HARVARD ‘UNIVERSITY:

LIBRARY

OF THE

MUSEUM OF COMPARATIVE ZOÖLOGY.

RAR
KD N EE

end

N NÀ BaN 5
A\

Nad Bn

dd

)

DIALEC

). L. HELFRICH.

TOT DE KENNIS VAN HET

_ KUNSTEN

SCH EN SERAWAJSCH

ELINGEN VAN HET BATAVIAASCH GENOOTSCHAP VAN

|D)

EREAN

\

EN WETENSCHAPPEN.

3

def

„DEEL: LIL:
BATAVIA

Î

NDSDRUKKERIJ

A

en

*
TSN

81 1916:
B

BIJDRAGEN

TOT DE KENNIS VAN HET

DDEN MALEISCH

@ pEsEMASCH EN SERA WAJSCH DIALECT)

DOOR —

Ov HELERICH.

li

mmm

__VERHANDELINGEN VAN HET BATAVIAASCH GENOOTSCHAP VAN
+ KUNSTEN EN WETENSCHAPPEN.

gk
me &

8

ke

WDEEL sd.
BATAVIA

LANDSDRUKKERIJ
1904,

” \

Weg Ie At N
. . n A
ee rk er \ VER, E de bit

B, Ds \ d
; »
js A
sh ek ef
-
H 1 : Sns
Rt r 'é ser y kt
‚ EL EN AEN $ w é
bs 14 A ie Ht) ei pe j 8 pn / ie, - LM A
E JN
de.
- pr se hie”
rj (PN CI FAN or PI AEN 5 lies % RTE ie Ù D
Ai ATUAFRI 3 il HAN NE
Mr í ARAP REU
In LAEEPEET EW
KE
B. Ns
E ij
Sm
ei . Sin
FS or Md
hank en
k ry sr Lg
d pe; „ k „REEL Tt TAC '
te Á , . 5 Kaiijd €
 t |
8 „
nd Ld
N

; KNLAY
Re LE |

pam

INLEIDING.

-

Een ruim vierjarig verblijf in de afdeeling Manna en Pasoemah Oeloe Manna
(vulgo Mannaq en Bésémah ’Oeloe Mannag) van de Residentie Bengkoelen, waar ik
als controleur werkzaam was, stelde mij in de gelegenheid meer dan oppervlakkig
kennis te maken met twee in die afdeeling gesproken dialecten der Maleische taal.

De resultaten daarvan werden reeds voor een deel neergelegd in het Tijdschrift

van de Ind. Taal-, Land en Volkenkunde, deel XXXVII 1895 als „Bijdragen tot de

Letterkunde van den Sërawajer en Bésëmaher in de afdeeling Manna en P. O. Manna”,
en in het Tijdschrift van het Koninklijk Instituut 6° volgreeks deel 1 1897 als
»Sërawajsche en Bésëmahsche spreekwoorden, spreekwijzen en raadsels”; de overige
vruchten van mijn arbeid en studie zend ik thans als »Bijdragen tot de kennis van
het Midden-Maleisch’’ in het licht.

Zij bestaan:

1e. uit eene woordenlijst, welke men evenals mijne Lampongsche-Hollandsche
woordenlijst (1) en mijne Maleische-Nederlandsche-Enganeesche woordenlijst (?) heeft
te beschouwen als eene proeve;

Ofschoon de woorden naar de uitspraak zijn getranscribeerd, wijkt echter de
transcriptie hier en in de schets van de gramatica (zie later) gevolgd eenigszins af
van die in de reeds door mij gepubliceerde stukken.

Om ons slechts tot een paar voorbeelden te bepalen : in de woordenlijst: bi(j)’áwaq,
bëdi(j)’é, (&)’mbaq, dëgri(j)án, moe(wárë boe(w)'amat (S) enz.; elders: bijawag,
bëdijë, 'mbaq, dèëgrijan, moewarë, boe’amat (S) enz.

Tot rechtvaardiging diene, dat men die woorden nu eens hoort uitspreken als:
bijawag, bèdijë, ’mbaq, moewarë, dan weder als: bi’awaq, bëdi’é, émbaq, moearë;
de meest voorkomende uitspraak is evenwel de eerst aangegevene.

Voor het omschrijven van de beteekenis der woorden heb ik hoofdzakelijk H. CG.
Klinkerts »Nieuw-Maleisch-Nederlandsch Zakwoordenboek’ een enkelen keer ook de

_ woordenboeken van Dr. Pijnappel en H. von de Wall geraadpleegd ;

(°) Opgenomen in de Verhandelingen van het Bat. Genootschap van Kunsten en Wetenschappen
Deel XLV 1891.

(*) Als boven, deel XXXIV 1892.

Iv INLEIDING.

2e, uit eenige gramaticale aanteekeningen, waarbij bijna uitsluitend Dr. J. J. de
Hollander’s »Handleiding bij de beoefening der Maleische. Taal- en Letterkunde” op
den voet is gevolgd en aangehaald.

Wat hier gegeven wordt beschouwe men ook wederom slechts als eene proeve of
korte schets van de gramatica;

5e, uit eenige prozastukken de zoo geliefde »’andaj ‘andaj”’; goeritan (B),
tjëritaw of tjëritaw’än (S)” en een paar »rëdjongs” of minneliederen.

De »’andaj ‘andaj Ringgan Södajoe”’, hoewel slechts een brokstuk, heb ik
vermeend niet in portefeuille te mogen houden, aängezien wij door het verhaal eeniger-
mate kennis maken met de godsdienstbegrippen van den »Sërawajer”; al mijne
pogingen om die »’'andaj ’andaj” in zijn geheel te achterhalen bleven tot dusverre
vruchteloos (!).

Op volledigheid en algeheele nauwkeurigheid wensch ik geen aanspraak te maken,
alhoewel ik getracht heb daarnaar te streven.

Fouten en leemten zullen ongetwijfeld in het werk voorkomen; aan de taal-
geleerden, ambtenaren en missionarissen de taak om ze te verbeteren en aan te vullen.

Het is ten slotte hier de plaats openlijk mijn dank te betuigen aan pastoor
L. W. Jennissen voor de welwillendheid, waarmede hij mij steeds ter zijde stond
bij het opsporen van de beteekenis van enkele woorden dan wel bij het nagaan of
de door mij opgegeven beteekenis al dan niet de juiste was (?) en tevens in dankbare
herinnering te brengen al de hulp, welke ik ook in deze heb mogen ondervinden
van den te vroeg ontslapen en aan zijn werkkring onttrokken zoo kundigen miss.
apost. J. P. N. van Meurs.

0. L. HELFRICH.

Tanpsone Rapua (Residentie Palembang) December 1899.

(*) Met het oog op de vele onverstaanbare woorden vooral in de Bësemasche »"andaj 'andaj” en
de »rëdjong’” hebben wij ons niet aan eene vertaling daarvan gewaagd.
(?) Die woorden zijn gekenmerkt door een daarbij gevoegd (J).

abe à à
TED ME
ä
lk p
ij 4 pd
B 4

®
.
.
& «
> te
E «
PE _
Pe
5
indd
Kd
eN
= Be Sl

SEDENLIJST:.

) 8

VERKLARING DER VERKORTINGEN EN TEEKENS.

teeB; Bësëmahsch; S; Sërawajsch.

Staat achter een woord geen B of S, dan beteekent het, dat het woord zoowel in
het Bësëmahsch als Sérawajsch dialect tehuis behoort.
9. J achter een woord, duidt aan, dat de beteekenis mij is opgegeven door pastoor

Jennissen.

3, ? beteekent achter een Nederlandsch woord twijfel aan de beteekenis, overigens of

het woord wel juist is.

A.

’aban I, wolk, regenwolk; soorten van

wolken zijn:

'aban ‘abang; ’idjoe; ’itam ; koening ;
potih (B); pot’äh (S); sisiq nagë (B)
sist’äq nagaw (S).

H ’aban ’aban, hemel van biezenmat
boven de slaapplaats van een klein kind.

‘abang; I oudere broeder of zuster
(meer in de strandstreken in gebruik)
II rood.

’abë (B), 'abaw (S); gew. ’'abé ’abë (B)
‘abaw ’abaw (S); schemerdonker.

‘absis; op, ten einde, gedaan, geheel en
al, niet meer over; ngabiska(n), een einde
met iets maken, opmaken, voltooien, af-
maken.

‘aboe; asch, stof.

‘abog (B), ‘abo’äq (S); stof, inz. in
graan enz; molm.

'adakan; titel, eerenaam, bijnaam;
‘adakan gëlag’än, spotnaam.

’adan; bloemtros, bloemstengel.

‘adang; ngadang, in hinderlaag liggen,
op weg afwachten van iemand; ngadang-
djadi, tegengaan van een huwelijk; pènga-
dang; plaats, waar men opwacht; hinderlaag;
pêngadang moe(w)’atan, de rechtopstaande
houten aan het voor- en achtereinde van
den binnenkant der zijden van eene buffelkar ;
het rechtopstaand tusschenschot waardoor
een gedeelte van het vooreinde der binnen-
ruimte wordt afgesloten van eene sapikar
of van een »pëlangken sapi’” (zie dit woord);
de »pöngadang moe(w)'atan” dient bij
vrachtkarren bijna uitsluitend om het ver-
schuiven van de vracht tegen te gaan.

‘adap; voor, in tegenwoordigheid; nga-
dap; met de voorzijde naar iets toegekeerd ;
zich bevinden voor, staan voor of tegenover
iets; iets voor zich hebben, gekeerd naar.

‘adag; 1 niet zijn, niet aanwezig zijn,
niet bestaan.

4 MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST.

II tusschenwerpsel, bijv.: ’adagq ni(j)än,
poelé békatë (B); [poelaw bëkataw (S)],
'adaq ... madaq; hetzij... hetzij niet (£).

‘adas; matje van biezen (gëgas;
mèësi(j)’áng; poegron) vervaardigd, waarop
padi te drogen wordt gelegd.

‘adat; gewoonte; gebruik; wet en recht
op gewoonte gegrond; voorvaderlijke in-
stellingen; ‘adat lëmbagë (B), [lémbagaw
(S)]; geiijkte gewoonte.

'adé (B), ’adaw (S); zijn, aanwezig zijn,
zich bevinden, bestaan; ngadëka(n) (B) nga-
dawka(n) (S), doen zijn, verwezenlijken, tot
stand brengen, scheppen; sëpëngadë (B).
[sëpéngadaw (S)] bapaq; van één vader;
sépéngadé ninig (B), sëpëngadaw ninr’äq
(S); van één grootvader enz.

'adig (B), 'adi’äq (S); alleen bekend
in samenstellingen verbonden met »sanaq”’;
‘adig (B) [ad’áq (S$)] sanaq, doesonge-
nooten; ’adig sanaqg lawan bëdoeson (B),
doesongenooten, die niet met elkander mogen
huwen, aangezien zij tot denzelfden stam
»soembaj” behooren; ‘adiq sanaq koelë
dalam doeson (B), doesongenooten, die wel
met elkander mogen huwen, aangezien zij
tot verschillende »soembaj’s’” behooren.

‘ading, (ook verkort tot »ding’”); jongere
broeder of zuster; ’ading bëgr’ading, broe-
ders en zusters zijn.

‘adjaj (B) gew. möroenggoh’adjaj ; ook
mëêroenggoh bëtongkat ’adjaj, droevig neer-
zitten met de hand onder het hoofd.

’adjal; bepaalde tijd van iemands dood,
iemands laatste uur.

‘adjang; schotel, bak; pëngadjang (B)
geschenk bestaande in »dodol”, »da’ing”,
»loewë’’, »kasam matah” bij groote feesten
aan de gasten gegeven bij het huiswaarts
gaan.

’adjaq; ngadjaq, aansporen, uitnoodigen,
opwekken tot, aanmoedigen.

'adjar — tariq (B).

'adjagr; leeren in het algemeen;
bëladjagr, leeren, studeeren van den leerling;
ngadjagr, leeren, onderwijzen; ngadjagr”i,
leeren, kastijden; ngadjagrka(n), iets aan
iemand leeren, ook laten leeren; koerang
‘adjagr, lomp, onbeschoft, onbeschaafd, on-
beleefd; pëladjagr, leerling; pëéngadjagr,
onderwijzer; péngadjagran, onderwijs, lee-
ring, kastijding.

‘adji; ngadji, lezen, leeren lezen inz.
van den koran; kadji’äán, de koran.

‘adjong; I ngadjong, bevelen, gelasten,
laten doen; ngadjongka(n), iemand zenden;
‘adjongan, zendeling, boodschapper. II
‘adjonglah, (het mal bërilah) laat

’adjor — lëkah.

‘adoe; I ngadoeka(n), eene klacht in
brengen, over iets klagen, aangifte doen
van iets; pëngadoe(w)'än, klacht, aangifte ;
II ngadoe’adoe, achterklappen, kwaad-
stoken.

‘adoh (B), ’ado’äh (S); klacht, ook als
uitroep gebruikt: och!

'adog (B), ’ado’áq (S); ngadoq (B),
ngado’áq (S), twee vechthanen tegen elkan-
der aanhitsen door ze, terwijl men ze
vasthoudt, elkander te laten zien of pikken.

’adol — tëmoe.

‘agah; ngagah, in de oogen kijken om
aan het lachen te maken, of om uit te
dagen.

‘agaj; ngagaj, gelijkelijk verdeelen,
gelijkelijk uitstrooien over eene oppervlakte.

‘agang; I onbeschoft, ruw van een
gezegde, van woorden. Il zie: séndjatë (B).

’agag; ngagag, gissen, raden; (&)’ndiq
(B) [(E)’ndt’áq of (É)ndidaw (S)] tëgragag,
niet te gissen; ’agaq ’agaq, naar gissing.

‘agas; naam van eene kleine stekende
vlieg. |

’'agiì — lagi.

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST, 5

‘agih (B), ‘ags’äh (S); gedeelte, deel;
ngagih (B), ngagd’áh (S), deelen, ook ver-
deelen; bëgragsh (B), bëgragt’äh ($), ver-
deeld zijn.

‘agong; groot; ’agong bèsaq, gezegd
“ van iemand die zeer rijk is; in de Sërawaj-
strandstreken ook gezegd van den vloed,
wanneer die op zijn hoogst is.

’agoqg (B), ’ago’äq (S); feest, inz. huwe-
_lijksfeest; ngagog (B). ngago’ág (S), feest
_ vieren inz. een huwelijksfeest geven, ook
uithuwelijken; ngagoq (B) [ngago’äq (S)]
bësaqg, een huwelijksfeest geven, waarbij
één of meer karbouwen wordt of worden
geslacht.

‘ahad; Zondag.

Yajam; hoen, kip, hen; ’'ajam’ajaman,
kinderspel; ‘ajam baj, klokhen; ’ajam
bélandjagr of ’ajam loepot, haan (geen
vechthaan zijnde); ’ajam bèëroegë (B) [be-
roegaw (S$)] boschhaan; ’ajam biring, haan,
hen, met roodbruine veêren; “ajam diwatë
(B) [diwataw (S)] cicaden; “ajam (&)’mpol,
kip met gekortwiekte staartvederen, bij
sterfgevallen door ieder der zusterskinderen
»’anaqg bëlaj” van de overledene naar het
sterfhuis gebracht, welke kip niet voor de
fokkerij gebezigd mag worden, doch moet
worden geslacht om als toespijs bij het
maal te dienen, dat na de begrafenis aan-
geboden wordt aan hen, die van hunne
deelneming in het sterfgeval hebben doen
blijken; ‘ajam katih (B) [kats’äh (S)] kriel-
kip; ’ajam koembang; haan, hen met
zwarte veêren; ’ajam pèénapakan of pën-
gantat’än, kip als geschenk bij feesten
gegeven; ’ajam potih (B) [pot’áh (9);
poeljat, kip met witte veeren; ‘ajam potch
(B) [pots’'äh (S)] koening, kip met lichtgele
veêren ; ’ajam ragi tigë (B) [tigaw (S)] kip met
witte, bruine en zwarte veêren; ’ajam roengoq
(B), collectieve benaming voor de toewë

boedjang (B) en de ’inang toewd (B), (zie
die woorden); ’ajam sabongan, vechthaan ;
‘ajam sëmbèlihan (B) [sëmbëlt’áhan (S)]
slachtkip; ’ajam tilol; schamaan; zie tilol.

‘ajang (B) gew. ‘ajang’ajang, losse
geruchten.

‘ajaqg; ngajag, zeven; ook het zijdelings
heen en weer bewegen van een wan bij
het rijstwannen; ’ajaq'än, ronde zeef om
padi te ziften ; ’ajaq’án, grëboq (B) [grëébo’äq
(S$)], zeef om meel te ziften ; ‘ajaq’än damagr,
zeef om de damar voor de damarkaars te
ziften.

‘aja (B), 'ajt'äq (S) ('adji’äq — Tallosch
dialect —), water, vocht, nat ; ook gebezigd
als samenstellend woord voor sappen of
vochten enz; ‘ajdq (B), ['ajt’äq (S)], gantong,
het water dat aan de »gërgog (B), gërgo’äq
(S)” (zie dit woord) blijft hangen, nadat
men den inhoud heeft uitgestort; ’ajiq (B)
Fajt’äa (S)] li(j)ogr, speeksel ; ’ajig maté (B),
’aj’äg mataw (S), tranen; ’ajiq sigrih (B),
’ajtäg sigrt’äh (S), sirihspog ; ajtq (B) ['ajt’äq
(S)] soembajang, het water, waarmede men
voor het gebed de gebruikelijke wasschingen
verricht; ’ajig (B) [’'ajt’áq (S)] tëboe sui-
kerrietsap.

‘ajon; ngajon, wiegen, slingeren; ’ajonan
wieg; bëajon (ook: boe(w)'ajon (S)], heen
en weer slingeren, bengelen.

‘akal; verstand, beleid, raad, middel,
dat men beraamt, list, streek, ook bedrog;
‘akalnjë (B), ['akal’ô (S)], mëlilit, gezegd
van personen, op wier woorden geen staat
te maken valt; ‘akal’akal, e. s. v. raadsel.

’akap 1 — këlëman; ’akap ka’op (ook:
'a'op) këlëman pëtjah, stikdonker ;

II vroeg; als ‘akap pagi of ’akap si(j)’äng,
vroeg in den morgen.

'akagr; wortel, kruipplant, slingerplant;
'akagr: ‘angas’angas ; baki] ; banagr, boeloe;
boenot; dédapor; djanggot këli; djitan (getah.

6 ‘MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST.

houdend); kantjong bèéroewaq; koewab
‘oetan; lagraq (geneeskrachtige wortel);
manggol; pakoe; pëlawi; pisang; grëgrësam ;
söbasaw, simbagr koebong; soejë (B),
soejaw (S); tëlogr; tëmpéringat; tjigriq’án.

'aksq (B), ’'akt’áq (S), alleen bekend in
de samenstelling: batoe ’akiq (B), ['ak’äq
(S)], kornalijn, karnéool.

’akoe; ik; ngakoe, belijden, bekennen,
zich tot iets verbinden, borg blijven, voor
instaan, beweren, erkennen als het zijne.

’akog (B), ’ako’ág ($); ngakog (B),
ngako’ág ($) — ngakoe; zie ’akoe.

alam I wereld; “alam boembang, wereld
(alleen in »rëdjongs”” voorkomende;

II 'alam këdoewë (B), [kédoewaw (S)],
nette uitdrukking voor gr (zie dit
woord) ;

III vlagjes van katoen bij »këndoeri’s”
(zie dit woord) aan bamboestaken ge-
hangen.

alamat; kenteeken, kenmerk, herken-
ningsteeken; ’alamat soerat, adres van een
brief.

’alamkari, e.s. v. stof.

'alap, fraai, kostbaar.

’alas; onderlaag, onderstel,
bekleeding in iets of onder iets; ‘alasan,
wat tot »’alas” dient inz. een »ka’in”,
»’oepih (B), ‘oept’äh (S)”, (zie die woorden)
op den schouder gelegd, wanneer men
daarop wil dragen.

‘alaw; ook: ngalawka(n), voortdrijven,
wegjagen.

'ali — méni,

'alih (B), ‘alf’áh (S); ngalih (B), nga-
W'áh (S), van plaats veranderen, verhuizen ;
ngalih katë (B), ngal’äh kataw (S), naar
uitvluchten zoeken.

‘alimoeran, de maand Moharam.

‘alip (B), het 1e jaar van de oudtijds
in gebruik zijnde achtjarige tijdrekening.

voetstuk,

\ men het liefst mag lijden;

’alér; een vischhaak, krokodillenhaak,
die men in stroomend water laat hangen.

'alit; ngalit, tot fijne reepjes splijten
van bamboe.

’allah, IT de naam van God; ’allah ta’alë
(B), [ta’alaw (S)], God de allerhoogste.

II interj. van verwondering.

‘aloe; ’aloe ’aloe’än, wat na eene af-
gelegde groote reis wordt meegebracht om
als geschenk te dienen voor een der kin-
deren van zijn naasten bloedverwant, die
dat geschenk
bestaat hoofdzakelijk uit een kain of slendang.

‘aloe(w)än; het voorste van iets; voor-
steven van een vaartuig; richting van
vaartuigen.

‘aloj; gezegd van eene bevalling, welke
op het juiste tijdstip d.i. tusschen de gen
en 10e dag na de negende maand van de
zwangerschap plaats heeft.

‘alon 1, deining;

II ’alon ’alon, langzaam, traag, talmend;
langzaam en zacht.

'aloni (B) — dikalë (B), zie kalë (B).

‘aloran, geul, vaarwater.

‘alos, fijn, dun, teeder, fatsoenlijk.

'alot == ’anjot.

‘amat; béamat [of boe(w)’amat (S)), in
ernst, in waarheid.

‘ambah, zich bemoeien; (ëndiq (B),
[(&)'nd’áq (S)], ka(n)'ambah, er niet om
geven; toe(w)’apaw ka(n)ambah (S), wat
komt ‘ter op aan.

‘amban, I gordel voor de weefster
bij het weefgetouw ;

II ’amban “amban, e. s. v. slingerplant;

III ‘amban boerong; e. s. v. He agr
(zie dit woord).

‘ambagq; afval van de vezels van rami
(Indisch vlas) na het zuiveren voor het
maken van touw; ngambag, touw van die
vezels vervaardigen.

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST, 7

’ambat — ‘adang.

‘ambë (B), ‘ambaw (S); dienaar, ook
gebruikt als persoonlijk voornaamwoord
van den 1e persoon.

‘ambin; ngambin, op den rug dragen
van vrachten door middel van banden,
welke om het voorhoofd en beide schouders
gaan; ’ambnan, mansvracht; ’ambinan
tinggi (B); de »bakë” inhoudende: lëmang;
goelaj ’ikan ’idop; goelaj ’ikan tapé; goelaj
këbaw; goelaj ’ajam ; doedol ; loewë ; pisang
enz. enz.; 1 kampik; sigrih sëloengsong
enz, (zie die woorden) welke door de ge-
__schaakte bruid wordt meegebracht bij het
bezoek dat zij een maand na het » masoqka(n)
boenting”’ (zie dat woord) aan hare ouders
in de ouderlijke woning brengt; bë’ambin
[of boe(w)ambin (S)]; een kind in een
slendang op den rug dragen; pëngambinan,
draagtouw van een draagkorf.

‘ambiqg (B), ‘ambr’äq (S); ngambiq (B),
ngambs’ág (S), nemen, wegnemen, halen;
tambig (B) [tambi’áq (S)] ‘anaq lëngit,
tambiq 'anaq djoeraj doewë toenggoe(w)’án
satoe (B), tambiq ‘anaq djoeraj doewë nëgëri
doewë (B), tambi’äq’'anaq toenggoe(w)’än
doewaw (S), tambiq (B) [tambt’äq (S)]
‘anaq ngantat, tambig ’anaq parnanti’án
(B), tambr’äq 'anaq nènanti’án (S), verschil-
lende soorten van matriarchaal huwelijk.

‘ambong I, langwerpige draagmand
van »'amban boerong’ (zie dit woord) of
van bamboe vervaardigd, waarin tabak,
gambir of cardemom wordt verpakt;

II ngambong (ook: ngambong ‘ambong)

iets op en neer werpen met beide handen
en. wederom opvangen.
_ 'ambogq (B), ‘ambo’áq (S); ngambog
(B), ngambo’ág (S), alles uitflappen wat
maar voor den mond komt; ook: groot-
spreken.

’ambol; ngambol, terugspringen, af-

stuiten, weer opduiken, van iets dat onder
water gehouden is. ,

‘ambor; ngambor, zich verspreiden,
verstrooien, uitspreiden, uit elkander gaan,
zich storten, uit elkander werpen; bë’am-
boran [ook: boe(w)’amboran (S)], overal,
naar alle richtingen verspreid.

‘amë (B), ’amaw (S$); naam eener soort
van luis op pluimvee en andere vogelen.

‘amis; viesriekend zooals bijv, de lucht
van rauwe visch, van een mes, waarmede
haring gesneden is.

‘amon, mits, bijaldien.

‘amogq (B), ‘amo’ág ($); ngamog (B),
ngamo’äg ($S), in razernij rondloopen en
zonder onderscheid moorden (van beesten
ook zonder te moorden); alles overhoop
steken, wat men óntmoet; ook : stoomen van
een lamp; ngamog (B), [ngamo’äq (S)], pè-
lajon, inz. van beesten.

‘am paj; over iets heen hangen ; ngampaj,
iets over iets heenhangen; péngampaj’án,
(ook: ampaj’än), stok, rek om daaraan iets
te drogen te hangen.

‘ampak, ngampak; —=
songsong.

‘ampaqg; ‘ampaq'án, gezegd van voor-
werpen, die even groot en zwaar zijn.

‘ampagr; verspreid over iets; t(ë’ampagr
gröbë (B), të’ampagr [ook : toe(w)’ampagr]
grëbaw (S), het uitgespreid liggen van het
op de ladangs gevelde hout, dat tot be-
mesting van het veld moet worden verbrand.

‘amparan; mat van »bëngkoewang”’;
lange zitmat van » groembaj’”(ziedie woorden).

‘ampas; verlegen van tabak.

'ampë (B), 'ampaw (S), ledig hol, ijl;
ook het ledige bijv. de doppen, ledige aren
of schillen.

‘ampëlas; naam van eene houtsoort
en van eenige wortelplanten, welker scherpe
bladeren gebezigd worden om hout, been,

njongsong, zie

8

_ hoorn en dergelijke te polijsten ; 'ampëlas:
'akagr, kajoe; twee varieteiten.

‘ampigr (ook “amper); dichtbij, nabij,
genaderd, bijna.

am poh (B), ’ampo’áh (S); ngampoh (B),
ngampo’äh (S), zich met geweld een’ weg
banen door eene menigte menschen, door
het kreupelhout.

’am pon; vergiffenis; ngampon, vergeven;
ngamponka(n), iets vergeven; ngamponi,
iemand iets vergeven.

‘ampong; licht, niet zwaar, van weinig
gewicht.

‘an; aaphechtsel tot vorming van het
accidenteel passief en van afgeleide naam-
woordsvormen.

‘anaj; ‘anaj’anaj, de witte mier.

’anag; kind, jong van dieren en
planten; ’anaq of naq, waarmede ouders
hunne kinderen aanspreken; ‘anaq ‘ajam,
kuiken; ’anaq ‘angkan, aangenomen kind;
‘anag bataq’än; stiefkind van de moeder;
‘anag batoe; steen, waarop met de »baj
batoe” (zie het woord »baj’””) spaansche

peper en andere ingredienten worden
fijngewreven; ‘anaq bëdéngan sanag,
broers en zusters zijn; ‘anaq bëlaj;

zusterskinderen als: ‘anaq bèêlaj djoe-
latan; “anaq bèëlaj pangkal (zie ook:
toetogr”;) ‘anaq bëgr’anaqg, van kind tot
kind, van vader op zoon; ’anaq bëtjong
bëtjoetjong, afstammelingen van een groot-
vader; ‘anaq bini; vrouw en kinderen,
gezin; ’anaq boelan; de negen laatste dagen
der afnemende maan; ’anaq boewah ; opge-
zetenen, onderhoorigen; ’anaq bongsoe;
jongstgeborene; ’anaq di loewagr nikah,
buitenbeentje; ’anaq djong; roeier; ’anaq
‘iring toewë (B), kind volgende op eerst-
geborene; “anaq kampang, hoerekind ; ’anaq
koentji, sleutel; ’anaq lidah, huig; ’anaq
lidah timbangan, tongetje aan een balans;

ee

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST,

‘anag malang, eenigst overgebleven kind
van een gezin; ’anaq maté (B), [mataw (S)],
oogappel; ’anaq maté (B), [mataw (S)],
gawi, heerendienstplichtige; ’anaq 'oemang
bapang, vaderloos; ’anak 'oemang (é)'ndoq
(B), [@)'ndo'áq (S)], moederloos; ’anak
’oemang lëpos (of lépong), wees, die geene
bloedverwanten meer heeft; ’anagq pi(j)'atoe,
wees, die nog bloedverwanten heeft ; ’anaq
‘oemat; het menschdom; ’anak pasangan,
pen ter bevestiging van het juk aan den
disselboom; ’anak pënakan, neef, nicht, in
betrekking tot oom of tante; ’anaq poepoh
(B), [poepo’áh (Sy), vechthaan die bij het
hanenkloppen het langst stand houdt; ’anaq
gridan; rond ijzeren staafje om katoen van
de pitten te ontdoen; ’anaq tanggë (B),
[tanggaw (S)], sport van eene ladder; ‘anaq
tëmoni; stiefkind van den vader; ’anaq
tigri. stiefkind in het algemeen; ’anag
tjoetjong. nakomelingschap; ‘anak bëgr’anag,
bevallen, kinderen krijgen; péranakan, baar-
moeder.

‘andaj; ‘andaj ’andaj, verhaal (letter-
kundig product); ngandaj ‘andaj, reciteeren,
verhalen.

'anda(w)'ot (B) (niet in de spreektaal
gebezigd) — sajang.

'andag (B) (in de spreektaal zelden of
nooit gebezigd); ngandag, gijzelen, aan-
houden.

‘anding; ngandingka(n), vergelijken,
confronteeren.

‘andis; e.s. v. zwaluw.

‘andjalan; gezegd van een’ karetboom.
welke reeds drie malen getapt is.

‘andjang; ‘andjang ‘andjang, e. s. v.
»poewagr” (zie dit woord).

‘andjaq; I — ’ambol;

II — ’antjal II.

‘andjat; ngandjat, touw draaien van
idjock vezels.

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST. KS)

'andjing, hond: ‘andjing 'oetan, jakhals. |

'andjoe; IT — damping;

II — (&)’mpaj;

[II ngandjoe, dreigen met den vinger
of met een opgeheven wapen.

'andjong; sawah- of ladanghuisje.

Yandjor; ngandjor, voor iets uitsteken,
naar voren uitsteken: tëlandjor, te ver om
nog terug te kunnen, zich verpraten.

andon; ngandon, gaan naar een feest
van niet geinviteerden; zich naar eene
hanenvechtbaan begeven.

‘angan; peinzen, denken, zinnen.

‘angas; ’angas ’angas of ’angangas;
e.s. v. slingerplant,

'angat; heet door vuur, van water,
metaal etc. |

‘anggal; licht, niet zwaar.

‘anggap — tarimé (B).

‘anggaw 1, ’anggaw 'anggaw, water-
juffer ;

II ’anggaw ngalih koelë (B) [ngals’áh
koelaw (S)]; “anggaw ngilog’i (B); ‘anggaw
samë (B), [samaw (S)], (më)’mbëli; 'anggaw
tambig (B) [tambi’äq (S)| ’anaq; soorten
van leviraatshuwelijk,

‘anggit I nganggit, rijgen, aanrijgen
bijv. dekriet op de latjes;

HI ’anggit 'anggit, bij beetjes, (kleine
hoeveelheden) van een’ meegenomen leef-
tocht eten.

‘anggoe; nganggoe, gebruiken, aan-
hebben, aantrekken, aandoen van kleederen,
versierselen etc.; pënganggoe, wat gebruikt
wordt inz. aan het lichaam als kleeding,
versierselen,

‘anggo’äh (S) e.s. v. vogelnet.

‘anggong; I ’anggong ’anggong (B),
hooge rustbank van bamboe vervaardigd,
welke in enkele doeson’s in het midden
van het dorpsplein (laman) aangetroffen
worden;

IL ’anggong ’anggong, bank op schraag-
vormige pooten, ook langwerpige vierkante
bank aan den achterkant van de luchtkist
van den blaasbalg.

'anggog (B), ‘anggo’áq (S); nganggoq
(B), nganggo’ág (S), knikken met het hoofd
van slaap of ouderdom; ook als teeken van
toestemming.

'angor; wijn.

angin; wind, lucht, luchtsgesteldheid,
lucht van iets, winden in het lichaam;
‘angin djag di goenong of djaq di maté (B),
[mataw (9), ’agri ’idop, oosten wind; ’angin
djag di Ka'or (Ka'or — Kauer, eene der
afdeelingen van de Residentie Bengkoelen) ;
Zuiden wind; ’angin djaq di la’ot of djaq di
maté (B), [mataw (S)] agri mati, Westen
wind; ’angin poeting bëli(j)'ong; (ook béë-
poesagr), wervelwind.

’angit, branderig van eene lucht bijv.
van brandend haar, en van al wat aan-
gebrand is.

’angka’án; spoel bij het maken van
vezeltouw (poelas).

’angkan; ngangkan, erkennen als het
zijne; adopteeren, aannemen in eene familie-
betrekking; als ’anaq ’angkan, pleegkind,
bapaq ‘angkan, adoptief vader enz.

‘angkat; ngangkat, I optillen, opbeuren,
verheffen tot, aannemen tot;

II ten tijde van;

II ‘angkat bëloe; opgezwollen van het
vleesch door toebrengen van slagen,striemen;

IV ‘angkat soembaran, iemand uitdagen
tot vechten.

'ang ka w; (in de spreektaal niet gebezigd)
gij, gijlieden.

'angkit; ngangkit, weghalen, wegnemen
of afnemen van iets, dat men tijdelijk uit-
gezet of ergens op gezet heeft; bijv. een’
pot van het vuur, te drogen gehangen goed
enz.; ‘angkitan; productie inz. van rijst-

10 MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST.

velden; pëngangkitan djëmogr; circa 5 uur
in den namiddag (de tijd namelijk, dat de
te drogen gelegde padi wordt binnen-
gehaald).

‘angkop; tangetje, knijpertje om den
baard en knevelharen uit te trekken.

'angkot; I ngangkot, opnemen en weg-
dragen; transporteeren ;

II ‘angkot 'angkot e. s. v. wesp, welke
natte aarde opneemt en wegdraagt, waar-
mede zij haar nest maakt.

‘angos; geschroeid, verzengd, gebrand.

‘angsanë (B), ‘ángsanaw (S), e.s. v.
boom, die prachtig meubelhout levert.

‘angsë (B), 'angsaw (S); gans,

‘angsor; ngangsor, bij kleine beetjes

voortrukken; langzaam voorttreden, vor-

deren; door afbetaling minder worden van
eene schuld; ‘ángsoran, wat in mindering
wordt betaald.

‘aneng; IT nganing, stil op iets wachten,
dat men denkt te ontvangen; stil luisteren
naar iets, dat men niet hooren mag ;.

II nganingka(n), oplossen van raadsels.

'anjam; nganjam, vlechten, klossen.

Patronen van vlechtwerk in biezen, rottan
of bamboe zijn:

‘anjaman bëmatë (B), [bëmataw ($S)]:
'anjaman bënë (B), [bënaw (S)]; ’anjaman
bënih (B), [bén'áh (S)], sidjat; ’anjaman
bënih doewë (B), [béni’äh doewaw (S)]:
‘anjaman boeloh rëmok (B); ‘anjaman da’on

‘oebi; ’anjaman djari lilipan; ’anjaman

matë (B), [mataw (S)], poenaj; ’'anjaman
ni(j)'ogr sëtoendon; ‘anjaman sikoe këloe-
wang; ’anjaman tandjaq’án; ’anjaman tanggë
koendoe (B).

'anjar; versch, niet oudbakken.

'anjat; tëanjat [ook : toe(w)’anjat (S)];
tegen iets aangeloopen, tegen iets aange-
stooten, doordat men onverschillig loopt;
loopt zonder op iets te letten.

Janjigr; sterk, vischachtig, traanachtig
van reuk of smaak.

'anjoq (B), ’anjo’áq (S); week, zacht
van kippendrek.

‘anjot; met den stroom wegdrijven,
wegwaaien, afzwerven, van de richting
afwijken; ook door wind en stroom op het
strand gedreven worden.

‘anoe; een zekere N. N.; een zeker
iets,

‘antan; stamper van een rijstblok, van
een vijzel; ngantan of ngantan ’antan, den
grond aanstampen.

'antanan; wellicht, misschien; ’anta-
nankoe, naar ’t mij voorkomt, naar ’t mij
toeschijnt.

’antar, 1 ngantarka(n), iemand ergens
heen begeleiden of brengen; geleiden, es-
corteeren.

II ‘antaran (S); bruidschat zie: koelë (B).
‘antagraw (S) == (ë)’ntagraw, zie:
(É)’ntagrë (B). '

'antat — ’antar; ngantatka(n) — ngan-
tarka(n).

'anting; ’anting 'anting, oorbel, oor-
hanger. |

‘antjak; horde van bamboe.
„’antjal; I een weinig uitgetrokken van
iets, dat ergens in of om bevestigd is als:
een kris uit de scheede;

II een weinig te voorschijn komen zooals
de van de »poe(w)’ágr” als men den stengel
afsnijdt.

'antjam; — mangsod en harap.

‘antjap, IT — ladjoe;

HI djëmë (&ndiq (B), [djémaw (&)’'ndt'äq
(S)], boe(w)’antjapan, iemand die geen cent_
waard is.

'antjaq; ngantjaqka(n), laten zien, laten
bekijken.

'antjaws; dun, niet gebonden van pap
etc.; slap van een aftreksel, koffie ete,

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST. 11

‘antji; ’antji ’antji’än, kieskeurig, over-
dreven, nauwgezet.

'antjing; sterk riekend; sterke lucht
zooals van een urinoir.

'antjor (S); vergruisd, verbrijzeld, ont-
bonden, opgelost, gesmolten.

‘antoe; I spook, booze geest; ‘antoe
di ’ajig (B), [di ’ajs’áq (S)], booze geesten
die de wateren bewonen ; ’antoe di grimbë (B)
[di grimbaw (S$)], boschgeesten; ngantoe;
als spook rondwaren, ronddolen ;

II ’antoe bagra, lichtgevende kever.

'a'oe; ja als bevestiging; het is zoo.

'a'om Îe.s.v. tijgerkat.

Ml klanknabootsend woord voor het klagend
brullen van een’ tijger; nga’om, klagend brul-
len; ook brommen, grommen van een’ tijger.

'a’or; ’a’or lanting, e.s. v. vogel, wiens
geluid onheilspellend is.

‘a'ogr 1 zie: boeloh (B);

H ‘a'ogr dëmam, een bamboestoel, die
niet tot ontwikkeling komt.

’a'os; dorst.

‘apaj; luier van oud, versleten goed.

'apak; muf, duf, vunzig.

‘apakan, ook papakan; de door de
»boeboek” (zie dit woord) aangetaste padi
in de rijstschuur; padi, welke door broeiing,
tengevolge van te hooge opstapeling in de
rijstschuur, minder geurig is en welks
korrel spoedig rot wordt.

‘apams; e.s. v. gebak.

'apëé (B), ’'apaw (S); wat? welk?;
toe'apé (B), toe(w)'apaw (S) — ’apö (B),
‘apaw (S); bëgrapë (B), bëgrapaw (S),
‚hoeveel; ngapé (B), ngapaw (S), waarom;
'apé (B) ['apaw (S)], lagi; hoeveel te meer,
hoeveel te minder.

‘api; vuur, aangestoken licht.

‘api(j)'on; opium.

'apir; slepen over den grond, slepen
van een kain.

’apit; geklemd, opgesloten tusschen twee
personen of voorwerpen; ’apit, doewagrë
(B), doewagraw (S), deurpost; ’apitan
tangan, eene pers om uit de »sëmpëlah
ni(j)'ogr” (zie »sémpölah”) olie te persen;
'apil ténonan, de boom van het weefge-
touw, waarop het afgewerkt gedeelte wordt
gewoeld; bë'apit [ook boe(w)'apit (S)],
dicht bij elkander opgesloten; ngapit,
klemmen, opsluiten; pëéngapit, klem.

‘apong; wat op het water drijft en
zonder leven is; ngapong, zich als zoo iets
voordoen; pi(j)"apong, dobber.

’apos; weggevaagd, uitgewischt, ver-
dwenen, weggezonken bijv. van iets in de
modder; ngaposka(n), uitwisschen.

‘ara; zie: ’iroe.

'agrah; ngagrah, afdammen van eene

rivierspruit voor de vischvangst; ’agrahan,
zulk eene afdamming.
_ ?arak, het naar behooren onthalen van
gasten d. i. met een maal, waarbij eene
kip geslacht wordt en den aanzittenden
gebak wordt gepresenteerd.

aram; Ï —= kamah; II de haren, waar-
mede een kind ter wereld komt; nestharen.

‘agram; gew. ‘agram tëmagram, overal
betrokken van de lucht bij maanlicht.

‘arang; ‘arang 'arang, gezegd van eene
maand, welke evenveel droge als regen-
dagen telt.

‘agrang; kool, houtskool.

’arap; hopen, verwachten, vertrouwen,
bouwen op.

‘araq; statige optocht; ngarag, iets of
iemand in statigen optocht dragen, vervoeren.

‘agraw; gew. ’agraw (&'ndëgrom,
gezegd van boomen, welke een grooten
kruin hebben.

‘arë (B) == marë (B).

‘agri; dag, weder; agri boelan, datum,
de zooveelste dag der maand; ‘agri: ’iboe;

12 MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST,

bapë; degunstigedagen,’agri: ’oelat; bangkaj,
de ongunstige dagen voor werkzaamheden
aan de rijstvelden, als uitzaaien, planten enz.
agri pëdjërë (B), 'agri na’ás, ongelukkige
dagen van een maand als: de 6°, 8°, 16°, 18e,
26° en 28°; ’agri samban (B) nl.: ’agri ka’in
basah kögring di pinggang; ‘agri gëtapan ;
‘agri ’api; ‘agri balon; ‘agri radjë radjë,
de goede en slechte dagen voor het weven;
‘agri tawagr; 40° dag na de bevalling ; s’agri,
één dag, op zekeren dag; s’agri ’agri (B),
soe(w)agri’agri (S), dag en dag, dagelijks;
sagri sëmalam, één etmaal; s’agrini (s’a-
gri’'ini) heden, deze dag, van daag ; sösagri,
elke dag, dagelijks; sagri doe(w)ë (B),
[doe(w)'aw (S)], een dag of twee.

De verdeeling van het etmaal is als
volgt:

mëlëngkang padjar (B), padjar tëbit of
mèëtoe padjar ($); circa 51/,* in den morgen;

tërdjon 'ajam; tegen 5!/,* in den morgen;

matë ’agri toemboh (B), mataw ’agri
toembo’áh (SS); ook: matë ’agri (B), [mataw’
‘agri (S)], njëgraj, tusschen 6 en 61/,°
’s morgens ;

pagi’án pandag, circa 7" ’s morgens;

pagi’än pandjang, tusschen 71!/,* en 9"
’s morgens ;

sëpënjoerom gëlang, circa 10“ in den
morgen ;

ngarap këténgah ‘agri, circa 11° in den
voormiddag ;

tëngah ‘agri, 12" in den middag;

lingsir tëngah ‘agri (in het (S) ook:
tëkilip téngah agri); circa 1“ in den na-
middag ;

ngarap këténgah toegron, tusschen 1!/,*
en 2° in den namiddag;

tëngah toegron, circa 2!/,* in den na-
middag ;

pöngangkitan djëmogr, circa 5", in den
namiddag ;

pénanakan boenting, tusschen 5'en 35!/,*
in den namiddag;

pénanakan ’agong, tusschen 4" en 4!/,”
in den namiddag;

södjoendjang bëtong (B), [manjan (S)],
tusschen 5" en 5i/,* in den namiddag;

péngangkitan këbaw (B), pénjangkaran
këbaw (S), circa 54," in den namiddag;

’ajam, na’iq (B), [na’i’aq (S)] [ook : maso’áq
söndjaw (S)], iets na 6° in den namiddag;

pénjilapan (B), [pémagraq’án ($)], damagr,
tusschen 6/,* en 7" in den avond;

pëmakanan pétang circa 7“ in den avond;
sëkëlap boedag, circa 8“ ’s avonds;

sökëlap toe(w)’ë (B), [toe(w)’aw (S)],
tusschen 9° en 10° ’s avonds;

ngarap këténgah malam, circa 11°
’s avonds;

tëngah malam, middernacht;

lingsir (ook: limpas) tëngah malam, circa
1* in den nacht;

‘ajam bëékoekog (B) [bëkoeko’áq (S)],
sëkali, eerste hanengekraai; circa 2“ in
den nacht;

‘ajam bëkoekoq doe(w)ë kali (B), ’ajam
bëkoeko’ág (é)’ndërasi (S), tweede hanenge-
kraai, tusschen 5" en 4“ in den morgen;

‘ajam békoekog (B), [bëkoeko’áq ($)]
rami, derde hanengekraai tegen 4!/,* in
den morgen;

’awagr ’awagr padjar (ook: ’awat ‘awat
padjar (S);) circa 4!/,* in den morgen;

njantaq daj [ook : ’aboe ’aboe’áh si(j)'áng
(S)]; circa 5!/," in den morgen; vergelijk
mëlëngkang padjar (B).

II ’agri agri, de liezen, de onderbuik.

'aring I, gekruld of getand versiersel
van een kris;

II ngaringi, omzichtig te werk gaan bij
het achterhalen van gestolen cf geheelde
goederen.

’aris; bruin vezeltouw geregen door

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST. 15

de mazen van een vogelnet of van een
stelnet.

’arisan; oever.

’agrom; spinazie; soorten zijn : ‘agrom:
ni(j)'ogr; poejoh (B), poejo’áh (S); sigaj;
tangkol.

‘agroman (B), groman (S), stroo met
de aren er aan; afgesneden aar, als er de
zaadkorrels uit zijn.

'arong 1, door ziekte geplaagd (!)

IH toe(w)'apë ’'arong loekë djëmë ’itoe (B);
wat voor wond heeft die man.

II toe(w)’apë mëngarong kabah (B);
_wat scheelt u; wat duivel kwelt u, (J).

IV ’arong kalong (S); baard.

‘aros; stroom, drift van het water.

‘asah; ngasah, slijpen, wetten, aanzetten,
fijnwrijven op een’ steen; ‘asahan, slijpsteen,
wetsteen, wrijfsteen.

‘asal; oorsprong, afkomst, oorspron-
kelijk, afkomstig.

‘asam; zuur; ’asam djawë (B), [djawaw
(S)], tamarinde.

’asap; rook, walm, damp, stoom.

'asat; slinken van vleesch of groenten
door koken ; dalen van het water ; ’asat poelos
këgring (ook: ’asat tinting), volkomen eb.

‘asë (B), ‘asaw (S); gevoel.

’asing; afzonderlijk, afgezonderd, vreemd;
‘asing roepë (B), [roepaw (S)], onderscheid,
verschil.

‘asoh (B), ngasoh, oppassen, verzorgen
van een klein kind; ook — pali(j)arë (B).

‘asong; ngasong, iemand: heimelijk tegen
een ander ophitsen, achterklappen, kwaad-
stoken.

_ Zatah; padikorrels in »lëmang” (zie dit
woord).

‘ataj; voortdrijven, wegjagen van klein
hoornvee, pluimgedierte.

‘atap; dak, dakbedekking, soorten van
dakbedekking zijn: ‘atap: gëloempaj; gën-

ting; ’idjog (B), ’idjo’aq (S); kènining;
lalang: pangkol; poe(w)'ágr; rëmbi; sëgr-
dang; sirap; bèë’atap (bègr’atap), [ook:
boe(w)’atap ($)], van een dak voorzien.

Naar den vorm onderscheidt men:

'atap: lipat; ‘oendjogr; pëgri’oq (B), pè-
grio’äq (S): sëroedong.

‘atar; ‘atar ’atar, een loods met klap-
perbladeren gedekt op het plein van de
doeson opgericht, waaronder bij kleine
festiviteiten wordt gedanst.

'atas; boven, bovenkant.

‘ataw; of.

’ati; hart, binnenste, gemoed, innerlijk,
merg; ’ati ’ajiq (B), 'ajd’äq (S); e. s. v. plomp;
‘ati ’angat, driftig; ‘ati ’agri(j)’än, wispel-
turig, ook: kregelig, licht geraakt, oploopend;
‘ati bësaq, trotsch, uit de hoogte; ’ati djalan,
het midden van den weg ; ’ati këkëbaw'án,
driftig; ’ati tangan, palm van de hand;
së’ati [ook: soe(w)’ati (S)], eensgezind.

'atjaw; ’atjaw’än, hetgeen bewerkt moet
worden van materialen voor huisbouw etc.

‘atjong; ’atjong ’atjong, e. s. v. varken-
verschrikker, nl kleine scherp aangepunte
bamboes, schuin of gebogen in den grond
gestoken, waarop oude kains of peperhuisjes
van bamboebladeren of omhulsels van
bamboe worden gedaan.

‘ator; geregeld, naar orde; ngator,
regelen, ordenen; boe(w)’ator, in geregelde
orde; ’atoran, regeling, orde.

‘aw — ’a'oe.

‘awaj; eventjes aanraken met den top
van den wijsvinger.

'awan —= ’aban.

‘awang; ‘awang ’awang, firmament;
‘awangan; luikje of klein venster om licht
door te laten.

'awagq; I lichaam; II een woord, dat
vaak voor het pers. voornaamwoord van
den ten pers. enkelv. in de plaats komt.

14

’awas; scherpziend, oplettend, voor-

zichtig.

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST.

'awatl; op iemand wachten, iemand
afwachten. |

B.

babaj; traag, lui. |
babag; gescheurd van vischnetten.
__babar; uitgespreid, uitgerold; los of
opengerold van opgerolde dingen; (më)’m-
babar, uitspreiden, oprollen.
babat — pëtjot.
babi; I babi ’alë (B), ['alaw (S)], tapir.
II babi (&’ndjërmon (B), poging tot
verkrachting; (de beteekenis van (ë)’ndjër-
mon wist men mij niet op te geven).

babit; (mé)'mbabit, knijpen met duim
en wijsvinger.

babot — tjabot.

babor; zie simbor.

bada (ook: badah); plaats, plek, oord,
verblijfplaats.

bada borih minjaq (B); wierookbrander van
»kajoe tjéndanë” (zie die woorden), bij

offerfeesten gebruikt om daarin »borth”’ (zie
dat woord), olie en water te doen (B);
bada pënëmpatan, bada përantoe’äán, begraaf-
plaats; bada grëgradoe, rustplaats; bada
tidog (B), [tido’áq (S)], slaapplaats.

badaj I — moegal.

IL hevige storm.

badan; lichaam, ook: zool van een
sandaal; badan loekoe, ploegstaart; badan
përoembaj, houten dwarsstuk bij de eg.

badang; pootgat, waarin men onder
het beplanten van de ladang verzuimd heeft
de zäadpadi te strooien.

badaq; rhinoeceros.

badas; steile bergwand, rotswand.

badig (B), bad’äq (S); kapmes.

badjang; foetus; ook als scheldwoord
gebezigd.

badjë (B), badjaw (S); staal.

badji; wig, keg.

badjik; 1 e.s. v. gebak.

II, verborgen, verscholen.

badjiq (B), kakang (S); woord, waar-
mede de vrouw van den jongeren broeder
de vrouw van den ouderen broeder aan-
spreekt.

badjoe; kleedingstuk voor het bovenlijf;
soorten zijn: badjoe bëlah boelo’äh (S);
badjoe bëlah dadë (B), [dadaw (S)], baadje,
dat van voren open is; badjoe boelang ;
badjoe dajë (B). [dajaw (S)]; badjoeginggang ;
badjoe ka’os, gebreid borstrok; badjoe kë-
midjah, hemd; badjoe kisam; badjoe koe-
rong ; nauw aansluitende buis met mouwen
en eene opening waar juist het hoofd door
kan; badjoe koetong, baadje met korte
mouwen; badjoe lakan, een lakensche jas;
badjoe lidjë (B); badjoe përnts; badjoe
poe(w)’ägr masaq; badjoe pokoq (B), [poko’äq
(S)]; baadje met korte mouwen; badjoe
sangkawriman ($S); badjoe sënting ; badjoe
sötërip, costuumjas van marga- en passar-
hoofden ; badjoe sitin ; badjoe soeram ; badjoe
tërbang ; badjoe tërikë (B), [tèrikaw (S)];
tericot; badjoe tjet, sits.

badok; (më)mbadok, slaan.

badong; gouden of zilveren buikplaat
aan een’ gordel bevestigd.

badoqg (B) — pëntoq (B).

bad ogr; onnatuurlijk naar beneden gebo-
gen van de herens van een’ mannetjes-buffel.

bagaj; soort, aard, gelijke.

bagag (S) == banjag.

bagi; (minder in gebruik) = agih (B);
bagi (&)mpat sëbagi; '/,.

bagindë (B), een aanspraakswoord. —_

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST. 15

baham (B), ba’âm (S); (më)'mbaham
(B), (më)'mba’âm (S), kauwen met gesloten
mond van droge en poedervormige zelfstan-
digheden, die er anders uit zouden vliegen.
_bahan (B), ba’'ân (S); plank, waarop
het lijk grafwaarts wordt gedragen.

ba’ing — bintjdl.

ba’iq (B), ba’#’àq (S); goed, wel ; (më)’m-
ba’ig'i of (më)’mba’igka(n) (B), [(mè)'m-
ba’”’äq'i of (më)’mba’’äqgka(n) (S), aan iets
verbeteringen aanbrengen; ba’iqlah (B),
baըӊglah (S), het ware goed, het zoude
goed zijn.

ba’igr; (më)’mbaigr of ma’igr (wat
meer in gebruik is), betalen, voldoen;
(më)’'mba’igr (of ma’igr) sangi, zijne gelofte
tegenover de goden en geesten vervullen.

ba’is; e.s.v. groote niboengpalm.

baj; moeder, moederdier; baj ’ajam;
kloek; baj batoe; een steen, waarop met
een” kleinen steen »’anagbatoe’”’ ingredienten
worden fijn gestampt of gewreven; baj
kéting, groote toon; baj malaw, shellak ; baj
tangan, duim; pêrbaj’än (ook: pögrbaj’än),
broedsel,

bajan; Tl e.s.v. groote parkiet,

IT bajan ’ati; verbod tot spreken, dat
tusschen oudere broeder en de echtgenoote
van zijn jongeren broeder bestaat.

bajang, I bajang bangkel — pëloq’án.

U tëbajang; blootgekomen van de tand-
zenuw bij het vijlen der tanden.

bajat — roenot.

bajë (B), bajaw (S); gevaar, nood.

bajor; e.s.v. boom met zeer groote

__ bladeren en deugdzaam timmerhout ; soorten |

zijn: bajor: “itam; lang; mêëloekot; potih
_ (B), pot’äh (S).
bak; klank van een dof, klappend geluid.
bakal; spoor van beesten; vore van
karren (?) |

bakam — grënong.

bakat; lidteeken, pokdalig, geschonden
van het gelaat.

bakaw, rhizophore.

bakë (B), bakaw (S); groote korf of
draagmand; ook inhoudsmaat voor padi;
bakë (B), bakaw (S) pénjapan, groote korf
of mand voorzien van een deksel, die beter
en netter is afgewerkt, waarin preciosa’s
en de lijn afgewerkte kleedingstukken ge-
borgen worden.

bakigr; schouder.

bakol; rotanmand, korf, ondiep bakje;
bakol bëébérasan of bètërah, offermandje
van de »boeloh (B) [boelo’äh (S)]. (zie boeloh)
bëmban”” vervaardigd bevattende het navol-
gende offergereedschap: eene kom van ver-
glaasd aardewerk — tjoebiq (B), tjoebt’äqg
(S) —, een mesje — wali —, een ringetje —
tjintjin — van plat geslagen zilverdraad,
een toebereide sirihpruim; bakol damagr
pasang, een klein mandje van »boeloh (2)
[boelo'áh (S)] bëmban”’, om daarin de tot
verlichting dienende damar te bewaren;
bakol- kërbog (B), [kèërbo’áqg (S)} [ook:
këgrboq (B)], rond mandje van »boeloh (B)
boelo’áäh (S), bëmban”’, waarin tijdens het
beplanten van de droge velden de zaadpadi
wordt gedaan; bakol noetoy (B), [noeto’äq
(S)], bakvormige rottanmand; bakol pèna-
ko'äqg pantjogr ’ipon (S), ronde rottan mand
om daärmede »’ipon” — e. s. v. kleine
riviervisch — te scheppen; bakol ramo’an
goelaj, mandje van rottan om daarin ingre-
diënten als: Spaansche peper, curcuma,
kemiri, enz. te bewaren.

balah; bébalah, tegen iets in te brengen
hebben; redetwisten.

balaj; gebouw voor het tijdelijk huis-
vesten van vreemdelingen; overdekte en
gesloten loods bij huwelijksfeesten enz. ;
balaj bëtarë (B) 1 graf; ’t woord komt
alleen in »rëdjong’s” (zie dit woord) voor;

16 MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST.

II land, waar de zielen der afgestorvenen,
die in zonde zijn heengegaan, drie jaren
moeten verblijven ; di balajka(n), het brengen
van het lijk onmiddelijk na het äfsterven
naar de »balaj’” of naar het wachthuis van
de doeson, wanneer in die doeson geen
»balaj’” wordt aangetroffen.

balam, I boom, die de »gëtah balam”’
levert; soorten däarvan zijn:

balam: bëringen ; boengë (B) [boengaw ($)]
tandjong; dègri(j)’än; përtjë (B), pörtjaw
(S) — de guttapercha — ; simpaj ; soedoe ;
_tanggaj; Il de perkoetoet (wilde duif).

balas; (më)'mbalas (ook : bëbalas), ver-
gelden, teruggeven, doen beantwoorden,
beloonen; (më)’mbalas djahat (B) [dja’ât (S)]
wreken, kwaad met kwaad vergelden ; bala-
san, antwoord, belooning.

balaw; groote lans.

balë (B), I balaw (S) == gadjah; Il
balaw (S) e s.v. ziekte door kwade geesten
veroorzaakt; balë (B) [balaw (S)] bësoem-
pahan, vloek op iemand rustende tengevolge
van het afleggen van valsche getuigenis;
III balé (B) [balaw (S)] boeroe, e. s. v.
vliegende vos; IV volgeling.

balik, IT — bilik II;

II tëbalk, verkeerd, verdraaid, omge-
draaid, het onderste boven;

III (më)'mbalik (B), voor den tweeden
keer wieden van een ladang.

baling; de achterkant, de keerzijde,
de achterzijde; dibaling, achter.

balig (B), 1 bal’äg (S), teruggaan,
terugkeeren, heengaan, naar huis gaan;
balig sané (B) [bal’äq sanaw ($)] këmagri,
eergisteren ;

II bëbalig (B) naar de kooi terugvliegen
van duiven;

UI (më)’mbaliq (B) [(më)'mbalt’áq (S)]
këroegi(j)'än; iets vergoeden ;

IV (më)’mbalig (B), [(mé)mbäl’áq (S)]

-

batang; aanleggen van een ladang op jonge
boschgronden — oorspronkelijk maagdelijk
woud —, dat men, na ’t in cultuur te hebben
gebracht, + 5 jaren heeft laten braak
liggen ; (më)’mbaliq (B), [((më)’mbal’äq (S)]
bëlikan, het beplanten van een »bëlikan”’,
(zie dit woord);

V balq padoe (B) het niet doorgaan
van eene echtscheiding (J).

VI bal’ág (S); (më)’mbali’äg (S), voor
den tweeden keer wieden van een sawah.

baloh (B), balo’äh (S), de houten ring
om een »rëbana” (zie dit woord).

baloj; gelijk op bij spelen; onbeslist
van een hanengevecht.

balok; balk.

balon; de witte »kain”, waarin het lijk
gewikkeld wordt.

balong; dij van een mensch; bout van
een dier.

balot, (më)’mbalot, omwinden, om-
zwachtelen, omwikkelen, met iets omgeven;
balotan, windsel.

bamban [ook mamban (B)]; striem,
veroorzaakt door een slag met een dun
zwiepend voorwerp.

bambang; kapel.

bambap, aangevallen inz. door tijgers.

bambing — kakap.

bandam; [ — bambap.

II tébandam — pangsan.

bandë (B), bandaw (S); goederen,
schatten; bandë lamë (B), bandaw lamaw
(S), erfgoederen.

banding; evenbeeld, weerga; dat,
waarbij iets vergeleken wordt, ook wat
ter vergelijking naast of tegenover elkander
gesteld is.

bandjar; rij, gelid.

bandjaran (B), I plaats, waar de
»këlamë’án” (zie dit woord) in offerhuisjes
wordt bewaard;

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST.

II teeken; kenteeken; ’anaq’ itoe ‘oedë
masog bandjaran gadis; dat kind is reeds
een »gadis”; bandjaran ’ograng ’agong;
kenteeken van rijkdom (J).

bangaj; gistend, goor, bedorven.

bangagr; rotte stank zooals van vuile
riolen en goten.

bangat; spoedig, onverwijld; het woord
wordt zelden gebezigd.

bangaws; e.s.v. reiger.

bangëé (B), bangaw (S); dom, onnoozel.

bangka; e.s.v. boom met hard hout.

bangkah; pinangnoot; bangkah poetaj,
oude droge pinangnoot.

bangkahan, jukbeen.

bangkaj — hoentang, welk woord meer |

in gebruik is.

bangkang; ledig, waar niets in is; ook
van een jong meisje, dat geen maagd meer is.

bangkagrong; de tuinhagedis.

bangkas; eflen geel of bruin en wit
van de vederen van een’ vechthaan.

bangkaw, kleine gladde en dunne
zilveren oorring, dien men na de mutilatie
in het oorgat steekt.

bangkil IT — tjangkë (B);

II == tjagrot.

bangking; zie këgrbaj.

bangkogr (B), bangkong (S) — poekol;
pêmangkogr (B), pëmangkong (S) — pë-
moek ol.

banglaj; e.s.v. plant, welks wortel
als specerij en geneesmiddel wordt ge-
bruikt.

bangli,
dwerghert.

bangon 1, opstaan, zich oprichten,

de

lange tanden van een,

overeind gaan staan; postuur, gestalte,
bouworde; (më)mbangonka(n), doen op-
staan, wekken, doen verrijzen; (më)'m-

bangonka(n) këlëntst, onanie plegen van |

meisjes.

VERH, BAT, GEN, LIL,

17

II bloedgeld, bloedprijs; bangon toeng-
goe(w)’án of ganti toenggoe(w)'án, eene
boete die de schuldige moet betalen wanneer
hij den bijslaap uitoefent met iemands

‚ verloofde of echtgenoote.

bangsat — mësëken.

bangsë (B), bangsaw (S), geslacht,
slam, soort, qualiteit; sëbangsë (B), sëbang-
saw (S), van hetzelfde geslacht, van dezelfde
soort, van dezelfde qualiteit.

bangsi; e.s. v. dwarsfluit of flageolet
van bamboe.

baning; landschildpad; soorten zijn:
bansng : bësaq, ’itam.

banigr; uitwas aan den stam van
sommige boomen.

banjagq (B), bagaq ($); veel, hoeveelheid,
menigte; vele malen, zeer; banjaq di ’apëé (B)
['apaw ($)], hoe veel.

banjaw (B); böbanjaw bëbajë (B).

bantah; woordentwist; bëbantah, twis-
ten; bantahan, twistziek, wedersprekend ;
ook: twist.

bantaj; vleesch van geslachte dieren;
(më)’mbantaj, slachten; bantaj djëmogr; in
de zon gedroogd vleesch.

bantal; kussen ; bantal soemboe, dwars-
legger bij karren, tegen welks onderkant
het iijzer is bevestigd, welks einden de
assen vormen.

bantas (B), tjirrág (S): een weinig
gescheurd.

banting; (më)'mbanting,
slaan, neersmakken.

bantjang; I bantjangan, gemeenzaam
gesprek, kout; II speech, toespraak.

bantji; [dissel ; (mé)’mbantji ramo’án,
bewerken van materialen voor huisbouw
enz. met den dissel; II schoon, zuiver, rein,
zindelijk; III (më)mbantji tërang.

bantjogr — tjëlap.

bantjot — babot.

smijtend,

18 MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST.

banton; (më)’mbanton, met geweld
uitrukken bijv. een boom met wortel en al.

bantong; zonder veêren van pluim-
gedierte.

bantot; mislukt, niet geslaagd, achter
gebleven; neergeslagen van deeg; ook im-
potens.

ba’oran (S); de twee rottanlatten bij
de »’anggo’áh” (S) (zie dit woord).

bapang — bapag.

bapag; vader; bapaqg ‘angkan (ook:
’angkat), aangenomen vader, pleegvader:
bapaq tigri, stiefvader.

bapë (B), bapaw (S) — bapag.

baq ’alë (B), bag ’alaw (S); gevaar, nood

bagrah, ontstoken, kwaadaardige bloed-
zweer; bagrah tagrap, zeer groote bloed-
zweer.

baraj — boebor.

barang (ook: bagrang); I goed, goe-
deren, ding, waren; barang kösit, geheelde
goederen; IT barangkali, misschien, wel-
licht, mogelijk ; III barang sapë (B), barang
sapaw (S) [ook: barang si(j)apë (B)
si(j)’ápaw (S)], al wie, ieder die, zoo iemand ;
barang sikoqg (B), siko’ág (S); [sotiq (B),
sott’äg (S)], het een of ander; barang
s'ograng, de een of ander, iemand; IV
barangan (ook: bagrangan), e. s. v. wilde
kastanje met eetbare vruchten.

barat 1 (S): west, het westen; barat
dajaw (S), zuidwest ; barat la’ot, noordwest ;
die woorden zijn alleen in de strandstreken
bekend; II barat: déngoq (B); (&)’mboewé
(B) e.s. v. rijstdiefje,

barë; zie toelag.

bagrë (B), bagraw (S); gloeiende sintels,
gloeiende kool.

barë’án (B), baraw’án (S); buffelkraal.

bari; zie boerang.

bagrih (B), bagrë’áh (S) — ’alang en
moestahil.

baring (S) — sapé (B); het woord
wordt in de spreektaal zelden gebezigd.

baris; rij, reeks, streep; bartsan, gew.
pématang barisan, de barisanketen.

bagro(w)’án; zie: naw.

hagroe; de waroe; e.s.v. boom, van
welks bast touw wordt gemaakt.

barot; versleten kain.
basah; nat, vochtig; basahan (of: ka’in
basahan) badkleed.

basaw; peper en zout kleur.

basë (B), basaw (S); taal, spraak;
bébasë (B), bëbasaw (S), welgemanierd,
beleefd.

basi; basi basi (ook: bëbasi); gistend,
goor.

basi(j)'án — bi(j)’asë (B).

basing; wat ook, welk ook.

basoe — basoh.

basoh (B), baso’áh (S); I (më)'mbasoh
(B), (më)'mbaso’áh (S), wasschen; pém-
basoh (B), [pémbaso’áh (S)], tangan, vinger-
glas, vingerkom ; II basoh (B) [baso’áh (S)],
tangan, eene ceremonie, waaraan het kind
op 6—7 jarigen leeftijd dan wel bij de
besnijdenis wordt onderworpen.

basong; 1 e.s. v. boom, van welks bast
eene soort van draagkorf [kémpiq (B),
këpek (S)] wordt vervaardigd; II het met
doek omwoeld boveneinde van den steel
van de »bëli(j)'ong” (zie dit woord).

batan; I het of de aanstaande, wat
bestemd is om te worden; II zullen, zal,
tot vorming van den futurum.

batang; stam, stok, steel; ook als
hulptelwoord bij het optellen van voor-
werpen van dien vorm; sëbatang roekog
(B) roeko’áq (S), tijdsbepaling nl. de tijd,
die noodig is om een stroocigaretje op te
rooken ; sëbatang djalan, een weg ; sëbatang
toeboh (B) toebo’äh (SS), een persoon ; batang
‘agri; rivier; batang ’idong ; zoowel derug van

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST. 19

den neus als het neuskraakbeen; batang
kajoe, boomstam; batang li(j)ägr, de hals;
batang tjirig’än (B), e. s. v. slingerplant.

batangan — badan,

batagq — bawë (B); (më)'mbataq koelat
tjilakë (B), eene uitdrukking door een jong
meisje gebezigd om te kennen te geven
dat ze in gezegende omstandigheden ver-
keert.

batë (B), bataw (S), I gebakken steen ;
II één »’ibat doedol” (zie die woorden).

batin; gehuwde man; batin mërandë
(B), mërandaw (S), weduwnaar; bat’n moedé
(B), moedaw (S), jonggehuwd man; baten
panggong, pas gehuwd persoon ; naam aan een
jonggehuwd man toegekend voordat de
echtelijke gemeenschap heeft plaats gehad.

batjë (B), batjaw (S); (më)’mbatjë (B).
(më)’mbatjaw (S); lezen, opzeggen van
gebeden [gew. (më)’mbatjë doeg’ë (B),
(më)'mbatjaw doeq’aw ($)].

batoe; I steen, erts; soorten zijn:
batoe: bërandaj; bëgras; boe(w)ih (B),
boe(w)”’äh (S), puimsteen; gënam;
gi(y)’aw; 'idjaw: ’itam; kangkong ; kagran-
gan; kasap; koening; lëboq (B), lëbo’áq (S),
fijn grind; li(j)ot; napal; potsh (B), pot’áh
(S); sabal, grof grind ; soegi ; batoe ’asahan,
slijpsteen; batoe djagring, de steenen, die
als zinkers bij een schakelnet dienen; de
steenen, die als gewicht dienen om een
vogelnet te laten vallen; batoe ’api (B),
pènèkil (S), vuursteen; II — kantin; ba-
toenjë, vergezeld van.

batogr (B); (më)’mbatogr—= gawi(j)’án.

bawah; onder, beneden, onderkant,
ondereinde; di bawah, onder, ondergeschikt,
aan den voet van.

bawang; ui, look ; soorten zijn: bawang:
‘abang, sjalotten; potih (B), pott’áh (S),
knoflook ; lidi.

bawag; huid, vel.

bawë (B), bawaw (S); (më)’mbawë (B),
(më)’mbawaw (S), brengen, meenemen, bij
zich hebben, meedragen ; (më)’mbawë (2)
[(mé)’mbawaw (S)], boelan, menstrueeren.

ba(w)or; zie: tjampor,

bë (B), I baw ($S), waarmede jonge
meisjes, jongelingen aanspreken; II voor-
voegsel tot vorming van toestandswoorden
en van verzamelende telwoorden ; III 2e jaar
van de Bësëmahsche 8-jarige tijdrekening.

bëbabi, dwarshout aan voor en achter-
einde van eene kar tot afsluiting van den
bodem; bëbabi pir, klampje tot verbinding
van as en veer van een »pëlangken” (zie
dit woord).

bëbajë (B), bébajaw (S), brak; van
toespijzen flauw door gebrek aan zout.

bëbal; dom, onbevattelijk.

bébalaj (B), bawbalaj (S$); bank van
bamboe of van planken, om daarop te slapen.

bébalang; hermaphrodiet.

bëbali’än; een »pantjang” (zie dit
woord) van bamboe, geplaatst in het midden
van het terrein, dat men voor het aan-
leggen van zijn ladang gekozen heeft; de
bamboestaak ter lengte van + 1,25 M.
is in vieren gespleten, waartusschen in
den vorm van een kruis twee stukken hout
zijn geklemd.

bëban; mansvracht.

bëbaq; hulptelwoord bij het optellen
van stukjes »gambigr” (zie dit woord).

bëbagri; kapel, uil.

bëbari(j)’än; zie padi.

bëbasan I, doornachtige en stekelachtige
slingerplant, welks bladeren tot dakbedek-
king worden gebezigd; II, de bladeren
van de rotansoorten »’oewi gambigr; ’oewi
gëtah”’, tot dakbedekking gebezigd.

bëbat, IT windsel; II buikband ; soorten
zijn: bëbat: lantong; li(j)’ong (niet meer in
gebruik); tjita.

20 MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST.

bëbatang; e.s. v. geneeskrachtig kruid.

bëbatoe; een bedrag ad f 6.—, dat de
dader bij het toebrengen van kwetsuren
aan den gewonde moet betalen om de kosten
van verpleging van den doekoen te kunnen
bestrijden.

bëbëlig (B), bëbël’äg (S); es. v.
lichtgevende kever.

bëboekoe, e.s v. hout.

bëboelang (B); een van de attributen
bij de oorlogskleeding.

bëboelangan; eelt, eksteroog.

bëboeli; e.s. v. raderdier.

bëdaq; 1 — borch (B); IL bëbëdag,
het lichaam inwrijven, insmeeren met iets
welriekends.

bedel; vuurwapen, schietgeweer ; laras
bëdsl, loop; pëmantoq (B), pémanto’äq ($),
bedel, haan; pënëésaq (ook pëlénat) bëdsl,
laadstok; përajshan (B), [pérajt'áh’an ($)]
bëdil, trekker; pëtoenang bëdel; vizierkorrel;
pokang (ook poenggong) bëddl, kolf; soemboe
bëdl, schoorsteen; tali bédil, geweerriem;
bëbëdel, proppenschieter.

bëdong; e.s. v. steekwapen.

bëdot; (&’mbëdot, met zeer veel geweld
ontnemen, afnemen, rooven.

bégaw; bëbëgaw (of njërangkaq bëgaw)
samentrekken van de huid door koude, te
berge rijzen van de haren.

békatag; kikvorsch; soorten; bëkatag:
kangkong, padde; koegroh (B), koegro’äh
(S); li(j)'ot; minjaq; e.s. v. boomkikker;
pögraq; pëgrag potth (B), pot’äáh ($).

bëkë (B), bëkaw ($); grove zemelen;
(dédaq-m).

bëkst; tébéket, omvallen van eene wo-
ning door aardbeving, door den wind,
doordat de stijlen zich loslaten.

bëkoe; gestold, gestremd.

bëlabar — gëlanggang.

bëlah; spleet, kloof, gespleten, gekloofd;

bëlahan, de helft; bëlah doewë (B), [doewaw
(S)], in tweêen gespleten; (mëé)'mbélah,
splijten; (é’mbëlahan, de helft; sëbëlab,
de eene kant; sébëlah dadé (B), [dadaw ($)],
ook bëlah dadë (B), [dadaw ($)], lengtemaat
nl. de afstand van het midden van de borst
tot aan den vingertop van den midden-
vinger van den uitgestrekten arm; sëbëlah
sanë (B) [Sanaw ($)], aan gindsche zijde.

bëlaj; zie 'anag.

bélajagr; mattenklep bevestigd aan
het achtereinde van het dak.

bélakang; achterste gedeelte, achter-
zijde, achterkant, rug; bëlakang këting,
[ook: koeraw këteng (S)]; wreef van den
voet; bëlakang tangan; rug van de hand.

bélalaj; snuit van een’ olifant, van een
mug, vlieg of vlinder.

bëlalang; sprinkhaan. Soorten zijn:
bëlalang: batoe; bëgrog (B), bëgro’ág (S);
djanggot; gambigr; këdjëbaj; këladi; kë-
moemoqg (B), [kémoemo'áq ($)], ’idjang ;
këmoemoqg (B), [kéëmoemo’äqg (S)], kè-
laboe; këndalaj; këtoeraq; koenjst; lanang ;
pandog (B), pando’áq (S); sëlëton; tahi;
loegoq (B). toego’áq (S).

bëlambong; e. s. v. dobbelspel.

bélanaq; e.s. v. zoutwatervisch.

bëlandéë (B), bëlandaw ($), Hollandsch ;
bëbëlandë (B), bëbëlandaw ($), zijn eigen
heer en meester zijn; geen hoofd over zich
hebben.

bëlandjë (B), bëlandjaw ($), [ uitgaven,
kosten, geld voor de bestrijding der kosten;
Il lekkernijen, bestaande in soorten van
gebak, welke bij »bimbang’s” (zie dit woord)
door jongelingen aan hunne uitverkorenen
worden gepresenteerd; (më)’mbëlandjë (B),
(më)'mbëlandjaw (S), die lekkernijen uit-
deelen.

bëlang; bont, gevlekt van de huid van
dieren.

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST.

bëlangë (B), bëlangaw (S), van aarde
gebakken schotelvormige pot o. a. om toe-
spijzen te bereiden; bëlangë (B) [bélangaw
(S)] bësi, ijzeren pan.

belanggag; tëbëlanggaq, achterover-
gevallen.

bëlantig (B), bëlant’ág (S), schiet-
geweer aan een toestel om wilde beesten
te dooden.

bëlap; bëbëlap, opflikkeren van vuur (J).

bëlar — bökt.

bëlagr bëgel.

bëlas; gebruikt om, achter de negen
eerste getallen geplaatst, de getallen van
elf tot negentien te vormen ; sëbëlas, doewë
(B) [doewaw (S)], bëlas enz.

bëlasar; (më)’mbëlasar, smalen, uit-
maken, doorhalen.

bëlatjoe; ongebleekt katoen.

bëlaw; zie: këtjaw.

bëlë (B) bëlaw (S); [uitsluitend in
ontkennenden zin gebezigd]; (é)’ndiqdë
(më)’mbèlë (B), (&'ndidaw (më)’mbëlaw
(S), er niet om geven.

bëli; (më)’mbëli (ook: mëli), koopen;
bëli bèëlijj’án (zelden gebruikt), koop-
waren.

bëlidang; e.s. v. scherpsnijdend gras.

bëlih (B), bél'áh (S); wild, niet tam
of mak van dieren.

bëli(j)’aw; bëli(j)aw banjaq, waar-
mede schoonouders door schoonzoon wordt
aangesproken; bëli(j)aw ’itoe, waarmede
de schoonzuster haar ouderen schoonbroeder
aanspreekt.

bëli(j)’ong; dissel, houweel.

bëlikan; waaronder een op urwoud

aangelegde ladang verstaan wordt, die voor
den tweeden keer wordt beplant; bëlikan

tinggal sëta'on, een ladang op urwoud
aangelegd, welke men na den 1e oogst
één jaar laat braak liggen.

21

bëlimbing; e.s. v. boom met eetbare
saprijke vruchten; soorten zijn: bëlimbing:
bësi; manis; masam; toendjog (B), toen-
djo’áqg ($).

bling — kilangan.

bëlis; I de duivel; IL (B); (më)’mbëks,
tieren, razen.

bëlst TI tëbëlkt, opengespalkt van de
oogen; (më)’mbëkt, de oogen strak op
iemand richten; IL ($) kronkel, draai;
bëbëkit bëlst ’akal’ò — ’akalô mélilkit; zie
‘akal; III bëbëkt bëlt; draaien met de
oogen van iemând, die in toorn ontstoken
is; iemand toornig aankijken.

bëloe; bont en blauw van door slagen
of striemen aangedane deelen van het
lichaam.

bëloebor; eene met »poe(w)’ägr” of
rottan bladeren of afgesneden padihalmen
afgeschoten en met »bèbasan” gedekte
ruimte onder of nabij de »’andjong’””, waarin
tijdens den rijstoogst het gesneden gewas
wordt opgeschuurd; (zie de woorden:
poe(w)'ägr, bëbasan en ‘andjong).

bëloekagr (ook bëloekar); böloekagr
moedë (B). [moedaw (S)], gezegd van een
ladang op urwoud aangelegd, waarop het
laaghout, kreupelhout zich ontwikkeld heeft,
nadat men het veld minstens drie jaren
heeft laten braak liggen; bëloekagr pandaq
gezegd van een ladang, op urwoud aange-
legd, waarop het laagstammig houtgewas
zich begint te ontwikkelen, nadat men het
veld minstens twee jaren heeft laten braak
liggen: bëloekagr pëpantjongan, gezegd van
een ladang, op urwoud aangelegd, dat men
minstens 4 jaren braak heeft laten liggen ;
bëloekagr toewë (B), [toewaw (S)], gezegd
van een ladang, op urwoud aangelegd,
waarop zich reeds jong bosch gevormd
heeft, nadat men het veld minstens 8—10
jaren braak heeft laten liggen.

22

bëloelang; ongelooide huid; alleen
gedroogde huid.

béloelangan; eeltgezwel op schouder,
veroorzaakt door het dragen van vruchten.

bëloembong (B), bëlëbas ($); dun
afgesneden bamboe [gewoonlijk de boeloh
(B) boelo’áh (S) kapalj, gebruikt als om-
hulsel van de hars, welke als verlichtings-
middel gebrand wordt.

bëlom == lom (wat meer in gebruik

is); sëbëlom, zoolang als nog niel, terwijl |

nog niet.

bëlot; e.s. v. aal of paling.

bëmban; zie: boeloh (B).

bëna; mèna, doen, maken, bouwen,
zich houden als, iets gebruiken voor, iets
doen aan; mèëna gawi, vleeschelijke ge-
meenschap buiten echt; plegen van over-

spel.
bënah; plaag.
bënali; gewoonlijk: boengkog, (B)

[boengko’áqg ($)), bénali; mannetje in de
maan.

bënaloe (B), krop.

bënam; inzinken; tëbënam, ingezonken
bijv. van een anker in het zand.

bénang; draad, garen inz. naaigaren;
draad van een spinneweb; bénang boelang,
dun koordje van ongebleekt katoen, gedraaid
om de sporen aan den poot van een’ vecht-
haan vast te binden; bënang moendok,
garen gedoopt in »këpajang” olie om het
rood te maken; bënang samé (B) [samaw
(S)] gragi (ook ragi), amulet van roode,
witte en blauwe draden gedraaid snoer.

bënagr; waar, echt, wezenlijk, recht,
naar den aard, juist, opre ht, ernstig,
waarachtig, deugdelijk ; (më)'mbënagrka(n),
gelijk geven, in het gelijk stellen; sëbë-
nagrnjë (B) sëbëönagrnjaw (S) [sëbëénagr’ô
(S)] of sëbénagr bënagrnjë (B) sëbënagr
bënagrnjaw (S) [sëbënagr bënagr’ò (S)],

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST,

waarlijk inderdaad; këbënagran, waarheid,
oprechtheid.

béndalëé (B), béndalaw (S); zie mën-
dalë (B),

bëéndon —= soesah; këbëéndon, getroffen
door den vloek der »pojang’s”, der »diwë’s”’;
zich openbarende door ziekte of sterfgeval
in de familie; een offermaal kan alleen
die »pojang’s” en »diwë’s” weder goed-
gunstig stemmen (zie de woorden »pojang’”
en »diwë”).

bënë (B), bënaw (S) drukkend, zwaar

‚van het hoofd, zoodat men lusteloos is;

II zie: ‘anjam.

bëngis — boe(w)’ás.

béngkah; oververzadigd;
verzadigd, volgedronken.

bëngkalaw; inhoudsmaat van padi =
35 à 4 »koelak”.

bëngkag; gezwollen
lichaamsdeel.

bëngkawan; latten, waarop de dek-
bladeren of atap voor de daken worden gere-
gen en waarbij ook die »’atap’” wordt geteld.

bëngkëlan; I zich verslikt hebben
aan eten; een brok in de keel hebben;
IL overstelpt van werk, oververzadigd van
elen J).

“bëngkawang; e.s. v. plant.

bëngkëgrassan; bedriegelijk van eeue
vrucht, welke van buiten rijp schijnt maar
het niet is.

béngkeng; dik en vooruitstekend van
den buik.

bëngkoe; schoffel.

bëngkoerong; zie boedjang.

bëngkoe(w)’äng; e.s.v. plant gelij-
kende op een pandanus van welks bladeren
hoofddeksels, matten enz. vervaardigd
worden.

bëngkong; I zacht gekromd van een
»siwar”’, »pëdang”; (zie die woorden),

overmatig

inz. van een

ä .

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST.

gebogen, halvemaanvormig; ook kromming,
bocht in den weg; Il op iets leunende
met de ellebogen.

bënih (B), bëns’áh (S); zaad voor droge
velden.

bënjaj; flauw, onsmakelijk, zonder geur
of smaak van spijzen; ook gezegd van
vruchten, welke minder zoet zijn,

bënoe(w)’ë (B) 1 — poelaw; II gew.
sëbënoe(w)’é — banjaq; (komt alleen in
»rëdjong’s” voor).

bënop (£).

bëntal (ook bèntalan); pak, bundel,
pakket, omslag.

béntang; (më)'mbèntang, uitspannen, |

uitspreiden zooals een mat.
bënting; lederen riem.
bëntji; haat.

bëntoq (B), bénto’äq (S); hulptelwoord

voor ringen, armbanden, halsringen, kunst-
sporen voor vechthanen.

bërahi; verzot zijn op iemand of iets;
ook in zijn nopjes zijn.

bëraj (ook bëgraj); verspreid; zie ook
tjëraj.

bérajang (B), mërajang (S): (më)m-_

bérajang (B), mëémërajang (S), waggelen,

wankelen.

bërajaq (grondwoord rajaq?); kuieren
zonder bepaald doel, van de eene plaats
naar de andere plaats gaan.

bérandë (B), bérandaw (S); veranda,
gallerij.

bégrang — sëbëgrang.

bërangkë (B), bérangkaw (S); scheede

van kris, siwar enz; bërangkë (B) [bérang-

kaw (S)] ’oerak, de cylinder van den
betelnootstamper.

bëgrani; moedig, dapper, stout, ver-
metel, brutaal, driest, durven.

bërap — ngadap.

bërag — rabag.

25

bëgraq; tëbëgrag, weggezonken in het
water.

bëgras; gepelde rijst en verder elk
gebolsterd graan of zaad; bëgras koenjit,
met kurkuma geel gekleurde rijst, die bij
offermalen wordt gestrooid.

bëgrat; zwaar, drukkend, gewichtig,
belangrijk ; zwaarte, belangrijkheid; këbéë-
gratan, wichtigheid, belangrijkheid; (mé)’m-
bëgratka(n), bezwaren, verzwaren : bègrat
pétanganan, gezegd van het moeilijk genezen
van den navel van een jonggeborene.

bérbas (B); (mëé)'mbérbas, zich alom
verspreiden van geur, stank (J).

bërëmban; I dwarslat ter verbinding
van palissaden en derg.; Il (B), pilis (S),
zilveren voorhoofdsband.

bëgrëngaw (S); (mëé)’mbêgrëngaw —
mëti’'áh (S); zie pétih (B).

bëgrëésih (B), bègrës’áh (S), merg;
bëgrésih (B) [bégrësi’äh (S)], toelang bëla-
kang, ruggemerg.

bëgri(j)’äng; e.s.v. hard hout, uit-
stekend geschikt voor dakribben enz.

bëringin I, de indische vijgenboom;
II bëringin (B): koening ; pitoe; rajë ; soeng-
sang; verblijfplaats der goden; III bringen
moedë (B), eene waardigheid oudtijds in
het landschap Bësëmah ‘Oeloe manag gelijk-
staand met die van pënggawë (B).

bérirang (B). bèlirang (S); zwavel.

bégrkas; (mé)’mbëgrkas, binden, sa-
menbinden, vastbinden; bëgrkasan, bos,
bundel, takkebos, bos stroo.

bërkat; zegen.

bëgrkiq (B) (ook: bêrkig), bëgrkt’áq (S)
(ook: börke’äg); e.s. v. snip:

bëgrlos; tëbëgrlos, door
gelrapt of in iets geschoten, bijv. een gat.

bëgrnas; vol, goed gevuld inz. van
padiaren, peulvruchten e‚ a. [in tegenstelling
van ’ampèé (B)].

iets heen-

24 MIDDEN

bëgroedoe (ook: sangbögroedoe); jonge

kikvorsch, welke nog geen pooten heeft.

bëroegë (B), binting (S), zie: ajam

en groemah.
bëgroekal; zie tëlogr.
béroembong, I kokertje gew. van
bamboe om daarin de kunstsporen voor
vechthanen te bewaren; Il bëroembong

matè (B) [mataw (S)] ’agri, middenpunt van |

de zon.

bögroenang (B), minggangan (S),
groote draagkorf voor padi.

béroengaq (B), djéroengaq (S); zie:
‘idong.

bëroe(w)’äng:
(B) — bahan (B),
gebezigd].

bëgroe(w)’äng; de maleische beer.

bëroe(w)'äs; e.s. v. boom met genees-
krachtigen wortel.

béroe(w)it; e.s. v. harpoen om visch
te steken.

bëgroq (B), bëgro'äq (S),e. s. v. groote
zeer leerzame aap ; bögroq (B) [bégro’áq (S)]
sëmoendi.

bëgrsin; niezen.

bértih (B), bërtäh (S);
gauwdief, bandiet.

bégrtih (B), bëgrWäh ($), ongebol-
sterde rijst in de pan geroosterd, totdat
de dop gebarsten is.

(alleen in rëdjong’s

vagebond,

bësaq; groot, dik, zwaar, hevig, vol-

wassen, gewichtig, aanzienlijk, van hoogen
rang ; (mé)’'mbësaqka(n), vergrooten, groot
achten.

bëési, Lijzer: bësi boegroq (B) [boegro’äq
($)]. oud ijzerwerk, oud roest; IL bësi gilë
(B) gilaw (S), dommekracht; III hakmes,
houwer in het algemeen; IV bësi gilingan,
ijzeren band om een wiel, ijzeren hoepel.

bësisir (B); de strandstreken.

bëtal; (mé)’mbëtal, raden, gissen.

MALEISCHE WOORDENLIJST.

bëtarë (B), zie: balaj.

bétawi; Batavia.

bëtërah; zie: bakol.

bétéri (B); princes, vorstin; bëtëri

| sidang bëtoelang — Sangsëri.

bétih (B), béw’äh (S); (mé)’mbëtih (B),
(më)’mbëw’äh (S), uitdijen van rijst.

bëétil; (mëé)’mbëtl, oplichten met een
spaak of hefboom.

bëtinë (B), bëtinaw (S); vrouwelijk
van menschen en dieren; bëtinë dagrë (B),
bëtinaw dagraw (S), gehuwde vrouw, die

‚nog geen kinderen gebaard heeft.

bëroe(w)'áng toegoe

bétig (B), bëtWäg (S); e.s.v. kom-
kommer (lëpang); soorten zijn: bètiq (B)
béw’äg (S) : ’abang; ‘api; bagrë (B), bagraw

‚(S); da'on; lëntang; mêmagr.

bëtss; het been tusschen knie en voet,
(scheenbeen).

bétok, I naam van een zoutwater-
vischje: IL (më)mbëtok — di(j)’ám.

bëtol; juist, recht, echt, waar, wezenlijk,
waarachtig, oprecht (meer in gebruik is
»bönagr””).

bibas; (më)’mbibas, een korte »sëram”

‚(zie dit woord) uitspreken.

bibik, IT manillaeend; IT (më)’mbibsk,

‚ klappen op de »partes posteriores”’ van een

klein kind tijdens het »kindon” (zie dit
woord); streelen van een weenend kind.

bibig (B), I bib’äg (S): sëbibiq ’oejë
(B), sëbibr'äg ’oejaw (ook: toejaw) (S),
ontelbaar; IL (mëé)’mbibig (B), rijst of padi
in een »bakë” (zie dit woord) heen en
weer schudden.

bibir; (më)mbibir, fladderen van een?
vlinder; bibiran moelot, bibberen, klapper-
tanden.

bibegr; 1 lip van den mond; bibigr
mêroenjang, babbelaar, wauwelaar; bibigr:
koelop. (B); patog (B), pato’äq (S); tilaj …
(B); tjantil (S) labia maj. en labia min;

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST. 25

II bibigran (B), klikken, alles vertellen (J).

bibit — babst.

bidaj; evenwijdig dicht aan elkander
geregen smalle bamboereepen voor horde,
mat om daarop wat te drogen; bidaj sin-
dangan, staketsel van bamboe latjes bij
vischvangst in rivierspruiten gebruikt.

bidang; I vlaktemaat voor sawahs,
koffietuinen enz. ; II ook hulptelwoord bij het
__ opnoemen van sommige platte voorwerpen.

bidi (B) — paksë (B).

bidiq (B). bid’äq (S) — pandaj.

bidjan; oliegevend zaad.

bidjat; (më)'mbidjat, in de hand houden
met de vingers omhoog getrokken.

bidoedari; nimf; ook naam aan jonge
meisjes in »rëdjong’s” toegekend.

bigan; zie: groemah.

bigë (B), bigaw (S): (mé)'mbigë (B),
(mëé)’mbigaw (S), [of bëbigë (B), bëbigaw
(S)7, een haan zoodanig aanvatten, dat men
hem gemakkelijk een kunstspoor kan aan-
binden.

bi(j)'äng;- zwaluw.

bilj)’ág; (mé)’mbi(j)äg, zich vermenig-
vuldigen.

bi(j)'ägr; e.s. v. worm.

bi(j)’ás; hard, luid van het spreken;
ook: zeer erg, bovenmate.

bi(j)’äsan: bi(jäsan djëgrat, recht-
opstaand bamboe bij den vogelstrik, aan
welks boveneinde een rood zijden snoer
»tali matë (B) [mataw (S)] djëgrat” is beves-
tigd; bi(j)äsan gëroebing (B) roebing (S),
het op eene hengelroede gelijkend bam-
boezen latje bij de »djëbak tëkoekoe”;
zie djëbak.

bi(j)’äsé (B), bi(j)’äsaw (S); gewoon,
gewend. bedreven, geoefend in, gewoonte.

bij)’ äwag: leguaan; soorten zijn: |
bi(j)’äwaq: ’itam; koetong; poenggogr;

sëroenaj.

bi(j)’ong; zie köbaw.

bikil; I niet rijp wordend van zweeren;
HI — kika (J).

bilah; spaander, dun splijtsel van
bamboe; ook: gebezigd als hulptelwoord
bij het opnoemen van platte, scherpe voor-
werpen, zooals messen, planken enz.

bilal; de oproeper tot het gebed.

bilang; I tellen; (&)’ndiq (B) [(&)’ndë’äq
(S)] këbilangan lagi ; ontelbaar ; bilang ’agri,
dagzegger, weekkalender; IL — tëti(j)’äp.

bilas — biks.

bilë (B), bilaw (S); tijdstip.

bilsk; 1 bèbikk, omkeeren tijdens den
slaap ; IL (mé)’mbilik, onderste boven keeren
en in hoopen leggen van het onkruid dat
ge»pantjah”” (zie dit woord) is om het te
laten verrotten (één der bewerkingen bij
den sawahbouw).

bileng; bëbiling, om een middelpunt
draaiend.

bilsq (B), bil’ág (S); slaapkamer.

bilis; rood ontstoken van de oogen
met uitvloeien van vocht, leepoogen.

bimbang; feest (dit woord heeft eerst
in de laatste jaren in de taal burgerrecht
verkregen).

bimbing; (më)'mbimbing, onder-
steunen van een zieke opdat hij niet valt;
II bébimbingan, hand aan hand gaan.

bimë (B); zie toendé (B),

bimpoh (B), bimpo’äh (S), I »kain
basahan’” om na het bad daarmede het lijf
af te drogen; Il een langwerpig stuk kain
om het hoofd geslagen bij wijze van hoofd-
doek.

binasë (B), binasaw (S): verwoest,
vergaan, bedorven, mislukt, te gronde ge-
gaan, verongelukt, omgekomen, vernietigd,
vernield, in het verderf gestort; (mè)’m-
binasëka(n) (B), (mé)’mbinasawka(n) (S), te

‚ gronde richten, verwoesten, doen omkomen.

26 MIDDEN

binatang; dier, beest in tegenstelling
van andere wezens.

bindjaj; e.s. v. vruchtboom.

bindjat; iets op beide handen dragen,
opnemen.

bingkaj; aangezette rand, boordsel,
vierkante of platte rottanhoepels bij netten,
fuiken, enz.

bingkas; I (më)’mbingkas, terug-
springen, losspringen van een »djërat” (zie
dit woord); II het vallen van den haan
van een geweer, na afgetrokken te zijn,
op de percussie.

bingkoq (B),
gebogen, verkromd.

bingong — soesah.

bingsal (B) — grimbit.

bini; echtgenoote, vrouw, waarmede
iemand gehuwd is.

bintang; ster; bintang ’agong. planeet
Venus; bintang bëgrasap, komeet; bintang
maté tahon (B) mataw ta’on (S), gordel
van Orion; bintang matë tahon (B) [mataw
ta'on (S) ’antoe] (2), het Zuiderkruis; bin-
tang poegroe (ook: pëpoegroe) de plejaden ;
bëbintangan, geflikker van zonnestralen,
die door gat, reet of dakbedekking breken.

bintangor; e.s. v. boom met taai hout.

bintat; muggebeet.

bintjil (ook bintdl) — bintat.

bintjol; buil.

bintol; e. s. v. steenpuist.

bintongan; e.s. v. moerasplant.

bigra; e. s.v. plant, welks knollen ge-
geten worden; soorten zijn: bigra: ’abang ;
potth (B), pott’áh (S).

bigrah — bigra.

bigraj; het van kruisende rotanreepen
gevlochten dak van een vogelknip.

birang; woede, toorn, verontwaardi-
ging, kwaadaardig, opvliegend, vinnig.

birih (B), birs’äáh (S); gew. (më)’mbirih

bingko’äg (S): krom,

MALEISCHE WOORDENLIJST.

(B), (mëé)'mbirë’áh (S), gezegd van vecht-

hanen, die elkander durven aanvallen.

biring; zie: ’ajam.

bisan, waarmede de ouders de schoon-
moeder van hun’ zoon of hunne dochter
aanspreken; pang bisan, (é)'ndong of (&)’ndoq
(B) [(6)'ndo’áq (S)] bisan, waarmede broer
of zuster respectievelijk schoonvader en
schoonmoeder van zuster of broeder aan-
spreekt.

bisë (B), bisaw (S); vergif, venijn;
(gew. gebruikt voor dierlijk vergif).

bisig (B), bis’ág (S); (mé)’mbisiq (B),
(mëé)'mbisi’äg (S), fluisteren; bëbisig’än
(B). bébis’äág’án (S), elkander toefluisteren.

bisoe; slom

bisol; steenpuist.

bisot, bëbisot; niet hard huilen.

biti; alleen bekend in samenstelling
met »tandë” (B); zie dit woord.

bodong — bangë (B).

boeboe; fuik van rotan of bamboes;
boeboe saraw, e.s. v. cylindrisch fuik.

boebol, (më)mboebol; op nieuw den
brand steken in het nog niet geheel ver-
brande hout op de ladangs.

boebog (B), boebo’äg (S); de klander;
boeboqg’án (B), boebo’äq’än (S), vermolmd,
verwormd.

boebor, (mé)'mboebor, in eens uitgieten
van water uit een »gërgog” (B) (zie dit
woord); tëboebor, uitgestort, uitgeloopen
van vaste lichamen; ook een miskraam
hebben.

boebogr; pap, brij als gebak genuttigd ;
soorten zijn: boebogr: bëlantan; ’itam;
koekog (B), koeko’äq (S); koening ; manis;
mësoensom; boebogr ’ipangan; in reepen
of kleine stukjes gesneden gestolte pap.

boebos; 1 er door kunnen, als een stoel
door de deur; ruim genoeg om iets door
te laten, doorgaan.

ä

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST, 27

II këboebosan dagrah, storting.

boebot, TI e.s.v. vogel.

II (më)'mhoeboti, plukken van pluim-
gedierte; uittrekken van de laatste stoppels
gras en onkruid op de sawahs.

boedal; gedijen van dieren.

boedagq; I slaaf, slavin.

IT boedaq boegagr; jongeling (een woord,
dat alleen in »rédjong’s’” voorkomt; boedaq
kétjig (B) këtjäq (S), een klein kind;
boedaq përdjakë (B), pérdjakaw (S), jonge-
ling, jong meisje; boedaq rëéniq (B), rént’äq
(S), een klein kind.

HI boedaq t*ngah; zie koelë (B).

boedi — ‘akal; bëboedi, huichelen.

boedjal (B), boesot (S); uitpuilend,
uitstekend zooals de navel.

boedjang; ongehuwd jongeling; boed-
jang: bëlating (bëlanting) ’itam; béngkoe-
rong; lawajan; réëmawaj; rémawag, namen
aan gestorven jeugdige celibatairs toegekend,
die een onberispelijken levenswandel hebben
geleid; in het zielenland onderscheiden zij
zich door bijzondere schoonheid; boedjang
djawë (B) — bëringin moedë (B); zie
béringin; boedjang (é)’ndap of boedjang
ringkih (B), ringk?’äh (S); benamingen aan
een varken toegekend.

boedjig (B), boedjt’äqg (S), 1 gezegd
van een kind, dat gaarne wordt aangehaald.

IL (më)'mboedjiq (B), (më)’mboedjr’äg (S),
liefhebben, beminnen enz. zijne ouders.

III (më)’mboedjiq (B) (më)’mboedjr’äq (S),
naâpen van de gedragingen der ouders
door kinderen.

boedjor; uitstrekking in de lengte.

boegal — gëgandin; ook de hamer van
hout, waarmede de houten pennen in den
boom, waarin een »sijalang” (zie dit woord)
wordt aangetroffen, worden gedreven.

boegagr; mannetje van groote dieren
als van een olifant.

boegis; alleen bekend in »ka’in boegis”’,
boegineesche kain.

boehong, (pémboehong) [ook boe’ong,
(pémboe’'ong) (S)), leugen, onwaarheid.

boehog (B), boe’o’äg (S); krop, krop-
gezwel; boehoq (B) boe’o’äg (9) sësat, bochel.

boejong — boelat; (më)’'mboejongka(n)
djalan, tonrondte aan den weg geven.

boekan; het niet zijn, iets niet zijn,
geenszins; boekan sal’äq ’alaj — hoekan
patot (in de spreektaal niet gebezigd).

boekagq;open, geopend, wijd, uit elkaar ;
(mé)’mboekaqka(n), openen, ontvouwen, uit
elkander nemen, openbaren, afnemen, ont-
blooten, voor iemand iets openen ; tëboekag,
geopend, open, opengeraakt.

boekat; dik, lijmig, niet vloeibaar,
gebonden.

boekë (B), boekaw (S) — libagr.

boekst; heuvel, berg; boekit bésag —
pëmatang barisan; zie: pématang.

boekoe; knoest, knobbel, gewricht,
knokkel, geleding; ook als hulptelwoord
gebezigd; bijv. boekoe gagram; boekoe boeloh
(B) boelo’äh (S); boekoe kalajan, de knok-
kels bij den pols; boekoe këloengkongan,
luchtpijp.

boekol, [ knoest, knobbel; inz. groote
knoestige uitwas boven den wortel van
sommige boomen; boekol ‘ali, enkel.

II (&’mboekol; opgezet als de wang door
een’ pruim.

hoekong; mons veneris.

boelan; de maan, maand; boelan
(é)'mbaq di grap, 1e en laatste kwartier;
boelan pëénamë (B), pènamaw (S); [ook
pénoh (B), péno’äh (S)], volle maan ; boelan
soerot, nieuwe maan.

boelang; [ draad, waarmede de kunst-
sporen aan de pooten van een’ vechthaan
worden gebonden; (më)’mboelang, het om-
binden van genoemden draad.

28 MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST.

II boelang-baling of boelang balig (B)
balt’äg (S), heen en weer wentelen van
paarden.

UI zie: djëmë (B).

boelangan; eene houtsoort.

boelaq — boehong.

boelagr; licht van kleur; blauwgrijs
van de oogen.

boelat; rond. bol, zonder hoeken of
kanten; cirkel; (më)'mboelatka(n), rond
maken, kneeden; nassi di boelatka(n), ge-
kneede bal van gekookte rijst.

boeli; boeli-boeli, fleschje met dikken
buik en nauwen hals; zie ook »pakaj’an”’.

boeling; boeling kébaw, boei.

boeloe; haren op het lichaam ; vederen,
dons, (ook schaamharen) ; boeloe ’ajam,
vederen; boeloe ’anag, nestharen; boeloe
’andjing, haren van een hond; boeloe balig
(B) bal’äg (S), gezegd van veêren van
eene kip die naar den kop toe zijn gekeerd ;
(tegen het beloop in); boeloe dadë (B)
dadaw (S), borst van gevogelte; boeloe
djënggë (B) djönggaw (S), haartjes op voet
en hand; boeloe ’idong, neushaartjes ; boeloe
pakoe ’alis, wenkbrauw haren; boeloe matë
(B) mataw (S), ooghaartjes.

boeloh (B), boelo’äh (S), het bamboes
riet; soorten zijn: boeloh (B) [boelo’áh (S)] :
'alagr; ’a’ogr (ook a’or) batoe: doegri;
gading; minjaq; moenti; tjiné (B), tjinaw
(S), bëtong ’akagr; bötong ’awi; bëtong
koering; «dabog (B) dabo’äq (S) lëngaw;
daboq (B) dabo’áq (SS); sëriq (B) sërt’äq (S).
gading; kapal; këbaw; pipit; majan (B)
manjan (S); ’akagr laboe; moempo; riti;
tëlang; têlogr; témi(j)äng; toetol; boeloh
(B), boelo’áh (S) boembang, bamboe zonder
geledeng; boeloh (B) [hoelo’äh (S)] dasan
bamboelid om daarin »goelaj”’ (zie dit woord)
te koken; boeloh (B), [boelo’äh (S)] këbot,
een bamboe van grooten omvang met zeer

kleine opening; boeloh ngikoq (B) [boelo’áh
ngiko’áq (S)] sawi, jong uitspruitsel van
het bamboesriet, dat nog geen blad heeft.

boelogr (ook: boelogran of pémboe-
logran); stroomdraad in eene rivier.

boelos; I tëboelos, getroffen, geraakt
bij het »mëntjaq’”’ (zie dit woord).

II gaaf, mooi van het vel.

boembon, boomtakken met dicht ge-
bladerte (zwaar loof) op elkander gehoopt
en bij de vischvangst op verschillende
plaatsen in de rivier geworpen, waarin de
visch gedreven wordt om met netten ge-
vangen te worden.

boembong; 1 de bamboe bij het weef-
getouw, waardoor de draden der scheering
in twee lagen worden verdeeld; II boembong
(B) [béroembong (S)], tadji; bamboezen
koker voor kunstsporen.

boemi; de aarde, aardbol, de grond
of bodem; boemi dan langst, hemel en
aarde.

boendë (B), boendaw (SS); e. s. v. gras
op de dijken der sawahs groeiende, als
toespijs bij de rijst gebruikt.

boendong; besmettelijke
miltvuur, veepest.

boengaran;
leidende oorzaak.

boengë (B), boengaw (S), I bloem
bloesem; soorten zijn: boengë (B) boengaw
(S): ‘abang; bëlidang; ’ikoq (B) ['iko’äq
(S)] “andjing; ködëörat: mirah; péngantin;
potih (B) pots’äh (SS); këdoegrong; kömbang
pötang; potih (B) pot’'áh (S); kémbang
sëta'on; koening; koetjing; kipas ’antoe;
mêëraq abang; mëraq koentng ; pajlan ’ajam;
pandan la’ot; rajaw; sëlaw; sëmoelap;
si(j)’äp koetoe; simbar ; tandjong; tëbëgraw:;
éngkih (B), tjëngkr’äh (S), foelie; boengë
(B) boengaw (S) ’api, vonk; boengë badjë
(B) boengaw badjaw (S) vonken, welke bij

veeziekte,

begin, oorsprong, aan-

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST. 29

het smeden opvliegen; boengë koedjor (B),

lansversiering, bestaande in de:

a. doeri landaq (B), bos kippeveêren met
geelbruine touwtjes bevestigd om een’
als steel dienenden stekel van het stekel-

_ varken;

b. bénang sëtëgrë tiq’oelat (B), bosje be-
staande uit eenige bladeren, eenige
kippeveêren, en aan het ondereinde
omwoeld met ongebleekte en roodbruin

geverfde vezels, welke versierselen op
de lans worden aangebracht welke bij
het »masoqgka(n) boenting’” — een der
huwelijks ceremonien — bruid of brui-
degom worden nagedragen.
boengë (B) boengaw (S), ri(i)"äl [of wang];
rente, interest in geld.
boengë (B) boengaw (S) padi; rente in padi
te voldoen; [ook wel wang böboengë padi (B)].
(é)'mboengë badjë (B) (é)'mboengaw bad-
jaw (S), roodgloeiend.
(&)'mboengë badjë tëgalë (B) (&)'mboen-
gaw badjaw tëgalaw (S), witgloeiend.
bëboengë’än (B) beboengaw’än (S); bloe-
men; boengë boengë’án (B) boengaw boen-
gaw’än (S), allerlei gebloemte.
II boengë (B); geraspte kokosnoot over
enkele soorten van gebak gestrooid.
boengin; aangespoeld grind; boengin
sabal, grof grind.
boengka; rist van uien enz.
boengkah; een groot stuk of brok,
blok, kluit.
boengkal — tandë biti; zie tandë (B).
boengkar (ook: bongkar); overhoop,
uit iets halen of lichten; (&)’mboengkar,
lossen, omverhalen, uit elkander nemen.
boengkas, I het getornde van een
kleed ; II (&)’mboengkas ; drossen, wegloopen,
ontvluchten.
boengkol, 1 de onderste bloemtros van
den arenpalm;

II e.s. v. gebak.

boengkos; pak, bundel; ingepakt, in-
gewikkeld; boengkosan, pakje, bundel,
pakket, omslag, omhulsel ; (më)’mboengkos,
inwikkelen, inpakken; pëmboengkos, pak-
middel.

boengkoqg (B), boengko’äq (S); krom.
gebogen; boengkog (B) [boengko’äq (S)]
tjabol? zie verder »bënali”’.

boengoq (B), boengo’áq (S), vet, goed
in het vleesch zittend, gezet.

boengsoe; (ook bongsoe), jongste ge-
borene, jongste, laatste.

boeni; I verborgen, verscholen ; (më)’m-
boenika(n), iets verbergen.

IL geluid; bëboeni’än, geluiden; boeni
boeni’än, allerlei geluiden.

boenong — bënoe(w)ë (B).

boenoh (B) boeno’áh (S); I (më)’m-
boenoh (B), (më)'mboeno’äh (S) [ook : moe-
noh (B), moeno’äh (S)], dooden, ombrengen,
vermoorden ; boenohan (B), boeno’ähan (S);
moord, doodslag.

II (B) — koetoeg.

boental; [== boentaq; II hulptelwoord
bij het opnoemen van ronde voorwerpen
als: sëboental bënang, een kluwen garen ;
III boentalan, spoel, klos, rol, hoepel.

boentang; dood lichaam, aas, kreng,
lijk; boentang kapot, wals, cylinder voor
wegbewerking.

boentaq; rond, doch niet cirkelrond.

boenting; bruid, verloofde, geëngageerd
meisje [ook : boenting Bëtinë (B)]; boenting
lanang (B), pëngantinan (S), bruidegom ;
boenting matah — (é)’ndoq ’inang (B).

boentjit; 1 — böngking; II opge-
zwollen van den buik.
boentoe —= »bangsat” en »mësëkin”’.

boentot; achtereinde van menschen en
dieren; de dwarslat, die den uit eene rot-

‚ tanlat samengebogen voet onder den bodem

50 MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST.

van een »kindjagr” (zie dit woord) in
tweeën verdeelt.
boeq; klanknabootsend woord.
boerang; gew. hoerang bari, al het
huisraad als: tlikagr’s, nigroe’s, bakol’s enz,
(zie die woorden) welke op de zoldering
bewaard of aan de nok gehangen worden

en alleen bij feestelijke gelegenheden worden

gebruikt.

boerak; tëboerak, achteroverliggen
zooals bijv. in een’ luiaardstoel.

boeras — »gëmbog:” en »këmbong”.

boeri 1 == pingging; II nginaqka(n)
kéboeri, achter iets kijken bijv. achter eene
woning.

boeriq (B), boert’äg (S): gespikkeld,
pokdalig.

boeroc; (më)'mboeroe, jagen, jachten,
er achter heen zitten; pémboeroe, jager ;
bëboeroe, op de jacht zijn of gaan.

boerong; vogel; soorten zijn: boerong:
‘andes; bajan; bambang kapot; bangë
(B), bangaw (S); bëbaraw; bébigriq (B),
bëbigr’äg (S); bökakë (B), bëkakaw (S);
bëkoewaq; bëlanting koening; béni(j)ol;
béranting; bërëbah; bérébas; bègrkiq
(B), bëgrkäg (S): binti; boebot; boengë
(B), [boengaw (S)] poentong; dëndang;
djantan poesaran; djantarë (B), djantaraw
(S); djër’äh (S); djoedjog (B), djoedjo’äq
(S): (&)'nggang; gading ;gadjah; gë-
dang këpalë (B), gëdang këpalaw (S);
’itig (B), ’i’äq (S); kambeng; kapagr:
kaq; karam; kawan; këdoeboe; këka’oe;
këkilagr; këkoewal; këladi; këlimng;
këmoening; këradog (B), kërado’äq (S);
këtjilji; kidjang; kidong (S): koelag;
koenjit; koewaw; laki ’angin; lanting;
lëlatig (B), llat’äqg (S); Iëmog’än;
lilin; limaw’än; maté tëgrap (B); mirah;
moegraj ; 'oelagr ; pérgam ; pörtjang ; pipaw;
pinang; poenaj; poesaran; poetjong; grë-

groewag; sapah radjë (B); sawi; sëkëdidi;
radjaw (S); sëkikih (B), sëkikt?’äh (S);
sëloelog (B), sëloelo’äq (S); sintagr daon;
sil; soendë (B), soendaw (S); takogr
langkëtaraw (B), tangkëtaq’aw (S); tëki;
(érong; témpëlanaw (B). témbëlanaw (S);
lërong: ti(j)'ong: tijop ’api; tjandag;
tjaqbi’ág (S); tjëkoy (B), jëko’äq (S);
tjëloelol (B); tjëgrliq padang (B); toegang;
loekog (B), toeko’áq (S); waqdanaw.
boeroqg (B), boero’äg (S); boeroq’án

\ (B), boero’ág’án (S); bedorven, vuil ge-

worden van een bebroed ei, waarin het
kuiken zich reeds ontwikkeld heeft.

boegroq (B), boegro’äq (S) — karot;
verrot, bouwvallig, versleten, vergaan, ver-
vallen.

boeros; tëboeros, door iets heen gezakt;
door iets heen gevallen.

boerot (gew. ’idapan boerot), breuk,
hernia.

boesong; buik ook pens;
bësaq, maag (?).

boesoqg (B), boeso’áq (S); stinkend,
verrot, bedorven, rotte stank, zooals van
vuile riolen en goten; van stinkend water
in een vat, onaangenaam van lucht van
eene massa menschen, sommige insecten.

boesogr; werktuig van hout in den
vorm van een boog met een snaar van
roltan om de »kapas” uit te pluizen.

boetë (B), boetaw (S); blind ; boetë (B)
[boetaw (S)] ’ajaman, des avonds niet goed
kunnen zien; boetë (B), [boetaw (S$)]
rarangan; over dag en ‘savonds minder
goed kunnen zien.

boetig (B), boets’äq (S) [ook : botiq (B),
bott’aq (S)], hulptelwoord voor kleine ronde
voorwerpen als ringen enz.

boetjor; 1 lek, II dyarhée.

boetoh (B), boeto’äh (S); part. pud.
masc,

boesong

rants,

=

MIDDEN MÁLEISCHE WOORDENLIJST. 51

boetol; flesch.

boetong — tanggong.

boetog (B), pilat (S) — boetoh (B).

boe(w)’äh; vrucht, bol, knop; hulp-
telwoord bij het opnoemen van voorwerpen,
die onder geen bepaalden vorm te brengen
zijn, bijv. huizen; boe(w)ah boe(w)ahan,
(ook: bëboe(w)’ahan) fruit; allerlei vruchten;
boe(w)'ah nona; e.s.v. vrucht; boewah
groesoq (B) groeso’äq (S) — kidjol; boe(w)’äh
pènjölë (B), pënjëlaw (S); waaronder de

vruchten verstaan worden van den voor
het eerst dragenden koffieboom ; boe(w)’áh
pangkal; idem van den koffieboom, die

voor den tweeden keer vrucht draagt;
boe(w)'äh 'oedjong ; idem van den koffiehoom
na zes jaren dracht; boe(w)äh tjëngkth
(B), tjéngk’äh (S); moernagel.

boe(w)a j; schommelen, slingeren ; boe-
(w)ajan (B), ’ajonan (S), wieg.

boewajë (B), boewajaw (S); krokodil;
soorten zijn: boewajë (B) boewajaw (S):
bëkataq; koembang.

boe(w)’äng; I wegwerpen; (het woord
wordt echter zelden gebezigd, zie ook:
»’aram”’.

II een hertskever, waarvan de hoorn
als amulet aan de »pëgrobatan” (zie dit
woord) wordt gehangen.

boelw)’ägr — karaj.

boe(w)’äs; wild, woest van menschen
en dieren.

boe(w)’ät; (më)mboe(w)'ät, doen,
maken, bouwen, zich houden als, iets doen
aan, iets gebruiken voor; bëboe(w)'ätan,
onrechtmatige behandeling, onrecht, onder-
drukking.

boe(w)’ih (B), boe(w)’t’äh (S), schuim.

bojan; stomp van geest.

bokor; waterkom, als vingerglas ge-
bezigd, voor gemeenschappelijk gebruik.

bolih (B), bol’äh (S); kunnen, mogen;
ook — grolih (B); bolih poesakë (B)
bolt’äh poesakaw (S), erven, eene erfenis
krijgen; sëébolih bolshnjë (ook: sëbëbolih
bolihnjë) (B); sëbol’äh boláh’ô [ook:
sëbolt’äh bols’áhnjaw) (S)], zooveel mogelijk.

bor; boor, gewone handboor.

borih (B), bor’áh (S) — koenjit; zie
verder sub »bada(h)”.

borong; I tot een geheel, in het geheel,
bijeen; (më)'mborong, in één koop op-
koopen, het geheel aannemen. IL pémborong
gawi, één der ceremoniën bij het »nji(j)"äng
gawi’” zuiveren van de doeson o. m. bij
gepleegden moord door een der doeson-
ingezetenen, bestaande in het uitgieten van
water tusschen de zitplaatsen van de doeson-
genooten van den moordenaar en van den
verslagene.

DD.

daboh (B), dabo’äh (S); bëdaboh (B),
bëdabo’äh (S), verdeelen, ronddeelen van
het offermaal äan de aanzittenden.

dabong; bëdabong; vijlen van de tanden;

bëdabong : bépanggah ; boe(w)’aris pinggan;
këmbang kipas; lentiq (B), lënt’äg (S);
répat (grëpat) [ook pasat]; tarah papen;

verschillende wijzen, waarop de tanden
worden gevijld.

dabor; bëdabor, klank, nabootsend ge-
luid.

dadah; warm aanvoelen van het lichaam;
këdadahan, bevangen door warmte.

dadar (ook dadagr); eierstruif, omelet.

dadë (B), dadaw (S); de borst.

dadih (B), dadt’äh (S); melk; mën-
dadih (B) mendadt’áh (S), melken.

dadoe; dobbelsteen.

52 MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST.

dagang; bëdagang, handelen, handel-

drijven.

daging; vleesch ook van visch;
daging pasahan; ribstuk; daging sëlat; het
haasje.

dagoe; kin; dagoe sangkal, de lood-
rechte groeve waarin het ijzer van de
„böli(j)'ong” (zie dit woord) bevestigd is.

dagoq (B), dago’'äq (S); de mond met
het vlagvormig uitsteeksel van de »siwar”’
(zie dit woord).

daham (B), da’âm (S); bëdaham (B),
bëda'âm (S), kuchen om lemands attentie
te trekken.

dahan (B), da’ân (S), dikke boomtak,
zware tak.

dahag; fluim, slijm, rochel.

da’ing; opengespouwen visch.

daj; gelaat, aangezicht; daj (&é)’ntjë-
langot [(&)ntjërémot], zuur gezicht.

dajang; waarmede oom zijn aange-
trouwde nicht aanspreekt.

dajag; dëdajaqg, zich met moeite voort-
bewegen door zwaarlijvigheid, waggelend
loopen als een eend.

dajat (B) — watang (B).

dajong; roeiriem, borstvin van visschen.

dakë (B), dakaw (S); stok of stuk hout
aan hoofd- en voeteneinde in eene lijn op
het graf geplaatst.

daki; huidvuil, huidsmeer.

dal; be jaar van de achtjarige tiijd-
rekening.

dalam; diep, diepte; dalam doeson (B),
djoegroe (S), leden, afstammende van den-
zelfden grootvader van den betovergroot-
vader [(é)’mpat kali pojang]; dalam groemah
(B), leden afstammende van den vader van
den betovergrootvader (tigë kali pojang);
dalam tidog'än (B), waarmede bedoeld
wordt de engagementstijd tusschen het
»masog boenting (B)” en het huwelijk.

dalaq; (më)’ndalaq — tjakagr.

dali; (é)'ndali(j)án, gezegd van eene
wond, welke zich weer sluit.

damaj; vrede als einde van twist of
oorlog; bédamaj, met elkander verzoend.

damagq; blaaspijltjes voor het blaas-
roer.

damagr; hars, toorts, fakkel; soorten
zijn: damagr: ’angkoetan ; boe(w äh; daging;
gözölë (B), gëgëlaw (S); “ilam: köloeng-
kong da’on; këndikat (B), téndikat (S);
potih (B), pot'äh (S); sémoegraw ; (mé)’n-
damagr; breeuwen van een vaartuig, be-
staande in het stoppen van de naden met
klapperbast, die daarna met damar wordt
besmeerd.

damë (B), damaw (S) — namë (B);
damë pasong, naam van een beest; af-
schuwelijke naam aan een kind gegeven:

dami; I bij: in eeden, bij aanroepen
van Goden; IT damiki(j)än, zoo, aldus,
alzoo, zoodanig, dusdanig, zoodoende ; (zelden
in gebruik); III toen, als, (zelden in ge-
bruik).

damping; dicht bij.

danaw; meer, poel.

dandan; ordening, regeling; danda-
nan — sëgrkaj; bëdandandandanan, gereed
houden van hetgeen noodig is om iets te
verrichten.

dang; juist, juist van pas, juist op zijn
maat of op zijn tijd, juist goed, juist rijp,
juist bezig met iets.

dangaw (B), 'andjong (S), hut in tuinen,
rijstvelden ; ook wel tijdelijke kleine woning
in een doeson.

danggog (B), danggo’äg (S): gew.
danggoq danggoq (B), danggo’äq danggo’äg
(S), op en neer buigen met het hoofd.

dangkal; endiep, verzand.

da’on; blad, net; daon da’onan, ge-

| bladerte; da’on gëroebing (B) roebing (S),

ind nnn dennen ®

het van wit garen gebreide valnet met

boogvormigen rottanbeugel bij een vogel-
knip (djëbak tëkoekoe); da’on ’iros, klap-
perdop van den potlepel; da’on kintjigr;
bamboezen vleugels van het spinnewiel;
da’on têlingë (B), [têlingaw (S)], oorlel;
(ook: da’on tjoeping).

da’op; IT bekken; IT dëda’op, knorren
van een varken (J).

dapat; vinden, kunnen, in staat zijn,
bevinden, verkrijgen, in zijne macht krijgen,
in de macht komen; in bezit genomen,
gevangen genomen, ingenomen ; këdapatan,
verkregen, gevonden worden.

dapogr; stookplaats, keuken; bakvor-
mige steenen vuring bij eene smidse (poe-
potan tëpoelik; poepotan mas).

daqsë (B), dagsaw (S); daqsë bötinë (B),
daqsaw bötinaw (S); dagsë (B), [dagsaw
(S)] lanang; de twee mannen en vrouwen,
die bij groote feesten het opdisschen en
ronddienen van de spijzen regelen.

dagrah; bloed; dagrah (é)’ndëlëman,
bont en blauw door kneuzing (J); dagrah
nanti (S), eierstok; (dit woord is alleen
bekend bij de »doekon’s” van »Passar
Mannaq”” en »Passar Pinaw”.

dagrat; land in tegenoverstelling met
water; vaste wal, vastland; (më)ndagrat,
over land gaan.

dagrë (B), dagraw (S), maagd.

dasar — tëkëdir.

dasagr; vloer, bodemplank van eene
buffelkar.

datang; komen; tot, totaan ; gebeuren,
geschieden; kadatangan, overvallen raken,

datagr; effen, gelijk, vlak; datagr
groemah, het geëgaliseerd terrein, waarop
de woning is gebouwd.

datjing; unster.

datoqg (B), dat’äg (S); titel van het
passar hoofd,

VERH, BAT, GEN, LI,

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST, 53

dawaj; Ï eene verwensching; II een
»pi(j)ämot” (zie dit woord) van metaal-
draad.

da wat; inkt.

dëbag; klanknabootsend woord voor een
zwaar, ploffend geluid.

dëbar; klopping van het hart; bëdëbar,
kloppen, popelen van het hart.

dëbagr; dëdëbagr ’angat, rillen van
heete koorts.

dëbas; bëdëbas, klanknabootsend woord
voor een knetterend geluid als het ont-
branden van kruit.

dëboe; stof; bêdëboe, stuiven.

dëbor; plomp.

dëdagq; zemelen.

dédjot; kloppen, zooals de polsader;
dëdëdjot, pols, slagader.

dëdoegrog (B), dëdoegro’äqg (S) e. s. v.
plant; soorten zijn: dëdoegroq (B), [dëdoe-
gro’ág (S)]: lalang; patjing.

dëdos; (më)ndëdos, met een’ ruk aan
iets trekken.

dëgëé (B), dögaw (S); (&)’ndëgë (B),
(é)ndëgaw (S) — (é)'ndiq soeké (B),
(é)'ndi’äq soekaw (S). (Zie die woorden).

dëgom; bëdégom, klanknabootsend
woord voor het geluid van den donder,
van het klotsen van de golven.

dëgor; klanknabootsend woord voor het
geluid als van het stampvoeten; als van
het stooten van een karretje bij op- of
afrit van eene brug, welke niet van een
stootbalk voorzien is.

déhagë (B), déhagaw (S); dorst.

déham; h'm; (mé)ndëham, kuchen als
wenk of teeken.

dékap; (më)'ndëkap, de armen om iets
heen slaan, omarmen. —

dékoe (B), (më)ndëkoe — dëkog.

dékoq (B) — (më)'mpoenjë (B), zie
poenjë (B).

3

54

dékot; paardenvlieg, horzel.

dëlah (B), doelah (S) — djangan.

dëlapan; acht; dëlapan bëlas, achttien;
dëlapan likor, acht en twintig; délapan

poelch (B) [poelo’äh (S)], tachtig; kédëlapan, |

de achtste maand van het jaar.

op iets te letten; argeloos voortloopen.
dëlas; gew. dëdëlasdëlas, uit- en ingaan.
dëlëman; (&)’ndëlëman, drachtig zijn;

(E)ndéléman sarat, hoogst drachtig.

|

dëlong; e‚s. v. boom, waarvan de bast

als geneesmiddel wordt gebezigd.

gepaard gaande.

dëmbol (B), dëmbot (S) ; gew. dëdëmbol
(B), dédëmbot (S) — garaw.

dëmèëtas; e.s. v. heester.

dëmpang; déëmpang dëmping (B),

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST.

II pers. voornaamwoord 2° pers. meerv;
gij, gijlieden;

III —= kaba; gew gebezigd door jongeling
tot jong meisje ;

IV bëdéngan sanag, broeder en zuster

‚van elkander zijn.
dëlagr; gew. dëdëlagr, loopen zonder

déngar (dëngagr), hooren; (&’ndiqdë

‚ dëngagr katë (B), (é)'nds’áq déngagr kataw

(S). weerspannig, ongehoorzaam; nèngagr,
iets hooren; kédèngagran, gehoord worden;
tëdéngagr, toevallig hooren; pëndéngagran.
wat men hoort, het geboorde; néngagrka’(n),

‚ aanhooren, toehooren, toeluisteren; sëpén-

déëmam; koorts; démam di poegroq (B),
[poegro’áq ($)], kraamvrouwkoorts; démam
mi’adi, kraamvrouwenkoorts met buikziekte «

déngagran; lengtemaat, nl. de afstand van
den voet tot de kin langs eene rechte lijn
gemeten. (£)

déngi; gew. dëdëngi, piepend adem-

‚ halen zooals een asthmalijder.

dëdëngking (S), nabootsend geluid voor het
‚_gebocheld.

geschreeuw van den tijger.
dëmping; zie dëmpang.
démpol; stopverf.
dénang; bëdënang, zwemmen.
dëndam (ook: dëmdam); inwendig
verlangen ook in kwaden zin.
dëndan; gespannen rotan om daaraan

kleêren te hangen, (die rotan wordt ge- |
woonlijk gespannen van de »gagrang”.

(zie dit woord) naar den naastbijzijnden ,

klapperboom).
déndang; dëndang ’a’osan, onverza-
diglijk.

dëndë (B), déndaw (S); boete als straf, |

geldboete.

dëngah; IT dëdëngah, hijgen, buiten |

adem zijn bijv. tengevolge van zware ver-
moeienis.
IT bëödëngah, loeien van het rund.
dëngan; I voorz. met; voor.

dénging; bëdénging — dësing.
dëngki; nijdig, wangunstig, nijd, haat.
déngkig (B) — kapot.

dëngkol; misvormd, kort en krom,

déngoe; gew. dëdéngoe, huilen van

| kleine kinderen.

déngong; bëdèngong, dreunen, weer-
galmen, gonzen, snorren, brommen, loeien
bijv. van eene vlieg, tor, kogel, van den
storm; ook: het galmend geluid van een
klok, van een »gong”’, (zie dit woord).

dëngot; dëngot dèngot, zeuren, zaniken,
met aandrang vragen.

dëni(j)’ë (B), dëni(j)’aw (S); de wereld,

het tegenwoordig leven.

dénjap; pijlsnel flikkeren.
dénjar; bëdënjar, tintelend zooals het

‚ gevoel als men zich tegen den elleboog stoot.

dëntang; dèntang-dëntang; klankna-
bootsend woord voor het geluid van de
»tjanang”, (zie dit woord).

dëntam; zwaar ploffend geluid, zooals

‚ van een’ boom, die op den grond valt.

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST.

dëntom; zwaar ploffend geluid, zooals

het geluid van den val van een zwaar,

lichaam.

dëpat; dëpal’i, iemand uitnoodigen,
af halen.

dëpati; titel van doesonhoofden,

dépëé (B), dëpaw (S); vadem, nl. de |

afstand van de vingertoppen bij uitgestrekte
armen.

dèëpik; klanknabootsend woord voor
het geluid van een’ slag tegen het aangezicht.

dëraj; groote menigte, stroom van val-
lende of zich voortbewegende voorwerpen;
bédérajdéraj, bij stroomen vallen of zich
voortbewegen van den regen, eene menigte
menschen, bladeren, tranen enz.

dérak; klanknabootsend woord voor
een krakend geluid zooals van geboomte,

dat bij hevigen wind heen en weêr be- |

wogen wordt.

dërakë, [gew. (é)’ndërakë] (B), néra-
kaw (S); zoo arm als job.

degrali; (më)’ndëgrali, een ontuchtig
leven leiden, hoereeren.

dêram; I dëram dêram, klanknaboot-
send woord van het geluid van metalen
bekkens;

II dëdéram, gejuich, vreugdekreten.
___dérap; klanknabootsend woord voor
_ doffe geluiden, zooals paardengetrappel.

dêraq; dëdëraq, klanknabootsend woord |
voor een krakend geluid, zooals van hout

en bamboes, dat gespleten wordt; van het
geluid als men door de modder loopt.

ritselend geluid.

dëgras; snel, ras, gezwind, sterk van |

alle bewegingen zooals van gang, stroom,
wind, regen, enz.
dëgraw; dëdëgraw, gezegd van een
dag met afwisselend weder.
dëgri(j)’äán; e. s. v. vrucht; soorten

55

zijn: dêgri(j)än: ’adjan; bantal; da’on;
kidjang ; mëloekot; sëlëbang ; tëmbagë (B),
tEmbagaw (S); timboq (B), timbo’äq (S);
tëgrëtap, de wilde doerian.

dërit; bëdérit, afgemat door ziekte of

‚ pijnen.

dérodoqg (B) — didih (B) (J).
dêërok; dèdërok, tuiten van de ooren,

‚ doordat daarin water gekomen is.

dëgrong; (mè) ’ndëgrong, loeien, gonzen
van vuur, van den storm enz.

dëgrop; dëdëgrop, hard en krakend
bij het kauwen bij hard eten.

dërot; dëdërot, klanknabootsend woord
voor het geluid, dat voortgebracht wordt,
als men klappers raspt, met de vingers
iets afkrabt.

dësah; dèdësah; ruischen van bamboe,
alang?, water enz.

dësesng; bëdëésing, tuiten, suizen van
de ooren, fluiten van den wind.

dësir; (ook: dësigr) dëdësir, rillen bij
opkomende koorts.

dësit; dëdësit, klanknabootsend woord
voor een schril geluid.

dëtag; bëdëtag, slaan, kloppen met een”
hamer.

dëtas; klanknabootsend woord zooals
voor het geluid van papier en bladeren,
die worden doorgeknipt.

dëtip; dëtip dëtip, klanknabootsend
woord voor het geluid van het likken.

dëtjas; dëdëtjas, klanknabootsend woord

‚ voor het geluid als in taaie modder getrapt
dëras; klanknabootsend woord voor een

wordt.

dëtjaw; bëdëtjaw, van boven naar
beneden springen.

dëtjing; klanknabootsend woord voor
het geluid van klein geld, dat geteld wordt;
(më)’ndëtjing, dat geluid voortbrengen.

dëtjis; (mö)’ndëtjis, blazen van tijgers,
katten, slangen.

56 MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST,

dëtjit; (më)’ndëtjit, piepen, zooals jonge
vogels, muizen en derg.

_dëtjop; bédëtjop, indringen in iets zooals
van een’ kogel; duiken van eeu’ visch, die
uit het water gesprongen is.

dëtjor; klanknabootsend woord voor het
geluid, voortgebracht bij het uitgieten van
water uit een’ ketel, teweeggebracht door
den val van een’ waterstraal.

di; I= (ënggi; IT het mal. “oleh;
III voorvoegsel tot vorming van het passief
der werkwoorden; IV wat betreft; dikoe
wat mij betreft enz.; V voorz. in, te, op,
aan enz, di ‘atas; op, boven op; di bawah;
beneden, aan den voet van; di dalam,
binnen, binnen in; di loe(w)’agr buiten;
VI dikalé (B), dikalaw (S), (ook: pag:”ini
(S)]; eertijds, vroeger, wijlen; VII zie:
banjaq en lamë (B).

didih (B), didr’áh (S); (më)’ndidih (B),
(më)ndidr’áh (S); kokend ziedend van vloei-
stoffen; ook opborrelen van kokend water.

digal; gew. (më)'ndigal digal, rond-
slenteren zonder iets te doen.

digam (B); twee aan elkander genaaide
stukken wit katoen.

di(j)’ám; zwijgen, stil zijn, wonen,
verblijf houden.

di(j)'äng; bëdi(j)’äng, zich bij vuur
warmen; mëndi(j)'äng, iets bij vuur warmen.

di(j)’ë (B), dij)’aw (S); pers. voor-
naamwoord van den 5ee persoon; in den
4en n, m. v. ook bezittelijk gebruikt;
di(j)’ëlah (B), [di(j)'awlah (S)] ’itoe; dat
wil zeggen, namelijk.

dikit; beetje, siertje;
weinig.

dimagq (B) madaq ($); niet lekker van
smaak, gevoel, bevinding, onpleizierig, on-
aangenaam.

dindag [van (&)’ndiq (é)’ndaq) —=
(&)'nggop.

sédikst, een

dinding; wand, beschot, schut, boord
van een schip; opstaan, de zijstukken van
eene kar; dinding ’agri; een witte käin,
dat langs het lijk, waarboven de »bahan”’,
(zie dit woord) ligt, gelegd wordt.

ding — ’ading.

dingen;koud, koude; (&)ndingen, betten.

dinjis; gew. dëdinjis, klanknabootsend
woord voor het sissend geluid van water
op eene gloeiende plaat, op heet ijzer.

diq — “adiq;

deg boedjang, waarmede de gehuwde
vrouw haar ongehuwden zwager — jongere
broeder van haar echtgenoot — aanspreekt.

diq boenting; waarmede men zijne schoon-
zuster — echtgenoote van zijn jongeren
broeder — aanspreekt.

digri; zelf, eigen, gij, je.

digrikoe, ik zelf; digrimoe, gij zelf;
digrinjë (B), digrinjaw (S), hij zelf.

sëndigri, van zelf, uit zich zelven.

diwaté (B); diwataw (S), meervoud
van goden.

diwë (B), diwaw (S); goden als: diwë
(B), diwaw (S$): 'andasan; boengsoe; di
goenong; di la’ot; këtoenggalan, nating
njawë (B), njateng njawaw (S); nating [nja-
ting (S)] sa’ot; ngilog’i (B); noegronka(n)
këboemi; toegron ganti; sëngkoenë (B).

djabal; I — tjakagr; djabalan, ge-
droste veroordeelde.

II — gagaw.

djabat; I (më)'ndjabat, met de hand
vatten inz. de keel van een beest om het
te slachten.

II het afhalen, afstroopen van het vel
van hoornvee.

djaber; (ook: djabigr); zoowel vagina
als de vaginamond.

djabong; e. s. v. eetbaar gras.

djabot; harig, vezelig, ruig, ook be-
haard, baardig.

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST. 57

djadi; I worden, iets zijn, geboren
worden, ontstaan, tot stand komen, tieren,
groeien, gelukken, gedijen, doorgaan, ge-
schieden; zoo gebeurde het dat; pëdjadi
of pëdjadi mo’anaj, ouders;

HI — ’ilog (B).

djadjagr; recht uitstrekken van het
been bij het slapen; stijf, hard worden
zooals een dood lichaam.

djadjë (B), djadah (S); zie djëmè (B). |

djadol; zware borsten bij meisjes.

djagal; I in het klein verkoopen, rond-
venten; djagalan, koopwaren van rond-
venters.

II (më)'ndjagal, voortdrijven, wegjagen;
ook achternazetten, vervolgen, trachten in
te halen.

djagat; landstreek.

djagë (B), djagaw (S), wakker, ont-
waakt, ontwaken; (më)’ndjagë (B), (më)’n-
djagaw (S), waken, de wacht houden,
bewaken; tëdjagë (B), bewustheid hebben ;
zich zelven of van iets anders bewust.

djagong; mais; soorten daarvan zijn:
djagong: ’awap; bèlandë (B), mëngalaw
(S); bësémah (B); doe(w)'ë (B), [doewaw

(S)]; boelan; kajoe ’agrë (B), ['agraw (S)];

lilin; moesi; ‘oedang ; potth (B), poti’äh ($).

djahat (B), dja’ât (S); slecht, boos,
kwaad, leelijk; péndjahatan — kërampang.

djahit (B), dja’it (S), naaien; het naaien;
(më)’ndjahit (B), (më)ndjart (S), iets
naaien; pöéndjahitan (B), pëndja’:tan (S),
het naaisel, wat genaaid is of moet worden.

dja'ih (B), dja’”’äh (S), hazardspel;
soorten zijn: dja’h (B): doe(w)ö; tigë;
delapan. [dja’”’äh (S): doe(w}aw; tigaw;
dëlapan].

djaj; 7e jaar van de achtjarige tijd-
rekening.

djalan; weg, pad, gang, handelwijs,

middel, gelegenheid voor iets, aard; bödjalan,

loopen, gaan, op weg zijn, op weg gaan,
vertrekken. (më)’'ndjalani, begaan, bewan-
delen; (më)’ndjalanka(n), ten uitvoerbren-
gen; geld uitzetten. djalan sëpintjang
doe(w)ë (B), [doe‘w)'aw (S)], de gang van
kleine kinderen, die pas beginnen te loopen.

djalang; I verwilderd, van de troep
afgezworven, rondzwervend;

II djalangan, weideplaats;

UI djalangan ‘ikan, de grootste bij het
»oebaj””, (zie dit woord) gevangen visch,
welken men het margahoofd moet aanbieden.

djalaq; e. s. v. vechthaan.

djalagr; IT (më)’ndjalagr, kruipen van
dieren en planten zoowel over den grond
als omhoog langs een’ stok.

IL (më)'ndjalagr, naar iets kijken, loeren,
terwijl men op eene zijde ligt.

djalat; endeldarm.

djalë (B), djalaw (S); I werpnet;
(më)’ndjalë (B), (më)ndjalaw (S), visch
vangen met een werpnet;

IL djalë (B); djëmë di djalë’i, iemand
die, door zijn doesongenooten dood ver-
klaard zijnde, de doeson voor goed verlaten
heeft. |

djalin; tegen elkander gebonden of
geregen van lange smalle voorwerpen,
zoodat op die wijze een vlak wordt ge-
vormd; (mé)’ndjalsn, aldus rijgen of binden ;
pëndjalin, bamboelatjes of staafjes, welke
met doorvlechting van rotanreepen aan
elkander zijn verbonden.

djalsgr; gew. mëntik djaligr, mannen
gek, vrouwen gek.

djaloe; [volgens J. ook: djaloh (B),
korte hanespoor; djaloe taring; kromme
hanespoor.

djam; uurwerk, uur.

djaman; eeuw.

djamaq — kërdjë (B).

djamban — pisingan; zie pising.

38 MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST.

djambaq; bos, handvol, kuif van
haar, vederen.

djambat; brug.

djambat boewaj (bëgrajon), hangbrug;
djambat tëkol, lange ronde houten staaf
van de eekhoornknip.

djamboe; es. v. vrucht; soorten
daarvan zijn : djamboe: ’ajiq (B), 'ajt'äq (S):
bësaq; bol; djambaq; djoewat; këling;

lakaw ($); landë (B), landaw ($); mëntiga |

(advocaat); monjit; tjinë (B), tjinaw (S).

djambor; het springen in het water |

van eene hoogte.

djamoe (B); (alleen in gebruik in het
»Këdorangsche” een der districten van de
afdeeling Manna en P. 0. Manna); gods-
dienstige maaltijd.

djam pi; tooverformulier; djampi: ’adjal;
‘antoe; ’asal (ook: mëtjah koentom); kë-
rangkos; pëtjah dasagr, enz.

djanah (B); — djangan.

djanam — djigrat.

djandë (B), djandaw (S); weduwnaar;
djandë boengë (B), djandaw boengaw (S);
naam aan den bruigom toegekend, bij het
afsterven van zijne bruid. Zie verder:
këgrbaj.

djandjan I, bëdjandjan, onophoudelijk;
achter elkander (?);

II het uitschudden zooals een rist uien.

djandji; belofte, overeenkomst, voor-
waarde, afspraak, termijn, uitstel; njam-
pajka(n) djandji, zijne belofte nakomen,
vervullen; djandji 'oedë (B), ['oedaw (S)]
pëgat, de termijn bijv. van afbetaling is
verstreken; pardjandji’án, overeenkomst,
verbond.

djangah (B) — djangan.

djangan; wordt gebezigd tot vorming
van de verbiedende wijze van spreken;
laat niet; dat niet; djangan ’agi; het is
niet meer noodig; het behoeft niet meer.

djangat; reepen van karbouwenhuid
voor touw gebezigd. °

djanggam; het met de hand vast-
houden.

djanggot; sik.

djangkar — ’akagr.

djangkë (B), djangkaw (S); 1 afge-
paste ruimte; bepaling van een maximum
of minimum; gewone, voor iets gestelde
tijd;

II berekenen, oordeelen ; wanen, meenen.

djangki; gesloten raam van bamboe,
waarop de vracht wordt gebonden door
middel van drie banden van boomschors;
een er van rust tegen het voorhoofd, door
de beide zijdelingsche worden de armen

gestoken.
djangkong;zacht gekromd van een kris.
djantar — gëörgoq, (zie dit woord)

van 2—3 geledingen bamboe.

djantig (B), djantt’äáq ($), bevallig,
sierlijk.

djantong; het hart van menschen en
dieren; hartvormige punt van den pisangtros;
djantong balong; djantong bëtis, kuit; djan-
tong léngan, biseps; djantong tangan,
muisje van de hand.

dja’oh (B), dja’o’äh (S); ook djëdja'oh
(B), djëdja’o’áh (S), ver, verte, afstand;
sëdja'oh dja’ohnjë (B), sëdja'o’äh dja’o’áh-
njaw (S), op zijn verst.

djag; (ook: djaq di), voorz. van, van
af; van den kant; gemaakt van; afkomstig
van; uit.

djarak; e.s.v. boom; soorten zijn:
djarak: ‘abang; ni(j)ogr; potth (B), po-
t'äh (S).

djarambah (ook: djërambah) —=
djambat.

djarang; zeldzaam, schaarsch, zelden ;
ijl, wijd uit elkander; dun gezaaid ; spaar-
zaam; weinig.

arg ge

nd nn

PW ven Oe,

ee

rn fe dgn BD vente

ce velsen Ja

rde

djaraws; afsluiting, nl. van bamboe-
kokers, nabij beide uiteinden doorboord,
zoodat zij gemakkelijk kunnen worden
verschoven langs twee horizontaal geplaatste
ronde stokken, waaraan zij als het ware
geregen zijn.

djagri; vinger; djagri lipan; zie ping-
gan; djagri manss, ringvinger; djagri téngah,

middenvinger; djagri lilipan; zie pinggan,

djëdjagri; spaak van een wiel.

djaring; een groot net zoowel om visch
als om groote landdieren te vangen; scha-
kelnet; djaring boerong; vogelnet.

djagroms; naald; wijzer van een uur-
werk.

djatoh (B), djato’äh (S) — laboh (B);

_ (më)ndjatohka(n) (B), (më)’ndjato’áhka(n)

hoekoman: een vonnis vellen.
djawab; antwoord.
djawat; — kërdjë (B).

djawë (B), djawaw (S); 1 Javaansch;

[l e.s.v. gierst; soorten zijn: djawë (B),
djawaw (S): koening; padi bëgram.
djawi; djawi djawi e. s.v. hout.

djawig (B), djawt’áq (S); bädjawiq (B),

bédjawt’äg (S), de lippen zwart verven
met het sap verkregen bij het branden
van de »kajoe mëgrpojan”.

djëbak; vogelknip.

djëbaj; manen van een paard.

djëbih (B); vlakke rand van een
bord (J).

djëdjaboe; zie pi(j)'äs.

djëdjag; 1 tred, stap; (më)ndjëdjag, |

treden, den voet op den grond neerzetten;
Ul (B) — doegë (B).

djëdë (B) — kënë; didjëdë pönjakit —
kënè pènjakit.

djëgel; (mëé)’ndjëgel, de oogen openen
bij het ontwaken.

djëkalë (B) — djëkaloe.

djëkaloe; indien, als, zoo.

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST.

59

djëlapang;rondehouten schijf, waarvan
enkele rijstschuren zijn voorzien om de
rotten te beletten in de schuur te komen;
djëlapang: mas; émas; de hemel, alleen
in rëdjong’s voorkomende.

djëlas; afgedaan, vereffend; voltooid,
gereed.

djëlatang; brandnetel; soorten daarvan
zijn: djëlatang: ’akagr; boelan; kajoe ’agrë
(B), agraw (S)]; këbaw; nigroe, poejoh
(B), poejo’äh (S); groesë (B) groesaw (S).

djëlëmë (B), djëlëmaw (S); gew.
(E)’ndjëlëmë (B), (&)'ndjëlëmaw (S); gezegd
van een’ jongeling, die reeds besneden is,
doch wiens tanden nog niet zijn gevijld.

djëlëngaw; (më)’ndjëlëngaw, staren
op iets, strak kijken op iets.

djëlëntig (B), [ook djëdjëlëntig),
(më)’ndjëdjölënug (B), al hinkende loopen
zooals iemand, die op een doorn heeft getrapt.

djëlimpoq (B), djëlimpo’áq (S); (më)’n-
djëlimpog (B), (më)'ndjëlimpo’äq (S), zich
nederleggen van menschen (ook van groote
dieren) met de beenen (pooten) tegen het
lichaam aangetrokken.

djëling; (më)’ndjël’ng, zijdelings zien,
scheel zien.

djëloepong; jonge plant, welke pas

‚ uitgeloopen is en nog geen bladeren heeft.

djëloe(w)’'äq — djëloe(w)ig.

djëloe(w)’ih; djëdjëloe(w)’ih (B), be-
dwelmd, bevangen.

djëloe(w)’ iq (B), djëdjëloe(w)’iq, klank-
nabootsend woord voor het geluid, dat men

‚ maakt als men op het punt is van te

| vomeeren; djëdjëloe(w)ig’án; onverzadigd

van een’ zuigeling, (J).

djëlongar (B); tëdjëlongar, gedeeltelijk
te voorschijn gekomen zooals bijv. een
slak uit haar huisje (J).

djëlog (B), djëlo’áq (S); gew. djëdjëlog
(B), djëdjëlo’ag (S) — djëloe(w)iq.

40 MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST.

djëmadilahir; naam van de zesde
maand van het arabisch jaar.

djëmadilawar; naam van de vijfde
maand van het arabisch jaar.

djëmahat (B), djëma’ât (S); Vrijdag.

djëma’{r; achtste jaar van de 8-jarige
tijdrekening.

djëmalë (B), woord, dat alleen in
»Rëdjong's” voorkomt, en waarvan men
de beteekenis niet wist op te geven.

djëman (B); ziekte door djins ver-
oorzaakt.

djëmbagq; e. s. v. prei; soorten zijn:
djëmbaq: doeson; gipih (B), gipt’äh (9);
nipih (B), nipt’äh (S); poegron.

djëmbagran; zie djëmbaw’än.

djëmbaw’än; (ook: djëmbagran (J)],
waaronder een stuk grond wordt verstaan,
dat men van zins is te ontginnen.

djëmë (B), djëmaw (S); persoon, indi-
vidu, mensch; iemand; men;

djëmé ‘agong (B), richard; djëmaw ($)
betantji, richard ; djëmë (B) [djémaw (S)] boe-
lang; een rondventer uit de Lembakstreek,
(afdeeling Ommelanden van Bengkoelen);

djëmë (B), djëmaw (S) di’araq — toerotan;

djëmë (&)’ndiq (&)’ndjadi (B), djëmaw
(é)'ndt’äq (é)'ndjadi (S), gezegd van iemand
die lomp, linksch is.

djöméë (&)’ndjadjë (B), djëmaw (é)'ndjadjah
(S), uitlooper:;

djëmë (B), [djëmaw (S)], kambangan;
de menigte;

djëmë (B), [djëmaw (S)], mëlajoe; maleier:;

djëmë mëgra’h méërandan (B); schul-
denmaker;

djëmë (B), [djëmaw (S)] ngangkat soem-
baran; een praatjesmaker, schetteraar, op-
snijder; djöméë (B), [djëmaw (S)] noenggoe’i;
pandeling.

djëmëlah; som van eene optelling;
opsomming.

djëmëénang diwë (B) — mélikat
pojang.

djémogr; aan de zonnehitte blootgesteld,
gedroogd; (mëé)’ndjémogr; iets in de zon
te drogen hangen; bédjëmogr ’agri, zich
in de zon koesteren inz. van krokodillen.

djémpot; sëdjëmpot, zooveel als men
met de toppen der vijf vingers vatten kan;
(më)’ndjëmpot, [ met de vingers iets vatten
of nemen, IT iemand uitnoodigen, af-
halen.

djënang; I degene, die bij het hanen-
kloppen de inzetgelden houdt;

IT — ’inaq (in de spreektaal niet ge-
bezigd).

djënëka’án (B); guitenstreek, grap.

djëngal; (më)’ndjëngal, eventjes gluren,
loeren.

djëngkalaq — toelag.

djëngkirat; djëdjëngkirat, loopen al
zwikkende op een been.

djëngkit; gew. verbonden met djërë-
ringking — djëlëntig (B).

djëngkoegroh (B); zie doewagrë (B).

djëngog (B), djëngo’äq (S); een rouw-
bezoek afleggen; in ’t S beteekent ’t ook:
zijne opwachting maken, verschijnen voor.

djëni; vocht uit de voorstanderklier;
afscheiding van het slijmvlies in de vagina.

djëntërig; e. s. v. »toekaq”; (zie dit
woord).

djëragan; gezagvoerder, schipper.

djërambah; I — djarambah; II pan-
deling (?),

djëgrami; I stoppels op het veld
overgebleven, nadat de padi gesneden is;

II djëgrami-da’on, wandelende tak.

djërang; een oogenblik, een zeer
korte tijd.

djërangaw; e. s. v. lieswortel, kalmus.

djëgrangkang; toestel dienende voor
het branden van eene damarkaars; djë-

dn me

touw voor netten te maken.

djërat; e. s. v. visch (?).

djëgrat; strik, strop.

djërawat; uitslag, vurigheid in het
aangezicht.

djëgrë (B), djëgraw (S); bang, bevreesd,
overbluft.

djëgrëdjag: 1 zie groemah.

IT de korte middenstijlen van het dak
eener buffelkar.

djërënang;
»’oewi”’,

djëgrënsh (B); djëgrënt’áh (S), helder,
doorschijnend van water, glas enz. ; zuiver,
oprecht van hart.

djërëringking; zie djëngkit.

djëridjih (B), djëridjs’áh (S); (më)’n-
djëridjih (B), (më)’ndjëridj’áh (S), op-
wellen van water (J).

djëgrih (B), djëgr:’äh (S), moeilijkheid,
moeilijke positie, moedeloos, tegen iels
opziend.

djëri(j)’aw; zie groemab.

djërikog (B), djëriko’äq (S); tëdjërikog
(B), [tédjëriko’äq (S)], verzwikt, verstuit.

djëgring (ook: djëring); e. s. v. hoom
met stinkende vruchten, welke als toespijs
bij de rijst worden gegeten ; soorten daarvan
zijn: djëgring: këlawang; koewaw.

djëgringot; (é)’ndjëgringot, gewron-
gen, scheefgetrokken van den mond.

djërig (B), djërs’äq (S) — kërik.

djëriwat; elkander knipoogjes geven ;
elkander lonkjes toewerpen.

djëroemos; plat voorover vallen.

djëroengkong; op ’t punt zijn van
voorover te vallen.
djëroengkop; tëdjéroengkop, voorover

drakenbloed; zie ook

gevallen.

djëgrom; (më)’ndjëgrom, zeggen, ver-
tellen, mededeelen.

grangkang ’ambaq'’än, toestel om fijn raméh-

beneden vatten;

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST. 41

djëgrog (B), djëgro’äq (S); vrucht
van de »këpajang’”’ (zie dit woord), welke
men, na te zijn uitgeperst, onder toevoeging
van water en zout, laat gisten.

djidjagr (B); (më)'ndjidjagrka(n), eene
zaak verdagen (J).

djidjir — gagaw.

djidjet (B), djoedjot (S); (më)’ndjidjit
(B), (më)}udjoedjot (S), iets zacht bewegen
of aan iets een’ zachten ruk geven zooals
aan de vischlijn.

djikalë (B),
ofschoon.

djikë (B); indien, als, zoo.

djil; gevangenis.

djilat; (mé)ndjilat, likken; ook van
de vlammen gebruikt.

djim; vierde jaar van de 8-jarige tijd-
rekening.

djimat; amulet.

djen; daemon, kwade geest; djin : ’ajig
(B), ’'ajtáq (S); bêroewang; pëlsit,

djinag; tam, mak, gewend.

djindjeng 1 — bataq; II bëdjindjing;
eene wijze van dragen van een kind bij het
doorwaden van eene vrij diepe rivier; het
kind staat dan recht op, steunende met de
voeten op de schouders van drager of draag-
ster, die het kind bij de armen vasthoudt.

djindjingan; [grwd.: djindjing 1 (#)]
djindjingan mati (B); de goederen, die ook
door de vrouw bij een »koelë”” (B) huwelijk
moeten worden medegenomen bestaande in
verschillende zit- en ligmatjes, matjes om
de padi te drogen, 4 soorten van gekleurd
garen, één kopje, één schotel, één mes,
2 ri(j)äál (pénjambotan boedak), 2 ri(j)’äl
(pëmasong). (Zie die woorden).

djingkaws;met horizontaal of nagenoeg
zoo uitgestrekten arm, van boven naar
reiken naar iets, waar

djikalaw (S); indien,

men niet bij kan.

49 MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST.

djirat; (mëé)ndjirat, ter aarde bestellen.

djoeloqg (B), djoelo’ág (S); (mëéy'n-

djitan; — kagrit *akagr, (zie kagrit). | djoelog (B), (më)’ndjoelo’ág (S), vruchten

djiwat; (më)'ndjiwat, toestemmend met |
‚lange stok of bamboe om vruchten af te
‚stooten; sëpöndjoelog’án (B), [sépéndjoe-
djobah; lang opperkleed bij de hadjis

de oogen wenken
djiwë (B), djiwaw ($); ziel, leven.

in gebruik.

djoe; 1 tegen elkander stooten zooals
vechtende stieren, bokken enz.; II tegen-
stand, tegenweer bieden, zich verzetten
tegen.

djoedi; hazardspel, dobbelspel.

djoedjol; — silap.

djoedjot; (më)’ndjoedjot, aan
trekken, zooals een visch aan de lijn.

djoedoe:; ook: djoedoe pi(j)älang, ge-
zegd van personen, die op elkander het oog
hebben, op elkander verliefd zijn.

djoegang; bëdjoegang, een kind dragen
op de wijze voorgesteld in de fig. 11 en
12 van Ploss »das kleine kind vom Tragbett
bis zum ersten schritt”.

iets

djoegë (B), djoegaw (S); zelf, wel, |

ook; steeds, aldoor, steeds voort.

djoegi(y)’án (B); grappig, kluchtig (J). |
djoegit; een dans alleen bij het ga-

wi(j)än uitgevoerd.

djoekoh (B) —= tjoegong.

djoekot; e.s. v. heester met genees-
krachtige bladeren.

djoelang; (më)ndjoelang, schrijlings
op nek of schouder zitten; een kind zoo
dragen.

djoelat; een groote onbepaalde tijd of
ruimte; djoelatan; meetlijn ; graad, ver-
wantschap.

djoeli; gebruikt als hulptelwoord bij
het opnoemen van visschen; (dit woord
wordt echter zelden gebezigd).

djoeling; scheel, loensch.

djoelig (B); guit, schalk.

djoelong; eersteling, begin (£).

afstooten; pëndjoelog (B), péndjoelo’áq (S),

ID

lo’ág'án ($)] koedjor, eene lengtemaat nl.:

‚de afstand van den voet tot aan de punt
van eene lans, welke men omhoog heeft

gestoken, langs eene rechte lijn gemeten.

djoelogr; (mé)ndjoelogrka(n), recht-
uitsteken inz. van de tong uit den mond,

djoembang (S) == bagos, (‘t woord
komt alleen in »rëédjong’s” voor).

djoempong; 1 haarvlok op de kruin
van het hoofd; IL — tigrah.

djoempotan (B); zie koelë (B).

djoenan; het beplanten van eene ladang,
welke op urwoud is aangelegd.

djoendjang; eene vierkantsmaat voor
bouwvelden. Zie ook: ’agri.

djoendjong; 1 (më)ndjoendjong, op
zijn hoofd nemen, leggen, dragen.

HI djoendjong: bëloekagr; boekit,
e. s. v hout.

II djoendjongan — landjaran.

djoenggang; cholera.

djoengkang; — toelag.

djoengkas; het boven den grond uit-
steken van de wortels van een’ omgevallen
boom.

djoengogr; bovenlip.

djoengot; I ovaal (?); II hoek van
een vlak of van vlakke voorwerpen.

djoentaj; bëdjoentaj djoentaj; slinge-
rend of los neerhangen, bijv. van de beenen
als iemand zit; ook: slap neerhangen van
de bersten van eene vrouw.

djoeraj; 1 —= wars.

IL djoeraj toewë (B), [Loewaw ($)], oudste
tak in een geslacht.

djoeroe; (ook: djoegroe), l iemand, die
in het een of ander bijzonder bedreven is,

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST.

daarin voorgaat, daarin uitsteekt of uit-
munt; djoeroe moedi; stuurman, roer-
ganger; djoeroe tinggi; de doekoen bij het

inzamelen van was en honig van den,

»si(j)'alang”” (zie dit woord): djoeroe toelis;

schrijver; de Inlandsche afdeelingsschrijver. |
IL djoeroe pajong, degeen die bij het,
„tari pro(w)’atin’”” (zie dit woord), de

»pajong” houdt boven den dansende.

UI Zie »groemah”.

djoeros (B); trouw en oprecht (het
mal. : toeloes dan ichlas).

djoewadah; alle soorten van gebak.

djoe(w)'ál; verkoopen; (më)’ndjoe(w)’äl,
iets verkoopen; djoewal—büli, koop en
verkoop; djoe(w)’álan, koopwaar.

djoe(w)'äng; 1 (B) — toendjang.
II bëdjoe(w)’äng; vechten van groote
dieren, die tegen elkander inloopen, zooals
olifanten enz. :

djoe(w)’äran; strikboog; de als veer
dienende dunne bamboe bij een palingknip.

djoe(w)’ärë (B), djoe(w)'áraw (S);
dobbelaar, hanenklopper.

djoe(w)’st; op en neder wippen zooals
de staart van een kwikstaartje; djëdjoe(w)st,
kwikstaart.

djong; vaartuig.

djongkang; I groot, forsch gebouwd;
II gezegd van een ontwortelden boom,

welks takken den grond nog niet bereiken. |

djongkit; gezegd van een’ ontwor-

telden boom, welks takken den grond be- |

reiken.

djoq (B), djo’äg (S) — (&)’ndjoq (B).

dodol (ook: doedol); e. s. v. gebak.
dodong (ook: doedong); een stootwapen;
e.s. v. korte dolk met breed lemmer.

doedog (B), doedo’áqg (S); zitten, ge-

zeten zijn, wonen, verblijf houden, gaan
zitten, gelegen zijn, zich zetten tot; doe-
doq bësimpog (B); [doedo’áq bëösimpo’áq

45

(S)]; doedog (B), [doedo’áq ($)]: lépang;
ngimpor; toengkat ’adjaj; verschillende
wijzen van zitten; pëndoedog’áän (B), de
voel van een »bakë (B). (Zie dit woord).

doegal; blijvende ongesteldheid na het
sluiten van de wond bij zware verwonding.

doegë (B), doegaw (S); I peilen; II
wanneer de werper wint, bij het dobbelspel
kruis en munt”; doegë (B), [doegaw ($)]:;
palag, gezegd van het onbeslist zijn van
het spel bij het dobbelspel: dja’sh tigë (B),
dja’”’äh tigaw (S), (zie dja’h).

doekam (B); de steenen die na het
»gawi(j)'än”” (zie dit woord) op het graf
bij hoofd en voeteinde van de afgestorvenen
worden geplaatst.

doekë (B), doekaw (S); smart; (ook
wel voorkomende in de beteekenis van:
nijdig, haat); doekë tjitë (B), doekaw
tjitaw (S), droef heid.

doekoe; e.s. v. zeer aangename vrucht.

doekon; inlandsch geneeskundige;
doekon tars’áq [(S), Pr Mannaq]: de doekon,
die bij de 7e maand van de zwangerschap
de voorgeschreven ceremoniën verricht bij
afwezen van de eigen doekoen.

doelah ($) — djangan.

doelang; ondiepe houten bak, plat-
boomd met opstaanden rand ; doelang sèrbë:
bëlantan; “ilam; këndoeri(j)än; koening
(B), zie: köndoeri.

doelka’idah; de voorlaatste maand
van het Mohamedaansch jaar.

doelka’idah ’ati; de laatste maand
van het Mohamedaansch jaar.

doeloe; eer, vroeger.

doelor (B); — këlawaj.

doendang; doendang padi, offerfeest
ter eere van »Sangsëri”’ — de godin der
rijst, — aangelegd om haar een’ rijken
oogst af te smeeken, indien die van het
vorig jaar mislukt is.

bh MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST.

doendon; zie: sawi.

doendong; bij iemand inwonen, lo-
geeren.

doengan — dëngan.

doengkoqg (B), doengko’áq (S); gew.
dëdoengkoq (B), dëdoengko’áq (S); gebukt,
schoorvoetend voortgaan zooals oude lieden

doeni = dëni(j)ë (B).

doe’ Ò (ook: doeq’ô); gebed, bezwerings-
formule.

doepë’än (B), doepaw’án (S); wier-
rookbrander.

doegri; doorn, stekel, puntige graat;
doegri landaq (B), [zie: boengë koedjor (B),
sub boengë (B)].

doerong; (më)ndoerong, stooten van
een karbouw.

doesë (B), doesaw (S); zonde, misdaad ;
bëdoesë (B), bëdoesaw (S), zondig.

doeson; dorp; doeson laman, ingeze-

tenen van eene doeson, die bijna allen aan.

elkander geparanteerd zijn; sëdoeson, dorps-
genooten.
doe(w)’'är; gew. dëdoewar, klankna-

E

ëlang — lang.

ëmas — mas.

(ë)’mbakoe; tabak.

(é)’ m bal; gehoorzaam; (&)’ndiqdë (B),
(é)’ndidaw (S) (&)’mbal, onverschillig voor
vermaningen, ongehoorzaam.

(ë)’mban boerong; e s. v. poewagr.

(&)”mbaq; even, als, van dezelfde ge-
daante; (é’mbaq: ‘ini, zoo, aldus, zooals
dit; ’itoe; dus, aldus, zoo, zoodanig; “itoelah
(B), sëdaq njawlah (S), zoo staat ’t ermee,
zoo is ’termee gelegen; manë (B), manaw
(S), hoe, op welke wijze.

(é)’”mbatjang; e.s.v. boom met eet-
bare vruchten; soorten zijn: (ë)’mbatjang:

bootsend woord voor het geluid, dat bijv.
eene aardstorting teweegbrengt.

doe(w)’ägrë (B), doe(w)ägraw (S);
deur; doe(w}'agrë këtjig (B), doe(w)agraw
këtj’ág (S); venster, luik; doe(w)’agraw
djëngkoegroh (B), doe(w)’agraw djëngkoe-
gro’äh (S) — djaraw.

doe(w)’ätë (B), doe(w)äátaw (S) ==
di(w)’ätë (B).

doe(w)'ë (B), doe(w)’aw (S), twee;
doe(w)’ë (B), [doe(w)’aw (S)] bëlas, twaalf;
doe(w)’ë poeloh (B), doe(w)’aw poelo’äh (S),
twee en twintig; doe(w)’ë (B), [doe(w)’aw
(S)] sëkëlamen, echtelieden ; këdoe(w)’ë (B),
këdoe(w)'aw (S), de tweede; ook de tweede
maand van het jaar.

doe(w)’ il; (më)ndoe(w)il =

doe(w)’it; duit.

dolang — dolag.

dolag; gew. dolag daliq (B), [dal’äq
(S)]; verdraaid, verkeerd.

dongan — doengan.

dorong; tëdorong, te ver gegaan bijv.
in het spreken.

‘oempil.

bëloelang; manis; masam; ‘oetan; pa'o’äh
(S); sëkantog (B), sëkanto’áq (S); sëkoem-
bang; sëmboelaw (ook: masam boelaw).
(&)’mbaw ; lucht, reuk, geur; bëgrëmbaw,
een luchtje hebben.
_(&’mbëlatah (ook: mëlatah); cylin-
drische fuik.
(&)’mbëgrang; e.s. v. otter.
(8)’mbëroekal; onvoltooid, niet ge-
slaagd, niet uitgebroed.
(&)’mbidang bagi; een huwelijks-
ceremonie,
(&)’ mb iq (B), (&)’mbt’áq (S); ngëmbiq (B),
ngémbr’äq (S), blaten van geiten en schapen.
(é)’mboelo(w)’än; kweekplantjes tot

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST. 45

inboeting, welke geplant worden op de sawah-
dijkjes grenzende aan onbebouwd terrein.

(&)”mboelogran (ook: (é)mboeloran) ;
drift stroom.

(&)’mboegroe; ngömboegroe, achter-
dochtig, ijverzuchtig, jaloersch.

(E)’mboe(w)ë (B), (é’mboe(w)'aw (S);
asch, stof.

(8) ’mbon; dauw; (&)’mbon bëtinë (B),
bëtinaw (S), zware dauw; (&)'mbon lanang,
mist die als regen neerslaat.
_(&)’mbos; luchtstroom, door blazen
teweeggebracht; ngëmbos, blazen met bek
of mond; ook: van den wind; wegblazen,
aanblazen.

ë)’mpaj; nieuw, eerst.

(é)”mpamë(B), (é)’mpamaw(S); gelijk.
gelijk als, bij voorbeeld, gelijkenis.

(&)’mpang. ngëmpang, versperren van
een’ weg, van eene rivier; bedammen, be-
dijken, tegenhouden door versperring.

(&)’mpag (B); bëmpag bëimbëán,
zonder wedergade; (é)’mpaqg'än (B) —
kanten;

(&)’m pas; ngëmpas, neersmijten, neer-
smakken.

(é)”mpat; vier; (é)’mpat bëlas, veertien;
(&)’mpat poeloh (B), [poelo’áh ($)], vier en
twintig; këmpat, de 4° maand van het
maanjaar.

(é)’mpëdoe; 1 gal; II (é’mpëdoe
tangan, muisje van de hand.

(&)’mpélam; de mangga

(&)’mpölas; e.s. v. boom, welks bla-
deren voor het polijsten van hout worden
gebruikt.

(8)’mpi(j)’ás; es. v.
gewas (!).

(&)’mpeng; jonge rijst of ander graan
in den bolster geroost en daarna gestampt;
ngëmping, het aanrechten van een geza-
menlijk feestmaal in de doeson na den

welriekend

oogst, voordat de padie in de rijstschuren
is opgeschuurd, waarbij (&)’mping het hoofd-
gebak uitmaakt.

(é)’m poe; (&)’mpoenjë (B), [(É)’mpoen-
jaw (S)]; bëmpoe — toe(w)’än.

(é)’mpoelogr; plantenmergpit; (é)'m-
poelogr gigi, tandzenuw.

(é)”mpol; zie. ’ajam en këbaw.

(é)”mpong; onderwijl, intusschen, ge-
durende, tijdelijk.

(&)’mpog (B), (é)’mpo'äq (Sj); 1 als,
evenals, gelijk, zooals, overeenkomstig, als
ware het;

IL (é)'mpoq (é)’mbaqmanë (B), (é)’mpo’äq
(é)'mbaqmanaw ($), op welke wijze ook ;
HI (é/”mpoq (&)’mpoq (B) — lëloebon;

IV (&'mpoq ….. (é)’mpoq (B), (&)’m-
po’äg .…….. (&)’mpo’äq (S), hetzij... hetzij;
hetzij... of.

ënams; zes; ënam bèëlas, zestien; ënam
poeloh (B), [poelo’áh (S)], zes en twintig;
kënam, de zesde maand van het maanjaar.

(é)’'ndalahan; eene houtsoort bij moe-
rassen groeiende.

(&)’ndali(j)’än; dicht gaan, zich sluiten
van eene wond, van een gezwel.

(E)’ndap; laag, nederig; laag staan van
de zon, laag van het houtgewas; ngöëndap,
zich aan het gezicht onttrekken bijv. door
te bukken.

(é) ’ndagq;I wenschend willen, begeeren ;
verlangen, wenschen ; (é)'ndaqlah ; het moet;
këndag, wensch, wil, verlangen begeerte,
bedoeling ;

II ook: gebezigd tot aanduiding van den
loekomenden tijd der zegwoorden: (het
mal. »’akan””).

(&)’ndas; ngëöndas, op eene onderlaag
leggen om er kracht op uit te oefenen.

(E)’ndë (B), een stopwoord.

(é)’ndékogq (B); ’t behoort mij toe, mijn

eigendom; van mij; ik ben er eigenaar van.

46

(E)'ndëlapan; e. s. v. gras.

(E)’ndéléngë (B), (E)'ndëléngaw (S),
e. s. v. boom, welks bast veel looizuur
bevat.

(E)’ndëlimé (B), (é)'ndëlimaw (S), de
granaatappel; soorten zijn : (é)'ndëlimë (B),
(é)’ndëlimaw (S): ’abang; potch (B), po-
’áh (S).

(E)'ndêlong; e. s. v. hout.

(E)’ndéndog’än (B); het aanspreken
van de moeder met den naam van haar
oudste kind onder toevoeging van het pre-
dicaat, (&)’ndoq; dus (&)’ndog Sima; (&)ndog

Rébanon enz. (moeder van » Sima’; moeder

van »Rebanon”).
(E)’ndépas — loe(w)’äs.
banen van; bestaande uit, bestaande
; tëdikit (&)’ndi, minder dan.
me )’ndidaw (S)

(&)’ndt’äq heat (S)._

zie (&)’ndiq (B); (&)ndidaw kékalaw, nooit.

(é)’ndigi (B), (E)ndigtáaq (S);
meer.

(E)’ndikë (B). (&)’ndikaw (S); per-
soonlijk voornaamwoord van den 2e pers.
enkelv. en meerv.

(8)’ndiq (B), (&)'ndr’äq (S), neen, niet;

niet
‚ djinag;

(E)'ndiq 'adé B) of (é’nd:qdë (B), [(É)nd’áq

‘adaw (S)], er niet zijn, niet aanwezig zijn,
niet bestaan, onbestaanbaar; (é)’ndiq têgr’adë
(B), niet uit te houden, onhoudbaar ; é)ndiq

De

ta’oe (&)'ndiqdé (B), (é)'ndi’äq ta’oe (é)’n-

„verbonden met ni(y)’á

d’äg (S), het moet, het zal gebeuren;
‚wortel eene gele verfstof levert; (&)’ngkoedoe

coùte que coùûte.
(E)’'ndjëlaj; es. v. gerst.
(&)’ndjërmon (ook djërmon), nest van
een wild varken. (?)
(&)’ndjoe(wj’äng; e.s. v.
(&) ndjoe(w ’äng ’abang.
(é)’ndjog (B), (é)'ndjo’äq (S); ngëndjog
(B), ngëéndjo’'äg (S), geven, verleenen, toe-
slaan, vergunnen, toelaten, opgeven; ook:
overreiken, aangeven, overhandigen; pè-

heester ; |
‚tige wortel,

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST.

‚_ngëndjoq (B), péngëndjo’áq (S), gift, gave,

geschenk.

(&)’ndong (B) — (&)ndoq (B); (éjn-
dong bisan, aanspraakswoord nl. waarmede
iemand de moeder van zijne schoonzuster
aanspreekt.

(é)’ndoqg (B), (Éndo’'áq (S); moeder,

‚ moedertje; ook: als aanspraakswoord.

(8) ’ndoq (B), (&)’ndo’áq (S): ’angkat,
aangenomen moeder; bapaq, ouders; vader
en moeder; sëmang, geldschieter; iemand
voor wiens rekening men handel drijft;
tigri, stiefmoeder.

(&)'ngga [ook: (&'nggah] — bênagr
‚en bètol.
(é)'nggal; gew. (é)'nggal (é)'nggal,

half rijp van vruchten.

(ë)’nggan; grens, tot, tot aan.

(&)’nggang; zie boerong.

(E)'nggëlang; de aardworm; soorten
zijn: (&)'nggölang: bëlih (B), bëli’áh (S);
tjatjing.

(E)'nggi — padë (B).

(€) 'nggi(y) áng; e.s. v. riet.

(E)’nggop; ik wil niet, (het Mal. ta’
maoe ’akoe).

ussen @ @ngsoe (9):
‘án — bénagr.

gew.

E)’nggol 1 = sb

IT = djaq, wat meer in gebruik is.
(E)’ngkas; nagelaten spoor, indruk.
(ë)’ngkoedoe, e. s. v. boom, welks

pama; e. s. v. boom bij de moerassen
groeiende.
(6)’ngkoe(w)’'äjë (B) — (&)’ntoewd (B).
(&)’ngkoe(w)’ás; es. v. specerijach-
die bij spijsbereiding wordt

gebruikt.

ëning — ning.

(&)’ntadoe; e‚s. v. rups die zich met
de bladeren van de »këtadi’”’ voedt.

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST. 47

(&)’ntah; of, in twijfelachtige vragende
beteekenis ; zie ook : kéroe(w)’án ; (é) ntah…
BE (é)’ntah, of…. cf.

(é)’ntam; ngëntam, met geweld op iets
trappen, vertrappen.

(é)’ntaq, het aanstampen van eene
lading kruit met den laadstok; pëngën-
tag'án ’oerag, houten pen waaraan een
ijzeren beiteltje om den betel te stampen.

(é)’ntarë [ook: (&)’ntagrë) (B)], (&)’n-
taraw [ook: (&)’ntagraw) (S)], tusschen,
tusschenruimte, tusschenverloop, tusschen-
poos, tusschentijd, onderlinge afstand,
ruimte tusschen, ongeveer op de hoogte van.

(&)’ntari; es. v. gras.

(8) ’ntëmoe; e s.v. plant met specerij-
achtigen wortel, gelijkende op de curcuma.

(&)’nténta; betovergrootvader.

(E)’ntoe(w)’äát; knieschijf.

(E)'ntoe(w)'ë (B), (E)’ntoelw)’aw (S),
schoonvader, schoonmoeder.

E)’rté (B), (&)'rtaw (S), goederen,
schatten, geld; (&)’rtë bawö'án (B), (é)’rlaw
pémbawaw (S), goederen ten huwelijk
meêgebracht; (&)’rtë (B), [(&)'rtaw (S)]
péngintangan (ook: pëntjari’ân), goederen
slaande het huwelijk verkregen.

(&)’rti; beteekenis, meening; (&)rtinjë
(B), (&)'rti’ò (S); dat wil zeggen; ngërti,
verstaan, begrijpen.

GG.
gabas; het tegenovergestelde van gadjat (B) — djagat.
» poelan”’. gadji; gage, tractement, salaris, soldij.

gabol; eene inrichting om visch te,

vangen. (pl. CAXVI n°. 9, v. H.).

gadak; het 2!/, centstuk.

gadë (B), gadaw (S); ook: pënggadë
(B), pénggadaw (S). knots.

gadik; zie goedak.

gading; olifantstant, ivoor; gading
gadjah baj, slagtard van een wijfjesolifant.

gadis; jong meisje, maagd; pënggadisan,
geboorteplaats of laatste woonplaats van
de vrouw vóór het huwelijk ; gadss : darmen
tjajë (B), [tjajaw (S)], alleen in »rëdjong’s”
voorkomende; koelë (B), koelaw (S); jong
meisje met wie een huwelijk kan worden
aangegaan; ngantat; de jonge meisjes die
de geschaakte bruid één maand na het
»masoqgka(n) boenting”, (zie dit woord),
bij het bezoek aan hare ouders naar de
ouderlijke woning vergezellen; toe(w)’ë (B),
toe(w)'aw (S), oude vrijster.

gadjah; olifant; gadjah moengkor;
oudtijds eene wijze van gevechtstelling.

gadjol; IL (mè)’nggadjolka(n), zich niet
aan geloften houden.
IL — gandjor.

. gadoh (B), [gado’áh (S)], I leven, lawaai,
rumoer ; bëgadoh (B), bëgado’äh (S), rumoer,
lawaai maken; ook: plukharen, ruzie maken.

II (më)’nggadoh (B), [(mé)nggado’áh (S)],
lapan sëmbahan;heelen van gestolen goederen.

gadong; e. s. v. gewas, welks knol
gegeten, zwelling der ledematen en salivatie
veroorzäakt, maar goed toebereid wel eetbaar
is; soorten zijn: gadong: bëngkarong;
‘itam; potih (B), pols’áh (S); soeran.

gagal; (më)'nggagal — poekol.

gagang; [ bloem- en bladsteel.

IL steel van een potlepel, bamboezen
steel van een egge.

gagap; stamelen, stotteren.

gagag; gekko.

gagas; gew. verbonden met »palaq”’:
kaalkop.

gagaws; tëgagaw, geheel ontsteld, ont

48 MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST,

hutst van schrik; tëgagaw sëngki(j)’äp,
onthutst van zwangere vrouwen door geesten
veroorzaakt.

gago’ám — dëngkol.

gagor; (mé)nggagor, kloppen, bijv. op
de deur om iemand wakker te maken.

gajag; [ gëmajag — gëmëbiq (B); II
bëgajag, bewegen van den grond bij aardbe-
ving (J); II bögajaq, met een’ arm zwemmen,
terwijl men den anderen arm boven water
houdt om het een en ander (gew. zijne
kleedingstukken) te kunnen vasthouden.

gajë (B), gajaw (S); (mé)'nggajëka(n)
(B), [(më)nggajawka(n) (S] ‘api, gloeiende
kolen etc. uitspreiden.

gajoe; bëgajoe sëmbah, een »sémbah”
komen maken.

gajong; | waterschepper;

II bëgajongan, spiegelgevecht houden, (J).

gajogr; I toppunt van groei bereikt
hebben;

II tëgajor, buitengewoon, uitermate, te,
al te.

gajot; het uitloopen van oude klapperno-
ten, welke men aan een boom heeft gehangen.

galang: I zie: kalang;

II tëgalang — béngkëlan.

galag — soekë (B).

galas;een»djangki”” van grooter afmeting.

galaw; tëgalaw — liwat, tëliwat; zie:

liwat.
___galë (B), galaw (S); gew. gëgalë (B),
gëgalaw ($) — sëgalë (B).

gamag; (më)'nggamaq gamag, de hand
aan een wapen slaan en het een weinig
uit en in de scheede brengen, bij wijze
van bedreiging.

gambagr; afbeeldsel, beeld, portret,
schilderij, teekening, kaart.

gambigr; de gambir; soorten zijn:
gambigr: këbaraw ; lakë( B), lakaw ($) ; tébal,

games; het lange witte onderkleed van

de hadji-kleederdracht; goeloh gamis; hals
(insnijding van een baadje), (J).

gamit; (mëé)'ngamit, wegvegen van stof
met den vinger.

ganal (B); boete bestaande in een
»lëngkoelog” »ka’n” of »gëlang”, het
meisje en in een »gitar” of »sëlimot” den
jongeling opgelegd, welke boete aan den
persoon wordt afgedragen, die hen op het
uitoefenen van den coitus heeft betrapt,
dan wel de eerste verschijnselen van de
zwangerschap bij het meisje heeft op-
gemerkt, (zie die woorden).

gandaj; bëgandaj, slaan op het rijstblok
door meisjes als amusement.

gandar; het gedeelte van de »parang”’
boven de »poeting”. (Zie dit woord).

gandë (B), gandaw (S); dubbel, voudig,
maal zooveel.

gandit (S); amulet.

gandjar; I (më)’nggandjar — toelong
noelong; zelden in de spreektaal gebezigd.

IT (B), kandjar (S); bëgandjar (B),
bëkandjar (S), onder handgeklap juichen,
tieren, schreeuwen.

gandjel; I oneven; IL kégandjilan,
gezegd van iemand, die zoowel in goede
als in kwade eigenschappen uitblinkt.

gandjor (ook: gandjogr); (më)’nggan-
djorka(n) djandji; niet nakomen van eene
belofte, eene belofte verbreken; eene be-
lofte veranderen.

gandong; (më)nggandongka(n), iemand
dragen in eene hangmat; dragen van balken
door vele personen.

gandos (S); zie: toembong.

ganggang; reet, spleet, opening, scheur.

gangging — ‘ampagr.

ganggoe; I, plagen,
vallen; IL — grimbst.

gangsë (B), gangsaw (S); brons.

gantaj; zie: töbing; gantaj sandar

storen, lastig

1
Î

hoven het houtvuur staat.
gantal; — ’ibos kéladi.
gantang; uitgeholde dunne bamboe.
ganti; Ì vervangen, in de plaats van,

in stede van, opvolger, vervanger; meer

in gebruik is: gintan;

II ganti toenggoe(w)'án (B), bangon
toenggoe(w)’án (S), boete op geslachts-
gemeenschap buiten echt:

III een touw uit de hand draaien met
een gewicht aan het eene einde; ganti(j)’än,
het toestel.

gantsh (B), gant’áh (S); spinnen.

gantjang; vlug in zijne bewegingen;
gëgantljang, zeer vlug in zijne bewegingen,
schielijk.

gantong; hangen; (më)'nggantongka(n)
digri, zich ophangen; gantongan; galg,
gantong bënch (B), [bénc'äh (S)], het be-
waren van de bij den oogst nauwlettend
uitgezochte zaadpadi in een »bakë’”’, welke
achter de deur wordt gehangen ; tëgantong,
opgehangen.

ga’op; (mé)ngga’op — pégang; ook =
‘ambiq (B).

gapiq (B), gapt’äq (S); stokoud, zeer
oud van voorwerpen. (?).

gapit — sëöpit.

garam (ook: gagram) ; zout, keukenzout;
garam sandang; zout, dat men vroeger
zelf aanmaakte.

gagrang; zie: groemah.

garaws; I goed rijp zijn van de vruchten
van de »këndidaj”;

II — tjöngkaroh.

garap; e. s. v. krab.

gagri; 1 van, van af;

II (mé)'nggagri, iemand zoeken, halen,
af halen.

VERH, BAT,

GEN, LI,

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST.

lëmang, flauwe helling zooals de helling /
waaronder de bamboe geleding, waarin
kleefrijst wordt gaar gekookt (lëmang)

49

[II (më)'nggagri, zijne opwachting komen
maken.

garing; hard gehaljkan of geroosterd,
knappend.

garis;
scherps.

garoe; agilahout; soorten daarvan zijn:
garoe kagrat en garoe pinang ba(j)täúq (S).
garot (ook: gagrot); (më)nggarot,
krabben in het algemeen ook van het
lichaam.

gasah; het in het voorbijgaan met de
schouders tegen elkander stooten van twee
menschen. (J).

gasal; onbeslist van het spel bij dja’:h
(B), [dja®’áh (S)) dëlapan.

gasë (B), gasaw (S); (më)’nggasë (B),
(më)'nggasaw (S), met iets hards bijv. een
stuk hout tegen iets dergelijks wrijven ;
kajoe bèëgasë (B), [bégasaw (S)]. gezegd
van een’ boom, welks takken zoodanig in
elkander grijpen, dat zij, bij eenig wind
heen en weer bewogen wordende, een
krassend geluid voortbrengen.

gasing; tol; gasing boeloh (B), [boelo’áh
($)], bromtol; gasing kajoe, priktol.

kras, schrap, kerf met iets

gastp; — gantjang; gëgasip — gë-
‚ gantjang.

gatal; I jeuk, jeukte, met jeuk ge-
plaagd ;

II gatal moelot, gezegd van iemand, die
zich met alles bemoeit, in den slechten
zin van het woord;

II — tjanggih (B).

gatjol — gandjor.

gawang; vrij, onbelemmerd, ruim van
uitzicht.

gawangan; zie: ti(j)’áng.

gawag (B) — bawë (B).

gawi; 1 schuld, zonde; bëgawi, oorlog-
voeren; mèna (ook: moe(w)’ät) gawi; ver-
boden geslachtsgemeenschap, overspel; gawi

4

50

boentoe; zwangerschap buiten echt, zonder |
dat het meisje den minnaar wil aanwijzen; |
zie ook: soembang ; |

IL gawi(j)än (B); (mé)'mbator (S), eene «
ceremonie bij een doodenfeest; |

III — kërdjë (B) (doch zelden gebezigd);

IV gawi radjë (B), [radjaw (S)], heeren- |
dienst.

gawil; iets even met den vinger aan- |
raken

gawin (B) — kérdjë (B).

8-jarige tijdrekening.

gëbang (B); këgëbangan tjaram.

gëbig (B), gëbtág (S); gewoonlijk
gömëbig (B), gömëbiäg (S), het op en neer
wippen van een planken of bamboezen vloer,
wanneer men daarop loopt; ook het be-
wegen van voorwerpen bij eene aardbe-
ving.

gëbor — boebor.

gëdah; drinkglas zonder voetstuk.

gëdëbong; bast (stam) van den pisang.

gëdobang; zwaard.

gëdoeboe; e. s.v. donkerroode bosch-
duif.

gédong; groote ruime woning; inz. de
woning van den besturenden ambtenaar.

gédoq (B), gëdo'äg (S); I kwasterig,
fatterig ;

II onbeschaamd, verwaand, brutaal, aan-
matigend; v.g.l poengah.

gëgading; velgen van een wiel.

gegadjah; hertshoornkever.

gëgah; kracht, sterkte, krachtig.

gëgaj; (më)’nggëgaj; I iets heen en

weer schudden bijv. een paal om dien los
te krijgen;
II plagen, storen, lastig vallen.
gégarang; I roosterwerk van bamboe
om borden etc. te drogen of op te zetten;
ook: om er op te staan bij het kappen

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST.

van boomen of het tappen van den bloemtros
van den arenpalm.

gëgat; mot.

gëgëdah; droog fijn vuil.

gëgëdagq; droesem, moerbezinksel.

gögëlë (B), gëgëlaw (S), e. s. v. wesp
(Mal. : ’angkoet?).

gëgënting; e. s.v. wesp.

gëgëgrit; e. s.v. dans.

gégëtog (B), gëgëto’áq (S); gëgëlog

’ajig (B), [gëgëto’äq ’aj’äq (S)], e. s. v.
gë (B), gaw (S); het 5e jaar van de

vogelverschrikker op de sawahs.

gëgiriq (B), gëgir’äq (S); oorpeuter.

gëgong (B), sëlëtop ’ajt’äq (S) (ook:
tjëngkong ’ajt’äqg), waterbel.

gëlang; arm- of voetring, die om pols
of enkel wordt gedragen; gëlang : bèlidah ;
boelat; këtjig (B); poentoe; soorten van
armringen; gëlang kërontjong; kèting:
soorten van voetringen; gëlang nagë (B),
een armring, destijds een deel van de
oorlogskleeding der Bësëmakers uitmakende.

gëlanggang; hanenvechtbaan.

gëlap; donker, duister; (më)'nggëlap
gëlap, langzaam uitgaan van eene lamp
bij gebrek aan olie.

gëlas; glas (drinkglas).

gëlat; part pud. masc.

gëlëbang; tëgëléëbang; omgevallen van
eene, in slechten staat verkeerende, om-
heining door wind of regen.

gölëbä’än (B), gëlëbaw’än (S); waar-
onder eene ladang wordt verstaan, welke
men niet heeft kunnen beplanten, omdat
daarin de brand niet is gestoken kunnen
worden tengevolge van voortdurend natte
weersgesteldheid; (më)'mboekaq gëlëbëän
(B), [gëlëbaw’án (S)], het daarop volgend
jaar in bewerking nemen van zulk eene
ladang.

gëlëgaq; (më)'nggëlëgag, borrelen,
bobbelen van kokend water; gëméëlëgag,

|

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST. b1

kloppen van het hart tengevolge van ver-
moeidheid.
gëlëgasan; rillen en beven bij opko-
mende koorts. (Zelden: van koude gebezigd).
gëlëmbang; zie: toembang.
gëlëmbong; waterbel, blaas.
gëlënggaman; rilling krijgen van
schrik door ’t plotseling verschijnen van
iets, wat onheil kan aanbrengen.
gëlëpaj; (më)’nggëlëpaj, springen van
het eene voorwerp op het andere zooals
een eekhoorn van tak op tak.

gëlëpong; klanknabootsend geluid zoo- :

als van een groot lichaam, dat in het
water ploft.

gëli; kitteling.

gëlinggaman; walgen van iets. (J).

gëlinggang; e. s. v. heester, welks
bladeren met eureuma en kalk vermengd
tegen den ringwurm worden gebruikt.

gelintjigr; telkens uitglijden, glib-
berig: tëgëlintjigr, uitgegleden.

gëlita (B), goelita (S); karaf.

gëloebong — loetjong.

gëloebor; zie: ’ikan.

gëloegoh (B); schudden van het
lachen. (J).

gëloegor; I rommelen van den donder ;

II klanknabootsend woord, voor het
geluid, dat teweeggebracht wordt, wanneer
men bamboe tegen den grond werpt;

UI afgeschoten ruimte bestaande uit
eene opeenstapeling van balken welke

kruislings op elkander zijn geplaatst, met

een dakbedekking van »gëloempaj’ of
»bëbasan”, waarin destijds gekken en
krankzinnigen werden gevangen gehouden.
_ gëloegoran; steenhoop, plaats, waar
vele groote steenen liggen.

gëloembang — toembang. (Het woord |

wordt in de spreektaal niet gebezigd.
gëloemon (B) — gëloemot.

gëloemot; I gëloemot gëmoeloemot,
rillen van koude, (J);

IT gëmoeloemot — goembol en — kë-
loempoek ; ook: een school visch.

gëloempaj: dak van gespleten bamboe;

zie: »’atap”.
gëloendi; e.s. v. heester.
gëloetar — rëmok.

gëlombang; sloten destijds om de
aarden wallen bij eene versterking om de
doesons.

gëlong; half cirkelvormige buiging of
bocht, zooals die, waarmede bindrottan in
den handel voorkomt; ook gebruikt als
hulp-telw. bij het opnoemen van rottan.

gëlot; bëgëlot, stoeien, vechten; wor-
stelen inz. met de armen omvatten en zoo
worstelen; gëgëlot, gestoei, worsteling.

gëmal; een voorwerp in de gesloten
hand houden.

gëma’os; loeien, inz. van vuur.

gëmagran; gew: gögëmagran, met
ontstuimigheid of gretigheid handelen.

gëmbagr; tweeling; gëmbagr soem-
bang, tweeling, waarvan één jongen en
één meisje.

gëmbaraws;de vierkante stukken hout,
waaruit de egge bestaat.

gëmbong; opgezet, opgeblazen; ook
van den buik door winden; bol, bolle kant
van iets.

gëmbogr; zuchtige zwelling van het
lichaam.

gëmëégas tjërëgas.

gëméëlëbiran; I dooreen vliegen van
vogels door de lucht (J).

IL zoo vet, dat het vel als kwabben er

‚ bij hangt.

gémélintë (B), gëmëlintaw (S)
gëmoeroh.

gëmëli(j)’oh (B);
bewegen (J).

zich in bochten

52

géménim; afgeloopen, effen van het |
water.

gëmëntam (grwd. gëntam) ; donderend
geluid bijv. van een instortend huis.

gemërining (grwd. gërining); geluid |
op een afstand van een’ helderklinkenden
»gong’”’; nagalm van eene zware klok, die
geluid wordt.

gemërintjing (grwd. gërintjing); zie:
tébing.

gëmoeroenoeman; geluid van den
donder op verren afstand,

gémoq (B), gëmo’äg (S); dik, vet, van
menschen, dieren, aarde; mest; vet ; gémoq
(B), [gémo’áq (S)], ni(j)'ogr, kokosmelk.

gémpë (B), gëmpaw (S); aardbeving.

gënap; vol, voltallig, in zijn geheel,
even.

gëndang; e.s.v. trom met geitenvel
bespannen.

gëndar; — gëraq en gojang,

gëndit; zie: tjag.

gëndoelë (B), gëndoelaw (S); e. s. v.
groene geribde vrucht, welke gekookt als
groente wordt gegeten.

gëndom; tarwe meel.

gëndoman; (in de spreektaal niet
gebezigd, voorkomende hoofdzakelijk in
djampi’s); macht van den Allerhoogsten.

gënëmbong; blaar.

gënggam; de gesloten hand, vuist;
sëgënggam; eene vuist vol.

gënjia (B), gënj’iq (S):; haat, af-
gunst, nijd.

gëntar; sidderen, trillen, beven, schud-
den, daveren.

gënté (B) — gëntar.

gëénti; vervangen, in de plaats van, in
stede van ; opvolgen, vervangen ; vergoeding;
ook »silih” en »simbang”’; bëgënti
gënti; bij beurten; mënggënti, vervangen,

vergoeden.

_ MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST.

gënting; 1 dun in het midden, dunner
dan op andere plaatsen, fijn van leest;
gënting bëtis, voetgewricht, enkel; gënting

‚ kalajan, pols;

II pan, dakpan.

gëntong; zie: pégat II en poetos.

gëragaj; egge.

göragaq; (më)'nggëêragag, lachen van
zenuwachtigheid, van schrik.

gërah; bëgërah, woordentwist hebben.

gêralsk; zie gëroelang.

gëgram; (mè’nggëgram, grommen,

brommen, inz. van een tijger.

gêrag; I 'oegag en gojang ;

II bëgëraq (&)’mboengaw, opkomen van
den vloed.

gërawë (B), görawaw (S); (më)'ng-
gërawë (B), (më)'nggèrawaw (S); stoeien
van jongelingen; gekheid maken van jonge-
lingen en jonge meisjes; ook: flirteeren.

gërbos — boeros.

görëgoq (ook: gërgog) (B), gërëgo’áq
(ook: gërgo’ág) (S); bamboezen waterkoker.

gërëéntam; (më)nggëréntam, stamp-
voeten inz. van driftige kinderen.

gërëtap; flonkeren van sterren, ju-
weelen, glimwormen enz.

gërgadji; zaag; gërgadji péndabong;
zaagje bij het tandenvijlen in gebruik.

gërgatan; zoo nijdig als eene spin (J).

görgaw; (më)nggërgaw, aanvatten en
op den grond werpen van een gadis om haar
tot het uitoefenen van den coitus te dwingen.

görihing (B), gëri’ing (S); (mé)’ng-
gërihìng (B). (më)nggëri’ing (S), hinneken
van een paard.

görimit; (më)’nggërimit, terugbetalen
van de waarde van een geleend voorwerp,
(in de spreektaal zelden of nooit gebezigd).

gërinam; [ — méndam;

II gezegd van iets, dat te zwaar is om
opgelicht of vervoerd te worden,

dn P

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST. 55

gërindë (B), gërindaw (S); slijpsteen,
die om een as draait.

gëring I (ook:
zijn;

II bang zijn, bevreesd zijn inz. om des
avonds buitenshuis te gaan.

gëgris; (më)'nggëgris, een kras, een
streep maken met den nagel.

gëgrising; vuil op het lichaam van

gëgring), koortsig

iemand, die zich al geruimen tijd niet

gewasschen of gebaad heeft.

gëgrisig (B), gögristäq (S); e. s. v.
kinderspel.

gëgrit; mieren krieuwel; ook een gevoel
van loomheid, stramheid of stijfheid in de
leden. |

gëriti; besmettelijke en gevaarlijke
ziekte als cholera, pokken, veetyphus, vee-
pest enz-; gëriti moedig (B), [moed’àq (S)],
uitbreken van zulk eene ziekte.

gëritig (B), gërit’äg (S) — (më)’n-
djidjet, zie: djidjst.

gëriwit; (mé)’nggëriwit, snoepen, stelen
van voorwerpen van geringe waarde; pëng-
gëriwit, snoeper. |

gëgrman; kies; gëgrman tapé (B),
[tapaw (S)), verstandskies.

gëroe (B) — boendong.

gëroebing; I klapdeur; II (B), roebing
(S), knip om rijstdiefjes, tortelduiven en
kwartels te vangen.

gêroebos; (më)’nggëroebos, snel weg-
vluchten inz. in kreupelhout, alang?

gëroedi; boor, drilboor.

gëroelang; gëroelang göralsk — goelak
galik; zie: goelak.

geroening; e.s. v. cameleon.

géroentang; koker [nl. de kruikvor-
mige noot van de »kajoe pasang” (e.s. v.
boom), waarvan een gedeelte van het
steeleinde is afgesneden], gebezigd voor
sirihkalk of tabak.

gëroetoe (B); (më)nggëroetoe, er niet
om geven.

gësik; (mëé)nggësik, de tanden met de
vingers poetsen.

gësiq (B), gës’äg (5); wasschen, af-
wasschen (zelden in de spreektaal gebe-
zigd).

gësor; glijden, sullen; tëgësor, uitge-
gleden.

gëtah; plantengom, vogellijm; gëtah:
balam; e. s. v. guttapercha; nangkë (B),
nangkaw (S), de kleverige draden van de
pitten van de »nangkë” (B). (Zie dit woord).

gëlang; 1 (më)nggëtang, toebinden

zooals bijv. een flesch, een pot met een stuk

linnen, met papier; inz. toebinden van eene
bamboegeleding inhoudende »lëmang’” met
een pisang blad;

II (B), kägrënjat (S), e. s. v. gras op
sawahdijkjes groeiende, en als toespijs ge-
geten.

gëtangan; vastgesteld tijdstip; ook —
watas.

götap; (mé)’nggëtap, bijten, stukbijten,
af bijten.

gëtagr (ook; gëtar); beven, trillen;
rillen, sidderen, schudden, daveren ; gëmë-
lagr; bevend, sidderend; trillend (ook:
klapperen van de tanden); gömèëtagr koe-
tjing; zenuwachtig.

gëtas; broos, licht, breekbaar.

gëtel; (mé)nggëtdl; een weinig knijpen
met de nagels; nemen van »gambigr”
voor den betelpruim.

gëtjar; zie: ’idapan.

gëtok (B), gëto’ág (S); gëmëtok (B),
gömëto’äg (S); gew. verbonden met dagrah
en dadé (B), [dadaw (S)]; hartklopping
door schrik veroorzaakt; hevige kloppingen
van het hart. (Zie die woorden).

gi (S) — lagi.

gidas; uitslag, schurft; gidas: ’angal ;

54 MIDDEN

e. s. v. uitslag; pèloh (B), [pèlo’äh (S)],
roode hond; sarap; e.s. v. schurft.
gigi; tand in alle beteekenissen; gigi
njagroe (pëtos), donderkeil.
gigis; (më)’nggigis, zich het hoofd
krabben; ook: zich krabben zooals de apen.

gigit; (mé)’nggiget, bijten, stuk bijten,

afbijten; ook: steken van een duizendpoot,
schorpioen.

gi(j)’äm; e. s. v. heester, welks bla-
deren voor tijdelijke dakbedekking worden
gebezigd.

gilang; I glinsteren van kleur, gelaat,
kleederen enz.; gilang gëmilang; overal
glinsterend. zeer glinsteren ;

II (mé)'nggilang, polijsten, oppoetsen ;

III gilang-gilang, wilde postelein;

IV sëgilang sëgilih gilih (B), [sögil’áh
gil’äh (S)], zeer mooi, prachtig.

gilë (B), gilaw (S); gek, dwaas, zin-
neloos, verzot op iets; dol; ook van dieren;
gilë (B), [gilaw (S)]: bangkaj; epilepsie;
kandji; geil, wellustig, hysterisch; mèën-
dam; onnoozel.

gilsh (B), gil’äh (S); zie: gilang IV.

giling; (mé)nggiling, door rollen ver-
malen zooals in een’ suikermolen, op een
wrijfsteen; gilingan; — roda.

giliq (B). gil’äg (S); (mé)’nggiliq (B),
[(më)'nggil’äq (S)], ka(n) badan, het lichaam
heen en weer en op zijde bewegen bij
vermoeidheid.

gilsr; beurt, aflossing; fig. menschen-
geslacht; bëgilir, elkander vervangen, af-
lossen; gilsran, beurt, aflossing.

gimbar gandjar.

gimpil — timpiíl.

gindësoli (B), gindawsoli (S), e. s. v.
plant met fraaie bloemen; gindësoli potch
(B), gindawsoli pot’áh (S), met genees-
krachtige bladen.

gindol; e. s. v. tapir.

==

MALEISCHE WOORDENLIJST.

ginggang; geruit goed.

ginggong; e. s. v. bamboezen instru-
ment, dat men tusschen de tanden neemt
en daarmede het geluid »ginggong” voort-
brengt; mondtrom.

gingsir; tegen
singgong.

gintan; ruilen, wisselen; verruilen, ver-
wisselen, veranderen, vervangen, vergoeden.

gigring: ring met groote belletjes om
de enkels.

girsq (ook: gigriq (B)], gir’äq [ook:
gigr’äq (S)]; (më)’nggiriq (B), (mé)’ng-
gir’äq (S), een gat boren met een boor;
ook : boren van insecten.

gisil; (mé)’nggisil, zich schuren tegen
iets, zooals een beest soms doet; hout tegen
elkander wrijven, om vuur te maken.

gisir; tegen iets strijken, schuren.

gitar; hoofddoek; gitar mori; sërëbajë
(B); söröbajaw (S), soorten van hoofddoek
naar de stof; gilar: katjang doewë sëtaroq
(B), [doewaw sëtaro’äg (S)]; kémbang
toetop; lëkam tigë (B), [tigaw (S)]; padoe
këtilang; padoe këtoepong; padoe sëkop;
padoe tébit; sêloq timbëé (B), [sëlo’äq tim-
baw (9)]; tiling këroenjon; modellen van
met rijststijfsel gesteven en in de zon ge-
droogde hoofddoeken, welke over de knie
gevouwen worden en bij wijze van muts
worden opgezet.

go’äg: zie: kitjig (B).

gobang; een mes bij de vischvangst
in gebruik dan wel om den bloemtros van
den arenpalm, die getapt moet worden,
af te snijden; een kleiner soort wordt door
de vrouwen gebezigd om bladeren voor de
huishouding te snijden.

goebal; spint van het hout.

goedak; (më)'nggoedak gadik, heen en
weer bewegen om iets uil iets, waar het
in vast zit, te trekken.

iets aanstooten;

MIDDEN

goedang; pakhuis, magazijn.

goedigr (B), gëloedigr (S); slijm;
taaie stof, kleverig, slijmerig.

goedoe; flesch inz. de Europeesche
wijn- of bierflesch.

goedong; top, kruin; goedong pëka-
joe'än; stand van de zon tegen circa 7“ in
den morgen; nl. wanneer de zon de hoogte
heeft bereikt van de kruin van het hoogste
__geboomte op het gebergte.

__goegoe — goegoh (B).

goegoh (B), goego'äh (S), de majas.

goegoman; bëgoegoman — këmam.

goegoq (B) — goegoh (B).

goegor; [ — toelos;

IL (mé)nggoegor, inslaan, indrijven van
spijkers; pönggoegor, hamer van zwaar
hard hout, waarmede de houten pennen
in den sijalangboom worden gedreven;
rond stuk hout waarin dwarse voren ge-
sneden zijn en waarmede de vezelige bin-
nenschors van den »térap’”” wordt geklopt
__om de vezels los en buigzaam te maken;
van die boomschors worden kleedingstukken
vervaardigd.

goegot — tjélog (B).

goeha; grot, hol, spelonk.

goehok (B), goe’ok (S);(mé)’nggoehok (B),
(më)'nggoe’ok (S), schreeuwend toeroepen.

goejoe — ’adjok.

„goejok; sidderen, beven van ouderdom
en zwakte; ook : wankelend. zwak, onzeker
van gang.

goejong — groegag.

goelaj; natte toespijs bij de rijst;

mé)’nggoelaj, groenten koken; goelaj:

gëmol; goring; rëndang; söngkoewang;

toespijzen van kip of vleesch bereid.

goelang; goelang-galing — boelang-
baling — goelang balig (B), [bali’áq (S)].
„goelak; goelak galik, onrustig slapen,
woelen in den slaap.

MALEISCHE WOORDENLIJST. 55

goelë (B), goelaw (S); suiker; goelë
(B), goelaw (S): naw; arensuiker; passr ;
rietsuiker.

goeling; rollen, voortrollen, wentelen :
rolkussen ; goeling pantë (B); oudtijds eene
wijze van gevechtstelling.

goeliq (B), goelf’ág (S); (mé)’nggoe-
liqka(n), (më)nggoel’äqka(n), iets voort-
rollen bijv. eene doos.

goelong; opgerold, een rol; (më)'ng-
goelong, oprollen inz. van matten; pèng-
goelong sigrih (B), [sigr’äh (S)), vierkant
stuk hertenvel om daarin sirihbladen te
wikkelen.

goelot; (më’nggoelot, blindelings als
een varken vooruitschieten.

goembag; (ook: groembaq), hoofd-
haar.

goembol; I — këroebong ;

II bëgoembol; met zijn velen op iets
afgaan zooals bijv. kippen op uitgestrooide
padi; mieren op stroop; ook: in menigte
iets bedekken zooals vliegen de stroop of
het vleesch.

goendaj (B), djambol (S); haarvlok

op de kruin van het hoofd.

goendjag; (mënggoendjaq goendjag,
voorgeven spotten, voor den gek houden;
ook: huichelen.

goendjong; I e. s. v. haarwrong;
goendjong tjinë (B), [tjinaw (S)], veel over-
eenkomst hebbende met de »sanggol bë-
goelong ;

IL — djoendjong.

goenë (B), goenaw (S); nut; (&’ndiq
bégoenë (B), [(&)’nd’áq bögoenaw (S)];
onnut; niet van nut zijn.

goenggong; (ook: gonggong); gezegd
van honden en katten, die buitenshuis naar

‚eten zoeken en ’t naar huis brengen om

‘top te eten. (J).
goeni; zak van jutevlas vervaardigd

56 MIDDEN

goenong; berg; goenong bèrirang (B). |

[bëlirang (S)]; vulcaan.

goenting; I schaar om te knippen;
(më)'nggoenting, met eene schaar knippen,
afsnijden; (më)’nggoenting soerongan, rond
en gelijkelijk afknippen van het hoofdhaar
bij en achter de ooren;

II (më)nggoenting, omsingelen van den
vijand of van enkele strijdenden.

goentong; niet voleindigd, gestaakt
van een werk.

goepoh (B), goepo’äh (S); overhaast.

goeris; krab, schram, kras, streep.

goeritan; verhaal (litteratuurproduct).

goeroe; leeraar inz. in den godsdienst,
onderwijzer, leermeester schoolmeester ;
ook : vroedvrouw; pénggoeroe’'án — ’ilmoe.

goeroh (B), goero’äh (S); donder;
goeroh (B), [goero’äh ($)] gëlap, ratelende
donderslag; ook gezegd van den donderslag
die tegelijk komt met den bliksem (J);
wordt ook overdrachtelijk gebruikt van iets,
dat buitengewoon treffend is, (JI); (het
woord: gëmoeroh (B), gëmoero’äh (S), is
weinig in gebruik).

goerop; bégoerop soe(w)’äp, een handje
vol rijst en toespijs elkander in den mond
steken als bewijs van verliefdheid, gene-
genheid.

goesor; (më)’nggoesor, afvegen of af-
wrijven van aarde aan den voet aan mat
of iets dergelijks.

goesti; 1 == goeroe, in den zin van

MALEISCHE WOORDENLIJST.

vroedvrouw: (mé)'nggoestika(n) ’anaq; een
ceremonieel bij het offermaal, dat drie
avonden na het »nëpongi ’anaq”’ plaats heeft;
zie tëpong.

II uitroep als: och, och arm!

goetji; verglaasde aarden kruik.

goetjoh — tjoekoh (B).

goetok; (më)'nggoetok, gooien, werpen,
met een hard voorwerp; goetok ’oemban,
slinger.

goe(w)’äl; (më)’nggoe(w)'äl, slaan,
kloppen; pëénggoe(w)’äl, klepel; een rond
hout, waarmede op »këlintang” en »gong”’
wordt geslagen, zie die woorden; ook —
pêmèntok.

goe(w)’äm; booze neuszweeren; vene-
rische neuszweer.

goe(w)'äq; (më)'nggoe(w)'äq. opsnijden,
zwetsen, schetteren.

goe(w)’ing; eksteroog.

gojang (B) == (é)’mbakoe; soorten zijn:
gojang: gagang pandjang; këtapang; tideng.

gom; klanknabootsend geluid voor het
dreunen bijv. van een’ omvallenden boom.

gong; 1 metalen bekken.

II gong ’ajiq (B). ['ajt’äq (S)]; bel op
het water.

goring; gebakken, gebraden zoowel
met als zonder vet; geroost in een pan;
ook: baksel, braadsel.

gorig (B), gor’áq ($); (më)'nggoriq
(B), (më)nggort’äq (S) met iets puntigs
krabben, graven, peuteren.

HI.

habis; op, ten einde, gedaan, geheel
en al, niets meer over; schoon op van
spijzen, geld; sëhabes habis një (B), sëhabis
habis njaw (S), geheel en al; ngabiska(n),
een einde met iets maken, opmaken, vol-
tooien, afmaken; uitmaken van zaken ; péng-

habesan, einde, dat aan iets wordt gemaakt.
hadji; bedevaartganger naar Mekka.
haj; he’, foei.
haksm; rechter, overheidspersoon.
hanjë (B), hanjaw (S); behalve, tenzij,
slechts, maar alleen.

hasil; opbrengst, product, voordeel.
hati; hart, binnenste, gemoed, innerlijk,
merg, kern, maag.

himpit; vlak tegen iets aangesloten;
ook — tindih (B).
hoekom; [ook: ‘oekom ($)], wet, rech-

*i; aanhechtsel tot vorming van een
transitief werkwoord.
_ bat; Lin iets verpakt, in iets gewikkeld
inz. rijst in bladeren van de »sapat sëman-
tong”, »pisang këwali”’, (zie die woorden);
__M ook gebruikt als hulptelwoord ; së’ibat
(B), [soe(w)'ibat (S)] nasi; doe(w)’ë (B),
[doe(w)'aw (S)] 'ibat nasi.

'ibë (B), “ibaw (S); weemoedig, be-
_ wogen, ontroerd, aangedaan; ook: gunst,
genegenheid; ngibë’i (B), ngibaw’i (S), met
iemand medelijden hebben.

‘iboe; moeder van menschen ; ’iboe bapaq;
vader en moeder, ouders; ’iboe këlam, de
moeder van de »soenting”” (zie dit woord);
siboe sëbapëé (B), soe(w)’iboe sëbapaw, den-
zelfden vader en dezelfde moeder hebben ; ’iboe
__moegsë (B), de beschermgodin der geliefden;
pê(gr)’iboe’án, oom en tante van moederszijde.

“bong; aanspraakswoord ; moeder, moe-
dertje; pè(gr)ibongan; oom en tante van
vaders zijde.

‘idang; I honigraat;

_ MI ’idang kali, telkens, telken male,
iederen keer;

II ’idang ’idang — ‘idang kalë.

‘idap; 1 ’idapan, ziekte; boe(w)’idapan
(ook: bidapan), ziek zijn, lijden; ’idapan:
kérih (B), [kèrs’äh (S)]; sangat, zware,
hevige ziekte; ’alang ta(h)on, ziekte bij kin-
_deren onder de 3 jaren door geesten veroor-
__zaakt; bantot, impotent; batoe gilingan, de

| steen; bëngkaq, gezwollen van het lichaam ;

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST. 57

terlijke uitspraak, vonnis, straf; hoekom
sipat ngan pëtali; rechtvaardige beslissing,
uitspraak ; hoekoman; straf.
hoetan; alleen gebezigd in samenstel-
ling met »niq” (B). (Zie dit woord).
hormat; eerbied, eer.

IL.

bërandaj, de steen in hevigen graad; bisol,
steenpuist ; boesong ngan moetah, chole-
rine, cholera; botjor, buikloop; dëmam,
koorts; dëmam ’apoj, ziekte van de milt;
démam ‘apoj kanan, leverziekte; démam
dalam poegroq (B), [poegro’äq ($)), kraam-
vrouwen koorts; démam dingen, remit-
teerende koorts; dëmam koekt; intermit-
teerende koorts; démam sagrap, démam
tjidaw; (&)’ntëloj; ziekte bij kinderen door
geesten veroorzaakt; gëémbogr, opgeblazen
van den buik; gëring (ook: gëgring) këla-
hän, stuipen van kinderen beneden het
jaar; gëtjar, dijarhée; gigi, kiespijn ; ’i(j)'äq
ngat, asthma; këkaslan, keelpijn; kémpot
'api; kémpot si(j)’amang ; kémpot tëmbagaw
(S); këmpot timah, lepra; kérangkos, rheu-
matisme in hevigen graad; koerë (B),
koeraw (S), ziekte van de milt; (zie boven);
loedaj, verlamming; matë (B), mataw ($),
(ook verbonden met het woord »bägrisi’”),
oogziekte; mindah, besmettelijke ziekte;
misingka(n) dagrah, dysenterie; moetahka(n)
dagrah, [ook wel verbonden met het woord :
batog (B), bato’äq (S)], bloedspuwing;
palaq, hoofdpijn ; pêmboelë (B), = (é)’ntëloj;
pinggang; pijn in de lendenen; rëtong,
verzwering aan den neus; saban, stuipen ;
sabon, venerische ziekte; sarap en sarap
‘api, spruw; sëmbab, waterzucht; sëmpit
ngag, aamborstigheid; tangkapan li(j)'ägr,
beroerte; tjatjar, pokken; tjoeping, oor-
pijn, enz;

58 MIDDEN

IJ — tarimë (B).

‘idar; ngidar, van plaats veranderen,
rondgaan, omloopen, omwentelen ; pë'idaran
(poe(w)'idaran), wichelarij.

'idjang; blauw.

‘idjag; trappen op iets.

‘idjat; korrel, zaadkorrel, pitje, zaadje;
'idjat matë (B), mataw (S), de iris; het woord
verbonden met een der woorden voor part.
pud. masc. heeft de beteekenis van : testiculi.

‘idjaws; groen.

'idjë (B), 'idjaw (S); bëidjë (B), ook:
boe(w)’idjaw (S), met elkander beraadslagen,
overleggen, iets bespreken.

‘idjon; grappenmaker, hansworst.

'idjog (B), ’idjo’äq (S); de paarden-
haarachtige zelfstandigheid groeiende tus-
schen stam en blad van den arenpalm.

'idoe, e.s. v. »djampi”.

‘idong; neus; ’idong : bëtss, scheenbeen ;
(E)'mbéroengaqg (B), (&)’ndjëroengaq (S),
wipneus.

‘idop; leven, levend, frisch, versch;
ngidopi, in het leven laten, het leven geven ;
ngidopi ‘api, een vuurtje aanwakkeren;
kidopan [of: këidopan ; koe(w('idopan (S)],
levensonderhoud.

*igal; ngigal, pronken van mannelijke
vogels met den staart.

‘igamë (B), ‘igamaw (S), godsdienst
inz. de Islam.

'igë (B), ’igaw (S); zeer bovenmate.

‘i(j)”äq; hoest, hoesten.

*i(j)’ äw; ngi(j)’äw, mauwen van eene kat.

'i(j)’oe; haai; soorten zijn: “i(j)'oe:
lawaj’än; parang, hamervisch; poenaj.

’ikal; haarkrul, krullend doch niet
kroes; ’ikal périmping, waaronder het een
weinig krullen van de haren bij de slapen
eener vrouw wordt verstaan.

*ikan; visch. Soorten van zeevisschen:
'ikan: ’araw; bandang la’ot; bélalang,

MALEISCHE WOORDENLIJST.

vliegende visch; bérkong ; djëni’in ; (é)ndë-
lamaw; gagok; gëbogr; gëdang maté (B),
[mataw (S)}; gërot; kadar; kakap; këki(j)'áw;
kigrong; koeraw; lëloemba; lëntiq (B),
lënt’äq (S); matjaw; moelot; pari lalat;
pari loelo’áq (S); pari mëriwa; potih (B),
poti'äh (S); sëlangin; sëloewang; sisiq
(B), [sis’äq (S)], këgras; ténggiri; tirosan.
Soorten van zoetwatervisschen: ’ikan: balir
(S); bëlanaq; bëringit: bëtok; bilis; këli;
këpagr; kërapoe; koengkon ; mëriwa; nawi;
palaw; pépinang (S); pëépoelasan ; ringkss;
groewan; sawi; sëlintjah (S); sëloewang ;
sëmah; sëpat; sëpëdaq; sërëni; sériding
(S); soerat; tëgroewan; toekop pëgri’o’äq
(B); "ikan ’ikan; e. s. v. spel van de vol-
wassen jeugd.

‘ikagq; gew. 'ikaq ngikaq, wijdbeens
loopen.

‘ikat; band, bundel, bos; ‘ikat pinggang,
gordel, buikband; ngikat, binden, samen-
binden, vastbinden, toebinden, bij elkander
binden; ngikat njawë (B), den adem in-
houden; pëéngikat, bindmiddel.

'ikog (B), “iko'áq (S); staart; ook
gebruikt als hulptelwoord bij de optelling
van dieren; ’ikoq (B), ['iko’äq (S)] poelaw,
dat gedeelte van de » poelaw”’, (zie dit woord)
dat niet tegen den stroom gekeerd is.

’ikot; ngikot, volgen, achterna gaan,
behooren tot, meegaan, vergezellen, ge-
hoorzamen, vervolgen, volgens; ’ikotan,
voorbeeld ter navolging ; bëgr’ikot ’ikot, her-
haaldelijk, achtereenvolgens [ook: boe(w)-
'ikot “ikot (S)]. |

’ilag; ngilag, ontwijken, uitwijken voor
een’ houw enz.; ’ilaq ’ilonan; zie kakag.

'ilë (B); 'ilë 'ilë, lauw van eenig vocht;
’ilë ’ilë koekoe, zoo warm, dat, als men
er de vingers indoopt, men de warmte
aan de nagels voelen kan.

‘iling — ’intaj.

en 1

|
|
|
|

(Zie die woorden).

_Ziligr; stroomafwaarts; ngiligr, stroom-
afwaarts gaan, eene rivier afzakken.

“ilmoe; wetenschap; gew. spreukfor-
mulier, waarmede men iets buitengewoons
kan tot stand brengen ; “ilmoe: bësi, waar-
door men de wetenschap bezit, om zich
onkwetsbaar te maken; koetjor, waardoor
men de wetenschap bezit, om jonge meisjes
op zich verliefd te doen raken; mèënang
bëdjoeraj, waardoor men de wetenschap
bezit om ‘veel kinderen te verwekken,
enz., enz.

‘ilog (B), ’ilo’äg (S); mooi, schoon,
fraai, sierlijk, bevallig ; ’iloglah (B), ’ilo’áqlah
(S); het is goed, het zoude goed zijn;
sëilog ’ilog'än (B), soe(w)'ilo’äq ’ilo’áq’án
(S); vertrouwelijk met elkander omgaan.

‘iman; gedachte, denken,

*imbang; ngimbang, op iets loeren als
een tijger, eene kat op het prooi.

“imbagq; ‘imbaq sëmimbor, uit elkander
gaan, zich verspreiden; (in de spreektaal
nooit gebezigd).

‘imbë’än (B), ‘imbawan (S) — kantin.

‘impèën; bergen, opbergen, bewaren,
in voorraad hebben.

‘impit; vlak tegen iets aangesloten;
ngimpet, aansluiten, dringen tegen iets.

*impon; verzameld, vergaderd; bë’im-
pon [ook: boe(w)’impon (S); bëgrimpon (B)];

bij elkander zijn of komen, zich verza-

melen.
‘inaj; de balsamine; soorten zijn : ’inaj
kajoe; patjar.
_inang — paliharë (B); ’inang toe(w)ë
(B) de »toewë boedjang”’ bij »gawi’än”.
‘inaq; nginag, zien kijken, aanzien,
bezien, opnemen; ook. naar iets kijken,

bekijken; kinaq’än; gezien, zichtbaar, in

het gezicht komen; pënginaq’án, het geziene,
inzicht, het gezicht.

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST.

‘inaw =— ’asoh (B).

’indah; kalm, tevreden, gemakkelijk.

‘indang; ngindang, heen en weer
schudden zooals graan op een wan.

‘indé’än (B), ’indaw’än (S), model,
voorbeeld.

‘indiq (B), ’ind’äq (S); ngindig (B),
ngind’ág (S), I trappen op iets; II zenuw-
achtig op en neer wippen van de beenen,
terwijl men zit.

’indjan; ngindjan, met geweld aan
iets rukken bijv. aan iemands arm.

‘indjap; de trechtervormige ingang bij
fuiken.

'indjaq; 'indjag ’indjaq’án, gezegd van
personen, die spoedig met elkander overhoop
liggen, doch weder spoedig vrienden worden.

‘indjig (B), ’indj’äq (S$) = soekë (B).

‘indon — paliharé (B); pëngindonan
of wang pèngindonan, schadevergoeding
bij echtscheiding door man aan de vrouw
uit te keeren, indien nog een kind aan-
wezig is, dat de moederzorgen nog niet
ontberen kan.

‘ingat; aan iets denken, attent zijn,
op zijne hoede zijn, zich iets herinneren;
ngingatka(n); iets aan iemand herinneren ;
op iets opletten, ergens op bedacht zijn;
‘ingat ’ingat, pas op; ‘ingatan ; 'ingatankoe,
naar ik mij herinner.

‘ingaw; ‘ingaw ‘ingaw këbaw, een
plant met geneeskrachtige bladeren.

‘inggap; neerstrijkend, zich op iets
zetten, zooals een vogel op een tak, eene
vlieg op het een of ander.

‘inggë (B). 'inggaw (S); tot, tot aan;
vgl. singgë (B).

‘inggoe; duivelsdrek.

‘ingin; begeeren, belust zijn, verlangen
naar, trek hebben in.

‘ingkang; ’ingkang ngingkang, wijd-
beens loopen.

60 MIDDEN

‘ingkoqg (B); ’ingkoq bëlingkog (B),
'ingko’áq bèlingko’ág (S); met bochten,
gekromd, gebogen.

‘ingon; ngingon, verzorgen, bewaken,
er op na houden, grootbrengen, inz. van
dieren ; “ingonan, huisdieren; ngingon dja-
balan, heulen met slecht volk; slecht volk
van het noodige voorzien.

‘ingor; ’ingor ’ingor, e.s. v. plant.

‘ingogr; snot; pëlantjogran ‘ingogr,
split in de bovenlip.

‘ini; deze, dit; hier, nu, op het oogen-
blik; sini, hier, thans.

‘inoh (B); “inch ’inoh (B), tali këtajaw
(S), (ook : samban dagoe), het rottantouw,
dat bevestigd is aan de pennen van het
juk van eene egge enz.

‘intaj; langzaam, (J).

’intan; diamant.

‘intar; ngintar, zeven; ’intaran, zeef;
‘intaran: bègras; damagr; padi; grëhog
(B). grëbo’ág (S); zeef om respectievelijk
voor rijst, damar, padi en meel.

‘insan; sperma, (t Woord is alleen
bekend bij de doekoen’s te Passar Mannaq
en Passar Pinow).

*inti; ’inti gëlinti in raadsels voor-
komende; de woorden hebben geene be-
teekenis.

‘intjit; ngintjit, persen, drukken inz.
bij hardlijvigheid.

‘ipang; het afknippen van den rand
van een »’ipog’ met een schaar.

‘ipon; e.s. v. kleine riviervisch.

‘ipoqg (B), ‘ipo’äq (S), tasch, van katoen
vervaardigd voor tabak, sirih enz.

*iram; van kleur veranderd van bet
gelaat, uit beschaamdheid of verlegenheid.

‘irang; rood.

‘iréh (B), ‘ir’äh (S); ngirch (B),
ngirt’áh (S), pronken van mannelijke vogels

met den staart, zooals pauwen enz; flirten. !

MALEISCHE WOORDENLIJST.

‘iring; ngiring, volgen, begeleiden,
vergezellen als volgeling van een’ persoon ;
bëiring [ook: boe(w)iring (S)], achter
elkander; ‘iring gawi; voor iemand anders
heerendienst doen.

’irig (B), ’irt’äq (S); ngiriq (B), ngirt’äq
(S), trappen, treden, betreden, uittreden
met voeten of pooten bijv. van de padi.

‘iroe; ’iroe ‘ara, verwarring en oploop;
allerlei tumult; ontroering.

‘irop (ook: “igrop); ngirop, slorpen,
leppen; drinken zooals de beesten.

‘igros (ook: 'iros); potlepel.

’irot; scheef van den mond.

’isang; de kieuwen van een’ visch.

‘isap; ngisap, zuigen, inzuigen, op-
zuigen, opium schuiven; in den grond
dringen van regenwater; 'isap ’isap of ngisap
’isap, den neus ophalen in letterlijken zin (J).

’isarat; wenk, teeken, zinnebeeld,
doelwit.

*isi; inhoud, vulsel, dat, wat ergens in
is; begrisi, bevatten, inhouden, gevuld zijn;
'isi pëgrot; de ingewanden.

‘isoq (B) — pagi; ’isoq ‘agri =
‘agri.

‘istë (B), ’itaw (S); lengte maat, afstand
van den elleboog tot den vingertop; sistë (B),
soe(w)'itaw (S); één »’istë”, één »'itaw”’;
sistë (B), [soe(w)itaw (S)]: gënggam;
afstand van den elleboog tot vuist; lëpas;
idem tot den top van den middenvinger.

’itam; zwart, donkerkleurig, donker-
bruin of blauw.

‘itag; ‘itaq ’itaqg, paardenvlieg, horzel.

'itig (B), 'iw’äq (S); eend; ’itsq (B),
Lit'áq (S)l, ‘oendan; e. s. v. watervogel;
'itg ’itsg (B), 'it’äq ’itd’äq (S); wilde eend.

‘itoe; die, dat, de; sitoe, daar, ginds.

‘itong; ngitong [ook: bëgr”itong (boe(w)-
'itong (S)]; rekenen, berekenen, afrekenen.

‘iwaqg (B) = “ikan.

pagi

ka; I ook »kan”; hulpw. tot vorming
van het futurum ;
_ aanhechtsel tot vorming van het tran-
sitief werkwoord; (meer in gebruik is
echter »kë”).
kaba; pers. voornaamwoord 2° pers,
enkelv.; ook als bezit. voornaamw. 2° pers.
gebezigd.
kaban (B) — kaba.
kabagr; bericht, tijding, gerucht,
nieuwstijding, kennis van iets; kabagr
‘angin, losse geruchten.
kabih (B); gij, gijlieden.
kabigran; sëkabigran — twee » pögrol”’;
zie: pögrot.
kaboe; kaboe kaboe, wilde kapok: de
bladeren zijn geneeskrachtig.
kabong; 1, lengtemaat van geweven
stoffen; II (B), sadjang (S), ongegist, af-
getapt palmsap.
kabogr; duister, nevelachtig, ook van
de oogen; niet duidelijk zichtbaar; ook
bewolkt van de lucht.
kabot: nevel, dikke duisternis, mist;
kèlam kabot, stikdonker.
kadam; voet.
__ kadang; këkadangan, I mogelijk geval,
__ mogelijkheid; II soms, somtijds. somwijlen,
nu en dan.
kadi; als, evenals, gelijk, zooals, over-
eenkomstig, bij voorbeeld.
kadjah; IL, ngadjah, opbreken van steenen
met een koevoet of breekijzer, graven,
delven, opdelven ;
MI kadjah mëkam, een graf delven.
kadjang; le. s. v. matten, vervaardigd
Van »pandan” of »béngkoewang” (zie die
woorden); zijn ze in tweeen gevouwen, dan
worden ze gebruikt tot bedekking van vaar-
tuigen enz; kadjang: bëlantan; limaran, die-

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST. 61

EK:

nende als onderlaag voor bultzakken, fijnere
matten; kadjang boebong; zie »pinggan”’;

II gebruikt als hulptelw. voor vellen
papier; këgrlas sëkadjang, een vel papier.

kadji’än; de koran.

kagol (B), gagoe (S); verward, in de
war; verbijsterd.

kahar; kar.

ka’:l; 1 hengel: IL këka’lan, zich ver-
slikt hebben.

ka’in; doek, geweven stof, kleedingstuk
tot bedekking van het lichaam; ka’in batik
solo; op Javaansche wijze beschilderd
kleedje; ka’in bëlatjoe, ongebleekt katoen;
ka’in panas; flanel, wollen deken; ka’sn
sötërë (B), [sëtëraw ($)], zijden kain.

Verschillende soorten van eigen geweven
»ka'in’s” al naar gelang van patroon zijn:
ka’sn: 'abang; boeloh grëmok (B); boenjon
(B); diwan ‘abang (B); diwan tiq’oelat (B);
gindawsoli (S); kémbang (&)’mbatjang (B);
koeling ginggong; koeling ’idjang; koeling
mataw kambing (S); koeling ngoengoe;
koeling sëtëraw ($); koeling soeri bëtani
(S); moedaw raman (S); ragi ’ilam (S);
ragi koening (B); sëlëbap; soeri ’asam
soe(w)'iras bëtani; soeri koening tjoetar
‘abang; tjoetar ’ilam; ka’in (&)’mpat (S),
waaronder de 4 »ka’n”’ en de 4 »tëng-
koeloqg” (B) worden verstaan, die na echt-
scheiding van de »pëmbatag'än aan de
vrouw blijven; ka’in libagr (S); een groote
kain, die op de linker schouder van de
»pöngantin’’ bij het gaan naar de rivier
om zich te baden en bij terugkeer wordt
geplaatst, om als onderlaag te dienen voor
de door hem te dragen »koedjor”; ka’in
samporan, lange tot de hielen reikende
kain; zie: bataq, pëngantin, koedjor.

ka’ sgr (ook: ka’ir); nga’igr 1 bij elkander

62 MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST.

vegen (aanvegen) van vuil op de ladang
met een’ bamboezen hark;

IL van kippen: met de opgezette veeren
en vlerken in het zand woelen om een
kuiltje te maken;

UL wegharken van den grond met de
pooten door kippen, om voedsel te zoeken, (J).

ka’it; haak; haak van hoorn aan de
schede o. a. van een kapmes; tëka’it, vast-
gehaakt, vastgehecht; komt ook voor in
de beteekenis van ergens aan blijven haken,
“ hangen, vastzitten; ka’itan, houten haak
uit kromgegroeiden tak gesneden om
daaraan huisraad of koopwaren te hangen;
pénga’itan, houten haak om vogelkooien
op te hangen; sëpönga’st, lengtemaat nl.
de afstand van duim tot den omgebogen
middenvinger langs eene rechte lijn ge-
meten; sépënga’st toendjog (B), [toendjo’äq
(S)], lengtemaat nl. de afstand van duim
tot den omgebogen wijsvinger langs eene
rechte lijn gemeten.

kajangan; godenverblijf.

kajaw; ngajaw, omroeren, inz. het
beslag van »doedol”’; péngajaw, lange lepel
van bamboe of hout voor het omroeren
gebruikt.

kajë (B), kajaw (S); rijk, (bijv. en
bijw.).

kajoe; 1 hout, stuk hout; pëkajoe’än,
geboomte; kajoe: ‘agrang; e. s. v. ebben-
hout; ’agrë (B) [agraw ($)] koebang;
’agrë (B), [agraw (S)] mabagr; 'agrë (B),
Cagraw (S)] koening, ’agrë (B), ['agraw
(S)], nasi; 'agrë (B), ['agraw ($)] sëndawar;
’'agréë (B), ['agraw (S)] séroedang ficussoorten;
balig ‘angin, (deugdzame houtsoort); ban-
tjong, (levert een vrij welriekende hars) ; ba-
wang, [waarvan de houten ringen (»baloh’”)
om de rebana’s worden vervaardigd]; bëdi,
(geneeskrachtig); bëngang, (welks vrucht

als amulet boven de deur wordt gehangen); |

bëgras, (waarvan rijststampers worden
vervaardigd); bëgri(j)’äng, (deugdzaam
hout); bëgroe(w)’ás, (waarvan rijststampers
worden vervaardigd); bi(j)awaqg (timmer-
hout); dëdoegrog (B), dédoegro’áq (S);
djëlawat; (é)'ndéléngë (B), (é)'ndëléngaw
(S); (É)ndilaw ’'oedang (S); (é)’ndilaw (S);
nasi (S); (é)ndilong; (&)’nggëris; (&)'ng-
koedoe; (&) ’ntoedoq (B); (é)ntoekaw, (vrij
bruikbaar timmerhout); gadis koening,
gadis potih (B), [pot’äh (S)], uitmuntend
timmerhout); gambigr; gapoq (B); gëroen-
tang; goegor ranting; goeroh (B), waarvan
de vruchten gebruikt worden voor de
»pëgrobatan” (zie dit woord); kambing;
kékoetoe; këloengkong da’on ’itam, këloeng-
kong da’on potch (B), [pott’äh (S)], (goed
timmerhout); këloeraq; kémëtas; koen-
dogr, (goed timmerhout); koendogr dalahan,
(geneeskrachtig); koening ; koepang, (waar-
van de vruchten gebruikt worden voor de
»pögrobatan”) (zie dit woord); koegrot;
langigr; lasi, loetih (B), loelos (vrij goed
timmerhout); mampat; manis, (zoet hout);
matë kintjigr (B); mëdang’ampong, mëdang
daging, mèdang djoendjong boekit, mëdang
gadis, mëdang kandal, mêëdang kéëladi,
mëdang képinding, mèdang koening, mëdang
pangkat, mëdang pëgrawas, mèëdang sang-
kaq, mëdang sëtanahan, mëdang sëtoeng-
ging, mèdang tëlogr, mëdang tëmbilo’äq
(S), mëdang toempoj, (zeer goed timmer-
hout); mëlilë (B), mëlilaw (S), (genees-
krachtig); mëgrambong, (goed timmerhout);
mèëgrampojan (ook: marpojan) van welks
hard hout men tandenzwartsel maakt en dat
uitnemend houtskool levert; mërantih (B),
[möéran’äh (S)] 'itam, mèërantth potch (B),
[mëérantäh pottäh (S)], mërantih (B),
[mëérant’áh ($)] sabot, (goed timmerhont) ;
mèrba’oe (uitstekend timmerhout); nagaw
(S); nangkëé (B), nangkaw (S), goed tim-

E

pe

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST. 63

merhout); nasi; 'oedang ’oedang (vrij goed
timmerhout); pandan; pandjang ‘oemor;
pasang boengë (B), [boengaw (S)], pasang
boengkos, pasang grëgas, (vrij goed tim-
merhout); pèëlawi, (waarvan destijds de
schilden werden vervaardigd); pëndawan
manis (S), pënoewang manis (S), pindss,
(bruikbaar timmerhout); grëlaj; rëngas,
(goed timmerhout); gringin ; sapat (waarvan
de bladeren in de huishouding aanwending
vinden); sëboeroe (waarvan de vruchten
als amulet gebezigd worden); sëloe(w)’aj
boengaw (S), sëloe(w)’aj ’ilam, söloe(w)’aj
tandog (B), [tando’äq (S)], (deugdzaam tim-
merhout); sëmantong, (waarvan de bla-
deren in de huishouding aanwending
vinden); sëmboeraw (S); sëmoelat; sëm-
pégih (B), sëmpëgi’äh (S); sëpang, (het
afkooksel van den stam wordt tot het rood
verven van stoffen gebezigd); sëri(j)’än
(zeer goed timmerhout); singgah pögri’oqg
(B), [pégri’o’äq (S)] ’antoe, singgah bén-
daloe, singgah këboewang biring, singgah
këtji’äqg, parasieten; soengkap; soengkaw ;
tambon tanah; tampang, goed timmerhout;
(soorten zijn: tampang poeri; tampang
grëgis; tampang tèëlogr); tampoej; tapos;
tëlam; tëmbatoe; tëmpëlësi; tënam sabot;
(goed timmerhout); tëpong ; tndikat [waar-
van de vrachten voor de »pëgrobatan” (zie
dit woord), worden gebezigd]; tërëntang;
tëtoelë (B); timbang; tinggiran poenaj
(voor het vervaardigen van rijststampers);
tjangaq; tjapé (B); (jömarë ’itam (B),
(jëmarë potth (B), uitstekend timmerhout;
toepag; e. a.

kajoh (B), kajo’úh (S): pagaai, roeiriem;
ngajoh (B), ngajo’äh (S). pagaaien; pöngajoh

(B), pëngajo’äh (S), roer.
___kakang (B); — kakag.

kakap; hulptelwoord bij het tellen van
»’idjoq””, (zie dit woord).

kakaq 1 [ook: pékakaq’án toewaw (5)],
oudere broeder of zuster; aanspraakswoord
voor ouderen in leeftijd; kakaq ‘indaq
’indonan; een verbod voor mannen om
zich te mengen in twisten tusschen hunne
echtgenooten; kakag ’ilaq 'ilonan; een verbod
voor ouders om zich te mengen in twisten
van hunne kinderen;

II ngakag, kakelen van kippen.

kakoe; hard, stijf, taai, onbuigzaam.

kalah; onderdoen, verliezen, het ver-
loren hebben, overwonuen zijn.

kalaj; touwtje om den pols als amulet;
kalaj koe(w)’ajang, kalaj maniq (B), amulet,
zijnde aan een touwtje geregen schelpen
of koralen, behoorende bij de »këkas”,
(zie dit woord).

kalajan; pols der hand; vgl. boekoe
kalajan.

kalam; pen, schrijfpen; ook de Ma-
leische pen.

kalamboe(w)aj; e. s. v. zoutwater-
schelp.

kalang; steunpunt, zwaartepunt van
den last; ngalang, op stutten zetten.

kalangan; 1 — (é)’ntarë (B);

IT —= watas;

UI (B), tijd verloopen tusschen den
eenen marktdag en den daaropvolgen-
den; ook gebezigd voor den marktdag
zelven.

kalat (ook: kalatan) (B) — katjoq (B).

kalë (B), kalaw (9); I indien, ofschoon ;
II tijd

kali; I graven, delven, opdelven; II
maal als: sëkali, doewé kali enz. ; eenmaal,
tweemaal enz.

kaling I dwarshoutjes (paaltjes) aan
een’ boom bevestigd, om het beklimmen
daarvan gemakkelijk te maken;

II blik, het materiaal.

kalss; gezegd van een mes, dat moeilijk

64 MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST.

snijdt;
hout, wanneer het lastig verbrandt.

kaloe — kalë (B); kaloe kaloe (ook:
këkaloe), wellicht, misschien.

kalong; halsband, collier, halsketen ; |

ook een touwtje om den hals als amulet

gebruikt.
kamah;

kërëdag.
kambang; ngambangka(n), uitleggen

vuil, onrein, smerig; ook —=

van zaad, ter ontkieming; kambangan,
kweek plantjes.

kambangan; zie: djëmë (B) en kam-
bang.

kambas batoe; e. s. v. geneeskrach-
tige wortel.

kambing; geit,
‘oetan; e. s. v. antilope.

kamboe; vischbun dienende tot het
bewaren van het aas.

kami; pers. voornw. 1° pers. meerv;
vaak ook gebruikt voor het enkelv. sk.

kamer; bëkamir — tjampor ba’or.

kamoe; pers. voornw. 2° pers. meerv;
gij, gijlieden; ook gebezigd als bezittelijk
voornw. 2° pers.

kampang; zie: ‘anag.

kampë’än (B), kampaw’än (S); olie
en gambirpers.

kampil; tasch van pandanbladrepen
gevlochten, doos van »boeloh bëmban”’ ge-
vlochten, voor tabak, sirih enz. ; zie boeloh.

kampig (B), kampt’äg (S), taschje of
zak van »groembaj”’ tot het bewaren van
de ingredienten voor den siribpruim.

kampoh (B), kampo’äh (S); (ook:
roegog kampoh (B), roego’äq kampo’äh
(S)] == kërip.

kampong; verzameld; sëkampong, aan
elkander verwant zijn.

kan; I waarmede neef of nicht door
oom en tante wordt aangesproken; ook:

schaap;

ook van het op ladangs gevelde |

kambing

aanspraakwoord voor jongeren in leeftijd ;
II zie: ka; II.

kanah (B); zie: koenoh (B).

kanan; rechts, rechter; sëbëélah kanan,
rechterkant.

kandal; zie: koekoh (B).

kandang; omsluiting van eene ruimte,
een hok, stal, kraal; ngandangka(n), (of:
ngandangi) in een hok, stal, kraal doen;
omheinen; soorten van omheiningen zijn:
kandang: djëgrangkang; pémagangan (B);
rangkaj (S); salang.

kandas; op iets als onderlaag liggen;
aan den grond geraakt, van een vaartuig.

kandiq (B); == kating; zie koerongan;
het woord komt alleen in »rëdjong’s”
voor.

kandzs; e. s. v. boom met zeer zure
vruchten, welke als surrogaat voor tama-
rinde of lemmetjes bij toespijzen worden

gebruikt.
kandjat — këléndjagr.
kandji; sterk belust van geslachtsdrift.

kandong; zak om iets in te dragen;
kandong boebokkan, roofje, korstje op een
wond; ngandong — grimbit.

kangkang: tëkangkang, achterover op
den rug vallen.

kangkong; e. s. v. kikker, naar zijn
roep zoo genoemd.

kantig — makan.

kantjap; vast, standvastig, bestendig,
rustig.

kant:l; zie: koental.

kantin; — kawan.

kantjë (B), kantjaw (S) — kawan.
kantjel; dwerghert.
kantjing; kantjing badjoe; kaaane
kantjing doe(w)’agrë (B), [doe(w)’agraw (S)];
ook: pöngantjing doe(w)’agrë (B), [doe(w)-
'agraw (S)]; grendel, klink van een deur.
kantjong; een doosje van de gezuiverde

ed an

ge ren.
_ kantjot; vestis menstrualis.
__kantoli(j)’or (ook: kantorli(j)’or)

hel
E’

tökanto’äg (S); 1 met elleboog of knie even
tegen iets aangestooten, (zelden in gebruik);
_II knikkebollen.

__kantor (B); wachthuisje.

_ ka’op (B), ’*op (S) — këléman.
___ka’os; gebreid katoen; zie ook : badjoe.
_ _ka’ot; nga’ot, met de hand of den arm
| bijeenschrapen.

schip.
_ _kapang; paalworm.

__(ook: met een’ bouwer slaan); ngapag

kapagr; vuil, vuilnis op het land in
_ tegenstelling van: »tabon” (zie dit woord) ;
_kapagran, de plaats achter de woning, waar
de vuilnis bij elkander wordt geworpen.
__kapas; katoen, de grondstof; soorten
zijn: kapas: boeloe koetjing; kajoe; kapas
Jantoe, eene laagstammige houtsoort met
_geneeskrachtigen bast.

_ kapaws; de pareerstang aan het lemmer
van een steekwapen; kapaw dodong, het
mondeinde van de scheede van de »dodong”
(zie dit woord).

_ kaping; bloem van de » pêrënggi”’ die lang
op de vrucht blijft zitten; zie: pöérënggi.
_ kapong; e. s.v. boom, welks bast sa-
mentrekkend is; kapong la’ot, de bidara laot.
_ kapogq (B), kapok (S); de kapok.
__kapogr; kalk; kapogr lilin; si(j)’äh,
sirihkalk.

VERH. BAT, GEN, LIII,

kapal; schip; overwalsch vaartuig in
tegenoverstelling van het inlandsch vaar-
tuig; kapal: ‘api, stoomschip; lajar, zeil-

_ kiwë (B), [kiwaw (S)], van links naar
rechts en omgekeerd met een bijl kappen.

65
kapot; wild varken ; soorten zijn: kapot:
nangoj; sëmantong.
kagq I — kakaq; kaq boenting, waar-

mede iemand de echtgenoote van zijn
ouderen broeder aanspreekt zoolang ze

‚ kinderloos is; II zie boerong.

karah (B), pêmëndak (S), ring onder
aan eene krisscheede, band, beugel.
karaj; mannetje van dieren inz, van

viervoetige.

karam; vergaan, verongelukt, te gronde
gegaan van vaartuigen, in ’t verderf raken.

karang; I koraalrif, klip, koraalbank,
polyp;

II bekarang, op de vischvangst uitgaan
voor een aan te richten feestmaal;

II ngarang, samenschikken, samen-

‚stellen, in elkander zetten, rangschikken
‚ van bloemen, edelgesteenten etc.; karang
_ ka pag; bijl; ngapaq met een bijl kappen,

’ajon, hoofdversiersel.
kagrangan; kleine kiezelsteentjes.
karap [ook: këkarapan (?) (S)], doel,
dat men beoogt, bedoeling, voorgenomen

| zaak.

kagrap; zie tënonan.

kagras; schors van een boom; (zie
ook: kitab).

karat IT (B), tëkarat, geklemd van de
deur, (J.);

II (ook: kagrat), roest; karatan (kagra-
tan), verroest goed, oudroest.

kagrat 1 (B), plooi van een’ vetten
nek, (J);

II ngagratka(n)
knarsen.

kari — sëdi(j)’ë.

kagrit; naam van den boom, die de
gomélastiek levert, soorten zijn: kagrit:
gitan; moegraj; kagrit ’akagr: e. s. v. liaan,
welke ook »gëtah” levert.

karoh (B), karo’áäh (S) — pariksë (B).

karohan (B); teeken, merk, dat iemand

5

gëgrman, de tanden

66

maakt om zijn eigendomsrecht inz. op dam- !

marboomen, rottan ranken etc. aan te duiden.
kagroh (B), kagro’áh (S) — pali(j)’aré (B).
kagrot (ook: karot); [ bouwvallig,
versleten, vergaan, slecht, leelijk, smerig,
vuil, afschuwelijk ; Il — këbat (?).

dit woord), uitgespreid, wanneer gasten zijn.

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST,

kati: het honderdste deel van een
pikol; (= 1'/, Amst. ®).

katih (B), katf’áh (S); zie ’ajam.

kating; klapperdop of kleine holle bam-
boes, dienende voor voederbak van den

‚ vechthaan in zijne kooi.
kasah; rottan zitmat op de »loewan”’ (zie

kasang; onvruchtbaar van den grond; |
‚ këdëlé); goring; kajoe (stamboontjes); kë-

steriel.
kasap; ruw, ruig voor het gevoel;
knoesterig van hoornen.

kasat; tëkasat, aan den grond geraakt «

van vaartuigen.

kassh (B), kast’áh (S); genegen zijn; |

liefde, toegenegenheid; (më)'mbalas kasch

(B), [kast'áh (S)], liefde vergelden; gelofte

aan de geesten gestand doen, wanneer

het verzoek, hun gedaan, ingewilligd is;
beminde,

këkasch (B), (5);
vriend.

kasigr (B), katigr (S): krekel.

kèkase’äh

kasoemba; e. s. v. plant, die eene,

roode verfstof levert.

kasor; [ e.s.v. heester; soorten zijn: |

kasor: boewajë (B); djawi; IL bultzak.

kasot, moeras, poel gevormd door een _

riviertje, wiens monding in zee verzand
is; kasot matah, wanneer de rivier bij

hoogen waterstand zich weder een’ uitweg

in zee heeft gebaand.
kata (ook: katah) — banjag.
katang; (zelden: ngatang), optillen,
opbeuren.

katë (B), kataw (S); woord, gezegde;
bëkatë (B), bëkataw (S), spreken, zeggen: |

van

ngatëka(n) (B), ngatawka(n) (S),
iemand, of iets zeggen; tëkatë (B), tëkataw

(S), beroemd, berucht; katë (é)’ntas pinggal
(B), den datum bepalen voor het gestand
doen van eene gelofte; katë (B), [kataw

(S)] ’ograng; men zegt.

katjang; boon, erwt, peulvrucht;
soorten zijn: katjang: doedoq (B), doedo’áq
(S), (stokboontjes); (é)’ntadoe; gimbol (de

i dëébong; këripstt (S); koeli; lidi; padi:

pandaq; parang (geneeskrachtig); pëgrot
‘ajam; rëdjang; rëgis; tëtikos.

katjë (B), katjaw (S); glas, als grond-
stof: karaft.

katjip; schaar, waarmede men stukjes
van de pinangnoot snijdt.

katjog; katjok (S), katjog’än, bëkatjog
(B), [bëkatjok (S)], den coïtus uitoefenen:
ngatjog boerst; paederastie ; ngatjog këbaw ;
bestialitas.

katon — tampak; het woord wordt
zelden in de spreektaal gebruikt.

katong; zeeschildpad; soorten zijn:
katong: bëlimbeng; kara; ’oetip.

katop: toe, dicht, toegedaan, dicht-
gemaakt; ngatop, dicht maken, sluiten;
péngatop katjë (B), [katjaw (S$)] — sëmpal
en soepag; tëkatop, gesloten, toegedaan,
dichtgemaakt. —

kawah (B), kantjah (S); een zeer
groote ijzeren pan of ketel.

kawaj; ngawaj, iemand roepen door met
de hand te wenken; sëkawaj’än, een teeken
dat jongelingen en jonge meisjes elkander
geven als bewijs, dat zij het oog op elkander
hebben, als knipoogjes geven etc.

kawal; ngawal, in hechtenis stellen ;
kawalan, gestrafte, veroordeelde.

kawan; makker, kameraad; volgeling ;
kudde, vlucht, troep.

kawat; metaaldraad.

kawë (B), kawaw (S), koffieboom ; kawéë
(B), [kawaw (S)]: bësëmah ; cofféa arabica ;
__lanang; libéria koffie. Tijdperken van bloei
en groei van de plant heeten: ngidjang ;

E wanneer de boom in bloei staat; njoegrong
_ poetig (B), [poeti’äq (S)], wanneer de
_ bloesems afvallen; bëboe(w)'äh pangkal;

4 (S)], wanneer de boom goed vrucht begint

_ Manna); moekol (ook: moepoe) “agong;
wanneer de oogst het grootst is; (tegen
het 6° jaar); ading moekol (ook: moepoe)
_ ‘agong, als de boom 7 jaren oud is.

den heidenschen ritus.
kawog (B),

ingezonken van de oogen.

kë — ka I; ook voorvoegsel tot vorming

II naar; katas [ook:
këatas, naar boven;
neden; ködalam, naar binnen ; këloe(w)’ägr,
naar buiten.

këbal; onkwetsbaar.

__këbagr; ngëbagrka(n) sajap, uitspreiden
van de vleugels zooals een kloek om hare
jongen te beschermen;
zooals roofvogels in dé lucht (J).

iets vastbinden, vastleggen; këbat pinggang,
„gordel, middel, band

__ këbaw; buffel. Naar den vorm van
de hoorns onderscheidt men de buffels
in: këbaw: bi(j)ong; (é)’mpang (B), gë-
gants'äh (S); koengkom; ranggah:
tjanggig (B), [tjanggi'äg (S)]; tjapang

zich uitspreiden

_ këbat; ngëbat, binden, vastbinden, aan «

*alos; /

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST.

‚wanneer de plant de hoogte van het in
Bloei staand padigewas heeft bereikt; bätjap,

_ wanneer de boom voor het eerst vrucht
draagt; bëboe(w)’áh pönjëlë (B), [pénjëlaw

te dragen; (tegen het 5° jaar althans in
de Bësémah-Oeloe-Mannaq, Pasoema-Oeloe-

kawen; kawin ’adam, huwelijk volgens |

kawo’äq (S), ingevallen,

van het accidenteel pasief en van rang-
_ sehikkende en verzamelende telwoorden;

koe(w)’atas (S)] of
këbawah, naar be-_
‚ van tweede gewassen op een ladang aan-

|
|
I
|
|
|
|
|

67

soendoej; rantjing; lawas; tjoekogr. Naar
den vorm van de insnijding in het oor
onderscheidt men de buffels in: kèöbaw:
bëdjawir; bëlah goenting; pingas (B),
tingas (S); rantjong; rantjong tabong;
roempong; sëping ti(j)’äng: tëboq (B),
[tébo’áq (S)] koembang; këbaw djalangan,
wilde buffel; këbaw djëroendjongan, jonge
buffel, wiens hoorns + 1 span lang zijn;
këbaw sa’otan; de buffel, die bij een » bim-
bang” geofferd wordt, en welks vleesch
noodig is voor de »ramo’án poendjong”,
zie die woorden; këbaw grëbong pakoe; de
buffel die voor het aan te richten maal
bij een »bimbang” nevens den »këbaw
sa’otan’” wordt geslacht; këbaw (&)’mpol (S),
de buffel die bij een sterfgeval wordt ge-
slacht [in die beteekenis in een »’andaj
'andaj’”” (zie dit woord) aangetroffen).

këbi(j)’ol; e. s. v. boom.

këbilan; vreugde, blijdschap, genoegen.

këbilë (B) (grwd.: bilë); këbilaw (S),

(grwd.: bilaw); wanneer ook, op welk
oogenblik ook.
këbiri; gesneden, gecastreerd.
këboe(w)’äl; wang.
këbon; tuin, plantage; këbonan, tuin

gelegd, wanneer de ladang minder geschikt
is om weder met padi te worden beplant.

kébong (B), taber (S), voorhangsel, gor-
dijn; kébong ’alamkari (B), een gordijn van
mooi chits vervaardigd, indertijd dienende
om de »balaj” (zie dit woord), tijdens eene
rapatzitting in twee helften af te scheiden.

këébor (B), gëbor (S): tëkëbor (B),
tëgëbor (S), uitgekomen, te voorschijn ge-
komen van de ingewanden.

këbot; zie boeloh (B).

këdadap; tëkëdadap, gezegd van iemand,
die ziek zijnde eten nog drinken wil.

këdaj; open, niet achterhoudend; ook

68 MIDDEN
gezegd van iemand, die recht door zee
gaat.

këdakah (B);
varken.

këdal; e.s. v. huidziekte.

këdan; tëkëdan, in de klem zitten, bijv.
niel voor- of achteruit kunnen, geen geld
hebben enz.; ook — tékëkot, zie: »këkot”.

këda’oq (B); een scheldwoord ; zooveel

scheldnaam voor een

bezigd.

kédagraw ($), een mand voor padie;
inhoudsmaat overeenkomende met 4—5
»koelak”’, (zie dit woord).

këdëmpong; klanknabootsend woord
voor een poffend geluid.

kédi(j)'ät: wenk, teeken; zinnebeeld,
doelwit.

këdjap; knip met het oog.

këdjagr; ngëdjagr, nazetten, vervolgen, |

trachten in te halen.
këdjat; ngëdjat, samentrekkend.

MALEISCHE WOORDENLIJST.

këdos; ngëdos, een onvriendelijk gezicht
trekken.

këganti; bedeesd kijken van iemand,
die verlegen gemaakt is.

këka’'ing — kékingkeng. }

këkal; bestendig, blijvend, duurzaam,
eeuwigdurend, onvergankelijk.

këkalab; ooit; (&’ndiqdë (B), [(é)’n-

‘ didaw (S)), këkalah, nooit.
als ons sukkel, suffert; ook als vloek ge- |

kédji; ngëdji, iemand hij den keel of |

bij de hand vatten om hem tot eene be-
kentenis te dwingen.
këdjel — këdji.

tëkëdjot, verschrikt, ontsteld, onthutst,
eensklaps, onverwachts; sékëdjot, kruidje
roer mij niet; ngëdjotka(n), iemand aan
het schrikken maken, doen schrikken.

këdoedor; e.s. v. heester met genees-
krachtige bladeren.

këdoempong; e.s. v. riviervisch.

këdoengkog (B) =— kapot.

këdoeroh (B) = kapot.

kédondong; e.s. v. boom.

këdok; zoekende in iets tasten, bijv.
met de hand in den zak.

këdog (B), këdo’äg (S); gew. kökëdoqg

(B) en köködo’äg (S); sternumkuil.

këkambit; wandelend blad, wande-
lende tak.

këkandji; glazenmaker; soorten zijn:
këkandji: ’abang; galag; “idjang; ’itam;

‚ këtjig (B), këtjr'äqg (S): tagoq (B).
këdaroh (B), kédaro’äh (S)=kädakah.

këkando'äg (S); muts van boomschors
daags na het buwelijk in de »soembaj “anag
boeloe tëlang”” gedragen door de vrouw bij
het zoeken naar varens (»pakoe””) welke als
toespijs moeten dienen bij het maal, dat zij
haren echtgenoot bereidt; zie »soembaj”’.
kékaáng; gebit; tali kékang, leidsel.
këkagr (ook: këkar); 1 uitgraven,
weggraven der helling; IT met de klauwen
krabben, omkrabben bijv. de aarde.
këkaroh (B), këkaro’áh (S); I bond-
genootschap tusschen doesongenooten; kéë-

‚ karoh (B), [kékaro’áh (S)] sedoeson (ook:
këdjot; schrikken, schok van het lichaam; |

sëlamau): IL het maal, dat men aanricht,
ter eere van iemand die denzelfden naam
»sönamë (B), [sënamaw (S)}”’ draagt.
kékas; goederen door de vrouw bij een
» koelë (B), koelaw (S)” huwelijk ten huwelijk
medegenomen; de hoeveelheid en waarde
daarvan hangt af van de soort van »koelë (B),
[koelaw ($)) huwelijk; [zie koelë (B)].
këkat; 1 onaangenaam van lucht in

een vertrek inz. tengevolge van veel rook;-

bökëkat (ook: bëkëkat ’asap), het niet
kunnen uithouden van den rook; II dicht
van den nevel.

këkawang; 1 zie groemah; II (B),
heen en weer bewegen van vruchten (J).

MIDDEN

___këkëdoq (B), zie: kädoq këkëlah (S) =
_bi(j)asë (B).
_ këkibang; ec. s. v. vogelverschrikker
_ op de rijstvelden.
_ këkingkeng; huilend, jankend van
honden.
Berkekigré (B),
__@.s. v_ boom.
__këökitir — kinting-kinting.
këkoedaw ($); de houten klampen
_ beneden en aan weerszijden van eene
_ buffelkar enz.

këkoepaq; e. s. v. vogelverschrikker
op de rijstvelden.

këkoenang; glimvlieg.

këkoe(w)'ät;e s. v. vogelverschrikker
op de rijstvelden.

këkoe(w)'äq — gënggam.

këkoq (B), kéko’äq (S) 1 — gönggam:
__ den inhoud eener vrucht met een’ vinger
__ uithalen, (J).

këkogr (S) — koekogr.

këlaboe; grauw, aschkleurig, grijs.

këladi; e. s. v. plant met eetbaren
knol; soorten daarvan zijn: këladi: djoepi:
_mapogr; moebon; nangkaw (S); nibong:
_ pati ’itam; sëlasih (B), sölas’äh (S);
_ rawang.
këlahagr (B), këla’âgr (S); tökëlahagr
_ (B), [têkëla'âgr (S)], voor den dag gekomen,
__in eens te voorschijn gekomen, zooals iets
__dat in keel of neus zit.
__këlahi; bëkëlahi, vechten, plukharen.
këlam; I donker, duister, zwart van
den nacht, de zon, de maan van haar
laatste tot eerste kwartier, de oogen;
_ këlam kabot, stikdonker; këlam roemë (B),
_ [roemaw (S)] of këlam boeloe, schemer-
_ donker;
II verdwenen van personen ;

nangkaw kigraw ($):

__ van ver verwijderde voorwerpen;

_ MI këlam kêlam, onduidelijk zichtbaar

MALEISCHE WOORDENLIJST.

69

IV këlam pagi (S), e. s. v. kleine »sëra’ot””
(zie dit woord), door het Sërawajsch meisje
ook als amulet gebezigd tegen kwade in-
vloeden van geesten.

këlambang; tëkëlambang, afgespoeld
van aarde, grind, door hevigen regen.

këlambet; vleermuis; soorten zijn : kë-
lambit: biring; 'itam ; potch (B), [poti’äb (S)].

kélamboe; gordijn, bedgordijn.
këlamin; paar, bijv. man en vrouw,
huisgezin.

këlandongan — kandong: II.

këlang; zie: këlop.

këlantong; dorre, gele bladeren, welke
nog niet zijn afgevallen.

këlap; tëkëlap, vast in slaap; sëkëlap:
boedaq; toe(w)ë (B), toe(w)'aw (S), zie: ’agri.

këlapë (B), këlapaw (S), kokosnoot,
die goed rijp is wier bast reeds donker-
grijs van kleur is.

këlasang; het vocht, dat uiteen stuk
»kajor lëban*” of »kajoe mègrampojan”’ (zie
» kajoe”), druipt nahet ineen olieof petroleum-
vlammetje te hebben verbrand, welk vocht
alsdan opgevangen wordt op een »parang”
(zie dit woord), of een stuk ijzer, dat speciaal
daartoe in het midden eene uitholling heeft ;
ngëlasang, de tanden met dat vocht bestrij-
ken, waardoor ze zwart glimmend worden.

këlasë (B); voorschoft van een dier (J).

këélat; samentrekkend, wrang; kélat
masam, wrang en zuur, zooals onrijpe
mangga.

këlatoe; roet.

këlawaj; waarmede de broeder zijne
zuster aanspreekt.

këlawing; zie: randë (B).

këtë (B), këlaw (S); aanstonds, weldra,
zoo met een.

këlëbap (ook: këkëlëbap); slaan met
pooten en vlerken, spartelen, zooals een
dier, dat pas geslacht of aangeschoten is.

70

këlëbi (ook: sëlëbi); stuitbeen.
këlëbis — kojag.

këlëdon (B) — mandag.
këlëget — këlëndjagr.

këlëkaq; I ngëlëkaq, een weinig het

baadje open maken, omdat men °t te warm
krijgt; II — kojaq; III — gëlëbang.
këlëman; donker, duister.
këléndjagr; I — gagaw;
II tëkëlëndjagr, aan stuipen lijden.

këlëntong; gew. toelang kêëlëntong |

T == këlébi (?); II schoft (schouder).

këlëpat (B); këlëpat këlëpat, slingeren
van de kwabben van een os (J).

këlëpagq; bëkëlëpag, klapwieken.

këlëpet; kèëlëpit: maté (B), [mataw
(S)], ooglid.

këlétik — këlékag.

këlëtsg (B), këlëtwäg (S); spartelen
zooals de afgehouwen staart van hagedis
of slang.

këlëtjos — koetjil.

këli(j’'äng; ngëli(j)’äng, stuipachtig
heen en weer krommen (J).

këliling; rondom, in het rond, omtrek.

këlém; smalle zoom aan een kleed;
ngëlm ; zoomen.

kélindan; het touwtje, waarmede de |

versierselen van de »tali pasong” (zie: tali),

zijn bevestigd; kélindan kintjigr; de om het

rad van het spinnewiel gelegde draad.
këlindang; I langwerpige houten kist,
rustende op een voetstuk van rondhouten
voor het opbergen van precioca’s, dienende
tevens als slaapplaats voor den heer des
huizes; IÌ opeenstapeling van balken, die

kruislings op elkander geplaatst zijn, waarop |

enkele woningen rusten.
këlingkingan (zelden: köëlingkeng);

pink; këlingkingan këting; de kleine teen.
këlinstp (B), djantong ($S); hartvormige

punt van den bloemtros van den pisang.

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST.

këlintang; muziekinstrument.

këlinting — kéëlinsip.

këlintong; zie: toelang.

këlintoqg (B). këlinto’äq (S); schuin
op een oor staan van hoofddeksels; ook
met een schouder op een andermans

‚schouder leunen.

këlipin — kéliroe.
këliroe; misleiding, dwaling ; verkeerd,

‚in de war, vergist.

këlisi; vliezig omhulsel van het bam-
boesriet, van rottan.

këlisoe — këridog (B).

këloejaqg, tékëloejag; I geschroeid;
IL geheel of gedeeltelijk losgaan, loslaten
van vel, schil en derg. _

këloelot (S); vleugel van de »koembang
padang”’ die met een zilveren kettinkje aan de
»sobang’’ wordt gehangen ; (zie die woorden).

këloemas; praeputium clitoridis.

këloembaj; een schaaldier, waarvan

‚ het huisje aan een »kalong” (zie dit woord),

wordt geregen.

këloembos; helm waarmede een kind
geboren wordt.

këloemot; jong vruchtvleesch van de
kokosnoot.

këloempoek; hoop, groep.

këloengkong; I de nog zachte en
eetbare dop van de kokosnoot ; II këloeng-
kong boesogr; e.s. v. wesp.

këloengkongan; luchtpijp; (ook:
strot); këloengkongan karatan; kriebeling
in de keel, zonder dat men behoeft te
hoesten.

këloepaq; hulsel of dekblad, dat zich
van het voorwerp loslaat.

këloepas; geschild, onthuid, ontveld.

këloeping (B), këloepas (S); dekblad
(hulsel) van het eetbaar uitspruitsel o. a.
van bamboe.

këloepoqg (B), këloepo’äq (S) — kölëbap.

_ këloeragq; een in het wild voorkomend

_ këloetjong koetjsl.

këloe(w)’äng;e.s. v. groote vleermuis;
soorten zijn: këloe(w)'äng: biring; potih
(B), pots’áh (S).

_broodboom, welks vruchten van
_ pitten zijn voorzien.

groote

_ngëlo’áh (S), naar zijn adem snakken,
diep ademhalen om tot adem te komen.

e. s.v. touw wordt gemaakt.
këlong; I steenen vuring van een smidse ;

_ zoodat de einden evenwijdig loopen.
këlop; holte, kuiltje; ingedrukt in het

_ këlang këlopan, met holten en bulten van
een’ weg.

këmali pèmali.

këmalong; e.s. v. eetbare meelachtige
knol. |

këmangan; verwonderd.
___këmagraws; droog van het jaargetijde.
_ këmagri; gisteren.

_„këladi”’ (zie dit woord), met groote bladeren.
__këmban; es. v. borstdoek.

zwellen van vruchten;

men; kémbang matë ’agri (B), [mataw
‘agri (S)], tegen half zeven ure ’s morgens;

' II in het midden omgebogen bijv. van rottan,

midden bijv. van het hoofd; voren van een
_karrenrad; këlop dagoe; kuiltje in de kin; |

këmang; e.s. v. boom op de »bindjaj’” |
gelijkende, welks vruchten echter grooter zijn
dan die van de »bindjaj”; (zie: »bindjaj’).

këmbahang (B), këmba’âng (S), e.s. v.

_kémbang; 1 ngömbang, uit elkander, |
zooals gekamde boomwol: grooter worden, |

BAE ontplooid, open, ontloken van alles,
wat men zich samengevouwen en in elkander
_ gesloten denkt bijv. bloemen, zonnescher-_

këloe(w)ih (B), kéloewi’äh ($); de,
këéloh (B), këlo’áh (S); ngöloh (B),

këloj; het bekende indisch vlas, waarvan

|
|

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST.

71

III kékëmbangan, groote progenituur;

IV këmbang sëta’on; e. s. v. plant met
bloemen die het geheele jaar door bloeien.

këmboehong; e. s. v. »kasam” (zie
dit woord), van rijst.

këmboe(w)’aj; e. s.v. zoutwaterslak.

këmbong; I opgezet, opgeblazen, bol,
bolle kant van iets; ook: vol, gespannen,
goed gevuld; II këmbong bèts, kuit;
këmbong lëngan; een maat nl. de omvang
van den benedenarm bij het dikste deel.

këmèëdjot [grwd. këdjot; (?)] hart-
aderslag.

kémèëlamptran(B), gëmëlamperan (S),
kossem, kwabbe aan den hals van een os;
de lel van een’ haan.

këmëlësigr bërajag.

kémëénd?r (B) — kongssr.

këmèëndon; weemoedig, bewogen. ont-
roerd, aangedaan (in de spreektaal zelden
of nooit gebezigd).

këméndor; gezagvoerder; ook : stuur-
man.

kémënjan; de benzoë, (e. s. v. wierook
of welriekende hars).

këmèënti’äh (S); zeer mooi, fraai,
uitnemend; (het woord wordt in de spreek-
taal niet gebezigd).

këmèrënjit (B), këmërënting (S);
rad, snaterend van de tong.

këmörësiq'än — gëgrisiq (B).

këmërëngihan; poreus zooals puim-
steen (J).

këmêëti; e.s. v. houtmijt.

këmih (B), këmtäh (S); urine; uri-
neeren.

këmiling; e.s.v. boom, die oliehou-
dende noten levert. welke bij de spijs-
bereiding worden gebruikt.

këmindom; këmindom pëöloh di sëlangkë
(B), tëtëlikong pëlo’äh di sëlangkaw (S),
door en door bezweet (lett. zoo sen nagè”

72 MIDDEN

zijn, dat het zweet van het voorhoofd op

het sleutelbeen neerdruppelt).
këminjaw; vloeien, biggelen van tranen.

MALEISCHE WOORDENLIJST.

këndang; e. s. v. mandje, waarin de

‚werktuigen voor het weven worden bewaard.

këmigroh (B), gömiso’äh (S); onge-_

stadig van personen die niet stil zitten.
këmes; Donderdag.
këmisir; rondslenteren.
këmisol (B) = këmigroh.

këmit; I wachtvolk; kémit djoelatan, |

heeredienstplichtige, die van »doeson” tot

këndag; minnaar, minnares.
këndëri; e.s v. gewas, waarvan de

‚vrucht (half zwart, half rood boontje), ge-

»doeson” een brief of boodschap overbrengt,

goederen transporteert enz. ; kémet tandjag ;

heeredienstplichtige, die gedurende den tijd, .

waarop zijne doesongenooten heeredienst
verrichten buiten de »doeson”, het dorp
bewaakt;

IT këmet ‘awaq; zie: »pakajan pérang”’. |

këmoedi; roer van een vaarluig.

këmoemoe; e.s. v. këladi.

këmoemog (B), këmoemo’äq (S) ;e. s. v.
sprinkhaan.

kémoening; e. s. v. boom.

këmoegroe; een droogrek inz. een

bamboe (ook wel: een stuk rottan).

këmoetak; rammelen van pitten in
droge vruchten.

këmot (B); ngëmot, bijten, stukbijten,
af bijten.

këmpëgrasan [grw.: pögras (?)], in-
stuiven van den regen.

kéëmpiq (B). këpik (S); draagkorf van
boomschors met opschuivend deksel.

këmpis; ingevallen van de wangen
van den huik.

këmpot; zie: 'idapan.

kënal; kennen. herkennen.

kënan; — dij)ë (B); gewoonlijk ge-
bezigd tegen zijn ouders.

kënang; behagen, welgevallen.

kënangaws; e.s.v. »pi(j)anggang”’.

kënangë (B), kënangaw (S), e‚ s. v.
boom met welriekende bloemen.

‚ bezigd wordt tot het wegen van goud.

këndi; aarden waterkruik met tuit.
këndidaj; e. s. v. boom, naar welks
bloei, vruchtzetting enz. de werkzaamheden

‚ van den ladangarbeid in de beneden Sërawaj

en Bësémahstreken geregeld worden; de
bast van den boom dient ook als surrogaat
voor de pinangnoot.

këndiri; e.s. v. groete tomaat.

këndoeri; godsdienstig feest (verzoe-
ningsfeest); soorten van këndoeri’s naar
gelang van den hoofdschotel. këndoeri:
'apam; bënasi; boebogr bëlantan; boebogr
‘itam; doelang; poendjong; sanggagr; tigë
(B), [tigaw (S)] pinggan; (zie die woorden).

këndogr; slap, los, niet gespannen
bijv. van een touw, de teugels.

kënë (B), kénaw (S); geraakt, getroffen,
aangedaan door, juist, passend, van pas
zijn; gekregen hebben van eene ziekte,
vloek enz.; kënë dëndë (B), kënaw dëndaw
(S), boete beloopen; beboet worden; kënè
(B), kënaw (S): pi(j)'älang djoedoe; gezegd
van getrouwde vrouwen, die door kwade
geesten (djin) bezeten, zich op jongelingen
verlieven en den bijslaap met hun’ echt-
genoot niet meer willen uitoefenen, welke
vrouwen zich vaak ten slotte het leven
door ophanging benemen; pinggang ; men-
strueeren; pojang, kippencholera; tawar,
de pokken krijgen; tipoe, bedrogen (worden) ;
opgelicht (worden).

këning; voorhoofd, (zelden de wenk-
brauwen; zie »boeloe””); pëngëningan
pêlipisan. |

kënining; e.s. v. boom, welks bladen
voor dakbedekking worden gebezigd.

jp _

_ kënjang; verzadigd.

_ kënjoenjog (B), kënjoenjo'äq (S) —
lembot.

___kënong; galmend geluid zooals van

(zie dit woord).
verkënital;
_ gebonden.
këntjang; strak, stijf aangehaald.
këntjat; ngëntjatka(n), bij kleine hoe-

këntjom — koentom en koentjop.
kèntong; galmend geluid zooals van
eene kleine klok, een holle bamboe met

____këntot; veest, wind; tëkëntot, bij on-
_ geluk een veest laten.
këpadéë (B), képadaw (S), aan, naar, bij,

8 sirihbak van de »boeloh bëmban”, (zie.
_boeloh). |

_ vruchten, die eene bittere en bedwelmende
_ pit hebben.
__këpal; 1 klont, kluit;

_toe(w)ë” [toe(w)'& boedjang: toe(w)’é gadis]
(zie die woorden), na elk feest, waarbij
een karbaw geslacht wordt.
ontoereikend, niel
_ weinig na.

afgewerkt, op

zonden.
_këpat — ti(j)’op.

een groote klok, van een’ koperen »gong”’, |

dik, lijmig, niet vloeibaar,

veelheden uitstorten van het water uit een_
_»gërgoq (B)” (zie dit woord), na de opening
een weinig met den duim te hebben afgesloten.

spleet, waarop geslagen wordt met iets hards.

_op; meer in gebruik is (é)’nggi en padë (B).
këpah;e.s. v. eetbare zoetwater mossel.
këpaj: këpaj mêëlajang; een vierkante |

képajang; e.s.v. boom met eetbare

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST.

képalangan [grw. wellicht ’alang; (?)],
een
| wijls, dikwerf, vaak.
_ këparat; zoenoffer voor het niet houden
van een eed of tot boete voor andere

15

këpërah; gewoon, gewoonlijk, gewoonte.

këpi(j)’äh; kalotje.

këpinding; wandluis; këpindeng tanah
e. s. v. wandluis; këpinding ’ajiq (B),
Fajt'äa (S)), e. s. v. waterjuffertje.

këpit; geklemd tusschen den arm en
het lijf; ngëpit, iets zoo dragen, iets tus-
schen de beenen drukken als een rolkussen ;
sökëpit (B); e. s. v. kinderspel.

këpiting; e. s. v. eetbare zeekrab;
këpiting rëndjongan; kreeft.

këpong; ngépong, omsingelen, omringen,
insluiten, belegeren; sëköpong, e. s. v. kin-
derspel.

këpog (B), 1 képo’äq (S); klapwieken ;

| bëkëpog (B), [bököpo’áq (S)], sambil bö-

koekog (B), bëkoeko’áq (S), klapwieken en
kraaien;

HI (B), een groote korf om daarin de
kweekplantjes te doen.

këraboe; e. s. v. plat rond oorversiersel
van goud.

këgraj; korrelig van gare rijst.

kërakat; e.s. v. stelnet.

këramat; heilig graf.

kërambet; sikkelvormige dolk.

kërampang; liesplooi.

këran ; stookplaats buiten de woning,

| waarin arensap wordt opgekookt, (Volgens
1 (B), geschenk, bestaande in: »lëmang”’, |
_da’ing, kasam, doedol, loe(w)’ë, en één of |
_ meer kippen, gegeven aan de »’inang

(J) elke stookplaats buiten het huis).
kërandah; ngërandah, iemand telkens
in de rede vallen.
kërandji; e.s. v. boom met rivsche
vruchten.
kërang; e.s. v. zeeschelpdier.
kërap; dicht naast elkander, dicht
bijeen, goed aansluitend; kërap kali, dik-

kërapik: een hazardspel nl. »kruis en
munt”. |

këgragq; aanbrandsel, aangebrande korst
in pan of pot.

74 MIDDEN

këgras; hard, stevig, sterk, straf, streng ;
stijf van het lichaam; ngëgrasi, geweld
aandoen, dwingen.

këgrat; afgesneden stuk of brok, stuk,
gedeelte van een geheel; sökëgrat, een
stuk, gedeeltelijk.

këgraw; roos op het hoofd, schilfers.

këgrawaj; e.s. v. groote wesp, die
haar nest in den grond maakt.

këgrawat (ook: kërawat); rottan
reepen, waarmede de dissel door omwoeling
aan den steel wordt vastgemaakt.

kögrbaj (këgrébaj), (ook: kèë(r)ëbaj);
getrouwde vrouw in tegenstelling van onge-
huwd meisje; këgrbaj: bangking; eene
vrouw, die niet meer menstrueert; boen-
ting; eene jong gehuwde vrouw, die nog
niet gebaard heeft.

këgrbog (B); gew. bakol këgrbog;
zie: bakol.

kërdi; — boengkas (?).

kërdjap; knip met het oog; kërdjap
kérap, knipoogen.

kérdjë (B), kërdjaw (S), werk, bezig-
heid, arbeid, bedrijf, handeling; kërdjëán —
‘agog (B).

këgrë (B), këgraw (S); aap inz. de
meerkat.

kërëdag; aangedroogd vuil inz. vuil
aan borden, kopjes en schoteltjes.

këgrënggë (B), kögrönggaw (S); es. v.
groote, roode mier, welks beet sterk brandt.

këgrënjot; knarsen van de tanden,
van de deuren.

kërënting; klinken, zooals bijv. een
glas, waartegen men met een mes tikt.

kërëpak; een krakend geluid; béké-
röpak kërtpak, trappelen zooals paarden.

kögrët: (?).

këgrëtag; krakend geluid zooals van
een stuk hout, dat doorgebroken wordt;
ook: knarsen van de tanden,

MALEISCHE WOORDENLIJST.

këridoq (B), kérido’áq (S); tëkéridog
(B), tékëérido’ág (S); verstuit, verzwikt;
ook: vallen van een’ zieke uit zwakte.

këgrih (B), (ook: kérch); kégri’äh (S),
(ook: kérs’'äáh) — litaq en sangat.

kërik — giriq (B).

kërikiq (B), kérikt’äq (S), schateren
bij het lachen, hardop lachen.

körilagr; (ook: këkërilagr) (B); heen
en weer rollend van de oogen, (J).

kërilsq (B), kérild’äq (S); e. s. v. krekel.

këriloe (B), kërilong (S); een bam-
boezen dwarsfluit.

këgrindjing (ook: kérindjing); e, s. v.
boom.

kégring; droog, dor.

kërinjop; tëkërinjop, ingevallen van
de wangen.

kërep; bloedverwanten, familie (nl. af-
stammelingen van grootvader in de rechte
linie, die bij »’adat koelë (B), [koelaw (S)}”
(zie »koelë”), zijn gehuwd; ook : erfgenaam.

këriq (B), kër’äg (S); ngëriq (B),
ngërt’äq (S), uitkrabben, afschrapen.

këgris; I kris, de indische dolk; soorten
zijn: kögris: ’ankat limé (B); 'asam pèdas;
damagr karaw ginan (S); djangkong ; man-
darang; pandawan (S); paniwein (S); pa-
rong; rvangga tjatjing; santan; sëpoekal;
tjëritaw bisoe ($);

II këkëgris; a. de nog niet geopende
pluim van palmen; b. zie: pinggan.

kërising; vijlsel; ijzerdeeltjes die bij
het smeden afvallen.

kërisiq (B), këris’äq (S): grind, grof
zand.

këgrst; 1 stijf in elkander gesponnen
van garen; Il sëkot; pëngêërst, vrek.

këgritaws; inktvisch.

këriting; kroes, een weinig gekruld
van het haar.

këgrnaj; zie »sigrih”’ (B).

kërnè (B), [ook: körënë (B)], kérnaw
(S), (ook: kërénaw (S)]; omdat, wijl, aan-
gezien, dewijl; om, wegens, ter zake van;
oorzaak, reden.

_ këro; e.s.v. wortel als surrogaat voor
de pinangnoot gebruikt. |
_këgroebot; e.s. v. plant.
_ këgroekagq; schaal van
laton”’; (zie bansng).

_ këéroekot (B); krampen in de lede-
maten (J); verrekt van spier of pees.
këroelat; ngëroelat, zoodanig met de
oogen draaien, dat alleen het wit zicht-
baar is.

_ këégroempang; cocon.
këgroengkang (ook: këroengkang);
een kokosnoot, die nog niet geheel door-
vreten is door eekhoorns; këgroengkang
palag — tëmpoerong palaq; zie: palag.
_ këroenjoq (B), kéroenjo’äq (S); tëkë-
roenjog (B), tëkëroenjo’äq (S); gekreukt
van gesteven goederen. |
këroentong; een mandje van ge-
vlochten »boeloh bëmban’”’ (zie boeloh), om
bij de vischvangst daarin den gevangen
visch te doen.

_ këroetjak; 1 ngöroetjak, smakken met
den mond onder en na het eten;
_ Il këroetjak-këroetjak, klanknabootsend
woord voor het geluid veroorzaakt door
het loopen in diepe modderpoelen, bij het |
branden van bamboe.

kéroetot; vergroeid, verkromd; klein
en krom gegroeid, van personen, vruch- |

de »baning

kéroe(w)'än; (&)’ndiq (B), [(E)'ndäq_
(S)] këroe(w)'än; onzeker, ongeregeld, in
de war; ik weet ’t niet, (het woord wordt
meestentijds in ontkennenden zin gebezigd).
_ kèroh (B), kéro’äh (S); troebel van water.

_ këgroh (B), kögro’áh (S); ngëgroh (B),
ugëgro’äh (S), snorken van een varken.

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST.

‚ hoogst gemanierd,

75

këgrok (ook: kërok); ngëgrok, uit-
snijden, uitkrabben bijv. het vruchtvleesch
van de kokosnoot; het aanbrandsel van
rijst uit pan of pot.

kërolsq (B), kërol’áq (S); eene ton-
vormige fuik.

kërong; kring; ring om iets; kërong
mèndalé (B), [méndalaw (S)|, kring om
maan of zon.

kérontjong; holle zilveren of gouden
ringen om de enkels; met steentjes er in
of belletjes er aan.

kërosok; ritselen, schuifelen, geritsel.

kërosi; stoel.

këgrot; gew. ngëgrot, geschrompeld,
geslonken van vel van de handen; ook:

. samentrekkend; këgrot këning; rimpel op

het voorhoofd; ngëgrotka(n) këning; het
voorhoofd fronsen.

kërotak; kërotak këratek ; e. s. v. vogel-
verschrikker.

kérpë (B), kérpaw (S); het van rottan
gevlochten gedeelte van de »djangki”’. (zie

‚dit woord).

këgrtas; papier.
këgrtaw; de moerbezieboom.
kërtëé (B); kërtë ngan pëgantë (B);
fatsoenlijk, de adat
overeenkomstig. (In de spreektaal, zelden
of nooit gebezigd).

kësaj — kintjah.

kësat; ruw, ruig, oneffen van een plank.

kësëmon; beschaamd zijn, verlegen,
schaamte, ontzag.

kësëné (B), késénaw (S) [ook : tjëmen
($)], spiegel; kësönë maté (B). kësënaw
mataw (S), bril.

kësi(j)’äán (B) — boentoe, (het woord
komt alleen in »rëdjong’s” voor).

kësi(j)'oe; (ook: kösi(j)'oe badan), de
loodrechte naden van rottanreepen, waardoor
enkele stukken van de schorsbekleeding

76

aan de buitenzijde van korf en deksel van |
de »këmpiq” (zie dit woord), zijn verbonden. |

kösigr (ook: köser); ngësigr, verschuiven,
verplaatsen; ngësigr (&)'nlarë (B), [(&)’nta-
raw (S)], verplaatsen van merkteekens, |
grensteekens; ngësigr pëlang; een »pëlang”
(zie dit woord), die te smal is bijwerken.

kësct; helen van gestolen goederen;
zie ook: »barang”.

kësoembë (B), késoembaw (S);e. s. v.
plant, die het orlean levert; varieteiten
daarvan zijn de: késoembë (B), kësoembaw
(S): sëtahon (B), [sëta'on (S)] ‘abang
sëtahon potih (B), sëta'on pots’áh (S).

këtajaws; zie: ’inoh.

kèötam; I[ schaaf; II krabbe; soorten
zijn: kétam: ’anget; bangkë (B), bangkaw
(S); bëlimbing; kapagr; poengo’äq (S).

këtapang; e. s. v. boom met eetbare
vruchten.

kétag; e.s. v. kliergezwel, dat open-
breekt. |

këtaris; gew. toe(w)'án këtaris; de,
gewestelijke secretaris.

këtikë (B), këtikaw (S) ; tijdstip, oogen-
blik, rechte of geschikte tijd voor iets,
ten tijde, tijdens toen; sökëtikë (B), sëkö- |
tikaw (S), op den tijd, op het tijdstip. |

këting; voet, poot.

këter; ngëtr, bang zijn, bevreesd zijn,
om iemand te ontmoeten.

këtitcran; tortelduif.

kétjambah; uitgeloopen
zaden.

këtjap; smakken bij het eten. |

këétljag; ngëtjaqgka(n); iemand aanvatten,
aanpakken, bij de hand grijpen en vast-
houden.

këtjaw; gew. këtjaw bëlaw, alles door |
elkander; verward, vermengd, door elkander.

këtjimpong; tot vermaak in het water
spartelen.

kiem van

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST.

këtjig (B), këtjt’ág (S); klein; ook
gebruikt voor onzen verkleinvorm: »je””;
kétjig (B). [kétj'áq (S)] ’ati, ergernis;
geraaktheid, kwalijk nemen; ook: droef-
geestig; kötjig rëégë (B), këtjr'äq régaw (S);
goedkoop.

këtjep; ngëtjip ngëtjep, klanknabootsend
woord voor het geluid, dat men maakt

| bij het siakken met den mond; dat een

kind maakt bij het zuigen.
këtjitji; e. s. v. musch.
këtjoeboug; de doornappel, wiens

‚zaad vergiftig is; een aftreksel daarvan
‚werkt bedwelmend.

këtjoendang; vechthaan, die bij het
kampen het onderspit gedolven heeft.
këtjol; verkeerd, mis; niet geraakt

‘bijv. van een’ klap, enz. ; vergist ; dwaling ;

këtjol ’antanan; teleurgesteld, met ledige

handen afkomen; këtjol pintjang — grimbit.
këtjop; ‘isop en tjoetjop.
këtoembar; korianderzaad.
këtoepat; in van jonge klapperbladeren

‚ gevlochten kubussen gaar gestoomde rijst

die zeer vast in elkander zit; këtoepat
‘ambin; këtoepat ratos; zie pinggan.
këtoepong; hoofddeksel vervaardigd

‚uit een stuk van de taaie bladscheede van
‚den pinangpalm; een bolvormige muts van

de vezeltjes van de »gëndoelë” (B) (zie dit

‚ woord), gemaakt.

këtot (B), tilaj (S) [ook: tjantdl (S)];
part. pud. fem.

këwali; zie: pisang.

këwarasan (gr. wd. »waras”’, dat niet
in gebruik is); gezond, hersteld.

këwesk; köwek köwek ; klanknabootsend
woord voor het geluid van den kiekendief.

kibal (B); kibal kibal (B), (ook : sëkibal
kibal), dëdimbal (S); gedurig iemand onder
de oogen loopen en zoodoende iemand vervelen.

kibang; kibang kibang; heen en weer

schudden, bewegen als water in een flesch,
in een glas.
__kibar; I ngibarka(n) een’ toorts door
heen en weer zwaaien laten opvlammen ;
_ II kibar bali (B), kort snijden van gras
met »parang” of met een »pëdang boeloh”,
eerst van rechts naar links, dan van links
naar rechts; heen en weer zwaaien hetzij
met een toorts, hetzij met een zwaard of
stok enz. (J); zie vparang” en pëdang.
kibet; ngibit, knijpen met de nagels.
kibor: dikiborka(n), in iets kleverigs
rondgewenteld.

kidang; kidang kidang: iemand, die
door een ongeluk getroffen wezenloos ter

kidaq — kajaw.

kidaw; links, linkerzijden.

kidjah (B): doorweekt zijn van den
grond. (J).

kidjang; ree; een middelmatig soort
van hert met ongetakte hoorns; soorten
zijn: kidjang: bëöloekagr; goenong: këki-

van de menstrua tijdens beginnende zwan-
_gerschap.
kidjap (B); ngidjap pitis bantingan;
uitroep bij het dobbelspel als men »veine”
heeft.
__ kidjing; e.s. v. zoetwatermossel.
ki(j)’amat; de opstanding.
ki(j)’ambang; e. s. v. lotus; soorten
zijn: ki(j)"ambang: barot djalë (B); boengë
(B), boengaw (S); hoedag: djalë (B);
_djawoh (B); gi(j)’amon; ki(j)’ambang djagri;
€.s. v. eendenkroos.
_ki(j)’än; dusdanig, zoodanig; sëki(j)’än;
zoo (zooveel, zoo weinig enz); doe(w)ë (B),
[doe(w)'aw (S)] ki(j)’an, twee maal zooveel
enz.; sëki(y’án lamö (B), [lamaw (S)),
[ook : sémbaq ’itoe lamaw ($)]; zoo lang
(van tijd).

neder zit, niets meer ter harte nemend. (J). «

djangan; (grwd. kidjang ?) het verschijnen |

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST.

11

kikil; teen van eene kip, eend; de
voet bij den enkel.

kiker; vijl; kiker ’alos, fijne vijl in
gebruik bij het »dabong”’, (zie dit woord).

kiksgr; [ kiker; IN kikigran —=
këgrit.

kikes; ngikis | afkrabben, afschrapen ;
II afstrijken van een overvolle »koelak”
(zie dit woord), met een stuk bamboe
(»pëngikis”).

kikstan (B) — këgrit.

kilah — kinah.

kilam — kimot.

kilan; span als maat; sëkilan lëpas;
afstand van duim tot middenvinger langs
eene rechte lijn gemeten; sëkilan toendjoq
(B), [toendjo'áq (S)}, afstand van duim
tot wijsvinger langs eene rechte lijn gemeten.

kilang; ngilang, suikerriet persen voor
het maken van »mams” (zie dit woord);
kilangan. suikerrietpers; këkilangan, een
ronddraaiend toestel van bamboe of rottan
op het plein der doeson opgesteld om de
kinderen te leeren loopen.

kilap; tëkilap — loepë (B); ook: zich
vergist hebben.
storten, uitstorten van het
vocht; tëkilagr, uitgestort, vergoten; ook:
uit elkander, verstrooid liggen.

kilat; schitteren, blinken, bliksem, weer-
licht, weerschijn; bëkilat kilatan, sterk
schitteren, blinken; kilat gadjah, bliksem.

kilsm — këlim.

kilep; I tëkilip, aan eene zijde over-
hellen bijv. van een vaartuig; tökilip tëngah
‘agri (S), zie: ’agri;

UI — tiding.

kilsq (B), kil’äq (S); een kind op de
heup zittend dragen; bëkiliq (B), [bëkilt’áq
(S)], gindong ’ajam; een kind wat nog le
klein is om op de heup zittend te dragen, met

kilagr;

‘beide beentjes bij elkander dragen en wel

78

de rechterhand onder de beentjes, de lin- |
kerhand om het lichaam geslagen.

kiligr; (ook: kilir); ngiligr, aanzetten van |
een mes of wapen op een’ kleinen slijpsteen
door het snel daarop heen en weer te vegen. |

kilong (B); 1 bëkilong, kring zooals
aan buffelhoorns; jaarring; IL bëkilong,
kringen trekken in de lucht van vogels,

kilogr; ngilogr, slijpen, wetten, aan-
zetten.

kimbang; ngimbang, op iets loeren
als een tijger op zijne prooi.

kimë (B), kimaw (S); de reuzenschelp.

kimot; ngimotka(n) bibigr; de lippen |
op elkander sluiten. |

kimpong — koentoel.

kinah [ook: kina (B)], kila (S)
djoegë (B).

kindang; ngindang nampi, heen en
weer schudden van de rijst op een wan
tijdens het wannen.

kindjagr; een van rottan gevlochten
ronde mand met een’ band van een reep
boomschors om het voorhoofd gedragen ;
kindjagr kapagran, vuilnismand (waarin
nl. al het vuil, dat in de woning wordt
aangeveegd wordt gedeponeerd).

kindon (B); I e.s.v. klaaglied; II
bökindon, het heen on weer bewegen van
het bovenlijf tijdens men een kind op den
arm draagt om het stil te houden of in
slaap te sussen, terwijl men het kind daarbij
op de part. posteriores slaat [» (më)’mbibik” |.

kingking: kingkeng kingkeng (B); aan-
slaan van jachthonden (J).

kini; nu, thans, tegenwoordig, met een.

kinjaw; ook: këminjaw (B); glans,
weerkaatsing, uitstraling.

kinting; kinting kinteng, eenzelfde ver-
siersel als de »këloelot” (zie dit woord),
waarvan het zilveren kettinkje door een?
garen band is vervangen.

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST.

kintjah; de belletjes aan de »tjaping”,

‚(zie dit woord).

kintjat; tékintjat — tékëdi(j)án ; zie:
këdi(j)’án.

kintjigr; spinnewiel; kintjigr: ’ajdq (B),
'ajt’äq (S), waterrad; ‘angin; windmolentje.

kintjet; kleine hoeveelheden drekstof

‚die onwillekeurig bijv. bij het laten van

een’ wind afgaan.

kintjot: scheef, kreupel, mank; van
vorm of gestalte.

kipang; klapdeur van gevlochten bamboe.

kipagq; schoot; ngipaqka(n), een kind
op den schoot houden.

kipar; ngiparka(n), iets naar achter

‚ brengen wat vóór zat, bijv. een kris achter

in den gordel.

kipas; waaier.

kipat; I vin; ngipat kipat, bewegen
met de vinstralen van visschen; II kipat-
kipat, slingeren met iets in de hand;
III kipat poepotan, de klep, waarmede het
luchtgat van een blaasbalg {poepotan tëpoelih
(B)], gesloten wordt.

kipi; I haarvlok, die men op den slaap
van het overigens kaal geschoren hoofd
van kleine kinderen laat staan; II (B),
rand, die bij een sawah onbewerkt blijft (J)).

kipsh (B); niet rond, een weinig plat.

kiraj (B), tiraj (S); los naar beneden
hangend versiersel; neerhangende franjes
inz. van de »këbong”’, (zie dit woord).

kirang; lange rechthoekige bamboezen
horde aan de zoldering van de woning
gehangen, waarop men tijdens een »bim-
bang” de »doedol”” bewaart; waarop men
de »'oelat sëtëgréë (B), [sëtëgraw (S)}”
kweekt, (zie die woorden).

kigrap; kigrap kigrap
linggoq (B).

kirë (B), kiraw (S), gew. kirë kirë
(B), kiraw kiraw ($), gissen, raden, meenen,

linggoq

meening; naar gissing ongeveer; kirënjë
(B), kirawnjaw (S); toch, eilieve, maar.
_ kiri; links, linkerzijde.
_ kigrih (B), kigr’äh (S), [ook: kéritak
_këératik (S)], e. s. v. vogelverschrikker.
_ kirk; I ngirsk, iets met een scherp
werktuig uitpeuteren; II (B), kili (S),
plaatje van klapperdop. waarmede de twee
koorden van de »tali ’ajam sabongan” (zie
_»tali”), verbonden zijn; III kirsk djaring, het
overdwars doorboord stuk riet bevestigd aan
het boveneinde van een der opstaande palen
van de »djaring boerong”’, (zie »djaring’”).

kirém; ngirim, zenden van zaken;
_kiriman, bezending, gezonden geschenk.
kiriq (B), 1 — tjitjt II; II kirt’äq
_(S); kiriq kiriqg (B), kirt’äg kir’äq (S),
een vechthaan inz. voor hel gevecht op
borst en poot wrijven om hem te kal-
_meeren, niet bevreesd te doen zijn.
_kiroh (B), kiro’äh (S); droog in een
_pan roosten; schroeien van vleesch in eene
heete pau, (J). '

kigrong; I half cirkelvormig; ook ge-
bruikt als hulp-telw. bij het opnoemen
van in stukjes gesneden kokosnoten; II iets
rond uitsnijden of uithollen bijv. den hals
_ van een baadje, den inhoud van een kokos-
_nool enz.
kirog (B), kiro’ág (S); ngirog (B),
{ngiro’áq (S)] nampi; na het wannen de
rijstkorrels op de wan op een hoop bij
elkander brengen door het heen en weer
bewegen van de wan.
_ kisah; oorsprong, afkomst, afkomstig.
Ä kisst; I opschuiven, opschikken; II
kisstlah; »scheer je weg”.
_kisor: I een weinig op zij duwen,
_wegschuiven; II het heen en weêr bewegen
in den mond van een pruimpje tabak.
__kisot; — kisor I.

denken, vermoeden, berekenen; gissing, |

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST. 79

kitab; boek inz. van godsdienstigen of
weltenschappelijken inhoud; kitab kagras,
een geschrift destijds voor en tijdens den
oorlog geraadpleegd.

kitë (B), kitaw (S); wij met insluiting
van den aangesproken persoon; »ik’”, wan-
neer men uit de hoogte spreekt.

kiter (B); ngiter pëéntjang, het dansen
om de »pëntjang” bij »gawi(j)’án”, (zie
die woorden).

kitjap; soja.

kitjeg (B), kitj’ág (S); ngitjiq (B),
ngitj’äg (S), praten, babbelen, kletsen ; kitjig
(B), [kitjr’äq (S)] go’áq; opsnijden, bluffen.

kitjoe; bedrog, list; ngitjoe, bedriegen,
oplichten; pëngitjoe; oplichter.

kitjoh (B), kitjo’äh (S) — kitjoe.

kiwë (B), L oneven (J); II kiwaw (S);
zie: kapag.

kobangan; buffelwed, modderpoel voor
buffels.

kobag;
(zelden).

kodi; een snees of twintigtal ; de twintig
bijv. el.

koebal; het hout; ook: het spint.

pellen, ontbolsteren, villen,

koebis, kool; koebis sèlépah; eene
varieteit.
koebit; een greep tusschen duim en

een van de vingers.

koebong; Le. s. v. vliegende vos met
gevlekte huid; soorten zijn: koebong: bè-
lang; këlaboe; koebong tjëtjaq; vliegende
hagedis; II bëkoebong; Lesbische liefde.

koebongan; gezegd van eene worm-
stekige »dögri(y)’än” (zie dit woord), die
valt vóór ze rijp is.

koedaj; eerst, even.

koedap; telkens snoepen; [volgens (J)
koedapan]; këkoedapan, snoepachtig.

koedëé (B), koedaw (S); paard; hëkoedt
(B), bëkoedaw (S), te paard.

80 MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST.

koedis; schurft, uitslag.

koedjor; lans; soorten zijn: koedjor:
balaw; balaw (é)’ntaq; béramboe; da’on
boeloh (B), [boelo’áh (S) pandahan; tjanaj
maté tigë (B), [mataw tigaw ($)]; këkoe-
djor; zie: pinggan.

koedjot; bëkoedjot, zich wurgen.

koedong; 1 e.s.v. ziekte aan de eind-
leden: verminkt van de eindleden; stomp ;
IL ngoedong; het tijdperk van het vrucht-
zetten van de padi. (Zie padi).

koedog (B), koedo’äq (S); benedendeel
van den nek (?).

koejat — kéloejag.

koekang; de luiaard.

koekap (B) tjaping (S); een zilveren
plaatje met eenige belletjes aan cen touw
geregen, dat door meisjes beneden de zes
jaren voor de pudenda gedragen wordt.

koekaq — këgroekag.

koekoe; nagel, klauw, pennen van
de egge.

koekoh (B), koeko’äh (S); gew. ver-
bonden met »kandal”, stevig, vast, sterk.

koekop; het dragen van een kind op
den rug in een slendang waarbij alleen
het gezicht een weinig onbedekt blijft.

koekog (B), 1 koeko’ág (S); bkoekog
(B), bëkoeko’äq (S), kraaien; zie ook:
sub: »’agri”’;

II e. s.v. pap; koekog djawë (B), pap
van gierst.

koekogr; ngoekogr, afkrabben, af-
schrapen, raspen; koekogran ni’ogr, klap-
perrasp.

koekos; (niet in gebruik); koekosan
bëlangë (B), [bëlangaw (S)], komvormige
bak van roodbruin gebakken aarde om
kleefrijst gaar te stoomen; koekosan kajoe,
eylindrisch houten bak om kleefrijst gaar
te stoomen.

koekot; hoef.

koelaj; slap neerhangend van iets, dat
geknakt is bijv. een tak; tëkoelaj; geknakt.

koelak (ook: koelag); inhoudsmaat

voor droge waren; koelak ’oeloe; + 5!/,

kati inhoudende; koelak padaq, koelak gë-

dong + 5 kati inhoudende; koelak samar;
een »koelak” die tot den rand toe gevuld
is; koelak goenong roentoh (B), goegor
majang (S), boordevol, overvloeiend.
koelam; kunstmatige vijver.
koelagr; plagen, kwellen, tergen, over-
last aandoen.

koelat; LE, niet helder zijn, wat niet
schoon is, wat niet blinkt, wat niet glanzend
is; vuil op de tanden, in de ooren ; II batag
koelat tjëlakë (B), zwanger zijn, buiten
echt; III lasteren; IV — kërëdag.

koelë (B), koelaw (S); patriarchaal
huwelijk ; bruidschat (djoedjoer); soorten
van dat huwelijk zijn: koelë (B): ’agong;
alst; bibet ti(j)'op (ook: këtëkanan); kin-
tang kalth (ook: pësanganan); sërbë sëbë-
dandanan ; koelaw ($): ’agong; ‘alit; bëdot
koelaw tëkani.

Bij het huwelijk hij »’adat koelë (B)”
gesloten worden de volgende geschenken
in de Bésëmahlanden door den bruidegom
»pénganten”” gegeven:

a. de »’oepah bëgr’ading” eene som gelds
ad 1 ri(j’ál (/ 2.50) aan de zuster van
de bruid, die deze in ouderdom onmid-
delijk voorafgaat;

b. de »’oepah bëtjoetjong” eene som gelds
ad 1 ri(j)’äl (f 2.50) aan de groot-
moeder van vaderszijde van de bruid;

c. de »wang rëbotan” (het bedrag ad
libitum) aan de beste vrienden van de
bruid uit haar doeson;

d. de »tjëgraj bëkoendang”’, eene som gelds
ad f 0.20 aan de beste vriendin van
de bruid uit haar doeson;

‘e. de »pintë’án (mè)'nggari ‘anaq mo’anaj

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST. 81

hapag, (zie: »toetogran”) eene som
gelds ad 1 ri(j)’äl (/ 2.50) aan de tante
van de bruid, wier (tantes) (bruid-
schat) »koelë” rechtens toekomt aan
den vader van de bruid;

__f. de »pintë’än mëradjë”, eene som gelds
ad f 25, wanneer de bruidegom gaat
trouwen met de oudste of jongste dochter
van het gezin — anders bedraagt die
som f 12.50 — aan de »mëradjë pangkal”’
en bij ontstentenis van dezen aan de
»mèradjë loe(w)'án groemah”’ (zie »toe-
togran) ;

gg. de »pintë'än miloe mangkal’”’, eene som

gelds ad f 25, aan de »mo’anaj loe(w)’än
groemah bapaq bédèngan sanaq” (zie
»toetogran””) of diens erfgenamen ;

h, de »pintëán mangkal loe(w)’ägr” eene
som gelds ad f 12.50 aan den »mo’anaj
loe(w)'än groemah niniq bëdéngan sanaq
of diens erfgenamen; (zie toetogran);

t. de »djoempotan”, eene som gelds ad
f 25, aan den oudsten neef van de bruid.

In de Sërawajstreken bestaan die ge-

_ schenken uit:

— a. de »'oepah bögr'ading (boe(w)’ading),

___zie boven;

b. de »pintag’än ’anaq mo’anaq boenting”’
zijnde 1 »siwar bësalot” aan den neef
van de bruid ('anaq mo’anaj boenting);
(zie toetogran en siwar);

ec. de »pintaq’än mangkal’ zijnde eene
som gelds ad f 8, of één »këris” van
die waarde, aan den »mêëradjë pangkal”;
(zie toetogran en kërss);

_ d. de »pintaq’án nin’äq”’ zijnde 1 »koedjor”

(genaamd »koedjor toengkat toe(w)’aw

boenting) aan den »mo’anaj loe(w)’än
groemah nins’áq bëdéngan sanaq”’ of diens
erfgenamen, (zie toetogran en koedjor).

__Voorts worden daarnevens de volgende

vaste bedragen uitgekeerd:

VERH, BAT, GEN, LIII,

a, in de »Bësëmah”’ streken ;

1e de »’oerop njawë” bedragende 40
ringgit (rijksdaalder); voor alle soor-
ten van »koelë” is dat bedrag het-
zelfde ;

2e de »rëgë këpëgatan” bedragende:
voor: koelë 'agong; kintang kalth:
10 ringgst; koelë sërbé sébëdandanan,
55 ringget; koelë ’akit, 25 ringgit;
koelë bibit ti(j)'op, 20 ringgit;

3e de »boedaq tëngah”’ bedragende voor:
koelë ’agong; kintang kakh: 55
ringgit; koelë sërbë sëbëdandanan
‘alit bibet ti(j)’op: 15 ringgit.

Van dit bedrag wordt 5 »ringgit” als
»iali koelë” ingehouden, (zie »tali’”).

Ten slotte zij aangeteekend, dat de bruid
ten huwelijk moet meebrengen de »këkas”
en »djindjengan mati”, (zie die woorden).

In de sërawajstreken bestaan die be-
dragen uit:

a. de »’oerop njawaw”’ ad 40 ri(j)"äl à f2, die
voor alle »koelaw’s”’ dezelfde is; dit be-
drag wordt in den regel niet betaald en
als » tali koelaw”’ ingehouden; (zie »tali’”);

b. de »antaran” bedragende voor de » koelaw

‘agong”” en de »koelaw bëdot koelaw
tëkani”” 100 ri(j)’äl, voor de »koelaw
alit”, 24 ri(j)äl. Alleen bij de eerst
en laatstgenoemde »koelaw’” moet de
bruid de »këkas” medebrengen.
koelsq (B): këkoelig’än, benauwd door
te veel eten, (J).
koelt; huid, schil, vel, dop, schelp;
koelit ’agri, schors; koelt manis; hast.
koelon; bëkoelon, aanroepen van geesten
onder het »Sëram”’ en het in de hoogte wer-
pen van »bëgras koenjit”; (zie die woorden).
koelot; verward, in de war van haar,
garen enz.
koeman; kleine zweer.
koembang; I zwart; II hommel;
6

82
soorten zijn: koembang: lili; padang;
përadë (B), péradaw (S); tagë (B), tagaw (S).
koemis; snor, knevel. |
koemoh; (B), koemo’äh (S); —= kamah.
koemogr; békoemogr, den mond spoelen, |
gorgelen.
koempal (B); bëkoempal, elkander
omvatten bij het worstelen.
koempëéni; het Gouvernement.
koempol; verzameld, bijeen; bëkoempol,

bijeenkomen, bijeenziju, vergaderd zijn; |
ngoempolka(n), verzamelen, vergaderen,
bijeenbrengen; koempolan; verzameling,

vereeniging, bijeenkomst.

koempoq (B), koempo’úg (S) — koempol
en loenggog (£).

koenang; koenangkoenang, vuurvlieg.

koenangan — ’antanan en karohan.

koendang; — kantjë (B); koendang’ë;
annex, vergezeld van.

koendë (B), koendaw (S); malaria (?).

koendoe; zielenland; als koendoe: ba-
ringin; boelan; djaq di: goenong, la’ot,
maté (B), [mataw (S)] 'agri; sëbakas;
ttoegoe; koendoe bëbaliq’än (B), [béba-
W'äg'än (S)], gezegd van huisgezinnen,
waarin het eene kind na het andere sterft.

koendogr; e. s. v. slingerplant.

koengkang; ngoengkang, kruipen.

koengkel; e.s. v. boom, met genees-
krachtigen wortel.

koengkol; konkelen.

koengkon; laten halen, laten roepen,
ontbieden; ook : kennisgeven.

koensng; geel; koeningan, geel koper,
messing; koening telogr, dooier van een ei.

koenjah;ngoenjah, mommelen, kauwen
van lieden, die geen tanden meer hebben.

koenjit; kurkema.

koenoh (B); gew. koenoh kanah; wat
nog meer is, en nog meer bovendien.

koenon; zie: »vlang”.

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST.

koentaj — linggang.

koental; gew. koental kantdl, heen en
weer slingeren, bengelen; ook: van de
borsten eener vrouw.

koentji; sluiting met slot en sleutel;
sleutel; koentji térong, slot; koentji koeré

‚ (B), [koeraw (S)], hangslot ; ngoentji, sluiten

van eene wond, doordat een roofje daarop
komt; roofje (J).

koentjit; haarvlok in den nek; een
alleen staand haarbosje; koentjit dja-
gong, de fijne vezelbos (baard) van de
djagong.

koentjom; (volgens J) — koentom.

koentjop; gesloten, ineengeplooid van
bloemen, bladen; bladknop, bloemknop.

koentoel; staarteloos van hoenders.

koentol; rond, stomp, bol.

koentom; onontloken knop van bloem
of blad; helm, waarmede een kind wordt
geboren; de eivliezen.

koepas; ngoepas, schillen, onthuiden,
pellen; tëkoepas, geschild, onthuid, ont-
veld.

koepë (B) — koetjam.

koepiq (B), koepi’úg (S) ’'anag;
bëkoepig (B), [bökoept’úq (S)], bevallen.

koepong; van het hoofd- of boveneinde
beroofd, geknot, getopt.

koerang; (zelden »koegrang”); ont-
breken, te weinig, te kort, niet genoeg,
te min, verminderen, afnemen; koerang
pörtjajë (B), [pèrtjajaw (S)], ongeloof, wan-
trouwen ; këkoerangan, gebrek hebben aan,
te weinig hebben van; sëkoerang koerangnjë
(B). [sëkoerang koerangnjaw (S): op zijn
minst.

N.B. De meeste bijv. naamw. met »on”
hebben ook »koerang” in het dialectisch
Maleisch.

koegrap; e. s. v. besmettelijke huid-
ziekte; ringworm.

koerat; e‚s. v. boom met geneeskrach-
tigen wortel.
_ koeratan; stijf van de gewrichten,
van het been enz.
koerë (B), koeraw (S): e. s. v. zee-
schildpad; soorten zijn: koerë (B), koeraw
(S): bëkap; ringgst.
koegrë (B), koegraw ($); I milt;
II koegrë (B), [koegraw (Sj]: këting;
wreef van den voet; tangan; rug van de hand.
koegri; smeltkroes (smidsgereedschap).
koering — tjoering.
koerong; besloten ruimte, hok, kooi.
koerongan (B); slaapplaats voor de
vechthanen binnen de woning.

koegros; mager, schraal, tenger, uit-
geteerd.
koegrot; bèkoegrot, het onder het

_ baden afkrabben van het vuil van het
lichaam met een steentje.

koesi; een kleine soort van »bakë” (B);
zie dit woord.
kaesikan (B), (grwd. koesik?) — ris.
koesot; I verward, in de war, van
haar, garen, touw, eene zaak enz;
_ IH pëngoesotan (grwd. »koesot”?), boete
door den jonggehuwden man aan zijne
v ouw te voldoen bij het verstooten van die
vrouw voordat de coïtus heeft plaats gehad.
_ koetë (B), koetaw (S); wal, versterkte
plaats, vesting; verschansing, omheining ;
koetë (B), koetaw (S) tanah; aarden wal;
k ë: randjak (B); aarden wal waarin
aangepunte bamboestaken zijn gedreven;
(B); palissadeering van

_ koeti — kaba.

_koetsl; wrat, vleesachtig uitwas.
_koeting; fakkel, toorts.

__koetjam; verduisterd van glans; donker,
uister, somber.

_koetjaqg; plagen, storen, lastig vallen.

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST. 85

koetjil; ontglippen, ontschieten, uit-
schieten, afglijden, losraken; tëkoetjil;
ontglipt, ontschoten, losgeraakt.

koetjing; kat; këkoetjingan, hysterie.

koetjop; (in de spreektaal zelden of
nooit gebezigd); ngoetjop, groeien, gelukken,
gedijen.

koetoe; luis; koetoe ’andjing, vlooi;
koetoe këbaw, teek; bëkoetoe koetoe’'än
(ook: koetoe’än), elkander luizen.

koetoeqg; vloek, vervloeking, vervloekt.

koetong; verminkt van het uiteinde
van de ledematen.

koe(w)’äh; sauce van iets.

koe(w)’adaj (S); zie: »liti”.

koe(w)’ajang; kleine schelpen bij
wijze van versiersel op baadjes genaaid.

koe(w)’agri; deur, bestaande uit een
stuk breede plank.

koe(w)’asöë (B), koe(w)asaw (S);
macht, volmacht, machtig, gezaghebbend,
in staat tot iets; gevolmachtigde.

koe(w)’at; I kracht, dikwerf;

IT (më)’ngkoe(w)’atka(n) soeloh (B), [soe-
lo’áh (S)], een toorts heen en weer zwaaien
om die te laten opvlammen.

koe(w)’atir; (het woord is alleen be-
kend op de Passar’s); beduchtheid, vrees
of bezorgdheid voor naderend leed.

koe(w)’aws; [de argusfazant; Ile. s. v.
»djëgring”’; zie dit woord.

koe(w)’awë (B), [koewawaw (S)];
koe(w)’'asë (B).

koe(w)i — koegri.

koe(w)is; ngoe(w)'is, vegen, opvegen,
aanvegen; pöngoe(w)’is, veger, bezem.

kojan;e.s. v. groote maat voor ladingen
van vaartuigen, pakhuizen.

kojaqg; ontveld, geheel of gedeeltelijk,
losgelaten, losgaan van vel, schil.

kojas; pellen, ontbolsteren.

komis; (vgl. koemis), snor, knevel,

84

kong; klanknabootsend woord voor een
hol klinkend geluid.

kongsir; kuieren, rondslenteren.

kor; geluid, waarmede men de kippen |
bij elkander roept; kor sémangaj: keer,
terug levensgeest; uitroep van ontsteltenis. |

koran [ook: koera’án (S)]; de koran. |

korsi; stoel.

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST.

kosoq (B), koso’áq (S); ngosoq (B).
ngoso’áq (S), wrijven. schuren, poetsen en

‚op een plank slijpen, zooals wij onze

tafelmessen; ngosoq maté (B), ngoso’ág
mataw ($S), uitwrijven van de oogen na
den slaap, bij jeukte.
kotag; lade van eene tafel.
kotërtk; kurketrekker.

LL.

labë (B), labaw (S); winst, baat, voor-
deel.

labi; e. s. v. zoetwaterschildpad.

labilahir; 4° maand van het Mohameé-
daansch jaar.

labilawar; 5° maand van het Mohamé-
daansch jaar.

laboe; I pompoen, kalbas, soorten zijn:
laboe: bëli(j)’ägr; boentaq; girong; manss;
pajar; pandjang; pipit;

IT sëlaboe’än; een paar van halskettin-
gen.

laboh (B), labo’äh (S); I bëlaboh (B),

schuurd bij het begin van den nieuwen
oogst.

lagë (B), lagaw (S); bëlagë (B), bëlagaw
(S), tegen elkander stooten van vechtende
dieren; het klotsen van de golven tegen
elkander.

lagi; nog, nog steeds; ook ; en daarbij;
zelfs meer; bovendien; en zelfs; en wel;
lagi poelé (B), [poelaw (S)], daarenboven,
bovendien, voorts, wijders; en ook.

lagoe; mélodie, wijsje.

lagoendi; e. s. v. geneeskrachtige plant.

Jah; I een achtervoegsel, dat in stellige

bëlabo’áh (S); voor anker liggen; gean-
kerd zijn;

II beginnen, aanvangen ;

III neervallen van den regen;

IV mëlabohka(n) (B), [mëlabo’ähka(n) (S)],
hoekoman, een vonnis vellen.

labor; pëlabor (ook: moesim pëlabor),
de regenmoesson.

ladang; bouwland, [meer in gebruik
is: ‘oemë (B)].

ladë (B), ladaw (S); peper.

lading; e.s. v. mes of houwer.

ladjoe; snel, vlug, vaart bij eene voort-
beweging bijv. van varen, vliegen; ook
in dezelfde richting voortgaande.

ladong; alles wat op een hoop opge-
stapeld ligt, inz. de padi van den vorigen
oogst, die nog in de rijstschuur is opge-

zinnen dikwerf aan het hoofdwoord van het
praedicaat wordt gehecht;

II bereids, reeds; gebruikt tot vorming
van den volkomen verleden tijd;

III lah kata(h) lamënjë (B), lah soe’an-
dang lamawnjaw (S) — sëki(j)än lamë
(B), [lamaw (S)], zie: ki(j)’än.

lahaj (B), la’aj (S); luidruchtig lachen,
schateren.

lahë (B), lahaw (S); mëlahë (B), mè-
labaw (S); blazen van de »’oelagr moegrë
(B), [moegraw (S)], eene hoogst vergiftige
slang.

lahir; geboren worden.

la’in; ander, anders, onderscheid (gew.
la’in roepë (B), [roepaw (S)]), onderscheiden
zijn; behalve; zonder, buitendien ; mëla’sn-

| ka(n), uitzonderen, veranderen, uitgezon-

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST. 85

derd, integendeel; mits, tenzij, behalve,
maar; bëla’inan, verschil, onderscheid.

lajah — tjipir (£).

lajang; 1 mêëlajang, zweven; II voort-
gejaagd in de lucht door den wind van
bladeren, vonken, stof enz. ; III mëlajangka(n)
majat, uitdragen van het lijk buiten de
doeson.

lajar; zeil, (de namen der verschillende
zeilen zijn den Bësëmaher en Sérawajer
onbekend); bëlajar, zeilen, uitvaren, onder
zeil gaan, reizen te water.

lajaw — banjag.

lajoe; verwelkt, verlept, verwelken,
verleppen van bloemen en planten ; verzengd,
verschroeid van bladeren; ook slinken van
groenten (J).

lajong; IT mëlajong lajong, horizontaal
heen en weer bewegen van de rechterhand
boven wierrook tijdens het »söram” (zie
dit woord); Il heen en weer vliegen van
een vogel, voor hij gaat zitten (J).

lajor; e.s. v. huidziekte.

lajogr; mëlajogr, iets boven het vuur
houden om het te blaken, te zengen als
koffiebladeren, om daaruit de »kopi da’on”
te trekken.

lakan; laken (stof).

lakap; mëlakap, schoonmaken van de
»oemé (B) met de »söngkoe(w)’it” na
het »mandoq” (B).

lakar; wat voor iets bestemd maar nog
niet bewerkt is; onbewerkt materiaal;
mêlakagr, bouwstoffen, materialen verza-
melen; zie ook sub.: sawah.

laki; gehuwd man, echtgenoot; laki
_ laki, mannelijk; bélaki bini ’anaq bëgr’anag
_(S). het huisgezin.

lakin — lan; het grondwoord is
evenwel niet of weinig in gebruik daaren-
tegen zeer veel het afgeleide » mëlakinka(n)”.

lakoe; gang, loop, handelwijze, gedrag,

manier, handel, wandel, in zwang zijn,
gangbaar zijn, in gebruik zijn, aftrek hebben,
van de hand gaan, aan den man brengen,
gewild zijn, marcheeren, goed gaan, ingang
vinden.

laksanë (B), laksanaw (S); e. s. v.
boom; soorten zijn: laksanë (B), laksanaw
(S): koening; mirah.

laksë (B), laksaw (S); tienduizend.

lalaj; zorgeloos, onachtzaam, afgetrok-
ken, zijn gedachten niet bij elkander heb-
bend, onverschillig, onoplettend.

lalang; hoog rietgras; soorten zijn:
lalang: gadjah; sëtägrë (B); sötägraw (S).

lalar; tëméëlalar, loopen zonder op iets
te letten; ook: zonder schaamte (J).

lalas; gew. verbonden met »palaq”’ (zie
dit woord); geheel kaal, zonder haar.

lalat; vlieg, de gewone huisvlieg.

lalig (B), lalis (S); zie »mantjik”.

laloe; voorbij, gepasseerd; voorbijgaan,
passeeren; vervolgens, tot aan; sëlaloe,
steeds, voortdurend, aanhoudend; tèlaloe,
uitstekend, zeer.

lalop; mëlalop, onanie plegen.

laman; voorplein, plein van de »doeson”’;
lëlaman — doeson laman; zie: doeson.

lambaj; gevlochten »’anaw”’ bladeren aan
de »pöntjang” gehangen (zie die woorden);
lange afhangende jonge klapper- of andere
bladeren aan een’ eereboog ; pëlambaj ’awag,
gezegd van iemand, die van kleeren moet ver-
wisselen maar niets heeft dan oude vodden
en zich daarmede moet dekken. (J).

lambagr; vel, blad; als hulptelwoord
gebezigd voor het aantal van papier, klee-
deren, manden enz.

lambas; mëlambas, springen bijv. van
den eenen tak op den anderen zooals de apen.

lambat; langzaam, lang toevend, veel
tijd behoevend, traag, talmend, laat, te laat ;
lëlambat, zeer traag.

86

lambing; [ sleepen over den grond,
zooals de sleep van een japon; II — landjot.

lamboe; ngëlamboe, goed kokend van
water.

lambong; [ — ‘oedjong en goedong;
IL di lambong — këdi(j’än; II lambong
tawang (S), een opgerolde »tikagr käö-
äg (S)”, zie tikagr.

lamé (B), lamaw (S), I lengte of duur
van tijd, vroeger, vorig, oud in dien zin,
langdurig; lamê di ’apë (B), lamaw di
‘apaw (S). hoe lang is het geleden; lamë
ngan lamënjë (B), lamaw ngan lamawnjaw
[ook : lamaw’ô) ($)]}, op zijn langst, eeuwig
en altoos; lëlamë (B), lëlamaw (S), steeds,
voortdurend; sëlëlamë (B), sëlëlamaw ($) ;
[ook : sëlëlamënjë (B), sëlëlamawnjaw (S)],
steeds, altijd, voortdurend, van vroeger af;
van altijd her;

II këlamë’än (B), këlamaw’än (S), erf-
goed, erfstuk, familiestuk.

lami; mëlami, elkander onderweg be-
groeten en de gebruikelijke vragen doen
als »waar komt ge van daan’, »waar gaat
ge heen” enz.; verwelkomen.

lamoran; de zeepvrucht, welke ook aan
de »gandit’” wordt gehangen; zie »gandst”.

lampaj; lang en dun, slank, rank,
tenger.

lam paws; overheen, voorbij, verder dan;
tëlampaw, te boven gaand.

lam pek; kleine mat van rottan, waarvan
het patroon door inbranding is verkregen,
en waarop de »boenting” (zie dit woord)
zit bij de huwelijksfeesten in de Sérawaj-
streken; lampik bëlimar (B), (ook: lampik
limaran ; lampek boelosan), rottanmat waar-
van het patroon eveneens door inbranding
is verkregen, bij offerfeesten in gebruik
om daarop de »ramo’än njilap kémènjan’’
te plaatsen nl. de: »doepë’'án” de »badah
borth minjaq” en de »bakol bëbërasan”

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST.

(zie die woorden); lampik roemah dani
(B); klein tapijt.

lampin; luier, luiergoed.

lanang; mannelijk, mannetje van men-
schen en dieren; voor dieren zijn meer
in gebruik de woorden: »boe(w)’agr” en
»karaj”; zie die woorden.

landangan; waaronder men aange-
plante hoogstammige woudboomen (inz.
welke deugdzaam timmerhout leveren), hbe-
grijpt als sëri(j)än, kajoe gadis enz.

landap; I mèlandap, scherp van wapens,
gereedschappen, het gezicht en het ver-
stand;

IT mélandap, kleuren van garens met
»tëmboq” (B), (zie dit woord).

landaq; stekelvarken; soorten zijn:
landaq: padi; toenggal.

landas; onderlaag tot steun om iets
op te hakken of te beuken; landasan, aan-
beeld; landasan paron, aanbeeld bij de
»poepotan tëpoelik’”’, (zie poepotan).

landjaran; leiboom.

landjoe; mëlandjoe’i, halen van goe-
deren, die men verzuimd heeft bij het
heengaan mee te brengen.

landjong; een »bakë (B), bakaw (S)”,
(zie dit woord) waaraan als verlengstuk —
sampong — geklopte boomschors — lan-
tong — of een mat — pëgroegrong (B),
sampong tikagr (S$) genaamd — bevestigd is.

landjot, langdurig van het leven ; lang
naar beneden hangend, verlengd.

lang; [ kiekendief; soorten zijn: lang:
boeriq (B), boeri’äq (S); këlaboe; koembang;

_palaq potth (B), [pott'äk (S)];sikap; tém-

bikar; tjoeping; lang badjang; waarin de
zielen huizen van kinderen, die beneden
het jaar oud gestorven zijn; Il lang...
koenon; zelfs... hoeveel te meer.

langaj; mëlangaj, ongeluk, tegenspoed
hebben.

langaw: bësaq; ’idjang; kantjel.
__langgar; offerhuis.
_ langgoq (B), langgo’äq (S); verwaand,
opgeblazen.
__ langigr; al wat bij het baden dient
_om het hoofd te wasschen inz. citroensap
met bedorven uitgeperste vezels van de
_ kokosnoot; bëlangigr, het hoofd daarmede
reinigen, wasschen.
langst; hemel; lëlangct, hemel van doek
aan een ledikant; lëlangit djëmë (B),
_ [djëmaw (S)]; verhemelte.
__langkah; stap, pas, schrede, tred;
langkahan doe(w)’ägrë (B), [doe{w)’agraw
_(S)], onderdorpel.
langkap; IT compleet, van het noodige
voorzien, voltallig, toegerust, alomvattend ;
II gew. kajoe langkap, e. s. v. palmboom.
__langkasë: (B); hemel. uitspansel; het

woord komt alleen in »rëdjong’s” voor,
(zie rëdjong).

langsat; een smakelijke vrucht met

bittere pit; soorten zijn: langsat: gëötapan;
këgrö (B), këgraw (S); tjëtjag ’ajor.
__ lantaj; vloer van een op palen staand huis.
lantang (B), ‘isat (S); helder, duidelijk ;
ruim, onbelemmerd.
_ lantira: lantaarn.
__ lantjagr; I tèlantjagr, ontijdig ter
_ wereld gekomen; miskraam; Il van of uit
| iets gegleden zooals een kris uit de scheede;
IE vlug voortschieten zooals een slang ;
plotseling uitschieten, schielijk te voorschijn
komen uit eene opening; vlug, vlot; voor-
barig; IV niet stroef zijn.
_ lantjong; nagemaakt, onecht, valsch,
vervalscht door bijmenging van metalen enz.
__ lantjop; mêëlantjop, een weinig aan-
punten van staken voor omheiningen ten
einde die gemakkelijker in den grond te
drijven.

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST, 87

lantjogr, uitspuiten zooals water uit
eene pijp, de urine bij het urineeren.

lantong; geklopte boomschors waarvan
o. m. kleedingstukken worden vervaardigd.

la’ot; zee.

la’otan; zie: toetogran.

lapan (B); een »koedjor” of »bëdil”,
ter waarde van 10 ringget destijds een deel
uitmakende van de »tandëé sërah” bij ge-
wichtige rapatzittingen, (zie die woorden).

lapang; wijd, ruim, vrij van bezig-
heden; ruimte, wat wijd of ruim is.

lapagr; honger, hongerig zijn; këla-
pagran, honger lijden.

lapaw; lapaw sëmbahan (B), geheelde
goederen.

lapig (B), lapr’äq (S); mat, zitmatje;
lapig (B), laps’áq (S): bëringgit; pandjang;
groote zitmat van »groembaj”’ (zie dit woord)
vervaardigd, bij offermalen in gebruik;
pölapig (B), pëlapt’äq (S) — ‘antaran.

lapis; [ lang van platte voorwerpen
hetzij op, hetzij achter elkander; II mëlapss
(S), ploegen over de breedte van het veld
op de »ténggalaw’än” (zie dit woord);
UI dubbel; (&)’mpat lapis, vier dubbel.

laqtjo’än; zie: sêroewal.

lagram; djëmë (B), [djëmaw (S)], bë-
lagram, iemand, die zeer vlijtig is, steeds
in de puntjes is.

larang; verboden; larangan, wat ver-
boden is, verboden zaak, verbod; zie ook:
»sandë”” (B).

lagras; zie: bëdsl.

larat; mèëlarat, verspreiden, verloopen,
aan lager wal raken.

larë (B), laraw (S); 1 mêlarë (B), më-
laraw (S), scheiden inz. van vechtenden ;
II = sapih (B).

lari (ook: lagri); bëlari (ook : bëlagri),
vluchten, wegloopen, drossen ; bëlagri lagri,
hard aanloopen; mèëlarika(n), doen weg-

88

loopen; mëlarika(n) boenting, schaken, ont- |
voeren; een der ceremonien bij het koelë
(B), [koelaw (Sj), huwelijk.

larig (B), lars’ág ($S), I rij, streep,
reeks; bëlarig (B), bëlart’äq (S), in eene
rij naast elkander zitten; II mëlarig (B),
mèlart’ág (S), draaien op eene draaibank;
pëlariq’än (B), pëlart’äq'än (S), draaibank.

lasaq; woelen, onrustig zijn in den
slaap; gejaagd zijn.

lasi; e.s. v. boom.

lasong; mèlasongka(n), iets doen door-
gaan bijv. een feest; tot stand doen komen.

latjaq; drassig, week, modderig, slik-
kerig, slibberig.

latjaw (S); mëlatjaw, beploegen van
de »tënggalaw’än” (zie dit woord) over de
lengte van het veld.

latji; e. s. v. kastanje.

laton; I e.s. v. zeeschildpad; II de
melkweg.

lator; mëlator, iets op een hard voor-
werp stuk slaan.

lawaj’än; toestel, waarop gesponnen
garen gewonden wordt om er strengen van
te maken.

lawan; tegenpartij, tegenstander, weder-
gade, in strijd met; mëlawan, tegenstaan,
tegenweer bieden, zich verzetten tegen.

lawang; deur, ingang van de doeson;
de vaginamond.

la(w)’ong; mëlawong — goehok (B).

la(w)’or; zie: pandjang.

lébah; honigbij.

lëbaj; gew. lëbaj lëbaj, mooi, knap van
uiterlijk inz. van jonge meisjes.

lëban; e. s. v. boom, welks hout tot
dezelfde doeleinden gebezigd wordt als de
kajoe mègrampojan, (zie: kajoe).

lëbang; mêëlëbang, uitkappen van het
geboomte langs een’ te beschaduwden
weg.

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST,

lébap; ngëlébap lébap, spartelen als
eene geslachte kip, (J).

lëbar; afgeloopen, geeindigd, van een
feest, van een hanenklop enz.

lëbat; dicht, dicht bijeen, van het loof
der boomen, den regen. bloemen en vruchten
op den boom enz.

lëbih (B), lëbi’äh (S); meer, te veel,
over, overschot; tëlebih (B), télëbi’äh (S),
vermeerderd, meer geworden, meer; tëlëbih
poelë (B), tëlëbs’áh poelaw (S), bovendien.

lëbo’áq (S) ; mëlébo’äq, voor den tweeden
keer omwerken van de natte rijstvelden
door de pooten van buffels.

lëboe; zie toetogran.

lëbong; mêlëbong, vruchten door
broeiing rijp laten worden.

lëbongan; eene door »pëloepoh” (B), (zie
dit woord) ter hoogte van eene span omsloten
ruimte van 2— 5 vaâm in het vierkant, waarin
de koffiebessen bijeen worden geworpen
om ze tot ontbinding te doen overgaan.

léboq (B), lëbo’äq (S); fijn, dun.

lëbor; I plomp; klanknabootsend woord
voor het geluid, veroorzaakt door een groot
voorwerp, dat in het water of in de modder
valt; IT gesmolten van metalen ; mëlëbor,
smelten, omsmelten; III méëlëbor, geliijk-
maken van twee ongelijke stukken grond (J).

lëdjang; mëlëdjang — lari; (het woord
wordt in de spreektaal zelden gebezigd).

lëgoe; mug.

lëkah; bëlëkah (ook : mêlëkah), bevuild,
bemorst, met slijk; ook: hier en daar door
bloedvlekken bemorst.

lëkam; 1 vouw van papier; II mëlëkam,
splijten, uit elkander splijten.

lëkang; reet, kloof; gebersten van de
huid, van voeten, die dan aan ’t etteren gaan.

lëkap — mëndam.

lëkaq; mêëlëkagka(n), afstroopen, af-
trekken, afvillen.

Tr eN

lëkagr; e. s.v. vrij hooge ring ge-
vlochten van rotan, waarop men heete
pannen en potten zet, zoodra ze van het
vuur worden genomen ; soorten zijn : lëkagr :
(&)'ndap; laboe; lëkagr bisol; korfje van
rottan op de knie gebonden ter bescherming
van eene wond.

lëkat; kleven, aankleven op iets of aan
iets blijven kleven of hechten; mëlëkatka(n),
doen kleven, aan iets bevestigen.

lëkë (B), lëkaw (S); gescheiden, uit
of van elkander.

lëkiq (B) = tjëkiq (B).

lëlading; s-heplepel van bamboe in
gebruik bij het omroeren van het beslag
van »doedol”’, (zie dit woord).

lëlah; hijgen van vermoeienis.

lëlajang; I vlieger; II zwaluw, die
de eetbare nestjes bouwt; soorten zijn:
lëlajang: boeja; tadji; tërong; lëlajang
taraw (B) — taq këtaraw (B).

lëlajagr; verplaatsbaar scherm van
bladeren gebezigd bij het oogsten om zich
tegen de zonnewarmte te beschutten.

lëlajoe’án — tagrok.

lëlakoe (grwd. lakoe?) — përangaj.

lëlap; I het brengen van een’ pandeling
tot den slavenstand als straf wegens het
plegen van overspel met de echtgenoote
van zijn meester; Il ergens vol van zijn:
bijv. de tafel met goederen, de grond met
water enz. (J); III lëlap ’oetang, met
schulden bedekt en van daar door zijn
schuldeischer tot alle werk gebruikt, (J).
„lëlagroe (B), bëbagri (S); de vliegende
witte mier in den paartijd.

lëlawa; spin; lëlawa: dinding, kamer-
spin; (é)’ndjaring, groote spin, die kakker-
lakken aanvalt ; si(j)’amang ; tangkëgroe(w)-
‘äng, e. s. v. vergiftige spin.

lëlëdong; voorwerp van »tjëndanë (B)”
hout in den vorm van een rijstblok met

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST. 89

drie openingen, bij offermalen gebezigd ;
in de middelste opening wordt water ge-
daan, in de openingen aan weerszijde
daarvan respectievelijk een stukje katoen
met olie doortrokken en een stuk kurkema.

lëlëkap; stil zitten met de armen op
den schoot.

lëlibat; e. s. v. kapel; soorten zijn:
lëlibat: ’idjang ; 'itam; koening; koerong;
’oelat; potsh (B), pott’áh (S).

lëli(j)’é (B), léli(j’äw (S); fluitje van
een’ padihalm; lëli(j)’ë (B), [lëli(j)’áw (S)]
betjoerong; fluitje van een’ padihalm, met
een klapper- of suikerrietblad omwonden.

lëloebon; fontanel; de kruin van het hoofd.

lëlopagq; zie lopag.

lëlot; mêëlëlot, den bast van de »këloj”
(zie dit woord) afstroopen.

lëmah; slap, zwak; impotens.

lëmang; gaar gekookte kleefrijst in
een bamboe geleding; mêëlëmang, gaar
kooken van kleefrijst in een bamboe geleding,
een der werkzaamheden en feestelijkheden
vóór een » bimbang”’ (”agoq), (zie die woorden)
soorten van lëmang: lëmang: gëmoq (B),
gëmo’äq (S); malaw; pisang mans; sërawë
(B), sérawaw (S); lémang batoe; de met
steenen gevulde bamboezen cylinders die-
nende als zinkers bij het stelnet (körakat).

lëmaq; I smakelijk, lekker toebereid ;
II lëmaq pègrasi(j)'än [of lëmaq grasè grasi
(B), [grasaw grasi (S)], zich prettig, wel-
behaaglijk gevoelen.

lëmagr; geronnen bloed binnen of
buiten het lichaam; (ook: ’obat lëmagr)
smeersel van geronnen bloed van hert of
rhinoceros om daarmede gekneusde, ver-
zwikte of gezwollen ledematen te wrijven.

lëmas; I bij ongeluk in eene verkeerde
opening terechtkomen bijv. spijzen in den
neus; II (B), aangelegde tuin die onder
water loopt, (J).

90 MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST.

lëmat (B); lëmat ’ati, begaan zijn met
iemand, met iets, (J).

lëmbagë (B), lëmbagaw (S); zie: adat;
(E)ndiqdë Iëmbagë (B), onbeschoft, onge-
manierd, ondankbaar.

lëmbah (ook: lëmbahan); dal, vallei,
laagte aan den voet van eene hoogte.

lëmbang; gew. lëmbang lëmbing of
kölëmbang lëmbing; — këlang kèlopan,
(zie: kèlop).

lëmbap; vochtig, klam; lëlémbap, uit-
geslagen door vocht.

léëmbag — lëmbah.

lëmbeing; zie: lémbang.

lëmbiq (B), lëmbi’äq (S); week, klei-
achtig, weeke klei.

lëmbot; zacht, buigzaam, lenig; ook:
malsch, zacht van gekookt vleesch.

lëmiq (B) — lëmbiq (B).

lëmoesigr; vleesch langs de rugge-
streng van hoornvee.

lëmpaj;e.s. v. gebak waarvan het beslag
bestaat uit dat voor »doedol” en uit het vrucht-
vleesch van de »dögri(j)äán”’, (ziedie woorden).

lëmpa’ong; e.s. v. boom met eetbare
zure vruchten.

lémpi)ong (B), (O'mpiGYong (S):
mand van bamboe om daarin aangeveegd
vuilnis te doen.

lëmpigr (B); pappig, week van het
lichaam, (J).

lëmpoe(w)'ing; e. s. v. boom; lëm-
poe(w)'ing (&’mbirangan, eene varieteit
daarvan.

lëmpoejang; e,‚s. v. heester.

lëmpoh (B): murw, (J).

lëmpong; licht, voos, kurkachtig bijv.
van hout.

lëmpog (B), lëmpo'äq (S); pappig,
meelig van vruchten.

lënat; mêëlënat, met geweld in iets
duwen, stoppen; ook een geweer laden.

lëndajan; ronde schacht (gew. van
palmhout) van een lans.

lëndong; mêlëndong, los naar beneden
hangen van touw en dergelijke; ook gezegd
van een stuk touw, dat na sterk gespannen
te zijn, een weinig terugtreedt.

lëngan; arm, mouw van een kleed.

lëngang; eenzaam, verlaten doch slechts
tijdelijk zooals bijv. van een »doeson”
waarvan de ingezetenen zich allen naar den
veldarbeid hebben begeven.

lëngë (B), minjaq (S); olie.

lëngit; verdwenen, verloren, wegge-
raakt; këléngstan, door verlies getroffen
worden; verlies.

lëngkaran; de boogvormige rotan-
beugel van het valmet van de »djëbak
tëkoekoe”” (zie: djëbak).

lëngkor; 1 tëlëngkor, neergebogen van
takken door de zwaarte van vruchten of
bloemen; IT mêëlëngkor, naar beneden halen,
naar zich toe halen, naar beneden trekken
van takken.

lënggoe(w)’aj (S); een koperen si-
rihdoos.

lënggoe(w)'äng; e.s. v. pissenbed.

lënjap; buiten kennis zijn bij ziekte;
ook: — loepë (B).

länjing (B), lénjigr (S); kémëlënjingan
(B), kmëlënjigran (S); zwaar gevoel in de
onderste ledematen; suizen en” tinten van
de ooren.

lënjor (B), loenjor (S); overrijp.

lëntang; tëlëntang, achterover liggen,
op den rug liggen.

lëntaq; zie: lëntor.

lëntiq (B), lëntt’äq (S); mêléntig (B),
mêëlënt’äg (S), veerkrachtig.

lëntor; mêlëntor, buigen, doorbuigen
zooals het uiteinde van een bamboes-
riet.

lépaj; IL mèlépaj, in een bocht neer-

hangen zooals de bladeren van de palm-
boomen; II — loenjah.
lëpang; e.s. v. komkommer; soorten
zijn: lépang batang; béntawaj; boelan;
__tikos; tjiné (B), tjinaw (S).

lëpaq (B); télëpaq, neerhangend zooals
een vlag bij windstilte, (J).

lëpas; los, vrij, niet meer aan vast
of aan iets gebonden, ontslagen, ontkomen,
voorbij; II mèëlëpas, verlaten van een bijen-
nest; III — loe(w)’äs.

lëpat; kreuk, vouw, rimpel; mêlëpat,
vouwen o.a. van papier.

lëpaw (B); eene uitbouwing aan eene
Bësëmahsche woning ter hoogte van + 1
elleboogs-lengte boven den grond met hellend
dak en zonder omwanding, waar in de
morgenuren door jonge meisjes geweven
wordt en door hen bezoeken worden ont-
vangen van jongelingen.

lëpst; rimpel; bëlëpit, gerimpeld van
het voorhoofd.

lëpoe; e.s. v. zeevisch met zeer harde
huid en giftigen angel.

lëpok; mélëpok; de houding, welke
men al zittende of liggende aanneemt ten-
gevolge van zware vermoeidheid.
___lèëpos; geheel en al, verdwenen, bijv.
een stok in de modder.
__lëraj; mëlëraj, scheiden, van elkander
doen gaan van vechtenden of twisten-
den.

lëgraqg; mêlëgraqg’i, uit elkander halen,
losmaken van een knoop, lostornen.

lësaj; beslecht. uitgemaakt, vereffend,
afgedaan, afdoende, voldoende; mëlësajka(n),
_ uitmaken, beslechten, afdoen, vereffenen,
uit de war maken, ontwarren.
_ Iësat (B); iets in het oog hebben, (J).
| lësoe; 1 möëlësoe — (më)mbëlasar ;
zie: bëlasar; II vermoeid, afgemat.
lëtan; hardlijvig.

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST. 91

létaq; mêlëtagka(n), iets neerzetten,
neerleggen, plaatsen op iets.

lëtar; een weinig gebarsten.

lëtas; doorgebroken van een ei.

lëtik; mëlëtsk, terugspringen, af kaatsen,
afstuiten bijv. van een veerkrachtig lichaam.

lëtjing; mêëlétjëngi, besprengen door
de hand in het vocht te doopen en dan
die slap houdende uit te slaan.

lëtjit; mêëlëtjt, persen, drukken bij
hardlijvigheid.

lëtop; mêëlëtop, ontploffen, uitbarsten,
springen, knappen.

lëtogr; blaar.

lëtos; mêëlëtos,
springen.

lij)’ äh; mêëli(j)’äh, gebogen, boogswijze
over iets, gewelfd.

lij)’ ägr; hals; li(j)’ägr gangsaw pir (S),
de haken, waarin de veeren van een » pëlang-
kin sapi” (zie pëlangkin) hangen; li(j)’ägr
këbaw’än, ophooping van vet in den nek;
aan uiteinden dun in het midden dik, (J).

libagr; breed. breedte; zie: ook »ka’in”.

lidah; tong, de zijde van een plank,
die in de gleuf van de nevenplank past;
lidah ’api, het uiteinde van een vlam,
lidah santing, het dun bamboezen staafje
dat door het gesloten achtereinde van de
bamboe bij den rattenval gaat.

lidi; I verf, hoofdrib der palmbladeren;
IT het dun bamboezen latje bij het weef-
getouw, dienende tot afscheiding van een
gedeelte der draden en waardoor het ge-
wenschte patroon wordt verkregen.

lsdor; slaperig, slaaplustig, slaapkop.

ligat; bëligat, snel in de rondte draaien ;
wentelen of draaien om een as of middel-
punt; pëligat, kruk van het spinnewiel.

lih (B), Wäh (S); I »munt” bij »kruis
en munt”: IL (&)’ndiq këroe(w)'än lsh koe
(B), (&)’ndi’áq köroe(w)'än"lWäáh koe (S),

openbersten, open-

92 MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST.

het is (aan) mij niet bekend enz.; II lih
'apd (é)'ndiqka(n) poerik (B), Wäh ’apaw
(E)'nd’äqkan) poerik (S); hoe zou ik niet
boos zijn; IV het Mal. »’oleh”; V bij,
uit, wegens.

lij)’ äng; opening, gat, graf kuil.

li(j)’ong; het van netachtig vlechtwerk
vervaardigd koepeldak van een kooi voor
tortelduiven.

li(j)'ogr; speeksel, fluim, kwijl.

li(j)’ot; glad, glibberig.

likoh (B), liko’äh (S); verboden, onge-
oorloofd, inz. van een huwelijk.

likor; twintig in de samenstellingen
van 21—29; sëlikoran; het »vingt-et-un”’.

likos; samengebonden ; mëlikos, iemand
met de handen op den rug knevelen.

lilsh (B), li’äh (S); TI mëlilkh (B),
mêëlil’äh (S), zacht vloeien, vlieten;

IL mëlilkh (B), mêëlik’äh (S), veel tijd
behoevend, traag, talmend.

lilin; was.

liling; IT — si(j)’äh ; 1 mèlilng, ringen
van boomen.

lilig (B); mëlilkqg — sëmbëlih (B).

lilis; gew. mëntik lilis; zie mêntik.

lilst; slinger of slag in de rondte of
rondom iets; omvang van iets; méëlikst,
om iets heen slingeren zooals bijv. een
slang, een slingerplant e. d.

limahan; I ontsteking van den neus
bij een kind, tengevolge van verkoudheid;
II een van de vele »pantangan’s” (zie pan-
tang) voor eene vrouw tijdens den zoogtijd.

liman; oorwurm.

limar (B); gesponnen zijden garen;
soorten zijn: limar boengkoq; mëntok.

limasan; — 5 talur, (zie dit woord).
limat; mèlimat, een’ duw, een’ stoot
geven.

limaws; limoen, citroen; soorten zijn:
limaw: badaq; djëpon; (&)’nggiring ; kapas

'antoe; koentji; manis; mëögraj; ni(j)’ogr;
nipis; pëénggalan; poegrot; soendë (B),
soendaw (S); toengging; limaw pëntjëraj’án,
de citroen met welks sap de kinderen
worden besprenkeld bij ’t afsterven van
hunne ouders, bloedverwanten en vrienden,
die het kind zeer genegen waren; limaw
sërdadoe; pompelmoes.

limbor; zie: »tëgor”.

limé (B), limaw (S); vijf; këlimë (B),
këlimaw (S), de 5e maand van het maan-
jaar; këlimë 'oewit (B), vijfvoudig (in de
spreektaal niet gebezigd; het woord kwam
ik tegen in het boetestelsel dat oudtijds
bij den Bésemaher toepassing vond).

limonan; e.s.v. »djampi”’; (ziedit woord).

limpaq; mëlimpag, overvloeiend, boor-
devol.

limpar; mëlmpar, gooien, werpen,
smijten.
limpas; — lingsir.

limpë (B), limpaw (S); de lever.

limping (B); [een kleine »’ibat”” van »ka-
sam”, (zie die woorden); II iets inwikkelen.

limpis; Ï mélimpis, nedertreden van
padiaren of »ilalang” met den voet; II =
tindsh (B).

limpoh (B); e. s. v. »sampang djarang”’,
(zie sampang).

lindap == lindong.

lindjang; verliefd zijn, verzot zijn op
iemand of iets; sëlindjangan, met elkander
in het geheim verkeering hebben.

lindong; beschut, beschermd, verborgen,
bedekt; mëlindong’i, beschutten, beschermen,
bedekken.

linga w; këlingaw’än, overgebleven, ver-
laten.

linggang; mélinggang, slingeren met
de armen; zoo met de armen zwaaien dat
’tde aandacht trekt, daarmede pronkende.

linggis; breekijzer, koevoet.

|
$
|
{
8

linggoq (B), linggo’äq (S); mèëlinggog
(B), mêëlinggo’äq (S); slingeren bijv. van
een schip.

lingigr; mêlingsgr, bestrijken van de
opgezelte sawahdijkjes met slijk en modder.

lingkar; kronkel, kromte, bocht.

lingkop; mêëlingkop, omheinen van een
bouwland (geen ladang).

lingkogq (B), lingko’áq (S); zie »’ing-
koq” (B).

lingoq 1 (B); mëlingog, door den neus
spreken, (J).

IT mêlingog (B), mëlingo'äq (S), wartaal
spreken, (?).

lingos; méëlingos, met afkeer het gelaat
afwenden.

lingsi (B) — moendor; (in de spreek-
taal wordt het woord niet gebruikt).

lingsir; neigen, dalen; voorbij, ge-
passeerd.

linsap (B), linsot (S); mëlinsap (B),
mèlinsot (S), aanduiding van den excessief.

lintah; bloedzuiger; soorten zijn: lin-
tah: 'ajig (B), ‘ajt’äq (S); da'on: dagrat;
djëmbaq; këbaw; ’oegol; potsh (B), pot:’äh
(S); roeman.

lintang; dwars, overdwars, in de
breedte; mëlintang, dwars over heen gaan,
dwars in den weg staan ; ook : tegenwerken,
dwarsboomen, verhinderen ; tëlintang, dwars
in den weg.

lintas;
voorbijgaan.

lintjaq; zie: tanggë (B).

lipaj; e.s. v. sërdangpalm.

lipan; (ook: lilipan), vergiftige duizend-
poot; soorten zijn: lipan : baraw; ’idjang;
lëbog (B); palaq ’abang.

lipas; kakkerlak; soorten zijn: lipas:
biring; ’itam.
_ lipat; I vouw; gevouwen, dubbel; mè-
lipat, vouwen; lipat pandan, een patroon

mêlintas, schielijk aan iets

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST. 95

voor vlechtwerk; e. s. v. haarwrong; II
mélipat lipat; heen en weer spartelen zooals
een hond, die zich niet laat meetrekken, (J).

lipch (B), lip®’äh (S); zie: tandjongan.

lipo (S) — kpaw (S), zie: litagr.

lipong; I overrijp van de salivrucht;
II [volgens (J): liping (B)], een windsel
van rottan om het heft van een »parang”’,
(zie dit woord).

lisah; mèlisah, onrustig. woelig zijn.

litaq, vermoeid, slap, verzwakt, afzijn
na eene ziekte.

litagr (B), lipaw (S); mélitagr (B),
mèlipaw’i (S), bestrijken van woningen
met kalk of iets dergelijks.

litjaq — loempor.

litji (B); op, niet meer over, (J).

litjin; glad, glibberig; ook kaal, onbe-
haard van de schaamdeelen.

lobang; gat, kuil; lobang këmth (B),
[kémt'äh (S)], opening van de urethra bij
de vrouw.

lobong (B); tëlohong, op eene plaats
blijven liggen, staan van water, (J).

loebog (B), loebo’äq (S), diepe plaats
in eene rivier.

loedos; mëloedos, rot van overrijpheid.

loehor; middag.

loejaq; meelig.

loejong; slap door gebruik van geweven
stoffen.

loek; bocht in het lemmer van een kris.

loekë (B), loekaw (S); wond, gewond;
mèloekë’i (B), mëloekaw’i (S), verwonden.

loekoe (B), badjaq (S); ploeg.

loekot; lang van de »sambanan”’, (zie
dit woord).

loeli; vlokkatoen, die men bij het spinnen
in de hand houdt.

loeloh (B), loelo’äh (S); tot stof, tot
poeder; ’antjor loeloh (B), [loelo’áh ($)),
vergruisd, vermorzeld.,

94 MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST,

loelon; —= goelong; loelonan, een rol
van 5—10 stuks zitmatten.

loelong; huilend kermen
honden ; maanblaffen.

loelop; benaming van de kapas, vóór
dat ze geklopt is.

loelog (B), loelo’äq (S): mëloelog (B),
méloelo’äg (S), met modder bestrijken van
het talud der sawah; gedurende eenigen
tijd in de modder leggen van dunne bamboe-
reepjes of biezen (te bezigen voor vlechtwerk)
om daaraan eene zwarte kleur te geven;
(na afloop van het proces worden de reepjes
en biezen gedroogd terwijl de modder-
deeltjes, welke zich daaraan hebben gehecht
voorzichtig met een stuk bamboe of mesje
worden afgekrabd).

loelos; 1 — loedos; II zie: »kajoe”.

loemaj; e.s. v. plant, waarvan de jonge
bladeren als toespijs worden genuttigd.

loemagr — loemigr.

loemat; mèloemat, iemand uitschelden,
den mantel uitvegen.

loembéë (B), loembaw (S); e. s. v. heester.

loembong (B); e. s.v. »bakë” (B) van
»pëloepoh” (B), vervaardigd, waarin eer-
tijds kruit werd gefabriceerd; zie: »bakë”
en »pëloepoh”.

loemigr; bëloemigr; vol besmeerd, be-
streken van het gelaat of de handen.

loemoq (B), loemo’äq (S); besmeerd;
bezoedeld met.

loemos — boelos.

loemot; kroos, wier, schimmel, mos,
uitslag door de vocht; loemot: ’idjang;
kajoe; li(j)'ot ; mossoorten.

loempang; een opengesneden geleding
van de »boeloh (B), b&mban”, (zie »boeloh’”)
of een uitgehold stuk hout, in den vorm van
een prauw, waarin garen rood wordt geverfd.

loempat; 1 mèloempatka(n) ’ajig (B),
Lajt’äq (S)], het water in de waterleidingen

inz. van

der sawahs voeren; Il mëloempatka(n)
moebongan, den nok van een huis opstellen ;
II springen; pëloempatan — tjoerop.

loempoh (B), loempo’äh (S), verlamd.
lam van leden.

loempor; modder, slijk, slib.

loenagq; zacht, week, los van den grond.

loendang; Ï vruchtvleesch van den
»dögri(j)’än’ (zie dit woord); II mëloen-
dang, splijten, kloven.

loendjok; een houten in den grond
gedreven paaltje ter lengte van + 1 meter
en van nagenoeg den omvang van den
pols, waaromheen bij festiviteiten gedanst
wordt.

loendjor; I uitgestrekt, niet gebogen
van een been; II landstreek, zelden district;
loendjor »këlam”, de këlamstreek; sëloen-
djor; landgenoot.

loengaj; het gedeelte van sawah of
ladang, dat het eerst bewerkt of beplant
wordt.

loenggoq (B), loenggo’äqg (S) ==
toempog (B).

loengsor; afnemen, verminderen,
slinken.

loenjah; mèëloenjah, omwerken van de
natte rijstvelden door de pooten van buffels
in plaats van met den ploeg.

loenjoh (B), loenjo'áh (S), (ook: loe-
so’äh); versleten, inz. van kleedingstukken.

loenjor 1 — loedos; Il = djoengot I.

Yoenjot (B), 'oenjot (S); mèloenjot (B),
ngoenjot (S$); uitrekken, langer maken.

loentang; tonvormig fuikje van fijne
bamboelatjes vervaardigd.

loentjat; (gew. mèëloentjat (më)'m-
balas), opspringen, terugspringen van veer-
krachtige lichamen.

loentjong; mêëloentjong, wegsnijden
van een stuk van de hanekam van een’
vechthaan.

_ loentjoqg (B), loentjo’äg (S);
van den bek van een’ visch.
_ Toentor; pèëloentor, afdrijvend middel
inz. om een abortus in de hand te werken.
loepë (B), loepaw (S); vergeten, ook:
bewusteloos zijn; töloepë (B), tëloepaw ($),
toevallig vergeten.

loepoh (B), loepo’äh (S); mëloepoh
(B), mëloepo’'äh (S), beuken, plat slaan van
bamboe; pöloepoh (B), pöloepo’äh (S), plat-
geslagen bamboe.

loepot; ontkomen, ontglippen, vrij-
komen, ontsnappen inz. van pluimgedierte.

loerah; landstreek.

loegrih (B), loegr’äh (S$); böloegrih
(B), bëloegri’äh (S), in overvloed vloeien
van tranen, sirihspog, enz.

loeroe (B) — loeroh (B).

loeroh (B); mêloeroh’i, een’ zieke naar
_ behooren oppassen, verzorgen ; cen’ afgestor-
vene naar behooren de laatste eer bewijzen.
_ loegros; recht, zonder omwegen, zonder
bochten; oprecht van gemoed. |
loegrot; mëloegrot, wrijven, inwrijven,
insmeren.
_loesë (B), loesew (S); den derden dag,
overmorgen.

loeso’äh (S); zie: loenjoh (B).

loesong; e.s. v. schurft.

loetjan; Ghineesch kaartspel.

loetjoms; kletsnat, doornat.

loetjong; mëloetjong, uitdoen ven klee-
dingstukken.

loetoe; djëmë (&'ndiq këroe(w)'än
loetoenjë (B), djëmaw (&)'ndr’áq këroe(w)’án
loetoenjaw (loetoe'ò) (S), iemand op wiens
woorden geen staat te maken valt; (het

bedwelmd zoowel door het

scherp |

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST. 95

woord wordt alleen in neg. zinnen gebruikt).

loetong; het winnen van den werper bij
het spel »dja'sh dëlapan (B), (zie: dja’th).

loetop; mëloetop, — lëtos, mèëlëtos.

loe(w)'än; zie: toetogran.

loe(w)’äng; ravijn, holle weg, engte,
kloof in het gebergte.

loe(w)’äq — soesot en koerang.

loe(w)’ägr; uitwendig, buiten; di-
loe(w)’ägr, uit, buiten, zonder, behalve;
këloe(w)'ägr, naar buiten, naar buiten gaan,
uitgaan; ngöloe(w)’ägrka(n), naar buiten
doen gaan en uithalen, voor den dag halen ;
iets ergens uithalen of uitkrijgen.

loe(w)’äs; ruim, wijd; uitgestrekt,
van een vlakte.

loe(w)’ät; haat; haten.

loe(w)'ë (B), loe(w)’aw (SS); e. s.v. gebak.

lohong (B), lolong (S) == rawoh (B).

lojang; geel koper, messing.

lojag; kleverig van te gare rijst; meelig.

lokan; e. s. v. mossel; soorten zijn:
lokan: bakaw; ’ilog (B), “ilo’äq (S).

lom; nog niet.

longgagr; ruim, wijd, van kleederen,
van een gat, waarin een spijker aan zit;
los van een touw, van een rad van een
kar, enz.

lopaq (ook: lëlopaqg); kuil, waarin het
water is blijven staan; plas.

log (B), lo’äq (S) ==
roepë (B).

los; gids, geleider, drijver.

losin; sëlosin, een dozijn.

lotih (B); mat tot wandversiering ge-
vlochten van de »boeloh bèmban (B)”,
(zie dit woord).

sëroepö; zie:

ML.

__maboqg (B), mabo’äq (S); dronken, | drinken van iets; maboq ’asam (B),
eten als

mabo’ág dagrah (S), fllauw door bloed.

96 MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST.

verlies; mabog (B), [mabo’áq (S)] la’ot,
zeeziek.

madaq; 1 niet lekker van
gevoel; onpleizierig; II zie: ‘adaq.

madat; bereide opium; pémadat, opium-
schuiver.

madjal;
geven.

madjoe; voorwaarts.

mahal (B), ma’âl ($); duur, hoog in
prijs, moeilijk te krijgen of te vinden,
zeldzaam.

mahap (B), ma’âp (S); vergeving, ver-
giffenis.

ma’in; spelen; péma’tnan, spel, speel-
goed; main sëbalig maté (B), [sëbalt’äq
mataw (S)], goochelen.

majajagr (B), moelw)äjagr (S) =
hidor.

majang Ï (B), manjang (S); de bloem-
tros van palmen, aar van granen en grassen;
II (B) bémajang, gezegd van de »këändidaj”
(zie dit woord) wanneer die begint te bloeien.

majat (B), manjat (S); lijk.

majaw (B), manjaw (S); bëmajaw (B),
bémanjaw (S); alleen gebruikt in ont-
kennende zinnen; (&)’ndiq bëmajaw (B),
(E)ndt’äq bémanjaw (S), niet krachtig meer
zijn, afgeleefd.

makal (B); slinksch, bedriegelijk, valsch.

makams; (ook: mékam), graf.

makan; eten, vreten, invreten, verteren,
indringen van iets scherps, snijden, nut-
tigen; aanbijten van visch; makan: ’akap,
ochtendmaal nuttigen; nassi ’agri, middag-
maal nuttigen; pëtang, avondmaal nuttigen;
dagrah, iemand tot het uiterste benadeelen ;
gadjì, loon, tractement verdienen ; groempot,
weiden, grazen; békërong, boentaq, aan-
zitten aan een maaltijd bij festiviteiten;
loewan groemah, een ceremonie bij het
huwelijksfeest; pëlampon, maal alleen be-

smaak,

ongezeggelijk; er niet om

staande in gebak, des morgens aan de
helpers bij het beplanten van de sawah
voorgezet; sëloqg’án (B), sëlo'áqg’án (S), het
maal daags na het huwelijksfeest door de
jonge echtgenoote bereid, en alleen door
haar en haar man genuttigd; makanan,
spijs.

malaj; pluim van bloemen; bloesem
van den pinangpalm. —

malam; nacht, avond; malam ’agri,
’s nachts, bij nacht; sëmalam, een nacht
geleden, gisteren.

malang; [ malang moedjor, tegenspoed,
weerbarstig lot; IT malangan; sukkelen in
zijne ondernemingen, ongeluk, tegenspoed
hebben.

malap; flauw van het branden van licht
of vuur; treuzelachtig.

malar; recht door loopen.

malas; lui, traag, lusteloos; vadzig.

malaw; e. s. v. hars, waarmede het
puntig uiteinde (poeting) van hakmes,
houwer, kris enz. in de greep (poeloe)
wordt bevestigd.

mali; këmaliän —=
pantang.

ma lm; een persoon, die goed vertrouwd
is met de voorschriften van den Islam.

maling; stelen; pëmaling (zelden in
gebruik), dief.

malts; het hoofd afwenden als teeken
van haat, van afschuw.

maloe; zich schamen, beschaamd zijn;
verlegen ; schaamte.

mamah; kauwen.

mamang; verbijsterd;
weifelachtig, (J).

mamagqg; oom.

maméh (B), mamt’äh (S); I zich be-
moeien met, geven om, belangstellen in,
notitie nemen van, talen naar; II ijverig,
naarstig (2).

pantangan; zie:

in de war;

mampos 1 (B) — këmoetongan; zie:
_ moetong en toenon; II met geld werpen,
verkwisten, onnoodig geld verteren.

manat; Ì vertrouwen; vertrouweling ;
II bevel, last, opdracht.

mandag; ophouden, stilhouden, stil
blijven staan, rusten, vertoeven.

mandësi(j)'ë (B), mandawsi(j)äw;
mensch in tegenoverstelling van andere
wezens.

mandi; baden, zich baden ; mandi pëloh
(B), [pêlo'äh (S)], in zweet baden.

mandira; vlag.

mandjangan (B) — groesö (B).

mandol; onvruchtbaar.

mandor; opzichter over werkvolk.

manë (B), manaw (S); I vraagwoord:
welke, waar; di manèë (B), [manaw ($)],
waar ter plaatse; këmanë (B), [manaw (S)],
(ook: këmanë manë (B), kémanaw manaw
(S)], waarheen; sëmanë manë (B), [sëma-
naw manaw ($)], alwaar, overal waar,
waar het ook zij, overal; sa di manéë (B),
[manaw ($)], (é)’ndi manë (B), [manaw
(S)], djaq di mané (B), [manaw (S)]; van
waar; IL (B); hoe zou, laat staan; bijv.
djagri (é)ndigka(n) boebos manëka(n) palag
(B); de vinger gaat er niet door laat staan
het hoofd.

manggos; de manggistan (zeer aange-
name vrucht).

mangkas; e. s.v. snip.

mangkë (B), mangkaw (S); en, dat,
__daarom, zoo, waarom, toen.

__mangkog (B), mangko’äg (S); kom,
kommetje, kopje.

mangot; zuur van het gezicht; stuurs
_ kijken.
___mangsod; doel, dat men beoogt; be-
_doeling, doelwit, voorgenomen zaak, betee-
kenis.

manikam; e. s.v. edelsteen, robijn.
VERO, BAT, GEN, LIII,

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST. 97

manis; Ï zoet, lief, vriendelijk, lief-
tallig, innemend; pÉmantsan of mantdsan
méëdoe, honig ; II suikerstroop van rietsuiker.

manjaw; manjawmanjaw, e. s. v. heester.

manoe'äh (S) — këparat.

mantaj; meer hellend dan »tjondong”.

mantan; zooveel als éméritaat; in
ruste, dech gewoonlijk alleen gebezigd voor
»pasirah’s”; indien hun zoons de waar-
digheid niet bekleeden; (vgl. »ratoe””).

mantjë (B), mantjaw (S) == pikigr;
mantjë’än (B), mantjaw’än — pikigran.

mantjek; mantjek lalsk (B), (lalss ($)]} =
‘oentjang ’antjdl; zie: 'oentjang II.

ma’ ong; muf, duf, vunzig, onaangenaam
van smaak of reuk.

mapag; (B. Padang Goetjisch dialect) =
»masogka(n) boentang”’; zie masog.

mapog (B) — tyijëiëlëpogr.

mag; Ï == mamag; Il maq ’oeroe
(ook: 'oengkog (B), — kapot.

marah; toorn, toornig; boosheid; boos;
pëmarah, brompot, knorrepot, iemand die
altijd boos is; marahi, op iemand toornig zijn.

magrang; mèémagrang, koortsig gevoel;
mêémagrangan, koortswarmte; magrang
magrang, opkomen van de koorts.

marag — dëpat.

magrag; opvlammen; mëmagraq, aan-
steken, doen opvlammen; pémagrag’án da-
magr, zie: ’agri.

marë (B), maraw (S); komaan, voort,
welaan.

magrë (B), magraw (S) = pömadé (B).

mari(j)äm; kanon, grof geschut.

mas; goud, een goud gewicht, —= 1/6
thail; mas kawen, huwelijksgift; mas ’oeraj,
stofgoud.

masam; Ï zuur, stroefstaand van het
gelaat; IT alles wat tot surrogaat van tama-
rinde dient; III — témpoejag (?).
masagq; gaar, rijp; gereed (klaarge-
7

98 MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST.

maakt): volkomen; tot stand gebracht;
ook: het goed droog zijn van padi, die
haar tot stampen geschikt maakt.

masë (B), masaw (S); L, tijd, tijdperk,

seizoen; II — mastahil; III immers niet, ,
masë sadjë si ’anoe kan noendjog’i djahat |

(B), [masaw sadjaw si ’anoe kan noen-
djo’äq'i dja’ät (S)).

masëèëbah; rozenkrans.

masih (B), mas’äh (S); nog, meer;
masih (B), [mas’éh (S)] lagi, nog altoos
meer.

masin; zout, ziltig.

masing; masing masing, een iegelijk,
ieder in het bijzonder, ieder wie ook, een
iegelijk.

masog (B), maso’äq ($); ingaan, bin-
nengaan, overgaan tot, zich mengen in;

masogka(n) (B), [maso’äqka(n) ($)], naar
binnen brengen, doen ingaan; masoqka(n)
(B), [maso’äqka(n) (S)] boenting, eene cere-_
monie na het schaken van de bruid: ma-

soqka(n) ’ajig (B), [maso’ágka(n) 'ajs’äq ($)],
bevloeien van rijstvelden; masoq sindjë (B),
maso’äg sindjaw ($S); zie: agri. \

mastahil; absurd, onmogelijk; hoe
zou; het mocht wat.

matah; rauw, onrijp.

matë (B), mataw (S); oog; lemmet;
punt van een pijl; matë (B), [mataw ($)]:
‘agri, zon; ’ajrq (B). ['ajt’äq (S)], oorsprong
van de hoofdwaterleiding voor sawahs,
gawi; heerendienstplichtige; kintjigr; het
rond houten staafje, waarom de »këlindan
kintjigr” (zie dit woord) loopt; loekoe,
ploegijzer; 'oerat, ijzeren beiteltje van den
betelnootstamper; ta’on, de gordel van Orion;
mêmatë (B), mëmataw ($); spion.

mati; dood, overleden, uitgebluscht, ten
einde, onbewegelijk, vast, stil, gaan liggen
van den wind; mati: badjang, gezegd van
het afsterven van een nog niet besneden

jongeling of meisje; boengkos (ook: dalam
söngkérangan of: tésëngkang), sterven
onder de bevalling nl. omdat het kind niet
ter wereld kan komen; kagrot, gezegd
van het afsterven van eene vrouw gedu-
rende de periode van het begin der zwan-
gerschap af tot na den 40en dag van de

‚ bevalling; palaq, gezegd wanneer het spel
‚bij »dja’:h dëlapan (B)” (zie dit woord),

onbeslist blijft; de werper verliest echter
het recht om op nieuw te werpen; pëdjërë
(B), pëdjëraw (S), een onnatuurlijken dood

‚sterven; soenar, verliezen van den werper

bij »djash dëlapan”, (zie dit woord);
lësëmpet, doodgeboren tengevolge van be-
klemming; kömati’án, bestorven, door den
dood verloren hebben.
matig (B); — mati.
matjam; monster,
proef.
matjan (B); — sëtoewë (B).
mëdjëlis; vergadering, raad.
mëdoe; e‚s. v. honigbij; soorten zijn:
mèdoe: lobang; sajaq.
möëgërtb; waktoe mëgërsb, tijdstip van
het gebed bij zonsondergang.
mègok; scheldwoord; ons:
stomkop, stommerik, domoor.
méëkam; zie: makam.
mëkoqg (B), mèëko’äq (S) — sëlësaj.
mëlajoe; zie: djömë (B).
mèlakinkon (B); uitgezonderd, inte-

soort, model,

ezelsoor,

gendeel, behalve, maar, dan ..... maar;
niet anders dan.
mèölalagr; tëmëlalagr — dëdëlagr;

zie: dëlagr.

mèlang; sëmèlang; zie: nisogr; (ik
heb het woord alleen gehoord in de samen-
stelling »nisogr sëmèëlang”; de beteekenis
van sömëlang — grwd. »mèlang’’ (2) — wist
men mij niet optegeven.

mèëlatah; zie: (&)’mbèlatah.

TE

Ì
=
-

|

mëli; (ook: mémëli), half rijp inz. van
de dégri(j)"än-vrucht.

mélikat; engel, geest; mölikat si(j)’än,
geest van jongelingen of jonge meisjes;
mélikat: bajang potth (B); kawat rasoel-
‘oellah; këkassh'allah (B); mangkoe sakti;
mangkorbin; sidjong ka’oe koening; be-
schermengelen; mëlikat: gëmëranan gëmé-
rinom; këtaban këtibin; mêlinggang sakti;
toe(w)'än dërsahmoelë sakti (B); toe(w)’án
sëgërigol, engelen; mélikat : bapaq ; (&)’ndoq
(B), (&)'ndo’äq (S); niniq (B), nint’äq (S);
pojang; (&)’ntenta, geest van de afgestor-
venen nl. vader, moeder, grootvader, groot-
moeder, overgrootvader, overgrootmoeder,
betovergrootvader, betovergrootmoeder.

mêloekot; gezegd van rijst, die veel
gebroken korrels bevat.

mèëlor (ook: mêlogr); de »möëlati”

waarvan twee soorten: de enkele en de

dubbele.

mèmajë (B), mëmajaw (S), e. s. v. |

heester; mémajë (B), [mémajaw (S)] bë-
boeloe, een varieteit.

mëmagr; e. s. v. tijgerkat.

mènang; winnen, overwinnen.

mëénda(h); gast.

mëndakií; beklimmen van hoogten;
stijgen, geaccidenteerd van het terrein.

mèndalë (B), méndalaw (S); ook wel:
bëndalë (B), bëndalaw (S), kring om maan
of zon.

mëndam;
suffen.

méndira; vlag.

mënggag; erectie van den penis.

mëngkas; (B), doordringend
stank (J).

méngoqg (B), mèngo’'äq (S); snuffen,
door den neus spreken.

mèngot; steken inz. van eene steen-
puist,

stil voor zich uitstaren,

van

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST. 99

mèni; sperma; mèni ’ampë (B), ['am-
paw (S), mannelijk zaad, dat niet in staat
is het vrouwelijk ei te bevruchten.

mënjan; — këménjan.

mènong; tëmènong, in gepeins ver-
zonken; strak voor zich uitzien.

mëöntarang (B); Í zonde; mèna mèn-
tarang, zondigen; gebod overtreden; Il
onbillijk, onrechtvaardig.

mèöntöri; de afdeelings mantri (Inl.
beambte).

mënti ‘arë (B), mënti ’araw (S);
parel.

mëntiga; boter.

mëntik; hysterisch; mëntik: djaligr,
mannengek; lilis, vrouwengek.

mèradjë (B), mêëradjaw (S); zie:
toelogran, sub »toetogr”’.

mërak; [ scheldwoord voor: kippen;
IL groote soort kip (J).

mègramat; kramp in de maag.

mèranggong; hangende van
zaak.

mèëgrap Il, overrompelen, innemen van
eene versterkte stelling; II (ook: mèrap);
blozen van schaamte, verlegenheid.

mèrdandam; betrokken van de lucht.

mögrëndang (ook: mêrëndang); eene
palmsoort in het wild, gelijkende op den
arenpalm.

mèérgë (B), mërgaw (S); marga (lis-
tricl).

mèrsh (B), mërt’áh (S); strot (?).

mèri(j)'än (ook: mëgri(j)’án), het bloed,
dat na de bevalling tot den 40en dag uit
de vagina vloeit; ook, doch zelden: het
menstruaal bloed; méri(j)’án (mëgri(j)’án)
potth (B), [pot’äh (S)], witte vloed.

mëgrilahan; feestelijke vergadering;
vergadering, waarop de aanwezenden in
feestdosch zijn getooid.

mèërimot [grwoord: rimot (IN leu-

eene

100
teren; praatjes zonder slot of zin houden;
onzin praten.

mëöring:q (B), [grwoord: ringqq (?)] =
bébintangan, zie: bintang.

mérka; toornig, toorn van God; gew.
mèrka ‘allah ta’alë (B), [allah ta’alaw ($)).

mèroenggaj (B), rëmoenggaj (S):
e. s. v. boom, welks vruchten als groenten
worden gebruikt.

mèrong (ook: mëgrong); door elkander
zwermen van eene menigte vliegen, hom-
mels enz., ook: het geluid daardoor ver-
oorzaakt.

mésang; e‚s v. klein roofdier, soorten
zijn: mësang : boelan; koembang ; pénggal;
pérahoe; tënggalong; mèësang moenë (B),
[moenaw ($)], geest van eene afgestorven
kraamvrouw, die als een »mësang” rond-
doolt en er op uit is kraamvrouwen te
kwellen.

meèsëbah; rozenkrans.

meësëhor; alom bekend, beroemd, ver-
maard, ruchtbaar.

mësëékein; arm, behoeftig,

mësi (B); ngëgrënan (S); I het onaan-
genaam gevoel aan de tanden, wanneer
men bijv. op ongare rijstkorrels bijt; Il
padi van den bolster ontdoen door de korrels
te breken.

mëésigit (B); offerhuisje, kleiner dan
de »langgar” (zie dit woord) en op 4—5
rol steenen rustende.

mësi(j)’áng; e. s.v. matten bies.

mësi(j)’ät; — këdi(j)’ät

mësi(j)’oe; buskruit, salpeter.

mèësoemaj; e.s. v. werwolf.

mësol; jonge opslag van den pinang-
palm.

mëtaq; smakken met den mond onder
het eten.

métjam; monster, soort, model, proef.

mêétoe; uitkomen; voor den dag komen;

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST.

opkomen van hemellichamen; opwellen uit
het hart.

mibar (ook: mêmibar); zich dwarre-
lend door RA bewegen zooals eene
menigte vledermuizen in een grot; in de
lucht fladderen.

midang; loopen, gaan, op weg gaan.

midja; tafel.

midjan; grafsteen; midjan toenggal,
naam toegekend aan de geesten van jon-
gelingen en jonge meisjes (deze personen
krijgen slechts één grafsteen en wel aan
het hoofdeinde).

migë (B), migaw (S); wolk,

mi(j)’äng; naaldvormige vezels, zooals
aan jonge bamboe, welke eene branderige
jeukte veroorzaken.

mi(j)’ot; zie: ngi(j)’ot

milsng; e.s. v. boom, die oliehoudende
noten levert, welke bij de spijsbereiding
worden gebruikt; miling boejong; man-
netjes »miling”’.

miloe — toerot.

mimang (B), ragoe (S); niet weten
wat men moet doen; hinken op twee ge-
dachten.

mimpi; droom; mimpi tëlëbos (ook:
tëmbos këboemi) hard op droomen ; mimpi
tëmas, nachtmerrie; mimpi mimpi(j)’än,
uiten van onverstaanbare woorden in den
droom; mèémimpi(j)’än, benauwd en hardop
droomen.

min; e. s. v. gras, dat als toespijs ge-
nuttigd wordt.

mindjan (B) — dëni(j)ë; het woord
wordt in de spreektaal niet gebezigd.

mingagr; hevig tuiten van de
ooren.

minggangan; een rond mandje of
korfje van de »boeloh bëmban” (B), (zie dit
woord) waarin tijdens het oogsten het
geoogste product wordt gedaan; minggangan

_ mingot; scheef getrokken van den
mond.
__minjaq; olie; minjag: kébal; tangaj;
(émbëlang, de olien, waarmede de krijgers
zich het lijf besmeerden om zich onkwets-
baar te maken; pëöminjaq’án, vetblaasje
op de stuit van pluimgedierte inz. van
vechthanen.
minom; drinken; minoman, drank.
mintar; — bëdjalan, zie: djalan.
mirah: rood; dooier van een ei.
mirèng; hellend, schuin afloopend.
migris; uitlekken, doorsijpelen.
mes; bijna, op het punt van; bijv.
mis ‘oemban, op ’t punt van te vallen.
_ misti; het moet bepaald, volstrekt.
miwang; min of meer mager; niet
gezet.
__mo’anaj; aanspraakswoord, nl. waar-
_mede broeder door zuster wordt aange-
sproken.
modar; gew. »mati modar” gestorven
zonder geslacht te zijn inz. van pluim-
_ gedierte. )
moedah; gemakkelijk, licht.
moedë (B), moedaw (S); jong, onrijp,
licht van kleur. |
__moedim (B) — pëndité (B).
moedig (B), moedt’áq (S); rivier op-
waarts.
__ moedoq (B) (ook: ’oedog) — kagrot. |
moedjor; rechtuit; gelukkig o. a. in
het spel.
__moegal; uit vermoeidheid zich ergens —

moegil; slapen van dieren.
moehol; scheldnaam van een varken.

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST,

‚telen

101

moekë (B), moekaw ($); voorzijde;
di moekë (B), [moekaw ($)]; vóór.

moekim; de inwoners van een district
met een moskee.

moelan; zaad, zaailing.

moelë (B), moelaw (S); begin, oor-
sprong, aanleidende oorzaak; moelë moelë
(B), moelaw moelaw (S); aanvankelijk;
bêmoelë (B), bëmoelaw (S) témbaj
tëmbaj; këmoelë’án (B) == mëradjë pojang,
(zie: méradjë (B)].

moelik; zich neerleggen van dieren
om te slapen.

moelong; op hoopen liggen van het
gewiede gras en onkruid op ladangs en
sawahs.

moelot; mond in alle beteekenissen ;
opening van een tasch.

moembang; zeer jong van vruchten;
de kokosnoot in haar eerste ontwikkeling.

moembë (B), moembaw ($); e. s. v.
eetbare plant, veel overeenkomst hebbende
met de »këladi” (zie dit woord),

moemot; bêmoemot, prevelen.

moendam; groote metalen kom.

moenë (B), moenaw (S); zie: »méë-
sang”.

moenggah; moenggah balaj; zich bij
een groot feest in grooten getale vereenigen
op de »balaj” (zie dit woord).

moengkir; loochenen, verwerpen, ont-
kennen, er niet van willen weten, afvallig
worden.

moeni; zie: boeni II,

moening; [overgrootvader ; II moening
moening of mëmoeningan, raadsel.

moengsal; zich over den grond wen-
telen van dieren; ook op den grond spar-
van kinderen, die hun zin niet
krijgen.

moentjong; puntig, spits, vooruitste-
kend, zooals bijv. de snuit van een varken.

102 MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST.
moepëkat; overeenstemming, overeen- __moesim; seizoen, moeson ; jaargetijde ;
komst, afspraak ; beraadslagen. bepaald jaargetijde voor iets bijv. voor
moepor; met de opgezette veêren en ‚ vruchten.
vlerken in het zand woelen om een kuiltje moesoh (B), moeso’áh (S); vijand,
te maken of met opgezette veêren zich | landsvijand.
tegen een’ roofvogel verdedigen van kip-, _moetah; braken.
pen enz. ‚__moetjong; oprapen van gevallen rijpe
moerah (B) — banjag. ‚ vruchten.
moegris (B), loegris (S); rechte streek; , _moetong; geschroeid, verzengd, ge-
kras, insnijding. brand; këmoetongan — toenon.
moerong (B), tjirik (S); ketel om moe(w)’ät; inhouden, bevatten; ge-
daarin water te koken; trekpot. ‚laden zijn met.
moesar; wentelen van kleine kin-, moe(w)’arë (B), moe(w)araw (S);
deren (J). ‚ monding eener rivier zoowel in eene andere
moesë (B), moesaw (S); geheel ge- rivier als in zee.
smolten van metalen. ‚_ mori; zie: gitar.
IN:
nagë (B), nagaw (S); draak. nanggar; doorwaden van eene snel-
nah — lah. stroomende rivier.
nahas (B), na’ás (S); zie: ’agri. nangkan; nangkanah (B), nangkëlah

nahong (B); bënahong, bewaken, toe- | ($); laat het geschieden of zijn; nang-
zicht houden op iets. (Het woord wordt | kannah (B), [nangkëlah (S)] baq ’itoe,
in de spreektaal zelden of nooit gebruikt). | laat het zoo zijn.

na’ig (B), na’”äg (S); stijgen, klimmen, __nangkë (B), nangkaw (S):e. s. v.
naar de hoogte gaan; opkomen, toenemen, broodboom met aangenaam smakende vruch-
opgaan tot; rijzen inz. van deeg. | ten; soorten zijn: nangkë (B), [nangkaw

na’ig (B), [na’täq (S)] toegron, op en (S)] boebogr; poeri; nangkë kigré (B),
af, klimmen en dalen; op en neder; ook: ‚ nangkaw kigraw (S); e.s. v. boom.

stampen van een vaartuig. ‚_naning; e.s. v. gele wesp.
nakal; stout, ondeugend, baldadig. nantoe; schoonzoon, schoondochter.
nam — énam (dat meer in gebruik is). __napal: e.s. v. wergel.
nambar; numero. |_napas; adem.
nambi; e.s. v. huiduitslag. ‚__napoh (B), napo’äh (S); e. s. v. klein
namë (B), namaw (S); naam; sënamë ‚ muskushert.

(B), sénamaw (S), waarmede personen, die __napog [(ook: némpoh) (B), nêmpo’áh
denzelfden naam hebben elkander aan-, ($S)]; verward raken van een hert of dwerg-

spreken. hert in een net.
nanah; etter; bénanah, etteren. ‚_napsoe; begeerte, lust.
nanas; de ananas. Soorten zijn: nanas: nasi; gekookte rijst; nasi groewas;

‘abang; négri; potsh (B), poti’äh (S). rijst in een bamboegeleding gaar gekookt ;

nasi kiroh (B), [grëndang ($)], koude rijst

_geroost.

naw; (gew.: batang naw); de arenpalm;

dengan; naw bagrë’án (B), gezegd van een

arenpalm, die voor ’teerst wordt getapt.
na(w)’on; afgevallen vruchten van de

»këmiling’’

ruimen tijd op den grond liggen.

bij toorn, drift; II aanvullen, aandik-

ken (J).

nëbengan; verkeerd verstaan (£).

nègal — djërang.

nêgèë (B) — gradoe.

négëri; stad, hoofdstad, land, gewest,
staal; nègéri ning; een streek waar rust
en welvaart heerschen.
__nëki; een weinig het hoofd voorover
buigen.

nëlajang (B) == ‘akoe; (het woord
komt alleen in »rëdjong’s”” (zie dit woord),
voor).

nëlisig (B), nèlis®’äq (S); netten van
de vederen zooals de vogels gewoon zijn
met ze door den bek te halen.

ném; —= nam.

nêmpoh (B); zie: napoq (B)

nènaj; e.s. v. leguaan.

nénang (B), dénang (S); bénénang (B),
bédénang (S); zwemmen.

open en dicht gaan; nijpen.
_nöngajogr (B); sukkelend (J).
nênggêëri; — nëgëri.
_nängkabang; huppelen, springen van
een dier.
nöngkoedëé (B), nëöngkoedaw (9);
[ook : nangkoedaw en néngkëdah], kapitein
gezaghebber van een schip.

»

nénangop (B), noengap-noengap (S);

met zout en kokosmelk in een ijzeren pot

(zie dit woord), die reeds ge-_

nèbal; I verandering van gelaatskleur

nèdas; een knetterend geluid maken.

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST,

|
|

|
|
|
|

|

soorten zijn: naw: biring; kapogr; rën-

ï

105

nöngkoelong; zie: tidoq (B).

nènoerog (B), nënoero’äg (S); iets
doen waarvan men geen verstand heeft en
’t dan slecht afbrengen; bijv. een taal
spreken, welke men niet machtig is; enz.

nöraké (B), nêrakaw (S); [ook : nérë-
kaw (S)]; de hel.

nëranap; Í in menigte storten van:
tranen; II (B), regen van vonken, (J).

nëranaw; in menigte neervallen van
bladeren, bloemen.

nërëtag; ratelend van den donder.

nërining — gëmêrineng.

ngabong; gezegd van eene rivier, die
een weinig ge»bandjir”’d heeft.

ngajaw; mèëngajaw, het maken van

| _»doedol” (zie dit woord); pëngajaw, houten

of bamboezen (pol)lepel, om het beslag van
de »doedol”” om te roeren.

ngalngal (B); nog niet murw. (J).

ngalor; zweetdruppels op de borst.

ngan; Ï — dëéngan; ngan sèbénagrnjë
(B), [ngan sëbënagrnjaw of: ngan sëbt-
nagr’ô ($)]; in, naar waarheid, in werke-
lijkheid, eigenlijk; ngan sëpatotnjë (B),
ngan sëpatotnjaw ($S), naar behooren;
IL, en.

ngandjaq; (më)ngngandjag, op en
neer buigen bijv. het einde van eene
zwiepende roede in stroomend water.

ngandjoe; ngandjoe ngandjoe, recht
uitgestrekt van den arm, geveld van een
lans.

ngangë (B), ngangaw (S); open van
den mond; bëngangë (B), bëngangaw (S),

‚ met open mond bijv. staan te kijken.

Í
|

nganggaj (?); iemand in zijne woning
den mantel uitvegen.

nganggoe — pakaj; pënganggoe
pakaj’än.

nga’os; klanknabootsend woord voor
het geluid van uitstroomend water,

104

ngarap (ook: ngagrap); 1 zie: 'agri;
II roekeloos, overmoedig, (J).

ngasar; het ronddolen op aarde van
goden in menschelijke gedaante.

ngawih (B), ngawaj (S); sépéngawihan
(B), sëpéngawaj'än (S); een lengtemaat;
söpéngawshan (B), [sëpéngawajan (S)] pè-
dang; afstand van de punt van een »pëdang”
(zie dit woord), tot aan den voet langs eene
rechte lijn gemeten, na de »pëdang’’ om-
hoog te hebben gestoken; sëpëngawihan (B),
[sépéngawajan (S)]: pìisaw; koedjor; enz.

ngëbang; een’ stervende hard toe-
roepen om hem iets begrijpelijk te maken (J).

ngëbagr; ontluiken, opengaau, zich
openen.

ngëdos; I gekreukeld, gerimpeld; II
eene ceremonie voor het uittrekken tot
den strijd.

ngëlamboe; gezegd van water, dat
goed kokend is.

ngëlas; minder worden van een ge-
zwel; geschrompeld; geslonken van vleesch
door het koken.

ngèmaj; stijven van het garen met
stijfsel, vóórdat het bij het weven wordt
gebezigd.

ngëngoejë (B), ngëngoejaw (S) verbon-
den met djëméë (B), djëmaw (S) ; gew. djëmé
ngëngoejë (B), djëmaw ngëngoejaw (S),
gezegd van iemand, die alles nadoet en
napraat op een zotte zenuwachtige manier.

ngëni(j)’än (grwd.: ni(j)’än) (l) =
bënagr.

ngërinjop; ingevallen van de wangen
door het uitvallen van tanden of kiezen.

ngërintom; zie: tidog.

ngëroekot; kramp in de leden.

ngöroe(w)’it; ngëngëroewst (mëngèroe-
wit); op en neer wippen van teen of vinger.

ngëroh (B), ngëro’äh (S); spinnen van
eene kat.

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST.

ngëtah; gew. ngöngëtah (B), gëgëtah

‚(S); nog niet geheel gaar van rijst,

lëmang enz,

ngëtjing; (grwd.: tjing ?) werpen van
het muntstuk bij het dobbelspel »dja’h (B)”
(zie dit woord); klanknabootsend woord voor
het geluid van het vallen van geldstukken.

ngëtjip; ngëtjip ngëtjip, klanknaboot-
send woord voor het geluid bij het smak-
ken.

ngidam: péngidaman, lust, begeerte,
belustheid, met lusten zijn inz. van zwan-
gere vrouwen.

ngigoqg (B), ngigo’äq (S); loopen als
een eend of gans.

ngikag; wijd openstaan van de beenen ;
wijdbeens.

ngiloe; stroef, wreed van de tanden
zooals na het gebruik van iets wrangs of
iets zuurs.

ngimpor; zie doedoq; pëéngimporan;
zitplaats (J).

ngingat (B), (&)’ndjingot (S); open,
gapend van een wond.

ngingilan; gezegd van een kind, dat
drenst, dat zijne ouders telkens lastig valt
met het een of ander.

nginter; het hof maken inz. van een
haan aan een kip.

ngipat; mèëngipatngipat,
staarten.

ngi(j)’ot; [volgens J: mi(jot], snij-
dingen in den buik; ngi(j)'ot sopaq, krampen.

ngirap; inboeten.

ngigri; IT »pantangan” (zie dit woord),
voor zwangere vrouwen om gedurende
eenigen tijd vóór de bevalling zwaar werk
te verrichten; II gezegd van iemand die
bij gemeenschappelijken arbeid het zware
werk aan de medearbeiders overlaat.

ngirot; krom van den onderarm (J).

ngo’ äq; bulken, loeien van groot hoornvee.

kwispel-

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST.

ngoekoek (B); ngöngoekoek — mèë-
ngakaq; zie: kakag.

ngoekos (B); afgeleefd (/).

ngoembong; ijdel, grootsprakig.

ngoeni; mèngoeni, uitzaaien van padi
op het kweekbed.

ngoesigr — miloe.

ngoe(w)’älik (B) — balk.

ngoe(w)’äm; gapen.

ngondol; tegen iets aanloopen met den
kop naar den grond gekeerd zooals groot
hoornvee.

nibong; e.s. v. palm, welks stam ge-
bruikt wordt om er harde latten van te
splijten.

ni(j)’än; dient om den superlatief uit
te drukken; zeer, bovenmate, al te zeer.

ni(j)’aj (B); waarmede de vrouw van
een kamponghoofd in de »Bësëmah-Oeloe
Manaq” (Pasoemah-Oeloe Manna) wordt
aangesproken.

nikah; het trouwen voor den priester.

ni(j)’ät; voornemen, plan; meer in
gebruik is »sangi’”’ (zie dit woord).

ni(j)’ogr; de kokospalm; soorten zijn:
ni(j)'ogr: boelan; (&)’ntagri; gading; ’idjang ;
këndëlam; koeneng; koentjang ; poejoh (B),
poejo’äh (S); salaq; sëlass’äáh (S); ni(j)’ogr
këlapé (B), [kêlapaw (S)), kokosnoot waar-
van de bast zwart is door overrijpheid;
ni(j)’ogr matah, geraspte kokosnoot.

nikal — gandë (B).

nikig (B); loopen op de teenen.

nilaw; e.s. v. hout. |

ning; rustig van een land, landstreek,
__waar orde, rust en veiligheid heerschen.
ningkah; dan, bij den compératief
der Bijv. nw.

ningkan — ningkah.

nining (B) — ninig (B).

niniq (B), nin?’áq (S); grootmoeder
van vaders zijde.

105

nipah; de water- of moeraspalm.

nipis; dun van platte, souple voor-
werpen; ook: plat, ondiep van borden,
schalen en derg.

nig (B), näq (S); grootvader, groot-
moeder; niq (B), hoetan ; — sötoe(w)’ë (B).

nigris; zeven; pönigrisan ui’ogr: zeef
van bamboe voor kokosmelk.

nigroe; wan [gevlochten van de » boeloh
bëmban”; (zie die woorden).

nisil; aan iets knagen als een rot.

nisogr; nisogr sëmëlang, een tros kokos-
noten, waarvan de helft rijp, de andere
helft onrijp is.

njalag; (mënjalaq), blaffen, aanslaan
van honden.

njalë (B); njalaw (S); bënjalë (B),
bénjalaw njalaw (S), [ook : bënjönjalë (B),
bënjënjalaw (S)], flikkeren.

njambogr; ’t uitproesten
lachen, (J).

njamog (B), njamo’äq (S); muskiet,
mug.

njantag; licht, helder van het weder
en den hemel; duidelijk, zichtbaar.

njagring; helder, duidelijk van de
stem.

njagroe; dreunen, met hevige vlagen
aankomen van wind en vuur.

njatë (B), njataw (S); blijkbaar, dui-
delijk, openbaar gebleken, waar; blijken.

njawë (B), njawaw (S); ziel, leven;
njawë (B), [njawaw (S)] mëripat; titspan:

het

van

‚_warani; de zielen van den mensch. Enkele

godgeleerden uit de Bésémah-Oeloe-Manaq
(Pasoemah-Oeloe Manna) kennnen nog de
volgende zielen aan den mensch toe: njawë:
djasmëni; ’oerlapi ; 'oerni, péroman nikënjë
‘allah; sanibati; njénjawëka(n) (B), një-
njawawka(n) (S), stuiptrekken van een
stervende; sënjawë (B), sënjawaw (S),
zucht.

106 MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST.

një (B), 1 njaw (of: ò) (S), betrek.
voornaamwoord; die, dat, welke, hetwelk,
degene, hetgeen; njölah (B), njawlah (S),
als bevestigend antwoord op eene vraag:
dat is ’t, die is ’t, zoo is ’t; ook in het
midden van een volzin gebruikt in de
plaats van »mangkë (B), mangkaw (S);
një (B), [njaw (S)] pëngabisan, de laatste;
njëmanëé (B), di(j)’áw manaw (S), al wat;
një këdoe(w)’ë (B), [njaw këdoe(w)'aw (S)],
de tweede; një kötigë (B), [njaw këtigaw
(S)}, de derde enz.; IL »njaw” of »ò” (S);
bezittelijk voornaamwoord van den derden
persoon; (£.

njëbot; e.s.v. verzwering inz. aan de

zool, waarbij die openspringt.

njëgot; licht geraakt inz. van kleine
kinderen.

njëmag; het opkomen van den bandjir;
ook volgens (J) het op- en neerkomen van
de golven bij de branding.

njëmbol; uit eene holte te voorschijn
komen zooals de oogen uit hunne kassen;
wild vleesch uit eene wond; een worm
uit een vrucht.

njëmpëloe — njagoe.

njënjanap; leuteren, doorpraten zonder
op zijne woorden te letten.

njënjaq; vast, diep van den slaap.

(*) Het aanhechtsel »ó” wordt naar men ons
mededeelt niet aangetroffen in het S van de »An-
délas” en de afdeeling »Seloema”’, (Residentie Beng-
koelen).

njëgraj; I het even te voorschijn
komen van de zon boven den hoogsten
top van het gebergte; IL het opkomen
van geplante rietsuiker (J).

ojërëngag; plat en breed gedrukt.

njëridam; eenigszins bedwelmd, be-
vangen.

njëroedjoh (B); misselijk van zwan.
gere vrouwen.

njidom; bij een of ander feest zich
potsierlijk uitdosschen, als nar spelen en
grappen maken.

njiloe; stroef, wreed van de tanden
zooals na het gebruik van iets wrangs.

njigrap; bijna; bijv. njigrap koening,
bijna geel van bladeren.

njoegrom; I voortdurende ziekte waar-
mede de man behept kan zijn tijdens de
zwangerschap van zijn vrouw, welke men
aan den kwaden invloed der geesten toe-
schrijft; II het trekken door het water
van arenbladeren bij de vischvangst om
de visschen in de fuik te drijven, (J);
(grwd. »soegrom”’?).

noesok; een nieuwe »doeson”’ of »pa-
garan” aanleggen, (zie die woorden).

noesot; afnemen, verminderen bijv. van
rijkdom; vermageren.

nonah; jongejuffrouw; ongehuwde doch-
ter inz. van Europeanen.

nong; klanknabootsend woord voor een
galmend geluid zooals van eene groote klok.

nor; het menschelijk »embrijo”’.

Oo.

’obah; ngobah [ook: bëgr'obah of bo-
bah (S)], anders worden, veranderen, anders
maken, wijzigen, verkeeren, verschieten.

‘oban; grijs van het haar.

‘obat; geneesmiddel; bijmengsel om
iets te veroorzaken; ’obat bëdel, buskruit;

‘obat bingong; vruchtbaar makend middel;
ngobat met geneesmiddelen behandelen;
ngobati, iemand van geneesmiddelen voor-
zien; pègrobatan (B), gandit (S); amulet,
door moeders als een soort van kroon op
het hoofd gedragen dan wel aan den arm

zink

en nnen

om de zuigelingen tegen booze geesten te
bewaren.

__ Joebaj; bladeren van den kokos- of
arenpalm aan een stok of idjoektouw ge-
bonden, welke men bij het »ngoebaj” e. s. v.
vischvangst bezigt, om den visch naar de
fuiken te drijven.

‘oebal; ‘oebal ’oebal (B), djalir (S);
_ e.s.v. gebak.

‘oebagq; ngoebag, iets in het water
zoeken.

‘oebagr; e.s.v. boom met welks bast
netten en zeilen bruin worden gekleurd;
soorten zijn: 'oebagr: padi; poelot; sëgraj.

‘oebë (B), ‘oebaw (S); I dom, onnoozel,
onwetend; Il ’oebë goelë (B), ‘oebaw goelaw
_(S); e.s.v. kom vervaardigd van bamhoe
of van de taaie bladscheede van den pinang
om daarin suikerstroop te bewaren; III,
‘oebë ’oebagr (B), 'oebaw ’oebagr (S); eene
houtsoort bij moerassen groeiende.

‘oebi; algemeene benaming voor meel-
achtige knollen ; soorten zijn: ’oebi : ‘abang;
bësilë kémboedjë (B), bësilaw këmboedjaw
_ (S); bësilë (B), [bèsilaw (S)] këpar; bösilë

potih (B), bësilaw pots’äh (S); bösilë (B),
_[bësilaw (S)] ringgit; bësilaw tjabt’áh (S)
_djagrs; kajoe ’abang; kajoe 'itam; kajoe
__kapogr, kajoe mëntoq (mëntok); kajoe sin-
__gawpoeraw (S); këmalong ; 'oelags; sëlasih
(B), sëlast’äh (S); ta’on (S); tëlapaq
badag.

‘oedang; I garnaal. Soorten zijn: ’oedang
__batoe; bënoewang; bëgras; galah; gantong ;
kandji; karang; këtapang; lëboq (B), lë-
bo'áq (S); ’oeloe; satang; sëtëgrë (B),

II 'oedang ‘oedang; begonia; soorten zijn :
Joedang ’oedang: kajoe; këtam; lëboq (B),
_lëbo’äq (S).

‘oedarë (B), 'oedaraw (S); luchtruim,
_ de lucht, de atmosphbeer.

sëtëgraw (S); tjëléngë (B), tjölëngaw (S);

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST.

107

'oedë (B), 'oedaw (SS) [ook : soedaw (S)]:
afgedaan, klaar, ten einde, bereids, reeds,
geheel; uit is het; laat blijven; ook ge-
bruikt tot vorming van den volkomen ver-
leden tijd.

‘oedim —= ’oedé (B); pëngoedim, de
laatste faeces, welke men bij ontlasting
kwijtraakt.

‘oediqg (B) — ’oeloe.

‘oedjan; regen; ’oedjan rinttg (B),
[rint’áq (S)], motregen.

‘oedji; Ingoedji, toetsen; batoe ’oedji’än,
toetssteen; IT — katë (B); III als stop-
woord gebezigd.

‘oedjong; uiteinde, uiterste punt;
‘oedjong boeloe, zie: »padan”.
‘oedjot — sangi.

’oedot; ngoedot, rooken inz. van tabak;
pëngoedot, stroocigaret.

‘oegaq — görag; ngoegaqka(n), iemand
wekken.

‘oegon; krioelen, wemelen (J); in de
spreektaal zelden gebezigd.

‘oejon; boe(w)’oejon, voortstuwen, zich
golvend voortbewegen, stroomen van een
menigte menschen enz.

‘oekir; ngoeker, snijden van figuren
inz. in hout.

‘oeksran; snijwerk,

'oekoman (S) — hoekoman.

'oekor; ngoekor, met de lengtemaat
meten; 'oekoran, maat.

’oelah; manier van doen, kuren, kun-
sten, fratsen.

’oelam; rauwe plantaardige toespijs bij
de rijst.

‘oelang; 1 ’oelangka(n) katë (B), [kataw

‚(S)], kaba, zeg ’t maar weer eens, herhaal

wat ge gezegd hebt; bë'oelang ’oelang (B),
boelang ‘oelang (S), bij herhaling (ook:
ngoelang 'oelang); Il ’oelang pëpat, kuieren;

‚MI bègroelang — méndjalang.

108 MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST.

‘oelag; stil, kalm, bedaard van water.
'oelagr; slang; soorten zijn: ’oelagr:
'ajig (B), ’ajt’äq (SS); baloe tikagr; bëkatag;
bëtandog (B), bëtando’áq (S); bidaj; boe-

rog’än tikagr (B): gadong majang; girang; |

këlindan; li(j)’äh (S); lidi; mati ikog (B),
Piko’ág (S)]; moegrë (B), moegraw (S);
'oesig (B); pakoe; pëdak ; pidjet ; poengkot;
poenti; grat; sawë (B), sawaw (S); tahon;

tandjong këling; tëdong bërëtih (B), bérë- |

t’äh (S); tädong këli; tädong këägroebot;
tëdong koengkot; tëdong matè (B), [mataw
(S)] ’agri; têdong mêrampaw’án; tëdong
mêrapi; tëdong sapi; ti(j)ong; li(j)ong
pahat; tjintë (B), tjintaw (S).

‘oelat; worm, rups, insect. Soorten
zijn: ‘oelat: ’akagr; batoe; bëtandog (B),
bëtando’äg (9); boekoe; boelong ; djöngkal;
(&)"mbatagr; (&)’ntadoe; gading; gëngkal
(B); goelong; ’ibos; këndakap; koening ;
lajagr; ni{j)'ogr; padi; poe(w)'ägr; ranteng ;
sötëgrë (B), sëtëgraw (S); ’oelatan ; worm-
stekig; vol maden van spijzen.

‘oeloes; voorste, begin, bovenland, oor-
sprong eener rivier; ‘oeloe ’ati; maagstreek,
maagholte; ’oeloe balang, legerhoofd, voor-
vechter; ’oeloe “iligr, boven- en beneden-
loop; ’oeloe toelong; bron.

‘oelong — ‘ilam.

‘oelogr; ngoelogr, vieren, aflaten van
een touw enz.

‘oemang; Ï zie: ‘anag;
kleine zoutwaterkrabbe.

‘oemat; I zie; »’anaq”; II ’oemat bakë
dagrë (B), ’oemat këdagraw (S), mand
van rottan of van »boeloh bëmban’ (B),
(zie »boeloh’”) om daarin padi te bewaren.

‘oembaj; franje, losneerhangend ver-
siersel; ’oembaj ‘oembaj, franjes van
jonge klapperbladeren o. a. aan eere-
poorten.

‘oemban; vallen, neerkomen; afvallen

Ue, Ss4v,

zooals vruchten en bladeren door den wind;
ondergaan van hemellichamen.

‘oembag — ’ombag.

‘oembi; dat deel, waarmede iets ergens
aan of in vastzit; hoofd of penwortel;
bol of knol van gewassen ; 'oembi: gëgrman
(of si(j)ong), wortel van eene kies; gigi,
wortel van een tand.

‘oembol; ’oembol ‘oembol, vlaggetje;
ook de vlaggetjes geplaatst op het graf
van jongelingen of jonge meisjes aan hoofd
en voeten einde.

‘oembog (B), 'oembo’äq (S); gezegd van
de borsten van eene vrouw, die reeds
gebaard heeft.

‘oem bot; palmiet ; het hart uit de kroon
der palmen of van de »’oewi manaw’”’, (zie
'oewi); 'oembot : ba’; naw ; nibong; ni’ogr;
pinang; sëndawagr.

'oemë (B), 'oemaw (S); bouwland;
‘oemë (B). ['oemaw (S)]: dagrat, ladang;
sawah, sawah; lipih (B), lipt’äh (S), ladang
op vlakke gronden aangelegd; grénah, ladang
op licht golvend terrein aangelegd; tan-
djongan, ladang aangelegd langs uitstekende
landpunten in rivieren.

’oempan; aas, lokaas, lokspijs; (ook
de pijl van het blaasroer); ngoempan,
daarmede lokken.

'oempot — sambong.

‘oenaq; I omgebogen haakvormige
doorn; II fuikje van rotanstengels.

'oendang; I ngoendang — bataq; IÌ
’oendang ’oendang; wetten, verordeningen,
voorschriften.

‘oendaq; vermengd, dooreen, ondereen-
gemengd; ‘oendaq goelaj, specerijen, krui-
derijen.

‘oendjar (ook: 'oendjagr); de vertikale
houten of bamboezen staken of palen van eene
omheining; Il ’oendjar ‘oendjar — ’asong.

'oendji; e. s.v. poe(w)'ägr.

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST.

Yoendjoek; ’oendjoek ’oendjoek, de in
den bodem der rivier gestoken bamboezen
palen met aangepuut ondereinde waaraan
het stelnet »kërakat” is bevestigd.

‘oendjon; ngoendjon, met geweld aan
iets rukken bijv. aan iemands arm, aan
een zwaar touw enz.

‘oendjog (B), 'oendjo’äg (S); ngoendjoqg
(B), ngoendjo’äq (S), overreiken, aangeven,
aanreiken, overhandigen.

‘oendjogr; uitgestrekt, niet gebogen
van een been.

_oendor; achterwaarts gaan, retireeren,

terugtrekken, afdeinzen, wijken, zich ver-
wijderen, van iets afgaan bijv. van een
voornemen.

‘oenggoj (B) — gëlat.

‘oenggon; een houtvuur, een smeul-
hout om het vuur aan te houden; ’oeng-
gonan, smeulhout of blok; përoenggonan,
familie, gezin.

‘oengkar; overhoop, uit iets halen of
lichten, overhoop halen.

‘oengkog (B); zie: mag.

‘oengoe; paars, bruinrood.

‘oeni; zaailingen voor sawah-padi;
ngoeni (ook: nëpig (B), [nèpr’áq (S)] ’oeni),
uitzaaien van zaadpadi.

‘oenjol — bëbal.

‘oenjot; rekken inz.
aan iets rekbaars trekken.

‘oenos; vezelstof, die aan de idjoek zit
en gebezigd wordt als hengeltuig en tot
het strikken van vogels.

‘oentaj; ngoentaj,
beieren, bengelen.

‘oental; IT pil, balletje van eenige weeke
zelfstandigheid; II ngoental, wegwerpen,
weggooien; wegsmijten.

Joentë (B), 'oentaw (S); kameel.

‘oenti’äg (S) — boetoh (B).

‘oenting; een kleine bos nipabladeren.

van touw enz;

los nederhangen,

109

‘oentjang; 1 reiszak, reistasch, néces-
saire; II ’oentjang ’antjel (7).

'oentjir (B), kipi (S); haarvlokje aan
weerszijden van het hoofd.

'oentjoe ‘oentjong (B), ‘oetjong, 'oetjong
(S); e. s.v. gebak.

‘oentjoj; tabakspijp van Chineesch
maaksel.

'oentong; voordeel, geluk, lot, fortuin,
winst, baat.

‘oentot; waterzuchtige zwelling van
het onderbeen.

‘oepah (ook: ‘oepahan), loon voor dien-
sten, werkloon, geld, waarvoor men iemand
huurt om iets te doen; ‘oepah : bëgrading;
bëtjoetjong; zie: koelë (B); ngoepah, iemand
huren om iets te doen.

‘oepam; polijstsel.

'oepas; oppasser (inlandsch bediende
bij de verschillende takken van bestuur).

‘oepat; ngoepat, kwaadspreken, achter-
klappen, iemands goeden naam benadeelen.

‘oepaw — roepaw.

‘oepih (B), 'oeps’äh (S); de taaie hlad-
scheede van de pinang en niboengpalmen.

‘oepong — këpong.

‘oepok; ngoepok, vleien, bepraten.

‘oeraj; los, ontbonden, losgewikkeld,
uit elkander, open, geslaakt, van iets dat
gebonden, geknoopt of gevlochten was;
slap neerhangen van de borsten van eene
vrouw (J); 'oeraj goembaq, los en verward
van de haren.

‘oerak; betelnootstamper.

‘oegras; ngoeras, smeren, bestrijken
met iets.

‘oerat (ook: ‘oegrat); vezel, draad van
hout of vleesch; zenuw, spier, pees, ader;
‘oerat bëgringot, slagader, polsader (J);
‘oerat kambas, gezwollen aderen van de
vrouw bij zwangerschap; volgens (J):
teeken van ongelukkige zwangerschap waar

110
de moeder bij sterven zal; 'oerat kambing,
achillespees.

‘oeri; bloedstremsel, dat na de nage-
boorte volgt; ‘oeri: batoe; djantong; djan-
tong boelat; “idop; këritaw; lang; sébë-

nagran.
‘oering; gleuf, spleet.
‘oerip (B) — “idop.

‘oeritë (B) = tjëritë (B).

‘oeroe; zie: mag.

'oegron; (S) — toegron, doch alleen
voorkomende in de uitdrukking »’oegron
tëmoegron’”” — toegron tëmoegron.

‘oerop; ngoerop, in ruil nemen, wis-
selen, inwisselen van muntstukken; ‘oerop
njawë (B), [njawaw (S)]; zie: koelë (B).

’oerot; ngoerot, met de handen druk-
kend of knijpend een lichaamsdeel wrijven.

'oesah ($); noodig, noodzakelijk zijn.

'oesaj; lekker van smaak, gevoel (#).

‘oesang; droog, dor van graan, tabak
enz.; padi ’oesang, oogst van een vorig
jaar of hoogstens van twee jaren oud,

‘oesigr; — këdjagr.

‘oesong; ngoesong, met zijn beiden
of meerderen op de schouders dragen bijv.
een draagkoets, lijkbaar enz., ngoesongan,
lijkbaar; ’oesongan, een pikoelan.

‘oesoran; ‘oesoran pëté (B), — par-
djandji’án; (in de spreektaal niet gebruikt).

’oetan; bosch, wildernis; wild; ‘oetan :
moedë (B), moedaw (S), ladang, die na
ö jaren braak te hebben gelegen met
kreupelhout en jong bosch bedekt is;
toe(w)ë (B), [toe(w)'aw (S)]; een ladang
die + 10 jaren braak heeft gelegen en
reeds met oud bosch is bedekt; ’oetan
bëtoe(w)'än (B), [bémpoe (S)]; ladang, die
op maagdelijk woud aangelegd slechts één
jaar met padi beplant en daarna braak
gelaten wordt; (de eerste ontginner kan
nog immer daarop zijne ontginningsrechten

keeren

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST.

doen gelden), vgl. de woorden: »toe(w)’än”
en »(é)’mpoe”.

‘oetang; schuld, geldschuld, op zich
genomen verplichting; bëgroetang; schuld
hebben, schuldig zijn; ngoetangi; op crediet
geven of verkoopen; pi’oetang; schuldvor-
dering, inschuld; ’oetang pi’oetang ; schuld
en inschuld; ’oetang (É)’ntantah, de »ban-
gon” (zie dit woord), oudtijds bij kinder-
moord opgelegd.

'oetas; overtreksel uit twee of meer
zilveren banden bestaande; de houder der
scheede van een wapen hetzij van zilver,
hetzij van rottan, hetzij van ijzer, (J).

‘oetip; kleine zeeschildpad.

‘oetjap; opzeggen, uitspreken.

‘oetjol; ngoetjol, loslaten van de vecht-
hanen op een hanenvechtbaan; (het aantal
dat men hanen laat vechten in
eene vechtbaan wordt aangeduid door het
woord »’oetjol”” als: sëoetjol (B), soe(w)-
‘oetjol (S); doe(w)'ë (B), [doe(w)'aw (S)]
‘oetjol, enz.

‘oewang — wang.

‘oewap; I damp, wasem, stoom, uit-
waseming; Il ngoewap, geeuwen, gapen.

‘oewag — wad.

‘oewaw; het 6° jaar van de achtjarige
tijdrekening.

‘oewi; rottingriet; rottan. Soorten zijn:
‘oewi: balam; bèëlah kindjagr; bingkaj
nigroe; dahanan (B), da’anan (S); djëgrë-
nang; gambigr; ’ilam mati; kantjel; kësogr; _
koegraw (S); lanang; landaq; manaw;
‘oedang; pakoe; pëlëdas; sabot; sëgë (B),
sëgaw ($); sëmamboe; sëmot; sësagr;
sögrimit (B), sögrindt (S); tigaw djoegroe
($); iq manjaq (B); toenggal.

'olog; ’oloq ’olog (B), spot, voor de
gekhouderij.

‘ombaq; golf, deining.

'ombar; gapend van eene wond, (J).

__‘omong; ’omong ’omong (ngomong
’omong), keuvelen, praten; 'omongan banjag,
veel praats hebben.
___onggol; I ’onggol ’onggol — ‘oenjol;
IH ‘onggol ’onggol katë (B), iemand met
vragen lastig vallen.
’ograng ; persoon, individu, man, mensch;
__sograng, alleen, iedereen, de een of ander,
een iegelijk; sësograng, ieder mensch,
_ iedereen; sograngan, een iegelijk, ieder in
het bijzonder; ’ograng: hëtandang; de
vrouw, die een andermanskind gedurende

padam; uitgebluscht van licht, vuur;
(ook: ondergaan van hemellichamen; ma-
damka(n) (ook: madam’i), uitdooven, blus-
schen; uitblusschen; pémadam, blusch-
middel.

padan; I passend, evenredig, partuur,
wederga; Il wijzen van het aanbinden van
kunstsporen als: padan mantjong samë (B),
[samaw (S)]; de hanen zijn op het oog
gelijk van kracht; de kunstspoor wordt
„de hanen aan een der pooten (bijna uit-
sluitend aan den linkerpoot aangebonden);
_padan mantjong bawa djangkir; padan
_mantjong pag tako (paq tako, naam van den
persoon, die deze wijze van het aanbinden van
_de kunstspoor het eerst in practijk bracht)
of padan mantjong bètoekop; padan mant-
Jong loe(w)'är; padan bëboeling; padan
_bêrtjag loe(w)'ár [of padan bëtinggiq
loe(w)’är (B)]; padan bërtjaq dalam; padan
antil; padan sëtëngah batang kaki; padan
tjipaj sëboewah; padan toendjoq (B), toen-
_djo’äg (S); padan ’oedjong tandjong; padan
“indiq kèlingking (B); waarbij de kunst-
spoor bij den kleinsten of op het oog
minder sterken haan wordt aangebonden
_ op de wijze »padan mantjong samë (B)”,

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST.

1d
de drie eerste dagen na de geboorte zoogt;
min; (&)’ndap, naam aan een varken toe-
gekend; ’ilog (B), ’ilo’äq (S), vrij, in tegen-
stelling van »boedaq’”’ (slaaf); kambangan,
de menigte, de verzamelde menigte; ngërti;
(B) — pènditë (B); noenggoej, pandeling ;
toe(w)'ë (B), toe(w)'aw (S); de oudsten
van een doeson.

‘orong; (een negatie) het afspringen ; het
niet gebeuren ; van daar : ()’ndiq (B), [(é)’n-
di’ág (S)] ta’oe 'orong, het moet gebeuren.

’otag; de hersenen; merg.

IES:

terwijl die bij den grootsten of op het
oog sterkeren haan wordt aangebonden
respectievelijk: tusschen den kleinen en
binnenteen ; aan den kleinen teen; tusschen
hanenspoor en den kleinen teen aan den
buitenkant van den linker poot; aan bui-
tenkant van den linker poot ter hoogte
van de hanenspoor; aan den buitenkant
van den linkerpoot vlak boven de hanen-
spoor; aan den binnenkant van den lin-
kerpoot vlak boven de banespoor; aan den
buitenkant van den linker poot bij den
teen; aan den buitenkant van den linker-
poot op circa de helft van den afstand
tusschen middenteen tot het gedeelte van
den poot, waar de vederen beginnen (’oe-
djong boeloe); aan een der teenen aan den
buitenkant van den linkerpoot; tusschen
middelste teen en een der andere teenen;
aan het uiteinde van den middelsten teen
van den linkerpoot; aan den binnenkant
van den linkerpoot op circa een pinks-
lengte afstand van de »’oedjong boeloe”’;
padan mantjong gadjoq (B), padan mantjong
gadjo’äq (S). waarbij elk der hanen een
»tadji gadjog (B), (zie dit woord), wordt
aangebonden, dan wel den kleinsten of

112

op het oog minder sterken haan een! b.

stadji gadjog (B)”, den anderen een
»tadji béringkong” (zie die woorden),
op de wijze »padan mantjong samë

(B)”; padan tadjoq doe(w)ë (B), [tadjo’äq
doe(w)'aw (S)], waarbij den kleinsten
of op het oog minder sterken haan aan
elken poot een kunstspoor wordt aange-
bonden.
padang; 1 open vlakte veld, weide;
pépadangan, (ook : sépadangan), eene kudde;
II padang përi(j)'asan — borih minjaq (B);
III padang soemoran, rood; (in de spreek-
taal niet gebezigd).
padar (B); 1 == lëmaq pëgrasi(j)’än;
II als het eten nog niet goed gaar is zegt!
men: padarka(n) koedaj, wacht nog wat,
laat het nog wat koken, (J).
padat; madat, met geweld in iets
duwen, stoppen, stuwen.
padë (B), padaw (S); aan, naar, bij,
op, voor, jegens, tol.
padi; de rijstplant, rijst in den halm;
onontbolsterde zaadkorrel in het algemeen.
Voornaamste soorten van padi (rijstplant)
zijn: padi bësaq: ’abang; ’agaj; béringen;
boentaq; djëmbot (S); kélingi (S); kiling;
majang; mëgron; rëkam (S); grêmas (S);
grénig (B), grént’äq (S); sa’ir pintal (S);
sa’ir poti'äh (S); tingkch (B), tingkt’áh (S);
padi bëram (zwartkorrelig): ’ajiq këgroh
(B); djanggot; kögras; ‘itam; padi poelot,
kleefrijst; soorten zijn: padi poelot: ’abang ;
bëtong; bësi; gading; goelë (B), goelaw
(S); kapor; mêëdoe; ni(j)’ogr;
Namen der tijdperken van groei en bloei
zijn:
a. voor de sawahrijst:
bëloelos (ook: bëbaloj); ngidjang (B);
pangkë bëgranag (B), përéndangan bë-
granaq (S); ’oedë bëgranaq (B), 'oedaw
bëgranaq (S); ngipat pèlëpah;

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST.

voor de ladangrijst:

mögrébong; (më)’ndjëdjagrom; mé-
rambaj pipit; doe(w)'ë (B), [doe(w)’äw
($) da’on; nipih (B), [nipiáh ($)]
batang;
Daarna voor beide: ’anaq ‘apit; nariq
(B), [nart’áq (S)] roe(w)’äs; koedong sëni;
koedong baj; koedong rëpat; ngëloe(w)’ägr
sëtangkaj doe(w)ë (B), [doe(w)'äw (S)];
pépanahan; toempa(h) lalang (B), tjampogr
daon (S); noempah (B), ngampagr (S);
tëlajap (B), mëlajap [ook : pégat këloe(w)’ägr}
(S): (më)ndapogr (B), dédapogran (S);
njamar padang (B), masaq bëtangkaj (S);
gratë koening (B), kémambas masag (S);-
masag; padi ’oesang; zie: 'oesang; padi
bëbari(j)’án, padi, die reeds langer dan
twee jaren in de rijstschuur is opgeschuurd;
padi ni’(j)'ogr, pluim van den kokospalm;
padi pinang; — malaj.

padjam (B), pëdjap (S) — padam.

padjag; pacht, belasting.

padjar; aanbreken van den dageraad;
morgenschemering.

padjoe (B) — padjoh (B); pépadjoe’än,
iemand, die alles lust, van alles lust, wat
hem wordt voorgezet.

padjoh (B), padjo’áh (S); gulzig eten,
vreten; di padjoh (B): sëtoe(w)’ë ; boewajë;
‘ograng di la’ot (B); di padjo’áh (S):
sëtoe(w)'aw; boewajaw; ‘ograng di la’ot
(S), verwenschingen overeenkomende met
ons »stik”, »val dood”, » verrek”.

padoe; Í tegen elkander houden en
passen van dingen, die aan elkander moeten
worden gevoegd; door vergelijking keuren
of waardeeren van edele metalen; II pa-
doeka(n) rasan, over de een of andere
quaestie beraadslagen; III padoe kétli-
lang; këtoepong; sëkop; tëbit; de ver-
schillende manieren om een hoofddoek te _
dragen.

personen.

_padon — djoeroe (ook: djoegroe) van

een »balaj” (zie dit woord).

__pagar; (meer in gebruik is »kandang”)

omheining, heg, schutting, omwalling ; pagar

babi (B), hoofdversiersel; magari, omheinen,

van eene omheining voorzien.

pagas; magas, met één houw af houwen,

hakken.

pagë'än (B), pagaw’än (S); verwon-

derd, verwondering, wonder.

pagi; ochtend, morgenstond; pagi’án;

zie: ’agri; pagi ’agri, morgen.

__pagoe (B), pagraw (S); zolder, zol-

dering, vliering. |

— pagot; snavel, bek van een vogel;

pagot këlënt:t, glans clitoridis.

pahar (B), pa’ár (S); groote ronde bak

van koper op voet, gebruikt om de toe-

spijzen op te zetten.

pahat (B), pa’ät (S); beitel, gebeiteld,

gehouwen, gedreven ; mahat, beitelen ; pahat

(B), [pa’át (S)] pémoetong, ijzeren beiteltje

(smidsgereedschap voor ’t vervaardigen van

goud en zilverwerk).

__pahing (B) — pa’ing.

_ pahit (B), pa’ (S); bitter van smaak.

_ _pahoe groesaw (S), e. s. v. boom.

pa’ing; verstandskies, slagtand.

__pa’is; visch of vleesch met kruiden in

een blad geroost of gekookt.

pajah; moeilijk van een werk, zwaar

van eene ziekte, vermoeid, afgemat.

_ pajlan: pajlan: ’atas, de hanekam;

bawah; lel aan den hals van gevogelte.

_pajoe (B), tila (S); komaan !; voort!;

welaan!.

_ pajong; scherm, (zonnescherm, regen-

scherm); majongi, met een’ scherm be-

schutten; di pajongi radjë (B), [radjaw (S)],

onder de bevelen van een vorst staan.
VERH, BAT, GEN, LI,

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST.

115

k padoeka; een titel van: aanzienlijke | pajos; pajos këboewah, gezegd van een

rijstplant, welke lange halmen heeft, doch
weinig vruchten draagt.

pajot; een likje of veeg met den vinger
van de een of andere weeke zelfstandigheid
bijv. kalk.

pakaj; makaj, gebruiken, aan hebben,
aandoen van kleederen, versierselen, wa-
penen enz.; makaj boelan, menstrueeren ;
pakaj’än, wat gebruikt wordt inz. aan het
lichaam; versierselen, kleeding, tuig; pa-
kaj’án pérang (B), oorlogskleeding bestaande
uit de volgende onderdeelen: bëboelang,
dikke ring van reepen katoen, schorsen
papier ineengewoeld, die op het hoofd
wordt gedragen; badjoe pokog, baadje
zonder mouwen; badjoe tërbang; borst en
rugkleed, in welks midden zich een gat
voor hals en borstspleet bevindt; këmit
‘awag, amuletzak, inhoudende fleschjes of
kruikjes »boeli boeli’””, waarin de verschil-
lende oliën werden gedaan, waarmede de
krijger zich besmeerde om zich onkwets-
baar te maken; sëroe(w)’äl pëtaq, broek
met korte pijpen; tëpakaj; in gebruik zijn;
in samenstellingen met een der ontken-
ningswoorden: niet in gebruik, ongebrui-
kelijk, onnut.

pakal; makal, breeuwen, de naden van
vaartuigen dicht maken door er werk van
touw of boombast in te kloppen.

pakan; inslag bij het weven.

pakat; beraadslagen ; sëpakat sëkoentji,
eensgezind.

pakaw; I houten staken enz. tegen de
berghelling in den grond gedreven om het
afstorten van den bergwandte voorkomen;
II (&)’ndiqdë (B), [(&)’ndt’äq (S)] pakaw, het
past niet, betaamt niet, is niet geoorloofd.

pakst; zak van eene jas.

pakoe I, spijker, nagel; makoe, spij-
keren; tëpakoe, gespijkerd; II varen;

8

114

soorten zijn : pakoe: “abang; ’adji; bëringin;
bindoe; (é’nggoe(w)'äng; gadjah; ’ikan;
këlat; mèëloekot; pënggoelaj’än; simpaj;
ti(j)'áng; mirah en koenjit, beide genees-
krachtig; HI pakoe ’aks, wenkbrauw.

palaj; roosten, roosteren.

palaj’än (B), pënoeronan (S); een be-
drag ad f6.— (zes gulden) dat pasirah en
depati van den jongeling krijgt bij schaking
van zijn meisje uit hun marga en doeson.

palaqg; hoofd; afgeknot kegelvormige
knop van een sandaal; de greep van
steekwapenen; palaq ‘angin; boven den
wind; palag bantal, met kralen bewerkte
stukken rood laken, welke aan de uit-
einden van de langwerpige kussens worden
genaaid; palaq (&)’ntoe(w)'ät, knie; palaq
poelaw, dat gedeelte van de »poelaw”
(zie dit woord), dat tegen den stroom ge-
keerd is en waar bij »bandjir’s” het drijf-
hout tegen aan stoot; palag rawan; de
halswervels.

palat — pëligr.

palë (B), palaw ($S); muskaatnoot;
boengëé palë (B), boengaw palaw ($),
foelie.

pali’arë (B), pi'araw (S); verzorgen,
behoeden, bewaken, bewaren, er op na
houden, grootbrengen, opvoeden; pali’arë
(B). [pali’araw (S); mëgat: gëntong; tënong ;
waarzegger; mali’arëka(n) (B), mali’araw-
ka(n) (S); voor iemand of iets zorgen.

palingan; roer van een houten of
bamboezen vlot, waarmede men de rivier
afzakt.

palis; malis, gramstorig het aangezicht
wenden naar, boos aankijken.

palit; f tëpakt — tësinggong; zie:

»singgong’”’; II veeg, smeer met den
vinger.

palloe — takdir ’allah.

paloe — poekol.

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST.

paloh (B), palo’áh (S); moeras gevormd
doordat een rivier haar bedding heeft
verlegd

pamah; moeras,

pamit; vergunning, verlof vragen; inz.
om heen te gaan.

pamor; e.s. v. wil ijzer, waarmede
wapens worden gedamasceerd; het damas-
ceersel op krissen en sabels.

pampang — likos.

pampas: boeten voor verwonding.

pampë (B). pampaw (S); (më)'mpampë
(B), (mé)’mpampaw (S), op beide handen
dragen; met beide handen een’ zieke onder
het gaan ondersteunen.

panah; I boog; ’anaq panah, pijl; Il
slinger van touw ; (më)’mpanah — (më)’ng-
goetok; zie: goetok.

panas;
panas pëénèëbasan, de droge dagen in de
maanden Juni en Juli, waarvan profijt
getrokken wordt voor het »nëbas” (zie dit
woord); panas’ pënigasan, de droge tijd
die zich nu en dan tijdens de vrucht-
zetting van het padigewas voordoet en
oorzaak is, dat de oogst ten deele mislukt;
panas péngëtaman, de droge dagen tijdens
den oogsttijd; panas ‘ampagr djëgrami,
droge dagen na den oogst.

panaws; plekken van eene lichtere kleur
op de menschelijke huid.

pandaj; knap, bedreven; (meer in ge-
bruik is: »patjaq’”).

pandan; e. s.v. boom (pandanus) van
welks doornachtige lange bladeren inz.
matten worden vervaardigd. Soorten zijn:
pandan: bëngkoe(w)'äng; doedog (B), doe-
do’äq (S); doegri; ’igrang; la’ot; wangi.

pandang;mandang, aanschouwen, aan-
kijken, aanzien, beschouwen, zien naar;
pëmandangan, uitzicht op iets, kijkje, ge-
zichtsafstand.

heet, hitte, warm, warmte;

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST.

pandaq; kort, niet lang, niet hoog van
lichamen en tijd.

pandas; bëpandas, beraadslagen over,
bespreken van een en ander voor een te
vieren feest; inz. een huwelijksfeest.

pandikar; voorvechter, schermmeester ;
meester op de wapens.

panditë (B). panditaw (S); een man-
nelijke doekoen, (geneeskundige en god-
geleerde).

pandjang; lang, uitgestrekt van ruimte
en tijd, ver; pandjang mêëlawor, lang en
mager; sëpandjang djalan, den geheelen
weg langs, langs den weg; sëpandjang
'agri, den ganschen dag.

pandjar; Te. s. v. drilboor om gaten
in ijzer te boren; IT het aanpunten van
een stuk ijzer om er gaten mee te boren
(J); HI voorschot geven op koopwaren (J);
IV collectieve benaming voor de gereed-
schappen van den werkman.

pandji; regenboog aan westelijk fir-
mament.

_pandjing — koeroq; (më)’'mpandjing
sëlam, den Islam omhelzen.

pandoe(w)’án; vierkante houten lat
bij het weefgetouw, waaraan een deel van
de scheering wordt bevestigd.

pandogq (B), pando’äq (S); mandag (B),
mando’áqg (S), op een pas ontgonnen la-
dang een vuur of brandstapel maken van
al de ruigte, die nog overgebleven is;
mandog (B). [mando’äq (S)}] ’ajap; een
vuur of brandstapel maken van al de
ruigte, die men, na in kleine stukken te
_ hebben gehakt, ter hoogte van eene rijst-
schuur heeft opgestapeld.
pang; pang bisan, waarmede men
den vader van zijne schoonzuster aan-
spreekt.

panggang; panggang (manggang):
__bègaring, roosten aan het houten speetje;

115

panggang: poepor; poffen
asch of kool; tjabor; poffen.

panggil; manggil, roepen. bij den
naam roepen, noemen, ontbieden, noodigen ;
panggilan, genoodigde.

panggong; [ zie: batin; II tëpanggong,
op iets gedrukt liggen (drukken) zooals
een omgevallen boom op een’ anderen boom;
UI stellaadje.

pangtran; Í titel van vorstelijke per-
sonen en hoofden; II aanspraakswoord nl.
waarmede schoonvader door zijne schoon-
dochters wordt aangesproken.

pangkè(B), pangkaw (S); tijd, tijdstip;
bijv. pangkë (B), [pangkaw ($)] ngëtam,
de oogsttijd.

pangkah; zie: tanggë (B).

pangkal; begin, het tegenovergestelde
van uiteinde; wat het dichtst bij den
oorsprong is; dikste einde van een tak,
stok, stam enz.; dat gedeelte van een
wapen of werktuig, dat in het gevest of
heft zit; pangkal: bëdagang, bedrijfs-han-
delskapitaal; bimbang, degene die een feest
geeft; goembaq, wortels van het haar;
tëlingë (B), têlingaw (S), dat gedeelte,
waarmede het oor aan het hoofd zit.

pangkagr (ook: bangkagr (S)] ; mang-
kagr, verbranden van het omgekapte hout
bij kleine hoopen op pas ontgonnen ladangs,
waarin men van wege de natte weersge-
steldheid den brand niet heeft kunnen
steken.

pangkat; waardigheid, rang, graad.

pangkatan; e. s. v. wichelarijboek.

pangkoe; 1 schoot; mangkoe, op den
schoot houden; IL mangkoe — maliharë;
zie: paliharë (B).

pangkol; dakbedekking van gespleten
bamboe; zie: ’atap.

pangkogr; hak, waarmede men den
grond omwerkt en graaft,

in gloeiende

116

pangkot (B); iets bij herhaling doen
of zeggen; tigë pangkot, drie malen het-
zelfde zeggen of doen.

pangsan; bewusteloos, in zwijm.

panjagr (B), manjagr, iets zoeken in
begroeid terrein inz. met gras, rietgras.

panjaw; indringen van iets scherps;
snijden; di panjaw pédang, door het zwaard
verteerd.

pantaj; het zeestrand.

pantang; Í zich onthouden van iets,
verboden als schadelijk; zich onthouden;
pantangan, door het gebruik verboden,
onder verbod liggend ;-ongeoorloofd ; verbod;
II mantang ‘agri, den regen bezweren.

pantag — toedjah.

pantas — tjëpat.

pantaw; roepen, uitroepen; ook: ont-
bieden, noodigen; mantaw, iets of iemand
roepen, toeroepen; pantaw’än, genoodigde ;
pantaw pandjang, het op lang gerekten
toon uitschreeuwen van de woorden:
ingoelang njawë (B), njawaw (S)....…..
(den naam van den persoon) bij het oor
van een stervende.

pantslan; de halfdoorgekapte bamboe
pen, die veerkrachtig is en waaraan het
touw van de vallans om olifanten te
dooden is vastgemaakt; de stok, waaraan
de deur van een tijgerval is vastgehecht
(volgens (J); bi(j)'asan) ; het balkje waaraan
het aas is gebonden, bij een tijgerval,
(volgens (J); bi(j)'äsan.).

panting — panús II.

pantis; IT mantis, uithalen van de
laatste grassprietjes met de »söngkoe(w)it”
(zie dit woord), op een ladang; II mantss,
uitsnijden van het ooglid van een’ vechthaan
om dien beter te kunnen laten zien.

pantit (B), këlëntst (S); clitoris.

pantjah; I mantjah, bewerken (d. i.
verwijderen van gras en onkruid) van

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJS?.

de »sawah pama’” met de »sëngkoe(w)it’®
(zie die woorden); II — tëérdjon.

pantjang; paal; stijl; staak ; pantjang
(É)'mpat, de door het dak van een buffelkar
of »pëlangkin sapi” (zie dit woord), heen-
stekende eindstijlen.

pantjar; 1 met een’ straal uitschieten
of spuiten van vloeistoffen, den bliksem;
tëpantjar, spatten bijv. van bloed; II man-
tjar, vuur verkregen door twee stukken
hout hard tegen elkander te wrijven.

pantjë (B), pantjaw (S); gew. pépantjë
(B), pëpantjaw (S); een rustbank op de
sawahs; pantjë goemaj (B), eene rustbank
op zeer hooge stijlen op sawah’s, ladang’s,
talang’s.

pantjëroebë (B), pantjawroebaw (S);
iets ongewoon bijv. een pisangstoel, die
twee keeren vrucht draagt.

pantji — tandëé (B).

pantj:ng; hengel; mantjing, hengelen.

pantjong; mantjong, het bovenste deel
van iets afhouwen; in eens schuin af-
hakken.

pantjogr; horizontaal of naar beneden
uitspuiten; pantjogran, waterstraal, water-
leiding van bamboe.

pantoq (B), panto’äg (S); pikken,
zooals een specht; pantog (B), [panto’äq
(S)] téki, pikhouweel.

pa’oq (B), pa'o’äq (S); een kleine
»tëbat”’; (zie dit woord), ook: een kleine
uitholling in een napalwand om het berg-
water op te vangen dat door wegwerkers
en voorbijgangers voor drinkwater wordt
benut.

pa’ot; vastgeklemd aan iets; bèpa’ot,
zich aan iets vastklemmen, stijf vasthouden ;
pa’otan, de leuning van een trap.

papah; lang van een dak.

papakan; — ‘apakan.

papan; plank; papan: doelang; de

houten schijf van de doelang; (zie dit woord)
kintjigr; de langwerpig vierkante plank
van de »kintjigr” waarop de »li(j)’äng
tëlingé (B), [tlingaw (S)] kintjigr” en de
ti(j)'äng grangaw kintjigr” bevestigd zijn;
(zie: kintjigr).
e papaq (B), talaw ($); schuin hellend
van een dak.

papas; mapaska(n), over een kam
scheren.

papat — pëpat.

pag; vader; bijv. paq Saman, de vader
van Saman; pèpaq'än; het aanspreken van
gehuwde mannen of weduwnaars bij den
naam van hun eersteling voorafgegaan door
het woord »paq”’.

paqsë(B), pagsaw (S); dwang, dwingen,
noodzaken.

pagr; pagr boenting, waarmede de bruid
wordt aangesproken door de oudere zuster
_van den bruigom.

pagraj; een naregentje na een zware
bui,

parang; I hakmes, houwer in het
algemeen; IÌ e.s. v. huidziekte; III péma-
rang, iets wat schade aanricht, moordend,
moorddadig.

paras; [ geheel en al (?); II — goe-
tok (?).

paraw; heesch, schor.

parintah; bevel, last van de overheid,
bestuursmaatregel ; voorschrift; marintah-
ka(n), besturen, regelen; parintahan, be-
stuur, regeling.
_parit; I part tanah, aarden dijk, aarden
wal; II twee ijzers onder een hoek geplaatst
om rottan door te halen en tot fijne reepjes
te splijten.
paroh (B); lange snavel, zooals die van
den neushoornvogel.
parot; rasp; marot, raspen.

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST,

117

vleesch uit de huid; van een stuk vet uit
het vleesch.

pasang; bij elkander behoorend en als
zoodanig samengevoegd, paar, weerga;
wassen van het water bij vloed; sëpasang,
een paar, een koppel; masang: ’agong,
vloed; ’asat, eb; djëgrat, een strik spannen,
uitzetten; pëdati, een kar bespannen;
sënapang, een geweer afschieten; sangi
(ook: pasang sangi) een gelofte afleggen ;
tëlingë (B), [tèlingaw (S$)], het oor spit-
sen; pasangan; het juk bij ploeg, buffel-
kar enz.

pasaq; pen, nagel, bout; pasag parit,
pennen, waarin de »bantal soemboe” (zie
dit woord), wordt opgesloten; pasaq soem-
boe, pen dienende om het afloopen van het
wiel eener buffelkar enz. te beletten.

pasar; nederzetting van vreemdelingen
onder het bestuur van een »datoq” (B),
dato’äqg (S)”’ (zie die woorden).

pasat — papat.

pasigr — damping; sëpasigran —=
sanding.

pasirah; titel van een districts(marga)-
hoofd. (Zie het woord: » mantan”).

pasoe; kom, waschkom; langwerpig
vierkante houten bak om garen, dat ge-
kleurd moet worden, te weeken.

pasong; Ï (ook: pëmasong), gouden
plaatjes, één op de borst en een op den
rug gedragen; door vier gaten gaan
touwtjes »tali pasong”’, waarvan twee
over de schouders en twee onder den
arm doorgaan; zulke plaatjes worden ook
van zilver gemaakt dan wel vervangen
door twee M. Thérésia daalders; II blok
om gevangenen of krankzinnigen in te
sluiten.

patah; gebroken en breken van harde,
lange, betrekkelijk dunne, ronde voor-

pasah; masah, afsnijden van stukjes ; werpen zooals beenderen, stokken armen

118

en beenen; sépatah katë (B), [kataw (S)], |

een enkel woord.
pataj — babaj.
patar — gobang III.

patagr; zie: groemah.

pati; [ — santén; II buiten echt den
coitus uitoefenen; pati: bëkoerong; bloed-
schande; lësaj, geslachtelijke gemeenschap
van personen, wien ’t niet geoorloofd is
een huwelijk aan te gaan, omdat zij tot
dezelfde »soembaj’” (zie dit woord), be-
hooren ; simbongan; het uitoefenen van den
bijslaap met iemands verloofde.

patel; smalle dissel, waarvan het ijzer
over langs staat,

pat/ng; houten pennen geslagen in den
boom, waar een bijennest »si(j)'alang”
(zie dit woord), wordt gevonden, om zoo-
doende een ladder te vormen, waar langs
de »toekang labah’’ (zie dit woord), opklimt
om bij de nesten te kunnen komen.

patjang (B) = bëdot (het woord wordt
in de spreektaal zelden gebezigd).

patjag; ervaren, bedreven, geoefend
in iets.

patjar; naam voor verschillende soorten
van planten; als: patjar: ’ajig (B), ’ajväq
(S); koening; potth (B), pott’äh (S); mirah.

patjat; kleine springbloedzuiger; soorten
zijn: patjat: da’on; lilin; groeman (ook:
groman); tanah.

patjoe; matjoe koedë (B), [koedaw (5),
een paard berijden.

patjol; loslaten van iets, dat ergens
aan of in vastzit; tëpatjol, uitgevallen, inz.
van tanden en kiezen ; van zelf uit iets vallen.

patog (B), pato’áq ($S); part. pud. van
een nog niet besneden meisje. f

patot; behoorlijk, betamend, passend,
geschikt, voegzaam; ’t kon wel niet anders;
overeenkomend, overeenstemmend, harmo-
nieerend; zie: ngan.

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST.

pëé; woord tusschen teller en noemer
geplaatst om breuken te vormen.

pëéda (gew. ’ikan pëda); ingepekelde
visch aan stukken; ook: zoute visch.

pëdadë (B), pëdadaw (S); e. s. v.
groote strandboom met zure, platronde
vruchten.

pëdajë (B), pëdajaw (S); list, kunst-
greep, bedrog, hulpmiddel.

péëdamaj’äán; (ook: ’ograng damaj),
personen, die de macht hebben tijdelijk
de gestalte van een dier inz. den tijger
aan te nemen.

pëdang; zwaard, sabel; soorten zijn:
pédang: karaw; ’oeloe; piling ; tjindih (B);
pëdang bèsalot, waarvan het gevest met
zilver beslagen en de scheede aan den
bovenkant over 4 vingers breedte, aan den
benedenkant over 5 vingers breedte met
zilver is belegd; pödang bëri(j)’ás, waarvan
scheede en gevest met zilver beslagen en
belegd zijn; pëdang boeloh; een stuk bamboe
in den vorm van een »pëdang”’ gesneden om
het gras weg te maaien.

pëdas; 1 gember; soorten zijn: pëdas:
padi; poe(w)’ägr; lilipan; IL prikkelen,
steken van eene wond.

pëdati; voertuig, kar; pëdati kébaw ;
buffelkar.

pödsh (B), pêdt’áh (S); schrijnen, steken,
zeer doen, zooals bijv. de oogen door
peper, enz.

pëdjam; gesloten, geloken van de oogen;
ook: kleiner worden van een vlam.

pëdjërë (B), pëdjëraw (S); pijniging,
straf; ziekte door geesten veroorzaakt.

pëdoeli; zich bemoeien met; (&)'ndiq
(B), [(E)’nd’áq (S)] pëdoeli, er niet om
geven.

pëdoman; kompas.

pëgal; een gevoel van stramheid of —
stijfheid in de leden.

_ pëgang; mëgang, in of met de hand
iets vasthouden, in de hand hebben, be-
sturen, bij zich houden; pëgangan, beheer,
onderhoorigheid; mëgang daging (B), mén-
tikaw tahi (S), ongemanierd, onbeschoft,
onwellevend.

pögantë (B); zie: körtè (B).

pègat; 1 verstrijken van den termijn
gesteld voor het vervullen van eene belofte
enz.; IÌ mëgat gëntong — poetos gëntong ;
zie: poelos.

_pégawaj; de beambten aan een moskee
verbonden.

pëgi; gaan, weggaan, heengaan.

pëgoh (B); suffen, mijmeren.

pëkan; markt, marktplein.

pëkang; zacht, week, zooals gepelde
rijst, indien men het weekt in warm
__ water.

pëkagq; hardhoorig.

pëkëkas; werktuig, gereedschap, huis-
raad, tuigbenoodigdheden.

pékiq (B), pékt’áq (S); mékiqg (B),
mökt’áq (S), gillend schreeuwen van men-
_schen en sommige dieren als tijgers, herten.
__ _pëkoe; duizendtal; sëpëkoe, één dui-
zend.
_pëkor; bëpëkor, iemand kwaad en ver-
_woed aanstaren zonder te spreken.
__pëlabor; de regenmoesson.
pëladangan; e. s. v. kleine heester;
_pêladangan mirah, eene varieteit daarvan.
pëlajon; zie: ’amoq (B).
pëélakat; houten stijlen geplaatst op
diverse afstanden over de breedte van weg
of voetpad langs zeer geaccidenteerd terrein
aangelegd, om het uitspoelen zooveel mo-
gelijk te voorkomen.

pélams; e.s. v. mangga.

pëlampon; zie: makan.

pêlandog (B), pëlando’ág (S); es. v.
boom.

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST.

119

pélanë (B), pélanaw (S); zadel; pak-
zadel.

pëlang; I sawahdijk; II de partij,
welke destijds in den oorlog de vechtenden
scheidde.

pëlangaj; e. s. v. »sëlendang”; (sjaal),
die door de vrouwen gewoonlijk over het
hoofd wordt gedragen.

pélangkin; pëlangken sapi, wagen voor
het vervoer van personen.

pélapt’äq (S) = ’antaran.

pélapig (B), pëlapt’äq (S); pölapiq (B),
pêlaps’äq (S): djëgrangkang, de langwerpige
vierkante plank van de damarkaars; poe-
potan; de luchtkist van de blaasbalg.

pëlaq; erf, tuintje bij de woning.

pëlarsnan; afvoergoot.

pëlawi; e. s. v. boom bij moerassen
groeiende, van welks zachte bast »tjapa’s”’
(zie dit woord), en indertijd ook schilden
werden vervaardigd; palawi pipit; eene
soort daarvan.

pélédjë (B), pölëdjaw (S); mèlédjë
(B), mölëdjaw (S), schelden, uitschelden.

pëléli’oq’än; zijde boven den riem (/).

pölëmpogr; een stuk chits, waarop
de »koedjor bëramboe”’ (zie »koedjor’”), bij
het dragen geplaatst wordt.

pölëngar; tëpëléngar, verwonderd, ont-
hutst.

pëlëpah;
blad.

pëlëpatan; knieschijf.

pëlësoe; valsch, onecht.

pëlëtjst; tépëlëtjet, uitspringen zooals
een pit uit de knijpende vingers, (/).

pëli’arë (B) — pali’arëé (B).

pélinjaq; tëpëlinjaqg, gedrukt,
deukt.

pëlipisan; slaap van het hoofd.

pëligr; part. pud. van een’ nog niet

hoofdnerf van een _palm-

ge-

‚ besneden jongeling.

120

pëélité (B), pëlitaw (S); lamp; inz. |
olielamp.

péloentjongan; hanekam.

pëloepoh (B), pëloepo’äh (S); platge- |
slagen bamboe voor vloeren en wanden; |
pêloepoh (B), pëloepo’äh (S); lintang, wan-
neer de bamboe horizontaal bevestigd wordt |
aan de stijlen; tëgaq, wanneer de bamboe
verticaal aan de stijlen wordt bevestigd.

pëloh (B), pëlo’äh (S); zweet; verdikte
wazem, die zich als droppels tegen iets
aanzet; bëpëloh (B), [bépëlo’äh (S)] (é)’mbaq
mandi; baden in het zweet.

pëlog (B), pèlo’äqg (S); omhelzing, om-
arming, omvademing; mêloq (B), mêlo’äq

(S), omhelzen, omarmen, omvatten met de
armen; pëlog’än (B), pëlo’äq'äáu, den bij-
slaap uitoefenen; sëpëmèëlog’'än (B), sëpë-
mêlo’äg'än (S); een maal.

pëlos; aal, paling.

pémadë (B), pémadaw (S); gevaar,
onheil, vijand; ook: gezegd van dieren,
die menschen kwaad doen of aan gewassen
schade aanrichten.

pémandaq’än; het tonvormig stuk
hout aan een »tandan djangat” (zie
»tandan””).

pëmantak; zwaard bij het weefgetouw.

pémantoq (B); zie »bödel”.

pémasong; zie: »pasong”
djingan”.

pëmatang; bergrug; pêmatang barisan,
de barisan; pématang: gantaj; sandar
lémang, een zachtbellende bergrug; pêma-
tang lëkë (B), [lékaw (S)), een bergrug,
die eerst recht loopt, zich daarna ombuigt
om dan weder recht te loopen.

pëmëéndagq; hol metalen versiersel
tusschen gevest en lemmet van een kris.

pémëngkagr; handvat bijv. van een’

en »djin-

‚ drijvers bij de »kërakat”

emmer; de dwarslat van een »gëragaj”
(zie dit woord).

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST.

pëmëntong; knots.

pémèëtong; 1 duiker; II de bamboezen
kokers welke vroeger in de aarden wallen
waren gestoken om als schietgaten te
dienen; III de uitgeholde boomstam of _
bamboezen koker welke door het beneden-
einde van den dam van een vijver is ge-
stoken.

pémindoe; een »koedjor” ter waarde _
van 10 »ringget” oudtijds nevens de
»bangon”” (zie die woorden) als boete bij
moord geheven.

pémoeloe; zuiger van een blaasbalg.

pêmoengkor (B); achterzijde, achter-
kant, (in de spreektaal zelden gebezigd);
di pëmoengkor; achterna.

pëmoentjë'än (B); e. s. v. mannen- —
baadje.

pëmoeras; donderbus.

pëmoetih (B), pëmoet’äh (S);
‚ (zie dit woord).

pënagë (B), pénagaw (S);e, s. v. boom
met zeer taai hout, dat voor scheepsin-
houten gebruikt wordt.

pënakan; zie: »’anag”.

pénampan (S); een kleine metalen «
schotel om sirih rond te dienen.

pënampag [ook: pënampak (B);
bovensnijtand.

pénangan; ten tijde dat; ten tijde van.

pénatch (B), pënati’äh (S); titel van
de echtgenoote van. den pasirah.

pênaw; — tiroe.

pëndap; e.s.v. »kasam”.

pënding; gouden of zilveren plaat van
een ceintuur; pënding gilapan.

péndjarë (B), pëndjaraw (S); gevan-
genis, kerker.

péndjoelong; een van boven in den
vorm van een »sangkaq” (zie dit woord),
gespleten bamboestaak, welke midden op _
een sawah of ladang wordt geplaatst en

En, |
il

, welke staak wordt geofferd bij het

van Biet bouwveld.
péndjoclog (B), Bonsen äq (S); een

id Bsdok: metalen overtrek van eene
krisscheede; bëpöndok lëpos, wanneer de
scheede geheel in zilver of goud gevat is.
_pënëéëkil (B), pêmantj’äq (S); het ijzer,
waarmede men op den vuursteen slaat om
den tondel te ontsteken.

pênëpok; toestel om katoen te kloppen.
pëngalojan; surrogaat.
pëngaqg; tëpëngag, verbluft,
van verbazing.

__ pëngatë (B); ‘adjang péngatë (B) —=
djoe(w)’ adah, (in de spreektaal zelden ge-

versuft

_ pëngëloe; kogel.

pênggadë (B), pënggadaw (S); e. s. v.
knots.

_ pénggagë (B), pönggagaw (S);e. s. v.
eetbare kruipplant op de sawahs groeiende.
__pëénggal; afgesneden of afgehakt stuk.
__ pënggalang; waardoor de »pantslan”
(zie dit woord) wordt gestut.
pëénggawë(B), pênggawaw (S); onder-
doesonhoofd.

_ péngigris; een houten mes gebruikt
om bijennesten af te stooten (?).

\ pëngong (?); onthutst, ontsteld, ver-

_ pëéënigasan; zie: »panas”.
_pëning; drukkend, zwaar van het
hoofd; duizelig.

_ pënigrisan; zeef voor klapperolie.
__pëniti; speld.

_ pënjantap; beneden snijtand.

_ pênjap; bergen, opbergen, bewaren.
pënjëngat; e.s. v. wesp.

_ pëénoe(w)’ägr; tot als schuif dienend

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST,

121

rottanstaafje bij de »tanggoq”’
dit woord).

pënoh (B), pëno’äáh (S); vol, gevuld,
volkomen zijn, vervuld zijn, in menigte
ergens zijn; vol in iets zijn.

pëntas [== pintas; Il (S) — böbalaj (B),

pèntjang; een in den grond geplant
stuk »boeloh dabog” (B), (zie boeloh), ter
lengte van circa 2 vaam, waarvan het
boven einde in den vorm van eene kegel-
vormige mand (als nest voor kippen om
in te leggen) is gespleten; waaromheen
bij »gawi'än” (zie dit woord) wordt
gedanst, (»djoegit”); op de onderste ge-
leding na zijn al de geledingen van
de »pëntjang’”’ die met water gevuld
wordt, doorgestoken; op circa de halve
hoogte is in de »pëntjang”’ eene opening
gemaakt groot genoeg om een stuk
bamboe van kleinen omvang door te laten ;
de bamboe wordt afgesloten door een
kippenveer.

(B), (zie

pëntjaq; e.s.v. zwaarde dans; méën-
tjag; dien dans uitvoeren.
pëntjëtjap; pëéntjëtjap ‘api, bezem

(smidsgereedschap).

péntoq (B); een’ slag geven met een
klein stukje hout of bamboe.

pëpaq (volgens (J): sëpaq); pëpaq
këmot (volgens (J): sëpaq këmot) met ge-
sloten mond kauwen.

pëparé (B), péparaw (S); horde, rek,
losse stelling, horizontaal liggend raster-
werk,

pëpas; tëtëpas, aangekomen,
gevallen, beland.

pépëngih (B), pëpëng:’äh (S); verlegen
raken bijv. na een val te midden van het
publiek.

pëpësan; gew. pöpésan groemah; e. s. v.
duizendpoot.

pépëtaq’án; lel.

binnen

122

pëgrabon; zie: pögrah.

pëgrabong (grwd. grabong 7); zie:
groemah.

përadë (B), péradaw (S); bladmetaal,
bladgoud of zilver.

pêradjé [ (B), teeken, voorteeken;
pêradjë boenting; een teeken dat vele
huwelijken zullen worden gesloten, nl.
wanneer bij »eerste kwartier” een heldere
ster boven de maan op + 1 vaâm afstand
van haar schaduw te zien is; përadjë tikam;
een teeken, dat vele verwondingen of
moorden zullen worden gepleegd; nl. wan-
neer bij »eerste kwartier” een heldere
ster links of rechts van de maan wordt
gezien op circa 1 vaàm afstand van haar
schaduw; pëéradjë toekog; een teeken, dat
vele personen door tijgers zullen worden
aangevallen; nl. wanneer bij »eerste kwar-
tier” eene heldere ster onder de maan
wordt gezien op circa 1 vaâm afstand van
haar schaduw; IL (B), péradjaw (S); gelijk,
gelijk als, bijvoorbeeld, gelijkenis.

përagë (B); djëmë (ook: ’ograng),
pêragë (B), (bantjang). degene die eene
toespraak houdt voor het »séram’” (zie
dit woord).

pégrah; I uitpersen door drukking
of knijping met de handen; IL melken;
III pégrah pëgrabon; het druppelen met
een zeker geneesmiddel in de oogen, op
het voorhoofd en ’tfontanel van een klein
kind bij ziekte; ook: het daarbij aange-
richte offermaal.

përahoe; inlandsch vaartuig; vaartuig
in het algemeen.

pëgraj; men spreekt van »pëgraj”
indien bij het beplanten van een’ ladang
in een pootgat minstens 2 rijstplantjes
zijn opgekomen.

përajthan; zie »bödil”.

pégram; TI mëögram, vruchten door

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST.

broeiing (bijv. in rijst) laten rijpen; U
pégraman, engagementstijd; dalam pëgra-
man, geëngageerd zijn.

pégrambeing; zie: pinang.

pégrandjaman; gezegd van padi-
halmen, die nog niet oogstbaar zijn, terwijl
de andere halmen reeds kunnen worden
geoogst.

përang; oorlog, gevecht, slag; pépé-
rangan, slagveld.

pérangaj; aard, inborst.

përanggi; zie: siwar.

përangkap; val om wild gedierte inz.
tijgers te vangen.

përap; mërap, tegen elkander opvliegen
van pluimgedierte.

përapag; (ook: pègrapag), e. Ss. v.
liaan, welks bladeren als surrogaat dienen
voor citroen; përapag kapogr, een liaan
met geneeskrachtigen wortel.

përapas; een fijne slijpsteen.

përapen (B), tënggarangan (S), aan-
gepunte steen bij het vijlen der tanden in
gebruik.

pëgrawman;pëgrawman këling; voet-
wortel.

pérbë (B), pörbaw (S); përbë (B),
[pêrbaw (S)]: ’idop, het oosten; mati [ook :
matig (B)]; het westen.

përbot; collectieve benaming voor wa-
penen in het algemeen.

pöërdjakë (B), përdjakaw (S); gew.
voorafgegaan door »boedaq”; boedaq pèër-
djakë (B) [pördjakaw (S)]; zoowel jongeling
als jong meisje; pördjakë ’apit pêngandang,
postillon d'amour (gew. een kleine jongen).

pëgrëba (ook: ’agri pëgrëba); regen-
moesson.

pérégang; het latje bij eene buffelkar,
dat dient om de »tali tëmbërang” (zie dit
woord), te spannen.

përénggi; e. s. v. kalebas; soorten

wilde duif; përgam bökoewaq, een va-
rieteit.
pêri; Il nymf; IL een ziekte door vrou-
welijke geesten veroorzaakt.
pêéri(j)’asan, zie padang.
pëgrikaj (ook: pêrikaj); klopwerktuig
dienende voor de bewerking van de bast
van de »batang tögrap” (zie dit woord). bij
het vervaardigen van kleedingstukken.
përikot; voorbehoedmiddel.
périmping; zie: 'ikal.
_përimponan (?); pörimponan djagri;
== pégroemponan djagri; zie; groempon.
pêrintah — parintah.
pêrintjing; mêrintjing, met een steen
langs de oppervlakte van het water werpen;

_ pëgri’oq (B), pëgr'o'äg (S); bol-
vormige van bruinzwarte aarde gebakken
pot om rijst te koken.

pêriqsë (B), pêrigsaw (S); onderzoek,
navraag; mèëriqsëka(n) (B), möriqsawka(n)
(S), onderzoek naar of omtrent iets doen.
_ përisaj; een rond schild van rottan.
pêgritjol; tëpögritjol, verstuit, ver-
zwikt van den voet.

_ pörkarë (B), pëérkaraw (S); zaak.
onderwerp, geval.

pëgrkiqg (B), pögrkt’äqg (S); e. s. v. snip.
pëgrlan; steenpuist bij de lies.

_ përlinteh (B), pörlints’äh (S); leeg-
looper; fat in den fatsoenlijken zin van

përmadani; tapijt, tapijtwerk.
përmatë (B), përmataw (S); edelge-

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST,

125

steente, juweel; përmatë (B), përmataw
(S): batoe ’akt’áq (S); batoe mëkah; batoe
mèsoerong; batoe pëmawar; batoe piros;
manig (B), mant’äq (S).

pêrnamèë (B), pörnamaw (S); zie:
» boelan”.

pégroban; pëgroban bëgras, onver-
glaasd bolvormige pot van roode aarde
gebakken tot bewaring van rijst.

pëgrobatan; zie: ’obat.

përoembaj; egge; mêroembaj: nöbar,
voor den eersten keer eggen; ’alos, voor
den tweeden keer eggen.

përoempon; tëpëroempon, verzameld,
bij elkaâr.

pégroegrong; zie: lantong.

pégrot; ingewanden; pégrot: bösaq, de
maag; moedë (B), moedaw (S); darmen;
grajë (B). grajaw (S), groote slokdarm.

përo(w)’it; mëro(w)it, eventjes op-
lichten met een spaak.

përsalahan —= salah, (alleen voor-
komende in »rëdjong’s”” en »’andaj ’andaj’)
(zie die woorden).

pörtamë (B), pértamaw (S); de eerste,
vooreerst, in de eerste plaats.

pörtjajë (B), pörtjajaw (S); geloof,
vertrouwen, gelooven; këpörtjajf’án (B),
köpörtjajaw'än (SS); vertrouwd, vertrouwde,
vertrouweling.

pësan; last, bevel, opdracht, boodschap
van een vertrekkende aan een achterblij-
vende en omgekeerd; bëpësan, opdragen,
bestellen.

pëésap; e. s. v. schepnet.

pësëmen; pasement.

pëésoq (B), pëso’áq (S); gat in iets,
met een gat er in, doorboord; bëpösoq (B),
böpëso'äq (S), met gaten.

pëtaj; e.s. v. boom met stinkende
boonen; soorten zijn: pötaj: padi; poe(w)’ágr;
lilspan.

124

pëtandangan; voorteeken.

pëtang; achtermiddag en avond; pë-
tang ‘agri; ’s avonds.

pöétëé (B); zie: »’oesoran”’.

pöëti; kist, koffer.

pétih (B), pètr’äh (S); mëtih (B),
méti’äh (S): openbarsten van de geweekte
zaadpadi; ook : ontkiemen.

pëtiq (B), péw’äg (S); I mëtiq (B),
mët’äg (S); wegknippen met den wijs-
vinger; Il aftrekken van den trekker van
een geweer (?).

pëtjah; gebroken, stuk, kapot, van
zoogenaamd breekbare waar, gereedschap
enz.; opengebroken van zweren en ge-
zwellen; mëtjahka(n), breken, doen breken.

pëtjaq (B), — roepé (B).

pëtjat; afgezet, ontslagen uit ambt of
betrekking.

pëtjot; mëtjot, slaan met een rottan-
zweep of ander buigzaam voorwerp; pètjot
tag këtaraw [ook: lëlajang taraw (B)],
doodslaan van de »taq këtaraw” (zie dat
woord), met een lange zwiepende bamboes
op de sawahs tegen schemerdonker; (een
vermaak van den »Bësemaher” in het land-
schap »Bösëmah Oeloe Manaq’”).

pëtoelë (B), pëtoelaw (S); e. s. v. kom-
kommer.

pëtoenang; zie: bödsl.

pétos; bliksem.

pidjag; trappen op iets; pémidjaq’än,
trede, sport.

pidjet; bëpidjst, eene geringe hoeveel-
heid eetwaren of iets dergelijks onder
verschillende personen moeten verdeelen
en zorgen, dat ieder een gelijk aandeel
krijgt.

pigang; migang, in of met de hand
iets vasthouden; djëmë (B), [djémaw ($)]
migang; mangkog (B), [mangko’äq (S)],
limaw; een doekoen.

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST.

pigi: — maré (B).

pi(j)’alang; zie: djoedoe.

pi(j)’aling; e. s. v. parkiet.

pi(j)’amot; draad waarmede men de
vischhaak aan de lijn vasthecht.

pi(j)’anggang; e.s.v. insect dat aan
het rijstgewas schade aanricht.

pi(j)’apong; zie: 'apong.

pi(j)’äqg; kant, zijde, richting; sëpi(j)äg, —
de eene helft. |

pi(j)’agraw; e. s. v. uil (vlinder).

pi’äs (B), @'mpij)äs (S); pi(i’äs
(B), [(É)’mpi(j)'äs (S)] tëgaq, e.s. v. haar-
versiersel,

pij)’awang; 1 de helper van den
»djoeroe (djoegroe) tinggi”’; zie: djoeroe;
II (S), vrouwelijke doekoen inz. voor zwan-
gere vrouwen. |

pi(j)’oh (B), pijj)o’äh (S); verdraaid,
verwrongen van een arm of sleutel; ook
uitwringen van natte doeken.

pi(j)’ong; een mand van bamboe, rottan
of ’»amban boerong” (zie ‘amban), om
gegraven of losgewerkte aarde te scheppen
of vuil weg te brengen.

pi(j)’ot; trekken aan en draaien van
het oor van een kind bij wijze van kastijding.

pikat, [ook pênoenggo’äq ($)]; lokvogel;
mikat; lokken, vangen van vogels enz.

pikigr (ook: pikir); mikigr, denken;
bëpikigr, aan het denken zijn; piksgran,
het nadenken, gedachte; pikigran koesot, =
bingong ; pikigran (&)ndiqdë (B), [(é)’ndt’äq
(S)] tëtap; wispelturig.

pikol; draagvracht van een man; in-
disch centenaar van 100 kati of 125
Amsterdamsche ponden.

pikoq (B), piko’äq (S), gew. verbonden
me!: »pingkol”; pikoq (B), [piko'äq (S)]_
pingkol, gebroken en gebogen.

pilat — pëligr.

piléh (B), pil’äh (S); milth (B), milt’äh

S), kiezen, uitkiezen, uitzoeken; pilthan;
keuze, het gekozene.
_ pilsen; milin, in elkander draaien,
twijnen van touw door de draden met de
hand bijv. op de dij ineen te rollen.
_piloq (B), pilo’äág (S); een visch glad
als een aal met spitsen en zeer scherpen hek.
__pinang; de betelnootpalm ; soorten zijn:
pinang: gadjah; lakë (B), lakaw (S);
sangkor; söloe(w)’äáng; tëlogr; wangi; pi-
nang djëdjingkaw’än (of pëgrambing), pi-
_nangpalm, die pas vrucht begint te dragen.
pindah; verhuizen, verhuisd, verplaatst;
_mindahka(n), doen verhuizen, verplaatsen,
overbrengen.

pindëkawan (B), pindawkawan (S);
vergezellend bediende, volgeling, lijfknecht.

pindjam; te leen, wat teruggegeven
moet worden ; mindjam, leenen, van iemand
te leen vragen.

pindjongan; Ï knoop van een hoofd-
doek; ook: de afhangende punten van een
hoofddoek; II een geschenk bestaande in
een »koedjor”, »këgris” of »pëdang”, ter
waarde van 1 réaal (Spaansche mat) ge-
geven aan dengene die het offerfeest leidt
bij het »nji(j’äng” in een doeson, waar
overspel is gepleegd. (Zie de woorden »ké-
gras”, »koedjor”, »pëdang” en »si(j)'äng ”).
_ pinawkawan (S) pindawkawan
(S); zie: pindëkawan (B).
__ ping; ping ’itam (koening), winnen
van den werper bij »dja’ih dëlapan” (zie
»dja’ih””).
__pingas (B), tingas (S); insnijding in
het oor van een karbaw als herkennings-
teeken; als: pingas (B), tingas (S): bödja-
wir; bèlah goenteng; rantjong tabong;
roempong; tëboq (B). [tëbo’äq (S)] kanan;
tébog (B), [tébo’äq (S)] kiri; tëbog (B),
[tëbo'äq (S)] koembang; tjawir; sëping
ti(j)’äng.

3

ed

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST.

125

pinggah; bëpinggah, wisselen van
tanden of kiezen.

pinggan; bord, etensbord; tafelbord ;
pinggan bësaq; schotel; pinggan pèëmoen-
djongan; groote schotel (ook wel een mand)
alleen in gebruik bij offerfeesten, houdende
diverse soorten van gebak als: »tjoetjogr”,
»doedol”’, vlëmaq mans” enz. en 7 stuks
visch en geplaatst op een matje voor de
zitmat van bruid en bruidegom nevens de:
a. këtoepat: ‘ambin; manggos; ratos;
b. »tjëtjëpaq”’; c. »djagrililspan”; d. »ka-
djang moebongan”’; e. »'oedang ‘oedang”;_
f- ”tlingë (B), [têlingaw (S)], lambing”;
g. vkëkëgris”; h. »këkoedjor”; ò »pëpè-
dang”” (van jonge klapperbladeren ge-
vlochten in den vorm van een garnaal,
een kris, een lans, enz.); pinggan kajoe
(B) tjapa (S); houten bak om kopjes om
te spoelen en borden te wasschen.

pinggang; de lendenen, de middel;
pinggang poelaw; de zijden van een »poe-
law” (vgl. »'ikog poelaw” en »palag
poelaw””).

pingging (B), poenggong (S); de pos-
teriores.

pinggeg (B), pinggt’áq (S); gezegd
van iemand, die achterlijk is in het
groeien.

pinggir; rand, zoom.

pingth (B); onontwikkeld van menschen
of dieren, (J).

pingkaj ramping.

pingkol; zie: pikog.

pinjaq — pitjag.

pinoekawan — pindékawan (B).

pintal; in elkander gedraaid, getwijnd ;
mintal, ín elkaâr draaien, twijnen.

pintaq; verzoek, bede; mintaq, ver-
zoeken, vragen om iets; mintaq ’ampon,
vergiffenis vragen; pëpintaq, verlof, toe-
stemming.

126

pintar; snugger, schrander, verstandig,
slim.

pintas; mintas, den weg afsnijden door
een’ korten weg te nemen; den kortsten
weg nemen.

pintaw; e.s. v. rijstdiefje.

pintë’an (B), pintaq’án (S); geschenk;
zie: koelë (B).

pintjang;
zie ook: këtjol.

pinton; mintonka(n) mimpi, een droom
uitleggen, verklaren.

pipi; e.s. v. hout (?).

pipéh (B), pipt’äh (S); piepen van een
insect.

pipiqg (B), piptäq (S); plat als een
koek.

pipis; mipis, met een steen op een’
anderen steen iets fijn wrijven zooals
specerijen voor de spijzen; pipisan, zulk
een steen.

pipit, rijstdiefje; soorten zijn: pipit:
'oeban; ’oeriq (B); palaq potih (B), [pot’äh
(S)]; pinang; tjakëti; toeli.

pir; veer; ijzeren veer van een »pë-
langken sapi’” (zie dit woord).

piragq; zilver.

piring; schoteltje, bordje.

piriq (B), pir’äq (S). miriqg (B), mi-
ri’aq (S), tot poeder wrijven, fijn wrijven
van ingredienten op een’ steen met een
steen, (het woord is meer in gebruik dan:
» pipis’”).

pirit; zie: »pasaq”’.

pirot; tëpirot — miring.

pisaj; de eetbare vrucht van de »’oewi
lëlaq” (zie »’oewi’”).

pisan; gew. pisan pisan, goed gemikt,
juist getroffen bij schieten.

pisang; de banaan; soorten zijn:
pisang: ’ajam; bëlëbaj ; bëmban ; bib:q (B);
djawë (B); (é)'nggajang; gading; gigi

tijdelijk kreupel, mank;

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST.

hdi

boewajaw (S); goendal; këlat ; këlëngkong ;
këpal; lakë (B), lakaw (S); loengkë (B),
loengkaw (S); mas potih (B), [pots’äh (S));
masaq ‘idjang; masaq sémalam; ’oedang;
pandjang; radjë (B), radjaw (S); groesë (B),
groesaw (S); sabë (B), sabaw (S); sangkor ;
sëloe(w)'äng ; söngkëliq (B); sëngkëwali (B),
këwali (S); tëlogr; tëmbatoe; ténggajag ;
tihis (B), ti’is (S); pisang goring; in olie

(of boter) gebakken pisang.

pisaq; tusschenzetsel.

pisar; [ (B), draaien in de rondte; II
pémisaran, omloop, afwisseling ; pmisaran :
boelan, verandering van maan ; tahon, einde
van het oogstjaar en begin van het nieuwe;
UI (B), padi, die gedroogd is, met den
voet wrijven om te zien of ze goed droog
is (J); (vgl. »pisar [”).

pisaw; hakmes, houwer in het alge-
meen ; pisaw bësag, een kapmes.

pising; mising zijn gevoeg doen; pè-
misengan (ook: pisingan); n°. 100.

pisoh (B), piso’äh (S); misch (B),
miso’áh (S), schelden, uitschelden.

pisongan — sëmpi(j)ongan.

pistawèë(B), pistawaw (S); rechtspreuk.

pisti; het moet, het zal gebeuren.

pitaq; bed van een tuin.

piting; klein matje, waarop, na met
bladeren belegd te zijn de rijstketel wordt
geplaatst, zoodra die van het vuur is op-
genomen; piting tandjaq’än sëladjoe, eene
soort daarvan.

pitjag: 1 (B) — pipig (B), (ook: inge-
drukt van den neus); II zacht, week inz.
van kippedrek.

pitjit; mitjit, plat drukken van onge-
dierte op de nagels.

pitong; mitong, dragen van een kind
(fig. 7 pag. 25 en fig. 45 van »Ploss”” »das
kleine kind vom Tragebette bis zum ersten
Schritte).

|

pitor; gew. toe(w)än pitor de con-
troleur.
_ poedagr; flets van kleur, verbleekt
van glans.

poeding; zeker struikgewas met veel-
kleurig blad; soorten zijn : poeding : ’abang ;
’irang ; tros.

poedjë (B); moedjë doeson, een offer-
maal aanrichten in de »mësigit’” (zie dit
woord) van de doeson bij »këbëndon”;
(zie: bëndon).

poedji; lof, prijs; moedji, loven, prijzen;
poedji moedji, elkander prijzen; këpoe-
dji’än, lofwaardigheid.

poedjoeqg (B), pinaq (S); met vrien-
delijke woorden tot iets trachten over te
halen, vleien en verleiden.

poedong; spoel van het weefgetouw ;
poedong pëtaj; knobbel, stomp in den
bloesem van de »pëtaj” (zie dit woord),
waaruit de boon voortspruit.

poedotan; (#).

poegal; moegal, zich nederleggen om
uit te rusten van menschen.

poegan (B); uitgebreide aanplanting inz.
van doerian; (volgens (J), plaats, waar
vele vruchtboomen worden aangeplant).

poegaw (B), pëpoegaw’än — mömim-

___prän; zie: mimpi.

poegë (B), poegaw (S) — lakagr.
poegol; kaal van het hoofd,

poegog (B), poego'äg (S$) — poegol.
poejoh (B), poejo’'äh (S); kwartel;

gading; mirzt.

poejoqg (B), poejo’äq (S); schimmel;
bepoejog’än (B), (S); be-
schimmeld.

poekal TI, ontwikkeld van kinderen,
planten en dieren, (J); MH — boengoy (B);
_ II zie: kägris.

VN el

bëpoejo’'áqg’än

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST.

soorten zijn: poejoh (B), [poejo’áh (S)]: |

poekang; bout van een geslacht beest;

127

poekang: ’agong (of balong), achterbout;
’anjot, voorboul.

poekat; groot trek- of sleepnet.

poekol; moekol, slaan, kloppen, klop
geven; poekol moekol, elkander slaan; be-
poekolan, eene kloppartij hebben; moekol
sampaj ’idjang, bont en blauw slaan.

poekoq (B), poeko’äq (S); kapitaal,
(bedrijfskapitaal, handelskapitaal), inleg,
inzet.

poelan; smakelijk van gekookte aard-
vruchten, van kalebassen, papaja.

poelang; I naar huis gaan; terug-
keeren; poelang 'oendang, verdubbeld (in
de spreektaal zelden of nooit gebezigd);
moelangka(n), iets teruggeven aan den
eigenaar, naar huis brengen, enz.; II zie:
sigrat.

poelas;I vezeltouw; 11 moelas, wringen,
uitwringen, verwringen, omdraaien.

poelaw; eiland; poelaw karangan, steen-
bedding of zandplaat in eene rivier, welke
bij laag water droog loopt en bij hoogen
waterstand onderloopt.

poelë (B), poelaw (S); weder, wederom,
op nieuw, insgelijks; ook: zelfs, verder,
voort, toch wel.

poelih (B), poeli (S); verkrijgen; in
handen komen; poelihan (B), poeli’án (S);
erlanging, verkrijging, verwerving, voordeel,
inkomsten; poelshan; ook — sëdëkahan.

poeliq; moelig, zich nederleggen van
groote dieren.

poeligr — loemigr.

poeloe; greep van een mes, schoffel,
houwer; hecht.

poeloh (B), poelo’äh (S); tiental; së-
poeloh (B), sëpoelo’áh (S); een tiental,
tien; poelohan (B), poelo’áhan (S), !/,.

poelong; het inhalen, ophalen van
loshangend touw.

poelot; zie: »padi”; pëpoelot; hees-

128

tertje, waarvan de stam, na met katoen
of garen omwonden te zijn gebruikt wordt

om tanden, mond, ooren en oogen van een |

afgestorvene te reinigen.

poempon; moempon, verbranden van
de »djëgrami’” na den oogst op »tèngga-
law’än” of ladang’s (zie die woorden);
aanleggen van een vuur ter verbranding
van de ruigte en stoppels op een ter
bebouwing bestemd boschland.

poenaj; de wilde groene duif: soorten
zijn: poenaj: badjoe; bëloekagr; ’oegol;
rakaq; si’olan.

poendji’án; gezegd van twee honden,
die elkaâr den strijd durven aan te binden.

poendjin; gew. poendjin pöloeroe, zak
van chits waarin vroeger de kogels werden
bewaard.

poendjong; e.s. v. offermaal; soorten
zijn: poendjong: boelos; boerong darë (B);
padi béram; kambing; këbaw; rajë (B),
rajaw (S).

poengah; verwaand, opgeblazen, trotsch.

poengar (B); (ook: pëpoengaran),
soengar (S), (ook: sësoengaran); gezegd
van iemand die als buskruit opvliegt;
die spoedig driftig wordt, wiens drift
echter spoedig bekoeld is.

poenggas; moenggas, een bouwgrond
zuiveren van ruigte en onkruid.

poenggong; de posteriores; zie ook:
bëddl.

poenggogq (B), poenggo’áq (S); nachtuil.

poenggor (ook: poenggogr); doode
boom zonder takken, stronk.

poengot; moengol, oprapen, opzamelen,
van den grond plukken of inzamelen;
sépoengot; e. s. v. kinderspel.

poengkaq; I afknotten, afbreken van
stengels, takken, enz. ; Il pêmoengkaq boengé
(B); boete den jongeling opgelegd, wanneer
hij vóór het »masogka(n) boenting”’ (zie

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST.

‘tenbies.

dit woord), het engagement verbreekt,
welke boete aan het meisje wordt uitge-
keerd; III poengkaq pakoe; een van de
huwelijksceremonien.

poengkor — rëpat.

poentjag; top, kruin.

poentjë (B), poentjaw (S); zie: groe-
mah; moentjë ’api, gezegd van de woning
waar het eerst de brand is uitgebroken.

poentoe; e.s, v. armband.

poentong; afgehouwen stomp, stompje,
eindje, overgebleven stuk ; ook: brandhout;
poentong: loepë (B), loepaw (S), e. s. v.
hout, dat van binnen kurkdroog, van buiten —
vochtig is.

poepoh (B), poepo’äh (SS); vlijtig, naar-
slig, ijverig; poepoh (B), [poepo’äh (S)]
djawat, aan één stuk doorwerken; onder het
werken niet van uitscheiden willen weten. _

poepol; — poetigr, dat meer in gebruik
is; poepol ‘agong, de groote pluk.

poepor (ook: poepogr); Í zie: »pang-
gang’; IT zich in het zand baden van
gevogelte; poeporan, het kuiltje inz. door
kippen in zand gegraven.

poepot; Ï blazen, waaien; poepotan,
blaasbalg; poepotan: tëgaq, smidse; tëpoelik,
smidse van een passaringezetene; mas,
smidse voor goud en zilverwerkers; II
afgeloopen, ten einde van een »bantjan-
gan” (zie dit woord).

poeraq; poerag poerag —=
rawé (B).

poerik; kwaad, nijdig zijn op iemand. —

poegroe; de frambozen uitslag.

poeron; (ook: poegron); e. s. v. mat-

(&)'nggë-

poegroq (B), poegro’äq (S); 1 —= bè-
lakang; IT plaats op de »salon” (zie dit
woord), waar de vrouw des huizes hare
bevalling afwacht en verblijft tot den 40en
dag na de bevalling.

b _poesakë (B), poesakaw (S); erfgoed,
erfstuk, erfenis, familiestuk.
__poesagr; 1 horizontaal, in de rondte
draaien zooals bijv. water in de draaikolk;
MH poesagran (ook: poesaran); kruin op het
hoofd; poesagran (ook: poesaran) tasik;
het middelpunt der aarde.
___poesat; navel; poesat: boedjal (B),
_boesot (S), uitpuilende navel; tanggoq (B),
tanggo'äq (S), de gewone vorm van den
7 navel; maté (B), mataw (S); de traan-
heuvel.
__poesiq (B), poest’äq (S); spelen; poe-
sig'än (B), poestäq'än (S), spel, speel-
goed.

poetaj; zie: »bangkah”.

poetagr; moetagr, in de rondte draaien,
opwinden bijv. van een hortoge.
poeting; puntig einde, dat ergens in
moet komen, zooals van een mes in het
heft; poeting gigi; wortel eene
tand. |
__poetig (B), poett’áq (S); de vrucht in
haar eerste ontwikkeling na het afvallen
van den bloesem.

poetigr; moetsgr; plukken, oogsten
van sommige cultuurgewassen als peper,
koffie, kruidnagelen enz, doch niet van
rijst,
__poetjat; bleek van gelaatskleur door
schrik of ziekte; (volgens (J), ook: be-
trokken van het gezicht); poetjat tëtërosan,
_doodsbleek.
_ poetjong;
plant.
poetjog (B), poetjo’äq (S); jonge spruit,
teeder uiteinde van planten. Verder ge-
bruikt als hulptelwoord voor een aantal
brieven; sëpoetjog (B), [sépoetjo'áq (S)]
Soerat, één brief; poetjog ’oemboqg (B).
_poetjo'áq ‘oembo’ág (S), tepel.

van

e, s. v. geneeskrachtige

VERH, BAT. GEN. LI,

poetos; I afgebroken van alles wat zich |

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST,

129

in de lengte uitstrekt bijv. touw, ketting

van eene, beraadslaging, verhaal, het leven,
levensonderhoud, onderhandeling over prijs
of andere zaken; poetos bitjarë (B), [bitja-
raw ($)], einde van de beraadslaging, ook:
ten einde raad; poetos rëgë (B), [régaw
(S)], naaste prijs; poetos njawë (B), [nja-
waw (S)], den geest geven, sterven;
këpoetosan rapat, eindvonnis, uitspraak;
moetoska(n), afbreken, afsnijden; moetos-
ka(n) pörkarë (B), [pérkaraw (S)], eene
zaak beeindigen, eene beslissing nemen
in eene rechtszaak; poetos paras; geheel
en al afgedaan, beslist; II poetos gëntong,

‚eene heidensche ceremonie, waarbij onder

aanroeping van de geesten hun verzocht
wordt een onbekend ziekteverschijnsel te
openbaren.
poe(w)’ägr; e.s. v. aromatische plant,
soorten zijn: poe(w)'ägr: lakë (B), [lakaw
($)], de cardamom; lënggigigr; lilipan;
nasi; ‘oetan; pögrkat; soeloh (B) [soelo’áh
($)]; timbang; toeko’äq (S); toetot.
poe(w)’äs; verzadigd, voldaan, genoeg.
poe(w)’asë (B), poe(w)asaw (S);
vasten, de Mohamedaansche vasten.
pohon (B), poe’'on (S); boom.
pojang; overgrootvader; voorouders;
stamvader; pojang këtoenggalan, algemeen
stamvader.
pokogq
kog (B).
pokang; zie: bëdil.
pong; klanknabootsend woord voor een
plompend geluid bijv. van een emmer,
die onderste boven in het water gedom-
peld wordt.
potih (B), pow’áh (S); wit, blank, zuiver
van het gemoed; potih (B), [pot’áh (S)]
tëlogr, wit van het ei.
potong; afgesneden
snijden, afsnijden.

(B), poko’äq (S); zie: poe-

stuk; motong,

9

150

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST.

KR.

grabal — grabë (B); ook: blindelings |

in de rondte tasten.
grabë (B), grabaw (S), [ook: rabë
(B), rabaw (S)]; mêëgrabë (B), më-

grabaw (S), tasten, tastend bevoelen of

aanraken.
grabon: niet goed kunnen zien.

van den arenpalm.
radah; téradah boelan, rechtop loopen,

met het gelaat een weinig naar boven |
gericht; een meisje dat van nature Z00 |
loopt zal ongetwijfeld bij de bevalling

sterven; (volgens (J), zal de echtgenoote

van iemand die aldus loopt spoedig sterven). |
radang; aardappel; soorten zijn: ra-

dang: kisal; tjiné (B), tjinaw ($).
gradjang (B) — pantjang.

radjë (B), radjaw ($); vorst; gewoonlijk
wordt daarmede het »margahoofd” be-
mèradjaw (S), zie: |

doeld; mèëradjë (B),
toetogran.
radjin; ijverig, vlijtig, naarstig.
gradoe; (ook: gregradoe), T ophouden,
stilhouden, stil blijven staan, rusten, ver-
toeven; Il genezen van eene ziekte.
ragah; 1 gezegd van jongelingen die
niet meer groeien; maximum van lengte

hebben bereikt; II gezegd van een op

leeftijd zijnden celibatair; III méragah;
schuin geveld van een lans, een geweer
enz.; IV mêëragah, met een lans of iels
dergelijks steken.

ragaj; béragaj — tjëgraj; bëragaj’än;
ontbonden van doode lichamen (J).

ragam; 1 wijze, manier waarop iets ge-
schiedt; luim, kuur; ook: aard, inborst; II
wat door kwade geesten wordt veroorzaakt.

ragaq; het opkoopen van padi bij
groote hoeveelheden.

ragi; [ de kleuren in een weefsel;
II kunne.

ragoe; verward, in de war zijn.

rahi; bërahi, bekoord zijn, liefhebben.

ra’ih (B), ra’®”äáh (S) [ook: gra’th (B),

‚gra'áh (S)]: 1 zie: djëmé (B); II méra’th
(B), mëra’#áh (S); den haan van een ge-
graboqg (B), grabo’äq (S); zwam inz.

weer aftrekken.

rajap; [ mërajap, kruipen van planten
en insecten; Il — banjag.

rajaq; bërajag, voor zijn genoegen
ergens naar toe gaan; kuieren.

rajas (B) rajë (B); (het woord
wordt in de spreektaal niet gebezigd).

rajë (B), rajaw (S); [ aanduiding van
de excessief; II groot en zwaar gebouwd

van een’ man; goed in blad en tak zitten.

rajoe; zie: poetjat.
raket; vlot.
gralang; mëgralang, ontoereikend.

gramah; mëgramah — bèdjabal; zie:
» djabal”.
ramas; — mas.

grambah; mëgrambah, een veld voor
den tweeden keer wieden.

rambaj; de staartvederen van gevogelte
en pluimgedierte; rämbaj pandjang, lange
overhangende staartvederen van hanen;
rambaj toegang, de rechte lange staart=
vederen, onder de overhangende staart-
vederen; pëmboenbon rambaj, de fijne
kleine staartvederen van een haan.

grambam; gezegd van padi, die niet
voor dagelijksch voedsel gebruikt wordt,

‚als »padi poelot”, »padi bëram”’.

rambang; Il op goed geluk af‚ luk of
raak; IL vezeltouw van een werpnet.

ramboe; (ook gramboe); franje; de
overgebleven uitstekende draden van een
afgeweven kain, welke worden afgesneden.

eg EEG GE

ramboetan; e.s. v. vrucht met haar-
achtige schil; soorten zijn: ramboetan:
këbanjakan ; toengaw.

ramèë (B); (ook: gramë), ramaw (S);
[ook: gramaw (9), gew. sögramé (B),
sëgramaw (S); wat communaal door de
doesongenooten wordt bezeten, zooals door
den stamvader aangelegde vischvijvers,
aanplantingen enz.

rami; druk, vroolijk, levendig, met zijn
vele, sterk bevolk; bërami rami’än, zich
met elkander vermaken.

ramoe;
noodigde matériaal bijeenbrengen bijv. voor
het bouwen van iets;
verzamelen voor het bereiden van een
geneesmiddel, voor een offermaal; in ge-
reedheid brengen van alles wat voor eeu
feest benoodigd is; ramoe’án, dat matériaal
enz.; ramoe’än pëngatë (B), wat voor hel
maken van gebak noodig is.

rampaj; fijn hakken, in stukken hakken.

rampas; mërampas, met geweld ont-
nemen, afnemen, rooven, verbeurd ver-
klaren.

grampas; mégrampas, kort snijden van
gras enz. met een BARS, boeloh (B)”
(zie »pëdang”).

rampeing; slank, tenger van leest, dun
van middel.

rampok; mërampok, iemand overrom-
pelen, berooven.

rampos; I rêramposan, grof, onbeschoft
van taal; II mèrampos, gezegd inz. van
een’ tuin, die geheel en al in onkruid,
gras, ilalang enz. zit.

randaj; Ì randaj randaj — ‘oejon; II
(B), door het water rondwaden om met de
voeten iets te zoeken (J).

grandan; megrandan, zie: djëmë (B).

randaw (ook grandaw); mèërandaw,

_ spijzen met iets vermengen bijv. rijst met

de benoodigdheden |

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST.

151

djägoeng of »gadong” bij gebrek van het
eerste voedingsmiddel.

randé (B), randaw (S); weduwe; randë
boengë (B), randaw boengaw (S), gezegd
van een jong gehuwde vrouw, die na het
»nikah “adam” alvorens den bijslaap te
hebben uitgeoefend haar echtgenoot door
den dood verliest; randë (B), [randaw (S)]
tëkëlawing van tafel en bed gescheiden
vrouw.

randjaw;

voetangels, doorgaan van

‚ bamboe vaak met geharde punten.
mêramoe of bëramoe, het be- |

grandjaw; grandjaw: loempatan, ra-
kit; inrichtingen inz. om tijgers te vangen.
randjingan; sërandjingan,
van ringen en armbanden.
randog (B), rando’äq (S); mërandog
(B), mërando’äq (S), iets op crediet koopen.
grandog (B), grando’ág (S); I lange
afhangende haren van een ouden bok II
volwassen van mannetjes dieren, (uitslui-

een paar

‚tend van klein hoornvee).

grangaj; gezegd van boomen, die slecht
in blad zetten.

grangaw; spaak van een wiel; rad van
een spinnewiel; de bamboelatjes, die met
het eene einde in de »tëgring” van de
»tangkol” gestoken zijn (zie die woorden).

ranggah; zie: »këbaw”.

ranggaj ranggas.

ranggas; ontbladerd en dor, een dorre
tak.

granggas; mègranggas, slingeren van
lianen.

rangkah;
stam.

rangkaj; wat tot een verbonden is;
trosje.

rangkang; sërangkang, een paar van
oorknoppen ;

rangkap; dubbel, paar inz. van pieken,
lansen enz.

vermolmd van een boom-

{52

rangkagq (B), rangkang (S); mèërang-
kaq (B), mërangkang (S); op vier pooten
of op handen en voeten gaan, op handen
en knieën kruipen.

grangkaw; lang en tenger.

rangkë (B), rangkaw (S); geraamte.

grangkil; wat tot een verbonden is;
trosje.

granjang (B), granang (S); ’t zeer
benauwd, zeer warm hebben.

granges; gleuf in de bovenlip; ook;
gespleten van de bovenlip.

rantaj; keten, ketting; sërantaj, hand
aan hand.

rantang; (ook: grantang) — grapoh
(B); ook gezegd van hout, dat zich ge-
makkelijk laat kloven.

rantaw; Ì streek, uitgestrekte kust,
recht gedeelte van eene rivier; IÌ mêëran-
taw, reizen naar een vreemd land gaan;
mèrantaw (&)’ndiq (B) [(é)’ndt'äq (S)] bë-
dapogr, zich ergens in den vreemde met-
terwoon vestigen met het voornemen echter
t. g. t. naar zijne geboorteplaats terug te
keeren; in het tegenovergesteld gevalspreekt
men van »mèërantaw bëdapogr”.

ranting; twijgje, dun takje zonder
bladen; mêëranting ’a’ogr zeer oud worden
nl. als een bladerlooze bamboestoel.

rantjak; Ll kleine vierkante horde van
bamboe om daarop offergaven te plaatsen ;
IL e.s.v. gouden oorhanger voor jonge
meisjes (J).

rantjang — tjëntjang.

rantjangan; jonge uitgeplante dadap-
stekken dienende tot lei- en schaduw boom
van de peperplant.

rantjig (B), rantj’äq ($) =

rantjong; schuin aangepunt.

rantot == roenton.

ra’oh (B), = padë (B).

ra’op (ook: gra’op); mêra’op; zooveel

rëtjig.

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST.

als men in de twee aaneengesloten holle
handen kan nemen; met de beide handen
aldus meten of opscheppen, naar zich toe-
trekken of halen.

ra’ot; mêra’ot, met een klein mes
»sëra’ot”” iets bewerken (bijv. rottan ker-
ven), de ruwe kanten afsnijden, iets be-
snijden.

rap; »kruis” bij: »kruis en munt”,

grap; ngëgrap, tabak kerven.

rapat; [ dicht, bijeen, goed aansluitend,
gesloten; II vergadering met de hoofden
zoowel om bestuurs- als rechtszaken te
behandelen.

grapat; dikwijls, vaak, iedere keer.

grapot (B), grapo’äh (S); broos,
brokkelig, molmig, verteeld van hout,
touw enz.

grapong; mëgrapong, dobberen op het
water. EN

rarang (B) — larang.

rarat (B) — larat en — ’oendor.

rarig (B), lart’áq (S); mêërariq (B),
mèlars’ág (S), draaien op een draaibank.

rasan; beraadslaging, bespreking ; ook:
rechtszaak.

rasë (B) [ook: grasë (B)], rasaw (S)
[ook: grasaw (S)]; gevoel, smaak van iets,
geur; gevoelen, meening; mêërasë’i (B),
mèrasaw’i (S$), gevoelen, ondervinden.

rasi (ook: grasi) — rasë (B); gew.
rasë rasi (grasö grasi) (B); rasaw rasi
(grasaw grasi) (S).

rasol; gezant Gods.

rat == rapas.

ratap (ratapan); klaaglied.

ratë (B), [ook: graté (B)], rataw ($)
[ook : grataw (S)]; gelijk, effen, vlak.

ratib; mëratib, onophoudelijk de woor-
den »la ’ilaha ’lla ‘allah’ uitroepen.

ratjap — grapat.

ratjik [ook: ratjig) (B)]; e. s v. vogel-

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST,

strik, voorzien van paardeharen, strikken
om vogels te vangen.

ratjon; vergif;
vergiftigen.

ratoe; 1 vorst; Il aanspraakswoord
nl. waarmede een gewezen pasirah wordt
aangesproken indien een zijner zoons hem
in de waardigheid is opgevolgd.

ratos; honderdtal; sëratos, honderd;
bëratos ratos, bij honderden; mêëratos ‘agri
den 100er dag (na iemands dood) vieren.

grawah; ijdel, te vergeefs.

rawan; een zevental, een stel van zeven;
als hulptelwoord gebezigd bij netten: djalë
(B), [djalaw (S)] sërawan, een stel netten ;
bij knoopen: kantjing sërawan, een stel
knoopen (uit zeven stuks bestaande); zie
ook sub. palag.

rawang; overstrooming door water van
de bovenlanden.

rawaq; mèrawag, villen, van het vel
ontdoen.

rawat; — kërdjë (B); rawatan — pè-
kérdjë’än (B).

rawë (B), rawaw ($); eigennaam van
_ het monster, dat bij eclipsen, zon of maan
heet inteslikken; tangkap rawè (B) [rawaw
($)] zon, — maaneclips.

grawing; doorgescheurd van de oorlel
tengevolge van het doorboren daarvan om
er een ring in te doen.

rawoh (B), rawo’äh (S) =
lawong ; lohong.

grawoh (B), grangkaw (S); gezegd
van een lang en mager persoon.

rëbab; viool, die met een boog ge-
streken wordt.

rëbah; 1 neerstorten, omvallen van
zware voorwerpen zooals een boom enz. ; II
_rêbah di pintoe’än, sterven bij de bevalling.

grëbah; neergebogen zooals een volle
rijstaar.

mêratjon, vergeven,

goehok ;

rëban; kippenloop.

rëbang; e. s. v. sjaal, die de vrouwen
over het hoofd dragen.

grëbë (B), grëbaw (S); I een hoop
dorre takken of geveld houtgewas gew.
op een’ pas ontgonnen akker; II mögrëbë
(B) mégrëbaw ($S), voor den eersten keer
bevallen; HI drijfvuil in zee of in rivieren.

rëbi(j)’äh; vrouwelijke doekoen en
godgeleerde.

rëboe; Woensdag.

grëboh (B), grëbo’äh (S); grëgrëboh
(B), grëgrëbo’'äh (S), buiten adem zijn,
vermoeid zijn bij klimming met een vracht
op het hoofd.

grëbong; jong eetbaar uitspruitsel van
de bamboesoorten: boeloh (B) [boelo’äh (S)]
bëtong; kapal; mansan ; moenti.

gröbog (B), grëbo’äq (S); meel van
rijst.

rëbos; alleen in water gekookt zooals
aardappelen, sommige groenten; mèrëbos,
aldus kooken.

rëbot; mérébot om het eerst trachten
te bemachtigen, voor een ander iets trachten
te grijpen; rëbotan; zie: wang en koelë (B).

rédah (ook: grëdah); mërëdah (ook:
mëgrëdah) in stukken hakken van takken,
van reeds gevelde boomen op een’ akker.

grëdam; gezegd van een houtvuur,
dat na even te zijn opgeflikkerd, weder
uitgaal.

rédang; bërëdang, door elkander liggen
bijv. van kopjes.

rëdap; e. s. v. handtrommel.

grëdë (B), grëdaw (S); plotseling op-
houden van een slagregen.

rëdjap; [ naam van de 7de maand
van het mohamedaansch jaar; Il mërëdjap,
flikkeren van den bliksem

rëdjëki; levensonderhoud, levensmid-
delen, dagelijksch brood.

154

grëdji (B), grëging (S); vies den neus |

voor iets optrekken.

rëdjong (ook: grëdjong); minnelied,
beurtlied ; bërëdjong, elkander beurtliederen
toezingen.

röëdos (ook: grëdos) — roenton; ook:
met geweld aan iets rukken, bijv. aan
iemands arm.

grëgaq — takot; huiverig om iets
te doen.

grëgas (B), gëgas (S); e. s. v. mat- |
tenbies.

rëgat — rëntas.

rëgë (B), régaw (S); prijs, waarde:

njawë (B), rëgaw njawaw (S); boete
destijds bij doodslag op slaaf of slavin den
delinquent opgelegd, gelijkstaande met de

waarde van den (de) verslagene; rëgë

këpëgatan (B); zie: koelë (B).
grëging Ï — kamah; II — béntji.
rëgiq (B), tëgr’äg (S); pokdalig.
grëgis; de stokjes, welke in de idjoek
worden gevonden.
rékah; gebarsten van de schil van
sommige vruchten, van de huid van handen
of voeten.

rëkat; kleven, plakken; pêrëkat, kleef-
slof, lijm.

grëkoe; even uitgekomen van hoorns.

grëkop; terugkaatsing of fikkering
van het licht op het water, in regen
en dauwdruppels enz

rëmajang; rëmajang sakti; naam
aan jonge meisjes in »rëdjongs”’, toege-
kend.

rëmas — ëmas.

grëmas; verguisd, verbrijzeld, gesmol-
ten, opgelost.

rëmbas; opstijgen van stank (J).

grëmbi (ook: rëmbi); de ongedoornde
sagopalm.

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST.

grëmbi(j)’ë (B), grémbi(j)aw (S), de
gedoornde sagopalm.

rëmbon — (&)mbon.

rëmëlan; de vasten maand.

réëmis (ook: grémis); e. s. v. eetbare
mossel.

grëmpan; gew.: grëgrëmpan; drijf-
hout die bij een bandjir bij de oevers van
de rivieren achterblijft, waardoor de rivier
voor een deel versperd wordt.

rëmoenggaj; e.s. v. boom welke
vruchten als groente wordt gebruikt.

rémok; vermorzeld, verbrijzeld, ver-

‚ gruisd.
régëdjemëé (B) = koelë (B), rëgë
‚gerijen.

rëmpah; specerijen, kruiderijen, dro-

rëmpaq; sërëmpag, op eenmaal, in
eens, allen tegelijk.

rëmpat; dwars naar iets toe, (J).

réëmpënaj; e. s. v. boom.
_réëmpok; mërëmpok, tegen iets beuken,
bijv. tegen een deur.

grënah (ook: tanah grënah); uitge-
strekte en vlakke strook lands.

grënag; op hoogst onfatsoenlijke ma-
nier zitten nl. de beenen rechtuitgestrekt

‘en wijd uit elkaar geopend, het lichaam

achter over gebogen op beide handen
rustende.

grënas; rijstdiefje, soorten zijn: grë-
nas: barat; rambaj pandjang.

réndah; laag, nederig.

rëndam, (ook: grëndam); in het water
staan, in de week staan.

rëndang, (ook grëndang); -bakken,
fruiten.

réndaq; bërëndaq, stilhouden, rusten,
vertoeven.

rëndjih (B); [ook: baten rëndjih
(B)]; een oude vrijer, een oude
gek, die nog gaarne met de meisjes

flirt.

N
j
Î
1
A

En en

rëndjongan; e.s. v. eetbaar zoutwa-
terkrabbe.
grëngam — soesah.

rëngaq; 1 (B), mërëngag, iemand af-
‚het water als het pas begint te koken;
‚ook: wel mégrëéntjam mêërinih (B) [mêri-

snauwen, II — bi(j)’äs.
_ rëngas; e. s. v. huidziekte, veroorzaakt
door aanraking van de »götah këmang”
(zie die woorden).

rënggot; mëérénggot, vlug in alles,
snel, schielijk.

rëngih (B), rêng’äh (S), [mëréngih (B)
mèréngt’äh (S$)]; streng, wreed, hard, hard-

vochtig, ook: lichtgeraakt, oploopend.

rëngis; mêrëngis, iemand een standje
maken.

rëngit (ook: grëngit); kleine zeer ste-
kende muggen.

grëngkams; zooveel als men ineens
met eene hand kan nemen.

grëngos; bëgrëngos, den neus snuiten
met den duim tegen de neusvleugels ge-
drukt, (zooals de inlanders doen).

rëngot; mërëngot, gezegd van iemand,
die op elke hem gestelde vraag het ant-
woord schuldig blijft.

grëngot (B), roengot (S); mègrëngot

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST,

(B), méroengot (S); drijnen van kinderen,

zeuren.
grënig (B) — këtjiqg (B).
rënjaj (B); flauw, zoeteloos (J).
grënjaj; gew. ’oedjan grënjaj; motregen.
rénong (ook: grënong); 1 betrokken
van de lucht, niet helderschijnend van de
zon; II mërënong (S); stuurs kijken.
grëntang; 1 mêgréntang, uitspraak
doen in twisten tusschen leden van een

»kaoem’” door den »mèradjë (B) [mëéradjaw

(S)”]; (zie die woorden).

réntaq; bërëntaq, met de voeten op
den grond stampen.

grëntaq; grëntaq grëntaq, kraken van
den vloer, (J).

‚eens gezind;

155

rëntas; mërëntas, een’ omweg afsnij-
den, een korteren weg nemen.

réntjaka; e.s. v. geschut.

grëntjam; mëgrëntjam, opborrelen van

ni’áh (S)].
rëpang (ook: grëpang); geregelde aan-

‚plant van vruchtboomen, bamboe enz.

rëpat (ook: grëpat); [ effen, gelijk,

‚ niet met uitstekende punten ; mërëpat, effen
afkappen, zooals een kokosnoot met een:

» parang”’ (zie dit woord); II sëgrëpat ngan
bakigr, afstand van den schouder tot den voet;
sëgrépat ngan(ë)’ntoe(w)’ät; afstand van de
knie tot den voet; söëgrëépat ngan këning;
sëgrëpat ngan palag, afstand van de kruin
van het hoofd tot den voel; sëgrëpat ngan

\ pinggang; afstand van den middel tot den

voet; afstand van het voorhoofd tot den voet;
ook: gezegd van twee personen, die naast
elkander loopende even lang zijn; iets juist
gelijk houden met het voorhoofd, bijv. om
de lengte te meten; ’t haar gelijk langs
het voorhoofd afknippen (J); UI sëgrëpat,
overeenstemmend.

rëpi(j)’äh; rèëpi(j’äh (&’mpaj, ons
guldenstuk; rëpi(j)äh koewaw, rëpi(j)'áh
nipis; zilveren muntstukken van de grootte
van ons guldenstuk.

rëpo’'äh(S); mérëpo'äh, voor den twee-
den keer bewerken van een »’oemaw (S)”
(zie dit woord), wanneer men behalve van
de schoffel ook nog van het kapmes moet
gebruik maken.

rëraj (B) — lëraj.

grëgramë (B), grëgramaw (S); vlin-

‚der; soorten zijn: grëgramë (B) [grëgra-

maw ($)]: 'abang; bësaq; ’idjang; koe-

‚ning; potih (B), potsäh (S).

grëgri(j)’ë (B), grëgri(jaw (S);
[mèëgrëgri(j)é (B), mëgrëgr(ij)’aw (S));

156

onstuimig, dringend verlangen naar iels,
zooals bijv. een zuigeling naar de borst enz.

grëgrimbaw (B); slechte oogen heb-
ben (J).

grëgrimang; kleine kakkerlak.

régrigring; gevoel, dat men heeft bij
Lopkomen van de koorts.

rëroebë (B), rëroebaw ($); 1 wat voor
eene reis medegenomen wordt om als ge-
schenk te dienen; Il mêrëroebë’i (B), mörë-
roebaw’i (S); iemand met geschenken voor
zich trachten te winnen; geschenken aan-
brengen om geene weigering op zijn ver-
zoek te krijgen.

grëgroekoe; e. s. v. gras als toespijs
gebruikt.

grëgroewag; c.s. v. snip.

grëgrojan (ook: rërojan); iemand,
die moetende vomeeren niels dan spog op-
geeft; misselijk (J).

rësajë (B), rösajaw (S); mèrësajë (B),
mêrësajaw (S$); hulp vragen aan kennissen,
vrienden en bloedverwanten bij het be-
planten van zijn velden, bij het opzetten
van eene woning.

grësam; es. v. varenplant, waarvan
schrijfpennen worden gemaakt; soorten
zijn: grésam: babi; boeboe; doedog (B),
doedo'áq ($); oenos.

rësap; mërësap; eene onbekende of
onbegane plaats blindelings binnendringen;
iets opzuigen zooals water door den bodem

rësëdin; (gew. toe(w)’án rësöden) resi-
dent.

rësih (B); mêërësih,
geroosterd (J).

rësi(j)’ë (B), rësi(j)'aw (S); geheim.

rösing (B); mërëösing, sterk prikkelend
in den neus (J).

grësiq (B), grësit’áqg (S); kurkdroog.

rëtaq (ook : grëtag); I gebarsten, barst;
mèrètag, barsten ; Il klanknabootsend woord

hard gebakken,

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST, / /

voor het geluid van het knakken der ge-
wrichten; III rérétaq (meer in gebruik):
grëgrëtaq, barensweeën.
grëtas; méëgrëtas,
rottan, touwwerk.
rëtih (B), (ook: grëth), rëti’äh ($)
(ook: grë’äh); mörëteh (B) (ook: mëgrë-
th), mérëéts’áh (S) (ook : mëgrëts’äh); knet-
teren, knappen van bet hout in het vuur.
rétjaj’än; zie: rëtjag.
rete ger, ban met rëtjaj’än ;
ërëtjaj’ä ‚ heen en weer bewe-
gen van lichte ain (ook : door den
wind) zooals bijv. gouden lovertjes aan de
haarversierselen van jonge meisjes; (in de
spreektaal ‘worden die woorden zelden of
nooit gebezigd).
rëtjë (B), tjërtjaw (S); iets berispelijks,
smet, gebrek; mêörëtjë’i (B), (më)’ntjërtjaw _
(S), versmaden, afkeeren, blameeren.
rëtjig (B), rëtjs’ág (S); spat; mèrëtjiq
(B), mörëtji’äg (S), spatten.
rëtog (B); iemand voor alles voor-
spannen, voor alles gebruiken, (J).
ribang; gezegd van hijsterische aan
halucinaties lijdende jonge meisjes, die,
wijl hun ’t hoofd op hol is gebracht zich
ten laatste inbeelden door hemelsche
jongelingen te zijn uitgenoodigd hen te
volgen en vaak dagen achtereen in het
bosch verblijven.
ribë (B); de onroerende goederen,
welke worden aansgeproken bij het niet
voldoen van een boete door den delinquent.
riboe; duizendtal; sëriboe, een duizend.
griboe (B); oorhanger door jongge-
huwde vrouwen gedragen tot hunne eerste
zwangerschap of tot na de bevalling.
ribot; storm.
griding (B), biding (S); boord rand,
zoom.
ridjih (B); opborrelen van lucht, (d).

doorhakken van

de

j

| MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST. 157

ri(j)’äl; 1 Spaansche mat; soorten

zijn: ri(j)'äl: ’ipangan; ter waarde van
f 1— f 1.50; mërkon; ter waarde van
f 2; tjagaq; ter waarde van f 2.50; ki-
pas; ter waarde van f 5”.

ri(j)’äng; mèri(j)’ang
aangenaam gestemd.

gri(j)’äng; mègri(j)’äng dadah; verhit
door koorts (?).

ri(j)’äq; gew. verbonden met ri(j)’ë
(B), [ri(iaw (S)1: rij’áa ri(j)’é (B), rij)"
ri(j)’äw (S); leven, rumoer, lawaai, luid-
ruchtig.

ri(j)’äs; zie: pédang.

ri(j)’é (B), ri(j)'aw (S); zie: ri(j)'äq.

ri(j)’oh (B), ri(j)'o’äh (S); — ri(j)’äg.

gri(j)’oh (B), gri(j)'o’áh (S); — soesah.

rikaq — banjag; (het woord wordt
zelden in de spreektaal gebezigd).

grikal; grikdan, steenachtig
vruchten. .

ril; hekwerk, rasterwerk, leuning van
een brug.

rila; tevredenheid toestemming, gunst ;
mêrilaka(n), iets toestemmen, tevreden met
iets zijn.

rilaw (ook: grilaw); e. s. v. paling.

rèm; lederen riem; rim kagrit, rim
bawag.

grimah; kruimel; de rijstkorrels, die
over den grond verspreid liggen, nadat
kinderen gegeten hebben.

grimaw; grimaw: dahan (B), da’án
(S); ténong; toetol; soorten van wilde
katten; sëgrimaws; e. s. v. kinderspel ; rim-
bang; e. s. v. kinderspel van meisjes.

rimbagq; maal, keer.

grimbag; bëgrimbaqg — groejaq.

rimbas; e. s. v. dissel.

grimbas; mëgrimbas, schoonmaken
(nl. zuiveren van gras en onkruid) van de
»pëlang” (zie dit woord).

’

ati; prettig,

van

grimbë (B), grimbaw (S); het woord;
grimbë (B) grimbaw (S) dalam ; oerwoud;
ook: bosch, dat nog nooit in cultuur is
gebracht; mëgrimbë (B), mögrimbaw (S),
in cultuur brengen van zulk eeu bosch,
van oerwoud; grimbë dagrë (B), grimbaw
dagraw (S), maagdelijk woud.

rimbsh (B), rimb’äh (S); bemoeilijkt
worden in het gaan, doordat men kleine
kinderen bij zich heeft.

grimbit; zwanger, drachtig; grimbit
këbaw, een zwangerschap van 11 à 12
maanden; grimbit kambing; wanneer,
tijdens de zwangerschap gedurende de
dagen waarop de vrouw anders zou men-
slrueeren zich een slijmachtig vocht uit
de vagina afscheidt.

rimbon; hoog van gras; vol, bladrijk
van boomen.

rimpi’än; zakje van laken of chits,
waarin de »bënang boelang” (zie dit
woord) wordt bewaard.

rimping; mêrimping, zigzag.

rimpit; I bérimpit, vlak tegen iels
aangesloten; IL bërimpetan söpasigran.

rindoe; (ook: grindoe); sterk verlangen,
smachten naar iets.

ringaj; gezegd van boomen, die slecht
in takken, bladeren, en vrucht zitten; ook
gezegd van damar en karetboomen, welke
niet meer kunnen worden getapt.

ringgaj; mêëringgaj, dun bezet van
bladeren, (J).

ringgit; gew. ringgit boerong, onze
rijksdaalder in onderscheiding van »ring-
git”: kapas, Maria Thérésiadaalder; tja-
gag, Carolusdaalder.

ringgong — groegag.

ringing (B), rinjing (S); bëringing
(B), bërinjing (S) — gadoh (B).

ringit; mèringit, een »rëdjong” (zie dit
woord) zachtjes binnensmonds neurien.

158

ringkas — gantjang.

ringkeh (B), ringke’áh (S); mooi,
schoon, fraai, sierlijk, bevallig; rëringkth
(B), rëringk’áh (S), zeer fraai, buiten-
gewoon mooi.

ringkot;
wrichten.

grinih (B) — gëgong.

rinjeng; rumoer, geraas, gelier.

rint:q (B), rint’äq (S); zie: ’'oedjan.

grinteg (B), grintf’äqg (S); spikkel;
grintig (B), [grinw’äq (S)] têkoekoe, tepel-
ring.

rirang; (ook: grirang) — kabong.

ris; — tjoelok bëlirang en koesikkan.

risaj; bamboezen horde om daarop
»dëgri(j)'än’’ (zie dit woord) fijn te wrijven.

risaw; slecht, liederlijk; landlooper,
vagebond, bandiet.

risst; dicht, naast elkander, goed aan-
sluitend, gesloten.

gristë (B); mëgristë (B), de gebruike-
lijke vragen, die men iemand doet bij eene
eerste ontm: eting.

ritoq (B), (ook: ritok); ritok (S) =
roesoh (B).

riwis; e.s. v. watervogel.

roda; rad, wiel.

rodi; I order, bevel; Il hoofdelijke
belasting, (meer in gebruik is: tjoekaj).

groe’äp; e.s.v. worm,

roeban; roeban klam, een in zee
huizende geest.

roebë (B), roebaw (S); ?

roeboh (B), roebo’äh (S), [ook : groe-
boh (B), groebo’äh ($)], instorten, bijv. van
gebouwen.

roedos; e. s. v. steekwapen.

groegag; bëgroegag, slingeren, heen
en weer bewegen.

roegi; verlies, schade.

roegoqg (B), roego’äq (S) — kèrip.

e.s. v. ziekte aan de ge-

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST.

groejong; het lont der palmboomen
in tegenoverstelling van het merg.

groekam; e.s.v. gewas met doorns
en weerhaken. pe

roekop; téroekop, omgekeerd; de zijde
van het koperen plaatje bij »dja’ih dëla-
pan’ in gebruik, waarop de zwarte stip
niet is ingebrand (zie: dja’th).

roekoq; (B), roeko’áq (S); strooci-
garetje, sigaar.
groelang; bëgroelang, het zich na

het huwelijk [bij »’adat koelë (B)” (zie
koelë) gesloten], voor den eersten keer
begeven van jonggehuwden naar de ouders
der vrouw.

roelih (B), roel’äh (S); [ook: groelsh
(B), groel’áh (S)] — grokth (B).

roelong, omkrullen, (J).

groemah; woning; soorten van wonin-
gen zijn: groemah : bêbëroegë [ook : béroegë
(B)]; boeloh padoe (ook: padoe’än) bëtong
(B); boeloh padoe daboq (B); boeloh padoe
majan (B); dalam dinding tëgaq (B); pi’a-
bong padoe (ook: padoe’án) kajoe (B);
pi'abong pitjaq (B); pi’abong tiking (B);
tatahan (ook: gelapan) (B); bèroegaw (S);
béroegaw bandong (S); pa’áätan sëlapts (S);
pi’abong (S). Over de inrichting en de
namen van de bestanddeelen van eene
Bésëmahsche en Sërawajsche woning
welke ontleend is aan eene beschrijving
(naar door ons verstrekte gegevens) van
de hand van den toenmaligen Directeur
van ’sRijks Museum te Leiden wijlen
Mr. L. Serrurier (zie publicaties van het
museum serie 886 a°. 1895) zij het vol-
gende medegedeeld:

No, 1. Model van Bësëmahsche
woning, groemah, bëbèroegë of bëroegë
(B) van een gegoed persoon, bestaande
uit een grooter en een kleiner gebouwtje,
ieder op 4 palen, over de helft van de

AE

ne 4 AR

dr =lf LE
VAD Gj
Ka /// JE, in Sf Si
n WO SA, =
Dn SS Li

nn =

|

ON ele

SEE IEN

IN

Ac
pen,

OTT PPR KT ee

4
|

Verh. Bat. Gen. LI.

7
e,
oe)
ep)
5
o
ent

EN

EN

5 Ï
si

ï
Â

== j |
=
Fenn N
si)
m4 (4d
4

en
=S

PL

IN
|I

i
A

red 1

|
En
ate >}
| a
dt ‘ |

lend

mn:
1

AE

sara

|
|

nn

vl

TE Lal iEr Zj
en

63
Î \ ï

NSS Te
À NN EN AN EN

TA Ta
ND En
Eh A
RN

Nee s
PN
EAN
ee ’
dv ins zi
Z Ka Te
Vn \ ml ap Ër \
\

“

*

breedte door een loopplank vereenigd en
onder een dak. In het midden tusschen
de beide gebouwen staat de trap tegen
den doorloop aan. Het kleinste gebouwtje
heet bëroegë en is de slaapplaats van de
ongehuwde manspersonen (boedjang) Is
een der zoons pas gehuwd en heeft hij
nog geen eigen woning, dan verhuizen
voorloopig de ouders naar de bëroegë, en
de pas gehuwden betrekken dan de woning.
In de béroegë bevindt zich ook een
stookplaats. De jonge meisjes slapen op
den zolder, tenzij er een klein vertrek
voor haar is afgeschoten.

__ De woningisdoorde sëngkar (n°. 54)
in twee deelen gescheiden: de loe(w)’äán
en de tëmpoe(w,’än. De loe(w)’án
(met planken vloer en dito zoldering) is de
slaapplaats, tevens de plaats om de gasten
te ontvangen. Bevindt zich in de woning
een verloofde (boenting), dan wordt er
in de loe(w)’än aan den kant van de deur
een vertrekje (këbong boenting) voor
haar afgeschoten door middel van een gor-
dijn (taber). De ruimte tusschen de
woning en de bèroegë noemt men gëör-
_bongan, de plaats waar het rijstblok wordt
bewaard, en waar men rijst stampt. Ge-
_woonlijk treft men geen gërbongan aan.
De geheele constructie is met gat en pen
verbonden. De spantribben (n°. 70) zijn aan
de gordingen (n°. 68) met reepen rotan
vastgebonden; bovendien loopen van rotan
ineengedraaide stroppen van de koppen
van de muurplaat (n°. 25) naar die van
de hoofdliggers (n°. 79) en van de muur-
plaat naar de verbiadingsrib (n°. 67). De
meeste woningen hebben een oppervlakte
van 9 [] vaam buiten de bëroegë. Ge-
wone lengte eener woning 5—3,5 vaam,
breedte 2—5 vaam, lengte der bëroegë 2
vaam, hoogte van de woning van deu vloer

(a MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST.

„en

159

tot den nok 5 vaam, hoogte van de palen
doorgaans 1 vaam.

Onderdeelen :

1. tij)’äng doedogq; binnenpaal.

2. kitaw; hoofddwarsligger op de
palen, zie n°s. 8 en 79.

5. tajlan; langsligger op nos. 2en 79.
Aan de eene zijde is zoowel onder het
vóór- als onder het achtergebouw een
afzonderlijke langsligger aangebracht. Aan
de andere zijde loopt de langsligger door,
en is daar, waar hij onder het kleinste
gebouw ligt, gemerkt n°. 80.

4. gëlëgagr; kinderbinten liggende op
nos. 3 en 80, directe dragers van den
vloer, zie n°5. 7, 81 en 82.

5’. loengsir; onderkant van den vloer
van gespleten bamboe. -

6. dasagr; aangesloten houten vloer,
zie-n°;”83.

1. pëénjiwaran dasagr of pënji-
grat dasagr; liggertje onder de houten
bamboezen vloeren, zie n°s. 4, Sl
en 82.

8. padoe’än pandjang; hoofddwars-
ligger op de palen, zie n°S. 2 en 79.

9. padoe’än pandaq; onderligger

‚van het buitenbeschot.

10. padoe’án pandjang ‘atas; bo-
venligger van het buitenbeschot.

11, padoe’án pandaq ’atas; zie
na;.10.
12. pëdjoegroe loe(w)'än; tus-

schenstijl van de hoofdconstructie, tevens
stijl van den doorgang, waarvan n°. 117
de vloer is.

15. pëdjoegroe tëmpoe(w)'än; als
ne 12)

(*) Met een sterretje zijn aangeduid de onder-
deelen die van buiten niet te zien zijn, althans in
den op de plaat aangegeven stand.

140

14. pëminggang loe(w)’än; tus-
schenligger van het buitenbeschot.

5. pêminggang témpoe(w)'äán;
als no. 14.

16. pëminggang poegroq dalam;
als ne. 14.

17°. pëminggang poegroq loe-
(w)'ágr; tusschenligger, steunende het
hinnenbeschot van het grootste gebouw, in
den doorgang.

18. 'adak’adak loe(w)’'án; tusschen-
stijl dienende tot steun van het buiten-
beschot.

19. 'adak’adak témpoe(w)'än; als
n°, 18,

20. 'adak’adak poegrog dalam;
als n°, 18, aan de achterzijde.

21. 'adak’adak poegroq loe(w)’äágr;
tusschenstijl van het hinnenheschot van
het grootste gebouw, in den doorgang,
naast de deurstijl.

22. pëhatapan; (of patapan) loe(w\’än;
gording of muurplaat.

25. pëhatapan tëmpoe(w)'än; als
n°. 22.

24. bij) 'awaq loe(w)’än; (ook:
pémbi(j)’awaq loe(w)'än); draagbalk voor
het overstekende gedeelte van het dak en
verbonden aan n°. 25.

25. bij’awag témpoe(w)'än; als
voren.

26. toekop pagoe dalam; kapbalk.

27. » » loe(w)'ägr; bui-
tenkapbalk.
28. dindeng loe(w)’än; buitenbe-

schot.

29. dinding témpoe(w)’än; buiten-
beschot.

50. dinding poegroq dalam; bui-
tenbeschot.

51. dinding poegroq loe(w)'ägr;
binnenbeschot in den doorgang.

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST,

52. dasagr pagoe poegroq dalam;
gaanderij rondom den bovenkant van het
vertrek.

33. dasagr pagoe poegroq loe-
(w)'agr; als n°. 52.

54, péngëntaq’'áän pëéntjantjang
poegroq dalam; liggertje onder den
makelaar.

55. péngëntaq’än pëntjantjang;
poegroq loe(w)'ägr; als n°. 55,

56. soebang pëngëntaq’än pén-
tjantjang; gefigureerde wig, dienende
tot onderlinge verbinding van den kapbalk
(n°. 56) en den ligger onder den make-
laar (n°. 35).

37. pöntjantjang poegroq dalam;
makelaar.

58. péntjantjang
(w)'ägr; makelaar.

39. djoendjongan bëlajagr poe-
groq dalam; makelaar tevens dienende
tot versterking van n°. 45.

40. djoendjongan bëlajagr poe-
groq loe(w)'ägr; stijl dienende om
n°. 44 sleun te geven.

41. pëngëndaran bëlaja(gr) poe-
groq dalam; schuinsche ligger dienende
als steun voor het buitenbeschot.

42. pëngëndaran bëlajagr poe-
grog loe(w)’ägr; schuinsche ligger
dienende om n°. 44 steun te geven.

45. bëlajagr poegroq dalam; bui-
tenbeschot.

44, bëlajagr poegrog loe(w)'ägr;
scheidingswand in de kap tusschen de
twee gebouwen.

45. sëmagr goenting poegrog
dalam; spantbeen.

46. sëmagr goenting poegrog
loe(w)'ägr; spantbeen.

471. kadjang langkap loe(w)'än;
als n°. 32.

poegroq loe-

48. toekop kadjang langkap; ver-
bindingsrib tusschen n°. 26 en den tegen-
overliggenden kapbalk, waarop de gaanderij
n°. 47 rust.

49. panggalan di tëmpoe(w)'än;
dekplank van eene tegen den binnenwand
geplaatste étagère, tevens dienende als
gaanderij langs den bovenkant van het
grootste vertrek.

50°. dinding toepik poegroq da-
lam; onder het midden van iederen kap-
balk (n°. 26) is een stijl (n°. 50 en 51)
aangebracht, die tegen den overlangschen
vloerligger n°. 54 werkende, het opwippen
van den vloer belet.

bt. dending toepik poegroq loe-
(w)'ägr; zie n°. 50.

62. tjintë (tjintë = voorbeeld) badah

borden, schotels etc.

55. Gëdongan.

54. sëngkar; overlangsche ligger op
den vloer van het vertrek.
55. padoe’än dapogr; ligger op den
vloer binnen in het grootste vertrek en
langs de étagère. \
__ 56, lantaj ’ajiq.dalam; stellage.
57. djëgrangkang damagr; lamp.
58°. langkahan; onderdorpel van de
tusschendeur naar het grootste vertrek.
59°. ’aban’aban doe(w)’agrë; lig-
ger boven die tusschendeur, ter versterking
van het daarboven aangebrachte beschot.
60. kakawang doe(w)’agrë; ge-
toogde bovendorpel van de deuropening
der tusschendeur naar het grootste vertrek.
61. apit doe(w)’agrë; stijl van de
tusschendeur naar het grootste vertrek.
__ 62. koe(w)’agri; tusschendeur naar
het grootste vertrek.

65. pagoe ‘antoe poegrog da-
lam; buitenwand van de vliering.

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST.

pinggan; étagère voor bergplaats van |

{41

poegroq loe-

64. pagoe ’antoe
(w)’agr; als n°. 65.

65’. moebongan; nok.

66. bi(j)’awaq moebongan; einden
van den nok.

67. pëngantaq’än kasaw; verbin-
dingsrib van de spantribben aan de onder-
zijde.

68. péngarang
gording.

69. péngarang kasaw ’atas; gor-
ding.

70. kasaws; spantrib.

71. pêndjoegring; buitenboeideel of
windveer.

72. pëntjoetjoq pëndjoegring:;
gefigureerde verbinding van de windveeren
met de kap.

15°. sëlampiq lahas; bovenkant van
den vloer van gespleten bamboe.

74. lahas; onderkant van de dakbe-
dekking van gespleten bamboe.

75. ’atap gëloem paj; bovenkant van
de dakbedekking van gespleten bamboe.

16. pégrabong; idjoekbedekking over

kasaw bawah;

den nok. Bij onze pannendekking heet
dit de vorst, en wordt van steen of lood
vervaardigd.

17. bidaj pëénëéëkan pëgrabong;

bamboezen latten, in de plaats tredende
van onze slormlatten, doch overlangs loo-
pende.

78. tij)’ áng bëroegë; hoek paal.

79. kitaw » hoofdligger
op de palen. Zie n°. 2 en 8.

80°. tajlan bëroegë; langsligger op
n°s, 3 en 79, zie n°. 3.

81°. gëlëgagr hèroegë;
onder den bamboezen vloer.

82’. loengsir bèëroegë; liggertjes

liggertjes

onder den bamboezen vloer, kruislings op
‚n°. 81 liggende.

142

85°. dasagr aangesloten
houten vloer.

84. padoe’án pandjang bëroegë
bawa; onderligger van het buitenbe-
schot.

85. padoe(w)’än pandaq bëéroegë
bawa; als n°. 84.

86. padoe(w)’än pandjang ’atas
bëroegë; buitenkapbalk, zie n°. 27.

87. padoe(w)’än pandaq ’atas bè-
roegë; bovenligger van het buitenbe-
schot.

88. pëdjoegroe loe(w)’ägr béë-
roegë; hoekstijl van de hoofdeonstructie.

89, pödjoegroe témpoe(w)’än bè-
roegë; hoekstijl van de hoofdeonstructie.

90. péminggang poegroq loe-
(w)'ägr bèëroegë; tusschenligger van
het buitenbeschot, zie n°s, 14—16.

91. pëminggang témpoe(w)'än
bëroegë; als n°. 90.

92. 'oendang? bëroegë:
schot.

95. pénjëlampaj’án bëroegë; lig-
ger aan de onderzijde van de luikope-
ning.

94. kipang bëroegë; luik, zie ne.
JOL,

95. ’'apit pënjëlampaj'än béroe-
gë; aanslag van het luik.

96. '‘oendang® ‘atas bëroegë; voor-
wand van de uitgebouwde kast.

97. pénjëlampaj’än poegroq loe-
(w)'ägr bëroegë; ligger aan de onder-
zijde van de luikopening,.

98. djoendjongan toepik bëroe-
gë; de schuinsche stijlen van de uitge-
bouwde kast.

99. toepik bëroegë; zijwand van de
uitgebouwde kast.

100. ’oendang? poegroq loe(w)’agr;
buitenbeschot, zie n°. 90.

bëroegë;

buitenbe-

|

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST.

101. toekop doewagrë bëroegë;
luik.

102. dinding béroegë loe(w)’ägr:
buitenbeschot.

105. dinding témpoe(w)’án bè-
roegë; buitenbeschot.
104. bëlajagr béroegë; buitenbe-

schot.

105. pëngëéntaq’än bëlajagr béë-
roegë; haanhout.

106. sémagr goenting bëroegë:
schuinsche ligger dienende als steun voor
het buitenbeschot, zie n°. 41.

107’, 'apit doewagré bëroegë; stijl
van de deur n°. 108.

108°. koe(w)’agri bëroegë:; deur
leidende naar het kleinste gebouw.
109’. langkahan doewagrë béë-

roegë; onderdorpel van de deur n°. 108.

110. lantaj bëroegë; dekplank van
eene tegen den binnenwand geplaatste
étlagère, tevens dienende als gaanderij
langs den bovenkant van het kleinste ver-
trek.

Ill. ‘ababan (ook ’aban’aban) doe-
wagrë bëroegë; bovendorpel van de
deur n°. 108.

112. péngëntaq'án ti(j)'äng bè-

roegë; ligger onder den makelaar
n°. 1155

115, ti(j)’äng moebongan béë-
roegë; makelaar, zie n°. 58.

114, djoendjong bëlajagr bè-

roegë; makelaar tevens dienende tot ver-

sterking van het buitenbeschot, zie
n°. 59.
115’. pënjandagr lantaj ’ajig.

116, lantaj ’ajiq bëroegë.

117". gagrang bèroegë; vloer van
den doorloop tusschen de twee gebouw-
tjes.

118. baj tanggë; trapboomen.

119. ti(j)'ät tanggë; treden van de
trap die toegang tot het huis geeft.

No. 2. Model eener woning; groe-
mah pi’abong geheeten, voorstellende het
gewone type der Bösëmahsche woning,
zelden in de Sërawaj streken voorkomende.
Zij bestaat uit een enkel vertrek, in tweeën
gescheiden, evenals bij n°. 1, door de
sëngkar (n°. 59), waarvan de eene helft,
waarin de deur uitkomt, de tëm po e (w)’än
of het woonvertrek, de andere helft de
loe(w)’än of het slaapvertrek is. Rondom
den binnenwand tegen het dak gaat een
loopplank of vliering. Aan de voorzijde
bevindt zich een balcon, waartoe de trap
toegang geeft. Het huis rust op vier palen.

Bevestiging met rotanbindsel en rotan-
stroppen als bij n°. 1. Lengte, breedte en
hoogte zijn nagenoeg gelijk, zie het vorige
model. Bij een groemah pi’abong in de
sërawaj streken wordt nu en dan een af-
geschoten kamer (bili’aq) aangetroffen.
De boedjangs slapen in de gardoe of
bij familieleden bij wier woningen een
bëroegë wordt aangetroffen; dit noemt
men tandang tidoq (B), tido’áq (S).

De namen der onderdeelen zijn opgege-
ven in het Bësémahsch dialect. In het
Sëérawajsch is in plaats van ‘ajiq, ’'aji’äg,
in plaats van »poegrog”’, poegro’äág,
in plaats van »tanggë”, stanggauw”,
in plaats van »doewagrë, doewagraw”’, in
plaats van »doedog, doedo’äq”’.
Onderdeelen :

1. ti(j)’äng doedogq; palen.

2. kitaw; directe liggers op de
palen.
5. tajlan; dwarsliggers op de vo-
rige.

k, gëlëgagr; langsliggertje op n°. 5.
5. loengsir; dwarsliggertje op n°. 4,
dragende den vloer.

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST.

6. dasagr; vloer van latten.

7. padoe’an pandjang; onderligger
verbindende de stijlen (n°. 15 en 16) van
het buitenbeschot en direct dragende op
de langsliggertjes n°. 4.

8. padoe’an pandaq; als n°. 7.

9. padoe’an pandjang ‘atas; bo-
venligger, verbindende de stijlen (nes. 15
en 16) van het buitenbeschot.

10. padoe’an pandaq ‘atas; als
ne 9,

11. pëngëndaran dinding bawas;
houten aanslag aan de onderzijde, om het
uitwijken van het buitenbeschot te voor-
komen.

12. péngëndaran dinding ‘atas;
dito aan de bovenzijde.

135. pëdjoegroe loe(w)’än; hoekstijl
van de hoofdeonstructie.

14. pëdjoegroe tëmpoe(w)'än; als
Ren 13:

15. 'adak’adak loe(w)’än; mid-
delste tusschenstijl van het buitenbe-
schot.

16. 'adak’adak tëmpoe(w)'än; tus-
schenstijlen van het buitenbeschot.

17, 'adak’adak poegroq dalam
als n°. 15.

18. dinding loe(w)'än; huitenbe-,
schot van gevlochten bamboe.

19. dinding tëmpoe(w)'án; als
n°. 18,

20. dinding poegroq dalam; als
n° 18:

21. poe’'atapan loe(w)’án; verbin-
dingsrib van de kapbalken.

22. poe’atapan tëmpoe(w)'än; als
noi

25. toekop pagoe poegrog
(w)’ägr; buitenkapbalken.

24. toekop pagoe poegroq dalam;
als n°. 25,

lo e-

144

25. pêngëndaran bëlajagr poe-
groq dalam; bamboezen onderligger van
het bovenbuitenbeschot.

26. pêngëndaran bëlajagr tëgag;
houten tusschenstijl tot verbinding van
het bovenbuitenbeschot.

27. pêngëndaran bëlajagr man-
taj; schuinsche ligger dienende tot ver-
binding van het bovenbuitenbesehot,

28. péngëndaran bëlajagr poe-
groq loe(wj'ágr; als n°. 25.

29. péngéndaran bëlajagr tëgaq
poegroq loe(w)’ágr; als n°. 26.

50. pëngéndaran bélajagr man-
taj poegroq loe(w)’'ägr: als n°.
PA

51. bélajagr poegroq loe(w)’ägr:;
bovenbuitenbeschot van gevlochten bam-
boe.

52. bëlajagr poegroq dalam; als
ness.

35. pagoe’antoe poegroq dalam;

buitenwand van de vliering (achter-
zijde).
54. pagoe’antoe poegrog loe-

(w)’ägr; dito voorzijde.

55. péndjoering poegroq loe(w)’ägr;
buitenboeideel of windveer.

56. pöndjoering poegroq dalam;
als n°. 55.

57. pëntjoetjoq pëndjoering poe-
groq dalam; gêfigureerde verbinding
van de windveeren met de kap.

58. pöntjoetjoq péëndjoering poe-
groq loe(w)'ägr; als n°, 57.

59’. sëngkar; ligger, dienende om
het opschuiven van den vloer te be-
letten.

40. gëdongan.

41°, tjintë (voorbeeld van) badah

pinggan; étagère.
42. lantaj tëngah.

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST.

45°. lantaj (@)’ndap.

44’. tij’ äng lantaj; stijl van de
élagère.

45°. bigan dapogr.

46. panggalan témpoe(w)'än;
bovenligger tot bevestiging der stijlen
n°. 44.

41’. koerongan ’ajam.

48°. lantaj ’ajtg.

49°. ti(j)'äng lantaj ’ajig.

50’. dindeng toepiq poegroq da-
lam; stijl, verbonden aan den kapbalk
en op den vloer staande op den ligger
n°, 59,

51°. dinding toepik poegroq loe-
(w)’ägr; als n°. 50.

52. péngëntaq’än pëntjantjang
poegrog dalam; ligger onder den ma-
kelaar n°. 54.

55. péngëntaq’án pëéntjantjang
poegroq loe(w)’ägr; ligger onder den
makelaar n°. 55.

54. ti(j)'äng moebongan poegrog
dalam; makelaar.

55. ti(j)’äng moebongan poegrog
loe(w)'ägr; makelaar.

56. sëmagr goenting poegrog
loe(w)’ägr; spantbeen.

57. sëmagr goenting poegroq da-
lam; spantbeen.

58. dasagr pagoe poegroq dalam;
gaanderij met vloer van gespleten bamboe
rondom den bovenkant van het vertrek.
Zie ook n°. 64.

59, dasagr pagoe poegroq loe-
(w)'ägr; als n°. 58.

60. gëlëgagr pagoe poegroq loe-
(w)'ägr; dwarsligger onder de gaanderij
n°. 59, tevens dienende tot steun van den
kapbalk n°. 25.

61. gëlëgagr pagoe poegroq da-
lam; dwarsliggers van de gaanderij n°. 58,

ke sd nend

|
A
Ë
&
8
6
M

tevens dienende tot steun van den kap-
balk ne. 24,

62, toekop lantaj pinggan; draag- |

balk van de gaanderij n°. 64.
65°. gëlëgagr lantaj pinggan;
dwarsliggers van de gaanderij n°. 64.
64. dasagr lantaj pinggan; als
n°. 58.

65. pasaq toekop pagoe; niet ge-

figureerde wig, dienende tot onderlinge

verbinding van den buitenkapbalk n°, 24

met den binnenkapbalk en den ligger
n°. 52 onder den makelaar n°. 54.
66. langkahan doe(w)’ägrë;
derdorpel van de deuropening.
67. ‘aban’aban doe(w)’ägrë; lig-

on-

ger ter versterking van n°s. 68 en 69 en

van het daarboven aangebracht beschot.

68. këkawang doe(w)'ägrë; ge-
toogde bovendorpel van de deuropening. —

69. 'apit doe(w)’ägrë; stijlen van de
deuropening.

10. koe(w)’ägri; draaibare deur.

71. pêngëntaq’än kasaw; verbin-
dingsrib van de spantribben âan de on-
derzijde.

72. kasaws; spantrib.

15. pêngarang kasaw; gording.

74. bi(j)’awaq bawa; draagbalk voor
het overstekende gedeelte van het dak en
verbonden aan n°. 21,

15. bi(j)’awagq ‘atas; einden van den
nok.

16. sélampit; onderkant der dakbe-
dekking.

17. lahas; gording.

78. ’atap lalang; bovenkant der dak-
bedekking van alang alang.

19. pëgrabong; bij
van steen of van lood, en heet dan
vorst.

80. pénékan pëgrabong; bamboe-

VERH. BAT, GEN, LIII,

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST.

pannendaken |

145

zen latten, in de plaats tredende van onze
stormlatten, doch overlangs loopende.
81. dasagr gagrang; balconvloer

van gespleten bamboe,

82. ti(j)'äng pénjëlampaj’än; hoek-
stijl van het balcon.

83. djëgrëdjak pënjëlampaj’äán;
tusschenstijl van het balcon.

84. toekop pënjëlampaj’än pan-
djang; bovenligger van de balustrade aan
de voorzijde van het balcon.

85. toekop pënjëlampaj’än pan-
dag; dito op zij van het balcon.

86. pahatan pandjang; onderligger
van de balustrade aan de voorzijde van
het balcon.

87. pahatan pandag; dito op zij
van het balcon.

88. tangkil; driehoekige poort, te-
vens dienende tot schoring van de balu-
strade,

89. pëngëbaj tanggë; trapboom.

90. ti(j)'ät tanggë; traptreden.

91. gëdik tëmpoe(w)'än; houten
buitenbeschot.

92. péminggang gëdik; tusschen-
ligger van het buitenbeschot n°. 91.

N°. 3. Model eener Sérawajsche wo-
ning voor gegoeden »groemah sërawaj”’.
Bij minder gegoeden is de plankenomwan-
ding vervangen door pëloepoe of platge-
slagen bamboereepen of ’anjam bènaw
(bamboevlechtwerk).

Het gebouw bestaat uit een breeder
smaller vertrek (salon) zonder tusschenwand,
doch ieder met een afzonderlijk dak met
‚ gemeenschappelijke goot. In het breedere
vertrek bevindt zich het afgeschoten
kamertje voor de jonge meisjes, en daar
naast de slaapplaats voor de ouders, pè-

ngètas. Vóór het breedere vertrek is een
‚ bakvormig balcon »binting’”, waarin de
10

146

deur uitkomt en waar de boedjangs slapen. |

Ontbreekt de binting, zoo gaan deze den
nacht doorbrengen bij familieleden, bij
wier woningen zulk een »binténg” wordt
aangetroffen; men noemt dit »tandang ti-

do’äq”.
Voor den »salon” bevindt zich een
platform, »gagrang” waartoe de trap

van de woning toegang geeft; en op
dit platform een stellaadje voor keukenge-
bruik.

Het huis staat op vier palen. Bevesti-
ging met rotanbindsel en rotanstroppen
als bij n°. 1.

Lengte van de geheele woning 4 vaam,
geheele breedte 5!/, vaam, breedte van
den »salon” alleen 1!/, vaam, hoogte der

palen ongeveer 1 vaam, hoogte van den

vloer tot aan den nok ongeveer 5 vaam,
diepte zoo van »binting” als gagrang 1!/,
vaam.

Bij enkele woningen wordt ook wel een
»gërbongan” gevonden.

De namen der onderdeelen zijn opgege-
ven in het Sërawajsch dialect.

1. ti(j)’äng doedo’äq; palen.

2. kitaw; directe dwarsliggers op de |

palen, zie n°. 59.

5. tajlan; langsliggers op de vorige,

zie n°s. 28 en 29.

4’. dasagr papan; plankenvloer in
het hoofdgebouw.

5. pahatan pandag; het platte ge-

deelte van den ligger onder den hoekstijl |

van de hoofdconstructie.
6. ‘oendang? pandjang; onderste

deel van het buitenbeschot of de borst-

wering.

7. pahatan pandjang; onderligger |
verbindende de hoekstijlen van de hoofd.

constructie, rustende op de langsliggers
n°, 5 en daaraan evenwijdig.

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST.

8. ‘oendang? pandaq; als n°. 6,
doch van de achterzijde.
9. tapak daraw pandagq; onderste
ligger van het buitenbeschot boven de
‚ borstwering van de achterzijde.

10. tapak daraw pandjang; als
‚u°. 9 op zij.
11. pédjoegroe; hoekslijl van de
‚hoofdeonstructie.

12. pêngëbaj dinding; wigvormig
zijbeschot van het naar buiten hellend
‚beschot n°. 69.

135. tapak daraw di’atas boekaw;
‚bovenligger van het buitenbeschot, aan de
‘achterzijde.

14. tapak daraw pandjang ‘atas;
‚ bovenligger van het buitenbeschot n°. 69.

15. pëngoengkong, zware kapbalk.

16. sampaj’än; verbindingsrib van
‚de kapbalken.

17. pëngëtas;
‚ ouders.
18°. pédjoegroe téngah; middenstijl
‚dragende den kapbalk n°. 15.
19°. dinding bils’äq; zijwand van
| het afgeschoten vertrekje.

20. bigan doe(w)’agraw bili’äg;
‚onder- en

21°. bigan doe(w)'agraw bili’äg
‚’atas; bovendorpel van den ingang van
‚het afgeschoten vertrekje.
22°. pagraw bili’ägq; plafond van het
‚afgeschoten vertrekje.

25°. doe(w)’agraw bili’ägq; luik
voor den ingang van het afgeschoten ver-
trekje.

24. badah pinggan.

25. bigan ‘awangan dibawa; ge-
figureerde onderdorpel van de deur.

26. bigan ‘awangan di’atas; ge-
| figureerde bovendorpel van de deur.
27. pëngatap ‘awangan.

slaapplaats voor de

98. tajlan benting; het platte ge-
deelte van den langsligger, die evenwijdig
loopt aan n°. 5 en eveneens op den dwars-
ligger n°, 2 rust.
_ 29. pëlaps’äq pahatan binting;
de smalle kant van denzelfden langsligger.
50. pa’ätan boekaw binting ba-
wa’; onderligger van de voorgalerij op zij.
31.-pahatan pandjang benting
bawa; onderligger van de voorgalerij,
voorzijde, dragende op n°. 5.
houten borstwering van de voorgalerij

voorzijde.
53. ‘oendang?
dito op zij.
54. pëdjoegroe; hoekstijlen van de
_voorgalerij.
55. pa’átan boekaw di’atas ben-
ting; bovenligger, verbindende de hoek-
stijlen van de voorgalerij op zij.
56. pa’ätan pandjang di’tas ben-
ting; dito voorzijde.

57. pa’ätan pandjang salon; als
EE 7. .

58. pëlapi’äq pahatan salon; als
n°. 29.

39. kitaw salon; uitstekende koppen
van de dwarsliggers n°. 2.
40. ti(j)'äng doedo’äq salon; paal.
41, tapak daraw salon dibawa;
onderligger van het buitenbeschot.
42. pëdjoegroe salon; hoekstijl van
de hoofdconstructie.
45. pëdjoegroe téngah salon;
tusschenstijl van de hoofdconstructie.
44, tapak daraw di’atas salon;
_ bovenligger voor het buitenbeschot.
45. pa’ätan di’atas salon; verbin-
_ dingsligger van de stijlen van de hoofd-
constructie aan den bovenkant van de
_ lange zijde van het bijgebouw.

boekaw binting;

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST.

52. 'oendang? pandjang binting; |

147

46. pa’ätan boekaw salon di’atas;
als n°. 45 aan de achterzijde.

47. pa’ätan boekaw salon diba-
wa; het verlengde van den ligger, waar-
van n°. 5 het platte gedeelte is.

48. tapak daraw salon boekaw
dibawa; onderligger van het buitenbeschot
achterzijde.

49. pëmboentor salon.

50. bigan dapogr; verbindingslatten
van de stelling vóór het bijgebouw.

51. ti(j)’äng lantaj dapogr.

52. lantaj dapogr.

55. koerongan badah ’‘ajam; kip-
penhok. Ü

54. lantaj 'ajc’äg.

55. pagraws; zolder.

56. bigan doe(w)’agraw ’agong
bawa; onderdorpel van de deuropening.

57. bigan doe(w)’agraw ’agong
di’atas; bovendorpel van de deuropening.

58’, ‘apit doe(w)’agraw; aanslag.
van de deur.

59. koe(w)’ari; deur.

60. pëntjantjang; makelaar.

BE » tëngah.

62. sëmagr goenting; spantbeen.

65. » rak:t; kapschoor.

64. bëlajagr; houten bovenbuitenbe-
schot.

65. toekop bëlajagr; ligger ter on-
dersteuning van n°. 64.

66°. pagraw poegro’äq; dekstuk van
het opene, overstekende einde van het
dak aan de voorzijde, tevens als loopplank,
dienende.

67. pagraw ’adapan; dito aan de
achterzijde.

68. toekop pagaw loe(w)’än; ver-
bindingsrib tusschen n°. 15 en den daar-
tegenover liggenden kapbalk, dragende de
gaanderij.

148

69. dinding pandjang loe(w)’äán;
naar buiten hellend buitenbeschot.

70. dending boekaw poegro’äg;
houten buitenbeschot van het hoofdgebouw
aan de achterzijde.

71. dinding
dito vóórzijde.

72. dending pandjang salon; dito
bijgebouw op zij.

75. dinding boekaw poegro’äg
salon; dito achterzijde.

74. dinding boekaw ‘adapan sa-
lon.

75. moebongan; nok.

76. pëngarang kasaw; gording?

77. pêngëntaq’än; verbindingsrib
van de spantribben en de boeideelen.

78. péndjoegring, buitenboeideel of
windveer.

79. pëntjoetjo’äq péndjoegring;
gefigureerde verbinding van de windveer
met de kap.

80. grëgroesaw loenas; verleng-
stukken van idjoek van de buitenboeideelen
en van de nok, welke verlengstukken met
de toppen in elkaar overgaan.

81. kasaw lanang; buitenste spant-
rib;

82.
ben. | E

853. pönëkan palaq kasaw.

84. 'atap sëgrëdang.

85. pérabong; bedekking van atap in
plaats van de vorst tredende.

boekaw ’adapan;

kasaw bëtinaw; spantrib-

86. pënékan përabong loenas;
stormlatten.

87. kasaw lanang binting; hoek-
keper.

88. pa’'ätan pandjang benting;
ligger op de borstwering n°. 52.

89. pa’ätan boekaw binténg; dito
op zij. |

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST.

90. pëngëntaq’án kasaw salon;
ligger ter verbinding van de onderzijde

‚van de spantribben en de buitenboeideelen
‚van het bijgebouw.

91. kasaw salon;
het bijgebouw.

92. moebongan salon; nok van idem.

95. bëlajagr salon; buitenbeschot
boven den kapbalk, van idem.

94, pëntjantjang salon; makelaar,
van idem.

95. pêndjoegring salon;
boeideel of windveer, van idem.

spantribben van

buiten-

96. pëntjoetjo’áäg pëndjoegring

salon; gefigureerde verbinding van de
windveer met de kap, van idem.

97. grëgroesaw salon; als n°. 80.

98. 'atap salon; bladeren dakbedek-
king van het bijgebouw.

99. përabong salon: zie n°. 85.

100. pënékan përabong salon;
stormlatten, aan het bijgebouw.

101. pëngëntaq’'äán kasaw benting;
verbindingsrib van de spantribben van de
voorgalerij aan de onderzijde.

102. pëngapit kasaw benting;
gording liggende op de spantribben van
de voorgalerij.

103. péngarang kasaw binting;
gording liggende onder de spantribben van
de voorgalerij.

104. pémanggalan kasaw binting;
gording als n°. 105, tevens dienende tot
verbinding van de spantribben aan de
bovenzijde.

105, gagrang ‘adapan; vloer van
het platform voor het bijgebouw.

106. baj tanggaws; trapboom.

107, ti(j)'ät tanggaws; traptreden.

108. pëma’otan; leuning van de trap.

109. pangkol ‘ajr’äq dakgoot tus-
schen hoofd- en bijgebouw.

Ce m
Be:

En

__groemah: doendongan; woning, waar
men logeert, waar men tijdelijk verblijf
houdt; poentjë (B), poentjaw (S); huis
waar feest gevierd wordt; tanggë (B) —
toerotan; groemah kantjingan; knoopsgat;
groemah boerong darë (B), [daraw ($)],
duiventil.

_groembaj; e. s, v. mattenbies.
_groembagq — goembag.

roembing; scheur in de kenedenlip.
roemèë (B), roemaw (S); de fijne haar-
Eeen op het lichaam; roemë (B), [roemaw
(S)] soengsang (?).

roemih (B), roems’äh (S); mëroemth
(B), mëroemt’äh (S); onstuimig verlangen
van eene moeder naar een kind.
_roempas == groenggang.

1 groempon; stoel, struik van planten,
die uitstoelen als gras, suikerriet, bamboe;
pegroemponan djagri; middelhand, koot
van den vinger; ook : handwortel.
_roempong — koepong.

_groempot; gras. Soorten zijn: groem-
pot: ‘arom; bambap; bëlidang; djanggot ;
ljagrom gëgrman badaq; gëtang; goerom ;
’ikal’ikal; ’iri’iros; ’isisè (B), 'isisaw (S);
kambing; këdoegrong; këkëloj; këkëgrag ;
kékoetjing; kägrönjat; koekang; lëpas;
manis; mësoemaj; mëmant'äq (S); më-
maté (B); padi; pëéparë (B); sambaw;

têrang; (Ètéki; toelang da’ing; toendjog
langst; groempot sëkëdjot; kruidje roer
mij niet; mëgroempot; wieden van het
padigewas op ladangs.
_groendang; es. v.
neeskrachtigen wortel;
eene varieteit.

roendë (B); sëéroendë sërëmpaq.
groendjat; mëgroendjat, voorwaarts
in de hoogte springen op iets, zooals eene kat
op de tafel, springen of hippen van vogels.

heester met ge-
groendang sëni;

sagrang boe(w)’ajaw (S); sigrap; tëbong;

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST,

149

roendjong; kegelvormig omhoog loo-
pend zooals een kogelstapel.

roendon; këroendonan, in tel zijn, in
den smaak vallen van jonge meisjes.

roenggang (ook: groenggang); 1 geen
tanden of kiezen meer hebben; II niet
naar behooren uitgestoeld van padi, zoodat
die moet worden ingeboet.

roenggoh (B); zie: ’adjaj.

groengkat; opgelicht zooals de wor-
tels van een omgevallen boom.

roengkop; 1 hellend, meer dan »man-
taj” (zie dit woord); IT mêëroengkop, ver-
drukken, onrechtvaardig behandelen.

roengkog (B), lakaw (S); draagmand
voor padi; ook: inhoudsmaat voor padi
(20—25 koelak’s).

roengkos—= boengkos; përoengkos, het
wit laken, waarin de dooden worden gewik-
keld; (het woord is zelden in gebruik).

roenih (B), roent’äh (S); mëroench
(B), mëroent’äh (S); gezegd van een tros
pisang, waarvan eenige vruchten rijp de
anderen nog onrijp zijn.

groenih (B), groentáh (S); regen-
boog inz. aan het oostelijk firmament.

roenjang; mërcenjang, babbelachtig.

roenot; (ook: groenot); spoor, vore.

groensaj; mëégroensaj goembaq; het
hoofdhaar met de vingers kammen, in
orde schikken.

roensing; (ook: groensing) — bingong
en soesah; II mëroensing, ontevreden zijn,
mopperen, pruttelen.

groentë (B), groentaw (S); mögroentè
(B), mëgroentaw (S); tegenstribbelen, zich
trachten losterukken van iemand,die gevat is.

roentjah (B); overkoken.

roentoh (B), roento’äh (S); ineen-
storten; van een huis, berg, grot enz;
ook: voor den tijd afvallen van bladeren,
bloesems, vruchten, haar, enz.

150

roenton; afrukken, afristen.
roentong (B), sangki’äq (S); roentong

(B) [sangkt’äq (S)] toewaj; mandje van |

rottan om daarin het oogstmesje te bewaren.

groentong; schepnet voor garnalen.

roentot (B); mëroentot ri(j’äál; be-
sprekingen houden voor een engagement,
ten huize van de ouders van het meisje.

roepë (B), roepaw (S); uiterlijk, voorko-
men, gedaante, soort ; sëroepë (B), sëroepaw
(S); van dezelfde gedaante, evenals, gelijken.

roepoq (B) — pikigr.

roepot (ook: groepol); mèëroepot, na-
äpen, nabootsen, iemand nadoen om hem
bespottelijk te maken.

roerah (B) — loerah.

roeroh (B); mëroerohi; behandelen van :

»

een’ zieke, inz. van kleine kinderen, die
ziek geworden zijn tengevolge van den
kwaden invloed van geesten.

roerong — madjëlis (?).

groerong — goelong.

roeros — timpas.

roerot (ook: groerot); met geweld aan
iets trekken, rukken; ook: — roenton.

roesaj — groengsaj.

groesap; begroesap, het gezicht was-
schen.

roesaq: bedorven, geschonden, ver-
nield; mëroesaqka(n); bederven, schenden,
vernielen.

groesë (B), groesaw (S); hert; soorten
zijn: groesë (B) groesaw (S): koembang;
‘oebi; padi; sapot; toendjoqg (B), toen-
djo’áq (S).

groesiq (B), groest’äq (S); bögroesiq (B),

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST.

‚bëgroest’ág (S); spelen inz. van kinde-
ren.

roesoqg [ook: groesog (B)]; roeso’äq
‚($S) (ook: groeso’ág); gew. verbonden met
‚ »toelang” de ribben.
‚_roe(w)’äng (ook: groe(w)’äng); ruimte
‚ tusschen twee rijen palen, welke in de diepte
‚ van eene woning staan; ribben van vruchten.

groe(w)’äp; lintworm

groe(w)’'äs; geleding of pijp tusschen
twee gewrichten; boeloh (B) [boelo’äh (S)].
sëögroe(w)’äs, eene bamboegeleding; groe-
(w)'äs djagri, vingerlid; segroe(w)’as toe-
| lang; afstand van den elleboog tot aan
den pols.

groe(w)’is — tjoegring.

roe(w)'it — bëtil.

groldh (B), grol’äh (S); iets krijgen,
verkrijgen; pëgrolhan (B), pëgrolt’ähan (S);
geschenk.

grom; welriekend, geurig.

rombagq; mërombag, omverhalen, sloo-
pen, af breken.

rompang;aan flarden, van weefsels enz;
rompang ramping, met gaten en scheuren.

grongkat — roeboh (B).

ropong; téropong, ingesloten door wa-
ter tengevolge van hoogen waterstand bijv.
op een eiland in eene rivier, waardoor
‚men het eiland niet verlaten kan.
rot; rotrot, sterk aangespannen, stevig
‚aangehaald van een stuk touw.
grotag (B); rammelen zooals een kat
‚in een kist, (J).
roti; brood.
growan; e. s. v. riviervisch.

5.

sa; »djaqg’”; zie: »manèë (B)”.
sabab; reden, om, omdat, ter wille van,

ter oorzake van.

|
|

sabal; grof, ruw.
saban; elk, ieder, telkens.
sabat (S); engel; sabat mëlikat, be-_

_schermengel;
’itam bëérbajang koembang saktli; mangkor-
zulk een mes snijden.

_ lichaam slaat hetzij om de lenden of om de
borst; II zeer lange kain (slendang) van

eertijds ook als buikband gebruikten.

den arenpalm.

_ di sadjëka(n) (B), di sadjawka(n) (S); op-
_ zettelijk; III sadjëka(n) (B), inwilligen van

big (B) [tambr’äq (S)] ’anaq is gehuwd:
(zie ’adat).

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST.

sabat: gëmbëling sakti;
bin sakti; sëbambang sakti.
sabit; sikkel, grasmes; njabit, met |

sabok; I stuk doek, dat men om het

kostbare zijde gemaakt, die de mannen

sabon; I zeep; II zie: 'idapan.
sabong; tegen in vliegen; njabong;
laten vechten van hanen, een hannengevecht
houden.
sabot;
kokosnoot.
sadap; njadap, palmen aftappen inz.

vezelige bast, zooals van de

sadat; het moh. geloofs formulier.

sadëé (B); sadë ’itoelah, zoo is ’t er
mee gelegen, zoo staat het er mee.

sadjë (B), sadjaw (S); I slechts een-
voudig, alleen, maar, dan maar; II opzet;

een verzoek, opvolgen (J).
_sadoran; laag metaal over iets.
sagat (B); als, evenals, gelijk, over-
eenkomstig, bij voorbeeld.
sagon; e.s.v. versnapering.
sagot (B); iets met geweld uit iets
afrukken zooals de haren uit het hoofd (J).
sagoe; plantenmerg inz. dat van den

151

sahot; njahot, antwoorden.

sajang; het jammer vinden, begaan
| zijn met iets, medelijden hebben.

sajap; vleugel, vlerk.

sajë (B), sajaw (S); dienaar, slaaf,

pers. voornaamw. 1° persoon; II sajë.....
sajë (B) [sajaw....... sajaw (S)]; hoe
Ann hoe, met den compar. van het bijv.
naamw.

sajih (B), sajt’áh (S) — pali’arë (B).

saj’'jaq; saj'jaq ni(j)'ogr; de helft van
een kokosnoot, kokosdop.

sajop; het doel onvolkomen of in het
geheel niet bereikend; mislaopen van iets,
mindergoed slagen zooals het padigewas, om-

‚dat men het rijstveld te laat heeft beplant.

sakaj; njakaj, kuit schieten.

sakat; kwellen, tergen, plagen, storen,
lastig vallen.

sakë (B), sakaw (S); niet zeer vrucht-
baar van den grond; weinig vruchtdragend

‚van vruchtboomen.

saki; saki’án — katjoq’än.
sakit; ziek, ziekte, pijn, moeite, kwel-
ling; kësakstan, in de pijn zijn, in moei-

‘lijkheden verkeeren; mënjakst’i, iemand
| smart aandoen, pijnigen; (het woord: pë-

njakst, kwaal, ziekte is zelden in gebruik;
zie: 'idapan).

saksi; getuige, getuigenis.

sakti; boven natuurlijk vermogen;
kësakti’án, door zulk een vermogen of
kracht aangedaan.

sagopalm.

sah; weggaan, heengaan, verhuizen inz.
verlaten van het ouderlijk huis door het
meisje, dat bij ’adat koelë (B) [koelaw (S)
of door den jongeling, die bij ’adat tam-

sahang; de peperrank, peper; soorten

zijn: sahang; djambi; soedol.

salah; I fout, verkeerd, mis, misdrijf,

| ongelijk, verkeerdheid, ongelijk hebben;
‚kësalahan (ook: pësalahan) fout, misdrijf;

salah katé (B) [kataw (S)]; zich verkeerd
uitdrukken, onjuist spreken; salah ’oegrat,
verstuit, verrekt; II njalahka(n) këndoe-
‚ri(j)än, een offermaal aanrichten.

salaj; njalaj, drogen in de zonne-
‚warmte van een twintigtal op elkander

152 MIDDEN

gestapelde visschen, welke men na in
tweeën gesneden en van de ingewanden
gezuiverd te hebben, geplet (geperst)
heeft onder eene, met steenen bezwaarde
mand.

salam; vrede, heil, vredegroet; bësa-
laman, elkander begroeten op de manier
der Maleiers.

salangan; onder de woning opgesta-
peld brandhout, dat alleen bij feestelijke
gelegenheden gebezigd wordt.

salag; e.s.v. roltanpalm met eetbare
vrucht.

salagr; e.s.v. eetbare »këladi” (zie
dit woord).

sali; e.s.v. boom met eetbare vruchten;
soorten zijn: sali: bësaq; tiq kambing (B).

sali’äqg (S); bësalt’äq, van gedaante
veranderen; salt’äq ’alaj; zie: boekan (het
woord werd in een ’andaj ’andaj aange-
troffen).

salsh (B), sali’äh (S); njalth (B), nja-
Wäh (S); zuiveren van vloeistoffen.

salin; njalin, verwisselen; het een door
het andere vervangen; vertalen, over-
schrijven.

salot; overtreksel, omhulsel, bekleedsel,
beslag; bësalot, het zilver beslag, waar-
mede de scheede van een »këris” of
»pödang’ belegd is; bësalot lpos, gezegd
van een »këris” of »pëdang” waar van
de scheede geheel met zilver is belegd.

sam; zie: nëgêri.

samag (S) =— sëmpal en toetop.

samar; I verborgen, vermond; njamar,
zich verbergen of vernommen; IL boorde-
vol; III op dezelfde hoogte; samar goe-
dong pëkajoe’än, gezegd van den stand van
de zon, ter hoogte van de kruin van het
hoogst geboomte op het gebergte.

sambaj; njambaj — bërëdjong; zie:
»rëdjong”’.

MALEISCHE WOORDENLIJST.

samban; I (ook: sambanan), toestel,
waarop het garen paskjaar wordt gemaakt
voor het weeftoestel; IT samban batang,
eene inrichting om tijgers te vangen; Il
samban sagoe (S) — ‘inch (B).

sambang; Í een groote bamboezen
waterkoker van eene geleding, waarvan
het sequent vormig gat dient om er den
vinger door te steken; Il njambang —
njongsong; zie: songsong.

sambar (B), simbar (S); I njambar
(B), njimbar (S); iets in snelle vaart grijpen
zooals een roofvogel zijne prooi; IL di
sambar gëlap, getroffen door den bliksem.

sambat; I (B), tambat (S); njambat-
ka(n) (B), nambatka(n) = (më)gradoekan ;
zie: gradoe; II njambat; smeeken, jam-
meren, om hulp vragen (£).

sambaw; e.s.v. gras.
sambel; tevens, terwijl, tegelijkertijd.
sambong; gelascht, aangezet, ver-

lengd; njambong, lasschen, verlengen, een
stuk aanzetten.

sambogr; rëtjig (B).

sambot; njambot, beleefd aannemen,
ontvangen, inhalen, overnemen; njambot
sëmangaj, een offerfeestje voor kinderen;
pënjambotan boedaq; 1 (zie: djindjingan);
II (B) zoodra het oudste kind kan kruipen
brengt de adat mede, dat het door de
ouders gebracht wordt naar zijn »mèëradjë
(B)* (zie: toetogran); deze neemt het kind
onder den arm (njambot) onder het uit-_
spreken van de woorden »si’anoe” (naam
van het kind) ka(n) grëgrëpat ngoelang
mêradjë en stelt bij het huiswaarts
‚gaan de moeder een bedrag ad f 2,50
(1 »ri(j)’äl*) ter hand »pënjambotan boe-
daq”” genoemd.

samèë (B), samaw (S); gelijk, even,
tegelijk, samen, eenerlei, een en hetzelfde ;
| samè djoegë (B), samaw djoegaw (S); het

is geheel hetzelfde, komt overeen met, het
is onverschillig welke of wat; njamë (B)
{njamaw (S)] ka(n), gelijkstellen en gelijk-
achten; bösamë samë (B), bösamaw sa-
maw (S) [ook: sësamé (B), ssamaw (S)],
gezamenlijk of gelijkelijk iets doen, te
samen zijn; bösamë samëé ngan (B), bësa-
maw samaw ngan (S) — sërtë ngan (B);
zie: sërtë (B); samè raté (B), samaw ra-
taw (S), gelijkelijk, glad af.
__samons; njamon, struikrooverij plegen;
rooven.

sampaj;-I gekomen tot, aangekomen,
_ tot aan tot; II njampajka(n), het klaaglied
_ reciteeren bij het schoonmaken van den
mond, de tanden, oogen, ooren en neus
van een’ afgestorvene.

sampang; een kain voor mannen,
__ soorten zijn: sampang: bögoegam; bëlan-
_ tan; bëtjoeli’äq; béramboe pandjang (S):
pérsëman; koentol.

sampir; I schuitvormig bovenste ge-
deelte van eene kris scheede; II sampiran,
kapstok.

sampit; eene ziekte van den klapper-
boom, vermoedelijk door een insect
veroorzaakt, waarbij het palmiet wordt
aangetast; II (?); zie: »soesoe”’.
sampol; overtreksel, sloop.
sampong; zie: »landjong”.
samporan; een lange zijden saroeng
(vrouwenrok) of Boegineesche kain, die tot
aan de enkels reikt.
_sanaq; bloedverwant,
zie ook: »dëngan”.

nabestaande ;

kleedingstukken voor dagelijksche gebruik
ef voor gebruik bij feestelijke gelegenheden.

sandar; bësandar, leunen; tösandar,
geleund.

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST.

155

sandë (B), sandaw (S); pand; njandë
(B), njandaw (S); verpanden; njandëka(n)
(B), njandawka(n), iets verpanden; njandë:
soekë samë soekë; verpanden zonder rente
berekening; ngan pardjandji’án; met rente
berekening, indien het pand binnen den
bepaalden termijn niet wordt ingelost;
boengë; met rente berekening; ’agong;
gelijkstaande met verkoop (B); sand djë-
mè (B), sandaw djëmaw (S); pandeling-
schap; sandë: toenggoe koelë; gezegd
van een pandelingschap gelijkstaande met
slavernij; in dien toestand is de pandeling
vervallen ter zake van overtreding van
het verbod »larang noenggoe’i” hierin
bestaande: dat het den pandeling verboden
is wegteloopen, het deksel van de »bakë
pënjapan”’ (ook; »bakë pangkal’” genoemd) _
te openen (zie dit woord); toenggoe pè-
granakan (B) waarbij een bloedverwant
of aangehuwde in de plaats van den pan-
deling treedt, omdat hij ongeschikt is tot
verderen arbeid dan wel overleden is.

sandjë (B); het in hinderlaag liggen
bij een vijandige »doeson”.

sandong; njandongka(n), iets aan een
lus ophangen.

sang; I voorvoegsel, dat voor eigen-
namen en bijnamen wordt geplaatst (dit
woord wordt aldus zelden of nooit gebe-
zigd); II sang sëri, de »déwi sëri”’ der

‚Javanen; III sang bëgroedoe; zie: bëgroe-

doe.

sangat; [ zeer, uitermate; II ook:

‚ zwak, afgemat.
sandang; I draagband; njandang, door |
één band ondersteunen, in één band dra- |
gen; II sandang pënganggoe (S), alle,

sanggan; een metalen schotel of hou-
ten bak als presenteerblad gebruikt.

sanggagr; eene horde van bamboe
om daarop het offermaal te plaatsen.

sanggol 1 — sanggolan; II sanggol
sangkal, het gebogen vooreinde van den
steel van een’ dissel.

154

sanggolan; opgebonden haarwrong;
soorten: sanggolan: bëgëlong; goendjong ;
lipat pandan; sëlëpas.

Sanggop; op zich nemen, er voor in-
staan, aannemen om iets ten uitvoer te
brengen.

sanggotl; schaar van eene kreeft.

sangi (ook: sësangi); voornemen, plan;
gelofte; zie ook: ba’igr.

sangkal; steel van een dissel, bijl enz.

sangkalan; ronde houten plank, waarop
met de »’'anaq batoe” (zie dit woord).
Spaansche peper en andere ingrediënten
worden fijn gewreven.

sangkan; reden, om, omdat, ter wille
van, ter oorzaak van.

sangkagq; kegelvormige korf van ge-
vlochten bamboe als legplaats voor de
kippen; sangkaqg bisol; korfje van rottan
op de knie gebonden tot bescherming van
eene wond.

sangkagr (B), sangkaran (S); kooi,
hok; sangkagr (B), sangkaran (S): ’ajam,
kippenhok; djëbaq (ook: sangkaq poejoh
(B), [poejo'äh (S)],) kooi voor kwartels;
kambing, geitenhok: lajang, kooi voor de
»balam” (zie dit woord); pi(j)’aling, pape-

gaaistok; pipit, kooi voor rijstdiefjes;
grënas; sërindit, kooi voor parkieten;
tëkoekoe, titkran, duivenkooien; sësang-

kagran (B), sësangkaran (S); eene kudde |
‚ voorkomende, waarvan de bladeren gebe-

geiten, schapen.

sangkë (B), sangkaw (S); meenen,
wanen, vermoeden; argwaan, verden-
king.

sangkilan; weinig vruchtdragend inz.
van de peperrank.

sangkop I sësangkopan — sëpastigran ;

zie: pasigr; II sangkop malam (S), tegen

6 u. ’s avonds.
sangkor; overhellend, neerbuigend van
takken.

‚ sapaw’än

N

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST.

sangko t; tësangkot, ergens aan blijvan
haken, hangen, vastzitten, haperen, door

| iets legengehouden; sangkotan, hinderpaal,

beletsel.

sangoe; leeftocht, mondvoorraad, pro-
viand; njangoe’i: tigë (B), [ligaw (S)]
‘agri; toedjoh (B) [toedjo’áh (S) ‘agri, enz.,

‚het maal dat den 5e, 7en dag enz. na

iemands overlijden op het graf wordt ge-
bracht.
sangsarë (B), sangsaraw (S); [grwd:

‚sarë (B) saraw (S)], kwelling, lijden, leed,

plaag, moeilijkheid; ook — sërik.

sangsilë (B), sangsilaw (S); de pepaja;
sangsilë (B), sangsilaw (S): lanang, ‘oeraj.

santag: steken van een’ visch van
eene wesp.

santën; kokosmelk.

santing; bamboezen pen, bij rottan-
vallen, eekhoornknippen, enz.

santoq (B), santo’äg (S); I tësantog

‚ (B), tësantoag (S), ergens tegen aanloopen,

ergens tegen aanstooten; Il njanto’äqka(n)
’anag (S); zijn kind uithuwelijken.
sa’oh (B), sa'o’äh (S); anker dreg.
sa’ong; spelonk, grot.
sa’oq (B) — katop.
sa’ot (ook: sësa’ot) — mangsod.
sapa; de bamboezen latjes bij een
vogelstrik.
sapat; e.s.v. heester in kreupelhout

zigd worden om daarin rijst te wikkelen.

sapë (B), sapaw (S); 1 sapë'án (B),
(S), nasi; geeuwhonger; 1
tësapé (B), [ook: kënëé sapë’än (B)], tësa-
paw (S), plotseling ongesteld raken door
den kwaden invloed der geesten III wie.

sapih (B), sapi’äh (S); I scheiden
van vechtenden; II speenen.
sapiran; (gew. toe(w)’än sapiran),

aspirant controleur.

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST.

sapoe; vegen, veger, bezem; njapoe;
vegen, afvegen; sapoe tangan; (meer in
gebruik is sëtangan) zie: sëlangan.

sapot; dekkleed, deken: sapot: lan-
tong; dekkleed van geklopte boomschors;
tangan; kleedje van ongebleekt katoen.

saptoe; Zaterdag.

saq; iemand van iets verdenken.

sar; klanknabootsend woord voor een
sissend geluid, zooals van water, dat op
vuur valt.

sagrang; nest; sagrang lëbah; bijen-
nest; sagrang: gëlita; tëmbëla; mangkoq
(B), mangko’äq (S), mandje gevlochten
van mattenbies of pandan bladeren, om
daarin respectievelijk glaswerk en kopjes
tot bewaring te hangen; sagrang lang;
verhoogd wachthuisje indertijd bij den
ingang van de doeson tot bewaking daar-
van geplaatst; sagrang nanah; etter prop
van een zweer, gezwel puist.

sagrap; de spruw.

sagraqg; gescheiden van iets of van
elkander af zooals bij echtscheiding; sa-
graq ngan tëmbilang; de(n) echtgenoote
(echtgenoot) door den dood verliezen.

sarat; zwaar geladen inz. van vaar-
tuigen; gepakl en gezadeld; zie ook:
(E)’ndëlëman.

sSagraws; sagraw bisol — sangkaq bi-
sol; zie: bisol.

sarë (B), saraw (S); — boentoe; mè-
sëkin.

sarong; scheede van steekwapenen.

sasaqg; grof vlechtwerk van bamboe.
_satang — sëbatang.

salë (B) — sërtë (B).

sawah; nat rijstveld; bouwland, dat
onder water kan worden gezet; sawah
poegë’än (B), [lakaran (S)], pas ontgonnen
sawah; sawah lamë (B), [lamaw (S)],
ook: »sawah ’oesang”, sawah die lang

155

braak heeft gelegen en waarop vaak reeds
jong bosch zich heeft ontwikkeld; sawah
pama(h); moeras sawah; sawah matë ‘ajtq
(B), [mataw ‘ajäq (S$),] sawah, niel van
den regen afhankelijk in tegenstelling van
»sawah tadah oedjan”.

sawal; (ook: boelan sawal) de 10e
maand van het moham. jaar.

sawat; pöésawat, beweegmiddel, drijf-
middel; ook: een touw van rottan over
een ladang gespannen om dieren van het
veld aftehouden.

sawi; 1 (B) 50; II sawi 'oedan (ook:
sawi hoendan); e.s. v. vogel; III het uit-
einde van de lange staartvederen van som-
mige vogels zooals van den argusfaizant;
IV sawi bardoendon; een »ratapan” (zie
dit woord) bij huwelijken.

söë 1 (B), saw (S), één; këösë (B), kësaw
(S); de eerste, de eerste maand van het
oogstjaar; II [ook: soe (S)] voorvoegsel;
al, geheel gansch; met; dient tot vorming
van bijwoordelijke uitdrukkingen, bijwoor-
den van tijd, van plaats, enz.; zie verder:
sub. ‘agri, doeson, loendjor; roepé (B).

sëbab; reden, om, omdat, ter wille
van, wegens, van wege, uit, ter oor-
zaak van.

sëbakig (B), sëbakt'äg (S); e.s.v.
kinderspel.

sëbasah; eene in het wild groeiende
houtsoort, waar van de bast benut wordt
voor het rood kleuren van garen.

sëbat, verbonden, aan een.

sëbëgrang; overzijde van een water,
overkant, overwal, overwalsch; njëbëgrang ;
naar de overzijde gaan, oversteken; njèë-
bëgrangka(n); iemand of iets overzetten.

sëbigr; I sëbigr njëbigr, verscheu-
ren van wilde dieren; II njëbigr, uittrek-
ken van de overtollige kweekplantjes in
een pootgat.

156

sëbit (B); wraak gierig, wraak zuchtig.

sëbitoe (B), sëndjitoe (S); vroeger,

eertijds, oudtijds.

sëboetë (B), sëboetaw (S); e.s. v.
wesp.

sëbot; melden, melding maken; njëbot,
iets melden, of vermelden; ook : uitspreken
gewagen; bësëbotl; prevelen van gebeden
van »sëram’s”; bësëbot pandjang; prevelen
van lange »sëram’s” (zie »sëram’””); tësë-
bot, vermeld, gemeld.

tuigen, aangenaam, verkwikt van het
lichaam, smakelijk van spijzen; sëdapan,
lekkernij.

sëdagq; (ook: sadaq); sëdaq ’adënjë (B),
Cadawnjaw (S)], (ook: sëdaq ’adënjëlah
(B), sëdaq ‘adawnjawlah (S)]; zoo is ‘ter
mee gelegen, zoo staal het er mee, aldus.

sëdar; 1 sëdap; II — kënjang.
sëdawë (B), sédawaw (S); oprisping,
boer. Ì

sëdëgar; koopman, handelaar.

sédëkah; aalmoes; sëdëkahan; opper-
maal.

sëdi(j)’ë
gereed, bereid.

sëding; spijt, berouw.

sëdjagr; I bij gedeelten iets doen, iets
langzaam aan bewerken; IL de van uit
het pootgat uitgeplante plantjes (J).

sëdoq (B), sëdo’äq (S); snik, hik.

sëdot; I onaangenaam gestemd, ver-
drietig; ook: tegenzin hebben om iets te
doen; afkeerig zijn van; Il een klein ge-
deelte van den arbeid, wat nog overblijft
te doen (J); III pënjëdot, luiaard.

sëgah; I njëgah njëgah (B), iemand
den mantel uitvegen (J); Il vol, gespannen
van den buik, hetzij door veel eten, hetzij
door verstopping.

sëgamil; e.s. v, boom.

(B), sëdi(j)äw (S); klaar,

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST.

‚_ sëgaq; njëgaqka(n), iemand aan het_

schrikken maken.

‚_sëégalë (B), sëgalaw (S); alle, geheel,

gansch.

‚_ sëgarë (B), sëgaraw (S); de zee.
sögégalë (B) galë (B) en sëgalë (B).
sëgëmpal — kantin.
sëgi; zijde, kant; përségi (é)'mpat,

vierkant.
sëgit; gescheurd, uitgescheurd, ver-

| scheurd.
sëdap; lekker, aangenaam voor de zin-

sëgoegot (S); sëgoegot bangkaj, mis-
kraam; sëgoegot njawaw, levenloos geboren
kind.

sëkam; gew. sékam bëkë (B) [bëkaw
(S)], de bolster van gepeld graan, kaf;
sëkaman; plaats waar zemelen stroo, kaf,
worden weggeworpen.

sëkang; njëkang’i, overhalen van den _
haan van een geweer,

sëkapas; de ramboetan.

sëkëdidi; e.s. v. snip.

sëkëdjot; zie: kédjot.

sëkëlamin; zie: doe(w)'ë (B).

sëkëlat; laken (stof).

sëkëgring; e.s.v. heester met ge-
neeskrachtige bladeren.

sëkërop; schroef.

sëkimbong: e. s. v. slingerplant.

sëkoekoewé (B), sékoekoewaw (S) (?);
e. s. v. neushoornvogel.

sëkop; zie: gitar.

sëkot; — gantjang en gasip.

sëlakë (B), sëlakaw (S); zilver; sëlakë
lëbog (B), sëlakaw lëbo’äq (S); dunne
zilveren priem, waarmede de gaten in de
oorlellen worden gestoken.

sëlaksë (B), sëlaksaw (S); Dinsdag.

sëlalag; e.s.v. slak.

sëlam; duiken; njëlam, naar iets duiken.

sëlamat; heil, voorspoed, welvaren,

‚ gezondheid, behoud, geluk, zaligheid.

sëlambar (B); splinter van den »ni-
bong” palm (J).
tú sëlampong; I tësélampong, gezegd
van eene vracht, die te zwaar is om te
worden gedragen; van eene draagmand,
waarvan banden te zwak zijn om eene
zware vracht te houden; II het afvallen
van hoofddoek of ander hoofdbedeksel;
II gezegd van het afschuiven van de
banden van een draagmand van het
hoofd (J).
sëlang; I tusschenruimte, tusschen-
verloop, tusschenpoos; II sèlang dinding,
reel in eene omwanding; III sëlang djagri,
tusschenhandsbeenderen; (?); sëlang këting,
tusschenvoetsbeenderen; IV sëlangan, het
eten dat tusschen tanden of kiezen blijft
zitten.
sëlangkë (B), sëlangkaw (S); het
sleutelbeen.

sëlantjap; e.s.v. rups.

sëlapan — dëlapan.

sëlaq; begeerlijkheid, inhaligheid; be-
geerig, inhalig.

sëlasar (B), sasar (S); schotel.

sëlat — sëlang 1.

sëlatan; het Zuiden.

sëlawat; e.s. v. gras.

sëlawi (B), sëlaws’äh (S); 25.

sëlë (B), koeting (S); flambouw van
klapperbladeren.

sëlëbi; zie: toelang.
_sëlëboe; een mand zonder voet en
aangezette rand om rijst intebewaren.

sëlégam; e.s.v. boom met genees-
krachtige bladeren.

sëlëkan; sëlëkan pinggang (£).
‚sëlëmèë (B), sëlëmaw (S); zware ver-
koudheid gepaard gaande met hoesten.
k sëlëpa(h); doosje van goud, zilver of
koper dienende tot berging van de ingre-
dienten voor het betelkauwen.

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST.

157

sëlësaj — lësaj.

sëligi; korte houten werpspies, werp-
schicht.

sëligot — sëlisch (B).

sëli(j)’äh (B); I njelij)’äh, zich
met geweld een’ weg door de menigte
banen; II iets ontwijken wat van boven
valt (J).

sëlikë (B), sëlikaw (S); de armen om
iets heen slaan, omarmen; verbonden met
»tangan” komt het voor in de beteekenis
van »de handen” zoodanig over elkander
op den rug leggen, dat de rechterhand
rust op den palm van de linkerhand.

sëlikoe; I bësëlikoe (ook: njélampaj
sëlikoe (J),) met beide ellebogen op de
tafel rusten; II gezegd van een’ heuvel

‘of berg die den vorm heeft van een’
‚elleboog (J).

sëlimot; dekkleed, mantel; bësëlimot,
zich dekken, toedekken.

sëlimpang; I patroontasch van gei-
tenvel; Il een langwerpig vierkant doosje
of mandje met opschuivend deksel ver-
vaardigd van de »boeloh bëmban” (B)
(zie: boeloh), dat de mannen bij den
veldarbeid bij zich dragen en waarin
behalve de ingredienten voor den sirih-
pruim en het maken van stroo cigaretten
ook hengeltnig en vogelstrik worden ge-
borgen.

sëlimpat; e.s.v. eetbare »këladi”

‚(zie dit woord).

sëlindang; e.s.v. sjaal om de borst
of over het hoofd gedragen.

sëlipi; vierkante doos met opschuivend
deksel van de »boeloh bëmban” (zie boeloh)
vervaardigd en gebruikt voor het bewaren
van de ingredienten voor den sirihpruim.

sëlisch (B), sëlis’äh (S); geschill
bëösölisih (B), bösëlist’áh (S); een geschi;
hebben, verschillen, met elkander in strijd

158

zijn; përsëlischan (B), pörsëlis’áhan (S);
geschillen die men heeft.

sëlisir; mat (bamboezen vlechtwerk)
voor wandversiering.

sëloebigr; njëloebigr, een stukje er-
gens aftrekken.

sëloebaj; een meisjesspel.

sëloedang; hulsel van den bloesem
der palmgewassen, en sommige bloemen.

sëloelog (B), söloelo’áq (S); e.s.v. ge-

neeskrachtige liaan.

sëloemoe’i; njëloemoe’i, verschroeien
van de veeren van eene kip na het plukken.

sëloempong; sëloempong da’on, peper-
huisje.

sëloengsong; sëloengsong da’on, pe-
perhuisje.

sëloensong; ovarium.

sëloepat; vliesje, velletje, schieletje;
afgetrokken omhulsel van de »djagong”
(zie dit woord).

sëloeso’äh (S); allerlei geneesmiddelen
die aangewend worden om het baren te
bespoedigen door opwekking der barens-
weeën.

sëloe(w)’äng; e.s. v. zoetwater vischje.

sëlot; tandvleesch.

sëmang; Ï njëmang, oprapen inz. van
op den grond gevallen koffiebessen; II zie
(&)’ndoq (B).

sëmangaj; levensgeest, ziel; kor së-
mangaj; zie »kor”.

sëmangkë (B), sémangkaw (S); wa-

termeloen. Soorten zijn: sëmangkë (B),
sëmangkaw (S): bösaq; lëmboedjë (B),
lëmboedjaw (S).

sëmangsat (ook: sëmansat); e.s. v.
heester met geneeskrachtige bladeren.

sëmantarë (B), sëmantaraw (S);
onderwijl, middelerwijl.

sëmantong; Ï e.s.v. heester waar-

van de bladeren in de huishouding aan- !

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST.

‚wending vinden; II njémantong, onthalen
‚van zijne verloofde door den jongeling

tijdens het engagement (de jongeling koopt

‚ kippen, rijst, enz. waarvan door de ver-
‚loofde een maal wordt aangericht dat des
‘avonds door hen met vrienden en vrien-
\dinnen ten huize van de ouders van het

meisje wordt genuttigd).

sëmap (B), sëmak (S); bril; [vgl.
kësëné (B)].

sömaq; I ruigte, struikgewas, dicht
begroeid met lage gewassen; II njëmag

groemah, eene nieuwe woning betrekken.

sëmat; I pen, doorn, waarmede men
iets vasthecht; njëmat, aaneenhechter, aan-
eenrijgen van bladeren voor dakbedekking ;
II ziekte van het tandvleesch (£).

sëmbadë (B), sëmbadaw (S); groote

‘roode mier.

sëömbah; I teeken van aanbidding
bestaande in het brengen van de beide
plat tegen elkander gelegde handen tot het
voorhoofd, terwijl de beide duimen den
neus raken; II njëmbah; moge, (bij wen-
schen of beden); III sëmba(h)jang; het
verplichte ritueel bidden; sëmba(h)jang pè-
rang (B), eene ceremonie bij het afsterven
van personen, die doodslag of moord op
hun geweten hebben, en van vrouwen die
in of tengevolge van het kraambed over-
leden zijn; eertijds ook eene ceremonie
vóór het uittrekken tot den krijg.

sëmbajaw’än (ook: sësëmbajaw’än),
bedwelend, in zwijm vallen.

sëmban — sëlindang.

sëmbangar (B), sëbangar (S); kleine
olifantensoort.

sëmbap; ziekelijk, gezwollen, bol van
het gelaat.

sëmbëlih (B), sëmbëls’äh (S); slachten
van dieren door den strot door te snijden,

sëmbikë (B), sëmbikaw (S); band,

waaraan de »kindjagr” (zie dit woord)
gedragen wordt.

sëembilan; negen; kësémbilan, de ne-
gende maand van het oogstjaar; sëmbilan
belas; negentien; sémbilan poeloh (B),
[poelo'áh (S)]; negentig.

sëmbiloe; I mesje, op een scheermes
gelijkende, van eene reep bamboe vervaar-
digd, waarmede de navelstreng wordt
afgesneden; II sëmbiloe’än ’ati, kleinmoe-
dig, moedeloos; ook: kwalijk nemen,
geraaktheid. |

sëmbitoe (B), séndjitoe (S)— dikalë
(B).

sëmboeh (sémboh); genezen, zoowel
van de ziekte als van den persoon.
sëmboeni — boeni.
sëmboe(w)'ägr; lësëmboe(w)'ägr, ont-
stoken inz. van de pupil van het oog.
sëmbo’äq (S); njëmbo’ág, opborrelen
van het water of van eene wel of van
kokend water; in dikke wolken opstijgen
van den rook.
sëmbor; njëmbor, uitspuiten, uitproes-
ten, uitbruisen, beproesten, bespuiten.
s&mëégi; om het even, van dezelfde
gedaante, het is geheel dezelfde, het is
onverschillig welk of wat.

wijl.

sëmèëgrit; e.s.v. uil, die op jonge
mieren aast.

sëmilah; sëmilah roe’ähman noera-
him; in naam van den albarmhartigen en
goedertieren God.

sëmoe; schijn, bedrog, list.
sëmoengaws; cameleon.

sëmoewë (B), sëmoewaw (S); alle,
geheel en al, allen.

sëmon; njmon, naäpen, nabootsen
iemand nadoen om hem bespottelijk te
maken.

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST.

sémöntarë (B), sëmëntaraw (S); ter-

159

sëmot; mier; soorten zijn: sëmot:
‘api; bèloelog (B); gatal; ’itam.

sëmpal; sluiten met kurk of prop;
stop, prop; ook : soepag.

sëmpag — sënag.

sëmpèëgih (B), sëmpëgt’äh (S); e. s. v.
slingerplant.

sëmpëlah; gew. sëmpëlah ni’ogr, de
uitgeperste vezels van de kokosnoot.

sëmpëgrat; touw of iets dergelijks
om de voeten geslagen om gemakkelijker
een’ klapperboom te beklimmen.

sëmpërnèé (B), sëmpërnaw (S); vol-
maakt, volkomen, volledig, zonder gebreken.

sëmpëégroh (B), sëmpëgro’äh (S); ter-
mietenheuvel.

sëmpi’ongan; draaikolk.

sëmpit; I nauw, eng, bekrompen;
sëmpit njawë (B), [njawaw (S)]; hijgen;
II tësëmpet; beklemd van een kind in de
geboorte; zie ook: mati.

sëmpoe’alam (B), njömpëloe (S);
te veel, walgen, neiging tot braken hebben ;
misselijk.

sëmpoelat; tésëmpoelat, een weinig
omgevouwen van de mouwen van eene jas.

sönadjë (B) — sënghadjë (B).

sënaj (gew. sësënaj); langzaam aan.

sënam; korreltangetje van goud- en
zilversmeden.

sénandesng; evenbeeld, weerga.

sënang; kalm, tevreden, gemakkelijk,
het goed hebben, tot iets gestemd zijn.

sënapang — bëdil.

sënaq; gezwollen van eene rivier;
benauwd in de maagstreek gepaard met
opgezetheid.

sëndawagr; e.s.v. palm veel ge-
lijkende op den pinangpalm.

sëndawë (B), séndawaw (S): salpeter.

sënds; gewricht, geleding; sëndi ka-
laj’äán, polsgewricht.

160

séndjatë (B), sëndjataw (S); wapen;
sëndjatë (B) [sëndjataw (S)] 'agang, in volle
wapenrusting; tot de tanden toe gewapend.

sëngaq — sönag.

sëngat; angel van een insect; pènjë-
ngat, e.s. v. wesp.

sëngatan; e.s.v. besmettelijke vee-
ziekte (vermoedelijk veetyphus).

sënggèëram; groot van olifanten, rhi-
nocerossen.

sënggoeri; e.s. v. heester.

sëngigr (B), silah (S); lësëngigr (B),
tësilah (S); open, gapend van eene wond.

séngkang == sëmpit; II zie ook: mati.

söngkag; gew. verbonden met sëngki;
sëngkaq sëngki, naar den adem hijgen.

sëngkagr; smal bamboezen staafje bij
“ het weefgetouw dienende om het afgewerkt
gedeelte overdwars uit elkander of gespan-
nen te houden.

sëngkarë (B), sëngkaraw ($) = tang-
gong; söngkarë’án (B), sëngkaraw’án —
këtanggongan.

sëngkëlang; het dragen van de »këris””
in de »bébat” aan de rechterzijde van het
lichaam (zie dit woorden).

sëngkëlaw; wand van rottanlatjes
van de »boeboe saraw”’ en de »kéroliq (B)”.

söngkëling; ineengestrengeld, zooals
schalmen van een ketting.

sëngkèërangan; zie: »mati”.

sëngkëwali (B), kéwali (S); es. v.
wilde pisang, welks bladeren in de huis-
houding aanwending vinden.

sëngki; zie: sëngkag.

sëngki(j)’äp; I bevangen door vrees;
IT njëngki(j)’äp, oplichten, wegschuiven,
opnemen bijv. van een voorwerp om te
zien wat daaronder ligt; de padihalmen
van elkander scheiden om te zien of de
tusschen de padi uitgeplante koffie is op-
gekomen.

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST.

sëngkoe(w)it; schoffel.
sënin; Maandag.
sënjap; duizelig, verdoofd.
sënongan (ook: sinongan); kenteeken,
‚ herkenningsteeken, voorteeken ; sënongan : _
‘’iloq (B), ’ilo’äq (S); goed voorteeken;
kagrot; slecht voorteeken.

sëntak; verzadigd, overvol.

sènti(j)’asë (B), sënti(j’asaw (S);
steeds, voortdurend, doorgaans.

sënting; blauw, rood, groen satijn.

sëntol; I gedeeltelijk uit eene opening
te voorschijn komen, uitpuilend; II njën-
tol; eene ziekte, waarbij de zool van den
voet openspringt (£).

sëpah; gekauwd betelpruimpje.

söpajë (B), sëpajaw (S); opdat, ten
einde.

sëpangkah; e.s. v. kinderspel.

sëpar; naam van de 2° maand van
het moh. jaar.

sëparoe (B), sëparaw (S); een half,
de helft.

sëpatoe; schoen.

sëpësan; duizendpoot.

sëpil; met kleine stukjes er uit.

söpin; haarspeld, haarpen van hout.

sëping; sëping boerit (ook: pingging);
périneum.

sëpit; I nauw, benepen, bekneld;
njëépit; nijpen met een tang enz.; pénjëpit,
besnijdingsgereedschap van bamboe om bij
de besnijdenis tot klemming der voorhuid
te dienen; II nijptang; ook: braadspit;
sëpit bösi; tang, korreltangetje; III kleine
diepe ravijn; IV bësépit (S) — bëmajang;
zie: majang II.

sëpoh (B), sëpoeh (S); njëpoh (B),
njëpoeh (S); goud donker van kleur maken,
door het in een bad te brengen; metaal

harden; door het in een bad van koud
water te dompelen.

_sëérabi; e.s.v. gebak.
__sërah; overgave; njërahka(n), over-
geven, toevertrouwen, overleveren; zie ook :
sub »tandë (B)”.
__sëgraj; e.s. v. welriekend citroengras,
als ingredient gebruikt.
_sëram (B), sëlam (S); het aanroepen
jan »pojang’s”’, diwë’s enz.; sèram
’alajkom sëéram, (ook: sëram kalajkom
sêram) (B); sëlam ‘alajkom sëlam (ook:
sëlam kalajkom sëlam) (S); sëram (B),
[sëlam (S)}; makalahikom sram (B)
[slam (S)]; of sëram (B), [sëlam (S)];
mêkalahikom sëram (B) [sëlam (S)]; aanhef
van »doeq'ë (B) sawi bardoendon etc.
(zie die woorden); het vrede zij ulieden,
vrede zij over u.

sërampoe; gonzend geluid, tuiten van
de ooren bij het ontwaken.

sörana; (B) — kaloe; ’t woord wordt
echter zelden gebruikt.

sërang; reet van eene deur.
_ sëgrap (S); sëgrap..…... sëgrap —=
sajaw (S), zie: sajë (B).
sërat (B); aderen en vlammen in het
hout (J).
_sërawë (B), sérawaw (S); es. v. lek-
kernij (gebak); njërawë njëmbèëlih (B),
[njërawaw njmbël’áh (S)] ’ajam, een
feestje dat men o. a. geeft bij ontvangst
van gasten, bestaande in »strawë (B)”
sêrawaw (S) en een maal, waarvan ge-
rechten van kip den hoofdschotel uit-
maken.
_sërbë (B), sérbaw (S); alle, aller-

el
f
L

sérdam; e.s.v. fluit.

_ sëgrdang; e.s.v. palm, van welks
bladeren »’atap” wordt gemaakt.
_sërëbajë (B), sërëbajaw (S); Soera-
baja; zie ook: »gitar en ka’in”.
sëgrëkah (B); geknakt van een tak,

VERH, BAT, GEN, LII,

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST,.

161

welke te zwaar met vruchten beladen
is, (J).

sëgrëlop (sëgrlop) = bèrlos.

sëgrëndi; overeenstemmend, overeen-
stemming; bësëgrëndi, beraadslagen.

sëgrèngit; e.s.v. mijt.

sërëpil; I een stuk er af bijv. een
tak van een’ boom, een stuk van een
tand; II afbrokkelen, breken van broos-
heid, (J).

sërgë (B), [ook: sërégë (B)], sërgaw
(S), [ook: sêrëgaw (S)]; de hemel; ver-
blijfplaats der goden, verblijf der zaligen ;
ook nu en dan voorkomende in de betee-
kenis van: »koendoe” (zie dit woord);
sërgë (B), sörgaw (S): doeloe(më)’n djadi,
nögëri ’asaj; nêgëri bandoe ri(j)’áng, négëri
këlam kabot, négéri sam; tëngah, tigë
panggong (B); sërgë dërakë (B), sërgaw
dërakaw (S), hel.

sëridadoe; zoowel soldaat, als gewa-
pend politie dienaar.

sërik; — boentoe en mêësèkin.

sërikajë (B), sërikajaw (S); e.s. v.
vrucht.

sërikam; e.s.v. heester met genees-
krachtige bladen.

sörikan; e.s.v. slingerplant.

sërilë (B), sëliraw (S); begeerte, lust.

sërimongan (B), sëlimongan (S);
schemering, schemerdonker.

sërindag; e.s. v. zonnehoed, vervaar-
digd van de »boeloh bémban” (B) (zie
boeloh), bij den veldarbeid zoowel door
mannen als vrouwen gebruikt.

sërindit; e.s. v. kleine parkiet.

sëgr(ë) kaj; dandanan, reisgoed, reis-
bagage; makanan, leeftocht; sëdëkahan,
ingredienten en benoodigheden voor een
»sëdëékahan” (zie dit woord).

sëgr(ë) kap; kegelvormige korf zonder
bodem van bamboelatjes en rottanhoepels

u

162

gemaakt, om daarmede in moerassen visch
te vangen door dien te overstolpen.
sëgr(ë) kit; houten lepel om daarmede
rijst uit den pot te scheppen.
sërning (B) sögalë (B).
sëroban; tulband.

sëroejong (ook: sësëroejong); njëéroe- |

jong, waggelen, voornamelijk door top-
zwaarte,

sëroenaj; e.s. v. fluit.

sëroendan; e.s.v. »sërdam”’.

sëroe(w)’al; broek; sëroe(w)'al: bë-

soelam, wijde broek met lang kruis en
korte pijpen, van wit ongebleekt katoen
en met zwart zijde gevoerd;
pijpen is het goed doorweven met goud-
draad, voorzien van lovertjes en omboord
met goud galon; laqtjo(w)'än; zwarte
Chineesche broek; singkat (B), ’atjt’äh
(S), Atjehbroek; zie verder sub: pakaj’än
përang.

sëgrot; ruigte, struikgewas, dicht be-

groeid met lage gewassen zooals distels,

doornen, brandnetels, enz.

sërtë (B), sërtaw (S); 1 met, mede,
benevens, en; sörtë (B), [sértaw (S)], ngan,
met en benevens; II tevens, tegelijk, zoodra.

sësah; wasschen, schoonmaken.

sësal; spijt, berouw; njësal, berouw
hebben.

sësala; voornemen, plan, (£).

sësaq; nauw, gedrongen, benauwd,
beklemd; ook gezegd van iemand die
»court d'argent” is; sèsaq njawë (B),
njawaw (S), aamborstig.

sësara; mest, afval.

sësarap; vuilnishoop.

sësat; 1 verdwalen, verdwaald; II zich
vergissen, dwalen.

sësëlatan?

sësëlë (B), sësëlaw (S); tusschen koud
en warm.

aan de

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST.

sësënjom; glimlachen.

sësilë (B), sösilaw (S); e.s. v. water-
juffer.

sësimbon; — simbon, dat meer in
gebruik is.

sëtangan; zakdoek.

sëtag; (van tëtaq) een afgesneden stuk,
gebruikt als hulptelwoord bij het opnoemen
van ronde voorwerpen als: sëtaq: batang ;
boeloh (B), boelo’ah (S); roekog (B),
roeko’áq (S).

sëtaw (S); het een of ander.

sëtébal; e.s. v. gras.

sëtëgor; e.s.v. kinderspel.

sëtëgrë (B), sëtëgraw (S); [ook:
soetaw (5)]; zijde; zie ook sub. ’oelat.

sëtërip; zie: badjoe.

sëtëroe; persoonlijke vijand.

sëtinggar; e.s. v. vuurwapen.

sëtoejoe; e. s. v. vogelverschrikker.

sëtoempas; e. sv. kinderspel.

sëtoengkoe; e.s. v. kinderspel.

sëwidaqg [ook sëwidaq en soewidag
(S)]; 60.

sibë (B), stbaw (S);
de »makam”.

sidang; sidang salih (B), [sals'äh (S)],
naam aan een’ jongeling in »rëdjong’s”
toegekend.

sidi — sakti.

siding; een strik om boschhanen te
vangen.

sidig; (B), sidt’aq (S); jong uitbotsel,
uitspruitsel inz. van takken.

sidoe; lepel, houten spatel; sidoe_
‘agrang; ijzeren schop (smids gereedschap).

sigaj; een lange bamboezen staak,
waarin treden zijn gekapt, welke staak
tegen den arenboom wordt geplaatst om
den bloemtros te kunnen aftappen.
__sigar; haardracht van mannen, hierin
bestaande, dat de haren uitgenomen bij de

offeren inz. bij

lien, gelijkelijk in de rondte worden
afgeknipt.

si)” äh; 1 nji(j)’äh, op zij duwen, uit
elkander brengen van menschen; II e.s. v.
sle ak welks schaal na branding de kalk
levert voor het sirih kauwen.

_si(j)’äl; onheilspellend.

si(j)’alang; bijennest.

Si(j) amang; zwarte aap met lange
armen; zie ook: dëpë (B).
si(j)’ampon; e.s.v. heester met ge-
neeskrachtige bladeren.

‘ si(j)’äng; schoon, helder, door op-
ruiming; pnji(j)áng; uitkappen van een
bosch, schoonmaken, wieden van velden
of tuinen; nji(j)äng gawi, zuiveren van
schuld, zonde door het aanrichten van een
olfermaal.

_si(j)'apëé (B), si(j)'apaw (S); — sapè
(B). |

_si(j)'ägr; cicade.

_ si(j)'ol; bësi(j)'ol, met den mond fluiten;
ook het fluiten van vogels.

_ si(j)'ong; I slachttand; II pinang së-
si(j)'ong, een stukje pinang zooveel als bij
den betelpruim wordt gebruikt.
si()’og (B), si(i!o'ia (S): besi'od
(B), bësi(j)’e’äg (S); zich op zijn netst
uitdossen; zich in feestgewaad steken.
_sikig (B), sikt’äq (S); gewone beenen
kam.

sikoe; elleboog; tinimermans recht-
hoek; sëpènjikoe; afstand van den top van
den B adenminger, rechter- of linkerhand
to _ elleboog, linker- of rechterhand langs
ee sene rechte lijn gemeten.

1 siksë (B), siksaw (S); pijniging, stral
inz. aan den lijve; moeite, pijnigend.
silam — ’alih (B); (het wordt zelden
in de spreektaal gebezigd).

_silap; njilap, verbranden, in brand
steken.

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST.

165

silaq — ’ilag.

silaw; door licht verblind of schemeren
voor de oogen.

silë (B), silaw (S); bësilë (B), bësilaw
(S); op fatsoenlijke wijze d. i. met onder
het lijf gekruiste beenen zitten.

silip; het tegenovergestelde van sènga,

djë (B).

silig; (B), siläg ($); schermen, afwee-
ren, pareeren van slag of stoot met
wapen.

simah (B), panggilan (S); gast, ge-
noodigde; inz. in de Bësëmahstreken de
„mèradjë pojang’”” (zie mèradjë), met al
de afstammelingen; sësimah; 1 bij el-
kander gaan eten, waarbij de een de
rijst, de andere de toespijzen medebrengt;
»sësimah’”, II kinderspel.

simbang —=gënti; bësimbang simbang
— hëgënti gënti.

simbagr; orchidée; soorten zijn: sim-
bagr= badaq; balong; boewah; gindawsoli
(S); kakap; kalong; pitis; singal; soelogr.

simbon; bësimbon, zich verschuilen
of verborgen houden; njimbonka(n), iets
verbergen.

simbor; simbor babor, gezegd van
iemand, die geen steek waard is.

simong; e.s.v. offer.

simpaj; e.s.v. aap.

simpang: afwijken van de rechte
richting; simpang (ook: simpangan), zij-
weg, zijstraat, kruispunt van wegen.

simping; vederen op den rug inz.
van een’ vechthaan.

simpit; borstdoek; bësimp:t, een doek
om de borst binden.

simpol; l njimpoli, iets met een stuk
doek afvegen; II het onder het rijststampen
telkenmale met den grooten toon werpen
van de padikorrels in het rijstblok, welke
daaruit zijn gestooten,

164

sen; cent.
sinagr; lichtstraal; sinagr matë (B),
[mataw (S)] “agri; zonnestraal; ook: gloed,

die uitgaat van een brandend of gloeiend |

lichaam.
sindang; regeling, orde; (het woord
wordt zelden in de spreektaal gebezigd).

sindangan; e.s.v. afdamming in de

rivier voor de vischvangst.

sindawali; zeer diep; (het woord
wordt in de spreektaal niet gebezigd).

sindiran; zinspeling, bespotting.

sindjaran; sindjaran boelan; e.s.v._

versiersel aan een »soegoe’” gehangen.
sindjë (B), sindjaw (S); het opkomen

van het avondrood; zie ook: ‘agri.
singal; e.s.v. haarversiersel.
singë (B), singaw (S); leeuw.

singgah; aanleggen, aangaan, aanwip-_

pen, tijdelijk vertoeven;
gezegd van een
iedereen afgeeft; zie ook: »kajoe”.
singgan (B) — waktoe.
singgang; bësinggang, gezegd van
woningen, kisten, tafels, enz. die netjes
zijn gebouwd, vervaardigd.
singgë (B), [ook:

pénjinggahan,

së’inggë

B).

soe(w)'inggaw (S); totdat, zoodat, niet |

voordat, toen.

singgirtk; ijzeren priempje (smids-
gereedschap).

singget; jong uitbotsel, uitspruitsel,
knop inz. van takken. |

singgong; tësinggong, bij vergissing,
zonder opzet tegen iemand aankomen.

singil; op een kier gezet, niet goed
gesloten van een deur.

singkap; opgelicht van een bedekking,
weggeschoven van een voorwerp of gordijn ;
njingkapka(n) oplichten, wegschuiven.

singkel; zilveren halsketting. Soorten
daarvan zijn: singkil: boelat; boe(w)’äh

meisje dat zich met,

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST.

\lilit; pëtjah; sigrih (B); singkil batang;
de rottan lussen van de »samban ba-
tang”.

singkol; njingkol, met den elleboog
met opzet tegen iemand stooten.

singsat; opgeschort, opgebonden van
kleeding.
singstng; opgestroopt van mouwen
‚of broekspijpen.
sini; hier.
sintag; trekken; sintaq njawë (B),
‚[njawaw (S)], hijgen, buiten adem zijn.
sintong; 1 (B) tjintong (S); rijstlepel; —
‚Il njintong pëérambaq’án, iemand in de
‚rede vallen.
sipaq; iets met de voeten op zij schoppen.
sipat; 1 lid van het lichaam; ook:
‚lijn, afmeting; II zie: hoekom.
| sipi; even geraakt bij den zwaarden-
dans, schampschot.

sipot; algemeene naam voor éénschalige
schelpdieren.

sir; iijzig gevoel krijgen omdat men
‚door een bovennatuurlijk wezen wordt
‚aangeraakt.

sirah; sirah palaq; hersenen.

siram; njiram, sproeiën, gieten.

Sirang; sirang siroe, telkens een
vertrek uit- en binnen gaan.

sigrang; op het vuur zetten om te
koken bijv. een’ pot.

sirap; I houten dakpan; II njirap,
van kleur veranderen van het gelaat uit
beschaamheid of verlegenheid; III njirap
gagang, voor het eerst tak schieten van
klimplanten; IV tésirap, bewusteloos raken;
V njirap, strooien van te veel zaadpadi
in een pootgat; VI sirap malam, tegen
den avond.

sirat; strik tot het vangen van dieren.

sigrat; 1 knoop die in iets gelegd
wordt; sigrat: pédjam, vaste knoop;

oelang, lus; sëkoedjot, losse knoop; Il
njigrat, samenbinden.
_ sigrih (B), sigr’äh (S); e‚s. v. klim-
plant, welks bladeren bij het betelkauwen
gebruikt worden: sigrih (B), [sigri’äh (S)],
bêlot; boelang; ’'oedang; tëmoerat; soorten
van sirih; sigrih (B), [sigrs’àh (S)], (é)’ntoe-
dok, eene klimplant, die veel op de sirih
gelijkt; sigrih (B), [sigrt’áh (S)]; kèrnaj;
toebereide sirih, welke na in stukjes ge-
sneden te zijn op het graf wordt gelegd;
sëloengsong (B); 20 bladeren sirih, gam-
bigr, stroocigaretten, tabak en pinang, in
een »sapot tangan’”’ (zie: sapot), gewikkeld;
> (zie: »’ambinan tinggi” sub. »’ambin); batoe
djalaw (S); bègrangkaj; gantal; pitss;
poesagr; sëmbah sigaj; silor (B); sigrat;
sobang; tèrbang; sirih bladeren tot ver-
schillende figuren bewerkt, en geheel toe-
bereid, welke bij offermalen niet mogen
ontbreken; elk offermaal heeft echter om
’t zoo-te noemen zijn bepaalde »sirih
figuren”.
siring; afvoergoot.
siroe; zie: sirang.
sirongan; Ì sirongan batoe, de van
kalisteenen daargestelde afdamming in eene
rivier bij vischvangst; II zie: »goenting”’.
_siroq (B); sësiroqg'än, over en weder
elkander iets uitleenen.
sisë (B), sisaw (S); overgebleven of
overgelaten, rest overschot, overblijfsel,
kliekje.
‚sisi; goed gevormd, goed in het vleesch
zitten.
__sisih (B), sist’äh (S) — kisit.
sisiq (B), sisi’ag (S); schubbe.
_ sitin; salijn.
sitoe; daar, ginder.
siwa; huur, huurgeld; siwa boemi;
grondhuur; siwa péndjoelong, de hoeveel-
heid padi waarmede de bevolking hare

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST,

165

verplichte werkzaamheden op de rijst-
velden der hoofden afkoopt.

siwar; dolk; siwar: bëépëranggi; bëtè-
pang lëpos.

siwatan; een klein in de bosschen
voorkomend insect, dat zich op de huid
van menschen en dieren hechtende een’
gevoeligen beet veroorzaakt.

siwë (B), siwaw (S); melden, melding
maken, vermelden.

siwit; lange kain als buikband door
de kraamvrouw eenige dagen na de beval-
ling gebruikt.

sobang (ook: soebang); oorknop, soor-
ten zijn: sobang: ’anting ’anting; gilapan ;
kékitir; këraboe; kilip; rantjang.

soebog (B), soebo’äq (S); njoeboq (B),
njoebo’äq (S); gluren, loeren; pènjoeboq'än
(B), pënjoeboäq’án (S); luik, venster.

soedoe — sidoe.

soedok; geschenk om iemand om te
koopen; njoedok, iemand omkoopen; een
geschenk geven aan zijn margahoofd bij
het aanbrengen van eene zaak, om zijne
hulp in te roepen.

soedot; hoek van een vlak of van
vlakke voorwerpen.

soegi; een pruim tabak, waarmede men
de tanden bij het sirih kauwen schoon-
maakt en de sirihspog van de lippen
afveegt.

soegoe; kam; soorten zijn: soegoe:
bëgiwang; bèë'oendong ‘oendong; boelan;
kërap; pandjang; soegoe kajoe; schaaf (?).

soejon; kudde, school, menigte.

soekagr; moeilijk, lastig, zwaar; kë-
soekagran, moeilijkheid, zich in moeilijk-

‚heid bevinden.

soekat; voordeel, gelijk, lot, for-

‚tuin.

soekaw (S); I soekaw soekaw (S) =
tëngkar; II zie soekë (B).

166

soekë (B), soekaw (S): genoegen, |
vreugde, verheugd, gaarne hebben of doen,
houden van, tevreden zijn met; bösoekë&’äán _
(B) (ook: bësësoekë’än), bësoekaw’än ($)
(ook: bësësoekaw’án) zich met elkander
vermaken.

soekoe’äán; een halve guldenstuk.

soekom; I njoekom pëlang — lingtgr;
Il een van de bestanddeelen van het offer-
maal »pëgrah pëgrabon; zie: pëgrah II b.

soekon; de broodboom.

soelaw ($); I ergenis, kwalijk nemen,
geraaktheid; II zie: soelë (B).

soelah; kaal, kaalkop.

soelang; njoelang, kappen, kloven van
brandhout.

soelë (B), soelaw ($S); eene houten
staak van twee inkepingen voorzien, waarin
dwarshouten loodrecht op elkander wor-
den geplaatst; bësoeléë (B), bësoelaw (S);
plaatsen van die staak midden op het
terrein, dat men voornemens is in cultuur
te brengen.

soeling; fluit; soeling ’angin, acolus-
harp.

soeloh (B), soelo’äh (S); toorts, fakkel.

soelogr; spruit, loot; waterloot.

soemahan; vrouw, waarmede iemand
gehuwd is; echtgenoote; soemahan kë- |
di(j)’äw, tweede vrouw.

soemar; de insnijdingen in damar of |
getah boom, waaruit de hars en gom vloeit.

soembaj; stam, afstammelingen van
een algemeenen stamvader.

soembajang — sëmba(h)'jang.

soembang; I njoembang, drinken uit
een »gërgoq”’, het water van een » pantjoran”’
met den mond opvangen om het te drinken;
drinken van klapperwater uit de noot door
den mond aan de opening te brengen dan |
wel het klapperwater in de keel te gieten;
(zie gërgoq en pantjoran). |

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST,

II bloedschande; (gew. gawi soembang);
HI zie: gëmbagr.

soe mbaran; zie: »’angkat” en »djëmë”

(B).

soembing; schaardig, met stukjes er
uit van snijdende werktuigen, aardewerk,
enz. |

soemboe; lampepit, pit van een kaars,
as van een kar, wagen.

soembol (B), toembot (S); zie: toekoe.

soemor; put, waterput.

soempah; eed, vervloeking; bésoem-

‚pah, een eed zweren; soorten van eeden

zijn: soempah: bëtaroh sëpëngadé bapag,
bëtaroh sëpëngadë niniq, bëtaroh sëpéngadë
pojang (B), [bëtaro’äh sëpéngadaw bapag,
bëtaro’äh sëpéngadaw nint’äq, bètaro'äh

\sëpöngadaw pojang (S)]: këölamë’án (B),
‚këlamaw’än (S); padang përi(j)'asan; di

këpojangan; di tanah boemi.
soempag (B): beschadigd aan den rand.
soemping (B); 1 versiersel van zilver,
dat achter het oor wordt gestoken; II —= _

‚soenting I (J).

soempit; blaasroer, blaaspijp.

soenar; zie: mati.

soedi; onvoeglijk voor het gezicht of
het zedelijk gevoel.

soendoej; zie: kébaw.

soengaj; kleine rivier.

soenggoh (B), soenggo’äh (SS); wezen-
lijk, juist, werkelijk, in ernst, waarachtig, —
inderdaad, in waarheid, bepaald, stellig,
zeker ; sësoenggohnjë (B), sësoenggo’ähnjaw
(S); voorwaar, inderdaad; njoenggohka(n)
(B), njoenggo’ähka(n) (S); bevestigen, ver- —

wezenlijken.

soenggot; njoenggot, ergens aankomen, “
aanlanden; pénjoenggotan, ook ankerplaats.
soengkan; niet bereid gevonden wor- _
den om iets te zeggen in bijzijn van

‚anderen.

E:
k soengkit; houten spatel om rijst uit
den ketel te scheppen; njoengkit, scheppen

H

soengot; snor, knevel; soengot hoe-
loebalang; knevel aan een’ kant van de lip.

_soeni; ledig, onbewoond, eenzaam, ver-
laten, doodstil.

soentan; (2).

soenting; 1 dat, wat men achter het

stroocigaretten; IIl de naam aan den af-
gestorvene in het zielenland toegekend.
_soentop; verzadigd.

soepajë (B), soepajaw (S); opdat, ten

soerat; (ook: soegrat), geschrift, brief,
boek; soerat pardjandji’án, schriftelijke
ve soerat karangan, manus-

de lijnen op de palm van de hand; njoerat,
schrijven.”

soeraws; bidkapel.

soeri; rietkam of aanzelter, (weefge-

soerong; njoerong, voortschuiven, voort-
duwen, toeschuiven ;
sigrih (B), [sigri’äh (S)], aanbieden van
de sirih (nl. waarbij de »sanggan” den

njoero’äq (S); zich verschuilen of verborgen

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST.

njoerong sanggan, |

167

houden; ook: wegsluipen, wegkruipen als
slangen onder het gras; pënjoerog (B),
pênjoero’äg (S), e s.v. insect, dit in den
grond leeft.

soegrot (ook: soerot); afloopen, ebben,
vallen van het water; ook: ondiep van
het water.

soesah; moeite, last, zorg, moeilijk,
lastig; kësoesahan, in moeite of last zijn,
moeilijkheid waarin men zich bevindt;
njoesahka(n), het iemand moeilijk of lastig
maken, bemoeilijken.

soesoe; borsten van eene vrouw; naar
den vorm, lengte, enz. onderscheidt men
ze soesoe: boentar; samë dagë (B),
samaw dagaw (S); sampit ’oedang; sëli-
mang; tingkis; njoesoe; aan den borst
zuigen; njoesoeka(n), te zuigen geven;
njoesoe’i, zogen.

soesoh (B), soeso’äh (S); lange natuur-
lijke spoor van een haan; soesoh bëroegë
(B), e.s.v. heester met lange doornen.

in:

Jk soesoj; e.s. v. vogelverschrikker; inz.

de touwen, die over het bouwveld gespan-
nen worden.

soesok; bësoesok ; een nieuw gehucht,
eene nieuwe doeson stichten.

soesol; njoesol, achternaloopen, achter-
volgen om iemand of iets in te halen.

soeson; in geregelde volgorde op in
of naast elkander geplaatste bij elkander
behoorende voorwerpen; stapel, stel bijv.
van doozen, mandjes, kommen, enz.
‚_soesop; I slurpen, opslurpen; Il ook:
kussen (J).

soesoq (B), soeso’äq ($) — soerog (B).

soesor; gelijden, afglijden; tësoesor,
| gegleden, afgegleden.
soesot; afnemen, verminderen, slinken

(ook: van groenten onder het koken),
‚vermageren; minder worden van eene
schuld.

168

soetji; zuiver, rein, schoon, vlekke-
loos.

soe(w)’äm; lauw van eene vocht.

soe(w)’äp; hap, bete, mondvol van
spijs; njoewäp, bij hapjes in den mond
stoppen, voeren.

soe(w)'ärë (B), soe(w)áraw (S); stem;
soe(w)'ärë (B), [soe(w)'äraw (S)] dalam;
zwaar, diep, vol geluid.

soe(w)'äsë (B),
spinsbek, klokkenmetaal.

soe(w)'ë B), soe(w)aw (S); 1 gew.
verbonden met »boeloe” ; halsvederen inz.
van een’ haan; II amalgama; III bësoe(w)’ë
(B), bèsoe(w)aw (S); ontmoeten, eene
ontmoeting hebben.

soe(w)'äsaw

(S);

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST.

songsong; tegen in, tegemoet; njong-
song, tegen iets ingaan, tegemoetgaan,
_sopag; gew. ngi(j)'ot sopaq; zie: ngi(j)'ot.

sor; klanknabootsend woordje voor een
sissend geluid, zooals van water, dat op
vuur valt.

sograh; verkwisten, roijaal met geld
omspringen.

sorong; I njorong — njoerong, zie: soe-
rong; IT een »kain’”’ aandoen; III sorongan
(S), het aandeel (gewoonlijk de helft) in
den padioogst, dat door den bezitter van
de sawah aan den eigenaar van het ploegvee.
die de bewerking van het veld op zich
genomen heeft, moet worden uitgekeerd.

sotig (B), sow’äg (S), één.

A,

ta’alé (B), ta’alaw (S); hij is verheven
(gew. geplaatst achter den naam van God).

tabang (B), soendang ($S); een holle
bamboes van 2—5 geledingen die het drink-
water inhoudt voor de ladangbewerkers.

tabig (B), tabt’äq (S); sëtabig (B),
sëtabi’äg (S); groet, begroeting; gegroet,
wees gegroet.

tabir (B); een mat tot wandversiering
vervaardigd of van de »boeloh bëmban” [zie
boeloh (B)], alleen of van deze bamboesoort en
van den bast der » (&)’ndilaw”’ (zie dit woord);
al naar gelang van het patroon, onderscheidt
men: tabir: boeloh rémok; tandjaq’än;
tandjaq’än sëka’it; tandjag’än sëladjoe.

taboe’ äán; groote wesp.

taboh; I korte stok soms met een

stuk doek omwoeld om daarmede op slag- |

instrumenten te slaan; II wijze van het
bespelen van den »gamolan”; als: taboh:
bësémah (B); pasisir (S); talë (B), talaw
(S); tjaré lintang (B); tjatjing (B); tabo-
han; I slaginstrument inz. de »gong”’;

II e.s.v. groote trom met zwaar en diep
geluid in de moskeeën in gebruik.

tabon; vuilnis, stapel vuil aan oever _
of kust.

tabong; bamboezen koker om heteen —
of ander in te bewaren bijv. geld, kunst-
hanesporen.

tabor; [ nabor, zaaien, strooien; tabor
malaj; geld strooien bij begrafenissen; IÌ
(B); bëtabor; dun bezet van vruchten,
(J); III de bovenste houten pen die in
een’ »si(j)alang” boom wordt gedreven
en kleiner is dan de overige pennen.

tadah; I nadah, iets opvangen door
er iets onder te houden; II met geweld
tegen iets in of door iets dringen, bijv.
de wind (nadah ‘angin).

tadi; pas, zoo even, daar straks, onlangs.

tadjam; 1 scherp van wapens, gereed-
schappen het gezicht, het verstand; II
sétadjam ba’oe; e. s.v. rups.

tadjaws; e.s.v. groot aarden vaas tot
het bewaren van suikerstroop.

_tadji; kunstspoor voor vechthanen ;
soorten zijn: tadji: bëringkong; gadjoq
[ook: golog (B)], gadjo’äq (S).
_ tadjin; stijfsel.
_ tadjoq (B), tadjo’äq (S); insteeksel, kap-
sel met bloemen in het haar; tadjoq (B),
[tadjo’äq (S)): bëlidang ; béringin; këmang.
‚ tadjor; aas van levend visch.
tagang; nagang, uitzetten, van een’
hengel; visschen met een’ hengel, die
_wordt vastgelegd.
__tagar (alleen in de strandstreken
bekend); onderaardsch geluid, dat volgens
de bevolking verandering van jaargetijde
aankondigt.

tagih (B), tag’äh (S); nagih (B),
nagt’äh (S); manen, eene schuld invor-
deren.

tagoe; model, staal, monster.

tahan (B), ta’an (S); 1 uithouden,
tegenhouden, verdragen, standhouden, duur-
zaam zijn; II bëtahan, in gezegende om-
standigheden verkeeren; III nahan djëgrat,
een strik spannen, uitzetten.

ta(h)djaw; ta(h)djaw ’ajiq (B), ['ajs’äq
_ (S)]; donkere wolken in het oosten of
westen, bij zonsopgang of zonsondergang
(teeken van regen!)

tahoe (B), ta’oe (S); weten, gewoon
zijn, verstand van iets hebben, het kunnen,
‚bewustzijn van iets hebben; sëtahoe (B),
_[sètaoe (S)], sërasan, medeweten ; ngëtahoe’i
(B), ngèta’oe'i (S); kennis hebben van
of aan iets; II gelegenheid voor iets heb-
ben; lom tahoe (B), lom ta’oe; geen
gelegenheid, geen tijd hebben voor iets.

tahon (B), ta'on (S); jaar; tahon (B),
ta’'on (S): pëtarë (B), [pëtaraw (S)] goeroe;
oogstjaar; sabaq, miaanjaar.
__ ta’i =— lig.
__ tak; klanknabootsend woord voor een
kloppend geluid.

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST,

169

taktsk; klanknabootsend woord voor
het kloppen van het hart.

taksl; nakil, tappen van dammar en
gelah door het maken van insnijdingen.

takesn; als hulptelwoord bebezigd bij
het optellen van vogels (het woord wordt
in de spreektaal echter zelden gebezigd).

takir; een pisangblad in den vorm
van een schuitje waarin bij offermalen de
sboebogr” (zie dit woord), gedaan wordt.

takog (B), tako’äq (S); iets opvangen
bijv. palmsap in een bamboezen koker.

takot; vrees, vreezen; pënakot, lafaard,
vreesachtig; këtakotan; bevreesd, be-
vreesdheid.

talam; groot metalen of houten schotel,
gebruikt als presenteerblad.

talang; talang poenggasan, een afge-
schoten gedeelte van een ladang, dat na
‚den oogst beplant wordt met djagong,
cassave, suikerriet, pisang, enz.; talang
tëlatahan, een op boschgrond ontgonnen
en met bovengenoemde tweede gewassen
en vruchtboomen beplant veld.

talag; echtscheiding.

talas; e.s.v. »këladi”.

talë (B), talaw (S); sëtalë (B), sëtalaw
(S); zie: tiding.

tali; touw, band, koord, lijn; strik
van rottan bij een rattenval; tali: 'ajam
sabongan, koord van wit garen om
vechthanen vast te leggen; ‘andong (B),
gëndali (S); rottan reep, welke door een
vierkant gat nabij het vooreinde van den

| dissel der ploeg geregen is; 'angin; e. s. v.

„wolk; bi(j)asan; buigzaam rottanstaafje
‚dit als hefboom dient bij de »tëkol” en

‚bevestigd is aan de »djambatan tëkol”

‘(zie tëkol); ka’il, hengelsnoer; këtajaw,
‚halsriem van een buffel; ’'oelogr; touw
‚van rottangevlochten, waarmede de »tëm-
| pilong” (zie dit woord) wordt nedergelaten ;

170

pasong; zie: pasong; poesat, navelstreng ;
tëmali, (ook: litëmali of ’ali
allerlei touwwerk; tëmbirang, een rottan-
touw waaraan het einde van de »pasog
pirit”’ (zie dit woord) is bevestigd; toedong,
ringbaard; toe(w)’äng, het trekkoord bij
de »djaring boerong’”’ (zie dit woord).

tali’än: (&)’mpaj; het '/, gulden stuk;
lamèë (B), lamaw (S); een oud muntstuk
ter waarde van een kwartje.

talloe; e.s. v. »pantangan” nl. om op
den dag der week waarop men geboren
is niet op reis te gaan, te huwen, den coitus
uitteoefenen, aangezien die dag ook de
sterfdag zal zijn; ongeluksdagen.

taman, kleine vijver.

tambah; bëtambah, vermeerderen, toe-
nemen; bëtambah tambah, gestadig ver-
meerderen, steeds toenemen; nambahi,
iets vermeerderen met iets.

tambal balang; e.s.v. gras.

tamban — mandak.

tambaq; dijk, dam, bedijking, afge-
damd; nambaq, afdammen, bedijken, op-
hoogen; nambaq pëlang; opzetten van
sawahdijkjes met afgestoken graszoden,
aardkluiten. Ì

tambaw groekag; een geneeskrach-
tige wortel.

taming; een rond schied van hout.

tampah; taschje van fijne bamboes om
daarin gambirbladeren te doen; (bij het
gaan naar de ladang worden in de »tampah”’
vaak nog hengeltuig en vogelstrik gedaan) ;

ook: een tabaksdoos vervaardigd van de |

met »’oebagr”” geverfde reepen van de
»boeloh bémhan” (B), (zie ’oebagr en
boeloh).
tam pal; opgezette lap, pleister.
tampag; te zien zijn, zichtbaar zijn,
gezien kunnen worden, er uit zien als;
nampag, zien kunnen van de oogen.

(mali), |

‚ sel),
‚pirag, van zilver; mant’äq (S), van glas-

_ MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST.

tampagr;.slag met de vlakke hand, klap.

tampë (B), tampaw (S); raden, gissen.

tampi; nampi, rijstwannen door haar
telkens op te gooien en weder optevangen
op de wan.

tampil; 1 om het begin van eene
handeling uit te drukken; op het punt
staan van iets te doen; II zich op iets
neerzelten bijv. van vogels; [di mané (B),

\[manaw (S)}, boe(w)äh masaq, di sitoe

boerong banjag tampil, (spreekwijze)].

tampen; gelijk, dezelfde van een inzet _
bij weddingschappen: gew. tampin tarch
(B), [taro’áh (S)].

tampoej; eene wilde houtsoort met
eetbare vruchten.

tampol; nampol, (nampol’i), zoogen van
een andermans kind gedurende de drie
eerste dagen na de geboorte.

tampon; aangezet stuk of lap; nampon,

‚aan elkander zetten, lappen.

tampong; 1 voorhoofdsband (versier-
soorten zijn: tampong: pandan;

koralen; IL nampong ti(j)’äng, uitbeitelen
van de stijlen om daarop de »kitaw”
(zie dit woord) te plaatsen; II[ nampong

tadji, omwikkelen van een kunstspoor met

‚een stukje goed.

tampoqg (B), tampo’äq (S); tampoq (B),
tampo’äq (S): soesoe; tepel; dègri(f)än,
steel van den doerian.

tampor; sëtampor (ook: sénampor),
een oogenblik.

tamtoe; bepaald, stellig, zeker, vast,
uitgemaakt.
tanah; aarde, grond, land; tanah

boengkah, aardkluit.

tanaq; nanag, rijst koken in een pot
met water; sëpënanag; tijdsbepaling nl.
de tijd, die noodig is om een potje rijst

| te koken; pënanaq’än; zie: ’agri.

E Ren: leen tros van vruchten; II
ouw om hoornvee vast te leggen als:
(ook: tali) djangat; van een
| Fbouwenhuid vervaardigd; tandan ’idjoq
C'idjo’äq (S)], van idjoek vezels vervaar-
digd; cil ’oewi; van rottan vervaardigd.
_tandang; bezoek, ontmoeting, zonder
b le doel; bëtandang; bezoeken, op
be oek gaan, bezoeken gaan maken zon-
der bepaald doel, bij iemand oploopen;
landangka(n) griboe; bezoek door de
jonggehuwden aan vrienden en kennissen
8 ebracht; përtandang; gast; zie verder:
’ograng.
tandeng; wat ter vergelijking naast of
tegenover elkander gesteld is; ook
ba ding.
_ tandjal; stampvoeten, trappelen.
tandé (B), tandaw (S); teeken, merk,
kenteeken, voorteeken, bewijs; tandë (B),
tandaw (S): tangan, handteekening; groe-
mat pi'äkoe — bakol bëbërasan; bëtandë
(B), [bétandaw (S)], tangan, eene hand-
teekening zelten.
tandjong; kaap, uitstekende landpunt
in zee of rivier.
_tandoe; e.s v. draagstoel.
_ tandoq (B), tando’äqg (S); hoorn;
(ook : van den hertshoornkever); dat ge-
deelte van de bladscheede, waarmede die
aan den palm vastzit.
_ tang; klanknabootsend woord voor een
kleinkind geluid, zooals van een stuk
geld ‚ dat op een’ steen valt.

angan; de hand, hand en arm;
tangan badjoe; mouw, (vgl. lëngan); pèna-
ngan; ten tijde van; nangani, iemand een
slag toebrengen.
_tanggaj; lang gegroeide nagel, aan
vinger of pink, die men als sierraad groeien
Re ook in de plaats daarvan: gouden
f zilveren kunstnagel.

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST.

171

tanggajot; los afhangen, slingerend
hangen.

tanggal; losgelaten, afgevallen van iets.
dat ergens aan vastzat.

tanggam; e.s.v. houtverbinding.

tanggë (B), tanggaw (S); trap, ladder;
tanggë (B), tanggaw (S): pangkah (B), pépan-
tjaw (S$); kleine »balaj”” (zie dit woord) op
sawahs, waarin kleine kinderen door hunne
ouders tijdens zij aan den sawah arbeid zijn,
worden achtergelaten; lintjap; gewone
trap van bamboe of hout; sasaq; een trap
van bamboe, tegen welks sporten een stuk
grof vlechtwerk van bamboe bevestigd is.

tanggëloeloe; e.s.v. krekel.

tanggong; (mé)nanggong, op de schou-
ders dragen, torschen, ondergaan, dulden,
lijden, op zich nemen, borgstaan, verant-
woordelijk zijn, verdragen, verduren, er
voor instaan; tanggongan; last, verant-
‚ woordelijkheid; tanggong bajë (B) [bajaw
| (S)], verantwoordelijk zijn; tanggong méë-
nanggong (ook verbonden met »’adat”),
solidaire verantwoordelijkheid.

tanggoqg (B), tanggo'äq (S): es. v.
schepnet.

tangi; bëtangi, opdreunen van »’andaj

|’andaj” na een sterfgeval, (zie dat woord).
tangis; geween; nangis, weenen;
nangis’i, beweenen; bëtangisan, geween
‚van vele menschen.
tangkaj; stengel, steel in alg. zin;
‚van bloemen, bladen, vruchten, potten,
‚ pannen, dissels, houwelen, enz., ook als

‚ hulptelwoord gebezigd;
‚kaj, tagro’äq (S).
tangkal; amulet.
tangkap; nangkap; grijpen, pakken,
vatten, vangen, gevangen nemen, opvatten ;
di tangkap: mësoemaj, ziekte door bosch-
| ‚ geesten veroorzaakt tengevolge waarvan
‚men van zijn stuk raakt; 'oetan, den weg

tagrog (B) sètang-

172

kwijt raken en in het bosch verdwalen; |
‚of gevogelte, waarbij de visch of het gevogelte

groemah; slaapwandelen; këtangkapan, op
heeterdaad betrapt.

tangkëroe(w)äng; zie: lëlawa.

tangkis; nangkis, afweren, afwenden,
pareeren, uitwijken voor een houw.

tangkol; e. s. v. kruisnet.

tangkop; tegen of op elkander gesloten
van dingen, die op elkander passen inz.
holle; bëtangkop, op elkander sluiten.

tangoh (B); bëtangoh, verzinnen van
praatjes.

tangop; nangop, zich iets uit de holte
van de hand in den mond gooien.

tanjë (B), tanjaw (S); bëtanjë (B),
bëtanjaw (S); vragen, navraag doen, ver-
hoorn.

tantang; nantang, iemand uitdagen
om er onder uit te komen onder het
opheffen van de gebalde vuisten (ook
van een wapen) en het toevoegen van
scheldwoorden.

tanti; (zelden: nanti), wachten.

tantji; duit.

tantoe; bepaald, stellig, zeker, vast,
uitgemaakt; nantoeka(n), bevestigen, bepa-
len, vaststellen, verzekeren, uitmaken.

ta’op; bëta’op, uitmonden van de zij-
rivier in den hoofdstroom; pëna’opan, de
monding.

tapaj; eene versnapering nl. gekookte
of kleefrijst of (&)'ndjëlaj (zie dit woord),
die men heeft laten gisten.

tapak; tapak tanah, grond, waarop
een huis heeft gestaan.

tapan; plaats; waar, waarin.

tapaq; palm van de hand, zool van
den voet (ook als maat); sëtapaq sëpë-
lintangan, eene lengte maat nl. de breedte
van den linkervoet, vermeerderd met de
lengte van den rechtervoet, na dien loodrecht
tegen den linkervoet te hebben geplaatst.

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST.

tapé (B), tapaw (S); gerookt van visch _

bij den buik wordt opengesneden, van de

‘ingewanden ontdaan en opengelegd daarna

boven een goed onderhouden vuur gerookt.
tapi; maar, doch.
tapih (B); kruis van eene broek.
tapoe; afvallen van den navelstreng.
tapsir; taxeeren.
taqgkëtaraw (B), këtangkëtaq'ò (S);

|e.s. v. zwaluw; zie ook: pëtjat.

tagrah; nagrah, hout, de eerste ruwe
bewerking doen ondergaan met bijl of dissel.

tarak; bètarak, zich onthouden van
eenig genot, ingetogen leven.

tagrams; betrokken van de lucht bij
maanlicht, niet helder doorschijnen van
de maan en sterren; tagram tëmagram,
overal betrokken, zeer bewolkt zijn.

tarap; narap, met opgezette veêren
tegen iets aanvliegen zooals de kloek.

tari; dans; nari, dansen, soorten van
dans zijn: tari: boenting; gandaj;
këbanjakan; këgrbaj:; kipas; méëlikat;

pro’(w)'atin ; sawaj; sëngkëling.

taring (B); de niet afgesneden »soesoh
(B)” (zie dit woord); die om het been
wordt gebogen (J); zie ook: djaloe.

tarig (B), tart’äq (S); trekken ; pêna-
riq'än (B), pènars’äg'än (S); plank of
stuk ijzer, waarin op gelijke afstanden
gaten zijn geboord (een werktuig dienende
om rottan te snijden); tariq'än (B),
tart’äqg'än (S); reepje plaatijzer van gaatjes
voorzien om draad te trekken.

tarloemohan (B); verhaal, dat opge-
dreund wordt bij »gawi’än” (zie dit woord),
of bij een feest, dat een pasirah bij zijne
aanstelling geeft.

tagroh (B), tagro'äh (S); [ook: taroh
(B), taro’äh (S)]; nagroh (B), [nagro’äh (S)];
inzetten bij spel of weddenschap; (zie:

tampin); bëtagroh (B), bëtagro'äh (S);

[ook wel: bëtagrohan (B), bëtagro’ähan
S : leggen, zetten, plaatsen, dépo.

_ tagroq (B), tagro’äq (S); uitspruitsels
als natte toespijs genuttigd; taroqg (B),
[taro'äq (S)] ’abang; bladeren rauw als
toespijs gegeten.
tasik; groot meer om het middelpunt
der aarde; (het woord komt alleen in
»andaj ’andaj’s”” (zie dit woord), voor).
tatah; natah, inzetten, inleggen van
edelgesteenten, goud, zilver, enz.
__ tatal; spaander; tatal gërgadji, zaagsel,
houtkrul, schaafkrul.
tatap; aanpakken, aanvatten, bevoelen,
betasten.
tating — bindjat; bijv. van een pre-
senteerblad.
tatkalë (B), tatkalaw (S); ten tijde, toen.
tawanan; krijgsgevangene.
tawar; Í tooverformulier; Il zie kënë
(B); III afdingen, bieden.

tawas; aluin.

tawë (B), tawaw (S); lëtawë (B),
tëlawaw (S); lachen; tëtawë matig koewaw
(B); om te stikken van het lachen.
të; voorvoegsel tot vorming van het
accidenteel passief.
_ téëbah — laloe. N
_ tëbal; dik van platte voorwerpen zoo-
als papier, doek, enz.; dicht bijeen van
haar, gras en deug; sètëbal;
heester met geneeskrachtige bladen.
_ tëbang;nèbang, vellen van groote boomen.
_ tëébas; nèëbas, wegkappen van ruigte,
struiken van kreupelhout.
_ tëbat; vischvijver; ook: afdamming,
afdijking.
_ tëbëgraw (B), tëmbëgraw (S); grof
en lang rietgras.

e.S. Ve

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST.

173

tëbing; hooge kant van eene rivier;

‚ook: hoogte, heuvel; tébing gëmërintjing ;

loodrechte wand.

téboe; suikerriet; soorten zijn: tëboe:
’abang, ’asap, (&)’ndiq bëmi(j)'äng, itam,
kéloembos, këmboewaj, kikil, koe(w)’ál,
linggë (B), manaw.

tëbog (B), tëbo’äq (S); doorgeslagen,
met een gat er doorheen, doorboord, gat,

‘opening; tëbog (B), tëbo’äq (S): boegrst
‚of (djahat) anus; ’idong; neusgat.

tëbos; nëbos, loskoopen, vrijkoopen,

‚lossen; tëbosan, lossing, losprijs.

tëdë (B), tëdaw (S) — pintaq; (het
woord wordt echter in de spreektaal zel-
den gebezigd).

tëdoh (B), tëdo’äh (S); luwte, bedaard,
van wind, van de golven.

téëgah; nëgahka(n), weerhouden, ver-
bieden, tegenhouden, beletten; (&)’ndiq (B),
[(&)'ndt’äq (S)] kêtägahan, bij iets volharden.

tëgam; nëgam, iemand een vuistslag
geven.

tëgang; 1 gespannen, strak, stijf van
den nek; II — tahan.

tégaq; I opstaan, oprijzen; bëtëgag ;
staan, in eene staande houding zijn; tëgag
téntag, staan als een kind, dat pas leert
staan; IÌ — loeros.

tégar; het tegenovergestelde van: litaq.

téëgas; zin, beteekenis; 'apaw këtégas
kataw ’ini (S); ra, ra, wat is dat.

tëgë (B); nëgë, ophouden, stilhouden,
stil blijven staan, vertoeven, rusten.

tëgoh (B), tëgo’äh (S); stevig, vast,
hecht, robust, sterk, duurzaam.

tëgoq (B), tëgo’äq (S); I sëtëgoqg (B),
sëtëgo’äq (S); een slok, een teug; Il ook

=— tëlan.
tégor; [ nègorka(n), in opschudding
brengen; II tëgor limbor, verschrikt,

! ontsteld.

174

tëkal; vast, standvastig, bestendig, rustig.

tëkalë (B). tëkalaw (S); ten tijde,
toen; vgl. kalë (B\.

tëkan; datgene, waarop men met de
hand drukt, leunt of steunt; nëkan’i, iets
met hand of poot drukken, aandrukken.

tëkang; 1 in tweeën kloven van eene
klappernoot; 11 als hulptelwoord gebezigd
bij het opnoemen van manden.

tëkap; I gekneede bal bijv. van ge-
kookte rijst;
een maal toekomt, dat iemand van een
werk wordt toegewezen.

tëkaws; e.s.v. varkenverschrikker op
rijstvelden, talang’s.

tëkis [e.s. v. specht; Il zie: groempot.

tëki(j)’äq; oksel.

tëkig (B), tëkd'äq (S); nëkeq (B), nëkr’äq
(S); drukken, plat drukken ook met den
nagel, dooddrukken van ongedierte.

tëkoekoe; tortelduif; soorten zijn:
tëkoekoe: kapogr, sipang, tikos.

tëkol; knip om eekhoorns te vangen.

tëkog (B), tëko’äq (S) —= léboq (B).

tëkot; tëtëkot, ten einde raad.

téladan; voorbeeld, model.

tëladas; cataract.

tëlagë (B), tëlagaw (S); meer.

télajag (B), lêlajap (S) = banjaq; (het
woord komt alleen in »’andaj ’andaj” (zie
dit woord) voor).

télajong; nèlajong, met een »këris”
om het hoofd zwaaien.

tëlandjang; naakt, bloot.

tëlap; nèëlap, een van de bewerkingen
bij het rood verven van garen.

tëlapaq; (vgl. tapaq), voetzool; tëlapag
tangan, palm van de hand, ook de platte
lus, waartoe het einde van het eene koord
van de »tali sabongan” is bevestigd; töla-
pag gang, de schotel voor den steen bij
de »panah ‘oemban’’ (zie die woorden).

Il aandeel dat iemand van |

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST,

‚ vervaardigd om daarin pruimtabak te be.
‚waren; tabaksdoosje vervaardigd van een

télaq; een koker met bodem en stof
inz. van »kajoe sëri(j)'án” (zie: kajoe

eivormig van boven afgeplatten klapperdop
voorzien van een ovaal binnen het doosje
sluitend deksel.
tëlar (ook: tëlagr); een weinig ge-
barsten. „zl
tëlas; spierwit; tëlasan, wit badkleed.
tëlat; e.s.v. bezem, veger,
tëlëgoe; muskus dier.
tëlëkong; bidsluier der vrouwen.
téléntang; achteroverleggen, op den
rug leggen, de zijde van de dunne geel-
koperen plaat bij het spel »dj’ath dêlapan””
(zie dja’ih) in gebruik, waarop eene zwarte
slip is ingebrand; de keerzijde daarvan
heet »tëroekop” (van daar: tëléntang ’itam,
tëroekop koening).
tëlikë (B); e.s. v. singkel.
tëlikong; tëlikong da’on, peperhuisje.
tëlikor (B); e.s. v. »singkdl”.
tölingë (B), tëlingaw (S); oor ; télingë
(B), [tëlingaw (S)] kintjigr; de uitschul-
pingen afwisselend met groepen van in-
kepingen waarvan de rechtopstaande stijl
van het spinnewiel is voorzien.
tölitsp; klanknabootsend geluid voor
het neervallen van den regen bij druppels.
tëlobong; poel van stilstand water.
tëloetog (B), tëloeto’äqg (S); hoofd-
nerf van andere dan palmbladeren.
tëloq (B) 1 tëlo’äq (S); baai, inham;
II — badah. E
tëlor; gebrekkig van spreken, enkele
letters gebrekkig uitspreken. f
tëlogr; ei; tëlogr bëtis, kuit; tèëlogr
bëgroekal — bëgroekal; (nl. een ei dat
niet is uitgebroed)
tëlot; e.s. v. veger, bezem.
tëmas; zie: mimpi.

hi

tömbagë (B), témbagaw (S); koper:
agë soewasë (B), tëmbagaw soewasaw
(S); verguld.

_témbaj; [ |ook: tëmbajnjë (B), tém-
bajnjaw of tëmbaj’ò (S)]; — pörtamë (B);
tëlémbajnjë (B), tétémbaj’ò (S), de eerste;
II lang geleden, vroeger, vorig, lang geleden
enz. zijn; III témbaj tëmbaj (ook: tém-
bajnjë (B), (témbaj'ô of témbajnjaw (S)],
een begin hebben, beginnen, om te beginnen,
ook als voegwoord gebezigd aan het begin
van een verhaal of als aanhef.
_tëmbédag (B), (êmëdaq (S); e.s. v.
broodboom met eetbare vruchten; témbé-
dag nangkë (B), tÉmëdaq nangkaw (S);
eene varieteit daarvan.

_témbèëla; glas zonder voetstuk.
_témbëlëtaw; e. s. v._»mësang”’ (zie
dit woord).

_ témbëgran; touw van den geklopten
bast van de »tërap”, als draagband van
»kindjagr's” gebezigd; (zie die woorden).
_ témbëgraw; e.s.v. glagahriet.

B tém bikagr; verglaasd aardewerk, por-
selein, scherf daarvan, ook van glas.

_ témbilang; e.s. v‚ koevoet of breekijzer.
__ tëmbiloqg (B), témbilo’äq (S); worm-
stekig van mangga soorten.

_ tëmbirang; een rottan touw om
vlotten vasteleggen.

témboekoe; I naaf van het wiel van
eene kar; II de koperen knop van de
»këlintang” (zie dit woord).
_tëmboeloqg’än (B), témboelo’áq’än (S);
krop van een’ vogel.

_ tëmboeni; nageboorte.

tëmbos; tëmbos kaboemi, nachtmerrie.
_temekah (B); schel van een geluid (J).
_ tëmëngoe (B); verbluft, versuft van
verbazing.

_ téëmèënong; strak voor zich uitzien,
aanstaren; ook: verbijsterd, in de war.

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST.

175

tëmi(j)'äng; e.s.v. dunne bamboe;
(Emi(j)äng: bëgasë (B), [bégasaw (S)];
gezegd van iemand, wiens knieën onder
het gaan bijna tegen elkander aankomen.

tëmoe; bëtëmoe, ontmoeten, aantreffen,
samenkomen.

tëmon; nêmon — soenggoh (B).

tëmpalë (B), tëmpalaw (S):; nëmpalë
(B), nëmpalaw (S); lustig, dartel, rond-
springen van een paard of stier, die pas
uit den stal wordt gebracht.

témpajan; e.s.v. groot aarden water-
vat met dikken buik en nauwen hals.

tëmpap; handbreedte over de 5 vingers
als maat.

tëmpas
grond vallen.

tëmpat; [ plaats, waar; II di tëmpati,
begraven worden.

téëmpèë (B), tëmpauw (S); nëmpè (B),
némpaw ($S); smeden, hameren.

tëmpèëras (B), këmpëras (S): tëmpè-
rasan (B), këmpërasan (S): instuiven van
den regen, ingeregend.

tEmpëringat; e.s.v. boom.

tëmpiling; oorveeg,
ooren.

tëmpilong: I peperhuisje van de taaie
bladscheede van den pinangpalm; II kegel-
vormige bak van boomschors en rottan
of wel van hertevel vervaardigd, om was
en honig op te vangen.

tëmpoejag; eene verzuurde brij van
gegiste doerian ; tëmpoejaq koebongan, eene
verzuurde brij van wormstekige en afge-
vallen doerian.

tëmpoeling; e.s.v.
ijzeren punt en weerhaak.

tëmpoerong; de helft van eene ko-
kosdop; tëmpoerong boetë (B), [boetaw (S)),
de helft van een kokosdop zonder oog;
lëmpoerong palag, schedel,

(B), toempas (S): op den

klap om de

harpoen met

176

tëmpo’'án; inzet op een’ haan bij
hanengevecht.

tëmpor — tangkap; (het woord wordt
zelden in de spreektaal gebezigd).

tënang; stil, kalm, bedaard van water.
tëngah; midden, het midden, te mid- |
den van; sëtëngah, een half, de helft, de

eene helft, eenigen, sommige; tëngahan —

(zie: ’agri).

tënggajag; gew. pisang ténggajaq;
zie: pisang.

tënggalaw’án (S); vlakke alang?
gronden in de benedenstreken die na met
ploeg en eg bewerkt te zijn met padi
worden beplant.

tënggagrë (B), grëban (S); kippenloop.

tënggëlam; zinken, verzonken.

tënggileng; de miereneter.

tënggoejoqg (B), ténggoejo'áq (S);
zwemmen, waarbij alleen de beenen wor-
den uitgeslagen.

tëngi, ranzig, sterk van reuk inz,
van vetten.

tëngkalag; e.s. v. fuik.

téngkar; krakeel, harrewarrerij; bë- |

tëngkar; krakelen, plukharen
tëngkërawag; es v.
groote eekhoorn.
tëngkëéroe(w)'áng; orbitilae.
tëngki(j)’äng; rijstschuur; soorten
zijn: tèngki(j)ang: bëdjarë (B), bëdjaraw
(S); bèdjëlapang; padoe(w)’äán boeloh (B),
pa’atan boelo’áh (S); padoe(w)'än kajoe;
pi(j)’abong.
tëngkoelog (B),
e.s. v. borstdoek; soorten zijn: naar het
patroon: tëngkoelog: dëragam; diwan tig
‘oelat; djantong pandan; pëlong; pëtë;
ragi ’ilam; tikas (B); tëngkoelo’äq (S):
‘asam soe(w)iris; boelong; diwan; ragi
manis; rawah; patjing; rimbaw tènang

donkergrijze

tëngkoelo’äg (S);

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST,

(S); töngkoelog (B), [téngkoelo’áq (S)];
djantong pandan; naar het weefsel: téng-
koelog (B), [têngkoelo’áq (S)]: bénang
banjoe (émas; bënang toengaw bërajaq;
bénang pétë (B), [pétaw (S)]; lintang; _
bënang soeri abang; bënang soeri gading;
tëngkoelog boelong (B), tëngkoelo’áq bë-

‚bintang (S); aan den rand van lovertjes
soekoe’án; tëngah: ’agri; malam; toegron |

voorzien.

tëngol; néngolka(n), iemand iets onder
het oog brengen.

tënon; bëtënon, weven; tënonan sëbi-

dang; waarbij de »soeri” (zie dit woord) _
| gebruikt wordt; ténonan doegan, waarbij

zonder »soeri’”’ geweven wordt.

ténong; waarzeggen, voorspellen; të-
nong: bëli(j)'ong, padi pinang.

tëntangan; vlak tegenover, juist van
eene plaats.

tëntong; I kappen, afkappen; II een
aandeel in den weg van één heerendienst-
plichtige.

tépang;lbekleedsel, beslag vaneen wapen
»koedjor” »këgris’” »siwar” (zie die woor-
den ; bëtëpang lëpos; als het handvat van een
» koedjor”’ geheel met zilver of goud belegd is;
II ook: de helft van een bamboegeleding.

tëpaq; klap, slag; pëénëpaq'án ’agas,
schouderblad.

tëpëlési; e.s. v. hout.

tëpi; kant, rand, boord, zoom, oever;
tëpi(j)'an, badplaats nl. het ondiep gedeelte
van eene rivier nabij den oever, dat als
zoodanig gebruikt wordt.

tépi()'oa (B), tépi(j)'o'äq (S); gew.
verbonden met »’ati’’; zich onaangenaam
gevoelen, niet aangenaam gestemd zijn.

tëpiq (B), têpr’äg (S); I nèpiq (B),
nöpi'äg (S); leggen, zetten, plaatsen, neer-
leggen, neerzetten; IL nëpiq (B), [nèpr'äq
(S)], ‘ri(j)'äl, eene ceremonie bij het huwe-
lijk; III nèpig (B), [népt’äq (S)], sëdè-

MIDDEN MALEISCHE

k ati ii offermaal aanbieden; IV nëpiq
“oen, een kweekhed

j tëpoe; eene vergiftige houtsoort.
_ tëpoeq (B); verlamd aan de beenen

_tëpong; 1 smartgeld, zoenoffer, bij
wijze van boete den delinquent ter zake
van het toebrengen van kwetsuren opge-
gd; II tëtêpong-’idop, één kip, die
die men aan den doekoen geeft wegens
verleende geneeskundige hulp; III népongi
*anaq, eene ceremonie die plaats heeft 2
dagen nadat het kind voor het eerst het
hoofd wordt kaal geschoren.

tëpoqg (B), tèpo'äq (S); nëpoq (B),
nëpo’äq (S); kloppen, klappen, met de vlakke
hand slaan; bëtëpoq (B), [bëtépo’áq (S)],
tangan, in de handen klappen; pëénëépog
(B), pénépo'äq (S); toestel van rottan om
katoen te kloppen; pénëépog (B), [pénépo’äq
(S)], ’agas; schouderblad.

_ téradjang; schoppen, ook van dieren.
_ tërambi; e.s. v. heester.

_tërang; [ licht, helder, duidelijk; né-
rangka(n). verlichten, iets ophelderen, dui-
delijk maken; térang béndërang, tërang
lantang, zeer helder; II bëtérang, besnijden.
téra’'oe; tëra’oera’oe, schreeuwend en
jankend dwingen van kinderen; gezegd
van kinderen, die huilen omdat zij steeds
willen eten (J).

tëgrap; e.s.v. boom van welks bast
o. m. kleederen worden gemaakt.
_tégras; het hart, de kern, van boomen ;
ook wel: het spint.

WOORDENLIJST. 177

tëgrbis — tëgrban; ook (doch zelden)
nederstorten, invallen.

tëgrbet; voortpruiten, oprijzen,
staan, opkomen van hemellichamen; tègr-
bit padjar; de dageraad; tägrbil: matë
agri (B), [mataw ‘agri (S)]; opkomen
van de zon, enz.

tërdjon; afspringen, zich van iets af-
storten; zie ook: ’agri.

tërëmpoh; I (ook: pantangan tërëm-
poh) (B); een der verbodsbepalingen voor
eene kraamvrouw nl. om geen rivier over-
testeken; II volgens (J) het overtreden
van verbodsbepalingen in het algemeen bij
ziekten.

tërënggaws; e.s. v. boom.

tërëtiq (B), térëtt'äq (S); nèrëtiq (B),
nërëts’äg (S); klanknabootsend woord voor
het geluid van het kraken van een ledikant.

têgri; angstig, huiverig om iets te
doen.

tërikë (B), tërikaw (S); tricot.

tërimèë (B), tërimaw (S); ontvangen,
aannemen, goedvinden, toestaan van een
verzoek; tërimë kasih (B), tërimaw kast’äh
(S); dank.

tëgring; blaasbalg van bamboe, dunne
bamboe van 1 of 2 geledingen om vuur
aan te blazen; cylinder van bamboe om
het losraken van de vleugels van de
»kintjigr ’angin’’ te voorkomen; de rieten
cylinders bij de »tangkol”; tëgring: poe-
potan, de bamboezen luchtpijp; pandag,
de rieten pijpjes; pandjang, de uit een
eind riet bestaande luchtkoker, waarin de
rieten pijpjes (ook: »tögring sambongan’’
genoemd) zijn bevestigd, bij eene smidse;
(zie die woorden).

tëriti; e.s.v. rietgras bij de oevers
van de rivieren.

tëgrkam; nègrkam, bespringen, zich
met een vaart op iets of iemand werpen.

12

ont-

178

tëroekop; vooroverliggend op den
buik; zie ook: tëlëntang.

tëroempah; houten of van den bast
van den arenpalm vervaardigde sandalen ;
tëroempah bëtjang, sandalen voorzien van
een’ afgeknot kegelvormigen knop.

tëroempanë (B), tëroempanaw (S);
e. s. v‚ drilboor.

tëgroesi; kopervitriool.

tëgrong; e.s.v. klimplant, met vruch-
ten, die alleen gekookt als groenten of
gebraden kunnen worden gegeten; soorten’
zijn: tëgrong: ’abong, bëloelang, bintang,
boelan, boerig (B), lawar, lawar koem-
bang, masam, palimbang; (oneetbaar, in
het wild groeiend); pipet, poejoh (B), poe-
jo’äh (S); grapoh (B), grapo’äh (S); tjinë
(B), tjinaw (S); toendjoqg (B), toendjo’äq
(S); tëgrong këdirë (B), [kédiraw (S)];
e.s. v. tomaal.

tërongpanë (B) == singgirik.

tégros; er door heen, regelrecht door,
zonder omwegen bijv. iets zeggen.

tëtërosan; doorschijnend, helder van
glas.

tëgrotl; uitwringen, in de hand uit-
persen.

tëtali; disselboom.

tëtalo’án (B) — sësénaj.

tëtlap; 1 vast, standvastig, bestendig,
rustig, vast bepaald, vast besloten; IL het
door insnijding verkregen geneeskrachtig
sap van sommige boomen en wortels.

tÉlapi — tapi, dat meer in gebruik is.

tétag; 1 nëtag, afhakken, af houwen,
recht en gelijk afsnijden; IL als hulptel-
woord gebezigd bij het noemen van stroo-
cigaretten, enz.; sëtëlag (gew. sëtag):
kajoe; boeloh (B), boelo’äh (S); poentong,
roekog (B), roeko’äq (S), enz.; III pëné-
tag’än bantal (B), scheidingsgeld; IV (B),
afzagen van de tanden met een fijne zaag ;

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST.

V tëdaq gantang, in rechte richting eene
rivier oversteken; VI tëtaq kipi, het ge-
lijkelijk afknippen van de voorhoofdsharen
door jonge meisjes.

tëlaran; tëtaran loekoe, de dissel of
balk van de ploeg; de bamboezen stok bij
de »tangkol”, aan welks doorboord boven- _
einde de »tégring” kruislings zijn beves-
tigd; de hoepels van rottanlatjes vervaar-
digd van de »pésap’; de rottanlatjes van
de »kërolig (B), die dwars door zand en
bodem van de »tabong’’ gaat; de rottanlat
van de »loentang’”’ waaraan door rietreepen
de »séngkëlaw” is bevestigd; de bamboe,
die bij de »tjëkak” als hefboom dient;
de snoer van rottan aan de »tali bi(j)ásan”
van de »tëkol” bevestigd; (zie die woorden).

tëlagrëé (B), tëlagraw (S); e.s-v.
liaan.

tëtas; I doorgebroken van een ei; II
ook — tëtag.

tëtégrong (B), tëtoban (S); geboorte-
vlies. {

tëti(j)'äp; elk, telkens.

tibiq [ook: tibik (B)], tib’äk (S); 1
sëtibig [ook: sëtibik (B)], [sëtibi’ág (S)]
(&)’mbakoe, eene hoeveelheid tabak ter
waarde van tien duiten; II ook als hulp-
telwoord gebezigd bij het optellen van ruitjes
»badjik” (zie dit woord), en pakjes tabak.

tiding; (ook tëtlideng), schuin van het
hoofd, scheef van den nek; hellend, schuin
afloopen; tiding sëtalë (B), [sëtalaw (S)];
op het punt van te vallen, te sterven.

tidog (B), tido’äq (S); slapen, gestold
van olie; pënidog (B), pënido’áq (S);
slaapkop; tidog (B), tido’äq (S): mèroekop,
slapen op den buik; nëngkolong (ook:
ngërintom), slapen met opgetrokken bee-
nen; nèëlëntang tègaqg (&)ntoe(w)'ät; op
den rug slapen met opgetrokken beenen;
niding; op de zijde slapen; niding ngëpit

tangan; op een zijde slapen met opge-
trokken beenen en de armen gedeeltelijk
tusschen de beenen; zie ook: dalam.
tigë (B), tigaw (S); drie; tigë (B),
[tigaw (S)] bëlas, dertien; tigë poeloh (B),
tigaw poelo'áh (S), dertig; nigë (B), [ni-
_gaw (S)] ’agri, den derden dag (na iemands
dood) vieren; këtigë (B), kötigaw (S), de
5e maand van het oogstjaar.
_téh (B), Wäh (S); thee.
_ ti(j)'äng; mast, paal, stijl; ti(j)’äng:
_bandira, vlaggestok; gawangan; het stuk
bamboe, waaruit de »toekol” (zie dit
woord) bestaat; djangkoelong; de twee
recht opstaande palen van de »djaring
boerong”, (zie djaring).
| ti(j)’ät; inkeping, dienende als trede,
gekapt in balk of bamboegeleding, welke
voor trap wordt gebezigd.

ti(j)ëp; bëti(j)ëp, blazen, ook op een
instrument; van den wind waaien; aan-
stoken, opstoken van vuur.
_ tikam; nikam, steken, prikken met
een wapen of scherp werktuig ; doodsteken,
overhoopsteken; nikamka(n), ergens mede
steken.
_ tikampoh (B); e.s. v. dobbelspel.
_ tikagr; mat, slaapmat; inz. fijn ge-
vlochten mat; soorten zijn: tikagr: ’am-
paran, boentaqg, pandan; (mat van pandan
bladeren), pandjang, patjar. grëgas, groem-
baj (mat van biezen vervaardigd).
__tiko; theepot, trekpot.
_ tikos; rat, muis; soorten zijn: tikos:
bébanjakan (de gewone muis); moendok
(de huisrat); moeri (stinkmuis); padi (veld-
muis); tjaq ’ajig (B), ['aji’äq (S)] (water-
rat); tjong.
_ tila — pajoe.
_ tilaj — këlënut.
__tiliq (B), til’äg (S); niliq (B), nili’áq
_(S); aandachtig gadeslaan, waarnemen.

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST.

179

tilol; eene heidensche shamanistische
ceremonie (nl. het onderzoeken bij de po-
jang’s naar de oorzaak van een of ander
kwaad, ziekte).

tilogr; krom, gebrekkig van spreken
zooals kleine kinderen, (vgl. tëlogr).

timah; tin, lood, zink.

timang; op en neer wippen van een
kind, dat men op beide handen draagt.

timbaj; nimbaj, geld opmaken, ver-
kwisten.

timbal; antwoorden, antwoord.

timbang; nimbang, wegen, overwegen,
wikken, betalen met iets als tegenwicht,
het tegenwicht houden aan iets; timba-
ngan, dat, wat gewogen wordt of tot
wegen wordt gebruikt; timbang gantjang,
wedijver, wedstrijd.

timbap; opgehoopt,
stapel van iets.

timbaq; nimbag. schieten met een
vuurwapen; vuren, afvuren; timbaq pètos;
inslaan van den bliksem.

timbë (B), timbaw (S); schepemmer,
putemmer, aker, meestal van »’oepih (B)”,
(zie dit woord) vervaardigd; nimbë (B),
nimbaw (S); putten, water scheppen, met
een putemmer of aker hoozen.

timbol; aan de oppervlakte komen,
bovenkomen, opkomen van planten; timbol
tënggëlam, op en neer of heen en weêr
bewegen op het water bijv. het hoofd van
een zwemmer, een vaartuig of iets wat
drijft; nimbolka(n), doen opkomen of bo-
venkomen of bovendrijven; ook: te voor-
schijn brengen,

timbog (B), timbo’äq (S); de indigo-
plant; soorten zijn: timboq (B), timbo’áq
(S): ’akagr; pipit.

timbos; nimbos, bedelven, bedekken.

timor; het oosten.

timpas; I het uitslaan van de armen

ruwe hoop of

180

onder het zwemmen; II timpas (B), rimpas
(S) — ’abis; III kétimpasan; miskraam.

tim pil; opgeplakt, aangekleefd; nimpil-
ka(n), opplakken, aanplakken, doen kleven.

timpoh (B), timpaw (S); tijd, verval-
tijd, termijn; timpoh sëbitoe (B), timpaw
söndjitoe (S); toen, in der tijd.

timpong; T een laboe vrucht om daar-
uit te drinken; II nimpongi, iemand den
pas afsnijden.

tinaw (S) — bëtinë (B).

tinda (S); katoenen gordijn aan een
»pölangken”; (zie dit woord).

tindanan; papegaaistok,

tindih (B), tind’äh (S); drukken op
iels; tegen iets aangedrukt; pëénindeh (B),
[pênind’äh (S)} pasangan; afsluitpen van
het juk van een kar.

tindiq (B), tindr’äq (S); nindig (B),
ninds’äq (S); doorprikken, doorsteken, door-
boren van iets duns bijv. de oorlellen om
er ringen in te doen.

tindjag; tred, stap, trap; ook: af-
druksel van voet of poot; tindjaq mësang-
moenëé (B), [moenaw (S)], kuiltje in de
wang, ir het schouderblad (een vrouw,
die zoodanig teeken heeft zal onherroe-
pelijk in de kraam sterven).

tindjaw; I mindjaw, van boven uit-
kijken; ook — lihat; pënindjaw’än, plaats
van waar men een vrij, onbelemmerd uit-
zicht heeft; II nindjaw ’anaq, een kraam-
visite afleggen; III een strik van idjoek
of van den bast van de »térap” (zie dit
woord) vervaardigd om herten en dwerg-
herten te vangen.

tindjoe; nindjoe, met de vuist of
knokkels stooten inz. in het gelaat of op
het hoofd.

tinggal; overblijven, achterblijven,
blijven, vertoeven, verblijf houden; ook
verlaten zooals een doesen ; begonnen werk,

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST.

dat men laat varen; ninggalka(n), doen
achterblijven, doen blijven; sépéninggal,
sedert, bij het vertrek, na het vertrek.

tinggi; hoog, hoogte.

tinggir, (2); tinggiran, papegaaistok;
péninggiran, het in het midden van den
bodem en op den kant staand plankje van
eene kooi voor tortelduiven.

tinggong; I bëtinggong, nederhurken,
gehurkt zitten op iets smals zooals vogels
op een tak; II (B); tinggongi lidah, ten
gunste van iemand spreken. die van iets
beschuldigd is.

tinggog (B), tinggo'áq (S); ninggoq
(B), [ninggo’äq (S)] ’api, den brand steken
in vuilnis, hout, enz.; een vuurtje aan-
leggen.

tingkah; dwaze inval, kuur.

tingkeh (B), tingk’áh (S); naar voren
staand van bovenlip en boventanden; ook _
op elkander liggen van twee tanden.

tinting; zie: ’asat.

tipag; houten sirihdoosje.

tipis;dun van platte, souple voorwerpen
bijv. papier, huid, schil, de lippen, enz. ;
vlg. nipis.

tipoe; list, bedrog; tipoe daja, listen
en streken; nipoe, bedriegen, foppen; zie
ook: »kênëé” (B).

tig (B), Wwägq (S); drek, stront, vuil;
tg ’ajiq (B), wág ’ajtäq (S); slib, drab;
tig (B), [W'äq (S)]: (&)’mpoe, stof in graan
enz.; molm; gigi, vuil op de tanden;
lalat; sprocten, ook het weer in linnengoed.

tigrah; overgebleven of overgelaten
rest, overschot, overblijfsel, kliekje.

tiraj; gordijn, voorhang.

tirams; e.s. v. oester.

tilaw ook: tigraw); paddestoel, grove
schimmel; soorten van paddestoelen zijn:
tiraw (tigraw): badjaq, bibigr, djëlamag,
gërigit (S), kigrim, koekoran (B), gragrop,

toe(w)'i; (welke allen eetbaar zijn); en de
niet eetbare; liraw (tigraw): dadr’äh (S);
djagrom; kajoe ’agrë (B) ['agraw (S)];
_koeneng; lalang ; mélilë (B), [mëlilaw (S));
moetah doe(w)’ätë (B), [doe(w)'ätaw (S)];
poelih (B), poels’äh (S); tambang ‘ajam;
tëdong; (zeer vergiftige soort).

tigri; stief in: ’anaq tigri, bapaq
tigri enz.

tigris — migris.

tiroe; niroe, nabootsen, nadoen; tiroe-
‘án, nabootsing.

tiroq (B); eeri snippensoort.

tiros; klein en smal van handen en
voeten, mollig van den bovenarm, dun
van den benedenarm, (volgens anderen:
lang en tenger).

titi; iets smals; niti, over iets smals
loopen, gaan; liti’án, smal bruggetje, von-
der; niti koe(w)’adaj, een der ceremoniën
bij een huwelijksfeest.

titsiq (B), tiw’äg (S); spat, spikkel,
druppel; titiq (B), [tit’äq (S)] (&)’mbon,
dauwdruppel.

titsr; titsran, e.s. v. duif.

tilis; gew. tilis moedë (B), [moedaw
(S)], ingewanden.
_ tjabang; gevorkte tak en al wat dien
vorm heeft.
tjabar; zich schamen, beschaamd zijn.
tjabi (B), (ook: tjabih), tjabi’äh (S);
lange spaansche peper; soorten zijn: tjabi
(B), [tjabi’äh (S): ’akagr; ’atjih (B), ’atje-
äh (S); bëtëéri; boelan; (&)’mbon; (é)’ng-
Biring; koembang; tandoq (B), tando’äq (S);
tëgrong.
tjabiq (B), tjabi’äq (S); verscheurd,
aan stukken, gescheurd.
tjabol; IT ongemanierd, onwelvoegelijk,
plat; II ook: buitengewoon uitermate; III
zie: boengkog.
tjaboqg (B); zweep.

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST.

181

tjabor; 1 e.s.v. fuik; II zie: pang-
gang.

tjabot; (më)'ntjabot, uittrekken nan
iets, dat ergens in of om bevestigd is
bijv. een plant uit den grond; een »këris”’
uit de scheede; bëtjabot, uitgetrokken,
ontbloot van een wapen.

tjadang; (më)'ntjadang, iets klaar leg-
gen bijv. het maal voor gasten; tjadangan,
maal, dat wordt klaargelegd.

tjagaq; schraag; (më)’ntjagaq, een
stuk hout onder een ander zetten opdat
het niet valle (J).

tjakap; kunnen, in staat zijn tot iets,
zeggen dat men tot iets in staat is.

tjakar; (ook: tjakagr); zoeken; (më)-
’ntjakargka(n), voor iemand iets zoeken.

tjalaqg; (ook: doeh zelden tjalak):
snugger, schrander, verstandig, slim; ook;
ervaren, bedreven, geoefend in iets.

tjalaw; (më)’ntjalaw, wieden op sa-
wahs met de »söngkoe(w)’it” (zie dit woord);
(më)’ntjalaw balig’i (B), [bali’äq'i (9);
voor den tweeden keer wieden van een
sawah, welke men met de »sëngkoewil’’
heeft bewerkt (pantjah).

tjalitji (B); inhalig; (J).

tjalom — bëlom (J).

tjalon; 1 vergruisd, verbrijzeld, opge-
lost, gesmolten; Il gezegd van een meisje,
dat met iedereen minnehandel drijft; (gew.
gadis (më)'ndjadi tjalon.

tjalog (B), bëlatjan (S); een dikke
bruine conserf van kleine vischjes of gar-
nalen gebruikt in toespijzen.

tjambah; opslag van koffie enz.

tjambaj; de wilde siri; tjambaj ga-
do’äq (S), eene soort daarvan met genees-
krachtige bladeren.

tjambam (B), tjantom (S); vallen,
neerkomen, belanden, terechtkomen.

tjambar — bantong.

Ed

182

tjampang; 1 — tjabang 1; II tjam-
pang karinang, rechts en links verspreid
van voorwerpen (?).

tjampor; vermengd, door een, onder-
eengemengd.

tjanaj; I e.s.v. kleine lans; II fijn
gestampt glas voor schuurwerk gebruikt.

tjanang; omroepersbekken.

tjandoe; 1 geprepareerde opium; II
bezinksel, drab inz. van koffie.

tjandong; e.s. v. kapmes.

tjangag; Í met geweld iemand iets
in de keel gieten; II bë(të)tjangag —
böngangë (B) (zie: ngangë).

tjanggih (B), tjanggt’äh (S); tjanggth
(B), [tjanggt’äh (S)] moelot; gezegd van
iemand die onbeschoft en brutaal
tjanggih (B), [tjanggt'áh (S)] tangan; ge-
zegd zoowel van een persoon die lange
vingers heeft als van een persoon, die on-
middelijk klaar staat om te slaan, te
stompen, enz.

tjanggong; ongestadig, ongedurig, niet
vast, niet zeker, onbestemd.

tjangih (B); welbespraakt, geslepen,
bij de hand, van zessen klaar.

tjangka; tjangka ‘oenaq; vork in de
wachthuizen gebezigd.

tjangkah — tjabang.

tjangkë (B), tjangkaw (S); onfatsoen-
lijk, onwelvoegelijk ; niet »comme il faut”,
vuil, obsceen van woorden.

tjangking — bindjat.

tjangkir; kopje met een oor of voet.

tjangkong; (më)’ntjangkong, hurken,
neerhurken met het achterste den grond
rakend.

tjangot — mangot.

tjantal; (më)’ntjantal, een vrouw bij
de horsten pakken.

tjantil — kêëléntit; (volgens anderen
de nog niet besneden part. pud. fem.).

is ;

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST,

tja'oentjong
e. s. v. gebak.

tja’ol; (gew. kain tja’ol) e.s. v. smalle
fijne doek, dat om hel lijf wordt geslagen.

tja’oqg (B), tja'o’äq (S) — ra’op.

tjap; zegel, cachet.

tjapa(h); ronde houten bak inz. van
de »kajoe pëlawi”’ (zie kajoe), gemaakt.

tjapaj; een weinig verlamd aan beenen
of voeten.

tjapang; zie: »këbaw”.

tjapag; (më)'ntjapaq, iets neersmijten,
smakken, wegsmijten, afdrijven van de
vrucht; (më)’ntjapaqka(n) bëtinë (B), [bè:
tinaw (S)], scheiden; (mé)’ntjapaqka(n)
wang, verkwisten.

tjaping; metalen plaatje, al dan niet
voorzien van koperen belletjes, aan een
touwtje geregen tot bedekking van de
schaamdeelen, door nog naakt loopende
meisjes gedragen.

tjapot; 1 tètjapot — tëbërlos; zie:
bërlos; II (më)'ntjapot, een spijker zooveel
mogelijk in den wand drijven.

tjag; I tjaq gëndst, een stukje touw
om den middel boven de schaamdeelen bij
wijze van amulet gedragen; Il tjaq ping-
gang, een om de lendenen geslagen kain;
HI tjaq ’ingking, al hinkende loopen.

\jaram; geweeklaag, gejammer en ge-_
ween in een sterfhuis.

tjarang; loot, twijg.

tjarë (B), tjaraw (S); wijze, manier,
trant.

tjari; tjëtjari’än, blindemannetje spelen.

tjaroq (B), tjaro’äq (S); een klapperdop
als maat voor droge waren inz. padi, rijst;
(gew. bevat de klapperdop voldoende rijst
[bëgras] voor het maal van een persoon).

tjagrol; vuile, gemeene praat; mèën-
tjagrot, vuile taal uitkramen.

tjatjapan; de kweekplantjes, die aan

(B), tja’oetjong (S);

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST,

de kanten van de dijkjes worden geplant,
en voor het inboeten moeten dienen.

tjatjat; gebrek, fout, vlek, smet;
(mé)’ntjatjatka(n), iets gebrekkig vinden,
smaden, smalen op iets.

tjatë (B), tjatjaw (S); e.s. v. gebak.

tjatji; steken inz. van bijen, wespen,
hommels.

tjatjing; aarsmaden.

tjatok; pèntjatok, een werktuig om op
de »lènggalaw’án” (zie dit woord) de
aardkluiten stuk te slaan.

tjator; I schaakspel; Il (më)’ntjator =
bagi (2).
_ tjawan (B); houten vork met langen
steel.

tjawagr — tjoempoq (B).

tjawer (ook: tjaweigr); hazenlip.

tjawis — sëdi(j)'ë (B).
_tjëbagr — tjabiqg (B).

tJëbor (ook: tjëbogr); plomp, het geluid

van iets zwaars, dat in het water valt.
tjëgor; e.s.v. vogel en varken ver-
schrikker op de sawah’s; tjëgor ’ajig (B),

| if Cajs'äq (B)]; als boven.

tjëkah; rottenval.

tjëkaw; I niet willen betalen bij het
verliezen; Il (më)’ntjëkaw; grijpen, vatten,
wegnemen met klauwen, handen of bek

inz. van een roofdier.
_ tjëkiq (B), tjëktäq (S); (më)’ntjëkiq
(B), (më'ntjëktáq (S); de keel dicht:
knijppen, worgen.

tjëkong; holte, kuiltje, ook: bult in
den weg.

tjëkor; e.s.v. geneeskrachtige plant,
die laag bij den grond groeit

tjëlakë (B), tjëlakaw (S); onheil, ramp,
ongeluk; ook: fout, feil; (më)’ntjëlakëka(n)
(B), (mé)’ntjëlakawka(n) (S); achterklap-
pen, gispen, beschuldigen.

tjëlangot; zie: daj.

185

tjëlap; nat, vochtig; tjëlap di pèëloh
(B), [pêlo’äh (S); geheel in het zweet,
overal uitbreken van het zweet; tjëlap
bantjogr; kletsnat.

tjëlaq; e.s.v. fijn, zwart poeder dat
men gebruikt om daarmede de oogleden
te blanketten.

tjëlë (B), tjëlaw (S); iets berispelijks,
smet, gebrek.

tjëlëlëpogr; (mé)’ntjëlëlëpogr, met de
handen in het water slaan, plassen bijv.
bij het baden.

tjëléngas (B), tjëloewaw (S); (më)'ntjë-
lëngas (B), (më)’ntjëloengaw (S); het ge-
laat, den bek naar boven keeren; recht
opstaan van padiaren.

tjëlingos; (më)’ntjëlingos — malis.

tjélintjing; klanknabootsend woord
voor het geluid van twee zilveren geld-
stukken, welke men tegen elkander slaat.

tjëlop; even bij iemand aanloopen,
aangaan. ï

tjëlor; even bij iemand aanloopen,
aangaan.

tjëmin —
geldoosje.

tjmong; ontroering verwarring.

tjëmpakë (B), tjëmpakaw (S); e.s. v.
boom met zeer welriekende bloemen.

tjëmpalë (B), tjëmpalaw (S); gew.
tjëmpalë (B), [tjmpalaw (S)] moelot; be-
leediging, hoon, laster; tjëmpalë (B),
[tjëmpalaw (S)] tangan, toebrengen van
slagen en kwetsuren.

tjëndaj; gebloemd zijden stof.

tjëndanëé (B), tjëndanaw (S); e.s. v.
zeer welriekend hout.

tjêndoe(w)'aj; padihalm, welke na
den oogst nabloeit.

tjëngang; verbluft, versuft van ver-
bazing.

tjnggag; gew. ljënggaq ri(j)ál, hals-

kësénë; tjëmen karit, spie-

184

ketting bestaande uit aaneengeregen geld-
stukken.

tjëngsh (B), tjëngi’äh (S); tjëtjëngih
(B), tjëtjëngt’äh (S); grijnslachend.

tjëngis; (më)'ntjëngis, iemand aan-
grijnzen; ook: den neus optrekken voor
iets, dat onaangenaam ruikt, het gezicht
vertrekken bij het eten van iets zuurs.

tjëngkam; I greep met de volle
hand (?); II (më)ntjöngkam, naar iets
grijpen bijv. naar een kapel.

tjëngkaroh (B); gekookte rijst, die
gedroogd dan wel geroosterd [kiroh (B)]
wordt.

tjëngkërsngan; e.s.v. snel groeiende
schaduwboom.

tjëngkih (B), tjëngks’äh (S); kruid-
nagelboom ; zie: »boewah”’ en »boengë”’ (B).

tjëngkirong; es. v. kromme »siwar”’
(zie dit woord), (J).

tjëngkong; (B), kintjah (S); I ring
met kleine belletjes, welke om den enkel
wordt gedragen; II klokje uit een stuk
hout gesneden, waarin drie houte klepels
hangen, dat middels idjoektouw om den
nek van een karbouw wordt gebonden;
bij de koeien is dat klokje in ijzer ge-
goten.

tjëntjang; — (më)’ntjëntjang, fijn hak-
ken, instukken hakken.

tjëpar; 1 klanknabootsend woord voor
het geluid van het weven; Il e.s.v. var-
kenverschrikker; tjëpar ‘ajig (B), ['ajt’äq
(S)]; als boven.

tjëpat; vlug schielijk.

tjëpot; niet ver genoeg reikend.

tjërabong; (më)’ntjërabong, zwanger
zijn.

tjërabos; dik, opgezet van den buik.

tjëraj; (ook: tjëgraj); gescheiden, uit
of van elkaar; bëtjëraj; scheiden; ook:
echtscheiden; tjëraj bèraj; (tjëgraj bëgraj)

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST,

(ook: tjögraj mèëgraj), overal verspreid,
verspreid en verstrooid, in alle richtingen
verspreid; tjëraj (tjëgraj) békoendang;
zie: koelë (B); tjéraj (tjëgraj) soesoe, ge-
speend; pëntjëraján (ook: pëntjëgraj'án),
teeken van rouw; ook: zijdlinie (?).

jërané (B), tjéranaw (S); schotel
of bak op voet voor de siribenoodigd-
heden. :
tjérëdig (B), tjëréd’äq (S); snugger, _
schrander, verstandig, slim.

tjërëmaj; e.s. v. vrucht.

tjërmin; spiegel.

tjërëmot — tjëlangot.

tjëgri (ook: tjëtjëgri); iets berispelijks,
smet, gebrek; (më)’ntjëtjëgri), versmaden,
afkeuren, blameeren.

tjëridam; iemand uitdagende blikken
toewerpen (£).

tjëriding; (mé)’ntjërideng, iemand in
het oog houden, nagaan.

tjërilop; (më)’ntjërilop, tasten of ste-
ken in eene holte, gat of opening.

tjëriq (B), tjërs’äq (S); schreeuw, se
schreeuw,

tjëgrit; steil van een heuvel.

tjëritë (B), tjëritaw (S); verhaal, ver-
telsel.

tjériwit; veel praats hebben, opspelen,
harrewarren.

tjërlang: (ook:
spalkt van de oogen.

tjëroetjoh (B), tjëroetjo’äh (S); uit-
gieten, uitstorten op of over iets.

tjëroetoe; sigaar.

tjëroh (B); de rijst zoo lang in het
rijstblok stampen totdat ze een witte kleur
krijgt.

tjëtakan — djangkë (B).

tjetjaq; hagedis; tjëtjaq gagaq (ook
alleen: »gagaq’’) gekko.

tjëtljagr; TI een pad o. a. in kreupel-

tjëgrlang), openge-

dijkjes schoonmaken.
tjëtji)'äs: tjëtjij)'äs ëtji(j)’ás, luid-
keels weenen.
tjëtjinté (B), tjëtjintaw (S); slinger-
plant van welks hout men heften maakt.
_ tjëtog (B), tjëto’äq (S); bijten van
slangen, pikken van vogels.
_ tjibih (B) — kapot.
_ tjiboq (B), tjibo’áq (S); het reinigen
van de part. pud. na het urineeren, na
het uitoefenen van den coïtus; van de
part. post. na het doen van zijn gevoeg;
het reinigen en uitwasschen van het
perineum na de bevalling.
tjidë (B), tjidaw (S); — tjilakë (B).
tjigel; (më)’ntjigil, vooroverbukken;
onderscheppen zooals een koe met de ho-
rens.
tjih (B), tj’äh (S); waarmede jonge-
lingen, jonge meisjes aanspreken.
__ tji(j)’äp; het piepen van kuikens.
tji(j)’om; ruiken, ook in de plaats
van ons »kussen”’.
tji(j)'os; (më)’ntji(j)'os, snuiven van
een karbouw (J).
_ tjikah; (më)’ntjikah, oplichten van een
been zooals door honden bij het urineeren.
_tjikaj; een klein plantje bij vischvij-
vers groeiende.
tjikar; net, proper, bevallig, sierlijk ;
gezegd van iemand, die zich fatsoenlijk
voordoet.
„tjikog; I (B), gebroken en breken van
harde, lange betrekkelijk dunne ronde
voorwerpen; II tjiko’äq (S); e‚s. v. »poe-
(w)'ägr”, welks vrucht gegeten wordt.
tjinë 1 (B), tjinaw (S), Ghineesch;
II këtjinë’án (B), këtjinaw’än (S); gezien,
zichtbaar, in het gezicht komen; III uiter-
lijk voorkomen, gedaante.
_tjing; ngëtjing, werpen van de geld-

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST.

185

__hout uitkappen; II tjëtjagr pëlang sawah | stukken, de ronde plaatjes bij dobbelspelen

als: »kërapik’”, dja’ih (B).
tjingis; (më)’ntjingis, de tanden laten
zien van katten met grommend geluid (J).

tjingkëloe(w)'ing; e.s.v. kinder-
spel.

tjingkok; e.s.v. aap.

tjingkoq (B); knobbel in het al-

gemeen zoowel op achter als voorhoofd (J).

tjingot (B); bëtjingot, piepen van eene
deur (J).

tjinksk; tabakspruim in de bovenlip
geplaatst.

tjintë (B), tjintaw (S); kommer, zorg,
droef heid.

tjintjin; ring, schalm; soorten zijn:
tjintjin: boelat; boengaw ’anggor (S); kë-
rilap; përmatèë (B), përmataw (S); tëm-
bagë soe(w)'asë (B), tëmbagaw soe(w)’a-
saw (S).

tjintjing — këtjig (B).

tjintoq (B), tjinto’äq (S); op het rijst-
blok kloppen ten teeken dat voorname
gasten in aantocht zijn; tjintoq (B), tjin-
to’äqg (S) laloe, op het rijstblok kloppen
bij sterfgevallen, bij brand, bij moord;
tjintoqg (B), [tjinto'äq (S)] (É)’nggandaj, op
de maat op het rijstblok stampen door drie
meisjes gew. bij maanlicht: tjintog (B),
tjinto’áq (S): padang; soerong dajong; als
boven.

tjipaj; lam van arm of been.

tjipak; voetbal voor het kaatsspel;
njipak, het kaatsspel.

tjipaq; schoppen met de hiel.

tjipir; plat, ondiep van borden, scha-
len en derg.

tjipit; tjipit goendang e‚sv. genees-
krachtige wortel.

tjiri; pand, verpanden.

tjiriq (B), tjirt’áq (S); verscheurd,
aan stukken gescheurd.

186

tjet; 1 verf; II tjét Get klanknabootsend
woord voor het piepen van muizen en
jonge vogels.

tjita; sits, gebloemd katoen, gedrukt
katoen.

tjitë (B), tjilauw (S); alleen voorko-
mende in samenstelling met doekë (B),
doekaw (S).

tjitjet; I (më)ntjitjit, zich snel van
een bepaald punt verwijderen: II iemand
laten lachen door hem ongemerkt de
vingers in de zijde te drukken.

tjobë (B), tjobaw (S); (më)’ntjobë (B),
(më)'ntjobaw (S); iets beproeven, de proef
nemen, trachten iets te doen.

tjoeban; netten breinaald van bamboe.

tjoebë (B) — tjobë (B).

tjoebih (B), tjoebt’äáh (S); kopje.

tjoebig (B), tjoebt'áq (S); kommetje,
kopje inz. een kopje bij offermalen in ge-
bruik en inhoudende »borih minjaq (B)”,
(zie borth) klapperolie en watten.

tjoebit; van iets een weinig nemen
met de toppen van de vingers.

tjoebong ; de doornappelplant,

ljoegong (B), tjoeko’áh (S); top van
een heuvel; verhevenheid; ook: mieren-
hoop.

tjoegoq (B), tjoego’äq (S); zitten met
opgetrokken beenen, de armen kruislings
op de beenen en het hoofd op de armen
rustend.

tjoekah (B) — tjoebë (B).

tjoekaj; belasting, inz. de hoofdelijke
belasting.

tjoekë (B), tjoekaw (S); azijn.

tjoeki — tjoekaj.

tjoekoh (B), tjoeko’áh (S); bëtjoeko-
han (B), bëtjoeko’áhan (S); met elkander
twisten, krakeelen.

tjoekor; (më)’ntjoekor, scheren, (ge-
schiedende met de »sëra’ot”’) (zie dit woord).

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST,

tjoekogr — badogr; doch alleen ge-
zegd van wijfjes karbouwen; tjoekogr
kalong; tjoekogr tari.

tjoekot; tjétjoekotan, kunnen, in staat
zijn tot iets; gezegd van iemand, die veel
wilskracht heeft (J).

tjoelë (B), tjoelaw (S); hoorn midden
op het hoofd of voorhoofd; rhinoceros-
hoorn.

tjoeliq (B), tjoel’áq (S); (më)’ntjoeliq
(B), (mé)ntjoel’äq (S); iets uit iets peu-
teren.

tjoelit; veeg uit eene weeke substantie.

tjoeloq (B), tjoelo’áq (S); gew. ver-
bonden met »bërirang” (B), bëlirang (S);
lucifer, zwavelstokje.

tjoemboe; grap, gekkernij.

tjoempol; eene uitgestrektheid grond,
welke alleen door bouwvelden wordt in-
genomen.

tjoempog (B), toempo’áq (S) hoop,
stapel.

tjoend:q (B),; e.s. v. »pëdang”.

tjoengaq; (më)’ntjoengaq, het gelaat
of den bek naar boven keeren.

tjoengkil; (mé)’ntjoengkil, iets uit-
peuteren; bijv. sprietjes gras.

tjoengkop; voldoende,
toereikend.

tjoenol (S); voorwerp in gebruik bij
trouwplechtigheden van leden van de
»soembaj’anag boeloe tëlang”’.

tjoentanan; zooveel als bajan ’ati (?).

tjoenting; moesje geplaatst inz. op
voorhoofd en slapen van het kind na de
eerste wassching, welke handeling na elke
reiniging wordt herhaald totdat het kind
voor het eerst geschoren wordt.

tjoentit (B), sëlën’áq (S); gew. tjoen-
tt (B), [sëlëw'äq (S$)} këloengkongan;
huig.

tjoepagq; e. s. v. inhoudsmaat voor

genoegzaam,

kf

droge waren, inhoudende + 5 tjaroq (B)
(zie dit woord), tjoepaq (&)'ntoe(w)'ät;
knie.
—_ tjoeping; tjoeping tëlingë (B) [tè-

lingaw (S)], lel, oorlel; tjoeping boengë
(B) [boengaw (S)], kelkblad; schutblad.

tjoepoe; een doosje van geel koper,
voor sirikalk en tabak.

tjoerag; patroon van een ka’in, als:
tjoeraq: ’idjang; kisam (S); moetong;
poe(w)'ägr masaq; rawah pantjing ; sëlajaq
laloe.

tjoering; streep, schram, krab.

tjoeroh (B); (më)ntjoerohi, iets be-
gieten.

tjoerop; e. s. v. gebak.

tjoegrop; 1 gezegd van een pootgat,
waarin meer dan zes padiplantjes zijn
uitgestoeld ; Il waterval.

tjoetar; (më)’ntjoetar (2); gezegd van
rijpe nog aan den boom hangende vruchten
van de »langsat” (zie dit woord). _

tjoetit (B) — këlëntst.

tjoetji; zuiver, rein ; wasschen, schoon-
maken; tjoetji djoeraj (S); een offermaal
aanrichten voor een ontijdig geboren kind.

tjoetjoh (B); (më)’ntjoetjoh, met iets
fijns en puntigs in of door iets steken,
zooals een draad door het oog van een
_ naald.

tjoetjong; kleinkind.

tjoetjop; I (më’ntjoetjop, slurpen,
zuigen, inzuigen, opzuigen; Il een kegel-
vormige korf als legplaats van kippen;
tjoetjop boerong, kooi inz. om kwartels te
vangen.
_tjoetjoqg (B), tjoetjo’áq (S); pen om
in iets te steken, om iets vast te steken
of aan te rijgen; (më)’ntjoetjoq (B), (më)’n-
_tjoeljo’äq (S); steken in iets, rijgen, aan-
rijgen bijv. van koralen; tjoetjog (B),
(tjoetjo’äq (S)] karap, het rondhouten staafje,

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST,

187

waaraan wit katoenen lusjes zijn bevestigd
en waardoor een gedeelte der draden van
de scheering bij het weefgetouw heen-
loopt.

tjoetjor; e. s. v. gebak.

tjoetjogr; met een klein dun straaltje
vlieten of nederstorten, gieten, schenken
in iets.

tjoe(w)'är =— tjoetjogr.

tjoe(w)'äs; terugspringen, losspringen
van veerkrachtige of gespannen dingen;
opspringen.

tjoe(w)’il; (më)’ntjoe(w)’il, schoppen
met de teenen.

tjogoq (B); zitten, gezeten zijn.

tjokst; (më)’ntjokst, een weinigje af-
nemen van iets dat men meent te veel
te zijn.

tjondong; hellen, overhellen; schuin
hellend; naar een kant overhellen.

tjong; waarmede de kleinkinderen door
hunne grootouders worden aangespro-
ken.

tjoq (B); (më)'ntjog, den vinger naar
iemand uitsteken om hem in de zijde te
stooten, zooals men bijv. spelend met de
kinderen doet; tjoq bëli’oq; iemand met
een’ vinger in de zijde stooten, kit-
telen enz.

tjorong; trechter, huis. pijp.

tobang (B): een holle bamboe, om
daarin »bësi boegroq’”’ (zie bèsi), te be-
waren.

tobat; berouw, bekeering, boetedoening;
bëtobat; offeren op een heilig graf of een’
gewijden berg tot boetedoening.

toe; een voorvoegsel; zie: ’apé (B).

toebë (B), toebaw (S); e. s. v. plant
met giftigen wortel; gebruikt om visch te
bedwelmen, [snoebë(B) [noebaw(S)] ’ikan”’]
soorten zijn: toebe (B) toebaw (S): badë
(B), badaw (S); djënoe; kapogr; koetong ;

188

mèëlilë (B), mèlilaw (S); mëgrabaj; ‘oebi,
sëlantjagr.

toeboh (B), toebo’áh (S); lichaam, lijf;
in eigen persoon.

toebong; palingknip.

toedjah; noedjah, met een lang en
dun voorwerp steken bijv. met een piek
enz.

toedjoe; strekking, richting, koers;
noedjoe, koersen op de richting nemen
naar; sëtoedjoe, het eens zijn.

toedjoh (B), toedjo’äh (S); zeven;
toedjoh (B), toedjo’äh (S): bëlas, zeventien;
poeloh (B), poelo'äh (S), zeventig; toedjoh
(B), [toedjo'äh (S)] ’agri, den zevenden
dag (na iemands dood) vieren; këtoedjoh
(B), këtoedjo'äh (S); de zevende maand
van het oogstjaar.

toedoh (B), toedo’äh (S); bëtoedoh (B),
‚ bëtoedo’äh (S), elkander bij den naam
noemen ; tutoijeeren ; ook — sëbot.

toedong; alles wat tot bedekking en
tevens tot beschutting dient; zonnehoed;
toedong: bëngkoe(w)’äng, ronde hoed van
de bladeren der bèëngkoe(w)’áng (zie dit
woord); sërindag; ronde hoed van rottan.

toegal; pootstok, waarmede men op
droge rijstvelden de gaten maakt, waarin
de zaadpadi wordt gestrooid; noegal, met
zulk een stok rijst planten.

toegang; e. s. v. boschfazant.

toegas; Ismeersel bereid uit fijn gewreven
vleesch van de »garap” (zie dit woord), de
vetachtige zelfstandigheid in het merg van
hertenbeenderen, waarmede de ledematen
van kleine kinderen worden ingewreven,
opdat zij sterk, stevig en vlug worden;
HI noegas, aan kinderen vleesch, visch enz.
te eten geven opdat zij sterk worden (J).

toegoe; I toegoe toegoe; ook : lëtoegoe ;

(of: tanah toegoe-toegoe; tanah tëtoegoe),
terrein waar geesten inz. boschgeesten

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST.

huizen; II toegoe toegoe dëlapan ; indertijd
een verbod om o. m. pasirah’s (marga-
hoofden) proatin’s (doesonhoofden), doe-
koen’s tot pandelingen te maken.

toegoq (B), toego’'ág (S); fez, kallotje.

toehan; de Heere; toehan ’allah, de
Heere God.

toekal; pak garen, bestaande uit een
aantal strengen; één stoekal” — 40
kabigran (zie dit woord).

toekang; baas, werkman, bedrevene
in eenig handwerk ; ambachtsman ; toekang
pasah, degene die de besnijdenis verricht.

toekaq; I e.s. v. zweer, die voort-
woekert; II toekaq bangsi(j)án, kuiltje in
de wangen.

toekar (ook: toekagr); noekar, ruilen,
wisselen, verruilen, verwisselen, verdraaien
van woorden, veranderen van vorm, van
den wind; aflossen van eene wacht.

toekas; vallans om inz. olifanten te
dooden.

toekil;een »sambang”’ (zie dit woord) van
twee geledingen om het arensap op te vangen.

toekts; noekss, vellen van hoogstam-
mig zwaar geboomte, waarbij gebruik
gemaakt wordt van een ladder, bestaande _
uit bamboezen stijlen en sporten van de
wortels van slingerplanten.

toekoe; 1 langwerpig vierkante doos
met opschuivend deksel van de »boeloh bëm-
ban’’ (B) (zie boeloh) vervaardigd, bevattende
drie bakjes »soembol” (zie dit woord) van
hetzelfde materiaal gemaakt, voor tabak,
gambir en pinang; toekoe djërnang; waarbij
de bamboereepen met drakenbloed zijn ge-
verfd ; toekoe mansq (B), [mant’äq (S)], met
koralen bewerkt; II toekoe takal, e.s. v.
plant met geneeskrachtige bladen.

toekol; hamer.

toekong: mons veneris.

toekop; 1 bolvormige bedekking over

jets of op iets; noekop, sluiten; ook:
bedekken met een deksel; toekop ’ambong ;
neergeslagen dauw op webben, welke door
een klein spinnetje op gras of alang
alang worden gespannen ; pénoekop ; houten
deksel bij de »tjabor” (zie dit woord);
_ pènoekop bakë (B); zijnde 1 moot »ikan
sëmah”’, gelegd op de andere eetwaren
_enz., welke in de »bake” worden gedaan,
die aan de »gadss ’antat’” bij het huis-
waarts gaan worden meegegeven (zie die
woorden); Il toekop ’ajig (B), ['ajt'äq (S)],
es. v. plomp; III toekop bëlakang: een
vierkant stuk gebloemde chits over den
rug hangende en vastgeknoopt onder den
_ hals; IV toekop gawi of toekop kërdjë
_ (B), [kerdjaw (S)) — ‘iring gawi, zie:
‘iring.
toekoqg (B), toeko’äqg (S); 1 de nek;
II toekog (B), [toeko’äq (S)] bi(j)äwag,
e. s. v. wilde ramboetan; III toekog (B),

__ toeko’ag (S) badjoe, het aan den hals uit-

gesnedene van kleedingstukken.
_toelahan; onheil, ongeluk, waardoor
men getroffen wordt of kan worden, wan-

_ neer men iets zegt of uitspreekt ; verboden,

niet geoorloofd bijv. om de namen van
zijne ouders uit te spreken.

toelang; I been, knook, bot; toelang:
_bangkahan; jukbeen; bëlakang; rugge-
streng; boengkog (B), [boengko’äq (S)],
achterschoftbeen; kipas; voorschoftbeen ;
tjëpak; heupbeen; këlintong (ook: sëlëbi),
stuit; II toelang pëmatang, bergrug; III
zie ook: groe(w)’ás.
_ toelaq; I noelag, terugstooten, weg-
duwen, afduwen, afstooten, afwijzen; II
toelaq barë kaba (B), scheer je weg.

toeli; doof.

toelss; noelis, schrijven, teekenen;
noelis soerat, een brief schrijven, zie ook:
„djoeroe’’.

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST.

189

toelong; hulp; noelong, helpen; noe-
long ’api, brand blusschen.

toelos (B) — soekë (B).

toemah: roesten inz. van lansen.

toeman (ook: toman); inboeten; pè-
noeman (ook: pënoman); opslag; kweek-
plantjes voor het inboeten gebezigd.

toemang; treeft van drie schuin in
den grond (bijv. op het plein van de
doeson) gestoken houten stokjes om daarop
bij feestelijke gelegenheden het kooksel te
zetten.

toembang; nakomelingen van dezelfde
grootouders; toembang gëlombang (ook
toembang gëlëmbang) — familie; aanver-
wanten,

toembagq; lans; toembaq: pandan lilch
(B) [pandan lil’áh (S)]; pënoembag;
kleine lans als werpspiets gebezigd; pë-
noembaqg pipit; een toestel om inz. rijst-
diefjes te vangen.

toemboe; [ een rond doosje van pan-
danbladeren of van de »boeloh bëmban”
(zie »boeloh’”) vervaardigd tot bewaring
van de voor het betelkauwen benoodigde
tabak; II vlechtpatroon voor rijstzakjes.

toemboek; toemboek doeson, al de
verwanten van een persoon, die met hem
in dezelfde doeson wonen; ook: de af-
stammelingen van overgrootvader in de
rechte linie, die bij »’adat koelë (B);
‘adat koelaw (S)” (zie ’adat) zijn gehuwd.

toemboh (B), toembo’áh (S); groeien,
wassen, opkomen, uitkomen, uitspruiten,
ontstaan ; katoembohan (B), katoembo’áhan
(S); de pokken, (meer in gebruik is:
kënë (B), [kénaw (S)] pënjakit ’ograng
bagos (of: könë (B), [kénaw (S)] tawar).

toembong; uitzakking van den uterus,
van den endeldarm; toembong ni(j)ogr
(ook: gandos ni(j)'ogr); kiem van een
kokosnoot.

190

toembog (B), toembo’áq (S); 1 tëtoem-
bog (B), [tëtoembo’äq (S)] — tëtëkot; zie:
tëkot; II toemboq’äán (B), toembo’äq’án (S);
gezegd van eene stroomversnelling die
loodrecht tegen een steilen hoogen oever
van de rivier slaat; III bëtoemhoqg (B),
bêtoembo’äq (S); vlak tegen iets aan.

toemë (B), toemaw (S); luis, onge-
dierte.

toemst; hiel van den voet.

toempang; noempang, mededoen,
medegaan, bijwonen, logeeren; pënoem-
pangan, geschenk aan een margahoofd te
geven indien men in eene andere marga
ladangs wil aanleggen; geschenk te geven
aan den eersten aanvrager van een terrein
waarop hij nog de eerste ontginningsrechten
kan doen gelden, indien men op dat terrein
een ladang wil aanleggen.

tLoempoe; noempoe met velen iemand
aanvallen om hem te berooven.

toempoh (B), toempo’äh (S); noempoh
(B), noempo’äh (S); eene doeson overvallen,
belegeren.

toempol; hot, stomp van snijdende
werktuigen.

toenaj; contant.

toenang; noenang gadis; het geven
van 5 rijksdaalders als pand en teeken
door een jongeling aan het meisje, waar-
mede hij zich wil verloven.

toenag; bij elkander zijn, bij elkander
blijven; ook: vast, gestadig verblijven.

toenas; uitspruitsel, knop van planten;
bëtoenas; uitspruiten, knoppen.

toendaj; volgen, navolgen; meegaan;
toendaj’än, gids; spoor, voetspoor.

toendë (B), toendaw (S); I noendé (B),
noendaw (S); iets laten zien, laten kijken,
doen beschouwen; Il sëtoendë bimë (B),
een meisje bij den elleboog aanvatten,
welke handeling strafbaar is.

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST.

toendjang; I stut, schoor; noendjang,
stutten; II pénoendjang, het dwarslatje bij _
de »pësap” (zie dit woord); de schuin-
loopende houten ribben bij een geitenhok ;
HI stijf van het been.

toendjog (B), toendjo’áq (S); wijs-
vinger; toendjog (B), [toendjo’áq (S)]
këting ; toon.

toendong; [ zie: pisoh (B); II =
‘oendor.

toendoqg I (B), toendo’äq (S); neer-
gebogen; neerbuigen van het hoofd of het _
lichaam; bukken; II (B) — takot (?). _

toengaws; [ luis, die zich in de huid
van dieren vastzet; II toengaw’än — gidas.

toenggal — ’oendaq; sëtoenggal, met
elkander vermengd.

toenggang; [ stroomversnelling in
eene rivier; IÌ noenggang’i përahoe, varen ;
[II toenggang (më)ntoe(w)'it, op en neer
gaan zooals een vaartuig op de golven.

toenggë (B) — tëmoni.

toenggit; tëloenggit, met het hoofd
naar beneden gevallen; opgewipt van de
part. post.

toenggoe; I noenggoe, waken, be-
waken, wachten, toeven, verbeiden; toeng-
goe’i; zie: djëmë (B); toenggoe(w)’án; zie:
bangon II; toenggoe tidoq’än (B); de teng-
koelog (B), (zie dit woord), die na in een
»kain’’ gewikkeld te zijn door het ge-
schaakte meisje bij het verlaten van de
woning van hare a.s. schoonouders, boven
hare slaapplaats wordt gehangen, welke
tëngkoeloqg daar blijft hangen, totdat het
meisje gehuwd is; bij ’t verbreken van het
engagement is het meisje tot terugvrage
daarvan gerechtigd; II pëtoenggoe tëkoe
tahon (B); een offermaal na het binnen-
halen van den oogst.

toenggol; [ — toelag; II tronk,
stronk, stam zonder kroon of takken.

EED A ce

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST.

toengkat; het leviraat gesloten bij
een huwelijk volgens de »adat tambiq
'anaq”’ (zie ’adat).

toenoe; noenoe, branden, verbranden,
in brand steken.

toenon —= toenoe; këtoenon, verbrand.

toentom; Ï iets in een kain of blad

wikkelen; II toentom badaq; e. s. v. kin-

derspel.
toenton; naar een schouwspel kijken.
toentong; holle bamboe, gew. van eene
geleding om daarin iets te bewaren als
zout en dergelijke; of toespijzen te koken.
toentot; noentot, najagen, achtervolgen
inz. van een geschaakt meisje; afgaan op;

noentot groenot (roenot); voetstappen volgen,
het spoor volgen.

toepaj; eekhoorn; soorten zijn : toepaj :
‘abang; bësaq; dëtjong; pêris.
toepang; IÍ eene bamboegeleding ter

lengte van den afstand van de duim tot

den omgebogen wijsvinger langs eene rechte
lijn gemeten, welke aan het open einde wordt
afgesloten met een stuk »laboe”, (zie dit
woord) dienende om daarin kruit te be-
waren; II stut met vorksgewijze inkeping.

toepag; e.s. v. vruchtboom.

toepik 1 (B); een door een gordijn of
»kabong” (zie dit woord) afgeschoten ge-
deelte bij deur of venster van de woning,
dienende tot slaapvertrek van de »boenting’’
(zie dit woord); II (B), këdëpi’äh [ook:
tap’äh (S)]; schijf van de bloemscheede
van den palmboom aan den voet van den
speler bevestigd bij het kaatspel.

toeraj; — ‘oeraj.

toeri; e.s. v. boom welks bladeren en
bloemen als groenten worden genuttigd.

teegrih (B), toegri’äh (S); gevlekt,
gespikkeld zooals een kakkerlak.

toegron; dalen, afdalen. naar beneden
gaan of komen, afstijgen, neerkomen, af-

191

slaan of dalen van den prijs; toegronan,
afkomst, afstammeling ; toegron-tëmoegron,
bij opvolging steeds afdalen; toegron:
palaq, wanneer het kind in hoofdligging
geboren wordt; lipat kadjang, wanneer
het kind in dwarsligging (schouderligging)
wordt geboren; soengsang; wanneer het
kind in stuitligging geboren wordt.

toegrot; volgen, navolgen, meedoen ;
noegrot, iemand of iets volgen, navolgen,
gehoorzamen; toegrotan; door de vrouw
gebezigd wanneer zij over haren echtge-
noot spreekt; sëtoegrotan — kantin.

toesoq (B). toeso’äq (S); insteken bijv.
een draad in eene naald.

toetoh (B), toeto’äh (S); noetoh (B),
noeto’äh ($); knotten, snoeien.

toetol; Ï zie: boeloh (B) 1; II =
toentot.

toetop; wat ter bedekking of toedek-
king dient; deksel; noetop; bedekken,
toedekken, dichtmaken, opsluiten; (meer
in gebruik is: »katop””).

toetog (B) (ook: toetok), toeto’ág (S);
[ zie »djandji’’; II toetoq (B), [toeto’äq (S)]
tampi, bij gedeelten beplanten van een
ladang, nl. die gedeelten welke reeds na
het »mandoq”’ (B) met de »söngkoe(w)’st””
zijn schoongemaakt (zie die woorden).

tLoetogr; bëtoetogr. iemand aanspreken
bij den familienaam; toetogran, aanspraaks-
woord; (ook: graad van bloed- of aanver-
wantschap).

Behalve de reeds in de woordenlijst
vermelde aanspraakswoorden heeft men
nog de volgende:

B. (dochter)
|
GC. (zoon) D. (dochter)
| |
E. G. F, H.

A. (zoon)

192

Broeder en zuster zijn noemt men
„bëdëngan sanaq”’. A van B sprekende
betitelt haar met »këlawaj”; omgekeerd
met »mo’anaj”’.

a. Indien B gehuwd is bij »’adat koelë
(B), adat koelaw (S)”, dan worden hare
kinderen G en D en de kinderen E en G
van haar zoon CG met betrekking tot A
betiteld met »’anaq bèëlaj pangkal”. Huwt
D ook bij ‘adat koelë (B), [koelaw (S)]”,
dan wordt zij met betrekking tot A be-
titeld met »’anaq bëlaj djoelatan”’ en hare
kinderen F en H met »’anagq bëlaj doe(w)’ë
(B), [doe(w)'äw (S)) kali.

b. Huwen CG en D bij »’adat tambiq (B),
[(tambi’áq (S)] ’anaq” dan worden B en D
en hare kinderen met betrekking tot A
betiteld met »’anaq bëlaj pangkal”’, CG en
zijne kinderen respectievelijk met »’anaq
bëlaj djoelatan” en »’anaq bëlaj doe(w)'ë
(B), [doe(w)äw (S)] kali.

c. A spreekt dan ook van zijn »’anag
bëlaj pangkal, ‘anaq bëlaj djoelatan” enz.
in geval sub a bedoeld.

d. GC en D van A sprekende betitelen
hem met »méëradjë (B), [mèradjaw (S)]
mandas; E en G van A sprekende beti-
telen hem met »mèradjë moelë (B), [më-
radjaw moelaw ($)] ’idop of: mëradjë
moelë (B), [mèradjaw moelaw (S)] djadi;
F en H. van A sprekende betitelen hem
met »mëradjë (B), [mèradjaw (S)] lëboe
poehon (B), [poe'on (S)].

Het tegenovergestelde heeft men in ’t ge-
val sub 5 bedoeld.

e. A. (zoon) B. (zoon)
| |
G. (zoon) E. (dochter) D. (zoon of
dochter).

De echtgenoot van E die bij »’adat koelë

(B), [koelaw (S)| gehuwd is spreekt van |

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST.

C van zijn »la’otan pasat” (of »la’otan
mandas); van A van zijn »bëli(j)áw ba-
njaq”’; van D van zijn »la’otan loe(w)’än
groemah”’.

A. (zoon)
|
B. (dochter) G. (zoon)
|
D. E,

De echtgenoot van B die bij »’adat —
koelë (B), [koelaw (S)” gehuwd is spreekt _
van de doesongenooten van A, indien zij
denzelfden »pojang”’ (zie dit woord) hebben
van zijn »(ë)’ntoe(w)’ë (B), [(&)ntoe(w)’aw
(S)}” la’otan.

D en E spreken van C zooals reeds sub
c. werd aangeteekend van hun »méradjë
(B), [mëéradjaw (S)|” mandas; van F van hun
»mèradjë (B), [mèradjaw (S)]” loe(w)'án
groemah; van de doesongenooten die met
A denzelfden »pojang’’ hebben van hun
»mëradjë (B), [mëradjaw (S)] dalam doeson.

f.

A. (dochter) B. (dochter)
IKC |

C.(zoon) D.(docbter E. (zoon) F. (dochter)

F. (zoon)

A is ouder in leeftijd dan B; beide
zijn gehuwd bij »’adat koelë”’ (B), [koelaw
(S)]; G en D spreken B aan met »’ibong”’;
E en F spreken A aan met »waq”.

Zusters kinderen zijn noemt men » (&)’ndoq
(B), [(&)’ndo’áq (S) bëdéngan sanaq”.

Broeders kinderen zijn noemt men;
bapaq bédéngan sanaq”’.

9.

A. (zoon) B. (zoon)

| |
CG. (zoon) D. (dochter),

“D betitelt C met: mo’anaj bapaq bè-

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST.

déngan sanaq. Wonen A en B niet bij elkander
in dan spreekt D van C van haar »mo’anaj
loe(w)’än groemah b.paq bëdéngan sanaq”’.
__G betitelt D met: këlawaj bapaq bëdéngan
sanad.

Zijn A en B zusters, dan betitelt D,
G met mo’anaj (&)’ndoq (B). [(&)'ndo’áq
_(S)] bëdéngan sanaq; en omgekeerd met:
këlawaj (&)’ndoqg (B), [(é)'nd’äq (S)] bë-
dëngan sanaq.

A. (dochter) B. (zoon)
| | |
D. (zoon) CG. (dochter).

D betitelt CG met këlawaj ‘anaq mo’anaj
(E&)ndoqg (B), [(É)'ndo'äq (S)]; GC betitelt
D met: mo’anaj ’anaq këlawaj bapag.

toetos; noelos, stampen, met iets op
iets slaan bijv. met een hamer op een’ spijker.

toe(w)'áh; geluk, gelukkig en voor-
spoedig in zijne ondernemingen; bëtoe(w)’äh,
geluk hebben, door geen onheilen getroffen
kunnen worden.

toe(w)’aj; oogstmesje.

toe(w)’än; I heer, meester, eigenaar ;
mijnheer; toe/w)ännjë (B), toe(w)'än'ô
(S) — (&)mpoenjë (B), (&’mpoenjaw (S)
(ook: (&)’mpoe’ô); II, waarmede schoon-
moeder door schoondochter wordt aange-
sproken; III noe(w)’än of ‘ograng noe(w j’án,
meester eigenaar van den slaaf.

toelw)’äng; noe(w)'äng, gieten, schen-
ken in iets bijv. in een glas, in een kopje;
pénoe(w)'ängan (ook: bada(h) pënoe(w)’á-
ngan), gietvorm.

195

toe(w)'ägr — grangkaj; bëtoe(w)ägr —
bégrangkaj toe(w)ë (B), loe(w)aw (S): oud;
van vruchten: rijp, voldragen; van voor-
werpen: oud, gebruikt, gesleten; van me-
talen: zuiver; van kleuren: donker.

toe(w)’ë (B), [toe(w)'aw (S) boedjang,
jongeling, die bij feestelijke gelegenheden
de dansen regelt; (é)’ntoe(w)'ë (B), [(é)’n-
toe(w)'äw (S)], schoonvader, schoonmoe-
der; sëtoe(w)'ë (B), sëtoe(w’äw (S),
tijger; als: sëtoe(w)ë (B), sëtoe(w)'äw
(S): bëloekagr; koningstijger; koembang;
de zwarte panter; ma’angin ; ‘oepih masaq
(B), rëbang; si(j)’ám; soeroman; toetol,
pantersoorten; taboe’án, koningstijger; së-
toe(w)'ë (B), [sëtoe(w)’äw (S) lalat, spring-
vogelspin; II toe(w)ë boe(w)'áh (B), toe-
bo'äh bo’áh (S); medeklinker.

toe(w)’it; zie: toenggang.

tok; klanknabootsend woord voor een
vol en zwaar geluid.

tolch (B), tol’äh (S); nolih (B), nols’áh
(S); omkijken.

tolog (B); wegen, afwegen.

tom; klanknabootsend woord voor een
zwaar dreunend geluid.

tongkoe; treeft van steenen of hout

a
in den vorm van een driehoek; bÂc
a noemt men tongkoe lanang, b en c
tongkoe bötinë (B), [bétinaw (S)].

toros; de uiterste rechte punt van den
stam van een’ boom.

tos; klanknabootsend woerd voor een
scherp, ploffend geluid.

W.

wadag (B), këgring (S); onvruchtbaar
zoowel van menschen als dieren; niet
meer menstrueeren van eene vrouw,
wadjib; plicht, verplicht.

VERH, BAT, GEN, LIII,

wadjik; e.s. v. gebak.
wadon (B) — bëliné (B).
wagat; gezegd van jongens en meisjes

| die niet meer groeien.

15

194

wakil; gemachtigde, plaatsvervanger.

walang; walang ’ati, neerslachtig
wegens legenspoed; wegens weigering van
het gevraagde.

walasan, gerechtskosten.

wali; 1 besnijdenis-gereedschap; mesje
om rottan te snijden; II voogd.

wan (ook: ’‘oewan); weg; kant; rich-
ting; welken weg moet ik volgen, welken
kant moet ik uit? dezen weg mijnheer,
enz: (AA wan’ini toe(w)’än).

wandelan; de »amant” van eene ge-
huwde vrouw.

wang; geld in het algemeen, munt;
sëwang, 10 duiten; een goudgewicht van
I/, ëmas; wang boetë (B), [boetaw (S)];
makan wang boetë (B), [boetaw ($S)], ge-
zegd van ambtenaren, beambten, die hun
tractement opsteken, zonder iets daarvoor
uit te voeren; wang: djagong; ronde mas-
sive gouden of zilveren muntstukken in
den vorm van djagongkorrels; ‘’ipangan;
e.s. v. geldstuk dat niet meer in de cir-
culatie is; wang palajan (B), [pëlajanan
(S)], boete te betalen door den jongeling
bij het schaken van een meisje; wang
pélintasan; een bedrag ad f20—, f 25. —
door bruidegom te geven aan de oudere
ongehuwde zuster van zijne bruid, voor
de voltrekking van het huwelijk; wang
péngindonan; kosten van verpleging en
opvoeding uit te keeren door den man

MIDDEN MALEISCHE WOORDENLIJST.

aan de gescheiden echtgenoote, wanneer
zij nog een zuigeling ten haren laste heeft ;
wang pénjaraq, [pénjaraq’án]; scheidings-
geld; wang pënjinsingan; boete door den
vader van het meisje aan den jongeling
te voldoen indien het meisje zich door een
ander heeft laten schaken of hare bloed-
verwanten de trouwbeloften verbreken, een
en ander nadat de kennisgeving van het
huwelijk heeft plaats gehad; wang pirag;
zilvergeld; wang tëmbagë (B), [tëmbagaw
(S)], kopergeld. Zie verder: koelë (B).

wag; (ook: ‘oewag); waarmede neef of
nicht hun oom, die ouder is dan hun
vader of moeder aanspreekt; waq bëtinë
(B), [bëtinaw (S)). waarmede neef of nicht
hun tante, die ouder is dan hun vader
of moeder aanspreekt.

warang; waarmede vader of moeder
den schoonvader van hun kind aanspreekt.

waris; erfgenaam.

watang (B) — manjat.

watas; grens; grensscheiding.

wörnë (B); kleur.

wöwd (B), (oewëwë), wawwaw ('oewaw-
waw) ($); e.s. v. aap.

widji (B) — bidji.

wingan; toestel van rottan om garen _
te ontwarren.

woe’ äg; woe’äg woe'äg, klanknaboot-
send woord van het geluid dat iemand
maakt bij het vomeeren.

SCHETS VAN EENE GRAMATICA VAN HET MIDDEN-MALEISCH,
(SERAWAJSCH EN BESEMAHSCH).

Het »Sërawajsch’” wordt gesproken in de Sërawajstreken van de »Residentie
Bengkoelen’’, waartoe kunnen worden gerekend de districten »Mannaq’’, »Pinaw” en
„Béngkënang”’ van de afdeeling Manna en Pasoemah Oeloe Manna (vulgo »Mannaq en
Bësëmah Oeloe Mannag), de afdeeling Sëloema, en het »Andëlasche van de afdeeling
Bengkoelen en Ommelanden, verder in de Landstreek Lintang (*) in de (Residentie
Palembang), terwijl het Bësëmahsch overheerschend is in de districten Padang
Goetji, Këdorang en Bësëmah Oeloe Mannaq van eerstgenoemde afdeeling, het Sëmën-
désche in de afdeeling Kauer (vulgo Ka’'oer) [Residentie Bengkoelen], de Pasoemah-
_ landen (Bésëmah libagr) (!) het Ampat Lawangsche en de Sëmëndë (1) [in de
_ Residentie Palembang].

Beide dialecten bevatten een groot aantal oorspronkelijke woorden vermengd met
vele Maleische woorden en enkele Rëdjangsche en Javaansche bestanddeelen. Verder
wijs ik nog op enkele woorden die uit het Sanseritsch, Engelsch, Portugeesch,
_ Arabisch en Perzisch zijn overgenomen, als o. m.:

pértjajë (B), përtjajaw (S); djól; pitor; ratib; sëdëgar.

Van vele oorspronkelijke woorden, welke in de oude verhalen worden aangetroffen,
wist men mij de beteekenis niet meer op te geven. Terecht schrijft dan ook wijlen
Pastoor »Van Meurs”, dat die woorden gevaar loopen voor goed verloren te gaan,
daar het zuiver Maleisch meer en meer de bovenhand begint te verkrijgen en het
jongere geslacht al zeer weinig prijs stelt op de herkomstige litteratuur” (®).

Het onderscheid van die beide dialecten is niet bijzonder groot en bepaalt zich
meest tot de uitgangen »ë” in het B, »’aw” of »o” in het S.

Ondervolgende tabel geeft eenige verschillen aan.

(*) Dit wordt mij te Tandjong Radja (Palembang) medegedeeld.
(°) Pasémah Oeloe Manna op het eiland Sumatra door J. van Meurs, miss, apost, ; opgenomen in
de »Studien Nieuwe reeks, 23° Jaargang, 36° Deel’ 1891.

198 GRAMATICA.
_ Sérawajsch.
Bësëmahsch. Sëérawajsch. inz.
(Sëloema, Andëlas).
bëdi(j) ë. bëdi(j)’ a w. bëdi(j)’ ô.
magr ë. magr a w; mar 0.
(&)’ndiq. (E)'nde’äg. —
boel oh. boelo’äh. —
pa hat. pa’ ät. —
da han. da’ än. me
pohon. poe’on. —
ma jat. ma njat. —
r araj. laraj. —
g rëgas. g ëgas. —
tjintong. sintong. —
rangkag. rangka ng. —
(&)’ndig i. (E)’ndigt'áq. —
g oedigr. gëloedigr. —
k ëmigroh. gëmiso’äh. —
sër imongan. sël imongan. _—
loen joh. loes o’äh. nd
m ë roengga). r ë moenggaj. _—
r oerah. loerah, —
n ënang. d énang. —
riding. biding. —
sambat. tambat. —
k ëbor. g ëbor. —
bangkogr. bangkong. —
soera k. soera q. —
gran ang. gran j aug. ==
r égiq. tégi’äg. en:
SCHRIFT EN UITSPRAAK.

Het schrift is het zoogenaamde »Rëntjong”-schrift en wordt van de linker naar
de rechterhand geschreven zonder dat de woorden tot een’ volzin behoorende en de
volzinnen zelven door leesteekens van elkander worden gescheiden.

Als schrijfmateriaal worden bamboe en boomschors gebruikt; de letters worden
in de bamboe met een scherp werktuig gegrift, terwijl die op boomschors geschreven

(*) d'ä; o'ä; zeer kort uit te spreken.

NEUE 27, a à de tn Dl en DET,
hel Ee. en A

MEDEKLINKERS

op:
OP AZUW

BAAREN

\

EEEN
Di

<
<\

ANS
\

Topo gr Bzreau.

Jant

(E) 'mbè

(é) nggê
(ende

(&) ndjë
(é) mpê
(é) nghë
(E) nt
(eyntjë

KLINKERS
Waarde
Klank
djina(h) | ‘a klank
| bs vedan
mintjag [oen klank
lamwan 'i klank
í tiling de aj klank
Bol de keelneus
VI | mank ng
d; k b 55
0 raumwende
doorgang bramen
doe(w)ë (0) K den klank
toelong dem klank

opmoenoh(03)) dooder
(&) Tmboenddhy
opmwoendäh($)

Te

o \@& mboenoh klinker- | A7,

GRAMATICA. 199

worden met eigen gemaakt inkt (roet met water vermengd), waarbij gewoonlijk de
dunne stam van de »pakoe grésam” als pen dient.
In den laatsten tijd worden de bamboematerialen echter meer en meer vervangen

vrij wel tot het verledene gaat behooren.

Reeds door K F. Holle werd in zijne »Tabel van oud- en nieuw indische
alphabetten” (t) gewezen op het gemis aan secundaire leters van het alphabet en om
dat gemis te vergoeden eenige letters voor samengestelde klanken zijn gevoegd; zooals
oe. m. de »(ë)'ngkë”, (É)’nggë (B); (É)'ngko, (É)’nggo (S).

Het letterschrift vertoont vele afwijkingen. De meest gewone typen zijn in
nevenstaande tabel aangegeven.

UITSPRAAK DER LETTERS (®.
Medeklinkers.

Ké, enz.; in waarde gelijk aan ons »K”; als sluitletter wordt ze vaak niet
geschreven maar vervangen door den klinkerdrager niet den klinkerdooder en
opgeslokt, al wordt zij gevolgd door een aanhechtsel, dat met een klinker begint; de
combinatie (klinkerdrager met klinkerdooder) in waarde gelijk aan de maleische »kaf
_hësar” is getranseribeerd door »q”; als bësaq, doedog.

Gé, enz.; gelijk aan de Fransche »G* voor »a”’, »o”” en »u” en aan de Engelsche
_»g’” bijv. in het woord »gun”.

Ngëé, enz.; neusklank zooals in ons »bang’”’, »zang”’.

Tjé, enz.; wordt uitgesproken als »tì niet »j”’ sterk vereenigd, bijv. in ons
»bootje”.

Djé, enz ; samenstelling van onze »d” en »j’”’, waarbij elke medeklinker zijne
waarde behoudt.

Gré, enz.; de brauwende »re’”” enz.; aangeteekend zij dat in het gebruik van die
medeklinkers dikwerf geen onderscheid wordt gemaakt, alhoewel ze aanleiding kunnen
geven tot verschil in beteekenis als »döbar”’, kloppen van het hart; »dëbagr”” »dëdëbagr”,
rillen van heete koorts; »koerë (B), koeraw (S)”, »zeeschildpad”; »koegrë (B),
koegraw (S)”, milt; »lajor’”’, e. s. v. huidziekte; »lajogr” »melajogr”, iets boven het
vuur houden om het te blaken.

Hé, enz., zachter dan de arabische hh.
Njé, enz., uit te spreken als de »n” voor een »j” in ons »kastanje”.
E,‚ als ons ve” in »de”; deze letter is tevens klinkerdrager, want vergezeld van

(*) =Tabel van oud- en nieuw indische alphabetten”; bijdrage tot de palaeographie van Ned.-Indië,
’s Hage, M. Nijhoff, 1882.

(°) Vgl. de aangehaalde bijdrage van »Van Meurs”. [In het door hem medegedeelde letterschrilt
komt de »ë” niet voor; ook heeft hij een andere volgorde van het alphabet aangenomen.

200 GRAMATICA.

den klinker i, of oe, enz, klinkt zij als i, of oe, enz, zonder meer; zie ook
hierboven onder kë.

(é)'ndë, enz.; gelijk aan onze »nd”’, in wand, band.

(E)'ugkë, enz.; een sterke samensmelting van »ng” en »k”.

(E)’ntjë, enz., een gemengde klank van onze »n’’ met »tjë”.

De overige medeklinkers zijn gelijk aan onze »t”, »d”’, »n”, »p”’, »b”’, »m*, enz.

Ten slotte zij aangestipt dat de medeklinkers in het Serawajsch ook uitgesproken
worden als »kë”, »gë”’, enz, dus »këting” en niet »koting”’; »gédong” en niet
»godong”’.

Klinkers.

De djinah, ‘a-klank, klinkt in een open lettergreep als de »a” in ons »adel”, in
een gesloten lettergreep klinkt ze dof als de »a’”’ in ons »bak”.

De mintjaq, ’o en ’o klank, nl. de »o” uit te spreken als »o’ in ons »door”’, de
„0 klinkt dof ongeveer tusschen de »0” in ons »door” en »dor”.

De lawan, ’i-klank; lang in een open lettergreep als de »i” in ons skies”;
overigens klinkt ze dof als de »i” in ons »ik”; in dat geval is ze getranscribeerd
door »’”.

Aangeteekend zij nog dat de doffe »ë” aan het einde van een woord klinkt
tusschen de »e” in ons »de” en de veu” in het Soendaneesch en dat ze in voorvoegsels
vaak samensmelt mêt de »i’”, »a’”’, noe”, »0’” en »ë” van het grondwoord.

Men spelt als volgt:

ké (ko) djinah. ka;

kë (ko) bitan, koe;

kë (ko) mintjaq, ko;

kë (ko) lawan, ki;

kë (ko) tiling, kaj;

kë (ko) toelang, kang;

kë (ko) djoengkaq, kar;

kë (ko) doe(w)’ë (B), [doe(w)'aw (S)] di atas, kan;

kë (ko) toelong, kan;

kë, (&)’mboenoh (moenoh) të këtëkat lawan, kit; ko, (é)’mboeno’áh (moeno’äh) to,
kotokat lawan, kit.

Klemtoon.

De klemtoon is in tegenstelling met die in het Maleisch vrij sterk en valt op de
voorlaatste lettergreep, zelfs in afgeleide woorden, welke door een aanhechtsel langer
zijn geworden dan het stamwoord.

Heeft echter de voorlaatste lettergreep de doffe »ë” en is die niet gesloten dan
valt de klemtoon op de laatste lettergreep als:

GRAMATICA. 201
BEA A A A A
poedji; këpoedjiän; bèësâq; bènâgr; koedënjë (B), koedâw’ô (S); kinâq’án;
f A

(mè)'ndatângi; sëbënâgr'ò; boengë boengë’án) (B), boengaw boengâw’än) di boekag-
ka(n)njêlah (B). di boekaqgka(n)njâwlah (S). |

WOORDVORMING.

Grondwoorden en afgeleide woorden in het algemeen.

De woorden kunnen worden verdeeld in grondwoorden en afgeleide woorden.
__De grondwoorden zijn meestal tweelettergrepig als: ’ati; bësaq; ’ad:q (B), 'adr’äq
(S) (wordt geschreven ’adiq), doedog (B), doedo’äp (S) (wordt geschreven doedog).
Eenlettergrepigen komen ook voor doch zijn zeldzaam bijv. log (B), lo’äq (S)
(geschreven log); bë (B), baw (S); lom; los.

De drie en meerlettergrepige zijn vaak uit eene andere taal overgenomen en in
het oorspronkelijke reeds afgeleid of samengesteld; als: pèrtjajë (B), përtjajaw (S);
mêdjëlis; mëlëkat; sëndjatë (B), séndjataw (S); këndidaj; kémërënjit, welke laatste
woorden aan het dialect eigen zijn.

Twee en meerlettergrepige woorden, zijn dikwerf gevormd, de eerste van éénletter-
grepige woorden, de laatsten van tweelettergrepigen (welke dan nog meestal nevens
den één en tweelettergrepigen vorm in gebruik zijn) hetzij (doch zelden) met
verandering in de beteekenis of in dezelfde beteekenis; het grondwoord wordt echter
_meer in de spreektaal gebezigd.

Voorbeelden daarvan geven ons de volgende woorden:

»émas”’; van »mas”’;

»énam”’; van »nam”’;

»éning”’; van »ning”’;

»’oewang’”’; van »wang”’;

»’oewag”’; van »waq”’;

»sëmboeni’”’; van »boeni”’;

»söndigri’; van »digri”’;

_ »sémpërnë (B). sëmpërnaw (S)”’; van »përnë (B), përnaw (S)”,

»tëlapaqg';; van »tapaq”’;

»gëlëmbong”’; van »gëmbong”.

___De grondvorm van enkele op die wijze gevormde woorden is niet meer in gebruik
bijv. »pëérnë (B), përnaw (S)”; zoo is »gëlintjigr”” hoogstwaarschijnlijk gevormd van
een thans ongebruikelijk woord »kintjigr”’ of »gintjigr” (vide ‚Prof. de Hollander,
Handleiding bij de beoefening der Maleische taal en letterkunde” t. a. p.).
___Evenals in het Maleisch worden zoowel door verandering van klinkers als van
medeklinkers met of zonder verandering der klinkers, vele woorden, welke als grond-
woorden te beschouwen zijn, van andere grondvormen afgeleid; de beteekenis is dan
gewijzigd, het gronddenkbeeld echter behouden.

Wij wijzen slechts op:

209 GRAMATICA.

»goelong”’, opgerold, een rol en »goeling’”’, rollen voortrollen, wentelen ;

»’angkat”; optillen, opbeuren, en »’angkot; opnemen en verwijderen;

»(më)’mbasah”; nat maken en »(më)'mbasoh (B), (mé)mbaso’úh (S)”; wasschen ;

„dahan (B), da’än (S)”; boomtak en »da’on”’; blad;

»sagrang”’; nest en »sarong’”’; scheede van steekwapenen ;

»rëbah; neerstorten, omvallen van zware voorwerpen en »groeboh (B), groebo’äh
(S)”; instorten; /

»tambah”; vermeerderen, toenemen en »toemboh (B), toembo’áh (S)”; groeien,
wassen, uitkomen; en:

»’oelat”’; worm, rups en »’oelagr”; slang;

»kabot”’; nevel, mist en »kabogr”; duister, niet duidelijk zichtbaar;

»’angos”’; geschroeid, verzengd, gebrand en »’angat”; heet gloeiend.

Dat verwisseling van medeklinkers dikwerf geen invloed op de beteekenis heeft,
leeren ons de woorden:

»tipis’” en »nipis” dun; »djangkë (B), djangkaw (S) en sangkéë (B), sangkaw (S)”;
wanen, meenen; »’awan” en »’aban’’, wolk; »soetji en tjoetji”; zuiver, rein.

Dat verder een en ander tot aanduiding van het verschil in dialect leidt, zagen
wij reeds boven.

De afgeleide woorden worden van de grondwoorden gevormd:

1e. door voor- en achtervoegsels, hetzij afzonderlijk, hetzij gelijktijdig aan het
grondwoord toe te voegen. De voorvoegsels zijn: »kë’”, »mêë’’, »bë” (ook: bëgr; in
het (S) ook: »boe”), stë”’ [ook »tëgr” en »toe” (S)] di, së; en de aanhechtsels:
»ka(n)’”’, »i’”, »një (B), njaw (S) [of ò (S)]; dus:

»kètoenon” verbrand; van »toenon”, branden; verbranden; in brand steken;
»pëlëgat””, kruk van het spinnewiel; van »ligat”, snel in de rondte draaien, wentelen
om een as; »(më)'mbësaqka(n)” vergrooten; van »bësaq’’; groot; bëgr'anaq,” bevallen
van »’anaq” kind; »békoepig (B), bëkoept’äq (S)”’, bevallen van »koepiqg (B), koepi’äq
(S)”, kind; »boe(w)'iring (S) achter elkander van »'iring’”’, volgen, begeleiden;
„dikatop”, gesloten van »katop”, sluiten; tègantong” opgehangen van »gantong”
hangen; ssëbënagr bënagrnjë (B) sëbénagr bënagrnjaw (S)” [of sëbënagr bënagr’ò (S)],
waarlijk van »bënagr”, waar; »këdapatan”, verkregen, gevonden worden van »dapat””,
verkrijgen, vinden; »mëloekë’i (B). mêloekaw’i (S)”, verwonden van »loekë (B),
loekaw (S)’, wond;

2e, door invoeging van de korte lettergreep »ël” of »ëm”’ als: »gëmëtagr”’, bevend,
sidderend; van »gëtagr” beven, trillen; »tëlapaq’” van #tapaq’’ zool.

Van vele dezer afgeleide woorden als: »gëmërining”, »gëmëlinté (B)” enz. is de
grondvorm niet meer in gebruik.

Afleidingen door invoeging van de korte lettergreep »oem” zijn schrijver dezes
niet bekend.

3e, door verdubbeling van het grondwoord met of zonder voorvoegsel of aan-
hechtsel; »boe(w)'áh boe(w)’äh’án”, fruit; van »boe(w)'áh”, vrucht; »laki laki”

GRAMATICA. 205

mannelijk; van »laki’’, man; »sësoenggoh soenggohnjë (B), sésoenggo’äh soenggo’áh’njaw
(S)*, inderdaad, ten stelligste; van »soengoh (B), soenggo’äh (S)”, zeker.

__ Van enkelen is de grondvorm niet meer in gebruik als: »(mé)nggamay gainag,
de hand aan het wapen slaan onder de zwaardendans (»mëntjaq””) van het ongebruikelijke
»gamaq’”;

4e, door reduplicatie als: »djëdjëlëntig (B), djëdjëlënuäg (S)” van »djëlëntg (B),
_djëlënw’äg (S)”, al hinkende loopen; »gëgadjah”’, hertshoornkever; van »gadjah”’, olifant;
_»këkoedjor” van »koedjor”, lans.
be, door samenvoeging van twee woorden, die eene verschillende beteekenis hebben
als: »matë ’agri (B), mataw ’agri (S)”’. zon; van »matë (B)”, [-mataw (S)”]; oog en
»’agri”’, dag.

Lidwoorden.

Lidwoorden (') bestaan in het Bësëmahsch en Sëérawajsch evenmin als in het
Maleisch.

Ter vervanging van het bepalend lidwooord wordt het aanwijzend voornaamwoord
»’itoe”, dikwerf ook het bezittelijk voornaamwoord »një (B), njaw (S)” (of »0”)
_ gebruikt. »’Itoe’” komt altijd achter het zelfstandig naamwoord, dus: »groemah ’itoe”’,
het huis.

Voor het bepalend lidwoord in het meervoud bezigt men »galë (B), galaw (S)”
[of »gëgalë (B), gëgalaw (S)” of »sëgalë (B), sëgalaw (S)] alle; galë (B), [galaw (S)]

groemah, de huizen.
| Om het onbepalend lidwoord aan te duiden bedient men zich van het voorvoegsel
»së (B), [së of soe (S)]; waarover later meer.

Zelfstandige naamwoorden.

De zelfstandige naamwoorden zijn of grondwoorden of afgeleid.

Voor de géographische namen plaats men »tanah” — land —; »nëgëri” — land —;
»poelaw”” — eiland —; »doeson” — dorp —; loendjor — streek, landstreek — ; » pëma-
tang” — bergrug — ; »goenong”’ — berg —; »boekst” — heuvel —; »soengaj’’, »batang

‘agri”” — rivier — enz.

Voor de soortnamen van vogels plaatst men meestal »boerong’, voor die van
visschen »’ikan’’, voor die van slangen »’oelagr”’, voor die van rupsen »’oelat”’, voor
die van boomen »kajoe”, voor die van bloemen »boengë (B), boengaw (S)” enz.; de
namen der viervoetige dieren en van de meeste insecten worden gebruikt zonder zulk
een voorgevoegd woord.

Onze zelfstandige naamwoorden die uitgaan op »man”, »er’’, aan” worden samen-

(5) Vgl. »H. C. Klinkerts,” »Spraakleer van het Maleisch".

204 GRAMATICA.

gesteld met voorafgaand »’ograng”’ of »djémë (B), djëmaw (S)”’, mensch, persoon, of
stoekang’”, werkman, dan wel »djoeroe”, kundige; dus: »toekang kajoe”’, timmerman ;
»djoeroe toelis”’, schrijver; »djêmë bëdoesë (B), djëmaw bëdoesaw (S), zondaar enz.

Door achtervoeging váân het bijv. naamwoord »këtjig (B), këtj’áq (S)” worden
verkleinde zelfstandige naamwoorden gevormd als: »koedë këtjig (B), koedaw këtjr’äq
(S)”, paardje.

Evenals in het Maleisch worden vormen voor naamvallen, geslacht en getal
gemist.

Om het geslacht uit te drukken worden bijv. naamwoorden gebruikt, die
mannelijk of vrouwelijk beteekenen.

Voor menschen bezigt men »laki laki’, mannelijk en »bëtinë (B), hëtinaw (S)
vrouwelijk; voor dieren »lanang” en »baj” [ook wel »bëtinë (B), bëtinaw (S)]; voor
het mannelijke van groote viervoetige dieren wordt meestal: »boe(w)’ägr of »karaj’’
gebruikt.

Wanneer het niet bepaald noodig is, wordt bet geslacht niet uitgedrukt. Op
getal, naamval en de samengestelde zelfstandige naamwoorden, komen wij later terug.

Wat verder ten aanzien van de soortverdeeling der woorden in het betrekkelijk
Hoofdstuk van Prof. De Hollander »Handleiding bij de beoefening der Maleische Taal
en Letterkunde” wordt medegedeeld geldt ook voor het »Midden Maleisch”’.

Zoo kan dus hetzelfde woord somtijds zonder eenige verandering in den vorm
als zelfstandig naamwoord, bijvoegelijk naamwoord en zegwoord of als voornaamwoord
en zegwoord ‘of als bijvoegelijk naamwoord en zegwoord voorkomen. Een voorbeeld
daarvan geven ons de woorden:

»panas”’; heet, ook: heet zijn en hitte;

»salah”’; fout, ongelijk, verkeerd, ook: verkeerd zijn, ongelijk hebben;

»’akoe”’; ik, ik zijn en ik ben het;

»bësaq”; groot en groot zijn;

»njatë (B), njataw (S)”; openbaar, blijkbaar, blijken.

Verder kunnen dus nog zegwoorden zijn:

a. zelfstandige naamwoorden en voornaamwoorden als:

»bapënjë (B), [bapawnjaw (S)] la’otankoe”’, zijn vader is mijn zwager;

»doeson ’itoe bada(h)një (B), [bada(h)'ô (S)}’, dat dorp is zijne woonplaats;

»’akoelah Saparoedin”, ik ben Saparoedin;

sRëbanon damënjë (B) [damawnjaw (S)}”.

b. bijvoegelijke naamwoorden, telwoorden en bijvoegelijke voornaamwoorden als:

»djëmë (B). [djmaw (S)] sakit, zieke menschen; en: »djëmë (B), [djëmaw (S)]
'itoe sakst”, die menschen zijn ziek;

»’ajig (B), ['ajt'äq (S)] 'angat”’, heet water; en »’ajtg (B), ['ajt’äq (S)] lom’angat’’,
_ het water is nog niet heet;

»groemah bëösaq’’, een groot huis; en »groemah ’itoe bësaq”, dat huis is groot;

»goembaqnjë (B), [goembaq'ò (S)] pandjang”, zijne lange haren en zijne haren
zijn of worden lang;

Eid

/
GRAMATICA. 205

»’anaqnjë tigë (B), ['anaqnjaw tigaw (S)}’; zijne drie kinderen en zijne kinderen
zijn drie;
____»’anaq matë (B), [mataw (S)| gawi banjaq’’, veel heerendienstplichtigen ; en »’anaq
matë gawinjë banjaq (B), 'anaq mataw gawi’ô banjaq (S); zijne heerendienstplichtigen
zijn veel;
»’itoelah njé di(j)ë takot (B), 'itoelah njaw di(j)’aw takot (S)”; dat is het, wat hij vreest;
c. de benaming van eenig voorwerp met een voorzetsel bijv. »(&)’ndi baloe”;
zoowel van steen als van steen zijn; |
d. sommige bijwoorden en voorzetsels; zoo beteekent: »dalam” en »di dalam”
niet alleen; in, binnen; maar ook: ergens in zijn, binnen zijn ; »këdalam”’; naar binnen,
en‚ naar binnen gaan;

_»di loe(w)’ägr”’; buiten en buiten zijn;

»këloe(w)’ägr”; naar buiten, en, naar buiten gaan, of, naar buiten komen ;

»di ’atas”, op, boven en boven zijn, ergens op zijn; »kë’atas” ook »[koe(w)’atas
_(S)], of »katas’”; naar boven, en, naar boven gaan;

„di bawah”; onder, beneden, en, onder zijn, beneden zijn; »këbawah”; naar
beneden, en, naar beneden gaan, of, komen enz.
Dat werkwoorden eventueel als zelfstandige naamwoorden kunnen worden gebruikt
leert ons o. m. het volgende voorbeeld: »di(j)'ë (B), [di(j)'aw (S)] njësal”; hij heeft
berouw.
| Later zullen wij zien, dat ook zelfstandige en bijvoegelijke naamwoorden, zeg-
_ woorden en werkwoorden gebruikt kunnen worden als bijwoorden, voorzetsels en
voeg woorden.

Eenvoudige werk woorden.

De eenvoudige werkwoorden worden gevormd door vóór het grondwoord een van
_de vier neusletters »ng’’, »m”, »n”’ of »nj’” — niet altijd daarvoor nog het voorvoegsel
_»mè” — te plaatsen.

| De beginletter van het woord bepaalt welken neusklank het voor zich neemt.
In sommige woorden verandert dan wel vervalt de beginletter bij het aannemen van
__den neusklank, als:

»’ängkot”; vormt: »ngangkot’”’, opnemen en wegdragen ;

»ba’igr”’; vormt: »(më)’mba’igr” of wat meer in gebruik is: »ma’igr”, betalen;
»damag:”’; vormt: »(më)'ndamagr”’, breeuwen ;

»déngagr”; vormt: »nëngagr”’, hooren (het eenige woord, waarin de »d’”’ vervalt);
»djalin””; vormt: »(më)’ndjalin”, rijgen ;

»(E)mbiq (B), (É)’mbi’äq (S)”; vormt: »ngëmbiq (B), ngëmbt’äg (S)”’, blaten;
»(ë)’mping’’; vormt: »ngëmping”’, het aanrichten van een gezamenlijk feestmaal
na den oogst, waarbij »(ë)’mping’’ den hoofdschotel uitmaakt;

»(é)'ndas”’; vormt: »ngëndas”’, op eene onderlaag leggen om er kracht op uit te
oefenen ;

206 GRAMATICA.

»(é)’ndjog (B). (E)'ndjo'ág (S)”; vormt: »=ngöndjog (B), ngëndjo'áq (S)’, geven,
verleenen, toestaan.

»gagal’”’; vormt: »(më)'nggagal’”’, slaan;

„habis”; vormt: »ngabiska(n)”, een einde met iets maken;

»’idar”’; vormt: »ngidar”’, van plaats veranderen ;

„katop”; vormt: »ngatop’’, dicht maken, sluiten;

„(koe(w)’at””; vormt: »(më)’ngkoe(w)’atka(n)”, een toorts heen en weer zwaaien
om die te laten opvlammen (in dit woord vervalt dan de beginletter niet);

»lajogr”'; vormt: »mëlajogr”, iets boven het vuur warmen;

„mibar”; vormt: »mëmibar”, zich dwarrelend door elkander bewegen ;

»ngajaw”’; vormt: »>mëngajaw”’, maken van »doedol”’;

»’oendjoq (B), 'oendjo’äg (S), vormt: »ngoendjoq (B), ngoendjo"äq (S)”, overreiken,
aangeven ;

»panggil””; vormt: »manggil””, roepen, bij den naam roepen;

»pampéë (B), pampaw (S)”; vormt: »(më)'mpampë (B), (më)’mpampaw (S)”, op
beide handen dragen;

»rampas’”’; vormt: »mèërampas”’, met geweld ontnemen, afnemen ;

»sambot”’; vormt: »njambot”, beleefd aannemen, ontvangen ;

„lap (B). tapaw (S)”; vormt: »napëé (B), napaw (S)’, rooken van visch;

»tjadang”’; vormt: »(më)’ntjadang”, iets klaar leggen.

In het dialect komen ook woorden voor, die, al geven zij eene werkzaambeid
van het subject te kennen, nooit den vorm van het eenvoudig werkwoord aan-
nemen als:

»pëgi’’, gaan; »datang’”’, komen; »sampaj’”, aankomen; »masog (B), maso’äq (S)”,
binnengaan; »na’iq (B), na’”äq (S)”, opstijgen; »toegron, afdalen; »poelang’’, naar
huis keeren; »doedog (B), doedo’áq (S)”, zitten; »tidog (B), tido’áq (S), slapen;
»lagri’”’, wegloopen; »ma’oe”, willen; »tëgrbang”, vliegen; »ta'oe”’, weten, enz.; in
het algemeen dus die woorden. welke eene beweging of plaatsverandering te kennen
geven of »die, zooals De Hollander het omschrijft” een accident uitdrukken, dat niet _
van den wil van een subject kan afhangen of waarbij het subject geene werkzaamheid
verricht zooals gemoedsaandoeningen en dergelijke bijv. »këdjot”, ontstellen, schrikken;
»marah’”’, vertoornd zijn.

De beteekenis van het eenvoudig werkwoord verschilt al naar gelang van het
grondwoord; zoo beteekenen de werkwoorden gevormd van grondwoorden, die een
werktuig of middel aanduiden, gewoonlijk: »zich van dat werktuig bedienen of
daarmede de handeling verrichten” als: »pahat (B), pa’äát (S)” beitel; »mahat (B).
ma’ät (S)”, beitelen: »timbèë (B), timbaw (S)”’, aker; »nimbë (B), nimbaw (S), water
scheppen. ï

Is het grondwoord de benaming van een accident als objectief naamwoord gebruikt
(vide >De Hollander”), dan beteekent het afgeleid werkwoord dat accident veroorzaken,
teweegbrengen bijv.: »soerat’”’, geschrift en »njoerat’”’, schrijven; »tangis”’, geween ;
»nangis’”’, weenen; »toelong”’, hulp en »noelong”’, helpen ; » poedji’”, lof; »moedji’”, prijzen.

GRAMATICA. 207

Duidt het grondwoord eene plaats of richting aan, dan beteekent het daarvan
gevormde werkwoord naar die plaats of richting gaan bijv. »sëbëgrang”’, overzijde,
overkant; »njëbëgrang”, naar de overzijde gaan; »dagrat’”, land; »(më)ndagrat, over
land gaan”.

Transitieve werkwoorden.

De vorming van het transitief werkwoord geschiedt door achter het werkwoord
de aanhechtsels »ka(n)” of »’i” te plaatsen.

Die aanhechtsels geven eene verschillende beteekenis aan het woord [— het
onderscheid daarin is echter over het algemeen niet bijzonder groot —]; bij sommige
woorden hebben die vormen echter dezelfde beteekenis als: »ngandangka(n)” en
»ngandangi’”; ergens mede omheinen.

In het Sërawajsch dialect verandert »ka(n)” in »kë”, zoodra die transitieve vorm
het aanhechtsel »lah’” krijgt; dus »ngandangkëlah’ en niet »ngandan; ka (n)lah”.

Verder zij aangeteekend, dat die vormen in de spreektaal vaak met elkander
worden verward.

De beteekenis van den eersten transitieven vorm moge duidelijk worden uit de
volgende voorbeelden :

„mêrigsëka(n) (B), mëriqsawka(n) (S)”, viets onderzoeken” of » naar” of somtrent
iets onderzoek doen”;

sngatëka(n) (B), ngatawka(n) (S)”, van iemand of iets zeggen ;

»néngagrka(n)””; aanhooren, toehooren, toeluisteren ;

»ngingatka(n)”; op iets opletten, ergens op bedacht zijn;

»mali’arëka(n) (B), mali’arawka(n) (S)”; voor iemand of iets zorgen;

»ngantlatka(n)”; iemand ergens heen begeleiden of brengen;

»(mé)'mbëénagrka(n)”; iemand gelijk geven, iemand in het gelijk stellen; van eene
zaak zeggen, dat ze waar is;

»njamëka(n) (B), njamawka(n) (S)”; gelijkstellen, gelijk achten;

»(më)’mbëésagka(n); groot achten; vergrooten ;

»nikamka(n)”; ergens mede steken;

»ngandangka(n)”’; iets omheinen;

»ngadéka(n) (B), ngadawka(n) (S)”; verwezenlijken, zorgen, dat iets er is;

»mëlagrika(n)”’; wegvoeren, schaken ;

»ninggalka(n)”’; doen achterblijven, doen blijven;

»nérangka(n)”; verlichten, iets ophelderen, duidelijk maken ;

»masoqgka(n) (B), maso’äqka(n) (S)”, naar binnen brengen, doen ingaan;

„ngëloe(w)’ägrka(n)” ; naar buiten brengen, voor den dag brengen, iets ergens
uithalen of uitkrijgen;

»(më)’mboekaqka(n)”; voor iemand iets openen;

»(më)'ntjakagrka(n)”; voor of ten behoeve van iemand iets zoeken.

Het aanhechtsel »’i”’ geeft, — zooals »Klinkert”’ het uitdrukt, — aan het werk-

208 GRAMATICA.

woord eene beteekenis, die meestal in onze taal door de voorzetsels »op, om, tot, bij,
van, over, in, aan”, tusschen het werkwoord en zijn object of door een voorvoegsel
wordt aangeduid; bijv.: »(më)’ndjalani”’; begaan, bewandelen ;

»nangisi”’; beweenen;

»(mé)’mba’iq'i (B), (mé)'mbat'äq’i (S)”; aan iets verbeteringen aanbrengen;

»ngandangi’”’; iets omheinen;

»ngëtahoe’i (B), ngëta’oe’'i (S)”’; keunis hebben van of aan iets;

»ngobati”’; iemand van geneesmiddelen voorzien ;

»marahi’”; op iemand toornig zijn.

Woorden, die op »’i” of »aj” uitgaan nemen nooit’ het aanhechtsel »’i’” aan;
de transitieve werkwoorden worden dan alleen gevormd door achtervoeging van het
aanhechtsel »ka(n)”. |

Toestandswoord. |

Het Midden Maleisch kent mede een voorvoegsel tot vorming van een werkwoord —
het zoogenaamde toestandswoord — nl. het voorvoegsel: »bë”” dat voor het grondwoord
wordt geplaatst.

Begint het grondwoord met een der medeklinkers: »(&)’mbë (B), (&)’mbo (S)”;
E)'mpt (B), (&)’mpo (S)” enz, dan smelten de »ë” van het voorvoegsel en van den
medeklinker samen, dan wel verandert »bë” in »bëgr” bijv:

»bémbaw of bëgr'ëmbaw’i; en niet: bëëmbaw”.

„bëmpoe”; en niet: »bëëmpoe”; enz.

De verandering van »bë” in »bägr” heeft steeds plaats voor de woorden »’agih
(B), 'agt’äh (S)” en »’anaq”’, dus: bëgr”ageh (B), bëgr'agt’äh (S); bégr’anaq.

Die verandering komt in het Bësëmahsch dialect veel voor, wanneer het grond-
woord met »a”, »i” of »o”” begint; dus: zoowel »bë’atap” als »bëgr’atap’’, » bë’itong””
en »bëgr'itong”; »bë'oelang”” en »hëgr'oelang”; »bë’obah’’ en »bëgr’obah”.

In het Sërawajsch dialect verandert »bë’” gewoonlijk in »boe(w)” wanneer het
grondwoord met een »a”” of »i”” aanvangt bijv:

»boe(w)'amat””; »boe(w)'1tong””, van »’'amat” en »’itong”.

Begint het grondwoord met voe” of »o”” dan heeft er samensmelting plaats met
de »oe’”” van het voorvoegsel dus: »boelang’oelang”” zelden »bne(w)'oelang’oelang;
»bobah’’ zelden »boe(w)’obah.

Alleen bij het woord »’adjagr” wijzigt het voorvoegsel »bë” zich in het Midden
Maleisch in »bël” als: »bëladjagr”” en niet »bëadjagr, badjagr of boe(w)’adjag:””.

De beteekenis van het toestandswoord wordt door de volgende voorbeelden
opgehelderd: 4

»bëgr'anaq’’; een kind of kinderen hebben of krijgen; bevallen; van »’anaq”’;

»bëpëdang’’, met een zwaard gewapend zijn; van »pëdang”’;

»bëgroentong”” (in het (S) ook »boentong”’), geluk hebben, gelukkig zijn; van
»’oentong””; N

nnn nn nen

GRAMATICA. 209

»bö’oemë (B), boemaw (S)”, een bouwgrond hebben; van »’oemë (B), ‘oemaw (S)””;

»bëratos””, honderd zijn, honderd in getal zijn: van »ratos’’;

»bë'amboran (B), boe(w)'amboran (S)’, verspreid, naar alle richtingen; van
»’ambor”’;

»bépoekolan’’ slaan van velen, die elkander slaan; eene kloppartij hebben; van
_»poekol ;”

»bépëérangan’’; eene vechtpartij hebben; van »pëörang”’;

»bösësoekë’än (B), bësësoekaw’án (S), zich met elkander vermaken; van »soekë
(B), soekaw (S)”;

»bëboeroe’”’, jagen, op de jacht gaan; van »boeroe”’;

„bögroesig (B), bëgroesi’'ág (S)”, spelen; van »groesig (B), groest'äq (S)”;

»bëdjalan”; gaan, op weg zijn; van »djalan”;

»bëtégaq’’; staan, in eene staande houding zijn; van »tègaq”';

»bègënti gënti”’; afwisselen, vervangen; van »gënti””;

»begrimpon” [boe(w)’impon (S)], bij elkander zijn of komen, zich verzamelen.

Er komen in het dialect ook woorden voor, die nooit den vorm van het toestands-
woord aannemen, daar zij het van zich zelf zijn als:

»doedoqg (B), doedo’äq (S)”, zitten; »tëgrbang”’, vliegen; »pëgi’”, weggaan; »takot””,
vreezen; »toegron”, dalen; »datang”, komen; »masoqg (B), maso'áq (S)”’, ingaan;
»naig (B), na®”äq (S), opstijgen; térbit, uitkomen; »poelang”’, naar huis keeren enz.

Passieve vormen.

Omtrent de passieve vormen van het werkwoord zij het volgende medegedeeld.

Het zuiver passief wordt gevormd door het voorvoegsel »di’”’ aan de beginletter
van het grondwoord te hechten als: »di katop”” gesloten worden; van »katop””, sluiten.

Bij dezen lijdenden vorm wordt het subject door middel van het voorzetsel »lih
(B), Wäh (S)” — door —, met het werkwoord verbonden, en kan het zoowel voor
als achter het passief werkwoord staan, zelfs aan het einde van den zin, dus:

„mangkë leh djëmë kambangan di kinaq’i (of: mangkë di kinaq’i kh djëmë
kambangan) sikoq sëtoe(w)'ë’; of: »mangkë di kinaq'i sikoq sötoe(w)'ë kh djëmë
kambangan (B)’; door de menigte werd een tijger gezien. (In ’t (S) te lezen in
plaats van: mangkë, leh, djëmë sikog en sëtoe{w)'ë, respectievelijk : mangkaw, li’äh,
djëmaw, siko’äg, sëto(ew)’'aw).

Voor zoover schrijver dezes bekend nemen toestandswoorden nooit het zuivere
passief aan.

Terloops zij nog aangestipt dat wanneer het grondwoord met »’ë” begint, de
»'ë” gewoonlijk samensmelt met de »i” van het voorvoegsel; dus: »dindjoqg (B),
dindjo’ág (S)” voor: di’ëndjog (B) en di’ëndjo’ágq (S).

Het subjectief passief wordt gevormd:

voor den eersten en tweeden persoon enkelvoud, door »koe” (verkorting van

»’akoe’”) en de voornaamwoorden »kaba” of »koeti’”” voor het grondwoord te plaatsen :
___VERH, BAT. GEN. LI. 14

210 GRAMATICA.

voor den derden persoon, door het voorvoegsel »di” en »një (B), njaw (S) of
ô (S)” als achtervoegsel aan het grondwoord te hechten; bijv. van »’inaq”:

»koe'inaq”’ [ook: koe(w)'inaq (S)], door mij gezien worden;

»koeti’'inaq’”” (of kaba’inaq), door u gezien worden;

»di kinaqnjë (B), dikinaqnjaw (S)” [ook: dikinaq'ò (S)], door hem gezien
worden.

De persoonlijke voornaamwoorden van den 1en en 2en persoon meervoud en alle
woorden, die voor de persoonlijke voornaamwoorden van den 1e° en 2e persoon
enkel en meervoud en van den 3er persoon enkel en meervoud in de plaats komen,
worden de beide eersten vóór de laatsten achter het grondwoord geplaatst; dus:

»kitë (B) (&)'ndjoq (B)’; »kitaw (S) (&)'ndjo'äq (S)”;

»kamoe (é)'ndjog (B) [(&)ndjo'áq (S)]”;

»’awaqg (&)’ndjog (B), [(E)’ndjo’äa (S)]”;

»dindjog (B) [dindjo’äq (S)] toe(w)'än”.

Indien het subject een bepaald persoon, dan wel een persoon is of personen zijn,
die niet genoemd of op eenig andere wijze nader worden aangeduid dan wordt achter _
het passief in het eerste geval de naam of titel van den persoon in het tweede geval
het woord »djëmë (B) djëmaw (S)”’ (of: djëmë (B), [djémaw (S)] kambangan)
geplaatst bijv:

„di kinag si Bèroedin”;

»di kinaq radjë (B) [radjaw (S)}";

„di kinaq djëmë (djëmëé kambangan (B) [djëmaw (djëmaw kambangan (S)}”.

Nevens evengemelde passieven worden in het Midden Maleisch nog twee vormen
van het accidenteel passief aangetroffen, namelijk die van voorgevoegd »kë’” en achter-
gevoegd »’än” en die van voorgevoegd »të” [toe(w) (S)], bijv. :

»këdatangan”’; overvallen raken;

»këdapatan”; gevonden worden;

„kë'oedjanan’ (koedjanan); nat worden door den regen;

»(é)’ndiq (B) [(E)’nds’äq (S)] kädéngagran, niet te hooren zijn;

»kéléngstan”; door een verlies getroffen worden; respectievelijk van de grond-
woorden »datang’’, »dapat”, »’oedjan”, »lëngit’”’, »dëngagr”’;

»töboekaq” ; open, opengeraakt ;

„tëlëbih (B), tëlëbi’äh (S)”, vermeerderd, meer geworden; meer ;

»têtoelis”; geschreven ;

„tëkinaq’’; zichtbaar, vertoonde zich;

»(ë)’ndig (B), [(E)'ndi’áq (S)] tébalas”’; niet te vergelden;

»(E)’ndigtë’itong (B), (&)'nd’áqtoe(w)'itong (S); niet te tellen, ontelbaar.

»tëkëdjot”’; verschrikt raken; respectievelijk van de grondwoorden: »boekaq”’,
slébih (B), lëbi’áh (S)”’, stoelis”, »kinaq”; »balas”, »'itong”.

Eveneens wordt het eerste accidenteel passief gevormd van telwoorden, zonder
het aanhechtsel »’an’”, en komt dan overeen met het rangschikkend of verzamelend
telwoord als: »këlimëé (B), kélimaw (S)”’, de vijfde; de vijf, alle vijf.

GRAMATICA. tt

Het accidenteel passief alleen met »kë’” gevormd schijnt in het Midden Maleisch
niet voor te komen.

Betreffende de verandering van »të” in »tëgr” of »toe(w)” raadplege men hetgeen
dienaangaande omtrent het voorvoegsel »bë”’ is medegedeeld.

Zooals Prof. De Hollander ’t omschrijft, drukt het accidenteel passief van voorgevoegd
»kë” en achtergevoegd »’án” in het algemeen uit »den toestand waarin het object
geraakt of waartoe het komt toevallig van zelf of door omstandigheden” verder »de
geschiktheid of vatbaarheid van het object om de door het werkwoord beteekende
handeling te ondergaan of de mogelijkheid dat het die onderga”, terwijl de beteekenis
van den anderen passieven vorm overeenkomt met die van het lijdend deelwoord in
het Nederlandsch, doch dat daardoor wordt uitgedrukt veen accident, dat aan het
object overkomt of overkomen is” of »de accidenteele toestand, waarin het object
geraakt of geraakt is”.

Dat dit accidenteel passief ook de beteekenis van een met »baar” samengesteld
_ bijvoegelijk naamwoord kan hebben, leert ons o. a. het woord »të'itong’” (zie boven).

De Voluntatief.

De imperatief wordt uitgedrukt door het werkwoord zonder »më” en den
neusklank en gewoonlijk gevolgd door het nadrukaanhechtsel »lah”, welk aanhechtsel
geplaatst achter het achtervoegsel »ka(n)” in het Bësëmahschb dialect in »nah”
verandert.

Wij zagen reeds boven, dat in dat geval in het Sërawajsch dialect »ka(n)” zich
in »kë” wijzigt, bijv:

»këloe(w)'ägrlah’; ga naar buiten;

»padjamka(n)nah (B), pédjapkélah (S)”: blusch uit;

»bëdjalanlah’’; ga;

»katopka(n)nah (B), [katopkëlah (S)}” pintoe; sluit de deur.

De vorming van de jussief heeft vooreerst op dezelfde wijze plaats als die van
de imperatief en verschilt dan alleen door den toon waarop gesproken wordt; verder
door den persoon, wien men iets beveelt, met het voorzetsel »di”’ (door) achter het
werkwoord te plaatsen bijv. »makanlah di toe(w)'än daging groesë (B), [groesaw (S)]
itoe””, door mijnheer worde het vleesch van dat hert gegeten; of eet het vleesch van
dat hert mijnheer; ten laatste wordt de jussief uitgedrukt door een van de hulp-
woorden: »(&)’ndaqlah, nangka(n)nah (B), [nangkëlah (S)]’’, »’iloglah (B), ['ilo’áqlah
(S)]; bij het zegwoord te voegen, dat zoo het een werkwoord is den neusklank
behoudt; bijv. »(&’ndaqlah kaba (më)’ntjakagr”, gij moet zoeken of zoekt;
»nangka(n)nah di(j)ë (B), [nangkëlah di(j)’äw (S)}” më(n)tjakagr ; laat hem zoeken;
»’iloglah (B), ['ilo’äqglah (S)] kaba pëgi gëgasib (gëgantjang)”’; het zoude goed
zijn, dat gij spoedig gaat of gij moet spoedig gaan.

De concessieve wijze van spreken verschilt mede alleen door den toon, waarop
men spreekt van de impératief en wordt verder ook gevormd door de hulpwoorden

212 GRAMATICA.

»nangka(n)nah (B), [nangkëlah (S)}”, of »’adjonglah’, (overeenkomende met het
Maleische »bërilah’”) vóór aan den zin te plaatsen; bijv.:

»’adjonglah di(j)'ë masoqg (B), [di(j)'äw maso’äq (S)], laat hem binnenkomen.

De propositieve wijze van spreken, wordt uitgedrukt door het plaatsen van het
hulpwoord »ba’iqlah (B), [ba’'s’áqlah (S)}” vóór den zin; bijv:

»ba’iglah (B), [bai’äqlah (S)] kami ngamponi di(j)ë (B), [dij)áw (S)}”, het
zoude goed zijn, dat wij hem vergiffenis schonken.

De wélatief wordt uitgedrukt door het hulpwoord »djangan” [of: djanah (B);
djangah (B); doelah (S)] al dan niet met het nadruksaanhechtsel »lah”’ ; bijv. : djangan
(djanganlah) pëgi këdoeson ’itoe’, ga niet naar die doesoen.

Tot vorming van de jussief in negatieve zinnen wordt »djangan” verbonden met
»sëpajë (B), sëpajaw (S)”; sëpajë (B), [sëpajaw (S)] djangan ’anaq ’itoe nangis”’;
opdat het kind niet meer weenen.

Voor zoover schrijver dezes bekend komt de optatief niel voor.

Afgeleide naamwoordsvormen.

De afgeleide naamwoordsvormen worden gevormd:

1e, door het voorvoegsel »kë” voor het grondwoord te plaatsen als: »këkasth (B),
kékast’áh (S)”, beminde; van: »kasih (B), kast’äh (S); këndaq”; het gewilde wil,
begeerte; van »(ë)’ndaq’’; deze vormen worden in het Midden Maleisch echter weinig
aangetroffen ;

2e, door hot aanhechtsel »’án’’ achter het grondwoord te voegen , bijv. : »minoman”’,
drank; van »minom”’;

»kigriman”, geschenk ; van »kigrim”;

»bëli’án”, koopwaren; van »bëli”;

»’ingonan”’, huisdieren; van »’ingon”;

»toegronan”’, afkomst, afstammeling; van »toegron”’;

»koeningan”’, geel koper; van »koening”;

5e, door het voorvoegsel »kë” vóór en het aanhechtsel »än” achter het grondwoord
te voegen, bijv:

»këdéngagran’’, gehoord worden, te hooren zijn; van »dëngagr”’;

»këléngstan’’, door een verlies getroffen worden; van »lëngit”; (de dus gevormde
woorden zijn eigenlijk slechts het accidenteel passief) ;

»këidopan (B), (kidopan), [koe(w)’idopan (S)], levensonderhoud; van »’idop”’;

»këbënagran’’, waarheid, oprechtheid; van »bënagr”’;

»kajangan®’, godenverblijf (het grondwoord is niet in gebruik);

4e, door het voorvoegsel »pë’”” voor het grondwoord te voegen als:

» péngëndjoq (B), péngëndjo'äq (S), gave, gift; van »(&’ndjoq (B), (&)’n-
djo’äq (S);

»pönidoq (B), pënido’äq (S)”’, slaapkop; van »tidog (B), tido’äq (S);

»péngëriwit”, snoeper; van »gëriwit”;

GRAMATICA. 215

5e, door het voorvoegsel »pö” en het achtervoegsel »’án” aan het grondwoord
te hechten; bijv.;
»pêngadjagran’’, het onderwijs, van »’adjagr”;

»pëgrëbaj’än’’, broedsel; van »baj”;

»penjoenggotan ’, ankerplaats; van »soenggot *;

„pékajoe’än’’, geboomte; van »kajoe”;

6e, door het voorvoegsel »bë” vóór het grondwoord en het aanhechtsel »’än’’
achter het grondwoord te plaatsen; deze woorden hebben eene collectieve beteekenis bijv. :

__»bëboewahan”’, fruit; van »boewah”;

OL

»béboeni’án”, allerlei geluiden; van »boeni’”;

„bëboengë'än (B), bëboengaw'’än (S), allerlei bloemen; van »boengë (B), boengaw (S);

7e, door het voorvoegsel »së” (waarover later meer) en het achtervoegsel »äán’’
aan het grondwoord te hechten; deze woorden vormen reciproque werkwoorden bijv:

»sëlindjangan”’, met elkander verkeering hebben ;

»sësangkagran’’, met elkander een hok hebben (van daar ook gebezigd in de
beteekenis van »kudde’).

tld

Het voorvoegsel »së”.

Het voorvoegsel »së” wordt, onverschillig voor welke woordsoort het komt,
onveranderd voor het grondwoord geplaatst, behoudens samensmelting en verandering
van »së’” in »soe(w)”’.in de gevallen, waarin een en ander van toepassing is op de
woorden »kë’”, »hë”,

Uit de volgende voorbeelden moge blijken, dat het voorvoegsel dezelfde beteekenis
heeft als het gelijksoortig voorvoegsel »sa”’ of »se” in het Maleisch :

»sagri’, een geheele dag; |

»sagri malam”’, een etmaal;

»soemogr ’idopkoe”, mijn geheele leeftijd, al mijn leven;

»sébanjaqnjë (B), sëbanjaqnjaw (S), de geheele menigte ;

»sëpoeloh (B), sépoelo’äh (S), volle tien, geheel een tiental;

»sagri doe(w)ë (B), [doe(w)'aw (S)]”’, een dag of twee;

»sograng’’, een individu, een mensch;

»sëgoenong, als een berg. zoo hoog als een berg;

»söhënagrnjë (B), sëbënagr’ô (S)”’, in waarheid, werkelijk ;

»sësoenggoh soenggohnjë (B), sësoenggo’áh soenggo’áh’ò (S)”, zekerlijk, inderdaad;

»sökirënjë (B), sëkirawnjaw (S)”, naar gissing;

»sëökali’”’, op eenmaal, op een keer, eens;

»sëpandjang djalan”, langs den weg, al de lengte van den weg;

»sagri’, op zekeren dag;

»Sölëlamönjë (B), sëlëlamawnjaw, al den duur, altijd voortdurend ;

»stkëtiké (B), sëkötikaw (S)”; gedurende of op den tijd of het tijdstip;
__»söbëlom [ook : sëbëlomnjë (B), sëbëlomnjaw (S)}”’, terwijl nog niet, zoolang als nog niet;

214 GRAMATICA.

»sëpöninggal”’, gedurende of bij het vertrek; ook na het vertrek, sedert ;

»sömanëéë manè (B), sëmanaw manaw ($S)”, alwaar, overal, overal waar, waar
het ook zij, overal;

»sini’’, hier, alhier;

»sitoe’”’ ; daar, aldaar;

»söroepé (B), sëroepaw (S)’”’, het gelaat gemeen hebben met, hetzelfde gelaat
hebben, gelijken, van dezelfde gedaante;

»sëötahoe (B). söta'oe (S) [gew. sëtahoe (B) [sëta'oe (S)] sërasan], medeweten;

»södoeson”’; dorpsgenoot;

»söloendjor; landgenoot ;

»siboe sëbapë (B), [soe(w)'iboe sëbapaw (S)], volle broeders, broeders die den-
zelfden vader en moeder hebben;

»séndoq (B) [séndo’äq (S$)] sëbapaq, als boven;

Het aanhechsel »lah”.

Het aanhechtsel »lah’” dient evenals in het Maleisch tot vermeerdering van den
nadruk:

»’akoelah ’anaqnjë (B), ['anaqnjaw (S)], sk ben zijn zoon;

»’inilah soerat (é)’ndi mëntëri”’; dit is de brief van den mantri.

Dat het aanhechtsel gewoonlijk achter het zegwoord geplaatst wordt bij de
voluntatief bijv.: »’iloglah (B) ['ilo’äqlah (S)), kaba grëgradoe di doeson Toengkal.
het ware goed, dat gij stil hieldt in de doeson Toengkal; leerden wij reeds boven
kennen.

Voor zoover bekend komen de Maleische nadrukaanhechtsels »tah” en »kah’” in
het Midden Maleisch niet voor.

Hier zij echter gewezen op het nadrukvoorvoegsel »toe(w)’, hetgeen hijna
uitsluitend voor het grondwoord »’apë (B), 'apaw (S)” geplaatst wordt en overeenkomt
met het laatstgenoemd aanhechtsel.

Over de verdubbeling der woorden en de reduplicatie.

Als regel moet worden vooropgesteld, dat, wat de afgeleide woorden betreft,
de verdubbeling zich alleen bepaalt tot het grondwoord en dat de voor-, noch de
achtervoegsels worden herhaald, bijv. sboewah-boewahan’”’, allerlei vruchten; van
»„boewah”’.

Toestandswoorden nemen bij de verdubbeling het voorvoegsel »bë [bëgr, boeCTJjg
alleen aan voor het eerste lid;

»bènjalë njalë (B), bënjalaw njalaw”’, sterk flikkeren ; van ee (B), bënjalaw (S)”;

„békilat kilat'än; sterk doen flikkeren; van »bëkilat’”

»bëgënti gënti’”’, steeds afwisselende; van „bögënti”;

»bëlagri lagri, hard van loopen; van »bëlagri”’;

__voorvoegsel «sö

GRAMATICA. 215

sbödoe(w)'ë doe(w)ë (B), [bédoe(w)'aw doe(w)'aw (S)], telkens twee zijn; van

„bëdoe(w)ë (B) [bédoe(w)’áw (ST;

»bëriboe riboe, duizenden (met nadruk); van bèëriboe”.

j Wordt bij de verdubbeling van het eenvoudig werkwoord de neusklank voor
het tweede lid geplaatst dan drukt die vorm, zooals Prof. De Hollander ’t omschrijft,
»eene wederzijdschheid of wederkeerigheid uit van het accident dat door het grond-
woord wordt beteekend’’, bijv. :

»poedji moedji’”’, elkander vleien; elkander prijzen;

»poekol moekol”, elkander slaan.

De toestandswoorden, welke door invoeging van »ëm”” gevormd zijn worden niet
verdubbeld; wil men daaraan de beteekenis van de verdubbeling, welke in het
algemeen die van »herhaling nadruk of versterking” is geven, dan wordt het grond-
woord voor het toestandswoord geplaatst, bijv. :

__»toegron témoegron”, steeds afdalen, bij opvolging, van »toegron”; »gilang
_ gémilang”’, zeer schitteren, van »gilang’; »taram tëmagram’’, zeer bewolkt zijn, van
»taram”’.

Wordt een zelfstandig naamwoord verdubbeld dan drukt dat een onbepaald
meervoud uit als: »groemah groemah; huizen, verscheidene huizen, allerlei huizen;
»boewah-boewahan’’, allerlei vruchten; »bëli bëli’án”, allerlei koopwaren; »boenji
_boenji’än, allerlei geluiden.

Wil men het bepaald meervoud uitdrukken dan plaatst men het woord »galë (B),
galaw (S)” of: »gëgalë (B), gëgalaw (S)"; of: »sögögalë (B), sëgëgalaw (S)”, voor
het zelfstandig naamwoord als: »galë (B), [galaw (S)] groemah’’, de huizen; wordt
dan daarbij het naamwoord verdubbeld dus: »gëgalë (B) [gëgalaw (S)] groemah”.

dan beteekent dat »de onderscheidene huizen”.
| Voor zoover schrijver dezes bekend wordt alleen wat de bijwoorden betreft het
vragend bijwoord van plaats »manèë (B), manaw (S)’”’ herhaald, om eene onbepaalde
plaats aan te duiden als: »di manë manë (B), di manaw manaw (S)”’, wáár ook,
_ overal; »kémanë manë (B), kémanaw manaw (S)”’, waarheen ook.
Van de herhaling van sommige bijwoordelijke uitdrukkingen, welke met het
ë”’ zijn samengesteld gaven wij boven reeds een paar voorbeelden.

Dat sommige woorden alleen door de verdubbeling de beteekenis van bijwoorden
krijgen of althans als zoodanig worden gebruikt leeren ons »moelë moelë (B), moelaw
moelaw (S)”’, van »moelë (B), moelaw (S)’, aanvankelijk; »kirë kirë (B), kiraw kiraw
(S), naar gissing, ongeveer, van »kirë (B), kiraw (S)”; bëgënti gënti (of: bösimbang
simbang), bij afwisseling, beurtelings; van »bëgënti’” en »bösimbang’’.

Wordt een bijvoegelijk naamwoord, een bijwoord van hoedanigheid of eene
bijwoordelijke uitdrukking door voorvoeging van »së’” van bijvoegelijke naamwoorden
gevormd verdubbeld dan geeft die verdubbeling een hoogeren trap aan van de door
bijvoegelijk naamwoord of bijwoord aangeduide hoedanigheid bijv. :

»bösaq bësaq”’; zeer groot, te groot;

»'ilog “ilog (B), ’ilo’äq ’ilo’äq (S)”’, zeer mooi;

/

216 GRAMATICA.

»sësoenggoh soenggohnjë (B), [sésoenggo’áh soenggo’äh’ö (S)], zeer zekerlijk.

Hetzelfde wordt ook uitgedrukt door voor of achter het bijvoegelijk naamwoord
of bijwoord een van de woorden »sangat’”’, »tölaloe”, »tëlëbih (B), tölébt’äh (S)” te
plaatsen, dan wel door reduplicatie (waarover later); bijv.:

»sangat sakst’” (ook: sakit sangat), zeer ziek, erg ziek zijn;

stëlaloe ringkih (B, [ringks’äh (S)], zeer schoon, zeer fraai;

»rëringkih (B) rëringkt’äh (S), buitengewoon schoon, zeer fraai; van ringkth (B),
ringkt’äh (S);

»gégantjang’”’, schielijk, zeer vlug; van »gantjang”’.

Hierbij zij aangeteekend dat tot aanduiding van de excessief ook gebruikt worden
de woorden »linsap (B), linsot (S)” en »'igë (B) ’igaw (S)”.

Evenals in het Maleisch wordt die hooge trap niet aangeduid, wanneer een
bijvoegelijk naamwoord bij een zelfstandig naamwoord wordt gevoegd als »attribuut
aan een voorwerp toegekend”, bijv. »pakaj’än ’iloq “ilog (B), ['ilo’äq ’ilo’äq (S)}”; niet:
„zeer mooie kleêren”’; maar: vallerlei of onderscheidene fraaie kleêren”’.

Voorbeelden, dat bij de verdubbeling van het woord de klinkers, somtijds ook de
medeklinkers, kunnen veranderen geven ons de woorden:

»”’iroe ’ara’”; allerlei tumult;

»tali tëmali”’; allerlei touwwerk ;

»tjëgraj mègraj”; in allerlei richtingen verspreid.

Reduplicatte komt voor doch zelden. Somtijds heeft men in het dialect redu-
plicatie, waar in het Maleisch het grondwoord verdubbeld wordt, bijv. »tëti(j)"äp’’, elk,
ieder; [zelden of nooit »ti(j)'äp ti(j)äp}”; »lölanget”” verhemelte; en niet »langit langit”’.

In het algemeen drukt een door reduplicatie gevormd naan:woord uit »overeen-
komst of gelijken aard met het door het grondwoord aangeduide voorwerp” bijv.
»djëdjoe(w)'it, kwikstaart; van »djoe(w)'it’, op en neer wippen.

Bij de meeste dier woorden als »djëdjëlënteq (B), djëdjëlëntw’äq (S), djëdjëloe(w)’iq
(B), djëdjëloe(w)'s áq (S) enz. is het grondwoord echter niet meer bekend.

Reduplicatie van het voorvoegsel »së” wordt ook in het Midden Maleisch
aangetroffen, bijv:

»sösagri’’, elke dag, dagelijks:

»söso’grang”’, ieder mensch, iedereen.

Samengestelde woorden en uitdrukkingen.

Voorbeelden van samengestelde woorden, welke bijna uitsluitend gevormd zijn
uit twee woorden van verschillende beteekenis en van samengestelde uitdrukkingen
geven ons de volgende woorden als:

smatë (B) [mataw (S)] ‘agri’, zon; van: »maté (B), mataw (S)’, oog en
»’agri’, dag;

»doekë tjité (B), doekaw tjitaw (S)”, droefheid, smart; van »doekë (B), doekaw _
(Sj en tjitë (B), tjitlaw (S);

ed
Ì
di
j

T-MTEERT Cm

mt ip

GRAMATICA. 217

»(é)’mbaq manë (B), (&)'mbaq manaw (S)”, hoe, op welke wijze; van »(é)'mbaq”
»manè (B), manaw (S)”;

»(ë)'mbaq ini”, aldus op deze wijze; van »(ë)’mbaq” en »’ini”;

»(&)’mbaq ’itoe”, alzoo, op die wijze; van »(é)'mbaq en »’itoe”;

»’anaq ’angkan”, pleegkind; van »anaq’”’ en »’angkan”’;

»bapaq ’angkan’”’, pleegvader; van »bapaq” en »’'angkan”;

»tangan kidaw”, linkerhand; van s»tangan” en »kidaw”';

»tangan kanan”, rechterhand; van »tangan’” en »kanan”’;

»lëlapaq këting”, voetzool; van »tëlapaq” en »këting”;

sbadah tidog (B), [tido’áq (S)}’, slaapplaats; van »bada(h)” en »tidog (B),
tido’áq (S)”;

__»bada(h) grëgradoe”, rustplaats; van »bada(h)” en »gregradoe”’;

»djoegroe toelis’’, schrijver; van »djoegroe’”” en »toelis””,

»matö ’ajiq (B), mataw ’ajt’äq (S)”’, bron; van »maté (B) mataw (S)
(B), ’ajs'äq (S)”;

»(&)’ndoq bapaq (B), (&)’ndo’áq bapaq (S)’’, vader en moeder, ouders; van »ëndoq
(B), (&)’ndo’äq (S)” en »bapaq”’;

»toekang kajoe”’, timmerman; van »toekang” en »kajoe”’;

»baj tangan, duim; van r»baj” en »tangan”’;

»haj këting”’, groote teen; van »baj’ en »köting”’;

»’ajig maté (B), ’ajt’äq mataw (S), tranen; van »’ajiq (B), 'ajt’äq (S)” en »matë
(B), mataw (S)”;

sdjëmë toe(w)'ë toe(w)'ë (B), djëmaw toe(w)'aw toe(w)'aw (S), de oudsten; van
sdjëme (B), djëmaw (S)” en »toe(w)'ë (B), toe(w)'äw (S)”;

__»bëkatë ’itoe (B), bëkataw ’itoe (S)”, die woorden spreken;

„nigë ’agri (B), noedjoh ‘agri (B), mëratos ’agri (B) [nigaw ’agri, noedjo’äh ’agri,
mèratos ‘agri (S)}”’, den derden, zevenden en honderdsten dag (na iemands dood)
vieren, respectievelijk van »katë (B), kataw (S)”, »’itoe’”’, »tigë (B), tigaw (S)”,
»toedjoh (B), toedjo’áh (S)”, »ratos” en »’agri”’.

Krijgen samengestelde uitdrukkingen, waarin tusschen de twee woordon een zeker
nauw verband staat, het bezittelijk voornaamwoord achter zich, dan wordt dit achter
het laatste woord gevoegd bijv:

»baj tangannjéë (B), baj tangan’ò (S)’, zijn duim;

»’anaq ‘angkannjë (B), ‘anaq ‘angkannjaw (S)”, zijn pleegkind;
»’ajig matënjë (B), ['aj'áq matawnjaw (S)}”, zijne tranen;
»(ë)'ndoq bapaqnjë (B), (é)’ndo’áq bapaqnjaw (S)”, zijne ouders.

’;

en »’ajig

Telwoorden.

Getalmerken worden niet gebezigd; geteld wordt volgens het tientallig stelsels
De telwoorden kunnen worden onderscheiden in:
a. hoofd- of geheele getallen ;

218

sas es

GRAMATICA,

„ breuken;

rangschikkende telwoorden ;

. verzamelende telwoorden ;

. vermenigvuldigende telwoorden.

De namen der hoofdgetallen zijn:

DS DO al B TH Ol IS

21, 22, 25
21, 22, 23

50
51, 52, 55
40

41, 42 enz.

100
200
1000
2000
10000
1899

Besëmahsch.

së;
doe(w)ë;
tigë;
(E)mpat;
liméë;
(ë)nam; nam; ném;
toedjoh ;
dëlapan ;
sëmbilan
sëpoeloh ;
söbëlas ;
doe{w)ë bëlas;
tigë bélas; enz.
doe(w)ë poeloh
sö, doe(w)ë, tigë enz.
sëlikor, doe(w)ë likor, tigë likor
enz.
tigë poeloh

sö, doe(w)ë, tigë enz.

(é)’mpat poeloh

së, doe(w)ë enz.

sëratos;

doe(w)ë

sériboe;

doe(w)ë

sëlaksé;

sëriboe dëlapan ratos sëmbilan
poeloh sëmbilan.

ratos ;

riboe;

(B), soe(w)'idak (S)”.

Sëérawajsch.

saw (zelden: së).
doe(w)’aw.
tigaw.
(é)mpat.
limaw.
(é)nam; nam; nèm.
toedjo’áh.
dëlapan.
sëmbilan.
sëpoelo’áh; (en niet sawpoelo’äh).
söbëlas; (en niet sawbélas).
doe(w)'äw bëlas.
tigaw bëlas; enz.
doe(w)’aw poelo’äh
saw, doe(w)’äw, tigaw; enz,
sëlikor, doe(w)’áw likor, tigaw likor;
enz.
tigaw poelo’áh

saw, doe(w)’'aw, tigaw, enz.

(&)’mpat poelo’áh

saw, doe(w)aw enz.

sëratos.

doe(w)’äw ratos.

sëriboe.

doe(w)’äw riboe,

sëlaksaw.

sëriboe dëlapan ratos sëmbilan poe-
lo’áh sëmbilan.

Voor »25” zegt men gewoonlijk »sëlawi (B), sëlaws’äh (S)”’, voor #60” »sëwidak

GRAMATICA. 219

Sëpoeloh (B), sépoelo’äh (S), is samengesteld uit »së’’, een geheel en »poeloh (B),
poelo’áh (S)”, tiental

Hulptelwoorden overeenkomende met onze woorden »stuks’’, »man’’ enz. komen
in het Midden Maleisch ook voor. Om ons tot de voornaamste te bepalen:

voor groote voorwerpen van onbepaalde afmeting bezigt men het woord:
»boe(w)'äh”; als »sëboe(w)'äh groemah”’, een huis;

voor dieren gebruikt men o.m. het woord »'’ikoqg (B), ’iko’äq (S)”; als: doe(w)’ë
'ikog koedé (B), doe(w)’äw ’iko’äq koedaw (S), twee paarden;

voor boomen, wegen, stroocigaretten enz. bezigt men het woord »batang” als:
sèbatang djalan, een weg; tigë (B) [tigaw (S)], batang roekoqg (B) [roeko’áq (S)],

drie strootjes ;

voor gebogen voorwerpen als: ringen, armbanden enz, gebruikt men het woord
»bêntog (B), bènto’äq (S)”’; tigë bëntoq (B) [tiga bènto'áq (S)] gëlang, drie
armbanden;

voor lange platte en scherpe voorwerpen bezigt men het woord »bilah’; als:
doe(w)ë (B), [doe(w)'áäw (S)] bilah kögris, twee krissen;

voor tuinen, rijstvelden enz. gebruikt men het woord »bidang”; bijv. (&)’mpat
bidang talang, vier talang’s; sëbidang ‘oemë (B) J'oemaw (S)] dagrat, één ladang.

Verder telt men vischnetten bij »rawan’’, planken bij »këping’”, planten bij
»groempon”’ enz. enz.

De tel- en de hulptelwoorden kunnen zoowel vóór als achter het zelfstandig
naamwoord worden geplaatst; men zegt dus zoowel groemah tigë (B) [tigaw (S)]
boe(w)’áh als tigé (B) [tigaw (S)] boe(w)äh groemah.

Breuken komen zelden voor. Voor »één half” gebruikt men »sëtëngah” [of
(é)'mbèëlahan); bijv. sëténgah ‘agri (sëtëng’agri) een halve dag; voor een derde
»sépértigë (B), sëpèrtigaw (S).

De overige breuken worden gevormd door de woorden »di bagi” voor den noemer
en het woord »bagi” achter den teller te plaatsen dus:

3/,; di bagi ()'mpat, tigë (B) [tigaw (S)] bagi.

De rangschikkende telwoorden vormt men door vóór het hoofdgetal het voor-
voegsel »kë” te plaatsen, als: kësë (B) kësaw (S) [of përtamë (B) përtamaw (S)]; de
tweede; kësëpoeloh (B), kësëpoelo’äh (S); de tiende; kësëratos; de honderste; enz. of:
met het woord »një (B), njaw (S)” një këdoe(w)ë (B), njaw këdoe(w)'äw (S); de
tweede; një kësëpoeloh (B), njaw kësépoelo’äh (S); de tiende enz.

De verzamelende telwoorden als: valle twee, alle drie” enz. worden op dezelfde
wijze gevormd als de rangschikkende telwoorden, terwijl die als: twee aan twee”,
»drie aan drie’ enz. worden uitgedrukt door verdubbeling van de van de hoofdgetallen
gevormde toestandswoorden als: |

bédoe(w)'é doe(w)'ë (B), bëdoe(w)'aw doe(w)äw (S); bötigë tigë (B), bëtigaw
tigaw (S).

De vermenigvuldigende telwoorden worden uitgedrukt door bij het hoofdgetal
het woord »kali”’, »lapis” of »gandë (B), gandaw (S)” te voegen, als:

220 GRAMATICA.

sëkali; één maal;

doe(w)ë (B) [doe(w)'áw (S)] kali; twee maal;

(é)’mpat lapis; vier dubbel;

tigë gandë (B), tigaw gandaw (S); drie maal zoo veel.

Voor »optellen en vermenigvuldigen’ gebruikt men het woord »tambah’”, voor
aftrekken” »koegrang’” en voor »deelen”’ »bagi’”. 7

Voornaamwoorden.
Ed

De voornaamwoorden zijn:

a. persoonlijke;

b. bezittelijke ;

c. wederkeerige ;

d. aanwijzende;

e. betrekkelijke ;

f- vragende.

Als persoonlijke voornaamwoorden worden gebruikt:

1e. voor den eersten persoon enkelvoud:

s’akoe”; »sajë (B), sajaw (S)”; »’awag”’; en voor het meervoud »kitë (B),
kitaw (S)” en »kami”.

Alhoewel »’akoe” oorspronkelijk slechts gebezigd werd door meerderen tegen
hunne minderen, worden thans in de spreektaal »akoe’ en »sajë (B), sajaw (S)”,
reeds door elkander gebruikt.

’Awaq”” komt alleen in de spreektaal voor en behoort het gebruik daarvan niet
tot den »bon ton”.

Het verschil tusschen »kami’”’ en »kitë (B), kitaw (S)” bestaat hierin, dat de
aangesproken persoon bij »kami’”’ niet-, en bij »kitë (B), kitaw (S)” ingesloten is.

2°. voor den tweeden persoon enkel en meervoud:

»kaba”, »kaban”, »koeti’’, »dëngan”’ en »kabsh (B)”;

minder in gebruik zijn stoe(w)’án digri”” en »(&)’ndikë (B), (é)ndikaw (S)”.

3e, voor den derden persoon:

„dij)ë (B), di(iäw (S).

De onbepaalde voornaamwoorden shet” en ser” bestaan niet; ze zijn in het
zegwoord begrepen.

Het onbepaald voornaamwoord »men” wordt uitgedrukt door »’ograng”’ of »djëmë
(B), djémaw (S)”. |

Voor »iemand”’, »de een of ander”, vieder of iedereen’ zegt men respectievelijk :
»sograng’’, en »barang sograng”’, spreekt men van zaken dan gebruikt men
»tëti(j)'äp”’, elk.

Omtrent de aanspraakswoorden wordt verwezen naar de woordenlijst o. m. sub
» loetogran”’.

GRAMATICA. Dt

De bezittelijke voornaamwoorden, die aan het zelfstandig naamwoord, waarbij zij
behooren worden vastgehecht, zijn:

voor den 1e" persoon enkel- en meervoud, respectievelijk »koe’’, »kami” en »kitë
(B), kitaw (S)”;

voor den 2en persoon: »moe’”’, »kaba’’, »koeti’””, »kaban’”’, »déngan”’;

voor den er persoon: »një (B), njaw (S) of ó (S)”.

Eene andere manier om het bezittelijk voornaamwoord uit te drukken is door
plaatsing van het persoonlijk voornaamwoord van den ten en 2en persoon als bepaling
of bezitter achter het voorwerp der bezitting bijv. »’anaq kitë (B) [kitaw (S)]”, ons
kind; ekoedëé (B) [koedaw (S)] toe(w)'än”, het paard van mijnheer.

Bij samengestelde zelfstandige naamwoorden komen zij achter het laatste woord,
uitgenomen wanneer het laatste woord der samenstelling bestaat uit »laki laki
(lëlaki)”” of »lanang’”; »bëtinë (B), bëtinaw (S)”, of »baj”; dus »’anaq tigri koe”
maar »’anag koe bëtiné (B) [bètinaw (S)}’ enz.

De zelfstandige bezittelijke voornaamwoorden »de of het mijne”, »de of het uwe”,
»zijne”, »hunne”’, »hare”” worden evenals in het Maleisch omschreven door het
bezittelijk voornaamwoord of een persoonlijk voornaamwoord als bepaling te verbinden
met het woord »(&)’mpoenjë (B), (&)mpoenjaw”’ of »(&)mpoe’ô (S)”, dan wel »toe(w)-
'ánnjë (B), toe(w)’ánnjaw (S)”, of »toelw)’án’ò (S)”, bijv:

stjintjin ’ini ’akoe, (&)mpoenjë (B), [(&)mpoe’ò (S)]”; deze ring is de mijne.

In den zin van bloedverwanten drukt men »de mijnen”, »de uwen” enz. uit
door bij het bezittelijk voornaamwoord »ka’om” of stoembang gëlëmbang” te
plaatsen, bijv. : |

sdi(i)’é (B), [di(j)"aw (S)] bëdjalan ngan galë (B), [galaw (S) toembang gëlëmbang
[of (ka'om)një (B), (ka’om)njaw (S)}”; hij vertrok met al de zijnen.

Het wederkeerig voornaamwoord »zich” bestaat niet en wordt vervangen door de
uitdrukking »digrinjë (B), digrinjaw of digri’ò (S)” dan wel »sëndigrinjë (B), sën-
digrinjaw of sëndigri’ò (S)”.

Het woord »söndigri” wordt verder gebruikt:

a. in de beteekenis van ons »zelf” als: »’akoe sëndigri”, ik zelf;

»kaba sëndigri’’, gij zelf;

»di(j)ë (B) [di(j)"áw (S)] söndigri”’, hij zelf;

b. voor valleen” bijv: di(j)ë (B) [di(j)"áw (S)] bëdjalan sëndigri (ook : »sograng”);

hij gaat alleen op weg;

c. voor »eigen’”” bijv.: »ngan tangannjë (B) [tangan’ò (S)] sëndigri”, met zijn
eigen hand. |
‚Hierbij zij aangeteekend dat bij de uitdrukkingen »door u zelven”, »van u
zelven” enz. in plaats van het woord »sëndigri” het woord »digri” wordt
gebruikt, gevolgd door het bezittelijk of een persoonlijk voornaamwoord bijv. »di
digri kaba” enz.

De aanwijzende voornaamwoorden zijn:

»’ini’’, deze, dit; »’itoe”, die, dat; welke geplaatst worden achter het woord of

222 GRAMATICA.

den zin, dien zij moeten bepalen, bijv. »’ograng ‘ini’, deze mensch; »’agri ’ini”’,
deze dag; »goenong ’itoe””, die berg, gindsche berg; »groemah ’itoe, dat huis.

Evenals in het Maleisch bedient men zich in het Midden Maleisch van het
persoonlijk voornaamwoord, wanneer in onze taal met »deze”’ of »die”, als zelfstandig
naamwoord gebruikt, op menschen gedoeld wordt bijv.: »radjë (B) [radjaw ($)] "itoe
bögranaq sograng lanang (lélaki) mangkë (B) [mangkaw (S)] di(j)ë (B) [di(j)’áw (S)]
njimbangi bapaqnjë (B) [bapaq’ô (S)]”; de vorst had een’ zoon, en deze volgde zijn
vader in diens waardigheid op.

Achter persoonlijke voornaamwoorden en de voegwoorden »sëbab” en »kër(ë)në
(B) këér(ë)naw (S)” geplaatst, dienen de aanwijzende voornaamwoorden om de aandacht
daarop te vestigen bijv. »’akoe ’ini’”’; ik (met nadruk); »kër(ë)né B, [kér(ë)naw (S)
’itoe; daarom (met nadruk).

Reeds boven deelden wij mede, dat »’itoe” tot vervanging van ons bepalend
lidwoord wordt gebruikt.

De Maleische uitdrukkingen vija ini”, »ija itoe”” worden in het Midden Maleisch
weergegeven door »njëlah (B) [njawlah (S)] ’ini”, »njëlah (B) [mjawlah (S)]
’itoe”’.

Het betrekkelijk voornaamwoord is »një (B) njaw (S), welke, hetwelk, die, dat,
degene, hetgeen, bijv:

vradjë një toe(w)'ë (B), radjaw njaw toe(w)'äw (S)”; een vorst die bejaard is;

»groemah një ’ilog (B), [njaw ’ilo’áq (S)}’; een huis, dat mooi is.

Tot de betrekkelijke voornaamwoorden moeten ook worden gerekend de uitdruk-
kingen »barang sapé (B), barang sapaw (S)”, al wie, ieder die; »një manë (B),
di(j)’äw manaw (S)”, al wat; bijv:

sbarang sapé (B), [sapaw (S)] datang, (&)’nggi një (B) [njaw (S)}”, alwie tot
hem komt; (ieder die tot hem komt);

»një manë (B) [di(j)’áw manaw (S)] pésan (B) [manat (S)] bapaq di kalë (B)
[pagr’ini (S)] ’itoelah koe digrika(n) (B) [kérdjawka(n) (S)]’; alwat (of wat ook) het
bevel van wijlen mijn vader is, dat doe ik (dat bevel volg ik op).

Evenals in het Maleisch wordt wanneer de samenstelling van den volzin dit
toelaat »van wien”, »waarvan”’, »waarin” enz. in de spreektaal vaak ontbonden in
»van hem”, »daarvan’”’ en »daarin” enz, bijv. ‘akoe toemban këdalam lobang “itoe,
di dalam lobang itoe ’adë (B) ['adaw (S)] sikoq (B) [siko’äq (S)] 'oelagr; ik viel in
eene kuil, waarin eene slang was. |

De vragende voornaamwoorden zijn twee in getal nl.:

»’apé (toe’apëé) (B), ’apaw (toe(w)’apaw) (S)”’, welk, wat; en »sapë (B), sapaw (S)”,
wie, welke, bijv:

»’apé (B) [apaw (S)] [toe’apë (B), toelw)'apaw (S)] kéndaqmoe”; wat is uw
verlangen ?

»’apë sëbabnjë (B) ['apaw sëbab'ô (S)]’; wat is daarvan de oorzaak?

»sapé djömë (B) [ [sapaw djëmaw (S)] ’itoe”; wie is die man?

»sapé damë djëmë (B) [sapaw damaw djëmaw (S)] ’itoe”; hoe heet die man?

GRAMATICA. 225

stoe’apé katénjë (B) [toelw)'apaw kataw’ò (S)]”; wat zeide hij;

»sapönjë di kinaqnjë (B) [sapawnjaw di kinaq'ô (S)}”; wie is het, die door hem
gezien werd?

»’apé (B) ['apaw (S)] kaba lah nginaq di(j)ë (B) [di(j)'áw (S)]”; hebt gij
hem gezien.

Bijwoorden en de uitdrukking van den tijd bij de zegwoorden.

SI.

Het bijwoord van bevestiging is: »’a’oe”; ja, jawel, bijv. s’a’oe toe(w)'än” ; ja
mijnheer. Gewoonlijk treedt in de plaats van »’a’oe’” het hoofdwoord van de vraag,
terwijl verder om toestemming of bevestiging uit te drukken vaak gebruik gemaakt
wordt van het persoonlijk voornaamwoord van den 1en persoon enkelvoud »sajë (B),
sajaw (S)”.

Als bijwoord van ontkerning heeft men »(&)’ndiq(dé) (B), (&)'ndi’aq of (é)’ndidaw
(Sj”, neen, niet; en »boekan”, geenszins, niet. De Maleische samengestelde uit-
drukking »tidapat (of tadapat) tijada’”, het kan niet, he, kan niet anders dan, het
moet; wordt in het Midden Maleisch weergegeven door: »(ë)’ndiq tahoe (é)’ndiqdë (B)
((&)nds’äq ta'oe (é)’ndiäq (S)).

Het vragend bijwoord van hoeveelheid of hoegrootheid is »bëgrapë (B). bëgrapaw
(S)”; hoe, hoeveel, hoe weinig, hoe groot bijv:

sbögrapë lamënjë (B), bëgrapaw lamaw’ô (S)”, hoe lang duurt het? »bägrapë
‘oemornjë (B), bëgrapaw ’oemornjaw (S)”, hoe oud is hij? bögrapë (B) [bëgrapaw (S)]
tinggi ’itoe”; hoe hoog is het.

Het aanwijzend bijwoord van hoeveelheid of hoegrootheid is »sëki(j)’än’, zoo,
(zooveel, zoo weinig enz); bijv. »sëki(j)än lamë (B) [lamaw (S)}”, zoo lang (van
tijd); [in het (S) ook: »sëmbaq ’itoe lamaw, (lah) soe(w)'andang ’andang lamaw’ò}”.

Het vragend bijwoord van hoedanigheid is »(&)’mbaq manë (B), (&)’mbaq manaw
(S)”, hoe, hoedanig, op welke wijze; bijv.: (&)’mbaq manë (B) [manaw (S)] di
makannjë (B) [njaw (S)] ’itoe, hoe heeft hij dat gegeten?

De aanwijzende bijwoorden van hoedanigheid zijn: «(&)’mbaq ’ini’”’, aldus, op deze
wijze; »(ë)’mbaq “itoe”’, alzoo, op die wijze; »damiki(j)’än”, zoo, aldus, alzoo, zoodang,
dusdanig, zoodoende (wordt echter zelden gebruikt); »sadjë (B), sadjaw (S)”’, slechts,
alleen, maar; »poelë (B), poelaw (S)”, wederom, opnieuw; »djoegë (B), djoegaw (S)”,
ook zelfs.

De bijvoegelijke naamwoorden worden onveranderd als bijwoorden van hoedanigheid
gebezigd bijv. »tërbang tinggi’’, hoog vliegen.

Het vragend bijwoord van plaats is »manë (B), manaw (S)”, waar?

De aanwijzende bijwoorden van plaats zijn: »sini’”’, hier; »sitoe’” daar; »sanè
(B), sanaw (S)”, ginds; ze worden meestal voorafgegaan door het voorzetsel »di”
dus: »di sini”, »di sitoe”, »di sanë (B) [sanaw (S)]”, di manë (B) [manaw (Sj.

De uitdrukkingen »van waar’, »van hier”, »van daar”’, »van ginds”, » waarheen”,
shier heen”; »daar heen”, »ginder heen’, »derwaarts’” worden weergegeven door:

224 GRAMATICA.

»djaqg di [ook: (&)’ndi (B)]: mané (B) [manaw (S)]; sini; sitoe; sané (B) [sanaw (S);
en kë: manë (B) [manaw (S); sini; sitoe; sanë (B) [sanaw (S)).

Het pede AE van tijd is »këbilë (B) [këbilaw (S)], wanneer.

Betrekkelijke woorden van tijd zijn: »këbilë (B) [këbilaw (S)], als, wanneer;
»tekalë (B), tëkalaw (S)”, toen, tijdens, ten tijde dat; »dami”, toen, als; »’amon”,
mits, bijaldien.

De aanwijzende bijwoorden van tijd zijn: »kini”, nu, thans; »sëkëtikë (B), »sëkë-
tikaw (S), op dit oogenblik, in dezen zelfden tijd; vlagi”’ (ook: s’agi’” en »gi”’ (S)],
juist, nog, nog steeds, nog langer; »’oedë (B), ‘oedaw (S) [ook: soedaw (S)] en
»’oedim”, reeds, gedaan, afgeloopen, gewoonlijk, (dikwijls versterkt met »lah’’): »satë
(B), sataw (S)” [ook: »sörtë (B), sërtaw (S)’], tevens, tegelijk, zoodra.

Tot aanduiding van den toekomenden tijd der zegwoorden worden gebruikt:
»(É)'ndaq”’, ema’oe”’, willen; »nanti”, wachten; »ka(n)”, te om, te, tot; en »batan”
(het Jav. bakal). fi

Tot de aanwijzende bijwoorden van tijd kunnen voorts de volgende uitdrukkingen
worden gerekend:

»doeloe”; eer, vroeger ;

»sagr’ini”’; heden, dezen dag;

»këmagri”’; gisteren;

»’isog (B) ['iso’áq (S)] 'agri” (of: »pagi ’agri”) ’s morgens;

»pëtang ‘agri’; ’s avonds;

stëkalë (B) [tëkalaw (S)] ’1toe”, te dien tijde, toen.

Over de bijwoorden en bijwoordelijke uitdrukkingen, welke met het voorvoegsel »së’”

idd

en door verdubbeling zijn gevormd, raadplege men het ter zake aangeteekende sub »së” enz.
Voorzetsels.

In het Midden Maleisch komen de navolgende voorzetsels voor:

te, het plaatsbepalend voorzetsel »di’’, dat vertaald kan worden door vin, te, op
of aan”, als: »di groemah’’, in huis, te huis; »di la’ol’”’, op zee; »bintang di langit”,
de sterren aan het uitspansel; »di sëbëlah kanan’’, aan de rechterzijde.

Verbonden met de bijwoorden van plaats drukt het uit shet”, »in” of »op”',
die plaats zijn bijv.:

„di loe(w)’ägr”’, buiten;

»di dalam’’, binnen ;

„di ’atas’”, op, boven op;

»di bawah’’, beneden, aan den voet van.

Aangeteekend zij dat wáár in het Maleisch »tot aanduiding van een plaatselijke
betrekking om de plaats te beteekenen, »waarop’’ of » waaraan” iets is of voorvalt”
het voorzetsel »padë (B), padaw (S)” wordt gebruikt, in het Midden Maleisch het
voorzetsel »di” wordt gebezigd, bijv. tëkalë di(j)ë (B), [tékalaw di(j)’áw (S)] sampaj
di padangan ’itoe, toen hij op de vlakte kwam.

GRAMATICA. 225

ge. padë (B), padaw (S), beteekenende »aan’’, »voor’”’, »jegens”’, »tot”, »bij”,
paar” bijv.: »padë (B) [padaw (S)] badannjë (B) [badan’ò (S]”, aan zijn lichaam;
padë (B) [padaw (S)] pikigrankoe”, naar mijn gedachte enz.

In tijdsbepalingen wordt »padë (B), padaw (S)”, ook gebruikt in de beteekenis
van »in” als: »padé (B) [padaw (S)] malam ’itoe””, in dien nacht;

___5e, het voorzetsel »(&)’nggi”’ (ook »di”’; vgl. ad 1e), dat de beteekenis heeft van
„aan, voor, jegens, tot, bij’ en meer in gebruik is als »padë (B), padaw (S)” bijv:
»pakaj'än një ’ilog di(j)ë (B) [njaw ’ilo'äq dijäw (S)], ngëndjogka(n) (B) [ngën-
djo’éqka(n) (S], (EYnggi 'akoe [di ’akoe}”, de fraaie kleeren gaf hij mij;

4°, het voorzetsel »kë”’, naar; eene richting naar iets te kennen gevende bijv:
»këtëmpat ’itoe””, naar die plaats;

_ sdijë (B) [di(j’áw (S)] pégi ké Mannaq”; hij ging near Manna.

Ook wordt »kë” gevoegd voor bijwoorden van plaats bijv.:

»kë’'atas (katas), [koe(w)’atas (S)]””, naar boven;

»këbawah”’, naar beneden;

»këdalam”, naar binnen;

»këloe(w)'ägr””, naar buiten.

Hoewel zelden bezigt men »kë’” mede voor plaatsbenamingen achter het woord
»sampaj bijv. »kébilë (B), [kébilaw (S)] kaba sampaj kësitoe, wanneer kwaamt ge
daar aan?

smangkë (B) [mangkaw ($)] sampajlah djëmë këdne(w)ë (B) [djëmaw këdoe(w)'äw
(S)] ’itoe këdoeson Boengin tambon”; en zij beiden kwamen aan (of in) de doeson
Boengin tambon;
| be. het voorvoegsel skëöpadëé (B), képadaw (S)’ overeenkomende met het Maleische
_»kapada,” dat echter zelden gebruikt wordt doch vervangen door »(ë)’nggi”” (ook »di’”)
of »kë”, wanneer »kapada” gebezigd wordt respectievelijk tot aanduiding van eene
plaatselijke betrekking om eene richting of beweging naar of tot eenen persoon dan
wel naar eene plaats te beteekenen ;

6°, het voorzetsel »djaq” of »djaq di”, [ook: (é)’ndi (B)], dat de beteekenis heeft
van »van. van uit, van af” bijv:

»di(j)ë (B) [di(jaw (S)] toegron djaq di groemahnjë (B) [groemah’ô (S)}’, hij
daalde af van zijn huis;

dijé (B) [dij’äw (S)] datang djaq di doeson Toengkal”; hij kwam van
Toengkal ;

»djag di bawah”; van beneden;

»djag di loe(w)’ägr”; van buiten.

De voorzetsels »uit’’, »wegens”, »van wege” (in het Maleisch door ‚dari”
weergegeven), worden in het Midden Maleisch uitgedrukt door »sëbab lih (B) [sëbab
Wäh (S)”] bijv.: sëbab Leh (B) [b’äh (S)] pënakot një (B) [njaw (S)] (dari takoetnja
(Mal.)] wegens zijne vrees.

De Maleische uitdrukkingen »deri pada koe”, van mij; »deri pada moe”, van u;
__»deri padanja’”, van hem, haar enz. heeten in het Midden Maleisch: djaq di koe [of

VERH, BAT, GEN, LIL, 15

226 GRAMATICA..

djaq di ’akoe]; (é)’ndi koe of [(&'ndi ’akoe]; (énggi ’akoe of [(&)'nggi koe}; djaq di
[((E)'ndi; (é)'nggi]; kaban [koeti; enz}; djaq di [(&)’ndi; (&)’nggi] njé (B) [njaw (S)).

7e, het voorzetsel »ningkah (ook: »ningkan’) gebezigd in vergelijkingen om ons
»dan” achter den vergelijkenden trap uit te drukken bijv:

skoedé (B) [koedaw ($)] 'itoe bésaq ningkah koedë (B) [koedaw (S)] ’ini’”; dat
paard is grooter dan dit paard;

8e, het oorzaak aanwijzend voorzetsel slih (B), Wäh (S)” (ook: »di”) — het
dient ook zooals reeds gezegd is tot aanwijzing van het subject bij een passief
werkwoord —; bijv.:

»di(j)ë (B) [dij)’äw (S)] mati kh bisé (B) [W’áh bisaw (S)] ’oelagr”; hij stierf
door het vergif van eene slang;

»basah lih (B) [W'äh (S)] (of: »di’”) 'oedjan”; nat worden door den regen;

»galë (B) [galaw (S)] batang kajoe ’itoe di makan lih (B) [lWáh (S)] pédang”;
die boomen werden door het zwaard doorsneden.

Lih (B), [Wäh (S)] heeft ook de beteekenis van »uit, wegens, van wege” bijv.
sangkan di(j)ë (B) [di(j)’äw (S)] (é)'ndiq (B) [(E)'ndr’äq (S)) bêrani pégi di sitoe lih
(B) [Wáh (S)| pënakot”; de reden, dat hij niet daarheen durft te gaan is van wege
zijne vrees; rie

ge, het voorzetsel »ngan’’ (zelden »dëngan””), dat de beteekenis heeft:

a. van ons »met” bijv. »këgrbaj “itoe ngan ’anaq një (B) ['ô (S)}”; die vrouw —
met hare kinderen; »ngan” is dan vaak verbonden met »sërtë (B), sërtaw (S)” [of:
»satë (B) sataw (S)]” of: »bësamë samë (B), bësamaw samaw (S)” [ook »sësamë
samë (B) sësamaw samaw (S)] bijv.: »’akoe sörtë (B) [sërtaw (S)]” [of »bésamë samé
(B) [bésamaw bésamaw (S)] ngan galë (B) [galaw (S)| kantin koe”; mijn persoon en
al mijn makkers;

b. van »met” of »voor” in den zin van »door middel van”, »met behulp van”
bijv. »di tëbosnjë (B) [njaw (S)] ngan sëbëéntog (B) [sëbënto'äq (S)] tjintjin”; vrij-
gekocht voor een ring;

sgroesë (B) [groesaw (S)] ’iloe di tikam ngan koedjornjë (B) [koedjornjaw (S)}”,
dat hert is gestoken met zijne lans;

c. van »naar” of »in” als: »ngan sëpatotnjë (B) [sëpatotnjaw (S)]”, naar behooren ;

»ngan sëbënagrnjë (B) [ngan sëbënagr'ô (S)}”, in waarheid;

10e het voorzetsel »kër(ë)në (B), kér(ë)naw (S)” in de beteekenis van ons »om, wegens,
ter zake van” bijv. »kër(ë)në (B) [këér(ë)naw (S)] malasnjë (B) [njaw (S)]”, om zijne luiheid;

11e, het voorzetsel »dami’’, de beteekenis hebbende van »bij” bij aanroeping van
goden bijv. »dami ‘allah ta’alë (B) [ta’alaw (S)], bij God.

Voegwoorden en modale woorden.
Tot de voegwoorden moeten worden gerekend:

1e. »ngan’”’ ons »en’”” met dit onderscheid echter, dat het voegwoord »ngan”
wordt herhaald bij de opnoeming van verschillende zaken achter elkander, doch

GRAMATICA. 997

weggelaten bij de opnoeming van twee voorwerpen, welke als het ware bij elkander
behooren (!) bijv. »(&mas, dan piraq dan koeningan’, goud, zilver en geel koper;
_»Si(j)äng malam”’, dag en nacht; »na’iq (B) [na’t’áq (S)] toegron”, dalen en stijgen;
2e, »'ataw” ons »of” waar het eene tegenstelling of een onderscheid aanduidt
tusschen twee voorwerpen of accidenten, bijv. »bësaq ’ataw këtjig (B) [këtjr’äq (S)],
groot of klein.

| Evenals »ngan” wordt het niet gebruikt bij de opnoeming van gelijksoortige
zaken, evenmin tusschen twee getallen, tenzij men daarop den nadruk wenscht te
doen vallen bijv. »(&’ndiq tahoe di(j)ë (B) [(&)’ndt’áq ta’oe di(j)’aw (S)] pégi datang
_ kër(ëné (B) [ker(ë)naw (S)] 'oedjan dëgras”; van wege den hevigen regen kon hij
niet gaan of komen;

»doe(w)ë tigë (B) [doe(w)'äw tigaw (S) ‘ograng”’, twee of drie personen;

»ataw ’ini ’ataw ’iloe”, of dit of dat;

5e, »tapi’’; hanjë (B), hanjaw (S)”; »mëla’inka(n)” beantwoorden respectievelijk
aan ons: »maar, doch (Hoogduitsch »aber”), »slechts, alleen (Hoogduitsch »nur”),
„maar, integendeel”” (Hoogduitsch »sondern’”).

Het laatste woord is eigenlijk het Transitief werkwoord »uitzonderen, buiten-
stellen”; voorbeelden:

»di(j)ë (B) [di(j)'áw (S)] (É)’ndaq datang tapi di larang kh (B) (W’äh (S)], bapaq
një (B) ['ô (S)]; hij wilde wel komen maar werd het hem verboden door zijn vader;

»doeson laman datang banjë (B) [hanjaw ($)] di(j)ë (&)’ndiq (B) [dij)’äw
(E)’nds’äq (S$)] datang”; de doesongenooten kwamen maar hij niet (behalve hij);

»(ëndiq tahoe gawaqg galë galë (&)’'rtë një ’adë didalam groemah ’itoe mëla’inka(n)
di tinggalkannjë gëgalënjë ngan groemah “itoe (B), [(&'ndt’äq ta'oe (mé) mbawaw
sögalaw (értaw njaw ’adaw di dalam groemah ’itoe mëla’inka(n) di tinggalkannjaw
_ gëgalaw’ô ngan groemah ’itoe (S)}”; hij kon de schatten, die in dat huis zijn, niet
__medenemen maar moest alles met het huis achterlaten.
Dat de tegenstelling wel eens niet door een afzonderlijk woord wordt uitgedrukt
_ leert ons het volgende voorbeeld:

»di(j)’ë (B) [di(j)’áw (S)] ma'oe naq (B), [na'’áq (S)] kêloe(w)'ägr ()'ndiq tahoe
(B) [(&)ndr’äq ta’oe (S)}’; hij wilde er uitklimmen, (maar) kon niet;

he, »mangkë (B), mangkaw (S)” dat zoowel aan het begin, als in het midden
__van een volzin gebezigd wordt om den overgang van het voorzindeel tot het nazindeel
te vormen; in het eerste geval is het meestal onvertaalbaar, een enkele keer
kan het worden weergegeven door »nu” of »en”; in het laatste geval kan het
gewoonlijk worden vertaald door sen” (2).

In de plaats van »mangkë (B), mangkaw (S)” wordt in het midden van een’
volzin vaak »njëlah (B), njawlah (S)” gebezigd, een enkele maal in het (S) ook
»manaw” ;

Eid

(*) Vgl. Klinkert's »spraakleer van het Maleisch”,
(°) Im het midden van een volzin schrijft men ook wel »mangkënjë (B), mangkawnjaw (S)”.

928 GRAMATICA.

be, »tëmbaj tëmbaj” en »bëmoelë (B), bëmoelaw (S)” aan het begin van een
verhaal bloot als aanhef;

6e. »kër(ënéë (B), kör(ë)naw (S)’ de beteekenis hebbende van »want, omdat”
bijv. »salah koe mintaq damponi kër(ënéë (B) [kér(ë)naw (S)] ’akoe (&'ndiq (B)
[(E)'nds’äqg (S)] kénal, di hal itoe”; vergeef mij mijn misslag want ik weet het niet;

7e, »sëbab”” overeenkomende en meer in gebruik dan het vorig voegwoord;

8e. »masëé (B), masaw (S)”, dat de beteekenis heeft van »hoe zou het, het mocht
wat”, een enkele keer ook van »immers niet” bijv:

„masë (B) [masaw (S)] ’itoe ka(n) tjoekop”; hoe zou dat genoeg zijn;

»masë (B) [masaw (S)] si ’anoe sadjë (B) [sadjaw (S)] ka(n) noendjog’i (B)
[noendjo’äq’i (S$)} djahatnjë (B) [dja’ât'ô (S)]; »si anoe’” zal immers niet alleen van
zijne kwade eigenschappen doen blijken;

ge, »sëpajë (B), sëpajaw (S)’, in den zin van »opdat”;

10°, »lagi’”, dat de beteekenis heeft van »ook, nog, bovendien, en zelfs, en wel”
en »lagi poelë (B) [poelaw (S)]”; bovendien, en ook;

11e, »djoegë (B), djoegaw (S)’ in de beteekenis van »slechts, alleen maar, nog,
ook of zelfs”.

Wijders worden nog de volgende uitdrukkingen als voegwoorden gebezigd:

('É)ntah..... (é)'ntah”, of... of hetzij 41% 5. of (in zinnen van twijfel);

»(é)mpoqg.... (É)’mpoq (B), [(&)mpo'äq.... (&)’mpo’äq (S)}’, hetzij... hetzij;

»’ataw .……. ’ataw”, of... of; bijv. »(&’ntah di(p)ë (B) [di(j)’äw (S)), di groemab
(E)ntah di(j’ë (B) [di(j)äw (S)] pêgi ’akoe (&'ndiq tahoe (B) (&)'nds’äq ta'oe (S)}";
of hij te huis is, of uitgegaan dat weel ik niet;

»(ë)mpoq ‘oemë dagrat (&’mpoq ‘oemé sawah (B) [(&’mpo’äq '‘oemaw dagrat
(&)’mpo’äq ‘oemaw sawah (S)}”; hetzij droge, hetzij natte rijstvelden.

Tusschenwerpsels.

De tusschenwerpsels zijn weinig in getal. Hiervan zijn de voornaamsten: »aj”’,
ach, helaas; »’adoh”’, ach; »haj’”, he; »pajoe; tila (S)” of v>marë (B) maraw (S)’,
komaan, welaan, kom.

Ten slotte wenschen wij nog de aandacht te vestigen op de volgende eigenaardige
afwijkingen, afleidingen, samenstellingen en wat dies meer zij; als:

»pérsalahan”’; van »salah”;

»bénjëönjalé (B) [bénjënjalaw (S)}” van »njalé (B) [njalaw (S)];

»’ingkoqg bëlingkog (B) ['ingko’áq bëlingko’áq (S)];

»goelang galiq;”

»goelang galing ;”

»gëroelang gëraliq ;”’

»pértandang” van »tandang”;

GRAMATICA. 229

»pémakanan” van »makan”’;

„bösësoekë’än (B), [bësésoekaw’än (S)]” van »soekë (B), [soekaw (S)]”;

»sëbëdandanan” van ….?

»sögögalë (B), | (sègëgalaw (S)]” van »galë ( B),

»pénëépaq'än ’agas [ook: pënëpoq (B) [pénëpo
»tëpaq’” en »tëpoq (B), [tëpo'äq (S)];

„mêrënggot” (als bijwoord); van »rënggot’” en dezelfde beteekenis hebbende ;

„»mëlandap’’ van »landap” (als boven) enz.

(galaw (S)}”
’äq (S)] ’'agas]”, schouderblad; van

Littératuur.

Reeds in de inleiding van onze »Bijdrage tot de Letterkunde van den Sërawajer
en Bësémaher in de afdeeling Manna en Pasëmah Oeloe Manna” (') deelden wij mede
dat Bësmaher noch Sërawajer kan bogen op eene Littératuur van waarde.

Ze bestaat, wat de proza betreft uit »goeritan’s (B), tjëritaw’s (S)” en »’andaj
‘andaj’s”’, en bepaalt de poezie zich uitsluitend tot »rëdjong’s” — minneliederen —.

Die prozastukken zijn. voor zoover schrijver dezes bekend, niet beschreven; de
medegedeelde werden dan ook uit den mond van het volk opgeteekend.

Zoowel de poëzie als de prozastukken — vooral de Bésémahsche — zijn van
_ weinig littérarische waarde, aangezien ze voor het grootste gedeelte woorden bevatten,
welke thans zelfs voor de ouden van dagen onverstaanbaar zijn, bovendien de zinbouw
veel te wenschen overlaat. d

Op historische waarde kunnen de prozastukken ook al geen aanspraak maken.

Verder zou men wellicht nog tot de Littératuur producten (proza) kunnen
rekenen de »Sawi bardoendon’s Os ‘án's” ‚ »djampi’s”, nl.

EE Pee

‚ »doeq'ô’s’’, »’adji’án’s”, »’ilmoe’s
formulieren tot aanroeping der geesten die, opgedreund bij offermalen (doeq’ö), bij
huwelijksfeesten (sawi bardoendon), bij sterfgevallen ('adji’án), dan wel gepreveld bij
ziekten (djampi) enz., een mixtum compositum zijn van Maleische, Arabische en in
de spreektaal meest onbekende en onverstaanbare woorden.

Deze o. i. voor de kennis der taal van nulen geener waarde zijnde prozastukken (2)
zijn evenals de meeste »rëdjong’s’” op bamboe gegrift en wat niet te verwonderen is,
zoo slordig en foutief mogelijk geschreven.

Het bovenstaande in aanmerking genomen behoeft het wel geen betoog dat het
voor ons uiterst moeilijk was van het dialectisch Maleisch eene wetenschappelijke
studie te maken voor zoover althans van een dergelijke studie op linguistisch gebied
door een leek sprake kan zijn.

Wij achten het dan ook niet overbodig nogmaals hierop te wijzen, dat wat geleverd is
enkel en alleen beschouwd moet worden als een proeve, waarvan de bedoeling is anderen
den weg lot de kennis van het »Midden Maleisch” eenigszins te vergemakkelijken.

(*) Vide »Tijdschrift van de Indische Taal-, Land- en Volkenkunde”, deel XXXVIL 1893.
(5) Op die producten wenscht schrijver dezes terugtekomen bij een »ethnographische beschrijving
van de Residentie Bengkoelen”’.

HOR DA ot a] Kr athans fin} inde

Lis tl ei iet’ h EU HA ip ris ian 4 sort af

ORE

ria) 8) NO Varik nt We

nin mi ue rale eld h ib Hur EN, nils

Pe Ds In cgi A,
7 B bern Ck inb

1 (or pe HA ve

vole Gl “TARA. 4de Mej
UP EEEN ik ain if ATEN Pe NTS)
. eee 4
j E KIRA AE |
t :
pj k kh he
OKE GATT LRT safi af

Other Zaat anr nit Me ‚(udon ah ni %
Ul

Me BEÙ Horte rj hie, Fa
toller lang Kh denim
rites TE ENN a BA er bast ek ú
rr baant mel Hef abonat uotrew 4
AREN 2 AAT ET Dont Oe ER. Js
ow ats An geeld Mdd hik
dra nh 14 NANO SB Huard

Ait lared We

no Ì “orn sbat nt 12u
aiaittovte gat ve

\ Sea tiet RS vride ar

iÌ wines “1 OIO n EK fi

bana brdVoraar GER

kiter tal IMMEI ZIG MRE sin in

Er to mi abroad: et id

Ere var MA CTG

ji ds Mot de bin [ly za

or order A amar lait neler

a vitend zita niin,” Ht Abit

Ë

U dogiraälsit opo sappen Adage zr :
Hs ERICO, niej nivi if
„ hee (INTE, warn à

Latenurgou wibadmdie hete di aalbs tat eeen En

iel eee ode Jud ant dens

in
rul daa dial aa hed li 4 soâtbnl ah aar Tital ik e
danse e wed ke 1 ee nav ij ils laan ar 8 nj

aë
E
Che
es
se e
mes 8

PÉRATUUR PRODUCTEN.

/

En
ON
Ss

… ln

EE

UTTAR

A

/

LITTERATUUR PRODUCTEN.

A. 'ANDAJ-ANDAJ (B; S).

LL. ‘Andaj-'andaj panton mambang-sëgëtë (B).

Panton mambang-sëgëtë bëdjangkar dalam sërëgë bëbatang dalam dënijë bëdahan
di këmbang nadar bëranting këmbang noedjë mëmoentjaqg dalam kajangan sangkan
mèëmoentjag dalam kajangan di sanë méësigit pandjang doewë poeloh, toedjoh poentjaq
sélawi djëmpog, sëriboe singkap katopnjë, bilang pangkat bëtoenggoe pënditë bilang
panggong bëtoenggoe rëbijah di sané pëpandin banjaq bëtoenggoe rëbijah ‘ali mireng
sëkali miring këdënijë sëkali miring kë sërëgë ‘ndjënangi di ’alam boembang “itoe
poehon kajangan tinggi.

Panton mêëngalih kajoe mindanan bëdahan ganjë doewë dahan, dahan mantaj
kësërégë sadahan tjondong këdënijë dititi mantaj kësërëgë katon tëlatang dalam sërëgë
katon sërip di mêëgërip katon Mékah di Médina katon ’adji di bèlakang barat rëmëgom
di ‘alam këlam timbol tënggëlam sindang boemi tëbaris koetë panggor bësi roekoe-
_ roekoe batoe koembang rami sëkali rëmboh djadi tinggi sëkali ’atas ’angin tëgënding
koetë gëriq papan tibë di ’olaq bëndoerijang di lëmbaq goenong mamboe raksë ‘oedjong
tandjong sërëgë toedjoh.

Di pitar ’alë bëlakang koetiti mantaj këdënijë mëndësa di ‘alam boembang sëroerot
sëroendor ‘oegon sëririt sëlipit pantaj rami néngëri limpit pantaj bilang lëbaq bëtoenggoe
talang bilang tëlog bëtoenggoe doeson lobang moewarë pangkoe gëdong toedjoh gëdong
di 'oelag kambang tjëtjani rëté lawan bandë tjëntjam lih rëmas lawan pitss.

Mèndèsit binti ‘Ali koening mënggoenggong tanah tigë bingkah säbingkah ‘oemban
ka Béngkoeloe sëbingkah ’oemban ka Pélimbang ’ntarë Pélimbang dëéngan Djambi
tapaq bètëri sandang didog djënang-djënang tëloq Pëlimbang,

Sëbingkah ‘oemban di tandjong përëéda tampaq nëgëri di sanë ’itoe tanah doeloe

djadi sërëmpaq djadi déngan Pëölkmbang toenggal sëboetan dëngan Bèngkoeloe djëngog
_ patar tanahnj tanah (mëé)nandjaq (më)nandjongan tëtandjaq dalam lajaran tëtandjong
dalam sègaré tanah di ’angkat radjë titah pintjiran tanah Madjëpahit, waris nijan
mangkal goeritan lagi pënangan Ratoe doeloe sëédang roenda dalam negëri ’mpat
larangan di gretjaqnjë mènoetoh ranting pëlinggiran séramë dindaq bèragë datang

254 LITTERATUUR PRODUCTEN.

kësajaq sajë di boemi datang pëénggoesar ’oeli sémbilan pémëndon diwë toedjoh njëlah
Ratoe pandaq ’oemor njëlah Ratoe bëgintan Ratoe kini dijë mëngadaq Ratoe ’agong
satoe dijë mèënating namë loerah tëtap boemi térantam ’anaq boewah nëngarka(n)
katë ‘ndigdé larang sangi dja’ochka(n) ’ndiqdë toembang sangi pëtitë larang djadi
simbang mëndjadi sangi di ‘araq sangi roedjong, sangi roedjong ’anaq boedjang Sangi
koe’arag ’anaq gadis, saté Ratoe mënating damé boedjang sidjon soedah lakoe gadis
‘idjon sidjon tördjénoq toembang Ratoe ‘agong pandjang sataq boekë sëratos malimang
koepang pëtanggohan njélah Ratoe bëédoelor soenting doewë sograng dijë toegron
toemboh djantan.

UH. ‘Andaj-'andaj Koeboe lajaran (B).

Mangkë doewë sëkalawajan ’itam manis damë kalawajnjë ’antang dalam bêroegë,
dalam bëéroegë kambang wajang ‘atap gënting pérabong timah pêndjoering gangsëé di
tërawang, pëntjantjang poeding dilarig biraj sëlakë ’anjam kati, tindjaw karang
sëlakaw, midar dinding katjë, selandjoran ’antang dalam bëroegë gadis lom bësaq “igë
sëboelan soedë bédabong sëtahon mandjangka(n) groembaq sëdang ringkih pandaj
mênjoengkit badjoe nérawang sampang tënon doedot djinggë wirë tapaq këlawajan
Koeboe lajaran, Koeboe lajaran kërënë dijë lagi këtjig lagi makan timpaw ‘itoe lagi
‘nggiring kaki, lagi panaw rinliq 'oedjan rëmëmbiq ’oentjir di kiri r@mimbong ’oentjir
di kanan njëlah ratoe mati rami sëmboelong dalam bèëroegë, njëlah dijë bëroepog
bémantjë sograng njëlah mèrdlang loewan bëroegë ’adé nijan lawangan doewë poenjë
damë Radin pansang dëngan Radin dalam mantaw loewan bëroegëé ’ading malang
ka’tam manis ’ndaq moenggah dalam bëroegë, moenggahlah kakaq ka bëroegë njëlah
bëkatë Radin pansang dëngan Radin dalam ‘ading malang ka'itam manis kèr(ë)nè
Koeboe lajaran *ndaq kitë boewang sëbab dijë diboewang pintaqka(n) djahat koendoe
‘ali goegë batan pënggoegë ’ograng ’ilog batan përonda ograng ’agong bëkatë ‘itam
manis kakaqg kamoe Radin pangsang kërnè ’ading ’ndiqdë ka(n) diboewang sëbab
koempot sambong ratoe di boemi batan téras batan djoendjongan mëgintan nating
damë mëngoekohi dalam nèëgëri karang disintong Radin pangsang kërnè ’adeng
boewang djoegë diboewang di rimbë ning di ‘oendé lih boedaq pindoekawan manë
toenggangan dijë tëboewang noenggangi djong gangsë ’oedang pantasnjë boekan ’alang?
pantas ditëdong mèërampawan ka di’ibos tëlantjor tinggi ’'mbaq koembang poetos tali
'itoe mangkë nèngah këlajaran dipandang djong ’ograng tépasang ka’in lajarnjë lajar
péngëndjog ngan pèngambiq lajar bèrtikam jalah ’angin tigë pinggang tëbëngkong
mëntjabot tandoq groesë bëtijop 'angin tëngah sëgarë mënëpoq dinding djong bëgèraq
loewan ’alih tëmpoewan tëlataq padoe ’mpat bëgëraq galangan tinggi ngoewaq galangan
*ndap djong bëpoetar bëkëliling këméëlipat ka’in lajarnjë nari nari ’atap sëgrdang
'oele 'oele mënoendjog langit koehit koebit këmélëtiran pandji ’alam rëmibang sadjë
di djaoh ‘intang melintang lah damping sajë nëngoh rëdjong tëmantjar di koewali
salang ’mbon këémoedi ’angin djoeroe tinggi béroewang toenggal, toenggal dagog
pénanggalan toengganan djin ngan sëmabaw njëlah dijë nègah téngah lajaran ‘oembag

LITTERATUUR PRODUCTEN. 255

_mèêngantjam la'ot ringit sangkan bëdjoelog la’ot EE ‘oembaq ’oelag kitr
Yoembaq ’oelë mëroendonan ’oekan tiding bëlah ’ini tiding balig san bélah ’itoe
bandjaran ’oembaq bëlah ‘ini bandjaran angin mènëntang balig sané kérèringngiq
_rêdjong sawah ‘ampong këdjampong Toelang-bawang mêëréna réna Pinangkabaw
rédjong ‘andaq rëdjong ‘andong rëdjong kêloebaq boetol lémbaq dëlapan boewah doeson
foengkam koetë madjëpahit tindjaw tindjawan Pagoer-roejong log pantjor Käta’on
_nimpongi ’oeloe Rädjang sawah djong ngantjam ka rimbë ning gi dja’oh di djalanka(n)
di renggot di djalanka(n) sënanding sampaj nijan ‘antang Koeboe lajaran di grimbë
_ ning pondoq poewagr tigë batang dijë lagi sëdang tidog bëdëtas ranting 'oemban manè
_karang toetor ranting ’oemban njëlah ding Koeboe lajaran bangonlah ding digri tidor
'apé ditoendé tidoq lagi gi soerongan dëngan disini dijë lah bangon dari tidoq di kinaq
sapé di rilang tjëtjaq bèngkarong ’ndiqde bëdijë mandam ’oemat mandësijë kërnë dijë
_ Jagi këtjig mênangis mërijang rijang nangis rijang mërandji panas poewas beroepoq
_ _pgan bëpikir doh’ijoe badankoe ’ini lah këndaq péméntinjë datanglah kéndaq soekat
_ koenijan sëgalë ’asë ’ndaq di tanggong njëlah dijë toegron kë pantaj boengin njëlah
_mênéntang tëngah lajaran ‘adë nijan djong toedjoh djong toedjoh sëtondan tondan,
djong tadjah sëtali tali ’asingkoe bidoeq ’asing wangkang ‘asing përahoe bélah lépang
soerog “ambal ‘ambalan kerikig ’andoe bêpandoe ’mbataq sëndjatë bawaq bawaq’an
_balaw bangkë këgris koedjor mëmboeloh bilah ‘mbataq sënapang ‘anaq rijas ’mbataq
mêérijam djarang djarangan sajë lamë sajë damping laloe kësënanding sampaj nijan
_djong bëkapaq di Poelaw Pandjang dijë bëtédoh gradoe gradoe sapë ’ndiq ta’oe Koeboe
lajaran koendoe gëga sëmatë maté ’inawan diwë kajangan tinggi diwë sëmbilan
_ gambar sakti diwë toedjoh ’ilang boengsoenjë koendoe “inawan kajangan tinggi patjaq
__bësaliq ngalah roepë mënöntang di Poelaw Pandjang mäöndjadi poedjot këling, poedjot
_ kling bandan këriting bëdjalan toendjang grajë dami dipandangi djong toedjoh
_tahoeka(n) djong pengiran tjili koetë ’Atjch ’ndaq mëmbator di tandjong Pégrëda tapaq
doeson Koeboe lajaran pengiran tjili ’ading bögrading ’oelat la’ot nakan bènakan
__boedjang lawangan tjoetjong bëtjoetjong ’angkatan di koeté ’Atjeh këtjig bésaq mintar
galë njélah bètëmoe ngan Koeboe lajaran dijë mëndjadi poedjot köling mangkë dijë
bétanjë këpadë Péngiran Tjili, pondi manë moelë kisah, badah dimanë ka(n) di ’antjam,
_karang di sintong Pángiran Tjili dapat këbar ngan bögrëtë këbar tandjong pögrëda
_matjaw sikoq matjan diboenoh ‘intan sograng “intan di boewang ’apë kënggar
__mëémbatornjë karang di sintong’ Koeboe lajaran bënagr bitjarë panggong itoe soenggoh
__sëgalë katë ’itoe tandanglah kamoe këlajaran batorlah di Tandjong Pégrëda dijelah
tandang këlajaran tinggal panggong ’itoe ngoelang körimböning njölah dijë béroepoq
_ bémantjë sograng doh’ijë badan poelonan ’apö sëbab rijang mërandja panas ‘ati ’ajaw
darah këmoentjang ribangka(n) loerah lom ’nggagrinjë vibangka(n) gadis lom nginaknjë
| béroepog mantjë sograng sampaj lajang sëkërëtas tapaq këgawë ’anaq wadon lajang
‘ndap balig tinggi loq lajang nanti kat dijë lajang nanti katë nijan, lajang laloe di

256 LITTERATUUR PRODUCTEN.

siwë’i ’ndilah lajang sëkërétas lamon lajang toempaq di badan koeboe lajaran njëlah
ini sapé ’ndiq tahoe lajang sëkërëtas taning padë katë lajang ménarap baroe kini
tjangking lawan tangan kanan lajang di babar di batjënja lingoq seboeni basëé rédjong
lingom sëboeni basë djawë kak bëséroe base dalam lingoq lingom basé méndoeré
ngabisi basë di mantaram soerat soerat ’itam manis raw kéëpadë koeboe lajaran
pantji këlawi téringot ngan moanaj kaloe ’ndiq ta’oe ’nggi bëgrëté kaloe *ndiq tahoe
di këbar dalam nëgëri sampon kawon loentjog sëgalë goedong nijogr laman mëndjadi
padang titiran rap mëndéroe pipit ‘oeban tëdong bèsarang di loelonan këtawan boedjang
këlawan gadis njëlah soesah dijë poenja hati ditoentotinjë njëlah dijë tandang
këlajaran mapaq përang di koeté ’Atjih sampaj kalah koetë ’Atjih këlawajnjë ’itoe di
soerohnjë balig bëgralth dijë nawan ‘ograng poëlë dijë ngoelang dalam nègëri dalam
négëri ’adji sëmbajang koelagrawnjë ‘igamë këntjang di tëgaqka(n).

HI. ‘Andaj-'andaj Pandji Rémalon (B).

Di lombang niroe badahnjë dijë ‘antang di balaj pandjang bëroepoq ngan bëmantjë
bëpikigr di dalam hati ’ndaq mënoenang bëtëri ’arap bintang gading njëlah bëkatë
Pandji Rémalon 'oemaq kamoe toewan pènatë sajë 'ndaq tandang këlajaran karang di
sintong toewan pënalë djanganlah tandang këlajaran ’aning tjëritéë badankoe ‘ini bësaq
bësaqi koedaj njawë soekagr djëmë tandang kélajaran këtjig koendoe madam di rantaw
bësaq koendoe tanggongan karang di sintong Pandji Rémalon kamoe *ndaq nëngë
këntjëannjë boemi têrban kakoe ’ndonka(n) langin tërbarka(n) ’akoe sanggaq ngoela
një nijan tjarë ’anaq lanang, sëgale ‘asë ’ndaq di tanggong lah ’oekor pëmintë datang
tandang lajaran ’ndiqka(n) ’oerong di tëgah ’oerë tëlëgah di tamban ‘oeré tétamban
soedah toendjal toendjalan di pérambaq ‘angkatnjë silë di kiri ’angkat bësmi laloe
linggar pisar toemit gandjoer bëdjalan dijë mandjing këparoe dalam tiuq këpëntas
hëlah péning laloe këpëéntas pëmidangan singkap këlamboe rintji këling dëgor mèm-
boekaq pëti karas bantan pëti besoerom giwang ‘abang ngamboelan koedi ka’in ka’in
këling sëlambagr di babar lom di pakaj mèënjoerom balabas pandaq mêënjoerom tjëlanë
'adjon bëlang tëgaq’an tëlok’i koening pëndoq ’andam sarong ’abang dasar këmboedjë
bénang masaqg përagi manis njêraujap pakan sériboe sijap sijap mënisir pinggir koenang
koenang bintang sëkëbon bëtoempal bëpaloh ‘alam bëkatig bënang banjoe mas, tjingan
doedot di kiri sambot kanan katon këléndon, di bëlakang kantjah gëloembang doewë
bëlas, ‘oelag gëmoelang padoe limar toedjoh panggong goenong bërangkat ‘'oelang “ali
lÉngkënaj rëbah loebat sëlëmbat tali datoe tali datoe sëngkar bëlimbing sirat bëloedoe
tëmoe lambong galaglah poetos ningkan lëgraq sistë goendjaj di kiri loq lang ramboe
tjéndinjë njëngkëlap doehong tatah radjap tatah di ‘oedjong ngalth djëngking tatah
di pangkal naga sirat ’apit poeting singë ménoelë “oelang ’ali përoewang djadi poetjog
di rakam ngan pëmboetol gandji di rakam ngan pèroewam tëlajag tëlajong moenoch
toe’andjoe dëmam sämalam sa’it bèlidang lah ngasilah tëlampaw bisë doehong ’mbaq
'iloe mérigingka(n) bësi karang kidjang ngoetjog’an bësi tandjong ladan log rami
péndoq dipënggang pëéndok rëmas sëlawi soerom war soensang boengë dëgrijan pëndap

LITTERATUUR PUODUCTEN. 237

kara këmbang nanas palaqnjë ‘oeding boe’oekiran mèënjoerom badjoe ’oendan ’oesin
badjoe tëroewë pandaq tangan tada pëloh bëloedoe ’Atjih ‘anam bëlas kantjing di kiri
kantjing di lakoq digoendaqka(n) kantjing di tëngan tadoe lagë limë limë pënahan
tikam nan toedjoh pëmoentat bëdil rémas gëraham doeloe djadi rëmas limë lom
bëoendag ‘ambiq sëpoekat kasa rëmbot bënang boekan sëtërë boekan rëmas ditariq
ditaritig boekan tënonan ‘ograng ’oeloe tëgawin gawang “atas ‘angin tjoetjong mëngkëdom
radjë njawë bintang kistran bidëdari tigë bërading ’ijë toewë toewan batannjë tëngah
njambankannjë njé boengsoe nëmonnjë sari sari sëlambagr bënang sëboelan sëmatë
sëngkar sëlikor tahon mangkë ‘oedë boekan bëtënon lilambatan sëgalë rinttq ’ndaq di
tiroe sëgalë rantaq ’ndaq di tamang koe tiroe rintiq boerong loepat koetambang rantaq
ragi boengë, mangkë dijë madoe tëbit sëgalë tandjaq di tiroenjë di tëbit bädinding
tjarë dagang tanggoq rëmpan tjarë di Démaq katjang sëtaroq di Mandoerë soenggoh
sèlarog gì bëlrwaj kalong sëdikit di poepotka(n), poepot ‘ndiydë “oerongan kantja
tëhètan lëkam tigë soedë bésibë bardandan bëdëtas pintoe doewagré di kiri lawang
bêdjëndsla di kanan lawang singkap katop njoeraq’i rindë sinding lang dibawah tangkil
baraw di bawah ‘awang-bintarë bëdëgor di garang pandaq dëgaq dëgor di garang
pandjang rëmibang di toendan maling mandjingka(n) garang timboq ‘anjar dasagr
nibong soedë di soendop, soendop kawat koeningan tjoewit ditëkan pakoe lintang
ngandjaq di tjëngkam pakoe pajong tënggang di samap djalë rémas soedë di sampang
di gëloegë ‘ntjëlingking djëridji manis nékanka(n) tanggë tëgras ‘oelin tëgras gëmoelin
tëgras tëmbësoe kajoe djati di tarah di oelin oelin ditarah sagi dëlapan di ‘oelin sagi
‘anam bèlas kèrtaq këgënting rëtaq oekan likan patah boekannjë rëtaq Iih tatahan
_sangkannjë gënting lih poelasan di toeron paroe laman méëniti ‘oebin di pèëtoebin
mèniti batoe di pèërapat batoe këtjiqg madjang di padoe djalan përijop mënjabong pajo,
kémèlëpat nariq ‘oentaj lijoq ‘mpat linggang dëlapan këndjor sëroepë djambar tali
‘oentaj 'mpat dipëgoeroe sampaj sëpoeloh di soedëka(n) ’idjaq soetan kibang këranggë
tiding pèsisir këndjon mëlajoe ’atas ‘angin soloq sigap djawë di bantan lëmbot mèniroe
wadon tjinë tjoewaj di boenting bëlambangan.

IV. ‘Andaj andaj Radin Kasi’an (B).

Di tandjong Ringit tapaq ’anaq Ratoe 'Agong pëénakan Mangkoe Boemi mo’anaj
dajang Karangraj goetikë hari pëtang, pëtang këmaraw sindjë ’oeron besoerom migë
potsh ‘angkat bëpangkat migë koening panggong migë ‘idjaw ribot tëmalon sëni dijë
toegron midang paroe laman soeroh pindoekawan bat’q poekol béndi larangan panggil
dalam roerong këtjig tjëmëdiq toewë moedë ngadjong moenggah balaj pandjang Ratoe
__mèéngëndagka(n) pagi “inilah gawi rémban manë ka(n) dapat sërëmpag tjarang bitë
_ninah sapé ’ndiq tahoe pindoekawan taning padë katë tëdöngar moeni bilangan log
‘ndiqdë sëranté lagi bindjatnjë bëndi larangan ‘oendë mandjing paroe laman masoq
loerong këloewagr kampong masoq sëlikoe pagar gading doewë kali ’mbëlah karang
masog loerong paq tinting paq tëradjoe pag ‘apong paq rëgajan loerong përantjis paq
toegis loerong pëtimbon boewah kajoe këmoening tigë sëgoendoq këmbaloe tigë sëlan-

138 LITTÉRATUUR PRODUCTEN.

djaran djoendjongan boengë lëntiq koening sëörtë ngoenggang da’on ‘ampajan tandan

lom boearë masoq loerong djabë loerong djabaqka(n), loerong djëragan djoeroe basë |
Da’ing bëgroemah téngah padang ‘anaq Tjiné bégroemah kampong kéméndor bëgëdong
tinggi Bélanda soeraw gëda rap koetikë ’agri pagi itoe pagian pandaq ’toe lah liwat
pagian pandjang lom bolih ’agri bëdjoelog kindang ’agri lah tenggt sëdang tégaq
tënggalang, Tjinë sédang kawoelan bidoedari kaq mëndékoe tijong tanah tibë di ‘oelaq
loewang dalam rami Adam di nëgëri sëgalë ma’en ma’in tërboekaq béréntaq bandan
boewajangan lingiq këlintang Djawë dipaloe gambang dëlapan rijaw këloemong doewë
bëlas ’anaq ’mbëris ’anaq Këpitan ’anaq Mélajoe tampil möntjaq ’anaq dagang tampil
bëkëdaj tebëntang papan pandjang wadon Tjiné mêënggëros ka’in sërdadoe ngintang
sénapang Bëlanda midang pëèroe laman bëémoeni ’oentjing gëdong tinggi timbali ‘oentjing
gëdong *ndap bëdoq bémoeni pasar libar sëtjëngong béndi di paloe la’in di sambong
ngan soewarë giger gëning dalam nëgëri doewë tjingong béndi di paloe lom di sambong _
ngan soewarë soewarë njaring ’agong ‘araw soewarëé lantas mënggilongan pëntjiran
soewarë Nébi Da'oed kabih kabih di loerong ‘agong sapë lah tahoe rëti katë sapë lah
pandaj ma’orikë ngadjong toegron këparoe laman ’ndaq bëdjantan wadon toegron sapèë
‘ndig moenggah balaj pandjang ’anag wadon toemot këbantan ’anaq boedjang *ndjadi
pörkan, tijang groemah ka(n) di tjabot dasagr koening di lantjarka(n) bëgroemah
pangkat di lajaran bëgroemah panggong dalam sëgarë taning padé katé tëdëngagr di
bilangan gigir gêning dalam nëgëri bëgëntë dipaloe tanah bëgëntar di ‘oedjong tandjong
bibig sëmoeni gadjah sikogr gëntë moeni gëmpë sëpagi tëgoe sëloerong doewë
roerong toegron kësëé toegron doewë toegron sëpoeloh limë belas kadi sëmot ’anaj’anaj
moenggah kë balaj pandjang pënoh “mpaq pënoh sërimpag pënoh sërimping kiri kanan
“log tjandangan Ratoe ’Agoeng bëlom doedog tëbëntang kasa kasor ’agong tëbéntang
lampig ’oelong Bantan kësi bèrmas “mpat pöndjoeroe toenggoe tjëngkong djaboe djaboe
rijal “ipangan di tëpi nganggoe kalëmidar tëngah nganggoe boelam boelam tëkëmbang
pajong ‘’intan lantor pajong lémbot gagang pajong sëloemar bëpëradë pajong sërindit
gimba doewëé doedog sëlépaq silë noempang doedog tjarë dagang lëkap silë tèlantjar
talam-balkq bësoeson gantal ‘agong tjapaq tabor sirih lah ’ndjadi tjintjam lech roekog
lawan ’mbakoe ’idjang pënggilang dabong “mbakoe ‘abang pëmakanan, bètoetor Ratoe
‘Agong kabih kabih sëgalë kamoe banjaq soembaj “mpat mèrgë ’nam sograng ’ndiqdë
di sakan sékabih walar sëgalë kitjig bësag toempaq tjarë galë lsh ’idop Radén Kasi’an
këndag diq bëlarang dijë *ndag mantjang gëlanggang rami ‘apë tètoedjoe ‘’apë
‘ndigdëé karang di sintong djëmö banjag mantjang gëlanggang di pëgika(n) njëlah dijë
ka(n) ngoempol djoewarë sikat Djawë “ambori soerat tikat damping lëpas koenkonan _
toenggal djoewarë lam-semëlam ‘andon djoewarë bëkambangan sidëng lawangan
tëpéroendaq sidang djoewarë tépëtoenggal ’andon djoewarë rërijtan rërëjë ’anom rijë
temitir tandjong karang rijë djekë di baraw-baraw, rijë soeboq soeban gëndang rijë
tjëlëg dalam Bëlidë rijë pandaq di Lématang. Datang djoewaré Roeradinan, Radin
gandag di soeraw pandaq Radin gandaj di soeraw pandjang Radin sërëq sërijang
nanti Raden Tinteng pating boemi ’anaq Ratoe Rémbon sipi “itoc pangkat djoewarë
raradinan manë djoewarë dalam sigigë Malim Koemat Malim Mohammad malim

LITTERATUUR PRODUCTEN. 2359

panton boedjang héndoeman Radin tëroewë tërawala Radin tjërëlang manis matë
Malim ’ambaran toedjoh bérading manë djoewarë dalam sërëgë boedjang boeli bëlantan
sakti përnagë djinggë sërijat 'Ali djoendjongan këgëlang wani tapaq lawangan batoe
Koembang ’andon galë kë tandjong Ringet manë djoewarë bëkambangan Rindang
papan koetë Bengkoeloe ‘anaq dalam ‘ading bëgr’ading Iëmang hatoe nakan bëénakan
‘andon galë di tandjong Ringit sidang djoewarë tëpëéroendaq lah ‘andon galé tandjong
Ringst dipandang gëlanggan tinggi ’asing moekat ’asing böoetjol ’asing bëpadan tampin
taroh bédëram soeraq di gëlanggang tinggi ’ograng mêënoetor toewah ’ajam bëdangkeing
pékiq ’oedjong tandjong ‘'ograng mënoetor toewah pitss banjaq djoewarë tëkëntap kalah
manë djoewarë kantap kalah Radin Kasi’an tandjong Ringit kërss di pinggang lah
(ëgadaj pédang di ‘ambin lah tëtjiri ’mbaq pindoe ’oetang ka(n) bëbaigr ’abis ’ndiq
gënap dalam loerong di soembaj ngan mërgë ’oetang masih goendjaj kinah gëlanggang
lëbar së’agri ’itoe djoewarë ’'andon baliq galë.

V. ‘Andaj ’andaj Radon Doendangan (B).

Di kisan tinggi ’anaq Ratoe di loerong ’agong nakan Bèëngkong pèniwen déngan
Radin-bambajan bëtoetor Ratoe-’agong 'anag malang Radin Doendangan pëgilah tandang
këlajaran mëntjakagr gadis njawë lah toewë badan lah ringaj djangan ngëndaqgka(n)
gadis 'awang ngëndaqka(n) gadis djëroendjonan djangan ’nd:q mambangka(n) toenang
‘ograng kaloe ’ndig mambangka(n) toenang ‘ograng djangan ngoelang kë nègëri sapë
’ndiq ta'oe Radin Doendangan ‘ati méëlawan diring katékan ’ati poeriq ’adaq tëbéti

’oeloebalang dibëri maloe ’angkat silë di kiri 'angkat bësëmi laloe linggar dijë mandjing

paroh dalam bësëboh bardandan bësikap bënganggoe dijë toegron paroe laman dijë
mandjing bawa djangkar djawi ’angkang ’akagrnjë ‘angkang mëndjërangkang djoen-
djongan manaw soensong boekoe djalan pënditë moenggah mimbar liwat sëdjoendjang
dilaloeka(n) dijë mandjing këbon boengë, këbon boengë dajang pandjang satak boek
sëratos, banjag boengë ratë këmbang këmbang bëlantaq bëlantoran këmbang rémilip
boengë patjar këmbang bëtoempal boengë rajë këmbang sëtoeraq, kémbang sëtoeri,
rangga dipë di ’ambat boedjang këlawan gadis ’ndiqdë dijë mandap di sanë ngëngot
beroembong lawang di dja’oh ‘antaw mêëngantaw ‘ndi lah rigol toenggoe lawang
boekaq lawang gëlis gantjang djangan ta’amban, djangan lénggëné djangan tësandjang
pérasanan rasan këtjig lom ka(n) ngoedë sërëmpaq tjarang bitë minah, sapë ’ndiq
tahoe rigol toenggoe lawang, toegron soensang mëna’:g soensang dékaq dëkor ’mbhoekaq
koentji tëboekaq koentji koerë gëndom tëpëtjat koekoe bënawol rijoq sëgalë pèndjoe-
wangnjë tëlëlaq rantaj énam djamban tëtjanggang ’adë loelos rambot di bëtil tawan

__tanggaj pandjang nèêranang doewarë gangsë këriq sémoeni liman biring moenika(n)

tjërig lëngkar gading, moenika(n) tjamping migë koening doewarë tëboekaq di
tëbahnjë sëpintjang këting ’nggi di dalam lom bëdjëdjaq bëtoenggoewan sëpintjang
këting lah di loewagr mangkë bëdjëdjag bëtoenggoewan noendog ’ndamèë’i boemi
mêléngga ‘ndamë’i langst maq ’igom bèsaq naméë boemi tjajë témoebong damë langit
tartjiljig tijang toenggal bertoeboh sëlëkan pinggang tëtègor toendjog kë matè’agri

240 LITTERATUUR PRODUCTEN.

bëdélap matë’agri tadjam mabor bintang panas ‘agri rémantjaq matë tahon ‘antoe
tjëlintjing ’agri ‘oedjan djarang mangkoeraq pada toenggoewan méngkandal *nggi
pöngénal di mandjing padang pöndjémoran gëris tanah lipang ’mpat lompat makiraq
maq ‘irongan niliq djajë dëngan taloe manë një taloe di bënopka(n)një djajë ditoeng-
gangi mangkë dijë toegron ka'andë dalam, mëngoekot dëndan manaw rijang, tjëpot
di ’'oempot ngan këloelot dijë sampaj ka’andë dalam. ka(n) tandang këlajaran noenggangi
sampan sëlirang noenggangi djong binti këlam sangkan bëdjoelog binti kélam këlam
‘ikoq timbol këpalënjë dijë lah tandang këlajaran gëndang gëpoh tëngah lajaran
gantong gëpoh dalam sëgarë ngantjam tëloq gënting batoe bëta’'op mangkë ’adë radjë
djin toedjoh bërading njëlah dijë bësëbot diwë mantaw doewatë diwë si’oenon doeloe
toegron diwë si’aman doeloe djadi diwë tjëratjaq toenggoe rantaw diwë tjérintjing
toenggoe loebog Toe'an ‘Ali miring dijam di pangkat migë koening nining përtong
potih sëmbajang mèëngaki ’‘oembaq ngadéka(n) rëmbon sëdénijë njëbot diwé tëras
tëndjam datangnjë ködoeboe bawoqg këtjitji sangkor lantaran diwë ngijang ringkth
diwë noenggoe padang sërasa diwë padang sërinsing ‘andjat sëdikst di bësëbot njëbot
diwë pëmatang pëmatangan, njëbot diwë pëmatang pandag mënjëbot diwë pématang
pandjang njëbot diwë Goenong goenongan, Goenong Sëminong ’oeloe Ranaw, Goe ong
Démpoe rambot bësémah, Goenoeng Mérapi toengkoe tigë, Goenong Boengkoq ‘Oeloe
Béngkoeloe, Goenong Soensang dalam sërëgë, Goenong potih di ’awang ‘awang, Goenong
Loemot dalam lajaran, Goenong Koembang dalam kajangan, ‘andjat sëdikst lah bësëbot
ménjëbot diwë boek:t boekstan, boekit Sénanti di bajoran, Boekit Kaba ’oeloe Rëdjang,
Boeket Sëgoentang di Pélimbang, Boekit Sërilë di Lëmatang, datang koe kidjang
bang rémas lantaran diwë boekst boekstan, ngoenggoq tëkoekoe kalong lantaran diwéë
padang padangan bëwoeni titiran ’oelong lantaran diwë padang djadi mindidig badaq
badaq koembang ngindjongka(n) tjoeléë këmbang-warong lantaran diwë Goenong-
goenongan mëndësit binti ’Ali koeneng tërbang sëloemboe doewë soenggoh sëtakin salah
djoedoe sikog ‘oelong sikoq bëlantan lantaran diwë kajangan tinggi ‘ograng mëngalig
manggimbari, soedë bësëbot besésiwë hoerip badan koe “ini lambat di ‘oerong nanggong
dëdasan, siwë një djong binti këlam djangan djoedjot djangan pënakot njimpang ka
kiri koe roesaq njimpang ka kanan koe pëlëbor toempag toedjoh këérijang badan toedjoh
térindoe ‘ati djangan rëdjong salah toempaq dipandang diong binti këlam tëdéngagr
moeni bilangan log ‘ndiqdé sérantë lagi kadi “ibos tëlantjar tinggi sapë ‘ndiq tahoe
Radín Doendangan ‘intang têropong pandaq di ’intang téropong pandjang tiking ka
tjintjin pérmatë, përmate ‘intan pëdoman ’oelong ‘ali mëntiké boelan toembog taring
matë mantikë mëlihat dalam lajaran kaloe ’adë ‘ograng mënéntong téngah sëgarë ’adë
nijan djong soewatoe mërëntong di poelaw pandjang bëroepog bémantjë sograng hidop
Radin Doendangan manëlah djong di réntaska(n), manëlah djong di lëngkongka(n) balig
béroepoqg bémantjë poelë *ndiqde djong di lëngkongka(n) kaloe djong dilëngkongka(n)
roesag ganti roeboh toenggoewan ’ilang pëtiti di nëgëri ngit pêpakam noenggoe loerong
liwat sëdjoendjang dilaloeka(n) di dja’oh doepi di rënggot doepi sénandeng sampaj
nian saté dilihat djong ’agong djong malam Koemat, malim Mohammad baliq di “andon
di pantaj rëmas kalah ’ndiq ‘adé këbilangan ’oepoqg këpadë Radin Doendangan karang

zend

nd nnn

LITTÉRATUUR PRODUCTEN. 241

toetor malim Koemat koendang lawas Radin Doendangan sëmbah padëé badan, dindaq
pati koepadjami dindaq njawëé koepëégatka(n) sapé ’ndiq tahoe Raden Doendangan rasan
mèënjëmbah ‘akoe ’awoe sëmbah këpadé boelan bintang sajit këpadë boemi langit, sapë
*ndiq tahoe malim Koemat log ’nd:qdé sërantë lagi gömërintjing bantong doehong
tjabotnjé doehong dari pinggang tibëkannjé padë Radin Doendangan sapè ’ndiq tahoe
Radin Doendangan koe ‘oendor pandjang sëlawi djikë marë pandjang ’mpat poelch
_sësat sépintjang bëlangka(n) litir sëdikit padë toenggoe(w)'án tibë këpadé roesoq kiri
këémérintjing moeni di loewágr rantjag sëkilan boengë badjë tëtjoewing, tétji’a pandjang
lantaq sëgiriqg doewë lagi lom ’adé gatal gatalnjë ’andjat sëdikit lékiq gadis marag
’api di dalam sipat, sapé ’ndiq tahoe malim Koemat manë sëndjatë banjaq ba’iq
_ginggang Radin Doendangan sapëé ’ndiq tahoe Radin Doendangan koendoe gëgah sëmatë
maté, toegron di ginggang, ’adaq tëginggang pèrang koe’adëé tigë boelan perang ’ndiqdë
_bëgralahan baris sëmoeni rëboe boeloh kadi tëlap sëlintjang djadi pëloeroe ngambang
_ pëlajaran ka di poekat rémbon kémaraw ‘asap sénampang ngan sëtönggar, përangkoe
‘ndiqdë bëgralahan ‘ilang sajaw malim Koemat ‘ilang ’ndigdë këmati’an sapëé ’ndiq
tahoe Radin Doendangan dijë kan ngoelang kisam tinggi mëlagrika(n) bëtëri ’arop
bintang gading Kèlawaj Bintang kisiran dijë lah ngoelang roerong ’agong sintaq'i
soeling ngan sërdam pëtiq sërdam tangis tawan pètig soeling djandë bësëroe singkap
_ këlamboe rintji Kéling mënggoelig di lamang tinggi ’apit ké këmbong kiri kanan
bantal tërkam toetop ’intan ngabis ladas dalam dënijë.

bi

VL ‘Andaj vandaj boerong mëêrakaw rakaw ($S).

Boemi lom ‘adaw djadi langst lom “adaw djadi ’angin dan bapijon lom ’adaw
_ djadi mangkaw “adaw boerong mërakaw rakaw mangkaw ’adaw boerong möriki riki
mangkaw ’adaw boerong tjëndaraw tjandiloelah mangkaw ’adaw boerong sëlasi ’itam
_ kaki, mangkaw ‘adaw boerong sëlasi ‘itam pagot, mangkaw ’adaw boerong sidjam
djami mangkaw ‘adaw boerong tangkë tinggalan Radjaw njawaw bëtëlogr soewidji
_ sémbilan roewang di pandjoegring toehan paroman mandikaw njaw Allah di sambar
_ Saroewaij ngator këpadaw paroman mandikaw njaw Allah. Djatohka(n) kébawaw
__ kaki ‘ambaw ’itoe mangkaw ’adaw tanah boemi, di sambar lagi saroewang, Djatohka(n)
_ ka djëmalaw ‘ambaw itoe mangkaw ’adaw langst, di sambar lagi sëroewang,
djatohka(n) kadaj ’ambaw ‘itoe mangkaw ’adaw la’ot, di sambar lagi saroewang,
_ djatohka(n) ka pëmoengkor (bëlakang) ’ambaw “itoe mangkaw ’adaw boekit boekitan
_goenong goenongan, di sambar lagi sëroewang djatohka(n) ka djëmalaw ’ambaw
_ mangkaw ‘adaw boelan bintang dan mataw’agri, di sambar lagi sëroewang djatohka(n)
ka moekaw ‘ambaw ’ndjadi rémbon ’aban këramattonglah, di sambar lagi sëroewang
djatohka(n) ka pëmoengkor ‘ambaw ’ndjadi karsiq batoe dan këkarangan roempot
__rataj dan kakajoe’an, tinggal lagi sëroewang di sambar ’adaq tésambar ngator képadaw
__Toehan paroman mandikaw njaw ‘Allah ’ndidaw tësambar, djawab Toehan paroman
mandikaw njaw ‘Allah tëtaq tigaw sëtaq di ’ambongka(n) tit’äq ka bëringin kaloe
waktoe njataw nangkoedaw sidang bëdamaw, sëtaq di ’ambongka(n) tit’äq ka boekit
VERH, BAT. GEN, LIII. 16

249 LITTERATUUR PRODUCTEN.

Mésagi ngadawka(n) boerong tjit boentjit kapijon ‘ograng dajaw, sëtaq di ’ambongka(n)
titi’äq ka poelaw Paksi sikoetani tanah koetjéntam ma’oediram ‘oedjong tandjong
toegronan diwaw njataw nangkoedaw sëriq saridantaw kagroekaqnjaw tëtaq tigaw
sëtag ’ndjadi toeuggangan bèrat ’oelong ‘ntjari ’ntjënantingan, sëtaq ’ndjadi toeng-
gangan djin sëlam bëlajar niti angin, sëtaq ‘ndjadi toenggangan nangkoedaw sëriq
saridantaw, bëdjoelog djong gëntaw mara koejaw këloemasnjaw tëtaq tigaw sëtaq
‘ndjadi diwaw bësaq, sëtaq ’ndjadi dago’aq pënanggalan, sétaq ’ndjadi kalëbah pandaq
kalëbah pandjang ‘*ndjadi kitab ’ndjadi koera’án ’abo’äqnjaw ’ndjadi ’ijáq sëlëmaw.
‘ija Allah ‘ija Toehankoe, paroman mandikaw njaw ‘Allah, dénijaw njëlah ’adaw
djagatlah ‘adaw ’akoe *ndaq bëlajar ka tëlo’áq ‘aman kalamin tëlo’áq kapoendi koetaw
Padang ‘oedjong tandjong Padang këmboelaw ’ndaq bëtanam djagat *ndjadika(n)
nénggëri di soeroh diwatan këtinggalan bolf’áhnjaw Toehan paroman mandikaw njaw
’Allah djadi bëlajar, bëtëmoe ngan djëmaw ‘ograng doewaw bëtanjaw ’ograng doewaw
'itoe, haj nangkoedaw Sëriq Saridantaw kisah di manaw nangkoedaw Sëériq Saridantaw
nënggëri, manaw ka(n) di ’antjam. Djawabnjaw kaba *nds’aq ta'oe nggi ’akoe ’akoe
kisah di tanah Paksi sikoetani tanah koetjintam ma’oediram ’oedjong tandjong
toegronan diwaw ‘ndaq bëlajar kë têlo'áq ‘aman kalamin ‘oedjong tandjong padang
kamboelaw *ndaq bëtanam djagat ’ndjadika(n) nënggëri di soeroh diwatan katinggalan,
kataw ‘ograng doewaw kaloe “mbaq ’itoe ’akoe ’ndaq miloe, kataw nangkoedaw Sëriq
Saridantaw sijapaw damaw kaban toe(w)’apaw karap toe(w)'apaw bawaw’án djawab
‘ograng doewaw haj kaba ’ndi’áq ta'oe ’nggagri ’'akoe, Sikiting sitoelong bawaw
bataqg’an ’akoe silip sëriboe gampil sëratos tjömpalaw tigaw poelo’äh kataw nangkoedaw
Sëériq saridantaw kaloe ’mbaq ‘itoe boli’áh maso’aq këpërahoe, bëlajar poelaw sëtampor
bëtëmoe dëngan ‘ograng doewaw lagi, bëlanjaw poelaw ‘ograng doewaw ’itoe haj
nangkoedaw Sëriq Saridantaw ka(n) kémanaw nangkoedaw Sëriq Sëridantaw kisah di
manaw ‘ndaq kémanaw nanggêri manaw ka(n) di ‘antjam; djawabnjaw: haj ’ndr'äq
ta'oe (é)nggi ‘akoe ’akoe kisah di tanah Paksi sikoetani tanah koetjëntam ma’oediram
‘oedjong tandjong toegronan diwaw ’ndaq bëlajar ka tëlo’äq ‘aman kalamin ’oedjong
tandjong Padang kamboelaw *ndaq bëtanam djagat ’ndjadika(n) nènggëri di soero’áh
diwatan këtinggalan kataw ‘ograng doewaw ’itoe kaloe *mbaq ’itoe ’akoe ‘ndaq miloe,
djawab nangkoedaw Sëriq Sëridantaw si’apaw damaw kaban ’apaw karap ’apaw
bawaw’an djawab ‘ograng doewaw haj kaba ’ndi’äq ta'oe (&)nggi ‘akoe namawkoe
Sikandjang ngan Sikindjing kami ’ograng doewaw ‘ini ‘amon këkarapan ngan
bawaw’an ‘amon pëérahoe tëka’it di ’atas Sikandjang nat’äq ’amon përahoe téka’it di
bawah Sikindjing soekaw njëlam djadi kataw nangkoedaw Sëriq Sëridantaw kaloe
’mbag ’itoe pajoe maso’äglah këé përahoe, bëlajar poelaw Sëtampor bëtëmoe ’ograng
’mpat, bëtanjaw poelaw ‘ograng ’mpat ka(n) këmanaw nangkoedaw Sëriq Sèridantaw
kisah di manaw ’ndaq këmanaw nanggëri manaw ka(n) di ’antjam, djawabnjaw haj
kamoe *ndi’äq ta’oe (&)nggi ’akoe ’akoe kisah di tanah Paksi Sikoetani tanah koetjéntam
ma’oediram ‘oedjong tandjong toegronan diwaw ’ndaq bëlajar këtëlo’äq ‘aman kalamin
‘oedjong tandjong padang këmboelaw *ndaq bèëtanam djagat ’ndjadika(n) nènggëri di
soero’áh diwatan katinggalan kataw ’ograng ’mpat ’itoe kami ’ndaq miloe, djawab

LITTERATUUR PRODUCTEN. 243

nangkoedaw djadilah sapaw damaw kaban ‘apaw karap ‘apaw bawaw’án kataw
’ograng ’mpat damaw kami toekang kaboekoe kabaka toekang ngoeko’äh toekang
ngoekori, lamon bataq’an kami patjaq mënggëdang boengko’áq sakilan patjaq mënarah
kajoe balimbingan djawab nangkoedaw pajoe bol’ah maso’áq, mangkaw bèlajar
Sëtampor bëtémoe ‘ograng ’mpat bëtanjaw poelaw ’ograng ’mpat ka(n) këmanaw
nangkoedaw Sèriq Séridantaw kisah di manaw ’ndaq këmanaw nanggëri manaw ka(n)

di ’antjam; djawabnjaw: haj kamoe *ndt’äq ta'oe (ë)nggi ’akoe ’akoe kisah di tanah
_Paksi Sikoetani tanah koetjëntam ma’oediram ‘oedjong tandjong toegronan diwaw
’ndaq bèlajar këtëlo’äq ‘aman kalamin ‘oedjong tandjong padang kamboelaw *ndaq
_ _bëtanam djagat ’ndjadika(n) nënggëri di soero’äh diwatan katinggalan, kataw ’ograng
’mpat ’akoe ’ndaq miloe. Djawab nangkoedaw sapaw damaw kaban ’ograng ’mpat
_ damaw kami biring ’mpat, biring sëmampaq biring sëmampor, biring ‘’adoewan,
biring këta’on, lamon bataq'an kami kaloe rasan ‘ndt’áq këdamaw’an kaloe rasan
_ ’ndiaq kahoekoman sëbot kami pantaw kami di dalam ténggang pëdoepaw’an bol:’äh
kami ngëndjo’äg gëdong piksran, djawab nangkoedaw pajoe bolt’áh kamoe maso’äq,
mangkaw bèlajar Sëtampor lagi bèëtémoe ngan djëmaw sograng, mangkaw bëkataw
djëmaw sograng ’itoe: haj ‘akoe *ndapat djëmaw sëpërahoe, djadi kataw nangkoedaw
Sérig Sëridantaw djömaw sëépérahoe *ndëpat djëmaw sograng mangkaw bëtëngkarlah
*itoe mangkaw ’mbabar soembaran djëmaw sograng tëkalaw tëlogr boerong mërakaw
rakaw di tëtaq tigaw sëtaq di ’ambongka(n) djato’äh këbëringin kaloe waqtoe njataw
nangkoedaw Sidang bërdamaw njëlah ‘akoe, sëtaq di ‘ambongka(n) tits’äq kétanah
Paksi Sikoetani tanah koetjëntam ma’oediram ‘oedjong tandjong toegronan diwaw
njélah kaban, kataw nangkoedaw Sëriq Sëridantaw toe(w)'apaw kërdjaw kaban disini
djawabnjaw ‘akoe disini “mbatjaw kalëbah pandaq kalëbah pandjang ’mbatjaw kitab
_ “mbatjaw koera’an kini ‘akoe ’ndaq miloe kamoe djawab nangkoedaw Sëriq Sëridantaw
_pajoe maso’aglah képérahoe, mangkaw bölajar Sétampor bëtémoe ngan djémaw sograng,
_bëtanjaw poelaw djëmaw sograng ka(n) kémanaw nangkoedaw Sériq Séridantaw kisah
di manaw ‘ndaq këmanaw nénggëri manaw ka(n) di’antjam djawabnjaw haj kaba
’ndr’äq ta’'oe ’nggi ’akoe ’akoe kisah di tanah Paksi Sikoetani tanah koetjéntam
_ ma’oediram ’oedjong tandjong toegronan diwaw ’ndaq bëlajar këtëlo’ág ‘aman kalamin
_‘oedjong tandjong toegronan diwaw ’ndaq bëlajar këtëlo’áq ‘aman kalamin ’oedjong
tandjong padang këmboelaw *ndaq bëtanam djagat ’ndjadika(n) nénggëri disoero’áh
_ diwatan këtinggalan, kataw djëmaw sograng ‘akoe ’ndaq miloe, kataw nangkoedaw
Sëriq Séridantaw sapaw damaw kaban toe(w)’apaw karap toewapaw bawaw’än. Djawab
_ djëmaw sograng bibiq nanggëling nangkoe liman kisah dari bënoewa Këling disoero’áh
_ diwatan katinggalan batag’ankoe tëpo’äq tari sambaj gandaj *ndjoegit galigoeh tëtan-
dangan Sëlangigran mêligat pinang, ’mbataq soeltng ngan sérdam ’mbataq rédap ngan
këtjapi kini ‘akoe ’ndaq miloe kamoe. Djawab nangkoedaw Sériq Séridantaw pajoe
maso’áqlah képërahoe mangkaw bëlajar.Sëtampor hëtémoe ngan boedaq gadis sograng,
bëtanjaw poelaw boedaq gadis sograng ka(n) këmanaw nangkoedaw Sëriq Sëridantaw
__kisah di manaw ’ndaq këmanaw nënggëri manaw ka(n) di ’antjam djawabnjaw »haj
‘ndiëq ta’oe ’nggi ’akoe ‘akoe kisah di tanah Paksi Sikoetani tanah koetjëntam

44 LITTERATUUR PRODUCTEN.

maoediram ‘oedjong tandjong toegronan diwaw *ndaq bëlajar këtëlo’áq ’aman kalamin _
'oedjong tandjong padang këmboelaw ’ndaq bëtanam djagat *ndjadika(n) nénggëri di
soero’áh diwatan këtinggalan, kataw boedaq gadis sograng ’akoe ’ndaq miloe, djawab
nangkoedaw Sëriq Sëridantaw sapaw damaw kaban ’apaw karap ‘apaw bawaw’án
kataw boedaq gadis sograng, lamon damawkoe poelaw “ini dëndam déndaman, dën-
damon bidadari, bidadari ‘oendan lalijon tapaq këlawaj bintang nératjaw njëlah ’akoe
‘ini, “amon bataq’an ‘akoe ’mbataq njot dengan njit sir dengan rasaw bëgaw bêérahi
mantig salikor ‘angkiq ‘angkiq koerang doewaw sawi këdjidjam doewaw bélas, djawab
nangkoedaw Sériq Sëéridantaw ’amon ‘mbaq ’itoe maso’áglah kë pérahoe laloe bëlajar
poelaw mangkaw lanang sëpérahoe ’itoe ménjoebo’äq mënjëéngal mënggoeso’áq mëng-
gasah méëlajong ‘oelang galaw ‘oekomnjaw kaloe mëlajong ‘oetang lang mënarap
boewih damawnjaw ‘oetangnjaw sigriäh sësanggan kaloe ménggasah mémëgang
tangan di déndaw doewaw bëlas rijal, kaloe tido’áq ménggiri’äq koembang, koembang
mêlirig gëdong damawnjaw di déndaw doewaw bëlas rijal kaloe méndjéngal bijawag
nindjaw lëbong damawnjaw di déndaw nam rijal mangkaw bëdjalan poelaw sëtampor
pérahoe tékast di ‘atas, békataw nangkoedaw Sidang berdamaw ‘ini pérahoe téka’it
di “atas, ’akoe ta'oe képadaw përdjandji’án kamoe ‘mpo’aq bëlom ‘akoe di përahoe,
kaloe pérahoe tëka’it di ‘atas sikandjang soekaw na’t’áq, mangkaw na’t’áq sikandjang
téka’it di péndjoegring Toehan paroman mandikawnjaw ‘Allah talinjaw pérahoe “itoe,
di toenggoe boerong kétjt’áq ‘mbaq baj tangan di pëéndjoegring Toehan paroman
mandikawnjaw ‘Allah, damawnjaw boerong sidjamdjami matawnjaw tigaw soeso’áhnjaw
toedjo’äh sajapnjaw doewaw bëlas rambajnjaw dëlapan matawnjaw njëlah ’ndjadi
bintang mataw ta’on, soeso’ähnjaw ‘ndjadi djëmahat toedjo’äh rambajnjaw ’ndjadi
ta'on dëlapan, sajapnjaw ’ndjadi boelan doewaw bèëlas mangkaw bëdjalan poelaw
sëtampor tëka’t di bawah, sëgaqnjaw lagi di nangkoedaw Sidang berdamaw ’ini
pérahoe tëka’t di bawah, ’akoe ta’oe djoegaw käpadaw përdjandjian kamoë ’mpo’aq
bëlom ’akoe di përahoe kaloe përahoe tëka’it di bawah Sikindjing soekaw njëlam,
kataw Sikindjing pajoe tapi kitaw bëdjandji ’mpat poelo’äh ’agri, laloe dijaw njëlam
di koetotnjaw tali “itoe, laloe nimbol kë padang maäsar, mangkaw di padang itoe
'adaw bëtëmoe bëroegaw sidjat, groemah émas bëroegaw ëmas, di toerggoe boedaq
gadis sograng, djadi kataw boedaq gadss ’itoe haj kakaq Sikindjing na’s’äqlah kë groemah,
djadi Sikindjing na’”äq mangkaw bëkataw Sikindjeng sapaw damaw dëngan “anaq
sapaw dëngan, djawabnjaw kaloe ’ndt’áq ta’oe di ’akoe ’akoe ‘ini ‘anaq nagaw bèsag,
damawkoe pëtéri boendaw kapitoe kapitoe boendaw këpoetin tëpakan ‘anaq nagaw _
bésaq mangkaw bëkataw poelaw boedaq gadis itoe Sikindjing bërani di bapaqkoe, _
djawab Sikindjing ’ndt’áq 'adaw mangkaw, Sikindjing di soero’äg kannjaw di bawah
pasoe bësaq, bëlom lamaw bal’aq nagaw bësaq, kataw nagaw bësag, haj pëtérì manaw
Sikindjing, djawab njaw ’ndt’áq ’adaw, kataw nagaw bèsag, djangan di kataw ka(n)
ndt’äq “adaw *ndidaw ka(n) koeboeno’áh mangkaw laloe di timbolkannjaw Sikindjing
‘itoe di panggili di nagaw bësaq mangkaw mati Sikindjing sëbab këtakotan, kataw
pètéri ’mbaq manaw bapaq Sikindjing mati, mangkaw kataw nagaw bësaq moedah _
‘ambi’ág sëlasi toedjo’áh tangkaj këpas këpasi ngan ’ajt'äq tjöndanaw bal’äq “idop

LITTERATUUR PRODUCTEN. 245

Sikindjing mangkaw bëkataw nagaw bösaq Sikindjing kaban bëlom bol’áh balt’äq
’akoe ’ndaq pérang ngan nagaw toedjo’áh nantian kaba inilah, nagaw bëlang nagaw
_bëérani nagaw bésari, ’agri ’akoe bërpörang toedjo’ah ‘agri lagi dalam pangkat poe-
_widaran ’mbaq ’toe, sampaj toedjo’äh “agri njëlah nagaw besaq bërpërang ngan nagaw
_ toedjo’äh, Sikindjing di boelangka(n) di tjoelaw nagaw bésaq pakaj'än sëkin satoe,
_ djadi sampaj pëérang kalah nagaw toedjo’áh, mangkaw bal’äq nagaw bësaq sampaj di
groemahnjaw, Sikindjing pamit ‘ndaq bal’äq mangkaw pètéri ’'anag nagaw bësaq
__’ndaq miloe mangkaw di ‘adjongka(n) di nagaw bësaq sërtaw di ’ndjo’äq’i pangkat
poewidaran, mangkaw Sikindjing bal’äg köpërahoe ngan pëtöri ’itoe, soedaw ”itoe
_mangkaw bëdjalan sëtampor sampaj kèëla'ot ‘abang ngan ’idjoe, kataw biring “mpat
kami tinggal disini, kaloe 'adaw kasësaq'án kamoe sëbot ’akoe pantaw ’akoe di dalam

tënggang pëdoepaw’an, bëdjalan poelaw sëtampor sampaj koedjong tandjong padang
__këmboelaw mangkaw bëtëgaq djagat ‘ndjadikan nènggëri, bëlom djadi, mangkaw
ngal’äh këpalag poelaw bélom djadi lah ngal’áh ka pinggang poelaw mangkaw djagat
djadi nënggêëri djadi, tëgaq balaj bëndar papan, mangkaw djadi poest’äq’än sagëbog
salinggang ‘alam tapi ’adat bëlom mangkaw njëlah mantaw biring ’mpat, djadi datang
biring ’mpat, kataw bireng ’mpat toewapaw këéndaq nangkoedaw Sèëriq Sëridantaw
djawab nangkoedaw Sëriq Sëridantaw ’akoe ’ndaq ngadjong mintaq ’adat di *nggagri
bikoe bira manaw dijam di Goenong Loemot tëngah lajaran, djawal biring ’mpat
pajoe boli’äh kami bëdjalan laloe bëdjalan sampaj di Goenong Loemot tëngah lajaran
mintaq kartaw dalam nanggëri bol’äh kartaw doewaw bëlas njëlah bal’äq biring
’mpat laloe di ’ndjo’äqka(n) di nangkoedaw Sérig Söridantaw, kataw nangkoedaw
Sérig Sëéridantaw bëélom kartaw doewaw bèëlas lagi kartaw minom makan ngoelang
lagi kamoe mintaq kartaw radjaw radjaw nijan, laloe ngoelang lagi dijaw mintaq
lagi ’nggagri bikoe bira manaw bol’äh kataw bikoe bira manaw kartaw dëlapan
njëlah di batag balk’äg poelaw di ndjo’ägka(n) di nangkoedaw Sèriq Sëridantaw,
kataw nangkoedaw Sëriq Sëridantaw hèlom lagi kartaw radjaw radjaw. ini, kartaw
dèlapan kartaw pati damawnjaw ngoelang lagi kamoe mintaq ‘nggagri bikoe bira
manaw djawabnjaw bol’áh tapi pagi tanti ’anag koe gadis toegron ka nénggëri
bawaw soerat doewaw di kiri doewaw di kanan kartaw *mpat kë nènggëri damawnjaw
kartaw ‘itoe kartaw bëlah rambot kartaw goeling tijang kartaw gadjah boewas
kartaw bëlah boelo’äh, damawnjaw ‘anaq koe gadis itoe bintang kasi’án tampa
lindjang tapakan ’anaq bikoe bikoe bira manaw dijam di Goenong loemot tëngah
lajaran, ‘abis ’itoe, lah ’adaw ‘adat di nënggëri tëtapi di’oeloe bëlom boewadat djadi
__biring ’mpat di ’adjong ngantalka(n) ’adat pajoe katawnjaw bolt’ah kami moediq ’oeloe
soengaj ngantalka(n) ‘adat mangkaw bëdjalan dijaw sampaj di djalan bëtémoe djëmaw
sograng, kataw djëmaw sograng kan këmanaw kamoe ’ograng ’mpat djawabnjaw kan
ngantalka(n) kartaw koeloe soengaj, katawnjaw djadilah ’nggan ’akoe ’ini kijan ’amon
'itoelah kërdjaw, djawab djëmaw ’ograng ’mpat, kami ’ndi’áq bol?áh mandaq di
djalan kami ’adjongan ’ograng, katawnjaw djémaw sograng djadilah ’nggan ‘akoe ’ini,
mangkaw kataw ‘ograng ’mpat sapaw namaw kaban katawnjaw namawkoe Sëérampoe
toedam ma'oe toedim këloewagr dari rabang Sémap doedo’áq di pangkalan poelaw

246 LITTÉRATUUR PRODUCTEN.

kartaw mandi’án la’ot gilang giri’äh sari sari mëmbëlah rambot, mangkaw ’ograng
’mpat ‘itoe laloe ngëöndjo’áqka(n) kartaw ’mpat itoe di djëmaw sograng ’itoe,
mangkaw bal’äáqg ’ograng ’mpat ’itoe, lamon ’adat di nénggëri Pinangkabaw, sëmëtaq
‘irang tanah Djawaw simboeran tjajaw kartaw di nénggëri, tit’áq soewaraw kartaw
'anaq ’oeloe, djadi djagatlah ’ndjadi nénggëéri lah djadi, ’itoe mangkaw békataw
nangkoedaw Sidang bérdamaw ’nggagri nangkoedaw Sériq Sëéridantaw na kini
këkaja’än kaban lah sampaj ’akoe sadjaw bëlom, na kini ’akoe kan ngoelang kë laot
‘abang ’idjoe pajoe kataw nangkoedaw Sériq Séridantaw, djadi dijaw ngoelang kë laot
‘abang ‘idjoe tits’ägq kérabo!l tjéndanaw kisah di rabol tjêndanaw tis’aq kërabol sëlasi,
njataw santaraw goeroe lah ‘adaw santaraw goeroe, mangkaw ‘adaw pëtaraw goeroe
sakti, ’itoe mangkaw boe’anaq toedjo’áh, Sémoesti, Siroemaw, Si roewanaw, Siléëmban,
Silëmbajong, Sëtëtaq pématang kapagr, Sénaton sënataq, dari Sëmoesti ’itoe ‘anaq pëlaraw
goeroe Sakti, Sënaton sënataq ’itoe ’ilo’áq ’nds’äq 'adaw bërsamaw ringki’äh ’ndt’äq
'adaw bërtoembo’äg bëdjoelo’áäg boedjang boedjang mantjaw ginaw ’abis “itoe kataw
pëtaraw goeroe sakti “mbaq manaw ’ndaq noenaqka(n) Sënaton sënataq nènggëri "ini
lagi sëboewah djadi pëtaraw goeroe sakti tigaw kali mëmbiliq badan tigaw kali
mènjoensang ‘alam katon nènggëri bandong doewaw satoe nénggëri pëtaraw goeroe
sakti doewaw nënggëri Bëlitong bëkas ‘anaq djagaw malingi tjoetjong bëgindaw paroe
Soegih ’anaq sëpantjor lang sëpantjor ling tjoetjong pënjakit pëlitjst koenjit ’itoelah
‘anaq pètëri Sidang bérdamaw ’ilo’aqnjaw ’ndt’äq 'adaw bërtoembo'’äq ringkc’äh *nds’äq
‘adaw bérsamaw, djadi kataw pèëtaraw goeroe sakti gila gagri gadis 'itoe ngadjong
Sënaton sënatag, mangkaw laloe di gagrinjaw ’mbataq sërbaw saw kërdjaw lom
timbali ‘ograng, mangkaw dijaw bal’äq ’atorka(n) këpadaw pëtaraw goeroe sakti
kërdjaw *ndt’äq ’adaw di timbali ‘ograng, djawab pèëtaraw goeroe sakti ngoelang bataq
sérbaw doewaw kërdjaw bëlom djoegaw timbali ’ograng bal’äq dijaw ngator këpadaw
pètaraw goeroe sakti kërdjaw lom djoegaw timbali ‘ograng, ngoelang kataw pètaraw
goeroe sakti batag sërbaw tigaw, kërdjaw lom djoegaw timbali 'ograng, balt’áq lagi
ngator këpadaw pëtaraw goeroe sakti, djawab pëtaraw goeroe sakti ngoelang bataq
sérbaw ’mpat itoe mangkaw kérdjaw timbali 'ograng mangkaw rasan ‘adaw tapi
rawatan pintaqg ’ndaq ’otag sëmbilan goegoh, mangkaw ta'oe noembo’äqka(n) rasan,
mangkaw dijaw bal’äq rasan lah ’adaw ngator di pëtaraw goeroe sakti, rasan lah
‘adaw tapi ‘ograng ‘ndaq ‘otaq sémbilan goegoh, mangkaw ta’oe noembo’agka(n)
rasan, pajoe kataw pétaraw goeroe sakti kitaw bëdandam, mêmasang boeboe mêmasang
tindjaw, djërat, pëêlobang, randjaw, réban, djaring, lah têloenggo’äq ‘otaq dèëlapan
goegoh kari sagoegoh lagi ’itoe mangkaw bëmoeni këlamawan di méësigit kélamawan
pêtaraw goeroe sakli boenjinjaw gëto’äq ’'anang sëpëti nang këloelos poenggal panggil
kaloe ’ndi’äq ta’oe ’nggi kabagr toenang Sènaton sënatag di ’ambi’ág ’ograng, di
‘ambi’äg Balitong bakas ’anag djagaw malingi tjoetjong bëgindaw paroe Soegih, têtijang
bingong pëtaraw goeroe sakti, djadi katawnjaw kaloe ’'mbaq ’itoe kitaw përang, djadi
bëdandan dandanan kë përang mangkaw dijaw ’mboewat pèrahoe di tëbang kajoe di
tëntong njëlah *ndjadi tëténtoengon di roewang njëlah ’ndjadi gawi simpaq roewangan
di tar’äq njëlah ’ndjadi gawi sintaq tari’äq di tahan njëlah ’ndjadi gawi ’ndaq tahan,

LITTÉERATUUR PRODUCTEN. 247

soedaw itoe mangkaw bëédjalan pëtaraw goeroe sakti dëngan ’anaqnjaw, sampaj kë
nèénggëri Balitong bakas ’itoe mangkaw koetaw nënggêëri Balitong bakas koetaw bösi
tëlantag sampaj ké langst tëréndjam sampaj kë sërgaw bingong nijan pëtaraw goeroe
ka tawnjaw ’itoe koetaw-bësi koetaw tÉmbagaw, djadi békataw dari Samoesti, djangan
bingong pètaraw goeroe sakti ’‘ambaw di sanggawi panah randjoenaw bësi ’mbaq
batang ni’ogr poejo’áäh pandjang dëlapan di giling dari Sëmoesti babaq koetaw pandjang
Sëlawi ’itoe mangkaw ngamo’äq ’ndi’äq ‘adaw dilawani 'ograng mangkaw bëérasan
_*itoelah ’ograng ’itoe mëngakoe dari kësalah annjaw mangkaw di bangon toenggoewan
déngan këbaw siko’äg bangon toenggoewan Sënaton sëénataq djadi bal’äq pëêtaraw
goeroe, tapi Sënatdn sëénatag ’ndaq tinggal dindaq bal’ág di ’adjaq ’'ograng djadi
koelagran Sënaton sënataq ’itoe bérëdjong bénjanji di balaj bësoeling bösérdam, djadi
kataw pëétëri Sidang bêrdamaw ‘alangkah ’ilo’áq soewaraw Sènaton sënataq, djadi
toegronlab pëtéri Sidang bërdamaw ka balaj laloe bëêroest’äq tëtawaw ’nggèërawaw
djadi Salindjangan balPaq Balitong hakas djaq dintjakagr 'otaq sëmbilan goegoh, di
_kinaqnjaw pëtèri Sidang bérdamaw ’ndr’äq ‘adaw di groemah laloe di gagrinjaw kë
balaj laloe di boeno’ähnjaw Sèënaton sënataq di t&mpatkannjaw di padoe(w)’an balaj
djadi bëmoeni lagi kélamawan pëtaraw goeroe Sakti di mésigit tadi katawnjaw gëto’äqg
“anang sëpèli nangkaw loelos poenggal pangg:l, kaloe pëtaraw goeroe Sakti ’nds’äq ta’oe
gi kabagr ngan bèritaw Sëénaton sënatag mati di boeno’äh Balitong bakas, ‘anaq
djagaw malingi, tjoetjong bèëgindaw paroe Soegih, tëtijang bingong pëtaraw goeroe
Sakti ‘itoelah mangkaw pèëtaraw goeroe Sakti ngoempolka(n) ’anaq ’anaqnjaw tadi,
bingong téboelat rasan ka(n) përang laloe lantas di djalanka(n) djadi dami sampaj
tëlijang bingong pëtaraw goeroe nginaq koetaw bësi koetaw tëmbagaw tëlantaq sampaj
ka langst téréndjam sampaj ka sërgaw, bëkataw poelaw (bédoe)dari Sëmoesti, djangan
bingong pëtaraw goeroe sakti ‘ambaw di sanggawi panah randjoenaw, babaq koetaw
pandjang Sëlawi ‘itoe mangkaw ngoelang ngamo’äg ’ndr’äq ’adaw djoegaw lawani
‘ograng, kataw ‘ograng ’ndidaw kami moeno’ähnjaw Sënaton sënataq mangkaw kataw
Dari Sëmoesti, ‘ambaw di sanggawi panah randjoenaw di manaw badanjaw titi’áq
këlaw di sitoelah tëmpat Sënaton sëénataq djadi di gilingnjaw titoe bëkoeliling di
dalam doeson tit’äq kapadoe(w)'an balaj ‘itoe mangkaw di rëdjo’äh dapat bangkaj
Sëönaton sënataqg ngamo’äg lagi, djadi mëngakoe ’ograng doeson ’itoe boekan Sënaton
sënataq jang mati ’ini Sënaton sënataq ’adaw ’idop, tapi njaw di katawka(n) ’ograng
‘iloe ëmas di gawin di boewat Säroepaw Sënaton sënataq di bëri njawaw di djagaw
malingi djadi di tampagka(n) di pëtaraw goeroe sakti ‘ini Sënaton sènataq djadi
“adjong bèërëdjong bënjanji patjaq, di ’adjong bèsoeling bésërdam patjaq djadilah kataw
pêtaraw goeroe, mangkaw bëkataw (bédoe)dari Smoesti haj bapaq ’ini boekannjaw Sénaton
sénatag, ‘ini ëmas di gawin, di bëri njawaw njëlah ’ini, djawab pëtaraw goeroe
Sakti tjaq patjaq kabah njëlah ’ini tila kitaw bal’äq katawnjaw djadi balwáq galaw
‘ograng itoe, di djalan ’itoe mas’áh ngitj’áq pérambaq bösoeling bösërdam masi’áh
sampaj kë moekaw lawang katon ëmas njawawnjaw ’ndigt’äqg, djadi ngambong
pêtaraw goeroe sakti ’ndaq ngoelang di djawab (bëdoe)dari Sëmoesti kami ’nggop
ngoelang sëbab bitjaraw ’oedaw ’inilah pêmbangonan Sënaton sönataq &mas ’inilah

248 LITTERATUUR PRODUCTEN.

mangkaw ’itoe &mas di tëgaqka(n) di moekaw lawang sëgalaw ’ograng nakil
‘oetang galaw. :

VIEL. ’Andaj 'andaj Radin Boengsoe (S).

Témbaj? 'adaw rimbaw sékampong di toenggoe simpang padoe &mpat, di toenggoe
koembang banting rëmas ’ndëkaq ’ndëkir béroegaw tjëmpaw di toenggoe kidjang bangli
rémas, ditoenggoe roesaw pandjang tigaw, ditoenggoe kantjil bëlantan, di tëbas
mëndjadi talang ‘ndi talang mëndjadi doeson pandjang sëétaq boekaw sëratos, lémang
koepang pëtanggawannjaw groemah këtj’äg mëéndjambat koetjing groemah bësaq
‘inggang basinggang, ‘anaq tjinaw begroemah kampong méëlajoe bëgroemah kambang,
*mbaq di siwar lëpaw pandjang, dajing bëgédong tëngah padang, këméndor bëgëdong
tinggi, tjëtjal ’indjan bëringin tanggaj noendo’äq’i lobang moewaraw ‘idjang manis
goedongnjaw nangkaw ’mbaq di bëkal goedong ni’ogr *mbaq di tjintjin di karang
lëkaw goedongan pinang ngan sandawar boengko’äqg nthong di palaq tanah gajor
sandawar di ’oedjong tandjong, ’ndërdaj djalan ka’andaw dalam lo’äq groemah téroentor
pêtang kadi pandji tëroentor pagi tigaw badjor pëlakat moenggah pëlakat papan
bëtërawang, pélakat tando’äg bèë'oeksran déndannjaw manaw rijang koening tjëpot
di’oempot ngan këloelot di sambong tanggëriti, tëlëlaq datang ‘andaw dalam ragaman
di koetaw itoe gënap pémoenong dalam nénggêéri Sikat ringkr’äh lajang boepandin
sikat tjëpat lah jang koengkonan paribt’äh pémadoe rasan pémboehong pêmadoe koelaw
tjoelaw tjalaw pëngangat gawi boengko’äq tjabol pëénoenggoe koetaw boedor bangaw
dijam dijam di talang ’mpo’äq bësaq dijam di bangsal kaëmasan ninting di béroegaw
pandaq sëkap “intang pëmoeras pandjang rikaw ‘oesong sëénapang sataw pènangan
Ratoe kini roerah tëtap boemi térantam ‘ograng sérëpat ’mbaq di toengkat ‘ograng
sérantjong “mbaq di tabong boedjang soe’ilon sëlélakoe, gadisnjaw toenggal bër'indoewan,
boedjangnjaw toenggal bégroesi’äq'än kërbaj toenggal bëérajag'an batinnjaw toenggal
boetanan, panditaw toenggal sëboetan, djoewaraw toenggal toewah ’ajam, ‘itoe
ragaman dalam nënggëri tigaw koe ’andaw tërbandong saw koe’'andaw ribang gajaw
sangkan bëdjoelog ‘andaw ribang gajaw di sanaw ’andaw boedjang ngan gadis, di
sanaw boengaw këmbang banjaq, sëtoeraq kembang sëtoering ranggaw dipaw bëgëmbaw
malam sangkan bëdjoelog bërémbaw malam takot di séroe kombang laloe boengaw
di sëroe kambang djoegaw noempangka(n) ‘abang boengaw rajaw rémëdji’äh këmbang
boengaw rëntjam koekoe titt’áq boewiring këmbang sëta'on kémbang tëtjangaq boengaw
laboe, di sanaw ‘andaw boedjang ngan gadis, ’asing gadis sanggol sëlipat, “asing
boedjang dabong sawtëkang mandjing galaw ka këbon boengaw gadis bëtadjo’ág
boengaw rajaw boedjang bëtadjo’áq boengaw tandjong, banjaq bantjangan toembo’äh
di sanaw, di sanawlah djëling tëpëkarat, di sanawlah rëbang tëpëkintang mandjing
bëroegaw ngoedaw ’injaw, läh ragam di këbon boengaw, soedaw di kandang moempaw
gading, soedaw di siwar ‘akan djalaw rëmas, doewaw koe’andaw sërimongan sangkan
bëdjoelog ‘andaw sërimongan di sanawlah ’andaw kërbaj banjaq ’adaw kérbaj nanti
goero’äh ‘awaq pandaq bëka’in ’apir djikaw ’oendjogr pëlitas, bëdëgop goeroe di ’oeloe,

LITTËRATUUR PRODUCTEN. 249

*aj’äg timbali tambaw di lajaran, mangkaw tëragaq poentong ’ndt’áq ’adaw tëritong
da’on lah koerang ngst bëdindang ‘agri malam, ’adaw kërbaj ‘oeloe ‘andaw bèsaq
… tinggi goedaq gadika(n), groembaqnjaw koerang doewaw sawi sanggolan ’adaw ’mbaq
bëgrëkoe bëtadjo’ág goejang ’adaw ’mbaq limos soegi sëkilan maso’ág moelot këénan
__mandjing ‘andaw dalam kënan pègi këroentong bangkang, sikatnjaw dja’o’äh di
’oepatnjaw sikatnjaw damping dipoedjinjaw, mëngoepat ‘anaq ‘ograng boedjang.
mêmoedji 'anaq digri gadis kénan bali’äq kéroentong pèno’äh, kënan bali’áq këgroemah
gëdi groemah boero’äg bintang? ngan boekan bintangan oli’äh ’agong, sangkan bintangan
“oli'äh langst, këmpiq tëbandjar dari loewan itoe këmpiq ograng menagt’áh groemah
tanggaw loempo’äh parang njawaw bësaq badan ’nd:’äq moela dasagr sabilah ’ndt’äq
këlangkahan, ’adsng boedjang tandang lajaran bègrtaw ‘ilo’äq ’ndi’äq ’adaw ngoelang,
bëgrtaw djahat ’ndi’áq ’adaw poelaw ’ntëlamadam sapaw ta’oe ’oetang mamboeloe
koetjing koeros, tigaw koe’'andaw tjëtjap ning sangkan bëdjoelog 'andaw tjëtjap ning
di sanaw ‘andaw panditawan ‘adji sambajang *ndi’äq ’adaw rëbah, 'igamaw këntjang
di tëgaqkan, dalam Salibar djoelogkannjaw ’itoe namaw nanggëri ’itoe, djëngo’äq
toembang ratoe doeloe, ‘agong tëloensor djoeraj majos, sébab ratoe karot lW’äh ngoekom
larangan ‘mpat lah dipakaj mënoebaw ’oeloe pangkalan këdalam timba këloewägr
‘mbëkop gawi ngëngadang djadi, noeto’äh da’an pëtinggrran, tèëlaloe ratoe pandaq
“oemor damaw di simbang ’ograng la’in njëlah di simbang ratoe kini, lë lakoe ratoe
kini bélom mèëngadaq ratoe ’agong mast’áh mèëngadaq ’araw bintang bösaq? dalam
lajaran toewaw dalam sëgaraw bëgroemah pangkat di lajaran, bëgroemah pangkat di
sëgaraw ’akap boelan ngadang di gënteng têërang bintang ngadang di pantaj këtjs’äq
nènggèri di ’alahka(n) bësaq nènggëri di pëlébor banjaqglah rédjong di bansalka(n),
rëti ratoe mangkaw këénan mèngadaq ratoe nanti dijaw soemahan toedjo’äh lagi
sograng di ‘angkan koelaw loewägr ’ndi ’itoe bolt’äh ’mbëdot boli’äh nékani, rëtaw
_ dalam manggot piling pintaq pintawan toentong tjanaj lëlakoe ratoe ’agong, lagi
sograng ‘anaq wadon sangkan ’mbaq ’itoe bëlakoe kënaw mantarang djémaw “idop
kënaw boemi langst lëlakoe ratoe ’agong, ’abis bènang sëbakaw pangkal ’abss tjintjin
sétoembo’äg kiri Wäh bèsoenggot ’nggi rëbijah, soenting ’ndt’áq wani toegron lagi,
ratoe ‘awag toewaw badanlah ringaj ‘amon di dalam groemah ratoe dijaw ’ndi’äq
adaw bëkoerang lagi toedjo’äh gëdong di kalang ‘oeloe toedjo’äh gëdong di kambang
“iligr, manaw këkoerang ratoe nijan ratoe ’ndidaw bëgranaq lanang bëgranag sograng
__wadon, dijaw bëdamaw Sindjaran boelan, ringki’áhnjaw mangoepalang tiros këting
__tiros tangan ‘awaq poti’áh magindaw soeli, toemit kadi tëlogr soewidji bëtis séroepaw
njarong goenting pinggang lo’áq lawajan bankang bakigr kadi timbangan péno’áh
kéning lo’äq titiäq di ‘arisan pakoe ’alis mëönjangkor ’mbon, boeloe mataw mëlëntor
tadji söngingan kadi néroedjaw këmbang djari ’alos mèënganaq roewan, di roebong
tjintjin parmataw sanggol kamintong lipat pandan sértaw pandaj ma’oe gadis dijaw
‘antang dalam bèrocgaw dalam bëroegaw kambang wajang ’atap gënting pèrabong
timah ‘oendang? katjaw tëlandjor dinding sélakaw sëlandjoran moebongan kadi tédong
njambëérang di tëkan kasaw ’oelagr lidi pandjoegring gangsaw di têrawang, péntjantjang
gading sangka boengaw mangkaw dijaw mêragam ténon ’mpat poelo’äh ragi di

250 LITTÉRATUUR PRODUCTEN.

batangka(n), sëlawi ragi mênoempang di tiroe tërinti’äq galaw maniroe rinti’áq boerong
tërbang koenang? sakëbon boengaw sijap? nèloesor pinggir rêriboe mênéka(n) poenggong,
langkenaj na’’äq sënggan *ntoewat mangkaw dijaw béragam pantaq, pantaq tjëpar
mèmantaw koendang, koendang datang soendaraw liwat, mataw malibat libat loerong,
pantaq samsam sambil tétawaw pantaq tëmandong ‘amban poetos, pantag, titi’äq
tënon kah soedaw pantag djarang gadis lah toewaw, pantaq ’ndjam boenting ’mpaj
sampaj, pantaq moelaj kêrbaj djandaw ‘agri toe sëdang pëépëtangan njëlah ratoe
mêrintah mangiri nganan mintaq koewisi téngah laman dijaw ’ndaq ngadjong ’ograng
tjipaq mangkaw ’ograng tampil tjipaq lawangan banjaq toegron galaw, mangkaw
lawangan banjaq tampil tjipaq, tjipaq di baraw mati ‘akan tjipaq di djantong radjaw
*ilam bèsarang di nijogr gading koerang ’adaq sëpanginang njigrs’äh galaw pépandin
banjaq boe(w)'iring gadis dëlapan, ratoe ’agong kinaqg'än Sindjaran boelan di kinaq’i
sindjaran boelan *ndi’äq ’adaw njigr’äh kataw ratoe ‘agong Sindjaran boelan ngapaw
dengan ‘ndi’äq ‘adaw njigr’äh Sindjaran boelan nangis sadjaw kataw ratoe ’agong
ngapaw dèngan nangis sadjaw sapaw ‘ograng ngéndjo'ág kataw, kataw sindjaran
boelan *ndi’áq ’'adaw djémaw ngëndjo’áq kataw, sangkan badan ’ndi’äq ’adaw njigri’áh
maloe di’mpaq ngan ‘mbaw’án maloe di rémbaq mardjakaw, galaw 'ograng bémo’anaj
galaw badan *ndi’äq ’adaw bémo'anaj, ’ndi’áq “adaw boebadah nantanka(n) “ilim,
kataw ratoe ’agong kaloe “mbaq ’itoe déngan moenggahlah di balaj pandjang kitaw
noenggalka(n) djmaw banjaq ’mbaq manaw ‘akal ngan pabikoe djémaw banjag,
njélah Sindjaran boelan moenggah balaj pandjang njélah ratoe noenggalka(n) djémaw
banjaq, njëlah toenggal djémaw banjag, kataw Radin diwaw kaloe ’mbag ’itoe dapatka(n)
toe’an rëébijah kénan dijam di palag tanah ’adjong tandang ka sërgaw pintaglah
koendoe dalam kajangan, njëlah ‘ograng ’ndapatka(n) toe'an rëbijah, kataw toe’an
rëbijah kaloe ’mbaq ‘itoe nangkanah ‘akoe tandang dalam sérgaw mintaq koendoe
dalam kajangan, njélah toe’an rëbijah moenggah këbalaj pandjang toedong sarkop kain
poti’äh, tangkaran tinggal di balaj pandjang, njawawlah lantas kë sérgaw njëlah
toe'an rëbijah moenggah di kajangan ’ndap, laloe moenggah kajangan tinggi, ‘nggagri
Radin ginggangan, kataw toe’an rëbijah, Radin ginggangan sangkan ’akoe kësini
mintaq koendoe dalam kajangan ngadjaq toegron ka’alam boembang batan djoeraj
ratoe ‘agong, kataw Radin ginggangan pajoe kaloe *mbaq ‘itoe, kitaw ’adjong Radin
Boengsoe toegron ka’alam boembang batan djoeraj ratoe ‘agong, kataw Radin Boengsoe,
pajoe “akoe ka(n) toegron ‘anjaw ‘akoe ‘mbataq sësa’ot ngan sësangi manaw sësa’ot
badankoe ‘ini ‘amon ’akoe toegron ka’alam boembang mintaq tëgaqka(n) doendangan
tinggi pasangka(n) këbong bararangsaj manaw pantjinaw ’akoe toegron agri sëdang
tëngab “agri ‘akoe toegron ’nds’äq ‘adaw ngëlëboe lagi, kitaw bëdjandji dëlapan malam,
‘akoe ka(n) toegron ka’alam boembang lagi poelaw “amon badan sampaj toegron badan
‘ndaq ngëtjap pèërang rami badan ’ndi’äq maso’äq radjaq ‘agong, kini ngoelanglah
toe’an rëbijah ka’alam boembang, njëlah bali’äq toe’an rëbijah, djegromka(n) ’nggagri
ratoe ‘agong 'mbaq manaw kataw Radin Boengsoe dijaw ka(n) toegron dëlapan malam
lagi toeto’äq djandji délapan malam ’agri lah sëdang tëngah ’agri mangkaw bëdébas
bajang? Raden Boengsoe njëlah sampaj lagi kitjs’aq lagi ’abang laloe di sambot toe’an

LITTERATUUR PRODUCTEN. 251

pênatih di bataqg kë bëroegaw kambang wajang, njélah mërintah ratoe ‘agong haj
djëmaw banjaq tangkaplah kébaw, tangkaplah kébaw Iémboe ’araw ‘oeloe padangan,
tangkaplah kambing “irang soelang, tangkaplah ’its’äq lantjang rëmas, tangkaplah
boerong daraw djantan poetonglah kébaw pagi ’ini, kitaw nganggap Radin Boengsoe,
‘amon di ragam Radin Boengsoe ’asing sagri ’asing sémalam dijawlah ngoendang
kapandajan, ragam ratoe ’agong nginaq’i Radin Boengsoe sapaw ’ndi’áq ta’oe Radin
Boengsoe pëégat pantji mëngoeloe balang tandaw ‘abang di loebang tangan, soerat
tangan bëringin na’’áq, lidah bèlang gigi mëlilaw pëgat pantji mëngoeloe balang
toedjo'äh masaq përoewang djadi bëbajang pandaj njëroepaw djadi soero’áh ’adjong?
ngan. diaw soemor bënjawaw batan ’oesisigran ‘ograng bëdoeson ringkt’ähnjaw boekan
mangoepalang, tërënggotlah dijaw patjaq ngoengkang dijaw mèëngoendang kapandajan,
njëlah ’adaw ‘anaq radjaw ’itam, ’anaq pénakan ratoe ’agong, Radin Mas damawnjaw,
Ranggoenang Sari, badjoelog Radin Malilo baliáq kënan tandjang lajaran balt’áq ’ndi
‘andon poelaw boerong sampaj dalam nanggëri dijaw toenggalka(n) djëmaw banjag,
kataw Radin Mas, haj Radin Diwaw, mintaq boewangka(n) Radin Boengsoe, kataw
Radin Diwaw ‘apaw sëbab ’apaw moelawnjaw mangkaw kaban mintaq boewangka(n)
Radin Boengsoe, djawab Radin Mas sangkan Radin Boengsoe ’ndaq di boewang Radin
Boengsoe karot pintag’án dijaw ’ndaq mangkal bëpërang toedjo’áh kali, Radin Mas
‘ndidaw koewawaw përang rami, kataw ratoe ’agong, kaloe sörëpat, doeson laman
‘apaw boli’äh boewat boewangka(n) Radin Boengsoe, 'amon *ndi’äq koewawaw pëörang
rami déngagr Radin Boengsoe ka(n) tëboewang njëlah Sindjaran boelan nangis sadjaw
sëbab mo’anaj këtjs’áq ka(n) téboewang, 'ograng banjaq bingong ’anjaw Radin Mas
‘nd’äq ‘adaw këtègahan di 'adang *ndi’äg katoewadang, njëlah Radín Boengsoe di
boewangka(n) di ’antat këdjoering karang mënganggoe simpang padoe ’mpat, njëlah
di 'antat késanaw Radin Boengsoe li’äh ragaman di simpang padoe ’mpat di toenggoe
matjan bëlantan boewasnjaw boekan mangoepalang Radin Boengsoe di ’antat kösanaw
têpi'ägka(n) ka simpang padoe ’mpat dijaw toekini sëdang tido’äq, Radin Mas laloe
bali’äg, ‘amon ragaman Radin Boengsoe, mangkaw dijaw tampil ngantawi mëngoengkang
dí simpang padoe ’mpat Radin Boengsoe nginaq’i Sindjaran boelan, ’ndi’áq ’adaw
nginagnjaw sindjaran boelan, njela Radin Boengsoe nangis, patjaq dijaw matjan
bëlantan ‘nggoelot Radin Boengsoe, tigaw kali néngkabang këtjol tëlëbos Radin Boengsoe
bëkataw kataw Radin Boengsoe bëlis binatang matjan bëlantan djëmaw sograng
‘ndëäq “adaw tëboeno’áh ‘oerip di boemi di maq lagi kaloe dëngan ’ndi’áq ’adaw
tahoe ’nggagri ’akoe Radin Boengsoe njëlah ’ini sértaw tëdéngagr kataw ’itoe lélakoe
matjan bëlantan simbar tangannjaw Radin Boengsoe, kiparka(n) dijaw köbëlakang,
lëpos takot Radin Boengsoe, dingin séroepaw batoe djalaw sasah séroepaw batang
pisang njirap ’idjoe njirap koening, Radin Boengsoe sampon madam, tésépar di
djoering karang di simpang padoe ’mpat njölah lakoe Radin Ginggangan dalam
kajangan agri toe sédang pöépötangan mëtoe ribang ’ajaw ’ajawan tidingka(n) tjintjin
kabangkoeloe toenaqg dijaw kaja mantiring, tidingka(n) tjintjin ka Tandjong Sèraj
toenaq dijaw ké Radin gantjanaw, tidingka(n) tjintjin ké salibar ’nds’éq ’adaw mèénginaq
Radin Boengsoe, tidingka(n) tjintjin djoering karang ’adaw di sanaw Radin Boengsoe

252 LITTERATUUR PRODUCTEN.

dijaw toe sédang sampon madam, kataw Radin Ginggangan toe’an Makdoem tila
kitaw toegron ké "alam boembang, Radin Boengsoe sampon madam, njélah toegron
Radin Ginggangan doewaw dëéngan toe’an Makdoem, bataqka{n) minjaq poelang napas
bataqka(n) sélasi toedjo’äh tangkaj, njëlah sampaj ké djoering karang lëlakoe Radin
Ginggangan doewaw dëéngan toe’an Makdoem, di ’oeraq di lélanggoej pantaq ngan
minjag poelang napas képas selasì toedjo’äh tangkaj lëlakoe Radin Boengsoe, sértaw
tékénaw minjaq poelang napas béringgot kéting béringgot palag méroendjong diaw
bangon, njëla békataw Radin Boengsoe nint’äq kamoe Radin Ginggangan doewaw
déngan nin’äq kamoe toe’an Makdoem tila ngoelang kajangan tinggi liáh ragam
Radin Ginggangan simbar tangan Radin Boengsoe kiparka(n) dijaw ké bëlakang toendaw
ngoelang kajangan tinggi láh ragam Radin Boengsoe, sertaw sampaj kajangan tinggi
'asing sagri ‘asing sëmalam dijaw la ngoendang kapandajan, térénggot dijaw boedjang
këtji'äg, lëlakoe Radin Boengsoe, bëgoeroe lawan bètanjaw di Radin Ginggangan,
nanjawka(n) goeroe lanang sograng, di boemi tidang barlawan, bélawan tidang bétémoe,
bétémoe djoegaw mati ‘ograng, nanjawka(n) ’oetjap pélébor rantaj, nanjawka(n) ‘oetjap
maso’áq limoenan, nanjawka(n( ‘oetjap mataw goentingan, “abis goeroe Radin Boengsoe
‘agri toe sédang pagi? kataw Radin Ginggangan haj Radin Boengsoe déngan ngoe-
langlah di’alam boembang, sébab dtandji lom toeto’äq sémajaw lom sampaj, kataw
Radin Boengsoe ’ndi’äq ‘adaw koewawaw ‘agi ‘ndr’áq “adaw tëtahan badan läh
‘'ndt’áq 'adaw tétanggong ‘olih njawaw kataw Radin Ginggangan, djangan ’mbaq ’itoe
alah kah pénakot poelaw dengan, kataw Radin Boengsoe pajoe kaloe ’mbaq ’itoe 'akoe
kah ngoelang di ‘alam boembang läh ragam Radin Boengsoe bétépo'áq bëtangan
doewaw njéroendaw ‘angin doewaw bêélas njélah sampaj kédjoering karang, sampaj
dijaw këdjoering karang, lëlakoe Radin Boengsoe bëroepo’äq boemantjaw sograng,
sëbab bëlajar ’ndr’äq ’adaw bëtoenggangan kërising bësi ’ndr’aq ‘adaw di awag, njëlah
dijaw bëlajar djoegaw noenggangi sampang salirang setaq koe sampang di toedongka(n)
sëtaq koe sampang di doedog’i bëlajar ’ndigi di réntika(n) ‘agi ’ndi sijang ’ndi malam
toedjo'áh ’agri dëlapan malam, kënan sampaj kë poelaw pandjang, “amon ragaman di
poelaw pandjang ’ograng tëgaq gëlanggang rami, njëlah Radin Boengsoe moenggah
gëlanggang tinggi néngah ’nggi djëmaw banjaq laloe di rëdjong ’Anaq Dalam, njëlah
di kawaj ’Anaq Dalam, njëlah Radin Boengsoe moenggah kërëdjong ‘Anaq Dalam,
kataw- ‘Anaq Dalam sapaw damaw kaban sapaw djoelo’äqka(n) kaban ‘anaq sapaw
pénakan sapaw lIëlakoe Radin Boengsoe, njëlah damaw di boenika(n), njëlah doeson
di lindongkan, kataw Radin Boengsoe, rëti ’akoe ’ini ’anaq Koeboe ‘alaw ‘alawan —
‘anaq Koeboe ’alaw di grimbaw njëlah njërëmpaq nangkoedaw Dërdjin bëdagang ‘oebi
ngan këladi, rëdjong pëtjah nangkoedaw madam badan tëpëépas poelaw “ini mandang
tësépar djoelo’äqka(n)koe, kataw ’Anaq Dalam moewaraw Bangkoeloe djangan ‘mbaq
'itoe Wäh pérambaq sëbab soedaw kami lihat di pandang di rilang soedaw lihat
'ndt’äq boelag pënëmon badan, koepandang dalam, pënggrasawkoe, kaban koetanggap
Radin Boengsoe sëbab koepandang koeribang soedaw koewinag dalam pënggrasawkoe
lo'äq kidjap Ratoe di Salibar ringki’äh maniroe Radin Diwaw tëtoembo’äq bingong
Radin Boengsoe njëlah ngako'áq laloe ngangkani ’itoe Ragam Radin Boengsoe, kataw

LITTËRATUUR PRODUCTEN. 955

_*Anaq Dalam kaloe kaban ’ndi’äq ’adaw patjaq gi bëgrëtaw sëbab kaban téboewang
_ lagi kéëtji’äq rëéti kaban ’anaq këlawaj kami Bangkoeloe, kininjaw kalaw kaban ’ndi’äq
‘adaw patjag gi bëgrëtaw dalam Sélibar lah kalah di bator 'ograng koetaw Atjiäh
Sindjaran boelan lah kèëtawan ratoe lah sëdang sampon madam ratoe ka(n) tëtaq di
‘alang balaj tëgantong moekaw lawang, doeson koe soero’äq tëngah malam pagi’án
pandaq doeson kalah sërtaw ta’aning di bitjaraw lëlakoe Radin Boengsoe ngëtjip
’ndidaw makan masam këtjip sëmboeni goenting patah maraq daj mërampang tjoeping
*awaqg pots’äh niroe kësoembaw sëbab djëmaw mêëlawan dindjo’aq kataw ‘oeloebalang
di bèri maloe bérangkat ’ndi’äq 'adaw pamut lagi pisar toemit gandjor bëdjalan dijaw
toegron kalimboengan sëbab dijaw ka(n) ngoelang bëlajar kapandjing dalam Atjt’äh
kanoentoti Sindjaran boelan, njëlah dijaw ngoelang bëlajar, bëlajar ’ndigt’äq di
réntika(n) ’ndi sijang koe’al’äg malam, ’ndi malam koe’als’áq sijang poelaw toedjo’áh
‘agri dèëlapan malam dami marilang ka sëbëlah katon tëlatang nénggëri satoe ring-
ki’ähnjaw boekan mangoepalang tëtjoego’áqg kadi lo’áq tandjongan talintang kadi lo’áq
_ tampa’än boengko’äq nibong di palaq tanah gajor sandawar ’oedjong tandjong ’ndërëdaj
djalan ka’ändaw dalam lo’äq roeni tëléntor pëtang kadi pandji tëlëntor pagi tigaw
badjor pëlakat toegron pèlakat papan bètërawang takot ka(n) rémpa(n) bërgado’äh
pêlakat tando’áq bëoekiran déndannjaw manaw rijang koensng tjépot di ‘oempot ngan
kéloelot toenoh di sambong tënggëriti tëlëlaq datang ‘andaw dalam läh ragam Radin
_Boengsoe mangkaw sampaj ’andaw dalam laloe moenggah mëndaratan sampaj këpadang
pandjëmoran, njëlah ’adaw boenting bëriboe Radin Boengsoe tampil bëtanjaw kataw
Radin Boengsoe ‘adoeh ’ibong kërbaj boenting ’apaw djoelo’äqka(n) nênggëri "ini sapaw
sintan sapaw pèénggawaw sapaw lawangan mangkog koetaw sapaw mënoenggoe
loerong gëdang laginjaw poelaw ’apaw moentjaw nènggëri rami, ’amon timbal kërbaj
boenting kaloe dëngan ’ndëáq ’adaw ta’oe di djoelo’äqka(n) nèénggëri ’ini koetaw
Atji'äh njëlah ’ini Pangéran Tjili di loerong gëdang Ratoe ’antang di balaj pandjang,
bêringin Moedaw mangko’äq koetaw sangkan moentjaw nëénggëri rami ’ograng di ’oemaw
bali’äq ké talang ‘ograng di talang bali’äq ka doeson, sëbab ’ograng ka(n) nikah ka(n)
sindjaran boelan ngan boedaq Bëringin moedaw përolihan nawan dalam sëlibar tapaq
kalawaj Radin Boengsoe, sërtaw tëhaneng- di bitjaraw l’äh ragam Radin Boengsoe
bësëbot bësësiban lamon soenggo’äh koendoe bëtoegron këlamkan tjajaw Radin Boengsoe
badan ‘ndaq djadi rëramaw koening Wáh ragam Radin Boengsoe njirap koe’abang
njirap koening kélam tjajaw Radin Boengsoe, timbol tjajaw rëramaw koening njëlah
dijaw bëdjëdjag bèëtoenggoe’an lépaska(n) ’oetjap lanang sograng di boemi tidang
bérlawan, bérlawan tidang bëtëmoe, bëtëmoe djoegaw mati ’ograng, lépaska(n) ’oetjap
mataw goentingan dijaw maso’áq limonan koetjing koembang, ’agri koe sëdang téngah
malam dijaw maso’äg bèéroegoe kambang wajang disitoe badah sindjaran boelan
bëloenggo’áh läh ragaman Sindjaran boelan sërtaw toewinaq Radin Boengsoe nèrapnap
banjoe mataw ’oemban, kataw Sindjaran boelan ’ading malang Radin Boengsoe
djoewarip dëngan di dënijaw dami gi ’idop gi ’ilo’áqlah ’anjaw ’mbaq “ini ba’t’áqlah
déngan ngoelanglah kë Salibar djangan dëngan, mangkalka(n) pérang kaloe döngau
moenggahka(n) pérang ’ndi’áq ’adaw tëtahan ’oláh badan ’nds’áq ’adaw tëtanggong

254 LITTÉRATUUR PRODUCTEN.

'olt’áh njawaw sëbab bëlawan ’ograng koetaw ’Atjr’äh, pérang tégoendjaj kagoemboelan,
djawab Radin Boengsoe kakaq kamoe Sindjaran boelan ’ndt?’áq ta’oe kamoe gagri ’akoe
rëti badan koendoe bëtoegron, toegron kadi kajangan tinggi, toegron ’adaq ngëlboe
lagi badéndan bénang sëlambagr ngoendang sësa’ol ngan sësangi, manaw sësa’ot badan
koe ‘ini ‘ndaq mèënanggong përang rami ’anjaw kataw gagri kamoe bataq pesakaw
dari Salibar, bataq pëdang roemaw gagas batag dëhong rijaw tangis, pésakaw dalam
Salibar tëlajag télajong moeno’äh toewandjoe dëmam sëmalam lambat pëlajon mati
djoegaw lëlakoe Sindjaran boelan ’ndjo’äqka(n) pëdang roemaw gagas ’ndjo’äqka(n)
déhong rijaw tangis, ’agri koe sëdang téngah malam kataw Radin Boengsoe, Sindjaran
boelan badan bëpërang, sagri pagi pasangka(n) ténggang pëdoepaw’än, sëbot diwaw
pantaw diwataw sëbot diwaw kajangan tinggi, sébot nint’äq Radin Ginggangan sëbot
nindäq toe'an Makdoem mintaq dinaq di gimbari sëbab groekol lah lawan kali ini,
‘agri koe sedang tëngah malam téngah malam tëlimpas poelaw ‘agri lah ’imbaw
pérak sijang, lip gëmëning padjar mêëtoe mantjoerong mataw ’agri toembo’äh lWäh
ragam Radin Boengsoe moenggahi balaj pandjang nédaw nèrataw sëdang tido’áq ratoe
këtëtag di ‘alang balaj tigasnjaw gantongka(n) moekaw lawang tëgogr limbogr di
dalam Atjs’äh loelo’äq ’oelat bangon di moeloe soeraq samboeni biriq djadi rëngong
samboeni mäëdoe toendjol palaq kadi ’arang tëtoempah, ’ograng ’ngginggang Radin
Boengsoe tigaw ‘agri tigaw malam lah ganggang sëndjataw dalam ’Atj’äh, Bëringin
Moedaw sampon madam, madam di boeno’äh Radin Boengsoe, lëlakoe Radin Boengsoe
tÉrasaw pajah lah ’adawlah dami marilang kë sëbëlah ‘adaw nijan përahoe toedjo’äh
pèrahoe toedjo’äh sëtali? përahoe toedjo’áh sëtoendaw ’itoe rëdjong ‘'ograng Béngkoeloe;
tjawis dandanan kandt’äq pérang dijaw noengkat përang Radin Boengsoe, njëlah sampaj
‘ograng Bangkoeloe ‘ograng Bangkoeloe ngamo’ág poelaw Lëmang batoe bëpoepo’äq
padaw ’oelaq la’ot, Kaji mantiring bëpoepo’äq padaw Pangiran Tjili, Rindang papan
bëpoepo’'äqg padaw Nantan tëlogr ‘anaq Dalam bëpoepo’äq padaw Djalag rambajan,
tam bëlaraw bëépoepo'äg padaw Salaq sëtandjong, itoelah ‘ograng bëpërang tigaw
‘agri tigaw malam, njëlah kënan Pangiran Tjili moetahka(n) darah sëbab bëpoepo’äq
pâdaw Kaji mantireng, kataw Pangeran Tjili ’ading malang boedjang lawangan,
’mpo’äq mamaq ’oelat la’ot, tila kitaw mêëlëdjang pêrang ’ograng Bangkoeloe *ndi’äq
adaw tëlawan, njëlah ’Atji’áh laloe kalah dijaw mëlëdjang pérang, laloe Radin Boengsoe
djëngo’áq Sindjaran boelan, kakaq kamoe Sindjaran boelan toegronlah dëngan paroe-
laman, tila kitaw bëlënto’äq ngoelang bali’äq njëlah Sindjaran boelan toegron këbawab,
lëlakoe ’ograng Bangkoeloe, mangkaw dijaw tampil nawan mënawan gadis ‘oeloe
sambaj, mënawan boedjang ’oeloe gandaj, mënawan batin ’oeloe groemah mënawan
kërbaj ’oeloe ‘andaw mêëndjarah rëtaw lawan bandaw njëlah Radin Boengsoe bali’äg,
Sindjaran boelan di bawawnjaw toedjo’äh “agri dëlapan malam mangkaw sampaj
dalam Salibar, di tëmoni dalam Salibar doesonlah sëgrot doesonlah djadi padang
titiran, beroegaw nga’igr di tëpi laman poejo’äh moepogr di paroelaman, lah läq
Raden Boengsoe, mangkaw doeson di sijangi groemah bal’áq di tëgaqka(n) mangkaw
dijaw mënangkap këbaw lëmboe ’araw mënangkap kambeng ’irang soelang, mënangkap
“itk'äq lantjang rémas, noenggalka(n) loerah batang ‘agri dijaw tëgaq gëlanggang rami,

LITTERATUUR PRODUCTEN. 255

njëlah sampaj djoewaraw banjaq, njëlah gëlanggang di djadika(n) toedjo’äh ’agri dëlapan
malam mangkaw lasong njambèëlt’áh këbaw, lëmboe araw, mangkaw lëbar djoewaraw
banjaq, ’itoelah Salibar bal’áq ’ilo’äq.

VIII. ‘Andaj-'andaj Ringgan Sëdajoe (S).

Bëmoelaw ’adaw soe’atoe radjaw mënoenggoe ’adaw soe’atoe négri tjëritaw’án
’ograng toewaw toewaw kabar dalam ‘andaj ’andaj ’itoe radjaw bëgranaq boedjang
bögranaq gadis namawnjaw boedjang Ringgan sëdajoe, namawnjaw gadis, Sindjaran
boelan, këdoewaw sipanaw djarang mangkawnjaw gadis doewaw 'itoe ‘akap ’akap
toegron kajt’áq bëlimaw, sëtampor dijaw bëlimaw ’itoe datang lang limaw ’iko’áq
njambor palaq Sindjaran boelan dapatlah groembaq tigaw lambagr, lang limaw ’iko’áq
*itoe lëngit, Sindjaran boelan ’itoe dapat ’idapan djadi Sindjaran boelan dijaw doewaw
bögrading ’itoe halt’äq këgroemah, ’abis békatawlah sipamaw djarang képadaw ’ndo’áq’ö,
Sindjaran boelan dapat ’idapan di simbar lang limaw ‘iko’áq, ’ndo’áq’ò déngagr kataw
'itoe dijaw panggillah Ratoe ngadjong toegron di balaj pandjang ngadjong ‘ndikaw di
dalam bèroegaw Sindjaran boelan dapat ’idapan toegronlah Ratoe djaq di balaj pandjang,
di dalam bèroegaw di kinaqnjaw Sindjaran boelan ’itoe boewidapan soedaw ’itoe Ratoe
déngan ’ograng banjaq mintaq panggilka doekon peli’araw mintaq pangilka rëbijah
patjaq mandang sampajlah doekon pëli ‘araw sampajlah doekon patjaq mandang,
mangkaw njilap këmënjaw ‘itoe matilah “itoe pënditaw mêëgat gantong mangkaw
sampajlah poelaw rëbijah patjaq mandang njoekaw’i Radjaw mangko’äq poti'äh,
mëémandang ’mpat pöndjoegroe boemi ’ndidaw dijaw laloe wan ’itoe, mëémandang
‘mpat pindjoegroe langit ’ndidaw dijaw laloe wan “itoe mangkaw di pandang Sërijan
pandaq di pandang Sérijan pandjang ’ndidaw dijaw laloe wan ’itoe, mangkaw di
pandang poelaw poesaran task ’ndidaw djoegaw dijaw laloe wan ‘itoe, mangkaw di
pandang poelaw bëringen Soengsang ‘ntagraw sërgaw ngan dënijaw *ndidaw laloe wan
*itoe, mangkaw bal’äq di pandang dalam nëgri mangkaw njawaw lah sah di nègri,
rébijah lah banjaq bëloepot, panditawlah banjaq bëlépas, mangkaw bal’äqlah doekon
pêli’araw mangkaw bal’äglah doekon mëgat gantong, mangkaw balt’äqlah rëbijah
patjag mandang mangkaw matelab Sindjaran boelan mangkaw mêërintahlah ratoe
képadaw ‘ograng banjaq mintag kadja(h)ka mëkam padoe’än balaj mintaq tëbangka
nijogr ngan pinang, mangkaw mintaq tangkapka poelaw këbaw lëmboe’araw batan
mpol Sindjaran boelan, mangkaw dandanan soedaw tëpëroempoe Sindjaran boelan di
maso’ägka mëkam padoe’än balaj moengksrlah mo’anaj Sindjaran boelan namawnjaw
Ringgan Sidajoe ‘ndaq noentot Sindjaran boelan, mangkaw dijaw pamit ngan Ratoe
‘agong bapaqg ’akoe *ndaq noentot Sindjaran boelan, mangkaw timbol Ratoe ’agong
maraw, kaloe bëlom dapat djangan bal’äq mangkaw Ringgan Sidajoe mënjikap laloe
mèëmakaj bëbadjoe poko’äq sëroewal pëtaq gitar këtoepang gëtang Kasam njëngkëlang
këgris timaw koepang njandangka pëdang djambat ’angin mangkaw toegronlah dijaw
mèrtjag laman libagaw boebos dijaw këmoekaw lawang mangkaw ‘adawnjaw pisang

356 LITTÉRATUUR PRODUCTEN.

sëbatang mangkaw bëkataw Ringgan Sëdajoe këpadaw batang pisang ’itoe, batang
pisang ’aningka rëdjongkoe, pisang tëmbatoe loewagr kandang tanaman ‘ograng
moewaraw paltágq ‘oemang pi’atoe mërtandang bësaqlah toewah mangkaw bali’ág,
mangkaw sahlah Ringgan Sëdajoe moekaw lawang laloe këpadang pëéndjëmogran
ménéngah padang maso’áq grimbaw mangkaw bëtëmoelah ngan padang libagr tjëpot
tjëpot mataw nginaq tjëpot ngan tëpijaw bëtoenggoe ngan kajoe sëbatang bësaq'ô
boekan salt’äq ’alaw kaloe bëda'aw lagi sëda’aw kaloe bëtjangka lagi sëtjangka ’itoe
bënamaw bëringin soengsang pali’áq ’antagraw sërëgaw ngan dënijaw mangkaw di
kinaq di pangkal kajoe ’itoe bëtoenggoe mandoesijaw sograng bénamaw Radjaw
sëmpornaw ngëroewanka ‘ograng bal’äq pigi ‘ograng ‘ndaq balt’äq kasërëgaw ‘ograng
’ndaq bal’äq këdëénijaw mangkaw bëkataw Radjaw sëmpornaw ’ndaq këmanaw kaba
Ringgan Sëdajoe mangkaw, djawab timbal Ringgan Sëdajoe akoe ’ndaq tandang
kësërégaw ‘ndag noentot Sindjaran boelan mangkaw kataw Radjaw sëmpornaw maraw
mangkaw Ringgan Sëdajoe bëdjalan néngah padang ‘nggijang djadi sah di padang
nggijang djadi laloe këpadang djagrom pènjoelam sah di padang djagrom pënjoelam
laloe këpadang groempot manis, sah di padang groempot manis laloe këpadang
groempot sëmat sah di padang groempot sëmat sampaj këpadang ma’asar sah di padang
ma’asar sampaj di padang ma’alibagr ‘angatnjaw boekan sal’äg ’alaj mataw’agri
mèënoengkat këning mangkaw dijaw mëngantjam djambat goentong ‘allah hoerabi
banjag ‘ograng mangkaw di sitoelah bëtoenggoe Radjaw badjang dami di kinag
Radjaw badjang poenggongnjaw ‘oepaw ‘oembi nijogr sëdëpaw lëngkaraw dadawnjaw
palaq’ô 'adaw *mbaq këmiling pinggang’ò ‘adaw ’mbagq palaq siwar mangkaw bëkatawlah
Ringgan Sidajoe këpadaw Radjaw badjang ’apaw sëbab djëmaw tëlaloe banjaq sëbab
‘akoe bëtanjaw këpadaw Radjaw badjang ‘apaw sëbab “ograng banjaq ‘mbaq “ini
kénangkoeraw sëbab mangkaw koetanjawka banjaq ‘ograng mënjoerong ‘iko’äq banjaq
‘ograng bëboeloe “ajam banjaq bëtinaw ngambin poentong banjaq bëtinaw toendjang
grajtáh, banjaq ’'ograng mataw të këlibt’áq banjaq djömaw bëkoedaw djëmaw mangkaw
timbal Radjaw badjang haj Ringgan Sëdajoe ’akoe ’ini mënoenggoe djambot goentong
ninggo’ágka ‘api nèrëkaw njanjt’äáh kawah sëboewah ngëroewan ka ’ograng salah
ngan bèënagr sëbab dijaw njoerong iko’áq dijaw galaq maling këbaw sëbab dijaw
bëboeloe ‘ajam dijaw galaq maling ‘ajam, sëbab bëtinaw ngambin poentong dijaw
galaqg maling poentong sëbab bëtinaw toendjang graji’äh dijaw galaq ngëntamka laki
sëbab banjaq djëmaw bèëkoedaw djëmaw sëbab dijaw lindjang ngan bini djëmaw
sëbab dijaw mataw tëkëlibiäq sëbab itoe lanang galaq nginaq “anap bini djëmaw
‘idang ’idang nginaq salah ’itoelah, kaloe ‘oekoman ‘ograng moeno’áh djëmaw di
panggang dalam ‘api nërëkaw soedaw di panggang dalam “api nërëkaw sampaj dijaw —
mëndjadi ‘aboe mangkaw ‘itoe ‘'ograng balt’äq di “idop’i mangkaw bali’äq lagi di _
maso’ág këdalam kawah ’ndidaj sampaj “antjor djadi ’aj’áq mangkaw balt’äq di “idopi
lagi ngan Radjaw badjang lëpaslah dijaw dari pèrsalahan mangkaw soedaw dijaw
ngitj’äq ngan Radjaw badjang mangkaw bëdjalanlah Ringgan Sidajoe sënampor dijaw
bëdjalan mangkaw sampaj këkoetaw roetji, mangkaw dami di kinaq’i koetaw roetji
békoetaw bësi békoetaw tömbagaw soewitaw ‘ndjam di boemiì soewitaw ’ndjam di _

\

LITTÉRATUUR PRODUCTEN. 257

langst, mangkaw bingonglah Ringgan Sidajoe 'mbaq manaw maso’áq këdalam nègêri
‘ini mangkaw dapatlah pikiran Ringgan Sidajoe laloe dijaw bësalt’áqlah mëndjadi landaq
mangkaw di gigri’áq'ô di pangkal koetaw mangkaw t&maso’áqlah dijaw di dalam nëgri
*itoe mangkaw dijawlah maso’äq dalam nëgri ’itoe, mangkaw bësalt’áglah dijaw mëndjadi
pinaw kawan këtj’äq mangkaw nginaglah dijaw dalam nëgri ’'adaw nijan bëtéri
Sindjaran boelan bëtënon di 'atas Méligaj mangkaw najtáq Ringgan Sidajoe di ’atas
Méligaj ’itoe mangkaw bëkatawlah Ringgan Sidajoe kakaq digri boenting dënijaw
‘akoe tadi nginaq përshoe njoenggot ‘mbataq dagangan sëgalaw ‘adaw mangkaw
békatawlah Sindjaran boelan di këlawaj ‘imam soehor namawnjaw Dajang Rantajaw
‘angin lënggok lënggah mangkaw kataw gadis doewaw ’itoe maraw mangkaw dami
tëdéngagr kataw maraw dijaw toegron këpagroe laman laloe toegron kajs’äq mangkaw
sampaj pinawkawan ’itoe kajr'äq siwawlah dijaw mintaq toegronka dagangan sëgalaw
'adaw mangkaw soedaw ’itoe dijaw bëkataw sampajlah përahoe sëboewah ngan
dagangan sëgalaw ‘adaw mangkaw na’’äglah pinawkawan ‘itoe këdalam përahoe
noenggoe’i dagangan banjaq mangkaw nginaqlah dijaw këdagratan ‘adaw nijan gadss
tigaw mangkaw gadis tigaw ’itoe na’i’äqlah këdalam përahoe ‘itoe mangkaw ’itoe
gadis mënawa mant’ág mas mangkaw di dalam gad:s tigaw “itoe menawa mant’äq
mas pèërahoe ’itoe laloe bèlajagr mangkaw ’itoe gadis nginaq këtëpijan dijaw soedaw
di téngah la’ot libagr laloe nangislah Dajang Rantajaw ‘angin lénggok lénggah mangkaw
békatawlah Sindjaran boelan haj ’ading kamoe doewaw ngapawlah nangis ’aloni ‘akoe
kënaw tawaw ‘ini kaba koetawaw poelaw mangkaw përahoe nèngah la’ot libagr
ngamtjam këla'ot batang sah di la’ot batang ngantjam këla’ot toenggol sah di la’ot
tonggol ngantjam la’ot kijambang boedaq, sah di la’ot kijambang boedaq néngah la'ot
hékoe sah di la’ot bëkoe néngah la’ot ’api sah di la’ot ’api mangkaw maso’äq la’ot

“ poesaran task ’akap ‘aop këléman pëtjah mangkaw nampaqlah nègri ’ini mangkaw

pérahoe sampaj këpoelaw Ranggas mangkaw ‘adaw dëngagr pëksäq djëmaw ‘ograng
sërëgaw lah bètoentot Imam Soehor toedjo'äh bëgrading mangkaw bëlajagr di sampang
sëlambagr sograng ‘oembanlah këpoelaw Ranggas mangkaw bëkataw ‘Imam Soehor
këpadaw Ringgan Sidajoe ’alangkah kaba soenggot ka pèrahoe këpoelaw Ranggas
kitaw bëpërang sagrini mangkaw kataw Ringgan Sidajoe maraw mangkaw toegronlah
Ringgas Sëdajoe bëka’:n pots’äh bëbadjoe pots’äh ’ikat 'ikat këlambi pots’äh toedongnjaw
poti’äh poelaw mangkaw Ringgan Sidajoe toegron moedjahlah ’Imam Soehor mangkaw
kënawlah ‘ampar dadaw Ringgan Sidajoe bëdëtas mëndënting ‘oeri nanaw di pangaw
bësi ’ndidaw di pangaw bèsi lagi mantji’äq sëkilan boengaw badjaw mangkaw
‘mbalas poelaw Ringgan Sidajoe noedjah ’Iman Soehor kënaw poelaw ‘ampar
dadaw ‘ndidaw poelaw di makannjaw sampajlah bëlagaw ’ndidaw bëmati’án
mangkaw bëkatawlah ’Imam Soehor këpadaw Ringgan Sidajoe Iëbarlah kitaw
bëlagaw ’ini, kitaw bèlagaw ’ndidaw bèëmatiän këlawaj kitaw sëkalijan mangkaw
timbal Kinggan Sidajoe maraw mangkaw sëkalijanlah këlawajnjaw mangkaw
‘Imam Soehor bals’äq këkoetaw roetji Ringgan Sidajoe bal’äq këkoetaw ’abong
mangkaw dami bal’äq këkoetaw ’abong doeson sëgrot laman soeni nègëri di
bator ’ograng ’atjt’äh.

VERH. BAT. GEN. LIII. 171

258 LITTÉRATUUR PRODUCTEN.
B. GOERITAN (B); TJERITAW OOK TJERITAWAN (S).
Goeritan Koetë Koepang.

Lamon ’akoe noerotka(n) panton panton, koepaj di rawang bësirap këtikë pasang
moenggah koempaj këmambang bëgroeloe’an hërap këtikë pasang njintaq koempaj
këmambang bëgriliran ’ndiq koempaj kijan kémambang hati rindoe kémambang poelë
habis panton, simbang goeritan, goeritan manë di goeritka(n), di koetë Koepang di
goeritka(n) sangkan di sanë di goeritka(n) rëti di sanë tanah toewë sërémpaq djadi
ngan Pëlimbang, toenggal sëbotan ngan Bëngkoeloe ’Ogan ’Inim lagi gëmawa moesi
lagi rintjong lading ngan Bësëmah lagi poendog pandjang lamon badan noerotka(n)
dijë ’ndiq ’adé habis, karang goeritan mandjing kénëgëéri manë di dalam di nëgëri
doeson mëénandjag mënandjongan doeson tëtandjaq kë sëgarë doeson tëtandjong kélajaran
palaq tanah pëmatang gënting ’oedjong tandjong pëmatang poetos doeson moengot
kërtë diwë doeson tinggi nagë diwatë tigë moewarë mangkoe doeson tigë koewalë
ngëtarë bangon sëkoeha sërimongan doewë koehandë tjëtjap hëning tigë koehandë
ribang gajaw manë di handë sërimongan hitoe handë kërbaj hanjag ’mpat poeloh
boenting ‘mpat poeloh kërbaj moedë manë di handë tjëtjap héning 'itoe handandë
‘ograng pénditë hërap këtiké pagi pagi log sémantong tijap ribot tëlassan pënditë
mandi, doedog di batoe soembajang, soembajang këlimëé limé soembajang këlimë
wagtoe lah waqtoe soembajang poelë ’igamënjë këntjang di tëgaqka(n) tinggalka(n)
koedaj di sané di toetor handë ribang gajaw manë di handë ribang gajaw harap
këtikë pëtang pëtang tigë badjor pëlakat moenggah tigë badjor pëlakat toegron pèëlakat,
gangsé bëlërawang, log bintang pating sëlakë, sëlat sëlawang pating rémas dëdannjë
manäw koening boekan manaw tadoq tadoran kënan noembogka(n) sëndirinjë këénan
toemboh di lawang tëlëlag sampaj handë dalam tjëpot di’oempot ngan këloelot pëtjah
di gërdom ngan tëmbagë rëmoq di lantjiq ngan koeningan bilang roewang groewas
nganggoe ‘oektran këgawin boedjang poerisë napal këlog tambonan kalong kërëtë
ka’itan tampong ranting koening ka’itan gitar këmoeroe ‘ampajan ka’in tanah tëbing
sandaran doedong bëtoenggoe tëras pandjang toedjoh. badah gadis mëmbiroe sanggol,
badah boedjang mëmbiroe gitar di sanë tjintjin tëpësinoq di sané rindoe tëmoe roendog
di sanë djëling tëpëbawor sapë djëmë toegron kë handë tëdingan lamë balig ’mpaj
sëdingan ’mpaj sëdijënjë tëragaq tëroegaj galë balig ‘mbaq tadi ngan këmari roewaq
roewaj bëringin tanggaj toegoe sijamang potih ’itam tangan, nantoeka(n) soenting
balig pëgi tinggalka(n) koedaj panggong ‘itoe goeritan mandjing kënëgëri manë di
dalam nëgëri ’mpat toembang ’mpat gëlombang ’mpat pëtoelaj simbang djadi *ndiq
toembang parang djawoeka(n) ’ndiq roerong sangi pëtitë sëtë pëéunangan Ratoe 'agong
roerah tëtap boemi tërantam kënan banjag nëgarka(n) katë kërbaj toenggal pëhoetanan
djoewarë toenggal toewah a’im, pönditë toenggal sëbotan boedjang mënjoerong roepë
'ilog gadis mënjoeroh ratë ringkih rat bëtagaj pandjang roepë ratoe maling damë
dapat di gëlam dinding papan dapat dipadoe përigijan *mbaq di kantjë lambong ’atap
manaw ’idop ki Ratoe ’agong Ratoe ‘agong bëtoenas doewë bëtoenas doewë noerot

LITTÉRATUUR PRODUCTEN. . 259

‘ati sograng koewadon sograng djantan lamon wadon dijë bëdamë Sindjaran boelan,
djantan bëdjoelog Radin soewanë manaw ‘idop kë Ratoe ’agong Ratoe doedoq di balaj
pandjang doedog di ’oelag sakë goeroe doedog di bawah pajong ‘agong, doedoq di
lapig ’oelong bantan lapiq ‘ograng kësijoe rémas di tëngah nganggoe boelan boelan,
djaboe djaboe rijal “ipangan ’mpat pëndjoeroe ragë tjoegong, manë sirch makanan
Ratoe sirih kadi mëngaki poenaj na’iq landjaran kaboe kaboe na’:q landjaran kaboe
tinggi di na’ig boedjang pètalangan dí rëndam dalam goetji koembang poelan gëtah
mangkë di makan manë gojang makanan Ratoe ’itoe gojang tigë warnë gojang
idjang pënggësiq gigi gojang ‘abang makan makanan gojang rëdjang batan ‘oedotan
manë gambigr makanan Ratoe gambigr lah di grëbos poelang ditoemboqg boenting
bériboe didjëmogr di lambong poelaw këgring ’ndiq- këgring sagri toelah manë pinang
makanan Ratoe pinang lakë pinang balotan di balot lawan ’idjog moedë di bëkal

lawan tikar pandan dina’iq boedjang pëtalangan di bëlah lawan di’ambiq sësijong

miloe galë manë kapogr makanan Ratoe kapogr karang masaq dipoesin dipot ’anaq
kèpiri di ’antjogr banjoe lëbagr dalam, “alos di 'otag kambing ‘oelong potth di rëboq
kërëbaj djandë tinggalka(n) koedaj panggong “itoe manèë ‘idop Sindjaran boelan doedoq
dijam dalam bëroegë dalam bëroegé lëkar gading sangkan bëdjoelog lëkar gading
‘alap gënting përabong timah dindingnjë katjé sëladjoran pëtjantjang poeding di lariq
pénjirat sëlakë manë bada(h) boedjang niroe gitar bada(h) gadis ’mbiroe sanggol
sanggol ‘ipat sanggol bëgëlong manë ’idop Sindjaran boelan tëgëntar këdjagat djach
tërimping bénoewë rëdjang ngambol lan datang ‘atas ’angin ’itoe gadis tëkatë ringkch
‘iloe gadis tëkalë ’ilog sëdang ringkih Sindjaran boelan daj ’adë takap ’alap matë
tjérlang patjaq nginaq boeloe matë méëlëntor tadji pakoe ’alis mèënjanggor rëmbon
séngingan kadi pantjing ringkih lom tëlawë katon dabong lah tëtawé katon pangga

„dabong ’oelong bépangga rémas békinjaw békaléméntang këné téroesi di kajangan

panaw tëgoeraq tékérandong panaw titsran bérdjadi panaw di koening djadi tampong
panaw di lijagr djëkalong panaw di lëngan tabor boengé lijagr kadi méngëdi djawé
bêtss kadi ttmbangan pënoh tëros këting tëros tangan pinggang ’alit lawajan bénang

_bëtis kadi mënjarong goenting, toemit kadi tëlogr sëwidji 'mbaq talahidaw sëmipawnjë

doedoqg dijam dalam béroegë patjaq mënjoengket nèrawang njoengket ka’in nérawang
badjoe di ’araq “inang ’inang toedjoh manë inang ’inang Sindjaran boelan ranggitka(n)
dajang rawitan noeralam dajang noeralam tjintë pandaq sëkap pëmbabang rindoe
sögraj sëgroempon dijë sëinggoq sëpanggaran ’oela së’idjon sëlalakoe pakaj pënganggoe
samë “ilog samë ringkihnjë samë ’oekot sëninting bakëé ba’iq tinggalka(n) pangkat
panggong ’itoe manë ’idop Sindjaran boelan “ilog ringkih djëmë bèëgoert manë
pénggoenë boedjang ringkih ’ndaq lëmaq bëpandang matë sënampor lagi tëpëroendaq
lamon kadjadi sakar galë manë pënggoerë boedjang tjalëtjag bada(h) bëgoeroe ngan
bèladjar tinggalkan koedaj panggong ’itoe manë pëngënë boedjang dja’oh batan bërtë
rintjang badan tëgëntar këdjagat dja’ch tëpërimpang bèënoewë Rëdjang ngambolan
datang ‘atas ‘angin tinggalka(n) koedaj panggong ’itoe ’amon koeboedjang djahat
sograng ‘ndi sigrih lëntiq koening ’ndiq sëlëgan dijë di ’adjong mena’iq sigrih ’agri
'oedjan mëna’ig pinang pënjängatan, tinggalka(n) koedaj panggong ’itoe kadi tarog

260 LITTERATUUR PRODUCTEN.

koedaj bémoedë tébitan boedjang martandang ’asing koebaliq ’asing pëgi sograng lom
adë di lawani sangkan lom ‘adé di lawani rati gadis hannjë tinggal këpangkat
panggong ’iloe badan ’mbilang Radin soewanë manë ‘idop Radin soewané sërtë
tépandaj makhoerikë ka’il ka’ gërindë tadji ka’ ka’il mënoewang pitis ’abis
pandahan toedjoh batang di tëmpé digawin tadji mëndjadi toedjoh boembong ’abis
moendam toedjoh boewah di toewang mëndjadi pitis këmambang ’ajam ’mpat poeloh
toedjoh taroe banjag poewas bëéroepoqg ngan bëpikir rëti ’idop Radin Soewanë
mèroenggoe dalam bëroegë koepëtig ‘oedë di bilang angkaw koedjina 'oedë koeboe-
boenka(n) tëkëné tigë ’agri ligë malam migoq ‘adaq miring *ndiq ’adë sëwidji ’ndiq
‘adë makan nasi dijë ’ndiq tëgaq gëlanggang rami ’ndiq ’adé di katë tikan mati
’ndiq “adé mati ‘ndi ’ati dijë toelah doedoq toewé mérgam kénjang ‘mbaq pijaling
’nggëtlap hési patjag nijan Sindjaran boelan ngapé boewat Radin soewané baliq nijan
Sindjaran boelan dalam béroegë léngkar gading mëénoendjoq ménangan doewëé mérintah
kiri kanan rawitan ramohan talam balig rëdang laloe mandjing dalam béroegë
kambang wajang pandjang tigë bëdjalan doedog mëdjoendjong djagri sëpoeloh sëmbah
soedjot sëmbah lintang sembah sepoelah kali ‘ampon ngapë boewat sangkan ’mbaq
‘ini tëpëtiq soedë bilang angkaw tëkënan tigë ’agri tigë malam mëroenggoe dalam
bëroegë diwë di mané gërang ’mbëndon pënjaktt di manë gërang sajoe rëti “idop
kënjawé déngan batan tëgras batan djoendjongan batan ‘intan di paroe laman batan
pëlimban libat roedjong batan pëlindaw kirë kirë batan pajong dalam négëri batan
gintan nating damë ‘amon dëngan ‘’ndaq bëgadis pilth pilih baring pènoedjoe
pënoedjoe baring këdëman padë matë ‘amon dapat rasë “iloq rasëénjë ’iloq di “anjami
batagka(n) rijal bërapë soeké *ndiq dapat rasanjë ’iloq tanah di kirong di ’althka(n)
di tandor dalam koepang tinggi ‘amon koelajang kini sampaj ‘ndiq batjë ’ndiq di
goenaka(n) badan *mbatjë dijë ’ndiqdë koelajang kini sampaj 'amon koedongan ’ndaq
djoewarë gëdong di ‘oelaq kambang gëdong di ‘oelag doeson gëdong di pinggang
doeson soekë tëtoenggang roerong ‘agong djadi pantjor loewagr bëroegë djadi koebangan
bawah groemah ‘olth mëngarap simah mandaq nimbal nijan Radin soewanë sangkan
sibadan ‘mbaq “ini badan ’ndaq moenggah balaj pandjang mandag këpadë ramë koe
*ndaq tëgaq gëlanggang rami rëti di dalam koepang tinggi boeroq poewagr gëtli
djëloepong mati ’aim, simbang koerongan lah pénangan baja koeni manggil djoewarë
dja’ôh damping baring dja’oh ‘ambari lajang baring damping di koengkon “adagq tëkatë
kalah banjaq ‘adaq tëkatë mênang banjag mënimbal nijan Sindjaran boelan ’amon
’mbagq ‘itoe katë tila baliq këgroemah gëdi kitë bësibë dëngannjë lah balig këgroemah
‘mboekaqg pëti pënjimpanan ngambiq koedoedat sésarongan njoerom sëroewal Ginggang
‘abang riboe riboe manëka(n) ’ntoewat moentjaq rëbong manëka(n) poenggong sijap
sijap bintang sëkëbon koenang koenang sëpandang rajë ngan ka’in koedi koedi këling
‘ampaj ‘ampaj djagri sepoeloh ’antja gëlombang doewë bëlas katon këlëndang di
bëlakang njoerom koe badjoe 'oendan ‘oendan ‘oesin ‘oendan ‘oesin mëlihoe 'angkatjing
di toekoq diron ’ndaqka(n) kantjing lëngan ’ntadoe lagë rëmas boeboq sëtango badjoe
rëmas bëkarong belintangan mënëèbit gitar kasa rëbon sangkan ’oedji kasa rëbon
bénang boekan sëtëgrë boekan rëmas di tariq hanjë mëtigë ténonan boedoedari rébon

LITTERATUUR PRODUCTEN. 261

gadis tigë toeran ténonannjt toewë toewan tëgaq hanjë tëngah toewan sambanan
njëbon samèë nënon dijë sari sari sëlambagr bèönang söboelan sëmatëé sangkar sëtahon
sëgoelong ’apit pantaq sëpantag toegron mandi boekan lambatan, lidi tahoe ’oelidaq
nigroe rintig koewaw lanang nigroe matjam *mbang boengë törbit bödinding tjarë
dagang, ditar tanggoq tjarë mandoeron pisar toemtt gandjor bedjalan boekaqka(n)
pintoe doewarë dëgaq dëgor di garang pandaq sampaj kë garang tindjaq matjan
sangkan bèdjoeloq tindjag matjan ’ilog bada(h) bëkoelaq bidjan nijan ’ndiq rëbon kënan
di sangaw loewagr nijan Sindjaran boelan noerotka(n) Radin soewanë di ’iring 'inang
‘inang toedjoh manaw ’inang-inang Sindjaran boelan ranggitan dajang ranggitan
noeralam dajang noerdjintë pandaq sëkap pëmbalang rindoe sëgraj sëgroempon
péngoeloenjë ’ilog samë ringkehnjë samë pakaj pénganggoe ’ndiq ’isanjë ’ndiq ’isanjë
djangkë sënidjon selakoe djangkë sëbidog sepanggar damënjë mintjang ’'mbaq bëdjandji
noerotka(n) Sindjaran boelan tinggalka(n) koedaj panggong “itoe badan ’mbilang Radin
soewané mané hidop Radin soewanë dijë ka(n) toegron paroe laman ka(n) noenggah
kë balaj pandjang nëékan kë tanggë têrsoeling tërsoeling téras gëénoenglin töras tëbösoe
kajoe djati ditarah sëgi dëlapan dijoelin sëginambëlas kërataq kagëting gënting
boekannjë rötaq likan patah boekannjë gënting likan poetos sangkannjë rëtaq sangkan
tahan sangkannjë gënting si wajangan ’apit pijat poelasan lëboq di ’atas rëmang
tëgantong di bawah ’imë ‘imë kawang soedë ditatah ranggë lawi kalë galë tëtahan
‘adë galë ragë lawi mënoenggoe toenang toenang ‘oerong rëtë ’ndiq baliq toenang di
simbangan kërbaj ragë lawi di boembang ’oegrang tinggalka(n) koedaj panggong ’itoe
laloe kë pantas gërëbongan di kiri rimaw mèënëka(n) di kanan gadjah sënggëram
ngindjongka(n) gading boengë ’ndiq rëton kénan di sanë boekaqka(n) pintoe gërëbongan
tjëlëking djéridji manis nalingka(n) tanggaj kaloepatah ‘amon tëgëpoq patah nijan
„tétjagang ’adë loelos rambot di tëket radi tanggaj pandjang naranang doewagrë gangsë
di téba këting ‘mbaw bëökëpoq ’ajam ’mpat lëboeka(n) bëkëpog ’ndaq bëkoekoq ’ndaq
ngambat lindong dabong sëdjaran hoelan mèlikoe loewan bëroegë nitih pëkajoe mandang
bintang titi 'oedjong gëligor pangkal *ndiq ’mban kënan di sanë laloeka(n) paroe
laman kërsiq boelan kërsiq boelan boengin ’mpëé njëéranjap rëmas bëkarong di tépor
kaki barloemban lijog ’‘mpat linggang dëlapan ’mbot niroe boenting bëlambangan
_kimbang méniroe wadon tjiné ‘oentaj di kiri batang padi ’oentaj di kanan batang
pisang oentaj di kiri ngandjor ti’oentai di kanan mêëribang kamasoq loerong kë loewagr
loerong masoq sëlikoe panggar gading sampaj ké boengë tandjong rajaq liwat di boengë
tandjong rajag sampaj këboengë tandjong rajë njëranjap boengë rëtjë koekoe ’ndiq
rémbon kënan di sanéë këmoeroe di litjag 'oenggong sampaj nijan kë balaj pandjang
toedjoh hbëdjalan doedoq möndjoedjong djagri sëpoeloh sëmbah koesoesoq sëmbah lintang
sémbah sepoeloh kali ‘ampon lom doedoq tëbéntang lapiq, tëbéntang lapiq ’oelong
boentan lapiq ’oelong kësijoe rêmas di tëngah nganggoe boelan djaboe djaboe rijal
‘ipangan bilang djoengot menganggoe tjëngkong lah doedoq tëkëmbang pajong moentjaq
“intan bëkatë nijan Ratoe ’agong naq koe malang Sindjaran boelan ’apë sëbab moenggah
kébalaj pëtjah rémané dengan koendang katë di man déngan bawë nimbal nijan
Sindjaran boelan mané katé Sindjaran boelan ramé ’ingson mëndikë Ratoe kördjö

262 LITTERATUUR PRODUCTEN.

moenggah balaj pandjang rëti ’idop Radin soewanë ’ndaq tëgaq gëlanggang rami
noenggal djoewaré dja'oh damping baring dja’oh ’ambori lajang baring damping lépas
koengkonan ’adaq tékatë kalah banjag kalah ’adaq tëkébar moelang moerah soekë
(ëtoenggang roetong ‘agong djadi. pantjor loewan bëéroegé djadi koebangan bawah
groemah ’olih mèëngaraq sima(h) moedah nimbal nijan Ratoe ’agong ’amon ’mbaq
‘itoe moeni katë kitë noenggalka(n) banjaq békatë nijan nggi Ratoe ’agong möémanggil
pindoekawan këntjang ‘ampong poenggong këting kantjilan bintjat lah béndi larangan
‘ini katé di dalam bèndi toegron nijan nggi pindoekawan log kintjer këting bëlagri
masoq loerong këloewagr loerong sëkali bëndi bëmoeni bëlom di “iring ngan soewarë
rëngong sëmoeni moede toedjol soewarë pangk:g ’agong ’arë soewarë pantas nëgilongan
moeni soewarë nëbi da’od ’akoe di koengkon Ratoe ’agong kampaw rijë ngan dëpati
‘*anom, ’anom tjajë pénditë tömapi kajoe tëmënggong ’mpoq poelë Radjë ’itam kampong
paq roegajan ‘mpoq tintin ’mpoq tèëradjoe ’akoe di koengkon Ratoe “agong ngadjong
moenggah kë balaj pandjang sapé la tahoe ’ndjindjing taming sapé lah patjaq rëti
katë ’agri ’'oedjan pakaj toedong “agri panas pandjangka(n) pajong djangan tamban
djangan lënggënë lënggënéë djoegë djangan lamë ’igë dami tamban dami lënggënë
*anaq gadis poengot kë bantan ‘anaq boedjang përikan dalam dasagr koening di
lantjarka(n) di pandang dalam dëgëri loq koe sëmot ’anaj ‘anaj dijë ka(n) moenggah
balaj pandjang di pandang di balaj pandjang (pënoh ’mpaq pènoh sërimpaq) pénch
sërimptng kiri kanan këpijah “mbéboengë patjing tamsir mënggoedong “isë ’isë ("isisë)
sampaj dijë nggi Radjë ‘itam manë katë ki Radjë ’itam gëlombang manë kini maboe
panggongan manë kinìi miring gadis di manë sëbambangan lamon toegadis sébambangan
nangkan nabadan noerotinjë nimbal nijan ki Ratoe ’agong gadis *ndiq ’adë sëbambangan
panggongan ‘ndiq ’adë kini miring gëlombang ’ndiq ‘adë kini maboe rëti 'idop Radin
soewané doewë këlawan Sindjaran boelan sangkan moenggah kë balaj pandjang ‘ndaq
tëgaq gëlanggang rami noenggal djoewarë dja’oh damping baring dja'oh ’ambor lajang
baring damping lëpas koengkonan toedjoh djëlapang têrbëntang tigë bëlabar tërbandong
‘asing moekat ’asing bè'oetjol ’asing bépadan tampon taroh ’adaq tëkoedjat mëénang
banjaq ‘adaq tëkoedjat kalah lajaw dingkoe malang ka Radjë “itam ’apëé sërëpat ’apë
*ndiqdë Radin soewanë ’ndaq tègaq gëlanggang rami nimbal nijan kërdjë ’itam
toewapë ‘isanjë ’akoe ngan kaba rëti ‘akoe ’ading Ratoe toelah sërëpat ngan Ratoe
sërépat poelë dëngan ‘akoe, nimbal nijan tEmëngong ’ndiqdë sërëépat dongan sajë tëgaq
gelanggang rami “amonka(n) tëgaq gëlanggang rami ‘akoe ka(n) ‘mboerot koeloe ’ajiq
sangkan ’ndaq ‘mboerot koeloe ’ajiq réti di dalam koepang tinggi boerog poewagr
ganti djëloepong matig ‘ajam simbang koerongan mati matjan bëgintan matjan ’intan
bëgintan nating damë ’ndiqdë tëgaq gëlanggang rami lah kénangan Radin soewanë
'ndaq tëgaq gëlanggang rami ’ndiqdë bolth tëgaq gëlanggang rami batan përtjë dalam
roerong batan përoesaq di nëgëri rëti di dalam doeson ‘ini dijë di ’adom sëmëéndëhan
nimbal nijan Radin soewanë kaloe *ndiqdë Sampaj tëgaq gëlanggang rami ’iloq lah
badanmoe titoelang kini badankoe matë tëras satoe mërëdam lamë tëras, kalapë lagi
nimbol ‘amon bèëtoewah djadi boewah ’ndiqdë bëtoewah djadi boengë sëdijë badan
boengë nijan ’amon ’mbaq “itoe rëmbagënjë nimbal nijan kë Ratoe ’agong ’ndika(n)

B Bn

nn n__n

LITTERATUUR PRODUCTEN. 263

moewang djëmë banjag ’ilog ’ilog mèmboewang djëmë sograng boewangka(n) Radin
soewané ’ntarë toedjoh ‘agri tangkaplah këbaw lëmboewarë ’oeloe padangan ’ikob
boeling tömbagë koekotnjë ’intan bösoewasë pantji lawangan kan di boewang di
boewang di djoering karang boewang boewang mèëloekot boewang dëdaq di lambong
niroe roentonka(n) siri bëdjoendjongan tëbangka(n) nijagr lawan pinang pantjilawangan
kan di boewang toetog koe ‘agri toedjoh ’agri sampaj nijan pindoekawan ’mbataq
dandanan ’ndiq téëboewang ’mbataq koedjor landajan manaw ’mbataq doedong tilan
’oepih mandjing nijan dalam beroegë di koengkon Leh Ratoe ’agong bëkatë nijan
pindoekawan manë katë pindoekawan poelë Radin soewanö ‘ini dandanan ’ndiq
tëboewang di pandang Radin soewanë sëlampong ka(n) gitar di palaq gantingan
sampang kélam ngan ’indang ’ndang sëbagi barot këlam doehong tilam ’oepih goerah
gandjé gantong mélawan toetoqg ka ‘agri sagri ’itoe di toendong nijan Radin soewanë
di toendong tëngah, lajaran ’angkat méësëmi Raden soewanë ngator pamit ’nggi
Sindjaran boelan dingkoe malang Sindjaran badan ka(n) tandang lajaran ’araqlah
sima(h) lawan mënda ’mpoq koe koelë pësanganan laman sëgrot pantjong dami sijang
tabori boengë badanka(n) tandang kë sëgarë lamon bëtoewah djadi boewah ’ndiqdë
bètoewah lëbas ‘mbaq majang koesoekorka(n) ‘andon mëngadoe rëtaq tangan ’andon
‘mboebong soerat palag nimbal nijan Sindjaran boelan lamon ’mbaq ’itoe rëmbagënjë
sapëka(n) toewan rëté bandë sapë ka(n) toewan rëmas pitis batan ’anggoman djémé
sadjë nékanka(n) tanggë tëgras ‘oelin tëgras 'oelin tögras gëroelin tögras 'mbasoe kajoe
djati di tarah sëgi dëlapan ka(n) rëtaq këganting këganting boekannjë rëtaq lth
tötahan boekannjë gënting likan poetos ‘apst tijat poelasan lëboq di ’atas rëmang
bègantong soedë di tagrah gëlawi rëgë lawi mënoenggoe toenang ‘oerong rëtë ’ndiq,
toenang di simbang ngan kërbaj bërgë lawi ‘ograng tinggalka(n) koedaj panggong “itoe
laloe kë pantas gërëbongan di kiri rimaw mëndëkaw di kanan gadjah sënggëram
gindjongka(n) gading ‘mboekagka(n) pintoe doewarë tjangang ’adë loelos rambot di
tëba kêting bërlboembaw meêlikoe loewan bëroegë niti pëkajoe mëédang bingkang titi
‘oedjong gëligor pangkal laloe këpantas tëngah laman paroe laman kërsig boelan
kërsik boelan boengin ’ampë njëranjap rémas bèëngkarong di tëmpor kaki bërdjalan
“mbaw masoq roerong këloewagr kampong njoerog këmoening tigë sëladjor këmbaw
loeti tjëmpakë tigë sëladjor kënan rënggot ’andë dalam sampaj kënan ka ’andë dalam
mangkë bëdjëdjag bëtoenggoewan njëbot diwë goenong goenongan, goenong pitis
koembang dalam sërgë njëbot diwë goenong soensang dalam sërgë goenong boengkeq
'oeloe bangkoeloe goenong dëmpoe rëbot bësamë goenong mèërapi tigë goenong loemot
dalam lajaran njëbot diwë boekit boekitan boekit kaboe di ’oeloe Rödjang boekit

‚ sëgoentang padang pandjang boekst sërilaw di lëmatang mangkë bëdjëdjaq bëtoeng-

goewan tétagar toendjoq kë langst bëdëlap matë ’agri padjan tëtanggoq boelan sanggaw
kapar tëmbor bintang panas ’agri njébot kakaq Radin ginggangan mintaq toegronka(n)
sampang bélantan toenggangan tandang lajaran söwitë gindjong di pëngiri séwitë
gindjong di panganan sëwitë gindjong di toenggangi bölajar sëdiné dinë sëdinënjë
‘oembëq bëlajar sëdinë ’angin 'oembaq këtjig mötjah di téngah ’oembaq bösaq mëtjah
di tépi ‘oembaq padi tinggang ngömë di tinggang di tantang töbit pémbarap tëlantang

264 LITTERATUUR PRODUCTEN.

‘atas ’angin log groenih tëlantor pëtang loq pandji tëloentor pagi téngah djalan ké-
'andé dalam di djach di régot régot lah damping parak djadinjë dami sampaj katas
‘angin 'ograng tëgaq gëlanggang rami noenggal djoewarëé djaoh damping basing djach
*ambori lajang basing damping lépas koengkonan dami sampaj katas ‘angin sampaj
dijë kë paroe laman datang nijan lawangan doewë iloqg një samé ringkihnjë samë
pakaj pénganggoe di kisanjë bëtanjë lawangan doewëé haj koendang lawangan sograng
kisah ’ndi manë moelë kaban ’anaq Ratoe nëénggëri manë rijaw di mané ’mpoe
tjoetjong manë timbal lawangan sograng ’akoe ’ndiq tahoe di djoelogka(n) kamoe
nanjëka(n) rintjang badan badan kisah di rantjong sawah ‘ambë dagang hoebingan
këladi bëdagang djëbaq ngan kémangi kampaw sétoempar bënang “abang datang késajoe
boemi langit datang ’mbadon diwë toedjoh djong pëtjah nëéngkoedë madam badan
tësampaj kësini sograng ’ndiq ’oesah kaba bémoeni kaba kisah ’ndiq koepang tinggi
sangkan kaba mandjing kësini rëti kaba di boewang ‘ograng.leh kaba ‘ndaq tëgaq
gëlanggang rami rëti disini tëgaq gëlanggang rami toewapëé maqsod kaba kësini koesog
palaq tébog bëlakang tëölaloe ‘ati sëboelongi kini *ndaq bilang rërih hanjë rëtika(n)
kisah di bangkoeloe *ndiq tahoe kaba *nggi kami rindang papan njëlah ’ini djidjaqnjë
angan bataqnjë kë bëéroegë di soeroh makan *nggi sari ’angin hilawangan sograng
manë katë sari ‘angin hadoe mamaq si rindang papan nakan dijë di bëroegë lamon
*ndaq toegron mèëndjoewarë toegronlah kamoe ka bawah toegron nijan sì rindang-
papan lawangan tinggal di bëroegë mangkë sari ’angin bëtanjë ’nggi lawangan sograng
haj lawangan sograng ‘adë dëngan tahoeka(n) Radin soewanë ’itoelah djoedoekoe di
bëringin dijë toegron kë koepang tinggi ’akoe toegron katas angin ’ndaq sebandong
di dënijë nimbal nijan lawangan sograng lamon ’mbaq ’itoe katë dëngan badan
bëtandang kësini badan ’ndaq djoewarë di koeti dikst minta tarohi ’nggari déngan
ninah mane djawab kë sari 'angin kaloe koedëngan ’ndiqdë tahoe rëti 'idop kirintjang
badan di toendong ‘ograng dinding ‘alam pintaq pintëan soedë galë rëti ké dalam
'oedé ngandjoq ‘ograng bëdoeson soedë djërih sangkan badan bëlom bëdjalan lagi ’ndaq
bëténon ka'in pêmoentjë’an sagri sagri sëlambagr bënang sëboelan sëgoelong ’apit ’ndaq
nanti Radin soewanë Radin soewanë lamon koedëngan ’ndaq djoewarë toedjoh gëdong
di 'oelaqg kambang bësëmi laloe linggar ngambiq rijal di groemah gëdang baliq dijë
’ndi ngambiq rijal döndjoqka(n) Radin soewanë toegron nijan Radin soewanë mangkéë
koedijan doedoq di tantang leh ‘ilang roempas pasanglah kaba ’nggi ’akoe pasang
nijan Radin soewanë, pitis ti’ambor ’mpat mënang nijan Raden soewanë pitis të'idar
’nggari kënan pasang lagi rëlang roempas poeriq ‘ati rëlang roempas pasang banjaq
pitis tëambor maté doewë pasang lagi këhagi ’akoe ’ndiq tahoe këbagi ’akoe Radin
soewanë njëlah ‘ini ngisahka(n) koepang tinggi boekan sëngadjë doewë tigë ’ndaq
ngambiq ki sari ‘angin ‘ndaq moembangka(n) toenangan ‘ograng dinding ’alam sërtë
tëdéngagr padë katë pasang lagi rëlang roempas rëmas boeboq sëtangan badjoe rêmas
hëngkarong toedjoh ’ikoq bëdaq bëkoenjit toedjoh poeloh “amon rijal ngan sëpërtinjë
pitss ‘oedé di ‘amborka(n) bëmatë doewë lëbar dijë ’ndi dja’ih balig dijë ka groemah
gëdi bëdjörom ’nggi sari ‘angin rëlang roempas 'oedë kalahka(n) kalah sëpëti sëpëti
‘oewang kalah boebog sëbërandé nimbal nijan sari ‘angin ’mbaq manëé këkarapan

LITTERATUUR PRODUCTEN. 265

déngan manëé timbal Radin soewanë noenggoe djandji di kajangan tinggi sörtö
tëdéngagr padëé katë baliq dijë kagroemah gëdi dijë bësimboe ’oedë bësimboe bérdéngan
sintaqnjë rëbang ’angin toenggangan tandang lajaran pasirin dijë di kajangan toegron
dijë di groemah gëdi ngikotka(n) Radin soewanë ka(n) baliq ké koepang ting gi
toenggangan Radin soewanë sampang bèëlantan toenggangan sari angin rëbang
‘angin, ’angin patjaq bèlajar garas boengin pëtjah bëlajar niti ‘angin pëtjah bëlajar
gasar langit.

U. Tjëritaw Koetaw Böngkoeloe (S).

’Angkat tëkalaw lagi doeloe ’adaw Ratoe di Koetaw dëmaq bébini toedjo’áh
‘ograng, dalam toedjo’äh ’itoe lasograng ngadawka(n) ’anag, njëlah njaw boengsoe
bëgranag sograng lanang, bénamaw Bintang roewanaw ’amon lamaw ngan lamaw’ö
Jah bèsaq Bintang-roewanaw, mangkaw padaw satoe ’agri bëkataw Bintang-roewanaw
padaw bapaq'ó kataw’ó haj bapaq sapaw Ratoe di Koetaw dëmaq timbal bapaq’ó,
‘akoelah Ratoe Koetaw dëmag “’amon bapaqkoe Ratoe di Koetaw dëmak ’akoe “ini
’ndaqg bëdjalan ’ndaq ’ndalaq tanah lom bëtoenggoe nëgëri lom böradjaw mangkaw
kataw Ratoe dëmaq ’ndidaw bol’áh kaba bèëdjalan kërénaw kabalah batan gënti
simbangankoe mangkaw bëkataw lagi Bintang roewanaw haj bapaqg lah sösa’ot
__sësangikoe nijan sösa’ot lagi di bëringin sësangi lagi di kërojah maraw timbal Ratoe
dëmaq ’amon ‘’anaqkoe ’ndidaw ka(n) ’orong bédjalan pëgilah koedaj kë Tandjong-
pasaj sëmbah ‘imam ’ograng disitoe kaba bëgoeroe betëtanjaw mangkaw pëgilah
Bintang-roewanaw ’ndjëngo’áq ‘imam Tandjongpasaj lah saw ’agri doewaw ‘agri lah
sömalam doewaw malam, lah sëboelan doewaw boelan ’abislah galaw digoeroe’i,
mangkaw Bintang roewanaw laloe pamst ’'ndaq bal’äq këé Koetaw dëmaq ‘amon lah
_ sampaj di Koetaw dëmak laloe pëgi ’ndjëngo’äg Ratoe kataw’ó haj bapaq ramaw
Ratoe ’akoe lah bal’áq di Tandjongpasaj, lah poetos këdijat ngan ‘isarat kini ’akoe
’ndaq bèdjalan maraw timbal Ratoe dëmaq djadilah ’anaqkoe ’ndaq bëdjalan koeri-
laka(n) mangkaw Bintang roewanaw bëdjalanlah noenggang’i përahoe sëhoewah,
timpaw ka(n) bédjalan ’mbataq sëgënggam tanah laman Koetaw dëmaq lamaw ngan
lamaw’ó di lajaran tëpépaslah përahoe kë la’ot sanding doewaw mangkaw bèëkataw
Bintang roewanaw ’inilah loebo’äq maraw pandjonan disinilah tapan “akoe nimbang
kataw sësa’ot ngan sësangi inilah tanah lom bëmpoe nëgëri lom bëradjaw mangkaw
Bintang roewanaw soenggotlah disitoe laloe njaw moenggah taraq këmagraw sëmbilan
boelan sëmbilan ta’on njëlah ’agri këmagraw pandaq kömagraw pandjang sémbilan
boelan sëmbilan ta'on këringlah loebo’áq këring soengaj köring sögalaw batang ’agri
loebo'ág maraw pandjonan ’ndidaw ’ndaq këring ’oesahka(n) soegrot mingkin dalam
pêlang-pétang mëéragam ’ombaq pagi-pagi mëragam tagar lo’äg sesa’ot oelagr bidaj
'ndaq mëndjadi nagaw bèlang manaw di ’atas loebo’äq maraw pandjonan toembo’áh
sëbatang këtapang sangkor bëtoenggoe tijong djëroedjoe djantan manaw sösa’ot lijong
djéroedjoe djantan *ndaq mëndjadi boerong gëroedaw mangkaw poerik 'ati Bintang
roewanaw bali’äq lagi moenggah tarag nëdaw ’agri pögréba pandaq pögréba pandjang,

-

266 LITTÉRATUUR PRODUCTEN.

mangkaw pëgréba sëmbilan boelan sémbilan ta’on, mangkaw patahlah goenong
sëdoelila sëtaqg mëndjadi boeket kandis sëétaq méndjadi goenong boengko’áq sëtaq
toemban këloe’áq maraw pandjonan këgringlah loebo’áq maraw pandjonan ’imbaq
sömimbor boengin pasir toembo’áh groempot kajoe di hoetan gëlagar da’ân ’mban
boerong sëlat sëlawang ngan sëmboegraw njëlah mêëndjadi grimbaw larangan
sangkan ngadag grimbaw larangan bilang kajoe bëtoenggoe méëdoe bilang boekol
bëloenggoe pënjëngat ’ampong békampong roepaw gadjah ‘oegon bédjoegon roepaw
matjan njëlah grimbaw ’itoe ditébas dibalt’äq Bintang roewanaw dilépaska(n) ’oetjap
sémbilan roepaw doe’o kisah djin dëngan pénjakit mangkaw Bintang roewanaw békataw
manaw kataw’ó kaloe “ilo’áq rësijaw tanah tanah koeboewat pëoemawan ’amon
‘ilo'áqg rësijaw ‘oemaw ‘oemaw diboewat pëtalangan ’amon ’ilo’áq rësijaw talang
talang dibëna pëdoesonan doeson djadi nëgëri rami mangkaw Bintang roewanaw
bërajaqg kë bawah këtapang sangkor gi ’adaw tëlo’äq jang tëlagaw bangsi tjérëminan
diwaw di kajangan mangkaw katon djëmaw sograng njëlah dinamawka(n) “Anaq dalam,
laloe di”angkan déngan sanaq läáh Bintang roewanaw mangkaw Bintang roewanaw
toegron kajtáq bëtémoe ngan sëboewah batoe bësaq laloe dibëlah batoe ‘itoe ‘adaw
djëmaw sograng di dalam’ó njëlah dinamaw’i Lëmang batoe di’angkan poelaw déngan
sanaq batoe “itoe tadi kisah di këban batoe mërapi soedaw ‘itoe mangkaw ‘ograng
tigaw bédëngan sanaq ‘ndaq bëtagrah nëgaq groemah betëmoe poelaw ngan djémaw
sograng ‘ndidaw këroewan këdatanggannjaw djömaw itoe di’angkan djoegaw dëngan
sanag dinamaw’i Rindang papan ’amon lah soedaw bëtagrah kajoe mangkaw grëbaw
batan ‘oemaw laloe disilap ‘asap berënti ‘api padam katon poelaw djëmaw sograng
di’angkan poelaw dëngan sanaq dinamawi Riboet panas ’amon lah soedaw kërdjaw
njilap tanah di toegali dëngan padi dalam ’ograng noegal datang poelaw djëmaw
sograng di’angkan poelaw döngan sanaq dinamaw’i Nantoe késoemaw ‘amon ‘oemaw
lah soedaw ditoegali lah sampaj poelaw soedaw ngëtam tanah ‘oemaw diboewat
talang soedaw talang diboewat doeson soedaw doeson djadi négëri nëgërt lom
dinamaw’i soedaw ‘itoe Bintang roewanaw noenang gadis ‘anaq Ratoe Koetaw
këgëlang bénamaw Bëtèri lantjang këgëdong laloe bimbang di këgëlang “amon lah
soedaw dijaw bimbang Bëtéri lantjang këgëdong dibatag bali’äq ‘amon lah sampaj
di nëgëri Bintang roewanaw tëgaq koempol ngamborka(n) lajang sanaw sini ‘mbëri
ta'oe ‘ograng djao’äh ‘amon lah toenggal djëmaw banjaq bëkataw Bintang roewanaw
kini sikat kamoe banjaq ‘ini nëgërikoe ini lom bënamaw kini ‘akoe mintaq namaw’i
lagi poelaw sapaw patot djadi Ratoe manaw timbal “Anak dalam sërtaw rapat djëmaw
banjag nëgëri ini kami namaw’i Koetaw bëngkoeloe sapaw ‘ograng di toewawka(n),
Bintang roewanaw djadi Ratoe “itoe kërapatan kami banjaq ‘agri ’itoelah Ratoe di-
‘angkat ’amon Ratoe soedaw di’angkat mangkaw bimbang toedjo’äh ’agri toedjo’äh
malam “amon lah sampaj toedjo’áh malam mangkaw bimbang dilébarka(n), ménda
dja’o’áh bali’áq kë dja’o’ah mëénda damping bali’áq kë damping Sëdjaq Bintang
roewanaw djadi Ratoe banjaqlah djëmaw toenaq kësitoe datang kësaw datang doewaw
datang sëpoelo’áh limaw bëlas sëdjaq sagri laloe sëmalam sëdjaq laloe doewaw sëdjaq
séboelan nambang ta’on kërënaw ’ibawka(n) hoekom ba’t’áq Ratoe ’ndidaw ‘mboewang

LITTERATUUR PRODUCTEN. 267

djëlëmaw sadaq toendjang pëönoenggoe lawang basing ka'it pönoenggoe dapogr boetaw
toeli penoenggoe djëmogr ’ajam *ndt’iq ’ajam disijoe’hka(n) basing sésaq dibëri
loembar basing tëkëdan böri gawang tösösaq di tantji soekoe sëtali singgan sépoelo’áh
limaw bèlas ’ambt’ágq dalam tangan ratoe ’ndidaw ’ndaq lipat ngan tökalaw ‘amon
lamaw ngan lamaw’ó ’adawlah ’anaq’ó sograng lamang bénamaw Bëntiring sakti “amon
lah bèsaq poelaw ’itoe ’anaq lah pandaj njéramaw téngah laman Ratoe böngkoeloe
sakit tëkëdjot di groeso’áq kidaw tëgros sampaj di groeso’áq kanan mangkaw békataw
Ratoe bëngkoeloe nakan malang sëlarang sëmoe panggil ’adeng Lantjang kögödong
*mpo’áq ’anaq Bëntiring sakti ngadjong datang kë balaj pandjang kalaw gi ’ndaq
samboetan moelot sapaw ’ndi’äq ta’oe sëlarang sëmoe tjëpat kaki ringan tangan pégi
manggil Bëtëri lantjang këgëdong “amon toe’aning boeni këbar lantjang kégëödong
laloe toegron Béntiring sakti di’ambin’ó dijaw sampaj di paroe laman ’ndidaw dijaw
mandag disitoe laloe na’:’äq ké balaj pandjang ‘amon lah sampaj kë balaj pandjang
laloe mërintas Lantjang këgëdong panggil doekon ’mpat poelo’áh ’mpat mintaq datang
di balaj pandjang Ratoe dapat sakit tekëdjot ’amon doekon soedaw sampaj laloe
bekataw Lantjang këgëdong mintaq toelong ’idoe ngan djampi ’obat. përobatan sapaw
’ndt’äq ta’oe ’mpat poelo’äh ’mpat ’idoe djampi didjampeka(n) ’obat përobatan
dilëkatka(n) ’adaw poelaw njilap këmënjan njëbot diwaw manggil doewataw njëbot
mélikat nin’áq pojang ‘mpo’äq poelaw Radin gënggangan djadi 'obat gamat sékinaw
toendong ‘idoe djampi sëkinaw dawaj mangkaw doekon ’mpat poelo’áh *mpat ngoe-
langka(n) kataw këpadaw Lantjang këgëdong Ratoe ’ndidaw ka(n)gradoe lagi lah
pintaq djandji’ó nijan soedaw ’itoe Ratoe bëkataw padaw 'Anaq dalam ’ading malang
ki 'Anaq dalam ’mpo’äq ’ading ki Lémang batoe sëmapi Kërindang papan ’akoe ’ndidaw
ka(n) gradoe lagi tapi manatkoe padaw ‘ading tigaw nëgëri djangan dimantjawka(n)
saw Dèmaq këdoewaw Pasaj këtigaw doeson Koetaw ’atjt’áh pësankoe djangan
diloepawka(n) manaw kataw ’ograng banjaq ’itoe djadilah lagi kataw Ratoe bëng-
koeloe “amon “akoe sampon madam Koetaw böngkoeloe djangan ’ndidaw bëratoe
‘amon Ratoe soedaw bémanat dijaw laloe sampon madam mangkaw Ratoe dikoeboerka(n),
tamhaq tinggi hékoebor dalam, bëkoebor dalam sëmbilan bëökëépan ka’en katji alos
bélapi'äq rijal sëpêti sëdjaq pëninggal Ratoe mati rat gëdang ‘’ndidaw dipakaj
timbang rapat ‘agri lah tinggi sënajan ’ndidaw ditëmoni mangkaw bëkataw Böntiring
sakti köpadaw Bëtéri Lantjang kögëdong haj maq toewan pëönati’áh sapaw Ratoe di
Bëngkoeloe, “apaw sëbab rat gëdang ’ndidaw diboekaq timbang rapat ’agri lah tinggi
sënajan ‘ndidaw ditëmoni manaw timbal toewan pönati’áh dalam Böngkoeloe lom
béradjaw manaw timbal Bëntiring sakti minta tjap dëngan pijagam soerat kötömbaw
‘oendang-'oendang toego’äq këpijah nating namaw Ratoe toengkat sëmamboe ’oelong
bingkis sapaw *ndi’äq ta’oe toewan pënati’áh laloe dindjoqgka(n) pakajan Ratoe köpadaw
Béntiring sakti dibataq’ó toegron kë paroe laman dibawaw najtáq pösiban gödang
‘nggagri mamaq ’Anaq dalam ’amon sampaj dijaw disitoe laloe bëkataw Béntiring
sakti haj mamaq ki ’Anaq dalam sëbab ’apaw rat gëdang ’ndidaw dipakaj timbang
rapat ’agri lah tinggi sënajan ’ndidaw ditëmoni rasan bösaq *ndidaw boewabis rasan
kétji'ág ‘ndidaw bépoetos manaw timbal ki ’Anaq dalam nakan malang Béntiring

268 LITTERATUUR PRODUCTEN.

sakti lom bëratoe di Béngkoeloe piktran ‘ati kami banjaq ’ndidaw la’in ’ndidaw
boekan Böntiring sakti batan Ratoe boero’áqg poewar salin djëloepong mati ’ajam
simbang béroegaw mati ratoe bëgënti ratoe, nakanlah ’anaq Ratoe Béngkoeloe, kataw
didjawab Bëntiring sakti: haj mamaq ki ’Anaq dalam lom toe’ikar pasar pandjang
lom toe'itjaw di nëögëri badan ka'oelaw lagi köëtj’ág djëmaw ’ndidaw kanëgogr
ngadjagri manaw kataw ’Anaqdalam kitaw panggil ki Lëmang batoe ’mpo’äq ’ading
ki Rindang papan sërtaw ’ading Nantoe kösoemaw ‘amon lah sampaj ‘ograng banjaq
toe laloe bökataw ‘Anaq dalam haj ’ading Lémang batoe kabalah djadi Ratoe Béngkoeloe
manaw timbal Lëmang batoe, ‘amon ‘mbaq “itoe djadilah kakaq tapi ‘adaw tjatjalkoe
diket boelan törang ngaki barisan ‘oedjan këléman ngaki pantaj sijoq’an ngintaj
rödjong laloe makanan nanti sampan liwat pikerka(n) ’oli’áh kakaq toedjo’áh gëdong
di likoe kambang sisi’áq ngan ringg:t ngan rëpijah têtjantjang koedi ka’in kéling
boekan poelchan kintang dagang poelthan njamon di lajaran poelthan njindang di
sëgaraw kataw didjawab ‘Anaq dalam kataw ’adeng toe ’akoelah ta’oe lom boli’áh
‘ading djadi Ratoe dalam Béngkoeloe ’nd’áq ka(n) tëtap kitaw ‘adjong sadjaw
Rindang papan, manaw timbal Rindang papan djadilah kakaq tapi tjatjalkoe ’adaw
dikst basaw ‘akoe djëmaw ’ndjoewaraw këbilaw ’ndjoewaraw tëtap mënang boli’ählah
hoekom ’akoe “ilo'áq ‘amon ’ndjoewaraw tëtapka(n)lah tali djadi soekoe lëmaq di titi
mantaj di grajt'äh ’oedjong sëkali di djambati djadi hoekomkoe sërat gëntingan
manaw timbal ’Anaqg-dalam ’amon ‘mbaq “itoe kataw ’ading lom bol’áh kaba djadi
Ratoe kitaw ’adjong Nantoe kësoemaw manaw timbal Nantoe kësoemaw tjatjalkoe
'adaw poelaw dikst basaw ’akoe ’anaq pandinan ’ast’äq ngan soeling ngan sërëdam
‘ast’áq ngan ginggong ngan këtjawan malam ’mpat bëlas mangkaw toegron ringgit
söboewah pënoentonan mangkaw kataw ’Anaq-dalam ‘amon ’mbaq “itoe kataw ’ading
kitaw panggil radjaw moedaw ’amon lah sampaj Radjaw moedaw laloe békataw
‘Anaq-dalam ‘ading malang ki Radjaw moedaw manaw kësërépatan kami banjaq
‘adinglah djadi Ratoe di Bëngkoeloe manaw timbal ki Radjaw moedaw ’akoe sanggop
djadi Ratoe takot këbëndon ngan ‘Iman kajangan kërënaw ’anaq Ratoe lagi ’adaw
bënamaw Bèntiring sakti manaw timbal ki ’Anag-dalam ’amon ’mbaq ’itoe kataw
'ading boekan ‘ading djadi Ratoe ’adinglah djadi radjaw Bëngkoeloe ngipaq nakan
Bëntiring sakti sëmantaraw dijaw lom bèësaq Radjaw moedaw moetoska(n) hoekom
Bëntiring sakti ngambt’àq dëndaw ngoebati kataw toelag manoe’áh manaw timbal
Radjaw moedaw ’amon keräápätan kamoe banjaq ’akoe ’ndidaw poelaw ka(n) noelaq
mangkaw ‘agri ’itoelah Béngkoeloe bal’áq bëradjaw tëtaplah radjaw di Bëngkoeloe
‘atoeran ’mbaq manaw Ratoe doeloe ’adaw sëboelan doewaw boelan Bëngkoeloe lah
tëtap tjaraw doeloe mangkaw hémimpi Nantoe kësoemaw manaw dalam kataw datang
nint’áq ’Imam kajangan ka’in poti’áh bëbadjoe “ikat-ikat pots’áh sëdantan toedong
töërkom ka’in potiáh ngoegaq palaq ngoendjonka(n) këting ngoeso’äq bëlakang nébog
poenggong tjoetjong malang Nantoe kësoemaw djangan tido’áq tëkëlap “igaw ’amon
ringkt’áh maraw rajagka(n) ‘amon djoembang maraw djalanka(n) ’amon *ndaq ngantjap
rasan toenaq toenanglah Bëtéri tjinaw ’anaq Ratoe di koetaw ’Atji’äh këlawaj Kénantan
tëlor ’itoelah djoedoe tjoetjong nijan djoedoe lagi di bëringin sograng toegron koetaw

LITTERATUUR PRODUCTEN. 269

Bëngkoeloe sograng toegron di koetaw ’Atji’äh laloe bangon Nantoe kësoemaw toem-
bo’áhlah ribang ‘’ajaw-’ajawan ribangka(n) boedjang ’ndt’áq békoendang gajaw ngan
gadis ’ndidaw ngitjt’ág mêëribangka(n) boerong térbang mënggajawka(n) “angin bëtijop,
laloe bësoeling bësérdam sërtaw bëginggong bëkëtjawan, ginggong ’itoelah noendaw
poerik sérdam ’itoelah noendaw roensing, rijang ’ndaq tandang koetaw ‘Atji’äh
diboekaq djëndila tindjaw karang laloe néntang tëngah lajaran ’'adawlah ‘ombaq tigaw
soe’iring bëpako’áq di Bengkoeloe goelorawaw sampaj koetaw ’Atji'äh, lah soedaw
mandang tëngah lajaran dijaw bal’äqg këloewan tëngah sampaj di pëntas pönidoran
diboekaq pëti pënjimpanan ngambt’äq sërëkaj sëpémanting laloe bësijoq toekar pakaj
soerom sëroewal ’idjaw pandji riboe-riboe léng kënaj naj’äq lipan lipan mëöngëpong
poenggong bëkëbat tjëndaj rantaj lanang, soerom badjoe ’oendan ’oesin tada pëloh
bèloedoe bantan lëkat gitar sëpoekat pakoe ’alam disandang kan sërasa këling
nisihka(n) dëhong tata rintjong war soensang boengaw dëgrijan lo’áq bintang palaq
landijan soedaw mënganggoe ngan memakaj laloe toegron kë paroe laman dijaw
mêérënggot balaj pandjang ’amon sampaj di balaj pandjang këbot loewan këbot
tëmpoewan këbot sërimping balaj pandjang këbot läh ‘oemat mandoesijaw ‘ograng
sëdang timbang rapat ’amon lah sampaj balaj pandjang doedo’áq ngadapi *’Anag-dalam
laloe bëkataw ’Anag-dalam ’ading malang Nantoe kësoemaw, ngapaw midang ’agri
panas sëla’ot sëlamaw ‘ini malam ’mpat bëlas mangkaw toegron ringgit sëboewah
pënoentonan manaw timbal Nantoe kësoemaw ‘adoeh kakaq ki ’Anaq-dalam ’akoe
dapat mimpi panggaran sërtaw pënëmon pasat datang nint’äq ’Imam-kajangan ngoegaq
palag ngoendjonka(n) këting nëbo’áq bëlakang ngoeso’ág poenggong manaw kataw
nin’áq ’Imam-kajangan haj tjoetjong Nantoe kësoemaw djangan tido’áq tëkëlap ’igaw

_‘amon ringki'áh maraw djalanka(n) ‘amon djoembang maraw rajaqka(n) “amon ’ndaq

ngantjam rasan toenaq toenanglah Bëtëri tjinaw ’anaq Ratoe koetaw ’Atji’áh këlawaj
Kënantan tëlor ’itoelah dalam kataw mimpi manaw timbal ’Anag-dalam ’ading

: malang Nantoe kësoemaw, djangan didoegaw koetaw ’Atj’áh Bèngkoeloe ’ndidaw
_ këtoenggoewan, timpaw pëésan Ratoe ka(n) mati tigaw nëgëri djangan dimantjawka(n)

saw Dèmaq këdoewaw Pasaj këtigaw doeson koetaw ’Atjs’áh Démaqlah moelaw
Ratoe doeloe, Pasaj tapan njämbah goeroe toewaw, koetaw ’Alji’áh köban sëndjataw
‘agang gëgah ‘ndidaw këniringan ërti ’Atjt’áh ngan Bëngkoeloe lo’áq sëmot ngan
sëlawang ‘Atj’äh ’ndr’äq bol'áh mandjing Bëngkoeloe Bëngkoeloe ’ndt’áq bolt’áh
mandjing ’Atjs'äh gaws mërangkap ’ndt’áq boe’abis gawi mëranggoug ’ndr’äág
bépoetos, basaw Ratoe Koetaw ’Atji’áh ’nggan pinggang tambonan soerat ’nggan köning
tambonan lajang njoeratka(n) ’ograng ’Atji’áh mati noelis ’ograng ’Aljt'áh loekaw
W'äáh sëndjataw ‘ograng Bëöngkoeloe tapaq tangan ki Lömang batoe manaw timbal
Nantoe késoemaw lah sësoehot badan nijan ’ndaq ’nggëdang kajoe boengko’áq sëkilan,
mêerapatka(n) kajoe bëlimbingan ’mbandongka(n) ’Atj’áh ngan Böngkoeloe Bëngkoeloe
koeboewat palaq tanah ’Atji’áh koeboewat ‘oedjong tandjong sadaq mati bol’áh
koebangon sadaq loekaw bol’áh koetëpong manaw timbal ”Anaq-dalam ’ilo’áq ’ading
‘ntjakagr gadis la’in banjaq gadis ringks”áh mëlëbi’áh, kataw disintong Nantoe këgoemaw
‘amon ’adaw toedjoean kakaq bol’áh koe’ambi’áq gadis la’in manaw kataw ’Anaq-

370 LITTERATUUR PRODUCTEN.

dalam panggilka(n) ‘akoe midang di rantaw ‘amon sampaj midang di Rantaw haj
nakan midang di rantaw kaba koe’'adjong ’ndalag gadts batan djoedoe Nantoe kësoemaw
’apaw lah dapat 'apaw lom batan toedjoewan Nantoe kësoemaw manaw timbal midang
di Rantaw haj mamaq ki ‘Anaq dalam ’idar nëgëri koedjalani ’idarlah la’ot koelajaw
bëlah “itoe bandjaran ‘ombaq bëlah ‘ini bandjaran ‘angin negeri ’ndidaw tëkëlëlap
loerah *ndidaw tëkëlipen ’ndidaw dapat gadis ringke’äh mêëlëb’áh ’akoe djalan ngidar
bals’äq laloe singgah di pantaj rémas “adaw nijan gadis ringks’äh mëlëbs’áh ’anaq
pénakan lilaw doekon bënamaw Tériang ’ati këlawaj Rèmbon mëlajang lah ’aros
djoedoe Nantoe kësoemaw mara ’ndidaw ‘ndjahatka(n) daj noempa naboh ’ndidaw
pêmëtjah kataw disintong Nantoe kësoemaw ‘’adaw nijan gadis disitoe ’mpaj tigaw
malam ’akoe baltäq ’akoe bëdjalan dalam këlam boedag ’itoe tjëlakaw poetos noeto’äq
sijang mëngindang malam ngambt’ág ’ajs’äq mandi groemah pantji djëmaw péngaemoh
'akoe ’nd’äq ‘ndaq ‘aram goembaq djadi padang soenoran pantji djëmaw mêërandaw
moedaw kësoemaw *ndt’äq ‘ndaq mati doeloe kébilaw bësanggol gindjong kanan
‘amon bëka'in gindjong kidaw pantji mëtjah djëmaw bëgroemah Kësoemaw bëdéngan
sanag banjaq pëtandajan “itoe ’adaw galaw; ‘amon ning kataw ’itoe poert’aq ‘ati ki
‘Anaq dalam ringkt’áh djëmaw ngoendang tjatjat ’ilo'áq djëmaw ngoendang tjëlakaw
‘amon ‘’ading ’ndaq ’ndoegaw koetaw ‘Atjc'áh tjoebaw bëgoeroe bëtëtanjaw manaw
timbal Nantoe kësoemaw haj kakak ki ‘Anaq dalam “akoe *ndidaw bëgoeroe kasar
‘akoe bëgoeroe dalam këlam ’akoe ngandjak kajangan tinggi ’akoe njëmbah ’Imam-
kajangan lah poetos këdijat ngan ‘isarat dirëndam *ndidaw *ndaq basah dipanggang
‘ndidaw ’ndaq moetong mangkaw bëdjëdjaq banding toenggoewan ‘Anaq dalam ngan
Nantoe kësoemaw lebi’áh nijan toenggoewan Këésoemaw tigaw patah mangkaw
bëkataw ’Anaq dalam ’amon ’mbaq “itoe toenggoewan ’ading “1lo’áqlah doegaw koetaw
Atjs’'áh toenanglah Bëtëri tjinaw bataq pëérëpat banjag sapaw ‘ndt'áq ta’oe Nantoe
kësoemaw ’amon têdéngagr kataw ’itoe tëgandjaqg rasaw di ’ati tëgindjong rasaw
pikiran bëpingkas laloe ‘ndaq toegron tinggal kakaq sësëgalaw badan katjandang
këlajaran dijaw toegron di balaj pandjang *ndaq bëléngkap bësëdijaw dibatag rijal
sëpèli pandaq sëpëti pandjang émas ‘oeraj sëdjantong pandan &mas bëngkagrong
toedjo’áh iko’äq ’intan sëkoelag goegor majang lëngkap sërtaw ngan dandanan
ditoegronka(n) rëdjong groens’áh pandjang moewat méërijam sapoe rantaw “oempan
soedaw pëénggalaqg soedaw bëdil tatingan bilang tangan ’ndjëgëdjaq lëndajan koedjor
lo’áq dinding roepaw përisaj ‘amon lah lëngkap sëdijaw rëdjong mèëngoembang di
lajaran djong pantas mëlawan ‘angin tjëpat di tëdong mèrampawan “adaq mandag
mandong di djalan ’agri sijang lajarka(n) sijang ’agri malam lajarka(n) malam djong
sampaj kë la’ot “alingan sangkan ngadaq la’ot ‘alingan ‘Atji’äh ngan Béngkoeloe
disitoe bèëtoenggoe boerong sawi sëtjantjam bëkataw boerong sawi sëtjantjam sapaw
toekang sapaw pijawang sapaw nangkoedaw rëdjong ‘agong, njëlah nimbal Nantoe
këésoemaw ’akoe toekang ’akoe pijawang ‘akoe nangkoedaw rëdjong ’agong bëkataw
lagi sawi sëtjantjam kaloe ’nd:’úq ta’oe pèri namaw kantap rëdjong koerëndamka(n)
laloe didjawab Nantoe kësoemaw ‘’akoe ta’oe përi namaw kamoe ‘ngkaw boerong sawi
sëtjantjam ’antoe péndikar boelos mëntjaqg ’antoe doekon sëdang ménjampaj mati lom

LITTERATUUR PRODUCTEN. 271

ditérimaw boemi njëlah mêëroenggoe di la’ot ‘alingan, kist boerong sawi sëtjantjam
rëdjong laloe di la’ot ’alingan sampaj kë la’ot toenggang rëbaw ’adaq mandaq dijaw
disitoe djong sampaj kë poelaw ranggas boekannjaw ranggas boelo’áh bila ranggas
ngan toelang mandoesijaw ‘adaq mandaq di poelaw ranggas djong sampaj kë poelaw
pandjang tidingka(n) tjintjin paroe mataw paroe mataw ‘intan pëédoeman toembo’áh
taring balaw mêëntikaw tampaqglah doeson koetaw ’Atj'äh laloe dirënggot koetaw
‘Alijs'äh djong sampaj ‘andaw larangan di Bëtëri tjinaw; mangkaw bëkataw Ratoe
’Alj’äh ’oeloe balang ning kataw koe silap mërijam sapoe rantaw sëlimbang mëtoe
sëdjoejang sëboedjang ‘abang sapaw ’ndi’äáq ta’oe ’oeloebalang disilap mérijam laloe
mêëlëtos këlam këbot di lajaran toedjo’áh ‘agri toedjo'äh malam ’ndidaw këroewan rëti
sijang ’ndidaw këroewan rëtli malam poetos-poetos lidah ’ombaq kënaw ditawan lidah
'api mangkaw bëkataw Nantoe kësoemaw haj mamaq djoeragan dalam silap mërijam
ringgong ‘oetang, laloe disilap djoeragan dalam mëntjitjst pëngëloe rantaj-rantaj nëpong
pöngëloe goeling galing tëkëlëlaq koetaw pandjang ’mpat poelo’áh; laloe bëkataw
Ratoe ’Aljs’äh ‘inang-inang djagaw di ‘atas pèrisaw rëdjong ’andaw larangan laloe
bèdjalan ka’andaw dalam “amon sampaj dijaw kë'andaw, bëkataw ‘inang djagaw di
‘atas sapaw toekang sapaw pijawang sapaw nangkoedaw rëdjong ’agong “apaw bols’äh
'apaw ’ndidaw didatangi manaw timbal djoeragan dalam *ndaq tandang marawlah
tandang rédjong ’ndidaw bëlarangan ’inang-'inang najtäq ké rédjong ’agong békataw
'inang djagaw di ’atas ’'apaw kërédjaw (kérdjaw) mamaq tandang koetaw ’Atjr’äh,

|

ge

manaw timbal djoeragan dalam manaw kërdjaw kami tandang ’ndaq ’mbangon ’ograng
Ì 'Atjs’'äh mati ’ndaq ménëépong baring loekaw ’ndjawab ’inang djagaw di ’atas ‘amon
‘mbaq ’itoe kérdjaw mamaq tila ’ndagrat kë koetaw ‘Atji’äh; 'ograng Béngkoeloe
\ laloe *ndagrat ’amon sampaj di koetaw ‘Atj’äh, ratoe di ’Atj’äh ’mbatjaw soerat
k itongan 'ograng mati loekaw, baring mati laloe dibangon baring loekaw laloe ditépong
‘amon lah ’oedaw pérasanan toembo’ählah bantjangan Nantoe késoemaw ’ndaq noenang
; Bétéri tjinaw rasan itoe di ta'oe ngan Ratoe koetaw ‘Atj'áh tapi ’ijaw Ratoe mintaq
djandi ’ndaq mintaq toenggoe këénantan télor bal’äq dijaw pëgi di gëlanggang timboq
$ ’anjar manaw timbal ‘ograng Béngkoeloe djandji “itoe kami toenggoe ’ograng Béngkoeloe
bali’äg ké ’andaw larangan dinanti sagri doewaw ’agri nanti sémalam doewaw malam

kénantan têlor *ndidaw bal’áq poert’áq ’ati Nantoe késoemaw ’abis bëlandjaw sigri’áh
pinang koerang bélandjaw roeko’ág ’mbakoe laloe bëkataw Nantoe késoemaw ’adoe’áh
mamaqg djoeragan dalam kitaw ’andon ké gëlanggang timboq ’anjar laloe bédjalan
kë timboq ’anjar laloe dijaw doedo’áq ’ndjoewaraw ’amon ’ndjoewaraw tëtaq kala
poeri’äq ’ati Nantoe kësoemaw tëgringatlah ’akal ’mpat poelo’áh *mpat mangkaw dijaw
mêroeman ’ajam mêéroeman kë’atas mata palaq mëéroeman ké bawah mata kéting
rambot pêngoeloe rambaj pandjang patjol kalah laloe mënang mëngikar dijaw
| ngalt’áh “adat ngan lémbagaw nasi soewibat régaw sëéringgit djoewada séboewah

régaw soekoe bösaq djoewaraw kétékanan këétji’äq djoewaraw këbantinan panglimaw

di tëpo'áq palaq “oeloe balang ditjoetjo’áq moelot nandawka(n) digri lanang sograng
gigir gëlanggaug timboq ‘anjar poert’áq ’ati kénantan télor di ’andoeninjaw rédjong
| di ’andaw larangan laloe di boeno’äh ’ograng dalam rédjong mati galaw ’ograng

rr ár

2719, LITTERATUUR PRODUCTEN.

Béngkoeloe djoeragan dalam mati poelaw tinggal lagi Sélarang sémoe laloe di tjoekor
tigaw këéloegraj roempong ‘idong roempong tëlingaw ‘oedaw bégrëtaq bilang sëndi
’amon bëédjalan toendjang grajtáh *ndaqlah maraw kébëlakang kadi maraw ké hadapan
mangkaw bëkataw djémaw banjaq dalam gëlanggang timboq ’anjar haj Nantoe
késoemaw ngapaw lo’áq pinoekawan ’ograng Bëöngkoeloe téba bëédjalan toendjang
gra'täh ’amon tëkinaq ngan Nantoe késoemaw laloenjaw békataw sétaw përéla 'oela
‘alim dapat maloe sekali ‘ini 'itoe pinoekawankoe laloe digagri ngan Nantoe kësoemaw
haj nakan Sélarang sémoe ngapaw bëtjoekor tigaw këloewaj, manaw timbal Sélarang
sémoe djoeragan dalam soedaw mati ‘ograng dalam ‘rédjong mati galaw badan
ka'oelaw ’inilah roepaw láh ragam Kènantan tèlor sapaw ‘’ndi’áq ta'oe Nantoe
késoemaw ditjabot doe-'ong di pinggang laloe bëkataw Nantoe késoemaw manaw
djantanaw koetaw ‘Atjt'áh kataw disintong kénantan têlor haj koendang Nantoe
késoemaw ’inilah djantan koetaw ’Atji’äáh ‘ograng doewaw samaw ’ndatangka(n) tikam
samaw kënaw djëridji manis késoemaw roebo’äh ngago’äg koeloe Kénantan tëlor
‘ago'ág kiligr lawangan doewaw toe mati galaw, manaw pikiran pangiran Tjili ’akoe
’ndaq kirm soerat ké Béngkoeloe manaw di dalam kataw soerat “ini soerat pangiran
Tjili rawas képadaw ’Anaq-dalam ’amon ’ndr’äq ta’oe padaw këbar Nantoe kësoemaw
sampon madam dalam gélanggang timboq ’anjar, ‘amon gi ‘adaw roego’äg kampo’äh
sértaw Sanag ngan soedaraw lagi bédjantan di Béngkoeloe toentot maloe ké koetaw
’Aljr'áh koe *ndjo’äq djandji tigaw boelan 'amon ’ndi’äq datang dalam djandji, kantap
Béngkoeloe koegandjoeri ‘amon soerat soedaw diboewat soerat laloe di lajangka(n)
bëkirim di rémbon ’angin ’amon lamaw ngan lamaw’ô soerat sampaj koetaw Bèng-
koeloe ‘nggap di tangan ’Anaq dalam soerat diboekaq ’ndaq dibatjaw *ndidaw tébatjaw
ngan ’Anaq-dalam laloe dipanggdl Bëntiring sakti ’'amon lah datang Bëntiring sakti
soerat tadi laloe dibatjaw manaw di dalam kataw soerat ‘mbaq manaw lo’äq kabagr
doeloe djoegaw “amon toe’angin boeni këbar sapaw ‘ndt’áq ta’oe Lëmang-batoe
bëdoewing laloe mëmëktáq panglimaw dibëri maloe 'oeloe balang di ’ati ’ati manaw
kataw Lémang haj kakaq ki ’Anaq-dalam ’mpo’áq nakan Béntiring sakti ‘akoe *ndaq
doeloe koetaw ‘Atjt'áh manaw timbal Bèntiring sakti ’ado’áh mamaq ki Lëmang
nantika(n) sénaj ‘alon-’alon ’mpo’áq lambat ’asal sëlamat kitaw boewidjaw bëdandan
koedaj, mangkaw boe'idjaw bëdandanlah laloe bëdjalan koetaw ’Atjr’äh sapaw lawangan
pégi kë koetaw ‘Atjr’äh saw Béntiring sakti këdoewaw ki ‘Anaqg-dalam këtigaw
Lémang batoe ke'mpat Kérindang papan ’mbataq ’oeloe balang ’mpat poelo’áh ‘mpat
sértaw ‘ograng banjaq noenggangi djong ’agong ’atap taming dinding périsaj ’ndjë-
grédjaq léndajan koedjor ’amon lah léngkap sëdijawan djong mëngoembang kélajaran
sampaj djong ké la’ot ’alingan ’ndidaw mandaq dijaw disitoe sampaj poelaw ké la’ot
toenggang rébaw ’adaq mandaq dijaw disitoe, sampaj poelaw këé poelaw ranggas ’adaq
mandaq djong disitoe sampaj poelaw kë poelaw pandjang ‘adaq mandag djong
disitoe djöng sampaj ké koetaw ’Atj’áh djong bëlabo’áh ’andaw larangan bèëdëntom
batoe pëndoegaw téranggoq bèringin tinggi lékat sawoh tando’äq roesaw ‘ograng
Béngkoeloe ’ndagrat ké koetaw ’Atjr’áh tégaq radjaq di ’oedjong tandjong, pasang
binting di palaq tanah pérang djadi sagri itoe mati Ratoe koetaw ’Atjs’äh mati poelaw

LITTÉRATUUR PRODUCTEN. 213
pangiran Tjili mati ’oeloebalang ’mpat poelo’áh ’mpat ‘oelat la'ot mëlédjang përang
Mas térindjan ngandjaq kajangan tinggi, mintaq toelong ngan ’Imam-kajangan lom
bolt’áh lom baltáq manaw lakoe dalam pépérangan roepaw darah ménganaq soengaj
singgan këning tambonan bangkaj kalah négéri Koetaw ‘Atj’äh laloe mënawan
boedjang ngan gadis soedaw ’itoe doeson disilap ’aboe’ô ditoentom bataq balt’áq laloe
ngoelang këé Béngkoeloe ’amon ‘ograng Béngkoeloe lah mintar balt’äq manaw ‘oelah
Emas térindjam dijaw mintaq ngan ’Imam kajangan sikat ’ograng ’Atji’áh mati mintaq
di'idopka(n) pintaq’an ’itoe di boli’áhi baláq ‘idop 'mbaq manaw doeloe “amon lah
*idop galaw ’ograng ’itoe négéri bal’äáq diba’iqi’ lébih ’ilo’áq djaq di doeloe ’adaw
“mpat boelan ’ntagraw'ò ’ograng ’Atjt’áh datang poelaw këé Béngkoeloe *ndaq noentot
maloe dijaw bëpérang poelaw di Béngkoeloe sapaw këpalaw ‘ograng 'Atjáh saw
‘Oelat la’ot kédoewaw Pangiran Tjili kétigaw ‘Imam soeraw kë'mpat Mas térindjam
sértaw ‘oeloe balang banjaq lo’áq sémot ’anaj-'anaj pèrang rami di Béngkoeloe singgan
kéning tamboenan bangkaj roepaw dagrah mèénganaq soengaj bangkaj 'ograng koetaw
’Aljt'äh lamaw ngan lamaw’ò bëpérang Bëngkoeloe kalangan bangkaj Béntiring sakti
dijaw silam gra’ib silam poelaw ki ‘Anaq dalam ‘mpo’áq poelaw ki Lëmang batoe
‘mpo’äq poelaw Kérindang papan timbaw ’itoelah Böngkoeloe ’ndidaw ngadaq Ratoe
boe’adaq sadjaw radjaw Béngkoeloe laloe sampaj sëkarang kini “itoelah ’adaw’ò.

C. _REDJONG.

(B).

‘Inilah soegrat boedjang kësijän rajas ’oedji kësiján bèëdoeson bëlaman tidaq
toembang gëloembang tidaq bëdijë ’ndaq badan bérëdjong koedaj satang gömoeroe
toegang sëlabong tëngah djalan ’ograng këdajë di soeroh sangkan di 'adjong nangkanah
nèlajang bëtjëritë.

‘Inilah poelë rëdjong sëbatang; sëkébit tégrbang tinggi ’iram sëgirim rantaw moesi
djangan sëbit sëmbiloe hapat nanggap kirsman ’ndiq bëgr’isi mödëtas rantikan médirë
ngan masilajë kitë pësan bëbitë këliling sëding ngan mê&siloe kinah mèënëtag manaw
tëkëlëndong nantaq toegron kë nanti di nanti toegron këlëmatang ’aj ’anoe dèéngan ni
‘anoe sangkan rindoe koe lagi mandaq sangkan rindoekoe lagi méndong dagangan
banjaq limar kati ’awaj bëgoené koedi sampang sawi hoendan bëténon rambot laloe
bëténon sapoe langan këndang mêëlajang kërantaw moesi pésan këmëéndan tëngah la’ot
ra'oh kémëndor di Bängkoeloe ’mpoq ’indah di gëdong tinggi tjintë djoegë di goemaj talang.

Bëkoedaj njawë ngoelang kösèrëgë napö saj ngëbëtjölaké sëbêrang rangkang
pagang ’alahkan njapaj poelë soekë tésang lËmaloengë haj tagang hagan badan

VERH. BAT. GEN. LI, 18

374 LÍTTERATUUR PRODUCTES.

mètanggong ngan sërêlë roengsë batang mantaj poelë pëté sëgalë kaloe dëéhaj mangkë
‘oetangkoe koerang badan tanggong tékan koedaj toepêtë djarang boedjang toelah
dandanan ’ilang lah mati’án bëhadong koewatjam ’ndaq toenaq bingong pëlë ’antjam
djoewarë koerang toegron ’ajam mangsod kaloe “ilang bawë bawë’án badan bingong
tëlanggong badan koeni ‘antjam bëdjalan sangoe koegrang ’antjam bëdagang sakoe
bangkang dëngan lëlaman roegi ngan këpongdang toembang chien sajë dja’oh
gradoe soegrat boedjang bigang grasanka boedjang noempang.

(S).

‘Adaw poelaw rëdjong sëbatang; pérëkan radjaw pëng’oeloe tëgagkan pantjaw,
djadi bèêtongngan kémoeroe ’ampajan kain, pésan ’akagr padaw kajoe ’amon soekaw,
djadi djoendjong ngan djangan témiring tijop ‘angin.

’Amon padi toembo’äh di boen in, 'akagr méêlilit kajoe ’a raw, ‘amon ’ati samaw
ngan ’angin, nangis rémbon ngaraw soelaw.
;

Mèndëgor goero’äh di laman batang sigri’äh ’oendan sëkoendan batang sigri’äh
‘oendan di tëtas sëhalaj ’a’ogr doegri tjëpakaw di loebo’äg bijaw ’anjot téréndam
batang padi haj badan lo’áq soekor nijan badan képoelaw ségalawnjaw.

‘Ambi’áq djagrom pédiman ”alos kalangan batang’agri toedjo’äh ’ndidaw noembo’äq
’mbaq di ‘ading ngapaw kë réndah ’ading lagi dari ’nggi 'ading lagi maq djoembang
‘ading lah djoembang ’mbaq djagrom pëédiman ’alos ’ndi’äq ménidjisaw dajang padaw
poti’áh di manaw kini di pétjah për'oentongan saj ninjan ‘andjong tinggi bëgr’atap lalang
bëdinding djërédjaq ’alos tëboedi bawah bëdjoendjong tëgrbang tëkoekoe ënam “inggap

‘Ini rëdjong sëébatang; bëlakoe di roepaw patsaw ‘allah kémbang lah boengaw
mataw ’agri ‘antjor toeto’äq këpalaw akoe nangkan nijan ’oentong kami bëbatoe
pots'äh di tanggaw tinggi tëpt’äq ’ograng soegrat pëtjakaw lah pinggaw di gëdong
pètjaw ngan sëra’ot noekaw lah boengaw poetjo’äq goenong tjagri la'in kan tëngah
la’ot pisaq bëpëtaq kamipa.

AANVULLINGEN EN VERBELERINGEN.

WOORDENLIJST,

Pag. 4 sub: ’adjang; bij te voegen tus-
schen de woorden: »kasang matah’ en
»bij’: »(zie die woorden)”.

Pag. 6 sub: ’ajiq; achter het woord:
»tèëboe’” een komma te plaatsen.

Pag. 6 sub: ’akagr; achter het woord
»sëbasaw’’ een kommapunt te plaatsen.

Pag. 6 sub: ‘alam; achter het woord
»voorkomende” het teeken »)” te plaatsen.

Pag. 6 sub: ’aloe; staat: »gesbenk”’;
moet zijn: »geschenk”’.

Pag. 6 sub: ’aloj; staat: »tusschen de”;
moet zijn: »tusschen den”.

Pag. 6 sub: ‘amban III; staat: »poe-
(w)'agr””; moet zijn: »poe(w)'ágr”.

Pag. 7 sub: ‘ambin; staat: »bakêë”’;
moet zijn: »landjong”’.

Pag. 8 sub: ‘andjang’’ staat: »poewagr”’;
moet zijn: »poe(w)’ägr.

Pag. 8 sub: ’andjat; staat: »'idjock”;
moet zijn: »idjoek”.
Pag. 9 staat:

»’anggor”’.

Pag. 9 bij te voegen tusschen de woor-
den: »’anggor”’ en »angin”’: »’anggo(w)’än
(dialect Bèsémah libagr — Palembang)
= (é)’mboelo(w)’än”’.

Pag. 10 sub: ‘antjal II; bij te voegen

»’angor””; moet zijn:

tusschen de woorden: »de” en »van”:
» bladscheede”’.

Pag. 12 sub: ’'agri; staat: »’agri na’äs;

moet zijn: »’agri nahas (B) [na’äs (S)};

bij te voegen achter het woord: »pagi’án
pandaq””: »(v.g.l. goedong pëkajoe’än)”;
staat: sëndjaw; moet zijn: »sindjaw”’.

Pag. 15 sub: balaj; staat: »rëdjong”’;
moet zijn: »rèdjong”’.

Pag. 18 sub: barang; staat: si(j)’apt
(B); moet zijn: »si(j)äpé (B).

Pag. 18 en 19 sub: batang en batin; de
woorden: »roeko’äg (S); toebo’'äh (S);
»mèrandaw ($)’;” te plaatsen tusschen:
»[ if

Pag. 20 bij te voegen tusschen de woor-
den: »bëgaw’”’ en »bëkataq”’: »bëgil; tëbögil,
opengespalkt van de oogen”.

Pag. 20 sub: bëlah; staat: [Sanaw (S)];
moet zijn: »[sanaw (S)}”.

Pag. 21 staat: bëlagr — bègil: moet
zijn: »bëlagr TI — bèëgil;, II tëbëlagr, ge-
broken van de oogen van een stervende”.

Pag. 22 bij te voegen tusschen de woor-
den: »bèloelangan” en bëloembong: »bë-
loelog (B), bëloelo’áq (S); bloemtros van

‚den arenpalm, die niet meer kan worden

getapt”.

276 AANVULLINGEN

Pag. 25 staat: bénop (?); moet zijn: »bénop;
tëbënop, bij ongeluk in het water vallen”.

Pag. 27 de woorden: »këtjs’äq (S); pör-
djakaw (S); rén’äq (S); ringks’áh ($S);
boelo’äh (S)”; te plaatsen tusschen: »[_ }”.

Pag. 27 sub: boedjiq II; staat: venz”’;
moet zijn: »inz.”.

Pag. 27 sub: boekoe; bij te voegen ach-
ter het woord: »pols”: »(de beenuitsteek-
sels ter weerszijde van het polsgewricht”’.

Pag. 28 de woorden: »bali’äq (S); boe-
lo’áh (S)”; te plaatsen tusschen: »[ __}”.

Pag. 28 sub: boelagr; bij te voegen
tusschen de kommapunt en het woord
»licht””: »I” en achter het woord »oogen”’:
„II tëboelagr”, gezegd van het oog, wan-
neer het hoornvlies tengevolge van eene
ontsteking zijne doorschijnenheid heeft ver-
loren (oogtering)”.

Pag. 28 sub: boeloh; bij te voegen tus-
schen de woorden: »(ook ä’or)”’ en »batoe”’
een dubbele punt en achter het woord:
»tjinaw (S)” een kommapunt.

Pag. 28 sub: boeloh; staat: geledeng;
moet zijn: »geleding”’.

Pag. 29 sub: boengkol I; staat: »de on-
derste bloemtros van den arenpalm’”’; moet
zijn: »de bloemtros van den
geschikt om getapt te worden.

Pag. 29 sub: boeni II; staat: »geluid”;
moet zijn: »geluid”’.

Pag. 31 sub: boe(w)äng; de zinsnede:
»zie ook: 'aram” te doen vervallen.

Pag. 31 sub: dabor; staat: »klank, na-
bootsend”’; moet zijn: »klanknabootsend”,

Pag. 32 sub: »daham’’; staat ; » iemands”
moet zijn: »iemands”’.

Pag. 53 sub: dagsë; staat: »dagsë”; en
»dagsaw,’”; moet zijn : »daqsë”” en »daqsaw”’.

Pag. 34 sub: dëngar; staat: »de kin”;
moet zijn: »het oor”; verder »het vraagtee-
ken” laten vervallen,

arenpalm

EN VERBETERINGEN.

Pag. 35 sub: dépë; bij te voegen : dépë
(B) [dépaw (S)] si(j)"amang ; de afstand van
den toon van den linkervoet tot aan den
middenvinger van de rechterhand gemeten
langs eene rechte lijnen waarbij de meest
schuinsche stand wordt aangenomen.

Pag. 35 sub: dèrit; bij te voegen: »1l,
klanknabootsend woord voor het geluid van
het scheuren van kleedingstukken”’.

Pag. 35 sub: désir; staat: »dësir ; (ook:
dësigr)”; moet zijn: »döstr (ook: dösigr)”".

Pag. 56 sub: dingin; staat: »(ë)’ndingin’’;
moet zijn: »(më)ndingin”’.

Pag. 57 sub: djadjë; staat; »djadah”’; moet
zijn: »djadjah”.

Pag. 37 sub: djagong; staat: »bèlandë
(B) mèngalaw (S); moet zijn: »bëlandë (B);
béngalaw (5);
de »kommapunt” voor het woord »boelan’’
te doen vervallen.

Pag. 59 sub: djagri; staat: »lilipan’’; moet
zijn: »lilipan”;
de zinsnede: »djagri lilipan; zie pinggan”’;

te doen vervallen.

Pag. 59 sub: djaring; bij te voegen: »1l
(mé)’ndjaringi — ‘aring II”.

Pag. 42 sub: djirat; staat: »djirat””; moet
zijn: »djirat (ook: djigrat)”.

Pag. 42 sub: djoegst; bij te voegen ach-
ter het woord: »gawi(j)'än”: »(zie dit
woord)”.

Pag. 45 sub: doekë; staat: »nijdig”;

‚moet zijn: »nijd”.

Pag. 44 bij te voegen tusschen de woor-
den: »doepë’än”’ en »doegri’’”: »doeq'ô =
doe’'ô”.

Pag. 44 sub: doe(w)’il; staat: »== oem-

‚ pel”; moet zijn: »—= ‘oewil”.

Pag. 44 sub: (&)’mboelo(w)äán; bij te
voegen: II eene waterleiding in het mid-
den van een bouwveld (Bèsémah lIibagr —
Palembang).

AANVULLINGEN EN VERBETERINGEN,

Pag. 45 staal: »(&)’ndali(j)án’; moet
zijn: »(&)'ndalihan”.

Pag. 46 staat: »(é)'ndigi”;
»(E)’ndigi”.

moet zijn :

Pag. 47 sub: (&)'rtë; bij te voegen ach-

ter het woord: »pémbawaw (S)”: »[ook:
pémbataq’än; vgl. këkas)”.

Pag. 47 sub: gabol; te laten vervallen:
„pl. GXXVI n°. 9 v. H”,

Pag. 48 sub: gamal; de zinsnede: »zie
die woorden” te plaatsen tusschen »sëlimot”
en »den”’.

Pag. 49 sub: gantaj; staat: » waarin kleef-
rijst wordt gaar gekookt (lëmang) boven
het houtvuur staat”; moet zijn: »waarin
kleefrijst wordt gaar gekookt, boven het
houtvuur staat.

Pag. 49 sub: gantong ; bij te voegen ach-

ter het woord »bakë”: »(zie dit woord)”.

Pag. 49 staat: gatjol —= gandjor”’; moet
zijn: »gatjol; de nog niet besneden part.
pud. masc”.

Pag. 1 sub: gëloegor 1II; bij te voegen |

achter het woord »bébasan”:
woorden)’.

Pag. 51 sub: gëmoeloemot; bij te voe-
gen achter »goembol”: »II”.

Pag. 52 sub: gëmêërining; bij te voegen
achter het woord »gong”’; »(zie dit woord)”:

» (zie die

Pag. 52 sub: gëndang; bij te voegen: |

„II gëndang ‘a'osan — dèëndang ‘a’osan;
zie: déndang”’.

Pag. 52 achter het woord »génémbong’’
een vraagteeken te plaatsen.

Pag. 52 sub: gënti; staat: „ook —=”;

_ moet zijn: »v.g.l.”.

Pag. 52 sub: gérawé; staat: »flirtee-
ren”; moet zijn: »ffirten”’.

Pag. 55 sub: gëtang; bij te voegen ach-
ter het woord »lëmang”’: » (zie dit woord)”;
III een doek losjes om het hoofd binden.

Pag. 53 sub: gëriwit; bij te voegen het

|

277

woord »ook” tusschen de woorden : »snoe-
pen” en »stelen”.
Pag. 55 sub: gëtil; bij te voegen achter
het woord »gambigr”: »(zie dit woord)”.
Pag. 55 sub: gëtok; bij te voegen ach-

‚ter het woord »dadaw (S)’: »(zie die

‚ woorden)”.

Pag. 54 sub: giling; bij te voegen: II
— biling.

Pag. 54 sub:
moet zijn: »v.g.l.”.

Pag. 55 sub: goedong; bij te voegen
achter het woord: »pëkajoe’án”: s(ook:
samar goedong pëkajoe’än)”.

Pag. 55 staal: »goegoman; bègoego-
man’; moet zijn: »goegoman (ook: goemgo-
man); bègoegoman (ook: bëgoemgoman)”.

Pag. 55 bij te voegen achter het woord

gingstr: staal: »=";

| »tërap”’: »(zie dit woord)”.

Pag. 55 staat: »goejoe — 'adjok”;
moet. zijn: »goejoe; (më)'nggoejoe — ngë-

‚ngoenjë (B)”.

Pag. 57 sub: “idang III; staat: »ka-
lë”; moet zijn: »kali”.

Pag. 58 bij te voegen tusschen de woor-
den: »’(i)'joe” en »’ikal”: »’(i)j’ot (B);

| ngi(j)'ot, wat niet te breken is; ook gezegd

van iemand die een zeer hoogen ouderdom
bereikt (alang këngi(j)'ot njawë djëmë’ini)”.

Pag. 59 sub: ’indon; de zinsnede:
‚schade vergoeding ontberen kan”
te doen vervallen en bij te voegen achter het
woord: »pëngindonan”: »(zie: »wang”)”.

Pag. 60 sub: ’intar; bet woord »voor”

‚te doen vervallen en achter het woord

‚den:

„meel bij te voegen de woorden: »te
zeven”.
Pag. 60 sub: ’ipang; bij te voegen ach-
ter het woord: »’ipoq’’: »(zie dit woord)”.
Pag. 60 bij te voegen tusschen de woor-
»’ipon” en »’ipoq”: »’ipong —
lipong [’.

278 AANVULLINGEN

Pag. 61 sub: kadjang; staal: »boe-
bong’; moet zijn: »moebongan’’.

Pag. 61 sub: kagol; bij te voegen; II
== ’oerong (doch tengevolge van eene
plotseling bijkomende omstandigheid).

Pag. 61 sub: ka’ín; staat: »péngantin”;
moet zijn: »péngantinan”’; bij te voegen
achter het woord: »pémbataq’án”: »((&)-
’rtaw pëmbawaw) (S)”;
de woorden: »(é’rtë (B)” en »boenting”
in de plaats te stellen van de woorden:
»bataq’ en »pëngantin”.

Pag. 62 sub: ka’st; bij te voegen het

en »kromgegroeiden”.

Pag. 62 sub: kajaw; bij te voegen achter
het woord: »doedol”: »(zie dit woord)”.

Pag. 64 sub: kampiq; bij te voegen
achter het woord: »groembaj”’: »(zie dit
woord)”.

Pag. 64 sub: kan; staat: »aanspraak-
woord”; moet zijn: »aanspraakswoord”’.

achter het woord: »këlandjagr”: »[”’.
Pag. 66 sub: kasah; staat: (zie dit

woord)”; moet zijn: »(zie: groemah)”.
Pag. 67 sub:

‚den:

»pingas (B) tingas (S)” te doen vervallen; |
slaat verder: »tëboq (B) [tëbo’áq (S)], koem-
‚palaq’’; moet zijn: »zie: témpoerong”’.

bang”; moet zijn: »tëbog (B) [têbo'äq
(S)]: kanan, kiri, koembang; tjawir”.
Pag. 67 staat: këbor (B), gëbor (S);

tëkëbor (B), tëgëbor (S); moet zijn: »kë-

bol (B), gëbol (B); tëkëbol (B), tëgëébol (S)”.
Pag. 67 bij te voegen tusschen de woor-
den: »këbol’ en »këbot’: »këbor; zie:
‘omong”’.
Pag. 68 sub: këdan; staat: »ook
tëkékot; zie: »këkot”; moet zijn: »v.g.l””
tëtëkot; zie: »tëkot”’.

Pag. 68 sub: këdji; bij te voegen: »II |

= grëpat III; sëkëdji — sëgrépat”’.

| (S)”;
këbaw; de woorden:

EN VERBETERINGEN.

Pag. 68 staat: »këkalab”; moet ziju:
»këkalah.”

Pag. 68 sub: këkando’äq; bij te voegen
achter het woord: »tëlang”; »[district
Bëngkënang — Mannaq —]”.

Pag. 69 sub: këkëdog;
»zie:”” te doen vervallen;
staat: » bi(j)asë (B); moet zijn: »bi(j)ásë (B).

Pag. 69 bij te voegen tusschen de woor-

het woord:

‚den: »këkogr” en »këlaboe”: »këkot —=
këkagr”.
Pag. 70 staat: »këlëbi (ook: sëlébi),

‚stuitbeen”’; moet zijn: »këlébi — sëlëbi”’.
woord : seen” tusschen de woorden: »uit” |

Pag. 70 bij te voegen tusschen de woor-
»këlëndjagr” en »këlëntong: »këlén-
út”; clitoris”.

Pag. 70 sub: këlëntong; staat: »l =
këlëbi (2); moet zijn: »zie toelang”’.

Pag. 71 bij te voegen tusschen de woor-
den: »këmalong’ en »këmang’’; »këmam
(?); zich geheel inwikkelen bijv. in een

‚ deken”.
Pag. 64 sub: kandjat: bij te voegen
| nagé”; moet zijn: »en nage”.

Pag. 71 sub: këmindom; staat: »en

Pag. 75 sub: këpoq; staat: »békoeko’äq
moet zijn: »[békoeko’äq (S)}”.
Pag. 74 staat: »këgrnaj”; moet zijn:
»këérnaj, (ook: këgrnaj)”.
Pag. 75 sub: këgroengkang ; staat: »zie:

Pag. 77 te doen vervallen: »kilah =
kinah”.

Pag. 78 staat: »kinah (ook: kinah (B)],
kila (S) = djoegë (B)”’; moet zijn: »kina,

‚{ook: kinah] (B), kila, [ook: kilah] (S) =

djoegë (B).
Pag. 78 sub: kindon; staat: »>heen on

weer”; moet zijn: „heen en weer”.

Pag. 78 sub: kipat III; staat: »tëpoe-

‚leh”; moet zijn: »tëpoeliq”’.

Pag. 80 sub: koedog; te doen vervallen
het vraagteeken achter het woord: »nek”

AANVULLINGEN EN VERBETERINGEN,

en bij te voegen: »(inz. het doornvormig
uitsteeksel van den zevenden halswervel);
II, e. s. v. golog (Bèsëmah Libagr — Pa-
lembang)”.

Pag. 80 sub: koelat II; te doen ver-
vallen de komma tusschen de woorden:
»zijn” en »buiten”.

Pag. 80 sub: koelë; staat: »bilst ti(j)’op”;
moet zijn: »bibit ti(j)'op””.
te doen vervallen het woord: »pëngantin”’
achter het woord: »bruidegom”’.

Pag. 81 sub: koelë; staat 5 keer: » (zie:
toelogran””); moet zijn : »(v‚g.l.: toetogran””);
bij te voegen voor de woorden: »siwar”’ en
»koedjor"” het woord: »zie”;
slaat: »(bruidschat) »koelë”’;”” moet zijn:
»bruidschat (»koelë’”).

Pag. 82 sub: koendang; staat: »koen-
dang'ë”; moet zijn: »koendang’ë (B) [koen-
dang'ô (S); koendangnjaw (S)]’; staat:
»vergezejd van”; moet zijn: »vergezeld
van”,
Pag. 82 sub: koepong; staat: »hoofd”
moet zijn: »hoofd”.

Pag. 85 staat: »koerong”; moet zijn:
»koerongan”’.

Ed

Pag. 85 staat: »kaesikan’’; moet zijn:

»koesikan”’.
_ Pag. 85 sub: lakap; bij te voegen ach-
ter het woord: smandoq (B)”: »(zie die
woorden)”.

moet zijn: »timboq”’.
Pag. 86 sub: langaj; bij te voegen:

„II (Bésëmah libagr — Palembang) —_

karch”.

279

Pag. 90 sub: lënjing; staat: »linten”;
moet zijn: »tuiten”’.

Pag. 90 sub: lëntaq; staat: »zie”; moet
zijn: »—=”.

Pag. 91 sub: lëpat; bij te voegen:
„pëlépatan”; »knieholte, vouw onder het
kniegewricht”.

Pag. 95 sub: lipih; staat: »tandjongan”’;
moet zijn: »’oemë”’.

Pag. 95 sub: lipong II; te doen ver-
vallen het woord: »liping”’.

Pag. 95 staat: »lobong (B); tëlobong,
op eene plaats blijven liggen, staan van
water (J)”; moet zijn: »lobong (B); op
eene plaats blijven liggen, staan van wa-
ter (J)”; v.g.l. têlobong.

Pag. 95 sub: loe(w)'än; bij te voegen:
„II zie: groemah”’.

Pag. 96 bij te voegen tusschen de woor-
den: »maboqg’’ en »madaq’’: »madam; me-
vrouw”.

Pag. 97 sub: mantjik; staat: »lalik”’;
moet zijn: »laliq”.

Pag. 97 sub: maq II; staat: [ook: 'oeng-
kog (B)]”; moet zijn: »[ook: maq 'oengkog

BI.
Pag. 99 sub: mêërijän; staat: »het
bloed... …. vagina vloeit” lees: »kraam-

‚ zuivering, kraamvloed”’.

Pag. 87 sub: larë II; staat: »—= sapih

(B)’; moet zijn: »=—= sapih (B) [”.

Pag. 89 sub: lëlading; staat: »schep-

lepel”; moet zijn: »scheplepel”.
Pag. 89 sub: lëlajoe’án; staat: »tagrok”
moet zijn: »tagroq (B)”.

Pag. 100 sub: mësang; bij te voegen

‚tusschen de woorden: » përahoe;”” en »tèng-
Pag. 86 sub: landap II; staat: »témboq””; «

galong;”: »tëmbëlëtaw”.

Pag. 101 sub: moehol; staat: »van”;
moet zijn: »voor”’;

Pag. 102 staat: moe(w)'arë (B) moe-
(w)'araw (S); moet zijn: »moe(w)’arë (B),
moe(w)’araw (S).

Pag. 102 sub: napal; staat: » wergel’”;
moet zijn: »mergel’’.

Pag. 105 sub: naw; staat: »bagrë’än”;
moet zijn; »bagro(w)’án”’.

Pag. 103 sub: nëgëri; bij te voegen

280 AANVULLINGEN

achter het woord: sheerschen”: »zie ook:

sörgë (B)”.

Pag. 104 het woord: »ngi(j)ot” te plaatsen «
tusschen de woorden: »ngigoq”’en »ngikaq”’. |

Pag. 105 sub: ngoekoeq; bij te voegen
achter het woord: skakaqg”’; »1I”.

Pag. 105 sub: niniq; staat: »groot-
moeder van vaderszijde’; moet zijn: »groot-
moeder (gewoonlijk van vaderszijde);”.

Pag. 106 sub: një; »di(j)awmanaw (S)
te plaatsen tusschen: »>[ }”.

Pag. 107 sub: ‘oedot;
»poedotan; opiumpijp”’.

Pag. 107 sub. 'oejon; bij te voegen lus-
schen de woorden: »’oejon” en »boe(w)-
‘oejon””: het woord: »boejon”’.

Pag. 108 sub: 'oemë; bij te voegen tus-
schen de woorden: »vlakke gronden” en

»aangelegd’”: »aan of nabij de oevers der
rivieren”.
Pag. 109 sub: ‘oentjang II; staat:

»’oentjang ‘antjil (?)'”; moet zijn: »’oentjang
’antjil, geklets, gewauwel”.

Pag. 109 sub: ‘oentot; bij te voegen:
„elephantiasis”’.

Pag. 109 sub: ‘oerat kambas;
voegen : »ook: spataderen”.

Pag. 110 bij te voegen tusschen de woor-
den: »’oegron” en »’oerop”’;
‘orong”’.

Pag. 110 bij te voegen tusschen de
woorden: »>'oewi” en »’oloq”: »’oewit;
met een stuk hout of koevoet iets oplichten
om het te verplaatsen (inz. van een zwaar
voorwerp)”.

Pag. 111 sub: ‘omong; bij te voegen:
»’omongan tëkëbor”; grootspraak”.

Pag. 112 sub: padi; de zinsnede:
di: ’oesang; zie: ’oesang; padi”
nieuwen regel te plaatsen.

Pag. 112. sub: padoe; bij te voegen:
»IV zie: groemah”.

» pa-
op een

bij te voegen:

‚bij te

»’oerong — |

|

EN VERBETERINGEN.

Pag. 113 sub: pagar;
»pagaran; gehucht”.

Pag. 114 sub: pali’arë; staat:
zegger’’; moet zijn: »waarzeggen”’.

Pag. 114 sub: panah: staat »II slinger
van touw”; moet zijn: »II panah teha
slinger van touw”.

bij te voegen:

» waar-

Pag. 116 sub: pantit; te doen verval-
len: »këlëntit (S)”.

Pag. 117 sub: pasaq; staat: »parit”;
‚ moet zijn: »pirit”.

Pag. 117 sub: pasigr; staat: »sepa-
sigran — sanding’’; moet zijn: »sëpast-

‚gran, ook — sanding”’.

Pag. 118 sub: patar; te doen verval-
len: »III’.
Pag. 118 sub: pating; staat: »labah”’;
moet zijn: »lëbah”.
Pag. 119 staat:
»pégoq””.
Pag.

»pëgoh”; moet zijn:

119 Het woord: »pëlëpatan” te

doen vervallen.

Pag. 120 bij te voegen tusschen de woor-

den: »pënding” en »péndjarë”: »pëénditë
(B) — pandité (B)”.
Pag. 121 te doen vervallen het woord:

»pénigrisan””.

Pag. 121 sub: pëntjang; staat: »die met
water gevuld wordt, doorgestoken” ; moet
zijn: »doorgestoken en met water gevuld”.

Pag. 122 sub: përagë; staat: (bantjang)’”
moet zijn: »bantjang”’.

Pag. 122 sub: pëgrah III; staat:
grah pegrabon’’; »moet zijn: pëgrah, in
druppelen; pëgrah pëgrabon, het….”.

Pag. 122 sub: pérëgang; staat:
bérang” ; moet zijn: »tëmbirang”’.

Pag. 125 te doen vervallen het woord:
» pögroegrong”’.

Pag. 125 sub: pëgrot; bij te voegen:
‚Il een streng garen; ook gebruikt als
hulp. telw.”.

»tém-

AANVULLINGEN EN VERBETERINGEN.

Pag. 124 sub: pi(j)äs; staat: »pi(j)'äs
(B) [(&’mpi(j)'ás (S)] têgaq”’ e.s.v. haar-
versiersel ;”” moet zijn: »pi(f)ás (B) [(&)-
’mpi(j)’äs (S)]: djëdjaboe, tèëgaq; s.v. haar-
versiersel”.

Pag. 125 sub: pingas; bij te voegen
tusschen de woorden : »bëlah goenting “; en
»rantjong tabong”’; het woord »rantjong”’;
staat: »tjawir; sëping; ti(j)'äng”; moet
zijn: »söping; ti(j)'äng; tjawir”’.

Pag. 126 sub: pisoh; bij te voegen
tusschen de woorden: »miso'áh (S) en
»schelden’’; »{[gewoonlijk verbonden met
„»toendong’”’; toendong misoh (B) [miso’áh
(Sr

Pag. 127 te doen vervallen het woord:
»poedotan”.

Pag. 128 sub: poegroq; staat: »(zie dit
woord)’; moet zijn: »(zie: groemah)”’.

Pag. 130 bij te voegen tusschen de woor-
den : »grabal” en »grabë”’: »rabag ; robust”.

Pag. 150 sub: ragaq; achter het woord:
„hoeveelheden een vraagteeken te plaatsen.

Pag. 150 bij te voegen tusschen de
woorden: »rambang”’ en »ramboe”: »ram-
baq — bantjang I”.

Pag. 131 sub: randaw; bij te voegen
achter het woord: »gadoeng”’: »(zie die
woorden)”.

Pag. 151 sub: randjaw; staat: »door-

gaan”; moet zijn: »doorgaans”’.

Pag. 131 sub: grangaj; staat: »zitten”;
moet zijn: »zitten”’.

Pag. 152; Het woord »grangos”’ te plaat-
sen tusschen de woorden »grangkil’” en
»granjang”’.

Pag. 152 sub: grap; bij te voegen: »II
gelijkmatig afgesneden”.

Pag. 152 staat: »grapot”’; moet zijn:
»grapoh”.

Pag. 152 te doen vervallen: vrat —
rapas.

281

Pag. 132 sub: ratap; bij te voegen ach-
ter het woord: »klaaglied”; het woord
„gebed”’.

Pag. 155 sub: grëbong; staat: »man-
san; moet zijn: »manjan”’.

Pag. 1354 sub: rëgë; staat: »rëgëdjë-
mè”; moet zijn: »rëgë djëmë”.

Pag. 155 sub: répat; staat: »sëgrëpat
ngan kéning; sëgrëpat ngan palag, afstand
van de kruin van het hoofd tot den voet”;
moet zijn: »sëgrëépat ngan këning, afstand
van het voorhoofd tot den voet; sëgrë-
pat ngan palaq, afstand van de kruin tot
den voel”.

Pag. 137 het woord »rimbang’
anderen regel te plaatsen.

Pag. 1357 sub: grimbë; staat: »woord”
en veen’ moet zijn: »woud” en »een”’.

Pag. 157 bij te voegen achter het woord:
»ringaj’”: »(mëringaj)”.

Pag. 158 sub: ris; staat: »koesikkan;
moet zijn: »koesikan”.

Pag. 158 sub: gristë; staat: »ontm eting’;
moet zijn: »ontmoeting”’.

Pag. 138 sub: groejong; staat: »lont”;
moet zijn: »hout”,

Pag. 158/148 sub: groemah; staat:
»koppen’; moet zijn: »kappen”’;
»doe(w)'agrë (B)’; moet zijn: »doe(w)'ä-
gré (B)”;

„de vloer”; moet zijn: »den vloer”;

»dit noemt men tandang tidoq (B), tido’äq
(S)*; moet zijn: »dit noemt men tandang
tidog (B) [tido’áq (S)}”;

doewagraw (S); moet zijn: doe(w)'ägraw
(S).

Pag. 149 sub: roemë; te doen verval-
len het vraagteeken achter het woord
»soengsang”’;
bij te voegen achter het woord: »soeng-
sang’: »haartjes tegen het beloop in”.

Pag. 150 staat: »groerong == goelong”’;

,

op een

282 AANVULLINGEN

moet zijn: »groerong; (ook: groegrong) |
1 == goelong; II pëgroerong, een matje of
ander vlechtwerk tegen de opening van
het rijstblok geplaatst om te beletten dat
bij het stampen de padi eruit gestooten
wordt”.

Pag. 152 sub: sampang; bij te voegen
tusschen »pandjang (S)’; en »pëörsëman;”:
»djarang”’.

Pag. 165 bij te voegen tusschen de
woorden: »sandë”” en »sandjë”: »sanding;
wat ter vergelijking naast of tegen over
elkander is gesteld”.

Pag. 155 sub: sarat; staat: »gepakl”
moet zijn: »gepakt”’;
staat: »(ë)ndëlëman”; moet zijn: »dëlë-
man”.

Pag. 156 het woord »sëbitoe (B)” te
doen vervallen.

Pag. 156. sub: sëdëkah; staat: opper-
maal”; moet zijn: »offermaal”.

Pag. 157 sub: sölampong I; bij te voegen
tusschen de woorden: »>waarvan’”” en
»banden” het woord: »de”;

sub: sëlampong II; bij te voegen achter
het woord: hoofddeksel” de woorden:
»inz. door den wind”.

Pag. 157 sub: sëlimpang II; staat:
»hengeltnig’; moet zijn: »hengeltuig”.

Pag. 157 sub: sèlisih; staat: »geschill””
en »geschi”’; moet zijn: »geschil”.

Pag. 158 sub: sëloepat; staat: »schie-
letje”; moet zijn: »schilletje”.

Pag. 158 sub: sëmap; staat: »kësënê
(B)”; moet zijn: »kësëné maté (B)”.

Pag. 158 sub: sémbajaw’än; staat:
»bedwelend”; moet zijn: »bedwelmd”;

Pag. 159 sub: sëmbitoe; bij te voegen ach-
ter het woord: »dikalë (B)”; »zie di VI”.

Pag. 169 bij te voegen tusschen de woor-
den: »sëmëgi”’ en »sëmëntarë’’: »sëmélang”’;
zie mëlang”.

EN VERBETERINGEN.

Pag. 159 sub: sémpal; staat: »ook”’;
moet zijn: »v.g.l.”.

Pag. 159 staat: sëmpi’ongan’’; moet zijn:
»sëmpi(j)'ongan”’.

Pag. 160 sub: séngkëlang; staat: »dit”;
moet zijn: »die”.

Pag. 160 sub: séngkëlaw; bij te
voegen achter »këroliq (B)’: »(zie die
woorden)”.

Pag. 161 sub: sëgrap; staat: »sajë (B)”;
moet zijn: »sajë (B) II”.

Pag. 162 bij te voegen tusschen de woor-
den: »sësëlë” en »sësénjom’’: »sësénaj; zie
sëénaj”’.

Pag. 162 sub: sésénjom; staat: »sësë-
njom; glimlachen”; moet zijn: »sësënjom
(g.r.w.d; sënjom, dat weinig in gebruik
is); glimlachen”.

Pag. 163 bij te voegen tusschen de
woorden: »silë” en »silip’”: »silih (B) —
simbang”’.

Pag. 165 sub: simah; te doen vervallen

‚het woord »sësimah”’ voor »II”.

Pag. 164 sub: sindjaran; bij te voegen
achter het woord: »soegoe”; »(zie dit
woord)”.

Pag. 164 sub: singkil: bij te voegen
achter de woorden: »samban batang”;
»(zie: samban II)”.

Pag. 165 sub: siring; bij te voegen ach-
ter het woord: »afvoergoot”; het woord:
» waterleiding”.

Pag. 165 sub: soegoe; te doen verval-
len het vraagteeken achter het woord:
»schaaf”’,

Pag. 166 sub: soeling; staat: »aco-
lasharp””; moet zijn: »aeolusharp”.

Pag. 166 sub: soemahan; staat: »kë-
di(j)aw’’; moet zijn: »këdi(j)än”.

Pag. 166 sub: soembang I; bij te voegen
achter het woord: »gërgoq”’: »(zie dit
woord)”,

ae

A

AANVULLINGEN EN VERBETERINGEN.

Pag. 167 sub: soepaq; bij te voegen: »II
— sëmpal”’.

Pag. 167 sub: soerong ; »(zie dit woord)”
te plaatsen tusschen de woorden : »sanggan””
en »den”.

Pag. 167 sub: soeroq; staat: »dit’”; moet
zijn: »dat”.

Pag. 168 sub: tabir; staat: »(zie dit
woord)”; moet zijn: »(zie: kajoe)”’.

Pag. 168 sub: taboh; bij te voegen ach-
ter het woord: »gong”’; »(zie dit woord)”.

Pag. 168 sub: tabor; bij te voegen achter
het woord: »si(j)'alang’’: »(zie dit woord)”.

Pag. 169 sub: tali; bij te voegen tusschen
de woorden: »buffel” en »’oelogr””; »:koelë
(B), [koelaw (S)], het bedrag, dat niet betaald
wordt van den gevorderden bruidschat”.

Pag. 170 sub: tali; staat: »pasoq”’;
moet zijn: »pasaq”’.

Pag. 170 sub: taming; staat: »schied”’;
moet zijn: »schild”.

Pag. 171 snb: tang; staat: »kleinkind”;
moet zijn: »klinkend”,

Pag. 171 sub: tanggë, staat: »lintjap’”’;
moet zijn : »lintjaq”’.

Pag. 171 sub: tangi; staat: »na een
sterfgeval, (zie dit woord)”; moet zijn:
»(zie dit woord) na een sterfgeval”.

Pag. 171 sub: tangkai; staat: »tagroq
(B), sëtangkaj, tagro’áq (S)”; moet zijn:
stagroq (B) [tagro’áq (S)] sëtangkaj”’.

Pag. 172 sub: taqkëtaraw; staat: »pë-
tjat”; moet zijn: »pëtjot”’.

Pag. 173 sub: tëbal;, staat: »deug”’;
moet zijn: »derg”’.

Pag. 174 sub: tëléntang; staat achter
het woord »leggen’” een komma; moet zijn
een kommapunt.

Pag. 174 sub: tëlobong; staat: »stil-

stand”; moet zijn: »stilstaand”.

Pag. 175 sub: tëmbaj III; staat: (ook:
tëmbajnjë (B), (tEmbaj’ô of tëmbajnjaw

283
(S))}”; moet zijn: [ook: témbajtëmbajnjë
(B) (témbajtëmbaj’ö of témbajtëmbajnjaw
SI”.

Pag. 175 sub: tëmbos; staat: »nacht-
merrie; moet zijn: »zie: mimpi”’.

Pag. 175 staat: stemekah’’; moet zijn:
»tëmëkah”.

Pag. 176 sub: tënong; een komma
te plaatsen tusschen de woorden: »padi”’
en »pinang”’.

Pag. 178 staat: »lëgrot’’; moet zijn:
»lëgrot (2).

Pag. 178 sub: tëtap; bij te voegen; »IlI
— pégrah II”.

Pag. 178 sub: tëtaran; staat: »zand”’;
moet zijn : » rand”; staat: »ti(j)ëp; bëti(j)’ép”;
moet zijn: »ti(j)op; bëti(j)'op”.

Pag. 179 sub: tikagr; bij te voegen
tusschen de woorden: »boentag,” en »pan-
dan”; het woord: »këtj’äq (S),”.

Pag. 180 sub: tig; staat: sprocten”;
moet zijn: »sproeten”.

Pag. 182 sub: tjantol;
sten’; moet zijn: »borsten”.

Pag. 184 sub: tjëntjang; het teeken:
„==; te doen vervallen.

Pag. 185 sub: tjidë; staat: »tjilakë”;
moet zijn: »tjëlakë”.

Pag. 186 sub: tjintë; bij te voegen : »II,
voorbeeld”.

Pag. 186 staat: »tjoebong’’; moet zijn:
»tjoebong (këtjoebong) ;”.

Pag. 186 bij te voegen tusschen de woor-
den: »tjoentit’” en »tjoepaq”: »tjoento;
voorbeeld”;

Pag. 187 staat: »tjoering”’; moet zijn:
»tjoegring (ook: tjoering)”.

Pag. 187 sub: tobang; bij te voegen
tusschen de woorden: »daarin’ en »bësi
boegroq’’, het woord: vinz”.

Pag. 188 sub: toekang; bij te voegen
tusschen de woorden: „ambachtsman ;’’

staat: »hor-

284
en »toekang pasah”; »toekang lëbah —=
djoegroe tinggi; zie: djoegroe”’.

Pag. 188 sub: toekoe; te doen ver-
vallen: »(zie dit woord)”.

Pag. 188 sub: toekong; staat: »mons
veneris”; moet zijn: »mons veneris; (v.
g.l.: boekong)”.

Pag. 189 sub: toelang I; staat: »këlin-
tong”; moet zijn: »këléntong”.

AANVULLINGEN EN VERBETERINGEN.

Pag. 191 sub: toepik I; staat: »ka-
bong”; moet zijn: »këébong”',
Pag. 191 sub: toepik II; staat: »kaat-

spel’; moet zijn: kaatsspel”.

Pag. 192 sub: toetogr; bij te voegen
achter het woord: »mandas”; »(ook:
pangkal)”’.

Pag. 195 sub: toetogr; staat: »b pag”;
moet zijn: »bapaq’’.

SCHETS VAN DE GRAMATICA.

Pag. 198 staat: Bësëmahsch ; Sëérawajsch.
tjintong ; sintong;
riding;

granjaug.

moet zijn: sintong; tjintong ;
griding ;

granjang;

Pag. 200 slaat; moet zijn:
getranscribeerd door »i”; getranscribeerd door »i”’;

» 201 (më)’ndatângi; (mb’ndatdaa

Cen
sébënagr'ö; sëbënagr’ò;
AN
boengaw’äán; boengaw’án;

A BN.
boekaqka(n)njawlah; boekaqka(n)njawlah;
mëlëkat ; méëlikat.

» 204 bij te voegen achter: [damanjaw (S)]": »Räbanon is haar naam”;
staat; moet zijn:
lomangat; lom’angat ;

» 209 sëto(ew)’aw; sëtoe(w)aw;

» 212 hot aanhechtsel; het aanhechtsel.

» 217 gregradoe; grëgradoe;
woordon; woorden.

» 221 »ó(S)”; »Ô(S)”’;

» 223 (&)’ndiaq; (é)ndi’äg.

» 224 tekalë; tëkalë;

» 229 Als noot bij te voegen:

(S) Vermoedelijk zijn ook dwerghert- en uilenspiegelverhalen bij het

volk bekend.

Te lezen in plaats van »littératuur”; doe(w)’äw” »di(j)äw”; »litteratuur’”; »doe-

(w)'aw”’; »di(j)aw”.

pi

\

Je

r

RE

ver

t Ee
en

hd

«

dE

N ee
d>
Ein NL
- be à - 2
tl
X jà
„ :
5
= 4
:
e ers
B
-
-
Hi
- e je
_
; \ m.
Eh
8.
-
a «
hd y f
d . $
*
“. _
Tt
Ds,
.
4 n
d
,
en
_ :
Pen)
_

pt

A

1e

URL

N
-
in
»
re
eN KA
ob
re s
Mij
/ »
Nr od
‚‚
_
3
’ ,”
.
EN
PER

rete ete etrenn tedere tente Ri
€ stoten rete : 4 tee . Rr

6 KE PARE eee ee heer A fen,
hr ok p\

4 En Re, N , ln ee ®, k 3 4 4

tetra nd bere 4 had
Se a Tm

.
Brna

nanne
heen