen, en daar hij een schrander man was, stelde hij zich al aan- 


eenen veiligheidsbrief, voor hem en al zijne huis- en hofgenooten. De Portugesche bevel- 
hebber wist wel, dat hij geen Maleijer maar een Javaan was, doch alzoo hij met geen op- 
regt hart jegens hem te werk ging, rekende hij er hierdoor op, van zooveel minder vijan- 
den te hebben. Aan de andere zijde der stad, ten oosten, woonde een ander Javaan, 
die wel minder magtig was dan Urtmuris, maar toch een groot gezag in een uitgestrekt 
gedeelte der voorstad uitoefende, Hij heette Torän Carascar, en zijn verblijf heette ller; 
hij had onder zich de Javanen van Grissee en uit die streken. Aan deze twee opperhoof- 
den was de verdediging hunner wijken toevertrouwd; aan Urrmurrs die van Upij, aan Caá- 
zAscar die van Zler, de plaats waar het vorstelijk verblijf stond. Een ieder had in zijne 
wijk volkomen magt, zonder dat de sulthan daarin iets te zeggen had. Maar daar de brug 
over de rivier, die de stad Malakka in tweeën deelde, eene plaats van veel gewigts was, 
deed de sulthan aldaar een groot houten werk oprigten, versterkt met geschut, en stellen- 
de het bevel daarover onder Torän Basan. Op andere plaatsen, en langs den zeekant, 
werden andere bevelhebbers geplaatst met het noodige geschut. De prins Aranin en de vorst 
van Pahang stelden zich aan het hoofd van eene drom volks, om te kunnen aanrukken 
op de gevaarlijkste punten. De sulthan zelf nam het bevel over eene drom op zich, die 
hem, met de olifanten, tevens tot lijfwacht zoude dienen, en waar het meeste gevaar was, 
zoude kunnen bijspringen. De meeste gal ge wat hun te wachten Om voer- 


Kelten echter le de ult een SE uit, opdat niemand zich aan de verd 


diging zoude onttrekken. 


HOOFDSTUK IV. 


DE INNAME. 


maatregelen kwamen op het par neder. Hij had te beschikken over ongeveer 
mannen; schoon dit getal veel geringer was, dan dat der Maleijers, was evenwel e 
tugesche heldenmoed in die dagen tot het hoogste toppunt gekomen, en waar roem 
en buit te behalen waren, was het de eigenlijke plaats, waar zij zich te huis vonden 


de onderneming een schijn van regtvaardigheid bijgezet, die geschikt was, om den h 
te verminderen, welken zij over den Portugeschen naam moest werpen. D 
Deze krijgsmagt werd gedeeld. in twee hoopen; een derzelve, door Arsugvenque 
aangevoerd, had tot onderbevelhebbers, de kapiteins pa Siiva, ne Lion, d’ ANDRADE 
REIRA, DE Sousa, d’ Agreu, d’ Arpoëm, pe Mervo, CasrerBRAncO, Martinez en Arrosso. 
Heddelle zoude hij, na de landing, regelregt, op de real brug aantrekken. bi 
der gedeelte, onder de kapiteinen Juan pr Lima, Frrnanno Perez pe Annnape, Mmmanma, P. 
en Teixeira, zoude na de landing, langs eene straat, die op de brug zaate op de 
van het vorstelijk verblijf en van den tempel, aantrekken, zoo mogelijk de bm 
meesteren, en zich aldaar staande houden, dewijl de voornaamste wegen op deze br 
liepen, en te gelijker tijd eenige vaartuigen de rivier zouden opkomen, en alhier 
gen, om alle benoodigdheden voor de bemagtiging aan te voeren. en 
$ 19. Zoodra de toebereidselen tot den aanval, onder de ter reede liggende schepen {el 
baar werden, kwamen de Chinezen, die zeer verstoord waren op den Maleischen vorst, a E 
ArsuQvrrque hulp en bijstand bieden. Maar de onderkoning bedankte hun hiervoc 
gende, dat de Portugezen, in hunne oorlogen met de Mohammedanen, nooit van iema d 
hulp aannamen, omdat de voorbidding van den heilige, dien zij in het begin van de 
strijd aanriepen, en wiens feest nog twee dagen verwijderd was (St. Jaco namelij 
hun genoegzame hulp toezond. Derhalve zouden zij, te zijner eere, op zijnen eige 
dag den aanval ondernemen; alleen verzocht hij, dat de Chinezen hem zouden 
eenige boten voor de landing, en dat eenigen zich bij hem in de boot zouden ° 
om te zien, op hoedanige wijze de Portugezen in den oorlog streden, ten einde hierv 
aan hunnen koning verslag te doen. Zij namen dit voorstel aan. 


(1) 25 Julij; de Vigilia is de dag te voren, of 24 Julij. 


17 

__Den volgenden dag, zijnde St. Jacobs-avond (24 Julij), begaven al de bevelhebbers, op 
_ het geluid der trompetten, zich naar boord van den onderkoning en opperkapiteins, al- 
_ waar zij, overeenkomstig hunne geloofsleer, de absolutie en benediktie erlangden van den vi- 
 karis; waarmede zij vol moeds ten strijde trokken. Zoodra het uur daar was, werd het al- 
gemeene teeken gegeven, door het geluid der trompetten, als wanneer allen in de sloepen en 


ven 


booten afklommen en met een vervaarlijk krijgsgeschreeuw naar wal voeren. Te gelijker 
tijd begon men uit de booten die aan de brug post hielden, te vuren. 
ä Weldra werden de beide partijen handgemeen. Op beide punten van aanval kwamen de Maleijers 
met groot geraas van stemmen, ketels en bekkens aanrukken, evenwel meer met oorver- 
À doovend geluid, dan met verwerend geweld. Axrsugurnqur bestormde weldra de brug, die 
_ door Torän Banpam verdedigd werd, en verdreef de Maleijers van daar, met den degen in 
de vuist. Hierna stelde hij zich op weg, om de vlugtenden te vervolgen, naar de wijk 
4 van Upij, waarheen eene breede straat en het grootste volksgedrang was. Daar de Ma- 
leijers echter willig weken, vreesde Arrugurrqvue dat dit eene krijgslist was, om hem meer 
_ binnen de stad te lokken, en daar Don Juan ve Lima met de andere afdeeling nog de 
| brug niet naderde, zoo ontstond hierdoor vrees, te meer, omdat de Maleijers weder op dit 
_ punt aandrongen. ArsuQuerqve zond derhalve twee kapiteins, Pereira en d’ Apreu, om 
met hunne troepen bij de brug te blijven postvatten, terwijl hij de vlugtenden vervolgde. 
De twee bevelhebbers ontmoetten reeds krachtigen wederstand, en zoo groot gedrang, dat 
een deel der Maleiers van de brug af naar beneden viel, waar zij door het Portugesche 
_ bootsvolk werden omgebragt. Bij deze gelegenheid sneuvelden velen van beide zijden, en 
onder anderen de meergemelde Torän Banpam, die een schrander en listig, maar dapper 
_ Bengalees was. 
k $ 20. Ondertusschen was de afdeeling, onder Juan pe Lima, geland, en terstond aange- 
4 vallen door de bende, onder den prins Arapim en den vorst van Pahang, waardoor een 
scherp gevecht ontstond. De Portugezen drongen evenwel door, tot in zekere straat, al- 
waar zij onverhoeds aangevallen werden door den sulthan zelven, zittende op eenen oli- 
_ fant, voorafgegaan door twee andere olifanten met schutters, als lijfwacht, en begeleid door 
E ongeveer 700 mannen. De afdeeling van Juan pe Lima kreeg het hierdoor te kwaad, maar 
_ aanstonds verdeelde zij zich in tweeën, waarvan de eene helft het volk, en de andere 
d helft de olifanten wederstond, die door het steken en schieten, alsmede door het vreesselijk ge- 
schreeuw weldra ontembaar werden, zich omkeerden en op de gelederen der Maleijers 
} zelve inliepen. De sulthan zelf sloeg aanvankelijk eene andere straat in, den loop der vlug- 
_tenden volgende, maar keerde zich weder om, doch verviel real onder de Portuge- 
zen, die de woede van den olifant ziende, zich openden, en onder het doorlaten, het 
dier met hunne lansen staken, zoodat het verwoed door een paalwerk drong, en vervol- 
gens op de vlugt ging, waar het niet verder vervolgd werd, dewijl de Portugezen slechts 
op de brug wilden aantrekken. 

De onderkoning was reeds op dit punt wedergekeerd, en deed in allerijl barrikaden op- 

8 


18 


werpen van het hout, dat aldaar aanwezig was; ook deed hij de huizen nabij 
aan beide kanten in den brand steken, zoo om ruimte te maken, als om bevrijd 
den van de vergiftige pijlen, die men uit deze woningen nooit te vergeefs schoot. 
woningen van hout waren, was weldra aan dien last voldaan. In deze vd we 
de toestellen geborgen, die men voornemens was, bij de voltrekking 
der Maleische prinses met den vorst van Pahang, tot meerdere pracht 
wenden. | | 

$ 21. Dit werk was omtrent twee uren op den middag loan ‚ maar de Ma 
hielden niet op in digte drommen op de brug aan te dringen. ArsugurrQqum beg 
halve aan het behoud van dit punt te wanhopen; daarbij waren de soldaten afgema 
de brandende hitte en het onophoudelijk vechten, zoodat zij van lieverlede verzwak 
te meer daar niemand hunner nog iets genuttigd had, Ten andere vreesde Ars @ 
dat de Malecijers des nachts vuurwerk langs de rivier zouden laten afdrijven, en « 
in brand steken. Eindelijk verzekerde Rur p'Aramso, dat er eene groote vloot ger 
onder het bevel van een dapper man, Laxamana geheeten, die de Portugesche sch 
de in brand steken. Om al deze redenen overwoog de Onderkoning, dat het beter was 


elk man roofde zooveel hij dragen kon. Met het ondergaan der zon Re 
de schepen terug, waar geen schijn was van eene vijandelijke vloot. | 
kwetst met vergiftige pijlen; dewijl men destijds nog geen tegengift an tie 
de overigen behielden eene periodieke dolheid. Het getal der Maleijers, die gesne 
gekwetst waren, was veel grooter, ofschoon men het niet is te weten gekomen. 

$ 22. De vorst van Pahang, die — zooals wij boven opgemerkt hebben, — op dit 
Malakka gekomen was, om de dochter des sulthans te huwen, de dagen van zijn 
feest met zooveel bloed van dooden en gekwetsten bezoedeld ziende, en En. 
brand van al de voor deze plegtigheid in gereedheid gebragte voorwerpen betreure 
schouwde al deze gebeurtenissen als kwade voorteekenen, waarom hij besloot van : 
nemen af te zien, en onder voorwendsel van meerder volk te willen bijeenbrenger 
zijne olifanten en volgelingen naar zijn land terug te keeren. dk zo Lí 

De sulthan Morammen, aldus aan zich zelven overgelaten, beschouwde het terugtre k 
der Portugezen als een uitwerksel van vrees, en deed met allen spoed de versterkinge: 
beteren, en het geschat beter dan te voren voorzien. Dewijl hij gezien had, dat ijn 


alsnu aldaar eene nieuwe verschansing aanleggen ‚ alsmede de straat ond 
holle bamboezen vol buskruid, en voetangels met vergif bestreken, en verder alle ar 
dere toegangen afbranden, om hierdoor hinderpalen in den weg te leggen. Ten 
dere nam hij een’ maatregel, die zelfs den Portugezen vreemd voorkwam; — hij betas 


FE 


19 


E namelijk soldij aan de Javanen, uit aanmerking dat zij niet naar behooren hadden gevoch- 
ten, om hen hierdoor aan te moedigen. | 

De ware reden hiervan was evenwel, dat Radja Urimuris, die, zoo als wij zagen, in ver- 
standhouding met de Portugezen stond, ofschoon hij veinsde den sulthan getrouw te zijn, 
zijn volk geboden had, dus te handelen en het belang van een ander niet met eigen na- 
deel voor te staan. In weerwil van deze houding, die allezins overeenkwam met het 
volkskarakter en den toestand der Javanen te Malakka, had Arsvgvergve voor zich, in hun 
gedrag redenen van klagten gevonden. Hij deed zulks weten aan Urimuris, dien hij verwacht 
kad, dat zich in het openbaar vijandig tegenover de Maleijers zoude hebben gesteld, 
terwijl het in tegendeel bleek, dat zijne landgenooten mede in de drommen , die den Portugezen 
‘weerstand geboden hadden, geweest waren. Urrmuris antwoordde echter, dat hij wel is waar 
mede gestreden had, maar dat het weinige, door hem gedaan, niet met zijnen eigenen wil 
was geschied; dat hij een vreemdeling in het land was, en het anders slecht voor hem zoude 


k 


zijn afgeloopen, en wijders, dat hij den sulthan zelfs verpligt had, soldij aan de Javanen te 
geven: iets, dat nog nooit te voren was gebeurd. Deze verontschuldiging werd toen 
ter tijd door Arsugurnque wel aangenomen, maar alleen voor het oog en met het voorne- 
men Urimuris later voor al hetgeen, waarvan deze beschuldigd werd, te straffen. 

$ 24. Hoeveel dagen er verliepen, sedert den eersten tot aan den Weeen aanval, valt 


Ì 
E 
8 
3 
; 


Ee: op te geven, daar de historieschrijvers hiervan alleen melden, dat het weinige da- 


gen waren (Ì). Dezen tijd maakte Arrvourrgvr zich ten nutte, zoo tot herstel der gekwet- 
sten, als om aan de vreemde kooplieden binnen Malakka te doen weten, dat hij niet voor- 
nemens was hun eenige schade toe te brengen; dat zij, die naar hun land wilden terug 
keeren, daartoe te allen tijde vrijheid hadden; doch dat zoo zij wilden blijven en de wapens 
tegen den sulthan opnemen, hij hen evenmin zoude bemoeijelijken, dewijl hĳjĳ tegen den 
vorst van Malakka alleen oorlog voerde. Deze bekendmaking had goede uitwerking; de 
voornaamste vreemdelingen begaven zich tot den vorst, verzochten hem vrede te tee op 
zoodanige voorwaarden als hij wilde, en beloofden hem met de daartoe noodige gelden te 
zullen bijstaan, daar zij liever eenige schade aan hun vermogen leden, dan aan het twist- 
geding nog meer menschenlevens te zien opgeofferd. Doch de gemoederen, zoo van den vorst 
als van zijne raadgevers, waren te zeer gaande gemaakt om niet alles aan het lot der wa- 
penen over te laten, en aan geenen vrede te denken. Dit was oorzaak, dat de vreemde koop- 
lieden den vorst misnoegd verlieten, en zij hem alle kwaad toedachten. 

$ 25. Arsugverque bedacht nu eene andere wijze van aanval, om zijn doel te bereiken. 
Ziende, dat de Maleijers ijverig voortgingen met het versterken van alle punten en vooral 
nabij de brug in het midden der stad, deed hij een sterk gebouwd vaartuig, dat hij be- 
vorens veroverd had, met geschut en andere krijgsbehoeften voorzien, om zoo digt mogelijk 


__ (1) In 1511 was het guldengetal 11, de epacta 20, de maansouderdom op 25 Julij: 19 dagen of 4 dagen na volle maan, 
De volgende nieuwe maan viel aldus in op 1 tot 2 Augustus (11 tot 12 n. stijl). 


had en B bi 


20 


overzigt over het geheel te krijgen en bij wederaanval een vast punt te enheid Toen 
hij dat vaartuig afzond, kon het niet goed de rivier opgaan, zoo uit oorzaak van eene — 
kromming in haren loop, als omdat het water te laag was, weshalve hij besloot tot aan — 
den stand der nieuwe maan te wachten (1). B Kes SR 

In dien tusschentijd waren er verscheidene Chinezen, die met hunne vaartuigen de te- 3 
rugreis naar hun land wilden ondernemen. Arcen zette hun eenigen voorraad bij, 4 
zond een Portugees Duarro Fernanpez Atravate, die te Malakka gevangen was geweest 
en de Malcische taal geleerd had, met eenen brief voor den koning van Siam mede. 
Die afgezant had in last om aan dezen vorst kennis geven van den toestand van Malakka, _ 
en van het voornemen van ArruouurQue, om met de Portugesche vloot niet eerder te v 
trekken, dan nadat hij den dwingeland en al de Maleijers, die hem hulp geboden had-_ 
den, geheel zoude hebben uitgeroeid; zoodra dit geschied en de overwinning behaald was, 
beloofde hij den koning van Siam daarvan nader te verwittigen, hem intusschen uitnoodi- 
gende, Malakka te doen bevolken, daar men niet voornemen was, één Mohammedaan in 
het leven te laten. sn OR 24 

De onwetendheid en stoutheid der Portugezen in die dagen, kunnen eene dusdanige zend 
eenigermate billijken. Men meende, dat de Chinesche vaartuigen hugnen weg door Stam 
namen, en met het heidensche volk van dit rijk, beter dan met de mohammedaansche _ 
Maleijers zoude kunnen worden onderhandeld, Ook hoopte ArsugverQve partij te kunnen PENS 
ken van de verhouding tusschen de vorsten van Malakka en van Stam. Hij wenschte daar- 
enboven het hooge water af te wachten, om een nieuwen aanval te wagen, en wilde in- 
tusschen zien, welke voorslagen de Maleische vorst zoude doen. Dit laatste besluit had zijnen 
grond in de verzekering van Rur p'Aranso, dat het geheele land geen enkelen steen ople- 
verde tot het maken van een fort,en men eerst na de bemagtiging overvloed van hout tot d Î 
einde konde erlangen; ook werd het klimaat beschreven als zeer ongezond, zoodat men niet 
met alle haast eene sterkte zoude kunnen aanleggen, en daar de voorraad van materialen 
en middelen niet ver meer strekte, en er nog veel gewond volk was, zoude de Portu- 
gesche bevelhebber weldra zonder volk en zonder versterking kunnen zijn. Van eenen an- 
deren kant beschouwde Arsuoverove het van belang, om den sulthan van Malakka te straffen, — 
dewijl het aftrekken van voor eene reeds eenmaal aangevallene stad, de eer van den Portu-_ 
geschen naam zoude krenken, en het gevlotene bloed alsdan nutteloos zoude zijn geweest. 
Over deze omstandigheden werd onder de bevelhebbers dikwerf beraadslaagd. Vele tegenstrij- 
dige gevoelens werden hieromtrent geuit, daar sommigen voorzagen, dat de vermeestering veel 
bloed zou kosten, en men niet zoo veel volk voor eene kleine zaak moest wagen. ed 


(1) En dus nog 11 dagen. Wanneer men echter bij de oude stijlrekening 10 dagen bijtelt, en volgens den N. 8. rekent, valt 
25 Julij op 4 Augustus, en zoude de nieuwe maan op 5—6 Augustus ingevallen zijn (26 tot 27 Julij O. 5). h 


21 


$ 6. Eindelijk werd besloten het aangevangen werk voort te zetten, voor de eer van den 
Portugeschen naam, en voor de uitbreiding van hun geloof. Met het hoog water der nieuwe 
maan, zwol het aanmerkelijk, en werd de djonk (het opgemeld vaartuig), tot het uitvoe- 
ren van gezegd voornemen in gereedheid. gebragt, en gesteld onder bevel van Arronzo »'Apreu 
met de noodige manschappen en voorraad van mondbehoeften. Dat vaartuig werd geleid door 
twee andere vaartuigen, als: eene galei onder Duarro pa Sruva, en een karaveel onder Simon 
Axrroxso. Zoodra het eerste tot binnen de rivier en aan de brug gekomen was, begonnen 
de Maleijers duchtig op hetzelve te vuren, waardoor het schip en vele manschappen door- 
schoten werden. p'Asnru zelf kreeg een schot door den mond,en verloor de meeste tanden, 
waardoor hij een zeer mismaakt wezen behield. Axsugurmque zond hierop Demis Frrnar- 


 pez pe Mero, om hem te vervangen, maar p'Asreu weigerde zijnen post te verlaten, zoo lang 
hij nog in leven was en bevelen kon geven. Met de djonk bleef hij dus nog negen da- 
gen en nachten het vuur der Maleijers doorstaan. Des nachts zond de vijand vaartuigen af, 
gevuld met brandbare stoffen, die in de nabijheid door vuurwerk in den brand gestoken 
E werden. Maar zoo al de Portugezen deze branders zonder veel moeite konden afkeeren, niet- 
3 temin werden zij zoowel des nachts als des daags door schieten, zwaar geteisterd. 
Toen Arruguergue bemerkte, dat het door hem gebezigde middel veel volk kostte, besloot 
hij vooreerst eenen nieuwen aanval te wagen. Derhalve landde hij, onder bedekking der ge- 
® melde djonk, en nam met het aanbreken van den dag bezit van de brug; hierop kwam 
_ de djonk meer nader, en daar dit vaartuig hooger dan gezegde brug was, zoo konde haar 
4 vuur den overtogt bestrijken, en alzoo de gemeenschap tusschen de beide deelen der stad, — 
Upy en de Maleische wijk, waar de tempel en het vorstelijk verblijf waren, — geheel afsnij- 
den, waarom dit punt ook het gewigtigste voor den aanval scheen. 
$ 27. Het vermeesteren van de brug ging met veel moeite vergezeld, maar nog meer, 
toen ArsvourrQvue de op dit punt aanloopende wegen ging aantasten. Nu ontstond er een 
scherp gevecht, waarin al aanstonds 80 man aan de Portugesche zijde gekwetst werden door 
_ het vuur van kanon en musket, en het schieten met pijlen, blaaspijpen en werpschichten. 
_ De Maleijers vochten hier dapper, als echte Mohammedanen hun lot afwachtende, en als 
bezitters voor huis en have strijdende. Zij werden echter weldra van de brug verdreven; 


hierop verdeelde Argvovengve zijne enkele bende in twee afdeelingen; een deel vatte post 


aan de brug, opdat hier geene gemeenschap meer zou plaats vinden, en het ander deel, 
aangevoerd door hem zelven, rukte op het paleis des sulthans aan, en nam het in. De vorst 
zelf aan het hoofd van 1500 man, de kern zijner magt, wachtte de Portugezen af, aan 
het einde eener hoofdstraat, die op dat oogenblik ontledigd was. Denis Frernanprz pe Merzo 
trok op den tempel aan. Het vrijwillig wijken der Maleijers veroorzaakte evenwel bij hen 
argwaan: te meer, daar zij achter elkander liepen, als ware er eene naauwe passage. De 
Maleijers wilden dan ook hiermede hunne vijanden lokken in de hinderlaag, die in de 
hoofdstraat was aangelegd, waar de sulthan vergiftigde voetangels en mijnen had doen aan- 


brengen. Een enkel man, die voorop liep, waarschuwde pe Memo hiervan. ALrBUQUERQUR 


| 
; N 


22 


post vatten om de Maleijers-op te houden, opdat zij niet bij de brug zouden ea 
men eene versterking wilde opwerpen. vos uwses VR 

Van daar keerde ArsuourrQue terug naar de brug, waar zijn volk bereids een groot 
van den voorraad schanskorven, hout, ledige fusten en ander tuig uit de djonk- gelost h 
Deze artikelen werden terstond aangewend tot het maken van eene verschansing vó 
brug en het slrand; hiertoe bezigde men het steen- en paalwerk, dateerst den Male 
versterking had gediend. Wijders deed de onderkoning verscheidene gewapende boot 
de nabijheid dier opgeworpene werken post vatten, zoo om bewegelijk op het wa 
kunnen bne a om alle verdes af te weren. Vermits de hitte fel, en hef SC. 


onder den voet haden ‚ rustten de Belen voor dezen dag uit van hun mal en_ bb 
ven om en bij de brug gelegerd. Dh TER 

S 28. Alzoo hadden zij met nog ongeever 1000 mannen, vasten voet in de stad. Mal kka 
op een zeer voordeelig punt, waar zij negen dagen lang gelegerd bleven. Maar dageli 
zond ArrvoverQur afdeelingen uit, naar alle gedeelten der stad, In de twee eerste dagen en 
nachten waren zij in onophoudelijke schermutseling, maar hielden stand met onbezweke n 
moed. Al meer en meer werd de stad ontvolkt; de sulthan verliet in den nacht zijn 
leis, dat den volgenden dag ingenomen werd, en vlugtte buiten de stad op eene pla ts 
Beijtam geheeten, waar hij zijne beste eigendommen en vrouwen geborgen had, ene 
groot aantal volgelingen bijeen hield. Maar van lieverlede werd het gebrek onder de Fe 
vlugten zoo groot, dat velen liever hun leven waagden, en terugkeerden naar hunne | 
zen, waarin levensmiddelen geborgen waren. De vreemdelingen, schoon zij gedwongen 
ren de wapens mede op te nemen, tot bescherming van de stad, verlangden echter we 
te keeren. Arsugurrqve liet hun weten, dat hij niet tegen de vreemdelingen, maar teg 
de Maleiers oorlog voerde; hierop lieten velen hem vrijgeleide-brieven verzoeken, 
zich naar Malakka terug te begeven. De eersten hierin waren de Peguanen, door wi 
Onderkoning aan alle anderen liet weten, dat niet alleen alle vreemden, maar ook a 
Maleische kooplieden konden lede mits zij den Koning van Portugal als wetti 
heer van Malakka erkenden, en zich aan de Portugezen onderwierpen, binnen den tijd 
van veertien dagen, na welk tijdsverloop zij anders als doodelijke vijanden zouden wor- 
den aangemerkt en behandeld. Deze bekendmaking werd ook met trompetgeschal rond-_ 
geroepen. Het gevolg was, daf allen wederkeerden, en onder deze ook de magtige Urmrun 
met de VEE RE 


DS 

À scheen nog aanvallenderwijze te werk te willen gaan. Zoodra Arrvovrrgve zulks vernam, 
zond hij er 400 zijner manschappen op af, onder de gebroeders Axpranr, die vergezeld. 
werden van 600 Javanen en 300 Pegranen, welke zich nu reeds bij de overwinnaars voegden. 
De Ee wachtte evenwel de komst van deze magt niet af, maar liet zijnen vijanden het 
eld ; de laatsten verbrandden de houten verschansingen, en maakten zeven gezadelde olifan- 
ten 0 welker tuig met goud en elpenbeen doorwrocht was, en die, voor de vrouwen be- 
md, eerder tot praalvertooning, dan tot den oorlog schenen te zijn toegerust. 

BV oor dat Arsvourrqve aan de uitgewekenen de vergunning verleende om weder te keeren, 


Bend hij aan zijne soldaten eene plundering van drie dagen toe. Dewijl alles opgevuld was 
met kostbaarheden, bedroeg deze roof eene waarde van 50000 crusaden, — schoon anderen 
slechts het vijfde, — of ’s koning aandeel, —op 200000 erusaden hebben gerekend (1). Het 
is evenwel meldenswaardig, dat Rur n'Aranso, die van den heiden Ninarsrrorän zoo veel goeds 
EE eenden had, tijdens zijne gevangenschap, de goederen van dezen tegen dien roof be- 


chermde. Men eeft het getal der veroverde vuurmonden opgegeven als drie duizend te 


bedragen, 


waren het geene kanonnen, maar musketten, dewijl het geschut zelf der Maleijers geen vaar- 


terwijl er acht duizend waren geweest. Zoo dit al geen misslag is, dan toch 


tuig in den grond kon boren. Onder dit oorlogstuig waren er eenige groote stukken, die 
door den koning van Calikoet waren ten geschenke gezonden. Arrvourrgur hield van den 
buit voor zich, twee leeuwen, half vaal en half ijzerkleurig, die vroeger uit China 
waren gekomen, en welke de onderkoning voortaan tot een gedenkteeken zijner overwin- 
ning met zich omvoerde, maar die later door schipbreuk verloren gingen. 
_ $ 80. En hiermede was de verovering van Malakka voltooid. Na de laatste nederlaag 
van Arapin, zette de gewezen vorst zijne vlugt voort, zwierf eenigen tijd in de bosschen 
in de nabijheid zijner gewezene hoofdstad rond, maar al zijne volgelingen verlieten hem, 
zoodat kem weldra niets meer overschoot, dan 50 mannen en 100 vrouwen, benevens eenige 
olifanten. In deze ballingschap ontstond er bovendien nog tweespalt tusschen hem en zijnen 
zoon Arapis, wien hij, benevens den vorst van Pahang, de schuld gaf van het ongeluk 
dat hem nu beschoren was. En gelijk gevallene grooten meermalen zich tot hunne vroe- 
gere vijanden of minderen wenden, zoo trok Monamuen eindelijk naar den vorst van Pahang, 
die hem eerst in het midden des oorlogs gebragt, maar hem toen verlaten had en die hem 
ook later weder afvallig werd. In weerwil echter van zijnen toestand gaf Monamwen de 
hoop niet op, om nog eenmaal weder op den troon te Malakka terug te komen. Zijn ge- 
eel volgend leven was eene aaneenschakeling van vijandelijkheden tegen de Portugezen, 
aarin hij werd bijgestaan door zijnen admiraal Laxamana, een der grootste Maleische 
elden-karakters, die ooit hebben bestaan. 

_ Het vorenstaande is een geschiedkundig verhaal van eene der voornaamste gebeurtenissen, 
uit de geschiedenis van den Indischen Archipel; —een verhaal, zoo getrouw als de Portugesche 


we 


if, 99,000 en f 396,000 tegenwoordige waarde, 


historieschrijvers het hebben opgeteekend, want c 

oordeelaars hunner daden. Het is te denken, 

moeijelijkheid der gebeurtenis moge meenen, de volbren 

moet zijn geweest. Met 1400 mannen veroverden zij vie 

nen verdedigd werd en waar men genoegzame kennis van het 
gebeurtenis is wijders het eerste voorbeeld van een krachtigen 
gen tegen eene Europesche magt, en zij was beslissend. De 
evenwel Baek Aep bezit der stad, zonder de omstreken te ve 


el 


GESCHIEDENIS 


» 


DER 


OORLOGEN TUSSCHEN DE PORTUGEZEN, MALEIERS EN JAVANEN, 


8 
È 
” 
À 

ei 
4 


HOOFDSTUK U 


POGINGEN DER JAVANEN EN MALEIJERS. 1512 en 1513. 


Met de verovering van Malakka hadden de Portugezen zich eenen onverzoenbaren vijand 
en eenen oorlog van vijftig jaren op den hals gehaald. De verdreven vorst,sulthan Monau- 
mep, hield zich gedurig op in de landstreek, om en nabij zijne voormalige hofstad, in bos- 
schen en wildernissen, gevolgd door een aantal getrouwe aanhangers, welker getal echter da- 
gelijks verminderde. In deze ballingschap ontstond er twist tusschen hem en zijnen zoon, 
prins Arapin; de een verweet den anderen „ de oorzaak te zijn van het ongeluk, waarin hij 
zich door den oorlog gedompeld zag. Het gevolg hiervan was, dat vader en zoon van el- 
kander scheidden, en ieder voor zich eenen aanhang en eene verblijfplaats zocht, waar deze 
voormaals magtige prinsen konden bevrijd blijven van den hongersnood en de ellende, 
die hen in de omzwerving kwelden. En alzoo was de vorst genoodzaakt zich te werpen 
in de armen van den vorst van Pahang, zijn gewezen aanstaanden schoonzoon, die hem 
_ het eerst verlaten had. 

Deze verschillen en het daaruit geboren vertrek der beide vorsten waren voordeelig voor 
Malakka, dat nu begon lucht te scheppen van de rampen der vorige dagen, Maar allengs 


begonnen de kuiperijen, door de gezegde prinsen aangewend, te wroeten in de ingewan- 
4 


26 


den der Portugesche verovering; de voornaamsten der stad werden òf omgekocht, òf door 
drangredenen overgehaald, in Het belang der ballingen. Het scheen niets vreemds, dat deze 
aanzienlijken, waaronder ook radja Urmurrs, zijne zonen en aanhangers, hieraan gehoor gaven, 
en woelingen begonnen, die eindigden in een schandelijk doodvonnis (1). sve 

Na den staat van zaken geregeld te hebben in het conquest van Malakka, stelde Arsu- 
QuerQur aldaar tot kapitein aan, Rurpr Barro Pararim of Pauw, liet er 800 krijeslieden, be- 
nevens 10 zeilen met 300 koppen achter, en vertrok naar Indië in het begin van 1512. 

Onder degenen, die aan de zijde der oorlogvoerende Maleijers eene geschiedkundige 


ve rk demen 


vermaardheid verkregen hebben, verdient vooral opmerking, de admiraal van Monaumen, ge- | 
naamd Laxamara, die zijnen meester en der zaak van dezen tot den dood toe getrouw 
bleef. En onder degenen, die binnen Malakka zich openlijk als vijanden der Portugezen 
en als aanhangers van den verdrevenen vorst en diens admiraal gedroegen, was voorna- 
melijk zekere Javaan, Parr Kwerim, opperhoofd der Javanen te dier stede, schoonzoon van 
den meergenoemden radja Urmuris, en opvolger tevens van dezen in al zijne rijkdommen, 
zijne magt en zijn aanzien. In zijne wijk Upú wierp hij versterkingen op, en bedreigde 
van daar de moordenaars zijns schoonvaders, die met hem alleen de handen vol hadden. 
In gemeenschap en met medewerking van dien invloedriĳken Javaan, had Laxamasa_ zich 
genesteld aan de rivier Moeüra, 5 mijlen van Malakka, om van aa de verlorene hoofd-_ 
stad zijns vorsten te beoorlogen, in het begin van 1518. EE it 

De Portugezen lieten echter niet lang toe, dat Parr Kwerim zich onder hunne oogen, ten 
voordeele van den verdrevenen vorst versterkte. Frrnanno Perez en Arronso Pessoa trokken 
met 700 man en 70 muskettiers op Upij, en vermeesterden, na een scherp gevecht en on-_ 
der moeijelijke omstandigheden, de verschansingen van Kwerim, waarin zij eenen grooten 
buit vonden. Ofschoon Kwertim ongeveer 6000 man ter beschikking had, werd hij echter 
spoedig verdreven, en verpligt de wijk te nemen naar de omliggende bosschen en gehuch-_ 
ten, waar hij zijne voornaamste goederen en zaken geborgen had. Doch daar hij nog 
andere voornemens had, en bevreesd was, ook daar te worden aangevallen, vestigde hij 
zich nabij de kaap Ranchado. ZLoodra hij besloten had, in een moerassig terrein zich al- 
daar andermaal te versterken, schreef hij eenen brief aan den verdrevenen sulthan Monammen, 
waarin hij zich als getrouwen aanhanger van diens zaak voordeed, met het verzoek, dat 


Laxanana met zijne schepen (2) de engten van Sabam en van Singapoera, in het zuiden, 


EE | 
LE: 


(1) Om in geene herhalingen te treden en evenwel der geschiedenis niet te kort te doen, zij de lezer overgewezen tot de bui 
tenlandsche betrekkingen der Javanen, vermeld in het 2de Boek der Algemeene Geschiedenis van Java. De Javaansche eisen 
namen komen voor, zooals die door de Portugesche historieschrijvers opgegeven worden, ofschoon die eenigzins met de an 
taal strijdig zijn, als Urimmuris, KweriR, OrNOEs, SOERIA DEWA, enz. voor HOETIMOETIs, KORWETIER, WOENOES, Duewo. 
Vergelijk VALENTIJN, V.— Znd. Archief, 1. H. 381, ’ Me | 

(2) De schepen, zeilen, bodems en booten hierin genoemd, worden door de Portugesche historieschrijvers genaamd: galeien 
karaveelen, lancharen, jonken, pengajoas, calaluzes en navetten; alles klein vaartuig. Deze zeeoorlog was welligt eene der oor- 


zaken van de latere zeerooverijen der Maleijers door geheel den Archipel. LAXAMANA voerde dien tot aan zijnen dood in 1550; — 


dus bijna eene halve eeuw lang. 


27 


piet zoude verlaten, maar nu en dan tet voor de rivier Moeära bij Malakka komen, ten 
einde voor de schepen, die te zijner hulp van Java komen zouden, te waken en aan de 
 bezendingen naar Malakka afbreuk te doen. 

De kapitein van Malakka, Rur pe Brrro Paraurm, kreeg door verspieders van dezen brief 
kennis, toen te gelijker tijd reeds eenige schepen van Java tot ondersteuning van Kwerir 
waren aangekomen, Dien ten gevolge rustte men zich uit, om ook deze versterkingen 


aan te vallen. Ferranpo Perez ging de Javanen hier spoedig opzoeken, maar daar deze al 
hunne vaartuigen tot een bolwerk op het strand gezet hadden, landde Perez op eenigen 


afstand daarvan, en viel den vijand van ter zijde aan. Kwerim verzon hier eene krijgs- 
list. De hoofdmagt in een boschachtig terrein verborgen hebbende, deed hij slechts een klein 
getal optrekken tegen de Portugezen. Deze, hierdoor misleid, vielen in den strik en le- 
den eene nederlaag, waarbij 12 man sneuvelden, en onder deze, Rur pe Aranmgo. 

À ‚ Dit ongeval deed den moed der Javanen herleven,en zij waagden zich tot nabij Malakka. 


De verdreven sulthan, den uitslag van Par: Kwertim zelven vernemende, vatte hierdoor nieuwe 


hoop en zond zijnen admiraal ter hulpe af. Fervanpo Prraz bezocht hem evenwel spoedig aan 
de rivier Moeüra. Laxamana, een goed krijgsman en alleen het voornemen hebbende Ma- 
mud vrees aan te jagen, zonder zich in een gevecht te willen mengen, verliet terstond, op 


de tijding van de aankomst der Portugezen, de Moeüra, en zeilde naar het naauw van 


Singapoera, waar hij verzekerd zijn kon, van niet zoo spoedig te worden verjaagd. Voor 
dat hij echter Singapoera bereikte, wist Perez den admiraal Laxamaxa op het spoor te 
komen, ten gevolge waarvan deze nabij eene breede inham de wijk nam, om zich aan 
land te verdedigen. Hij deed al zijne ligte vaartuigen op het strand zetten, en digt aaneen- 
sluiten, gelijk een bolwerk, waarop hij geschut plantte. Op eenigen afstand voorwaarts 
bragt hij evenwel eene linie andere booten, die den eersten aanval zouden kunnen weer- 
staan; ofschoon Perez eerst schroomde eenen aanval te wagen, besloot hij er echter later toe, 
en raakte in een hardnekkig gevecht, hetwelk drie uren aanhield en waarbij hij geen an- 
der voordeel behaalde, dan dat eenige vijandelijke booten in brand gestoken werden, ter- 
wijl de Maleijers en Javanen zich dapper kweten, en door hunne van den wal afgescho- 
tene pijlen velen uit de Portugezen verwondden. 

_ De nacht maakte een einde aan het gevecht. Laxamana begrijpende, dat, zoo hij des an- 
deren ‘daags op gelijke wijze wierd aangevallen, er weinig voor hem zoude overschieten, 
daar zijne Javaansche hulpbenden als dolle en onbezonnen menschen vochten, verzon op 
nieuw eene krijgslist, en liet in den nacht en onder de grootste stilte al de vaartuigen op- 
| orten, en aan strand vastleggen, zoodat er een hecht bolwerk door ontstond. Fernanno Pe- 
Rez, bevreesd dat zijn vijand zoude ontsnappen, bezette met zijne schepen de baai, maar 
stond niet weinig verbaasd, toen hij des morgens geen vaartuig, maar alleen de opgeworpene 
versterking zag, tegen welke hij veel volk en krijgsvoorraad meende te behoeven, om die met 
vrucht te kunnen aanvallen. Voor dat de dag aanbrak, deed Laxamana door het landvolk 
op zware bekkens slaan, opdat men daardoor zoude misleid worden, en hij zich al meer 


98 


lijk DE eenen aarden tijd Laxamana aan te tasten, daar de teile te mr was, 
Malakka, bij het mislukken hunner onderneming, in gevaar zoude kunnen komen. Dien: 
gevolge werden de vaartuigen der sterkte den ganschen dag beschoten, en des nachts deins e 
Penrzz af naar Malakka, waar hij drie schepen vond, door d’ Arrugvergur tot onderstand 
afgezonden , met 150 man, en vele krijgs- en mondbehoeften. oib Ne 

Deze onderstand kwam zeer te pas. Terwijl Perez zich tegen Linxamana bezig nield, 1 
Par: Kwerin, van Kaap Ranchado uit, eenen aanval op eene Portugesche versterking, n 
Malakka, gewaagd en trachtte hij door de uitzending van een aantal kleine vaart 
in dezelfde nabijheid, den vijand afbreuk te doen. Men vatte nu spoedig het voornemen 
om vooraf Kwerim te tuchtigen, en daarna op Laxamana loste gaan; maar vooraf beleg 
de kapitein van Malakka, Rur pe Brrro, eenen algemeenen raad, ten einde de brieven 
overwegen, die van ArsuQuraQur gekomen waren. Deze luidden, dat men aan niets an 
moest denken, dan om de sterkte in de stad van alles wèl te voorzien, en die miet te 
verlaten, al ware het dat de stad zelve mogt worden afgebrand; voorts dat Fensasno Pear 
om geene reden ter wereld zich van zijnen post vóór Malakka mogt verwijderen. Ope tE 
men niet verzuimen zoude, LAxAMANaA te bestrijden, en de engten van Sabam en Singap 
vrij te houden, schreef Axsuourrque den gezegden onderstand gezonden te hebben, zooda 
een gedeelte de bewaking der stad zoude op zich nemen, en een ander gedeelte aanvallen- 
derwijs mogt te werk gaan. 7e 

Maar een gevaarlijker vijand stelde zich tegen deze voornemens. Zoo aangenaam de komst 
van onderstand in volk was, zoo drukkend was die voor de mondbehoeften; en da 
aanvoer van levensmiddelen van Java gestremd was, ontstond hierdoor zoo groote — 
dat naauwelijks voor ieder een weinig rijst als dagelijksch rantsoen overbleef. De P: 
gezen leden groot gebrek, maar de Inlanders nog meer, en velen stierven den honge 
dood op de straten der stad, of werden eene prooi van het verscheurend gedierte, in de 
omliggende oorden. Deze hongersnood was oorzaak van eenen stilstand van wapenen. 

Terwijl de grootste schepen ter bewaring van Malakka op de reede bleven, zeilde Pe 
met de andere roeischepen of galeijen, met den meesten spoed naar het naauw van Sing 


poera, ten einde eenige jonken met levensmiddelen, die op dien tijd gewoon waren van 
Java te komen, op te sporen. De Portugesche vlootvoogd nam op dezen togt mede, ec Ô 
Maleijer, getiteld: tommongong Moramnep van Jlalakka, wiens ambt gelijk stond td 1 
van havenmeester. Hij diende voor gids en loods, in de gevaarlijke engten, waar toen nog, 
zooals de Portugesche historieschrijver vermeldt, de raâs der schepen op sommige plaatsen 
het geboomte op de oevers raakten, schoon het naauw van Sabam veel ruimer was, na 
bij den wal van Sumatra. % | 

In eene dezer engten stiet de vloot (sterk 12 bodems) op eene Javaansche jonk, groot 
van bouw, en die het vuur duchtig beantwoordde, doch voor de overmagt- moest onderdoen. | 


29 

Zij was geladen met mond- en krijgsbehoeften. Terstond deed Perrz de levensmiddelen over- 
Miäden en plaatste de Javaansche bemanning op verschillende bodems. Maar weldra be- 
gonnen deze te muiten, vielen op. den bevelhebber aan, kwetsten hem, doch werden 
weldra overmand. De Javaansche kapitein werd Rad en beleed, dat er nog drie 
andere vaartuigen van dezelfde grootte van Java vertrokken en in het naauw der engten 
gekomen waren, tot onderstand van Parr Kwerimr, wiens zoon zich op het veroverde schip 
bevond. Hierop deed Perez de gevangenen in zekerheid brengen en zeilde terug naar Ma- 
lakka, van waar hij den bevelhebber Borermo afzond, ter onderschepping der gezegde Ja- 
vaansche schepen, die op gelijke wijze genomen en opgebragt werden. Door deze omstandig- 
heid, en omdat er mede een schip met levensmiddelen van Pegu kwam, werd Malakka 
uit zijnen hongersnood gered. 

De Portugesche opperhoofden besloten aanstonds andermaal op Pari Kwerim los te gaan, 
em voor te komen dat hij zich versterkte, en dewijl men overwoog, dat met zijne vernieling, 
de verdreven vorst de hoop om Malakka weder te krijgen, konde opgeven, en Laxamana 
niet meer zoude kunnen worden ondersteund. Derhalve begaf Fersanmo Perez met al de 
schepen en het meeste volk zich derwaarts, terwijl overland Arronso Pessoa optrok, met dat 
gevolg, dat de Javaan eene volkomene nederlaag leed; uit zijne versterkingen, bij Kaap 
Ranchado, verdreven werd, en de vlugt naar de bosschen nam, van waar hij het ontkwam, 
en naar Java ontsnapte, met twee vaartuigen. Fernanno Perez, die eerst drie dagen na 
zijne vlugt de lucht daarvan kreeg, joeg hem achterna, maar vond hem niet meer, en 
ontmoette Laxamana, die op de naar Malakka bestemde vaartuigen kruiste. Doch schoon 
hij een geheelen avond vervolgd werd, ontkwam hij echter; en het kwam alzoo tot geen 
gevecht, te meer, daar de Portugesche stuurlieden niet bekend waren met de wateren bij 
de zeeëngten. 

Het was omstreeks dezen tijd, dat Parr Ornors met eene vloot van Japara op Java naar 
Malakka zeilde, en er de gebeurtenissen voorvielen, die wij in de geschiedenis van Java 
hebben aangeteekend (1). Maar dewijl deze onderneming, zonder eenige gemeenschap met 
den verdrevenen sulthan begon en eindigde, en dewijl hier alleen Javanen, met hunne lands- 
lieden te Malakka, in het spel waren, behoort deze episode niet tot de onderwerpelijke ge- 
schiedenis. Genoeg zij het, hier aan te teekenen, dat door de overwinning, die de Portugezen 
op de Javaansche vloot behaalden, in de nabijheid van Malakka, andermaal deze verove- 
ringsvan den rand haars ondergangs gered werd, en Malakka nooit zoo veel gevaar uit- 
„stond, moch van sulthan Monaumen, noch van Laxamana, als dat, waarmede de beide Ja- 
vanen, Parr Ornors en Pari: Kwerra het bedreigden. 


TTA Pe 


(1) IL. Boek. Buitenlandsche betrekkingen. 1513. Ind. Archief, I. IL. 383. v. v. 


50 


HoorFDSTUK IH. 


1513. AANSLAG OP MALAKKA. — VREDE. 


Kd 


eeniger tijd zijne En stige weder te krijgen, scheen hij echter door de’ vo ket 
gebeurtenissen, meer en meer overtuigd van de onmogelijkheid, om de Pórtisen te 
drijven; en zijn haat jegens de Javanen was zoo groot geworden, dat hij Malakka 
aan zijne vijanden dan aan hen overliet. Maar bij dit alles overwoog hij, hoe de 
tugezen al hunne oorlogsbehoeften uit Portugal of uit Indië, en hunne levens sbeho 
van elders in den Archipel moesten halen, terwijl de Javanen, eenmaal meesters y 
land, meer nabij zijnde hulpmiddelen ten dienste hadden, en de uitrustingen van IN 
en ksa. ‚ geenszins ten zijnen behoeve geweest waren. fis 
Dit alles in aanmerking nemende, zwierf hij gestadig agen de stad, en deed zi 
schepen steeds in hare nabijheid stroopen, en dan weder van plaats veranderen. Maar 
delijk vestigde hij zijne zetelplaats op het eiland Bintang, gelegen voor den ingang der e 
ten van Malakka, welk punt voortaan het centrum zijner ondernemingen werd se 
hij nu zag, dat de wapenen niets in zijne zaak vermogten, begon hij met andere midde- 
len, en op eene wijze, als waarmede weleer Darius met Zorynus handelde, voor het bezit 
van Babijlon. ke B 
Hij, die hier het karakter van Zoryrus zoude aannemen, was een Bengalees, genaa: 
Toewan Maxeris, een der voornaamste dienaren van den Maleischen vorst. Volgens afs 


begon de sulthan van EEEN weetn heei verscheidene veder waar aan be € 


was, kwam Maxeris in eene boot te Malakka aan, zich houdende als een velt Pe ; 
soon, die voor des vorsten gramschap vlugtte. Hij was wel voorzien van kostbaarhede, n 
middelen ter omkooping, en vestigde zich onder de Javanen, in de wijk ler, waar 1oe- 
wan Corascar opperhoofd was en met wien hij zijne geheime plannen wilde deelen. Al- 
lengskens schonk de bevelhebber, Rur pe Barro hem grooter vertrouwen, en Ptn 
den vrien uit- en ingang der vestiging van de Portugezen. Daar md voorgaf 
eenen aanslag kennis te dragen, dien de Maleische vorst op zijn leven wilde doen onderner 
omdat hij een groot deel der geheimen van dezen wist, liet hij zich overal door eene 


IN 
EN | 


bende gewapend volk volgen. | di 
Na aldus het vertrouwen der Portugezen gewonnen te hebben, verwittigde hij hiervan 


(1) Wel te verstaan, gedurende eenigen tijd; vestigende hij zich in het vervolg te Pago, en daarna weder te Bintang, zoo 
als wij nader zien zullen. A 


— 
© 


« 
zl 


51 


den Maleischen vorst, welke hem antwoordde, op zekeren dag zijne voornemens ten uit- 
voer te zullen brengen, als wanneer hij zijne vloot tot ondersteuning zou zenden, maar 
dat intusschen de hulp van Corascar reeds genoeg was. De voorgestelde dag gekomen zijnde, 
| ging Maxrus met zijne bende naar het fort, waar de poortwachter hem, als een wel ver- 
trouwd persoon, geenen ingang weigerde. In de poort zijnde, toefde hij een weinig, en 
ee kwanswijs zijne volgelingen weg, alleen drie of vier personen bij zich houdende, eran 
onder een jongman, in vrouwenkleederen gewikkeld. Hij verzocht den poortwachter ech- 
ter, dat het gevolg van deze vrouw mogt worden binnen gelaten. Toen dan de poort 
open stond, drong het andere volk van Maxrrrs met uitgetrokkene krissen het fort binnen, 
en vielen eenigen op de wachters aan; tefwijl Maxeus zelf, den trapop, in den toren klom, 


he Fame de Af 


waar de kapitein, Ruy pe Barro, Bad was. Doch de deur gesloten vindende, Has 
 Maxeus naar het vertrek van den opperalkade, Arnes Perema, die geene andere uitkomst 
ziende, uit het venster sprong, waarop de overrompelaars in hase huis eenen geneesheer 
en twee bedienden vermoordden, gelijk ook nog vier man, en Pero Pessoa, die de poort 
‚beschermde. Het was des morgens ten 6 ure; derhalve waren er nog velen in rust. Rur 
pe Barro, die op dien tijd eenigzins ongesteld was, had op het eerste gerucht de deur van 
zijn verblijf gesloten, daarop zijne bedienden gewekt, en kwam nu aanstonds op Maxeuis 
af, die, slechts van 10 of 12 man vergezeld, zijn voornaamste oogmerk, de vermeestering 
van den toren, verijdeld ziende, vervolgens de vlugt nam. 
Volgens A was toewan GorascarR, opperhoofd der Javanen in Malakka, met zijn 
volk gereed, en zoo haast als hij de klok van de fortres hoorde, kwam hij terstond bij 
de sterkte, in de meenig dat Maxrurs er reeds meester van was. Aan de poort komende, 
en het tegendeel gewaar wordende, veinsde hij nergens van te weten, en vroeg hij ver- 
k wonderd, wat het luiden der klok beteekende, voorts zijn volk ter hulp aanbiedende. Ruis 
De Brito, die wel bemerkte, dat hij van de zaak wist, bedankte hem voor deze spoedige 
hulp, en stilde voorts het oproer, zoo goed hij kon. Hij belegde echter spoedig raad met 
zijne onderbevelhebbers, en stelde voor, om GorascaR en Sorrra Drwa, op het voorbeeld 
van Urmuris, voor hunne medepligtigheid aan de aanslagen van Pat Ornors en Maxrurs, 
te straffen; maar zijne onderbevelhebbers wilden daarin niet bewilligen, wijl deze Javanen 


de voornaamsten der stad waren; door hunnen dood eene ontvolking ontstaan zou en het beter 
was, op dien tijd vele dingen verschoonend aan te zien, totdat de zaken cenen anderen 
_ keer zouden genomen hebben. 
__ Terwijl deze aanslag te land aldus mislukte, bevrijdde een ander geluk de Portugezen 
van den aanslag ter zee. Voor eenige dagen waren Borrrno en Sruvmira met 5 vaartuigen 
en 50 man naar het eiland Bintang gezeild, om afbreuk te doen aan de schepen, die de 
Maleische vorst in de engten uitzond om de handelsschepen te dwingen van Bintang aan- 
te doen, en alzoo Malakka van eenen anderen kant te knotten. Monammen, deze vijf 
_ zeilen ziende opdagen, in den tijd, dat hij van Maxeurs berigt wachtte, verbeeldde zich , 
‘ dat de gansche zaak ontdekt was, en deze vaartuigen de voorboden waren van eene grootere 


52 
vloot, ais bestemd was tegen die der Maleijers te strijden; uit dien hoofde aurie h 
bodems niet uitzenden. Deze lagen achter eene beschutting of rnoelje, waarbij de 


gen bij laag water op het drooge vielen, en die zoodanig met paalwerk was afge 
de Portugezen het destijds niet waagden, dit aan te maden ‚ maar liever naar Mal 
rugkeerden. ie 

Rur pe Brrro, kapitein van Malakka, deze omstandigheden vernemende,_ 


het begin af, aan zijnen zoon en hehvdienn gelegen had, dewijl ded hem „ee 
oorlog tegen de Portugezen hadden aangespoord. Men wil, dat hij toen aan 
gen zijnen zoon Atapin zoo verre lucht gaf, dat hij dezen in eenen zak deed verd 
Dit gebeurde in 1514. 


deet, 
HOOFDSTUK HEE 


DE RADJA VAN CAMPAR. 


lakka en opperhoofd der Javanen, den 27° December 1511 ter doed chalann E 
waardigheid geschonken aan Parr Kwerm. Toen deze van lieverlede wederspannig > 
deed er zich een mededinger op voor dat ambt. — Asnurran, radja van Campar,_ 
u 


Rs 


rijkje op de oostkust van Sumatra gelegen, omtrent 26 mijlen beneden MMalakk 
gehuwd geweest met de dochter van den verdrevenen sulhtan van Malakka. Ne 
zijne vrouw door den dood verloren had, was er tusschen hem en zijnen schoonvad 
wrok ontstaan, die oorzaak was, dat Arold de vriendschap der Portugezen. zocht. 
dien einde deel hij aan Azrsvourrque voorstellen, om zich te-onderwerpen aan zl 
ning van Portugal, en wijders zich met der woon te Malakka neder tezetten, indien men 
het ambt, waarmede Par: Kwarir bekleed was, wilde geven, daar hij, door de hoo 
zijner geboorte, daarvoor wel in aanmerking kon komen, en voorgaf, liever onder 
van het Portugeesch gezag, dan vrij heeren regeerder in zijn eigen land te willen zijn. 
Deze zending ging vergezeld van een geschenk, bestaande uit Aloö-hout en gomlak. Het 
voorstel ging echter toen ter tijd niet door; misschien omdat het bij »p’ Arsugurroum 
wist daf de radja in betrekking stond tot den verdrevenen sulthan van Malakka zi 
waan verwekte. 


85 


Toen radja Aspvrran op het laatst van 1513 vernam, hoe de Maleische vorst zijn’ ei- 
gen’ zoon had doen ombrengen, en dus voor den haat zijns gewezenen schoonvaders be- 
gon te vreezen, besloot hij terstond zich naar Malakka te begeven, tot welk einde hij 
niets anders deed, dan zich zonder eenig wantrouwen te begeven op de schepen van Pe- 
ro Farra, die omstreeks dezen tijd in het naauw van Sabam kruisten. Alzoo kwam 
hij ter gezegde plaats aan, in het begin van Januarij 1814, toen Rur pr Brito juist het 
_ kapiteinschap van Malakka had overgegeven aan Jorer p' ArrvovenQue, zoon van Juan (1). 
Daar deze van zijn’ oom, den onderkoning, order had, hoedanig met den radja van 
Campar te handelen, werd de laatste met groote eerbewijzingen te Malakka ontvangen, en - 
verkreeg de toezegging van het ambt, dat door Nrwarsrrorän bediend werd, namelijk, dat 
van Bandara, welke waardigheid ten tijde van sulthan Monauusn, voor hooger geacht werd dan 
die van radja van Campar. De redenen, die er bestonden, om Nrinarsrrorän te ontzetten, 
waren, dat hij door zijne geringe afkomst, hinderlijk was voor de voorname ingezetenen, en 
_wreedaardig in zijne handelingen. 
Niarserorän kreeg hiervan den reuk, en schoon de radja van Campar weder naar zijn ge- 
bied terugkeerde, omdat de aanstelling eerst van den onderkoning moest komen, had hij zich 
echter te Malakka gevestigd, in afwachting van zijne verheffing. Nimarsrrorän deed nu door 
 verspieders naar den tijd vernemen, waarop hij van zijn ambt zoude moeten afstand doen. 
Toen deze gekomen was, deed hij eene stellaadje oprigten, benevens eenen brandstapel van 
sandelhout, alles op het prachtigst versierd met zijde en goudlaken. Op zekeren dag alle 
zijne naastbestaanden genoodigd hebbende, trok hij in processie, langs de kostelijk versierde 
straten, naar gezegde stellaadje. Aldaar sprak hij het volk, hetwelk in grooten getale ver- 
 gaderd was, toe; hij somde de diensten op, ter belooning waarvan hij tot het;‚ambt van 
‚Bandara verheven was; en gaf te kennen, dat nu men hem van die waardigheid, ten be- 
hoeve van een ander wilde ontzetten, hij dien smaad niet kon dulden, maar zich aan het 
Ber wenschte op te offeren, dat magtiger was, dan alle prinsen der wereld, die wel het 
ligchaam konden beleedigen, maar geenszins de ziel, welke, van het ligchaam scheidende, zich 


„weder vereenigde met de godheid, in eene heerlijkheid, die de groote kapitein p' Arsu- 
ovzRQUE, hoe magtig ook, hem niet kon ontrooven. Daarop wierp hij zich in de vlam- 
men en verteerde tot asch. Deze plegtigheid schijnt eene godsdienstige ceremonie, en Nr- 
NATIRTOEÄN een Brahmin geweest te zijn. | 

Na deze gebeurtenis werd de radja van Campar tot het ambt van Bandara verheven, en 
opontboden. Ten einde hem met meerderen luister te ontvangen, ging Joner Borgrro 
„met vier vaartuigen naar Campar, om hem aftehalen. Maar zoodra de Maleische vorst kwam 
te vernemen, hoe zijn gewezen schoonzoon, door die waardigheid, zich geheel met de Pors 
tugezen vereenigd had, besloot hij terstond, hem voor dit bestaan te straffen, waartoe hij 
genoeg gelegenheid had, uit aanmerking van het tijdsverloop, dat naar de bevelen van 


(1) Broeder van Arronso p’ ALBUQUERQUE. 


hed AAE > Gn ne 0 
EE Ton 0 oe, 
RT 
JN WA 


den onderkoning, uit Indië gewacht was. Te dien einde ontbood hij te Bintang bi h 
den radja van het eiland Lingga, zijnde een andere schoonzoon, en deze beide vorsten be k 
sloten nu tot eene uitrusting van 70 vaartuigen en 2,500 man, waarover de radja van E 
Lingga, bekend als een dapper man, het bevel aanvaardde. Hij toog hiermede naar de r 
vier van Campar, waar de radja den storm voorzien en zich versterkt had. Deze bood zul 
ken krachtigen wederstand, dat de radja van Lingga zich genoodzaakt Zag, Lijden ee te 
blokkeren en hem door honger te dwingen. gn NN 

Dus stonden de zaken, toen Joner Borermo in bet naauw van Sabam aankwam, ende 
den mond van een Maleijer den toestand van Aspuran vernam. Terstond ln hij om 
meerdere schepen, die hem onmiddellijk van Malakka werden gezonden. Deze vereenigde 
magt, onder Azrveno, ging de rivier van Campar op, en versloeg, in een scherp gevecht, 
het leger van den radja van Lingga, die zich als een dapper krijgsman gedroeg maar 
niettemin op de vlugt gedreven werd. De radja van Campar, dus bevrijd, ging aan- 
stonds met zijn huisgezin aan boord der Portugesche vaartuigen en zeilde naar Malakka, 
waar hij zijn ambt aanvaardde, onder den titel van Mangkoe Boems. — hak. 

Zes dagen na de komst te Malakka, zond de kapitein Joren p'Arsvoverove de gezegde 
vloot naar Bintang, in de meening, aldaar den verdrevenen sulthan evenzeer te kunnen ver= 
delgen, gelijk hij het den radja van Lingga gedaan had. Deze aanslag gelukte echter 
daar de sulthan zich tezeer versterkt had, en men meerdere magt behoefde, om hem od 
gen. Intusschen smaakte Malakka spoedig de vruchten van deze verandering; de plaats begr a Á 
weldra te bloeijen en de voorname kooplieden, die tijdens het bestuur van Nimarseroran het 
land verlaten hadden, kwamen van lieverlede terug van Java en elders. Deze cold 
van zaken duurde slechts vier maanden. kt 

De sulhtan der Maleijers,—voortaan sulthan van Bintang, — ziende dat vele voorname ze koop= 
lieden van Bintang weder naar Malakka vertrokken, em overwegende, dat wanneer z 
zoo voortging, hij weldra van allen zoude verlaten zijn, dacht een middel uit om den g 
wezenen radja van Campar door geheime wapens te doen vallen. Hij beval aan al 
bevelhebbers om de Maleijers van de genomene vaartuigen voor hem te brengen. Daarop 
berispte hij zijne kapiteins over deze handelwijze, en behandelde de gevangenen met goed- 
heid, hen beklagende als zijne kinderen en onderdanen, omdat zij zooveel van de wreedhe: 
den en mishandelingen der Portugezen te lijden hadden. Hij uitte bij die gelegenheid 
de hoop, dat eerlang aan die slavernij een einde komen zoude, dewijl hij zijnen schoonzoo 
Asnurán, radja van Campar, te Malakka in zijne tegenwoordige betrekking had aangesteld 
en in het vervolg hem hulp zoude zenden, zoodat de Portugezen weldra zouden worden vei - 
delgd. Vervolgens stelde hij de gevangenen weder in vrijheid en verzocht hun den gezeg- 
den radja voortaan zoo veel mogelijk bij te staan. „1 

Daar de vrijgelatenen met deze te Malakka kwamen, verspreidde er zich spoedig een gee 
rucht van verraad omtrent den radja Arnuruan, Heen de zonen van den afgezetten Nie 


| 
| 


NATJETOEËN een geschikt middel tot bereiking hunner bedoelingen toescheen. Zij bragten het 
df 


59 

over aan Baárroromro Penestremo, die faktoor was, en onmiddellijk bij den kapitein Jonct 
p'ArsugurRoUE, op de ter dood brenging van den radja aandrong, niettegenstaande Boreruo 
voor de onschuld van Arpurram pleitte, en den loozen handel des sulthans ontvouwde. Het 
mogt niet baten, en door het goud der kinderen van Nrinarserorän werd gezegde radja van 
Campar onschuldig ter dood veroordeeld en onthoofd. Deze moord had droevige gevolgen. 
Velen, bevreesd voor eene dergelijke behandeling, weken uit het land, en daar er geen koop- 
handel meer bleef, kwam er spoedig gebrek en een vreeselijke hongersnood, die Malakka 
andermaal op den rand van deszelfs ondergang bragt (Ì). 


HOOFDSTUK EV. 


1516—1519. BELEGERINGEN VAN MALAKKA. 


Bij de rampen, ontstaan door de droevige gevolgen van den moord aan den radja van 
Campar gepleegd, kwamen allengs meerdere ongelukken om Malakka, — en daarmede het 
hoofdkapiteinschap van den Indischen Archipel, — in gevaar te brengen. Jorar p'ArBuguer- 
que bezat dit kapiteinschap uit naam van den onderkoning, zijnen oom, maar koning Dor 

_Manver besloot dit ambt na den dood van gezegden onderkoning, eveneens uit zijnen eige- 
nen naam te doen bedienen. Toen hij ‘alzoo Loro Soares n'Äreroerra tot onderkoning ver- 
hief, benoemde hij Jorar ne Barro tot kapitein van Malakka in het jaar 1515. Deze man, 

geheel ingenomen met zich zelven en met de aan hem toevertrouwde magt, bragt een be- 
rigtschrift mede, hoe te handelen binnen Malakka, welk bevel hem gegeven was door den 
koning, die van den waren toestand der zaken niets wist. Jorar pr Brrro vond Malakka 
in eenen ellendigen toestand; het openbaar vertrouwen geschonden door den moord aan den 
radja van Campar ; groot gebrek aan levensmiddelen; eene morrende gemeente; misnoegd- 
4 eid over den hongersnood en de gepleegde mishandelingen; en zag zijn eigen leven niet 
zeker. Maar in weerwil hiervan, wilde hij toch de medegebragte voorschriften ten streng- 
ste uitvoeren, zich gedragende naar de inblazingen van baatzuchtige raadslieden, wier be- 
lang niet verbonden was aan den welstand des lands. Zij, die in de dienst van den 
 verdrevenen vorst geweest waren, Ampanaars, Orivares of Barrargs genaamd (pandelingen 
of lijfeigenen), en die door Argvovergur de vrijheid hadden erlangd, werden in strenge 
slavernij geslagen; hun getal bedroeg duizenden. De bezittingen der Maleijers werden hun 
afgenomen, en den Portugezen gegeven. Hun onderhoud werd hun ontnomen. Elk schip 
moest door een’ Portugees gekommandeerd worden, voor de reizen naar andere oorden van 


(1) Joao pre Barros, U Asia Portegueza, ALFONSO D'ALBUQUERQUE. 


56 


jers te eenenmale vervreemdde en verdere ontvolking te weeg bragt. 

Gelukkig voor Malakka kwam hij spoedig te overlijden, maar was die stad nu van 
eene euvel verlost was, spoedig ontstond er een ander: tweespalt namelijk over 
ambtsbezit. Nucxo Vaz Pereira kwam aan het bewind, uit kracht van bestaande bepalin- 
gen, wijl hij het eerst in rang volgde; maar Anromio Pacrzco, bevelhebber ter zee, € 
het ambt voor zich, en hierdoor ontstonden twee geheel tegenover elkander staand 
tijen. oee : 

Deze twisten gaven aansulthan Moraumen de hoop, van zijne verlorene hoofdstad eenn 
weder te krijgen, en sedert den dood van zijnen gewezenen schoonzoon, den radja van C 


5 


par, me hij zoo hoogmoedig over en Geen uitslag zijner listen, dat Hin wete schepe jen 


ke 
Dit was echter niet laa meer noodig, want zoodra men op Java en ld del 
der Portugezen begreep, veroorzaakte zulks eene algemeene ergernis, en vreemde hande 
schuwden voortaan de togten naar Malakka. De slechte wijze van bestuur der Portuge 
vernietigde dus eigen voordeel, en de sulthan der Maleijers werd zoo stout, dat hij alle wa- 
teren bezette en zich die twisten der partijen zeer ten nutte maakte. Hij deed een zij 
bevelhebbers, Tonnieise pr Rapsa, een kloekmoedig en ervaren man, met een aantal roeive 
tuigen post vatten aan de monding der rivier Moeara, — meermalen hierboven genoemd 


en rijkelijk met geschut bezet. Van hieruit deed hij verscheidene strooptogten tot aan « 
stad, en nam alle vaartuigen weg, tot visschersbooten toe, en dit alles, zonder dat de ver. 
deelde Portugezen hem konden schaden, omdat er nog weinig volks in de stad bleef, en_ 
die strooperijen slechts ter loops en uitdagenderwijze geschiedden, a RE 

Antonio Pacreco zond van dit alles kennis aan den onderkoning, die, het gevaar inzien- 
de, terstond Dox Axrrrxo pe Menazes als kommissaris afzond, met Azonzo Lorrs nAcosra, om 
het kapiteinschap van Malakka te aanvaarden. In April 1518 ging hij te dien einde van 
Cochin onder zeil naar Malakka met drie schepen en 800 man (2); komende hij aldaar aan 
in de maand Junij van dat jaar, juist op een geschikt tijdstip om Malakka nog voor eenen 
geheelen ondergang te behoeden, waartoe geen veertien dagen tijds meer noodig waren. je 
geschillen waren tot het uiterste overgegaan, en zoo de verdreven Maleische vorst met meer magt 
en vaardigheid gehandeld had, ware het bereids gedaan geweest. Hij deed echter niets meer 
dan even als zijn bevelhebber Tuszrrimise (Taarrr-grsa) pr Ransa, eene sterkte oprigten te Pago, 


AN 


Kr 


(1) Deze instelling was van ALFONsO D'ALBUQUERQUE, en wel alleen in het bevel gelegen, dat op elk elders heen zeilend 
schip, een schrandere Portugees zoude zijn, ter ontdekking en uitbreiding van aardrijks- en handelkennis, vooral om den afstand. 
van de Oostersche zee (den Stillen Oceaan) te weten te komen. Deze goede bedoeling werd hier door een koninklijk bevel > 
ontaard, verminkt, drukkend en tijranniek, el 

(2) Joao pe BARrros, l'Asta Porteguesa;— Loro SOARES D'ALBEGERIA. 


E 37 ë 

op 5 mijlen boven de Moeara en op 10 mijlen van Malakka, dat alzoo belegerd was en 
dagelijks aanvallen te verduren had, die echter telkens moedig werden afgeweerd. 

Bij de komst van Menrezes ee de Maleische vorst van taktiek, en in stede van 
zijne benden overal heen te zenden, versterkte hij zich al meer en meer te Pago, en liet 
de strooppartijen achterwege, dewijl hij voor eenen aanval duchtte. Menrzzes bragt echter 
de zaken te Malakka vooraf op eenen beteren voet, en daar Nuexo Vaz pr Prnerma juist 
gestorven was, schold hij aan andere misdadigers hunne straffen kwijt en zond een gezant- 
il naar Siam. Om dezen tijd, het laatst van 1518, kwam Frrnanpo Perez p' Annrape van 
eene eerste reis naar China, te Malakka, en met dezen overlegde Menezes, wat er te doen stónd. 
Hij had de rivier Moeara laten bezetten, en Tsrrrmise alzoo ingesloten; maar anderen vor- 
derden eene krachtige expeditie daarheen. Daar Menrzes nu, uit vrees voor nieuwe twee- 
dragt, niet uit de sterkte te Malakka vermogt te gaan, trok p'Acosra met eene scheeps- 
magt en 300 Portugezen, alsmede Maleische hulptroepen, naar de Moeara, en kwam daar 
aan, toen de vloed reeds begon te vallen. Daar eene afpaling of slagboom de rivier af- 
sloot, ondervond men hierin eenen grooten hinderpaal. Ofschoon verscheidene bevelhebbers 
eenen aanval voorsloegen op den volgenden dag, werd er echter tot een schandelijken af- 
togt besloten (1). 

___De sulthan van Bintang, door zijne verspieders vernemende, dat de reden van het niet 
aantasten zijner versterkingen, meer gelegen was in de twisten en verdeeldheden, tusschen 
de kapiteinen der vloot, dan in eenige andere oorzaak, en dat de licentiaat of kommissaris 
Mexezes daarom op die bevelhebbers verstoord was, hoopte dat die verdeeldheden al meer 
en meer zouden ontvlammen, en hij alzoo een veelbelovend uitzigt erlangen, om binnen 
weinige dagen een’ goeden slag te kunnen leveren. Maar daar hij zeer loos en voorzigtig was, 


en berekende, dat weldra de licentiaat Mesrzes en de van China gekomen kapitein Fersanpo 
Perez met hunne schepen naar Indië zouden vertrekken, scheen het hem doelmatig, om door 
vredelievende gezindheid de oogen der Portugezen te sluiten. Hij zond dus weder voorsla- 
gen van vrede, en verzocht, dat men hem iemand Wilde zenden, om alles te overleggen; 
maar herhaalde malen togen boden heen en weder, en bijna was de zaak afgedaan met 


Mexrzes en n'Acosra, maar deze vroegen verzekering van den sulthan, en deze vroeg weder- 
keerig toestemming van den onderkoning. Hierdoor werden de onderhandelingen op de 
lange baan geschoven; Monamuep won tijd, waaraan hem alles gelegen was, en Menzzes 
zag zich genoodzaakt, met Perez te vertrekken, zonder hierin naar genoegen iets beslist te 

ebben. 

_ Bj het vertrek van Mexezes begon men eerst voor stellig te houden, dat al de vrede- 
NE a bedoelingen van sulthan Moranmen niets anders dan veinzerijen waren, om onder 
dien dekmantel zich tegen Malakka uit te rusten (2). Dit baarde veel onrust, doch de 


(1) Joao pe Baaros, PAsia Porteguesa ; — FERNANDO PEREZ D'ANDRADE. 
(2) Joao pe Barros, P'Asia Portegucsa, Diego Lorzz pe Sequmma II. 


N 
ä 


8 


stad was zoo goed mogelijk in staat van verdediging gesteld, maar ziekten deden. 


Cl 


In dezen toestand verscheen de Maleische vorst eensklaps op eenen morgen voor de 
met zestig ligte en gewapende vaartuigen, terwijl een leger van 1500 man, met vers 
dene en olifanten, overland sep Malakka ganlean Op. dat Sn was Aegen,l 


zeekant. 

De Portugezen waren binnen Malakka slechts sterk 200 man, grootendeels ziek. De 
des vijands, die vooraf door geruchten was aangekondigd, had echter velen spoedig doe: 
stellen, wijl de zucht naar oorlog eene medicijn scheen te wezen. De kapitein Aronzo 


Javanen en Maleijers, die wel verzekerd waren van de komst van den sulthan het er, 
kunnen vee 


door de gilastden: die in eene hinderlaag hadden gelegen. Een ME, ee 
hen echter terug, en van de zeezijde begon men dapper te vuren. Iu dit oogenblik | 
den de Maleiers geenen stand, maar de vaartuigen weken naar een eiland, tegenover Ha- | 
lakka, terwijl de landbenden terugtrokken naar hunne verschansingen, na een schen 
vecht van drie uren. | 
De Maleische vorst besloot nu tot cen beleg, en verschanste zich nabij de ze 
rende 20 dagen hadden de Portugezen verscheidene aanvallen te verduren, waardoor zij 
afgemat werden. Maar de vijanden vonden zulk een dapperen wederstand, en verloren 
man aan dooden, behalve de gekwetsten, dat van lieverlede de belegerden aanvallers 
den, en eindelijk de sulthan op eenen zekeren nacht het beleg opbrak en naar zijne verscha» 
gen te Pago en te Bintang terugkeerde. In dit beleg van 20 dagen, verloren de : 
gezen slechts 18 man, in weerwil der ziekten, ongemakken en overmagt. hik 
De sulthan had nu al zijne magt ten toon gespreid, en nog niets gewonnen. Dit moest 
hem in de achting der landzaten doen dalen. Hij had hierbij echter geleerd, dat zijne 
Maleijers onmogelijk man tegen man konden strijden tegen de Portugezen, die als d 
hopige menschen vochten. Derhalve veranderde hij weder van taktiek, en begon op 
de zee af te stroopen en de naar Malakka “zeilende vaartuigen aan te houden. Ook | bij 
wijlen zond hij landvolk af, om de werken zijner daden bij dag en bij nacht aan te tas- 
Jb Vonden Zg wederstand, dan keerden zij Heg en den stonden de Portu Ì 


á 
á 59 

den sulthan ‚ die, om zijne vijanden nog meer te kwellen, zijnen bevelhebber Tsrninrsa van 
de Jhoeara bij zich opontbood, en dezen deed vervangen dooreen ander, Sansorra (Sane 
Sorsa) pr Rapsa, een dapper, ervaren, maar listig Mohammedaan, vermaard onder de zijnen. 
Van uit de Moeara kwelde hij de Portugezen zeer, sneed gestrengelijk allen toevoer af en 
in Malakka kon men dikwerf niet eens de mis bedienen uit gebrek aan wijn. Dit bragt 
ellende en zwakheid onder de bevolking te weeg, en de eenige verkwikking in dien tijd, 
was de komst van twee schepen van Pegu. Doch aan die zorgvolle omstandigheid kwam 
spoedig een einde. 

\__Zoo als gezegd is, hield Sansorra alle vaartuigen tegen, en roofde hetgene hem voor de 
hand kwam, uit naam van zijnen vorst. Een Javaansch koopman verloor op deze wijze zijne 
geheele lading levensmiddelen. Deze man beklaagde zich natuurlijk te Malakka hierover, 
en daar hij een voornaam ingezeten was, besloot men, eenen aanslag op de versterking van 
Sansorea te wagen, zoo van den zee- als van den landkant, onder geleide van gezegden Ja- 
vaan als gids, onderwijl latende verluiden, dat het op het naauw van Sabam gemunt was. 
Op den 1sten November 1519 toog deze expeditie uit, de zeemagt onder Duarte pe Meto, 
en de landtroepen, sterk 200 man, waaronder 120 Portugezen, onder Manveu Farcos. Het 
omliggende terrein (op eenige mijlen van Malakka), was zeer moerassig en onzeker, en bo- 
 vendien met voetangels bestrooid. De aanslag van den landkant werd dus gerekt, maar 
onderwijl liet Mero voortroeijen, en voor de sterkte komende, op de rivier Moeara, opende 
hij dadelijk zijn vuur. De landtroepen, dit hoorende, vorderden terstond hunnen weg, maar 
| verloren weldra hunnen geleider, die eenige malen in voetangels trapte en hierdoor het 
bestieef. Voor de versterking komende, werd Farcor op gelijke wijze aan zijnen voet ge- 
kwetst. In dit oogenblik wankelde de moed der Portugezen, maar een hunner sprak de 
anderen moedig aan, en nu werd de aanval algemeen. Gedurende twee uren verdedigden 
de Maleijers zich dapper; de woede en razernij was aan beide kanten op het hoogste. De 
Binden waren sterk 800 man, en daaronder 300 hoofden of edellieden en ruiterij. Bijna 
allen sneuvelden, en van al de gevangenen was er niet één ongekwetst. Het opperhoofd 
sneuvelde mede. 


_ Na deze overwinning, die gekocht werd met het verlies van weinigen, liet de vlootvoogd Meruo 
al de stukken geschut, ten getale van over de 300, waaronder vele van metaal, er uit ha- 
Ten; maar overigens werd er geen buit gemaakt, daar er niets anders voorhanden was dan 
_ oorlogsbehoeften. Hierna werden al de versterkingen in den brand gestoken. Gaarne was 
men terstond op de legerplaats des sulthanste Pago afgegaan, maar de rivier (Ì), waar 
langs men daar heen moest opkomen, was afgezet met paalwerk, dat slechts naauwe 
_doortogten had en afgesloten kon worden. Toen de vlootvoogd Mero voor de rivier 
van Pago kwam, vond hij zoo vele hinderpalen, dat hij een gelijken aanslag te dezer 


(1) De sterkte van Moeara stond aan den ingang der rivier van dien naam, op 5 mijlen zuidoost van Malakka, Hooger do 
rivier op, en aan eenen tak van den stroom, stond Pago op 5 mijlen verder. 


40 


plaatse moest opgeven. Men vergenoegde zich dus met de nederlaag te Moeara, en de 


dat de aanvoer van levensmiddelen voortaan minder stremming zoude ondervinden 

Omstreeks dezen tijd werd de kapitein van Malakka, »'Acosra, zwaar ziek, en he 
te voorzien, dat er wederom nieuwe tweespalt over de opvolging zoude ontstaan. Maar 
dat tijdstip, December 1519, kwam juist aldaar aan Garcra pr Sa, met een schip met Le 
vensmiddelen en zestig man tot onderstand. p'Aaosra koos hem erin tot zijne 
ger, evenwel niet geheel zonder vruchteloozen wederstand. Toen De Sa aan het 
kwam, vertrok p'Acosra naar Indië, maar overleed spoedig. À 

De Maleische vorst, dus zijne fortres van Moeara vernietigd ziende, spande anderr 
zijne krachten in, ter verwinning van zijne verlorene hoofdstad. Hij verzamelde d 
zijne aanhangers, vrienden en magen, en nam voor Malakka te doen bukken, of in 
onderneming te sneuvelen. Bij het groot verlies van Moeara, en van alle die oorlog 


kennis, maar daar hij gebrek aan hulpmiddelen had, kon hij niet spoedig den s 
te Pago aanvallen. Hij versterkte echter de stad, zond schepen op verkenning uitg ne 
Pegu en Sram, en deed drie maanden lang de engten van Sabam bezet houden, waar 
hij het den Maleischen vorst benaauwd maakte, en hem weldra van daar verdreef. — 


HOOFDSTUK V. 


1520. OFFENSIEF DER PORTUGEZEN. 


In deze omstandigheden kwam Arronio Correa van Pegu terug, met een grooten voorraad 
levensbehoeften, waardoor men weldra zoo verkwikt werd, dat al de ongemakken en aan- 
vallen van den Maleischen vorst als vergeten werden: want deze deed meer schade door den 
honger, dan door de wapenen. In deze algemeene vreugde besloten Dr Sa en de zijnen, 
den sulthan aan te tasten, om niet te worden voorgekomen, of hem nog sterker te laten 
worden, en uit dankbaarheid voor den onderstand, gaf men het bevel aan Anromo Conrra 
Eene vloot van dertig zeilen en 500 soldaten, waaronder 150 Portugezen, vertrok op de 
öden Julij 1620 van Malakka naar de rivier Moeara, die opgevaren moest worden, om aa 
Pago te komen. Aan de monding had de verdelgde sterkte gestaan; hooger op stond op 
afstanden paalwerk, zoo als vermeld is. De oevers waren bezet met digt bosch, waar de 
zon naauwelijks hare stralen konde doorschieten, en waarin de sulthan onophoudennei ver- 
spieders had, zoodat men hem niet kon overvallen, te minder door het naauwe paalwerk. 


f hd É 
úe 4 


(a 


ke 


A 

E stond in eene kom aan den oever van eene rivier, die in de Moeara viel, zeer smal 
en ondiep was, en voorbij die plaats nog verkleinde. Alhier had sulthan Morammen zijn hoofd- 
A opgeslagen, en aan beide oevers houten woonplaatsen gebouwd even als te Malakka. 
De muren dezer gebouwen waren van ijzerhouten palen, die alle geweld weerstonden, en 
met dwarshouten verbonden waren; hierdoor vormden zij bolwerken, waarop geschut stond, 
alzoo de sulthan alhier een bezoek verwacht had. Ook aan de uitwatering van de rivier Pago 


in de Moeara, stond een schansje van hout, op beide oevers in eene kromte of bogt, welke 
des nachts werd afgesloten, en waar eene goede bezetting met geschut lag. Alhier was ook 
de ligplaats der vloot. 
Tegen deze monsterwerken schenen geene degens of pieken bestand, maar wel bijlen 
en volk. Toen Cormea de rivier opvoer, zond hij echter een vaartuig met geoefende Ma- 
leĳjers, voorzien van bijlen, voorop, om alle hinderpalen weg te kappen. Voor dat zij aan 
5 gezegde bogt kwamen, werden zij gehoord; het was omtrent zeven mijlen van de zee, des 
avonds. Hierdoor ontstond al dadelijk een gevecht; de sulthan deed terstond zijne vaartui- 
gen hooger opkomen en goed vastleggen, voorts alle boomen op de oevers omkappen, en 
goede wacht houden. Het was bereids nacht. De vloot der Portugezen kwam zonder 
veel geraas aan de kreek, en hield zich stil, den morgen afwachtende. Toen zond Cornra 
een spion af, die het berigt bragt, dat de Maleiers zich tot moedigen wederstand gereed 
maakten. Er werd nu raad belegd. Men besloot door de afpalingen te dringen, en bij de 
mnaauwte der rivier, langs de boomen de werken te bespringen. Zoo gezegd, zoo gedaan; de 
flottille bleef tot den morgenstond in dien toestand; weldra begonnen de Maleijers uit hun 
eerste werk te vuren. De Portugezen wachtten echter met hierop te antwoorden, tot op een. 
gegeven teeken, als wanneer het vuur moedig geopend werd, in de duisternis van den 
morgenstond. Met klimmen en klouteren werd de eerste verschansing genomen, de slagboo- 
‚men geopend, en nu roeiden de vaartuigen binnen het paalwerk. Hierop hielden de Ma- 
leijers geen stand meer, alles ging op de vlugt en de Portugezen vonden de spijzen op het 
vuur gereed. Dit scheen eene list te zijn; in plaats van aan het eten te vallen, drongen 
de aanvallers door tot aan de woonplaats des sulthans, latende alleen de kanonnen, ten ge- 
tale van 20 (1), uit de eerste verschansing ligten. Alhier liet men eenige vaartuigen ach- 


ar, en roeide door met het kleiner vaartuig. Maar op vele plaatsen was de rivier Pago 
belemmerd met omgekapte boomen, ingeheide palen en dergelijke, waarvan de uit den weg 
Ker veel moeite kostte. De sulthan won hierdoor tijd om zich tot verdediging gereed 
te maken, en zijne olifanten in orde te stellen. Bij de aankomst der Portugezen te Pago 
vonden zij hem uitgerust aan de rivier, met eene sterkte ongeveer van 2000 man. De 
aanvallers werden ontvangen met een oorverdoovend geschreeuw, een aantal kanonschoten, 


_L 


a 


(1) De Maleijers waren dus zeer wel voorzien van geschut. AruBuQuerQue vond in Malakka eene ongeloofelijke menigte; bij 
de Moeara werden 300 kanonnen buit gemaakt; alhier 20, waarvan echter eenige afkomstig van de Portugezen, Het tijdsverloop 
EN van 10 jaren had de gelegenheid daartoe gegeven. 


6 


PE 


42 


en eenen zwerm pijlen, die de zon verduisterden. Maar de eerste aanval der Portuge: 
beslissend. Zoodra zij eenige dooden onder de Maleijers hadden te weeg gebragt, loste 
leger des sulthans zich op en alles koos de vlugt, — de vorst op zijnen olifant voorop. 

Deze overwinning werd verkregen zonder eenig verlies, aan de zijde der Portugezen, die 
tevreden met dit voordeel, den vlugtenden sulthan niet vervolgden, maar alles ledig roofden, 
en daarna alles verbrandden wat aldaar gebouwd was. De Maleijers hadden zelve den brand 
gestoken in hunne vloot, van over de honderd vaartuigen sterk, waarvan vele van achte- 
ren prachtig opgetooid en verguld waren. De overwinnaars bragten er verscheidene te Mla- 
lakka, ten teeken. van hunne overwinning, die roemrijk genoeg was, want zij hielden het 
er voor, dat aan Mornamuen nu geen enkel vaartuig noch kanon was overgebleven. De vin ER 
verliet geheel de nabijheid zijner voormalige hoofdstad, en vestigde zich weder op het eiland 
Bintang, alwaar hij, uit gebrek aan magt, dabtanaks was geruimen tijd stilte zitten. Om- 
streeks dezen tijd hadden de vorsten van Atsjin en Pase of Passir, op de noordkust van 
Sumatra, met den toestand van Malakka hun voordeel willen doen, door de in hunue lan- 
den aanwezige Portugezen te berooven, maar eene scheepsmagt onder Manver Pacreoo bragt 
den laatsten weldra tot vrede, door hem in zijn gebied te komen aantasten, na het voor- 
deel bij Pago behaald. En zoo behaalden de Portugezen, — in weerwil van hunne ver- 
deeldheid, hun gering getal, hunne wederwaardigheden en het gebrek, — telkens nieuwe 
voordeelen op hunne vijanden (1). EE 

Deze gelukkige wapenfeiten eindigden evenwel voor Bintang. Jorer »p'Ärsvourrour werd, 
in 1521 andermaal kapitein van Malakka, en verving Garcra pr Sa, die in weerwil van. 
de behaalde voordeelen, geene magt genoeg bezat om die te veroldn De verdreven 
Monammrp, had zich, zoo als gezegd is, gevestigd op het eiland Bintang, gelegen op veertig * 
mijlen van Malakka aan de zeeëngte van Syngapoera, op eene uitmuntende plaats, va 1 
waar hij alle scheepvaart naar Malakka konde bestoken. Hier herstelde hij geheel van de 
geledene verliezen, versterkte zich tot op eene onoverwinnelijke wijze, en begon zeer weel- 
derig te worden, waardoor de Portugezen weder van lieverlede meer kwellingen moesten. 
verduren. Tijdens de komst van Jorcre p'Arsvoverovmr te Malakka, kwam daarmede aan 
Antonio pr Brrro, die het bevel voerde over eene scheepsmagt, welke naar de Molukken be- 
stemd was. Deze voegde zich bij den togt, dien men tegen Bintang voornaam. 

De versterkingen van Bintang waren zeer wel gekozen en bevestigd met paalwerk, lazif 
eene ondiepe kust, die met laag water droog en modderig was. De werken waren hier evens 
zeer van ijzerhouten palen, waarmede ook des vorsten verblijf omgeven was. Van kanon: 
stukken was alles rijkelijk voorzien; de baai of zeeboezem was beheid met palen, de rivier 
vernaauwd en alles wel voorzien. De expeditie der Portugezen bestond uit 18 schepen en 


(1) Dit onophoudelijk oorlogen was evenwel oorzaak, dat zij zich niet verder in den Archipel vestigden, dan op de Moluksche 
eilanden, en onder anderen, niet om Java dachten. 


45 


600 mannen. D'Arrvournoue, die het opperbevel had, zond vooraf drie schepen om de pa- 
Ten uit te halen, en gelegenheid tot landing te geven. Dit werk was zeer moeielijk, zoo 
door den arbeid de door het vuur. Gedurende zes dagen en nachten was men hiermede 
bezig, tot dat een der vaartuigen op het drooge viel en aangevallen werd in den nacht, 
„doch ontzet door het gros der vloot. De landingstroepen konden echter geen vasten 
grond krijgen, maar zakten tot diep in den modder, onder een geschiet van kanonnen en 
ijlen, waardoor spoedig vijftien man sneuvelden. Men beklom evenwel de sterkte, schoon 
gehinderd door den modder aan hun ligchaam, maar toen Garcia pe SA en anderen sneu- 


‘velden of gekwetst werden, moest men aftrekken. Ten andere hadden de Portugezen geene 
ladders, bijlen en ander stormgereedschap bij zich, en konden dit niet spoedig genoeg ont- 
bieden. Men was misleid door spionnen, die eene bestorming gemakkelijk achtten, en hier- 
door was de geheele onderneming mislukt. Anroxso nr Barro scheidde zich in het naauw 
van Singapovera met zes schepen van de vloot en zeilde naar de Molukken, Toeban, Grissee 
en Modura aandoende, zooals in het 2de boek der geschiedenis van Java is vermeld. (1) 


HOOFDSTUK VL 


1521 —1525. NIEUWE AANVALLEN DER MALEIJERS. 


Daar de kansen des oorlogs, in het afwisselend geluk, nu weder ten voordeele der Ma- 
wers waren gebleven, wakkerde dit den moed des vorsten van Bintang zeer aan, en hij 
liet nu gestadig eenige vaartuigen in de wateren van Malakka rondzwerven, om afbreuk 
te doen. Door het vertrek van pe Brrro was die stad meer ontbloot geworden; de togt naar 
Bintang had velen afgemat. Dit alles was in het voordeel der Maleijers, die tot op de 
reede van Malakka kwamen en er eenige vaartuigen verbrandden. Op deze togten was 
het bevel over des vorsten vaartuigen in handen van een zijner bevelhebbers, Panorka- 
Rasa genaamd, die 40 zeilen onder zich had en daarmede in het laatst van April 1523 
in zee verscheen, om van uit de meergenoemde rivier Moeara, eenen aanslag op Malak- 
ka te ondernemen. De kapitein van Malakka, non Joneu d’ Arsvovrrove, zulks vernemen- 


(1) Jud. Arch. II deel, I Jaarg. 388—390. Zie J. pr Barros, d'Asia dec. Srqurira, Ao. 1521. VALENTIJN V, op Malakka, 

_ bij wien de dood van sulthan MomAumep Sxam gesteld wordt in 1513, maar hij had tot bronnen JArricus en Marxus van lateren 

Be. terwijl Barros steeds van den werdrevenen en omewervenden sulthan spreekt uit de historiën van dien tijd, welke den dood 
van dien vorst in 1520 melden—Vergel. Crawrvrp, III, Cum. Tafel. 


44 f er, kak 
de van Duanre Corrno, die den vijand had ontmoet, zond aanstonds tien schepen, on 
Saxcno Henrigvez daarop af‚ om het op zee te houden, terwijl Henniovez pr Leu de rivier 
Moeara zoude bezetten, waar de vijanden reeds waren binnen geloopen, onder bedekking 
van den nacht. Aan de monding raakte een vaartuig van Leuk slaags, met een verspie- 
der des vijands, waarop Leu, zelf ter hulp willende snellen, door eene stormbui overval- 
len werd en alzoo in den nacht in handen des vijands geraakte. Met den morgenstond 
werd ook Gorrzo door Paporka-Rapsa overvallen en verslagen, waarop Henrieumz en Corno 
de wijk naar Malakka moesten nemen, latende meer dan zestig dooden achter (1). De 
Maleijers vervolgden evenwel deze overwinning niet verder. malu: | 

Het aanzien des konings van Bintang, dat door zijne vorige verliezen zeer gean was 
steeg door deze voordeelen hooger dan ooit, zoodat de koning van Pahang, die een vriend 
der Portugezen geweest was, zich nu naauwer met den eerstgemelden verbond, al hetwelk 
grootendeels tot afbreuk van Malakka strekte. Om deze stad in den nood te hulp te ko- 
men, zeilden eenige vaartuigen naar Pahang, waar zij meenden vrienden aante treffen. Men 
liet hen aldaar laden, maar zoodra zij huiswaarts wilden zeilen, werden zij, niet verre 
van Pahang, overvallen door 35 Bintangsche vaartuigen, onder Laxamana, die het schip 
van D. Sascno Herriqvez met 30 Portugezen vermeesterde, en de laatsten nedersabelde, op_ 
den 1öden November 1528 (2). di 

De moed der Portugezen bezweek echter niet, schoon die der Maleijers al meer en meer 
aanwakkerde. De laatsten namen in April 1524 het schip van Anpnzas pr Brito, en kort 


daarop werd Srmox d’ Arneu, — die uit de Molukken naar Malakka gezonden was, met eene 
lading levensmiddelen, — tot op de reede van gemelde stad vervolgd en in het gezigt der- 
zelve verbrand met 18 der zijnen, die zich te vergeefs dapper verweerden, doch niet ge-« 
holpen werden, alzoo alle vaartuigen naar elders waren uitgezonden om levensmiddelen te 
zoeken. (3) hed 

De kapitein Jorce D'Ärgvoverour, genoodzaakt door den hoogen nood, had te dier tijd 
veertien vaartuigen en 200 man, onder Garcia Henrigvez, naar Bintang gezonden. D. Garcra 
bleef voor de rivier aldaar liggen, om Laxamara uit te lokken, daar de rivier vol paal- 
werk was en zijne orders dus luidden. De vorst spoorde Laxamana aan tot eenen aanval, 
maar deze was wijzer en deed in eene kromming der rivier van Bintang zijne lage vaar- 
tuigen ophalen en met geboomte bedekken. Daarna zond hij twee galeijen buiten de ri- 
vier om de Portugezen uit te lokken; en deze kwamen er dadelijk met twee karaveelen op 
af, vervolgden de wijkende galeijen, doch werden eensklaps door de snel uitschietende vaar- 
tuigen van LAxAMANA genomen. Dor Garcra zond er wel nog twee andere schepen op af‚ 


% In 


(1) Barros op D. Duarte DE Menezes. Vergel. VALENTIJN V, die deze gebeurtenis op 1522 stelt, noemende den vlootvoogd 
LAXAMANA, en het getâl schepen 80, 
(2) Barros als boven. Vergel. Vár. als boven, die zulks in 1522 stelt, en HENrIQUEz van de Molukken doet komen, p. 226, 
(3) Barros als boven. Var. V, 326, stelt dit eveneens op 1522.—Crawrurp, III, Chr. idem op 1523, 


45 


maar deze raakten op het drooge en in gelijk gevaar. De Portugezen aldus ziende, dat hier 
nog geen heil te halen was, zeilden naar Malakka terug (Ì). 

Deze tegenspoeden, en het aanhoudend groot gebrek, dat binnen Malakka heerschte, de- 
den den kapitein D. Jorer p'Arruoveroue onophoudelijk hulp vragen aan den onderkoning 
D. Duarte ne Menezes, waarop M. Azrronso pe Sousa den Îöden Julij 1524 benoemd werd tot 
vlootvoogd van Malakka, en van Ceylon daarheen vertrok met zes schepen en 200 welge- 
_wapende mannen. Zoodra hij aldaar was aangekomen, zeilde hij met zijne wel uitgeruste 
vloot naar Bintang, om wraak te nemen over de ondervondene nadeelen. Doch Laxauara 
‘kwam niet uit, en de Portugees durfde geenen aanval wagen binnen de rivier. Naardien 
de vorst wist wat er binnen Malakka omging, en dat pr Sousa een oud en ervaren krijgs- 
man was, bleef hij werkeloos, in de hoop dat het klimaat en de landziekte den Portugees 

weldra zouden noodzaken te wijken. 

De Sousa, wien het vergeefsch blokkeren verdroot, omdat er geen voordeel mede te behalen 
was, belegde raad met zijne onderbevelhebbers, en besloot zich elders heen te wenden, zoo 
om andere vijanden te tuchtigen, als om aan den Maleischen admiraal de gelegenheid te 
geven, van hem in het ruime sop aan te tasten, daar ook de inwoners van Malakka geen 
voordeel bij dusdanige verrigtingen hadden. Martin Arronso pr Sousa, in den oorlog opge- 
voed, beviel een woeliger werkkring; hij zeilde naar en langs de oostkust van Malakka en. 
het schiereiland, en verwoestte alles te vuur en te zwaard, van Stam af, tot aan de haven 
van Calantam, en zulks omdat Laxamasa jaarlijks deze kust bezocht. Pahang werd vernield, 
omdat de vorst aldaar eenige Portugezen gedood had. Onder een groot aantal handelsvaar- 
tuigen, die verbrand werden, waren er velen van Java, en er kwamen 6000 personen bij 
om het leven, wordende er een grooter aantal in slavernij gebragt. Van daar zeilde pr 
Sousa naar Patani, en verbrandde die stad geheel, alzoo noch vrienden noch vijanden ont- 
ziende (2). 

Verscheidene der vorstendommen op de Maleische kust, en met name Patam, behoorden 
onder het gebied des konings van Siam. Deze werd over dit gedrag zoo vertoornd, dat hij 
de in zijn rijk aanwezige Portugezen gevangen, en hunne goederen in beslag deed nemen. 
_Doch in deze omstandigheid werden zij gered door de bekendheid van Duarte Gorruo, die 
BB den vorst van Siam was em hem eene zekere toedragt der zaken voorstelde, waardoor 
hij en de zijnen vrijkwamen. Maar alle bewoners van de Maleische kust, zoo vrienden als 
vijanden van den vorst van Bintang, waren zeer verontwaardigd over het bestaan der Por- 
lugezen, en de gezegde Maleische vorst vond hulp bij allen, om zijne voornemens ten uit- 
voer te leggen. Weldra had hij 1300 man en 20 vaartuigen gereed, om Malakka te be- 
legeren. Het bevel daarover werd gegeven aan Laxamana en Gopsa-Kamrssom, alsmede aan 


(1) Barros als boven op 1423. — Vergel. VALENTIJN V, 326 op 1522. Crawrurp III 476. 
(@) Barros op Vasco pa GAmA—VAr. als boven, die echter in de misslagen van Jarricus vervalt, omtrent de volgorde der 
gebeurtenissen, gelijk ook CrAwForD, als boven. 


46 


een kapitein of opperhoofd van een volk op Borneo, Loezons genaamd, dat dans 


was. 

Om dezen togt te beter geheim te houden, zeilde Laxamana digt onder den Sumatra= 
en op de verlangde hoogte gekomen zijnde, stak hij over in den nacht, en zette in de 
Upy, in Malakka, in den morgenstond eenig volk aan land. Het wasop den 25sten Ma 
1525, op een feestgetij, als wanneer de kapitein van Malakka, en de meesten der zijnen 
ter kerke waren. Het volk van Upy kwam in opstand en voegde zich bij de Maleijers 
De kapitein Jorer p'Arrveuenoue zond: terstond eenig volk over land, en twee vaartu 
langs hetstrand, onder Arronso pr Sousa, iedere troep sterk 80 mannen. De troepen te 1 
onder aanvoering van Garcia Cuamno, dreven spoedig de gelande benden op de vl 
maar de twee vaartuigen vielen in de vloot onder groot geschreeuw. Laxamana koos « 
stonds het ruime sop en verdeelde zijne vloot in twee hoopen, waarmede hij alstoen op 
de twee Portugesche vaartuigen aanviel, denkende door zijne overmagt zulk een geringe en 
vijand wel te kunnen overwinnen. Toen zij nader bij gekomen waren, betrok de lucht; het 
werd donker; de zee werd hol, en de beide schepen dreven midden door de Maleijers heen. 
vurende en schietende den geheelen dag door, tot dat de vallende nacht het gevecht de 
eindigen en Laxamana naar de rivier Moeara week, om roeijers in te nemen, alzoo 
zijnen waren gesneuveld. Verscheidene Portugesche bevelhebbers sneuvelden in den strije 
en de aanvoerder pr Sousa overleed aan zijne bekomene wonden den 2östen Julij 1 
De overwinning was echter op de overmagt behaald en Laxamana week naar Bintang terug (1). 

Deze togt van Laxamana was echter slechts eene afleiding geweest, om de aandacht d 
Portugezen elders heen te trekken, dewijl de vorst van Bintang eenen togt had doen onde 
nemen naar Lingga. De vorst van dat eiland, — dat bezuiden Bintang en vóór de engte van 
Malakka ligt, — was een vriend der Portugezen geworden, waarom hij zich den haat des 
vorsten van Bintang op den hals had gehaald. Derhalve had de laatste daarheen eene ex- 
peditie gezonden, onder aanvoering van zijnen schoonzoon Rapsa-Nana, vorst van Zndragöri, oj 
de oostkust van Sumatra (2). Toen Laxamana, dus verwonnen, terug kwam, was de vors 
van Bintang zeer op hem verstoord, en beval hem, voor en aleer in zijne tegenwoordigheid 
te verschijnen, om zich bij Rapsa-Nana tegen Lingga te voegen. Laxamana hield zich als de 
Portugezen te hebben overwonnen, en vorderde van den vorst van Lingga, op hoogen wie 
om zich tot onderworpeling van ded Maleischen vorst te verklaren-en tot vijdae van 
Portugezen, die door hem te eenen male waren verslagen. aial 

De vorst van Lingga, die door eenen bode van Malakka de ware toedragt van zaken had 
vernomen, gaf hierop in antwoord, dat hem geheel andere tijdingen waren aangebragt, 
en hij de overwinning der Portugezen gevierd had, en eerstdaags nog verder dacht te 


(1) Barros, als boven. Dec. Vasco DE GAMA, P. pe MASCARENHAS. 4 J Ä 
(2) Die dus niet onder den vorst van Demak, maar onder der Maleijers vassaal was. Vergel. Ind, Arch, IL. II. 369. Gese ie - 
id 


denis van Java. 


47 


vieren. De genoemde bode was namelijk door hem daarheen gezonden, om hulp te ver- 
zoeken tegen Rapsa-Nara en Joncr p'ArsvQurrove stond hem die in de zaak toe, zendende 
twee vaartuigen met 80 man onder Arvano pe Barro. Deze aan de rivier komende, waar 
binnen de stad Lingga, door Laxamana geblokkeerd, lag, maakte de laatste zich aanstonds 
gereed, om af te komen, ten einde niet te worden ingesloten. Maar pr Briro was hem 
vóór, en de beide schepen aan elkander verbindende, stopte hij de rivier. Nu kwamen 
SLsxamana en Ransa-Nana, met ongeveer 80 vaartuigen, die de geheele rivier besloegen, af- 
sgetten, en omringden de Portugezen. Deze verweerden zich zoo dapper tegen deze overmagt 
van 2000 man, dat zij de overwinning voor een wonder hielden, 600 Maleijers deden sneuve- 
Jen en ongeveer de helft der vaartuigen verbrandden, terwijl de overige de wijk moesten 
nemen. 

De vorst van Zingga, dus plotseling verlost zijnde, zonder van de toegebragte hulp iets 
te weten, meende in den beginne, dat dit gevecht eene krijgslist was. Maar toen hij ver- 
stond, hoe twee vaartuigen en 80 Portugezen zijnen, ‘vijand hadden verslagen, kwam hij 
hun met plegtstatigheid te gemoet, en onthaalde zijne verlossers, die, voorzien van allerlei 
voorraad, terugzeilden naar Malakka, waar men niet minder verwonderden verheugd was, 
over zulk eene onvoorziene overwinning, door welke men begon adem te scheppen. 

Maar te dier tijde was er bij den vorst van Bintang, zeker Portugesche regenaat, die 
hem over deze nederlaag zeer bedroefd ziende, hem voorhield, dat alle hoop niet verlo- 
ren was; dat, zoo men aan Malakka allen toevoer afsneed, die plaats van zelve zou ver- 
gaan: te meer, daar het toenmalig tijdstip daartoe gunstig was. Hij stelde dus voor, om 
de stad aan twee zijden aan te tasten, te land en ter zee; Laxamana zou de vloot, en hij 
zelf het leger te land aanvoeren 
| De vorst had hier ooren naar, en raadpleegde er over met zijne voorname dienaren en 
met Laxamasa, die de eigenlijke ontwerper van het stuk was, om daardoor den regenaat, 
zijnen vriend, in gunst te brengen, en zich zelven te zuiveren van den smet der twee achter- 
eenvolgende nederlagen. De regenaat werd gesteld aan het hoofd van de landtroepen, sterk 
3000 mannen, waarmede hij zich legerde op een half uur afstands van Malakka, bij de 
wijk der Chinezen. De stad zelve was voorzien van slechts honderd mannen, meerendeels 
ziek, en de voorraad, die zeer gering was, verminderde spoedig, doordien Laxamasa met 
zijne vloot, alle wegen ter zee bezette, zoodat het scheen of Malakka nu door hongersnood 
zoude moeten bezwijken; terwijl gestadige aanvallen aan den landkant er de bezetting 
vele ongemakken bezorgden (l). Het gebrek aan leeftogt was zoo groot, dat eene kleine 


(1) Bárros op D. Vasco pr Gama. Jarrroos en Marrus hebben deze belegering zeer vergroot, gevende het getal der aan- 
vallers op 16000 te land, onder den regenaat AwrAAr, bij BARROS AVvBLAR,— 4000 ter zee onder LAXAMANA. Zie ook VALEN- 
TIJN, V. 326 op 1525, en Crawrurp III, 476, waar er 20000 ter zoe en 60000 te land worden opgegeven. Zoodanig worden 
de berigten schreeuwend vergroot, 


48 KE E PE 
maat rijst tien en een hoen twee (1) erusaden kostte, en velen zouden hebb moete el 
sterven van honger, wanneer niet de kapitein Jorer p ArguQverque en Garcra cal ie 
een rijk en milddadig man was, den inwoners waren te hulp gekomen. De regenaa 
het voornamelijk gemunt op de wijk der Indische kooplieden, Qwelis genaamd (waaruit an 
een dorp, Quelin hebben gemaakt), en langs dien kant hoopte hij de stad binnen te dringen, 
omdat de woningen en versterkingen aldaar van hout gebouwd en bouwvallig waren. 
Derhalve begon hij dit gedeelte met kanon te beschieten, door welken maatregel zijne on 
werpen zouden zijn gelukt, zoo niet de aldaar venster Portugezen zich dapper ha 
verweerd, en de Maleijers hierdoor genoodzaakt waren geworden het hazenpad te Be 
het midden van den nacht. zed 

De belegeraars trokken nu zeven mijlen terug; maar 250 der moedigsten clan ziel 
om de hoofden der twee Portugesche bevelhebbers aan den vorst van Bantam te leveren 
Te dien einde zond Laxamana, die steeds in gemeenschap bleef met den regenaat, twa 
kleine vaartuigen met volk, dat op eene plaats op twee mijlen van de stad, zich in hi 
derlaag legde in een digt bosch. Eenige voorvechters naderden de stad, om de Port 


Francisco Correa, met nog vijf der zijnen, onder de vijanden geraakten, tegen wie 
zich echter zoo dapper hielden, dat er veertien Maleijers op de plaats bleven, waarop 
overigen, in den waan, dat deze kleine hoop van eenen grooteren zoude worden gevol 
op de vlugt gingen, na een gevecht van twee uren. Zij werden achtervolgd door Cramzo 
die mede hunne barken vermeesterde. Hiermede was het beleg opgeheven, dat eene maand 
lang geduurd had. iik 


DDG 


HOOFDSTUK WIL 


1525 —1526. VEROVERING VAN BINTANG. 


trok van Cochin naar Malakka, den 8sten Mei 1525, met vier schepen, bemand met 3 0 
koppen, en geladen met velerlei voorraad, om de stad van het noodige te voorzien. 


fs 


(1) JARrIcus zegt: 50 dukaten voor één hoen. VALENTIJN volgt JARRICUS. 


49 


_ Mascarexmas overlegde spoedig met de voormaamsten der stad Malakka, water te doen 
was tegen eenen vijand, die aan niemand, van welken landaard of welke kleur ook, 


vrede liet. Men besloot, dat men den vorst van Bentang zoolang moest beoorlogen en ver- 
volgen, tot dat hij te eenenmale uitgeroeid was, als kunnende zij, zoolang hij in leven of magt 
was, geene rust ondervinden. Hij zond dus vooraf drie vaartuigen naar de baai van Bin- 
Ee om allen leeftogt af tesnijden en om kondschap te verkrijgen. Maar destijds heersch- 
jen zware ziekten te Bintang, zoodat de bemanning der gezegde vaartuigen spoedig dunde. 
lascarenmAs zond wel versterking, maar daar men het voor ondoenlijk hield, de ziekten te 
wederstaan „en het volk der vaartuigen zoude uitsterven, zeilden de aten weder naar 
Malakka terug, en Mascarenmas moest de ‘onderneming uitstellen tot betere gelegenheid (1). 
_ Mascarenzas liet het beleg evenwel niet staken. Na de terugkomst der gezegde vaartui- 
gen, zond hij anderen derwaarts, en zond eveneens drie schepen, onder Joao Moreno, Fa. 
es Burmaon en Gonz. Arvarrs, naar Java, om levensmiddelen te halen (2), en zulks in 
1526. Omstreeks dezen tijd werd Mascarenmas tot opperlandvoogd van Indië, en Joner Cannar 
tot kapitein van Malakka verheven. De eerste, spoedig onder zeil willende gaan, werd echter 
naar Malakka terug geslagen door stormen, welke omstandigheid een geluk voor de Portu- 
gezen was. De vorst van Bintang, door spionnen van alles onderrigt, maakte zich gereed 
deze gelegenheid te benuttigen, om zijne verlorene hoofdstad terug te winnen. Hij verza- 
melde al zijnen aanhang, vrienden, magen en bondgenooten, en nam voor, Malakka, of 
Ke de Portugezen, te vuur en te zwaard den oorlog aan te doen; 
3 Mascarengas, aldus van verlorene reis terug gekomen zijnde, berekende, dat hij eerst in 
het begin van 1527 naar Indië zoude kunnen vertrekken, en vooraf Bintang moest ver- 
woesten , om te Malakka rust te hebben. Al de zijnen keurden dit voornemen goed. De 
expeditie werd gereed gemaakt. Men liet verluiden, dat het gemunt was op Sunda (Java), 
jm daardoor den vorst van Bintang te misleiden. Een-en-twintig schepen, onder het op- 
perbevel van Mascarennas zelven, em bemand met 400 Portugezen en 600 Maleijers, onder 
Maramena en SINAYA-RAKSA, vertrokken op Zondag den 23sten Oktober 1526 van Malakka. 
De vooruit gezondene vaartuigen bragten berigt, dat alle toegangen maar Bintang met 
paalwerk naauw afgesloten waren. Men besloot de palen uit te halen, om ruimte te 
verschaffen, hetwelk een zeer eenen werk was en waartoe Francisco Staud met 50 
man bestemd werd. | 
Maar zoo de Portugesche vloot nu ook de baai van Bentang geblokkeerd hield, stond er 
echter geen minder gevaar voor de deur dan vroeger. De vorst van Pahang (ter oostkust 
van Malakka), schoonzoon van den vorst van Bintang, kwam dezen te hulp met 30 vaar- 
tuigen, beladen met volk en proviand, en vertoonde zich op zee, achter de aanvallers, 


(1) Joas pe BArros, op D. Vasco pr GaAMA, 1525. 
(2) ibidem op D. L. Vaz pr SamParo. Vergel. Ind. Arch. I. IH. 391 — 393, over de gemeenschap der Portugezen met Java ; 
‚ibidem 485, waar verkeerdelijk 1527 staat, 


k 


zi 


50 


die van voren Laxamana te wachten hadden, Deze verschijning bragt snvenkjk 


hij, voor de aa van de van Malakka voorbijgegaan, zijne zrihkel wid 
dergelegd. 
De bene van hen ‚ ziende slechts Ja zeilen op hen afkomen, eN 


anders toe. Velen eres over boord en zwommen naar een nabijliggend cala en 
gros ging op de vlugt, latende twaalf vaartuigen met levensmiddelen in handen ‘der Por- 
tugezen. dt ti E 

Deze overwinning gaf hoop op een goed gevolg. Twaalf dagen lang was Serrano bezig 
met het uittrekken van ’tpaalwerk, terwijl zijn schip intusschen doornageld was. Men 
won evenwel, en kwam aan eene volkomene afpaling der rivier, nabij de stad van 5 
tang. Deze afpaling was bij wijze van brug, en van ijzerhout gebouwd. De stad 
was omwald van eene dubbele rij ijzerhouten palen, zoo hoog als een muur, en gek 
ineengeheid en overal door digt bosch omringd. Aan de brug (over de rivier van 
tang) was een ijzerhouten bolwerk, verdedigd door Toran-rapsa, een krijgsman met 
gelezen volk. Ei ze rivier lag Laxamana met zijne - 


per op En lijf, en maakte zich meester van zijn schip. Maar op dat anas dear 
Mascanenmas gelukkig genoeg toeschieten met het kleine vaartuig, en verdreef Laxamar | 


Portugezen, gevangen slaven der Maleiers, te ontkomen, en bragten aan Mascanenmas het 
berigt van de stellingen der Maleische benden. De kapitein hield hierop krijgsraad; me nen 
besloot een’ nachtelijken aanval, en een loos alarm op zeker punt te maken, waar me n 
de aanvallers het minst verwachtte. é 
De nacht brak aan. Het volk werd in kleine vaartuigen ontscheept, voorzien van va 
met aarde gevuld, en eenige falconetten (kleine vuurmonden). De troepen werden 
twee hoopen verdeeld. Prro Mascanrnnas landde op eene mijl afstands beneden de oe A 
en trok met leidslieden door het boschachtig terrein, met groote hinderpalen, en cen. 
ongeloofelijken arbeid, worstelende door boomen en struiken. Met den dag was hij aan 
de brug, en eer de Maleijers er aan dachten, vielen de Portugezen, ofschoon doodelijl 
vermoeid, met vervaarlijk geschreeuw van „San Jaco,” op den vijand. Eensklaps trok a 
naar dit punt, waar men ‘meende, dat het alleen op gemunt was. Ondertusschen 
Serrano met eene andere afdeeling op het bolwerk van Toran-rapsa aangetrokken, en stak 
het in den brand. Dit bragt wanorde te weeg, en Mascarennas kwam binnen de stad, 
waar de Maleijers zich woedend verdedigden. Arrs Da Cunma was de eerste die binnendrong. 5 
Hij werd met eene pijl aan den voet gewond, maar in weerwil hiervan, trok hij tl pij il 
uit de wond, en stak er eenen sMaleer mede dood. 


Id 


o1 


_ Nu geraakte alles in verwarring. De vorst van Bintang, zijnen vijand binnen de stad 
ziende, durfde de woede der overwinnaars niet afwachten, maar vlugtte op eenen olifant, zoo 
hard deze loopen kon. Doch vernemende dat hij vervolgd werd, sprong hij van dit dier 
af en verborg zich in het digte bosch. Mascanrsnas meenende, dat de vorst in zijne wo- 
pine te vinden was, bestormde dit gebouw, waar een der Maleische kapiteinen, Laxa-Ransa, 
jn den waan dat de vorst er nog was, zich wanhopig verdedigde. Maar zoodra des vorsten 
vlugt bekend werd, ontzonk allen de moed, en de Maleijers lieten de stad aan de Por- 
tugezen. Van de zeven duizend man, die haar verdedigd hadden, sneuvelden er 400, en 
9000 raakten gevangen. Aan de zijde der Portugezen bleven er niet meer dan twee of 
drie, volgens hunne eigene getuigenis. 

_ De stad werd aan roof en plundering overgegeven; voor dat zulks echter een begin nam, 
kwamen drie vreemde kooplieden bij Mascarenmas, hem biddende, hen te sparen, aange- 
zien zij geene inboorlingen van het land waren. De kapitein stond hun zulks toe, op 
voorwaarde, dat zij levensmiddelen zouden verschaffen, waaraan voldaan werd. Toen werd 
alles verbrand, vernield, verwoest en geroofd. Men vond 300 stukken geschut binnen Bin- 
tang; velen daarvan waren door de Maleiers op de Portugezen veroverd geweest. 

De vorst vlood in het geheim naar het vaste land, en hield zich eenigen tijd op in eene 

plaats, Oedjong-tanah genaamd, het uiteinde van het Maleische schier-eiland, waar wel- 
eer de eerste hoofdstad der Maleijers had gestaan (Ì) en waar hij weinige dagen hierna, 
door de uitgestane ongemakken en geledene verliezen, zijn leven eindigde, nalatende eenen 
zoon Aranin, die de oorlogen tegen de Portugezen vervolgde (2). 
__ De vorst van Lingga was met 18 vaartuigen den Portugezen ter hulp gesneld, doch 
kwam nadat alles gedaan was. De gewezen vorst van Bintan}, wien zijn gehied door 
den Maleischen vorst vroeger ontnomen was, herkreeg zijn land, op voorwaarde van onder- 
werping aan Portugal, en onder verbod om eene sterkte of schepen te bouwen. 


BESLUIT. 


Ere mie ah 


Met de verovering van Bintang en den dood van den Maleischen vorst eindigt de ge- 
schiedenis der oorlogen, tusschen Maleijers en Portugezen gevoerd, na de verovering van 
Malakka, voor zoover die tot ons gekozen onderwerp strekt. Zij is zamengesteld uit de 
eigene aanteekeningen der zeevaarders, krijgslieden en gouverneurs. Zoo zij aan velen niet 
zoo belangrijk kan toeschijnen, alsdan neme men in overweging, hoe de historiën der 


(1) Zie Ind. Archief, I. II. 49-52. 
(2) Barros, op D. L. Vaz pe Samavo. Vergelijk Jarricus; Mareus door VALENTIJN, V. 326, gevolgd; en Crawrurp, III, 
Chr. op 1526. 


anders over mogen denken, 

Bij sommige schrijvers Vindt men eenige afwijkingen van ae 
geven; het betreft voornamelijk den vorst, die van 1509 tot 1526 
Portugezen was. Jarricus en Marrus, door Varentun gevolgd, willen, da 
Snan, vorst van Malakka werd in 1477, dat hij in 1511 drin w 
1513 overleed, opgevolgd wordende er zijnen zoon ArApiN, ALIOEDix of 
tot 1540 over de Maleijers Toke ‚ en aen te Bintang, daarna te E 


door Arapin, zijnen zoon, die zich te Djohor vestigde. Het en be 
levens van een vijandelijk vorst, en is in zooverreop telossen, dat Arnim, 
van Acnmen Sman, zich inderdaad in 1513 te Djohor vestigde , na zich 
vader te hebben gescheiden, zoo als ook Crawrump op dat jaar aangeeft, 
van Moraumep’s verdere bedrijven, tot 1526 melding maakt. 


BĲ DRAG E 


TOT DE KENNIS DER 


MAKREELACHTIGE VINSCHEN 
SOENDA-MOLUKSCHEN ARCHIPEL 


Dr, P. BLEEKER. 


za 


cli 


B ah 
Nar 5 


it 
eld had 


al A ME 


Rl 
mei 
kr 


BĲDR AGE 


TOT DE KENNIS DER 


MAKREELACHTIGE VISSCHEN 


VAN. DEN 
SOENDA-MOLUKSCHEN ARCHIPEL 
_DOOR 


Dr. P. BLEEKER. 


Mijne nasporingen omtrent de Indische soorten van de groote familie der Makreelach- 
tige visschen zijn vrij rijk geweest in uitkomsten, zoowel ten opzigte van de ondekking 
van nieuwe species, als opzigtelijk eene betere kennis van vele reeds in de wetenschap be- 
kende soorten, welke deels twee of meermalen onder verschillende soorten- of geslachts- 
namen zijn beschreven, deels ten onregte gediend hebben tot de vorming van geslachten, 
welke niet behouden kunnen blijven. 

Cuvier en Varencresnes maakten in de 8ste, 9de en 10de deelen van hun groot vischwerk 
melding van 54 soorten van Scomberoïden, welke in den Indischen Archipel en bij Nieuw- 
Guinea leven. Hiervan moeten echter in de eerste plaats worden afgetrokken 2 soorten 
van Mastacembelus en 1 van Rhynchobdella, welke geslachten tot de familie der /Vota- 
canthini behooren. De overige species zijn de volgende: 


1. Scomber loo CV. 7. Histiophorus indicus GV. 

2. Thynnus pelamys CV. 8. Naucrates indicus GV. 

9. Auvis taso CV. í 9. Elacate bivittata GV. 

4. Cybium lineolatum CV. 10. Chorinemus Sancti Petrì GV. 
B: D) Kuhlii CV. 11. ) mauritianus GV. 
6. Zetrapturus indicus CV. 12. ) tol GV. 


18. Frachinotus Bloch CV. 83. Scyris indica CV. 

14. ) Baillonis GV. 84. Blepharis indicus CV. 

15. ) oblongus GV. „85. Gallichthys major GV. 

16. Apolectus stromateus CV. 66. Seriola cosmopolita GV. 

17. Frachurus trachurus GV. 87. Temnodon saltator GV. 

18. Carana Novae Guineae CV. 38. Nomeus Peronii CV. 

19: » __hoöps GV. 39. Nauclerus compressus CV. 

20. » _ djeddaba Rupp. GV. 5 40. ) brachycentrus GV. 

Di » _ mate GV. Ul. Psenes javanicus GV. Kol 
22. _» wanthurus K. v. H. GV. 42. Coryphaena chrysurus CV. ee: E 
25. » _microchir GV. 43. Lampugus fasciolatus GV. 

2. » cambon CV. Wh, Stromateus niger GV. 

25. ) leptolepis K. v. H. GV. 45. Kurtus Blochii CV. 

26. » _ PForsterì GV. 46. Equula oblonga CV. 

27. ) senfasciatus QG. GV. 47. D) lineolata CV. 

28. » _ Perondò CV. 48. » _ denter CV. 

29. » _ melampygus GV. 49. ) filigera GV. 
30. __» _ coeruleopinnatus Rupp. GV. 50. __» _ longispinis CV, 
81. » __citula CV. 51 Mene maculata CV. 


32. » culiaris GV, 


Deze soorten zijn evenwel tot slechts 44 terug te brengen. Althans behoort mijns in- 
ziens Chorinemus mauritianus GV. tot dezelfde soort als Chorinemus Sancti Petri CV. 
Apolectus stromateus CV. is de jeugdige toestand van Stromateus mger Bl. — Carant mate 
GV. schijnt mij toe niet te verschillen van Carany vanthurus GV., even als Caranx ser- 
fasciatus QG. slechts de jeugdige toestand is van Caranx Forsters CV. Evenmin zijn 
Carana citula CV. en Carane ciliaris CV. verschillende soorten. Scyris indica CV. voorts 
is niets anders dan een oudere leeftijdstoestand van Gallichthys major CV. en eindelijk 
behooren Egquula filigera GV. en Equula longispinis GV. tot eene zelfde soort. 

Gevoegelijk kunnen daarentegen tot de Soendasche zeeën gerekend worden, eenige soor- 
ten in Straat Malakka, bij Malakka waargenomen. Deze zijn: 


1. Cybium guttatum CV, 3. Chorinemus Farkharuù CV. 
2. Frichturus savala CV. 4, Caranx Rotlers GV. 


Hierbij zijn nog te voegen eenige soorten, door oudere en nieuwere schrijvers dan Cu- 
vier, van den Indischen Archipel vermeld. Zoo was | | 
Trichiurus haumela GV. 
reeds aan Nieuhof bekend, en 


ö 

Histiophorus orientalis T. Schl., aan Valentijn en Renard. 

Carana praeustus Life of Raffl. en 

Chorinemus Commersonianus GV. (waarschijnlijk dezelfde species als Chorinemus Fark- 
harii), werden als Sumatrasche visschen vermeld in de » Catalogue of Zoölogical specimens)’ 
voorkomende in » Memoir of the Life and public services of Th. St. Rarries. Bovendien 
worden nog 

Cyhium Commersoniò GV. 

Chorinemus aculeatus GV. en 

Caranx Rotleri GV. 
vermeld door den heer S. Mürrer in zijne ySchetsen uit de oostelijke streken des Indischen 
Archipels.” In de Berigten over Sumatra van denzelfden natuuronderzoeker zie ik slechts 
van geslachten van visschen doch van geene soorten melding gemaakt. 

Tot op mijne onderzoekingen toe, waren in het geheel slechts 53 soorten van Scom- 
beroïden van Nederlandsch Indië bekend. 

De Makreelachtige visschen mijner verzameling, meest allen op Java verzameld, bestaan 
thans uit 68 soorten. Ik laat al dadelijk eene opgave daarvan volgen, met de nieuwe na- 
men, welke mij noodig zijn voorgekomen, zullende ik hieronder de redenen ontwikkelen, 
welke mij die nieuwe namen hebben doen kiezen. 


Ll. Scomber brachysoma Blkr. 19. Decapterus kurra Blkr. = Caranv kur- 
ED kanagurta GV. ra CV.? 
9. » loo GV. 20. Carana cynodon Blkr. 
4. Thynnus thunnina GV. OR ) Forsteris GV. 
B. Cybium Croockewitii Blkr. 23. > garra GV. 
6. » “ guttatum CV. 25. » _ ekala CV. 
AAD) konam Blkr. 24. Selar torvus Blkr. = Carane torvus Jenijns. 
8. >» lineolatum GV. 25. » _ boöps Blkr. = Carane boöps GV. 
9, Frichturus haumela CV. 26. » macrurus Blkr. 
10. » savala CV. 27. » Hasselt Blkr. = Carane zvanthu- 
11. Zlacate motta CV. rus CV. 
12. Chorinemus tol CV. 28. » Kuhlu Blkr. 
13. ) Commersonianus CV. 29. » brevis Blkr. 
BE OO» toloo GV. 80. » malam Blkr. 
15. D) Sancti Petri GV. 31. » para Blkr. = Caranx para GV. 
16. Trachinotus Baillonii CV.- 82. Carangoïdes praeustus Blkr. = Caran 
ED. ) mookalee CV. praeustus Life of Raffl. 
18. Megalaspis Rottleri Blkr. = Caranx Rot- 83. ) gymmostethoïdes Blkr. 

leri GV. 34. » hemigymmostethus Blkr. 

EN 


6 
85. Carangoïdes oblongus Blkr. = Caranx ee Lactarius delicatulus GV. A B 
oblongus CV. . Stromateoïdes cinereus Blkr. = Sérööss 4 
86. ) dinema Blkr. teus griseus GV. on 
87. » chrysophvryoïides Blkr. _ 49, » atokoia Blkr. = Stroma= 
39. ) talamparah Blkr. = Caranx teus atous CV. 
malabaricus GV. 50. Stromateus niger Bl. 
86. » citula Blkr. = Caranx ci- 51. Kurtus indicus Bl. 
tula GV. 52. Egquula filigera GV. 
40. » atropus Blkr. = Carana 93. » ensìfera GV. 
nigripes GV. Bh. » gerreoïdes Blkr. 
Al. ) blepharis Blkr. = Blepha- 55. _» dacer GV. 
ris indicus CV. 56. » gomorah GV. Ti 
42, ) gallichthys Blkr. = Gal- 37. » bindoïdes Blkr. | 
lichthys major GV. 58. » lineolata GV.? Ä 
43. Leioglossus carangoïdes Blkr. 59. » oblonga GV. 
Ah. Leptaspis leptolepis Blkr. = Caranx lep- 60. _» insidiatrie GV. ú 
tolepis K. v. H. 61. » interrupta CV. | 
45. Gnathanodon speciosus Blkr. = Caranx a Gazza minuta Blkr. = Gijod minuta cy. 
speciosus Lacép. ‚ Mene maculata CV. 


46. Seriola Rüppelù GV. 


Bovendien zag ik te Batavia (in April 1850) nog, Thynnus macropterus T. Schl., doch 
het eenige door mij waargenomen specimen, hetwelk ik niet door aankoop kon magt 
worden, bevindt zich niet in mijne verzameling. ‚ | 

Van deze 64 soorten waren tot op mijne onderzoekingen, eeh 27 als in deze zeeën _ 
voorkomende bekend. De overige 87 species zijn alzoo nieuw voor den Archipel. | 

De belangrijkheid dezer uitkomst mijner nasporingen opzigtelijk eene familie van vis- 4 
schen, welker soorten gewoonlijk in grootere of kleinere gezelschappen leven en het groote | 
bekken der Indische, Soendasche, Moluksche en Chinesche zeeën in alle rigtingen door- 
kruisen, bewijst, indien nog een bewijs daarvoor noodig was, hoe onvolledig de Ichthyo- 


logische fauna dezer gewesten tot nog toe beoefend is geworden. Ook thans nog is de — 


kennis dezer fauna als uiterst onvolledig te beschouwen en beloven nieuwere onderzoekin- 
gen nog rijke uitkomsten, vooral met betrekking tot Sumatra, Borneo, Celebes en de. | 
Moluksche eilanden. ê 

De mij thans bekende Makreelachtige visschen van den Archipel zijn de volgende. 


1. Scomber brachysoma Blkr. kh. Thynnus thunnina CV. 
3. ) kanagurta GV. 5. ) pelamijs GV. 
) loo GV. 6. D) macropterus T. Schl. 


Se 


7. Auris taso GV. 

8. Cybium Croockewitis Blkr. 

9. » Commersoniì CV. 
10. » _guttatum GV. 

11. ) konam Blkr. 

ig. ) Wwneolatum CV. 

13. » Kuhl CV. 

14. Frichiurus haumela GV. 

15. ) savala CV. 

16. Zetraptwrus indicus GV. 

17. Histiophorus indicus GV. 

18. ) orientalis T. Schl, 
19. Vaucrates indicus CV. 

20. Elacate motta CV. 
21. Chorinemus tol GV. 

93, D) Commersonianus GV. 
23. » toloo GV. 

Dh. ) Sanctiì Petri GV. 
25. » aculeatus GV. 
26. Trachinotus Baillonii: GV. 
27. D) mookalee CV. 
28. » oblongus GV. 
29. Megalaspis Rottleri Blkr. 


„ Decapterus kurra Blkr. 
. Caranx eynodon Blkr. 


) Peronùi CV. 

) Forsteri GV. 

) jarra GV. 

» ekala GV. 

) melampygus CV. 


‚ Selar trachurus Blkr. = Trachurus tra- 


churus GV. 
» _torvus Blkr. 
B) boöps Blkr. 
» macrurus Blkr. 
» _Hasseltii Blkr. 
» Kuhlú Blkr. 
» brevis Blkr. 
» _malam Blkr. 


7 


45. 
46. 


71. 


Selar para Blkr. 
» djeddaba Blkr. =S Caranx djeddaba 
Rupp. 
» Novae Gwineae Blkr. = Caranx No- 
vae Guinae CV. 
» microchir Blkr. = Carana micro- 


chir GV. 
d Carangoïdes praeustus Blkr. 
» gymnostethoïdes Blkr. 
) hemigymnostethus Blkr. 
) coeruleopinnatus Blkr. = Ca- 
rana coeruleopinnatus Rupp. 
) oblongus Blkr. 
) dinema Blkr. 
) chrysophryoïdes Blkr. 
D talamparah Blkr. 
) citula Blkr. 
» atropus Blkr. 
) blepharis Blkr. 


» gallichthys Blkr. 


„ Leioglossus carangojdes Blkr. 
. Leptaspis leptolepis Blkr. 
‚ Gnathanodon speciosus Blkr. 


. Seriola Rüppelii GV. 


) cosmopolita CV. 


. Lactarvus delicatulus GV. 
. Temnodon saltator CV. 
. Nomeus Peron CV. 


‚ Vauclerus compressus CV. 


) brachycentrus CV. 
Psenes javanicus GV. 


. Coryphaena chrysurus CV. 
. Lampugus fasciolatus GV. 
. Sfromateoïdes cinereus Blkr. 


» atoukoia Blkr, 


‚ Stromateus niger Bl. 
‚ Kurtus indicus Bl. 


. Eguula filigera GV. 


> ensifera GV. 


Ake ek 
80. Equula gerreoides Blkr. 
Olsa dacer GV. 
82. » _gomorah CV. 
83. » beindoïdes Blkr. ë 
ö4. >» lineolata GV. 


Van deze soorten komen op de fauna van 


JAVA. 
1. Scomber brachysoma Blkr. 
2. » kanagurta GV. 
9. ) loo GV. 
br hynnus thunnina CV. 
5, ) pelamys GV. 
6. ) macropterus T, Schl. 
7. Cybium konam Blkr. 
ö. D) limeolatum GV. 
OD guttatum GV. 
HO: Tp Kuhlii GV. 
11. Frichiurus haumela GV. 
12. ) savala GV. 
18. Elacate motta GV. 
14. Chorinemus Commersonianus GV. 
15. ) toloo GV. 
16. » Sancti Petri CV. 
17. » tol GV. 
18. Zrachinotus mookalee CV. 
19. ) Baillonii CV. 
20. ) oblongus GV. 
21. Megalaspis Rottlerò Blkr. 
22. Decapterus kurra Blkr. 
23. Carana cynodon Blkr. 


8 BA ee 

85. Eguula oblonga CV. 

86. » insidiatrie CV. 

81.0 NN h | 

88. Gazza minuta na tis 

89. 

80. Selar macrurus Ber And 

81. » Hasselti Blkr. Ea 

82, » KuhliiBlkr. 

88. » brevis Blkr. Rek ae 

84. » malam Blkr. R 

85. » para Blkr. is Aen 

86. » djeddaba Blkr. d 

87. _» microchar Blkr. 

38. Carangoïdes praeustus Blkr. 

39. ) gymmostethoïdes 

40. ) hemigymmostethus Ì 

Al. D oblongus Blkr. 

42. ) _dinema Blkr. 

43. ) chrysophryoïdes 

Jh, ) talamparah Bi 

45. » citula Blkr. 

46. ) atropus Blkr. Er 

47. D) blepharis Blkr. 

48. D gallichthys BĲ 

49. Leioglossus carangoïdes Blkr, 

50. Leptaspis leptolepis Blkr. 

51. Gnathanodon speciosus We 

82. Seriola Rüppelis GV. 
24. » _ Forster: CV. 53. Lactarius delicatulus cv 
25. » _garra GV. 
26. » _ ekala GV. 
IE » _ Peron GV. 
28. Selar torvus Blkr. 


to 
© 


» _ hoöps Blkr. 


. Nomeus Peronii GV. 
. Psenes javanicus CV. 
. Kurtus indicus Bl. 
. Stromateoïdes cinereus Blke 


ris oe à 


) atoukoia Blkr. ln 


59 
60 


61 
62, 
63. 
64. 
65. 


oons 


IO 


En 


Stromatens niger Bl. 
Equula filigera GV. 
» ensifera CV. 
) gerreoïdes Blkr, 
) dacer CV. 
) gomorah GV. 
) bindoïides Blkr. 


MADURA. 


Cybium lineolatum GV, 


) guttatum CV. 
Frichiurus haumela CV. 


Chorinemus Commersonianus CV. 


Selar para Blkr. 

» Hasselt Blkr. 
Carangoïdes atropus Blkr. 
Gnathanodon speciosus Blkr. 


SUMATRA. 


Thynnus pelamijs CV. 


. Cybium guttatum GV. 


Trichturus haumela GV. 
) savala GV. 
Tetrapturus indicus CV. 
Histiophorus indicus GV. 

Nauecrates indicus CV. 


‚ Chorinemus Commersonianus CV. 
. Trachinotus mookalee CV. 

„ Megalaspis Rottleri Blkr. 

‚ Carar jarra CV. 


» Forster, CV. 


BANKA, 


. Cybium Croockewitiù Blkr. 
„‚ Chorinemus Commersonianus CV. 
„‚ Trichtwrus savala CV. 


13. 
14. 
15. 
16. 
17, 
18. 
19. 
20. 
21. 
22. 
25. 


‚ Equula bncolnte GV. 


) oblonga GV. 
» insydiatrias CV. 
nk interrupta GV. 


‚ Gazza minuta Blkr. 
. Mene maculata CV. 


Stromateoïdes conereus Blkr. 


‚ Stromateus niger Bl. 
. Lactarvus delicatulus CV. 
‚ Kurtus indicus Bl. 


. Egquula gomorah GV. 


) gerreoïdes Blkr. 
» insidiatrin CV. 


Carangoïdes praeustus Blkr. 


» oblongus Blkr. 
) blepharis Blkr. 
» gallichthys Blkr. 


Lactarvus delicatulus GV. 
Coryphaena chrysurus GV.? 
Equula filigera CV. 

» _gomorah GV. 

) unsidiatrig GV. 

) interrupta GV. 
Mene maculata GV. 


„ Gnathanodon speciosus Blkr. 


. Equula gomorah CV. 


io 


pa 


PK tE Co IO = 


10. 


. Megalaspis Rottleri Blkr. 
‚ Selar Hasseltii Blkr. 


VED Oe eid een DIE En 
Gh ON ED ie de 
Re dn aren 0 


BALI. 


SUMBAWA. 


‚ Caranx ekala CV. 


TIMOR. 


‚ Carangoides blepharis Blkr. 


BORNEO. 


. Equula ensifera CV. 


GELEBES. 


Cybium guttatum CV. 


) Commersonii CV. 


„‚ Trichvurus haumela GV. 
Chorinemus Commersonianus CV. 


» aculeatus GV. 


. Megalaspis Rottlerì Blkr. 


MOLUKSCHE EILANDEN. 


. Cybium lineolatum CV. 
. Histiophorus indiens GV. 


T.Schl. hk 


) orientalis 


5 Naucrates indicus CV. — Amboina. 
‚ Elacate motta CV. 


Chorinemus tol GV. — Amboina, Boeroe. 


. Trachinotus mookalee GV. 
. Selar trachurus Blkr. — Amboina. 


» __hoöps Blkr. — Amboona. 
Caranx Peronù CV. — Amboina. 
» _ melampygus UV. — Boeroe. 


2. Equwla gomorah CV. 


ek 


2. Equula oblonga GV. 


wf ' 


‚ Caranx PForsteri GV. 
. Selar Hasselti Blkr. gel | 
. Coryphaena chrysurus GV. — 


CO CO 1 


10. Stromateus niger Bl. ik ze al 
11. Mene maculata CV. 
12. Carangoïdes blepharis Blkr. ks 

13. Seriola cosmopolita CV. 


. Temnodon saltator CV. — 4 
. Nauclerus compressus CV. 
16. ) brachycentrus CV. 
. Coryphaena chrysurus CV. 
. Lampugus fasciolatus CV. 
. Stromateus niger Bl. | 

Gazza minuta Blkr. — Amboi 
‚ Eguula filigera GV, 


LO 


Eco te = 


1 

2. ) loo GV. 

8. Thynnus thunnina GV. 

4. D pelamys GV. 

B. ) macropterus T. Schl. 
6. Auris taso CV. 

7. Cybvum konam Blkr. 

Ö. ) Commersoniiù GV. 

9, » guttatum CV. 

10. ) lineolatum CV. 

Ek. ) Kuhlii GV. 

12. Frichvurus haumela GV. 

13. ) savala GV. 

14. Histiophorus indicus GV. 
RS ) orientalis T. Schl. - 
16. Naucrates indicus CV. 

17. Elacate motta CV. 

18. Chorinemus Sancti Petri CV. 
19. » Commersonianus CV. 
20. ) toloo CV. 

21. D) _ fol- GV. 


WAIGIOE. 


. Scomber loo GV. 
‚ Caranx Forsteri GV. 


NIEUW GUINEA. 


‚ Scomber loo GV. 
„. Auris taso GV. 
‚ Selar Hasseltu Blkr. 


D_ Novae Gurmeae Blkr. 


11 


8. Carany melampygus CV. 
4. Equula filigera GV. 


(ed 


. Caranx Porsteri CV. 


‚ Carangoïdes coeruleopinnatus Blkr. 
ds D) citula Blkr. 


er) 


De overige eilanden van den Archipel. 


Van de opgesomde 88 soorten komen ook buiten den Soenda-Molukschen Archipel voor. 


. Scomber kanagurta GV. 


Hindostan. Madagascar. Roode zee. 
Nieuw Ierland. 

Europa. Japan. 

Azië. Australië. Afrika. Amerika. 

Japan. 

Antillen. 

Hindostan. 

Hindost. Maurit. R. zee. China. 

Hindost. Bengalen. Malacca. 

Hindost. 

Hindost. 

Hindost. Japan. 

Hindost. Malacca. China. 

Indische en R.-zee. Isle de France. Sechellen. 
Hindostan. China. 

Hindost. Madagasc. Japan. China. 
Hindost. Isle de France. R. zee. Vanikoro. 
Hind. Malacca. Madagasc. R. zee. Stille Oceaan. 
Hindost. 

Hindost. 

Hindost. Madagasc. Sechell. 


24. 
25. 
26. 
Aid. 
28. 
29. 
30. 
sl. 


‚OD 


9. 


34. 
35. 
36. 
37. 
88. 
39. 
40. 
A. 
12. 
43. 
kh. 
45. 
46. 
47. 
48. 
49. 
50. 
51. 
59, 
53. 
Bh. 
55. 
56. 
57. 
58. 
59, 
60. 


Trachinotus Ballon CV. 
) mookalee GV. 

Megalaspis Rottleri Blkr. 
Decapterus kurra Blkr. 
Caranx jarra GV. 

) ekala CV. 

» — Forsters CV. 

) Peron CV. 

) melampygus GV. 
Selar trachurus Blkr. 

» _torvus Blkr. 

» __boöps Blkr. 

» _djeddaha Blkr. 

» Hasselt Blkr. 


)» para Blkr. 

Carangoïdes oblongus Blkr. 
) talamparah Blkr. 
D coeruleopinnatus Blkr. 
) atropus Blkr. 
) citula Blkr. 
y blepharis Blkr. 
) gallichthys Blkr. 


Gnathanodon speciosus Blkr. 
Seriola cosmopolita CV. 

) Rüppeliù GV. 
Lactarvus delicatulus GV. 
Kurtus indicus Bl. 
Temnodon saltator CV. 
Nomeus Peronùù CV. 
Coryphaena chrysurus CV. 
Stromateus niger Bl. 
Stromateoïdes cinerus Blkr. 


) atokora Blkr. 
Equula filigera GV. 
) ensifera CV. 


) gomorah GV. 
) dacer GV. 

) oblonga GV. 

) insidiatrie GV. 


12 - 
Hindost. Madagasc. Sechell. R. zee. \ dolk 4 
Hindost. Malacca. R. zee. China. TN 
Hindost. R. zee. eN 
Hindost. 
Hindost. R. zee. 


Hind. Maurit. N. Ierland. N. Zeeland. Vani- 


Hindost. [ koro. Austral. China. 
Hindost. Isle de France. Rawak. Vanikoro. 
Azië. Afrika. Europa. America. Australië. — 
Tahiti. | 
Vanikoro. 


Roode zee. 

Hindost. Sechell. R. zee. 
Hindost. 

Vanikoro. Oualan. 

Hindost. R. zee. China. 

Roode zee. 

Hindost. China. 

Hindost. R. zee. Chin. Japan. 
Hindost. R. zee. China. Japan. 
Hindost. R. zee. China. Ee 
Hind. Geyl. Isle de Fr. R. zee. N. Holl. Vanikoro a 
Azië. Afrika. Amerika. Europa. abril 
Roode zee. 
Hindostan. 
Hindostan. 
Madagase. N. Holland. Amerika, Middell, Zee. ik 
Indische zee. 3 ed 
Hindostan. 

Hindost. China. 

Hindost. China. 

Hindostan. China. 

Hindost. China. 

Geyl. Hind. Sechell, Phillipp. 
Hindost. Isle de France. … 
Hindost. 

Hindost. 

Hindostan. 

Hindostan. 


15 
61. Equula interrupta GV. Bengalen. 


62. Gazza minuta Blkr. Hind. Isle de Fr. Sechell, R. zee. Vanikoro. 
63. Mene maculata CV. Hindostan. Chin. Jap. 


Van de 69 Soenda-Moluksche soorten zijn alzoo slechts 26 tot den Archipel en Nieuw 
Guinea beperkt. 


Cuvier, die met een zeldzaam talent de vischbeschrijvingen van zijne voorgangers wist 
te beoordeelen en de menigte dubbele of meervoudige aanwending van soort- en geslachts- 
namen op eene zelfde species van Lacépède en Bloch wist te bepalen, was dikwerf zelf 
ongelukkig in het scheppen van nieuwe soortbepalingen. Zijn groot ichthyologisch werk 
is vol van dubbele of meervoudige beschrijvingen eener zelfde soort, die naar verschillen 
van zeer ondergeschikte waarde, afhankelijk van geslacht, leeftijd en klimaat, als zoovele 
verschillende species plaats namen. 

Zulks was den grooten meester echter gewis in vele gevallen niet toe te rekenen, maar 
toe te schrijven aan het niet beschikbare van voldoende reijen van specimina eener zelfde 
soort, zoodat niet altijd bepaald kon worden, in hoeverre de als soortelijke opgevatte ken- 
merken slechts die waren van het mannelijke of vrouwelijke geslacht of wel van den jeug- 
digen, middelbaren of volwassen leeftijd. — Deze vermenigvuldiging van soorten, naar de 
leeftijds- en geslachts- kenteekenen, is een der zwakke zijden van de grootendeels nog door 
Cuvier bewerkte afdeelingen van de Histoire naturelle des Poissons, waarin de Makreel- 
achtige visschen behandeld worden. \ 

Als een voorbeeld van dergelijke soortenvermeerdering, laat ik hier volgen eene opgave 
der Scomberoïden van mijne verzameling, welke, mijns inziens, door Cuvier als 2 en 
meer verschillende soorten beschreven zijn. Indien mijne meening ten dezen opzigte overal 
juist is, zouden, volgens deze. opgave reeds, 36 soorten van Makreelachtige visschen uit de 
groote Histoire naturelle des Poissons behooren weg te vallen. 


emd 


‚ Scomber hanagurta GV. = Scomber delphinalis Comm. GV. 


2. Cybium lineolatum CV. & Cybium interruptum GV.? 

3. Elacate motta CV. = Elacate pondiceriana CV. = Elac. malabarica CV. = El. 
bivittata CV. 

4. Chorinemus Commersonianus CV. = Chorinemus lyzan GV, 

5. Chorinemus Sancti Petri CV. = Chorin. moadetta CV. = Chorin. mauritianus CV. 

6. Trachinotus Baillonii CV. = Trachinotus quadripunctatus GV. 

vg » mookalee CV. = Trach. Blochù CV. = Trach. affinis GV. = Frach. 


falciger CV. = Trach. drepanis GV. 


14 
8. Caranx Forsteri CV. = Caran senfasciatus QG. GV. 


9. ) zanthurus CV. = Carans mate GV. | áì B 
10. ) parra CV. = ) cambon GV. ik 
dl ) nigripes CV. = Olistus atropus GV.! = Caranx mentalis Ehr. GV.? 


fre ) cotula. GV. = Caranx ciliaris GV, = Car. armatus CV. S= Car. cèr- 
rhosus CV, = Olistus malabaricus GV. = Olistus Rüppelii CV. ú 

13. Carane leptolepis CV. = Carana Mertens GV. E 

14. Gallichthys major GV. = Gallichth. chevola CV.! = Seyris indica CV.! = Seyris — 
alevandrina GV. = Gallichthys aegyptiacus Ehr. GV.? 

18. Stromateus niger Bl. CV, = Apolectus stromateus CV. 

16. ) griseus CV. = Stromateus securifer CV. 

17. » atous GV. = Stromateus albus CV. 

18. Kurtus Blochiù GV. = Kurtus cornutus GV. / dà 

19. Equula filigera CV. S Equula cara GV. = Eq. fasciata CV. = Eg. longispinis GV. 

20. » minuta GV. = Egqwuula denten CV. 200 An 


Mijne onderzoekingen hebben mij geleid, tot het voorstellen van eene nieuwe geslachts- — 


verdeeling van de groote afdeeling der Scomberioden met gewapende wjlijn, en tot de wij- 


ziging van nog een paar andere genera dezer familie. ai 
_ Zoo komt het mij voor, dat de genera Olistus, Blepharis, Gallichthys, Scyris en Apo dl 
lectus van Cuvier, niet behouden kunnen blijven. 3 
Het geslacht Apolectus is gegrond op jeugdige individu’s van Stromateus niger Bl De — 
groote overeenkomst van Apolectus stromateus GV. met Stromateus niger Bl is Cuvier 
wel niet ontgaan, wat schijnt te blijken uit den naam der soort, aan zijnen Apolectus gegeven, 4 
doch de aanwezigheid van buikvinnen en de uitwendig zigtbare rugdoornen bij de zeer jonge 
individu’s van Stromateus niger Bl. deed hem ze plaatsen in eene geheel andere afdeeling _ 
der Makrelen, onder den geslachtsnaam Apolectus. Nu is het inderdaad merkwaardig, dat _ 
organen van zoo hovge waarde als de buikvinnen in den regel zijn, bij de zeer jongein- — 
dividu’s van Stromateus niger Bl. zeer ontwikkeld zijn, terwijl zij reeds in den middelba- Jd 
ren leeftijd des diers ontbreken. De zaak is intusschen aan geen’ twijfel onderhevig. Ik 
kan een groot aantal specimina van Stromateus niger aantoonen, waarbij de verwelking _ 
en eindelijke verdwijning der buikvinnen zeer duidelijk is waar te nemen. Bij mijne kleinste — 
individu’s zijn de buikvinnen nog zeer lang en spits. Bij eenigzins oudere zijn zij korter, — 
doch nog lang voor dat de visch zijn’ vollen wasdom bereikt heeft, ziet men van de buik- } 
vinnen nog slechts rudimentaire knobbeltjes of likteekens bestaan, en bij de volwassenen _ 
ontbreken zelfs deze likteekens. 


15 


Het schijnt, dat de natuur, bij vele hooge en platte doch verticaal zwemmende vis- 
schen, den jeugdigen leeftijd, waarin de spieren des ligchaams nog zoo weinig ontwikkeld 
zijn en het ligchaam nog zoo weinig vastheid bezit, te hulp heeft willen komen, door 
er eenige vinnen te verlengen, eene verlenging, noodig om aan het evenwigt en de bewe- 
gingen der jonge dieren meerdere zekerheid te geven. Van dergelijke ontwikkelingste- 
ruggangen heb ik reeds in vroeger openbaar gemaakte verhandelingen melding gemaakt. 
Zoo toch worden de rug- en aars- en buikvinnen van de Platax-soorten betrekkelijk 
korter, naarmate zij in ouderdom toenemen en hieronder zal nog blijken, dat overeen- 
komstige verschijnselen plaats hebben bij de hooge en zeer platte soorten van Caran- 
goïdes. \ ; 

De genera Olistus, Blepharis, Gallichthys en Scyris behooren, mijns inziens, terug ge- 
bragt te worden tot het groote geslacht Carana en wel tot die afdeeling van hetzelve, 


‚welks soorten ik voorstel onder den geslachtsnaam Carangoïdes te vereenigen. 


Het is mij namelijk gebleken, dat de kenmerken, op welke deze 4 geslachten zijn ge- 
grond, voor hen van geen genoegzaam gewigt zijn en dat zij zelfs miet eens kunnen die- 
nen ter bepaling der soorten. 

Zoo is draadvormige verlenging van eenige rugvinstralen bij Olistus eenvoudig een ken- 

merk van het mannelijke geslacht bij eenige soorten van Carangoïdes. — Olistus atropus 
GV. is het mannetje van Caranr nigripes GV. — Olistus Rüppeliiù GV. even als Olistus mala- 
baricus CV. het mannetje van Caranv citula GV. 
‚ Het geslacht Blepharis is insgelijks niet voldoende als geslacht te kenmerken. Den ru- 
dimentairen of verborgen toestand der doornachtige rugvin ziet men ook bij andere Caranx- 
soorten en evenzoo bij Gallichthys en Seyris Cuv., en ook het karakter van draadvormig 
verlengde eerste rugvinstralen schijnt als geslachtskenmerk van weinig gewigt, wanneer 
men in het oog houdt, dat meerdere soorten van Carangoïdes en ook Seyris en Gallichthys 
hetzelfde of overeenkomstige kenmerken aanbieden. 

Opzigtelijk Scyris en Gallichthys valt in de eerste plaats aan te teekenen, dat Scyris 


indica CV. en Gallichthys major CV. den volwassen en middelbaren leeftijd voorstellen 


van dezelfde soort. Ook Gallichthys chevola GV. behoort nog tot dezelfde species en is 
er de zeer jeugdige leeftijd van en het komt mij zelfs waarschijnlijk voor, dat ook Scy- 
ris alewandrina CV. en Gallichthys aegyptiacus Ehr. GV. tot geene andere soort be- 
hooren. Bij deze merkwaardige soort heeft weder iets overeenkomstigs plaats, met hetgeen 
ik van. Stromateus niger en eenige soorten van Platax heb aangeteekend. Bij de zeer jonge 
individu’s zijn de buikvinnen verlengd tot zeer lange draden, die tot ver achter de staart- 
vinnen reiken. Deze jonge individu’s noemde Cuvier Gallichthys chevola. Ook deze buik- 
vinnen verwelken naar mate het dier ouder wordt, Nog terwijl het dier als jong te be- 


schouwen is, hebben de buikvinnen haar draadvormig karakter verloren en reiken zij nog 


slechts als spitse vinnen tot over de aarsvin. Het vertegenwoordigt dan Gallichthys major 
GV., doch ouder wordende, blijven de buikvinnen meer en meer in ontwikkeling terug 


16 


of neemt hare ontwikkeling eene andere rigting, en hoezeer deze vinnen zelfs bij de oudste 
individu’s niet schijnen verloren te gaan, zie ik ze toch bij min of meer volwassen exem= 
plaren betrekkelijk zeer verkorten stomp afgerond, zoodat zij niet meer gelijken op dezelfde 
vinnen bij de jeugdige dieren. Scyris indica CV. behoort tot deze oudere individu’s. 

Even groote veranderingen ondergaat de doornachtige rugvin dezer soort. In de jeugd 
is zij als volkomene hoezeer kleine vin te beschouwen, met vlies tusschen de doornen. Tij- 
dens de verdere ontwikkeling des diers gaat echter eerst het tusschendoornsvlies verloren, 
terwijl de doornen zich nog slechts als korte beenige punten boven den rug verheffen. 
In verderen leeftijd zijn ook deze beenige punten niet meer te herkennen en wordt de 
rug, ter plaatse der eerste rugvin, geheel glad. Deze drie toestanden beantwoorden ins- 
gelijks aan hetgeen men bij Gallichthys chevola GV., Gallichthys major CV en Seyris in- 
dica CV. waarneemt. | 

Het blijkt alzoo reeds dadelijk, dat Scyris indica CV. als gan en als soort behoort 
te vervallen. 

Dat zelfs ook Gallichthys als geslacht niet kan behouden blijven, rust op dezelfde gron- 
den als waarom Blepharis behoort te vervallen, terwijl het voorname verschil tusschen 
Blepharis en Gallichthys, door Cuvier opgegeven, bestaat in de meerdere hoogte van het 
profiel bij Gallichthys; een kenmerk, wat van geringe waarde is, hoogstens kan dienen _— 
ter onderscheiding van soorten en zelfs hierin nog slechts met omzigtigheid is te bezigen. 

Wat alzoo bij Stromateus niger Bl. gebeurt met de buikvinnen, heeft plaats bij sad 
goïdes gallichthys Blkr. met de doornachtige rugvin. 

Opmerkelijk staat hier tegen over de evenredig grootere ontwikkeling der borstvin- 


nen met toenemenden leeftijd bij vele soorten van Makrelen met gewapende zijlijn. De — 


borstvinnen zijn hier bij de jongere individu’s betrekkelijk korter dan bij de oudere, ont= _ 
wikkelende zich na den jeugdigen leeftijd vooral de voorste stralen dezer vinnen. sk 


Toont eene naauwkeurige waarneming aan, dat de geslachten Gallichthys, Seyris en 
Blepharis behooren te vervallen, ik vermoed ook, dat eene gezette waarneming tot het-- 
zelfde oordeel zal leiden over de genera Argyreiosus, Vomer en Hynnis van Cuvier, van 
welkeik ik echter geene enkele soort bezit. 

Ik zie niet in, waarom Zeus vomer L. tot een van Gallichthys verschillend geslacht is 
verheven onder den naam van Argyreiosus. De verlenging van een of meerder rugdoor- 
nen is daartoe niet gewigtig genoeg. Daar het tandenstelsel dezer soort door Cuvier niet 
beschreven is, kan ik mijn vermoeden niet tot zekerheid brengen, dat zij behoort tot mijn 
genus Carangoïdes. Ook het geslacht Vomer van Cuvier schijnt geheel met Carangoïdes 
zamen te- vallen. Het tandenstelsel schijnt er hetzelfde te zijn als bij Carangoïdes, alhoe- 
wel Cuvier geen gewag maakt van gehemelte-tanden (wel van ploegbeentanden). 


17 


Verder komt het mij voor, dat ook het geslacht Hynnis van Cuvier niet van Caran- 
goïdes verschilt en dat bij Hynnis goreënsis, van welke species Cuvier slechts een paar 
oude individu’s zag, met de doornachtige rugvin iets dergelijks plaats heeft als bij Ca- 
rangoïdes gallichthys Blkr. ‚ zoodat deze vin bij de oude specimina niet meer bestaat. Hynnis 
heeft overigens banden van fijne tanden in de beide kaken, op het ploegbeen en in het 
gehemelte. Tongtanden vermeldt Cuvier hier niet, doch het blijkt niet, dat hij daar- 
op heeft gelet, daar ook van de tong dezer soort met geen enkel woord gesproken 
wordt. 

Ik ben alzoo geneigd, alle geslachten van Makrelen met gewapende zijlijn, welke Cuvier 
op zijn genus Caranx laat volgen, te verwerpen en die allen terug te brengen tot het 
hieronder omschrevene geslacht Carangoïdes. 


De nieuwe geslachten welke ik gemeend heb te moeten opstellen, heb ik genoemd Me- 
galaspis, Decapterus, Selar, Carangoïdes, Leïoglossus, Gnathanodon, Leptaspis en Stro- 
mateoïdes. 

Met uitzondering van het laatstgenoemde zijn alle deze geslachten gevormd uit het groote 
geslacht Caranx, zooals het door Cuvier omschreven is. 

Bij de vorming dezer geslachten heb ik voornamelijk het tandenstelsel tot grondslag 
gelegd. Voor de Makreelachtige visschen met gewapende zijlijn zijn de kenmerken, in het 
tandenstelsel te vinden, door Cuvier niet algemeen gebezigd geworden en in zijne beschrij- 
ving van eenige soorten van Caranx is van hetzelve volstrekt geen gewag gemaakt. 

Intusschen zijn die kenmerken, wat betreft ongeveer 800 specimina van 28 mij beschik- 

bare soorten, standvastig, terwijl de kenmerken, welke Cuvier in de rugvinnen enz. ge- 
zocht heeft, ter bepaling der geslachten, uiterst wisselvallig zijn em zoo als boven is aan- 
getoond, zelfs bij individu’s van dezelfde soort. 
_ De heer Ruppell heeft meer ‘dan Cuvier de aandacht gerigt op de waarde van het 
tandenstelsel voor de splitsing van Caranx in onderafdeelingen. In de beschrijvingen 
der door hem waargenomen vischsoorten uit de Roode zee, bragt hij die soorten van Caranx 
onder 4 afdeelingen, welke hij grondde op de wijze van bewapening der kaken met tan- 
den. Bedoelde 4 afdeelingen kenmerkte hij op de volgende wijze: 

1. Soorten met geheel tandelozen bek, 

IL. - Soorten, welker bek met ééne rei kleine dunne haarvormige tanden bezet is. 

HI Soorten, welker beide kaken met een’ borstelvormigen band van haarvormige tan- 
den bezet zijn. 

IV. Soorten, waarbij de buitenste rei van den borstelvormigen band tanden van den 
bek met eenigzins grootere haakvormige tanden gewapend is. 

De twee eerste dezer afdeelingen beantwoorden aan mijne genera Gnathanodon en Selar 


en de derde omvat mijne Carangoïdes en Leioglossus. De talrijke soorten van Caranx 
8 


nnn 


f 18 
mijner verzameling hebben mij doen zien, dat de afdeelingen in dit groote genus nog te 
vermeerderen zijn en dan nog kenmerken bezitten, gewigtig genoeg, in mijn oog, om ze 
als generische te beschouwen. Bij de bovengenoemde 7 nieuwe geslachten zijn de kenmer- 
ken voornamelijk in het tandenstelsel gelegen, zooals hieronder is aangetoond. a 
Megalaspis Blkr. Dentes supramaxillares pluriseriati, inframaxillares antice pluriseriati 

__pestice uniseriati. Dentes vomerini, palatini, linguales. Pinnae dor- 
sales et anales spuriae. plures. N 
Decapterus Blkr. Dentes’ supramaxillares et inframaxillares uniseriati aequales. Dentes 
vomerini et palatini. Lingua edentula. Pinna dorsalis et analis spu- 
ria unica. | ei 
Selar Blkr. Dentes supramaxillares et inframaxillares uniseriati, aequales. Dentes 
vomerini, palatini, linguales. 
Caranx Blkr. Dentes supramaxillares pluriseriati serie externa majores, inframaxilla- 
res uniseriati antice caninis 2 vel 4. Dentes vomerini, palatini, lin- 
guales. k 
Carangoïdes Blkr. Dentes supramaxillares et inframaxillares pluriseriati aequales. Den- 
tes vomerini, palatini, linguales. ì 
Leioglossus Blkr. Dentes supramaxillares et inframaxillares uniseriati aequales. Dentes 
_vomerini et palatini. Lingua edentula. Pinnae spuriae nullae, 
Leptaspis Blkr, Dentes inframaxillares uniseriati et linguales. Dentes supramaxillares, 
vomerini et palatini nulli. 
Gnathanodon Blkr. Maxillae , vomer et palatum edentula. Laa scabra. n 
‚ Megalaspis , dus genoemd naar de groote zijschilden, wordt in de wetenschap tot nog 
ae slechts vertegenwoordigd door eene enkele soort, reeds door Linneus onder den naam 
van Scomber cordyla bekend gemaakt en reeds door Bloch als Scomber Mottlers afgebeeld. 
Van Decapterus, dus genoemd naar de 10 vinnen bij dit geslacht, bezit ik slechts eene 
enkele soort, welke dezelfde schijnt te zijn als Caranx kurra CV. Tot dit genus behooren 
eenigen der soorten van Caranx van Cuvier met eene enkele valsche rug- en aarsvin; 


doch de uiterst onvolledige beschrijving der tanden van die soorten laat mij niet toe, die :à 


species hare bepaalde plaats in dit geslacht aan te wijzen. 

Selar, dus genoemd naar den Maleischen naam van alle soorten, hieronder als tot Gaan, 
behoorende beschreven, heeft talrijke species, allen begrepen onder de Cuviersche onderafdee- 
ling van Caranx zonder valsche rugvinnen en met laag ligchaam en bijkans regt profiel. 
Behalve de boven opgegevene kenmerken hebben alle mijne species met elkander gemeen: 
een langwerpig ligchaam met min of meer spitsen kop en lage kruin. Tot dit geslacht 
behooren , behalve de soorten mijner verzameling , Caranx Plumieri GV., Car. analis CV, 
Car.djeddaba Rupp. enz. 

Caransa Blkr, laat zich, behalve door zijn tandenstelsel, bij den eersten ac en 
kennen door zijn zeer convex profiel en langwerpig liactaan Er zijn geene valsche rug- 


19 


of aarsvinnen en bij geene enkele soort zie ik eenigen vindoorn of straal draadvormig: ver= 
lengd. Bovendien is de bovenkaak niet of naauwelijks uitstrekbaar. Hiertoe behooren vele 
soorten der eigenlijke Carangues van Cuvier, zoo als Caranv carangus CV., Car. fallax 
Car. GV. pisquetus CV., Car. sem GV. enz. 

Carangoïdes, dus genoemd naar zijne verwantschap met Caranx, bevat talrijke soorten. 
Sommigen hebben tot draden verlengde vinstralen, anderen niet. Bij eenige species be- 
paalt zich de verlenging der vinstralen tot de mannelijke individu’s, terwijl de vrouwelijke 
gewone vinnen hebben. In habitus verschillen zij allen van Selar en Caranx Blkr.; van 
Selar, doordien zij allen hooger van ligchaam zijn, en van Caranx Blkr. doordien de la- 
gere soorten een schuins en geen convex profiel hebben, terwijl die soorten, bij welke het 
profiel zeer convex is, zich dadelijk laten onderkennen door een veel korter en meer za- 
mengedrukt ligchaam. rk 

Ik heb boven reeds ontvouwd, waarom ik van oordeel ben, dat de genera Blepharis, 
Olistus, Gallichthys, Seyris, Argyreiosus, Vomer en Hynnis tot Carangoïdes behooren ge- 
bragt te worden. Tot hetzelvezijn hog te rekenen Caranx fwsus Geoffr, Car. auroguttatus 
CV., Car. gymnostethus GV., Car. senegallus GV., Car. fulvoguttatus CV. Rüpp., Car. 
chrysophrys GV., Car. coeruleopinnatus Rupp., enz. 

Van Letoglossus is mij slechts eene enkele soort bekend, welke ik, als nieuw voor de 
wetenschap, Leioglossus carangoïdes heb genoemd. Leioglossus heeft het tandensysteem van 
Decapterus, doch geene valsche vinnen. In habitus beantwoordt Leioglossus overigens vol- 
strekt niet aan Decapterus, maar heeft veel van de hooge en platte soorten van Caran- 
goïdes en wel het meeste van Carangoïdes atropus Blkr. 

_ Leptaspis heb ik dus genoemd naar de naauwelijks gewapende, kleine, bijkans gladde 
zijschilden der eenige in mijn bezit zijnde soort, welke dezelfde is als Caranx leptolepis 
K.v.H. Im habitus komt dit genus het meest overeen met Selar. 
_ Gnathanodon eindelijk noem ik zoo, wegens zijne tandeloze kaken. Tot dit geslacht 
behooren Carans speciosus CV. en Caranv petaurista Geoffr. Zij hebben een convex doch 
tevens zeer schuinsch profiel , nederwaarts uitstrekbare bovenkaak, beschubte borst en nooit 
tot draden verlengde vinstralen. In habitus houden zij het midden tusschen Caranx Blkr. 
en Carangoïdes Blkr. 


Het geslacht Stromateoïides heb ik gevormd uit soorten van het tegenwoordige genus $tro- 
mateus. Zooals ik boven reeds heb gezegd, heeft Stromateus niger Bl. in jeugdigen leef- 
tijd duidelijke, zelfs betrekkelijk lange buikvinnen. Niet zoo twee andere soorten van 
Stromateus mijner verzameling. Deze twee soorten, door Cuvier als # beschreven onder 
de namen Séromateus griseus, Strom. securifer, Strom. atous en Strom. albus, missen de 
buikvinnen zelfs in haar eerste levensperiode en onderscheiden zich daardoor reeds aan- 
merkelijk van Stromateus niger Bl. Bovendien echter verschillen deze soorten nog te zeer 
van laatstgenoemde, dan dat ze onder een zelfde geslacht gerangschikt zouden kunnen blij- 


20 
ven. De habitus van mijne Stromateoïdes cinereus en Stromateoïdes atokoia wijkt zeer af 
van dien van Sfromateus niger. Bij laatstgenoemde soort ziet men, dat de bovenkaaks- 


beenderen niets bijdragen tot vorming van den bek; terwijl bij Stromateoïdes cinereus 4 


_Blkr. en Stromateoïdes atokoia Blkr. de kleine tusschenkaaksbeenderen zoo dun uitloopen; 
dat zij zich als het ware achter de kraakbeenige bovenkaaksbeenderen verbergen, eene 
bekvormig die Ghatoessus van de Haringen herinnert, even als ook de vooruitstekende 
snuit van beide species Chatoessus chacunda CV, voor den geest brengt. Voorts heeft 
Stromateoïdes eene kleine kieuwopening, die slechts eene enge verticale spleet daarstelt, ter= 
wijl de wijde kieuwspleet van Stromateus niger tot aan de onderkaak reikt, 


3 


In. deze bijdrage zijn 18 species als nieuw voor de wetenschap beschreven. Deze zijn. 


1. Scomber brachysoma Blkr. 8. Carangoïdes gymnostethoïdes Blkr. 

2. Cybium Croockewitii Blkr. 9. D) hemigymnostethus Blkr, 

8. Caran cynodon Blkr. 10. D dinema Blkr. Ee 
kh. Selar macrurus Blkr. 11. Levoglossus carangoïdes Blkr. À 
5 » _Kuhliù Blkr. 12. Equula gerreoïdes Blkr. 
6. » brevis Blkr. 13. _» _ _bindoïdes Blkr. 

q » _malam Blkr. 


Ik geloof deze soorten in de hieronder medegedeelde beschrijvingen voldoende geken- 
merkt te hebbeen. | 

Ook van alle andere, reeds in de wetenschap min of meer bekende soorten mijner ver=’ 
zameling heb ik nieuwe diagnosen, naar de mij beschikbare exemplaren, ontworpen en ik 
geloof daarmede geen onnut werk te hebben -verrigt, omdat hare kenmerken in het alge- 
meen tot nog toe zeer gebrekkig waren vastgesteld en eene enkele derzelve in het voor- 
naamste vischwerk van den nieuweren tijd soms als 8 en meer species voorkomt. Mijne — 
beschrijvingen. hebben voorts het voordeel, dat zij naar talrijke en bijkans allen naar ver- _ 
sche individu’s genomen zijn, zoodat de kleuren der versche visschen vermeld zijn kunnen 
worden. Â 

Vele soorten worden veel grooter, dan de grootsten mijner verzameling. Zulks is vooral 
het geval met Thynnus thunnina CV., mijne soorten van Cybium en Chorinemus, met 
Elacate motta GV., mijne soorten van Caranv, met eenige soorten van Carangoïdes, met 
Leioglossus carangoïdes Blkr., Gnathanodon speciosus Blkr. en Stromateus niger Bl. — Het 
was mij niet mogelijk de grootste exemplaren, soms van 83 tot 5 voeten lengte, voormijné _ 
verzameling te bewaren. De diagnostische beschrijvingen zullen daardoor echter niet veel 
geleden hebben en in allen gevalle kan men uit de lengteopgaven; onder elke beschrij= 
ving gevoegd, ontwaren, de dimensiën der exemplaren, welke mij tot het stellen der diag= _ 
nosen gediend hebben. 


2, 
CONSPECTUS SPECIERUM ANALIJTICUS, 
SCOMBER CV. 


1. Vesica natatoria. 
A. Pinnae dorsales approximatae, distantia interpinnali pinna spinosa multo bre- 
viore. Dentes maxillares minimi, 
a. Caput aeque altum circiter ac longum. 
aa. Altitudo corporis 3 circiter in ejus longitudine. Distantia inter pinnas 
dorsales plus quam 8 in longitudine pinnae dorsalis spinosae. | 
j Dorsum immaculatum. 


1. Scomber brachysoma Blkr. 


bb. Altitudo corporis 4 eirciter in ejus longitudine. Distantia inter pinnas 
dorsales 2, circiter in longitudine pinnae spinosae. 
j Dorsum ad basin pinnarum maculis rotundis nigricantibus. 


2. Scomber kanagurta CV. 


hb. Caput longius quam altum. 
aa, Altitudo corporis 42/, ad 4%, in ejus longitudine. Distantia inter pinnas 
dorsales 1%, circiter in longitudine pinnae spinosae. Pinnae pectorales ven- 
__tralibus longiores. E 
Ì Dorsum ad basin pinnarum maculis rotundis nigricantibus; latera (adul- 
tis) superne vittis aureis longitudinalibus 4 ad 6. 


8. Scomber loo CV. 
THYNNUS CV. 


L. Pinnaedorsales distantes, radiosa spinosa humilior, analis post dorsalem radiosam 
inserta. 
A. Pinnae spuriae dorsales 8, anales 7. 
a. Rictus sub medio oeulo desinens. 
aa. Pinnae pectorales capite juvenilibus plus, adultis minus duplo breviores. 
Î Dorsum fasciis vel maculis oblongis obliquis nigricantibus. 


4. Thynnus thunnina GV. 
CYBIUM CV. 


1. Maxilla superior inferiore brevior. 
A. Linea lateralis usque sub pinnis dorsalibus spuriis curvata, curvatura debili. 


i. 

22 HE 

a. Carina lateralis elevata oblonga rotundata. Cauda postice tota squamosa. — 
aa. Caput plus quam sexies in longitudine corporis. wi: 


j_Pinnae caudalis 4, in longitudine corporis, dorsalis spinosa radiosa du- 
plo humilior. 
o Fascia lata nigricans dorso-analis. 


5. Cyhium Croochewitü Blkr. 


hb. Carina lateralis humillima. Cauda postice maxima parte alepidota. 
aa. Caput 54, ad 5% in longitudine corporis. 


f Pinna caudalis 4%, ad 5 in longitudine corporis. 
o Latera maculis rotundis nigris. 


6. Cybium guttatum Cv. 


IL, Maxilla superior inferiore longior. 

A. Linea lateralis usque sub pinnis dorsalibus spuriis curvata. 
a. Carina lateralis junioribus et adultis valde humilis. Cauda postice maxima Ë 
parte alepidota, grid À 
aa. Caput 8%, ad 4%, in longitudine corporis, Regio postocularis squamosa 4 
praeoperculi limbum posteriorem non attingens. ia 
Ï Pinnae dorsalis spinosa radiosa junioribus altior adultis wuiles ‚ caudalis 

51, ad 6 in longitudine corporis. 
o Dorsum et latera fasciis et maculis oblongis transversis nigricantibus. 


7. Cybium konam Blkr. 


b. Carina lateralis adultis praesertim valde elevata oblonga angulata. | 
aa. Caput 5 ad 5, in longitudine corporis. Regio postocularis sja / 
praeoperculi limbum posteriorem attingens. | 

T Pinna dorsalis spinosa radiosa adultis duplo junioribus minus Ou hu- 
milior. 4 

o Latera vulgo maculis oblongis mien in series longitudinales hid 8 
positis. 


8. Cybium lineolatum GV. 
TRICHIURUS GV, 


IL. Oculi diametro 6 ad 7 in longitudine eapitis, 2 in onge rostri. 
A. Pinna dorsalis antice fusca vel nigra. B 
a. Spina analis Îa spinis ceteris aequalis, 


25 


9. Zmeliurus haumela CV. 


II. Oculi diametro 6! ad 10 in longitudine capitis, 24, ad 4 in longitudine rostri. 
A. Pinna dorsalis antice flava. 
a. Spina analis la spinis sequentibus multo longior. 


10. Zrichvwrus savala GV. 


ELACATE CV. 
11. Zlacate motta CV. 
CHORINEMUS CV. 


1. Squamae lineares. 
A. Maxilla superior sub medio oculo desinens 2 et plus in longitudine capitis. 
a. Caput longius quam altum. Pinnae dorsì spuriae solitariae basi tantum mem- 
brana unitae. 
aad. Latera maculis nigricantibus ovalibus vel oblongis verticalibus, 
Ì Pinna dorsalis radiosa apice nigra. 


12. Chorynemus tol CV. 


IL. Squamae lanceolatae vel rotundae. 
A. Maxilla superior post oculos desinens, capite minus duplo brevior. 
a. Caput aeque altum ac longum vel altius quam longum. 
aa. Pinnae dorsales spuriae media altitudine membrana unitae. 
T Maculae laterales rotundae supra lineam lateralem. 


13. Chorinemus Commersonianus CV, 


bb. Pinnae dorsales spuriae solitariae vel basi tantum membrana unitae. 
T Maculae laterales oblongae verticales lineam lateralem tangentes. 


14. Chorymemvus toloo CV. 


B. Maxilla superior sub oculo desinens ‚ Capite duplo brevior. 
a. Caput longius quam altum. 
aa. Pinnae dorsales spuriae basi tantum membrana unitae. 
T_Maculae laterales in series 2 longitudinales supra et infra lincam lateralem 
dispositae., | 
o Pinna dorsalis radiosa apice nigricans, 


24 
15. Chorinemus Sancti, Petri CV. 
TRACHINOTUS CV. 


1. Caput acutiusculum rostro non truncato. Maxillae aequales. 
A. Genae totae squamatae Linea dorsalis vix angulata rotundata. . 


a. Linea lateralis rectiuscula. Pinna dorsalis radiosa longe post anum incipiens. 
aa. Latera maculis parvis rotundis nigris lineam lateralem tangentibus. 


16. Zrachinotus Baillonvi GV. 


U. Caput obtusum rostro truncato. Maxilla superior inferiore longior. 
A. Genae alepidotae, Linea dorsalis valde angulata. 
a. Linea lateralis undulata leviter curvata. Pinnae, dorsalis radiosa paulo post 
anum incipiens, pectorales ventralibus multo longiores. | 
aa. Latera immaculata. 


17. Trachinotus mookalee GV. 


MEGALASPIS Blkr. 


18. Megalaspis Rottleri Blkr. (Species generis unicaadhuc cognita.) i 
DECAPTERUS Blkr. À 


IL. Altitudo corporis 5 ad 6 in ejus longitudine. 


A. Caput acutum multo longius quam altum, 4 in longitudine corporis, linea 
rostro-frontali rectiuscula. f / 

a. Scuta lateralia 8& ad 40, sub media pinna dorsali radiosa imcipientia, latis- — 
sima 4 ad 8 in altitudine corporis. 


aa. D. 8—1/32 p. m. A. 2—1/27 p. m. 
19, Decapterus kurra Blkr. 
CARANX Blkr. vi 


IL. Caput obtusum convexum. Rostrum non vel vix protractile. Genae, opercula ef 
triangulum pectorale laterale squamosa. Dorsum valde convexum; venter vix vel 4 
non convexus. Maxilla inferior prominens. Pinnae acutae radio in filum producto 
nullo; dorsalis spinosa dorsali radiosa humilior; pectorales falcatae capite longiores. _ 
Carinae caudales laterales adultis valde conspicuae. Linea lateralis postice valde armata. — 
A. Triangulum pectorale inferius totum squamatum. Linea lateralis usque sub la 

quinta parte pinnae dorsalis radiosae curvata. Maxilla superior sub oculi parte 
posteriore desinens. | 


O5 
a. Macula supraopercularis magna nigra. Scuta lateralia 34 ad 38. 
aa. Corpus altitudine 4 circiter in ejus longitudine. 


90. Caranr cynodon Blkr. 


hb. Macula supraopercularis nigra punctiformis. Scuta lateralia 28 ad 33. 
aa. Corpus altitudine 3 ad 8%, in ejus longitudine. 


91. Caranx PForsteri CV. 


B. Triangulum pectorale inferius maxima parte alepidotum. 
a. Linea lateralis usque sub pinnae dorsalis radiosae là quinta parte curvata. 
Scuta lateralia p. m. 86. Maxilla superior sub anteriore dimidio oculi desinens. 

aa. Corpus altitudine 8% circiter in ejus longitudine. 


22. Carano jarra GV. 


b. Linea lateralis adultis usque sub 2a quinta parte pinnae dorsalis radiosae cur- 
vata. Scuta lateralia 26 ad 82. Maxilla superior sub oculi dimidio posteriore 
desinens. 

aa. Corpus altitudine 3 ad 8'/, in ejus longitudine. 


93. Caranx ekala CV. 
SELAR Blkr. 


Caput acutum vel subacutum, Linea lateralis valde scutata. Pinnae acutae radio 
nullo in filum producto. Genae, opercula superne et triangula pectoralia latera- 
lia et inferius tota squamosa. Maxilla superior protractilis. Lineae dorsalis et 
ventralis convexae. 
A. Linea lateralis vix curvata, scutis armatis 45 ad 50 sub 2a quinta parte pin- 
nae dorsalis radiosae incipientibus, latissimis 6 circiter in altitudine corporis. 
a. Maxilla superior sub oculi dimidio anteriore desinens, maxilla inferiore 


brevior. 
aa. Caput multo longius quam altum. Altitudo corporis 4, ad 4'/, in ecjus 
longitudine. 


Ì Pimnae pectorales capite breviores. 
24. Selar torvus Blkr. 
B. Linea lateralis antice valde curvata. Macula opercularis vel humeralis fusca vel 
nigra. 


a. Linea lateralis usque inter pinnas dorsales eurvata, sculis armatis 45 ad 48, 
h 


BR an 


ante pinnam dorsi radiosam incipientibus, anterioribus obliquesitis, latissim 
4 eirciter in altitudine corporis. 
aa. 


4 


Maxilla superior sub oculi parte anteriore desinens, maxilla inferiore brevior. 
T Caput longius quam altum. 


Altitudo ecrporis 4 in ejus longitudine. 
o Pinnae pectorales longitudine caput aequantes. 


ó Fascia oculo-caudalis flava. 


25. Selar hoöps Blkr. 


b. Linea lateralis usque sub anteriore parte pinnae dorsalis radiosae curvata. Scu- 
ta lateralia verticaliter sita. 


Pinnae pectorales adultis capite longiorcs. 
ad. 


Maxilla inferior prominens. 
T _Maxilla superior ante oculum desinens 


Caput acutum longius quam al- — 
tum. Pinnae dorsales altitudine aequales vel subaequalcs 


o Linea lateralis usque sub initio pinnae dorsalis 2ae curvata, scutisp. m, 
60. Pinna caudalis lobo superiore longiore 8'/, in longitudine corpo- 
ris. D. 8 — 1/27 p. m. 


ó Pinnae verticales Rennes ‚ dorsalis 2a 5, caudalis nigro 
marginatae. 


26. Selar macrurus Blkr. 
oo Linea lateralis usque sub pinnae dorsalis radiosae 2a quinta parte cur- 
vata, scutis 40 ad 45. Pinna caudalis lobis aequalibus 5 in longitu- 
dine corporis. D. 8 — 1/23 vel 8 — 1/24. 


o Pinnae dorsales, peclorales et caudalis flavae. 
27. Selar Hasseltii Blkr. 


Tft Maxilla superior sub oculi parte anteriore desinens, Pinna dorsalis spi- 
nosa radiosa humilior, Caput aeque altum circiter ac longum. 
caudalis lobo superiore longiore. Venter cultratus, 


o Linea lateralis usque sub initio pinnae dorsalis radiosae curvata. Con- 
vexitates dorsi venlrisque aequales, 


ó Altitudo corporis 8! ad 4 in ejus longitudine. 
longitudine corporis. 


Pinna 


Caput 5 circiter in 
Scuta armata 40 ad 48, vi 


ô Linea rostro-{rontalis declivis convexiuscula. 


28. Selar Kuhlii Blkr. 


oo Alfitudo corporis 8 circiter in ejus longitudine. 


Caput 4/, ecirciter 
in longiludine corporis. 


Scuta armata p. m. 40, 


27 


ô Linea rostro-frontalis declivis rectiuscula. 
Î | 99. Selar brevis Blkr. 


oo Linea lateralis. usque sub 2a sexta parte pinnae dorsalis radiosae cur- 
vata. Venter dorso convexior. 
o Alntudo corporis 3% ad 8, in ejus longitudine. Caput 4% ad 5 
in longitudine corporis. Scuta armata p. m. 40, 


ô Linea rostro-frontalis convexiuscula. 
30. Selar para Blkr. 


bb. Maxillae aequales. Caput convexum. 

f _Maxilla superior sub oculi parte anteriore desinens. Caput aeque altum 
ac longum. Pinna dorsalis spinosa radiosa humilior. Pinna caudalis lobo 
superiore vix longiore. 

o Linea lateralis usque sub initio pinnae dorsalis radiosae curvata. Con- 
vexilates dorst ventrisque aecquales. 
o Altitudo corporis 3'/, ad 8!/, in ejus longitudine. Caput 4, ad 4/, 
in longitudine corporis. Scuta armata 50 ad 56. 
ô Pinna dorsalis spinosa tota nigra. 


91. Selar malam Blkr. 


CARANGOÏDES Blkr. 


1. Maxilla superior protractilis. Pinnae pectorales falcatae. Pinna dorsalis spinosa 
radiosa humilior. Linea lateralis medioeriter vel leviter scutata. 
A. Pinna dorsalis spinosa junioribus et adultis bene evoluta, valde conspicua. 
Squamae corpore parvae sed valde conspicuae. 
a. Triangula pectoralia lateralia inferiusque tota squamosa. 
aa. Caput acutum aeque altum circiter ac longum. Pinnae radio nullo in 
filum producto. Maxillae aequales. Altitudo corporis 8, ad 8% in ejus 
longitudine. 
Linea lateralis usque sub 2e tertia parte pinnae dorsalis radiosae curvata, 


re 


scutis armatis 20 ad 30. 
o Pinna dorsalis radiosa antiee nigra apice tantum flava. D. 81/21 ad 
8 — 1/23. 


82. Carangoïdes praeustus Blkr. 


hb. Triangula pectoralia lateralia inferiusque tota vel partim alepidota,. Pinnae 
peetorales capite longiores. 


28 En 
aa. Caput convexum longius quam alfum, rostro oculo multo longiore. Maxi | 
lae aequales. Altitudo corporis 4# in ejus longitudine. | 


hid 
T Linea lateralis usque sub 2a tertia parte pinnae dorsalis radiosae curvata, 4 


scutis armatis p. m. 25. Be 


o D. 8 — 1/31. 
38. Carangoïdes gymnostethoïdes Blkr. 


bb. Caput altius quam longum. 4 
T Linea lateralis vix curvata, antice serpentina, postice scutis armatis p. m. lb 
25 sub Sa tertia parte pinnae dorsalis radiosae incipientibus. 

o Triangula pectoralia inferius alepidotum, lateralia squamosa. waziioe nd 
aequales. ee: 

ó D. 71/81 ad 81/33. Altitudo corporis 5 in ejus longitudine. 


84. Carangoïdes hemigymnostethus Blkr. 


1: Linea lateralis valde curvata. B 
o Triongula pectoralia lateralia superne Ade inferne uien triangu- k: 
lum inferius alepidota, 3 

ó Linea lateralis usque sub 2a quinta parte pinnae dorsalis he 
curvata, scutis armatis 86 ad 40. Pinna dorsalis radio 1° in filum K, 
producto. a 


ó DD: 8 = 1 vel 8 — 1,29. 
85. Carangoïdes oblongus Blkr. 


óó Linea lateralis usquesub 82 quinta parte pinnae dorsalis radiosae cur—_ 


vala, scutis armatis p. m. 25. Pinnae dorsalis radiosa et analis radio _ 


1° in flum producto. 
ô D. 8 — 1/18. 


36. _Carangoïdes dinema Blkr. 


oo Triangula pectoralia lateralia et inferius tota alepidota. dE 
ó Linea lateralis usque sub posteriore dimidia parte pinnae dorsalis ras k 
diosae curvata, scutis parvis. 
ô Linea rostro-dorsalis valde obliqua. Maxillae aequales. 
o D. 8—1/20. A. 2— 1/16. 


87. Carangoïdes chrysoplvryoïdes Blkr. 
ò Linea rostro-dorsalis valde convexa. Maxilla inferior paulo pro- 
minens. E 


ĳ 


29 
9 Pinnae dorsales et analis radio in filam producto nullo. 


o Pinnae ventrales albae. DD. 8— 1/21 ad 8— 1/23. A. 2 — 1/17 
vel 2 — 1/18. 


88. Carangoïdes talamparah Blkr. 


go Pinnae dorsalis radiosa vel analis radio 1° in filum producto. 
o Pinnae ventrales totae vel parlim nigrae. D. 8 — 1/20 ad 8 — 1/29. 


Anr DISS 
89. Carangoïdes citula Blkr. 


óó Linea lateralis usque sub 1Îa tertia parte pinnae dorsalis radiosae curvata. 
ô Linea rostro-dorsalis valde convexa. Maxilla inferior prominens. 
o Pinnae dorsalis radiosa et analis radio 1° non producto. 
o Pinnae ventrales longitudine caput aequantes, nigrae. 


40. Carangoïdes atropus Blkr. 


B. Pinna dorsalis spinosa junioribus conspicua parva, adultis rudimentaria vel nulla. 
Squamae corpore minimae vix conspicuae. BRadii pinnae dorsalis radiosae et analis 
anteriores in fila producti. 

a. Triangula pectoralia lateralia inferiusque tota alepidota. 
aa. Caput multo altius quam longum. Maxilla inferior prominens. 
j Linea lateralis usque sub media vel posteriore parte pinnae dorsalis radio- 
sae curvata, ad caudam tantum leviter armata. 
g Os suborbitale ad angulum orisjunioribus et adultis oculi diametro hu- 
milior. Linea frontalis convexa. 


Al. Carangoïdes blepharis Blkr. 


og Os suborbitale ad angulum oris junioribus et adultis oculi diametro 
multo altius. Linea frontalis concava. 


42. Carangoïdes gallichthys Blkr. 
LEIOGLOSSUS Blkr. 


Triangula pectoralia lateralia inferiusque alepidota. 
A. Caput altius quam longum. Maxilla inferior prominens, 
a. Linea lateralis usque sub pinnae dorsalis radiosae dimidio anteriore curvata, 
scutis armatis vix 25. 
aa. Pinnae dorsalis radiosa et analis radio 1° producto. 
t _Altitudo corporis 2!/, ad 3 in ejus longitudine, D. 1. — 121, 


ER! 43. Leioglossus carangoïdes Blkr. | 
LEPTASPIS Blkr. An Ki: 


TI. Maxilla superior in tubum horizontalem profraetilis. 
A. Triangula pectoralia lateralia et inferius tota squamosa. 


a. Caput acutum aeque allum ac longum. Pinnae radio producto mule: 
aa. Linea lateralis usque sub media pinna dorsali radiosa curvata, postice scu- 
tis armatis parvis 25 ad 80. ik 

T Altitudo corporis 8'!/, ad 4 in ejus longitudine. Fascia zont 1 


aurea. 
44. Leptaspis leptolepis Blkr. 
GNATHANODON Blkr. 


1. Maxilla superior in tubum subhorizontalem protractilis. 
A. Triangula pectoralia lateralia et inferius tota squamosa. 3 
a. Caput aeque altum circiter ac longum. Pinnae radio producto nullo. 
aa. Linea lateralis usque sub 2e quarta parte pinnae dorsalis radiosae curvata, — 
scutis armatis vix 20. al 
j Alritudo corporis 8 ad 8'/, in ejus longitudine. Corpus fasciis transversis A 
nigris. E 


45. Gnathanodon speciosus Bkr. 
SERIOLA CV. 


IL. Caput convexum,. Pinnae dorsalis spinosa radiosa plus duplo humilior, ventrales 
peetoralibus longiores, analis dorsali radiosa plus duplo brevior, 
A. Maxilla superior sub posteriore oculi parte desinens. 8 

a. Pinnae dorsalis spinosa tota et radiosa antice nigrae. Corpus junioribus fas- 
ciis fuscis transversis. 8 


46. Seriola Rüppelii CV. 
LACTARIUS CV. 

Lactarius delicatulus CV. 
STROMATEOÏDES Blkr. 


1. Spinae dorsales securiformes. 
A. Pinna caudalis profunde exceisa, lobis acutissimis inferiore longiore. 


51 


a. Pinnae dorsalis et analis valde emarginatae. 
W7. Stromateoïdes cinereus Blkr. 


IH. Spinae dorsales et anales flexiles subcartilagineae. 
A, Pinna caudalis mediocriter excisa (junioribus subintegra) lobis obtusiusculis. 
a. Pinnae dorsalis et analis parum emarginatae. 


18. Stromateoïdes atokoia Blkr. 
STROMATEUS Blkr. 


1. Pinnae pectorales falcatae“ capite longiores. 
A. Pinnae dorsalis et analis elevatae. 


a. Corpus immaculatum. 
49. Stromateus niger Bloch. 
KURTUS Bl. 


50. Kwurtus indicus Bloch. 
EQUULA CV. 


1. Os deorsum protractile. Dentes maxillares parvi. 
A. Gaput acutum vel subacutum. 
a. Spina dorsalis 2a valde elongata flexilis. 
aa. Corpus oblongum 2'/, ad 2'/, in ejus longitudine. 
T Linea lateralis ad pinnam caudalem desinens. 
o Pinnae immaculatae. 


51. ZEqwula filigera CV. 


b. Spina dorsalis 2a tota ossea, altitudine corporis multo brevior. 
aa. Corpus oblongum altitudine 2 ad 3 in ejus longitudine. 
f Linea lateralis ad pinnam caudalem desinens. 
9 Mentum valde concavum. 
ó Linea dorsalis valde angulata. Altitudo corporis 2 ad 21/, in ejus lon- 
gitudine. 


52. ZEgquula ensifera CV. 


óó Linea dorsalis rotundata. Altitudo corporis 2'/, ad 8 in ejus longi- 
tudine. 


53. ZEquula gerreoïdes Blkr. en 
go Mentum non vel vix concavum. Rostrum protractum capite plus du 


brevius. bj 
ó Fascia oculo-caudalis lata flava. Pinna dorsalis spinosa macula mac 


na nigra. bi | 
ò Dorsum ventre vix convexius. Spinae frontales vix conspicuae. 
MS Be 
54. ZEgwula dacer GV. et 

óó Linea lateralis flava. 

ò Dorsum ventre multo convexius. Spinae frontales valde conspicua 


55. ZEguula doeren GV. 


ff Linea lateralis ad caudam inconspicua. 
o Mentum vix vel non concavum. Rostrum protractum declive oane 
plo brevius. 


ó Venter dorso convexior. Spinae frontales valde conspicuae. 
ô Pinna dorsalis antice macula aurantiaca. 


56. ZEgquula bindoïdes Blkr. 


bh. Corpus oblongum altitudine 8 ad 4 in ejus longitudine. 
1 Linea lateralis ad caudam desinens. Gonvexitates dorsi ventrisque acquales. fi 
Spinae frontales valde conspicuae. | en 

o Mentum vix vel non concavum. RN 

6 Rostrum protractum capite minus duplo brevius. Altitudo corporis 8 

ad 8'/, in ejus longitudine. ic 


97. Equuwla lineolata GV. d 


óó Rostrum profractum capite duplo brevius. Altitudo corporis 32, ad 
_ 4 in ejus longitudine. 00 ih a 


58. ZEgwula oblonga CV. 


IL. Os in tubum horizontalem vel sursum protractile. Dentes maxillares parvi. 
A. Caput truncatum. Mazilla inferior verticalis. 
a. Spina dorsalis 2a tota ossea, altitudine corporis plus duplo brevior. 
aa. Linea lateralis ad caudam desinens. Squamae parvae conspicuae plus quatr 
__30 in serie longitudinali. } 
t_Altitudo corporis 2/, ad 3 in ejus longitudine. 


d Za na fd desinens, squamae mediocres 30 p. m. 
en 


se bi ĳ en sen. ane inierrupia GV. 


dk: di he dant 
RES 4 


Da 
/ 


61. Gazza minuta Blkr. 


62. Mene maculata GV. 


Â ite! gt / id 
né Wie. tp ie 


nd oeli tit, crudo { 


ed ete zi 


' OREN 
4, 7 BET 


u E, 
DESCRIPTIONES SPECIERUM DIAGNOSTICAE, NE. 


SCOMBER CV. 


1. Vesica matatoria. Á 
A. Pinnae dorsales approximatae, distantia interpinnali pinna spinosa multo bre- 
viore. Dentes maxillares minimi. 
a. Caput aeque altum circiter ac longum. 
aa. Altitudo corporis 8 circiter in ejus longitudine. Distantia inter pinnas 
dorsales plus quam 8 in longitudine pinnae dorsalis spinosae. 
Ì Dorsum immaculatum. 


Scomber brachysoma Blkr. 


Scomb. corpore oblongo compresso, altitudine 3 et paulo in ejuslongitudine, latitudine 2E in ejus altitu- 
dine; capite 33% in longitudine corporis, aeque alto ac longo, leviter convexo; oculis diametro 4 fere in lon- 
gitudine capitis ; rostro oculo non longiore; maxillis dentibus inconspicuis; branchiis ore aperto valde con- _ 
spicuis; rictu sub medio oculo desinente; praeoperculo angulo striato; squamis corpore païvis valde con- 
spicuis; pinnis dorsali spinosa corpore plus duplo humiliore aeque alta fere ac longa dorsali radiosae valde Ee 
approximata; distantia interpinnali plus quam 3 in longitudine pinnae spinosae ; dorsalí radiosa spinosa multo E 
humiliore; pectoralibus et ventralibus (partim abruptis); anali radio 1° dorsali radiosae mediae opposita;'cau- _ 
dali profunde excisa, lobis (partim abruptis); colore corpore superne coerulescente-viridi immaculato, in- — 
ferne argenteo ; pinnis flavescentibus, dorsali spinosa nigro marginata. 

B. 7. D. 10 — 1/11 + 5 spur. P. 1/19. V. 1/5. A. 2/10 + 5 spur. C. 17 et lat. brev. 

Synon. Jkan Gombong Mal. Batav. 

Habit. Batavia, in mari. 

Longitudo speciminis unici 150”. 


Aanmerk. Deze soort heeft de meeste verwantschap met Scomber kanagurta GV. Zi k 
iste Batavia uiterst zeldzaam. Ik bezitslechts een enkel specimen, het eenige watikin7 
jaren tijds heb kunnen magtig worden. sE 


bb. Alftitudo corporis 4 circiter in ejus longitudine. Distantia inter pinnas 
dorsales 2!/, circiter in longitudine pinnae spinosae. en 
Tt Dorsum ad basin pinnarum maculis rotundis nigricantibus. ED 


Scomber kanagurta GV. Poiss. VIII. p. 86. 


Scomb. corpore oblongo compresso , altitudine 4 circiter in ejus longitudine, latitudine 2x circiter in ejus 
altitudine; capite 4 ad 4% in longitudine corporis, circiter aeque alto ac longo, leviter convexo; oculis dia- 
metro 3? ad 4 ín longitudine capitis; rostro oculo non longiore ; maxillis dentibus minimis, junioribus vix 
adultis non conspicuis; branchiis ore aperto maxime conspicuis; maxilla superiore sub posteriore oculi parte _ 


55 


desinente; praeoperculo angulo striato; squamis corpore parvis valde conspicuis; pinna dorsali spinosa cor- 
pore duplo vel minus duplo humiliore, aeque alta fere ac longa; distantia inter pinnas dorsales 2E circiter 
in longitudine pinnae spinosae; pinna dorsali radiosa spinosa multo humiliore ; pectoralibus capite minus du- 
plo brevioribus et ventralibus longioribus; anali radio Î° dorsali radiosae mediae opposita ; caudali profunde 
excisa lobis acutis 53 fere in longitudine corporis; colore corpore dorso coerulescente-viridi , lateribus ven- 
treque argenteo ; dorso ad basin pinnarum maculis rotundis nigricantibus; pinnis ventralibus albescentibus , 
eeteris flavescentibus , dorsali spinosa caudalique nigro vel fusco marginatis. 
B. 7. D. 10 — 1/11 vel 1/12 + 5 spur. P. 2/19. V. 1/5. A. 2/10 vel 2/11 + 5 spur. C. 17 et lat. brev. 
Synon. Kanagurta Russ. Corom. Fish. II. p. 21. fig. 136. 
Macquereau kanagurta CV. Poiss. VII. p. 36. 
Scomber delphinalis Commers. CV. Poiss. VIII. p. 38? 
Macquereau du Fort-Dauphin CV. ibid. ? 
Kanan-kujouté Incol. Ponticer. 
Hwa tsze, Ta tze et Fa Chi Chinens. 
Flowered tze Reeves in Richards. Rep. Ichth. Chin. 
Ikan Gombong Mal. Batav. Cherib. Samar. 
Habit. Batavia, Cheribon, Samarang, Pasuruan, in mari. 
Longitudo 9 speciminum 90” ad 200”. 


Aanm. Deze soort komt te Batavia meestal dagelijks bij duizenden ter markt en heeft 
zeer smakelijk vleesch. 


b. Caput longius quam altum. 
aa. Allitudo corporis 4% ad 4; in ejus longitudine. Distantia inter pin- 
nas dorsales 1!, circiter in longitudine pinnae spinosae, Pinnae pecto- 
rales ventralibus longiores. 
f Dorsum ad basin pinnarum maculis rotundis nigricantibus; latera superne 
(adultis) vittis aureis longitudinalibus 4 ad 6. 


Scomber loo CV. Poiss. VIII Pp. 38. 


Scomb. corpore oblongo compresso, altitudine 42 ad 44 in ejus longitudine, latitudine 2 ad Î} in ejus 
altitudine ; capite 4 ad 44 in longitudine corporis, longiore quam alto, leviter convexo; oculis diametro 
hf ad 3% in longitudine capitis; rostro oculo non vel vix longiore; maxillis dentibus minimis, junioribus et 
adultis conspicuis; branchiis ore aperto conspicuis; maxilla superiore sub oculi medio vel parte anteriore 
desinente ; praeoperculo angulo striato; squamis corpore parvis valde conspicuis; pinna dorsali spinosa cor- 
pore duplo vel minus duplo humiliore, aeque alta fere ac longa; distantia inter pinnas dorsales 13 circiter 
in longitudine pinnae spinosae; pinna dorsali radiosa spinosa multo humiliore; pectoralibus capite duplo bre- 
vioribus sed ventralibus longioribus; anali radio f° dorsali radiosae mediae opposita; caudali profunde ex- 
cisa lobis acutis 53 circiter in longitudine corporis ; colore corpore superne coerulescente-viridi, inferne ar- 
genteo ; dorso ad basin pinnarum maculis rotundis nigricantibus , lateribus (adultis) superne vittis aureis longitu- 
dinalibus 4 ad 6; pinnis dorsalibus hyalinis partim nigro marginatis, pectoralibus caudalique griseo-viridibus, 
ventralibus analique albis. 

B. 7. D, 9 — 1/10 ad 10 — 1/12. +5 spur. P. 2/18 vel 2119. V. 1/5. A. 2/19 +5 spur. C. 17 etlat, brev. 


Synon. Macquereau loo CV. Poiss. VIIL p. 38. EES 
Ikan Gombong lalaki Mal. Batav. ot 
Loo Incol. Waigiu. En. 
Habit. Batavia, in mari. br 
Longitudo 10 speciminum 90” ad 265”. niet 


Aanm. Scomber chrysozonus Rüpp. heeft veel van deze soort doch verschilt er van door- _ 


afwezigheid van zwemblaas en bijzonderheden in de kleurteekening. Volgens Rüppell's af 


beelding zijn bij Scomber chrysozonus bovendien de borstvinnen meer dan tweemaal korter 4 
dan de kop en zelfs korter dan de buikvinnen, 4 


THYNNUS GV. 


1. Pinnae dorsales distantes, radiosa spinosa humilior; analis post dorsalem radiosam _ 
inserta. 

A. Pinnae spuriae dorsales 8, anales 7. 

a. Rictus sub medio oculo desinens. 

aa. Pinnae pectorales juvenilibus capite plus, adultis capite minus duplo he E 

viores. 


T Dorsum fasciis vel maculis obliquis nigricantibus. 


Thynnus thunnina GV. Poiss. VIL p. 76. tab. 212 et CV. Règn. anim. éd. lux, Poiss. 
tab. 46 fig. 1. T.Schl. Faun. Jap. Pisc. p. 95 tab. 48. fn 


Thynn. corpore subelongato compresso, altitudine 5 in ejus longitudine, latitudine 13 circiter in ejus al- ä 
titudine ; capite acuto 4 et paulo in longitudine corporis, multo longiore quam alto; oculis diametro 5 ad 
6 in longitudine capítis; rictu sub medio oculo desinente; rostro acuto oculo longiore ; maxillis denti- 3 
bus mediocribus maxilla inferiore majoribus utroque latere 22 ad 30 ; margine operculari membranacea den- 
ticulata ; cataphracta dorso ad pinnam 2m, lateribus sub linea laterali post apicem pinnarum pectoralium, 
ventre post pinuas ventrales desinente , utroque latere incisuris Q magnis, inferiore aperturam branchialem _ 
fere atlingente ; pinnis dorsalibus non contiguis, distantia interpinnali pinnna radiosa breviore; dorsali spinosa 
corpore duplo vel minus duplo humiliore, radiosa spinosa multo humiliore ; pectoralibus junioribus capite a 
duplo , adultis capite minus duplo brevioribus sed ventralibus longioribus; anali post dorsalem radiosam in- 
serta ; caudali profunde emarginata lobis acutis 6 ad 7Z in longitudine corporis; colore corpore superne pro- 
funde coeruleo, lateribus plumbeo, ventre argenteo; dorso fasciis vel maculis obliquis nigricantibus; pinnis — 
hyalinis fuscescentibus vel flavescentibus, dorsali spinosa nigro marginata. 4 

B. 7. D. 15 — {ll vel 16 — 1/12 + 8 spur. P. 2/25. V. 1/5. A. 3/9 ad 3/11. + ke C. 19 et lat. brow Î 

Synon. Pelamis coerulea Aldrovand. Pisc. p. 315. 

Dangiri Mangelang Renard Poiss. Mol. IL. tab. 36 fig. 189, Vlaming. Rec. no. 2, 2 
Doudieuw Renard ibid. tab. 23 fig. 124? 

Scomber quadripunctatus Geoffr. St. Hil. herbe Poiss. tab. 24 fig. 3. 
Macquereau à quatre points Geoffr. St. Hil. ibid. 


zak 


31 
Scomber allitteratus Rafinesque Caratt. p. 46 sp. 128. 
Auxis taso Blkr. Ichth. M. en O. Jav. (nec GV). 
Thonine vel Touna CV. Poiss. VIIL. p. 76. 
Alletteratu , Litteratu et Covaritu Italor. 
Jokawa katsuwo Japonens. 
Ikan Tetongkol Mal. Batav. 
Ikan Tonggol Indig. Samar. Pasur. 
Habit. Batavia, Cheribon, Samarang, Pasuruan in mari. 
Longitudo 10 speciminum 180” ad 520”. 
Species variat maculis pectoralibus lateralibusque rotundis nigris unica vel pluribus vel nullis. 


Aanm. Een onnaauwkeurig onderzoek van slecht geconserveerde exemplaren bij welke de 
doornachtige rugvin slechts gedeeltelijk bewaard was gebleven en de rugvinnen alzoo ver 
van elkander verwijderd schenen, heeft mij vroeger deze soort doen aanzien voor Auxis ta- 
so CV. Het komt mij voor, dat er geen genoegzame grond is om het geslacht Auwis te 
behouden, aangezien hier het vaneenstaan der rugvinnen geen kenmerk is van generische 
waarde. Neemt men dit karakter aan, dan zou men Thynnus thunnina met meer regt 
onder Auxis brengen dan onder Thijnnus. 

Bij geen mijner exemplaren merk ik verschillen op, van belang genoeg, om ze van 
Thynnus thunnina te scheiden. Slechts zijn de zwarte rugbanden regelmatiger schuinsch 
en evenwijdig aan elkander. In dit opzigt beantwoorden mijne speeimina aan de afbeel- 
ding van Thynnus thunnina in de Fauna japonica, doch hier is de kop blijkbaar te klein 
voorgesteld. 

Van 
Thynnus macropterus T. Schl. Faun. Japon. Pise. p 98 tab. 51, 

zag ik den Isten April 1850 te Batavia een enkel individu ter markt. Het had eene 
lengte van meer dan 900”. Ik kon hetzelve aiet in mijn bezit krijgen, zoodat ik geene 
nieuwe diagnose dezer soort hier kan opgeven, 


CYBIUM GV, 


L. Mazilla superior inferiore brèvior. 
A. Linea lateralis usque sub pinnis dorsalibus spuriis curvata, curvatura debili. 
a. Carina lateralis elevata oblonga rotundata. Cauda postice tota syuamosa. 
aa. Caput plus quam sexies in longitudine corporis. 
J Pinnae caudalis 4, in longitudine corporis, dorsalis spinosa radiosa du- 
plo bumilior. 
o Fascia lata nigricans dorso-analis. 


Cybium Croockewitii Blkr. 


Cyb. corpore elongato compresso, altitudine 6 circiter in ejus longitudine; capite acuto 6} circiter in lon- 


58 


gitudine corporis ; altitudine capitis 14 in ejus longitudine ; linea rostro-frontali concava ; rostro (adultis) ocu- in 
lo minus duplo longiore ; maxilla superiore inferiore breviore sub oculi margine posteriore desinente; den- 
tibus maxilla superiore utroque latere p. m. 18, maxilla inferiore p. m. 9 ad 11; oculis diametro 5 circi- 
ter in longitudine capitis ; regione postoculari squamosa praeoperculi limbum posteriorem emarginatum non 
attingente ; linea laterali usque sub pinnis dorsi spurijs Curvata flexura debili, postice carina elevata oblonga 
rotundata; cauda postice tota squamosa; pinnis dorsali spinosa radiosa duplo humiliore, radiosa corpore 
paulo humiliore sed anali altiore ; pectoralibus acutis 12 in longitudine capitis ventralibus duplo longioribus ; 
caudali lobis curvatis 43 in longitudine corporis ; colore corpore superne profunde coeruleo inferne argenteo, 
plumbeo nebulato ; fascia dorso-anali lata nigra; lateribus maculis diffusis nigricantibus ; pinnis dorsali spinosa — 
tota nigra, ventralibus albis, ceteris fusco-nigricantibus. - ui 
B. 7. D. 15 —7/17 + 7 spur. solitar. P. 2/18. V. 1/5. A. 6/18 + 7 spur.solitar. C.17 vel 19 etlat. brev. — 
Synon. Akan Tengiri Mal. gr 
Habit. Fretum Bankanense prope Muntok (Dr. J. H. Croockewit Hz.) 
Longitudo speciminis unici 450”, 


ke 


Aanm. Ik noem deze soort naar Dr. J. H. Croockewit IIz., die haar te Muntok heeft 
ontdekt en mij welwillend toegezonden. Deze species heeft zeer duidelijke kenmerken. In 
kleurteekening heeft zij de meeste verwantschap met Cybium chinense (Faun. Japon. Pisc. 
tab. 58 fig. 1), doch in andere opzigten verschilt zij ook hiervan grootclijks. | 


b. Carina lateralis humillima. Cauda postice maxima parte nuda. 
aa. Caput 5'/, ad 5% in longitudine corporis. 
Í Pinna caudalis 4%, ad 5 in longitudine corporis. 
o Latera maculis rotundis nigris. 


Cybvum guttatum GV. Poiss. VIIL. p. 127, ) 


Cyb. corpore elongato compresso, altitudine 6 circiter in ejus longitudine; capite acuto 53 ad 5% in lon- ĳ 
gitudine corporis; altitudine capitis Î4£ circiter in ejus longitudine; linea rostro-frontali declivi rectiuscula 
vel concaviuscula; rostro (media aetate) oculo minus duplo longiore; maxilla superiore- inferiore breviore, _ 
2 in longitudine capitis, sub oculi parte posteriore desinente; dentibus maxilla superiore utroque latere 14 _ 
ad 18, maxilla inferiore 12 ad 17; oculis diametro 4 ad 43 in longitudine capitis; regione postoculari squa- _ 
mosa praeoperculi limbum posteriorem emarginatum non attingente; linea laterali usque sub pinnis dorst 


spuriis curvata, curvatura debili , postice carina humillima; cauda postice maxima parte nuda; pinnis dorsali _ 


spinosa radiosa paulo humiliore, radiosa corpore duplo circiter humiliore et anali vix altiore; pectoralibus _ 
acutis capite duplo fere brevioribus sed ventralibus duplo fere longioribus; caudali lobis curvatis 44 ad 5 in 
longitudine corporis; colore corpore superne profunde coeruleo inferne argenteo, lateribus maculis numero- 


sis pigricantibus rotundis et ovalibus; pinnis dorsali spinosa antice nigerrima postice alba, dorsali 22, pec- — 


toralibus et caudali viridescentibus ‚ ventralibus et anali albidis. . 
B. 7. D. 16 —6/15 ad 17—6/!16 + 8 vel 9 spur. solitar. P. 249 vel 220. V. 1/5, A. 4/16 vel HIT+8 _ 
vel 9 spur. solilar. C. 7 et lat. brev. 4 
Synon. Groene Koningsvisch Valent. Ind. Amb. III. fig. 105. 
Scomber guttatus Bì, Schn. Syst. posth. p. 23 tab. 5. 


ED nr nr ae en en rn and 


59 


Wingeram Russell Corom. Fish. II. p. 26 fig. 134. 
Tassard à gouttelettes CV. Poiss. VIII. p. 127. 
Seerfish Anglor. Ind. orient, 
Want-Saran Tranquebar. 
Keaou-yu, Kaou-yw et Kau-u Chinens. 
Ikan Tengirt papan Malaccens. 
Ikan Tengirí Mal. Batav. Samar. 
Ikan Ajong-ajong Indig. Pasuruan. 
Habit. Batavia, Samarang, Surabaja , Pasuruan, in marí 
Longitudo 7 speciminum 180” ad 320”. 


IL. Maxilla superior inferiore longior. 
A. Linea lateralis usque sub pinnis dorsalibus spuriis curvata. 
a. Carina lateralis junioribus et adultis valde humilis. Cauda postice maxima 
parte alepidota. 
aa. Caput 3%, ad 4%, in longitudine corporis. Regio postocularis squamosa 
praeoperculi limbum posteriorem non attingens. 
Ì Pinnae dorsalis spinosa radiosa jumioribus altior adultis humilior, caudalis 
5, ad 6 in longitudine corporis. 
o Dorsum et latera fasciis et maculis oblongis transversis nigricantibus. 


Cybium konam Blkr. 


Cyb. corporeelongato compresso, altitudine 55 ad 7 in ejus longitudine; capite acuto 3% ad 4} in longitu- 
dine corporis; altitudine capitis 1% ad 12 in ejus longitudine; linea rostro-frontali declivi rectiuscula; rostro oculo 
junioribus minus adultis plus duplo longiore; maxilla superiore inferiore longiore sub oculi margine posteriore 
desinente, 1% ad 1% in longitudine capitis; dentibus maxilla superiore utroque latere 8 ad 17, maxilla inferiore 8 
ad 15; oculis diametro 4 ad 6 in longitudine capitis; regione postoculari squamosa praeoperculi limbum posteriorem 
Jeviter emarginatum non attingente ; linea laterali usque sub pinnis dorsalibus spuriis curvata flexura magna, pos- 
tice carina valde humili, cauda postice maxima parte alepidota; pinnis dorsali spinosa radiosa junioribus 
altiore adultis humiliore; pectoralibus acutis capite junioribus plus aduitis minus duplo brevioribus sed ven- 
tralibus duplo vel plus duplo longioribus; caudali 54 ad 6 in longitudine corporis; colore corpore superne 


profunde coeruleo inferne argenteo; dorso lateribusque fasciis et maculis oblongis transversis nigricantibus; 


pinna dorsali spinosa junioribus antice et postice nigerrima medio alba, adultis tota fuscescente ; pinnis ce- 
teris viridibus hyalinis vel flavescentibus. | 
‚B. 7. D, 16 — 5/12 vel 5/13 + 9 vel 10 spur. solitar. P. 2/20. V. 1/5. A. 3/10 ad 3/15 + 9 ad 12 soli- 
tar. C, 17 vel 19 et lat. brev. 
Synon. MKonam Russ. Corom. Fish II. p. 27 fig. 135. 
Scomber maculosus Shaw Nat. misc. Ne. 982 et Gen. Zoöl. IV. 2. p. 392. 
Cybium Commersonii CV, Poiss. VIIL. p. 120 (ex parte). Richards. Ichth. Chin. Jap. 
Lan-teen-keaou et Lam teem kow Chinens. 
Ikan Tengiri Mal. Batay. 


40 
Habit. Batavia, in mari 
Longitudo 12 speciminum 90°” el 490”. 


Aanm. De Konam van Russell, door Cuv. vermeld onder de synonymie van Cybium _ 
Commersonii is eene eigene soort, die zich genoegzaam van Cybium Gommersonii onder- _ 
scheidt door grooteren kop, ander verloop der zijlijn, minder talrijke tanden in de beide k 
kaken, enz. Op de afbeeldingen van Cybium Commersonii van Rüppell en Lacépède Ed 
gaat de kop 8%, tot 6 maal in de lengte des ligchaams en de zijlijn iser slangsgewijze ge- — 
bogen en daalt niet zoo plotseling als bij Cybium konam. Bt 

De rugvlekken ontbreken soms bij de jongere individu’s even als zulks het geval 
is bij Cybinm lineolatum CV. Het komt mij niet onwaarschijnlijk voor, dat Cybium Hak f 
GV. bois. VII p. 181 een jeugdige toestand is van Cybium konam. à 


B. Carina lateralis adultis praesertim valde elevata oblonga angulata. ä 
aa. Caput Bad 5, in longitudine corporis. Regio postocularis squamosa prae- — 
operculi Iimbum posteriorem attingens. “ 

tT Pinna dorsalis spinosa radiosa adultis duplo junioribus minus s duplo hu- B. 
milior. 8 

q Latera vulgo maculis oblongis nigricantibus in series longitudinales dis- — 
positis. 

„ 

8 


Cybium loneolatum GV. Poiss. VIJL. p. 124. 


EN 


Et 
Cyb. corpore elongato compresso, altitudine 5E ad 6E in ejus Iongitudine; capite acuto 5 ad 54 in Lan 


gitudine corporis; altitudine capitis 14 ad 1} in ejus longitudine; linea rostro-frontali declivi rectiuscula; — 
rostro oculo junioribus paulo adultis duplo joo maxilla superiore inferiore longiore sub posteriore oculí 
parte desinente, 1% ad 1% in longitudine capitis; dentibus maxillis superiore et inferiore utroque latere 9 ad 
15; oculis diametro 4 ad S in longitudine capitis; regione postoculari squamosa praeoperculi limbum pos 
rtorem emarginatum attingente; linea laterali usque sub pinnis dorsi spurijs curvata, flexura mediocri, pos q 
jice carina (adultis praesertim) valde elevata oblonga angulata; cauda postice maxima parte (junioribus praeser- — 
tim) alepidota; pinnis dorsali spinosa radiosa adultis duplo junioribus minus duplo humiliore; radiosa cor-_ d 
pore minus duplo humiliore ; pectoralibus acutis capite minus duplo brevioribus sed ventralibus plus dupl 0 
brevioribus ; caudali 4% ad 52 in longitudine corporis; colore dorso profunde coeruleo, ventre argenteo ; pi 
jateribus vulgo maculis oblongis nigricantibus in series Iongitudinales dispositis ; pinnis dorsali spinosa junio- df 
ribus fusca adultis albescente, ceteris flavescentibus vel fuscescentibus. Be 
B. 7. D. 15 — 5/1f ad f6—5/13 + 8 ad 10 spur. solitar. P. 2/20 ad 2/22. V. 1/5. A. 5/14 vel 54 
+ 9 spur. solitar. C. 7 vel 19 et lat. brev. zn ee 
Synou. Conings Visch Nieuhof Gedenkw. Zee- en Lantr. p. 270 fig. \ 

Mangelang-Coningsvisch Renard Poiss. Mol. I. tab. 7 fig. 53. 

Tassard linéolé EV. Poiss. VIII. p. 124. 

Cybium interruptum CV. ib. p. 126. ? 

Ikan Tengiri Mal. Batav. 


41 


Ikan Kuwang Javan. Tegal. 
‚ Habit. Batavia, Tegal, Samarang, Rembang, Pasuruan, in mari. 
Longitudo 8 speciminum 180” ad 470. 


TRICHIURUS GV. 


IL. Oculi diametro 6 ad 7 in longitudine capitis, 2 in longitudine rostri. 
A. Pinna dorsalis antice fusca vel nigra. 
5 a. Spina analis anterior longitudine spinis ceteris aequalis. 


Trichiurus haumela GV. Poiss.VIIL. p. 182. 


: Trichiur. corpore taenioideo, altitudine 14 ad {2 in ejus longitudine; capite acuto, 7 ad 6 in longitudine 
corporis , corporis altitudine duplo longiore; oculis diametro 6 ad 7 in longitudine capitis, 2 in longitudine 
rostri; rostro 9 in longitudine capitis; rictu sub oculi parte posteriore desinente ; dentibus intermaxillaribus 
utroque latere 10 ad 13, infrarnaxillaribus 9 ad 12; pinnis dorsali altitudine antice 2 ad 24 medio 1Z in 
altitudine corporis; pectoralibus acutis 3 ad 3% in longitudine capitis; spina anali anteriore longitudine spinis 
sequentibus aequali; colore toto corpore argenteo; iride flava; pinna dorsali flavescente antice fusca vel nigra, 
marginem superiorem versus fuscescente; pectoralibus flavis vel fuscescentibus. 

B. 7. D. 130 ad 132. P. 1/10. A. 105 ad 110. 
Synon. Clupea haumela Forsk. Descr. Anim. p. 72 no. 106. 
Trichiure lepture Lacép. Poiss. II. p. 182 tab. 7 fig. 1 (nec CV.) 
Sawala et Trichiurus lepturus Russ. Corom. Fish. I. p. 30 fig. Al. 
Trichiure haumela CV. Poiss. VIII. p. 182. 
Ikan Lajor Mal. et Javan. 
Hab. Batavia, Tegal, Samarang, Rembang, Surabaja, Pasuruan , in mari. 
Longitudo 7 speciminum 450” ad 650”. 


Aanm.. Frichiurus haumela komt te Batavia bijkans dagelijks in groot aantal ter markt. 
Deze soort wordt grooter dan Frichdwrus savala. Van Trich. savala zag ik geen specimen 
langer dan 500” terwijl Trich. haumela wel tot 800” lang wordt. 


IH. Oeculi diametro 6, ad 10 in longitudine capitis, 2, ad 4 in longitudine rostri. 
A. Pinna dorsalis antice flava. 
a. Spina analis anterior spìnis sequentibus multo longior. 


Trichturus savala CV. Poiss. VIII p. 184. tab. 224, Règn. anim. Zil luxe. Poiss. tab. 68. 


Trichiur. corpore táenioideo, altitudine 17 ad 12 jn ejus longitudine ; capite acuto 9 ad 6 in longitudine 
corporis, altitudine corporis duplo circiter longiore; oculis diametro 65 ad 10 in longitudine capitis, 24 ad 
4 in longitudine rostri; rostro 22 in longitudine capitis; rictu sub oculi parte posteriore desinente; denti- 
bus intermaxillaribus utroque latere 9 ad 16, inframaxillaribus 8 ad 12; pinnis dorsali altitudine antice 23 
ad 4, medio 13 in altitudine corporis; pectoralibus acutis 3 ad 3E in longitudine capitis; spina anali ante- 


6 


ie ki 
49, | RE, 


flavis , dorsali adultis tantum fusco marginata. 
B. 7. D. 120 ad 124 P. 1/10. A. 80 et plus (vulgo vix vel non conspicuae). 
Synon. Trichiure savale CV. Poiss. VIII. p. 18%, tab. 224. 
Trichiure des Indes CV. Règn. anim. éd. luxe Poiss. tab. 68. dl 
Trichiurus armatus Gray Hardw. Illustr. Ind. Zoöl. IL. tab. - Zoöl. Misc. pas 
Na- Savalle Incol. Ponticer. 
Pih-tae et Pak-taï Chinens. 
Ikan Lacore-lacore Malaccens. (Lajor?). dE al 
1kan Eajor Mal. Batav. q74 
Habit. Batavia, in mari. 
Longitudo 12 speciminum 290” ad 520”, 


Aanm. Deze soort komt te Batavia op verre na niet zoo dikwerf voor als Trich. hut 
mela en meestal slechts bij enkele individu’s, terwijl Trich. haumela bij troepen van 
duizenden schijnt te trekken. 


ELACATE GV. 
Elacate motta GV. Poiss, VOL. p. 244. 


Elac. corpore elongato antice cylindrico postice compresso, altitudine 73 ad {2 in ejus longitudine; ca- 
pite prismatico 43 ad 5 in longitudine corporis, duplo vel plus duplo longiore quam alto; oculis diametro _ 
A5 ad 7 in longitudine capitis; rostro oculo longiore ; maxilla inferiore prominente; maxilla superiore'sub — 
oculi parte anteriore desinente; squamis corpore minimis, junioribus vix conspicuis; linea laterali antice bs 
serpentina; pinnis, dorsali spina fa basi pectoralium opposita, parte radiosa corpore humiliore vix emargi- E 
nata; pectoralibus capite brevioribus sed ventralibus duplo longioribus; anali corpore humiliore vix emar- 
ginata; caudali junioribus convexa, aetate adolescente truncata, adultis concava lobo superiore longiore; Ja 
colore corpore superne griseo, fusco vel nigro inferne argenteo vel griseo ; junioribus lateribus fasciis 2lon- 
gitudinalibus griseis; pinnis fuscescentibus vel nigricantibus, caudali junioribus nigra radiis externis albis. | 


B. 7. D. 6-4/29 ad 9-4/33. P. 2/18 ad 2/20. V. 1/5. A. 3/23 vel 3/24. C. 47 et lat. brev. 
Syn. Spinax edax , voraax , bivorax, aculeis in dorso novem distinctus Commers. “Á 
Pedda mottah Russ. Corom. Fish. II. p. 39 fig. 153. (aetas media incipiens). ‚ 
Elacate d'Orixa CV. Poiss. VIII. p. 244. % 


Elacate pondiceriana CV. Poiss. VIII. p. 241. Rüpp. N. Wirb. Abyss. F. R. M. p. 43 tab. 12 fig. à 
3 (aetas adulta). 


Elacate de Pondichéry CV. ibid. 


Elacate malabartea GV. ib. p. 244. Règn. anim. éd. luxe, Poiss. tab. 54 fig. 2. (aet. adolescens). 
Elacate de Malabar CV. ibid. ' 


Elacate bivittata CV. Poiss. VIII. p. 248. (aetas adolescens). T. Schl. Faun. japon. Pisc. p. 104 tab. — 
56. (adult). 

Elacate à deux raies CV. ibid. 

Houta Arab. Ve 


45 


Katé-vera Incol. Ponticer. 

Mosoumin Incol. Malabar. 

Masu Japonens. 

Ikan Gabus lawut et Ikan Buntut karbo Mal. Batav. 
Habit. Batavia, Samarang, in mari. 5 
Longitudo 12 speciminum 180” ad 570”. 


Aanm. De soorten van Cuvier, onder de bovenaangehaalde namen in het groote visch- 
werk beschreven, zijn blijkbaar slechts verschillende lceftijdstoestanden van eene enkele soort. 
De 12 specimina mijner verzameling toonen de trapsgewijze overgangen der verschillende 
leeftijden zeer duidelijk aan. Uitwendig kan ik bij deze soort geene kenmerken vinden 
welke haar voldoende van Elacate atlantica CV. Poiss. VEL. p. 245. tab. 233. (Scomber 
niger Bl.) onderscheiden. 


CHORINEMUS GV, 


1. Squamae lineares. 
A. Maxilla superior sub medio oculo desinens, 2 et plus in longitudine capitis. 
a. Caput longius quam altum. Pinnae dorsi spuriae solitariae, basi tantum 
membrana unitae, 
aa. Latera maculis nigricantibus ovalibus vel oblongis verticalibus. 
f _Pimna dorsalis radiosa apice nigra. 


Chorinemus tol GV. Poiss. VIJL p. 283. 


Chorin. corpore oblongo compresso, altitudine 43 ad 54 in ejus longitudine, latitudine 3 circiter in ejus 
altitudine; capite acuto 54 ad 6 in longitudine corporis, longiore quam alto; ligea frontali concava; oculis 
diametro 34 ad 4 in longitudine capitis ; rostro oeulo non vel vix longiore ; maxillis dentibus parvis aequa- 
libus, superiore sub medio oculo desinente 2 et plus in Iongitudine ecapitis; squamis corpore linearibus ; 
pinnis dorsi et ani radiosis corpore plus duplo humilioribus; pinnis dorsi spuriis fere liberis, basi tantum 
membrana unitis; pectoralibus et ventralibus acutis subaequalibus capite duplo fere brevioribus, caudali lobis 
acutis 6 circiter in longitudine corporis; colore corpore superne plumbeo-coeruleo inferne argenteo ; lateribus 
__ serie longitudinali macularum nigricantium ovalium vel oblongarum verticalium , maculis anterioribus lineam 
_ Jateralem tangentibus; pinnis dorsali, pectoralibus, ventralibus analique flavescentibus, dorsali apice nigra; 
caudali viridescente. 

B. SD. 1 procumb. + 6 vel 7- 2/19 vel 2/20. P. 2/15 ad 2/17. V. 1/5. A. 2- 1/18 vel 1/19 C. Î7 et 

lat. brev. 

Synon. Tol-parah Russ. Corom. Fish. IL. p. 29 fig. 138 (junior). 

Chorinème tol CV. Poiss. VlIl. p. 283. 
Tol pareh Incol. Ponticer. 
Ikan Talang et Ikan Dawon bambu Mal. Batav, 

Habit. Batavia, in mari. 

Longitudo f4 speciminum 160” ad 390”, 


Zh Zin 
IL. Squamae lanceolatae vel rotundae. j | CE 
A. Maxilla superior post oculos desinens capite minus duplo brevior. | 
a. Caput aeque altum ac longum vel altius quam longum. 
aa. Pinnae dorsales spuriae media allitudine membrana unitae. 
T _Maculae laterales rotundae supra lineam lateralem. 


[ hid h 
Vn 


kt 


Chorinemus Commersonianus CV. Poiss. VIJL. p. 272. 


Chorin. corpore oblongo compresso, altitudine 22 ad 44 in ejus longitudine, latitudine 43 ad 34 in ejus _ 
altitudine ; capite 54 ad 6 in longitudine corporis, longiore quam alto vel aeque alto ac longo; linea fron- 
tali junioribus declivi rectiuscula, adultis concaviuscula; oculis diametro 34 ad 4% in longitudine capitis og 
rostro junioribus et adultis oculo breviore; maxillis dentibus parvis aequalibus, antice tantum dentibus ali — 
quis majoribus ; maxilla superiore junioribus paulo adultis longe post oculum desinente 13 ad {2 in longi- 
tudine capitis ; squamis corpore junioribus rotundatis adultis lanceolatis ; pinnis dorsali et anali acutis junio- 
ribus corpore duplo adultis corpore minus duplo humilioribus; pinnis spuriis media altitudine membrana 
unitis ; pectoralibus acutis 13 circiter in longitudine capitis ventralibus acutis paulo longioribus ; caudali lon 
bis acutis 5E ad 5 in longitudine corporis; colore corpore superne plumbeo inferne argenteo (adultis frequenter _ 
flavo nebulato); lateribus maculis coeruleis 6 ad 8 rotundis in seriem longitudinalem supra lineam lateralem _ 
dispositis, aetate juvenili vulgo vix vel non conspicuis; pinnis flavescentibus, dorsali et caudali fuscescente — 
marginatis. k 

B. 8. D. 1 procumb. + 7-1/20. P. 2/17 V. 1/5. A. 2-1/18. C. 17 et lat. brev. 

Synon. Ambonsche Elft of St. Pietersvisch Valent. Ind. Amb. III. p. 490 fig. 439. tn 

Scomber lysan Forsk. Descript. Animal. p. 54 N°. 69. 5 Â 
Scomber maculatus Forst. ? 
Scomber Commerson Lacép. Poiss. II p. 600. 
Scomberoïde Commersonien Lacép. ib. tab. 20 fig. 3. 
Scomber Forsterí Bl. Schn. Syst. posth. p. 26 no. 15? 
Aken Parah Russ. Cor. Fish. IL. p. 31 fig. 141. 
_ _Lichia affinis K. v. H. fig. inedit. (juvenis). 
Lichia lWysan Rüpp. AU. R. N. Afr. F. R. M. p. Of. 
Chorinemus lWysan Rüpp. N. Wirb. Faun. Ab. F. R. M. p. 48. 
Scomber madagascariensis Shaw. Gen. Zoöl. V. tab. 85. Life of Raffles p. 689. 
Chorinème Comumersonien GV. Poiss. VIII. p. 272. 
Chorinemus Wyzan CV. Poiss. VIIL. p. 284. 
Chorinème lysan CV. ibid. 
Chorinemus Farkharü CV. ib. p. 285 ? 
Dorab et Lysan Arab. 
Télé Incol. Pontic. 5 
Ikan Talang et Ikan Dawon bambu Mal. Batav. | „if 
Ikan Badong Jav. Samar. f 
Ikan Walegring Índig. Pasuruan. 
- Ikan Lima djari Amboin. 


8 


45 


Habit. Batavia, Tegal, Samarang, Pasuruan, in mari. 
Longitudo 8 speciminum 210” ad 510”. 


bb. Pinnae dorsales spuriae solitariae vel basi tantum membrana unitae. 
1 Maculae laterales oblongae verticales lineam lateralem tangentes. 


Chorinemus toloo CV. Poiss. VIII P: 217. 


Chorin. corpore oblongo compresso, altitudine 4 ad 3% in ejus longitudine, latitudine 4 circiter in ejus 
altitudine; capite 52 ad 6% in longitudine corporis, aeque alto circiter ac longo; linea frontali junioribus 
declivi rectiuscula, adultis concaviuscula; rostro junioribus oculo breviore, adultis oculo vix longiore; maxil- 
lis dentibus medioeribus, antice dentibus aliquot majoribus; maxilla superiore junioribus sub oculi limbo 
posteriore, aetate media et adulta post oculos desinente 1% ad f} in longitudine capitis; squamis corpore 
lanceolatis ; pinnis dorsali et anali acutis corpore duplo humilioribus, pinnis spurijs solitariis vel basi tantum 
membrana unitis; pectoralibus acutis f$ ad Ît in longitudine capitis ventralibus longioribus; caudali lobis 
acutis 51 ad 43 in longitudine corporis; colore corpore superne coeruleo-plumbeo, inferne argenteo (adul- 
tis frequenter flavo nebulato); lateribus maculis 4 ad 6 oblongis verticalibus nigricantibus, lineam lateralem 
tangentibus ; pinnis flavescentibus, dorsali radiosa apice fuscescente. 
B.S. D. 1 procumb. + 6-41/20 ad 7- 1/21. P. 2/15 ad 2/17. V. 1/5. A. 2-1/18. C. 17 et lat, brev. 
Synon. Toloo parah Russ. Corom. Fish. II. p. 29, fig. 137. 
Lichia. toloo-parah Rüpp. Atl. R. N. Afr. F. R. M. p. 91. 
Chorinème tolou CV. Poiss. VII. p. 277. 
Ikan Talang et Ikan Dawon bambu Mal. Batav. 

Habit. Batavia, in mari. 

Longitudo 6 speciminum 180” ad 450”. 


Aanm. Op de af beelding van Russell staan de zijvlekken boven de zijlijn, zijn de schub- 
ben wat te groot afgebeeld en het vlies tusschen de valsche rugvinnen te hoog. 


B. Maxilla superior sub oculo desinens, capite duplo brevior. 
a. Caput longius quam altum. 
aa. Pinnae dorsales spuriae basi tantum membrana unitae. 
T _Maculae laterales in series 2 longitudinales supra et infra lineam latera- 
lem dispositae. 
o Pinna dorsalis radiosa apice nigricans. 


Chorinemvus Sancti Petri CV. Poiss. VIII. p. 279. tab. 236. 


Chorin. corpore oblongo compresso, altitudine 44 circiter in ejus longitudine, latitudine 3 circiter in ejus 
altitudine; capite acuto 6 circiter in longitudine corporis, longiore quam alto; linea frontali concaviuscula; 
oculis diametro 32 ad 4 in longitudine capitis; rostro oculo paulo longiore; maxillis dentibus parvis aequa- 
libus, superiore sub oculi parte posteriore desinente, capite duplo circiter breviore; squamis corpore lan- 
ceolatis ; pinnis dorsali et anali radiosis acutis corpore plus duplo humilioribus; pinnis dorsi spuriis basi 
tantum membrana unitis; pectoralibus et ventralibus acutis, pectoralibus f5 in longitudine capitis ventrail- 


46 


bus longioribus; ecaudali lobis acutis 5 et paulo in longitudine Beperk colore eorpore superne co 
inferne Teen. lateribus aetate Be AOT rotundis Te OA BORE in series = loi 


flavis; dorsali radiosa apicem versus nigra. 
B. 8. D. 1 proc. + 7-4420. P. 2/15 ad 2/17. A. 2- 1/18. C. 17 et lat. brev. 
Synon. Sanct-Picters vis, Vfvinger vis Vlaming Rec. N. 34. 
Koningsvisch met oogen Valent. Ind. Amb. III. p. zu as. 11 
St: Peters ou Poisson de cing doigts Renard Poiss. Mol. IL. tab. 15 fig. 86. 
Chorinème de Saint-Pierre CV. Poiss. VIJL. p. 279 tab. 256. 
Chorinemus moadetta CV. ib. p. 280. Blkr. Top. Batav. (aetas adolescens)? 
Lichia moadetta Ehrenb. apud CV. ib? 
Chorinemus mauritianus CV. ib. p. 281 (aetas juvenilis)? 
Ikan Talang et Dawon bambu Mal. Batav. 
Zkan Walegring Indig. Pasuruan. 

Habit. Batavia, Pasuruan, in mari. 

Longitudo 2 speciminum 270” et 310”. 

Aanm. In het algemeen zijn bij Chorinemus de zijvlekken des te duidelijker naarmate 4 
de individu’s ouder zijn. Bij de zeer jonge individu’s ziet men die vlekken meestal in _ 
het geheel niet. De kenmerken door Cuvier opgegeven ter onderscheiding van zijne Chorin. E 
Sancti Petri, Ghor. moadetta en Chor. mauritianus zijn van geen genoegzaam gewigt en 
kunnen allen aan verschillende leeftijdstoestanden toegeschreven worden. 


TRACHINOTUS CV. 


L. Caput acutiusculum rosfro non truncato. Maxillae aequales. 
A. Genae totae scpuamatae. Linea dorsalis vix angulata rotundata. 
a. Linea lateralis rectiuscula. Pinna dorsalis radiosa longe post anum incipiens. _ É 
aa. Latera maculis parvis rotundis nigris hincam lateralem tangentibus. 


Trachinotus Baillonii CV. Poiss. VII p. 817. 


Trachin. corpore oblongo compresso altitudine 84 ad 94 in ejus longitudine, latitudine 4 circiter in ejus 
altitudine; capite acutiusculo 6 fere in longitudine corporis; linea frontali declivi rectiuscula; rostro no d 
truncato; genis totis squamosis; maxillis aequalibus dentibus parvis comspicuis, superiore sub oculi parte 
anteriore desinente; dentibus vomerinis palatinisque valde conspicuis; oculis diametro 34 in longitudine ä 
pitis; linea dorsali vix angulata rotundata; squamis corpore rotundatis valde conspicuis; linea laterali recti— 
uscula ; pinnis dorsali radiosa dimidia capitis longitudine post anum incipiente, antice elevata (apice abrupt.) ; De 
pectoralibus acutis capite brevioribus sed ventralibus longioribus; anali anticee elevata acutissima; caud Á 
lobis acutissimis (parti abruptis); colore corpore superne griseo inferne argenteo; maculis utroque latere 
2 ad 3 parvis rotundis nigris lineam lateralem tangentibus; pinnis pectoralibus et ventralibus flavis, ceter js, 
margines versus fuscis. | \ 


B. 8. De d-proc.. +-6-:1/023. P. 2/15: V. 1/5. A. 2-1/24. C. 17 et lat, brers 


41 


Synon. Carana linea laterali inermi maculisque signata quatuor nigris etc Gommers. CV. Poiss. VIIL p. 
317. 8 
Caesiomorus Bailloni Lacép. Poiss. III. p. 63. 
Caecsiomore Baillon Lacép. ib. tab. 3 fig. 1. 
Trachinote Ballon CV. Poiss. VUIL p. 317. 
Caesiomorus quadripuhetatus Rüpp. Atl. R. N. Afr. F. R. M. p. 90 tab. 24 fig. 1. 
Trachinotus quadripunctatus CV. Poiss. VIIL. p. 320. 
TFrachinote à quatre points GV. ibid. 
Muscadin Ineol. Sechell. insul. 
Ikan Kuweh Mal. Batav. 
Habit. Batavia, in mari. 
Longitudo speciminis unici 270”. 


Aanm. Bovenstaande diagnose is slechts naar een enkel exemplaar opgemaakt, het ee- 
nige wat ik in 8 jaren tijds te Batavia heb gezien. Bij mijn specimen bevinden zich langs 
de zijlijn drie zwarte vlekken aan de regter- en twee aan de linkerzijde. De betrekkelijke 
hoogte van rug- en aarsvinnen zoowel als die van het ligchaam schijnt te verschillen naar 
de leeftijden. 


MU. Caput obtusum rostro truncato. Maxilla superior inferiore longior. 
A. Genae alepidotae. Linea dorsalis valde angulata. 
a. Linea lateralis undulata leviter curvata. Pinnae dorsalis radiosa paulo post 
anum incipiens, pectorales ventralibus multo longiorcs. 
aa. Latera immaculata. 


Trachinotus mookalee GV. Poiss. VIIL Pp. tal 


Trachin. corpore oblongo compresso altitudine 2 ad 34 in ejus longitudine, latitudine 4 ad 5 in ejus al- 
k titudine; capite obtuso 5 ad 57 in longitudine corporis; linea frontali convexa; rostro truncato; genis 
‚_alepidotis; maxilla superiore inferiore longiore sub oculi parte anteriore desinente; dentibus maxillaribus 
et palatinis aetate juvenili et adolescente conspicuis, adultis inconspicuis; oculis diametro 3 ad 4 in lon- 
É gitudine capitis; linea dorsali valde angulata; squamis corpore junioribus rotundatis adultis oblongis val- 
‚de conspicuis; linea laterali undulata leviter curvata; pinna dorsali radiosa quarta parte longitudinis ca- 
pitis post anum incipiente antice elevata frequenter falcata; pinnis pectoralibus acutis capite paulo brevioribus 
h\ sed ventralibus adultis duplo junioribus minus duplo longioribus; anali antice acuta frequenter falcata; cau- 
_ dalilobis acutis 3 ad 4 in longitudine corporis; colore- corpore superne plumbeo vel griseo, inferne argenteo 
frequenter flavo nebulato; lateribus immaculatis ; pinnis flavescentibus vel viridescentibus, dorsali et anali ra- 
diosis antice frequenter fusco marginatis. 

B. 8. D. f procumb. + 6-1/19 vel 6-1/20 P. 2/17. V. 145. A. 2-1/16 ad 2-1/18.C. 17 et lat. brev. 

Synon. Jkan Batoe jang haboe-haboe warna of Aschgraeuwen veelverwigen Klipvisch Valent. Ind. Amb. 

HIL p. 386 fig. 118. 
Pesque Pampus Renard Poiss. Mol. IL. tab. 27 fig. 151. 


48 


Caranx linea lateral inermi, pinnis ventralibus et anali aureis, anali dorsaligue retrorsum sulca- E 
ta Commers. Je 

Gasterosteus ovatus L. Syst. natur. I, 3. p. 1325. 

Centronotus ovalis Lacép ? 

Centronote ovale Lacép.? 

Caesiomorus Blochii Lacép. Poiss. III. p. 95 tab. 3 fig. 2. 

Caesiomore Bloch Lacép. ibid. 

Mookalee Parah Russell Corom. Fish. II. p. 39 fig. 154. (aetas media). 

Trachinote mokalée CV. Poiss. VIII. p. 3Í1. 

Trachinotus Blochü CV. ibid. p. 31. 

Trachinote Bloch CV. ibid. 

Trachinotus affinis CV. ib. p. 315. 

Trachinote apparenté CV. ib. 

Trachinotus falciger CV. ib. p. 315. 

TFrachinote porte-faux CV. ib. 

Trachinotus drepanis CV. ib. p. 315. 

Trachinote faucille GV. ib. 

Domaraï Arab. e 

Pampre Incol. Insul. Sechell. 

Koultiti Incol. Ponticer. 

Ikan Kuweh Mal. Batav. 

Ikan Borang Jav. Samar. 

Ikan Lowang Indig. Pasuruan. 

Habit. Batavia, Samarang, Surabaja , Pasuruan, in mari. 
Longitudo 3 speciminum 150” ad 720”. 


‚ Aanm. Het komt mij voor, dat Cuvier van deze soort niet minder dan 5 soorten ge- 
maakt heeft en dat zijne Trachin. mookalee, Trach. affinis, Trach. Blochii, Trach. falci- E 
ger en Trach. drepanis terug te brengen zijn tot leeftijds-, geslachts- en klimaatsverschei- 
denheden van dezelfde species. Bij de 8 specimina mijner verzameling vind ik alle deze ver- 
scheidenheden, doch zij behooren blijkbaar tot dezelfde soort. Wat de kaak- en gehemelte 
tanden aangaat, deze zijn bij de jongere individu’s het duidelijkste zigtbaar doch zij 
verdwijnen allengskens naarmate de visch ouder wordt en bij mijn grootste specimen zijn 
zelfs alle sporen van tanden in kaken en gehemelte verdwenen. De verdeeling der soorten 
van Trachinotus in de twee geslachten Trachinotus en Caesiomorus, naar de aan- of. 
afwezigheid van kaaktanden, door den heer Ruppel voorgesteld, is om bovenstaande reden 
niet aannemelijk, want volgens deze kenmerken zouden de jonge individu’s van Trachi- 
notus mookalee tot Caesiomorus en de oudetot Trachinotus behooren. Trachinotus mooka- 
lee wordt betrekkelijk langer naarmate de visch ouder wordt. De verlenging der eerste 
stralen van de rug- en aarsvinnen is niet afhankelijk van den leeftijd, maar meer van de 
geslachten en varieteiten. ì 


49 
MEGALASPIS Blkr. 


Linea lateralis seutis maximis armata. Dentes supramaxillares pluriseriati inframaxillares 
antice pluriseriati postice uniseriati, Dentes vomerini, palatini, linguales, Pinnae dorsales 
et anales spuriae plures. Membrana branchiostega radiis 7. 


Megalaspis Rottleri Blkr. (Species unica-adhuc cognita). 


Megalasp. corpore subelongato compresso altitudine 4# ad 5 in ejus longitudine ; capite acuto longiore 
quam alto 43 ad 43 in longitudine corporis; lineis rostro-dorsali et rostro-ventrali convexis; oculis dia- 
metro 4 circiter in longitudine capitis; osse suborbitali oculi diametro plus triplo humiliore; maxillis, supe- 
riore sub medio oculo desinente, inferiore superiore longiore; rictu oris curvato; squamis lateribus par- 
vis sed valde conspicuis; linea laterali flexura brevi sub pinna dorsali spinosa desinente, post flexuram scu- 
tis 53 ad 58 armata, scutis latissimis mediis 2} ad 3 in altitudine corporis, posticis spina crassa praeditis; 
pinnis dorsalibus distantibus , spinosa radiosa humiliore spinis 3a et 4a ceteris longioribus ; pectoralibus falci- 
formibus capite longioribus; ventralibus acutis capite duplo circiter brevioribus ; anali radiosa dorsali radiosa 
humiliore et sub ejus parte posteriore incipiente; caudali lobis acutis; colore corpore superne viridescente- 
coeruleo, inferne argenteo; macula operculari magna nigra ; pinnis, dorsali spinosa hyalina nigro limbata“ 
dorsali radiosa violascente-hyalina fusco arenata; pectoralibus superne fuscescentibus, ventralibus analique 
albidis , caudali viridescente nigro marginata. 

B. 7. D. Î procumbens + 8 — 1/10 ad 1/12 + 7 ad 9 spuriae. P. 2/19 vel 2/20. V. 1/5. A. 2 — 109 

vel 1/10 + 6 vel 7 spur. C. 17 et lat. brev, 

Synon. Scomber cordyla L. Syst. Nat. ed. X. IT. p. 298. N°. 4. — edit. XII. I. p. 483 N°. 4. 

Scomber Rottleri Bloch Ausl, Fische tab. 346. 
Rottlersche Makrele Bloch. ibid, 
Rottler Bloch ibid. 
Woragoo Russel Corom. Fish. II. pag. 33. tab. 143. 
Caranx Rotleri CV. Poiss. IX. p. 22,- Richards. Report. Ichth. Chin. 
Caranx de Rotler CV. ibid. 
Flat-scaled mackerel Reeves. 
Walangadei pare Incol. Tranquebar. 
Peen: kea et Pin kap tji et Tji hé tsi Chinens. 
Ikan Tungurungan Mal. Malacc. 
Ikan Tetenkek Mal. Batav. 
Ikan Panga Imecol. Cheribon. 
Ikan Tjenkurengan Incol. Pasuruan, Bezuki. 
Habit. Batavia, Cheribon, Pasuruan , Bezuki, in mari. 
Longitudo 10 speciminum 150” ad 280”. 


DECAPTERUS Blkr. 


Linea lateralis scutis armata. Dentes inframaxillares uniseriati aequales, supramaxillares in- 
terdum vix vel non conspicui. Dentes vomerini et palatini. Lingua edentula. Pinna dor- 
‚ salis et amalis spuria unica. Membrana branchiostega radiis 7. 

7 


50 | GR 
IL. Dentes supramaxillares conspicui. Aan 
A. Altitudo corporis 5 ad 6 in ejus longitudine. Caput acutum multo longius 
quam altum, 4 in longitudine corporis, linea rostro-frontali rectiuscula. 
a. ‘Scuta lateralia 35 ad 40, sub media pinna dorsali radiosa incipientia, 4 ad 
9 in altitudine corporis. 


aa. D. 8— 1/29 ad 1/32. A. 2—1/25 ad 1/27. 


Decapterus kurra Blkr. ol 
Decapt. corpore elongato compresso, altitudine 5 ad 5 in ejus longitudine, latitudine 18 in ejus altitudi- — 
ne; capite acuto 4 circiter in longitudine corporis; altitudine capitis {tad 13 in ejus longitudine ; linea ros- 
tro-frontali declivi rectiuscula; oculis diametro 4 circiter in longitudine capitis ; rostro oculo longiore ; ma. 
xillis, superiore ante oculum desinente, inferiore superiore longiore; triangulis pectoralibus lateralibus et in- 4 
feriore totis squamosis; squamis lateribus parvis sed bene conspicuìs ; linea laterali antice rectiuscula sub — 
pinna dorsali radiosa leviter curvata, postice scutata; scutis numero 35 ad 40 sub media pinna dorsali ra- 
diosa incipientibus , mediis latitudine 4 ad 5 in altitudine corporis; pinnis dorsalibus distantibus, spinosa ra- 
diosa altiore sed corpore humiliore spinis 2a, Ja et Aa ceteris longioribus, radiosa longitudine 32 circiter 
in longitudine corporis ; pectoralibus falciformibus capite paulo brevioribus; ventralibus capite duplo brevi- ie 
oribus; anali radiosa dorsali radiosa vix vel non humiliore; caudali lobis acutis 6 ad 64 in longitudine cor : 
poris; colore corpore superne viridescente inferne argenteo; macula operculari nigra; pinnis flavescenti- 
bus et hyalinis. N 5 
B. 7. D. 1 procumb. + 8— 1/29 ad 1/32 + 1 spur. P. 2/19. V. 1/5. A. 2— 1/25 ad 1/27 + 1 spur. CG. — 
17 et lat. brev. Ne 
Synon. Kurra wodagawah Russel Corom. Fish. IL. p. 30. tab. 139? 
Caranx Russellii Rüpp. Atl. R. N. Afr. F. R. M. p. 99? 
Caranx kurra CV. Poiss. IX. p. 337 
Ikan Lajang Mal. Batav. 
Habit. Batavia, Pamanukan, in mari. 
Longitädo 24 speciminum 140’” ad 4195”. 


Aanm. Deze soort heb ik slechts in de maanden October, November en December te _ 
Batavia gezien, en in October 1850 te Pamanoekan, in de residentie Krawang. 


SELAR Blkr. 


Linea lateralis scutis armata. Dentes supramaxillares et inframaxillares uniseriati, aequales. 


Dentes vomerini, palatini, linguales. Pinnae spuriae nullae. Membrana branchiostega ra- 
2 
diis 7. 


IL. Caput acutum vel subacutum. Linea lateralis valde scutata. Pinnaeacutae radio 
nullo in filum producto. Genae, opercula superne et triangula pectoralia latera- Â 
lia et inferius tota squamosa. Maxilla superior protractilis. Lineae dorsalis et ven= 
tralis convexae. | 


- 81 
A. Linea seals vix eurvata, seutis armatis 45 ad 50 sub 9 quinta parte pin- 
nae dorsalis radiosae incipientibus, latissimis 6 circiter in altitudine corporis. 
a. Maxilla superior sub oculi dimidio anteriore desinens, maxilla inferiore bre- 
vior: 
aa. Caput multo longius quam altum. Altitudo corporis 4!; ad 41, in 
ejus longitudine. 
Ì Pinnae pectorales capite breviores. 


Selar torvus Blkr. 


Sel. corpore oblongo compresso, altitudine 44 ad AZ in ejus longitudine , latitudine 2 circiter in ejus al- 
titudine; capite acuto 32 circiter in longitudine corporis, multo longiore quam alto; linea rostro-frontali 
declivi rectiuscula; oculis diametro 25 ad 22 in longitudine capitis ; maxillis dentibus parvis conspicuis ae- 
qualibus; maxilla superiore protractili sub oculi parte anteriore desinente, maxilla inferiore prominente; 
dorso et ventre regulariter convexis; ventre non carinato; triangulis pectoralibus lateralibus et inferiore totis 
squamosis; linea laterali vix curvata, postice scutis 45 ad 50, scutis anterioribus parvis vix carinatis sub 
2a quinta parte pinnae dorsalis radiosae incipientibus, scutis caudalibus leviter armatis latitudine 6 circiter 
in altitudine corporis; pinnis acutis radio nullo ín filam producto, dorsali spinosa dorsali radiosa et anali 
altiore, 2 circiter in altitudine corporis; pectoralibus falcatis capite brevioribus; ventralibus capite duplo bre- 
vioribus ; spinis analibus magnis, anteriore posteriore longiore; pinna caudali lobis acutis plus quam 5 in 
longitudine corporis; colore corpore superne coerulescente - viridi inferne argenteo , pinnis flavescente ? 

B. 7. D. 1 procumbens brevis obtusa + 8 — 1/26. P. 2/19. V. 1/5. A. 2— 1/22. C. 17 et lat. brev. 

Synon. Caranx torvus Jenijns Zoöl. Beagle. Fish. p. 69. tab. 15. 

Ikan Selar gintong Mal. Batav. 

Habit. Batavia, in mari. 

Longitudo speciminis unici 70°”, 


B. Linea lateralis antice valde curvata. Macula opercularis vel humeralis fusca vel 
nigra. 

a. Linea lateralis usque inter pinmas dorsales curvata, scutis armatis 45 ad 48, 
ante pinnam dorsi radiosam incipientibus, anterioribus oblique sitis, latissi- 
mis 4 circiter in alfitudine corporis. 

aa. Maxilla superior sub oculi parte anteriore desinens, maxilla inferiore bre- 
vior. 
j Caput longius quam altum. Altitudo corporis 4 in ejus longitudine. 
o Pinnae peetorales longitudine caput aequantes. 
ó Fascia-oculo-caudalis flava. 


Selar hoöps Blkr. 


Sel. corpore oblongo compresso, altitudine 4 circiter in ejus longitudine , latitudine 2 in ejus altitudine; 
capite acuto 4 et paulo in longitudine corporis, longiore quam alto; linea rostro-frontali declivi rectiuscu- 


52 | Be 
a; oculis diametro 3 in longitudine capitis; maxillis dentibus parvis conspicuis aequalibus ; maxilla superi- 
ore sub oculi parte anteriore desinente; maxilla inferiore prominente; dorso et ventre regulariter et aeque N 
convexis ; ventre non carinato; triangulis pectoralibus lateralibus et inferiore totis squamosis; linea laterali 
usque inter pinnas dorsales curvata , curvatura aperta, postice scutis 45 ad 48, scutis magnis, anterioribus 
obliquis ante pinnam dorsi 2m incipientibus, posterioribus valde armatis latissimis 4 circiter in altitudine 
corporis; pinnis acutis radio nullo in filam producto; dorsali spinosa radiosa vix vel non altiore sed corpore 
duplo humiliore; pectoralibus falcatis longitudine caput aequantibus; ventralibus pectoralibus duplo breviori- — 
bus ; anali dorsali spinosa humiliore, spinis validis anteriore posteriore longiore; caudali lobis acutis 4% ad — 
5 in longitudine corporis; colore corpore superne viridi inferne aureo-argenteo; fascia lata oculo-caudali ‚8 
flava ; macula operculari fusca; pinnis pectoralibus, ventralibus analique hyalinis interdum dilute subviola- _— 
ceis; dorsalibus et caudalíi subolivaceo-hyalinis , dorsali 22 antice dense fusco arenata vel macula magna fusca. 
B. 7. D. 1 procumbens brevis obtusa + 8— 1/24 vel 8 — 1/25. P. 2/18. V. 1,5. A. 2— 1/20 vel 2 — 
1421. C. 17 et lat. brev. - 
Synon. Caranx boöps CV. Poiss. IX. p. 35. 
_ Caranx gros-oeil CV. ibid. 
Ikan Selar gintong Mal. Batav. 
Habit. Batavia, in mari. 
Longitudo 5 speciminum 100” ad 240”, 


he 


hb. Linea lateralis usque sub anteriore parte pinnae dorsalis radiosae er 

Scuta lateralia verticaliter sita. Pinnae pectorales adultis capite longiores. | 
aa. Maxilla inferior prominens. be 

tT _Maxilla superior ante oculum desinens. Caput acutum longius quam al- 
tum. Pinnae dorsales altitudine aequales vel subaequales. ' 

-o Linea lateralis usque sub initio pinnae dorsalis Zae curvata, scutis p- 

m. 60. Pinna caudalis lobo superiore longiore 8'/, in longitudine cor- 

poris. D. 81/24 ad 1/27. ‚8 

6 Pinnae verticales viridi-coerulescentes, dorsalis 2 et caudalis nigro 

marginatae, | 


Selar macrurus Blkr. 


Sel. corpore oblongo compresso, altitudine 4 et paulo in ejus longitudine, latitudine 2 ad 3 in ejus al- Ek 
titudine; capite acuto 55 circiter in longitudine corporis, longiore quam alto; linea rostro-frontali declivi 
rectiuscula ; oculis in anteriore dimidio capitis sitis, diametro Á in longitudine capitis ; maxillis dentibus mi- _ 
nimis conspicuis aequalibus; maxilla superiore protractili, ante oculum desinente ; maxilla inferiore promi- 
nente ; dorso et ventre regulariter et aeque convexis; ventre subcarinato ; triangulis peetoralibus lateralibus — 
et inferiore totis squamosis; linea laterali usque sub initio pinnae dorsalis 2ae curvata, curvatura valde con- E 
vexa, postice scutis p. m. 60 valde armatis verticaliter sitis, latissimis 8 circiter in alitudine corporis; pin- A. 
nis acutis radio nullo in filum producto; dorsalibus et anali altitudine aequalibus 3 circiter in altitudine cor-_ 
poris ; pectoralibus falcatis capite multo longioribus ; ventralibus capite duplo brevioribus; spinis analibus par- 
vis posteriore longiore; pinna caudali lobis acutissimis curvatis superiore inferiore longiore 3} in longitu- 
dine corporis; colore corpore superne nitide coeruleo inferne argenteo; macula operculari fusca diffusa; — 


55 


pinnis verticalibus viridi-coerulescentibus vel nigricantibus , dorsali 2a et caudali nigro marginatis; pectora- 
libus viridi-hyalinis; ventralibus albis, interdum nigricantibus. 
B. 7. D. 1 procumb. + 8 — 1/24 ad ede P. 2/19. V. 105. A. 2— 1/20 ad 1,22, C. 17 et lat. brev. 
Synon. Jkan Sclar Mal. Batav. 
Habit. Batavia, in mari. 
Longitudo 3 speciminum 390” ad 410”, 


oo Linea lateralis usque sub pinnae dorsalis radiosae 22 quinta parte cur- 
vata, scutis 40 ad 45. Pinna caudalis lobis aequalibus 5 in longitu- 
dine corporis. D. 8— 1/24 vel 8 — 1/23. 

ò Pinnae dorsales, pectorales et caudalis flavae. 


Selar Hasselt Blkr. 


Sel. corpore oblongo compresso altitudine 4 circiter in ejus longitudine, latitudine 2in ejus altitudine; ca- 
pite acuto 44 ad 4E in longitudine corporis, longiore quam alto; linea rostro-frontali declivi convexiuscula; 
oculis maxima parte in anteriore dimidio capitis sitis, diametro 4 circiter in longitudine capitis; maxiilis 
dentibus parvis conspicuis aequalibus ; maxilla superiore protractili junioribus ante oculum , adultis sub oculi 
limbo anteriore desinente ; maxilla inferiore prominente; dorso et ventreregulariter et aeque convexis ; ven- 
tre non carinato ; triangulis pectoralibus lateralibus et inferiore totis squamosis; linea laterali usque sub 2a 
quinta parte pinnae dorsalis radiosae curvata (curvatura valde aperta mediocriter convexa), postice scutis 40 
ad 45 verticaliter sitis, posticis valde armatis, latissimis 6 ad 64 in altitudine corporis; pinnis acutis radio 
nullo in filam producto; dorsalibus altitudine aequalibus , corpore plus duplo humilioribus; pectoralibus fal- 
catis capite longioribus ; ventralibus capite duplo brevioribus; spinis analibus medioeribus posteriore longiore; 
pinna anali dorsalibus humiliore; caudali lobis acutis aequalibus 5 in longitudine corporis; colore corpore 
superne coeruleo-viridi inferne argenteo; dorso fasciis 6 ad 12 transversis diffusis coerulescentibus ; macula 
operculari nigra; pinnis dorsalibus, pectoralibus et caudali flavis, ventralibus et anali albis; dorsali radiosa 
apice dilutiore. 


B. 7. D. 1 procumb. cartilaginea + bal vel 8 — 1/24. P, 2/20 vel 221, V. 1/5. A. 2— 1/20. C. 
17 et lat. brev. 
Synon. Caranx affinis K. v. H. (secund. figur. inedit.), Rüpp. Neue Wirbelth. Abyss. F. R. M. p. 49, 
ab, A4 te dd | 
Caranx zanthurus K, v. H. (secund. CV. Poiss. IX. p. 41). 
Caranx à queue jaune CV. Poiss. IX. p. Al. 
Carana mate CV. Poiss. IX, p. 40. 
Carangue ronde Incol. Sechell. 
Ikan Selar kuning Mal. Batav. 
Ïkan Lajang Incol. Cheribon. 
Habit. Batavia, Cheribon , Surabaja, in mari. 
Longitudo-7 speciminum 190” ad 270”, 


Tf Maxilla superior sub oculi parte anteriore desinens. Pinna dorsalis spi- 
nosa radiosa humilior. Caput aeque altum ecirciter ac longum. Pinna 
caudalis lobo superiore inferiore longiore. Venter cultratus. 


4 BE 
o Linea lateralis usque sub initio pinnae dorsalis radiosae curvata. Gig É 
vexitates dorsi ventrisque aequales. abd 


ó Altitudo corporis 8'/, ad 4 in ejus longitudine. Caput 5 citeilaal in Ô 

longitudine corporis. Scuta armata 40 ad 48. k 
} 4 3 OE 2 x 
ô Linea rostro-frontalis deelivis convexiuscula. 


Selar Kuhl Blkr. 


Sel. corpore oblongo compresso altitudine 3% ad 4 in ejus longitudine, latitudine 24 ad 3 in ejus altitu- _ 
dine; capite acuto 5 circiter in longitudine corporis, aeque longo circiter ac alto; linea rostro-frontali de- 
clivi convexiuscula; oculis maxima parte in anteriore dimidio capitis sitis, diametro 33 ad 4 in longitudine 
capitis; maxillis dentibus parvis conspicuis aequalibus ; maxilla superiore protractili sub oculi parte anteriore 
desinente; maxilla inferiore prominente; dorso et ventre regulariter et aeque convexis; ventre carinato 5 
triangulis pectoralibus lateralibus et inferiore totis squamosis; linea laterali usque sub initio pinnae dorsalis } 
secundae curvata (curvatura valde aperta valde convexa), postice scutis 40 ad 48 verticaliter sitis posticis k 
valde armatis, latissimis 6 circiter in altitudine corporis; pinnis acutis radio nullo in filum producto ; dorsali 
spinosa dorsali radiosa et anali humiliore, 27 ad Sin altitudine corporis; pectoralibus falcatis capite longio- 
ribus; ventralibus capite duplo brevioribus; spinis analibus medioeribus posteriore anteriore multo majore;s 
pinna caudali lobis acutis superiore longiore 43 ad 8 in longitudine corporis ; colore corpore superne coe- 
ruleo inferne argenteo; macula operculari nigra; pinnis dorsalibus roseo-hyalinis velfuscis vel nigricantibus, À 
dorsali radiosa antice apice flava; pectoralibus , ventralibus et anali albo-hyalinis; caudali flava lobo supe- 
riore postice fusco. (3 

B. 7. D. 1 procumb. + 8 — 1/23 vel 8 — 1/24 P. 2/19 ad 2/21. V. 145. A. 21/19 vel 2 10 Cà 

17 et lat. brev. 

Synon. Caranx avanthura K. v. H. (secundum figuram ineditam) nec GV. “Lag 

ikan Selar kuning Mal. Batav. 

Habit. Batavia, Cheribon, Surabaja, in mari. 

Kammal, Tandjong (Madurae insulae), in mari. en 

Longitudo 30 speciminum 100” ad 250”. - 


Aanm. De soort is zeer verwantaan Caranx kalla GV. Poiss. IX p. 87, doch bij deze zou 
de buiklijn convexer zijn dan de ruglijn, wat bij geen mijner talrijke exemplaren het geval 
is. Selar Kuhlii komt dagelijks in groote hoeveelheden te Batavia ter markt. 


óó Altitudo corporis 8 circifer in ejus longitudine. Caput 4, circie_ 
ter in longitudine corporis. Scuta armata p. m. 40, 


A 


ô Linea rostro-frontalis declivis rectiuscula. N 


Selar brevis Blkr. 


ejus altitudine ; capite acuto 44 circiter in longitudine corparis, aeque alto ac longo; linea rostro-frontal! 
declivi rectiuscula; oculis maxima parte in anteriore dimidio capitis sitis, diametro 34 circiter in longitudine 
capitis; maxillis dentibus parvis conspicuis aequalibus; maxilla superiore protractili sub oculi parte anteriore 


de 


55 


desinente; maxilla inferiore prominente; dorso et ventre irregulariter sed aeque convexis subangulatis ; 
ventre cultrato; triangulis pectoralibus lateralibus et inferiore totis squamosis; linea laterali usque sub ini- 
tio pinnae dorsalis 2ae curvata (curvatura valde convexa), postice scutis p. m. 40 verticaliter sitis , posticis 
valde armatis, latissimis 6 in altitudine corporis; pinnis acutis radio nullo in filum producto; dorsali spinosa 
radiosa multo humiliore 35 in altitudine corporis; dorsali 2a anali altiore; pectoralibus falcatis capite lon- 
gioribus; ventralibus capite duplo brevioribus; spinis analibus mediocribus posteriore anteriore duplo lon- 
giore; pinna caudali lobo superiore longiore A-et paulo in longitudine corporis; colore corpore superne 
viridi inferne argenteo; macula operculari nigra; pinnis dorsalibus violaceo-hyalinis, dorsali radiosa antice 
apice flavescente ; pectoralibus , ventralibus analique albido-hyalinis; caudali pulchre flava lobo superiore ni- 
„gro marginata 

B. 7. D. 1 procumb. + 8 — 1/23. P. 2/20. V. 1/5. A. 2— 1/18 C. 17 et lat. brev. 

Synon. Jkan Selar Mal. Batav. 
‚ Habit. Batavia, in mari. 

Longitudo speciminis unici 160”. 

Species Selar Kuhlit Blkr. affinis, sed habitu capitis dorsique etc. sat distincta. 


bb. Maxillae aequales. Caput convexum. 
T Maxilla superior sub oculi parte anteriore desinens. Caput aeque altum ac 
longum. Pinna dorsalis spinosa radiosa humilior. Pinna caudalis lobo 


superiore inferiore vix longiore. 
o Linea lateralis usque sub initio pinnae dorsalis radiosae curvata. Con- 
vexitates dorsi ventrisque aequales. 
ó Altitudo corporis 8%, ad 8!/, in ejus longitudine. Caput 4v, ad 421, 
in longitudine corporis. Scuta armata 50 ad 56. 
ò Pinna dorsalis spinosa tota nigra. 


_ Selar malam Blkr. 


Selar corpore oblongo compresso altitudine 34 ad 34 in ejus longitudine, latitudine 3 circiter in ejus 
altitudine; capite convexo 4E ad 44 in longitudine corporis, circiter aeque alto ac longo; linea rostro-fron- 
tali convexa; oculis maxima parte in anteriore dimidio capitis sitis, diametro 34 circiter in longitudine ca- 
pitis; maxillis aequalibus dentibus parvis valde conspicuis aequalibus, maxilla superiore protractili sub ocu- 
hi parte anteriore desinente; dorso et ventre regulariter et aeque convexis; ventre non vel leviter tantum 
‚ cultrato; triangulis pectorallbus lateralibus et inferiore totis squamosis; linea laterali usque sub initio pinnae 
dorsalis radiosae curvata (curvatura valde convexa), postice scutis 50 ad 56 verticaliter sitis, postice valde 
armatis, latissimis 9 ad {0 in altitudine corporis; pinnis acutis radio nullo in filam producto; dorsali spinosa 
et anali dorsali radiosa humiliore 3 ad 34 in altitudine corporis; pectoralibus falcatis junioribus capite bre- 
vioribus adultis capite longioribus; ventralibus capite duplo brevioribus; spinis analibus mediocribus poste- 
riore anteriore longiore ; pinna caudali lobo superiore vix longiore 4j ad 42 in longitudine corporis; colore 
corpore superne coerulescente-viridi inferne flavescente vel argenteo ; macula operculari nigra; pinnis dorsali 
spinosa nigra, radiosa viridi-flavescente apice albescente ; pectoralibus et ventralihus hyalinis; anali et cau- 
dali flavescentibus, caudali fusco marginata. 
B. 7. D. Î procumb. + 8-1/23 vel 8-1/24 vel 9-1/24. P. 2/19 vel 2/20. V. 1/5. A. 2-1420. C. 17 
et lat. brev. 


56 


Synon. Zkan Selar malam Mal. Batav. 

Habit. Batavia, in mari. 

Longitudo 15 speciminum 115” ad 200”. 

Specimine unico tantum pinna dorsalis spinosa fuscescente-hyalina. 


‘ 
oo Linea lateralis usque sub 22 sexta parte pinnae dorsalis radiosae cur- 
vata. Venter dorso convexior. 
ó Altitudo corporis 8'/; ad 81, in ejus tongen. Caput 4% ad 5 
in longitudine corporis. Scuta armata. 

ô Linea rostro-frontalis convexiuseula. 


Selar para Blkr. 


Sel. corpore oblongo compresso, altitudine 34 ad 3% in ejus longitudine, latitudine 3 et plus in ejus 
altitudine; capite subacuto 43 ad 5 in longitudine corporis, circiter aeque alto ac longo; linea rostro-frontali _ 
declivi convexiuscula; oculis maxima parte in anteriore dimidio capitis sitis, diametro 3 ad 34 in longitudine 3 
- capitis; maxillis dentibus parvis conspicuis aequalibus ; maxilla superiore protractili sub oculi parte ante- — 
riore desinente; maxilla inferiore prominente valde adscendente ; dorso et ventre regulariter convexis , ven- 
tre tamen dorso convexiore, valde cultrato; triangulis pectoralibus lateralibus et inferiore totis squamosis; 
linea laterali usque sub 2a sexta parte pinnae dorsalis radiosae curvata (curvatura valde aperta mediocriter _ 
convexa) , postice scutis p. m. 40 verticaliter sitis, posticis leviter armatis, latissimis 6 circiter in altitudine 
corporis ; pinnis acutis radio nullo in filam producto ; dorsali spinosa radiosa humiliore 34 circiter in alti- 
tudine corporis; dorsali radiosa anali altiore ; pectoralibus falcatis capite longioribus ; ventralibus capite plus 
duplo brevioribus; spinnis analibus mediocribus , posteriore anteriore multo longiore; caudali lobo superiore 
inferiore longiore Af ad 44 in longitudine corporis; colore corpore superne coeruleo inferne argenteo; ma- 
cula operculo-humerali nigra ; pinnis flavescentibus vel hyalinis, caudali flava. k 

B. 7. D. 1 procumb. + 8-1/23 vel 8- 1/24. P. 2/18 vel 2/19. V. 1/5. A, 2- 1/19 ad a. 1120. 6: 17 : 

et lat. brev. 

Synon. Caran para CV. Poiss. IX. p. 43? 

Caranx cambon GV. Poiss. IX. p. 45 (junior). 
Caranx Peronii Blkr. Faun. Midd. en Oost-Java (nec CV). 
Ikan Selar Mal. Batav. (nec Cambon ut apud CV.) 
Ikan Badong Javan. Samar. 
Habit. Batavia, Cheribon, Tegal, Samarang, Pasuruan , in mari. 
Tandjong , Arosbaja, (Madurae insulae), in mari. 
Longitudo 20 speciminum 110’” ad 170”. 


CARANX Blkr, (Carangis species Cuvieriani). 


Linea lateralis armata. Dentes supramaxillares pluriseriati serie externa majores, infra- 
maxillares uniseriati antice caninis 2 vel 4. Dentes vomerini, palatini et linguales. Pin d 
nae spuriae nullae. Membrana branchiostega radiis 7, 


IL. Caput obtusum convexum. Rostrum non vel vix protractile. Genae, opercula et 


87 


triangulum pectorale laterale squamosa. Dorsum valde convexum, venter vix vel 

non convexus. Maxilla inferior paulo prominens. Pinnae acutae radio in filum pro- 

dueto nullo; dorsalis spinosa dorsali radiosa humilior; pectorales falcatae capite lon- 
‚giores. Carinae caudales latcrales adultis valde conspicuae. Linea lateralis postice 
valde armata. 

A, Triangulum pectorale inferius totum sguamatum. Linea lateralis usque sub ja 
quinta parte pinnae dorsalis radiosae curvata. Maxilla superior sub oculi parte 
posteriore desinens. 

a. Macula supraopercularis magna nigra. Scuta lateralia 94 ad 38. 
aa. Corpus altitudine 4 circiter in ejus longitudine. 


Caranx cynodon Blkr. 


Car. corpore oblongo compresso, altitudine 4circiter in ejus longitudine, latitudine 2 circiter in ejus alti- 
tudine ; capite obtuso valde convexo, 4 circiter in longitudine corporis vix longiore quam alto; oculis dia- 
metro 4 ad 43 in longitudine capitis; osse suborbitali oculi diametro multo humiliore subradiatim tubulato ; 
maxilla superiore vix protractili, sub oculi parte posteriore desinente ; maxilla inferiore prominente; dorso 
valde convexo, linea rostro-dorsali regulariter rotundata; ventre rectiusculo ; triangulis lateralibus et inferiore 
totis squamosis; linea laterali usque sub pinnae dorsalis radiosae fa quinta parte curvata, postice scutis 
34 ad 38 armata, scutis maximis latitudine 6 ad 7 in altitudine corporis; pinnis acutis radio producto nullo: 
dorsali spinosa dorsali radiosa humiliore; pectoralibus falcatis capite multo longioribus; ventralibus capite 
duplo brevioribus; spinis analibus subaequalibus; caudali lobis acutis 44 circiter in longitudine corporis; 
colore corpore superne nitente viridi inferne argenteo; macula magna nigra supraoperculari et axillari; 
pinnis dorsalibus violascente - hyalinis; pectoralibus flavescentibus ; ventralibus albis; anali violaceo - hyalina 
tota albo marginata; caudali postice nigro marginata lobo superiore violaceo -nigro, lobo inferiore flavo 
apice albo. 7 

B Del procumb. 8-11. B. 2/7 vel 2/18. V. 1l5. A. 2-1/17. GC. 17 et lat. brev. 

Synon. Caranx mullicephalus K. v. H. 

Ikan Kuweh lilin Mal. Batav. 

Habit. Batavia, in mari. 

Longitudo 3 speciminum 320” ad 400”. 


b. Macula supraopercularis nigra punctiformis. Scuta lateralia 28 ad 38. 
aa. Corpus altitudine 8 ad 82/, in ejus longitudine. 


Caranx Forsteri GV. Poiss. IX. p. 81? 


Car. corpore oblongo compresso, altitudine 3 ad 33 in ejus longitudine, latitudine 3 ad 24 in ejus altitu- 
dine; capite obtuso convexo 4 ad 44 in longitudine corporis, aeque alto ac longo vel (junioribus praeser- 
tim) paulo altiore quam longo; oculis diametro 3 ad 35 in longitudine capitis ; osse suborbitali postice oculi 

e diametro duplo circiter humiliore antice subradiatim tubulato; maxilla superiore vix protractili sub oculi 
dimidio posteriore desinente ; maxilla inferiore prominente; dorso valde cohvexo, linea rostro-dorsali regu- 


lariter rotundata; ventre parum convexo; triangulis pectoralibus lateralibus et inferiore totis squamosis; li- 
c 


Jì 


’ 


ee) 


DR 
Pen 


58 


nea laterali usque sub pinnae dorsalis radiosae 12 quinta parte curvata, postice scutis 28 ad 33, n 
mis latitudine 5% ad 74 in longitudine corporis; pinuis acutis radio producto nullo; dorsali spino 
dorsali radiosa humiliore; pectoralibus falcatis junioribus capite non vel vix, aetate media adultisque capite _ 
multo longioribus ; .ventralibus capite duplo vel plus duplo brevioribus; spinis analibus posteriore anteriore 8 
longiore; caudali lobis acutis 5 ad 4Z in longitudine corporis; colore corpore superne junioribus’coerules- _ 
cente- , adolescentibus et adultis fuscescente-viridi, inferne junioribus flavescente, adultis argenteo; corpore 
junioribus fasciis 5 ad 7 transversis nigricantibus , aetate provectioribus fasciis nullis ; macula supraoperculari 
nigra punctiformi; pinnis, junioribus dorsali fa nigricante, ceteris flavis , dorsali 2a apice nigra, caudali 4 
fusco marginata; adultis dorsalibus et anali violaceo-nigricantibus , dorsali 22 nigro marginata, anali apice 3 
alba, pectoralibus violascente-hyalinis , ventralibus albis, caudali violaceo-nigricante nigro marginata. #8 
B. 7. D. f proc. + 7-1/20 vel 7- 1/21 vel 8-1/19 vel 8-1/20. P. 2/17 ad 2/19. V. 1/5. A. 25 1/15 À 
ad 2-41/17. C. 17 et lat. brev. 
Synon. kan Babara Valentijn Ind. Amb. II. p. 463 fig. 371? 
Babara Renard Poiss. Mol. II. tab. 29 fig. 141 ? 
Carangue de Forster CV. Poiss. IX. p. 11? 
Caranx serfasciatus QG. Zoöl. Voy. Freycin. tab. 65 fig. 4. 
Carangue à sio bandes CV. Poiss. IV. p. 83. 
Square mackerel Reeves. 
_ Tong tj et Tang tt Chinens. 
Jkan Kuweh Mal. Batav. 
Habit. Batavia, in mari, -et Padang, Sumatrae occidentalis , in mari. 
Longitudo 29 speciminum 80°” ad 305”, | 


B. Triangulum pectorale inferius maxima parte alepidotum. 
a. Linea lateralis usque sub pinnae dorsalis radiosae la quinta parte curvata. 
Scuta lateralia p. m. 86, Maxilla superior sub anteriore dimidio oculi desiadi 

nens. "Te 

Í Corpus altitudine 8'/, circiter in ejus longitudine. 


Caranx jarra GV. Poiss. IX. p. 82. 


Car. corpore oblongo compresso, altitudine 33 circiter in ejus longitudine, latitudine 3fere in ejus altitu- — 
dine ; capite obtuso convexo 43 circiter in longitudine corporis, aeque alto ac longo; oculis diametro Á in d 
longitudine capitis; osse suborbitali oculi diametro minus duplo humiliore, antice subradiatim tubulato ; 
maxilla superiore parum protractili sub anteriore dimidio oculi desinente ; maxilla inferiore prominente; dorso 
valde convexo, linea rostro-dorsali regulariter rotundata; ventre rectiusculo ; triangulis pectoralibus lateralibus _ 
totis squamosis ; triangulo pectorali inferiore maxima parte alepidoto; linea laterali usque sub pinnae dor-_— 
salis radiosae fa quinta parte curvata et undulata, postice scutis p. m. 36, scutis maximis latitudine 8 cir 
citer in altitudine corporis; pinnis acutis radio producto nullo; dorsali spinosa et anali dorsali radiosa bumie_ 
liore 5 pectoralibus falcalis capite multo longioribus; ventralibus capite duplo brevioribus; spinis amalin IS 
subaequalibus; caudali lobis acutis 43 circiter in longitudine een coloribus (specimine unico diu in di 
spiritu vini conservato non bene determinandis). DE 

B. 7. D. f procumb. + 8- 1/22, P. 2/18. V. 1/5. A. 2-1/18. C. 17 et lat. brev. F | 


9 
Synon. Yarradanree parah Russ. Corom. Fish. IL p. 35. tab. 147. 


Habit. Sibogha, Sumatrae occidentalis, in mari (Dr. F. C. Schmitt). 
Longitudo speciminis unici 290”, 


b. Linea lateralis adultis usque sub 2e quinta parte pinnae dorsalis radiosae curvata. 
Scuta lateralia 26 ad 82. Maxilla superior sub oculi dimidio posteriore desinens. 
Ì Corpus altitudine 8 ad 8, in ejus longitudine. 


Caranx ekala GV. Poiss. IX. p. 88. 


Car. corpore oblongo compresso, altitudine 3 ad 37 in ejus longitudine, latitudine 3% ad 2% in ejus alti- 
tudine; capite obtuso convexo 4 ad 44 in longitudine corporis paulo vel vix altiore quam longo; oculis 
diametro 3 ad 4% in longitudine capitis; osse suborbitali postice oculi diametro duplo (junioribus) vel mi- 
nus duplo (adultis) humiliore, antice subradiatim tubulato ; maxilla superiore vix protractili sub oculi di- 
midio posteriore desinente; maxilla inferiore prominente; dorso valde convexo, linea rostro-dorsali regu- 
lariter rotundata; ventre rectiusculo ; triangulis pectoralibns lateralibus squamosis; triangulo pectorali inferiore 
maxima parte alepidoto; linea laterali adultis usque sub pinnae dorsalis radiosae 2a quinta parte curvata , 
postice scutis 26 ad 92, scutis maximis latitudiue 7 ad 9 in altitudine corporis; pinnis acutis radio nullo 
producto; dorsali spinosa dorsali radiosa humiliore; pectoralibus falcatis capite longioribus ; ventralibus ca- 
pite duplo circiter brevioribus ; spina anali posteriore anteriore longiore; caudali lobis acutis 4} ad 4Z in 
Jongitudine corporis ; colore corpore superne nitente viridí, inferne argenteo vel flavescente; macula fusca 
axillari sed operculari nulla; píinnis dorsalibus dilute violascentibus hyalinis , pectoralibus flavis, ventralibus 
albis medio flavis, anali flava albo marginata, caudali lobo superiore violascente nigro marginato lobo in- 
feriore pulchre flavo. : 

B. 7. D. f proc. + 8-1/20. P. 2/18 vel 2/19. V. 1/5. A. 2- 1/16 vel 2-1/17, C. 17 etlat. brev. 

Synon. Ekalah parah Russ. Corom. Fish. IL. p. 95. tab. 146. 

Carangue ékala CV. Poiss. IX. p. 88. 
Caranx Lessoni Blkr. Faun. Midd, en Oost Java (nec GV.) 
> _ «anthopygus CV.? Blkr. Ichth, Sumbawa. 
Ikan Kuweh lilin Mal. Batav. 
Ikan Putian Incol. Pasuruan. 
Habit. Batavia, Pasuruan, in mari. 4 
Longitudo 16 speciminum 25” ad 315”. 


CARANGOIDES Blkr. 


Linea lateralis armata. Dentes supramaxillares et inframaxillares pluriseriati caninis nul- 
lis. Dentes vomerini, palatini, linguales. Pinnae spuriae nullae. Membrana branchiostega 
radiis 7, 

1. Maxilla superior protractilis. Pinnae pectorales falcatae, Pinna dorsalis spinosa ra- 
diosa humilior. Linea lateralis mediocriter vel leviter scutata. 


60 


A. Pinna dorsalis spinosa junioribuset adultis bene evoluta, valde conspicua. Scqua- 


mae corporis parvae sed valde conspicuae. 
a. Triangula pectoralia lateria inferiusque tota squamosa. 
aa. Caput acutum aeque altum circiter ac longum. Pinnae radio nullo,in 
flum producto. Maxillae acquales. Altitudo corporis 8V, ad 8, in ejus 
longitudine. 
T Linea lateralis usque sub 2a terlia parte lede dorsalis radiosae curvata, 

scutis armatis 20 ad 80. 

o Pinna dorsalis radiosa antice nigra apice tantum flava. 


Carangoïdes praeustus Blkr. 


Carang. corpore oblongo compresso, altitudine 3E ad 3} in ejus longitudine, latitudine 2% ad 23 in ejus 
altitudine; capite acuto 4 ad A4 in longitudine corporis, circiter aeque alto ac longo; linea rostro-frontali 
declivi rectiuscula; oculis, maxima parte in anteriore capitis dimidio sitis, diametro 3 ad 34 in longitudine 
capitis; osse suborbitali sub oculo pupillae diametro humiliore; maxillis aequalibus dentibus parvis bene con- 
spicuis; maxilla superiore valde deorsum protractili, sub oculi parte anteriore desinente ; dorso ventre convexi- 
‘ore regulariter convexo; genis, operculis superne triangulisque pectoralibus lateralibus et inferiore totis 
squamosis; linea laterali usque sub 2a tertia parte pinnae dorsalis radiosae curvata (curvatura valde aperta 
mediocriter convexa) postice scutis 20 ad 30, latissimis 8 ad 9 in alitudine corporis, mediocriter armatis ; 
pinnis acutis radio nullo in filum producto; dorsali fa junioribuset adultis bene evoluta dorsali 2e humiliore; 
dorsali 22 et anali altitudine subaequalibus 23 ad 3 in altitudine corporis; pectoralibus falcatis caput longi- — 
tudine aequantibus vel subaequantibus; ventralibus capite duplo brevioribus; spinis analibus mediocribus pos — | 
teriore longiore; pinna caudali lobis aequalibus 44 ad 43 in longitudine corporis; colore corpore superne 
fuscescente vel viridescente , inferne fuscescente vel argenteo ; pinnis flavescentibus vel nigricantibus, dorsali 


radiosa antice nigerrima apice tantum flava. & 
B. 7. D. f procumb. + S8-1/21 ad S-1/23. P. 2/17 ad 2/19. V. 1/5. A. 2- 1/18 vel 2- 149. C.-17 en 
lat. brev. ie 


Synon. Caranx praeustus Life of Raffles. p. 689. 
Ikan Selar malam Mal. Batav. 

Habit. Batavia, in mari. 
Longitudo 21 speciminum 130” ad 200”. Î 
Variet. ocellata. Capite dorso lateribusque griseo -fuscescentibus nigricante nebulatis; pinnis dorsali et k 
anali radiosis nigris basi ocellis interradialibus flavis. 
» _xanthopterus. Corpore superne viridi inferne argenteo; pinnis flavis vel albescentibus, dorsali radiosa 
antice macula magna nigra. 


hb. Triangula peetoralia lateralia inferiusque tota vel partim alepidota. Pinnae 
pectorales capite longiores. de 

aa. Caput convexum longius quam altum, rostro oculo multo longiore. Al 
titudo corporis 4 in ejus longitudine. Maxillae aequales. 1 

1 Linea lateralis usque sub 22 tertia parte pinnae dorsalis radiosae curvata, 
scutis armatis p. m. 25. ig 


61 
olle DB HBN Adres 125: 


Carangoïdes gymnostethoïdes Blkr. 


Carang. corpore oblongo compresso, altitudine 4 circiter in ejus longitudine, latitudine 2 circiter in ejus 
altitudine ; capite subacuto convexo 4 circiter in longitudine corporis, longiore quam alto; linea rostro-fron- 
tali convexa; oculis in medio capite sitis diametro 42 in longitudine capitis ; osse suborbitali sub oculo oculi 
diametro duplo circiter humiliore ; rostro oculo” multo Tongiore ; maxillis aequalibus dentibus parvis bene 
conspicuis ; maxilla superiore deorsum valde protractili ante oculum desinente ; dorso ventre multo convexi- 
ore, linea dorsali regulariter rotundata; genis et operculis superne squamosis ; triangulis pectoralibus late- 
ralibus et inferiore alepidotis ; linea laterali usque sub 2a tertia parte pinnae dorsalis radiosae curvata curva- 
tura valde aperta), postice scutis p. m. 25 armatis, latissimis Î4 circiter in altitudine corporis; carinis 
eaudalibus lateralibus valde conspicuis; pinnis acutis radio nullo in filum producto; dorsali spinosa radiosa 
humiliore 3 et paulo in altitudine corporis , radiosa et anali antice 2% circiter in altitudine corporis; pecto- 
ralibus falcatis capite longioribus; ventralibus capite plus duplo brevioribus; spinis analibus parvis posteri- 
ore longiore; pinna caudali lobis aequalibus 5% in longitudine corporis; colore corpore superne coerules- 
cente griseo, lateribus nitente aureo, inferne argenteo ; macula operculari nigra parva parum conspicuas; 
pinnis dorsalibus et anali margaritaceo-olivaceo-hyalinis, dorsali 2a leviter nigro, anali’ albo marginata; DEE 
toralibus hyaliniss ventralibus albis; caudali olivacea fusco marginata, lobo superiore apice carneo. 

B. 7. D. f procumb. brevis obtusa + 8-1/31. P. 2/19. V. 1/5. A. 2-1/25. CG. 17 et lat. brev. 

Synon. Jkan Kuweh lilin Mal. Batav. 

Habit. Batavia, in mari. 

Longitudo speciminis unici 403”. 

Species Caranx gymnostethus CV. et Caranx Blochit CV. affines sed satis distinctae. 


bb. Caput altius quam longum. 
j Linea lateralis vix cuürvata, antice serpentina, postice scutis armatis p. m. 
25 sub 3a tertia parte pinnae dorsalis radiosae incipientibus. 
9 Triangula pectoralia inferius alepidotum lateralia squamosa. Maxillae 
aequales. 


ó D. 7—1/81 ad 8—1/33. Altitudo corporis 3 in ejus longitudine. 


Carangoïdes hemigymnostethus Blkr. 


Carang. corpore oblongo compresso, altitudine 3 circiter in ejus longitudine, latitudine 3 circiter in ejus 
altitudine ; capite obtuso A} ad 5 in longitudine corporis, paulo altiore quam longo, vertice elevato convexo; 
linea rostro-frontali valde declivi convexiuscula; oculis maxima parte in anteriore capitis dimidio sitis, diame- 
tro 37 ad 4 in longitudine capitis, diametro 1 ferea linea frontali remotis; osse suborbitali ad angulum oris 
oculi diametro duplo humiliore; rostro oculo non vel vix longiore; maxillis aequalibus dentibus bene con- 
spicuis ; maxilla superiore deorsum valde protractili sub oculi limbo anteriore desinente; dorso ventre multo 
convexiore ; genis, operculis superne et triangulis pectoralibus lateralibus squamosis; triangulo pectorali in- 
feriore alepidoto; linea laterali vix curvata, antice serpentina, postice scutis armatis p. m. 25 sub ga ter- 
tia parte pinnae dorsalis radiosae incipientibus , latissimis 16 circiter in altitudine corporis; carinis caudalibus 
lateralibus conspicuis; pinnis acutis radio nullo in filum producto; dorsali spinosa valde humili 8 ad 10 in 


62 


pinna caudali lobis subaequalibus 4 ad 44 in longitudine corporis; colore corpore superne coorulescente-ro es | 
seo , inferne margaritaceo-roseo ; pinnis flavis , caudali nigro marginata. ' 
B. 7. D. 1 proc. occulta brevis + 7-1/31l ad,8-1/32. P. 220 vel 2121. V. 175. A. 2-1/25 Getz et 
lat. brev. 
Synon. kan Kuweh Mal. Batav. 
Habit. Batavia, in mari. 
Longitudo 3 speciminum 2890” ad 310”, 


if Linea lateralis valde curvata. 
o Triangula pectoralia lateralia superne squamosa inferne ut et triang 
lum inferius alepidota. 

ó Linea lateralis usque sub 22 quinta parte pinnae dorsalis middel 
curvata scutis armatis 86 ad 40. Pinna Benson radio 1° in film, u 


producto. 
ô D. 81/21 vel 8 — 1/22. 


Carangoïdes oblongus Blkr. | Á 


Carang. corpore oblongo compresso, altitudine 23 ad 34 in ejus longitudine, latitudine 3 ad 2 in eju 
altitudine; capite 4} ad 52 in longitudine corporis, paulo altiore quam longo, vertice elevato obliquo; li- 
nea rostro-frontali valde declivi rectiuscula; oculis maxima parte in anteriore dimidio capitis sitis, diametro _ 
8 ad 4 in longitudine capitis, lineae frontali approximatis ; osse suborbitali ad angulum oris oculi diametro 
_multo humiliore ; rostro adultis tantum oculi diametro paulo longiore ; maxillis aequalibus dentibus bene cor 3 
spicuis ; maxilla superiore deorsum valde protractili sub medio oculo desinente ; dorso elevato ventre mulf 
convexiore; genis, operculis superne et triangulis pectoralibus lateralibus superne squamosis; triangu 
pectoralibus lateralibus inferne et triangulo inferiore alepidotis; linea laterali usque snb 22 quinta parte pin 
nae dorsalis radiosae curvata (curvatura lata aperta), postice scutis armatis 36 ad 40, latissimis 9 ad 1 
in altitudine corporis; carinis caudalibus lateralibus valde conspicuis; pinnis acutis; dorsali spinosa 3E dir. À 
citer in altitudine corporis; dorsali radiosa radio f° in filum pinnam caudalem attingentem producto; pector à 
libus falcatis capite longioribus; ventralibus capite duplo fere brevioribus; anali antice corpore multo humiliore, f 
spinis parvis posteriore longiore; caudali lobo superiore longiore 83 ad 4 in longitudine corporis ; colore 
corpore superne nitente viridi inferne argenteo ; pinnisdorsalibus dilute violascente - hyalinis, dorsali 2a me-_ 
dio nigro marginata; pectoralibus et ventralibus flavescentibus; anali flava albo marginata; caudali lobo su- 
periore violaceo-coeruleo, inferiore flavo albo marginato. 0 

B. 7. D. f proc. + 8-1/21 vel 8-1/22, P. 2/19 ad 2/21. V. 1/5. A. 2-4/18 ad 2-1/20. C. 47 vel 

et lat. brev. 

Synon. Carana oblongus CV. Poiss, IX. p. 96. 

Carangue oblongue CV. ibid, 

Ikan Kuweh Mal. Batav. 
Habit. Batavia, in mari. — Padang , Sumatrae occidentalis , in mari, 
Longitudo 7 speciminum 150” ad 340”. 


65 


óó Linea lateralis usque sub 82 quinta parte pinnae dorsalis radivsae 
eurvata, scutis armatis p. m. 25. Pinnae dorsalis radiosa et analis 
radio 1° in filam producto. 


ò D. 8— 1/18. 


Carangoïdes dinema Blkr. 


Carang. corpore oblongo compresso, altitudine 3 circiter in ejus longitudine, latitudine 3 circiter in ejus 
altitudine; capite 42 circiter in longitudine corporis, paulo altiore quam longo, vertice elevato obliquo; linea 
rostro-frontali valde declivi rectiuscula; oculis maxima parte in anteriore capilis dimidio sitis, diametro 34 
eirciter in longitudine capitis, lineae frontali approximatis; osse suborbitali ad angulum oris oculi diametro 
multo humiliore; rostro oculo vix longiore; maxillis dentibus bene conspicuis, superiore paulo breviore, 
deorsum valde protractili, sub medio oculo desinente; dorso elevato ventre multo convexiore; genis operculis 
superne et triangulis pectoralibus lateralibus superne squamosis; triangulis pectoralibus lateralibus inferne et 
inferiore alepidotis; linea laterali usque sub 8a quinta parte pinnae dorsalis radiosae curvata (curvatura 
valde aperta) postice scutis armatis vix 25, latissimis f0 circiter in altitudine corporis ; pinuis acutis, dorsali 
spinosa 93 circiter in altitudine corporis, dorsali radiosa et anali radio fe in filam pinnae caudalis basin attingen= 
tem vel subatlingentem producto; pectoralibus falcatis capite longioribus; ventralibus capite minus duplo 
brevioribus; spinis analibus parvis posteriore longiore; pinna caudali lobis (apicibus abruptis); colore cor- 
Jerk superne coerulescente inferne argenteo, pinnis flavescente, ventralibus tantum nigricante. 

Bee nproen Si IS. P: 2/20: V, 105. A. 2 + 117. 6. 17 et lat. brev. 

Synon. Jkan Kuweh Mal. Batav. 

Habit. Batavia, in mari. 

Longitudo speciminis unici 220”, 


oo Triangula pectoralia lateralia et inferius tota alepidota. 
ó Linea lateralis usque sub posteriore dimidia parte pinnae dorsalis ra- 
diosae curvata scutis parvis. 
ô Linea rostro-dorsalis valde obliqua, Maxillae aequales. 
g D. 8—1/20. A. 2 — 1/16. 
4 


Carangoïdes chrysophryoïdes Blkr. 


s__ Carang. corpore oblongo compresso, altitudine 2% ad 3 in ejus longitudine, latitudine 34 ad 3 in ejus 
f altitudine; capite 4 ad A4 in longitudine corporis, altiore quam longo; linea rostro-dorsali valde obliqua; 
verlice non vel vix convexo; oculis in medio capitis sitis, diametro 37 ad 4 in longitudine capitis, diametro 
z a linea frontali remotis; osse suborbitali ad angulum oris junioribus duplo fere adultis non humiliore; 
rostro oculo lougiore; maxillis aequalibus dentibus bene conspicuis, superiore valde protractili sub oculi 
limbo vel dimidio anteriore desinente; dorso elevato ventre multo convexiore; genis et operculis superno 
squamosis ; triangulis pectoralibus lateralibus et inferiore totis alepidotis; linea Jaterali usque sub ga quarta 
parte pinnae dorsalis radiosae curvata (curvatura valde aperta) postice scutis 20 ad 25 parvis vix armatis, 
s Jatissimis 15 et plus in altitudine corporis; carinis caudalibus lateralibus conspicuis; pinnis acutis, dorsali 
è spinosa 32 in altitudine corporis; dorsali radiosa et anali corpore minus duplo humilioribus, radio fe in- 


: 


64 4 


spinis analibus parvis posteriore longiore; pinna caudali lobis aequalibus 4} ad 43 in longitudine c 
colore corpore superne griseo-aureo inferne argenteo; macula operculari nigra; pinnis dorsali f®%, pec 
libus et ventralibus hyalinis, dorsali 2a flavescente vel violaceo-hyalina nigro marginata; anali flavescente 
- violaceo-fuscescente , margine et apice alba; caudali flava fusco marginata. 

Synon. Ikan Kuweh Mal. Batav. 

Habit. Batavia, in mari. 

Longitudo 5 speciminum 140” ad 350”. 

Species Carana chrysophrys CV. Poiss. IX p. 58 tab. 247 valde affinis. 


ôô Linea rostro-dorsalis valde convexa. Maxilla inferior via 
minens. | 

g Pinnae dorsales et analis radio in filum producto uullo. 
o Pinnae ventrales albae. D. 8—1/21 ad 81/23. A. 2 

vel 2 — 1/18. | 


Carangoïdes talamparah Blkr. 

Carang. corpore oblongo compresso, altitudine 24 ad 23 in ejus longitudine, latina ad 3 in e 5 
altitudine; capite 32 ad 4 in longitudine corporis, altiore quam longo ; linea rostro-dorsali valde convexa ; 
oculis in medio capite sitis, diametro 22 ad 3 in longitudine capitis, vix diametro Z a linea frontali remo 
tis 3 osse suborbitali ad angulum oris oculi diametro humiliore; rostro oculo junioribus breviore adultis pa 
jongiore; maxillis dentibus bene conspicuis, superiore paulo breviore valde protractili, sub anteriore 
parte desinente; dorso elevato ventre multo convexiore; genis et operculis superne squamosis ; tria is 
pectoralibus lateralibus et inferiore totis alepidotis; linea laterali usque sub 8* quarta parte pinnae dorsalis: 
radiosae curvata (curvatura valde aperta), postice scutis 25 ad 30 parvis vix armatis, latissimis 14 ad 16 in 
altitudine corporis; carinis caudalibuslateralibus adultis bene conspicuis; pinnis acutis radio in filum produ 
nullo; dorsali spinosa 4 ad 3 in altitudine corporis, radiosa et anali corpore plus duplo humilioribus; p 
toralibus capite longioribus:; spinis analibus parvis posteriore longiore; pinna caudali lobis aequalibus 44 ad 
A} in longitudine corporis ; colore corpore superne plumbeo vel griseo, inferne griseo vel argenteo; macula 
operculari fusca; pinnis dorsali radiosa et caudali flavescentibus fusco marginatis ; pectoralibus hyalinis ; ven. 
tralibus et anali albescentibus. 


haat gn 

Synon. Scomber malabaricus Bl. Schn. Syst. posth. p. 31 N°. 2 
Tallam parah Russell Corom. Fish. IL. p. 37. tab. 150. 
Carana malabaricus CV. Poiss. IX p. Of. 
Carangue de Malabar CV. ibid. 
Talam paré Incol. Pondich. 
Fa tsong et Hwa tsang Chinens. 
Flowered or variegated mackerel Reeves (secund. Richard.). 
Ikan Kwweh tjermeh Mal. Batav. 

Habit. Batavia, in mari. 

Longitudo 36 speciminum 70” ad 280”. 


65 
go Pinna dorsalis radiosa vel analis radio 1° in flum producto. 


o Pinnae ventrales totae vel partim nigrae. D. 8 — 120 ad 
81/22, A. 2—1/16 ad 2 — 1/18. 


Carangoïdes citula Blkr. 


Carang. corpore disciformi vel oblongo altitudine 2 ad 3 in ejus longitudine, latitudine 4 ad 3 in ejus 
altitudine ; capite obtuso 33 ad 5 in longitudine corporis, multo alfiore quam longo; linea rostro-dorsali 
valde convexa; vertice elevato convexo ; oculis in medio capite silis, diametro 3 ad 34 in longitudine capi- 
ts, junioribus minus adultis plus diametro f a linea frontali remotis; osse snborbitali ad angulum oris oculi 
diametro dúplo circiter humiliore; rostro junioribus oculo breviore, adultis oculo non breviore; maxillis 
dentibus bene conspicuis, superiore breviore, antrorsum protractili, sub oculi parte anteriore desinente ; 
dorso elevato ventre multo convexiore ; genis et operculis superne squamosis; {riangulis pectoralibus latera- 
libus et inferiore totis alepidotis ; linea laterali usque sub posteriore dimidia parte pinnae dorsalis radiosae 
curvata (curvatura valde aperta), postice scutis parvis ad caudam tantum armatis vix numero 20, latissimis 
15 ad 18 in altitudine corporis; carinis caudalibus lateralibus adultis valde conspicuis; pinnis acutis, dorsali 
spinosa & circiter in altitudine corporis, dorsali radiosa et anali radio f° vulgo in filum caudam interdum 
superantem producto, masculis et radiis mediis aliquot vulgo in fila productis; pectoralibus capite longiori- 
bus; ventralibus capite minus duplo brevioribus; spinis analibus parvis posteriore paulo longiore; pinna cau- 
dali lobis aequalibus 44 ad 3% in longitudine corporis; colore corpore superne coerulescente vel plambeo 
__inferne argenteo , junioribus fasciis 4 ad 6 transversis coerulescentibus; macula operculari fusca, junioribus 
vix conspicuà; pinnis dorsali f2 fuscescente , dorsali 2a, pectoralibus , anali caudalique flavescentibus, dor- 
sali 2, et anali radio fo vulgo nigro, caudali fusco marginata; ventralibus totis vel partim nigricantibus. 

B: 7. D. Î procumb. + 8-1/20 ad 8-1/22. P. 2/18 vel 2/19. V. 1/5. A. 2-1/16 ad 2-1/18, C. 17 et 

lat. brev. é 
Synon. Tchawil parah Russ. Corom. Fish. II. p. 38 tab. 151. 
Citula ciliaria Rüpp. Atl. R. N. Afr. F. R. M. p. 102 tab. 25 fig. 8. 

Citula armata Rüpd. ibid. p. 103. 
Caranx cirrhosus Ehrenb. CV. Poiss. IX. tab. 250. 
Caranx armatus CV. Poiss. IX. p. 95. 
Carangue armée CV. ibid. p. 95. 
Carax citula CV. ibid. p. 94. 
Carangue à longs fils CV. ib. p. 94. 
Caranx ciliaris CV. ib. p. 97. T. Schl. Faun. Jap. Poiss. p. f12, 
Carangue à dents fines CV. ib. p. 97. 
Olistus malabaricus CV. ib. p. 103. tab. 251. CV. Règne anim. édit, luxe, Poiss. tab. 58. f. 1. 
Oliste du Malabar CV. ib. p. 103. 
Olistus? Rüppelii CV. ib. p. 108. 
Oliste de Rüppel CV. ib. p. 108. 
Gamer Arab. Massuah. 
Ikan Kuweh Mal. Batav. 

Habit. Batavia, in mari. 

Longitudo 18 speciminum 80” ad 360”. 


66 mn 

Äanm. Cuvier heeft van deze soort niet minder dan 2 geslachten en 5 soorten gemaakt, 
t. w. Caranx citula, Caranx armatus, Caranx ciliaris, Olistus malabaricus en Olistus? Rüp- 
pelii. Ik bezit van deze soort alle ontwikkelings- en geslachtstoestanden, welke Cuvier geleid 
hebben om haar onder verschillende geslachten en zoo talrijke soorten te brengen, doch 
eene naauwkeurige vergelijking van alle mijne specimina heeft mij tot de overtuiging ge- 
bragt, dat zij slechts tot eene enkele soort behooren. De verlenging der vinstralen is 
zeer onstandvastig en onregelmatig. Bij een mijner kleinste exemplaren reikt de eerste 
rugvinstraal tot ver achter de staartvin, bij anderen slechts tot naauwelijks aan den staart. 


Deze verlenging is niet alleen afhankelijk van den leeftijd. Zoo ook verschillen het aan- 


tal en de lengte der verlengde middelste rugvin- en aarsvinstralen aanmerkelijk. Sonme 
zijn slechts de middelste rugvinstralen verlengd en de aarsvinstralen niet. 


óó Linea lateralis usque sub 12 tertia parte pinnae dorsalis radiosae 
curvata. 
ô Linea rostro-dorsalis valde convexa. Maxilla inferior prominens. 
9 Pinnae dorsalis radiosa et analis radio 1° non producto. 
e Pinnae ventrales longitudine caput aequantes, nigrae. 


Carangoïdes atropus Blkr, 


Carang. corpore disciformi vel oblongo, altitudine 24 ad 22 in ejus longitudine, latitudine 5 ad 3 in ejus 
altitudine; capite obtuso 4 ad 43 in longitudine corporis, multo altiore quam longo ; linea rostro-dorsali._ 


valde convexa; vertice elevato convexo; oculis in medio capite sitis, diametro 3 circiter in longitudine capi- 


tis, diametro Z eirciter a linea frontali remotis; osse suborbitali ad angulum oris oculi diametro duplo hu- 


miliore ; rostro oculo breviore ; maxillis dentibus bene conspicuis, superiore breviore parum protractili, sub 
oculi parte anteriore desinente; dorso elevato ventre vix vel non convexiore ; genis et operculis superne 
squamosis ; triangulis pectoralibus lateralibus et inferiore totis alepidotis; linea laterali usque sub Îa tertia — 
parte pinnae dorsalis radiosae curvata (curvatura valde aperta convexa), postice scutis parum armatis 30 ad _ 
35, latissimis plus quam Í2 in altitudine corporis; carinis caudalibus lateralibus adultis valde conspicuis ; 
pinnis acutis, dorsali spinosa 4 ad 5 in altitudine corporis, dorsali radiosa et anali radio f° non producto — 
34 ad 4 in altitudine corporis, masculis vulgo radijs mediis aliquot in fila productis; pectorallbus capite lon- 
gioribus ; ventralibus longitudine caput aequantibus vel subaequantibus; spinis analibus parvis posteriore 
longiore ; pinna caudali lobis aequalibus 43 ad 4% in longitudine corporis ; colore corpore superne viridi-coe- À 
rulescente inferne argenteo; pinnis dorsali fa fuscescente , ventralibus nigris ; pinnis ceteris flavescentibus ; 
caudali lobo superiore apice fusco. 
B. 7. D. 1 procumb. + 7- 1/20 ad 8-1/22, P. 218. V. 1/5. A. 2-1/17 vel 2-1/18. C.17 et lat breve 
Synon. Brama atropus Bl. Schn. Syst. posth. p. 98. tab. 23. $ 
Scomber ciliaris Bl. 
Brama melampus Bl. 
Mais parah Russell Corom. Fish. IL. p. 38 fis. 152 8 
Seriola melanoptera K. v. H. (secund. delineation. inedit.). 


…. PP 


67 


Citula nigripes CV. Poiss. IX. p. 107. 
Caranx nigripes CV. ibid. IX. p. 92. - 
_Carangue à ventrales noires CV. ibid. IX. p. 92. 
Olistus atropus CV. ibid. p. 106. 
Oliste à ventrales noires CV. ibid. p. 106. 
Caranae mentalis Ehrenb. CV. ibid. p. 93? 
Canni-paré Indig. Pondich. 
Ikan Kuweh Mal. Batav. 
Ikan Pettah Indig. Surabaja. 
Ikan Damong Indig. Banjuw. 
Habit. Batavia, Surabaja, Banjuwangi, in mari. 
Longitudo Í1 speciminum 120” ad 260”, 


B. Pinna dorsalis spinosa junioribus conspicua parva, adultis rudimentaria vel nul- 
la. Squamae corpore minimae vix conspicuae. Radíii pinnae dorsalis 2ae et 
analis anteriores in fila producti. 

a. Triangula pectoralia lateralia inferiusque tota alepidota. 
aa. Caput multo altius quam longum. Maxilla inferior prominens. 
1 Linea lateralis usque sub media vel posteriore parte pinnae dorsalis radto- 
sae curvata, ad caudam tantum leviter armata. 
o Os suborbitale ad angulum oris oculi diametro humilior. Linea fron- 
talis convexza. 


Carangoïdes hblepharis Blkr. 


Carang. corpore rhomboideo compresso, altitudine 1% ad 24 in ejus longitudine, latitudine 5 ad 4 in 
ejus altitudine ; capite obtuso 3% ad 4 in longitudine corporis, multo altiore quam longo ; linea frontali et 
vertice elevato convexis; oculis diametro 24 ad 3 in longitudine capitis, diametro Z circiter a linea frontali 
remotis; osse suborbitali ad angulum oris oculi diametro multo humiliore ; maxillis dentibus bene conspicuis, 
superiore antrorsum protractili inferiore breviore , sub oculi parte anteriore desinente; dorso elevato angu- 
lato ventre angulato cultrato altiore; squamis corpore vix conspicuis; triangulis pectoralibus lateralibus et 
inferiore totis alepidotis; linea laterali usque sub 2a tertia parte pinnae dorsalis radiosae curvata (curvatura 
valde convexa aperta) postice scutis parvis carinatis ad caudam tantum armatis p. m. 0; carinis caudalibus 
lateralibus conspicuis; pinnis acutis, dorsali spinosa rudimentaria vel nulla; dorsali radiosa et anali radíis 
anterioribus in fila caudalem vulgo superantia productis; pectoralibus capite longioribus; ventralibus (adultis) 
capite brevioribus; spinis analibus vix vel non conspicuis; pinna caudali lobis aequalibus 5 ad 54 in longitudine 
corporis ; colore corpore superne plumbeo inferne argenteo, macula operculari nigra; pinnis dorsali radiosa 
antice ef margine superiore nigra ; pinnis ceteris hyaljnis ; filis dorsalibus et analibus vulgo nigris. 

B. 7. D. 1 proc. + 6- 1/20 vel 8-1/19 vel 8-1/18. P. 2/17 vel 2/18. V. 1/5. A.2-1/16 vel2- 1/17. 

CG. 17 et lat. brev. 
Synou. Zeus ciliaris Bloch Ausl. Fisch. tab. 191. L. ed. Gmel. p. 1223. Shaw. Gen. zoöl. IV. part. 
II. p. 283. Lacép. Poiss. IV. p. 570 et 572. 
Langhaariger Spiegelfisch Bloch ibid. 


68 ak. 

Gal à longs cheveux Bloch ibid. le 
Zée longs cheveux Lacép. Poiss. IV. p. 570 et 572. Wai 
Scomber Heep Mungo Park Linn. Trans. III. p. 36 et BĲ. Schn. p. 34 (sec. Cu; 
Ciliaire à filamens Cloquet Dict. Sc. nat. IX. p. 220. Planch. Poiss. tab. 48 fig. 1. 
Blepharis indicus CV. Poiss. IX. p. 115. Temm. Schleg. Fann. Jap. Poiss. tab. 60. fig. 2, 
Blépharis des Indes CV. ibid. Règn. anim. éd. luxe tab. 58. fig. 3. 
Blepharis fasciatus Rüpp. Atl. R. N. Afr. F. R. M. p. 129. tab. 33. fig. 2 
Dick el bahher Arab. 
Pih seu kung, Pak seu kung et Pak su kung Chinens, 
White-haired sir Birch (secund. Richards.). 
Ikan Kuweh rombeh Mal. Batav. 

Habit. Batavia, in mari. 

Longitudo 5 speciminum 200” ad 350, 


Aanm. Het komt mij niet onwaarschijnlijk voor, dat ook Blepharis sutor CV. en Blepha- 
ris major CV. van de Antillen, leeftijdstoestanden zijn van dezelfde soort als Blepharis indi- 
cus of mijne Carangoïdes blepharis. Volgens de beschrijvingen van Cuvier zijn zij althans 
piet van Carangoïdes blepharis te onderkennen, latende zich de verschillen dier beschrij- 
vingen tot de hier zeer verschillende leeftijdstoestanden terugbrengen. Zoo zijn bij de jon- d 
gere individu’s de borstvinnen betrekkelijk korter (even als bij alle mij uit de natuur 
bekende soorten van Carangoïdes, Caranx en Selar), de buikvinnen betrekkelijk langer, B 
en de rugdoornen duidelijker te zien. Zoo wordt voorts het ligchaam langwerpiger met _ 
den leeftijd, iets wat algemeen is bij deze afdeeling der makrelen. De dwarsche banden 
over rug en zijden ziet men slechts bij de jongere individu's en de zwarte conden 


duidelijker bij de oudere. 


o9 Os suborbitale ad „angulum oris oculi diametro multo altius. Linea > 
frontalis concava. ti 


Carangoïdes gallichthys Bkr. 


Carang. corpore rhomboïdeo, altitudine Î$ ad 2} in ejus longitudine, latitudine 6% ad 5 in ejus alti- 
tudine; capite obtuso 43 ad 52 in longitudine corporis multo altiore quam longo; vertice elevato con-_ 
vexo ; linea frontali concava; oculis diametro 23 ad 3 in Jongitudine capitis; osse suborbitali omni aetate 
oculi diametro altiore; maxillis dentibus bene conspicuis, superiore breviore valde protractili ante oculum 
desinente ; dorso elevato angulato ventre angulato cultrato multo altiore; squamis corpore vix conspicuis zi 
triangulis pectoralibus lateralibus et inferiore totis alepidotis; linea laterali usque sub media pinna dorsali_ 
radiosa curvata (curvatura maxime convexa), postice scutis parvis vix carinatis ad caudam tantum leviter ar- 
matis vix numero 10; carinis caudalibus lateralibus adolescentibus et adultis valde conspicuis ; pinnis acutis; 
dorsali spinosa junioribus parva, adolescentibus rudimentaria, adultis nulla; dorsali radiosa et anali radijs 
anterioribus in fila productis, filis junioribus caudalem superantibus , adolescentibus caudalem, adultis cau- 
dam attingentibus ; pectoralibus capite longioribus ; ventralibus junioribus valde elongatis caudalem superan- 


1 


69 
tübus, adolescentibus analem attingentibus, adultis capite brevioribus; spinis analibus junioribus parvis , 
adultis inconspicuis; pinna caudali lobis aequalibus 3% ad 43 in longitudine corporis ; colore corpore superne 
plumbeo inferne argenteo; junioribus fasciis dorso transversis coerulescente-plumbeis 4 ad 6; pinnis dorsali 
radiosa, ventralibus analique radijs productis junioribus nigris vel fuscis; adultis pinnis omnibus hyalinis 
vel flavescentibus. 
B. 7. D. f proc. + 6-1/18 ad 6-1/20. P. 2/16 ad 2/18. V. 1/5. A. 2-1/18 ad 2-1/16. C. 17 et lat. 
brev. (junioribus). , 
B. 7. D. 1/18 ad 1/20. P. 2/16 ad 2/18. V. 1/5. A. 1/15 vel 1/16. C. 17 et lat, brev. (adultis). 
Synon. Meirhaen Nieuhof Gedenkw. Zee- en Lantreize p. 270 fig. Willughb. Append. tab. 7. fig. 1. (ado- 
lescens). 
Ikan Batoe jang maha asing Valent. Ind. Amb. HI. p. 465. fig. 376. (juvenis). 
Bonytelaertje ou le Rameur Renard Poiss. Mol. II. tab. 26. f. 128. (junior). 
Ikan Kapelle Ruysch. Theatr. animal. IL tab. 9. f. 7, 
Abucatwaia Seba Thesaur. HL. p. 72. tab. 26. f‚ 34. (advlescens). 
Zeus gallus Bloch Ausl. Fisch. tab. 192, fig. 1. (juvenis adolescens) Russ. Cor. Fish, 1, p. 45. 
fig. 57. 
Meerhakn Bloch ibid. 
Coq de Mer Bloch ibid. 
Gal verdátre Lacép. Poiss. IV. p. 583 et 584. 
Gallus virescens Lacép. ibid. 
Chewoola parah Russell Corom. Fish. I. p. 46, fig. 58. (juvenis). 
Zeus vomer Russell. ibid. IL. p. 46 fig. 59. 
Gurra parah Russell Corom. Fish. IL. p. 45 fig. 57 (juvenis adolescens). 
Spiegelfisch Oken Thierr. AU. fig. (juvenis adolescens). 
Gallichthys major CV. Poiss. IX. p. 125. tab. 254, (adolescens). 
Grand Gal des Indes CV. ibid. 
Gallichthys chevola CV. ibid. p. 130. 
Petit Gal CV. ibid. | 
Naséré paré Indig. Pondich. 
Scyris indica CV. Poiss. IX. p. 109. tab. 252. (aetas adulta). 
Scyris indicus Rüpp. Atl R. N. Afr. F.R. M. tab. 33. f. f. (aetas adulta). Cuv. Val. Règn, 
anim. édit. luxe Poiss. tab. 58 f. 2. 
Scyris des Indes CV. Poiss. IX. p. 109. tab. 252. (aetas adulta). 
Outel paré Incol Pondich. 
Chang e mong et Cheung yik mong Chinens. (adolescens). 
Pih seu kung et Pak su kung Chinens. (adult). 
White bearded gentleman or king Reeves (sec. Richards.). 
Long-finned mong Reeves (secund. Richards.) 
Scyris aleandrina CV. Poiss. IX. p. 113? 
Gal d' Alexandrie G. St. Hil. Déscr. Egypt. Poiss. tab. 22. fig. 2? (adult.). 
Gallichthys aegyptiacus Ehr. CV. Poiss. IX. p. 131. CV. Règne anim. édit. luxe Poiss. tab. 59 
f. 1? (juvenis). 
Ikan Kuweh rombeh Mal. Batav. 
Ikan Djebus Indig. Pasuruan , Banjuwangi. 


VO TN 

Habit. Batavia, Samarang, Pasuruan , Banjuwangi, in mari. 
Longitudo Al speciminum 60’ ad 530”. 1 SAONE 
en; 

Aanm. Dat Seyris indica CV., Gallichthys major GV. en Gallichthys chevola CV. ver- 
schillende leeftijdstoestanden van dezelfde soort zijn lijdt geen twijfel, aangezien mij zulks 
uit de rei mijner specimina en talrijke waarnemingen op de vischmarkten te Batavia, 
waar de soort dagelijks voorkomt, gebleken is. Ik ben ook zeer geneigd Scyris alezan- 
drina GV, en Gallichthys aegyptiacus CV. tot dezelfde soort te brengen, want de aanwe- 
zigheid aldaar van één of twee stralen meer im rug- en aarsvin is hier van geen gewigt k 
genoeg evenmin als de meerdere of mindere talrijkheid der verlengde rug- en aarsvin=stralen hk 
en de verschillen der evenredigheid tusschen hoogte en lengte. In alle gevallen schijnt _ 
het zeker, dat Gallichthys aegyptiacus de zeer jeugdige toestand is van Seyris alexandrina, — 
even als Gallichthys chevola de zeer jeugdige toestand is van. Seyris indica. 


Vane 


LEIOGLOSSUS Blkr. 


Linea lateralis armata. Dentes supramaxillares et inframaxillares uniseriati, caninis nul- — 
° ene OLD . . . f € 
lis. Dentes vomerini et palatini. Lingua edeutula. Pinnae spuriae nullace. Membrana 
branchiostega radiis 7. 


1. Triangula pectoralia lateralia inferiusque alepidota. 
A. Caput altius quam longum. Maxilla inferior prominens. È 
a. Linea lateralis usque sub pinnae dorsalis radiosae dimidio anteriore curvata, 
scutis armatis vix 25. 
aa. Pinnae dorsalis radiosa et analis radio 1° producto. je 
tT Altitudo corporis 2V, ad 8 in ejus longitudine. D. 8 — 1/21. in 


Leioglossus carangoïdes Blkr. ZN Mi 


Leiogl. corpore oblongo compresso altitudine 2% ad 3 in ejus longitudine, latitudine 4 ad 31 in ejus 
altitudine; capite 4 et paulo in longitudine corporis, altiore quam longo; vertice elevato convexo carinato; — 
linea frontali valde declivi rectiuscula; oculis diametro 8 ad 4 in longitudine capitis, diametro £ circiter _ 
alinea frontali remotis ;. osse suborbitali ad angulum oris oculi diametro plus duplo humiliore; maxillis den- 
tibus minimis vix conspicuis, adultis partim inconspicuis; maxilla superiore parum protractili, inferiore bre- 
viore, sub medio oculo desinente; mento elevato ; dorso elevato angulato ventre altiore ; squamis corpore_ 
parvis sed bene conspicuis ; triangulis pectoralibus lateralibus et inferiore alepidotis; linea laterali usque sub 
pinnae dorsalis radiosae dimidio anteriore valde curvata, postice scutis armatis vix 25, latissimis 15 p. md 
in altitudine corporis; pinnis acutis, dorsali spinosa 6 ad 5 in altitudine corporis; dorsali radiosa et anali 
radio fe producto vulgo caudalem aut caudam attingente; pectoralibus falcatis capite longioribus; ventralis 
bus capite duplo brevioribus; spinis analibus parvis, posteriore longiore; pinna caudali lobis aequalibus AE 
ad 43 in longitudine corporis; colore corpore superne viridescente-coeruleo inferne argenteo; pinnis ee - 
nis vel flavescentibus , dorsalibus antice fuscescentibus, caudali postice nigro marginata. ‘ 


71 
B: 7. D. 1 proc. + 8-1/21. P. 2/18 vel 219. V. 1/5. A. 2-47 vel 2-18. C. 17 et lat. brev, 
Synon. kan Kuweh Mal. Batav. 
Habit. Batavia, in mari. — Sibogha, Sumatrae occidentalis, in mari (F. C. Schmitt). 
Longitudo 4 speciminum 210” ad 370”. 
An forte Caranx mentalis Ehrenb. CV. Poiss. IX p. 93 huc referenda ? 


LEPTASPIS Blkr. (Garangis species Guv.). 


Linea lateralis armata. Dentes inframaxillares uniseriati et linguales. Dentes supramaxil- 
lares, vomerini et palatini nulli. Pinnae spuriae nullae. Membrana branchiostega ra- 


dus 7. 


Ï. Maxilla superior in tubum horizontalem protractilis. 
A. Triangula pectoralia lateralia et inferius tota squamosa. 
a. Caput acutum aeque altum ac longum. Pinnae radio nullo producto. 
aa. Linea lateralis usque sub media pinna dorsali radiosa curvata, postice 
scutis armatis parvis 25 ad 30 p. m. 


jz Allitudo corporis 34, ad 4 in ejus longitudine. Fascia oculo-caudalis fla- 
vo-aurea. 


Leptaspis leptolepis Bkr. 


Leptasp. corpore oblongo compresso, altitudine 35 ad 4 in ejus longitudine, latitudine 24 ad 2} in ejus 
altitudine; capite acuto 44 ad 43 in longitudine corporis, aeque alto ac longo; linea rostro-frontali declivi 
rectiuscula; oculis in medio capite sitis, diametro 3 in longitudine capitis; osse suborbitali ad angulum cris 
valde humili; rostro oculo non vel vix breviore; maxillis aequalibus, superiore in tubum horizontalem pro- 
tractili ante oculum vel sub oculi limbo anteriore desinente; dentibus maxilla inferiore vix conspicuis ; squa- 

mis corpore parvis sed valde conspicuis; triangulis pectoralibus lateralibus et inferiore totis squamosis; linea 
_ Jaterali usque sub media pinna dorsali radiosa curvata (curvatura valde humili), postice scutis vix armatis 
25 ad 30 latissimis plus quam {2 in altitudine corporis; pinnis acutis radio producto nullo, dorsali spinosa 
radiosa et anali paulo vel vix altiore 2E circiter in altitudine corporis; pectoralibus falcatis adultis (nec ju- 
__ _pioribus) capite longioribus; ventralibus capite duplo brevioribus; spinis analibus longis subaequalibus; pinna 
Ì caudali lobis aequalibus 5 circiter in longitudine corporis; colore corpore superne viridescente inferne ar- 
E genteo; fascia oculo-caudali flavo-aurea; macula operculo-humerali nigra; pinnis paribus hyalino-albidis. 

B B. 7; D. 1 procumb + 8-1/24 ad 8-1/26. P. 2/18 vel 2/19. V. 1/5. A. 2-1/20 ad 2-1/23. C. 17 et 
Á lat. brev. 

___Synon. Caranx leptolepis K. v. H. CV. Poiss. IX p. 48. 

Caranx à mince armure CV. ibid. 

Caranx Mertensüù CV. ibid. p. 48? 

ikan Selar kuning Mal. Batav. 

_Habit. Batavia, in mari. — Macassar , Celebes insulae, in mari. 

___Longitudo 25 speciminum 75” ad 160”. 


nn MK me 


72 
GNATHANODON Blkr. 3 gk | jn) 


Linea lateralis armata. Dentes maxillares, vomerini et palatini nulli. Lingua scabra. 
Pinnae spuriae nullae. Membrana branchiostega radiis 7. 


1. Maxilla superior in tubum subhorizontalem protractilis. 
A. Triangula pectoralia lateralia et inferius tota squamosa. 
a. Caput aeque altum circiter ac longum. Pinnae radio producto nullo. 
aa. Linea lateralis usque sub 22 quarta Bale pinnae dorsalis radiosae curva- 
ta, scutis armatis vix 20. 
j Altitudo corporis 8 ad 8% in ejus en Corpus omni aetate Be 
ciis transversis nigris. ke 


Gnathanodon speciosus Blkr. 


Gnathan. corpore oblongo compresso, alfitudine 3 ad 34 in ejus longitudine, latitudine 3 ad 22 in ejus ä 
altitudine; capite 4 circiter in altitudine corporis, circiter aeque alto ac longos vertice elevato convexo ; b 
linea frontali valde declivi rectiuscula; oculis in medio capite sitis, diametro 3 ad 43 in longitudine capitis, 
adultis diametro f circiter a linea frontali remotis; osse suborbitali ad angulum oris junioribus oeuli duplo 
humiliore, adultis oculo vix velmon humiliore; rostro adultis (nec junioribus) oculo longiore; maxillis aequa- 
libus, adultis labiis carnosis, superiore in tubum subhorizontalem protractili, sub oculi parte vel limbo an- 
teriore desinente; dorso elevato regulariter convexo; ventre rectiusculo; squamis corpore parvis sed bene Á 
conspicuis; triangulis pectoralibus lateralibus et inferiore totis squamosis; linea laterali usque sub 22 quarta 4 


parte pinnae dorsalis radiosae curvata (curvatura valde aperta), postice scutis ad caudam tantum leviter 4 


armatis vix 20, latissimis 12 et plus in altitudine corporis; pinnis radio producto nullo; dorsali spinosa À 
radiosa humiliore 3 ad 4 in altitudine corporis; dorsali radiosa et anali altitudine subaequalibus 2 ad 23 — 
in altitudine corporis; pectoralibus junioribus capite brevioribus adultis capite longioribus; ventralibus capite 
duplo vel plus duplo brevioribus; spinis analibus parvis posteriore longiore; pinna caudali lobis aequalibus „0 
4 ad 4 in longitudine corporis; _colore corpore junioribus superne coerulescente inferne argenteo , adultis — 
toto flavescente; fasciis (junioribus et adultis) transversis nigricantibus latioribus et gracilioribus 8 ad 16: n 
fascia fa oculari, 22 dorso-operculari; pinnis flavescentibus , caudali (varietate) apicibus nigris. Ji 
B. 7. D. 1 procumb. + 7-1/18 vel 7- 1/19. P, 2/19 vel 2/20. V. 1/5, A. 2-1/16 vel 2- 1/17. G. re 
lat, brev. dl 
Synon. Carana fascis transversis nigris alternatim angustioribus, caudae apicibus atratis Commers, 
Manuserp. (sec. Lacép.) 3 
Scomber speciosus Forsk. Faun. arab. p. 54 No. 70. Linn. Syst, nat. edit. Gmel. p. 
Carana speciosus Lacép. Poiss. III. p. 72 tab. IL f. 1. CV. Poiss. IX. p. 97. 
Caranx très beau Lacép. ibid. 
Scombre rim Bonaterre Planches de YEncyclop. mét. 
Polooso parah Russell Corom. Fish. IL. p. 36 fig. 149. 
Belle carangue CV. Poiss. IX. p. 97. Ee 
Rim Arab. sol 
Ikan Kuweh Mal. Batav. 


Ees, 


75 


Ikan Badong Indig. Samar. 
Ikan Bibara pottong pottong Indig. Ternate. 
Habit. Batavia, Samarang, Surabaja, in mari. 
Ternate, in mari. 
Longitudo 6 speciminum 90” ad 345”. 


Aanm. Het tandenstelsel dezer soort is in den zeer jeugdigen leeftijd volkomen het- 
zelfde als bij de volwassen individu’s. Bij mijne kleinste exemplaren zijn de beide kaken 
even glad als bij de oudste en is tevens de tong ruw. 


SERIOLA Cuv. 


IL. Caput convexum. Pinnae dorsalis spinosa radiosa plus duplo humilior, ventrales 
pectoralibus longiores, analis dorsali radiosa plus duplo brevior. 
A. Masxilla superior sub posteriore oculi parte desinens. 
a. Pinnae dorsalis spinosa tota et radiosa antice nigrae. Corpus junioribus fas- 
ciis fuscis transversis. 


Seriola Rüppeliiì GV. Poiss. IX p. 161. 


Seriol. corpore oblongo compresso, altitudine 3% ad 4 in ejus longitudine , latitudine 2 circiter in ejus al- 
titudine ; capite valde convexo 4 circiter in longitudine corporis; oculis diametro 8 ad 34 in longitudine ca- 
_pitis; maxilla superiore sub posteriore parte oculi desinente ; operculis profunde incisis; dentibus maxillari- 
bus serie externa majoribus; dorso rotundato ventre convexiore; squamis corpore minimis conspicuis; linea 
 laterali antice leviter convexa ; pinnis dorsali spinosa radiosa plus duplo humiliore; dorsali radiosa anali 
plus duplo longiore vix emarginata, longe ante anum incipiente ; pectoralibus capite multo brevioribus,; 
‚ ventralibus pectoralibus multo longioribus, capite non vel paulo brevioribus; spinis analibus vix vel non con- 
_ spicuis; caudali lobis acutis 5 circiter in longitudine corporis; colore corpore fuscescente, griseo vel flaves- 
cente, junioribus fasciis transversis obliquis fuscis, adultis fasciis diffusis vel nullis; pinnis dorsali spinosa 


B radiosa basi et apice flava vel rufescente antice macula magna diffusa nigra vel fusca; pectoralibus , 
n 
ee 


B. 7. D. 6-1,32 ad 1/34 vel 8-1/32 ad 1/34. P. 2/17 vel 2/18. V. 1,5. A. 1 vel 2-1/15 vel 1/16. C. 


anali et caudali flavescentibus, viridibus vel fuscescentibus; ventralibus junioribus nigris , adultis dilutioribus. 
| 17 et lat. brev. 


Ld 


Synon. Nomeus nigrofasciatus Rüpp. Atl. R. N. Afr. F. R. M. p. 82. tab. 24. fig. 2, 
Ô Seriola nigrofasciata Rüpp. Faun. Abyssin. F. R. M. p. 51. 
Sériole de Riüppel CV. Poiss. IX. p. 161. 
rt ' 
E Gaz Arab. 
E Habit. Batavia, in mari. 
Longitudo 6 speciminum 115” ad 210”. 


eer 


__ Aanm. Bij alle mijne exemplaren zijn tongtanden aanwezig, bij de ouderen twee groep- 

„jes, bij de jongeren slechts eene enkele groep. Volgens Rüppell’s waarneming, medegedeeld 

in zijne Neue Wirbelthiere zu der Fauna von Abyssiniën gehörig, zou de tong glad zijn, 
10 


74 


zoodat het voorkomen van tongtanden niet standvastig schijnt te wezen. De buikvioner 
ken bij mijne kleinste specimina tot aan den anus, doch bij de grootste op verre na 
Het schijnt dat deze vinnen met de vordering in leeftijd betrekkelijk korter worden k: 


LACTARIUS Cuv. 


Lactarvus delicatulus GV. Poiss. IX. p. 177. 


Lact. corpore oblongo compresso, altitudine 35 ad 4 in ejus longitudine , latitudine 2} ad 3 in ejus 
tudine; capite acuto 32 ad 4 in longitudine corporis; fronte declivi rectiuscula; oculis diametro 3 ad 
longitudine capitis; maxilla inferiore valde prominente et adscendente ; maxilla superiore protractili sub 
dio oeulo desinente ; squamis corpore mediocribus deciduis ad lineam lateralem majoribus; linea laterali 
so parallela; pinnis acutis, dorsali radiosa et anali totis squamosis, dorsali radiosa anali multo brev 
ventralibus pectoralibus duplo circiter brevioribus, caudali profunde excisa lobis aequalibus 43 circit 
longitudine corporis; colore corpore superne griseo-argenteo, inferne argenteo; macula operculari n 
pinnis pectoralibus et ventralibus albo-hyalinis, ceteris flavis, caudali fusco marginata. x 

B. 7. D. 8-1/20 ad 8-1/22. P. 2/14 vel 2/15. V. 1/5. A. 3/25 ad 3/28. C. 17 et lat. brev. 

Synon. Scomber lactarius Bl. Schn. Syst. posth. p. 31 N°. 26. 

-Chrundawa Russell Corom. Fish. II. pag. 6. fig. 108. 
Seriola lactaria CV. Poiss. IX. tab. 251. 
Sériole péche lait. CV. ibid. 
Lactaire délicat CV. ibid. p. 177. 
Péche-lait Gallor. Pondic h. 
Sudombu vel Swronbu Tamul. Coromand. 
Adove Incol. Malabar. 
Ikan Susu Mal. Batav. 
Ikan Lemah Incol. Tegal. 
Ikan Tannah Javan. Samar. 
Habit. Batavia, Tegal, Samarang, Rembang, in marie 
Padang , Sumatrae occidentalis, in mari. 
Longitudo 10 speciminum 100” ad 275”, 


PSENES Cuv. 


Psenes javanicus GV. Poiss. IX. p. 196. 


Deze soort bevindt zich niet in mijne verzameling, doch ik bezit er eene ongekle 
schets van, vervaardigd onder het toezigt van Kuhl en Van Hasselt. Deze figuur, 
lang, gelijkt bijkans volkomen op de afbeelding van Psenes cyanophrys GV. Poiss. IX 
265, doch heeft een’ wat minder afgeronden snuit en de borstvin wat langer dan den 
Bovendien tel ik er 10 rugdoornen en 26 aarsvinstralen. Kuhl en Van Hasselt noemden 
deze soort Temnodon javanicus. 1e 


75 à 
STROMATEOÏDES Blkr. (Strornatei species Cuvierianae). 


Pinna dorsalis unica. Linea lateralis non armata. Pinnae ventrales nullae Pinnaec ver- 
ticales squamosae. Apertura branchialis verticalis. Dentes infra- et supramaxillares uniseriati 
aequales. Lingua, vomer et palatum glabra. Maxilla superior non protractilis. 


IL. Spinae dorsales securiformes. 
A. Pinna caudalis profunde excisa lobis Zee Ebis inferiore longiore. 
a. Pinnae dorsalis et analis valde emarginatae. 


Stromateoïdes cinereus Blkr. 


Stromateoïd. corpore rhomboideo compresso, altitudine 2 et plus in ejns longitudine, latitudine 4 ad 5 in 
ejus altitudine ; capite obtuso convexo 5 et plus in longitudine corporis; oculis diametro 3 circiter in longi- 
tudine capitis; rostro ante os parvum prominente; maxillis aequalibus; squamis corpore minimis sed bene con- 
spicuis ; linea laterali lineae dorsali approximata, postice squamis majoribus ; pinnis acutissimis, dorsali et 
anali spinis securiformibus, junioribus conspicuis , adolescentibus adultisque sub cute occultis, parte radiosa 
valde emarginata antice elevata acuta, anali interdum subfiliforme producta caudam superante, postice hu- 
mili; pectoralibus capite multo longioribus; caudali profunde excisa lobis acutissimis, interdum valde elon- 
gatis, lobo inferiore superiore vulgo multo longiore; colore corpore superne griseo-plumbeo , inferne griseo- 
argenteo vel flavescente ; toto corpore frequenter fusco arenato; pinnis pectoralibus , caudali et anali griseis vel 
flavescentibus vulgo nigro vel fusco arenatis, dorsali marginem superiorem versus fuscescente vel nigricante. 
B. 7. D. 7-5/35 ad 8-5/38. P. 2/23 vel 2/24. V. 0. A. 4-4/33 ad 6-5/34. C. 17 et lat. brev. 
Synon. Stromateus cinereus Bloch Ausl. Fisch. tab. 420. (aetas ‘media). 
Graue Decke Bloch ibid. 
Stromate gris Bloch ibid. 
Gray Stromate Bloch ibid. 
Sudi Sundawah Russell Corom. Fish. I. p. 34. fig. 45. (juvenis). 
Stromateus griseus CV. Poiss. IX p. 293. 
Stromatée pample grise CV. ibid. 
Stromateus securifer CV. ibid. p. 293. tab. 273. (juvenis). 
Stromatée porte-haches. CV. ibid. 
Aïvaval Tamul. 

£ Pample grise Gall. Pondich. 
Ikan Bawal puti Mal. Batav. 

Habit. Batavia, in mari. 

__Longitudo 14 speciminum 120” ad 220”. 


Aanmerk. Tot het geslacht Stam abeo ies behooren, behalve de boven gekenmerkte en do 
volgende soort : Stromateus candidus CV., Strom. argenteus GV., Strom. aculeatus CV. en 
Strom. punctatissimus T. Schl. 


IL. Spinae dorsales et analcs flexiles subcartilagineae. 


ld ot f ek 


76 Á iv Nor Ì 
A, Pinna caudalis mediocriter excisa (junioribus subintegra), lobis obtusiuseulis. — 
a. Pinnae dorsalis et analis parum emarginatae. mrt 


Stromateoïdes atokoia Blkr. 


Stromateoïd. corpore rhomboideo compresso, altitudine 13 ad 12 in ejus longitudine, latitudine 6 ad 44 
in ejus altitudine ; capite obtuso convexo 4# ad 55 in longitudine corporis; oculis diametro 3 ad 32 in lon- 
gitudine capitis; rostro ante os parvum prominente; maxilla inferiore paulo prominente; vertiee adolescen- 
tibus et adultis squamoso , junioribus squamis inconspicuis;, squamis corpore minimis sed bene conspicuis; li o8 
laterali lineae dorsali approximata postice squamis majoribus; pinnis dorsali et anali latis parum emargi- 
natis, non productis, spinis flexilibus subcartilagineis sub cute occultis; pectoralibus capite longioribus ; cau- 
dali mediocriter excisa (junioribus subintegra) lobis obtusiusculis 4 ad 43 in longitudine corporis ; col S 
toto corpore griseo, adolescentibus et adultis vulgo fusco arenato vel nebulato; pinnis junioribus era - 
bus, adolescentibus et adultiis fuscescentibus. en 

B. 5. D. 48 ad 50 simplic. occult. + conspic. et divis. P. 24 ad 25. V.O. A. 39 ad 40 ut rad. dors h 

GC. 17 et lat. brev. rn 

Synon. Atookoia Russell Corom. Fish. IL. p. 33 fig. 44 | Ll 
Stromateus sinensis Euphras. N. Schwed. Abh. IX. p.-49. tab. 9. Bl. Schn. Syst. posth. p. 499? 
Stromateus atous CV. Poiss. IX. p. 289. 
Stromatée atoukoia CV. ibid. 
Stromateus albus CV. ibid. p. 288 ? : | Aat 
Stromatée pample blanche CV. ib. p. 288? Le EA Sede 
Stromateus candidus Blkr. Faun. ichth. Midd. en Oost-Jav. p. 9 (nec CV.). MENE 
Movin Incol. Pondich. 
Pample blanche Gallor. Pondich. 
Ikan Bawal Mal. Batav. 

Habit. Batavia, Samarang , Rembang , Surabaja, in mari. ES 

Longitudo 10 speciminum 75°” ad 210”. E 

Aanm. Niettegenstaande de getallen der vinstralen, van Stromateus atous CV. opgegeven, 
aanmerkelijk van de door mij gevondene afwijken, beschouw ik mijne exemplaren als tot 
dezelfde soort te behooren. Welligt zijn deze verschillen daaraan toe te schrijven, dat in 
de oudere diagnosen de onder de huid verborgene buigzame en moeijelijk herkenbare rug- 
doornen niet mede gerekend zijn. Re 

Bij alle mijne exemplaren vind ik slechts 5 kieuwstralen, terwijl ik bij Stromateoïd 
cinereus Blkr. standvastig 7 aantref. In dit kenmerk, alsmede in den geheel verschillend 
aard der rugdoornen, zal in het vervolg welligt grond gevonden worden, om zelfs deze bei 
soorten nog tot twee verschillende geslachten te brengen. le: 


STROMATEUS Blkr. (Stromateus auct. ex parte et Apolectus Cuv.) 


Pinna dorsalis unica. Linea lateralis ad caudam in carinam scutatam tfransiens. 
nae ventrales junioribus acutae jugulares, adolescentibus adultisque nullae. Pinnae ve 


U 


| ; vijg 
| 
cales squamosae. Apertura branchialis sub oculo desinens. Dentes supra-et inframaxillares 


4 
uniseriati aequales, adultis vix vel non conspicui. Lingua junioribus glabra adultis den- 
ticulis aspera. Vomer et palatum glabra. Maxilla superior non protractilis, 


N 
Ì 


| j 
| 1. Pinnae pectorales falcatae capite longiores. 
| A. Pinnae dorsalis et analis elevatae. 


a. Corpus immaculatum. 


| Stromateus niger Bl. Ausl. Fisch. tab. 422. Bl. Schn. Syst. Posth. tab. 93. CV. Poiss. IX. p. 286. 


Stromat. corpore rhomboideo-oblongo compresso, altitudine 2 ad 22 in ejus longitudine , latitudine 4 ad 
3 in ejus altitudine; capite obtuso convexo 3% ad 47 in longitudine corporis, altiore quam longo ; oculis 
diametro 3 ad 4 in longitudine capitis; maxilla inferiore vix vel non prominente; dentibus maxillaribus ju- 
nioribus et media aetate valde conspicuis conicis curvatis aequalibus, adultis vix conspicuis ; squamis corpore 
parvis; linea laterali parum curvata ad caudam in carinam scutatam transeunte; pinnis dorsali et anali ele- 
vatis, aetate valde juvenili corpore paulo, aetate provecta corpore duplo vel plus duplo humilioribus; spi- 
nis dorsalibus analibusque junioribus conspicuis, adultis sub cute occultis; ventralibus aetate valde juvenili 
Jongis gracilibus , jugularibus, aetate provectiore sensim brevioribus, adolescentibus adultisque nullis; pecto- 
ralibus falcatis capite longioribus ; caudali profunde excisa lobis acutis 44 ad 43 in longitudine corporis; 
colore juvenilibus corpore rufo, flavescente-fusco vel fuscescente nebulis dilutioribus et profundioribus, pinnis 
 verticalibus flavescentibus et nigricantibus; — adolescentibus adultisque colore corpore pinnisque fusco vel griseo. 

B. 7. D. Î proc. + 4-1/4fad 5-1/44. P. 2/18 ad 2/21. V. 0. A. 2- 1/35 ad 2- 1/98. C. 17 et lat. brev. 

Synon. Nanourang , Corcoado et Ikan Candoar Vlaming Rec. N°. 128 ? 

Nanourang Renard Poiss. Mol. I. tab. 5. f. 38. 
| Schwarze Pampel Bloch Ausl. Fisch. tab. 422, 
Stromate noir Bloch ibid. 
| Black Pampel Bloch ibid. 

Stromateus paru Bloch ibid. tab. 160. 


| Golddecke Bloch ibid. 
Fiatole dorée Bloch ibid. 
Jala sandawah Russell Corom. Fish. I. p. 32 fig. 43. 
Stromatée paru Lacép. Poiss. II. p. 319. 
Temnodon inornatus K. v. H. (junior pinnis ventralibus). 
À Apolectus stromateus GV. Poiss. VIII. p. 323. tab. 238 (juvenis pinnis ventralibus). 
f- Apolecte stromatoïde CV. ibid. 
; _Stromatée noir CV. ibid. IX. p. 286. 
% Deckenfisch Oken Thierreich Atl. fig. 


Seserinus Vachellii Richards. Ichth. Chin. Jap. Rep. Brit. Associat. 1815 p. 273. (juvenis) ? 
Karpu vaval Tamul. 

Black pamfret Anglor. Vizagap. 

Hih tsang et Hak tsang Chinens. 

Ikan Bawal Mal. Batav. Cherib. 

En lkan Dorang Javan. Samar. Surabaj. Pasuruan. 


PN « 
he 
lid 
Jel 


> NE vd 


78 


Habit. Batavia, Cheribon , Samarang ‚ Surabaja, Pasuruan, in mari. 
Longitudo 16 a 80” ad 300. 


Aanm. Zooals het geslacht Stromateus boven door mij geken mek is, ken ik echt id 
eenige soort Stromateus niger Bl, — Stromateus fiatola L, heeft een’ ongekielden staart doch. 
schijnt in jeugdigen toestand insgelijks buikvinnen te bezitten. Stromateus maculatus GV. 
is in het groote vischwerk niet genoegzaam omschreven, doch schijnt naast Stromat. fatola 
L. behooren geplaatst te worden. Seserinus Guv. komt het meeste met Stromateus overeen 
en behoort er welligt mede vereenigd te worden, wanneer bij de ondere individu's de staart 
met schildjes gekield is, wat mij onbekend is. Seserinus Rondeletii heeft zelfs im habitus 
vrij groote BER aoimst met Slromateus niger Bl. 


KURTUS Bl. | 


Kurtus indicus Bloch. Ausl. Fisch. tab. 169. (Species generis unica adhue cognita). 

Kurt. corpore oblongo compresso , altitudine 34 circiter in ejus longitudine; capite 4 circiter in longitu « 
dine corporis; linea frontali concava; oculis diametro 35 ad 4 in longitudine capitis; maxilla inferiore promi- 
nente valde {adscendente; rictu valde obliquo; praeoperculo angulo spinis 3 vel 4, spinis singulis in 
terdum bi- vel tridentatis; operculis latis membranaceis ; squamis corpore minimis vix conspicuis ad be 


B analis majoribus; linea laterali in spinis dorsi desinentes dorag ane masc cornu aarin 9} 


duplo breviore, angulata, supra mediam pinnam analem desinente; pectoralibus venten loud sed 
capite brevioribus ; caudali profunde excisa lobis acutis; colore toto corpore nitide dE, pinnis hyalino 
interdum fusco arenato; dorso antice ubi cornu macula nigra. ) EN 
B. 7. D. 1 procumb. + 6/13 vel 7/13. P. 2/16. V. 1/5. A. 2/31 ad 2/34. G. 19 et lat. brev. 
Synon. Hochrücken Bloch Ausl. Fisch tab. 196. (femina). 
Bossu Bloch ibid. 
Kurtus Bloch Lacép. Poiss. II. p. 516 et 517. (femina). CV. Règn. an. éd. luxe Poiss. tab. 6% 
f. 2 et Hist. Poiss. IX. p. 312. tab. 277. 
Kurte Blochien Lacép. ibid. RR 
Somdrum kara mooddee et Kakase Russell Corom. Fish. 1. p. 37 fig. 48. (mas). An 
Kurtus cornutus CV. Poiss. IX. p. 316 tab. 277. (figura capitis). CV. Règn. anim. éd. lux. Poiss, 
tab. 64 f. 1. (mas). Á 
Tove Indig. Coromand. Ë 
Ikan Tjinta madu Mal. Batav. 
Ikan Semar Javan. Tegal. 
Ikan Meru Indig. Surabaj. 
Ikan Semarun Indig. Pasuruan. B 
Habit. Batavia, Tegal, Surabaja, Pasuruan, in mari. EE 
Longitudo 31 speciminum 70” ad 140”. K 


‘ 5 
Aanm. In verschen toestand is deze soort glinsterend zilverkleurig em wordt eerst rood 


79 


achtig, nadat zij geruimen tijd in wijngeest is bewaard geweest. Kurtus cornutus CV. is 
bepaaldelijk het mannetje van Kurtus indicus Bl. 


EQUULA Cuv. 


IL. Os deorsum protractile. Dentes maxillares parvi. 
A. Caput acutum vel subacutum. 
a. Spina dorsalis 2a valde elongata aem 
aa. Corpus oblongum 2, ad 2, in ejus longitudine. 
_t Linea lateralis ad pinnam caudalem desinens. 
o Pinnae immaculatae. 


Equula filigera GV. Poiss. X p. 67 tab. 284. 


Equul. corpore oblongo compresso, altitudine 23 ad 24 in ejuslongitudine ; capite acuto4 ad 4% in lon- 
gitudine corporis ; fronte spinis 4 valde conspicuis armata; linea frontali concava ; mento concavo; ore deor- 
sum protractili dentibus parvis; oculis diametro 27 ad J in longitudine capitis ; praeoperculo obtusangulo 
inferne denticulato; dorso elevato angulato ventre convexiore; spinis ad basin pinnae dorsalis et analis valde 
conspicuis ; squamis corpore minimis sed conspicuis; linea laterali ad pinnam caudalem desinente ; pinnis 
acutis, dorsali spina 22 valde elongata flexili interdum pinnam caudalem attingente; pectoralibus capite multo 
brevioribus sed ventralibus multo longioribus ; anali spina 2e magna interdum filiforme elongata flexili ; cau- 
dali profunde excisa lobis acutis; colore corpore argenteo; dorso lateribusque interdum maculis vel fasciis 
diffusis plumbeis quasi subcutaneis vix conspicuis; rostro fusco; axillis nigris; linea laterali antice flava; 
pinnis immaculatis, dorsali et ventralibus hyalinis , ceteris flavis. 

B. 4. D. 8/16 vel 8/17. P. 2/17 vel 2/18. V. 1/5. A. 3/14 vel 3/15. C. 17 vel 19 et lat. brev. 

Synon. Clupeo Commers. man. inedit. 

Clupea fasciata Lacép. Poiss. V. p. 463. Cuv. Mém. du Mus. I. tab. 23. fig. 2. 
Clupée à bandes Lacép. ib. 

Karah Russell Corom. Fish. IL. p. 51 fig. 66. 
Egquula fasciata CV. Poiss. X. pe. 70. 
Equula à bandes CV. ibid. 

Equula cara et karah CV. ibid. 

Equula longispinis CV. ibid. p. 69. 

Equula longue-épine CV. ibid. 

Egqwula porte-fil CV. ibid. p. 67. 

Ikan Peperrek Mal. Batav. 

Ikan Pettah Jav. Samar. 

Habit. Batavia, Samarang, in mari. 

Padang , Sumatrae occidentalis, in mari. 

Longitudo 61 speciminum 65” ad 105”. 


Aanm. Onder mijne talrijke exemplaren bevinden zich alle werscheidenheden, welke 


B | Ee 
Cuvier als vier soorten, Equula filigera, Eq. longispinis, Ea. cara en Eq. fasciata E 
opgebragt. Het lijdt bij mij geen twijfel of deze 4 soorten behooren tot eene enkele 


ruggebragt te worden. 

De banden of vlekken bij deze soort, zoowel als bij eenige hieronder nog te besc 
vene, zijn dof en onduidelijk, als het ware onderhuidsch, en laten zich slechts wac 
men wanneer men den visch in zekere rigtingen tegen het licht houdt. 


b. Spina dorsalis 2a tola ossea, altitudine corporis multo brevior. 
aa. Corpus oblongum altitudine 2 ad 8 in ejus longitudine. 
+ Linea lateralis ad pinnam caudalem desinens. | ” 
o Mentum valde concavum, vin 
ó Linea dorsalis valde angulata. Alfitudo corporis 2 ad 2%, in ej s 
longitudine. hl 


Equula ensifera CV. Poiss. X. p. 48. k xe , 


Equul. corpors ovali-oblongo , altitudine 2 ad 2% in ejus longitudine; capite subacuto 4 ad 44 in longi- 
tudine corporis; fronte spinis quatuor valde conspicuis armata; linea frontali concava ; mento valde concavo; 
ore deorsum protractili dentibus parvis; oculis diametro 3 circiter in longitudine capitis ; praeoperculo oÌ b- 
tusangulo inferne denticulato ; dorso elevato angulato ventre multo convexiore; spinis ad basin pinnae do T- 
salis et analis valde conspicuis; squamis corpore minimis sed bene conspicuis; linea laterali ad pinnam cau- 
dalem desinente; pinnis acutis, dorsali spina 2 ceteris multo longiore et crassiore sed corpore multo hu: 
liore , tota ossea; pectoralibus capite brevioribus sed ventralibus longioribus ; ventralibus capite duplo bre 
oribus; anali spina 22 crassa 3 in altitudine corporis; caudali profunde excisa lobis acutis; colore corp 
superne dilute griseo, interdum fasciis transversis plumbeis diffusis quasi subcutaneis, inferne argenteo ; 
rostro et axillis fuscescentibus ; pinnis flavescentibus vel hyalinis, caudali postice fusco marginata. 

B. 5. D. 8/15 ad 8/17. P. 2/17 vel 218. V. 4/5. A. 3ld4. GC. A7 et lat. brevs 

Synon. Scomber edentulus Bloch Ausl. Fische tab. 428. 

Zahnlose Mackrele Bloch ibid. 

Maquereau édenté Bloch ibid. 

Toothless Mackrele Bloch ibid. 

Leiognathus argenteus Lacép. Poiss. IV. p. 448 et 449. 

Leiognathe argentée Lacep. ibid. / 5 

Equula porte-sabre CV. Poiss. X. p. 48. 

Kagi-karé Indig. Pondich. 

Muntji-Karel Indig. Tranquebar. 

Sap-sap Indig. Ins. Franc. | 

Ikan Peperrek Mal. Batav. 5, 8 
Habit. Batavia, in mari. } 

Bandjermassing , Borneo austro-orientalis, in fluviis (J. Wolff). 
Longitudo 5 speciminum 50” ad 220”. 


81 


óó Linea dorsalis rotundata. Altitudo corporis 2, ad 3 in ejus lon- 
gitudine. 


Eqwula gerreoïdes Blkr. 


Equul. corpore oblongo compresso altitudine 27 ad 3 in ejus longitudine; capite acuto 4 circiter in longi- 
tudine corporis; fronte spinis 4 valde conspicuis armata ; linea frontali rectiuscula ; mento valde concavo; ore 
deorsum protractili dentibus parvis; rostro protracto capite minus duplo breviore; oculis diametro 3 in lon- 
gitudine capitis; praeoperculo obtusangulo margine inferiore concavo denticulato; dorso ventre vix convexi- 
ore rotundato ; spinis basi pinnae dorsalis et analis valde conspicuis; squamis corpore minimis sed con- 
spicuis ; linea laterali ad pinnam caudalem desinente; pinnis acutis, dorsali spina 2 ceteris longiore 14 ad 
9 in altitudine corporis, tota ossea; pectoralibus capite brevioribus sed ventralibus longioribus; ventralibus 
capite plus duplo brevioribus; anali spina 22 crassa spina dorsali 22 breviore; caudali profunde excisa lobis 
acutis ; colore corpore argenteo ; dorso maculis irregularibus diffusis plumbeis quasi subcutaneis; rostro fus- 
co; pinnis flavescentibus , dorsali spinosa apicem versus fuscescente vel aurantiaca. | 

B. 5. D. 8/16. P. 247 vel 2118. V. 1/5. ‘A. 3/14. C, 17 et lat. brev. 

Synon. Jkan Peperrek Mal. Batav. 

Habit. Batavia, in mari. 

Longitudo 26 speciminum 70” ad 110”. 

Species Eguula caballa CV. et Eguula coma CV. valde affines. 


oo Mentum non vel vix concavum. Rostrum protractum capite plus du- 
plo brevius. 
ó Fascia oculo-caudalis lata flava. Pinna dorsalis spinosa macula magna 
nigra. 
ô Dorsum ventre vix convexius. Spinae frontales vix conspicuae. 


Egquula dacer GV. Poiss. X p. 61. 


Equul. corpore oblongo compresso altitudine 3 ad 23 in ejus longitudine ; capite acuto 44 circiter in lon- 
gitudine corporis; fronte spinis 4 vix conspicuis; linea frontali concava; mento vix vel non concavo; ore 
deorsum protractili dentibus parvis ; rostro protracto capite plus duplo breviore ; oculis diametro 2} circiter 
in longitudine capitis; praeoperculo obtusangulo, margine inferiore rectiusculo denticulato; dorso ventre vix 
eonvexiore rotundato ; spinis ad basin pinnae dorsalis et analis valde conspicuis ; squamis corpore minimis sed 
bene conspicuis ; linea laterali ad pinnam caudalem desinente; pinnis acutis, dorsali spina 22 corpore du- 
plo vel plus duplo breviore, tota ossea; pectoralibus capite.brevioribus sed ventralibus longioribus ; anali 
spina 2a crassa spina dorsali 2? multo breviore; caudali profunde excisa lobis acutis ; colore corpore argen- 
teo; fascia oculo-caudali lata flava; rostro fusco; pinnis dorsali alba spinas 2m inter et 6® macula magna 
nigra; pectoralibus et ventralibus albescentibus, anali et caudali flavescentibus. 

B. 5. D. 8/16. P. 2/16 ad 2/18. V. 1/5. A. 3/14. C. 17 et lat. brev. 

Synon. Dacer Karah Russell Corom. Fish. IL. p. 51 fig. 65. 

Equula brevirostris Blkr. Topogr. Batav. et Faun. Midd. en Oost-Java (nec CV). 
d Ikan Peperrek Mal. Batav. 


Ikan Pettah Javan. Samar. 
11 


82 d Jg 
Ikan Petek Patjit. Ree 
Jkan Gempar Pasuruens. en 


Habit. Batavia, Cheribon, Tegal, Samarang, Patjitan, Rembang, Pasuruan, in mari. > fe 
Longitudo 16 speciminum 55” ad 110”. | ek 


RI 


óó Linea Jateralis flava. pl il aL Det 


A 


ô Dorsum ventre multo convexius. Spinae frontales valde conspiet uae. 


kt 


Equula gomorah GV. Poiss. X p. 59. 


Equul. corpore oblongo compresso, altitudine 24 ad 23 in ejus longitudine ; capite obtusiusculo 4 circ or 
in longitudine corporis; fronte spinis A valde conspicuis armata; linea frontali concaviuscula; mento. n mn 
vel vix concavo; ore deorsum protractili dentibus parvis; rostro protracto capite plus duplo breviore; ocu- 
lis diametro 21 circiter in longitudine capitis; praeoperculo obtusangulo margine inferiore concavo_ den 
culato ; dorso ventre multo convexiore; spinis ad basin pinnae dorsalis et analis valde conspicuis ; squamis 
corpore parvis maxime conspicuis ; linea laterali ad pinnam caudalem desinente ; pinnis acutis; dorsali spina 
2a corporis altitudine plus duplo breviore, tota ossea, spina anali 24 paulo vel non longiore ; pectoralibus S 
capite brevioribus sed ventralibus longioribus; caudali profunde excisa lobis acutis; colore corpore argenteo; 
linea laterali tota pulchre flava; rostro fusco; pinnis ventralibus albis, ceteris flavis, dorsali spinosa apicem 
versus fuscescente vel macula magna nigra. fj BE. 

B. 5. D. 8/16. P. 2/16. V. 1/5. A. 3/14. C. 17 et lat. brev. 

Synon. Goomorah-Karah Russ. Corom. Fish. I. p. 48 fig. 61. 

Egquula caballa Blkr. Faun. M. O. Jav. (nec CV). 
Kotou karé Indig. Pondich. 

Ikan Peperrek Mal. Batav. 

Ikan Pettah Jav. Samar. 

Jkan Dodok Incol. Surabaj. 

1kan Gempar Ineol. Pasuruan. 

Habit. Batavia, Samarang, Rembang , Surabaja, Pasuruan, in mari. 

Sibogha et Padang (Sumatrae occidentalis), in mari (Dr. F. C. Schmitt). 

Longitudo 35 speciminum 70’ ad 140”, 


Aanm. Deze soort komt te Batavia dagelijks bij duizenden ter markt. De zwarte ru 
vinvlek ontbreekt echter bij de meeste individu’s, zoodat zij niet voldoende isom de sor 
te herkennen. De fraai gele kleur der zijlijn verdwijnt bij langdurige bewaring im wij 
geest of arak. , 


TT Linea lateralis cauda inconspicua. 
o Mentum vix vel non concavum. Rostrum protractum declive capite 
plo brevius. 
B ó Venter dorso convexior. Spinae frontales valde conspicuae. 
ô Pinna dorsalis antice macula aurantiaca. 


$ 85 
_Equula bindoïdes Blkr. 


__Equul. corpore oblongo compresso , altitudine 24 ad 27 in ejus longitudine ; capite acutiusculo 45 circi- 
ter in longitudine corporis; fronte spinis 4 valde conspicuis armata; linea frontali concaviuscula; ore deor- 
sum protractili dentibus parvis; rostro protracto capite duplo breviore ; oculis diametro 2E circiter in lon- 
gitudine capitis; praeoperculo obtusangulo margine inferiore rectiusculo denticulato ; ventre dorso convexiore; 
_spinis ad basin pinnae dorsalis ef analis valde conspicuis; squamis corpore minimis sed conspicuis; pinnis 
acutis, dorsali spina 2 tota ossea 3 fere in altitudine corporis spina anali 2a longiore; pectoralibus capite 
_brevioribus sed ventralibus duplo longioribus; caudali profunde excisa lobis acutis; colore corpore argenteo: 
‚ dorso maculis irregularibus plumbeis quasi subcutaneis; rostro fusco; pinnis dorsali, pectoralibus ventrali- 
E _busque hyalinis, anali et caudali flavescentibus ; dorsali spinosa apice macula pulchre aurantiaca fusco cincta. 
BEB: 4. D. 8/16. P. 2/12 ad 214. V. 175. A. 39/14 vel 3/15. C. 17 et lat. brev. 
Synon. Ikan Peperrek Mal. Batav. 
Habit. Batavia, in mari. 
__Longitudo 42 speciminum 50” ad 80”. 
bb. Corpus oblongum altitudine 8 ad 4 in ejus longitudine. 
1 Linea lateralis ad caudam desinens. Gonvexitates dorsi ventrisque aequa- 
les. Spinae frontales valde conspicuae. 
o Mentum vix vel non concavum. 
ó Rostrum protractum capite minus duplo brevius. Altitudo corporis 
89 ad 8'/, in ejus longitudine. 


Equula lineolata GV. Poiss. X. p. 68? 


‚ Equul. corpore oblongo compresso , altitudine 3 ad 34 in ejus longitudine ; capite acuto 44 ad 43 in lon- 


; dorso et ventre aeque convexis rotundatis; spinis basi ee en et analis conspicuis ; 
quamis corpore minimis vix conspicuis; linea laterali cauda desinente; pinnis acutis, dorsali spina a 


ventralibus multo longicribus; caudali profunde excisa lobis acutis; colore corpore superne griseo inferne 
argenteo ; dorso maculis plurimis irregularibus plumbeis quasi subcutaneis; rostro fusco ; pinnis pectoralibus 
ve tralibusque hyalinis, ceteris ffavescentibus. 

MB: 5. D. 8/16. P. 2/16 vel 2/17. V. 1/5. A. 3/14. C. {7 et lat. brev. 

‚ Synon. Equula bariolé CV. Poiss. X. p. 63? 

k Ikan Peperrek Mal. Batav. 

_ Habit. Batavia, in mari. 

_ Longitudo 417 -speciminum 65°” ad 98”. 


óó Rostrum protractum capite duplo brevius. Altitudo corporis 8%, ad 
4 in ejus longitudine, 


- 


84 | in 
Equula oblonga GV. Poiss. X. p. 62. orn eg 


gitudine corporis ; fronte spinis 4 valde conspicuis armota; linea frontali declivi recta; mento vix c 
ore deorsum protractili dentibus parvis; rostro protracto capite duplo breviore; oculis diametro 3 c 
in longitudine capitis ; praeoperculo obtusangulo margine inferiore rectiusculo he dorso et ven 


conspicuis ; linea laterali cauda desinente; pinnis acutis, dorsali spina 2e corpore minus a h 
ore sed spina anali 22 longiore ; pectoralibus capite brevioribus sed ventralibus longioribus ; caudali profus 
excisa lobis acutis; colore corpore superne griseo inferne argenteo; dorso maculis plurimis irregularibus pl 
beis quasi subcutaneis; rostro fusco; pinnis hyalinis vel flavescentibus. 
B. 5. D. 9/16. P.2/13 ad 2/45. V. 1/5. A. 3/4. G- dd et lat. brev: 
Synon. Eguula alongé CV. Poises. X. p. 62. Ne 
Ikan Peperrek Mal. Batav. itn 

Habit. Batavia, in mari. AAT 
Longitudo f9 speciminum 70” ad 90”. 


Aanm. Deze soort verschilt van de vorigen voornamelijk door langwerpiger ligehaam 
korteren snuit. ke: 


Her: 


IL. Os in tubum horizontalem vel sursum protractile. Dentes maxillares parvi. a 


A. Caput truncatum. Maxilla inferior verticalis. Olleke 
a. Spina dorsalis 2a tota ossea altitudine corporis plus duplo brevior. KE 
aa. Linea lateralis ad caudam desinens. Squamae parvae comspicuae plus Li 

50 in serie longitudinali 
T_Altitudo corporis 2'/, ad 8 in ejus longitudine, 


% 


Eguula insidiatrin GV. Poiss. X. p. 72. 


Equul. corpore oblongo compresso, altitudine 27 ad 3 in ejus longitudine; capite une 5 fere in | 
gitudine corporis; fronte spinis conspicuis; Órbita antice serrata; linea frontali concava; ore in tubum 
zontalem vel sursum protractili dentibus parvis; maxilla inferiore verticali; oculis posteris diametro 23 
citer in longitudine capitis; preopercule rectangulo inferne denticulato ; ventre dorso convexiore ; sp 
basi pinnae dorsalis et analis conspicuis; squamis corpore parvis conspicuis lateribus plus quam 50 in 
longitudinali; linea laterali cauda inconspicua; pinnis acutis, dorsali spina 22 tota ossea crassa cor 
triplo circiter humiliore sed spina anali 2a crassa longiore; pectoralibus capite vix brevioribus et ventrali 
duplo longioribus ; caudali profunde excisa lobis acutiusculis; colore corpore superne plumbeo inferne 
genteo; dorso maculis viridi-nigricantibus in series verticales dispositis; vilta oculo-mentali nigra; pinni » 
alinis vel flavescentibus , dorsali apice macula nigra. 

B. 4. D. 8/16. P. 2/14 vel 2/15. V. 1/5. A. 3/14 vel 3/15. C. 17 et lat. brev. 

Synon. Zeus insidiator Bloch Ausl. Fisch. tab. 192. fig. 2, Lacép. Poiss. IV. p. 572 et 574, 

Listige Spiegelfisch Bloch ibid. 
Rusé Bloch ibid. 


85 


Zée rusé Lacép. Poiss. IV. p. 572 et 574. 
Doré rusé Bonnat. Planch. Enecyclop. méth. 
Bandmakreele Oken Thierr. Atl. är 
Equula rusé CV. Poiss. X. p. 72. 
Olé-kara Indig. Ponticer. 
lkan Peperrek Mal. Batav. 
Ikan Pettak Javan. Samar. 
Ikan Pettek Javan. Patjitan. 
Ikan Koppeh Inmdig. Surabaj. 
Habit. Batavia, Samarang , Rembang, Surabaja, in mari. Patjitan, in mari et fluviis.. 
Padang (Sumatrae occidentalis), in mari (Dr. O. Kunhardt). 
Longitudo 38 speciminum 45°” ad 80”. 


bb. Linea lateralis ad medium dorsum desinens. Squamae mediocres 30 p. m. 
in serie longitudinali. 


T _Altitudo corporis 2 vel vix 2 in ejus longitudine, 


Eguula interrupta CV. Poiss. X. p. 74, 


Equul corpore oblongo compresso, altitudine 2 vel vix 2 in ejus longitudine; capite truncato 4 ad 44 in 
longitudine corporis; fronte spinis conspicuis; orbita antice serrata; linea frontali concava; ore in tubum 
horizontalem vel sursum protractili , dentibus parvis; maxilla inferiore vertlicali; oculis posteris , diametro 
21 circiter in longitudine capitis; praeoperculo rectangulo margine inferiore rectiusculo denticulato ; ventre 
dorso multo convexiore; spinis ad basin pinnae dorsalis et analis conspicuis; squamis corpore mediocribus 
9Ò p. m. in serie longitudinali ; linea laterali ad medium dorsum desinente ; pinnis acutis, dorsali spina 22 
tota ossea gracili corpore plus triplo humiliore sed spina anali 2a gracili longiore ; pectoralibus capite vix 
brevioribus sed ventralibus plus duplo longioribus; caudali profunde excisa lobis acutiusculis; colore corpore 
superne plumbeo inferne argenteo; dorso vittis transversis et maculis in series transversas dispositis viridi- 
nigricantibus ; vitta oculo-mentali nigra; pinnis hyalinis vel flavescentibus, dorsali apice nigra. 

B. 4. D. 8/16. P. 2/14 vel 2/15. V. 1/5. A. 3/14 vel 3/15. C., 17 et lat. brev. 
Synon. Equula à ligne latérale interrompue CV. Poiss. X. p. 74. 
Olekare Indig. Ponticer. 
Ectuntia chanda Bengalens. 
Ikan Peperrek Mal. Batav. 
Habit. Batavia et Padang (Sumatrae occidentalis), in mari. 
Longitudo 16 speciminum 50°” ad 68”. | 


à 


Dd 


ze hs U en ad â 


' GAZZA Rupp. 


Gazza minuta Blkr. (Species generis unica). 


\_Gazz. corpore oblongo compresso, altitudine 23 ad 3 in ejus longitudine; capite acuto 35 ad 4 in lon- 
gitudine corporis; spinis frontalibus conspicuis; orbita antice denticulata; ore deorsum protractili ; maxilla 
inferiore valde adscendente; oculis diametro 24 ad 22 in longitudine capitis; praeoperculo subrectangulo 


NEET 
L AN ‘ 


kJ 


86 


margine inferiore denticulato; dorso et ventre aeque convexis; squamis corpore minimis_ consp 
laterali ad caudam desinente; pinnis acutis, dorsali et analis spina 2, corpore plus duplo hum | 
ralibus capite multo brevioribus sed ventralibus longioribus; caudali profunde excisa lobis 
corpore argenteo; dorso maculis diffusis plumbeis quasi subcutaneis subfasciato ; pinnis aaan 
centibus , dorsali antice et margine superiore vulgo fuscescente. k 3 
B. 5. D. 8/16 vel 8/17. P. 2/15. V. 1/5. A. 3/14 vel 3/15. C. 17 et lat. brev. 
Synon. Scomber minutus Bloch Ausl. Fische tab. 429. fig. 2, AN 
Kleine Mackrele Bloch ibid. aje 
Petit Macquereau Bloch ibid. 
Littel Mackrel Bloch ibid. ‚ 
Eguula minuta CV. Poiss. X. p. 65. 
Egquula nain CV. Poiss. X. p. 65. 
Sourou-pinan-karé Incol. Pontic. 
Pittichei Tranquebar. 
Zeus argentarius Forster. 
Equula dentex CV. Poiss. X. p. 66. 
Equula denté CV. ibid. 
Gazza equulaeformis Rüpp. N. Wirb. F. Abyss. F. R. M. p. 4. tab. 1. fig. 8. 
Gazza Arab. 
Ikan Peperrek Mal. Batav. 
Habit. Batavia, in mari. 
Longitudo 35 speciminum 60” ad 115”. 


xs 


vaardigde den heer Ruppell genoegzaam om haar van Equula af te zonderen en _ 
nieuw geslacht van te vormen. Den geslachtsnaam Gazza van den heer Rüppell be 
dende heb ik echter gemeend den naam der soort, reeds door Bloch voorgesteld, ù 
plaats te moeten stellen van den soortnaam van den. heer Ruppell. og 

Cuvier spreekt van 9 rugdoornen bij Equula minuta. Op de afbeeldinn van en 
er echter slechts 8 afgeteekend, wat ik ook vind bij alle mijne specimina. 


MENE Lacép. 


Mene maculata CV. Poiss. X p. 76 tab. 285. 


Men. corpore triangulari compresso , alfitudine 1} ad Î2 in ejus longitudine, latitudine 6 circiter in 
altitudine ; capite obtuso convêxo 4 circiter in longitudine corporis , altiore quam longo ; oculis posteris 
tro 32 fere in longitudine capitis; ore deorsum protractili dentibus parvis; maxilla inferiore maxime 
dente ; praeoperculo obtusangulo margine ubique glabro; dorso et ventre cultratis ; dorso rotundato , 
argulato dorso plus duplo altiore; squamis corpore minimis vix vel non conspicuis; linea laterali ad 
desinente ; pinnis acutis, dorsali corpore plus quadruplo humiliore spinis gracillimis, pectoralibus capite 


heden! 


87 


vioribus, ventralibus ad angulum ventris insertis minimis sed radio Î° producto capite longiore; anali hu- 
millima ex pinnulis spuriis composita; caudali profunde excisa lobis acutis ; colore dorso coeruleo lateribus 
ventreque argenteo; dorso lateribusque superne maculis rotundis et oblongis profande coecruleis; pinnis hy- 
alinis vel flavescentibus, dorsali antice fusca. 
B. 7. D.S/41 vel4/40. (radii ex parte simplices ex parte divisi). P. 2/13. V. 1/5. A. 30 ad 32. C. 17 et lat. brev. 
‚ Synon. Mene Anna Carolina Lacép. Poiss. V. p 480 tab. 14 fig. 2. 
Meéné Anne Caroline Lacép. ibid. CV. Règn. anim. éd. luxe Poiss. tab. 62 fig. 2. 
Zeus maculatus Bl. Schn. Syst. posth. p. 95. tab. 22. 
Ambata kuttee Russ. Corom. Fish. IL. p. 47. fig. 60. 
Ikan Golok kassut Mal. Batav. 
Habit. Batavia, Tjiringin, Samarang, in mari. 
Longitudo 10 speciminum 80” ad 202”. 


Sreipsì Batavia Calendis Octobris mpaocr. 


Aanhangsel. 


Onder het afdrukken dezer verhandeling ontwaarde ik, dat de naam Leerasris door R. 

Brown reeds gegeven is aan een Australisch geslacht der Gramineën. Deze naam zal al- 
zoo veranderd behooren te worden, waarom ik voorstel het bedoelde geslacht, naar zijne 
groote overeenkomst met Selar Blkr., Srranoïpes te noemen, en de soort alzoo Selaroïüdes 
leptolepis Blkr. 
Dezer dagen ontdekte ik eene nieuwe soort van Decapterus, welke zich van alle be- 
kende species van Caranx met enkele valsche rugvin van Cuvier, voornamelijk door haar zeer 
slank ligchaam onderscheidt, Deze soort is ook opmerkelijk door hare gladde bovenkaak, 
in welke ik bij de meesten mijner exemplaren geen spoor van tanden kan ontdekken, ter 
wijl bij. eenigen derzelve de bovenkaak van voren eene ruwheid bezit, welke zich door het 
gevoel doch niet met het ongewapende oog laat waarnemen. Hare kenmerken zijn de vol- 
gende, 


K. 


d ; 

Decapterus macrosoma Blkr. 

_ Decapt. corpore elongato compresso, altitudine 7 ad 6% in ejus longitudine, latitudine 1} fere in ejus al- 
filudine; capite acuto 44 ad 43 in longitudine corporis; altitudine capitis 1% in ejus longitudine; linea 
rostro-frontali declivi rectiuscula; oculis diametro 4 circiter in longitudine capitis; rostro oculo longiore ; 
maxillis, superiore ante oculum desinente , inferiore superiore vix longiore ; triangulis pectoralibus lateralibus 
et inferiore totis squamosis ; squamis lateribus parvis sed bene conspicuis; linea laterali antice rectiuscula 
sub pinna dorsali radiosa leviter curvata, postice scutata , scutis p. m. 60 sub anteriore dimidio pinnae dor- 
salis radiosae incipientibus, posticis tantum armatis latissimis 6 eirciter in altitudine corporis; pinnis 


EE colore_ corpore superne viridescente inferne argenteo ; Ef onwal) 
et hyalinis. cl: 
B... D. Aoproe. Zas 1/33 ad 8-1/35 + 1 spur. P. 2120 Be oat. v. ia 

p 17 et lat. brev. are. Ik 

Synon. Jkan Lajang Mal. Batav. tE 
Habit. Batavia, in mari. Tik 
Longitudo 15 speciminum 150” ad 215”. | ach pok 


Scripsi Batavia Calendis Decembris upcocu. 


89 


Tweede aanhangsel. 


ak dezer reeds was afgedrukt (December 1850), ontdekte ik nog eene nieuwe 


E. B heer Dr. J. B van Ampoina, Ee ik bie fulvoguttatus (Ca- 
pana fulvoguttatus CV.) te Batavia waarnam. Zhynnus tonggol heb ik reeds beschreven 
in den Isten, en Carangoïdes fulvoguttatus Blkr. in den 2den Jaargang van het Natuur- 
kundieg Tijdschrift voor Nederlandsch Indië, welke beschrijvingen ik hier teruggeef. Die 


Thynnus tonggol Blkr. Nat. Tijdschr. N. Ind. I p. 856. 


_ Thynn. corpore subelongato compresso, altitudine 5 fere in ejus longitudine, latitudine 12 circiter in ejus 
altitudine ; capite acuto 4 et paulo in longitudine corporis, multo longiore quam alto; linea frontali leviter 
eonvexa; oculis diametro 43 in longiludine capitis; rostro acuto oculo longiore; rictu ante oculos desinente ; 
maxillis dentibus mediocribus utroque latere p. m. 32; praeoperculo limbo posteriore emarginato; margine 
operculari membranaceo non fimbriato ; vesica natatoria nulla; linea laterali antice valde flexuosa poris mag- 
s incipiente, postice declivi serpentina; cataphracta pinnas dorsalem radiosam et analem amplectente, la- 
ribus sub linea laterali post apicem pinnarum pectoralium desinente, utroque latere incisuris 2 magnis, 
eisura inferiore post insertionem pinnarum ventralium desinente; pinnis dorsalibus altitudine aequalibus, 
yrpore duplo. circiter humilioribus, non contiguis, distantia interpinnali pinna radiosa plus triplo breviore; 
pectoralibus 14 in longitudine capitis; ventralibus capite plus duplo brevioribus; anali post dorsalem radi- 
n inserta; caudali profunde emarginata, lobis acutis 5% in longitudine corporis; colore corpore superne 
unde coeruleo, inferne griseo-argenteo; dorso maculis vel fasciis nullis; pinnis griseo-plumbeis vel fus- 
cente-plumbeis; pinnis spuriis singulis antice flavis postice nigris. 

B. 7. D. 13-2/13 + 8 spur. P. 2/27. V. 1/5. A. 9/10 + 8 spur. c. 21 et lat. brev. 

Ikan Tonggol Mal. Batav. 

î Batavia, in mari. 

Longitudo speciminis unici 650”. 


; capite obluso convexo, 4 in longitudine corporis, vix vel non longiore quam alto; vertice elevato con- 
; linea rostro-frontali valde declivi convexiuscula; oculis in medio capite sitis, diametro 4 in longitudine 
lis, diametro 2 a linea frontali remotis; osse suborbitali angulo oris altitudine 1% in oculi diametro ; 
ostro oculo longiore; maxillis aequalibus, dentibus aequalibus bene conspicuis ; maxilla superiore deorsum 
valde Be, me oculum Teng wad Oe SE linea Ne obtusangula He DE 


pectoralibus lateralibus inferne et triangulo inferiore alepidotis; linea laterali usque sub initio dimi- 
posterioris pinnae dorsalis radiosae curvata, curvatura valde aperta, postice scutis armatis 15 p.m. sub 


Ve ed Ne MR ee te he 
zet dn ee d 
kn Sd id 


nullo in filum producto, verticalibus valde squamosis; dorsali spinosa altitudine 3 et paulo in « 
poris, dorsali 2a antice acuta corpore paulo plus duplo et anali paulo humiliore ; pectoralibus fa 
longioribus;ven tralibus acutis capite plusduplo brevioribus; spinis analibus parvis posteriore pau ) 


inferne argenteo; lateribus maculis rotundis sparsis aurantiacis ; pinnis dorsali spinosa hyalin 
nafta; dorsali radiosa hyalina antice et margine superiore flava; caudali flavescente; peohonek 6 
ventralibus et anali margaritaceis; anali albo limbato. x ie 

B. 7. 1 procumb. sub cute occult. + 7-1-1/28 vel 1/29, P. 2/19. V. 1/5. A. 2- 1/24 vel 2. h 


17 et lat. brev. AR 
Synon. Scomber fulvoguttafus Forsk. En 
Caranx bayad Rüpp. Atl. R.N. Afr. F.R. M. tab. 25 fig. 5? GA 
Caranx fulvoguttatus CV. Poiss. IX p. 57. P Ef 
Caranx à taches fauves CV. Poiss. ibid. 
Goezz Arab. 


Ikan Kuweh Mal. Batav. 
Habit. Batavia, in mari. 
Longitudo speciminis unici 331”, 


Aanm. De bovenbeschrevene is blijkbaar dezelfde soort als Caranx fulvoguttai 
Caranx hayad Rüpp., welke insgelijks dezelfde species schijnt te zijn, heeft, naar 
bbeelding te oordeelen, eee lagere doornachige rugvin en minder bolle kruin. 


bragt op 73. 


Carangoïides ophthalmotaenia Blkr. 


Carans. HSR oblongo compresso, altitudine 2E ad 22 ejus longitudine, latitudine 3 de 
rostro- Pand valde declivi rectiuscula ; oculis in medio capite sitis, dineke 3 ad 35 in Taas 
tis, plus diametro Z a linea frontali remotis; osse suborbitali angulo oris oculi diametro en 
humiliore; rostro oculo non vel vix longiore; maxillis dentibus bene conspicuis; maxilla superiore nf 
breviore, valde protractili, sub oculi limbo anteriore desinente; dorso elevato ventre multo con 
genis, operculis superne et triangulis pectoralibus lateralibus superne squamosis; triangulis pector 
ralibus inferne et triangulo inferiore alepidotis; linea laterali usque sub 2a tertia parte pinnae dorsa. 
sae curvata (curvatura lata aperta), postice scutis armatis p. m. 35, latissimis 16 p. m. in altitudine 
rís; pinnis acutis; dorsali spinosa 34 circiter in altitudine corporis; dorsali radiosa radio 14° produc 
pore paulo humiliore;, pectoralibus falcatis capite vix vel non brevioribus; ventralibus capite duplo 
vioribus; anali antice plus duplo vel duplo fere humiliore, spinis parvis subaequalibus ; caudali lo 
libus 44 ad 43 in longitudine corporis; colore corpore superne viridescente inferne-at aen fa 
dorsali fusca; pinnis flavis. il 
B. 7. D. 1 procumb. + 8-1/27 vel 8-1/28. P. 2/19. V. 1/5. A. 2-1/23. C, 17 et lat. brev. — 
Habit. Amboina, in mari. id 
Longitudo 2 speciminum 86°” et 126”, 


SE ĳ 


anm. Deze soort staat in verwantschap nabij Carangoïdes chrysophrys (Caranx chry- 
07 hrys GV.) en Carangoïdes talamparah Blkr. (Carana malabaricus CV), maar onderscheidt 


sh daarvan alsmede van andere verwante soorten door hoogere 2de rugvin, talrijker rug- 
aarsvinstralen, bruinen oog-rugband enz. 


Carangoïdes talamparoïdes Blkr. 


© Carangoïd. corpore oblongo compresso, altitudine 2% ad 2% in ejus longitudine, latitudine 3 circiter in 
ejus altitudine; capite 34 ad 32 in longitudine corporis, vix altiore quam longo; linea rostro-dorsali valde 
convexa, antice obliqua, ante oculos paulo concava; oculis in medio capitis sitis, diametro 9 circiter in 
longitudine capitis, vix diametro 7 a linea frontali remotis; fronte cultrata; osse suborbitali angulo oris oculi 
d diametro paulo humiliore; rostro oculo vix longiore; maxillis dentibus minimis vix conspicuis, superiore paulo 
br reviore, valde protractili, sub oculi limbo anteriore desinente; dorso elevato ventre multo convexiore; 
genis et operculis superne squamosis; triangulis pectoralibus lateralibus et inferiore totis alepidotis; linea 
Ja terali usque sub 32 quarta parte pinnae dorsalis radiosae curvata (curvatura valde aperta), postice scutis 
25 ad 30 parvis vix armatis, latissimis 16 circiter in altitudine corporis; carinis caudalibus lateribus bene 
eonspicuis; pinnis acutis radio in filam producto nullo; dorsali spinosa 34 circiter in altitudine corporis, 
radiosa et amali corpore plus duplo humilioribus; pectoralibus capite longioribus; spinis analibus parvis 
posteriore longiore; pinna caudali lobis aequalibus 44 circiter in longitudine corporis; colore corpore su- 
perne griseo, inferne-argenteo; macula operculari fusca; pinnis hyalinis et flavescentibus. 

EB. 7. D. f procumb. + 7-1/22 ad 8-1/23. P. 2/17. V. 1/5. A. 2-1/18, C. 17 et lat. brev. 

Habit Sibogha, Sumatrae occidentalis, in mari, 

Longitudo 2 speciminum 220” et 250”. 


Aanm. Deze soort staat in verwantschap tusschen Carangoïdes chrysophryoïdes Blkr. en Ca- 
ngoïdes talamparah Blkr. (Carana malabaricus GV.) en heeft het meeste van laatstge- 
mde. Zij onderscheidt er zich echter van, door aanmerkelijk schuinscher profiel, hoogere 
eroogkuilsbeenderen , kleinere tanden en minder bolle buiklijn, verschillen, die zich 
vergelijking van specimina van dezelfde grootte uitmuntend laten waarnemen. In de 
rige wezenlijke punten komen beide species nagenoeg volkomen met elkander overeen. 
L profiel van bovenbeschrevene species beantwoordt vrij wel aan dat van Carangoïdes 
sophrys Blkr. (Caranx chrysophrys GV. Poiss. 1x p. 58 tab. 247), doch zij verschilt 
ervan door grootere oogen, lagere 2 rugvin en aarsvin en door talrijker rug- en aars= 
ralen. 


- A 


Behalve deze soort ontving ik kortelings nog andere species van Scomberoïden van Su- 
zatra’s westkust welke in de vorenstaande bijdrage nog niet zijn vermeld, als tot de 
fauna van Sumatra behoorende. Deze soorten zijn: Scomber kanagurta GV., Thynnus 
| thunnina CV., Chorinemus tol GV., Chorinemus toloo GV., Selar Hasselt Blkr., Caran- 
des talamparah Blkr., Carangoïdes citula Blkr., Leioglossus carangoïdes Blkr. en Stro- 
ateus niger Bl., zoodat ik thans 83 Scomberoïden van Sumatra ken. 


p 


92 


Van Borneo is in deze bijdrage slechts eene enkele soort dezer soort dezer fam 
geven. Onlangs ontving ik nog 8 andere Scomberoïden van Pamangkat, t.w. Zrichiw: 
haumela CV., Caranx Forsteri CV. en Equula gerreoïdes Blkr., zoodat mij thans ine or 
ten van Maldierdnse visschen van dit groote eiland bekend zijn. Ak, 

Van Timor ontving ik nog twee Scomberoïden, t. w. Caranx Forsteri CV. en Ey 
filigera CV. welke het aantal der van dit eiland bekende soorten op 4 brengen. 

Van Celebes zijn mij later nog bekend geworden Scomber loo CV., Chorinemus sc 
Petri GV., Beaanherus kurra Blkr., Selar Kuhl Blkr., Selar torvus Blkr., n 


bindoïdis Blkr. ‚ Equula gomorah Cv, ben oblonga ov. en va imaidsaren 
zoodat het in deze bijdrage opgesomde aant van 11 soorten van Celebes, op 24 gebragt 1 
worden. 


ekala GV. en ges B Bee Ee het aantal van Aoi 
kende Seomberoïden op 12 wordt gebragt. 

Van Banda Neira ontving ik voorts Selar torvus Blkr. (Carana torvus Jen. )s 3 de « e 
Scomberoïed, tot nog toe van dit eiland bekend geworden. 

Insgelijks was van Riouw nog geene enkele soort dezer familie bekend. De verzamelir 3 
mij door de welwillendheid van den heer G. F. pr Bruns Kors geworden, hebben onlan 
van dit eiland doen kennen: Chorinemus sanctì Petri CV., Frichurus hawmela GV., 
chiurus savala CV., Selar malam Blkr., Carangoïdes praeüstus Blkr., Coraans 
lichthys Blkr., BR amodon speciosus Blkr., Eguula filigera GV. en Gazza minuta BL 
dus 9 soorten. B: 

Van het eiland Singapore zijn door den heer Cantor en mij de volgende 29 ban an 
Scomberoïden bekend gemaakt: Cybium guttatum CV., Cybiwm Commersonii GV, Cyk 
lineolatum GV., TFrichiurus haumela GV., Frichiurus savala GV., Elacate bivittata 
Chorinemus sancti Petri GV., Chorinemus Commersonianus CV., Chorinemus tol | 
Stromateus miger Bl, Megalaspis Rottleri Bìkr., Selar Kuhliù Blkr., Carangoïdes tal 
parah Blkr., Carangoïdes atropus Blkr., Carangoïdes citula Blkr., Carangoïdes gallichthys 
Blkr., Selaroïdes leptolepis Blkr., Gnathanodon speciosus Blkr., Seriola hinotata CV., Lac- 
tarius delicatulus CV., Stromateoïdes atoukoia Blkr., Stromateoïdes cinereus Blkr., Kurtus 
indicus Bl., Egwula caballa GV., Equula filigera GV., Equula dacer CV., Equula lo 
mana Cant., Equula insidiatrie GV. en Gazza minuta Blkr. 

De heer ee heeft eindelijk nog van Pinang bekend gemaakt Scomber microlepidot ot 
Rupp., Zhynnus affinis Gant., Cyboeum lineolatum GV., Cybium guttatum CV., Tricht 
rus haumela GV., rn savala GV., ZElacate bivittata GV., Chorinemus Caran 
nianus GV., Chorinemus tol CV., Trachinotus mookalee CV., Trachinotus quadripunct 
CV., Stromateus niger Bl, Megalaspis Rottleri Blkr., Selar vari Blkr. (Caranz 
CV), Selar Hasseltii Blkr. (Caranx mate GV.), Selaroïdes leptolepis Blkr., Caranx Hor: 


dons À Carangoïdes atropus Blkr., Carangoïdes citula 
onge she Blkr., en dee Bap É edn speciosus 


daura GV., iduln filigera GV., Zguula ínsidiatrie CV., Eqwula longimana 
Gazzae minuta Blkr., Mene maculata CV., en alzoo niet minder dan 30 soorten. 
n slotte moet ik nog oplettend maken op eene groote drukfout, voorkomende op 
ijde 12 dezer verhandeling. Als plaats van voorkomen van ge achinsts mookalee CV. 
daar slechts gelezen worden »Hindostan.” De namen »Hindestan, Malakka, R. zee. 
China” moeten beantwoorden aan Megalaspis Rottleri Blkr., en zoo de volgende regels 
gen van de plaatsen van voorkomen één regel lager gedacht worden, tot aan No. 59 
oetende het woord »Hindostan” achter Eguula insidiatriv uitvallen. 


avia 8 Maart 1852, 


BĲDRAGE 


B TOT DE KENNIS DER 


VAN DEN 


_ 


[ISSCHEN 


dst wrr 


DA-MOLUKSCHEN ARCHIPEL 


wer 


DOOR 


‚, P. BLEEKER 


Ko Ö ie 


BĲ DRAGEE 


TOT DE KENNIS DER 


SNOEKACHTIGE VISSCHEN 


VAN DEN 
SOENDA-MOLUKSCHEN ARCHIPEL 
DOOR 


Dr. P. BLEEKER. 


In de groote Histoire naturelle des Poissons en de overige mij bekend literatuur zijn, 
als in den Indischen Archipel voorkomende, vermeld en beschreven- geworden de volgende 
soorten van Snoekachtige visschen. 


__1 Panchax Kuhliù GV. 11 Hemvramphns erythrorhynchus GV. 
he 2 » pictum GV. 12 D) Buffonis CV. 
8 Belone crocodilus Lesueur. 13 ) Lutkeiì GV. 
4 » caudimacula Guv. 14 ) dispar GV. 
Bp annulata CV. 15 » lucens GV. 
OE» timucoides S. Mull. 16 Exvocoetus speculiger CV. 
7 Hemiramphus Commersonü CV. 17 ) unicolor GV. 
8 ) Ouoyi GV. 18 ) Commersonii CV. 
9 y __ Gaimardì CV. 19 D) poecilopterus GV. 
10 ) melanurus GV. 20 ) micropterus GV. 


Mijne verzameling bevat thans 16 soorten dezer familie. Van deze soorten kan ik echter 
slechts tot de bovengenoemde terug brengen 4, te weten: Panchax melanotopterus, die 
dezelfde schijnt te zijn als Panchau Kuhlii CV., en voorts Belone caudimacula Guv., He- 
miramphus Commersoniò CV., Hemiramphus Gaimardi CV., Hemiramphus melanurus CV. 
en Eaocoetus unicolor CV. Mijne overige 10 soorten zijn nieuw voor dezen Archipel en 
gedeeltelijk nieuw voor de wetenschap. Deze 10 species zijn. 


1 Belone leiwrus Blkr. 

DA) cylindrica Blkr. 

8 » melanotus Blkr. 

kh >» schismatorhynchus Blkr. 
3 Hemiramphus fluviatilis Blkr. 


In het geheel zijn mij van den Soenda Meier Archipel tot heden toe alzoo min ahd 


80 soorten van- Esocioïden en wel: 


1 Panchax melanotopterus Blkr. = 


Kuhl GV.? 
) pictum GV. 
Belone crocodilus Lesueur. 
) annulata GV. 
cylindrica Blkr. 
D) melanotus Blkr. 
» schismatorhynchus Blkr. 
) leiurus Blkr. 
) caudimacula Guv. 
10 » tvmucoides S. Mull. 


CO O9 1 GD OL EE CO 19 


11 Hemiramphus Commersonii CV. 


12 ) Ouoyi GV. 

13 » Gavmardi GV. 
14 ) melanurus CV. 
15 ) Buffonis GV. 


6 Hemiramphus amblyurus Blkr,_ 


7 
8 
9 


) 
» 
» 


Russels CV. 
Dussumieri CV. 


Georgi GV.? 


10 Washoe mento CV. 


Panchax 16 Hemvramphus Lutkei GV. 


a O7 
18 
19 
20 
21 
23 


25 


2 
25 
26 
27 
28 
29 
80 


Van deze soorten komen op de fauna van 


JAVA. 


1 Panchax melanotopterus Blkr. 
2 » pictum GV. 

3 Belone crocodilus GV. 

4 >» cylindrica Blkr. 


Dr) melanotus Blkr. 

Ot D schismatorhynchus Blkr. 
1eV D leiurus Blkr. 

8 » caudimacula Guv. 

9 Hemiramphus Commersonii CV. 


dispar GV. 
lucens GV. 
_Russeli GV. 
Dussumierii CV. 


Georgiù GV.P 


erythrorhynchus CV. 


flwviatilis Blkr. 
amblyurus Blkr. 


Exocoetus speculiger CV. 


unicolor GV. 
Commersoniis GV. 
poecilopterus CV. 
micropterus GV. 
mento CV. 


10 Hemiramphus Russelì CV. 


11 
12 
18 
14 
15 


D)) 
) 


) 


Dussumierii CV. 
Georgii GV.?P 
fuviatilis Blkr. 
amblyurus Blkr. 
dispar GV. 


16 Evocoetus speculiger GV. 


Ds 47 
18 


» 
» 


umcolor CV. 
mento GV. 


r LN 


à __MADURA. 


| 1 Belone cauditmacula Cuv. 
p 2) cylindrica Blkr. 


SUMATRA., 


1 Belone cylindrica Blkr. 
2 Hemiramphus Commersoniì CV. 


| BORNEO. 


' 
3 
b 
b 
! 
( 


1 Panchax melanotopterus Blkr. 
CELEBES. 


1 Belone annulata GV. 
Eee) tumucoides S. Mull. 


MOLUKSCHE EILANDEN. 


1 Hemvramphns Gavmardi GV. (Ambovna). 
Lutkei CV. (Boeroe). 
lucens GV. 


NIEU W - GUINEA. 
1 Hemiramphus Quoyi GV. 
De OVERIGE EILANDEN. 


0! 


1 Belone crocodilus Lesueur. 
NEE 
MJ 


annulata CV. 
D) caudimacula, Cuv. 


59 Hemiramphus amblyurus Blkr. 


8 Hemiramphus Buffonis GV. (Poeloe Penang.) 
4 Ewxocoetus speculiger CV. 


2 Belone caudimacula Cuv. 


8 Hemiramphus erythrorhynchus Lesueur. 


A ) melanurus CV. 


4 Ewvocoetus Commersonii CV. (Banda Neira). 
5 ) 
6 ) 


poecilopterus GV. 
micropterus GV. (Boeroe). 


2 Hemiramphus Gaimardi CV. 


Van de opgesomde soorten komen tevens buiten den Soenda-Molukschen Archipel voor: 


Isle de France. Indische’ en Roode zee. 
Hindostan. Sechellen. Tongatabou.. 


Hindostan. China. Penang. Noord-Australië. 


B 
6 Kens 
h Hemiramphus CommersonüCV. Hindostan. Isle de France. Zanzibar. Roode Dee: ae 
Vanikoro. je 

5 ) Russeli CV. Hindostan. 

6 » Dussumieris CV. Sechellen. 

y ) Georgi GV.P Hindostan. 

OA Gaimardi CV. Port Jackson. 

On ) Lutkei GV. Manilla. 

10 ) eryéhrorhynchus CV. Isle de France. 

Dt ) dispar GV. Madagascar ? EE 
12 Ewocoetus speculiger GV. Stille oceaan. N. Holland. Ind. zee. Isle derdind 3 
13 ) umcolor GV. Ind. zee. Vanikoro. - 
14 ) Commersonir GV. Isle de France. 
15 » poïcilopterus GV. Nieuw Engeland. Otaheite. 
16 » micropterus GV. Hindostan. N. Ierland. N. Holland. 
17 ) mento CV. Hindostan. Roode zee. 


Behalve Panchax melanotopterus Blkr., Belone cylindrica Blkr. en Hemiramphus am- 
blyurus Blkr., van welke species ik in reeds vroeger openbaar gemaakte verhandelingen _ 
de kenmerken mededeelde, beschouw ik van de boven opgesomde soorten als nog onbe- 
schrevene: Belone leiurus Blkr., Belone melanotus Blkr., Belone schismatorhynchus Blkr. en 
Hemiramphus fluviatilis Bkr. 

Van alle hieronder beschrevene soorten heb ik de versche kleuren opgegeven. > 

Eene nadere studie der soorten van Belone en Hemiramphus heeft mij geleid tot het 
vinden van kenmerken, volgens welke alle soorten mijner verzameling zich zeer gemakke- 
lijk laten bepalen en welke, naar ik vermoed, evenzeer van toepassing zijn op de talrijke 
door den heer Varencrennes hen soorten. Velen der diagnosen van dezen uitmun- 
tenden ichthyoloog zijn moeielijk te gebruiken, omdat de kenmerken er te onbepaald zijn 
gegeven, te zeer naar enkele individu’s genomen en te zeer vergelijkender wijze met an- 
dere species gesteld, zoodat men die andere species voor zich dient te hebben om bepaald 
te weten, wat bedoeld wordt met uitdrukkingen als: een weinig grooter, kleiner, langer, 
lager, vrij hoog, vrij talrijk enz., enz. 

De heer Varenciennes beweert ten onregte, dat alle soorten van Belone 12 kieuwstralen, 
bezitten. Mijne Belone leiurus heeft er slechts 10 en bij mijne andere soorten tel ik er 
tot 15 toe. Een uitmuntend kenmerk ter bepaling der soorten van Belone vind ik in de 
inplantingsplaats der rug- en aarsvinnen, in hare lengteverhouding tot elkander en voorts in 
derigting der groote kaaktanden. De lengte van den bek kan insgelijks tot bepaling der 
soorten dienen, doch die lengte verschilt in verhouding tot de lengte des ligchaams bij 


7 


de jongere en oudere individu's. — De bek is bij de jonge individu’s betrekkelijk langer 
dan bij de oude. Waar ik in mijne diagnosen die lengte opgeef, heb ik haar genomen 
van de punt der onderkaak tot aan den voorsten oogrand, Hetzelfde geldt ten opzigte 


mijner diagnosen van Hemiramphus. 


8 BE: 
he 


CONSPECTUS SPECIERUM ANALYTICUS 


BELONE. Gek MN 


T. Palatum edentulum. Maxilla superior inferiore brevior. Rostrum capitis parte pos- — 
culari plus duplo longior. B: 
A. Pinna caudalis rotundata. 
a. Pinna dorsalis radio 1° post radium analem 1” inserta, anali brevior, postice — 


ki 


humilis. | | 
aa. Linea lateralis pinnam caudalem attingens. Carina caudalis nulla. | 
T_ Corpus cylindricum. Caput altius quam latum, 2%, ad 3 in longitudine _ 
corporis. À 

o Color superne viridis inferne margaritaceus; ee caudalis basi macu- 
la coerulea. 


ó D. 13 ad 15 A. 16 ad 17. 
Belone caudivmacula Guv. 


B. Pinna caudalistruncata vel biloba. 

a. Pinna caudalis truncata. Kk. 
aa. Pinna dorsalis radio 1° post radium analem 1" inserta, anali brevior, pos- 

tice humilis. 

T Linea lateralis pinnam caudalem non attingens; carina caudalis ak, 

o Corpus compressum. Caput altius quam latum, 2%/% ad 3 in longi- E 

tudine corporis. e. 

ó Color superne viridis inferne argenteus. 


ô D. 18 ad 19. A, 23 ad 24, 


ik we 
® 


Belone leiurus Blkr. | vak Pe 


hb. Pinna caudalis biloba, lobo inferiore superiore longiore. Linea lateralis pie 
nam caudalem attingens. 
aa. Pinna dorsalis radio 1° radio anali 1° opposita vel subopposita, anali lon- pe 
gior, radiis mediis anterioribus et posterioribus brevioribus. 

t Corpus cylindricum. Caput aeque altum aclatum 3'/, ad pl in longitu-_ 
dine corporis. d Aal 

oe Golor superne viridis inferne argenteus. 4 

ó D.W ad 24 A. 20 vel 91. 

Belone cylindrica Blkr. = Bel. melanurus Blkr. 


bb. Pinna dorsalis radio 1° post radium analem 1" inserta, radiis medüs ante- 
K 
Rs 
k 


9 
rioribus et posterioribus brevioribus. 
T Corpus compressum. Caput altius quam latum, 3 ad 3%, in longitudine 
corporis. 
o Pinna dorsalis anali longior. 


ò Corpus superne nigrum inferne argenteum. 


ô D. 25 vel 26 A. 23 vel 24. 
Belone melanotus Blkr. 


oo Pinna dorsalis anali brevior. 
ó Corpus superne viride inferne argenteum. 
ô D. 23 vel 24. A. 25 vel 26. 


Belone schismatorhynchus Blkr. 
HEMIRAMPHUS. 


1. Pinna dorsalis integra convexa. 
A. Pinna dorsalis anali brevior, radio 1° post radium hb 1* inserta. 
a. Pinnae ventrales postice in 8a quinta corporis parte insertae. 
aad. Maxilla superior truncata longior quam lata. Rostrum ò ecirciter in lon- 
gitudine corporis. 
tT Corpus immaculatum. D. 9 vel i0. A. 14 vel 13. 


Hemiramphus fluviatilis Blkr. 


B. Pinna dorsalis anali multo longior, radio 1e ante pinnam analem inserto. 
a. Pinnae ventrales ad initium posticae tertiae corporis parte insertac. 
aa. Maxilla superior lanceolata duplo longior quam lata. Rostrum 4 in lon- 
gitudine corporis. 
T Corpus immaculatum. D. 13. A. 10. 


Hemiramphus amblyurus Blkr. 


ML. Pinna caudalis biloba. Pinnae pectorales capite (absque maxilla inferiore) breviores. 
„A. Pímna dorsalis anali longior, radio 1° ante pinnam analem inserto. 
a. Pimnae ventrales postice in 4 sexta corporis parte sitae, Maxilla superior 
latior quam longa. 
aa. Corpus multo altius quam latum. Pinnae ventralis radius posticus ceteris 
longior. 
1 Rostrum 81, ad 4/, in longitudine corporis. D. 13 vel 14. A. 10 ad 12. 
o Dorsum maculis magnis nigris. Pinna analis 2 in longitudine pinnae 


dorsalis. 
9, 


10 


Hemiramphus Commersoniì CV. 


oo Dorsum immaculatum. Pinna analis 1'/, in longitudine pinnae dorsalis. Ee 
Hemiramphus Russelì CV. 


bb. Corpus aeque latum ac altum. Pinnae ventralis radius postieus ceteris 
brevior. 
t Rostrum 4!/, ad 4%, in longitudine corporis. 
o Corpus immaculatum. D. 15 vel 16. A. 14 vel 15. 


Hemiramphus Dussumierii GV. 

b. Pinnae ventrales antice in Sa sexta corporis parte silae. Maxilla superior 
longior quam lata. DE 

aa. Corpus multo altius quam latum. Pinnae ventralis radius posticus cete- 
ris brevior. | 

T Rostrum 2'/, ad 8 et paulo in longitudine corporis. 


o Corpus immaculatum. D. 13 ad 15. A. 14 vel 15. 


Hemivramphus Georgië CV.? 


E 


B. Pinnae dorsalis et analis aequales vel subaequales, radiis anticis oppositis. 8 
d. Pinnae ventrales antice in 4a sexta corporis parte insertae, ze postico ce-_ 
teris breviore. Maxilla superior latior quam longa. E ì 

aa. Corpus altius quam latum. Rostrum 4, ad 5, in longitudine corporis. ä 


; _Pinna caudalis apicibus macula nigra. D. 16. A. 16. 


Hemiramplvus melanurus CV. 
Îf Pinna caudalis immaculata. D. 13 ad 15. A. 14 vel 15. 
Hemiramphus Gaimardi CV. 
EXOCOETUS. 


1. Cirri nulli. { Ca 
A. Pinna dorsalis ante analem inserta, corpore humilior, anali aärië longiors 
peetorales pinnae dorsalis partem posteriorem attingentes; ventrales analem at 
tingentes vel superantes. Î 

a. Maxilla inferior superiore brevior non tuberculata 

aa. Corpus superne coeruleum inferne argenteum; pinnae pectorales et caudalis 


coeruleae , ceterae hyalinac. ' 


11 


Exocoetus unicolor CV. 


B. Pinnae dorsalis radio 1° radio anali 1° subopposita, corpore altior, longitudine 
anali aequalis; pectorales dorsalem attingentes, ventrales analem non vel vix 
attingentes. 

a. Maxilla inferior superiore longior symphysi tuberculata. 
aa. Corpus superne coeruleum inferne argenteun; pinnae dorsalis et pectora- 
les maxima parte coeruleae , ceterae hyalinae. 


Ewvocoetus mento GV. ? 
PANGHAX. 


1. Oeculi posteri, Pinnae dorsalis post analem inserta, ventrales radio producto nullo. 
A. Corpus viride immaculatum; pinna dorsalis basi nigra. 
a. D. 8. A. 16. 


Panchax melanotopterus Blkr. 


| 2 
BELONE. 


1. Palatum edentulum. Maxilla superior inferior brevior. Rostrum capitis parte p 

oculari plus duplo longior. | 

A. Pinna ecaudalis rotundata. 

a. Pinna dorsalis radio 1° post radium analem 1" inserta, anali brevior 5 pos 
humilis. 

aa. Linea lateralis ventralis pinnam caudalem attingens. 


Ï_ Corpus cylindricum; caput altius quam latum, 2, ad 3 in longituc 


corporis. de 

o Color corpore superne viridis inferne margaritaceus; pinna caudalis basi 
macula coerulea. Hin E 
6 DV 13 ad 15. A. LOW $ end 


Belone caudivmacula Guv. Val. Poiss. XVIII. p. 556. 


Bel. corpore elongato cylindrico, altitudine {9 ad 13 in ejus longitudine; capite 23 ad 3 in tontitud ine e 
corporis , altiore quam lato; linea rostro-frontali concava; rostro longitudine 4 ad 12 in Jon CC 
poris ; maxillis junioribus non, adultis vix hiantibus, dentibus caninis paulo retrorsum spectanninn su 
superiore inferiore breviore; palato glabro ; oculis diametro 3 ad 3% in capitis parte postoculari; line: 
terali ventrali pinnam caudalem attingente; squamis mediocribus ; cauda non carinata; pinna dorsali 
1° post radium analem {* inserta, anali breviore, acuta, antice altitudine corporis altitudinem ae 


bus et ventralibus hyalinis, dorsali radijs coerulea margine rosea, anali margaritacea roseo marginata, 
dali basi margaritacea apicem versus aurantiaca, basi macula rotunda coerulea. tkn 
B. 12.D. 2/1 ad 2/13. P. 1/10. V. 1/5 vel 2/5. A. 2/14 vel 2/15. C. 15 et lat brev. 
Synon. Kuddera A. Russell Corom. Fish. II. p. 61 fig. 176. 
Orphie ocellée CV. Poiss. XVIIL p. 336. 
Ho tsin et Hok tsam Chinens. 
Ikan Todak Mus. Societ. Ind. Orient. Britt. 
Pampinkola Incol. Ponticer. 
Ikan Djulong-djulong Mal. Batav. 
Ikan Katjangan Samar. 
\ Ikan Lontjong Surabaj. 
Habit. Batavia, Samarang, Surabaja, Pasuruan, in mari. ii 
Longitudo 12 speciminum 110” ad 425’. 
Varietas Batavia occurrit guttulis capite , dorso lateribusque nigricantibus. 


B. ‘Pinna caudalis truncata vel biloba. 
a. Pinna caudalis truncata. 4 
aa. Pimna dorsalis radio 1° post radium analem de: inserta, anali brevior, pos- 

tice humilis. 


15 


1 Linea lateralis pinnam caudalem mon attingens; carina caudalis nulla. 
o Corpus compressum. Caput altius quam latum, 2% ad 3!%, in longi- 
tudine corporis. E 
ó Color superne viridis inferne argenteus. 


ô D. 18 vel 19, A, 29 vel 24, 


Belone leiurus Blkr. 

Bel. corpore elongato compresso, altitudine 25 ad 15 in ejus longitudine; capite 2 ad 34 in longitu- 
dine corporis, altiore quam lato; linea rostro-frontali concaviuscula; rostro longitudine 34 ad 43 in lon- 
gitudine corporis; maxillis junioribus et adultis paulo hiantibus , dentibus caninis obliquis retrorsum spec- 
tantibus, maxilla superiore inferiore breviore; palato glabro; oculis diametro 23 ad 3 in parte capitis post- 
oculari; squamis mediocribus; linea laterali ventrali pinnam caudalem non attingente; cauda carina nulla; 
pinna dorsali radio f° longe post radium analem fÎm inserta, anali breviore, acuta, antice corporis altitu- 
dinem subaequante postice humili; pinnis pectoralibus obtusis; ventralibus acutis pectoralibus brevioribus ; 
anali antice corpore altiore acuta, postice humili; caudali integra oblique truncata vel vix emarginata; co- 
lore corpore superne pulchre viridi inferne argenteo; pinnis dorsali et anali hyalinis radijs coeruleo limbatis; 
pectoràlibus et caudali violascente-coeruleis, ventralibus margaritaceis; pinnis omnibus apice aurantiacis. 

B. 10. D. 1/17 vel 2/17. P. 1/10 vel 1/11. V. 1/5. A. 1/22 vel 2/22, CG. 15 et lat brev. 

Synon. Zkan Djulong-djulong Mal. Batav. 

Habit. Batavia, in mari. 

Longitudo 14 speciminum 260” ad 550”. 


Aanm. Welligt is deze soort dezelfde als Belone ciconta Richards. (Report on the Ich- 
thyology of the seas of China and Japan bij J. Richardson, in Report of the fifteenth 
meeting of the Britisch Association for the advancement of science. Lond. 1846 p. 264) 
doch de kenmerken, opgegeven naar eene teekening, zijn daar niet uitvoerig genoeg be- 
schreven om over de identiteit te beslissen. 


b. Pinna caudalis biloba, lobo inferiore superiore longiore. Linea lateralis ven- 
tralis pinnam caudalem attingens. 
aa. Pinna dorsalis radio 1° radio amali 1° opposita vel subopposita, anali lon- 
gior, radiis mediis humillimis. 
T Corpus cylindricum; caput aeque altum ac latum 3'/ ad 3% in longitu- 
dine corporis. 
e Color corpore superne viridis inferne argenteus, 


ò D. 29 ad 24 A. 20 vel A1. 


E Belone cylindrica Blkr. 


Bel. corpore elongato cylindrico , altitudine 21 ad 173 in ejus longitudine; capite 34 ad 324 in longitudine 


corporis aeque alto ac lato ; linea rostro-frontali rectiuscula; rostro crasso longitudine 53 ad 5} in longitu- 


14 


dine corporis; maxillis vix hiantibus dentibus caninis obliquis antrorsum spectantibus, superiore inferior 
viore ; palato glabro; oculis diametro 2 ad 27 in parte capitis postoculari; squamis parvis; linea laterali 4 
trali pinnam caudalem attingente, ad caudam in carinam transeunte; pinna dorsali radio Î° radio anali 
opposita, anali longiore, antice acuta, radijs mediis radiis anterioribus et posterioribus brevioribus; pi 
pectoralibus et ventralibus acutis , ventralibus pectoralibus brevioribus; anali antice corpore altiore a 
postice humili; caudali junioribus paulo emarginata adultis biloba lobo inferiore superiore multo longiore; — 
colore corpore superne profunde viridi inferne argenteo; carina caudali nigra; pinnis viridescentibus, _pec- Ì 
toralibus apicem versus , dorsali postice et caudali basi vel medio nigris. si 
B. 12 ad 15. D. 2/20 ad 2/22. P. 1/12 ad 4/14. V. 1/5. A. 2/18. vel 2/19. C. 16 et lat. brev. 
Synon. Naeldvisch Nieuh. Gedenkw. Zee- en Lantr. p. 270. fig. | 
Jkan Tsjakalang hidjoe of Geep Valent. Ind. Amb. III. p. 447 fig. 224. 
Geep-visch v. Brochet de Bantam Renard Poiss. Mol. II. tab. 14 f. 65. 
Belone melanurus Blkr. Bijdr. Ichth. faun. Madur. p. 1f. 
Ikan Djulong-djulong Mal. Batav. 
Ikan Lontjyong Surabaj. 
Habit. Batavia, Surabaja, Kammal, in mari. 
Sibogha, Sumatrae occidentalis, in mari (Dr. F. C. Schmitt). 
Longit. 16 speciminum 145 ad 540”. 


Aanm. Im 1848 gaf ik eene onvolledige diagnose van deze soort, naar een enkel jeug E 
dig en slecht bewaard specimen, in Straat Madura gevangen. In dien tijd, in de de bd 
nenlanden van Java geplaatsten niet in de gelegenheid mijne verzameling te Batavia - î 
raadplegen, was het mij niet mogelijk, eene juistere diagnose en de versche kleuren op 
te geven. 

Van de soorten mijner verzameling laat deze zich het best terug brengen tot de af-_ 
beeldingen van Nirvnor, Varentijn, en Renarp, onder de diagnose aangehaald. 


bb. Pinna dorsalis radio 1° post radium analem 1" inserta, radiis mediis hu-_ 
millimis. 

T Corpus compressum. Caput altius quam latum, 8 ad 8% in longitudin e 
corporis. Er 


o Pinna dorsalis anali longior. 
ò Corpus superne nigrum inferne argenteum. 


ô D. 25 vel 26. A. 23 vel 24. 


Belone melanotus Blkr. Y, 
K. 


Belon. corpore elongato compresso, altitudine 16 ad 14 in ejus longitudine , latitudine 13 circiter in ejus. 
altitudine ; capite 34 ad 34 in longitudine corporis, altiore quam lato ; linea rostro-frontali concava; rostro 
longitudine 5 circiter in longitudine corporis ; maxillis postice hiantibus dentibus caninis verticalibus ma 
superiore majoribus; maxilla superiore inferiore breviore ; oculis diametro 2 in parte capitis postoc 
squamis parvis; linea laterali ventrali pinnam caudalem attingente, ad caudam in carinam transeunte; pinna 


15 


dorsali radio f° paulo post radium analem 1% inserta, anali paulo longiore , antice acuta, radiis mediis an- 
terioribus et posterioribus brevioribus; pinnis pectoralibus et ventralibus acutis, ventralibus pectoralibus bre- 
vioribus ; anali antice acuta postice humili ; caudali profunde incisa lobis acutis inferiore longiore; colore 
corpore superne nigricante inferne argenteo; iride superne macula nigra; pinnis dorsali nigra, pectoralibus 
apicem versus nigricantibus, ventralibus viridibus, anali et caudali viridibus nigro marginatis. 

B. 14 vel 15. D. 2/23 vel 2/24. P. 4/12. V. 1/5. A. 2/21 vel 2/22, C. 16 et lat. brev. 

Synon. Zkan Djulong-djulong Mal. Batav. 

Habit. Batavia, in mari. 

Longitudo 3 speciminum 380°” ad 600”. 

Species americana Belone hians CV. affinis. 


oo Pinna dorsalis anali brevior. 
ó Corpus superne viride inferne argenteum. 


ô D. 23 vel 24. A. 25 vel 26. 


Belone schismatorhynchus Blkr. 


Bel. corpore elongato valde compresso, altitudine 20 ad 13 in ejus longitudine, latitudine 2 in ejus alti- 
tudine; capite 3 ad 33 in longitudine corporis, duplo altiore quam lato; rostro longitudine 43 ad 5 in lon- 
gitudine corporis; maxillis valde híantibus, dentibus caninis parvis verticalibus; maxilla superiore Inferiore 


breviore; oculis diametro 2 ad 24 in parte capitis postoculari; squamis parvis; linea laterali ventrali basin 


pinnae caudalis attingente; cauda carinata; pinna dorsali radio 1° post radium analem fm inserta, anali 
breviore, antice corpore et anali humiliore, radiis mediis ceteris brevioribus; pinnis pectoralibus et ventra- 
libus acutis, ventralibus pectoralibus brevioribus; anali antice acuta corpore altiore, postice humili; caudali 
profunde emarginata lobis acutis inferiore longiore; colore corpore superne viridi inferne argenteo; pinuis 
dorsali maxima parte nigra, pectoralibus et anali flavescentibus apicem versus nigris, ventralibus hyalinis, 
caudali viridi nigricante marginata. 

B. 14. D. 2/21 vel 2/22. P. 1/12. V. 1,5. A. 2/23 vel 2/24. C. 15 et lat. brev. 

Synon. Belone crocodila Blkr. Bijdr. Top. Bat. (nec Lesueur et CV). 

Ikun Djulong-djulong Mal. Batav. 

Habit. Batavia, in mari. 

‚ Longitudo 6 speciminum 300” ad 500”. 


Aanm. Belone gracilis T. Schl. (Faun. Japon. Pisc. p. 246 tab. 110 fig. 1) komt het 
meeste met deze soort overeen, doch schijnt nog ranker van ligchaam te zijn, terwijl de 
vinstralen er zijn = D. 27. A. 27. en P. 15, dus aanmerkelijk van die bij B. schisma- 


ie torhynchus verschillende. 


HEMIRAMPHUS. 


„Á, Pinna dorsalis integra convexa. 
A. Pinna dorsalis anali brevior, radio 1° post radium analem 1m inserta, 


16 


a. Pinnae ventrales postice in tertia quinta corporis parte insertae. | 
aa. Maxilla superior truncata longior quam lata. Rostrum 5 circiter in & 
gitudine corporis. 


À Corpus immaculatum. D. 9 vel 10. A. 14 vel 13. 


Hemtramphus fluviatilis Blkr. \ 


Hemir. corpore elongato compresso, altitudine 8 ad 9 in ejus longitudine; dorso rectiusculo; ventr 
minente; capite 34 circiter, rostro 5 circiter in longitudine corporis; maxilla superiore longiore quam 
truncato, 2 circiter in longitudine maxillae inferioris; Gn minimis aequalibus; oculis diametro 
circiter distantibus; fronte inter oculos concava; squamis ....! ? pinna dorsali rotundata, anali bre 
radio f° post radium analem fm inserta; pectoralibus acutis; ventralibus postice in tertia 5a corporis pe 
sitis; caudali integra rotundata; colore corpore pinnisque griseo-flavescente. | 

B. ? D. 1/8 vel 4/9. P. 1/10. V. 4/15. A. 1/13 vel 1/14. C. 15 vel 17 et lat. brev. 

Synon. Dermogenijs pusilla K. v. H. 

Ikan Djulong-djulong Mal. Batav. A Ne 

Habit. Batavia, Tandjong Oost, Buitenzorg, Tjampea, in fluviis. 

Longitudo 26 speciminum 25°” ad 58”. 


B. Pinna dorsalis anali multo longior, radio 1° ante pinnam analem inserta. 
a. Pinnae ventrales ad initium posticae tertiae corporis parte insertae. d 
aa. Maxilla superior lanceolata duplo longior quam lata. Rostrum 4 in lon 
gitudine corporis. À 


Ì Corpus immaculatum. D. 13. A. 10. zi Ji 


Hemvramphus amblyurus Blkr, ht 


Hemir. corpore elongato compresso altitudine 123 in ejus longitudine; capite 2%, rostro 4 fere in lon 
tudine corporis; maxilla superiore lanceolata duplo longiore quam lata, 3 in longitudine maxillae inferior 
oculis diametro 2 in parte capitis postoculari , diametro f distantibus; vertlice plano; dentibus parvis aeqt 
libus; squamis lateribus 45 p. m. in serie longitudinali; pinna dorsali anali duplo longiore sed humili 
radio 1° ante radium analem fÎm inserta; pectoralibus acutis; ventralibus ad initium tertiae corporis pa 
posticae insertis; anali antice acuta altitudine corpus subaequante; caudali convexa 8 circiter in longitudi 1e 
corporis ; colore corpore pinnisque flavescente, rostro fuscescente. 

B. 10. D. 1/12. P. 1/8. V. 6. A. 1/9. C. 16 et lat. brev. 

Habit. Fretum Madurae, prope Surabaja et Kammal. 

Longitudo speciminis unici 139”, 


IL. Pinna caudalis biloba. Pinnae pectorales capite (absque maxilla inferiore) breviores. 
__A. Pinna dorsalis anali longior, radio 1° ante pinnam analem inserto. 
a. Pinnae ventrales postice in 4e sexta corporis parte insertae. Maxilla superic r 

latior quam longa. 


ì 


17 


aa. Corpus multo altius quam latum. Pinnae ventralis radius posticus ceteris 
longior. 

j Rostrum 34, ad 4\, in longitudine corporis. D. 13 vel 14. A. 10 ad 12. 

o Dorsum maculis magnis nigris. Pinna analis dorsali duplo brevior. 


Hemiramphus Commersoniù GV. Poiss. XIX. p. 20. 


Hemir. corpore elongato quadrilatero, dorso rotundato, altitudine 12 ad 8 in ejus longitudine, duplo fere 
altiore quam lato; capite 2% ad 34, rostro 34 ad 4# in longitudine corporis; maxilla superiore latiore quam 
longa; dentibus maxillaribus parvis aequalibus; oculis diametro 13 circiter in parte capitis postoculari, diametro 
unico circiter distantibus; membrana submaxillari (paleari) humili oblonga rotundata; squamis lateribus 50 p. m. in 
serie longitudinali; pinnis, dorsali anali duplo longiore, radio fe ante pinnam analem inserto; pectoralibus acutis, 
capite (absque maxilla inferiore) brevioribus sed ventralibus duplo longioribus; ventralibus postice in 4a sexta 
corporis parte sitis, radio postico ceteris longiore; anali dorsali multo humiliore; caudali profunde excisa 
lobis acutis inferiore longiore; colore corpore superne viridi inferne argenteo, aureo et margaritaceo; rostro 
nigro; fascia oculo-caudali argentea; dorso utroque latere maculis magnis nigris 4 ad 6; pinnis, dorsali an- 
tice flava, pectoralibus, ventralibus analique hyalinis, caudali lobo superiore aurantiaco-flavo, inferiore 
coerulescente. 

B. 12ad 414D. 1/12 vel 211 vel 2/12. P. 1/11 vel 1/12. V. 1/5. A. 1/9 ad 4/11 vel 9/10. G. 16 etlat. brev. 

pe Ikan Moeloet Batang Valent. Ind. Amb. III. p. 446. f. 318. 

Demi-bec de Bagueval v. Groote Halfbeck Renard, Poiss. Mol. II. tab. V. f. 21. 
Esox far Forsk. Descr. Animal. p. 67. 98. 6. 
Variété de U Esoce espadon Lacép. Poiss. V. tab. 7. f. 1. 
Hemiramphus far Rüpp. Neue Wirbelth. F. R. M. p. 74. 
Heémiramphe de Commerson CV. Poiss. XIX. p. 20. 
Far Arab. 
Anema Incol. Vanikoro. 
Ikan Toda pendekh Mal. peninsul. Malaccensis. 
’ dkan Djulong-dyulong Mal. Batav. 
Ikan Tratjas Javan. Tjilatjap. 

Habit. Batavia, Samarang, Tjilatjap, Pasuruan, in mari. 

Sibogha, Sumatrae occidentalis, in mari (Dr. F. CG. Schmitt). 

Longitudo 8 speciminum 215” ad 350”. 


oo Dorsum immaculatum. Pinna analis 1, in longitudine pinnae dorsalis. 


Hemiramphus Russelì CV. Poiss. XIX p. 23. 


Hemir. corpore elongato quadrilatero, dorso rotundato, altitudine 11 ad 9 in ejus longitudine, duplo 
circiter altiore quam lato; capite 2% ad 2%, rostro 32 ad 4 in longitudine corporis ; maxilla superiore lati- 
ore quam longo; dentibus maxillaribus parvis aequalibus ; oculis diametro 15 ad 2 in parte capitis postoculari, 
diametro 4 ad 1 distantibus; membrana submaxillari humili trigona ; squamis lateribus A5 ad 50 in serie longitu- 


dinali; pinnis, dorsali radio 4° ante pinnam analem inserto; pectoralibus acutis capite (absque maxilla 
3 


18 | 
fineriore) brevioribus sed ventralibus. duplo longioribus; ventralibus postice in 4 sexta corporis parte fi 
sitis, radio postico ceteris longiore; anali 15 in longitudine pinnae dorsalis et hac humiliore; caudali pro- kt 
funde excisa lobis acutis inferiore multo longiore; colore corpore superne viridi inferne argenteo, rostro d 
nigro; fascia lata oculo-caudali argentea; pinuis, dorsali inferne flava superne et antice nigra, pectorali, 8 
bus, ventralibus analique hyalinis, caudali viridi tota late nigro marginata. 

D. 12 vel 13. D. 1/42 vel 1/13. P, 1/10 vel 1/11. V. 1/5. A. 1/11. C. 16 et lat. brev. 

Synon. Kuddera B. Russ. Corom. Fisch. II. p. II. fig. 117. 5 dd 
Heémiramphe de Russel CV. Poiss. XIX. p. 23. se cij 
Ikan Djulong-djulong Mal. Batav. ik | 

Habit, Batavia, in mari. 

Longitudo 18 speciminum 150” ad 270”. : 


Aanm. De vinstralen dezer soort worden door CV. opgegeven = D. 17. A. 122, doch — 
het exemplaar, hetwelk den heer Varrencrenses tot het opstellen der diagnose diende was slecht — 
geconserveerd. Op de afbeelding van Russeru vind ik die getallen = D. 13. A. 12. even — 
als in zijne beschrijving. Be ONE A 

bb. Corpus aeque latum ac altum. Pinnae ventralis radius posticus ceteris en 
brevior. | md U 
Ï. Rostrum 4, ad 42/, in longitudine corporis. 


o Corpus immaculatum. D. 15 vel 16, A. 14 vel en 


Hemiramphus Dussumierdi GV. Poiss. XIX. p. 25, tab. 554. 


Hemir. corpore elongato quadrilatero , altitudine {1 circiter in ejus longitudine, aeque lato ac alto; ca- y 
pite 3 ad 34, rostro 4j ad 43 in longitudine corporis; maxilla superiore latiore quam longa; dentibus pan df 
vis aequalibus ; oculis diametro f et paulo in capitis parte postoculari, diametro unico distantibus; mem- 
brana submaxillari humili trigona 3 squamis lateribus 45 ad 50 in serie longitudinali ; pinnis, dorsali radioe1 — 
ante pinnam analem inserta; pectoralibus acutis capite (absque maxilla inferiore) brevioribus sed ven- 
tralibus duplo longioribus; ventralibus radio postico ceteris breviore; anali 14 in longitudine pinnae dorsalis _ 
et hac humiliore ; caudali profunde excisa lobis acutis inferiore longiore; colore superne viridi inferne aren 
teo; squamis dorso nigro marginatis; rostro nigricante; fascia oculo-caudali argentea; pinnis dorsali et 
caudali viridibus, dorsali superne antice nigricante ; pinnis ceteris hyalinis. iN 

B. 13 vel 14. D. 1/14 vel 1/15. P. 1/10 ad 1/12. V. 1/5. A. 4/13 vel 1/14 C. 15 et lat. brev. 

Synon. Hémiramphe de Dussumier CV. Poiss. XIX. p. 25, 

Balavis Incol. Insul. Sechell. A 
Ikan Djulong-Djulong Mal. Batav. AEG he HEID es OA KG “zn 

Hab. Batavia, in mari, k N 4 

Longitudo d speciminum ORM ad Oe ANNEE al | ND 


b. Pinnae ventrales antice in Ba sexta corporis partesitae. Maxilla superior lo … 
gior quam lata. id hie a B b Re ù 


19 


aa. Corpus multo altius quam latum. Pinnae ventralis radius posticus ceteris 
brevior. 
tT Rostrum 2, ad 83 et paulo in longitudine corporis. 
o Corpus immaculatum. D. 18 ad 15. A. 14 vel 15. 


Hemiramphus Georgiù GV. Poiss. XIX. p. 27. tab. 555? 


Hemir, corpore elongato quadrilatero, altitudine {7 ad 15 in. ejus longitudine, latitudine 15 ad 2 in ejus al- 
titudine; capite 24 ad 27, rostro 2} ad 3 et paulo in longitudine corporis; maxilla superiore longiore quam lata; 
dentibus maxillaribus parvis aequalibus; oculis diametro {4 circiter in capitis parte postoculari, diametro 1 distan- 
tibus; membrana submaxillari oblonga rotundata; squamis lateribus 51 ad 58 in serie longitudinalis pinnis, dorsali 
corpore multo humiliore, radio 1° ante pinnam analem inserto; pectoralibus acutis capite (absque maxil- 
la inferiore) brevioribus sed ventralibus duplo longioribus; ventralibus antice in Ba sexta corporis parte sitis, 
radio postico ceteris breviore; anali 14 in longitudine pinnae dorsalis et hac humiliore; caudali profunde emar- 
ginata lobis acutis inferiore multo longiore; colore superne viridi inferne argenteo; fascia oculo-caudali ar- 
gentea; rostro nigro; pinnis dorsali viridi- nigricante, pectoralibus, ventralibus analique hyalinis, caudali 
antice viridi postice nigricante. 
B. 13 vel 14. D. 2/11 ad 2/13. P. 1/9 vel 1/10. V. 1/5. A. 2/12 vel 2/13. C. 16 et lat. brev. 
Synon. Mémiramphe de George CV. Poiss. XIX p. 27? 
Hemiramphus longirostris Blkr. Bijdr. Topogr. Bat. (nec CV.) 
Ikan Djulong-djulong Mal. Batav. 

Habit. Batavia, in mari. 

Longitudo 50 speciminum 125” ad 280”. 


Aanm. Indien deze soort niet dezelfde is als Hemiramphus Georgii, bezit zij er toch zeer 
groote overeenkomst mede. Op de afbeelding van Hemiramphus Georgii in het groote 
vischwerk is slechts de staartvin anders geteekend en wel als of de kwabben bijkans ge- 
lijk zijn, terwijl bij alle mijne exemplaren de onderste staartvinkwab veel breeder en lan- 
ger is dan de bovenste. Bovendien geeft de heer Varencrennes de vinstralen op = D. 17. 
A. 15 terwijl ik bij geen mijne talrijke exemplaren meer stralen vind dan D. 15. — He- 
miramphus Eclancheri GV. Poiss. XIX p. 87 is ook zeer na verwant aan deze soort door 
_ de lengte van zijnen bek, en zou zelfs wel dezelfde kunnen zijn. 


B. Pinnae dorsalis et analis aequales vel subaequales radiis anterioribus oppositis. 

a. Pinnae ventrales antice in Aa sexta corporis parte insertae, radio postico 
ceteris breviore. Maxilla superior latior quam longa. 

aa. Corpus altius quam latum. Rostrum 4U, ad B, in longitudine corporis. 


í Pinna caudalis apicibus macula nigra. D. 16. A. 16. 


Hemiramphus melanurus GV. Poiss. XIX. p. 31. 


Hemir. corpore elongato compresso, dorso rotundato, altitudine 12 ad 11 in ejus longitudine, latitudine 
5 Circiter in ejus allitudine; capite 3E ad 35, rostro 4Z ad 51 in longitudine corporis; maxilla superiore 


OAN Ee ante de 44 
te 4 de en dd SEA 
he 

ar 


20 


diametro f distantibus; membrana submaxillari humili oblonga; squamis lateribus 50 ad 55 in in serie 
gitudinali ; pinnis dorsali et anali longitudine aequalibus totis oppositis ; pectoralibus acutis capite (absque m 
inferiore) brevioribus sed ventralibus duplo fere longioribus; ventralibus antice in 4a sexta corporis p 
insertis, radio postico ceteris breviore; caudali profunde excisa lobis acutis, inferiore multo longiore; col 
corpore superne viridi inferne argenteo ; fascia oculo-caudali argentea; rostro fusco; pinnis dorsali viridi ay 
nigra, pectoralibus, ventralibus analique hyalinis, caudali viridi-flava nigro ke ed s SP macula ni; 

B. 10 ad 12. D. 2/14. P. 1/14. V. 1/5. A. 2/14. C. 16 et lat. brev. 

Synon. Hémiramphe à queue noïre CV. Poiss. XIX p. 3t. 

Ikan Djulong-djulong Mal. Batav. 
Habit. Batavia, in mari. Nr 
Longitudo 21 speciminum 170” ad 230”. bel k 


Deze soort is vrij zeker Hemiramphus melanurus CV., doch de heer Valenciennes zegt 
hiervan, dat de lengte van den bek 7, maal gaat in de lengte van het geheele ligchaam 
Bij mijn grootste exemplaar, hetwelk ongeveer even lang is als dat, wat den heer Vale 
ciennes tot zijne beschrijving gediend heeft, gaat de bek, gerekend van de punt der on- 
derkaak tot aan het oog 5'/,, en van de punt der onderkaak tot aan den mondhoek 6%, 
malen in de lengte van het geheele ligchaam. Bij de jongere individu’s is de bek 
kelijk langer ‚ wat standvastig en bij alle in mijn bezit zijnde soorten van He 
ramphus. 


bb. Pinna caudalis immaculata. 


f D. 13 ad 15. A. 14 vel 15, 
Hemiramphus Gaímardìi CV. Poiss. XIX. p. 27? ind d 


Hemir. corpore elongato compresso, dorso rotundato, altitudine 12 ad 107 in ejus longitudine, latitu 
13 in ejus altitudine; capite 31 ad 32, rostro 43 ad 54 in longitudine corporis; maxilla superiore lati 
quam longa; dentibus maxillaribus parvis aequalibus; oculis diametro 13 circiter in capitis parte postoculari, diame- 
tro 1 distantibus; membrana submaxillari triquetra ; squamis lateribus 50 p. m. in serie longitudinali; pinnis dor- 
sali et anali aequalibus totis oppositis; pectoralibus acutis capite (absque maxilla inferiore) brevioribus 
ventralibus duplo fere longioribus; ventralibus antice jn Aa sexta corporis parte insertis, radio postico cet 
ris breviore ; caudali semilunariter emarginata lobis acutis inferiore longiore ; colore corpore superne viri 
ferne argenteo; fascia oculo-caudali argentea; rostro fusco apice rubro; pinnis dorsali antice viridi-fusces- 
cente postice hyalina, pectoralibus , ventralibus analique hyalinis , caudali flavescente. 
B. fl ad 13. D. 1/12 ad 4/14. P. 1/0 vel 1/11. V. 1/5. A. 1/3 vel 1/14. C. 15 vel 16 et lat. brev. 
Synon. Elefants Neus Nieuhof Gedenkw. Lantò en ze p. 272. fig. ä 
Halfbek Valent. Ind. Amb. III. p. 391. fig. 143. 
Halfbeck Renard Poiss. Mol. I. tab. 35 f. 187. 
Hemiramphe de Gaimard CV. Poiss. XIX p. 27. 
Ikan Djulong-djulong Mal. Batav. 

Habit. Batavia, in mari. 

Longitudo 30 speciminum 400” ad 220”. 


ERS 27 stede 6 pe! hk ny vn 


| 21 
EXOCOETUS. 


LL. Cirri nulli 
A. Pinna dorsalis ante analem inserta, corpore humilior, anali duplo lopgior; 
pectorales pinnae dorsalis partem posteriorem attingentes; ventrales analem attin- 
gentes vel superantes. 
a. Maxilla inferior superiore brevior non tuberculata. 
aa. Corpus superne coeruleum, inferne argenteum; pinnae pectorales et cauda- 
lis coeruleae, ceterae hyalinae. 


Ewocoetus unicolor GV. Poiss. XIX p. 70? 


Exoc. corpore elongato quadrilatero, fere aeque lato ac alto, altitudine 7 ad 8 in ejus longitudine ; ca- 
pite prismatico 5 et paulo in longitudine corporis; linea rostro-frontali leviter convexa; oculis diametro 23 ad 
2 in longitudine capitis, diametro Î distantibus; rostro oculo duplo circiter breviore; maxillis dentibus 
parvis, inferiore ore clauso superiore breviore, non tuberculata; squamis lateribus 40 p. m. in serie longi- 
tudinali; pinnis dorsali ante analem incipiente, corpore humiliore sed anali duplo longiore; pectorali- 
bus dorsalis partem posteriorem attingentibus 2 in longitudine totius corporis; ventralibus, pinnae analis 
partem posteriorem attingentibus vel superantibus radiis 2 mediis ceteris longioribus 4 circiter in longitudine 
corporis ; anali humili; caudali lobo inferiore longiore 4 circiter in longitudine corporis; colore dorso pro- 
funde coeruleo lateribus et ventre argenteo, rostro coeruleo et rubro; pinnis dorsali margaritacea, pecto- 
ralibus pulchre profunde coeruleis, ventralibus et anali hyalinis , caudali sordide coerulea fusco marginata. 

B. 41. D. 1/11 vel 1/12. P. 1/14. V. 6. A. 1/7 ve 1/8. C. 17 et lat. brev. 

Synon. Exocet aux pectorales unicolores CV. Poiss. XIX. p. 70? 

Ikan Terbang Mal. Batav. — 
Habit. Batavia, in mari. 
Longitudo 11 speciminum 155” ad 175”. 


Aanm. Exocoelus unicolor GV. heeft volgens den heer Varrnarennes 11 stralen in de 
aarsvin en kleinere oogen, vermits zij 8 malen gaan in de lengte van den kop. De speci- 
mina van den heer Varrncrenves waren 1 voet lang en dus veel grooter dan de mijne. 


B. Pinna dorsalis radio 1° anali 1° subopposita, corpore altior, longitudine anali 
aequalis; pectorales dorsalem attingentes; ventrales analem non vel vix attingentes. 
a. Maxilla inferior superiore longior, symphysi tuberculata. 
oe Color superne coeruleus inferne argenteus; pinnae dorsales et pectorales maxi- 
ma parte coeruleae, ceterae hyalinae. 


Exocoetus mento CV. Poiss. XIX. p- 90. 


Exoc. corpore elongato compresso, altitudine 53 eirciter in ejus longitudine, latitudine 2 circiter in ejus 
altitudine; capite prismatico 5 in longitudine corporis; linea rostro-frontali declivi rectiuscula ; oculis diame- 


tro 3 fere in longitudine capitis , diametro f distantibus; rostro oculo minus duplo breviore ; maxillis denti- 
bus parvis, inferiore superiore longiore symphysi tuberculata; squamis lateribus 30 p. m. in serie longitu- | 
dinali; pinnis dorsali radio f° radio anali f° subopposita, corpore altiore ‚ longitudine anali aequali; 3 pecto- 8 E. 
ralibus dorsalem attingentibus sed non superantibus, 24 circiter in longitudine corporis ; ventralibus analem 
non vel vix attingentibus, radijs 2 mediis ceteris longioribus 54 circiter in longitudine cor poris ; ; anali hu- ik 
mili ; caudali lobo inferiore longiore 43 circiter in longitudine corporis; colore dorso coeruleo lateribus in- 
ferneque argenteo; pinnis dorsali et pectoralibus maxima parte coeruleis basi tantum flavescentibus, pinnis _ 
ceteris flavescentibus vel hyalinis. 2 
B. 11. D. 1/10. P. 1/13. V. 6. A. 1/10 ad 1/12. C. 15. vel 17 et lat. brev. 
Synon. Exocet mentonnier CV. Poiss. XIX p. 90. 
Sariva kola piscator. Malabar. 
Ikan Terbang Mal. Batav. Te ï at itn er, 
„Habit. Batavia, in mari. pl. 
Longitudo 6 speciminum 70°” ad 100”. | velds 


PANGHAX CV. 


EL. Oculi posteri. Pinnae ventrales radio producto nullo, dorsalis post analem inserta. 

A. Corpus viride immaculatum; pinna dorsalis basi nigra. st ld, AND 
GERE A. 16, il 

Panchax melanotopterus Blkr. Bijdr. Ichth. Faun. Midd. en Oost Java p. 22. 


EAS 
EN 


Panch. corpore elongato antice subcylindraceo postice compresso, altitudine 7 ad 6 in ejus longitudine ; 
capite prismatico superne plano 4} circiter in longitudine corporis; oculis posteris diametro 3 cireiter in 
capitis longitudine; maxilla superiore protractili; rictu ante oculos desinente; dentibus maxillaribus . 
curvatis , vomerinis parvis; squamis lateribus non ciliatis 32 p. m. in serie longitudinalis pinnis, dorsali brevi À 
rotundata corpore humiliore, postice in 2a tertia corporis parte post pinnam analem inserta; pectoralibus _ hk 
ventralibusque acutis, pectoralibus ventralibus longioribus ,- ventralibus radio producto nullo; anali rotundata 
basi 5 circiter in longitudine corporis; caudali rotundata 43 circiter in corporis longitudine; colore corpore “il 
viridi marginibus squamarum obscuriore ; vitta oculo-maxillari fusca; pinna dorsali inferne nigra superne au E 
rantiaca; pinnis pectoralibus et ventralibus viridibus ; anali vitta longitudinali vel maculis seriatis nigris , ver 


sus apicem anrantiaca ; caudali viridi punctis nigrescentibus. ij 
B. 5. D. 8. P. 13. V. 1/5. A. 1/15. C. 15 et lat. brev. Ml 

‚ Synon. Panchax Kuhlii CV. Poiss. XIX. p. 285? zl 
Homalopsis javanica K. v‚ H. ? % A 

Ikan Tjupang Mal. Batav. | r 


Habit. Batavia, Tjampea, Surabaja, in fluviis. f , . 
Bandjermassing, Borneo austro-orientalis, in fluviis (J. Wolff). K 
Longitudo plus quam {00 speciminum 25°” ad 57”. 


Aanm. Deze soort is waarschijnlijk Homalopsis javanica K. v. H. of Panchax Kuhlii CV, 
door den heer Varrnarenses naar eene teekening beschreven. Panchax Kuhlii zou echter 9 
stralen in de borstvin hebben, terwijl van de kleuren niets vermeld is. Ook Esox vac 


25 


Ham. Buch. moet zeer na verwant zijn aan deze soort, doch heeft een’ zwarten zoom om de 


_ staartvin, twee witte vlekken op kop en rug en D. 6. P. 16, A. 14. 


Je 


Mijne exemplaren van rie zijn allen donkerder groen gekleurd en ook grooter dan 
de Bataviasche. 


Batavia, September 1850. 


NAS Cel We da Fe 


Onder het afdrukken van bovenstaande bijdrage ontving ik van mijn’ vriend en ambt- 
genoot den heer J. Wolff, eene tweede verzameling visschen uit het gebied der rivier van 
Bandjermassing, waarbij zich bevinden eene nieuwe soort van Hemiramphus en een merk- 
waardige visch, welke ik voorstel Luciocephalus pulcher te noemen. 

Mijn specimen van Memiramphus horneënsis heeft in habitus zoo groote overeenkomst 


met Hemiramplus amblyurus Blkr., dat ik het aanvankelijk voor deze species hield. Een 


nader onderzoek deed mij echter zien, dat Hemiramphus borneënsis eene eigene soort is, 
bij welke de kop 2%, de snuit 8, malen gaat in de lengte des ligchaams en de boven- 
kaak 3% malen in de lengte der onderkaak, terwijl zij slechts 38 schubben heeft op eene 
overlangsche rei en slechts 7 stralen in het kieuwvlies. De staartvin is bij mijn speci- 
men zoodanig verminkt, dat hare gedaante niet met zekerheid te bepalen is. 

Van ZLuciocephalus pulcher ken ik geene beschrijving, doch ik zie haar vrij naauw- 
keurig afgebeeld in de Illustrations of Indian Zoology Vol I tab. 87 fig. 1. onder den 
naam van Diplopterus pulcher Gray. 

‚Dit geslacht behoort mijns inziens geplaatst te worden, tusschen de ke edehige visschen 
met kaaktanden (Cyprinodontes)en de Snoekachtige visschen. De aanwezigheid van ploeg- 
beentanden schijnt dit genus eene plaats aan te wijzen naast Panchax GV., doch het ver- 
schilt van alle bekende Cyprinodonten en Esocioïden groatelijks door de plaatsing der buik- 
vinnen onder de borstvinnen. Eene uitvoerige diagnose van dit merkwaardig geslacht volgt 
hierachter. Den naam Diplopterus kon ik niet behouden, aangezien hij door den heer 
Agassiz insgelijks gegeven is aan een genus der Sauroïden en vroeger reeds door Boie aan 


een geslacht van Cucaliden, terwijl de benamingen Diplopterys en Diploptera reeds toege- 
| past zijn, de eerste op ecn geslacht der Malpighiaceën door A. de Jussieu, de laatste op een 
_ genus der ymenopteren door Latreille. Ik stel daarom voor dit geslacht den naam voor 


van Luciocephalus, als aanduidende de gelijkenis van den kop op een snoekenkop. Er 


_ bestaat geene reden om den naam der soort, door Gray gegeven, te veranderen. 


Hemiramphus borneënsis Blkr. 


Hemir. corpore elongato compresso, altitudine 117 in ejus longitudine ; latitudine {3 circiter in ejus al- 
titudine; capite 23, rostro 94 in longitudine corporis; maxilla superiore lanceolata duplo longiore quam lata, 


_ 3% in longitudine maxillae inferioris ; membrana inframaxillari humillima vix conspicua; oculis diametro 2 in 


24 


capitis parte postoculari, diametro Î et paulo distantibus; vertice plano; dentibus maxillaribus parvis aequ; 
libus; squamis lateribus 38 p. m, in serie longitudinali ; linea laterali ventrali vix conspicua ; pinna d 
anali plus duplo longiore radio 1° ante radium analem Î= inserta; pinnis ventralibus antice in 6e; 
corporis parte sitis; pectoralibus caudalique (partim abruptis); colore. .. .. ? ut he 
B 1. D.A9. B, 1/8 Nedb.tA. d/IA. Cr el zál | 
Habit. Bandjermassing, in fluviis. ik 
Longitudo speciminis unici male conservati 175”. d 


Lvcrocrenarus Blkr. (Diplopterus Gray.) 


Pinna dorsalis unica radiosa anacantha anali opposita. Os superne totum ex ossibus in- 
termaxillaribus maxime protractilibus compositum. Os intermaxillare ramo adscendente an- _ 
tice dentibus in thurmam collocatis, ramo descendente dentibus uniseriatis. Dentes infra- ' 
maxillares antice pluriseriati. Vomer antice dentibus minimis scabrum. Arcus branchiales 
4 eompleti. Pseudobranchiae nullae. Ossa pharyngealia inferiora distantia dentibus co 
cis armata. Apertura branchialis magna sub oculo desinens. Membrana branchiostega ra- \ 
diis 5. Nares in cute praeorbitali perforatae utroque latere 2. Squamaecorpore cteno 
capite eycloideae. Pinnae ventrales sub basi pinnarum pectoralium imsertae, radio 2° in 
filum indivisum articulatum producto. Ventriculus sacco coeco magno. Bai _eor- 
pore plus duplo brevius. Appendices pyloricae nullae. heer. 


Luciocephalus pulcher Blkr. be ad 


capite prismatico acuto 24 ín longitudine corporis, postice paulo altiore quam lato, superne plano; 
diametro 5 ad 6 in longitudine capitis, in medio capite sitis, lineae frontali maxime approximatis ; r 
(absque maxillis) oculo longiore; maxilla superiore maxilla inferiore ore clauso breviore, ore protra 
ue longiore ; jen longe ante oculum gesingnte, s ken latis Webranaceie, Kn s voro s Se op 


anali incisura de td bipartita, parte anteriore ante pinnam dorsalem sita, parte vor humil 
breviore ; caudali obtusa convexa 5 ad 5% in longitudine corporis; colore capite dorsoque fusco , 
margaritaceo; fascia rostro-oculo-caudali lata nigricante inferne tota longitudine vitta alba percursa; nr 
rubris; caudali radiis et basi rubra membrana maxima parte nigerrima. 
B. 5. D. 1,8 ad 1/10. P. 1/13 vel 1/14. V. 1/5. A. 1/5. 13 vel 1/6. 12 vel 1/17 vel 1/18. C. 12 et lat. k 
Synon. Diplopterus pulcher Gray Hardw. Illustrat. of Ind. Zoöl. IL tab. 87. fig. 1 
Habit. Bandjermassing, in fluviis. 
Longitudo 5 speciminum 105” ad 120”. DE 


Scripsì Batavia Calendis Novembris moaaar. 


25 


Aanhangsel. 


‚Nadat vorenstaande bijdrage was afgedrukt, werd mijne verzameling van Snoekachtige 
visschen nog verrijkt met 8 soorten, alsmede met specimina van reeds aanwezige species van 
verschillende eilanden van den Archipel, zoodat ik ten opzigte der geographische verbreiding 
dezer visschen nog eenige bijzonderheden kan mededeelen. De soorten, waarmede mijn ka- 
binet werd verrijkt of waarvan ik thans betere diagnosen kan geven, zijn de hieronder 


beschrevene. 
t 


Belone leiuroïdes Blkr. Nat. Tijdschr. N. Ind. IL f850-1851. p. 479. 


_ Bel. corpore elongato cylindrico, altitudine 13 in ejus longitudine a basi rostri usque ad apicem pinnae 
caudalis; capite aeque alto ac lato; linea rostro-frontali concava; ossibus frontalibus valde striatis; rostro 
(partim abrupto) capitis parte postoculari plus triplo longiore, minus quam quinquies in longitudine corporis; 
maxillis postice paulo hiantibus; dentibus caninis utraque maxilla verticalibus; palato glabro; oculis diametro 
92 in capitis parte postoculari; squamis conspicuis; linea laterali ventrali pinnam caudalem non attingente; 
cauda carina nulla; pinna dorsali radio fo paulo post radium analem fÎm inserta, anali paulo breviore, acu- 
a, antice corpore multo altiore, postice humili; pinnís pectoralibus acutis; ventralibus acutis pectoralibus 
brevioribus; anali acuta, antice corpore multo altiore, postice humili; caudali subintegra leviter emarginata ; 
colore corpore superne profunde viridi, inferne argenteo; pinnis viridibus?, caudali postice violascente. 
_ B. 14. D. 217. P. 4/14. V. 1,5. A. 2/20. C. 15 et lat. brev. 
Habit. Blitong (Billiton), Singapore, in mari. 
_ Longitudo speciminis unici 410”. 


_Aanm. Deze soort heeft groote overeenkomst met Belone leiurus Blkr. doch verschilt er 
duidelijk van, doordien bij Belone leiurus het ligchaam zamengedrukt is, de hondstanden 
ehuins geplaatst zijn, het oog 2%, tot 3 maal gaat in het achteroogsgedeelte van den kop, 
e kop hooger is dan breed en de rugvin verder achterwaarts geplaatst en lager. Belone 
giconia, door den heer Rrcrarpson beschreven naar eene afbeelding, schijnt voornamelijk 
van Belone leiuroïdes te verschillen door kortere, verder achterwaarts geplaatste rugvin, die 
eerst achter de aarsvin zou eindigen; de beschrijving van den heer Rrcmarpson is echter te 
mvolledig, om over mogelijk verder bestaande verschillen te oordeelen. Bij mijn specimen 
van Belone leiuroïdes is de bek voor een gedeelte afgebroken, zoodat ik zijne lengte niet 
Baauwkeurig kan bepalen. De overige karakters zijn evenwel voldoende, om haar als eene 
nog onbekende soort te kenschetsen. 


E emiramphus horneënsis Blkr. (diagnosis emendata). Nat. Tijdschr. N. ind. Il p. 68. 


Hemir. corpore elongato compresso, altitudine 12 ad 113 in ejus longitudine, latitudine f3 circiter in ejus 
ltitudine; capite 22 ad 2}, rostro 3 et paulo ad 34 in longitudine corporis; maxilla superiore lanceolata 
uplo longiore quam lata, 44 ad 32 in longitudine maxillae inferioris; membrana inframaxillari humili ro- 
tundata; oculis diametro 2 in capitis parte postoculari, diametro f ad f et paulo a se invicem distantibus; 


k 


striatis, lateribus 38 ad 40 in serie longitudinali; linea laterali ventrali conspicua, ad infer 
nae caudalis desinente; pinna dorsali radio fo ante pinnam analem inserta, acuta, altitudine cor 
dinem aequante; pinnis pectoralibus capitis parte postoculari longioribus; ventralibus acutis antice i 


eaudali tantum leviter violacea; membrana inframaxillari nigra. 
B. 7. D. 13. P. 1/8. A. 1/1 ad 2/8 (ubi radii postici multifissi). C. 16 et lat. brev. 
Habit. Bandjermassing, Borneo austro-orientalis, in fluviis. PE 
Longitudo 2 speciminum 175’ (pinna caudali partim abrupta) et 175’” (pinna caudali integra). 


Hemiramphus Ouoyi GV Poiss. xix p. 26P Nat. Tijdschr. Ned, Ind. H p. 491. 

Hemir. corpore elongato quadrilatero, dorso subrotundato, altitudine 10 ad 11 in ejus longitudine je 
aeque alto ac lato; capite 37 ad 3%, rostro 53 ad 6 et paulo in longitudine corporis; maxilla su 
latiore gen longa; BEELD mg parvis gea hens he rs ocus diametro 1} ad 


55 circiter in serie longitudinali; pinna dorsali anali paulo longiore, acuta, parum emarginata, ge 
pinnam analem inserto; pectoralibus acutis, capite (absque maxilla inferiore) multo brevioribus et 
bus minus duplo longioribus; ventralibus antice in 42 sexta corporis parte sitis, radio postico radiis 
breviore ; anali dorsali humiliore, acuta, vix emarginata; caudali profunde excisa, lobis acutis inferio: 
giore ; colore corpore superne viridi, inferne argenteo; rostro profunde viridi; maxilla infêriore apic 
paleari nigra rubro marginata; fascia cephalo-caudali argentea, viridi limbata; pinnis hyalinis vel ee 
ke caudali nigricante marginata. 
B. 12. D. 2/14. P. 1/11. V. 1/5. A. 2/13. C. 15 et lat. brev, 
Synon. Heémiramphe de Quoy CV. Poiss. XIX p. 26? 
Ikan Djulong djulong Mal. Batav. 
Habit. Batavia, Rio, in mari. 
Longitudo 4 speciminum 170” ad 270”. 


Aanm. De bovenbeschrevene soort beantwoordt nagenoeg geheel aan de beschrijvin 
Hemiramphus Quoys GV. van Nieuw-Guinea. De heer Varencrennes zegt echter, dat 
soort een’ donkerblaauwen rug heeft, terwijl de rug van mijne specimina donker 
is. Drie mijner 4 exemplaren vond ik in Julij 1851 te Batavia, alwaar de soort « 
zeer zeldzaam is. 


Hemiramphus phaiosoma Blkr. Nat. Tijdschr. Ned. Ind. III p. 99. 


Hemir. corpore elongato compresso, altitudine 9 et paulo in ejus longitudine; dorso rectiusculo; 
prominente; capite 34 circiter, rostro 5% circiter in longitudine corporis; maxilla superiore longi 
lata, lanceolata; dentibus maxillaribus minimis aequalibus; oculis diametro 1 circiter in capitis parte 
culari, diametro Î a se invicem distantibus; membrana inframaxillari humili; squamis lateribus 70 ad 


27 


5e ie Tongitudinali; pinna dorsali anali plus duplo longiore, radio fo longe ante analem inserto; pectorali- 

 acutis capitis parte postoculari et ventralibus multo longioribus; ventralibus antice in 4a sexta corporis 

te sitis radio postico ceteris non longiore; anali ‘dorsali humiliore radiis tumefactis; caudali integra, con- 
a. 6E circiter in longitudine totius corporis; colore toto corpore pinnisque fusco. 

B.? D. 1/20. P. 1/92 V. 1/5. A. 1/82 C. 16 et lat. brev. 

Habit. Blitong (Billiton), in flumine Tjirutjup (Corns. pe Groor). 

Longiludo speciminis unici 52”. 


Deze soort laat zich zeer gemakkelijk van alle bekende onderscheiden, door haar bruin 
igchaam, korte onderkaak, lange rugvin, bolle staartvin en kleine schubben. Het ee- 
ige specimen, naar hetwelk bovenstaande beschrijving genomen is, heeft mij niet duide- 
ijk genoeg het aantal kieuw-, borstvin- en aarsvinstralen laten herkennen. 


Bi het overzigt der geographische verbreiding der Snoekachtige visschen in den Indi- 
schen Archipel bladz. 4 en 5 voege men thans nog het volgende. Op de fauna van de 
verschillende eilanden komen nog: 


E JAVA Memiramphus Ouoyi CV.? 
__BORNEO. Hemiramphus Gaimardì GV., Hemiramphus borneënsis Blkr. 
_ CELEBES. Memiramphus Dussumieriù CV. 
_ AMBOINA. Belone cylindrica Blkr., Hemiramphus Dussumierii GV. 

_RIOUW. Belone caudvmacula Cuv., Belone cylindrica Blkr., Hemiramphus melanurus 
E CV, Memiramphus Gaimardìi CV., Hemiramphus Quoyi CV? 

_BLITONG (BILLITON). Memiramphus Ee Blkr. 

SINGAPORE. Belone caudimacula Cuv., Belone leiuroïdes Blkr., Belone melanotus Blkr., 
E Hemiramphus Dussumierii CV. ‚ Memiramphus Ooa GV. 

_PINANG. Belone annulata CV., Belone dien Cuv., Hemiramphus Russellüù GV., 
Hemiramphus Georgi CV., Hemiramphus tridentifer Cant., Ewocoetus migri- 
EK _ penis GV,, Panchax Buchanani GV. 


E î hd 
’@ 


Het geslacht Luctocephalus heb ik gemeend tot eene afzonderlijke familie te moeten bren- 
en, welke ik voorstel Luciocephaloïdei te noemen. Van Luciocephalus pulcher Blkr. ontving 
k Gen, tijd geleden zeer fraaije specimina van Blitong, door de welwillendheid van 
Rijnen vriend den heer Corns. pr Groor. Deze specimina zijn tevens aanmerkelijk grooter 
lan de Borneosche en hebben eene lengte van 76” tot 180”. Met toenemenden leeftijd 
ehijnt deze soort aanmerkelijke wijzigingen in hare kleuren te ondergaan, zoodat de don- 
ke bruine kaakstaartband ligter wordt, en zich over het geheele ligchaam en de vinnen 


zwartachtige ronde vlekjes vertoonen. Bij de anatomische aar 
gedeeld, kan ik nog voegen, dat er geene zwemblaas aanwezig is. 
der grootste specimina van Blitong vond ik een twintigtal zeer jonge 
jerzak nog ver buiten de buikholte uitpuilende en in welke ik 
Blkr, (eene nieuwe soort van Blitong) meen te herkennen. 


Batavia, Maart 1852. 


B Ĳ D RA GE 


TOT DE KENNIS DER 


CHIROCENTROIDEL, LUTODEIRI, BUTIRINI, ELOPES, NOTOPTERI, SAL- 
MONES, ECHENEOIDEL EN OPHIDINI 


VAN DEN 
SOENDA-MOLUKSCHEN ARCHIPEL 
p DOOR 


Dr, P. BLEEKER. 


B Ĳ D RR A G E 
CHIROCENTROÏDEL, LUTODEIRI, BUTIRINI, ELOPES, NOTOPTERI, SAL- 
MONES, ECHENEOIDEL EN OPHIDINI 


VAN DEN 


SOENDA-MOLUKSCHEN ARCHIPEL 


DOOR 


Dr. P. BLEEM ER. 


Ie vat in deze bijdrage je zamen, de korte beschrijvingen der weinige soorten dezer fa- 
liën, welke acht jaren nasporingen mij van den Indischen Archipel hebben doen ken- 
Evenwel, hoe weinig talrijk deze soorten zijn, bleven mijne onderzoekingen ook 
in miet vruchteloos en heb ik de bestaande kennis ten dezen opzigte eenigzins kunnen 
reiden, niettegenstaande de meeste soorten over de meest verschillende punten van de 
groote bekkens der Indische en Ghinesche zeeën zijn verbreid. 

Voor zoover ik heb kunnen nagaan, zijn door andere sehrijvers reeds als in den Indi- 
n Archipel voorkomende vermeld: 


CriROCrNTROÏDEI, 1. Chorocentrus dorab CV. 
Luropein:. 9. Chanos orientalis GV. 
KR 3.» lubina GV. 
Buran. 4. Albula neoguinaica GV. 
E De) seminuda GV. k 
ELoprs. 6. Elops saurus L. 
A 7. Megalops ondicus CV. 
Noroprenr. 8. Notopterus Bontianus GV. 
SALMONES. 9. Saurida tombil CV. 
Ke 10. » nebulosa GV. 

11. Saurus synodus CV. 


) myops CV. 


„‚ Echeneis neucrates L. 


and 
ce ho 


Ecreneoïpe:. 


4 


Alzoo in het geheel slechts 13 soorten. Mijne verzameling bevat de volgende 


CHIROGENTROIDEL. 1. Chirocentrus dorab CV. 
Luropeintr. 9. Chanos orientalis GV. 


Burinin. ‚3. Albula bananus CV. 
4. Dussumieria elopsoïdes Blkr. 
5. » Hasseltiù Blkr. AR 
Eropzrs. 6. Elops saurus L. | BA 
7. Megalops indicus CV. | ALD 
8. » macrophthalmus Blkr. Je 
Notrorrenr. 9. Notopterus lopis Bkr. 
10. ) Bontianus GV.? 
SALMONES. 11. Saurus ophiodon Cuv. 5 
12. Saurida tombil CV. 
18, Astronesthes chrysophekadion Blkr. 
Ecuexroïner. 14. Echeneis neucrates L. 
Oeruininr. 15. Oxybelus Brandesie Blkr. 


…. , K . ek EN 
Van deze 15 soon zijn nieuw voor de „ee van ae ba 8 en nieuw 


topterus Be Astronesthes en en Oxybelus sak he Enka aen ge 
soorten, met name Dussumieria elopsoïdes, Astronesthes chrysophekadton en Oxyhelus Br 
desië heb ik reeds elders bekend gemaakt. De overigen zijn hieronder voor het eerst 
schreven. à 

In het geheel ken ik thans alzoo van de bovengenoemde familiën de volgende so 
als bewoonsters der Soenda-Moluksche wateren : ie 


. Chirocentrus dorab Cuv. 
‚ Chanos orientalis CV. 

) lubina CV. 
Abula bananus CV. 

» __neoguinarica GV. 

» _ seminuda CV. 
Dussumieria elopsoïdes Blkr. 

» Hasselt Blkr. 

. Elops saurus L. 
. Megalops indicus CV. 
) macrophthalmus Blkr. 
. Notopterus lopis Blkr. 
) Bontianus CV. 


CHIROCENTROIDEL. 
Luropeinr. 


Borrnant. 


Erorzrs. 


> © MRE == 


en ee pe 
e= 


NororreRi. 


mnd 
Se 


5 


SALMONES. 14. Saurus ophiodon Cuv. 
15. » synodon GV. 
16. » myops GV 


17. Saurida tombil GV. 

18. ) nebulosa CV. 

19. Astronesthes chrysophekadion Blkr. 
Eecnexeoïpel. 20. Echeneis neucrates L. 


OPHiDinL. 21. Oaybelus Brandes Blkr. 


Van deze soorten behooren tot de fauna van: 


JAVA. 

1. Chirocentrus dorab GV. Ö.Megalops macrophthalmus Blkr. 

9, Chanos orientalis GV. 9. Motopterus lopis Bkr. 

3. Albula bananus GV. 10. D) Bontianus CV. 

kh. Dussumieria elopsoïdes Bikr. : 11. Saurus ophiodon Cuv. 

5. ) Hasselt Blkr. 19. Saurida tombil CV. 

6. Elops saurus L. 13. Eeheneis neucrates L. 

7. Megalops indicus GV. 

MADURA. 
1. Chirocentrus dorah GV. 5. Elops saurus L. 

9. Chanos orientalis GV. 6. Megalops indicus CV. 
8. Ahula bananus CV. 7. Saurus ophiodon CGuv. 
4. Dussumieria elopsoïdes Blkr. 8. Echeneis neucrates L. 
BALI. 

1. Astronesthes chrysophekadion Blkr. 

Î SUMATRA. 

4 1. Chirocentrus dorab GV. kh. Saurida tombil CV. 

2. Megalops indicus GV. ge MNotopterùs ……, . …sp.? 

43. Elops saurus L. 6. Echeneis neucrates L, 
BANKA. 


1. Saurus ophiodon Cuv. 
BORNEO. 


1. Notopterus .... sp.? 


GELEBES. 


1. Chirocentrus dorab CV. 
2. Elops Saurus L. 
3. Megalops indicus CV. 


TIMOR. 
1. Saurída nebulosa CV. 


MOLUKSCHE EILANDEN, 


Ì. Charocentrus dorab GV. (Boeroe). 


2. Chanos lubina GV. (Boeroe). 
‚ Megalops indicus GV. (Boeroe). 


KeS) 


WAIGIOE. 
1. Sawrida tomhel GV. 
NIEUW GUINEA. 


1. Chirocentrus dorab GV. 
2. Albula neogwinarca GV. 
8. ) seminuda GV. 


Van de opgesomde soorten komen tevens buiten den Archipel voor. 


1. Chirocentrus dorab GV. 


2. Chanos lubina GV. 
8. Albula bananus CV. 
4. Elops saurus L. 

5. Megalops indicus GV. 


6. Saurus synodus GV. 

rie ) myops GV. 

8. ) ophiodon Cuv. 

9. Saurida tombil CV. 

16. ) nebulosa GV. 

11. Notopterus Bontianus GV. 
12. Echeneis neucrates L. 


4. Notopterus Bontianus CV? 
. Saurida tombil GV. bf SN 
6. Saurus myops GV. ì 


Gt 


4. Saurus myops CV. (Amboina). _— 
5. Ovybelus Brandesii Blkr. (Banda 


bed 


4. Saurus synodus CV. 
B. Saurida nebulosa GV. 


zêe. te 
Sechellen. 
Isle de Franc. Roode zee. 
Azië, Afrika, Amerika. An 
Hindost. Madagask. Isle de Ee DN 
China. Otaheite. Mektit 
Isle de Fr. Chin. Sandw. eil. Amerika. 
Hindost. Geyl. Isle de Fr. St‚ Helena. Am 
Hindost. Bengal. Rangoon. Malakk. G 
Hindost. R. zee. China. 
Isle de France. Otaheite. 
Irrawadd:. 
Hindost. 


A 
CONSPECTUS SPECIERUM ANALYTICUS, 


CHIROCENTROÏDEI Val. 


CHIROGENTRUS. 


1. Chirocentrus dorab GV. (species unica adhue cognita). 


LUTODEIRI Val. 


CHanos. 


IL. Corpus altitudine plus quam ö in ejus longitudine. 
A. Squamae nuchales sequentibus non majores. 
a. Pinna analis radiis 10, caudalis lobis 4 circiter in longitudine corporis. 


2. Chanos orventalis CV. 
BUTIRINI Val. 


ÄLrBULA. 


Ll. Corpus altitudine 5%, circiter in ejus longitudine. 
A. Caput 4 ad 4%, ín longitudine corporis. 
a. B. 14 vel 15. 


9. Albula hananus GV. 


Doussumienra Val. 


1, Pinnae ventrales parti pinnae dorsalis posteriori oppositae. 
À, Corpus altitudine 5 ad 5%, in ejus longitudine. 
a. Altitudo capitis 1%/, in ejus longitudine. 


4. Dussumieria elopsoïdes Bkr. me 


_B. Corpus altitudine 6 ad 6, in ejus longitudine. 
a. Altitudo capitis 1% in ejus longitudine. 


5. Dusswmieria Hasseltiù Blkr. 
ELOPES Val. 


Erors. 


Tl. Squamae lateribus plus quam 80 in serie longitudinali. 


A. Caput duplo longius quam altnm. 


La 
eek 
‚nl 
Ze 


16, „Elopsr sounds Ar ta A ve Jk 
Mecarors. 
1. Caput 4v, ad 42/, in longitudine corporis. 
A. Squamae lateribus 40 p. m. in serie longitudinali. 
7. Megalops indicus CV. 
IL. Caput 44, circiter in lodgitan corporis. 
A. Squamae lateribus 36 p. m. in serie longitudinali. 
8. JMMegalops macrophthalmus Blkr. 
NOTOPTERI Val. 


Nororrenus. 


L. Linea rostro-frontalis valde concava. Maxilla superior post oculos Ì 
A. Dentes ventrales utroque latere 45 p. m. A 
a. Cauda immaculata. 


9. Motopterus lopis Blkr. 


- BEEN zi 

IL, Linea rostro-frontalis mediocriter concava. Maxilla superior sub oculo_ 
A. Dentes ventrales utroque latere 28 ad 33. | 
a. Pinnae pectorales initium pinnae analis superantes. 


10. MNotopterus Bontianus GV.? 


SALMONES. 


Savrus Val. kern 


L Dentes maxillares, palatini, linguales, pharyngeales valde curvati. 
alepidotum. 


A. Pinnae pectorales et ventrales capite longiores, caudalis triloba. 
a. B. 23 ad 26. 


11. Saurus ophiodon Cuv. 


Saurima Val. 


1. Linea lateralis cauda pracsertim valde carinata. 
A. Axillae squamis elongatis. 


12. Saurida tombil CV. 


AsrronestHES Richards. 


| _ EL. Pinna dorsalis radiosa, pectorales et ventrales capite breviores. 
d A. Fascia cephalo-caudalis lata argentea. 


13. Astronesthes chrysophekadion Blkr. 
ECHENEOÏDEL 


all Ecnenzrs L. 


sf he 1. Discus capitis non ante maxillam superiorem prominens, laminis dentatis 99 ad 26. 
Tan A. Mazxilla inferior longe ante mazxillam superiorem prominens. 

hr a. Pinnae pectorales discum capitis superantes. _ 

á i D. 37 ad 89. A. 86 ad 4l. 


# 14. Echeneis neucrates L. } 
OPHIDINI Bonap. J. Mull. 
Oxrserus Richards. 


LL. Rictus sub oculo desinens. 


18. Oxyhelus Brandes Blkr. 


Ne: 
CHIROCENTRUS Cuv. Ai 


ejus altitudine ; capite 64 ad 6% in longitudine corporis; altitudine capitis 2 ad 1} in ejus longitudine ; 
lis diametro 5 ad 6 in longitudine capitis; rostro oculo paulo longiore; maxilla superiore sub oculo 
nente ; maxilla inferiore maxime adscendente et ante maxillam superiorem prominente; ore simo; m: 
superiore dentibus conicis medioecribus antice caninis 2 longis horizontalibus convergentibus ; maxilla infe 
dentibus elongatis lateralibus mediis maximis; dentibus palatinis et pterygoideis minimis in vittas graciles 
dispositis ; dentibus hyoïdeis valde conspicuis; squamis minimis facile deciduis; dorso rotundato; ventre 
cultrato ; axillis inguinibusque squamis elongatis; pinnis dorsali anali parti anteriori opposita, corpore plt 
duplo humiliore et anali paulo plus duplo breviore; pectoralibus acutis {3 circiter in longitudine cap: 
ventralibus parvis oculo brevioribus; anali capite vix longiore et corpore plus duplo humiliore; ca 
lobis acutis 6£ ad 6 in longitudine corporis; colore corpore superne coeruleo lateribus inferneque arge 
macula humerali fusca vel nigra ; pinnis hyalinis vel flavescentibus, dorsali et Gone nigro vel fusco 
ginatis. 
B. 8. D. 16 vel f7. P. 14. V. 1/6. A. 30 ad 33. C. 19 et lat. brev. k 
Synon. Jkan Parang of Oorlogsvisch Valent. Ind. Amb. III. p. 495 fig. 457, 
Parring of Chnees Ren. Poiss. Mol. I. tab. 8 fig. 55. 
Sabre ou Sabran Commers. d 
Clupea dorab Forsk. Descr. animal. No. 108. L. Syst. nat. ed. XVL IL. p. 1409. Lacép. Pon V.p. 538, ä 
Esox chirocentrus Lacép. Poiss. V. p. 317. 3 
Esoce chirocentre Lacép. Poiss. V. p. 317 tab. 8 fig. 1. | 4 
Clupea dentex Bl. Schn. Syst. posth. p. 428. Ek 
Wahlah Russ. Corom. Fish. IL. p. 78 fig. 199. 
Chirocentrus dente Van Hasselt Manuscr. 
Dorab et Lysan et Aasa Macha Arab. 
Ikan Parang Mal. Bat. 
Ikan Trak Jav. Samar. 
Ikan Dentobou Indig. Buru. 
Habit. Batavia, Tegal, Samarang, Surabaja, in mari. 
Bangcallang , Madurae insulae, in mari. 
Longitudo 6 speciminum 215” ad 450”, 


Aanm. Deze soort, door het geheele bekken der Indische en Chinesche zeeën verbreid, 
komt bijkans dagelijks te Batavia ter markt, zelden echter in groote hoeveelheden te ge- 
lijk. Zij wordt in het algemeen niet door de Europeanen gegeten. IK: 


CHANOS Lacép. 


Ï. Corpus altitudine plus quam ö in ejus longitudine 
A. Squamae nuchales sequenlibus non majores, 


11 


a. Pinna analis radiis 10, caudalis lobis 4 circiter in longitudine corporis. 


Chanos orientalis GV. Poiss. XIX. p. 148. 


Chan. corpore elongato compresso, altitudine 54 ad 55 in ejus longitudine , latitudine 2 vel 2 fere in 
ejus altitudine ; capite acuto, pyramidali, quadrilatero , toto alepidoto, 42 ad 54 in longitudine corporis ; ver- 
tice plano; altitudine capitis 14 ad 13, latitudine 2 ad f# in ejus longitudine; oculis diametro 3 ad 34 in 
longitudine capitis; rostro plano declivi oculo breviore ; maxilla superiore ante oculum desinente symphysi 
paulo emarginata; praeoperculo valde obtusangulo; operculo margine posteriore subverticaliter descendente ; 
linea laterali valde conspicua; dorso rotundato obtuso ventre convexiore; squamis ctenoïdeis basi plerumque 
incisura bilobis, lateribus 70 ad 80 in serie longitudinali, nuchalibus sequentibus non majoribus; axillis in- 
guinibusque squamis elongatis insertionem pinnarum longe superantibus; pinnis , dorsali postice in anteriore 
corporis dimidio sita, acuta, emarginata altitudine 13 ad {4 in altitudine corporis ; pectoralibus acutis 14 ad 
1} in longitudine capitis; ventralibus dorsali parti posteriori oppositis pectoralibus paulo brevioribus; anali 
dorsali multo breviore, acuta, emarginata, corpore plus duplo humiliore ; caudali alis oblongis rotundatis, 
lobis acutissimis 4 et paulo ad 32 in longitudine corporis; colore corpore superne coeruleo-chalybeo , late- 
bus ventreque argenteo; maxilla inferiore inferne immaculata ; pinnis dorsali et caudali olivaceis , ceteris fla- 
vescentibus. 

‚B. 4. D. 14 ad 16. P. 16. V. 10 vel fl. A. 10. C. 19 et lat. brev. 

Synon. Dramdram ou Bantam De Vlam. Renard. Poiss. Mol. I. tab. 34 fig. 184, 

Lutodeira indica Van Hass. Bull. Féruss. 1823. 
Chanos orientalis CV. Poiss. XIX. p. 143. 
Ikan Bandang Mal. et Javan. 
Habit. Batavia, Cheribon, Samarang, Gresik , Surabaja, Pasuruan, Bezuki, in mari et piscinis. 
Kammal , Tandjong, Sumanap , Madurae insulae , in mari. 
Longitudo 5 speciminum 160” ad 390”, 


___Aanm. Deze soort is een der meest bekende op Java wegens haren voortreffelijken smaak 
en zou tot de meest gezochte behooren, indien zij minder gratig was. Te Batavia, Soera- 
baja en op vele andere plaatsen op Java wordt zij in vijvers aangekweekt, even als Lates 
nobilis GV, Osphromenus olfax Comm., Mugil Cunnesvus CV. enz. De soort wordt tot meer dan 


4 voeten lang. 


ALBULA Gronov. CV. 


L. Altitudo corporis 5, in ejus longitudine. 
A. Caput 4 ad 4% in longitudine corporis. 
a. B. 14 vel 15. 


Albula bananus CV. Poiss. XIX p. 249. 


Albul. corpore elongato compresso, altitudine 54 circiter in ejus longitudine, latitudine 1} ad 2 in ejus 
altitudine ; capite acuto, prismatico, quadrilatero, 4 ad 44 in longitudine corporis, duplo fere longiore quam 
alto; linea rostro- frontali convexa ;“oculis diametro 44 ad 5 in longitudine capitis, in medio capite sitis ; 


pe 
‘ 


12 


rostro acuto valde ante os prominente, oculo duplo fere breviore; maxilla superiore sub oculi margine ante- _ 
riore vel paulo ante oculum desinente; ore infero rictu parvo; dentibus inframaxillaribus , intermaxillaribus, 
palatinis et vomerinis setaceis, lingualibus , sphenoidalibus pterygoideisque granulatis, omnibus optime con- d 
spicuis; dorso et ventre obtusis rotundatis, dorso ventre convexiore ; linea laterali recta lineae dorsali magis 
quam lineae ventrali approximata ; squamis lateribus basi quadrilobatis longitudinaliter striatis, 70 ad 80 in 
serie longitudinali; inguinibus squamis elongatis ; pinnis, dorsali maxima parte in anteriore corporis dimidio_ 
sita, acuta, vix vel non emarginata, corpore non vel paulo humiliore, tota squamosa; pectoralibus acutis 
capite duplo fere brevioribus ; ventralibus radiis dorsalibus posterioribus oppositis , capite plus duplo breviori- 
bus, anum attingentibus ; anali dorsali plus duplo breviore et corpore plus duplo humiliore ; caudali lobis Ä 
acutis 5 circiter in longitudine corporis ; colore corpore superne griseo inferne argenteo; rostro antice vitta 
subsemilunari fusca; pinnis hyalinis vel flavescentibus. 
B. 14 vel 15. D. 18 ad 20. P. 18. V. 1/9. A. 7 ad 9. C. 19 et lat. brev. 
Synon. Butyrinus vel Banané Gommers. 
Synode Renard Lacép. Poiss. V. p. 32{ tab. 8 fig. 2. 
Synodus vulpes Lacép. ib. 
Butirin banané Lacép. Poiss. V. p. 45. CV. Poiss. XIX. p. 149. 
Butyrinus bananus Lacép. ibid. 
Argentina glossodonta Forsk. Faun. Arab. p. 68 No. 99. 
Argentina bonuk Lacép. Poiss. V. p. 366. ee 
Butirinus glossodontus Rüpp. N. Wirb. Abyss. F. R. M. p. 80 tab. 20 fig. 3 Temm. Schl. Faun. 
Jap. Poiss. tab. 109 fig. 1 p. 242. zl 
Bunuk, Bönuk et Gasma Arab. | } 
Jkan Bandang tjurorot Mal. Bat. 
Habit. Batavia, Samarang, Rembang, Surabaja, Kammal, Bangcallang, in mari. 
Longitudo 4 speciminum 155°” ad 245’”, 


Aanm. Deze soort is de eenige mij bekende, welke zoo talrijke kieuwstralen bezit. 
heer Ruppell spreekt slechts van 13 kieuw- en daarentegen van 21 borstvinstralen bij zijnen 
Butirinus glossodontus, terwijl ik bij alle mijne specimina 15 en 14 kieuwstralen doch slec 
18 borstvinstralen vind. — De inlanders te Batavia verwarren deze soort dikwerf met Elops 
saurus L. kh 


DUSSUMIERIA Valenc. 


IL. Pinnae ventrales parti pinnae dorsalis posteriori oppositae, 
A. Corpus altitudine 5 ad 5, in ejus longitudine. 
a. Altitudo capitis 1!/, in ejus longitudine. 


Dusswmieria elopsoïdes Blkr. Ichth. Madur. p. 12. 


Dussum. corpore elongato compresso, altitudine 5 ad 5% in ejus longitudine , latitudine 2 circiter in ej 
altitudine ; capite triangulari acuto 45 ad 4} in longitudine corporis; altitudine capitis 13 in ejus lo 
dine; linea rostro-frontali declivi rectiuscula; oculis diametro 3 ad 33 in longitudine capitis; rostro 


15 

vix vel non longiore; ore antico rictu parvo ; maxillis aequalibus, superiore ante oculum desinente ; denti- 
bus maxillaribus, palatinis, pterygoideis et lingualibus conspicuis; operculo acutangulo angulo rotundato ; li- 
peis dorsali et ventrali convexis, ventrali dorsali convexiore ; squamis lateribus 40 p. m.? in serie longitudi- 
nali ; pinna dorsali in media corporis longitudine sita, acuta, corpore minus duplo humiliore ; pectoralibus 
acutis capite brevioribus sed ventralibus multo longioribus ; ventralibus pinnae dorsalis parti posteriori op- 
positis; anali humili dorsali breviore; caudali lobis acutis 4} ad 5 in longitudine corporis; colore corpore 
dorso coeruleo lateribus ventreque argehteo; lateribus superne fascia diffusa longitudinali viridi-aurea ; pin- 
nis hyalinis vel flavescentibus, caudali postice fuscescente. 

B. 15. D. 20 ad 22. P. 13. V. 1/7. A. 14 ad Î7, C. 19 et lat. brev. 

Synon. Jkan Dyapo Mal, Javan. et Madurens. 

Habit. Batavia, Samarang, Surabaja, Kammal, in mari. 

Longitudo 2 speciminum 115” et 155”. 


Aanm. Deze soort verschilt van Dwussumierda acuta GV. Poiss. XX p. 344 voornamelijk 
door meer achterwaartsche plaatsing der buikvinnen en meer bollen buik. Een nader 
onderzoek mijner specimina van Dussumieria heeft mij doen zien, dat de boven beschrevene 
soort behoort afgescheiden te worden van de volgende, welke ranker van ligchaam en de 
eigenlijke Elops javanicus K. v. H. is. Zij komt veel zeldzamer voor. 


B. Corpus altitudine 6 ad 6, in ejus longitudine. 
a. Altitudo capitis 1°/% in ejus longitudine. 


Dussumieria Hasseltii Blkr. 


Dussum. corpore elongato compresso , altitudine 6 ad 6% in ejus longitudine, latitudine 2 circiter in ejus 
altitudine ; capite triangulari acuto 4Z ad 5 in longitudine corporis; altitudine capitis f2 circiter in ejus 
longitudine ; linea rostro-frontali declivi rectiuscula; oculis diametro 3 ad 34 in longitudine capitis; rostro 
oculo vix vel non longiore ; ore antico rictu parvo; maxillis subaequalibus, superiore ante oculum desi- 
nente ; dentibus maxillaribus, palatinis, pterygoideis et lingualibus conspicuis; praeoperculo subacutangulo 
angulo rotundato; lineis dorsali et ventrali convexitate subaequalibus; squamis lateribus 60 p. m. in serie 
Tongitudinali; pinna dorsali in media longitudine corporis sita, acuta, emarginata, corpore minus duplo 
humiliore; pinnis pectoralibus acutis capite duplofere brevioribus sed ventralibus longioribus ; ventralibus Jae 
quartae parti pinnae dorsalis oppositis; anali humili dorsali breviore; caudali radiis mediis longitudine aequali- 
bus, lobis acutis 5 circiter in longitudine corporis ; colore corpore superne coeruleo inferne argenteo ; la- 
teribus superne fascia diffusa longitudinali viridi-aurea; pinnis hyalinis vel flavescentibus , caudalí nigricante 
| marginata. 

B. 15. D. 20 vel 21. P. 13 vel 14. V. 1/7. A. 15 vel 16. CG. 19 et lat. bro”. 

Synon. Elops javanicus K. v. H. (secund. delineat. inedit.). 

Ikan Djapo Mal. et Javan. 
Habit. Batavia, Cheribon, Samarang, Surabaja, in mari. 
Longitudo 20 speciminum 80” ad 160”. 


Aanm. Deze soort komt te Batavia dagelijks in groote hoeveelheden ter markt, meestal 
zonder schubben, die uiterst ligt afvallen. 


G 


14 


Clupea micropus T. Schl. (Faun. jap. Poiss. tab 107 fig. 2 is de vierde mij thans 
kende soort van Dussumieria. Zij onderscheidt zich van Dussumieria acuta Val., Dussumieria 
elopsoïdes Blkr. en Dussumvieria Hasselt Blkr. reeds daardoor zeer duidelijk, dat de rugvi | ef 


veel meer voorwaarts en geheel vóór de buikvinnen gelegen is, terwijl er de aarsvin - 
tengewoon kort is. Ik kan daarom niet met den heer Valenciennes aannemen, dat 


‘pea micropus T. Schl. tot zijne Dussumieria acuta kan behooren. Zij zal voortaan be 
hooren genoemd te worden Dussumieria micropus, hoewel de benaming amicropus, waar- 
schijnlijk duidende op de kleine aarsvin, niet zeer juist gekozen is. 


ELOPS L 


1. Sgquamae lateribus plus quam 80 in serie longitudinali. ì 
A. Caput duplo longius quam altum. _ k oi 


Elops saurus L. Bl. Syst. posth. tab. 82. 


EL. corpore elongato compresso, altitudine 6% ad 74 in ejus longitudine, latitudine 2 ad 1% in ejus alti 
tudine; capite acuto 4} ad 8 in longitudine corporis, duplo circiter longiore quam alto ; linea frontali con. 
vexa; oculis diametro 4 ad 44 in longitudine capitis; rostro acuto rotundato longitudine oculum aequante ; 
maxilla superiore post oculum desinente; maxilla inferiore superiore vix longiore; dorso et ventre TE 
tusis rotundatis ; squamis lateribus plus quam 80 in serie longitudinali; linea laterali squamis singulis stria i 
unica notata ; pinna dorsali in media corporis longitudine sita, emarginata, acuta, corpore altiore, radio 
producto nullo; pinnis pectoralibus acutis, capite minus duplo brevioribus; ventralibus initio dorsalis oppositis, 
longitudine peetoralibus aequalibus; anali dorsali breviore et corpore humiliore; caudali lobis acutis 4% ad 5 
in longitudine corporis; colore corpore superne griseo-argenteo inferne argenteo; pinnis hyalinis vel flavescen- 
tibus , dorsali et caudali nigricante marginatis. al 

B. 29 ad 33. D. 23 vel 24, P. 18. V. 15. A. 15 vel 16. C. 21 et lat. brev. 

Synon. Argentina carolina L. Syst. natur. ed. XVI,, IL. p. 

Mugilimore Anne-caroline Lacép. Poiss. V. p. 998. 

Argentina machnata Forsk. Descr. anim. 68. No. 100. 

Jinagoh Russ. Corom. Fish. IL. p. 63 fig. 179. N 

Elops inermis Mitch. Transact. hist. et phil, soc. L. Fish. of New York p. 445. U 

Elops machnata Rüpp. N. Wirb. Abyss. F. R. M. p. 80 et 84. Richards. Ichth. Ereb. Terr. tab 
86 fig. 4 et 5. Temm. Schl. F. Jap. Poiss. tab. 109 fig. 2 

Elope saure CV. Poiss. XXI. p. 265. 

Salmon trout ef Round Herring Anglor. Amer. septentrion. 

Lisa Francesa Poey apud CV. Poiss. XIX. p. 273. 

Banane Mocino apud CV. Poiss. XIX. p. 273. 

Fird-ati-ati Brasil. 

Machnat Arab. 

Tyuh Kiaou Chinens. 

Nisín Japonens. 

Ikan Bandang lalakt Mal. Batav. 


15 


Habit. Batavia, Surabaja, Kammal, Pasuruan, in mari. 
Longitudo 7 speciminum 210” ad 390”. 


Aanm. Slechts van tijd tot tijd komt deze soort te Batavia ter markt en gewoonlijk 
bij slechts enkele individu's. 


MEGALOPS Lacép. 


1. Caput 4, ad 4% in longitudine corporis. 
A. Squamae lateribus 40 p. m. in serie longitudinali. 


Megalops indicus GV. Poiss, XX p. 346 et XIX p. 280 tab. 576. 


Megal. corpore subelongato compresso, altitudine 43 ad 5 in ejus longitudine , latitudine 22 ad 24 in ejus 

altitudine; capite subacuto 47 ad 42 in longitudine corporis, longiore quam alto; linea rostro-frontali 
declivi recta; oculis diametro 3 ad 33 in longitudine capitis; rostro truncato oculo breviore; maxilla supc- 
riore sub oculi limbo posteriore desinente; maxilla inferiore ante superiorem prominente; dorso et ventre 
obtusis rotundatis , dorso ventre multo convexiore; squamis lateribus 40 p. m. in serie longitudinali ; linea 
‘laterali singulis squamis striis 5 ad 8 radiatim dispositis notata; pinna dorsali postice in anteriore dimidio 
corporis sita, acuta, emarginata, corpore humiliore, radio postice filiforme producto altitudine corporis longi- 
ore; pinnis pectoralibus acutis {4 ad 17 in longitudine capitis, ventrales non attingentibus; ventralibus capite duplo 
fere brevioribus, initio dorsalis oppositis; anali dorsali longiore, acuta, emarginata, antice corpore minus du- 
plo humiliore, radio postico paulo producto; caudali lobis acutis Á circiter in longitudine corporis; colore 
corpore dorso coerulescente-chalybeo, lateribus ventreque argenteo ; limbo operculari posteriore fuscescente; 
pinnis hyalinis vel flavescentibus. 
B. 24 ad 26. D. 17 ad 19. P. 15 vel 16. V. 1/9. A. 25 ad 28. C. 19 et lat. brev. 
__ Synon. Clupea setipinna Forst. 
' Clupea cyprinoïdes Forst. L. Syst. nat. ed. Gmel. p. 1407. Broust. Deead. ichth. 

Kundinga Russ: Corom. Fish. II. p. 81 fig. 203. 

Megalops setipinnis Richards. Rep. Îöe meet. Brit. Assoc. p. 310. 

Megalops curtifilis Richards. ibid. ? 

Hang-tsaou-pih, Hang tso pak, Ke-yu, Ko-yu et Ki-u Chinens. 

Ikan Bulan bulan Mal. Batav. 

Ikan Seleh Indig. Surabaj. 
__ Habit. Batavia, in fluviis et in mari; Panimbang, Samarang, Surabaja, Kammal, in mari. 

Longitudo 5 speciminum 200” ad 315”. 


H. Caput 4%, circiter in longitndine corporis. 
A. Scpuamac lateribus 36 p. m. in serie longitudinali. 


Megalops macrophthalmus Blkr. 


Megal. corpore subelongato compresso, altitudine 43 in ejus longitudine, latitudine 2 in ejus altitudine; 
eapite subacuto 44 in longitudine corporis, longiore quam alto; linea rostro-frontali declivi rectiuscula; oculis 


16 


diametro 8 fere in longitudine capitis (1); rostro truncato oculo breviore; maxilla superiore sub oculi 


so ventre convexiore; squamis lateribus 36 p. m. in serie longitudinali; linea laterali singulis squami 
4 ad8 radiatim dispositis notata; pinna dorsali postice in anteriore corporis dimidio sita, acuta, e 


ralibus acutis 13 in longitudine capitis ventrales non attingentibus; ventralibus initio dorsalis oppositis, capite 
duplo brevioribus; anali dorsali longiore, acuta, emarginata, corpore minus duplo humiliore, radio pos 
paulo producto; caudali lobis acutis 4 et plus in longitudine corporis; colore corpore dorso coerules 
chalybeo, lateribus ventreque argenteo; limbo operculari posteriore fusco; pinnis dorsali, caudali et anali ! 
cescentibus, pectoralibus ventralibusque flavescentibus. 
B. 26. D. 18. P. 15. V. 1/9. A. 25 CG. 19 et lat, brev. 8 
Synon. Ikan Bulan bulan Mal. Batv. all 
Habit. Batavia in mari et in fluviis. nk 
Longitudo speciminis unici 317”. 


Aanm. De verschillen tusschen deze soort en Megalops indicus CV. vallen meer in 
het oog , wanneer men specimina van dezelfde lengte naast elkander plaatst. Men ont- 
waart dan, dat de oogen bij Megalops macrophthalmus aanmerkelijk grooter zijn, d 
de kop grooter en boller is, dat de bovenkaak minder achterwaarts uitsteekt en onde 
de iris eindigt, dat de schubben grooter en minder talrijk en de buikvinnen korter zi 
Bij twee individu’s van gelijke grootte (815”” en 817”) zijn die verschillen te ove zi 1 


als volgt. Es 


Megalops indicus CV. Megalops macrophthalmus Blkr. 


Kop 4%, maal in de lengte van het lig- Kop 41), maal in de lengte van het ligchaa: 
chaam. Oog 8'/, maal in den kop. Buikvinnen Oog bijkans 8 maal in den kop. Buikvinner 
bijkans 2 maalin de lengte van den kop. 86 2!/, maalin de lengte van den kop. 40 schub: 
schubben op eene overlangsche rei. ben op eene overlangsche rei. É 


Op het einde van het 20ste deel der groote Histoire naturello des Poissons, verklaart 
heer Valenciennes zich er voor, het geslacht Megalops voortaan te beschouwen als eene 
deeling van het geslacht Elops. Hoezeer de groote verwantschap dezer geslachten niet té 
miskennen is, verschillen toch de soorten van Elops en Megalops in habitus zoodanig v 
elkander, dat zelfs een leek ze als zeer verschillende visschen zou beschouwen. Ik ben k 
met den heer Valenciennes eens, dat men aan de verlenging van den laatsten rugvi 
straal hier geene generische waarde kan hechten. Ik vind echter een ander kenmerk c 
de beide geslachten te onderkennen en wat mij van genoegzame waarde toeschijnt. E 
Elops saurus zijn de ploegbeenstanden in twee afzonderlijke groepjes geplaatst, terwijl da 
tanden bij mijne beide soorten van MMegalops tot eene enkele groep vereenigd zijn. Me 


(1) Specimine ejusdem maguitudinis El. ndici CV, 34. 


17 


kan alzoo, afgescheiden van de overige generische kenmerken, de beide geslachten op vol- 
gende wijze van elkander onderkennen. 

Erors. Dentes vomerini in thurmas 2 plus minusve distantes collocati. 

Mrearors. Dentes vomerini in thurmam unicam collocati. 


NOTOPTERUS Lacép. GV. 


Ï Linea rostro-frontalis valde concava. Maxilla superior post oculos desinens. 
A. Dentes ventrales. ulroque latere 45 p. m. 
a. Cauda immaculata. 


Notopterus lopis Blkr. Topogr. Batav. 


Notopt. corpore oblongo compresso, altitudine 4 circiter in ejus longitudine, latitudine 34 fere in ejus 
altitudine; capite acuto longiore quam alto 4} fere in longitudine corporis; linea rostro-frontali valde con- 
cava; altitudine capitis supra medium oculum 3 in ejus longitudine ; oculis diametro 53 in longitudine capi- 
tis ; osse suborbitali antice sub oculo oculo triplo humiliore; rostro oculo breviore ; maxilla superiore post ocu- 
lum desinente; dentibus lingualibus 2 anticis sequentibus multo longioribus, curvatis; praeoperculo oculo 
plus duplo latiore, rotundato, squamis parvis in series p. m. 15 verticales dispositis; fossa mucosa tempo- 
rali quintuplo longiore quam lata; dorso elevato rotundato; linea ventrali-caudali obtusangula; ventre den- 
tibus utroque latere 45 p. m. serrato; squamis cycloideis parte basali radiatis, lateribus 170 p. m. in serie 
longitudinali ; pinnis dorsali oblonga rotundata, in media corporis longitudine sita, altitudine 2in longitudine 
capitis ; pectoralibus rotundatis capite minus duplo brevioribus, pinnam analem vix attingentibus ; ventralibus 
basi unitis oculo duplo brevioribus; anali radiis longissimis 3 fere in longitudine capitis; caudali capite triplo 
breviore; colore corpore superne griseo vel nigricante ; inferne argenteo, griseo vel nigricante, fasciis vel 
maculis nullis; pinnis pectoralibus flavis, ceteris viridescentibus, anali caudalique fusco marginatis. 

DO 2/S: P: 1/15. Ve 52 A 128 pm. C. 12. 

Synon. kan Lopis Mal. Batay. Samar. 

Ikan Kapirat Mal. et Sundan. Batav. 
Habit. Batavia, Samarang, in fluviis et paludibus. 
Longitudo speciminis unici 275’ sed multo majora vidi. 


Aanm. Deze soort is na verwant aan Votopterus Buchanani CV. Poiss. XXI p. 109, doch 
mist de kleurteekening daarvan, heeft minder bollen rug, veel minder talrijke schub- 


ben, enz 


H. Linea rostro-frontalis medioeriter concava. Maxilla superior sub oculo desinens. 
A. Dentes ventrales ufroque latere 28 ad 33. 
a. Pinnae peetorales inilium pinnae analis superantes. 


Notopterus Bontianus CV. Poiss. XXI p. 107 tab. 613? 


Notopter. corpore oblongo compresso, altitudine A} ad 3% in ejus longitudine, latitudine 32 circiter in 


8 


18 
ejus altitudine; capite triangulari 5% ad 54 in longitudine corporis, aeque alto circiter ac longo ; linea 
frontali mediocriter concava; altitudine capitis supra medium oculum 2 in ejus longitudine; oculis dian 
45 ad 5 in longitudine capitis; osse suborbitali antice sub oculo oculo duplo humiliore ; rostro ocul 
vel vix breviore; maxilla superiore sub media vel posteriore oculi parte desinente; dentibus lingual 
anticis ceteris longioribus, curvatis; praeoperculo oculo minus duplo latiore, angulato, squamis medio rib 
squamis lateralibus majoribus, in series 8 p. m. verticales dispositis; fossa mucosa temporali latitudine E î 
circiter in ejus longitudine ; dorso elevato rotundato ; linea ventrali obtusangula; ventre utroque latere 
tibus 28 ad 33 serrato ; squamis cycloideis parte basali radiatis, lateribus 170 ad {80 p. m. in serie lon; 
tudinali; pinna dorsali oblonga rotundata. in media corporis longitudine sita, altitudine 12 ad 13 in longitu 
capitis; pinnis pectoralibus rotundatis"capite brevioribus, initium pinnae analis superantibus; ventralibus b 
unitis oculo paulo brevioribus; anali radiis longissimis 2 et paulo in longitudine corporis; caudali 
duplo breviore ; colore corpore superne griseo , fuscescente vel nigricante, inferne argenteo, griseo vel 1 
gricante ; fasciis vel maculis nullis, pinnis viridescentibus vel nigricantibus, anali et caudali vulgo nigro marginatis. 
B. 7 vel 8. D. 2/6 vel 2/7. P. 1/4 ad 1/16. V. 5? A. 104 ad 110 C. 12 et lat. super. brev. á 
Synon. Tinca marina Bont. Hist. nat. med. Lib. V p. 78 fig. KS 
Notopterus kapirat Bkr. Top. Bat. 
Notoptère de Bontius CV. Poiss. XXI. p. 107? 
Ikan Lopis et kan Kapirat Indig. Batav. 
Habit. Batavia, Samarang, in fluviis et paludibus. 
Longitudo 8 speciminum 180” ad 335”. 


Aanm. Ik breng boven beschrevene soort slechts aarzelende tot MVotopterus Bontiar 
Valenc. , voornamelijk op grond van het verschil in habitus en in het aantal schubbe 


langsche rei, terwijl ik er bij mijne specimina slechts ongeveer 180 tel. Imdien in 
drukken van het cijfer der schubben in het groote vischwerk eene fout mogt hebben plaa 
gehad en daaronder te verstaan is 180, dan wijkt toch de habitus der afbeelding van des 
heer Valenciennes daardoor van die mijner specimina af, dat er de voorhoofdslijn veel 
der konkaaf, de rug veel minder konveks en de aarsvin van voren veel minder hoog _ 
Een nader vergelijkend onderzoek der specimina van de Irrawaddi en van Java sch 
alzoo niet overbodig. | Ne 


SAURUS GV. 


I. Dentes maxillares, palatini, linguales, pharijngeales valde curvati. Corpus an 
alepidotum. | 
A. Pinnae pectorales et ventrales capite longiores, caudalis triloba. 


B. 25 ad 26. 


Sawrus ophiodon Guv. GV. Poiss. XXII. p. 863. 


Saur. corpore elongato compresso, altitudine 7 ad 8 in ejus longitudine, latitudine 2 circiter in ejus alti 
tudine; capite convexo 5 ad 54 in longitudine corporis; oculis diametro 9 ad 10 in longitudine capitis, ik 


19 


quarta capitis partesitis; rostro oculo vix longiore; rictu amplissimo; maxilla superiore 3 longitudinis capi- 
tis efficiente; maxilla inferiore superiore longiore ; dentibus maxillaribus, lingualibus, palatinis, pterygoideis et 
pharyngealibus valde curvatis, plerisque mobilibus sagittatis, dentibus inframaxillaribus serie interna ceteris 
multo longioribus ; dorso convexo; ventre rectiusculo; corpore antice alepidoto, postice squamis oblongo- 
rotundatis, mediocribus, cycloideis, striis concentricis ; linea laterali tota squamosa squamis lanceolatis non stri- 
atis; pinna, dorsali radiosa postice in anteriore corporis dimidio sita, corpore altiore; pinna adiposa oblonga acu- 
ta; pectoralibus et ventralibus capite longioribus, pectoralibus insertionem ventralium superantibus, ventrali- 
bus parti dorsalis anteriori oppositis analem attingentibus vel subattingentibus; anali corpore non vel vix 
_humiliore, longitudine dorsalem aequante; caudali radijs elongatis, squamosis, triloba, lobis acutis lateralibus 
Bl ad 6 in longitudine corporis; corpore pinnisque griseo-flavescentibus, punctulis numerosissimis fuscis; 
pinnis apicem versus fuscescentibus. 
B. 23 ad 26. D. 12 vel 13. P. 1f vel 12. V. 1/8. A. 14 vel 15. C. 19 et lat. brev. 
Synon. Wana motta Russ. Corom. Fish. II. p. 85 fig. 171. 
Osmerus? nehereus Ham. Buch. Gang. Fish p. 209. 
Saure ophiodonte CV. Poiss. XXII p. 363. 
Saurus nehereus Richards Ichth. Chin. Jap. in 15e Meet. Brit. Assoc. p. 301. 
Salmo microps et Harpodon Lesueur Journ. of the Acad. Scienc. Philad. V tab 9 fig. 1. 
Kow-too, Kau-tza et Kau-to-u Chinens. 
Nehare Bengalens. 
Vankara vassy Indig. Pondicer. 
Bombay-docks Anglor. Lond. 
Ikan Aruan tassik Mal. Malacc. 
Habit. Batavia, Surabaja, Kammal, in mari. 
Muntok, Bankae insulae, in mari. 
Longitudo 5 speciminum 175’” ad 203”, 


Aanmerk. De 5 specimina mijner kollektie, zijn de eenigen, welke ik in 8 jaren tijds 
in Indië gezien heb. Men weet, dat deze visch een der weinigen is, welke uit Indië in 
‘gezouten toestand naar Europa worden overgebragt. Langs de kusten van Hindostan wordt 
deze soort bij millioenen gevangen en ingezouten en vooral van Bombay naar Engeland 
uitgevoerd, waar zij als Bombay-ducks in den handel voorkomt. Zoo overvloedig als de 
soort is langs de kusten van het Indische Schiereiland, zoo zeldzaam is zij langs de kus- 
ten van Java, zoodat er hier niet aan te denken is, er een’ tak van industrie van te maken. 

Op de afbeelding van Russell is de borstvin veel korter en de middelste staartvinkwab 
veel langer afgebeeld dan ik zulks bij mijne exemplaren waarneem. Ook zijn daar de 
schubben der zijlijn veel te klein en die van de achterste helft des ligchaams in het ge- 


heel niet afgebeeld. 
SAURIDA Valenc. 


1, Linea lateralis cauda praesertim valde carinata. 
A. Axillae squamis elongalis. 


20 


be 
GER m / 
We k 


Saurida tombil GV. Poiss. XXII p. 871. 


gare ved EEE antice bleke zoe wt esso , hee 8 ad 9 in gi Tongitudine ca 


tali convexiuscula ; ; oculis EN 5 ad 6 in longitudine capitis; rostro did (adultis) onbe fz 
libus superiore # capitis longitudinis efficiente; rictu amplissimo; dentibus maxillaribus , vomerinis, 
nis, pterygoideis, pharyngealibus lingualibusque pluriseriatis conicis, seriebus internis majoribus mobilibus; 
merinis aliquot tantum; palatinis accessoriis in thurmam oblongam collocatis; operculis squamosis; line 
terali cauda praesertim valde carinata; squamis basi valgo quadrilobis, lateribus 50 p. m. in serie long 
dinali ; axillis inguinibusque squamis elongatis; pinna dorsali radiosa antice in 22 tertia corporis parte 
corpore altiore, acuta; pinna adiposa oblonga rotundata; pectoralibus capite duplo brevioribus; ventra 
ante pinnam dorsalem sitis pectoralibus multo longioribus sed capite brevioribus, truncatis, radiis posticis an 
rioribus junioribus longioribus adultis brevioribus; anali dorsali multo humiliore et breviore; caudali 1 
acutis superiore longiore 54 ad 64 in longitudine corporis; colore corpore superne viridi vel fuscescente, 
inferno griseo-margaritaceo, pinnis flavescente. 
B. 16. D. 11 ad 13. P. 14 vel 15. V.-18. A. 10 vel 1. CG. 19 et Tat. brev. 
Synon. Roover Valent. Ind. Amb. HI. p. 388 fig. 131. 
Rover Renard Poiss. Mol. I. fig. 149. 
Lacertus peregrinus Rondel. De Pisc. lib. 15 cap. 9 p. 428. 
Salmo tumbil Bl. Ausl. Fisch. tab. 430. Shaw Gen. Zoöl. V. p. 67. 
Tumbil Bl. ibid. 
Badi mottah Russ. Corom. Fish. II p. 56 fig. 172. 
Saurus badi Cuv. Rüpp. Neue Wirbelth. Abyss. F. R. M. p. 77. 
„ __ coronatus V. Hasselt in Bull. de Féruss. 1823. dn Ee 
Saurus badimottah Rüpp. N. Wirbelth. F. Abyss. F. R. M. p. 77. 
Saurus argyrophanes Richards. Ichth. Chin. Jap. in Jee Meet. Brit. Assoc. 1845 p. 302. _ 
Sauride tombil CV. Poiss. XXII p. 371. 
Aulopus elongatus T. Schl. Faun. Japon. Poiss. p. 233 tab. 105 fig. 2? 
Tombilia-mine Indig. Pondicer. 
Kin-lin-tyuy , Hin lin tjeuy et Kam lun tjui Chinens. 
Niredojezo Japonens. 
Ikan Buntut karbo Mal. Batav. 
Ikan Kadil Indig. Banjuw. 
Habit. Batavia, Bezuki, Banjuwangi, in mari. 
Longtiudo fÎ4 speciminum 120” ad 410”. 


Aanm. Behalve de synonymen dezer soort, door den heer Valenciennes opgegeven, 
loof ik, dat daaronder nog gebragt moeten worden de aangehaalde figuren van Valen 
en Renard en van de Fauna japonica. Wat betreft Aulopus elongatus Temm. Schleg. 
beschrijving daarvan beantwoordt volkomen aan mijne specimina en ook de afbeelding 
zich tot Saurida tombil terugbrengen, indien men slechts aanneemt, dat de teekenaar 
kop een weinig te langwerpig, de borstvinnen een weinig te groot, de staartvin een 
nig te kort en de zijlijn een weinig te onduidelijk heeft afgebeeld, onnaauwkeurighe 
die ligtelijk op rekening des teekenaars te brengen zijn. Ik word in deze meening vers 


21 


sterkt door eene in mijn bezit zijnde te Decima (Japan) vervaardigde teekening, welke tot de- 


zelfde soort betrekking heeft en waarschijnlijk eene kopij is der teekening, naar welke Aulopus 


elongatus T. Schl. in plaat gebragt is en waarbij de opgesomde vermoedelijke onnaauw- 
keurigheden, althans ten opzigte van kop en borstvinnen, in mindere mate bestaan. 
Saurida tombil komt te Batavia bijkans dagelijks ter markt, doch nooit bij talrijke indi- 


vidu's te geĳk. Zij is weinig gezocht. 


| 


ew 


Enkele jonge exemplaren hebben bruine vlekken op den rug. 


ASTRONESTHES Richards. 


L. Pinnae dorsalis radiosa, pectorales et ventrales capite breviores, 
A. Fascia cephalo-caudalis lata argentea. 


Astronesthes chrysophekadion Blkr. 


Astron. corpore elongato compresso, altitudine 8 ad 9 in ejus longitudine, latitudine 2 circiter in ejus al- 
titudine; capite convexo compresso 53 circiter in longitudine corporis , longiore quam alto, duplo altiore quam 
lato; oculis diametro 3 in longitudine capitis; rostro oculo breviore; rictu amplissimo ; ossibus intermaxil- 
Jaribus sub oculo desinentibus dentibus utroque latere p. m. 6 semisagittatis anticis longissimis; ossibus su- 
pramaxillaribus dentibus parvis confertis utroque latere p. m. 20; maxilla inferiore dentibus utroque latere p. m. 
10, antice dentibus 2 valde elongatis curvatis semisagittatis ; dentibus palatinis üniseriatis conicis distantibus par- 
vis ; dentibus pterygoideis minimis tactu magis quam visu conspicuis; lingua-linea media aspera, basi utroque 
latere dentibus 4 conicis acutis posteriore longiore, dentibus pharyngealibus acutis in thurmas oblongas col- 
locatis; cirro inframaxillari capite paulo breviore ; cute alepidota laevis pinnis dorsali radiosa in media cor- 
poris longitudine sita, ventralibus magis quam anali approximata, acuta, capite breviore, corpore vix hu- 
miliore; dorsali adiposa oculo minore, oblonga , anali medïae opposita; pectoralibus capite duplo brevioribus; 
ventralibus capite minus duplo brevioribus; anali dorsali radiosa longiore sed humiliore; caudali biloba lobis 
obtusiusculis 9 ad {0 in longitudine corporis; colore corpore superneet inferne nigro ; fascia cephalo-caudali 


lata argentea; la'eribus seriebus numerosis transversis flexuosis punctorum nigrescentium ; ventre guttis au- 


reis utroque latere in series 2 longitudinales dispositis; pinnis flavis. 
B. 14. D. 12. P. 6. V. 1/6. A. 20. C. 19 et lat. brev. 
Synon. Stomianodon chrysophekadion Blkr. Faun. ichth. Bali p. 10. 
Habit. Boleling, Bali septentrionalis, in mari. 
Longitudo speciminis unici 115”. 


Aanm. Toen ik, in het jaar 1848, in mijne Bijdrage tot de kennis der ichthyologische 
fauna van het eiland Bali, het geslacht Stomdanodon als nieuw voor de wetenschap be- 
schreef, was mij nog niet bekend de ichthyologie der reis van de Sulphur van den heer 
Richardson en was nog niet gepubliceerd het 22ste deel der groote Histoire naturelle des 
poissons, waarin de geslachten Gonostoma en Chauliodus naauwkeuriger dan elders anders 
beschreven zijn. Uit deze werken ontwaarde ik sedert, dat Chauliodus Fieldiù Val. tot 
hetzelfde geslacht behoort als mijne Stomianodon chrysophekadion en dezelfde soort is als 


22 


den beer vhs zelven opgegevene hientaend van dit geslacht. De berde 
thyoloog toch zegt van Chauliodus „Ges Ghauliodes ont deux dorsales, Tantérieure a 
pond à intervalle qui sépare les deuw nageoires paires’, terwijl bij Chauliodus Hieldu 
de voorste rugvin geplaatst is achter de buikvinnen. Ik stem daarom den heer Ric 
son geheel bij, die deze soort tot een afzonderlijk geslacht heeft verheven onder den 
van Astronesthes nigra. Onbekend met den arbcid van den heer Richardson was ik 
hetzelfde resultaat gekomen en noemde dit nieuwe geslacht Stomtanodon, welke naa 
als later voorgesteld dan die van Astronesthes, behoort te vervallen. ’ 

Astronesthes onderscheidt zich zeer duidelijk van Chauliodus, niet alleen door de plaat- 
sing der straalachtige rugvin achter de buikvinnen, maar ook door den langen onder- 
kaaksdraad, door tanden op de tong en door ongeschubt ligchaam, terwijl het van Gon 
nostomd Raf. Val. verschilt, door gezegden onderkaaksdraad, door eene andere angie ik- 
king der tanden, door afwezigheid van staartvindoornen enz. 1 

Ik noem Stomianodon chrysophekadion Blkr. thans alzoo Astronesthes etrysophekadi 
Deze soort toch is eene geheel andere als Astronesthes nigra Richards. en het eerste door 
mij beschreven. Het eenige exemplaar, in mijn bezit, is afkomstig van de noordkust: 
Bali, waar het bij de riffen van Boleling gevangen is. Het anatomische onderzoek d 
soort heeft mij doen zien, dat zij geene zwemblaas bezit, dat er pijlorus-aanhangsels à 
wezig zijn, dat de maag in een’ spilvormigen blinden zak verlengd en dat het da 
kanaal regt en bijgevolg zeer kort is. Er bestaat dus een zeer groot anatomisch vers 
met Stomias, waar geene zwemblaas aanwezig is, de maag niet van het overige ged 
der spijsbuis verschilt en geene pylorus-aanhangsels schijnen te bestaan. In de bes 
vingen van Gonostoma Raf. en Chaulvodus Val. zie ik geen gewag gemaakt van 
organen. | | 


EGHENEIS L. 


al 
IL, Discus capitis non ante maxillam superiorem prominens, laminis dentatis 22 ad 26. 


A, Maxilla inferior longe ante maxillam superiorem prominens. 
a. Pimnae pectorales discum capitis superantes. 


Tt D. 87 ad 39. A. 36 ad 41. 


Echeneis. neucrates L. Syst. Nat. IL. IL, p. 1179, Bloch. Ausl. Fisch. tab. 171, Forsk. Descr, anim 
p. 16. No. 7. Shaw p. IV Gen. Zoöl. 209 tab. 31. Benn. Life Raffles p. 692 


Echen. corpore valde elongato, altitudine Î7 ad {3 in ejus longitudine, antice depresso, multo latiore qua 
alto, postice compresso; capite acuto 54 ad 6 et paulo in longitudine corporis; oculis posteris diametro 8 


25 


7 in longitudine capitis; disco capitis 43 ad 43 in longitudine corporis, laminis 22 ad 26 dentatis, parte 
posteephalica parte cephalica longiore; latitudine disci 23 ad 2} in ejus longitudine; dentibus maxillaribus 
multiseriatis parvis; palato et vomere et lingua dentibus minimis plurimis scabris ; squamis cycloideis lanceo- 
Jatis vel gracillimis minimis; linea laterali junioribus valde, adultis parum conspicua; pinnis dorsali et anali 
radiis anterioribus suboppositis, dorsali corpore vix altiore, antice junioribus rotundata adultis angulata; 
anali dorsali antice altiore angulata; pectoralibus latis acutiusculis, capitis discum superantibus, capite brevi- 
oribus et ventralibus acutis vix longioribus; caudali aetate valde juvenili acuta, aetate paulo provectiore 
convexa, aetate adolescente truncata vel medio postice convexa radiis externis productis, aetate adulta semi- 
lunariter emarginata; colore ecorpore junioribus griseo vel fusco, interdum fascia lata diffusa laterali profun- 
diore; pinnis nigris, dorsali et anali superne et caudali angulis vel marginibus superiore et inferiore albis; 
colore corpore adultis corpore pinnisque fuscescente vel nigricante. 
B. 9. D. 5/32 ad 6/33. P. 2/21 vel 22. A. 3/33 ad 3/38. C. 17 vel 18 et lat. brev. 
Synon. Suiger Nieuh. Gedenkw. Lant- en zeer. p. 275? (figura pessima). 

Koeto laoet of Zeeluis Valent. Ind. Amb. HI p. 957 fig. 32 (pessima). 

Koutoune , Espèce de Remora Renard Poiss. Mol. I p. 2 tab. I fig. 3 (pessima). 

Echeneis in extremo subrotunda etc. Seba Thesaur. II tab. 33 fig. 2 (aetas adolescens). 

Echeneis capite strüs 25 ete. Commers. apud Lacép. Poiss. III p. 162. 

Echeneis naucrates Lacép. Poiss. III. p. 162. Cuv. Règn. anim. Richards. Report Ichth. Chin. p. 

203. T. Schl. Faun. jap. tab. 120 fig. f. 

Echéneis naucrate Lacép. ib. tab. 9 fig. 2 (aetas subadulta). 

Schifshalter Bloch Ausl. Fisch. tab. 171 (aetas adolescens provectior). … 

Sucet Bloch ibid. 

Sucking Fish Bloch ibid. s 

Ala mottah Russ. Corom. Fish. I p. 39 fig. 49 (aetas media incipiens). 

Echeneis lunata Bancroft Zoöl. Journ. Vp. 443 tab. 18 (aetas adulta ?). 

Echeneis vittata Lowe Proceed. Zoöl. Soc. 1839 p. 89. Fish. of Mad. p. 77 tab. fl. Rüppell 

N. Wirb. F. Abyss. F. R. M. p. 82. 

Australian Remora Griff. 

Striped Remora Lowe Fish. Mader. p. 77. 

Pogador, Pegador vel Peize Piolho Incol. Ins. Madera. 

Delka, Gammel el Kirsch et Keid Arab. 
r Ikan Demi Mal. Batav. 
_ Habit. Batavia, Samarang, Surabaja, in mari. 
Longitudo 23 speciminum 1f0’” ad 680”. 


Aanm. De verschillen in kleurteekening en in de gedaante der staartvin maar de leef- 
tijden des diers hebben van deze soort twee en meer doen opstellen. Mijne talrijke speci- 
mina toonen die overgangen naar de leeftijden ten duidelijkste aan en laten geen’ twijfel 
omtrent de identiteit der soort met de bedoelde, in de onder de synonymie aangehaalde, 
benamingen. 

Opmerkelijk bij deze soort is het ver vooruitsteken der onderkaak, zoodat hare tanden 
niet kunnen dienen ter vasthouding eener prooi, vermits zij bij gesloten’ mond voor de 
bovenkaak uitsteken. Blijkbaar staat deze bouw in verband met de levenswijze der diers 


24 


en dienen de onderkaakstanden voornamelijk om de zuigschijf, met welke zij in h 
vlak liggen, in hare werking te ondersteunen. 


OXYBELUS Richards. Blkr. 


lisque nullae. Branchiae valde apertae arcubus 4 insertac. Psetaorvancnan Eu 
brana branchiostega radiis 7 brevibus. Corpus elongatum, laeve, squamis vix conspic 
in cute sparsis. Os superne totum ex ossibus intermaxillaribus compositum. Dentes d 
zeen et Angenelle see Prenen Seelen en Dentes vomerini conici keen ‚n 


Pinna dorsalis longe post initium pinnae Hd incipiens. Anus ante pinnas an al 
situs. Ventriculus fusiformis carnosus sacco coeco elongato. Appendices pyloricae nul 
Vesica natatoria simplex. sk 


Oxybelus Brandes Blkr. 


Oxybel. corpore elongato compresso , altitudine 9 fere in ejus longitudine, latitudine 13 in ejus altitudine, ca 
anguilloidea ; capite obtuso convexo 63 in longitudine totius corporis; latitudine capitis 2, altitudine 12 in 
longitudine ; oculis superis diametro 35 ad 4 inlongitudine capitis; rostro convexo oculo breviore ; rictu val 
obliqguo sub oculi parte posteriore desinente; dentibus intermaxillaribus minimis caninis 2 ad 4 anticis; f 
framaxillaribus seriebus internis minimis, serie externa majoribus conicis caninoideis aliquot anticis; vom 
rinis mediis magnis conicis, lateralibus parvis; palatinis serie externa conicis majoribus seriebus internis gr 
nulosis ; lingua gracili glabra; naribus ante oculos sitis utroque latere 2 rotundis non tubulatis ; cute to 
corpore laevi squamis sparsis vix conspicuis ; linea laterali dorso parallela; cauda in apicem gracilem desin: 
te ; pinnis dorsali antice in 2e quarta corporis parte incipiente, ante caudae apicem desinente, humillim 
anali triplo circiter humiliore ; pectoralibus oblongis rotundatis capite plus duplo brevioribus ; anali sub b; 


(specimine unico in spiritu oryzae conservato) toto corpore aurantiaco-flavescente; capite fasco leviter neb: 

lato ; dorso, lateralibus, mentoque punctulis sparsis nigris; pinnis flavescentibus. 
B. 7. D. 140 p. m. P. 15 vel 16. A. 160 p. m. uro 
Habit. Banda Neira (M. H. Brandes). An in mari? 5 
Longitudo speciminis unici 175%”, 


Aanm. Deze soort beschreef ik kortelings in het Natuurkundig Tijdschrift voor Nec 
landsch Indië Jaarg. 1. 1850. p. 278. Het specimen had ik te danken aan den hee 
M. Brandes te Banda Neira. Betreffende eenige anatomische bijzonderheden dezer soort 
wijs ik maar gezegd tijdschrift. 3 


Scripsi Batavia Calendis Januari upeeeur. 


25 


Aanhangsel. 


Sedert het afdrukken van deze bijdrage ontving ik nog vrij talrijke tot deze familiën be- 
horende soorten uit verschillende oorden van den Indischen Archipel, welke tijdens het 
schrijven daarvan nog nietin mijn bezit waren. Ik laat de beschrijvingen daarvan alsnog 
volgen. 


ke CHIROCENTROÏDEL 


Chirocentrus hypselosoma Blkr. Nat. Tijdschr. van Ned. Ind. III p. 55. 


ke Chiroc. corpore elongato compresso, altitudine 67 circiter in ejus longitudine , latitudine 8 circiter in ejus 
altitudine ; capite 64 circiter in longitudine corporis; altitudine capitis 14 circiter in ejus longitudine ; ocu- 
lis diametro 5 circiter in longitudine capitis ; rostro oculo non longiore; maxilla superiore sub oculo desi- 
nente; maxilla inferiore maxime adscendente et ante maxillam superiorem prominente; ore simo; maxilla 
superiore dentibus conicis mediocribus, antice caninis 2 longis horizontalibus convergentibus ; maxilla infe- 
riore dentibus elongatis, lateralibus mediis maximis; dentibus palatinis et pterijgoïdeis minimis in vittas graci- 
les dispositis ; dentibus hyoïdeis valde conspicuis; squamis parvis deciduis; dorso rotundato; ventre cultrato; 
axillis squamis elongatis; pinna dorsali parti analis anteriori opposita, corpore plus duplo humiliore et 
anali paulo plus duplo breviore;, pectoralibus acutis 14 circiter in longitudine capitis; ventralibus oculo bre- 
vioribus; anali capite vix longiore et corpore plus duplo humiliore; caudali lobis acutis 54 circiter in lon- 
gitudine corporis; colore corpore dorso coeruleo, lateribus inferneque argenteo; pinnis hyalinis vel virides- 
cer ibus ; caudali nigro marginata. 

B.S. D. 16 vel 17. P. 14. V. 1/6, A. 34. C. 19 et lat. brev. 

_Synon. Wahlah Russ. Corom. Fish II p. 78 fig. 199, 

kb Ikan Terak Indig. Samar. 

Habit. Samarang, Singapore, in mari. 

 Longitudo speciminis unici 415”, 


on 


Mann. Deze soort onderscheidt zich van Chirocentrus dorab CV. voornamelijk door hoo- 
ger en korter ligchaam, hoogeren kop en langere borstvinnen en staartvin. Bij exemplaren 
van gelijke grootte dezer beide soorten vallen deze verschillen terstond in het oog. Bij een 
specimen van Chirocentrus dorab CV. van dezelfde lengte als het bovenbeschrevene, gaat 
de hoogte des ligchaams meer dan 8 maal in zijne lengte, de hoogte van den kop 1%, 
maal in zijne lengte en de borstvinnen 1'/, maal in de lengte van den kop, terwijl er de 
kaakstanden aanmerkelijk kleiner zijn. 

E Het komt mij voor, dat de Wahlah van Russrir meer te brengen is tot Chirocentrus 
huypselosoma dan tot Chirocentrus dorab GV. De heer Cantor, in zijnen »Catalogue of Ma- 
layan Fishes p. 277”, heeft reeds te regt de Wahlah met zekeren twijfel onder de synony- 
men van Chirocentrus dorab GV. opgebragt. 


NOTOPTERI. 


Notopterus borneënsis Blkr. Nat. Tijdschr. N. Ind. II p. 437. 


Notopt. corpore oblongo- compresso, altitudine 4 et paulo in ejus longitudine, latitudine 4 


lateribus 200 p. m. in serie lonsitadiaal pinna dorsali oblonga apice acutiuscule rotan 8 
aRtrtore diie RAEROrE sita, VE 13 ig toene gan ; Pen peetordig UR 


ribus; anali radiis longissimis 23 circiter in nn capitis; caudali (partim alan 
pinnisque griseo-fusco, inferne nn argenteo intermixto. 

B. 8. D. 2/8. P. 1/16. V. 5? A. 124 p. m. C. 12, 

Habit. Sambas, Borneo occidentalis, in fluviis. 

Longitude speciminis unici 235°”. 


Aanm. Deze soort is na verwant aan MVotopterus lopis Blkr. doch onderen 
van door minder hol profiel, stomperen en hoogeren kop, kortere preoperkels, kor! 
slaapgroeven, minder talrijke buikkieltanden enz. En. 


Notopterus maculosus Blkr. Nat. Tijdschr. Ned. Ind. II p. 438. 


Notopt. corpore oblongo compresso, altitudine 4 circiter in ejus longitudine, latitudine 44 circiter 1 
altitudine; capite acuto, longiore quam alto, 43 circiter in longitudine corporis; linea rostro-dors 
tice leviter concava; altitudine capitis supra medium oculum 24 circiter in ejus longitudine ; oculis dian 
ZE circiter in longitudine capitis, 22 circiter in capitis parte postoculari, 13 in latitudine praeoperct 
suborbitali antice sub oculo oculo plus duplo humiliore; rostro rotundato oculo vix breviore; maxilla sup 
sub oculi parte posteriore desinente; dentibus lingualibus anticis sequentibus longioribus , curvatis 5 
perculo angulo rotundato, squamis parvis in series 15 p. m. verticales dispositis; fossa mucosa tempora 
minus quadruplo longiore quam lata; dorso elevato rotundato; linea ventrali-caudali obtusangula; 
utroque latere dentibus 42 p. m. serrato; squamis cycloïdeis, parte basali longitudinaliter striatis, 1 
920 p. m. in serie longitudinali; pinna dorsali oblonga, postice in anteriore dimidio corporis sita, altif 
13 ad 12 in longitudine capitis ; pinnis pectoralibus obtusis Î4 circiter in longitudine capitis, radium | 
lem 10m cíirciter attingentibus ; ventralibus basi unitis, oculo plus triplo brevioribus; anali radiis lon 
capite plus duplo brevioribus; caudali . . (radiis partim abruptis); colore corpore superne griseo , 
argenteo; pinnis, dorsali viridi-nigricante, ceteris griseis; pinna anali lateribusque et cauda inferne 
numerosis fuscis rotundis. 


4 27 
B. 8. D. 28. P. 1/15. V. 4 vel 5. A. 125. C. 12. 


Habit. Sambas, Borneo occidentalis, in fluviis. 
_Longitudo speciminis unici 216”. 

ann. Ook deze soort is verwant aan MVotopterus lopis Blkr. doch nadert meer dan de 
voorgaande Notopterus Bontianus GV. en Notopterus kapvrat Blkr. De talrijke bruine vlekken 
p aarsvin en staart doen haar bij den eersten oogopslag herkennen. De physiognomie vans 
n kop heeft, meer dan die van Votopterus borneënsis van die van Notopterus Bontianus CV. , 
och in talriĳkheid van preoperkelschubben en buikkieldoornen beantwoordt zij meer aan 
Votopterus lopis Blkr. Van Motopterus horneönsis, aan welke zij het naaste verwant is, 
derscheidt zij zich bovendien door de genoemde slaartvlekken, door stomperen kop, kor- 


eren snuit, smaller preoperkel, talrijker buikkieldoornen, kleinere schubben enz. 


Ni 
Notopterus hypselonotus Blkr. 


Notopt. corpore oblongo compresso, altitudine 3% in ejus longitudine, latitudine 84 circiter in ejus alti- 
tudine ; capite acuto 44 circiter in longitudine corporis, aeque alto ac longo; linea rostro-dorsali vertice 
valde concava; altitudine capitis supra medium oculum 3 et paulo in ejus longitudine; oculis diametro 65 
eirciter in longitudine capitis, 42 circiter in capitis parte postoculari, 9 et paulo in latitudine praeoperculi; 
osse suborbitali antice sub oculo oculo triplo fere humiliore; rostro rotundato oculo non vel vix breviore; 
maxilla superiore longe post oculum desinente ; dentibus lingualibus anticis sequentibus longioribus curvalis ; 
aeoperculo rotundato, squamis parvis in series 20 p. m. verticales dispositis; fossa mucosa temporali plus 
tuplo longiore quam lata; dorso valde elevato, rotundato; linea ventrali-caudali vix angulata; ventre 
que latere dentibus 42 p. m. serrato; squamis cycloïdeis basi subradiatim striatis, lateribus 220 p. m. 
serie longitudinali; pinna dorsali oblonga rotundata, antice in posteriore dimidio corporis sita, altitudine 
reiter in longitudine capitis; pinnis pectoralibus acute rotundatis 14 circiter in longitudine capitis, radi- 
analem 10m circiter attingentibus; ventralibus basi unitis oculo plus duplo brevioribus; anali radiis lon- 
mis 23 circiter in longitudine capitis; caudali obtusa rotundata; colore corpore superne griseo-fuscescente 
inferne dilutiore; axillis macula magna nigerrima; pinnis viridi-fuscescentibus. 

9 D. 20.-P. 1/15. VB. A: 125. C. 14. 

Habit. Palembang, Sumatrae austro-orientalis, in flumine Mussi. 

Longitudo speciminis unici 372”. 

5 ; 

Aanm. Deze soort heeft groote verwantschap met MVotopterus Buchanani GV., doch mist 
staartvlekken en dwarsche banden daarvan. Volgens de beschrijving van den heer Va- 
IENNES gaat voorts bij laatstgenoemde soort de kop slechts 4, maal in de lengte des 
chaams, heeft de borstvin 14, de aarsvin 110, de rugvin 9 en het kieuwvlies 8 stralen, 
erwijl er 240 schubben op eene overlangsche rei gaan. 


otopterus kapirat Blkr. Bijdr. Gen. topogr. Batav. 
In de vorenstaande bijdrage beschreef ik onder den naam van Notopterus Bontianus CV. 


hs „ 


eene soort, welke ik thans Votopterus kapirat noem. Ik bragt haar toen 1 
de tot Votopterus Bontianus CV. en voornamelijk slechts op het gezag van 
LENGIENNES, welke exemplaren van Java en van de Irrawaddi met elkander heel 


Sweet, geene enkele soort met ZED: vasteland van Azië gemeen. 


SALMONES. 


Saurus synodus CV. Poiss. xxir p. 354. Nat. Tijdschr. N. Ind, II Pp: 257. 


Saur. corpore elongato compresso, altitudine 65 in ejus longitudine, latitudine 13 cir 


rictu amplissimo; maxillis aequalibus, superiore {2 cireiter in longitudine capitis; dentibus 
qualibus et palatinis gracilibus, acutis, vix vel non curvatis, ex parte mobilibus; palatinis et dir 
ne en Tongioribus; ventre et dorso convexis; corpore toto squamoso ; squam 


non emarginata, corpore non altiore ; adiposa minima vixconspicua, anali opposita; pectorali 
duplo brevioribus; ventralibus longitudine caput aequantibus; anali brevi humili; caudali oi 


Mn dorsali et caudali viridibus nigricante variegatis, ceteris flavis. 
B. 16. D. 2/9 vel 2/10. P. 2/11. V. 8. A. 9. C. 19 et lat. brev. 
Synon. Synodus Gronov. Mus. H No. 157 tab. 7 fig. f. 

Esor synodus L. Syst. Nat. ed. Gmel. I p. 1390. 

Synodus fasciatus Lacép. Poiss. V p. 321. 

Synode fascé Lacép ibid. dr BEA, 

Saurus variegatus Lacép. Poiss. V. p. 157 tab. 3 fig. 3. QG. Zoöl. de PUranie fe 48 

Salmone varië Lacép. ibid. 

Dentex marmoreus Soland. ' 

Synodus synodus Bl. Schn. Syst. posthum. 

Salmo saurus Bl, Ausl. Fisch. 

Saurus intermedius Spix. 

_Saurus minutus Lesueur Journ. Acad. Philadelph. V. 1. 1825 p. {48 tab. 5 

Sanre synode CV. Poiss. XXII p. 355. 

Kwa kow kwam et Fa ko kwan Chinens. 
Habit. Banda Neira, in mari. 
Longitudo speciminis unici 90”, 


Aanm. Ik houd bovenbeschreven specimen voor Saurus synodus GV, 


29 


nen Saurus synodus opgegevene. Ik herken mijn specimen nagenoeg geheel in de afbeel- 
ng van Saurus variegatus van Lacérùpr. 


Saurus trachinus T.Schleg. Faun. Jap. Poiss. p. 252 tab. 106 fig. 2. 


Saur. corpore elongato compresso, altitudine 5% ad 6 in ejus longitudine, lalitudine 14 ad 13 in ejus 
altitudine; capite 4 et paulo in longitudine corporis; altitudine capitis {2 ad 13 in ejus longitudine; vertice 
depresso sulcato-rugoso; linea rostro-frontali valde convexa; linea nen concava; oculis diametro 6 
ac 63 in longitudine capitis, minus diametro fÎ a se invicem distantibus; orbitis valde prominentibus den- 
ieulatis; rostro oculo breviore 8 in longitudine capitis; rictu obliquo; maxillis subaequalibus dimidio 
capitis longioribus, dentibus gracilibus acutis antice tri-, lateribus biseriatis, serie interna majoribus; den- 
tibus_ palatinis maxillaribus et lingualibus minoribus, lingualibus valde conspicuis curvatis; genis totis 
squamosis; operculis maxima parte alepidotis; linea laterali non carinata; squamis cycloïdeis, lateribus 55 
m. in serie longitudinali; pinna dorsali radiosa postice in anteriore dimidio corporis sita, angulata, 
non emarginata, corpore humiliore; dorsali adiposa parva, angulata, radiis analibus posticis opposita; pec- 
toralibus obtusis eapite plus duplo brevioribus; ventralibus acutis radiis posticis radiis articis plus duplo 
longioribus capite paulo brevioribus; anali corpore plus duplo humiliore, radijs omnibus fere simplicibus; 
caudali profande incisa lobis acutis 6 circiter in longitudine corporis; corpore dorso aurantiaco, fusco ef 
coeruleo marmorato; lateribus superne vittis longitudinalibus aurantiacis et coeruleis, striis fuscis alternan- 
tibus ornatis, inferne aurantiaco tantum vittatis; ventre margaritaceo; genis aurantiacis; macula humerali 
a; pinna dorsali hyalina radiis flavescentibus fusco punctatis; pectoralibus flavescentibuss ventralibus ef 
anali flavescente-aurantiacis; caudali viridi-flavescente. 

B. 15. D. 2/10 vel 2/11. P. 2/10. V. 1/7. A. 14 vel 15. CG. 19 et lat. brev. 

_Synon. Okjezo Japonens. 

_Habit. Amboina, in mari. 

__Longitudo 2 speciminum 120” et 160”. 

 Aanm. Ik houd bovenbeschrevene soort voor dezelfde als Saurus trachinus T. Schl. niet- 
genstaande zij in eenige opzigten afwijkt van de beschrijving en afbeelding der Fauna 


Jar ponica, afwijkingen, die mij echter toeschijnen geen regt te geven om haar als eene ei- 
gene soort op te stellen. Zoo is op de afbeelding, in gezegd werk voorkomende , de bo- 
kaak korter dan de helft van den kop, vertoont de oogkas geene tandjes, de schou- 
geene zwarte vlek en de zijden niet die regelmatige teekening met overlangsche bruine 
pen. Voorts zouden volgens de heeren Trummek en Scarraeu de getallen der stralen 
j Saurus trachinus zijn: B. 12. V. 7.en de hoogte des ligchaams 10 maal in zijne lengte 
gaan. Een en ander kan op onnaauwkeurige waarneming en het laatste op eene drukfout 
berusten. Saurus trachinus moet uiterst verwant zijn met Saurus myops GV. en schijnt daarvan 
voornamelijk te verschillen door betrekkelijk korter ligchaam en minder talrijke schubben 
op eene overlangsche rei. Daar echter Saurus myops GV. eene groote verbreiding heeft 


en tot bij de oostkust van Amerika leeft, laat zich vermoeden, dat deze soort in meer- 


dere varieteiten vervalt en komt het mij voor, dat de verschillen tu 
Saurus trachinus nog nader behooren vastgesteld te worden. De heer Ca 
Saurus trachinus T. Schl. als een’ jeugdigen toestand van Saurus myops CV 


Saurida nebulosa GV. Poiss. xxm p. 874 tab. 648. Si 


Saurid. corpore elongato subeylindrieo, altitudine 7 ad 9 in ejus longitudine, paulo 1 
capite pyramidali quadrilatero 4% ad 5 in longitudine corporis, duplo longiore quam alto ; ij € 
tali convexiuscula; oculis diametro & ad 5% in longitudine capitis; rostro (adultis) oculo 


palatinis, pterijgoïdeis lingualibusque bi-ad pluriseriatis acutis; maxillaribus serie interna B 
accessoriis in thurmam parvam gracilem collocatis; palatinis anticis aliquot elongatis; operculis 
dotis; linea laterali carinata; squamis basi vulgo quadrilobis, lateribus 50 p. m. in serie longi 


hyalinis viridi-flavescentibus, dorsali, pectoralibus et caudali fusco ne 

B. 12 vel 13. D. 2/8 vel 2/9. P. 1/11. V. 1/8. A. 2/7 vel 2/8. C. 19 et lat. brev.- 

Synon. Dentex nebulosus Soland. apud CV. Poiss. XXII p. 375. 
Saurus gracilis QG. Zoölog. de la voyag. de YUranie p. 224. 
Sauride nuageua CV. Poiss. XXII p. 374. 
Earhei a-alhat eütaiaheina Otaïtens. 

Habit. Amboina, in mari. 

Longitudo 7 speciminum 90” ad 151”, 


Aanm. Alle mijne specimina zijn meer gevlekt en gewolkt dan de afbeelding i 
groote Histoire naturelle des Poissons en hebben den snuit niet bol. g- en 
operkelschubben zijn op die afbeelding niet uitgedrukt. De dwarsche bandteeken 
ligchaams is bij de jongere specimina zeer duidelijk doch verdwijnt allengskens d it 
nemenden leeftijd. j 


OPHIDINL 


Macnarrium Richards. Bkr. 


Pinnae dorsalis, caudalis et analist unitae, anacanthae, radiis fissis. Dentes inter 
lares et inframaxillares uniseriati, conici, aequales; palatini vel vomerini nnlli. Ci 
framaxillares nulli. Membrana branchiostega radiis 6, Squamae cycloïdeae cutem t 
tegentes. | ie 


4e 


shaerium nebulatum Blkr. 


Machaer. corpore elongato compresso, altitudine 10 “in ejus longitudine, latitudine antice 2 fere, postice 
is quam 2 in ejus altitudine; capite convexo, 85 in longitudine corporis; allitudine capitis {% in ejus 
gitudine; oculis diametro 6 circiter in longitudine capitis, minus diametro 1 a se invicem distantibus; 
ea rostro-frontali convexa; rostro oculo longiore ; labiis carnosis ; maxillis superiore et inferiore dentibus 
dioeribus obtusis, utroque latere p. m. 25 ; maxilla superiore rictuque sub oculo desinente; maxilla infe- 
re superiore longiore ; capite, genis operculisque superne tantum squamosis; squamis lateribus 200 Pena 
serie longitudinali; linea laterali anteriore laterum parte tantum conspicua; pinnis verticalibus basi radiorum 
amosis ; dorsalí supra apieem pectoralium incipiente, altitudine maxima 17 in altitudine corporis; pec- 
oralibus rotundatis 23 in longitudine capitis; anali postice in 2a sexta corporis parte incipiente, altitudine 
xima 2 in altitudine corporis; caudali acuta rotundata ; corpore pinnisque palchre viridibus, fusco et ni- 
ante nebulatis et maculatis. : 

B. 6. D. 77 + C. 10 + A. 65 = D. C. A. 152. P. 1l. 

Habit. Singapore, in mari. 

Longitudo speciminis unici 370”. 


_ Aanm. Dit geslacht is ontdekt door den heer Rricranpson. Hij maakte daarvan voor het 
eerst melding in Report of the Brit. Assoc. for 1842 p. 69; later in het 12de deel van de 
Annals of Nat. Hist. 1843 p. 175 in een artikel getiteld: »Description of the Lurking 

achete (Machaerium subducens) from the northern coast of New Holland” en later nog 
de zoölogie van de reis der schepen Erebus en Terror (Fish. p. 72 tab. 44 fig. 1-6). 
gens den heer Rrcrmarnson gaat bij Machaerium subducens de kop slechts 7 maal in de 
ele lengte, is de snuitlijn cen weinig konkaaf, staat het oog verder achterwaarts, 
de bekspleet niet tot onder het oog, zijn de kaken van gelijke lengte, de vinstra- 
= B. 6. D. 71. C. 10. A. 60. P. 10, is de staartvin stomper en het ligchaam niet ge- 
lekt, waarom ik de bovenbeschrevene soort beschouw als eene verschillende. 

De ingewanden van mijn eenig specimen bevinden zich in geen’ voldoenden toestand van 
bewaring voor een naauwkeurig anatomisch onderzoek. Wat de spijsbuis befreft, kan ik 
edeelen, dat de maag cylindervormig is en het grootste gedeelte van de lengte der 
ikholte inneemt, dat zij zonder blinden zak in den zeer korten dunnen darm overgaat 
en dat de dikke darm, hoezeer een weinig langer dan de dunne darm, toch tweemaal 
korter is dan de maag. Lever bestaande uit twee kegelvormige lange kwabben. Geene 


tieraanhangsels. Geene zwemblaas. Nieren zich langs de ruggegraat ter lengte van bij- 
de geheele buikholte uitstrekkende. 


k 
Bij het geographisch overzigt, voorkomende op bladz. Ben 6 voege men nog het volgende. 
JAVA. e Chirocentrus Juyypselosoma Blkr. 
SUMATRA. Dussumiëria elopsoïdes Blkr., Dussumiöria acuta CV., Notopterus hypselono- 
3 tus Blkr. 


í 


BORNEO. Notopterus borneënsis Blkr., Notopterus maculosus 

AMBOINA. _ Saurus trachinus T. Schl.‚„ Saurida nebulosa GV. 

SINGAPORE. Chirocentrus dorab GV., Dussumiërta acuta GV. 
ma Blkr., Saurida tombil CV., Saurus trachinus 1 


PINANG. 


Megalops indicus CV., Saurida tombil CV., Saur 
Echeneis neucrates L., Leptocephalus dentex Cant. 


bek DR A G BE. 


TOT DE KENNIS DER 


RINGACHTIGE VISSCHEN 


1 


nh VAN DEN 


SOENDA-MOLUKSCHEN ARCHIPEL, BE 


DOOR 


Dr. P. BLEEKER, 


mh ik 8 
hd 
Ì 
EP 
rn 
ue | 
hed n (a 
bi 4e 
T ka 
bi 
‚ 
- 
. 8 ‘ 
f “ 


BĲ D RAGE 


TOT DE KENNIS DER 


DER P Be 0 IDE N 


VAN DEN 


SOENDA-MOLUKSCHEN ARCHIPEL. 


DOOR 


Dr. P., BLEEKER. 


In het 20ste en 2lste deel der groote Histoire naturelle des Poissons zijn beschreven onge- 
veer 140 soorten van Clupeoïden, zooals deze familie in den laatsten tijd door den heer 
Valenciennes is omschreven. Onder die talrijke soorten komen er slechts 7 voor, welke de 


_ heer Valenciennes vermeldt als in den Indischen Archipel levende. Beide genoemde dee- 


len, in 1847 en 1848 in het licht gekomen, kunnen beschouwd worden als vrij wel bevat- 
tende een overzigt van den toenmaligen stand van dit gedeelte der ichthyologie. Dat even- 
wel de kennis der Soenda-Moluksche soorten van deze familie veel te wenschen overliet, 


zal hieronder blijken. Terwijl toch de heer Valenciennes slechts 7 soorten van deze gewes- 


ten vermeldt, bevat mijne verzameling thans reeds 41 soorten van Haringachtige vis- 


‚schen, allen afkomstig van dezen Archipel en voor verreweg het grootste gedeelte te Ba- 
_tavia gevangen. 


De 7 boven bedoelde soorten van den heer Valenciennes zijn: 


1. Sardinella leiogaster GV. 5. Engraulis hoelama CV. 

2, y lwneolata CV. 6. » Brown GV. 
9. Alausa macrurus Blkr. 7. Chatoessus chacunda CV. 
h, D) melanurus CV. 


Van deze soorten bevinden zich in mijne verzameling Sardenella leiogaster CV., Alausa 
melanurus CV., Engraulis Brownii CV. en Chatoessus chacunda GV., doch bovendien be- 
zit ik nog 36 species, terwijl nog twee soorten, vroeger in mijn bezit, tijdens mijne reizen 


‚ over Java zijn verloren gegaan. Ik ken alzoo thans 45 soorten van Clupeoïden van deze 


É 
î 
El 
} 


gewesten. 


Deze 45 soorten zijn 


je Clupeoïdes borneënsis Blkr. 
Ds ) macassariensis Blkr. 
8. Sardinella leiogaster CV? 
k, ) loneolata GV. 

5. D) clupeoïdes Blkr. 

6. D) brachysoma Bkr. 
7. Pellona pristigastroïdes Blkr. 
ö. ) amblyuropterus Blkr. 
On » __ Hoeven Blkr. 

10. » brachysoma Blkr. 

103 D) ditchoa CV. 

12. » __ Russell Blkr. 

13. ) Grayana CV. 


14. Pristigaster tartoor CV. 
15. Rogenia argyrotaenia Blkr. 
16. Spratella fimbriata GV. 
ile » tembang Blkr. 
18. ) kowala-Blkr. 


19. Spratelloïdes argyrotaema Blkr. 


20. Clupalosa bulan Blkr. 
21. Meletta Schrammir Blkr. 
22. Alausa macrurus Blkr. 
23. » _ ctenolepis Blkr., 


Aan Valentijn en Renard waren reeds enkele Clupeoïden van dezen archipel bekend, 
doch hunne afbeeldingen, zooals de Sardyn Malakka (Ind. Amb. UL. p. 507 fig. 517) en 
de Sardine de Malacca en Mauritvus Sardyn (Ren. Poiss. Mol. 
gebrekkig, dat ze niet te bepalen zijn. 

In verschillende ichthyologische verhandelingen heb ik reeds eenigen der hierboven opge- 
Zoo zijn van 1848 tot 1850 door Gj bekend en : 


somde nieuwe soorten beschreven. 


Clupeoïdes macassariensis Blkr. 


Sardinella clupeoïdes Blkr. 
Spratella tembang Blkr. 
Spratelloïdes argyrotaenia Bkr. 
Meletta Schrammiú Blkr. 
Alausa brevis Blkr. 


== 
== 


nuli 


26. 


97. 


Clupea macassariensis Blkr. Gontr. Ichth. Celeb. 
) borneënsis Blkr. Nieuwe Bijdr. Ichth. Borneo. 

Amblygaster clupeoïdes Blkr. Gontrib. Ichth. Celeb. 
Clupea gibbosa Blkr. Gontrib. Ichth. Celeb. 
argyrotaeniata Blkr. Contr. Ichth. Celeb. 
Alausa Schrammii Blkr. Bijdr. Ichth. Bali. | 
Alosa brevis Blkr. 


) 


. Alausa melanurus CV. 
ilisha Blkr. 
kanagurta Blkr. 
brevis Blkr. 

‚ Engraulis crocodilus Blkr. 


. Coïlha Dussumierii CV. 
. Chatoessus chacunda CV. 


» 


Edd 


boelama GV. 
taty GV. 
melanochir Blkr. 
encrasicholoïdes Blkr. 
Russellii Blkr. 
Brownù GV. 
Zollingerì Blkr. 

tri Blkr. \ 
rhinorhynchos Blkr. 
Grayi Blkr. 
mystacoïdes Blkr. ig 
mystax GV.? ï ae 
Dussumierii CV. te 
setirostris CV. 


selangkat Blkr. 


IL. fig. 89 et 44) zijn zoo 


Ce 


Contr. Ichth. Sumbaw, 


5 
Engraulis crocodilus Blkr. Bijdr. Ichth. Born. 
) melanochir Blkr. Bijdr. Ichthyol. Madura. 
» rhinorhynchos Blkr. & Engraulis kammalensis Blkr. Bijdr. Ichth. Madur. 
) Zollingeri Blkr. Contrib. Ichth. Geleb. 
) mystacoïdes Blkr. = Thryssa porava Blkr. Bijdr. Ichth. Madur. 


Van velen dezer soorten stelde ik de diagnose, zonder dat mij nog bekend was de uit- 
voerige arbeid over de Clupeoïden van den heer Valenciennes. Sedert heb ik alle soorten 
van Clupeoïden mijner verzameling naauwkeuriger onderzocht en met de beschrij vingen 
van den heer Valenciennes vergeleken. Ik heb daarbij de noodzakelijkheid ontwaard om van 
de meesten dier soorten nieuwe en meer uitvoerige diagnosen te geven. Zulks was mij 
echter niet meer mogelijk ten opzigte van Alausa brevis Blkr. en Engraulis Zollingeri 
Blkr., welker specimina zijn verloren geraakt. 

Ook konden vele soorten niet blijven onder de geslachtsnamen, waaronder ik ze aanvan- 
kelijk had geplaatst. De hervormingen der geslachten Clupea Cuv. en Alosa Cuv., door 
den heer Valenciennes voorgesteld, heb ik mij sedert ten nutte gemaakt ter rangschikking 
mijner talrijke soorten, en hoezeer de waarde der dentitie, vooral in de details, ter split- 
sing van het groote geslacht Clupea Cuv. in verschillende geslachten aan betwisting bloot 
staat ‚ zijn de kenmerken in het tandenstelsel gelegen van groot nut ter herkenning en 
rangschikking der soorten. Evenwel heb ik niet alle mijne soorten van Clupea Cuv. on- 
der de geslachten van den heer Valenciennes kunnen plaatsen en zulks heeft mij aanleiding 
gegeven, nog enkele nieuwe geslachten op te stellen, welke ik heb genoemd Crurroïnrs , 
SpRATELLOÏDES en CrupaLosA. 

S Uit ondervolgend overzigt der kenmerken van de door den heer Valenciennes en mij 


voorgestelde nieuwe geslachten kan ontwaard worden, welken rang de genera Clupeoïdes, 
Spratelloïdes en Clupalosa ongeveer behooren in te nemen. 


E Crurra Valenc. — Dentes intermaxillares, inframaxillares, vomerini, palatini, linguales. 
__ Crveroïnrs Blkr. — Dentes intermaxillares, inframaxillares, vomerini, palatini, pterygoïdei. 
_ SarDinerrA Valenc. — Dentes palatini, pterygoïdei, linguales. 
Hamse Valenc. — Dentes maxillares, palatini, pterygoïdei, linguales. Pimna dorsalis 
8 pinnis ventralibus opposita vel subopposita. 
Î Perzona Valenc. — Dentes maxillares, palatini, pterygoïdei, linguales. Pinnae ventrales 
ante pinnam dorsalem insertae. Pinna analis longa. 
£ Prusricaster Cuv. — Dentes maxillares ‚ palatini, pterygoïdei, linguales. Pinnae ventrales 
| nullae. Pinna analis longa. 
_ Rocrsia Valenc. — Dentes vomerini, pterygoïdei, linguales. 
SprareLzoïnes Blkr. — Dentes supramaxillares, inframaxillares, vomerini, linguales. 
Crurronra Valenc, — Dentes linguales, pterygoïdei. 


Svnaterra Valenc. — Dentes palatini, linguales. 5 750hen 7 
Kowara Valenc. — Dentes masxillares, pterygoïdei. Zen 
Crurazosa Blkr. — Dentes palatini. 
Mererra Valenc. — Dentes linguales. 
Ärausa Valence, — Dentes nulli. 


Ik vereenig mij geheel met het gevoelen van den heer Valenciennes, dat he ge 
Turyssa van Cuvier behoort te vervallen en tot Eseraums teruggebragt te worden. 
daad, de achterwaartsche verlenging der bovenkaak, het kenmerk waarop Cuvier zijne Ten 
bouwde, heeft bij de soorten van Engraulis zoo trapsgewijze plaats, dat het voor som 
soorten onmogelijk zou zijn te bepalen of zij tot Engraulis of tot Thryssa behooren. 
schien echter zullen latere zoölogen aanleiding vinden om het geslacht Engraulis V. 
in verschillende geslachten te splitsen en daarbij tot grondslagen te nemen de aan- of 
zigheid van hondstanden, de aan- of afwezigheid van een’ beenigen doorn voor de rugviI 
en de aan- of afwezigheid van een’ verlengden borstvinstraal. Het komt mij evenwel voor 
dat deze karakters bij Engraulis van geene genoegzame waarde zijn om er geslachten « ä 
te bouwen. zij 

Omtrent mijne vroeger opgestelde genera Leptonurus en Anodontostoma heb ik dn reeds: 
elders verklaard en gezegd, dat zij behooren gebragt te worden tot Coilia en Char 


Van de bovengenoemde 45 soorten behooren tot de fauna van: 


JAVA. 

1. Sardinella leiogaster GV. 15. Spratella kowala Blkr. 

De » clupeoïdes Blkr. 16, Clupalosa bulan Blkr. 

8. » brachysoma Blkr. 17. Alausa macrurus Blkr. 

4. Pellona pristigastroïdes Blkr. VB aaa ctenolepis Blkr. 

Ee » amblyuropterus Blkr. VO » ilisha Blkr. 
6. » __Hoevenù Blkr. 20. » _Kanagurta Blkr. 

7 » brachysoma Blkr. 21. Engraulis taty CV. 

ö. » _ ditchoa Blkr. 22. » melanochir Blkr. 

9. » __Russellu Blkr. 23. Dj encrasicholoïdes Bikr. 
10. » __ Grayana GV. 24. » Russell Blkr. È 
11. Pristigaster tartoor GV. 2%. » Brownii CV. 

12. Rogenia argyrotaema Blkr. 26. pri Blkr. 

18. Spratella fimbriata GV. 97. ) rhinorhynchos Blkr. 


14, ) tembang Blkr. 28. ) Grayi Blkr. 


OEE GO IS 


to 


. Engraulis mystacoïdes Blkr. 


» mystav GV.? 

» Dussumieris GV. 

» setirostris GV. 
MADURA. 


„‚ Pellona Russell Blkr. 
„ Clupalosa bulan Blkr. 
„ Engraulis taty GV. 


» melanochir Blkr. 
) rhinorhynchos Blkr. 


BALI 


‚ Meletta Schrammit Blkr. 
3 Alausa melanurus CV. 


SUMATRA. 


„ Pellona Grayana GV. 
. Alausa ctenolepis Blkr. 


BANKA. 


„ Pellona Grayana GV. 
. Álausa ctenolepis Blkr. 


» _ kanagurta Blkr. 


BORNEO. 


„ Clupeoïdes horneënsis Blkr. 
„ Pellona Grayana GV. 


_CELEBES. 


„ Clupeoïdes macassariensis Blkr. 
„ Sardinella clupeoïdes Blkr. 
‚ Spratella tembang Blkr. 


SUMBA WA. 


‚ Alausa brevis Blkr. 


Ss © VP 1 5 


. Corlra Dussumseris CV. 
„‚ Chatoessus chacunda CV. 


» selangkat Blkr. 


‚ Engraulis Brown CV. 


» mystacoïdes Blkr. 
D) seturostris CV. 


. Coilsa Dussumieris CV. 
‚ Chatoessus chacunda CV. 


‚ Engraulis Russell Blkr. 


‚ Alausa kanagurta Blkr. 
‚ Chatoessus chacunda CV. 


. Engraulis setirostris Blkr. 
. Chatoessus chacunda CV. 


. Engraulis crocodilus Blkr. 


Spratelloïdes argyrotaenia Blkr. 


. Engraulis Zollingeri Blkr. 


MOLUKSCHE EILANDEN. 


Î. Sardinella lineolata GV. (Boeroe). 
2. Alausa melanurus GV. (Amboina). 


NIEUW GUINEA. 


Î. Alausa melanurus CV. 


ri 


3. Engraulis boelama GV. (amboin). 
4. Chatoessus chacunda GV. 


Van de 45 hierboven vermelde soorten komen tevens buiten den Archipel voor. 


1. Sardinella leiogaster GV. 
2D » lineolata CV. 
8. Pellona ditchoa CV. 

4. » _ Russell Blkr. 
5. ) Grayana GV. 

6. Pristigaster tartoor GV. 
7. Spratella fimbriata GV. 
8. Alausa melanurus CV. 
SJ ) ilisha Blkr. 

10. ) kanagurta Blkr. 
11. Engraulis taty GV. 

13. » boelama GV. 
13. ) Brownii GV. 
14. ) Russellis GV. 
15. ) Grayi Blkr. 
16. ) mystax GV. 
107 ) Dussumieri CV. 
18. ) setirostris CV, 
19. Coilia Dussumieriù CV. 


90. Chatoessus chacunda GV. 


Meer dan de helft der soorten mijner 


verzameling was van den Soenda-Molukschen A 
chipel nog onbekend, vóór dat ik met de openbaarmaking mijner ichthyologische wa 
mingen begon, en daaronder bevinden zich niet minder dan 24 Stoner ‚ in de weten 
toen nog onbekend. Die soorten zijn: : | 


Ind. zee. Geylon. 

Ceylon. 

Hindostan. 

Hindostan. 

Malakka ? 

Hindostan. 

Hindostan. 

Bourbon. Vanikoro. 

Bengalen, 

Hindostan. 

Malakka. Hindostan. 

Sechell. Isle de France. Roode zee. d 
Azië, Austral., Afrik., Amerika. MANG Es 
Hindostan. EN 
Ind. zee. 

Hindostan. China. 
Hindostan ? 
Hindostan. Roode zee. 
Hindostan. 

Malakka. Bengalen. 


mp RT BEVERS PR 
ke 


O OO 1 DD OL FE 0 IO ma 


„ Clupeoules hborneënsis Blkr. 


» macassariensis Blkr. 


. Sardinella clupeoïdes Blkr. 


» brachysoma Blkr. 


‚ Pellona pristigastroïdes Blkr. 


) amblyuropterus Blkr. 
» - Hoevenù Blkr. 
» brachysoma Blkr. 


. Rogema argyrotaenia Blkr. 
‚ Spratella tembang Blkr. 
. Spratella kowala Blkr. 


12. Spratelloïdes argyrotaemra Blkr. 


9 


13. Clupalosa bulan Blkr. 
14. Meletta Schrammúü Blkr. 
15. Alausa ctenolepis Blkr. 
WOE brevis Blkr. 

17. Engraulis crocodilus Blkr. 


18. ) melanochir Blkr. 

19. » encrasicholoïdes Blkr. 
20. ) Zollangers Bkr. 

5 ) tro Blkr. 

OA ) rhinorhynchos Bkr. 
23. D) mystacoïdes Blkr. 


Ih. Chatoessus selangkat Blkr. 


Weinig bekend of slecht bepaald waren Pellona Russellii Blkr., Alausa macrurus Blkr., 
Alausa dlisha Blkr., Alausa kanagurta Blkr., Engraulis Russelli Blkr. en Engraulis Grayi 
Blkr,, waarom ik genoodzaakt geweest ben aan deze soorten nieuwe namen te geven. In 
de aanmerkingen, onder de diagnosen gevoegd, heb ik daaromtrent nader uitgeweid. 


10 | 
CONSPECTUS SPECIERUM DESCRIPTARUM NaLrrious. nig 


CLUPEOÏDES Blkr. 


IL. Venter cultratus spinis serratus. 
A. Pinna dorsalis pinnas ventrales inter et analem sita. 
a. Corpus hyalino-argenteum. Pinna caudalis apicibus nigris. 


1. _Clupeoïdes horneönsis Blkr. 


HD. Venter obtusus non serratus. 
A. Pinna dorsalis tota fere ante pinnas ventrales sita. 
a. Corpus superne coeruleum inferne argenteum. Pinna caudalis basi seria 
ruleis longitudinalibus. 5 


2 Clupeoïdes macassariensis Blkr. 
SARDINELLA Valenc. 


IL. Venter obtusus non serratus. Ossa frontalia posteriora striata. Caput 5 cieite 
longitudine corporis. 
A. Corpus altitudine 5, ad 6 in ejus longitudine. | 
a. Latera maculis rotundis coeruleis in seriem longitudinalem dispositis. 


8. Sardinella leiogaster CV.? 


B. Corpus altitudine 44, ad 5 in ejus longitudine. 
a. Latera immaculata. 


4. Sardinella clupeoïdes Blkr. 


H. Venter cultratus serratus. Ossa frontalia posteriora striata. 
A. Corpus altitudine ie ad 8% in ejus longitudine. Caput 5 in longitudiù 
corporis. 

a. Venter dorso convexior. Macula humeralis fusca. 


5. Sardinella hrachysoma Blkr. 


PELLONA Valenc. 


1, Pinpa dorsalis post initium pinnae analis incipiens, Îae qquartae parti pinnae 

lis opposita. â 

A. Corpus altitudine 8 ad 4 in ejus tt Pinna analis radijs 50 p. m 
Linea frontalis concava. | 4 


11 


a. Pinna caudalis lobis acutis. Spinae ventrales 85, Caput 5 fere in longitudine 
corporis. 


6. Pellona pristigastroïdes Blkr. 


b. Pinna eaudalis lobis rotundatis. Spinae ventrales 38. Caput 4\, fere in lon- 
gitudine corporis. 


1. Pellona amblyuropterus Blkr. 


IE. Pinna dorsalis tota vel maxima parte ante pinnam analem sita. Pinna caudalis 
lobis acutis. 
A. Pinna analis corpore plus quadruplo brevior, radiüs 87 p. m. Maxilla superior 
tota longitudine denticulata. Os anticum. Linea rostro-frontalis declivis recta. 
«&. Corpus allitudine 4 fere in ejus longitudine. Dorsum et venter convexitate 
aequales. Spinae ventrales 27. 


Ö. Pellona Hoeven Blkr. 


B. Pinna analis 8 ad 4 in longitudine corporis. Maxilla superior antice et postice 
denticulata medio glabra. 


a. Corpus altitudine 8, ad 3, in ejus longitudine. Linea rostro-frontalis de- 
clivis recta. 


aa. Pinna analis 8 in longitudine corporis, radiis p. m. 48. 
9. Pellona brachysoma Blkr. 

bb. Pinna analis 8% In in longitudine corporis, radiis p.m. 88. 
10. Pellona ditchoa CV. 


b. Corpus altitudine 8% ad 4 in ejus longitudine. Squamae lateribus 45 ad 50 
in serie longitudinali. 
aa. Pinna analis 8%, circiter in longitudine corporis radiis 43 vel 44. Linea 
frontalis recttuscula. 


11. Pellona Russells Blkr. 


ce. Corpus altitudine plus quam 4 in ejus longitudine. Squamae lateribus 50 p. 
m. in serie longitudinali. 
aa. Pinna analis 8'/, ad 8% in longitudine corporis radiis 40 ad 50. Linca 
frontalis concava. 


12. Pellona Grayana CV. 
PRISTIGASTER Cuv. | 


IL. Pinna dorsalis Zae quartae parti pinnae analis opposita. EE nig 
A. Corpus altitudine 4 circiter in ejus longitudine. ober of 


a. Pínna pectoralis deflexa lineam ventralem multo superans. 
18. Pristigaster tartoor GV. 
ROGENIA Valenc. 


TL. Pimna dorsalis tota vel fere tota post pinnas ventrales sita. 


A. Corpus altitudine 3, ad 4 in ejus longitudine. Caput aeque altu 


a. Fascia cephalo-caudalis lata argentea. Spimae ventrales 26 p. 
14. Rogemia argyrotaenia Ellien 
SPRATELLA Valenc. 
1. Corpus altitudine 4 ad 5 in ejus longitudine. Caput longius quam 


A. Venter dorso convexior. 
15. Spratella fimbriata GV. 
B. Dorsum ventre eonvexius. mj 


16. Spratella tembang Blkr. 


IL Corpus allitudine 8%/, ad 4 in ejuslongitudine. Caput aeque altum 
A. Venter dorso convexior. 8 


17. Spratella kowala Blkr. 
SPRATELLOIDES Blkr. 


1. Corpus altitudine 7 circiter in ejus longitudine. 
A. Fascia cephalo-caudalis argentea. 


18. Spratelloïdes argyrotaenia Blkr. 
CLUPALOSA Blkr. 


L Corpus altitudine 4 fere in ejus longitudine. 


- 


A. Caput aeque longum ac altum, 5 in longitudine corporis. 


De 
19. Clupalosa bulan Blkr. 
MELETTA Valenc. 


1. Corpus altitudine 5, ad 6 in ejus longitudine. Pinna dorsalis radio in Glum 
producto nullo. 
A. Caput 4%/, ad 5 in longitudine corporis. Linea dorsalis linea ventrali convexior. 
a. Linea rostro-frontalis declivis recta. Membrana branchiostega sub gula valde 
emarginata. 


20. Meletta Schramm Blkr. 
ALAUSA Valenc. 


EL. Corpus altitudine 3'/, ad 4v, in ejus longitudine. Pinnae pectorales ventrales non 
attingentes. 
A. Squamae lateribus 85 ad 45 circiter in serie longitudinali. 
a. Caput 6 in longitudine corporis. 
aa. Pinna caudalis lobis subaequalibus 82, in longitudine corporis. 


21. Alausa macrurus Blkr. 


b. Caput 5 in longitudine corporis. 
aa. Pinna caudalis lobo inferiore longiore 4 in longitudine corporis. Squa- 
mae valde ciliatae. 


22, Alausa ctenolepis Blkr. 


bb. Pinna caudalis lobis 5, cireiter in longitudine corporis, apicibus nigris. 
Squamae non ciliatae. 


23. Alausa melanurus CV. 


ce. Caput 4, ad 4, in longitudine corporis. 
aa, Pinna caudalis lobo inferiore longiore 4, ad 4, in longitudine corporis. 


U, Alausa vlisha Blkr. 


d. Caput 3%, ad 4 in longitudine corporis. 
aa. Pinna caudalis lobo inferiore longiore 4!/, ad 4, in longiludine corporis. 


25. Alausa kanagurta Blkr. 


MW. Corpus altitudine 3 fere in ejus longitudine. 
A. Caput 4 in longitudine corporis. 


14 
96. Alausa brevis Blkr. 


ENGRAULIS Valenc. 


„LL Dentes canini in maxilla inferiore. 
A. Mazilla superior postice truncata non producta. 


analem incipiens. 
a. Pinna pectoralis radio producto nullo. Rostrum vix prominens. D. 12 


27. Engraulis crocodilus Blkr. 


I, Dentes canini nulli., 
A. Maxilla superior ante aperturam branchialem desinens. 
a. Pinna pectoralis radio Î° in filum producto. Maxillae subaequales, 


truncata. Rostrum vix prominens. Spina dorsalis valde conspicua. A. 50 p. m 


aa. Pinnae pectorales flavae, filo pinnam analem attingente. 


tT Pinna dorsalis ante analem incipiens. 


28. Engraulis taty GV. 


bh. Pinnae pectorales fuscae vel nigrae, filo pinnam analem non attingen 
í_Pinna dorsalis post initium pianae analis incipiens. 


29. Engraulis melanochir Blkr. 


hb. Pinna pectoralis radio in filam producto nullo. Spina dorsalis nulla eo 
cua. Rostrum prominens. Pinna dorsalis ante analem incipiens. 
î aa. Pimna dorsalis tota ante analem sita. 
ï Corpus altitudine 8 circiter in ejus longitudine. Fascia cephalo-cau 
5 nulla. 


ós A26 adat Hr 


mm "a ES 
ese 


90. Engraulis encrasicholoïdes Blkr. 


bbh. Pimna dorsalis ante analem inciptens sed radiüis posticis radiis analib 
terioribus oppositis. 

í Corpus altitudine 6 ad 7 in ejus longitudine. Fascia cephalo-cauda 

gentea. 


ó Maxilla superior longe ante aperturam branchialem hesfidan A 
ad 22. ke 


sl. Engraulis Russellii Blkr. 


óó6 Maxilla superior? A. 17 


15 
32. Engraulis Zollingerì Blkr. 


B. Maxilla superior aperturam branchialem attingens, postice acuta. Rostrum valde 


prominens. Pinna pectoralis radio producto nullo. 
a. Corpus altitudine 5 ad 6 in ejus longitudine, Pinna dorsalis ante analem 


incipiens radiis posticis radiis analis anticis oppositis. Fascia oculo-caudalis 
argentea. A. 20 ad 22. 
aa. Spina dorsalis non conspicua. Squamae transversim striatae. 


, 


83. ZEngraulis Brownùi CV. 
bb. Spina dorsalis bene conspicua. Squamae reticulatae. 
84. ZEngraulis tro Blkr. 


hb. Corpus altitudine 4 ad 4, in ejus longitudine. Pinna dorsalis tota ante 
pinnam analem sita. Fascia lateralis nulla. 
aa. Spina dorsalis valde conspicua. A. 34 vel 35. 


85. Engraulis rhinorhynchos Blkr, 


GC. Maxilla superior aperturam branchialem superans. Spina dorsalis conspicua. Ven- 
ter cultratus spinulis serratus. Pinna dorsalis tota vel fere tota ante pinnam 
analem sita. Macula humeralis fusca. 

a. Maxilla superior pinnas pectorales non attingens. 
aa. Corpus altitudine 4 ad 4/, in ejus longitudine. Caput aeque altum ac 
longum. A. 88 ad 40. 


86. Engraulis Grayi Blkr. 


h, Maxilla superior basin pinnae pectoralis attingens. 
aa. Corpus altitudine 5 circiter in ejus longitudine. Caput longius quam altum. 


A. 86 ad 38. 
97. Engraulis mystacoïdes Blkr. 


hb. Gorpus altitudine 4 circiter in ejus longitudine. Caput aeque altum cir- 


citer ac longum. À. 40 vel 4l. 
98. ZEngraulis mystan CV? 


c. _Mazilla superior pinnae pectoralis partem posteriorem vel ventralem attingens, 
aa. Corpus altitudine 4, ad 4, in ejus longitudine. 
t_Rostrum prominens. Rictus post oculos productus. 


89. Engraulis Dussumiorii C3 


d. Maxilla superior anum vel pinnam anale: 
aa. Corpus altitudine 4#V, ad 5 in ejus 
í_Rostrum non prominens. Rictus sub 


‚ Arre Pi 


40. Engraulis setirostris 


COÏLIA. j e on sf ij Pad 4 ki des kk iis v 


5 f ó EN ike OE ONTEEE ra AE EGORENG 
Ì. Maxilla superior aperturam branchialem attingens sed non su 


A. Latera inferne guttis seriatis aureis. 


a. A. et G. 90 ad 192. 


Kris A TARS t 


el 5 eh PRET da : 
à 41. Coilia Dussumieri GV. zi 
Ee: CHAEDESSUS Valencis Aer ie 
| Ee | L_Pinna dorsalis radio in filum producto nullo. d 
k A. Pinnae ventrales medio pinnae dorsalis oppositae, à 
a. Caput aeque altum ac longum. | 
42. Chatoessus chacunda Cv. en 

hb. Caput longius quam altum. ai 

ie 43. Chatoessus selangkat Blkr. 


ad 


 — 


17 
CLUPEOÏDES Blkr. 


Ossa maxillaria superiora maxillam superiorem maxima parte constituentia, postiee non 
producta. Rictus parvus. Dentes inframaxillares, intermaxillares, vomerini, palatini, ptery- 
goïdei. Pinnae ventrales. Membrana branchiostega radiis 6. 


EL. Venter cultratus spinis serratus. 
A. Pinna dorsalis ventrales inter et analem sita. 
‚ad. Corpus totum hyalino-argenteum. Pinna caudalis apicibus nigris. 


É Clupeoïdes borneënsis Blkr. 


Ke 


Clupeoïd. corpore subelongato compresso, altitudine 5 fere in ejus longitudine , latitudine 23 fere in ejus 
altitudine; capite subacuto 54 in longitudine corporis; altitudine capitis 1 in ejus longitudine ; oculis dia- 
metro 3 fere in longitudine capitis; ore antico dentibus omnibus minimis tactu tantum conspicuis ; maxillis 
_aequalibus superiore sub oculi parte anteriore desinente ; dorso humili linea obtusangula ; ventre cultrato spi- 
nis 18 valde serrato; squamis cycloideis sessilibus lateribus 40 p. m. serie longitudinali; axillis inguinibusque 
squamis elongatis nullis; linea laterali inconspicua; pinnis, dorsali ventrales inter et analem sita, acuta, cor- 
pore humiliore ; pectoralibus et ventralibus acutis, pectoralibus capite paulo brevioribus, ventralibus pecto- 
ralibus brevioribus; anali in media 32 quarta corporis parte sita, corpore duplo humiliore et pectoralibus 
breviore ; caudali profunde incisa lobis acutis alepidotis inferiore paulo longiore 44 circiter in longitudine 
corporis; colore toto corpore hyalino-argenteo, pinnis hyalino-flavescente; pinna caudali apicibus nigris. 
B. 6. D. 16. P. 13. V. 1/7. A. 17. C. 19 et lat. brev. 

t Habit. Bandjermassing , Borneo austro-orientalis , in fluviis (J. Wolff). 
_ _Longitudo speciminis unici 80”. 


U. Venter obtusus non serratus. 
A. Pinna dorsalis tota fere ante ventrales sita. 
a. Corpus superne profunde coeruleum inferne argenteum. Pinna caudalis basi 
striis 4 coeruleis longitudinalibus. 


lupeoïdes macassariensis Blkr. 


Clupeoïd. corpore elongato compresso, altitudine 7 ad 7ä in ejus longitudine, latitudine 13 circiter in ejus 
| altitudine ; capite acuto 45 ad 43 in longitudine corporis; altitudine capitis 2 in ejus longitudine ; oculis dia- 
_metro 4 eirciter in longitudine capitis; ore antico dentibus omnibus minimis tactu tantum conspicuis ; ma- 
_xillis aequalibus superiore sub oculi limbo anteriore desinente; dorso humili leviter convexo; ventre obtuso 
non serrato ; squamis deciduis, lateribus 32 p. m. in serie longitudinali; linea laterali recta bene conspicua; 
axillis inguinibusque squamis elongatis nullis; pinnis, dorsali fere tota ante ventrales sita, acuta non emarginata, 
corpore paulo humiliore ; pectoralibus et ventralibus acutis, pectoralibus capite minus duplo brevioribus sed 
Yentralibus longioribus ; anali in 42 quinta corporis parte sita, humillima et brevissima capite triplo breviore; 
eaudali profunde incisa lobis obtusiusculis 7 in longitudine corporis; colore corpore superne profunde coeru- 
_Teo laterihus et inferne argenteo ; pinnis hyalinis, caudali basi striis 4 longitudinalibus profunde coeruleis. 


9 
es 


18 


B. 6. D. 2/9. P. 1/11. V. 1/7. A. 1/8. C. 17 vel 19 et lat. brev. ae 
Synon. Clupea macassariensis Blkr. Contr. Ichth. Faun. Celebes in Journ. Ind. Archip. 1819 p. EN 
Habit. Macassar, Celebes austro-occidentalis, in mari (H. Zollinger). Re á ze 
Longitudo 5 speciminum 60'” ad 70”. is 


ij aut 
Aanm. De twee boven beschrevene soorten wijken zoodanig van elkander af, dat zi 
schikt onder twee verschillende geslachtsnamen te plaatsen zouden. zijn. 


SARDINELLA Valenc. 


IL. Venter obtusus non serratus. Ossa frontalia posteriora striata, Caput 5 circit 
longitudine corporis. 
A. Corpus altitudine 5?/, ad 6 in ejus longitudine. 
a. Latera maculis rotundis coeruleis in seriem Ans Ren dispositis. 


Sardinella levogaster CV. Poiss XX. p. 195P. 


Sardin. corpore elongato compresso, altitudine 52 ad 6 in ejus longitudine , latitudine 2 ad 13 in 
altitudine ; capite 5 circiter in longitudine corporis, acuto, longiore quam alto; linea rostro-frontali 
recta; oculis diametro 34 ad 4 in longitudine capitis; maxillis subaequalibus, inferiore vix prominen 
tice interdum dentibus aliquot parvis vix conspicuis scabra, superiore ante oculum desinente 23 in 
dine capitis; dentibus palatinis et pterygoideis minimis; lingua basi tantum dentibus scabra; ossibus fr 
posterioribus striatis; dorso et ventre obtusis, ventre scutis p. m. 32 postice rotundatis vix dentatis ; 
mis valde deciduis non striatis, lateribus 40 p. m.in serie longitudinali ; axillis inguinibusque squamis 
gatis ; linea laterali inconspicua; pinnis, dorsali postice in anteriore corporis parte sita ventralibus op 
acuta, corpore humiliore , non emarginata ; pectoralibus et ventralibus acutis , pectoralibus 13 cire 
longitudine capitis ventralibus multo longioribus ; anali humillima pectoralibus breviore radijs 2 ultimi 
ris crassioribus; caudali profunde incisa lobis acutis 54 ad 6 in longitudine corporis; colore dorso co 
lateribus ventreque argenteo ; lateribus superne maculis profunde coeruleis rotundis in seriem longitud 
dispositis; rostro nigro ; pinnis hyalinis vel flavescentibus. 

B. 6. D. 17 vel 18. P. 17 ad 19. V. 1/7. A. 18 ad 20. C. 17 vel 19 et lat. brev. 

Synon. Sardinelle à ventre édenté CV. Poiss. XX. p. 195 ? 

Ikan Bulan bulan Mal. Batav. 

Habit. Batavia, in mari. 

Longitudo 10 speciminum 140” ad 190”. 


Aanm. Marengula punctata CV. Poiss. XX. p. 215 moet met deze soort groote overeen cor 
hebben. Het onstandvastige van het voorkomen der weinige kleine tandjes voor 
onderkaak kan zanleiding geven tot de plaatsing der boven beschrevene soort zoowel « 
Sardinella als Harengula, ten zij de heer Valenciennes onder de uitdrukking denis m 
ladres slechts verstaat bovenkaakstanden, 


B. Corpus altitudine 4'/, ad 5 in ejus longitudine. 


% 


tand 


19 


a. Latere immaculata. 


Sardinella clupeoïdes Blkr. 


Sardin. corpore subelongato compresso, altitudine 43 ad 5 in ejus longitudine, latitudine 2 circiter in ejus 
altitudine; capite acuto 4} ad 54 in longitudine corporis paulo longiore quam alto; linea rostro-frontali de- 
clivi rectiuscula ; oculis diametro dL ad} in longitudine capitis ; maxillis aequalibus , superiore ante oculum 
desinente 3 et paulo in longitudine capitis, inferiore dentibus nullis conspicuis; dentibus palatinis et pterygoi- 
deis parvis bene conspicuis; lingua fere totadentibus scabra; ossibus frontalibus posterioribus striatis ; dorso 
et ventre obtusis rotundatis, ventre scutis 26 p. m. postice obtusis truncatis non dentatis ; squamis deciduis 
non striatis, lateribus 35 p. m. in serie longitudinali ; axillis inguinibusque squamis elongatis; linea laterali 
inconspicua ; pinnis , dorsali postice in anteriore corporis parte sita ventralibus opposita, acuta, vix emargi- 
nata corpore duplo vel fere duplo humiliore ; pectoralibus et ventralibus acutis, pectoralibus Î3 in longitu- 
dine capitis ventralibus multo longioribus; anali humillima pectoralibus paulo breviore, radiis 2 ultimis ce- 
teris crassioribus; caudali profunde incisa lobis acutis 5 circiter in longitudine corporis ; colore dorso coe- 
ruleo, lateribus ventreque argenteo ; rostro nigro ; pinnis hyalinis vel flavescentibus , dorsali apicem et cau- 
dali marginem posticum versus fuscescentibus. 

__ B. 6. D. 18. P. 16 vel 17. V. 1/7. A. 17 vel 18. C. 17 et lat. brev. 
Synon. Amblygaster clupeoïdes Blkr. Contr. Ichth. Faun. Celeb. in Journ. Ind. Archip. 1849. p. 73. 
Ikan Bulan bulan Mal. Batav. 
Habit. Batavia, in mari. — Macassar , Celebes insulae, in mari (H. Zollinger). 
__Lougitudo 6 speciminum 410” ad 203”. 


IL. Venter cultratus serratus. Ossa frontalia posteriora striata. 
Ù À. Corpus altitudine 3'/, ad 3%, in ejus lomeitudine, Caput 5 in longitudine cor- 
P poris. Venter dorso convexior. 


Sardinella brachysoma Blkr. 


Sardin. corpore oblongo compresso, altitudine 34 ad 32 in ejus longitudine, latitudine 3 ad 22 in ejus 
altitudine ; capite acutiusculo 5 ad 54 in longitudine corporis, aeque altoac longo; oculis diametro 3 ad 34 
in longitudine capitis ; ore antico rictu parvo; rostro oculo breviore ; maxilla superiore tota edentula sub 
medio oculo desinente ; ‚ maxilla inferiore vix prominente, symphysì vulgo denticulis aliquot tactu magis quam 

isu conspicuis ; dentibus palatinis et pterygoïdeis utroque latere in thurmam oblongam dispositis; vomere 
en lingua medio crista longitudinali denticulata; ossibus frontalibus posterioribus striatis ; lineis dorsali 
et ventrali rotundatis, ventrali dorsali convexiore; linea laterali rectiuscula lineae dorsali multo magis quam 

meae ventrali approximata; squamis parte basali transversim parte libera longitudinaliter striatis, lateribus 40 p. 
m. in serie longitudinali ; axillis inguinibusque squamis elongatis ; ventre valde cultrato scutis p. m. 30 pos- 
tice dentatis serrato; pinnis, dorsali postice in anteriore corporis dimidio sita, medio ventralibus opposita, 
gorpore duplo humiliore, emarginata; pectoralibus acutis capite brevioribus sed ventralibus duplo fere bre- 
“vioribus ; anali humillima dorsali non vel vixlongiore, radiis 2 ultimis ceteris crassioribus; caudali lobis acutis 
Ad circiter in longitudine corporis; colore dorso coeruleo, lateribus ventreque argenteos rostro nigro; macula 
humeral fusca; pinnis hyalinis vel flavescentibus, dorsali marginem superiorem caudali marginem posterio- 
rem versus fuscescentibus; dorsali antice basi macula parva nigricante 


4 


20 


B. 6. D. 17 vel 18. P. 15 vel 16. V. 1/7. A. 18 vel 19. C, 19 et lat. brev. 
Synon. Ikan Tembang Mal. Batav. 

Habit. Batavia, in mari. 

Longitudo 16 speciminum 1415’ ad 152”. 


PELLONA Valenc. 


1. Pinna dorsalis post initium pinnae analis incipiens, Îae quartae parti pinnae ar 
lis opposita. 5 

A. Corpus altitudine 8 ad 4 in ejus longitudine. Pinna analis radiis 50 p. m 
Linea frontalis concava. eht 

a. Pinna caudalis lobis acutis. Spinae ventrales 85 p. m. Caput 5 fere in long 
tudine corporis. 


Pellona pristigastroïdes Blkr. 


Pellon. corpore oblongo compresso, altitudine 3% circiter in ejus longitudine, latitudine 4 circiter in i 
altitudine ; capite rhomboideo 5 fere in longitudine corporis, longiore quam alto; oculis diametro 4 in ) 
gitudine capitis; linea frontali parum concava; rostro oculo breviore; ore simo; maxilla superiore sub oc 
medio desinente ; maxilla inferiore valde adscendente et ante rostrum prominente ; dentibus intermaxillarib 
supramaxillaribus, inframaxillaribus, lingualibus, palatinis pterygoïideisque bene conspicuis; ossibus interm: 
laribus antice ligamento ossibus supramaxillaribus unitis; praeoperculo obtusangulo; ventre dorso multo 
vexiore valde cultrato et spinis 35 valde serrato ; linea laterali rectiuscula ; squamis transversim vel non st 
atis, lateribus 50 p. m. in serie longitudinali; axillis squamis elongatis; pinnis, dorsali primae quartae parti pinn 
analis opposita, post radium analem fm incipiente, corpore minus triplo humiliore ; anali humili longitt d 
9 circiter in longitudine corporis; pectoralibus acutis capite paulo brevioribus, ventrales attingentibus ; 
tralibus minimus oculo brevioribus , lateraliter insertis , lineam ventralem vix superantibus; caudali lobis ( 
tim abruptis); colore corpore superne griseo-flavescente, inferne argenteo; pinnis flavescentibus vel hyalinis. 

B. 6. D. 17. P. 15. V. 6. A. 50. C. 19 et lat. brev. | 

Synon. JZkan Mata besar Mal. Batav. 

Habit. Batavia, in mari. fi 

Longitudo speciminis unici 185”. 


Aanm. Deze soort onderscheidt zich voornamelijk door de aehterwaartsche inplantù 
der rugvin, lange aarsvin, zeer kleine buikvinnen, zeer bollen en scherp getanden bu 
en kort ligchaam en in het algemeen door hare sterke gelijkenis op Pristigaster ta 
CV. Tot nog toe heb ik slechts een enkel specimen in mijn bezit kunnen krijgen » 
hetwelk de staartvinkwabben beschadigd zijn. 


hb. Pinna caudalis lobis rotundatis. Spinae ventrales 38. Caput 4, fere in lon- 
gitudine corporis. „eid 


Sn 
Pellona amblyuropterus Blkr. 


Pellon. corpore oblongo compresso, altitudine 3% circiter in ejus longitudine, latitudine 4 circiter in ejus 
altitudine ; capite, rhomboideo 44 fere in longitudine corporis, longiore quam alto; oculis diametro 4 in lon- 
gitudine capitis; linea frontali parum concava; rostro oculo breviore; ore simo; maxilla superiore sub me- 
dio oculo desinente ; maxilla inferiore valde adscendente et ante rostrum prominente; dentibus intermaxilla- 
ribus, supramaxillaribus , inframaxillaribus, lingualibus, palatinis pterygoideisque bene conspicuis; ossi- 
bus intermaxillaribus antice ligamento osse supramaxillari unitis; praeoperculo rectangulo; ventre dorso paulo 
convexiore valde cultrato et spinis 38 serrato; squamis transversim vel non striatis, lateribus 50 ps msn 
serie longitudinali; axillis inguinibusque squamis elongatis ; pinnis, dorsali primae quartae parti pinnae analis 
opposita, post radium analem Îm incipiente, corpore minus triplo humiliore ; pectoralibus obtusiusculis capite 
brevioribus sed ventrales attingentibus; ventralibus lateraliter insertis lineam ventralem maxima parte super- 
antikus pectoralibus plus quadruplo brevioribus; anali humili longitudine 34 circiter in longitudine corporis; 
caudali lobis obtusis rotundatis 6 et paulo in longitudine corporis; colore corpore superne plumbeo lateribus 
inferneque argenteo ; rostro nigro ; pinnis omnibus pulchre flavis, caudali postice nigrescente marginata. 

B. 6. D. 18. P. 14. V. 6. A. 49. C. 23 et lat. brev. 

Synon. Jkan Mata besar et Ikan Bulan bulan Mal. Batav. 

Habit. Batavia, in mari. 

Longitudo speciminis unici 340”. 


Aanm. Deze soort doet zich bij den eersten oogopslag van de vorige onderkennen, door 
haren hoogeren rug en minder bolle buiklijn. Trekt men eene lijn van het voorste 
gedeelte van den snuit tot op het midden der basis van de staartvin, dan ontwaart men, 
dat de buikhelft niet veel hooger is dan de rughelft bij Pellona amblyuropterus Blkr., 
terwijl bij Pellona pristigastroïdes de buikhelft meer dan de dubbele hoogte heeft van de 
rughelft. 


IL. Pinna dorsalis tota vel maxima parte ante pinnam analem sita, Pinna caudalis 
lobis acutis. 
A. Pinna analis corpore plus quadruplo brevior, radiis 87 p. m. Maxilla superior 
tota longitudine denticulata. Os anticum. Linea rostro-frontalis declivis recta. 
a. Corpus altitudine 4 fere in ejus longitudine. Spinae ventrales 27. Dorsum 
et venter convexitate aequales. 


Pellona Hoevenii Blkr. 


Pellon. corpore oblongo compresso, altitudine 34 circiter in ejus longitudine, latitudine 2% circiter in ejus 
altitudine ; capite triangulari 44 in longitudine corporis, longiore quam alto; linea rostro-frontali declivi rec- 
ta; oculis diametro 2% in longitudine capitis; rostro oculo breviore; ore antico; maxilla superiore sub me- 
dio oculo desinente tota longitudine denticulata; maxilla inferiore mediocriter adscendente ante superiorem 
prominente ; dentibus maxillaribus omnibus, lingualibus, palatinis et pterygoideis bene conspicuis; ossibus 
intermaxillaribus osse supramaxillari accessorio denticulato articulatis ; praeoperculo rotundato; li- 
neis dorsali et ventrali regulariter convexis, convexitate aequalibus; ventre cultrato et spinis 27 serrato; 


kre 


22 


squamis transversim vel non striatis, lateribus 40 p. m. in serie longitudinali ; axillis inguinibusque 
elongatis 3 no dorsali tota ante pinnam analem sita, acuta, non emarginata, corpore minus duplo hu | 
pectoralibus {2 in longitudine capitis ventrales non attingentibus; ventralibus pectoralibus duplo brev or 
lateraliter insertis sed lineam ventralem maxima parte superantibus; anali humili longitudine 44 
dine corporis; caudali lobis acutis 4 et paulo in longitudine corporis; colore corpore superne griseo in 
argenteo; pinnis flavescentibus vel hyalinis ; dorsali antice et caudali postice fusco arenatis. At 

B. 6. D. 18. P. 18. V. 7. A. 37. C. 19 et lat. brev. 

Synon. Jkan Bulan bulan et Ikan Mata besar Mal. Batav. 

Habit. Batavia, in mari. 

Longitudo speciminis unici 140”, 


Aanm. Deze soort staat in verwantschap tusschen Pellona ditchela GV. en Pellona Du 
sumieri CV. en het naaste bij deze laatste soort, van welke zij zich echter genoegzaar 
onderscheidt door regelmatige en even bolle rug- en buiklijn, kortere aarsvin enz. He 
merkwaardigste kenmerk bestaat echter in het geheel getand zijn der bovenkaak en do 
dien zich tusschen het eigenlijk bovenkaaksbeen en het tusschenkaaksbeen een afzonde 
lijk been bevindt hetwelk de beide anderen vereenigt en getand is. Bij de overige r 
bekende soorten van Pellona heeft de vereeniging tusschen de bovenskaaks- en fussch 
kaaksbeenderen plaats door een bandachtig weefsel en is de bovenkaak ter dier pla 
tandeloos. cd 

Ik draag deze soort op aan den voortreffelijken Nederlandschen Zoöloog, den hoogle 


J. Van der Hoeven. 


B. Pinna analis 8 ad 4 in longitudine corporis. Maxilla superior antice et pe 
denticulata , medio glabra. Venter dorso convexior. 

a. Corpus altitudine 3, ad 3%, in ejus longitudine. Linea rostro-frontalis de 
clivis recta. d 


aa. Pinna analis 8 in longitudine corporis radiis p. m. 48. 


Pellona brachysoma Blkr. 


Pellon. corpore oblongo compresso, altitudine 34 in ejus longitudine, latitudine 4 circiter in ejus 
dine; capite triangulari 43 in longitudine corporis, longiore quam alto; linea rostro-frontali valde 
recta; oculis diametro 2% in longitudine capitis; rostro oculo breviore; ore simo; maxilla superiore s 
medio oculo desinente antice et postice denticulata; maxilla inferiore valde adscendente et ante me ci 
superiorem prominente; dentibus intermaxillaribus , supramaxillaribus , inframaxillaribus , palatinis, pter} 
deis lingualibusque vix conspicuis ; ossibus intermaxillaribus antice ligamento osse supramaxillari unitis ; ii 
operculo subrectangulo angulo rotundato; lineis dorsali et ventrali valde convexis, ventrali tamen 
multo convexiore ; ventre cultrato, spinis 25 serrato, convexitate maxima sub initio pinnae dorsalis; 
vulgo transversim striatis , margine libero rotundatis, lateribus 35 p. m. in serie longitudinali; axilli 
nibusque squamis elongatis ; pinais, dorsali fere tota ante pinnam analem sita, corpore duplo fere hun 
pecetoralibus (partim abruptis); ventralibus lateraliter ante initium pinnae dorsalis insertis lineam ventralemn 


25 


xima parte superantibus (partim abruptis); anali 3 circiter in longitudine corporis; caudali lobis acutis 5 fere 
in longitudine corporis; colore corpore superne coerulescente inferne argenteo ; rostro nigro; pinnis flaves- 
centibus, dorsali fusco arenata. 

B. 6. D. 16. P. 16. V. 7. A. 48. C. 19 et lat. brev. 

Synon. Jkan Mata besar et Ikan Bulan bulan Mal. Batav. 

Habit. Batavia, in mari. 

Longitudo speciminis unici 170”. 


Aanm. Deze soort komt van alle mij bekende soorten het meest overeen met Pellona 
ditchoa CV. Poiss. XX. p. 227 afgebeeld bij Russell Corom. Fish. fig. 192, doch Jaat er 
zich niet mede verwarren wegens hare langere aarsvin, bolleren rug, aan den vrijen rand 
ronde en niet uitgesneden schubben enz. 


b. Corpus altitudine 8 ad 4 in ejuslongitudine. Squamae lateribus 45 ad 50 in 
serie longitudinali. 
aa. Pinna analis radiis 49 vel 44. Linea frontalis rectiuscula. 


Pellona Russells Blkr. 


Pellon. corpore oblongo compresso, altitudine 3% ad 4 in ejus longitudine, latitudine 3 in ejus altitudine; 
capite subrhomboideo 44 circiter in longitudine corporis, longiore quam alto ; linea rostro-frontali declivi rec- 
tiuscula; oculis diametro 3 ad 3Z in longitudine capitis; rostro oculo breviore ; ore simo; maxilla superi- 
ore sub medio oculo desinente, antice et postice denticulata; maxilla inferiore valde adscendente et ante 
rostrum prominente ; dentibus intermaxillaribus , supramaxillaribus , inframaxillaribus , palatinis, pterygoideis 
et lingualibus bene conspicuis; ossibus intermaxillaribus antice ligamento osse supramaxillari unitis; praeoperculo 
subrectangulo angulo vix rotundato; operculis et ossibus suborbitalibus striatis; lineis dorsali et ventrali convexis, 
ventrali dorsali multo convexiore; ventre cultrato spinis 28 ad 30 serrato, convexitate maxima ante pinnam dorsa- 
lem; squamis vulgo transversim striatis, lateribus 45 ad 50 in serie longitudinali; axillis inguinibusque squamis elon- 
gatis; pinnis, dorsali maxima parte ante pinnam analem sita, radiis posticis radiis analibus anticis oppositis, cor- 
pore duplo ecirciter humiliore; pectoralibus capite brevioribus sed ventrales attingentibus (apice abruptis); 
ventralibus lateraliter ante initium pinnae dorsalis insertis lineam ventralem maxima parte superantibus , oculo 
vix brevioribus; anali 82 circiter, caudali lobis acutis 44 circiter in longitudine corporis; colore corpore 
superne griseo-flavescente inferne argenteo; rostro nigro; pinnis flavis, dorsali et caudali fusco marginatis. 

B. 6. D. 18 vel 19. P. 16 vel 17 V. 7. A. 43 vel 44. C. 19 et lat. brev. 

Synon. Jangarloo Russ. Corom. Fish. IL. p. 73 fig. 191. 
Pellona Leschenaultii Blkr. Ichth. M. O. Java p. íf. 
lkan Mata besar et Ikan Bulan bulan Mal. Batav. 
Jkan Bulan Jav. Samar. 
1kan Mata leber Indig. Pasur. 

Habit. Batavia, Samarang, Surabaja, Pasuruan , in mari. 

Kammal, Tandjong, Madurae insulae, in mari. 
d Longitudo 3 speciminum 149” ad 310”. 


Aanm. Deze soort beantwoordt genoegzaam volkomen aan de afbeelding en beschrijving 


24 


der Jangarloo van Russell. Eene nadere studie dezer soort heeft mij overtuigd, dat z 
met Pellona Leschenaultiù GV. Poiss. XX. p. 226 mag vereenigd worden. De heer V 
ciennes toch vermeldt van zijne Pellona Leschenaultii 21 rugvinstralen, ongestreepte schi 
ben waarvan er 70 op eene overlangsche rei zich bevinden, terwijl de buikvinnen er vee 
verder vòòr de rugvin zouden liggen. Clupea melastoma T. Schl. der Fauna ja 
is eene geheel andere soort als Russell's Jangarloo, is aanmerkelijk langwerpiger, heeft E 
gere aarsvin, de rugvin geheel voor de aarsvin gelegen, 48 buikdoornen enz., K 


bb. Pinna analis radijs p. m. 88. 


Pellona ditchoa CV. Poiss. XX. p- 227. 


Pellon. corpore oblongo compresso alfitudine 3 in ejus altitudine, latitudine 4 fere in ejus altitudine ; 
pite triangulari 44 in longitudine corporis, longiore quam alto; linea rostro-frontali valde declivi recta; 
diametro 22 in longitudine capitis; rostro oculo breviore; ore simo; maxilla superiore sub medio oculo 
nente antice et postice denticulata; maxilla inferiore valde adscendente et ante maxlllam superiorem pro 
nente ; dentibus intermaxillaribus , supramaxillaribus , inframaxillaribus, palatinis , pterygoideis lingualib: 
conspicuis; ossibus intermaxillaribus antice ligamento osse supramaxillari unitis; praeoperculo rectangulo 
rotundato; linea ventrali dorsali duplo convexiore; ventre cultrato spinis 27 serrato, convexitate ma ï 
ante pinnam dorsalem; squamis transversim striatis margine libero convexis non emarginatis, lateribus 
p. m.? in serie longitudinali; axillis squamis elongatis; pinnis, dorsali tota ante pinnam analem sita corp 
duplo? humiliore; pectoralibus et ventralibus (partim abruptis); ventralibus lateraliter ante initium 
dorsalis insertis lineam ventralem maxima parte superantibus; anali humili 32 circiter in longitudine corpo 
caudali lobis acutis AZ eirciter in longitudine corporis; colore corpore superne plambeo inferne argen 
pinnis flavescente. dé be 

B. 6. D. 16. P. 16. V. 7. A. 38. C. 19 et lat. brev. 

Synon. Ditchoee Russ. Corom. Fish. II. p. 78. fig. 192. 

Pellone ditchoee CV. Poiss. XX. p. 227. 
Ikan Mata besar et Ikan Bulan bulan Mal. Batav. 

Habit. Batavia, in mari. 

Longitudo speciminis unici 115%”. 


ETE 


bl 


A 


t 


Aanm. Ik houd deze soort voor dezelfde als de Ditchoee van Russell. Russell's afbeé 
ding schijnt genomen te zijn naar een individu waarbij de teekenaar het voorste ged 
des ligchaams eenigzins naar boven gebogen heeft, waardoor de rug wat minde 
schijnt dan hij inderdaad is. Ook zie ik bij mijn exemplaar niets van het uitgesnec 
van den vrijen rand der schubben, zooals dat in Russell's figuur is afgebeeld. zl 


c. Corpus altitudine plus quam 4 in ejus longitudine. Squamae lateribus 50 3 
m. in serie longitudinal:. 3 


. . DE . . 5 EE 
aa. Pinna analis radiis 40 ad 50. Linea frontalis concava. 


25 
Pellona Grayana GV. Poiss. XX p. 229. 


Pellon. corpore oblongo compresso, altitudine 44 ad 4% in ejus longitudine, latitudine 33 ad 3 in ejus al- 
titudine ; capite rhomboideo 45 ad 43 in longitudine corporis, longiore quam alto ; linea rostro-frontali con- 
cava; oculis diametro 35 ad 4 in longitudine capitis; rostro oculo breviore; ore simo ; maxilla superiore 
sub medio oculo desinente antice et postice denticulata; maxilla inferiore valde adscendente et ante rostrum 
prominente ; dentibus intermaxillaribus , supramaxillaribus, inframaxillaribus, palatinis, pterygoideis et lingua- 
libus bene conspicuis; ossibus intermaxillaribus antice ligamento osse supramaxillari unitis; praeoperculo 
obtusangulo ; lineis dorsali et ventrali convexis, ventrali dorsali convexiore; ventre cultrato spinis 32 ad 36 
serrato, convexitate maxima ante pinnam dorsalem; squamis vulgo non striatis, lateribus 52 p. m. in serie 
longitudinalis axillis inguinibusque squamis elongatis; pinnis dorsali maxima parte ante pinnam analem sita, 
radiis posticis radiis analibus anticis oppositis, corpore duplo circiter humiliore; pectoralibus capite brevio- 
ribus ventrales subattingentibus ; ventralibus lateraliter longe ante pinnam dorsalem insertis lineam ventra- 
lem maxima parte superantibus, oculo brevioribus; anali 9% ad 92 in longitudine corporis; caudali lobis 
acutis 5 circiter in longitudine corporis; colore corpore superne plumbeo marginibus squamarum leviter fus- 
co, lateribus inferneque argenteo; rostro nigro ; pinnis flavis, caudali tota fusco marginata: 

B. 6. D. 15 ad 18. P. 15 ad 17. V. 7. A. 40 ad 50. C. 19 et lat. brev. 

Synon. Clupea affinis Gr. Hardw. Illustr. Ind. Zoöl. IL. tab. 96. 

Pellone de Gray CV. Poiss. XX p. 229. 

Alosa elongata Life Raffles p. 691. 

Clupea melastoma Blkr. Topogr. Batav. 

Ikan Mata besar et Bulan bulan Mal. Bat. 
Habit. Batavia, Samarang, in mari, 

Sumatra occidentalis, in mari. 

Muntok, Bankae insulae, in mari. 

Longitudo 11 speciminum 240” ad 390”. 


Aanm. Deze soort komt van alle soorten van Pellona te Batavia het meest voor. 


PRISTIGASTER Cuv. 


1. Pinna dorsalis 2ae quartae parti pinnae analis opposita. 
A. Corpus altitudine 4 circiter in ejus longitudine. 
, ___&. Pinna pectoralis defiexa lineam ventralem multo superans. 


Pristigaster tartoor GV. Poiss. XX. p. 239. 


Pristig. corpore oblongo compresso, altitudine 4 ad 3% in ejus longitudine, latitudine 45 ad 5 in ejus 
altitudine ; capite subrhomboideo 52 ad 53 in longitudine corporis, longiore quam alto; linea frontali con- 
cava; oculis diametro 3 ad 3% in longitudine capitis ; rostro oculo breviore ; ore simo; maxilla superiore 
sub medio oculo desinente , antice et postice denticulata; maxilla inferiore subverticali ante rostrum promi- 
nente ; dentibus intermaxillaribus , supramaxillaribus , inframaxillaribus , palatinis, pterygoïdeis et lingualibus 
conspicuis; praeoperculo regulariter rotundato; lineis dorsali parum, ventrali valde convexa ; ventre cul- 


trato spinis 30 ad 33 valde serrato ; linea laterali rectiuscula; squamis non vel vario modo striatis, lateri- 
A 


mi 


26 
bus 50 ad 60 in serie longitudinali; axillis squamis elongatis ; pinnis dorsali 2ae quartae parti pinnae 
opposita , corpore plus triplo humiliore; pectoralibus acutis capite paulo longioribus, deflexis lineam 
lem multo superantibus; anali humili corpore (absque pinna caudali) duplo breviore; caudali lobis 
ore obtusiusculo inferiore acuto 6 circiter in longitudine corporis; colore corpore superne griseo-flaves 
inferne argenteo, pinnis flavescente. 

B. 6. D. 14 ad 16. P. 13 ad 15. A. 58 ad 66. C. 17 et lat. brev. 
Synon. Tartoore Russ. Corom. Fish. IL. p. 74 fig. 198, 
Pristigastre tartoore CV. Poiss. XX p. 239, 
Talery Piscator. Tamul. 
Ikan Mata besar et Akan Bulan bulan Mal. Batav. 
Habit. Batavia, in mari. 
Longitudo 13 speciminum 80” ad 205”. 


Aanm, Het aantal aarsvinstralen is bij deze soort aan groote afwisselingen onderwor 
Russell telde er slechts 53 en de heer Valenciennes 57, — Apterygia Ramcarata der ( 
dian Zoology van Gray en Hardwicke (Apterygia Hamiltoni bij den heer Valenciennes) k 
mijns inziens niet tot Pristigaster tartoor gebragt worden, want, afgescheiden van de a 
zigheid der rugvin, welke mogelijk door onoplettendheid van den teekenaar niet afgebe 


kend) en waarin ik niet minder dan 81 stralen tel; een’ korteren kop, die meer da 
maal gaat in de lengte des ligchaams en even hoog als lang is, enz. HE 


ROGENIA Val. 


IL. Pinna dorsalis tota vel fere tota post pinnas ventrales sita. : 
A. Corpus altitudine 8, ad 4in ejus longitudine. Caput aeque altum ac lon 
a. Fascia cephalo-caudalis lata argentea. Spinae ventrales 26 p. m. 


Rogema argyrotaenia Blkr. 


Rogen. corpore oblongo compresso, altitudine 35 ad 4 in ejus longitudine, latitudine 3 circiter í 
altitudine ; capite acuto 5 ad 53 in longitudine corporis, aeque alto ac longo; oculis diametro 3 circite 
longitudine capitis ; rostro oculo breviore; ore antico rictu parvo; maxillis aequalibus superiore sub 1 
oculo desinente tota edentula, inferiore symphysi vulgo denticulis aliquot tactu magis quam visu con 
dentibus palatinis pterygoideisque utroque latere in thurmam oblongam dispositis ; vomere antice dentic 
lingua crista media denticulata; dorso carinato; ventre cultrato dorso convexiore scutis p. m. 26 
serrato; squamis parte basali striis fÎ ad 4 transversis, parte libera non striatis glabris, lateribus 4 
in serie longitudinali; inguinibus squamis elongatis; linea laterali rectiuscula lineae dorsali magis quam 
ventrali approximata; pinnis dorsali postice in anteriore dimidio corporis tota vel fere tota post ven 
sita, non emarginata, corpore duplo humiliore 5; pectoralibus acutis capite brevioribus sed ventralibus 
longioribus; anali humili dorsali longiore ; caudali lobis acutis 42 circiter in longitudine corporis; cok 


27 


corpore subdiaphano-flavescente; fascia cephalo-caudali argentea; peritoneo argenteo sub cute conspicua : 
pinnis hyalinis vel flavescentibus, caudali postice nigricante arenata vel marginata. 

B. 6. D. 15 vel 16. P. 13 vel 14. V. 1/7. A. 17 ad 19. C. 19 et lat. brev. 

Synon. Jkan Tembang Mal. Batav. 

Habit. Batavia, in mari. 

Longitudo 20 speciminum 75°” ad 85. 


Aanm. Deze kleine soort is zeer kenbaar door de achterwaartsche plaatsing der rug- 
vin, door haar halfdoorschijnend ligchaam, zilverkleurigen zijband, betrekkelijk groote 
schubben en weinig talrijke buikdoornen. Zij is de eenige species van Rogenia, welke mij 
tot nog toe van de buiten-Europesche zeeën is bekend geworden. 


SPRATELLA Valenc. 


L. Corpus altitudine 4 ad 5 in ejus longitudine. Caput longius quam altum. 
A. Venter dorso convexior. 


Spratella fimbriata CV. Poiss. XX. p. 263 tab. 600. 


Spratell. corpore subelongato compresso, altitudine 4E ad A4 in ejus longitudine, latitudine 3 ad 24 in 
ejus altitudine ; capite acutiusculo 54 ad 52 in longitudine corporis, paulo longiore quam alto; oculis dia- 
metro 3 ad 33 in longitudine capitis ; ore antico rictu parvo; rostro oculo non breviore; maxilla superiore 
edentula sub oculi parte anteriore desinente ; maxilla inferiore symphysi denticulis aliquot tactu magis quam 
visu conspicuis; dentibus palatinis vix conspicuis utroque latere in thurmam oblongam dispositis; lingua me- 
dio tantum crista denticulis vix conspicuis scabra; lineis dorsali et ventrali regulariter rotundatis , ventrali 
dorsali convexiore ; linea laterali inconspicua; squamis parte basali vulgo transversim parte libera vulgo 
longitudinaliter striatis , lateribus adultis fimbriatis 40 p. m. in serie longitudinali; axillis inguinibusque 
squamis elongatis ; ventre valde cultrato scutis p. m. 30 postice spinatis junioribus valde adultis vix serratos 
pinnis, dorsali postice in anteriore dimidio corporis sita, medio ventralibus opposita, corpore duplo humili- 
ore, paulo emarginata ; pectoralibus acutis capite brevioribus sed ventralibus duplo longioribus ; anali humil- 
lima dorsali vix longiore , radiis 2 ultimis ceteris crassioribus; caudali lobis acutis 5 circiter in longitudine 
corporis; colore corpore dorso coeruleo, lateribus ventreque argenteo ; rostro nigro; pinnis hyalinis vel fla- 
vescentibus, dorsali superne et caudali postice nigro marginatis, dorsali antice basi macula triangulari nigra. 
‚_B.6. D. 18 ad 20. P. 15 ad 17. V. 1/7. A. 18 ad 20. G. 19 vel 21 et lat. brev. 

Synon. Spratelle frangée CV. Poiss. XX p. 263. 

lkan Tembang Mal. Batav. 

Habit. Batavia, in mari. 

_ Longitudo 23 speciminum 96” ad 170”, 


Aanm. Deze en de volgende soort komen dagelijks te Batavia in groote hoeveelheden 
ter markt. 


B. Dorsum ventre convexius. 


28 


B: 


Spratella tembang Blkr. 


Spratell. corpore subelongato compresso, altitudine 5 ad 44 in ejus longitudine, latitudine 25 ad 2 
ejus altitudine; capite acutiusculo 5 ad 54 in longitudine corporis, paulo longiore quam alto; oculis_ 
metro 3% ad 4 in longitudine corporis ; ore antico rictu parvo; rostro oculo junioribus non adultis vix 
giore ; maxilla superiore edentula sub oculi limbo anteriore desinente ; maxilla inferiore symphysi dent 
aliquot tactu magis quam visu conspicuis ; dentibus palatinis vix conspicuis utroque latere in thurmam obl 
gam dispositis; lingua medio tantum crista denticulis vix conspicuis leviter scabra; lineis dorsali et ventra 
regulariter rotundatis; dorso ventre paulo convexiore medio interdum leviter gibboso; linea laterali co 
cua; squamis parte basali vulgo transversim parte libera vulgo longitudinaliter striatis, lateribus 40 
in serie longitudinali ; axillis inguinibusque squamis elongatis; ventre cultrato scutis p. m. 30 ad 32 p 
dentatis serrato ; pinnis , dorsali postice in anteriore dimidio corporis sita, medio ventralibus opposita, 
pore duplo humiliore, emarginata; pectoralibus acutis capite brevioribus sed ventralibus duplo fere lon 
bus; anali humillima dorsali vix longiore radiis 2 ultimis ceteris crassioribus; caudali lobis acutis 5 circ 
in longitudine corporis; colore corpore superne coeruleo lateribus inferneque argenteo; rostro nigro; pin 
hyalinis vel flavescentibus; dorsali superne et caudali postice nigro marginatis, dorsali antice basi macule 
triangulari nigra. 4 

B. 6. D. 18 vel 19. P. 14 ad 16. V. 1/7. A. 18 ad 20. C. 19 et lat. brev. 

Synon. Clupea gibbosa Blkr. Contrib. Ichthyol. Celeb. in Journ. Ind. Archip. 1849. 

Ikan Tembang Mal. Batav. 

Habit. Batavia, in mari. 

Macassar , Gelebes insulae, in mari. 

Longitudo 22 speciminum 84” ad 185”. 


Aanm. Deze soort onderscheidt zich van de voorgaande vooral doordien er de rugl 
boller is dan de buiklijn en voorts door minder scherp gekielden buik en rankere ij 
men. Zij komt te Batavia talrijk voor even als Spratella fimbriata GV. 


IL. Corpus altitudine 31, ad 4 in ejus longitudine. Caput aeque altum ac longum, 
A. Venter dorso convexior. | ES 


Spratella kowala Blkr. 


Spratell. corpore oblongo compresso, altitudine 3% ad 4 in ejus longitudine, latitudine 3 ad 23 in ejt 
altitudine; capite acutiusculo 84 in longitudine corporis, aeque alto aclongo; oculis diametro 34 ad 33 in lon 
tudine capitis; ore antico rictu parvo; rostro oculo vix vel non breviore; maxilla superiore edentula sub ocu 
parte anteriore desinente; maxilla inferiore paulo prominente symphysi denticulis aliquot tactu magis Tee jisu 
conspicuis ; dentibus palatinis vix conspicuis utroque latere in thurmam oblongam dispositis; lingua medi 
tantum crista denticulis vix conspicuis scabra; lineis dorsali et ventrali regulariter rotundatis, ventrali dor 
sali convexiore; linea laterali recta lineae dorsalimulto magis quam lineae ventrali approximata; squamis 
basali vulgo transversim parte libera vulgo longitudinaliter striatis, lateribus 40 p. m. in serie longitudinalis 
inguinibusque squamis elongatis; ventre valde cultrato scutis p. m. 30 postice dentatis valde serrato; pinnis, d 
in anteriore dimidio corporis sita, medio ventralibus opposita, corpore duplo vel plus duplo humiliore, 


emarginata ; pectoralibus acutis capite brevioribus sed ventralibus duplo longioribus ; anali humillima dorsali 


29 


longiore, radiis 2 ultimis ceteris crassioribus; caudali lobis acutis 45 ad 43 in longitudine corporis; colore 
corpore dorso coeruleo, lateribus ventreque argenteo ; rostro nigro; pinnis hyalinis vel flavescentibus, dor- 
sali superne et caudali postice fuscescentibus; dorsali antice basi macula triangulari nigra. 

B. 6. D. 18 vel 19. P. 44 vel 15. V. 1/7. A. 18 ad 20. C. 19 et lat. brev. 

Synon. Zkan Tembang Mal. Batav. 

Habit. Batavia , in mari. 

Longitudo 24 speciminum 110” ad 133”. 


Aanm. Deze soort heeft in habitus groote overeenkomst met Kowala alhella CV. Poiss. 
XX. p. 266 en Kowala thoracata GV. Poiss. XX. p. 267, doch behoort volgens haar tanden- 
stelsel tot Spratella Valenc. Van Spratella fimbriata GV., Spratella tembang Blkr. en Spra- 
fella pumila GV. onderscheidt zij zich bij den eersten oogopslag door hare kortere vormen. 


SPRATELLOÏIDES Blkr. 


Ossa maxillaria superiora maxillam superiorem maxima parte constituentia, postice non 
producta. Rictus parvus. Dentes supramaxillares, inframaxillares, vomerini, linguales. Pin- 
nae ventrales. Membrana branchiostega radiis 6. 


EL. Corpus altitudine 7 circiter in ejus longitudine. 
À. Fascia cephalo-caudalis argentea. 


Spratelloïdes argyrotaenia Blkr. 


Spratelloïd. corpore elongato compresso , altitudine 7 circiter in ejus longitudine, latitudine 13 circiter in 
ejus altitudine; capite acuto 5 in longitudine corporis, duplo longiore quam alto; oculis diametro 33 cir- 
citer in longitudine capitis; rostro acuto oculĳo longiore; ore antico rictu parvo; maxilla superiore ante 
oculum desinente postice leviter denticulata, inferiore vix prominente; osse vomere antice et lingua 
medio denticulatis; dorso non carinato; ventre parum cultrato non vel vix serrato; squamis .. .? linea 
laterali inconspicua; pinnis dorsali tota vel fere tota ante pinnas ventrales medio dorso sita, acuta, corpore 
vix humiliore, non emarginata; pectoralibus acutis ventralibus longioribus ; anali humili; caudali semiluna- 
riter emarginata lobis acutis 7 in longitudine corporis; colore corpore flavescente-hyalino (?) fascia cephalo- 
caudali argentea; rostro nigro ; pinnis hyalinis (?). 

MRGED: 12, P. 162 V. 1/7, A A3vel. 14. C. 117 et lat. brev. 

Synon. Clupea argyrotaeniata Blkr. Contr. Ichth. Celeb. in Journ. Ind. Archip. 1849 p. 72. 

Habit. Macassar, in mari. 

Longitudo 7 speciminum 62” ad 70”. 


Aanm. In habitus heeft deze soort veel van Clupea gracilis T. Schl. Faun. Jap. Poiss. 
tab. 108, doch volgens de heeren Temminck en Schlegel zijn daar geenerlei tanden in 
kaken , gehemelte of tong waargenomen, zoodat zij tot Alawsa schijnt te behooren. De 
tanden van Spratelloides argyrotaenia zijn echter uiterst klein en het zou wel mogelijk 


ak 


kunnen wezen, dat eene nadere naauwgezette waarneming ze insgelijks in Clwpea gracilis 
T. Schl. deed vinden. 8 f | 


GLUPALOSA Blkr. 


Ossa maxillaria superiora maxillam superiorem maxima parte constituentia, postice non 
producta. Rictus parvus. Dentes palatini. Ossa maxillaria superiora et intermaxillaria } 
edentula. Maxilla inferior antice denticulis aliquot tactu magis quam visu conspicuis. É 
Pinnae ventrales. Membrana branchiostega radiis 6. as 


IL. Corpus altitudine 4 fere in ejus longitudine. 
A. Caput aeque allum ac longum, 5 in longitudine corporis. 


Clupalosa bulan Blkr. Bijdr. Ichth. Madur. p. 12. 


Clupalos. corpore oblongo compressso, altitudine 4 fere in ejus longitudine , latitudine 34 circiter in ejus 
altitudine ; capite obtusiusculo 5 in longitudine corporis, aeque alto ac longo; lineis dorsali et ventrali con- 
vexis, ventrali dorsali convexiore ; oculis diametro din longitudine capitis; rostro oculo breviore; ore simo; 
dentibus palatinis minimis utroque latere in thurmam oblongam collocatis: vomere, ossibus pterygoïdeis, 
lingua, ossibus intermaxillaribus et supramaxillaribus edentulis; ossibus inframaxillaribus symphysi dentibus 
aliquot tactu magis quam visu conspicuis ; maxilla superiore sub oculo desinente; ventre cultrato scutis pos- 
tice valde dentatis 30; squamis deciduis, transversim vel non striatis, lateribus 35 p. m. in serie longitu- 
dinali ; linea laterali inconspicua; pinnis, dorsali media ventralibus opposita tota in anteriore dimidio cor- 
poris sita, corpore duplo humiliore ; pectoralibus acutis analique humili 8 fere, caudali profunde incisa lo- 
bis acutis 43 in longitudine corporis; ventralibus pectoralibus minus duplo brevioribus; colore corpore su- 
perne coerulescente, lateribus inferneque argenteo vel flavescente-argenteo; pinnis, dorsali caudalique flaves- 
centibus, ceteris hyalinis. 

B. 6. D. 17 vel 18. P. 15. V. 1/7. A. 19. C. 19 et lat. brev. 

Synon. Jkan Bulan Jav. Surabaj. 

Ikan Lintring Madur. 
Habit. Fretum Madurae prope Surabaja, Kammal et Bangcallang. 
Longitudo speciminis unici 145”. 


MELETTA Val. 


1. Corpus altitudine 5y, ad 6 in ejus longitudine. Pinna dorsalis radio in filum 
producto nullo. ke 

A. Caput 49, ad 5 in longitudine corporis. Linea dorsalis linea ventrali convexior. 
a. Linea rostro-frontalis declivis recta. Membrana branchiostega sub gula valde 
emarginata. Aa 


Meletta Schramma Blkr. 


Melett. corpore elongato compresso, altitudine 54 ad 6 in ejus longitudine, latitudine 2 ad 2} in ejus al 


51 


titudine; capite triangulari 4$ ad 5 in longitudine corporis, longiore quam alto; linea rostro-frontali declivi 
recta; oculis diametro 33 circiter in longitudine capitis; rostro oculo non vel vix breviore; maxilla superiore 
sub anteriore oculi parte desinente; ore subsimo; maxilla inferiore ante superiorem prominente; symphysi 
tactu scabra dentibus inconspicuis; lingua crista media denticulata; dentibus vomerinis, palatinis, pterygoïdeis, 
intermaxillaribus et supramaxillaribus nullis; praeoperculo subrectangulo angulo rotundato; membrana bran-= 
chiali ad gulam valde excisa; linea dorsalí linea ventrali convexiore; ventre parum cultrato spinis 29, antice 
vix postice valde serrato; squamis vulgo non striatis, lateribus 50 p. m. in serie longitudinali; pinnis dor- 
sali medio pinnis ventralibus opposita, vix emarginata corpore minus duplo humiliore; pectoralibus ventrali- 
bus longioribus; ventralibus capite minus triplo brevioribus ; anali humili capite multo breviore; caudali lobis 
acutis 64 circiter in longitudine corporis; colore corpore superne coeruleo, lateribus inferneque argenteo, 
pinnis flavescente. 

B. 6. D. 19. P. 16. V. 8. A. 20. C. 19 et lat. brev. 

Synon. Alausa Schrammit Blkr. Faun. ichth. Bali p. Af. 

Habit. Boleling, Bali septentrionalis, in mari. 

Longitudo 4 speciminum 70” ad 102”. 


Aanm. Deze soort moet naauw verwant zijn aan Meletta Novae Hollandiae CV. Poiss. 
XX. p. 277. doch de heer Valenciennes zegt daarvan dat zij heeft »la fente de l'ouie courbe 
et régulière, sans que la membrane branchiostège soit coupée carrément sous la gorge”. 
De overige beschrijving van den heer Valenciennes is te kort om over verdere verschillen 
te oordeelen, doch wat zij bevat is van toepassing op bovenbeschrevene soort. De vin- 


stralen van Meletta Novae Hollandiae zijn opgegeven = D. 18. P.16. V. 7. A. 19. C. 25. 


ALAUSA Valenc. 


L. Corpus altitudine 3, ad 4! in ejus longitudine. Pinnae pectorales ventrales non 
attingentes. 
A. Caput 6 in longitudine corporis. 
a. Pinna caudalis lobis subaequalibus 8%, in longitudine corporis. 


Alausa macrurus Blkr. 


Alaus. corpore oblongo compresso, altitudine 4 et paulo in ejus longitudine ; capite triangulari acuto 6 in 
longitudine corporis, paulo longiore quam alto; oculis diametro 43 eirciter in longitudine capitis ; rostro 
oculo non vel vix breviore ; maxilla superiore sub oculi limbo anteriore desinente; maxilla inferiore sym- 
physi non tuberculata; praeoperculo angulato angulo rotundato; lineis dorsali et ventrali regulariter conve- 
zis, ventrali dorsali convexiore; ventre cultrato dentibus 26 p. m. (?) serrato; squamis lateribus 42 p. m. 
in serie longitudinalis axillis inguinibusque squamis elongatis; pinnis, dorsali antice in 22 tertia corporis 
parte sita, corpore plus duplo humiliore , acuta, parum emarginata; pectoralibus acutis capite multo brevi- 
oribus ventrales non attingentibus; ventralibus pinnae dorsalis parti anteriori oppositis pectoralibus duplo 
brevioribus ; anali humillima, dorsali vix longiore ; caudali lobis subaequalibus acutissimis 33 in longitudine 
corporis ; colore corpore superne coeruleo inferne argenteo ; pinnis flavescentibus. 


52 
D. 19. P. 15. V. 1/7. A. 21. C. 21 et lat. brev. 
Synon. Clupea macrura K. v. H. 
Habit. Batavia, in mari. 
Longitudo figurae descriptae 310”. 


Deze teekening heeft waarschijnlijk betrekking tot eene andere soort, dan de teekeni Bv 
Kuhl en Van Hasselt, geraadpleegd door den heer Valenciennes en door hem tot z 
Alausa Toli gebragt, bij welke de kop slechts 5!/, maal gaat in de lengte des ligch 
enz. De beschrijving van den heer Valenciennes is overigens te kort om over mo 


nog verder bestaande verschillen te oordeelen. 


B. Caput 5 in longitudine corporis. 
a. Pinna caudalis lobo inferiore longiore 4 in longitudine corporis. Squa 
valde ciliatae. 


Alausa ctenolepis Blkr. 


Alaus. corpore oblongo compresso, altitudine 4 ad 32 in ejus longitudine, latitudine 3 fere in ejus al 
dine; capite triangulari acuto 5 in longitudine corporis, paulo longiore quam alto; vertice convexo; lin 
rostro-frontali rectiuscula; oculis diametro 43 ad 5 in longitudine capitis; rostro oculo non breviore; m: 
lis denticulis vel asperitatibus nullis, superiore symphysi valde emarginata, sub oculi parte posteriore de 
nente; maxilla inferiore symphysi tuberculo praedita; praeoperculo rotundato; lineis dorsali et ventrali conv i 
subaequalibus; ventre cultrato dentibus 28 vel 29 serrato; squamis valde ciliatis, parte basali trans 
striatis, lateribus 40 p. m. in serie longitudinali; axillis inguinibusque squamis elongatis; pinnis_ 
acuta corpore plus duplo humiliore, emarginata, antice in 2a tertia parte corporis sita; pectoralibus 
capite brevioribus ventrales non attingentibus; ventralibus dorsali mediae circiter oppositis, pectoralib 
plo circiter brevioribus; anali humili paulo emarginata pectoralibus breviore; caudali lobis acutis inferior 
giore 4 in longitudine corporis; colore corpore superne plumbeo, inferne argenteo; dorso singulis s 
macula diffusa coerulea; pinnis flavescentibus, caudali margine posteriore violascente. 

B. 6. D. 17 vel 18. P. 15 vel 16. V. 1/7 vel 1/6 A. 18 ad 20. GC, 19 vel 241 et lat. brev. 

Synon. kan Bulan bulan Mal. Batav. 

Habit. Batavia, in mari. — Muntok , Bankae insulae, in mari. 

Longitudo 2 speciminum 310” et 420”. 


hb. Pinna ecaudalis lobis 5, circiter in longitudine corporis, apice 
Squamae non ciliatae. 


Alausa melanurus GV. Poiss. XX. p. 824. 


Alaus. corpore subelongato compresso , altitudine 42 in ejus longitudine, latitudine 3 fere in ejus 
dine; capite triangulari acuto, 5 in longitudine corporis, longiore quam alto; linea rostro-frontali de 


55 

recta; oculis diametro 35 in longitudine capitis; rostro longitudine oculo aequali; maxilla superiore sym- 
physi vix emarginata sub medio oculo desinente; maxilla inferiore symphysi scabriuscula non tuberculata ; 
praeoperculo rotundato; lineis dorsali et ventrali regulariter rotundatis convexitate subaequalibus; ventre 
obtuse cultrato dentibus 25 p. m. serrato; squamis parte basali transversim, parte libera non striatis, late- 
ribus 35 circiter in serie longitudinali; inguinibus (an et axillis ?) squamis elongatis; pinnis, dorsali antice 
in 2a tertia corporis parte sita, corpore minus duplo humiliore , acuta, non emarginata; pectoralibus acutis 

z in longitudine capitis, ventrales non attingentibus; ventralibus parti pinnae dorsalis anteriori oppositis 
pectoralibus minus duplo brevioribus, anali humiliima dorsali vix longiore ; caudali lobis acutis 52 circiter 
in longitudine corporis ; colore corpore dorso coeruleo, lateribus ventreque argenteo; pinnis hyalinis vel fla- 
vescentibus, caudali apicibus nigra. 

BROD 16. P. 13. V. 1/7. A 19, G. 19 et lat. brev. 

Synon. Alose à caudale noire CV. Poiss. XX. p. 924. 

Habit. Boleling, Bali septentrionalis, in mari. 

Longitudo speciminis unici 132”. 


Aanm. Bij min specimen vind ik één straal minder in de borstvin en |l meer in de 
aarsvin, dan door den heer Valenciennes opgegeven is. Zulke ligte verschillen in de ge- 
tallen der vinstralen komen echter bij de Glupeoïden zoo dikwerf voor, dat men er geene 
aanleiding in kan vinden om de identiteit der soort te betwijfelen. 


G. Caput 4\, ad 4'/, in longitudine corporis. 
d. Pínna caudalis lobo inferiore longiore 4!/; ad 4!/, in longitudine cor- 
poris. 


Alausa 1lasha Blkr. 


Alaus. corpore oblongo compresso, altitudine 35 ad 34 in ejus longitudine, latitudine 24 ad 3 in ejus al- 
titudine; capite triangulari acutiusculo 44 ad 43 in longitudine corporis, paulo longiore quam alto; linea 
rostro-frontali convexiuscula ; oculis diametro 34 ad 4 in longitudine capitis; rostro oculo non vel vix bre- 
viore ; maxillis dentibus nullis, inferiore symphysi junioribus interdum leviter scabra , non tuberculata, supe- 
riore symphysi emarginata, sub medio oculo desinente; praeoperculo rotundato; lineis dorsali et ventrali 
convexis , ventrali dorsali convexiore; ventre cultrato dentibus 28 vel 29 postice praesertim serrato; squa- 
mis non ciliatis, parte basali transversim , parte libera longitudinaliter striatis, lateribus 40 ad 44 in serie 
longitudinali; inguinibus squamis elongatis; pinnis, dorsali antice in 2a tertia corporis parte sita, acuta, 
vix emarginata , corpore plus duplo humiliore ; pectoralibus acutis capite multo brevioribus, ventralibus mi- 
nus duplo longioribus , ventrales non attingentibus; ventralibus dorsali mediae circiter oppositis ; anali hu- 
mili vix emarginata dorsali paulo longiore ; caudali lobis acutis inferiore longiore 44 ad Á4j in longitudine 
corporis ; colore corpore superne coerulescente, inferne argenteo ; macula humerali fusca; lateribus junio- 
ribus interdum serie longitudinali macularum 4 ad 5 coerulescentium; pinnis flavescentibus, dorsali et cau- 
dali fusco marginalis. 

B. 6. D. {8 ad 20. P. 15. V. 1/7. A. 20 vel 21. C. 19 et lat. brev. 

Synon. Clupanodon dlisha Ham. Buch. Gang. Fish. p. 243 tab. 19 fig. 73. 

Sablefish Anglor. Bengal. 


à 


54 
Habit. Batavia, in mari. 
Longitudo 7 speciminum 88” ad 155”. 


Aanm. Deze soort kan mijns inziens niet tot Alawsa palasah CV. Poiss XX. p. 
(Palasah Russ. Cor. Fish. fig. 198) gebragt worden, daar Russells Palasah veel gr 
borstvinnen heeft, welke tot achter de inplanting der buikvinnen uitsteken, terwijl b 
boven beschrevene soort de borstvinnen de buikvinnen niet bereiken. Deze soort b 
wordt nagenoeg volkomen aan de beschrijving en afbeelding van Clupanodon dlisha 
Hamilton Buchanan, welke echter door den heer Valenciennes voor dezelfde gehouden word 
als zijne Alausa palasah. } 


D. Caput 8%, ad 4 in longitudine corporis. 
a. Pinna caudalis lobo inferiore longiore 4'/, ad 44, in longitudine corp 


Alausa kanagurta Bkr. hen 


Alaus. corpore oblongo compresso, altitudine 34 ad 34 in ejus longitudine ; latitudine 23 circiter in ejus 
altitudine ; capite triangulari 34 ad 4 in longitudine corporis, paulo longiore quam alto; linea rostro-fro 
tali convexiuscula; oculis diametro 4 in longitudine capitis; rostro oculo non breviore; maxillis totis e 
tulis, superiore symphysi emarginata sub oculi parte media vel posteriore desinente, inferiore symphysi 
tuberculata; praeoperculo rotundato ; lineis dorsali et ventrali regulariter convexis, ventrali dorsali conve 
ore ; ventre cultrato dentibus 28 vel 29 postice praesertim serrato; squamis parte basali transversim pa 
libera longitudinaliter striatis, lateribus 40 ad 44 in serie longitudinalis inguinibus squamis elongatis; p 
nis, dorsali antice in 2a tertia corporis parte sita, acuta, non emarginata, corpore plus duplo humilis 


tibus in seriem longitudinalem dispositis ; pinnis flavescentibus, dorsali et caudali fusco vel nigrescente_ 
ginatis. ES 
B. 6. D. 17 vel 18. P. 14 vel 15. V. 1/7. A. 20 vel 21. C. 19 et lat. brev. „ 
Synon. Meelee Russ. Corom. Fish. II. p. 75 fig. 195. 
Habit. Batavia, in mari. — Muntok, Bankae insulae, in mari. 
Longitudo 10 speciminum 160” ad 210”. | | cn 


Aanm. Ik noem deze soort kanagurta naar de overeenkomst van haren habitus 
dien van Scomber kanagurta CV. Ik houd deze Alausa voor dezelfde als de Meelee 
Russell, welke door den heer Valenciennes, mijns inziens ten onregte, tot Alausa Tolù 
gebragt wordt. Bij laatstgenoemde soort toch gaat de kop 5'/, maal in de lengte des 
chaams, terwijl hij bij Alausa kanagurta en Russell's Keelee maauwelijks 4 maal gaat 
die lengte. 


55 


IL. Corpus altitudine 3 fere in ejus longitudine. 
A. Caput 4 in longitudine corporis. 


Alausa brevis Blkr. 


Alaus. corpore oblongo compresso, altitudine 3 fere in ejus longitudine; capite 4 in longitudine corporis; 
ore edentulo ; maxilla superiore inferiore longiore ; oculis diametro 3 in longitudine capitis ; dorso ventreque 
convexis ; ventre cultrato spinoso ; pinna caudali non squamosa profunde excisa; colore dorso coeruleo, 
lateribus ventreque flavescente-argenteo, pinnis flavo. 

B. 6. D. 18. P. 17. V. 1/7. A. 182 G. 19 et lat. brev. 

Synon. Alosa brevis Blkr. Contr. Ichth. Sumbaw. 

Habit. Bima, Sumbawae insulae, in mari. 


Aanm. Van deze soort kan ik geene meer uitvoerige diagnose geven, omdat zij zich niet 
meer in mijne verzameling bevindt. 


ENGRAULIS GV. 


1. Dentes canini in maxilla inferiore. Spina dorsalis nulla. 
A. Maxilla superior postice truncata non producta. Pinna dorsalis ante pinnam 
analem incipiens. 
a. Pinnae pectorales radio producto nullo. Rostrum vix prominens. D. 12. A. 48. 


Engraulis crocodilus Blkr. Natuurk. Tijdschr. v. N, Ind. IL. p. 15. 


Engr. corpore subelongato compresso, altitudine 54 fere in ejus longitudine, latitudine 32 fere in ejus 
altitudine; capite acuto 5% circiter in longitudine corporis; oculis totis velatis diametro 4Z in longitudine 
capitis ; rostro brevi vix prominente oculi diametro breviore; maxillis subaequalibus , superiore postice trun- 
cata ante aperturam branchialem desinente, dentibus plus quam 20, intermaxillaribus parvis , maxillaribus supe- 
rioribus majoribus curvatis; maxilla inferiore dentibus utroque latere magnis conicis acutis 8 vel 9 dentibus 
minoribus subalternantibus; lingua, ossibus vomere, palatinis et pterygoideis dentibus parvis numerosis as- 
peris ; dorso vix convexo ante pinnam rectiusculo; ventre convexo carinato , ab apertura branchialí usque 
ad anum dentibus 18 serrato; squamis lateribus cycloideis laevibus 50? p. m. in serie longitudinali ; axillis 
inguinibusque squamis elongatis; linea laterali dorso approximata post pinnam dorsalem desinente; pinna 
dorsali in medio dorso sita, acuta, corpore duplo fere humiliore radio 1° radio anali 10° circiter opposita , 
spina nulla; pinnis pectoralibus latis acutis capite brevioribus radio nullo producto; ventralibus pectoralibus triplo 
fere brevioribus ; anali longa antice corpore duplo hurmiliore, longitudine 34 circiter in longitudine corporis; 
caudali profunde emarginata lobis acutis 6 fere in longitudine corporis; colore dorso antice flavescente , pos- 
tice ut et lateribus ventreque flavescente-argenteo; pinnis flavescentibus, caudali margine posteriore nigra. 

B. 12. D. 1 procumb. + 1/11. P. 1/13. V. 1/6. A. 3/45. C. 19 et lat, brev. 

Habit. Bandjermassing, Borneo austro-orientalis, in fluviis (J. Wolff). 

Longitudo speciminis unici 176”. 


56 


H. Dentes canini nulli. 
A. Maxilla superior ante aperturam praia desinens. 
a. Pinnae pectorales radio 1° in: flum producto. Maxillae subaequales, s 


truncata. Rostrum vix prominens. Spina dorsalis valde conspicua. A. & 
aa. Pinnae pectorales flavae filo pinnam analem attingente. 
+ Pinna dorsalis ante analem incipiens. 


Engraulis taty GV. Poiss. XXI. p. 44. 4 Mel 


Engraul. corpore oblongo compresso , altitudine 4 circiter in ejus longitudine, latitudine 4 circiter n 
altitudine ; En Bn oep 6 ze 63 in lougindine copen degus, ali ac Re zm ESE dorsali, 


aperturam branchialem desinente; dentibus maxillaribus vomerinis et palatinis parvis aequalibus, max 
numerosissimis 3 squamis lateribus cycloideis reticulatis 40 p. m. in serie longitudinali ; axillis inguin us 
squamis elongatis; linea laterali non conspicua; pinna dorsali tota squamosa, acuta, antice in 2a tertia 
poris parte sita corpore multo humiliore, radio medio radio anali 1° opposita, spina erecta valde C 
cua; pinnis pectoralibus radio {° in filam anteriorem sed vulgo posteriorem partem pinnae analis 
tem producto; ventralibus pectoralibus (absque filo) plus duplo brevioribus; anali tota squamosa al 
pore plus duplo humiliore, longitudine 23 circiter ín longitudine corporis; caudali usque ad basin_ 
cisa lobo superiore subquadrato obtuso, lobo inferiore acuto 5 circiter in longitudine corporis ; colo 
pore pulchre nitente argenteo-flavo; pinnis flavis; caudali postice nigro marginata. Mee 
B. f2. D. 1 spin. + 3/10 vel 2/11. P. 1/13. V. 1/6. A. 3/49 vel 3/50. C. 18 vel 19 et lat. brev. 
Synon. Engraulis tenuifilis CV. Poiss. XXI p. 45. 
Anchois à filets deliées CV. ib. p. 45. 
Anchois taty GV. ib. p. 44. 
Engraulis telaroïdes Blkr. Bijdr. Ichth. Faun. Madura p. 13. 
Taty poorawah Indig. Pondicher. 
Ikan Bikan bikan Malaccens. 
Ikan Bulu hajam Mal. Batav. 
Ikan Bangko Jav. Surab. et Madurens. Sampang. 
Habit. Batavia, Surabaja, Sampang, Kammal, in mari. 
Longitudo 21 speciminum 100” ad 145”. 8 


bb. Pinnae pectorales adultis filo pinnam analem non attingente. 
Ï_Pinna dorsalis paulo post analis initium incipiens. 


Engraulis melanochir Blkr. Bijdr. Ichth. Madur. p. 13. 


Engraul. corpore oblongo compresso, altitudine 4% ad 3} in ejus longitudine, latitudine 4 ad 5 
altitudine; capite trigono acuto 54 ad 6 in longitudine corporis, aeque alto ac longo ; lineis , dorsa 
convexa angulata, ventrali rotundata; oculis totis velatis, diametro 3% ad 5 in longitudine capitis;- rostro n 
minente, oculo breviore; maxillis superiore antice inferiore breviore, postice truncata, aperturam bran 


57 


non attingente; dentibus maxillaribus, vomerinis et palatinis parvis aequalibus, maxillaribus numerosis; squa- 
mis lateribus cycloideis non reticulatis 45 p. m. in serie longitudinali; axillis inguinibusque squamis elon- 
gatis; pinna dorsali in medio corpore circiter sita, radio 1° paulo post initium pinnae analis inserto , acu- 
ta, corpore humiliore, spina erecta valde conspicua ; pinnis pectoralibus adultis radio fo in filum pinnam 
analem non attingentem producto; ventralibus pectoralibus (absque filo) duplo brevioribus; anali corpore multo 
humiliore, longitudine 2} in longitudine corporis; caudali profunde incisa lobis latis; colore dorso griseo- 
coeruleo, capite ef lateribus flavescente; pinnis verticalibus flavescentibus, pectoralibus nigricante-fuscis vel flavis. 

B. 12 vel 13. D. f spin. + 3/1 ad 3/13. P. 41/13. V. 1/6. A. 3/48 ad 3/50. C. 18 et lat. brev. 

Habit. Surabaja, Kammal, in Freto Madurae. Û 

Bandjermassing , Borneo austro-orientalis, in fluviis (J. Wolff). 
Longitudo 3 speciminum 90” ad 225”. 


Aanm. Onder het afdrukken dezer verhandeling, ontving ik 2 specimina eener soort 
van Engraulis, van Borneo, welke ik houd voor jongere toestanden van Engraulis mela- 
nochir. Bij een derzelve is echter de borstvin geelachtig. Bij het kleinste specimen is de 
eerste borstvinstraal nog niet draadvormig verlengd. Mijne reeds vroeger gepubliceerde 
korte beschrijving dezer soort heb ik in bovenstaande diagnostische beschrijving in over- 
eenstemming kunnen brengen met de verschillende leeftijdstoestanden, welke ik er thans 
van bezit. De Borneosche specimina bezat ik nog niet, tijdens het afdrukken van het 
analytisch overzigt der in deze bijdrage beschrevene species. De jongere specimina zijn 
aanmerkelijk ranker van ligchaam dan de ouderen. 


b. Pinnae pectorales radio producto nullo. Spina dorsalis nulla conspicua. Ros- 
trum ante maxillam inferiorem prominens. Pinna dorsalis ante analem inci- 
piens. 

aa. Pinna dorsalis tota ante analem sita. 
T Corpus altitudine 5 circiter in ejus longitudine. Fascia cephalo-caudalis 
argentea nulla. A. 26 ad 28. 


Engraulis encrasicholoïdes Blkr. 


Engraul. corpôre elongato compresso, altitudine 5 ad 54 in ejus longitudine, latitudine 24 circiter in cjus 
altitudine; capite convexo acuto 4} ad 5 in longitudine corporis; altitudine capitis 1} ad 14 in ejus longitu- 
dine; oculis totis velatis diametro 34 ad 4 in longitudine capitis; rostro ante maxillas prominente, convexo, 
acuto, oculo breviore; maxilla superiore ante inferiorem prominente, postice acuta, ante aperturam branchialem 
desinente; dentibus maxillaribus, vomerinis palatinisque valde parvis, maxillis numerosissimis vix conspicuis; 
squamis transversim striatis, lateribus 30 ad 35 in serie longitudinali; axillis inguinibusque squamis elongatis; 
linea laterali inconspicua; pinna dorsali tota ante pinnam analem postice in anteriore dimidio corporis sita, 
acuta, corpore humiliore; pinnis pectoralibus acutis capite multo brevioribus radio product onullo; ventralibus pec- 
toralibus paulo brevioribus; anali corpore duplo humiliore, longitudine 53 circiter in longitudine corporis; 
caudali profunde incisa lobis acutis 5 circiter in longitudine corporis; colore dorso griseo-coerulescente, 


capite, lateribus, ventre , pinnisque flavescente. 


58 d 4 Ek q 
| kl 
B. 12. D. 3/12. P. 1/13. V. 1/6. A. 2/24 ad 2/26. C. 19 et lat. brev. ts 
Syn. Jkan Tri Mal. Batav. Rid rek all 
Habit. Batavia, Surabaja, Kammal, in mari. rai 
Longitudo Í3 speciminum 86°” ad 120°” z4od 


bh. Pinna dorsalis ante apalem incipiens sed radiis posticis radiis analibus an-_ 

terioribus oppositis. wired 
‘*_Corpus altitudine 6 ad 7 in ejus longitudine. Fascia cephalo-caudalis lata 
argentea. hid 
o Maxilla superior longe ante aperturam branchialem desinens A. 20 ad 20, 


Engraulis Russelliù Blkr. 


Eugraul. corpore elongato compresso, altitudine 6 ad 7 in ejus longitudine, latitudine 13 ad 2 in ejus_ 
altitudine; capite acuto convexiusculo 4 ad 5 et paulo in longitudine corporis; altitudine capitis 1 circiter 
in ejus longitudine; oculis diametro 3 ad 8% in longitudine capitis ; rostro valde prominente, acuto, convexo, 
oculi diametro breviore; maxilla superiore ante inferiorem prominente, postice subtruncata, ad praeoperculi 
marginem desinente; dentibus maxillaribus, palatinis et vomerinis minimis, maxillaribus numerosissimis vix_ 
conspicuis; squamis nec striatis nec reticulatis, lateribus 40 p. m. in serie longitudinalis axillis inguinibus- 
que squamis elongatis; linea laterali inconspicua; pinna dorsali in medio corpore sita, ante pinnam ana- 
lem incipiente sed radiis posticis radiis analis anticis oppositis, acuta, corpore humiliore; pinnis pectoralibus aCu- 
tis, capite duplo ferebrevioribus ; ventralibus acutis pectoralibus brevioribus; anali corpore duplo circiter h 
miliore, longitudine 64 ad 7 in longitudine corporis; caudali profande incisa lobis acutis 5 ad 82 in long 
tudine corporis; colore corpore hyalino-flavescente; fascia cephalo-caudali lata argentea; pinnis flavescentibus. 
B. 11. D. 3/13. P. 14 ad 16. V. 1/6. A. 2/18 ad 2/20. C. 19 et lat. brev. al 
Synon. Nattoo vel Nettooli Russ. Corom. Fish. II fig. 187. 
Engraulis balinensis Blkr. Bijdr. Ichth. fauna Bali p. 1f ? (corpore graciliore). 
Ikan Tri Mal. Batav. 

Habit. Batavia, Samarang, in mari. 8 
Boleling, Bali septentrionalis, in mari. 

Longitudo 30 speciminum 40” ad 145”. 


Aanm. Deze soort is het naaste verwant aan Engraulis Browniì CV. doch verschilt hier= 
van door ranker ligchaam, kortere bovenkaken, die den rand van het praecoperkel naauwe- 
lijks bereiken enz. Russell's afbeelding van /Vattoo heeft in mijn oog betrekking tot deze e 
soort en niet tot Engraulis Browniüù, tot welke de heer Valenciennes haar rekent. ä 


eo Maxilla superior ... .P A. 17. in Journ. Ind. Archip. 1849. _ ’3 


Engraulis Zollingeri Blkr. Gontrib. Ichth. Celeb. in Journ. Ind. Archipel. 1849. ke 


Engraul. corpore elongato compresso, altitudine 6% in ejus longitudine ; capite A4 in longitudine corpo-_ 
ris; rostro prominente ; maxillis denticulatis superiore non post aperturam branchialem producta; ventre 


Ì 
* 


59 


cultrato ; linea laterali inconspicua; squamis deciduis; axillis squamis elongatis; pinna dorsali pinnas ventra- 
les inter et analem sita; pinna caudali utroque latere lobis 2 membranaceis; pinnis pectoralibus radio pro- 
ducto nullo ; colore corpore hyalino-viridi ; fascia cephalo-caudali lata argentea; pinnis flavescentibus. 
meis. P: 13. V. 1/6. A. 17. C. 19 et laf. brev. 
Habit. Macassar, Celebes insulae, in mari. 


Aanm. Ik heb deze soort genoemd ter eere van den kundigen natuuronderzoeker, den 
heer H. Zollinger, aan wiens vriendschap ik een specimen te danken had, hetwelk echter 
sedert is verloren gegaan. 


B. Maxilla superior aperturam branchialem attingens, postice acuta. Rostrum val- 
de prominens. Pinna pectoralis radio producto nullo. 

a. Corpus altitudine 5 ad 6 in ejus longitudine, Fascia oculo-caudalis lata ar- 
gentea. Pinna dorsalis ante analem incipiens sed radiis posticis radiis anali- 
bus anticis oppositis. A. 20 ad 22. | 

aa. Spina dorsalis non conspicua. Squamae transversim striatae. 


E 
p 


Engraulis Brown GV. Poiss. XXI. p. 29. 


Engraul. corpore elongato compresso, altitudine 52% ad 6 in ejus longitudine, latitudine 13 ad 2 in ejus 
altitudine ; capite acuto convexo 5 circiter in longitudine corporis; altitudine capitis 14 circiter in ejus lon- 
gitudine ; oculis diametro 3 ad 37 in longitudine capitis; rostro valde prominente, acuto, convexo, oculi dia- 
metro breviore; maxilla superiore ante inferiorem prominente, postice acuta, aperturam branchialem attin- 
gente; dentibus maxillaribus, palatinis et vomerinis minimis, maxillaribus numerosissimis bene conspicuis ; 
_squamis transversim striatis, lateribus 35 p. m. in serie longitudinalis; axillis inguinibusque squamis elon- 
gatis ; linea laterali inconspicua; pinna dorsali ante pinnam analem incipiente sed radiis posticis radiis ana- 
libus anticis opposita, acuta, corpore humiliore ; pectoralibus acutis capite multo brevioribus ; ventralibus 
pectoralibus brevioribus; anali corpore duplo humiliore , longitudine 61 ad 67 in longitudine corporis; cau- 
dali profunde incisa lobis acutis 5 ad 54 in longitudine corporis; colore corpore flavescente-hyalino; fascia 
eephalo-caudali argentea ; pinnis flavescentibus vel hyalinis, caudali marginem versus fuscescente. 
B. 11. D. 2/13 vel 24. P. 1/13 vel 114. V. 1/6. A. 3117 vel 3/18. C. 19 et lat. brev. 
Synon. Piguitinga Marcgr. 

Engraulis fasciata Lesueur. 

Atherina Browni Gmel. 

Ô _ Atherina japonica Houtt. Act. Haarl. XX p. 340. 


Stolephorus Commersonianus Lacép. Poiss. V. 
Stolephore Commersonien Lacep. ib. V. tab. {2 fig. 1. 
Clupea vittargentea Lacép. Poiss. V. 


3 Clupée raie d'argent Lacép. 
“ Atherina Commersonii Shaw. Gen. Zool. V. 1. tab. 113. fg. 1. 
« Atherina australis J. White, Voyag. N. S. Wal. 196 fig. 1. 


Engraulis Commersonú Cuv. Règn. anim.—Blkr. Faun. Ichth. Midd. Oost. Jav. p. ff. 
Engraulis Commersonianus Richards. Ichth. Chin. Jap. in Report Brit. Assoc. Scienc. 1845. p. 308, 


{ 
hd 


40 
Cludea flos maris Richards. ibid. p. 305. vital ARR 
_ Piquitinga de Marcgrave CV. Poiss. XXI p. 29. valet | 

Pisquette Indig. Martinic. Log ; old il 

Majua Indig. Havan. RAE 

Teran-Kini Indig. Ponticerian. rz enen 

He-ho, He-ko vel Hot-ho Chinens. „a mt 4 

Ikan Tri Mal. Batav. et Javan. DA 

Ikan Tri glaga Indig. Pasur. rs ora hl adiddnnk 
Habit. Batavia, Cheribon, Tegal, Samarang, Surabaja , Pasuruan, Bezuki, in mari. Ata kde (re. 


Longitudo 17 speciminum 55” ad 184”. 


Ee 


bb. Spina dorsalis bene conspicua. Squamae reticulatae._ 


Engraulis tro Blkr. 

Engraul. corpore elongato compresso, altitudine 5 ad 54 inejus longitudine , latitudine 2 ad 25 
altitudine; capite acuto convexo 5 circiter in longitudine corporis; altitudine capitis 14 in ejus longituc 
oculis diametro 3 ad 3E in longitudine capitis, totis velatis; rostro valde prominente, oculo breviore 
to, convexo ; maxilla superiore ante inferiorem prominente, postice acuta, aperturam branchialem 
dentibus maxillaribus , palatinis vomerinisque minimis , maxillaribus numerosissimis conspicuis ; aqta 
xima parte vel centro reticulatis, lateribus 30 p. m. in serie longitudiaali; axillis inguin 
elongatis ; linea laterali inconspicua; pinna dorsali ante pinnam analem incipiente sed radiis 
analibus anterioribus oppositis, acuta, corpore humiliore; pectoralibus acutis capite multo a 
tralibus pectoralibus duplo brevioribus; anali corpore duplo humiliore, longitudine 6 ad 61 
corporis ; colore cor pore flavescente-hyalino; fascia cephalo-caudali lata argentea ; pinnis ME Ì 
dali fere tota nigro marginata. 

B. 11. D. 1 spin. + 311 vel 3/2. P. 1/11 vel 1/12. V. 1/6. A. 317 ad 3/19. C. 19 et lat. br Ë 

Synon. dkan Tri Mal. Batav. 

Habit. Batavia, in mari. 

Longitudo Î7 speciminum 55” ad 120”. 


Aanm. Dee soort heeft de grootste verwantschap met Te Browni Ki 


breekt en aan de netsgewijze gestreepte schubben. Zij is al wat en den 
Brownùi CV. en heeft den zilverglanzigen band der zijden veel breeder, terwijl de 
ben tevens vaster op het ligchaam bevestigd zijn, zoodat men haar gewoonlijk met s 
ben bedekt aantreft, terwijl Engraulss Browniù gewoonlijk de schubben verloren 


b. Corpus altitudine 4 ad 4y, in ejus longitudine. Pinna dorsalis tota a 
nam analem sita. Fascia lateralis argentca nulla. 
aa. Spina dorsalis valde conspicua A. 84 vel 85. E 


Engraulis rhinorhynchos Blkr. 


Engraul. corpore oblongo compresso, altitudine 4 ad 42 in ejus longitudine, latitudine 33 ad A in 


AA 
altitudine; capite acuto 4# ad 5 in longitudine corporis; altitudine capitis 12 in ejus longitudine; oculis dia- 
metro 3 ad 33 in longitudine capitis, totis velatis; rostro valde prominente, acuto, oculo vix breviore; maxil- 
la superiore ante inferiorem prominente, postice acuta, aperturam branchialem attingente; dentibus maxilla- 
ribus , palatinis et vomerinis minimis, maxillaribus numerosissimis conspicuis; squamis reticulatis, late- 
ribus 35 p. m. in serie longitudinali; axillis inguinibusque squamis elongatis; linea laterali inconspicua; ven- 
tre spinis serrato; pinna dorsali tota ante pinnam analem sita, acuta, margine superiore convexa, corpore hu- 
miliore ; spina dorsali valde conspicua; pinnis pectoralibus acutis, capite multo brevioribus; ventralibus pecto- 
ralibus duplo circiter brevioribus; anali corpore duplo humiliore, longitudine 33 ad Ain longitudine corpo- 
ris; caudali profunde incisa lobis acutis 5 circiter in longitudine corporis; colore corpore superne coerules- 
cente, lateribus inferneque flavescente-argenteo; macula humerali fusca ; pinnis flavescentibus, dorsali antice 
vulgo fuscescente. 
B. ff. D. 1 spin. + 3/10 vel 3/41. P. 1/14 V. 1/6. A. 3/31 vel 3/32. CG. 19 et lat. brev. 
Synon. ZEngrauhs kammalensis Bìkr. Ichth. Mad. p. 13. 
1kan Bulu hayam Mal. Batav. 
Ikan Tri Jav. et Madur. 
Habit. Batavia, Surabaja, Kammal, in mari. 
Longitudo 9 speciminum 80” ad 110, 


G. Maxilla superior aperturam branchialem superans, Spina dorsalis plus minusve 
conspicua. Venter cultratus spinulis serratus. Pinna dorsalis tota vel fere tota 
ante pinnam analem sita. Macula humeralis fusca. 

Ri a. Maxilla superior pinnas pectorales non attingens. 
aa. Corpus altitudine & ad 4!/, in ejus longitudine. A. 88 ad 40. Caput 
aeque altum ac longum. 


Engraulis Grayi Blkr. 


___ Engraul. corpore oblongo compresso, altitudine 4 ad 44 in ejus longitudine, latitudine 32 circiter in ejus 
_altitudine ; capite convexo acutiusculo 5 ad 57 in longitudine corporis, aeque alto circiter ac longo ; oculis 
diametro gt ad 4 in longitudine capitis, totis velatis; rostro convexo oculo breviore vix ante os prominen- 
te maxilla superiore ante inferiorem prominente, postice acuta, aperturam branchialem superante sed pinnam pec- 
_toralem non attingente; dentibus maxillaribus , vomerinis et palatinis parvis aequalibus, maxillaribus bene con- 
_spicuis ; squamis transversim parce vel non striatis, lateribus 40 ad 45 in serie longitudinali; axillis inguini- 
_busque squamis elongatis; linea laterali non conspicua; ventre spinis valde conspicuis serrato; pinna dor- 
sali tota ante pinnam analem sita, acuta, corpore minus duplo humiliore ; spina dorsali valde conspicua ; 
__pinnis pectoralibus acutis capite paulo brevioribus, pinnarum ventralium insertionem superantibus ; ventralibus 
pectoralibus plus duplo brevioribus; anali corpore plus duplo humiliore, longitudine 832 ad 4 in longitudine 
corporis; caudali profunde incisa lobis acutis, inferiore paulo longiore 4E ad 5 in longitudine corporis ; co- 
lore corpore superne plumbeo, inferne argenteo vel flavescente-argenteo ; macula humerali fusca; pinnis 
flavescentibus , caudali postice fusco marginata. 
B. 12 vel 13. D. 1 spin. + 3/11 vel 3/12, P. 1/11 vel 1/12. V. 176. A. 3/35 ad 3/37. C. 19 et lat. brov. 
Synon. Thrissa Hamiltoni Gray. Hardw. Illustr. Ind. Zoöl. II. Pisc. tab. V; fig. 9. 
Ikan Bulu hajam Mal. Batav. 
6 


42 


Habit. Batavia, in mari. 
Longitudo 20 speciminum 100” ad 210”. 


vi 


Aanm. Deze soort beantwoordt in habitus geheel aan Thrissa Hamiltonù, an j 
de Illustrations of Indian Zoölogy. Ik geloof dat Engraulis Hamiltonis GV. Poiss. 
p. 48, eene andere soort is, vermits de heer Valenciennes er van zegt, dat de bove | 
tot achter de inplanting der borstvin verlengd is, wat ik bij geen mijner 20 exemplar 
waarneem. In de Indian Zoölogy is-de bovenkaak zeer juist afgebeeld als slechts een 
nig achter de kieuwopening uitstekende. Im dit opzigt heeft deze soort grootere over 
komst met Engraulis malabaricus Valenc., doch deze is hooger (hoogte 3'/, in de leng 
smaller (dikte 4!/ in de hoogte) en heeft Re borstvinnen. Het komt mij ook voor, 
Clupea malabarica Bl. (Ausl. Fische, tab. 482) met meer grond te rekenen zou zijn to 
boven beschrevene soort dan tot Engraulis malabaricus Val. 


hb. Maxilla superior basin pinnae pectoralis attingens. 
aa. Corpus altitudine 3 circiter in ejus longitudine. Caput longius quam al 
tum. A. 86 ad 88. 


Engraulis mystacoïdes Blkr. 


Engraul. corpore subelongato compresso, altitudine 42 ad 5 et paulo in ejus longitudine , latitudine 3 cir 
citer in ejus altitudine ; capite convexo acutiusculo 43% ad 5 in longitudine corporis; altitudine capitis { 
11 in ejus longitudine ; oculis diametro 3 ad 5 in longitudine capitis, totis velatis; rostro convexo 
breviore, paulo ante os prominente; maxilla superiore ante inferiorem prominente, posticee acuta, gracili, 
ducta, basin pinnae pectoralis attingente; dentibus maxillaribus , vomerinis et palatinis minimis aequalibt 
maxillaribus bene econspicuis; ventre cultrato dentibus valde conspicuis serrato; squamis transversim 
striatis, lateribus 40 p. m. in serie longitudinalis axillis inguinibusque squamis elongatis ; linea laterali 
conspicua; pinna dorsali tota ante pinnam analem sita, acuta, corpore minus duplo humiliore, spina 
spicua ; pinnis pectoralibus acutis basin ventralium attingentibus , capite brevioribus ; ventralibus pectora! 
duplo brevioribus ; anali corpore duplo humiliore, longitudine 4 ad 43 in longitudine corporis; caudali pr ì 
incisa lobis acutis 42 ad 5 in longitudine corporis; colore corpore superne plumbeo inferne argent 
flavescente-argenteo ; macula scapulari nigra; pinnis flavescentibus, caudali postice nigro marginata. 

B. 12 ad 14. D. f spin. + 3/If vel 3/12. P. 1/11 vel 1/12. V. 1/6. A. 3/33 ad 3/35. C. 19 d lat, 

SE Clupea mystaz Bl. Schn. Syst. posth. p. 426, No. 14, tab. 83. 

Thryssa porava Blkr. Ichth. Faun. Madur. p. 14. 

Ikan Bulu hajam Mal. Batav. 

ikan Blübiran Tjilatj. 

dkan Bilis Javan. Samar. 

Jkan Tri trassa Indig. Surabaj. 

1kan Sangko Indig. Pasur. 

Ikan Sampen Madurens. Bangcall. 
Habit. Batavia, Samarang, Surabaja, Pasuruan, Tjilatjap, in mari. 

Bangcallang, Kammal, Sumanap , Madurae insulae, in mari. 
Longitudo 27 speciminum 80” ad 185. 


45 


Aanm. Deze soort staat midden tusschen Engraulbis Hamiltonit Valence. en Engraulis mys- 
tax Valene., doch laat zich tot geene van beiden terugbrengen. Van ZEngraulis Hamilto- 
mit Valence. verschilt zij voornamelijk door betrekkelijk lager ligchaam en door minder bol- 
len kop, die langer is dan hoog, doch komt daarmede overeen ten opzigte van het aantal 
aarsvinstralen. In habitus gelijkt zij daarentegen volkomen op Clupea mystav Bl. Schn., 
welke soort door den heer Valenciennes teruggebragt wordt tot zijne Engraulis mystas, 
doeh waarmede zij niet kan vereenigd worden, omdat het aantal aarsvinstralen er inder- 
daad ongeveer zoo gering is als in het Systema posthumum is opgegeven, terwijl de heer 
Valenciennes bij zijne Engraulis mystaa van niet minder dan 42 aarsvinstralen spreekt. 
Bij geen mijner 27 exemplaren vind ik die stralen talrijker dan 3/35. 


bb. Corpusaltitudine 4 circiter in ejuslongitudine. Caput aeque altum circi- 
ter ac longum. 


A. 40 vel 41. 


Engraulis mystaa GV. Poiss. XXI. p. 40? 


Engraul. corpore oblongo compresso , attitudine 4 et paulo in ejus longitudine, latitudine 3% in ejus alti- 
tudine; capite convexo acutiusculo 5 in longitudine corporis, aeque alto circiter ac longo ; oculis diametro 
34 circiter in longitudine capitis, totis velatis; rostro convexo, oculo breviore, paulo ante os prominente ; 

maxilla superiore ante inferiorem prominente, postice acutiuscula, basin pinnarum pectoralium attingente; den- 
tibus maxillaribus, vomerinis et palatinis parvis aequalibus , maxillaribus bene conspicuis ; squamis transver- 
sim vel non striatis, lateribus 35 p. m. in serie longitudinali ; axillis inguinibusque squamis elongatis ; linca 
Jaterali inconspicuaz carina ventris spinis valde conspicuis armata; pinna dorsali fere tota ante pinnam ana- 
Jem sita, radiis posticis radijs analibus anticis opposita, acuta, corpore minus duplo humiliore, spina valde 
conspicua; pinnis pectoralibus acutis, capite brevioribus, basin ventralium paulo superantibus ; ventralibus pec- 
í toralibus plus duplo brevioribus ; anali corpore duplo humiliore, longitudine 34 circiter in longitudine corporis; 
eaudali profunde incisa lobis acutis, inferiore longiore 54 circiter in longitudine corporis ; colore corpore su- 
_perne plumbeo inferne argenteo vel flavescente-argenteo ; macula humerali nigra; pinnis flavescentibus, cau- 
dali postice nigro vel fusco marginata. 
_ B. 13. D. 1 spin. + 3/10. P. 4/11. V. 1/6. A. 3/37 vel 3/38. C. 19 et lat. brev. 

Synon. Anchois porte-moustaches CV. Poiss. XXI. p. 49? 

Ikan Bulu hajam Mal. Batav. 
Habit. Batavia ‚ in mari. 
Longitudo speciminis unici 120”. 


b. Maxilla superior pinnae pectoralis partem posteriorem vel ventralem attingens, 
aa. Corpus altitudine 4 ad 5 in ejus longitudine. 
T Rostrum prominens. Rictus post oculos productus. 


Engraulis Dussumieri CV. Poiss. XXI. p. 50. 


Engraul. corpore subelongato compresso, altitudine 44 ad 4} in ejus longitudine, latitudine 3 circiter in 
ejus altitudine ; capite convexo acutiusculo, 44 ad 5 in longitudine corporis, aeque alto ac longo; oculis di- 


44 


ametro 3} ad 4 in longitudine capitis, totis velatis; rostro convexo oculo breviore ante os promir 
xilla superiore ante inferiorem prominente, postice acutissima, ensiformi, pinnae pectoralis partem 
vel pinnas ventrales attingente ; dentibus maxiliaribus, vomerinis et palatinis minimis aequalibus, ma 
bus parum conspicuis; squamis partim transversim striatis partim reticulatis, lateribus 35 p. m. ù in ser 
longitudinali ; axillis inguinibusque squamis elongatis ; linea laterali inconspicua; carina ventris spinis 
ta; pinna dorsali tota ante pinnam analem sita, acuta, corpore minus duplo humiliore, spina c 
pinnis pectoralibus acutis, capite brevioribus , ventrales vix vel non attingentibus; ventralibus pectoralibt 
eirciter brevioribus; anali corpore duplo humiliore, longitudine 32 ad 4% in longitudine corporis; cau 
profunde incisa lobis acutis, inferiore longiore 5 circiter in longitudine corporis; colore corpore superne 
cescente-plumbeo inferne argenteo vel flavescente argenteo; macula nucho-humerali fusca; ie 
bus , caudali nigro marginata. 

B. 12 vel 13. D. 1 spin. + 9/11 vel 3/12. P. 1/10 vel 4/1f. V. 1/6. A. 3/31 ad 3/35. c. 19 ef la 

Synon. Anchois de Dussumier CV. Poiss. XX. p. 50. 

Ikan Bulu hajam Mal. Batav. 
Habit. Batavia, in mari. 
Longitudo 24 speciminum 90” ad 140”. 


a. Maxilla superior anum vel pinnam analem attingens. 
aa. Corpus altitudine 4, ad 5 in ejus longitudine. 
T Rostrum non prominens, Rictus sub oculo desinens. 


Engraulis setirostris GV. Poiss. XXI. p. 50. 


Engraul. corpore subelongato compresso, altitudine 4 ad 5 in ejus longitudine, latitudine 3 cir 
ejus altitudine ; capite convexo obtuso 5 ad 6 in longitudine corporis, vix longiore quam alto; oeculis totis 
latis, Ten 9} ad l in longitudine capitis ; Hoi convexo, OE oor breviore, non kee kn ] 


giore, partim membranacea, anum vel pinnam analem attingente; dentibus maxillaribus, vomeritúis® 
nis minimis subaequalibus, maxillaribus parum conspicuis; squamis transversim striatis, lateribus 35 
in serie longitudinali; axillis inguinibusque squamis elongatis ; linea laterali inconspicua; carina ventris. 
nis 25 p. m. serrata; pinna dorsalitota ante pinnam analem sita, acuta, corpore paulo humiliore, spinae 
pinnis pectoralibus acutis, longitudine caput aequantibus, ventrales attingentibus; ventralibus pectoralibus 1 
duplo brevioribus; anali corpore minus duplo humiliore, longitudine 84 circiter in longitudine corpor 5 
dali profunde incisa lobis acutis 5% in longitudine corporis; colore corpore superne plumbeo ee 
teo vel flavescente-argenteo ; macula humerali fusca; pinnis flavescentibus. 
B. 10. D. 1 spin. + 3/11 ad 9/13. P. 1/13. V. 1/6. A. 3/33 ad 3/34. C. 19 et lat. brev. 
Synon. Clupea setirostris Brousson. Dec. Ichth. L. Syst. Nat. ed. Gmel. p. 1407. 
Yeka Poorawah Russ. Corom. Fish. IL. p. 81 No. 201. 
Thryssa setirostris Cuv. 
Anchois setirostre- CV Poiss. XXI. p. 50. 
Fhryssa macrognathos Blkr. Ichth. Faun. Madur. p. 14. 
Ikan Bulu hajam Mal. Batav. 
Jkan Massan-massan Madur. Bangcall. 
Ikan Mambang Jav. Surab. 


45 
Habit. Batavia, Surabaja, Kammal, Bangcallang , in mari. 
Longitudo 3 speciminum 108” ad 144”, 


COÏLIA. 


1. Maxilla superior aperturam branchialem attingens sed non superans. 
À. Latera inferne guitis seriatis aureis. 


a Aret Cr 90 ad" 122. 


Coilia Dussumieri GV. Poiss. XXI. p. 59. tab. 610. 


Coil. corpore elongato compresso, altitudine 6% ad 55 in ejus longitudine, cauda gracillima; capite acuto 
61 circiter in longitudine corporis; rostro acuto ante os prominente; oculis diametro 34 circiter in longitudine 
capitis; maxilla superiore usque ad aperturam branchialem producta; dentibus maxillaribus parvis aequalibus 
conspicuis; dorso angulato; ventre spinis {{ vel 12 serrato; squamis cycloïdeis reticulatis, lateribus 60 ad 70 
in serie longitudinali; pinna dorsali in anteriore tertia corporis parte sita, acuta, corpore humiliore, spina brevi 
ante radium Îm; pinnis pectoralibus capite brevioribus, filis vulgo pinnam analem attingentibus ; ventralibus pec- 
toralibus plus duplo brevioribus; anali minus 4 corporis totius longitudinis efficiente ; caudali integra ; colore 
corpore pinnisque flavescente-hyalino; lateribus inferne seriebus 2 vel 3 longitudinalibus guttarum aurearum. 
B. 9. D. 1 spin. + 3/11 vel 3/12. P. 6 vel 7 liberi + 12. V. 1/6 A. et C. 100 ad 122. 
Synon. Coïlia de Dussumier CV. Poiss. XXI p. 59. 
Leptonurus chrysostigma Blkr. Ichth. Faun. Madur.p. 14. 
Mandelij Indig. Bombay. 

Habit. Surabaja et Kammal, in Freto Madurae. 

Longitudo 12 speciminum 100” ad 140”. 


Aam. Ik houd deze soort voor dezelfde als die, welke ongeveer gelijktijdig met mij door 
den heer Valenciennes onder den naam van Coilia Dussumieri beschreven en afgebeeld is, 
Evenwel spreekt de heer Valenciennes slechts van 80 aarsvin- en 11 staartvinstralen, het- 
welk voor beide vinnen slechts geeft 91. Bij geen mijner exemplaren vind ik die getallen 
voor beide vinnen minder dan 100, doch aangezien dit aantal bij mijne exemplaren tus- 
schen 100 en 122 verschilt, blijkt het, dat men daaraan niet te veel gewigt moet hech- 
ten. Alle mijne exemplaren bevinden zich in een’ gebrekkigen toestand van bewaring. 


B. Latera immaculata, 
ders A O9 ps 0. 


Coilia horneënsis Blkr. 


“ Goïl. corpore elongato compresso, altitudine 6 ad 5 in ejus longitudine, cauda gracili ; capite acuto 54 
eirciter in longitudine corporis; rostro acuto, ante os prominente; oculis diametro 35 ad 4 in longitudine ca- 
pitis; maxilla superiore usque ad aperturam branchialem producta; dentibus maxillaribus parvis aequalibus 
conspicuis; dorso angulato; ventre spinis 1 serrato; squamis cycloideis reticulatis, lateribus 50 ad 60 in 
serie longitudinalis pinna dorsali postice in fa tertia corporis parte incipiente, acuta, altitudine corporis al- 


titudinem aequante, spina brevi ante radium 1m; pinnis pectoralibus, absque filis, capite plus duplo brevior 
bus, filis corpore minus triplo brevioribus, 2m tertiam partem pinnae analis attingentibus ; ventralibus ca-_ 
pite minus duplo brevioribus; anali 1} circiter in longitudine corporis; anali et caudali distinctis ; caudali 
acutiuscule rotundata inferne oblique leviter emarginata ; colore corpore pinnisque flavescente-hyalino ; lateri- À 
bus immaculatis. Ee 
B. 9. D. 1 spin. + 3/10 vel 3/14. P. fila 12 ad 14 libera + 6. V. 1/6. A. 84 ad 87. C. 19. k 
Haebit. Bandjermassing, Borneo austro-orientalis, in fluviis (J. Wolff). Ë 
Longitudo 4 speciminium 90” ad 120”. 


Aanm. Deze soort schijnt groote verwantschap te hebben met Coïlia Reynaldi CV. Poiss. _ 
XXI p. 59, doch laat er zich niet mede vereenigen, omdat de heer Valenciennes van Coù-_ 
lia Reynaldì 110 aarsvinstralen vermeldt. De beschrijving van den heer Valenciennes is 
overigens te kort, om over mogelijk verder bestaande verschillen te oordeelen. Van Coïlia_ 
Dussumieri GV. is Coilia horneënsis bij den eersten oogopslag te onderkennen door het ge= 
mis van de fraaije goudkleurige zijvlekken; van Coïlia Hamiltoni CV. door minder lan- 
gen staart en aanmerkelijk minder talrijke aarsvin- en buikvinstralen; van Coïlia quadra- 
gesimalis GV. door een meer dan dubbel aantal aarsvinstralen, en van Cota Grayi CV. 
en Coilia Playfavriù GV. door het niet verlengd zijn der bovenkaak tot achter de kieuw- 
opening. | 

Ik ontving 4 specimina dezer soort, van mijn’ vriend den heer J. Wolff, van Borneo, 
toen de eerste bladen dezer verhandeling reeds waren afgedrukt, zoodat ik er aan het 
hoofd dezer bijdrage nog geene melding van kon maken. | 


\ 


GHATOESSUS GV. 


L. Pinna dorsalis radio in filum producto nullo. | 
A. Pinnae venfrales medio pinnae dorsalis oppositac. le 
a. Caput aeque altum ac longum. dd « 


Chatoessus chacunda CV. Poiss. XX. p. 82. 


Chat. corpore oblongo compresso, altitudine 22 ad 3 in ejus longitudine, latitudine 3 ad 4 in ejus alti 
tudine; capite 42 ad 5 in longitudine corporis, aeque alto ac longo vel vix altiore quam longo ; rostro bre- 
vi, rotundato, ante os prominente; ore parvo, rictu sub oculi margine anteriore desinente; oculis diamet 0 
8 circiter in longitudine capitis; squamis transversim striatis , lateribus 36 p. m. in serie longitudinali ; ven- 
tre. spinis 28 p. m. serrato; pinna dorsali media pinnis ventralibus opposita, corpore plus duplo humi- 
liore, radio nullo ín filam producto; pinnis pectoralibus acutis, capite paulo brevioribus, ventrales non attin- 
gentibus ; ventralibus pectoralibus minus duplo brevioribus; anali humillima, longitudine dorsalem subaequan- 
te; caudali profande incisa lobis acutis 4 ad 4% in longitudine corporis ; colore corpore superne coerules- 
cente-griseo inferne argenteo ; dorso fuscescente longitudinaliter subvittato; macula scapulari ovali nigra; 
pianis hyalinis. 


HT ä 

B. 5. D. 3/15. P. 1/13 vel 1/14. V. 1/7. A. 2/18. C. 19 et lat, brev. 
Synon. Clupanodon chacunda Ham. Buch. Gang. Fish p. 246. 

Chatoesse chacunda GV. Poiss. XXI p. Sl. 

Gonostoma javanicum K. v. H. 

Anodontostoma Hasselti Blkr. Faun. ichth. Madur. p. 15. 

Ikan Trubala Mal. Malacc. 

Ikan Selangkat Mal. Batav. 

Ikan Penden Jav. Samar. 

Ikan Slamat Jay. Tegal. 

lkan Bandring Indig. Surab. 

Ikan Djangan Indig. Pasur. 
Habit. Batavia, Tegal, Samarang, Surabaja, Kammal, Pasuruan, in mari. 
Longitudo 15 speciminum 80” ad 153”. 


b. Caput longius quam altum. 


Chatoessus selangkat Blkr. 

Chatoess. corpore oblongo compresso, altitudine 34 in ejus longitudine, latitudine 3 in ejus altitudine ; 
capite 42 in longitudine corporis, longiore quam alto; rostro angulato brevi, ante os prominente; ore parvo, 
rictu sub oculi parte anteriore desinente; oculis diametro 34 in longitudine capitis; squamis transversim 
striatis, lateribus 40 p. m. in serie longitudinali; ventre spinis 28 p. m. serrato; pinna dorsali medio 
pinnis ventralibus opposita, corpore duplo circiter breviore, radio nullo in filam producto; pinnis pectora- 
libus acutis, capite brevioribus, ventrales non attingentibus ; ventralibus pectoralibus minus duplo brevioribus; 
anali humillima longitudine dorsalem subaequante; caudali profunde incisa lobis acutis 4 circiter in longi- 
tudine corporis; colore corpore superne coerulescente-griseo inferne argenteo; dorso vittis longitudinalibus 
fuscescentibus; macula scapulari oblonga fusca; pinnis flavescentibus, dorsali ef caudali fusco marginatis. 
Boe D: 3/5. P. 1/15. V. 1/7. A. 2/18. CG. 19 et laf. brev. 

Synon. kan Selangkat Mal Batav. 
Habit. Batavia, in mari. 
Longitudo speciminis unici 147”, 


| Aanm. Niettegenstaande de groote overeenkomst dezer soort met Chatoessus chacunda 
V. houd ik haar voor eene eigene species. De verschillen vallen meer in het oog, wan- 
zen men exemplaren van dezelfde grootte van beide soorten met elkander vergelijkt. 

Bij Chatoessus chacunda is de kop stomper, de rug hooger en boller, de schouder- 
A grooter en donkerder en het ligchaam betrekkelijk korter. Bij twee exemplaren van 
„dezelfde grootte, een van elke soort, vind ik de volgende evenredigheden. 


, 


5 Chatoessus chacunda CV. Hoogte des ligchaams 2/, in zijne lengte; kop 5 in de lengte 
des ligchaams, hooger dan lang; staartvin 4V, in de lengte des ligechaams ; 
schoudervlek zwart, ovaal , zoo groot als het oog; rug en staartvin zonder 
bruine randen. 


i 
E 
À- 


Chatoessus selangkat Blkr. Hoogte des ligchaams 81/; in zi 
des ligchaams, langer dan hoog; staartvin 4 in 
schoudervlek dof bruin, langwerpig ‚ de helft klei 
staartvin met bruine randen. 


Scripsi Batavia Calendis Decembris moaact. 


49 
Aanhangsel. 


Na het afdrnkken dezer verhandeling werd ten opzigte dezer- familie mijne verzame- 
ling nog verrijkt met 5 soorten t. w. Pellona vanthopterus Blkr., Harengula dispilonotus 
Blkr., Spratella pseudopterus Blkr., Coïlia macrognathos Blkr. en Chatoessus nasus CV., 
van welke species de beschrijvingen hieronder volgen. 


Pellona zanthopterus Blkr. Nat. Tijdschr. N. Ind. H p. 489. 


_ Pellon. corpore oblongo compresso, altitudine maxima (paulo ante pinnam dorsalem) 3% circiter in ejus 


Jongitudine ; capite rhomboïdeo 4% in longitudine corporis, longiore quam alto; linea rostro-frontalí concava; 
oculis diametro 3 in longitudine capitis; rostro oculo multo breviore ; ore simo; maxilla superiore sub me- 
dio oculo desinente, antice et postice denticulata, medio et symphysi glabra; maxilla inferiore valde ad- 
scendente et ante maxillam superiorem prominente; dentibus intermaxillaribus, supramaxillaribus, inframaxil- 
laribus, lingualibus pterygoïdeisque conspicuis; ossibus intermaxillaribus ligamento cum osse supramaxillari 
unitis; praeoperculo subrectangulo, angulo rotundato; lineis dorsali et ventrali valde convexis, ventrali ta- 
men dorsali multo convexiore; ventre cultrato, spinis JZ p. m. serrato, convexitate maxima ante pinnam 
dorsalem ; squamis transversim plus minusve striatis, margine libero rotundatis, lateribus 40? p. m. in se- 
rie longitudinalis; pinna dorsali tota fere ante pinnam analem in media corporis longitudine sita (radiis par- 


ed 


im abruptis); pinnis pectoralibus capite paulo brevioribus obtusiusculis, ventrales attingentibus; ventralibus 


raliter longe ante dorsalem insertis, lineam ventralem maxima parte superantibus; caudali lobis obtusi- 
ulis; anali 32 circiter in longitudine corporis; colore corpore superne coerulescente, inferne argenteo 
flavescente; rostro nigro ; pinnis pulchre flavis. E 

„B. 6. D. 16. P. 16. V. 7. A. 50. C. 19 et lat. brev. 

_ Habit. Sambas et Pamangkat, Borneo occidentalis, in fluviis et aquis flavio-marinis. 

_Longitudo 2 speciminum 150” et 246”, 


_ Áanm. Deze soort schijnt het naaste verwant fe zijn aan Pellona ditchoa CV. Zij on- 


d: 


scheidt zich daarvan echter door ranker ligchaam, talrijker buikdoornen en aarsvin- 
alen, meer ruilvormigen kop enz. Van Pellona brachysoma Blkr., met welke zij even- 
ms groote overeenkomst heeft, versclult zij insgelijks door ranker ligchaam, meer ruitvor- 
migen kop, hol profiel, talrijker buikdoornen, betrekkelijk kortere aarsvin enz. 

Ë 


Harengula dispilonotus Blkr. 


_ Hareng. corpore oblongo compresso, altitudine 4 fere in ejus longitudine, latitudine 22 circiter in ejus 
altitudine ; capite acutiusculo 5 in longitudine corporis, aeque alto circiter ac longo; oculis diametro 8 cir- 
citer in longitudine capitis; ore antico rictu parvo; rostro oculo breviore; linea rostro-frontali declivi recta; 
maxilla superiore sub oculi parte anteriore desinente, postice denticulis vix conspicuis; maxilla inferiore vix 
prominente, symphysi denticulis aliquot tactu magis quam visu conspicuis; dentibus palatinis et pterygoïdeis 
utroque latere in thurmam oblongam dispositis; vomere edentulo; lingua radice tantum denticulata; lineis 
dorsali et ventrali rotundatis, ventrali dorsali paulo convexiore ; squamis transversim vel irregulariler bi- ad 
qüinque-striatis, lateribus 32 p. m. in serie longitudinalis ventre valde cultrato scutis 25 p. m, poslice den- 


: 


4 ad 43 in longitudine corporis; colore corpore superne coerulescente lateribus argenteo 
genteo; dorso linea media maculis 2 rotundis nigris, fa ad radios pinnae dorsalis posteriore 
nam; pinnis hyalinis vel flavescentibus. f ' en 

B. 6. D. 18 vel 19. P. 16 vel 17. V. 1/7. A. 17 vel 18. C. 17 et lat. brev. pd 

Habit. Banka, in mari. 

Longitudo 3 speciminum 75” ad 827. 


Aanm. Deze soort heeft in habitus groote overeenkomst met Marengula la 
de Europesche zeeën, doch verschilt er van door afwezigheid van tusschenkaa! 
door minder talrijke schubben op eene overlangsche rei en minder talrijke buikkiel 
door hare twee zwarte rugvlekken, ligte verschillen in de getallen der vinstralen 


4 
j k 


Spratella pseudopterus Blkr. 


vix conspicuis utroque latere in vittam gracilem dispositis; lingua medio tantum crista den 
spicuis scabra; lineis dorsali et ventrali regulariter rotundatis, ventrali dorsali convexiore; 


pinnis pectoralibus acutis capite minus duplo brevioribus et ventralibus minus dupla longiorib 
ante pinnam dorsalem insertis; anali corpore duplo humiliore, radijs 2 posticis a cetera pin 
pinnam spuriam efficientibus; caudali profunde incisa lobis acutis 5 ad 5E in longitudine corpC 
corpore superne viridescente, inferne argenteo; pinnis hyalino-viridescentibus. id 
B. 6. D. 13 vel 14. P. 12 vel 13. V. 1/7. A. 14 + 2, CG. 19 et lat. brev. 
Habit. Pamangkat, in fluviis et aquis fluvio-marinis. dog 1% 
Longitudo 2 speciminum 48” et 51”. ti 


En 
Aanm. Deze soort is gekenmerkt door hare slanke gedaante, voorwaartsche plaatsin 
k 


DE 


buikvinnen en vooral door eene kleine tweestralige valsche aarsvin, welke zich achten 


genlijke aarsvin bevindt, 


Coïlia macrognathos Blkr. 


altitudine; cauda gracili; capite acuto, absque processu maxillari 6 circiter in longitudine corpori 
acuto, ante os prominente; oculis diametro 54 circiter in longitudine capitis absque processu 1 
maxilla superiore postice maxime producta, pinnas ventrales fere atlingente, denticulis majoribus 

ze 


ali ; pinna dorsali pos- 
Ki: tertia corporis parte incipiente, acuta, corpore paulo humiliore, spina brêvi ante radium {m; 


s ventralibus dorsali oppositis, capite minus duplo brevioribus; anali cum caudali unita, basi corpore 
eam paulo breviore; caudali acuta 53 ad 73 in longitudine corporis; colore corpore superne plumbeo 
pferne flavescente-argenteo; pinnis dorsali, pectoralibus et ventralibus flavis, analí caudalique aurantiacis. 

B. 10. D. 1 spin. brev. + 3/11 vel3/12. P. 6 fil. lib. + Al vel 5 fil. lib. + 14, V. 1l6. A. 2/60 vel 2/71. 
BC. 10. 
Habit. Pamangkat, in fluviis et aquis fluvio-marinis. 
Longitudo 2 speciminum 205” et 215, 


Aanm. In de laatste jaren zijn meerdere soorten van Coïlia bekend geworden. De boven- 
chrevene is het naaste verwant aan Coilia Grayi Richards. door de sterke verlenging 
bovenkaak, doch verschilt er van, door niet uitgesnedene staartvin , die onmerkbaar 
in de aarsvin overgaat; voorts doordien er de aarsvin korteris dan het ligechaamsgedeelte, 
vóór haar gelegen, enz. 


phatoessus nasus CV. Poiss. XXI p. 76. Nat. Tijdsch. N. Ind. IH p. 223. 


jatoess. corpore oblongo compresso, altitudine 3 fere in ejus longitudine, latitudine 9 in ejus altitudine; 
e 5 in longitudine corporis, aeque longo ac alto; rostro oculo breviore, rotundato, ante os prominente; 


— 


la superiore inferiore longiore; rictu parvo sub oculi parte anteriore desinente; oculis diametro 34 in 


entrales non attingentibus; ventralibus acutis capite minus duplo brevioribus; anali humili capite 
ore; caudali profunde excisa, lobis acutis 42 circiter in longitudine corporis; colore corpore superne 
i, inferne argenteo; dorso vittis 7 p. m. fuscescentibus longitudinalibus ; macula scapulari fusca ; pinnis 
is vel flavescentibus, dorsali superne fusco marginata. 

D. 4/13 vel 4/14. P. 1/14. V. 1/7. A. 2/18. vel 2119. Gal setrlatssbrev. 

non. Clupea nasus Bl. Ausl. Fish. tab. 429. 

„Nasenherring Bl. ibid. 

Hareng Nason Bl. ibid. 

Nose Herring Bl. ibid, 

Clupea thuryssa, Pedda kome et Kome Russ Corom. Fish. II fig. 196, 197. 

Chatoessus altus Gr. Hardw. Illustr. Ind. Zoöl. IL tab. 91. fig. 2, 

Chatoessus come Richards. Voyage Ereb. Terr. Fish. p. 62, tab. 38 fig. 7? 

Chatoesse nason CV. Poiss. XXI p. 76. 

| abit. Bulucomba, Celebes insulae, in mari. 

Longitude specimipis unici 212”, 


bladz. 6, 7 en 8 van deze bijdrage voege men nog, voor: 


BANKA. Haren: gula dispilonotus Blkr., Rogenia argyrotaenia Blkr., ma 


GELEBES. Sardinella leiogaster GV?, Engraulis encrasicholoïdes Blkr., Ohato 


f- 
\ 


Bij het geographisch overzigt der Haringen van den Indischen Archip 


SUMATRA. Pristigaster tartoor GV., Clupeonia perforata Cant., Alausa tol 


Chatoessus tampo GV. pe 

PINANG. Pellona Grayana CV., Raconda Russelliana Gr. Cant, Cid 
Cant., Kowala Hod GV; EDE lauta Cant., Alausa tol 

champil Cant., Engraulis taty GV., Engraulis Brownii CV, . / 

tav GV, Engraulis breviceps Cant., Engraulis purawa Re 

di CV., C Lj chacunda GV. | 


Breni perforata Gant., Alausa toli GV., _Alausa ctenolepis ne 
Reynaldìi GV., Engraulis Brownù GV., Le mystax av, 
lis Dussumvierii GV. | 


RIOUW. Spratella kowala Blkr., Engraulis Grayi Blkr., Engraulis Russell 1 


toessus chacunda GV. 


Engraulis rhinorhynchos Blkr., Engraulis Grayi Blkr., Engr 

nij CV., Engraulis setirostris GV., Chatoessus selangkat Blkr. 

BORNEO. Pellona wanthopterus Blkr., Pellona Russelliì Blkr., Spratella ps 
Blkr., Alausa toli GV., Engraulis melanochir Blkr., Engraulis B 

Coïlia horneënsis Blkr., Coilia macrognathos Blkr. 


GV. 
TIMOR. ZEngraulis encrasicholoïdes Blkr. 


Batavia, Mei 16532. - 


Bei DRA GE 


TOT DE KENNIS DER 


PLEURONEOCTEOINDEN 


VAN DEN 


SOENDA-MOLUKSCHEN ARCHIPEL, 


DOOR 


Dr. P. BLEEKER. 


we 


B UD R ÀÂ G E 


TOT DE KENNIS DER 


PLEURONECTEOINIDEN 


VAN DEN 


SOENDA-MOLUKSCHEN ARCHIPEL, 


DOOR 


Dr, P. BLEEKER. 


Niettegenstaande nog slechts weinige soorten dezer familie van den Indischen Archipel 
zijn bekend geworden, zijn deze gewesten tamelijk rijk aan haar en bevat mijne verzame- 
ling thans reeds 20 soorten, welke ik, op een paar uitzonderingen na, allen op Java en 
grootendeels te Batavia heb gevonden 

In de mij beschikbare werken vind ik slechts 4 soorten van deze gewesten vermeld, 
EW. 


B Solea zebra Cuv. 3. Plagusia bilineata Cuv. 
2 _» trichodactyla Guv. 4, Achirus pavoninus Lacép. 


Wel wordt nog in de »Catalogue of zoölogical specimens” voorkomende in » Memoir of 
he e life and public services of Th. St. Raffles p. 692” melding gemaakt van Mippoglossus 
0 zerolepidotus Cuv., als bij Sumatra levende, doch deze opgave is niet aannemelijk en zal 
w waarschijnlijk betrekking hebben tot Hippoglossus erumeiì Cuv., in welk geval deze soort 
de vijfde is, welke men, vóór mijne onderzoekingen, van den Indischen Archipel kende. 

Volgens Renard komt in de Molukken eene soort van Platessa of Rhombus voor, welke 
hij noemt Bot ou Plie (Poiss. Mol. IL. tab. 44 fig. 186), welke met concentrische blaauwe 
banden zou geteekend zijn op de regterzijde des ligchaams en met overlangschen rooden, 
gelen en blaauwen band op de rug- en aarsvinnen. De gebrekkige afbeeldingen en hare 
willekeurig geplaatste kleuren bij Renard, laten echter gewoonlijk niet toe, ze tot stelling 


4 


van diagnosen te bezigen, doch zij zijn in alle gevallen geschikt om de aandacht d 
tuuronderzoekers te vestigen op menige nog onbepaalde soort. | 

Blijkens enkele in mijn bezit zijnde afbeeldingen, nagelaten door Kuhl en Van 1 Has. 
selt, kenden deze natuurkundigen nog enkele soorten van Plagusia, welke zij ook ger 
telijk namen hebben gegeven, doch de beschrijvingen noch de afbeeldingen daarvan : 
voor zoover mij bekend is, publiek bekend geworden. Met uitzondering van eene en 
heb ik die soorten teruggevonden en ze beschreven onder de namen, door Kuhl en 
Hasselt reeds aan ze gegeven, terwijl ik de soort, welke ik slechts uit de bedoelde af 
dingen ken, naar de afbeelding, welker naauwkeurigheid niet te betwijfelen is, gekenmer 
heb. Ee 


De soorten mijner verzameling zijn de volgende. 


1. Hippoglossus erumei GV. 11. Achiroïdes melanorhynchus Blkr. 

2. Rhombus lentiginosus Richards. 12. Plagusia marmorata Blkr. 

3. » aspilos Blkr. 13. ) Bloch Blkr. 

4, ) sumatranus Blkr. 14. ) guadrilineata K. v. H. 

5. Solea Russellií Blkr. 15. » potous Cuv. 

6. » zebra Cuv. 16. » lida Blkr. 

7. _» maculata CGuv. jk ) javanica K. v. H. 

8. Achsrus pavoninus Lacép. 18. ) brachyrhynchos Blkr. 

9, » poropterus Blkr. 19. ) melanopterus Blkr. al 
10. Achiroïdes leucorhynchus Blkr. 20. » macrolepidota Bkr. wid 


De door Kuhl en Van Hasselt nagelatene afbeelding eener niet in mijn bezit zijnde soort, 
stelt eene species van Plagusia voor, welke te Tjilankahan werd gevangen. Ik heb haar 
genoemd Plagusia macrorhynchos , naar haren langen snuit, die evenredig meer roo e 
oogen uitsteekt dan die van eenige andere mij bekende soort. ed 

In het geheel zijn mij thans alzoo 22 soorten van Pleuronecteoïden van den Soenda-Me lo- 
lakschen Archipel bekend t. w. ve 


1. Hippoglossus erumei Guv. 10. Achirus poropterus Blkr. 

2. Rhombus lentiginosus Richards. 11. Achiroïdes leucorchynchos Blkr. E 
8 ) aspilos Blkr. 12. » melanorhynchos Blkr. ris 
hs. ) sumatranus Blkr. 13 Plagusia marmorata Blkr. zh „% 
5. Solea Russellac Blkr. 14. ) Blochii Blkr. | 
6 » zebra Cuv. 15. ) quadrilineata K. v. H. ii 
7 » _ maculata Cuv. 16. ) macrorhynchos Blkr. 

8 » _trichodactyla Guv. 78 » potous Cuv. 

9. Achirus pavomnus Lacép. 18. » lida Blkr. 


ö 


19. Plagusia javanica K. v. H. 21. Plagusia melanopterus Blkr. 
20. ) brachyrhynchos Blkr. 22. ) macrolepidota Blkr. 


Van deze soorten beschouw ik als nieuw voor de wetenschap Zlhombus aspilos Blkr., 
Rhombus sumatranus Blkr., Achorus poropterus Blkr., Achtroïdes leucorhijnchos Blkr., 
Achtroïdes melanorhijnchos Blkr., Plagusia marmorata Blkr., Plagusia macrorhynchos Blkr., 
Plagusia lida Blkr., Plagusta javamca K. v. H.‚ Plagusia brachijrhijnchos Bìkr., Plagu- 
sia melanopterus Blkr. en Plagusva macrolepidota Blkr., en alzoo meer dan de helft der 
van deze Indiën bekende soorten. 

Omtrent Plagusia bilvneata Guv. heerscht bij de schrijvers nog verwarring in de opgave 


der kenmerken. Behalve Pleuronectes holineatus Bloch en Jerree potoo E. van Russell, bij 


| 


7 
di 


welke soort de zijlijn aan de linkerzijde dubbel doch aan de regterzijde enkel is, wordt 


‚door de schrijvers onder Plagusia bilineata ook begrepen eene soort met dubbele zijlijn aan de 
regterzijde en deze soort, zeer verschillende van Plag. bilineata, is waarschijnlijk die, welke reeds 


door Kuhl en Van Hasselt Plagusia quadrilineata genoemd en hieronder beschreven is. Ik 


stel daarom voor, den naam van Plagusia bilineata te laten vervallen, terwijl ik voor de 
soort, welke ik als dezelfde beschouw als Pleuronectes bilineatus Bl. den naam van dien 


ichthyoloog heb gekozen. 

De soorten van het geslacht Plagusia waren tot nog toe zeer onvoldoende gekenmerkt. 
Ik geloof hieronder de voorbeelden voor meer doelmatige beschrijvingen te hebben gegeven. 
Uitmuntende soortelijke karakters heb ik gevonden in de aan- of afwezigheid van fimbriën 
om de lippen, in de lengte van den bekhaak, in de zijlijnen, in de tusschenoogslijn, 
in de verhoudingen der lengte en hoogte en gedaante van den kop, in de meer voor- of 


achterwaartsche plaatsing van den bekhoek, in het aantal der schubben, in de hoogte 


der vinnen enz. 


De Pleuronecteoïden zonder borstvinnen werden door Lacépède zamengevat onder den ge- 


slachtsnaam Achirus. Sedert werd dit genus gesplitst in de twee geslachten Achirus en 


Plagusia. Onder Achirus bleef men die soorten begrijpen, bij welke rug-, staart- en aars- 
vinnen niet vereenigd zijn, terwijl men onder Plagusia die soorten begreep, bij welke die 
vinnen als het warc tot eene enkele vin vereenigd zijn. De vrij talrijke soorten van borst- 
vinloze Pleuronecteoïden mijner verzameling hebben mij in de gelegenheid gesteld, de bei- 
de geslachten Achirus en Plagusia op. vastere grondslagen te kenmerken en mij tevens aan- 
leiding gegeven om een nieuw geslacht op te stellen, dat het midden houdt tusschen 
Achirus en Plagusia en door mij Achiroïdes genoemd is. Tot dit nieuwe geslacht behoort 
de soort van Borneo, welke ik in mijne eerste Bijdrage tot de kennis der Ichthijologische 
fauna van Borneo, opgenomen in de eerste aflevering van het Natuurkundig tijdschrift 
voor Nederlandsch Indië, onder den naam van Plagusia melanorhijnchus heb bekend 
gemaakt, terwijl eene tweede soort in de rivier van Soerakarta leeft en aldaar bekend is 
onder den naam van Jkan Teloempah. 


6 


De kenmerken der geslachten Achirus, Achiroïdes en Plagusia behooren mijns inziens 
op de volgende wijze vastgesteld te worden. d | et: 


Acmrus Blkr. — Pinnae pectorales nullae, dorsalis, caudalis et analis distinctae non uni- 
tae. Pinnae ventrales 2. Oculi dextri, Rostrum non uncinatum. Os subanticum. 
Linea lateralis utroque latere simplex. Porus valde conspicuus inter singulos ra- 


dios pinnae dorsalis et analis. Membrana branchiostega radiis 6. F 

_ Acnimoïpzs Blkr. — Pinnae pectorales nullae, dorsalis caudalis et analis unitae, non 
distinctae. Pinnae ventrales 2, Oculi dextri. Rostrum non uncinatum. Os sub- 

anticum. Pori interradiales dorsales et anales nulli conspicui. Membrana bran-_ 

chiostega radiis 6. 

Pracusra Blkr. — Pinnae pectorales uullae, dorsalis, caudalis et analis unitae non dis- 
tinctae. Pinna ventralis unica. Anus lateralis. Oculi sinistri. Rostrum uncina- 

tum. Os inferum. Radii pinnis omnibus simplices. Membrana branchiostega ra= 

diis 6. Dentes maxillares pluriseriati parvi. 


Ik geloof dat ook de kenmerken van de geslachten Platessa, Hippoglossus en Rhombus 
beter behooren vastgesteld te worden, dan zulks door Cuvier voorgesteld is. Hippoglossus. 
erumei heeft pijlvormige en bewegelijke tanden in beide kaken. Slechts deze enkele soort 
bezittende en uit de mij bekende beschrijvingen en afbeeldingen niet kunnende opmaken 
of dergelijke verhoudingen ook bij de overige bekende soorten van dit geslacht bestaan, 
laat ik haar onder dezen geslachtsnaam, hoezeer ik vermoed, dat zij tot een van de Eu- 
ropesche soorten vau Hippoglossus verschillend geslacht behoort verheven te worden, waar- 
van alsdan de kenmerken voornamelijk in de lange bewegelijke pijlvormige tanden zou- 
den te zoeken zijn. De door Cuvier opgegevene kenmerken van Hippoglossus zijn te onbe- 
paald. Deze aanmerking laat zich ook maken op zijne definitie van Platessa en Rhombus, 
welker verschil eigenlijk slechts daarop zou neerkomen, dat de rugvin bij Rhombus zich 
wat verder naar voren zou uitstrekken dan bij Platessa. Ik beschouw als soorten van Bhoid 
bus die, welke bij het bezit van alle vinnen, zich voor aan den kop openenden 
bek en het gemis van gehemelte- en ploegbeentanden, kegelvormige tanden bezitten in 
de keelgatsbeenderen en de kaken en wel in de kaken in eene enkele rei. Bij mijne drie 
soorten strekt zich tevens de rugvin tot voor de oogen uit. | 

Alle mij bekende Indische soorten van Pleuronecteoïden hebben dit opmerkelijks, dat EE | 
in vergelijking met zoovele Europesche soorten zeer klein blijven. Van geene enkele soort 
mijner verzameling heb ik specimina van meer dan Ì'/, voet lengte gezien en verrewegs 
de meeste soorten blijven beneden de lengte van 1 voet. 

Alle te Batavia voorkomende soorten zijn eetbaar. Wegens fijnen smaak op de tafels der | 
Europeanen zeer gezocht zijn slechts Plagusia potous CGuv., Plagus. quadrilineataK. v. His 
Plagus. Blochii Blkr., Plagus. marmorata Blkr., Plagus. macrolepidota Blkr. en Hippös 


den kunnen bekleeden. 
_ Solea Russellii Blkr., hoezeer eetbaar, wordt zelden genuttigd, wegens haren bitteren smaak. 


JAVA. 

An Hippoglossus erwmeì Cuv. 11. Plagusia Blochiù Blkr. 

„ Rhombus lentiginosus Richards. 12. ) guadrilineata Kv. H. 
8, ) aspilos Blkr. 18. D) macrorhijnchos Blkr. 

„ Solea Russelliù Blkr. 14. » potous Guv. 

>» zebra Cuv. ld > lida Blkr. 

.__» maculata Cuv. 16. ) javanica K. v. H. 

. Achirus pavoninus Lacép. 14. D) brachyrhynchos Blkr. 
MES poropterus Blkr. 18. ) melanopterus Blkr. 
B. Achsroïdes leucorhijnchos Blkr. 19. ) macrolepidota Blkr. 


1 ). Plagusia marmorata Bkr. 


MADURA. 


NS) 


1. Hippoglossus erumeiì Cuv. . Plagusia Bloch Bkr. 
BALI. 


E . Plagusia melanopterus Blkr. 


SUMATRA. 

E Hippoglossus erwmei Guv. 4. Achirus poropterus Blkr. 

). Rhombus sumatranus Blkr. 5. Plagusia Blochii Blkr. 

„ Solea zebra Cuv. … 6% >» guadrilineata K. v. H. 
BANKA. 


1. Plagusia quadrilineata K. v. H. 
BORNEO. 


1. Solea onvmatura Richards. _ 2. Achiroïdes melanorhijnchus Blkr. 


OELEBES). alt In 


pe 


Hippoglossus ra kn: Sr 
MOLUKSCHE EILANDEN. 


1. Solea trichodactyla Cuv. (Amboina). 


Van de opgesomde soorten komen tevens buiten den Indischen . 


1. Hoppoglossus erwmei Cuv. 

2. Rhombus lentiginosus Richard. 

89. Solea ommatura Richards. 

4. _» _Russelli Blkr. 

5. _» zebra Cuv. 

6. Solea maculata Cuv. 

7? Plagusia Blochii Blkr. 

82 guadrilineata K. v. H. 
DE » potous Cuv. 


China. 


Hind. China. 
Nieuw Holland. 


Hindost. 
Ind, zee. 
Hindost. hi 
Hindostan. Malakka. 
Ind. zee. China. 
Hindost. 


Ein 


9 
CONSPECTUS SPECIERUM DESCRIPTARUM ANALYTICUS, 


HIPPOGLOSSUS Cuv. 


IL. Dentes maxillares, vomerini et palatini ex parte elongati sagittaeformes mobiles. 
A. Pinna dorsalis ad verticem incipiens. 
a. Linea lateralis antice vix curvata. à 

aa. Squamae lateribus 70 ad 80 in serie longitudinali. 


j Oeculi dextri vel sinistri. Corpus latere oculari fuscum vel nigricans. 


1. Hippoglossus erumei Cuv. 
RHOMBUS Cuv. 


| 1. Oeuli sinistri. 
| A. Pinna dorsalis ad rostrum incipiens. Oculus inferior ante superiorem promi- 


De 4 


nens. Radii dorsales et anales omnes simplices. 
a. Oculi minus diametro Y, approximati, 
aa. Squamaelateribus 40 p. m. in serie longitudinali. D. 80 p. m. A. 60 p. m. 
Î Corpus latere oculari fuscescens immaculatum. Altitudo corporis 2% ad 8 
in ejus longitudine. 


Kian, € 


2. Rhombus aspilos Blkr. 


_b. Oeculi diametro 1 circiter distantes. 
aa. Squamae lateribus 65 p. m. in serie longitudinali. 
í Corpus latere oculari fuscum immaculatum. Altitudo corporis 2 circiter in 
ejus altitudine. 


9. Rhombus swmatranus Blkr. 


B. Pinuna dorsalis ad frontem ante oculum superiorem incipiens. Radii dorsales et 
anales postici fissi. 


De eh tn desen ot ded 


a, Oculi subcontigui, superior ante inferiorem prominens. 
aa. Squamae lateribus 65 ad 80 in serie longitudinali. D. 71 ad 75. A. 
' ad 59, 
T Corpus latere oculari fuscescens vulgo guttis sparsis flavescentibus. Altiludo 
corporis 2Y, ad 2V, in ejus longitudine. 


ars 
Go 


4. Rhombus lentiginosus Richards. 
SOLEA. 


1. Pinnae dorsalis, caudalis et analis coalitae Oculi destri. 


10 il 
A. Labia fimbriata. | ad 


MARE 4 


a. Corpus latere oculari fuscum. Pinnae verticales Ten albo 
aa. Pinna pectoralis latere oculari rotundata. are 


5. Solea Russells Blkr. 


B. Labia non fimbriata. | 
a. Gorpus latere oculari fasciis 20 ad 22 transversis fuscis geminatim dis 


z 


aa. Pinna pectoralis latere oculari acuta. 


6. Solea zebra Cuv. 


II. Pinnae dorsalis, caudalis et analis liberae. Oculi dextri. 
A. Labia non fimbriata. 
a. Corpus latere oculari fuscum maculis numerosis nigris. 


7.  Solea maculata Cuv. 


ACHIRUS Blkr. 


1. Oeculus superior ante inferiorem prominens. 
A. Pinnae ventrales liberae. Pinnae omnes radiis ex parte fissis. 
a. Corpus pinnaeque latere oculari chalybeo-virides ocellis numerosis aile 
vulgo pupillatis. 


8. Achvrus pavoninus Lacép. 


B. Pinnae ventrales anali unitae. Radii dorsales et anales omnes simplices. 
a. Corpus pinnaeque latere oculari fuscescentes, maculis sparsis fuscis. — 


9. Achirus poropterus Blkr. 


ACHIROÏDES Blkr. f 


IL. Rostrum latere anophthalmo nigrum. D. CG. A. 124 p. m. 


10. Achdroides melanorhynchos Blkr. 


IH. Rostrum latere anophthalmo album. D. CG. A. 106 p. m. 
11. Acharoïdes leucorhynchos Blkr. 
PLAGUSIA Blkr. 


IL. Labia fimbriata. Oculi sinistri, superior ante inferiorem prominens. Linea 


11 


ralis sinistro latere duplex, dextro latere simplex. Angulus oris aperturae branchi- 
ali magis quam rostri apici approximatus. 

A. Caput subsemilunariter rotundatum unco rostri post oeulos producto. 
a. Corpus latere oculari fuscescens chalybeato marmoratum vel maculatum. 


aa. D. 100 p. m. A. 80 p. m 
12. Plagusia marmorata Blkr. 


B. Caput acutiuscule rotundatum unco rostri sub oculi inferiore desinente. 
a Corpus latere oculari griseo-fuscum singulis squamis macula profundiore. 


aa D: 100 pm. A. 80 p. 1 
18. Plagusia Blochmi Blkr. 


IL. Labia non fimbriata. Oeculi sinistri, superior ante inferiorem prominens. 
A. Linea lateralis utroque latere duplex. Angulus oris operculi limbo posteriori 
magis quam rostri apici approximatus. 
a. Caput subsemicirculariter rotundatum, unco rostri ante oculos desinente. 
aa. Corpus latere oculari fuscescens. Pinnae dorsalis et analis aurantiacae. 


Tied: 105 mi, m. A85: p. ma. 
14. Plagusia guadrilineata K. v. H. 


B. Linea lateralis dextro latere unica. 
a. Rostrum unco sub oculis desinente. Angulus oris aperturae branchiali magis 
quam rostri apici approximatus. D. 100 p. m. A. 80 p. m. 
ag. Caput longius quam altum. Linea interocularis valde declivis recta. 


15. Plagusia macrorhynchos Blkr. 
bb. Caput aeque altum ac longum. Linea interocularis nulla. 
16. Plagusia lida Blkr. 


_b. Rostrum unco ante oculos desinente. 
aa. Squamae latere oculari 80 ad 100 et plus in serie al 
tT _Angulus oris operculi limbo posteriori magis quam rostri apici approxi- 
matus. Linea interocularis valde curvata. D. 130 p. m. A. 100 p. m 


Caput longius quam altum. 
17. Plagusia potous Cuv. 


Tf Angulus oris rostri apici magis quam limbo operculari posterior: appro- 


ximatus. Pinnae ventrales liberae. 


, ie 
Ate 


0 


o Pinnae dorsalis et analis corpore plus quadruplo_ 
. . ÙK zer sj s 
superior valde prominens. Gorpus latere oeulari fus 
fundiore nebulatum. PANT 


18. Plagusia javanica K. v. H. 


oo Pinnae dorsalis et analis corpore triplo humiliores 
ante inferiorem prominens. Gorpus latere oculari 
fuscis profundioribus. | 


19. Plagusia brachyrhynchos Blkr. 


óó Caput deque longum ac altum. D. 114. A. 95. _— 
o Pinnae dorsalis et analis corpore quadruplo humiliores. 
oculari fuscescens. Pinnae late nigro limbatae. 


20. Plagusia melanopterus Blkr. 


bb. Squamae latere oculari 50 p. m. in serie longitudinali. ik: 
T _Angulus oris in medio capite situs.  Pinna ventralis tota ana 

6 Caput longius quam altum. D. 112 p. m. A. 88 p. m. 

e Corpus latere oculari griseo-fuscum. 


Ni f g 


91. Plagusia macrolepidota Bkr, 


15 
DESCRIPTIONES SPECIERUM DIAGNOSTICAE, 


HIPPOGLOSSUS Cuv. 


1, Dentes maxillares, vomerini et palatini ex parte elongati sagittaeformes mobiles. 
A. Pinna dorsalis ad verticem imcipiens. 
a. Linea lateralis antice vix curvata. 
aa. Squamae lateribus 70 ad 80 in serie longitudinali. 
f Oeculi dextri vel sinistri. Corpus. latere oculari fuscum vel nigricans im- 
maculatum. 


Hippoglossus erumei Cuv. 


Hippogl. corpore oblongo, altitudine 3 ad 2% in ejus longitudine; capite 4 circiter in longitudine corpo- 
ris; oculis dextris vel sinistris, minus diametro 1 distantibus, superiore ante inferiorem prominente, in linea 
“frontali sito, diametro 6 fere in longitudine capitis; rictu longe post oculos desinente; maxilla superiore 12 
ad 12 in longitudine capitis, dentibus elongatis sagittatis partim mobilibus; maxilla inferiore prominente den- 
tibus ut in maxilla superiore, irregulariter biseriatis; palato dentibus parvis utroque latere in vittam gr acilem 
Jongitudinalem collocatis; operculis squamosis ; linea laterali antice vix curvata oblique descendente ; squamis 
ciliatis, lateribus 65 ad 75 in serie longitudinali; pinnis dorsali et anali rotundatis altitudine 4 circiter in al- 
titudine corporis, dorsali vertice incipiente; pectoralibus acutis capite duplo vel paulo plus duplo brevioribus; 
caudali convexa 6 circiter in longitudine corporis; colore corpore pinnisque latere oculari fusco vel nigrican- 
te, latere anophthalmo albo; pinnis dorsali et anali albo marginatis. 

B. 7. D. 16/36 ad 17/36 ad 19/34. P. 2/12 vel 3/11. V. 1/4. A. 9/29 vel 9/30 vel 12/27. C. 16 vel 18. 
Synon. Pleuronectes erumei Bl. Schn. Syst. posth. 
Adalah Russ. Corom. Fish. I p. 54 fig. 69. 
Noree Nalaka G. Russ. ibid. p. 60 fig, 77. 
Hippoglossus nalaka Cuv. 
Hippoglossus dente Richards. Zoöl. Sulphur, Fish. p. 102 tab. 47. (oculis dextris). 
Tso-kow, Tso-kau et Tso-hau Chinens. 
Ikan Mata sabla Mal. Batav. 
Jkan Betteh Incol. Cherib. 
Ikan Grobiat Indig. Pasuruan. 
Habit. Batavia, Cheribon , Pekalongan, Samarang, Surabaja, Pasuruan, in mari. 
Longitudo 9 speciminum 70” ad 250”. 


_ Aanm. Van mijne 9 specimina hebben 6 de oogen regts en 3 links. Ik kan overigens geen 
„verschil tusschen hen ontdekken. Moree Nalaka GC. van Russell iseen jeugdig individu de- 
zer soort met de oogen regts en 4 dwarsche banden over het ligchaam. Hiervan bezit ik 
vinsgelijks 2 specimina. Zoo ook houd ik Wippoglossus dentex Richards. voor dezelfde soort, 
met de oogen regts, 

Bij mijne specimina verschilt het aantal onverdeelde rugvinstralen van 16 tot 19 en dat 
der ongesplitste aarsvinstralen van 9 tot 12. 


14 dl: 
RHOMBUS Cu v. 


L Oeculi sinistri. | 
A. Pinna dorsalis ad rostrum incipiens. Oculus inferior ante superiorem prominens. E 
Radi dorsales et anales omnes simplices. 

a. Oculi minus diametro , approximati. 

aa. Sgquamae lateribus 40 p. m. in serie longitudinali. D. 80 p. m. A.COp.m. 

Ì. Corpus latere oculari fuscescens immaculatum. Altitudo corporis 2%, ad 

8 in ejus longitudine. à 


Rhombus aspt los Blkr. 


Rhomb. corpore oblongo-ovali, altitudine 2} ad 3 in ejus longitudine; capite non cornuto, 5 fere in lon- 
gitudine corporis, vix altiore quam longo; oculis sinistris minus diametro 4 approximatis, superiore majore ä 
diametro 8 circiter in longitudine capitis, inferiore ante superiorem prominente; rictu curvato ante oculum 
inferiorem desinente; maxilla superiore capite plus duplo breviore, sub oculi parte anteriore desinente; den-_ 
tibus maxillaribus uniseriatis conicis aequalibus parvis; praeoperculo obtusangulo inferne concaviusculo; squa- 
mis lateribus 40 p. m. in serie longitudinali; linea laterali antice curvatura valde convexa; pinnis, caud: É 
excepta, radiis omnibus simplicibus, dorsali et anali rotundatis altitudine 2E in altitudine corporis, dorsali 
ad rostrum incipiente ; pectoralibus acutis capite brevioribus; ventralibus pectoralibus brevioribus; caudali_ 
obtusa rotundata B et paulo in longitudine corporis; corpore pinnisque latere oculari griseo- loscesee à 
immaeculatis, latere anophthalmo albescente. dk 

B 6. D. 80 ad 82. P. fl vel 12. V. 5 vel 6. A. 6f ad 63. C. 18. 

Synon. Zkan Mata sabla Mal. Batav. el 

Habit. Batavia, in mari. 

Longitudo 3 speciminum 75?” ad 80”. 


hb. Oculi diametro 1 circiter distantes. 
aa. Squamae lateribus 65 p. m. in serie longitudinali. D. 85. A. 61. | 
Ì. Corpus latere oculari fuscum immaculatum. Altitudo corporis 2 circiter 
in ejus altitudine. 


Rhombus swmatranus Blkr. 


Rhomb. corpore ovali, altitudine 2 circiter in ejus longitudine; capite non cornuto, 44 in longitudine cor- 
poris , altiore quam longo; oculis sinistris diametro 1 fere distantibus, diametro 4 in longitudine capitis , 
inferiore ante superiorem prominente; rictu curvato; maxillis superiore sub medio oculo desinente, inferiore 
paulo prominente; dentibus maxillaribus uniseriatis conici brevibus aequalibus bene conspicuis; praeopercu- 
lo obtusangulo inferne concavo; squamis 65 p. m. in serie longitudinali; linea laterali antice curvatura valde 
convexa, flexura diametro capite plus duplo breviore; pinnis, caudali excepta, radiis omnibus simplicibus , 
dorsali et anali rotundatis altitudine 4 ad 5 in altitudine corporis, dorsali ad rostrum ante oculum inferio- 
rem incipiente; pectoralibus acutis 64 in longitudine corporis; ventralibus pectoralibus brevioribus; caudalí 
obtusa rotundata 7 fere in longitudine corporis; colore latere oculari fusco-griseo, latere dextro albo. | 

B. 6. D. 85. P. 10. V. 5 vel 6. A. 61, C. 17 et laf. brev. 


15 


Habit. Sumatra occidentalis, in mari. 
Longitudo speciminis unici 120”. 


B. Pinna dorsalis ad frontem ante oculum superiorem imeipiens. Radi dorsales et ana- 
les postic1 divisi, 
a. Oculi subeontigui, superior ante inferiorem prominens. 
aa. Squamae lateribus 65 ad 80 in serie longitudinali. D. 7l ad 75. A. 56 ad 59. 


4 Corpus latere oculari fuscescens vulgo guttis sparsis flavescentibus. 


Rhombus lentiginosus Richards. Gontrib. Ichth. Austr. Ann. Nat, Mist. XI p. 495, 


Rhomb. corpore ovali, altitudine 2 ad 2% in ejus longitudine; capite non cornuto, 4 ad 44 in longitu- 
dine corporis, aeque longo circiter ac alto; oculis subcontiguis, superiore majore ante inferiorem prominente, 
diametro 4 ad 44 in longitudine capitis; rictu curvato sub oculo desinente; maxilla superiore 2 et paulo in 
Jongitudine capitis sub oculi parte posteriore desinente; deutibus maxillaribus conicis acutis, maxilla infe- 
riore majoribus antice caninoïdeis, maxilla superiore antice medioeribus postiee minimis; praeoperculo valde 
obtusangulo margine inferiore concaviusculo vel rectiusculo; linea laterali antice valde curvata; squamis Jate- 
ribus Óò ad 80 in serie longitudinali; pinnis dorsali et anali 3% ad 5 in altitudine corporis, rotundatis, radiis 
d ultimis fissis, dorsali ad frontem ante oculum superiorem incipiente; pectoralibus acutis 15 ad f2 jn lon- 
gitudine capitis radiis simplicibus; ventralibus liberis, radiis divisis; caudali rhomboïdea 54 ad 6 in longitu- 
dine corporis radiis divisis; colore latere oculari griseo-fusco vel fusco, vulgo guttis sparsis luride-flavescen- 
tibus; latere dextro albido. 

B. 6. D. 71 ad 75 (3 ultim. fis. ). P. 11 vel 12. V.1/5. A. 55 ad 59 (3 ult. fiss.). C. 15 vel {7 et lat. brev. 

Synon. Wunirung Indig. Port Iessington. 

Ikan Mata sabla Mal. Batav. 

Habit. Batavia, in mari. 

Longitudo 24 speciminum 96” ad 220”. 


Aanmerk, Deze soort komt bijkans dagelijks te Batavia ter markt, hoezeer gewoon- 
lijk in slechts enkele individu’s. Zij is weinig gezocht en ook weinig vleeschrijk. 


J 

Î SOLEA Cuv. 

j L. Pinnae dorsalis, caudalis et analis unitae. Oculi dextri. 
| A. Labia fimbriata. 


a. Corpus latere oculari fuscum. Pinnae verlicales migricantes albo marginatac. 
aa. Pinna pecloralis latere oeulari rotundata. 


Solea Russellii Blkr. 


Sol. corpore oblongo, altitudine 4 ad 34 in ejus longitudine; capite obtuso rotundato, 5} ad 5 in lon- 
gitudine corporis, altiore quam longo; oculis dextris minus diametro 1 approximatis, superiore ante inferiorem 
prominente, diametro 6 ad 7 in longitudine capilis; rostro paulo ante os prominente; ore antico rictu curvato 
sub oculo inferiore desinente; labiis fimbriatis; dentibus maxillaribus pluriseriatis conicis parvis subaequali- 
bus; linea laterali recta lineae dorsali plus quam Jineae ventrali approximata; squamis ciliatis, tateribus plus 


» 


16 


qgaam 150 in serie longitudinalí usque ad aperturam branchialem; pinnis dorsali, caudali et anali u it 
sali ad rostrum incipiente; pectorali dextro latere majore rotundata capite plus quam triplo breviore 
tralibus vulgo rudimentariis basi et pinnae anali unitis; colore corpore latere oculari fusco vel nigri 
pinnis verticalibus nigris albo marginatis. À 

B. 6. D. 76 ad 78. (20 vel plures anteriores simplices) P. dextr. lat. 8 vel 9, sinistr. lat.6 ad 8. v. 

A. A. 60 ad 62 (8 vel plures anteriores simplices). C. 12. 
Syn. Jerre potoo A Russ. Corom. Fish. [. p. 5ò fig. 70. 
Ikan Lidah Mal. Batav. 
Habit. Batavia, in mari. 
Longitudo 6 speciminum 190” ad 230”. 


Aanmerk. Ek houd deze soort voor dezelfde als Jerro Potoo A van Russell, hoezeer | 
vinstralen daar zouden zijn = D. 68. A. 59, welke verschillen aan onnaauwkeurige telling 
of klimaatsvarieteit kunnen toegeschreven worden. Plewronectes Commersonió Lacép ‚ Poi 
IV. p. 599. tab. XII fig. 2, is vrij zeker eene andere soort. Volgens de afbeelding is de 
hooger van ligchaam dan Solea Russellii, heeft de vinnen min of meer gescheiden en D. 
en A. 70. Volgens Commerson zou Pleuronectes Commersoniì Lacép. zeer smakelijk zijn, 


terwijl Solea Russelliù te Batavia wegens hare bitterheid niet gegeten wordt. 


B. Labia non fimbriata. hy: 
a. Corpus latere oculari fasciis 20 vel 22 transversis fuscis geminatim dispositis. 
aa. Pinna pectoralis latere oculari acuta. 


Solea zebra Cuv. 


Sol. corpore oblongo, altitudine 3 ad 34 in ejus longitudine ; capite rotundato 6 ad 7 in longitudine cor- 
poris, alfiore quam longo; oculis dextris diametro 4 ad 52 in Iongitudine capitis, minus diametro 1. 
proximatis, superiore ante inferiorem prominente; ore antico, rictu curvato sub margine anteriore oculi 
ferioris desinente; labiis non fimbriatis; dentibus maxillaribus multiseriatis minimis; squamis ciliatis laterí 
90 ad 120 in serie longitudinali usque ad aperturam branchialem; linea laterali recta dorso paulo ms; 
quam venfri approximata; pinnis dorsali, caudali et anali unitis, radiis simplicibus; dorsali ante oeulum_ 
periorem incipiente, altitudine 4 ad 5 in altitudine corporis; pectorali latere dextro acuta capite minus du 
breviore, latere sinistro rudimentaria obtusa pectorali dextra multo breviore; ventralibus parvis obtusis ! 
beris; caudali rotundata obtusa; colore latere oculari flavescente-griseo fasciis 20 ad 22 transversis fusci 
geminatim dispositis; pinna caudali crebroflavo notata; latere anophthalmo corpore albo, pinnis nigricante 

B. 6. D. 74 ad 78. P. 7 vel 8. V. 4. A. 65 vel 66. C. 14 vel 16. 

Synon. Pleuronectes zebra Bloch Ausl. Fisch. III. p. 27 tab. 187. Lacép. Poiss. IV. p. 597. 

Bandirte Zunge Bl. ibid. 
Zèbre de mer Bl. ibid. 
Pleuronecte zèbre Lacép. Poiss. IV. p. 597. 


Pleuronecte zèbre de mer Bonnat. Pl. Encycl. méth. an 
Ikan LEidah Mal. Batav. id 
Habit. Batavia, in mari. n 


Longitudo 11 speciminum 110” ad 185”. 


hee nnn dk ne 


17 


Aanm. De grootte der schubben schijnt bij. deze soort vrij aanmerkelijk te verschillen. 


_ Welligt is dit ook het geval met de betrekkelijke hoogte, doch bij alle mijne exemplaren 
| verschilt de hoogte slechts tusschen 3 en 8, in de geheele lengte des ligchaams. De afbeel- 
ding van Bloch schijnt wat te langwerpig te zijn. Solea zebrina Temm. Schl. (Faun. Japon. 
_Poiss. p. 185 tab. 95 fig. 1) schijnt slechts eene klimaatsvarieteit van Solea zebra te wezen. 


U. Pinnae dorsalis, caudalis et analis liberae. Oculi dextri. 
A. Labia non fimbriata. 
a. Corpus latere oculari maculis numerosis nigris. 


| Solea maculata Cuv. 


_Sol. corpore ovali, altitudine 23 ad 24 in ejus longitudine; capiterotundato 5 ad 42% in longitudine cor- 


__poris, altiore quam longo ; oculis dextris diametro 4ad Sin longitudine capitis, minus diametro 1 approximatis, 


superiore ante inferiorem prominente; ore subantico , rictu curvato sub oculo inferiore desinente; labiis non 


fimbriatis ; dentibus maxillaribus multiseriatis parvis eequalibus ; squamis ciliatis lateribus 90 ad 100 circiter 
in serie longifudinali usque ad aperturam branchialem ; linea laterali rectiuscula lineae dorsali paulo magis 
quam lineae ventrali approximata; pinnis dorsali, caudali et anali liberis non unitis, dorsali et anali rotun- 
datis 33 ad 4 in altitudine corporis, radiis omnibus simplicibus ; dorsali ante oculum superiorem incipiente 
et ad basin pinnae caudalis desinente ; pectoralibus radiis omnibus simplicibus, pinna dextra capite duplo 


‚ vel minus duplo, pinna sinistra capite triplo vel plus triplo brevioribus ; ventralibus liberis; anali ad basin cau- 
‚ dalis desinente; caudali obtusa rotundata 6 ad 63 in longitudine corporis, radijs mediis fissis; colore latere 
oculari fusco; maculis corpore pinnisque numerosis nigris; pectorali dextra nigra; latere sinistro corpore pinnis- 
que albescente. 


. 


B. 7 vel 8. D. 61 ad 63. P. 9. V. 5. A. 44 ad 46 C. 18. 
Synon. kan Lidah et Ikan Mata sabla Mal. Batav. 
Habit. Batavia, in mari. 

Longitudo 14 speciminum 60” ad 89”. 


Tr 
Re 


Ì Aanm. In eene schetsteekening , door Kuhl of Van Hasselt in het Museum van Natuur- 


lijke historie te Parys naar de natuur vervaardigd, zie ik aan de boven opgesomde beant- 
_woordende kenmerken , behalve dat er het ligchaam wat langwerpiger en de kop wat kor- 
ter is. In genoemd en schijnen talrijke individu’s dezer soort aanwezig te zijn. Deze 


_individu’s zijn afkomstig van Pondichery waar de soort Marel karel schijnt te heeten. 


De soort werd reeds door Cuvier Solea maculata genoemd. 
Welligt vinden zoölogen in deze soort aanleiding, om het geslacht Solea in twee geslach- 


ten te splitsea en onder Solea te laten blijven die species, bij welke de rug-, staart- en 


aarsvinnen niet vereenigd en meer dan zes kieuwstralen aanwezig zijn, en die soorten er 
van af te zonderen, waar die vinnen vereenigd zijn en het kieuwvlies 6 stralen bezit. In- 


dien aan deze karakters genoegzame waarde gehecht mogt worden om ze als generisch te 
beschouwen en het aaatal kieuwstralen van de niet in mijn bezit zijnde soorten van Solea 


3 


18 


met vrije vertikale vinnen standvastig meer dan 6 mogt bedragen , zou ik als geslachtsn 
voorstellen den naam Soleoïdes , als aanduidende de groote verwantschap met Solea. Tot c 
geslacht zouden vermoedelijk behooren, behalve Solea zebra en Solea Russellii, Solea jerre 
Cuv. Solea cornuta Cuv., Solea migra Cuv. en Pleuronectes pan Ham. Buch. 


ACHIRUS Blkr. 


1. Oculus superior ante inferiorem prominens. 
A. Pinnae ventrales liberae. Pinnae omnes radiis ex parte fissis. lij 
a. Corpus pinnaeque latere oculari chalybeo-virides ocellis numerosis dilutioribu 


zld 


vulgo RDE, 


Achirus pavoninus Lacép. Poiss. IV. p. 638. En 


Achir. corpore oblongo, altitudine 2% circiter in ejus longitudine; capite rotundato 5 ad 54 in longitu- 
dine corporis, altiore quam longo; oculis dextris minus diametro fÎ approximatis, diametro 5 ad 6 in lon- 
gitudine capitis, superiore ante inferiorem prominente; ore subantico , rictu curvato sub oculi limbo anteri- 
ore desinente ; dentibus maxillaribus multiseriatis parvis; rostro et mento cirris valde conspicuis fimbriatis 
squamis lateribus 90 ad 100 p. m. in serie longitudinali usque ad aperturam branchialem; linea laterali rec 
ta ; pinnis dorsali et anali corpore triplo ad quadruplo humilioribus postice altioribus, ante basin pinnae cau- 
dalis desinentibus , poris interradialibus valde conspicuis; dorsali ante oculum superiorem incipiente; ventralibus — 
obtusis latis liberis; caudali obtusa rotundata 74 ad 73 in longitudine eorporis; colore latere oculari corpore 
pinnisque chalybeo-viridi ocellis numerosis dilutioribus nigro annulatis et frequenter nigro pupillatis, latere sin 
nistro albido. 
B. 6. D. 66 ad 70. V. 5 A. 50 ad 52 C. 18. 
Synon. Achire pavonien Lacép. Poiss. IV. p. 658 et 661. 
Achirus maculatus K- v. H. (secund. figur. inedit.). 
Ikan Mata sabla Mal. Batav. 

Habit. Batavia, in mari. 

Longitudo 2 speciminum 145” et 149”. 


Aanm. Niettegenstaande Lacépède opgeeft, dat zijne Achirus pavoninus slechts 57 rugvin 
stralen zou bezitten, geloof ik, dat de boven beschrevene soort dezelfde is en dat de rugvin- 
stralen door Lacépède onnaauwkeurig geteld zijn. De soort varieert in grootte en talrijke 
heid der ronde vlekken. Mijne twee exemplaren wijken ten dien opzigte veel van elkander 
af. Bij een dezer exemplaren zijn de ocellen voor een groot gedeelte zonder pupil. | 

Achirus barbatus beschrijvende, maakt de heer Rüppell melding van de poriën tusschen 
de rug- en aarsvinstralen en meent dat de waarneming daarvan nieuw is. Evenwel heeft 
Commerson in de vorige eeuw de aandacht daarop reeds gevestigd, blijkens de beschrij 
van Achirus marmoratus van Lacépède. Deze poriën schijnen een geslachtskenmerk te 
van Achirus, zoo als ik dit genus boven heb omschreven. Althans zijn die poriën úe S 


reeds bekend van Achirus hbarbatus, Achirus marmoratus en Achirus pavoninus. 


19 


B. Pinnae ventrales anali unitae. Radii dorsales et anales omnes simplices. 
a. Corpus pinnaeque latere oculari fuscescentes, maculis sparsis fuscis. 


Achirus poropterus Blkr. 


Achir. corpore oblongo, altitudine 24 ad 3 in ejus longitudine ; capite rotundato AZ ad 42 in longitudine 
corporis, altiore quam longo; oculis dextris subcontiguis diametro 5 ad 6 in longitudine corporis , superiore 
ante inferiorem prominente; ore subantico , rictu curvato sub margine anteriore oculi inferioris desinente; denti- 
bus maxillaribus pluriseriatis minimis; mento cirris vix conspicuis fimbriato; linea laterali recta; squamis la- 
teribus 70 ad 80 in serie longitudinali, capite utroque latere bene conspicuis ; pinnis dorsali et anali altitu- 
dine 3 ad 4 in altitudine corporis, ante basin pinnae caudalis desinentibus, radijs omnibus simplicibus ; dor- 
sali ante oculos incipiente; ventralibus anali unitis; caudali obtusa rotundata 5% circiter in longitudine cor- 
poris , radiis mediis fissis; colore latere oculari corpore pinnisque fuscescente, maculis fuscis parvis sparsis; 
latere sinistro albido. 

B. 6. D. 66 ad 69. A. 47. V. 5. C. 18. 

Synon. Jkan Mata sabla Mal. Batav. 

Habit. Batavia et Padang, in mari. 

Longitudo 5 speciminum 48” ad 66°”. 


Aanm. Van deze soort ontdekte ik een enkel specimen te Batavia, terwijl ik er 4 van 
Padang ontving. Het Bataviasche exemplaar behoort tot eene varieteit, waarbij het achter- 


ste bovenste gedeelte der staartvin zwart is. — Achörus japonicus Temm. Schl. (Faun. japon. 
Poiss. p. 186) moet zeer na verwant zijn aan deze soort. 


ACHIROÏDES Blkr. 


IL. Rostrum latere anophthalmo nigrum. D.G. A. 124 p. m. 


_Achiroïdes melanorhijnchos Blkr. 


___Achiroïd. corpore lanceolato, altitudine 24 in ejus longitudine; capite semicirculariter rotundato 5 fere in 
longitudine corporis , duplo fere altiore quam longo; oculis dextris diametro 5 ad 6 in longitudine capitis , 
minus diametro f distantibus, superiore vix ante inferiorem prominente; ore subantico dextro latere edentu- 
Jo, sinistro latere dentibus pluriseriatis conspicuis ; angulo oris sub oculi inferioris limbo antiore desi- 
nente ; mento non fimbriato ; squamis ciliatis, latere oculari 80 p. m. in serie longitudinali usque ad aper- 
turam branchialem ; linea laterali recta; pinnis dorsali et anali corpore plus triplo humilioribus radiis om- 
nibus simplicibus squamosis, dorsali ante oculos incipiente ; caudali extensa rotundata 5 circiter in longitu- 
dine corporis, radijs mediis fissis; ventralibus liberis; corpore pinnisque latere oculari griseo-fuscescentibus, 
maculis 5 magnis nigris quarum 3 ad basin pinnae dorsalis et 2 ad basinpinnae analis; colore latere anoph- 
thalmo albo , rostro tamen nigerrimo. 
BERG: D. 61 C-20. A. 43 = D.-A. C, 124,,V.-3? 


Synon. Plagusia melanorhynchos Blkr, Faun. Ichth. Borneo in Nat. Tijdschr. N. Ind. L. p. 15. 


20 


Habit. Bandjermassing, Borneo austro-orientalis , in fluviis. amer, 
Longitudo speciminis unici 78”. 


IH. Rostrum latere anophthalmo album. D. GC. A. = 106 p. m. 


Achtroïdes leucorhynchos Blkr. 


Achiroïd. corpore lanceolato, altitudine 23} circiter in ejus longitudine; capite semicirculariter rotundato 
E in longitudine corporis; altitudine capitis 1% ejus longitudine ; oculis dextris minus diametro fÎ distanti- 
bus , diametro 5 ad 6 in longitudine capitis , superiore valde ante inferiorem prominente; ore subantico 
latere dextro edentulo , latere sinistro dentibus pluriseriatis vix conspicuis; angulo oris sub oculi inferioris 
limbo anteriore desinente; mento non fimbriato; squamis ciliatis dextro latere 60 p. m. in serie longitudina- — 
li usque ad aperturam branchialem ; linea laterali recta; pinnis, dorsali et anali corpore triplo humilioribus, — 
radijs omnibus simplicibus squamosis; dorsali ante oculos incipiente; caudali extensa rotundata radiis mediis | 
fissis 5 circiter in longitudine corporis; ventralibus liberis brevibus ; corpore pinnbang latere oculari fuscis_ 
maculis diffusis profundioribus, latere sinistro albidis. Á 

B. 6. D. 54. C. 17. A. 36. = D. C. A. 106. V. 3 vel 4. 

Synon. Plagusia ....« spec.? Blkr. Ichth. Faun. Midd. O. Jav. 

Ikan Telumpa Javan. Surakart. 
Habit. Surakarta, Javae centralis, in fluviis. 
Longitudo speciminis unici 58”. 


_ PLAGUSIA Blkr. 


TL -Labia fimbriata. Oculi „sinistri, superior ante inferiorem prominens. Linea lateralis 
ĳ sinistro latere duplex, dextro latere simplex. Angulus oris aperturae branchiali 
magis quam rostri apici approximatus. ER 

A. Caput subsemilunariter rotundatum unco rostri post oculos producto. 
a. Corpus latere oculari fuscescens chalybeato marmoratum vel maculatum. 


aa. D. 100 p. m. A. 80 p. m. 


Plagusia marmorata Blkr. 


„_Plagus. corpore lanceolato, altitudine 4 ad 3% in ejus longitudine; capite semicirculariter rotundato 4 
ad Á in longitudine corporis, aeque alto circiter ac longo; oculis sinistris minus diametro Í approximatis E 
diametro 9 ad 12 in longitudine capitis, superiore ante inferiorem prominente, inferiore supra angulum oris 
sito; rostro unco post oculum inferiorem desinente; labiis fimbriatis ; angulo oris aperturae branchiali ma- 
gis quam rostri apici anteriori approximato ; squamis valde ciliatis, latere sinistro 90 ad 100 p. m. in se: 
rie longitudinali usque ad aperturam branchialem; squamis dextro latere paulo majoribus ; linea laterali si 
nistro latere duplice, dextro latere unica; linea interoculari valde deeclivi rectiuscula; pinnis dorsali et anali 
corpore plus quadruplo humilioribus, dorsali ad rostri apicem incipiente; ventrali anali coalita ;- corpore 
pinnisque latere oculari fuscescentibus chalybeo maculatis vel marmoratis ; latere dextro albido. 
B. 6. D. 99 ad 104. A. 75 ad 85. C. 8 vel 10 V. 4. 


21 
_Synon. Ikan Lidah Mal. Datav, 


Habit. Batavia, in mari. 
Longitudo f5 speciminum 95” ad 220”, 


B. Caput acutiuscule rotundatum unco rostri sub oculo inferiore desinente. 
a. Corpus latere oculari griseo-fuscum, singulis squamis macula profundiore. 


aa. D. 100 p. m. A. 80 p. m. 


Plagusia Blochii Blkr. 


Plagus. corpore lanceolato, altitudine 4 ad 32 in ejus longitudine; capite acutiuscule rotundato 44 ad 44 
in longitudine corporis, aeque alto circiter ac longo; oculis sinistris, diametro f distantibus, diametro 10 ad 
11 in longitudine capitis , superiore ante inferiorem prominente, inferiore supra angulum oris sito; rostro 
unco sub oculo inferiore desinente; labiis fimbriatis ; angulo oris aperturae branchiali magis quam rostri apici 
approximato; squamis ciliatis latere sinistro 80 ad 90 p. m. in serie longitudinali usque ad aperturam bran- 
chialem, latere dextro paulo majoribus; linea laterali sinistro latere duplice, dextro latere unica; linea in- 
teroculari valde declivi rectiuscula; pinnis dorsali et anali corpore plus quadruplo humilioribus, dorsali ad 
rostri apicem incipiente; ventrali anali coalita; corpore sinistro latere griseo-fusco singulis squamis macula 
profundiore, dextro latere albido. 

B. 6. D. 100 ad 102. A. 79 ad 81. C. 8. V. 4. 

Synon. Pleuronectes bilineatus Bl. Ausl. Fisch. tab 188. 

Doppellinie Bl. ibid. 

Sole à deua lignes Bl. ibid. 

Jerree potoo E. Russ. Corom. Fish. I. p. 58 fig. 74. 

Ikan Lidah Mal. Batav. 

Ikan Lattilat Jav. Tegal, Samar. 

Ikan Lindroh Jav. Tjilatj. 

dkan Nilah Indig. Pasur. 
Habit. Batavia, Cheribon, Tegal, Tjilatjap, Samarang, Rembang, Surabaja, Pasuruan ‚ in mari. 
Longitudo 7 speciminum 140” ad 200”. 


IL. Labia non fimbriata. Oculus superior ante inferiorum prominens. : 
A. Linea lateralis utroque latere duplex. Angulus oris operculi limbo posteriori 
magis quam rostri apici approximatus. 
a. Caput subsemicirculariter rotundatum rostri unco ante oculos desinente. 
aa. Corpus latere oculari fuscescens. Pinnae_ dorsalis et analis aurantiacae. 


1 _D. 105 p. m. A. 85 p. m. 


Plagusia quadrilineata K. v. H. 


Plagus. corpore lanceolato, altitudine 44 ad 33% in ejus longitudine; capite subsemicirculariter rotundato, 
44 ad A2 in longitudine corporis, aeque alto circiter ac longo ; oculis sinistris, diametro 1 circiter approxi- 


22 


BE diametro 10 p. m. 0 longitudine GE 5 RE Baie inferiorem pe beke TN 


nie ; labiis non fimbriatis; squamis ciliatis, latere oculari 50 ad 100, latere Ren 60 di, 50 Ï 
longitudinali usqae ad aperturam branchialem; linea laterali utroque latere duplice, linea dextra dorsal 
tice in pinna dorsali desinente capite linea transversa lineae dextrae centrali unita; linea interoculari re 
cula; pinnis dorsali et anali corpore plus quadruplo humilioribus; dorsali ad rostri apicem incipiente; v 
trali anali coalita; colore sinistro latere corpore pinnisque fuscescente; operculo postice nigro; colore de» ü o 
latere corpore albido, pinnis vulgo aurantiaco. +7 it: 
B. 6. D. 102 ad 112. C. 10. A. 83 ad 86. V. 4. 
Synon. Achirus bilineatus Luacép. Poiss. IV. p. 659 et 663. 
Achire deux lignes Lacép. ibid. 
Ikan LEidah Mal. Batav. 
Habit. Batavia, in mari. — Sumatra occidentalis, in mari — Muntok, Bankae insulae, in mari. 
Longitudo 18 speciminum 75” ad 300”. 
Ee 
B. Linea lateralis dextro latere unica. 
a. Rostrum unco sub oculis desinente. Angulus oris aperturae branchiali magie 
quam rostri apici approximatus D. 100 p. m. A. 80 p. m. 
aa. Caput longius quam altum. Linea interocularis valde declivis recta. 


Plagusia macrorhynchos Blkr. 


Plagus. corpore lanceolato, altitudine 3% in ejus longitudine; capite acutiuscule rotundato 4 in longitudin 
corporis, longiore quam alto; oculis sinistris diametro f circiter approximatis, superiore majore ante inf 
orem prominente diametro 10 in longitudine capitis, inferiore supraangulum oris sito; rostrounco sub oc 
inferiore desinente; angulo oris aperturae branchiali multo magis quam rostri apici approximato; labiis n n 
fimbriatis ; squamis . . . . 2; linea laterali sinistro latere duplice; linea interoculari valde declivi recta; P 
nis dorsali et anali corpore plus quadruplo humilioribus, dorsali ad rostri apicem incipiente; ventrali a 
coalita; coloribus. .... ? bie: 

D. 102. A. 81. C.? V. 4. 

Habit. Tjilankahan , provinciae Bantam. 

Longitudo figurae descriptae 190”, 


Aanm. Ik bezit deze soort niet, doch ken haar uit eene onvoltooide en ongekleurde 
schetsteekening, nagelaten door Kuhl en Van Hasselt. Naar deze teekening is de bove 
staande diagnose genomen. De soort is zeer kenbaar, doordien er de lippen zonder pa 
len zijn, de bekhaak tot onder het onderste oog reikt, de snuit, gerekend van het voor: 
ste gedeelte van den kop tot aan den mondhoek, ongeveer % van de lengte van den 4 
heelen kop uitmaakt, en de lengte van den kop zijne hoogte overtreft. É 


bh. Caput aeque altum ac longum. Linea interocularis nulla. 


Plagusia lida Blkr. 


Plagus. corpore lanceolato, altitudine 4 ad 43 in ejus longitudine ; capite obtusiusculo rotundato, Ál ad 
5 in longitudine corporis, aeque alto circiter ac longo; oculis sinistris, minus diametro fÎ distantibus , dia- 
metro 9 circiter in longitudine capitis, superiore ante inferiorem prominente, inferiore supra angulum oris 
sito; rostro unco sub oculis desinente ; angulo oris aperturae branchiali magis quam rostri apici approxima- 
to; labiis non fimbriatis ; squamis ciliatis, latere oculari 80 ad 100, latere dextro 70 p. m. in serie longitu- 
dinali usque ad aperturam branchialem; linea laterali sinistro latere duplice, dextro latere unica; linea in- 
teroculari inconspicua; pinnis dorsali ef anali corpore plus quadruplo humilioribus; dorsali ad rostri api- 
eem incipiente; ventrali libera anali non unita; colore corpore sinistro latere fusco, dextro latere albido. 

B. 6. D. 103 vel 104. C. 10 vel 12. A. 82 vel 83. V. 4. 

Synon. Ikan Lidah Mal. Batav. 

Habit. Batavia, in mari. 

Longitudo ò speciminum 100” ad 145”. 


b. Rostrum unco ante oculos desinente. 
aa. Squamae latere oculari 80 ad 100 et plus in serie longitudinali. 
T Angulus oris operculi limbo posteriori magis quam rostri apici approxi- 
matus. Pinna ventralis anali unita. Linea interocularis valde curvata. 


D. 180 p. m. A. 100 p. m. 


Plagusia potous Cuv. 


Plagus. corpore lanceolato elongato, altitudine 5 ad 64 in ejus longitudine; capite acutiuscule rotundato 
5 ad 4£ in longitudine corporis, longiore quam alto ; oculis sinistris, diametro 1Î circiter distantibus, diame- 
tro 12 ad 14 in longitudine capitis, superiore ante inferiorem prominente; rostro unco brevi ante oculos 
desinente ; angulo oris operculi limbo posteriori magis quam rostri apici approximato; rictu post oculum 
inferiorem producto; labiis non fimbriatis ; squamis junioribus ex parte ctenoideis adultis cycloïdeis, latere ocu- 
Jari 80 ad 100, latere dextro 70 ad 80 p. m. in serie longitudinali usque ad aperturam brancialem; linea 
laterali sinistro latere duplice, dextro latere unica; linea interoculari declivi valde curvata; pinnis dorsali et 
anali corpore plus quadruplo humilioribus, dorsali ad rostri apicem incipiente; ventrali anali unita; corpore 
sinistro latere fusco, maculis magnis diffusis nigris; dextro latere albido ; operculo sinistro inferne nigrican- 
te; pinnis fuscis vel aurantiaco-rubris. 

B. 6. D. 132 vel 133. A. 102 vel 103. C. 10 vel 12. V. 4. 

Synon.- Jerree potoo D. Russell Corom. Fish IL. p. 57 fig. 79. 

Ikan Lidah Mal. Batav. 
Habit. Batavia, in mari. 
Longitudo 8 speciminum 260” ad 390”. 


Aanm. Ik houd deze soort voor dezelfde als de Jerree potoo D van Russell. Evenwel 
zouden bij deze Jerree potoo de vinstralen talrijker zijn t. w. D. 148. A. Ill, welke ge- 
tallen, indien zij juist zijn, wat nog te betwijfelen is, een te groot verschil zouden ople- 
veren met de boven beschrevene species, dan dat men ze als dezelfde zon mogen beschou- 
wen. Eene nadere diagnose van Russell's visch blijft alzoo nog gewenscht. 


24 


ÎT Angulus oris rostri apici magis quam limbo operculari peen ap 
matus. 
ó Caput paulo altius quam longum. D. 100 p. m. A. 75 p. m. 
o Pinnae dorsalis et analis corpore plus quadruplo humiliores. Oh 
superior valde prominens. Corpus fuscescens fusco profundiore n 
latum. 


Plagusia javamca K. v. H. 


„ 
El 


Plagus corpore lanceolato, altitudine 4 ad 32 in ejus longitudine ; capite acutiuscule rotundato , he wa 5 
et paulo in longitudine corporis ‚ paulo altiore quam longo ; oculis sinistris minus diametro í approximatis 
diametro 9 ad 10 in longitudine capitis, superiore valde ante inferiorem prominente, inferiore supra angulo 
oris sito; rostro unco ante oculos desinente; angulo oris apici rostri magis quam limbo operculari poste 
ri inferiori approximato; labijs non fimbriatis; squamis ctenoideis, sinistro latere 80 ad 100, dextro latere 
80 p. m. in serie longitudinali usque ad aperturam branchialem; linea laterali sinistro latere duplice, dex- 
tro latere unica; linea interoculari nulla vel vix conspicua; pinnis dorsali et anali corpore plus quadruplo 
humilioribus , dorsali ad apicem rostri incipiente; ventrali anali unita; colore copore sinistro latere fusco 


dextro latere partim aurantiacis. 
BODAR DC. 12. VA 
Synon. Zhan Lidah Mal. Batav. 
Habit. Batavia, in mari. 
Longitudo 17 speciminum 100” ad 155”. 


Aanm. Blijkens eene in mijn bezit zijnde teekening, afkomstig van Kuhlen Van Hasselt 
was deze soort reeds aan hen bekend en door hen Plagusia javanica genoemd. Mijne Plagus 
monopus, van Bali, kan deze soort niet zijn, zooals ik vroeger meende, toen ik buiten het bere 
mijner verzameling was. | 


oo Pinnae dorsalis et analis corpore triplo tantum humiliores. Oculus 
perior vix prominens. Corpus fuscescens maculis fuscis profundioribus: 


Plagusia brachyrhynchos Blkr. 


Plagus. corpore lanceolato, altitudine 3% ad 4 in ejus longitudine ; capite subsemilunariter rotundato 5 
1 in longitudine corporis, vix altiore quam longo ; oculis sinistris subcontiguis, diametro 7 circiter in de 
gitudine capitis, superiore vix ante inferiorem prominente , inferiore supra angulum oris sito; rostro t 
ante oculos desinente; angulo oris apici rostri magis quam limbo operculari posteriori inferiori approximat 
Jabiis non fimbriatis ; squamis ctenoideislateribus 80 ad 100 in serie longitudinali usque ad aperturam 5 a 
chialem ; linea laterali sinistro latere duplice, dextro latere unica; linea interoculari inconspicua; pinnis d 
sali et anali corpore triplo humilioribus, dorsali ad rostri apicem incipiente; ventrali anali unita; colo 
corpore latere oculari fuscescente fusco profundiore maculato; operculo sinistro profande fusco; latere 
dextro albido. 


25 


B. 6. D. 9% ad 99. A. 73 ad 75. CG. 10. V. 4. 
Synon. Ikan Lidah Mal. Batav. 

Habit. Batavia, in mari. 

Longitudo 2 speciminum 118” et 122”. 


óó Caput aeque longum ac alfum. D. 114, A. 95. 
o Corpus fuscescens. Pimnae late nigro limbatae. 


Plagusia melanopterus Blkr. 


Plagus. corpore lanceolato, altitudine 43 ad 4 in ejus longitudine ; capite acutiuscule rotundato, 5 ad 54 
in longitudine corporis, aeque alto ac longo; oculis sinistris subcontiguis , diametro 15 circiter in longitu- 
dine capitis, superiore ante inferiorem prominente, inferiore supra angulum oris sito; rostro unco ante 
oeulos desinente ; angulo oris rostri apici magis quam limbo operculari posteriori inferiori approximato; la- 

 biis non fimbriatis; squamis ctenoideis, lateribus 110 ad 120 p. m. in serie longitudinali usque ad aperturam bran- 
chialem ; linea laterali latere sinistro duplice, latere dextro unica; linea interoculari inconspicua ; pinnis dor- 
sali et anali corpore quadruplo humilioribus, dorsali oculos inter et rostri apicem incipiente ; ventrali anali 
unitas; colore corpore sinistro latere fusco operculo profundiore, dextro latere albido; pinnis dorsali et anali 
postice late nigro marginatis. 
‚B. 6. D. 114 ad 118. A. 92 ad 95. C. 8 vel 10. V. 4 vel 5. 

Synon. Plagusia monopus Blkr. Bijdr. Ichth. Bali. p. 11. 

Jkan Lidah Mal. Batav. 

Ä Habit. Batavia, in mari, — Boleling, Bali septentrionalis, in mari. 

Longitudo 14 speciminum 95” ad 170”. 


Aanm. Ik geloof dat deze soort dezelfde is als de vroeger door mij vermelde Plagusia 
monopus van Bali, Het specimen van deze soort, afkomstig van Bali, is tijdens mijne rei- 
zen over Java verloren gegaan. Toen ik hare diagnose ontwierp, was ik niet in de gele- 
“genheid haar met de overige soorten mijner verzameling te vergelijken , waardoor die diag- 
B. zeer onvoldoende is geworden. Plagusta melanopterus is de eenige soort mijner ver- 
zameling waar de buikvin soms 5 stralen heeft. 
d 


Ä | bb. Squamae latere oculari 50 p. m. in serie longitudinali. 
í Angulus oris in medio capite situs. 
ó Caput longius quam altum. D. 112 p. m. A. 88 p. m. 


oe Corpus griseo-fuscum. Pinnae aurantiacae. 


 Plagusia macrolepidota Blkr. 


__Plagus. corpore lanceolato, altitudine 44 ad 4 in ejus longitudine; capite acutiuscule rotundato, 44 ad 
At ia longitudine corporis, longiore quam alto ; oculis sinistris, diametro f circiter distantibus , diametro 11 
ad 12 in longitudine capitis, superiore ante inferiorem prominente; rqstro unco ante oculos desinente; an- 
_Bulo oris in medio capite sito; rictu paulo post oculum inferiorem producto; labiis non fimbriatis; squamis 


26 


lafere sinistro ctenoideis 50 p. m., latere sinistro cycloideis 40 p. m. in serie longitudinali usque « 


apicem incipiente ; ventrali tota anali unita; colore corpore latere sinistro griseo-fusco , 
pinnis aurantiacis. 

B. 6. D. 111 ad 114. A. 86 ad 89. C. 12. V. 4. 

Synon. Jkan Lidah Mal. Batav. 

Habit. Batavia, in mari. 

Longitudo 7 speciminum 155” ad 240”. 


Scripst Batavia Calendis Decembris upceoer. 


Aanhangsel. 


Onder het afdrukken dezer bijdrage vond ik ite Batavia nog eene soort van 
welke ik Plagusia ovyrhynchos noem en behoort tot de groep van Plagusia javanie: 
v. H., Plagusia brachyrhynchos Blkr. en Plagusia melanopterus Blkr., doch zich met 
dezer soorten laat vereenigen. Zij onderscheidt zich van deze drie soorten doordien de 
hoek geplaatst is juist in het midden der lengte van den kop, terwijl de bekhoek bij 
drie andere genoemde soorten digter bij het voorste gedeelte vanden kop dan bij den a 
terrand der kieuwopening is gelegen. Van alle soorten mijner verzameling heeft sle 
Plagusia macrolepidota Blkr. dit kenmerk met Plagusia oxyrhynchos gemeen, doch 
gusia macrolepidota verschilt er duidelijk van door hare groote en op de linkerzijde gla 
schubben, door tusschenoogslijn en talrijker vinstralen. — Voorts verschilt Plagusia o 
rhynchos nog: van Plagusia melanopterus Blkr, door grootere schubben, door meer vo 
waarts beginnende rugvin, door minder talrijke vinstralen en door niet zwart gekle 
achterste gedeelten der rug- en aarsvinnen;— van Plagusia brachyrhynchos Blkr, door | 
werpiger ligchaam, spitseren kop, kleinere en meer schuinschen stand der oogen en lag 
rug- en aarsvinnen ;— van Plagusia javanica K. v. H. door ranker en op de oogzijde n 
met bandvormige vlekken bedekt ligchaam en doordien de lengte van den kop zijne hoogt 
evenaart. | 

Van de overige soorten van Plagusia is zij nog duidelijker onderscheiden, 


Plagusia ovyrhynchos Blkr. 


Plagus. corpore lanceolato, altitudine 4 ad 44 in ejus longitudine; capite acutiuscule rotundato 5_ 
in tongitudine corporis, aeque alto ac longo; oculis sinistris subcontiguis, diametro 12 circiter in long 


27 
capitis, superiore valde ante inferiorem prominente, inferiore supra angulum oris sito; rostro unco ante 
desinente; angulo oris in medio capite sito; labiis non fimbriatis; squamis ctenoideis latere sinistro 


humilioribus , dorsalí ad rostri apicem incipiente ; ventrali anali unita; colore corpore latere oculari fusco, 
culo profundiore, latere dextro albido ; pinnis leviter fuscescentibus. 

6. D. 98 ad 105. A. 77 ad 84. C. 8. V. 4. 

non. Jkan Lidah Mal. Batav. 

bit. Batavia, in mari. 

ngitudo 5 speciminum 100” ad 120”, 


__Seripsi Calendis Januarü mpeccLt:. 


TE 


Azal 


v * 
ls i la Es Ee EE FIERE 


b wend Rid 


Heere 


29 


Tweede aanhangsel. 


de laatste maanden ontving ik nog eenige Pleuronecteoïden, welke hiervoren niet zijn 
chreven en wel: Rhombus poecilurus Blkr., Synaptura aspilos Blkr., Synaptura pan 
nt., Synaptura panoïdes Blkr., Plagusta Kopsi Blkr. 

De soorten van Solea laten zich onder 2 geslachten brengen, naarmate hare staartvin vrij 
wel met rug- en aarsvin vereenigd is. De heer Cantor scheidt de soorten met vereenigde 
tikale vinnen van Solea of onder den naam van Synaptura. Solea Russelliù en Solea 
bra Guv. behooren tot Synaptura; Solea maculata Cuv. tot Solea in engeren zin. 


Rhombus poecilurus Blkr. 

Rhomb. corpore ovali, altitudine 2% in ejus longitudine; capite non cornuto, 43 circiter in longitudine cor- 

po! is, paulo altiore quam longo; oculis sinistris, diametro Z circiter a se invicem distantibus, superiore 

re 35 circiter in longitudine capitis, inferiore paulo ante superiorem prominente; linea rostro-frontali 
vi recta; rictu curvato ; maxilla superiore 3 in longitudine capitis, sub oculi limbo anteriore desinente; 

| bus maxillaribus uniseriatis, conicis, aequalibus, parvis; praeoperculo obtusangulo rotundato; squamis 

eribus 40? p. m. in serie longitudinali; linea laterali antice curvatura valde convexa; pinnis, caudali 

zepta radijs omnibus simplicibus, dorsali et anali rotundatis, altitudine 4 in altitudine corporis, dorsali 

tro incipiente ; pectoralibus acutis capite brevioribus; ventralibus pectoralibus brevioribus; caudali obtusa, 

exa, 5 circiter in longitudine corporis; corpore pinnisque latere oculari griseo-fuscescentibus fusco arena- 

lis ‚ latere anophthalmo albescentibus; pinna caudali marginibus superiore et inferiore medio macula nigra. 
EB. SI P.10. VE 6. A. 59. C. 47. 

Habit. Amboina, in mari. 

Longitudo speciminis unici 83”. 


Aanm. Deze soort staat in verwantschap tusschen Rhombus aspilos Blkr., Rhombus len- 
tiginosus Richards. en Rhombus grandisguama T.Schl. doch is genoegzaam van die allen 


onderscheiden en bij den eersten oogopslag herkenbaar door hare twee zwarte staartvin- 
v. ekken. 


Synaptura aspilos Blkr. Nat. Tijdschr. v. Ned. Ind. III p. 74. 

_Symapt. corpore oblongo-ovali, altitudine 2£ circiter in ejus longitudine; capite obluso, rotundato, 54 
reiter in longitudine corporis, altiore quam longo; oculis dextris, diametro 1 circiter approximatis, su- 
periore ante inferiorem prominente, diametro 7 circiter in longitudine capitis; rostro paulo ante os pro- 
minente , fimbriato; ore subantico, rictu curvato sub oculi inferioris margine anteriore desinente; labiis 
mtoque fimbriatis; dentibus maxillaribus pluriseriatis, parvis, subaequalibus; linea laterali capite flexura 
e convexa, corpore ad media latera decurrente ; squamis ciliatis, lateribus Î{5 p. m. in serie longi- 
mdinali usque ad aperturam branchialem; pinnis dorsali, caudali et anali radiis fissis; caudali obtusa 
rotundata; dorsali ante oculum superiorem incipiente; pectorali sinistra pectorali dextra breviore, dextra 4 
givciter in longitudine capitis; ventrali dextra ventrali sinistra majore 3 in longitudine capitis; corpore dextro 
late e nigro immaculato, sinistro latere albo; pinnis dextro latere nigris, verticalibus aurantiaco marginatis. 
DO #00 42 + A55 =D. C. A-137. P. 6. V. 4 

Habit. Singapore, in mari. 

Longitudo speciminis unici 162”, 


50 


___Aanm. Van het geslacht Solea Cuv. (Solea et Synaptura Cant.) bezit ik th 
ten en wel 5 van de afdeeling van dit genus met volkomen vereenigde ve 
(Synaptura Cant.) t. w. Synaptura zebra Cant., Synaptura pan Cant., Synap 
Blkr., Synaptura Russellii Blkr. en de bovenbeschrevene, terwijl Solea maecul 


ura aspilos Blkr. is gemakkelijk te onderkennen; van Synaptura zebra Cant. Ee: ynap 
ura ommatura (Solea ommatura Richards.), door eenvoudige zwarte kleur van de » r 
des ligchaams; van Synaptura pan Cant., door ongevlekt ligchaam en veel kleine 
ben; van Synaptura ovalis (Solea ovalis Richards), door langwerpiger ongevlekt , 
van Synaptura foliacea (Solea foliacea Richards.) door dezelfde kenmerken; van | 
panoïdes Blkr. door breeder en ongevlekt ligchaam en veel minder talrijke vir 
van Synaptura ae Blkr., door veel Zere ER veel minder talrijke s 


regterhelft des ligchaams. Beide EO. soorten zijn door LacÉrùpe Bn 
ed vermeld en nog bijkans onbekend. 


Synaptura pan Cant. Catal. Mal. Fish. 7 


Synaptur. corpore ovali, altitudine 24 circiter in ejus longitudine; capite obtuso rotundato, 5E 
in longitudine corporis, altiore quam longo; oculis dextris diametro Î approximatis, superiore vix 
riorem prominente, diametro 6 ad 7 in longitudine capitis ; ; rostro paulo ante os prominente; o: e ar 
rictu curvato sub oculi inferioris limbo anteriore desinente; labiis, mento rostroque latere sinist 
tis; dentibus maxillaribus pluriseriatis, conicis, parvis, subaequalibus; linea laterali recta, lineae do: 


ventralibus bene evolutis, 34 circiter in longitudine capi'is, anum amplectentibus; colore corpo 
dextro griseo-fusco, maculis valde magnis diffusis.nigris nebulato; latere sinistro albido; capite sinistro 
antice nigro et nigro striato. hel 
B. 6. D. 65 + A. 48 + C. 12. D.A. C. 125. =P. dextr. lat. 7, sinistr. lat, 5. V. dextr, lat. 5, snit Tt 
_Synon. Pleuronectes pan HB. Gang. Fish. p. 130, tab. 24 fig. 42. | 
Solea pan Cuv. Blkr. Nat. Tijdschr. v. Ned. Ind. I p. 410. 
Habit. Biliton, in mari. 
Longitudo speciminis unici 243”, 


Synaptura panoïdes Blkr. Nat. Tijdschr. Ned. Ind. II p. 440. 


Synapt. corpore oblongo ovali, altitudine 3 circiter in ejus longitudine; capite obtuso, rotundato,_ 
longitudine corporis, altiore quam longo; oculis dextris, diametro f approximatis , superiore ante infe 
prominente, diametro 8 ad 9 in longitudine capitis; rostro paulo ante os prominente, leviter fim. 
ore subantico, rictu curvato sub medio oculo inferiore desinente; labiis mentoque non fimbriatis ; 


51 


is maxillaribus pluriseriatis, conicis, parvis, subaequalibus; linea laterali recta, per media latera decur- 
te; squamis ciliatis, lateribus 150 p. m. in serie longitudinali usque ad aperturam branchialem ; pinnis 
sali, caudali et anali radiis plurimis fissis, dorsali ante oculum superiorem incipiente; pectorali dextra pectorali 
stra breviore, oculo vix longiore ; pectorali sinistra capite quintuplo circiter breviore; ventralibus 3 et 
aulo in longitudine capitis, anum cingentibus; corpore dextro latere griseo-fusco irregulariter maculis ma- 
bus et minoribus nigricantibus obsito; pinna pectorali dextra nigra; latere sinistro albo, pinnis verticalibus 
tantum griseo-nigricante. 

BENGE D- 92 + C. 16 + A. 03 =D. C. A. 161. P. 5 vel 6. V. 4. 

_Synon. Ikan LEidah Mal. Bandjermass. 

_Habit. Bandjermassing, Borneo austro-orientalis, in fluviis. 

_Longitudo 2 speciminum 180” et 140”. 


de 


 Aanm. Deze soort is het naaste verwant aan Solea pan HB. doch verschilt daarvan ge- 
noegzaam door ranker ligchaam en veel kleinere schubben. Synaptura panoïdes moet even- 
zoo na verwant zijn aan Solea ovalis Richards. van China, welke volgens den heer Rr- 
GHARDsON van achteren minder spits van ligchaam is dan Synaptura pan Cant. en eene 


roodachtig bruine grondkleur heeft met vrij talrijke donker leverkleurige vlekken. Solea 
foliacea Richards, schijnt weinig of niet van Solea ovalis Richards. te verschillen. De be- 
schrijving en van deze soorten, voorkomende in het »Report on the Ichthyology of the seas 
of China and Japan” zijn evenwel zoo kort, dat zij geene nadere vergelij king met mijne 


becimina van Synaptura panoïdes toelaten. 


Plagusia microlepis Blkr. Nat. Tijdschr. N. Ind. I p. 413. 


_ Plagus. corpore elongato lanceolato, altitudine 5 fere in ejus longitudine; capite-acutiuscule rotundato 53 
} longitudine corporis, paulo longiore quam alto; oculis sinistris, minus diametro Î a se invicem distantibus, 
iametro Î{ circiter in longitudine capitis, superiore ante inferiorem prominente; rostro unco post oculos 
ducto; angulo oris post oculum inferiorem sito, aperturae branchiali magis quam rostri apici approximato; 
is non fimbriatis; squamis ciliatis, latere oculari 150 p. m., latere dextro 165 p. m. in serie longitudi- 
usque ad aperturam branchialem; linea laterali sinistro latere duplice, dextro latere unica; linea interocularí 
liqua vix curvata; pinnis dorsali et anali corpore quadruplo circiter humilioribus; dorsali ad rostri apicem 
nie; ventrali tota cum anali unita; colore corpore sinistro latere griseo-fusco, operculis totis fusco, 
re dextro albo, pinnis griseo. 

EOD: 123 p: m. CG, 12. A. 97 p. m. V. 4. 

| Habit. Bandjermassing, Borneo austro-orientalis, in fluviis. 

1 „ongitudo speciminis unici 194”. 


in. Deze soort is zeer gemakkelijk herkenbaar aan hare kleine schubben, talrijke rug- 
instralen enz. 


lagusia Kopsú Blkr. Nat. Tijdschr. N. Ind. H p. 494. 

Plagus. corpore lanceolato, altitudine 4 et paulo in ejus longitudine; capite acutiuscule subsemicirculariter 
ptundato, 5 circiter in longitudine corporis, altiore quam longo ; oculis sinistris subcontiguis, diametro 10 
irciter in longitudine capitis, superiore ante inferiorem prominente, inferiore supra angulum oris sito; ros- 


ON TN Lj ih A heh ns Rs pa - vile Palio De ) x 


52 


proximato; labiis non fimbriatis; squamis ctenoïdeis, latere sinistro et dextro 55 p. m. in seri 
usque ad aperturam branchialem; linea lateralí sinistro latere duplice, dextro latere unica ; linea 
inconspicua; pinnis dorsali et anali corpore quadruplo humilioribus, dorsali ad rostri apicem_ 
ventrali cum anali unita; colore corpore latere oculari griseo-viridi, dextro latere albido; corpor 
sinistro latere maculis numerosis oblongis longitudinalibus fuscis; pinnis dextro latere aurantiacis. — 
B. 6. D. 101 vel 102. A. 76 ad 79. C. 8. V. 4. 
Habit. Rio, Amboina, in mari. 
Longitudo 3 speciminum 125” ad 140”. 


Aanm. Deze De welke ik noem ter eere van ze heer G. F. pe Bruun Kold Ke 


cies gel Hi door genoegzaam, dat zij slechts 50 tot 60 schubben op eene over 
rei heeft, terwijl er bij Plagusia javamica K. v. H. en Plagusia brachyrhynchos B 
tot 100 schubben op eene overlangsche rei gevonden worden. pn 
Bij het geographisch overzigt, voorkomende op bladz. 7 en 8 voege men nog h 
gende. | 
SUMATRA. Achorus pavoninus Lac., Achiroïdes melanorhynchos Blkr. 
PINANG. Platessa Russellii Graij, Hippoglossus erumei Cuv., Solea hwmilis 
Solea ovata Richards., Synaptura zebra Cant., Synaptura Convmer 
na Cant., Achirus pavoninus Lac., Plagusia Blochiù Blkr., Plag 
tous Cuv., Plagusia cynoglossa Cant., Plagusia trulla Cant., Pi 
grandisquamis Cant. en Plagusia lingua Cant. (Beide laatstgen 
soorten bezitten volgens den heer Cantor 2 buikvinnen.) 4 
SINGAPORE. Platessa Russellii Graij., Hippoglossus erumei Cuv., Synaptura 
Blkr., Synaptura zebra Cant., Synaptura Commersoniana Cant., 
sia quadrilineata K. v. H., Plagusia potous Cuv., Plagusia brac 
chos Blkr. | 
RIOUW. Hippoglossus erumeiì Guv., Synaptura pan Cant., Plagusia Kopstù 1 
Plagusia quadrilineata K. v. H. 
BILITON. Synaptura pan Cant. | 
BORNEO. Rhombus lentiginosus Richards, Synaptura eeen Blier. 5 Plagus 
crolepis Blkr., Plagusia potous Cuv. N 

CELEBES. Plagusia lida Blkr. 
BANDA NEIRA. Ahombus sumatranus Blkr. î 
AMBOINA. Rhombus poecilurus Blkr., Rhombus sumatranus Blkr., Plagusia 
Blkr. k 


Batavia, Maart 1852. 


BĲ DRAG E 


TOT DE KENNIS DER 


BLOOTKAKIGE VISNSCHEN 


VAN DEN 
SOENDA-MoLUKSCHEN ARCHIPEL, 
MET BESCHRIJVING VAN EENIGE NIEUWE SOORTEN 
DOOR 


Dr. P, BLEEKER. 


BĲ DRAG E 


TOT DE KENNIS DER 


GYMNOGNATIEN 
VAN DEN INDISCHEN ARCHIPEL 


DOOR 


Dr. P. BLEENER. 


De familie der Gymnognathen wordt in gen Indischen ae in vrij talrijke soorten 
vertegenwoordigd. 

js De species, als in dezen Archipel voorkomende, door de Srriilende schrijvers opgege- 
en, zijn de mk 


1. Tetraödon argenteus S. Mull. 9. Zetraödon striolatus QG. 


» ocellatus Bl. 10. » margaritatus Rupp. 
» Honkeniì Bl. 11. p) papua Blkr. 

» lunaris Cuv. 12. » naritus Richards, 

> testudineus Bl. 13. Diodon punctatus Cuv. 

) hispidus L?? (1) 14. » _ orhicularis GV. 

) meleagris Soland. 15. » _ coeruleus QG. 

) mappa Less. 16. Triodon bursarius Reinw. 


Bebi zn nog te tellen enkele soorten, afgebeeld in de werken van Varentijn en Re- 
„ doch noch die afbeeldingen, moch de tot ze behoorende beschrijvingen, bezitten ge- 
egrame naauwkeurigheid, om daarnaar alleen de species te bepalen. Tot deze afbeeldingen 
en ik fig. 19, 21, 269 en 498 van Varenrum en de Carcasse, Lhan Ficus en Carcassin 
du Kaijmanshoek van Rosarn. De Papoea djantan (fig. 249) van Varertun en de Carcasse 


G) Vermeld in de Catalogue of Zoölogical specimens collected in Sumatra (Life of Raffles p. 693), doch is waarschijnlijk 
eene andere soort, die zich echter niet bepalen laat door gemis van beschrijving. 


traödon margaritatus teruggebragt. Van de bovengenoemde 16 soorten waren slech 
Java bekend en de overige van verschillende eilanden van den Archipel. 

Gedurende mijn verblijf in deze gewesten heb ik allengskens 15 soorten van 
gnathen verzameld. Slechts 5 dezer species waren reeds van deze eilanden bekend, z 
niet minder dan 10 nieuw zijn voor de fauna van Neêrlandsch Indië. Daaronder 
nieuw voor de wetenschap 6 soorten, doch de diagnosen van 8 dezer soorten zijn 
eenigen tijd geleden door mij publiek gemaakt, zoodat hieronder slechts nog drie ai 
soorten te beschrijven geer blijven, 


De 15 soorten mijner verzameling zijn de volgende: 


1. Zetraödon patua Ham. Buch. 9. Tetraödon Kunhardtuú Blkr. 

9 ) oblongus Bl. 10. » potamoplilus Blkr. 
9 ) lunaris Cuv. bl ) leiurus Blkr. Nl 
4. ) papua Blkr. 12. » reticulatus Blkr. 4 
5. » testudineus Bl. 13. ) modestus Blkr. 

6 ) calamara Russ. 14. Diodon punctatus Cuv. | 
7 ) calamaroides Blkr. 15. Zriodon bursarius Reinw. CA 

ö » kappa Russ. , 


Het aantal mij thans bekende soorten van Gymnognathen van Neerlandsch Taaie bedra 
alzoo 26. Zij zijn: 


1. Tetraödon patoca Ham. Buch. 14. Tetfraödon calamaroides Blkr. 
2 ) oblongus Bl. 15. » meleagris Soland. 
3 » argenteus S. Mull. 16. ) kappa Russ. 
4, ) Honkenúù Bl. | 17 ) Kunhardtii Blkr. 
5. ) lunaris CGuv. 18. ) potamophilus Blkr, 
6 ) mappa Less. 19 ) leiurus Blkr. 

7 » ocellatus Bl. 20. » reticulatus Blkr. 
8 D striolatus QG. 21. » modestus Blkr. 

9. ) papua Blkr. DN » naritus Richards. 
10. ) margaritatus Rupp. 28. Diodon punctatus Cuv. 

11. » testudineus Bl. 24. » _orbicularis Bl. 

12, ) hispidus LP? 25. » coeruleus QG. 


13. ) calamara Russ. 26. Triodon bursarius Reinw. 
/ 


JAVA. 


Tetraödon oblongus Bl. 


48 6. Tetraödon kappa Russ. 

À 9, » lunaris Guv. 7. ) potamophilus Blkr. 

zl 8. ) testudineus Bl - BE» leiurus Blkr. 

4. ) calamara Russ. De). ) reticulatus Blkr. 

5. » calamaroides Blkr. 10. Diodon punctatus Cuv. 
MADURA. 

1. Tetraödon potamophilus Blkr. 2. Tetraödon retheulatus Blkr. 

SUMBA WA. 


1. Tetraödon papua Blkr. 


k; TIMOR. 


À 1. Zetraödon striolatus QG. 


' SUMATRA. 

EL Tetraödon patoca Ham. Buch. 4. Tetraödon potamophilus Bkr. 

E2 » hispidus LPP? 5. Diodon punctatus Cuv. 

N95. » Kunhardti Blkr, - 6. Friodon hursarius Reinw. 
BORNEO. 

K- Tetraödon modestus Blkr. / 9. Tetraödon naritus Richards. 

AE petamophilus Blkr. 

a CELEBES. 

B, Tetraödon argenteus S. Mull, 2. Tetraödon Honkenü Bl. 


MOLUKSCHE EILANDEN. 


EE Tetraödon ocellatus Bl. | 4. Diodon punctatus Guv. (Banda). 
2. »___margaritatus Rupp. Ge) orbicularis Bl. 
kS, » papua Blkr, 6. Triodon hbursarius Reinw. (Banda). 


äs 
# 
: 
' 
ï 


NIEUW GUINEA. 


1. Zetraödon mappa Less. 
2. » meleagris Soland. 


De overige eilanden van den Archipel. 


Buiten den Indischen Archipel komen tevens voor. 


0! 

1. Zetraödon patoca Ham. Buch. 
9: ) lunaris Cuv. 

8. » argenteus S. Mull. 
k, ) ocellatus Bl. 

5 Dn: Honkeniì Bl. 

bre ) margaritatus Rupp. 
7e ) papua Blkr. 

Ö ) testudineus Bl. 

9. D) calamara Russ. 

10. ) hispidus LPP? 

Ii D) meleagris Soland. 


195 ) kappa Russ. 
13. Diodon punctatus Cuv. 
14. Friodon bursarvus Reinw. 


Alle soorten mijner verzameling zijn duidelijk gekenmerkt. 
Mijne soorten van Tetraödon behooren tot drie groote afdeelingen, welke RRS 
ten zouden kunnen vormen. Deze afdeelingen laten zich niet geheel terug bren 


Bengalen. China. Japan. 
Hindostan. China, Japan. 
Hindostan. Japan. ek 
China. 

Ind. Oceaan. Roode zee. 
Roode zee. 

Ceylon. Polynesië. 
Hindostan. 

Hindostan. Roode zee. 
China. Europa. 

China. Otaheite. 

Hindostan. 

China. Indische zee. Roode zee. 
Maerit. Japan. 


ee 


door den heer J Mutter woorgestelde geslachten Gastrophysus, Chelonodon, Gheilich: 


Arothron. 


Slechts de eerste afdeeling, gekenmerkt in het hieronder volgend aen 
zigt, onder 1, 2 en 8, beantwoordt nagenoeg volkomen aan Gastrophysus d 
Hiertoe behooren Tetraödon patoca Ham. Buch., Tetr. lunaris Cuv. en Tetr. o 


1). 


mis T. Schl., Tetr. porphyreus T. Schl., Tetr. pardalis T. Schl., Tetr. vermiculatus T. Schl., Tetr. stictonotus T. 


ocellatus Bl, Tetr. bimaculatus Richards. 


Er: 


Aan de tweede afdeeling is nog geen’ geslachtsnaam gegeven. Hiertoe behoort Tetraödon 
__papua van mijne verzameling (l). 

___ De genera Arothron, Gheilichthys en Ghelonodon vallen allen in mijne derde afdeeling 
_en bij vele, vooral bij kleine soorten, is het dikwerf moeyelijk te bepalen, onder welken 
dezer namen zij te rangschikken zouden zijn. Hiertoe behooren alle mijne overige soorten 
van Tetraödon. TFetraödon testudineus Bl, Tetr. calamara Russ., Tetr. calamaroides Blkr., 
Tetr. reticulatus Blkr. en Tetr., modestus Blkr. zouden, bij aanneming der genera van 
den heer J. Murren, bepaaldelijk tot Arothron te brengen zijn; (3) Tetraödon kappa Russ. 
en Tetr. Bel Blkr. tot Chelonodon (2) en Tetr. potamophilus Bikr. en Tetr. eins 
_ Blkr. waarschijnlijk tot Cheilichthys (3). 

Ik geloof, dat het geslacht Tetraödon, waarvan ik thans uit de bestaande platen, be- 
schrijvingen en mijne eigene verzameling, reeds ongeveer 80 soorten ken, ten opzigte der 
onderverdeeling in geslachten eene herziening behoeft, waartoe echter slechts met vrucht 
zal kunnen worden overgegaan door iemand, die een groot aantal dezer species zal kun- 
nen onderzoeken. 

De giftige eigenschappen van vele soorten van Tetraödon zijn reeds lang bekend. Te 
Batavia worden ook alle soorten van de markten geweerd, behalve Tetraödon lunaris, die 
dagelijks in vrij groot aantal, soms zelfs bij duizenden te gelijk, aan wal gebragt wordt 
en door de inlanders en Chinezen der mindere standen gegeten. 

Van de andere soorten beweert men, dat slechts hunne ovaria giftige eigenschappen 
zouden bezitten en dat de zij na verwijdering daarvan eetbaar zouden zijn. Zeker is het, 
dat men de groote soorten, zooals Tetraödon testudineus en Tetr. calamara, die wel 10 
tot 15 ponden zwaar worden, na verwijdering der ovaria eet, doch de kleinere soorten, zoo- 
als Tetr. oblongus, Tetr. kappa, Tetr. potamophilus en Tetr. leiurus wegwerpt. Ook bewaart 
men soms de huid der grootere soorten, die wegens hare Ee ruwheid na drooging 
nuttig is tot polijsten enz. 


Voorts Tetr. margaritatus Rüpp., Tetr. vermiculatus T. Schl, Tetr. grammatocephalus 'I. Schl., Tetr. vostratus Bl 
Hiertoe Tetr. bondaroo kappa Russ. fig. 27, Tetr. hispidus Bl., Tetr. meleagris Soland. 
Hiertoe waarschijnlijk Tetr. semistriatus Rüpp. Tetr. diadematus Rüpp., Tetr. pachygaster M, Trosch. 


CONSPECTUS SPECIERUM ANALYTICUS 


TETRAÖDON. 


Lì. Corpus spinulis armatum. Tentaculi vel cirri cutanei nulli. Maxilla sup 
minens. Ô 
1. Nares in papillo coucavo perforatae ulroque latere 2. Lincae laterales u 
latere 2 conspicuae, Oculi superi. Caput obtusum. zo 

A. Dorsum et venter spinulosi. 
a. Pinna caudalis truncata vel convexa. hl 
aa. Rostrum, genac, latera postice et cauda laeves. i à 
Í Corpus superne nigricante-viride maculis confertis albicantibus, 
argenteum; pinnae viridescentes. Jan 


1. Zetraödon patoca Ham. Buch. 


ÏT Corpus superne viride vittis et fasciis transversis nigricantibus, 
flavescens; pinnae flavescentes. 


2. Tetraödon oblongus Bl. 


b. Pinna caudalis concava. ken 

aa. Rostrum, genae, opercula, latera caudaque laeves. _ 
Ì Corpus svperne viride vel spadiceum inferne flavescens vel argenteum; p 
nae flavescentes. vn 


8. Zetraödon lunaris Cuv. 


2. Nares in cute praeorbitali perforatae, utroque latere 1. Linea lateralis inco: 
Caput acutum rostratum. Dorsum carinatum. Oculi superi. 

A. Caput, dorsum et venter spinulis scabri; latera media caudaque laeves. 
Pinna caudalis truncata vel convexa. 


coeruleis, macula magna nigra ad basin pinnae dorsalis; venter rub 
pinnae roseae. 


4. Tetraödon papua Blkr. 


8. Papillae vel tentaculi nasales loco narium. Caput obtusum. 
A. Papilla nasalis utroque latere duplex vel bifida. Pinna caudalis convexa. 
pus superne et inferne spinulis scabrum. / 


dl. 


9 
Linea lateralis inconspicua vel vix conspicua. 
aa. Oculi superi. 
f Cauda usque ad basin pinnae caudalis spinulosa. 
o Corpus superne nigricante-viride maculis rotundis lutescentibus, inferne 
argenteum; regio oculo-pectoralis fasciis nigricante-viridibus curvatis pa- 
rallelis; pinnae virides, caudalis lutescente ocellata. 


5. Tetraödon testudineus Bl. 


it Caudae anterior pars spinulosa, posterior glabra. 
o Corpus superne griseum vel fuscescente-griseum maculis confertis mono- 
morphis nigris, inferne argenteum; pinnae virides, caudalis maculis ro- 
tundis nigris. 


6. Zetraödon calamara Russ. 


o9 Corpus superne griseo-coerulescens, maculis sparsis nigris polymorphis, 
inferne flavescens maculis griseis; pinnae verticales virides nigro subre- 
ticulatis. 


7. Tetraödon calamaroides Blkr. 


Tr Cauda tota et latera postice glabra. 
o Corpus superne viride fasciis 2 ad 4 transversis profundioribus ocellisque 
numerosis margaritaceis, inferne album; pinnae viridescentes, caudalis 
postice nigra. 


Ön Tetraödon kappa Russ. 


[iT Corpus superne et inferne antice tantum spinulosum. 
o Corpus superne nigricante-viride lateribus maculis dilutioribus, inferne 
argenteum; pinnae viridescentes, caudalis postice nigricans. 


9. Zetraödon Kunhardtii Blkr. 


bb. Oeculi posteri. 
tT Caput dorsum, latera venterque spinulosi. 
e Corpus superne viride maculis rotundis et polygonis nigris, inferne fla- 


vescens; pinnae viridescentes. D. 8/11. P. 2/9 vel 2/10. 
| 9 


10. Zetraödon potamophilus.Blkr. 


oo Corpus superne fuscescente-rufum immaculatum, inferne 
11. Zetraödon leuwrus Blkr. 


B. Papilla nasalis utroque latere simplex indivisa. Oculi superi. 
inconspicua. nds sn 

a. Caput corpusque ubique spinulis scabra; caudae posterior pars ta 

aa. Pinnae caudalis convexa; pinnae dorsalis et analis altiores qu, 

E + Corpus superne fuscescente-viride, inferne flavum; latera et 
viridi-fuscescentibus reticulati; pinnae virides, caudalis viridi pr 

variegata. TE | ed: 


12. Tetraödon reticulatus Blkr. 


D 
Av 


que gl 


b Opercula venterque spinulis scabri; frons, vertex, dorsum, latera cauda 
aa. Pinna caudalis truncata; pinnae dorsalis et analis latiores quam 
T Corpus superne viride inferne argenteum; pinnae viridescentes. 


13. TZetraödon modestus Blkr. ss 
DIODON. 


IL. Spinae toto corpore longae, graciles, rotundae, acutae, confertae, basi ra 1, 
A. Cirri cutanei nulli. d: 

a. Oculi superi. Ô ls 

aa. Corpus superne flavescente-rufum, inferne album; pinnae flavesc 

caput, dorsum, latera pinnaeque maculis numerosis rotundis fuscis 


14. Drodon punctatus Cuv. 
TRIODON Reinw. ol 


15. Zriodon bursarius Reinw. (Species unica adhue « 


ERE EE TRP Te 


11 
TETRAÔÖDON. 


IL. Corpus spinulis armatum. Maxilla superior prominens. Tentaculi vel cirri cutanei 
nulli. | 
1. Nares in papillo concavo perforatae utroque latere 2. Lineae laterales utroque lan 
tere 2 conspicuae. Caput obtusum. Oculi superi. 
A. Dorsum et venter spinulosi. 
a. Pinna caudalis truncata vel convexa. 
aa. Rostrum, genae, latera postice et cauda laeves. 
T Corpus superne nigricante-viride maculis confertis albicantibus, inferne 
argenteum. Pinnae viridescentes. 


Tetraödon patoca Ham. Buch. Gang. Fish. p. 7. tab 18 f. 4? 


Tetr. corpore oblongo antice subeylindrieo eompresso, altitudine et latiludine 4 circiter in ejus longitu- 
dine; capite obtuso 3% circiter in longitudine corporis; linea rostro-dorsali convexa; oculis superis diametro 
Á circiter in longitudine capitis, diametris 2 circiter distantibus ; maxilla superiore prominente; naribus in 
papillo conico concavo perforatis utroque latere 2; vertice, dorso toto, operculis, lateribus antice et ventre 
spinulis armatis; rostro, genis, lateribus postice caudaque loevibus; lineis lateralibus utroque latere 2, su- 
periore ante oculum inferiore ad saceum ventralem incipiente; pinnis dorsali et anali altioribus quam latis 
obtusis; caudali convexa; corpore superne nigricante-viridi maculis confertis albicantibus, inferne argenteo; 
pinnis viridescentibus. 4 

D. 4/10. P. 1/15. A. 3/9. C. 8 vel 10 et lat. brevior. 

Synon. Tefrodon albo-plumbeus Richards. Zoöl. of the Sulphur. Ichthyol. p. 121. tab. 58 f. 6, 7. (China). 

Gastrophysus patoca J. Müll. 

Patoka Bengalens. (Buchanan ). 

Zkan Buntak Mal. 
Habit. Padang, Sumatrae occidentalis, in mari (Dr. O. Kunhardt). 
Longitudo speciminis unici 100°”, 


Aanmerking. Zetrodon patoca Buch. zou zich van het boven beschreven specimen onder- 
scheiden door afwezigheid van zijlijn, grootere witte vlekken vooral midden op den rug, 
kop en operkels en door de getallen der vinstralen, welke Buchanan opgeeft als D. 11. 
P. 16. A. 10 en CG. 16. De zijlijn kan echter wel niet opgemerkt en de vinstralen on- 
naauwkeurig geteld zijn, terwijl de grootere vlekken hoogstens slechts op eene verschei- 
denheid duiden, 

Tetrodon albo-plumbeus Richards. beantwoordt in habitus en kleurteekening volkomen 
aan mijn specimen, doch heeft slechts het voorste gedeelte van den rug doornachlig, vol- 
gens de afbeelding de operkels en zijden geheel gladen als vinstralen D. 12. A. 10. P, 15. 
De minder of meerder uitgestrekte ruwheid van den rug isop zich zelve echter niet genoeg- 
zaam ter onderscheiding van verschillende soorten, want bij mijne exemplaren van Tetra- 
Ödon lunaris Cuv. zie ik dezelfde verschillen in ie uitbreiding der rugdoornen als bij Te- 
traödon albo-plumbeus en mijn boven beschreven specimen. 


12 | 
ti_Corpus superne viride vittis et fasciis transversis nigricantibus, infe 
vescens; pinnae flavescentes. a 


Tetraödon oblongus Bloch. Ausl. Fish. tab. 146 fig. 1. hk 


Tetr. corpore oblongo antice cylindraceo altitudine et latitudine 4% ad 5 in ejus longitudine; capit 
tuso 34 ad 33 in longitudine corporis; linea rostro-dorsali convexa; oculis superis diametro 4 ad 5 in 
gitudine capitis, diametris 2 circiter distantibus; maxilla superiore prominente; naribus in papillo C 
concavo pertoraan ere latere 2; ver Wee, a Opere, lateribus antice venireang spinulis aag 


capite dorsoque viridi vertice viridi dilutiore ocellato, dorso vittis et fasciis transversis nigricantibus ad ate 
desinentibus; lateribus flavescentibus, ventre albos pinnnis viridi-flavescentibhs, anali alba. 
D. 3/9 vel 4/9. P. 1/15 vel 1/16. A. 3/8 vel 3/9. C. 8 vel 9 et lat. brev. 
Synon. Zéfrodon alongé Lacép. Poiss. 1. p. 502. 
Gestreckte Stachelbauch Bloch Ausl. Fisch. tab. 146 f. f. 
“Herisson oblongue Bl. ibid. 
Quatre-dents hérisson oblong Bonnat. Planch. de Y'Encycl. méth. 
Gastrophysus oblongus J. Müll. 
Jkan Buntak barik Mal. Batav. 
Habit. Batavia, in mari. 
Longitudo 13 speciminum 75 ad 175”. 


Aanm:. Bloch's afbeelding laat veel te wenschen over. De kleuren zijn er im het al 
meen veel te donker, het ruwe der operkels en van het voorste gedeelte der zijden is 
niet terug gegeven, evenmin als de oorsprong der bovenste zijlijn voor en onder het o 


a. Pinna caudalis concava. 
aa. Rostrum, genae, cpercula, latera caudaque laeves. 
Ì Corpus superne viride vel spadiceum infra flavescens vel argenteums; pi u 
flavescentes. 


Tetraödon lunaris Cuv. 


Tetr. corpore oblongo compresso altitudine 45 ad 5, latitudine 55 ad 62 in ejus longitudine; capite obf 
E ad 3% in longitudine corporis; linea rostro-dorsali convexa; oculis superis diametro 24 ad 3% in long 

tudine capitis, diametro } ad fZ distantibus; maxilla superiore prominente; naribus in papillo conico concave 

perforatis utroque latere 2; verlice, dorso antice vel usque ad pinnam ventreque spinulis armatis; r 

genis, operculis, lateribus caudaque laevibus; lineis lateralibus utroque latere 2, superiore ante ocul 

inferiore ad mentum incipiente; pinnis dorsali et anali altioribus quam latis acutis, caudali concava a 

acuta; corpore superne viridi vel spadiceo, inferne flavescente vel argenteo; pinnis flavescentibus. 
D. 2/11 ad 2/13. P. 2/5. A. 2/10. C. 10 et lat. brev. 


Synon. Kappa Koorawah Russell Corom. Fish. I. p. 20 f. 29. 


| 15 
Tetraùdon leiopleura Gray Hardw. Illustr. Ind. Zoöl. I. Pisc. tab. 4 f. 2, 
Tetrodon spadiceus Richards. Ichthyol. Sulphur. p. 22 tab. 58 f. 4, 5. 
Gastropliysus lunaris J. Müll. 
Ikan Buntak pisang Mal. Batav. 
Habit. Batavia, in mari. 
Longitudo 12 speciminum 70 ad 230”. 


Aanm. Tetraödon leiopleura van de Indian Zoölogy en Zetrodon spadiceus Richards. zijn 
geene andere soorten dan Tetraödon lunaris Cuv. Bij twee mijner twaalf exemplaren rei- 
ken de doornen slechts tot midden op den rug, even als bij Tetrodon spadiceus, doch 
overigens komen zij volkomen met de overige specimina overeen. Deze soort komt te Ba- 
tavia dagelijks in overvloed ter markt en wordt voor onschadelijk gehouden. Zij wordt 
echter slechts door de minder bemiddelde inlanders en Ghinezen gegeten. 


2. Nares in cute praeorbitali perforatae utroque latere 1. Linea lateralis incon- 
spicua. Caput acutum rostratum, Dorsum carinatum. Oculi superi. 
A. Caput, dorsum et venter spinulis scabri; latera media caudaque laeves. 
«a. Pinna caudalis truncata, vel convexa. 
Î Corpus superne fuscum guttulis confertis coeruleis; regio ocularis vitlis 
coeruleis; macula magna nigra ad basin pinnae dorsalis; venter rubescens; 
pinnae roseac. 


Tetraödon papua Blkr. Gontr. Ichth. Faun. of Sumbawa. Journ. Ind. Arch. IL. p. 638. 


Tetraöd. corpore irregulari oblongo compresso, altitudine 23} in ejus longitudine; capite acuto rostrato 
9 in longitudine corporis; linea rostro-frontali concaviuscula; oculis superis diametro 4 ad 5 in longitudine 
capitis, diametro 1 circiter distantibus; naribus in cute praeorbitali perforatis fere inconspicuis, utroque 
latere 1; capite toto, dorso ventreque spinulis scabris; lateribus mediis caudaque laevibus; dorso carinato, 
angulato; linea laterali inconspicua; pinnis dorsali et anali obtusis rotundatis, dorsali ante analem inserta; 


‚ caudali convexa;, corpore superne fusco inferne rubescente; dorso lateribusque guttulis numerosis confertis 


coeruleis; regione oculari vittis coeruleis; macula nigra magna coeruleo cincta sub et ad basin pinnae cau- 
dalis; pinnis rosaceo-flavescentibus, caudali punctis plurimis coerulescentibus. 
D. 9. P. 16. A. 8. C.-9 et lat. brev. 
Synon. Jkan Papoea djantan Valent. Ind. Amb. III. fig. 249. 
Carcasse Tomtombo Renard Poiss. Mol. II. tab. 15 fig. 70. 
Tetrodon cinctus ? Soland. 
Tetrodon Solandri Richards.? Ichthyol. Sulph. p. 125 tab. 57 fig. 4-6, 
Tetrodon ocellatus Bennett Ceyl. Fisch. tab. 21. (nec Bloch.) 
Hue hue tai vel Tai-tai Incol Otah. 
Jul - Potobarah Cingalens. 
Habit. Bima, Sumbawae insulae, in mari (H. Zollinger). 
Longitudo speciminis unici 65” 


Á 


haak Bennett telde bij zijnen Fetrodon ocellatus (eene geheel Ei species a Tet 
ocellatus Bl) D. 10. P. 14. De telling der vinstralen bij zulke kleine specimina is 
moeijelijk en ligtelijk kan men daarbij kleine fouten begaan. 

Tot deze afdeeling van het groote geslacht Tetraödon behooren ook fig. 19, ol, 
498 van Varentun, de Carcasse, Ikan Ticus en Carcassin du Kaijmanshoek van R 


Tetrodon rostratus Bl., Tetraödon rivulatus T. Schl, en Tetraödon granmatocephalus T. Sch 


ò. Papillae nasales loco narium. Caput obtusum. 
A. Papilla nasalis utroque latere duplex vel bifida. Pinna caudalis eonvexa. ( 

pus superne et inferne spinulis scabrum. 

a. Linea lateralis inconspicua vel vix conspicua. 
aa. Oculi superi. 

T Cauda usque ad basin pinnae caudalis spinulosa. k 
o Corpus superne nigricante-viride, maculis rotundis lutescentibus, inferne_ 
argenteum; regio oculo-pectoralis fasciis nigricante-viridibus curva 


ht 


parallelis. Pinnae virides, caudalis maculis rotundis luteseentibus. 


Tetraödon testudineus Bl. Ausl. Fisch. tab. 139. 


Tetr. corpore oblongo antice circiter aeque alto ac lato, altitudine 44 ad 4% in ejus longitudine; capite’ 
obtuso 35 ad 3} in longitudine corporis; linea rostro-dorsali convexa; oculis superis diametro 7 ad 
in longitudine capitis, diametris 4} circiter distantibus; papillis nasalibus utroque latere 2 conicis oblong 
maxilla superiore prominente; capite corporeque totis spinulis scabris; rostro , labiis basibusque pinnarum 
laevibus ; linea laterali inconspicua; pinnis dorsali et anali flabelliformibus rotundatis, caudali convexa; corp | 
superne nigricante-viridi maculis rotundis numerosis lutescentibus, inferne argente»; regione oculo-pect ) Ï 
fasciis pluribus nigricante-viridibus curvatis parallelis ; pinnis viridibus, caudali maculis rotundis lutescentibus. 
Dr PDGA: 1/9. C. 8 et laf, brev. di. 
Synon. Bontvisch Nieuhof Gedenkw. Zee- en Lantr. fig. p. 278. 
Schildkrötenfisch Bloch Ausl. Fisch. tab. 139. 
Toadfisch Bloch ibid. 
Tétrodon perroguet Lacép. Poiss. IL. p. 477. 
Arothron testudineus J. Müll. 
Nouiin plathì Incol. Pondic. 
Ikan Buntak kalappa Mal. Batav. 

Habit. Batavia, in mari. 

Longitudo 3 speciminum 270” et 420”. 


Aanmerk. De afbeelding van Nieuhof is duidelijk herkenbaar. Die van Bloch is 
goed, doch daar op zijn twee neusgaten afgebeeld, welke niet in de natuur bestaan. 
vinnen zijn er verkeerdelijk rood gekleurd, terwijl er van de vlekken der staartvin nic 
zien is. 


15 


Deze soort is langs de noordkust van Java als giftig bekend en mag op de markten niet 
verkocht worden. 


TF Caudae anterior pars spinulosa, posterior glabra. 
o Corpus superne griseum vel fuscescente-griseum maculis confertis nigris, 
inferne argenteum; pinnae virides, caudalis maculis rotundis nigris. 


1 


Tetraödon calamara Russell Corom. Fisch. Ll. p. 19 tab. 28. 


Tetr. corpore oblougo antice altiore quam lato, altitudine A43 circiter in ejus longitudine; capite obtuso 
2 Circiter in longitudine corporis; linea rostro-frontali declivi rectiuscula; oculis superis diametro 64 ad 
g in longitudine capitis, diametris 23 ad 32 distantibus; papillis nasalibus utroque latere 2 oblongis basi 
unitis; maxilla superiore prominente ; capite corporeque totis spinulis scabris , labiis , posteriore caudae par- 
te basibusque pinnarum tantum laevibus; linea laterali inconspicua; pinnis dorsali et anali subflabelliformi- 
bus circiter aeque altis ac latis obtusis rotundatis, caudali convexa; corpore superne griseo vel fuscescente- 
griseo, inferne flavescente , argenteo vel griseo; capite, dorso, lateribus caudaque maculis confertis rotun- 
dis et angulatis nigris; ano annulo lato nigerrimo cincto; pinnis profunde vel dilute viridibus , verticalibus 
maculis rotundis nigris. Î 
D. 1/10. P. 2/17. A. 29 vel 2/10. C. 8 vel 14 et lat. brev. 
Synon. Tetraödon maculatus Lacép. Poiss. I. tab. 25 f. 1.? Cuv. 
Tétrodon moucheté Lacép. Poiss. I. tab. 25 f. 1.? 
Tetraödon Commersonui Schn. 
Calamarah kappa Russell. Corom. Fish. IL. p. 19 fig. 28. 
Tetraödon calamara Rüpp. Atl. Reis. N. Afrik. Fisch. R. M. p. 64, tab. 17 fig. 1. (varietas). 
Arothron calamara J. Müll. 
Abukohle Arab. 
1kan Buntak kalappa Mal. Batav. 
Habit. Batavia, in mari. 
Longitudo 3 speciminum 300” ad 600”. 


Aanmerk. De groote zwarte buikvlekken onder de borstvinnen, afgebeeld op de platen 
van Russell en Rüppell, zijn niet standvastig. aanwezig. Ik vind ze slechts bij een mijner 
drie exemplaren. Lacépède zegt bepaaldelijk van zijnen Tétrodon moucheté, dat de onder- 
kaak langer is dan de bovenkaak. Deze Tétrodon moucheté schijnt evenwel dezelfde spe- 
eies te zijn als Tétrodon calamara. 

Ook deze soort wordt te Batavia voor giftig gehouden. 

Bij mijne specimina staan de zwarte vlekken veel digter bijeen, dan op de platen van 


Russell en Ruppell. 


df 
Jodl 


oo Corpus superne griseo-coerulescens maculis nigrs sparsis polymorphis, inferne 
flavescens maculis griseis; pinnae verticales virides nigro subreticulatac. 


Tetraödon calamaroides Blkr. 


latitudine 6% in ejus longitudine; capite obfuso A 


Tetr. corpore oblongo compresso, altitudine 43, 


la superiore prominente; capite corporeque totis spinulis scabris; labiis, rostro, basibus pinnarum et p 
riore caudae parte laevibus; linea laterali inconspicua; pinnis dorsali et anali subflabelliformibus circiter 


vittatis ; ano annulo nigro cincto; pinnis viridibus, pectoralibus basi nigris, dorsali, anali caudalique 
subreticulatis. ' hg 
D. VIO. P. 217. A. 1711. C. 10 et lat. brev. vat ee 
Synon. Zkan Buntak kalappa, Mal. Batav. 
Habit. Batavia, in mari. 
Longitudo speciminis unici 500”, k, 


Aanmerk. Deze soort is het naaste verwant aan Tetraödon calamara, doch onderscheidt 
zich van haar door gladden snuit, minder ver naar achteren » ruwen staart, doch vooral d 
de kleurteckening van kop, ligchaam en vinnen. 

Bj mijn specimen bevindt zich eene groote onregelmatige zwarte vlek onder de borst- 
vinnen even als bij sommige exemplaren van Tetraödon calamara. | 

Lever langwerpig zamengedrukt met talrijke insnijdingen, vooral aan de binnen val e 
In deze insnijdingen verloopen de wijde galbuizen. Geene galblaas. 

Darmkanaal meer dan 6 maal langer dan het ligchaam. 


Tft Cauda tota et latera postice glabra. 
e Corpus superne viride fasciis 2 ad 4 transversis profundioribus ocellisg 
numerosis dilutioribus, inferne flavescens; pinnae viridescentes, caud 
postice nigricans. | 


Tetraödon kappa Russell Corom. Fish. 1. p. 18 fig. 25. 


Tetr. corpore oblongo antice cylindraceo postice compresso, altitudine 5 circiter in ejus longitudine; 
pite obtuso 35 circiter in longitudine corporis; linea rostro-frontali convexa; oculis superis diametro 35 
Á in capitis longitudine , diametris 2 circiter distantibus; papillis nasalibus oblongis utroquelatere 2; max 
la superiore prominente; vertice , operculis , dorso, lateribus antice ventreque spinulis scabris ; capite a 
lateribus postice caudaque glabris; linea laterali inconspicua; pinnis dorsali et anali altioribus quam 
apice rotundis ; caudali convexa; corpore superne viridi fasciis 2 ad 4 transversis viridi- nigricantibus ) 
lisque numerosis viridibus dilutioribus et margaritaceis, inferne argenteo vel flavescente; macula ma 
pulcherrime flava sub pinna pectorali; pinnis viridescentibus , caudali dimidio PORIE nigra. 

D. 2/8 vel 3/7. P. 2/14 vel 2/15. A. 2/6. C‚ 8 vel 10 et lat. brev. 


17 


Synon. Kappa Russell Corom. Fish. I. p. 18 fig. 25. 

Ikan Buntak barik Mal. Batav. 
Habit. Batavia, in mari et ostiis fluviorum. — Padang, in mari. (Dr. O. Kunhardt). 
Longitudo 7 speciminum 40” ad 85°”. 


TET Corpus superne et inferne antice tantum spinulosum. 
o Corpus superne nigricante-viride, lateribus maculis dilutioribus, inferne 
argenteum; pinnae viridescentes, caudalis postice nigricans. 


Tetraödon Kunhardtii Blkr. 


Tetr. corpore oblongo antice cylindraceo postice compresso, altitudine 5 circiter in ejus longitudine ; ca- 
pite obtuso 4 fere in longitudine corporis; linea rostro-frontali convexa; oculis superis, diametro 3 ad 4 
in longitudine capitis, diametro 1 ad 14 distantibus; papillis-nasalibus oblongis utroque latere 2 basi unitis; 
maxilla superiore prominente; vertice, dorso antice ventreque spinulis scabris; rostro, fronte , operculis , 
dorso postice, lateribus totis caudaque glabris; linea laterali vix conspicua; pinnis dorsali et anali altiori- 
bus quam latis rotundatis, caudali convexa ; corpore superne nigricante-viridí , lateribus maculis diffusis di- 
lutioribus , inferne argenteo ; pinnis viridescentibus , caudali postice nigricante. 

D. 28. P. 2/15. A. 26 vel 2/7 C. 8 et lat. brev. 

Habit. Padang, in mari. (Dr. O. Kunhardt). 

Longitudo 5 speciminum 60” ad 110”. 


óó Oculi poster. 
T Caput, dorsum, latera ventergqne spinulis armati. 
9 Corpus superne viride maculis rotundis et polygonis nigris, inferne fla- 
vescens; pinnae viridescentes. D. 8/11. P. 2/20. A. 2/9 vel 2/10. 


Tetraödon potamophilus Blkr. Ichth. faun. Madur. p. 16. 


Tetr. corpore oblongo antice cylindraceo postice compresso, altitudine 4 circiter in ejus longitudine ; ca- 
_pite obtuso 3E ad 34 in longitudine corporis; linea rostro-frontali convexa; oculis posteris diametro 34 ad 
_ 43 in longitudine capitis, diametris 2 ad 24 distantibus; papillis nasalibus oblongis utroque latere unica 
_ apice bifida; vertice , operculis , dorso, lateribus antice ventreque spinulis armatis; rostro, lateribus pos- 
tice caudaque glabris; linea laterali inconspicua; pinnis dorsali et anali latioribus quam altis rotundatis, cau- 
dali convexa; corpore superne viridi maculis dorso lateribusque nigris rotundis et polygonis, inferne flaves- 
cente; pinnis viridescentibus , caudali vulgo vittis 2 transversis nigricantibus ; 

D. 3/11. P. 2/20. A. 2/9 vel 2/10. CG 9 vel 11 et lat. brev. 

Svnon. Ikan Buntak, Mal. et Javan. 

Habit. Batavia, Surabaja, Samarang, Panimbang etc. Javae insulae, in mari et in ostiis fluviorum. 

Bandjermassing, Borneo austro-orientalis, in fluviis (J. Wolff). 
Longitudo 7 speciminum 40” ad 135°”. 


Aanm. Tetrodon fluviatilis Ham. Buch. Gang. Fish. p. 6 tab. 30 fig. Î is zeer verwant 


aan Tetraödon potamophilus en beiden zijn welligt slechts als klimaatsvarieteiten te be- 
8 


18 


schouwen. De rugvlekken zijn bĳ T. fluviatilis veel grooter dan bij de ggeeid 
potamophilus, welke op verschillende plaatsen van Java en op Borneo voorkomen. 


dien schijnt FT. fluviatilis meer vinstralen te hebben in de rug- en aarsvinnen en l 
in de borstvinnen, te weten D. 16 of 3/13. P. 17. A. 14. G. 8. ie Ko 


oo Corpus superne fuscescente-rufum, immaculatum, inferne flavesce 


Tetraödon leiurus Blkr. 


Tetr. corpore oblongo depresso antice latiore quam alto, latitudine 4 ad 44 in ejus longitudine; c 
obtuso depresso 3 ad 34 in longitudine corporis; linea rostro-frontali declivi rectiuscula vel convexius 
oculis posteris diametro 47 circiter in longitudine capitis , diametris 2 ad 3 distantibus; papillis nase 
oblongis utroque latere unica apice bifida; vertice, operculis, dorso , lateribus ventreque totis spinulis arma- 
tis; rostro caudaque glabris; linea lateralí inconspicua; pinnis dorsali et anali aeque altis circiter ac latis 
obtusis rotundatis; caudali convexa; corpore superve fuscescente-rufo immaculato , inferne _flavescente ; p k 
nis rufescentibus vel flavescentibus. dimm i 

D. 3/11. P. 1/21 vel 1/22 vel 2/20. A. 2/9. C. 10 et lat. brev. MRE 


Synon. Zkan Buntak Mal. Batav. - 


Habit. Batavia, in mari et in ostiis fluviorum. Eren 
Longitudo 5 speciminum 60” ad 98”, nec 


Aanm. Tetraödon kappa Russell Cor. Fish. fig. 2 en Tétrodon sans tache Lacép Po 
IL. tab. 24 f. 1. schijnen het naaste verwant te zijn aan deze soort. De afbeeldingen 
Lacépède en Russell duiden echter aan, dat ook de smuit en staart hunner species met d 
nen bezet zijn. Voorts beantwoordt de kop van Tétrodon sans tache volstrekt, niet aan 
van T. leiurus en op fig. 26 van Russell staan de oogen niet achter maar hoog bo 
den bek. Ik geloof op deze gronden , dat mijne Tetraödon leiurus reen van Je 
noemde species verschilt, : er NN 


B. Papilla nasalis utroquec latere simplex indivisa. Oculi dl Linea late 
ne \ | 

Caput corpusque ubique spinulis scabra; aa posterior parstantum g 

aa. Pinna caudalis convexa; pinnae dorsalis et analis altiores quam latae. — 

f Corpus superne fuscescente-viride, inferne flavum, latera venterque vitti 

viridi-fuscescentibus reticulati; pinnae virides, eaudalis viridi profundi 

variegata. hi 


Tetraödon reticulatus Blkr. Bijdr. Ichth. Faun. Madur. p. 16. 


Tetr. corpore oblongo antice cylindraceo postice compresso , altitudine 33 circiter in ejus longitudine; 
pite obtuso convexo 3 circiter in longitudine corporis; linea rostro-frontali convexa; oculis diametro 4 « 
citer in capitis longitudine, diametris 2 circiter distantibus; maxilla superiore prominente; papilla n 


419 


utroque latere unica conica obtusa; rostro, vertice, operculis, dorso, lateribus ventreque spinulis scabris ; 
caudae parte posteriore tantum glabra; linea laterali inconspicua; pinnis dorsali et anali altioribus quam la- 
tis rotundatis, caudali convexa; corpore superne fuscescente-viridi inferne flavo, lateribus ventreque vittis 
N viridi-fuscescentibus reticulatis; pinnis viridibus , caudali viridi-profundiore variegata. 
BD 2/8. P. 1164 A. 1/9. C‚ 11. | 
| Synon. Zkan Buntak Jav. 
Habit. Fretum Madurae prope Kammal et Surabaja. 
Longitudo 2 speciminum 30°” et 35°”. 


Aanm. Deze soort bezit uiterlijk groote verwantschap met Tetrodon lineatus Bl. Even- 
wel zijn daar 2 neustepels en de banden aan zijden en buik niet zoo netsgewijze verce- 
nigd terwijl de staartvin er met zwarte vlekken bedekt is. 


ó Opercula venterque spinulis scabri; frons, vertex, dorsum, latera caudaque 
\ glabrae. 


aa. Pinna caudalis truncata; pinnae dorsalis et analis latiores quam altac. 


Pen Tr 


Î Corpus superne viride inferne argenteum; pinnae viridescentes. 


Tetraödon modestus Blkr. Bijdr. Ichth. Faun. Borneo p. 15 (1). 


Tetr. corpore oblongo compresso, altitudine 4 circiter in ejus longitudine, latitudine 2 in altitudine ; ca- 
j pite obtuso 33 in longitudine corporis; linea rostro-frontali convexa; oculis paulo superis diametro 4 circi- 
ter in longitudine capitis, diametro 1 distantibus; maxilla superiore prominente; papilla nasali utroque latere 
unica conica obtusa; linea laterali inconspicua; operculis ventreque spinulis scabris; fronte, vertice , dorso, 
lateribus caudaque glabris; pinnis dorsali et anali latioribus quam altis obtusis rotundatis, caudali truncata 
vel leviter emarginata; corpore superne viridi, inferne argenteo; pinnis hyalino-viridescentibus. 

D. 5/20. P. 2/12. Á. 3/20. C. 9 vel 11 et lat. brev. 

Habit. Bandjermassing, Borneo austro-orientalis, in fluviis (J. Wolff), 

Longitudo speciminis unici 60”. 


DIODON. 


1. Spinae toto corpore longae, graciles, rotundae, acutae, confertae, basi radicibus 3. 
A. Cirri cutanei nulli. 


hdi. £ 


k a. Oeculi superi (supra lineam rostro-pectoralem siti). 
aa. Corpus superne flavescente-rufum, inferne album; pinnae flavescentes; caput 
dorsum, latera pinnaeque maculis numerosis rotundis fuscis. 


De 


___Diodon punctatus Cuv. 


= 


Diod. corpore oblongo quadrilatero , depresso, latiore quam alto, latitudine ad hbasin pinnarum pectora- 


bl -ds 


(1) Natuurk. Tijdschr. v. Neêrl. Indië, Afl. I. 


20 


lium 3 circiter in ejus longitudine; capite quadrilatero obtuso depresso, longitudine 3 circiter in zonnen 
corporis; linea rostro-frontali concava; oculis superis diametro 4 ad 43 in longitudine corporis, diametris 
A circiter distantibus; papilla utroque latere oblonga obtusa loco narium; spinis capite totoque corpore 
longis , gracilibus, rotundis , acutis , basi radicibus 3; rostro, pinnarum radicibus caudaque postice glabris; 
spinis inter oculos serie antica 6 vel 7, serie longitudinali a rostro usque ad caudam p. m. 20; apicibus spi- 
narum bases spinarum sequentium superantibus vel attingentibus; pinnis obtusis rotundatis, caudali 6 cir-_ 
citer ín longitudine corporis; colore corpore superne flavescente-rufo inferne albo; capite, dorso, lateribus, 
cauda pinnisque maculis numerosis rotundis fuscis. mid 
B. 6. D. 16. P. 24. A. 16. C. 9 et lat. brev. 
Synon. Histrix piscis Clusius Exot. lib. VL. p. 138; cop. Jonst. tab. 45 f, 4. Willughb. tab. L f. 5, 
Zee Egel Nieuhof, Gedenkw. Zee- en lantreize fig. p. 275. 
Ikan Doerian Terpandjang doeri doerinja Valent. Ind. Amb. IIL. p. 458 fig. 357 ? 
Troutoen , Pennevisch Renard Poiss. Mol. I. p. 9 tab. 5 f. 32. 
Histria piscis seu Orbis echinatus etc. Seba Thesaur. III. p. 58 tab. 23 f. 1, 2, 
Diodon atinga Bloch. Ausl. Fisch. tab. 125. Lacépède Poiss. Tom. tab. f. 3. 
Lange Stachelfisch Bloch ibid. 
Atingue Bloch ibid. 
Diodon hystrix Bloch. Ausl. Fisch. tab: 126. 
Runde Stachelfisch Bloch ibid. Men 
Guara Bloch ibid. r 
Jgelfisch Oken Thierr. Atl. fig. 
Ikan Buntak duri Mal. Batav. 
Habit. Batavia in mari. — Banda Neira, in mari (H. M. Brandes). E 
Specimina adsunt pluria exsiccata, a peritissimo H. M. Brandes a Banda Neira missa. Specimen unicum 4 
bataviense optime in spiritu vini conservatum longitudine 250”. r 


TRIODON Rein w. 


Triodon hursarius Reinw. (species generis unica). 


Triod. corpore oblongo compresso, ventre crista maxima ossibus pelvis porrecta; capite acuto compresso, — 
longitudine 4 circiter in longitudine corporis; verlice plano; linea rostro-frontali declivi rectiuscula; oculis — 
diametro 4 circiter in longitudine capitis ; naribus utroque latere 2 ante oculum; rostro acuto oculi diame- — 
tro. duplo longiore ; capite totoque corpore scabris; ossibus pelvis capite multo longioribus; linea laterali 
flexuosa post oculum adscendente, tum dorso valde approximata; cauda gracili conica; pinnis dorsali et 
anali acutis, caudali emarginata lobis acutis, pectoralibus obtusis rotundatis; colore corpore superne rufescen- 
te-griseo inferne flavo-griseo; lateribus guttis flavis plurimis confertis, macula insuper magna rotunda nigra _ 
flavo cincta post pinnas pectorales; pinnis flavescentibus. / 

D. 1f. P. 14 vel 15. A. 9 vel 10. C. 14 vel 16 et lat. brev. ì 

Synon. Groote Blaser ou le Gros Soufleur d’ Amboine Renard Poiss. Mol. II. tab, 30 £. 142 (pessima). 

Triodon macroptère Less. Garn. Voyage Duperrey, Poiss. No. 4. 
Triodon bourse CV. Règne anim. éd. de luxe Poiss. tab. 1412 f‚ 1. 
Habit. Banda Neira, in mari (H. M. Brandes). 
Longitudo 3 speciminum exsiccatorum 410 ad 460”. 


Scripsì Batavia Calendis Augusti mpcact. 


21 


Aanhangsel. 


Sedert het afdrukken der vorenstaande Bijdrage, zijn nog verschillende soorten van 7e- 
fraödon van verschillende eilanden in mijn bezit gekomen, zoodat ik enkele diagnosen 
p kunnen verbeteren en andere van nieuwe soorten hier bijvoegen. De soorten “waar- 
e mijne verzameling na Augustus 1850 is verrijkt zijn: Jetraödon naritus Richards, 

fraödon aspilos Blkr., Tetraödon virgatus Richards, Zetraödon hypselogeneion Blkr., To- 
traödon laterna Richards., Tetraödon palembangensis Blkr. en Tetraödon margaritatus Rupp. 
E 

Btraadon naritus Richards. Voyag. of the Samar. Fish. p. 18 tab, 8 (piscis adultus), Cant. 
| Catal. Mal. Fish. p. 883 tab. 10 (jun.). 


Tetraöd. corpore oblongo compresso, altitudine 4 circiter in ejus longitudine, latitudine 13 circiter in ejus 
altitudine ; capite obtuso, 3% ad 34 in longitudine corporis; linea rostro-frontali convexa; oculis superis, dia- 
netro 4 ad 5 in longitudine capitis, diametris 2 fere a se invicem distantibus; loco narium utroque latere 
depressione infundibuliformi margine membranaceo elevato bipapillata; labiis valde carnosis; maxilla superi- 
pre ante maxillam inferiorem prominente; capite postice, lateribus antice ventreque usque ad anum spinulis 
xime conspicuis scabris; capite antice, dorso, lateribus postice caudaque glabris; linea laterali rostro in- 
iente infra oculum decurrente, tum dorsum versus adscendente et -curvatura lata ad pinnam caudalem 
inente; cauda lineis lateralibus 2 suppletoriis, superiore pinnae dorsali, inferiore ‘pinnae anali approximata 
ante pinnam caput versus adscendente; pinnis dorsali et anali obtusis rotundatis, basi duplo vel plus 
duplo longioribus quam altis; caudali integra leviter convexa, 6 in longitudine corporis; colore corpore su- 
perne flavescente-viridi; inferne flavo; pinnis pulchre flavis. 

D. 4/82 vel 5/31. P. 2/15. A. 2/26 vel 3/25. C. 9 vel 11 et lat. brev. 
Habit. Pamangkat, in fluviis. 
Longitudo speciminis unici 87”. 


P Aanm. Van deze merkwaardige soort bestaan reeds twee goede afbeeldingen, die van 
heeren Rricnarpson en Carrom, boven aangehaald. Mijn specimen behoort tot een jong 
ividu, dat nog ongeveer 40” korter is dan het door den heer Canton afgebeelde. Het 
t volkomen de groote zwarte vlekken op de ree vinnen, welke op de afbeelding 
L den heer Cantor voorkomen. 


e 
1 id 


Boeraödon modestus Blkr. 


Bilet exemplaar, gediend hebbende tot het ontwerpen der diagnose, voorkomende op bladz. 
was slechts 60” groot en in onvolkomen toestand van bewaring. Later ontving ik 
LOg een paar specimina van 85” en 89” lengte. Hierbij liet zich goed waarnemen, dat 
er plaatse der neusgaten even zoo eene trechtervormige verdieping is met opstaande vlie- 
ige randen, als bij Tetraödon naritus Richards., aan welke Zetraödon modestus in vor- 
ben en vaderland het naaste verwant is. Bij de oudere specimina is de zijlijn zigtbaar 


vind ik 2/14 borstvinstralen. 


Tetraödon leiurus Blkr. (diagnosis emendata). 4 


Tetraöd. corpore oblongo depresso, latiore quam alto, latitudine 4 ad 43 in ejus long 
tuso, 3 ad 34 in longitudine corporis; linea rostro-frontali declivi rectiuscula; oculis subsu 
ad 5 ín longitudine capitis, diametris 2 ad 2% a se invicem distantibus; papilla nasali utr 
oblonga, apice bifida; maxilla superiore ante inferiorem prominente; vertice, operculis, dorso, 1 
treque totis spinulis armatis; rostro caudaque glabris; linea laterali conspicua, rostro incipien 
lum decurrente, tum dorsum versus adscendente ef ad basin pinnae caudalis desinente; 
et anali obtusis, rotundatis, aeque altis fere ac latis; caudali convexa, 5 circiter in longitudine co 
colore corpore fuscescente-viridi vel sordide viridi, inferne flavescente vel argenteo; corpore, ven 
tum excepto, maculis viridis rotundis obsito, maculis lateribus dilutioribus; pinnis viridibus 
caudali postice violascente marginata. 

D. 3/14. P. 1/21 vel 1/22 vel 2/20. A. 2/9. C. 8 vel 10 et lat. brev. 

Synon. Jkan Buntak Mal. Batav. 

Habit. Batavia, in flaviis et in aquis fluvio-marinis. 

Longitudo 10 speciminum 60°” ad 115”. 


Aanm. In de vorenstaande bijdrage beschreef ik deze soort naar jaren lang i 


basis vereenigd, de oogen lager staande, het profiel boller, de staartvin met meerdere 
banden geteekend enz. î 


Tetraödon aspilos Blkr. Nat. ken voor Ned. Ind. II p. 4195. 


gitudine corporis; linea rostro-frontali declivi rectiuscula; oculis superis, at 8 circiter in f ‚n 
capitis, diametris 3 circiter a se invicem distantibus; papillis nasalibus utroque latere 2 oblongis, } 
tis; maxilla superiore vix ante maxillam inferiorem prominente; capite corporeque totis spinuli 
labiis, posteriore caudae parte basibusque pinvarum tantum glabris; linea laterali inconspicua; pir 
sis convexis, dorsali et anali altioribus quam basi longis, caudali 4Z circiter in longitudine corporis; € 
corpore superne luride viridi inferne albo; pinnis viridibus, caudali viridi-flavescente nigro oen ï 
D. 218. P. 2/16. A. 2/8. C, 8 et lat. brev. 
Synon. Kappa Russ. Corom. Fish. I tab. 267? 
Habit. Rio, in mari. Lon 
Longitudo 2 speciminum 87” et 98”. EE 


$ 


Aanm. Deze species is na verwant aan Zeéraödon calamara Russ. en behoort tot A 
thron J. Muur. door hare 2 neustepels aan beide zijden. Zij is echter van bovengenoe 
en bekende verwante soorten bij den eersten oogopslag te onderkennen, door haar e 
dig groen, ongevlekt ligchaam. Van Tetraödon immaculatus Lacép. (Poiss. 1 p. 486 
2h fig. 8), welke insgelijks geheel met stekeltjes bedekt en ongevlekt is, verschilt 


25 


Î duidelijkste ‚ door hare veel grootere en hooger dan de bek geplaatste oogen , en van 7e- 
fraödon sordidus Rüpp. door witten, veel meer opblaasbaren buik, kortere vormen, veel 
Rue staartvin enz. Het zou zeer wel kunnen zijn, dat de gekenmerkte soort dezelfde 
js als die, afgebeeld in Russrur’s Gorom. Fish. I fig. 26, doch de beschrijving daarvan laat 
veel te wenschen over en de afbeelding vertoont de rugvin en aarsvin te spits, terwijl rug-, 
\ aars- en borstvinnen er het aanzien hebben van zwart gerand en de staart van tot aan 
de basis der staartvin ruw te zijn. 


_ Tetraödon Kunhardti Blkr. (diagnosis emendata). 


Tetraöd. corpore oblongo, antice cylindraceo postice compresso, altitudine Á ad 5 in ejus longitudine; 

f capite 4 circiter in longitudine corporis; linea rostro-frontali convexa vel declivi rectiuscula; oculis superis, 

| diametro 3 ad 6 in longitudine capilis, diametris f ad 3 a se invicem distantibus; papillis nasalibus oblon- 

gis, utroque latere 2, basi unitis; maxilla superiore ante inferiorem prominente; vertice, dorso antice ven- 

/ treque spinulis scabris; rostro et cauda maxima parte vel totis glabris; lateribus junioribus glabris, aetate 

$ _provectioribus spinulis scabriusculis ; linea laterali vix conspicua; pinnis dorsali et anali altioribus quam la- 
tis; caudali convexa; corpore superne nigricante- viridi, inferne albo; lateribus junioribus maculis diffusis 
idescentibus, aetate provectioribus maculis nullis; pinnis viridescentibus, caudali postice nigra. 

__D. 2/8 vel 29. P. 2/15. A. 216 vel 2/7 vel 2/8 vel 1/8. C. 8 vel 9 et lat. brey. 

Habit. Padang, Sumatrae occidentalis, et Rio et Singapore, in mari. 


3 Longitudo 7 speciminum 60” ad 270”. 
Aanm. Mijne diagnose op bladz. 16 kon ik slechts nemen naar zeer jeugdige individu’s. 
_ Een specimen van Singapore heeft mij sedert doen zien, dat de soort veel grooter wordt 


' 


en dat ook hier de huiddoorntjes zich verder over het ligehaam uitbreiden, naarmate het 
k dier ouder wordt. 


Tetraödon laterna Richards. Voy. of the Sulphur, Zoöl. p. 124 tab. 61 fig. 2, 


capite 32 circiter in longitudine corporis; linea rostro-dorsali ante oculos concava; oculis superis, diametro 

5 ad 6 in longitudine capitis, diametris 2 ad 3 a se invicem distantibus; papillis nasalibus utroque latere 

2 conicis oblongis ; maxilla superiore ante inferiorem prominente; capite corporeque spinulis scabris; ros- 

tro, labiis, basibus pinnarum caudaque maxima parte glabris; linea laterali ineonspicua; pinnis dorsali et 

anali subflabelliformibus rotundatis; caudali convexa 44 circiter in longitudine corporis; colore corpore su- 

perne pulchre profunde viridi inferne albo; capite (superne et rostro), dorso, lateribus et cauda maculis 
__pumerosis margaritaceo-coeruleis ; ventre vittis curvatis viridibus subparallelis; axillis nigris; pinnis viridibus; 
pectoralibus basi nigricantibus ; cauda dimidio anteriore guttis numerosis margaritaceo-coeruleis, postice vio- 
lascente. 

D. 1/9. P. 2/15 vel 2/16. A. 1/9 vel 1/10. G. 9 et lat. brev. 

Habit. Amboina et Sibogha, Sumatrae occidentalis, in mari. 

Longitudo 2 speciminum 10%” et 215”. = 


k Tetraöd. corpore oblongo, antice aeque alto circiter ac lato, altitudine Aj ad 5 fere in ejus Iongitudine; 
Ì 


re ‘nat an ana 


À 
" 
_ 


Aanm. Deze soort verschilt van Zetraödon testudineus Bl. ‚ doordien er de v 
de wangen zonder bandteekening zijn en de staartvin slechts aan de gro 
is met drupvormige vlekjes; voorts door de zwarte okselstreek, fraaijere br 
en grootendeels gladden staart. Mogelijk is de bovenbeschrevene soort slechts 
teit van Zetraödon testudineus Bl. doch stellig is zij dezelfde als Zetraödo n 
chards. De bovenaangehaalde figuur is ongeveer van dezelfde grootte als 
specimen en beantwoordt er geheel aan, behalve dat er het voorhoofd wat m 
de ruwheid van rug, zijden en buik niet uitgedrukt en het oog te groot af 


pite 4 circiter in longitudine corporis; linea rostro-dorsali ante oculos concava ; oculis superis , (ne 
ad 5 in longitudine capitis, diametris 24 ad 27 a se invicem distantibus; papillis nasalibus utroque 
oblongis basi unitis; maxilla superiore ante inferiorem prominente; capite corporeque spinulis scabi 
labiis, basibus pinnarum caudaque postice glabris; linea laterali inconspicua; pinnis dorsali et 
flabelliformibus rotundatis; caudali convexa, 4 ad 44 in longitudine corporis; colore corpore s 
vel coerulescente-viridi inferne albescente vel flavescente; capite, dorso lateribusque vittis pluri 
nalibus pulchre profunde et dilute viridibus; pinnis viridibus, caudali marginibus nigricante. 

B. 2/7 vel 2/8. P. 1/15. A. 2/7 vel 2/8. C. 9 et lat. brev. 

Habit. Amboina, in mari. Si 

Longitudo 2 speciminum 168” et 220”. 

Aanm. Deze soort, behoorende tot Arothron J. Müm., heeft groote verwantschâp « 
ödon testudineus Bl. en Tetraödon laterna Richards., doch is zeer kenbaar aan 
geteekend zijn van kop en ligchaam met fraaije groene overlangsche banden, w 
op elke zijde des ligchaams ongeveer 10 tot 12 gaan. De beschrijving van den 
is kort en de kleuren zijn door hem opgegeven naar lang in wijngeest bewaarde sp 
Tot nog toe was Tetraödon virgatus slechts van Port Jackson bekend. 0 


Ì 
re ja AANG 


Tetraödon hypselogeneion Blkr. | al : 


ad 35 in don taak corporis; linea rostro-dorsali ante oculos declivi rectiuscula; oculis superis ‚ dia 
3 ad 33 in longitudine capitis, minus diametro f a se invicem distantibus; papilla nasali utroque 1 
simplice indivisa, oblonga; maxilla superiore ante inferiorem prominente; mento elevato prominulo; cap 
RODE HR Mk spieon SE rostro, De basibus Einen hel glabris; en En 


Be fasciis 3 vel Á latis transversis viridi-nigricantibus; Ed dorso, caudaque SUD cci 
eten confertis pulchre coeruleis; pinnis dilute viridibus vel flavescentibus. 
D. 2/6 vel 2/7. P. 1/12 vel 1/13. A. 2/6. C. 8 et lat. brev. 
Habit. Amboina, in mari. 
Longitudo 3 speciminum A44” ad 63”. 


25 


5 Aanm. Deze soort is het naaste verwant aan Tetraödon Hamiltonii Richards. (Loolog. of 
he Voij. Ereb. Terr. Fish. p. 63 tab. 89 fig. 10, 11), doch onderscheidt zich daarvan, door 
heel gladden staart, hooge min of meer vooruitstekende kin, digter bijeenstaande oogen, 


fwezigheid der groote zwarte zijvlekken enz. 


Tetraödon palemhangensis Blkr. 

_ Tetraöd. corpore oblongo depresso, altitudine et latitudine 34 circiter in ejus longitudine; capite acuto 
depresso, 2E circiter in longitudine corporis, multo longiore quam alto et lato; linea rostro-frontali rostro 
convexa fronte concava; oculis lineam rostro-frontalem attingentibus, diametro 5E circiter in longitudine 
capitis, diametris plus quam 2 a se invicem distantibus; fronte media inter ocutos protuberantia cutanea an- 
ulari ; maxilla superiore prominente; papilla nasali utroque latere unica, indivisa, apice perforata; corpore 
spinuloso, spinulis dorsolateribusque valde conspicuis; rostro, mento caudaque postice glabris; linea laterali 
maxime conspicua sulciformi, oculum cingente, dorsum versus adscendente et curvatura magna caudam versus 
descendente; pinnis obtusis rotundatis vel convexis, dorsali et anali aeque latis circiter ac altis; colore cor- 
pore superne profunde viridi inferne flavescente; ventre toto lineis violascentibus reticulato ; lateribus maculis 
rotundis nigris in seriem longitudinalem dispositis; pinnis viridibus, 

ED. 208. P. 1/22. A. 1/10. C. 11, 

_ Synon. Jkan Buntal Palembang. 

_ Habit. Palembang, Sumatrae austro-orientalis, in fluviis. 

_ Longitudo speciminis unici 210”. 

_ Aanm. Deze soort heeft in kleurteekening het meeste van Zefraödon reticulatus en Te- 
traödon- lineatus Bl. De overlangsche rei van ronde zwarte vlekken en het ongevlekt zijn 


der vinnen doen haar genoegzaam onderkennen. 


B 


Tetraödon margaritatus Rupp. Atl. R. N. Afr. FE, R. M. p. 66. 


_ Tetraöd. corpore irregulari eblongo compresso, altitudine 3 circiter in ejus longitudine; capite acuto , ros- 
trato, df circiter in longitudine corporis; linea rostro-frontali concaviuscula 5 oculis superis, diametro 4 
circiter in longitudine capitis, diametro Î a se invicem distantibus; naribus in cute praeorbitali perforatis 
fere inconspicuis, utroque latere Î ; capite totoque corpore spinulis scabris, spiaulis supra pinnam analem 
parcioribus; dorso carinato, angulato; linea laterali inconspicua; pinnis dorsali et anali altioribus quam lon- 
gis, dorsali angulata, anali rotundata caudali truncata vel convexiuscula 5 circiter in longitudine corporis; 
olore corpore superne griseo-fuscescente, inferne griseo-flavescente; oculis et labiis radiis coeruleis et rubriís 
inctis; genis totoque corpore guttulis numerosis coeruleis; vitta mento-anali recta coerulea; dorso vittulis 
2 vel 3 coeruleis ad basin pinnae dorsalis; pinnis flavescente-viridibus. 
D. 1/8. P: 2/13. A. 1/7.-C. 9 et lat. brev. 
_ Synon. kan Babintang vel Gesterde visch Valent. Ind. Amb. III p. 353 fig. 21. 
| ‘ Ikan Bintang matanja Valent, ibid. p. 427 fig. 269? 
Verkenskop Valent. ib. p. 502 fig. 498. 
Casucasu Ren. Poiss. Mol. 1 tab. 39 fig. 200. 
Ikan Ticus Ren. ibid. 1 tab. 25 fig. 138. - 
Carcasse Ren, ib, II tab, 25 fig. 124. 
Habit. Amboina, in mari. 
_ Longitudo speciminis unici 62”, 


Aanm. Deze soort behoort tot de groep van Tetraödon soap BĲ 
Blkr., en heeft vooral met de laatstgenoemde groote verwantschap, ve 
namelijk slechts daarvan door het gedoornd zijn van den staart, door het 
vlek aan de basis der rugvin (Ìl), door wat korteren kop, enz. De Carcass 
of Kaskasse van Varenrun (Renard, Poiss. Mol. I tab. 89 en II tab. 6 fig. E 
Amb. MI p. 355 fig. 19) is almede eene zeer verwante soort met On 1 


banden over het ligchaam. 


Bij het geographisch overzigt, voorkomende op bladz. 5 en 6, voege men n 
gende. ie 


SUMATRA. Tetraödon laterna Richards., Zetraödon palembangensis Bike, p 
kappa Russ, Tetraödon modestus Blkr. Nie 
PINANG. Tetraödon oblongus Bl, Tetraödon lunaris Guv, 7 airasen tes 
Tetraödon kappa Russ., Tetraödon vmmaculatus Lac., Tetraödon 
Cant., Tetraödon carduus Cant., Tetraödon bondarus Cant., 


De Richards., Diodon aen Cuv. 
SINGAPORE. Zefraödon Kunhardtis Blkr., Zetraödon testudineus Bl, 7 bend 
Cant., Zetraödon lunaris Cuv. 
RIOUW. Tetraödon Kunhardtùüù Blkr., Zetraödon oblongus Bl, Terca pd 
AMBOINA. Tetraödon hypselogeneion Blkr., Tetraödon margaritatus Rüpp., 
virgatus Richards., Tetraödon laterna Richards., Fetraödon he 


Batavia, Maart 1852, 


(1) In mijne beschrijving van Zetraödon papua komt als ärmkfout voor, dat de zwarte vlek aam de basis der stac 
zijn. In plaats van caudalis leze men daar dorsalis, ! 


Bik B RE A GE 


BALISTINI en OSTRACIONES 
| VAN DEN INDISCHEN ARCHIPEL 


Dr. P. BLEEKER. 


Á 


Bn BRA GTE 


TOT DE KENNIS DER 


DEE ae Nee DeleNe ‘be 


VAN DEN SOENDA-MOLUKSCHEN ARCHIPEL. 


Even als de Indische Chaetodontoïden en Labroïden door de pracht en verscheidenheid 
hunner kleuren of door zonderlingheid van vormen, de aandacht van de oudere reizigers 
hebben tot zich getrokken, heeft ook de familie der Hoornvisschen reeds het onderwerp 
uitgemaakt der nasporingen van de oudere schrijvers over de visschen. der keerkringsgewesten. 
Inderdaad, vele soorten van Balistes doen in schoonheid van kleuren niet onder voor de fraaiste 
soorten van Chaetodon, Holacanthus en Julis en wat zonderlingheid van vormen betreft wij- 
ken de soorten van Monacanthus, Alutarius en Pogononathus geenszins voor die der Chae- 
todontoïden. 

Vooral Varestun en Renanp hebben talrijke Balistini van de Indische en Moluksche zeeën. 
afgebeeld, doch die afbeeldingen en niet minder hare beschrijvingen zijn in den regel zoo 
gebrekkig, dat zij niet kunnen dienen om de waarschijnlijk daaronder voorkomende later. 
niet weder gevondene soorten te bestemmen, en slechts gedeeltelijk om later beter be- 
kend gewordene species daarin te herkennen. Bij Varenrun zie ik, naar de afbeeldingen 
te oordeelen, ongeveer 16 figuren van Balistes, 9 van Monacanthus en 8 van Alutarius 
en bij Rersanp, welks werk over de Moluksche visschen ik echter niet volledig bezit, 19 
figuren van Balistes, 8 van Monacanthus en 5 van Alutarius. Onder die figuren, van 
Varentun zoowel als’ van Revarn, komen er meerderen voor, welke tot dezelfde species be- 
trekking hebben en bovendien zijn op verre na niet alle afbeeldingen van deze beide schrij- 


‚ vers genomen naar visschen uit de Soenda-Moluksche zeeën, maar gedeeltelijk kopijen van 


teekeningen, verzameld door den admiraal Dr Vramine, en vervaardigd naar elders gevangene 


specimina. Van de afbeeldingen van Varenrun en Renap zijn nog tamelijk goed als soorten 


herkenbaar die van Balistes conspicillum Bl. Schn., Balistes bursa Guv., Balistes lineatus 


4 


Bl, Balistes praslinus Lacép., Balistes aculeatus Bl., Alutarius laevis CV. en A wan 
prionurus zt 


Cd afbeeldingen van twee Balistini, welke zich nog zeer goed als Bai geen 5 
Lac. en Triacanthus Nieuhofii Plkr. laten herkennen. Rd. 
Muxco Pank deed in lateren tijd twee soorten van Balistes van Sumatra kennen onder 
de namen van Balistes niger en Balistes undulatus, soorten van welke de eerste hoogstwaar- 
schijnlijk dezelfde is "als Balistes armatus Lacép. en de laatste dezelfde als Balistes li 
atus Bl. / j e Ei 
In den jongeren tijd verkreeg men kennis van het voorkomen van Monacanthus si- 


nensus CGuv. bij Sumatra door Rarries en Bennerr; van het voorkomen van Bali. 08 
praslinus Lacép., Balistes azureus Less., Mlonacanthus hifilamentosus Less, Aluteres perso 
natus Less. in de Moluksche wateren, bij Waigioe en Nieuw Guinea, door de heer ee 
son, terwijl Quors en Gaimann Balistes medinilla QG. van Nieuw Guinea bekend maakten. 
In de Illustrations of Indian Zoölogy van Grais en Hanpwicke, zie ik de afbeeldingen ind 
Balistes ambonensis van Amboina en van Pogonognathus barbatus Blkr. van Singapore. 

De heer Carron beschreef nog zeer onlangs Balistes conspicillum Bl. Schn., Monacan- Î 
thus tomentosus Cuv., Mlonacanthus geographicus Guv., Monacanthus penicilligerus vl 
Alutarius obliteratus Cant., Alutarius laevis Cuv., Pogonognathus barbatus Blkr., Fr 
canthus Russell Blkr. en Ti strigilifer Cant. van Pinang en Singapore. K lid 

Zoo is allengskens een vrij aanmerkelijk aantal Balistini van den Soenda-Moluksche wa- 
teren bekend geworden. Het cijfer daarvan bedroeg, ongerekend mijne eigene onderz _ 


kingen en de niet of althans tot nog toe niet met zekerheid herkenbare figuren van Vans E 
| bns 


mix en RexanD, niet minder dan 22, t. w. a 
of „es Er 


1. Balistes conspicillum Bl. Schn. 12. Monacanthus tomentosus Cuv. 

g,. D armatus Lacép. 1 B: D gesgraphicus Cuv. Tet) 

8. DS azureus Less. 14, D penicilligerus Cuv. en 

4. D bursa Cuv. 15. ) sinensis Cuv.? : 

5. » medinilla QG. 16. Alutarius obliteratus Cant. 

6 ) praslinus Lacép. 17. D) laevis Cuv. 

7 ) aculeatus Bl. | 18. ) Berardi Less. 

8 ) lineatus Bl. Schn. 19. D personatus Less. 

Ein ) ampbonensis Gr. Hardw. 20. Pogonognathus barbatus Blkr. 

10. ) stellatus Lacép. 21. Triacanthus Russellii Blkr. Ci 

11. Monacanthus bifilamentosus Less. 23. ) strigilifer Cantor. be 
he 


Hoezeer mijne standplaatsen in deze gewesten niet zeer gunstig geweest zijn voor de ver. 
zamcling van Balistind, bezit ik toch reeds twintig soorten dezer familie, waarvan ik een 


nl nt 


a) 


zestal te danken heb aan de vriendschap en wetenschappelijken zin van enkelen mijner ambt- 
genooten, die zich te Banda Neira, in Makassar, op Bal en op Swmnatra bevonden. 
Deze twintig soorten zijn de volgende. 


1. Balistes aculeatus Bl. 11. Monacanthus choirocephalus Blkr. 
2, » praslinusLacép.= Bal. praslinoï- 12, Alutarius prionurus Blkr. 
des Less. = Bal. melanopleura 13. D laevis Cuv. | 
Blkr. | 14. » macracanthus Blkr. 
BRR 5 lineatus Bl. Schn. 15. ) amphacanthoïdes Blkr. 
h. ) armatus Lacép. 16. Pogonognathus harbatus Blkr. = Anacan- 
B. ) stellatus Lacép. tus barbatus Gray. 
6. Monacanthus geographicus Guv. 17. Triacanthus Russellú Blkr. z Triacanthus 
7. > Cantoris Blkr. hiaculeatus Benn. (nec Brocr). 
hD. D) hajam Blkr. 18. ) rhodopterus Blkr. 
5e » - tomentosus Cuv. 19. ) Nieuhofii Blkr. 
10. D) nemurus Blkr. 26. « oxycephalus Blkr. 


Alutarius prionurus Blkr., Balistes stellatus Lacép.en Triacanthus Nieuhofit Blkr. meen 
ik te herkennen in de oude afbeeldingen van Rrnanp en Nirvnor en zijn alzoo te beschou- 
wen als bekende inwoners der Soenda-Moluksche zeeën. Als nieuw voor de kennis van 
Nederlandsch Indië beschouw ik alzoo Monacanthus Cantoris Blkr., Monacanthus hajam 


Blkr., Monacanthus nemurus Blkr , Monacanthus choirocephalus Blkr., Alutarius macra- 


canthus Blkr., Alutarius amphacanthoïdes Blkr., Friacanthus rhodopterygius Blkr. en Tria- 


canthus orycephalus Blkr., welke soorten ik allen tevens beschouw als nieuw voor de 
_ wetenschap, zoodat ik in deze bijdrage, medegerekend de nog zoo goed als onbekende soor- 
_ ten Alutarius prionwrus Blkr. en Priacanthus Nieuhofit Blkr., hieronder 10 species en dus 


de helft mijner Balistintd als nieuw heb kunnen beschrijven. 
In het geheel zijn mij thans alzoo de hieronder genoemde soorten van den Zndischen 
Archipel en Nieuw Guinea bekend. 


1. Balistes conspicillum Bl Schn. 10. Balistes stellatus Lacép. 

«2. ) armatus Lacép. 11. Monacanthus bifilamentosus Less. 
8. ) azureus Less. 12. ) tomentosus Cuv. 
B 9 bursa Cuv. 13. ) geographicus Guv. 
5. » medinilla QG. 14. >» pemicilligerus Cuv. 
6. ) praslinus Lacép. 15. ) sinensis Cuv.? 

7. » aculeatus Bl. 16. ) Cantoris Blkr. 

8. ) lineatus Bl. Schn. Mere ‚ hajam Blkr. 

9, 


» ambonensis Gr. Hardw. 18. ) nemurus Blkr. 


k es KS 

6 ï e Kn $ 
19. Monacanthus chowrocephalus Blkr. 26. Alutarius prionurus Blkr. wt irl 4 
20. Alutarius obliteratus Cant. 27 Pogonognathus barbatus Blkr. Dre: k 
21. Dj laevis Cuv. 28. Triacanthus Russellii Blkr. vie À 
Do ) Berardi Less. 99. » strigilifer Cant. bp d 
23. ) personatus Less. 80. ) rhodopterus Blkr. RAU 
Dh. ) macracanthus Blkr. sl. > _MNieuhofs Bkr bi 
25. » amphacanthoïdes Blkr. 82. » oxycephalus Bkr. veerde 


al 
Omtrent het geslacht Balistes heb ik geen nieuws mede te deelen tenzij de woonplaat- | 


sen en eenige meer naauwkeurige diagnosen van de overigens reeds vrij wel bekende soor 
ten mijner verzameling. Daarentegen zijn 4 mijner 6 soorten van Monacanthus nog onbe-_ à 
schreven. In mijne beschrijvingen daarvan heb ik als hoogte-diameter aangenomen den af- 4 
stand van het begin der 2de rugvin tot aan den anus, welke afmeting immer met de meeste 
juistheid terug te vinden is, terwijl door de hoekige lijnen van rug en buik bĳ Monacan- | 
thus andere hoogte-afmetingen mindere juistheid aanbieden en door verschillende onderzoekers J 
min of meer verschillend kunnen genomen worden. Ik heb deze hoogte-diameter uitge- 
drukt door de woorden »diameter dorso-analis”. % 

Van Alutarius ontdekte ik 8 nieuwe soorten. Alutarius macracanthus en Alutarius zon 
phacanthoïdes zijn zeer verwant aan Alutarius Berardì Less. Onder de korte. beschrijvingen — 
dier soorten heb ik vermeld de redenen, die mij genoopt hebben ze als afzonderlijk soor- | 
ten te beschouwen. AIEN 

Het geslacht Friacanthus Cuv. bevat verschillende soorten, in de wetenschap echter nog 
weinig of niet bekend. Tot op den tegenwoordigen tijd werden de meeste soorten be- 
schouwd als behoorende tot dezelfde als Balistes hiaculeatus Bl. Vele ichthyologen en ik 
zelf bebben vroeger de Bowree of Abatoo van Russe beschouwd als dezelfde soort als die 
van Brocu. De soorten verschillen echter duidelijk van elkander, althans wanneer men 
op Brocm’s beschrijving en afbeelding slechts eenigzins vertrouwen kan. In de jongst ver- 
loopene jaren heeft men echter begonnen de soorten van Zwiucanthus beter te ondsegnei lj 
den. Mijne verzameling bevat vier soorten van dit geslacht t. w. | 


Triacanthus Russelliv Blkr. = Bowree of Abatoo Russ. = Friacanthus brevirostris T. Schl. Á 


» rhodopterus Blkr. oi 
» Nieuhofiú Blkr. = Hoornvisch Nieuh. Ke 
» ovycephalus Blkr. . 


Bovendien ken ik nog als afzonderlijke soorten. 


Triacanthus hiaculeatus Bl. Cuv. (nec alior.). 
) anomalus T.Schl. van Japan. EE 
» strigilifer Cant, 


7 

Alle deze soorten zijn gemakkelijk van elkander te onderscheiden. 

Triacanthus anomalus T.Schl. laat zich bij den eersten oogopslag herkennen door Chae- 
todonachtigen habitus en groote achterste rugdoornen, terwijl ook meer dan een’ buik- 
doorn aan elke zijdig aanwezig is. 

Triacanthus stigilifer Cant. is gemakkelijk herkenbaar aan den langen tweeden rug- 


_ doorn en aan het geel gevlekte ligchaam. 


pn JMS De Omme pen 
e he 


Triacanthus hiaculeatus Cuv. (wel te verstaan de eigenlijke Balistes hiaculeatus van 
Brocu) is kenbaar aan spitsen kop en zwarte vlek voor de borstvin, alsmede door de zwarte 
eerste rugvin. 

De 4# soorten mijner verzameling zijn insgelijks gemakkelijk van elkander te onderken- 
nen bij bezigtiging, doch de verschillen komen minder uit in de beschrijvingen. De 
meerdere of mindere spitsheid van den kop, de hoogte des ligchaams, de lengte der rug- 
en buikdoornen en de kleuren der eerste rugvin, hebben nog de zekerste wijze aan de 
hand gegeven om de soortelijke verschillen duidelijk uit te drukken. 

Ten opzigte der geographische verbreiding van de Balsstini in den Andischen Archipel 
is de stand onzer kennis nagenoeg als volgt. 


JAVA. 


. Balsstes stellatus Lacép. | 8. Monacanthus nemurus Blkr. 
» aculeatus Bl. 9, Alutarius laevis Cuv. 


1 

3. 

8. Monacanthus geographicus Cuv. 10. ) macracanithus Bìkr. _ 

4. » Cantoris Blkr. de ee amphacanthoïdes Blkr. 

5. Dil hajam Blkr. 12. Friacanthus Russell Blkr. 

6. » tomentosus Blkr. 18. » rhodopterus Blkr, 

d. ) choïrocephalus Blkr. 14. ) ovycephalus Blkr, 
MADURA. 


1. Friacanthus Russell Blkr. 
BALI. 

1. Balistes praslinus Lacép. 
SUMBA WA. 

1. Balistes aculeatus Bl. 2. Alutarius laevis Cuv. 
SUMATRA. 


1. Balistes armatus Lacép. 2, Balistes aculeatus Bl. 


3. Balistes lineatus Bl. Schn. 
4. Monacanthus sinensis CGuv.? 


PINANG. 


1. Balistes conspicillum Bl. Schn. 
2. Monacanthus tomentosus Cuv. 
9. D 
4. » penicilligerus Cuv. 
5. Alutarius obliteratus Cant. 


geographicus Cuv. 


8 SINGAPORE. 


„ Balistes conspicillum Bl. Schn. 


ie == 


. Monacanthus geographicus Cuv. 


8. » pemicilligerus Cuv. 


NATUNA-EILANDEN. 


1. Balistes conspicillum Bl. Schn. 


BORNEO. 

1. Friacanthus Russellis Blkr. 
CELEBES. 

Ì. Balistes praslinus Lacép. 

2 » lineatus Bl. Schn. 

8. » armatus Lacép. 
MOLUKKEN. 

1. Balsstes conspicillum Bl. Schn. 

De » hursa Sonner. j 

3. » lineatus Bl. (Banda Neira). 

h. ) praslinus Lac. (Waigioe). 

9. » aculeatus Bl. (Banda Neira). 
NIEUW-GUINEA. 

1. Balistes conspicillum Bl. Schu. 

zij D) azureus Less. 

5) D) medinilla QG. 


6. AAE) 


7. Pogonognathus ba 


6. Alutarius laevis Cuv. — 


8. Triacanthus Rien 
9. » 


4. Pogonognathus barbatus Blk 
5. Triacanthus Russelliiù Blkr. N ä 


A. Pogonognathus barbatus Blkr. 
5. Triacanthus Russelli Blkr. 


6. Balistes ambonensis Gray fi 
7. Monacanthus bifilamentosus 
9. » prionurus Blkr. (Banda 


h. Alutarius Berardi Less. 
5. ) personatus Less. 


9 


Van de boven opgenoemde soorten komen tevens buiten den Indischen Archipel voor: 


1. Balsstes conspicillum Bl Schn. 
9 » armatus Lac. 

8 » _ praslinus Lac. 
EN bursa Sonner. 

De » aculeatus Bl. 

6 »  stellafus Lac. 

7) » lineatus Bl. Schu. 

8. Monacanthus tomentosus Cuv. 


9. ) geographicus Guv. 
10. ) sinensis Cuv. 

11. Alutarvus laevis Cuv. 
12. » obliteratus Cant. 
13 D) Berardi Less. 


14. Triacanthus Russellii Blkr. 


Malakka. China. Japan. N. Ierland. Carolinen. Madagaskar. 
Indische, Chinesche en Roode zee. { Mauritius, Bourbon. 
N. Ierland. Isle Praslin. 

Isle de France. 

Tahiti. Roode zee. Isle Praslin. 

Isle de France. 

Roode zee. 

Indische zee. 

Malakka. Indische zee. 

China. 

China. Hindostan. Aslant. Oceaan. 

China? 

China? 

Japan. China. Australië. Hindostan. Geylon. 


CONSPECTUS SPECIERUM ANALIJTIC US, hd ï 
BALISTES L. Cuv. ce latsrr voets ate 


8 sen spinis non CEE 


a. Corpus viride dorso maculis albis 
Balistes stellatus Lacép. 


IH. Cauda spinis armata. N 
A. Pinnae dorsalis radiosa et analis oblusae rotundatae, caudalis conv 
a. Spinae caudales biseriatae. 
aa. Corpus nigrum, vittis numerosis obliquis ende: 


Balistes lineatus Bl. Schn. hiii Ut Tnt 


b. Spinae caudales triseriatae. 
aa. Latera supra anum macula maxima nigra. uti en 


Balistes praslinus Lacép. 

bb. Latera supra anum et pinnam analem fasciis obliquis nigris. 
BN A. 

Balistes aculeatus Bl. Schn. ni ER 


c._Spinae caudales pluriseriatae. 
aa. Corpus totum nigrum. Pinna caudalis late albo EN 


Balistes armatus Lacép. 
MONACANTHUS Cuv. 


IL. Cauda spinis validis biseriatis antrorsum spectantibus armata. tege 
A. Corpus fusco nebulatum et fusco profundiore guttatum. 


Monacanthus geographicus Cuv. SE verd 


IH. Cauda spinulis parvis tota scabra, spinulis omnibus postrorsum spectantib 
A. Corpus fusco nebulatum et guttatum. Pinna caudalis vittis numerosis 
fuscis et nigris. ì | 


Monacanthus Cantoris Blkr._ 


B. Corpus fusco nebulatum. Pinna caudalis fasciis 9 transversis fuscis. 


11 
Monacanthus hajam Blkr. 


III. Cauda setosa. Caput multo altius quam longum. 


A. Spinae dorsales et ventrales dentibus magnis armatae. Corpus fusco nebulatum. 


Monacanthus tomentosus Cuv. 


IV. Cauda nec setosa nec spinulosa. 
A. Pinnae radio producto nullo. 


Monacanthus chovrocephalus Blkr. 
B. Pinna caudalis radio diviso superiore filigero. 


„Monacanthus nemurus Blkr. 


ALUTARIUS Cuv. 


IL. Cauda setosa et spinis magnis antrorsum curvatis biseriatis armata. 


A. Dorsum fasciis 8 transversis latis nigris. 
Alutarvus prionurus Blkr. 


U. Cauda nec setosa nec spinosa vel spinulosa. 


A. Linea rostro-frontalis concava. Pinna caudalis capite longior. 


a. Corpus maculis rotundis fuscis et vittis coeruleis. 


Alutarvus laevvs Cuv. 


B. Linea rostro-frontalis convexa. Pinna caudalis capite multo brevior. 


a. Spina dorsi flexilis glabra rostro vix brevior. 


Alutarius macracanthus Cuv. 


b. Spina dorsi antice serrata, tota ossea, rostro plus triplo brevior. 


Alutarvus amphacanthoïdes Blkr. 
POGONOGNATHUS Blkr. 
| Pogonognathus barbatus Blkr. 
TRIACANTHUS Cuv. 


1. Spina ventralis utroque latere unica. 


A. Pinna dorsalis spinosa nigra. Macula ventralis nigra nulla. 


ocularis minus duplo altior.qnam longa. 


Pars capitis prae- 


a. Corpus altitudine 31/, ad 3. in ejus longitudine. ® 


' 1" oeulo non longiores. EERE FENDE ar 


ed Al 


Trieentins rhodepterus Blkr. 


ma 


b. Corpus altitudine 2, circiter in ejus longitudine. 1 kes 


Td 


Triacanthus Nieuhofii Blkr. 


. +. 
c. _Pinna dorsalis spinosa tota flava, spina Ì2 corporis altitudi 
__Spinae post spinam dorsalem 1” voculo breviores. dn 


Triacanthus oxycephalus Blkr. ig 


DESCRIPTIONES SPECIERUM DIAGNOSTICAE, 


BALISTES L. Cuv. 


1. Cauda scabra spinis vel spinulis nullis. 
A. Pinnae dorsalis radiosa et analis obtusae rotundatae, caudalis lobata. 
a. Corpus viride dorso maculis albis. 


_Balistes stellatus Lacép. Poiss. 1. p. 933 tab. 6 fig. 1. 


| 
| 
| 


Balist. corpore oblongo compresso, altitudine 23 ad 2% in ejus longitudine, latitudine 3 fere in ejus al- 
titudine; capite 33 ad 4 fere in longitudine corporis, altiore quam Jongo; oculis diametro 34 ad 34 in 
Jongitudine capitis; vertice depresso; linea rostro-frontali convexa; rostro oculo duplo vel plus duplo lon- 
giore, ante oculos sub naribus sulco trigono; labiis carnosis; dentibus utraque maxilla 8, mediis ceteris 
majoribus; apertura branchiali ante basin pinnae pectoralis desinente; scutis lateribus 45 p. m. in serie 
longitudinali usque ad aperturam branchialem; cauda scabra spinis vel spinulis nullis, medio gracili oculi 
diametro duplo humiliore, latiore quam alta; pinna dorsali spinosa spina fa rostro non vel vix breviore, 
non dentata sed antice scabra, membrana pinnam dorsalem radiosam fere attingente; dorsali radiosa, anali 
et pectoralibus obtusis rotundatis; pinpa ventrali membranacea spina fa tota scabra radiis gracilibus 
14 vel 16; caudali junioribus vix, adultis valde lobata, lobis acutis 5 ad 52 in longitudine corporis; colore 
corpore viridi inferne flavescente; rostro dilute violaceo; dorso albo guttato et insuper utroque latere macu- 
lis 3 albis majoribus, macula fa ad basin spinae dorsalis fÎae, 2a ad basin spinae dae, 3a ad mediam basin 
pinnae dorsalis radiosae; lateribus fascia alba longitudinali post aperturam branchialem; pinnis pectoralibus 
flavis, ceteris viridescentibus, dorsali radiosa et anali vittis pluribus longitudinalibus flavis, dorsali spinosa 
vittis obliquis viridibus. 

D. 32/24. P. 2/13. A. 2/22, C. 13. 

Synon. Meer Swijn of oock Verken Visch Nieuhof Gedenkw. Zee- en Lantr. p. 268 fig. 

Balistes griseus, dorso maculis lenticularibus et exalbidis etc. Commers. 
Baliste étoilé Lacép. Poiss. 1 p. 933 et 351, tab 6, fig. 1. 
Balistes stellaris Bl. Schn. Syst. posth. p. 476. Cuv. Richards. 
Somdrum yellakah Russ. Corom. Fish. I p. 16 fig. 23? 
Balistes occultator Hardw. Icon. inedit. sec. Richards. 
Balistes oculatus Gr. Hardw. Illustr. Ind. Zoöl. tab. 90 fig. f, 
Ikan Hajam Mal. Batav. . 
Habit. Batavia, in mari. 
Longitudo 5 speciminum 191°” ad 250”. 


II. Cauda spinis armata. 
A. Pinnae dorsalis radiosa et analis obtusae rotundatae, caudalis convexa vel truncata. 


14 


a. Spinae caudales biseriatae. 
aa. Corpus nigrum, vittis numerosis obliquis rubris. 


Balistes lineatus Bl. Schn. Syst. posth. tab. 87. 


Balist. corpore oblongo compresso, altitudine 2 ad 24 in ejus longitudine, latitudine 35 ad Er in e 
altitudine; capite 34 circiter in longitudine corporis, altiore quam longo; oculis diametro 4} ad 5 in 
gitudine capitis; linea rostro-frontali declivi rectiuscula; vertice convexo; rostro oculo triplo er 
longiore, sulco praeoculari nullo; labiis valde carnosis; dentibus utraque maxilla 8 vel 10, me | 
bus majoribus, lateralibus apice incisis; apertura branchiali supra ad basin pinnae pectoralis d 
scutis lateribus 45 p. m. in serie longitudinali usque ad aperturam branchialem; cauda medio plus lo 
altiore quam lata, spinis 4 ad 7 validis in series 2 dispositis; pinna dorsali spinosa spina Îa rostro_ breviore 
antie tota et postice superne scabra, membrana pinnam dorsalem radiosam non attingente; dorsali rad 
pectoralibus et anali obtusis rotundatis; pinna ventrali scutosa spina Îa postice tota dentata, radi 
gracilibus 20 vel 22; caudali convexa 6Z circiter in longitudine corporis; colore corpore nigro, pinnis flavo _ 
vel aurantiaco; capite corporeque vittis numerosis obliquis rubris; pinna dorsali spinosa nigro EEN \ 

D. 3 — 2424 vel 1/25. P. 1/12. A. 1/21 vel 2/21. C. 12. 

Synon. Casu-casu de Isle de Louwen Renard Poiss. Mol. II tab. 25 fig. 123. 

Poupou Royal Renard ibid. I tab. 43 fig. 217. sn 
Balistes aculeatus minor Forsk. 

Balistes undulatus M. Park. Transact. Linn. Soc. III p. 23. Lacép. 

Baliste ondulé Lacép. Poiss. IV p. 682. 

Balistes aculeatus b. viridis Benn. Ceyl. Fish. tab. 10. 

Ratoopoto barah vel Mol-kotah Cingalens. 

Hedgim Arab. 

Habit. Macassar, Celebes insulae, in mari. 

Banda Neira, in mari. ; 

Longitudo 6 speciminum 115” ad 190”. pr 


Aanmerk. De afbeeldingen van Resanp zijn zeer gebrekkig en verkeerd gekleurd, 
zooals de meesten zijner afbeeldingen uiterst veel te wenschen overlaten. Evenwel is de 
soort daarin nog genoegzaam herkenbaar. Het zou mij niet bevreemden dat zijne fig. 7 
van het 2de deel insgelijks tot dezelfde soort betrekking heeft. Balistes undulatus Mung. 
Park, van Swmatra, is hoogstwaarschijnlijk dezelfde soort. 


b. Spinae caudales triseriatae. 
aa. Latera supra anum macula maxima nigra. 


Balistes praslinus Lacép. Poiss. I p. 834. | 


Balist. corpore oblongo compresso, altitudine 24 ad 2} in ejus longitudine, latitudine 2% ad 3 in ejus 
altitudine; capite 3 ad 34 in longitudine corporis, altiore quam longo; oculis diametro 52 circiter in lon- 
gitudine capitis; linea rostro-frontali declivi recta; vertice leviter convexo; sulco praeoculari nullo; rostro 
oculo plus quadruplo longiore; labiis valde carnosis; dentibus utraque maxilla 8 apice plus minusve emar-_ 


15 


ginatis; apertura branchiali supra basin pinnae pectoralis desinente ; scutis lateribus 40 p. m. in serie lon- 
gitudinali usque ad aperturam branchialem; cauda medio altiore quam lata, seriebus aculeorum 3 armata, 
serie superiore aculeis 2 ad 7, seriebus media et inferiore aculeis 9 ad 12; pinna dorsali spinosa spina ta 
rostro duplo circiter breviore, antice tota scabra, postice glabra, spina tertia minima, membrana pinnam 
dorsalem radiosam non attingente; pinnis dorsali radiosa, pectoralibus et anali obtusis rotundatis; ventrali 
scutosa spina fa postice dentata, radiis gracilibus p. m. 10; caudali extensa postice convexa 7 ad 8 
in longitudíne corporis; colore corpore superne profunde viridi vel fuscescente, inferne flavescente; vittis 
interocularibus et oculo-pectoralibus 3 coeruleis, vittis externis fasciam oculo-pectoralem trigonam fuscam 
marginantibus; vitta maxillo-pectorali rubra; lateribus supra anum et pinnam analem macula magna subovali 
nigricante; pinnis roseo-flavescentibus, dorsali analique vittis 2 longitudinalibus coeruleis. 
D. 3—9/23. P. 1/12. A. 2/21 vel 2/22. C. 12. 
Syaon. Oost-indisch vaarder Valentijn Ind. Amb. III p. 400 fig. 173. 
Gros Poupou Indien bigarré Ren. Poiss. Mol. Il tab. 34 fig. 157. 
Balistes dorso diacantho unicolor etc. Seba Thesaur. III p. 63 tab. 24 fig. 17. 
Baliste pralin Lacép. Poiss. I p. 334 et 363. 
Balistes praslinoïdes Less. Voyage Coquille, Zoöl II p. {7 tab. 9 fig. 3. 
Baliste praslinovde Less. ibid. 
Balistes melanopleura Blkr. Contrib. Ichth. Celeb. 
Some Indig. insul. Waigiu. 
Totu Malaic. 
Habit. Boleling, Bali insulae , in mari. 
Macassar , Celebes insulae, in mari. 
Longitudo 2 speciminum 145” et 150”. 


Aanm. De aangehaalde figuren van Varenrun en Resarp zijn, hoe gebrekkig ook, ge- 
noegzaam herkenbaar; zoo ook de aangehaalde afbeelding van Serra, welker beschrijving 
echter naar een verkleurd exemplaar genomen is terwijl de getallen der vinstralen daarin 
anders worden opgegeven. Op de figuur van Sera zijn de groote zwarte zijvlek, de bruine 
oog-borstband en de drie reijen staartdoornen duidelijk genoeg zigtbaar. 


bb. Latera supra anum et pinnam analem fasciis obliquis nigris. 


Balistes aculeatus Bl. Ausl. Fisch. tab. 149, 


Bal. corpore oblongo compresso, altitudine 2} ad 22 in ejus longitudine, latitudine 2} ad 3 in ejus al- 
titndine; capite 3 ad 3 et paulo in longitudine corporis, altiore quam longo; oculis diametro 44 ad 6 in 
longitudine capitis; linea rostro-frontali declivi recta; vertice leviter convexo; sulco praeoculari nullo; ros- 
tro oculo plus triplo ad plus quintuplo longiore; labiis valde carnosis ; dentibus utroque maxilla 8 apice 
plus minusve emarginatis, mediis ceteris latioribus ; apertura branchiali ad basin pinnae pectoralis desinente; 
scutis. lateribus 38 p. m. in serie longitudinali usque ad aperturam branchialem; cauda medio altiore quam 
lata, aculeis triseriatis armata, aculeis serie inferiore 4 ad 6, seriebus superioribus 8 ad Îf; pinna dorsali 
spinosa rostro duplo fere vel plus duplo breviore, antice scabra, postice sulcata, spina postica minima, mem- 


16 
brana pinnam dorsalem radiosam non attingente; pinnis dorsali radiosa, pectoralibus analiq 
tundatis; ventrali scutosa, spina fa tota denticulata, radiis 10 ad 14 gracilibus, caw 
vexa 65 ad 7 in longitudine corporis; colone corpore superne viridi-fuscescente, inferne flavesc 
superiore coeruleo marginato, vittis oculo-pectoralibus A coeruleis, lateribus post aperturam 
nigricantibus, vittis et fasciis fuscís vel nigricantibus et coerulescentibus oblique anum et pinnam ana 
descendentibus; pinna dorsali fa fusca vel nigra; pinnis ceteris aurantiacis vel viridi- -violascentibus, 


ralibus basi vitta transversa nigricante. gren N 
D. 3-21 vel 3/22. P. 1/12. A. 92/20. (Dd 12. } ) 3 4 ond gal va 
Synon. Schoone geele Oost-Indisch Vaarder Valent. Ind. Amb. III p. 482 fig. 422, bij ì gig 

Sounock Renard Poiss. Mol. [ tab. 28 fig. 154. { st Ee. 
eh 


Klein Oost-Indis-vaar , Sorte de Poupou Renard. ib. II tab. 28 fig. 136. — 
Balistes dorso triacantho et tribus ordinibus aculeorum etc. Seb. Thesaur. III p. 63 gren 
fig. 15. 
Baliste épineuzx Lacép. Poiss. 1 p. 367 tab. 17 fig. 1. 
Stuchelschwantz Bloch. Ausl. Fisch. tab. 149. 
Baliste à pointes Bloch. ibid. 
Balistes albifasciatus K. v. H. (secund. delin. inedit.) 
Balistes armatus et Baliste armé CV. Règn. anim. éd. luxe Poiss. tab. 112 fig. 2 id Lacóp.). 
Ikan Hajam Mal. Batav. 
Habit. Batavia et Bima, Sumbawae insulae, in mari. 
Longitudo 2 speciminum 108” et 185°”. 


kod 4 


c. _Spinae caudales pluriseriatae. 
aa. Corpus totum nigrum. Pinna caudalis late albo marginata. 


Balistes armatus Lacép. Poiss. I p. 836 et 382 tab. 18 fig. 2. 


Balist. corpore oblongo compresso, altiltudine 24 circiter in ejus longitudine, latitudine 3 in ejus 
tadine ; capite 32 cfrciter in longitudine corporis, altiore quam longo; oculis diametro 4} circiter in 
tudine capitis ; linea rostro-frontali declivi rectiuscula; vertice planiusculo ; sulco praeoculari; rost 
plus triplo longiore; labiis carnosis; dentibus utraque maxiila S apice incisis, mediis lateribus m 
apertura branchiali ad radium pectoralem fm desinente; scutis lateribus 45 p. m. in serie longitudi 
que ad aperturam branchialem; cauda medio altiore quam lata, aculeis numerosis brevibus in series 
8 longitudinales dispositis; pinna dorsali spinosa spina la rostro breviore, antice rugosa, apice denti 
postice sulcata, spina Ja minima, membrana pinnam dorsalem radiosam non attingente; pinnis dorsali 
diosa, pectoralibus et anali obtusis rotundatis; pinna ventrali scutosa, spina fa tota scabra, rad 
gracilibus 14 ad 16; caudali postice convexa 6% circiter in longitudine corporis; colore toto corpore f fasc 
nigricante ; mento vittis 2 flavis transversis; pinna dorsali fa et caudali fuscis, ceteris viridibus; caudali s 
perne, inferne et postice late albo marginata. 

Di 321 DAZ A MDM 12; NN 

Synon. Balistes sextuplict aculeorum ordine ad caudam utrinque , cauda margine extremo et lateribus albo 

Commers. apud Lacép. Poiss. I p. 978. ug 
Baliste armé Lacép. Poiss. IL p. 336 et 382 tab. 18 fig. 2 
Balistes niger Mung. Park. Transact. Linn. Soc. III p. 39. 


17 


Balistes Mungo Park Lacép. Poiss. IV p. 681. 
Balistes subarmatus Gr. Hardw. Illustr. Ind. Zoöl. tab. 90 flg. 3. 
Balistes albicaudatus Rüpp. N. Wirbelth. F. Abyss. F.R. M. p. 54 tab. 16 fig. 1. (Varietas 
basi pinnae caudalis alba). 
Habit. Bulucomba, in mari. 
Longitudo speciminis unici 155”. 


MONACANTHUS Cuv. 


1. Cauda spinis validis magnis biseriatis antrorsum spectantibus armata. 
A, Corpus fusco' nebulatum et fusco profundiore guttatum. 


Monacanthus geographicus CGuv. Règn. anim. tab. 9 fig. 2, Cant. Cat. Mal. Fish. p. 348. 


Monac. corpore oblongo compresso, diametro dorso.anali 2 ad 2t in corporis longitudine, latitudine 44 
ad 4 fere in diametro dorso-anali; capite acuto 4f ad 4 et paulo in longitudine corporis, multo altiore 
quam longo; oculis diametro 4 ad 4Z in longitudine capitis; linea rostro-frontali valde concava; rostro 
acuto oculo triplo circiter longiore ; dentibus utraque maxilla 6 aculis, apice obliquis vel emarginatis, den- 
fibus maxilla superiore externis autem rotundatis; apertura branchiali ante pinnam ‘pectoralem desinente; 
squamis spinula armatis, lateribus capiteque parvis sed valde conspicuis; squamis caudalibus ceteris multo 
majoribus; cauda aculeis 6 vel 8 biseriatis, validis, antrorsum spectantibus armata; dorso elevato valde an- 
gulato; spina dorsali supra oculum inserta, rostro breviore, postice dentibus magnis armata; pinnis dorsali 
radiosa et anali obtusis, rotundatis, diametro dorso-anali tripl> ad quadruplo humilioribus, radiis omnibus 
simplicibus; pectoralibus obtusis angulatis radiis simplicibus ; caudali convexa radiis fissis, 4£ ad 43 in lon- 
gitudine corporis, radio superiore adultis paulo producto; ventrali lata flabelliformi rugosa convexa spina 
anteriore dentata, radijs filiformibus numerosis; corpore flavescente-griseo fusco nebulato et guttis plu- 
rimis fuscis profundioribus nebulis in fascias 2 vel 3 obliquas nigricante gattatas unitis; pinnis flavis vel 
viridibus; dorsali radiosa et ventrali seriebus pluribus macularum parvarum nigricante-fuscis; anali nigricante- 
fusco reticulata; caudali praesertim parte posteriore vittis pluribus transversis fuscis; ventrali marginem versus 
guttis margaritaceis ; spina dorsali fusco annulata. 

D. 1—29 vel 1—30. P. 12. A. 30. C. 12. 

Synon. Balistes geographicus Péron. 

Ikan Hajam Mal. Batav. 
Habit. Batavia, Rio, in mari. 
Longitudo 3 speciminum 175” ad 223'”, 


IL. Cauda spinulis parvis tota scabra, spinulis omnibus postrorsum spectantibus. 
A. Corpus fusco nebulatum et guttatum. Pinna caudalis vittis numerosis trans- 
versis fuscis et nigris. 
Monacanthus Cantoris Blkr. tab. 1 fig. 2. 


Monac. corpore oblongo compresso, diametro dorso-anali 24 in corporis longitudine, latitudine 4 circifer 


_ in diametro dorso-anali; capite acuto 4 et paulo in longitudine corporis, multo altiore quam longo; oculis 


8 


18 it: don id 
diametro Á4 in longitudine capitis; linea rostro-frontali valde concava; rostro acuto Benno triplo fere ke longiore; — : 
dentibus utraque maxilla 6 acutis apice obliquis vel emarginatis, dentibus maxilla superiore externis _autem 
rotundatis; apertura branchiali ante pinnam pectoralem desinente; squamis spinula armatis, parvis sed be 
conspicuis, caudalibus ceteris majoribus; cauda spina magna nulla sed spinulis parvis omnibus postrorsum 
spectantibus tota scabra; dorso elevato valde angulato; spina dorsali supra oculum inserta, rostro longiore, — 
postice dentibus magnis armata; pinnis dorsali radiosa, pectoralibus et anali obtusis angulatis radijs omnibus 
simplicibus; dorsali radiosa et anali diametro dorso-anali quadruplo ad quintuplo humilioribus; ventrali 
flabelliformi, sulcosa, spina fa scabra apice dentata, radiis numerosis filiformibus; caudali radiis divisis, pos- 
tice convexa 4} circiter in longitudine corporis; corpore flavescente-griseo, irregulariter fusco nebu- 
lato; rostro rufo; dorso lateribusque guttis numerosis fuscis; spina dorsali fusco annulata; pinnis dorsali _ 
radiosa pectoralibusque flavis immaculatis; ventrali rufa postice fusco et marginem liberum versus coeruleo _ 
guttulata; anali flavescente basi fusco reticulata; caudali viridescente , basi, medio et parte posteriore vittis 


numerosis transversis fuscis et nigricantibus. vo sadeokf 
D. 1—28. P. 12. A. 28. C. 12. ok 
Synon. Jkan Hajam Mal. Batav. HE 
Habit. Batavia, in mari. ha, 


Longitudo speciminis unici 120°”. 


Aanm. Deze soort heeft in habitus en rangschikking der kleuren veel van Monacanthus 
geographicus Guv., doch laat zich hiervan, alsmede van Monacanthus chinensis Bl. daal 
onderscheiden door het gemis der 2 reijen sterke naar voren gekeerde staartdoornen. 
Bovendien is de straalachtige rugvin ongevlekt, de rugdoorn betrekkelijk langer en br 
ten de straalachtige rugvin en de aarsvin een geringer aantal stralen. Ik noem deze ad 
naar den heer Dr. Tr. Canror, die zich in de ichthyologie verdienstelijk heeft Kine OE 
zijnen »Catalogue of Malayan Fishes” enz. 8 


B. « Corpus fusco nebulatum. Pinna caudalis fasciis 2 transversis fuscis. vi 


Monacanthus hajam Blkr. tab. 1 fig. 1. 


Monac. corpore oblongo compresso, diametro dorso-anali 2 fere in corporis longitudine, latitudine 4 Í 
circiter in diametro dorso-anali; capite acuto 4 circiter in longitudine corporis, multo altiore quam longo; 
oculis diametro 34 in longitudine capitis; linea rostro-frontali concava; rostro acuto oculo triplo fere lon- 
giore; dentibus utraque maxilla 6 acutis apice obliquis vel emarginatis, dentibus maxilla superiore externis 
autem rotundatis; apertura branchiali supra basin pinnae pectoralis desinente; squamis spinulosis parvis sed | 
bene conspicuis; cauda spina magna nulla sed spinulis parvis omnibus postrorsum spectantibus tota scabra; 
dorso elevato angulato; spina dorsali supra oculum inserta, rostro longiore, postice dentibus magnis ar- 
mata; pinnis dorsali radiosa et anali diametro dorso-anali septuplo humilioribus, rotundatis, radiis ex parte 
apice fissis; pectoralibus rotundatis radiis ex parte apice fissis; ventrali trigona squamis majoribus polya- 
canthis valde scabra, spina Îa postice dentibus magnis dentata, radiis ceteris occultis; caudali postice con- 
vexa 53 circiter in longitudine corporis; corpore griseo-flavo irregulariter fusco nebulato; pinnis flaves- 
centibus, immaculatis; caudali fasciis 2 transversis fuscis. 

D. 1—27 ad 1 — 29. P. 11. A. 27 vel 28. C. 12. 


19 


Synon. Jkan Hajam Mal. Batav. 
Habit. Batavia, in mari. 
Lengitudo 3 speciminum 116” ad 123”, 


HI. Cauda setosa. Caput multo altius quam longum. 
A. Spinae dorsalis et ventralis dentibus magnis armatae. Gorpus fusco nebulatum. 


Monacanthus tomentosus Guv. Règn. anim. Shaw Gen. Zoöl. V. 401 tab. 169. Cant. Cat. 
Mal. Fish. p. 847. 


____Monac. corpore oblongo compresso, diametro dorso-anali 24 ad 24 in corporis longitudine, latitudine 
35 ad 32 in diametro dorso-anali; capite acuto 4 circiter in longitudine corporis; oculis diametro 35 ad 4 
in longitudine capitis; linea rostro-frontali concava; rostro acuto oculo 27 ad triplo longiore; dentibus 
utraque maxilla 6 acutis, apice obliquis vel emarginatis, supramaxillaribus externis autem rotundatis; aper- 
tura branchiali ad basin superiorem pinnae pectoralis desinente; squamis parvis spinulosis bene conspicuis ; 
cauda fascia lata setorum rigidorum antrorsum curvatorum obsita; spina dorsali supra oculum sita, rostro 
longiore, postice dentibus magnis armata; pinnis dorsali radiosa et anali diametro dorso-anali quintuplo 
vel sextuplo humilioribus, rotundatis, radijs ex parte apice fissis; pectoralibus obtusis convexis; ventrali 
triangulari squamis majoribus polyacanthis valda scabra, spina la infra pinnam prominente, postice dentibus 
magnis armata, radiis occultis; caudali convexa 5 ad 5% in longitudine corporis; corpore griseo-flavo 
jrregulariter fusco nebulato; pinnis flavescentibus, immaculatis; caudali fasciis 2 transversis fuscis. 
DL 27 adt 29 Pl. A. 25 vel 26. C. 12, 
Synon. Balistes Gronov. Zoöph. tab. VI fig. 5. 

Balistes wnicolor asper, aculeo dorsì postice parte unceinulis serrato Seb. Thes. III p. 63 tab. 

DA fig. 18. 

Balistes tomentosus L. Gm. Syst. nat. ed. 132 p. 146. (nec Bloch Ausl. Fish. tab 148). 

Ikan Hajam Mal. Batav. 
Habit. Batavia, in mari. 
Longitudo 3 speciminum 101” ad 119”. 


IV. Cauda nec setosa nec spinosa. 
A. Pinnae radio producto nullo. 


Monacanthus choirocephalus Blkr. tab. 2 fig. 4. 


____Monaec. corpore oblongo compresso, diametro dorso-anali 2} ad 24 in longitudine corporis, latitudine 
92 ad 34 in diametro dorso-anali; capite acuto 4 cireiter in longitudine corporis, multo altiore quam 
longo; oculis diametro 3 ad 34 in longitudine capitis; linea rostro-frontali concaviuscula; rostro acuto oculo 
plus duplo longiore; dentibus utraque maxilla 6 acutis, apice obliquis vel emarginatis, supramaxillaribus 
externis autem rolundatis; apertura branchiali ante pinnam pectoralem desinente; squamis minimis vix con- 
spicuis, tactu vix scabris; cauda nec setosa nec spinis vel spinulis armata; spina dorsali supra oculum 
‚ inserta, rostro non vel vix longiore, postice dentibus magnis armata; pinnis radio producto nullo; dorsalí 
 radiosa ef anali diametro dorso-anali quadruplo circiter humilioribus, radijs omnibus simplicibus; pectorali- 
bus obtusis convexis; ventrali friangulari, squamis majoribus polyacanthis valde scabra, spina la infra pin- 


„ 


k: Li 
20 Poe 


LE Ad 
B Se 


he EAR 
nam prominente postice et apice valde dentata, radiis oecultis vel suboecultis; caudali convexa 4} ad 5 in 
longitudine corporis; corpore griseo-flavescente, diffuse vel non fuscescente nebulato; pinnis dorsali, anali 


et pectoralibus flavescentibus; caudali viridi, fasciis 2 transversis viridibus profundioribus. —_ BENN 4 
DAB. PIAS Ge 12. Garde Ki 
Synon. Jkan Hajam Mal. Batav. EE Weborrarle: l 
Habit. Batavia, in mari. Ade ale ss 
Longitudo 8 speciminum 50” ad 92”. kere. 


B. Pinna caudalis radio fisso superiore filigero. 


_ Ere 1 

Monacantlvus nemurus Blkr. tab. 2 fig. 8. pws: 
Monac. corpore oblongo compresso, diametro dorso-anali 24 ad 22 in Meren corporis absque flo 
caudali ; latitudine 3 circiter in diametro dorso-anali; capite acuto 33 


filo caudali, altiore quam longo; oculis diametro 34 


circiter in longitudine corporis Seen 
circiter in belde capitis; linea rostro-frontali jn 
vexiuscula; rostro oculo triplo vel tviplo fere longiore; dentibus utraque maxilla 6 acutis apice emarginatis vel 


obliquis; apertura-branchiali ad basin pinnae pectoralis superiorem desinente; squamis minimis fere inconspi- 
cuis, tactu vix scabris; cauda nec setosa nec spinis vel spinulis conspicuis armata; spina dorsali supra’ ocu- 
lum sita, rostro vix breviore, postice dentibus parvis armata; pinnis dorsali radiosa et anali obtusis rotun- 
datis, diametro dorso-anali triplo circiter humilioribus, radijs omnibus simplicibus; pectoralibus obtusis ; 
ventrali trigona, squamis majoribus polyacanthis scabra, spina fa infra pinnam prominente, apice dentata, 
radiis suboccultis; caudali postice convexa, radio diviso superiore in filum pinna breviorem producto , absque 
filo 5 eirciter in longitudine corporis; colore corpore luride flavo; pinnis hyalinis vel albescentibus, caudali 
tantum viridi, fasciis 2 transversis viridibus profundioribus. di 
D. 1—28 vel 1—29. P. 12. A. 26 ad 30. C. 12. | arr 


PE EN Eeken en 


Synon. Jkan Hajam Mal. Batav. i& 
Habit. Batavia, in mari. : À enrtsiend 
Longitudo 2 speciminum 76” et 92”. PR 


Aanm. Deze soort heeft groote overeenkomst met de voorgaande, doch laat er zich ge- 


makkelijk van onderkennen door ranker ligchaam, bol profiel en verlengden staartvinstraal. — 
De rugdoorn is ook ranker en heeft kleinere tanden. 4 zat 


«ER 


ALUTARIUS Cuv. 


I. Cauda setosa ef spinis magnis antrorsum curvatis biseriatis armata. ten 
A. Dorsum fasciis 3 transversis latis nigris. 


Alutarius prionurus Blkr. tab. 8 fig. 6. y 


Alut. corpore oblongo compresso, altitudine 24 ad 2% in ejus longitudine, latitudine 3 in ejus altitudine À 
capite acuto 4 fere in longitudine ‘corporis, altiore quam longo; oculis diametro 3 in longitudine capitis, 
in 32 tertia ejus parte sitis, lineam rostro-frontalem attingentibus; linea rostro-frontali declivi concaviuscula; 
rostro acuto oculo duplo longiore; dentibus utraque maxilla 6, internis 4 acutis, externis rotundatis; aper 


21 


tura branchiali parva, supra basin pinnae pectoralis desinente; cute coriacea granulosa; cauda tota 
setosa etinsuper spinis 4 biseriatis magnis antrorsum valde curvalis acutis armata; spina dorsali vertice paulo 
post oculos sita, acuta, curvata, non dentata, rostro breviore; pinnis dorsali radiosa et anali diametro dorso- 


anali quadruplo circiter humilioribus, obtusis, rotundatis, radiis omnibus simplicíbus; pectoralibus obtusis ; caudali 


ED 


convexa 43 ad 5 in longitudine corporis;-colore corpore flavescente-fusco; rostro genisque nigricante rivu- 
Jatis; dorso fasciis 3 latis nigris latera versus descendentibus; lateribus antice nigricante punctatis; pinnis 
dorsali radiosa et anali flavescentibus, caudali viridi. 

DRE P: II. A24 GC. 12, 

Habit. Banda Neira, in mari. 

Longitudo 2 speciminum 80” et 87”. 


Aanm. Met deze soort schijnt verwant te zijn de soort, afgebeeld in Rexvaaps Poiss. des 
Moluques I tab 49 fig. 204 en tab. 53 fig. 227, onder de namen Klipvischen Tomtom- 
ho doré. Het zou mij zelfs niet bevreemden, dat deze figuren naar de bovenbeschreven 
soort genomen waren. Tot de soorten van Alutarius met gewapenden staart behooren ook 
Aleuterius variabilis Richards. van King Georges Sound en Aleuterius Brownúù Ri 
chards. van de kusten van Australië, doch deze zijn zeer duidelijk van Alutarius prionurus 
onderscheiden. 


IH. Cauda nec setosa nec spinosa vel spinulosa. 
A. Linea rostro-frontalis concava. Pinna caudalis capite longior. 
a. Corpus maculis rotundis fuscis et vittis coernleis. 


Alutarius laevis Cuv. Cant. Mal. Fish. p. 355. 


Alutar. corpore oblongo compresso, altitudine 4 circiter in ejus longitudine, latitudine 3% ad 34 in ejus 
altitudine; capite acuto 4# ad 44 in longitudine corporis, aeque alto circiter ac longo; oculis diametro 6 
ad 64 in longitudine capitis, diametro f circiter a linea rostro-frontali remotis; linea rostro-frontali concava; 
rostro acuto oculo quintuplo circiter longiore; dentibus maxilla superiore 6, mediis 4 acutis, angularibus 
obtusis; maxilla inferiore dentibus 4. acutis emarginatis; apertura branchiali ante basin pinnae pectoralis infe- 
riorem desinente ; cute coriacea squamis ineonspicuis; éauda nec setosa nec spinosa vel setosa; spina dorsali fe 
supra medium oculum sita, gracili, non dentata, rostro plus duplo breviore, 2a subocculta minima; pinnis dor- 
sali radiosa et anali corpore plus quadruplo humilioribus, rotundatis, radiis omnibus simplicibus; pectoralibus 
obtusis radiis omnibus simplicibus; caudali obtusa 32% ad 3% in longitudine corporis; colore corpore luride viridi; 
capite, dorso lateribusque vittië numerosis irregularibus plus minusve curvatis brevibus coeruleis et maculis 
rotundis vel ovalibus coeruleis et fuscis; pinna caudali viridi, ceteris flavis vel aurantiacis, 

D. 2— Ah ad 2—A7. P. 14 vel 15. A. A7 ad 49. C. 12. 

Synon. kan Panggontor vel Donderaar Valent. Ind. Amb. III p. 508 fig. 523. 

Ewauwe Pangay ou Lue Renard Poiss. Mol. I tab, 11 fig. 69. 
Balistus scriptus Osbeck Voy. IL. 174? 

Balistes laevis Bl. Ausl. Fisch tab. Al4. Shaw Gen. Zoöl. V, 405, 
Platte Hornfisch Bl. ibid. 

Baliste lisse Bl ibid. - 

Smooih old wife Bl. ibid. 


22 


Balistes monoceros Solander. 
Alutera laevis Cuv. Règn. anim. Swainson Nat. Hist. Fish. Il. p. 327. 


1845 p. 202. RS 
Mornati Indig. Malabar. 
Ikan Hajam Mal. Batav. 
Habit. Batavia, in mari. 
Bima, Sumbawae insulae, in mari. 
Longitudo 3 speciminum 3990” ad 430”. 


Aanm. De voortreffelijke afbeelding in de Ichthyologie van de Sulphur,_ 
volkomen aan mijne specimina, tot in de verdeeling der kleuren toe. De afbee! 
Broen schijnt ten opzigte der kleurverdeeling veel te wenschen over te laten, 


noegzaam herkenbaar. De beschrijving van den heer Tu. Canror in zijne ( 


Malaijan Fishes is genomen naar een varieteit met roodachtig bruine bande 
vlekken op de staartvin. 


B. Linea rostro-frontalis convexa. Pinna caudalis capite multo brevior. ken à 
a. Spina dorsi flexilis glabra rostro vix brevior. 


Alutarius macracanthus Blkr. tab. 8 fig. 7. En 


Alut. corpore oblongo compresso, altitudine 3 circiter in ejus longitudine, latitudine 4 
altitudine; capite 4 in longitudine corporis, multo altiore quam longo; oculis diametro 6 éir 
tudine capitis, plus diametro f a linea rostro-frontali remotis; linea rostro-frontali convexa; 
quintuplo circiter longiore; dentibus maxilla superiore 6, anticis 4 acutis, angularibus truncatis; 
riore densan Á, acutis apice EE AREA, branchiali agle basin gie pectoralis inferiorem 


cili, nt flexili, rostrum longitudine fere aequante; spina dorsali 2a subocculta BE 
radiosa ef anali corpore quintuplo vel sextuplo circiter humilioribus, rotundatis, radijs omnibus 


corporis ; colore corpore luride flavo vel viridi, pinnís flavescente vel viridi. 
D. 2 — 49 vel 2 — 50. P. 14. A. 50 ad 53. CG. 12. 


Synon. Zkan Hajam Mal. Batav. i 
Habit. Batavia, in mari. 
‚ Longitudo 2 speciminum 328” et 335”. En 


Deze soort is na verwant aan Aluteres Berardi Less., doch verschilt er duidelijl 
door den langen buigzamen gladden 1" rugdoorn, die bij Aluteres Berardi Less. 
dervormig, ruim driemaal korter dan de snuit en zeer ruw is. Op de afbeeld: ne 
Aluteres Bab in de Zoölogie der Coquille is het ligchaam getcekend als gekleurd 
een bruinachtig net met dof rooskleurige mazen, waarvan in de bovenbeschrevene soort 
geen spoor te zien is. Het komt mij voor, dat de als Aluteres Berardi afgebeelde vise 


25 


in de lchthyologie der Sulphur, tot eene andere soort behoort, wijkende zij door het pro- 
fiel, door de uitgerande staartvin en door den ongetanden en naar het schijnt rankeren rug- 
doorn van Aluteres Berardi af, terwijl zich tevens ligt gekleurde banden schijnen uit te 
strekken van onderkaak en kin naar wangen en borstvinnen. Ook Alutera cinerea 
T. Schl. afgebeeld op plaat 181 fig. 1 der Ichthyologie van de Fauna japonica verschilt van 
de boven gekenmerkte species door korten rugdoorn, gevlekt ligchaam, korteren kop, enz. 


b. Spina dorsi antice serrata, tota ossea, rostro plus triplo brevior. 


Alutarius amphacanthoïdes Blkr. tab. 2 fig. 5. 


_ Alut. corpore oblongo compresso, altitudine 2% in ejus longitudine, latitudine 4 circiter in ejus altitudine; 


‚ capite 32 in longitudine corporis, altiore quam longo; oculis diametro AE circiter in longitudine capitis, 


minus diametro 1 a linea rostro-frontali distantibus; linea rostro-frontali convexa; rostro oculo plus triplo lon- 
giore; dentibus maxilla superiore 6, anticis 4. acutis, angularibus truncatis; maxilla inferiore dentibus 4 acutis 
apice emarginatis; apertura branchiali ante mediam basin pinnae pectoralis desinente; cute coriacea; cauda nes 
setosa nec spinis vel spinulis armata; spina dorsali fa supra oculum sita, tota ossea, antice serrata, longitudine 
oculi diametrum aequante; spinadorsali 2a minima sed conspicua; pinnis dorsali radiosa et anali corpore 
quadruplo circiter humilioribus, rotundatis, radiis omnibus simplicibus; caudali truncata vel leviter convexa ” 
92 in longitudine corporis; colore corpore luride viridi vel flavo, pinnis flavescente vel viridi, 

D. 2—45. P. 14. A. 48,-C. 13. 

Synon. Jkan Hayam Mal. Batav. 

Hab. Batavia, in mari. 

Longitudo 2 speciminum 145” et 158”. 


Aanm. Deze soort heeft het meest van Alutera cinerea T. Schl. doch bij laatstgenoemde 
gaat de kop 4, maal in de lengte des ligchaams en is de rugdoorn wel ruw maar niet 
gezaagd en langer dan het oog Voorts geven de heeren Teumisck en Sanrmeeu de getallen 


der vinstralen van Alutera cinerea op = D. 4—48. P. 19. A. 51. C. 12, zoodat de soort 
blijkbaar eene andere is dan de boven beschrevene. Alutarius amphacanthoïdes verschilt 


voorts van Alutarius Berardi Less. door gemis der netsgewijze kleurteekening, door van 
voren gezaagden rugdoorn (welke bij Al. Berardì slechts ruw schijnt te zijn), door en- 
kele stralen meer in de 2de rugvin en aarsvin en 1 straal meer in de borstvin, terwijl 
het profiel van kop en buik boller schijnt te zijn. Ik noem deze nieuwe soort amphacan- 
thoïdes naar hare overeenkomst in habitus met sommige soorten van Amphacanthus. 


POGONOGNATHUS Blkr. 


Corpus elongatum valde compressum, cute coriacea. Dentes maxillares ut in genere Alu- 


tario. Pinnae dorsalis Îze loco filum osseum tenue. Ossa pelvis sub cute occulta. Mas 
_pelvi producta. Maxilla inferior cirro carnoso unico magno. 


M4 


_Pogenognathus barbatus Blkr. 


Pogonogn. corpore valde elongato compresso, diametro dorso-anali 12 ad 13 in tongitudine 
latitudine 24 circiter in diametro dorso-anali; capite acutissimo 42 ad 5 in longitudine corporis, 
plo longiore quam alto; oculis diametro 9 ad 10 in longitudine capitis; linea rostro-frontali declivi 
cula; rostro valde acuto oculo septuplo circiter longiore; maxilla inferiore superiore longiore, dent 
acutis; maxilla superiore dentibus 6, anticis 4 acutis, lateralibus rotundatis; mento valde promine 
unico carnoso basi lato capite duplo circiter breviore; ore simo; apertura branchiali ante pinnam pectora € 
sub oculi limbo anteriore incipiente, obliqua; cute coriacea villosiuscula; maribus ventre osse pelvi pro: in 
in lobum friangularem corpore non humiliorem producto; cauda nec setosa nec spinulis armata; linea 1 ter 
optime conspicua antice angulata, postice plus minusve serpentina; spina dorsali supra oculi limbum post 
inserta. basi tantum ossea, filiformi , rostro triplo circiter breviore; pinnis dorsali radiosa et anali bu 
rotundatis, radijs omnibus simplicibus ; anali dorsali radiosa altiore et longiore; pinnis pectoralibus ng 
latis, radiis omnibus simplicibus; caudali acuta elongata 3 ad 34 in longitudine corporis; colore € 
capite pinnisque pectoralibus fusco; feminis lateribus guttis luteis in seriem longitudinalem oren 


inframaxillari nigro; pinnis dorsali radiosa analique rufis, caudali fusco-nigricante maculata. ip min 
D. 1 filiformis + 49. P. 10. A. 57. C. 12. rvb 
Synon. Balistes (Anacanthus) barbatus Gr. Hardw. Illustr. Ind. Zoöl. Vol. IL. Pisc. tab. 1 fig. 2 (varie- vÀ 
tas pinna caudali immaculata). ir: dan HEUKN 


Anacanthus barbatus Gray Zoöl. Miscell. 8. swine 


Psilocephalus barbatus Swainson Nat. Hist. Fish. II p. 327. onmin nen 
Alutarius barbatus Cant. Catal. Mal, Fish. p. 397 tab VIII fig. 1 (varietas corpore coeruleo et _ 
pinna caudali immaculata). held MET 


Aluthera barbata S, Müll. 
Habit. Macassar, Celebes insulae, et Rio, in mari. 
Longitudo 3 speciminum 270” ad 290”. 


Aanm. Ik maakte van deze soort reeds melding in mijne »Contribution to the know- 
ledge of the ichthyological fauna of Celebes,” geschreven te Soerabaja in Julij 1848. Toen- 4 
maals was ik niet in de gelegenheid, eene voldoende literatuur te raadplegen, doch | 
moedde reeds, dat zij dezelfde soort was als Anacanthus harbatus Gray, welk vermoeden 
mij na mijne terugkomst te Batavia bleek juist te zijn. Sedert is deze soort vrij uit 
voerig beschreven in de »Catalogue of Malayan Fishes’ van den heer Carron naar specie ie 
mina, te Singapore en Poeloe Pinang verzameld. De geslachtsnaam Anacanthus in 18 32 
reeds door Senvirir aan een genus van Coleopteren en in 1837 door Eunennene aan een ge= 
slacht van Zrygones gegeven, is niet aannemelijk en evenmin de door Swainson gegeven 
geslachtsnaam Psilocephalus (kaalkop), welke, op de regdoornlooze figuur van Hannwr 
gegrond, hef doel heeft uit te drukken dat de rugdoorp niet aanwezig is, ofschoon hij 
gemakkelijk is waar te nemen. Deze zelfde aanmerking is ook toepasselijk op den ge 
slachtsnaam Anacanthus, door Grar voorgesteld. De heer Ganton nam slechts vrouwelijke in- 
dividu’s waar met niet vooruitstekende bekkenbeenderen. Hij telde er van 44 tot 51 rug- 
vin-, en van 89 tot 65 aarsvinstralen. k 


LN 


25 
TRIACANTHUS Cuv. 


1. Spina ventralis utroque latere unica. 
Á. Pinna dorsalis spinosa nigra. Macula ventralis nigra nulla. 


Triacanthus Russell Blkr. 


Triacanth. corpore oblongo compresso, altitudine 34 in ejus longitudine, latitudine 3 circiter in ejus 
altitudine; capite 4 ad 4Z in longitudine capitis, altiore quam longo; oculis diametro 3 ad 4 fere in lon- 
gitudine capitis; linea rostro-frontali rostro concaviuscula fronte convexa; rostro oculo duplo fere vel plus 
duplo longiore (vel altiore); parte capitis praeoculari minus duplo altiore quam longa; maxillis squamosis , 
superiore dentibus biseriatis, serie externa 8 cuneiformibus, serie interna 6 obtusis, rotundatis, mediis 2 
lateralibus multo majoribus; maxilla inferiore dentibus biseriatis, serie externa 10 cuneiformibus, serie in- 
terna 2 tantum maximis obtusissimis; apertura branchiali subverticali ante pinnam dorsalem desinente; squa- 
mis parvis sed bene conspicuis, scabris; linea laterali conspicua, ante spinam dorsalem cruciata; pinnis ra- 
diis plurimis divisis; dorsali spinosa spina fa tota scabra 4% ad 6 in longitudine corporis, spinis ceteris 
oculo brevioribus; pinna dorsali radiosa humili obtusa rotundata; anali angulata emarginata; pectoralibus 
rotundatis; anali biloba, lobis acutis 4$ ad 5 in longitudine corporis; spinis ventralibus 54 ad 7 in longi- 
tudine corporis; colore corpore superne griseo inferne argenteo vel flavescente; capite superne viridi; pinna 
dorsali fa nigra; pinnis ceteris flavis. 

D. 5— 24 ad 25. P. 13 vel 14. V. 1. A. 19 vel 20. C. 12. 

Synon. Bowree vel Abatee Russ. Corom. Fish. I pag. 14 fig. 21. 

Balistes biaculeatus Benn. Ceyl. Fish. tab. 15 ; Cant. Mal. Fish. p. 360. Benn. Richards. (Blkr. 
olim), (nec Bloch nec Lacép.) 
Triacanthus brevirostris Valenc. T.Schl. Faun. jap. Poiss. p. 294 tab. 129 fig. 2, 
Gin-Koomuki Japonens. 
Ankatillah Cingalens. 
Ikan Sunjang langit Indig. Pasur. 
Ikan Sokan Mal. Batav. 
Habit. Batavia, Samarang, Surabaja, Pasuruan, in mari. 
-_ _Kammal, Madurae insulae, in mari. 
Padang, Sibogha, Sumatrae occidentalis, in mari. 
Macassar, Bulucomba, Celebes insulae, in mari. 
Longitudo 18 speciminum 135” ad 290”. 


B. Pinna dorsalis spinosa flavescens vel fuscescens superne fusco marginata. 
a. Corpus altitudine 8, ad 8, in ejus longitudine. Spinae post spinam dor- 
salem 1* oculo non longiores. 
Triacanthus rhodopterus Blkr. tab. 4 fig. 8. 


Triacanth. corpore oblongo compresso, altitudine 3} ad 34 in ejus longitudine, latitudine 3 circiter in 


 ejus altitudine; capite 44 ad 42 in longitudine corporis, altiore quam longo; oculis diametro 3 ad 34 in 
‚ longitudine capitis; linea rostro-frontali rostro concava fronte convexa; rostro oculo duplo fere longiore 


vel altiore; parte capitis praeoculari duplo altiore quam longa; maxillis squamosis, dentibus biseriatis, sorie 


_ externa 8 vel 10 cuneiformibus, serie interna 2 ad 6 obtusis rotundatis, mediis lateralibus multo majoribus; 


Á 


26 


membrana aurantiaca superne fusco marginata; pinnis ceteris flavescentibus. 

D. 4 vel 5—24 vel 25. P. 13. V. 1. A. 19 vel 20.0. 42. 

Synon. Zkan Sokan Mal. Batav. 

Habit. Batavia, in mari. 

Longitudo 2 speciminum 122” et 140”. 

Aanm. Deze soort is zeer na verwant aan Friacanthus biaculeatus Guv. doch onde 
er zich van door stomperen kop, door langeren 1" rugdoorn en buikdoornen, or 
rige eerste rugvin enz. De eerste rugvin is bij Jriacanthus biaculeatus Cuv. stan 
zwart, en dit zwarte strekt er zich bij de meeste individu’s uit tot op den rug: 


b. Corpus altitudine 2, circiter in ejus longitudine, 


Triacanthus Nieuhofiù Blkr. tab. 4 fig. 9. 


Triacanth. corpore oblongo compresso, altitudine 2% in ejus longitudine, latitudine 4 fere in ejus 
dine; capite 44 in longitudine corporis, multo altiore quam longo; oculis diametro 9 in longitudine 
linea rostro- frontali rostro concaviuscula fronte convexa; rostro oculo minus duplo longiore vel altiore; 
capitis praeoculari plus duplo altiore quam longa; maxillis squamosis dentibus biseriatis, serie externa 
10 cuneiformibus, serie interna obtusis rotundatis 2 ad 6, mediis ceteris majoribus ; apertura bra 
subverticali, ante pinnam pectoralem desinente; squamis parvis sed bene conspicuis, scabris; linea later Ì 
spicua ante spinam dorsalem cruciata; pinnis radiis plurimis divisis; dorsali spina fa tota scabra 3 cir 
in an STE, Sune Za He) ER ceteris oculo De 5 boa radiosa humili 


corporis; spinis ventralibus totis scabris 45 circiter in longitudine corporis; colore corpore nabsried | 
inferne flavescente vel argenteo; pinna dorsali spinosa aurantiaco-fasco marginata; pinnis ceteris flavescent 
Db 2berBadAeN. ds vAn AO Ge 12, 
Synon. Hoornvisch Nieuh. Gedenkw. Zee- en Lantr. p. 272 figur. 
Piscis cornutus Willoughb. Ichth. app. tab. 10 fig. 1. 
Habit. Sibogha, Sumatrae occidentalis, in mari. 
Longitudo speciminis unici 140”. 


Aanm. Deze soort onderscheidt zich van Zriacanthus Russelliù Blkr., Zriacanthus 
dopterus Blkr. en Zriacanthus strigilifer Cant. door hooger ligchaam, stomperen k 
enz. Het komt mij voor, dat tot deze soort betrekking heeft de Hoornwisch, afgebeeld 
het aangehaalde werk van Nievnor en overgenomen door Wuzoveuer. 


27 


c. _Pinna dorsalis spinosa tota flava, spina Îa corporis altitudinem subaequante. 
Spinae post spinam dorsalem 1” oculo breviores. 


 Friacanthus ouycephalus Blkr. tab. 5 fig. 10. 


Triac. corpore oblongo compresso, altitudine Jy ad 3 in ejus longitudine, latitudine 9 fere in ejus alti- 
tudine; capite acuto 4 circiter in longitudine corporis, altiore quam longo; oculis diametro 3 ad 84 in lon- 


‘ gitudine capitis; linea rostro-frontali rostro concaviuscula fronte convexa; rostro acuto oculo duplo circiter 


longiore vel altiore; -parte capitis praeoculari longitudine 14 ad 13 in ejus altitudine; maxillis squamosis 
dentibus biseriatis, serie externa 8 vel 10 cuneiformibus, serie interna 2 ad 6 granulosis, mediis ceteris 
majoribus ; apertura branchiali subverticali ante pinnam pectoralem desinente; squamis parvis sed bene con- 


_spicuis, scabris; linea laterali conspicua, ante spinam dorsalem fm cruciata; pinnis dorsali radiosa et anali 


radiis pluribus indivisis; pinnis ceteris radijs mediis omnibus fissis; dorsali fa spina fÎa tota scabra longitu- 
dine 34 ad 34 in longitudine corporis, spinis ceteris oculo brevioribus, membrana humillima; dorsali ra- 


_ diosa humili obtusa rotundata; pectoralibus obtusis rotundatis; anali angulata vix emarginata; caudali biloba 


lobis acutiusculis 6 ad 5 in longitudine corporis; spinis ventralibus 4 ad 43 in longitudine corporis; colore 
corpore superne griseo inferne flavescente vel argenteo; pinnis omnibus flavescentibus. 

D. 5 — 24. P. 13 vel 14. V. 1. A. 17 ad 19. C. 12, 

Synon. kan Sokan Mal. Batav. 

Habit. Batavia, Padang, in mari. 

Longitudo 9 speciminum. 75°” ad 140”, 


Aanm. Deze soort laat zich van de bovenbeschrevene gemakkelijk onderkennen door 
haren veel spitseren kop en snuit, langere 1° rug- en buikdoornen en door geheel gele 


_ of kleurlooze eerste rugvin. Van de mij bekende soorten van Friacanthus heeft zij de 


p 
El 
b 


meeste overeenkomst met de eigenlijke Balistes hiaculeatus van Brocu, althans wanneer 
zijne afbeelding eenigzins juist is. Zroacanthus ovycephalus heeft denzelfden spitsen kop 


en ranken ligchaamsvorm, doch mist de zwarte vlek voor de buikdoornen en heeft het 


vlies der eerste rugdoornen zeer laag en doorschijnend of geel, terwijl de eerste rugdoorn 
en de buikdoornen aanmerkelijk langer zijn. 


B Ĳ D RA GE 


TOT DE KENNIS DER 


0 ST RACIONE 


VAN DEN 


INDISCHEN ARCHIPEL. 


Van de ruim 40 soorten van Ostracion welke thans in de wetenschap. bekend 
komen er 8 op den Andischen Archipel. 

Bortius deed Ostracion cornutus L. kennen als bewoner van Java, en gaf daan Je! 
gebrekkige doch zeer goed herkenbare afbeelding. Varentun gaf in zijn groot werk 
Indie 8 afbeeldingen van Ostraciones, doch die 8 afbeeldingen hebben slechts betrel 
tot 4 soorten, t. w. tot Ostracion cornutus L,, Ostracion cubicus Bl, Ostracion turrits 
Forsk, en tot eene soort (fig. 384) welke zich niet laat bepalen, doch een hoogen 
pen gedoornden rug en eenige overlangsche reijen doornen op de zijden schijnt te heb 

In de „Catalogue of zoölogical specimens’ opgenomen in »Memoir of the life and 
blie services Ta. Sr. Rarrirs’ zie ik gewag gemaakt van Ostracion quadricornis Bl. 
Ostracion cornutus L. als bij Sumatra voorkomende en Ostracion nasus Bl. en Ostract 
tesserula Cant. werden kortelings door den heer Cantor bekend, gemaakt als bewoners de 
wateren van Prince of Wales Island (Pinang) en Malakka. zl 

Mijne verzameling bevat 6 soorten van Ostracion, 4 der reeds bovengenoemde, t 
Ostracion turritus Bl., Ostracion cornutus L., Ostracion cubicus Bl. en Ostracion mu 
Bl. en bovendien nog Ostracion Sehae Blkr. en Ostracion rhinorhynchos Blkr., welke b 
soorten, hoe onvolkomen dan ook, bekend schijnen geweest te zijn, de eerste aan SrBA, 
welke door latere schrijvers ten onregte tot Ostracion cubicus Bl. gebragt is, — en de 
laatste aan Warrovensr, doch waarop door de nieuwere schrijvers niet verder gelet is. 

De mij thans van den Zndischen Archipel bekende species van Ostracion zijn alzoo 


volgende. 


29 


1. Ostracion quadricornis Bl. 5. Ostracion nasus Bl. 

5 ) turritus Bl. 6. ) rhinorhynchos Blkr. 
OD cornutus L. 7. » cubicus Bl. 

4, ) tesserula Cantor. 8. ) Sehae Blkr. 


Van deze 8 soorten komen op de fauna van 


JAVA. 
1. Ostracion turritus Forsk. 8. Ostracion rhinorhynchos Blkr. 
2 D) cornutus L. Jh. D) nasus Bl. 
SUMATRA. 
1. Ostracion quadricornis Bl. 2. Ostracion cornutus L. 
PINANG. 
1. Ostracion cornutus L. 8. Ostracion nasus Bl. 
2. D) tesserula Cant. 
SINGAPORE. 


1. Ostracion cornutus L. 
BALI. 

1. Ostracion cornutus L. 
SUMBA WA. 

WS Ostroeton cornutus Te 2. Ostracion cubicus Bl. 
MOLUKSCHE EILANDEN. 


1. Ostracion turritus Forsk. 3. Ostracion cubicus Bl. 
2 ) cornutus L. (Banda Neira). 4. ) Sebae Blkr. (Banda Neira). 


Buiten den Inpiscnen, ArcuieeL komen tevens voor. 


1. Ostracion quadricornis Bl. Indische Zee. — Nijl? ? 

2. ) turritus Forsk. Indische en Roode zee. 

5. » cornutus L. * Malakka. China. Japan. 
4. ) nasus Bl. Malakka. 

5, » cubicus Bl. Isle de France. Roode zee. 


CONSPECTUS SPECIERUM ANALYTICU 
OSTRACION. 5 


Lì Corpus pentagonum spinis lateralibus ventris et frontalibus. 
À. Spinae, frontalis utroque latere 1, laterales utroque latere 


Ostracion turritus Forsk. 


II. Corpus tetragonum. 
A. Spina frontalis et analis utroque latere 1. 


Ostracion cornutus L. 


B. Spinae nullae. 
a. Rostrum ante os prominens. | 4 
E Re medio, En ed frrsno vel nigro acte 


ta dorsalia singula macula fusca unica. 
Ostracion nasus Bl. 


óó Carina dorsi media carinis lateralibus non vel vix altior; 
sum; scuta dorsalia singula guttulis fuscis vel nigris plato 


Ostracion rhinorhynchos Blkr. 


hb. Rostrum non ante os prominens. 
Ì Dorsum convexum non carinatum. 
6 Linea rostro-frontalis declivis rectiuscula. Latera coerulea oc 
nigro annulatis. „rel 


Ostracion Sehae Blkr. 


Ll Led 


óó Linea rostro-frontalis concava. Latera ocellis nigris pupillis ce 
eentibus. | 


Ostracion cubicus Bl. 


9 DESCRIPTIONES SPECIERUM DIAGNOSTICAE, 
OSTRACION. 


L. Corpus pentagonum spinis lateribus ventris et frontalibus. 
A. Spinae, frontalis utroque latere unica, laterales utroque latere 4. 


Ostracion turritus Forsk. Descr. anim. p. 75 No. 118. Bl. Ausl. Fisch. tab. 186. Shaw 
Cuv. Rupp. 


Ostrac. pyxide pentagona, altitudine maxima 24 circiter in corporis longitudine, latitudine maxima altitu- 
dinem aequante; ventre plano dorso triplo circiter latiore; dorso carinato turrito superne spina crassa brevi 
armata; capite obtuso 44 in longitudine corporis, vix altiore quam longo; linea rostro-frontali declivi inferne 
concaviuscula; fronte inter oculos depressa orbitis spina armata; oculis diametro 24 circiter in longitudine 
capitis, 14 circiter in rostri altitudine; pyxidis apertura ovali oculo minore; dentibus utraque maxilla 10 
vel 12 obtusis, aequalibus; scutis pyxidis hexagonis et pentagonis; ventre carina laterali utroque latere spinis 
4 retrorsum spectantibus; pinnis obtusis rotundatis, caudali postice convexa; colore corpore superne lateri- 
busque viridi, ventre flavo, pinnis flavescente. 

D. 1/8. P. 1/9. A. 1,8. C. 1/8/1. 

Synon. Jkan Toetombo ekor tiga vel Dooskens visch met 5 staarten Valent. Ind. Amb. III. p. 396 fig: 159. 

Ikan Karbauw jang badoerd vel Gedoornde Buffels of Ossenvisch Valent. ib. p. 425 fig. 262, 
Ikan Tomtombo Renard Poiss. Mol. II. tab. 6 fig. 24 et tab. 9 fig. 40. 
Ostracion quadrangularis, aculeis frontalibus analibusque binis; lateribus dorsogue aculeatis Gro- 
nov. Zoöph. p. 45 No. 176. 
Thurmträüger Bl. Ausl. Fisch. tab. 136. 
Chameau marin Bl. ibid. 
Ostracion dromadaire Lacép. Poiss. I p. 471. 
Tetrasomus turritus Swains. Nat. Hist. Fish II p. 323. 
Djemel et Schoka Arab. 
Ikan Petih Mal. Batav. 
Habit. Batavia, in mari. 
Longitudo speciminis unici 122”, 


Aanm. Het aantal doornen aan de zijkielen des buiks schijnt van 3 tot 5 te verschil- 
len, naar de leeftijden des diers. Bij mijn eenig specimen, dat tot den middelbaren leeftijd 
behoort, zijn 4 buikdoornen aan elke zijde, terwijl de rugdoorn meer eene driehoekige 
beenige plaat voorstelt en de voorhoofdsdoornen weinig ontwikkeld zijn. 


IL. Corpus tetragonum. 
A. Spina frontalis et analis utroque latere 1. 


52 


Shaw, ce ; Bn 2 Rian 5 nd Sehl. 


sed Ee en altitudine maxima antice ad 5 in lane totius corporis, B 


bus utraque maxilla p. m. 12 obtusis aequalibus; scutis pyxidis hexagonis vel eric den don 
tuberculo cristaeformi; spina anali utroque latere unica, junioribus capite longiore, media aetate capit 
viore; spinis dorsalibus vel lateralibus nullis; cauda cum pinnacaudali aetate valde juvenili spinas an: les 
superante, aetate media pyxide absque capite longiore; pinnis obtusis rotundatis, caudali postice con 
colore corpore rubro-fusco; scutis dorso et lateribus, caudaque vulgo guttis coeruleis sparsis noi pinr 
radijs aurantiaco-fuscescentibus; caudali media aetate guttis sparsis fuscis et flavis. hik 
D. 1/8. P. 1/9. A. 1/8. C. 1/81. "ij 
Synon. Pisciculus cornutus vel Ikan Setang Bont. Hist. natur med. p. 79 fig. Willoughb. Ichth. tab. 13 
fig. 1. (media aetas). de 
Ikan Peti vel Kistvisch Valent. Ind. Amb. III p. 358 fig. 36 (aetas juvenilis). Í 
Ikan Toetombo badoerie vel Gedoornde Dooskensvisch Valent. ib. p. 451 fig. 333 alan al i 
Ikan Toetombo bezar vel Groote Dooskensvisch Valent. ibid. p. 455 fig. 344 (aetas subadu 
Ikan Toetombo tandoe koening vel Dooskensvisch met geele hoorns Valent. ibid. p. 46 Ei 
(aetas adulta). 
Peti-Cornute Renard Poiss. Mol. I tab. 39 fig. 197. (aetas juvenilis). 
Zeekat Renard ibid. Il tab. 8 fig. 38 (aetas juvenilis). 
Espèce de Chat marin Renard. ibid. II tab. {3 fig. 60 (aetas juvenilis). 
Tomtombo Renard. ibid. II tab. 27 fig. 135 (aetas adulta). 
Ostracion guadrangularis aculeis duobus in fronte et totidem in imo ventre Gronov. Mus. 1 
118. 
Zeekatje Houttuijn Nat. Hist. DI. I pars 8 p. 473 (aetas juvenilis). 
Ostracion quadrangulus aculeis 2 in capite et totidem in imo ventre Seb. Thes. II p. 61 tab 
fig. 8 (aetas subadulta). pe lis d 
Ostracion quadrangulus , minor , flavescens etc. Seb. ibid. p. 61 tab. 24 fig. 13. (aetas adolescens). 
Crayracton quadrangularis etc. Klein Miss. Pisc. III p. 22 No. 26. p 
Seestier Bl. Ausl. Fisch. tab. 139. 
Taureau de mer Bl. ibid. 
Horn-fish Bl. ibid. 
Ostracion gquadrangulaire Lacép. Poiss. I p. 470. fig. 
Lactophrys cornutus Swains. Nat. Hist. Fish. II p. 324. 
Ostraciwm cornutum Cant. Cat. Mal. Fish. p. 365. 
Ostracion Valentin Blkr. Ichth. Sumbaw. (aetas valde juvenilis). 
Buntal Kambung Mal. Fret. Malacc. 
Ikan Petì duri Mal. Batav. 
Habit. Batavia, ad insulas, in mari. 


An ee 
ee hed 


hi en 


Boleling, Bali insulae, in mari. 
Bima, Sumbawae insulae, in mari. 
Banda Neira ‚ in mari. 

Longitudo 7 speciminum 56” ad 165”. 


Aanm. De doornen worden betrekkelijk korter en staart en staartvin betrekkelijk lan- 
ger bij toenemenden leeftijd, zoodat de jeugdige en volwassen individu’s in habitus zeer 


van elkander verschillen. Vroeger, toen ik nog slechts in het bezit was van een enkel 


zeer jeugdig specimen, meende ik dat als eene afzonderlijke soort te moeten beschouwen, 
doch ik ben van deze meening teruggekomen sedert ik in het bezit geraakt was van 
meerdere exemplaren van meer gevorderden leeftijd. 


B. Spinae nullae. 
a. Rostrum ante os prominens. 
T Dorsum medio carinatum. (Corpus fusco vel nigro maculatum. 
ó Carina dorsi media carinis lateralibus multo altior; rostrum, acutum; scuta 
dorsalia singula macula fusca unica. 


Ostracion nasus Bl. Ausl. Fisch. tab. 188. Lacép., Shaw, Guv., Swains. Tab. 7 fig. 15. 


Ostrac. pyxide tetragona, altitudine maxima 32% ad 34 in corporis totius longitudine, latitudine maxima 
L ad 12 in ejus altitudine; dorso medio carina lata elevata; lateribus ventreque concavis; ventre dorso non 
vel vix latiore; capite 54 ad 52 in longitudine corporis, aeque alto circiter ac longo; oculis diametro 3 fere in 
longitudine capitis, 2 fere in altitudine rostri; linea rostro-frontali concava; fronte inter oculos depressa; 
rostro acuto ante labia prominente 5 apertura pyxidis anteriore pyriformi, oculo non latiore et paulo tantum 
longiore; dentibus utraque maxilla 10 vel 12 obtusis aequalibus; pyxide spinis nullis vel spina rudimentaria 
tantum in carina dorsali media; scutis hexagonis vel pentagonis; pinnis dorsali et anali obtusis rotundatis ; 
pectoralibus obtusis; caudali truncata; colore corpore flavescente-viridi vel fuscescente-viridi; dorso lateribus- 
que superne singulis scutis macula rotunda fusca unica; capite lateribusque inferne maculis vel guttulis fus- 
cis; cauda viridi fusco maculata; pinnis flavescentibus, caudali maculis fuscis rotundis, ceteris immaculatis ; 
dentibus maxillaribus fuscis. 
D: 1/8. P. 1/9. A. 1/8. C. 1/8/1. 
Synon. Nasenbeinfisch Bl. Ausl. Fisch. tab. 138. 
Coffre à bec Bl. ibid. Bonnat. Encyclop. méthod. 
Ostracion museau alongé Lacép. Poiss. I p. 458. 
Ostracion oblongo-quadrangulus, rostro acuto, maculis in dorso et capite Artedi Gen. p. 56 
No. 3. 
Ostracium nasus Cant. Mal. Fisch. p. 369. 
Buntal panjang Mal. Pinang, Malacc. 
Ikan Peti Mal. Batav. 
Habit. Batavia, in mari. 
Longitudo 2 speciminum 220” et 225’, 


Ge 


54% 


óó Carina dorsi media carinis lateribus non vel vix altior; ros! E 
sum; scuta dorsalia Singula guttulis fuscis vel nigris pluribus. 
Li N , wthen é 


Ostracion rhinorhynchos Blkr. tab. 6 fig. 12. ; ar 


Ostrac. pyxide tetragona, altitudine maxima 3% ad 4% in longitudine corporis, paulo latiore quam 
dorso medio carina humili, carinis lateralibus non vel vix altiore; lateribus ventreque concavis; ventre dors 4 
paulo latiore; capite 43 ad 5 in longitudine corporis, aeque alto circiter ac longo; oculis diametro ER 
3 in longitudine capitis, 14 ad 2 fere in longitudine rostri; linea rostro-frontali ante oculos concava inferne 
valde angulata; fronte inter oculos depressa; rostro junioribus vix, adultis valde ante os prominente, conico, 
obtuso, basi latiore quam longo; labiis maxime carnosis; apertura pyxidis anteriore ovali oculo non 
tantum majore; dentibus utraque maxilla p. m. 10 obtusis subaequalibus; pyxide spinis nullis; scuti 
tagonis, hexagonis et heptagonis; pinnis obtusis rotundatis, caudali subtruncata postice convexa; 
corpore rubro-fusco marginibus scutorum dilutiore; scutis vertice et dorso singulis guttis nigricantibus 
ribus notatis; pinnis viridi-aurantiacis, dorsali vulgo basi et cauda et caudali vulgo radiis nigro g 
dentibus maxillaribus fuscis. 

D. 1/8. P. 1/6. A. 1/8. C. 18/1. 

Synon. Piscis quadrangularis rostratus Willoughb., Raij. 

Ikan Peti Mal. Batav. 
Habit. Batavia, in mari. 
Longitudo 5 speciminum Î36’” ad 273”. 


Aanm. Ik zie deze soort zeer herkenbaar afgebeeld in eene kopij uit het werk ve 1 
Wuuzoversr, welk werk zelf echter in V. Indië niet te verkrijgen is. Sera, Buocm, Lacérùpr, 
noch andere latere schrijvers hebben er melding van gemaakt. De soort heeft groote ve 


ken kegelvormigen stompen en hooger staanden snuit, lage middelste rugkiel, ve 
breeder ligchaam en kleine zwarte rugschildvlekken, van welke er meerderen zich op é n 
schild bevinden, terwijl elk rugschild van Ostracion nasus Bl. slechts eene enkele rond 
bruine vlek bezit. et, 

Bij enkelen mijner exemplaren strekken zich de zwarte vlekjes tot op wangen en. zij 
uit. î PEN, 


b. Rostrum non ante os prominens. 
j Dorsum convexum non carinatum. k 

ó Linea rostro-frontalis declivis rectiuscula. Latera coerulea ocellis aureis 
nigro annulatis. dn 


Ostracion Sehae Blkr. tab. 6 fig. 13. 


Ostrac. pyxide tetragona, altitudine maxima 3} in corporis longitudine, paulo latiore quam alta; dorso 
et ventre convexis medio non carinatis; lateribus concavis; ventre dorso vix latiore; capite obtuso 45 ci 
citer in longitudine corporis; linea rostro-frontali declivi rectiuscula; linea interoculari concava; oculis di 


metro 3 circiter in longitudine capitis, 12 circiter in altitudine rostri; ore ante rostrum prominente, 


55 

valde carnosis; dentibus utraque maxilla p. m. 10 _obtusis subaequalibus; apertura pyxidis anteriore ovali, 
oculo latiore et duplo longiore; pyxide spinis nullis, scutis hexagonis et pentagonis; pinnis obtusis rotun- 
datis, caudali postice convexa; colore dorso nigricante, lateribus coeruleo, ventre griseo vel coeruleo; 
dorso guttulis numerosis confertis flavis; lateribus et cauda totis et ventre partim ocellis confertis viridi- 
aureis annulo nigro cinctis; pinnis viridibus; caudali membrana basi nigricante et ocellis flavis. 

D. 1/8. P. 1/9. A. 1/8. CG. 1/8/1. 

Synon. Osfracion quadrangulus , nigrescens, tuberculis minimis et maculis albis varius Seba Thes. UI 

p. 61 tab. 24 fig. 5 (nec Ostracion cubicus L.). 
Habit. Banda Neira, in mari. | 
Longitudo 2 speciminum 130” et 145”. 


Aanm. Deze soort onderscheidt zich van Ostracion cubicus L., behalve door de kleu- 
ren, door bijkans regt profiel van den kop, welk profiel bij Ostracion cubicus L. zeer 
hol is, door dikkeren en stomperen snuit, dikkere lippen, grootere tanden, veel grootere 
voorste opening van het ligchaamsschild enz. Ik geloof dat figuur 5 plaat 24 van het 
sde deel van Sera's Thesaurus tot Ostracion Sebae Blkr. behoort en niet tot Ostracion 
cubicus L. Ostracion cyanurus Rupp. en Ostracion argus Rupp. laten zich evenmin met 


Ostracion Sehae verwisselen, wegens blaauwe zwartgevlekte staartvin, bruine met blaauw en 
zwart gevlekte zijden enz. 


óó Linea rostro-frontalis concava. Latera ocellis nigris pupillis coerulescen- 
tibus. 


Ostracion cuhbicus Bl, Ausl. Fisch tab. 187. Lacép. Rupp. Tab. 7 fig. 14, 


Ostrac. pyxide tetragona, altitudine maxima 33 ad 32 in corporis longitudine, aeque alta circiter ac lata; 
dorso convexo et ventre planiusculo vel concaviusculo medio non carinatis; lateribus concavis; ventre dorso 
latiore; capite 43 circiter in longitudine corporis, aeque alto circiter ac longo; linea rostro-frontali et linea 
interoculari concavis; oculis diametro 25 ad 22 in longitudine capitis, 13 ad 13 in altitudine rostri; ore 
ante rostrum prominente, labiis valde carnosis; dentibus utraque maxilla p. m. 10 obtusis subaequalibus; 
apertura pyxidis anteriore ovali oculo non latiore sed paulo longiore; pyxide spinis nullis , scutis hexagonis, 
pentagonis et heptagonis; pinnis dorsali et anali obtusis rotundatis; pectoralibus angulatis; caudali postice 
convexa; colore corpore viridi-fuscescente ventre dilutjore ; scutis dorso etlateribus pluribus ocello coerules- 


cente annulo nigro cincto; capite nigro guttulato; ventre nigro et interdum etiam flavo guttulato; pinnis 
auranfiacis, caudali interdum nigro guttulato. 


D. 1/8. P. 109. A. 1/8. C. 1/7/1 vel 1/81. 
Synon. Jkan Pet bariska vel Gestreepte Kistkensvisch Valent. Ind. Amb. III p. 386 fig. 120. 
Ikan Pets Renard Poiss. Mol. I tab. 28 fig. 152? 
Piscis quadrangularis, cui ûn singulis mediis squamis lateralibus singulae maculae majusculae 
Willoughb. Ichth. App. p. 20 No. ff. tab. 1 fig. 12. 
Ostracion quadrangulus, tuberculis et maculis varius etc. Seb. 'Thes. IL pag. 60 tab. 24 fig. 4? 
Ostracton uneiali minor, maculis nigris varws Seb. ib. p. 62 tab. 24 fig. 11 (juvenis).? 
Abu Sendük Forsk, Descr. Animal. p. 17 No. 48. 


Habit. 


Stachellose Viereck Bl. Ausl. Fisch. tab. 137. 
„Coffre tigré Bl. ibid. 
Square Fish Bl. ibid. 


Ostracion moucheté Lacép. Poiss, I p. 442 et 461. 
Ostracion punctatus Ehr. sec. he Al. R. N. Afr. F.R. M. p. 6. 
_Abw Sanduk Arab. 


Bima, Sumbawae insulae, in mari. 


Longitudo 2 speciminum 140” et 170”. 


p der zwarte vlekjes, welke zich bij de beide soorten van Ruüprrerr nevens de 
op de zijden bevinden. Bovendien heeft Ostracion cyanurus Rupp. den staart ° 
en eens Ln en Ostracion argus Rupp. alle vinnen Werl en E 


heeft van die van et oog. 


Scripsi Batavia Calendis Maji mpeceu. 


57 


Aanhangsel. 


_ Na het afdrukken dezer verhandeling ontving ik nog twee soorten van Balsstini van 
Sumatra's Westkust, t. w. Äenodon niger Rupp. en eene nieuwe soort van Balistes, welke 
ik naar den geachten toezender heb genoemd. Hierdoor wordt het aantal van den Jndi- 
schen Archipel bekende Balistomi gebragt op 84 species. Ik laat de beschrijvingen dezer 
twee soorten hier volgen. 


Balistes Schmittii Blkr. 


Balist. corpore oblongo compresso, altitudine 2 et paulo in ejus longitudine, latitudine 3 circiter in ejus 
altitudine; capite 94 circiter in longitudine corporis, altiore quam longo; oculis diametro 43 circiter in 
longitudine capitis, 34 fere in longitudine rostri; vertice convexiusculo; linea rostro-frontali deelivi rectiuscula; 
rostro ante oculos sulco triangulari ; labiis carnosis ; dentibus utraque maxilla 8, mediis ceteris majoribus ; aper- 
tura branchiali ante basin pinnae pectoralis desinente; scutis lateribus 50 p.m. in serie longitudinali usque 
ad aperturam branchialem; cauda compressa scabriuscula spinis vel spinulis nullis, medio multo altiore quam 
lata; pinna dorsali spinosa spina Îa rostro breviore, crassa, obtusa, apice antice denticulata, membrana pin- 
nam dorsalem radiosam non attingente; dorsali radiosa et anali non emarginatis antice angulatis corpore 
plus triplo humilioribus, postice rotundatis; pectoralibus obtusis rotundatis; pinna ventrali spina crassa brevi 
leviter dentata apice truncata emarginata, spinulis gracilibus f6; caudali postice convexa, angulis acuta, 6 
eirciter in longitudine corporis; colore corpore superne olivaceo- et violascente-viridi, inferne dilutiore ; 
pinnis dorsali spinosa et caudali fuscescentibus, ceteris viridescentibus. 

DRS — 321. P. 4/13. A. 2125. C. 42. 

Habit. Padang, in mari. 

Longitudo speciminis unici 173”. 


Aaum. Deze soort is verwant aan Balistes hihpe Richards., doch verschilt daarvan 
doordien bij Balistes hihpe de 2de rug- en aarsvinnen geheel afgerond zijn en aanmer- 
kelijk minder stralen bezitten, de staartvin aan de hoeken afgerond is, de buikdoorn 
weinig ontwikkeld enz. Van Balistes frenatus Lacép. verschilt de bovenbeschrevene species, 
behalve door gemis van den kaak-borstband, door stompen eersten rugdoorn, van voren 
hoekige 2de rug- en aarsvin enz; en van Balistes Buniva Lacép., aan welke zij insgelijks 
verwant is, door bolle staartvin, een bijkans dubbel aantal aarsvinstralen (bij Bal. Buniva 
14) enz. Ook de Balistes, afgebeeld in Russrir's Coromandel Fishes, onder den naam van 
Rahtee Vellakah (LL. p. 13 fig. 20) heeft veel overeenkomst met Balistes Schmittiù 
doch heeft den rug hoekiger, de 2de rug- en aarsvin ronder, de schubben grooter en 
andere kleuren. 


Ik noem deze soort ter eere van den verdienstelijken toezender, mijnen vriend en ambt- 
genoot Dr. F. C. Scnarrr. 


Kenodon niger Rupp. N. W. F. Abyss. F. R. M. p. 53 tab. 14 fig. 3. 


Xenod. corpore oblongo compresso, altitudine 2 et paulo in ejus longitudine absque pinna caudali, lati- 


B | hs 


nente ; dents maxillaribus in et, caninis cue dua han apertura 
EE 


pende pectoralis Bend ae ne 98 p. m. in serie lont menne, ad a 


emarginata, denticulata, spinulis sequentibus vix conspicuis; caudali profunde Mr 
productis 3 vix in lougitudine totius corporis; colore corpore pinnisque violaceo-nig 
radiosa et anali coeruleo marginatis; caudali margine posteriore aurantiaco. en 

D. 3 — 9/33. P. 2/14. A. 3/29. C. 12. 

Synon. Balistes totus niger Commers. Lacép. Poiss_ 1 p. 978. 

Baliste noir Lacép. ibid. p. 378 et 380, tab. 15 fig. 2. 
Habit. Padang, in mari. 
Longitudo speciminis unici 360”. 


Scripsi Batavia Calendis Novembris upeecu. 


rou omtbhs Arc fremn. Blhm 


Monoeurthis Cantoves. BiA 


tedine plus quar- 


tiore quam long 


rostro-frontali d 


nente; dentibus 
pinnae pectorali 
lem ; cauda cor 


tro breviore, cu 
sam fere attinge 


duplo humilioril 
emarginata, der 
prodactis 3 vix 
radiosa et anali 


D. 3 — 9/5: 
Synon. Bali. 
Bali 


Habit. Pada 
Longitudo sp 


Scri 


Batirtint 


Atutarire azphoounthoidos. Bikr. … 


tudine plus quar 
tiore quam long 
rostro-frontali d 
nente; dentibus 
pinnae pectorali 
lem; cauda cor 
tro breviore, c_ 
sam fere atltinge 
duplo humiliori! 
emarginata, der 
productis 3 vix 
radiosa et anali 


D. 3 — 9/3: 
Synon. Bali 
Bali 


Habit. Pada 
Longitudo sp 


Scr: 


De, pen: emt ee 
… Bttrlintr Sel f 


Alularius zrionuruve. Bld. ; 


tudine plus quar 
tiore quam long 
rostro-frontali d 
nente; dentibus 
pinnae pectorali 
lem; cauda cor 
tro breviore, « 
sam fere atltinge 
duplo humilioril 
emarginata, der 
productis 3 vix 
radiosa et anali 


D. 3 — 9/8 
Synon. Bali 
Bali 


Habit. Pada 
Longitudo sp 


Seri 


he Bn 


s 


Zomtirtinr 


ee A ee Rd 
me Fe _ ear La 
q k ee 
el N 
d ® wel . È 


Prraeanllur rhod omtergr Dlkr 


Zrinenalher nteuhof tt Blkr 


tudine plus quar 
tiore quam long Ne 
rostro-frontali d___ 
nente; dentibus _ 
pinnae pectorali 
lem ; cauda cor 
tro breviore, c 
sam fere attinge 
duplo humilioril 
emarginata, der 
productis 3 vix 
radiosa et anali 


B 


D. 3 29/5: 100 
Synon. Bali 
Bali 


Habit. Pada 
Longitudo sp 


Seri 


Zatrrtant 


Zitaooambhun ox oop alur. Blk. : 


Zi ig. 17. 


ed ernie A Et De 


k SASSEN 


Ee 


Logonegnathus barmdaelurr Lil 


„Ortwactoner 


Ôntraetom vbhimorh zjmehop. BlAr 


Ortroarton Sebua BlAr. 


e 


Oriractomer 


Pi 


artor CHOEL 


Ôptr 


Dhr. 


Öl Larteit Ht. 


Ek 5 


BĲ DRAGEE 


TOT DE KENNIS DER 


NG PON TOME N 


VAN DEN 
INDISCHEN ARCHIPEL, 
DOOR 


Dr, P. BLEEKER. 


BĲ DRAG E 


TOT DE KENNIS DER 


Brealiooesthorslre der OvceNe 00 ME N 


VAN DEN 
END LS GHEN ARCHIPEL, 
DOOR 


Dr, P. BLEEKER. 


Van alle bekende Maasen en Moggen der tegenwoordige schepping, thans ongeveer 
250 in getal, komt meer dan een vijfde gedeelte op den Andischen Archipel, niet- 
tegenstaande deze Archipel gezegd moet worden, ten opzigte dezer orde van visschen nog 
weinig onderzocht te zijn. Op Java alleen heb ik thans reeds 50 soorten van Plagiostomen 
waargenomen en deze soorten nog wel, op enkele uitzonderingen na, allen te Batavia. 

De meer stellige kennis omtrent de Plagiostomen dezer gewesten dagteekent eerst van 
deze eeuw. 

Wel is waar hebben de reizigers van vorige eeuwen deze afdeeling der ichthyologie 
niet geheel verwaarloosd, doch wat zij daaromtrent hebben aangeteekend is gedeeltelijk in 
algemeene bewoordingen vervat en bepaalt zich voorts tot oppervlakkige beschrijvingen en 
gebrekkige afbeeldingen, in meerderen van welke het moeijelijk is de species te herkennen. 
| Zoo spreekt Bonrmus, in zijne Historia naturalis et medica, van ZLamvae, Galeae, 
Pastinacae en Rajae, zonder echter in eenige beschrijving daarvan te treden. 

__Nreunor maakte in zijne »Gedenkwaardige Zee- en Lantreize” melding van meerdere 
Plagiostomen van deze gewesten, Wat hij van de Haaien zegtis op nagenoeg alle haaijen 
toepasselijk en voor de bepaling van geslachten of soorten onbruikbaar. Ten opzigte 
echter der door hem vermelde en afgebeelde roggen blijkt het, dat hij enkele soorten van 
Pristis, Frygon, Myliohatis, Rhonoptera en Cephaloptera gekend heeft. Zijne Zeeduivel 
E blijkbaar eene soort van Cephaloptera, zijne Zeeadelaer waarschijnlijk Ahinoptera ja- 
vanica MH., zijne Zwaertvisch vermoedelijk Pristis cuspidatus Lath., zijne Zeevleermuis 


k 


k 


stellig Myliobatis Nieuhofiù MH., terwijl zijne Moggen met een lange steert blijkbaar soor- 4 
ten van Zrygon waren. it 

Varexrun spreekt in het derde deel van zijn groot werk over Indië slechts van een 
Zwaardvisch, Sterhaaij en Zeedwivel. De Zwaardvisch door hem bedoeld en afgebeeld is 
waarschijnlijk Pristis cuspidatus Lath., de Sterhaaij eene species van Scyllium of Hemis- _ 
cyllium en zijne Zeedwivel dezelfde Ran van Cephaloptera als de door Nrievnor afgebeelde. vid 
Omtrent de Roggen treedt hij in geene de minste bijzonderheden. Ee 

Tot dit weinige bepaalt zich dan ook alles, wat vorige eeuwen tot de kennis dezer J 
merkwaardige orde van visschen hebben toegebragt, voor zoover het voorkomen van A | 
de Soenda-Moluksche wateren betreft. 

Na het eerste decennium dezer eeuw echter verkreeg deze kennis eene belangrijke ont 
wikkeling. Daaraan hebben toegebragt Kurr en Van Hassrrr, Rarries, Grar en Hannwicke, 
Bennerr, Lesson, OQvor en-Garmarp en de heeren J. MurreR en Henrie, S, Mürren en Ta. Î 
Cantor. # 

Kunt en Van Hasseir namen op Java waar: Chiloscyllium punctatum MH., Stegostoma — 
fasciatum MH., eene soort van Carcharias door Van Hasseir Carcharvus javanicus genoemd, Í 
doch niet beschreven; voorts Sphyrna zijgaena Raf., Sphyrna Blochii MH., Pristis cuspi- ä 
datus Lath., Rhynchobatus laevis MH., Rhinohatus ligonifer Cant., Rhina anchylostomus 
Bl. Schn., MNarcine Timlei Henl., Frygon walga MH., Taenvura lymma MH, Pteropla- — 
tea micrurus MH., Myliohatis dts Gr. Hardw., Aëtobatis narinarì MEL, Rhinop-_ E 
tera javamica MH en eene soort van Cephaloptera, Hse 17 soorten. Van nie heeft 
deze soorten (hoezeer onder oudere namen) vermeld in eem’ brief, opgenomen in de 
Algemeene Konst- en Letterbode van Mei 1823. Deet 

Van de verzamelingen, door dezorg van Rarries op Swmatra gemaakt, heeft Bennerr eem’ | 
catalogus opgemaakt, welke, zooals bekend is, voorkomt in de Memoir of the life and | 
public services of Tu. Sramrorn Rarries. Daarin worden als Sumatrasche Plagiostomen op=- 
gesomd: Scyllium maculatum Gr. Mardw.?, Chiloscyllium plagiosum MH. , Carcharias me- 
lanopterus QG., Sphyrna Blochùù Val., Rhinobatus armatus Gr. Hardw., Rhynchobatus _ | 
laevis MH., Frygon macrurus Blkr?, Pteroplatea micrurus MH. ‘en Aötobatis narinari 
MH. | | 

In de Zoölogie du Voyage autour du monde de La Coquille, Tom. IL, vermeldt Lesson als _< 
Soenda-Moluksche en Nieuw-Guinesche soorten: Scyllium ferrugineum Less., Hemiscyllium E | 
malaianum MH., Carcharias melanopterus QG. en Taeniura lymma MH., alle 4 als be- — 
woonsters van Wêtisos en de derde als tevens ook bij Nieuw-Guinea evn Qvor en 
Garnmann zagen Scyllium Freycineti QG., Carcharias melanopterus QG. en Frygon Kuhlii 
MH. op Waigioe, Timor en Nieuw-Guinea en maakten daarvan gewag in de Louie der 
reis rondom de wereld van Durenrney. | 

Wijlen de generaal Hanpwicke deed afbeeldingen vervaardigen van Zemera Hardwichii 
Gr. Hardw. van Pinang, van Taeniura lymma MH. van Singapore en van Myliobatis ® 


/ 


5 


maculatus Gr. Hardw. van Pinang, welke afbeeldingen zijn gepubliceerd in de Illustrations 
of Indian zoölogy. 

Na deze waarnemingen volgde het hoofdwerk over de Plagiostomen, door hetwelk de 
gedaante van dit gedeelte der ichthyologie eene geheele omkeering onderging. De rijkste 
verzamelingen der Europesche hoofdsteden stelden de heeren J. Mürrer en Hensir in de ge- 
legenheid, de bestaande kennis der Plagiostomen eene groote schrede voorwaarts te doen 
maken en ook de kennis hunner geographische verbreiding in den Zndisehen Archipel te 


verrijken. Zoo vermelden zij Carcharias (Scoliodon) acutus MH. en Carcharias (Aprion) 
brevipinna MH. van Java; Carcharias (Hypoprion) Macklot MH. van Nieuw-Guinea; Car- 
charias (Prionodon) amboinensis MH. van Amboina; Carcharias (Prionodon) melanopterus 
QG., Carcharias (Prionodon) sorrah Val., Carcharias (Prionodon) menisorrah Val. en 
Ozyrhina glauca MH. van Java; Pristis cuspidatus Lath. van Sumatra; TFrygon ùmbrica- 
ta MH. van Java en Taeniura lymma MH. van Zomor. 

__ In de Zoölogie der Verhandelingen over de natuurlijke geschiedenis der Nederlandsche 
\overzeesche bezittingen, maakte de heer S. Muirer de eerste Plagiostomen bekend van 
Celebes, t. w. Chiloscyllium punctatum MH., Carcharias (Prionodon) sorrah Val., Sphyr- 
na Bloch MH, Ahynchobatus laevis MH., Narcine Timlei MH., Taenvura lymma MH. 
en Aëtobatis ffagellum MH. 

De heer Carror publiceerde zijne waarnemingen van visschen van Singapore, Pinang, 
Malakka en de Lancavij-eilanden in 1849, in Bengalen, in een werk, getiteld » Catalogue 
of Malaijan Fishes.” In dit werk worden niet minder dan 27 Plagiostomen van Singapore 
en Pinang beschreven, t. w. Scyllium maculatwn MH. (Singapore); Chiloscyllium 
plagiosum MH. (Singapore, Pinang); Ginglymostoma concolor MH. (Pinang); Stegostoma 
fasciatum MH. (Pinang); Carcharias (Scoliodon) acttus Rüpp. (Singapore, Pinang); Car- 
charias (Prionodon) melanopterus QG. (Straat Malakka); Sphyrna zijgaena Raf. (Singapore, 
Pinang); Sphyrna Blochii Val. (Singapore, Pinang) ; Pristis semisagittatus Shaw (Singapore, 
Pinang); Rhona anchylostomus Bl. Schn. (Penang); Rhynchobatus laevis MH. (Singapore, 
Pinang); Rhainobatus ligonifer Cant. (Singapore, Pinang); Narcine indica Henl. (Pinang) ; 
Astrape dipterygia MH. (Singapore, Pinang); Temera Hardwickùù Gr. (Singapore, Pinang) ; 
Rhachinotus africanus Cant. (Pinang); Trygon uarnak Rupp. (Singapore, Pinang); Try- 
gon imbricata MH. (Singapore, Pinang); Frygon zugeì Burg. (Pinang); Pteroplatea micru- 
rus MH. (Singapore, Pinang); Hypolophus sephen MH (Singapore, Pinang); Taeniura 
lymma MH. (Singapore, Pinang); Myliobatis Nieuhofi MH. (Pinang); Myliobatis vespertilio 
Blkr. (Pinang); Aëtobatis narinars MH. (Singapore, Pinang); Rhinoptera adspersa Val. 
(Pinang), en Cephaloptera eregoodoo Guv. (Pinang). 

_ Zonder alzoo mijne waarnemingen, vallende tusschen de publiek gemaakte van de 
heeren S. Mürter en Ty. Cantor, mede te rekenen, was de kennis der soorten van Plagzio- 
stomen van de Soenda-Moluksche wateren, in 1849 gebragt op een aantal van 47 soorten, 
E. w. 


ed 


go to 


Pristis cuspidatus Lath. 


. Rhachinotus africanus Cant. 


SQUALOIDEL 


Fam. Serua. 


Scyllium maculatum MH. 

» 2 ferrugineum Less. 

» 2 Freycinett QG. _ 
Chiloscyllaum plagiosum MH. 


* 


Fam. CARCHARIAE. 


Carcharias (Scoliodon) acutus Rüpp. 


) (Aprion) brevipinna MH, 

» (Hypoprion) Macloti MH. 

) (Prionodon) melanopterus QG. 
» ( » ) menisorrah Val. 


- 


Fam. LAMNar. 


Ozyrhina glauca MH. 
RAJOIDEI. 


Fam. SQUATINORAJAE. 


» semisagittatus Shaw. 


. Rhina anchylostomus Bl. Schn. 
‚ Rhynchobatus laevis MH. 


Fam. Torrepines. 


Narcine indica Henl. 
) timleis Henl. 


Fam. Trrcones. 


= Anacan- 
thus africanus MH. 


. Prygon varnak Rüpp. 


» imbricata MH. 
) Kuhlii MH. 


hal Pteroplatea mvicrurus MH. 


Ì Chiloscy lim punctat 
Hemiscyllium malay om 
Ginglymostoma ‘concolor Ë 
Stegostoma fasciatum N 


el A OE 


. Sphyrna zygaena Raf. ak 


6 
7 » ( ij% 
8 _ 

9 Blochii MH. _ 


. » 


5. Ahinobatus ligonifer Ca 
6. ) armatus Gr. 
7. Platyrhina sinensis MH. N 


8. Astrape dipterygia MH. 
4. Temera Hardwicküù Gr. 


5. Prygon zugei Bürg. 
Org n walga MH. 


8. Aypolophus sephen MH. 
9. Taenvura lymma MH. 


Fam. Mxyrroraripes. 


1. Myliobatis Nieuhofii MH. 4. Aötobatis narinari MH. 
2, ) vespertilio Blkr. = Mylioba- 5. ) flagellum MH. 
tis milvus Cant. 6. Rhinoptera javanica MH, 
| 8. » maculatus Gr. Hardw. Zie ) adspersa MH. 
à 5 


Fam. CEPHALOPTERAE. 


1. Cephaloptera eregoodoo Cuv. 2. Cephaloptera Nieuhofr Blkr. = Zeedwivel 
Nieuh. 


Ô Van de familiën Triaenodontes, Gales, Scylliodontes, Mustel, Odontaspides, Alopeciae, 


der genoemde soorten in mijne verzameling. 
e Fam. Syria. 


. Chiloscyllaum phymatodes Blkr. 


‚ Sryllium maculatum Gr. Hardw. 5 
‚ Chiloscylloum plagiosum MH. 6. ) punctatum MH. 
» Hasselt Blkr. 1. Stegostoma fasciatum MH. 


» tuberculatum MH. 


Fam. CARGHARIAE. 


„ Carcharias (Scoliodon) acutus Rupp 7. Carcharias (Prionodon) fasciatus Blkr. 
) (__» __) macrorchynchos 8. ) ( ) ) gavamecus Blkr. 
Blkr. 9. ) ( ) ) sorrah Val. 
D) (Prionodon) munsing Blkr. 10. » { ) ) pleurotaemia Blkr. 
) (__» _) melanopterusQG. 11. Sphyrna Blochii MH. 
) (__» _) mendsorrah Val. 12. » zygaena Rafin. 
D} RD ) tjutjot Blkr. 


Fam. Garrr. 


1. Memigaleus macrostoma Blkr. 2. Hemigaleus microstoma Blkr. 


Fam. SQUATINORASAE. 


1. Pristis semisagsttatus Cuv. 

) microdon Lath. 

8. » zysron Blkr. 

bh,» dubius Blkr. (an. spec. div. ?) 


Fam. Trrycones. 


1. Frygon heterurus Blkr. 


2. ) umbricata MH. 

3. ) walga MH. E 

h. ) zugei Burg. 

5. » _ varnak Rupp. 
6. ) undulata Blkr. 

Ti » _pareh Blkr. 

OPT) uvarnakoïdes Blkr. 


Fam. MxrroBaripes. 


1. Myliobatis maculatus Gr. Hardw. 
vespertilio Blkr. 
Nieuhofii MH. 


Ik heb alzoo het aantal bekende Squaloïden van deze gewesten kunnen verrij 
(3 Scyllaa, 6 Carchariae, 2 Galei), en dat der Rajoïden met 12 (3 Squatinorajae 
en 1 Myliohatis)en dat der Plagiostomen alzoo met 28 soorten of de helft van 
Dit resultaat is zeer zeker merkwaardig op zich zelf doeh wordt zulks 
wanneer men in het oog houdt, dat mijne waarnemingen slechts tot Javasche sp 
voornamelijk tot Bataviasche betrekking hebben. Onder mijne soorten zijn er 20, well 
beschouw als nieuw voor de wetenschap. Mij zijn thans alzoo niet minder dan 0 
van Plagiostomen van den Indischen Archipel bekend en wel 29 Squaloïden en . 


kende. 


5 nd 

5. Rhina anchylostomus Bl 
6. Rhynchobatus laevis MH. DE! 
7. Rhinobatus (Rhinobatus) a 
8 


) (rte SD 


9. Frygon polylepis Blkr. a 
Kuhlii Bkr. 


10. » 
UE » macrurus Blkr. TA 
12. » __pastinacoïdes Blkr. 


18. Pteroplatea micrurus MH. 
14. Hypolophus sephen MH. 

15. Taendura lymma MH. | 
16. Aöëtoplatea zonurus Blkr. _ 


4. Myliohatis milvus MH? 
‚ Áëtohatis narinari MH. _— 
6. Ahinoptera javanica MH. 


St 


of, familie'sgewijze gesproken, 11 Scylla, 15 Carchariae, 2 Galei, 1 Lamna, : 10 
rajae, 4 Torpedines, 17 TFrygones, 8 Myliohatides en 2 Cephalopterae, t. w. 


SQUALOIDEL. 


Fam. Serua. 


1. Seyllawm maculatum ME. 
ll >» 2 ferrugineum Less. 
3, » 2 Freycinets QG. 


4. Chiloscyllium plagiosum MH. 
5. ) Hasseltirx Blkr. | 
6. » tuberculatum MH. 


k 
Ka 5 lk as 


12. Carcharias (Scoliodon) acutus Rupp. MH. 
15. ) AD) ) macrorchynchos Bl. 
14. ) (Aprion) brevipinna MH. 
15. ) (Hypoprion) Macloti MH. 
16. » (Prionodon) munsing Blkr. 

Re 17. ) ( ) ) melanopterus QG. 

E18. ) ( ) ) menisorrah Val. 

Rl9. ) ( ) ) Yutjot Blkr. 

Fam. Garer. 

De 27. Hemigaleus microstoma Blkr. 

| Fam. Launar. 

29. Oxyrhina glauca MH. 

| RAJOIDEI. 

| Fam. SQUATINORAJAE. 

30, Pristis semvisagittatus Cuv. 

Rol >» cuspidatus Lath. 

82 » microdon Lath. 

38. » _ zisron Blkr. 

Mt. OD dubius Blkr. 

85. Alina anchylostomus Bl Schn. 


k 40 
AR 


Chiloscyllium phymatodes Blkr. 
) punctatum MH. 


‚ Hemdscyllium malayanum MH. 


Fam. CARCHARIAR. 


Fam. TorrPerDines. 


. Narcine indica Henle. 
» tumler Henle. 


Fam. Trraonrs, 


kh 


45. 
46. 


‚ Rachinotus africanus Cant. 
Frygon heterurus Blkr. 
» imbricata MH. 


10. 
11. 


28. 


96. 
97. 


88. 
89. 


42. 
43. 


u. 
48. 
49. 


Ginglymostoma concolor MH. 
Stegostoma fasciatum MH. 


‚ Carcharias (Prionodon) fasciatus Blkr. 


) ( ) ). amboinensis MH. 
D ( ) ) javamcus Blkr. 

) ( ) ) sorrah Val. 

) ( ) ) plewrotaenia Blkr. 


. Sphyrna zijgaena Raf. 


) Blochis MH. 


Hemigaleus macrostoma Blkr. 


Rhynchohatus laevis MH. 
Rlhunobatus (Rhonobatus) armatus Gr. 
Hardw. 
» ( D) ) Wgomfer Cant. 


Platyrhina sinensis MH. 


Astrape dipterygia MH. 
Temera Hardwick Gr. 


Trygon walga MH. 
» > zugei Bürg. 
) uarnak Rupp. 


10 
50. Trygon undulata Blkr. ME 56. Zrygon macrurus Blkr. 
Bl. >» uvarnakoïdes Blkr. 57. Pteroplatea micrurus MH. t 
DD) polylepis Blkr. 58. Hypolophus sephen MH. hees. 
53. » pareh Blkr. 99. Taeniura lymma MH. 
Bh» Kuhlii MH. 60. Aëtoplatea zonurus Blkr. 
55. » pastinacoïdes Blkr. 


Fam. Mxrroraripes. 


61. Myliohatis maculatus Gr. Hardw. 65. Aëtohatis narinar: MH. 
62. ) vespertilio Blkr. 66. ) flagellum MH. 
63. ) Nieuhofii MH. 67. Rhinoptera javanica MH. 
64. » milvus MH. ? 68. ) adspersa, MH. 


Fam. CEPHALOPTERAE. 
69. Cephaloptera eregoodoo Cuv. 70. an 2 Mioukea ne if 


Alle soorten mijner verzameling heb ik hieronder beschreven. De an 
ving der Plagiostomen heeft eigenaardige moeijelijkheden, voortvloeijende uit de 
tigheid hunner kenmerken en de betrekkelijke waarde, welke men aan die k 
mag hechten. In het Leen laten sd die ed niet wel in Telde 


van de en familiën heb laten be in den regel voldoende ziiln 
soorten van alle andere bekende te onderscheiden. In de beschrijvingen heb. 
gemeend uitvoeriger te moeten wezen, ten einde zoo wel reeds bekende als nog 
dekken soorten daarmede beter zouden kunnen worden vergeleken, Deze uitvo 


charias. 5 

Ik heb er mij vooral op toegelegd, bij het verzamelen van Plagiostomen, specim: 
erlangen, welke zich geschikt in groote stopflesschen lieten bewaren, vermits ik niet 
de gelegenheid ben eene groote massa van groote specimina van Plagiostomen eene 
schikte plaats te geven. - 

De specimina van geringe en middelbare grootte hebben in den regel ook dit vo 
boven de volwassenen, dat zij de kenmerken en kleuren beter laten waarnemen. 
mijne beschrijvingen heb ik telkens vermeld de grootte der exemplaren, naar we 
ontworpen zijn. 

Het is noodig dat ik met een woord spreek over de beteekenis der afmetingen, wel 
ik in de beschrijvingen vermeld heb. Ik versta onder We 4 
Altitudo corporis de hoogte des ligehaams ‚ gemeten onder de eerste rugvin Jl 


it 


Longitudo capitis de lengte van den kop van het einde des snuits tot aan de 
P eerste kieuwopening. 
Longitudo rostra praeoralis de lengte van den snuit, genomen van zijn einde tot aan de 


bekspleet. 
Latitudo rictus de dwarsche diameter van de bekspleet. 
Longitudo rictus de lengte van de bekspleet, genomen van haar voorste ge- 
deelte tot aan den bekhoek. 
Foramvna temporalia de spuitgaten. 
| Spvracula de kieuwopeningen. 
_ Longitudo disci de lengte van het ligchaam bij de Magoïden, genomen van 


het voorste gedeelte van den .snuit tot aan het achterste 
gedeelte van de borstvinnen. 
_Zatitudo disca de breedte des ligchaams bij de Rajoïden, genomen tusschen 
| de voorste punten der borstvinnen. 
Van de meeste mij beschikbare soorten heb ik de buiksingewanden onderzocht, vooral 
‘echter het darmkanaal. De geslachtsorganen zijn bij de meesten mijner specimina weinig 
ontwikkeld, waarschijnlijk wegens hunnen meestal betrekkelijk jeugdigen leeftijd, De bij- 
zonderheden dezer onderzoekingen heb ik onder de beschrijvingen der soorten laten vol- 
gen. 
Ik heb het overbodig geacht, de kenmerken der familiën en geslachten hieronder mede 
te deelen. leder toch die deze bijdrage zal willen raadplegen behoort in het bezit te zijn 
van het hoofdwerk over de Plagiostomen van de heeren J. Mutter en Henie, waar die 
merken ‚ met uitzondering van die van het nieuwe genus Memigaleus, uitvoerig beschre- 


ven zijn. 


12 
SQUALOIDEN. 


Alle Haaiachtige visschen mijner verzameling behooren tot die groote afdeeling, w elk 
vertegenwoordigers 2 rugvinnen en aarsvin bezitten. Ook is tot nog toe in den Taai ie: 
Ar B geene enkele zonne van anda. Re Sy gen en kee aangetrofien 


vermits er tot nog toe Ee, 8 soorten bij Percha en EN de France schijnen 8 
vonden te zijn t. w. Heptanchus indicus MH., Seymnus (Seymnus) brasiliensis Cuv. 
Scymnus (Laemargus) Labordiì QG. Deze ee strekt zich ook uit tot de niükvlieslooz z 
Haaijen, wordende de familie Lamnae, Odontaspides, Alopeciae, Cestraciontes en À Ke: 
dontes, bij welke allen geen nikvlies aanwezig is, in de geheele uitgestrektheid der Indi- Ö 
sche wateren, van Suez af tot aan den Stillen Oceaan tot nog toe slechts door eene enkele — 
species , Ona glauca MH. van Java, vertegenwoordigd. Î 

Het zijn vooral Scyllia en Carchariae, welke in den Zndeschen Archipel overwegen. EE | 
Van de Zriaenodontes, Scylliodontes. en Mustelì kent men er nog geene enkele species en 
Galei zijn er het eerst door mij ontdekt, doch in slechts 2 soorten, welke bovendien NOg 
zeer zeldzaam zijn. RTE 

Van de 15 familiën van Squaloïden door de heeren J. Murrer en Henze in hunne Sys-_ 
tematische Beschreibung der Plagiostomen opgesteld, zijn er slechts 4 in den Zndischen 
Archipel vertegenwoordigd, te weten, de Scyllia, Carchariae, Galeì en Lamnae. Niette- 
min maken de bekende ene soorten dier familien bijkans een vijfde gedeelte 
uit van alle van de tegenwoordige schepping bekende Sqwaloïden, zoodat deze gewesten 
niet kunnen gezegd worden in rijkdom van soorten daarvan voor eenig gewest der aar 3 
van gelijken omvang te moeten wijken. Van alle Europesche wateren te zamen, welk 4 
uit den aard der maatschappij aldaar oneindig beter onderzocht zijn, zijn ter naauwer- 
nood nog slechts 40 soorten van Squaloïden bekend, waarvan er evenwel ongeveer 80 « 5 
Middellandsche zee bewonen. Het is bij mij echter aan geen’ twijfel onderhevig, dat ik nog Ë 
niet de helft ken der Squaloïden van dezen Archipel. Te Batavva, Samarang en Soera 
baja alleen nam ik reeds 20 soorten waar. 

De heerschende gevoelens omtrent den vraatzuchtigen aard der Squaloïden en hunne 
gevaarlijkheid voor den mensch, worden zeer verzwakt, wanneer men de talrijke Indische | 
Haaijen observeert en ontwaart, dat zij in het algemeen geene zeer groote lengte en om- 
vang bereiken en dat de meeste soorten zich met kleine vischjes en crustaceën voeden. 
Inderdaad de plaatsing van hunnen bek aan de ondervlakte van den kop, de betrek- 
kelijk gewoonlijk kleine opening des beks en de bouw des darmkanaals duiden er op, dat zij, 
hoezeer weinig kiesch in den aard van hun voedsel en allerlei afval van schepen enz. ver- 
slindende, toch niet tot de roofzuchtigste visschen behooren. Zoozijn de soorten van Sc yllium, 
Chiloscyllium, Stegostoma en Sphyrna en_ verscheidene kleinere soorten van Carcharias 
weinig of niet te vreezen. 


el 


15 
Fam. SCYELIA. 


De elf bekende soorten dezer familie van den Zndsschen Archipel zijn Scyllium macu- 
latum MH., Seyllium? ferrugineum Less., Scyllium? Freycineti QG., Hemiseyllium mala- 
yanum MH., Chiloscyllium plagiosum MH, Chiloscyllium Hasseltüù MH., Chiloscyllium 
tuberculatum MH., Chiloscyllium phymatodes Blkr., Chiloscyllium punctatum MH., Ging- 
lymostoma concolor MH. en Stegostoma fasciatum, 7 dezer soorten zijn in mijn bezit, 
van welke ik Chiloscyllium Hasseltiù en Chiloscyllium phymatodes nergens beschreven heb 
gevonden. Chiloscyllium punctatum MH. en Chiloscyllium griseum MH. behooren tot eene 
zelfde soort, waarom ik in de bovenstaande opgaven van Chiloscyllium griseum MH. niet 
gesproken heb. 

Van de gezegde 11 soorten komen op de fauna van 


JAVA. 


1. Scyllium maculatum MH. 5. Chiloscyllium phymatodes Blkr. 
2. Chiloscyllium plagiosum MH. 6. ) punctatum MH. = Chilo- 
3. ) Hasseltis Blkr. scyllium griseum MH. 
4, ) tuberculatum MH. 7. Stegostoma fasciatum MH. 
SUMATRA. 
1. Seyllium maculatum Gr. Hardw.? 2. Chiloscyllium plagiosum MH. 
PINANG. 
1. Seyllium maculatum MH. 3. Ginglymostoma concolor MH. 
2. Chiloscyllium plagiosum MH. 4. Stegostoma fasciatum MH. 
_ SINGAPORE. 
1. Chiloscyllium plagiosum MH. 
RIOUW. 
1. Chaloscyllium punctatum MH. 
CELEBES. 


1. Chiloscyllium punctatum MH. (Makassar). 


WAIGIOE. 
1. Scyllium? ferrugineum Less. 8. Hemiscyllium malayanum MH. 
2. ) 2 PFreycinetì QG. 4. Chaloscyllium plagiosum MH. 
Overige eilanden van den Arcaiper. 
0. 


gen ae 
pe 
} 


Zes dezer soorten komen insgelijks buiten den Archipel voor, trl 
1. Scyllium maculatum MH. Indische zee. China. 
2. » 2 ferrugineum Less. Nieuw Terland. ‚el 
3. Chiloscyllium plagiosum MH. Malakka. China. Japan. Indi 
4, ) tuberculatum MH. ___ Kaap de Goede Hoop. 
5. Ginglymostoma concolor MH. Indische en Roode zee. 
6. Stegostoma fasciatum MH. Indische zee. Bengalen. Rood 


De 7 soorten mijner verzameling laten zich op de volgende wijze diagna 


Scyuuuvu MH. 


1. Pinnae dorsales emarginatae, anterior antice parti pinnae ventralis le 
posita, duplo vel plus duplo ejus longitudine a pinna anali remota 
maxima parte pinnae anali opposita; ventrales subquadratae angulis 
tundatae. Valvulae nasales non cirratae, septo intermedio valvulis 
viore. 

A. Corpus superne fuscum, maculis rotundis et oblongis et fasciis ba previbr 
gitudinalibus flavis. hid 


Scyllium maculatum Gr. Hardw. 


Curzoscrrurum MH. 


1. Pinnae dorsales non emarginatae. 
A. Dorsum antice plus minusve carinatum. 
a. Carina dorsalis non tuberculata. wiel 
Ì Corpus fusco profundiore annulatum. Appendices genitales Pang 
bus breviores. 


C hiloscyllium plagiosum MH. 


Ti Corpus griseum non fasciatum. Appendices genitales pinnas ven 
perantes, valvatae. 


Chiloscyllium Hasseltiù Blkr. 


hb. Carina dorsalis tuberculata, scabra. Corpus fusco maculatum. 
T Pinnae ventrales multo longiores quam latae; analis lobo caudali an 
non vel vix longior. Rostrum maculis lenticularibus. 


15 
Chiloscyllium tuberculatum MH. 


if Pinnae ventrales aeque latae ac longae; analis lobo caudali anteriore multo 
longior. Rostrum vittis nigricantibus flexuosis reticulatum. 


Chiloscyllawm phymatodes Blkr. 


II. Pinnae dorsales emarginatac. 
A. Dorsum antice non carinatum. 


Chiloscyllium punctatum MH. 
Srecostroma MH, 


Stegostoma fasciatum MH. (Species generis unica). 


SCYLLIUM. MH. 


1, Pinnae dorsales emarginatae, anterior antice parti pinnae ventralis posteriori 
posita duplo vel plus duplo ejus longitudinis a pinna anali romota, poste 
maxima parte pinnae amali opposita; ventrales subquadratae angulis ke 
tundatae. Valvulae nasales non cirratae, septo intermedio valvulis multo k 
viore. « , 5 pd Bees 


A. Corpus superne fuscum, maculis rotundis et oblongis et fasciis brevibus 1 


tudinalibus flavis. Path 
s iN de id 
Scyllium maculatum Gr. Hardw. Illustr. Ind. Zool. 1 Pisc, tab. XV fig. IL. MI. Plagdale.n 
chards. Rep. Ichth. Ghin., Gant. Mal. Fish. p. 991. al rvi. a 


Scyll. corpore valde elongato antice subeylindrieo, altitudine 12 circiter in ejus longitudine, Tatit 
(capite) altitudinem aequante; capite 7 ad 8 in longitudine corporis, duplo latiore quam alto; oculis r 
duplo circiter brevioribus, longioribus quam latis, pupilla rimaeformi brevi obliqua postice et antice c 
foramine temporali palpebrae inferiori approximato, paulo infero; rostro latiore quam longo, obtuso, « 
de en d Been in Rh ee En B OEE, longitudine zog reta 


tis, non cirratis, margine posteriore dentes supramaxillares tegentibus; sulco narium usque in os pr: 
angulo narium externo medio rostri apieem inter et os; valvula nasali inferiore nulla; sulcis 1abiati jus 
longitudine aequalibus, superiore nares fere attingente; spiraculis 2 posterioribus supra basin dit 0- 
ralis sifis; pinnis dorsalibus plus duplo earum longitudinis a se invicem distantibus, altioribus quam ; 
apice rotundatis, supra emarginatis, postice acutis; dorsali fa supra partem pinnarum ventralium p: 
incipiente, dupla ejus longitudine a pinna anali remota; dorsali 2a paulo post initium pinnae oe | 


tundatis ; ventralibus non unitis quadratis; ventralibus non unitis quadratis, truncatis, angulis r 

anali longiore quam alta, antice obtusa rotundata, postice acuta, inferne leviter emarginata ; caudali ongitu- 

dine distantiam pinnas ventrales inter et analem aequante, lobo inferiore obtuso non emarginato, lobo ‚pos 

teriore obligue truncato lobo inferiore triplo circiter breviore ; masculis appendicibus genitalibus _eoni 

caput longitudine subaequantibus, postice sulcalis , sulco lobis 2 cartilagineis ; corpore superne fusco infer 

flavo; rostro superne fusco dilutiore, maculis rotundis econfertis fuscis profundioribus; dorso lateribusq 

maculis rotundis et oblongis et fasciis brevibus longitudinalibus flavis; pinnis fusco et flavo variegatis v 

nebulatis ; pinnis horizontalibus flavo marginatis ; iride coerulescente. 8 
Synon. Scyllium marmoratum Benn. Life of Raffl. p. 693. 
„pardus Temm. Kuhl Mus. Lugd. batav. 

Spotted bearded Shark Gray Hardw. Illustr. Ind. Zoöl. 1 Pisc. tab. 15 fig. 1. 

Tiger Shark Reeves. 


EAS 


17 
Lau hu sha Chinens. 
a Ikan Tjutjot kumbang Mal. Batav. 
Habit. Batavia, in mari. 
| Longitudo speciminis unici masculini 510” et speciminis unici feminini 590”. 
_Aanm. Op de afbeelding dezer soort in de Illustrations of Indian Loölogy is de rug 
blaauw gekleurd en zijn rug, zijden en vinnen met onvereenigde zwartachtige ronde vlek- 
Ì en geteekend. Indien deze kleurteekening juist is, heeft die afbeelding waarschijnlijk 
betrekking tot eene varieteit der soort. Mijne specimina beantwoorden in de verdeeling 
der kleuren nagenoeg volkomen aan eene in mijn bezit zijnde afbeelding, genomen naar 
een specimen van Scyllium pardus Temm. Kuhl te Leiden. 
_ Het is bekend, dat de lengte der mannelijke aanhangsels dezer soort soms bij de 
individu’s zeer verschilt, zooals de heeren Mürrer en Henrie melding maken van twee spe- 
imina van dezelfde lengte en kleuren, bij welke die aanhangsels van #, tot 2 duimen 
verschilden. 
Bij mijd vrouwelijk exemplaar is het bruine van rug en zijden donkerder dan bij het 
mannelijke en zijn de gele vlekken meer op zich zelve staande. 
_ De dunne darm dezer soort is een weinig korter dan de maag en korter dande dikke 
darm , zonder het rectum. Lever roodachtig bruin, zwart gemarmerd, tweelobbig, de linker- 
kwab veel grooter dan de regter. Geene galblaas. Pancreas spilvormig, zich langs poortier en 
dunne darmen uitstrekkende. Testikels dubbel, naast elkander boven de maag gelegen, 
en bijkans even groot als deze. Eijernesten hartvormig, dubbel, aan elke zijde uit twee 
met een gemeenschappelijk vlies omgevene boonvormige helften bestaande ‚ welke zich ge- 
makkelijk van elkander laten scheiden, een vezelachtig stroma bezitten en in een gemeen- 
schappelijken eijerleider overgaan. Aorta met drie reijen elke van drie klapvliezen; de 
klapvliezen der onderste rei door een middentoompje tweezakkig, 
Deze soort komt behalve langs Java's kustea ook voor langs die van Sumatra, Singa- 
pore en in de Chinesche- en Indische zeeën. 


CHILOSCYLLIUM MH. 


LL. Pinnae dorsales non emarginatae, 
A, Dorsum antice plus ininusve carinatum. 
a. Carina dorsalis non tuberculata. 


f_Corpus fusco profundiore annulatum. Appendices genitales pinnis ventralibus 
breviores. 


ve 


Zj 
&: 


hiloscyllium plagiosum MH. Plag. p. 18. Richards., Cant. Mal. Fish. p. 392. 


Shilosc. corpore elongato antice subeylindrieo, allitudine {2 ad 9 in ejus longitudine, latitudine (capite) 


DP 
ep 


18 
altitudinem aequante:; capite 6 ad 64 in longitudine corporis, multo latiore quam alto; oculis r 
druplo circiter brevioribus, longioribus quam latis, pupilla rimaeformi obliqua; foramine t 


multo brevioribus; colore corpore superne griseo-aurantiaco vel fuscescente, inferne dilutiore; dor al 
13 ad 15 transversis latis fuscis vel nigricantibus, marginibus fasciarum anteriorum vulgo profundiori 
nigro guttatis; pinnis fuscescentibus maculis dilutioribus parcis vel nullis. bli 
Varietas interruptum; dorso lateribusque profunde fuscis; capite superne maculis daveren an 
fascias unitis; dorso fasciis transversis 0 ad 12 luteis ad media latera des 
Synon. Bokee sorra Russ. Corom. Fish. I p. 10 fig. 16 (aetas media). 
Ra sorra Russ. ibid. p. 10. (aetas adulta). 
Scyllium Freicineti QG. Voy. Freycin. 192? (aetas juvenilis ?). 
Scyllium plagiosum Benn. Life of Raffles p. 693. n 
Scyllium ornatum Gr. Hardw. Illustr. Ind. Zoöl. 1 Pise. tab. 15 fig. 2 (rei corpore i 
fascias fuscas nigro guttato). is Û 
Ornamented bearded Shark Reeves apud iRchards, Report föd meet. Brit. nn tent 
194. 
Pan-tju-sha et Ta sha Chinens. rs 
Yu-tokay Mal. Pin. Singap. 
lkan Tjutjot matjan Mal. Batav. 
Habit. Batavia, Samarang, in mari. 
Longitudo 9 speciminum 130” ad 360”. 
Aanm. Alle mijne exemplaren behooren tot den jeugdigen en middelbaren leeftijd à 
diers. De bandteekening is bij 7 hunner, zoowel mannetjes als wijfjes, nagenoeg B | 
dezelfde. Deze exemplaren zijn van 170” tot 860” lang. Twee andere exemplaren ec 
ter, 130” en 240” lang en beiden mannetjes, hebben de grondkleur van rug en 
donkerbruin, 2 gele vlekken voor aan den snuit, 8 gele vlekken midden over den 
en 2 groote hoekige gele vlekken achter de slaapgaten. Rug en staart vertoonen 
tevens 10 tot,12 dwarsche gele banden, die op het midden der zijden min of meer hal 
cirkelvormig eindigen en door het bruine der zijden scherp begrensd zijn. 
Ik nam deze soort waar te Samarang en Batavia, waar zij echter zeldzaam is. 
gens den heer Canror komt zij zeer rijkelijk in Straat Malakka (Singapore, Pi 


19 


Malakka). Zij is voorts bekend van Chinm en Japan, van Bengalen en Hindostan en 
van Brazilië. 

_ De lever dezer soort is tweelobbig, de regterkwab dubbel zoo groot als de lin- 
ker en zich van het middenrif tot aan den anus toe uitstrekkende. Geene galblaas. 
Maag langwerpig eivormig, langer dan de dunne darm en even lang als de dikke 
darm. 


Ït Corpus griseum non fasciatum. Appendices genitales pinnas ventrales su- 
AIR perantes, valvatae. 


Chiloscyllium Hasseltiv Blkr. 


Chiloscyll. corpore elongato antice subeylindrico, altitudine 12 ad 9 in ejus longitudine, latiore quam 
alto ; capite 64 ad 64 in longitudine corporis, duplo latiore quam alto; oculis rostro triplo vel quadruplo 
revioribus, longioribus quam latis, pupilla rimaeformi obliqua; foramine temporali postico-infero, oculo 
ix minore, margine posteriore tuberculo bene conspicuo; rostro latiore quam longo, obluso, convexo, 
otundato, minus dimidia capitis longitudine efficiente; rictu maxillari semilunari, labiali rectiuscula, rostro 
ante eum breviore; maxillis dentibus tricuspidatis, cuspidibus lateralibus brevissimis obtusis; valvulis nasa- 
libus internis subquadratis, maxillam superiorem attingentibus; septo intermedio valvulis latiore sed non lon- 
\giore; cirro valvulari externe inserto valvulam vix vel non superante; spiraculis 3 posticis supra pinnam pec- 
teralem sitis; dorso carina media non tuberculata; pinnis dorsalibus paulo plus vel non plus earum longitudine 
a se invicem distantibus, paulo altioribus quam longis, convexis non emarginatis; dorsali fa supra vel vix 
post pinnae ventralis partem posteriorem incipiente; dorsali 2a vix minusejus longitudine a pinna anali re- 


ofa; pinnis pectoralibus et ventralibus longioribus quam latis, angulis rotundatis; pectoralibus ventralibus 
ongioribus ; ventralibus post anum basi unitis; anali humili convexa postice angulata; caudali capite paulo 
ongiore, lobo superiore obtuso convexo, lobo inferiore humili convexo triplo circiter breviore; appendicibus 
genitalibus magnis pinnas ventrales superantibus, valvulis magnis apertis apice quadratis postice acutis; colore 
corpore superne junioribus fuscescente media aetate adultisque griseo, inferne dilutiore ; pinnis fuscescentibus 
pvel griseis; maculis vel fasciis corpore pinnisque nullis. 

Synon. kan Tjutjot pisang Mal. Batav. 

Habit. Batavia, in mari. 

Longitudo 5 speciminum (mascul. 3, femin. 2), 480” ad 590”. 


j Aaam. Van deze soort heb ik te Batavia exemplaren gezien van meer dan 2 meters 
| ngte. Zij 1s het naaste verwant aan Choloscyllium punctatum MH. en Chiloscyllium gri- 
seum MH. van Java doch verschilt daarvan door grooteren en breederen kop, driedoor- 
Nige tanden, in het midden gekielden rug, niet uitgerande rugvinnen, doordien er de 


20 

In een vrouwelijk exemplaar vond ik het ovarium vol knikkergroote en } 
mige eijeren, terwijl zich twee verder ontwikkelde eijeren, min of meer lang 
vierkant en plat en reeds met lederachtige bruine schaal omgeven, in de eijerleide 


vonden. 


hb. Carina dorsalis tuberculata scabra. Gorpus fusco maculatum. 
T Pinnae ventrales multo longiores quam latae, analis lobo caudali an 
non vel vix longiore. Rostrum maculis lenticularibus. 


Chiloscyllium tuberculatum MH. Plagiost. p. 20. 


Chiloscyll. corpore elongato, antice subeylindrico, altitudine 12Z eirciter in ejus ‘longitudine, vix 
quam alto; capite 7E circiter in longitudine corporis, minus duplo latiore quam alto; oculis rostro 
plo brevioribus, longioribus quam latis; foramine temporali oculo paulo minore, postico-infero, 


pidatis, cuspidibus lateralibus brevibus; valvulis nasalibus internis rictum fere attingentibus , septo i 
valvulis non latiore; cirro valvulari externe inserto valvulam paulo superante; spiraculis 3 posticis su 
nam pectoralem sitis; dorso tricarinato, carina media elevata tuberculata scabra; squamis dorsalibus 
majoribus ; pinnis dorsalibus duplo circiter earum longitudine a se invicem distantibus, aeque altis ci 


quam latis; pectoralibus ventralibus multo longioribus; ven!ralibus subquadratis basi post anum un 
longitudine lobo caudali inferiori aequali, humili, convexa, postice angulata ; caudali capite vix longi 
posteriore obtuso convexo, lobo anteriore humili triplo fere breviore; colore corpore superne fuscesce 
ferne dilutiore; capite, dorso, lateribus, pinnis dorsalibus et pinnis horizontalibus superne maculis ler ict 
laribus profunde fuscis notatis. dan 
Symon. Squalus tuberculatus Bl. Schn. Syst. posth. p. 137. 
Squale dentelé Lacép. Poiss. I p. 167 et 281 tab. 2 fig. 1. 
Ikan Tjutjot kumbang Mal. Samar. 
Habit. Samarang, in mari. 
Longitudo speciminis unici feminini 415”. 


Aanm. Deze soort was tot nog toe slechts bekend van de zeeën rondom de Kaap de 
Goede Hoop. Ik bezit slechts een enkel specimen van het vrouwelijk geslacht, hetwelk ik 
in Februarij 1848*te Samarang op de vischmarkt kocht. fl 

De galbuizen dezer soort, zoowel als die van de bovenbeschrevene eindigen niet al 
in de maag maar ook in den dikken darm. Bij de Plagiostomen neemt de dikke da: 
zooals bekend is, nog een groot aandeel aan het spijsverteringsproces, tot welk einde 
mucosa zich tot een spiraalvormig of veelvlakkig klapvlies ontwikkelt. De uitstorting ve 
gal in den dikken darm staat blijkbaar met de verrigtingen van dit klapvlies in verban 


Teln 


21 


zich niet tot aan den anus toe uitstrekkende. Ook hier is de dunne darm korter dan maag 
en dikke darm. 


Tt Pinnaae ventrales aeque latae ac longae, analis lobo caudali anteriore multo 
longior. Rostrum vittis nigricantibus flexuosis reticulatum. 


Chiloscyllium phymatodes Blkr. 


Chiloscyll. corpore elongato, antice subeylindrico , allitudine 123 circiter in ejus longitudine, vix latiore 
guam alto; capite 8 in longitudine corporis, minus duplo latiore quam alto; oculis rostro quadruplo fere 
brevioribus, longioribus quam latis; foramine temporali oculo paulo minore, postico-infero, margine poste- 
riore non tuberculato; rostro latiore quam longo, obtuso, convexo, rotundato, dimidiam capitis lon- 
gitudinem efficiente ; rictu maxillari semilunari, labiali rectiusculo rostro breviore; maxillis dentibus tri- 
cuspidatis , cuspidibus lateralibus brevibus; valvulis nasalibus internis rictum fere attingentibus, septo in- 
termedio valvulis vix latiore ; cirro valvulari externe inserto valvulam paulo superante; spiraculis 3 posticis 
supra pinnam pectoralem sitis; dorso tricarinato, carina media elevata tuberculata scabra; squamis 
dorsalibus ceteris majoribus; pinnis dorsalibus duplo earum longitudine a se invicem distantibus, aeque 
altis circiter ac longis, antice superneque rotundatis, postice angulatis, non emarginatis; dorsali fa post 
pinnas ventrales incipiente, dorsali 2e tota fere ejus longitudine a pinna anali remota; pinnis pectoralibus 
et ventralibus angulis rotundatis; pectoralibus ventralibus multo longioribus et multo longioribus quam 
latis ; ventralibus aeque latis ac longis basi post anum unitis; anali lobo caudali inferiore multo longiore , 
humili, convexa, postice angulata; caudali capite paulo longiore, lobo superiore obtuso convexo lobo infe- 
riore humili minus duplo breviore; colore corpore superne fuscescente inferne dilutiore ; rostro vittis nigri- 
_cantibus flexuosis reticulato; dorso lateribus maculis lenticularibus nigricantibus hic illic fascias transversas 
similantibus ; pinnis fusco maculatis. 

_Synon. Ikan Tjutjot tekéh Mal. Samar. 

Habit. Samarang, in mari. 

Longitudo speciminis unici feminini 383”. 


Aanm. Deze soort heeft zeer groote verwantschap met Chiloscyllium tuberculatum MH. 
doch laat zich daarvan onderkennen door netsgewijze bruin geteekenden snuit, even breede 
als lange stomp afgeronde buikvinnen, meer afgeronde rugvinnen, kortere onderste staart- 
vinkwab, en doordien de zwartachtige vlekken van rug en zijden gedeeltelijk zoo geplaatst 
zijn, dat zij als het ware dwarsche banden vormen. 

Mijn eenig specimen (wijfje) heeft de beide leverkwabben van gelijke lengte doch de 
galbuizen op gelijke wijze verloopende als die der voorgaande soorten. De leverkwabben 
eindigen op meer dan een centimeter voor den anus. 


| De naam dezer soort is ontleend aan het knobbelachtige van de middelste r<y- 
kiel. | 


U. Pinnae dorsales emarginatae. - 
À. Dorsum antice non carinatum. 


pj 
Chiloscyllium punctatum MH. Plag. p. 19, tab; 


Chilosce. corpore elongato antice subeylindrico, altitudine 9E ad 11 in ejus longitudine, 0 
nem subaequante; capite 7 ad 72 in longitudine corporis, multo latiore quam alto; oculis ader 
dinali 4 ad 43 in longitudine rostri, longioribus quam latis, pupilla rimaeformi obliqua; foramine 
postico-infero, oculo minore, margine posteriore tuberculo parvo; rostro latiore quam longo. 
convexo, rotundato, dimidiam capitis longitudinem subaequante; rictu maxillari semilunari, 1 
tiusculo rostro ante eum longiore; maxillis dentibus trigonis, ecuspidibus lateralibus nullis; val 
libus internis quadratis rictum attingentibus, septo intermedio valvulis breviore; cirro valvu 
inserto valvulam superante ; valvula nasali externa bene evoluta; spiraculis 3 posticis supra 
ralem sitis; dorso ante pinnam dorsalem fm non carinato; pinnis dorsalibus vix plus earum 1 
a se invicem distantibus, aeque altis ac longis, emarginatis, apice rotundatis postice acuti 
la supra anteriorem partem pinnae ventralis incipiente ; dorsali 2a dorsali Ja paulo humiliore_ vix p 
midia ejus longitudine a pinna anali remota; pinnis pectoralibus et ventralibus oblongis rata 
toralibus capite paulo brevioribus sed ventralibus longioribus; ventralibus quadratiusculis basi pos 
unitis; anali convexa postice angulata, triplo ecirciter longiore quam alta; caudali capite multo_ 
lobo el obtuso convexo Dn inferiore ek vix Ar) convexo rd On ie. 


parcis sparsis ninae pinnis griseis Te aurantiaco-griseis. 
Synon. Scyllium punctatum V.Hass. Algem. Konst- en Letterbode Mei 1823. 
Ikan Tjutyot Mal. Batav. 

Habit. Batavia, Rio, in mari. 

Longitudo 2 speciminum femininorum 510” et 580”. iN 
Variet. griseum, corpore superne griseo vel griseo-fuscescente, fasciis nullis et punctis nigris par 
Synon. Chiloscyllium griseum MH. Plagiost. p. 19 tab. En 
Habit. Batavia, in mari. 

Longitudo 3 speciminum femininorum 490” ad 580”. 


Aanm. De afbeelding van Chiloscyllium punctatum in het werk van de heeren 
Murrer en Hexre is zeer juist. Die van Chiloscyllium griseum MH. daarentegen, geno 
naar eene door Kunr en Van Hassrrr nagelatene teekening laat veel te wenschen over, 
mits daar de 2de rugvin is afgebeeld als boven de aarsvin eindigende. Cheloscyllium gri- 
seum MH. is niets als eene varieteit van Chiloscyllium punctatum MH., zijnde slechts d e 
ligchaamskleur donkerder grijs of grijs-bruin en zonder bandteekening. Bij beide varietei- 
ten is het ligchaam van boven bedekt met zeer talrijke gele puntjes, welke echter we 
in het oog vallen. 

Alle mijne 5 specimina wijfjes zijnde, kan ik niets zeggen omtrent de geslachtsaanhai 
sels dezer soort. Maag spilvormig, met eene sterke spier welke den maagmond kan sluiten. 
Dunne darm ook hier weder aanmerkelijk korter dan maag en dikke darm. Lever twee- 
kwabbig, zwartachtig of bruin, met kwabben van gelijke lengte die zich slechts uit- 
strekken tot aan het begin van de achterste helft der buikholte. De galvaten monden 
uit in maag en dikken darm. Milt groot, driehoekig, hartvormig, even als bij de voor- 


25 
gaande soorten het poortiergedeelte der maag mutsgewijze bedekkende en zich tot geheel 
achter in de buikholte uifstrekkende. In het spiraalvormig klapvlies van den dikken 


darm tel ik 22 windingen of plooijen. In de maag van een der specimina vond ik resten 
eener Egquula alsmede een’ grooten garnaal. 


STEGOSTOMA MH ë 


Stegostoma fasciatum MH. Plagiost. p. 24, Cant. Mal. Fish. p. 896. 


Stegost. corpore elongato, antice subeylindrieo, postiee caudaque valde compresso, altitudine Îf in ejus 
Jongitudine, latiore quam alto; capite valde convexo, valde obtuso, 9 fere in longitudine corporis, latiore 
quam alto; oculis rostro quadruplo circiter brevioribus, longioribus quam latis; foramine temporali postico, 
oculo non minore; rostro valde obtuso, convexo, dimidiam capitis longitudinem aequante; labio superiore 
antice et postice squamato rictum tegente; cirris nasalibus labium superius vix superantibus; rictu maxillari 
reetiusculo, rostro ante eum vix breviore; dentibus maxillaribus tricuspidatis manuformibus, spiraculis 3 pos- 
ticis supra pinnam pectoralem sitis; dorso antice medio et lateribus carinato; pinnis dorsalibus minus earum 
longitudine a se invicem distantibus, convexis non emarginatis; dorsali fa ante pinnas ventrales incipiente, oblonga, 
rotundata, longiore quam alta; dorsali 2a subquadrata dorsali fa multo minore, supra initium pinnae analis 
desinente; pinnis pectoralibus et ventralibus oblongis rotundatis, longioribus quam latis; pectoralibus longitudine 
caput aequantibus; ventralibus pectoralibus plus duplo brevioribus ; anali humili, convexa, duplo longiore 
guam alta; caudali dimidiam corporis totius longitudinem efficiente , lobo postico convexo vel leviter inciso, 
7 eirciter in longitudine lobi anterioris ; colore capite superne fusco inferne flavescente ; corpore flavescente 
fasciis 25 p. m. tranversis fuscis; pinnis fuscis plerumque flavo maculalis. 
Synon. Sqwualus varius naribus ord proximis, foraminibus post oculos, spiraculis utrinque quaternis, 
cauda longissima Seba Thesaur. III p. 105 tab. 34 fig. 1. (aetas juvenilis provectior). 
Squalus capite obtuso, cirris 2 ad mazillam superiorem , dorso vario inermi Gronov. Mus. I. 82 
No. 136. Zoöphyl. 31 No. 147. _— 
Tigre Broussonn. Act. Paris 1780 p. 658. 
Squalus tigrinus L. Syst. nat. ed. Gmel. p. 1498. {9 , Forster Zoöl. indic. 24 tab. 13 fig. 2. 
Squalus longicaudus Li ibid. p. 1496 No. 24. 
Zebra Shark Shaw. Nat. M. p. 434. 
Squale tigre Lacép. Poiss. I. p. 249. 
Squalus fasciatus Bl. Ausl. Fish. tab. 113, Bl. Schn. Syst. posth. p. 130. (piscis juvenis). 
Bandirte Haai Bl. Ausl. Fish. tab. 113. 
_Requin rayé Bl. ibid. 
Belted Shark Bl. ibid. 
Poollee. makum Russ. Corom. Fish. I p. 11 fig. 18. (aetas juvenilis). 
Roussette tigrée Dict. Hist. nat. n. 33 fig. 2. 
Squalus pantherinus K. v.H. Mus. Lugd. bat. 
Scyllium quinquecarinatum V. Hass. Algem. Konst- en Letterbode Mei 1825. 
Scyllium heptagonum Rüpp. N. Wirb. F. Ab. F. R. M. p. 61 tab. 17 fig, f. (aetas adolescens). 
Stegostoma carinatum Blyth Journ. As. Soc. 16 p. 725 “tab. 25 bis fig. f. 
Baglul Arab. 


Yo tokay Mal. Pinang. k 
Ikan Tjutjot matjan Mal. Samar. 
Habit. Samarang, in mari. 
Longitudo speciminis unici feminini 425”. 


Aanm. Tot nog toe zag ik in deze gewesten nog slechts een enkel sne 
soort en wel te Samarang in 1846. verten 


Dit specimen, den nog jeugdigen leeftijd des diers vertegenwoordigende 


Brocu. De verschillen der kleurverdeeling tusschen deze afbeeldingen en die v 
en Rurreu schijnen toe te schrijven te zijn aan leeftijdsverschillen of ligte varic 
dwarsche bruine banden schijnen in den ouderen leeftijd te verdwijnen en pl 
ken voor talrijke donkere ronde vlekken, even als bij Diagramma plectorhy 

Lever tweelobbig, de linkerkwab het langste, doch de achterste helft der bui 


welijks bereikende. De galbuizen zoowel in de maag als den dikken darm 
De dunne darm is als het ware niet aanwezig, bestaande er slechts een 


17 windingen. De maag bevatte schalen van schelpdieren en resten van naakte m 
en van aktiniën. a: erris 5 nr 

Deze soort is thans bekend van Java, Pinang, de Indische zee, de Baaîï van Be 
Coromandel, Madras en de Roode zee en zou tot 15 voeten lang worden. 


Mi 


25 
Fam. CARCHARIAE. 


De 15 bekende Carchariae van den Zndischen Archipel zijn, zooals boven gezegd is, 
Carcharias (Scoliodon) acutus Rupp., Carcharias (Scoliodon) macrorhynchos Blkr., Carcha- 
rias (Aprión) hrevipinna MH, Carcharias (Hypoprion) Maclot MH., Carcharias (Priono- 
don) munsing Blkr., Carcharias (Prionodon) melanopterus QG., Carcharias (Prionodon) 
menisorrah Val., Carcharias (Prionodon) tjutjot Blkr., Carcharias (Prionodon) fasciatus 
Blkr., Carcharias (Prionodon) amboinensis MH., Carcharias (Prionodon) javamcus Blkr., 
Carcharias (Prionodon) sorrah Val., Carcharias (Prionodon) pleurotaenia Blkr., Sphyrna 
zygaena Rafin. en Sphyrna Blochii MH. 


Hiervan komen op de fauna van 


JAVA. 
1. Carcharias (Scoltodon) acutus Rupp. 8. Carcharias (Prionodon) fasciatus Blkr. 
9 ) (_ >» _) macrorhynchos Blkr. 9, » ( ) ) javamecus Blkr. 
E35. » (Aprion) brevipinna MH. 10. ) ( ) ) sorrah Val. 
h. » (Prionodon) munsing Blkr. 11. » ( ) ) pleurotaenia Blkr. 
5 D_ ( » ) melanopterusQG. 12. Sphyrna zygaena Rafin. 
6 » ( ) ) mendsorrah Val. 18. ) Bloch MH. 
7 ) OE ne utot Bkr. 
MADURA. 
1. Carcharias (Prionodon) munsing Blkr. 4. Sphyrna zygaena Rafin. 
9. » ( ) ) melanopterus QG. 5. _» Blochii MH. 
E35. 6) ( ) ) sorrah Val. 
| SUMATRA. 7 
| 1. Carcharias (Prionodon) melanopterus QG. 2. Sphyrna Bloch MH. 
| SINGAPORE. 
1. Carcharias (Scoliodon) acutus Rüpp. 3. Sphyrna zygaena Rafin. 
2. Sphyrna Blochii MH. 
PINANG. 
1. Carcharias (Scoliodon) acutus Rupp. 8. Sphyrna- Bloch MH. 


‚ Sphyrna zygaena Rafin. 


EADE 4 Jh 
a jk in EN ik je 
BORNBOS steen 7, ei per! 
1 EO olie he | rob 8 oel 
CELEBES. hs | rn. và haci pa 
1. Carcharias Gros) sorrah Val. _ 9, Sphyrna Bloch MEL 
AMBOINA. je de ’ 
1. Carcharias (Prionodon) amboinensis MH. 
WAIGIOE f 
1. Carcharias (Prionodon) melanopterus QG. \ 
TIMOR. 
1. Carcharias (Prionodon) melanopterus QG. 4 be B en 
NIEUW-GUINEA. talg pe ROT 
1. Carcharias (Hypoprion) Macloti ME. wo Ken d 


Overige eilanden, 


O0. 


1. Carcharias (Scoliodon) acutus Rüpp. Ind. zee. Roode zee. Chin. 

2. ) (Prionodon) melanopterus QG. N. Holl. China. Japan. Res: ze 
3. » ( ) ) menisorrah Val. _N. Holl, Roode zee. 

4. » (GRP ) sorrah Val. Hindost. Madagaskar. 

B. Sphyrna zygaena Rafin. Azië. Austral. Afrik. Europ. 

6 


f » Bloch MH, ) Malakka. Bengalen. AT. | A 


27 
CONSPECTUS SPECIERUM ANALYTICUS, 


Cancuarias MH, 


Subgen. Scorionon MH. 


IL. Nares rostri apici plus quam angulo oris approximatae. Rostrum rictus latitudine 
non longius. Pinnae, dorsalis 2? basi anali minus duplo brevior, pectorales 
multo longiores quam latae. 


Carcharias (Scoliodon) acutus Rupp. MH. 


H. Nares medio angulum oris inter et rostri apicem sitae. Rostrum rictus latitudine 
multo longius, Pinnae, dorsales 22 basi anali duplo brevior, pectorales paulo 
longiores quam latae. 


Carcharias (Scoliodon) macrorchynchos Blkr. 


Subgen. Priononpon MH. 


Ï, Pinna dorsalis 12 ventralibus magis quam pectoralibus approximata. 
A. Dentes inframaxillares graciles non denticulati. 


Carcharias (Prionodon) munsing Blkr. 


U. Pinna dorsalis la medio ventrales inter et pectorales sita vel pectoralibus propior. 
A. Rostri pars ante rictum sita rictus longitudine brevior vel non longior. 
a. Pinnae, dorsalis 1e, pectorales caudalisque apicibus macula nigra. Dentes 
supra- et inframaxillares denticulati. 


Carcharias (Prionodon) melanopterus QG. MH. » 


hb. Pinnae, dorsalis 12 immaculata, dorsalis 22 anali tota opposita. 
1 Dentes basi externa processu serrato, supramaxillares margine interno den- 
ticulati, inframaxillares margine interno glabri. 
\ ó Pinna dorsalis 22 plus quadruplo vel gquintuplo ejus ane mln a dorsali 
1* remota. 


Carcharias (Prionodon) menisorrah Val. MH. 


11 Dentes, supramaxillares denticulati basi externa processu serrato vel mon 
serrato, inframaxillares glabri processubus lateralibus glabris. 


> Si 


ó Pinna dorsalis 2e minus ant ejus longitudinis a 
mota. “ 


Carcharias (Prionodon) tutjot Blkr. 


é rk ET 


TT Dentes supra- et inframaxillares trigoni, obliqui, toti de: 
terna processu serrato. 


Carcharias (Prionodon) fasciatus Blkr. 


B. Rostri pars ante rictum sita rictus longitudine longior. 
a. oes supra- et inframaxillares denticulati. 

_ Pinnae, dorsalis 12 medio pectorales inter et ventrales sita de 

ginata, minus quadruplo ejus longitudinis a dorsali da 

caudalis anterior 5; in longitudine corporis. 


Carcharias (Prionodon) javamcus Blkr. 


TT Pinnae, dorsalis Î2 pectoralibus magis quam ventralibus appro 
lis 22 non emarginata plus sextuplo ejus longitudinis 1 pi 
12 remota. Lobus caudalis anterior corpore minus quart 


Carcharias (Prionodon) sorrah Val. MH. 
hb. Dentes supramaxillares denticulati, inframaxillares gracillimi non de ati 
í Latera griseo-coerulescentia, fascia longitudinali trigona BE 


Carcharias (Prionodon) pleurotaenia Blkr. 


Spnrrna Rafin. 


L. Nares rictu multo magis quam oculis approximatae. 
Sphyrna Blochiù MH. 


U. Nares oculis multo magis quam rictu approximatae, 
A. Suleus rostro-nasalis conspicuus. 


Sphyrna zygaena Rafin. 


29 


Carcuarras MH. 


Subgenera MurLERIANA. 


Scorropon. Dentes supra- et inframaxillares aequales, incisivi, cuspide extrorsum spectante glabro, basi 
parte externa processu obtuso glabro. Maxilla superior antice medio dente impari. Pinna 
dorsalis secunda anali tota vel partim opposita. Sulci caudales superior et inferior bene con- 

spicui. Squamae parvae tricarinatae. Funiculus umbilicalis embryone villosus. 

Pnysopon. Dentes supra- et inframaxillares aequales, incisivi, cuspide gracili extrorsum spectante gla- 
bro, basi parte externa processu obtuso, glabro. Maxilla superior medio antice dente recto 
impari. Maxilla inferior medio antice dentibus 2 parvis rectis, dentibus 2 iis contiguis sub- 
uncinatis ceteris multo majoribus basi crassa rotundata. Pinna dorsalis fa ante ventrales, 
dorsalis 2a supra analem sita. 

APRION. Dentes supra- et inframaxillares non denticulati, basi lati, apice graciles; supramaxillares recti 
vel paulo extrorsum spectantes, inframaxillares rect. 

Hxyroerion. Dentes supra- et inframaxillares apice non denticulati;, supramaxillares basi lateribus vel la- 

HE tere externa dentati vel denticulati, inframaxillares basi glabri. 

Prroropon. Dentes supramaxillares et inframaxillares vel supramaxillares tantum utroque latere denticu- 
lati, obliqui vel recti, triangulares vel basi lata et apice gracili. Fere semper dens impar 
antice in maxilla inferiore. Funiculus umbilicalis embryonibus glabra non villosa. 


Bij alle mijne soorten van Carcharias vind ik midden op de kruin twee groote po- 
riën, welke met twee zich lager vereenigende buizerf in eene ruime buisachtige met slijm 
gevulde holte uitmonden, tusschen welke en de mond- of kieuwholte ik echter geene ge- 
meenschap heb kunnen ontdekken. Bijde eene soort van Carcharias zijn evenwel die beide 
kruinporiën aanmerkelijk meer in het oog vallende dan bij de andere, en bij som- 
mige jonge specimina zijn zij zelfs moeijelijk waar te nemen. 

Voorts vind ik bij alle mijne soorten het nikvlies ruimschoots groot genoeg om den 
„oogbol geheel te bedekken, 

__ De mannelijke aanhangsels bij Carcharias verschillen aanmerkelijk naar de soorten, 
zoowel in lengte als in zamenstelling. Hunne lengte is wel eenigzins afhankelijk van 
den leeftijd des diers, doch verschilt toch aanmerkelijk bij specimina van verschillende 
soorten doch van gelijke grootte. Wat hunne zamenstelling aangaat, bij alle mijne soor- 
ten zijn zij van achteren enkel- of meervoudig overlangs gegroefd, en bij eene soort van 
het ondergeslacht Scolvodon aan de punt van kraakbeenige kleppen voorzien. Deze klep- 
pen zie ik echter niet bij de andere. soort van Scolvodon en ook miet bij mijne soorten 
van het subgenus Prionodon. 

Í Het klapvlies van den dikken darm is bij alle mijne species, zoowel die van Scoliodon 
als van Prionodon overlangs opgerold en slechts aan eene zijde van den darmwand be- 
_vestigd. | 

7 De mondhoekkuiltjes en de lipgroeven zijn bij alle mijne species zeer kort en veel 
kleiner dan het oog. 


50 


Carcrarias (Scozionos) MH. … hf anieg 


1. Nares rostri apici plus quam angulo oris approximatae. Rostrum rictus 
non longius. Pinna dorsalis 22 basi anali minus duplo BN 
torales multo longiores quam latae. í 


Carcharias (Scoliodon) acutus MH. Plagiost. P. 29. Richards. Rep. Ichth. Chin. p. 
Mal. Fish. p. 899. a 


6 fere in lorierdlaie corporis, 1ätiord quam re: oculis diametro 3 circiter in gite” ro on 
acuto longitudine latitudini rictus aequali; paribus rostri apici plus quam angulo oris approximatis; 


ee: Boeien base Lone ac ee maxilla En dente en impari parvo be do, oris sulci 


S 


euis in seriem obliguam dispositis; poris ee ansam latam, intercu die 
efficientibus; spiraculo postico supra pinnas pectorales sito; linea laterali aetate media bene co 
flexuosa; pinna dorsali prima medio circiter pinnas pectorales inter et ventrales sita, basi pa ulo 1 
quam alta, emarginata, apice angulata vix rotundata, postice acutissima; dorsali secunda basi _C 
prima quadruplo circiter et analí minus duplo breviore, fere tota post pinnam analem sita, vix À 
postice acutissima; pinnis pectoralibus multo longioribus quam latis, emarginatis, apice acutis 
ventralibus oblique quadratis, pectoralibus plus duplo brevioribus, vix emarginatis, angulo post 
cule rotundato; anali antice minus duplo humiliore quam basi longa, obtusa, rotundata, 
postice acutissima; caudali 3% ad 4 ín longitudine corporis, lobo posteriore oblique emarginato lob: } 
teriore plus duplo breviore, lobo anteriore valde emarginato, antice longitudine totius pinnae pl 
humiliore, acutiuscule rotundato; appendicibus genitalibus pinnas ventrales longe superantibus ‚ conicis, | 
tice usque PE poen Ade ABR gmadzivar ne: Gis SorBone, SPES dosrulee gE EEN inlup 8 


flavescentibus vel albis ceterum griseis ; ventralibus dimidio basali flavis vel albis dimidio libero er sel 
coerulescentibus. 
Synon. Carcharias acutus Rüpp. N. Wirbelth. F. Abyss. F. R. M. p. 66 tab. 189 fig. 4? 
Scoliodon Russellii Gray. 
Sha-tsze, Sha.Yu et Sha-u Chinens. 
Yu Mal. Fret. Malacc. 
Ikan Tjutjot pisang Mal. Batav. 
Hab. Batavia, in mari. 
Longitudo 10 speciminum 235” ad 550” (2 masc. longit. 4395” et 445”), 


Aanm. De heeren J. Mürren en Hone beschreven in hun werk over de Plagiosto 1er 
drie soorten van Scolvodon, t. w. Scoliodon laticaudus MH., Scolvodon acutus Rupp. 
Scoliodon Lalandit Valenc. fi 

De bovenbeschrevene soort laat zich van Scoliodon laticaudus bij-den eersten oogo 


51 


onderkennen door haren blaauwachtig-grijzen rug, die bij Scoliodon laticaudus roodachtig 
is en voorts doordien de neusgaten aanmerkelijk digter bij de punt van den snuit dan 
bij den mondhoek zijn geplaatst, de bekopening even lang is als breed, de basis der 2° 
rugvin nog geen tweemaal korter is dan de basis der aarsvin, de aarsvin zelve uitgerand 
en niet regt is, de borstvinnen veel langer zijn dan breed, enz. Zij schijnt dezelfde soort 
te zijn als Carcharias acutus Rüpp., zooals deze soort door de heeren J. Muürrer en Henie 
beschreven is, wijkende zij echter van de beschrijving van den heer Rürrziu af, door eenige 
ligte wijzigingen in de kleuren der vinnen, doch vooral door de aanwezigheid van 
nikvlies, hetwelk de heer Ruürreru bepaaldelijk zegt bij Carcharias acutus te ontbreken, 
doch welke opgave wel op onnaauwkeurigheid in de waarneming zal berusten, daar dit 
vlies door latere schrijvers gezegd wordt bij alle Carchariae te worden aangetroffen. 
Bij Carcharias (Scoliodon) Lalandvò Valence. zijn de borstvinnen slechts weinig langer 
dan breed en stomp aan den top, even als de eerste rugvin. 
_ De bovenbeschrevene soort heeft de lever tweelobbig, niet tot in de achterste helft der 
buikholte reikende, de kwabben van nagenoeg gelijke lengte, doch de regter veel breeder 
dan de linker. Geene galblaas; de galbuizen in de maag uitmondende. Maag spilvormig, 
inwendig met sterke overlangsche plooijen en een kleinen blinden zak achter den pylorus. 
Dunne darm langer dan de maag en evenlang als de dikke darm. Dikke darm met een 
lang en breed op zichzelf gerold klapvlies, dat slechts aan eene zijde met den wand van 
den darm verbonden is. De lengte van het geheele darmkanaal overtreft de lengte van 
kop en buik te zamen. 
In de eijerleiders bij het grootste exemplaar 8 foetus van 850” tot 390” lengte. 
_ Aörta met drie reijen van 8 klapvliezen; de onderste klapvliezen in het midden door 
een frenulum aan de aorta gehecht en daardoor tweczakkig. Penis plat min of meer ke- 
gelvormig, uitwendig zigtbaar. Testikels langwerpig bijkans de geheele lengte der buik- 
holte beslaande, Nieren evenzoo. 
De soort is thans bekend van de Roode zee, Hindostan, Java, Pinang, Singapore, 
Malakka en China. 


1. Nares medio angulum oris inter et rostri apicem sitae. Rostrum rictus longitu- 
dine multo longius. Pinna dorsalis 22 basi amali duplo brevior; pectorales 
paulo longiores quam latae. 


Carcharias (Scoliodon) macrorchynchos Blkr. 


_ Carch. (Scoliod.) corpore elongato compresso, altitudine 8 circiter ín ejus longitudine:; capite acuto 43 
in longitudine corporis, multo latiore quam alto; oculis diametro 4 circiter in lon gitudine rostri; rostro 
mente rictus latitudine multo longiore; naribus medio angulum oris inter et rostri apicem sitis; rictu valde 
eurvato aeque longo aclato; maxilla superiore medio dente unico recto parvo; angulo oris sulco labiali superiore 
à x conspicuo, sulco inferiore oculo breviore; poris capite (forte propter aetatem juvenilem) vix conspicuis nullo 


52 


Îa pinnis ventralibus multo magis quam pinnis pectoralibus approximata, altiore quam beside 
apice angulata acutiuscula, postice acuta; dorsali 2a supra posticam pinnae analis partem incipi 
BR anali deg et daseali Îa triplo krelge: non marne postice aetisslnds spins 


emarginato aatine longitudine totius pinnae plus triplo humiliore, vindend lee app 
genitalibus pinnas ventrales non superantibus, conicis, non valvatis, postice bees 


superne coerulescente-griseo, inferne albescente; pinnis griseis. Aes tkn ged Es 
Synon. Jkan Tjutjot pisang Mal. Batav. ara 3 rohe ï 
Habit. Batavia, in mari. | wid var ik, 


Longitudo speciminis unici masculini 218”. | 
0E Mans P. 

Aanm. Deze soort verschilt van Carchartas (Scoliodon) laticaudus air anke 
overigens het naaste verwant is, behalve door grijze ligchaamskleur, doordien 
der 2de rugvin slechts driemaal gaat in de basis der eerste rugvin en ‘slechts t 
in de basis der aarsvin (bij Carch. (Scoliod.) laticaudus & maal); doordien deze 
veel digter bij de staartvin geplaatst is, de afstand tusschen buik- en aarsvinnen | 
is dan de lengte der aarsvin, de borstvin nog langer is dan breed, enz. cifs ita 

Lever tweekwabbig, tot in de achterste helft der buikholte reikende, de lin r 
een weinig langer dan de regter. Maag spilvormig met kleinen pike heg 


‚Bk 
En di K 
h 


darm zoolang als de maag en langer dan de dikke darm. Klapvlies des dikken dar 


.. ntt PER Ee 7, 
bij de voorgaande soort A et 
RAN 

pes be : ve sr t 

Cancrarras (Prroxopon) MH. REAL), nel Ket 


dt: <j 

f $ ; E 5 nala 
1. Pinna dorsalis 12 ventralibus magis quam pectoralibus approximata, p Js nt 
A. Dentes inframaxillares graciles non denticulati. AD 4 


Carcharias (Prionodon) munsing Blkr. , OE 
í isa ent 
Carchar. (Prion.) corpore elongato compresso, altitudine 7 fere in ejus longitudine; capite acuto 43 


in longitudine corporis, latiore quam alto; oculis diametro 6 in longitudine rostri; pupilla pyriformi ve ve srt 
cali; rostro acuto longitudine rictus latitudinem vix vel non superante, parte praeorali rictus longitudì 
breviore; naribus rostri apici multo magis quam angulo oris approximatis, valvula trigona valde cons 
rictu valde curvato minus duplo latiore quam longo; dentibus maxillaribus superioribus triangularibus pa 
obliquis, totis denticulatis, denticulo medio nullo; maxilla inferiore dentibus gracilibus non denticula 
latioribus, dente medio impari parvo; angulo oris fossa parva sulcis brevissimis pupilla non longiori 
poris capite parum conspicuis, nullo ordine dispositis; spiraculo postico supra pinnas pectorales sito; 
mis bene conspicuis, tricarinatis; linea laterali plus minusve conspicua cauda flexuosa; pinnis dors 
analique eandem formam referentibus, basi longioribus quam altis, apice obtusis rotundatis, leviter 


en 


hs 


55 

ginatis, postice acutis; dorsali fa ventralibus magis quam pectoralibus approximata, plus dupla ejus longi- 
tudine a dorsali 22 remota, corpore duplo circiter humiliore; dorsali 2a supra initium analis incipiente, dorsali - 
12 minore et anali paulo longiore et altiore; pectoralibus capite brevioribus, longioribus quam latis, vix 
emarginatis, angulis rotundatis, angulo apicali acutiusculo ; ventralibus oblique quadratis, pectoralibus duplo 
brevioribus, non emarginatis, longioribus quam latis, angulis rotundatis, anali tota fere ejus longitudine a 
pinna caudali et plus ejus longitudine a ventralibus distante; caudali 3% ad 4 in longitudine corporis, lobo 
posteriore oblique subtruncato lobo anteriore triplo circiter breviore, lobo anteriore valde emarginato, antice 
acutiuscule rôtundato longitudine basi plus duplo humiliore; appendicibus genitalibus pinnis ventralibus bre- 
vioribus, conicis , postice profunde sulcatis ; colore corpore superne subaurantiaco vel coerulescente-griseo, 
inferne albescente vel flavescente ; pinnis griseis vel flavescente-griseis immaculatis. 

Synon. kan Munsing Indig. Suraboj. 

Habit. Kammal, Surabaja, in rmari (Fretum Madurae). 

Longitudo 2 speciminum (Î mascul., 1 femin.) 390” et 401”. 


Aanm. Tot nog toe was Carcharias (Prionodon) glaucus Guv. de eenige bekende soort 
van Prionodon, bij welke de eerste rugvin digter bij de buik- dan bij de borstvinnen ge- 


plaatst is. De bovenbeschrevene soort onderscheidt zich van de laatstgenoemde Atlantische, 


door rankere en volkomene tandelooze onderkaakstanden, doordien de aarsvin digter bij de 
staartvin dan bij de buikvinnen geplaatst is, de eerste rugvin slechts weinig grooter is dan 


de tweede, door andere ligchaamskleur enz. De schubben zijn er betrekkelijk grooter dan 


bij alle mijne andere soorten van Carcharias. Ik ontdekte twee exemplaren dezer soort 


te Soerabaja, tijdens mijn verblijf aldaar in 1848, en wel een mannetje en een wijfje. 


b 


Lever tweekwabbig, geelachtig wit, de regterkwab langer dan de linker en de geheele 
lengte der buikholte innemende; milt zeer lang en slank, zich langs het poortiergedeelte 
der maag en langs het grootste gedeelte van den dunnen darm uitstrekkende; dunne en 
dikke darm te zamen zoo lang als kop en buik; maag spilvormig, een’ niet noemens- 
waardigen blinden zak vormende; de geheele maag bij het wijfje gevuld met een nog zeer 
goed herkenbaar specimen van Apocryptes Henle: Blkr., hetwelk daarin geplaatst is met 


_ den staart bij den pylorus en den kop bij den maagmond. In de maag van het man- 


netje is de achterste helft van een halfvolwassen specimen van Scomber kanagurta CV. 


_ Klapvlies van den dikken darm overlangs opgerold. Geslachtsdeelen bij beide specimina 
_ weinig ontwikkeld. 


. 
à 


pre AN, 


U. Pinna dorsalis la medio ventrales inter et pectorales sita vel pectoralibus ventra- 
: libus propior. 
A. Rostri pars praeoralis rictus longitudine brevior vel eae aequalis. 
«a. Pinnae dorsalis 12, pectorales caudalisque apicibus macula nigra. Dentes su- 
pra- et inframaxillares denticulati. 


Carcharias (Prionodon) melanopterus QG. MH. Plag. p. 43. 


_Carch. (Prionod.) corpore elongato compresso', altitudine 6 ad 7 in ejus longitudine; capite acuto ö ad 
5 


54 


52 in longitudine corporis, latiore quam alto; oculis ninae 9 fere in longitudine rostri, pupilla oblonga 
verticali; rostro antice semicirculariter rotundato longitudine rictus latitudinem vix superante, te praco- 4 
rali rictus longitudine breviore; naribus rostri apici multo magis quam angulo oris approximatis, „valvula 
trigona valde conspicua; rictu valde curvato minus duplo breviore quam lato; dentibus ‚supra- et infra. 
maxillaribus denticulatis, supramaxillaribus inframaxillaribus latioribus et obliquioribus; angulo oris fossa p parva 
sulcis brevissimis pupilla non longioribus; poris capite parum conspicuis irregulariter dispositis; spiraculo 
postico supra pinnas pectorales sito; squamis minimis tri- vel quadricarinatis; linea laterali conspicua cauda 
fiexuosas pinna dorsali la medio pinnas pectorales inter et ventrales sita, emarginata, corpore paulo bumi- 
liore, basi breviore quam alta, apice acute rotundata, postice acuta; dorsali 2a anali tota opposita, triplo 
vel plus triplo ejus longitudinis a pinna dorsali fa remota, dorsali la duplo vel plus duplo humiliore, aeque _ 
longa circiter ac alta, emarginata, antice rotundata postice acuta; pectoralibus longitudine caput aequan- 
tibus, duplo longioribus quam latis, acutis, vix emarginatis, apice rotundatis; ventralibus quadratis vig emar- 
ginatis, aeque longis circiter ac latis, pectoralibus triplo circiter brevioribus; anali medio ventrales inter et Í 
caudalem sita, plus ejus longitudine ab illis remota, aeque alta fere ac longa, emarginata, antice rotun- 
data postice acuta; caudali 32 circiter in longitudine corporis, lobo posteriore acutiusculo 2E in longitudine 
lobi anterioris; lobo anteriore antice plus duplo humiliore quam basi longa, acute rotundata, valde emar- _ 
ginata, appendicibus genitalibus ventrales non superantibus, conicis , postice sulcatis; colore corpore superne 
griseo-aurantiaco vel plumbeo, inferne flavescente vel albo; pinnis griseis vel griseo-viridibus, dorsali 1a, 
pectoralibus caudalique lobo anteriore apicibus nigris; caudali margine inferiore nigra; pinnis ceteris vulgo 4 
etiam apicibus nigris. 
Synon. Squalus carcharias minor Forsk. Descript. animal. p. 20. 
Squale requin Lacép. Poiss. 1 169 tab. 8 fig. 1. dine 

Carcharias melanopterus QG. Freyc. Voy. Zoöl. tab. 43 fig. 1, 2. Benn. Life Raf. p. 693, 

Rüpp. N. W.F. Ab. F. R. M. p. 63, Richards. Rep, Ichth. Chin. p. 194 T. Schleg. Faun. 


“lp 


Japon. fl; 
Squalus ustus Dumér. Cuv. Règn. anim. it 
Squalus Spallanzanü Lesueur Philad. Journ. IL 2. pag. 351. ada 


Carcharias (Prionace) melanopterus Cant. Mal. Fish. p. 400. 
Requin aur nageoïres noires CV. Règn. anim. éd. luxe Poiss. tab. 114 fig. 2. 
Black finned Shark Reeves apud Richards. Report. Ichth. Chin. p. 194. 
Wu-yih-sha vel U-sih-sha Chinens. sec. Richards. 
Ikan Tjutjot Mal. Batav. Samar. 
Ikan Bunsing Indig. Surabaj. 

Habit. Batavia, Samarang, Surabaja, Kammal, in mari. 

Longitudo 3 speciminum (Î femin., 2 mascul.) 410” ad 650”. 


Aanm. Deze soort is zeer verbreid in de zeëen van zuidelijk en oostelijk Azië en thans 
reeds bekend van de Roode zee, Sumatra, Java, Straat Malakka, Waigioe, Nieuw-Holland, 
China en Japan. 

Lever zeer groot, witachtig geel, tweekwabbig, met de beitle kwabben of slechts 
de regterkwab de geheele lengte der buikholte innemende. Maag spilvormig, zonder 
noemenswaardigen blinden zak in den dunnen darm overgaande, welke laatste ongeveer 
even lang is als de maag, doch korter dan de dikke darm. Klapvlies van den dikken 


59 


darm overlangs opgerold. Milt zeer lang en slank, roodachtig bruin, zich langs het poor- 
tiergedeelte der maag en den geheelen dunnen darm uitstrekkende. Testikels langwerpig, 
roodachtig. Pisblaas spilvormig, ongeveer V, der lengte van de buikholte innemende. 
In de maag van een specimen de voorste helft van een specimen van Upeneoïdes variegatus 
Bikr. met den kop naar den pylorus gekeerd. 


hb. Pinnae, dorsalis Î2 immaculata, dorsalis 22 anali tota opposita. 
T Dentes basi externa processu serrato, inframaxillares margine interno glabri, 
supramaxillares margine interno denticulati. 
ó Pinna dorsalis 22 plus quadruplo vel quintuplo ejus longitudinis a dorsali 
12 remota. 


Carcharias (Prionodon) menisorrah Val. ME. Plagiost. p. 46. 


Carch. (Prionod.) corpore elongato compresso, altitudine 84 ad 74 in ejus longitudine ; capite acuto 5 et 
paulo ad 6 in longitudine corporis, latiore quam alto; oculis diametro 3 circiter in longitudine rostri; 
pupilla ovali vel trigona verticali, rostro antice subsemicirculariter rotundato, rictus latitudine paulo lon- 
giore, parte praeorali rictus longitudine vix vel non breviore; naribus rostri apici multo magis quam an- 
gulo oris approximatis, valvula trigona valde conspicua; rictu valde curvato, aeque longo circiter ac lato ; 
dentibus maxillaribus postrorsum spectantibus , basi externa (media aetate adultisque) serratis, supramaxilla- 
ribus margine interno denticulatis inframaxillaribus majoribus, dente medio recto minore tricuspidato; infra- 
maxillaribus basi latis apice brevi acuto glabro; poris capite subocularibus et supra angulum oris valde 
conspicuis longitudinaliter seriatis; spiraculo postico supra pinnas pectorales sito; squamis minimis tri- ad 
quinque-carinatis; linea laterali cauda inconspicua; pinna dorsali {a medio pinnas pectorales inter et ven- 
trales sita vel pectoralibus paulo tantum propiore, corpore non vel paulo humiliore, altiore quam longa, 
emarginata, apice acuta rotundata, postice acutissima; dorsali 2a anali tota opposita, plus quadruplo vel 
quintuplo ejus longitudinis a pinna dorsali fa remota, dorsali fa plus duplo humiliore, aeque longa circiter 
ac alta, emarginata, antice rotundata, postice acutissina; pectoralibus non falcatis, capite junioribus multo, 
aetate provectioribus vix vel non brevioribus, minus duplo longioribus quam latis, emarginatis, apice acu- 
tis rotundatis ; ventralibus quadratis, postice subtruncatis, vix longioribus quam latis, pectoralibus plus du- 
plo brevioribus , angulis vix rotundatis ; anali dorsali 2a paulo majore et eandem formam referente, caudali 
plus quam ventralibus approximata; caudali 33 ad 34 in longitudine corporis, lobo posteriore oblique emargi- 
nato ; lobo anteriore lobo posteriore plus duplo longiore, antice plus duplo humiliore quam basi longa, 
acute rotundata, valde emarginata; appendicibus genitalibus marginem internum pectoralium non superanti- 
bus, conicis, postice sulcatis; colore corpore superne griseo-coerulescente vel griseo-rufescente, inferne 
flavescente vel albescente ; pinnis griseis vel coerulescentibus, dorsali 2a antice nigricante. 

Synon. Akan Tjutjot Mal. Batav. 

Habit. Batavia, Samarang, in mari, 

Longitudo 8 speciminum (4 mascul.) 240” ad 602”. 


Aanm. Deze soort, welke men thans kent van Javay Nieuw-Molland en de Moode zee, 
is in de »Systematische Beschreibung der Plagiostomen” slechts zeer kort beschreven. De 


56 


ligchaamskleur is er nu eens meer grijsachtig-blaauw, dan weder rosachtig grijs, zoowel 
bij de mannetjes als bij de wijfjes. tt ark 

Lever bruinachtig-rood, tweekwabbig, de regterkwab hen dan of even lang als de 8 
hnker en tot achter in de buikholte reikende. Maag spilvormig, zonder noemenswaar , 
blinden zak, zich tot bij de cloaca uitstrekkende en dus de geheele lengte der buik 
innemende. Dunne darm langs de maag naar voren gaande en weinig langer dan 
zich voor in de buikholte in den dikken darm voortzettende. Klapvlies van den di 
darm overlangs opgerold. Milt zeer lang en slank, zich uitstrekkende langs de act 
helft der maag en langs den dunnen darm. Pisblaas spilvormig meer dan WV, der len 
van de buikholte innemende. Eijerleiders bij de twee grootste wijfjes ledig. Tes 
lang, bij de cloaca veel breeder dan meer voorwaarts in de buikholte. ‘ 


Tr Dentes supramaxillares denticulati basi externa processu laterali serrato vel 
non serrato, inframaxillares glabri, processubus lateralibus glabris. ; 

ó Pinna dorsalis 22 minus quadruplo ejus longitudinis a dorsali 12 remota. 
+ nti rd 

Carch. (Prionod.) corpore elongato compresso, altitudine 7 in ejus longitudine; capite acuto 58 
in longitudine corporis, latiore quam alto; oculis diametro 4 circiter in longitudine rostri; pupilla 
verticalis rostro antice subsemicirculariter rotundato, longitudine rictus latitudinem aequante; parte praeo 
longitudine rictus breviore; naribus rostri apici multo magis quam angulo oris approximatis, valvula tr. 
valde conspicua; rictu valde curvato, aeque longo circiter ac lato; dentibus maxillaribus superioribus pos- 
trorsum spectantibus utroque latere denticulatis processu laterali externo bidentato vel rotundato, dente 
antico medio impari minore trigono; dentibus inframaxillaribus sursum spectantibus , non denticulatis, ba 
lata rotundata glabra; poris capite postocularibus ansam efficientibus , suboculáribus parum conspicuis, pre 
oralibus serie rictu parallela dispositis; spiraculo postico supra pinnas pectorales sito; squamis minim 
tri- ad quinque-carinatis; linea laterali cauda inconspicua; pinna dorsali fa medio pinnas pectorales int 
et ventrales sita vel pectoralibus paulo tantum propiore, corpore paulo humiliore , altiore quam 1 
emarginata, apice acuta rotundata, postice acutissima; dorsali 2a anali tota opposita , minus quadri ) 
longitudinis a pinna dorsali fa remota, dorsali fa plus duplo humiliore, vix humiliore quam longa, e 
ginata, antice rotundata postice acutissima; pectoralibus non falcatis capite brevioribus, latitudine 13 cire 
ia earum longitudine , emarginatis, apice acutis rotundatis ; ventralibus guadratis , postice subtruncatis , aeque 
longis ac latis, pectoralibus plus duplo brevioribus, angulis vix rotundatis; anali dorsali 2ae aequali vel illa 
vix majore, caudali plus quam ventralibus approximata; caudali 3% ad 3% in longitudine corporis , Job 
posteriore obliqgue emarginato, lobo anteriore Jobo posteriore plus duplo longiore, antice plus duplo hu 
liore quam basi longa, acute rotundata, valde emarginata; appendicibas genitalibus margines pinnarum 
ventralium internos superantibus , conicis, postice sulcatis; colore corpore superne griseo-coerulescente vel 
griseo-rufescente, inferne flavescente vel albescente; pinnis griseis vel coerulescentibus, dorsali 2a antie 
plus minusve nigricante. 

Synon. kan Tyutjot Mal. Batav. 

Habit. - Batavia, in mari. 

Longitudo 2 speciminum mascul. 590” et 615, 


Carcharias (Prionodon) tjutjot Blkr. 


4 oe 


57 

Aanm. Deze soort is zeer na verwant aan de vorige en onderscheidt zich daarvan 
voornamelijk door haar tandenstelsel, zooals in de beschrijving en figuur is uitgedrukt. 

Lever bruin, tweekwabbig, de regterkwab een weinig langer dan de linker en bij een 
specimen zich tot achter in de buikholte uitstrekkende, bij het andere niet langer dan 
de helft der buikholte. Maag de geheele lengte der buikholte innemende en bij beide spe- 
cimina met resten van kortstaartige tienpootige Grustaceën en Squillae gevuld, Blinde zak 
van de maag zeer klein. Milt zeer lang en slank, zich langs het achterste gedeelte van 
de maag en langs den dunnen darm uitstrekkende. Klapvlies van den dikken darm 
overlangs opgerold. Pisblaas spilvormig, ongeveer %, der lengte van de buikholte inne- 
mende. * 


Tft Dentes supra- et inframaxillares trigoni obliqui toti denticulati, basi 
externa processu serrato. 


Carcharias (Prionodon) fasciatus Blkr. 


Carchar. (Prionod.) corpore elongato compresso, altitudine 83 eirciter in ejus longitudine; capite obtuso 
6 et paulo in longitudine corporis, latiore quam alto; rictu latiore quam longo, semilunari; rostro obtuso 
brevi parte praeorali rictus latitudine plus duplo breviore; dentibus utraque maxilla aequalibus trigonis, 
obliquis, latis, totis denticulatis, basi externa processu serrato; pinnis, dorsali fa pectoralibus multo magis 
quam ventralibus approximata, acuta, emarginata; dorsali 2a anali opposita dorsali fa multo minore; pecto- 
ralibus acutis; ventralibus subquadratis paulo emarginatis; caudali gracili lobo posteriore acuto, lobo ante- 
riore posteriore quadruplo longiore, valde emarginato, antice acuto plus duplo humiliore quam basi longo; 
colore corpore superne griseo-coeruleo fasciis numerosis transversis diffusis profundioribus, inferne albes- 
cente ; pinnis coeruleo-griseis coerulescente nebulatis. 

Synon. kan Tjutjot Mal. Batav. 

Habit. Batavia, in mari. 

Specimen unicum tantum vidi femininum longitudine 2860”. 


Aanm. Deze soort bevindt zich niet in mijne verzameling en zag ik slechts eene enkele 
keer te Batavia in een enkel specimen, op de vischmarkt aldaar, alwaar ik de boven- 
staande korte beschrijving heb opgemaakt, zijnde het specimen te groot om in mijne 
verzameling eene plaats te erlangen. Im stompheid en kortheid van snuit heeft deze spe- 
eies nog het meest van Carcharias (Prionodon) gangeticus MH. en Carcharias (Prionodon) 
leucas Val., doch verschilt daarvan door gedaante der tanden, door gedaante en plaatsing 
der vinnen, door kleur enz. fj 


B. Rostri pars praeoralis rictus longitudine longior. 
a. Dentes supra- et inframaxillares denticulati. 
T_ Pinnae, dorsalis 12 medio pectorales inter et ventrales sita, dorsalis Za 
emarginata, minus quadruplo ejus longitedinis a dorsali 12 remota. Lobus 
caudalis. anterior B'/, in longitudine corporis. 


58 


Carcharias (Prionodon) javanicus Blkr. 


Carchar. (Prionod.) corpore elongato compresso, altitudine 74 circiter in ejus longitudine; 
De el in pj en U ge alto; oculis diametro 3 Thats in longitudine ro: 


valvula trigona valde conspicua; rictu valde curvato latiore quam longo; dentibus supramaxillaribus 
nis postrorsum spectantibus, utroque latere denticulatis, basi externa producta serrata, dente antico m 
parvo recto; dentibus inframaxillaribus paulo postrorsum spectantibus, basi lata apice gracili, basi apiceque 
plerumque denticulatis; angulo oris fossa parva sulcis brevissimis pupilla brevioribus; poris capite su 


torales sito; squamis minimis tri- vel quadricarinatis; linea laterali conspicua cauda flexuosa; pinna do 
1a medio pinnas pectorales inter et ventrales sita vel pectoralibus vix propiore, corpore vix humiliore, 
„ ge basi longa, CMAS, nd acute roda, Bostiep de dorsali 2a tota dna op - 


ko humiliore, emarginata , antice rotundata, postice acutissima; elan non. falcatis , hier denn fo) 
bus, latitudine {3 fere in earum longitudine, emarginatis, apice acutis rotundatis ; ventralibus quadr tis 
longioribus quam latis , pectoralibus triplo fere brevioribus, angulis leviter rotundatis; anali eand \ 
ac dorsalis fa referente sed illa paulo majore, medio pinnas ventrales inter et caudalem sita; 
ad 3% ín longitudine corporis, lobo posteriore oblique emarginato, lobo anteriore lobo posteriore 
plo longiore 54 in longitudine totius corporis, antice plus duplo humiliore quam basi longa, acuta, 
emarginata; colore corpore superne griseo inferne albescente vel flavescente; pinnis griseis , dorsali Ja d 
dio anteriore nigra. in 

Synon. Jkan Tjutjot Mal. Batav.- 

Habit. Batavia, in mari. 

Longitudo speciminis unici femin. 470". 


slechts daarvan verschillen door uitgerande tweede rugvin, weinig uitgerande en van we r 
afgeronde aarsvin en door langere onderste staartvinkwab. Naar de af held van 
Carcharias (Prionodon) sorrah Val. van de heeren J. Mürun en Heme te oordeel 
zijn echter de verschillen talrijker, de onderkaakstanden met breedere en lagere basis 
rankere punten, de achterste staartvinkwab grooter, de kleuren van rug en vinnen 
ter enz. 
Het meest in het oogvallende verschil tusschen beide soorten bestaat, behalve in 
meer donkere kleuren van rug en vinnen bij Carcharias (Prionodon) sorrah Val., in de 
grootere lengte der staartvin bij laatstgenoemde soort en in het sterk uitgerand zijn van 
hare aarsvin. De vergelijking met mijne eigene specimina van Carcharias (Prionodon) 
sorrah Val, doet mij echter nog meerdere verschillen ontwaren, welke in de hier ond 
volgende beschrijving zijn uitgedrukt. Bij Carch. (Prion.) javanicus staat de 2de rugvin 
met minder dan 4 maal hare lengte achter de eerste rugvin, terwijl de tweede rugvin 


59 


bij Carch. (Prion.) sorrah met meer dan 6 maal hare lengte van de eerste rugvin ver- 
wijderd is. Bij C. sorrah staat de eerste rugvin ook eenigzins korter bij de borstvinnen, 
de aarsvin digter bij de staartvin dan bij de buikvinnen enz. 

Lever tweekwabbig, bruin, de beide kwabben van nagenoeg gelijke lengte, meer 
dan de halve lengte der buikholte innemende. Maag met zeer korten blinden zak, spil- 
vormig, tot-achter in de buikholte reikende, Dunne en dikke darm en milt als bij de 
voorgaande soorten. Pisblaas ongeveer een derde der lengte van de buikholte innemende. 


TT Pinnae, dorsalis l2 pectoralihus magis quam ventralibus approximata, dor- 
salis 2a non emarginata plus sextuplo ejus longitudinis a pinna dorsali 
la remota, Lobus caudalis anterior corpore minus quadruplo brevior. 


Carcharias (Prionodon) sorrah Val. MH. Plagiost. p. 45 et tabul. 


Carchar. (Prionod.) corpore elongato compresso, altitudine 8 circiter in ejus longitudine; capite acuto 
92 eirciter in longitudine corporis, latiore quam alto; oculis diametro 3E ad 4 in longitudine rostri, pu- 
pilla oblonga verticali; rostro antice acutiuscule rotundato, rictus latitudine paulo longiore, parte praeorali 
rictus longitudine longiore; naribus rostri apici magis quam angulo oris approximatis, oculis multo mino- 
ribus, valvula trigona valde conspicua; rictu valde curvato paulo latiore quam longo ; ‘dentibus supramaxil- 
Jaribus et inframaxillaribus totis denticulatis, supramaxillaribus, dente antico medio parvo recto excepto, postror- 
sum spectantibus basi externa processu serrato, inframaxillaribus paulo postrorsum spectantibus apicibus 
trigonis marginibus concavis, basi latioribus; angulo oris fossa parva sulcis brevissimis pupilla brevioribus ; 
poris capite supra angulum oris serie longitudinali, postocularibus in ansam, interocularibus in circulum 
dispositis ; spiraculis 2 posticis supra pinnam pectoralem sitis; squamis minimis tri- vel quadricarinatis ; linea 
laterali conspicua cauda flexuosa; pinna dorsali la pectoralibus magis quam ventralibus approximata, cor- 
pore humiliore, vix altiore quam basi longa, emarginata, antice acute rotundata, postice acutissima; dorsali 
Ja tota anali opposita, plus sextuplo ejus longitudinis a dorsali Îa remota, aeque alta circiter ac longa, 
dorsali a plus triplo humiliore, non vel vig emarginata, antice obtusa rotundata postice acutissima; pecto- 
ralibus non falcatis, capite brevioribus, duplo longioribus quam latis, emarginatis, acutis, apice vix rotunda- 
tis; ventralibus gquadratis, aeque longis ac latis, pectoralibus triplo brevioribus, angulis vix rotundatis ; 
anali_ caudali paulo plus quam ventralibus approximata, dorsali 2a longiore et altiore, valde emarginata, 
antice acuta paulo rotundata, postice acutissima; caudali 34 ad 34 in longitudine corporis, iobo posteriore 
oblique emarginato, lobo anteriore lobo posteriore plus triplo longiore, 4 et paulo ad 44 in longitudine 
otius corporis, antice plus duplo humiliore quam basi longa, acuta, valde emarginata; appendicibus geni- 
falibus marginem ventralium internum non superantibus, conicis, postice sulcatis; colore corpore superne 
griseo-coeruleo inferne albescente vel flavescente; pinnis griseo-coeruleis, pectoralibus caudalique apice nigris, 
dorsali la antice et caudaii superne vulgo nigro marginatis. 

‚_Synon. Zkan Tjutjot Mal. Batav. 

Ikan Munsing Indig. Surab. 

__ Habit. Batavia, Surabaja, Kammal, in mari. 

__Longitudo 6 speciminum, quorum 3 mascul., 500’ ad 650”. 


f, 


3 
e 


Ë Aanm. Deze soort is reeds bekend van Java, de kust- van Coromandel en van Mada- 
gascar en leeft alzoo in de geheele uitgestrektheid van het bekken der Andische zee. Zij 


i/ 
5 


We a 


NS 


ee 
hi 


40 


komt te Batavia zeer dikwijls ter markt en ik zag haar ook enkele keeren te bi 
tijdens de verblijf end in 1848. be. 7 


niet ver in hef achterste tn der buikholte uitstrekkende. Maag de gaisie ten 
der buikholte innemende, zonder noemenswaardigen blinden zak. Klapvlies van den d 
ken darm overlangs opgerold. Milt zeer lang en smal, zich langs het achterste gede 
van de maag en langs den dunnen darm uitstrekkende. Pisblaas cylindervormig, ongeveer 
een vierde tot een vijfde van de lengte der buikholte beslaande. 


hb. Dentes supramaxillares denticulati, inframaxillares gracillimi non dentieulatí. 
t Latera griseo-coerulescentia fascia longitudinali trigona lutescente. 


Carcharias (Prionodon) pleurotaemia Blkr. hi 


Carchar. (Prionod.) corpore elongato compresso, altitudine 6% ad 7 in ejus longitudine ; capite acuto 5 
circiter in longitudine corporis, latiore quam alto; oculis diametro 4 ad & in longitudine rostri, pupilla 
oblonga verticali;, rostro antice acutiuscule rotundato, rictus latitudine paulo longiore , parte praeorali rictus 
longitudine longiore; naribus rostri apici multo magis quam angulo oris approximatis , oculis paulo -mino- 
ribus, valvula vix conspicua; rictu valde curvato latiore quam longo; dentibus supramaxillaribus denticulati 
denticulis oculo nudo subinconspicuis, trigonis, basi latioribus, rectis, basi non producta vel serrata ; dente oJ 
antico medio impari parvo ; dentibus inframaxillaribus non denticulatis, gracilibus , basi latioribus , rectis; H 
angulo oris fossa parva sulcis brevissimis pupilla non majoribus; poris capite parum conspicuis; spiraculo 
postico supra pinnam pectoralem sito; squamis minimis; linea laterali conspicua cauda flexuosa; ee 
dorsali fa pectoralibus magis quam ventralibus approximata, corpore paulo humiliore, altiore quam bas 
louga, emarginata, antice acute rotundata, postice acutissima; dorsali 2a tota anali opposita, plus nd 
druplo ejus longitudinis a pinna dorsali la remota, paulo longiore quam alta, dorsali fa triplo vel plus 
triplo humiliore , paulo emarginata, antice rotundata, postice acutissima; pectoralibus capite brevioribus 
duplo longioribus quam latis, emarginatis, acutis, apice vix rotundatis; ventralibus subquadratis, fere 
aeque latis ac longis, pectoralibus triplo brevioribus, vix emarginatis, angulis rotundatis; anali medio ven- 
trales inter et caudalem sita, dorsali 2a paulo majore, fere aeque longa ac alta, valde emarginata, antice 
rotundata postice acutissima; caudali 34 ad 34 in longitudine corporis, lobo posteriore oblique emarginato, 
lobo anteriore lobo posteriore plus triplo longiore, 44 ad 44 in longitudine totius corporis, antice plus du. 
plo humiliore quam basi longa, acuta, valde emarginata ; appendicibus genitalibus conicis, margine ventra« 
lium interno brevioribus , postice sulcatis; colore corpore superne griseo-coerulescente, inferne lutescente ; 
lateribus fascia longitudinali trigona lutea; pinnis griseis vel coerulescentibus , dorsalibus, pedlon TEER 
caudalique lobo anteriore apice profundioribus vel nigricantibus. 

Synon. Jkan Tjutjot Mal. Batav. 
Habit. Batavia, in mari. 
Longitudo 5 speciminum mascul. 535’” ad 590”. 


Aanm. Slechts bij een mijner vier exemplaren is het voormondsgedeelte van den snuit 
niet langer dan de lengte van de bekspleet. De soort laat zich bij den eersten oogop- 
| slag herkennen door den driehoekigen overlangschen geelachtigen zijband, die van den 


41 


taart wigvormig naar voren loopt en onder de eerste rugvin spits eindigt. In Julij 1851 
as ik te Batavia een vrouwelijk exemplaar dezer soort van ruim 5 voeten lengte. De eijer- 
eider bevatte 4 jongen, allen van meer dan 450” lengte, zoodat de specimina, naar welke 
le bovenstaande beschrijving genomen is, nog tot den zeer jeugdigen leeftijd behooren. Bij 
jet oude specimen was de driehoekige geelachtige band der zijden even duidelijk zigtbaar 
als bij de jongen. 

Lever geelachtig, tweekwabbig, de kwabben van ongeveer gelijke lengte en zich tot in 
le achterste helft der buikholte uitstrekkende. Maag, dunne darm en dikke darm van 
gelijke lengte, elk de geheele lengte der buikholte innemende. Maag spilvormig met klei- 
pen blinden zak. Klapvlies van den dikken darm overlangs opgerold. Milt zeer lang en 
mal, zich langs het achterste gedeelte van de maag en langs een groot gedeelte van den 
lunnen darm uitstrekkende. De maag van een der specimina geheel gevuld met fragmen- 
en van soorten van Chatoessus, Engraulis en Spratella. 


SPHYRNA Rafin. 
L. Nares rictu multo magis quam oculis approximatae. 


Sphyrna Blochij MH. Plagiost. p. Bh. Cant. Mal. Fish. p. 404. 


‚ Sphyrn. corpore elongato compresso, altitudine 8 et paulo in ejus longitudine; capite longitudine a spira- 
gulo fe usque ad anteriorem rostri partem 3 in ejus latitudine; processu capitis laterali paulo plus duplo 
atiore quam basi longo ; naribus rictu multo magis quam oculis approximatis; sulco naso-orbitali rictu du- 
plo longiore ; sulco rostro-nasali conspicuo; oculis diametris fl circiter ab angulo oris remotis; rictu valde 
eurveto paulo latiore quam longo; dentibus maxillaribus , anticis mediis minoribus exceptis, postrorsum spec- 
ntibus ; spiraculo postico supra pinnam pectoralem sito; linea laterali cauda inconspicua; pinna dorsali 
fa corpore multo altiore, longitudine basi 13 in ejus altitudine, acuta, emarginata; dorsali 2a post basin 
pinnae analis desinente, dorsali fa plus quadruplo humiliore, paulo emarginata, postice acutissima; pecto- 
alibus longitudine capitis longitudinem aequantibus, apice acutis rotundatis; ventralibus subquadratis latio- 
ribus quam longis ; anali dorsali 2a longiore, valde emarginata, angulis acuta; caudali 3 fere in longitudine 
corporis, lobo posteriore lobo anteriore minus quadruplo breviore, lobo anteriore valde emarginato, antice 
euto, triplo fere humiliore quam basi longo ; appendicibus genitalibus conicis, postice sulcatis, pinnas ven- 
trales non superanlibus; colore corpore superne griseo-coerulescente inferne flavescente vel albescente; 
EE griseis. 
Symon. Zygaena Blochiüü Valenc. Mém. d. Mus. IX tab. 11 fig. 2 (foetus). Cuv. Règn. anim. Benn. Life 
of Raf. p. 694. Cant. Quarterl. Med. Journ. Calc. 1837 tab. (foetus) et Transact. Med. Phys. 
Soc. Calcutt. VIII Pt. 2. App. CCXI. VYarrell. Supplem. 64 fig. 3 (foetus). Cant. Ann. and 
Magaz. of Nat. Hist. 1845 (Adult. et foet.). 


j Zygaena platycephala v. Hass. Algem. Konst- en Letterbode Mei 1823. 
Ä Zygaena laticeps Cant. Quartl. Med. Journ. Calcutt. 1837 tab. 1, 2, 3. (junior). Yarrell, Supplem. 
_ 6% fig. 4 (junior). ° 


Ikan Tjutjot martel Mal. Batav. 


42 


Habit. Batavia, Tegal, Samarang, Surabaja, Kammal, in mari. Tera: he 
Longitudo speciminum descriptorum 500”, sed specimina longitudine plus 2 metrorum vidi. 


Aanm. De bovenstaande diagnose, is He ae PE van’ brie | 


bedeeld van de vereren tusschen beide soorten. an dend overigens, aa ie 
houding van de breedte en lengte van de zijdelijke verlengsels des kops met de leeftijd 
verschillen en dat die verlengsels in den volwassen leeftijd betrekkelijk kleiner zijn. 
specimina van 500” lengte zijn de oogen van Sphyrna Bloch dubbel zoo klein als 
van Sphyrna zygaena. Deze soort is thans bekend van Java, Madura, Celebes 6 Bor 
Sumatra, Singapore, Malakka, Pinang en de Baaî? van Bengalen. E 

Lever bruin, tweekwabbig, de kwabben van ongeveer gelijke lengte, zich tot in 
achterste helft der buikholte uitstrekkende. Maag spilvormig met niet noemenswaardig 
blinden zak, aan het achterste gedeelte uitwendig ringvormig gegroefd. Dunne en dik 
darm ongeveer even lang als de maag. Rokken van den dunnen darm dikker dan 
des dikken darms, vooral in de nabijheid van laatstgenoemden. Klapvlies van den dik- 
ken darm overlangs opgerold. Milt als bij mijne soorten van Carcharias. — E 


IL. Nares oculis multo magis quam rictu approximatae. 
Â. Sulcus rostro- nasalis conspicuus. 


Sphyrna zygaena Rafin. Ind. p. 46. Bonap. Faun. Ital, II tab. 133 fig. 1. MH, ie 
p. 52. Richards. Rep. 15° Meet. Br. Ass. 1845 Ichth. Chin. p. 194. 


Sphyrn. corpore elongato compresso, altitudine 7Z fere in ejus longitudine; capite longitudine a spir 
1e usque ad anteriorem rostri partem Î2 in ejus latitudine ; processu capitis laterali aeque lato circi 
basi longo, ante nares incisura profundiore; naribus oculis multo magis quam rictu approximatis; 
naso-orbitali rictu plus triplo breviore; sulco rostro-nasali conspicuo; oculis diametris 5 circiter ab a 
oris remotis; rictu valde curvato paulo latiore quam longo ; dentibus maxillaribus , anticis mediis mi. 
exceptis, postrorsum spectantibus; spiraculis 2 posticis supra pinnam pectoralem sitis; linea lateral 
conspicua flexuosa; pinna dorsali fa corpore non vel vix altiore, longitudine basi Î4 in ejus altitudine , 
emarginata; dorsali 2a supra finem pinnae analis desinente, dorsali fa quadruplo humiliore, paulo 
nata, postice acutissima; pectoralibus capite brevioribus, apice acutis rotundatis; ventralibus subqua 
latioribus quam longis; anali dorsali 2a longiore, valde emarginata, angulis acuta; caudali 3 fere in 1 
tudine corporis, lobo posteriore lobo anteriore quadruplo breviore, lobo anteriore valde emarginato 
acuto, triplo fere humiliore quam basi longo; appendicibus genitalibus conicis, postice sulcatis, pinnas v 
non superantibus; colore corpore superne pinnisque griseo, corpore inferne albo. 

Synon. ZLibella Belon. 61. 

Zygaena Rondel. 389. Cop. Gesn. Fol. 82. 

Libella, Zygaina et Ciambetta Salviani p. 121 tab. 40. Cop. Aldrov. 408. Willoushb. B. f. 
Theatr. tab. 7 fig. &. 

Zygaena, Meerschlegel, Meerwag et Zigaena altera Jonst. tab. 7 fig. 8, 9. 

Zygène Dutertre Hist. nat. II p. 207. Duham. Sect. 9. tab. 21 fig. 3—8. 


45 


Zygaena s. Libella Jacob. Mus. p. 16 tab.-7 fig. 5. 

Jochfisch Valentini Mus. tab. 32 fig. 5. 

_ Zygaena Ray, 20, 7. — Mus, Besler, tab. 15 fig, 1. Linn. Mus. Ad. Frid. p. 52. 

Cestracion fronte arcus figura Klein Miss. UI p. 13 No. d. 

Stampella Scilla tab. 28 fig. 2. 

Squalus zijgaena Brünn. Ichth. Massil, 4 No. 8. Forsk. Descript. anim. p. 18 Bl. Ausl. Fische 
tab. 117. Linn. Syst. nat. ed. Gmel. p. 149% No. 5. Bl. Schn. Syst. posth. p. 131. Shaw 
Gen. Zoöl. V. 354 tab. 154. Mitchill Tr. Lit. Phil. Soc. N. York I, 284. 

Piscis libella Bonnan. Mus. Kirch. tab. 37 fig. 20. 

Squalus capite latissimo transverso, mallei instar Gronov. Mus. IL. 63, 139. Zoöphyl. 146. 

Marteau Brouss. No. fl. Bl. Ausl. Fisch. tab. 117. 

Martillo de Mar Bru de Ramon 1, òf. 

Cornuda Parra Lam. 32. 

Squalus No. 4 capite transverso mallei instar Browne Jamaic. p. 458. 

Squalus capite latissimo, transverso, mallei instar Artedi Gen. pisc. 44, 7. Synon. 96, 7. 

Hammerfisch et Balance Fish Bl. Ausl. Fisch. tab. 117. 

Squale marteau Lacép. Poiss. I p. 2. 

Squale pantouftlier Lacép. ib. p. 260 tab. 7 fig. 3. 

Koma sorrah Russ. Corom. Fish. I fig. 12. 

Hammer headed shark Shaw Gen. Zoöl. V,‚, p. 354 tab. 154. 

Zygaena malleus Risso Ichth. p. 34. Hist. nat. III p. 125. Valenciennes Mém. d. Mus. X p. 223 
tab. Íl fig. 1, a, b. Cuv. Règn. anim. Yarrell II p. 406 et Supplem. 61. Cantor Quarterl. 
Med. Journ. Calc. III. 1837 fig. 1. Swainson I, 134. De Kay Zoöl. New-York IV. 362 tab. 
62 fig. 204. Agass. tab. E fig. 7 (dentes). T. Schl. Faun. japon. Poiss. p. 306. tab. 138. 

Zygaena tudes Valenc. Mém. d. Mus. IX tab. Îl fig. 3 (aetas valde juvenilis). — Cuv. Règn. 
anim. Cant. Quart. med. Journ. Calc. III 1837 fig. 2. Transact. Med. Phys. Soc. Calcutt. VIII. 
Pt. 2, Append. 211 fig. 1, 2. Agass. Recherch. III tab E fig. 8 (dentes). Règn. anim. éd. d. 
lux. Poiss. tab. 117 fig. 1. 

Zygène marteau Dict. Science. Nat. T. 32. 

_ Marteau mailet CV. Règn. anim. éd. de lux. Poiss. tab. 117 fig. f. 

Zygaena Lewisiù Griffith. Anim. Kingd. tab. 50. 

Zygaena indica Van Hass. Algem. Konst- en Letterbode Mei 1825. 

Sphyrna tudes M. H. Plagiost. p. 53. Blkr. Verh. Bat. Gen. XXII. 

Kung-tzze-sha et Kung-tsze-mo-sha Chinens. 

Simoksoka Japonens. 

Ikan Tjutjot martel Mal. Batav. 

Habit. Batavia, Samarang, Surabaja, Kammal, in mari. 
Longitudo speciminum descriptorum 500” ad 510”, sed specimina longitudine plus 1700” vidi. 


Aanm. Deze soort leeft, zooals bekend is, niet alleen in den Zndischen Archipel, de 
Indische, Chinesche en Japansche zeeën, maar ook in den Atlantischen Oceaan, aan de 
kusten van Zwid- en Noord-Amerika en Europa en in de Middellandsche zee. 

Lever bruin, tweekwabbig, de beide kwabben van ongeveer gelijke lengte, doch de 


al 


RG AN dn: ti Hui hij kn PR NM 0 


En | | 
okra met eene ee naar de egen Bis ber zh | 


overlangs opgerold. Rokken van den dunnen darm gE an 
dikken darm, vooral in de nabijheid van laatstgenoemde ed 
Equula en Loligo. Milt zeer lang en smal, als bij Carcharias. 


45 


Fam. GALEL 


CArPuT PLANUM ROSTRO ACUTO VEL OBTUSO. Names, APERTURA PALPEBRALIS, RICTUS SULCIQUE ANGULO 
_ORIS UT IN CaARCHARIIS. FoRrAMINA TEMPORALIA PARVA, LONGITUDINALIA VEL ROTUNDA, Denres UTRAQUE 
MAXILLA PLANI, INCISIVI, EXTRORSUM SPECTANTES, MARGINIBUS GLABRIS VEL DENTATIS, Pinna ANALIS PAU- 
LO ANTE, POST AUT SUB PINNA DORSALI SECUNDA. SuLCUS CAUDALIS GONSPICUUS VEL NULLUS. VaALVvUrA 
COLONE SPIRALIS VEL LONGITUDINALITER CONVOLUTA, SQUAMAE PARVAE TRI- VEL OQUADRI-CARINATAE, 


De twee soorten tot nog toe van den Jndischen Archipel van deze familie bekend , 
behooren tot een nieuw geslacht en tot de fauna van Java. 


Heuicareus Blkr. 


Foramina temporalia minima. Pupilla triangularis superne convexa inferne angulata. 
Dentes supramaxilllares margine externo basi vel toti serrati margine interno glabri. Den- 
tes inframaxillares non denticulati, graciles, basi lata. Sulci caudales superior et inferior 
conspicui. Golon valvula longitudinaliter convoluta. 


Dit geslacht behoort geheel tot de familie Garer van de heeren J. Murren en Hentz, 
wanneer men uit hunne diagnose weglaat „tanden in beide kaken gelijk.” De on- 
gelijkheid der boven- en onderkaakstanden bij mijn geslacht is natuurlijk een kenimerk 
van te geringe waarde, om het daarom alleen uit de familie te verwijderen. 

In de »Systematische Beschreibung der Plagiostomen” zijn 4 geslachten van Garer be- 
| schreven, Galeus, Galeocerdo, Lovodon en Thalassorhinus. 
_Hemigaleus verschilt van Galeus door de aanwezigheid der bovenste en onderste staart- 
groeven, door ongetande onderkaakstanden en overlangs opgerold darmklapvlies; van Ga- 
leocerdo „ door slechts aan de buitenzijde getande bovenkaaks- en ongetande onderkaaks- 
tanden, door duidelijke mondhoekgroeven enz.; van Lowodon, door driehoekige pupil en 
uitwendig getande bovenkaakstanden; van Thalassorhinus door driehoekige bovenwaarts 
| afgeronde benedenwaarts puntige pupil, ongetande onderkaakstanden, goed ontwikkeld 
 peusklapvlies en zeer kleine spuitgaten. 
De dentitie van Memigaleus beantwoordt nagenoeg geheel aan die van het ondergeslacht 
 Hypoprion van Carcharias en daar de spuitgaten zoo klein zijn, dat zij ligtelijk der aan- 
dacht ontgaan, zou men ligtelijk geneigd zijn, dit geslacht tot Mypoprion terug te bren- 
gen. De spuitgaten vertoonen zich uitwendig slechts als groote poriën, doch zetten zich 
onder de huid in eene wijdere bogtig verloopende buis voort. Bij mijne beide, zeer dui- 
delijk herkenbare soorten, is het klapvlies van den dikken darm overlangs opgerold en 
niet spiraalvormig. 


ee Ep 


5 


46 


1. Rictus semilunaris plus duplo latior quam longus. 


Hemigaleus microstoma Bikr. 


Hemigal. corpore elongato compresso, altitudine 9 circiter in ejus longitudine; capite acuto 7 ad 
in Ane corporis, latiore quam alto; oculis membrana nyctitante oculum totum tegente, diame 
24 ad 2J in longitudine rostri, pupilla transversa trigona; rostro acuto latitudine rictus longiore; na 
rostri api paulo plus quam aen oris PREM Bee anteriore neen en semilunari plu: 
pramaxillaribus oblique an margine externo serratis, margine en convexis glabris; dentibas i à 
maxillaribus supramaxillaribus minoribus, non denticulatis, apice gracili, basi lata; angulo oris sulcis Tabialib ì 
conspicuis, sulco superiore inferiore longiore et latiludine rictus minus triplo breviore ; poris capite plu mr 
conspicuis, infra oculum seriebus 2 semilunaribus parallelis dispositis; foramine temporali minimo vix 
pupillae longitudine post oculum sito; spiraculo postico supra pinnam pectoralem; squamis tri-vel q 
carinatis ; linea laterali vera non conspicua; pinna dorsali fa medio pinnas pectorales inter et ventrales 
circiter aeque alta ac longa, corpore non vel vix humiliore, emarginata, angulis acuta; dorsali 2a_ ante 
pinnam analem incipiente, eandem formam ac dorsalis la referente sed breviore et humiliore; pectoralibus 
capite vix vel non longioribus, duplo longioribus quam latis, emarginatis, valde acutis; ventralibus sub 
quadratis paulo longioribus quam latis, emarginatis, amgulis acutis; anali antice paulo humiliore quam 
longa, angulis acuta, valde emarginata, duplo fere ejus longitudine a caudali remota ; caudali acuta, 
emarginata, 4 circiter in longitudine corporis, lobo posteriore acuto oblique leviter emarginato, lobo 
riore lobo posteriore duplo fere longiore, duplo circiter humiliore quam basi longo; colore corpore super 
rufescente-griseo , inferne flavescente ; pinnis griseis, dorsali 2a nigricante apice alba. 

Synon. Zkan Tjutjot Mal. Batav. 

Habit. Batavia, in mari. 

Longitudo 2 speciminum femininorum 625” et 701”. 


veer van gelijke lengte zijn, ongeveer % der lengte van de buikholte in. De kw 
zijn zoo diep verdeeld, dat zij twee levers schijnen daar te stellen. Milt zoo lang als 
lever doch zeer slank. Pancreas zeer slank, zich uitstrekkende van den pylorus tot bijk 
aan den dikken darm. Maag cylindervormig, meer dan dubbel zoolang alsde dunne da 
en zoo lang als dikke darm en regte darmte zamen. De maag vormt geen’ blinden zak me 
is slechts door eene diepe groeve van den dunnen darm gescheiden. Het dikke darmklapvl 
overlangs opgerold. Geheele spijsbuis langer dan kop en buik te zamen. Eijerleiders sterl 
gespierd, vooral in de nabijheid der cloaca. 


U. Rictus maxime convexus fere aeque longus ac latus. 


Hemigaleus macrostoma Blkr. 


Hemigal. corpore elongato compresso, altitudine 9 circiter in ejus longitudine; capite acuto 6} cir 
in longitudine corporis, latiore quam alto; oculis membrana nyctitante oculum totum tegente, diametro 
circiter in longitudine rostri; pupilla trigona; rostro acuto latitudine rictus paulo longiore; naribus r 


47 


apici plus quam angulo oris approximatis, valvula anteriore triangulari ; rictu valde convexo paulo breviore 
guam lato; dentibus maxillis pluriseriatis , supramaxillaribus postrorsum spectantibus, marginibus concavis, 
basi externa bi-vel tridentata, dente antico medio impari parvo recto; dentibus inframaxillaribus ore clauso 
valde conspicuis, trigonis, acutis, gracilibus, glabris, extrorsum et postrorsum spectantibus; angulo oris sulcis 
labialibus valde conspicuis, superiore inferiore paulo longiore sed latitudine rictus triplo breviore; poris capite 
plurimis conspicuis vario ordine dispositis , subocularibus longitudiaaliter seriatis; foramine temporali minimo 
dimidia oculi longitudine post oculum sito; spiraculis valde magnis et apertis, ultimo supra pinnam pectora- 
lem ; squamis minimis tri-vel quadricarinatis; linea laterali vera non conspicua; pinna dorsali fa pinnis pecto- 
ralibus paulo plus quam pinnís ventralibus approximata, aeque alta ac longa, corpore vix humiliore, emar- 
ginata, apice acute rotundata, postice acutissima; dorsali 2a ante pinnam analem incipiente, eandem formam 
ac dorsalis fa referente sedbreviore et humiliore; pectoralibus capite brevioribus, minus duplo longioribus 
quam latis, emarginatis, acutis ; ventralibus et anali formam dorsalium imitantibus, ventralibus pectoralibus 
duplo circiter brevioribus, anali dorsali 2a paulo breviore et humiliore, plus dupla ejus longitudine a pinna 
caudali remota; caudali 4£ circiter in longitudine corporis, acuta, emarginata, lobo posteriore acuto oblique 
Jeviter emarginato lobo anteriore lobo posteriore plus duplo longiore , plus duplo humiliore quam basi longo; 
appendicibus genitalibus conicis pinnas ventrales longe superantibus, tri-vel quadrivalvis; colore corpore 
superne griseo inferne albescente ; pinnis griseis vel coerulescente-griseis partim albescente marginatis. 

Synon. Hypoprion notatus Bìkr. Ichth. Faun. M. O. Jav. 

Ikan Tjuljot Mal. Batav. 
Habit. Batavia, Samarang. in mari. 
Longitudo speciminis umici masculini 690”. 


Aanm. Deze soort laat zich bij den eersten oogopslag van de voorgaande onderkennen 
door hare sterk gebogene bekspleet, bij gesloten bek zeer in het oog vallende tanden enz. 

Lever tweekwabbig, de linkerkwab veel langer dan de regter en tot aan den anus 
reikende. Milt langwerpig, driekantig. Maag zoolang als de dikke darm en meer dan 
dubbel zoo lang als de dunne darm, aan den pylorus met eenen zeer kleinen stompen 
blinden zak. Pancreas langwerpig, aan beide zeer spits uitloopende. Twee klierachtige 
min of meer bloemkoolvormige organen in de cloaca. Testikels lang, de geheele lengte 
der buikholte innemende. Nieren even zoo. 

In den bulbus aortae 3 reien van drie klapvliezen, De klapvliezen der voorste rei 
een-, die der beide achterste reijen tweezakkig. 


48 


RAJOIDEN. 


alle van pe tegenwoordige schepping bekende Rajoïden. Telt men echter alle tha 
den Zndischen Archipel bekende Rajoïden te zamen, dan verkrijgt men een cijfer 
soorten, dat is, bijkans het een derde gedeelte van de bekende thans levende s} 
zer grooter rei van Plagiostomen, en bijkans evenveel soorten als thans van geheel E 
bekend zijn. Niettegenstaande mijne verzameling vrij rijk is ten dezen opzigte, bezi 
geene enkele soort uit de familie Zorpedines, Rajae en Cephalopterae. Alle mijne sj 5. 
cies zijn Squatinorajae, Trygones en Myliohatides. Rajae komen zelfs in de Oost-Indi- 
sche wateren in het geheel niet voor en Zorpedines en Cephalopterae slechts in gering 
aantal. Daarentegen zijn deze gewesten rijk aan Zrygones, welke der wg De 
den Archipel van hetzelfde nut zijn als de talrijke Rajae den kustbewoners der den 


van de Europesche zeeën; terwijl zij ook in grootte voor de Europesche Aajae slechts we q 


of niet onderdoen. 

De Rajoïden zijn er in het algemeen op gebouwd om te leven vande dierlijke wezens, 
welke zich op of nabij den bodem der kustzeeën leven. Noch snelheid van beweging, noch 
. vermogend gebit laten hun toe, de zoo talrijke familiën van verslindende visschen op zijde 
te streven en de Indische soorten voeden zich dan ook veelal met Mollusken, Crustaccën 
en Pleuronecteoïden, die, even als zij zelve, zich langs den zeebodem bewegen. Hun 
denstelsel is er in den regel op gebouwd, niet zoozeer om prooi te vatten als wel om 
te vermalen. Bij uitstek fraai ziet men die zamenstelling der kaken in Khinopinag [ 
Aëtobatis, waar de tandenplaten zich zoodanig op elkander bewegen, dat zij B Ë 
tof hoofdverrigting hebben Crustaceën en schalen van Mollusken fijn te malen. | 

De meeste Rajoïden zijn er meer op gebouwd om zich tegen grootere zeedieren te ver- 
dedigen dan wel om ze zelve aan te vallen. De Sqgwuatinorajae, die nog het meeste 
de Squaloïden naderen, hebben tot verdedigingsmiddelen eene getande zaag voor den snuit 
of beenige knobbels of doornen op het ligchaam. De ranke vorm des ligchaams- vergu nt 
deze visschen ook, zich sneller te bewegen en dreigend gevaar door de vlugt te ontwijken. 
Andere Rajoïden hebben, zooals bekend is, uitmuntende verdedigingsorganen in hunne elek- 
trische toestellen. De platheid des ligchaams van de Torpedines, Trygones, Rajae, Mylio= 
hatides en Cephalopterae beschermt hen tegen de aanvallen hunner vijanden, wanneer 


We. 


zich, wat veelal hunne gewoonte is, horizontaal op of zeer nabij den zeebodem beweg 
Hunne rugvlakte is zeer dikwerf met beenige korrels, knobbels of doornen gewapend 
in hunnen staart bezitten vele soorten een krachtig verdedigingsmiddel, doordien zij met 
de scherpe en lange staartdoornen ernstige wonden kunnen toebrengen. 


49 
Fam. SQUATINORAJAE. 


Aan het hoofd dezer bijdrage heb ik het aantal bekende soorten van Squatinorajae op- 
gegeven te zijn 10 t. w. Pristis semisagittatus Guv., Pristis microdon Lath., Pristis cuspi- 
datus Lath., Pristis zysron Blkr., Pristas dubius Blkr., Rhina anchylostomus Bl. Schn., 
Rhynchobatus laevis MH., Rhinohatus(Rhinobatus) lagonifer Cant., Rhonobatus (Rhinobatus) 
armatus Gr. Hardw. en Platyrhina sinensis MH. Van deze soorten zijn echter Pristis 
zysron en Pristis dubius slechts naar zaag en staartvin opgesteld, zoodat zij nog nieuwe 
waarnemingen vorderen om definitief of niet als soorten eene plaats in de naamlijsten in te 
nemen. Hare namen zijn®%lzoo slechts als voorloopige te beschouwen. 

Van die 10 soorten komen op de fauna van 


JAVA. 


KeS 


1 ‚ Rhynchobatus laevis MH. 

MD microdon Lath. . Rhinobatus (Rhinobatus) armatus Gr. Hrdw. 
8. » dubius Blkr. Zi ) ( ) ) igomifer Cant. 
4. Rhina anchylostomus Bl. Schn. 


. Pristis semisagittatus Cuv. 


er) 


MADURA. 
1. Pristis microdon Lath. 
SUMATRA. 


1. Pristis cuspidatus Lath. 8. Rhinchatus (Rhinobatus)armatusGr. Hrdw. 
2. Rhynchobatus laevis MH. 


SINGAPORE. 


1. Pristis semisagittatus Cuv. 4. Rhonobatus (Rhonobatus) armatus Gr. 
. Rhynchobatus laevis MH. Hard w. 
8. Mhinobatus (Rhonobatus) ligonifer Cant. 5. Platyrhina sinensis MH. 


PINANG. … 


„ Pristis semisagittatus Cuv. 9. Rhynchobatus laevis MH. 
. Rhona anchylostomus Bl. Schn. 4. Platyrhina sinensis MH, 


BORNEO. 
1. Pristis zysron Blkr. 
| CELEBES. 
1. Rhynchohatus laevis MH. 
MOLUKKEN. 
‚ Pristis cuspidatus Lath.? 


em 


LN) 


to = 


OVERIGE EILANDEN. 
O. 


Buiten den Archipel komen tevens voor 


„. Pristis semisagittatus Cuv. 
‚ Rhina anchylostomus Bl. Schn. 
‚ Rhynchobatus laevis MH. 


) ED 
. Platyrhina sinensis MH, 


1 
2 
8 
4. Rhinobatus(Rhinobatus) ligonifer Cant. 
ö 
6 


Ik laat hier tevens volgen eene opgave van de geographische verbreiding 


in den Zndischen Archipel. 


Van de weinige als Soenda-Moluksche bekende soorten bevindt er ien 8 € 
mijne verzameling. Deze soorten zijn Narcine Timleì Henl., Varcine indie He 
dipterygia MH. en Temera Hardwickii Gr. en hiervan komen op de fauna van 


JAVA. 

1. Narcine Túmlei Henl. 
CELEBES. 

1. Narcine Túmlei Henl. 
SINGAPORE. 

1. Astrape dipterygia MH. 
PINANG. 


1. Narcine indica Henl. 
2. Astrape dipterygia MH. 


OVERIGE EILANDEN. 
0. 


Alle 4 bovengenoemde soorten komen ook buiten den Archipel voor t. w. 


1. Marcine indica Henl. 
2. ) Timlei Henl. 
8. Astrape dipterygia MH. 
bh. Temera Hardwickii Gr. 


) armatus Gr. Hardw. Hindostan? hd 


_Lancavij eilanden. Malakka. Hindostan. 


Malakk. en Ganges. C 
Hindostan. China. je 
Malakka. Ind. zee. Bengalen 
Malakka. 


China. Japan. 


9. Temera Hardwick Gr. 


8. Temera Hardwicküù Gr. 


Hindostan. 


Indische zee. Japan. 


Malakka. nn 


CONSPECTUS SPECIERUM ANALYTICUS, 


Familia SQUATINORAJAE. 
ä 


MH. Squamae corpore conspicuae. Pinna dorsalis 1% ante ventrales incipiens. 
A. Serra dentibus parvis non sagittatis, plus eorum longitudine a se invicem dis- 
tantibus, dimidio basali membrana unitis. 


EE Pristipes. ef 

| Parsris Lath. 

L. Squamae corpore inconspicuae. Pinna dorsalis 12 tota post pinnas ventrales sita. 
8 A. Serra dentibus semisagittatis, sed gquarta ejus parte posteriore dentibus nullis. 
| Pristis semisagittatus Cuv. 

| 

| 


Pristis microdon Lath. 


d Serra dentibus longis gracilibus non sagittatis, anterioribus minus dimidia eorum 
longitudine, posticis plus eorum longitudine a se invicem distantibus. 


Pristis zijsron Blkr. 


? Pínna caudalis margine posteriore convexa, margine inferiore margine superiore 
minus duplo et margine posteriore paulo breviore. 


Pristis dubius Blkr. 
Phalanx Rurvar. 
| Rezi Bl. Schn. 
n Rhina anchylostomus Bl. Schn. (species generis unica). 


RKrrncrosarus MH. 


Rhynchobatus laevis MH. (species generis unica). 


Phalanx Raixosaries. 


Ee od 


Raisorarus BL Schn. MH. 
Subg. Rrivorarus MH. 


LL _Rostrum antice processu oblongo-ovali a cetera rostri Posten 
A. Carina rostri media spinulosa. 


Pk PN 


Rhinohatus (Rhinobatus) ligonifer Cant. 


IL. Rostrum acutum processu a rostro distincto nullo. de 
A. Pinnae medio margineque unicolores. Corpus nec hae 
Rostrum parte membranacea subpellucidum. 


Rhinohatus (Rhanobatus) armatus Gr. Hardw. 


DESCRIPTIONES SPECIERUM DIAGNOSTICAE, 


__Phalanx PRISTIDES. 
| Prisris Lath. d 


Sad 


IL. Squamae corpore irnconspicuae. Pinna dorsalis 12 tota post pinnas ventrales sita. 
A. Serra dentibus semisagittatis, quarta ejus parte posteriore dentibus nullis. 


_Pristis semisagittatus Cuv. Règn. anim. Swains. IÌ. p. 319. MH. Plagiost. p. 108. 


_Prist. corpore elongato depresso, post pinnas pectorales duplo circiter latiore quam alto; capite -6; ad # 
corporis totius longitudinis efficiente; rostro 3 ad 34 in longitudine totius corporis, medio latitudine {f a 
12 in ejus longitudine, parte quarta postica glabra, partibus ceteris dentibus semisagittatis utroque latere 
23 ad 25, anterioribus mediisque minus eorum longitudine a se invicem remotis; oculis rostri medii lati- 
tudine vix brevioribus ; foramine temporali oculo vix minore, minus dimidia ejus longitudine oculo approxi- 
mp alto; naribus non vel vix plus earum longitudine ante rictum sitis, marginem rostri subattingentibus, val- 
vulis anteriore et posteriore gracilibus;, cute corpore squamis inconspicuis; pinnis margine anteriore squa- 
mis tonspicuis, dorsalibus duplo circiter altioribus quam basi longis, valde emarginatis , apicibus acutis, al- 
titudine subaequalibus; dorsali fa tota post pinnas ventrales sita, plus duplo ejus longitudine (basi) a dor- 
sali 2a remota; dorsali 2a deflexa apice pinnam caudalem attingente vel subattingente; pinnis pectoralibus 
‚paulo latioribus quam longis, non vel vix emarginatis, angulis acutis; ventralibus longitudine paulo plus 
quam 17 in longitudine pectoralium, latioribus quam longis, paulo emarginatis, angulis acutis ; caudali lon- 
gitudine pectoralium, inferne valde emarginata, valde acuta; colore corpore superne profunde viridi, inferne 
albo; pinnis viridibus. 
___Synon. Yahla Russ. Corom. Fish I fig. 13 (piscis juvenis). 
Squalus semisagittatus Shaw Gen. Zoöl. V. 361, 

Ikan Garagaji Mal: Fret. Malacc. 
Habit. Batavia, Samarang, in mari. 
_ Longitudo 2 speciminum descript. feminin. 600” et 730”. 


Aanm. Deze gemakkelijk herkenbare soort bewoont, behalve de kusten van Java, ook 
die van Singapore, Pinang, Malakka, Coromandel en Bengalen. 

‚ Ik bezit er 8 vrouwelijke specimina van, twee in gaven toestand, naar welke de 
bovenbestaande beschrijving is genomen, en één bij welke de zaag afgesneden is. Dit 
laatste specimen is zonder zaag. 670” lang. De ingewanden zijn er als volgt. 

‚ Lever bruinachtig geel, driekwabbig, de middelste kwab ongeveer tweemaal korter dan 
de zijdelingsche, die ongeveer van gelijke lengte zijn en zich tot in de achterste helft der buik- 


holte uitstrekken. Geene galblaas. Galbuizen zich zoowel in de maag als i 
darm inplantende. Milt aan de regterzijde der maag gelegen, bruin, onregeln 
gedaante, breed en plat. Pancreas grijsachtig, onregelmatig van gedaante, even lan 


gewijze gebogen, zonder blinden zak. Dunne darm veel korter, dikke darm lan 
de maag. Klapvlies van den dikken darm wenteltrapvormig, met 11 windinge 
darm zonder klapvlies. Eijernesten lang, smal en plat, zich door de gehe 
der buikholte uitstrekkende. Achter de cloaca een langwerpig plat bruinrood k | 
orgaan. Nieren bruin, lang en smal, gekarteld, de geheele lengte der buikh jak an 
mende, bij de cloaca breeder dan meer voorwaarts. Bulbus aortae met 8 overlangsche 

elk van 6 tot 7 klapvliezen. Nee 


II. Squamae corpore conspicuae. Pinna dorsalis 12 ante ventrales incipiens. he 

A. Serra dentibus parvis non sagittatis, plus eorum longitudine a se invicer 1 
tantibus, dimidio basali membrana unitis. HA, 

| hg 

Pristis microdon Lath. Transact. Linn. Soc. II tab. 26 fig. 4 (serra). Bl. Schn. Syst. post 
951. MH. Plag. p. 107. 


tius longitudinis efficiente ; rostro 34 circiter in longitudine totius corporis, medio latitudine 8 fere in 
longitudine, postica sexta ejus parte glabro, partibus ceteris dentibus rectis non sagittatis, utroque 
18, plus eorum longitudine a se invicem remotis, dimidio basali membrana humili unitis; oculis ro 
dij latitudine duplo brevioribus;-—foramine temporali oculo minore, paulo plus ejus longitudine 
remoto; naribus plus earum longitudine ante rictum sitis, a margine rostri remotis, valvulis 
oblonga, posteriore elongata gracili; squamis toto corpore pinnisque conspicuis; pinnis dorsalibus 
altioribus quam basi longis, emarginatis, apicibus acutiusculis rotundatis; dorsali fa maxima parte an 
nas ventrales sita, minus dupla ejus longitudine (basi) a dorsali 2a remota; dorsali 2a dorsali la p ulo 
viore et humiliore, deflexa caudalem non attingente ; pinnis pectoralibus multo latioribus quam longis î 
emarginatis , angulo anteriore obtusiusculo, angulo posteriore acuto; ventralibus pectoralibus brevioribus, la 
bus quam longis, non vel vix emarginatis, angulis anteriore oblusiusculo, posteriore acuto; caudali 
ralibus duplo fere longiore, inferne post angulum emarginata, margine inferiore margine superiore plu: 
et margine posteriore duplo breviore, angulo acutiuscule rotundato; colore corpore superne luride 
inferne albescente; pinnis viridibus, griseis et aurantiaco-cinerascentibus. 

Synon. Jkan Pamprang Indig. Gres. sal 

Habit. Batavia, Gresik , in mari. Suracarta, Javae centralis, et Bandjermassing, Borneo zastn orien 

in fluviis. 
Longitudo speciminis unici femin. 860”. 


Aanm. Deze soort leeft niet alleen in zee, maarook, even als Pristis Perroteti MH. é 
zoet water. Ik observeerde haar in 1846 te Soerakarta ‚ waar zij in de Kal Pepeh, d E 
zich aldaar in de groote Solo-rivier uitstort, gevangen werd. Te Batavia wordt zij 


55 


van tijd tot tijd ter markt gebragt, doch- minder dikwijls dan Pristis semisagittatus en 
gewoonlijk met de zaag afgesneden. Ik heb exemplaren gezien van ruim 1700” lengte 
zonder de zaag. 

Van Bandjermassing ontving ik eene zaag dezer soort van 280” lengte, welke 18 tan- 
den aan de eene en 19 aan de andere zijde der zaag heeft. 

Lever bruinachtig geel, tweekwabbig; de kwabben van ongeveer gelijke lengte en zich 
tot achter in de buikholte uitstrekkende. Milt, pancreas, maag, dunne en dikke darm 
als bij de voorgaande soort. Het bovenste gedeelte van het klapvlies van den dikken darm 
overlangs opgerold een’ langen kegel vormende; het onderste gedeelte spiraalvormig, met 
/ windingen. Ik zie hier niet het bruine platte klierachtige orgaan, hetwelk zich bij 
Pristis semisagittatus bij de cloaca bevindt. 


B. Serra dentibus longis gracilibus non sagittatis, anterioribus minus dimidia eorum 
| longitude, posticis plus eorum longitudine a se invicem distantibus. 

| 

Pristis zysron Blkr. 


Prist. serra medio latitudine 10 ad ff in ejus longitudine, dentibus gracilibus longis plus triplo longio- 
ribus quam latis, non sagittatis, basi membrana nulla unitis, verticaliter serra insertis, postice non sulcatis, 
utroque latere 26, anticis minus dimidia eorum longitudine, posticis 4 vel 5 plus eorum longitudine sed 
omnibus plus eorum latitudine a se invicem distantibus, anticis dimidia latitudine serrae anterioris longio- 
ribus, mediis latitudine serrae mediae duplo brevioribus. 

Ì Habit. Bandjermassing, Borneo austro-orientalis, in fluviis, 
__Longitudo serrae descriptae 390”. 


_ Aanm. Van deze soort bezit ik slechts de zaag, van de spits af tot 38” achter de 
aatste tanden. De breedte der zaag meet van voren bij de voorste tanden 27”, bij den 
18" tand 37” en bij de achterste tanden 48”. De kleur der zaag van boven is zeegroen. 
De verschillen, welke de zagen van de overige bekende soorten van Pristis in vergelijking 
met de bovenbeschrevene aanbieden, komen voornamelijk hierop neder. 

‚ Pristis pectinatus Lath. Tanden van achteren gegleufd. De voorste tanden even lang 
| als de zaag brecd is. 

‚ Pristis semisagittatus Cuv. Tanden pijlvormig (met eene enkele haak). 

‚ Pristis Perroteti Val. Tanden van achteren gegleufd, de voorsten breeder dan de helft 
| van de breedte der zaag. 

8 Pristis cuspidatus Lath. Zaag bijkans overal even breed. Tanden lancetvormig, weinig 
langer dan breed. Ruimte tusschen de meeste tanden niet grooter dan de breedte 
der tanden. 


en 


‚ Pristis microdon Lath, Tanden aan de basis door een vlies vereenigd. Ruimte tus- 


Lengte der ta 
maal kleiner dan de breedte der zaag ter plaatse hunner inpla: 


schen de tanden grooter dan hunne lengte. 


Pristis antiquorum Lath. Tanden eenigzins achterwaarts gekeerd, 
min of meer duidelijke sleuf. 


Re Squamae Cor conspicuae, 


minus duplo et margine posteriore paulo tantum breviore. 


Pristis dubius Blkr. Tab. 4 fig. 11. 


Van deze soort bezit ik slechts de staartvin, hebbende ik, toen de er zag 
haar in haar geheel in mijne verzameling te plaatsen. Zij werd ter markt gel 
zaag, welke de visschers gewoonlijk bij de vangst afkappen, zoodat ik daarom 
kan bepalen. De staartvin laat zich niet terugbrengen tot die der soorten van P 


Plagiostomen een bb stilzwijgen, RL zij van Pristis Perroteti Val. 
gen, dat er de staartvin eene korte doch duidelijke onderste kwab heeft. st 
kende van de staartvin ligt in de bolheid van haren achterrand en de RE 
benedenrand, en in de duidelijke zigtbaarheid van hare schubben. Ik houd 
voor na verwant aan Pristis microdon, doch zij is toch stellig eene andere s 
de bijgaande afbeelding ziet men de gedaante der staartvinnen van deze twij 
soort en van Pristis microdon Lath., beiden van ongeveer gelijke lengte. Welli 
de twijfelachtige soort tot Pristis zijsron, waarvan ik slechts eene zaag bezit. 
omtrent deze soort nadere waarnemingen zullen hebben beslist, stel ik voor, h 
noemen Pristis dubius. De kennis der soorten van Pristis is nog zeer onvolledig 
dat het niet overbodig is de aandacht der zoölogen daarop te vestigen. — 


Phalanx RHINAE. ld 
RHINA. 
Rhina anchylostomus Bl. Schn. Syst. posth. p. 852 tab. 72. 


Rhin. corpore elongato depresso; capite obtuso depresso, antice subsemicirculariter rotundato, lati 
longo; oculis plus dupla eorum longitudine a margine rostri anteriore remotis; foramine tempo: 
majore; cute capite, corpore pinnisque squamis minimis vix conspicuis; capite dorsoque spinis armatis, 
compressis basi longioribus quam altis, in series longiutdinales dispositis, serie dorsali media vix post 
mina temporalia incipiente et paulo ante pinnam dorsalem fÎm desinente, serie rostro-temporali utroque 
unica ante oculum incipiente et post foramina temporalia desinente, seriebus dorsalibus lateralibus utrog / 
tere Î vel 2 brevibus pectoralibus oppositis; rictu labiali semilunari, maxillari flexuoso ; naribus oculo p 


dorsali 2a dorsali fa minore, duplo circiter ejus longitudine (basi) a dorsali fa remota; dorsali fa ante pin- 
nas ventrales incipiente; pectoralibus multo latioribus quam longis, angulis rotundatis, paulo emarginatis ; 
ventralibus longioribus quam latis, angulis rotundatis, paulo emarginatis; caudalí subsemilunariter emarginata, 
Jobo superiore inferiore longiore et acutiore; colore corpore superne griseo-coeruleo inferne albescente, pinnis 
griseo vel griseo-coerulescente; dorso pinnisque pectoralibus superne maculis numerosis rotundis albicantibus. 
Synon. Rhina anchylostoma Van Hass. Algem. Konst- en Letterbode Mei 1823. 

Rhina ancylostomus Agass. Gr. Hardw. Swains. MH. Plagiost. p. 110. Owen. Richards. Cant. Mal. 

Fish. p. 409. 

Zn __ Pe pa sha et Pe pa yu Chinens. 
Manu Ulavi Tamul. 
Habit. Batavia, in mari. 
__ Longitudo speciminis unici 1060”. 


 Aanm. Deze soort is thans bekend van Java, Pinang, den Indischen Oceaan, Madras en 
van de Chinesche zee. Na het verschijnen der Systematische Beschreibung der Plagiostomen 
is zij nog uitvoeriger beschreven door den heer Tu. Castor, die in 4 jaren tijds slechts 
3 exemplaren waarnam. Mijn specimen, het eenige, wat ik gedurende ruim 8 jaren op Java 
heb gezien, is 1060” lang, doch laat geene volledige beschrijving toe, daar ik, om hef 
in wijngeest te bewaren, slechts de meest wezenlijke deelen en de ingewanden behouden 
Ì eh. | Ì nd 

_ Ten opzigte van de ingewanden kan ik het volgende aanteekenen. | 
_Bulbus aortae met 5 dwarsche reijen, elke van 8 klapvliezen. De bovenste 8 klapvlie- 
zen zijn de grootsten, vrij, halvemaanvormig en staan meer dan dubbel zoo ver voor de 


tweede rei dan de tweede rei voor de derde enz. De klapvliezen van de 4 achterste reijen 
zijn door meerdere toompjes in hunne bewegingen belemmerd en meer of min met den 
slagaderwand vergroeid. Tusschen de klapvliezen vertoont de bulbus nog eenen hartach- 
tigen bouw, door het veelvuldig overkruist zijn van zeer dunne trabekels, welke zich ech- 
ter slechts aan de klapvliezen vasthechten en op zichzelven het lumen van den bulbus 
niet van eenig belang vernaauwen. 

Lever bruin, driekwabbig; de kwabben min of meer langwerpig hartvormig, de zijde- 
lingsche langer dan de middelste. Galblaas groot, peervormig. Milt driezijdig prismatisch 
met grof gekartelde randen. Pancreas onregelmatig van gedaante, plat, gekarteld. 

_ Maag, dunne en dikke darm in lengte aan elkander gelijk; maag cylindervormig zonder 
blinden zak. Im de maag meer dan 30 overlangsche ribben, elke rib bestaande uit naast elkan- 
der geplaatste tepelvormige ligchamen welke langer zijn dan breed en aan de rib het 
voorkomen geven van grove franje. Dunne darm met 4 of 5 dikke overlangsche ribben, 
welke even als het slijmvlies tusschen haar, digt met korte tepelvormige ligchamen 
bezet zijn. Klapvlies van den dikken darm spiraalvormig, met 11 windingen, en de 
windingen zelve, doch vooral de voorste, geheel met klapvliesvormige ribben bezet, zoodat 


ö 


aan geheel het darmkanaal, 
in eene zeer zamengedrongene ruimte eene uiterst groote oppervlakte aan: 
aanbiedt. De windingen van den dikken darm van mijn specimen bevat 
rijke ingewandswormen, tot de Jaeniae behoorende. 


RHYNCHOBATUS MH. 
Rhynchobatus laevis MH. Plag. p. 111. | EE 


Bee GONE ee RA he Boe han Poor 2 et we ad H in 


angulum narium desinentibus; rictu 4} circiter ejus lalitudinis a margine rostri distante; cute sq 
vix conspicuis; dorso linea media spinulosa; humero spinulis aliquot obsito; pinnis dorsa 
altioribus quam basi longis, acutis, emarginatis; dorsali fa supra basin ventralium incipiente, r 
sali fa humiliore et tripla ejus longitudine (basi) a dorsali fa remota; pectoralibus basi latioribus 


sin pinnae pectoralis; en griseis vel griseo-viridibus. 
Synon. Rhinobatus Daham, Sect. IX ab. 15. 


Raie rhinobate Lacép. Ee Ip: 115 tn 6 as. 3. nee Eusd ch 
Raie bohkat Lacép. Poiss. I p. 139 Bonnat. Planch. Encyclop. méth. 
Rhinobatos laevis Bl. Schn. Syst. posth. tab. 71. 
Walawah tenkee Russ. Corom. Fish. I fig. 10. 
Rlrinobate hsse Dict. des sciences nat. vol. XIX. dt 
Rhinobatus laevis Cuv. Règn. anim. Swains. II 322. T. Schl. Faun. jap. Poiss. tab. 139. > 
Algem. Konst- en Letterbode Mei 1823. 2 ch 
Rhinobatus djeddensis Rüpp. Atl. R. N. Afr. F.R. M, p. 54 tab. 14 fig. 1 Benn. Li 
693. SN 
Rhinobatus djettensis Rüpp. N. W. F. Ab. F. R. M. p. 68. 
Rhinobatus Duhamelit Blainy. Faun. Franc. p. 148. 
Koieinozoo Japonens. 
Halav Arab. 
Ikan Kekeh Jav. Samar. 
Ikan Tjutjot biola Mal. Batav. 
Habit. Batavia, Samarang, in mari. BE 
Longitudo 3 speciminum (fl mascul.) 380” ad 410”, sed specimina longitudine plus quam 19007" vidi 


59 


 Aanm. Deze soort is thans bekend van Java, Sumatra, Borneo, Amboina, Singapore, 
Pinang, Malakka, Sumatra, Hindostan, Bengalen, de Roode zee en Japan. 
Bij een mijner specimina bevinden zich, behalve de twee zwarte boven-borstvinvlekken, 
103 twee ronde zwarte vlekken achter de spuitgaten. De bovenstaande beschrijving is 
gaar jonge specimina genomen. De zwarte vlekken ontbreken soms allen en soms zijn er 
} aanwezig, zooals in het specimen van de Fauna japonica is afgebeeld, en wel 4 in 
sene dwarsche lijn over de borstvinnen em twee onder de oogen. Bij oude specimina 
chijnen zoowel de witte als de zwarte vlekken te verdwijnen, ofschoon ik ze nog zag 
bij exemplaren van meer dan 1000” lengte. : 
Lever bruin, driekwabbig, de kwabben van gelijke lengte en naast elkander geplaatst 
sene hartvormige gedaante aan de lever gevende. Galblaas niet aanwezig. Milt bruin, 
langwerpig, plat. Pancreas van onregelmatige gedaante, gekarteld. Maag langer dan de 
Junne en dikke darm, zonder blinden zak. Regte darm ongeveer even lang als de dikke 
larm, Maag, dunne en dikke darm inwendig op dezelfde wijze zamengesteld als die van 
Rhina anchylostomus, met dit onderscheid slechts, dat zich midden in den regten darm 
pog twee groote dwarsche klapvliezen bevinden. 


Phalanx III RHINOBATIDES. 


___RHINOBATUS BL Schn. MI. : 
Subgenus Arrsorarus MH, 


__ 1. Rostrum antice processu oblongo-ovali a cetera rostri parte collo distincto. 
| A. Carina rostri media spinulosa. 


Rhinobatus (Rhinobatus) ligonifer Cant. Mal. Fish. p. 415 tab. 14. 


Rhinob. corpore elongato depresso, latitudine supra pinnas pectorales 3 ad 3 in ejus longitudine; capite 
acuto 34 ad 837 in longitudine corporis; rostro acuto, 43 ad A4 in longitudine corporis, apice processu 
oblongo-ovali collo a cetero rostro distincto, post processum lateribus membranaceo linea media carina gra- 
illima cartilaginea spinulosa; oculis diametro 8% ad 40 in longitudine rostri; foraminibus temporalibus ocu- 
lis approximatis et ijs non vel vix majoribus, margine posteriore bituberculato; naribus dimidio earum lon- 
gitudine a se invicem distantibus, pectine radiis plus quam 80, valvula anteriore gracili parva marginem 
narium inferiorem vix superante; sulco labiali superiore nullo, inferiore continuo; rictu tota vel plus tota 
ejus longitudine a margine rostro-pectorali remoto, rectiusculo; squamis corpore parvis conspicuis, dorso 
majoribus spinula armatis; linea dorsi media et regionibus praeoculari et humerali spinulis majoribus arma- 
tis; pinnis dorsalibus forma et magnitudine subaequalibus, emarginatis, acutis, altioribus quam basi longis, 
dupla earum longitudine a se invicem distantibus; dorsali Ja vix tota ejus longitudine a caudali remota; 
pectoralibus latissimis rotundatis; ventralibus subrhomboideis antice obtusis rotundatis, postice acutis; caudali 
acuta margine postero-inferiore convexo 55 ad 6 in longitudine corporis; colore corpore superne luride 
Sriseo-viridi, rostro parte membranacea subpellucido, inferne albescente; pinnis griseo-viridibus. 


Synon. Rhinobatus Thouini Van Hass. Algem. Konst- en Pelleuithe Mei 1823. Bikr. | 

Ikan Pareh pandrong Mal. Batav. k 
Ikan Kekeh Jav. Samar. 

Habit. Batavia, Samarang , in mari. 

Longitudo 4 speciminum femin. 440” ad 540”. 


Aanm. In mijne Bijdragen tot de Geneeskundige Topographie van Dn ia 
soort vermeld onder den naam van Ahinohatus Thowini, met welke zij ook 
verwantschap heeft. De heer Carron heeft haar het eerst als eene eigene soo ; 
den en zij verschilt ook werkelijk van Ahinobatus Thouini, doordien. de 
den snuit van boven met kleine doornen bezet is, de stralen der neuskieuwe 
kelijk talrijker zijn enz. wil 
Deze soort wordt zeer groot. Ik heb specimina gezien van meer dan 2000” 1 
bruin, OE de middelste kwab een an langer dan en zij 


tet, Eene ene te is in de zelfstandigheid van den innen 


terkwab als het ware verborgen. Maag door eene ondiepe insnoering van den 


gen dunnen darm overgaande. 
van het darmkanaal in het algemeen als die bij Rhynchobatus en Rhina, maar 
vlies Van den dikken darm strekt zich tot aan den regten darm uiten heeft 9 tot 1 
dingen, terwijl het rectum zelf geen klapvlies heeft. Ook zijn de klapvlies-k 
niet aanwezig. Milt langwerpig, eirond, plat, aan eene zijde met eene diepe groef, 


eel 


creas plat, veelhoekig, veelkwabbig. het "hi 


Dikke darm een weinig langer dan de maag. Ox 


H. Rostrum acutum processu a rostro distincto nullo. 
A. Rostrum basi paulo latius quam longum, carina media non sulcata. 
a. Pinnae medio margineque -unicolores. Corpus nec maculatum nec 
tum. Rostrum parte membranacea gede Hi 


Rhinohatus (Rhinobatus) armatus Gr. Hardw. Illustr. Ind. Zoöl, II tab. 99. MH. P ae 
peo, in 


Rhin. corpore elongato depresso, latitudine supra pinnas pectorales 3 in ejus longitudine; capite 
Á fere in longitudine corporis; rostro acuto 54 in longitudine corporis, duplo longiore quam medio c 
processu a rostro distincto nullo, lateribus membranaceo, carina media gracili non spinulosa, laf b IC 
minima Î5 in ejus longitudine, non sulcata, apice clavata; oculis diametro 7% circiter in longituc ne 
tri, diametris 2 circiter a se invicem distantibus; foraminibus temporalibus heute approximatis ef iis 
vel vix majoribus, margine posteriore bituberculato ; naribus minus dimidia earum longitudine a se j 


te; sulco labiali superiore nullo, inferiore continuo; rictu tota fere ejus longitudine a margine rostro-| 
torali remoto, rectiusculo; squamis corpore parvis conspicuis, dorso majoribus, ex parte spinula brevi 


Ed 


je 
N 


61 


matis; linea dorsì media et regione humerali spinulis majoribus armatis; pinnis dorsalibus forma subaequali- 
bus, non vel vix emarginatis, acutis, altioribus quam basi longis, dupla earum longitudine a se invicem 
distantibus, posteriore anteriore paulo altiore, vix tota ejus longitudine a caudali remota; pectoralibus 
latissimis rotundatis; ventralibus subrhomboideis antice obtusis rotundatis, postice acutis; caudali acuta, 


| margine postero-inferiore convexa, 57 circiter in longitudine corporis; colore corpore superne flavescente- 


fusco, inferne albescente; rostro parte membranacea subpellucida; pinnis fuscescente viridibus. 
Synon. Jndian Rhinobatus Gr. Hardw. 1. c. 
Rhinobatus typus Benn. Life of Raffl. p. 694. 
Ikan Kekeh Javan. Samar. 
Habit. Sarnarang, Singapore, in mari. 
Longitudo speciminis unici feminini 504”, 


Aanm. Het eenige specimen mijner verzameling is gevangen in Straat Singapore, en 
werd mij toegezonden, toen de eerste bladen dezer verhandeling reeds waren afgedrukt. 
Ik nam de soort zelf waar te Samarang, in 1848, waar zij echter zeldzaam is. 

Lever bruin, driekwabbig, de middelste kwab langer en breeder dan de zijdelijke. De 


drie kwabben naast elkander gelegd, geven aan de lever eene hartvormige gedaante. Gal- 


blaas als bij Ahinohatus ligonifer Cant. Evenzoo het darmkanaal. Slechts tel ik in den 
dikken darm 2 windingen meer 


62 
TRIJGONES. 


De Zrygones schijnen voor de Indische zeeën te zijn, wat de Rajae zij 
pesche. Thans zijn reeds Î7 soorten van den Zndischen Archipel bekend 
“zich verwachten, dat dit cijfer nog niet uitdrukt de helft der soorten, y 
pel bewonen, De bedoelde 17 soorten zijn Rhachinotus africanus Cant., 
Blkr., Zrygon imbricata MH., Frygon walga MH., Frygon zugei Bürg., 
Rupp., Frygon undulata Blkr., Trygon uarnacoïdes Blkr., Prygon polylep is 
pareh Blkr., Zrygon Kuhl MH., Zrygon pastinacoïdes Blkr., Frygon 
Pteroplatea micrurus MH., Hi ion iede MH., Zaendura lymama 
zonurus Blkr. 

„De 16 dezer soorten behooren tot de Bidt van Java zel ww ha 


JAVA. 
1. Frygon heterurus Bkr. 9. Frygon pareh Blkr. 
9 » _dmbricata MH. 10. » _ Kuhlii MH. En 
3 » _walga MH. Pi » __pastinacoïdes Blkr. 
4. » _ zugeì Burg. 12. » _ macrurus Blkr. 
5 » _ varnak Rupp. 13, Pteroplatea micrurus MH. 
6 » _ undulata Blkr. _ 14. Hypolophus sephen MH. 
7 » _ uarnaccïdes Blkr. 15. Taeniura lymma MH. 
ö » _ polylepis Blkr. 16. Aëtoplatea zonurus Blkr. 


Tot de fauna van 


MADURA. 

1. Frygon imbricata MH. 2. Hypolophus sephen MH. 
SUMATRA. 

1. Frygon macrurus Blkr. 2. Pteroplatea micrurus MH. 
SINGAPORE. 

1. Frygon uarnak Rupp. 4. Hypolophus sephen MH. 

De » _ imbricata MH. 5. Taeniura lymma MH. 

5. Pteroplatea micrurus MH. 


PINANG. 


® 


ho 


1. Rhachinotus africanus Cant. Trygon uarnak Rüpp. 


3. Trygon ümbricata MH. 
| » zuger Burg. 
5. Pteroplatea micrurus MH. 


BORNEO. 
1. Pteroplatea micrurus MH, 
GELEBES. 
1. Taendura lymma MH. 
TIMOR. | 
1. Taeniura lymma MH, 


NIEUW-GUINEA. 


1. Frygon Kuhlii MHL. 
4 OVERIGE EILANDEN. 
0. 


Buiten den Archipel komen tevens voor 


E 1. Rhachinotus africanus Cant. 

9. Frygon varnak Rüpp. 

» imbricata MH. 

» __Kuhlii MH. 

» zugei Bürg. 

) walga MH. 
Pteroplatea mierurus MH. 
. Hypolophus sephen MH. 


eenanse 


‚ Taenvura lymma MH. 


65 


6. Hypolophus sephen MH. 
7. Taeniura lymma MH, 


Roode zee. Guinea. 

Malakk. Chin. Ind. R. zee. Beng. Ganges. Kaap 
Coromand. Bengal. [de Goede Hoop. 
Hindost. Vanikoro. 

China. Japan. 

Ind. Roode zee. _ 

Malakk. Bengal. Ganges. R. zee. Chin. Japan. 
Malakk. Beng. Gang. Hindost. Roode zee. 
Malakk. Ind, zee. Roode zee. N, Ierland. 


Familia TRYGONES. 
Phalanx PaASsTINACAE. | 
TRYGON Adans. MH. | en 


IL. Cauda superne ad basin spinis glabris pluribus vel 1 armata. 
A. Rostrum valde acutum. Linea rostro-pectoralis concava. 
a. Dorsum linea media et circa lineam mediam granulosum vel spinu 


vestigio pinnarum nullo. 
f_Cauda postice medio crassior, parte postspinali disco corporis m 
Rictus latitudine 8 in longitudine rostri praeorali. 


Trygon heterurus Blkr. 

‚_ Ïf Cauda a basi usque ad apicem gracilescens. Rictus latitudine 2e 
‚ longitudine rostri praeorali. 

Trygon walga MH. 

h. Dorsum glabrum, linea media tantum granulis obsitum. Gad 


Trygon zugeì Bürg. 


HI. Cauda superne ad basin spinis nullis. | 
A. Dorsum aetate provectiore linea media et circa lineam mediam grar 
spinulosum. Rostrum acutum. Cauda vestigio pinnarum nullo. 


Ì Gauda parte graciliore spinulis parvis numerosis armata. 
ó Discus corporis latior quam longus. Rictus latitudine 2 circiter in 
tudine rostri pracorali. Corpus superne maculis fuscis confert 


Trygon uarnak MH. 


óó Discus keen LE Gn latus. Rictus latitudine 3 En É 


65 
Trygon undulata Blkr. 


óóó Discus corporis aeque longus ac latus. Rictus latitudine 2 et paulo in 
longitudine rostri praeorali. Corpus immaculatum. 


Trygon parch Blkr. 


TT Cauda parte graciliore post spinam glabra. 
ó Discus corporis aeque longus ac latus. Rictus latitudine 2, ad 8 in lon- 
gitudine rostri praeorali. Corpus superne immaculatum. 


Trygon uarnacoïdes Blkr, 


hb. Linea dorsi media granis vel spinulis ceteris aequalibus. 
Trygon polylepis Elkr. 


B. Dorsum glabrum, linea media autem granis vel spinulis aliquot vel nullis, 
a. Discus corporis latior quam longus. 
f Oculi diametro 2 circiter in longitudine rostri. Cauda pinnata. 
ó Linea rostro-pectoralis convexiuscula, Corpus superne coeruleo maculatum, 


| | Trygon Kuhlii MH. 


Ti Oeuli diametro 3 vel plus quam 5 in longitudine rostri,. Gauda vestigio 
pinnae nullo. 
ó Linea rostro-pectoralis rectiuscula vel antice concaviuscula,. Corpus superne 
non vel flavo maculatum. 


Trygon macrurus Blkr. 


hb. Discus corporis aeque longus ac latus. 
f _Oculi diametro 8 circiter in longitudine rostri. 
ó Linea rostro-pectoralis convexiuscula. Corpus immaculatum. 


Trygon pastinacoïdes Blkr. 


Prrrorratea MH. 


1. Tentacula temporalia nulla. Cutis laevis. 
Pteroplatea micrurus MH. 


| Hrrorornus MH. 


B 


Tazmvra MH. — hj de & Hi 


IL. Corpus superne maculis numerosis coeruleis. Discus c 
Cauda disco longior. Rictus flexuosus. Bn 


Taeniura lymma MH. 


Aërorzarea MH. 


1. Tentacula temporalia nulla. ' 


At B 
X Aètoplatea zonurus Blkr. 


67 
Phalanx PASTINACAE. 3 
Trreon Adans. MH. 


EL. Cauda superne ad basin spinis glabris 1 vel pluribus armata. 
A. Rostrum valde acutum. Linea rostro-pectoralis concava. 
a. Dorsum linea media et circa lineam mediam granulosum vel spinulosum. 
Cauda vestigio pinnarum nullo. 5 
t_Cauda postice medio crassior, parte postspinali disco corporis multo brevior. 
Eb Rictus latitudine 8 in longitudine rostri praeorali, 


_Frygon heterurus Blkr. 


__‘Tryg. corpore disciformi, disco paulo longiore quam lato, antice valde acuto, linea rostro-pectorali 
| concava; capite longitudine 2 et paulo in latitudine disci maxima; rostro acuto 3 in latitudine disci, superne medio 
| sulco longitudinali lato postice multo latiore quam antice; oculis diametro 6 circiter in longitudine rostri, 
 diametris plus quam 2 a se invicem distantibus; foraminibus temporalibus oculis vix majoribus; valvulis 
_ parium anterioribus rictum non attingentibus, marginibus integris; rictu undulato latitudine longitudine rostri 
_praeorali triplo breviore; dentibus maxillis obtusis; velo postmaxillari superiore fimbriato; fundo cavitatis 
_oris papillato; dorso medio et lateribus superne squamulis graniformibus scabris, regione scabra antice 
usque ad rostrum postice usque ad spinam caudalem posticam sese extendente; cauda parte libera disco 
_ vix longiore, vestigio pinnae nullo, medio quam antice et postice graciliore, postice quasi inflata suleis pluribus 
longitudinalibus multicarinata, superne ad basin spinis 4 brevibus glabris et post eas spinis 2 longis planis 
| ateribus serratis; colore corpore superne fuscescente-viridi, maculis nullis, inferne albescente. 
| Synon. Jkan Pareh Mal. Batav. 4 

___Habit. Batavia, in mari. 

___Latitudo speciminis unici feminini 165”. 

Aanm. Deze soort heeft de meeste verwantschap met Zrygon walga MH. doch laat er 
zich gemakkelijk van onderkennen, evenals van alle andere soorten van Frygon, doordien 
de staart aan de achterste helft aanmerkelijk dikker is dan in het midden en in ge- 
daante veel heeft van de vrucht van Rhizophora mangle. In dit opzigt heeft zij ook 
groote verwantschap met Prygonoptera testacea MH. van MVieuw- Holland. Van Trygon 


_walga MM. onderscheidt zij zich bovendien nog door aanmerkelijk kleinere bekspleet. 


Ïf Cauda a basi usque ad apicem gracilescens. Rictus latitudine 2 circiter 
in longitudine rostri praeorali. 


Trygon walga MH. Plagiost. p. 159 tab. 


Tryg. corpore disciformi, disco paulo vel non longiore quam lato, antice valde acuto, linea rostro-pec- 
torali concava; capite longitudine 2 et paulo in latitudine disci maxima; rostro acuto 3 ad 34 in latitudine 


_disci, superne medio sulco longitudinali lato postice multo latiore quam antice; oculis diametro 6 circiter 
\ 


ia longitudine rostri, diametris 2 circiter a se invicem distantibus ;. foraminibus temporalibus oculis vix vel 


non majoribus; valvulis narium rictum non attingentibus, marginibus integris; rictu un 
gitudine rostri praeorali paulo plus duplo breviore; dentibus maxillis femina juniori ob 
tis; velo postmaxillari superiore fimbriato; fundo cavitatis oris bipapillato; dorso medio et lat 
squamulis graniformibus scabro, regione scabra antice usque ad rostrum, postice usque ad 


pinnas venfrales superantibus apice laminis cartilagineis valvatis. 
Synon. Jkan Pareh Mal. Batav. Samar. 
Habit. Batavia, Samarang, in mari. 
Latitudo 5 speciminum (4 masc. f femin) f40’” ad 190”. 


Aanm. Deze soort leeft in de Java zee, den Indischen Oceaan em de Ro 
schijnt geene aanmerkelijke grootte te bereiken. Van Zrygon heterurus laat 


ter dan de regter. Geene blaas Maag als de menschenmaag van gedaante 
betrekkelijk kleinere groote bogt, die naar de linkerzijde gekeerd is. 
kleine kurvatuur en den dunnen darm gelegen, bijkans eirond, plat, 
Dunne darm veel korter dan maag en dikke darm. Binnenvlakte van del maag 2 
zonder merkbare plooijen of tepelvormige verhevenheden. Klapvlies van den dik) 
spiraalvormig met ongeveer 12 windingen. In de magen mijner specimina slechts re 
garnalen. ie d 


Trygon zugeì Burg. MH. Plagiost. p. 165. tab. Richards. Rep. Ichth. Chin. Jap. i 
Brit. Assoc. 1845 p. 197. Cant. Cat. Mal. Fish. p. 426. T. Schl. Faun. jap. Poiss. 


Tryg. corpore disciformi subrhomboideo, disco aeque longo circiter ac lato, antice valde acuto 
rostro-pectorali concava; capite longitudine 24 ad 24 in latitudine disci maxima; rostro valde ; 
ad 37 in latitudine disci, superne medio sulco longitudinali postice multo latiore quam antice 
diametro 54 circiter in longitudine rostri, diametris 2 a se invicem distantibus; foramine temporal trigon 
ovali oculo non minore; valvulis narium anterioribus rictum subattingentibus, marginibus ciliatis ; 
undulato latitudine 3 ad 37 in longitudine rostri praeorali; dentibus carina transversa acutiusculis 


tertiam ad dimidiam partem caudae longitudinis efficiente; appendicibus genitalibus conicis, pinnas » 
superantibus, postice sulcatis, valvatis; colore corpore superne fuscescente vel aurantiaco-viridi, 
albescente. 
Synon. Zugei Japonens. 
Ikan Pareh toka toka Mal. Batav. 


69 


___Habit. Batavia, in mari. 
__Latitudo 4 speciminum (8 femin.) 190” ad 215”. 


Aanm. Van deze soort, welke ook bij Pinang, in de Indische zee en aan de kusten 

van: China en Japan leeft, heb ik tot nog toe slechts de specimina mijner verzame- 
ling gezien. Bij drie dezer specimina ontbreekt het grootste gedeelte van den staart, wat 
bij velen mijner exemplaren van andere soorten insgelijks het geval is, omdat de visschers, 
het slaan dezer roggen met den met lange doornen gewapenden staart vreezende, dezen 
tot kort bij het ligchaam afkappen. 
Lever bruin, tweekwabbig, de kwabben ongeveer tot in de achterste helft der buik- 
holte reikende. Geene galblaas. Milt bruin, langwerpig, in de kleine kurvatuur der maag 
gelegen. Gedaante van maag en darmkanaal als bij de voorgaande soorten. Overlangsche 
plooijen van maag en dunnen darm matig ontwikkeld. Resten van langstaartige tienpoo- 
tige erustaceën in de maag. Klapvlies van den dikken darm spiraalvormig met 14 win- 
dingen. 


IH. Cauda superne ad basin spinis nullis. 

A. Dorsum aetate provectiore linea media et circa lineam mediam grannlosum vel 

spinulosum, Rostrum acutum. Cauda vestigio pinnarum nullo. 
a. Limea dorsi media granis vel tuberculis pluribus vel unico ceteris multo 

majoribus. 
f Cauda parte graciliore spinulis parvis numerosis armata. 
ó Rictus latitudine 2 circiter in longitudine rostri praeorali. Corpus superne 
maculis fuscis confertis obsitum. Discus corporis latior quam longus. 


Trygon uarnak MH. Plag. p. 151 Cant. Mal. Fish. p. 423. 


__Tryg. corpore disciformi, disco paulo latiore quam longo, antice acuto, linea rostro-pectorali concavius- 
cula; capite longitudine 3 fere in latitudine disciì maxima; rostro acuto 44 ad 43 in latitudine disci, superne 
medio sulco longitudinali gracili; oculis diametro 35 ad 4 in longitudine rostri, diametris 25 ad 23 a se 
invicem distantibus; foramine temporali trigono oculo non minore; valvula nasali anteriore rictum subattin- 
gente, aetate provecta ciliata; rictu latitudine 2 circiter in longitudine rostri praeorali; velo postmaxillari 
Superiore fimbriato; fundo cavitatis oris quadripapillato; dentibus maxillis obtusis; dorso linea media et 
circa lineam mediam granulis cordiformibus, granulis aetate provectiore acetate juvenili numero multo majo- 
ribus; regione granulosa antice usque ad rostrum postice usque ad caudae partem liberam fere sese exten- 
dente; medio dorso tuberculis 2 granulis multo majoribus; cauda disco multo longiore, vestigio pinnarum 
nullo, basi glabra, parte graciliore praeter spinam longam spinulis minimis armata; colore corpore caudaque 
superne fuscescente-viridi, maculis numerosis fuscis confertis, inferne albescente. 

Synon. Raja ommes scherit Forsk. Descr. anim. 9. 
| Raja varnak Forsk. Descr. anim. p. 18 No. 16, 6. L, Syst. Nat. ed, Gmel. p. 1509, 
| Raja varnak Bl, Schn. Syst, posth. p. 364, 


- 


Tri ygon maculata K. v. ee fig. ined. 


Frygon En ieitads. Rep: lehth. Chin. ae in Löe Meet. Brit Re ie 
Hwa-kin Chinens. 
Ikan Pareh kumbang Mal. Batav. 
Habit. Batavia, in mari. 
Latitudo 2 specimin. feminin. 240?” et 315”, 


Aanm. De heeren J. Mürren en Hesie brengen FPrygon Russelli 


beelding te oordeelen niet alleen onderscheidt door ligchaamskleur em groot 
maar ook door eene rei doornen midden over den rug van den staart, die zic 
af tot aan den langen staartdoorn toe uitstrekt, en doordien de lengte der 
hare breedte overtreft. | | ee 
Lever geel- of bruinachtig, tweekwabbig, zonder galblaas. Milt groot, 
pig, bruin, in de kleine kurvatuur der maag gelegen. Pancreas veel k 
milt, onregelmatig van gedaante. Maag en darmkanaal van gedaante als 
de soorten. Overlangsche plooijen van maag en darm zeer zigtbaar. Im d 
kleine erustaceën (onisciden). Klapvlies van den dikken darm spiraalvormig 
20 windingen. | An 


Ted 


óó Rictus latitudine 8 circiter in longitudine rostri pracorali. ê 
aetate superne fusco undulatum et nebulatum. Discus ee pori 
gior quam latus. | te 


Trygon undulata Bkr. 


Tryg. corpore disciformi, disco paulo longiore quam lato, antice acuto, linea rostro-pe 
Se SU, GOE en oi een 1 zhe disci alm Fol acuto 


94 ad 32 a se invicem distantibus; foramine temporalitrigono oculo majore; valvula hae 
non aktnBeniD, on valde CORE EN sinuoso abo di en in longe r 


bus ventrales non superantibus, conicis, non valvatis; colore corpore superne profunde viridi _y 
flexuosis et maculis magnis polymorphis fuscis vel nigricantibus, inferne albescente; cauda fus 
Synon. Jkan Pareh kassi Mal. Batav. Samar. 
Habit. Batavia, Samarang, in mari. 
Latitudo 3 speciminum ({ mascul.) 270” ad 320”. 


Hb: ' 


| 
Ji 


Aanm. Deze soort heeft groote verwantschap met Zrygon warnak Rupp. doch onder- 
scheidt er zich soortelijk van, door het golfs- en nevelsgewijze gevlekt zijn van het boven- 
ste gedeelte des ligchaams, doordien de ligchaamsschijf langer dan breed is, de breedte 
der bekspleet 3 maal gaat in de lengte van den snuit voor de bekspleet, de lengte van 
den kop slechts 2'/, maal gaat in de grootste breedte der schijf, de oogen kleiner zijn 
enz. Zij wordt tot meer dan 4 voeten breed, Van mijne drie specimina is het mannetje 
het grootste. 

_ Lever ligt bruinachtig of geel, tweekwabbig, de regterkwab echter zoo groot, dat zij 
bij opening der buikholte alle overige organen verbergt. De linkerkwab daarentegen ligt 
achter in de buikholte naast de ruggegraat. Galblaas niet aanwezig. Milt bruin, lang- 
werpig, zeer plat, in de kleine kurvatuur der maag gelegen. Pancreas zeer klein. Ge- 
daante van maag en darmkanaal als bij de vorige soorten. Overlangsche plooijen van 
maag en dunnen darm zeer zigtbaar. Klapvlies van den dikken darm spiraalvormig met 
18 windingen. De nieren strekken zich zoo als gewoonlijk langs de ruggegraat uit, doch 
zijn nabij de cloaca veel breeder dan bij Zrygon uarnak. 


ó66ó Rictus latitudine 2 et paulo in longitudine rostri praeorali, Discus cor- 
poris aeque longus ac latus, Corpus immaculatum, 


Trygon parch Blkr. 


Tryg. corpore disciformi, disco aeque longo circiter ac lato, antice acuto, linea rostro-pectorali antice 
praesertim concaviuscula; capite longitudine 9 et paulo in latitudine disci maxima; rostro acuto 44 circiter 
in latitudine disci, superne sulco longitudinali trigono; oculis diametro ö fere in longitudine rostri, diame- 
fris 4 fere a se invicem distantibus; foramine temporali angulato oculo majore; valvula nasali anteriore 
‘rictum subattingente, non ciliata; rictu sinuoso latitudine 2 et paulo in longitudine rostri praeorali; velo 
_postmaxillari superiore fimbriato; fundo cavitatis oris quadripapillato; dentibus maxillis obtusis; dorso linea 
media et circa -lineam mediam granulis polygonis et subcordiformibus; regione granulosa a rostro usque ad 
apicem caudae sese extendente; dorso linea media tuberculis 3 granulis ceteris majoribus; cauda longitu- 
dinem disci (minus duplo) superante, vestigio pinnarum nullo, superne lateribusque granulis et post spinam 
_granulis conicis subspinaeformibus tota scabra, inferne ad basin glabra; spina caudae ad initium 2ae quartae 
_caudae partis inserta; corpore superne profunde einerascente-viridì, immaculato, inferne albescente. 
_Synon. rygon semirugosa K. v. H. fig. ined. 

Ikan Pareh passir Mal. Batav. 
Habit. Batavia, in mari. 
Latitudo speciminis unici feminini 485” 


ee 


Aanm. Bij het eenige’ specimen mijner verzameling en bij alle grootere, welke ik te 
BE atavia dikwerf gezien heh, stelt het beschubte gedeelte van den rug een zeer langwer- 
- vierkant daar, hetwelk scherp afgegrensd is van het voorste gedeelte van den snuit en 
van de borstvinnen, welke geheel glad zijn. Dit vierkant is het breedste ter plaatse van 
de oogen, voor welke het eene zeer konvekse lijn vormt, is even achter de oogen ondiep 
Cn ‚ wordt naar den staart toe allengskens doch weinig smaller en gaat aan den 


72 


wortel van den staart met een’ duidelijk uitgedrukten hoek 
Deze soort wordt tot meer dan 900” breed. | 
Lever groot, tweekwabbig, bruin, de linkerkwab breeder en langer dan de 


galblaas. Milt langwerpig, plat, in de kleine kurvatuur der maag gelegen. 
regelmatig van gedaante. Gedaante van maag en darmkanaal als bij de v 
Maag- en dundarm-slijmvlies met naauwelijks zigtbare plooijen. Klapvlies van 
darm spiraalvormig, met 18 windingen. 


{tT Cauda parte graciliore post spinam glabra. à 
ó Rictus latitudine 2, ad 3 in longitudine rostri praeorali. 
poris aeque longus ac latus. Corpus superne immaculatum. 


Trygon uarnacoïdes Blkr. 


Tryg. corpore disciformi, disco aeque longo circiter ac lato, antice acuto, linea rostro-pec 
praesertim concaviuscula; capite longitudine 2% ad 2% in latitudine disci maxima; rostro acu 
in UE BEDE Ee ne sulco beed gene diametro 4 oe 6 in longitudine rostri, K 


attingente, ciliis non vel vix conspicuis; rictu sinuoso latitudine 23 A 3 in onstaan 
velo postmaxillari superiore fimbriato; fundo cavitatis oris quadripapillato; dentibus maxillis obt 


caudam sese extendente; Re dorso tuberculis 2 vel fÎ granulis multo majoribus; cauda disco m 
triplo) longiore, vestigio pinnarum nullo, ante et post spinam longam tota glabra; 
fuscescente-viridi , maculis nullis, inferne albescente. 

Synon. Frygon acuta K.v. H. fig. inedit. 

Ikan Pareh Mal. Batav. Samar. 

Hebit. Batavia, Samarang. 

Lalitudo A speciminum feminin. 180” ad 255”. 

Aanm. Ik noem deze soort warnacoïdes naar hare overeenkomst met Trygon 
MH., van welke zij echter verschilt, doordien zij de schijf even lang als breed e 
staart, behalve den grooten gewonen doorn, geheel glad heeft, terwijl bovendien alle vlel 
ning bij mijne vier exemplaren, allen van jeugdigen leeftijd, ontbreekt, en bovendien 
oogen betrekkelijk kleiner zijn en de korrelachtige schubben bij specimina van dezell 
grootte veel minder talrijk. 

Lever geel- of bruinachtig, tweekwabbig, de regterkwab grooter dan de linker doch 
kleiner dan bij Zrygon undulata. Geene galblaas. Milt groot, plat, langwerpig, n 
de kleine kurvatuur van de maag gelegen. Pancreas veel kleiner dan de milt, onrege: 
tig van gedaante. Maag- en darmkanaal van gedaante als bij de voorgaande soorten. O 
langsche plooijen van maag en dunnen darm duidelijk zigtbaar. Klapvlies van den di 
darm. spiraalvormig, met 17 windingen, 


73 


b. Linea dorsi media granis vel spinulis ceteris aequalibus. 


, rygon polylepis Blkr. 
| Tryg. corpore disciformi, disco paulo longiore quam lato, antice valde acuto, linea rostro-pectorali an- 
tice concaviuscula ; capite longitudine 2 et paulo in latitudine disci maxima; rostro acuto 3 circiter in lati- 
tudine disci, superne medio sulco longitudinali superficiali; oculis diametro 7 circiter in longitudine rostri, 
diametris 4 fere a se invicem distantibus; foramine temporali trigono oculo majore; valvulis narium anterio- 
ribus rictum non attingentibus, margine leviter fimbriatis; rictu parum undulato, latitudine 3 circiter in 
Jongitudine rostri praeorali; velo postmaxillari superiore leviter fimbriato; fundo cavitatis oris quinque-pa- 
pillato ; dentibus maxillis obtusis; corpore superne caudaque totis squamulis conicis subspinaeformibus ob- 
sus, squamulis lineam dorsi mediam versus paulo majoribus; linea dorsi media tuberculis majoribus nullis; 
cauda vestigio pinnae nullo, -corpore plus duplo longiore, spina (abrupta) longitudine capitis circiter 
a radice caudae remota; appendicibus genitalibus conicis ventralibus brevioribus, postice sulcosis, non 
valvatis; colore corpore superne viridi- vel fuscescente-griseo, inferne albo; pinnis inferne late viridi-griseo 
vel fuscescente-griseo marginatis. 

_Synon. Jkan Pareh passir Mal. Batav. 

d Habit. Batavia, in mari. 

__Latitudo speciminis unici mascul. 310”. 


__ Aanm. Deze soort behoort even als de 5 boven beschrevene tot de Trygones, bij welke 
geen spoor van vinnen aan den staart is waar te nemen. Van de vorigen onderscheidt zij 
zich voldoende door de opgegevene kenmerken, waaronder het meest in het oogvallende 
is het geheel bedekt zijn van rugvlakte en staart met kleine doornvormige schubjes, ter- 
wijl er geene groote knobbels zich midden op de ruglijn bevinden. 
Lever zeer groot, geelachtig bruin, tweekwabbig, de regterkwab grooter dan de linker 
en bij opening der buikholte de overige ingewanden bijkans geheel verbergende. Geene 
galblaas. Milt bruin, van middelmatige grootte, langwerpig ovaal, plat, in de kleine 
kurvatuur der maag gelegen. Pancreas veel kleiner dan de milt, onregelmatig van ge- 
daante. _Gedaante van maag en darmkanaal als bij de voorgaande soorten. Overlangsche 
plooijen van maag en dunnen darm naauwelijks zigtbaar. Klapvlies van den dikken darm 
spiraalvormig, ret 22 windingen. 


_B. Dorsum linea media granis vel spinis aliquot vel nullis et circa lineam mediam 
glabrum. 
a. Discus corporis latior quam longus. 
f_Oculi diametro 2 circiter in longitudine rostri, Cauda pinnata. 
ó Linea rostro-pectoralis convexiuscula. Corpus superne coeruleo maculatum. 


Frygon Kuhlii MH. Plag. p. 164. T. Schl. Faun. Jap. Poiss. p. 308. 


 Tryg. corpore disciformi, disco multo latiore quam longo, antice obtusiusculo angulato, linea rostro-pec- 
rali convexiuscula; pinna pectorali angulo posteriore acuta; capite longitudine 4 circiter in latitudine disci 


10 


t 


maxima; rostro obtusiusculo angulato, 6E circiter in latitudine discis oculis diametro Ô 
dine rostri, diametro f circiter a se invicem distantibus; foramine temporali curvato ie 
breviore; valvulis nasalibus anterioribus rictum attingenlibus, marginibus ciliatis; dent ib 
ven postman geperlons en fundo cantate oris REE rictu_ undulat 


vectiore pinnas ventrales superantibus, conicis, valet 9 colore corpore superne f 
sparsis coeruleis annulo nigro cinctis; inferne albescente. 
Synon. Prygon glauconotus K.v. H. secund delin. inedit. 
Ikan Parch Mal. Batav. 
Ikan Kinjong Indig. Samar. 
Habit. Batavia, Samarang, in mari. 
Latitudo 5 speciminum (4 mascul.) 155” ad 280°”. 


Aanm. Bi alle pee 5 en Hun is de staart kort bij en wortel: 


staartvinnen aanwezig, waarvan de pd zeer kort is en in he, À 
zoo hoog als de onderste. De groote staartdoorn bevindt zich aan het ei 
ste vierde gedeelte van den staart. Het aantal blaauwe vlekken op den 
nen verschilt bij mijne specimina van eenige weinigen tot meer dan 
bekend van Indië, Vandcoro, Nieuw-Guinea en Japan. 
Lever bruin, tweekwabbig, de kwabben van ongeveer ditte lengte en 
terste helft der buikholte reikende, Milt bruin, onregelmatig van gedaante. S 
kurvatuur der maag gelegen. Pancreas zeer klein. Gedaante van maag 
als bij de voorgaande soorten. Overlangsche plooijen van maag en en 
ontwikkeld. Klapvlies van den dikken darm spiraalvormig, met ongeveer 1 
Tí Oculi diametro 8 vel plus quam 3 in longitudine rostri. 
pinnarum nullo. 5 

ó Linea rostro-pectoralis rectiuscula vel antice concaviuscula. 

ne flavo vel non maculatum. 


Trygon macrurus Blkr. 


vel antice concaviuscula; pinna pectorali angulo posteriore TRD capite her. a 
tudine disci maxima; rostro acuto 4? ad 43 in latitudine disciz oculis diametro 3 ad 3E in 
rostri, diametris 2 circiter a se invicem distantibus; foramine temporali paulo curvato oculo non vel 
valvulis nasalibus anterioribus rictum non attingentibas, aetate provectiore ciliis valde conspicu 
dalato, latitudine 24 ad 3 fere in longitudine rostri praeorali; velo postmaxillari superiore fimbri 
cavitatis oris bipapillato; dorso toto glabro vel linea media tantum tuberculo unico; cauda disco pl 
longiore, spina magna excepta, tota glabra; vestigio pinnae nullo; appendicibus genitalibus ai ó 


75 


bus brevioribus, conicis, postice sulcatis, non valvatis; corpore superne fuscescente-viridi, immaculato vel 
maculis rotundis flavescentibus; inferne albescente;-cauda fusco et flavo annulata. 

Synon. kan Pareh Mal. Batav. Samar. 

Habit. Batavia, Samarang, in mari; et Padang, Sumatrae occidentalis, in mari. 

Latitudo 6 speciminum (3 mascul.) 180" ad 295”. 


DET 


Aanm. Het grootste mijner exemplaren, een wijfje, heeft den rug geheel glad, even 
als twee kleinere mannetjes. Bij de overige drie specimina bevindt zich een wit beenach- 
brie knobbeltje in de middellijn van den rug nabij den kop. Hieruit blijkt, dat men aan 


het ruw of glad zijn van den rug meerdere waarde mag hechten, mits voorzigtig toege- 
past, dan daaraan door de heeren J. Mütier en Henrie wordt toegekend. Bij het grootste 
specimen zijn de geelachtige rug- en borstvinvlekken verdwenen. 

Lever tweekwabbig, de linkerkwab het grootste, zich tot in het achterste gedeelte der 
buikholte uitstrekkende. Geene galblaas. Milt langwerpig, plat, in de kleine kurvatuur 
der maag gelegen. Pancreas klein. Gedaante van maag en darmkanaal als bij de voor- 
‘gaande soorten. Overlangsche plooijen van maag en dunnen darm naauwelijks zigtbaar. 
Klapvlies van den dikken darm spiraalvormig, met 20 windingen. 


hb. Discus corporis aeque longus ac latus. 
Ì Oeculi diametro 3 circiter in longitudine rostri. 
ó Linea rostro-pectoralis convexiuscula. Corpus immaculatum. 


Frygon pastinacoïdes Blkr. 


Iryg. corpore disciformi, disco aeque longo ac lato, antice obtusiusculo, angulato, linea rostro-pectorali 
convexiuscula; pinna pectorali angulo posteriore rotundata; capite longitudine 3 fere in latitudine disci 
maxima; rostro obtuso angulato 4£ circiter in latitudine disci; oculis diametro 3 circiter in longitudine ros- 
fri, diametro 14 circiter a se invicem distantibus; foramine temporali curvato oculo non minore; valvulis 
pasalibus anterioribus rictum non atlingentibus, marginibus fimbriis vix conspicuis; rictu undulato latitudine 
23 circiter in longitudine rostri praeorali; dentibus maxillis obtusis; velo postmaxillari superiore fimbriato ; 
fundo cavitatis oris bipapillato; dorso glabro linea media tantum parte anteriore tuberculis aliquot osseis; 
cauda (prope basin abrupta) basi glabra; colore corpore superne fuscescente viridi, immaculato, inferne 
_ albido. 

Synon. kan Pareh Mal. Batav. 

‘Habit. Batavia, in mari. 

Latitudo speciminis unici femin. 155°”. 


_ Aanm. Deze soort is na verwant aan Trygon pastinaca Bon. en Trygon akajei MH. 
Met de laatstgenoemde soort heeft zij bijkans volkomene overeenkomst in de gedaante des 
ligchaams en de bewapening van den rug, doch bij Zrygon akajei is de schijf aanmer- 
kelijk breeder dan lang en zijn drie tepeltjes in den bodem der mondholte, Daar de 
staart bij mijn specimen bijkans geheel ontbreekt, kan ik slechts zeggen, dat hij aan den 


wortel geheel glad is. Bij Zrygon pastinaca Bon. schijnt de snuit spit 
op de eigenschappen des staarts toe, die ik van mijn specimen niet kan 
overeenkomst met de beschrijving van Zrygon pastinaca Bon. volkomen, 
bij mijn specimen eenige beenige tuberkels op de middellijn des rugs bevi: 
de tanden wel stomp, maar het is een wijfje, en hetis bekend, dat de w 
le soorten van Zrygon stompe tanden hebben, terwijl zij bij de mannetje Le 
Lever geelachtig bruin, tweekwabbig, de ne de grootste en bij vans de 
lengte der buikholte innemende. Geene galblaas. Milt plat, langwerpig, ir 
kurvatuur der maag gelegen. Pancreas klein. Gedaante van maag en darmka 
“ 


de voorgaande soorten. Overlangsche plooijen van maag en dunnen darm zeer c 
Klapvlics van den dikken darm spiraalvormig, met 19 windingen, 


Prrerorzarca MH. 


1. Tentacula temporalia nulla. Cutis laevis. | iN 


Pteroplatea micrurus MH. 
Pteroplat. corpore disciformi, disco duplo circiter latiore quam longo, margine anteriore plus f 


sinuoso, margine posteriore convexo; rostro paulo prominente; capite longitudine 6 circiter in 
disci maxima; rostro ff circiter in latitudine disci; oculis diametro 3 ad 4 in longitudine rostri, 
Jg ad 4 a se invicem distantibus; foramine temporali oculo majore; tentaculis temporalibus nulli: 


BAE eo VDE seriatis ; pen, disci ENE poris valde Haen 


parte aetate provectiore spinis 4 vel 2 non serratis pinnis ventralibus multo brevioribus Pe in 
bus genitalibus conicis, ventrales superantibus, postice sulcatis, valvatis; colore corpore supern Ie 
viridi, interdum guttis sparsis dilutioribus, inferne albescente; cauda nigricante-fusco et albo annul 
Synon. Raja mierura Bl. Schn. Syst. posth. p. 300. 8 
Raja poecilura Shaw Gen. zoöl. p. 291. Hardw. 
Tenkee kunsul Russ. Corom. Fish. IL p. 4. fig. 6. 
Gymnura mierura Kuhl. Algem. Konst- en Letterbode Mei 1823. 
Frygon kunsua Cuv. Règn. anim. 
Trygon poecilurus Benn. Life Raffl p. 694. 
Pteroplatea mierura MH. Plagiost. p. 169. Richards. Ichth. Chin. Jap. in fand 15e meel Brit. 
/ 1845. p. 197. Cant. Mal. Fish. p. 427. 
Pteroplatea japonica T.Schl. Faun. Jap. Poiss. p. 309 tab. 144 (varietas cauda bevor) ie 
Minojei Japonens. N 
Peih-yu vel Fe peih-pu Chinens. 
ikan Pareh lumpur Mal. Batav. 
Ikan Peh Jav. Samar. Keke. 
Habit. Batavia, Samarang, in mari. 8 
Latitudo 5 speciminum (2 mascul.) 195°” ad 425”. 


77 


Aanm. Deze soort leeft aan de kusten van Java, Borneo, Sumatra, Singapore, Pinang, 
‚ Malakka, China, Japan, Bengalen (monden der Ganges), en in de Roode zee. Pteropla- 
fea japonica T. Schl. is hoogstwaarschijnlijk dezelfde soort als de bovenbeschrevene. De 


lengte var den staart verschilt toch met dea leeftijd des diers. De Japansche specimina 
schijnen den staart standvastig korter te hebben dan die van de zuidelijker gelegene zeeën. 
Bij mijne kleinste specimina zijn de staartdoornen nog niet zigtbaar en bij een der groo- 
teren zie ik twee korte staartdoornen. De soort komt te Batavia nu en dan, gewoonlijk 


bij slechts enkele exemplaren ter markt. In November 1846 echter zag ik er eens zeer tal- 
rijke specimina te gelijk. 

| Lever bruin, tweekwabbig, de kwabben van ongeveer gelijke lengte, zich tot in de 
achterste helft der buikholte uitstrekkende. Geene galblaas. Milt bruin, langwerpig, 


d 


plat, in de kleine kurvatuur der maag gelegen. Pancreas onregelmatig van gedaante, 


À 


bh 


kleiner dan de milt. Gedaante van maag en darmkanaal even als bij de bovenbeschre- 


vene soorten van Zrygon. In de maag jonge exemplaren van Corvina Kuhliù CV. 
en Onssciden. Overlangsche plooijen van maag en dunnen darm duidelijk ontwikkeld. 
Klapvlies van den dikken darm spiraalvormig, met 1Ì windingen. 


Hxeorornus MH. 


Hypolophus sephen MH. Plagiost. p. 170. Cant. Cat. Mal. Fish. p. 429. 


Hypoloph. corpore disciformi, disco rhomboideo, latiore quam longo, marginibus convexis; capite 94 
circiter in latitudine disci maxima; rostro angulato 5 et paulo in latitudine disci; oculis diametro 4 circiter 
in longitudine rostri, diamelris 3 circi'er a se invicem distantibus; foramine temporali trigono oculo ma- 
jore; rictu valde angulato, latitudine fZ circiter in longitudine rostri praeorali; lamina dentium inframaxil- 
Jarium paulo tantum latiore quam longa; fundo cavitatis oris quinque-papillato, papillis 3 mediis approxi- 
matis; valvula nasali anteriore rictum attingente, angulo rotundato; aperturis branchialibus S formibus; 
dorso capiteque superne totis squamis tetra-, penta-vel hexagonis tectis; linea dorsi media tuberculis 2 ad 4 
majoribus rotundis convexis, cauda disco triplo circiter longiore, basi superne squamulosa et post spinam 
scabra, inferne cute pinnaeformi mediam tertiam partem caudaelongitudinis efficiente , paulo ante spinam cauda- 
lem incipiente; appendicibus genitalibus conicis pinnas ventrales vix superantibus, postice sulcalis, non val- 
vatis; colore corpore superne luride griseo-fuscescente, inferne albescente; cauda et membrana subcaudali 
fuscescentibus, 

Synon. Raja sephen Forsk. Deser. animal. 17 No. 16. 
Raja sephen Lacép. Poiss. I p. 123. Bl. Schn. Syst. posth. p. 36%. Shaw. Gen. Zoöl. V,‚, p. 

288 et 289. 

Wolga tenkee Russ. Corom. Fish. I p. 2 fig. 3. 
TFrygon sephen Cuv. Règn. anim. 
Trigon sephen Rüpp. AU. R.N. A. F.R.M. p. 52. N, Wirb.F. Ab. F.R. M. p. 69 tab. 19 fig. 5 

(dentes) (senior). | 
Trigon Forskoalii Rüpp. Atl. R.N.A.F.R.M. p. 53 tab 13 fig. 2 (junior), 

Sephen Arab. 8 


Ikan Pareh dawon Mal. Bat. 

Ikan Pareh hajam Indig. Samar. 

Ikan Peh tgerrok Indig. Gresik. 
Habit. Batavia, Samarang, Gresik, Surabaja, Kammal, in mari, et Surakarta, in 
Latitudo 4 speciminum (2 geniad 180 ad 250”. 


Ae Lee soort is zeer ee aan de Javasche kusten en En 


Re is. Van zeeën, soera dan du) is zij nog niet Bolens maa 
Java is zij gevonden bij Singapore, Pinang, Malakka, in de Indische ze 
Bengalen en de monden van de Ganges, bij Coromandel en in de Roode 
eenige voeten DE en Hent individu’s zijn te Batavia niet gelen 


terste helft der buikholte giften eldheade) Geene danae 
afgerond, in de kleine kurvatuur der maag gelegen. Pancreas onregelma 
kleiner dan de milt. Gedaante van maag en darmkanaal als bij mijne so ete 
gon. In den slokdarm tot aan den maagmond vele dwarsche plooijen. 
plooijen van maag en dunnen darm zeer ontwikkeld. Klapvlies van den 
spiraalvormig, met 17 of 18 windingen. In de maag resten van schelpdierscha 


Tarmvaà MH. 8 


L. Corpus superne maculis numerosis coeruleis. Discus corporis longio: 
Cauda disco longior. Rictus flexuosus. 


Taeniura lymma MH. Plagiost. p. 171. Cant. Cat. Mal. Fish. p. 481. 


narum pectoralium acutis; capite longitudine 3 fere, rostro 4Z fere ad 4 
lis diametro 2 ad 22 in longitudine rostri, diametro 1 eirciter a se invicem distantibus ; for 
sub oculo desinente, oculo non vel vix breviore; rictu flexuoso; dentibus maxillaribus acutis; 
tis oris bipapillato; velo postmaxilari valvulisque nasalibus anterioribus fimbriatis; cute toto 
bus tota glabra, aetate provectioribus linea dorso media spinis brevibus obsita; cauda disco 
depressa postice parte spinis serratis armata; colore corpore superne fuscescente-aurantiaco r 
sis rotundis pulchre coeruleis; cauda superne lateribus coeruleo longitudinaliter vittata; ventr 
vel flavescente, marginem disci versus aurantiaco. Ô á 
Synon. Raja lymma Forsk. Descr. anim. 17 No. 15. L. Syst. nat. ed. Gm.p. 1511. Lacé | 
tab. 3 fig. 2,3. BL Schu. Syst. posth. p. 364. Shaw Gen. Zoöl. V,‚,p. 287. 
Raie torpille Lacép. Poiss. I p. S2et83 tab. 6 fig. 1. en 

Frygon lymma Cuv. Règn. anim. Swains. Il p. 319. 
TFrygon bymma Rüpp. Atl. R. N. Afr. F. R. M. p. 51 tab. 13 fig. 1. N. Wirb, FE. 

p. 69 tab. 19 fig. 4 (dentes). 

Trygon Halgani Less. Voyage Duperrey, Zoöl. II p. 100 tab. 


ee 79 


Pastenague de Halgan Less. ibid. 
Irygon ornatum Gr. Hardw. Hiustr. Ind. Zoöl. T tab. 99. 
LEymma Arab. 
Pharr Indig. Nov. Hibern. 
Ikan Pareh kumbang et Ikun Petjun Mal. Bat. 
Habit. Batavia, Singapore, in mari. 
Latitudo 4 spceiminum femin. 165” ad 215, 


Aanm. Taeniura lynvma MH. is niet alleen bekend van Java, Celebes en Timor, maar 
ook van Singapore, Malakka, Pinang, de Indische- en Hoode zee en Nieuw-lerland. De 
soort is te Batavia niet zeldzaam en wordt tot meer dan twee voeten breed. 

Lever bruin, tweekwabbig, de linkerkwab wat grooter dan de regter en zich tot ver 
in het achterste gedeelte der buikholte uitstrekkende. Geene galblaas. Milt bruin, lang- 
werpig, plat, in de kleine kurvatuur der maag gelegen Pancrcas kleiner dan de milt. 
Maag doedelzakvormig met vrij aanmerkelijken blinden zak. Dunne darm korter dan 
maag en dikke darm. Maag en slokdarm met weinig ontwikkelde dwarsche plooijen. 
Dunne darm met goed ontwikkelde overlangsche plooyen. Klapvlies van den dikken 
darm spiraalvormig, met 19 windingen. 


AErorzatrea MH 
TE Tentacula temporalia nulla. 


Aëtoplatea zonurus Blkr. 


Aötoplat. corpore disciformi, disco minus duplo latiore quam longo, marginibus anteriore et posteriore 
flexuosis; rostro paulo prominente 11 circiter, capite 7 circiter in latitudine disci maxima; oculis diametro 
2 circiter in longitudine rostri, diametris AE circiter a se invicem distantibus; foramine temporali trigono 
oculo majore, valvula antice inserta toto clausibili ; tentaculis temporalibus nullis; rostro poris valde con- 
spicuis longitudinaliter seriatis; margine disci anteriore poris valde conspicuis uniseriatis obsito; rictu vix 
curvato, latitudine rostri longitudine praeorali majore, maxillis angulum oris non attingentibus, dentibus 
acutis; fundo cavitatis oris non papillato; valvulis nasalibus frigonis, apice rotundatis, margine ciliatis; 
aperturis branchialibus S formibus; corpore toto glabro; pinnis ventralibus subquadratis angulis rotundatis; 
cauda parte libera disco duplo circiter breviore, leviter compressa, inferne crista cutanea brevi spinae 
opposita; pinna praespinali tota ejus longitudine post pinnas ventrales incipiente, gracili, parva; spina in 
anteriore tertia caudae parte inserta (partim abrupta); colore corpore superne viridi, maculis numerosis 
confertis rotundis dilutioribus et punctis numerosissimis nigricantibus vario modo serjatis; ventre albescente; 
cauda fusco et albo annulata. 

Synon. kan Pareh 

Habit. Batavia, in mari. 

Latitudo speciminis unici feminini 710”, 


Aanm. BE ne: Hee soort te Batavia ‚ den 
mijner verzameling is het eenige, wat ik ooit gez 
Lever bruin, tweekwabbig; de kwabben onreg 


Milt bruin, langwerpig, platachtig rond. Pancreas we ni 


spilvormig aan het Po Ee 8 Re 8 
men. LEES darm zeer = 


81 
Fam. MYLIOBATIDES. 


Van de Myliobatides zijn de 8 thans bekende Soenda-Moluksche soorten: Myliohatis ma- 
 culatus Gr. Hardw., Myliohatis vespertilio Blkr., Myliobatis Nieuhofit MH., Myliobatis 
amilvus MH.?, Aëtobatis narinari MH., Aëtobatis flagellum MH., Rhonoptera javamica 
_MH. en Rhinoptera adspersa MH. Daarvan komen op de fauna van 

| 


1. Aëtobatis flagellum MH. 


| JAVA. 

1. Myliobatis maculatus Gr. Hardw. 4. Myliohatis milvus MH.? 

2. » vespertilio Blkr. 5. Aëtobatis narinari MH. 

E35. ) Nieuhofii MH. 6. Rhinoptera javanica MH. 

| MADURA. 

| 

1, Aëtobatis narinari MH. 2. Rhinoptera javanica MH. 
SUMATRA. 

_ 1. Aëtohatis narinari MH. 

| SINGAPORE. 

_1. Aëtobatis narinari MH. 

| PINANG. ì 

| 1. Mylvohatis Nieuhofiì MH. 4. Aëtohatis narinari MH. 

| 2. ) vespertilio Blkr. 5. Rhinoptera adspersa MH. 

ES. ) maculatus Gr. Hardw. 

| GELEBES. 

| 

j 


OVERIGE EILANDEN. 
0. 


Hiervan komen ook buiten den Archipel voor: 


1. Myliobatis Nieuhofiù MH. Hindost. Chin. N. Holl. Middell, zee. 
4 » maculatus Gr. Hardw. Hindost. ? 
D) milvus Val. Roode zee, China. 
à 11 


Aëtohatis narinari MH. 
Dn flagellum MH. 
6. Rhinoptera adspersa MH, 


ne 


_ Van de familie Cephalopterae hezit E geen imke ie. 5 en 
phaloptera eregoodoo Cuv., welke reeds van de kust van, Core 


niet bepaald opgegeven. 


a To old De 
nk bn 
a zet ee 


Eik 
e 


85 


CONSPECTUS SPECIERUM ANALYTICUS, 


» 


Mxyriozaris Cuv. MH. 


IL, Dorsum juventute provectiore et aetate adulta linea media granulosum. 
A. Corpus superne fuscescente-viride, maculis rotundis coerulescentibus. 


Myliohatis maculatus Gr. Hardw. 


MH. Dorsum aetate juvenili provectiore et adulta totum glabrum. 
A. Pinna- caudalis longe post basin ventralium sita. 
a. Corpus superne coerulescens, vittis nigris striatum et lituratum. 


Myhobatis vespertilio Blkr. 


B. Pinna caudalis prope vel supra basin ventralium incipiens. 
a. Corpus superne viridi-fuscescens, fasciis transversis latis coeruleis. 
tT Cauda disco corporis duplo vel plus duplo longior. 


| Myliohatis Nieuhofii MH. 


b. Corpus superne fuscescente-viride, postice ocellatum, medio fasciis transversis 
fuscescentibus et dilute viridibus. 
ï Cauda corpore quadruplo vel plus quadruplo longior. 


| 

| 

| Myliohatis milvus MH. 

| Aërosaris MH, 

| L Corpus pinnaeque superne maculis rotundis margaritaceo-coeruleis. 
Aëtobatis narinari MH. 


Ruisorrera Van Hass, 


1. Dorsum totum glabrum. Cauda corpore plus duplo longior. 
A. Dentes supra- et inframaxillares aequales. 


Rhinoptera javamica MH. 


Mrrrozaris Cuv. MH. 


IL. Dorsum juventute provectiore et aetate adulta linea media granu 
A. Corpus superne fuscescente-viride, maculis ron coerulescenti 


Myliohatis maculatus Gr. Hardw. Illustr. Ind. zoöl. II tab. 101. MH, Plag. 
Ichth. Chin. Jap. Rep. 15e meet. Brit. Ass0c. 1845 p. 198. 


tice sulcatis, non valvatis; colore lord superne fuscescente-viridi inferne in corpore 
superne maculis rotundis coerulescentibus; cauda vulgo fusco et flavescente annulata. 
Synon. Myliobatis eyclurus V. Hass. Algem. Konst- en Letterb. 1825. 
Spotted Eagle Ray Gr. Hardw. Illustr. Ind. Zoöl. II tab. 101. 
Hwa teën tjang jing vel Fa teemtjang ging vel Ta tim tjeung ang Chinens. 
Jungli Indig. Pinang. 
Ikan Pareh gampret vel Ikan Pareh burong Mal. Batav. et Samar. 
Ikan Peh manu Indig. Pasur. 
Habit. Batavia, Samarang, Pasuruan, in mari. 
Latitudo 5 speciminum (3 mascul.) 260” ad 360”. 


namelijk gekenmerkt door de ruwheid van haren rug, welke bij nog jonge 
reeds min of meer bestaat doch op lateren leeftijd duidelijker wordt. - | 
Lever bruin, tweekwabbig, de linkerkwab grooter dan de regter en tot in de 
helft der buikholte zich uitstrekkende. Geene galblaas. Milt bruin, langwerpië EE 
kleine kurvatuur der maag gelegen. Maag spilvormig, aan het pylorusgedeelte h 
vormig omgebogen. Dunne darm veel korter dan de maag. Dikke darm ongeveer « 
lang als de maag. Plooijen van het slijmvlies der maag duidelijk ontwikkeld, i 
algemeen overlangs loopende, doch door talrijke dwarsche plooijen een netsgewijs uit 
vertoonende. Plooien van den dunnen darm niet zigtbaar. Klapvlies van den di 
darm spiraalvormig, met ongeveer 20 windingen. In de maag resten van garnalen. 


U. Dorsum aetate juvenili provectiore et adulta totum glabrum. 
A. Pinna caudalis longe post basin ventralium sita. 
a Corpus superne coerulescens, vitlis nigris striatum et lituratum, 


85 
_Mylichatis vespertilio Blkr. 

Myliob. corpore absque cauda minus duplo latiore quam longo; capite truncato cum rostro 6 fere in la- 
titudine corporis maxima; oculis diametris 33 circiter a se invicem distantibus, pupilla cordiformi; valvula 
nasali anteriore rictum superante, rostri parte praevalvulari minus 13 breviore, postice libera, vix emargi- 
nata, angulis rotundata, fimbriata; rostro depresso antice rotundato rictus latitudine longiore; laminis den- 
talibus, superiore aeque lata circiter ac longa, inferiore longiore quam lata, dentibus hexagonis, mediis 
plus sextuplo longioribus quam latis; fundo cavitatis oris sexpapillato;, cute toto corpore pinnisque laevis; 
pinnis pectoralibus acutis, margine anteriore convexo, margine posteriore concavo; pinnis ventralibus angu- 
lum pectoralium posteriorem superantibus; cauda (partim abrupta) basi compressa, pinna longe post basin 
ventralium inserta; colore corpore superne ferreo-coeruleo, antice nigro transversim et oblique vittato, 
vittulis frequenter interruptis, postice maculis rotundis dilutioribus vittis reticulatis nigris cinctis; corpore 
inferne albescente. 

Synon. Myliobatis milvus Cant. Mal. Fish. p. 433 an Val. MH.) 

Pari klawar Mal. Pinang. 
Ikan Pareh burung Mal. Batav. 

Habit. Batavia, in mari. 

Latitudo speciminis unici feminini 560”. 


Aanm. Deze soort laat zich van de bekende species van Myliobatis bij den eersten oog- 
opslag herkennen door hare blaauwachtige kleur en door de dikke zwarte deels regte deels 
gebogene strepen, waarmede de rug geteekend is. Hare overige het meest in het oogval- 
lende kenmerken zijn gelegen in de gladheid der huid, het zamengedrukt zijn van den 
staart en de achterwaartsche plaatsing van de staartvin. Zij is blijkbaar dezelfde species 
als de door den heer Cantor onder den naam van Myliohbatis milvus beschrevene, doch 
laat zich niet met de beschrijving van Myliohatis milvus van de heeren J. Murrer en 
Herre overeenbrengen. Volgens den heer Cantor is de staart 4!, maal langer dan het 
ligchaam. 

Lever tweekwabbig, het grootste gedeelte der buikholte innemende; de linkerkwab meer 
dan dubbel zoo breed als de regter. Geene galblaas. Milt langwerpig, overlangs gegroefd, 
in de kleine kurvatuur der maag gelegen. Pancreas kleiner dan de milt. Maag spilvor- 
mig, aan het pylorusgedeelte hoefijzervormig gebogen. Dunne darm veel korter dan maag 
en dikke darm. Overlangsche plooijen van de maag zeer, die vanden dunnen darm weinig 
ontwikkeld. Klapvlies van den dikken darm spiraalvormig, met meer dan 10 windingen. 

In den bulbus aortae geene klapvliezen. 


B. Pinna caudalis prope vel supra basin ventralium incipiens, 
a. Corpus superne viridi-fuscescens fasciis transversis latis coeruleis. 


el 


r Cauda disco corporis duplo vel plus duplo longior. 


Myliobatis Nieuhofi MH. Plagiost. p 177. Richards. Ichth. Chin. Jap. in Rep. 15e meet. 
Brit. Assoc. 1845 p. 198. Cant. Cat. Mal. Fish. p. 432. 


Myliob. corpore absque cauda minus duplo latiore quam longo;- capite truncato cum rostro 54 circiter 


nasali anteriore rictum EE róstri parte Oe Mee eh ii 


rotundata, fimbriata; rostro depresso, antice rotundato, rictus latitudine longiore; 
latiore quam longa, inferiore longiore quam lata, dentibus hexagonis, mediis min’ 


acutis, margine anteriore convexo, margine posteriore valde concavo; pinnis ventralibus 
posteriorem superantibus; cauda corpore duplo vel plus duplo longiore, basi comp 


marginem internum ventralium superantibus, conicis, postice sulcatis, non valvatis ; 
viridi-fuscescente, inferne albescente; dorso pinnisque pectoralibus superne fasciis 
profunde coeruleis . 
Synon. Zeevleermuis Nieuhof Gedenkw. Zee- en Lantr. p. 278, tab. 
Aquilae marinae species Willoughb. p. 6 tab. 10 fig. 4 (Append.) (Cop. 
Rafa Nieuhofii Bl. Schn. Syst. posth. p. 364. 
Mookarah tenkee Russ. Corom. Fish. Ip. 4, fig. 7. 
Fasciated Ray Shaw Gen. zoöl. V p. 285 tab. 144. (cop. Willoughb.) 
Raja macrocephala Icon. Parkins in Bibl. Banks. 48. 
Myliobatis aquila Bonap. Faun. Ital. Fasc. IL. Hardw. Icon. ined. 97. 
Tjang ying et Tjeung ung Chinens. 
Pari klawar Mal. Pinang. 
Ikan Pareh gampret Mal. Batav. 
Habit. Batavia, in mari. 
Latitudo 2 speciminum (1 masc.) 335” et 440”, 


2 Deze soort leeft, gelijk bekend is, ef alleen in de Aziatische bi 


zee. Te Batavia korit zij zelden ter markt, zijnde de twee specimina mijner 
de eenigen, welke ik er in 7 jaren tijds gezien heb. 
Lever bruin, zich tot in de achterste helft der buikholte BE 5 tw He 


zamengedrukt, in de kleine kurvatuur der maag gelegen. al 
lorus-gedeelte hoefijzervormig omgebogen. Dunne darm korter dan maag Bi 

Slijmvlies van de maag met sterk uitgedrukte overlangsche plooijen. Vliezen 
dunnen darm zeer dun, zonder in het oogvallende slijmvliesplooijen. Klapvlies 
oee darm spiraalvormig, met 17 een Bulbus Ent zaan klapt 


fuscescentibus et dilute viridibus. 
1 _Cauda corpore quadruplo vel plus quadruplo longior. 


87 
yliohatis milvus MH. Plag. p. 178 (variet?). N 
__Myliob. corpore absque cauda minus duplo latiore quam longo ; capite cum rostro 6 circiter in latitudine_ 
disci maxima; oculis diametris 2 fere a se invicem distantibus, pupilla ovali; valvula nasali anteriore rictum 
attingente, rostri parte praevalvulari breviore, postice libera, vix emarginata, angulis rotundata, fimbriata; ros- 
tro depresso antice rotundato, rictus latitudine paulo longiore; laminis dentium superiorelatiore quam longa, 
inferiore longiore quam lata, dentibus hexagonis, mediis vix triplo longioribus quam latis; fundo cavitatis 
oris papillis 6 vel 7; cute toto corpore pinnisque laevi; pinnis pectoralibus acutis, margine anteriore con- 
vexo, margine posteriore concavo; pinnis ventralibus angulum pectoralium posteriorem superantibus; cauda 
corpore quadruplo vel plus quadruplo longiore, prope radicem compressa, superne pinna trigona longiore 
quam alta paulo post finem insertionis ventralium incipiente; appendicibus genitalibus brevibus conicis , pos- 
tice sulcatis, non valvatis; colore corpore inferne albo, superne antice fuscescente-viridi, postice ocellis dí- 
Jute viridibus fusco cinctis, viridi ante ocellos vittas transversas efficientibus vittis profundioribus alternanti- 
bus; cauda viridi fusco maculata et annulata. 
_ Synon. Myliobatis oculeus Richards. Ichth. Chin. Jap. 15e meet. Brit. Assoc. Rep. 1845 p. 198. 
Myliobatis melvus Blkr. (an et Valenc. et MH, ?). 
Ikan Pareh burong Mal. Batav. 
Habit. Batavia, Samarang, in mari. 
Latitudo 2 speciminum mascul. 180” et 225°”. 


Aanm. Ik geloof dat de bovenbeschrevene visch eene varieteit is van Myliohatis milvus 
alenc. voor welke ik haar vroeger nog meer bepaald hield. Myliohbatis milvus Val. is 
tot nog toe slechts zeer oppervlakkig beschreven, hetwelk ligtelijk tot onjuiste bepalingen 
aanleiding kan geven. In hunne aanmerking onder het artikel Myliobàtis maculatus Gr. 
ardw. spreken de heeren J. Mürren en Heste van eene onuitgegevene afbeelding, afkomstig 
van Hanpwicke, welke blijkbaar de bovenbeschrevene species is. Ook de heer Rrcmannson 
in zijn » Report on the Ichthyology of the Seas of China and Japan” opgenomen in het 
„Report of the fifteenth Meeting of the British Association for the advancement of Science 
held at Cambridge in 1845”, spreekt van deze species naar eene plaat van Rrrves. Er 
bestaat nog geene beschrijving van naar de natuur en ik kan alzoo bepalen, dat zij in- 
derdaad tot Myliohbatis en niet tot Aëtobatis behoort. De beschrijving van de heeren J. 
Murrer en Hesre van Wyliobatis milvus Val. is naar gedroogde exemplaren genomen. 
Indien de identiteit van deze laatste soort met de door mij beschrevene zeker is, dan 
is zij thans bekend van Java, China en de Roode zee. Mijne beide specimina zijn man- 
metjes van nog zeer jeugdigen leeftijd. Anatomische verhouding der buiksingewanden als 
die van de overige soorten van Myliobatis mijner verzameling. Pancreas echter betrekke- 
lijk vrij groot. Klapvlies van den dikken darm met ongeveer 18 windingen. 


Aërosaris MH. 
L. Corpus pinnaeque superne maculis rotundis margaritaceo-coeruleis. 


HALE narinari MH, Plagiost. p. 179. 


Aëtob. corpore absque cauda minus duplo latiore quam longo; capite 42 circiter in latitudine disci maxi- 


ma; oculis diametris plus quam 2 a se invicem distantibus, pupilla angusta ver 
postoculari, ovali, oculo majore; valvula nasali anteriore incisuris profundis quad 
rostri parte praevalvulari duplo brevioribus, internis externis multo majoribus; ro 
tiuscule rotundato, parte praeorali rictus latitudine multo longiore ; laminis den 
aeque lata ac longa, dentibus p. m. f3, maxilla inferiore plus duplo longiore qué 
fando cavitatis oris papillis plus minus 10; velo postmaxillari superiore antice papillato 
ee cute ton corpore pinnisque laevis; pinnis pectoralibus wk margine gen 


angulum pectoralium posteriorem multo superantibus; cauda Enne plus ER lor 
basin ante spinam pinna oblonga rotundata paulo post finem insertionis ventralium 
‘genitalibus brevibus, conicis, non valvatis; colore corpore superne cupreo-viridi inferr 
nisque pectoralibus et ventralibus superne maculis sparsis rotundis margaritaceo- coerüleis;) 
tibus. ; 
Synon. Narinari Lib. Princip. Brazil. Naturgegenstände I tab. 332. Theatr. rer. k 
Marcgr. 176. Cop. Ruysch. Thesaur. tab. 39 fig. 6. Jonst. Pisc. tab. 89, | 
Raie aigle Lacép. Poiss. I tab. 6 fig. 2. 
Raja narinari Bl. Schn. Syst. posth. p. 361. Euphras. Vetensk. Acad. Hand. 
Eel Tenkee Russ. Corom. Fish. I p. 5 fig. 8. 
Raja guttata Shaw Nat. misc. V. p. 285 tab. 142. 
Guitated Ray Shaw ibid. 
Raja quingue aculeata QG. Voy. Freycin. Zoöl. p. 200 tab. 43 fig. 3. 
Myliobatis narinari Guv. Règn. anim. Benn. Life of Raffl. p. 694. Agass. vol. m Ì 
(dentes). b. 
Myliobatis ocellatus Kuhl. Algem. Konst-en Letterbode Mei 1823. AAN 
Myliobatis eel-tenkee Rüpp. N. W. F. Ab. F. R. M. p. 70 tab. 19 fg. 3 (dentes). 
Aeétobatis indica Swains. II p. 321. 
Myliobatis macroptera JM. Calc. Journ. Nat. Hist. I p. 60 fig. en a, b. 
Stoasodon narinari Cant. Mal. Fish. p. 494. 
Om Ruesch et Tobagot Arab. 
Pari lung Mal. Fret, Malakk. 
lkan Pareh burong Mal. Batav. 
Ikan Peh Indig. Surab. 
Habit. Batavia, Samarang , Surabaja, Kammal, in mari. 
Latitudo speciminis unici masculini 510’. 


Aanm. Deze soort bewoont, voor zoo ver bekend is, de zeeën van Java, Mains 
gapore, Pinang, Malakka, Hindostan, Bengalen, de monden van de Ganges, _de de 3 
zee en den senen Oceaan bij En in van Brazilië en SEG 


de Chinezen, zeer gezocht en wordt tot hooge prijzen betaald. 
Lever bruin, tweekwabbig, de linkerkwab breeder en langer dan de regter.- 
blaas. Milt langwerpig rond, plat, in de kleine kurvatuur der maag gelegen. 


89 


onregelmatig van gedaante, klein. Maag spilvormig, hoefijzervormig omgebogen. Dunne 
darm naauwelijks aanwezig, gaande de dikke darm met eene smalle vernaauwde plaats in 
den dikken darm over. Maag inwendig grootendeels digt met vlokken bezet en slechts in 
het pylorus-gedeelte met sterk ontwikkelde overlangsche plooijen. Klapvlies van den dik- 
ken darm met ongeveer 40 windingen. . 


f 


| | Rrivorrrra Van Hasselt, Algem. Konst- en Letterbode Mei 1823. 
EL. Dorsum totum glabrum. Cauda corpore plus duplo longior, 
A. Dentes supra- et inframaxillares aequales. 


Rhinoptera javanica MH. Plag. p. 182 tab. 


Rhinopt. corpore multo breviore quam lato; capite 6 in latitudine corporis; oculis diametris 3 a se 
invicem distantibus, pupilla ovali verticali; foramine temporali angulato oculo non minore; rostro lobis ob- 
tusis rotundatis paulo ante rostrum cartilagineum prominentibus; valvùla nasali anteriore rictum attingente, 
Jatitudine longitudinem rostri praeorali superante, triplo fere latiore quam longo, marginibus lateralibus 
excisis, margine posteriore recto papillis quadratis obsito; dentibus supra- et inframaxillaribus aequalibus, 
_ hexagonis, serie media plus triplo sed minus octuplo longioribus quam latis; cute tota glabra; pinnis pec- 
‚ toralibus acutis, margine anteriore convexo, margine posteriore concavo crenulato; ventralibus pectoralium 
angulum posteriorem vix superantibus, subquadratis, angulis rotundatis ; cauda corpore plus duplo longiore, 
superne basi pinna angulata emarginata supra finem insertionis ventralium incipiente, spina lateribus serrata; 
appendicibus genitalibus pinnis ventralibus brevioribus, conicis, postice sulcatis, non valvatis; colore corpore: 
superne luride profunde. viridi, inferne albo. 

_Synon. Monr. Schneid. Phys. de Fische tab. 34 fig. 2-4 (dentes). 
_ Rhinoptera truncata Van Hass. icon. inedit. 
Ikan Pareh burong Mal. 
Ikan Napeh Indig. Surab. 
Habit. Batavia, Samarang, Surabaja, in mari. 
Longitudo 2 speciminum juvenilium (fÎ mascul.), 390” et 420” et 2 speciminum intrauterinorum 2410” 
et 280”, 


Aanm. Deze soort wordt tot meer dan 1500” breed en is te Batavia, Samarang en 
Soerabaja niet zeldzaam. Ook de grootste exemplaren, welke ik gezien heb, hadden eene 
volkomen gladde huid. De verhoudingen van de breedte tot de lengte der tanden van 
de middenrei verschillen naar den ouderdom der tanden. De achtersten, zelfs bij de 
grootste exemplaren, zijn nog week maar ook betrekkelijk veel ranker dan de reeds 
harde. 


ien. dend Kon ET nd et 
. 


Maag cylindervormig, zonder blinden zak te vormen in den dunnen darm overgaande, 
inwendig met sterk ontwikkelde overlangsche en netsgewijze plooijen. Dunne darm veel 
korter dan de maag en de dikke darm. Zijn slijmvlies glad. Klapvlies van den dikken 
darm spiraalvormig, met 27 tot 84 windingen. 

12 


Klapvliezen der aorta op eene enkele ringvormige rel ear e 
van ongelijke grootte, ten getale van ongeveer 7. u 06 


Scripsì Batavia Calendis Junii apoceu. 


91 
AANHANGSEL. 


Onder het afdrukken der laatste bladen dezer verhandeling ontving ik van Singapore 
een species van Ginglymostoma, welke dezelfde is als MNebrius concolor Rupp. Ik laat de 
beschrijving hiervan nog volgen. 


Fam. SCYLLIA. 


Ginglymostoma Rüppellio Blkr. 


Ginglymost. cerpore elongato antice cylindraceo postice compresso , altitudine 9 ad 10 in ejus longitudine, 
vix latiore quam alto; capite 7 circiter in longitudine corporis, multo latiore quam alto; oculis diametro 
8 circiter in longitudine rostri, longioribus quam latis; foramine temporali diametro oculi longitudinali fi 
ab oculo remoto, vix conspicuo; rostro convexo, latiore quam longo , obtuso, subtruncato, rotundato plus 
dimidia capitis longitudine efficiente ; rictu maxillari semilunari, labiali vix curvato rostri parte praeoral 
minus duplo longiore; cirris nasalibus conicis labîum inferius attingentibus; maxillis dentibus margine libero 
rotundato totis denticulatis, denticulo medio ceteris vix majore; spiraculis 2 posticis supra pinnam pectora- 
lem sitis; cute tote corpore valde porosa, squamulis graniformibus postiee non denticulatis; dorso non ca- 
rinato ; pinnis dorsalibus minus earum longitudine a se invicem distantibus, altioribus quam longis, acutis, 
apice rotundatis, leviter emarginatis, la 2a majore, ventralibus opposita, 22 ante analem incipiente et ante 
finem analis desinente, minus dimidia ejus longitudine ab initio caudalis remota; pinnis pectoralibus capite 
non vel vix brevioribus, multo longioribus quam latis, acutis, emarginatis; ventralibus subquadratis paulo 
longioribus quam latis; anali altitudine dorsalem 2m aequante, caudali valde approximata, acuta, vix emar- 
ginata; caudali capite plus duplo longiore, 22 circiter in longitudine corporis, lobo posteriore subquadrato 
postice emarginato, lobo anteriore lobo posteriore sextuplo longiore, antice plus triplo humiliore quam 
basi longa , emarginata; appendicibus genitalibus conicis, salcatis, margine ventralium interno multo breviori+ 
bus ; colore corpore superne pinnisque griseo-aurantiaco, inferne griseo. 

Synon. MNebrius concolor Rüpp. N. W. F. Abyss. F. R. M. p. 62 tab. {7 fig. 2. 

Ginglymostoma concolor Cant. (nec MH.) Cat. Mal. Fish. p. 995. 

Habit. Singapore, in mari. 

Longitudo speciminis unici masculini 730”. 


Aanm. Im de »Systematische Beschreibung der Plagiostomen” zijn slechts 2 soorten van 
Ginglymostoma beschreven, t.w. G. concolor MH. en G. cirratum MH. 

De bovenbeschrevene soort heeft zeer groote verwantschap met Genglymostoma con- 
color MH. doch kan deze niet zijn, vermits hare tanden een cirkelsegment vertoonen, 
hetwelk aan den vrijen rand met 6-10 tandjes van nagenoeg gelijke grootte gewapend is 
en de schubben korrclachtig, niet gekield en niet gekerfd zijn. Bovendien ook zijn de 
snuit bij mijn specimen en de staartvin betrekkelijk langer dan op de afbeelding in ge- 
noemd werk van G. concolor aangeduid is, en is de algemeene omtrek des snuits vierhoekig. 
Mijn specimen beantwoordt beter aan de afbeelding en beschrijving van Mebrius concolor 
Rupp. en van Ginglymostoma concolor Cant. (nec. MH.), welke tot dezelfde species behoo- 
ren en van Gonglymostoma concolor MH. soortelijk verschillen. Ik heb daarom gemeend, 


aande Rüppellsche soort een nieuwen naam te moeten, 
de soort, welke de heeren J. MürteR en Hentz verkeer | 
en Ginglymostoma concolor hebben genoemd. 
Ginglymostoma Rüppell Elkr. is thans bekend van 
Straat Singapore. 
Lever tweekwabbig, de kwabben van ongeveer gelijke EE 9 de Ì 
holte innemende. Eene dikwandige vrij groote galblaas is in de ze 
Sn gedeeltelijk verborgen. Galbuizen zoowel in de maag als ti 


kleiner Hen de milt, HE nerbie onregelmatig van gedaante. We ey 
het achterste gedeelte hoefijzervormig ombuigende. Dunne darm slech 
lang, maag en dikken darm als het ware slechts door een’ engen hals v 
Dikke darm korter dan de maag. Maag gevuld met resten van Loligo 
lopoden, van Engraulis en Atherina. Klapvlies van den dikken da 

24 windingen. Regte darm zonder klapvlies. 


retentie ONE nl EEE DT 


| 


5 CRO N ARE Cgsseng WE JA 


He B wer de e A EN rk Gufpes 5 NS IT 


aan de Rüppellsch 
de soort, welke d 
en Ginglymostomt 
Ginglymostoma 
Straat Singapore. 
Lever tweekwal 
holte innemende. 
kwab gedeeltelijk 


Milt zeer lang en 
kleiner dan de m- 


het achterste gede 


lang, maag en dì 


Dikke darm korte 


lopoden, van Eng 


24 windingen. RB 


a 
es # a, 


wy re, rs af £ 
ae Se, EN EEE 


MS ee: On Glehamins / Brvnoderslenrolee rra fre 


_ 


de soort, well _ 
en Ginglymos — 
Ginglymost 
Straat Singa 
Lever tweel 
holte innemei_ 
kwab gedeelt: 
Milt zeer lan; 
kleiner dan d 
het achterste 
lang, maag e 
Dikke darm } 
lopoden, van 
24 windingen 


A … } 
aan de Ruppe :À 0e Se 
de soort, wel. MN 


en Ginglymos d 
Ginglymost 


3 “4 ek Fe 
Straat Singa, 


Lever tweel © 
holte innemes vk 
kwab gedeelt k 
Milt zeer lan 
kleiner dan d 
het achterste Wd el 
lang, maag e 
Dikke darm 
lopoden, van ___* 


24 windingen Kn 5 


h 
4 
é 
Í iS 
A ke, 
br 
8 
#. 
3 
_ ' 
mn 
ed 
# a &% 
” Ì DN 
“ 
kane & 
® Ke of 
- 
1 
Eik. 
| 


. 8 Aeertbs DE LE EELS Es EN 8 


aande Rüppe 
de soort, well $ 
en Ginglymos 
Ginglymost 
Straat Singay 
Lever tweel 
holte innemei 
kwab gedeelt 
Milt zeer lan, 
kleiner dan d 
het achterste 
lang, maag e 
Dikke darm 
lopoden, van 
24 windingen 


BENIK MAJ Á, 
EEN JAVAANSCH GEDICHT: 


UITGEGEVEN DOOR ke 


Dr. J. J,. DE HOLLANDER, 


Forrespanderend Mid wan het Bataviaasch Oensotgchap wan Bunsten en Wetenschappen, 


NONO BeB'E RTG T. 


Reeds toen vóór eenige jaren de Direktie van het Bataviaasch Genootschap van Kunsten en Wetenschap- 
pen mij met het korresponderend lidmaatschap dier instelling vereerde, gevoelde ik, wat later door Dr. S. 
A. Buppinem in het Verslag van den staat der werkzaamheden des Genootschaps werd uitgesproken: » Wij 
»hebben het hdmaatschap van deze instelling aangenomen, miet om slechts de vruchten der wetenschap uit 
pde hand van anderen te ontvangen, maar ook en vooral om zelven die vruchten te kweeken, voort te bren- 


22 


»gen en aan anderen aante bieden; miet slechts om te maaijen, maar ook en vooral om te zaaijen;’”’ en het 
is alleen deze overtuiging, die mij, met ter zijde stelling van een voorzeker met misplaatst » wantrouwen op 
» mij zelven” (*) heeft doen besluiten een of ander Javaansch geschrift voor de pers in gereedheid te bren- 
gen en aan de Direktie van het Bataviaasch Genootschap aan te bieden; terwijl ik meende daardoor in haren 
geest te handelen en eenen voor de wetenschap met geheel nutteloozen arbeid te verrigten. 


De reden waarom mijne keuze zioh juist lol de Manik ne bepaalde, io deels in de omstandig- 


Iv En 


Het is moeijelijk den mhoud van dit gedicht op te geven, gelijk GerieKe en Winter bij hunne tekst- 
uitgaven in de Werken van het Bataviaasch Genootschap deden; immers het bevat een zoo groot aantal af- 
zonderlijke, en toch ten maauwste met elkander zamenhangende voorvallen, dat zij bezwaarlijk in het be-_ 
stek van een voorberigt kunnen zamengevat worden; waarom wij dan ook liever den lezer naar genoemde | 
vertaling verwijzen, en Mer meenen te kunnen volstaan met de herinnering, dat de Manik Mäjâ, volgens 
Wanrer, door zekeren KARTA MosADA, te Kartasoera, in het jaar 1650 der Javaansche cera 1s vervaardigd, 
waarschijnlijk naar een Kawi-werk, dat, onder den hitel Djitapsärä, eene geslachtlijst der Déwä’s bevat. 

Wat de wijze van bewerking betreft, heb ik slechts op te merken, dat ik mij zooveel mogelijk op het | 
leveren van een zuiveren tekst heb toegelegd. Ik had daartoe drie handschriften, waarvan twee mij goed- 
gunstig door den hoogleeraar FT. Roorpa ten gebruike waren afgestaan; het bleek mij echter spoedig, da 
twee van die codices, op enhele schrijffouten na, volmaakt aan elkander gelijk waren, zoodat ik eigenlijk 
slechts twee verschillende manuskripten had, het eene zonder jaartal, het andere met eene Sengkâlâ, die het 
Javaansche jaar 1721 aangeeft; het eerste heb ih codec A, het andere codex B genoemd, en van hunne | 
verschillende lezingen in de aanteekeningen rekenschap gegeven, waar zulks noodig scheen, met- vermelding — 
der redenen, waarom ih aan deze of gene lezing de voorkeur meende te moeten geven. Slechts eene zeer 


enkele maal ben ik bij de vaststelling van den tekst van beide codices afgeweken, waar deze mij geenen 


voldoenden zin schenen op te leveren, en heb ik eene gissing gewaagd, daarbij zooveel mogelijk Winter's 
vertaling tol grondslag nemende. Van exegetische aanmerkingen heb ik mij meestal onthouden, daar het mij 
voorkwam, dat hieraan minder behoefte was, bij het bestaan van eene bijna woordelijke vertaling, En dan 
geenen beoefenaar van het Javaansch onbekend kan zijn. 

Ter afscheiding van de regels in elke stanza, heb ih mij liever van de gewone pädäà lingsà bediend, 
dan van de daarvoor eigenlijk bestaande teekens, omdat bij de kursieve Javaansche letter, die meer en meer 
in gebruik komt, daar zij om vele redenen boven de oude staande letter de voorkeur verdient, en waarmede 
ook dit gedicht gedrukt is, sommige van die teekens tot dusverre ontbreken; b.v. de soekoe mendhoet, wan- 
neer die aan eene Pasangan of Pingkal moet worden vastgehecht. Ook Winter is mij bij de wigave van 
de Rämâ hierin voorgegaan, terwijl Gericke in de Wiwähâ beide scheidteekens te gelijk gebruik heeft. 

In de spelling der woorden heb ik getracht zooveel mogelijk de eenvormigheid te bewaren, hoewel ik 
vrees, dat mij, vooral met betrekking tot de verdubbeling der medeklinkers, in dit opzigt wel het een en 
ander zal ontgaan zijn. 

Overigens beschouwe men dezen mijnen arbeid alleen als eene poging om naar mijn vermogen mede le 
werken tot bereiking van het doel, dat het Bataviaasch Genootschap zich voorstelt, de uitbreiding van de 


kennis der te lang verwaarloosde Javaansche taal- en letterkunde. 


BrepaA, Mei 1851. J. J. pr HOLLANDER. 


LL 1. 


IN 


ted NN la ram zaan Ran éram en 23 Dan eran en vam ant MU 2\ ama a an: an 
TREK 4 &n dje gn andeng 
open Agam rg jn Oet hae n ERIN ah mameaa ae jn EP eros ma 
aap aang er m ereom opne esp dn jam OAN ue ET Boys et asf an HE 


a, 


eu en ag an win HDN en Bla aaan gnl am zg Ön er vara Zagen ad aap maran mu 


Sk Gaan sgeen nin om en gp oi an an an ar pedagogen Sap ingg ZOEN ea zo en in egen nr 
A 

el | aante maa og Gj rr angan onm tag en ema gg UN vera oog wan am ah om en Cg ( ar pagan 

EA rvan pgo er vn pj anai vam en en Saaie mem g ene} lagn gam jn maan rm afia 

ang Fop pp jn nen spreng aj el | A arpa gan aan ar aan Fom AN maanadm ge manage am od 

on aja men aan mm van acg mn eran erg aps egropegen erm epa AN EZ U DN van ae ong dh ej 

GIN aan zinnig va jang ea wann EE IN ang aan ong rin of Ön EN Gad on jm em 


menezg gren vager) Dom Ôag Srpgsop og ij eaanda nin ans hanne g emee paas rn arjan 


Me 


meh arg uma om aam rÜz ar Oran enamp ennn pe rag psi ea ap aon 2 on aem aan iq an A 


da eop epen aop (el BLG aa zm rapraprdn ma gg rra mea dje Arm Glan dE \ mbo mn en MAJ x 


1: 


rada aen du GON ee ach omana ag Ep PN Erameang eg ke ad 3 
RA ide) Kek he sjon en ra gj Bi enn g ada enan ( Ĳ Tenrde N Bam ä 


en he hee nne ee dee é 


ac ernaar jz An en eran enz an Magan an NN oop Dep ennen ee enn neen jpag ee) 
aj odagjaa tl HanaÂ, ET Epen dh Praag egen aag mena jar Sr Beiras eangsgeeg 


5 173 ln A he em Ghdgemengeg 


. 

apa Un nap gp eng js rg aa aon gea einer eÂ Sam rirarijagpang ea aop Deme 0 Ee) 

fi ii ; \ 
aag MAAN errond eg en raa ran (Spz om ad aag \ GND AAM EOD ED CLAN (an IJ hide 
SN nv 29 am ek eee aan” op ven orn an og en an PM GN ereronde Ban Re 8 
aria ag pj eerd ao Â an engerm vj naain eumig ergerde sg (en ES an ey agen ne vam Á 
Bant tnt enen nnen ann ED ae en rem AAN UN 2 EN En AM EN LAN 

AEN Heder ú pr ESI ae 


orana erng aaa A gemd KE lay em lm agen meaning es Seg oan rg jena aar ogende 


ogradapif atra Gn od apen angen as aën arai Sr jn enaar) a} Mm EA 3 EM A UN 3 j 
B enn RIN aaa Krav jar arn eran Em\ ar UI am mn ff) am aran BJ \ macht mp a ara E12 ea rij Ban ZA 
u Gen jen AA nde nele, Gl Ke, id 

ee OO ZA NO O Kek 
am tjaa GEN tepel Jt oa vi matig jn am aa omm GD aen rag ay) vG mam pg arn ere 


a fe a aa í 
EN EM EE MGD ara om gd . aaa om mam aidan nj na Eg AN EN ENEN SEN ian 


an aa a) aq BJ aten ij a hes ae an Er em am enaar Be GN vp 


a A « Á: a o.a a 
an ag ana mama am ú vara am era laf gn u EIZ MI an innn vagus ON 
peppen ej vaan jean el onegnjz edn op Erde Oras Ay EON em AÍ agp eran 5 eej, Seu 
ne) ernog ad an ardin Jons ern: wed uyejun nu joram vn? pg eam aram em ge AS IN NN AN | 
aan arn (EI I or aanm ij ear ge em gg rem ad ap eren vaert an em mraunm ea dag nrg O maaar en 

Led “ 
aje oop opne wen arj an am aaan am Gaan an Kan jg vage gn eng jon ama tijs nn 
gerede agen dn ggn aem ag og eggen (CG | | eragon arjen am ag ae Jenn EN 

} 5 5 a a nl 
QST ON OL ML OM MJ vijgen era vn Ef ong a AD BN UP a AM MM Mg ep my en eget eraa ommige er 
mgb eager ma En arr gg ervan mam an Bj Daz ananas anc 4) en Oep aag 
REN medas nan rem dan \ aca Da ad «a ea agr Bm emnaf PDN EAGM 0D AAA ADL 
ie H Cen 1 od Man GH 
eN Daz eramaen gren om oma vm a} ej aap aeg mam ap ar 0 AN a magen nea nag aj en raare 4 
Se a. d a Ze a E 
en A bam BN en ang rjg an 4m an ayg vn aijNan a) 66) eas Aan ON Ban namg er an at OST E 
an 2 madre rag . ome aft amy eag ore gg jm rem en em aap eem anp mraasij ars Gram am aja 
EN adam apen aa Sag pppn erm doma ang een apr lag) aeg vegen meng on 
at ien DAA 4 d a p ON pope) 
on map en baan am gegen VN mach a fran nmr HP EJN Mad enz a Wij ac osn Bi on an (ef ij en EN 


CHC 5 fa), a a 
AENORD ) STREREE GE og DN AM ANV EN WU BT ACN LAD BIN ENE Nn noame 


ho 
Lo 


Pen AI ANN jj pe esn PN renner dj ek DajagggrÔe on geven 


ap an apr NN aaa rn dar ng rr as nn ea Miao am Â a ong Aaen ago en vj Ep SD oa en 
aap geer aa Biaciraan map Ejaan mam ea ijn apen om er gg aon | aah nme af am ag am Dian 
pan non Zaai aap run Adm erampan Sind enn ago vn am ergo nv am gj ap an \ Gag eam adr ag BaBang un 
IL / üj, 
eure ammnamn? KML ELAN) an AN AMA UI nn har PLAN AA Be PN gearand 
dl A EMEA Graef lo 6 di) J 
nn era ang | UA vu an rm er raen aam an Ch) ag ac Keet vadaag am ar am maman an en HG 
0 nen gg tin erneer nopen ae nega ne pmen mem en 
5 Eren 1 er reren vaag mia an am dz ach an envy on 
nang ian sgnpene geraapt ag DEL BT, Á uy Gn, 2 EUN TU EN 
na UI npamanzr aman Aon aam eng epen Arg ea ao mr ran jn (a El an an gj mp a mur on gij ahd aa 
B JIE 5) re 
a acne ay ane ar acn wa am mj Ere an ad am ane 8 ag eg som amana gn aap dj aiacn ar agjn ren Öidam ge agajng an 
Á f { / Nn EN ( ij of à / az 


am en goede n aM pen sij os emg Er rag aan oa mpeg nn dn ijn mj ON NEN EN 


sernop EJ) ete Bega Bende ten agenderen pBgnptengp pevead 
age) an nage aag atd ng afin asp Eron ag raar een nppat en Pep je a ROZ Z EMA ENIS NN RN 
aapt arne aam È af mag ieman jen tag maen En grap og onase, ea aan agg eeen aan Én ent 1 na ny 
an Éamon EN ag Fia en afia en am PR OTE hi aram an aired en eng em fg en aen gd ann (Ein eaananaa 
B em em opd Pias arn ap an ren aroen ng an aen Soar A mas, La an apa man A 
man ag Olaanan Sirs rra ga pg a Pam on Baar Pim enn em alen ee Rape laan gn vaan m Ei 
Fam alam pn em afd am cage ag peeky Om ameamaaaaau jen omi Banpe3 mijn mn ez 
vrg an aangenomen apen op ergnadak Brarg mergen eraan 
neg aSa By epoipn ambje enonpeg eng an eÂ em am en an dn omm en aan orang an en zj mn ej am 
nrs ar aon ng asc an apnoe asf oog Eren Gad em (Ca cg eroensg enso NEE 
paden on oon aA a aan en on am aaien gam jn em ezen ag weep, aren had gran AAM 
dam aoneg oop ep enamom o3ng eran egg veer om dd era am gep as Cad anp anna meg em ag Ln (eng ) 
made adolnantjrg ngen oade en namme eene EEEN EE 7 ED mena ap deg pen, 
pepe nennen engen amelhegrop emee pagina jag, nerf 
nj rada en van (ed ech an om El nen teen eneem pag Ben enge mang iech om 22 0 an 
Baga agr en en pn ep ese ep ea emmen one renale dn em hasgeen ra onn ape aj onm ene, 
vj 03 od gan Saer aen ar pn engezomaprn gem Gan am erde naijver (3 amper 6 om ae 
3E agape ngai jes aijn ea orn va am enz SEREEN EP EEN peer er en onp 
PEA em 8 aren ja ea DES an speer aag gien ddr opp en ea ga nan ad eng en 4 Heyn Ô pain arti 
2 nr (CA em Begeer amen edn agp Bag ageageagn aa manggeijon maan sg acu ennen eg 


CO O OO (oM, 3 ED 
EN oan enCapp aa any dad aon cn nopen ag op maat anode Er enn ajang rn maan pn aard 


O 7 fi 5 
aan aa nm eq aem gj aen of EE TEER BON | An aar ED aan or dj aar af a a 


RAND PNO) EPN CNE EEEN ERD Dag rens aad fj Brey Vire de “) 


54. 


56. 


51. 


58. 


59 


40. 


44. 


42. 


45 


44 


49. 


46 


47. 


eN ne 


pep en mij egg rd enn Reng erg AR engen Haa in (ON Ie 
OE Ke au agen zr am an RE) ES epen en naam, een aag eg mori vz raes erde un 
Born Em ge aan ag jad aen ep ram 2 Denon, pes engen em acap rege rea an zap men je om aarsje 3 
a a a ZA a ia) ’ a a. a f a dn Ag ae pe 
aman a 5NZ\ Eran eg aragn ge vn en an ggeg ara an sjen ng \ mena am anp A NF ap vijgen ma 
Ep PEN esn engengang Een Djan Ge, (ope opafjen mg aane craap vaags an eee) 
nd A maamag nij aen refer oa saf on om op jen Ag ape onm (ese jm re om ke) oma nn agen gi jen 


aa an on macha ema a É aam pen map rg LN EJ ep Ômenarap ep apeap maja nep esn eng 


a a od LZ a [a NE a fe} a a Ù aa 
SEN EEE \ TS MEE EJ UR ON DRE NE Ee 
eN (Ce) ep Sar Prana ap Lg 9 ene am vaag aa op ra Pan BON eha agu rang a un 


rjg, vagBrnemangfjenends inga err origendgn 
nm en aha a enn on ap ages maan am omg ien mijer (egg Beregenen Saan Brainman 
dalfjanmop ontrmogemeng ges mag gn enen 
OLD 02 DENN Banana sg ef ag Gamay hes Med vele aa RN | la 
maen Bgg gadget Beg vangen zrananajng ee 
ren Snrhdagg tn man berger. geha n Tj e 
on Anca Eh am mg Hg vn cÂ apesn engen aan aag ME riacijsen Gaan oa aai esn eng ned genen a 
sagen gragerresnasegenen menen bassie jd ogenen 
neanegeen men enen eng enen) ten gegen 
ur fd aar a | CA em fn ar Sranan on np EN gs av eren aan Ger zen een nm ns ag en 


ag Bam mla aen a en ope RAN mem Baaren as en a ah AEL REN am aj gag U ny oan 


Ĳ Oa a 

ven goa om aem jo ana ea aop on zij En en re nn Ld onp eijeg ag om Par ad aags vos rain aa aop 
cn aman eam 9 od om opge mag aan gem odBa eng ca aopen eije oen a an \ oprapen map ©) 
Mann TME EE ETEN em on af am aden nag jena AA, aa ao Mp eijed agren zy ke 1 


an eng Oan amam Gal rar aar an rr nr rang Of aan ann eam aan ng aam od as ag ea aop enamem oi aM AN 
03 Aon er jen ongein erm re Bien omm EN oan ej otago” ag 0 Bj EN onz em onp eid een 
nuda en Bfr eremaor (GA) veger Beggen aaa on eijogg Ejmnen Bapo Ci 
eagen omerJegm aan nea GA ragohne on zp eene aan aa maan gij ac any) an B gie eran pero 
aj\ am dam ptn gp en aang nen jaa ey ejrap nt aijn aar am ma agea an ag? 1 \ (ag) aam rangn 
erm maÂ mea egg emee zj dr aman, on Dragen paap po eem aam one Broye namens 
zji Erea A egen daaar ep en ON eh asperen Álaggn ea ag near aatindleng, en Bagno Gas Aen 
on enz ln Aa, ea ao em om eran Gran (À Gon bran am om mijn aa eon aa dn opn ur garneer en 
maagean sgr ayegep on manen ng meene gym em eak am maan 2d Pd AN EN AAM AU AN AN LA \ Ro rra rna spe aang 


5 ge 
en on aaa arm 2 a ED TENEN ijt Daer rara eo aa rn ep agen (aa AIEN ID UN ON MEN 


« UU « 


am 


Barn OD ern er Pac eran an AN IEN 3) UU BQ EEP gea a U a Eje Tj Sjem aman an An enen 
Ya O ( a ZL a a 
KOEN mean ea am gg Ô ora Cr) agar ij dram Am crama on an OLDE LANEN gene 


48 


neenzejen agen en el | | eran eran A apage, rb ag am ra an ER aam na eene eng \ em aang Gem agn 


more dra aspasjan ap onp sij men om a Aaf, GEDE TET EED nemagee m E enagn en ann mj re an 3 aa 
49. gn ger tlr id an a HE nwiz ams (ag) angen more (argo ag eneen Pag neu, 


an per aan en 2 enen eef egen aad aa za Ram oan nen Gen sup nen ner Pon Jem, mene 
Oe: NZA LAN naam ana a Bp AMA ea u 6 mage aar UU A rom Erem vm Carte 
ae dryer megen vegt 7 
50. gege EN a adpgrone (ap mg eran enraam afd a Re EN @ amen (oge ejn en za 
eer aap Mag ens endangered, OI EL NN on er agn yen a Bp any Öepen ag Ba 
Bt 


aan en Da roda mr am 2 ta B\ maar dn em zam mp 101 2 000 va Ei hera era au man nam RaDa nelam dn 
Er GA Ga Ee nd 
am am lame nr ee ied El an BETE dagen n 
EN vrare el A ANS ern eng) En \ ae mn Geeren aanp 
DA an an (U Genner eran, in ER in Gan Bragg Bm gn an an am 1 
ang en op era jn ere ese anp Ege ADE) Er an ag Bing eng as nr qr an El am Ai an TN eoa mag 
55 ah an verd mnakn AM AU) EN 2 AD LI AD AIN tag) a} ua an an un BHD aa pN act man A a aci) (aam En an n\ 
” Fl ny akk LEN GEN Oe cf 
Den ag ur onno kan Bai am mdr erpen aangaan Gem op on Erg eg 
D4. BON ac mn angeren Sac Augen edere ae 29 djan map eg eind hg Pen ny (ae El Big pn ij 
@4 
urn an onÂr aA. ger er En Hac EN magen ehm op ram Enz aA nag ee uy KIN ancrij aa 
na an Bien eej um en an fg aen weg ay on nz or ham ag nr oane, 
5D. me ner kene oai 
a 9 O 
zeapem apa mm KET Wd am gren ma Ran man IN un ay tja oi) 
56. EN een cn enn rech a ren jon ad ez em en dogen aon on ee 
zn tej fe eg UN 12 AN en agen en qq rÔn an em vld zona aa ej nadagen vp eagen nz vj 
B aan nap zv een aang (geen mur orang og rapn zg encpian aan enal) grap man za on en ag ep raden Aerien 
B en zz (OU Ii aaan eagean dr ern ram um af venom ij) en a zm om agen aem (5 end ving en ne Semen 
apegem Geenen era vne orang Bo vam tie pijanen Anes AAD Anema re oaaijen naven 
ode a) 8 4 Zen NEMON {MD aram 
vel van an on EG en 0 En 1e vermag En om Enon Er) 
NM EN maasje ag: AE En Hege Ane en Eura BEEN ET 
a 


19) 0. E p: ZA 
on bis jedani nen gemijnd un an an oM M EAN gege agen 


| 


DAMN eam go ie neg men on ON ongeneerd On 
eam gen BN art age ans or ad dr an A am an aanageen ge vene en bj er vam Zaden en aje an 
4. ( esn eng (A a | ANALE EJ O3 Wip a vn aan agen ang neg Â rin oan aÂ gap een gd aans wijf 


B. 3 Amaan end Glide ie hk vm vn zamam rag oa (si Ik KAn jeÂaapeg var gp man aa a aar men ams on 


2. 


9 


26. 


«AMO £ 


magna eN en 3 jr Cas ao eng a aren arn mang ren Âaag 130 B \ an EN) 


d en eneen NGS IJ Tag EE U Bj PT 6 oen aar een rg of Erjon jn an er ij eran odagon ad 


eer enen. deg hade om am rz ar dn ergg mjpijerm (A | | ruben Breng ene 
OO) od 
rra gij GON an oan sjana een om enen Mm En jn En ar apa ren op a ej mr Erge var khen Ad 


OPEN | an af an eene 13 earn \ en mla ere dan rûn AN EN câ am A0 \ AM AM AM AN EN a an 
“ hind AEP Kiam 2 


vanme rope meg Ô aanp waag jn Oste (ejj 9 NR enen ereen rare pg we me 


aram ve ama nn ove omaha eng jer Heg maman x aa enn enn ram ema wij erogem pp E\ 


WL C/ 
@ a a (ar OO a grs Za 
em am hl nam a 5] eg jane Erco an man AMA anaya raam AEN erg Epnangs Eren 
> gen apen aa Dam any gerjan n neee, UI UI UIN AG arena (MA JL Raai ea am am mm 3 zon a) 


EENS eg urnen aan Â nap ar en AAN am eg mn of pj EN Pan mn eg af om rig oi 


5 jon, NEN oe an an gg appa rm a eng en en aem on \ cen flan ij od as uy pb 
an MN nuja pe ema runt pg Erg EM EJ TD od asf enger om nag oP a eraram a Arda 4 


a a 


en aop mp eijrenad B ara ga on od apar Ajman ZEDJN ach agr en en am GON eran fe iachaa aop Ran 


a an aa Coron nap eo \ jeg E anp oijn oracn Badu Gao ren aap hl hie 


an 2\ ep ono ej 0 armen naam ang oren gg enge GN aan fi d&s 1 BIN en nog vies UITEN 


( | | am an gd am am Danaa managen en Eh arr ana Aa am gg en man ag aen fen eve anas wals 


Ls egen an San enja em eye Genaamd, | Geena; on en raft omg afd aam manen ma py atas ev) 

rune en mn A ajrapepn Geen a oon gab on Garan A KN Ka a eh orang mara Gaarparn 
it 4 a (@) a ERE 

en ang en ij lee) ändern gensnenemsmengr Gaapzonamzemggangr onun ngen A Un 


zón vann Cran ag open ag Garp z Un aj onz op ore aen Bor aan arg ec og (CA (À ad Ban gemed gj um en 


nou am ang aa png esn EENS EN on ape Pia amer vanda 


nge Ket can, enpn erva Bene am gg PIJN epen Parema 


LA UU Sagen Aliona Pa EN où arij ansi am EN eha oaf 


H&H van of UD oaf ersean wad opnam eran JN le 


e KN Cl raa aaa win eng aan acar (a) om of ara an Siem vera aasyeageren anar Áeygg ero ke 


e han mr dl win aag en Ee wa cn rap rg vm aa gp fig er iam ar aan) op gem aj mam an an e noeg 


mp ageon anapod aa ron, TEEN bs hide an gaogrij up jen mur oa nn aan an 


win agr green ee LING IJ Doen roer arran Bae 2 nen ey ep an maag gg am 


« ag en am Um vero nen omeen meng bidden PE RN a 


nana Ô gp aj aem re QEngen en epen medag gen (agak oan 0D ad 2googe GN wgn gene 
DEN AN (LL AM ANN joram aon CI onperg Dam aop Brangeetn agja n gn eng Eene gaan 
pen erepien aa 20 een dara a opn aen ear Dag ug ij m daan A ong er Epa any) ERN PN 
EN aa ad neren amen Mg Ee on An Eger aa eng (eng ine om ar dn pna re ergenn Bra ere gg en ary 


hac Rae 


IL. 


ON | 


en 
Ee 


* am am £ 


am maag sentd eggen hee Rm pijen aan A EN 1 5 (app eigen ag ryen gij om em olan any, \ av 
ran mera ageren ema gn À up en med) KE) jaer ag of LN seer om gan menig 


EN (a | | aaa vm ago ag apen mg GP er le aaneen dee am 2D UI TU Bj am en NI 
d)om eraa apr gem Aas nan upjen onsen nd EI an om Ag op jean ad an A on am ej eur AC A1 
nage fd ers ges LN cÂgoanmen aps aaaî a ann Sdanas as en IN ea hugen AM AN AZ UN (LJN 
ne OA MM KR aad ora NAE mn Saan arj eg aopg Plagen Kran ne to) — Vn natto am gg or 
Log ema an Am arg 95 an aft en rarr Ejaan Bean am ap rd ly arjen ge Reng ( Arm ege mr dj 

a 


openen cda a an arm errr aa en Eioegg gemaa epe em ag Îlen ez maan ageren ai, amen 


z enn erop af zog edge EI aan drooglopen arn a of ema muros anpten gie Egan 


omen mea Aham apron aan gpijae road Ban nag zap> ggenoenge gn Gj an nr Óagengep, 


Matinee ey pgr erp Eimea anaan agem z em aram mn 2 om mam maegagnaan aa, eng an 


nas aa) a 5 a @) Eee aa OQO 
nj DVE PD MEN AIN ANRA LO LAN (egen an ang En pe amg EEG 


ee 
fans, EN Nn En ener 4 ach a) ajar an an ap aq ach 
ol log ij LI U Oem FEN U Ke) SUG 

NEN am mammannenz ang an aaan En anar g ag on af en dear mpm ag wi eng em am Dap vijf 


esn egen El naan E13 mg vn a ant om ajang en AN Em aanne nú en jm ren ananda Een Wam an EN 3 & 


anp, de ed am eme) JN eer ve om djan eaf NG si armas engen ej dna up am 


O « O O a. a lord 
REL BON sardine en n gemene ep var SON LED U heler 


Upzr (an odran aan afd van A a gf en ype mag neg EON ON gegeaam aan ea EI Epen a een 
oren wagen ang am ea aff ach va adr on in yam rij onp ofranmas en qpun jen js onee q nega 
para wan Sean mr 19 eam gpeden eran rang dag, om aan ann er Én orn gen EN aa 


=de) @yo) O a. a 5 
ACNE BPA AAO lis vn an Aja na Me BI EB g en am am z A A A Aj Erni am aur @ 


OEREN a Z ke ZAO) EN) À j 
ON (Eea nr Wz an EN arb gg En UIN ep) venen png jen enn enesogr Umma 
a 
(e3 neren qengs wan gdaman ng mre Dy esn eng, en an on np EN (Gar img eraa, | genen an U 


enig ene eon ar, aren an an my ane ong enen ep gg eraamag eem am God, eagen 5 


REN greener EN upon agg eej en Barn BONE PRAS Se pn ene aop em mg van a ea nj 
NSA a enden genog jen Bana Paas ae ec aen ry wr aÂ aag el | anr an DS eg jeg es 
neg asen om Ep er ea anan Eygen farang jedann ese ah am Ganna penn bui \ 


‘aj {ey Ya) 


arena EN nn en ago gr vur aac ahah a eg pr ner ein egreaag od wij dag on aaa mam rcn EN 


ner Bep omg an hz ams ÂN jemaat Der mj aijn nm Bnyenmann Ang d GAN nnn en 


ne pemeangs 03 5 Pram asac agg etregn nn erg on vaa rezen a} \ neger en meenemen) 
BD (a | | er Oranje on ies end vend omne age nen nun zalman a vn vr BM EJN aaypas run jan 
en gd aman Haag au afin gij aa cs nije ep (ee) aetraan enaar mang afd on pij Bn aan on Bm anal age aas 


a a Oe 


Che a a. LZ seins 
5 WGF OND DADEN ZN onp ag en eme 0a Agg Tog A, UAA) KAN EJN ORTE El aM ast 


EV. 


en 


15. 


14. 


45. 


16: 
di: 


kt de Ee “ À 


gd am ema neen aes esn enge mn afp neg enolen agter am Eran q 


No) 


(ep ie) Niks f k 
mang om gj vO an en je ag | H aan an jm an eran gi AEN Ka ik A art 


2D dm aren ar re eq ron en gerenove anan Smem âme em epreem ng rj ug) 


naan kkn an nyet erm en megen ner Gadam ernaanag ae, É 


, CG grepen da ngo mang wkk BON arne an Am fl raf (jg ereen: 


GAN en on rij ep engen vr wi en odlam aad en a an aram aa ar Arn enn engen vang gra neg aard 


zer Are Dap ij Garan a (ka en men Saur ren a N em rar og od 


ek ed EN omde ergens, K eng Pera eraamag), ko Fage een Sijn eenen nnee ep 
Oa 


e maa ag erg ang vj am vaan an en end RE | Oagenzem ag graf ags BnGemrergg raap Ged 03 


wijn eo) ag rd en In acar ade am aur agg nen meen eN gap em mij eran aj nn eremamaûg epo 


G 


aegecpreg oen mal dd nn kare gn rp En en zen Paap ern oja EN ' k 
od ag orn aap eije erneer en oppe um ep ey an rj eanagam en werke É 


Gem arl n agp onenaap em agemenrag oa aaien Bhar” (an Û | es een mavem 
mpeg eren Eer gp gijn wl neo eggen en enadz mj mg gep prg an \ où en gflaenan ina Sera Bag 


an 2 en Paaagen vaag eran a B en (ANT U En 7 ach acr am A am an an aur ash x en Paragam Ar on Eion 
iden een als aj len lokt IS) ZT 


Ee GN rùracij laan gaen am den a EEN rp jocr Gn on 


amen Gl hea an TN A meso ereen en agg ed magen Me ad anp en 


lean oor ren eam as aen na ene aam nq, BaN en (483 rm gp en dgn ug uee las) | gien 
nz ai manag an A aop anas enn an zjn ad cn nea spem vam ese jen oop eggen gr eer mn opp alan 


gaa om arach amnayn nen j orjenan mag dere Sansa GEN Th de 


eh jar agg ao manages gg ri ag, aaien En onp) erg nag rn grenen aa ngen: 
. pk em É)afl zach en mena en airoh en cpm ( em Dadan e5 aso jn onzes eo en 


BemaBpesqa aagenomen ages aen gngdn g  g 
alm aaa mem om van Baten ojf Veggel en gg Omen am nier em 
eg sg eg aar as nam di an aag an am Kaga crea agung Bep aken ee le 
En Arns; (jg regenen Sige oasen ere bla an enn aap Ren dr Ban 
opzei ag ep nang jm pn np (BM re gan a vane ga aansporen amara agpardjornijn oÎngeme 
an -gech em asf any wg) eg neg eze on a od on er en ai) dn oa mn haag a en Fiarraa EI jen 
ej perc maen aad Om sg eran a epe aag en Porn gern ag oan ef egen wm epa ras en 
tee) ver A ap eran ram ay zn momo mosje en am magen aj mijns eeaigaan ajang 
er om gg om gapen mas arapun epa) een ng aaa 0d ag ein aap ed Cen Damar aag ef ven (ang, oe on 
u manag na ia am ao maan ag ma) nengep agg oanayv adh ap nage an, hm omen 


: anaf rep rear en a ara ep rj vin eng aan een er ar rurg ohm aio agen a arinargpeen rra ach oÎ aijn d 


- 


24. 


25. 


< ward 
m2 ma ome as n TUIN uu 2) @) En an UI Sn aman rna a aa eÀ waan am arm acne 
1 id th Ad ee SE (e) ann ne 
DN ir) ki AS puin omm oaf nan aaa opeen ea ag meer LN aen eg 0 jn eene wars or aren Carn erp en aa 
ee EUN aanging od aje agg on \ oprgoa ep ema ngen GUN Es BN (Er 


om aad rangen aj jay era aang enen on em of) om gj aen ann oi ES eren eg ez vn on ereen \_am 


gps er Ô aar np obese (GC IJ a aag Eee na omvang ag (ar en eran Ao 


vpn ieag vm an aa cj aa cy orana afd tn artan em naan ep atd pp an ad ag zy oi arm as cn DONE 


OO en SEN E  DEEEND on engrag eg mm oa Maa aa rd, am mrarmagrd erin aman urn 


a et A Be: A @) a @ d a, (aa 
Ee em agp mp eam gij Graan ajaran mij aps an ajon np eenn Aarm na an gan ij vn A2 An A a 
aeg dongen sn ar eng an am gq Óry o G a ZE Oera aap aag pac nr Sed 
ngen eren a ag em ar en mina mnvan mda an an Jamz oracn atracijn en ENA (a) MLA ZM UM (ZUS an 
ia mp omeen an @ aman nd 2 a rr aranea va aj anp aam zun ENEN vara am un Aran hae a Nn nn 

ie zl Gd nl ee a YS San, zE 

\ wam waren mash aa am (Aa wire am pan Áaun av vaan ear | za am an Cana; Er amo AN EN | A nb 
ee a a a hd paars 
gente win en od nan rn [PJ Jan ULAM LAN geneti ienen rg ved 


wogen en Dag ergen egen neh (G IJ majmagnzun a GON en agen garen an eg gna ene amer 


RER ERER NED mara an Bj md wann en aen gedaen mn eraa nan a nj gien nz we mang En A um atra. 


gnome sn (eso jen one peage dn en (opgefaarg jeg ij Eenmageî 
an LM UIN gana an Am on nen eran en Piang aa an Eion m en jam n\ Smeer EIL NM ej an va 
TN aongn age mn dan ome reyn geth Oog enen em jargon «a ag er jj oan eagen ap a ej mn 
apen eracn dd jzn on iam on ac ap en gasnetten Elfen egeven er a 5 
angen nrg an aman rage era jz oan an flag ea aen 2 oo jen pd on jm Ep ra AC AUD 
oneens en Olonne ope Anger epen 
ed KOER OL ppd naan penleeyg Erm oan agen neg an naa as afd jij om mag aa. 
apen eraa agr (4) Argent jm wire om Cn omen ggn en 3 png ela aan ad ad an ra enz am 
odaap, Sjien apen a erom Bz on ae ej Gj mr aop jaren a nana den ag 


e ogen agen Oyen aj oe Bmneyon-Aaiyenleg ep ZE nen zap, 


e (gemopper ac en Dao och an angel aaparen ega es esn eng Ne) en ging nj 


AM GIN en on apen an repen vn Êg EN Sennan ng jn Gem ea jan Oe 
em djan enafgrang O ali amp gg eci as m en jaa iaenegsodied(CUI, maarggedg enhnagen, ag an ore) 
amgefiamaam ed, UDO DANA DEN era mac nn g on an roc em 1 AÍ aram gg ela aan iam a 
sana spam aL bgagsnelinseraa KE van mon em ain ma on gaans ora maga EU Ep ea a a 
em Bag Racen me neo djan agen eran varden gem gra eg eon aan meen god nij ed ad €en oan 


a. alike a. oa (CAN | (an Seda) O 
. ELL ADEL EVENAAR 5 B om ru Agam A PNERLLT PAN DERENEN BENE 


n 


sijn frage am amg tene aan, eten EN Or ram ma ang mn NN ejrû giga eme mn mna, 


49. 
46, 


47. 
18. 


49 


. 


50. 


qr geil | aen Sag ogg nag aj aa aag Bit kn HON ende Bin eseen eg tin f 


. Aagje negen up RN nen gemaa ag vree NE ta) ee maroon gum gen gg ej ä 


° Cronan eran Siaran agg Erin a jn mi Orale angen enso ge (Il epa agra oa gs wije j 


« an6: 


El as mg vn hom 22 ON en anaf win ad afd as En ag ecn aan ach ehh an eran m aam ang paf anenanen 
an Era eraa an asf En U an ag as Eh en gj ageert Ek gers mara 
AN en rag fecha dan am yes eng krijg pm AE) BIN az ama ara ne amg) Aan erhainan 
m ea \ AN AJ EM rein Ere am Eram am ep ver (A aen an DEE 0\ (Wm eh nn 
nam ages NEEN ENE Bit ES A a gaa SNEL 
a. a ZA a. ’ Ee a a @) a je) 

an Lm an Eel z\ em ur nage arpa jj aa jen zg tam avijn aad pra nam granen an gE EEN @n om ar 

a 0 o O. (NT a GN 
ga agen ej of gam enger yen EN (A PE ARE enaar ga dj ergg aj na AN 
aap egeian gn np oi an gran gn oïneen om ergg meen jeej enjn tired mayiinoren 


zegden vet edn gern Orr 
Nan varden veg magerder magt 
ee oorjad en e en Kd a mri ederan onrej 
wenn eigenen egergendjn Paop ogenen egerpngeon en eflagon ged nh eefjen | 
gd Gengorsgn dgn En 
nrg Beijer gpefamggenpgen Genen senga Bgg 
ge camee getagged EI] djensen gj 
Spoek Side per Heen gren dan An 
renale Oeser nachoageme (EL. mengen rr negenen ae 


aj aamasen pare mj EIN meinem va ampeg urg, ea aen gaaf) rr mam nas ans en anna epe een \ 4 


gw amg rna El an age ang oa ige am aa am gegrom am (9 Öraen ang en mang demen 

jn eg mag eagen Beams eraan ara Remagen Brem oa or aram ed ap oh ap on ar ga PN Î 
fi ELT EL 

(en | | en Deny Â rar aen rra” ap edopreu Bjan 3 wil am on en ra) od aijm orn ergg en Mpeg afd ang agen 


ELD agen Mm tj vam en ggf Sergej on am id en (jen ars ag era og mon era ia | 

BL NL GH 
ohm aije onm en gp maÂ en amg enbrel ade ene ggn zer ren lag epe Vb 
op er an an wip ereagn sce maan Ea BIN am go jape een man jorrit GING Bondone 


ag Simag\ ea aen ggafjon men gg Éagar zits A KN flap en Hyena nace nn on an an am am d 


aop EA am meer aen agp nan gam n rags opn eeaggseema Bad (U | on en pepe mtr mans am 
Gonam rapen ng ora Er laa opg ij derden obadpnd A nasamansdemenbag Ei 


KEIN ACAD AN LZ eN ZIN AS enneh ron UU AN manen aan aan ashì ag am \ nad onsen ann ZM BJ ur 
BANDS UG 5 q a) LERS) ME HIG 
Saone agr ol en og TD EIN aur ep 89 jr ac lan opa a ror em an gd on rag GA 


PAS a. O a EN ZO a he 
on naj rn ren ann BT IENS EEN ERE ERUG as Pen EN z Mg ON a Be a Eng am EN NN all 


mr mn fd ag pg oe ar am serene este eflegmemegg jn egg a aam nl ras am 


Te mT 


al De adi Br de 


55. 


56 


61. 


62. 


5 


: mâ 
Aj fe) E p ZA Md f 

negen eren ner edp erogene emee 0 20 om ar neamegea un an ‚mer am ar À 

aam apa ana Brarmaargg aganiangaac (EN erzgedam daneen ann ata anam î 
C } GEEL SJ dl Em epa en rat am 

Nn ae a Wa Er RS SN eu dd ran ern AE (9) NAAN 
Ul ENE ee ze LE EEN El 
AT) REI \ an ATI) TY TEN ER an anr an ar an Banz Dzn UU AD AN Máj Brad n vn arr A QI 
} egen Dyer LE WHEN VED ige 


Zo dl a a a a n a. An 
omef maja aap on noch En aq a 0E IC TELE ET EPN U ULM AS AN U NN em ran amen (ane 


ONIN a wa er lj win gm one ACLMDAN M UN 99 UI AM Emaz arr DE a ama ar zon am mp (Red jam ara an 

9% led ARE 1 TEE EES cn 

werg aen opgaan agpiegre en ap dagte oop Ae le) hoh al Te 
« : e O B a @ a e 

[a | | heek erom oge in boar jape en Jeng unsgamnzepegogapen mun paag Bag Oan 


neon Sagen ra jag engen aen an an fn gf rna ann Ee (aa LRE 


ge om rg maj Geepren negeerden OL ANA NIN UM AAJ en Pad on (eran a ny MOE NI LAH je en 
a aarjanpaopn od nan ner eraa en jer eens  (] er aan een 


nace mora en 1 EN eem any oh on aan en TGE EEN Be 
a 
B sd reden gren 


Ze a Ze 

en eng U aen wan epe ananmeg oai men nr, OE) vijg rags nrg sag On aon 

en aan ED ana on oen BON an Boensma ggen Een 

om aren diend 35 \ 08. am am \_ Gar vam lag (Ejaan maj an 
AET epen een hed SND epen 
mjam am E13 an au am OEREN A NN PA EN laa am as oen Pr ese jang ao nz muz a en 

“ 

n peen AVN aap aje an an aen \ un ER agp rampen nemesanscena fj, amenaaanmsgetag 
ZN un EEN aen vu EN AAN PIET TOT SEN FD Tj Cran an zm am an an dn ad arn |U Ma Tj ou 

Ke PAREN il ál eland, Jt di a ki } 

asian nag am TU) zee ag eden Hidan, oen apr jn af eg rar IN LT 
AL a. A. 

raf en ft gean gs a ij NAS OAN ay en gh on an erg rt eN af ag onp rij an mas ana nan gn ll 

Bag arj u an anr = ea ELEN a agen wùn an an ax) an EN D\ 03aZanarez rund 
ee Sake, EI OT SOME 

nea je igem manar ea np EN enaggeem onm om fam any RI EE egneeg ne 

aram, (LA am eren gegen Gagne oma en gp rum adr wijz vr on Haipeopa ennn acg naan (an 
Ea) 7 OD a a. a RER VAL G a 8 a 

Hp G En a A ERN EEG CREE TEN IN aen ay a 070 ma mg ane Lap 0 IN A AED AT ENEN LED ke 

8 e a AT ee Le a me Oe a a « 

nag omen ag epe Brans | ) Ij ari agg omnelenpn cf agg mij en nyy rain Er aa ar IN migeen Ea mp te ran 
ARLU UNE UI Gran an ANB en \ age aùam am er an\ ad eu er njam a vj ema cr ah oc mn an \ 

A 1241 JN 4 npt ani niee gen 

win pan on enal as oh epen eene mep mn ac en njam map IJN a BEN ER ry a MAP EN EN EE 


aen jp a a @rakam zag a a) @) 
vr EL ANN U AN MEN ZM AAL LMA BD AN ANN AAE REIS EM JC EE BO 
ie 


a 5 & an egen gg ACL ADN OT eN IEN nee djorre oen wan En ae ar Ld) un ep 


oor ene omm jaan mam een ag an dag sjen nam agene gncr maan naan 20 ed vuns aen 
jn aang oft aps or uneaansee naad Aare ag mnaap een acg og venae opper omm on jo en Ham 


3 jens (ON ARES 0 20) TN agr enorm am ay cd aan rn acg mac an opp yn oai ga 


e 


15. 


14 


15. 


46. 


27. 


18. 


19, 


90. 


21. 


22. 


25: 


ge 
(| A BALEN © ar ru er 2 UB NN aaamsaGanbaas AN EN AN (A Gaan 1 ape maag, A) 
GUPT GAL ij ì PTT 


t ame 


eha  akahem am TENEN âme ven hep enaar er N Gad rap pa an aan 13 En } 
d dl ú Bu / ( A ĳ Ĳ 1 


en og en a en a vn am GN El Eea ma aaiangprs ma EIN maen ng mar aan nar 


geeen Big ep eran aunaa cg epan nath IN an rl amn san ej aj on eacjeorjenggegegp ep 
LIN wippen apen aap enn menemen nag vi aapt no ne ag ace man Can ear À 
a a neaemapemn Bjn en nm em eon oînJod ang, aes 


a afer enden did ran as an gg gr vin arm ear un nan sgedpng eega anr npe erg 
nnen Î ajang, ik ls an. vr Tj adm gem rûd) onz UN BON hee an 
ngen eng er oijon 6 ach en Edag aen aan od on mean gren jeag in peekobgnd A nar amach 
aac mand z\ em eon an ur ep an Ba oîq eme naer mna nadi vn epen spra or jon aorijen 


aa Ar Dam gapen pgo eng. magen jen (a) gien vig nn zgan NE eam ware % 


Geaafdags carpe Bone gearg eben pegno de gpeneegendjn Arabe En 


en gem pe PEN an am m gg Ei am an gf} an pq ch og aan kaa) eef Gen nan mal qe) on likes a 
e/) 7 û EN 4 
aa zenach eneen Dn zom eije aap 3 Prenagagrg end) EN oa or pg ine rz en fj ema egsjagegn dl 
BD ain eygen aijn ag rz msnen dna EI nom Bn erg am goa Ee 
age en KD an ijn Oan Mas er IN pep erkignend GN en glam ages er vergen Sega 
En \ or agen aem eije Â GN eraan age Qom gram Mach namen, A argetragnn 
sanscenmn yer apsis oade jen eng nan eN gege 
ein reageren enn on ej rada B amengy Der Janszen egen Daedgegden 
emi on feng or, Gemen ader ape Sap on rg maa zaan og pe na EN en ra am; 
BL 5 EL EL Ar 
am am An ar Ranz am jaag U Mar anameg Anner can mdr aaan ud ed zama AA mam (eon 
“ ne A SEI U Eed. 5 le hhb las oee 
@ aa tg) ond aa org dag Manan eef ad, och ac ap ava AP en on an am anar am 0 a am am oÎ2\ f 
le LAY SME Aij : 
naden eng nen ap nej ap aan ap enal aag oan amp aen gf} oan on na noen 
ma en mama (U on B aen pa rar oua tens graai on aag ner advena enn ee nn haren aHemna}nanr 
q rens, EEF 2 ETE WD 
am an Ar van wu acg vg rg 2 Gaaanonahataha \ eagen Barom enn ad 21 aa aM (ABA mr Rorag n 
be bee a a DN Volbeda en 
menma em Egg aap teg gern ergg one OEE emee 
nen a penn ah LN MAS Siam nâ nj rn ermm rijden gijn oa nj rang fn an enegie 
vpe eatijeeven (tj ve degndeden ora op aen dz am fg op ngen 
ZN 
dn cara Eq von aci a) oi a amp em ema Danaa Eat aep rope oops rte pengegd 
rap ea anar en eg mage go EQ gi eon ej ran nen, jemen tE ones en 
cj mm ere aan Barn aen djan ach ar a aan ad \ ach aa TU OI FEAEA ora en aag AD \ err enngaf djenn wû 


on pg Moa U A A trjjentgarmen | ket afg era mvr ng aen Breng enden n 
zjvan Brod ero Fanges mear agg ea ggregar maÂ epen geniet denten a oâ: ij 


À 


MN 


Oradea 


24. 


25. 


< AMM : 


Pp Aers 5 d a, @) ORN CE) OP QT aL 
SON ar EON ka} NEN MNN ED TEN Gaf oe 
a el 
aan Eraran Anija gr aur an un ope anaregen EN EN Ke ROZEN epe ogen en orn an gaan on 


nj om ijgpean aren an ang eraa agr aq Gen Bon eeN Sapa en 
cj nan ai rod oma ne oen act Én en ag ang oo un ga a 0 man EN onp gien eene an „A ej ran a 
od aem ran om en a CN ora eran Bag or aha omeards afer Po \ maargg rg ja an ren ag aap 
eer naam arn en 0 em ia omm agen ee KON aangaan rom ej 


drag opn Erem oi ergen mg afl) Eng ten nen Grandi gran win eng aan wij &s esn eng meng 


ee eten Te en 
@) / 
EN M age eme ddaj ar ran ag gd an ad em er ap omnde mon vj ee En 
a 


Ze 


qz 
AM LAN eenen [EI gn manon en ej ng nn en arai jn gesn 
EREN REN Cee meren rani AM AU AN ASN EUN Ajan mean jen Tran an 
od er Nr em rajo 0d Gean acn aen ag arran ep) (A meme oe ang ano pende on 
aj Omageengwensgelngen BD geene \ a ear ann oer U BO dh EN 
an ms ennen a nnn, Gar _amasmamzodeha 1Praanan nem |A un a ur an aM 2m am 
oa DE ef d 18 5 ik € ne 
DOE ent Ze) ADEN a ZZ (ah a Z a a. 

OON am en an 5 am ng ag as En fg or a ac12 pq Maan an am ran afd ach og NM IN ACTEN A ETD ER BN un asn en sa 
cn nana ON amen avn adm EI men dd amen B rm BEN am ai ar: nen gqeumng enn (A ln 
On 25) 5) H Ben J 
dS TUN orana en a gy mean Beg rap Ee ode en qÂ âm 
magerbign epen Bap oa jet en Gaan ej rn ora Olsen gd am args OD ET TOE 
veauag [LA za B aB en Pin ans nana na dr ene fQ Bjan om maÂ mann B AU AD) AM eN 
3 dl 5 / EE, de 
ape ag agr, ae eik ON eee SN ra oropg2agej oe eel Snplnped 
AE cell Amen naren anp É Ean aop enaar A ade Kh den AEN Gean 
ar ada ej em ma mp em gj Ln ah rag an mm tij an en BO zen mg riem JN 
penen se sjors enn gem rang er (LE angan mn aanne nj agr Ô gaa ij, wit an mt am Mm 


LENEN een run ap en iem A aa eQ nan A uuanahn denk To ROT) neden an ap 


Ü 
gina an or Ra a en Daf 8 «a ed EM MN HJ UN aman aaa am An Er en \ Bman Raar 
ee ie Geek eden Si 
maw aam emi 13 nr aca Haarbdiaem Baar am iam eran ear a an MLA ag an ovg aM N Einen am na 
Oren RDE ó (9) EE AR PEN B 
DN am Piaamage mager} ama) ara ana} u an Saai nnen | | za ada enig Pen aar zE 
Dee regen Schpenmgen Al. ver dede 9 
as 2anann Audaogp me zaan Da RN age aam ener acanmedagan di aanne A aman 
Ô A ke Neat Or ko Aleko k HEL a 
NE) am ava ach ar an an Anr edn Anzmrenanai Oe een 
ngen ag un U EE ED ongemeen en nemen as ep Âion pq a ann lake enen a KD) 
mid ana HJ A EN WIJN Ben DAM EJ TUI AN NN enden fn an dj ara un ay, EEN (EN UU Gram ‚|A 
nge Epen eta hel eee 
aca mn a va 7 an SN aaron dead aram mad aaa im aman am rund en taman Aa aha nae 
6 ei) o4 PULS ú KNK, 


OREN KA a LU AN UU EN UU} N an An au Nn NN chi nn \ 03 aù ea aaa.La 2 an an Pr 
GEEN Ke a EPEN GANS eN ny EGA 


3. 


WE. 


59. 


40. 


41. 


49. 


45. 


44, 


45. 


48 


49. 3 


50. 


51. 


< ann gs 

(ha aan zen uzem ng nag wear oen aman ee) ER 
asen ES) bhi hai All Oee heee nn Mi oM elk 
KN en gom omem eran Sieg rag tenen An je 


an ed on \ Vn Gramme EE Je 
a. Zale) Ë ë QT j ee 


aem epa sj em agen pf an jena ann eran gp es 


em all ar aem „aa (5 zij er doen emee aen maen ea | ze mlam gem 


a 


EEN aprgaanes ag Pe eop gam aaps ggn 2 mamas cl, aap Pia jad aa ama gn 
en apjen egen agparmng am aa a ops aai mag nj enger Am aa ann aar AN enaa 
haan En epe apron gj em alan 03 Peep eraa rin ang naos enb en ma een 


‚nj 


cap en ep n egel en Etant RE ae SEN Mee 


Oe 


AN A AN ong gp en -aBarmageE an en gft en gj ern aa NE ee eN Ui: 
eygen egen aj agun ij ganger af afnemen eigen enn naj Engen ma 
amachaMmanam Aan olen zo agen avm uren 23 nan anti Bran area nme 
3 Kn EEN OEE BEANS ne 
WK opn Élapigem ej mag Baja 0D mas erp ropz em eny) ON am rum on aac (EM read gee k 
prana (de) Edler gjermgand A nagegn Borman 
genagrûn Ie ending gard og ramgedeen aag An ar am rara aam rn og rara 
ea (eg Eopijam epa BN (ea) em ran fj ap enn oa dd eran epo agen, Ae 
eam enen geo gvd ggpen afl ag Sh ereepp aen zp oa arm Error ha age LN 
a a NA & 
wan aZ N maan varen ma) UI ma Jon a£ mj an aa ea an a am D 
aku gegeneerd EL ee 9 hi 
a \ ak an ne oren een ng on nT, ed 


naa aa Pa nag\ anda ach 3 dq aR am\ a£ UI anar GP aan N ú ram an Binh at 
di ë EI 3 2 mj an nx OER } } ME \ a) 


aag am named sh raa aar am am aM 0) HJ aM Dn ar rarr B an ach Dan am ag oa (ANN 
YA UPE Ind kt ea ade LTN HE AESNIN 


epe om op agp Seen mm EM EN een Don nà naan LD oa CS agp ep mn a zj gg 
SEE ven ùnacijn a ogen van op en dog Gran jar vn am aag ras am rag en ears 
en Zeng appi ejad nag aram rinacijn man aj a aon aranea oponp djan BaN Grrr EE 
safe BN P BN (pg vpn Berner 4) NN: 3 
or EN AED LON anr nach alm an rn 000 TUNEN NA SEEN desc 


oe Re EN 


5. 


10 


11. 


12. 


15. 


14. 


15. 


< AMUU £ 


OI JN AN EN AN AN 2 N aadageen Ren gaon a op a sran aon _m en jen gi, vô angen ng 
aag Bagage och pag an zeg Peen aag BN ee mende mn eeen 


c van 6al Dom Aaf rage 1d nn chason ag Pam ag ane on actie enal} Gang meme aam an 
O a 


aug Eden ali ari an wan am om pn 2 Gh hagngg ne Ae ug 


Manor esom vj Priem 1 Ep a aag aem an ang aa ao) van rin ajmag 


nrg am mn aap ang on gg ver aijn Menem mana vam nag aop) open aA ag dram ayn em dj ai oi Gen egp 


z « @) a = a. 
5 on gijvenaas (C | | LL nen sjon enem Ag a 9 Un En Ien aren gpezejna 


mens en Saran a B IN agen ramo epe hel mag vegan enzanÂ rij rang jN aan aj aram EN An aM 
af mn aman zam ear aad aen Dmrepgdegeng (aa cam eg doffe aaary 
em 8 neming ea 0 pepe en Erin pref neaagefjendagg ene anp eo og Fun ep jaag abn gf oen ach ong KG nar 
KEN gegen Drag jaren dT namen open ap Pin ereden eo ar rj aem mas ef 


(8 Menen oe nn 
eg nah rang JN oere feng rr ep aijenm amì n EaN f UI EN 


gun Grgjn bes nn a gg jen vn mn ore an ad ageren jeje iech trad aa pj a oo \ om dana en zn 
NA RIDN een geer aaan jen rm naa a am afm ang zg Enna Op tg) opend gep ereen ien B 
ang ap aem 2 arn ar an aL aug aj an en ar aam nam 5: WN (Erapama agamen ng eN Ra) Brama Anr 
ET mad IJ 5) re olle, va oled 
ZL LOO E Ee OO a a 
am bj nah 1d BN Teter acne gg nag een an anp enn ag enz 0m vr a BA 3 A Ava 
enten en KLA near) an Era cam emmae an adam am eem am an am 
Öd pen Bes Es EN NF Wi 
Ee ema ang ry rom Én ep en ara enang en GN Baz Bag age aan \ ogeneteg par 
ny EAB nein otd aa nij ene an Én run zaan ea joa of en ggn aan (dg rag aop Ted an gp emam A 
acg eung nap oane aerpeen gi vana 1 vann ween re \ ak 
vana am am (anr enen \ 22 ama ane Ln Ree) \ a. win aero om am bre aa am 
ete en ee EDER POT ade) (lm DER 
Ba Geay eng (0 IJ rr rra em gag dn Eno anp naan oa ar ran a opaan angen egen ard oan 
nj man aem a eng foo reg” eg aipenasmp ane mehr acmarnd nN Gem oan an repen wap nm omm (agne djan 
A a zl ande (la (er 
BA a nan en gm gepeen a(aans ep Ep en AEN al an en a U oan „SS enal ernaar eens| el gem sia, 
warmen MKA amaandan Amrmenmgenag vann name Ken: LEN Ree, EON Kran my 
el he hale: mn EE al he FRIDE YRANG 
aiperam epa ea Roy mt namme van an ru an Sa asje mpeg, eenn en anpam nn MAN nea jee aa mea am dn 
m wrr ofjjaen Fn van aag rara jen mn ann Sine ae nnn maen Am aen aaa ven 


2 Eran aen ah a UM aen ag vur om en Sh a \ oen afl gpen adam nâ oma} en aen WAE li) a 


TUE NN ora rùranjagen a} nn eran erz afleg oa magryagij Bd anonyme | ome 


onmentsijea nan a am aa sag en Wm aj arn mon ijn Ig opn oen JN van ap 0 Bj 0 gd op (4) 
0 () Ob as ot 
appel aen apo epen ad an amaan ergen rÔ man 2 En ar ER HN EUELCN RENTE ETER Aas enag Aiacn Aqan 


16. 


17. « 


18. 
19. £ 


20. 


21. 


29. 


enam Eea DAAU AN UN MN asma mn ain mre ast ep ram am Samama al EN, 


25. 


24, 


25. 


26. 


27. 


28. 


29. 


agape Aa @Î aan 3 og em win ad arr B Ĳ noren amengjaggg rg eene gegeteggt 


am aa Ar Hoen aman engs (EN Nanne ore Bik Bin en. 
nege agejege gna ensen eeen origgeenansd 


an 2 am KNN ua A an an AAN Grand 21 ann umn Man whanj ad ag aa ari 
gengemgne geen eenen fn aleen 


in BD) ach rang rem gp ej Gaan ec, Bejougjenlj e f 


em Anger g Goa anpeâ rn an oan 3 traan gg rr JN ME ER NENRODN anar arn man 


Nd, 
BALEN n AREN e DE a 
nief KIN ) MENE ANS \ an an a an aàr an LI ENT ] 
negen qe En } 5 aa, EN 
(en Il edet ra aam en og eam ecto an on ren SJN eN 


grenen n ea NE 


erg agf Bene VEE gas aijn ele epen Da 


0 


EEN eagen gijeBem nam aap an Erna Nas gag ann an no amp nea gr ome eagen 
AE AN) (EN {el a OD As (Ger En 
BENEDEN NE EEN ey Er Cn pq en rating rn mur eram ag en ga 
rra gj vna an acfd BORA RE GEN amasnnenan Jas yer a Î maaar 

(ak a (ka a 
Tig an Mam 700 anp sana Jaq near de, bend 


Áam &ram\ aen ey dd eem mann enn 1 U aanzag agen rag 3 gr lap oen prog 


UL EREN sacar en 0 rd rogata gg en Bi 
al G agperijenp ej rn em É eng oft od ara gtijaapeÂ ann agen enrag enn sg IN aan ao an 


nur Bj ach on Ar un Pam am am eran ‚|t a UR any ram anp p ain aA ET a an N 
ö | ge ngen 
EJ LAAG ma EN 0) am \ an nn 0, \ ammamiamed mame Base OREN rama Sar ) 
pepers gen aa a pine de 
gar aoe mnd en rij oan a ara Ovaa yenaenm om en mep Ser 
aeron maag vO aap epor gei Bar Aman 
pen op ij een ag PN ac agg on a aa TU UO pq epen) Gn PRE 
omm an aard aag ln nemend eam aappenz elan, (aa OE) de 
Cn Ùr ay evr om ej mag _a E nam 21 ach aam aop oog up a Prop maag Baas od age a ) EEN 
nehead np eg Am aapet am Rag aac a Bj an Ei en em Pama afd Aaa 
am aen aan PN ah Bal an ed an 9 ed Ai nem Magen nader Maa aen \ A5 
SA Caen Ge en gn gE 
ea Ez oan an naa a (CET ON ep am er ang eng meamegepejemen paap a eam ea anr 


mena ae 0 PN en geen arm pp a (a en gg Gani am gar a rj Pen am 
opu ggem em aj Das g van ey rur oan dj eÂ anareenanm ay mara za aan afd en gij ef jam ee): 
(ar Oe Zar AE 3 a À © a) 
A Eje rr REED DN BN EO an 5) an ED F0 2 B ENA EN EN ZOA Bom ED ER 
a ar a aa an QA « 
nen? ALS \ ns gern en sg en en Ek A AE NUE 
erom aan 3 ar ap nj pen egen mn ren Gomegemage) BI ed aam aen „maya gaarne BI a 


a 


ä 50. 


Ek en < 
Oa OD a o 
em am geen ereen UN nam gg rd mm jn enn of en eng een jeg 2 AM an AG (Ma SNE LMNEN 
older CDA Bages len jong Um an am en gana afm men gem a PN Gdggr deren EN Een u 
pen oe er rara mmemen on an en BON eraa Papar ram an Hie Bo an Ot maas 
(OMENO O 0 2 oa. aa 
aje eng Ean ng) EEE NEN un epo g echan cam en mre deden 
on urg dn gra ae ad) ed ee em epaggeopsd maman 
mj AÙN Beunonesger aj un eng en en ao 8 Pi Slag eme gaaianm ereieg nnn eg ej ej am and im 
reageren gs en gg Gon Pr am un enn om oe on EI Bierna. 
a 2 a a @ RE, 
IDEE BE ENG LE KOEN NEN ERONDER Alam erop zn am myers pn mean aah en UU 
ampt 0 ge om ram A en ijn NN PEEL EAI yere nen jg engen EN U 
anar Ar “a aan eng en oppen jen ang or aerden neppen dj lan arn 
map ep eije gen Sngetnzideren ee eyed ag agg een oa Dag Ed 
5 ji z @ a a ke 
on Sag aaps oes dieen ej man aop” nun an B on aaa a age en 1 B aa ananan snee ma jens | el nan 
ap crang Arran en ER Barn ach aen aanp ac Am maan nean KD ar van oan ED oen rra (BANEN ag a EN 
@Ra & ú @) 5 z a. Se « a a 
arenden gr See Bages Aon gg em Ee BIN ZE EA EREN AEN DB TTN 
nn apar dl m vn da ae) (E5 Slanp aen rij ar ag Er ac ann en ano am ac vn moi eaman UIt BON 
= OO ONE) , 
ade en djenam Bogin aan fi) a ERS, sn eng Ae en 
de ee dk ed) a AN) 
jenga Bangs Se te 6 ens mem ru nrg jen S Aja Ô noen 
AN AEN AM Er My oen epen Bjorn a en oe anaf vn mp opijeanan Urs GN onp ejong naanrgf nn 
Arae LA hen anam 1 ar aas ad) nn ae org ea afg ene jn Ar an an a am 2\ 
EN MSN EEL n ERVE 7 n gjamg\ aman 
3 NZ am Men GUN Ren jie nnn end ng ogen on erpen an Heen nan 
@ Qc a. E 8 a (ay 
gero LN am aj grz fien gemmea gpnan ag Pi ENEN win en glam add manadias 
een vn wd naan an „Aaa are ern am och am om asf mea ega enz on gg opn paren my 
amaang\ ad an ag on RE \ Ui az arn enn UI U BON AÍ aq 5) AI Wi NM nn (armas ane BY an Mm ANA 
Ien IHF A 4 Oe OR lead va 
negen ddn aan lg wm aq U DN el on rra ecn an ern ag aj ep ag recen ora on nj em 
Bj era aan aen fdan an radja jn Am eijeanafiraam emvam 6,0Â, Bag a orn geenen Caryee aen snaar rug ea un 
od ur aan ap en el aan engen rep Goa aen mg ej a Siang em afde eenen arno (CO eee 
ader vùracij om aang an nang wl ag Er ON ech ara un aon zor aan af ezon eg deny: range gp eden aan 
a. ONE Me) DA, A a O a. O 7 nde) 
nn zA ME EA ijn ano anam 4 Gp enja sag qr ng TN ENZ mn ep rr Gr ET EDGE 
aag ampun mh zanen ars any | MA UN AR ana BAE OA MIN aneq anaf), A) AEN EN an 2 
Sis geente egt en gal 


ef aram Lenn peage rg annen an Saen ggf 1 ech en en À Raar aan ra ar Ra ong oper one aop 


OO. OA a EN a a @ C) E a. @ 
ANA NAR AD HN MAN 2 AT 5) [hed e/ ee, 
jj ) n 2 D LAN B EE EREN CEE OD EN AN AM ANN AN AE 


00 IAN on gaon gan Dem en ga ay vp dmjogemepman tn ch age zn BIN MAN EEN 22 


vi 


45. 


4d. 


45. 


46. 


47. 


48. 


49. 


80. 


ol. 


bra 
on | 


5 a y ( O a) Â . ed a @ 
om Baroeg Ang GP nen? VREDEN a CLAN OET LAAD aan gg: 


5 an fd aang egen \ am au opde EOD oe orden range Sr 


ogen gf eyed em merpheenan a GN en rr inga GN Mae ee qa 

an aan a en jon ar td emepagpdn amnamng Baj En omm je dd onp A enn 
OD ODO a O E (0D ao ao ONCS 

qe sen JAN RN Cr ED Te on mA NEEN ong en an gg Ciaran Ln qemeg venn gg ven 

mu? en ama GUN am aem an am aa aPrenang\ aM ta Olen onemdjna ne aman 

the GIA DEE ren ke) Un 


ken EN ed an aan B naaamas nam A 

ang ed af ne) 2 BQ A5 DE emd am aha fa enn «a aM 01) EM LAGOA eu Au 
aj egen d Ki 5 î Ú aen APN ki pr 
jee agg egen Bazen egaijeijn er jen aap aa | nan 
ND LANAN UA at BON en on a aa a aan ap ON ac penn 0 aon rijn de 


a @ en 
AIEE gien dg on laapn eine. ba pen rogg dan 0 ennen 


a 


@e ana aane enzam alan a vr WA \ a an aen aur IEN amen ama poa 7 
ge ne ej dd) Dj Ke el ie 


@) EON) a ze 
gron aracij orn a gd van gd and ara nt \ Ltd | Al (E EEn aurie \ 
En EL FTE EE JS slet % 


a 


gen genten vdrg rnc 
pppn eggen ennn BRE RE 

nge gepensioneerd ereen | 
gep rgGenEmgngds Bebiegjengraon wendag | 
nejemeaar gg} nen af aen a rm en ac n (a) anc rc) ee 
NA OUDN ep erb hen Ed eng mem an act aan qe1 mc IN erpen anaf ern en om nn EN EN 
od nog U BON en m 19 gerjan dru gg aop Ogg ebrenon Bqgemenadgeman A 
Tgaat aang je 


Bite eme aan a aq em mun Un vri vn am an Az \ openen en an an En IEN ag Pim an an aa iam 
araarm aon oen €) enagn laa \ ech an op ep ar oog (Cp verge Serge geren & | 
Elaphean ep maag on zn gen mr en em aop run ne AD EEN MIN teng aaa maen agemegfjn « 
mam 2 am Or AN among ard en ijn on enn sar 9? jo oan au pg ea onm dr) agens 
Gl ee ne marmer ar en gegen onsje eeen greg ramen IN 
Sgr If vab jêe IN Gon feijen ach run om Un ag EN en muren gi manelapn en 1 


Sen wap dopen ec) an wij vn am gj mj nnn en 


men B ram eadaling glen ME em eu un a jm ram jn non Am aman n 
ot epremam od onp np en bij on (jee on op aan gig erm vene gj on, BO amen sged named afer 
Bj aae gp on natreÂ, een aan pg am adm jean (aa) EN pn EN (a | em ag gg on en wij ar) maa z(à aa 


een oz oa gj na am agr e aes mennen Me aam on Ep jer ag en an m9 


ele eeen nin osn 


En 


Eh 


15. 


16. 


47. 
18. 


19. 


del 
enaop apeen ej maag eragenemer egg 5 (CO ee Amedeo Baj ge 
aM) Z (@) va a 


Be nae vo \ B cede a À LA AU AN ar mnzan 
een Dan BN art Memento mog el bag och ad ong ag jorn ana monenane pag eg vo are KE 


arts on wij an oz neel enen jagen \ en oomen Zeijen gen Amgelag ep ontij eg nons «à 


aen mp SE DN ta apanage Penerp ea ARDA gp Er acro HA muggen enge eenn 


te 


ny (Bjotadleen Aaa EON maan lengen ag erven ej (5) gerea dSiag aa e(arpn enen amazon EM Ogg een a 


pl ez en aidan aj vm an wij vn manolo enanamasem maman ggn aman Sh ur gnd ag aop ep epen eg di 


IAU ond enagen ag eer ar agg mj mam eg on pj Ô am arn an Eran g jrs org (de) ne gh 


a O ©) a AD) a a ON en A eN a a a 
API OMA N UND ENA MANIA UI AD EAN on gap An AN aA LN an AT an am Zan Or gern 
agen Sapore aen pg en mech 0 Amana on eoa nge aa ennn (LI agen a DN 
a o a 5 5 Q. © 3 
BI a ea pon mame aanmanen an (3 Er rna en ara ng CN en eN FIM rn Mn aan am 1 aq 29) eh am HT 1Ùr 
Den IN am aug ag an U Dis \ Ae OON EN Ca | nn aa ai a ST an an DerenganrgaÂ 
ie CHRIS UE ER ore NN GH J 
Eken 0) id ag a OEE ee 
ng om alt adm da en mijm ag (ereen ama nz am aja z am aag am oger rr an wij an EN EJA MAJ UI ON meneere 
vac am en am ann 5) Eene aa as (A rap aeN aur Oan am aur ennen an an aa 
id an ER WI eol NITE 1 id Bal dl Ds 
a @ OO a a (Or EN 
ED on (ET UIN BE) MAN ED EN DEP ea mm 2 (Gp er on wi win am a ED GN an U aen ma anp mg 3 
ne @D) a a, {03 e a Ze O a. : a a 
CMN a an man anp ef) oen en asma \ ELN AM AEM ÍN Er aragua gn na 
er KN aan sjen van Pap eN On oen nea dju anp adag ear am an jam 
en (De a 
nr a gg (ua) aarda gg enancops „orermgen Dag ac oger or aag n ach anr am a Ep rg en aag an 
HN EEJ ON AD EDS ren jen Par naa van jn ea aa ve OENE LEDE ore Dari opeen B eran 
(aar an aRiach ana on 2m am aa Bom mon Cap oÂaj eraan aac aag Buen Seng er er agen nyenoln 
en en an wi wr Bn as amn vj am edy mn e07N en (ag aan 
nipeng u aj rag ne an nn or var green ap Piene eme dn ag en lm mn BON oc ao Er ong 
mgee enen ea vl es nerd engagerprap gen anp va oeps ree ND perzangen? peau 
za eraan ee olag ru En moeajegep GE arena magen ran 
Agde ae en Se vpn an ag em eraan Sarai) 
L O a E 
an oz fj pg aan Bama opaan gemd aanp eta an vp 6) vanag gn nea a versn ijn pon ma az 
1) z O. (AT Cent ONZ a) a @), 

DE EN on aón en um op a a jn id) rap Brac ata Boon 03 no an gg vna dige \ magen nm am 
aad GN 03 ame AUBIN LM a 0 za gedaan: 2\ aman grade eg ayn HY LM AD 1 
od) JE ol Kh i Hehe Ge 
an NG | ogg opnam ep maag Balcaen pg rg rar en en ash \ Er aopen ma pj ane pedo en 
gan id waan oc mg enamp en on Ea ap eopn tgeen eee ede 
ergg Baren ang oopn ppo vrm Ig or ME eg ag mr Eelen ori apen enn ara MRG BIN gw rg aen 
erna en ema eagerang a za om am (AM tm Sagen rij oa ON en rtrasij ara mon me 


a 


AEN engin ear gj er gean cen \ aen gag en rn om agenaaad aman eanp eraan en Îa) 


VII. 


ved EEM TR NE al OD PA A ER 
Pe Bent eden AS HE er Pe En) 


90. apen ogg ong vn dm ez aj eg en op eng opa op eren ngst nj | ou Rs 
eappvech an Em om gg aa Fay ea ap en qB vaer aop erenaam rms ru @n Mg Ul aaa an Zin 
217 api amaa erpen m gram avan aaeÂ ag onm arr ijs | ones agr omg ein agen am 
djan apar ene rm angpen ar ij vom mna edge B oaarm aaneen em rei vi aag eN A 
29: genog gg [U | ed an wij aman lp eran neren agen Zom nana ggd ema 
feng ogen TE Tet EE 
25 (e: di eagen megane) Dn emeang js ag gpeg eeen an da agja n\ aire) omg 
24, od nr amg (Eporrarnaur Saa ag ra Baran ey J/N dje ae TN en daggie) 
op ech ah ast asf ap aeg ad ag gg ej aj rag ren ge en aen vlg aa eg er arg enge em aen Bam gg ren 
25: en eije eng nj em ag lac anelapp eran Eh ngo na era EN 
eran an Erum mp aanp, oh anai vra Premo magen reden ep nj enrangg Ba aaelap eran 
25. 6 am geraden eng vendor verra (CN | on none jeep rr om ong aa han 
ana on pep men qe on opp ema am angan Gan ram Der ag een er mam Jen a 
26. ea am 00 (A9 en LAN eng ar aam Gad God, (ea) ama en g an ah Erm AAN) en fd agag ged od 
za ea ye nen jaag dia am aan err 
21 ao vj eren ijn ld) en oge neon ANANN\ a Bam: "jn amg aaan gra 0 UN AS 
BA TPE YA N) Al hk 

ano a an a @ a MEN 0 

Tap ST acraag oper ageren Saam nean-Hagraprn.mog nang Arm EE gen eer 

28. en (ae) oral an m opeen En enn e3r gr Oena ag gf aero ag win an gom en ja aM EIN pee 
@ Pe @ DA aren 

a an aur menen aangaan m2  Nap eN edn SN "gn 
(an Ii NN Me EN en om gm an Berm mas vn Ejaan mn aman oen gon Dejan 
on he aen ach om an as dj Ön gaende) anda jane (Gj Ree 
onz Cia gp as gg aon mj ern gr ew eng om dare, GN ng ero Bm aren aag es agr era 
5: ELAN OD UNEF jn tmgrgert Wenen tinen eraprapgaenean Meng] ed n 

E O 

age u enbjangan fan maag ijn edm egen UI amat ajang Den Aj A EN dgn 
Á. eam ann [WA em eon da opn ao een Paar) mengen Beggen ni EE 


D: nez aa Hasj en gf 


ie org oem Baj Gaamagofiatran mj \ OE Rom engen eren vegen 


nea agneaagperm aj ag aM 2 mem nega aa on me erm oan ea Eje arm IJN enen Org lar Srem nn 


a 


6. Oa Baggen apa gna) BON ora ey matie Cream ag (a | wa rang onee om mg 


OO ZZ 
en Aangaan gg ama re aan „anr ach aam mj En opp enten agen Geers evana prem ener en 
zj Tr eng Braap roep (O benen oen agen aem mr Om aag” % 


rde BN eea der ne Gn LG) a N Kh 


ODE be aar 
. mig EON Apogee Deer eon aam eneen nz on ad en en aan pq oan aon 2 or gj Fn ie: 


TT Ve ee 


hr dd 
« 


te 


Ea erk Endt en. ind 


21. 


Pe 


„jn ee « ag A. daj OY 
EAN CORTS ram oge (ep eran mean an dz oan oppert jrg en AET OPEN AEEA EN, 


a 


vem nij Ed ER ge enagem Â 0d enof} aen pon Si an dj ven mag GEDE EN Br 
gen RENI AE Lon Ear rij en aijen op renzo aon anny ta gg EN neo mang ap og ai 
e un PN JJ gs em on nT on R jasf aon 4 AEN IGM AAD EM MM apegapen 
on art acp orn en ons opvoe Ej erft en op nanga Bers (ER ore eronsof on gaen AN 
a a a ce 5 a 

EPEN rasa ag sE agape AAA EAN UD ENG AAN aram aannam BE) ds gaa spe pen ep Ng Tu (3 
af en nac on rr [a aen ao Km er jena A epemad ag aq Bo U Pn LOON ENEN gote 

aman n EN Î ann jac maar meng nemenaenem gan eêen ome gj gg rs (CA Il oî aaan 
Benadin dn ech eg ep eon Un AED NGA EAN LJN ENE ATEN od a manen ng fd on en gg Érm 

id a aa) Ze ao ar ON a a 
nen E&amnayg EE ee bd la ad Eeen Em pr ON un en 
anatdon gm eg oge eener aen ag Áo one FeBam ng mla aas om ag um ag ER NN jen ram 


5 onm ap penn EL am ages apen FN nz nava on Bam pg arpan \ en wij vin jane (anp eran a aps ep 


eg wd aon ee aan a NE an FT AD \ aBagrgeggejen Gans el nagel 
anr cena om aar ac em ran aj om AN ammers cpm on rp EM ren am gp Baopngon Saa 7 afd mn aan Aarm aag 
UIN eaf adr ajal ag en am ao age genen re gemd 03, masenng aag en ù aft 


ar@) 


aur gn eggs p gj ENEN LE A NEER LEEN annen ag eo Edag jena maag Ó aur 


. MK DA ND OD an avn |A ah ae aan aa) Em AN BA AM AN EN 2 A UN 
JL “ DUA YE Er 4 ie ren tal 

; LZ Ze a. O 

, ec agen pp rg nn en ay eem ran Eni an joan dr) nes aj en gan Up TG er aop EL en 


em eng moyen nengeijeen Genaamd geene nag eo an Bom pg namen 

eee erger entrer Been mome wieg 
epen conden matje epggenngnop ten evn Gem (B 

aag gi oja mas dh olnk en Ga eer Mag 
fjBroere onremgrersgegeg Sangepg egen (Of derest Sgzoenagrijeen 
ten geeen Spengel deoopeggeen 
za Gone (peren maan ej var raar rg eraa Atam mpeg ENE AN EA AEN 
an a Un La BON en Hia) on ng aan Am endo fj a en Pranp aag \ ng en eng em ij a nan la) aan ama ng en Da 
op van jenga ny Cop en aang an epogg aptp an aren amen as ohaasm rea mean aop op nana negmeng na 
aap mvr gd om ma Îionp aa MOD nere arengpan Bamanoà, (da) oi gang am mep trad on \ aforan d 
CAGE IEN 0D Enviar ag jm aem ade en mag CA a a loog op ag ac agp en (apen dag econ aan em en 
Un eN ete on mean on merg be Oron Erno aggg en en an 2 
ap enn menen aa Ô aam gp 1 avn ann ag dra erp aon ONJ AN MAU MAIN ran rad dna am arr ie 

neo apr en enn vn an, am gg mg en ra an eng elan nrg alodn gg ad Sayn rn Aaa mj en eng nem 


B ERE er aa Zi En ln gemem(eg, AD 2 old gana app ea gan BVN a | ahd appe area mn aan om jd a ye 
4, 


IX. 


or! 
en 


En Ol 
ze 


41. 


ds MN 
î 


EIN ema mon za ea mon nn le) er me em gdjen an. q 1e 
EN engere enen dsg Ca en Bj mas eran rape aha 


(Ae) 


ar Ke) pn og van cn gn ap van a as nn Eppan ny BELG Saam map ent vn aí 
nnee am me Bag 2m Un od agg eh apnoe ENG IJ 
ef ogen ag Stem ons Cr EEL Ro EE Baer gei an gÂ aan, gegen 
Bam ON SBreegregen jj vergeten dj | 
ed apert) a GEEN ee eee ’ 
aan | ÉA en Baggy mre ager eg nag en ikan 


Jan 


Tar ar ar dmesg Rate eenen (a) opened 


En egag enen ore Pager DN aen wee 
nam an Gj emoemegemn jag near jen mijer gran a on en joch ep van en sy neede 
EN mer an Say nnam ag erg en eo aopen Pmeenlap JN unne f em agr 
ag Pig eer Ke rajo rn Le) NA AM 'S an eon an zm Un PD ME em Sd gpea 


B ennn ID a a [0 PRENRAL d 
AM AN ke eee kl ei dh vee U DATE OAN 


EEN openge am ene pp Gron, Ea 1 A eppenadag op dnafjea nnen 

epa dn gea, bene en pwn id oren 
zend NN em Íjng l Oea on, aan aag ep IN Kee nj 
gi mee da kn en pane 
a 


opo en mena om my ene am A ke A Zr enge le) aren geen aa gg ecn ene cj 
O 


Ge gen ig EIN ae a 


vrnrij Gamepad am A Rn \ diene an opg ren sjen aang NRE LE 


a 
ap van z an Liam ash aap rd «an |E] KM |M 
t 998 en Ús 


AANTEEKENINGEN. 


mms, Codex b. heeft den aanvang van het gedicht aldus: 


Gj offerden Ean ornnogejene megen omoijenggen Hes 
megen SM gean een ogeomagepe sneer peap mvg gemeen 
en reen: iaer HER 
ee en erg jef 
EN eee negeren gpeg WIJ Gen en enn le 

Het geschrift Manik- Maja is een verhaal, dat oor. spronkelijk in het Kawì is opgesteld, 
en het geslacht - register van de vorsten Manik en Maja behelst. Het Kawv is opge- 
steld in de zangwijs Srengkara (dezelfde als Artati of Dhandhang goela). Mij werd 
opgedragen het af te schrijven, met last om het naauwkeurig te doen. Mogen de fouten 
mij vergeven worden! De tijd waarop dat gedicht werd afgeschreven was juist op Don- 
derdag. Wagé was de dag der Pasarweek, de elfde dag der maand, de tweede Mang- 
sa, de twintigste Woekoe, de maand Djoemadilawal, de Windoe Koenthara, het jaar 
Wawoe, de Sengkala, roepa karna Giri toenggal (1721). 

Dit alles is blijkbaar een bijvoegsel van den afschrijver, en heeft geene andere 
waarde, dan dat het ons den ouderdom van dezen Codex doet kennen. Omtrent 
de hier voorkomende tijdsbepalingen kan men, des behoevende, voldoende inlichting 
bekomen uit: Jets over de Javaansche tijdrekening, door J. F. GC. Gerreke; voor- 
komende in het XVIde deel der Perhandelingen van het Bataviaasch Senden, 

angan cod. b. ana | 

mageâ cod. b. nord 

2. dna Cod. a. Amaan oi 

5. ancdohaöpngr cod. b. schrijft hier wòpy op andere plaatsen vj of zws cod. a. 
heeft meestal soy Wij hebben overal «ùj geschreven. 

b. arafodnegeennrap CO. d. arjen, buiten de wereld, hetgeen blijkbaar ver- 
keerd is; de zin is: ik vertrouw aan w toe alles wat in de wereld is, of, Volgens de 
vertaling van Winter: ik draag w de volheid der wereld op. 

ey cod. b. an 


onm vane cod. 4. ana va? am, derde and epi tk vmma 
a dee cod. b. arran 5 N : ng hs 
an am aeron Berm cod. a. vaemeam Bela Cod. b. eam agp Dad GN 
8. amer De beide codd. hebben nueens amen dan amira; 
de eerste schrijfwijre aangenomen. se dd 


EN cod. 4. Weede 


te bol is. 
= Ef 20 7 _ Ji 
6. ayGoneien cod. b. agGanefan De lezing van cod. a, dien 


gevolgd zijn, komt ons ie voor. 1°- Omdat 


Bh, 


EN cod,” d. Op 
sony Cod. a. ej Het is natuurlijk shennay, het wass 
maan. RED 
Samaöng ep cod. 4. Bramasrijej cod b. wr of se 
“gn cod. b. en } 
ri men cod. b. En À Rj À 
Aagrâe cod. b. Ferma Winter heeft: wat niet waarlijk sj! 
wezig gehouden. Hades | utile ch aA 
8. arj cod. b. ej is 
9. Barz, Beide codd. hebben sj. In cod a. is dit’ door eene lat 
anderd in ezv, zoo wij meenen te regt. | 
en fe OTN EEE ha 
ecops ememeog Cod. a. GEen wij geven aan de lezing van c 
voorkeur, uit heteen van het wa voorafgaande sj 


overal de laatste speling aangenomen. dd En 
meânensog Cod. b. he KEN | | 
nen one eee Te 
GE nauegegnrnh ze. Volgens de laatste lezing zoude hier hetzelfde aen wo 


wat reeds in den tweeden regel van deze stanza staat. 


ge 

ÀL. meme genre gangen enne arabe Cod. a. heeft: neme garen eg ea 
epe araremlagendggerar Cod. b. mrmegamegegs ng epdpern ene ie rangen epe ag Wij 
hebben uit die beide lezingen onzen tekst gevormd, met vergelijking van de verta- 
ling van Wrinrenr. 

olan, cod. b. odapmuri r 

Tien cod. b. od arden vagen (ess 2 ano eej Minder goed. De 
‘zin is: Sindhoeng Bajoe Badjra (heette die) welke wit de aarde voortkwam. 

12. vraramyy cod. b. eren Waarschijnlijk eene schrijffout. 

15. almnefiadn ahfGememenernad, cod. b. empate ocnatAjarm era 

14, wdigegrndeeng Cod. b. foutief 118di grade aag 

ananas maan Cod. b. aegon aaen 

15. EAP EELT cod. b. negra pre 

Geaam-amn\ COT. d. amamam Zoo ook later. 

oade grenen cod. b. oh adgen greeks 

ahradngzan cod. b. angen cr graf 

16. enaar en am ag nei cod b. erngmagn wo rijen kam anna 

Bom nqeg ene cod. b. aram nag enagN 

rage ereen cod, b. wrap rp engen weed 

17. aaps nn cod. b. anpmagg ar A | 

18. arag mgzan e8\ tien letters. cod. a. foutief aregmyzan(gg, bien wapens. 

am epoptgemresamor Cod. a. mezepegemramna hetgeen eene lettergreep te 
weinig geeft. De codex, dien Winter bij zijne vertaling gebruikte, had om oy 
6Ge- mesana. Wij hebben de lezing van cod. b. aangenomen, omdat hier blijk- 
baar de tien cijfers bedoeld worden. | 

(Bemmepan cod. d. Begeer Zoo ook later. 

19. amana cod. b. ongapgeur Zoo was ook door eene latere hand veranderd in 
cod. a. Winter zegt: Gan de jo. 

gede cod. a. GA Winrar heeft: Noor wi li. 

emaaan COT. b. ammansaen 

mre -Bar momeenanijgvrenen cod. b. Poss eFzmpameBinaannonnn 

20. mgefjegsjenamar cod, a. mrcpmeasjereman cod. b. nyGegsjeremen Winter heeft: de 
hemel werd hoog, nl. door de kracht van den opwaartschen blik van Pramesthi. 


Leest men ny dan zoude het zijn: de hemel werd vast. 


eaaoprv Bon agpedagj cod. al Bren Praga 
am aar aop cod. b. an an aag F ' pen gelen as 
AG aan aq ea cod. b. el omm ea ij ei ilk 
21. aap cod. b. ON 
oane om sj aj ON cod. b. aj oma ag ea 

gemeen eme eraa cod. b. an mam 2 ar an ag 
22, araa  ogg np n cod. b. an an mem A ED 


Em nr agp orn am on ap gta cod. dg. Gm enn jg on ap gt vaN waar 


lettergreep. te kort is. ; 
on aa nr an 


heden toe. 


gedag COd, A. aanngartracdaap Van beide lezingen is d 


magen agen cod. b. emyzemgz hetgeen ba dan beteel 
natuurlijk zijn emsgerrsmyp tels in zijne magt hebben. 
25. enemmegeengs COT. 4. aanmmageengs 
Eon cod. 4. Fa ; bad 
26. eran age} de hoogvereerde,een zeer ane epitheton van Ba ha 
cod. a. heeft ram agaä : EE sogn á 
27. sanjersap cod. b. otra orn E „erven 
eaenajenneijn Cod. b. aaenfPonmsjn In dien Cod. wordt nergens ss de P 
gebruikt; wij schrijven dien, met cod. a., overal waar de klank dè. 
van een woord komt. rije 
aramangai COT. b. asamangnans | end 
Bieler cod. b. BáAem Beide woorden beteekenen hetzelfde. 
28. eueondierd, cod. b. meveanpdrgerd, Zoo ook later. 


- 


Bn) a Ö E sl 
ren Tan B AJN cod. _d. en Hod gm EJ to eo) \ Welke lezing ons; Pi 


het A Be minder goed voorkomt. _ 


zing gevolgd te zijn; doch de lezing van onzen tekst, naar cod. b., schi 
verband met het volgende, beter toe. sei se TE 
aAnspegen cod. b. odejezern hetgeen misschien uit verwarring met den vol 


regel ontstaan is Hij werd bevolen boete te doen. 


+ 


bj) 

a 0 fe): / a. aa ag a. O. oa 

SALE ENE ON ES tj as 1 AN LON cod. de nF gp en: crimen AE AGG LTN 
… @ @ES 

50. 1 air aj cod. 4. an EA 

En cod. b. aA 


51. arend cod. dl. ar pe ang cod. b. neen nj 
k ea op ag ono ern sjen 4 Pact cod. b. ea apa on ac aa alan 4 Prays De eerste lezing is te 
verkiezen; immers de beteekenis is: maakt alles onder den berg in orde. 

52, em en pap en coda: a a aap nd 55 

55.röpGrm Cod. a. vpe Beide beteekent de zonne- God. 

meren En cod. d. EN EAN 

54, mea cod, a. gean eg 

59. ervrang Cod. b. emaranyy Zoo ook in 58, 48, en passim. 

57. mm cod. b. En EN 

oagdraam COT. b. aangarmemn Winrer zegt Sandhi Loto. 

aang moedep anp” cod. b. arne majegen Het grondwoord 18 aile 

58. nel aan cod. b. BAEP 

aen en cod. b. aeanram 

mean eem cod. aq. nen sgnenenr 

59. aómag dag cod. 4. onm ej Glas 

GENE Epen cod. b. aumege nam ans 

40. Arachamemarnggevar COd. b. ohaerefiedmeneers Waarbij de regel eene sijllabe te 
kort is. 

AA. an atjaijeragag gado oh naan goa m Adem joa dna cod. OD. emnaëjeijed agg gd nn ZAT EM 
en Zaagje nj € cod. b. en riagg gef on, a fl aan ggjan madam jan dna jn. Wij heb- 
ben uit die beide lezingen onzen tekst gemaakt naar de vertaling van Winter: 
(de berg) werd van zijne plaats opgetild; de achterblijvende aarde, ter grootte van eene 
genitri enz. 

49. Em rug \ eod. b. EAM ADN 

maungfomanerengpn cod. be emamgfamddrgenpp door eene latere hand veranderd in 
erumgfemdiagsop Im de woordenboeken komt wel voor etamanyy en amyfams CEN CU, 
maar niet amg amang» 

hd cod, b. Ga WiInNreR zegt: Wolo - Hoeloe. 

opene cod. b. un dn en 


a a 
OR AAN 7 N cod, d. MANEN ZN 


\ 


en mn cod. b. rang eci É A: eddie 


appi Gan langs den weg. cod. b. am oi or, RAE 
ZA, gaen, cod. 5. zn Winrer Sendhoro. te Ps dl 


45. nea ogenen n jd am aan cod. a. stee 
jeje de punt van zijn oog, waarmede waarschijn 
meest vooruitstekende gedeelte van het oog, het zwart van het 
emeopeRjemem Ss de mond van het oog, hetgeen niet duidelijker is. ” 
woorden door: zijn mond als hij sprak; zijn cod. had dus waarsc 
van aeram A eene andere lezing. 

46, om om mre nd cod. a. mam ensgapd 

omaadan Cod. b. dan omen, nt entei 

omeaneansg cod. b. laas | ie 

vegerggerge lem mage vesojdraeds Cod, a. cin 
Bers oan ma mg an da aa rn Winter heeft: Bromastro, _Poohse 
Dhedhali. Onze beide codd. hebben te en en maar of het EE 


de eigennamen van die wapens nn durven wij niet Je 

Winrer schijnt gehad te hebben: eenen elan gegen ensdn 
Baren cod. a, Gape en 
BT. anamenequm Cod. b. arsmanzarn 


oen angan ogenen cod. 4. em oan eng op jean RYEN N 
nang cod. b. mea Zoo ook m 48. im III. 40. 


je: U 
vendor liegen, voorwenden. cod. a. am agg cod. b. EN NN 


48. mn on cod. b. SIN 


nere am cod. b. Gena f es mhd 
49. emmers COd. a. errmeag Cod. b. arn : 


Zn) Ae) O + Be ee £ 
50. br a pg omg cod. b. Gear drgg. EN cod. 4d. Ger vitahidoo: des val 


lettergreep te lang wordt. 


EDJN cod. d. na ang 

Of: aa a O : oo a. a 
ENEN B EN OT A a BAN cod. d. Ema epan Ong am ja og 
O1. an aam) cod. b. an an Bo 


jaan. 


nen Brij cod. b. ag EJ 


eni na. A ae vre hind aten aan andante 
, 73 r nn 


er eat. jack 


Im. 


1 


O2. em egen eragon erameÂ cod. q. eneen ern rc, 
LEED cod. b. meen 
aange cod. b. andeng 
neneddggarrd PN Cod. a. apache dago rd Pn Deze woorden zijn ons zeer duister; 
Winrer vertaalt ze door op den bwik (vallen). Het eerste woord is ons geheel 
onbekend, tenzij men het afleide van menefteng, = eranengy grondvorm emasengy schrob- 
ben, schuren, hetgeen hier toch niet te pas kan komen. emarr@®\ kan zijn in verschil 
lende rigting, naar verschallende kanten. 

5 jes rapen Orap cod. d. ach (gas an ap ie ao 

ant cod. b. one waarschijnlijk eene fout van den afschrijver. 

qgmnen Zoo hebben beide eodd. «js schijnt hier te staan voor amer 

na era ffBrgefj — Cod. qd. em nn en on afia rj 

EEN cod. b. wije zn 

BA. okum, In eod. a. ontbreekt on 

En on amy cod. d. CLAM MN 

enz cod _ b. os 

SB. emgetaggn cod. a emretggn Winter zegt: zij ligtten elkander beurtelings op. 

86. mn cod. a. NE 

eagen em gg rg arn cod. b. am gan amore nag nng 

KM MU 2 \ cod, b. A AU 2 NY 

ara amy cod. b. ò ad aap 

Di eneen ocd b. oójen 

am an nam (jen 2 1 em agen cod. q, afm aam jena aa om apen cod. b. amores gj enn zm Um ern 
Bran 

em Erg emen gen Heen bj aanveegt cod. b. nen Prenen ge vam taneon gron amg Ere 

TN cod. q. TE 

Dn ca ea cod. b. BM LO NN 

an aam eod  b. 26 aan m2 

B. am n am\ cod. b. enn am 

où Cod 4. av Zoo ook III. 410 

7. oaergegeman Cod b. amemedzasd misschien door verwarring met den voorlaatsten 

regel van de voorgaande stanza. 


8 AngsF cod. b. A73, Wr…nrer zegt: door zijnen wensch 


KS 


he 
A - 
jk 
en 


ROIENEN cod. b. en zor et 
9. Paard cod, a ear eod. b. Ponad 


GJ 
® a DE) a al DT 
10. Ee cod. b. nn % 


Za Zee) 
EN ROE cod. d. ner an 1 Bj 


11. canan cod. a. eaemeay, Zoo ook in het vervolg. 
neig cod. 4. sn) 


De woorden en agupeogs in de 10de. stanza, tot aan oma3z\ in « 


der vroegere afschrijvers ingelascht; maar de interpolatie zal dan 
de 9de. stanza, met de woorden uyerngemArreps daar anders in de 
regels zouden ontbreken. De woorden amerogemng enz. tot avan zine 
suspekt. De afschrijver, dien Songka Adi voor denzelfden als Adji 
zal hebben willen toonen, dat de geschiedenis van dezen laatsten he 
was, en voegde dus in zijn afschrift in, dat deze tot de Islamitische 
ging, en een leerling van den Profcet werd; en dat hij ook degene is, 
Javaansche letters heeft witgebreid, Toen nu door bijvoeging van deze 
versifikatie was in de war geraakt „ moesten zij tot zeven of veertien > 
vuld, en van daar waarschijnlijk die geheel op zich zelve staande lo 


barmhartigheid en regtvaardigheid. 


a es 


4e na ene Org CM TN cod. b. AU ENZ EDE OEE AREN 


14. vj TED DN cod b. err ar Og 

B KN cod. b. dn ag ary 

aon ej Opp cod. a. apar 

18. enbham cod. a. Baros | 

16. wjersj cod. a. wer Winter zegt gomani. 
17. Mapheganen, Cod. a. enamenpspaneaen Winter zegt: Blelgedobo. 
18. eam gem abngijs cod. a. 28 on of gijn cod. b. em a} em om 16 aon 
03 Gagrpam, en a 0 cod. b. en mn 0d an zip 


19. Aeopea-B, cod. a. 2Jearm A Zoo ook later. 


“90. Gron cod. b. aba 
an. Geen cod. b. &% am 

99. 4 Gonanraar COT. d. ancyg aren, 
merg Cod. b. aar 


25. hvr Cod. a. 6e 


ep Bjemanpy COT. a. am(egamaop 
24, epepemp cod. b. Arn 
openen COd. B. rmnenaa 
emeraheangp CO. a. amara ad arg 
2. ome cod. a. wagen 

26. aa grond cod. 4. EN 
27. Brad cod. a. engdams 

em, cod. b. ene) 

emsgeaogn Cod. b. enngeopy Zoo ook later. 

28. aIPamerag cod. a. ad Pamen 

29, pegase cod. b. apapss jen 

Bkr gtaien aaoIquidenasased Cod. g. tp ecg eagegrn 


oa cod. b. an an A U AM LEN aaan nanasan Ks 
ge Hr 


he B b._ ame 

5. amer cod. b. derge 

L. aamsgeein cod. b. emggeslang 

Eimeoenrammenzemamn COd. a. ÉjanaijEinaaan an 

ommammmsgs Cod. b. ommen 

B. mergmmgn Cod. b. arsrgnagein door eene latere hand veranderd in ar ergen m 
óp Wr…inrer zegt: wij hebben reeds onderzocht. 

emujmaemenp, COT, d. emanpe ag eopn 

0: EE cod. 4d. re maar zoo is de regel eene lettergreep te lang. 

8. warn cod. 4. vam 

erperesggmeerag COT. a. apernanggereveangy Eene lettergreep te weinig. 

10. ven an arjen cod. a. smeer 


A4. oop Beide codd. hebben egg Wij meenen dat ao og hier beter is; natuur- 


lijk in de beteekenis van het Sanskritsche sjastra, wapen, wapentuig. 


EV. 


HO GN KN Bb: b. EEN ee tk 


en wa en mm op cod. b. emu 


1: GRE cod. b. ana men U 


47 naa NN cod. a. am az) ne 


19. aam nk cod. b. nan WinrTER vertaalt: indien 


ming aller dingen zijt. 


21. orn wan Erm ar cod. qd. em wr UIN BON 


el anm reum ayeen Fna rd ar ar cod. q. dje 


4. aP cod. b. EA 


FINN cod. b. am An 
9 


ie am n 1 Er? AIN cod. d. am AUM Ene ANN 


„ax Cod. d. age 


Te cod. b. een eraa mag og Ê ens 


Rages maodngenamg CO. d. eysreneags madatogeromps COd. D & 
B. amende, COd. b._engBemaon | 
oamergneg COd. b. anar ER 
6. pep Cod. b. epemeop 

opgaf, cod. b. naad  WinrEn zegt: gelijk eene soendhari. | 
7. aanp ontbreekt in cod. b. 
eaagperuanegs COT. a. aac ernaar ra 
8. vvaipBemegemen Cod. a. mrajeegeman Eene lettergreep te ‚ 
9. era cod. b. «Aa Zoo ook in 10. 


10. En je b. en 


ter plaatse aan (waar die glans zich vertoonde), en zag een” persoon zi 
AL. oenen ged cod. a. am Er ej gg 
15. magemeap cod. b. ngremoap eene schrijffout. | 
en gg Oe am mr enng em, cod. b. am ren un Ér am mn er nz Cm\ cod. dg. med 
OE op weg wordt niet vermeld. Winter heeft dit niet vertaald. 


agg cod. ‚b EE 
14. eng ernags cod. b. NEN 


| 
b 


11 


15. Fi an cod. b. aad aaan 


16. Smajerasaer A cod. b. atmgeiegongg  Winrer zegt: nw dan, geef mij die 


geneesmiddelen. 


dt ademen eem mome cod. d. od nemen enen dm omen cod. b. 0 oa ome gj aan ij aha omen 


qanenr cod. b. une nr 


18. IM F2 cod. g. maggi 
GA RGEEEN cod. qd. aa Bag 
90. eraa EN cod. b. CREEL EJN 


aa ori Én cod. b. an ij en 
21. on gezenp gp mm man Maaaard cod. b. an (een eme gm mar paa dd rd, 
amogrdejp Cod. b. emmergferp Winter: Parasoe, Liempoong. 
aa atjanp gn cod. b. EN 
25. prana cod. b. mjn 
24, mn engen An cod. dg. EN UIN cod, b. (3 zg on op IJN 
(zon any cod. d. gas AN 
UN EON cod. 1. an am 
em an am nec, cod. d. UM pr 
23. meenen emeag oa, cod. b. a enen 22 JAN 
O a 
nen en ng cod. qd. nen snap 
wid wan afin a aaf) cod. b. a ano eg an \ 
26. en eran en Prang aop cod. a. EP eran en Pian aap cod. b. nan en dong ao 
03 nam eran), cod. b. od arena 


27, eme ome erepn age, cod. b. rm ome um Er cj gp 


99, apenjaren jen mean alam nag map Tj cod. b. age nm em aman engen aj 


apen rg cod. 5. afin amen egen 

a ijs cod. b. tij om UN 

51. green cod. Bb. aranea 

zh angan: cod. 4. an hr an 
m&\ cod. b. amc 

55. aMraGnaem, Cod. a. Bara, 


am nzenr cod. b. Un m (E33 20 \ 


55. Ontbreekt geheel in cod, a. en ook bij Wrinrer; wij durven dit echter niet 


water, de duisternis tegenover het licht, de dag tegenover den nac 


de maan; slechts de ster heeft geen tegenovergestelde. 


zoo het valt, zal deszelfs vaart zeer snel zijn. 


uw wil; met: mijn wil. b 


56. aap amy cod. b. Eet rep 
a gren dj rd gj cod. 4. eh gr naja gf Waardoor de regel eene st 
58. LN cod. b. og nl jN 

59. ener cod. b. ore gg jn 

40. A) gep vpeenec engin an aleen cod. b. Zn Rj: 


4À. en om eg rajem nag (Paape ry cod. b. Bin ean jen nr jenga 
49, aaa) rag ang mpeap cod. b. oón arden aap Het moet zijn: de wi 


45. Anja cod. a. amen en 

JA, om oger cod. 4. un as am an\ 
HS. Barany, Cod. b. adang 

46. zudemlag ep cod. b. anar afd 
AT. odampma cod. b. aSaprn i 
on en ra od aj orn cod. q. on en naj arm gije om cod. b. ann en naj 3 
mudermgogemg cod. b. mrdamtj nap 

erdapmonennej COÌ. a. ragam ener 
48. am (agens cod. b. 6d maag 

ansodj Cod. d. mso 

da cod. a. ay bmacn 


49. ru gar cod. b. ETON 


CL 


En B cod. b. 3 JN 
50. oren EZ TN cod. b. nF YE 


aas onttreekt in cod 4. 


DL. namens cod. b. qemegp 
ah En 0 EL ERD cod. b. ao on EAN 


13 


arg cod. b. MN LIN 

52 2e langs aar cod. b. jer aa mo 

BEND AN EN ZN cod. b. ea aranamm en zr 

SI. TU Eg U OON cod. qd. AU EL MZ 1 UN 0 BON 

UI MAS AN AIN cod. q. ah (jes an am \ 

o4. eygen) cod. b. EN 

merg afz cod. a. aar ooien 

pan JN cod. b. nea EN Zoo ook V. 12. 

aem, Im cod. a. ontbreekt cn 

aa rij ÉN cod. b. an enn 

59. engen GN cod. 4. Cele 

am An BIN cod. b. an BN 

86. an anach er afg nag ude angen aag age ijn cod. b. na anafiroc en ofz mag ago m an Â 
woigj 

q ese cod. 5, im (asen 

S7. aman an, cod. b. em aA aja eng, 

58. BOTEN cod. b. af an 2 ach \ 

age cod. b. yer mr oema oge Ra 

mone g Gaag cod. b. mer Fong a dq goat 

Eiam2\ cod. b. pan) 

59. En cod. b. zn 

60. eam AN cod. b. asn am -A2\ 

or ergen mjm ad jen an ond al any cod, b. EN RR TEN am ETE eN 

61. ejfiadmn Cod. a. eygene 

aop cod. b. REE 

62. en enen enof on Zagen RAe Bj Em VE rapen err (op Ejaenan aa aijn en ergg rûn 
neema cod. b. am en ch andong en) an ergen geenen gN apen spem ap dn angan ern 
amban endidmhemaeern volgens eene korrektie van latere hand; oorspronkelijk zijn 
beide codd. gelijk, waarom wij ook hunne lezing behouden hebben, niet wetende 
op welken grond die laatste korrektie steunt; maar alleen volgens haar is de zin 
ons verstaanbaar. Ook Winrer heeft de woorden aïerenension Sétogpengy et eegrd 
naemen niet vertaald. — Éogsemy\ zal misschien moeten zijn epeggeeng eenaap. De 


geheele uitdrukking schijnt figuurlijk te zijn; woordelijk vertalen wij haar: dien aap 
Ed 


rood te maken is voor zooveel menschen slechts een ge 


zaak aftemaken is eene kleinigheid; wij zouden misschie 


schen is voor zooveel personen slechts een peulschil. De Javanen h 


komkommer. Djaka Pirangon, bl. omoo der witgave van T. Roon 1 
beeld vindt men hieronder in VIII. 25. cd 


V. 1. means ear DN cod. b. ein ere an em 
/ qa cod. b. GEN 


mene vu cod, b. ea am BON 


AMON MUM U ZJ OI DA AIN cod. b. eran um U on Sasi aa an WINTER: veorbig 


5 2. ap Ban cd. a. ayn on 


ie Ontbreekt in cod. 4. 


pe zi Pe NN cod. a. ofageny rijden eam angn 
OR | is aan eene schrijffout te wijten. 


an A cod. d. EN 


ad npe gn cod. b. wije gr 
neem cod. b. nem 
@ ie 
4, Ener jena ELAN cod. a, ton ENE NUMA ATEN 


B.ejss Cod. a. emazss hetgeen de maat niet gedoogt. 


7. ereen cod. b. aronpn on 
Pi 8. anaf cod. b. ang 
3 agreed en cod. d. Amaga oppen cod. b. BnsgpnemaPanen d 
hand veranderd in «gen | 
9), ren aararjerg COT. d. aronsaaranepepej 
A voejeorjensajs COT. a ergregeaamong 
10, aam cod. b. angin 
AA. BQamsamsops Cod, a. eBBjaBramaan 
beemd ee 
12. nî-Amasr COT, 4. anna 
| | 15: ep ene cod. b, ar eneagr 
/ 14. Bemargeemegemenafenp Cod. b, anademmegem an Opee 


on a an BON cod. b. pan a an BN 


15 


a d 
en gd on EN cod. b. RIN „Zoo ook in 44. 


EL 
d 415 U NAS AD GIN cod. dg. A (ZIS ON A 
4 a Ze @) f 
nn Lan FDN cod. U. Eras 
/ / Z 
k TON cod. b. EEN 
vn aman 2\ cod. .b «1 om an 2\ 


a 


16. epen cod. b. aïage, Door eene latere händ veranderd in amer 
Aijen cod. d. REN 

A od ain rn cod. d. oÎm een on 

18. Magna cod. b. anas Zoo ook im 19. 

enen cod. b. a een a Un aan aem Lan A 


DI 
enor aopnen rd meg em Sagp ra) cod. b. NRE NELE U EARN 


enn Ene a a asf 


20. em jn cod. b. an eN 
orn rm JN cod. b. oer ram ene ER og 


ar ap a jr ngen an cod. b. IG ep onp fn en aam aa aq 
Dt longa dan Bj rn cod. b. ng ng eng ged 


re tdk. ses 


aria aap cod. 4. art ge Eene lettergreep te veel. 


ag ep AN cod. b. ED 
22. emmerrang COT. d. gereemg, Eene lettergreep te weinig. 


aanp an BON cod. b. REE 
25 uien nz cod. U. vh ara enaar 
en Ei 0 en ap cod. d. an in 2\ 


PN e OO a a 
EE NEEN AD ENGDOT LUON 


O4, vh ip en en mnl ma en cod. b. 

egen dien cod. b. ea Grange up 

26. ag angn coda b: anr an, 

27. Genercar COd. a. erroperear Zoo ook in 45. 

ei: adm run aap 2 cod. Db. meng rz enn Ee BE De kathoprak wordt reeds aange- 
duid, door de woorden om Era agen ene dd EEN 

amen COT. 4. smemmgamersap Zoo ook in 28. 

28. EEH asen, Cod. b. arn agndjddene nanasan, Blijkbaar foutief; het 
is: buiten gekomen zijnde. 
ajar cod. a. ene hetgeen de maat niet gedoogt. 
29. che cod. b. Gh El Eene schrijffout. 


50. meere gaen a cod. b: AD A AM 1 \ 


51. adam ea cr cod. b. nea 


ndr CO. a. er 

52. aapzueiagE)\ cod. a. ag daag een 

meneer COT. A. amenz 

34, en Bjeejneedeh, cod. b, wijn 

EE EE ‚ cod. b. En f 

56. neon cod. b. am Bataan REN 

amaeana, Cod. b. mre 

Se un U EE jn er cod. b. meren door eene late 
mn muggen | 

Ban cod. b. Ges Zoo ook overal in het vervole. | 

58. measjmenpens COH. a. qeoegynegzenr cod. b. maasjatpear Has 

59. mamemeuraap Cod. b. qemeneuzang A 

40. anmrnâz Cod. ere; Eene lettergreep te weinig. 

em CO, a. emaqrgpn Eene lettergreep te veel. PEN 

eze cod. b. Baay 

AA. emoe cod. b. amara Zoo ook in 42. 

Bona cod. b. og Gan agp 


A2, aaBemsegmagrp cod. b. acg mangpemepepg 
anger cod. b. om rûn 

45. Gepneg Cod. b. EEn 

rag} cod. b. ward, 

 , eemensag COT. A. aspra 

44. aag on arg\ cod. g. aag arj 

An cod. a. amanggengs 

Â5. Goa arran egadin cod. b. Gan arta nr 

Gan fj en Ban cod. 4. on fj anroFem En 
46. nemedgaapp cod. a. afdnsgonp 

eam egen cod. a. adajsgeap 

41. ETEN cod. b. em en 
BaRagmprop Cod. b. Baggen 

agpeag eu Aan eod. d. agar Harn 


48. am aa U Un GAS N cod. b. an aam en Éj nas 


17 


efiacraa eo) cod. b. ia aa cÔr 

49, aranea arn en jn Def cod, Û, man run ngo Hic 

À eme cod. a. smeed Grootvader Wisnoe. Winter zegt: oudere broeder. 
6 50. LEN WN cod. b. on EN 

nemgt cod. b. tmmememA\ hetgeen de maat niet gedoogt. 
) o 4 

j 2 AM AD GONE MM NEN cod. b. zn 40 BA ADAM NEN 

| Ee LENS | pe OI 

Bee ramen cod. b. agam ann 

WE 1. am) cod. b. aflopen ang 

ar nj eg n aan B” cod. (db. on eng dn agg on x 


eam cod b. opd 

eng Cod, b. zeer Zoo ook in 10, 2, en 34 en VIL 1. 

DE ascass no (yon ‚ cod. b. asas angle ars 

enmremeneg, COT, a mmnemenegs COH, b. rm enaorgenez 

aamamngein COd. a. armepg én 

5. adahodmap cod. b. Balm Eene lettergreep te weinig. 

epePn cod, b. earn 

emdieneng COT. b. omarpereng Zoo ook in 8, 10, 27 en 59. 

Li, Aiechanunememang Cod. b, amaron Hanemomans 

mem enerpdrngagenmmren cod. b, mem ppratp rn An perron ai 

5. naan means Cod. a. BBegmenagnnngen 

amana Cod. b. anermeg 

6. soapcijnmenn cod. b. mre eon 

7. meargejnafnan \ cod. 4. ay eagen aap cod. b. meoagegn neen 

oger Peggn Cod. b. een Eene lettergreep te veel. 

onspegrpens cod. b. omsardepeon Winzer: het water gaf eene aangename geur van 
zich. 

Sha Meod..b. aen 3 rûn 

emoijn cod. b. cam 

9, age en Dn pg np Er epen Sen 3 may cod. b. ogen Hafen reyn op ag ru en Â 

many cod. b, ezmanr 

eha cod. a. Aen Hetgeen de maat niet gedoogt. 

10. anafagagj cod, a. acre egpaop 

een ed b verder 


er rf mj 


A2 aps cod. a. eng Eene letten de veel. ki ) 


Bei 
ABOE 


Men? pr 2 EM cod. b. OA EN LY rde ag ON ) EE var, 


15. jep ij cod. a arn sBr ‚ AT ge 
en cod. b. eee \ | j 
14. TS ene darngan cod b. Ma God en 
aman Cod. a. aen an af on cod. b. aman nj 

45: an em ag en cod. b. nea dupe ds 
16. aram er rg Gag oo cod. b. ia ra open gn ARDA AS 
ega Ur cod. b. een a, 
Gans cod. b. em ar ap 

47 eik cod, b. EA 
apr, Cod. a omana 

ander cod. 4. and Gans 

18. em aag nen cod. q, Eu EN 

Drag cod. b. gen Ann 

eg en) aca aen gp a cod. q, an dn Erg aande 

19. gunman nnen yen er cod. b. aan” 
am ann ADN cod. b. au mn amg\ 

agame cod. b. a rag omen 

20. aram an z af cod. b. DAAMEN Z A UIN 

aram ddaiaa CO. d. du jac 

nea gg rv en gf var cod. b, aag pg ong ears E JES 
ease ap COT, d. emee tp hetgeen de maat niet gedoo 
am ecn ern cod. 4. lg dE, 

21. ea anggar cod. b. en gg Gan 

ENEN cod. b. an aman Bj 

22. any rij onp ep cod. b. ong ari een amp rn 

amana COT. d. asmnea ar 

25] EA ann cod. b. Kaar 

24. arg meaap cod. b. Tijn meng 

EON cod. b. EN 


AEN cod. 4. ar 


ig 26. imam arrgramgr Cod. a. enjnamgg emd 
qeamtaaremerndrjap Cod. ee In cod. b is door eene latere 
and mensje veranderd in anar erge zog 
erge, cod. b. OmeararA 

zogen am erom) eyy COT. 4. naren enn eg 

28. emme cod. b. erg)” 

29. maas, Cod. a. amrdamgs 

draag cod. b. armen 

50. regen Sigmen cod. b. apeene ogenen eraa 

manag dal Â afde em ggen ops vaagpran me, cod. b. aopermsgs emmonm eeh megen + 
vand 


51, eend cod. 4. EN 


ARE EN cod. 4. EEND 
agen cod. 4. omron mg de Bap cod. b. am aan fi hem en enn 
gag em en cod. de agg am ao z 

52. ema Cod. a Zane 
"an cod. a. iran on cod. b. mene 

55. Ogre cod. a. Saven cod. , Erzrapy door eene latere hand veranderd in 


nas ag saal 4. aha EON 


EN: amo ag Pamm ij Én ein nafta Berm mem Capra aid as cod. dg. zo nan Cras 5 


ee 
45: vaan sacrj Bren gep en maan eng cod. b._rareransn aj dreneop en ma onz 
56. acacmageangn Cod. b. ono ep 
57. apres cod. a. ennjans 
ej cod. b. en 
| En q. Zenne 
38 megane cod. b matggpndae 
150 oema cod. a. ama mln 
40. Gen cod. b. Banaan 


tea RO cod. dq. menemen aj ej 17 EA cod. b. menemenen grom DEAN 


x 


Ee cod. b. ha eel 


Er ey cod. a. Ga 


an as win 1 gd aan cod. b. ora enn en gd an 


AA. amanlepze, cod. b. page 


aj mj cod, b. dep 


45. fm enne aam nc cod. a. erna RM errans Deze regel 


eindigen. 


am as Epa cod. we am ensen cod. 5. em Desi pe ners ad 


ega maap cod. 4g. aaan Gn aag cod. JE AEON NE 


AA, Adang vj cod. b. B angen opn er 


mpg Egem wen cod. b. omge ej an nod 
ad ag atpang cod. 4. el agagang 


emmen Deze woorden ontbreken in cod. b. 
45. ED cod. b. EEN Á 


46. merzaam eenen eneen cod. b. qereangenenane on 


zene cod. 4. rang cod. b. Goâmag rg 


edn Ve cod. b. en Taags : 


47. area ag err riad code. eraa ater an rei on 2 \ 


ap enen one ai (Ban eg aop Tagen Geri cod. g. PPN 


Ks 


an EA cod. b. ah arj 


48. ada cod. b. ada Zoo ook later. 
nae aa) cod. b. eN 

Bijnen cod. b. Lg ann 

49. da rar eragon cod. b. an or OEP BON) 

B zak cod. b. ELAN 

50. aj cod. a. agen 

am vn on viv am an cod. b. sai vr een args 
mp ecn 9 anco cod. d. ETSEN 

aen cod. b. a 2 N 

51. aam 4IN cod. dq. eem 

na REEN cod. b. LO ef AN 
on en varaj e O cod. d. on Mua BE BON 
BI. oan ajen in cod. b. oîm je om 

Ea ra B RAN cod. b. En a va Mg 0d DN 


al 


reep cod, d. ERETIN 

iom Pures Cod. b. omngmausgpy Door eene latere hand veranderd in «fran» 
ONGEON 

ZA a ZE 

55. mem aan cod. b. BOONEN 

OA. sinngfeags cod. a. atremBaap Winter zegt: op een verontwaardigden toon. 

pre nen cod. b. ED En oan 

(Ejaan ach cod. b. aram ac 

BEN cod. b. Garij 

WEE. 4. Ontbreekt in cod. a. 

Enz og UN cod. ag. li ennn 

2. ro in cod, b. door eene latere hand veranderd in sar, Zoo ook in 4, 

5. ana cod. a. ad aac 

in Á, en maas cod. b. GON 

B. egen cod. a. ecn Eene lettergreep te weinig. 

oa @ a : 

EN cod. b. ee UGGS 

ruin al UN cod. b. menen zg) 

o 

6. od ngen appara cod. b. od eg an -aUj em AUSgN 

7e CEN cod. dg. DEN 

engen ned cod. b. en an ma Ep A 

EED ‘ 

a aem 1 nm my cod. 4. emangì dr anmanr cod. b, Een ag agnam, 

BTN cod. b nea dj 

KAG cod. b. gaan Zoo ook in 18. 

8. ach dgn zogen gem aop cod. aq. Arg opn agen gom opp cod. b. ei agagehd ag em gem ap door 
eene latere hand veranderd in @1gays Volgens geene dezer lezingen was ons de 
zin duidelijk, waarom wij eene verandering in den tekst gewaagd hebben, die al- 
thans een’ goeden zin oplevert. 


VAR É OO e 
mene nemen zac am an an amy cod. U. MENEN ENOR NOTEN cod. b. an enen E12 0m am 0) AM aM N 


a O « 
9, eneopen ma zg SP enn rap Breg Erens adden en N cod. U. GEEL A EN «) 


am Ran oan nan 


LON 

mewijn cod, a megen 

on vi wl am aL Eg stk KD cod, 4, en wij vr am 13 wg IN CED 
10. LN AN BJE EON cod. a. ginger en l 

een ag cod. d. Den agg cod. b. eid aam og 


EAA cod. b. FEIN 


24, ep On en cod. b. ap eam 


nej dpa cod. 4. sh Oleg 
12 WT ach \ cod. d. gep 


e 


2Saenamein Cod. b. oP En « 


Baran zengen en cod. b. ASTEN | RRC 


es cod. b. AZ 
457 en cod. 5 dn 


nde cod. 4. Ee 7 En 


14. mean enen he var B en aa cod. b. peoeggenenemevsggjen 
Em appe emg cod. b. Emaaremg 
aen cod. b. EN 

16. args cod. a. asam ‘Eene schrijffout. } 
17. aag cod, b. areas 

dsopy Cod. a. aop 

18. ap zaan cod, b. en 

19. aanon-mememneggerengp cod. b._ crmpamer ene pp orang 

aen opg en maamog eN cod. a. um rar agg en magen Í 
yoga COT. a. ay Baarop 

ahaaggy COT, b. afraage dt 
90. aa am acg aen aen agg oo cod. 4. aa am agen acn aen a oop cod. b. naaa 
em Ememeogy CO. a. am amo 

21. mes COT. a. obama 

aam menemersnameoi Cod. b, ong enz eran aa am app aj 


ES 


22 azamnn cod. b. emagean 

emg ep cod. b. eragepenp 

25. em mear cod. a. memen meg 
efen Cod, a, aen 


elamre Cod. a. efentermg Lene lettergreep te weinig. 


a 


aag ages cod. q. aag egen 
am ag lac cod. 4, amama ON 


95. enz on ej od, cod. 4, ene wan Pony 


ea am ang cod. 4, ema anr 


26. op ear am any cod. b. ag emangs Te, 


ger cod. b. arm 
eygene cod. a eygene 
amtngv COT. a. umami Eene lettergreep te veel. 
98. Bn cod, a. Bman, cod. b. an 
aleen cod. b. DR elan Door eene latere hand veranderd in &4 eraa 
29. Berregdeen Cod, b, Grrgjnadacaan 
1. epsoen cod. b. oden ar 
Zeo cod. a. amada gng 
2. hoed amp Cod, a, ann eneen zj rene Eene lettergreep te veel, cod, b. au 
egen à 
5. erapemyy Cod. a nag enp 
egen 
A. onp ez em econ greg om cod. qd. onp ez om eea gaat nen cod. b, van vre op 1) Ln 
5. 3 EEEN cod. b. Tern ANN 
6. ETS cod, a, Gan 
amen cod. 4. anp mn emg 
7, ame@Ömanps Cod, b. amen 
| cod. 4. Bjger 
cod, b, vacjengfn Door eene latere hand veranderd in ancensags? 


am aj cod. b. oan 
10. za cod. b. oma 
enemerggeften Cod. a. amen epaper 
lia cod. 4. umqeueeog Minder goed, omdat deze regel met eene m be- 
hoort te eindigen; men vindt echter meer regels, waarin de laatste lettergreep eene 
n » heeft, schoon dit eigenlijk eene moet zijn; zoo als b. v. in 20, 26, 56, 57 
en AN Bd | 
12. gegen erggen gpeg in ong egel eran gegen COd. gd. 
egen eme ek Agel vara egen maan cod, b- «8 
te GEE a en grduykeggn tee 
ie gemenen grtn on jgz cod. a. meenen senen gare omne ig TN cod, b. mamememe 


ECE EPU 
de . 


EES Fee 


EE 


14, mna 37] 


RR cod. 4. mij + 
adam COT. A. asem 
ammamagn Cod. b. ammnaÂesr h 
16. urnagesang Cod. a. ac (ezelea sd 
ngemneaen Frengg gerpeop meijvgenbnperensgs cod. b. Bemggregsei 
en ag eaez 
18. On cod. dq. NEN 
aranaamenav COT. A. an araman 
19. of gf van Pair eenzaam arn eg nag enaar rj cod. 4. en nj 
EAN 
20. nm cod. b, meren 
Geraar Cod. b. Gaj 
21. aen om zaan, cod. b. Cuny ea aen aaa 
22. sine Ontbreekt in cod. b. 


dee cod. b. ELSEN 


a a 


O5. op Paine Gen oîa aram AEN DJ EN ANN cod. 
O4, en Pi cod. b. au aAr 


ang nya Gn 


NAAN 

926. emee mer cod. q. En menen aen 

am zj en Aonaap) cod. b. em ej on Baran) 

27. cod. b. heeft deze stanza aldus: emryaggen eenzaam gg em rdamans ) 
enge em dn GN vur aram nr anas asf an anp omen am an É acrp om cpc Gemen ar er ma en. 

28. neanmeap cod. b. mhgerpy door eene latere hand veranderd in 
hetgeen de maat niet gedoogt. 

99, aM BN cod. qd. DAN 

nen pe ej en cod. b. aah en peage 

50. SEN cod. b. raf pp HRM TUIN OBN 


ol: mpm gern cod. b. an np en eN 


EEEN cod. d. Bijen ep 


vst 
54. Bram cod. b. Bn 


aam gan cod. b. «Bes 
55. onpag ef opn cod. b. anp ijd aaps 
i ce eng an cod. g. eg Degra 
de Ee 56. Dre aad am rt AN cod. b: UIEN A HAAN DON) Door eene later hand veranderd 
als in den tekst. 
20 nzo apt epan Arin cod. 4. OO ngo eg nan Arin cod. b. NE ON WiINreER: 
kie Poethoot Djantoko maakte eene Sumbah, en verdween. 
ad. BIj cod. a. vj 
emmen cod. 4. UN AM U A EJN 
58. EE A cod. b. ENE 
emGoaameajn COT. emGonegej Eene lettergreep te weinig. 
59. egeven cod. b. ren mjn 
40. mean peggrgen engen Daag cod. b. en agja on on Dag Eene lettergreep te weinig. 
in OIEN cod. b. BEN 
5 AA. aren cod. b. den 
dn RACEN codxb. en EQ eng 
armer enen cod. b. nn zum zp zn 
fam cod. b. & verkeerd om de maat. 
am io erp cod. b. od eg 
2. afm 1e enn cod. 4. BOTEN 
5. am a orn codaab? am afd am 
Led, cod. b. dan 
aman cod. d. em aja 
A, iam Cod. b. Eem Ar 
5. epen codemb: oma aop 
Gas cod. b. onz 
ej aaa raan rara cod. 5. apa Gama 
maere erg Pr roa Piri aag rape ese cod. a. an er an je aem af aci agp md arg 


pgseemop BOMA KAWJA (Sxr. BHAUMA KAWJD, 


DAT IS: 
GEDICHT VAN BHÁUMA „ DEN ZOON VAN WISJNOE EN DE AARDE 
(Sr. PRETHIWI OF BHÛÜMI). 
In het oorspronkelijk Kawi, volgens twee Balinesche manuskripten, 
UITGEGEVEN DOOR 


R. FRIEDERICH, 


Adjunkt-Bibliothekaris van het Bataviaasch Genootschap van Kunsten en Wetenschappen. 


Bear 


eh 


ie 


«am: 
a 
(a IE Gaag eran lang 
aa anne 
SAID EE vn a Er en na rn Def nd Ee En 


p(\$ 


a. aa 

UI AS 2 (IK) rea eten AN 

j 5) Jan, EDS ED ae on 
apsge : Oden 

B len a eer 


a N 
ge ng Gree 


> A / 
ee ENH aen aan een O1 aria gens gan N 
rop d 

/ 


acu cu 3 20 aa aa gedegen ng rjg Ss: 
A 
MN AD goa om am (aen ran #a UI an an nur EN 2 ve annan aà 2 acura vur an an S5 
OT 0) en cel 


CY a DES OREN) a ë 
Erle Ee nand an en enden ni 
EL cl el d Ca 
a Gert En « 
EN an MC 3 FO U GE 154] praam a en a a en oen X 
ann | É e LG a 5, dl 
Gn hl Geh 
an d d 
a VE / a a 
AM EN A U) FO UN UN AO AI h tan ann AN Hr FN AD a vur DAN 3 U LA ANN AO) 
ASL J [a BEG 


Ean Ce 
6-3 aa an aai run O2 ay N AN ER UL en aM AN UN) UU AA ES (el 
BL, J dl KL BE cl 


A Q. Q @ - 
U Al 25 AN UN EN LI) UA LO EN HN AO LO AD (aaien an 2 an 2 a& don LE EN 
air U ) ai ann 
ek ele @ 7 @ 
oe EN 2 AI Ki EN WD EN LA LA EN UU ta u 2 lam as lana.an AM KON 
p, KL Ee, 


Qc rr 
aan tj 2 2 ET an aanta en (aag a on can (L Ganna an a ann dj UU 2 KN A 
En VA 


Q CEE A Ar OL 
Sit 5 ram aan ag a nn aa EN 3 U EL 
CO 
a a a 
aaa Bien EEDE, 2 AVON EN EEM af OD ACU een 


@) 
A lek Sr eek aaa En 2 a a Un En 
Oa dk | ee 
« GS ARANES el a 
a ZN ENE 


eel IS ee tege 


a 
Eje iamemeg aag Fam Soneraaan sd mama zn) Sia valk 
A) EL Ó 
@ 
ed etten (en 
a / aa 
Te en dr wp eg ese ol a 
DN Dil 


a/ a a 
Gaag Dy Ha a anaemia gna am naan, aa (agg, 


hed ne el rn dede aline 


aus aa al 
en VER he ee ee eeen Al ihn 
u Û â 
ear We / En 
an (U 10 Shete Ce ee jee fa: 


NEER ERICA 
Ike 10 CN Pui eenen 


ggn gep eN ee. Ak 
Panel leenen pen GEN 
ge dae goden oefengreen 


Dan nen mg am aan naam a ha aa anhaen „agamen, 
LE el 


SS aA EEEN 
B tek behe ee 


@ OQ. a CC a) / 
ons at gg te in og amg in Aan LJ aanann HK AAN 
GL Jd ‘ol Ì @í pd 
$ CO. OQ a [@ 
a an an AN h AN HA y LA A LÀ EN AK ann 2 Ul eam SN EN 3 AAN U AN 2 MM AN j MA 
LE een Je 5 le: 
a 
U 3 U AN 2 EN HO abelen bek Be babe a On Le 
BL, Ó CAP 
Q. a Q a 
dab an Id he he Wen mnd en 
wr} EL, ds Jaa 
« 5, A 
KANS las Ee en aam am et afnam ara Ul Nx 
G 
oyjtegnge EE NRN Ea, 


a 
nlb honne de 


ite Pen 
E 
a jgense En 
Ct Re 15 
gn ih heb hit ke kere) U 
Rede he parma LA 2 A A 
Kl 


a En a a 
gE AE u Han 2 AM 2 N 
KL Ó G 


a (amar 
ge jer SE gal: 
@ Q CES a 
Jan 1774 en ONE Ae kante 


e 


0 re Ree 


en ey jaaa san emaom ng Seen ej 5 Ep emienggn 


a 
BAE AO (EED Ee KE en 
Se 6 @) ld 


< dl Hé 
mgee een TED pi DE 
ra Eden ba akeiknbntelh 


Ra EN A GOD Eh on EN aang aq UU 3 aa En A 
rank Ó JJ GEN G 


ger pemandijnernlda 


ua eek, vena a (A a gend oa (nq 


a 
O2 EN, Ee a hr BLOTE 2 NAM AAN 
GR on 
bee alek eieren 
CJ TE) 
happens mag er Been 
Sgt ang le) 


(en @) a (Cn 
Ok ne ad A Ee edn 


an ameege ene Bj maa snang B ÄÀ naan naj 
ne eee engeng hera Boren 
EN Aere nanne teal 

ik ee na gon ger 
HE Le ple 
hedde da ande ge emee anijn 
ggn Baggen anjer nld (ej, 
genase vd KS penn (epa gg Fiene ag 
en ah 


a 
NEN hee gamen manen cn UI AN LN \ 
KLKLCO cl 


oosorfsgegjdeveapgndegs dln 


ee eden 


Q. 
He beenen TTU U as AO 
el dl JO Ge 


portering VE & US 2 peen ens 


B meene ede ler Zer Mi 


Pen aneka dnee gert 


: Gt 
ENA RO AD ERO A ten 3 20 ten Di aa dà ax am U 3 ta U U „a Olsa an laan 
VD TEE Jerk ge 
IN) goat gaa van a arg a am aam am a a a 
vragen ertsen 
Gan Hag ON 3 A JAN 2 LA U AAE AA AN 2 aon VT ar as dt an Ne 200 in] 
Preek ono) J jz 
NIE SNR zen ee 


/ e) 
eee ae 


EG 


il OEREN eg jengennng gp 


Zal ANR he DEE tt Semen aang 


aa be (ao aa aan 


BL, 


a 

engen tea gepre denn hae Di 
gl’ Di, £ a afl 
maand ijgt MEOEN EEER 

a a a a L2JA 

Ma AE EON EN UU Hi EN AS A AUM AN AD AN 2D 9 EN ANN 3 Aat {AA 

nan EL sa) sl 

a en 
zg pend 
a 


Q 
aas 2 as dk re Kan 40 aag) LE 
ne 


20 2 UN ae La be Jetje ale sal 


aag ana aenema agp ana mg (eem (aa) 
Wd L COL en, 


zo 8 


ORA / Oe 

EUT VN Oe Due ee 3 AO AN AO 

EA mg u DRF E En AED 
/ « Q id 

a U 1E ORM ee EP 
ed @ ZE 

Tjen ER see 


lij | 


a/ a 
lon a 
ek 4 DE 
ens ada a en Rp EEN 
2) 


AÍ a 2 ANN 2 AN DO denepmeu gj gaan games dam jn 


as / ĳ 
Td an 1,3 jer 
KEN LL 


Greene bb rennen Gj 
nr bk) enne Ban nos 


toene nn EEEN 


LE DiN ie gean an armada an aan „aaa aeg eran 


((@)) taan ans 0/2 Ean an am U U A a Gag anr en an aa] 
Ó. er D ò Une 


@ 

gea 
<J 

Re eg Kien 


peegesmsgoggg etat nen npe jp Heg 


EL 


Q 
en GIN fj am op aaan am a ve eed 
ús a AMA 
gsm Darg inene gaaat wa gon a aa 
5) an) 


a a Gl (À] Q @) el a 
BED RE NE nt Oe se a 
BL 


@) 
U MD UU FO ) AA a UIN Er aNAN WU A UN 4O AN daan anan Mn Ann 10 EON 3 AD AAN lr 
m Jl \ CJ ) ener ee elkel 


k AQ // @) AME Q en 
peen enn A] 
NN 


Ga a a a a 
AA 1D U EN dq ann 2 ans ann MM AN aM LU ELEN a aan LA U UD A ED A, \ 
C q J 


N/ @ {Al 4] APE 
LA U 2 1D SE er mea en Ze 
dl CG u } 4 Ca 
Q t - te 
EE MN 
) KL ann 5: KL 
a Olne) 1 a a a GEAN AMA 
LE EN annen UN A FAN EN ANN KN ANS UA HN CUI LE AN dar LO ANN A ON 3 HY A) AE) NN ACU EO na Ì 
2e) cl Öl, dl 
a Q. a 
EON UL UN WL EN 13 AN EN U LA MN _N LN EN LI UL UN Rm HK EN ANN EN hj > 
D IEN Oh sk) 
EW te a Q Q @ Ì 
AN EN KA FA A FN EN aAAN FN HIN (L aen an en en ann AN AE AN UU x 
KL ee lg Ge 


ESES 


a a En 
IE aa nad an en en Mak UL El ea m2 Dd dae 
Ó zl | 
de (egen manana ey ehm nanga Be EN 
) 
2 
a 
eK jee a 
j La CA 
GA// a a ARE @5 
A a a 
CC e CC 
A EE Gen A 
@} AQ (@) 
aa AAR) WN AUT AA 3 FN LA 2 ANN A AA AN A JN UA EN ANA GA WD An aM EN AAN EON (hg | 
KL KL ) G 
/ a Q w (@) ate a 
a en lk De 
pept eren in ka 
ECS 
de al en ae ee al 
CJ 
dea a dag anenem sjejen tg) 
Ca sla CPJ 0e J E 


/ 
HD AN JJ FN ANN AN AD annan az AN AN 3 aANAN 1 AN LA ee an 
Er ONEERE O) d DIe a 


a a 
DE emme eee SS 


CE, a 
elen Ol 
a 


/ 
ve al jennen jeg ne 
a a 
en a en 2 a a an q aa U aon) El aan aà ann un aem aaa. wu Si ann annn 2 um ER 
B ö ) 5 
JN a aren 
vagen jen 
a a oe a > 
en benarde el 
Q ea) a 
ies atas eg Siad anzag ns een (pg) 
aka a 
ep eta nanagep Aep Elan naan Md ans na nem ie 
AA 
En egen ans B em iam (ponen daar ng 
(5) 
au a IN U ED ROTE aan AO AN 
eid KL 
a a 
lenen ak B u 
AFA a 
(age aan oetan gjin en a en a mn Lann ann x 
MA) 
a A a EA CEN 
B nne AO en AET 
a a LER Oa ant 
afl AN AST) AST emee nen 
dd el 
abe: a 
PAN ae a] 
maa ten gen tje enn 
Bae ann u En aq au jede A ach am Arun 2 aa an \ 
Ee G ) 
En a A Ô  n a En gas Ons gaan en an daon ans SN LN U AA A 
_Jam AL J pl 
@& AAA @} (@) Q Ze 
un an eN) B en UAA vn aa NN aa an an UIN ay) € eiken ka 
cl Mm KL KN) 
a 
aa Jug AA AMT a bivaanebanen 
c) vel 5) ER BL 
a Q. 
re 
vlet aken Vadee 
Sa 
ha be bie aur {a 
tn org naam ad Ö en a enatan…mm ep ana an eogenN 
eene aen a 5 
wee eend ene den ee 


« En Cs a Q. 
idni: aka dvds ee en 


a) 
6 AENEN JO A0 U aa, en eeen peen nn va 102 ur lan 
ĳ, Gl a, al AL 

AL 

aan A pj El ann U UI UA 2 LO AN AN EN HY EN AM ON ARA, AL LN ML 3 EN A 

Le 

a apsarara c [@) je 

a on ANKN 


(a) 
denk Zo 


Ee dee ee oee En 
El 
aen nil E 


LO 


CN E> a GES 
nen aa Aaen q en jes deja ten 8 aang am EE enn 
EA 
EQ NAA WAN AQ E FO AN AN UU LN) EN 1D Er. 
TS B Ja, d 
ERM a an En au u od da an En En U EN UN 3 E Ka lan 
L | ú ú CJ 
re el BAC 
a a a a 8 
ee dn he en 


a a Q @ 
eo era 


eeen 
ne a 


EA 
opge onried aaang Ae de edc 


geenen gege: Tam ad aa an 2 CN U A 


Steaten je, dhr 


3 geac ae urg Oan: A an an En as aon TO ann ka) 
ik KUKL J ) D 


Gr @ 
geent Eer 
a 
ven a aas em ang Dep Ban aaron Ön Hem aange 
Ó ME eyf Ms Js 
@) a Q Q 
AN SREN 3 EO ene 


a NEN 
Eee en bn 


Led nd 
nh Eenh a ANA 
(Gn 
tn naa fg gg naan anton MEM AEN A 
DD) 
egen 


AEM 
ve en een (ennn 


Gang annen gaa en jen ag gem ap 


e Us 
Cn a a / a 
Da a gean eon ale nat ana gf eg am ng an en rans ann 


SS ‚ / a. a 
he eee a 


a ar 8 
el jean eon dee jen EE 
a 


5 ES 
habe {B oi oen an and eg Una 
a 
grenen A SEO 
eN es 
ggn TU eN N 
BL Gl 
a a 
an an A0 U Dl U aM gen 3.05) a5ì an an En er EEn 
KL KL 
a > a a /. 
adh ee ae Ik 


a Q CRO 
ogen 


BE eed zr jeu Hasse enso ganes N 


rk ee ek a ne laa) 4 
a KL B) 
& 5 7 eu 


a te 

uur 5 an an vu an 3 am ash 2 Ee OG 
Ù CO En 

u Giaen) etek ee 5 eek vj Falga 
nj 
6u Bà ann aen aq Un UU) ten ar ank a aan an a an ah en ur a aem as (na 

ee hl ke) KL Ke 

X ap leenen a. 
6 nnee kleene een \ 


nnee en ee 


hae aken meen een 
de jg om pn kema ep AGN 


amaeana to aman ar enaar naaa wang an: lk 
@) 
Raken aren 
OQ Ere W@) 
PE ere be RARE SET ama TN 
a) A 
Gaat eonp op haat aaron namen ag aan am a ng (UI az Me 
cl B) Lens 
a) a) 
(uy oan zaanen nisi aad (ug RN AI A ED FMN talen Hen 
B SD 
a 
Den De engere In 


EN EN 4 10 um (5) aam a as von aag Pl aam ana AD eN 
af JN ea, Te) AJ À, 


kt 


A CE 
(Eep donor an aan aaan qena ane noen en raa an an QE, 
G 


Ee a Q 
en vanme jargon 


zap Ae een 


zm manja nas etn 


EN afnames Bragg among ge agense By 
a 


U eN U an Nn aA EN A0 FM LA AD EN ann an NM UI an AM AN AO AD LDS 
gein tdeg 25 
8 El Q @) 
a jeneent en eeen EE 
GJ) Ca 5 
an a a a a en 
Be ene and rn me 
a a War ze eN > 
EE EE ET ka) 
BL 2 5 G 
asana a. 
Pgo _ q eN U AN CU EM AM) ar Oe 
| on 
-û 
ond pg eggen ennen Dau 


Q 
Be ge le eik 


ee ke EN FN NDE nj 


Bergen eg 

a/ à a oe > 
gegen del 

a Gs 
Goa eneen anas eo aan gn on eam na a aam RN 
a a SS an e) Ì 
EE EK En aen Ke a (a) 
s en E) A A ge GJ en, 
Ee ken oe N 
Ch d gl 
a BE Cia Mate £ / 
AEEA EN EIA MOAE MILAN (AM AN A 
aa GS CS 
aan ge 
Q 

ee ale (| 
MM Ó 
er eee eneen 5 ese 
7 etende an ak 
ton a wi en ah aje nr ar A aan aan a aan wu a A EL LO HA A 


a) CS 
a ke 


AN 
om qena g nada jen et jeg 5 ah GN < 


» 


rx amo t A: 
Een en a 
UU Ener EE enen wg eenma aa aan 
HLH) 
NL a) - Q te 
Ee AN HK) AAN Xx 
GL KL 
CCS GEN z 
te IJ 
bn zp er sjen 
Bi maen 
ngen EE 
Gete aa een og par ese an ed ni emo 
@ 
gend dens Ae 
4 PE À 
heh Aa beat er ee 
a a a Laane) Q 
U) AN AN U ASN A 3 ANN j EN AD AA IN A AA AD AN UI AD a A0 AN B UL eN NN WU \ 
HJ een Ro J 
A ie ke re end ike) 
a 
EN NG benee pentel ERR 
hk 
AJ A EN 2 LA AN AN A9) Jeen ggn um Hà an an EET 
CA 
Asen 
afgedaan 
ea 
a a) @) a 1 
qena eng en ee eem em en am ana menen Sr 
as 
gaal eem am qena eg aaan aam a en neemd aj EN 
KL 5 d 9, À / ORO 
ed EN CATE EE an 3 AN AK \ 
Ca am KL U 
/ / a a asl) 
an ar 2 A0 eN UIN AN aM 2 1 UO 1D EN UI FN ANN LO AN 2 EQ LD U AO N 
[5 GE KLKI) in 5) 


o) 
/ (@ at 1, ĳ 

en gemeen wy gg om in on a aem an ay UU 3 LE FO | UA 

KL ASL KL, 
a a AS a @ ep (@) @ 
tE oe en: br aA AN FO AAM O2 EN EN U LN \ 

am CA KL 
a A ns 

kn eene ee 


Ei appe je 


jg Sg 
onaangename Ee em en ge 
Bn gemasseerd aa 


eni gn aren Bam gg eggen Ee ae Re N 


«-amnam 
Cee a a a a 
(u amun an a de RO EM UD U AD UBI 7 en qq an aaan (en 
Len KL ae 
(Aal 
LA 3 LN EN A aA aM nagae, een en (ay an \ 
Jar A) jat 
ee ee sh 


Gaaarad genen gam dgegevmgagmg, EN 
OO AD hen 


ar sch, oen EN 


En neee Kine ega 


AFA a 
arn, ed ede 
Bs nt Jg 


voe ee eN 
Gn se he ie 
Tide ae Jee 

Gaas Agg eran gg Â wan, ede sek 
bah, had Da ek en ek 
an Bee Orgen lay, 


AD en 


Bee dead nn an 
eme en 
Bep eamfdge Sem (on, 

zals (aan 2 a vO a an rem ig ged en enn 
KLI) 
gatreggengenng daden wan ach aan ach an an Ht U < 
Zaans JO DOE REG 
ee aen on ir a 
Ù > » 
/ a @ 8 
UU 2 A AD AL ANNN AN DO) U AN US UU AAA. ete an he ae (ke | 
en d EN 
Tee ae ehm ee mena at ek AN FN 
®, CQ 
5 a a Ae 
he RE LACH PED 
P GS 
An 
eres eeen 


a a a @) 
eren eene 


MU 2 EN 3 EN NN U) 10 (aam aar an dE) an on Ui eng On 
den oe hal gung U IE 


Me | | 


a a 
6 lag 2 012 en mn a ant as ana ee ek dh 
Leie, 
gene ia 1) Eh an a ren warum wa len meu N 
KL B, f 
@ 
nie genre a) 


/ a a As 
(UU al (ana a Maa en aan an dà Ee RC 
KL dd Be, P, 
a 


(@) a 
cl us om (GYM a nm en maj Bmndgergden 
7 e 


A a GS (@ e a) Q 
AO 


agen pam: ee 
{1 


rn TN 


a 
da zel gen en EEN Bi 


@ CC 
Ja an anti A aan an mm an (6 am rl an om onp reen aam as 2 a AMEN 
ann J DE) l 


Gn ES EN 3 TN 
AU AN j 2 AD AO AT nde EE OT 1 A 
| IDE KJ ) JI dl 

« / a a a COS 
wegdeel Bae sjen (en 
a a EE 
Ce jg EN 
AQ À 
eens, open GE jena 4 
ES CAT NOME i 
un den en Pie 
ann Ca BL AL 
CS NA a a 
GMN EN 2 AN AQ AN A0 KU LN AN EN GN tan ach acht Ca Eh aan aon AO AM {AA 
CAMEE) GER dl KU am 
@S aria gie 
Pe en 
eprgerdnentN 
d Gen 


Me ee geelamna \ 
ard jag en 


ame edere 


as a a a AEN 
WU EN EE tan BN O1 a A ang Ol an aen 2 aa AA AN U A U TD 2 \ 
El ®, pl Aan Fn 
pnt a a 8 a 


EEEN hi 


Gr e 
dee A (aa) 


hand 
Q. en En a A. 

EO 2 UN FO HO) ik JE Re 
In Ln 

a / a a ARA 

HE OEE EIN 


/ 


EE ee a ik 
© J ann — 


gee el 5 
ge em eg (ang 


en 
u fa an Sb kl Ger aq tan an aan a Ol a a aa AM \ 
GL, NN) ze (Le 1e) 
CC aA @ 
napraat” Bama HE Si Jel a U A rj 


a a @) 
Dal Ure repen 
en 


a a 
de aa Te gh en de) Hi apen lan 
Ens > u al Oe ale 


er eng 
Q J Q ARA Ö 
ij aag Hamag den Ep 
@8 CN ES 
Tee dn Ban an an mm A 
KL | 
once Aan ant aaenenann sp acieen Gan aa and enen apen aaf el 
Q 
jen 
@ a Cn 
Ga an en on El EN da A EN U B Mad an aen Man ek an 2 (1 A 
Ó ® Gn ML 5 \ ) 
enten 
ós @ a Ae ( 
OD eden In 
en eggen en 


CS 
arenden ren Turn 


A EN 
shit egen en OE ax 


HK 
CG LE A Cen 7 
nz eik Ve te) 
aL, 5 vel 
EN 
den Burg ao an, 


EEN 
umg Aka egen nd en > 


a 
RK _ 300 3 EM ANJ e2 AN EN EN EN FN AT EEA ama en amana aem aen 
WM J) EL WL 


Base eel psa ca (ann, 


ji aaan rar aem an 2 an Di an annan ad an 2 aur a wan EN aA U) OL an aaaL3 ann ea \ 
e a a a 
aa Q ARA 
EEN 
/ a a a « 
5 am 5) nm ee ene 


ee / Ken 
aan ga aan aan-en as wu aaf en HT wu aan a (eam aaan as) aag aam um uy) Ai (aug a a 
Ol OR d 


„e omb Je 
PR een 


CEN ar 
oren dba oe 
| 


el nee: hen ee. Bende 


pl (EI Veeg Er pegjdent EDE 
AQ CG 

omana am aan ey aaan ne naam naam eg om jn, AN 

SS a a 
kr nr Wesen 

je a a 
he Ek Dd geen a an (eng 

a 

Ennio hah enoma aaan gp en aaam remma he 
a/ a/ a a a a/ 
vh ben ee eed 
djan edna NA 
ye Jager ng On 
ae dn ee 

QA 
EN 2 en Ui an jen degens ngen Bra 
djensen pee Hee re 
en eee ' 
nem gaan ak ida aal: aan «a UU A0 AD an uu 3 ann p La aaa. annn #0 1 > 
OT d) LC 
Ed ns hie ee 

/ 
der peen en ten 
tE: ene kl a ee cele — 
7 
gn Adem acera 
> a 

au 3 U EN BEEEMDEGE 


gege eer damp 
mbs meere ei uee hen 


ed SE 


eg Ge fil ag angeren aan aanhangen 


- am) 
/ an } 
eenn gerne a oen da] 
4 Ó KL AL el \© 
hd CA 
ee ereekeeteuen da an Ean \ 
a @) (@) a a AMEN a 
naan ger am 3 cu en 
v @) ARA Q 
20 2 AN AÌ) au IN ee 20 
SL EL EL 
Q A Q 
oe hog on en agp og an ar ag em aci am mn an an en za (a 
Ó & Ee ED) 
EI Gn ORR a 
dae ee a HO EON LO U AN EN FN TA U 3 AD LO ANN UU EO} A 
LA el in GS dl 
ea 3 0m Hi an an an 2 cn aM at 1) 1") 1 U ĳ) EN) en B 
ud on IIIA 
@Q 
wonnen JA ij deren an 
Rn Hen an aon on naam (ON 
ASL Td 
> 
ogen gein ned U) A UT ej (og ener en en an en an aen a 
Ó EL UL. KL 
Eene ngen aaan enaar 
en, Ó jn, 5 
enen gen ene 
W k O 
ns AGE CD SEN 
« Q ARAË 
ana, 
POT ee 


pta a sert ar) 
ee NE Se 


CS 
egen 


u(t nge 
eeen en Led ny KE 


a @ @ 
eraann nan DA ar maen haa an 0 ananas 


a 
gn el 
gj ngnjee, ace 
fag Aum nd hel onl Aen 


a 
ee dean gegen agg a enn qe gen 


nd - 
jl CE COM HA a a ES 
Eee, Oe 


EES 
gite Sarlat 


En S= 
ge embraer EN 
La ana 
con aram (ag aem am as Je Sen 
GENE ENE 
Ene ee 
haren ene 
aa 
6 Ans 3 am a(een een LL MN AI UIN HN AM U AN A: ee al 
a a d a 
Gosa bee el GE 
a 
EN AM Hej Elinee ete 
a ee 
een en Sad aam aan 2 an an 2 Ee 
Mie aaala 
pn Bean ee REN 
/ a 
gemengde en 
raf a. 
plee en \ 
a 
bre deon da te EEE NN 
en page gene ee 
jr, wan rg ae am am gam nomen en pn jn 
ARE 
parel a ie net el Ge KEN DO 2 A 
1 
as va AE á a Re 
hl kod oee 
Dy 5) [Cha | 
A2 Jpeg gen gn vangen REE 


G) 


TE en JE dee 
EL , AAA n 


Oe (ap 
ck bene ke ee 
kl) @) 


pd eere Jr 


pole Bie eeen aal (| 
OA (eng 


[a UE ep 


Sjaadamanpee ogenen naam gj aam an 
El LÒ BL 
ih ede bak A Dr 


or 


« AMM < 


a | Q. CEN Kn LA ARA 
Anje rapala gege en mad  (engg 
Rd el ok A ine zjn 


Chan a ik a: Eee 
GL da 
agp vo eeam aan copen ge jj 
SN a 
nt AEN un neen gan UL DAN AN \ 
Ald Bu, Ù, el 
É / eN 
ng 
jd) KL Ób rio 


Q ae Sn 
an eN EN Jl LD _nN U} HO B a 


dg Len 


eg an enn. 


oh eg 
(OI 4 € 

Gaan on 1 a n& a en an 0 aon ag AN A ENT N 

âmn d el ES a 
a a an a) oe 
eemnes 

ALG pH Â 
ene one 
EE ET 2 


er 


a @ 
BRE Ot 


afin an Ugg 2 Sed hee ae an 
egen 
ee ergeren 
EE ei Ae 
ae eb nd Lijk 
ard ed kapen 


> a 
ke 


a ann a A) Cm aA 2 AAN AC) U AN A6) UIN ANN 2 EN PN LU U 0D 
EK lo DJ, B 


D 


6 af an an mn 3 MÌ a an an an an aa a (a 2 LD UU LA 
EK do de 
@ 5, Q CQ 
gon JJ EN Ea Ep UA Um DN am 2 aman jen dag 
@5 ee EN/ 5, 
EN AN El an EA aan E vun aen aur am Bq U q an 3 0 UN aam an ang (an 
A Ad JE an EL 
a eames Tae We 
nam ef un € a aan UI an VN an 2 dj aaa. 2 eMn EN La anAN az q \ 
CO CQ MM il 9 el 
Àj 


‘ams : 
VEEN Ga: 
Ehh heeele 
Be AE Se 
on ee Cn 
> 
un an 3m La AAL 3 an 2 EN aan UIA aan O2 HI Ean 1 En | 
d CEL, se 
ng TË Eee et 
(en CJ 
an en aq da una eh end A a q a A am OON 
el be ade ne ner 


a 
IN Ee en 


ARE 
ge eeN f 
Ce) C 5 Ll À ) 
dee ar ze be et ad EN 
NEN Ne a A a a a 
a era re 


a a / « 
ETEN te a 


a a 
Ze El ondhanman ee 
a 


aa 
kear ese 


5 
RE pet ere ik lij eb 


en rap Baan: PE Ke maag 


Ne 


en a 
re Ken 
aa 
Caan gn menu ens UD ac A 
CARL CO eo ea 


weisei ne, SN A UU 


geeen Iden eN 
Be eggen mn enge 


Ee a Dalet aa acu GO aan 2 A 
ee vue, bekeek S 
en) en Ach ad mm a on DEN 
Ge KL en OE Dj 
ASA 


Pe ek el Mt 


a 
dns ar el en en 
a a} e 
A FMN AN AA 3 FO _ MN A HM QA UI US AD EN HX 
COOR ES CE MB) 


Q 
ETEN el Vn he hd 
De 5 


ee 


< AUW : 


eN a aa ne 
zeke en 
5, a en 
ae aen neren je 
| J 
a 5 a 
Ae 
a LEL 


Li en ze ne Pes een 


a a 
vangen AE ojee AOS IEEE, an 
| 


NER 
@ (@) « « 
Teen LS \ 
\ 


ggn gn AREN EN 6 UD A 06 A WN AN UU] A 
J de em 
A ETE ED eik 
Deleu A 
… / 
ere tte en (MH) UI 3 AL Ke (kaa | 
elle | 6 


LJ 
vj ele eN 


Jh Ee ad 


en lan heet 


«an dà akan teegn 
gan U ús in 
lee kaatsen oe 
IIR en 
de el fr aon ag a 0 (enn. 


tanah paas aps ny av an aaan op ETON 


dien ne ee 


GE AKA) 
Dish SE 


SS 
be al 
ar wa GE a a a 
U U an LD AN ann SEO Te ER) 
ge UL ann AL [\e 
Ë a. Aka 
Î Oe he nn 
2E) B 
/ En 
a al en 3 UI Ur an dà em a an and aan um an 1 3 A 
/ le 
Eer et ln OE 
OL zl GS 
ee Wo a a EC 
EN AM EN q AAA AA A HON ASN AU AN AN AK UL NN 3 A 9 (a 
Be Je Mal 


LN A Jany (as; 2 en onnn mur u om AEON aA LN AN UU x 
dS C) nh 


Q j a a k 
aa an AN 3 10 A0 an a oen (ag an ar a UZ A 2 AO AI AN AR \ 
MG) 
a 2 gi @) 
Ero EN AM UIN EN AN ann Ba 2 ann an al an > 
Aen E 
Qe a aA 
Goan end ann 
J > DD dale 
an ax 3 ann Ae UL AN UL EO tx 
je u, ed 
eng pr gj 
am ag eg nm aen nan en en am oma S 
j EL, G u 
doppen engen ep 
are ke uee ele 
@ 
opeens gedad an onpnpa en mn aan nen gp ama ana 
</_Q a Asa 5 a 
Kn q 20 2 00 3 €Q hl aaaas UI an aM EN AN AN AM A UU AN UN IN A 
KL eE) 

6 @Q a aka) a 
IE eN 
AC 
gen op 
a} a 
ton enneagram wg genegen Faa, 

a a a @) 
na En 
a … Od, 
JE ISS jen erge EE 
be TE 5 ss 
eeen op EE 
aa 

ana top Se 

a 
Jeon je jen 

ac DA Aa a 
va an eng Ag elan am an a A LO HU] N 
el AL EL, Ze 

/ Balle, a Ee 

nk 2 eeen ee 
> 
nopen 
ANA é 

cap on og ap a en oom oan ij en aaf ta) 

é a EN 
se eren 

@) a @ 


ang En al 


en gg OT tag geen 2 genen 


Si Le c 
Erge ENT (ng 


je Spe earn 
(dl 
a 
EN UN HI AN jg eenaddam an menemen 
ad Ö 
Q. zone, epa aide 
ARN 


[@) 
sjamaan sans pese eng gedaen (ann 
el 


> 
Ene wg me eenn DL) 
un ea 2 nan: zen plee an en Én an 2 aan acht an aa A 
CQ ll B 
a 
zede EEN 
EL, COL 


Doene ne KÛ A UN wens (an 


eeigen er 


ptp me mene eene 


nen 


Gau ali ej VE 


sons jana ea anna aem an Aq ema anar 
gel 
re op ee nk 


neede dik 


A peppen eeen an Eey (ag 


ER eggen gain jers naaj, 


Heaget Benen ah 
Q 
Te Rn ane eed EN AN % 
Ca Je dl 


ef Q 
ordenende id Es (egg 


Qs Q 
De a neh se lt endhe 
p 8 C 


AA Q 
an LN TI ve hef le 
ON EI) 
(EN UD geenen (Ean el et Bjarne 
a 
HK an annn 40 HN 3 egen nn 


EEn Q 
ee Daha el aon an ans aam ens ON Ee el 
c 


n 


(| 
TE « 


gpeg getggdangin 


ge aren je or ë 
GRE a 
nam enne oee GEN hee (ag) 


je wa gege dn eg 


En Eron Hear Agde can 2 EN aq an Di vn vu PT oom Ea Ad aan A 
à le: al OP 
a a 5 fe 
amg anggar 5 
om en ag aag mam an jer TEN al 
dk ER a G W WEE 
hee u wb be 
du Ei 


En 
Sede 


„3 II bikes piche a” 


e / ES he 


q ; 
JO qa eh vn ef a ER en Dn A je 
alan gia op gienen 


SE a CV a 
og am ca en Fam eg eren OE 


gn jee 
MF UIN te Ween u a AN U) AN LO AN A ngenatiepon AMEN A 
getagged EE 


A MD FV EN U A MN U AN Gevers ennen 
nn En en GL 
UA HO LN AF da AJ AA IM LI UI zn aop ada gn naa Hen ug) 
KL 4 
a a ‚Â a IE 
El he a nanga nn 
naa gp engen gp am B De 
@E Oe 
anny € an LEM A AN AM AN MJ OÙ UN 2: WL U an en A) alls 
5 ’) Dea. 
a a 
og Aaen dd gn eem am em on em a an am an nmr (ng 
… C eed 
ERE 
a 
Bonna ggund nan, an an an AQ un ag né 0 Bee 


ie, 
/ 
Era an ARE NE a) U a en X 
Zi J- _ 


Sj) 


del 
ed 
6 Cs En: Q 
UI EN WU 1D FO AO EELS Kans Dd te 
Ree SGI 


Q Q 
ae ae Revan Dan U 2 an A8 + 
KL ) 6 


a En 
hej MN JJ LI 2 UN AS 3 N 


6 GRE a Q Q 
Ee gan Mr un art 0 aon Ar 2 GN LS X 


Ge 


nerd gan a 


SE DI eel en 


e 


ENA 
erogene ug on erom 


OA 


a CS 
EN U) UN LD UN MD AN AM 9 AA EN AJ EA AM AN LN AA AT 2 AA AN FO) N 
0 8 8 Ald] Ka dd 


A ee QA € Ez 
AA 4 HO 2 AN UI A5) MN AD HN HO Ee AUM U AN! EN] 
al ) UM Jl \ SH 
d Q QG Q / Q [@) @ 
Gan manden EN AUM 2 AO JI Dak 
en 


8 
ne and 5 ken 


a 
B een 


EE nl nan enh he tn ie 


zj 
a a 
oema en aam a en a an en a aem ne (og 
a 

IE ee 
AROSA ens ESS 
erpen 
} a a 
; AE Eee na oi Ea a 
| KL EL CJ el 


Di 


° a Q Q Oe CS 
6m au aa A an ann ar EN AD A FMN AN AD HD ER UN AA 2D 2 | AD 
Go B) O O Ei 
fl Ar & Car 
Ere aen ( EEE A 
en ann @ ) Á cJ 


! A) (Gp El Ee v e 
ne EN Lj WN U N 
ie) LNE) 

/ 
peen 


Q CC GN 
en en a og af arm a a an en en Nd 
Ze a (Gd G) a 5 G Ei 
RA ER WM AN U 7 HA U en Un Uy a AN AN EN 2 Lj a ann EN 
EET ZJ ld 
ie @ SE 
Ah EN MD LA LO EAN UIN AN AA pj WM ANN KAN 4D AN EN AD 3 AAR HN HO IN AN AN JN 
5 BM el 
GEO ARA CES As 

Ed er 

) 

(ord 
GS ar PCs teren a EEL he 
ann 1 ann a) MM a 2 AN AD AN A AN LR LD FN Le aan ann € 1 AN UU î a ij 

EN P/ DL ann el in IN 


ay id U 2 RK UIN AO kan a AN 2 1-0 ET le KAN LD Bl (A (HON AE) kl LE 29 Nx 
JJ So Leen 


: 


ang reep pbo amie 


a 
BAR dae ne me dl ee 


aka á zi 
Gen vj eren d 
cd 5 


ee aa a on 
vn ee om an a aem za an Ee nem (a 
EA 


a eme a AEO FALL 
ande ene ed Se 


ARENA a a. a 
TE ee an Beene 


ego En habe. 
NE gag ne 
a eis one ene nk 


ee amen ee 
aha amen en groen naa engin 
Adage deja fagenls 0. 
aj Nn 
Gat ah Tuus em ee 
a 
Gaan) Ehh aq a of og 1 Daan en gf aten angaa 
a, D Ó 
B ien a 
a 
ann ada aon on 9 aam an Taag an aan an aha an an ag 
Ca (2) 
aen aans UI an aan Aan an anmn Ban A8 an UI A aan ann an \ 
d je) cl on OJ 


Gea) « a a a a 
OE hin meden ene be ed cen 


’) 


Q a (BS CO 
BR AA UN HD HD AI UN AN EN EESTE in A hl 
an | ed, ou) In 
alens) an en 
en 
in ee 
en peren 


a 
nk el GN 


ee tn rag aan mar ds a amen gg ggn aman 
dl 


ĳ a) a 
ELEN OON 


zi 
a ar Le Me 
zode 


ARA @) 
EE en Eu 


gs end) ananda aan awe amarja d Bk 
ore nde 


e 


A 
ono aanmanen aa an aan an U En dae cn 
Q AMA @ 
agnes ngen genegen an ed ema ny ang. 
ĳ) 
te Q A … 
MN ee an on an india some aan 


CE a Q CE 
gegeerde: 
| 


Oe ee 
DC /â / 
gezon acu FN EM EM a an ann HO un an un ad a dut an un ans lan 
OT A, EL en meel 
E a 
EN A FO UNA A FN 3 AM ER AM LN 40 MN AD AD UN ON A EN A LD AN AN EM 3 \ 
EL SA 5 
b a @ A a 
eek oe nk 
/ a EES CX a a a (@ u 
eN 
CA (Oh 
U U eN O2 a ng eg ee el 


ee 


EEN 
ee Eeten 
(Ee 


ES 
ae ge. 
a a 
AAT her EN 
EES a 

ca er a omg em rnaar U enn 

©) LRL, dd 

EN ms a. 

jaan aar Epa Ea ra agp a aag ing anas nt 

a a k f 
ren 

Gn! a; 
Gan ARL aan 2 aon ME aan a a Ki an NH an arn an aan 2 ca aa an acu ia (ej 

GS EL 
naa „an aa aan Loen um ang anagrammen 

Gl a a a 
enne sanar ej On 

ue) a a Ee GĲ ( 
Oe ee EEE 

US EI A d © aA 


(en) 


/ v ‘ 5 
Ee Oe fe ar 

| 
ned 


CJ 


E a a aes! « OQO 
DE B ANN EERDE AN PEA 
ed k 


n 


EE Md ) Mn 
egen AE 
en 
nge arg Ee ei 


pee ee ergs eg 


nn hs 


ne Sj 


at a wa aan AL) U 2 05 AM am 3 U an A) as OT a AN EN 2 ue) IN 
aaa, je A5 


Benga LQ UL wa Ki Órten en en LO ac knie 
gg Leu, 


ee gaa aop ng eme ajang a af ar 


Q 
wu aa A ach (Ll UU] EN A UN A REDE Ea \ 
LL Ó KL | Ga 


am am AES GS @) a GES : 
ne hea. PE eer DN 


") je A EN Ree ag ea (ea 
nimeer geggemrtjedno nd 
OPE) Q a 
GA Oan Boeg Oan ina A ignea 
OR Chn 
dege gj rem eee ee 


a a a a 
en gg a og (ej ac am amg am ep tog ete (eg 
KL É LE) Td N 

a Arend a a a En 
5 hie hi heden dend eene een 
ne a ESA 
ema en EAA 

a) 0 
a EN U AI EON LO 3 UU EON HO EN U jn 
ar a ae) 

a é Cn 
Khad ld han ee EL (da) 

a. E GE a ; 
pg PE nt dee 
ee nee an ad ann A 

a a 
pn el en 


/ a 
Gere per 
5 


mee wa EU 


nn; 


a 
geer Eene TD Bern 


B nope Deen Foie ome naan gag jen KEIN 


€ ae < 
Gaten nja Ea) en ae ang 
À en 


CNE 
sien RN AS KE AT gend ee Oel an ee dn 


va 


me 
Oe eee ae 
OQ 
SO neetaggen 
a a a. , 
ee del 
Oels 
ES A ak 


VAE) Un N UN am aen IM an dt en a an run an 
DOD Es al 


pd A Ie hen page ee an aq eman aun: EN (16 en Kan N 
zn 


eenen ee an 
a a AQ / 
naa un as aag mjn ee Edel dll 
ee, 
5 
te ee a ID aen Sa nh 


EN 


EREN GEN C 
AE een ee ea gts. a ne A 
Ca KL | Ens 


N Q- Q @ 5 
ee a De aA, TE a 
A Q GER 
ed nam aanmanen lama aa an ge Oa oan Sm op el 
Le KL, KL, AL 
a 
ee oen hi ai SEE 


en ge gg en Gen aa gaas araan aem ene) hade 
4) Ad 


(en 


Bae rend Re Laa | 
@ 


a Q 
(egg Serg gene hen Oran Hi (aj en ann ann 
dee nutans Be 
de penmgln 


Op de ak 


CS a @ Q. a 
ind dagens sagen gens (ang 
20! \ 


en Hoen da eam 
OD A (4) 


en Q ze 
ene oe ln Ges 
) 


a 
oe Odde rn pl 
En ann arn am 20 aM A7! denke LN} N 
Ca mmc Ce 
a 
E) U DAD AR A A ER aen 900 2 0 qa 3 00 (aan 
S 5 EL AL ML EL \ Gt 


Q 
HO AO AN AD LI LN AJ AA A92 EF ANN AN LO AO jp AN AM AN 
1 Ze CG aan annn 


a te @ kÂ 
he ee En 


Q 
Rr ian ea DN 


ze 


(genase te vat gelo ar in (a 


0 LI SN CLU EN AAS, Senpsengapesen 
a ‘a. 
gam U dn U aan aam (uy a xy TN an aaan aans 
je Ee LD, EL 

head aoe aen ben 


Ener nale Mae ae A 


We 
Eeen VOS Klaana 3) Er 


sh lana vijg Seng Ee lesjenananijn 
GJ 
AA a (EN CC 
Ger Nn en 
a Meeder > 
mee u 
maan man En aa gem an nag nae in 
en 
ei ar er 


Gian ar na Ön anen anas em aaa MN 


NE Ate RE 
Ap Jen 
Di Ene Oan \ 


(eanmaames ee rame Bangs 
HL 
anitgenvananedin 
onm nag daan german (eg el 
BL (el 
Ganges dn 
Q 
A) ORE en 
a A 

gegen EEE ane A 
Eon maai nel ven gg eraa dea 


aan vp aa ag agra ag nuja 


(EEN 
hd ie DN 


a Q 
an men annae gadge en 


ne 


OA a / Sn / e 
A X 
} 


a hd 
nn ede ek 
Clo - | 
9 a a 
utp 
a 
UN A AN UN AN 3 UN U HON GAN AM EN CU \ 
an CQ | 
ns tal 


ee, 


arend eg 
EES CNE 
en aam 0 TE Ea am a an (ay 
Sn 
CECA GS a a 
EN HD KEU LA UI EOD AANAN AI EON FN AA MD A UU ff [AAN | 
BL, CJ JEL 
a 
nn GN FN A ER UA U FN 3 FO 
) GL 
SE en 


A ES 
TA LA EN AN Kam am aam aam a 


aQ CS 
a J Bend ko 
comen Em arm ae sen 
ann el 


a a Aike 
ne 


ES 
ae ke 
E u d 
en em aa u da (um en re (ka) 
De, Ê) 
AS 
a C/O. > 
on a ama an aan aan en 
(e 
a H ES 
CIE ee 
ET Bd KE 
a 
el 
Q 
en 
en > 
UU AN EN EN natans aj U Vn 
En, BRE) 
a J, 
er En 


) 


Ganna ana en Us 


oes ketel en 
ha 
heen 
pp XN 
| EN zlk 
en an aan vn AM ea sn Ù en um 5 
Qd. AL, iN 
pleraantanauanen 
et 
San son aan (enen rn om ag (ng 
a a ú 
nn ee x 
ON 
a a 
hr eek 


agr jogdegnt IJ 


Garn an dank aaan q UN U A DHA a \ 


e e 


en aa 
age 


6) 


Ens 
UN an UU UN AN AM UIN ann an AD A N 
us RE 
NEEN 
a a O 
en an deeman p en (gna ensen 
gens AAE 


5 


keere 
gpsptlgagernden N 


Q. 
O1 aa ar ann a (Bj aaan oan aa 


eraan Ön ag Siegen on (gas 
ae eb el 


rn 


a ge 


og an er om an (jan em ed aa 


€ zi Ee 
Ta gn (ej 
an FN LN EN AT ggn BN 2 N 
Ie 


a 
LN wy on ien Capan UU EN AN 3 EN LN \ 
_À Ca 
á a/ ra 
one ban 
a. 
Te vn en, 
van ea ag meae na \ 
a a aa ne 
ee 
Li 5 


en 


= EG ay 
RA HN WD an AN En A LN EN UI 1 2 Si lg | 
eeen 8 (& 
a Cas 
OD ara pe 


a @ 

Ge es Ld 
Ar [&) (a) 
ee eha 

(ma) Ee 
EN LO AI AA EON EN LA AO N A 
BL G 
a 
UU an EN EN AN U AD AN U LON AN EN A 
“en 5 5 
a (ep) 
deere ES 


Pe en 


SL un en an ogen ener 
Ee 
Caan ang ema aag Bian ng ok 
\ 
€ a UL U q 20 3 UU ER AM LO AA \ 
5) ea, IEN ! KI) 
a ARA 
JOE ele le 


Me A CA 
an EA LN MN EN NU JN AR HN FV BN A 


a 


a 
ennn en ala nang 
Û 


ted cle 
TE Gaara fn enen (anp, 


a 
gg ana aaa jen 


e 
« 


dla 


ek bh 
jemen A 
Ób 
pmen de seek aen 
an Uv en aon aon ar naam an en EN 
En ann an an UI oa a an Een 3 
ï ES XN 
haa) le ren 


S 
ORTE N 


CC 
ag jang en ergens eng (aag, 
nn 
Q 
ER «A AN MN AN AN a MN EN LN FAN \ 
1) JO dl 


a REN 


a @) 
ven april 
G 
a 


DE 
nn ee 
hbe eek ae eo 
nn hg 


aan adh um a) aah EN gemaand 
je 
CES 
én eagen gg haan ane 


an and an (59 (5) an aa en as Bran DN 
OE Jel 


op ag poem nge an ennn (1 


el 


4 eN dere 
LN ANN A FMN AO A ARGH TO LN 4 AEM 2 N 
ASAFA a 
kn NX 
[&) … t e 
(EN EN TN 
on jen 
Fage enen 
jen cena aa mna 


@S te a 
ne kade. 


zn 


me 


adh 


alva 
a) Q Q 
an LA AN EN KN U EN AN A GI) AMA 2 AM | AA 
Gl / 
a Q v 
(h SND S&N | A) en 
fe 5 BE 5 
peper EN 
a (ama) 
EEN 
\ 


EE dd EN 
= En J 
[ A3 a aon Fa aan en bh Se EN 
0) ld 
a Q / 
ed a oa nne 
bo ER A EE 
UIN AV AD EN AW A AN 3 AA 2 AD NAA 2 AN 2 AE FN EN UD 2 | A 
EL fa) 
Ees Eeen 
aan waa «U KS ELEN. EO Fau an 
u GL (en fla el 
EN wake ien 


ne een ae 


AE alge ae abh 
eee 
gee eprreapneaen 
rn eng 


Pee ade dek 


@ 


Q CE 
Baden ag el ang aam em eN 
ere) 
Ge oid 


a) 
yeh was er hek en 
SL 


5 a 
nan dd 6 Dam an jd am mp ag enen amar 


De 
aio 


a a a 
re de te 


a a @) 
ee Te eenn hal 


ag JEDIe e, 


vna iom an an an ga an an acre aa am ik 


a 


li 


r 6: 
Riel 


ana dogendrgn Baggen Kr h 
> ACNE 
ee ee SON a ck EMC (4 te) 
va a a EN Sense an En 
og hagen nan Sep aq on za ME EN 
>, ) F5) Ne 
ERA QG (a) 
ej 
Ee IN 
a a) 3 zo a @ 
Pie ee 
ven nam Ln enn besta Dee 
Q 
hmnee \ 
U KL J 
hea ee 
a A 
gur 


hahaha gen ia en amgaamaen np 


otten ine nel 
oe PE 
egen enal) aub eik een on 
gege Bere gegaen, 
Zen a 4 Ae Mehta Ma 
ep ee en PN 
AE QA 
pede (Uren ie zl eh 
a > dede 
on Gen en en en gp a ene aag 
jenga SE ih 
@ 
ge REEN ne an. 
a 


ang vam (al UN FV EN an AN 3 AK U Sheene XN 


/ 
Goan nechaam om dg gp nm gd A aaa 


a e} 
0) ge 


D 


Q Cn 
gE Ĳ 
Ca Air 
nag En 4 hts BN 


En u KD ch eh 2 en HITTE ng afge 


oren q maan Saen ih bell lee 


Ek 
APRA 


jedoggopngad8s El on aan aem an en 
Lit 


ag (are) 
ee EN said) had Ea 


SEN 


@) LE 
ee er aja men aa Öl so mag nan en on EN 
a Q ) Ús, Q Ü Ha 
ee 


TJ 


6 Gen Q CES GL A (eht) a @ 
en ek 
RC (EE 


a a Ge 
AND U FMN AN U 3 UI AN LA AL AD AUM AA UI A AN AN UI 3 EN LN) UU IN Ol U ALG AA N 
B ps PL se, Jl 


CI A a} UU EN AN AD AD HD EON AD LI A UN ann AA ED LD AD 6D 7 UI AU 
u Mm) KL 5 


A DD 
ee EVE ep Ene ad pc aan 
) EP) del 


Q (Aln (a) AS 
ee er de rr en Oa ern (ta) 
ü © Bd W SN 
/ hb, 
od ie) TS enen 
@) d cJ 
(Gs Ce CS 
en en Ns LN KON NX 
BL & ol 
en nnen TOEN 
je Meere 
B gen en mm an een an an A Je, 
a 
eek Sewer 
5, 


Se 
wa manag nen ag amar amana 


a q 1 Meva ES a 
CREE ed 


anamud gen agp ene ens Bm zoa nen an aan aaan (agp, 
(en vage geget de Snl 

gemeden nogeens grad nas san; 

nn vrai agen maneges 

UU AS in? eeen an Ren 

adel vol aen fen a ( 

en gj aap Eion a annen ana Lan aan 2 A 

jeepee senden Jan genua 


De ien ens an (on cl 


menma aans ndi ans mean gta > 


En 


6aa uren maen am Sien Dag RNN 

KL EL Ì iel 
reerde gen peen aeg np en nek 
Seng demen 
ag she TE 


Rh dm 
CPE Ee OO 


Q 
aant aante 


HE WW We 


a 
He nega ana eu egen anne agen X 
as 0 eg ag ar na EN 
J ge 


rj) Oe 


6 aam zage deerd \ 


aria, 


NM endau (RE an A AN 
geese ne) 
gppegengd8 See; 


a 
og 
e) €) 
en go hen dsl ma end ah í 
gigi meden 
ana a se a BENN ann \ 
0e, ) JW 
ela KS 
gen maen eng NERD 
d OR KD 
a ES 
an EL reen En ED ka) 
De A 
S { 
an LM ASN pj LN AN A} UN OM U) (aa ANU LN AN AU 2 A FOD 7 N 
de 
EEE En N 
Ö Ca el 
Gaan en ach un q en aan Dr aq an 2 aan 1 Ma 2 UN 7 A 
AE He 
@ UN an A9 p An NAR ann a a) UA a) AA AAJ & an 2 2) A (AA 
[7 les De el 
€, AD MN A) LO AN AN AÍ UL SLAA, def AN AN A 
a, Jo) nea. 
Q a EA 
2 IE EN GON 
ee) 


6) 


CAL IGS 


beh el 


ai 
a 
ah he dk, Es a ans eg senp el 
Ae Ee oon 
| % SL 
63 El HON CUD KNN A AO HA B 


D_ 


engere 


dee togen achja, gee enamp (agg, 
ete ensen ek 


09 agp Emm Bien a un das ER 
a G zal 


wang mano en aam en an an A 
aA a Gs 

nd Ke 

a 5 LQ Ee 
EN AD 1D FA EN UI BN UI 2\ EN UN MN 2 EN _N HN UN 

LEL 
eee 

G ORE COEE 


/ a 
(9 AN 1D AN AA HY EON 2 LO HON 3 A A 
pik IN Ba Ja 


@) a t s 
EA aan an en ann aem au en em WU A an al 
eG KL KL 5 

a a Verre 

eee 
Deb we SO 

@) WLA 
en (st agen geta pe ag ge a, N 


tE aa 2 ann an Se ELN vg (eng. 
a 
AE EEEN 
2E an En AN AA AN AM 1 AA AQ 1 NN 2 NÀ IN 
am di) A 


4 a. @ 
a 


geen Einnap geej SIE genden aj, 
Goan peen aaan ene an jag Se 


de : 
RIJEN 
re eeen 


a 
€ AQ GMN A ADEN ON RON AN AD ANN A EN ANN ANJ N= 
AL AL KL WD 


vel Re Jaso Laan am 2 aa af) ach er 


a ce 
7 an a ge A 
jn d D in 


a oe 
ede ae IE itt rde 
> a We. „An 
ee ee 1e 


AQ a Q nj 
(ED 2 NO on Na En en a amy A annen ana) (A ried 


A Q. 
Hemden ne eee 


REL (EK) 15 


Cy 
gE haag ens (en 
el 


nne EN 
GE ĳ Ë 
ier eee dh ben 


See he eee AAN 
En CR 


Q 
TRC RE BĲ ee 


ogg eigeel 
oto 


gheen je B ee 


ehh Elam aaa. 1m En an DN an aM al 
JJ GL 


REIN maen jen, 


UN AN De, Dj EEN 
Ea GL BL 
af em a. 2 AN A& RAN EL U AA Km AD (aap ana and aam en Uy AM fj 
5 ann ) J Ae ven MEL | am 
SC Qs CSC O/ ee 
ohne ee (UIn ACU en 


« En 
vei. topische A 
@ 


En 
enam  g vas Harig iech annaen a Mam sane ai aen 


Es / Q Q 
Zlk UN AAA KI EON A UN 3 LA AN 2 (AN UIEN AO f AL AN EN AA LI AN 2 ON ANN $ 


a QA A. « al ats 
(aam aan en 1 aa „mn osn TONE Brem EN 7 


Ji, 
Pe vn Ge Ten je, Tien 


er nors rens 


Eed) 
EDI aniso d Eper ta er bad 


z le 3 
a a ARES 
WE EN AN AM LO 0 HO aan 2 on en zwaa (a Da a, aa 
EE) En ae 
EE 6 eN 
(À, 
ae he he lie Re dek 


Eten (EAN SY ane dese 
e, De he 
a 
u fm Megen FN MM A EO A UU VU 2 AN AD 5) Ee) qe (an 
OU SG ) | am CA D el (el 
(AN 


LN 3 an 15 GN A AN EN &ON UI UI LIS 1 ann 3 ALU EN anan AAN 
en UK el a 
a Gre aps d 
ad LJ HN AA, dd 
eeen ul RE 
B egen 
a AQ Q 
UN EN U, Gm’ van eam un om mana En (cajan ao WE 


les 
@ ea U gas aon q En an „mn az A a a Sj a am aan 2 an MA Eq \ 
Oe ol JE d Jd dla, el 


a [eK Ge 
dn de ee gana A 
cl | un. @) dt EC dl 
EE CC Ë 5 @3 
ú EN 2D) Er ene u Le ek 
ol Tl 5 OO B RENE) 


DO A. « A @ 
en Te en (ug) 
G 


G 
Oe a Q aw (ara) 
nde Td veel 
he) E 


Af Q / e @) 
an EN OF MN 2 AE UI AA, UI AN TO AN AM EN 2 AK LN EN AN U ANN AN A 
ORS, nt pe f 
5 Q e a a 
am Ld de ae LO 


ihn eer sE 


a 


D 


e 


a 
: end ETE 


epe e gn 
ae 
ade agp megan Ó ED cage geer len 
| G EO NOS 
annn tT _Á FN AN 1N 3 Jl (een Viau MAKI AAE EM AM LAN END A 
he) RD hi ES 
a antal (OMEN ORD) GEEN 
Bean ze ro EN ee 
ca 5) DD) a 


el a 7 
Oe A On 


ei 


ega er 


4 


EN eljn aas aks aad and geamden gen (epe epa 


(e A Se Caan aan oaren aem enal > 


esin: opene gqemale AN 


a ee 


a 
EN p FN u. ie Pha neen e. 
i ú N 


/ « // 
peg R en 


bien oade ZEN 


asn an Î an A aai aan SER aon AO) ac EN 2 pam dn ay vj 
GERD CE, AL be 


gemene ergengmggelgjnd GN 


aaneen | a 
geen mingen el Sera 
om ana emma ing og A N 
ene Ag 

Gram pg dta a an an nan E 


dn 


aura ngen kins EAN \ 


Ea 
A 
open 


een a qe eem am an a Eg Diga Ea ep (ag 
a ape Si 5 4 


CS a 
Eet Nkk 


En 
EN LE UI ann ann 20 _A AN AN AM 3 AN EO 
(ha) KL 


a « LAA 
Me eee. 


siens ween pegB 
et mnÔ medje an 
genden 


Oe gna D Daamen XA 
ja EE 


En a 
Ge maden Kaal; 


Gam 


a aaa 5 a Ee 
TUN TD KN A MD A NJ OAN (A 
AEL H \Sh 


« a € @ Ee a 
(EI NN OK | 0 aaan aap (egt on a aon ae annae en em (jah a gn 
el, Ús EI zal 


a a es 
ee wo 5) A anas am laan En del aam a tam 1 ET \ 
anderen ee EI 
dn UU U} SN | SAE en el ae 1 
EN 
nà g En ann vu 2 an aM aan a 3 a) UN AN EN AN aan 2 AN AO 3 dn AA AN AN AND N 
aleen u 
AAN AD 2AA 4 AN UU AD AN KM 3 AQ EN EN IUI AN EL UA AN 2 AD | EN UI LEON \ 
am 161) sel 5 4 
4 ie, 
aa 3 an 3 vu aann (ar am aan ad ER ASN 2 an 
ZO de 
ASL, 
a. 
gemaa een ananas in {vem eja aaa ane amc ana N 


a / 
Ee HIE El GR 


; Gs a) a @) Ans a a 
TO Oe henk Fe an 


Cy a GE Oe 
Ön en las naa A aka SE ede 
(LQ a a a 
(aad, I&A an a an ad un aem aaah an aan 3 aan 2 an dà) eN 

Kam & GJ 

ar a EE: 
EE En 
a a a a As a 

ge geene U UN LD A N 

6 


A A a a 
GN 3 UI UU U LI aen Ad oane dee ld | 
CG ‘ 


7 a a am, eN aa 
AAD j 141 LM A5 IN LON 2 OV A AN AAGEN UL 9 A5 0) LA IN CU UL OLANG N 
me Ù al 


aí 


2 (ES : era Ce 
ed el 
Ee) ln ats aak 


e Q a 
(EN AO 3 AAN UJ AAA A HON A de alam 
) Ó rn 


A 


EN (AAP Er Qe Q 
Ae TE El od ln (an 
CQ 


are) GEN 
Mean doe 
LE 


a 
eg Oasen dom gd: HN WT vagg nasi Re 
KL 


Q 
En ERLE (aa) EN 


EN od mas aaan and aam a ema on aq mg na a CL 
Gj 


) d 


Q a) ‘ 
6 aanname pa FN AN A AN LAA UI LI EN LG EN A AN AA} HA AAN AD 3 \ 
8“) nr 


Ar en id A te VAREN et r kn, Re Ne nen TTE 
= Pe NEE k Lind ERE É 
eh re ; 8 Ì 


(a 


A; 


’) 


/ 
eee 


EL = 
Fa | 
5 be ke 0 eden aj eagen (am Des el cl 


5 
H 
5 
e 
a 


5 
a/ a C= a „Zg 
eN Ee En 


AA Ei a 
Berben ne 


eN f 
Je arn 4 


Q 
B eem El Here! 
ile dake Seger GN 


6de amg Deng Aa ag aem gam a 
MRE u, 


ee En 


edm de teng rjg entg eg TE 
ek egneeg Re eng Megens 


pende ed en wei 
Le 
pee EN 
EN debated een Jr 
amaeana aang en et em engen man ED a 
a Q 
(jaag gewoan U 3 CU U AQ annan eau LD 3 an He 
u ©) w 
a) a a 
aid eel gen (em aan a on Sl a En au ON x 
d m5 > B | 
ade 0 Ge EA ao 
neden nn ee 
(Ca, « ye: E 
en aa gen gp an aam (em of a rg 
a dl $ 
ven Ey 0 OEE EN 
a Q je 
had ne baden bid eN 
rn Rn 
ma ek venen jee EN 
je 
613 0 3 NN UN Cmpeaa jaen ane an eem an > 
LG J 
BEA 


a a GE 


On en Sum Dga gen earg-anaen qen egen (ay 
A / 2 


8 a) 
A UU AE U gSn 029, UU an AN AA U) MU LM A& AD LO LN A) LN A 
Gm KL 


ARA a Q a Q. 
Ie 


paie: pand egg 
Ore) 
a a mar 


Q 
edn un, 
Cn Ee Ee 


ee eds Bee 
| Ún Eee 


@ 
geeen 


DD 
f KN MAD FO 7 AUC aan 2 an: La (6 an aan AD en df an am ann ach EN 
en ae ll 
ap! ar hoe ENE A. 
ed ee ae a ae ( 
QA Elie (a) 
es en an ann \ 
HNE kan 5) 8 
be a) te U Li 
Bees IT Do een Saen 


ANY 
Aelen mor ej: Bs gemaa (ey 


A a @) Q. Gn 
dn (aan VE ones Sa 2D 0 A 
are CV Q 


HT U UA FAN 2 ED U AN EN 2 AA A WM A 2 4D NN EN ANG UU AD AD} \ 
enn il 


6-3 em aderren de an 2 0 an Neen an \ 
ENZ Oa Jj 


ESC EEN 
enig gg jag jrg dn 
ac E EEN 
geen 
a 
gen 
nen 
a. a a 
etape an pa oa mem rn 
Od E in 
ee ee Re 
Mm JJ 5 egg, 
Sens a a 
eenen en 
LD 
lln nd an 
ON EN AS) NER LU A 0) ASN AN AA 3 1 UN AN B A UN KD AN 
CO Ch dl 5) mn Am ISL, 
a/ Nt UCS fn a a 
ann EN EN AN UA} A GA AN AD A 3 AD AD AA AN AN MN EON |A 
Ca led KL G 


ara 
AT rale oe vd mah 
U 


bn 1‘ 
Ke En B: 


á a a a EN Keren ee. 
En Dh ak eden ens 
DS ur 5 
je vorden KAAS li 
a abend 70e 
Er vu Is Sr 0 aad om gd aaan ad an EH ns 4 

Al W A) 8 


a) De 
en Re ERR 


agnes) GEN ke ok | 
veen. 
naj NN Ei ; Hr 


a 
kk eed epe EL „is 
en CE 5 

aaapoopg HE on aa lamer enageransumag nen 


en ER 
UI AO AN 3 U 4D AN 2 UN A AN YI EM U A AAD, 3 HON A EL UU AN AJ N 
BLA GOT Ue 


a ANDA ï 
UU A AJ 3 MAN AIN EN 3 EN en AA UN AAR AM 3 An AM AN AD FMN 3 N 
) Sa €) mn 


@ MAN ENE a Ar s@ a u 
eb kad Neb hanne 

EÌ as 0 U) as oee ngen Ens od 8, 

Öd EI | 


a 
MN AN JN El AN nege gaa AE 
ód KL 55 
ng 
KL AE) Dj) 
jerre AEK JV aa) 
/ 
dans aber elo ene EI 
a 
an Simen, elke ende 
J OE 
arten a 
eh ended el 
/ 
DE ene Ee NE 
‚le wogen ggn 
Pe een bakte vh ade ak 


aa apr om aa en run nag daam an pee 
@ ED, En 
hi ede AE Kea el 
A 

aan Hd am gj aam tam gw am zom a om aam a an van 

IS ee, a 
a) 

mn A He tij am 


EEn 
5) aan FN ANN 40 10 An LN EN UJ AN UI 1D aj Hà UIN AN A aA ANN } A 
a LJ KD Ee 


- : 69: 


Cen ap ra a a a 
dn 


zl 


CS aA 

VU EN B aa Eem ED Ennn a dns an Dead DA 

EL O0 ELD E 
geeen a 
To Gide Aken 
agen 

a (Gak Q 

er lenten: 
tenen uy aans aen Rd ar en Sen en ël gn Xx 

J Jd ' Ö el 
Agde gtt Sa 


a 
es en nn en GD) (À 


D 


©, 
a 
se ales bees 


a / 
egen le 


Mi 


ge Peel Ben 

a 

Elaa eens Re, Tee ddhn a 
a 

en jegens 

Rege (aam 6m 


GEN 
(eene daan aan en q enen cd aaan ag AD ne BE 


eeen qe ng en geap (es 


Gn Q 

ee vn Va 
cd Q 
egen 
boon EO EON FN AE A AO fl X 
ASL, RL, Hi 
gen gaama rf ap 
AQ 
En eeen 
QG a a a a 
UI tj Hah a aan gj ANN eN} das ermee 
| ASL 5 c GL, 9 EE: 
a a a / 
ZT ed ro lr a 
a 

(Ei) a a " 
EN 
Neede BL , 


KL 
10. 


6e t e 
Ce) 
oneMen dà am nau ms TN 
ana 
bam dn a a AA 
> ä a 
ageren RRS a) 
EER 0E SE Zak 
BA ge REN 
eN IES a. 
an NE Den 
idee eb 
a 
Tees aken se 
KL 
naer eee 
aa 
as an BA aan ui de) an ah A an U B da El En (en Um ah en an U A 
A SARA a a N Er a a i 
Goan daan aon aaan em a ana (eg 
GL d 
a > 
vhn ahl ben eeen 
a a a Q 
AI WU Ì aa ad an ne ek 
KL, BL 
à 
mg Dem emgg nne nend nad nsa0 Iga dj 
á Ore EN 
sn A De BEN le) 
GS a 
(en a lg enn ano 


geene dan em, onee HN 2 


opaan nas manon gep ng (Sn nr ng an a 


Pp - 
GEEN a EN Arsa D 
Et adea GN a 


CA / 
Gan AIA AO AN 3 AN A&E MV EN AN FO AN UN AU HN EN EN UN ARAS \ 
be en En ) 
A8 sag nlet ge gt CNN 
De hebde ne 
C @ a ARA 
gedu, oja EJ Nn gemend (eg 
a a) a 
VE 
Dane KL 
asen er 


a 
genua pe EE 


Gan : 


EDE a atol | 
ee enne lg 
KL MO gea) 


Q aA a 
gedag esn 
cm ) B 


BE or ee je hk 


egen edge 


t 
a 
an 3 1 A} an a} EN aj AN aan AN LD (H] AO AS HO KL en aM UL a tn UU | MA 
(B, Begeneggenrd) Oe 
a a 


GN 
De vana aan En {tog en: EN 3 EN JN UN De ALU A A 
EQ LL 
« Q. 


Q 
Zana gege asjaneien eas 
ARA 


an en et il 
a Q 
ee eneen - 


mn 
ls Ased ge aan eee 


a a) Ee) 
ar een —aa a a NO an 3 an Miaahad una Ram on a rem nam 


/ O0 AN SLEEN ET en nu Ì 
SL oe KS A 


Q. EAR, a a 
aeg Se 


a a He CO 
EN Oe oee ee 


ann 
GE (ae GS 
de ee Ok 


En Jd 


e Sj 
Serven en kale 


/ 
eee Gj 


D 


> 
ne net acu 20 a El en aaa.2 aan Ui nà HR AO 1 U aon 
dĲ d lk 
Ou 
gj” en 
AS aar 
a 3 EN RN | Bà aan acu an HT un a dh ah 0 ann am an acu 2 A 0 a 2 \ 
ah ( KL ML 
aa. vana aa a aanne 
wann Seend Siad ana ga en ara qm en nd (ng, 
aman 4 GRON A. ma ü 
rende er Ee LN AN 2 \ 
a a 
eee geen 


a a a a 
el gemene enen ak 


a Ô (ar an u U ELN 2 AN 1à am an ÓL a AERTS (ad 
| des Lone 


(an Nn np Tg ezen (eg ef ema n qam EIC LD \ 


EN 


Gas t 


‚ 
à 


mk on Amma ae a 
EN EN EL U 2 AK AN 2 AE tl ent 


"5 
an 


QA. a ICE EIGEN 
ER een agg am sens 
a) 


Q 


en a 
rg dal JI gene (ang, 
AQ 


a CC 
U AA aah aad 3 an Bn naa Baan aasamag 3 
BL, | d ci 


Ze Jd 
Q EA [am / Ol ee a 
aje pn HE EN 
Ô AC oes ee: 
pes bere vk en ke af N 
De HE dag Gel 


Ae) a GEEN a Ce ' 
gegegeten dE eam ge 
Wm 8 CA 


en Bola gna as Seng 


58) 


aa a Q. 
ang aj den RE 
a en 


apen TRD a ad 


D 


nn 


Ge a 
arms aaan enk an a ee a na enn an A 


Dn 


borg geenen atas rad N 


ID) 


ya 
On Faa 2 Man ER A aaa, AAA. Gan ru aaa UI En RO an 2 ann A 
EL | 15 E KL 
iel a a a, a 
ne GE 1e Eee 
a. / 
map tv nd meg ENE 
el a ie En 
geenen Hansen GM OR 
; dad 
EE gejeagsn n0 REN. 
5 TN a 


alas belasten en Bana gn (Eem nj 
Cû J el) 


a 
ken gag aaa ag aam en naden g A agaauy (a) 


he 


0, 


Ö a a 
pens maasengeap an gag ep eomacn ag aang achaam add galen 


a a Gn if 
LI HV FO jp AA MN Ap AN AA 2 EN EON LN AN AD aA AN AA AA 3 FAN 3 UI AN AE Jl UN lx 
neen Ben Wezel cn de 


oP) 


a a ONCE Bifa) a Q. 
Pd ennen beeren gee Bladen ee 


Bs) s 


ele kf edel. 
tee Á an KI a A eN D a 20 ED ALE ad 
LO a 1) Ca 
Gn: « a Q a « LÀ 
bs AAE NE ERD he ln dan 
6 es >= A OON í 
At REN AE LO EA ALO AT AN EN EN ne MD \ 
Gaan 


je) 
nara aaneen den 2 AEN 


a 
Gean uu en ge gpeedenansa eg arnsan a) 
KL GN 
Tes a de 
a GES 
egen 
CS 
anke eng nd gen 
B) Ei 9, 
Gen ER ad an AEB mang sn aur ur am (an 
a ej Ree úh 
arena gem men Peper omg nas cij, 
BL Td ) 
Te EED aes a ae Sr 
en ge enen nege 
a 
en oe) (ha 
EL Jb @ 
peak DEE jen panna dg Üad (aan a aen an a \ 
aL BL) ) dl 
Se man a a anaemg m Pld Aerden 
ES 
apenjaren egen 
CAr Oe ; 
SS wt Hen U a aen amp a ne wu a 
GE OH) Ee cl el 
à de 
Aep eo 


(a) (@, 
ZE Een 


dae kend pes manna agens gf (B panas En 


ype gg gege pen ay 
ere Sr EN TETE Tae nei 


EN) eraa en naa je un EEN ein Aan en 2 (Ea am 
KL am AM Ek 


CRAEN Q G 
B gege tenere gean x 


A5 ann 


eej engere 


| CTR EN ega X 


D 


GN SE 
Ae a dn eik 


oQ 


GS en) 
Bek jedani en ago Oda en: dd 


ee geenen 


@Q 
ah jag an agen anas ene EA ein af eneen anam dan EN 


11. 


id ef Nn AT 
kad Kd 4 Ka Ke Kr 


4 go È 

gend rg OO N 

O 0, a NS ie 
eggen gens EG en 

Es a 
hee en. Geamnsi(en 
cn aa 
gen jee EN 
KL 0 OO Ca 

ge Haman nage EE 


pen onge 


genoegen en gg (engen enmnen qm (a em jaren qena rd ad 


an 2 Î aa Ur an Un 10 3 0 El aur (El (as 2 ann am on an ans an Ó on mh DN 
SLI, a TEN LD eee 


A: a a. 
eagen na jeep In am ZE DE EN 
aL, J d Je 
a a Att a a 
ESE nT 
ey en ' 
nennen En 4 
De AN veg pane Sa EN Ui Ed Ek 
genegen eenen nagana Hed pannen sg eng 
a BOAT a 
eha bes en APEN 
ven ag cam run a am a ac am en gn aam a rs (a 
KLÓ KI) es | 
an UI AN EON aan an an aa Un 2 ann dd ea an uur en an x 
EA le be od de | 
ER elen 
4 a a 
agame ded ee EE 
ac a 
mede ne NN 
ES 
on aan ad arn ge an eg En 
C He a. 
aan EQ IN ANN 2 EN SM MH) EN GN AEON LGM 5) ann AUD AD U U 
Gl ke pe 


HD, 
a 
sja RE ner (il 


mhaajgdngjtsdedmgj 


Da AIS 
ono a on regan an angan oge tong Denans 


EN AD AN UU AN gegae aren gn en on en as ( ad 
KL, Je 


a 


SE de 


a 
vee eed ele ep (NN 


ie 
OE he 
AE ek fee) 
egen 
Sh idee en 
gen nn Ae 
c) 
gg eggen teg 
aang en engen (EJ 


Eh een ens a gn Eg am nm 
BL SAUL a, 


gege ee 


a @5 a 
A UU BY a AI AN GON 3 N 
ana. rg varts 

> a 
ngen 

ASLIL, 
ellae: hee hmle Il 
Eh De 


ag \ 


| Ge Eel 

À 

| En AGE de 
| len 

dt ode 
he en 

5 el (gende (eg 
et 


an 2 AD rhenen 


EL a eagle taan 2 A 
ergg maa ngen (ey 


gens gemam a gam > 


kJ 


A k el je 
& ak d 
oel Je rage NEA Rid AOR EN 


ij aa hi 5 id 
me ba ek NE 1 
 @ ete 0 SAS 
U OAN sehen ens ED Eke 


Barsoi agnaage gaan, 


4/la 
jn 


CEE 
Gage Arns ons dh em a Dae DN 


ONE A TA mn 
Ed eere Ei 
a a 


On 


a 
at PER 
Hee) 

brenk en EN 
Ne 
wabe ee. Big dl 

pi wake iben Ean gen 2 FE VA fe tril 

BL ek 


wel sen elke 


1 EN 
a f ee ke gd le 


En ana geno ag Fa a an 2 \ 
RL 
el nona noem nam men agg aman 

Ö a a > | 
an eeen a ER 
gj aa ow | 
KL 
eh as an (a. GE 
As, a 
enke seen \ 
a 
DA EINNS 2 raam (eg aem a rk aon \ 
\ heren hae cn (eng 
eh 
5 Ea. 
Oa aag yjggeen aam ano ej ana 
aim J Ja, Ju, 


er aa a 
ee 


Ek 
Os 5 / 
kee LEE 


han 69 2 ASN A6 ON ELN ON UU \ 


ses AE ana oaeen 
8 a 
4 Te Deane 
ä ) 
oi a aa Q 
4 6e (eggana ct ot Dan om ang enen (| 
(SL, mee el 
Ĳ 
Ee Pe 
eenen hea AA eN 
B) KL 
agg regegp 
ELS TA 
a a am Gn 
Re VE ep en aa maman men 9 li 
E. is 
vi en ENEN 
E bbl en 
zer je) ej genechens 
gede 9e EN 
gegane 
( 5 


a 
eee 
Q a 
/ eeen A 


jat ndgn Ben 


en ek 


/ 
Ee Hanen 
ä eh 
É ÉEN 3 a0 BRE 
OA a 
SDE aL ah een @ ar 2 an EN 2 A 
6 Ó ET 
(an, 
an peen Eed san 
€) KL & 
6 aa anaa bam ag an aen 2 am Ti an an LO \ 
ana. EL, a) 
BEKENDE Uur Ol aaan 2 40 AN 30 IN AO (1 
ann \aan cl 


EEn ei RE . 
LULT Ó 


IL, 
a a 
RV eri UI ian 
1E 
id za NM AN K Wda 


Renes gen 


an arten 


ee ee L 


na 2 EM un aar aam q aan Ti u asf an aan (an 
had àj Od 
6_ ata an glen a and LN MD EN 3 AN \ 
aL Bkk AIS, en 
Wee en EN \ 
roe banen Je 
5 
esn A lj {ee enoma tú) 4) 
cJ 
a ARA Q 
ek ek 
u, % 
Q a la) 
azen ten Aen DE 
À 6) 
kaki ale 
Je A 
agg gg ag ej 
MU Ü 
es BO A La 
Sag 
KL AL 
jop ne 
a 
eem ad 2 UU) 2 ta aur ann an An Ar Ca EN sa 
Oel Te ee: 
EPT | 


Ü 


bop gE 


no EEn 


degen ggn 


B 


Garan meu dut un ach an 
Dors 


Rd ge 


a a 
cl enge Be 


gegegeten 


= a 


anggar 


aA Q. 


a) et te 
EN 3 AN GO EM UI HO AN aag len 


0) 
ne To Ae 
LN FD EN 3 A UN ee 
OO ann 
QG a A 
gan ann 2 AN AN mr en nag 
EE) Ko) 
CSA a 
END LA U X 
ana) En 
ee nge 
BL en 
a a 


B en ele ( 
/ 
manage ee a an 
RE) : 
a ARS 
dre hin 


@n 
genen 


DAS 
he 5 ee kn E 
CS 


[ an (ad) omm 3 geemacm aan aag a a ana ng Saam ng > 


S 


a 
ee epe ekke 
TJ IM LL 5 


e a) à 
a eN LA LN FO WM MLO AD AN EN UN FM AU ARA AN UIN ED 7 LA LD AN EON NA 
Ö Zoe Pee 


| ee Me! Q « Q 
Oe an an EA AM (an 
(L, Cq 


a OQ ARE 
Eh on eg mg ame a an gem \ 
KI) KD, & WG 


Q Q a) a 
eN 
Elsen en 


ns 


Q a a a a 
ee 
@ 
a 
an a al U AL EN A UN BI U UI AA oan ch aa an enn eng (de) 


ann Dann 

A UI erges Se 

LÒ Á BL, Gee pe 

een (EN Ae end on Nans Dn B ag 
(0) BL | 

jl Q ar el Q a GRA 

(0) nee 0 en cd hk 


) 
du deb eh ei 


a Q 
Jas WARE vana an naa tm ac om la Ean > 
7e eG 


D 


qa: AEN 


bn een 
CC. / 
ee Ge en 


2 he 
pr bb eh nen OShu and 
he ON U yu en on of an IS, a) raa an 
en Teo 
EN a / 
Ed a np on aa Faam paren gen 
a EE CSA Ch JA TANIA 
TE ee & 
aca EN 
EL aan ea 0 aan AL aan 2 0 eN EN an Á aan 2 1a an AM ven Sk el 
KL 
> 
Gaan oleanders 
ng A agen meng 


EE En a 
jeg pet EN 


Ee Eene. Wb IL 
e gg seen (np ens en an (en ee cammen gen Den ran eagen 


HN) Oe t ores eN 
) 53 ä. ù) 
nge gpeg ntt 
(an 
AR 5 1 en enreg 
u GL Ee, 
AE: en > 
gyre ai senad Den 
a a a 
B nan 6 aenema a jam a an u (eq nn 
BME bn 
tn OE TE U L£1 EN 3 UN KU] LA EON N 
BL, L hie 
AA (awak eme) / 
ahh wabe bte ie) 
en 
Egt DEAN 
LIE) KL Ó GL, 


hese den 


Gage pdegsgeng sang, a aon A 


Q AA 
ann a #O lenten rn haden 


bn ee 


En 
apen an anamaa enan, gm 
u 


a 
agape gen (am 8 oan maa gen 


hen a Se nnen ate Sane teen een aten che dn ne in nn Se 


vel nt nk, ane nn ed ann ha 


E 


6juu : 


rd Oe Ù (ag) 


anc 
Ia ee \ 
ie a. 


A. 
A aen hulk 


0 ree ep elk 


a 
Hen LO AO ne ale (dg 


En a Gn GN 
ek _J 1 AN 46 oe es Da Jee An 


Oe 
CO 
q 0 UN zene Dr HAT 10 geenen enen mamba. AU AOP A 
l Re 5) dl 


He ee gebogen dag ennen sen: 
a En a 
Ô en 2 0 a vu Mann 2 5 a A ur an arn ac a En an Ae af ac en ag) 
C) ain C) KL KL | Gij 
a Gede ae) S O 
EN) HO LN U 2 0 OM SM AN AN AN a A ID) U EN LU IO) FMN EN} UN dj 1 MD ANN 
KL EN cn @ 5 


A A a a cl) 
Prenen Ke An ee 
a) 
IJ 


WL 


EN KD 


EE hange pg aeg ar eng, 


ge ene 


a 
Ears EGA U OA 0 A UA ON UT hg Lan aa kkn 
Ó BLD kj 5 


a 
ee gede zak 


a a ama) 
ee Be von en 
È 


baga ian gd nin age cj a& AS [MD] 
G 


href Sa Men gen 


Sop 2 Daan Mi eeen nge an 
/ 


aa 2 Man Berle desenmndje zen 


u 


EE 
AO 2 EN AA 3 MN Em UU LÄ aa ed an arn en A aa Ao A run aaa an A) an Me 
RN , gl an WL 

a a CS 
enten agen gd an aen amanda 

Ge Bk, OON dT Jt 

Eeghen Bl 
Q/ 
cre Aten LU dn ee sek 


pee DG ul Eggen nan Da iass al Eh 


granaat tea amen nor 


DA 
13. 


‚qe G 
al NEN Epding rme Aen 
EE neede pak 
a. à ken 
arne manag na 
a 
EQ ad aa 3 aon aon aa 2 amn ad AM ad enh as arn La an MAD EO AD UÙ A 
Le, i ol 
- ENE GEN 
a hiesee: dS mee an Ja EEE, Tat ST + 
Za cl B, 
CC À N 
agg Sreenggees Bemal Haag De EN ĳ 
ikan sen en ema ap a ne A 
(a 
en enn, ej jee get 
KLE d 


gevens ls he eee 


jn pa le 


tnt PPE ame keken 


Cl ganse aag enof a qe jen NX 


a a 
AN _ AEM 2 AN AA HN 3 HON U) HO 2 0D UU) KZ an En Han aci 60 (En A5 as DS 
ggeengediend genegen An 


En a 
RSE Getdene dri 


TE 


a @ 


a 
nds, en aen) aan an 3 ann as wu Ti aanw an aan al arun an EMA IM A 


ej 


Ver derdgneendgenend 
wbt ogg Eggen 
ar 
ag gens ggn een a mn mn af an ama gegane he) 
5 Ht 
ap ge eraann Hi men a AE A 
A/ EN a Q. Ca 
MENEN 3 Bh pane EER 
a, EE a) 
Cn A A a a a 
ESE ba hek en el 
GL, Ca SL, 
ee 
SE pentaan PP BAREN 
a 
Algen enten AL (en an \ 
> 
6 aen ep mda Re ee aje 


En 
qaggemnegppend ond eene dd agnaten Ei rag eng rim ina 
KL cl) EL 


6) vu g 
IG ee ee 


ne co eden 


A rr ee en 


EJ onp en eren anpe a en ag en AL AON U \ 
c 
@) 
egneeg 


Kn venne IJ ae eee 


nj 


CS CN 
an aam mn A ee ron ah 


c 


er deon A AN FO UU x 


CC Q A 
An En an aen UI Fa 1 vn UUi UU an aaa. ta an HO 2 a manana (aa 
(pC) am el 
(a) a a 


eh a selen a me 


Ee 


Q 
al een 


5 


Cl 


mi an ad eha ned el 
A KL aL AE 
—a 
dd oe en 
ee pe dh 
a an ef 2 Ei au jee 
BL 
a ala >a e 
nij, engen 
ge engl 
) LO dK 
a 
de enne inne 
ENIG 
EN) gee 
GL ® 
> 
6-aifroendplam gg Ei nm g meae Meegen EREN 
a 
gen Bngjgenen mam Beg nennen mansnaam gy 
GS 
A. a er Mo a 
afl La aM A5 aam AN nee eenen 
> / 
gn en A ge 
=> 
gegmng Rd t@) vu ng) EN U 
ki J 


oma Bn B zaan aam on emg ED ve (eng 


eggen eraann Dien genom ermaamo(egajunsan s Heo 


a 
(en Ei een A 


co: 


a AAE ESSA 
ae 
a a Ar ES 
BA MA 


A a a 

an a arn TO 2 aan an annp ann aam GL as dh an En 2 vu surau A ani A 
D Gj “ij | 
ong Ânefgganlaa Äansom qa mafia) S raaenngeneng (ea h 

a ei 
na Er EL OEE 
al en a N, 
Veeel 20 WU A 3 AN A3 AD A U AN ALK) AN GT ALO N in 

EC 

a \ 


As a Á 
kan E 


raf 


@ CES A 
ne au naer mg 


DAA 
6-aaa Taat Men op id naa imam en mafia daama, 
( / Re) 
6_aas an aan {asma 2 az En al an Ta an LAM 3 EJ 3 EN A AN MAN \ 
DRL q 
a / a a. 
Eene ee 
a ar e a 
WEES eee Geh 
(@/ 
an U an an B aug an Aan knagen ab hak: 
LO Jem 
a 
he Whe ani re oa ee A Aanb ang 
> an 
vanag reep 
dagen engte 
a a 
kak Kidd inkehiin e rj en N 
KL ASL, 0 El 
a a ae 
Gaan aem Îan pynd gama an) qvnem a ama a ag an nijn WEES 
Ö I » Á 
4 a aa 
rj je LE 


@ a 
Gad 1 sj Cia aaien en gana ar an en en ngen an (ng 


Enea nau(en AN FN FN UU ge PEI 


a. o 
en jen Ham dn ann gea maman 
ä a 


a a 
ERNEST 


ton cn ee em ng a gemeen am aem idg agen a) 


el ia An Aen ADEN 
sk behe dl 


he 


ide EE 


Aaa U nb Ee enn 
nj Ee 
a od LD EN EN a am ad an a an (a 
ee 
a 
en je EE aag (aa 
GL Ol 
/ CRANE OQ. 
MENZIS UI) 29 WD AI U a Mg ans 2 AN EN 2 LE \ 
an lj eg 
@ ay Ara Ca) 
Ee oaeen 


qed engage nen gn 


ds ken eene aje 


en gE en ree Mi naanm eng riega 


a 
Pen EN ad 
aag: ee 
ANG 
eh En 3 and n& aan um ast) dà an ee al 
a A 
rr k 
® Zl 

MAU AD 3 EN eeN 

ee Ó 

Oe a 
weak jee eE 
Mc) 

LA Cx a 

ARE nb eN 
(en } 

zerk eek 
eggen gg 
net 

dà 
angan (jam otinmaigg gan ea a 


S 


gyne: B 
en 


nn Aak 
op” Je E ONE 


geogjenss Ado Siang ang 


a 


Gem 
AA ; 


geën nem, EE 


EN , 


a a 


ied dn oasen aem) (END 
age 

ac 
kee 6 \ 
eee en 

eK 
a 
es 

en en 3 62 Aa Ui ar en aa 2 u ad 2 aa ann la 
OREN Goe 
nere ee ane eee 

a  @ | 

Á aL 30 bni 

ande veeel 

a Te @ 
nnn 


a a 
Bl en an 


ong 2 Sg 
rel lo peen cap ann. 5 
ah aM) Ce z aen as Ó u as (Tam Gai UU AO) A 

KO ereen 
LTS bne rn EN 
Bnn on 


ac 


gardameer as 3 U \ 


‚ 


nage maan 
geenen Ne 
gegen a id 
Fn gj ea Samedan 
Q. a Q. 
eg ema er ae 
EE 


es dn nen 


se: 


dh lend in gare enn 


6-sLann pgs 


silk be ep ad 


md ge ong Dada md anni A 


OT ee an | 
OL U 


5) 


oi nege 
KLKL J& C) 


geo PRE Den 


eeen Beene 
dra Ee neen ang 
3 ah an 3 ann aî d&L aan a an A an JL 2 OA 

cl BL, 

aa oens eam am anna aam 
d a @ / Q 

Ee wed ENGE mj 

C. 


6 ane an En 2 MN EN ten &n Ha Nn 3 an AN aM a | 
7 d Ol 


sjen an nep zagen 
earn 

A Ne wal 
BRE Sg vor EN 
heeten 
Re gene rue 


C/a @l 
NE ej ien eon TA en „raa an 


EERE, 


md be 
BE ie, 
a 
eme 


ee ju (en a 


en mgee eager, ereen anje GN x 


6 


‘ 


Ie gjsegagge ien 
Plok 
SE ge abel el ( 


ee 


eee en Re 


sas 


a 
EON 3 an AN Te en 
el ak | as 
Q a) a 
1) ie Ve de ee EN UA 3 {U 
« a 
ran zaal na Un AU A U ARA. x 
ä Lel Para) 
EL: 
an 2 EN KH) AAAM MA AM EN AN MANIE A 
den 
De NR te 
di aa 
Bereken Sin AAE 
a a) Ge 
oh pp eeen laan an aeg nem 
Ór 
' AEEA dd 
RE Bee PTS zena nn dn, 
a GEEN 
En Ee ed 
aL 
a a El @) a 
dee 
ee) A ern QR, 
KE U aan FO an f (EN CUL AA AM (EN ANN HON 3 NX 
dd del Jr | Ca 
aan an a as an a am AN | 4 FN AD N 
Jos cl da, 


5 


| erpen Wada 
hgendedargen 
dengenen SIN 


De je AE 
Jl KL CA 
> 
Jaa ven bla nag oc aan (en 
c] KL 
mese 
ae gg 2u Aa MOET NAAN 
KL ML 
oa ate vete 
(en 3 wu 2 am 3 ON LCI AF ao 2 aL az afd ON 2E 


Q. IC A A Oe 
EE eo A 


: 68) 


G/ IES 
ane he SAB le) 
GE 


Do 


der en 

A en 
aaan aja ana aen rg a EN 
O ge @ 

63 an AN 2 AN EN LO AN (as ana un CT an u 

One) ak RENS 


SS aa a 
ee ek 


res: 
reen on OPRER 


Ge @ 
renee ae Tae vaa al en elk 
Sia 


oet gaen 


Ne ned min UD 2 


a 


en 


mem samen am togen (Sea af aemaan „nana name an 
a / a ES @) @) 


eN EA OEE EE e) 
$ KL Dek 
: / a A @5 Cen 
een AN AD UW EN] 3 
BEL CQ En el 
/ @r 1@ (ON At Q 
n A eea a Zhed ee ol ko TS 


a GS 
oe en der hd le ij 
G 


rd ne IER 


an ag oem aem aq eee Wree 
@) CJ 
Dgpansanan, ennen ant aan en Eamonn akan ag en en na 
@ (Gyn ed 

ae an an En al (a) 

me D, elli 

Q Q Cs, OQ a a a Q E 

Eben Ev En nld 
eer 
Ee je Bel 


gd (aa) 


/ 
en ran gg a A an agp a anas ama qe en ten «DA an \ 
KL) ú, 
45 


en AEL EN ss et 
het OS: 


ENNE 8 
a 
a aan em om B gj cn adr Kn pe 
u ÜÜ / ÁÀ À 
ASANA a Ë ' 
omgegaan nne JE 
25) A LO UI a5n 2 at ak 2 ann q AAN LU AN eee al 
a dh 5) 5 Od 
En en EN NN lee 


a k OQ EC 
heit nde re RE 


ae eee cn jn E 
iden oe ok dop: gpeg n 


eN 
a U on aa 2 a Ea PT an af am ana) Wiee 
5) , 0, 
ae) riba ak heden 
@/ a 

And ln de er a Oa a aem OL a& UU a A 

KL, GL, EL 

>a > 
oled ue naar Biggen dan an Este ia jan al 
ELEN 5 > A 

asn an aren a an mj an (an aq Um aan 2 an an an AN Drag ns og 

ve SL, pe 

(@ u AQ 

6-aen au ad en q an (ao og esn ar 2 En AA Na IN AEN AD AR U) an ASM AN AA UI N 

KI) Je ak 
mg eam an aande an vem em ne ee 

> a 
en Ne a) 
chile ako dan dee le onee ET 
tn een aaan aan eg aam on ag Dagen eds gpeg iN 
Ee | 
teel ok ge we nd \ 
a a Q 

ng TE a) 


CE 
nete emd a ere 
SL KD e, GIRL 


gong eng g ge aast an Pan ed aen am 
Ü €) OG 


ane antje aq an agamen eng ie jaan ja Haa 
vie eee dee degen 


greens agg genen Gemen dd enn ggn agra nj > 
a a 
Bant ne wenn a 


a Q - Q a @) EA 
zen rj AE EN 
ae / €) Ô ee, 


EUS 
a ' oe a a 3 
ARK NN EN 00 3 IM A E40 Ham dd anahen nl aen 10 wo AD 
zh aa, 8 | je Zi 
gp nn ent Ban en a an a aan an 2 En EN U AT A 
a > 
japan gelen 


KL 


Ge) 
aam aur dS) an aaan am en a aam a ay aam am aam aa am 
KL OG) u d 
CE Gl, 
ne mary 
a 
Be jeneagen 
a es 
om a aa ja engen eggen na am ag rn aad; 
a Oe a a 
EE penale andgenaaam 0e eek, 
C 


Ce a a @) / 
Gem jalan a namg aat ennen aen eg a el 
| EG 
Pi J 


Be a a. 
een 
2 0 Zi 


geer vom aa ag an am on Ik 
ee jagen ens jen 5 tg an eg am eng aa a gj dam 


egen rgb me UU] (an: 
E ej Jd 
geeen dre, da 
a 
Sl aam TN LS aah ann ann annn aen 1 En MEM AN AO p AN SAN AN AN X 
ob bbs PE kee 


QA ë Q Q 
ml nz &&) ach aam aur 2 ag) an aan aan (99) UN U AN arr 0 EN U) EN AN A 1 N 
>) KL Dj 


a a AMA 
On vue nd er 


(eng ver (an en CE pitanja, etn 
RAR ARA / a 
da OENE naa ong Orai shan Ng leg ef zi an 7 
88 Oe) el 
Ie 


G 
heeten mesh, PN etn eo nen 
OIL 


a Oe RA @ 
AN EN WN) JN EN aAN 2 LA AN WW UN KO HEN AU LD FM 2 A0 2 BA UN LO AA MN AN 3 UI | U) 
BERN ĳ KL, BL 


NCO @) / 
En npe aa ae ari 


a @) 
AAN 15) am gaan ap ged end anpe DE (as 2 ena En wen, 
Dn ere sed oe j Ca L 


a ARE 
aengenaem jena 
{ 


Oe en ee 


agent gE gem gom mon aam aang eam pg mee 
GE Je JO VEE, 


he wepe Bamengen gta ‚ 
en aj arm eng a eta ann opn om a sti 25 MI EN 5) van 
dp ojee npe dg 
ton an genas aap enaar mnam an ensen Bassen EM 
A CY 
Ree bee 
Cc U CJ 


Le 


ENEN @/ CX 
an de ramadan enen an ed Bkr ie 
DJ KA A Ge 
/ eN CN 
en Lm tú pl ee ad ee gee EN 
a EES 
geente ee ej 
ee) 
ng vem OI eren ggn (warn ye he ed Bt 
ke nike nb een 
Gaver om aam EM an wan 2 jaan cn am an eN aon UM A & 
PE 5 d 
a a EC a 
6 tart arn a£\ oe angan a omg Ma ln KL 
gs) us, 
a 
eeen en nne ee 
a ES a AL 
db aa oeh eh ne ee 
‘Sam 08, 
a 5 a. 
Beren 


gE vn gee 


Dh eeen en 
a 
na Hachee l gaa mam am aa ngen aaa Ea 
@) AE) 
EM U ANNA A) GMN 2 AD K ei he en an 3 An FH) ARA, AN A 
ul J eo 
a dis 
Deen ren Een ELN 


aa ae 
05} UL AJ on EN ANA U) A WT TD IN 3 0 A ON 0 6 
Bm Oa 


a, EI) 


REI Cb 


an EN en 
a 

waarmaken epen en A zele: a 

in ee MNN 

KL BL @, ) 

armel n N en EN a LE) 

ee de 
Q @s @ 

eha heteen ee 


Ee Aan 


en 
Gekaon Shan On en 10 na cn HO) aan 2d AN HAAS UN Ke AG 
En a LL el 


@ 
gende an an SRE Ae là 
dk en mk 


a (EN 
plee al ei hw) ee 


(2 


Sannen n NEI) G 6) Slam aaa meae af | 
ie ee U ; is 


2 GS 

LO AAJ FN A AN MN AA AA AAM AO C) 2 AN A U) AN AN AUM AO JN 
II kn) a an: BL rd 
@, AL ES a) a > A @ 
EON AN AN AI UIEN AA 19 A UM UU äl TA AM AED 6 44) IN LI Nx 
de) KL 

(a) Gale) Clan CQ a 
Ee (EN GN GU verd va Re) 


; a a al a) Ya) a 
BO 0 ANNA A6 A 3 en WU EL AA A JZ AN dae. LD LN AU AM | IN 


dgn 1 AN 19 UU \ 
BL En 
a EC 
Vaan maag La a A Nw na gan EAN 
É f 
een 
M& na Em mn de 
a d 5 


| Ee DEN de EAN ne _—} U AIN AN 


@) @ì 
el ME (OI Gar eek en 


De. 


[ Ce) 


@ @S 
aa vr aan EN AD AN AL AN ends mang bel kelk 
aaf) Eq 


5 
ES Q La 
a do oi eene dt 0 ene ELEN 
ie) 
mi a a — 
Fit oe ree lr naer 1] 
5 el Ca Ee | ie 
Á 


QQ GQ Q le: / 
ee ed edel U \ 
IL, | 

a à a 
lak Ben en u Laan ann ao \ 

KL ASD) 
en 
en nae ren an 
Lon AN ENA naan dn: 5m 01 U mg da am ao lama 
Mel, 5) 
ej LO EN a gee sides Aj 
pfd 
Q 

aan eam a jer an nan ane LEE 


ASL mel al a 


a es 
U) Tja a Er na an 240 JM YEN #9 aon LO AN LAA \ 
asl, ) aL, ne 


Id 


16, 


„ 


is Md Neen Ì 5 


i | MEAN el eh | es 
ue Ae OR A TA 
iN geramd bonen Rd 

a a als | 
an EN LN A en EEE bare oac 
ze aa / ES Cy Ee wd on 20 
RO og 0 om naam aa en enn a Are eden 

a vi Ks 4 

Ri 


MEE eene ALAMO 


e} Q. 
Re PEES mende. 


edna seen eb à 
Eeen se 


Te pb nd Laan O2 \ 
GJ 
ner ee 
aartje IE 
: @ 
- Be al ogg Denema dû aen paer 
a a Q a 
eraan gans on a aam ingaan, 7 
a S TAN 
en om min aman en a ema 
a / a Ö 
Dg jen AE DA EN ke) 
AE a (@ « 
oer ad 
5 Ke) Ee 
aan an € aa 3 an anakan an an aq ann az UU AN AN AAA.N 
KL IN KL 
a aa a ey a) 
nn ne 
SL, Gijp, enen 
û epe 
en oen AR GERE en a 
KL, 
TS 
wg Pena ge, ein 
Ee a 
genere BIS 
geeneen Sj ha] 
ie EE oi ide. cap armen gard 
he ee Ba 


Gean am ai sem nan om angen ama (id aaan nn 


v auam t 
ee eek 
oan aan ana ag en ang aem ag an 
C> a 
LON A UI LN plegen 
A 
a dek named ns d Jr 
ee pende (a) 
a 
Daag gene cap oenen eraan ngen np 
a AARS RE/ 
Oe 5 
en En 
ax SS 
eg 
U 
deon 
Oe ven 
a) 
Ge Wren 
QA a 
laa) UU A0 KE) an A an han de aen au EM an () 
Dn Hel 5 
FA QA OQ 
(ty on arn ach a zl 
EN CS 
egen 
(As 
waa eenam ergen je na LA X 
) EL 
d, Q 
6- am an U UN ea EN AN Bende 
oe KL 
AQ a @ 
RE GE ORETEDEN 
aL, KLT BLT 
a OQ (ae) / [&) Q 
gr eenen peen eds 
0 Ehle) d 
04 UU AN AN AN EN AN A0 q A AN 2 0 A 
CA CL KL 
a a (aa) a] 
CU) AN AN AN WU A BO | ASN Uy 2D En ON #0 EON 2 AN U AAR | 07 
Dg gen gE 
las) 


: @) ja! 
ens 


a e) a Cn 
rek ie ra ee 


/ Q a 
la id 


Ca 


Oe hp Ogen DE gean gen (agg 


| Cx a a 
{ax ta a kel cen aan am ci um AST am a a QI Ep 0 AD Z AN AA AA FO AN A LD ANU GM 
eene 


@) « 
aaan wg een nagegaan en meo Ee. 
zi) DEAL | 


stere Aat eN E 
an am a via Dil eran ef Era aa nae ea nns hiel 
(5 TSL, î \ de hp, 

a 


A EN EN Sera agee ln. 
EE JAT 


B di sane ua AO U AD Weelde 


Enge gege dale 


N= 


pe} 
Se 


a AR SES 
: ER ANA a AN bende kad 2 Ede Gi UL 


el a 
(says 1 MENE UD AN ls] ISR El a 
htt ES Ó | 


ol (En “cm «(a ann 3 genant ha ES Ca MC) am ea 202 (at B, 
Je El eN me PRE ar, 


a @Q 
gogpeneenssaren iS pr 


a a a a 

AEN ne am 0 eer a a AD AN HO AN AU EON WN A ee \ 
Jd LL DE, 

evengoed 

en Q É 

N neet 

63. peis aa 0 an amy aem ac En a (as MNS 0 bart did li. 

J Ei en ij dE 


- a @ ke RA ef 
opendag TO 


GLID, 


(en “metsers ua a \ 
Cann Ó 
A Q a @) a 


a 
beeke MW Bret en 


e Gaas ik (Sanaa Oane am an EY aan aa vn a) aon: gibi a Niet 


> Te 
: Taren, hide en dae 
aa kn 4 
hekel. glmddndgagmeraen In 
a AN 


, EN naa tama: mom tga an N : 
KL, 0D DE 


a A vs deld 
an U 0 ad Ora w A AM AA AN AAN A AN) 1D 4 Be, Ni Î EN Pd 
| LL Ĳ) =) 5) au 
re) 


a 8 aa a ee 
ef LN) TEER ALA VU A) TO UU AN 2 ANN IAN ANJ N 
LERS EL, CJ dl : 


a a) @) k 
UM Ui 2D avi A AN den FN AM 40 UU) AN LN LD U AD A LO NN 
EL, ee 


oe eN De 
En WT en 
J €) 


NA AD ag 


Ah cn) om mk maag 
| | zl Y 
Ee Ì 0940 UN EAN 2D tm on ad en mana sangen le) 
| EN OMR 


& Q a 
‘SMA (a pemgggeag an cag (ega am en mal 
e Ús Ee hes A) 


bn 


an da) 
peren 


a 
gemee (es U EM EN EO 10 (©) EL an 2 fa NX 


5) [5 ee 


ze DEE dien GE 


Gn dl een 
Ee 
en sE) an aah an aen iin AAF AN Er EN 
KLE) CQ 
5 @) en 
neeh) a ans el roma er sq 


ay á, MA A as 

aanp ann aa a aan a 1 En WD ami) a q 2 dn) (en 

ln a LO Sk 
a) 


aA aNAN AN} UT 3 NN AN II) 5) UI AO ER 3 ANN EN EÉN 
ad Ja an CQ 


OFNIE a) 
(en un en AND Ar AS) AI AG A AO AN 2 A0 ANN N 
2 LAS GL, ie 
Re HEE hes \ 


eeen an 


en sjoen mad ie gemd 


sg. @ 
AND ENA qe aa aman alan an 210 1 En 1 (as an 
8 hij ben EL RED, 
a a a, 
gan AN men 29 UA AN A5 EN UO 64 Tj A ADN 


a eee 


epogragana gp na vi nam dn dek 
C 
a a IES 
p 2 EN 2 EN UM AN AU A6 LUI AN AL UU MD A OD EN 2 N 
B MD it CQ 
6 a @ / - 
le 15Y EA Nan EN 
5 a e 


el el teid NS (an 


eN) He a a an an 2 (en ren Ui op an dan \ 
ek MO B 


‚h a 
' ep samm arta ag ene eg an nanmaggenn 


Q 
AN 


£ LG 


ede de JUS gamen an, 
sem <(e as(aBao maf jennen map ’ 
Úlg 


jn 
lij enge 


on aam gaans an 1 ana am nnn EN 


« wb: 


The a 
KL EN ale 


ae 
Et 


B: Ji} zon a (af a daan an aa 2 an (en 
el 5) 


NEE Een AT N 


an 


aan an 
ED ISIN 
” 
Ae Bh 


west Eg voegde EN 


ee med 


had dent open 


oan a aam md aan on naad N 
TE an 


lie @Q a 
EE Ee eren den 
nam 


a emma 
vee A UU HAR AN ANN 
ana, (RES 


D 


boa ans ng nano igang 
RN 
hike eeen 
onsen eg mna nappe eng oa (ang 
ee veniam aan Eg 
geeen gant dag aan an 2 ann \ 
ah AN 3 EN ten 2 AA aa Aq Ia Ú Ui x 

ISS aa JT 
bike ee eel, 
Ed Eme een 


geen gege gee 


gan aa asma an 2 an an a 09 18 
@ 5 


ono am ar gan dn en geny (ba | 


ä 


fi 
4 
É 

hd 


TN ENE. 


aan oem aaa Lj naa gere aan 


@r Ar Kens 
Eee 
Jade EN 


6-kamn mp EE men mans mame, N 
/ a 

el on Zh 

GC 


a hennen ndgn \ 
oe 
a 
Gaan a dl aen zah vu 10 Oan ad (en 
UL, AL „5 ann 
En N 
LL. | 
ee RAUTER 
(eem a aa an eon 
ngo nm Mi 
5 ann 
een aaf aon B np a AS (en A 
mgee delen 
GE 
A 3 EN daneen 
JO mid & 
GAAR aen pngdelen 
ah en 2 an En an 3 ann aam anAl aan En dCi A 
€) JEN 
EE 
as 3 ann q 3 EN IJ OO LOD A NE EN A AN 
el ) | 
ERI AN 3 je RE 
J LM 
/ a an 
EE Oe 
@) 
a a 
Gaal et aaa om en am sa 
(a) a 
ee ijk 
6-22 ur aq A as 2 U an on) an a an an 2 aon (ann, 
POET | 
anas AAM& MUR AM AN 2 LA EM 2 NA 
Etn [En 
an An A& ergen 


an 


marani gemagg Aea qearaae 


/ a a 
ann AN A N 3 AS 3 KI LM UU A UAR 200) (ON 

Coen mn, 
(apa an KAAN  UULO a’ EN 

as ò JIJ 

@ 

ng ISRA TEN î 
AAA 
vAn Re 


a as zjeegel Glane 


ogeveer 
En ENAD MN A END LN AAI AO AD AN 

€) 5) DSL an) 
E an CS « Ole 
EE 

ogg Sean Gagne a) 

ELL en y, NN 
Ra 2 U A an 3 a alegre 


/ (Een 
NeR A 
WÒ 9, 
AR kaa 10% 
GU A 
ANG 4 3 
A EE Aben Ee lee; 
Gr 
Op 
Gaas rl KON A6) UD AO AD NX 
BL Ze an 
/ 
OAK ENUM 3 U 208 ON (VAN 20 \ 
a OG @ i 
OTE A EL 


Gar 5 
an PA Nen a, : 
ie AES) el G 


kie en be 5 
a Or 
6_au ng AE Be 
A EN AO A U) AAALLN LU AS, U EN 3 A) ANN N 
AW dl Em 
ERM A AN way na enn en aa manjan (aa 
a JE cle) dl > 
a 
an q aa an EL nn 2 (aaa. vu Geen SN 
La, sak 
ara ro 
B) ge na Dat tn EEE: 
AE 
63 ar aag aan aan am aan dLÌ an annn 2 AN 
Jam 5 an 


k À a | 
ek an 
Ô ML SD 


BRD REN LAAR b 


< MM £ 
ndgn onsam aas d, 


Ln 
Jenn 


ge ande lg HN 
ennen cg Vi aanmer aaf sa 


@ Ae 
B 


eee Aar (ann 


Cn senda 
@ 
Gaj Sg menlsn 


ENGE 
heerde 


ereen 
A Eee 


Eee EN 
gen Bme lk 
germ degens an 

Q 


a (aan ur kk jean eh 


no lade onl 


een 1 an ann 2 an X 


be ae IJ 


8 en aen 20 an: UU El FAN A LI ANNN \ 
AL, vel (EE) 


Eider ed 


\ 
any ae naan om yn 


asp gee el 
aj pe peen gage” 


Qe 
genalegsman Ee a NA 


bn ee Sane eo 


17, 


US t 


U ARA atis 
ana gaen aan eon aad aam em a ong ( 


bs eel eee X 
Er, 
ni 
Lan 


u tno engen ga meems Eaup 


Gang ggd n Aman (an 
ae enal 4 
he 
ia Epe ee 
PE ) 

V, Ne / 
EN] be see ea ever 
oe EE ms 


Goan nagana eaama Ea 
€ 


ekktteaee ee, il 


ur 3 ann 2 a UI AAA,3 A0 A) LIN LN) LON 
| LEN 


EDEN 
eek jd maegegSnaap qi/en 


Nee ë 
Ree Be \ 
en (eon ra 
a Mh nem (pgs ema gaan enn 
hee hen 
ad geen ops enaar an Aq oenen 
a 
en aa àh Ln En ann plee 
Gaan Jh qa 3u (U) a been he 


ned HO {A 


any “en Neper 


« MJU : 


alan gegen js di 


DE) eN ae) 


nan jee AT Genga dome 
An } Dy, 


a 
aen eN peen egnnngen 


CEA SEEN 
aen pna 


je / 
am geene meg a: un Def ad OD Eng 
BRE eel 
EN 2 AU U) Oe ae ke 
enden Eide Ie 
(a) 
Ee San gangen gren 
A 
see tn 


SN EEn gegen in eme EL 
a [&) 


ggd 


a a 
en jn ag jo vj mf ia gj en an amg 
a) a a AREN 
en Ee 
GJ 
GEN OCS a a 
gend eenden lag, 
a 
ee gämuagn na aha Da: De sik 
GS 
a â a 
tee aken en 
EN A 
en ag a an am mam Ae ee 
a : 
enen ega annen apen (EI 
4 a AOL a A 
Ro Beasain aan 6 > 
a An Cn AFA a 
gege en 
ed ej een 
gend eeen eden (ey 
a a 
speien Algen A 
a a 
ee pannenset ema 


EE (je) Ge 
gee gage ek 


5 
o 


t 
® 


S/ 


a a 
gegeerde 


jet eend gn a 


ae de en 
agg om an rm ann aa en loggen ens a 
a a a a 
ze ee geeen ega A gem an 
AA) Era a a en 
jg LE EAR EN LE ON 
a a ACE MA À 
TAR EREA LN 
G Tin a a a 
ne PU nadia el been han en a) 
a a 
RE ennen so ae 


Bonnier meen al 


uur de) aen ann: je radeln END x 
ESL am vn ) 
Ges 


a Man 0 ah am a Á en 20) El ag gien daagjes a 
Banie el 

a 
Tgnaeenen ien aag aa SA 

en 
za dn Dan Tomas arne aasde dn 

KL KL 
ennen eggen etna 
ee | 
en gt aad OE 
/ [a] 
negeer 
a a 
Se en geene ap x 
CS 
12 ann 2 En aem CS) an aan ann an ea asma as dan aq aan 2 an) nam A an eq cz \ 

Zake pas En Je 

AA 5 (Os 
en a Cd ld 
B GW en 


a GEN GRE a 
59 a lake eten de eve ae ei 


Cn a a a a 
Gagne ONE EDE 
KLM, 


repen varen oes 
ore ee 


Goatjenanaat nen mn(gn lama geren an oma > 
- 


Ka en ent eh ne 


S 
| 
7 
Á 
P 
3 


EUR 
ne ineen a 
cJ 
ARA a 
he antie el 
CA KL, 
(was 2 de an arn dE an d& an aa _n am en aen a ann esn A0) aam aam EN FO A AP | A 
Lm Ca KL 
a EACS ë 
ee 
@E 
dj, ed ne ien 
Een 
nT es ea pe lt 
Es 
6 aad aan Shad U U ah TLD ARA 3 ENT ga aa aam EOS 
ze | Ee 
/ a / a 
jee rn nd ae Ih 


J 


a a 
EE kl ee 


…_Q a aa ICES Q 
An LD FO Eel (aa) 
C | cJ ann, 


oe re benk 
en B 


Goggo maanen nf de 

oan anp rn nar made on enen ans aan en nas am on 

/ ENA 
en ENNE EA 
em ea eeu aa ap da an En « 
a 
CN) EE eh a ACI 
en Q CX 

an 2 (een og an aren oen aaa peep ma ram ee 


e 


CS a 
Oee Le nr annn BN LA LU A 
GL am @, 


eN 


ike ee ee gaas aa U aon ar an an 


Ü 


a. a a stes 
Genante em ane dn na om en 


in bree eed bhi De 


Oi 5 in nennen 


Je jane emo qe gg aon nen en mn 


, HE wa) van zong aem aa maag WA: 


An 
Ee en 


a 
nije 


E TEN 8 
5 wr 

> a En a anne ( 
Ee or ONE en GE 
LO | 0 GS 

a a CN Q 

WU 3 OL a MUI 0) AI UAA 2 ET 2 UM AST) LAN OAN AN 2 EN UU 04) AE AU LA A 

md t 


Gans 5 gh dn EE 


J KL d d Kn 


ee Wens nnen 


a a 
uu Bakens aks Kn gens daneen, 
en a 
ng NG 
a 
ven ek een terr 
€ 5, gn 
eee kdenk stee en 
a 
Gaan geen aura u Ton un #7 vu an UI A5) En an UL un a an A 
Ö\ al enke: 
a ac a 
Ie ew epe steen 
> oa. a 


ep aa rama aap aen TS oe Dn N 


NE KL CJ N 


Ze 


EN 
hanen bn elen 
a 
bibens en geen armada en ara 
LO RN AO 7 UU AN AN EN Ai UJ A 2 LO an MN A0 AA AN LO ANN LO AD EON 3 N 
EE ns t, 
AA a awe a 
ese 19 diiaen aa He dd ed kde 
bla [a KLA, 
GC 
ë aa aa 5 
ON Ee Oe GN 


tan aeta aan an rm aan gen aem ae Jm u 


ax 
eens ieman agp en eg eam pg EE AEN 
(u d a) 5 > d 
ET LU 2 ANN AN EN A UI MN A EN A UN AN EN Et AN rr ee N 4 
AEN Eire Oe REEN 
ken ae ke ede 
> a) 
eg vaan ap OPE en aen aam ama jag, AM AL EN AAN AA AN AEN AO N 


Cagrestendeandgerndaeje gtje 


a 
engs magna degeen fe nue, Ss 


EEN EEEN 
dje renem an aan ano ee 


CES 


tij 2 A nas 1 WU (any ne ane 
GL, CJ J 


Ora Sa! a / d a AL (A 
ek een re de enn 
KL Ie Ö Eilt 


« (a) La 3) 
jn eenen snlugareejngjamaaf 
€) Tal dn Ó 
ITL ek ae a eha ak be EE LON AA FAN AO JN 
dn jd Zia 
Te) gen ton U A a 
6 C_ 


Q ARNE 
eee aba A&S FO FN ANA AM 2 AV Dee Ean eng Ens emg (1) ED 
PD 7) \ 


(EN A AD AO _ EL AA MD AAN AK AN A AN (AAN UN en En 
EE (are Q d 
UU 3 LN 3 BA LN UU LN A} A U AD GN Ly LD Ah IN OV UIN AN AAN AN 40 N 
ä RG ma, 
neten gem ramge 
ej gee ae opmer (ej 
d | 
ne 
KL LE, 
a CS 
MU 15 Boe egneeg 
Al na, 
lb an el 
CS 
Reen S UU] en 
a ai gereken 


ens enen en dia, elen 


geerpasnAe epe 
GEN 
an Bee ET getogen 
Q 
nemen 
a 


a Q. 

ern nn 
a 
EE 

le a baten sk UU oa 
eres U AR EN 3 an aaatAn an Un ar 3 am am aan Ac oan 

LL BL, 

ee a 

nnen eon en warmee Bian 


a a CS 
QD MN AD AD GD 15 LD AN 2D ARA,AON 4 Gd eri hd 
an d | GL, KL TJ e) 


NM A 


di 


a 
en ne RER LN U \ 


« 


, 
ES a. eN 
prBgmegengde nd mendel 
enma a FES Pe | a a 
ne cg 
U, J 
Gn [@) a a (Gn 
eenen de 


KL 
a 


ese 


a « 


a a Q 
bpjvediefngngegdjgedtende, 


a) 
je Ge ven ki 


© 


Q En a te) a a a 
hire Nehmen hen Oee Danis andes ve (aa 


. 


DA 


a * AE 
khankae 
ee UU AM 3 AN EN 1D MN \ 

AA JE KL 
amai dn bejegenen 
aa naan loan ag en en Am > 

©, 
pn LE DL 
LL AR 
Oke AE 

a a est asin anh) AN AN AN | WU EN 122 aon \ 
S MAN, KL 


en Te 
a AE A ARE 


heeg OVERES 
ZENE chen 

Ee ed od gaia 
gee Seng egens en 
Sd 
ee 


pn ae 


CE A e 
eeen 
S KI) KL 


‘ 66 


es 


EN 
ta em a ER LO AM AN BED Gl 
8) SD) LU) L 


(u. en 
> KL el 
A OQ A: a 
en 
) CN A 


a a) a Oe 
OE 
ud 


eeen neme ag, 
ER Een geen 


en un (ag en ag ge Aak 


6 a a 
Saneren Ga oon 
Gaag en aon 2 on WD aan 1 an mn 2 2 ann) (an 
EA eek 
an 

ek 

CEM ete 
Ia aon mg a aam a a a aon \ 

d EG 

a 

gijn vkdge Sik 
Gaaf arena earn anna A en amana EN 


hee gren 


Q ASA CS 
agen Ad Hana Haans ih 


5 


ak ee Pen 
ale rn ER 


Gaat jen af a af) tan ul oe Lan: gep 


6 Gr GN Oe 
ij ve Er an AM EN EN ANN WEN AND UN X 


OE ne see 
a 
el ee ae aan 3 ME) 
a ARIA 
e0 aan Lo aan aan 3 CUI Fn AN 4D ND U N 
KLA, 


a oe Ke) 
AA AM AA HU A 0D 2 FD LNE NEVER RE 
cl U ) 


en de Olen 
) 


ggZ âgeigen nagels 
a BEN 


El 3 er) d 
EV eee een Ee 


a PD 
a AS U UM 0 3 AU EN LI LUIE, 


ISRA naaf an an a aang em aan aan \ 


Jard gen dennen 


Ps 
Gj enen 


a mn 
SOR KEE ee 


a Ce 
eedt ne S 


jg EEN teng ane (ng 


edn adakala EL nn 


en jr TE 
k RD gebie 
Rn, dj 
2 ankie ne uee agp ( 
hid : a & 
ll en ge ak 
A0 
are gas ag al, ee 
J á. 


en 
Gaten aarin Bamm nona endlaapN 


a / arten « 
hhh helst 
ed SL, MJ 
ge OER 
a 
rk akhhakd opge 
AAL 
goten en za: 
bonne an gr gn en ame (gy 
G 
a @ EN 
° eee eeens 
on Eese ol 
(B omm gf oen 2 ocn aa en gang DN 
BL 
a a) a ne] 
Gar En a mn vut an avi aam a mn an [aA 
er KL 


SN 
ee be A 


A 


a Cn 
aen AS EN) Lj SN aan ann aA AA pan 2 EON p AA WA 
s ) 20 RL) KL 
5 / 
er ee En DN 
KL BL ML 


en an 


naden aem aan aam een eeh 


el 


a 
he EN Ae nak ij LN AU 
tn 
JI appendage, 
Qe 
eh (a 
Q 
ee ease 


a a @ 
aan anr gon nd ds 
KL Jia, GJ 


Cx aa. a 
dd 
pegase 


Bene Va U ER UO NA a A 2 A A8 A 


enn em aa aq nm nj MT 
2) ann 


(A) ta) A 

AD A EN LN 3 1D AD WM AM 2 EN AN AD p AA AMR JN 

) 2D) ann | clan zl 
Ce 


au an aan annnn aa ah An UN A A 2 MN U A Ra ANP | 
| Een el Ber 


a 
her NO de eon 


eend eene 


EON UA EON 4D an aa aa dean an ah 
cl ) 


menen gedijen eN 


agejagjnag d 
(Ed, 


vante tea daan a 
, 5) 
eeen ho 
E= 
cnehbon.m aan aar enams aag anp en 
@ 
eend 


a/ 
ann Dr af an ik un U a SE aan Ù an \ 


Q 
Han en aem am vg enzo Bern 


nem een np leem en 
NFI RRS 


Q ANA CA 

af SN AN LA LEO gaan en a 
nl efen LOe, dk 

bd pe semen kb” ht ON EA PA 


(ey 


ann 


en an sjen en aqta VERL 


EEE 
RG di 
Q 
vg ae N 
Dn EL À Ee) 
gege enke N 
&, Eh 
an en SG 
aan ad Tam gea 
> 
ha AA an aan aa Rian ang \ rd bte On 
GJ HL Kn 
@a a í 
gege Te eÙr real 
d Ca 4 Ek COR 
am as 2 Bj oa an 0 Eem aen mm a ka] ka 
ala 
DVi ok dar: 
Ö std 
aa an AD an Ego AM A ENGE 
ar Kd EL, 
a a a / 
un af ea Ep NE EERE 
Prank 
a @/ Oe at 
BM OA EEN 
a a aa a te 3 
af) an ARN 3 LO in NE 
ad JJ Ò 


a a Q OQ. je 
A fr ah A MN UU AN p AN aM A U EN UN 2 AN LO \ 


Ti 


omepiakk ES 
Weeen 
LG so 
a 
gren Ee 


[a 
(er ac jagend ok 
QO. a 


Gaan ta Ran U FN AZEN LN AR 3 HON UU ON È 

KL TL a) 
a a een an a en em ana 5 
aaa 1 0 A aan 2 ati an 3 En UN 00 a) n 
a) d Oc ee 


TEA ZA a ER 
elan A AN Gen 


350 


CR 
EN) EN LO Denn 


aan cJ 


a AA 

6-AU 8 00 gijn aan em ond eraan \ 

Pa Â 
a 


olene USL AMA en 
Cx 


a 
en ae ed zal 


A IN 1 a B A al 
aL Sc KL 


de 


a a a @ Gi En 
eea 


en amar gee ER 
eur Ae 


AM Shaan ven ina aon oema panas, 


_ 


@ 
er 


apen Oje ge ed en 
& laaangeop moseri gas sen emeg en en ape \ 
A Oe CN ee 
(Tae 
zeen bn 
Ten wy dee enn. 
geerd 
a 
ep de kele Gr ENE a A 
ee 
aan np UI FN AN ANN KANN x 
Ee el el 
ie ES Ee AEN 
re le ne nl ah 
d> a 
AN PEN) EQ AD FO AN AO J UI AN AN aA SN AM ar EON Gn 
En 0E 
ARE Qs 
ee eN 
a, a @ Lais 
ereen nen 
/ a a 5 3 
EE A hk ledi haak 
€ 

=O Q AP, CS 
EE KI A EPE x 
eee 


a Osse ï 
rein Ze ns ee nand 


4 ES : a a os) CE NE 
EN MA AA EN A AN) AANN AN AM EN jee EAN Wa Ui vi (al EN 


A a | en: 
ee haken zh 
die HEN 


: @ re ú E 8 
A etek PELT 
KI) c 


CE EMIRS 
an 40 BN AN FO AD HSJ AA ANU BA fp AN ANU p an AN ANN AA FN 
GJ B U ae 
or d CE ES nn 
hide bk ee 
Ende a a aa 
MN ee 


a 
von aag daon aaan eng jp en gj gn loen Ee 


al 


EN 


en He OE 


Re bebe 


B (59) en Re NN 


EE 
pake eenma: HAD HON EN Xx 
Ù 5 6) 
Q; a / @) 
BiA tenen wen ( 
Ge 
a Gs 
nen: bleven Sk 
nne Ie 4 to en 2 acu war a A 
EL 
TCA elen Sacha aa enaar 
oe te vak 
NE Re gets epngen (ang. 
eg EES 


Embe a 
ee eon ran 0 an \ 
Sn genaam naan naan a aman ema an a 

A A OO 
Comm aah gen aan aap aang ep ap an a aem > 
PKR en 

(@) / 

heen we sian Jup 
a 
Ce 


KS andan aan aan 0À enen OR aaa en an (an 
EL ig | 6) dl 


en ne ls 


« VWN £ 


/ fa 
UC) an EN Pm 0 A IM LA ac aan LJ 16) EREN UO \ 
Ó wj Li Zi 
OE gan AN EEN RE AA ADN 
) ) fn 


te 


[@} a a) 
_h\ AAA. KAN EON 15 KD EN AN AO AM HN A NN ANU Be an 
JB Jd ol 


GN 
D 


Ö 


aes / 5 
ar aa an HN AN She 0 ee AR 
ann id 


D 


a/ aa En kes 
an an eee dee N 
el G 


nj 


Ce 
eng eene en A) henk 


gesn en vaa an 00 ang a Sn (ng 


geene Gape gen 


- 


sn eg Dean, 


eene vagen AU N 
@, 


a Gs 
ora den LN al UI id i EO FAN Ta haan EIA 
ee kk 
aa Eem a REL EN On AN be 
| Lò y, 
8 ee REAL 


k a 
ae died ad od ama ae a en 


ggn apen 3 AN AU 2 A 


ij 
AQ 
eneen 
a 
j ep vo) eo nada aen Et aA 
a a A a 
ann AN ENE EEP KD A) gr EL 
Ó KL E) KL Gi 
Ale / CS 
enk, Can SD aam 2 aan ton an DN 
a a = Ce CC 
Bn UI AN 0 MATEN AN AN EN 2 ME) A 2 HD BON AN AL XN 
(en oe 5) BL dl 
a @) a GE CO 
EDE ee eter De RD 
Ö 


a a Q 
AN EN LN EON 3 6D 0D AA OAD AD HM EN 2 AA ANN GVL ANN ADN {0D 
Ca u GI 
a @ 
en A dt do ie Ver 0 id FO A 


a 
ln on et ah Meade a anke 
' p “5 


) 


a : 
Kd ae ln NA 
\ 


Zh 


„ers 


ke 
ee 


e UM : 


oAmntnggajgtsneng let 


a 
an Mans Mam sam an KON U ELAN OA U 0D 7 N 
Oe brai 
tan aap pi a a eng eenn ig Ön aem 7 


AOR Q. 
Ee dae ssh 


a a 
AE more gean dp om a (an Pl 


a 
Goa aa em ar af aaan A mgee 
renee en di 
gen PO SEN 
ngen EN U 
BE dea a 
a / 
tog annen gaara cha apanage aen > 
GJ 9, kk 
a Q a) « Q 
tm an en ano ama erm a lS 
Q. a am ‚ 
en enen a 
G 
a Q./ OQ a a 
ge fn 
Nn ee AS 
a 
ns (agen saarn Daag Dana irmon daag 
Ca el 


barn hg ASEAN 


a 

tet ein 
OEE 

a Bie a 

A a amn B an am UD 2D MN UO Ki EN 3 HY MN AD A UN UU AO N 

am Zen el 

hd t Q 

PRE 


bi greg an (LC 
KLONK Ch 3 


( / STe Bomen egeven 
MLN 2 é 
Je Pd a SR al 


va aeg nad ks nnee Br 


Were ede 


‚AT Ölag AG qeusaonegddiaranang sn er) bh 


D 


Ne 


cd 


6 vl DT Eos js jam genas enn 


teg a aad ans ran Si Rt LA} A6 AX 
$ 


CEN Q 
ter gd vand 


Q GN Q 
Sheehan na et Manan gd lam em EN (EN BO) Dale 


e) a) Q @) a 
vir en A cie ee Bi 
5 
eN # 


ea 
Ben fm 2 1 an a En am an 2 AL CA En AA aan an aan Sn) act dE MN ac a an \ 
jp hee Ge @| 


Á 


Gn ea an A aen een aam Spons agens: rn (eg) 
21 zn jen (en, 


\ 


Q 
Ean A de EON 2 AW MAAN A 
oem aeg nad en emg aa a ae a aam aan gn 
Ke dl JAL KL d 


@) a a 
aa pan UN A5 3 U aN AOP 4D AN B 40 A AIM AN UN ESM am 0 a Jg rj AN MN AN 
Li) BL ie Je) J 


ODB 


argens A de ema ee an ann A UD Re KN WN AG 4D | AD 


geplante ij 


Ze, de 1 eend 


wa dan (Duma ten 3 aon 20 an en 2 an em UI HA Un A ac aan a an U 
SE (KL 9) boj 


ve ea eee (aem aans (ann 
tn gee 1e B EN 3 \ 


am nen gg, ee 


c 
EN 
ede den ner A 


Q 
erde, an 


SOE elan nt OET 


Ce) 
a 
eneen 


ev 


a 
oee a velg annen eg ennnddzen dea genase \ 


ji val Q 
Aere a cen eng () 
G 


eea eg eagle eng ene A a 


eerd 


) 


@) 
nod vn he na an El Bid ang eu en ama) HL A 3 AN AE A 
l 


‘ amb: 


egneeg geen EN 5 ë 
En oP ride en ' a 


pegmeepdgdmafggn } a 0) er a U NF 
Le, peis 
vt bek en ee 
vane oema ng hmnee ee 
> a. 
Tage En 
% 
eenen A 
Oa EN AN EN A Kn ann ASV en AN is (Saru 3 ach run en 
nerede jeje 
KN LA U} ANN ANN AN 2 engen Og ana ama pq en amana (lg) 
Ó EL „KL 
a 
er Beneden he a 
AD KL am 
a a 
HEE kr an me 
ML TJ KD 


jena dens EE ak 


Obee ij bna sede ee (u) 


aha: enkelen be va ee 


geregen OENE 
Ch GR 
a 
gen ensen genanaam on enen nang gean 
UL () 
Î E a mele. Gr batik AA 
KP banned tene a 
JHL, E 
beeidende den PE hik 


MEZER eeeen ate 
ah el EB ER 
aeg gep ngvggeen(e 8 
onvangen Í 
Te E 
een oee dane en 
waer reek > 
ub vn as aang nd am em a noga > 


< UU) 


e) 
ned oke id 


@ (es Kaa) 
A 
re reen 

Du engen zen gg madang 
Jl al 


a 
ed Dd on 


(a) MS î 
eere at en 


rde 


EN 
ENEN 

gn Dg ema vam jam X 
et a ac 

eed 

A EN EN EON LO AMD UI UU 2 FN LO EN LO AN NN 

5 oor) 

Elgg KEERT 

CC 

ee ee 
ES 

EEA en aac 

LED 

Neen 
Jl GIN Beg 

en U aa dà aa an 2 ER fi ann aa OM en a 
KL Ca en 

Sagem aaan aen aa agen an \ 
a Ee: a 

Re 

Ö 9, ine > 

Se 
openen ee aag (ng 

SER 

a/ 
EE 


a a CS 
ON am (a 061 an 2 EN ON B EEA 


a a 4 : Á 
Eragons namen geben onp. PAER Von Vert 


aam an Kaal jag gram age aang 


ent OR BE | Ei 


Ce AME REEN 
WAR 
tn ea anan «aen U aa U HA aam a aa gen jd, 
ERE SL Be 

SJ 
minn 


aag game Giaaan epsng > 


a CC 
De AR 
QG N 
sn ne oen aj 
ann ann 
En a aA Eee pi 
ze ia 
EN REN nt 
ann 16 2 J} ann AN AN AAA, 3 AAN AN HN A 
CX 
nii eeen En A 
ten lag an gege ù 
an ED aan (UU aan acu 2 0 amn 2 ( EO EO) NX 
ĳ E De 
a a/ 8 
Ea ee OE 
KL 
(ER LN EN AN ANN AAALLD GA EON U \ 
GM 
gemend eggen 
Siege Sa le 
aA A AA AA AAA WNP FN 3 ch aam en tan DN 
ISL, JR 
Boele a Ul Kben j ” 
a a 
nie mengen Te ha 
ara 
Ee (A A6) ARA AN N 
Ke 
; a 
wn an 2 En 0 LN Can (en 20 2 20 UI U 
agnes 


EZ 
Tee er 


nn ad 


Eek 


t MUM : 
gent 
E nan gd nag 


CC 
FO LN AN renidens ae EN AN EN IN EM AD EN EON: ra 
ze RD, Jee 


G 
a) 2 
BI ER KA GO MN AN ES ee Ek 
HKL ij @ ) 
a Q 
en CN UILEN AO} EN AAN CLI AE AO | N 
GS en ES CJ 
a @ e 
el B 


@) CNN CIE 
(ER aan aNNN UIN AN En LAN Up AN A5 AM AN FD ln 
CJ tan JIER 
en 
Ae Rr 
AN U AN A aaa aa laan Oan a 
l entakatS: aten die 
a CN Ce 
gn LM 3 AN LM UL AM ann j aRAAN 25 A) aal 
; dt SN 
a 
See er edn dg 
Jù, dl 


a 
@ AN U AN EO REE 
KLKL 


5 


ee 
Bare ares 


gerend dangers 


a 
eeen 


agen 


j peen 

engagement ob 
ERZ zel 5 

(Ef UI 1 AN an annIn EN annnn EN AAN x 

ard 


N Q. 
ES 


Gaan: (Ei an LU 2 2 A ER aem (a 
el 1 NG, Je el 

aj taggen 

gespen een 


(e) (ajal 
are ee ed 


we 


t UIA t 


ke Inn Ee kim 
Re 
be 
en 

wk he DL eren 


gegen 


anna gn Dena een EE 


VEIO ZEN 
en ien oon ke 


a 
END Ä EN AN U |A A LN AI HON 2 \ 
KLE 
ala 5 
gj En 


geeen N 


era oaeen angen acap (en is) 
RN 
(am ce aan aa (ann an fa ran ae \ 
J JJ, el 


a GE 


ogenen mad ab) 1) 


ee En 0 aA 2 N 


a a 
be hee ke 


babe ee aa 
ii eee an 

TÔ) AN 3 ON ACD kt genegen 

O 

reed ennn: 


EN 
Bee 
a 


haelen (aa 


Goa Bog jee q enen ag geno 


ne aa 
Ek den seg en) À iens, 
Oe / A 


aa ai (um an an €) aan ann aan an aa an a) 
B 0 ) 5 
A a 
Deen EN IL 
GL 
ë a 
end eh 
Q. ° 
ie 
Ù Q. 
CN) gans om oa nam ennn (a 
Jd UL sl 
es 
an > 
deelde 


Gain dn 


a 3 AAN. 3 (AN En sop, 


Q. 
wg eng aehanpe ang dn 
Q 


DA a 
an TE aM aa an (aen EN U A AN AN 
Lan 4) N= zi 


a 
EN 3 AN AQ A9 U) EN 7 UU MN A5) A EN AN | \ 
opge ereggegenf 
AN AAN A 340 AN} UA ANJ EN U AN 00 7 (A 
a De 
TE 
@ D) 
na 3 AN 1 LO EM AU 2 UI EN AU UN \ 
geel Za) Pd 


@ Ee a 
en 2 aem an mn en an an am U 


en hs eng 
Ka 
&ON 3 ACU 0 zr a em 3 0 RoN Pek 
J 


Aras CV A 
keneden ah 


ee EN 


ares gerekend 


seek 
EE Sn 
Be ro a np gj 


ed 


MANO RSS 


ete, za eon ier” en afd a 


De | ard 


gens gaan aanne wg ej jen 


JES PVII \ 


JE ike} 


ar hee len 
Gant Eer oi 
eh 1 kr ej 
eon a gee Jeen Manas (ag) 


u za, bren he \ 
es) 
ae Caban eener 
a a> 
eee (zt 


OEESENSE eos 


Gaat heelal el « 


EN 3 AN gr 


U LQ 2 0 VU U Ó an ur aaan an aem Ik 


had bej tetek ic Bi 


an Faas Ha Janmgeen anaf an 

ÓEUA CJ 

a a 0, a 

dpd SSN 

ih a 

TESDERDEREN 
Oe 


En tau} g> De LN Gele Jd EN 


Bee 


e 


egal men aen AN 
a 
an 


a 
aa hik bald aes 
MLC] 


Gap a 


og gd (e5aemam teg enen en au 
UL, 1) 


« AM OAM & 


€. 


a ĳ a 
sa Pe 
ES 
lonen naj” 
9 
gemid en Deense an ef en am (E 
G 
AN 3 MAM AN AD 2 A A AN AN AN \ 
| KLE) ML, 
@ a a 
RD A FO UU RE U LN aM ann ann ann ann « 
ann LN 


Ln ed) a 
gE heen Un LN 2 \ 


AA U} DAN LO MU AN AN AN ASN HN MU (A) 
a aaa, 1) GE 
Oe Q 
&Q 2 ANN A AQ MN WU AN A AN AN EN UN A 
GAN 
aa 
ol A ie 


OE en 
a @) 


genegen ggenen (aj 
ln eeb 5 
GEN fp HM 3 en ar aen aam an LN Nx 

DD 


En ee NER 


ee agen 


ea un HE a) an af ap un aam a WU \ 
WM BÀ 


@ KE) 
A 
a 
PBE zien De DN 
Ee en 


AD 3 AJ UU AS aan gen 
HL B 


Ed 


Q. 
EE an a Af A Ah an 2 A 
he 


alen 

jn ed ee 
u q a U aq En den OE (0d Gi 

dl il die Me 
ar a. a 4 a 

aaa AAN 2 A een ANN A BĲ) IN aq U aon 3 \ 
Bm p 


/ « a 
ann al 2 AO AD AAN HV A AN A) AN Xx 
ë 


ja a Q « 
pen dn 


: hes, : 
@ & 
AN AN AN VU AS U ON OL U A EN UP (AA 
Cn KD) el \6 
3 ad 
jn penn MSN 
aCmn 
A 
ee, 
t a 
(egen en naam neon > 
/ EP a 
EN EN 3 OM EN A A 2 AA UJ U an 2 (MT 
OO 
Arata 
OA DEN JAN} UU AS LN Ae AT AN UN 0 arn U \ 
zu LM 
a a } 
ae EMD AN U EN \ 
30 a 
6m VEN AAM AN 2 EN SN A U WÙ 
KL 
prdegernggegens opg 
Eee vinken 8 
a. 
inie) en 


GD gn 


Eens - 
= 


ele meene \ 


weide jg f | | 
re | 
behe | 
av deense visjes ge 


denke enen nm jn igg ego 
A AC Q a a Q 


ng See 


d 
E Sn 
en a (emd on en my En U a aam am U UN & en A&M a un acu aam AEN an aA 
î (ene am 
a. / a ana > 
ad EA AAE REE MN FO JN A ANN AN} X 
GJ KLU ann l 
a. a ge a a. a a a a a CC 
hehehe ee wdn he dee ee 
& a 
penn eeen DE OE 
BLOG Ó Ób C L 


engen OD hale 


Gas Bien Harmes tgn an qena aeg ja an am waa along 


| 
4 
| 


ed 


Qe A OG! 
enemy pean an a ag ann ge ten am EG a ong aam an 
(Ea! a Q QA A. 

das En Kh 

Q vC 
al en hei EI 

a 
ge genmaihEia mgee) Denans ee 
O, « Q Q 
26 an 3 50 an an a ah (ar: AM EM 2 E Un an FN AM EN 3 LN HN LA ne 
dl GS (49 | ‚> ann 
a Dr ee laid Hende zul 
Q Cy 

Orgen (aa) 


Q 
Ee ee AN 3 U EN UIN LEM Dan an aa dà aan a (an LO AAA,FON UN U FA 
ee ee dk 
Q 


6 ran 2 EN ac Ke te Bere AM UU EN LD ANU AI 
BL B) 5) el: 


DACY a a 
OE Eee ad es el Ee 
Zl 8 a AL 


A @ e 
EEE EE EROS GER eb ee 
Ae NC EN 
Me eggen 
Qs 
a a GET LA arn 0 an FD ten haa em ane) ed am iaer am aa on 


Q CS 
geen 


EE ages eng agg an genen nagemenr (En 


mn (eg eo ek Oan 
& 


een 

en jeg, Oan 

geoggng ) 

nu (O El az ANU LAAN LN 
Dern baren 

Gaenindana aan asha 


nagana gem aan an ana en a 


Ce k ie 

DD Lj UI EN aah EM LL OL EM) AM AA | 

J0 50 DIEN 

ee or sane A 
geene een eel on 


cn eng aa en ana an 


eN A 
“SS ä) EEN 
RE zon 0 an aon nz ans 
ae ch 
MEE Ee 


stervend 


Je Be made pee jewscrens eg 


tg 

asn 2 Lm a her er oen NN - 
A | 

(EN U) AN EN AMM Kee LEN 
Di, vel 

En (en aam Diao uur A LTN aan aen a aq 

E05 

Gagegennfge jen 

WJIB 

ei OAN ELN 

HR ene 

oden Jeppe ej jn 

A EL 

a en an El run Damn aa an aa (arn « 

Gre Ab el 

Goan aa aaa peen ang (ano 

wad egen saneren 
wg ej en mam Sn WIETS 

Hems ada EN En 5m JN 

ema jegggeN 

eene re 


al @ 
Arad. ee An (lg) 


a 
wa a an zaan an En aem artà ani aem aan 
ä SE Ge 


48 


omme 


Rn dd 


5 am o 6, = 
je Vl swp EN 


En) eel sh 


C 
vi Tonen Cl 
AAN 2 ne ddr mjg di 


en A na 0 Dn 


Oe 
plv ageren 
OR EN 


WE ee a 


on aem aad aaa gaas 
a. > 
EN AD EN A A 2 EN AS ON 40 ON 1D ANT S 
Ja sel 
a 
Ie IE, 
CG) KL 
43 a 
En aa aan df vn @) aon 3 En an a Un A aaan (an 
Za en 
GEN len AD (mn an en 
EN 
Ge @ 
as (aam 7 an a aan En ann dq «a aagan 3 ASL ASM) \ 
hanne el 
ea orn avona sp deo 
aen Hen erogene 
ager ggd 
au 2 IIA geeen nagana 
tan UN a 3 6 U egen “ 
ane 
&A @ 
U 2 UU oen CU on en aen EU ED a 
ad A DM, 
A 3 EN Eeen (een 
ies ) 
ara xx a 
6_kanïi an aan 3 EN KT) an An a) UI AAR N 
di Ad an | 
ae a 
SOE vun 2 B anp 0 un gan (an 
> ig ke 
she Seb dk dead (nj 
pr 3 as jah en aam dan PIN 
der pes 
TE LA WU 4 A CUI UI AOS 
et bok J d 


a kad id 
eere) an EN a AN ND fx 
c È Del 


Ld 


| : amoe : | a: eN 
aur aan 3 an omm a naa vj en 3 en ven 
OD ne en Ed 
onge eren ne 
eeen 
Agger ans 
on em jana n a en enen arran (og 
ac na an a en - 
Kh bi Ahh oe Li 
ee ee bi 
eN Ag ee el 
ogg ham maanen an ef an \ 
ë Jr 


G en 
hk ed ree 


- 


eeen AIEN } 


ep en ana A ana amg Mi) 
u me 


NE) 
vim | 
jenga fans pan qemnand n\ 
Cn oa dr ereen Se Ae NE 
NS kes 
verening Sns fab ee ple 8 
ej een jg 


meo Ir gi 
RE RS ML 


henk ee nj Se wac 


Eeke ee 
an AN UI LAN FO A gene FN | 

DE agen 

ag pe eng Bens ergen ang deli 
,s Ó 


a a a 
ee, 


omana ag aaan (ep 


v 


@) @re a v/a 

A UD Ht AD LO FN AN ANN de (a) De LO AM E J 
aa EE | 

js VAT wg 


vlek een ggn. 


RI ANN AD 3 EN EON AD IE ea 2 aa MM un dS am am ann Is AR \ 
GC _ BBL ML 


eeen 


eG 
Banned aap (en) 


En 
7 


EN 
erna gj a mj en aan enen an ann B LO) N 
EL Ch 
gee 
an Bag un gaat en gam aan a Homa (4) IJ 
E 


Q a ARC ARA QA A. Q 
ea DE 
ee En / G 


JK ek 
een nn le Ii 


AD nej 


a 
ma gese ng ug Hea 
ay GAN KAA a 
joen Oe a) 
i ] 


a ar {at / CS 
De 


EED 
KL 
a Q a u 
Ee le) 
am me 
EO ef a aa 
Deen aag at 
a EL (J 
ee 
o 
heee GEN 


Ken gen aen an nae ag oan Sangam en din 
Pa ES 


dee, nae 


a gep A (a u 


ei” SN EN opp Ferag maamaggjvnan 
G 


cel 


A eh 


ante 


e AMNOMA £ 


EE Re 


jeg aqrdape aje BAN 
deg RN 

ga 

Se ots pe den ago (ang 


ee 


a 


a 
tn jgense n Ogg 
€) G 


miet «_e 3 a 
BR ee 


eeeh a) 
rbe regenen 
a 

(angen gsm sad men magen > 

a 
kde bie eee 

a Vl o NSE B 

GRAN ANN ON EN 3 MA A AD A 3 NAS | 

aan 9, ®, 
hiken Cn 


rage 
un dh an Da A an 
red DD Jh 


ek aaa gd 


EC) un aa an EN als benen 

een Ie’ yes 

tn om (eg ot eam a A EN 
Lan, 

CA SN ESE H 

mayke bn 

nt úL 

en 
OE ene 


gh ene 


Ean aag ag ug arm asen Ea 
cn pensioen pp am Eq eme gong (ay. 


„ 


a 8 a a Aa 
LAM 3 AU A UU AS, UN LU LO) EL B AD 


al Ka a 
a ARN 
AAN 
ie @/ 
nep ra aren 
la a s 
ee Oek 
as Ë 
ND Tr 
u) ÖL al 
egen 


a 
KAR ten 6) ge tem un) U a UU 
kn Eni, 


ACU LN 1) te lag « 
2E el 

aange en 

en ed 


A 
Ona enn A le 


le 
angeojgp em an gg an (eum aap, 
REE 
en 
Am UU A U 0D 2 ER EN 0) a CU am) Can 
Joke 


eee LN 
el 

en le a 
Ee 


= am 
ZED 


areas opendagen eg 
ogg Atok 


EOL EN aan (damn an (RS «a dO ah En tUi A 
Beem el 
ge an 
Boa mn area 
Dams gg Goan amana 


a a a ree Mens 
ke ALBA N 
bie, 
on greg an ERN 
EF: dn OMR Ì 
Ei an an an vv aan, gen OO en ZS 10 TN Th 
/ a en 
alde ee 
Ger KON en MEREN \ 
5) SLI rs 
Ameen Geel Le) 
1 
varaan en ef nang LS 
Cy A ANNEE 
ASN IN AA U U aen ba 
k 
abn 
Ca 
va nl Elaa gem eq am naam aam a (agg 
a a 
abces 
€, UL 
a 
6e aa q aon 2 VU 3 UI a a aen aA A AN A 
sl Ù) j 
Q a Gs a 
eg rn 
nd a 
EL mn a] 
Kn / 
a a 
er eej 
aj 
nn ig 
rn A 
a a 
gg namg n ek el 
Re een arai 


ke jer 


hek mun a (CN 


Depmsent pg un een oa en Va dan 
ij S Agf age nen 


a 
ahem gl 
ARA 


spinnen ee 


« annamnam 
É (el Mir a 
Ee manen de ne 
Aden 
a 
en 
Gaan aam gaa nsanam emd agen Kin (aa) 
A 
Q a) v 
DR ae ne 
e ek aA 
al a AM A EN UN 3 AA ASN AA A5 3 ANN p UU AA AN EN MU x 
KL 
En 
jes tn eng a oen ee, ON 
ze Ke 
GEN 
gegedegdegevenhnigens (ka | 


GD O 5 
en: wg A 


u 

GC 
en EN 
neeh 


egen (agg 


Oan aen te) LD Han ogg en nn 
ec Ist, KL 
Cx 
ee en nn 
CA a a ENEN 
el 
Bapa ngnen a 


de il ereen angguds digg aaan N 
KL del d) en 


a a 
Agg nae (FO AM AA FO U IN EED AN \ 
Q @ 


a 7 / EN 
nen nd 


aura) = 
Un U Na EAM 3 gerne 2) ka) 
Ca 5 5 
a anr a 5 
eagen Ee eden 
BA a IE NE 
egen agedegn an egeena (os jam Ona 
Aen gel Ze SI 
AM AN AI A AN AD ie en FO AN LD AU x 


Sn 


a La 
enge an. 


d 
Ë u SN AN & | ED pies: De don ek 
b 


ten Aan Enon na manana naam en a MN je’ 
) 


ze 
} 


FIE a BEU I 


wcd 


nj erge he ET ES 
c (ear, A 


/ CS 
eha) ene Ch 


id 


AES. oh 


an ANN an 4 AD 2 AN EN, AM AN EN LN AN UA RA MN UU ER AN A \ 
pope É el 


ra eea ne (id 


00 3 AD 3 MJ AD UN AN A5 3 AO JN AU AS EQ UN AJ AN AN AAN A ALE AS 
ZK Em a de 
EN > 
adem Raken IN 
Ó J E 
it A 
d EL de 


/ É 
al 3 FN AK LN LD AN AV a& 3 Ul Gal ash an an 2 tan —SKanmn AI an A 
0 35 Ì CEL 


a a a 
bena neg n an re 
(Gea | Ar EN mn 
ee 
/ @ a e) 
6_and wu ann ad dj an an En aa AN EM AN 3 AN LQ AD AN BI AM \ 
SL, KL | N 
o& 8 7 
AZM HON A0 1 2 EM UN AA IM EN an WU ER aah aap Ur var aan acuan aan (ann 
clm 9 1) O Hie 
en a a es 
an 2 dn an (an 2 0) acu AD a mn vj Aq NA an 0 0 aq aan aon A9 AN Er v 
ISL, KL UL 
a o EE 
gg ne 
KL @ KI) 
EL UL AK 2 VL Ak A1 2 NM LON ALU UO df AA ALE CD ANN AA AND A 
ÓJ IL SJ 
a Ô 
aa ah aaa. ru an daa naad an U an aan aa. 3 EN U A5 VU |A 
UK) Sannn 
REEN d (a) 
ha Sa eg ana aaa ien eg sma, 
u, 2 GS 
a @ / he Ó) (Cass 
LA Ul VU AE oen (gr aat no aan aon ACN LL NN 
il am ane 
a ARE Gltate) EN 
sn EEE 
i Ei en A ie 
a as a Ke 
HE Le A JB 
a 
stere VN 
arne BEREK 
| a, an 


« 


C/ Ae 
Eh aen E13 a an ASN 3 UU U 2 on Er aa am 2amn Deen 0D an 15 
CQ gel 
Er ah ke. 

ELL DE Ma U (a 


Ó 


EE 


B. : AE 
a. ; a / Olen s 
Seemann) nend ep ID 
a a a 5 
Un B 19 roe AO MN AD UU A 
cl OE 
gegen eee 
Te eee 
EE to ana Dem 19 10 NL En EEN 
d ve 5 
werner Br 
a 
Veem En ADD A 
age eeen oan rag nrg eo Ere agen (any 
J 
ergg en 
69) aam 2 0 aat 2 Hau ea van em A nan XN 
je ene 
ee a] 
See 
eneen vj ha een ken 
Len 
EE) RE) 
gean ahaa an ns en jeg em aang en ad anam gen 
Á 
a, ao\ a 
{ 6-a.2 UI an 4 Mn an aaan A asl AAI AN rk 3 am zn anr 
BL «5; 
EN af aaa. 3 AN annn 1 Ur A) AL) AN +0N 0 ASN AN U LO AN AD 1) 0 q [7 
d DIe Ie 
AEN BO AO) AQ AN AN 1 A AN AN UI AN q AD Laan a 00 0 A 
COC 5 C) 
a … Gs 
ennn na 
Q 
ee) VE) Ei 
Q 
Gea de bele le 
en Caen da an on nq en aam an a Daem jaa 
a Q 
it, BR een NX 
ee en 
ie poi ae Ogg end aa a 4 AM AD 4 
d SE 
Od en En 


a) a a 
an UI 3 AN AD ANN ele ETB 
Om 0 Ò el 


ESE Ni & 


geen gen a en ann «ra A an 3 a aam LN 
Oe, 


Ger 
spenen man Ge anam  an aaaen  n 
J Ü CA GW 


manege dag ann eraann aap nad en em U, 
aaa.2 gan aen 3 (Orme ea en gan Mam aa jemagg era Sag 
EE Ei 
KL, GL En | Ca ING, 4 
ne ee ane 
ke tee RLS 
gem beken eee 
de ende Sem en gag en aaa | 


en geenen 


ngen 
eg a 

el A hd ore ee u. f 
eed (1 ARN U 3 nisi RONSTAN 
asen en 5) ep, 


j Sorggenagangenggetengsemen 
MS Od 


nb aber 

ggn RN 

B lee en 

nig a> 

Son 
degenen enen eek 
Kv en tre 

an SRT edn gep 

ad ERTL 


hem 


\ 


mam): 


| NES "(en woergelgstgendeng(s LE BN 


a el jspr dn 


bi Ann 


dn se vole aen 


Gaas au zaa geine ana: el 
MU ee 
een aan LL an A 
KL OL GL, | 5 GL 


5) 
Gang anllge zjn ad uu ii GAN N 


te Q e 
ld en 


en ar Ene mas ag rang en ‚ 
LD) EK PARA 


BN 
Oee ane ch 


rl ee gn age gd 


ds gert, Hah las. Zn 


an 

aans aas pad am eggemu spaan 
er EE 5 

oan gan aam annen a Lara 3 EAN AN UN 

L leer 
ne ee EN 

GC 

de eugeen Ee 


en Zalen 
eere Raa an U LN 


4 


a ad vans Sen an an Lan 
al ae ed 
hansen (jeg era gg aa Dogan 

EG) 4 
Gage enopes 


aaan age nas pins span una 
Sn a 


eeen 


5 Beg 


geantens an nde ME and Dc, N 


au 


‚ 


SEL 
at BE Pe 


gypegeggemn 
eN 


En geereprnlessgen egomaagm 


won genegen a 


jergelk AN AN 3 LAM LN nie hw 


eee Cl Mn ORE. Ki é 
gmg tan, Sop 


een BE 


a 
6-3 aran: u aan (Lg LAN gend 
D) 


wong egen 


arena Jeg madang m HON 


ee | 3 val 


ons ng ea mans ang ams Dan > 


CE aA a ey, / 
Ge eel 

am S 
nen - À 


art 
gehenna js Ed Teken 


en 


DÒ 


a 
en de 


'e 


a 


opreed pe 


wu eeens egen mea 
geer Wentel bate tael. | Ei 


a Q. ar 
ph ee dede. HX 


eu 7 bijeen (ag 


con 1 (eam nù en aad ac an A 
Ù en 


og ong amg wa ham q AN 
re De 7 


( a a 
LO HI AD A A NM AD 2 U UU LA AD jp LN 2 AA 9 
ól le hd RCA { 


OE 


geenen gg (genen paas eg emp (ca. 


Gyger 
Ci ke zh 


a a 
oer 
agrar agen ia Be Zul 


Ga) EIEREN 

and ach aa da a (a 
© il OS 

b nordin 

ä gen), opeten 


Er gn 


aman nega en aaan ennen op (en 


le \ 


Ke jeg enge 


Kk eren 
E. | a hi II 


ede RSD ON 2 AUD AN 2 NN 
ee 


premaman ensen (a 


(a ae a) gu 19 EN 20 2 GUI AN 


Bareng 
| opaan 
E 8 here ah 
He an 
gapen AD jade) ik 


ìn 


t Mama t 


an camara gn Eee une en 


6-3 an EN AN ERN EN an an en a (di \ 
gege 


vaag gend Amg ens aans; 


se va 1 


ja 
Kese 


en U aan 2 an a a a AC) an LÄN 
Ze jane 


a =: 
RON AA UN KY A MAN L UD aon ann a (an: 
oa EL 
a se $ 
AAN U A 3 EN 0 FM U an 
Vat 
KR 
ien waan anna ze 
€ aon ana amaam eenen AD (a 


a) 
ee a be 


EN UN ADN 2 0 RON AAN BO NAA 3 LA AD A 


J 


a a a 
een UN JO Bl RS EON 3 A UN ANR \ 
ie 
à 5) 
CEN 
BL 
el Ch) TN TE ; Ó 
ME, LA AJLANA aNN EA AI f AA AA 3 UA UU GAT N 5 
a gna el | 
Ji EA a ô 
Et: thee keek Laane | 
AR Ó eN \ 
dd ete N ij: 
a J Ö \ 
niee 
C/ a a 
Ee 


yen gaf ag eneen gg ear anp sr (, 
a a 


Biene ee 


Bi 


a Ue GE 
1 (59) 10 Nn AN 3 ANU Vin A oNNN x 


ck Es d 


engen gemend dq ens am zal 0E] 


« ANNAMN UU : 


a ra np gaan en ee 


a ed 
Meh, 


00 en 
u rgepneid ga aaa. EN (1) | 
CA 
Gaur Nn AN aan AAN LO IN A AN AAN 
KL GJ) 
A a a 
VMS 8 ED ON Oa NN 
(je 
a OQ, a 
(aj vu En Det 
Seele 
gaan cn edo a 
Ze) 


WU LO aq AN ED OA ard NN \ 
a 


en Dat aam nn Ke 
agg Es am a geene CETEN 
ng “en Eeen 


ogegran Siena (ag enan nen n 
a [@) 
ereen 
a a a a 
eN LA AI AN) aan LA JN asn ASN) aat (EA 
aL, Drac IN 
Q AQ 
an an Ur an am: LANEN 
: KL 
je (Gr (al 
enn 
a a 
ed OD 
Q 
ee Pa an ie 
alen U mna em 
en 
En dv anh dan aen tn mm ans 
új nn vk 
Gskarun ant) ar an 1) an an (aon A 
een 
/ 
ge 


U en aman an nen „nan zaag 


Te omme: 
el 


D 
D 
e) 


ï a a 
ellen je 


E 


Ä ae a a 
ede 
0, / 
AN LD Lt EM U AM EN B) U A3 GI N 
ge 
aaan À an A anam Ean ang 
Be 
je Sm (an kenne en 
LS 
En ANN U} LN ASV gen a6) aan 2 an an (aan, RA, UUI x 
€) % 
a jan ARA 
da tn AO AS ANN AN j AN 4D AM N 
En 
rogge gj ge RE 
(E 
GE Ee Gn 


ede 


a 
one a ane a 


ennen 
ISES zp rag eenaan 

meen Cn 

DE hae Lon 

Re age 


phi 7 


hebk 


ere 


a 
en un dn een aa aa gj an aM AN 3 A ANN (A5 
B) annn 

ú Cr On 

ne ee 


É | 339) abba. 


tg ggn ern ac aq anas 


EE 


GEen EE a 


| 
5 
f 
4 
‚ 
8 
D 


« OM LAM £ 
Q Q a 
Ra A0 FAN 3 AT UIN LN FA On 
Ge © 
oe eenn 
Gal 
el Z ann 2 EN FN WA NX 
le 
Q & 
ee (a 
En ann 
OQ @) A 5 
ne, 
Q a ARES 
EN 
CS 
Ee 


oa, plan 


GE eden 
a 
Bas ammo a ws 10 X 

GS 

a a 
Ey Or (ga an KEN 
a 

UU B AAA, Ee (de) 


a a A. a) 
te de 


« re 
Ee a 


a 
eene al 
a) 1-0 

Oe 
aan 1 NN 205 ee 
KL c) 


ee 
eej Had, zj ana aen > 


ee 


ee 


3 


as) u az a am aans A 2 EN LO AN \ 
dee à 


5 


a 
el 
en abn 
tn en aq a oen an nd wy () (aa) 


el 


Ön mep gd ln : 


dn | 


IL, 
RN, Ne LEN X 
gien apk 


- aan aA U an ME EN 
el JJ 


AE, 


oa eon ano zj (ease fps 
a 
ent de ka 
OKE ed 
Ne dede 
De 


dee 
SE asp deg can (ann, 


A natenu qaa elegans le 


vn, SE 7 
et 
gp 
agen dm (eg qa anais 
En gemeen a sg em aem as 
Gaara Mazan ien gn 


ej en om dh en nag an (ad 
Ze 


geene 


PN A LN nÁraan an an x 

e Je, 5 Ya plien 

Jak Wu an On an eq La 2 0 2 A En 58 

Needs n p) 8 Je ce) el 

8 | He (We 

5 

Ak > â en 
RE (en nn | em et em eam ng og enn aaan me an 
Ei E a a 
gen 


a Q EEE 
pj EN 


| a a a Cy > 
4 ag naan enen gaan og eneen Md na Gj en (ny 
ha 


: gol : 
@ 


ES 
9) ene he 


IES Q 

ka HON) 

- ded 
Q 

Eje 

ale > 

a LJ AN Ea nam oen jaa en Mat a han, in 


ad 


Cr 
Sen IE | AD AN Def an En een aan mn 3m kingen 


EE a a Ou 
EE. MU Ln aan (a aan 3 aaa. B a AN A LA AU EN A AD EI 3 5) EN 
} G 


B En ao aq ann AND, ON ER UN AN AIN, LEN EN EN AN AMNH 9 CNN KEN NTS) 
| dl ED O0 JJ >) zl 


DE den an damn 2 run au a (5 BEN 
6) 


E « 4 


Q 
eneen en pn 
Q. a a a a a 
En ln Al AN 40 ek 
Gr 


a (al = a « 
en 
) 


Zn DENIS AN Meran a 

Ke A aen Aq AN 2 AD LN An A EN EM LO LM a aoh aan A4) ann ann 7 EN AN 1 A 

\ CL @ CQ 

ee í (@) Q a GQ « a 

al LN &) aur a a amvynn AST) 15) ALI IN fj UIN UA LL A AA RS 3 AN L aSU HAN 3 AN \ 
> CJ 00 5 iN 


a i a : a 
er B ALT EE 
à a 
AN EAN LN EN A UU AAM A9 HS EN AA AN AN AN aA aan AN AN AN AEN GO N 
8 Ca GS KL KLJ 
' AQ ce @) a 
E. en mime enn HAI 
dela) died 
Be BL 
(GA a BL, 
OR KA a a a a 
EN AA AN EN A ann a AAN aq LN 3 AN A5 AN A ANN AA A UN A AN AA U |A 
6) ne Wi) 
/ EE 
ea HN en: EN 3 N 
/ UL 
ur a an an MN A0 3 5 aA AN AN: een 


a 
ee egen 


E EE arn aam an da aem a maan a akaen a) 

À a (@) 

A wangen lege eneen ogen me, 
E AE a 

Ey, an A wu ao Oe ee 


aj 
es u En EN A MN A) AN EN 
Obers 
E a ja 
in gg, Ee EA ek a | 
af dl 15 


aje) a 
OR Te RN 


ereen engage enso diens > 


mf 
(gees (grgdjnen dE 


FO A UIN AMD a AN N AN LA LD A} LD LN AN AN 1-0 A AD L |A 
a ln ecn 
En CA NC 

arn 1D 3 EN AM MD U EN UU qa ann en MN £ 3 FO U UA TA EN 
AAD | 


SS a 
nn ES 


AFRA Oe 
oa Dagna aaan en ma epe odd un ge aen ang > 


Benen 


a a Á 
Ee da) vgi8 penn {eea ma 


RN Agpo 


EN 


ens gene egg ten EE 
ee) 


a Q. RE 
WANEER MEN Ge 
E 


dn Speen jen delend 


@ 
eo lef gg Dan Hr om naam ana wr 


aA Ee en ed 
B re 


UU ID JN, AN Gage rop etn gegen a ans nea e 


A. a. 
UU HD MEMMEN 
a 


\ 


a ee, ef Sn 
KLA 3 05) zE ojee mjet In 
KL cl EN ze i ON 
van gl gn oen (ema Echo meme aannam a am aarin 
a) a a 
ED 3 
cl | rd 
a a a A 
| OTE Le 
ht eeN 
B: Si pope EA EA 
8 enz um 09 tn Manana) jaaatsn mp eramagn nia maas 


a 
rte nun ER LO AN UA HA Ar) ASN AN AD UN EN 2 LA UI 3 IT) EN AN \ 
AL le) u 


a Bie a 
prei gages Len 


ee 


ke ln de | \ pt 54 At NT Baden” 


î t am Eg 


a 
an (a aa Men iS aai aan > nan an am a U Aa En A ON am dT aem U X 
SCJ Gn 


@ 


ARC 
eee OL Ed AD EI A 


egen 


E @ 
4 Rege ET en ha) 
ĳ : 


Á Q OQ. 
FAN) SMA | aan ve en gioanaa ge een RD AL LÄN 
| Út ee 
@) 


4 t Q 
q TERENDE 


De, 
í 


an ee 


5 E CS 
OEE eenen 


Q EN 
pe | gn 


geen 


6-alas san Eh hak gt Han age lang heeel 


E a a. 

Ì Ga dank anú, aan aq aan 2 an aa an AN EN an aq tn UM acu (an 
‘ 8 gj KL CE | 

a a 


® agp gereden 


gaen 


engen 


TT ven 


a AET 


É ‚B a gege 
ee eeN 


ge eggen a 


% 


/ a a a CS 
En Eee 
Q. CS Ce EE EE CE 
eg en ann An 


E: | cJ 
$ B eve) 


gp eugieanaanen sen poen sam B Ó zong neme) 


ala Beja oee VE 


4 (en mang f db pasa staar 


EEN Eh 
ann an A AN nh Een man nan Ön aan an EN 
oP | RDE 
9 


std, 


he | 


ei 


aa 4 
ng EEN 


Ee 


a ji BEE: 
Sargsian EN JN 


en 
gra han gl en ang nara en En wg e 
> si > a J 8 
ng eg De 
ELL 


arosa rejen | 


An 
ie AE U Van 2 ON 3 LT VU AA UU AJ AK Ol A5 Un LI MU on 


oren pj edn denn 
ir, a ay 
ER oma a np naa aam a enaaam dag eg 0 


a a d 
EE A PR 


eon megen ener aleen 
ve mg f 
OENE tcnle | 


| raden ME gal SEN Dn | 


aan) u) ast run a) and) À) on aa amd 2 ag a mn an 0) en (a 3 a a 
KL BL it 

k Te) en, En 7 
0 aai ene a 
Gaanzen Ag em dan eh gep en menen a ann sam sa 

SIC 

es GES OEE 

mjn NE 


RE Bme. JIP IN 


Es, à ej EE pe ee ed EL 


a 
BEA oee A men 


5 ZAR tbe 


oan ae ep enen Tiago g marum arg Semap 


ä « amnaaann tz 
dl 


gere ge 
a a aen 
ee ete 
©, 
ee cen, ngen 
au 3 an A) an aen 0 fd 0 Oan am en a on Bl an al 
JD, B Ne 
eggen 
een ecm an 19 ILO) tj ru an RI aem a an EED 20 geine Baan \ 
SADE a ed 
Gar an dà aan 2 an LEN dû an Be 
se JJ dd 
ge 
enn son Eapro en a co a an en 
de TED EN UA AN NAA AI EN A U ANN 
ALE) À Î EN 


CS EES « 
red Eee ee ee 


J 


Seg 


Ì | ede jeg am on 


@) a 
(epen a mia gans pen man 
> 
je N 
nde 
en 
andere aaan Dagen eega 
Q Ee / 

any end en {EEDE LAN 

d EEN Je Ö (a da) 
aaa mn ru 2 aM am umg aan (an 7 aan an 20 amg an 1 an cm aem (an 

oe eed Hf E 
Ee ne 


ee us 
KL 


ee 

gee Den gep ergensijen (ag 
aaa a) a a ay 

ie le he a hdd 


GG en % 
n& 0 AN CG ek MON AO AR HO NN HO HEM EO AE 2 
hj Dn Pd et 


0) gedgetapspage tun 


a 


au am a VU EI pe gernegpeen dna 


je OE Pe 


Een 5 
an A) 4D 1 eg gen ra gu 


agent 


eed en hes er Hg 


a a 
eea eN tap enso renennea agg 


a 
B jd : 


ear ven an a ns ZD GT EN 
jen 
gite Oe 
nl ( 
5) a Va AAN AN 0D Maa n Belk to) x 
ze Jol Öd0\ 
6 Cn Ol 
B beenen EE da) 
a La a 
to en en eg handles heden 
a a 
en ineen … 
keere Le, 
Go 
ee Do dan 
0, 
onu agu Ânes a maagjes \ 
O 
nd 
d 
Ne geenen gea 
OG 
gn 
gj maah arg ara ven rn a am 2 A 


a Ge 
nj 


meteen 4 
Goar Saam hen 


: mame * 
d 
> 
ke SE 
del Te abe 
sak gens, en Sik 
een La aa ermede (opp 
ee gE HI 
EL ee) 
BOR ek 
9 
En genaam dn, 
a 
gan an annn 4) an En an ER IL acu) vn jen a [° a UN c 
geeen 
\ / a ) 
Gaan en amn UI An an 2 LO 3 an aM a MM aan 2Q LQ LI LQ \ 
5 GC) DE KI) 
a a 4 a 
6u 0 en qa AI a am q aan 2 1 1 WU UL EN den A 
Oce, Jen 
CC EE Q Q 
an 
enge jen, 
& eu gee Epen AI 


gegen 
JJ 


ARE 
sm ujeg BSE al. 


a) 
ANN LI AD anar aan zanden chan eN a El aan ae sen acu an an Laaj 
Re ln GLE ag (ars, 


Ce CS CS / 
elen: Oh 


Q @) 
89) LA UU 2 AO 3 AO EN 3 HQ AN TU E32 dU AD AM LON 
el B 


manger JD) 
Sd err re kn 


ach ee van: 


aan ea 3 avi an een 
OM, LL 


ade lk ae oon 
eenn ne en 
vs agg hd oi Dan 


Q 
gie DE an en Hi en Danaa N 


agri tende dS al u fs 4 it: 


Ro, a Es 
(np sen NE nr BEER 


a AG af a Gn 
rj 


ee a. 
Gaan naan men Men AA ach aan dû aa L un d& 209 pn. Hen 

Q CA 

a a 
en keen gem 2 AEM 
a CE 

gede 
6 C) hen 
/ ngen SET 


A 


range is 

ono dele gjin, lan li 
a) Ee 

oa Be Te 

hbe eea 
aen 

au ig oa end a engen en maan ae gi 
adel A | 

prem Baere jee renrnan (al 


en,” rene 


som gem oven ad ad nam ng en en gn ran 


Rn a. a es malkaren: 
nik hee 

4 À 5 Uk 
B é engen pT e) 
ì Te — „) 
Ie oe etbnnde 


Gn Cen 
! jg dd maman REE 


a ORE Kent 
gegen B 
N SS Q a @) 

EN LD OD AN A A A 3 AO A UN U LA A A AM AN HN AA HN Si anzaa dan fe 
a, KL KL NE 
ROE A aa AA 
ADN SMN | U | en A HV OAN AN AN A) AIEN > 
EN 7 (ea Ea BSL, KL ASL, 
a) a a A CE 
dn TR IE BEM AN 2 OA) HD 3 AM HA GA EN 
Md J d 


\ ne 


fi Le) 
ö, enaar gg ennn a manana em em Lg naa ld | 


< AM LJN £ 


| 


Gen 
Ti Se On LR 


a 
B gegrdeggen 


Dep 


a N a) EIRCEN « 
0 gem an got Fan a en en a aan am an am 


í) 
D 


8 a a ac Se Nen 
edn ale nie 
dl EAN) KL, 5 IEN 


EL 
a a a a a 
eeigen 


a a q a an 
UU A AN 2 LA EON 2 AM AN A UN AN AN AN AN AN AD) AL AN AD AA AO \ 
MN MM GC) 


a 


a a Es a E CNE nn 
AN ED LA U ER HO A HON AN nnee dee 
GO C) WL 5 y 


ó a SS @ BA a a :b a 
ee nne a ae haa] d 
zl Cn) KL ann cl G 


GE CME a 
Ae en Nn AD JN U A 
fe) 


7 a) a aq a 

ae dae ee nen hp Id A 
AA Q a @) Cn 

Oe EN 


/ &] Ce 
an 


gege 


eng heer 


« 
Teen 


Di Bn 
egen a 
c) Ki) DIE 


ee) a 


ten (og vans Zien 09 A Dn Sn 


# 


5 Q 
TN DK a KC je af aa Ti ap il am, 
Q Q Et Q 


/ Q 
re ed En ) san (un, 


Teken ied dele 


C> Cy 
enge KE 


aA A Q 
a Gt each ag Tan enen Sijl En age 
eme Gr INEEN ET a Ge a KE 
EN, a aM 3 0D p Man AD 00 AM A5 3 EN GAN LE AAA UN GD LD HO} HU ikl Me 
eel a GD Sh 


name AAG e 
ie rn adden on enke 


a > COQ aac 
en 0 he lm ik LD UIEN EA U AS AN ik 
| Ĳ, 55 El 
CG â- 


Hit 


# hard Ke hs 


nj , Y er, LA 
RENEE 
â $ e X k' 
et OM | REA SEDAN p 
K ‚ 7 


rai. S 
5 seh 
a an 
en oge 
a C 
nen en 
re , 
Te ee dieje in 
ún Sonntag a a an ey «a j 0 und ana cm UU gek 
EE vi A. 
opens dn La Teng, 
Cl 


RA 8 Ole 
dee van a ao a an aan Dali Fac ann my 
da 


A RC 
egen Biggen dada 


en a ie 
ee AE 
C… a 
peten: oere a 
9, 
EN EN a 
na SC dn 
a. En ESS 
EE badend DEERD | 


a AMA a =a OQ 1% 
did We 


(u el el gegen gen 


ge 


D 


in aca 
an anda (BL a dk an 2 aan ka] 
ik dE 


(en em ve Ban el ng Rian rn an amalan 
ma ST AO Gh 
an ALE 3 MAAN AD AA U) 3 ARI U N 
veen en agen 
| VI 5 
aging en engen EN 
an, hee B. 


a aan a 2 08 \ 
) 


enn EN 
al 


ns RL: 
ah a enaar 


Er EE a EAP ET 


Een El EN (ang 


_ 


\ 


seren IN 
a) dl 


OR GS a. à 
UN El 5) Evan & is d 
Gn k 


eel el 


EE / 
u inn petra van Hia agr 5E 01 0 aad aa BRTN 
Ee, Á) BL @ 
En Er > EN a 
ne Neenee enten em anteinen eneen naenan eN 
KL C) 5 
1 OREN a ar a a n 
“an annn 7 2 A& 2 ac AN KEM LA} UJ U} AA A AA AD AO UA AN RE AN AE AT) AN) AAN AL U EM AIN \ 
A & J DJ) 
a a SS 
JUD AN AJ AAA) ID A U AG AN AA NAG 6 A a WG UM EN Mp EM an JEN aag (a 
JI A Jm DE 
Ben aq Oi IE 2 U A nae ae a 
(Ei ( í ü rn f d { U) ij Ù IN 
B Oe el 
gan 
h] Ke 
e Ì 
UU AN AK AN AK 9 U ee AN AO UN UM \ 
OÒ\ ENE KML) 
a 
Gan 2 En va aan an a In acu 2 a aam an UM 2 EN EM A eN an Ads la) 
BL CQ ) 
a 
UU £ Ke eg ta Shan 
k L, ee 
Ed ann an en AN LA aNNN AA EN U U U 40 am B on au am EAN U MN AO NN 
Be 0 Jel 
/ 
ern en PER GEE ee 
a a 
EN AN Ids ge anggap aam anaf agnes Ade (agg 
d) À AO CO 


(a) 
ro ee) an #9 a AO HN 2 AN ON A ASN LM AN 2 AA HN 2 A AM A 
OEL ll at) ó ä ' 


a Q Ce 
He a mag iiam anna pen en qena en oem qe, ens DN 


en aan ene RN 
sie OKE A ste Cl Ge) 
EE oee u eeen op emvamaa aad denan aastenp (agn 
EG ij 
arte a te 5 
Er ea de 
a a a a. 
B EE pe a N 
C> a 
UN MU 2 A EN 4D AD ER AN 2 A U a MAA 2 aan 4D AN AM AN aNNN AD AN JN Oe 
RO A 
Baggen en 
Ee an eene 
„6 én 0 
A Ene 2E ne Re 


Sen ay Egg Dena dieen on modaman Eigen eg Ek 
24, 


mpeg ggn 


es op 


a: 
u 


MET Pe Ü 


gemaggenedenenen one Wg Sas ag ian en 


GEN CS 
Ol tn enen ngen dahan an an ant tn 
BE, p) p, en 


(en Ee Ie meel 
pe ben en 
bep an î, hj 
ES he rd 
heee edel in NEN 
a « : ng 
JIJ genten | 


ari aap gong nana gemaa \ 
nn 
ng agens eg | 
(co Mie (EN AS U LN gp 
ah eee rde 


d 


an a ee Mee elen. nn 
&) 


gg En 


e Il ve (ef varden ee UN 
a 


4e 


am 

REEN a 
here ee enn. 
aaa lar ae 
wo ang ema am tn qena a god laf ig an 
In é pe) 


angeren g EE E 
EE eo ar bak 

age STEE 

sene morge anna sgn, 
K | jn „Berne auteaiggen ea (EN 


a 
Ö sj (es Gereisd 
ULKL 


É OEE g 
jah aile aa, Lb) jus, ae 
En 


ede 


se an UI ASN AÍ wa 2 AM AN AN ASM (en 


(eg sels eene ojee emg 


gmg an aen or am am an a JLU AS AN A) 3 UN a A 
IL, KL Em 1 
A a 
eee ZOT 
Á 0, . O0 
6-2 ann p 2 0 cn 11 aan Aon ah an 305 gij el 
eg eme OI 
a. a 
asen eenen nam eni Dn 
a. a 
aa 11 AU 2 40 UU) aat. Ean NN (eg 10 300200) 2 0 ANA AZ \ 
i Jin Oh cl € | 
a SS ë ( 
Ee EE aaa aam a AN 


peep ejlegggdepe 


UU rad sl rdf aan en an a aan 0 oa zu an \ 
KIEL 
geep EN EN X 
ea geund emmongau amnoeen sd aag aang 
ap a @ Gy 
en 1) 


en degen 


Q. 
waag ne inga anda zaag Teng an 
a 


Oee? Be Bei 


EN 4! 
EE Paar am” aan EL 
EN 
ee gn 2 AN AN da 


eenen dn ee nn 


a 
ih 
ee om gegaen À 
edge 

gE CS 
a a) MK Wakaks EÌ AS U UL DN UD A0 U UI EN JA EN UD MNN 
Ì JJO EAA 
EN La « a hd 
a dh LA NG ASV HON AN 3 AU HN A 


Be ten been ea. hee dj non st 


Goan sgs manden SD TIA DE jn EE 


ep Eeen qm ne 


wege 


Ae vpe ans 16, 20: ( 


og aam apen eng asen men: 

Je 5 D Se An 

kend El 
) UL 


5 


Ei) Gm 

Gaarne RE ML (NE 

A \ 

63 ann ee EE er We 

/ a a 

gehad l 
Qi 

tee Nehm een 


ej en 202 A Hana, NE Ren wa A51 1 a aM 2 40 U LE 
PAS Re hel jz EEL 


BW) U eee En en A AE OO 
Td KL JIRO Taman 


CEN ed 
sene an BN as WAAN 3 AN 2 AN wagen an 2 AN 
d je) Ek 
geen gede 1 
a a à 
GJ AN LO EF «an U A MN 2 A8 EN ann dan (AQ EN an anUl AD 3 LN AA A 
he On mn 
de Dh omen dee 
OEL 
nge MAN 


@ 


GEN 
eg dE ee 


a a 
dm bk ee 
(, En CE 
EN 3 5) ggagag nad nea jp eneen achat gaama ep, A 


QA. 
0 aen eraa ge Ee 
a 


en Bee Ue 
ze J 
en een KN zaden 
faam 
op 
Q. 
tg joe an am ana aso genaam en Kina q aan amara Dian te) 
a 


gin maag pan Slaan aadeen gg, ug and 


Ad 


We 


Gr ® A or Ohe 


Hi Ze e 


Wu zen veen ek 


a 
A2 EN REN 1 pan am aas ema ggn aan Haa 
J Ca LL, ) 
a a (Ak O 
Ga Man lS, BA aA ANR 1 20 A U AAN HON 3 00 0 (an 
a a G/ 
nn 
a 
ki at eenen 
(a) La tt @N5 
pane ur as as an dh a Os (aai ee 
OL a. G 8 O 
an 3 Eran A an am nach ach aan aan dS an a a aan an Md ea an 3 ag rug (ar 
ann @) LL Sain: 
aar AG Ee 
Ga u aap Tp EM 0) as EA) q UD A Ei EN 3 EN A LA AM A U) A5 
Bt ad SN ) KL / 
a 
es eben 
enen gem Beep 


en gelen, en sag (gg, 


CJ sa 


en / 
Goa Denema oan aa gg en en a 
a a a 
eg en 
UU Ln gem uu # UN gan UI 40 eeen 
cl Ta Be, an 
en ne ta 
SL, Ó KL ML KLC dl KL IC En 
le. . CC [a = 
TE eenen 
us (ei Sri aon Kan mn en an 3 a ei WU) a gen a aan kam 
ie el LO 
tua sns ejeg es 2 UN a 
az A tan 2 Ul A 1 Mton A mradem ae As ass an annn (art mang (ea 
cl En Der en 


nj 


/ 
age Alen os 


gen 


aan dek aam an acu an an arur OT ee (EB een ea > 
a KL 


wegen jeje Gra: le AN 
Q. 


(6) EN AOÛ 2 WU YI EL UU 2 Las A ad, KON ng) Man 
G | KL 
ans LI 
aaan Basenamag ea sneden jn 


e a (as 
A A8 2 EN AN AS ann vas aan 3 A aa an aan 3 Han Kaon) Vi eon asn 2 an) (ann UI \ 
Ó (en je Ne, 


mel EE us 


Jena en haan 


(an E ke 
à hee 


ae jg ap 
SS el | 


Garang aeta Re fe 


pj e nengjnge 


Ob 
A ed Ben wije, gespen generen, 


ar a) 
e Hen AT MN UU N 
OOR IE 


geej gtr greg 


ED RE Ve 


a CN 
greg HAL Genen et eenn dank 
ane 


te Dad af as aen 2 ru en a HI as ann aen 
KL ASL 


B gods evekgsnjee opde | 
ä zag EE Î 


WU FN AN AN AN EN U AN 340 EE sen 
MRB OM el Ö 

Ad ana EN 40 an Ad EN q AN 3 4a AN EN IN 2 A aM aon Lr _ AN WU) 2 AAN sf 
an gn jm st 
Nn 3 un gan 3 En Ka aci U EM aen LU LQ EON U ATM 9 UU HO AAN } UU LO RO 

en as EEE LE 

WU U) 2 NA EN OA 0 AN AT EN AM ZU OD A EN N 
gege g 


sb ere TOEI ant: 


prs 


a. a 
aa aan Ki af an a en WA a aan ru) an a am OTE N 

| u, ie 5D alken il 
a 3 af AN 3 MN IRAN ij LO aA an Lm ann aAA MM 0 pj 2 UT AO 3 NIN N 
i jop 

. aa 3 Jan aen 2 an U AI 2 ANN BON 3 arn EN U AD AN AN CI EN AO UP A (ARN 
(on 9) zere En, 
meae aad eana gna aman seg gemeen ag ag Deny \ 

JW Ole EN 


ENE 


y 


4 


e el < 


a a ROSE ns 
Ve en 


Eee Thakh 


a 
ee Aalen 
É kbs 
{a SE EE vienwns a (aaa am an ek ann 2 (am a \ 
| mtd de na \ 
a Za 
En ema naaa et jen Mena agg eN 
[ ann 
a pe 
en EEE el ane AE 
tg ee 
nende eN As EH He 
KL Ge JE 
ge U 2 AN KEM \ 
al a 
ee de LQ EN \ 
7 | 
be gerne aag en noi (jas a aap enn ep (tn Lal 
CX 
eng 
DCE HEN Ja 
| 4 tes en 
nge EE N 
ENEN opta gigs 
amedee eggen 
a Q 
en aaan a angan an (ye aan aas aa a og ema a as 
dn ) B) 
a a Gs a aes a 
EM LI EN UI AN AN AN AN GEL 5 ann Nl AT) 40 A HON AL SN UU N 
Kl aan, 168) 
a Q « @P 
AL AN AN AN A5 3 AN AN UN AI EN AM 2 ER 2 ann an {an 
hd ) KL 
Os A / a 
Ee er amen 
8 
De ee UU \ 
Ö ak 
eega 
wur Oan aan am 20 N10 AA UIN an ah AAT aur ah ah a an aan 9 ad 3 am a Up (AN 
dl) EN C s 
GEE Cl a a a 
Ze 
a 
MI LA UD KON 2 U Uil EN q AA AN A aM 3 IN nage jen ej 
BL, Ö ad 


RR 


: ambo : 
„An Gag aaan nap aa ta) ema aa ana on nag, wu | fax 18 
fi | dee | J eg 
EN SR AAM ON | A nc) rn re 4 KENAN 
Gj A Gu Â J eN 5 Úe 
25 Eene en Jl 


und jaN EN Ek 


En 
&n taat enn ven aar aen em gE gj mem en 4 


En a 
EMR AA UN AN En KA EN AN AN AN Ah U AN EN 7 UU LU \ 
je dad heee ae 
Á a CT st AN 
a en Vaag aen en aaa 
a / ik 
EN Eh hee ae If 
Ee Ole de 5 
opm 2 asma an gm ER ee »ed 
riek AE 
eN en 
tga amoget sE 
enacn 2 an nen 2 ana een 
vr en eee 
ng We UN El LN AN \ 


ojee 
[ 


nl 
eige nag een me ien ei 
a 


se 
engen 
ann OET gE A EUT A ION 
UL) El 
a 
Aaaah naangn grgentgjnlgedten 
GJ a C/G 
mjn Sn EN 
we, em eng enten ggn Gofhamoag HE ema, 
a a 
bed alaentek Band 
e) CO KN 
a 
rd 


en a 
A 2 8 aar aq an en om nen Ei 
Cm B) BL, 


*_amn bam 


a a 
GAAS 2 AG UI U A LIM 2 AU ZIS NZ AS 


« Q ORARARAS CS / 
ge a SIN 


é Q 
A2 EN RÁ 2 MG Tee aa «a emt anan (an 
BL ) oek 
a} IE a 


(à 
AIEN HD ADD UI LA AA U 3 AD) UU A) AAN NAD 3 AA 9 N 
ante led| ) el \ 


La On zi 
she Se \ 


epe lo oe EN 
Be Jm | an. 


kk eenen 
h 
enen agen on FN 3 AA M LO EON A 
KL AL | 
@ 
HE ed 
EL ÓÁ 


6-3 U en an WU LAN UN KDL A2 Cn aika Een 


es (eN 
Dae Se hac 
ens ag Sanamugidees det eh 


eden 
a} 
aam aan 10) aan an ah Uk acht En ad 1 El aon (haa 
id Re ee 
RADE De Ane 
Q / / a 
DIE OE 
am ; 
a 
Br 
EN > 
Gos u ac am a aan a mt (1 
(pW, vel 
/ 
RN AD LA 2 aren Bada el 
Om d 0 É 
en 
Ka, 
geeen | 


en 
tage ere sap ang. 
a 


a 
SAE Ee) a) jd 
È 


a 
am (uy as Eng UN AS aan EL 2 HO q am ang \ 
az el 


DV @/ a / 
vn ed he 


z rr: 
Gan 
/ 


wnd 


We eea ha 
u Een an UN Ah aa fenn 
Ldds. il B, 
nj DAA IE REN 
IS abri 10 2 gein 


emee 


@ 


Cy 
On en Kaa 2 am nan Dada Etn Us \ 
@ a a k ev 
en aen rama (gro (ng 
a a a / = 
HOL AN 3 AN} AV A CI UI LN AAA AA AN B A [AN \ 
IL, cl En 


a. gen ne 


(ataon aa, be 
a) 


En gan zp enoma (0 hie 
ECU 


Bogena 
a a 
A ae \ 


ee om naden an 


Ee 


Goan en je namen aa an (ny | 
A BL, 
aaa aeg dlg 2 El ee 

) RL, AL 
a ee ef 
ne bee 
ee a) @ a 
Rie vn 

(SL, ML, 

Be JIS ( 
haelen 
qena ten Cà aen an ah amana a Î a \ 

Ö a 
ree 
khul 
Goyen 


TA 
5 


< an < 


Q. a 
el 
c 


di a. | 
Oa 
| d Ó 


E a 
EEE tan (ang 
a a 
a nn 
Q a 
ba pegase eam ea 
> 
un en aa aq an an an UD AQ enh wu aaa.3 an 2 \ 
Ree SL, 
el 
EN 3 UI 2 ann hen laaaan aa 
5 [en D (5 En 
Eeen 
he enkelen 
/ 
Tiemann ed Aeg lan da en 2 am a (an 
(@) 
ar nad ana aj 
KL 
À Gan e 
eenn een wk 
KL 
@) a p a 
gen 
Ere 
geen 
a 
B RA La \ 
EL W 
Beg \ 
aon ane enge q wgn aas aa 
5 GJ) b 
ENE en SEN 
aL, 5 j 
4 a 
en en 


Et Se an 


eeen 


Egge 


De 


{ a G 
3 A LA AN AN A AN LAAN M 00 {Ganzen 8 
TEL de) 


tt. Ee hin Walaa 1 
AE: 
be En h A 
Zan en bebe L 
KEE ete 
jerre amd an Aias en 
an an 40 Ur Blijde Ee 
2 ®, 
wies, TN 
zen OT 
En agen enen na van arn En 
a. 
GN A9 3 AU AN AA AM A A AN 3 LU) EN EN AD 
alerte geen 


5 
ite a J 


da eme hann 

kben 

ea qe em aaan a an gg en eg nvm \ 

Ean wen e) 

em Á 

Bieder en 

ai geeneen anp, ge oog 
nie ECT 

ht 


aan gg en am jeg Eisan  fan 


a 
Ben ON AK 2 UA 


gee TE 
Een aas 4 en geen ana aaa aag CE, 


Q. 
KD benden ee 


en bie en 


a 
peen Bel 


eemland hce 


(apla) @ a 
UA AN 2 A AO MN AK Ol LA AL AN L RAC) EN 
DK) 
GI) 
U 9 A WU AD UN an an ad eN q an {an an | an 
(5 KLR | 5) IN 
Oe eega. 
En Degen 
Ee 
Gaag aanssadasgenm, an aa (ac aac \ 
Oe nage en S 


negen eran (ej 


ee 


a 
ik enn 


u gg ea en (UL AMD ion em eg on 2 \ 
) HL 

geet magpnas l (e 

Gna maen age en qesmaam snaar nfenN 

a 

En aag anita (oog agzan 


Q a … 
den 
on al 


ng 1de aa am Cp jean en (gy, 
24 | DAN % | AN] eee Die 
ar, PJ Ja, 


ge dk eee en 


ene 
a a 
(ur ae q 09 2D) AN De SRG 
Em la, JJ ch Ja TE EE 
a a 
ah an 3 ann goan and oma gag nn 
a a aa 
Dee ee UU HV Jl AI) AN AA > 
En 
mee js 
ann 
eee eneen (ej) 
a ak geren en (ag aa 
GELE) ke 
he ee 
bh 


a 
Gr Kn 2 3 jaa wa ana LN EON N 
ann a BL 


, > 


ed Re 


Gao eg ennen vien agsenagam sn den 3 


a AAS a 
L&H EA 


Pe 


EEL 


RK 


vorig eam gg jegenen 
ke eee 
emoe ae arm aaan aes angan eenn 
BEAMER rn 
arjen Ge 
draa nva lagen Biggen a 


REE Ee 


RE ú 
bki bhke 5 


le an 
a a 

a 15 ope em oc enaar on ane aan aa gN 

KL (En _À 


ne alan. Uk 


en makes een 
open J03 gegen nge 


pa ER 
vS re 


jo OT am aen a am le 


EEE OO 


* annbwm : 


Q Gn 

erug ed enne 

Ont Di & 2) 
Ta ee 
le 
) ld d CJ el 
(Ell gytaungm and U RN 
Eng BL 
Cam airs eran Beg menssen 


keen zdat ee iens 

ee an ogg ema amo (ag 
Ee ee 

en EN 

Gpeg en» Ek 

La A 

geeen EEN 

ggaepachens enen u ON 


om ang aadje (ens nam en 


Ze 


Ee El 
Ve ann E GI IG 


ED EN AN 2 ee 


EO 
Re 
Gean an silanen qr (en 
mgpsgerf dg Sern oj 
en 
genen nadia mans 


> 
EN AN 3 AND AAA EN & AD AN TD AN \ 
KL 8 EL 5 


LSL 


doeh VAE aen 


an Oan 2 aM Daem a en 2 an A an 3 aon 
Ea ein 


js hd 
(HO 3 U PEN 
cl, J 


ogen getogen palen qena : 


ai en geeen me sE, 
a j 


en q an ar 2 a a Ui a EN A EN UN AA \ 
dee en 


Bee en 
IRE GJ) Ì 


= a) a 
(ba) Va ua as 
| EL 
@ 


as FN ASN AAL EL as 2 EN (U) 
am 


1 


Alsrengge genas 


est EE 
en 

an ggn jg Dag gana egen (nj) 
Gaaanag deon ano gj genaan 


a. 
ikben bele re el 
Gn a 


AD HO) U AO HO A 2 {ARA UU KEN 1} HON AN AN X 
Lldad cle 


FE ke) 


mt cher er 


elkeen en 


J 


Ga Eg hen 


jjge galen 
Laren RRe5RPR, ee 


EN (an 9 anr ASN aaa. ANNAE EN MD \ 
gn 


en 
lede aen 
Sgr dopje? tan (ang. 
eee olen 


al 


En Q a 
ans emg en neema jn 
d « 
he el a (aa) 


Zj, 


5 a 
na god 


: * ambu : 


Q. Q OQ « 
LN HL EN ORR, AEN 3 AD AU AN AD AO AD 
ree ON 
GC an 
A0 2 AN AN JN HO AD AA EO UIN AI EN UA N 
an) RE 
Q 
dn en Pa an aa) 
Ö 0 
a Ct Ja 


Reken ojee 


ek 
OO jd | 
tg eden gen dieen jen et ( 
JE hen 
EE 
a e 
EL En ALAN < 
(EL, ene 
gegen eges eN 
ln 
a 
anas, in 
KL GL, 
nag ea lache gam a a eN 
Qc 
EDI HD a 
LG, 
eene Eeke ebk 
k C 
ah en 2 en aaa(aon an aur Mm Ang EN a 2 N 
DER RE 
/ 
LAAN 2 AN L aaan 3 A& LO AAN \ 
babes 


u 


OP U ( 
Ók Ó En Sti 


Ga jn <D gn 


an neg nang 
KL 


ae el 


GN MK en UU FE KIL a MN 1 
Nd) 


oa ae) 


samara en Nonna AN 


Je 


saf). 


ní 


- 


a a 
Ad 
Jo ln 


26. 


aa 5 4 ren 
GAD Aloe EES CE RNANE 
09 


am 0 egen A | AP 


De, Gar ag ai a shaken 
zl OE as B, 
k SV 
OE dede EI 
®, 
ana EJ NRE Cn Ea 
Ö\ ie 

a 
ES Ea ns Onee mg ae 


EL, 
Grieta gp 


jena eb a 


U 3 a} ann Daem aen 2 ham am ad 2 U] AAA, X 
Tal di 


p. (@ a 
en KE 
Ld 


LRL en A 


Bn era be) Or, 


ae wen el 
ne 
en en 

ì jr Ee 


/ a a 
de DE LN AAA N 
SL, Jan, 
ai = 
Ee aa [LA 
gegen NE GI 
aa 2 un an ui (aaan 2 gn 
nd | 
a a@ 
nh ee U anr 


A te A 


mensa Men a Mm 
pakke 
Sahne en 
eb 


tn eg zona vr a 


Nan. 
aa a a a 
ON tn Eee an 
am \KL JKL Oe 
a / 
EEn 
ee 


- ann 6) am E 
Ja Ô a @ 
nee en U N 
annn 


(EN 2 MM AAN FN AN Ap UU) AM 20 ANU AA} GN UA \ 
ar KLI, 


> a 
gan 2 ann 3 an and PN aM LQ 1 EN 7 LN EN 2 A0 (a 
a Een 
A BEN ACN AL 3 Af: am AS (Ly aans ann 
oe, a 
« C> 
Gaan PN AAN AN 2 ADG EE 
Jó ) dl 


e @ 
a ee 


(en 
ee ak 
Zia pj 


ns (gd ns, nj Ejaan 
en N 
en aan agp em aopen ag en ng (ag 
wan aap aanlog een en nn 

opene a ach aan em en op warn 


ee 


ma gens don dd enz nmngd VE 


… 


ate, en 


ee Kaka hek 


neons akin doch asen N 


Oe, 
be cp gekan Zeden 


Ra gee AEN Xx 
senen 


zhe 


wu an A) aem 2 ER aa A an 2 aam IA 1 
BLKL BL NIN 


bans rk anje se 


8 Ei (pga maan eg aon(ag 
Jem'dl Dy, u, 


ER a an lan 
he ed A : 
Jay Rire 


BE ma) : 


4 a et 8 \ A 
ene 


gee aal ern 
DR ea 20 2 2 aM A a CU IA 
B, El IL 
Of 
UU EON 2 OAN 3 5) JL LA AN 3 0 AAA CU \ 
VREE Hi en ee 
ad an 2 eD ann. an a) 
IL, u, 
@ 
ene 
de 


eren ash aan 5 U aan aan \ 


a Xx 
ne Ee \ 
En ved 
ojee RRA Mei 
Hie oen 
Pino ke wegen 
a 
U aa ar pan U AO an an en AN an 
OM KL ej 
ar TEN 
A @ / 
en (amina mn eland em ef 
re 
un Een 
On a 
OM EN 
aan LSL, CJ 


(ale pe a 
a 
ee 


en gn em ech ga eg np (agg 
eme kee: DS 
aan ma gam an smeren ag em ana 
{epen gi 
dele (le 
a se al 
leg rna maag mr > 


UU 3 U AN eren an ag 


DD 


ken ee {Àg enag Ei 
PR BREN 


, 
E 


' OENE 3 
ETEN ES De 
agen gegen, a 


Breyer aes 
[CNI AN aan enh Ln UU EE 
di ea 


el Sel nn 


GN 1e) 
Beene 


ee 
ema gggeagen ei zel kak 
a 
An d AN 2 FN AD AD 3 FO ON MN EON A 
EL AL a EL 


1 Ga 


ee See Kn 


ba. enso, ZN A) U (As q EN 2 A& 
wal ok 
En 
aan (an g aan aq aan 3 WU a Il EN 1 UN 3 LO AN 3 EN \ 
Eter 
LG Ë 
Ee 
maan) en 
cen zon (aan asian EE TE 


ASN ON pA LO 1 AE JM FN BAN ATD ASN oi 
En 


henk ee el 
an 3 den 


jee 


en gg angen pa ana  en ) a (en 
EA CS sl 
ee DHT A UI CO ANN EN HÔ A 

ie BĲ 
AAN 3 EN EN U 3 AU UU AN AD 1 N 
OT) 


Seen - 


MA'S dh } 
oe sl Es e nk Pe ren 


4 ang il 


jj: pj ge 5 da se | 1 | 
eme eet BONE 


nd gene ren q en (je k 
bbele a En A 
rte EN EN 
laan geenen agp ensen aj Ke 6 


Ah U aA ee er Do 


Zaan 


EE 
a HN 3 FO REN AA HON} AN AAN {AA 
| EN JE 


q a 
ee peage Î 


JA 
rag gdeslagnn 


/ ee 
tn a ann ri a erna s an „Aas vi 


(ergen d eg ed, 
k geraas am oan aen Af ag rl 


6 an ah vu 3 an an analaan as an \ 
OÛ, 

ahaaa (eegaanan ogpens ecn 
En eten 

et heee nk ne A 


ef Ae (aal gegane 


Te gole pj Bd otten. 


a 
AANB Eeen 


bugers jennen 


ED on jens REN 


ES CN 
HM AN AN oaeen gren ejag ep aag a open en laan 


er 
ú 
É 


von eg e ej jee dmegoa an qeianen mep (g 3 


AVL) Tj A UN 2 an ur ast (ay aa 2 ana en wij on aan dad an 
IFO OE 


kas 


5 am 88 
egen 


nege da Aen \ 


IEN 
Dh ag ta aa ep 0 aan od an ST 0 LO ER an 0 nag Da EN BON | 
re el y, diel 


a 
Ee an getrimd \ 
/ 


van aeg Ege, 
y gan 3 en Soon: Oe Dn 
PVE ) We 


aan adi en U 2 ED 5D EN U A 2 10 SD AE A A ej 
ASL, Ae &) Si 
Gear am ordanaaem om ag aaa (ES an en ag A LN 
Ó OM 
EERE jd Q (Ces a a a 
ene een Aij 
ad da JRId 
venne 
an 
leg 
f a / 
aam an #O AN AN vg ne Oad a mata ag et en En 
LE ee ann 
a 5 ARA / 
ze EO okee 
ee (Ap, a 
eeen een 
6 on 
eng ee a a 
G 
a aa Ga eN 
eenden 
ar eon an a mn dj 0D) ann ANN aan A AN A en dan 3 an aur LON \ 
8 Zn Le GS 
a a 
ne nee N 
/ @) « « 
enten em en a 
ej 
* Ee Q 
1 Vaan nana tatie aû Dj ang meg eem au sG enann ag \ 
5 PR J 
/ a: fen a 
en eer 
a á 
a FN A am heo a zl den 
amo en ela Lj en joen eg en an as gna ag May a 
/ a a 
AN LN aRB„ANAM AN LO A0 AN Ah U AN ac} UU AQ AN AI AD #O 60 UN AA ON \ 
dln ded 
En A 2 00 Ul gn ton en in an agp on A aan 
KL Ca hi 


a a) 
ea vur wt dà an am 2 U aam an 2 u ea a) an \ 
el GQ) KL KLKL 


ok vend 


ne Ce ni 
KLO KL \ 


[an el (ey vann di en hoen an (na enaaam em un 
Á 


WE an 
15E vj engg cap> 
vg em gj ee a anamas (a) 
a Ee a 
en Aen eee 
a 7 a 
na jp ON 
a a 
Ee Oe ET 
aL, BL 
a 
dj (a) 
/ 
af ea N02 U ar tan aon LÂ EN a AAN UIN AAN | 


Pen iem eten e 


a es 
geensorfgendfjefjenenen 


een aa an gna ed, gebe enn. 


oe rans egg na naaa an a) sab: 
d ER a 


AN Dee hej OE ek el 
cle, d 


Ce 
Sg eagen 


Knee. a ST HEN 
ierk 
, 


Peke en, 
es > en 
tkn bd 
Ca (2) 
pe hak oeil erken mas on enk 
mnonejegje mg Ne 
geraas raes ag ane an mame am ds mam manen N 
eeN a. a 
sd ke 


oan genen aur oan aanmanen aam au ig 
CAN A el AAC 


a € / a : 
ehhh shane benden Oe 


8 ann 6) LU E 
aa a 
aaa. FN Ee 
BL / Gl 
a a are weta! 
EE ld 
me at s 
ojee smeet earl enionedegng (enp 
> Li 
4 a aa 
ET ee BOA \ 
OÌ ML SL, cl 
aan a ay 
gen (ag Ut an (ac) dat ann an HR an an ann @N En ann ann 
a a a a 
eon (aam am en en aan an ann as aan an ten U an WU UU HI) GN 2 \ 
md 
ee od en acnp (AN 
( 
aem aa aa (on aa aam a aan AO an en an amn 
Oak 
a 
(EN AN AR UN 2 UU A LO A) EN an UL ANU AN) a ADN AA \ 
SL, GJ KL 
4 a 
oom aag eon an om aan aem ran ag an arm amn en, 
OA É MIE Eee 
REM q tan ACN #61 en a 
Old A 
De Se U 
a a ae al 
AA IRE UN A& FAN A UN 2 ari Un eN enh an FO 1D ON AIN A 
hj KL RL, 


zi (LO 


a a a @) a 
Ei aetlam aan en ee 


A. Gn a 
ee eN 
j a a 


VO ene A een 

egen 
a 

en zi og gg ram Een 


ed Oeren 


aag an aas eran nag en wij em am om A aaa \ 


a 
Geen en 
a 


a En 5 
eee Pe nn 
a CA ĳ 
ann ng 3 an p UU a AN HD AST aem 09) Aen (a EN a a am ar A 
sd st Ja 6 
a 
jee Seeds AD a 
d EÀ , A 
nen len benne ele en 


CR ve 4) 
a Sd Ae Le edad 
CE 


, 
27. 


: ame : | 
wkngegggdedegd lan — SP 


be 


weeke ereen 


2 aen aan een 05) A on 00 yn EN en a 
BL Penn 


Bg men gio graan (ap 
WO a d is a EE aa Ee 
Gn el en EE 
heteen 


lan Eee 


om ong ea a egen ep Danaa en epen 1 


BAE De 


on 


Q. {Oi & 


@ AE Q 
EA ON 
oe 
Rn Senheee  lel 
/ 
rg 
cen gn aa en 
ze) 
eee en 
ensen Oan ge ann en gaa ej ogeamagag sap Û | 
oane on 
Ze 
a ) 
an jg peen A DAO EEE 
Es Q 
UÌ AV AEN UN AR AN 3 EN f AV UI) A AN fj EN ALLEN MN AN ONJ \ 
Ore Gal Gel 
gs gen EEA 
a a A) 
gern on ENE Er 
a 
hbe 
Öangan ged 


greg 


a 
aam Ô qena eg agree aen maen 


EE 


t ang : 


A 
ee a dee 


ARA 


nnn dk eee) 


en (ian ach Coe ele 


geeen jagen, 


ATA a 
Te ek 


Taen 
annen pare a en de IJ 


ED vn aam 2 na om a a gn am en a 
Ó wl, 
ne 


a 
hege EN CO IN N 


ee eh Krain aa om mam en En 
wand ach jag en 


naam aang rtg sena Kiana en Â 
LD LE} 

5 a a 

Oe denon 
5 | 

rb, ede 
engen 

(en: 
as 2 AM LN MH] ach aad an an as 2 an En adh aan BN 

Os, 


/ a a 
ADE 20 Lan aam aA ET 5m em  OIN 
dl B, d 


ee eeen len 
engen ke 


OE en 


Ce 
gee Dt 


ee debbie! 
es 


aan nan dà af 5 ON Te 


Le | 


En Cn a 
vlan em mn 2 na gan a GE 2 as AEM asma am CC) aam 2 


Je 


geegenelegeieggam zo neg ocnap en aen 


re 


8 Re N A Î Een 5 
od Ì tteok en 


B. a A0 
B eng end ns enam an menen eN dn 


A: 5 Q. 


pn : aaa (gl naaamaas gna zen namen wijn 


a) 
AR A EON MK) 2 ANR FO A UMD AA AD MN AAN LD CN} AAN 
MCA E 
QA « a « CE 
uhh aire bata Lg | 
À î 
je ACS AGS 
ae en eere eee 
> nin 
a A are 
Rnd 
ennn eN 
LN 3 UI En U am) un act aen Ar aan 3 En arun an an FN aen A 
GS En aan 
Cn 
dee mugnden UU) AIA UN 
en d 


ee a Cr 
wanen AE N 


EFA a a Q js 
wu En Or ac) Gp ereen eng (ey 
4 ï 


ns ED 
aa A As (@) 
1 KLEM 2 EN AOM AIG EN U LIJN 
a En 
dae en grenen A tan gen 
a ee a 
ageren 
Ë engen mien a oaeen. N 
gem am gam en a na ra ar ng 
LU GS GS 
Q 
rn sr 


En a 
gere ensmie da dn zj ovdaandhag nam ar (an 
[@) 


pe 
JC) 


an lademaamaug ho HN Geddes nj 


Bieden 
ago gee TEN 


Re OI taan na anna a \ 


\ 


t ammeam : 
a knn a 
ea 
e D GJ 
a ESA a ° 
a ha 


As a 
eN (da) 


GE 
a 
bh 
dn 
ike Le en Ea (EN 
eee en 


[a a 
gen an mn an-an a _n  0 d) UA 15 IIIe \ 


Ü 


gee Je ee MN 1 LU CL 


eeen 
GCS Ges a ENE 

BU 0 Han ED a da aa gn 

4 a a An 

EN 
AFA ENA CA 

el 

OE, B BU 

ia abe we Ni 
E) 

eeb b HN 

gen son 


ende EI 
1D 


BON GN aad a agg ed (An ind U] 45 
ik eng 


Ee a a 
er 


el Eerder le 
ze hs 
rg (5 (4 | 
E EI 
ENA a 
ee ede 
5 UL, KL EL 


Gs EE (Op Ges En a 
ER AS) ANN BON A UU A AN ON EN 


et GEA a 
De en ed rn. N 


Ed 


GEA Cel NCA 
ee ed A 


e … Q. a) (Ak 
a Ne Ne A 


EN En 


ane rsian Ke) a a) 
kan eG a naam anp à traan an San aon aas Elac 


antenna, 


SGEE bne een 
Sjemjssdegegven 
55 LR A 


GG jg Gemen 


bbr b na 
oen | 


AD 2 aen an am aan La) aon AN AM AN EN UIN AN AN AN AN UN AA \ 
CO 
Bnei ter IE) a a 1e) d 
en EL rn a alim 
b Ór IL : 
a a a bte) 
(en (aan acht aam aaan um (gy aam aan om gn aem nana af 
(lagen old tn 
(Gey ac oa ge enaam an ap ann aan a em N 


leen EE HIE 


a 
am (aon on aci aan aon ope oen en Fame am en 


mm 


ij 
À 


FS 

A 5 wl oo am „naa eh a aen cm an u magen Ee 
A LLN 

rbi een ee EN a \ 

/ © a Q 
os em a a an ng en 
Ek a a Gere) 
ahd ee 

a a CX En 
qe Om A EAD 
OÛ vbn 
a A 
ip ren mene 


aneka, kl ee 
ES 


Be. nalS oee 


ogg Oek 


ie, 


u Mn) (a) he X 


a. / | 
/ en onp emaaad en et Hand an om oa (EN 


; En 
de geen ed (eq om pmen u daan IE amen 
} @ GG an BEE 


: ae : 

es Es: ALOE G fensnsle' 
Se de \ 
Be 
bele 
genen 
a 
ele 
aq aam af aeg aan on gans anas aas Ean mn, 

BL di 
en ra CN a a 
Ge UU A1 40 AN MN 0D OS le) 

SL U, KL G 

a a 

LEER EEN 
E aca a Oe a CA 
RE EN oetan 


ij 


[@) Q e 
RN ee eenn 


ANEGRE a / @ a à 
Se lea 
3 5 EC 

a zee a 
ede 
eene cob eb 
ne on ed dik 
Le ed EIT 


ne geen le Ue 


en Eine en nam aap 


a 
ar a 4 an ant en ann AG) aen an nan en an an ao) AE) an ah \ 
Ges ECH 
} GER CE a. 
Á eene nn 
@ 
EE a 
ann 2 LA U AN EN EN aon an (ag ae AT SA ANN pp AO (U AD AUM AR ANJ \ 
ann BL j | | 
KL 


a) 
ne , a ee en (nan en annan « 
ak 


lat 
Ee (B un eneen U 


: f @) 
as lam: ee ne 


5 /a GRE 
SN ID das aaan en naam aan „naaa nn 


Ale) 
fen 


AREA CS 
Nae Nee ULAJ KI UÌ EN WIA LO sn aa ad de ù | LA AN LA AO T (ES 


( za 
J 


USS) 


A 


geen gaan mam (eam se 1 mam nan 2 Araa.eon an ann \ 


\o 


tE NN 

Went ik a E we 
ce el A 
an venen sne SEE 
« « dl K A Cn 
ad dj beleend En 
ailes an oem aa, neen 

) an de 

gens u opnaaggendg tege a dn (an 

a / 
aan 2 run (aran an 00 2 GN EN 3 oM AK A12 IN ON dale 

Ee ee en 

eN aa or 4 
eeen 
WEN 

Ere) 
ee de uy (al 
ach run 2 aan 3 um on df) ann cn enaar ana em vem aan eon an \ 
AEEA 
gg 
aa. 

ben hm ee 


EG UL A 0D en 


venen a me gamma nn ana gana emaamn N 
t 


a a e 
Ee 


a @/ 
oan aen aange mol en Ta enaem qeeng 


oegensintifpeg gene 
Se gt gu SE 


De op 
EN 
kenen er 


nj nj en 


Age 


hara gel mea 
Sg 

wiee) bee en 

epe prog “Venen soggemsegp en Heragg nnn ujjeijs 


6 ann € 6) 
aa af a gehe 
HO 3 UIN 4 1D IN AAA AN EL LO Ee 
nd ad € 
= a a ac / a 
Eee DN 
| 5 
el @ A (AA. a 
erge 
alan LN Ein een En 


Ek etn 
pe 
a 
B and) ann Lau an LM ANA AN wij nan nage ze 
GOS 

6 > / ac 
lar 2 an a VLA LJ A8 2 VJ UI 1 aM 3 «1 OA nnn En EM on (aa 

mj 0 J d 5 
: 8 AA (anten 
EN 


ze ee a 


@ 

en 
C 

een EN Ll 

@) a ie CEC 

Hag gep eg Aamenjk ED Bee 

a) a 
EN AN ra 3 ENaK NN eN EN AA ER U AN Rs An Ml A5 A A 
oe Ja] JI 


aa 
Leen 


ee he Org aag (eng 


oppen Egge 


ua ap mac aan eng ama aj an ren aaa \ 
Og C es 
nae gaen ran (gar anda mn aen oem anna an 
aa ar a a a 
ensen 
ann [Eni 
a 
ed an lea ve ee 
ao alen 
Bama 
a / a aa 
gtt d S 
Glam aah arm aan vO ang vn an a an an U RE A a ans 
„J ik 
el ed gesn (ei, 
en aa jg enenaan 


Tila agenda mens agen zaan nac on aan ana 
ij 
& 


a 
EN LO 2 AO f DN ar 
| nen den lans 
28. 


An ne 
ag zaden an en 3 an a Je) Hun a) OOETEN 
„Ó d zel 


5 a 
En or tapas eens nerd genasnamn dje é 


je EO 


BA Lee Ô 
AUT tee a 
SEL ene 


% 


on GE 


a 
geen gg eens nes em en opaan aa qua gn Ka 


a 
A LE eg eN 
Fe) 
EEE sam am an han aa zo Haen aa > 
en 
@ 
bans enege gra aagenomen \ 
d ges 4 
angen mear 
se ee 
AE d 

he ee 0 ae Ee he sl 
ud É ) al 
oaeen enen neem ng om ann aaan 

Ge eh OV 4 u, 
ja a LGA 0D NA 
d a a d „9 ® a 
OE A NAA RR kie, 
En E É 
GARAGE ELD GAD EE DG EEG CARR 
Send OE hie 
Rl er plek ib 
una gp nam na an amada en ag naj 

DE E 
nop eg no NE 

aten a! 
pC em an qena naan aam dan, 
ed 
7 Ö ac 
EN AN 2 ED, ak DEN 

dd ee G QG a & 

TE a 


en On 


t ame : 


/ a 
me eend CULEN x 


EEEN a 
eeN ak 


se a Q 
ee 


Eee 


nn: BED aen A aen an an an az 3 an UN aM A 
oe, Jg d 


D 


et Q 
en genach en anna daarom en Di Ung 


LE AEEA a aa 
SE REE ee 
KL í 


Pe a mn o 
te 


ns, M/ 
LN HN 10 Ne en 1-0 23) NX 
Che KL a, cl el 
AQ 


eeen ng dte reelh: 
a (Gj Q 
jag eng jad nn an maga nad ag an Elaa elk 
BL AJ €) 5) kl 
CO AE 
Go PE Ae Een RLA a aa Am gm sm a \ 
KL dû, 
EE a 
an 
Oee aas 
/ 
de el 
Á gen (any au a gen an ai a aft an um (aan Dan ag aang A 
Oe el 
Q 
gaa, #1 RN EN AM AD A he AUK EN EN K B A REN A. x 
BJ MW, Jua 
en an U U jen 
Q 
vn a mp an en nn gom amar an gam al u 
@5 a 
TENGERE aat en ar je ee 
We ‚AI OR) 
ereen Eje N 
5 | ó | 


6) 
Q a) 
o erm aa lan ee (LAS N21) Pk N 


Begeer if Ee AEN 


@ 
EN dk ee wk, Dl Nl (LJ) AN AV ng gon Hach ane 
_ 


a 
del Saen Me) wilk 


/ 
ane Ae AU ujugd Heer lk 


odes axa An 
5e enahonas EA pro, tn ON 


e) 


grenen pr en nega mn 


ns ike ee 


> a 
Hij aard 


EBG 
eee de a Ee 
eeens pien 5D 
tenen aopen 
Hi ai Eton pags 
ed Gt 


alan 
mone mene ee 
eN d a sj 
(a Bean aaa emon „anagram Daag aam aam dan, Ke 


oi Ee (de) 
O ene 
al helden gen aa al 


ennen Ea Ea Via an am aang ang an ge el 
MO 5, a 


CG) 
nps Zangen 


an ine ete en 


ac arn 2 aar ea nem an aa ag 3 ÀL aan aam an as, aeLaNAN A NN 
a LO 


» d 


EES A a 7 
odt delende ee S 
KL @ LL 


* 


a Q dn, a 
gan da an an aan anr a AN AK HK) EON KI AUM AA 0 AAA MN \ 
en Gare en 
a / a / ac 
RAR DN 3 A 3 HON AN AO AAN 3 MS LO UU A AN a} AN AAN KA AD 3 | AD 
@ KL Ó u, 

ka La a 
Kerel ee 
cr a a el) 
En Em 

LEN 

5 / a Ke a 
os Meere benenden 


a a 
De! an (9 di som ann an Oe (da) 
ÁEL | KLI 


« 5 a 
oen opa ans sam en ages Om Ln aam 


t ame ru : 
À 
Te nà NL Pen 
Dd lal 5 
Se en hee an mad Be en 


@ AQ 
en es gean oo En a AG 
ae 


a 
ENE ag ten gen han Arens an Ol ar ke 
KL 


ÛL 


> 
aangege ggensmensanolg a 
IEN 
/ k, a) Q É 
js aen gd 
JN 4 5) Rie 
a . ann (na 
fo N 
Bema B 
a Q 
u 2 cl 1 a en Ki mas DN, ok 
a 
En ien maas UAE 
| 
dupe ine eeN 
a EI 
AN 3 EN ED en 
DI Deen 
BI U nat egen 


Ze 


Gie 
EN an 2 am aca UN amd ann as 9: a EN U 3 LO AN 2 EN UD A 2 EN N 
ML, KL KL 
/ a OREN A 
AA 2 AAN SLAM 2 AN Be ran Ge annn U) U SN Kn A AN EN EU a] 
IE and 
aman gj SO Tug AS 
(5) 
Ee GN bege 
Q 
iep eeen ge x 
a a 
jam sa die (las) AEO GE Ld) 
GC KLJ KL & 
4 
og ongenegen dog jen 
a Re E | 
(aan an 2 aan 3 Nn UN A An E12 an a an an a HOM 3 AN EN LQ CUM \ 
_Â ann ann 1 el 
Li hd [@) 
Ee ee el 
K sl | 
QM A21 7 4) B AN) AN AN AN AA AN AN AN IN 3 EN IN AN AN LN |A 
EL) ") ann ann 5) (e 
3 a @ 
QA EN 2 AN AN 2 LA AA EN 2 AN OA A5 MAO Bi HQ A AN ENUM AAM N 
ij ug y, | 


ON 


Q [@) 
ee ee 


a da á) > à 
det eneen egeven open UL AJ N 


a > c 
(agg (egg Free dE gram aman en mp agen ny a je 
EG k 


‘ anamuo : 

a eN bn 

eee een 

KL J KL \ 

[@) î a 
eneen erg en AT 
@) 

DEE ee oek 

NE) 


SEE vree el beet a 


a 
af au 3 av je 


DE 
eon ehehe a. les 
an un an aah asn ann Un an ann am an 3 UI AN (CU AND 1) ana. ann an Li 1 GN 3 a LO ANU 
gn am d &L 
an 
eid. dd JUN elek 


a a 
veeg gn ede nas y re en davsan ara ah annm A a Az 
ONE va Loe 


a | JEN 7 dl 


A « 
abn nea nb ae 
4 


d 


a a A in 


Hee 
ven wiene en an ra 


DN 


SR 
aman nang en Dan ne De TE 


PERSEN ef 


< ann mnam : 


a a ae CATS - a GN GC 
EN AU) EN ee ee EN LO UU A \ 
) ) GEA) MC) 
Q a Q rs En 
en mg Te LE ei 
cJ C | € | 


(OV EON NX 


Ú 
zal 
ap a a d NCS 
EN Lj AD 2 LO ao AM MM AN ENZ AO ENZ AN am AN 02 ME RE a 4 ann UU A eN 
BE De BL À 
ogen 
(an el sn B Dh 


tons Opa ag ag Aa pagan oge) Sn ee x 
4 


ES CA CH 
maanen gu on aran laag Eeen en En en 
Aj 


un 
A 
enaar Saan 


a ae ek a jn 
A AO 9 AA A 3 U 2 HM A AA B ASN LD U VU AO OU Maan 3 an At LM AN LAA 
Cun a (OL MEE) 5 
/ a a a 


(L@ a 
U A 2, AAA aA AE ANN U) 3 AD LN 3 AAAAAN AN 3 AA ann AAN AU LON 
\ó SS Satin HÒ G 


AE RN 


a 
Se geste Laan pn amana 8 ea am dp an x 
DI [GL are 


ne al 
Ee Ammers onse) 12 EN ARA AM | UD. 
B, Cd B 
a Q a GEE 
genen sj Bog oeflaen Bemamdmeorn 
gen 
IJ 


C 


Cr 
eN AN arn Zed) AA LO AA LN Ek 
cha ea a 5 


5 


ogg eam eng gesae gemenen (ogg 


a 2 a 0 Af A anna pan 16n Ods N 
ML | KL 


GJ 
aans HN AR 3E B EON UN U AA 3 AE AJ UN ad AAAL AAN 3 A 1 7 EN 3 LON : 
Le ‚san 5 


Er « e RAE 
53 anp tap U 2 10 20 ARAI AI ANN N 2 AN Yy AM AN A) AN LON X 
ut bij GI | , 


t 
sa « O / 
AO A AN AEP 3 av 3 FAN AU 3 GO HU Er bans le) je. EN 
(ne L 


he pgs ega sy (as 


ea 3 aan Hah as un an: 4E AN dE rake \ 

UL ) ai un BL 

dada te hg LO A5 LD ag af 3 2 0D aA EON A 
pat DOT DINO 


ern 


as) 
AMR heks 4 
| ei En tl en ee: RM vain een Kie hd 


he Te ten mnangg (ang 


ke 


pmte ces BREE 


da anaf a aen (aen sg ie vod 


og oen aem arn (eg omm naam a aon aa En uren aan ON A 3 ON SKA AM AU A x 


ee teek KORAN 00 
gig me EE Ti 


a 
gemene nen 
d CG, Ó 
em a oc eng a am aa „aa a jk (Wa 
b 
a Er AS 
hs eh ee en 
G 5 Ra 
gon pn halls benen 
en aen nam aw aq arn (a 1 0 ol a ASN 2 ac AN 2 FN KL ALIEN 
ASL, AK 
a a 
Eg eem a a 
) 
a a 9 
gege an En 
aa 
15) A aAD.2 acus (aa an aa aam am aan 2 (ann Tr LO AAN asTr A4) AN A 
> AL EJ) 


A 
Q « emme) 
FO U U) AD ANN 3 LN 5) 0 aaah (ag as ON A 2 AD A IN 
EA Je 


a ALs a a 

dese AN El U AN Yr AM AA AN AU AU LO AN AAN 2 A AJ LN AN 4 AN (AD 
LL ra) p, ann 
Cn a 
B db tan zit 
NS ML aL aj al 

a (er a 
aan ad een Sheen marien elden 


- a 
Ga. aa 15 aa aa Den fr SD En aem a acti den En aan Gaan tons 
gygege tejsieg 


(5 


/ 
Gaat jeden tes en 
C) JB, 


a / a 
Gean PE a en 


Hi ae 
a a a Q GE Te CC. ARA 
nne en ned 
a CARTE aa a 
EN UT en eee ae he oe IN 
GJ Bs 
@ Le a a GS Gean Ke! a zi 
EN aa AAN ANN LO 2 _ AN KAN AAA fj AN ED A AM A LO AAN HD LD NN AAN AO AU | AD 
gen a 


arm AEEA Q 
ne ee 


où 


a OR EN Ce 
a on en nn 
ac Q @ Es a a 

eneen 
jk d 
a Q 
gg 

GJ (EEL 
AFA A Q. 
ngen 

a Cn 

RE ent ee 


Sa! a Q. CE 
DE 


jeg egen me a, 
ae eonamedin jonas jane om aam taan en naa 


a @ 
eeen en en 


a ° (Vd 
A me 


& 
mingen deeg steenen Gj 


&i Gen openen aap À iannaaa mn Dean saaan zamen 
) EL Bheri 
aa 
6 Ran aan a aA an an am U 2 UN AA A UI LI AEN 3 AN A AAJ an aA 7 \ 
a) cl deld) 


e 


NESS e a (Cy 
A} EAN AMA an A aan an A9 hj AM ANN AO U) LN 7 AM KV EN AD UN AA N 
deel Se 
een dà (En AAA an 2 MQ NLD 712 AN NOL A) U (a LJ A oom En 2 (aa 
í UI „US (1 
en Jh he 
é a 
Dan ee eva 
/ 
renee 
Ge haai) qe senso am ogen ÔnÂ \ 
En ani) 5 
a aa 
er ke CI 
Ee eN 
en La Oa a A (ecn ne 
a 
ee AO ANU Rn et ij 


tn gea WU IJ EN eagen anglian At D, JA 


MEE 
rf gehen reerenserngeds 
an zò) BLS 


‚on 


Ss Ge A 
den ee ee 


Ae 
MEERN RRS Ee 


EE 
omgaan anas Boensma en Seng jena (ep 
vam an enn ammo neg gem whas 
À d ope oma (as gna en an (ama on ag arn aem ega ng 
Re deg JES ki 
A nekken 
a ne ER an aam esn ann A ' 


qna.nn as POR sn id 


aa é 
yere Benga ik 
“ ransig a On 
a Us 
aah EEE gan a 
wu osn aan (ug as am Den U gen 3 a Ia Ea tan 2 UU aaa AMA 
EL RSL 
CT 
Dasgaagg qena Dada ny non amngameg  Baens RA 
A Ó (an 
oa a 7 a a 
ee eenen a ann MN 3 EON AUM FN A AN EN \ 
a : AA a a a 
eo en enn nn en 
aa a anas Wij, te) 
7 B RE AN 3 AN A AD ACN AAAN AAN KN LO AA UO U AE EM EN U U EN A 
ann am GJ) S (U 
a _ a Ni 
GJ AAN WU 3 A29 AN AN AA HAN AU ANN IUU 3 LO AMU) A M5) AD U EN AAN TN AN {AAN 
MD an | 
a 


Öl a ane 
A DE Ee 
5 Î 


ARS 


< ann au 6) 
/ jn. d 
ee ee MS 
(ei) 
@ IE ame) Q Q a) 
Ee mee 
5, A Dn À 
oe MAA LON 3 | AD L 
, 0 f en 
an U 1) CO ee ee 
{eo el a, SL 
Q As 
el ED en aen arg am am en ES 
BA ANN UU 2 BN AAN 3 CI HU] AS (EN U AN U] U 3 HD UI BN AN ON AS 
CO 
aa À nie) a 
een 
« 
a ar a Cn a 
gp 
En EE 
aan an 1D Ee uz vin ne: 3 aam arun A) aa 2 ki 2 acu) a aan 2 \ 
la aL, „\ 1, 
hed oe Bel 
eee opg ep ann (a a) 
t 
gean oÂ aans an eem aur edel an HAN 2 MU LO UI AN 4 
zee 
a) a a a a a 
DN 
a Q LE 
aan en AEN ee 
zi a) aA Ae d 7 
a) k 
el (| 
Q CJ a Q Ì Q 
To ede eh ede de 
a. a an ie 
GAN AN A NEY HL AEM ANN AN EN MD A AO HON UA ALAIN U} AN AD EO AAN AN AD} N 
aan KL AN Gn ii) 
CE ama) 
a ed 
d DE) ML KL 
Q 
reen EN 


ee al ee ee 


eze ae 5 
q mad) 


6 


ee a og La nang aa 2as HAN aut 0 aa CU an an aur A \ 
d KL ED 


a 
vorden aten as | #0 an ann el 
SL 5 ann i en) 

Q 


a 5 Q @ 
On oee en: 


. Q 
EN U AN Wk AO A Bere (en aen 2 aan 2 am U A AO A 


a / a 
he TD ed Se 


En aus ES aya es 
El A (ae) ret inten Okan hea ke 
G 


an an 


U an zen a wu en „ram ur ah (an Uy ana 0 aak on} nj je 


megen Bs 


ph B on 


a a 
plens ee (de) 
a a CC del Be 
oen rn gg 0 om nan nana aaa aa ng Pe HEN: 

EL ‘ LL ML 


Ar A a h a 
Cree eeN A 
@ 
ZA a CC 
ur and dan azmn aan HQ eon 2 LO) aan dû an aon 3 20 ea aan Li aan hea Di 
UL EN KL 
wee dege 
VERVER KI) 8 \ 
an EN UI Ul K OLE 1 ie de en AL am af aan aur act \ 
De eh 
a Me al Q a 
EN UW AI AN UI guomogpegdtegergte 
De ze u 
aan ne Te 
a a a 
agen EE TT 
7 (@) GC « 
En am UU 3 AK AN #9 7 U anf der B aam aan 2 A TN a AAN q UU AU N 
de ak 
vaan nan 


EN AN % 


) ‘Ln 
enen gean aan a en anr an Ea ga ale aren (a GN 


a 
en 


ao aeg ner an aem oan „aa 1 A OA DN 


LAMA AD CA LA A CN AN A ann ANU ee, a (ag 
S DEE { s 5 Sel 


ede a wjgden 


ee 


ee tT 


nn gemaa zadel on apa he Mn 


a a 
angen cas 2 a aem afasie a > 
EON ä, 


& 


< ANNM & 
Cn 
ee dk a 


eee edn ln 


en sn ne el ann tl 
KL, el 
a a 
mengen pam naam aenigggen JJ Zalk 
@) 
a oper ajpenens pjangeng 
gerne 
cd 
Rean ogg an (ang 
En KD aa nge em aan mfl age B ne 
ee a, ) ak 
0 a a 
nan chu om gamme en EN AN EN ANN DTE eN 
d go 
5 goaartpig pdre 
AN FN EN AU FN gege AEN 


ee LO A LO AO 3 B AN 2 UIN AN ELAN 2 X 


a CC. 
6 AT HN AT genog ema jj aen herman gangen an an EN 
ML En KLJ 


CEN 
OI 
/, 


je) CS 
rege, Cel 
@; GC a 
dam aa cr aan AAD der an da en: EEN AN RA AN AM AM A) FO FM _N a N 
BR JE) u a el 
GS EE ENEN a Q e 
EERTSE 
e a in af 
OE BN 
) Ó a um, 
a 
de Vl 
a 
nand aans gj om en gt zon EAN AN DD BN A) AN ACL) UU AD HN 
LO on ADA 
eon ann au) vn and ann ann gras dach aso qa ag Ee 
@) EN A 
ee di 


he velg ee (en mag en neme jep (agp, 


mamatt 


an an as (ag ian: alt son EAR 


EN wen on am nae za an ang am nen ian aman 


EA 


ne omeen denn) 
en J 

em a a an qa naa agp om aad ensen aaa an, ‘aa zen aan AO) ann un am 
BL, T 
ogende gegen 
DN an en Seem melee 
0) 

a) a a the 

ar pr | 
®, BL ie Ad 


] 
Damon & ap zur enan ay Ôag Kham an zj pn 
iN 


E vanag am an aa ap ULg A Ee) KE eu EAR 
re Oel k 
6-.ann an wu ng ELEN Y en ch 2 LAS om au} oa 

Jd VIT En 


Bs eht oe gaa OS la 1 
a a \S 
anke Ca Je ke 


EN AS d 
om and ag aen Hi zen aa on emamang ee 


U U ED U ed prgpngggpaÂn 8 
RD ) bne Set DELEN 
Se abri PPD 
A ZN ner aen pe er a a vn am pan B | 
nt ge OE TT dd 
Zj gede 


addenda Aran 
a 
eo ar Henan an aang an A0 AN np a en eam 
N wa 
poen en jp EEN 
ang eon ama jn manne manen 
onsen na een 5 Do aam hag ei 
Enk en, EG i 
arn alt en A nan Oan Oan aa #0 2 MD an 1 (59 EN A3 N 
ROL One el 
En Q 
JEE A ET 
[an a) a (@) a AA @ eva) 
NOAA EE TEE ka} 


a « « … ë a a : 
ED 


< MNU € 


EA a 
an aa aan OA edn 


BES 
Gadamer peage ER Shih 
CJ 


ES 


a 
LO an ANN AA FMN 3 EN A AAN hanen pg angach Den (Ee MEN! (B amstaagna al An 
(El in ach (or on en eagen (En 
d zi 
Q a) 
er Een MC ON A 
bn 


vb EN 2 Ei ZE CA BON AN LJ A LA ba RS ANN O1 Rn By 
a 


Gaan goto aak en AE 


En 
ee Een eum gegen eg ra nd 
ammel nana end 9 ee aj 


Al gene DD oa 


mengen oane CL 


Bl LI ee EAN Daanen \ 
IS No nAL 


zal marina aam nn 
> es 
Er sn nj 


enen GIS 
ann arn a an 2 acne (aug ar En EO a om Ep | 
GJ G, 
en gehangen nam Ea > 
ed 
EN AA 2 AN 3 EN (A0 AD AN BI UN CU EN 40 N 
ae dl 
GS 
en 
en Reen 
a vu an 2 an nù EN En an UN an HE En) A 
BLG 


a) (O 
EN 3 UU 2 AM 2 AU AA HRS A A AM N 
| Bel 


a 
el 


Re ij) Be lan G9) (eg 
gee: gean dà Ĳ PS held 
a. 


Ei U 1 UU ANN AG en 
ON 


Pra ik gj an LN Ki neg> 


bne aren 
eh gens agan en lacg jaag Gs 


de ee 7 
= a G - ' 
or NE PA 
* k a 
EA (ke) 
B BE 
ei el 
AED | FAN 3 UI 3 AÁ U) ann ann ares AAA, LU \ We 
ELO Ae 
AR 3 U 200 zn TN 
.Q a a 
ee En \ 
7 a 
EA 2 EN Ene fia 
0 Ja il) 
A AAD, A AN LD AE A LNA Tj \ 
OE 
eN 
EEN 
UI EN A EON AN 0 Te 
5 MAL ZE EN 


A a a 
aen 


knee vj ingg en 

E 5 ab 
5 

b anale, te 
el Ul aop an 0 MAA TM Se 
ä Sojan ag zgeen gd 
À « a 

b Shane 
Vens 


SLA jeg mengeham ep 


a 
B EE 


ga 


A €] AN 2 EN 2 LO ASN TAN AN CU AAN JJ 
ie 


inr nn nen 
hd 


tan 3 ad Un aa 3 a& an vur ast aan eon aN 
WEG Dn 
open ag ach an aa am aa am em 
| a) EP GE 
: a oee 
ie RR 1Q FO U) Al AQ LD UU UU | CI 
BL BL B) 


e a) 
Ne 


s amnaam : 
a 
U ru at a penn 


Cn a 
aan aù Hi ann. ee: 
a 


Q 
CE bs Ae {de | 
KL el 
Urea an 2 KA a AN AA AN AR AN N 


IFE nan Ean \ 


a 
as Hen 
ON 


Ega pen en 


ge 
a 
aan engE anen enagaN 
jb 
ee ee 
maf tan 2 En a aan an An U \ 
' CL, 
Bogentsvaniaej gag: 
6. Di ER 
Ó GS 
/ 
Kan annn 20 3 an 25 an EN HN ar UU? {A 
a LL Jamie 
Ll 
« ĳ/ « 
A oes al 
EN. 
sd 


eeen 


ORS 
nne an 1 En en ENA \ 
DE Ì dl J 


Beige RN 


ger od enaan aanmer, 
U LO 3 AD eee 
d DO. 
en deeg 
en aen aemaaam vh enen > ne 


eggen aan enen on 


30. 


\ 


E wegdoen 


Aaa de en 2 un EL Ten an aon aam un En 


vroren zalk 


en oge oa mpm aa nj am 
CG 


8 gemogen gg nen nj (EN | 
| Km en Ek 
gn Eh Ee 
ie 

mjn jeg 
tE ‘ 


aon (anim 2 a (dà p en en an ad an en en a 
GE d de 
ren aa 3 am aam g an CQ aan Un an LE au \ 
elan ven ne! 
pan EE a) 
ren aps Boran naneamS 
Ö CJ Á 
NE 


en 
KL ODS, 


tons ged ennn aanne ag Ien 
egg emg eenen gpemenen eng ga 


he abend en \ 
Camp aan tama le hind oe beenie. 
Bag ema on and af ag ana aman aa an a 
ea aan oan a gens an Öl aio ndhamnenn > 
On EE 


Ee ea el 


boem ee en 
ED Ed 2 


} 
1 


en 


A Q 
a B 


a the] 


eg 


Se 
ereen ej 


adel aan an ad En 2 00 Oasen en daan A A ANU 3 NX 
S6 0 ) 


/ 
zn og am aa aen nan an am a en a 


8, 
a) 


Oers Q Q a 
ve 


eene ede 


En 
algen el asafoe Be j, 


a a 
Te nme 
a 
te a | L 
a A. 
er 
a hd Gs te 
EON 9 AEL A AA AN AN {AMD AN EN 3 AS IN ON AN LAN ANN GON N 
Ó es EE el 
5 
ne en is ij A 
aa a k 
gn na aem nan cage aaa (ELI 
zin GJ 
eeen 1e VEE NM A) EN ANN AEN pj \ 
AL BL 
en ik 
tem as an oem agen aa am uma agen 
ME EDE A LD EN AN AD WU AN {AD 
GS EN G 
je a a CA CT 
ee 


j 


5 (SY eee 


geken 
gen mag gegen (ong. 


emg eeh 
@ SE 
nada enen enaaaft nc en Fina agg 


eN 
oh ast a zom 3 ann LA 2 (U) Jì ami) EN 6D an an Man & 
De JON 


tE BEE 
per ar | $ Si 
EN f Hedera il 
der gage 
eN 


af 05) U Oi ag) ann 3 a Oi eg eon wia am Eon Ee 
Rn An 
eng achja orenelggameneaanrjen) 
em aan on an „mana wam nan aanaan Enagaap, sd 
eenen jen En 
, osn fj OCM MU EN LSD FD OM SETA BOEM GJ AM EN LEN 


es) 
dn 


eenen. Benegas 


am a 


Ee (a, e \T le 
an 
De El 
a a a Q er fo 
(egneeg ggn | 
dn 
enal ab 
a W, 
en ven a a a a ann om aan an dp, 
Ss a ob ziel a Q 
gern En 
> 
nen SE 
a a 
oan oema maan ens haan aa Daan angen a 


BAE ee DE Ti 


« 


ej en 


aag non ac en nag Vs snel 


Pril. 
h De Af 


gd nuon HE nen es EE 
nj AU \ 

SE 
oe BIS 


Cn Sen a a 


5 am «5. 6) 5 

aire je ane’ a 
Ee A 
En 
Ae ane Ea 
eeen Ì GN 
een, an 0 an Hà ar an \ 
ee N 
d af d 
OA 3 UN AN AN 1D DD LATE Ean un am acu anr Fn 

(GN 
neden El 
gen 
a 

men 


geny en 5) uk 


eg td 


aha an qena (eg eg jj jeg a en ne 
a a a a 
Ki ARE Ren want eN 
d] 
vv a 
manman an 
8 sena ES 
maa na ama Ln aman en gj em arn aen (ag 
CG 
S OEL 
aan En anù aan arun gp LN UI eri ar VN aur NN EN a U \ 
Jan ann | IL, EE zl 
6 > a a 
eh an ENA 2 HEN UI 2D LO UU EN AO | EN CM EN a En 
Ö len Ei) 
let ve ld JUN ALU EN AM LN U N 
6 u, ) 
5 je 3 a , 
a 2 &5) an acu aan 3 Al ann Hé) HT) 2 UL Li Ac) U aon 0 (A P 
damg OJ AE 
re 
au, OTE Ed ON 
ASL, KL 
ON da ZES a a 
carre naam ep EED 
aa a ere 
AD AD AAN ASM AA HL 5) HON GE AN ER CUD ANN AF UU UIJ ARN 
ad, EL 
ken aarda 
inz en ens (EN 
eh 
a a 5 je 
pe en mega 
a í 
A leed olleke ads 4 Ip 


(emme mpeg mna eem maen eeu en 


Sereen seeden 
ng gd 


Es 3 En a 
Ars d a EE JA 


eran togen 
an em an 2 a am Re een d 


ES ade ons ans rna AN 
KL GS 


Ge % 
ogende denjgdgeen, Heb 
Û 


NEE Mere 


MENE gal 


Doge De 


Ee Te! ES 
En (aa 


it ol AE 


s | Wheel 
| | regens eden 


Mees ELL 


| an 
jk: | hik leben 


gen Hag ema naam ep keren Vera ee ri 


IAD ee ee en 
Gn rte 
MEE dk 
Nen Li 
; Eid MEE a) 


« ams uu : 
. > 
hd onhe te hs el 
Zl annie 
SE He 
AAA 
ùgmam En ans oee 
a, 
dn Damage 
KL de 25) zi 
on an san naam aam enge men ej zijn. 
KL ann 
a e (ana! a 
zn EE EPS A 
gn Tam en dj : EN AN NAA OD ea an ng lan 
GS a) & 
a es 
geen 
L 
geen 
wu gg En am mg em an en jh om N 
& zl 
on en mn ea Di ard En aa 11 KO aa ann aam an En ac) ak UU Ci 
erneer Been 
> 
en am an ach Ui aan.s an aam aur wu aan an un ann AS an EN \ 
5 [a] a 
eme 
a 5 a 
un aan &L a LO a A aar aam anas ay) ptn aan un anar eng (an 
| ) GI) HL el 
Q a a) ns 
En 23 am gg on (em ern nag an em a an > 
5 1, IL, 
(en vale) 
En eq ang Toads 
a 
en 
en ee le Ei 


@ 
aal aan an an onmn ne 
a el a 


one aman aem ag ej naam den au: AIEN 


ED dee 
en eeen Das ong seng (eapg 
rn de 


a 
ua: een old 


gen ae ge en gg ano ag eam an 


When. < 


peren ror id 


Oman oganns ye en aaan aan a 
a a 
Me ee OR 
An jg 
a ik enn ee A 
KL cl za 
5 ang a 
hinne etl heiddenmnnde ee 
a AA 
een fac ens on male an nad maas 
a, D | 
Ae le A a 
ree 
EC CA 
mike nn eh 
tn og aegon anaamaa amen naaf ie 
eau gend nj REEN 


a 
Ol A A 1 ARA AN X 


a a 
Re Edse ee 
GS Û 
ikt: dar eene 
ee 
KL 
AI) AT 

gegaan mg eng nm en meus) nan 
eN 

a A n 
vg EN ht 
bee gg aaa a be 


aA aem an AN 2 A AN 3 AN AAN U) UJ AU) MEN AA ENEN \ 
d on pe, Tel 
a a; 
het PEPE, \ 
SL, 
geremd dna 
nge 
an En Ui gan a LO Se gj enaemanagan sacnp 
>) LEL | ) 
a @ 
gate en a oan a) 


a pt CC a 
en 


/, 


Kn 


t ams UU t 
OG ARA ARC 
gern en (NG 
D ED, 
Q 
ne a 
) 
Ars A 
A eed a 
« a a a 
ee en 
a 
Beg au UN \ 
KL j IL 
a 
ens gana LQ AN LA MN 3 AE oe Ee 
a. a 
en ad 
ge 5 a 
ai #0 UI AAR. MC vn ih 
a 
eg 
) OE 
Ei ng aas As EN aan A a 
ana eens ag em (5 or jg ear on aren enafì en a 
asn &N an EN 3 Ul AAA. 2 AI AO LU) TE 
LO KL GS 
a LÂ di 
ann 00 EN BÄ El 40 AN AN OI 0 AH AN MN UN AN AN \ 
B n 
Eeue ed eeen 
GS En) 
eee le) 
a 
jee 
d 
me a 
anr anna a an 2 @ Td UU) raa ad ach an Pa af an ann an 
el ann a; md 
a > 
eeen 
gnl, 
a 
dee 
C- 
ene \ 
Ee 0 
(og «zm acu ash an aen [5 dd a UI 1 \ 
en Ó 5) GS) 
See ee (ed 
qensdaogn pnamenreagdeg 
een jang aas ag a jan rn 
Ó BL 9) 


a Q a a 
an BLA AN) En an AN al ann 3 an arUI MN AET X 
dm ga 


a 


31. 


7 


B Un opn Ben Beftegnaamensenan 44 


d 


eens gE gn 
hz a, 
TEN 
lee 
een am aa a vianen ha aanp ( 
10 9, 
eier, ema Q 
B Dn 
RS ANS 
oh 86 aaa aL aam 2 ang as UL aan A U Ga EN AU AAG 
2 
[a A 
rj 
a a a 
gg ngnadngg neg anp 
a a la) 
ke ij en 
e en a Q 
Zea AANEEN EN 
CE ecn 
abs eden ateerden - Ptn 
eee 
Egg echo en op genau pij ran a 
a 
u nace peep NE N 
ann d 
a a a a EEEN SANA 
B En U CU genaam ven am an) ax aan am Nn ann N40 \ 
We 
ng panne EN 
vg naa ma sas aa qe Auen oe 
@ 
gron agg en sn mied baten ce ae 


5D 


a 
RAN ODE 
a) 
a a) a a 
A mengden gf oen 
OR En 
eene 
OMD G 
ras e 


ERE UG AN 


te annwuam £ 
afte a a 
oma enen denm a orn (an agen en 
aaf: an Lore GN DE 
vu aa aan enh U A UI 4 UV) anr VU) eN AN 25 AN FMN ANN A 
ken) u 
a 
ua aa aa an aa „man (a an appa am Hamam nan dike) 
CPE \5 
A OR ARA 
En 
> 

gen 

@/ a 
vn dad (ag an aem am ogpe eng Ean \ 

a 

tn sr a en (B oom aan qa om a aan la 

RE) Ag 5 

emo 

aL, ®, el 
Je ee 
n 


EES ae 
gn 


ie a Dat eh | 


ël nn egen 


Er zo OU) vaan 
and ad (ents eens to) hen 


de WEE 
og myne t ang njhad ensen jen 


rag Sjaan haag ene ane ngen nag ml: dez 


a En 
AAN 2 EN EÌ aNN AN 3 AN AN AN) HL AN OI AO A 3 AN 0D UM 00 AN EN A « 
Ed) PS), à ik MEL MW 


@) 
wan dennen deja and (a 
Ó elk 
eggen 
En 
em en eel XN 


eee UI and‚annn EON 2 AU 2 ANN AAN LANA Gj _\ 
KLCOEL ann en En el 


El3 oes A Djan jeje a bp an fi aA nnn men En 


ad ann 3 en Cum af (EA) ene aes rel 
el on 


a 
EN A 2 A oop gaan aaa Ia MV) CU EN EN AO 3 AN EN U 3 a 3 AST ST AM X 
KL Ó an annn 
« De a a 
EN AIN 3 EN 3 AO AD AU) UU UI wa ann a& an HN 3 AO LM U) EN LA AO j EN 3 LO ANN Nx 
ie Ca, CUE 


t kde 


en age naan aag enn amaeana On en ZEN 
techies Oeh | E 
ha age A RA 


neee genen } 


ie. 


air Brenne et Ten ENE 


ge Rie 
d 5 One 


/9 Ks 

ans gh ands me B on \ 

zE 

pen as ari annegeels e BEM MUI 
z) Zn amen 5, En 

eist ensen Be eas ra aa nn 
2 Ô AE pn 
grasmaaier en nq nea ag aam HN > 

KL, 8 5 8 

han agit an nie 
eren neren EE Nek: 

jag ema qena agp na onaaangng Veniag sn jeg on 
a a / 

je Eg 

& ie) 
Ön dq aoe gaon Kian nanne am Dd lach em as gaan ag 
â a 
eran 
a 
oee 2 U A2 AN (NA 


2d 


a acier an 
kenne en 


jeje gee 


ene al PRACE 


genas ga aac bete dje 
Q 


(erge ln 

5 d 

an eeen wend 
Oa DRL E) 


AJ A AN 40 20 us LR an ze amvaen an AA an a aan aaan, EN 
Tk Se cl a) Gp el 
EE 
ee ee jean 


Le gup dgengg gegils UR 


ht 


Ed a) a e 
Ren CA kt 
ee) 
/ 8 Aer / a) @ 
a A 6 ETE A ne 
MC) ik 


( ce 


CS LENEN a ORI a 

MR en UL AN EN HN AN ANN IN HD LON BE AMIN AD EN AARLE A6) Mt 
| KL BL II \G 

> @3 a a 

LEN IN ER A ge BE am 3 annn a an an IN aan 5 (a SJ ai am annmn EN 

a Ae NN en GMA 

An TOU HO WM UI LA EREA mja en ams ANN 

DEN LER En 


Qe Gs Q 
zp Eni E Daar u 1 AML HN VN DD UI MD 5 QST} AA dd MRE N 
9) 


Gaan Mi wg asana amen ana Ânes nn, 


gegamed 
Jane jana eng n Yjsd ing eeen 
AE el eg cia am eo aa nan eget mad an gen EN 
5 KL 
Cn a a 
logge Benagaenansg eng A (ey 
UL KL GLK dl | 
eenen ar eN 
e 
EE 5 
En ar Re nad Aen de a A | A AN 3 AN N 
ann op AEL KL Ee 
aw’ a 6 a a 
ARA AJ 3 AM AD WI A UI genen NE a 
en Oe 
ee 1e a. a 
zel El 
zig eG d Pa, E 


@ 
a hehe lana 
ë 


eh 


ee men ngen en aa neg ed a uaa > 


ann AC 


EQ KD. 
ll (en AIN RD AAR +AN 3 AT AO vaN HD) A a 3 ENA 3 A 
JO a 


wann aaa a ee Ie 
ae 


EEN Q. 
Rn KEN DeEAen ogg Horman (aj) 


LEN / @ 
LM U eeu, aon (aaa, ZLD TA AU EM EN LD ANN A 
| | u 


ame a Oe 8 
gele a REN 
Gi 
at j 

San a Kn: De JIS ag U ac) aan elen N 


md 


el tof am kann 3 A5 Dd (CN 3 A4 UI 3 U U A 


Le a 
EN AD AN MJ UU (un U AA AMM Air AEN 2 IN A XN 
En &L | Î (a! 


ds A END ln ddr An 


E î pi « % ) \ A As 8 AE ne Me etn FU), Et 


, wen Bep td RTE ke Pu 
- RN 
Por en dn Bek Er ON 
|. En 
8 ri 
: _ ei grt 


a 
jn 


DE kes ek e 


an jennen 
tes 
nn ENE 
aan. EE 
aur an Î aon npe az 3 ABN \ 

BLL 
zegge 
eon ngen vend (ag enn eme 

SS @ a 
an (ar an 3 AN El MN 1 U 1 nijn p 

BL ML AE 
a } 
gr ad nt nd ee x 
10 a Pao. 
A ON ELN 
(@ GS E 
Ce te et 
oee 1 EN 2 EN AK \ 

a 

VMG HEEE 
ZOL 

aan aan BN MN U HN 2 A AO A EN ON U) U A) N 
il en RL Ja) 

WU U 1-0 AU A Ee he 
J KL G 

me! es 

EN DL a JN aM 3 EN an wan 3 A IN UU AN AN A} 

ad ù 
AQ 
WEN 


Roe, en 
Pd 
9 a 
ME] ON EM Af AE ET U U Û AN EN IN X 
| e PN Mn GK 
Ge e 
geen Et EO 


rn 
Gan an on a A0 Ne 0D RD KO Dn 


aan dad en a an erges gegane 
Fama mems nl gwon magen 


z ann UU 6) 
a / A an 
MN AM EN AN AN A A AM AA UL U aA AO jp EN AAN 2 N 
ER A IT ú 
q 5 ES 
A 
a 5 sj 
Gan LD aa cm aon 3 an aur wi an En art an an 0D 4) 
5) KL, el G 
Î ee) ARAS / f 
ge Ei Shek 
a @ a 
en ann af TKN 
J ae el Ô 
u En Wa UU NN AN A en U ie 
K me 


CS 
p, eN Msn au EON EO GJ eh WM ASN de) ba Ls oe) Nn u B 


ed 


N Zn EN en 
fra aa en jm en ene aen ana on 
Q a Q a 


GS Q 
B ee HA ARE 


a 
1 am a ee gen 


eee 
EN AGS AI AD A AN LH LO HD en avi an FD fl X 
eee 


Q 
hd BE 
Q CS Q Q 
eN Geenen ea 


A ene an 


eq aam Lag ag ens mas an ema q am nn 
S GS C) 
a 
eggen 
AQ 

en UI 2 acura an A 

eeen 
ann 

ne 8 a 
ene eu 

a Q @/ a) 

Tr nh 


/ aa 
en can 
ASL 


J 


a a) 
vn haem aam act en a ara de en 


a / a 

Goan en mama nen daam cieren saga wen N 
/ an En 

Ee Oane 


kl 


Ha ge A, AP PU TE EN UR Wald 
an. rs Ep EEN a HEN Na DA oe Ps 


ks set) 
dn 


t MWE : 


ge masdgdtarogf iN bn en 
Pek 
arke. On ’ 


gn p 


eb ee 
ne aaps ema ema Hon san aenang (NI 
wenen ese 


Opee een 


de an aannam Ke ame ng neee 
a a a a 

GED hade Ne u 

nn, el 
a 

EE EN IN 

an dad en 
a 

Eem «a an on AD au \ 

5 ca | 

> a. aa 
CAE ET ed) 


GEN 
eh Shaheen 


jn S denk 


An an aa ta waden Ln À aem an an dan a A 

sl JIA an 
jen en (eg 
eq Slaan son aad aas en em emeg aanen 

a a 
a EN LO EI acu an U) UN AD aan A AN WU 10 AN UN A 
ì A keten 
a a a 

rde 


Ce 


(ez Ĳ u a A. 
(dd Nae Ee ergaqnd ar an anaN \ 
EE Web Ll 


vergen Bj enlgen 


Goa Hg n geen ana ruang ( 
Ca 5, St 
/ eN 


ed DD den reren 
KL ® ann 


id 


« ON MUM < 
v a) GE 5 
LR 


25 aan gan 


/ 


EE alie el 


San 69 jan arend asma „Aan 


CE CS e 
er ed eee 


CQ 
en 


LUZ ONE) Se ogen (anp 


en 1 on Jan u(n Tian A 
RL En ) 
Lie RON 3 A) A A AN 3 AU AN U an a an 2 an 08 KEN 
| Gnat & 
@ a 
GOES 

eg KLAM 

e Q @ 

AA U} ag En 2 a (uy an an KT a an A) 
da B al 
ee ee vee 


bape aa eg 
we han en (any 
Ennn eN 
Gen a | 
a arn 2 an lan ee D 
} C. 
5 EHA CA 
Ben 
gj ee B 
aag ada laan 2 en —n an wr aam an A9 an A 
LNE 
he 
> EO Md 
A3 EN Jd) A CUI AA 2 AN AN AZ LH ANNN 3 EN A 
hete en 
gaan A9 g AN 20 A 3 AN NN U AN AK 3 A CU (07 
ZE 6L, ASL, 
EON 2 UU EN a an ann an 2 an AN 2 A WU \ 
4 DE 


oee RAE 
Et eg MC 


(am ù ASN WU 3 (AN EN un (amg i 
en AE 1 LEN 


ken wd OEL ER: En, MEE WA le 


t AMU t 


/ a 
geeen nen an namg Saa np (CD 
Rd a CS a 
- gd aa anny En A) ay a am en DT am ST we 
KL ISL, 


ne A aap nja 
dike 
er ede ie a 
re 
Ge erm eg emg end 
al Se HE 
/ / 
Hoofs dighaanenn eagle 
en Phgeeenn 
on gn gaan ganes 
eres de CS a 
ae deden 
a a nete: 
EA aur aur an UL an a an YI am en eg {a 
Pa, 
te a En 
eten 
gee gem de(n an an 
B Pes ba 
7 
Ec) a gelen an (oog an (ke) 
a 
Laan 3 CI EON AT A 2 EN A EON aan aa a) an N 
i il a KL 


erdand KE en 


RE den | 
ne 


og ermee gege ann 
Q Cn 

ton (aq aan as ton a agp an 0 
Es CQ am 


a 
VOE 


=) 
a 


Edle ddR un 


GJ 


: ANU £ 


a 
ZO En 
/ Q. 
bo 
Arle 
CN 
AL AN 3 IEN & Enza gaa am apen a add an \ 
& | KL 


ge al 2 aan 3 aon A& “DT den an AOL U 2 \ 
de C) KL 


negen: ej JJ 
eee 
gen 
mel Eel 


en 


RG Ee 


ee Bil 
genees aa epen og asten Sana ap > 
Q Q 


ONE ires ee bord 
a RARE 
en gg er ema and Each noame (eg) 
ä nne E 


A A 3 EN a) AA LIN AN NNM AN AN A 
KL GS, Zi 


EED os 


Oh 


Gard ngddag a ngaenge (ep 


ne RN 
: 


CS e 
Bee 


6e RE Ti ge egen Faemgg eng 
en ang jen rama en oma an ig 


el 


(a el Nam (ey en ed 10 AN HU 


an 2 EN a ej aam acu aan dà am ah aon an 2 aem 2 20 an IN aA 
BL J EN , 
Qe 
an ia ema a arjan og en ama 
Je ann 


\ 


ol 


ci 


goor EN 

nima en aptent is ij 
zmglonn gegane 400 
En ai, ij à (fs 


aen ide 


bn opd one eggs 
eee dere al on 
a eonecenaconiaeg dan ong (na sed 


mas nee la 


in haneen an 


ae en” oe 


jj ee 


Wilt 


J 4 
EN ax | 
oge oan sam nem) Sy an ane (ay | 


AA a 
je 
AE 
(ergen bed heen 
a d 
a bne ee 


Ë penn lade peppen der, 


broke onge gaen aa a > 


Ns aen ne 


ien Gave en 


fi RE Bk \ 
d Ë 


Gap hiene en 
ves RIS 
Goe Bopeten 


erg oge Bee 


en < 


@ © a hd QA e 
aal aan 3 En anr acu an adh an anura ah (rum a) an a \ 
> B 


a Ge Q @r a) 
ee 
m0) De 
gege 
aan en a ap ananda ij arn am gels 


Tut veen deg oane ede zede 


C- 
AA e Q 
Daer Lan een eh 
Se en eel 


An Ega ihaen Eon en nam aa ennen > 


+ 


aan &) a 
ES A 
a Q / a 
Ee en 
EN 
ee, de 
en 
ej ema agg aang do man am p ng 3 EN MU UU AM AN \ 
meen: eel 
geen (ago enarmaman sian pn ETE 
ie Tee! 
Eeen Del 
Eleven 
a ei CHEER 
, ' je 
gaen wen en soer 
Á a $ CA 
gemenen amen nanen enama pond za A0aatop (LN 
E 
a en a Ë 
ON 
ne t Q 
TS en 
a 
ged eee ee 


eg enk ke ee ale (aa) 


(egg slang. peen tn 


pie ORE agg nedan\ 


Ange no a emeÂlemaemege Ie 


A ONES 


an 


1e 
} 


re 


ee De deja, ej NN 
5, 


rn are add 


ran 20 Tad EN EN j HE 


Beeren en (a ap ener en () Fos 24 
oan a (ea aon gE aram aan aas aan (ari am om a \ EE 
ML) EN 4 é { ed K 
almaar BEAN 
ie! 
wenje 
Ge vinde (eng, 
fe) 
nanos arm enal aaan nana ap \ ie 
a af a á a 
ad dE EO 
Me GJ sen a 
bag enen sande barren 
a 
de Ee bh ene en rte ) 


a a a) CC CS 
ng “er SN MN A | A) AE RE 


a 
vergen vegpe 8 
8 Gh 


genen EEE pad De zgn 


Vel iid gea oan oan pi ggn an aa eg ne = 
a GE 


MEN Aus adam 2 Rs aman, beed U 3 
OD A aa NT 
ee) 
annen 0D DE be heem ekke hek Ó an zand Jl 
Cin eencell en c Ren | ann. 


A5 EN AK Xx 


| 


) 


CA es CC 
desen eee ne ann 2 Ta am Us & 


SE an Bam Beg 


a @s Q 
greg eer al el ggd gens ag gew 


zel KL 
AE 


Ke en 2 ac) ae aan aa #0 ANA 1 A En 2 A kalk) hals dre UU IOA 
onnp a, Ss Sa Gi) an mn 


« CTA BE 
MSN 2 aq UC RE 2 um an 2 (aa aa A arr AN ei Ul U AO d ae on En an aan AA} AN li 
13 5 J uL KL 


; J dU 


Bs 


Re Zn 
DIN Ù ge, (ek ed u EEN D pl En ja 8) wi 


en en rg eri tn en) mre ennn TED) CJN (ei 


ORE 


Q 
ee de N 


Qe Oe 
er gpeg evana Â dee) 


G 


a) 
(RON UIN AI a AN 22 El mn CT B he NAS AN AM EN (GN 2 
Ien GP Je) { 


Jap Jae a hen teg Be afde | il ee 
a (A) AL (Gb 


en ee 
> el OEL OK CL 


GEN Q 
gg ang ang ee nf GD a an Kh th 
BEE 


En 
NE gege perma vragn sarge 


e _Q / / É 
ee. En Hel el Giel 


Air 0) Ó 


dee 


ENA CS 
enen sen Aaa jo Gi aen UU 3 EON AU de 


a) A/ en a 
bl en eee, EN en 3 ac aon as 2 En amn a ER an 4 
| il @) Oe KOE 


> 5: a Ná ee 
Ag Ee he He an 3 
En 0) 9) Garan cape 


Aep ae mep Ja GJ am DT De, Jae oe JG 


ne Se np aanp age nang aman a ong 
GE 


@) 
al een ne ve zi, 


Co 


u 


@ Ca) Cs A) 
eee se un Ei Om gene at ogpennaggponen Tepee Erge 


annn Wij a 


en Pre el TOG EDER On 


Qe 
ee ee Glee geen aam 
6 (Re 
al jenga B epen 
anssen qena tg gmg angen Een anas nang em angen Cage dS 
ag te ie ld Da Oee gat Ó a 


ann 
GE EN ) a ae 
BA AD HJ _N AN 2 Jl 2 ee ven ale Iban 
AE OD, IER 


Cam naan nú je Ean 0 2 AD A Al as 3 EN HN ANN maw 1 aan ( 
aan { ND an), sj 5 


J 


eN rees ug vr gelo jo NN zen ens wo 


CS D, 
medek geep, Rd 
o E 
WE vu a ad ie Vh oe | 
JO GJ KL 


5 fen Alde 
en 2 ag (aten un 2 ak haaren eh ie 
À A 
EN 2 U KT Dan 2 dan IN U ananas We gen ende SY 
Sn 4 d 
as zons 

hae a 
vn EE EE 
kerel engen ennenndaen 
KL ij j 
em 2 Er a ann 3 @ La aan aan En aanp AA ann BA q eN Aj U MD af as asLannn En an Un 2 (an 2 (and 
' i Gele el IÓë JO 
/ in N EN 
(apa zas 2 ARA eN EM YU 2 a U aM an AN mp LN 3 aA 3 as aM AMA 3 AN 
Ó J ELL ann gm 
aa 
GAN 3 UI MU AN 2 al een on _n (aq En annn NEN MN Nea Mann En 2 au 

CHO àl JO Li 
a p Ee, 
EER 
babe aag 
a. a. @ 
mi Oan 2 aa em za EN A UD AN 2 LON AAA 2 U AA UN 2 ad mn 
Se £ Oa | 
nne eo eget ween 
5 KLJ KL in 
amie a dh aem 2 010) eng 209 Un an 2 NA an 

Ro) KL 
mit Kd neme) ns omega 
pna gene Da q onsen en „anna q mna ema Ea Onde 
5 G „ Ad 
Ean a] 
6 

a an En a En U aat a cp pg en an an an Ee 
EA &y, a ä 8 
an 3 eng an Eg ana EE Nn 
KL ( Ö | e 
a @) ec a Te te K 
aa. an slam ae Ó aa neen en NE 
eee il U (Bija EL DE 


Ken DE oden nú en 
on en Jaap Ge ge ee 3 EN na 
van param eti antn eg aaaÔen eager en enge 
al EN AEL a U A A AN CNI} mts ien KD EN AM AN 2 HON 2 aan en (as 2 A U En U 
AL, KLA 5 Bae TJ C i 


gee 


a 
ee 


3 Ge Q 
Goar aang ur an a a UU OL an En ven 2 as | | IE a NU 
ÓMEL EL, jd dE 


Ce CS Oe Qe 
ego Een TR Ie 2u 0D Bg eg aam 2 no 
Ei 


CS 
(AN 3 Uus ASF je a 
JO el B, MADD, Dn 


OQ / 
enn GN ar EN (EN AAN 1 B B (A AT Kn (F9 
Jo) OJ ele ele) cel 


5 Q 
Ne Aen eon des) Rn ee ” a (en ag op en 


EN 1E geesten (an ga aanp en 
en 


geagngedgendeig 


De ny sen aen UD En an 3 ann 
Ca 


B) jolien a atoke Ap A AN 2 EON AAN 3 gea Wee gen aci 


re en 


a a 
(ei en RE he gron (en an 2 20 U 
AL, RL ML, 0, EO AO 
S 


Se ed ad a 


CED 
2) RA taj seem agar elgen 


a a a 
awe Garn nnee a eee 2 LO AN 3 
HL 
gigemngenge saca eenen 


salt 


ES ES 
aan U EN ON Or a mijd Aan ee LI AN 


GER Q 
eN geen 0 Oe in ie (RGA 
Ge) 


Ld GJL C A 


GN AO A LI B ae EEM (EN | Te (El gid ran an ame 
| Vo te an | 
Q 


A geeneen gelgereje | dek 
ASS 


En 
are An ud cas eng genden speen 
í 8 


@) 
IJ gese appe eig maan gangen Del KJ Heijen 


a / 
oen eq on ea AD HN € he Oe (En EE Ja al rg 


Jim 
ee el 
»1®), 


(nn eenn gereed Shu 
JN dd 
a. 
ea Haar STe gna eea LES 
OO 
Bs ve se Sjeen a on sop on ega 


33 


hAl AE GUN: har te 


B € 
sad geo ama pn EN Gh 
a @ AEN 

genees NE Nn 


Oe 5 
oe ee bake eene re Ten 


a a ' 
jn Re 


vp james jeje gp tenen (ej 


ake okeee | 


gn z eh EN A LD CÙ 
en @) @ ‚O 
el en 
en ges gg osje Sladaegsar sja an (enp 
> 
ae ng ans ema (tasj ang 
a a a. 
en Elaa on elen hen > 
KMO d 
a a a 
gemee En 
a) if h 
Weeen ene ls an 


Brda nee en bee ee 


een JO ABA AA 
maen on Ee eik d 
3 an 2D) a a af a ar aa En an (jemen EN, 
0 UT 
an gen en eten aem am 2 am A 
KLEL EN EL 


pept BR Pas gangen ee 
EE, 
de edn oe Ea klk 


vh ora lak Ln 


a De nam, 
CJ EL 5 


Cs 16 
geni en 


ST SE 
opnagpeagiemerÂrren Brop rjagen apen 
dak Seen png den gepaams 


Er < 
ab RIAS ggn, CN a (as a 


en 
an a 
u oe Ee eee ie 
Lc) zj 
a a 
en MD LO A 3 AD BN DAN 2 EN 20 U a 
am) UL 5) 0 zl bk 
a … 
ee Te RN A 2 OAN OJ \ 
ÀL, Onee eee 
6) « 
een 


iben Aje 


eggen 
aa aa ed 
ede er RN ALA \ 
COG) KL (a) Ch 
An omde oge jaan 2 aar En DEN A] ASN A ZUN AA \ 
cl 5, EA) 
pen nee LN AN 2 ANN (A 
SL Be ten ved 8, \C 
B a a 
aaan egen ng nan af a ane aoam aar a arn cu > 
Gd On 
al en 3 UU LI HIE ae HD) ED AUW UI AJ oJ} AU UA U AO 2 \ 
oicl | IH Den ia, el 
ä es a 
EMEA on am raam onee (sp ammagiaan aam an 
BL EINE OR 


4 AN en 
UI AA 3 AN 2 BON LAN AL EN ANN 2 À ann arl} ANAN AA) AN 3 EN ge a) 
OEL BL CJ EG 


Ges 
Eek de openge meppen Ben 
al 


acui a as ele zanaag Hanen 
Te) TO 
Bn 2 ao kton q U aenLaon an (ea acht ER 1 dan 0 ur (u am a 2 2 am 

el en KL 
a.s a 

6 KD 2 EN an eon WU 2 and TM) AN AA Ki dea aen) 2 an am 3 an en an oon (a 

O & út, BE 
ae ree GO ENZ eN 2 AM U 3 \ 
a a a er: aa 
ang anan (Sm nag vena dam Fagan an 
er ae 


8E he and 3 LI see he lo ON 
Eid 


ACU Ee 
Ces ie ie 4 
Ll le ann 3 mann ann Kum LN EN 3 4D EN NA De gam 2 Ul ga Kn Kalk EN 


Q 
haan aa daag d mee lk 


ev 


| NE qe peen en haema iens Seng 


Mi) gg ergerden er oi = 
em pian Aias en nem eas MT Veere 
- e a) à E E 8 EN dgn e 
ebt ee U AN EV UI A UI ee EA 

| KL BU 

Qs A k 

ONE E E 
Khad en See he eenen (aai 


agp 


lee ennen mesenger mn re 


24 h 
ge RO 2 NAE 
ade dia eeb ee 
ae penn gen | 
J E, re 
ae re kohi baie Taams 
ag jn 
gage gege SNE (Ri 
a 8 H in 
arn 2 0 a U EAA mie ar 2 EN 2 AM egen \ 
Cad ak 
en En a 2 En Ui In ann an uns gj eert DS 
a DE 2e en | 
mas AL AE iede ad 
a REN tn AL ard 
en ve A Ane NN 
a 5 a En 
dek lek adevien eee zulk 
gelas ama a atc aleen alam ann Fi a aar annn \ 
a 0 É Gs Ee: 
dee In AE At 
WS tee lj, en (5 
ne geeneen gen agg Bee NN 
epo da oden at AO MD Ea 
Bli ) d 6) 
baden 
ze a aar a > 
ve 
EN 2 UM @ he en ngo 
Ì UM am G 


OI PARE a GE, : 
NE 


==) 


Ba 
On El 


en le ok ges gen 4, HER 


@) 
dl belen een 


DD 


kee ae CE Î 
Mn 3 AAF 3 LO AN ee en (8) 
ED G 6 eh RL 


5 


To 
apegapen Eeen Aan od fd es an annn S 
Oe) 5) 
en wij eni enn dan ee 
eee: a ann. La TIN 
et 


nn 3 ED asn Has aj rn ana.) 1à an aen he GO np 40 _m any: eh an an (ag) HI 
id SL BL el Sjiin 


Qe Q a 
en BAO TSN (en EN 
a 


CA 
en EN AD fj LA AN A5 LI LN (LQ U Eeste AEON A AN 2 AN AI ER AM ANN \ 
wiel KL JR Gel 
a Ì Se Ge a C> 
DEN EN KON AN UU UNF DU 
UL el 
Ù @ a 3 
get aan raa dan aam (as aam A) an 25 UD U U U U 2 LN 3 AN AM 3 EN 
EL C) EL Gi 
CQ e 5 Oy, 
AD UU LL EN LON BN LN A AM UL AA U AN UO RON AD AD A AU EN LA EN LA \ 
dd G u We 
6 > a a OE PARA 
a aam ann A Ar 2 EON j- EN 2 AN IN LR AN AN LO AE NU AA AN AD a AN AD ann AN IN 
S MCL) JUL EL KL, aM KL 
a) a ei ARA Oe 
een X 


Ga, ete mea En 


/ ae a Q 
(en vamp SE ey en eem 
Q lakes 


Q 
(HT gn af aad A am on en on a anc Tan gn of a Eb ann U A Man \ 
Jà GL iS 8, ehm) 
je (a) a - nn 
an Bah en wt aen ann alt. cur 2 0 oan zen om eg U En om em en ann 
EO GON 3 
a Q (Oi, @) 
peen ag eam one oons (ang oam ar Naah deal ZN AN GN Ih 
{ 


@) 
en oon (cj) 
(E 
a 3 AVESNES ES 
HM AN 0D A aan 2 an 40 aan 2d R& ann (an TA dh end ann aan Un UI Nn LA EN MN (EN EON fl \ 
ann EL AL, CG HL, aL 
a a AA ja) EN 
nde 
D € 
ARE En 
Ee glas er eon 0013 gg Jenner ZIJN 


CSO EE re 
vang onm am gan a daan A 


EN an Kagh 10 gen) ORT 


€ 3e 
geta efgen 
ang ner Á, ee 


Esa enaapem dd Tame Sen 
Q 


Be NEN 
gese Band dnjen 
on 
en 
myne Sef e 
a AN A adam A ef aem ax an am \ 
Gld À 
loer hee abe 
a, 
nes ten en 
asof W 
aan esn act aci an (as) en «a 2 aon an 2 aan —KANNN \ 
en 
abe en in 
en a 
ond en gag edn en mana gan 
CA 
OVALE sh da) Q 
an LD _J YI AAA UN UI EN AN A5 UI LN | AA 
gene SE 
ra uur ann Ln A LA 2 aM UU S 
Ó G 
B AE a 
wu aq un sn Af ARD. AN A d FMN ARA, UN 2 CU ALAIN N 
es | 


EEN Oe 6) 
het heen nva ae 


eo eg ne en aad naam a aap (ang. 


vanen mech an a Danaa 
Bebe. AIN 
(8 wa eer ann 403 aa an 3 EM a ann < 
a) aan ke ee 
again 
U LU py ah an aE9N AN AN AST) A5 LI ANNN \ 
| ore, 
in Te 


An en on AL LN 4D BOA UD RË Un 2 UI HA A 
dn el | 


eas 
ngen jj 
RON EJ AN 3 Kij A U AN U LI 2 UJ UU dj an AD 4 AN ANZN, 
Be et 


UT U aan q LON 9 taj EN Cg annn an azM LEN \ 
ONES dof ze 
an ä a 
ee TE 
5 C 
Ren SOR Eh 
G 
> Al ane 
NAI 3 EN BU GAD AN AN HON AA A 3 AN AA A 
5 5 ann 
ik 
en 
Wien 
aes Os De ta asp Un q a AN a 2 a CU A 
í WL, 
a 
Sam aeg je langen el 
ey 
aaa U 10 WE Ee 


li 
Q 
UN LD ne hen MSV) A& WU X 
dE BL, JI 


Damen: DOTO 
ne ee Ca 


aad en and an aam ad en man > 

an 
nie ee en 
A ee 
a a 
genoa oigeen ug oo ges (0) 

40 am Sik 
AO A0 3 AN U 0 2 AEN ANN MLO AN AN 2 EN NU A03 \ 

d CO 
Q © 
AEM 2 AN EN KN E} U UU UN VU 2 UU LI 

gen 

a. 
Re 
one tj: Peene 
Gapenden 

a 
wg oac enn dan gan an AN an \ 
/ 

med omne 


Un dl ang Be mj) (e EL 
a 


Haan a 99 Naaien U Bg nee 


a 


Ci En Q 
vam 15 eN 


a ATR 
hohe hensen e 


eam alg ane njejg ea 


N my, 7 


A. / a 
en a MT ended 
KI 
en} a 
San MY Al U EN 2 aS7) B LO AN NN nk 
KLJ EN 
riten speen ETE 
an (og ns eam a aam Ei 
a a. 
jen 
he el 
en AN Ln 
en 
vake eee 


Agens PE 


abeel 


hd bi dn 


rog eg eke 


Haa vajdng jm a enen an eo (ag) 
« a 
an A En UN 2 LAAN A 
pike 
EE RCN Oe 5 GEN a 
en tee Ree Â 


an gn an AN AA, AN LO AD AOM) A 2 AN AN x 
5, anni Jt 


@) Le) 
an he Mt, ib | 
ch Tea ven ei 


Seg tjgengijjd nd dis 
gj gaaat 


en raden (ag an naa spacen 


(EL) NEEN 
is A4 


' H el kj 
(&! a Q ELEN 
HON LO AA U Ht UU A RON 2 ANU OS AM NE) EN (daa 1 
qu ore ein 
utd KON 2 AO Bd KEN MET! en 
LE dl lam PJ 


Carnage negen hannan, 


nee 
DEE) KL 


DE Ki gegen an enso (egg, 


ES 

reage ee 

en cm (ven on ea na gaen Ee 
RL 


Gn 
0) AO LO GM ee eeen 
GQ 
enn: en 
LGE OD 90 Ta 
DE) Dj 


ANA CE 
Sen AAR 


UN AO MH eneen a aa ama an a 


aa er Beel 
wen rhenen en eng 


ANJ AU} UU (EN EN _N 2 EO WM AD 2 LI A FN AAO) N 
Rape 
ee ej 


mna ven aem an ad a ann (en 
RO US \e 


el jen geon 
MEREN 
eeen 


EEN 


vangt ans gedaen amp N 
Aanslagen seg 
een 

Ge 
Ze ee) 


A 


darm (aan an ana en RENE 
Oerend. 


seggen Ag eten Sa 
E LL, L 
aa eon OD EN 2 00 2 Lo) aan a UU LL} AK 3 U A BRS 
Se wil genen el 
an 
Sg Se 
EN AN EN aman 2 EN NTU 
/ Ca BL 
a 
og oom agen en aas on aamgan 
IN, x 
aa 5 
ana em no a 
ann " 
) a Are ene 
je A0 IN A EN UIN AE \ 
ann 
tee bee 
IR 
vond gen ne Danaa an (9 (aa id 
a nn OE 
Ca Ó 
OBN se a 
OE 


a asa 
can lan a nge aen Ais mam 
ann 


EGER a 
en a ER 
Gn … „ 
Sanson Sen ops wr amg ama an 
or palen Kan 
je ero vande EC an (a) 
4, 
De Ô 
LJ an an AA AN 2 NN an U Wk 


Damage wr tg EL En 2 a \ 
Kd 


jeun 
Whe ADE 
En al teng Pad oa eg q naan (agg, 


Sns NE 
He A 
om qena gahad jk EEA 


S Ee & 
au U dà ach aon an an t0-LO LN Ei 
rs nte, ope, 
ka 
ENEN 5 
avn el 
EN CU A AA U 2 GI AN MM EN AN EN AT q \ 
9) CQ 
a a aa 
U A a an a AN ACU AM ATL ANN A A 2 UI A 
| Sannn 
ee a] 
oeh om 2 aam 2 ur UI a ann 
KL Me 
ae 
ng ne Mang Is 
OH LL, 
ARES 
Agde 
p ®, RE) el 
a et 
AD Naams {a Rn AO 2 AN AE \ 
en “7 SK k 
nen 
(ale lens NA Den 
peen neen aman 
LL BL, Cf 
ROO AE 
UI EP LA UM ar 19 EN AM A 3 ENA AR, 2 CUM (EE 


RE in 5) 
a /a an 


CN 
5 é OE a 
er anas araa la aagp enen a nada 
/ 
es a 
aoe Da eg (any 
a 
ne dua en Ag Kaats 
a AA 
sens 
a 
geen 
a 
ach 0 0) Ó) en 
gen, 
a 
Re jeugd en (aam „ana an 
a aa CA Gl 
OE 5 eee se 


A0 ener bee IJ 


toga da emnap ac en am an mense kann un « 


sd „} 
Beh) ek 
zeten Endre 
Sd 

Ere 

Aan 

dr 


pr eld PE Pee ERN kn. 


Á E neen Sean tj EN A MN gage 


k | | eget 


doteren A 
Ee 
gaaat afne 


@) 
lee ane 


J 
shaken je 


e À 0 an aem al a a em zn naam, 
a a 
LI 40 WM UU A MN AN 3 AN AN UJ 5) AN EN 3 AA AAJ AA N 
GS IL, AAD | 
- heek ee te aj” 
ong je gegen e 
sonen gi raam orana fe an aag 
an nl eel en DE a TRT Ae % 
> es. ie el 
aapmens on Ed 
a 
Galegemand Bars gemeden (a 
‘ / a 
Cj SEMA [AN an 3 am aa jana. 10 1} an | an damn AA, el eN ALT) LLN A \ 
Sik (te : El a Samm J 
Ba 
Mei gegane menen, 
Ù) (uy at (gan an Aq un aan Dik ve 
Olt 
aa 
Sampled eten 
a 
LAU 3 U AN AN 3 AR MN KAD PB de. 
@) 
PO 
b, 8 
veg gneema emoe ap am nag ren maman cg> 
a a 
Weken ee 
gna ng men ana vn aan sl 
a a 
den en an en en ma aan 


gens acom za pe aem aa nan gaa me ap ema” 
@) BL Oe COP 


he ek | 


< an MN 


a 
kje Laa an 153 Cad ad aur em acu 2 ann EN 5 u UU aaa. 


| 


a 
EN 
Á SEN 
KN EN ee ek 


63 en ne nb 


Lann 


ei sjengen eh 4) aan AN Hee 


El EL d ee en Di ee 
ë 


@5 Qs 
getreden Albens enn 


Q 

arne Each Geaen en tek aon 2 Beh ann a an 

Or 

e 5 EE OE 
(EN AEN LSV AM AAN A LO ASN} LA 3 AD CN AN AN 2 HN HT (0 EN AL ON ANN pj \ 

Ae | d el 
deren 
Ú 
en aje au ae nasa aa Eg PE 
QA 

en 

es 


a À a 
en 


En 
Gea en vn za Eh en vore en 


CEC a 
me he en 
a 


Q 
um (LM Seg Ben 


CE 
egen mums 


gege 
Û kJ 
Q 


En sla 5, @) 
ee zm an (an aem a dS an un (aa Ee x en LIEN 

v Aa) 5 a a 
Sne es LT 


a) a Ca @ A A 
eo en Oe ekh 


Q 
RE ea A enn an. 


eng ij eem a zaan gaen qa mp an 
Be 


EEE eenen OSR 


a A 
Ul LA 2 AA FN U 0203 ANU UU NSI én en a aci AA HD ALLEN A 
En iN) (ej 


U EN ah Ur a 1 AA 193 Cb U U han F3 AO ON FD EN AON j |A 
| (6) PE U \ 


IS 


) a 8 
il de dh vaer EN AAA ANN \ 
Jan Jam* 5) ’} ci 


Sn 
Gage adnespjne ggn ERE 


ven ag on jm nj cena eg (Onmeejeaggen Fin 
AA An 
ne Dn 
a eN “= 
a acg em aura dg men Den a a ma ok 
d EEDE 
EON 2 AN 2 FN LO ANN LO 3 A UD FN A EO EON AA LAM AAN AD jp AA AN U 00 
RE ann GS f 
@5 a L h … 
veen de 
UL KL 
a ni a 
LO AD AN En a aA € NN LR AA py AN EN AN AN LN AN UD 
LSL, Mm) uee : 


lb) 
oem etn vei a \ 


angen Ie gen ee 


jr pd 


EE eel, dee els. en 


uur esn 2 an an A aci ar: gpeg Hahaa ans 
hr 


en | BPR E d 
een gemengde hk 


a 
Bb ener eee 


agra eG 
geopereerde 
(gaans po enaen qa ap Ee ad enen gem ea aam ar 
Bra Uanang SA es 


a 
angen toen aon zg mp en aam gaten agf | 


Gaai: gege an 


em eeermmm rm aeg an aam ag EN 
eeen oen ofer 
Eem ee be Degas an 


ans en ega dga en Don wo) SR senaten Aan 
uid en aan vh ee 
Oelde & B, 


a le) QA A, a a 
ERO Rh te 


Ee 8 
bie eenen 


eins anas aam Heg peen aan aruana ua BN 
fe) el eN 
En A Des 

( | | 

a 

an 3 U FD Re epe 
iam Bennet inneke 
Been 


el 
a panna 65 AM EN AN AA LAAN AN AD A NX 
5) KL GG 


Rag 
bs nan um as 1 Aen 5 ann \ 
ee al 


D 


A 


je Te 


En 
gn 
C= > CA 
Gu wg eun lama dd rms aaan men 
am el J & , 
a 
Se Ansttueaigegenjen 
tn og sian ina jn, en a 
Gn / 5 a 
6E aan A as va dj La an eh ges oe en ema an > 
Ca J Ì el G 
a (ay, a 
gan anp 25m Wu 4 an wg AA arg 05 aan: AEN RAN UL AN AN AAN 
ze en Be 
a 


a 
rpg 


eee See Ke ener (ON 
Ee ennen etn 


moni egen 


e Oe 
ereen hp 


te) 
epe en 
en gijn aad gaen mn a> 


hark ega zon 
in 
d O a a 
nete ek he ag 
d \ 5 


eN 


wogen enegge VN 

0 aan an (rj an en oi gs af ar arn am ED 

geen rn selen 
Bebi Dre 
Rain opaan ie 
bek se 
one ep uang an: Sj ë 

a Taman Ee 
ennn Fr ae gon REN A 


a a Q 
en 


wdd Va iten a del | RA 
en pres 


Pl 
if 


Bee fs 
a ARO 


hetnet Der stenen kn 


Ö aa aan an an an Becegenrananenr vargdj (Ee ke 
Ce OQ a) 

Rn nen. EE wij ger af 
heden aksen B 
en Ee 

ge Tej de SN 


a ds 
bide vende emmen nand 


ans ER Men 
dago A Aa Ages eN Î 
a) 8 


a 
el SEN ineke 


@/ 
qag, kene epen RT 
> 


Ca 
asl nans ag anen an. lt aut A AN HN 40 ara. pan 3 aan En a an 
Se B dl GL, 


hd 


Eee « 
e 5 a (an le! 
ge ee Beier nt ek (a Lj 
— G 
er) 
he ee aal 
det 


Ss Oe 
Sang en 
UU] MSN (aan nen 


Ge Q Qe 
Gasrgarrn Ee amd ene ae an anNN BN A5 2 ol 
DELKL El Sj 


eet Dee EN 
Ce 
eam 0 an em mem aa Ha) en 
CC Gen 
Snel re set Sen sd 


em dl 
men _anaahaen Aias agp ad en am ann Has au a ka) 
Ü G 
fa a En a ì 
(aaa.ann an 2 an aan. Ubi a En U as AM a A0 EM EO \ 
ann UL \ Dy) \ 
ä EL 
remmen TOE a be 


a 
u ann OE Pd ee 


een EE helle 
a) 


Q Qe 
ede io Leen EEn 


Ass CEN 
zee az eon vun aang gemaa ans 


Ee je Sl 


An RV u aa B on 2 (aan aan en —n am B ch ven adi aan „Saen aan aur Gl 
A (6) 

a a a 
dn amc El-anan Sen aan an dean ah en U as En Ui 1 uj \ 
6 aura a E ane ta dan ad an Eng (oare aem a, 

AD, zl en, 3 


AE, SERA 
5 


ss a a (A) (En ASA / 
Gek OAN TO jn EN 
ed IS: d CARL 


GES 
Eee le. 0 an Tee LJ KD 2 N 
Oe 
Ae ge eiam HeagenN 


(5e) al IN en | NE) EN ten Nn te an aan am ann ln 
nn j 
DIG 


an, AZ zl | 


IE 


6_a2 Ln A el 3 en 6) MIN NZ ENA il U FMN UU MO _ LD AN A We 


Er EN 5 
en ll MR ran ari en 2 an dà an Hek a un a ae an \ 


an 
Jd, 


memmen 


Be eenander ie 
je ee lt E 
B denten 


MEET. Ee: Sen ee 


appe jeg ngen Kal 


vn ET 

a a li 
TN Nn RU 1% 
IN ie 


> 
en FD aac en an an am en aen Hemp mam sapw SI 
Ea. a 
ha Wehe 
santa Là gi og vn afgaan neren naaar dggaacapN — $ 
üL jù, k 
am (et) (aen ek an Sag meleganemaus 


AE ei és 


les. hinne ee ee 
pleeben Sheba eee 
am an ere nge ld Ten 


gn é 


ENE nf 
a a dla Serg 


on an aan an na egen en ng img 


Gn 
OEE ENE 


gp tgene jag 


zg Eloro) DE je X 


ehh Eee een ah FN LO AM UN MN FN A. Vel 
0 @ dam 


ddel 
en ee nae 
lt ee 
eau dan ee ea Oe DN 


eg 


En ee al ad hb gang El nae NN 
5 D KJ el 


a 5 CC GES Oe SCS (a) [@) 
an anr an ann EN pj FN LA AD ANAN AN LI LA AD UD EN 4D EON ANN AO LA 2 (AA 
J G ee 2 
aA a a) Q/ A a 
Yad AS A) 3 WM AN U EN EEEN 5 
EN 
(@) Q 
ne, en eea 
a a £ cn 
a a dn 
@/ ee 
ALA LN A AN KON U MN AA U HN ANN EN WM UN 2 AN HK) AS 0,1 2 UM UI EN AA ANN (ag) 
ON! od 
Q 


enn 
en CE egesj kn 
me 
@) @E Q 
Be geherse, 
palet graan ana EA ang naan idd wij a em en a 
a Q a 

oe) sg ad le een ar aan de 
ee aen een eed 

ze @ Gr e) a Ge 
enden manana 

A A GS Q @) 
ee ee bes er de U LN | AA 
KL % 

a a @) DN 
oren en oen ag tee 
ee ad 


Ar Os Q Oe @ 
En Kr gaen aar om ge aen ee dn 
ë 


U LAND epe Bj senn eg 


© dl 


(en NES en eggen genen IN) meene 
2% dd 
Te Ee kn 


gensemae aggete enafnagmaanpnad ea en Verna namens 


GI a) a 
gn EN (61 AAG, AN EON 2 AEN UIN bain ke 3 WN MC Und ok la) 
J\ en) 6) EL 
a a 


Bente 
1 


sedan genegen ang ed 
jes ge bireej 
OA, | 
ES 
ap re in an ro en en 
a A 

gta 
pes rr EN 

A ween mma Nana dl ae 

E 5) RAD 
oe agg gnd nne ARK AN 

@ a QA 

A 3 EN De ie aur a<t am 2 ÍN aan gr 
a. Khel IL z 

ea en 
qm Peene aan genaam Een il 

GS 

de hind) ne asha: Ne) Beroepen rene 
etn Ì ke 
Be eenderde a Ô 


_(e IJ er optegdadge ohoh 


gn enjr OSE E N 


il) He oe 


5 an FO A EN AT Cl an ann am an ann aan WN UI NN AD AA AA AN fj EN 2D AD HO RES 
SL si, ee ele 7 


3 au ann aac maten B 
KL gb ca 2e een 
Be es WE 


a@ REN 
wire gpeg 


EE A. Es Q 
Pee ee uk 


ereen An ee) 
gpeg gend gn nam Eamsannqaa EN 


En a a 
ee On 


Ë En a ®s a 
Sel msg erg Berg dien ana. 3 HN AN 3 EN Nl EN \ 


@) G/ @) Q 
_Á 


Q OQ Ge a a 
sed Od elke Ee 


0 
a ANA k 


En 
Eu a il a an AA MN AK 3 HK) oe LEN EN 2 5) 5) LL LN Kn 6) an ard. ad (Ul | EM 


GL 
Q 
a annn En jn 4) A6 aa ANS 0 an ae a 0) NT U en 2 0 au, 
[&) zl a a 
Re zis RS UÙ as en ann aam 2 a) aat um Em a6m Nt aant a Aan 2E an an \ 
ks 
CE 

a 2 EERE a ban En We rem m 
KLO kel dg OE 


0) pen Kat aan aaan DE aan 2 gege el 
4 E gj ‘ 
En A 


den EN hl B EAN 


| 


a Qs 
le En Mej: ran Skam EN ee el LC) EL AEN UU N 


- 


É î ze k 
EAA 3 UI U Dj A MD HA RN TO) Ej UN 3 AV AN AN A aM A A5) 2 AN dj ANN AAL \ 
am Sm. 9) ) EJ G 

CE e 
Re 
En Et regenen 


Oe a 
as EN vaan eh ati aa an (an ú aaa, aa. esn U aaa Un Ah ae ak LI ac \ 
LD, (9 OJ 
> 
a) a El a) a 
Cyaan HT 5 40 AN an 3 WM ANNN A FN EON AN Be ef 


5) a a / 
a5 3 Man MN az 2 ann naan an 3 AN OAALA aj en. 3 LN EN BOU AN LA AN EN 3 AN B ANR U UU (kg | 
mb sel Da | d 


Oe Oe a 
ega nen 


a a 
dn (ano em an am an aa a an aan GE aan an an En aon den IAN AE N 
dn) Se al OJ 


a iS 
(ja gpeg aangereden gene 
a a a) 
tee je oi 
Z €, SL 
Been san pad eere glorie) ih 
Ws, parva eneen eerden 
/ C> A 
aqua an ten 2 on ea yn ao ap ac am En AN A IN EA A \ 
Se qa e 
ee eee 
dl J EL, CJ) & 
a 3 EN 0 2 UE ng aad an a an ZI 
JÖ 5 


a 
as AM EI) LUI U AN A5 orega 
ol cl a G 
e e Q 
a UI aaalaan am 1 20 a as (aaa an as, tekanan a) an an) EÂ EN U A U \ 
dc Ì ieu KL 
3 
Win en Has aen ac aan a acur aon Ang ang AN HOL a an an En B aa 15 vuns as 2 U) 
lea. KL 1E J G 
e a) @) E a 
gn Sama lea: KE LO 2 U AAA. 3 LC ASN) JAA ANN AN GAJ AN HO 2 AN A ASD } HA AN ANN AN 
PAN \St BL €) | EL annn 


… 


En oef 


Ea nf 


‚ PELT SPELT OERS 


Eeue 
GN 3 ON MN np sds a EN arn an mg nao 
u ee | 
DD GN 

eraan hepeng algemeens en eye 
6 L CAA AQ a N 
Be oe EE 
a a a a) oe 

Re ae ene en 


6) 
ë 
a 
is oe B ne 


(una La) a ak 21 3 aq an angan aar a en av Ai gg 2 ach og a EN 
Je een ls. hee 


a a 
a TOEN Beer 


ie bn. geen EE EM \ 
Gn 
Sampras Ean eerd. EN Je 
je ebde brhaesssde an 
ene ap) En en an aen ad an aan En an an 2 ennen ng en ns HN 
| Jd & Ek 
or etenenge gens anai SD annen 
lanka, Jk ú: 
a 
aang fan ag nm aant ea ti 
a ‚A a 
an an En 1 an 2 UN IN 3 A UU AE U ant 2 aaa, 2 1 aan 3 | an 
FI ee 
gerda NAE EREN 
a. 
nen pg en nam em nep A aan 
a > 
bree bela en 
KL D 
ame) a 
A5) dh aan NAT WU ANN 0D ADAM AF 1 2 A AA 3 AOM 2 ANN | 
RL, aan dl 
aa aap Tej sie’ a 
en un 00 45 an Bena ee eng 
de KL 
> à a a 5 
a Nn aen MN} A ac N 3 aan KÀN 10 AT 00 cnq taan aa a PIN 
d 5 ik 
a a. / a 
aen heeele 


sene negen eenen El 


koenen 
kl, KL 


Qe 
hensen he 


a Q. 
(nq omaan a agp ie am an ai a am ag 


do < 


a a MEERLO > 
En Nl A) 0 aM 5m) aaKA AN AL Op LS aq a a (a) 
CJ COM: e 
a hi a ra Ga 
ee en 
ES, 
sne En oge an aaneen oa en 
e KL 
a a 
RS asn 2 aem ten an ageerden 
Gau dB rennge a enn rag op enaar (ea 
a me cs 
a U 1 A aa (5) aat an a an a oan mn) a En 
IL. ck 
a 6e E / 
A 


ESA Ca / 
B ge 


eng aan le 
Dg gend erge ds 6 
A ASL fl 
Gasperi Da Age Geis 


Qe Q > 
ee ee dn 


u RY EL U UM AR a EN 3 aa) AT ach R& ann aan q AN 2 AM AAM 2 ie) 
Deegen zl enn 
(en NE vadis d 


En 


ah an am am dl DE 


en anna o6) ej en ng Ld) 
ud an 
agpo gean en 
Ee / C 
en amn(oéti ad ann anna aan aan - 
BNS jan 
5 a) 
AA UA JUN U U 2 AN N 
5 ay (5 ain 
@) 
Eee ai 
Ge 0) 
ad Ul en 
rg, UI LIS \ 


ET 3 mn 90 EN DA \ 


ope eme rn (eay 
G 


e te 
Ke 
16 
TJ 


un ad aà a an vO am an (UI a \ 
1 en 


ee) D 
sE 


beenen 
ons Hind ap ema qena aj, 
apr ojgeEen 
hennen le \ 
sdh eee apen 
See 
tege a WA TA 
oan Eeen maj 
EEM 
enn men alagenemogpdigs 
angle Sinan 
Goa eng manman qe noeg 
Peen eee 
ke 


he ne en 
A2 EN 3 AD ana ans En 10 
UL, IS, 
aA 
TE 
Kh Ds hk: 
Been \ 
JE An 4D en Ki en DN 
ne 
a aA 
ee ka} 


a 
Arn Ae 


pages ah 
EN en 


dd < 
a 
ee an 2 en IAN gen 


an Hls 2 an aan aon dl En \ 
Bed 9, 


Gan en An UL AG 
( 


je) 
desa 


ang igsn(en 
uur an 2 ai Larsen an 3 an 2 ns \ 
Alert, @) 
en 
Li 
CI ak 
6-auan aan AN q AN LO LI 2 VU |t 
5 Ja ATEN 
/ 
eeh 
A anke 
ENE 3 UI A1 AN AN AAA \ 


a) a 
A 


un jn ian MC 
EN 
des ns) 

& 


kk 


a 
eee 
6 aL, 
dE an egg dennengdegg, 
rd {an un ven gege 
a 
ten zang  u g naam nd Amurge, DE 
a 
ele on 
à th G 
en ee heen 
egg ink 
a 
er ls Dehaes Ke hak Wikis UN 


> a 
‚nz 2 aM RN U a a AM AMD p ER UU A) AN (A 

En en Ren eea me a 00 N A UI A0 nj en 

6. 


- 


y MOTEN AM ad tend Ì 


| wets | gap nd 
engen daje egaat” 55e aaf 
ge 


gr ne mja men geep daa 


D 
© 


aa a a 
eg em ane | 


ee 
a Ama 
ann KEN En an AN JT E) UU 7 ant AN MH) ER U A5 ag WN U LA N 
) Ö Ph ee 
€ el e | 
big EERE Bb 


a le) a 
Rn tn p 


ee ed E 


a a 
gege dean oe NN 5) 
Le 


Q 
ERA Te gemd DAMN 


Oo 
« ahaaa 5 lln HQ UIN Bajema 


* 


a a ke 
engen ad en jeans na Aat magna gt 


ale) a a a a k 
MENE 
cy urana manen ents naam dû 0 U AU Aq EN AA AN KON 
Zn en en 


5 
vd an 


(and ve emee Aln hero ) 


wasje Banden ne Aaa, 


Be kerker. rijks 


Garang ning jane maag senen d 


agreeing Nx 
&) aL 13 


‘À 


Ge) 
Te sheela nak N L 


chr au 2 a 2 AR vn LA 2 LO an aan an a aann {10 Ga 
Ì Em 


de de 
( í y $ 
ojee Beene dan enen El 


/ a £ a / Gs 
(ag } NM A | A za ? 1 ann 1 Nn sr AM AAA 3 A U 4 EN AM AN AN AIN HO AN HN AA AN FO} N 
ë ma CLAN Jen de 


Bek 
a; @ 
ana MN AN 3 AN Axl Beene ad 
d ûy 
B EN 2 mn PES ne 


(a 
ge bk id cg an 40 tas jp 2) Heg Álaen oa 69) Re a) 
C ) He | C | ) 
HE 
ad gem wan 2 eon a vann Keng an Ok aam a u am a Dan 
{ CUI on N 
(epson lon & Öl Oera 
a 
Te en 
En Oe 
A ER UI 19 UI 20 AS 110 2 EN DT (LN UL ACL aM 2 N 
6) Ca 


ige sme Fi ZA Seelen, 


en ru 2 an (Ol en af 2 St aan 2 ms aan 
O Ca EO d 


ME GS 
AN AN ngen en eh Enmemen lanen gn 
b LL Ts 


ge 
an #0 tan gon aam Sins zan ah mn en Lue) 
oe tin Ĳ) el dl 
an en danig) tam taenia seen eng 
dg ES ) 

a @) 
Beg RE 

69) 
en en 


en Gede pasen a 


gender argens aam gamma aa eon eg \ 
ES Ay 5 

EERS So tQ AN A EN LN AZEN) WAA EN \ 
ann Î U aa 


CG 


Gaur 1 vg Eem angeren at. peons 
Gr 


wai 

AMA AM tn UU 1e ad dd & ete, LA AN ann IN < 

d lode 03 

ee A eee a A 
VNA 

geene Bee EE 


a Oe a Qe 
Ùi ag nag aam as an Gaag anton aa jn ENEN 


(a be (pg Gen Srl ting van aan ema ien aop van en 


agg sem EN eee hd nn | 


ga 
5 A NR 
TTE Ed 


NE Bia SEN 
t 


on a Sen 


a Is 
oe en dk 
a 
a 


aaa La 
gading ong den dins (Bahia annen (ang. 


Gaag n WOMEN | 


B en. ej an 2 UN 

e Ee EE) Ag 

agp tapen gen (engen aag qì manmna qeenag U Le 
a a. 

Af AN 3 en erat Kine: eraa ee 


EE NEN Pe 
En En EER Enkelen it 


nge gen ogledaenan | 
Sin mjn en TOEN 


ERN apen Mn, 


jedem) moge ggn ene ej en ap oen (agg aen \ 

Z 5 ONES aL, 

U lede eed ee geen a ana a an NED N 
wigs 0), Arn” SS el 


5 


CEC a 
en eee german 


nnen 
lener np Den asp aen 
heete ne align 
See eb ese 
Gero en E San 


Garman en mans vu 2 aq Un het 3 EN ao aan aan 05 MAO 4 A 
Ve hi gee 


deld” 


DER 
ojee RE ere 
@ 
en 3 aram Lan 
OJ U, d CEL 
rg Meany en 
aA ap, 
ven 3 aam a naa am og on AEN ART em LN 
Ó BL GL, c JJ 


Qe Oe 
OEL tee ee ice nen 


ee ie (EN 
Gaan 3E aa ten an 3lana.en 3 an En an Np aaa. 2 An 3 ann A HAN Ti U an lan 
IL El a Sb 


ngen: (eg <naam geene aem om eon aa zj en (ng, 


a aj dà a / n 
AD ASU HJ AE 3 EN 3 AN AM AA EN 3 LA x eG ee 
IS d ASL, U MAL (29) 7) 
a je) Q. a @ 
AA AN U DO nnee Bq on BIG BN wan: 
REL, DS 
© OS 
LO EN MAAN A RM AN AO ENUM A3 EN \ AJ NAAN AN N (aj nan aan on vj NEN 0) a \ 
Î JL EL d \ ann 5) 
a a as ü 
aM EM LA UAA AS RON AN HJ A AO) N En N MAN MPZAK MMI A 2 nq 
N aL EL, a J ee 6) 


GQ @5 e Q J GE 
BRANN U A AA A5) AN ANN AAN XN EON U AE AN EON NN 6_dan Ran FO EN 3 N ann FA AAN AAN AN 
d REE Ge) 


C= [@) @/ 
(9 EN Er ON AN (a UI ATM A5 ZEN GA UU AM MI LG FO EN LTO ANN 2 UU) ARA LD MH Ae El LC EN 3 
d ge Em LÔ Gn Jd 
e (a; a e 5 
GAN AAN LA AM AA AN AN 3 ANN ELAN AAA MAN PDN AN EN \ AÀ en zes (de 
ze Bj A Ae 


D, zi 


STEE EEN 


ade 


gaar 


226 095