'■ "■*■ IA*:'.' ■ - J . ,./fc 3lnbu (üax-ter Pxafem fütfrrar^r Pnrttm Pmtrcrsdta /' . I ■ Lrfjcb: W: DAMPIER en L: WAFERS REYSTOGTEN RONDOM DE WAERELDT; Begrypende3in vier beknopte Boekdeelen, Een naauwkeurige Befchry ving van verfcheyde nieuwe ontdekte Zeen* Kuiten, en Landen, zo in Amerika, Asia, als Afrika 3 benevens veele nuttelyke Aanmerkingen ontrent de Stroomen, Winden, Havens , Dieptens , Engtens en andere fraye waarnemingen en byfonderheden , zo van bereisde als voordefe,onbe- reisde Geweflen: %\mn öoötmengt/ met fce uefcötpincj bet Slntooonbe^/ aatbt/ seöen m pkstigfotüm Oeset öteemöe fêoïfcerai; M1DSGADERS Derfelver Landsdouwen , Vrugten , Gewaflên , Dieren 9 > en andere feldfaamheden. Voorzien met een groot getal Kaarten, Kuft ontdekkingen en andere fraye Verbeeldingen. Hpt öet Cngeïfcïj in 't $e&ertmptg otoecgetaat'/ door \V. S E W E L. TOT AMSTELDAMj, By JOftANNES RATELBAND, en ANDRIES van DAMME,, M. D. CC XV IL m 21 1 ( BERIGT der DRUKKERS Tot de Leezers deezer REISTOGTEN. Nieuwsgierige Lezers. WT geven u hier weder , in een Boekdeel vervat, de aanmerkelyke Reyzen van den berugten Wilham Dampier, benevens die van Lionel Wafer: beyde, doch den eerften wel voornamelyk bekendt door zyne langdu- rige Om/wervingen , en nieuw gedane Ontdekkingen. Byzonder in Amerika , dat noch zeer \onbekende Wae* reldt-deeL Wy agten het onnodig , de Lezers of te hou- den met een nette befihryving van al de byzonder heden, vreemde Ontmoetingen , nieuw gevonde Zeen , Ruften , Ha- vens en Land-Engtens , die in dit Werk zyn begrepen, aan- gezien die reets genoegzaam door de gretige vertier mg van eenen volflagen druk,W aar e Idt kundig zyn geworden: t geen ons dan ook heeft aangemoedigt , dezen nieuwen of de Terffe te leggen , en de naauwkeurige Onder foekers en Na- fpoorders van uytheemfe Vreemdigheden mede te deelen. Verrekerende hen, dat dezen Kieuwen druk in zyne uit- voering, zo ontrent 't een als 't ander, geen minder genoe- gen dan de voorige zal geven-, zynde de T lat en door een kundige handt , in zo ver het moogelyk was ,foo goeden welft andt bygezet , dat zede Eer [ie , by verft andige Be- fchouwers ver fullen te boven gaan. En dit was het waar- de Lezer, 't geen wy nodig ge agt hebben u Ed: voor af van dit nuttige werk te berigten, waar mede wy % wel- vaart zyn wenfchende. VOOR- I ! -m VOORREDEN DES AUTHEURS. leer de Leezerzich tot het doorleezen van dit Boek begeeve , verzoek ik hem een weynig gèdülds re hebben , en deeze korte verklaaringvooraf met zich te neemen. Dit werk beflaat uy t een vermengd verhaal van _ plaatfen en bedryven inzodaanigeen orden als de zaaken my zyn voorgekoomen ; devvyl ik tot dien cynde een Dagverhaal gehouden heb van alles wat ■ er voor- viel* In 't befchryven van de Plaatfen en derzelver gewaflên enz. heb ik getracht mynen Landslieden alle moogelyke voldoening te.geeven , en mifTchien daardoor ook eenige dingen befchreeven , die van andere reeds beter zyn ver- haalt; doch ik heb liever al te omftandelyk voor een ervaren Leezer willen fchryven , dan ergens in te kort komen , \ welk tot onderrecht! nge mogt (trekken van perfoonen die niet minder naauwkeurig en onderzoekend , hoewel niet zo geleerd of beleezen zouden moogen zyn. Om die oorzaak heb ikgetragt zo omftandig in myn Ver- haal 'y en in 't neerftellen van myne aanmerkingen te weezen, als myne voorgenome kortheyd eenigfins wil- de toelaaten. Ik heb ook federd myne wederkomft weynig moeite aangewend om myne ontdekkingen met die van andere te ver^clyken , achtende , dat al waare het dat andere voor my, dezelfde plaatfen en zaaken befchree- ven VOORREDEN. 7 Ven hadden , echter in een verfcheelende befchryvingc van een en dezelfde zaaken , eerng licht uvr de eene zal te trekken zyn , 't welk men in de andere niet \indt. En gemerkt dat deeze Reystogt voornaameïyk haar tooneei heeft in de verre afgelegene geweften van de Ooft- enWeft-Indien,fommige van welke zeer zelden door En- gelfchen of andere Europeanen bezocht worden : zo mag ik zonder ydelheyd den Leezer wel toezeggen , dat hy alhier veeie dingen te verwachten heeft die hem t'eenemaal nieuw zullen zyn , en veele andere welke hy hier volko- mener befchreven zal. vinden dan ergens: tot het welke niet alleen deeze Reystogt, fchoon die veeie jaaren ach- ter een geduurd heeft, maar ook verfcheidene andere lan- ge en verre togten , my bequaam gemaakt hebben. Belangende de bedryven van het gezelfchap met het welk ik het groottte gedeelte deezer togt heb afgelegd , waar van men alhier een aaneengefchakeld verhaal vindt , dezelve zyn niet vermeld om den Leezer daar meê te behaagen , veel min dat ik zelf vermaak zoude ge- fchept hebben in 't vernaaien derzelver.; maar 't is ge- fchied om ordre te houden, en den Leezer te voldoen , die in myne befchryvinge van plaatfen enz, geen volko- men genoegen zoud hebben konnen fcheppen , indien hy van myne byzondere togten derwaarts onkundig was; en met eene geen verhaal zag van de daarnevensgaande om- ftandigheden: waar by nog komt, dar ik der waarheyd en oprechtigheyd van myn Verhaal niet heb willen tekort doen, al waare het maar door uitlaatingen. En wat die toeten en ontmoetingen zelve aangaan, hoe weynig voor- deel zy my ook moogen gedaan hebben , echter {trekken —7- 8 VOORREDEN. ze tot des Leezers nut, dewyl ik daar door de gelegen- heyd gehad heb om zyne meuwsgierigheyd te voldoen, even als iemand die in een land omzwerft doorgaans een beter verhaal daar van kan geeven, dan een voerman , die maar na zyne herberg voortjaagt zonder eens uyt zynen weg te gaan. Wat mvne ftyl aangaat, men moet van een Zeeman geen nette' befchaafdheyd verwachten; want indien ik. al rot een nethevd van ftyl bequaam waare, zo zoudikmy echter in zulk een werk als dit is weynig daarover bekom- meren 't Is waar, ik heb myzelven d.kwils van Zee- mans-fpreekwyzen onthouden, om den onbevaren leezer te believen; 't welk de Zeelieden my zwaarlyk ten goe- de zullen houden; en echter zal ik den anderen miffchien nog niet genoeg behagen , omdat ik evenwel nog veele Zeemans-woorden behoude. Doch ik moet bekennen dat ik mv zulks niet veel bekreund heb; want ik acht , dat als het gene ik zegge verftaanbaar zy , daar niet aangele- gen is , met welke woorden ik het uytdrukke. Om dezelfde reden ben ik niet naauwkeurïg geweeftin 't fpellen van de naamen der Plaatfen, gewanen , vruch- ten, dieren enz. welke in die afgelegene geweftcn veel- tvds volgens 't goedvinden der Reyfigers gegeevcn wor- den, en derhalven ook naarderzelver verfcheydene bevat- tineen verfcheelen. Ook heb ik my juyft niet gehouden aan die benaamingen welke eenige geleerde Schryvers ge- bruykt hebben ; want ik fchryf voor myne Landslieden , en heb daarom meeft zodaanige naamen gebruykt die by onze Engeifche Zeeluyden , en onze Volkplantingen buy- tenslands gemeen zyn, zonder echter andere die my yoor- quamen geheel te verwerpen, 't Is my genoeg dat ik. zo- VOORREED E. 9 daanige naamenen befchryvingen gegeeven heb als ik kon; 2ullende aan andere , die meer leedigen ryd hebben , de moeite over laaten,om dezelve met die van andere Schry- vers te vergel y ken. De Leezer zal hier en daar onder 't leezen eenige overwyzingen vinden tot zeker Aanliangfel , 't welk ik meende by dit Boek gevoegd te hebben ; als tot een Ver- handeling van de winden, in verfcheydene geweften der wereld ; tot eene befchryvinge van de baai van Kam- pechie in Weftindie , alwaar ik in een voorige togt lang gewoond heb ; en rot een byzondere befchryving van de ganfche Kuft van Amerika aan de Zuydzee , ten deele uyt myne en andere Reizigers aanmerkingen , buyten 't gene in dit Boek befchreeven is. Doch dewyl zodaanig een Aanhangsel dit boek teveel zoud hebben doen uytdycn, zo heb ik voorgenomen dat Verhaal hier naa uyt te geeven ; 't zelfde heeft men ook te verdaan van myne byzondere togten van Achin op 't eyland Sumatra na Tonquin , Maiakka enz. welk verhaal hoe- wel tot deeze algemene Beichryvingbehoorende, dezelve echter al te lang zoude gemaakt hebben , en daarom by deeze Reystogt niet gevoegd is, waarin ik my aan de naafle weg van Sumatra na Engeland gehouden , en alzo een keer rondfom de Wereld, volgens den tytel van 'c Boek , gedaan hebbe. Om de koers van deeze Reystogt , en de gelegen- heyd en (land der plaatfen in deeze Befchryvinge vermeld, te beter te begrypen, heb ik verfcheidene kaarren , en eenige by zondere aftekeningen van myn eygen niaak- fel , doen fnyden : onder dezelve is ook een kaartje van de Amerikaanfche Landengte , en een nieuwe fchets van ** de s0 VOORREED E. de bygelegene baai van Panama en deszelfsEylandtjes, welke in 't oog van fommige overtollig zou moogen fchynen ter oorzaake van de kaart die Ml Rïngrofi 'm zyn Hijtorïe van de Boekaniers uytgegeven heeft , en welke hy zegt een zeer naauwkeurige aftekening te zyn. Doch ik kan daarin met hem niet overeenftemmen , en twyfel niet of 't gene ik U hier gceve, zal by degene die gelegenheyd hebben 't zelve te onderzoeken , be- vonden worden veel meer met die Baai overeen te ko- men ; want het is een beknopt ontwerp van een groote kaart, welk ik in de baat zelve op verfcheydene plaat- fcn affchetfte. Of ik bequam daartoe geweeft ben, zal de Leezer konnen oordeelen üyt myne verfcheydene door vaarten in en om dezelve , in dit boek, en voor- naamelyk in 't VII. Hoofdiluk, vermeld, dewelke ik met flippen heb afgetekend; gelyk ook in alle de kaar- ten de koers meyner Reystogt aangeweezen is , op dat de Leezer 4ie te gemaklyker zou konnen naafpeu- ren. Ik heb niet meer hier by te voegen , dan dat 'er fomtyds wel een misflag in 't een of 't ander uyt- drukfel zal begaan zyn , welke onder 't leezen voor- komen een gunftïge verfchooning zal behoeven : ge- lyk by voorbeeld , de balk die aan de zyden der vaar- tuygen van Guam legt, en van my op fag. 231. een kleyn bootje genoemd is, had gevoeglyker de zy-balk, of met diergelyk een naam moogen genoemd geweeft 2,yn ; want hoewel dezelve van onder en aan de en- den Vchuytswyze gemaakt is , zo is die evenwel van loven niet hol , maar ganfch vlak en effen. Miffchien zal ik my op andere plaatfen ook zo volkomen niet il Bitgedrukt hebben > als 't wel behoorde 5 doch zo my eeni- KS VOORREED E. ii eenige misflag van belang , omtrent iets dat ik zou moogen overgeflagen hebben , voorkomt of aangewee- zen wordt , zal ik trachten in het Vervolg , dat ik nog uyt te geeven heb ; zulks te verbeteren , beveelende my voor 't overige aan des Leezers befchey denheid. KOR- w mm" '"- -.» • KORTEN INHOUDT. In deeze Eerfte REYSTOGT RONDOM DE f AERELDT, toovbt omfïanisigïpfe 6ejïï|ttetett/ De Land-enate van Amerika, verfcheydene Kuften en Ey- ïaianinWÖeftindie, die van Kabo Verde , de doorrog^ £ W T P Maire na de Zuydzee, de kuften van Chili, Peru, MextKo, t ey knd Guam een van de Ladrones, 't eyland Mindanao eenderF.lip- Ss de Ooft nd'fehe eylanden ontrent Kambodia, Cina, Formofa, Lukonia! Celebes, en*, voorts Nieuw Holland, Sum.tr., de eykn- denvan Nikoba.-; de Kaap van Goede Hoop, en'teyland Santé He- km, MIDSGADERS Hl - V'."T,'.L'LI1..||1LJ.1!^1 •."XrTLI'yg' : : •' ■ ^JrRELD -KAART aan»yz I MG. Des Schryvers vertrek van Engeland enaankomft in Ja- 1679. ™;t7 7vneerfteovertoet der Landengte van Ame- terugsekomft , tot dat hy by 't Eyland Plata van Kapi- teynf harp fcheydde , om over land weder te rugge te keeren. \. gelfche by« ► te vatton ban Engeland op tew togt in oen öegfnne Des h*JX 1679/ met ÖetfCÖitt De Getrouwe Koopman Schryvers viTofden aaanbenajamaika, toaarop fcapitepn yert}& SSSSR^S ö öaai^an Kampechje in begolf & SS eöegeetoen omfcettotout af te Happen/ — ' . — I 1 — — Zyne aankomft in Jamai- ka._ * Zekere fterke drank. % William Dampiers Reystogt mafat ban 't enfant! Hifpaniola quamen/ en ïang£ be 3ut»b5Pbc be&eïfê/ boorbp beepïahbtje£ban Vakka of Ash , Reenen boeren/bat &apttepn Knap- man meet m gemeen op 3pne 1joebetoa£/&oubenbeeengoebenbbanïanb afVomnfet tenaaanbie epïanbtMteberbauen/ge.p& £peen£ Jjab gegaan in tene togt baivEnge-i and onttent fjet jaar / j 673 / en boo? actjteloo^öepb 3pner fïierlieben 3Pn fc&tp berïoo?. iBaar't geïunte on^ beter /en top qua* men beïjouben aan te Port Royaal injamaika in Apni be^jaarg 1679/ en gingen terfionb aan ïanb. £1 - . . T ■ - TILM m -hab eenige goeberen met mn upt€ngeïanbgebragt/ toeïne in tjfer meenbeteberHoopen/enmP3eïbenteboo?3ienmet(*)Rum,fup^cr/3aagen/ Mm! fioeben / Roufen /fcöoenen / en 3uïRe anbere toaaren / toeïftein toifï bat ohbet be &anipecï)ie-böut öannerê toet getoüb toaaten. g&ïta&oft ban mpneCngeïfcïjeïaabing te Port Royaal ;maar naa een rpper oberïeg toe* oené mpne bobmenomenè rep3e na Kampéchie , beranbetbe in ban böo^nre? men/ en bleef bat geïjeeïejaar op Jamaica,, inbettoac|jtinge ban eenig an* ö*er toerR * * m 3aï mpnen Ïee3et niet ïafïig baïïenmetmpnë aanmerkingen op bat «Manb / net toeïR bn be engeïfeïjen 30 toeï be&enb i$ / noeïjte 00& met be bp* 3onberheben mpner berrictjtingen gebuurenbe mpn berbïpf aïbaar : maar saïaïïeenlp&seggen/ bat iR baar eenig ïanbgoeb in Dorfetshire biept bp mpne aebooïtpïaarêin beJanbfïreeR ban Somerfet, ban lemaub/bien in birseRetb tó&bat'ergoeb recïjttoeöab/ genoftöebbenbe/gereeb ftonb om öntreiitli^tpbbe^iaar^i679,naEngeiandoberte|teeKen/toanneer3e]^re Mr. Hobby mpnöo&igbe om eerft eenrep$ebart Róopfjanbeï te boen na 't ïanb m Moskltós , bantoemeiïtin'teerfte Hoofdftuk öe*3etaep£befcö?p* öingefp^eenén 3al W®*$ graagomnogtoatgeïb tetoinpen boojmune toeberom rep3e/ betopï in aïïe$ toat ift öab te Jamarkafjab befïeeb ; bie£ 3onb ifibenoopbriefbanmpnnieuto3tanbgtiet>met bïetyinben ober/ toeï* ne iR na€ngeïanb 30ube berge3eïfcïjaptöebben /en begaf mp aanboord bp Mr» Hobby. , • - - fecgtnaa dn£ afbaaren quanten top ten an|er in Negni uaafy aan &et aBefiepnbebanJamalka;enbinbenbealbaarbe^apitepnf Koxpn,Sawkms, Sharp', en anbere ï(taper£ / berïiep aï 't bom ban Mr. Hobby, om met hm opeentogttegaan/boeïRe3pboo?genomen ïjaboen/30 bat'er niemanb bpïjem bïeefbaniRaïïeenr'ttoeïR mp naa bne of bietbagen toacïjten£ te Üater tteb Deflupteti om ooft met ïjen te gaaw ' iï :.), i 'ta^a^Rojtua^erfipibbé^jaar^ 1^79 / toen top uptïtenen. 3i>eeerfie toat toalna Portpbeilo , aïntóar0efeolrieii3l«ïö?/toferötlKffootenïeïa«bé mm te ■ treRfien otrer be Haubenöte ban Bar iewvbpeenig nielito abontuu? in IKBpfcet ©oïgenöbatbefïnptbantrabentoptjp ben 5"den April in tjaat 1 680 /on be engte nabpljet Goud-Ey]and,3pnbet een ban be Sambaiiös, aan ïanb/ tufTcbenbebneenbier ïjonberb mannen fiétR/neemenbe 30baa* tiigen booiraab meton^ afênaobiatoa^/beueffenS eenigefnt^fleringr/om m Wmm boo? tbm^m&MWW^ tnotïnt/te üaanen, ^pa ttïirté^c ban negen t&$m qjxémnW té Santé Maria ^;natncn tin/ ■p 1080. Des ryvei komft in rondom den Aardkloot. 3 m riMahmott^/nacenüecMiif ban b?te bagen/ na be« ban bc Zuyd- Sp nfS toP rSSS i" 30öaaniije * Kanoes m mmmm Schrvvers ome SSSSS& W S5 ^'^^Ö^^^SK ^K SSB Panama , eu |eDÖetlÖe te beïgeefê "ïï^^? de Zuyd> ]?■? SnPcïuö setten 5S9S&» *an be epïanben ban .&mbo ben 6^» Ju- *,,„. L Snt be epïanben ban Gorgonia en Pi«a aanboenbe/ wmji top te hmgs de Yto ^«S^^SSS^fcïS , en namen t>et In. mm jti* kuft van iloaobef en 'fa rKovcmbér gfngnüQB MM na Koqmmbo mp P^' SS, fmwmSt omtrent Soft* bp 'teplano ban Joan Pcrnando, «FMStoW^Aüiï, een tfetne flaö/ 3eet boo|beelfg gelegen in be StStedïffiwf oost Wiöe Peruaanfchenua ,»ar betop! top aï* htzx met StSie^totótDeii afgefïagen /%etboïgbStog 0113e naet| tSS&mi Kmen onttent Jjajf April in 't ge3igt ban 'tepïanb lllHffift uptgeg ben Öeüöen ban ütapitemi Sharps togt / bit ^^Xwkins ©55b' to£ / ^pperüebelöebbecgemaahttoferbt;a^om^ CTtóffinSMttW / *eoec üan oee5e öetoeflen £«% 'rftwhÉ/ de trtaatfen ban Noord en Zuyd-Amenka,3oaï£ 3em? JSiLrmm / üerchfnben Co Men epnbe ban / om noobétaHetori&a* ÖS^5SI«W^0« bpsonberöeben/ ban toeïne öet gemeen SSLSSSSffi gej>ab öeeft/tefpoeben/öebiït 'tbet&aaï \wf SSSSffilS&rmaitft fe«t beffen toüfen belatten en 't aK eene KtS meteenomftabig W^feMl^te/»' SShSflM ooft een aanbang gemaakt ban mpn eerfïe ^oofbffuft. ^SuM^S^^W&m N boegen Mf*Mt:tatt*apf* IKaXK ïtapitepn Watiing betftoojen boef) Die nojt baatnaa Öffi HSmöSSflKSS» al ben tpb gebuutenbe 0113e rep5e : Jm 4 William Dampiers Reystogt 1 68 1 ♦ tjabben / feenemaal onboïbaan 3pnbe toegeng 't boojfge gebjagüan Sharp , toouben'er geenfmg toe berfïaan / bat fjp berftoojen 30ube tobben. ftojt* 'tGeïel-öm/toentopin'tgesigtban'tepïanb Piata gefcomen toaaren /toagöet ge* fchap fcptutTcöenbcflcpbenbepartpcn300öoog geree3en/bat top öeflooten ban wordt on- maïftanberen te fc&epben/naaalboo?en£ obereenge&omen te 3pn / bat be* eens. genebiebp'topneemenberfïemmen 3ouben ïrfpRen begrootfïeïjoopte toee* 3en/öetfcï)ip3onben beïjouben/3u«en be anberen fafy met be floep en Ka* noeé genoegen ïaaten/ en ober be ILanbengte toeber terugge Reeren j of fjuiine fouupn elberg 3oeften / 30 afé 3P toiïben. De 25o' geiepb 30 gebaan : men öjagt get in ombiaage / en oebonbt bat &apf * Schryver tepn Sharps partp be magttgfïe toa£. ÜR / bie nooit beïjagen in 3Pn ge* verlaat b?ag öab geïjab/ fjoetoeï iR mpne meening totnogtoe fïiï geïjouben öab/ Kapiteyn betRïaarbe mp nu boo: begene bie be minfie fkmmen dabben ; en boïgen£ Sharp. ongberbjagnamentopongbeelbanbiebeïjoeften/toelRe bequaam toaaren omoberlanb mebe te neemen/(toant bu£ toaaren top ge3inb) en baarop fcerbaarbigben top ong tot ong bertreR. I. HOOF D S T UK. Verhaal van des Schryvers Wederkomft van de Zuyd- zee , tot zyne landing by de Kaap Sant Laurens in de Landengte van Darden. Met eene befchryvinge van de Moskiter Indiaanen. De Schryver komt te Tugvan de Zuyd-zee. Den 17. April be£ jaat£ 1681. '£mo?gen£ ontrent 10. uuren / 3pnbe ttoaaïf mpïen ten N. W. ban'tepïanb Piata , berlfeten top ftapitepn Sharp en begene bie met ïjem op 'tfcïjip toilben bïpben/en begaben ong in on3efïoepenRanoeg/Roer$ fïelïenbe na beribier ban Santé Maria in be golf ban Sr. Michaei, toeïRe ontrent ttoeeljontert mpïen ban 'tepïanb Piata aflegt. 3©p toaaren fïerR bierenbeertig WanRen bie toapenen joegen / een^paanfcöe §nbiaan/bie befgeïpR£ getoterbjoeg/ttoee Moskiter ^Jn* biaanen/bieaïtoogonberöe&aper£getoeerb?aagen/mtoeï bpïjen geacïjt toojben/ om bat3e afgerecïjt 3pn op ïjet bangen ban bifcïj/fcöiibpabben/ m Manaties of 3eeRoeijen ; en boo?t£ bpf flaaben/in be ^upbsee genomen bie on£ ten beel gebaïlen toaaren. $et baartupg bat on£ soube boeren toa£ een floep /een ftano/ en nog eenRïepneRanobie miöben boo? ge3aagb toag/om'ec toaterbaten ban ge* maaRtte öeböen ; indien top niet ban on£ fcïjip toaaren gefc^epöenigetoeefï. bee3e fïuRRen boegben top toeber t'3amen / en b!agten3e bigt aan een. $oo^bet30?gben topon£ ban 3epïen;en bjie bagen/eer top bertroRRen/ 3ifteben top 300 beeï mee$ / al$ top 30uoen Ronnen boe«n/ en tojeeben ttof n* tig of bertig ponb CöoRoïate met fupRer/ om dejeïbe 3oet te maaRen; al MtoelRe omeffené eenfceteï/ be fïaaben/ naabat top geïanb toaaren /op Kü • ijmm l>e_kiLfr dei* Zujd zee ^a-tx Ae Laiid exx^te ^aix AMEB.ICA Ue-vreften Euia-oxa JïanamA. B i 4 tojotU 'tG«el-?2/i fchap feö'Jf wordt on- ItialH eens. De Schryver verlaat Kapiteyn Sharp. De m aflegfcr ^.. - - öiaanlföJ1! öïe onfS ■* ttntt ' maa tlgof^Q^£ rondom den Aardkloot. 5 fiunntruuixentorfïen. (önombafetcmföetoaatmbieöaemmeton^to^ I(SgI# lm SSffi mm Sat niet tael 3ouben ftonnen gaan/3epben top / Dat Sc San* in K ooer ïanb &apecto/&p tebectoacDten öabbatmen nero Jou Doob fcöleten; taant tap Wen tod- Dat öe^panjaatö^on^fto t SöewSöen 3itten /en fcp aïbien'er maat een man in Dunne Danbeu 2*hrï " SwttecDof Pan ottó allen nonnen getoeefopn boojeen Per* toanmetonAeaaati f Wöabbenimactoepnistainötoentapüan'ticötp S5Sm?8S « öet ttaaalf uuren toa£ / quam'er 3if een Jiecfte p mHmwmAmnmu&^e tegaan eer tapbenoetoer 3ouöen SS Tnabecenföie^ fneeben tap/totmeetbec 3e«epb / een oube SSSjS/* top mebe genomen ^MM^Q; öe floep ronöom Daarmee / om 'ttaater upt te Doubeii. $?&&* Srent m^mmmmm tap tot op ontrent 3enen mplen te loeftoaarb ban ^n te binnen/ spnbe boo? ben atoepb Pan ben oPerigen bag ganfcDafge* SSt len i8.f abben tan toepnlg toinb/ tot naa ben mibbag/toanneec Sn 'tjéri toebet WeDen/en 'tnoo?btaaarb£ lang$ ben oenet lieten !oa* SSSSSc ce h? onbe beSSlepn; en bee3e Dacfe / ble met timmer- &be oné ooft taan nagefpeurb te tao?ben ; aïDoetaeï on£Poo?neemeu/ ^fflSS*ÖW*^*^ om ^nigbaartnpg aan te SSSSm inöien tap't Dabben nonnen noo?nomen. ^.?5K^Vt««to ontrent ttaaalf mplen tan* Te a. henbe^aan^ntFran^ nen Wffl 'fc uuren Dabben top on£ toejn PerricDt/en gingen toeert'3epl/ gPW niet miZ.Z.mMmjmmommmnoixi^- ^°»SSlSMm St. Francisko Dabben top 3eer regenacDtig toeec ; TcGor- bocD be toint. Koom uïpuenbe/ quamen top ben ^.MfflM 8°ntt- SeGorgonia: ïBptoaarenüefcD?oombombiepïaat^pbag^ : t wW Kn/uPttoee5ebatbe/panjaarb^ aïbaar op on£ mogten loeren/ betopï bit be pïS taal/ baaftop laatfï Dabben genieïDaalb/ en baar 3P qtf pffi hmto^SSen/ 30 upt een ^up^/ battoeï Donbert mannen Douben Srttae n3^ »°* WH ft*°8 öe beur öabben opgeW TOt toa£ ong een geaoe «aam tenen 1 / bat be Suaniaarbé onl langj ben toeg toeberom nertoacDtenbe taaaren i\ to$ onöSSSntaP on3e geuangenen / of 3P'eriet| öart taiften; betodte — mm~" I6*8r 1 Te Gar- rachina. 6 William Dampiers Réystogt tkn riemen boerbe/ enin een ribiér aan'tbafïeïanb geïKmbentoierbt/öocïj om be tlwee of tyte bagen een£ te Gorgonia quam /om na on£ tesfen ; en bat 3P on» ontbent fjebbenbe/ met aïïe fpoeb na Panama 3ouöen baaren /om baar ban nondfc^ap te geeben/ betopï öaar brie fcïjenen gereeb Kagen om on£ naa te senöen. 3Bp lagen fjiee ben ganfcfien bag / en fc&obben on3e nieutoe barn / op bat / in gebaïïe men ong 30uöe naa 3etten / top -fiet te beter 3ouben moogen ontno* men. 3©pbet^ ber3o?gbentop onué met toater / en gingen '£abonb£ ban tsaar/ met een & ïPJ toinb/ en fneebige noeïte. #én 2 ^cn dabben top beeï toinb en regen / en betïoöjen benano /biemfb* benöatnge3aagb/en toeber t'3amen geboegb toa£. 3©p öabben aïïe onse feanoeg gaern toiïïen beïjouben/ om on£ De ribier op te boeren/ bermib^1 be barn baar 30 beauaam niet toe toa£. 3Ben 27ft^3épïben top boo?t met een taameïpne koelte en E.3B. toinb. 3$aa be mibbag ïjabben top 3eer 3toaare regen bïaagen. ' <®m 28^ toagjjetbengeïjeeïenmojgen 5eeenattoeet ; öocïj tuffcïjen ttefi en eïben begon ïjet op te nïaaren/en top 3agenttoeeg?QQtefcï)epen ontrent anberïjaïfmpï toefïtoaarb^ ban m§ï top toarén boen ttoeempïen banbe fïtanb/ en ontrent tien mpïen be3upben be puntGarrachina. 3£ee3e fcïjepcn fjabben tufTcïjen Gorgonia en be <6oïf 3e$ maanben genrupfl; maar óf on3e gebangenen eemge nenffTe baar ban öabben toeet ift niet 3Bp ïieten terftonb èireè 3epïen baïïen/en roetben bicïjt onber befiranb/ betopï top toeï toifïen bat j)etï!fmpfer£ toaaren: toantinbienifjunne tepse na Panama ïag/3ou bie tofnb fjeri bertoaarb^ geboerb öebben ; en geene fctjepen na Panama gaanbe /nomen aan bee3e3pöe ban be baai /maar jjóu* ben aïtoo^ be $oo?b3pbe baar ban tot aan be epïanben ban Quibo,toefï- toaarb£;en indien 3e 3upbtoaarb£ aan moeten / ban fleenen 3e ober/ en nonnen Gaiiïo,of be fïreen tnffcöenbiepïaatëenSr.FrancifcoberepRen. 'tï|eïbertoeer buurbe niet lang /maar 't begon toeber te regenen/ 't toeïïf on$ 't ge3igt ban inaïnanbeten benam: ^ocö bpaïbien 3P ön£ ge3ien m ge* jaagb|abDen /3onben top 't met on3e barn en nanoe^op fïranb ge3et /en on£ na 't gebergte begeeben/en on3e rep3eaïso teïanbenberboïgt Rebben :toant on£ toaétoeïbenenb/bat be jjnbiaanen/toeïne in bie getoefien tooonben/ nooit ommegang met be ^panjaarbenöieïben;3obat on£ ïeeben mific&ien geen gebaar 3oube geïoopen ïjebben. 3£en 29ften '$ mo?gen$ ten negen nuren nuamen top ten anner bp be punt Garrachiiia , ontrent 3eben mpïen ban be goïf ban Sant Michaei y 't toelft be pïaat$ toa£ baar top eeifl in beEupb3ee toaaren genomen /en be toeg ïang£ toeïne top boo$abben toeber te neeren. i>ier ïagen top ben geïjeeïen bag / t?aben een£ aan ïanb / bjoogbenon3e nïeeöeren/ maanten on3e roer^ fcgioon / bjoogben on| bu^nrupb/ en fïeï* ben on£ in tlaat ban tegentoeer/ in gebaïle on3e bpanben op on£ mogten Öebben aangebaïïen: toanttop toaaren in bertoac&tfnge bat men on^ in't ïanben toeberfïanb5oubegebooben Rebben. 3Dp ï)ieïben bienganfcïjen baff ooheen goeb upt3igt/ tipt bjeese ban cie ttoee fcöepen toelfte top'|baag| te boo?en ge3ien ïjaDöeii. 5^en *~~* rondom den Aardkloot. 7 ;mm poften m moigen£ten ac&t uuren quamen top in ben mono ber golf x ^8 1 , ban St. Micbaei ; toant top toaaren 'gaPond£ teboo?en ban bepunt ban Te $f Gartachina afgebaaren / met oogmerfe om de epïanben in be ct niet t'on* ■ving der paffe 3pn / bat ife bit^oofbfïnn met een no?t betïjaaï ban (jen beflupte. ^p Moski- jpn ïang ban perfoon / toeï gemaakt / gjoot ban gebeente / toafefcer / flerfc/ toos. en fm\ ter boet j ïangtoerpig ban trooni/ öebbenbe flupfc 3toart ïjaaie / een fitmrfcï) ge3igt/ en een bonfcer fcafïanje bmpne Rïeur. ép 3pn maar een Rïepne ïanbaarb of geftacöt / en geen öonberb mannen in getal/ betooo* nenbe ïjetbafïe ïanb aan be$oo?b3pbe bicïjtbpbe ïdaap Gratia Dios, tuf* fcïjenbeïHaap Honduras en Nikaragua. ép 3pn 5eee beïjenbig in 't toerpen banïanfTen/ fpieffen/ ppïen/ of eenigerïep foojtbanfcfjfcï)ten/3pnbeban Riubgbeen af baaein opgetrokken :toantbeRinberen ïjiinne ouber£ naboots fenbe/ gaan nooit upt3onber een ïan$ in ïnmneïjanben/toelke 3P toerpen naalle^toatöenboojRomt/totbat 3pbooj be oefening en 'tgebnipk mee* fïet£ in be konfï toojben. 3£an ïeeren 3P een \m$ / ppï / of fc&icöt af Reeren / 't toeïk aïbu£ toegaat : Ctoee jongen^ flaan een RO?t enb toegg ban een/ en toerpen na maïkanberen met fïompe fcïjicïjten/ïjoubenbe eïk een ftoRje in be recïjteröanö/ toaarmebeöpbefcïjfcïjt/ bie na ï>em gefcöooten toojbt/ afkeert; 30 bat toanneer 3P in jaaren toeneemen/ 3P 30 beïjenbfg Öieropafgerecöt tooien /bat 3P3iclj ten boeïe burben fleïlen boo? iemanb/ bie met ppïen na ïjen toil fcöieten/toelfte 3P affteeren met een fïoftje / niet öiootec ban be tfampec ban een btiurcoer. €n a$ 3P mannen getoojben mi rondom den Aardkloot. 9 sph /nonnen 3P tfcï) boor be ppïen^oeben/aï nomen 3c bjp bic&t op&en/ miö£ bat'ee geen ttoee te gelpfc nomen. Ep öebben een ongemeen fcgerp ge3igt/en 3tiïïen een 3epï in 3ee / of ietganber^/ berber en beter 3ienban top. ïfrunne boomaamfte bce3tgïjepb in ï)tin epgen lanö i^bifcö/fcïnlöpabben/ of Manaties tebangen/ toaarban in be manier in 't beröe lifooföfhin be* fcïppbe. hierom $ 5et bat 3P ban alïe be ftaper£ geacïjt en begeerb 3Pn; toant een of ttoee Dan ïjen op een fctjip / nonnen ïjonbetb mannen üewgem f nboege bat toanneer top nielïjaalen / top gemeenlpn 30baanige pïaatfen ber* niesen/baar oberbloeb$ban3ee fctjilpaöben/ of Manaties boojbee3e Mof- kitoos om te bangen. W «o taiHcn mtmnneulfebtoanaftöunep- ^..M'Sïï hunne ftanoe bomt/ maat üifllen'et alleen mei» ""lïSSSJÏÏ^Slt SSwwp hentoelaaten;toantalsS JSïïJK? S ofStoaSoen; 'W batpoenen en fchilopaNi5et|tet SBBS£mtSSmB op laten afthampen/öat 5p nietf anten, f "«r^l'^^fni-mttanöeaeetinw onoet hm /maat atomen oen ito» SÖÖ5fflS»S5SP53*S^ ^Irecenöe «betaal JSnnwoi en net! jeMeebTmaat manneetsptotomiahunepgenlanOtee* sa^L„ iSlnm sn aile hunne nteeöetenaf / en gaan naat hunneiS lantejmp* tg) en op hunne ftniejen roethangt. II. HOOFD- rondom den Aardkloot. II. HOOFDSTUK. XI 6$I* Des Schry vers Landreyze vandeZuyd-na de Noord- zee, over 't vatte Land,of de Landengte van Darien. n pnbe ban ben eerden May gelanb /begonnen ton ome togt ontrent b?fe r Z uuren 'é namibbagé / fïeïle nbe 0115e ftoer£ / bolgeng on3e 3aRRompaf* . f™ fen/$. paanftf> Konben"fP?eeRen /maar on£ elft een goebeftaïabagoffcïjaaï bol Room bjanft gaben. Én be anberen ï)up3en toaaren eenige mannen/ maar niemanb bic &paanfcöfpjeeftenfton : ebentoeï raafeten top terecht met 3ulftefppg te ftoo* pen/al^ljunnebup5enof ^Ïanta5ien berfcïjaften/toelfte top ftlaar maan* ten en ge3amentïpft aten/ öoubenöe alle foojt ban ïeeftogt onber on^ge* meen /op bat be een 't niet beter 3oub&ebbenatëbeanDer/ of iet^bierberbe* taaien ban 't toaarbig toa& men bag öabben top 3eg €ngelfcïje mp* len gerepfï. Cegen£ ben abonb quamen be mannen ban bie bjoutoen t'ïuip£ /en ber* haalben ong in gebjofeen ^paanfeb/bat 3Paanboo?bbanbetïDacötfcï)ip getoeefi toaaren /ban 't toelft top ttoee bagen te booren toaaren gebïugt ; bat top nu niet boben b?ie €ngelfcöe mpïen ban ben monb ber ribieren Kongo toaaren; en bat 3p in ben tpb ban een ftaïf getp banbaarna 'ttoacïjtfc&fp nonben gaan. SBlen abonb bielben top een oberbïoebf ge maaïtpb ban bogelen en Pekar y, (een fooit ban toilbe berften£ ) toeïfte top ban be gjnbiaanen geftof t ïjaöben ; en lams", Potatos , en Plantains , toaar ban top be rupmte öaDDeu ,/bienben ong in pïaat$ ban b£OOb.$aa be maaltpbquaamentopmeteenbanbee3e ^Inbiaanen ober een/ om on£ een Dagrep3en£ ben toeg in 't ïanb na be ^oouib* 3Pbe te top3en/ toaar boo?bP een' bpl3oub bebben/mib£ bat &p on£ bragt aan be toooning ban een indiaan Die ^paanfeï) fpjeeften fton; betopïtop 2$ 2, Öoopten William Dampiers Reystogt 1681. if 1% hoopten baat boo* beter toegen£ ome tep3e te 3uïïen bolbaan too?ben. slen q *n spnbe moot toeer / begonnen top on£ al bjoeg te betoeegen / en beaabenonétufrchen3e^ of3ebenuucen op toeg/treftRenDe Dooj berfcbep* £K£S ten on£ bout Dooi mSSSmlm^- ®mm ttoaalf uurcn öaoom *p ?öt ®vm mpïen toegö afgeïegb /en quamen ten bup5e ban eenen indiaan , Die aan benoebecbanbetibieceKongo tooonDe/ en3eer goeb &paanfcbfp?aR; tosp halben top ï>em De oo^aan ban bit be3oen te berfïaan gaben ^n 't eerft fcneenhP3eetfcïjoojboetenb om met on£ingefp?eft te treeben/ engaf oné heeïongerpmb anttooojD op on3e blagen /jeggenDe bat ty\ ben mm S nTeMariaRonbjengen/ toeïRepïaatfmto^ '^men^paanfc|ebe, Winnen te «m / ban toeïfce be eene #ofïtoaarD£ / en be anöere 3©efïtoaarDS top beeöen/ toP Ronben geen anDer anttooojD banjjem tePmW al 3pn ffimvm 30 Ro:3el/batbetbupbelPRbleeR bat ÖP 0113e b?inb niettoag ebeiitoeï toiaren top gebouben ban ben nooöeenbaigbtemaaRen/enon? KvlaWel t taahen/betopï on£ leeben In burme öanben tfonb biuPRen souden ; toant top poogöen bem te bettoinnen met Rraaïen / gelb/ R1S3Mi maacW non bem betoeegen/ totbat eenban Snol een bWitoetooiitoerob upt 3pnen 3aR IjaalDen/en bie De£|n.> öenTlaar man begon te pcaaten/enöemöaafl in een ^Mg*: % Dat tv 1 on* toen 3epbe/bat ÖP ben toegnaDen$oop3pDetoeltotn7en ?pne boet genoutoen bab/ en DaarDoo? onbequaam toag om 01^ te Die* Itt? maar 1 g] ba be3orgen bat oi^geenleub^tian 5ouD ontboen ; en Saai op Ijuurbe ÖP Dien 3elfben indiaan , öie on£ baat gebragt bab om on£ nog ttoHagr P5en^ berDer te béngen/ en Dat boo? nog , een bp . JE* onDe man XerDe Dat top baar Den gebeeïert Dag 30uDen blpben/omDat it Jrteb resenöe , maar on£ bertreR berepfcöte meerbaafy obermiD^ fe^aSSSSS ^Wc&töpIaBeii: toant ÖP 5epb on*7 bat ÖP ban 3Pn S na ' mcWW bon gaan / binnen ben tpD ban een getp ; en Dit toa| Su De bietDe Dag 3eDert 3P onj &&" ÖaDDen. Wp gingen Dan nog Dne Snaelfche mplen nerDer / en mikten toen butten Daar top Den gangen nicrbleeb^^ hoiiben bab / bet groofïe geDeelte ban De nacbt bleef Duuun. Ö ^ 4aenbegonDen topon3e optogtbp tpD£; toant booj De lM*** 't oemeencïPR mooi toeer / en naaDemiöDag 3eer regenacötig ; boclj 1 30 Dat he KH5 of Dat De 3on fcbeen/ibgeloofseRerlphDattopDe «bieten 1 Der- tiamaa Dien Dag pafreerben; toant De ^nDiaanen tybbm geen paDenom SanTeeneTM anDer te rep3èii/ en regeïeren 3icb Daarom na De rondom den Aardkloot. n ten toen ïjutten toaar in top ong te flaapen lepben ; maar top fjieïoen aïtoog 1 6$tt ttoee mannen op be toacbt; anbeeé mogten 0113e (lanen ong/tertopi top fliepen/ Oen nop ingeflagen bebben. i^ct regenbe bienacbtetmibbag/en't mecrenbeeï banbenuacbt/3eerbfnnig.3©pbabbenbeel toeraé eer top bien abonb een buur fionben aanfïeenen : onse ïjutten toaaren oor öceï flegt/ en oiré buur 500 Mepn / bat top 0115e Meeberen niet Ronben b?oogeu / bed min oné 3'ribeii betoarmen/ en baarbp öabben top geenerlep boebfeï om bm bupR te bolboen; al bet toelRon£ groot ongemaR beroo^aafcte. S& moet bekennen / bat alle beese 5toaarigbcben on£ be gebactjten ban bpanöen gan* fchelpR upt öet öoofb betbjeeben: toant betopl top nu bier bagenin'tlanb toaaren getoeefï/toaé on5e meefïe 30?g ïjoe aauïepbghebenenfpp3etege* raafoen / 30 bat ton 3eïben aan be ^panjaaro^ bacïjten. 3£en s den liegen ton '£ mojgeirê broeg op toeg / en toen top ontrent 3e^ Komcn ben <£ngeïfclje mpïen boo? tooefïe onbeöaanbeboëfcbaabjengerepb£bab=aari -t; ben / quamen top aan 't &up$ ban een jongen ^paanfeïjen Indiaan , Die boo?= huys van maaï£ bp beu 2SifTcbop ban Panama babgetooonb.3£ee3e jonge Ünbiaan een toaSeentoaRRer naerel/bieïjeel goeb ièpaanfcb fP?aR/en on$ 3eerbrinbe* sP*an- ïpft'ontbing. Epne Plantage berfebafte on£ obcrbïoeb ban lams en Po- fchen tatos,maar ganfeb geen bïeefclj/uptge3epb bat top ttoee bette iBeetaatten Indiaan. fchooten/ toaarban top een gebeelte aan eenige ban on£ ge3elfebap / itie stoaft en 3iendPft toaaren / untbeelben ; en booi be anbere Rreegen top eperen/en 30* baanige berberfetjiugeh al£ be ginbiaanen babben : toant bekenen en 3toaft* ne ber3orgben top boo? al. ïfêp ïjabben een' ^paanfeïjen Indiaan in on£ ne3eïfchap/bie eerft onber ïtapitepn Sawkinsbetoapenen opgenomen bab/ en febeeb 3pn boobon£toa£ bpgebleeben:bee3 liet 31CÖ bepraten om bier öp tym meefïet ban 't b"P£ te tooonen/bie ïjem 3pne3ufïeetenbuutoeïp& béïoofbe/en toe3epbe ïjem in 't opmaaRcnbaneen$Ianta3fete 3«ïlen bel- pen : maar top toouben niet toeftaan/batbPbtotoan on£ 3011 febepben/ upt b?ee3e bat'er eenige berraaberp mogt aebter febupïen ; bocb ton beloof* bén eebtee bat top bem binnen ttoee of b?iebagen/aï£ top bupten alle b?ee3e banomebpauDen toaaren /30ttben ontflaan. 3©p bleeben bier bm geïjee* ïen aebtermibbag/ b?oogben 0113e Meeberen en bu^ftrupb/ maauten 0113e buurroerg Maar/ en ber30?gben on£ tegen be repse ban'panbereubaag^ 'é mo^gené. <©n3e 3©onbbeeïcrMr. Wafer kreeg biet een b?oebig ongeïuR/ toant 30 al£ bn 3nn bu^RcuPb tooogbe / Romt'et een aebteïoose bent boojbp met een De aangeflottentabaRöppp /enfïaftbetRrupbinbeöianb/30 bat bet opbïoog/ Wond- en be£ |Beefier£ ftniê 30 3engbe /bat bP onmagtig toa3 om te gaan ; top arts fionben bem berbalbeneenenfïaaftoe/om 3pne Dingen te braagen; toant krygt 3^ne ramp ging ons? alle te meet ter batte /oinbat top 3elbe alle oogenbliR= een 0&~ ïm\ aan eenig ongeïuR onberbebig toaaren / en niemanb uebalben bem bab= Seluk- ben om on^ te genee3en. 5^ee3e fjnbiaanfebe panf a3ie toaé gelegen aan betibferKongo ineeti3eerbetteIanb£bouto;en top 50uben bu^ berre met on3e Rano beöben Ronnen nomen/ imim \h on? boïn baartöe bab Ron* nen oberreeben. 25 3 3^m | ' **~*mmmm De Ska- ven ont- vlugten. William Dampiers Reystogt »n 6 den gingen top toeber boon /beobenbe een'anberen ïepbgman ge* ftuntb» fëier ntupfïcn top be ribier Kongo in een nano / 3?nbe ban 0113e eetfïe ïatibing af geöuutig aan De a©efopbe ban öe ribier gebïeeben; maat aan be obet3Pbe genomen 3»ttbe/ gingen top <©ofïtoaarb$ttoee €n* neffcbempïenboö£t/ en quanten opeen anbere ribier /We top in toecfcïjepöe «e tepjen boojtoaabben/boetoeï be3ribealb?p Wep toa£ Ctoee ban ong boïn toaarenonmagtigomonpp te bïpben/maat bolgben 30 a$ 3Pbefï ftonben.» laatfle rcp£ bat top be ribier boo?toaabben/toa£ bP 30 biep/ bat ome langfte mannen op öet biepfï tfonben / en be 3iefte / 3toanne / en no?* te opbeutben/ toaarboo? top alle bebouben obettaawten/ uptge3epbbe ttoee mannen bie acbterbïeebeti. SPetopï in toeï boo?3ien ïjab/bat topbin* toité in on5e ïanbtogt tibiecen 5óuDen moeten boo?toaaben/30 boo?3ag in mp met een groot lib ban een ^amboe^/toelnutaanbepbebeenben toe- fïöpte/en met toafeïj öicbtmaaKte/bat'ecgecn toater in non nomen : öiec* in betoaarbe ik mpn 3£agberbaaï en anbere fcbJiften/ bat 3e niet nat toier* ben/hoetoeï in öintoifê genoob3aant toa# te 3toemmen. Coen top beese ribiec obergeKomen toaaten /gingen top nebersitten om be nomfïbanon* 3e manneté te bertoatfjtén / We oon binnen een fjaïf uut aanquamen: bocb oe ribier toa£ toen 30 boog getooiben/bat 3P'er niet ober nonben nomen; en top nonben ben niet beïpen / maar beboïen ben goebg moeb£ te 3pn / en te toactitentotbatbettoatergebaïïen toa£. «©nbettufleben gingen top langg öe ftant ban be ribiet ttoee €ngeïfcbe mpïen berber/ en floegen baar on3e hutten op/ brttëenbebien bag3e£€ngeïfcbempïen gegaan, $aautoïpng ftabben top ome butten gemaaftt/ of be ribier 3tool beel booger / en ben oeber oberfïroomenbe/ noob3aante on£ na booger gronb te topnen.lBaar öe nacbt oberbieï ong eer top anbere butten nonben oprecbten/30battop berfpiepb in 't ööfcb gingen neerleggen / fommige onber ben eenen boom / en fommige onbet ben anberen/naa? bat top nonben fcbjapraanen/ttoeln nog rebèlpn 30ub bebben nonnen gaan/inbien bet toeeber goeb toaarege* toeefl; maar top babben 't groofïe gebeeïte ban ben nacbt ongemeen 3toaare regen/ met beeï bïinfem en tyee^pne bonberflagen. 3£ee3e 3toaa* tigbeöen en ongemannen maanten oné alle 3o&eïoo£ / 30 bat'etgeen toaebt gehouben toieebt / aïboetoel ik geloof bat'et niemanb ffiep : <©n3e &ïaa* ben bee3e geïegenbepb toaameemenbe / gingen alle in ben nacbt boo? / op een na / bie ergen£ in een boen toa£ en nie$ ban bien toeleg toifl / of anberg bafl in tfaap geraakt toa£. degene bie toegliepen namen 0113e 3©onbart£ bnurroer en al 3pn geïb mebe. 3B>en boïgenöe mozgen/3bnbe ben 8 ften gingen top na be ribier/ en bon* tim bet toater merneïbh geballen s bte£ toitbenon3elepb£ïieben bat top'et toeer boo? souben toaaben ; bocb betmib£ be biepte groot toa£/ en be ftroom te fneï ïiep/ nonben top niet. 3©poberïepben ban om oberte 3toem* men /en begene bit niet 5toemmen ftonben/ ober te belpen 30 toeï aï£ top nonben ; maar bat toaj? niet toeï te boen/toant top30uben30boenbeon^ oö€b niet beuöen nonnen obernrpgen. Cpnbelpn befiooten top een' man met een ïpn ober te 5enben/Die al on^ goeb eerfl 30ub oberljaalen/en ban 30U rondom den Aardkloot. *5 sou men 't bols ober Wm> W &*"$ beraamb 3Pnbe/ nameeneloris 1<5g r Gayny net enb ban öe lpn/enmaaHteï)etom3Pnenï)aïébau7 toaaropftp 5icö te toater begaf/ ïaatenbe een enb aan ïanb / tertopï een man / Die er bp* Een ftonbt/ be Ipn uptbferbe. |Baar toen Gnyny in 't mibben ban be ribier van -t toaé/quam'er een Kina in 't touto/toaarbooïïjetin be toar geraakte / en gezei- begene bie 'er bp fïonbï)ieïbtbeïpn tegen; bit maafcte bat Gayny op 3P»ien fchap rug b:aaibe;toe£ljaïben be manbiebeïpnin 3pne öanb ïjab / be3elue Jjem veron- in be ribier naa toierp / op ïjoope bat Ijp ~M ban beter 30U fconnen rebben : gelukt. maar aï5o be fïroom ïjeel fneï ïiep /en Gayny bHeöonberbbaaïber£ ope- nen rug öab / tolerb öp toeggeboerb / en nooit meer Dan on£ gezien, ^e ttoee mannen /toeïae tou'£baag£ te booren achter geïaaten t)aööen/3ep* ben oné baama/bat3Pï)emï)abben gebonben/boobïeggenbem een fleuf/ aïtoaar be tfroom &em aan ïanb gebreebeu öab/metljet geïb nog op l» rugge;bocö 3Pöabben'er5ic& niet mee ben^^^^^ toal hoe 3P een'toeg souben binben boo? een tooejïonbeuenb ïanb. 9p - ïiep bit uptbinbfeï teniet. 3£>ittoa£nubebierbe man/toefen top op bee3e ïanbrep3e quut raahten; toant be ttoee mannen / bie £ baag£ te boo?en achterbïeebcti/quamen niet bp on£/boo?bat topinbe $oo?b3ee toaaren; 3ulné bat top hen ooft boo? berïoorcn ïjielben. ^pnbe ban aïbug in oug boomeemen/ om be ribier op bee3e topse te palTeeren/te leur gefleïb/ 3a* nen ton om naeenm boom/om bie 30 neer te beïïen bat ïjpbtoarj? ober be ribier bieï; en ennbeïph bonben top'er eenen/bie top om berre £>ahten/ jo bat 3pn top be anbere 3Pbe ban ben oeberberephte; ober bee3en pafTeerben top m bïoeb/ en bonben aan be anbere 3Pbe een bjeef Plantam-boomen/ toéïhe top èaali ban öunne b?ucï)t beroofben. ^,^<*rtM„ Certonï ton met ïjet pïuhhen ban Piantams bee3ig toaaren/ toa^ome ïepbéman toeggegaan ; maar in minber aï£ ttoee uuren quant tjp toebec ïjponI/enb2agteen'oubenlndiaanmet3ic|)/aantoienöP3Pnepoftopb?oeg; toaaroptopljemeen'bplgaben/en gaan lieten /begeebenbeon^ toen jjnber 'tgeïep&banon5ennieutoen1tepb^man/bieon^aanfionb^boo?tlepbbe/en een anbere ribier met onéobergaanbe/on£ineengrootebaïïepb?agt/3pn* be 't betfte ïanb bat iït ooit aanfeïjoutob hab : be hoornen toaaren niet Jjeeï Wh /maar anbere be grootte/ bie ih in alle mpne re?3en ges ienjjeb. ï©n Wn groote^boetfpooren boo: be Pekartes gemaakt /boef) toterben ergeen oetoaar. 3£ooï bee3ebermaaheïuftelanb£bouto gingen top tot '£nabmib* öagé ten brie uuren /hebbenbe ontrent bier enge» mpïen Maan/ en ouanten toen hu 't 1lanbï)up£ ban ben ouben man/ 1 toelft aïleenïpïteen fcup3fng toaé om op be jagt te gaan: baar toa^eenMepnebjeef Plantam- boomen / eeriige lams, en Potatos. ^ier namen top on3e rufle boo? bien bag / en becberfc|>ten on£ 3eïben met 3öobanige fpp3e afê be pïaat£ ber* fthafte/ bioogenbe met een onse hïeeberen en bu£&rupbt. lifter ter plaatfe maafete on3e jonge &paanfclje ^inbiaan M ^aar om on^te berïaaten/ toant top ooJbeeïben on£ 3eïben nu hupten gebaar te 3pn : bit toa^ ïjp bie tn 't hupóbaartopïaa(tbanbaanquamen3icö öab ïaaten oberreeben/om met be 3ufter ban bien jongen man te troutoen ; toe^fjaïben ton jjem ^ol- gm$ on3e heïofte lieten gaan. ^ i6 William Dampiers Reystogt iC8x. Komen by een Dorp. Laaten den Wond- arts ach- ter. 1 SBenp^geïepbbe oe oubc man on£ na$»ht 3©ooning/ top gingen on* trcnt upf Cugeïfcïje mpïentnbee3e baUep/eri Mommen toen eeiicn berg ou/ toaarnaa top nog ontrent 50 berre boortrep£ben ober ttoee of bjie nieune bergen/ aleer top aan eenige toooningen quamen. töupm een quartier gaairê eet top bp be $lanta5ien quamen /3agen top beele boute ftrunfen ïangö ben toeg opgerecljt / 't toeln oné eenig acl)tetbennen gaf/ of 'et toeï eeni- ge ^panjaarb^mogten toee3en ; toeéljalben top ïaabfcrupb op 0113e roeté ïepben/enon^gereeb maantenomeenenbpanböet öooft te bteben • maar in ïjet 3£o?p Romenbe bonöen top niemanb ban ^nöiaanen/ bie aïïe ineen groot gup$ bpeen genomen toaarenom on£ te ontbangeu: toant beoube man ïjab eene Rïepnen jongen bp 3icï)/ Öien ïju boo? untgesonben bab Bp bertoeirtombenon£metöetgeue3Pöabben/'ttoelR 3eer gering toa^- toant be $lanta3ten toaaren baar nog nieuto/ en 't ütoom ïjaö nog geen aairen : Potatos , lams en Piantainsïjabben 3P niet /ban 't geene3p ban hun- ne oube pantasien ïjabben mebegebjagt. ^aar toa£ niemanb ban beu bie goeb ^paanfcï) non fpjeefcen ; aïleenïpft ttoee jongman^ fpjaften toat ge* b^oonen &paanfcö/'t toeïR on£ toat meer op ïjen beeö letten. ïtëpaaben ïjm een gefcljenn/ en ber3ocï)ten fjen bat 3P on£ eenen ïepb^man toiïben toetfcoaffen om on£ na be J5oojb3pbe/ of een gebeelte ban ben toeg ber- toaarb^/ te gelepben;'t toeïn 3P aannamen 3eïbe te boen / Inöien ton ben baar uoo? beïoonen toilben;maar 3epben met een bat top tot '^anberenbaatrê moffen toacïjten. 5^ocïï top/acïjtenbe ong 3eïben bicöter bp be mooib\èe te 3?n/ban top in berbaabtoaren/fpraftenbanïieber 3onber renb&nante gaan/banbaarnogeengerjeeïenbagte bertoeben. dommige ebentoeï ban on£ bolk / bie moebe toaaren /namen een bejlupt ban te blpben / en Mr Wafer , be 3Bonbt)eeïer / bit gefïabf g met 3eer groote ppn gegaan ftab/ feberö ÖP 3pne ftnie booj 't bu^nmpo öab gebranb/ nam beg gelp&g booj nu* jjen te blpben. 3£en rp^nf!onbentopbptpb^opom boo?t te trefcRen;maar b'^fubfaa- nen öieïben 't 30 beeï tegen a$ 3P bonben ;bocïj3ienbe bat 3p onétotaeen blpben ftonbenbepjaaten/ gingen 3P met ong/naabat top affchepb ban on- 3e bjienöen genomen ïjabben. 3©p lieten ban omen 3tëonbatt£ en nog ttoee anbere öier blpben / en troft- Renmetomeïepb^lteben <©ofïtoaatb£ aan. JlBaar top Reenen bifttoftö on on3e 3anbompafTen/en toonbenbieaan 0113e ïepb^ieöen/ top3enbe toelRen toeg top gaan toilben,bocï) 3P fcgubbeben bunne ïjoofoen/en 3ep0en »flt ïjet toel aarbige bingen toaaren / maar bat bie on£ baar niet te pa£ quamen ^aabat top ben berg/op toeïne ïjet 3£o?pfïonb /afgegaan toaaren/qua* men top in een bal/ en lieten on£ ïangj een ribiertje ïePben/ 't toelfc ton ttoee enbertigmaaloberentoeer ober Rrupffen; en epnbélpfc negen ien naebt liep ome ïaatfte fïaaf toeg. * * lkmW rondom den Aardkloot. jfy ^en 1 1 ^en gingen ^p toeber tien €ngeïfcöe mpïen boo?t/en maanten cm£ tegen£ ben abonb ïnttten/bocï) gingen 3onber abonbmaal te öeb ^en 1 2 <«« »g mo&eng pafTeerben top een biepe ribier / ober een' boom / en gingen 3eben (gugeïfcïje mpïen op eenïaagemoeraftlgeg^onb : toaarna &P öp een gjoote biepe ribier quamen/ maar honben'er niet ober raa* Ken : bie£ maanten top (jutten bp ben oebee ber3eïbe/ en ïaagen aïbaar op fcö?aagen ban flofeften / bie ontrent b?ie boeten fjoog ban be erronb tfonbeii. ü 3£en i^denjfjat, betibiet/ toen top opfïonben/ öaare oeberg 30 be*re oberftroomb/ bat get toater ttoee boeten ïjoog in 0115e jutten ftonb; en oii5eïepb£ïieben toaaren fïil3topgenb£ toeggegaan / 't toeïn oné beeb ben* Ren bat 3P toeber na ï)up£ toaaren geneerb. $\x beroutobe 't ontf bat ton ï ïaatfïe bo?p 50 öaafïig iEjaööen beilaaten/toant top ïjabben geen genoen- 3aame fpp£ geïjab/feberb top banbaar genomen toaaren. 't gil toaafc top bonben Makaw-bee3ien in bee5e pïaat£/ toaatmebe top onlbienbaa öeïjieïpen ; boeg 't toa£ maar fcöiaaï boebfeï. tf ?en iM mo:gen| bp tpb£ quanten on3eïepb£lieben toeber 6n on£/ en betopï 't toater gebaïïen toa£ bjagten 3? 011$ bp «enen boom aan ben oeber ber ribiere/ en 3epben bat inbien top benseïben 30 fconbm beïïen/ bat öp btoaré ober 't toater bieï top'er ban bonben oberftomen / maat bat er anber£ geen km$ toa£ berber te geraanen. 3©p fMben ban ttoee ban on3e befte öoubfjanner^ te toer&/ bie ben flam 30 kapten / bat hu btoaré ober be ribier bieï/ en met 3Pne tanfteu ben anberen oeber W repnte; 50 bat top ben bïoeb bepïig oberquamen. 3Bn pafTeerben baar- naa een anbere ribier toeï bjiemaaï met brei moeite/ en quamen m naai mibbagg ten b?ie uuten bp een flnWaanfcïje toooniug/ aïtoaar top een trop meerkatten bonben/ ban toeïfce top'er bier boobben/ en Daar Wm uacöt6ïeeben/öebbenbe3eé «engelfcïje mpïen bien bag gegaan. Waree" Sf" J«r Hantains genoegen ïjabben een goeb ont&aal ban ben Indiaan me ïjier aïïeen tooonben met een iongen om ïjem op te paffen ^>m ijden ttofiftèn top toeer boon/ en be brinbeïpne Indiaan met m longen ï>ieïbon£ in een ftano ge3eïfcïjap/ en gm oné ober ou Vu£ fee pïaatfen bie te biep toaaren om te boottoaaben / ennaabat K groote tibierenober toaaren/ feeerbe ïjp toeber terugge/ neböenbe om? ten mmlien ttoee Cngeïfcïje mpïen boojtgeïjoïpen. 3Bp ginaen öaarnS» nog bpf €ngeïfcöe mpïen boojt/ en quamen toen bp groote bieeben ban Pianta.n-booraen/ aïtoaar top on£ berbïpf bien nacïjt namen 30p aten baar Juflig ban öe Pkntains 30 rppe at^ groene/en ïjabben ben gantfet en bag en nagt fcöoon toeeber. In acöt bat bit be groofïe breebe ban bie boomen / en be nïoehfie brucöten ban bk foo?t toaaren / toeïfte in ooit gesien öab / maar baar toa£ geen ïjup^ ontrent ; boeïj top pïunten / op 't aan' raaben ban 0113e ïepo^lieben / 50 beeï aï£ top begeerben. ^en j9d "tronen top bn'e €ngeïfcïje mpïen boo^t/ en onamenöneen groote planta3|e/ altoaar top bien ganfeïjen bag bïeeben/ betopl'er nie manb ban on^ toa^/of W toenfeïjte bat be rep3e aïtenennbe toS; toant € " . k 0115e, i68i ^mmmm. i6$t. Kry- gen de Noord- zee in 't gezigt WilHam Dampiers Reystogt 18 on5e boeten toasten boï bïaaren/ en ome ópm raauto gefcïjuurb ban ï)et boojtoaabben 30 beeïee ribieren / bermtb£ 0113e toeg gefïabig toa£ boot ei* bieren of oitbebaanbe toouben. &m be miböag gingen bpf ban on£ "upt om toilb te 3oeïten / en Doobben bite ineernatteu/ toeïfce top booi on£ abonbmaal nïaar maa&ten. ïffer begonden top eerft mooi toeeber tefcrp* gen 't toeln on£ öpöïeef tot Dat top aan be .fëoo^ee quamen. 3£eu 18 ^n bettroanen top ten tien uuren/ tn De Indiaanen boerben on£ met bpf Kanoet een mpl be ribier op : toen top aan ïanb traben gingen beese gunfftge e ^jndtaanen toee* tm 't in anberïjaïbe dag te boen ; toaarupt men m begrppm Kan bat net boo: eengiootepartp menfeïjen niet moetjeipn baït sujft een rep£ te boen. 4k moet bekennen bat be ^ndiaanen ong 3eer beïjuïp3aam toaaren / en ik ttopfeï of top 3onder öunne bpfïanb toeï ooit 3onden ober ge- raakt hebben/ omdat spong ban tpb tot tpdbp tjnnne pïantatfen bjagten; baajtop aïtooS eettoaaren bonden/ bie on£ anderg gemangeld 30uden hebben. IBaar bp aïdien eenepartp ban bpf of 3e£ bondeed menfeïjen ge* ind uW bande Noord na deZuydzee te rep3en/ bie honden 3uïk doen/ jonber de Indiaanen berïof te b?agen; öotlwel &et ecïjter beter i$ ïjen te b?ind te Rebben. • . ■ ' ... , mm 24ftenMaY, naabat top een nacVjt aan ben mond ban be ribier Gaan gelegen ïjadden/ gingen top aïïe aan boojö iban ben ftaper / bie aan Laboord Sounds enland lag : ïjet toa£ een f ranfetj fd&ip / toaarop fcapitepnvan een Triftian bebeïbeböer toa& ia eerfïe dat top deeden toa£ 3uïke dingen Kaper. te krpüen toaarmede top onse ^ndiaanfetje landlieden souden konnen öehaacten/ toant toP toaaren ge5ind tjen tot &un genoegen te beïoonen : 'I toelS top oor beeben metkraalen /mefTen/fctjaaren/enfpiege^/C toeïne binaen top ban 't boïftop ben ïHaper liogten / ) en ban nog een &albe baaïber ben man ban onó elft/ toeïït geïb top ooft aan fnupfiering 5onden be- ficed hebben/ hadden top die bonnen nrpgen : maar de ïüaper ïjad 'er neen meer ban. ^octj 3P toaaren 50 toel in ïjunne fcl)ih met Ijet gene top hen reedé gegee,ben öabden/ dat 3P met bïpdfcïjap toeder na &t*nne b^tttoen neerden / m beeï toindfeïjap betoee3en aan onse manaer^ / C 2 toel* I I '1'ï lil I 10 William Dampiers Reystogt eóSi. toeffietopacötttgcïaatmöabben; geïpa M.Wafer, ome^onbneeto/ *n be anbeceon£beröaalben/ toanneec 3P eenige maanben baarnaatoebet öp on£ guamen /geïpn atë in 't uecuolg 3al ge3ego too:ben. 9ft 3Cit ban becfcöepbene 3aanen/ öit ïan& betteffenbe/toeï een foeebee beröaaï nonnen gegeeoen öebuen/teujpï be binnenïanbfche getoeffen baa:= ban 30 toepntg ■ to be guropeaanen öefienb 3pn : bocö in 3aï 3i»W obee* Jaaten aan M. Wafer, bie'et een langer becbïpf gefjab geeft ban li / en fcequaamec $ om 3uï&# te boen ban eenig menfcö bienin ften;en ooft een öP3onbece Wc&pbing ban bit ïanb boo? be bjunperg betbae/bigt. III. HOOFDSTUK. De Schry ver kruyft met de Kapers in de Noordzee op de Weftindifche kuft. Zy gaan na 't eyland St Andera. Van de Cederboomen aldaar. De Koorn-eylanden en derzelver Inwoonders. De Rivier Bluefield , en een befchryving van de Manati ofZeekoeaIdaar,benef- fensde wyze hoe de Moskiter-Indiaanen die, en de Schilpadden vangen. De Maho-boom. De Wilden van Bokka-toro. Hy komt weder by de punt Sarn- ballas en deszelfs eylanden. Het diertje de Soldier. De Manchaneel-boom. De rivier van Darien ; en de wil- de Indiaanen daar ontrent. 't Kloofter vanMadrede Popa,Rio Grande. De Stad Santé Mancha, en de hooge berg aldaar. De Stad van Rio ia Hacha,Ran- cheries, en de Paerlviffchery aldaar. De Indiaanen en 't Land. 't Hollandfch Kurafao. De ongelukkige togt van den Gra ve d'Etrée derwaards. 't Eyland Bon- airy. 't Eyland Aves. De Vogels Booby en Oorlogs- man. Schipbreuk van d'Etrées vloot; en Kapiteyn Pains avontuur alhier, 't Kleyne eyland Aves. De ey- landen Roka. De Vogels Noddy en Tropik. Mine- raai Water. Eyerleggende Vogelen. De Mangrove boomen, zwart, rood, en wit. 't Eyland Tortuga, deszelfs zoutpannen. 't Eyland Blanko. 't Dier Gua! no. Zeefchilpadden. Hedendaagfche verandering ia ■ ' ■ &..■** — te-j H ' J rondom den Aardkloot. 21 in Weftindie. De kuit van Karakos, deszetfs land. alwaar de befte Kakao groeit. Befchry ving van de Ka- kao. De Stad Karakos. 't Fort la Guiara. De Stad Komana. Verina, deszelfs vermaarde Spaanfche ta- bak. De koflelyke handel op de kuft van Karakos* De Zuygviich of Remora. Des Schry vers aankomfl in Virginie. !6Sl. r\<& &apet£/aanto?u%r boojb top toaaren genomen /toaaten nu Maai/ Kapen ^enonse^nbiaanfcöelepD^liebenbolbaan/en aan Ïanöge3et3pnbe/3epl* in de ben top in ttoeebagen na springers epïanb /een ban be Sambaiios , leggende Noord- 3eben of acïjt mpïen ban La Sounds epïanb. Verlagen «ög acïjt &aper$/ zee° naamelpn föapitepn Kaxon, en föapitepn Payn , boetenbe poer een fcïjip ban tien fïuftften / en ïjonberb man ; föapftepn Wright boetenbe een lange öajftmet tien fïtiftften en beettig man; en &apitenn Williams boetenbe een nïepne öatn; alle Wee Cngelfcïje oèbeïgéööec^/ met OBugelfcï) boïn : ïtapitepnjankseenïlolïanber/ boetenbe een lange oajn met biet fïunfeen en ontrent 3efïig man / 300 €ngelfc&e/ ^oïlanöet^ / al# ^tanfeïjen : ïfca* pitepn Archembo, uoerenöe een baajtu^g met aeijt (kinnen en beettig man; föapitepn Tukker met een baattttug ban 3e£ flunnen en jebeurtir man; en ftapitepn Rofe met een lange fmh/ 3pnbe alle öiie f lanfchc oebeï&eöuet^ met f tanfeïj boïn. €en uut te booten bat top op öee3e bloot quamen/ toa£ ftapftepit Wright , oie na be ribiec Chagra toag ge3onben getoeefï/ aan Springers epïanö aangenomen /met een groote nano of Pereago met meel geïaaöen/ toelne Ijp baa? genomen ïjab. benige ban De gebangenen tot oe Pereago beöootenbe/ toaaren maat 3e£ bagen ban te booten/ Dat §\\n baatrupg genomen toietö/ban Panama genomen /en ïjabben al berteïD bat top ober lanb getep^ö toaaren/ en met-eene behaal gebaan ban be fïaat/en flerftte ban Panama,'t toeln be boo*naamfïe3aantoa$baa? men ïjen na getoaab Öab : toant &apitepn Wright toa£ boojbacïjteïpn bettoaatb£ ge3on* öen/om een gebangen te benomen/ bie bequaam toa£ om ban be fïetnte biet (lab ïuuibfcïjap tegeeben/ ombat bit ütapet£ boo$abben alle hun- ne magt t'3amen te boegen / en met ueöuïp bet Inbfoanen/ bit oeïoofö tjabben fjunne ïepb^lköen te 3pu/ ober lanb na Panama te ttennen : en baa? i^geen aubet miöbel om gebangenen tot bien epnbete ntpgen/ ban 3icïj tuflc&en Chagra en Portobel lo te betfcluipïen ; ombat'et beeïe goebe* ren ïang£ Dien toeg ban Panama getyagt tooïben/ in3onbeeöepb toanneet be ^paanfeöe bloot te Portobel lo legt.löïïe be 25ebelïjeubet£toaatenaan öoojb ban bert &apitepn Wright ,toen to^öp be bloot quamen /3pnbe öee* 3ia met be gebangenen te onbeetoaagen noopenbe 't gene 3Pbanon£ber> §aalb öabben ■■; maa? 30 b?a y betnamen bat ton genomeu toaaten/qua* € 3 ItKll '-J ■ 12 Williaxn Dampiers Reystogt mm #n aanfïonbg aan boojb ban ïtapitepn Triftan, 3pnbe aïïe 3eerbet* heugbomonéte3ten : toant &apttepn Koxon en berfcïjepbene anbere hab* Den on£ ontrent ttoaaïfmaanben geleben in be^upö3eegelaaten/ en feberb bten tpo nooit ban oné geljoojb. Ep joegen oné ban toat top baat ge* baan/ hoe top geleefb/ fjoe berje top getoeefï / en toat onbenfcingen top m bie seegebaauïjabben. $aabat top bie aïgemeene bjaagen beanttooo?b naboen/ begohben 3P toat meer tot bpfonberïjeben te komen / en on$ te onberbmagen toegenS ome öoo?togt te lanbe ban be ^upb3ee af. 2©aa:* on top hen be ganfcge 5aaft bethaaïben/ en be moeöeïpnljeben ban on5e togt/ öeneffen^ be ongemakken toeïne top boo? ben regen geïeeben ïjab* oen / bertelben ; en Ijen baar boo? bat boomeemen ontrieben. Kund- m*ê tfelben 3P berfcïjepbene anbere pïaatfen Poo? / toertoaarbg 30 een fciwp der •aanu/atë top nu toaaren/een repgtogt 3onben Bunnen boen; maar bete* Kapers, aentoerpïngen Pan bee3e en gene belette be Poojtgang : toant be Hapere hebben ftunbfc&ap ban be mcefïefiebentot op ttointig inpïenbanbe3eeaf/ lang£ be ganfclje hufl Pan Trinidado tot aan Vera Cruz,enfconnenban oeneiber ftetnte en rphöom een rebeïpae goebe gifftng maafcen : rtaajbien 3P hun toern maanen/alle gePangenen/bie in hunne ïjanben Pallen /toe* getté 't lanb/ be (lab/of pïaaté/tottoeïnen 3P beïjooren/te onber5oefcen: toiaagenbe hen/<0f ty baar gebooren3pnofniet/ hoelang 3P'erhenni^ aan «ehab hebben? öoebeeïe hup£ge3tnnen baar5pn?ofbeintooonberémeefï l>panjaatb£/ ban of 3pbonnerro£ ban kleur 3pn/geïpkaï£beMulattós, Muftefós,of Indiaanen ?of3prpn3pn/entoaarin hunne rpkbom befiaat? *uat hunne boomaamfïe hanbtoerkm5pn > of 3P tferke befiingen öebben/ hóe Peel fiukken/ en toat boor eert getal ban htepnetoapenen en getoeer> of men hm onbermerkt genaaken han > ïjoe Peeïe toachthup3en baar 3pn/ (toant bie ïjouben be &panjaa?b3 aïtpb) en ïjoe bie gepïaat£ 3P»i ? of 't moogeïpk të beseïPe re betmpben/ of in te neemen* of 'et eemge riPier of fieuf ontrent 3P? toaar men bef* kan ïanbcn > en onteïbaare anbere biet- oeïnke bjaagm/ toaartoe be nieuto£gierighepbt hen lepbt. €11 inbien 3P te boortn met anbere gehangenen gefp?ek ban 3Q0baanige pïaatfen hebben «ehab/ 30 PergeïPkm 3P het een met het anber? baarnaa braagen 5P al toeer/ en onberfïaan of öp/ of pemant ban hen/ beguaam i£ om een ïepbéman te 3pn entm paitpbolk bertoaatb^ te geïepben; en 3P niet / toaat en' hoe men eeusebaugen 50U kannen bekomen/ bie 3utt$ 30U kon* nen boen? $aar 't toelft 3P öan nabeeïjanb öunne maatregel^ neemen / om eenigen toeleg upt te boeren. 3£aar liepen 3ePen óf acljt bagen Ijeenen I eer mm tot eenig befïupt Beraad- &onKOUml/ aujoetoeï 'et bagelpkg geraabpleegb toierb : be franfejen jcheenen top booïbaarig om na emigerïep plaats te gaan / toelfte be €n* ctelfche maar toifben booiflaan; ombat be £>tabboogb ban Petite Guave Ojan toien be ïtape^ hunne laflb^ieben neemen) sehecm teer/ onlang^ upt ï^ranRrph aangehomen/ tot abertfeu Pan ben jogt hab aangepjee* 3en; en booi ïtapitepn Tukker (met toien beese ^eer gehomen toa^) hab laaten toeeten/ bat y»l inbien 't mogelph toa^ / eene flat» 3ouben aan* flaaging wat te doen. rondom den Aardkloot. M aantaffen/ eer b» toeberneerbe. ^e^nseïfcïjen/ m 3Pm tge5eïfcbap ló8r„ San be f ranfcben toaaren / geïieten » *>eï goeb te toren toat be 4pranfcïjm 3euöen/ maai nonbenecbtet niet bertfaan batbiet^eec bequaam toa£ om <©berfie ban bëese togt te 3pn. ' <£nnbelPR toterö ueflooten na eene fïabgenaamb Koretago te gaan/ 't toeÏR toel een groot enö toegg ïanbtoaarb in legt/maar ecbterniet5uiR een berbüetige togt 30ube 5pn / afê ban bier na Panama ^njebseg ban öp toaarbé toaé na be tibiereban Karpentier, toeïne ontrent 3etfig mpïeu betoeften Portobeiio legt. <^ocb 0115e gtootfte berljinbeting in bee^en toeleg toaégeuieft ban boo$ i öie^ öeftoot men met &m gebeeïe bloot na St. Ander* te gaan / 3nnbe een onoetooonb epïanbtje /bigt op teplanb Hrovidence, aan be toefopbe / op 13 gtaaben m ft£ minuten/ mgm bieebte/ en otment sebentig mplen & &. m ban Portobello, altoaaj ton niet beite ban Karpentiers ribier 30uben 3pn. 3£aa?enboben ftonben ton aan bit eplantje Kanoet maanen/ betopl ïjct 3eet rpfcelpR booten toaé ban aroote tfeberboomen/ bie baaïtoe bequaam toaaren; om toel* fee reben bie ban Jamaika oor bertoaarb£ gaan/ om (toepen te boubjen; bermlbrê riet ceberboutseergoeb baar toe $/en men bet 3elbe/geïph oöR anbet ïiout/ booi niet en fcofïeïoog albaar benomen nan. Niettemin f Tamaika 3ri« oor toel ban ceberboomen booten/ boomaamelpn op ïjet ffitöptö gebergte ; geïPR oor be*3e ban St. Andera pp een fjeenacïjttge baant be fïammen 3pn boojgaanf beettig of bpftig boeten lang /en beeïe 3eftig of 3ebentig / met een geïpfcmaatige binte. <©e epïanben ban Ber- mudas 3nn 'er be£gelpn£ toel ban booten/ en 30 oo\V.rgmie, t bjeïfc mmwk een 3anbige gronb beeft, ^n Ooftindte m «Ver geen ge»/ noen oor op be Ruft ban be Zvptml uptge5epb sxp be ïanbengte/ tesn iftbiepaiïeetbe. IBen bo»ötbe Pereagos en M\w$l bie ban ctteun* hout semaaïu too:ben/ be We ban aïïe te toee3en; 3P 3pn niet anberg ban be fïam ban eenen boom bootgtop3e uptgeboïb/ met een platte bo* bem/ boeit be nanoe£ 3nn gemeenïpR fpit£ aan bepbe be enben/ en be Pereaeós maar aan een enb/en 't anbet enb plat: maar 't gene men booi- naané ban 't ceberïjout 3egt/ bat 'er geen toomi «omt/ t£ een \x\ip flag ; toant in -tjeb bet bihtoifê seer bol ban toojmgaten gezien. %\$ nu aïle^ albué beflooten bia^/ 3eplben b?p banbier / fiierenbe on* Zeylen na %t Roere na St. Andera. 3£en eerflen bag bïeeben top maïRanberen bp ; st. Andera maar 'é nacbt^ bsaaibe be toinb 30 bajbupt ben .$.<&. batfommigeban ome feïiepen toegb?eeben; anbere toaaren genoob3aaht on^ ben bolgen* ben bag te betïaaten/ en ben ttoeeben nacbt berïooren top al on# geseï* fchap ^iR bab mp op 't fcïjip ban Ütapitepn Archembo begeeben/toant aïïe be anbere fchtpm toaaren meer al£ genoeg bemanb : en ber* mibé ïtapitepn Archembo bom ontb?aR/ 30 moflen top/ bie ban be Ettpb5ee geftomen toaaren/ met bem 3eplen / of onber be 3"* biaanen blpben. 3Bp bonben inberbaab geen reben om milbaagen aan ben^apitepn te öeuöen/maac 3P«e franfcbematroo3en toaaren be jam* "" • " — De Ka? pers fchey- H William Dampiers Reystogt nmM\1k utoeb£ baa? ia ooit onbec berneerb öab : taant hoetoeï ton flv* n«g toerc ïjaöben/'t toeïn beeie ïjanben aan 'ttoecfc berepfchte/30 ouam echter De meefïe ïjoop ban ïjen nooit tipt fcunne ïjangmatten/ ban om te eeten/ of 3icö te ontiafïen. Niettemin quamen top oen bierben baa aan 'tepïanb/ altoaar top &apitepn W.ight bonben/ bie $ baagtftebooren baa? ge&omen toa£/ en een ^paanfcïje Tartane genomen nab / toeïfe Dertig getoapenbe mannen / eenige lange ffufcften / en biet fteenöufeieó boeroe/ en een uur geboc&ten £jab eer 3P 't opgaf, 't l&eutoé bat men baacupt tcon/ toa£ bat 3P in geselfctjap üan etf Armadiiiós of #o?Joir* fcöeepje^ ban Kartagena gekomen toaacen/omna bebïCKiï&aperé/biein be Sambaliös ïag/ te 3oehen:bat 3P ttoeebagen te booren ban bie èoMocr-. fcïjeepje£ toaaren afgefcïjepben ; bat 3P ïatföabben om in beSambaiiósna on£ te 3oeften ; bat 30 3P on£ baar niet bonben / 3P ban na Porto Bei io moé* ten gaan/ en baa? blpben totbat 3P naber nonbfeïjap ban oné öabbenbe* nomen, en bat 3P bermoebben oat be gemeïbe *■>*■ *»«» 3©P bie upt be Zupbm ober ïanb genomen toaaren/ moebe snnbe ban onbec be Jfranfe&en te berneeren / bersten bat Üapitepn Wright 3pne p?p£ be Cartaan tot een oojlog^fcöeepje bequaam toilbe maaien ; 't toeln öP in 't eetfï fcöeen te toepgeren/ ombat &p onbec be -foan* fcöen op Hispanioia 3pne tooonpïaat£ öab / en toeï bp ben ^tabbooab ban Petite Guave, en be befcigfïe inge3etenen aïbaarge3ientoa£/en3P'cc Sicö berïjaïben geboeïig ober souben toonen/ bat ïjp üiapitenn Archem- bo 30 toangunfng toa£/ en 3i)n boln ïjem aftroonbe / baar öP3ofïeatbe* manö toa£/ en ïjp naautolpftg met 3pne jfranfcöen 't fchip non boeren Z&ocl) top gaben ïjem te berftaan/ bat top niet ïangec bp fëapitepn Ar- chembo begeeeben te blpben/ maa? bat top aan ïanb 3ouben gaan/ en hanoc£ maanen/ om üaamiebe na be Moskitós te baacen/ bnaïbien £p on£ niet toonb inneemen ; toant &apec£ 3pn aan geen fchip oebon* oen/ maar b?p om aan ïanb te gaan baar 't |jen belieft/ of ou eeniet fcïjip bat öen toil inneemen / mib£ bat 3P boo? öunne ftofï öetaalen Wanneer ütapitepnWrighton^ boojueemen 3ag/ fïonb hp oirê toe 't gene top begeerben/ mib£ bat top onber 3pn gebieb3onben ftaan/ en maar a$ een feljeep^geselfcöap toee3en; 't toeïn top eenbzaateïpa bc- toiïïigbeiL " r m» l.ïeeben öier ontrent tienbagen/ om te 3ien of 'ec eenige meec ban on3e bloot bp on£ 3onben «omen; boeïj baac quamen 'ec ntet meec aï^ raabe öen op te 3oeRen. 3Bp Ijatrben mooi toeec tectopï top hiec ïaoen/ «ptge3epb nu en ban eenige bouberblaagru. |Baac betopl op 't eulanö 6t. Andera geen bifcïj/ gebogelte/ noci) toüb toa^/en bie pfaató baar* om boo? on^/ bie maar toepnig boojraab öabben/ ban geen aanaeïe* mêM Wi 1 3b tcp^ben top banbaar/ om on3e berfuxroibe bloot op te ^ rondom den Aardkloot. H te 3oe&en/ en fïeïöen 0113e noer£ na eenige epïanöen öie öfcöt op 't bafïe lögr ianö leggen /en ban öe ftauec£ öe Koom-ey landen toojöen genoemö ; öe* toni top in fjoope toaaren ban eenig noorn aïbaaz te 3tiUcn benomen. S^eeje êpïanben acf)t i« bat beseïföc 3pn / Die in öe haatten gemeenïpfe öe Faeri-ey landen genoemö toojoen/ ïcggenöe op öe bjeeötebau 12 graaöen , ,,an na en 10 minnutcn l&ooiötoaatö^ ^Jlijiec guamen top '£ anöerenöaag$de,Ko,om aan/ en gingen op een ban Öe5eïbe aan ïauö/ maat bouöen geenebanoe e>landca lntooonöee$ : toantïjiettooonen niet öan eenige toepnige antie ennaafefe ^jnDiaanen/ öie 30 menigmaal öoo; öe &aper£ 5pn gepïoiiöerö getoeeft) öat ïjen maa? toepnigïeeftogt obetfeïjiet; entoanneet 3p reeniget t\^tm 3epï 3ien/ berfcïjuplen 3P 3ielj; anöer^ ^ouöen öegene/ öie ïjiet met tcfje* penfeomen/ ïjentoegneemen/ en tot fïaaben maanen geïpn in 'er öan eenige ge3ien öeb öie fïaaben toaaten. Zv 3pn menfeïjen ban geen g:oo* Befchrv te lengte/ öoc§ echter fterft ban ïeöen/ ban een öonnet rqffe Ment/ 3toatt vina Van ban öaait/ bol ban aan5igt / met ulepne 3toarte oogen / topiunaautoen de ïndiaa- öie ober öunneoogen ïjangen/ laag ban boo.ujoofö/nojt en öiu banneué/nen al- nfet öoog maar pïattacljtig / öiïi ban lippen / en feo?t ban feta. 't fjü öö daar. §en öe getooonte/öat 3P in öe lippen öet jongen^/ aï£ 3P nog feïepn 5pn/ gaten fnpöen öieïjt bp öe fein; toeïne 3P met öoüte pennen open ïfouöen/ totöat 3e beertien of bpftien jaaren onö 3pn .;. toanneet 3p'et baatöen \\x* fieeaen/ gemaahtbanfcïjiïpaö/ en ban fatfoen aï£ öee3e bpgaanöe $* gunt. $et bobenfïe ingekeepte enö fïeenen 5p öoo? öe lip / aïtoaat ïjet tufTcïjen öe tanöen en öe ïip baflblpft/ en 't onöerfïe Deel ïjangt op ïjunnefim. mt öjaagen 3P öoo?gaan£ öen ganfctjenöag/en 0 3pflaapengaanneemen 3P't upt. Zp öebben. ooft/ 500 toeïtaoutoen altmannen/ gaten öooj jjjunne ooren/ öie 'erin gebooïö .toojöen aï£ 3P nog jong 3pn ; en toelne öoo? een geflaöigeuptrefefein* ge met öiane g?oote pennen/ 30 topö in öeronöte toojöen aï£ een föpïtéöaaïöct : öierin öiaagen 3p groote fïuaften öout/3eerronö en glab gefneeöen/ inboege öat ïjunne ooren toeï geheel ban ïjout feïjep* nen te toeesen / met een ranö ban beï Daar ronö* om. &e bjoutoen öebben noeïj een anöet cieraaö öat 3P om ïjaare beenen öjaagen / toaar ontrent 5e fteeï keurig 3pn; toant aï£ öe mep^je^ nog long 3pn/ toinöen öe moe* öee£ om tyt Dun ban ïjaar been een flroon nattoen/ban öe ennïaauto af tot öe uupt toe/ en öat öeeï fïpf ; 't toeïu maafet öat 3P 3eer boï ban feup* ten 3pn; en öit ö?aagen 3P tot jfjaaren fierföag toe. ifeannenenbjoutoen gaan naaftt/ ö^aagenöe alïeenïpu een Meeötjeom öunnen miööeï; enöoe^ toeï 3p öarboet^ gaan/ eeïjtec ïjebben 3p maar uïepne boeten. Wh öan alhier geen boojraaö ban leeftogt binöenöe/ 3epïöen naöe tf- biet Bluefieid, altoaar top on3e Cartaan fcieüjaaïöen ; en Daar berïieten öe ïüapitepn^ Archembo en Tukker onwé/ en gingen naa Bokkatoro. ^ 5^ee3c i68i. x6 William Dampiers Reystogt * 3£tt5etfbfetBluèfieïd ftomt «pttufTcïjen öedüiercn Nikaragua en Vs- De rivier ragua. %a\\ öe mono öec3elbe iê een mooue 3anö-uaai/ aïtoaac ftïeuiie Blueficld. baactupgen nonnm fc£oongemaal&t tooien :^!n öe mono t$ be3elbe öiep/ maat ban binnen öeeft 3e een 3anöpïaat/5o bat'ec geene g?oote ftfjepen/ maacaïïeenïpRba?feenban3efïig of sebentigton/ nonnen hiftomen. 3£ee* 5e cibiecöeeftïjaacennaam genceegen ban &apitepn Biuefieid,becmaa?l> &apec/tooonenbe op 't epïanö Providence,ïangtebooceneec Jamaikain* genomen toa£; toeln epïanö Providence öoot öe Cngelfcjöen bebotttoö toiecb / en ben <0caaben ban Warwik toebeï)oo?öe. üh bee3e cibiec bonöen top een nano / bie öe fïcoom afqnam ; en fjoe* toel tap 'met on3e nanoe$ opboecen omintooonöec$te3oeaen/ecïjteetoiec* ben top'ec geene getoaac : öoclfj top sagen op ttoe of tyk pïaatfen tefte- nen/ bie öe Sinöiaanen aan be 3pöe ban be cibiec gemaakt fjaöbe. ^ Kano bie top bonben toa£ maac flecïjt gemaant / upt gebien ban geceeb* feftap ;toaacupt top bejtooten bat bie ^nöiaanen geen ommegang Ija&öen met be ^panjaacb^/ of met anöere gnöfaaneii bie met öesefbe bec* fteeeben; Cectopï top ïjiec ïagen gingen 0115e Moskitós in |nmne nano/ enbin* genon£ eenige Manaties of ^eenoeijen; 25eïjaïben öiec tec pïaatfe/ beo ik beese ^eenoeijen oor ge3ien in be baai ban Kampechie, op beRtifïban Bokka delDrago en Bokka del Toro,in be Ctbiec ban Darien ,'enbpöe ÜÊpïanbtje^ banKubatin geb ook geöooiö bat'ec aan b&$5oo$3pbe ban 3 amaika eenige toepnïge gebonben toojben ; en in btcibiecTOt Suriname. •ttoeïfceen ïaag ïanö i$/ 3pn 3?^ in gcoote menigte;: ^ööeb'ec oor ge3ien^ Mindaneaeenbanbe Filipynfche epïanöenyafêmeöe op be nuf* Bèfchry-ban^ieuw Holland. 3£itöiec i$ öntcent 30 gcoota$ een paecö/entien ving van of ttoaalf boeten ïang ; öe&eïfê monb geïpntbjp toel naac ben mono ban de Mana-eenenHoei/ïjeboenöe gcoote öinne Kippen : be oogen 3pn niet gcootec ban tee of ttn Mepne eetot ; be oocen 3011 aïïeenïpR ttoee gaatje^ aan eïnen 3nöe ban isckoei. 't goofö ; öe nen ï^ ftojt en öin / en gcootec ban be nop : bet bin'fie öeeï fcanöitöiec$ aan beloften/ aïtoaac fytt ttoee gcoote binnen öeeft/ Öie tec toebecspbe ban be büpn 3ieï) nntficennen : <©nbec pöec ban öee* 3e binnen ïjeöben be tonfje£ een Rïerme fpeen om öaac jongen te 30ogen : ban öe fcgoften nebectoaa?b£ na öe fïaact beïjou&en 311 baace öinte tec lengte öntcent ban ttoee boet;öocïj ban toojben 3p öoe ïangec öoeöunöec tot aan be fïaact toe / bie plat/ en öntcent ttoinrig öunnt ïang / beectien ;&?eeöt/en bpf öi& \$l nptgenomen aan öe nanten/ öaac öe ömte niet öo* ben ttoee öupm i^:ban öe nop tot be fïaect 3pn 3P ganfcö effen en gïaö/ 5onöec eenige anöece binnen/ aï£öe ttoee ceeö£genoemöe. ^Röebge=* 'ÏjooJöiatfommigetoeï ttoaaïföonöecö ponbt getooogen ïjeboen/öocö 30 gcoot öeb>iR3e nooit ge3ien* 5^e Manaties ontfjouöen ^icft gaecn in j&ja&.toatec/ en- men bint3e gemeenïpn in indammen en ciblecen bp ö« ^ee.: <0m öee3e ceöen i^ öet miflcöien öat 3P (boo?30beeï nrn benenö -■<&) nooit in öe Zuydzee ge3ien tooien : öetbpï öe nuf! öaa|öoo?gaan£ Öoog ïanö/ m öiep toatet i$f met een &aïfe seeen scóote öaatenlwptge* 3ep^ rondom den Aardkloot. %t jfpb in be baal ban Panama , en ebentoeï 3pn 3e baat cob niet. Naaten* 1081 , tegen i^Wdh'ndie aï£ een groote baai/ beffaanbe uptbeeïe bïepnet baai* jen/ en 't ïanb i^ mrrfienbceï^ ïaag/ en 't toatet onbiep/ 't toeïb een goebe toepbe (om 30 re fpieeben) boo? oen Manati betfebaft. «Somtpbg binb tnen benseïben in 3out toatet/ en fcmtpb£ in betfeb/ borïj nooit bejte in see. €n begene bie 3icb in w ontïjoub'en tet pïaatfen baat gen) ribietnoeïj bequaame inïjam m baat 3P nonnen inbomen/ MM ge- meenïpb eené of tvoeemaaï in btetenttointig uuren 3icb na ben mono bah een becfcöe tibiet begeeben/ bie niet bee i£ban be plaat$baar3n Ium betbïpf tjebben. Zn eeten gta£ ban 3eben of aebt bupm lang/ eir $tlw fmaïbïaberig brupb/ 't fcoeüY op beeï pïaatfen in 3ee/ insonbertjepb tuf* fcïKn be eplanben/bp 't bafte ïanb gtoeit. 3£it gra§ groeit üoftiniiujam* men of in tibferen / biebt aan be banten/ op 3u!be pïaatfen baat bjepnïg tëtoom té. Zn bomen uooit aan ïanb; noctj in onbiepet roatet ban Daar 3P 3toemmen bonnen : bun bïeefcb té' boft / bet mager 30 toe! m 't bet/ en té een 3eet ïiefïpbe en gesonbe fpp5e. a$g fïaatt ban een jonge ïmei i$ ineefï geaebt; maat aï$ 3P ouö 3pn/. ban 3W be bon en gaert bepbk 3eet taai. €en baïf bat uoclj supgt iityt Mftetfl ; en 5b tcojben gemeens tpb ban be &aper£ geb?aabeu/ geïpft 00b groote fïubben bie 3p upt ben bupb ber onben fnpben. 3£>e tjupb ban be Manatffg ben &apet£ ten boogfïen bienflig/ toant 3p fnpben bie in ïange fïtooben/toeïbe 3P aan be 5Pbenbantjumiebanoe£ bafïmaaben / en'er bunne toeitiemen boo$een fïeeben / in pïaat£ baïi pennen of tiempïuggen. 3B>e bupb ban be bul/ of tian be rugge Mim boei/ té al te bib boo? bit gebjupb ; maar men maabt'er paerbe3toeepen ban/ fupbenbe tiemen ban tboee of ö?ie boeten ïang / bie aan 't eene enb tot bet banbbatfeï in baare boïïe bibte geïaaten bjojben / bocb aan 't an* bet enb fjipb men bie febuptté af/ maar 3eer effen en bierbantig ; en ter> bopï be tiemen nog flap 5pn fltengeït mei^e/ toaatnaa 3p opgeöangen / en in een toeefc tpb£ 30 fe&aï bout bxuben.3£eMoskitös beböen aïtoo^ een bïepne bano tot bun gebtupb/ om bifcb / fcïjiïpabben / of Manaties oP wat te bangen/toeïbe 3P boo?gaan£ boo? ben3eïben /en 3eet net enfeboonbou* wyze de ben. Zn gebtupben geene tiemen/ maat een foo?t ban feboppen/ toaat Manatees ban &et tytfo enb niet fpit$ toeloopt na be flob/fleeï/of 't banbbatfeï/ge* van & ïpb bet bïab ban een tiem; en 3p leggen be3eïbe niet op be 3pbe of bant Mosiutós ban 't baattupg geïpb men be tiemen boet; maat 3p bouben3e teebt op sevansen eh neet/ battenbe be fleel met bepbe be banben/ en bjnbenbe bet iwatec werden- ban met g?oote btactjt/ en 3eet fneïïe f%en/ te tugge; €m ban be Moskitas (ban toeïbe niet meer ban ttoee te geïpb in een bano gaan) sic aan 't acbtetfïe enb/ en be anbet legt op spne ftniejen aan 't booj- enb / toeijenbe bepbe totbat 3p tet pïaatfe bomen/ baa? yn eenige bangfl te ge* moet 3ien. 5^an ïeggen 3P ftiï/ of toeijen 3eet5acbtje^/ 3ienbe obetat tonbom; en bie aan 't boojfïe enb ban be bano 3it legt jpne roeifebop neer/ en fïaat obetenb met 3pnen fïagfjób in 3pne öanb; bee3e fiob iö ontrent «ebt boeten lang/ en aan 't eene enb lïpna 30 bib aï^ een manjg ^ 2 a|m/ a8 William Dampiers Reystogt ,Q- amt/in 't Voeïn een gat ï| om 3pn Ijarpoen in te ficeïien ; aan 'tanbetcn& 1 óö ' ' ban de fïoft i£ een Dop ban ligt Ijont / Vuaar in ren gat të / öoo: 'r toelft öet' bunne enb banbe fïoft öeenfïeeRt; en om Dit öjpfïjout 1$ een ïpn/ ban tien of rtoaaïf babem ïang/ ïjeeï net gebJonben/üJdHé eene end Daaraan baftgemaaftt ti ; öet anbet end ban de ïpn i£ toafï aan'tgzoot enb banbe fïoft/ en de Móskico ïjoud ontrent em babem baaïban lo£ in 3P«e öand; aï$ Öo flaat/fcöiet deöatpoentetftont nut de fïon ; en toanneer de Mana- ti toefetoemt/ ïoopt de ïpn ban öetöjpftjont af; en al té'tdat be fïoft ett 't Ozpföout in 't eetfï ondet boatet gettoftften bjojbt/ 30 aomt öet ecötet / atë de Ipn afgeloopen i#/ toebet &oben:<©nbettufleöen toeijen de Moski* tós dan upt aïïe öunne magt/ om öet b?pföout loeet te ftrpgen/ toaar* mede gemeenïnft een quattferuue tpdg fjeetieti ïoopt. 30anneer be Mana- ti öegint moebe te bJOiben/ legt ÖP W en ban toeijen de Moskitös na liet djpfhout/en neetrien 't op/ toaarna 3P de Ipn beginnen in te öaaïen; aïé de Manati dit boeit 3toemt ÖP toebet Voeg/ met de ftano acötet 5icö; en dan moet degene die fïuutttoeï toe3ien/ dat ÖP 't booifïeben ban de ftano na dien boeg boenb/ toeïfte 5pn maaftet uapfï/die boojgaan fïaanbe en de ïpn öoubenbe/ 3iet en boeït toaatöeenen de Manatee stoomt. %n beesetboege tooïbt de ftano seet öebig boo?tgetnftt / totdat de Manati *une fttacht betïicfï : ban palmen 3P be Ipn in/ die 3P biHloil£ genoob* saaftt 3nn tot öet end toe uut te bieten, <£pnb€Ïp& toanneet öetbiet3pne fctacnten betfpiït ïjeeft/ öaaïen 3P 't aan de 5Pbe ban de ftano/ fïaan 't ep- be fton / en fleepen 't dan boojt na den naaften oebet / aïtoaat 3P 't baft maaften/ en een anbet op3oeften; baeïft gebangen öebbenbe/ gaan 3P 'et ooameenafïtanb/ om öet in öunne ftano te tongen ;toant öeti£303toaat bat 3n *t ret niet ftonnen tottllen/ maat 3P Öaaïen 't op in ondiep bjatet/ *o btent aan de ffcanb a$ 3P ftonnen; en toippen dan de ftano obe?3Pde/ bfcht tecmrê den Manati aan/ toeïfte 3P'et dan inbomteïen/ toaardoo? be ftanoWrc recftt oberendt baït : bit gedaan 3pnde inaaften 3P bean* bete Manati, bie int fcoatee legt/ meteen ïpn aan 't baattupg bafï/ en fleepen be3eïbe alp na M. ^ tito&m bat tOjee jyioskitosecnbJeeïi ïana aïle basen tbcjee Man aties op deese topse aanboo?böjagten/toaatban be wepufie niet rninbet dan 3e^Öonbetb pond tooog/ en bat in 311» een. Sloine ftano/ bat d?ie €ngelfcöe 5icö naauinelpft| baajin 3oubeu ïjeö* ben toiïïen toaagen. mmmm 3P eene ftoei treffen die een jong heeft/ nebentt öet lelden bat 3P 't ftaïf mffin i M öemeejïpft mm Öaat fona onbet een ban öaare binnen ten inbien 't gebentt bat öet ftaïf 50 g?oot, kl dat 30 't niet dmagen ftatffrof bat 3e doo^ betbaetböepb maatalïeen op öaat epgene öégbuöenfê ïetjsp 3aï 't jong öaat ecïjtet nooit berïaaten/ totdat de Moskitös geïegenöepd öeööen om te tteffen. me bonje ban Manatüs en ^cöiïpabben te bangen$ bpna een en be* «ïfbe; aïïeenïpft toanneet 3P na Manaties 3oeften/ toeijenbe 30 5acöt/ baUpgemgeïupbmaaften/ en be 3?be bet ftano nooit ; aanmanen met faunne toeifcöop/ omdat dit diee jeet fcïjetp ban geöoo? ti iBaat ujan* wc -pi» fcppadden -3oe6m/ bie fneebige? ban gejigt/ ban ban ge* rondom den Aardkloot. 29 De Maho- boorru r**» xxm I neemen w 't 30 naattto niet. Zv treffen be £cPjjabben met 1081. Sin Wt nennetie Dat aan 't meeb enb $/ &o?bt •f «itihanöe floftitfi en toanntec Be ^cMlopao nrt mffm I; mm P5« "•« öelpn ban Be ftoft af en lolt oom S fi&aal S**»/ atoaat (->" SciSJtoSn*! ffcatbe icö'l&paö tjet onmooge* "gSfc *W J. «m « «n alf antoltité / tian öe fctjoJfe üan Maho , 't Welft een Hiffl të / oe oaeebtoebig ooo? gefteel Sb e B?orit/ en toelftf ftmfe tf&jJP' S of uaabm bellaar oattnm öe3 lüeftan SSfim «eten , tot :»toW ^^«D^£f oeqnaam «I tot alïerle, R3 ÏÏ^'ÖÖ ö«" *a>«^« »» E Sootüan SS Atiadiiifts fe* Sneeft/ omptfttjM* PiiiileéssEiii tooaaan; en bat >Wg^f|^^SSSSSOT^ tseeiaanftomen/a!£ vin§ van - ^it Bokka-toro rê een .plaag baas RfflBp^jSSjSj tonmoeneBokka- aan eenig getoetl fcan .beggf^ *uft ^^^S^&ntn y~ ■« Si hoof» afljtoflwn/ en toen DeMugt namen . en Ut jw^« 3° William Datnpiers Reystogt aan t punt Sambal- los. f 0*8 i . *®fte wp$ tóö bat $p bc &apet£ 5ug geïjanbeïb öabben. <®p be^e nuf! gtoeijen Vineiiós in gtoote menigte/ toaarmee be CöoRoïaat boojtoont too?bt; en toeïne in elöer^ befcffêpben 3al <ü>n3e bloot ban aföttg bctfïtooib 3pnbe/30 toag'et geenïjoope ban toe* bet opeen te nomen; bïc£ bttb eln 't gene ïjp odïbeelöe Viooibecïïgftbooj Öem te spn. pap! tepn Wright ,up toien ift nu toag/namböojopbenuff banKartagenateHtupfen;en betopï get nu opna fjet fai3oen betJBefMn* ne Voinbrn iua^y gingen top banïn'et t'3epï/ en fèapifepu Janky met on£/ ïjoubenbe malaaubeten geseïfcïjap/ ombat ïfèapitepn Janky geen ïafïbJief Öab/ en bieepbe" bat be:3ftanfcöen 3pne bain 3onben namen, 3Bp paf- feetbeu bootöp Scuda, een epïanbtj'e aïtoaat men segt bat pet tngetoanb ban Sïr Francois Drake Öegtaaben ijl; en quameubp eenribiettjeoetoef* ttn Chagre, altoaat top nieutoe nanoe£ namen/ en beselbe met on£ na be Sambal los boerbcn. 3©p ïjabben btn toinb 3©efïefttè/ met beeï regen/ Komen en quanten baatmebe aan be punt Sambaüas. Wöiec lieten Stapten Wright en Itapitepn Janky on$ met be Cattane om be nano?£ ö*clK ts maanen/ tettopï sp na be &ufi ban Kartagena gingen /om boosraabbau monbaofl te soenen. 3©p ntupfïen inmibbelS tuffcBeu be epïanöen / en lieten 0113e Moskitös uptbaatén om tebiffcöen/bieon^eenigeöalftoafTeue ^>cïjilbpabben bjagten : en fommige ban oné gingen bageïpnj aan ïanb/ om eenig toilb in be bofteïjen te bangen. £omtpbg nteegen top eenige Pekary en Warri , of toiïbe bajfteng en petten; op aubete tpbm bongen top een partep gtoote bette |Beetnatten/ of Quamis, Korrofoescöepbe eeufooïtban gtoote bogeï$)3£upben/ f^apegaaijen/ en Co^teïöupben. 3©P maanten goebe riet metïjet gene top bingen /en bïeeben niet Hang op e ene pïaat£/ maat gingen fomtpbg aan be eplanben/ baat beeïSapadiu lös gtoeijen/ 3pnbe een bmcïjt/ bie 3eet toeï naat een peet geïpnt / öoclj Soldiere. fW*3ff $ ; en onöec öie ÜCI0mm bonben top een menigte ban Soldiers; bit 3pn biettje£ tic in fcljeïpen nefïooten 3pn/ en ttoee gtoote Maautoen ïjebben geïpn be &taböen/ betfitennenbe tot een goebe fpp3e : ebentoel geoeutbe fjet em$ / bat on£ boïn een pattp öeeï gtoote bonbt/ toeïne 3p / geel öongetig 3pnbe/ toeraaanten; maat be meefle bie'et ban aten toier* öen ïjeel 3ien/ aï$ of 3P betgeeben toaatem toant op bit eplant 3pn bee* te Manchaneei-boomen/ toeïnet btucïjt bit ban toilbe appelen geïpnt/ en goeb ban reun/ boclj onge3onb i^ ; en boojgaan^ toac^ten top on^ A300? 3UÏR gebiette 't toeïn be3eïbe eet. <£n bit öouben top boo? een alge* meenen tegel/ toanneet top eenige b?ucöten binben/ bk top nooit meet ge3ien öeböen/ bat top/ bpalbien'et be bogeïé ingepint öeöben/ bttfk be onbefcötoomb moogen eeten; maat 30 ton 3uïit£ niet bemetnen/ ïaa* ttn top 3e ongetept:en metbee3ebmcöti^öet 3obaanig gelegen/ bat gee* ne bogeï^ baatban toillen eeten; al^oetoeï bee3e Manchaneei-öoomen on ^eele ban beese epïanbtn toaffen. ïltupfenbe ban aïbug tuflièen bmt enïanben / auamen top ennbelpn toebet bp bat ban La Sound , ïjeöbenbe 'f baag^ te booten een fïóep ba» Jamaika ontmoet/ bit genomen toag om op bie Huïï tó öanbeïen/en nu met rondom den Aardkloot. 3X met oné «pïbe. 't 3©a3 tegeirê ben abanb toanneeec top ten anne* qua* x 08 1 . men ; ën be£ anberenbaag# '# mojgené lofïeft top ttoee fïuRKen gefcïutt booi be Sinbiaanen bie aan be bafie fcufi tooonben : om aan boojb te Romen; öebipl ton beflooten bat bet nu tpb toag om ban 0113e bpf mannen/ toeïne ton in 't bart ban 't lanb onber be Inbiaanen geïaatenbabden/ eenige be* fcö'enb te berneemen : toant bet toaf nu ontrent in 'tïaafï ban Auguftus, en 't toaS'ta 't begin ban May 5 toen top ban ïjen gefebepben toaaten. €n M w boïgené 0113e bertoacbting quamen tie Indiaanen oor aanbooïb /en brag* fpr V"; ten 0113e bjinben met ben : Mr. Wafer b?beg een Rïeebtje om 3pnenmib* '" J: mc bel / en toa£ befeïjiïberd al£ een 5[nbiaan / 3pnbe al eenigen tpb aanboojb getoeefï eer top bem nenben : een ban ben genaamb Ricnard Kobfon fiurf tnie of bier bagen baarnaa/ en toierbt op La Sounds epïanb begraaben. • ^iernaa gingen ton na eenige epïanbtjeg Wïlüam Dampiers Reystogt tö8i. aïtoo$ in oojïog met cnse bjinbeïpne 5}nbiaanen ban Darien ,entooonen aan bepbe De 3pden ban Dee3e Stoote rtüiec / tspf tig of 3efïfg mpïen ban öe 3ee; maar niet öic^t aan ben mono ban be ribier. jflti dee3e ribier/ en in eenige indammen öaaztoebeöoocenbe/ 3pn een menigte ban Manades, 3£it bcröaaï fyzb iït ban berfcljepbene perfoonen dielBr.Koxon in bie togt éecge^eïlï^ajitenf.eii Ui3onderIjepb ban $©r. Kook,bie 'er mede bn toap/ eneen3eerberfïanbigmani£/ 3pnbe tegeutooojbig <©pperfmuruian op een fetjip bat na Guinee gaat. 3£ocïj om toeder tot on^e repse te neeren ; aï5ö on£ nkt$ ban beïang boo?* ouam paffeerben top boojbp Kartagena , cene fïad 30 toel benenb / bat tft'ec niet£ ban 3al 3eggen : top 3epïbtn in 't gesigt deeseïbe/ toant 3P legt *t Ifloo- open bOO| De3ee; 30 bat top Madre de Popa, of Nueftra Senora de Popa fter van jeec Rïaae Ronden 5ien; bit té een nïoofler beu HBaagb iBaria toegetopd Madre de jjaanbe op ben top ban een seer ftepïenbergrerbtacïjtee Kartagena : i|et Popa. tg sm pïaat^ ban ongeïooftpne rpnbont / boo? be geftadige offeranbeu bie giet gebaan toojben; toaarbooj fjet biktoiï£ gebaar 30U loopen banboo? be &aper£ besoeïjt te toojben / 't en toaare be nabpïjepd ban Kartagena |jen in ontsag öielöt ; &o?tom ïjet i$ be Loretto ban Weftïndfe ; en men betteït'ee onteïbaare miraheïen ban. %\k ongeïtiRRen/ bieben &aper£ obernomen/ toojbm aan 't befïier be3ec Bliebebjontoe toegefe&eeben; en tie J^panjaa:ben berïjaaïen / bat 3pöienuacï)t/ toen 't «©otfogfcïjip Oxford aan 't epïanb Vakka,bfc[jt bp Hifpanïola opbloog/untgegaan toa£/ en - geïjeeï nat t'ïjup^ qwam ; geïpïs ïjet ban op diergeïpne boojbaïïen (30 men berteït; biittoiï^ gebeurt/ bat 3P op een togt uptgetoeefï 3unbé/ met be* flpnte en gefeïjeurbe Meeberen/ ter oo^aaR ban de jTimme toegen j en 't paffceren boo? t»icï)te boffeïjaabjen/ toeberneert; en bupten ttopfeï ban booj 3UÏRe uptmuntenbe bienften toeï een uieuto Rïeed berbient. 3èanïner 3spïöen top aï boojt na Rio Grande , aïtoaar top in 3ee/ een mpï ban den monb ban bie ribier /betfeïj toater innamen/ en berbolgben toen on3e ncer£ #ofïtoaarbg / paffeerenbe boojbp Sr. Martha, een aan* Ste.Mar- 5ienïpfte ftab/ en goebe j&aben; oen «^panjaarben toebeöoorenbe / boef) tha; des- jjmnen toepnig jaaren ttoeemaaï boo? be Hapere ingenomen : Sp fïaat bfcïjt aan be 3ee/en be 25erg binnenïanbg f$ uptneemenb groot/ berïjef* fende 3pnen Rrupneengetoeldigeöoogteop een obergroot fhiR ïaub$ : Ék ben ban geboeïen bat öp öooger i^ aï^ be Piek ban Tenariffe; en anbre/ bie3e bepoe gesien ïjebben/ 3pn ban be3eïbe meening. %h ïjth bmvh ben in 't boojbpbaaren berrig mpïen in 3eegesien;anberenöebbenmpge- 3egb/ datse |em meer afê 3efïiS mpïen bejre gesien öebben:en fommige lebben mp beröaaïb/ bat 3P Jamaika, Hifpanioia, en 't öoog ïanbban Santa Martha te geïpn tjti&tn ge3ien;en nogtan^ïegtöetnaafiöpgeïegeue ban biepïaatfenïjonberbttointig mpïen baarban af; en Jamaika /t toeïft Öetberfïei^/ toojbt op öonberb bpftig mpïen affïanb gerenend : en il ttopfeï of eenig ïanö ban biettoeeepïanben berber aï^ bpftig muïen Range 3ien tooien. <®z top daaiban berfcïjupït 3icï) gemeenïpR in de tooïnen , öocj) bpljeïbeï toeeber/ toanneeï men Ijtm öan 3ien/ bertoont ïjn jicfc toii zelfs hoog land. i rondom den Aardkloot. 33 Martha ïegt itfti, toit/ spnöe/ 50 men betmoebt/ met fneeuto öebei^t Sre, op 1 2 graaben l^oojbet oreebte. ^aaöat top bpf of scé mplen öeoofïen Santé Martha genomen toaaren/ u'eten top 0113e fctjepen ten annet / en neetben met on3e nanoe$ te tugge na Rio Grande, Paatenbe Die tibiet in boo? een' monb bit 3ic| bicïjt bn Ste. Martha in 3ee ontïafï/ betopï on£ boomeemen toa£ eenige pïaatfen aan te boen / bie een goeb enb toeg£ be5efbe tibiet op Kagen : boet) bebop! top ban bttm aanflag boo? eenige toebaïïen afgefcïjnnt toietben/ neet* ben top toebec na on3efeöepen/en gingen t'sepï na Rio ia Hacha : éit ii toeleec eenfïetne J>paanfcï)e ^taö getoeefl/ en toeïbebontob ; maat öintoitë boo? be &aper£ ingenomen 3pnbe/ ïjabben be ^panjaatbé bte eenigen tpb uoo? on3e aanftomfï betïaaten. Ep ïegt aan be ïèefópbe* Pan een tibiet / en tecfjt tegen obet bie fïaö té een goeoe reebe boo? fc&epen / met een nïaate 3anbgtonb. 3£e floepen Pan Jamaika pïagten baar öffe toi$ te nomen ïjanbeïen ; en in öebpetfïaan/bat be ^panjaa?b^ fat) lyizi febetb toebec neetge3et/ en be plaats jeec fïetn gemaant Rebben, ïèn gingen in be feïjanf/en b?agten ttoee ftukjeg gefeput Panbaar aanbood SBaarPanbaan gingen top na be Rancheries,een Panbe ttoee nlcpne ^jn* biaanfe^e bojpen/ aïtoaat be <§>panjaatb£ ttoee batnen |joubenompaeï> ïen te PiffcïKn. ^e $aete!-üanïsen/50 men mp betïjaaïb fyttft /leggen biet of bpf mp* ten ban be fïtanb/ aïtoaat be ba?nen/ tot bit biflcïjecp beïjootenóe/ ten PaerI- annec gaan Keggen : aï^ban gaan be S^upnet$ na be gronb/ en Pulleneen viffcher^ maub/ bie te booten neetgeïaaten iij met <©efter£; en toanneet 3p op* nonten/ gaan'et anbete neet/ altoo^ ttoee gelpa/ 30 lang tot bat be bazn bol i£; en ban gaan 3P'et mee na ïanb/ aïtoaat be onoe mannen /bjoii* toen /en Kinbeten bet t tot eenig ïanb öceft / ban 't gene ïjp öesit. 3£it gebeeïte ban 't ïanb i$ niet 30 onbetïjebig aan regen/ aïg ïjet gene betoeflen Ste. Martha ïegt;ebentoeï ïjeeft men'er bonberbupen/boeïj niet 30 ïjebig / noeïj 30 menigbuïbig / a$ on be Ruftban Portobei io: ook toaatjen öe 3©efïeïpRe tofnben/ toanneer 't in ïjet fai3oen ban bit toinb $/ gier niet 30 fïern en 30 lang / a$ op be Ruften ban Portobei io en Kartagena. Kruyfmg i^aabat top eenigen tpb ïjier toegebjagt ïjabben / neetben top toebema be Kartageenfe Ruft; maar tufifeïjen Rio Grande en bie plaats geRomen 3pnbe/ Rreegen top 3©efteïpRetoinben/ toeïRe on$ nog bne of bierbagen öeooften Kartagena gief ben ; en 3agen toen op een' morgen een 3epïfn3ee/ op 't toeïR top trgeni ben mibbag jagt maakten ; &apitepn Wright , bie beft 3epïbe/ quam'er op af/ en raante baamiee in gebecjjt; en een ïjaïf uur baatnaa quam &apitepn Janky , bie beter; 3eplbe ban be Tartane, ( 't fcïjip baat ift op toa£ ) oor baarbp /en Rïampte ïjet aanboo?b ; en be* N,emen binïïüapitepn Wright be^geïpR^ bttb/ berobetben 3P 't baa?tupg/ eer *n " vaar- toy 'ec &P quaitien : 3P berïooren ttoee of biit mannen / en ïjabben 3eben of acïjt gequeften. 3£e m$ baa£ een fcïjip met ttoaaïf ftuRRen en beer* tig mannen/ toeïRe aïïe goeb getoeer ïjabben; entoa^gelaaben met fup* Reeen tabafc/ beneffeng acïjt of tien baatje£ quebïeefeïj; Romenbe ban Sant Jago op Kuba, en 30 na Kartagena. 3©p gingen met ïjet genomen fcïjip te rngge na Rio Grande, om on£ toant f ïjet toeïR boo? 't gebeeïjt 3eee rebbeïoo^ toa£ getoo?ben/ teïjerfteï* ïen; en te obetïeggen toat top met be pjp£ boen 3onben; baant beïabing toa£ boo? on£ ban toepnig beïang/en niet toaa^big baajmebe na eenïja* ben te gaan. Ce Rio Grande ban geRornen3pnbe/epfcïjte&apitepn Wright be pjp| aï£ 3pn reeïjt/ upt Rracïjte ban jpnen laftbjief ; en ftapitepn Janky 3epbe bat3e ïjem toequam boïgen^ be toet ber f*apet$. <®m be toaajïjept te seggen/ Stapitepn Wright ïjab 'er 'tmeefte teeïjt toe /betont ïin booj 3Pnen ïaftfyief üfapitepn Janky booj be ^anfeïjen/ bfeïjem/om bat ïjp geen Kalief ïjab/ toonben uptgefïooten öebben/ befc&ermböab; oor toa^ öP be eetfïe getoeefl bie 't gebeeïjt öab aangegaan. iBaac'tboïR toa$ ge3amentïpR beb?ee^b / bat föapitepn Wright be prp^ tetfionb in een ïjaben 30U gebragt ïjebben ; en baazom betMaarbe 3pn meefie boïR 3icïjboo?Jtapitepn Janky. ütapitepn Wright be prp^ aÏ3ÓquptraaRenbe/ berbjanbe 3pn barR/ en nam bie ban Janky , toeïRe grootec toa^ban be 3pne : en be Cartane toierbt aan eenen Jamaikas ïjanbeïaar betftoft. ^1^ bu$ toierbt ftapitepn Janky 25ebeïöebber op 't fcïjip ban be p&$ : en baarop 3epïben top banïjier toebet na RioiaHacha, enjettebenbegeban* genen aan ïanb. Gaan na $f et toa^ nu in ben beginne ban November ; en top namen een öefïupt / Kirafao. 30 be 3©efleïpRe toinben / bie nu öegonben te toaaijen / on^ toiïben bienen / na Kurafao te gaan/ om on3e fupfter aïbaar te betRoopen. 3&v gingen ban t'sepï met fc&oon toeeber/en een getoenfeïjte toinb/toeïfte 011^ te Ku- rafao t .— ^ ■■ rondom den Aardkloot. 3 M ■•nfto, eenloïïanbfcöepïanb/ aanbragt, ttapftepn Wnght omg aan r68f. ïanb bP ben «©ouuemeur / en boodt ïjem De fupRer te Roop aan ; Doch W hma tot arittooofd / dat 3P een ötooten ïjanbeï met be ^panjaa?b£ d$f toeiibe / onjS baar niet Ronden toeïaaten; maar indien top na St. Thomas S K flaan/ ('ttoeïReenepland en brpe ïjaben tó ! ben Reenen töeöegoo- Se/ 'm eert We pïaat/boo? be fcaper£)bat ftp ban een floep Vxitïbe Sm met 3obaanige goeberen al£ top ban doen Radden/ en geld om be fiVpherteftoopen/ bie ïjp tot setoren prp3e tooub aanneemen; boclj top ^S^S^Ê^^ipi/ batbe^onanber^n»fï, Befchry inbieVöenféeti^ ontrent bpfmpïenïans/ en negen of tien in öenvmg omtX V#ooiberïpR(lepunt too?bt9eneïbop 12 gtaaben en 40 mi, deszdfc tinten iooiberb?èebte7 en legt ontrent jeben of acljt mpïen ban be baffe Si 5*55 Roman, %m be 3upb3pbe ban 't «DofNnb $ emgoebe Saben/ genaamb Santé Barbara; maar beboomaamfïeijabemé ontrent m milen ban 't gunbooflecenb na be^upb3pde/ aïtoaardeManderg een goede flaö / en een 5cer fïerRe fcf)aii£ tjeböen. m feftepen die baar toiïlm inïoopeii / moeten 3W1 boojaï bicljt aan ben mond ban be habcn m Mai en een Rabeï gereeb tjebben/ om een enb baatban 6p be fctog ia ïanb te brengen; toant aan ben ingang ban be haben Ran men niet anten/ en be fïtoom loopt aïtoo£ »ntoaatd£. ff| men 'er binnen ST iéneteen3eerbepïigetjabenboo?fcljepen/ 't 3? om te «alm of M 't flemen, Sta 't W end 3pn ttoee bergen/ be eene beel toet Jan be andere / en be fïeplue legt na be $oo?d3pde ; tjet oberige ban't€p* S«S^tTwfiJ *£** kooplieden ftebbm onlang flipte p antetpen opgerectjt ter pïaatfe baar booten niet ban toeplanb boo? See baak $aai 3Pn oor eenige Rïepne plantatfen ban Potatos en lams; mtmM 'ernog een groote menigte ban bee op 't . epïand : bocb'ttoojbt niet 30 beel geacïjt om 3pn getoaé / m om 3pne fïanb/bie3eerbequaara iTommet deVanjaatd^ tjanbeï te djpben. fflfrm k*t «J \Mm «ooit sonber fetjepen ban Kartagena en Portobeik) , toeïRe baa? biRtollg SaflM SS buusenb of bpftten&onbetb fatten op eenmaal/ 6ej iSSêmSS&aS» m €uropeefclje toaarm Roften. Aaar met W lang geleden fê bie tjanbel in be tjanben ber Cngeïfeöm te Jamaika SZ "ientoel bafoen be ^dlanbetf albaar nog groote Rooprjanbeï toapeS" ' enmet€uropeefcl)egoeben gelaben 5pn/ toaatboo? 3P boen* SKttoaen betonen. 3Be «oUaiiDer^ &eWett Ijier nog ttoee andere eplanbén / maar ban toepnig belang / in bergelpRmge ban Kurafao ; M mm*iïiïrfti# mmmfmm m^m»mit 9tnalmö Aruba |et ander legt negen of tien mplen ^ojjtoaarb^en toerbtgeöee, ten Bon A iry. ©an beese eplanben Ijaaïen be ioïlanberé in floepen leef. tont booi Kurafao, om ftunne bezetting en darten t'onberï}onöen. Ce A?uba ben ft nooit getoeefï/en Ran'er baarom nW ban mmmm rpsene toeeta«ap; maar bdjsemj 't gene mp baarban g beröaalb/ tó , f2 yec 3# William Dampfers ReystogÊ 16.81. Ört Bon- Afry , i toeïh ifc befcbtpben 3aï/ 3eet geïpft/ bocft nfetto omar iao , ïeggenbe niet boben een mnï ban groot Kurafao. Togtvan r ^e ^ot!ing ^ ®M^p$& obet ïang een oog gebab on Kura- é'Etrée & e" ooft eenfee- maaïen onbetfïaan om bet in te neemen / bocb 'ttó hem op Kura- ffN mtffa&t. pp K betïjaaïb / bat b?ie of bietenttoiritig jaami S! f&. ïebar Deaobrattuc fttf aan bef ranfeben bab berfcoft/ maatftWtebL ren fUnf/ eer be bïoot Quant om bet op tt-epfe&en; 3t«batbieaan,1ag boo* 3pnen boob mifïe. ^aarnaa in 't jaat 1678 toierbt be <6raaf b'E- tree bie 't iaat -te booten het epïanb Tabago ben ^anderen ontnomen öab/ met een efnnabet hïoehe en toeluemanbe feïjepen/ m met nombeti en KarnafTen booten toaaren/ berbraarb£ gesonben/ om het fïormen- öecbanb in te neemem 3£ee5e bïoot quam eerff te -Martiniko, toofcenbï tettopï 3P baar ïag te toacgten/ hebei na Pctitè Guave aanaïïebeütanerl ge3onben/ om betoaarb$ te nomen / en Hen «Braabe in 3pnen aanflan bp te fiaan r bocb baat toaaren maat ttoee |fi$tfp me Baarnatte gingenl tueïhe ten beeïe met franfeben en ten beeïe met gngeJfc&en öemano toaa' ren : 3Bee3e gingen ban met ben<0raabe na Kurafao t'3enï/ boch onber- toege berongeïunte be ganfebe bïoot op een rif of uann ban huppen/ m» 5icb ban 't epïanb Aves uptfrteht; 30 bat niet meer ban ttaee fchenen/ fta tzXktUe m ba" °e *&$& W/' ** mmm> ^aröoo^beaan* Wp ban/ aÉ ge3egb f|/ geen hoop met btn (0obemeue ban Kurafao toegen£ 0115e fnpftet gemaaftt beubenbe/ gingen ban baamaBon-Airy, een anber Dfoïïandfcb epïanb/ aïteaat top een Mïanbfeb baartungbon* ben/bat ban Europe onam/en met ^eefcb bïeefcb geïaben toag/'tbjeïh .„,,, top tegené een gebeeïte ban on3e 3upfcet tupïben. Bon S « ?orTf irsy^ lzt ®°M&fc öan ög «oïïanbfc&e epïanben/en 't stoot* Son-Airy * ban toW hortod niet bet aanmerneïpntfe. 't »bben ban bit en, ianb taojbt gefïeïb op [ 2 gj r 1 6 min. 't legt onttent negen of tien mpïett ban Kurafao, en Jaöjbt getehenb 3eftien of 3ebentien mpïen inbenomtteh M T1; Fle 5?e t *$*' öe ^upötoe^ec 3Pbe/ bicïjt bp 't mibben ban 't €planb / aïtoaat 't $be met een b?p biepe baai inïoopt. e indiaanen 3pnan* Kftïteöen/ en planten Mais en<0uinee$noom/aï£mebe lamsenPotatos: bocft ïjun boojnaamfïe fcoern igbeeïjoeben ; toant bit Cpïanbig oberbïoe* öfgbangeptenboorsien/ ban toeïne jaarïpa^ een gjoote menigte inge* jonten na Kurafao ge3onben toojbt. 3E>aar jnn ooi? eenige paerben / fileren I en noemen / maar nooit ïjeö ik 'er fctjaapen ge3ien / ïjoeltieï in )het ganfcfte epïanb ober getoeefl ben. 3£e 0u'pb3pbe i$ bïanenïaagïanb; en öaatspnoecfcöepbenedep foojten ban boomen/ boel) gfene bie ïjeeï groot 3un : 25n be ïjupsen $ een nïepnefpnngfyon/ ItiaarbanbeflntooonberJ 3ich bebienen/ ïjVtoeï ï)ettoater-3UJartacï)ttg & %an ïjet »flepnbe ban 't epïanb if een goebe fontepii ban betfcö toater/ aïtoaar bjieofbier qinbiaanfcfre Sjup^gesinnen tooonen : maar op geen anbere pïaat£ 3iet men boater of ïnm3en. %m be ^upb3pbe/ bicïjt bp 't (©ofïepnbe/ i£ een goebe 30utpan/ aïtöaar be ^oïïanfcïje baa?tupgen om sout nomen. ©atvBon-Airy gingen top na 't epïanb Aves ;of Ge vogel te, 30 ge^eeten't Eyianï naar ©Ogeïen / genaamd Oorlogsmannen , en Bpobies of Scholferrs , fcjeï? Aves , en nemen baar/ Hi3onbetf>epb öe laatfïe/.to groofe menigte -binbt 2£ede Vogels Booby f£ een toaterbogeï toat nïepner ban een öoen/ban een ligt graait? daarop, toe noïeur; en bie ban bit epïanb ïjeb in bemernt bat toitter 3pn/ ban anbere : 3£ee3e bogeï ïjeeft een fïerfte ben/ langer en grooter ban bie ban een nraai/ en breeber aan 't epnbe; 3?ne boeten 3pn plat/ aï£ bie ban een eenbbogel : ?b9W een 3eer onno3eï bier/ en 3aï naautolpftj een ftap upt be boegsaan : <©p fommige pïaatfen maanen 3P öunne nefïen op be gronb; maar öier nefleïen 3e in be öoomen/ 't toeïn ianergen^an* bete gesien öeb / öoetaeï in'er op beeïe pïaatfen ïjeb ge3ien : ïjun bïeefcïj të brupn / en fmaant bifc&acïrtig; ecïjter tooïben 3P biabjiï£ ban be mf per£ gegeeten : ïjun geüaï i$ 3«*r berminberb boo? be ^raufcïjebïoot/ bit nier berongelunte/ geïpït in ber&aaïen 3aL 3E>e * Oor logs man ( gelnn be «Êngeïfcïjen bie noemen ) $ ontrent 3a moot aï£ een nupnenbief/ en be3eïbe ban fatfoen 00a niet ongeïpa/ boel* 3toa2t ban M) en roob ban ïjaï^/ljp ïeeftbanbifcbA en nomt nogtan^ nooft in 't bkter,maar 3toeeft om goog aï$ een nupnenbief/ en toanneer hu 3pnen roof 3iet/ bïiegt öp fcbieïpn nebertoaarb^ met 3pn'nop na om* laag / en neemt bit fneïïpn met 3Pn' beh upt be 3ee op ; toaarnaa öp toeec met een baart na om öoog bïiegt /3onber ïjet bjatereen^geraantteïjebben. 3£it epïanb Aves ïegt acïjt of negen mplen beooflen ïjec epïanb Bon- Airy , ontrent beertien of bnftien mpïen ban be batfe nufi/enopbeljoogte ban iigr. 4? min.ten^objben.^etté maaröeeïnïepn;3pnbe niet öoben bier oBngeïfcöe mpïen ïang/ en geen &aïbe Cngeïfcïje mpï b:eeb : aan be 5^oo?b3pbei|ïaaglanb/ 't toeïn boo^gaan^ boot be bïoebt onberïoopt; maar aan be ^unb3pbe $ een nïippige bann ban aoraaï/boo? be 3ee op* getooipen : ï|et 3©eflepnb i^ ontrent een Cngeïfclje mpï be?re beïblanö sonbei boomen : baar 3Pn ttoee of taie putten/ boo? be üaperlgegraa^ e 3, w»f *• Man efWar,'t welk eygentlyk betekent, een QwUgfcbip, bESBE ÉêêêêBêM 1681 Schip- breuk van den Graave d'Etrée. 38 William Dampiers Reystogt Pen/ betoeïue bifttoilg op bit epïanb nomen/ om bat'er ontrent ïjet mfb* ben/ aanbe 3ta*b3Pbe/ een goebe ftaPen $/ atoaar 3P Pequaamïpfc nonnen Rielfjaaïen. I^et rif of be nïippige bann / op toeïRe be franfcïje uïoot (geïpft in reebg gejegb ïjeb) Perongeïuftte/ fïreRt 5idj Pan 't #ofï* ennbe $ooJbtoaarb£ ontrent bjie «Êngeïfcïje mpïen/ en bjaait ban 3©efc inaarb^/ maa&enbe aÏ50 een ftÉPe maan. 3B>it rif fyeent be nracïjt ber 3ce/ 30 bat 'er aan be a^efopoe een goebe annerpïaafj i§ met een 3anb* gronb. binnen bit rif 3?n bilt 3anbpïaaten of epïanbtje^/ ontrent bn'e Cngelfcïje mpïen Pan 't gioot epïanb. 3Bat be et i£ een 3eer enge infam. m* piteun Pain nreegï) onbertufTcöm eenige ban 3pne fluftften aan ïanb/ en beeb aïïe£ toat ïjn non om toeberfïanb te bieben / aïöoetotïöp reeprffïaat~ maaftte te 3uïïen genomen toojben. |Baar tertopï 3pn boïït bu£ bee3fg toa£/ toierbt ïjp een ioïïanbfcïje floep getoaar/ bie aanquam 3epïen/en tegené ben abonb aan 't 30efï-epnbe ban ïjet epïanb ten an&erquam.3Bfc gaf ftem eenige öoope ban ontftominge; en öaarop 3onbt ïjp f «acj)t£ ttoee nanoeé na be floep /betoeïne be3eïbe namen/ en Stt eengoebeïaabmg in bonben; "toe^öaïben öp'er mee toeg sepïbe/ en aÏ30 een goebe rupïing i^tb I gebenbe 3pn ïeebig baartupg aan 't ||oïïanb£ #o?logfcöip ten beften. ontrent biet muien oeoofïen bit epïanb Aves \§ een anber epïanbtje 't bJeÏH be &apeté 't kleyn eyland Aves noemen /en ban Mangrove-öoo* men obergroeib tf : in öeb ïjet ge3ien/ maar ben'er nooit op getoeefï. (®p geen ban beese epïanben 3pn eenige intooonber^/ uptge3epb Boobies en eenige anbere bogeïen. v, vv ^ L „ L fCertoPï top aan 't epïanb Aves toaaren nieï&aaïben top flapitepn Wrights*öa*B/ en maakten be &upner-p?pg fcïjoon; ook tegen top ttoee : üufiftrn upt be tojannen/ en bïeeben baat tot m 't boorfï ban Fe < bruary be£ jaa$ 1682. ÏMerbanbaan gingen top na be epïanbtjeg Rok* om be fupHer-p?pg l6-g2, tenfeujaalen; betopïaan 't epïanb Aves 3uïn een bequaame plaatsbaar* toe niet toaö. Epnbe ban aan een ban bee5e epïanbtje^ genomen/ toagEyhn des het eerfïe.toern bat top beeben/ on£ gefcïjut aan ïanb te ïjaaïen ; tn^ou. baarop toierpen top een öojfitoeering aan be fjoen op/ en pïanteben baat aïïe on5e fïun&en/ om te beïetten bat eenig bpanb tot ong quame/ ter* topï top baar lagen te nieïïjaaïen. ©etboïgeng floegen top een önt op/ en bebenten be3elbe met 3epïen/ om 'er on3e goeberen en ïeeftogt m te ojengen. Certopï top ïjierïagen quam een 3franfcï) <©ojïogfcïjip ban 3e£möettig fïuftRen tufleïjen oee3e epïanbtjeg boo?; aan 't toetë top ontrent tien tonnen fupfter bernoften. in toag ttoee of bjiemaaï aan öoojb/ en toierb'er t'elnen^ brinbeïpn booj ben Hapitepn en 3pn EtiPf tenant/ tot een tëibber ban Malta toa£ / ontbangen/en 3P bepbebeïoof* ben mp groote bebo?bering in Vrankryk, inbien in met ïjen toon gaan; maar in bïeef aïtoog ban boomeemen om bp bie ban mpne ïanbaarb te bïpben. ^•e epïanbtje^ Roka 3pn fcïepn en onbetooonb / ïeggenbe op n gr. 40 min. bpftien of 3efhen mpïen ban 't bafie ïanb / ontrent ttointigï) mpïen $ooibtoefi ten mtftm öan Tortuga , en 3eben of 1 ' "'■ 4° -r«S8i. Wiliiam Dampiers Reystogt acïjt meten Betellen Orchïïia, een enlanö ^iéè *»>>*,m>...™ ,. toan be tufte nuftfegt/ en 't telft 4 g ?,"„ M/todf SSMï^8™* toeeft ta, J©e R&i, (feeHHen jiclj ontwm upf SmmSmSSJR Stoa? ebogel/ ontrent 30 groot al be meetïe in énaeïanb/ m ,SI goeb ban fmaan. ^p nefMen in be Rïtppen ; en mm Si noo 85 ££ torn jee. ^n öeb5e ook toet o^anöerepïaatfenSi/ SK n ge ban Dunne nefïen/ ban op bit eplanb/ a toaar ber een nmTLl* bloeb bar rtf. <©e Tropik tf een UoSeï 50 mmSfSn Samaar ÏÏX en bouween patrp£; boott£ geïjeeï »J:i«to«wS®'2^SS? fltaautoe beeren in poer bïeugel : De ben tó mmmum^liïu®' aan bejïuept g?oeiteenbeber/ ontrent m^mtmaufh^tf^ ffaatt mm mm : men 3iet bee3e bogeM nooit befr "lm ? De fel» of ten anberen TroP,cus of ^onneteurihg/en omTjeWnwmSSJ tem ooft öeb ir 3e nooit ergené gesien Dan op 4e/ e on h S X! iJK *? be?ie/ a?n öe ^u?°3Pöe ban Dien SSIfa berfeïj toater upt be rotfen / maar 30 ïang3aam / toWbffiS uuren maar beertigtfcoee fïoop£ maaten uptbïoeitrefi 't fmS S Üff P/^tigofari^ YeetfHeer oniieftpn fc&pnt om te bjinfcen ; en ebenfcoeï naa iïto2&2X Sf ö« * hebben / « ft» atf of a«S|S %t mibbeïfïe ban bit eplanb <$ laag en tfaft ïanb/ met ïmm m*,* & taffen op %mt 3?n bp menigte pWe 'bogKe ïffi ?£ meerel/ alöoemel 3P eneren leggen &fc grooter > 3pn m öie ban S 5? ter; toaarom 3P ban beftaper£ e perbogetó geneeten tooSm »/Sï" epnbe ban bit epïanb 0 met sW^WgrlvSCe^Sfc ' ^ 1 en toitte : 3£e 3toarte Mangroove-boom M be ótSiJïïw / Ioobe / tin aï£ een epne/ en ontren! tafntfe rïïXen iSHfffitóSJB»!! 3eer öa:b en beouaam om *& to&mflrte^oiÖ2SZi25^ 9 Hat men 't 3elben tot geboutoen pjMpS V rob? mSS? meenïpR?anoe3ee8ant/ of aan ribieren of «tóSStffi&ï£S1ll^ ban y niet 30 bin al£ bie ban ben 3toarten MS^'tSA^ men 'er uptbeloojte^beeïeuptfpruptfetó/ ontrent « itffSi too^fto: been/ öoetoerfommige toat StSbSÖ mu of tien boeten boben be gronbsicö tot een iffi M,SZ,£%Ël groeien Mangro- ve-boom rondom den Aardkloot. 4* 1684. groeijen i$ &et onmogelpa boor te tep3en/ tec oo^aafte ban bee^e flaa* fcen/ öie 50 Uermengd onder maluanöeten groeijen / bat ik/ toanneer i« genoob3aaat ben getoeeft baat boo: te gaan/toeï eenï)albe<èngelfcl)empï Ijeb booitgetreeden/ 3ondct een boet op be grond te 3etten / flappende, ban tien tenen toouel op ben anberen. ïfettjant ban beesen boom i$$ttt &ajb/ en tot beelerïep gcbmpn goed; Ijet binnenfle ban befcïjo?fei£roob/ en toojbt boo? geïjeel Wdtindie seet beel tot &et berepben ban lebee ge- bmpRt, 3£e toitte Mangrove gjoeit nooit 30 groot al^bettoee andere fooj* ten/ en toojbt ooit toepnig geömpRt. ©an be jonge boomen maaaen be ütapet£ boojgaan^ be tjanbbatfel£ Runner riemen; toant Ijet Ijout i£ge* meenlna rectjtbraadig/ boel) niet ïjeeï flerft/'t toeïh 3?n flimfle gebreni£. 3£e 3bjajte en tuitte .Mangroves groeijen geenfin£ 30 met fpmuten uutbe tooneï / gelpn be toode/ maat maften met een Aam uut be gtonb /gelpn andere boomen. i^et lanb ban bit <®otf epnde $ ïfgt :,anb / 't toeïn fomtpd£ met een fpringbloeddoo? be 3ee oberflroomd too*dt. 3£e reebe boo* feïjepen $aan be ^nub3pbe tegen ober 't midden ban ljet eiland. 3Be andere t Eyiand der t'3epl in April , en onamen bp Zout Tortuga , 30 geljeeten om rjet te Zout onderfcöepden ban de pïaaten ban droogTortugabpbeütaapFiorida; en Tortuga ban 'teplanb Tortuga bp Hifpaniola,'ttoeÏRbOO?bee3en't Franfch Tortuga genoemd toierbt:bocrj betopï in in een langen tpbbien naam niet geftoozd ^eb/acötift bat ï)p berïooren i$ in bieban Fetue Guave, 3ptide beboo^naam* $ fle ft / 4* William Dampiers Reystogt 1681. fie firpggoesêtttajj toeïfee be franfcïjen in bie getoefïen ïjebuen. «Dft tp* ïano baa-z b>P aanquamen is rebeïpn groot/ onbetooonb/ en geeft ober* bïoeb Dan 301U : öet ïegt op 1 1 gr : $oo?bet breebte / ïBcfl ten 0&o&m ban Mar^arita, een fïetn en rt epïanb/ ban öe ^panjaatbeubetooonb/ ban 't toeïn ïjet ontrent beertien mpïen/ en 3ebentiai of acïjtfeu mpïen ban Slaap Bianko aan be bafie nuft aflegt. %l$ men met een feïjiptuf» fcfjen bee3e epïanbert een toepnig 3upbbjaatbg ïjeen baart/ nan men/ aï£ ïjet nïaaz toeeber té/ |éï bafie ïanb/Margarue,enTortugate geïpn 5ien. ÏM <®ofï epnbe ban Tortuga té bol ban ruutoe/ bïoote/ en gebzonene nlippen / bie 31CÏ) een nïepn enb fcoeg£ in 3ee uptftrenncn. lan öe Zupb* oofonbe té een taameïpne goebe reebe booz fcgepen/baar in bzeeöe^tpbeu beele Ifeoopbaarberé nomen/ om 5ont te ïaaben in bemaanben May, ju- 7outpan. nius, Juiius, en Auguflus : toant aan ïjet <®ofïepnöe/ ontrent ttoeeïjon* berb fcfjreeben ban be 3ee/ té een gzoote ^outpan. ^et 30W begint 3itfj tot nozjen te 3etten in April ,tintgenomen in een bzoog fatsoen ;tuant men fjeeft bebonben bat regen ïjet 30ut boet nojïen. Sin fjeb meee al£ tbJintig jepïen op eene repg optieese reebe ge3ien/ bie gekomen toaaren om 3out te ïaaben; en beese feïjepen nomenbeban be Karibifche- Ey landen , 3pn * zekere aïtoog toeï boo$en met * Rum, fupner/ en ïimoenfap/om een mengel* hrh* bzann ban te maanen / tot berfïerninge ban öun boïfc aï£ 3P aan 't toetn ]rmk 5{,n f m >t 30Ut oplaaien en aan boozb brengen : oon be^ozgen 3P3iclj té meer baarban/ op ïjoope ban ütaperé aan te treffen bie in be boozge* meïbè maanben ïjertoaarb£ nomen/ boozbacïjteïpn om fte^tpb/ geïpn m 't noemen/ te ïjouben; betopï 3P 3itf> be^enerb acïjten/ bzann genoeg te suïïen binben/ om bzoïpn te toeesen : en 3P 3pn 3eer milbjegengbege* ne tik ften toeï otttftaaïen. » ï)et JEefïepnbe ban ïjet €pïanb / aan be gupbspbe/ f| een nïepne ïjaben/ en eenig berfcï) toater: bat enb ban £et epïanb té bol ban &eef*erac|)tfge boomen/ maar bet <©of!epnbe ig nïip* fiig/ en 3onber geboomte/ özengenbe aïïeenïpn fïeeïjt gra$ boozt. ^aar 3bn eenige gapten bocï) niet beeï ; en in be 3anbige baaijen nomen öè Seefcï)iïbpabben/ (fcöaarban bit oBpïanb ben naam ban Tortuga genree* gen geeft ) §vxw eperen leggen. UBen nan'er nergen£ anneren/ ban op be reebe baar be jontpannen 3pn/ of in be ijaben. Wtfi bit epïanb meenben bop on5e fupner berftoft te ïjebben aanbe<£n* öeïfcöe fcgepen/ bie baar om 3out nomen; boeïj 3Uïn^ on^nrifTenbe/na* men bïp boo? na Trinidado te sepïen/ 3pnbe een epïanb niet bejtebanbe bafie nnfl/ boor be ^panjaarben bebJOonb/taameïpnfiernenrpRnnaar bermib^ be fïroom en be oofteïpac toinbetronö berïjinberben/ pafféerben r ma top tuffeïjen Margarita en 't bafle ïanb/en gingen na Bianko, een rebeïpn Sw öröot epïanb/ ontrent btttig mpïen ban be bafir^öfl/ïiggenbe op 1 1 gr. fomin. l^oorberbreebte. Het tg een bïan / effen /Ïaag7 en önbetooonb euïanb/ spnbeecïjter broog en ge3onb/ meefl belbacörig/ en met lans mëfê begroeib; ebenbJél 5pn'er eenige pïeïtnen baar boomen ban Lignum Vii« op groeijen/ met eenige nreupeïbQflcöen ban anber geboomte baat Het dier tottfcom. Ipèen binbt'er seet beel Guan6s , ujeïfte bieren ben tja^geb^ ge- Guano. ï$l i Blariko rondom den Aardkloot. 43 m wn / bocï) bed gjoofer : fret ïigfjaam baarban tó 30 offt aï£ ïjet bun* i$U. ffrlïïsrsm iBans; Deen/ cu ban rjet actjtetbeeï loopt be ftaart ïjeel fjpiff san Ijet eprï&e roe. %\$ men öe fïaatt aanbat^ inbien niet Ö«f $ CÖ* a*11 *é ïpf / 50 bteè&t öèscïuf in een Dan be Uutn af/ öi bc Guano ïcopt w?g* gp lengen «cwa/ gclnn be meefte t)aïfflac$tige bieren boen/ en oe3elbe 3ph 3eet goeb ou\te aten. i^un uïeefcrj i$ «f be &apet£ in gtoote ac^ rtnge/ en boorgaW maaften 3P3e toe boo* tjunne 3iefttn/ ombar 3e een krachtig nat gerijen : B» 5^n ban berfcïjepöenc n!euten / tetoeeten bp* Han£3toatt/ boiiüet bruim/ ligt brupn/ bonnet groen/ ligt groen/ geeï en gefpinlielb : y/ omtjauöen sicïj alle 30 loei in 't bjater alé op 't lanb / en fommige 3uugeftabig in 't toatec en tüffcöen be Klippen/ en bee3e 3pn gemeenïun 3bJatt : anöere/ bie 3icïj op moerafftge en natte gronben ont= fcouben /-erf'flooigaang in be Rteupeïboflcljen en op 't geboomte berfc|)itp= ïen/ 3pn groen : maar bie op een bjooge gronb/ gelnn ïjier te Bianko, gebonben boojben/ 3pn gemeenïpn geel; boel) öee3e gaan eeljter oor in 't bjater/ en 3Pn fomtnö£ op be öoomen. 3£e reebe i£ aan Ijet mooib^ toeft enb/ tegen ober een Mepne 3anöuaai : men aan 'er nergetrê anderg ten anuer leggen; toant Ijet lanb loopt flenï af/ en 't mater \$ biep. U3an de to'efópbe il een nïepne fpringbron/ en ronöom 't enlanb 3pn 5anb* baatjen/aïtoaat be Eeefcljübpabben in menigte aanaomen/en 'é nacjp 3icï) aan fïranb begrepen : begene die aan bit eplanb Romentooiöengroe* ne fchilbpabben genoemd/ en 3?n be bede Pan bit foo?t/ 30 ban groots te afê aangename fmaan/ in getjeeï Weftindie. %k 30U tytt mei eenöp- 3onbere befcïjrpbing geeben ban Deese en anbere fooien ban J>cï$öpabs öeninbee3e pen; maar ombatiRöietnaageïegmïjepb3alljeuben/ baan* neer in bjeber in be Zuydzee ftome/ om ban eenige anbere fooien ban ftljilbpabben/ bie becï ban bee3e betfcljeeïen / tefpteenen/ 30 3al ift baar een algemeen berljaal boen ban alle be berfeïjenbene (oosten te gclpn/op* bat men het onberfeïjepb baarban te beter 3al nonnen bemerken. ^>om* mige ban ome ïjedenöaagfclje 25efc&rpbf ngen fpteeaen ban gepten op bit eplanb : 3©at'et boosdecsen getoeefï 3p i£ mp onbekend; maar fft toeet 3eHerlnft dat'et nu geene 5»n; toant ift en beeïe anbere ban on£ bolftljeu* oen 't' ganfeïje eplanb ober getoeefï. 't fjp toaat / bee3e getoefïen m groo* Verandc- te beranbetingen ondettoospen getoeefï/ 30 boel ten aan5ien ban be plaat* ringen in fen 3elbe/ até ban be eugenaar£/ en be bjaaren toeïne 3P uptleberben ; in= Weüin- 3onöeröepb Nombrede Dios , eene flab eertpb^ bermaarb/ enintbmmige die. ban be ïaafi uptgegeebene befeljrpbingen nog beroemb ban naame/ Ijoe- bjel liet tegenbjootöig niet anber^ tè ban een bloote naam : bjantin Ijeb aan lanb gelegen ter plaatfe baar bie^tabloeïeer|lanbt;bocï)tegenlooo^ big i$ aïïe£ 30 met geboomte obergroeib/ bat'er geen tenen oberig i^ bat baar* eene fïab gefïaan ïjeeft. ; f 3©u uïeeben aan 't enlanb Blanko met bobentienbagen/eu gingen toen toebet na Zout Tortuga, altoaar Siapitepn Janky banon^fctjepbbe.^11 naa biet baagen/ gebuurenbe toelne tpb on£ bola geflabig jonnen toa^/ en tttaïtftceïbe/ 3eplben Vüp met Ijet baartupgbanHapitepnWnghtnabe f i Rtlfï 44 William Dampiers Reystogt Küfl van Karakos ttalte deezer kuft. 1681. ftutf toan Karakos aan 't bafïe ïanb. 3£ee3e ïtufl té upt berfcftep&ene ut* 3ioten 3eec aanmerHeïpfc ; spube een fïreen ban ïjoog gebergte met fcïepne baïïepen bermengb/ ter lengte ban ontrent ttolntig mpfen/ Doch in M* pet boege/ bat be rieïjgeïp ban ï)et gebergte en be baïïepen/ 3ich ober* ljanb£ na be fïtanb/enban 't ^upöen na 't3$oojbenuptflreftften:bebal* Zonder- ïepen 3pn fommige bter of bpf/ en anbere niet boben een of ttoee ffabien hnge ge- bjpö / en be ïengte ber3eïber niet boben bier of bpf Cngelfcöe mplen ban be $ee af/aïtoaar een lange regel ban bergen /bie bpKan£ ebentopbig met be 3eeRufl loopt /Jet ^upb enb ban bie naliepen flupt/ toellie aan 't 530otb enb boo| be 5ee open leggen/ en 30 beeï nïepne 3anbbaaijen maa* ften/ bie be eenigfïe plaatfen 3pn om te ïanben lange me ganfche nufï. Bo toel bee3e groote ricïjgeï/ a$ beese toe ribben/ 3pn 3eer hoog lanb/ 3uïfe£ bat be baïïepen b?ie of bier mplen ban 't lanb 3fcï) naautoeïphs boo? 't oog bertoonen / en aïïe$ niet ban een eenige groote berg geïpat. " ©an be Cpïanben Rokas , bie ontrent bpftien/ en 't pplanb Aves , 'ttoeïfcon* ttent tbjintig mplen baarban aflegt/ $kt men bee5e nufï 3«r nïaar ban fcijcep£boo?b; boel) toanneer men op be3eïbe ten anfter legt /ban men bie Cpïanben niet 3ien; aujoetoeï 3P/ toanneer men op betoppen ban bit ge* bergte (laat/ 3frt) bertoonen al£ ïjeubeïtjetf in een meir. ïfreeie bergen 3pn onbrucïjtbaar en fc&raaï/ uptgenomen omlaag aan be3pben/betoeï= fee met be3eïfbe 3toarte bette nor ft bebent 3pn/ bie be ballepen berbult/ en 30 goebe gronb f£ aï£ ik ergené ge3ien öeb. g|n fommige bee3er bal* Iepen tè een bafte roobe Mepgronb ; boel) boo*gaan£ 3pn 3P 3eer bjueht* baar / toel betoaterb / en ban be ^panjaarb£ en öunne ^toarten betooonb/ Ep tybben Mais en Plantains, öeneffeng ^nbiaanfcï) gebogeïte en eenige berben£ tot ïjun onbetfjout: maar 't boornaamfïegetoa£bee3er baïïepen/ TCaT^o en öe cenfsflc toaar bie 3P nptïeberen/ 3pn be ftanao-neuten/ toaarban **™u- öe Cöoftoïate gemaant toojbt. <®e fóabao-boom groeit nergen£ ïangg be |^oo2b-3een/ ban in be baai ban Kampechic, op Koftarika. tujTcïjen Portobciio en Nikaragua, boo^naameÏPK aan Karoentiers ribier: en on bee3e nufï tot aan ïjet epïanb Trioidada toe : ^n be Eupb-3een aanbeet' Uier Guiaquil , een toepnig be3upben be jjBibbeïlpn/ en tri be baïïep ban Koliima aan be 3upb3p ban 't bafte lanb Mexiko ; toeïfte ttoee pïaatfen ift jfjfetnaa befcïjtpben 3aï. 25eïjaïben bee3e i£ 'er geen plaaté in De toejreïb/ baar be ïtaftao groeit/ nptge3epb Jamaika, toaarban' 'et nu maar toepnige oberig 3pn/ ban bie beele en groote breeben ofnïanta* 3ien/ toelne be «frtgeïfeïjen op ïjunne eerfïe aanKomf* aïbaar bonben/ en feberb geplant Rebben; en nograng ftomt*ernanbee3e/ fcljoon 'er beeï moeite en bïpt toe aangetoeub toojët/ selben iet£ boou/ betopï 3u boo?* X>e befte gaan^ ban 't toeebet beburben toojben. 5^e neuten ban bee3e niifl ban Kakao. Karakos, fcljoon Mepner ban bie ban Kofta rika, toelne groot en plat neuten, 3^1/ 3pn eeljter/ naat mpn geboeïen/ beter en better/ 3pnbe 30 boï ban off/ bat men geuoob3aaïn i$ toater te gebrupRen 01113e mebe teto?pben : en be ^panjaarb^/ bie ïjteu tooonen/ tn pïaat^ ban bettïbe te beoogen/ om 'et be fcpien af te fttpgen/ eer 5P3e (iampm of tobben/ om 'et rondom den Aardkloot. 4? fifoMate Pan te maaften / branbewe eemgftnö om De oïf op te tooogen; x £gt, etopï 't pen anbecö/ 30 3P 3eggeu/ aï te PIoebcpRjoube maaften /tof of 3eémaal Cpoftolaat teojhiften/ geïpR 3P boen. $Bpn tyinb Mr. Rm- grofe pcpfï be Guiaquil-neut meeft/bocp in acpt bat 3ulRSgefcpiebt/ om- bat hn Pan be anbece pjepnfg Rennifle geïjab Öeeft; taant betopl in pein 3eec toeï geftenb peö / 30 toeet iR oor 3pne cep3e en ecPaacenpepd : maar iR geloof pab pu be anbece 50 toeï geftenb/ al£ in bte meen tenen* nen/ pebbende op Pecfcpepbene tpben be3elPeïang gcücupftt/ en Pan alle bc Pecfcpepbene foojten PoPengemelb eenigfmg geleefd / bat pp be Ka- rakos neuten PoPen aïïe anbece 3011b achten. aBPentoel 3oub pet Ronnen toee5en/ bat pet untbioogen bee3ec neuten/ 'tloeïR boojbe^panjaacben pice 30 Peel gebaau ujocdt / becseïoec acptinge Pccminbect Pp bte Euro- peaanen, meïPe punne CïjoROlaat aauftonb£ geP^eePen gePcupRen : en baacom toiïlen P)n oor ble altpb ïfefft 5eïOe öecepbeu en toemaanm 5êe fta&ao boom ï)ecft een flam ontcent anbecpaïf Poet op 3Pn meefi Gedaante bin/ en3ePen of acpt Poëten lang tot aan be taRRen / bie gcoot 3pn/ en £er Ka- 3icp uutfpcepben geïnR een €pRe/ met een cebelpRbüi/ effen/ en öon*™°v ftecgcoèn Pïab/ Panfatfoen aï£ bat Pan een pcupmboom/ maac gcootec. D00m > 3£e neuten 3nn beflooten in boppen/ 30 gcoot aï£ ttoee Pupflen op mal* nanbecen : ^anïjet PcecbepnbePanbe3eïPei£eenRÏepne/ taaije/en 3acp* te fteeï/ toaacbp 30 Pan ben boom afgangen/ aan aïïe beeïen be^elfé Pan PoPen tot beneben / op een ongelppe affianb Petfpcepb/ en Pan be groote taRRen een toepnig optoaacb^/ in3onbecïjepb aan be leben of fcpepbingen/ baac 30 't biRfl pangen / maac nooit aan be Wepne taRje£. 3£oo>gaan£ 3on'ec tPJintfg of bectig Pan bee3e boppen aan een pjeï-bjaagenbe boom/ en tpjeemaaï '£jaac£Rcpgt meu'ec Pmgten Pan/tePjeeten in December, en in Junius , pjeïRe ïaattfe be befte 3pn. Z&t bop of fcpit $ PpRan^ een En der palfouum büV en niet fponfacptig nocp poutacpttg/ maac tufTcljen Pep* Neut. be/ Pco£/ en ecptec pacbec ban een ïimoenfc^iï/ en Pan Punten met bier* geïpn een gcepn/ bocp gcoPec en oneffenec : eecfi 3Pn be fcpiïïen bonner* gcoen/ maac be spben t^ie na be 3on pangen örupncoob ; en toanneer 3P cnp pjojben/ Pecanbect pet gcoen in een mooipelber geel/ en pet co£ in een fcpoonec aangenaam coob/ bat 3eec OeemaaReïpfc Poo? 't oog i& Bp pjojben niet te gelpa cpp/ en op eenen tpb afgepluRt; maac bjie toeehen of een maanb ïang/ toatmeec 'tin pet fai3oen \§l gaanbec^p3ienec^bec pïanta3ieu aïïe bagen om / om te 3ien taeïne geel getooïben 3pn/ en fnpben Pan eenen boom 3eïben meec ban eenteffen& 3B>ee3e ocucpten aïbu^Pec* gabecb 3unbe/ leggen 3^ op Pecfcpepbene poopen om te 3Pjeeten/ en ban öefcpil met fymme panben aan ftuR^en buutoenbe / paaien 3P'ec be neu- ten upt/ toeÏRe 't eenigfïe 1$ bat be3eïue tn 5icp Peflupten/ pebbenbegeen fleclöf Pinnen-pit ; en (uptgesepb bat bee3e neuten in reepte cegel^ leg* gen) 31311 313 geplaatfï geïpR be gcanen öan Mais , maac aan maï&anbe* ren RleeOeiibe/ en 30 bicpt t'3amengeflutob / bat 3P een£ gefcpepben 3pn* öe / 3öoaacïpR Pjebec in 3ul^ een eng beften 3oube Ronnen Pefïooten fcoo?* ben. ^oojgaané 3?n'ec ontcent ponbecb neuten in een bop ; en naar be f 3 Qïoat* 1 — ' '"■— ióSi. 46 William Dampiers Reystogt «toot&enö be^eïPet (toant 3P tietfcïjeeïen in stootte) 5?n be neuten gtooj; of nïepii : Wè & uptgenomen 3ptt tooiöense in be 3onne / op matten Die on Se gronb griegö 3pu/ geb?oogb;bJaatnaamen'er niet meet op behoeft te paften /betopl5P een bun öarb Pliegöeuuen/enPeeïoli/bieïjaarbebjaatt. Wmt toatet boet 'er geen fcpaabe aan/ mant top ïjaboenonbetopbenbo* öem ban 't fcljip 3aRRen Poï ïeggen/ Die Peitot buaaren/ 3onbeteeuig berberf aan be neuten. 3£e jonge boomen toozben aangequeeftt/ 0002 met net boben-enb neetgebuutub te towjöen in fpne 3toatte aatöé / tet plaatfe tsaar 3P bmagen 5uïïen / 't toeïft binnen biet of Ppf jaaccn gefcïjicbt / 3on* berbatnieme beïjoeft te netplanten. <0emeenïpa 3Pn'er Pan Dee3e boo* men ban bpfïjonberb tot t\Joeebup5enb in eene pïantasie : en be jonge boo* men toojbeh Pooi onVoeer befcput Dooi, Piamains,oie men'eeboojbentpb ban ttoee of büe "jaaren om 3et / en ban baamaa uptroeit. 3£e ütatoo* toornen nebben een rebeïpft goeb ïigïjaam/ en nonnen De ïjitte/ toelne in acnt be Perberftunfle 3aah boo* öen te spn/ b?p toeï uptftaan:toantï)oe* Uieï bee3e baïïepen booj be ^oojbeujinben open ïeggen/ uptgenomen öiet en baat/ aïmaat 3P een buepnig befcïjut 3pn boo? Plamain-boomen/ be= toeïfte boozbacliteïpft aan ben oebet Pan fommige baatjen ge3et toojbcu / 30 toortsen be ï^anaöé in bit ïanb/ boozjobeeï ift beb nonnen Perneemen/ nooit booz 't toeet bcr,engb/ gelpft ih toeet bat ijet bintoifë op anbete pïaatfeu gebeurt. ftatoo neuten toozben in be baai Pau Kampechie in pïaat£ ban geïb gebrupnt. t? ma ■-■( ^e booznaamfïe fïab ban bit ïanb toozbt Karakos genoemb / 3pnbe een goeb eüb ïanbtoaazb in; ïjet ï$ een groote rpue pïaat^/ aïtoaar be meefie epgcnaatéban beftaaao-pïantatfen/ biein be baïïepen aan M\ oeber fïaan/ en boot <©ptfener£ en ^matten toaargenomen tootben/ tooouachtig 5Pti. tóet i$ een groot beïbacïjtig ïanb/ aïbjaar obecbïoeb ban Pee të ; Eeftere ^panjaarb Pan mpne nenmjTe/ een 3eer Perflau* big man/ bte baar getoeefï toaö/ljceft mp Peeï)aalb batbefïab3eerPouV maté/ en 30 nu inembe bziemaaï 30 groot al$ Korunna in Gaiiide. ëe boeg baatuatoe $ seeriïepl en oneffen/ oPer bie rieïjgeï Pan bergen/ toeïft/ geïpfc in ge3egb fjfb / be Païïepen en bergachtige fireeften op be Guiarc. nuf* fïuPten. <©p be Ruft 3elbe i$ Guiare be Pootnaamfïe pïaat£/ 3pn* oe em frane tfab bieljt bp be 3ee; en aïïjoetoeï beseïbe maar een fïecljte naben neeft/ebentneï Romen 'et Peeïe ^paanfclje fcïjepen aan : maar De éoïlanbetó en €ngeïfcï)en auheten in be 3anbbaatjen / Die ïjier en baar bboj berfcïiepbene baïïepen 3pn/ en in pjelRe een goebe anaergronb i^. mt fïab i ƒ open / maar tjceft een tferfce fcïjan^; ecïjterbjierben bie be^ be eenige jaaren geïeben boo? fcapitcpn Wright en 3pne ^aper^ ingeno* men. ^ee^e pïaaat^ ïegt Pier of bpf mpïen beseften üaap Bianko, pjel- ne ^aau be oofïeïpfte hoeft ban bee3e Ruft ban Karakos tó. ontrent tbJintig mpïen berber <©oflbJaarb^ i$ een groot ïaft of 3eepoel ge, naambLaaunadeVene2uoia,b3aarontrentPerfcöepbenefieebtjc^3pn:maac be monb Pan bit ïaft i^ 30 onbiep/ bat'er geen fcïjip ton intomen. Komana, #ÉJit bn bee3e monb i^ een pïaat^ genaamb Komana, aïbjaar te&a* nerp De Stad Karak- kos. rondom den Aardkloot. 47 peté ttn$ afaefïagen toirtöeii / 3onbet bat 3P ooit toebee een aanflag lóg,( Daarop buefben onberneemen/ 3Pnb« bitbe eenigfte pïaatg in be 4|oojD* jee/ Die in beeïe jaaren ooit te bergeefê beflotmb i$ / en be j§>pan* iaarbé ïjebben 't ïjen bifcmaaïg fmaabeïp» en npttattenbet topse ^ertoee* Verina. ten. 0itt bejte banbaat $ Verina , een bo?p en ^paanfcïje plantage/ bermaarb oni be&elfê Caöaft/ bie be befle in be toejeeiö geacrjt tooibt. flBaat om toebet te «eeten tot Karakos, bee3e ganfcïje fuift t$ onbet* ftebig aan b:ooge/ en gemeenïpa ^oo^boofle toinben/ 't toeïn on| 3oore m gebotfïene lippen bm fjebben; geïpft ton 't attoo$ bebonben Jjebbettf en bat op berfcljepbene tpben en fai3oenen beg jaar£; toant in ben bift* toilé op bie feufi getoeef* : anberjln£ i$ be ïucïjt baar ïjeeï gesonö/uefïpBr en aangenaam. 3£e &panjaaro£ ïjebben uptupnen en befpiepïaatfen op be bergen/ en botftoeeringen in be baïïepen; en önnne meefie Etoarten 31111/ tot befeljetmtnge ber baaijen/ met getoeer booten, m |W bétó bipben ïjiet een boo?beeïigen ftanbel : boel) bpna boo? öen alleen: m lub getoeeten bat'et bjie of biet gtoote fcljepen/ pber tem bettig of beet* tig fïuR&en/ te geïph op be nuft toaaten: 3P brengen baat aïïerïep Euro- peefche toaaren/ iwonbetljepb linnen/ toaarboo? 3P rpaeïpHe betaaling/ bQoinaamelPfc in 3ilbet en ïtaftao toebetom benomen. Sin öeb mp bik* toitö bettoonberb/ en 't ïjeeft mp gefpeeten/ bat geene ban on3e ïanbs* ïieben ben toeg beetoaatbS tecïjtnpt ban €ngeïanb neemen : toant ome Jamaikaanen 't i^toaat/ fjanbelen baar/ en 3P bebinben 'et sicij toelbp/ maat 3P brengen 'et <£ngeïfcïje toaaten upt be ttoeebe of betbe IjanD. Certopï top op bee3e ïmfï tagen/ gingen top in fommlgebanbe baaien/ aan lanb/ en namen 3eben of acïjt ton &anao/en baatnaa nog bjiebat* ften / be eene geïaben met IjttPben / en anbete met Europeefche toaaten/en öe berbe met aarbentoern en branbetopn. |Bet beese b?ie batnen gingen tog toebet na be eplanben Rokas , aïtoaat top on3e toaaten beelben : enboo#£ banmaiaanberenfe^enbben/öebbenbennoaattnpgengenoegömon^teboe» ten baar top 'tgeboeglpfcfl oojbeeïben. (Ctointig ban ban ong ( toant top* toaaten ontrent 3efïlg ftern) namen een ban be baattupgen en *$ beef ban be gocbeeen/ en gingen reeïjt na Virginie.^n omentoegbertoaatb^ Zuyg- bingen top berfc^pbene Zuygviflchen : toant al^ men bie ontrent net vifck febip 3iet/ toerpt men een ïpn met een boen npt / toeïne 3P met afietïep aag/ 't 3p bifcö of bfeeftfj/ greetig in3toeïgen. ^eZuygvifch i$ ontrent al£ een gtoote topting/ en aan be tfaart bpnang ban 't 3elfbe fatfoen/ maat be nop té toat platter :®anbe nop tot op 't mibbenbanbetuggtoeit* 'et een fooïtban bïeefcD ban een rjarbe Rraaftbeenigefioffe / geïpn bat gebeeï* te bam be'Limpit, f eenfctjeïpbifcötoren^topsefpit^ toeïoopenbe)'ttoeltt aan be Mippen bafi 3it/of gelnn beRopofmonbbaneenöoomtlan/maac harbet ; bit upttoa^ té ban etn platte en töribe geftaïte/ ontrent 3eben of aebt bunm lang/ bpf of 5éë breebt/ en ontrent een Ijaïfbupm ïjoog: ïjet të bol ban Rïepne tibbetje^/ toaatmebe öet 3icï) bafttjeeljt aan alïe^ bat fjet in 3ee ontmoet/ eben aï£ een flan aan be mnut. 3©anneet eenige ban beselbe onttent een fcljip ftomen/berïaaten 3P 't 3eïben; toant 3P ee* tm 43 William Dampiers Reystogt i<$S2» 5* öe titspïigfjepb öie öageïpag oPeröoojö gepjojpen toojbt/ fa $ttf$ fee afgang, Wanneer ïjet fcpoon pjeer / en maat toepnig pjinö $/ fpeeïen 3? ronöom 't fcpip; maar Pp fïormig toeer/ of al£ pet fcptp fnel swlt/ pecpten 3P 3tct) gemeenlpR aanöeftiel; PanPjaaröebeaieeglngPan'tfcljip/ al i$ Die nog 30 fnel/ noc£ oor öe aUeronfmpmigfle 3ee/ pen niet nan af* MRfcen : 3P tjecljten üfy ooh aan anöere groote Piflcpen ; toant 3elPe 3uï* ïen 3P nooit tnel stoemmen/ inöien 3p ie$ nonnen PinöcuompenPoo'ute Poeren, la ïjeö3e Paftgeljecïjt gePonöen aan een Shark , naaöat pu óp 't beröel! geljaalö Uia£/ f'cpaon een Shark 3nlfc een fïer&e entooeffePifchtë/ öatöp/ gePangen 3pnöe/ 3*3 toeï een fraïf uut lang om en om toerpt; $m$ öat inöien öe ^upgpifcïj niet ongemeen Pafi öaaraan ml ÜP 'er nooö3aanelpH öoo? 't groot getoeïö mofi afgetoojpen tooien, jfèen binö5e oor öiHUrffê Pafïgepecpt aan öe ^eefcpilöpaööen / aan ouöe 000* men/ planton/ of ïn$ öiergeïpï$ öat in 3ee ö:pft. Wc ïmoPPefê of oneffenpeöen aan öen Poöem Pan een fcpfp 3un een groote Perpinöering om fnel te 3eplcn; en al£ 'er tien of tpjaalf Pan öee3e Piflcpen aange* Öecöt3itten/ moeten 3P öen Poojtgang nooö3aaReïpR al3oPeeIPertraa* gen al£ of öe Poöem Pupïpja£ : 30 öatifcfcpier geïooPen3ou öatöer* 3e Pitcp öe Remora \$j pan Pjelne öe HUlouoen 3u*He toonöerlpne Per* tellingen geöaan peüben : 30 niet/ iR toeet Pan geen anöere Pifch/ öie t $ / en iR laat öen Eee3ec oo?öeelen. ^r peo up menigte Pan öee3e WupgPifTcpen in öe 2$aai Pan Kampechie ge3ien / en öe ganfc&e3eeöoin tufTctjen öie Ruft/ en öe Rufï Pan Karakos, en in3onöerï)epö ontrent öe fcplanöen RoKas ; Bianko, Tortuga, en anöere pjelfce iR pier Pooren öe* fcpreePen ïjeïr. ^p öcPöen geene fcïjuuöen/ en 3Pn aeer goeö/ om te teten. ®\\$ quam niet anöetg/ öat merRtoaaröig pja^y uoo?/ op on3e rep3e na Virgmie, alpjaar Uip in Juiius aanquamen. 3£>at lanö i$ Pu 0113e lanöaarö 30 toel befcenö/öat ia'er niet£ ban sal 3eggen / nocp öenitee3et met pet Peeïjaal Pan mpne epgene 3aaften/ en öe moepelpapéöen öie mp in een Peroïpf Pan öertien maanöen aïöaarfiejegenöen/ oppouöen : maar -g in 5al in 't noigenöe Ijfoof öfïufs aanftonö£ een Pegin matten met ïjer Per* riaaï Pan mpn tbieeöe togt na öe Zuydzce , en Poo^tg ronöom öen^Carö* nloot* IV. HOOFT- til rondom den Aardkloot. V IV. HOOFDSTUK. 49 iCU. Des Schry vers togt na 't Eyland van Joan Fernando in de Zuydzee, Hy komt aan de Eylanden van Kabo Verdo, Het eyland Sa! jdeszelfsZoutpannen. De Flamingo, en deszelfs zonderling neft. Ambergrys, waar ge- ; vonden. De eylanden vanSt. Nikolaas, Mayo,Sant Jago ; Fogo , een brandende berg , beneffens de ande- re eylanden van Kabo Verde. De rivier Sherboro op de kuit van Guinee. De Waarenen Zwarten al- daar. De Stad aldaar befchreeven. Donderwinden, Sharks , vliegende vifïchen. Een diepe , klaare en ech- ter bleeke zee. De eylanden van Sebald de Waerd. Kieyne roode kreeften. De Straat Lë Maire. Het Staaten Eyland. De Kaap van Hoorn op Tierra del Fuogo. Ontmoeting van Kapiteyn Eaton indeZuyd; zee: Gaan t'zamen na 't eyland van Joan Fernando. Een Moskiter aldaar drie jaaren alleen gelaatén : zy. ne konfl en behendigheyd , nefrens die van andere In- diaanen. De Weylanden van Amerika. Geyten op Joan Fernandos eyland. Zeeleeuwen. Snappers, een foort van vifch. Klip-vifch of Bakkeljauw. De baaijen en natuurlyke fterkte van dit eyland. ■ ■ . ■ yWknbt nu treeben tot fjet betïjaaï ban een nieutoe togt/ toeïnefjet n« ^boo?naamfïe beeï ban bit boen uptmaant/ en M ftreVe ban Vir-Sc£« ginie na 1 terra de Fuogo , De Züydïce , Ooftindie , en 30 na De Kaap van twe/de ^±.nZ«t0^nsEnielandL30Jal ift m 'f ftoït ^Öaaïen ïjoe ft eetfltoa na de Daartoe quam. <8nDer Degene Dieftapitepn Sharp in be £tipt&e op onizw&e* ®m togt mpmmm i m mm® tmmt wc%A SS y 55? '$?l£r ln oelpleyding , en in De eerfte en tweede Hoofdft ukken nettflb 9Èg& i?n* Mr\K°?k> een ®W*m ' toimg fcïjfp in b?af / maatfcfrap Ijfelbt / en op ottse tuiert»* anneting aan 't epïanb Tortugas,géïpn in (n 't boojgaanöe $fooföfmnge3egböeu/ban mi$ fcïjepbbe. «éaabat bip aïbu£ gefcljepöen Umaren/ gebeutöe ïjet Dat 6ee3e Mr, Kook, 3pnbe <ènartiermeefkt onber ïsapitepn janky, betinee* be pïaat£ ta't f4*P/ 3icïj botget$ De biet öec l#pa fcfjip/'t bieln SP ban be jt>panjaai4ben genomen IjaDben/ aamnatigbe;.en öie ban f$a* pitepn Jankys boïn/ teeïne baattoe geneegen taaawh/ injontrec&ep.b be* gene die met joxi& ober ïanb fcpaaten genomen/ gingen pbet on bit fcïjip onbec oen nieutoen ïfianitepn Kook. öDeese bctbeeling bia# gefcl&ieb aan 't epïanb Vakka,of Ash geïpn nip öet noemen; pon beelbm3pbaac Öe goebeten öiese genomen ïjabben. l&aat&apitepn Kook geenenïatfbtief beboenbe/ geïpn Xiapitenn Janky, ïsapitepn Triftan, en eenige anbete Jranfche 25eöeï|)eböet^ybte toen aan Dat epïanb lagen; en baatbeneben ben <£naeïfclien 3Uïfceen fc&tp uenpbenbe/ fpanben3P>aïïe (Tarnen / öe* ïoofben be <£ngeïfcïjen ban fjmi goeberen/ en getaeec/ en 3etteben|jen aanïanb. &apitepn Tri (lian niettemin nam acftt of tien ban beese €n* geïfeïjen in/ en boerbe pil met 3icï) na Petïte Guave ; en ban bit getal tnaaten oon &apitepn Kook, en JtapitepnDavis; bie neffeng beanbere aeïeaenïiepb bonben 't feïjipteoemagtigen/ 30 all ïjetop be teebetenan- fcet lag/ terb#ï &apitepn Triftian en beeïe ban 3pn boln aan ïanb \uaa=» röi :■ Uiaaro3pi'ïev«eii3dfcïien- bc 5fraaf«|ïenr/ .We öog- .la" 't fcöip/ en W* teel meer in getal / boo* §m obeeïjeeeb toaaten; aan ïanb 3pnben/ en aanftonb£ meg5epïben na 't enïanb Vakka , aïeer eenige nonbfcljap ban bee* « obeitomneïing hm TOiffpfl €»obernent ban bit €pïanb non teroo* tón nomen ; en ïjem ooft boo? een ntpg^ifl mfglepöenbe / nteegen 3P öeouetigebanönnneïanb^ïieben/ bie op bat epïanb gebïeebenbiaaren/ aanooojb; toaatmebe mmffi oaanbe/ namen 5P een fcï}iponïang£ tipt Vrankryk genomen/ en met toptien geïaben. ^p namen oon een anbet fletft fenip / en boietbeii te taabe op 't 3eïbe ober te gaan / en een nieutoe tont na be ^upb3ee te boen /en m be aufïenban Chili en Peru te ntupfen. Maat eetfï gingen ^ met ëumië prP3en na virginie,aIVuaat3P in April naa mpne nomfl aïbaat aanqnamen. 5Be befïe ban ïuinneptp5en boerbe aehtien fïnnRen; en beese tufïeben 3P aïbaat tipt met gepïen/ en aïleg bat tot 3uïn een ïanfie iJÉ#togt noobig koa^/. betnoppenöe be topn boo? ^baanigebooJtaabbanïeeftofltaï# 3Pbanboenïjabben. ggy enbieban imt tepömanne^ obet be ïanbengt* %m Amerika, betoeïne 't jaatte booten met mp in y* Fgï m geapmen toaaten / (toaatban öe meefle fttetb «en R02te tepje na Karoiina ïjabben gebaan / en uieetop Virginie toaaten Genomen ) Mooten onö pp beese nienbje 5l3bontutiet| te boegen; en nog 30 beeïe anbete (jnamenfetbp/ bat pu$ ganfcöe getaï m attent 3ebenf m mannen öeflonb. febbenbe on£ 3eïnen ban ban aïïe noob3aHeïp^ htbm bet3oigb/en eer?ig? teonbeteregeïen/ boo^aarneïpn ban maa? !Ü8Öepö m foüetöepb/ tet oo?3aa^e t)an be ïengte oniec boo?genomen? mu toto»/ j&e43apii#p m m w^ U& rondom den Aardkloot. f* v« 3©n gingen ban ban Achamak in Virginfe , op ben zs^ban^guüus ?ö"8 x . onber/'t bebel ban ïtnpitepn Kook na öe Zuydiée rjcpï. gp 3aï &fn atec3ec niet ïafïfg baïïen meteen betöaaï ïioebfttr top alle toen fcgfefS ^ maat 3aï mn .fcaafim tot De mint benenbe beden bec toejceföf om öaat-.^ v n baneertóbefcbrpbiugteooen/ min 'tbooibpgaan aïïeenïpn ban eenige &nie* metRtoaarbigeboo?baïien/ en be pïaatfen/ toeïne top aanoeeben/ mei* <ên$ quam niet£merbtoaaïbig£ te booten/ totbat top M oe epïanben ban Kabo Ver de ge Romen toaaren/uptgenomen een fc£riRneïpRe tfonrn toeïne on$ toepnig öagen naabat top Viïginie betïaatm ïjaöben/metèëït SJ, & é. toinö Miep : S&eese fïo?rn bnntbe mm -»ï& een toeen./' eïj maafere'on# aïïe 30 nat aï£ betöjonRene Mttmj 3P»öe öHbïW.ft^ra baat in ooit in getoeeft ben t ü« Ooftindie ï>eb in'et een ooö&efïaatf/öfó ftebiget toaé ten aamien ban bentpb/ maat öpbuntöe éc&tètnietböbert een etmaal t>aa bien ftotm öaboen top gunfïige toinbenAengoebtoee* bttt en quanten in een' Rojten tpb aan 't epïanb Sai, 't toeïR een ban be oofïeïpRfïe epïanben ban Kabo Verde $ : ©an beese spn'et tien/ en 30 Sal ee& aanmetReïpR/ bat 3P alle onbetfttiepbene naamen Rebben : Ep leggen van de eenige gtaaben ban Kabo Verdein Afrika, toaatban $p ï}unnen naani Eyianden toaagen; befïaanbe ontrent bnf gtaaben ïengte in be bteebte / en on? van Kabo trent 30 beeï ban bteebte in fpnne ïengte / tetoeteen fjet beffen ban on= Verde. trent 14 tot 19 gr. ten ^oo^ben : Zp too?ben meefï betooonb ban ©ortugeefe banbnten. 3^it epïanb Sai legt op be hmUt ban 16/ en op be ïengte ban 19V. 33 min. betoefïen be Lfeard m€ngelanb/fl«nnenöe Sicïi ban 't ^oojberi na 't Eunben acfjt of negen/ en niet bmn anbet? naïf of ttoee mnïen in be tytzbtz upt : f*et ïjeeft 3pnen naam ban bént* ïiigte ban sout ƒ get toeïR nier natnutïuft floït/ toermtttë ïjet ganfcïj ep* ïanb boï ban gtoote 3ontpannen i£. Ifet ïanb .té 3eet feïjraaï / groeyenbe on ïiet 3eïbe geene boomen/ bat in non 5ien / maat aïïeenïpR eenige ïjee* tferacïjtige ftt«upeïbofrcöen aan be seefeant ■: ooft kort ift'et geen gra£ be* fpenren; niettemin ontöouben'et3icö eenige flecïjtegepten. * <©f'et eenige anbete beefïen op bit €pïanb 3pn i^ mp onbeftenb; baat 3Pn eenige toiïbe bogéï^/ maat niet beeï/ getoof in* 3fc 3agYe eenige De Fia- Fiamingós, toeïRe een foojt ban boge$ spn/bie ban fatfoen toe! naat een mingo. tepget geïpnen / bocïj beeï gtooter/ en ban een toobe Meur, Zp 3?n naem met gtoote troppen bp een/ en ontïjouben 3icf) in mobbet of poe* ïen/of in 3UÏKe pïaatfen baat niet ïjeeï beeï toatet i^ ; boo?t^ 3pn 3e 3eet fcbuuto/en baatom baït ïjet beeï moeijeïMft ïjen te fcïjieten ; ebentoeï jfjeö in etné op een abonb / bic^t bp be pïaat^ baat 3P 3tcïï ontï)ieïben ber> fthooïen spnbe / met nog ttoee ban rajm geseïfcïjap / beettien ban be^eïbe op een tep^ gebbob; too:bmbe be eetfle Jeljoot gebaan/ tettopï 3P op be ntonb f.onben / en be ttoee anbere aï^ BP opyïaogen. Bn maaRen öünne 7 , ne^e in onbiepe pocïen / baat tieeï mobbet ié/toeïRe 3P bpeen fcj)taapen,/ ft/ Kfton= enheubèïtie^maahenaïéMepneepïanbtieiJ/ bie ontrent anberöaïf boet ö C1^ boben 't toatet uptfïeenen, 5^e gronö ^^n beeje öeubeïtje^ maaRen 3b ï* William Dampiers Reystogt . ké i öieeb/ poö?$ gaaien 3P be3eïPe fc&upn* op/en ïaaten op bentopeenöoï* l6b3> Ie ftup! om" funne epeten in te leggen : i^nmm 3P Mr leggen of upt* toroeben/ ftaan 3P al bien tpb niet op &et öeutoeltje / maai baa: ue5pben/ KmneK op iieVonb en in 't toatct/. tufienbe tegen* 't MM e aan/ en p ïjolie nefl met Ijim fïupt Debeaftenbe ; toautJjuunePeenen m «et ïarict; en ïm$ op be gtonb fcoutoenöe/ 3onben 3P tnmne beenen niet gePoegeïpn in ïjunne nefïen nonnen leggen/ nocï) 'et anber^ op 3itten,/ ban met hun ganfeö Ipf baatop te tuften; mW mm öuraie. epetm of jongen 3ouben moeten befepaabigen/ 't en taaace 3p boot een natuutlpfce {nSnge3ulR een toonbétlpn maanfel toefleïöen. <®e jongen nonnen niet Wiegen totbat 3n bpnan* Poïpjafien 3pn/ maa^P ïoopen ongemeen fne ; SS l%Mm top'et neele Pan geüangen. 't ®leefcD Pan jonge en oubri/maget en 3*att/ ecljtet i$ tjet goeb Pan fmaaK/ en geenfïng Wfthachtin iiunne tongen jftfi stoot/ met een gtoote anobbeï Pet aan ff W&- öaS rSSft een %n lennet beetje W, fM een fepotei met Fiamingós tongen een geteeïjt pb$mpm®®wmWM tafel paf» ^"» men'er een pattp Pan aan be 3Pbenan een poel op een quartiec nm I affianb 3iet ffaan / 30 geïpnt öet Pan Pep M een tie&geïtfeenen muur/ ombat hunne Peeten Pan Meur 3Pn geïpn meutoe toobe moppen ; en aemeenlpft& 5P reeïjt op/ en enneïb een Poot een/ net op eenteeg/ en bient ^aTmaïfeanbeten/ 't en 3P toanneet 3P eeten. me jongen3pnin '?ee ft HS^to^ maalW öe &eren aan be bïeugeï* uptfeïjieten too?* ben 1 bSbet^ eSgen nooit öunne tecljte Meur/ of mootje gebaau* S0RW m^mmS 3Pu. fnbeb Fiamingösgejien te Rio ia Hacha, en op een epïanb bicljt bp be Pafïe ftuft pan Amerika reeft tegen oPetKurafao, Pan be fcaper* Fiammgós eplanb geöeeteny toegen* be menigte bee3et Pogel*/ bie aïbaat btoeben ; en nooit fjeo il* (TBoPetneut / geïph 3P Öem noemben / bie in on3e boot aanbooeb ouara / mlMrwém finten/ fröeW^*» omen fcapitepn me- Kat/ seg^ube bat öet be öefïe toaaten/ bie bat epïanb uptïePerbe. i%S meetbet ïettenbe op be atmoebe Pan bm geePee/ ban op be mm ban 't gefeïjenn/ gaf ïjem tot Pergeïbingeeeii 1 ton om » baa?* See te MeS n ; taant W m "<« öan eenige oube Pobben aan 'tïpf /en een mi noeb op/ bie geen flupne? toaatbig toa*; taeÏKe in eeptet geloof / C hu maa: 3eïben btoeg/ üpt Pjeefe bat'et pem een ontb?eeften 30U ƒ eet ftS ^ti'Sten hab; Piant W sepb on^ bat baa? inbtieiaatentpb^geeu SeSKigeoÜTeMeeb^ mhagd ^ bïeepen Ijiet b?ie bagen/ in toeïHe tpb em Pan be jteS oee?en aan Smige Panon^Poïn een Bïomp^mbetgtp^ aanboobt / Poo? S KS Petsoenenbe bat 3P 't fltf 30uben öouben; ombat ÖP SSBnW »« *«« öe eoperoeutöen te toeten quom/ soub i: ^! rondom den Aardkloot. SI forbbett moeten ïjangen : Cpnbelpn noft een Koppinger 't 3eïbe boo? een ien toen se* ffiaSffiSS^ta^W üan ïanb ^ boenftomen;b3aa?naa5P SSffiSS !jen ebentoel Dabben toeggeboerb &HM m 3P'« feberb L3J \JÏ S3 haööen. fee €ng«man bie bit beeb/ geïpn tft na* ËlSif lSf?PStó onelapitepn Bond ban mm * of ÖP bie ^^J^rnmÊ^^mi D«ft *«* ia niet; maa? ta 3cïf / penTm'ttoS K3B3S S»H^ « ««t 'mg* en Pïaaten om; vinTh ♦ XfZd feomeri 'er beeïe fehepen aan /'ombat'er groote oberbïoeb $3&Ê WMiSi 't'et m tt • ïanben tó/ echter nomen'er afle jaa* KfilthW^ menigtetonfliaen/ botfm/ « rondom den Aardkloot. $S geuten ; en on 3enere tpb be$ jaa$ aï£ in May , Junius , Julïüs < en Augu- .^au iius , aornt ïjiee een Rlepnfïaclj ban ^eefeïjiïpabbcn/ om ïjunne epeten te > leggen : maa? bee3e fcpbpabben spn niet 30 soet ban fmaaft aïg bit in WetHndie. &e Slntooonber^ aïljier planten noom/ lams, Potatos, en eenige Plantains , en gueefcen eenige toepnige.bogeïen aan : boo?t£ lee* ben 3P amieïpn/ boel} ebentueï beeï beter ban be inbooonberg ban eenige bee anbete Cpïanben/ nptge3epb bat ban St. Jago , 't bjeïït bier of bpf muien bebjefïen Mayo ïegt/ en (jet boornaamjïe/ bmcötbaajfïe/ en beft* befooonbe ban aïïe bzm epïanben $; niettemin i£ öet bergachtig/ en geeft nog beeï onbjucïjtüaaj ïanb. 3$an be oofóp ban 't epïanb St. Jago i$ een goebe &aben/ bie op 't Eyiand bïeebe£ tpben 3eïben 3onber feïjenen i$ : Voant bit $ al ban obetïang be st. Jago, pïaat£ getoeeft/ baai be feïjepen getooon 3pn aan te boen/ om boatee eu berberfeïjinge in te neemen/ geïpfe afê be (tfngeïfcïje/ f eanfcljen/en l£ol* ïanbfcïjeuptgaanbe ^ofnnbifcbbaa*berg/be feïjepen na be ftufi ban Gui- nee gaanbe/ be ïMïanöer^ bie na Suriname baaren/ en ooïueïfê oe^o?* tngeefcöe bloot na Brafiiie 3epïenbe/ 't toeln boojgaang ié ontrent |jet laatfï ban September : maai bjepnig feïjepen leggen ïjieiaan/bie terttg* ge gaan na Europe. Wéhki eenige feïjepen nomen/ üiengt ïjetlanbboïn §unne boaaren aan 't fcjjeep^boïu en be pafifagierg tenoop/tebjeeten/of* fen/ bernen£/ gepten/ bogeï£/ epren/ Plantains, en &ofco£ neuten; booi 't toelft 3P in runïing aannemen/ öemben/ onberoioeften / neu^boe* feen/ öocben/ IjembroKHen/ Droenen/ en boottg aïïerïjanbe fïoffen/bocö boomaamelpn linnen/ taant tooïlenig baai niet beeï geacöt:en ban ïjun bee toilïen 3p niet gaem affïaan/ ban boo? geïb/ linnen/ of eenige an* bere toeïbegeerbe boaa*. 3£erep3iger£ moeten 3icïj onbertnflTc&en naaubr boacïjten boor bit bom/ baant 3P 3pn 3ecr biefacïjtig; en 3nllen/ 30 3U maai geïegenïjept 5ien/ iiiet^ontrnKKen/ en 'et mee boegïoopen. 3©p guamen op öee3e togt bp bit epïanb niet aan; maai in ben baa?in'tjaai 1670 gebieef!/ en 3ag toen een feïjan^ leggen boben op een berg/ beloeï- ne be ïjaben non befïtpHen. 3Be <0obemeur ban bit epïanb ié be <©pperfïe ober aïïe bee^e epïanben: men fjceft mp ge5egb bat'er ttoee groote bïeftnen of fïeebtje^ op bit ep* lanb 3pn / miö^gaöer^ eenige ftïepne borpen/ en beeïe inbjoonöcr^; en bat 3P beeï bjpn maaften/ geïpn aï£ bie ban St. Nicoiaas : ^ït ben op De ande- gcen ban be anbere epïanben ban Kabo Verde.ofbaa?bicï)taangetueeft;/re eyian- maaj in ïjeb be mee||e op 3eneren affïanb ge3ien; 3P feïjpnen bergachtig fen vatl en oubjucïjtbaa? te toeesen; begene bie reeb^ gemeïb 5pn/ 5pn tüel öe^ab? brucljtbaaifie/ en meefibe3ocï)te boo? b?eembeïingen/ insonöerïjepb St. Verdec- Jago en Mayo. 3^at be oberige aangaat/ Fogo en Bravo 3pntb?eeep= ïanbtje^ ïeggenbe beiüeften St. Jago, maai ban toepnig belang; Fo^o al* ïeenïpn 'i$ ban eenig aan3ien ombat tyt een b?anöenöe bunrftoïH fyttft : Het. Waat upt een groote berg/ baeïR^ top bnurbïammen uptb?aant / tie eeöter niet te befpenren 3pn ban bp nacïjt/ en ban nan men beseïbe Wt af3ien> 'éfofa i$M *planb niet 3ouber totoonöer#/ Vbeïïie m aau> £9 William Dampiers Reystogt aan ben tioct ban Deejen berg op be 3ee ontïjouben; öunonberïjoub$on*: teent het 5cïf bc / afêöatban De anbere epïanben ; toant baa? 3pn eenige nepten/ bogeïé/ Piantains, ftoïtogneuten/ enz. 30 iR onbejrecïjt ben. ©an be Piantains en ïtORO^neuten 3aï iR geïegeiujepb Rebben te fpjeeften/ toanneee iR in Ooftindie Rome/ 3uïïenbe be öefc|)?pbing baajban tot 39 ïang uprflelïen. T^ , Tr • ■ A . o T 3£e Oberige epïanben bauKabo Verde 3pn Sr. Antomo, Ste. Lucia, St. Vincent, eri Bona Vifta^ban toeÏRempuiet£aanmetReïpR£beRenbi£. • <0n3e aanfcomft öp bee5e epïanben toa£ banöet$óo?booften ; toant in 0113e noer^ ban Virginie liepen top bejte na be Rufl ban Guaiata in Atnka , om be $affaab-totnb te bejjouben/ opbat top niet te beeï na 't téèjttó gonben geiioetb toojben/ en aï30 bee5e Cpïanben berïie3en. 3fèp annecben aan be 3nob3P ban Sai ; en booibp 't 3upbenbbanSt. Nicoiaas pafTeerenbe/ anïierben top op Mayo, geïpft QesegD'i^; en gingen'er te eeroer banbaan/ ombat top uan be <^ntooonbet£ geen ïeeftogt nonben fctpgen/ ter oo^aaR ban be fppt bie ïjen toa£ aangebaan/ boo? ïjetont* boeten ban fjunne <0oberneur en 3pn bolk / boo? &apitepn Bond. 3©n ban beese epïanben ban Kabo Verde berïaatenbe/ jïeiben on3e Roer£3up* öeïpK/ met een <0- $1: <©. toinb/ met boonieemen om nergen£ meer aan te boen/ booj bat top op be fïraat ban Mageiianes quamen. |Baa?toen top op 10 gr. 5^00 *ber bjeebte quanten/ nreegen top be toinb gupb ten Wtften/ en Z- %■ 3©. en baajop ban boomeemen beranbetenbe/ fïier* ben top na be Rufi ban Guinee , en quamen binnen toepnig ;bajgen aan be monb bet tibicr ban Sherboro , 't toelR een €ngeïfcöeFa&ory të/leggm* öe besupben Sierre Liona. 3£aa? toa£ een ban on£ üoïïi/bie ïjiertoeïbe* ftenb toag; en boo? 3pne onbejrec&tingen/ 3epïben top tuffen beplaaten tioo*/ en quamen ten anfcer. De rivier Sherboro toaé een groot enb ban on£/ 3uïné bat fRbanbiepïaafê/ of van Sher-ïm5etjanbeïbtPbing aïbaaj niet anber# Ranberïjaalen/ aï£ bat in beticht bom in %m/ oat'er groote Roopmanfcïjap omgaat ban een foojt ban root ïjout/ Guinee. >t ft,eïït tot bertoen gebmpRt too:bt/ en baai te ïanbe in obetbïoeb toaft ^en toepnig ban tien ieber baaj top anfterben / ïag een bojp ber Etoa** ten inbooiïingen ban Uk Rufl; boeïj 't toa^ bupten on^ ge3igt/ ombat ïjèt boo? een bofcï) ban boomen/tufTcïjen 't 3eïbe en ben oebec ïeggenbe/öe* fenut toaé; ebentoeï gingen top'ec/ gebuucenbe tie tyk of biet bagenban mrêberblpf/ becfcöepbenmaaï na toe/ omon^3eïbentebecbecfcöen; en 3P quamen ooit bi&toiïé bp ou^ aanboojb/ met {jen öjengenbePiantains, fupRejtieten/ païmtopn/ mi bogeïen/en ïjonig/ 't toeïn 3? aan on£ betnoften : 3P toaaren geenfing fcöuuto ban on^/ naa?bien 3P toeï met m Cngeïfcïjen beRenb toaacen tecoo?3aaHebanöunnenGuineefenöanbeL #et 5^oïp feïjeen rebeïpR groot /.boeïj be öup3en maa? ïang en fiecöt / uitgenomen een groot ï>up£ bat in'tmibbenflonbt/aïtoaa?beboo2naam* tón tsamenHoomen/ en bjeembeïingen ontbangen; en baa? toa£ öet bat 3P on^ met païmtopn ontöaalben. 3©at öunne perfoonen aanbelangt/ ^»ie 3ien 'er upt aïé anbece ^toajten. CerbJöï top &ier ïagen maantento? öen rondom den Aardkloot. 57 62$. ben bootembanon^ fcïjip fcïjoon/ en buïben ou3etoater baten ;toaa?naa een panp rp$ tot onS gebruun genoft ïjebbenbe/bettronnen top ontrent Öet mföben ban November banïjiet / om on5e boorgenomene noer£ na De Straat ban Mageiianes boort te 3etten. 3Bp ïjabben/ naabat top uptgeïoopen toaaren / maar toepnig toinb / Donder- en seer tjeet toeeber/ met eenige ö^toige S^onbertoinben / Dié gemeenïpn winden, nut Den ^oorbooften opnomenbe/bonber met bïinfem en regen bermengd aanbragten ; boeïj 3P öuurben niet lang / en fomtpb£ niet boben een quar- rfectuirg; toaarnaa De toinb tocer ua't^upbenfcïjoot/enbQoöffrltoierbt: toant beese bonber tomben nomen gemeenïpn tégen öe toinb Die 'tt toaait op/ geluït in $\tiïï$ ontrent 0113e bonberbuijm in Engeland oonbintoifë befpeurb ïjeb. |Baar in 3aï een breeber befc&pbing ban bezit 3£>onbef* toinben geeben in mpn lüanïjangfeï ban bit boen. Ce bee3ee tpb toaaren beeïe ban on£ boïn met noortfen bebangen/ boeïj top berloóren ecïjtec maar eenen man. Certopï top in beftiltebreeben/ bingen top berfeïjep* bene groote Sharks , fomtpöé ttoee of brie op eenen bag/ toeïne top aten/ fïoobenbe bie met aspn en peper/ naabat top be3elbe eerf! genoont / en öroog uptgebrulit ïjabben; toant top ïjabben maar toepnig boorraab ban bïeefetj. 3©p bebienben on$ t'eïnen^ ban be bonbertoinben / bie fomtpb$ biie of biermaaï '£ baag£ quamen/ en 3etteben aüe 3^plen bp om 3upD- tóaaib$ boo?t te gaan; toant aï£ 3e toecr ober toaaren ïjabben to£ 5eet toephig toinb; en bie toinb/ toeïne top ban nog tuffeïjen be bonbertoin* ben ïjabben/ toaé on$ meeftenbeefê tegen/ 3pnbe Eupboofï enE.^. <®. totbat top ben |Bibbeïïpn boojbp toaaren/ toeïne top ontrent een graaö ÖeOOflen ben Meridiaan ban 't eplanb St. Jago , een batlKabo Verdes ep* ïanben/ pafleetben. 3|n 't eerfï nonben top naautoïpn£ Enpbtoefl aan gaan/ maa? toan* neer top een graab besupden be Htinie toaaren genomen / ïiepbetoind toat oofleïpner/ toaajop top ^unbtoefl ten ^upben lmx$ (leiben; en Öoe top berber na 't ^upben qnamen/be^ te meer ïiep betoinbna'taM^ ten. <©p be ïjoogte ban 3 gr. 3ttpDeïpn ïjabben top Den toinb ^upbooft/ en op be ïjoogte ban s gf. ïjabben top beseïbe e beranbering uebonben top 6iec te 3pn 23 gr. 10 min. 9[& bad een maand te booten dat top gier qnamen getracht fóapitepn Kook en 3pn boïR te obejreben/ om aan beese epïanben te anfeewn/ 3eg* genbe bat top baat mifTcïjien toatet 3ouben nonnen fcrpgen; geïpn in in* detbaab ban gebarsten toaé7 en bat inbien on£ 3UÏR£ nifffe/ top ecj&tet met te oe3upnigen 't gene top öadden/nog toeï toe 3ouben nomen tot aan joan Fernandós epïanft in de Zuydzee. 3£tt btt^ in om ïjun boomeem/ ban doo* be Straat ban Mageiianes te gaan/ te fceletten; detopï fntoifl bat 3uïa3 3eee gebaatfpa 000? on$ 3onde 3pn/ te meet; ombat oné boïcn &aapbaardet£ 3nnde/ en derïjaïbett niet 30 beeï onder bebel fiaande/ niet 30 op ïjunne ÖO^be 3onbe 3pn/ aï£ in 311ÏR een toepnig beaenbe boenogt toel toerepfcijt toierbt.. 5©ant aïfjoetorï bit uoïn beter onber bebeï ftont/ aiê in nog ooit op eenige $taper£ ge3ien tjeö/ 30 non men ecljtet niet bet* toacöten / dat 3P op een minuut^ tpd tot fjet upttoerpen of ligten ban een anker souden gereed ftaan : en beïjalben dat/ indien ton cerrê 30ubenge* nootsaaftt 3pn getoeefï ttoee anner£ uut te toerpen / top öabben geen boot om een annér te oerboeren óf óp teïjaalen. ^ee3eepïanbennan Sebaid de Waard ïjeböen.dien naam ban de ^oüanöeré getogen : 3P 3Pn aïïe d?ie Wip* aeötige en, onbmeötbaare epïanben/ 3onber eenig geboomte/ uptgeno* men eenig laag hreupeujofcl) ; en in geïoef niet dat'er eenig toatei i^ /ten minfïen men 3ag'er geen blpft ban. 5^e ttoee nooibeïpafie tonden top niet opkomen/ maaj 't ^upbeïpafie qnamen top bicïjt aan / doc^Hon* den seen grond nrpgen/dan tot op ttoee fcabe$ ïengte ban den oebet/al* toaar top een ïeeïpae en Mippige grond bonben ©an dien tpd af dat top op .10 gr: 3upbeïp8 genomen toaaren tot aan dee3e epïanben toe/öadden top de toind <$.$.<©. en $.$..<©. metfc&oon toeeder/ en een toaunere koelte. 3i>ien dag dat top öp dee3e epïanden quamen 3agentop een groote menigte ban Mepne kreeften/ ï»p groote troppen/toaa?dooj3tcÖ be 3ee/een€ngeïfeöe mpï in 't rond /geïpnafê met toode bïennen bertoonbe/ en top bingen'er eenige onber 't toaterfeïjeppen met on3e piitfen : sn toaaten niet grooter ban ïjet enb ban een man^ pinft/ bocö dabben ebeneen^suÏReMaautoen/ 50 groote aï^nïepne/ ge* ïpn een MmïMfflt W ■* mm *m bee3e foo^t ban bifcö natuurlpn rooft .getfen/ ban ïjier; toant be onse op be <£ngeïfcöe nufi/ bie ban na* tuur 3toajt 3pn/ toojben niet roob/ boojbat meti3e noont : nocïjte öeö «1 ooit ergen^ anber^ 3UÏRè Rïepne MtmÉ gebonbeaï^bee3e/ uptge* jepd nrabden en gajnaeïen» fiapitepn Swan en fcapitepn Eaton Baftfteii A' ontrent Kïeyne krecfrjes. « 1 '< ! rondom den Aardkloot. S9 ontrent tip be3eïf be bjeebte en lengte oor suïne troppen ban beese bifc&jeg ï $R 4 aangetroffen. Eaatenbe ban bee3e epKanbe»ban Sebald de Waerdjeggen 'ombat'er geengoebeanftergronb/ nocï) toater toa£/ 3epïben topboojt/ en fïuurben on3e Roet$ na be Straat ban Mageiianes : jfeaa? bermib^öet met toeftc* ïpfte toinben 30 ïja?b toaaibe/ bat ton bibtoifê 0113e raazfeepïen niet ge* bnip&ten/ 3ononbenU3p beseïbe niet berepben. 3£ie£ qtiamen top ben 6 Februarius bp be Straat Le Maire, 't toelR een naautoe engte i£/ met De Straat 3eer boog ïanb ter toeber3pbe. 3Bp babben be tofnb m M 3©* met een Le Maire, fheebfge Roeïte : en 3ienbe be opening ban be Straat/ liepen top'er in tot op ontrent uier Ci'i&eïfcbe mpïen ban be monb ; aï^toen toierbtfietRalm/ «i top Rreegen eenfïerRgetp/ bat be Straat noo$toaaïb$ upt3ette/ en on$ fcïjip fcgier in be gronb 30U geïjoïpen Rebben : * 1 ,'A^ endere toiïbe Maanen , die 't geb?upn ban pser niet ïjeböen/ 't.toeïB be MoskitA-s Panbe Cngeïfdjen ïjeöben geleetb / maanen nplen Pan een 3eer öatben fïeen/ toaajmebe 3P boomen nonnen neerbeïlen/ (imonber* öeub t)én ïüattoenboom / bie Pan een 3acpt ïjout i$) om ïjunne öup3en of ftahoeg Pan te maanen ten ïjoetoel 3P in 't maanen Pan ounneïianoe^/ bie niet 30 net nonnen uptpoutoen aï£ be Cngeïfcpen/ ebentoeï Pieeten 3P3e tot fflk gebuiuu beguaam te maanen. 3£it uptpoïlen of Ijautoerft boen 3P booj Puur/ "'t 5p bat ïjet m tot ïjetneerpoutoen Pan boomen/ of totfjet uutöoïïen Pan Inmne fianoetf. mt gefctjiebt Poomaameïpn boo? be wilde Indiaanen pan'Bluerields rivier, in 't öeebe ï$OOföfïuft PefcljïeePetl / \33th ner nanoe^ en fïeene buien f ft. ge3ien ïjebbe. 3£ee3e fïeenen buien 3Pn on- Steene ttent tien bupm lang) Piec bieeül en bïie bih in 't mibben; 3P 3pn pïatbyien, en fcöe^p aan bepbe be enbenafgefieepen; cectjt in be mibben maanen 3P ronbom een neep of gtoef/ 30 tupb en biep bat'ec een mang Pingctfii3pu ftonnen leggen; en neemenbe een taaije fioti of tien Pan ontrent Pier Poet lang/ tofnften 5P bie tonbom ben bpl in bie groef/ en ffrengeïen be enben ban fïpf t'3amen / 't Ujerft 3P ban aï£ een fleeï of paubPatfel geb?uuften/ betöuï De bul baarboor jeet bafl geïjouben pjorbt. Cu be anbere 3Pilben 3pn niet mlnber Pernuftig; in3onberljepb bie Pan ..Fatagonia, \wM t fcïjerp Pan ïjunne ppïen Pan ge&ouPiene of gefieepen ftepfleenen maanen/ geïnft ift ge3ien / en mn 5eer baaroPer Perbjonberb Ijeb. HBaar om toeber tot omenMoskito op 't epïanb ban Joan Fernando tefteecen : 't toag met spbaa* u« Mos-» nigepjerfttupgen/toelfte ÖP op3uineen\»P3ealége5egö i^ maaftte / bat &p ^n.nap 3oöaanige leeftógt öequam/ al$ 't epïanb uutleoerbeV geïpft aïö gepten wooning, of bifcfj ; |fu Peröaalbe on.ö bat ïjp in 't eerji/ eer M WW>&W W; m 3 maant. r 1 ■*■■! Wüliam "Dathpiers Réystogt 1684. * Zeehon- den. Zyne wel- komft. Befchry ving van JoanFer- nandós eyland. maant hab/' oenoobjaant toa& * Seais te eeten/ 't toeft een jeer fltó&te 'S§*tó;maaïXtèanb boobbe » nooit eenige ton toe* «tbeny ban fora moeten Dan ■ tt maanen/ fnpbenbe be ftupben aan riemen : f| tob een E hütóje of W **W&* €nge»e mpïtonbesee/'ttoea banKuneS firn / tol : onSnttöJee boet ïjoog ban be gronb / en pon raeyuïhe bellen WmfW^^^m bMiM\m : fcn öab geene nleebeten meer/ Mb S fSitf &flStebooren bat top ten annet quanten gesien/ enge, öS!»Sw?«^ moraeh*/ eet top^nnerben/ KiWmmi seraaaut met nooï / ora oné te ontga* mmmW^mSSm. w <*«am oan aan öe 3eeMut( m] mf miimiËm^S^ tebetWoraen. €n toanneet top ïanb* ben (bSS Molki 6s Indiaanen genaarab Robin , eerfi op ftranb / en SOU toeïoonenbe/ toietp » ptat op m m$m tgm WSt&toBtmï be anbet Hem oubeutenbe/ en orajeïsenbe/biel btfr fflfM SéteWc aan Robins boeten/ en toierbt boor gent ooit ona^nOT^^KSA met betraaaït be betöaa^epö ./ Mr 3&Stfn pïe&iepb bee3ec ontm«tbiae/f^Jupwm^m^ fbf et toebeS etoa£; en toanneet ïjunne bïigtpïeegmgert ban ö ïeefb* irab ^fS^lwiweh/ quameti top/ bie 't aanjagen /ooit nabet/ owf "föSnbee mSoS^ftem Wen top baat bonben / betoefêe . ongeraeenbïp* 5 toal 1o bVeïe bari 3pne oube brinben te 3ien/ bfe baar bootste pt/ % ^mtSnZmn toaaten ora gent te gaaien:^? toa£ m ge* fUm / oeïuH be anbece Robin ; 3»nbe bit naaraen bie gen ban öe€ngel* Sneoeeben toaacen; toant onbet öenjetoen geüben 5P geenenaaraen/ 'Sïï?K^t oncSiemmfl te 3pn aï£ top gen een naam geeben/ en Maaaeï^ Wmmiï Sw inenéen 3pn/en geenen naam öebbm. ■ ScS JS ■•ïÏS -mi be nooate ban 34 gr. 1 ƒ min., en ontrent gonbetb* ttoXmeK^ Sm S Vnben ban 't gebergte 3«i boor een gebeeïtebe öïanb/ en Si nÖKanb. ™ ^emiAeïbïanbnoera/3Pn ^SHjnte"» ?nnLraefoo^ SSS«« ftttëfteh im$t otfte eemge nonnen toee^ Sn / en ^ o of beeïtpbl niet bofcïjïanb berraengb. |n be bat. ban Kampechk SS belbïanben/ toeïne Ut bol ban bee S^enM; m^n^r hrffii^de laPiata 3nn begrootfle toaarban tïtooitgeöoorb WtX^^^llMI ***■" €ngeïfc9e raplen lengte, ^amaika Knba en Hifpai ioii, ' tteööéit beelbeïbïanb raetboffeïjen ba- ëSob && bie bom nonfl ena?bepbban geboomte gesupberb too* WS« */■««« aWpnbeaenebietitb^be. -244: 6*. '• ■■■ f-yvwfe;-; rondom den Aardkloot. <*3 tsoonbe beden ban Amerika gebonben bxnben/ geïpft a$ op bit epïanb ^a, ban Joan Feman'do ; of Die toeïRe in anbere gebietfen upt3icï)3eïben ben °^ ban doornen 3pn. Het gra£ op beese beïbïanben ban Joan Fernandós epïanb i$ niet lang en ffap ; geïpR ïjet gemeenïpfc op be beïbïanben in Weftindie $ ; maat f £ een milb en biR gtag/ 't VoeïR ïjet grootfïe gebeeïte ban 't jaar groent entoee* ïig toafi. 5©e bofleïjen ïeberen berfeïjepbene foorten ban boomen upt/ ban toeïfte fommige groot en benuaam tot timmerhout 3pn/ bocb geene bienfïig tot mafïen. 3£e Rooïboomen ban bit epïanb 3pn maar nïepn en ïaag/ 'm'aaj brengen ebentoeï brn groote en 3oeteRooï boort. 3£ee3eboom fcjo^bt in 't 3ebenbe ^ofbfïuR befc&eeben. 3£e beïbïanben 5pn met groote ftubben gepten booten; maa? bie3fcö aan 't oofl-epnbe ban 't €pïanb ontïjouben/ 3pn niet 30 bet aï$ bie ban 't taefl-enb : toant öoetoeï baaj beeï meer graé/ en oberbïoeb ban toa* ter in pber baï i$J ebentoeï toiïïen 3? baa? 30 toeï niet tieren/ aï£ aan 't toeft enb / baa? minber boebfeï taro?ïjeni#/ en aïtuaa? nogtan£ grooter Rubben/ en be beefïcn netter / en 3oeter ban fmaaït 3pn. ïifet toeft epnbe ban 't oBpïanb i$ aïïetf ïjoog ïanb/ 3onber eenigeba« ïepeh/ en ïjeeft maa? eene pïaaté om te ïanöen; baa? i# geen geboomte/ noeïj eenig berfcb toafer/ en bet graé bo?t en b?oog. 3£e gepten 3pn eerft op bie enïanb geb?agt boo? Joan Fernando , toeïfte liet 3eïbe in 3pne togt ban Lima en Baidivia eerft ontbeRte/ mtb£gaber£ een anber Cpïanb ontrent ban be3eïfbe groote/ en ttointig mpïen toefte* Ipfcer aï$ bit ©an bie gepten 3pn begene/ bie'er nu op3pn/boo?tgeteeïb/ en 't epïanb Öeeft 3pnen naam genreegen ban beejen 3»nen eerften <©nt* öeRRer/ bie toen ÖP toeber na Lima Reetbe/eenenopenbjfef ber50cï)t/ om #cï) öier te moogen neerfïaan : en 't toa$ in 3pn ttoeebe togtbertoaa?b£ bat fjp'er bjie of bier gepten aan ïanb 3ettebe/ toeïfte feberb boo? bunnen aantoa£ ïjet ganfeïje Cpïanb 30 berbulb öebben. |Baa? bP fton nooit een openfyif om jfjet 3eïbe te beboïften benomen/ 3uïR$ bat ïjet nog ban in* tooonber^ ontbïoot té/ ïjoetoeï'er bupten ttopfeï bier ofbpföonberböup^ ge3innen op souben ftonnen beftaan aïïeenïpn upt (jet getoa£ ban 't ïanb. JP fpjeeïi ganfeïj niet bupten be maat/ toant be beïbïanben 3Quben te= genbjoojbig bup3enb ftuï$ bee beïjaïben be gepten nonnen boeben; en 't ïanb toeï beboubib 3pnbe / 30U graanen/ aï£ taïto/ ertoten/ Jams , en Potatos 3eer toeï bookbJengen:bermib£ ïjet ïanb in be baïïepen enaanbe 3Pben ban 't gebergte ban een 3eer goebe bmcïjtbaare aa?be i^. 3!>e 3ee ïjiec omïjeen É oor 3eer bifc|>rpR; be Seais 3b3ieren 30 biR om bit epïanb/ aïé of' er geen anbere pïaafê in be bjerreïb boor ïjen baa^ om te leeben t toant baar i$ geen baai of Rïip om aan ïanb te tornen/ bie'er niet boï ban f& See-ïeènbsen 3pn ïjier oor in groote menigte; en be bifeïj/ bie men Snappers en * Kiipvifch noemt/ i^'er 30 oberbïoebig/ batttoee mannen* Bakkei? in een uur tpb£ metïjoeR en fnoer 30 beeï nonnen bangen/aï£ genoeg 3011 y^^^,. 3pn om tjonberb menfeïjen mebe te fpp3en.r - 5^e Seais jprt bieren bie brp biel behenb 3pn/ ebenbM 3aï 't niet onge^ _ t64 Wiiliam Dampiers Reystogt 16S4. tywb bjee3en bat in be3eïbe bcfcljrpbe ; 3P 3P" 30 groot aï£ ftaïberen / en T" 't |)oofö gelpïit mei naar een' ïjoub/ me^tjaïben be ï£oïïanber£ ïjen ooft Scais of Zeehonden 'öeeten. «BnbereïRe fcïjouber groeit een lange biR&ebin ; bee* Zeehon- & biennen ïjtn om te 3boemmen aï£ 5e in 3ee 3pn/ enal§3Pop'tïanb3pn dn. berffreRften 3e fjen boor beeneu/ om met beïjuïp bee3er binnen of fïompeu ïjimne ligïjaamen op te IjtffcnJ tetlupï öe tfaert ïjen fiort onber'tïpfnaa* fleept; en bu$ bonden sp. boorober en trenften 't acïjterïpf naa/ maarnaa 3P meber oprp3en en 'telfteng bu$ boortfptingen/ en on en neer tupmelen 30 lans 3P on 't ïanb 3pn. Ban jöuune feïjoften tot aan be ftaert ïoopen 3P fpit£ toe geïUii be bijt]) in 't gemeen/ en Rebben tmee hlepne binnen aan eïne spbe ban 't ïpf / luelne gemcenïpa met $wm binnen öebeat ig: öee3e binnen bienen ïjeu in 3ee in plaats ban een ftaert/ en op 't ïanb 3it= ten 3p'er op / mauneee 3P ïjunne jongen ïaaten 3uugeu. jfim öaair i£ ban berfeïjepbene Meuren /te tueeten sbjatt/graaum/bonRerbtupu/enge* fpinnelb/ en SP 3ien'er3err gïab en fcljoon upt/ aïg 3P eerfï upt 3ee fco* men : mant bee# aan Joan Fernandös /CplaïiÖ ïjebüen 3uïftmooi/ öffc/ en aort bont/ bat ia 't nergetrê 30 öe3ien ï}cö/ ban in bee3e seën. ^iec: 3pn aïtoo£ bup3enben/ en miffcljien müiioenen baatbau/'t 3p in be baai* jen 3iettenbe/ of ronbom 't <£pïanb sVoemmenöe; 30 bat atë spbobcnop 't mater fpeelen/ en in be 3onnefcïjpu leggen te bobberen/ be gé een <£n* geïfeïje mpï of tmee in 't ronbe ban bm oeber/ baarmebe bebefct i£. %l$ 3P upt be see aomen bïaeten 3P geïpn be fcljaapen om Ijunne jongen; en fcljoon 3P boor ïjonberben batianbere jongen paffeeren/ eer 3P bp ïjunne iPgene homen/ 30 sullen 3P ^ïjter geene breembe aan öèi laaten3upgen.; *©e jongen spn aï| poppen/ en ïeggen beeï aan ftraub ; maar bjanucer mmt fïaat'/ begeeben 3P SÏcïj geïpn be ouben na see/ en 3bjemmen 3eec: Vrfüg en fneï/ fcljoon 3P aan ftranb 5eer loom leggen/ en niet upt be meg gaan 't en 3P men3e flaat/ maar na be menfcïjenïjappen. |Bet een fïag op be neu| aan mense ligt boobfïaan. <®roote feïjepen souben ïjier ern laabing aonnen beaoomen ban be bellen en traan beeserseeöonben/mant 3)3 3nn ongemeen bet. 3£eese ^eeïjonben 3Pn 30 loei onberRoubeaféöee* té lücötftreeaen; Voant in ftoube pïaatfen begeeben 3P 3iclj op be fcljotfen pi/, en ïeggen baarop in be 3011 te baaeren/ al^ ïjier op 't lanb : sp spn bëelbuïbig in be noorber gemeflen ban Europe en Amerika, en in be3up* beïplie beelen ban Afrika , geïun aï^ ontrent be Kaap van de goede hoop , en in be fïtaat ban Mageilanes ; enfcljoonift'erinWeftindienergen^geenge* 3ien öeb/ ban in be baai ban Kampechie, en bp be «Bplanben t)k ban fommige Aikoranes, en ban anbere Defartes geljeeten bjo^beiuso 3pnse center iang^ be ganfeïje ,^merlRaanfcöe ftü'fl be^ ^upb3ee / ban Tier ra dei Fuogo tot aan ben €bennacïjtlepn; maa? benoojbeu ben aBbenaa? ïjeb iB'er nooit eenige in bie 3eege3ieu/ totbat men aomt op 21 gr.nobrbec; breebte : e Snapper i$ een bifcï) ban fatfoen 3eer geïpn een boom/ maar beeï grooter : ïjp ïjeeft een groóte nop en monb/ en groote Menteen : be rug $ ïjelber roob/ en be bupft xban een süber Meur/; be fcïjuböen 3un ban groette al£ een fcïjeïling. ^rese bifeïj i$ een treffende im$ I en 1^ op beeïe plaatfen in Wdlindie en be Zuydzee; boclj elber$ tjeb tr^3c nooit Öe3ien. 2£e Kiipvifch vootbtban 0113e mandeneen Groopergenoemb/ en ban be^panjaajb,sBaccaiao,('tb3eïn benaam ban ïüabeljaum $/ ombat ïju be3eïbe3eergeïpïtt : ïjp $ conber ban een Snapper, ban een boniier urn»* 11e Meur /en ïjeeft fcïjubücn ïjaïf 30 groot a\$ eenbee3emtje£fmpber. 3Bee* 3e bi|cïj f$ 3eer goeb ban fmaan/ en moibt op be ganfebe nuft ban Peru en Chili gebonben. %m bit geïjeeïe €pïanb 3pn maa? ttoee baaijen/ baai feïjepen nonnen anderen/ betoeme bepbe aan 't <©oft-epnbe 3pn/ en elft met eene beenban goeb berfeïj mater booten. €en pber ban bee3e baaijen 3öu met Mepne feofïen 30 nonnen berfïernt tooien/ bat bpftig man magtig 3ouben 3nn bup3enb af te ïjouben:bjant men nan ban öet3©efï-epnbe niet/ ban met gjoote moeite/ in öeese baaijen nomen/ en bat ober 't gebergte/ aïroaaï b?ie mannen gepïaatfï 3pnbe/ 30 beeï aM 'er tegen (jen 3oubentuiïïenop!io* men/ nonnen neerïjouben; geïpn mW ttn beeïebebonbenioierbtbanbpf Cngeïfcïjen/ bieftapitepn Davis öier «et ;Voe!(ne3icï) tegen een groote'pa?* tp ^panjaa?ben/ bie in be baaijen geïanb toaaren/ en quamen om hen te berbeïgen/ nïoenmoebigïpn berbjeerben. €n öoeooeï op be ttoeebe aanbaï een ban önnne manber^ öen berïiet/en tot be J>panjaatben ober- liep/ niettemin ïjieïben öe anberebierfïanb; en toierben naberhaubboo? i^apitepn Strong ban Eonben/ ingenomen. 3tëp bjeeben aan Joan Fernandös epïanb 3e(ïien bagen/ 3pnbe ou5e5ie* Ren al bien tpb aan ïanb/ met eenm ban iftapitepn Eatonsm?tfen (mant 31 W 1684. Zeeleeuw Snappen Klipvifch ofBak- keljauw. r —■ £6 Willïam Dampiers Reystogt 1Ó84 ÖP ftaö'rt biet op 3Pn fcfjip) bie ften bebienbe/ en becmib^ ftunne 3iefttc ^' tooojttaameïnn fcfieutbnpR toa$/ met gepten uïeefcï)/cn met eeufge ntup* ben bie baa* obeftïoebig in be bee&en gcoetöen/ fppifóe. V. H O O F/D STUK. Vetrek des SchryversvanJoanFemandós eyland. Van de Vreedzaame TLeeoïMareePacijïmm. VandeAn- des of hooge bergen in Peru en Chili. Een Prys geno- men, 't Eyland Lobos. Pinguïns en andere vogelen aldaar. Nog drie pryzen genomen. De eylanden van Gallapago. De Dildo -boom. Mammi - boomen.. Guanós. Landschildpadden ; hunne verfcheydene foorten. Groene Slangen. Tortelduyven. Schild- paddengras. Zeefchildpadden ; hunne verfcheydene foorten. De lucht en 't vveeder aan de GallapagoSi Sommige van die Eyjanden befchreeven -y derzelver. landsdouw. Het Eyland Kokos befchreeven. Kaap Blanko; en de baai van Kaldera. De Veldlanden al- daar, Kapiteyn Kook derft. Nikoya. Rood verfr bout » en andere Waaren. Gevaar van twaalf mannen* Êans- hout. Volcan Vejo , een brandende berg op de kuftvan Rea Leja. Dönderwind. Het eyland en de haven van Rea Lexa. De Golf van Amapalla, en de punt Kafivina. De Eylanden Mangera en Amapalla: Pe Indiaanfche Inwoonders. Kroosjes-boorn. An- dere eylanden in de Golf van Amapalla. Kapiteyn Eaton en Kapiteyn Davis kiel haaien hunne fchepen, en fcheyden daarnaa van malkanderen. Vertrek van Joan Fernan- dös Ey- land, . DdB '8 ften April be^jaa?é 1684 gingen top ban Joan Fërnandósepïan& t'scpïmet een ^upboöfïe toinb : 3©p toaaten mi «iet m$ ttoee feöenen; tetoeeten bat ban féapitepn Kook ou 't toeïnü* toa^/enbieöta: met eene 3* ente öebangen toietbt / ban toelfte öp eenigen tpb ïjtecnaa fïutf; De vreed- *» öat ban ïffaöitepn Eaton. #n3* togt \m$ nn ïangg be (a) Vreedzaa- zaame me Zee , epgaidpfe 30 genoemfo ; foant Ijoetoeï be Haajtmaafte^ getoooit 2,eeo W f**rc PMificifm> - 3pn / li rondom den Aardkloot. 67 3pn/ bien naam te geeben aan bee3en ge&eeïen <©ceaan/ noemenbeben* 1684. 3èfóen Mare Auftrale , (b) Mar del Zur, of Mare Pacificum; 30 Ueï}00rtec&* ter mpn£ ooibeefê biennaamban VreedzaameZeenfetberberban'tEnp* (b) z>, ben na 't 3$óoJben nptgeffreHt te too?ben/ ban ban 30 tot ontrent 4 gtaa* zuydzet. ben 3upbec bjèebte; en ban be 9EmetiRaanfcï)e oeber toefltoaa?bg onbe* paaïbelpït/ boïgen£ mpne aanmerftinge/ bie in beese fïteeR getoeefi ben ttoee|onberbbpftig en meer (c) mplen ban ïanb/ en nogtan$ met een Beer jriïïe en gerufte 3ee ten opsigt ban toinben : toant in beeje ganfeïje (c) Lea'. ïlmUj ban toelRe iRgefpjooïten fteb/ 3Pn geen bonte regenachtige tooï*^. nen / ïjoetoeï menigmaal een ■DiftHe en öetoogene Rim / 30 bat men be ïjoog* te bet 3onne met be graabboog niet neemen Ran : en '$ uio?gen£ ïjeeft men beeïtpb^ Dpsiq toeee/ met een biRïte mifi/ bocö 30 nogtan^/ bat men'er naautoeïpftg nat ban too?bt. <©or spn'cr in bt}t $te geene toto* ben/ ban be fpaffaab-toinb/ geene fiojmen /. noc& bonbertoinben / noc& o&aanen/ (ïpetoeï men bfe benoorden bên €benaa?./ 30 baeï inbee3eaï£ in be Atlantifche 3ee ïjeeft; ) niettemin bloeit beesesee bpnieutoe en bolle maanen/ met ïjooge/ bjeebe/ en lange baaten;boc|j bie baa?omnieton* flupmig/ en berïjaïben bepïig genoeg 3Pn/ 't en 3P baaj 3e op ben oeber neerfmpten ; toant aïbaat i$ ïje 1 flim te ïanben. 2|n bee3e 3ee fpoeiben top on3e toeg na ben|fèibbelïpn/totbattopopbe ïjoogte ban 24 gr. be3upben be Stinie aan be balie Ruft ban Zuyd Ameri- ka quamen. ^eese ganfeïje ïanbfïreeR ban Chili en Peru i$ bpfïerïjoog; en baaïom ïjieïben top geftabig ttoaaïf of beertien mplcn ban ïanb/ betopl top niet gaem ban be^panjae?b£aïbaat tooonenbe/ toonöen gesien 3pn. ®etïanb/ bocfj tnsonbettjepb ban 24 gr. 3upbeïpn tot 17/ en ban 14 tot 10/ i£ ban een obertoonöerlpne ïjoogte : en fïrent 3icïj boo?gaan$ upt i\\ ricïjgeïé ïang£ bm oeber/ tetoeeten b?ie of bier ricögeï£ acïjtet malRam beren /"elR ben anber in ïjoogte oberteffenbe / 3pnbe begene bie 't berfïe ïanbtoaazb in 3pn /be ïjoogfïe. 3$it gebergte bettoont 3icïj a$ men in 3ee i$/ aïtoo^bïaauto/ enfomtpb^boottoolfcenbebeRt/ raaa? echter niet 30 öifttoifë aïé be ïjooge ïanben in anbere getoefïen ber toe?reïb : toant men 3iet selben of nooit eenige regen op bee3e bergen/ en oor niet in besee baamau paaïenbemocïjte 3pn beselbe aan mifï onbeeïjeebig/ ïjoetoeï bee* 3e bergen be ïjoogfïe 3pn/ bie iR ooit ge3ien ïjeb / be:re obertreffenbe be Piek ban Tenarif, of Ste. Martha, en alle anbere bergen (30 iR geloof) in be toe?reï&. jjfi ïjeb 3eer ïjoog lanb gesien op be tyttbtt ban 30 gr. 3upbelnn / maa? niet 30 Doog aïé op be fyttbtt ïjier booren gemeïb. §in be^befcöipbing ber rep^togtbanSir JoaiiNarboroughnaBaidiviaeene flab op beejè Rufï ƒ too?bt oor ban 3eer öoog ïanb bp Baidivjagemelö ;en be &panjaa?t$/ met betoeïRe in be^toege gefp?ooRen öeö / ïjebbenmp beröakïb/ bat'er 3eer ïjoog ïanb i$J aï ben toeg tulTcöen Koquimbo ('t toeïR ontrent 30 gr. ^uyd ïegt) en Baidivia, 't toeïn op 40 gr. Z. gelegen i$ : ^uïr^ bat/ naa? aïïen feïjpn/ bee3e regeld ban gebergte/. 3icïj aï^De Andes een aaneengefcöaMbe reeR^ ban 't eene mïy ban Peru en Chili totïjetan* van chih ber/ ïang£ beese ganfeïje feufl ber Zuydzee uptflreRto/ toojbenbege*en Pem» ■"2 meen* il 68 Wiiliam Dampiers Reystogt IÓ84 «leenïpfe genaattlb Andes of Sierra Nuevada des Andes. Z&t uptmettiehbe.- ^' öoogte bee3er bergen faï mifTcïjien be reben 3£>n öat'cc gcene ribieten tan öeïang in bee3e 3ee een uptïoop griften, 't <%$ toaa? baa? 3pn eenige Riep* ne ribiertje£/ maa? ecïjter 3eer toepnige; toaut in fommigepïaatfen 3pn. 3P öonberbbuftig af ttoeeftonberb mpïen ban ezn/m baa? 3e 't bicïjtfï bp= een 3pn/ 3P»i3e ebentoel nog toeï bertig/ beertig/ of bpfttg mpïen Dan maïnanberen / en al te Rïepn en onbiep om bebaaren te nonnen tooiben., 3£aa?enboberi ïoopen eenige ban bee3e niet gcfïabig/ maa? 3pn op fom* mige fai5oenen ban 't jaa? b?oog; geïpnaï£ be ribier Yio , bie met een toa&Rere tfroomin 'tïaafï uan Jannarius ïoopt/totin Juniustoe/en ban neemt 3?n loop aïïeng£René af/ en toorbt 90e langer öoeminbery totm t ïaafl ban September, toannet ïjn geïjeeï opïjout/ en niet meer droomt, boo* in Januarius. 3£it öeb in in bepbe bie fatsoenen 3elf ge3ien/ in ttoee boo?gaanbe togten bettoaa?b£; en mp i$ ban be ^panjaajben berljaalb/ bat anbere ribieren op bce3e nufi ban bedelf öe natuur 3pn/ tetoeeten eer* oer een foo:t ban beenen of bïoeben/ ontflaanbe boo? regen op 3enere fat* 3oenen bejrè ïanbtoaa?b in / ban gebuiulg ïoopenbe fïroQmen. aBp bïkben gefrafcig in 't ge3igt ban beese Ktifï/ maa: op een goebe affïanb baajban/ ontmoctenbe nset^ ban belang/ totbattop op 98MQ. min. Z. br, genomen toaaren / 3pnbetom bcberbe May,toan neet top em 3epï ten ^oojben ban on£ ontbeRten : &it fcïjipteïoeftoaaibbanonél, ïoopenbe/ maakten ton'er jagt op/ en ïtapirepn fcaton baajopfeomenbe. beroberbe ïjet fjaaft ; 't toa£ ontrent een maanb teboorenban Guiaqmi ge* nomen/ en met timmerhout geïaaben/ gaanbe na Lima, en öab b?ieba* gen eer top 't namen te Santa aangetoeefl om toatee in te neemen; &eu*. fcenbe aïbaa? ooft berfïaan bat mp in bie^ee toaaren/ tipt beticht bat baa? met eenboorbac^teÏPH afgebaerbigbe boobe ban Baldavia geftomen toast, toant/ geïpft top naoerïjanb ïjoojöen/ ïkapitepuSwantoagteBaidiviagc* toeejiom baa? te öanbeïen;en ïjp ïkapitepn Eaton in be^traatbanMa- geiknes ontmoet t&ebbenbe / 30 ïjabben be ^panjaa:b£banBaidiviabup* ten ttopfeï boor ïjem bericht ban on£ beftonien/ bermoebenbe yem oor ren ban 01$ te 3Pn/ fc&oon fjp 't niet m& «©pöeese tpbing sonbt be «©nöerfconing ban Lima booben na alle De seeöaben^/ opbat3P ?icrj te- gen on3e aanballen sotiben toapeneu. 'tEyknd 3©p fïierben ban aanftonb^ na 't Cpïanben Lobos , 't toeïnïegt op 6 gr. Lobos. 24. min. supber bizzhte] (toant aan ïanb 3pnöe nam iR be ïjoogte baai- ban met een Aftroiabium of ^tejrepïatHloot) en bpf mpïen ban be bafïe Rufï:ï|ettoojbt genoemb Lobos de la Mar, omljetteonberfcïjepbenban een anbet bat'er niet bejre aflegt/ en 't 5eïbe 3eer gelpR iff geïjeeten Lobos de la Tierra, ombat fat bigt aan 't bafje ïanb legt. Lobos of Lovos $ be ^paanfeïje naam baneen^eeöouö/bantoeïHe3ic9eengroo* te menigten ontrent öee3e en anbere epïanben in bekeen onti^oubt. 5^>en 9de» Mav quamen topaan'tepïanbLobosdelaMar,entoierpen 'tanker upt neffen^ 0113e ^p^. 3£it Lobos befiaat uptttoeeepïanbtje^/ $\h ontrent een Cngeïfc&e mplin 't rouö ƒ en ban een tameïpne fjoo^e; rondom den Aardkloot-. 69 tuflfcöm bepbe Koopt een nïemie fteuf/ bic maar beqnaamiSommetbootg uebaaren te totnben; en aan be nooebspbe bce3.ec aEpIanbtjeg/ een toep* ing ban be fhanö / leggen berfeïjepbene nlippen. 9Dan 't Uïeflfpibe ban 't oofteïuïift eplanbtje i$ een aïepne 3anbbaai/ bieboojbetoinb befc&nt iiltn altoaa* be feïjepen nonnen nielbaaïen : (jet oberige ban bm oebee/ 30 toeï bnpten De ttoee epïanbtje£/afé baa? tufic&en/të rotgacïjtig en boï aïepne Ulippen:. op 't ïanb té be gronb ten beeïen Hüppactjtig/ ten beeïe 3aiïbig/ en obecaï onbjiicljtbaa? / sonbee eenig berfeïj toater/ boom/ ïjee* fter/ g*aé/ of nmpö / of eenig ïanb-oiee (toant ^eeljonben en Eee=? ïeetitoeri bomen Ijiec aan ftranb) uptge3cpb bogefë/ ban tocï&é baa? een groote menigte té/ afë Boobies, bocï) meefl Pinguïns, tofïftet&fepgroo* te ïjoopen getfen ïjeb ïang£ be ganfefje Zuydzee , op be fcufï ban Ter rencuf . en dp be Kaap van goede hoop. 3£e Pinguïn i$ een 3eebogcï/ 30 groot 'p: , ontrent aï£ een eenb / en met 3uïae boeten / boef) fcïjetp ban ben / ïjouöen* * s' De 't ïeeben bp bifeïj : 3P bïiegen niet/ maat fïoöberen/ öebbenöe eerbee ftomoje^/ geïba be jonge ganjen/ ban bïengeï£ ; en bie berfïrennen ïjen in 't* toater «Vpïaat£ ban binnen : öunne beren 3pn bon^acïjtig ; ïjun bïeefcb i$ maai fTecïjtc fpp#/ boeïj ïjnnne eperen 3pn goeb. 2|aa? té nog. een anöerefoon ban aïepne stoa^te bogeï£ / bie nupïen in 't 3anb maafeeti/; toamin 5P bernacïjten/ toeïftcr bïeefclj fjeelsoeb ban fmaaa i£ ; enöee* 3e l/b in hergcug gesten / ban Ijler en te St. J oan F ernando. Cuftlljen 't oofïelphfte bee3er eplanbtje^ en tic alippen i$ goebe ante gronb op tim I ttoaaïf / of beertien babem biepte : toant be toinb i$ baaj semeenlpft Zupbl of%. Z. <®. en 'tootf eipa eplanbtje <®oft en 3Befi ïeggenbe"/ 30 befeïjut bet bie reebe.- v v ■ 3©p maakten on3e fcöepenïjieefctjoon/ engcreeb 3pnbeomte3PÏen/ onbettoaagben ton be gebangenen/ om te toeeten of 3pon£naeenigefïab of pïaat£ aonben'geïepben / op toeïne top eenaanbaïsonben nonnen boen: Vuant 5P rjabben 011$ te booren onbejrecljt/ bat top boo? be ^panjaa|Df; onbeat toaaren ; toaampt top toeï begreepen bat 3P geen rpftbom of aof* teïpne toaaren ter 3ee 30tiöen vnben/ 30 lang top Daa? toaaren. Wp ne* ten onbectulTcften 0113e gebacöten. gaan op betfc&epbene fïeben/ al£ Guia- quii, Zana, Truxilio,en anbere;epnbeïplibieï be heur op Tmxilio,afê 3Pnbe ban 't meefle belang/ en baaiom te meer fcöpn/ bat ïjet 0113e togt 5Óu goeb maaïien/ bnaïbien top 't bonben beroberen; aan 'ttoelUtopniet beeï ttopfeïben/aïïjoetoeï ton tof den bat ï)et een boïnrpneflabtoal ljfêaa.1 be grootfie 3toaarigïjcpt beflonbt in 't lanben; toaat Gaanchaqao, 't toeïh be naafie seeöaben baa?aan ffl en'et.maaz 3^ €ngelfclje mpleit aflegt/ të een flimme pïaat^ om te lanben/ te)Mp\ 3eïfê be ©ifTcoerö/ bie baai tooonen/ fomtpbi in tyie of bier bagen baa? niet npt nonnen ho* men. Niettemin toierbt on^ boïn ban bepbe be feïjepen tim i7den May be^ naamibbagé gemonfïerb/ en ïjun getoeer gep?obeerb. iBn toaaren in 't geheel ïjonökb en acïjt mannen beqnaam om bienfï te boen/ betjal^ ben be 3ienen/ en on^ boomeemen toa^ *$ anberen baag^ te seplen/ en be|jout-p?p| met ong te ncemen. IBaar een ban on£ bolft toen bptpb^ Sn ; 0!?-" ten Dp te bïpben;en tegen£ ben abonb toiecpen öetfcöipbaa?i&optoaé/ en bat ban fóapifepn Eaton , 't anaer tmt aan öe ooföp ban een ber oV fMpfcfïe epïanben/ een €ngelfcïje mpï ban be fttanö/op 3efnenbabemen toatec/ met een jnpbere/ toitte/ ïjaröe 3anögronö. 3£e Gaiiapagos 3pn een gtoot getal onbetooonöe €oïanöen/ ïeggenöe „ -, . onöec/ en ter toeöe?5Pöebanben|fêiöbeï[epn; 't oofïeïpafïe ban beieïbe,1^ **' ïegt ontren ïjonberb tien mpïen ban 't bafïe ïanb; 3n toojben gefMb oplandJ?T öe lengte ban 181 gr. ffteaaenbe 3icï> tot op 176 toefttoaa?b£ tmt; jni^rAaPas bat Ijnnne lengte ban Cngeïanb op ontrent 68 gr. toefttoaa?ög k : |Baa? F & ' in geloof bat 0113e 3£anöbefcï#pbei$ öe3elbe niet bejre genoeg na 't 3®ef* ten plaatfen. 3£>e J>panjaaïb^/ bie beseïbe eetfï onbeltt ïjeoben/ b^aalen in Inffl* nc oefcijipbingen/ bat 3P beeïe fel getal 3pn/ en 5icïj ^ooJbtoefi ban be ïitite tot op s graaöen$. nptflrehaen, maai top l>ebljen'er niet &oben • beatien of bpft ien ban gejfen. jjonmvige baaiban 3Pn émm of acljt mp* ïen lang/ en tyk of bfectob; 3P leggen typ öoog/öocfj be meefle spil eeïjter bïan en effen, ©ier of bpf aan öe ooflripïffie pa M$p\$/- on^ b?ncötbaa?/ en becgacljtig/ bjengenöe geennmpö/ gtaé/ nocïjöoome» n • n;T boo^t/ öan öe Dildo-boom/ uptgenomtn aan öe leesube. Zmyömm -r ?"*' boom i$ een groene ffceneïige ïjwfltt / bie tten of ttoaalf boeten |öog mm sonöer bïaö of bcuc^t:; 3pnöe ban boUen tot beneben 30 bin a!ë een maii^ been/ en bol ban fcfjerpe p?iï$Mg/ bie met öicljte regeï^i ban onöeeen tot ooben groeijen s Z&tm fieefler i§ neegen^ toe nnt/ ja 3elf^ niet om re bjanöen. ^icötaaa öe 3ee groept* op fommige pïaatfettnmipeïMTe&en ban » Ti William Dampiers Reystogt .10*84. ton Burton [jout /'t brtïfi ren goebe bjanö is\ 3&ft fïacï) ban hout groeit op Ueeïe pïaatfen in Weitindie hi.'onberöepb 111 öe Baai banKampecnie, en op be Sambaiiós : bocïj in be gupö3ee Ijeü ia tjet nooit geiien/banop Dee3e oBpïanben; bic fjoetod 5c ontyuc&tDaa? sun/ echter toater hebben in poelen en ftupïen tuflfc&en be aïippen. benige iibgtang banbee5eepïanben 3pn blaft en laag/ en 't laub bmcj[)tbaa?ber/ 30 bat'erberfcöepbenefoouen ban boomen op groeijen/ bie on£ onöeftenb 3pn. dommige ban belüef* teïpftfïe bee3er <£pïanben 3pn negen oftkn molen lang/ en 3e£ of 3Cben öjeeb/ met een bolle 5bja?te aajöe : op Desctöe tuaffen groorë en nooae boomen/ insouberljepb be Mammi boomen/ bjelfte Ijler met groore öw* fcöen groeijen. <0p bee3e groote eplanben 3pn eenige rebeïpn groote ri- bieren/ en op beele bau.be nlepne eplanben binbt men beefteu ban aoeb loater. Coen be «^panjaazbé bee3e €planben eerfï ombeftteu bonben 3p'er menigten ban Guanós en Eanbfcbübpabben/ en gabèn be-efoe ben naam ban Gaiiapagos €planben. jjft geloof bat'er geen tèlmtk in be Voejreïü ië/ bie 30 oberbloebig ban beese buren i$ booten. 3Be üuanós ïjier 3Pn 30 bet en groot/ aïg iftse ooit ergeng gesien fteö ; en 3P tón 30 maft/ bat een man in een uur tpö£ tueï tbjiutig Daaiban met em&W« ftan boobfïaan. ^ Land. 3B* 3taubfcï)ilbpabben 3pn Ijier in 3uïft een menigte/ bat bof of u& fchild- Ijonberb mannen eenige maanben lang alleenïpft baajban 3ouben ftonuën padden. ïeeben/ 3onber eenige anbere fpp3e; 3P 5pn ongemeen groot en bet/ en 30 liefïpft ban fmaaft/ bat geen ftupften aangenaamer Wmm ftan 55e grootje ban beese bieren toeegt toeï öonöerö bpffig of tbjeeftonberb nou- ben/ enfbmmfgebanrjeiupnrtoeeboet/ of tiueeboeten3eöbumnonbe bupft b?eeb : 3|ft öeb'ee op aubere pïaatfen nooit geene geiieu / bk meer aï£ ontrent bertig ponb tooogen : 't %$ ïoaar/ ik öeb voel nooren ber* ïjaalen bat'er op 't epïanb St. Laurens of Madagaskar, aï^mebe op 't Fn- 3Pn aï^ bee3e/ loert iftniet "©aa? 3?n bne of bierbeeïep foo?ten ban bee3e bieren in Weftindïe-oeeenê foojt Voo?bt ban be ^anjaa?ben Hekati genoemb/ en bie onthouöeti 3tcï) meeft in berfeïje bjater-poeïen / en ftomeu welben m 't laub- itóee" gen ban tien tot bpftien ponben/ en ïjebbeu ftïepne beenen /platte boeten/ en dunne lange ïjaï3en. €en anbere foo?t toojbt Terapen geheeten/ beei 3pn beel ftlenner ban be Hekati, rjunne fcljilben 3Pn ban natuure mooi ac- fcoerftt/ en betoolftt/ en ïjunne ruggen ronber ban be boorige- anbérï 3pn 5e meefl ban 't 3elfbe fatfoen : bee3e 3pn gaern in natte moerafdae pïaatfen / of op laub bat bicljt bp 3uïfte moerafTen i^ : bepbe bme fooVn 3pn $m goeb om te eeten. ^p 3pn m oberbïoebig op 't enlanb Pines bp Kuba; en aï^ be ^paanfeïje ^laager^ be3elbe albaajin 't tooub bin' ben/ brengen 3P3e t'ïjup^ in butten/ aïtoaar 3P 3e merften/ boor fterben tn öunne fcljaalen te maaften ; toaaruaa 3P bie toeber ïaaten aaan 1 mt Doen 3P 01113e bpberöanb te öebben: toant 3? ïoopen nooit berre toeg rondom den Aardkloot. n ^{$ bec5e 5!aager£/ naa mr berbïpf ban een maand of 3f£ toeehen / ióSa. toedee na Kuba feeeren / neemen 3P djieofbieröonoetd/ of Mimet/. ban dee5e bieren met 3icï) om te berfcoopen/ detopï öesefóe een seer goe* De fpp3e 3pn; en ela Rent de 3Pne aan 3pn mern. ^me fcpöpaD* ben op be Gaiiapagos 3pn be Mekati meefl geïpft/ uptgenomen bat 3P/ peïPïi ia te booren gesegd öeö/ beeï g?ooter 3pn/ öeböende ïange bunne fjafsen/ en nïepne ïjoofben. 3£aaj 3pn/ eenige groene Hangen op dee$e oEpïanben/ maat boon£ geen ander ïand gebierte/ öat ik toeet. ©aa? té 'oor een groote menigte ban ,Co?telbnpben / toeïne 30 man en tam 5pn/ bat iemanb bpf of 3eé bo3pn baa:ban met een ftonje op een boo|* midbag 5011 nonnen boob flaan ; 3P ballen toat nïepnet ban een gemeene Dupf / en 3pn 3eer goeb om teeeten/ en boojgaan^ typ bet. * CufTcöcn beese oplanden 3?n goebe topbe Rillen booj feïjepen om booj te 3epïen/ en op fommige pïaatfen 5pn ondiepten/ bie met een me* nigte ban fcï)ilbpabben-g2a£ betoaffen 3pn ; toaatöoo? bee3e eplanben ' ,z^e" oor 3eec oberbïoebig ban 3eefcl)ilbpabben 3pn boo^ien / tetoeeten ban chHd" die foo?t toeïfte gjoene fcïjiïdpadben geïjeeten tooiden. <£n detopï ia tot=pa n* nogtoe geen befcïjrpbfng ban bee3e bieren ïjeb gedaan /3aï inïjetèierdoen. 3£aa? 3Pn biet foojten ban 3eefcï)iïdpabben / naameïpö be Éoffee-feöiï- pab/ be <0?ootRop/ be ©alftgbeH/ en be groene feïjiïbpab. 3£e Koffer fchiidpad i$ boo?gaan£ g?ooter ban de anbere/ jEjooger mHnnne ronber ban eng/ en ïjeeft bïeefcö bat fïerft ban fmaan/ ennietge3onbom"rfcher te eeten i£. dene y 3$t Grootköp toö?bt 30 genaamd/ ombatïjpgtooter ban öoofbi^/ foorten. ban alle be anbere foojten ; de&eïfS bïeefcïj i$ de^geïpüté fierft / en toojdt 3elben gegeeten ban upt noob; 3P leeben ban mofeft bat op be klip- pen groeit. 3£e Valksbekken 3pn de nïepnfïe foojt ; 3p toojden 30 genoemd / omdat ïjunne monden ïang en fmaï 3Pn / en naa? ben oei* ban een' baï& eenigfin^ geïpnen : op be ruggen bee3e? feïjildpadden groeijen die fcïjilbenf toeïne 30 seer geacht 3Pn om ïpfïen / Rammen/ Rabfnet* ten / en anbere fraajjfgïjeben ban te maanen. 3&e gjootfïe ban bie fcïjiï* ben toeegen ontrent bietdöalf pond : iR ïjeö'er oor geïjad die d?ieponö en tien oneen tooogen ; maar gemeenïpïi toeegen 3e anderïjaïf of ttoee pond / en fommige niet 30 beel : 3P 3pn oor maag een fïeeöte fpp3e / bog boor* gaan£ beter ban fïnaaR ban de€»?ootRop; aïöoetoeï 3P ecfjter op font* mige pïaatfen onge3onb 3pn/ en degene/ bie be3eïbe eeten/ fïerh boen afgaan en bjaaaen/ imonOerïjepd bie toeïfce tufTcïjen be Sambaiiós en Portobeiio3ic|j onthouden. Men bindt in Weftindie toeï meer bif^öen/ bie de£geïpa£ onge3ond 3pn om gegeeten tetoo?ben;bocï)die3alfiRinmpn ^lanöangfel öefcöjpben. <©ee3e BaÏR^itieRften 3nn beter of flimmer naai 't gene ^p eeten : op fommige pïaatfen eeten 3pg?a£/ geïpft be gjoene fcöübpabben; op anbere pïaatfen ontïjouben 5P 3ieö tn^egen be Rïippen/ , „ ..^ en eeten mog.en 3eetoier / maa: bee3e 3?n 30 3oet ban fmaaft niet/ aï£ bejjene bie g?a^ eeten/ oor 3pn öunne fcöttben 30 Maaj en öeïber nieW M toant __ 74 William Bampiers Reystogt 1 684 toant 3ï) pn boojgaang met nnobbetë bebjafTeii / 't W\h be^eïbe bebetfö ■ m ötm bïeefcïj fê gemeenïpft geeï/ insanöeröepb bat tan be bette. <©ee* 3e fcïjilbpabben 3mt op beeïe pïaatfen tn Weftindie : $p ïjebben epïanben m bp3onbete pïaatfen baai 3P ïjunne eperen ïeggen/ 3elben. nomen 3p on* bet* anbete fcöiïbpabben. feeejc-ai alle anbere fcïjübpaotsen ïeggen jjtmne eperen In 't sanb/ te toeeten bie aan be noo|b3pbe Uan b£n jfBiöbeïpn in be maanben fMay v Junius en Juiius ; en bie, aan be aup&spbe ontren? ütetgtpb/ fommige baat b?oegee/ fommige toat ïaater : 3P leggen one* maal in een tpb/ en t'eïnens! tacïjttg of negentig opeten : ïjunne epererc, 3pn ban gïootte afê ïjoenbereperen / en ïjeeï ronb i aïïeenïpn met een tuit taai bïie£ "benïeeb. ; lan be noo:b3P ban Jainaika 3pn eepige öaaijen baa? beese ©aï^öennen nomen óm te ïeggentin be baaijen ban Hon- duras 3pii be^geüjKg epïaubtje£ baa? 3P ïmnne broebpïaatren ïjebben ; én beeïe aribete pïaatfen ïangé be nuft ban 't bafïe ïanb ban Weftindie ban Triftidado tot aan Vera Kruz in be baai ban Nova Bispama. %\$ be jeefepbpabben upt be 3ee nomcnom te; ïeggen/ wmm 3P ten .min* flen een nnr tpb| ban boen/ eer 3p,b3eöecïie^en; toant 3p moeten Öo* ben be ppï ban 't öoog luater gaan; en 30 't ïaag toater té aïs° 3P aan ïanb -nomen/ moeten 3» ten mintfen/ boor imare 3toaarte / eeu£ of ttoeemaaï tufien/ eet 5» tet pïaatfe nomen baaien leggen, 3©anneec3P een pïaat£ tot étui oogmern gebonDen ïje&ben/ maanen 3P met (jaace toiunen een'srootejupï in 't sano,/ Ujaatin 3Pcï}übpab* be» Moen een en be5eïfbe manier ban ïeggen. %k freb een man in Ja- maika'genenb/ bie acïjt ponben tferïinoj maante ban be fcïjiïben bee3ee ^aïnében-ftïjiïbpabben / bJeïne ïjp op eenen tpb bing/ in een Mepne üaaii-A bie haautoïong een quartier gaan^ lang Voa^. 3De manier om be«= Seïbe te bangen/ ié/ bat men ben ganfeïjen nacïjt öeen en toeer ban fee eene 3pbe ban be baat na be anbere. toanbeït 3onber geïnpb te maasen/ of eenig ïie|t bP 3ieö tetieböen ■: enaï^'er ban een fctjiïbpab aan ïanö ^omt/ neett men bit op 3pn rngge/ en ïjaaït ïiem boben be pepï ban t éoog boater/ aïtoaar men ïjemtot ben motgen ïeggen ïaat. aber£ fc&ip boer/ 't bjeln ontrent een bierbe beeï ban een Cngeïfcjge mpl ban ïanb lag: fjet bet bee3er fcjpbpab leberbe acï)t (loop olie of ttaan upt. ^e fcljiïD* pabben bie sirt) bp De epïanbtje$ aan De5upb3pban Kuba ontöouben/ 3pn een gemengbe fooct/ fommige toat grooter/ en anbere toat Blepner/ en 30 i§ ook ïjet bïeefcï) ban fbmmige groen/ ban anbere örupn/ en ban èenfgë geet: ban bee^e btorbt Port Royaal in Jamakiagefïabigber3örgb/ boor floepen bie be3eïbe met netten bartgen/ ense ïeebenbig baar oren* gen/ atooaar 3e ban met Kopetbraab aan fïaanen in Seebafï gemaakt tootben / umse ïeebenbig te öonben ; en be matst ié Daar DageïpR^ nberbïoebig ban bee5e fcgiïöpabben böor3ien/ bebipï be3eïbe een gemeen* fpp£ aïbaar 3pn/ boornaameïpH boor be getingefteben. ^>ee3e groene ^eefcïjfïöpaböen ïeeben ban gra£ 't Mi in be w qmit ■■fy-txfcj bier/ bpf/ of 3e£ babem toater/ op be meefte pïaatfen boor* rioemb. Wit ffl8$ berfeïjeeït banljét Manati-gra^/ bïant bat fyim tyeph bïab/ maar bit fé eert bierbe ban een büpm öreebt/ en $#lue&| tang. 3£e fepbpabben ber Gaiiapagos epFétnten/3pn bafïerbgröen/mant Êunne fcïjaaï i$ bihner / ban bk ban anbere groene fcïjttbpabben in We'ft.of Ooftiridie , en Öunbïeefcï) if 30 3oet ban fmaan niet, ^p 3pn gröötet ban ieëni* ^e anbere groene fcïjiïpabbben/ toant 3P 3pn boorgaan^ btie Of bier böeè büep/ en ïjun bupn bpf boet breebt : maar baar 3nn nóg anbere groe^ ne fcïjiïbppabben in be 0upb3te/ bie niet 50 groot 3prt aï^ be Mepn* fre ©am^beHRen; en bee3e bfribt men èfan 't enïanb Pi ara en attbete jpïaatfen baaromöeeè; & ntmïmfl en iph Wt/ öocï) 3eér fierfeban (ïnaaR. lï^aar b?e3« berfcöeeïen ban m be ant^tefoorten/ Vöant öe mattne* tit$ 30 itóö aï# be bSpW nomen ïf öaage aan fïranb/ en leggen in öe 30Hi maar op anbere pïaatfen nomen geene ban be b?pf|e^ aan ïanb/ 1Ó84. ~— • ?6 William Dampiers Reystogt ióSa. En öat aïïeenïpn bp nacgt om gaare eperen te leggen. &e öefïe nofï boot öe fctiiïöpaöben in be Zuydzee i$ bp be Gaiiapagös epïanben ; baant baat fë obetbïoeb ban gra£. 3£>aar të nog een anbere foott ban groene ^cïjübpabbm in be Zuydzee,. bie Rlepner/ boeg echter rebeïpït 3oet ban fmaaïi snn; en bre3e ontgon* ben 3icïj ujefftuaarb^ aan be nnfl ban Mex-iko €en 3aan i£ sonberling en ; aanmerfcelpR in bee3e bieren/ naameïpft bat 3P in bm mb uau gun broei* jen ttoee of brie maanben lang gun gemeen beröïpf / atoaar 3p 51CÏJ an* öer£ ben maffen tpb ban 't jaargouben/ berlaaten/ en3icg na anbere plaatfen begeeben / aïïeenïpR om gaare eperen te leggen 1 en 't booebt ge* meenb bat 3p gebuurenbe bien tpb niet£ eeten/ 3UÏR£ bat be mannetje^ 30 toeïaï^ betopfje£ geel mager toorben/ ja be mannetje^ oo&3oobaanig/ bat niemanb beseïbe boiï eeten. 3£e boornaamfïepïaat^baugunbroeijen/ toaarban in ooit gegoorb geb/ $ bp een epïanb in Weftindie genaamd Kaimanes, en bp 't epïanb Afcenfïon in be Wtfttt <^reaan;entoanneet bse broeitpb boorbp té] ban bïpft'et niet een bangenbaarontrenr. punten ttopfeï 3toemmen 3P eenige gonberben ban mpïeii/.om bp öie ttoee plaat* fen te nomen : toantmen .geeft ötRbuUgbebonben/ bat'ér in be btorirpö; öp Kaimanes ban aïïe bie foojten ban fcgilDpaböen / gier booten befegjee* ben/ ge3ien 3pn. ^e 3upbcïpne eplanötjeg ban Kuba 3pu meer aïg beer* tig mpïen baajbanbaan; en bat i$ be naafle pïaat£ bantoaa? bie bieren nonnen nomen : en 't i§ 3enet bat baai 30 .toert niet jouben nonnen leeben/ aï^'et gier toeï in beb?oeitpb Romen,. degene bit aan 't €pïanb Afceiifion leggen /moeten ttoob3aaMpttbeeï berber banbaan nomen/ toant baai té geen ïanb bat naber $ até b?fe* gonberb mpïen baai ban af : en get $ 3efter bat bee5e bieren aïtoo'é gun gebooonïpR berbïpf bicgt aan ben oeber gebben. ^n be Zuydzee gouben 3P 3icg 't groofie gebeelte ban 't jaa? bp be GaiiapagAs, en ebrntoelgaan 3p in be bjoeitpb banbaa? na be bafïe nnft(om gaare eperen te leggen/ fcjeïRe ten minden gonberb mplen baa?ban aflegt. 3£ocg goetoeï groote menigten beesee ^>cgilbpabben 3fcg ban gun gemeen berbïpf na biz leg* plaatfen begeeben/ ecgtet boen 3P:'t niet aïïeten toanneee 3P na bie plaat- fen gaan om eperen te leggen/ bjojbetupbanseerbeeïebiffegen/ boo?* naamelpn Shark s ber3eïb ; 3uïï$ bat be gebooonelyne plaat fen ban gun bet* bïpf ban oor ban bifcg ontbloot 3pn. ^l^ be topfje$ bu| na gaare legpïaatfen gaan / goutien be mannetje^ gaar geselfcgap ; en bïpben gaa? bp totbat 3P bjeber nomen. <®z man* netje^ 30 uoel aïg be bjpfje^ 3pn bet in 't begin banbeb?oeimb; raaa:eec 3P bseberRomen 3?n be mannetle^/ geïpft ir ge3egb geb/ 30 mager/ "bat 3P onbequaam 3pn om gegeeten te boojben;bocg be bopfje^ 3P.n goeb tot op get ïaatfïe toe/goeboeï niet 30 bet aï^ in ben beginne ban be b:oeitpb. 't IDo?bt bet- gaaïb ban bee3e bieren/ bat 3P negen bagen beesig 3pn met teeïen onbet Snater/ en 't mannetje boben op 't bjpfje^ tug. 't %f, aanmerfteïpR/ bat %tt mannetje in get teeïen get topfje niet ïigtelpR 3aï berlaaten; ujant tR ^b. get mannetje baa^mee besig 3Pnbe bjel segteepen; en een oneecbaa* teh rondom den Aardkloot. 11 m ümm Rame ban toeï manen; toant ïjet mannetje ffjsanffcö niet l6g4# fchuuto; maa2 het uanfje- een fetat of boot 3ienbe/ 30U aï£ men er na ^ flaat/ net toeï onttouRen tuitten/ inbien öet mannetje öaaniiet met be ttoee toooifle uimwn greep en toafr&teïto. 311$ 3P aïbuS aan malRanberen bafï 3pn/ tf üet öefï tjet tonfje te treffen/ taant öan t£ menber5e&erbbat 't mannetje oor ïjeefr. öBee3e bieren meent men bat een groote on- men betoon*- berpRen / en be ^>cï)iïbpabbanger£ ban Jamaika fteöben in acïjt genomen/ bat ïjet beeïe jaaten buurt eer 3P tot ïmnne tipltc toasbom m 'ïucftt bee3er «Epïanben $ brn gemaatigb I ten aansien ban 't Mi* De lucht maat: toant ób'èt bag i^'er gefïabig eenfrifrcïje3eeRoeïte/ enbpnac&ten twee- en Roeïe berberfeïjenbe toinb ; toe^jalben be Hitte niet 30 ïjebig tó / der ™- aïg op be meefle pïaatfen bicïjt op ben Cbenaaj. ©et regen fajjoeu 1 tó in ««£ Ddae_ November, December, en Januarius ; en ban ïjeeft men'e? öihtoifê een £duaPa «er betoogen ïueïjt en fïormig meer/ met beeï bonber en öli&fem toet* b ' mengb. J§>omtpbé 3Pn'et naa bie maanben gemaatigbe en berbetfcöen* be tegenblaagen / maar in May , Junius , J ulius , en .Auguüus \$ 't meer aï* too| ïjelber en Kïaar. ■ , , - - . 3©P bïeeben aan een ban beese Cpïanben maar eenen nacjfjt/ omoat on3e $jp3en baai niet Ronben ankeren; maa? top berberfeïjten ongeben* toeï met ïanb en ^eefcöiïbpabben / en 3epïben '£anberenbaag£banbaa?. ^et naafïe epïanb ban öe Gaiiapagos , baa? top aanquamen / ïag'er maa? Dezei- ttoee mpïen af ; 3pnbe Rïippig en ontojueötbaaï / en ontrent topf ver lands- af sté mpïen lang/ en bier foeebttïfêp aufterben inbe acötetmibbag aan douw. be nöoib3pbe ban 't 3eïbe/ een bierbe beeï ban een €ugeïfcï)e mpï ban tfeanb/ op setfienbabem toater£:oberaï ronbom bit €pïanb fë tjetfiepï/ en nergens an&ergronb aïg baas/ en bat nog maar ffecïjr/ toant begronö- i£ 3ofïepï/ bat 30 't anner eené uptfeïjiet/ ïjet niet meer toiï batten ; en be toinb té boorgaau£ aflanbtg/ uptge3epb bp nacïjt/ toanneer be ïanb* toinb meer upt ben Stëefïen toaait; toant ban toaait öp recljt ïang£ be fïranb/ Jjoetoeï maar flapje^ paanfcbe SnDiaanen bp De pïaat£ aïtoaar on£ boïfe een nupï groef/ en braagöen ben toie3Ptoaaten en bantoaar 3P quamen. 3i>e onse anttocorööen öat 3P ban Lima qua* men/ en na Rea Leja gingen/ maar öat De föapitepn ban een gunnet fcöepen op 3ee gefïorben 3PnDe/ ben genoot3aabt baö Daar te bomen/ om ïjem een C&tt Wte begraabeni^ te geebcn. Z&t Drie ^paanfcbe ^InDiaanen/ Die in 't eerfï 3eec fcïjuuto toaaren/ begonöen toat fiouter te tooröen/ en naöer te bomen/ braagenöe beeïe 30tte braagen; en on^ boïR maabte geen stoaarigbept ïjen met beeïe ontoaarïjeöen De bap te buïïen / boot* Dacbtïpb om öen in ïjunne bïaautoen te brpgen. 5^e on3e ïacöten DiR* toiï^ om bunne roebeïoo^b^PO/ en broegen ben/ of 3P nooit te booten ^>panjaarDen ge3ien ö^DDen : toaarop 3P tot anttoootö gaben öat 3P seïbe ^>panjaarö^ toaaren/ en onbet ^panjaarDen tooonDen ; en Dat fjoetoeï 3p Daar gebooren toaaren/ 3P ecbter nooit te booren Driefche* pen aïDaat ge3ien öaDDen. 5^e on3e bet3epöen Daarop/ Dat 3p'et nu 00b 30 beeïe niet 30uöcn ge3ien ö^bben/ indien 't niet op eenöringenb Jbootbal toaare gefcöieD» Cpnöelpn quamen 3P*0QC'tjptaateuQbetwtoeer 30 rondom den Aardkloot. 8 30 na/ bat be owe ïjen alle brie geïpn aangteepen; maat eet bat fta* 16*84* pirepn Kook begraaben toag/ nam een ban ben be bïugt/ en be ttoee anbetttoferben aan ong fcï)ip gebtagt. ftapitepn Eaton qüam aanfionbg aan boorb/ om ben te onöerbraagen ; en 3P beRenbenbat3nop3etteIpRgè* nomen toaaten om ong frbip te be^en/ en 30 't moogetéa toag te bet- neemen toat boot boln top toaaten: toant be Jpreflbent ban Panama ^aö niet lang te boorcn een bericbtbcief naNikoyage3onöen/ombe^becïjepb te üertoittigen / bat 'et eenige bpanben in be ^upbsee genomen toaaten/ rn bat 3P Derïjalben toeï ^aböen toe te #en. Nikoya té een Mepn (ïeeotje/ ïeggenbe ontrent ttoaaïf of dertien mp*™1"^3* kn berber oofïtoaatbg/ aan ben oebec ban een riuict ban öien naam t$et i£ een plaats 3eec beqnaam om fcïjepen te ooutóen / toegbaluen ooï* bt meefle intooonöerg timmerïieöen 3pn/ bie öoorgaang injt toerft geïjon* ben tooroen met nieutoe fcïjepen te maanen/ of oube te kalefateren. Igïeï toa£ ïjet bat ftapitepn Sharp, H0,2t naabat ift bem in 't jaaz 1681 berlaa* ten ïjaö/ timmerïieöen fcteeg om 3pn fcbtp tyclft te maanen/ eet bP3ftb 11a Engeland begaf; en om bie reben mofïen be ^panjaajbg boo^igtig 3pn/ (boïgeng ben taab be£ <0obernein# ban Panama, ) batgeeneanbe* te / bie biergeïpne noobtoenbigrjeben beïjoefben / op bie pïaat£ toebec baantiebe bet3o?gb toieröen. 5éee3e ^paanfcbe ^nbiaanen 3epben ong oor/ bat 3p na be pïaat^a/ baa? men gen Qcbat baö/ ge3onben toaaren/ om 0113e fcïjepen te bc3igtigen/ betopï men bjeegbe bat bee3e be3eïföe : toaaten/ toaazban be f^eftöent ban Panama gemelbïjab. Wanneer men ben bjoeg naaj ben toefïanb en tp&bom beg Janb£ / 30 3epben 30/ batbe intooonberg meefï ïanbueben toaaten/ bie boowaameJpn te toerit gefielö toieröen Ét 't pïanten en 3aarjen ban Room / en 't boeöen ban bee/ öetopï men 'et gtoote beïblanöen bab/ bie ban bullen/ noeijen/ en paetben toeï toaaten booten : bat 'et op fommige pïaatfen aan be 3eenant toob bont gtoeiöe/ bat tot bettoen bienftig toa£; öocïj bat 'et toepnig boojbeeï ban quant/ omöat 3p bet na 't 3tan ban Nikaragua, 't toelfc in bejoo^ee upt loopt/ inotfen 3enöen : bat 3P oor een groote menigte ban bulk en ftoetje öupben bertoaajög jonöen / en Curopeefcïje toaaten / afê boeben/ finnen/ en toolïen/ om 3irtj te Meeben / in ruplingbanbaa: toeetom b?ag* ten ; en bat 3P ban bet bïeefcb ban 't bee geen anbet nut tronken/ al£ öet onöetbonb bunner bup£ge3innen : toant botet en Raag tóo?bt toepnig in bie getoefïen gemaant. ^aabat 3P oné bit betbaai babben gebaan/ 3ep* den 3P ooft/ bat inbien top ïeeftogt ban boen ïjabben/ baa: een toepetp ban bntten en ftoeijen onttentbne€ngeïfcï)emplenbanbaantoa^/ altoaa? top booben mogten 3obeel ong beïiefbe. 5^it toag ong een aangenaa* me tptrfng/ toant top Jtjabben geen bïeefcïj geöab/ febetb bat top ban be Gaiiapagós toaaten ge3epïb:betï)aïben ttaben bietenttointig ban ong tet* tfonb in ttoee boot^/ neemenbe een ban be ^paanfctje fjnbiaanen met ong om boo? ïootg te bienen / en flapten aÏ30 een mpï ban ^t ftöip aan ïanb;altoaa? top onse bootf op 't bjooge baaiben en alle optoegfToegen/ bolgenbe onsen lepb^man/ bie ong öaafï bn eenige önp3m/ m tm gtoot mm— tsm^mm^m 1684. Hachly- ke ont> toming van twaalf mannen. tz William Dampiers Reystogt affc&utfet ban bee öja^t; bit aflt&utfeï 1ïonbt in cm moot beïb / ot» temt ttoee Cngeïfcöe mpïm ban on5e boot£/ en in bit beïb gingen tor* ïe bette fïieten m noeijen te toepbe. benige ban 011^ toouben et b?ie of bier ban booben m aan öooïb bjengeu; maai anbere toebetfpafcen t / en setóien bat bet beter 30U 3pn ben natfjt ober baat te bïpben/ en 't bee be| morgen^ in 't affeïjutfel te btpben/ m*et ban ttointig of Dertig; frtfó / of 50 beef afê top toiïben/ ban te booben. '$»■ toa£ getfnb toeej na bootb te gaan/ en poogbe aïïe be anbere te obejreeben bat ?P beggelpfcg Souben boen; maat fbmmige toouben niet; bie£ fceetbe m met ttoaalf 7 3Prtbe be ïjelft ban ong getal/ toebet na 't febip/mbeanoete ttoaalf ïfetm ton baar bïnben. ^iet ter pïaatfe 5ag in brie of biet tonnen met roob ïjoüt/'t toeïn t& a# ban be3elfbe foott ^ jpn/bat men in Ja- maika bloeb-ïjout of Nïkaraguas-bout noemb. Wp bie toeberom nee?* om/ ontmoetten ban niemartb eenige tegenfïanb; en J§ anberenöaagg feertoaebteben top on3e manfeetg/ maat nieraanb ban ï>m quant opbaar oen; bie£ gingen tien mannen 4 namibbagg tenioiee uuren to ome na* 80/ om te 3ien toat ban fcen getoojben toaö\ |Baa? toannee?3P aan Öe baat quamen/ baaj top geïanb toaaten om na betoegetp te gaan/ bonben top onf bom aïïe op em HÏepnenïip/ een balbe €ngeïfcbe mpl ban be fh*anb/ ftaèibe tot bunne mibbeï toe in 't toater. ^eeje ttoaaïf mannen babben in em f>up# aan ïanb gefïaapen / m toaaten £ mo?gen£ broeg al uptgegaan/ om ftbee in fcet affebutfel te b^ben ; tottoeïnm epnbe ttoee of tyk eenen toeg/ m een geïpft getateera anbeten toeg jp raan toaaren/ tertopl fommige bp H affcöutfet bïeeben tfaan/ om 'er. bet bee in te bjnben. ^oeö 3P aïbu#betfltooib3pnbe/ quammbeer- tig of bpftig gefoapenbe &panjaa?ben op l)en af; be ome bit 3tenbe ne* pen baabeïnn maïnanbetm toe/ en quamen in em trop t jamen / eer Se &panjaa:bg nog op fjm nonben aanbaïlen ; en gtagm baa?op na be boot/ bie op bJoo$ geïjaalb toag ; maat bp be 3anbbaai bomenbe bon* Sm 3P be3elbe 'in een ïigte bïam ftaan. !B* toag em bjocbig ge#gt/ toant 5P toifïen nu niet boe aanboojb te bonten/ 't en toaare 5P te ïan* be gingen naa be pïaat£ baa? ïfcapitepn Kook toa£ begzaaben/ , toeïft Ontrent een um saan£ tt|. 't «Sjootfle gebeeïte ban bien toeg flrefe» Sithboo? een bicï)t bofcb/ aïtoaa? be ^panjaa?b^ Ugtdpb eenbinbetïaag feonben leggen / betool 5P ongemeen baa? op afgeteebt 3pn. ^e ^pan* WS* baSentegen/ bit bun fïun nuto^meenbentebeoOm/ quameu bp ben / m bjoegen of f mee na tjunne pïantasim gehefben ^te toanbe. ïm; toaatbp |p nocö anbete öefeïjimpingen boegben. ^ocb beonsega* S^n antto^tb; en toanneer't onttmtbaïf eb toaf / toietbt eenban oitó boïb eenfelip / em enb toeg^ban be^tanb getoaat / bie met em boen bo* ben toater üptfiaït:ï|Pbe3eïbeaan 3?ne mabbeté toonenbe/ ^pbe batbie |en boor een goet nafeet soubetfitefefem/ J^fg^föSS^ÏÖ Saat toaé niemanb ban ïjmbie niet toenfebte bat bpbaaroptoaJ,^aut oelpanjaatbr/ bie nu em goéb enb banUenacöterbenteupelborebeii rondom den Aardkloot. §3 mi fcrjeut onbet ïjoï te öoem Zp ban bieplaat^/ algrtiebeT gebaat toaariit 3P toaaten/ toel aangemetfet ïjebüeuöe / fiefbén boot bat een batt öe latigfte onbet öen 3on probeeten of br £* tot aan öe Klip fton boot* toaab tootöen. 5£>ee3e taab toietb ta 't toetft gejïelb / eu bijl upt naat toenfdj : bieg fïapten 3P slfe na öe ftüp/ aïtoaaj 3» öïeeben totbat be na* no bp Ijm quam/ 't toeïH ontrent ten jeben Uuren toa& Ham toaé tn 't laafl ban be eb / toen 3P'et eerfi op quamen/ e» toen toa# be fcïta 02003; raaa? toen 't getp neecbe/ en be bloeb quam/ toietbt be Klip be* bent/ en 't toatet toa£ nog aan 't bïoeijen; 30 bat/ trrDtett 003c nano nog een imc langer uptgebleeben |jaö/ 3P miffcljien 3uïft een gtoot ge* baat ban gun leeben boo? be &e 3ouöen geïoopen bebuen/ al# te booten ban be £panjaaiö£; toant ïjet toatet bforit baaf meet a$ act# boet. 5£e &panjfla:ö£ bïeeben miöbelertopl aan fttanö / bettoac|jtenöe bat $p ïjen souoen rjrebben 3ten fneubeïen/ en quanten niet een£ acï)tet be ftreu* pdbofTcben / baaz 3P 3*cïj nm geplant ïjaböen/ banöaan ; toant 3? Jjaööeu niet öoben b?ie of bietbuwtoerg/ 3pnbe be oberige met fpiefen getoapenb. 3£e ^paujaaïb£ in öee3e getoefïen 3Pn $ttt afgetec&t ora met fpiefen te fcïjïeten / nonnen / atë 't be nooö betepfebt / toaftfte* öaa?mebe omgaan / booruaameïpft ni een binöerïaage ; toant anöer£ Ijouöen 3P toepnig ban beeïjten/ maa? betnoegen 3lcg met ban bejte te fïaan/ en te öiepgen eu fcïjelöen/ öaaj 3P niet minbet op afgetec&t 3pn/ a!£ op 't anöet; wW bat a$ 3P kunne tpngen niet toeten/ top ban aïtooé? betmoeben / bat 3P ong een ïaagc gelegö Rebben. €et 't nog bonaet toag quam ome ftano aan booiö/ en b?agt al ong bolft befjott» ben in 't fc&ip. $ 3lnöerenbaagJ toietben ttoee nanoe£ na be baai ge* 3onbeu/ om na een g^oote ftano/ öie top betfïaan gaööen öatöaattoa^/ fe 3oeften. 3£e &panjaa?b£ rjebben ïjiet geene feïjepen nocï) baiften/ en maa? eentge toepnige feanoeg/ toeïae 3? 3elöen gebjupnen : ooft 3pn 'et geen Wrijeté/ 30 in ac&t/ ombat öe bifcö baar 30 fc!&aat£ i§; im* met^ in Ïjeb3e öaa? nooit ge3ien/ noeste öeeft ong boift öie baai ooit Honnen bangen : Dfoetoeï top obetaï/ baa? ton ten annet nottien/ on3* bifeïjbanget^ upt3enben/ en on3e öoeaen en ïpnen bupten öootö toerpen/ mn te 3ien of 'er iet£ te bangen balt. 3£en boïgenöen bag quam on# boïft toebet upt be baai/ en btagt öe nano/ öaat 3p om uptgtgonben toaaten / meöe : en naa örie of biet öagen bjietöen öie ttoee nanoeè \»eöet uptge3onbeny om een anbete te ïjaalen/ \uelHe 3p be^gelPB^ aan bootb btagten. 5B>ee3e nanoe^ toaaten met bannen tiemen/ en plug* gen tot gebrupn bootsen ; en een ban öe^ïbe feteeg ïtapitepn Eatoa boot 3pn öeel/ en top be anbete/ toeï&e top betotbineetbenomtoteenlan» öing te gebtup&en inbien on^ baattoe geïegenïjepb 30U bootnomen. Cet* ' tonï top ö*er lagen/ bulben top on3e toatetbaten/ en Hapten een gtoote pattp fpatten of flaben / om riemen ban te maften / toant öier i$ ^tbtoeö ban Hang- &out/ 't toelft seet bequaam tot bat geötupft t& W m ftet anöeté nooit in öe Zuydzee gejien/ ban op öee3e pïaató: öocö op Jamaiba i^öetobftbfoeöig/ noomaameïpft tet jtotse mfyeettn % % Blu- 1084^ 84 William Dampiers Reystogt ^584. Rea Lejo Branden- de berg* De fiad van Rea Lejo. Bïüefields, (niet Biuefields-riber/ toant bk i$ aan bebafïefmfï) aan be toeflftant ban bat epïanb. $}tt %ang fcout gjoeit rec&t op / geïpft on3e Jonge «Êflcöen/ en 't i$ 3eer ïjaib/ taai/en 3toaa?/toaarombefta* per£ ïjet ooft seer in toaa>öe fjonoen/ en 'et niet alleen nemen ban maa* nen/ maar ooft ftamperg booz lumne buinroerg; toant 3eïben Ijebben 3P minber ban b?ie of Wee fïaniperg tot een roet/ om niet berïegen te 3P» al£ 'er een uieeftt ; en 3P 3pn beel beter / öan bie ban efl*ctjenl)Qutgemaaftt too?ben; 'g 3&aag£ boo? on£ bertreft bankier toietbt |©r. Eduard Davis on5e 4Bua?tfermeefïer / met toeflemminge ban al 't bolft / ftapitepn ge* maant; toant bie plaatg quant öera ban reeïjt^fcoege toe. 3£en 2oft«- ban Juiius 3epïöen top/ met fcapttepn Eaton , en 0113e p?p£ We top ban be Gaiiapagós gebjagt öabben/unt bee3e baai ban Ka!dera,3ettenbeon3e ftoer£ na Rea Lejo. &t tolub toa£ ^oojb/betoelfte/ljoetoeïmaa? pafte* ïpft / on£ in b?ie bagen reeïjt boo? on3e begeerbe ïjaben biagt. Rea Lejo té ïjet aanmerfteïpftfie ïanö op beese ganfclje ftnfU toant baaj i£ een öobguptfïeeftenbe berg;/ ban be &paujaa?b£ getjeetcn Volcan- vejo, of be oude Vuurbraaker:öee3en moet op recfjt Jïoo?öoofl geïnagt tooiben/ en ban mag mm 'er blaft op aanfïieren / betopl bie ftoer£ u in be öaben Wengt 3£e ^eetoinben 3pn £>ier E. ££ 3©. bieé moeten be feïjepen/ biê £ler ftomen/ 3tr& ban be 3eetoinben bedienen/ toant met be lanbtoinb i£'er geen inkomen aan. 3£e bjanbenbe berg fégemaftlpft te Rennen/ ombat'et nergeng ontrent 3ulft een öooge berg $/ en ooft niet een langS be ganfclje ftufl ban 30baanig een fatfoen; baajenboben rooft t jjp ben geïjeeïen bag boo?/ en toerpt bp nacïjt fomtpb^ bnut Wammen upt. 3£ee3en berg ftan men ttointig mpïenbfrre/ en a$ men benlja* ben tot op biie mpïengenaberb f£ / ben ingang be&eïfê 3fen. 3£aa? ig£ een Waft en laag eWanötje/ 't torift ben Ijaben maant; ï)et3elbe të on* trent een €ngelfcï)e mpl lang/ en een Werbe beet oaa:üan ojeeb/ leg* genbe ontrent anberïjalf €ngeïfcbe mpl ban 't bafïe lanb. %m pbec 3pbe ban ïjet cpïanbtje i$ eene ftil/ boel) be ftil aan btr toefï3pbe fë be topbfïe en benïigfte; eeïjter i#'er aan be noo?btoe|ier ïjoeft ban 't ep* ïanbtje een plaat toaarüoo? be fcötpen 3iefj in 't in ïoopen moeten toael^ tenr^ie plaat gepafleetb 3nnbe/ moet men bicïjt aan 't epïanb ïjouben; toant ban ljet bafie lanb fcfrfet'er een onbiepe 3anbpnnt upt tot op ontrent ïjalftoege. 5E>e oofier ftil i$ 30 topb niet/ en baa? loopt ooft een (lerftec netp/ 30 bat be febepen 3elben of nooit baa?in ïoopen. 3Pee3e öabeu fean toeï ttoeeïjonberb ferjepen ïjouben ; maa? be befte anfterg?onb igbkfyt bp 't bafle lanb/ aïtoaa? men 3eben of acïjt boet toater £eeft o$i een 3np* * bét Óa?Ö3anb. • 5^e fiab Rea Lejo $ ttoee mpïen nanbaa? gelegen/ en baaz 3Pn ttoee kreeften bie'er na toe loopen ; bjaarbaübe toefMpftfïe 3ic& na 't acötet* énb ban be fïab flreftt/ en be :anbere loopt 'er rec£>t op aan; boel) geene feftepen of ba?ften ftonnen tot aan be flab ftomen/ ombat bee3e ftreeften 30 naawto 3Pn ; aïöoetoel öet lanb / bat ter toeberspbe bol ban roobe Man- rondom den Aardkloot. 3; Nhngrove-boomm i$ / onöer toatct legt. «ontrent anberïjaïf €ngel* I(5g4> fclje mpï aan bee3e 5uöe ban öe fïaö / aan öen oeber ban De oofier-ftreeft / Öebben be &panjambg ren fïerfte boifttoeertng opgetoojpen ; en baai toieröt gesegö bat'er oor een aan betoefïer Kreeft toag/ en bat bie &ep* öe 50 booïbeelig geplaatfï toaaren/ bat tien man met gemaft ttoeeljoit* öerb Ijet ïanben ftonben beletten. 3£ocï> be befcïjrpbing beejer tfab 3al ia uptftellen tot onse teeuggeftomfi #m berïjalben ben braab Dan mnn berijaaï te ïjerbatteu; ton toaaren nu in 't ge3igtban ben branöenöen berg geftomen/ 3Pnbe naar giffmg 3eben of argt mpïen ban ïaub/ en be berg noo?boofi ban ong; toe^ljaïben top on3e Ifêarésepïen innamen/ en 't ober flag toferpen; aÏ3o on£ boorneemen toa£ om met 0115e ftanoe£ bp nacöt in be ïjaben te loopen. Cegen£ ben abonb ftceegen top een Ijaz* öe bonbeetolnb npt tan $oorboofien/ met3toaare bonber/ bliftfem/ en tegen. 3£e ïjebigïjepb ban be toinb buurbe niet lang/ ebentoeltoaé Ijet elf miren eer top 0115e ftanog uptftreegen/ en toen toa£ ïjet Ijeel flü. 3©p roeiöen ban recljt na be flrano/ m meenben bie boor bag betcpftt te l)cö* Deszclfs ben;- maar 't toaf £ mojgen^ aï negen uuren/ eer top in be tjabenqua* havea- men. Wanneer top tot op een mul aan t epïanbt je ban Rca Lej o fjet toelft öe ijaben maaftt/ genaöerö toaaren/ 3agen top een fjup# baarop liaan / en naöer ftomenbe 3agen top ttoee of brie mannen/ bie na on£ fterften ; öocö toen top tot op een tjaïbe €ngelfcl)e mpl aan 't epïanötje geftomen toaaren / flapten 3P in fumne ftano / bie aan be binnenftant lag / enroei* ben na 't bafie ïanb; maar top onbeeöaaïben Ijen/ eer 3P 30 bejre gefto- men toaaren / en bragten ben te rugge aan 't epïanb. #p 't bafïelanb/ t tecöt tegen on$ ober toa£ een man te paerb/ toen top be ftano namen/ öetoeïfte terftonb 30 fneï aïg &p &on na öe fïaö reeöt. <©n3eanöereftanoe£ toieröen traag boort geroriö/ en quanten niet boor ttoaalfuuren aan 'ten* ïantje/30 bat top genootsaaftt toaaren na tjen te toacïjten. <®«bertufTcöett onöerbraagbeu top be gebangenen ; bie on£ 3*Pben / bat 3P baar op öe toacïjt ge3et toaaren; bermiö£ öe 45oubemeur ban RejaL.ej o ontrent een maanb te booren eenen brief ontvangen baö/ toaajiu gem bericïjt gegeeben toieebt/ bat'er eenige ©panben in bie Zee geftomen toaaren/ ett jjp beröaïben toeï op 3pne boebe mofl 3Pn; bat be <&tabboogb baa:op aanfionb^ een b«P£ op bet epïanötje Ijab boen boutoen/ en bebel gegee- ben/ bat'er nacljt en bag gefiabigïpït bier mannen souben toacljt öou* öen; en bat 30 3P een fcljip 3agen aanftomen/ 3P'er aantfonb? ftennifl'e ban ïjabben te geeben : bat 3P on^ met be ftano 3ienbe aanftomen / in 't eerfl gemeenb öaböen bat top boïft toaaren ban een berongeluftt feïjip; boeïj baarnaa nog brie of bier anbere ftanoe^ getoaar tooröenbe / een quaab bermoeben dabben begonnen te ftrpgen : ©oort$ batbeöuptcr), öien top ge3ien öabben/ alle morgen^ bp Ijen Quam / en in min ban een uur tpb£ na be fiab fton rpben. 5^aa? toaaren nu brie uuren betïoopm febecb bat bie rupter toeg gereeben "toa^ ; en top ftonben ong niet toeleggen in min ban ttoee uuren bp be tfab te3uïlenftomen; intoel* ften tpö be ^tabboogb ban on3e ftomji bertoittigb 3bnbe/ 5icö in flaat % 3 mogt. 86 WiHUtJt Dampters Reystogt 1684 ttiogt öefïèïb ïjelböen om on£ op 3pne oojfttoeeringen fe ontvangen : *' tHe# oogöeeïben top 't öefï te 3pn tewn aanflag tot ren anöet tpb upc te ftcïïeti <©p bit epïanbtje ié een fraatje öjmi banbetfcïj tëatet; en baa? ig oor «enige geboomte/ maai £et S?ootfïe öceï baajban $ beïbïanb / op 't toelft goeb g*a£ gjoeit/ Ijoebtfï'er geene öecften 3pn öie 't 3elbe eeten. |fet Jegtopi 2 gr. 10 min ten ^oo^bcn. pp bïeeben ïjia* tot'£ namlbbagg ten bier. uuren/ toanneer on3e fcïjepen tot op een mpï na aan ftranb fcomenöe / Vop alle aan öoo?b gingen / en na be golf ban Amapaila puurden-/ met boameettien om 0115e feftepen aïbaai te aieïfjaalen. 3^en aóftcn.ban Juiïus quam &apitépn Eaton op on£ aan ooo?b/om met föapitepn Davis te oberïeggeu/ ïjoe Öeft êenige Indiaan en te ïtrpgen ©m on$ Irt 't ,Rfeïöaalen te frerpen : en 't Aoierbt beflooten/ bat toanneec top bpöefjoïf quanten/ ïtapitepn Davis ban ttoee toel öemanöe Ranoe£ 3óü neemen/ en boonint baaren/tettopï &apitepn Eaton aan boo?ö 3011* Oe öipben» fêoïgen^ beesen affpjaaft/ begaf ïüapitepn Davis 3ic|> \§ an* oerenbaag£nabe€toïf. # ^ De Golf 3£e €>olf ban Amapaila të een gjoote 3ee a?m/ toe ontrent acïjt of van Ami- tien mnlen . ïanbbiaajb in loopt : aan be 3upb5pbe ban be&elfê ingang paUa. (f be #unt Kaiivma, en aan be toefopbe St. Mïchieis berg» 25epbebee= 5e pïaatfen 3pn 3eer aanmerneïpn; be punt Kafivina legt op 12 gr. 40 min. öeuoo?benöe Sinie/ 3?nbe een öooge ronbe uptfjoefc/ bie3icö«i3ee atë een epïanb opboet/ ombat ftet ïanb öaajöinnen 3eer laag legt. St. Michiels berg $ een ïjoogefpitfe berg/ aïïpetoel nietfjeeï tfepl ; &et ïanb aan öen boet be&eïfê aan be 3upboofïer 3Pbe $ ten minfïen een €ngeïfcïje mpï bare laag en bïan; en Pan bee3e laagte neemt be golf ban Ama- paila aan bie spbe een begin. (€uflc&en bit laag ïanb en be $unt Ka- li vina 3pn ttbee bjaabe öooge Cpïanben ; 't 3upbeïpa too?bt Mangera, m 't anber Amapaila geöeeten/ ïeggenbe tpjeeCngelfcöemplenöaiuml* ïianberen af. Mantra i$ een fcoog ronb epïanb/ ontrent ttoee mpïen |n spnomtrea stEyland moQti üertoonenbe 3tc{jai$ een tjoog PermaaheïpR bofeïj; bet $ Pan Mangcra.1 gjie hmm raet dippen omritigb; uptgenomen aan benoo?boofï5pbe/ alojaa? een nleune 3anbbaai i^. 5^e aa?be Pan bit epïanb $ 3bJajt/ maa? "niet btep"; be3eïoe i$ met fleenen Permeugb/ bocï) D?engt ecïjtec moote hooge boomen tooo?t/ bie tot timmerïjout bequaam 3Pn. <©p 'rmibben Pan bit epïanb \§ een Snbiaanfclj bo?p/en een mooöe ^>paan* mi ïtterH. 3£>e Inbiaanen öebben ronbom öet bo?p plantasien ba» Mais en eentge Piantains : ep öebben 'er eenige ïjaannen en öennen / maa* geen anbere foon ban tam gebogelte/ ja oor geen anbere beefïen/ uptgê3epb featten en Ijonben. 5^aa? loopt een pab ban l>et borp na be sanbbaai/ maa? be bjeg $ rot^acötig en flepl. m tee 3anbbaai leg*- gen aïtoo^ tien of ttoaalf nanoe^ op 'tbjoogegeöaaïbAettSPbjanneers* ^Amapaila i$ un Bto&ttt eptanö bauMangera, ooc^be ïflWb^bOUbï on* trent* rondom den Aardkloot. %% trent eben een£ ; baa* ftaan tmce bomen op 't 3eïbe / 't eene aan be noo$/ 1 684. «1 't ander aan de oöfop/ ontrent ttauee engelfcïje mplen taan een; öafc, ' aan be oofop $ niet bonen een «Êngeïfclje mul taan 3ee/ en fiaat op eene J Eyfcm* talaate boüen op een berg; bocïj bet pat baamatoe i$ 30 fïepï en rot| acfc Amapaiia tig/ bat eenige tooepnige mannen een groote menigte aïleenlpn met tfeenen 30uöen nonnen afbonden. n betaooonb/ bjo?0en be kanten met een ^paanfcïj gemaadeti gebaante uptgebeeïd. 3£e lwp3en aïïjter 3pn maa? fleemt ; bocö be §!n* biaanen taan bepbe be pïaatfen bobben taupten be domen b?aabe ab&ergi met Muis. En fjebben maa? taiepnig Piamains, maa? obertaïoedtaan groote $ttoo$e|-boomcn/ groetjende rondom önnne bnpsen. 3&t boom die beese tajucïjt d?aagt/i£ 30 groot al£ on3egrootfïepmpm' P00$Jes~ boom; bet blad i§ taan een donkergroene meur/ en 30 tyteb aï£ ï)et blad boomen* taan een pmpmboom/ maa? taan fatfoen aï$ een ïjaagbooni blad, %t Öout taan ben boom ié seer b?o$; be tajncöt i$ epronb/ en taan grootte aï$ een fcïepne bïaantaje pmpm; in 't eerft i£ beseïbe groen/ maa? rpn 3pnbe aan de eene 3pde geel/ en aan be anbere 3Pbe rood ; deseïtaeïjeefteen groote fteen/ boef) 't gene baai om 3*t $ taan mepnige dinte/ öoetajeïan*? der$ tarp aangenaam taan fniaan; maar f» meet niet bat in'er ooit een tecj)t «pp gesien öet» / baar niet een tajormtje of ttaaee in taoa£. $Bp flaat niet boor bee3e tatuebt ooit ergeng in de Zuydzee, dan op deese pïaat| ge3ien te ïjebben : doeïj in be baai taan Kampechie 3pn 3p otaerbïoedig, en in Jwaika toorben 3e gepïant om de aRber£ te befeïjutten, 3£ee3e g|g biaanen Rebben oor eenige taogeïen geïpn aï$ die te Magera; baar tajoont geen «Spanjaard onder öen / uptgenomen een f&eiefiee / bie aïïeen be ttajee dorpen on Amapaiia,beneffen# bat taan Mangerabebient. ^pfïaan onber titn ^ètabtaoogb taan St. Mïchids , aan ben taoet taan ben berg taait die naam/ aan Voien m &nnne feïjatting in Maïs betaaïen ; mant 3p 3pn 5eer arm / bocö ïaaten daarom niet naa öeeï taergenoegb te leetaen ; 3p Rebben nieté daar 3P geïb taan bonnen raaanen/ ban ïjun getaaa£ taan Maïs, T . ■ A en eenig gitaogeïte; 5^e paap öeeft'er 3pne tienben taan/ en meet tot inkopm* op een taierdetaat öoetaeel pbec Öecfc / aï^mebe 't getal 3nner taogeïen/ taan JL taieïfte 3P'ee senber spn taeriof niet een fcnrtaen dooben/ al maaren 3e p 00J 5^fe 5^aar mg I geïpft ir gejegb öeb / niet een $anft mm op dee3? ^pïanöin/ ban.be priefier ; en öP bon de ^nbiaanfcïjetaaï mei lïKtt&gn7 ^fidPR W aïïe bepriener^/ bie onber |ett taaeonen/ moeten Sm* In bit obergtoót ïanb taan Amerika spn taerfeöepdenerïep ïan^ B$m Jaan M4iaAoeii , bic in^ önrme laaien taerfctfeiin ; icae#aïtaen mmm 88 William Dampiers Reystogt -i rfSV be #aapen / bie geneegen 3»n onber «e nig ^Inbfaanfch boïk te tooonen / 4' fce taal moeten ïeeren Dan bie ïanbaarb/ toeïke 3P boorïjebben te onber* toPien. ^Jïijoetoel öee5e üntooonber£ maar arm 3pn/ ebentoeï3pn'ec Ihdiaanen op beeïe pïaatfen ölc groote rpkbom beften/ toeïne De «j§>pan* iaarbg hen boor Kïepnigheben affjanbig maakemen op 3obaauige plaat* fen nebben be ^aapen groote inkomfïen/ in3onberl)epb in be baai ban Kampechie, aï&aar be fnbiaanen groote pïantasien ban Kak ao ftebben/ of on anbere pïaatfen baar 3P KocceniijeofSiivefter-boomenpïanten/of baar 3e Vineilós of goub raapen : <©p 3uïke pïaatfen/ 3egik/ bergabe*. ren be ©aapen een groote rpkbom. op bce3e tfcjee «Bpïanben toa£ maar een ekretari£ ban bepbe be ffManbni toaé; 30 babben ook een Kanka, Qekere <©pperffen/ toel* fee be Slnbiaarien ohber öemelben hebben) maar ïjp kon geen &paanfcï> fpreeken nocïj fcïjrpüen. :3lJ7'± ï'£',[ ^aar W nocïj bed meer epïanbt)e£ inbee3ebaaf/ maar geene 3pn MeerEy- betooonb/ afê bie Vuaarban ik gctoag gemaakt heb. 3£>aar $ onbec landen in anoere een taamripk groot epïanb/ be&oorenbe tot een fcloofïer/ geïp& deGólf oe «ïnbiaanen on£berhaaïben : bit toa£ met (tan en koebeefïen be* Amapalla %ttfm 0p 't 3eïbe tooonben brie of bier §nbiaanen/ om bitbee te boe* ben* 3uïïfe bat top baarom/ terujpï top in bee3e baai tegen/ biktoil£ on bit epïanb quanten. %\\t bee3e €pïanben 5Pn ïaag / uptge3epb Amapalla en Mangera. 3i>aar 3pn ttoee tïeuben om in Dee3e golfteko* men / be eene tuïTcöen be punt Kaïïvina m Mangera , en be anbere tufTcïjen ManWa en Amapalla; boeïj oe ïaatfïe \$ be befte ingang. 3£e anker* nïaaté té aan be oofópbe ban Amapalla, reeïjt tegen ober een pïek ïaa* Sè aronb ; toant ïjet ganfcöe epïanb /uptgenomen op bie pïaatoV^ hoog frmb €n berber inloopenbe konnen be fchepen bicïjt aan be baffe fcuft ƒ oan 'be i&oorboofópbe ban 't epïanb Amapalla, ankeren. <©p bee3e «ïaaté ïaaten be i>panjaarb£ 3icö meefï binben/ toorbenbe be3eïbe ge* Soembe be |a?Ten^an Martin Lopez. 5E>ee5e «6oïf of bit ïan feïjiet eenige knipten in/ boorbp aïïe be epïanben/ bocö i$ 30 onbiep bat'er gee* ne fchepen naaren nonnen, . Sn bee^e <^o!f Voaé ïjet bat ftapitepn Davis geïoopentoa^om tetracö* ïeenen gebangen te beftomen / ^J^onbfcöap te ferpgen ^/inbien 't : moo* Landing tan Ama palla. frrfnft \»a% / eer 0113e feïjepen aïbaar quamen. % ouam ben eerfien flhnnb buManeera, maar Uoift boor gebren ban een Ioot£ niet toaar ijn m huw ^oube binben. % |Borgen£ 3ag öp bat'er 3eer beeï nanoe£ in be baai Varen opgeïjaaib / en fy bie baai komenbe / bonbt ïjp een pab / het Se ïjem en 3Pn «oïn na f)et borp lepbbe. ®e |nbiaanen öabben nn« fchenen tegené ben abonb na ï}# epïanb 3ien aankomen ; en betopl ?n reebi Ronbfcöap ïjabben bat'er bpanben in bie Zte toaaren/ fleïben in hm nanfcöm nacht toacöten upt; betoeïfte Uapitepn Davis 3ienbe aankoiwn/ terflonb na ïjet bor^ «epen/ en aï 't boïk op be been brag- ten » rondom den Aardkloot. 89 ten; maai w bia até &apftepn Davis baai guam ïf cpeti 30 aïïc f n *t öofcö ; 1684. öocïj be ©aap junft op bien tob baai 3pnbe / betbiel in fjanben ban M apitepn Davis ; en betopï ï)P ttoee ^nöiaanfcïje jongen^ bp 3ic&Öad/ toiejbenbie be^geïulté genomen. Utapitepn Davis, bien 't alïeenlpn om eenen geban* gen te* boen toag/ taag teel in 5pn fcöift met ben ©aap/ en fteetDe tec^ ftanb bueöet na öe fïtanö/ en banbaai na 't Cpïanb Amapaiia, boetende ben ©aap en be ttuee gjnöiaanfcïje jongen^ met 3icÖ : beese betfïtefcten ïjem tot lootfen / om ïjem te geïpben ter pïaatfe baai men ïanöen mofï / altoaai 5P tegen£ Den mibbag aanquamen. Zp ftfelben 3e «Beïjepmfcljjpbet / friet booten gemeïb/ toaé geen gioote bjinö ban be Spanjaarden; en ï)p toa# fret bie ben Slnbiaanen tiebt bat 3p ftapitepn Davis ftomft sonöen afwachten/ baant 3» toonden alle -na 't oofc& ïoopen / boe ö ïjp 3cpöe tjen / bat inbien eenige ban be ©panden bet Span jamben öaa: quamen/-3UÏfcg niet toa£ om ïjen lecb te boen / maai ben Spanjaarden/ toelfcet flaaben 3P toaaten; boojt^ bat tjunue annoebe ïjen befcljetmcn 30itbe. 3^ee3e man en be Kafika flonöen baat meet boojaan op be Kant ban ben betgö ban be anbete/ toen ïüapitepn Davis 3icö met 3nn boïn beneben ïiet 3ien : 3P tiepen betfralben in 't Spaanfclj/ en bfoegen on£ boÏR toie 3P boaaten/ enbantoaa? 3Pqua* men? toaaiop ütapitepn Davis en be3pneanttooojöben/bat5pBiskaijers toaaten/ bèttoaa;ö$ gesonden ban bén Jioning ban Spanje/ om bit Zee ban bpanben te 3upbeten; en bat ïjunne fcljepen moetenbe genieh fraaïb too?ben/ 3P boomutgenomen toaaten om na een beqtiaameplaatë Daa2toe te 3ien/en be bpftanö bet fünbiaanen tot fret 3elue te bet5oeRen. 3Be <0eéepmfcö2Pbet / bie" gelpn in, ge*egb ïjeö be eenigfïe man toasS bie Spaanfcïj non fpjeenen/ anttooo?bbe öen/bat 3ptoelRom toaaten /betopl §» alle be oude Spanjaaiöen een gioote eetbiebigfrepö toebioeg/ boef) in^onöetïjepb be Biskaijers, ban toeï&é ïjp ïofïpft ïjab öooten fpteenen ; en detïjaïben bet30cïit bat 3P maa? op 3onben nomen na önn bo?p. Cet* flonb Klommen Éaptepii Davis en 3pn boïfe ben betg op/ ïaatenbe ben ©aap boompt gaen : en 3P totejben 3eet minnelpK ban be Stnbiaanen ontbangen. ^e Kailka en be Seatetatté omM^öen ïtapitepn Davis , en , be anbete ^nbiaanen ontbingen 3pn boïK met bietgeïpK een pïigtpïee* gin ge. 5^ee3e gjoèteniflfen geennbigb 3pnbe gingen 3P alle na be üferft; baant bat ié be plaat^ ban alle openbaate t'3amenRomfïen/ enallefpe- ïen en bermaaKelphljeben booïben baa?nptgeboetb. <öm bie teben i$ get /bat'et in be heeften bet Slnbiaanfeï)ebo?penaïïetïep Kerken fooien ban momöaftKe3en en g?pn3en/ en alïetïep foojt ban b?eembe on= der ïndl- öetbjctfe hleebinge/ 30 Voel ban b?ouUien &\$ mannen /beneffenjf een me= aanen- Jk — 1684. Waartoe gcbruykt 90 William Dampiers Reystogt tlfflte ban fcMmenen en Stromftroms 3pn- » Stromfrrom fëpan* jaatben 3pn/ fcïmnen 3toaarnioebiget te toeesen/ ban anbete Inöiaanen bie brn 3pn; ja Wi «1 t>ee3e aïgemeene betgaberingen/ toanneet 3P in Mmrie gzootfïe öïpbfcïjap 3?n / fcöpnt öunne bjeugbe eetbet gebtoon* gen/ ban recötfcïjapen te toee3en. ï|unne ge3angen 3jm wt 3b3aetmoe* big en bïoebig/ en 30 ié oor ïjun mu3pn; boc^ of bet ben ^Inbiaa* nen natuujïpft 3P m 3bJaa?moebig te toefen/ ban of (jet beuptbjer* Hing önnnet flaabetnp m tueet m niet seRet. «Mjtet pecft pet mp aïtoo£ toegefcïjeenen/ bat 3P ban öunne ongeluRften/ en tbetue£ban ïmn fanb en bjpïjeben beMaagen; brnnt ïjoebjel begene bie nu ïeeben nietó baajban Weten I nocïjte öe3effen of geheugen feonnen fciat bet &a3 m te 3pn/ 30 fcöpnt'et nogtan# in ïjunne gebacöten een Diepe intouft te toeesen ban befTaabetnp/ toaa? onbet be J>panjaa?b£ yen ge* Ibiagt j^bben/ toeïne toaatfcöpneïpR betgjoot toojbt boo? eenige ober* ïebetingen ban ïjunne aaïoube b?pöepb. w i * *♦-«, &apttepn Davis boa£ ban boomeemen/ toanneet 3P aïïein beten teaten/ be beuten te j&ebben boen Hupten / en ban een betbjag met ï>en aangegaan/ en ge3epb te öebben brie |p ^/oinaï3oboo?een3aeöt mibbeï ben tot ome öuïpe gettoonb te Rebben / betopï öp bm $aap bp 3icn bab/ bie oor beloof b öab ïjen baajtoe te betoeegen. iBaa? eet 3P alle in be &etn bjaaten/ fliet ten ban ïüapitepirDayis boln eenen ban be «Inbiaanen booit/ om ftert te fpoebiget ïti be fletR te bjpben : bocïj be SInbiaan liep baajop aanfïonb^ bjeg / en aïïe be anbete baa?boo? ©pftupbenbe fp?ongen W Ö^^n ™ &&* Wl 3° Dat Fen ,5uaaïP& m\ «en/ toie be eerde toa£/ en üapitepn Davis öie niet )n|Mt gebeutb bjaé/ bïeef alleen met ben pïap in be Retft. Coen 5P a«e Mi be bïugt genomen babben/ boietbt be <0et)epm-fcö?pbetboo^a- pitepn Davis boÏR boob gefcöooten ; en fnbeesetboege betbbieen on3e ïoope/ boo? be onbefcöepbenbïKPb^ ban eenen ïo^bol l^aabemibbag quamen be fcïjepen m be golf tufleïjen be punt Kafivma. en Mangera, en,anRetben bicïjt bp 'tCpïanb Amapaiia, aan beoofi* ^ube/ ou tien babem toatet/ en een supbete öa?be 3anbgtonb. cegen^ Sn abonb quam Uapitepn Davis met 3pn boÏR aan boo?b; en b?agt Hen Haap met 3icö/ betoelRe tegen| ben Hapitepn 3epbe/ bat bpaïto br ^eRte* rondom den Aardkloot. 9ï ^enretarl^ niet toaare geDoob getoeefï / ftn öem eenen bjfef 30ub öeboen 1084. nonnen 3enben/Doo£ eenen ban De ^nbiaanen/ Die te Mangera gebangen toa£/ en ïjem obejreeb ö^öfcen om op ong te nomen; maa? nu toa£ö# eenigfïe mibbel bat'et nog oberig toa$ / eenen ban bie Snbiaanen te Benöen om oen Kafika te poenen; en batöPÖem 3eïf3oub onbejtecöten mat öp 3eggen 3ouoe/ niet ttopfeïenbe of ben Kafika 3onb op 3pn tooojö nomen. 3£en boïgenben bag 3onben nip eenen ban De Sinbiaanen aan ïanb/ bie eer 't abonb toa£ met bzn Kafika en 3e$ anbere fünbiaanen toeber quam/ betoeïfee al ben tpb bat top biet toaaren op ong oïeeben. 5^ee3e ^jnbiaanen beeben on$ goeben bienfï/ boojnaameïpn toanneer 3P 011$ aen een «Epïanb boerben/ baa? top runb-bee ftagteben 30 menig- maal top 't ban noobe ïjabben / m beeben bienfï boïbeeben top öen tot ïum genoegen, 't 3Ba3 aan bit Cpïanb Amapaiia bat een pa*tp€ngel* feïjen en ^tanfeïjen nabetïjanD quamen/en naa een b?p ïangbëroïpfepn* beïpn aan be baffe nuf* te ïanbe ttaben/ en na be Kaap-Rivier toogen Detoeïne in be l^oojb-Eee upt loopt bicïjt op be föaap Gratia Dios , en baai ban baan be Kaap-Rivier ge§eeten too^bt. ^icöt op 't begin ban bee3e ribier maanten 3p ^aln-bïotten/ (toeïfce ik in 't boïgenbe öoofo* f!uft befcötpben 3al/ ) en gingen baarmebe na be Jlóorb3ee. 3£tt toag Door to- De toeg bie fcapitenn Sharp boorïjaD te gaan/ atë 't 'er op aan geno=ge langs men toa£; toant öee3e boortogt toa$ aan De&aper$ ten beele öchenö / de Kaap toot be ontDenninge Die ontrent bertig jaaten te booren in 't ïanb ge* Rivier. fc&teb toag/ ban een partp €ngeïfcöen/ toeïne bk ribier met nanoeg opboeren/ tot ontrent 30 betre a$ baar bee3e jpranfcöen ïmnne 25aïn* blotten maanten; aïtoaar 3p aan ïanb traben/ en na een plaats gingen genaamt Segovia. ^p ïjabben ontrent een maanb toern met be ribier op te baaren ; toant baar 3pn beeïe Dammen/ aïtoaar 3P öan teïnen^be nanoe$ moffen ober ïanb tjaaïen / toeïne 3P / bie Dammen gepafTeerb 3pnbe/ ban toeber te toater bragten. %k pb met berfeïjepbene maat$ gefpronen Die op Die togt toaaren/ en 30 ik niet mi£/ toa$ üfapitepn Sharp t en Daarban. |Üaar om toeDer tot on5e tëep3e te neeren/ toen öepbe on3e fcöepen fcöoon toaaren/ en top on£ toater inöabben/branen De ïfcapitepng Davis en Eaton ïmnnemaatfcöappp;enbeïaatffenambfer> öonberb pannen of baaïen meeïg in 3pne baartupgen/ en ging Den ttoee* Den ban September upt De <0oïf t'3epï. 16 a VI. HOOFD- SÉË ■1 William Dampiers Reystogt VI. HOOFDSTUK. Vertrek van Amapalla. Donderwinden,KaapSt.Fran- cisko. Zy ontmoeten Kapiteyn Eaton , en fcheyden weder, 't Eyland Plata befchreeven. Tweede ont- moeting van Kapiteyn Eaton , en laatfte fchey- ding. Hoek van St. Helena. Al^atrane zekere foort van Teer. Een Spaanfch wrak. Manta by Kaap St. Lorenzo. Monte Chriflo. Kaap Blanko. Pay- ta. De Gebouwen in Peru , Kolan. Balk-vlotten befchreeven. Piura. De Reede van Payta Lobos de Tierra. Komen weder by Lobos de Ja Mar. De Baai van Guiaquil. 't Eyland van Santa Klara. Een koflelyk Spaanfch wrak aldaar. Katvifch. De punt Arena op 't Eyland Puna. Dit Eyland befchreeven. De Palmetes-boom. Het Dorp en de haven van Puna. De Rivier en Stad van Guiaquil Defzelfs waaren , Ka- kao , Salfaparilla. De Stad , het Goud , en de lucht van Quito. Aanflag op de Stad G»/*^//. Eengroote kans verkeeken. Gaan weder na Plata. v-h^v T)€m becbm bmt SePtember beg? iaar£ 1684. sonbentop bm $riefïec „X aan ïanb/ en «eten be ^nbiaanen in 't öetft ban be$rpg Die top ï>alla öaac mrt on^ Se&tagt öaoben/ (ï>oetoeï De3etoe nog tori ïjalftoo! meer ge* w ' ïatren toa£) en top 3*pïben met De ïanbtoinb tmt/ tuffen Amapalla en Mangera Door. Coen top ontrent een mpï büpten toaaren/ 3agen top een üiano met 3eplen en riemen on£ acïjtet naa&onien ; Die$ maafttefi top nïepner jepï/ en toacïjtten Desetoe in. 3&t($t nano toa^ Door Den ^tabooogb bm St. Michieis afge3onben aan on3en fiapitepn/ met Oer* 3oen/ Dat top Den $riefïer niet totïben toegboerembocö titn uooDe ge* anttooorö 5pnDe/ Dat De fêtkfïtt te Amapalla aan ïanb gesettoa^/ neer* De fju met bïpDfcöap te rugge; en top 3etteben onse stplen toeberbp/ fteobenbe Den \3iinb 30e(InoorDtoefi 3©p fêierben Dan na De fcufï ban Peru, en öa&oen alle Dagen 3£onbertoinöen / totDat top bp De fcaap St. Francisko qnamen; toant De3eïbe 3P» ban Junius tot November 3err ge* meen op Deese kuftm; en met Dee3e toinbm öabben top 3eer beeï DonDer/ bïiHfem/ rondom den Aardkloot. 93 bïiftfem/ en regen; Docïj aï£ bie butjen ober toaatcn/ liep öe toiuö/ Die sen ttointigften September quamen top bp 't epïant Plata , en anfter* v Den op setfien babem. *Bp öaöben 3eer goeö toeer geïjaö ban Dien tuö af üat top bp De ftaap St. Francïsko genomen toaaren/ en quamen nu toeej bp De3eïfDe pïaatfeu/ ban toeïfte in in 't begin Dee5er tèep^befcbrp* bing iii 't eerfïe lioofbfwft fpreeft; JjebbenDe nu De ganfcfje bafïe ftufï ban 't Zuydcr Amerika omgebaaren. ï|et €nïanD Plata toierDt/ geïpn fommige betïjaaïen / ban be ^pan= 't Eyknd jaarö£ 30'genoemD/naaDat be töibber Franibis DrakeïjetfcïjipCacafoga Plata. ïjaö genomen/ 't toeïft meefï met 3«ber geïaaDen toa£/ en 30 3P 3eggen/ Door ïjem öier gebragt toierDt / aïtoaar ïjp De bupt met 3pn boïft Deelöe. ^et i| ontrent bier «tfugeïfcïje muien ïang/ anDerïjaïf breeD / en ban een taametune öoogte : ronbom beeft betöooge fïepïe Huppen / uptge3epö op ee* ne plaatë aan De oofi3ube. 3£e top baarban i$ blaft en effen / be gronD 3an- Dig en Droog; en De boomen Die'er op groeijen 3pu ftlepn/ ïaag/ en Dun/ ooft 3nn'ér maar Drie of bierberïep foorten/ öie aïïe on^ onbeftenb 5pn/en geïpft'ift 3ag/ met ïang en rupg moë begroeib toaaren : Docb baar i$ goeD graé / ooornaamelpft in Den beginne ban 't jaar. <ï£>aar i^ geen toa* ter op bit ^pïanD/ até aïïenlpft aan öe oofi3P öicïjt bp De 3ee/ atoaar (jet Ïang3aam uut De rotfen neer3ppeit/ en in baten ftan gebangen toorben. ©ooröeesen 3Pn'er 3eer beeïe gepten getoeefi ; maar nu 3pn 3P aïïe uut* gecoeib 5 en tiooit éeö ift'er m\i^ anöer ïanbgebierte ge3ien. luier $m m 3 mï% 1 94 Williatn Dampiers Reystogt oor bp menigten ban öe bogeïen Die mp Boobïes enOorlogsmannen noe* men. * 3Be pïaat£ om te ankeren i$ aan De oofopöe boor ïjet miböen ban 't epïanö / öicï)t bp öen oeber / op ttoee Rabel$ lengte ban öe 3anöbaai ; men fjeeft'er acïjttien of tbJintig baöem goeöe 3ac[)te gronb/ en effen mater: mant öe supöoofïer JoeR ban ïjet «Epïanö befcïjutbooröe^upöe* minöen/ öie l)ier aïtpö maaijen. ©an öe 3upöoofïer ïjoeR ftreRt 3icï) een Rlepne plaat een bietöe öeeï ban een«£ngeïfcï)empïin5eeupt/ almaar gemeenïpR geöuurenöe öe bïoeö een ftabbeïing ban ïtorte baarcn $. i^et gerp ïoopt'er brp fïetR/ temeeten öe bïoeö na 't gupöen / en öe eb na 't Sütooröen. 23p öe 3anöbaai tegen ober öe ankerplaats Ranmenbequaam* ïpn aan lanö tteöen/ en op 't epïanö nomen/ maar nergens anöer^. feaar 3pn ttuee of örie ïjooge en fïepïe öocöfmaïïe Klippen aan öe3upöoo* fïer ïjoen/ geen Rabelg lengte ban 't epïanö; en aan öe noorö5pöe i^'er een öiè beeï grooter $2 &et toater i$'er ronöom freel ötep / beïjalben op öe ankerplaats/ en op öe plaat aan öe 3ttpöoofïer ïjoefc. 3£it epïanö legt op i graaö/ io min. na 't Zapten/ en i$ bieeof bpf mpïen/ 3©efl= 3npötoefï en een jfjaïbe fïreen/ ban öe &aap St. Lorenzp gelegen. 3Can Dit «Manö 3pn wt beeï ban öie felepne 3eefcöiïöpaööen/ maatban ifc in 't boorgaanöe Dooföfhin ïjeb gefproonen. 3Ben 2ifi« tfuam ftapitepn Eaton meöer bp on£ ten anker; en ï)P30ti gaetn meer met on£ een maatfcïjappp aangegaan fjebben :maar&apitepn Davis bolk bjaaren 30 onbefcljepöen/ öat 3P aan öe maat$ ban taton geen odpk öeeï ban 't gene 3P tsamen kreegen miïöen toeflaan. 3£ie£ bleef féapitepn Eaton maar eerten nac£t öier/ en 3epïöe'£anöerenöaagS teeg Eupö op. 3Bp bleeben 'er ook niet langer öan tot öen boïgenöen öag/ en Bcpïöen na öe ïjoekban StfT Heiena, met boorneemen om öaar eenig bolk aan ïanö te 3etten/engebangenen/totïïetbetRrpgenbanRonö* fcïjap / te benomen. 3E>e öoeïi ban Santé Heiena legt ten 0upöen ban't epïanö Piata, op öe ïjoogte ban 2 graaöen 15- minuten/ be3»pöen öen fBiööeïïpn. 3£ee- 3e ïjoek të bcp ïjoog/ en blak en effen op öe top/ met beeïe öifïeïen be- groeiö/ öbefr 3onöer eenig geboomte : ban berre geïpkt fjet mei een ep* ïanö/ omöat ïjet ïanö binnemaarbg wt laag $. ö^eese ïjoek fïrekt $®.t& 't aBefïen in w upt/ en maakt een taame* ïpne gt4oote baai aan De nooröspöe. €en «Bngeïfeïje mpï binnen öe öoeft 'aan een 3anöbaai7 öicïjt aan 3ee/ i$ een kïepnarm Slnöiaanfcööorp/ge^ naamö Santé Heiena : fjet ïanö öaac omtjeen $ laag/ sanöig/ en on= btucötbaac/ en öaat groeijen geene öoomen of gca^ etgen^ ontrent; oor planten 'er öe ^nöiaanen geene brucljten / graanen/ of eenig gebja^ / iïptge3epb bjatermeïoenen / toeïRe aïöaar groot en 3eer 3oet 3pn. S^aac i$ geen berfcï) mater op öee3e pïaat^ of öaar ontrent; öieg 3pn öe 5In* tooonee^ genoob3aaftt om al ï)«n mater ban öe ribier Kolanche te öaa* ïen/ melRe in 't öiepfie ban öe baai/ ontrent bier mplenöaarbanöaanio\ i^iet berre ban öit öorp/ aan öe baai/ öicïjt bp öe 3ee/ ontrent bpf fcljreeöen ban öe pepï ban 't ïjoogwater/ i$ een senere ïooöenïpmaetjtt* öe rondom den Aardkloot. 9f ge fïoffe/ bfe boo? een nïepn gat uut be aajde nomt opbojreïen / 3pnbege* 1 6&4* ïpk bun teer/ en Pan be ^panjaajben geïjeetcn Algatrane : ï©oo?ïang tonen tooibt be3eï0e ïja?b aï£ pik f en be «fnbiaanen bie ïjfec tooonen / bètoaaren ïjet in potten : ïjet bo?reït ben meefïen tpb op Pp ïjoog toater / en ban fïaan be ^ndiaanen gereeb om ïjet te Pangen. 3£ee3e ^Inbiaanen 3Pn bffTcöer^/ en gaan met 25aïnPïotteu in 3ee. I|tm Poomaamfle noft iè Mais, 't toeïh 3P meefïenbee$ nrpgen Pan be feïjepen bie baa? om Al- gatrane nomen. Ce ïptoaajb Pan ben ïjoen cecfjt tegen ober ïjet ^ojp/ té een goebe anïtergronb ; maaj aan be toefópbe rjeeft men biep toater / en geen plaats om te anneren. 3Be ^panjaaiben Pecïjaaïen / bat baa* een£ een 3eet rpn geïaaben fcrjfp bp fïiïte/ en booj geü?en Pan toind om te 3epïen/ tegen 't lanb bjeef/ en niet 30 b?a aan be grond fliet / of na be5ee- nanb oPertfoeg/ en terftont Ooi toater raakte/ en 30 tot op 3'eoen of aclj£ Pabem toater^ afgïeebt/ aïtoaa? öet nogïegt/ en Pan niemaubombe biepte na gePifcljt too?bt/ betopï'er een 3eer öoüe 3ee gaat. fCoenton rectjt Poot bee3e ïjoen genomen toaaren / 3onben top on3e nanoe£ in be nacïjt upt/ om ïjet Slnbiaanfcö borp in te neemen : '# morgen^ öptpö^ traben 3P bierjt bp fret borp aan ïanb/ en namen eenige gePangen/ U§* mebe een nïepne barn/ toeïne be ^ndtaanen in bebranbgefloBmöaoben/ bocï) on£ Poïn bïufcïjte be Pïam/ en greep ben ünbiaan/ bie 't Paartupg in be branb ge3et ïjad/ braagenbe pra toaarom öp 3uïï$ öab gebaan; toaarop ïjn anttooorbbe/bat'er onlange een bePeïPan ben (ên&ernoning genomen toa£ aan aïïe 3eeïieden/ om ïjunne Paartupgen/ 30 3e oan on$ aangetaft toierben/ in be branb te fïeefen/ en 3icïj in öunne fcöuptje^ te öegeePen. 5^aar ïag in ten Rïepne inïjam/ een Cngeïfctje mpï Pan öet borp/ nog een barn; bit$ ging on£ Poïn baarnatoe om tik te öaaïen; öoclj be 3eeïupben/ bie'er in toaaren/ fianen deseïPe in be branb/ en na= men be Pïugt Cegen$ ben aPonb quamen on3e maat£ aan bootb/ ett bragten be barn/ toeïne 3P gebïufcïjt ïjabben/met 3icö; toaarop ton toe* ber na Piata neerben/ en ten i6^n September aïbaar aanquaameiu Cegen^ ben aPonb 3onben top **nige Pan on£ Poïn met be genomene barlt en eenige nanoe£/ na een ünötaanfcïj borp genaamb Manta, ttoeeof brie mpïen betoefien be Itaap St Lorenzo, op öoope Pan baar oon eenige gePangenen te benomen; toant top nonben upt begene/ toeïne top bpbe loeft ban St. Heiena genomen ïjabben/ niet te toeeten nomen/ toaarom öe (©nbernoning tot ïjet Perbranben ber fcöepen bePeï gegeePen ïjab. ^p fjabben een öeïbere seeftoeïte tot ttoaaïf uuren '^ mibbernacïjt^ / en toert toieriïf^Uiiï; toeéöaïüen 30 met benanoe^ 30 bieïjt aan'tborproeiben/ aï^ 3P getsoegïpfï oörbeeïben ; en öïeePen tnen fiiï ïeggen tot ben bag toe. Manta i£ een Sinbiaang borp aan be Pafte nufï/ ïeggenbe 3^uen of acljt mpïen Pan 't epïanb Piata : {jet fleent 30 3eer af/ betopï ïjet op eet* Mams. nïepne hoogte geboutob ï$l bat ïjoetoeï 't maar upt eenige fleèïjte %n* biaanfcöe öup3en befïaat/ öet 3ieö echter öeeï fraai in 3ee opboet- ^aar i$ een seer mootje ïHerh / bie met Peeï beeïbtoern Percierb t^ €er* tpb^ toa^ |jet een tooonpïaat^ ber ^panloarben/ bocö nu 3pn 3P aïfe- PoiiF Monte Chriito. 96 William Dampiers Reystogt Ontmoe- ting van Kap;teyn Swan. nanbaat betttoMten. ï|et ïanb baatomrjeen i£ bot en 3anbig/ maat op niet ban eenige toepnige ïjeefïetacïjtige boomen gtoegen. 3&ee3e ^nbiaaiieh planten genetïepe graanen of toottel^/ maar toorben ban anbere pïaatfen bet3otgb; en tjebben Doorgaan^ bootraab banipftogt/ om fcïjepen bie geuten Rebben te nonnen bootsen ; toaut öit \$ beeerfïebe* tooonbe plaaté/ toeïne befcï)epen/ ban Panama naLima, of eenige an* hm ïjaben in Peru gaanbe/ nonnen aauboen. 3B>e oo^aan Dat öirt niet gepïant lootbt/ t$ om bat ïjet ïanb / 50 bGren3anöig3pnbe/onbeqnaam $ om een getoa$ ban Mais boott te brengen. Cuflc&en ïjet 3£orp en be 3ee té een fptingbton ban betfcïj mater. 'Édjtet ïjet öorp / een fmn meg£ lanbtoaarb in / \$ een $ttt Ijooge berg/ fpitg toeïoopenbe geïpn een fupnerbroob / genaamb Monte Chriito beseïbe $ een 3eet goeb 3ée-bancn/ toant baat f$ 5pn£ geïpn niet op be ganfcïje nufl : öeeje berg flaat rectjt Supben ban tvjant.a. <®ntrentan* berljaïf €ngeïfc|)e mpl ban be fïtanb/ recïjt tegen obet ïjet borp/ i£ een feïip ute 3eet gebaarlpn m omöat tjp nooit boben toatet uptfteent / en be 3te baat ooa niet op urupfcljt/ betmiö^'et 3riöen een {30I matet gaat; boet) öeese nüp if tegcntoaoröig 30 toe! üefoeno/ bat alle fcïjepen öec* toaarb£ gaanbe be5elbe nut gemaft nipoen. Cen €nge!fcïje mpl binnen bie Wip i$ een goebe annet reebe op &§/ acï)t/ of tien baöem toatet / niet een goebe/ Ijatbe/ en nlaare janögtpnb : en een ^ngeïfcïje mpl ban be teeöe aan be toeft -3^be ftrefet 3ictj een 3anbpïaat een €ngelfcöe mpl in 3ee tipt. Ban Manta tot aan ü&aap Sr. Lorenzo i$ fjet ïanb blan en effen/ öoctj teebeïph Ijoog. €en bzcüa betïjaaï ban beese nufien 3al men in 't ^üantjangfeï binben. Zo bta aïs 't bag bjietbt ttaben onse maat£ aan ïanb/ en gingen na ïjet botp/ 't tocïn ontrent anbetïjaïf €ngelfcïje mpï toa£ ban be pïaat£ Daat 3P aan ïanb flapten, benige ban be Slnbiaanen/ bie reeb£ op be been toaaren / sagen ïjen aannomen / en toaatfcïjoutoben ïjunne gebunten ; 30 bat alle bie loopen nonben be bïugt namen. 3&qc\} ttoee onbe ©ton* men / Ut in be ïjanben bet on3en betbielen / 3epben bat et een gerucïjt ïiep/ bat een gtoote meenigte ban ©panöen obet ïanb boot be engte ban Darien in be Zuyd-Zee genomen toa$/ en in &anoe$ en Periagös om* 3toutf ; en bat be <©nbetnontng op bee3e tpbing tjet bootgemeïbe bebcï / Dan be fcljepert te betbtanben/ öab afgesonöen. <®n$ nalh bonbt geen ïeeftogt tjtec; mant be <©nbetaoning ïjab ooft otbet aan alle geeïjaben£ ïaaten afgaan / om geen meet monnojï te betoaaten / alé tot rjnn epgen oubetöouö noobig toaö ^ee3e btontoen 3epben ooïi/batbe SJnbiaanen ban Manta na 't epïanb Plata gesonbentoaaren/omalïebegeptenalbaat tipt te toerjen/ en bat 3P 5nïï^ ontrent een maanb geleben tjabben ge* baan. |Èct bit befcïjepb neerbe on^ boïn te tugge/ en quam '^ anbe* tenbaag^ bp Plata. Wp bleeben bp 't epïanb Plata ïeggen/3onber te nonnen een bejlupt nee* men mat top soubenboen; tot ben aden (0ctobet/ toanneet ïtoitepn Swan met ïjet (c^ip be Cyvnet van Londen baaj aanqnam. J|p toa^ upt* rondom den Aardkloot. 97 uptgereeb doo? berfcïjrpdrre boomaame &oopïieben ban bfe flab/ alleen* Ipft om met bc ^panjaajben of S"biaanen teljanorlen/ ï)f tööenbe tot Wen epube ren b?aabe ïaaöing/ bic tod boouï bec3c <©ctofftên gefojteerb toa£ : maa? bctopl ' bcrfcljepbene tegenfpoeben ï)ad ontmoet/ en üup* ten ïjoope toa£ ban eenig.cn Ijanbc! in Deese 3een te 3tilïen öjpben/ had 3pn bolh ïjcm gebtoongen een ge3eïfcl)ap ban&aper£aaufeijouben/toel- fir öp had aangetroffen fep Nikoya, enie flab baai ï)P na toe ging /om te Sten of hp'er eenigen Aanbel 30U nonnen boen ; en bee3e &aprp gingen 16^4. féapitenn Pïeter Harris , neef ban bieimapton Harns bieboorranmna gcfueuüdb toag. fóaytonS wan ïjieïb rjet bebdon0ettuïTcïjenop3P»epgenfchip/ ïfopitepn Harris geboobt op een baihje onder rjcni. Ccrtoeber5pbeonmontgrobteuÏPbfrhay ober ïjunne aanuomft; en be föapitepn Davis en 8 wan traben tetflonb (neen maatfcljapppe / en toeiifcljten bat föapttenn Eaton ooft up hen toaate 3£aa?op tofrtdt on3e htepne bath/ die men te Santé Helend genomen fjad aanftond^ nlaat gemaakt om te nnjpfen/ tettoPï men be fchepen 30u.de ftïaa? maanen: toant ftapitepn Swans feïjip'bol ban goederen 3pnbe/ toag niet bequaam om 5pne nieutoe gafïen te ontbangen/ boo:« bat be goebeten bedjanbeïb toaaten. fttf&tfbm ïjp met toefïemminge ban be 2&oefcrjóubet£ alle be goebeten cp 't beft deed foengen/ en de3eibe aan cïr een op gocb betttoutoen bethoft: 3£e refï toiett obetbootb gemot- pen/ uptgeuomen de fpne boaaten/ aï£3Pbe(ïoffen/ netdOoeh /houten/ enz. mitggadet£ öet P3er/ toaajban öp een goebe pajtp in hab/ w'öe- toerftt até in fiaben; en dit totetdt boot baïlaft betoaaib &en berden dag daarnaa tuiert 0113e ba?h uptge3onben om te Ktnn^ »„ . fen ; en bragt ïjaafï een p?pg op ban bierljondetd ton /gelaaben met tim* metöout/ en genomen in öebaaibanGuiaquii,RomenOeban be ftabban^Kun bien naam /en gaanbe na Lima. 3E>e<6ebfedetban bee3e pjpé betichtte/ om £ bat men te Goiaquii doorgaan^ jepbeen ooftgeïoofbe/ dat S mmaé IL nmg tien fregatten berbaetbigbe/ om ong upt bie 3een tebrpben See- y 3e tpbing deed on$ ongefïabig fcïjeepg'boïR toenfeïjen/ bat 3'p fcanitcpn Eaton* bon op tt'beïphe boottoaarben aangehouden dabben. €n aÏ3o de ftapftepttf Davis en Swan eenig gefpjen t3amen öabden toegenS fcapf* tcpn Eaton, benooten » 1 epndeïpB 0113e Rlepnebajunabe hufï ban Lima, tot 50 betre als 't €pïand Lobos toe/ te 5enben/ om ftapitepn Eaton te joehen 3£it ban poet goed gefceutd 3Pnde/ toiertde ba?R '£ anderen* baag£ feïjoon gemaaRt/ en toegge3onden/3Pttde bemand met tien maats ban Davis en Hen ban Swans bolh : fcapitepn Swan fenreef een fcieY aan ^apitcpn Eaton ber3oehenbe 5pn ö^eïfeïjap/ en beffemmenbrï eplanb Fiata tot een aïgnnecne t3amcnftomft. Coen bee3c ba2R betttoft' hen bmg/ maahten top ban een andere ba?h/toelRe top nog hadben/ een b?anbet; toant detopl top &» 3eben timmetlieben (jadben/ toietbt batfpoebis Vwjrlcïït; en tettoplbe timmetlieben baajmee bee/ig toaa- m ren/ t* Kaap Bianke. Be Ge bouwen m't land *an Peru. William Dampiers Reystogt ren/ maakten top 0113e oojïosfeöejjien fcïjoon / 30 beelaï$ betpb enplaatg toouben toelaaten. %&e ipdea O6tober ïjabben top onS toern afgebaan/ en ben 20^^ 3epïben top na 't epïanb Lobos, aïtoaai 0115e bain orbecljabomon^inte toasten/ of on$ anbec£ op 't epïanb Piata te ontmoeten. W$ ïjabben maai toepnfg toinb/ 30 bat fret Mi igpax toa3 aleer top ben öoeïi ban Santé Heiena paffeerben. 3^en 25-ften boeren topober be öaai ban Guia- quil: ben 30^ paffeecben top be &aap Bianko. 3£>ee3e&aap legt op öe ïjoogte ban 3 gr. 45 mm. 3^ft toorbt be fïimfïe ïfaap in be ge^eeïe ^upb3ee geacïjt om boorbp te nomen / aï£ men 3upbtoaa?D£ aangaat i toant op alle anbece plaatfen moogen be fcïjepen ttointig of bertigmpïtn ban ïanb afïjouben/ atë 3P bebinben bat'er nort onbec 't ïanb nietë boo£ |en te öaaïen $; maai fiiee burben 3P 't niet boen; toant boïgen^'t berïjaaï bec jèpanjaaibèn/ loopt'er een fïroom Iftooibtoefï aan/ betoeï* fee een fcfrip in ttoee uuren berber aföet/ aj$ ïjet in bpf uuren toeer 3al Bonnen inöaaïen. aBnbeïjaïben bat/toanneee3pnoo2btoaa?b$ fHeren ber* Iie3en 3e in ïjunneïoop; en baa?omï)oubett3e,taïtoogbicï)tonber't ïanb/ tiet toeïa bintoil£ 3eer moeijeïpa të/. ombat be toinb baai gemeenïpï* ftera uut hm ^u»b3npDtoe#en of ^upb ten toefïen toaait/ 3onber Der* anbering/ bermibé Ijiee nooit ttntQ? ïanbtoinben mn, %&zt$t &aap i$ ban een taameïpïié hoogte/ en in 3ee met toitte nttppen omringb/ toaai* banbaan ia ad)t bat 5pöe naam ban Bianko genreegen öeeft. SlanbtoaaiO in fcïjpnt |>ct bol ban Ijooge/ fleple/ ruutoe/ en onbiucïjtbaare rotfen te 3P«. <&en 2<*en November quatnen top boor Payta , en lagen ben ganfcïjen bag ontrent 30^ mplen ban ïanb / opbat be ^panjaa?ö£ on$ niet 3ouöen 3ien ; en tegen$ ben abonb sonben top on5e nanoe£ met ïjonberb en tien mannen bemanD/ na ïanb om bk pïaaté in te neeraen. Payta $ een klepne ^paaufcïje Éeeïjaben/ ïeggenöe op be ïjoogteban f gr. 1 $ min. ïifet fteébtje i$ op een 3anbgronb geboutob / bicïjt bp be 3ee/ in een bocïjt of hlepne baai/ onber een rebeïpnefjooge berg: «©aaifïaan maai ontrent tacïjtig öupsen/ en ttoee Kernen. <©e <0eboutoen in 't ïanb "ban Peru 3pn ïang£ be ganfcïje 3eeftufl meefl ebeneené: be muuren 3Pnopgeöaaïbbanticl[)geï-(leenen/ bie ban aarbe en fïroospn t3amen= genneeb/ 3pnbe ontrent b?ie boet ïang/ ttoee boet fyeeb/ en anberïjaïf boet bin : 3P bannen beseïbe nooit / maar Ïeggen3e maai aïleenïpn een langen tpb in be 3on te bjoogen/ eer 3P be3elbe tot geboutoen gebiuphen. #p fommige plaatfen Rebben 3pgeene banen/ maar aïleenlpn Dunne baïften ötoai^ ober be muuren gelegb/ en met matten bebent/ en be muuren ban 3uïne geboutoen toorben öeel öoog opgeïjaalb; boel) baai 3p öaneu up be öup3en maaften/ ballen be muuren 30öoog niet. ©e ïnip5en booc* gaan^ in bit ganfclje 0pn 3Pn maai fleemt geboutob ; en een boornaame teben baarban i$/ in3onberöepb bp % gemcene boln/ gebreft ban boub> poffen : toant ïjoebanig fjet oon berber ianbtoaarb in 30U mogen toee- WA 50 *£ öto op be nuft ec&tet noc& Jjaut nocöt jieen om mebe te bou^ toeii rondom den Aardkloot. 99 1084. toen/ noeste eenige anbere fïoffe ban 30baanige ticïjgeï-fïeen / aï£ ia gemcïD ïjcböe: ja 3eïfê De (leen Die 3e opfonimige pïaatfen ijebben $ 3a bjo$/ dat men öem met De binger£ tot grup^ nan tojpben. e tpfte ecïjtet geb?upften tot (jnnne geoouttjen 00a ïjout/ maa* bat ttwtot Daaj Dan ban andere pïaatfen gebjagt. De Lands mi Djoog lanD begint noo$Dtoaa?ö£ ontrent ban De tap Èïariko tot douw. aan Koquinbo, op ontrent 30 gtaaden bejupöen bm IBioDeïpn/ m* benDe geen tegen bno?3QbeeïiHOoit bemeritf of geboorb i)eö; ooa toajt 'et gem gtoente öp 't gebergte/ nocö 00a in be baïïePen/ «Ptgesepd eieren Daa? / altoaa: 3e Door eenige btel\je$ befp^ofiD 'tooien ; 3ulné öat-De noöjDeïpae gebjefïen ban Dee3e Btanöftea mettat bttso^ tooien ban Gumquii , Gaileo , Tomako ,*n anDete pïaaatfen / Die boor regen tooj* Den uetoatetD/ en oberbïoeD ban aïïeerïep timmerhout öebbetï. f n De pipDee getoeflen/ geïpïi aï£ ontrent Guasko, en Koquimbo, tjaaten sê tjout ban bet epïanb Chüoe of anDere pïaatfen Daa* ontrent. 3Be munten ban De aeraen/ en De ï)up3en Der tpaen/ 3Pn ban binnen en bimen met «am gebjit/ en De Deuren en poften 3eet groot/ en met beelbtoern bet* cteto/ geïpft meDeöe baïaen in De aeraen. 3B>e fntP3en ban binnen 3pn romDom met bofteïpne geborDuutöe/ of befcïjilöerDe ftoffen behangen* Ep öebDen oo& een menigte ban mooije fcPDerpen/ toelbe ïjunne bnp* 3en geen ftïepn cieraaD bp3etten; boeb ia acïjt bat 3P Die upt Oud Spanje gepgen. |Baar geene ban be&np3en te Payta 5p«3o aofMpa gefïoffeerD: ©e teaen loaaren et ccïjtec groot en met gefneeöen bier» bercierb. %m t eene enö Pan ïjet fïeebtje fcua£ een RïeBiie fc|an£ Die^t bp öe see maa? 3ónDer eenig grof gefeïjut; Docïj men nan ban be5eïbe aïleen met mu^quetten De ganfebe baai oberfebieten/ enaïïerïepfebnpten bet ïanöen Metten. 25obenop De berg /Die ober ïjetfïeebtje ïjangt/i^oon een fcïjansM toaazban men bet fieeDtje en De andere feïjan^ befcöieten nan. #outnoc& toater i| bier niet te Rtpgen; maa? 3P öaaïen ^un toatec ban een fn* piaanfeö Dorp geïjeetenKoian, ontrent tbjee mpïen ^ooibnoojDtoefl ban Fayta: toant te Kolan $ een nïepne ribier ban berfch tuatet/ Die in^e 3ee uptïoopt; en banbaa? tooien De fcijepen/ Die te Payta aannomen toatet en anDete^ betbetfc|)ingen/ aï^ gebogeïtey betnen^/ Pkn- iüSsL .Ts' Vc13, b00?3ien: Doeb Payta &Lf$ i$ ban aïïe Die Dingen öeS m nier^ ^ gene 3ebanKoian öaaïen/ a^sp'tnoobig , ^e ^«ö^nen ban Kolan 3pn aïïe ©iff^er^ / Die met stootten ' Baik.vi©^ S2&M® otB&P ^«3e ^alftbïotten i»orben gemaaHt ^anbeeïeten xomt bamett/ op b« mnim ban een ^an ligt ïjont/ elft/ ban 3eben of acïjt boeten lang/ met Ijoute pennen neffené malkander baft gemaakt/ en ftpf met teenen of toiffdjen gebonöcn. 3De baïften toorben 300 geïegb / bat be mtobelfte be ïangtëe 3P» / ?n berber uptfdjicten ban Degene Die aan be 3Pben leggen/ in5onöeejjepb aan 't boo?ê'nb/ 't toeïn fpit£ of puntfg toeloopt/ om te beter boor ïjet toatee te fnpden. 2Unbere bee3er. bïotten toojben gemaant om goebereifte boeren : be boöem Dan be3elue befïaat upt ttointig of bertig groote balken / ban ttuintig / dertig / of beertig boeten ïang/bieneffen£ maïnanberen öafï gemaant too?ben;btoar£ ober bee* 3e ïjeenen toorbt een anbereïaag ban no?ter baïften geïegb / bie beégelph£ met pennen aan maïnanber geïjeeïjt/ en ban op be onberfïe ïaag bafïgepenb too?* öen. 5^ee3e Duböeïbe ïaag ban baïnen maant t)tn bobem ban 't bïot/'t toeln ban een merneïpne bjeebte tg; en ban bee3en bobem toorbïjet ontrent tien boet öooger opgeïjaaïb/ fomtpb£ met flpïen/ bie oberenb ge3et too?» Den en een bïoering of ttoee onbetfeïjragen : boel) begene baar in acïjt op fieffagen rjeb/ toaaren met binne balken/ btoaté ober maïnanberen/ a$ ïjoutfïapelg/ opgeboutob / maat niet 30 bicïjt aaneen aï£ be onber* fïe ïaagen/ uptgenomen aan be enben en be 3Pben; 30 bat ïjet mibben ïjoï bïpft aï£ een bertreft beïjaïben bat ïjlet en baar een btoar^baï» foopt om öet bïot te meer gejfooten te ftouben. ^In bee3e öoïte leggen 3P/ ontrent op bier boet hoogte ban bén bobem/ fpajren oberbtoarg en öicïjt aaneen/ atë een bïoer tot een bertren; en öoben 't 3eïbe maaften 3P nog 30 een bïber boo? een anber bertren: be ingang tot beese bet* trennen i$ aiïeen boot tuffc^en be groote btoat^baïnen/ biebe toanben ban bit Zeefyupg maanen / ïjeenen te nruppen. $et ïaatff e bee3er bet* biepfnge betfïrent tot een' fteïbet aïtoaa? 3P groote fïeenen ïeggen tot öaïlafï/ beneffen£ öunne potten metberfcg toater/ bie bicïjt toegefïopt 3pn/ en aïïeg bat toeï nat mag toojben : toant boor öet getuigt ban be Mïafï en be ïaabing 3e ttoeebe berbieping fë boor be barenbggafïen/ en ïumne noobige omfTag; en boben bee3e ttoeebe berbieping toojbert öe goeberen geflnutob / tot 3UÏn een öoogte alg 3P 't goeb binben / 't toeïn gemeenïpn acïjt of tien boette; en 3P toojben t3amengeöouben öoo^fiplen/ bie 'er rombom Ijeen Oberenb geset toorben/ uptgenomen aan 't acïjteefïeben/ altoaar een Mepne rupmte i$ boor tien Stuurman/ (toant 3P ïjeoben een groot toet) en boo?aan boo? be nombupg/ om fjunne ftofi ftfaa? te maaften/ boomaameïpft toanneet 3P een lange togt öoen/ geïpft aï^ ban Lima na Truxillo, of Guiaquil of Panama; toeïfte Jaatfle een togt ban bpf of 3e^öonbetb mplen i^. Sn 't mibben/ tuf* feïjen öe-goebeten/ (laat be maf!/ aan toelfte een groot 3epï bafl ié/ ge* Ipft bie ban on3e ba?gie^ op be Cïjeem^. 3Dee3e baajtupgen gaan aï* tw$ boot be toinb af; toant labeeten Bonnen 3^ niet/ en 3pn bertjalben maai rondom den Aardkloot. iot itiaa* benuaam boor bie Zcm j baa? be toinb gefïabig 30 tejeggen eben- 1 084. eené toaait/ en ben ganfeïjen Voeg ban Lima tot aan Panama toe nietbo* ben een tfreen of ttoee berfeïjeeït ; oon gaat baa? geen ïjoïïe 3ee; maat fomtpbg hebben 3e noojbeïune ujlnoen / en ban maanen 3P RÏepner 3*PÏ cnb?pben 30 ïjeenen/ tot Wee beranbering nomt; <®nbertuflcïjen i$ Öutine eenigfte sorg ban om ban ftranb te fjouoen/ toant be baartnpgen 3pn 30 gemaaïtf/ bat 3e in w niet 3inneu nonnen. S^cese bïorren nou* nen ten laft ban 3efïig of 3ebentig ton en meet boeren; öunne ïaabing i$ gemeenïpn topn / olie / meel/ fupener/ lafteng/ 3«P/ berepbegepte bellen /enz. ^0 een bïot toorbt boo?gaati£ ban b?ie of bier mannen De* fïierb/ betoeïne te Panama genomen 3pnbe/ en met ïjet 3dbe niet non- nenbe te rugge baaren tegen ben pafTaabtoinb aan/ ïjet blot 30 lueï a$ be goeberen bernoopen/ en ban 3*ïbe toebetom neeren in een fcljip of baamtpg bat na bie ïjaben gaat banbjaa? 3P quamen; enbaaj maanen 3P ban een nieub) 25aïhbïot boor ïjunne naafïe laabing. 3£e nïepner foojt ban 25aïnblotten/ ïyitt booren befeïjjeeben/ toelne plat op 't roater leggen/ en alleenlpn gebjupent toorben om te bifleïjen of roater na be feïjepen te boeren/ bp een ton of een ïjaïf te geïpn/ 3pn ïigter te bejïieren ban be anbere ïjoetoeï 39 00a mafl en 3epï boeren, ület bee5e gaan 3P 'é nacïjtg upt met be ïanbujinb/ ble 3elben op bee# &ufï mitf/ en nomen bp baag met be 3eetoinb te rugge. 3£ee3e foouen ban blotten toorben op beeïe pïaatfen/ 30 biel fa Ooft- Ö$ Weft-Indie gebwp&t. <©p be KUft ban Kormandel in Ooftindie toorben3e Katamarans geïjeeten/ boeïj bie betfaan fomtpbg inaaj upt een bain of tvoee ban ligt ïjout/ 3pnbe sonber 3*PÏ of roer/ en 30 Rïepnbat3e maa? cenen man boeren/ toieng beenen en billen altoog in 't toater 3pn/ en bie bit bïot met een roeifeïjop beftiert/ 30 bat ïjp ban betre toef een man geïpftt bk op be rug ban een bifeïj 3it. v v , . . 1 &et ïanb ontrent Payta $ bergachtig en onbrucïjtbaar/ geïpn &etp. ganfclje rpn ban Peru ; baar té geen ftabof borpban eenig beïang bat 'er ura* naber aanlegt aïg Piura, 't bieïR een groote plaat£ i$/ ontrent beertig t\h bit geoaan ïjab; en upt be omfïanbigïjebm bermoebben top,/ bat ïjp na Ooftindie^egaantoag/ debjpï&P3^¥aïtoö£öabbootgeïjaD» %&t gebangen^ sebbw on£ oor/ bat feberb fèapitepn Eaton baar g> fcöeefl boaé/ een ftïepne batït bp be fjaben boa$ geboeefi/ entböee btotten/ bie tipt bïffcöett gegaan töaren/ &ab genomen/ en be ©ifrdW ttoin* tig of bettig potten berfcï) fcoater boen aan boorb brengen, ^ttbec* ttiöebben bjp bat onsebarft mofïgetoeetf 3pn/ bit na Lobes gesönöen toa£ om ütaptan Eaton op te 3öeR«n. Cejjenl ben abonö quamen bop^ met on3e fcöepen in/ en annerben boor öet fïeebtje op tïen babem bjatjer^/ ontrent een €ngeïfcïje mpïbari iatiö. ïfier bïeeben bop tot ben se^ben bag/ op öoopeban eenig rant* föen boor fret fïeebtje te beRomen;ujanton3e&apitepn£epfcöten brie£on* öerb pannen mee$/ briebup3enb ponben mpfter/ bpfenttointig potten topn^/ en bup3enb potten boatet^/ begeerenbe bat men ong 't 3eïbe sonö aanbrengen; oticö kop nregen niet met aï 3£i$ bebaï ïtapitepn Swan ftet fieebtje tn öe branb tt fieenen/ 't toeïn terfiont gefetjiebe : bjaarnaa aï on^ bom aanboorb quam/ ^apitepn Swan gaf laft bat be batn/ bie onber 't gebieö ban üfapitepn Harris fiont/ berbranb 3oube boorben/ om bat öp niet bod 3epïbe. * v (Cegen^ ben nacïjt/ toanneer bt ïanbtoinb gnam/ jepïben ojp bam baar na Lobos» %&zn iojen tegen^ ben-abonb 3agen top een 3epï Roer^ fieïïenbe & W. ten ^. boor3öbeel top banon^ ben ROrtben befpenren: 2©p maaRten 'er aanfonö^ jagt op/ m b«beeiöen on^ $tï&en om ;t - rondom den Aardkloot. 103 febfp bp ttacfjt te beter aan te treffen ; maa? top liepen 't mi|. 3l>fe£ Iö^4« beranberben top ben boïgenben mo:gen toeer ban noe$/ en Betten 't 30 top beft ftonben na Lobos de la Mar. 3£en i4den tegen top Lobos de Tierra fn'tge3igt/ ïeggenbe <^ofi't Evland banon^; topfïieeben'er banna toe/ en quanten '£abonb£ tufYcöen3e= Lobos de ben en acïjt uuren aan be ^oojbooft 3Pbe ban 'tepïanb ../ op beertieu ba= Tierra. bem toaterj/ tm anker. 3£it epïanb boet 3tcï) in 3ee taameïpk ïjoog op / en bertoont 3irï) geluk Lobos de la Mar. ontrent een bierDe Deel ban een <2Bngeïfc|je ttipï ban be nooro3pöe/ $ een groote ïjolïe rot$/ en een goeöe fleuf baartuffeny altoaaj men 3eben babem toater$ ïjeeft. 5§en irkn gingen top aan ïanb/ en bonben een menigte ban Pinguïns, Boobies, en 3eeïjonben. 3Bp 3onöen eenige ban beese aan boorb om toeberepb te tooiben/ toant top ïjaböen in lang geen bïeeftb gegeeten/ 30. bat fommige ban on$ lytzX fmaakeïpk baarban aten. üta= pitepn Swan, om 3pn bolk tot ïjet eeten ban bit ffeebt en bo? bleefcl) aan te moebigen/ bergeïeek be 3eef)onben bp gebjaabene biggen/ be Boobies bp öoenberen/ en be Pinguïns bp eenobogetë; enbit tutti öpom ben te getoennen ban bemoegb met fleebte fpp3e te 3pn/ aï3o bP niet bersekerb toas7 bat top niet souben genoob3aakt toee3en on£ met 311ÏB boebfeï te beïjeïpen/ eer top bic 3een berïtcten; toant men 3iet gemeen* Iph onber be Hapere bat niet£ fym erröec tot mupterp aanbipft/ ban ge= b?ek / 't toelk men niet non fpben in een pïaat£ baa? 30 beèle ban öeese bieren toaaren/ bpaïbien men 3icb non ïaaten obejteêben ban baarmebe bergenoegb te 3nn. <§n Den namtbbag 3epïben top ban Lobos de Tierra, ïjebbenbe ben Lobos de toiub ^upb ten <®ofm/ en qttamen ben 19^ bp Lobos de ia Mar. la Mar. I^ier bonben top een bjief/ bie baar geïaaten toaé boor on3e ba:k/ toelke gejonben toa$ om ïtaptteun Eaton op te 3oefcèn : upt besetoe ber- flo iben top/ bat Eaton baar toa| getoeefï/ maar boor bunne aankomfl beetrokken toa£ / 3onber eenig taal of tepken acïjter geïaaten te beb= ben/ om te konnen toeeten toeetoaarb$ bP gegaan toa^; Doort£ bat on* 3e baïk toeber na Piata toa£ gekeerb/ op boope ban on^baaj te binben/ of onbertoege te ontmoeten, 't Ifèoeibeon^ tebooren/ bat &apitepn Eaton toeg toa$/ toant uu maakten top geen Jïaatïjem meer in Dee3e3een te ontmoeten. 3£en 2iften 3onben top onse Moskitös upt om ^eefcpöpabben te bitTcïjen; en 50 b?agten m$ 30 beeï afê genoeg toa£/ om 't bolk ban -.. .„■* bepbe be febepen tefpp3en: en bit beebm 3P 30 lang top ïjiec bïeeben. Certopï top aan bit epïanb lagen maakte Éapitepn Swan nieutoeraa^/ We netter toaaren ban begene toelke bP te booren bab ; ook maak* te bP 3Pne 3epïen grooter; en óU3e maarJ feïoofben onöertttflcben plan- feentotbranbboubt/enbjaebten 30fcbeel plannen aan boorb /alg ton fluit-- . toen nonben / tot anber gebntpn ; betopl baar planken genoeg ban aïïerïep foort toaaren/ toeï&e top 'er ïjabbm aêbjagc uptbeeerfie©^bietopge* nomen ïjaöben, : " io4 WilHam Dampiers Reystogt 3^en 26^* tegen£ ben abonb 3agen top een hïepne ua?h/ ontren tnfe rnnïen t$t $i SEX fan Ijet cpïanb; maar aï.T,o top meenben bat (jet 0113e öatft toa3/ berbolgben ton bödbe niet. 3£en boïgcnörn morgen toaf hp ttoée muien faesnpben ïjet epïanb / sepïenöe 3eetoaatb in : maar top maakten 'er geen jagt op/ feïjoon top toen tod toiften/batijet 0113e ba?h niet toa£; toant te ïorfuiaaiö ban ou£ 3pnbe/ ïjab !ju 't honnen ontho- men / a\é ton öem gejaagö fjaooen. ^p rjaöben o?Der onö niet naöer te nomen bftf aïleenlpft in 't ge^jgt/ bcrmoeDenbe bat 50 top baar toaa* ren/ top tjen Ijaaft op be pielen sonben ge3tten ïjeüben/ geïph tyt inöej* baab ieté toonder^ toaé / Dat top niet 30 öeeoen. |Baa? betopi top on£ flil ïjielben/ en 30~cict)t onber 't enïanb bteeben leggen/ bat 3P 011$ niet toeï fconben 3ien/ 30 toaé saï&l éen groote oo?3aah/ bat top baarnaon* bertoactjt te Puna quamèn/ betopi 3P hupten Mïtm toaaren ban eenen bpanb 30 bfctjt up te hebben. j-Y t Baai van 3£>eu 28^» fdjjooben top be öobemen on3er feïjepen/ al30 top boo^ Güiaquii. neemend toaaren om '$ auberenöaagg na Guiaquil. te $tylm / betopi top öefiooten ijabben een aanflag op bk (lab te boen/ eer top toeber naPiata neerben. W» jeploen ban ben 29"™ '£ morgen^ banpr/ en ftelben 0113e Hoeré reerjt na be baai ban Guiaquil. «£ee5e baai loopt in tufletjen be ütaap Bianko aan be 3unb3nbe/ enbe ïjoeh banChandy aan benoojb* 3D. (©ntrent bpfenttointig mpïen ban be &aap Bianko aan t enö Dan be baai $ een epïanbtje genaamt Santé Kiara,'t toem <©ofl en ÏBeft ïegt/ en rebeluh öoog iö7 gdpheube naar een boob menfeïj op een boob* nïeeb uptgeftreïtt: iet ooftenbe bertoont [jet ïjoofb/ en 't toetfenb bc boeten.' 3£>e frïjepenbie na berinier ban Guiaquil gaan/ paiTeercnaan be 3UPb3P/ om be pïaaten te bermpben bic aan be nooib3P te09.cn/ Een kof- en toaarop eertubg toel fc&epen 3pn berongduftt. ^e &panjaa?b£ telykc wrak. Katrifch. berhaalenbater'een nofteïpa txnah aan be nooib3pbe ban öatepaub legt/ nietbcjrebaatoanbaau; en bat eenig 3übec baar npt ma$M baonemant/ biettntüud Spanje qnam/ met een opene b?tef ban oen honing/ om tojahhen in bie 3een op te bigben; bocb bat ïjp $®W be/ het toerh actjtcr gebïeeben toa£ / 3?nbe ftet to?ah necjj 30 af Jp t selaaten hab ; uptge3enö bat be ^nbiaanen fomtpb£ (leeïtopse iet^ op* haaien; en 3P 30uben 'er tod meer ban opgeijaalb Rebben/ t en toaare öe ^atbifeh hier ontrent 30 menigbuïbig 3toierbe. ^e ïiatbifch geïpht tod toat naar een topting/ maar tjeeft een plat* ter en grootst hop : W && ooh een groote tonbe beh / en eeniöebee* 3dö of baaiben bie ter toeberspbe baarban uptgaan geïph ha ^hnebe^/ toaarbanbaan W ^n naam tjeeft ban ftatinfcb : ÖP Öeeft b?ie binnen / een on wn rua/ en aan elh een 3Pbe een : pbet ba« bee3e binnen tjeeft ffl&mwS* 3eer fenpnig i^/50 bet in 't bïeefch baneen menfeh fteeht ; en baarom il 't gebaarlph te bnphen baat bed ban öee3e btfch &. &t ginbiaanen bie 't getoaagb ïjebben om in bit to?ah te 5oehen/ ïjehben fjet tot ïjunne b?oefïjepb onbetbonöen; toantfommig fjebüen'et'tieebenbpinsefcöoóten/ en anbere't gebjupht |junne le^ rondom den Aardkloot, baarboo? berïoown. 3F>it toieröt ons3 berftaaTb ban tmm a#»tfföa& bie 'it «f nc jïupft na gebiftfjt &ifc »S^rSfcSSffiBSSf fcenö/ öfe't afWM[ bunnec 0anöen mMlm SlfS toccramlftictoanöetotn öee^ei: bifc0. Jonneet ton bSbiSftS met een tjoeh tangen/ tmm ton 'er met öe boet op Sjgg ^öe IfêeR üPtöeöenteneemen; toant anoet* jouöen^/ öooc om S ftSS &?i?f^rcöJerfl 9eball8en *öe in 'tgenWenöoet öeeï SS öunne fcöerpe binnen iemand in öe öanöen fïaan. éomtnine iSllr WfTc&en meegen 3eben of acöt ponö ; öoc9 fommifle op aSere nïSSS 3pn niet grooter a(£ een man£ öujim/ maac hunne bintien i Sin m BSÏÏ feupnig fe ontgonden tfff gemeenW" £ffiS $B M^ of öaac beeï ffp& en moööec \$ / en 3p tootoen famtó SaSi S?/ fiaanrcne ftnfï gebonden/ 30 ^^SS^^Ö^Sfiafc minfïen in öe öeeteïanöen/ al^meöe in Ooftfn f, SteamSl ml 'iK pt epn Mmchin tnfTc&en 3eïiere enianöen/ öitht fci öe Itrla bU 8? *fcfe öoow enöe/ 0p ^mpeen€pïanöWe|/ ZmhpvZ*^ui 3pnec band berïoocen te fc&oen/ alleen^ b*|ffift^&2ffis «Pt öe beft te neemen; en öoetoel öe toonöe Sb tfrilJ&O ecötet stool öe öanö getoelöig/ en öe pnn iS^oÖ'SSS.W W EÏJöatö«ïmeefientpö met 3tilft een ^S^Sf SSfóKS fcïjiec nïöoof öig ban toao\ 31ïhoetoei nu öe bemLrh/KL?5 F * WW 10 fenpnig3pn/ 30 *S%5* Slfiai^lfe/^ minte top öeööen in 't eeten ban öie bifcfi «WLE ÏB&Ö toant 3P 3Pn 3eer 3oet en ^-^|^®^^ en be b?eebte ii biet of bpfP XnJora < ^Srtfc^&W? mpfen/ • féqpeti i684. fcjjepen bonnen William Dampiers Reystogt 3ien/ bie boo$ Punta Arena ten De Pal metes- boom. anfcer leggen. 3£e ginbiaanen nomen baar'£ mo?gen£ te paetbe/ en rpben'ga* bonbg baeerte rugge. &an öee3e bjacïjtöoen tot Punta Arena fê 't Uier mpïen/ bocfy al 't ïanb ïegt pïa£/ en $ met Mangroves öegjoeiö. ï^alföjege tulYcïjen bee3e ttoee punten igeen anbere Rïepne punt/ baar bé ginbiaanen oor moeten macïjt öouben / aï£ 50 boor eenen bpanb be* b?ee£b 3pn: en Dan gaat öe fcöiïb\xmc|)t % morgen^ met een Rano ber* toaarb$/ en Rcert % abonb£ bjebee; toant toegen£ be moerafflge gronö Ran men'er te ïanbe niet Romen. Ifet mibben ban ïKt epïanb Pu na $ beïb of toepïanb : baar 3pn ooR eenige ftreeRen ban goeb üofcïjïanb/ 't toeïR ban een ïigt-geeïe of 3anöige aaibe ig / bjengenbe groote ïjooge Doornen boojt bie 3eïfë ben rep3iger£meefïonbeRenb5pn. |Baarbaar$ een menigte ban $aïmete$-boomen/ toeïReiR/ a$ baaïban RennifTe ïjebbenbe/ befcö^Pben 3al . hun ■ %&z Paimetes-boom i$ ban grootte ontrent geïpn een gemecne <£f* fcïjeboom; fcp $ ontrent bertig boeten öoog/ be (lam retïjt/ 3«nber ee* rtig ïib/ tan/ bïab/ ttptgenomen boben aan be top/ altaar 3P 3ieö uptbjepbtin beeïe Rïepne taRftèn/ geen ïjaïbe ami biR/ fommige niet biRRer aï^eenbfnger: bee3e taRjeg 3Pn tyie of bier boeten ïang/ 3on/ ber eenige ouafï ; en aan 't epnbe bee3er taRRen groeit een bjeeb bïab / ontrent 30 groot aï£ een toaaijer : bianneer bit bïab eerfi uptft&iet/ groeit ïjét met boutoen/ geïpR een toaaijee bie toe i£; maa? grootec toorbenbe opent £et 3ic&/ en toorbt a^ten uptgefp?epbe toaaljer: aan Öefïeeï taorbt ïjet berflerRt boor beeïe Rïepne ribben/ bie in 't bïab boo?tff fprupten/ en bicö't aan 't enb komenbe fjoe langer ïjoe bunber booten, 3£e bïaben/ toaajban men be flappe öee3em£ maaRtöie in Engeland toorben gebjupRt/ groeijen op 3UÏR een topse/ enjpn aïé een Rïepne föort ban Paimetes ; toant öaaj 3pn 'er ban berfcöepbe groote. gin Barmudas en op anoere pïaatfen maanen 3P fjoeben/ Rojfje£/ bee3em£/ loaaijer^ om 't buur mébe aan te bïaa3en in pïaat£ ban blaagbalgen i enbeel anbe* ppgraaö/ ban Paimetes-bïaberen. <©p be fireeRen aï* biaa? be3e bóomen geoeöén ïjeöben be gjnbiaanen ï)ier en baar planta* ^ienbanMais, lams, enPotatos. f|n Öet 5£>ö?p Puna 3pn ontrent tbïintig Rupsen en een Mepn Rerftje: upsen fiaan aïïeop fïepïen tfen of ttoaaïf boet fjoog/ met labber^ ban bupten öm 'ér jbp te Rïimmen ^R ^eb nergen^ anöer# bietgelpfee öeboubaen gesien/ aï^ onber be Makyers in üottindie: 3p m met fpaïmete^ blaben gebeRt / en be Ramer^ bjeï befeljooten/ b3aarin / . 3P öe |Mepfc§e obertreffen. ^e öefie plaat^ boo: fcj^epen om te anRcren i^ boor öet mibben ban ïjet borp/ atoaar men op een ftabe$ ïeugteban ben oeber r^f babem bïater geföj m een goebe sacöteflpfcgronb / oaa? tie fc^epen Rönnen Rieïöaaïen/ óf op 'tïanb geöaaïö brorben: en 't baa* ter bloeit 'er bpftien of 3e|iien boeten op en ^ Guiaquil ©an Puna tbr aan GufaquM reïiént men k &bw mpïen : 't i^ ontrent rievier W itlpl M ram Mtttl aan ben wonö ban Ipe ribicc et seïbe tot aan be 2S ^Slïqiïïi ^i'S1?^ een inpï/. «1 » 'b^ste i$ 't onttent oor ban be ^^fö^Si^?ea^p' * bee5etupmte nonnen fcïjepen S?ïbiP5?eï^vbÏ0t ïe^n: maatbe befïe plaaté boot fchepmtë bicötg bp bat gedeelte be^ fc»U# atoaat be ffl . fïaat/ en öle PsS l^iblhiJ^flT^ GsUiaquiI **aat m * toni ban Sffiffl De Stad OicQt op be tibiet/ ten deeïe aan be 3pde/ en ten deeïen aan de hart lian r 1 Eiï^S^ f ? *J** «Sft? £5 bX*t la°ag ^d Guiaee3e n^^beegen hebben een menigte ban goub imkfyl 't toeïhbooc 3toaacere* Jrf gen£ met ïjet 3anbinbe bpgeïegene heefcen gedoeld toojbt; altoaacbe s ' ^nbiaanen $$ met ttoppen na toe begeeben / fpoelenbe ïjet 3anb toeg / en 't goubflof in (junne haïabaflen of nautooetbe-fc&iïïen betoaatenbe. ^ocn toegenS be topse en maniere ban £et goub te betgaberen / top3e I u tot Mr. ■ Wafers boen. Weenïpfc 3aï ia aïijiec aanmerken/ bat Quito in 't ganfcfte rph ban Peru be pïaat£ të/ bie be gtootfïe obe?* bïoeb ban bit ROfMph metaal uptïebett/ 30 in onbe?rec&t ben. • 3£it lattb i£ aan 3toaate regeng onberïjabig/ en aan 3eet mm mifi / En dom- insonbeïöepbinbebaïïepen/ en om tie ooaaan £ tó' «? ' W^f Pigeiugt. jonb en 3ienelpn feno. «wmnaamfc quaaïen ö« JJa« m3to a mr gaan / panjaatDen üan Peru tegen on£ afgenomen toaat e/ top &en tjaDben Ronnen buuten Ijouben: €n al Ijabben 3P on£ met fier* fte toacljtfcöepen beflooten ƒ ecljtet 30ubcn top een groot lanb geïjab &eb* oen om in te tooonen/ en een gcoote lanbaa?b ban ^nblaanen tot on3e toinben. |Baar 't gene 't boornaamfte toag/ top Ijabben be $oo?b3ee te baat/ altoaat ton ong 3elOen of on se toaaren nonöen affcljeepen; en oor goebeten en boÏR tot on3e bpftanb benomen ; toant top 30uben btn* nen norten upt alle getoefïen ban Wertïndie bptfanb geïjab öebben; en beeïe bup5enben nan ïtaperg gaften upt Jamaika, en be ^tanfc&e Cp* ïanben 3ouben tot on# obergenomen 3pn; ?obat top lang boo? bee3entpo tneefïer£ mogten3?n getoeeü niet alleen ban bie munen/ berpnfïe gouö* mpnen toeine men ooit in Amerika gebonDenljeeft /maar oan be ganfcöe Stufi tot aan Quito toe; jabeelmeer/baniRge3egb ïjeb/öabtoaajfcï)pne* ïpn moogen bejticljt getoeefï 3Pn. Komen $Baat miffcöien 3al be Ïee3et bit maat boot goube bjoomen aan3ten ; -weer te fcleë 3ullen top baajaf fctjepben. 32en 1 3den December 3eplben top Oan riata. punta Arena toebet na Piata , om 0115e batR te 5oefcen / bie na 't eplanö Lobos ge3onben toa£/ om te 3ien ofïltapitepn Eaton 3ic& baar ont&lelok 3©p toaaren ttoee fc&epen en ttoee bajften fietR/ en quamen ben i6deo bp Piata: maat bonben baat geenbath nocïj fylef. 32en boïgenben öag fianen top obet na 't bafïe lanb/ omongban toatette boo$en/ en 'ontmoetten on5e bajft onbertoeege: be3elbe toag ten ttoeeben maate aan 't eoïanb Lobos getoeeft/ en on? öaar niet binbenbe/ 3on toebet na *t *nïanb Piata geneetb ïjebben. Zp öabben/ feöctö 5P ban ong gefcïjep- öen toaaren/ eenig gebjeh ban monbnoft gefjab/ en toaa?en baa?om te Santé Heiena aangetoeeft/ altoaar 3P boor b?ie ofbierbagenboojraab ban maïs ïjabben genreegen/ betoelne met eenige bifcl) en 3eefcl)ilbpab- ben/ bie 3» gebangen dabben/ öen öabben geficent totbat 3P aan 't en* ïanö Lobos del Tierra toaaten genomen, ^Ibaatnteegen 3P epetenban Boobies m Pinguïns, ban toeïne3p sicö toeï boo?3agen/ en öaa?op na Lobos de la Mar gingen/ baai 3P öunneboo^aabbanepeten betbubbel* oen/ en ooft eenige jonge Eeeï)onbenin30uteben/ upt b?ee3e bat 3p ge- beft mogten Ijeböen; en aïbug ban Ipftogt boot3ien 3Pnbt/ Reetben 3P toebet na Piata. „ w _ ,A ^aabat top toatej öabben Jngmomea ïieetbm top anbetmaal na'i tpianv rondom den Aardkloor. "3 sta» .sïïs^tta»»8* *** aanöooiö/ öan ItetórtffiïSP^fflffiSB^ öa3frP¥ nieer oaatfmti in *teeS MBS» te^?»**' Davis toegesönoen iJSrSPffiL^^ SS &* KW** tob/ en top örfïootSSlSteSJ2l^^SS, tof™, Sfi** Öp^ LaVclia, te gaan: maar öetopï top nieftó^S^^ senaamö bom aan lanö te 3etten/ töal S2£2S?fö%^'?SLW öe épanjaatt* geen öanöeï S öffiSS SSfeïS?7 Ï2ac fciaanfcöeaanoe^ te tótoimn. °w»m/ om öaai eenfge %n* w Vil HOOFD. William Dampiqrs Reystogt VIL HOOFDSTUK. Vertrek van't eyhnd'Plata.De Kaap Paffao. De kufl tuf- fchen dezelve en de Kaap Si, Francisko. Vertrek van daar na Panama. De rivier St.Jago. De roode en witte Kattoenboom. De Koolboom. De Indiaanen van St. Jagos rivier, en deszelfs omleggend land. 't Eyland Gallo. De rivieren 't dorp van Tomako 't Eyland Gorgona. DePaerel-oefters -daar en in ande- re geweflen.'t Land aan de vaftekuüDe Kaap Kor- rientes. De Punt van Geraehina. 't Eyland GaJera* DesKonings of de Paerl-eylanden. LaVelia, Nata. Oefters. Vermaakelyk gezigt der baai van Panama. Oud Panama : de nieuwe Stad. Degroote toevloed aldaar van LimaenPortobello, enz. op deaankomlt der Spaanfche vloot in Wefiindie. Wat koers die vloot houdt: benefTenseen verhaal wat de Kapers eerft aanleyding gaf om de togt over de landengte van Tiarien na deZuydzee te onderneemen , en van 't be- ein hunner ommegangmet de Indiaanen welke die Engte bewoonen. Van de lucht en '\ weeder te Pana- ma De eylanden van Periko. Tabago een vermaa- kelyk eyland. De Mammet-boom. Het Dorp Tabago. Een Spaanfche krygsliil of twee. De Onkunde der Spanjaarden in die geweftën wegens zeezaaken. ken party van Franfche Kapers, over land aankomende. Van de laftbrieven door den Franfchen Governeur te Teute Guaves uytgegeeven. De Golf van St. MichaeL De rivieren van Konge, Sambo , en Ste. Maria, ben misflag in de kaarten in 't flellen van de Punt Geraehi- na en de Kaap St. Lorenzo verbeterd. De Stad en Goudmynen van Ste. Maria. Het dorp Scuchactero. rondom den Aardkloot, 115- Aankomft van KapiteynTouwnsley met eenigeEngel- 1684J fche Kapersgaften over land. Potten met Pifco-wyn. Een bark van Kapiteyn Kniht. Portode Pinas. 't Ey- landOtoque. 't Pakket van Lima genomen. Aankomft van nog andere Engelfche en Franfche Kapersgaften. Chepelio een van de lieflykfte eylanden in de werreld. De Sappadillo en Avogato-peer. Mammet Sappota, en Star-appel. De rivier Cheapo.Eenigetegenfpoed in de baai van Panama. Verhaal van de fterkte der Spaanfche vloot , en der Kapers : Een gevecht tuf- fchen dezelve. D €n 23fteniDecember jepïben top ban 't epïanb Piata na be baaiban Vert,rek - Panama met een ^unösupöootëe toinb/ een öeïöere? koelte / en,van. t ey" @oon toeeber. 3£en boïgenben morgen pafleerben top &e naap pairao , SJf 3£ee3e Kaap ïegt op be ïjoogte ban 8 minuten besupben ben iBibbeïïpn; en fïcent 3icïj in 3ee uut met een öooge ronbe (joeh/ toeïfte in 't miöben Kaap fctjpnt gebeelb te 3pn : aan be seeftanttéöp naai; maat binnetoaaibg Paffao. en ter toeber3pbe boï ban norte toornen." Dfet ïanb {$ 3eer öooa en berg> acïjtig/ en fröpnt 3eer bofc&acötig te toee3en. ftufflgen be &aap Paf- iao en be ülaap Sr. Francisko i$ öet ïanb ïang£ be 3ee boï ban ftïepne «ptöoeften/ maafcenbe 'teïnen£ 30 beeïe Kïepne 3anb baaijen; boortó f* pet ban een taameïphe boogte/ bebent met boomen ban berfcfjepbenerlep foorten/ 3uïft| bat men ïang£ beese nufï sepïenbe/ niet ban een groot Ujüubofbofjcïjaabjesiet/ 't uoeinte bermaaReïpner $/ ombat beboo* atöfefc0" U CleP m 5Pn/ 3° toel tm aan3tm Öa" ÏJUnne toa^om' '<©n# boonieemen toa£/ geïpö ia in 't boozgaanbe J|oofbfïun ge5egb öeb/ om na eenige nanoe£ te 3oeaen in ribierenbaar be^panjaaïbögee* ne tooonmgen öaöben / of geen öanbeï bjeeben met beingeboorenelnbfaa* tien. 3©p öabben ^paanfeïje lootfen bp on^/en Slnbiaanen/ onber be &pan* jaarben opgeboeb/ betoelue toeï beguaam tomaten om oné in een haben of rtbier/ ben ^panjaarben toebe^oorenbe/ te brengen"; bocb ganfeh onftunbig toegettf bk ribieren baar be ^panjaarben niet bet&eeren: (©ri* oertuffcöen 3pn er beeïe 3uïRe onbebaarene ribieren tufTcïjen Piata en Pa- nama, toant be ganfc&e toeg langgbanbe Linie totaanbe<0oïfban St. S'J^ff?1 Panama m> ® öe &»fï tongeene&panjaarb^be* tooonb , enbe ^Inbiaanen/ bie 3icö baa? ontgonnen/ fïaan geenfïn£ on* S£ 2Öffff!£!"J öp 2 epïanb Gall°' aïtoaaraanbeoeber^ ban een pufte £e°n m &mmm ®nl *kmt ^^ïpben om ■ William Dampiers Reysto2;t Da rivier St. Jago ii6 M84- JSjfB naajMen 0113e ïootfen opöeminfï bebaarene 'fiuftai bnte gSa5?1/ becfloeööen tap öat geïgea met De ^paanfthè aSS££S K? * / Mte top tt öunne fcöepen gebonöen Iiaööen 'en iSS?S& ËH ö^aac ^eröm 5eeE Soebe ïepo£bebeii te ^ éÖB 6en/ endökmifé/ 30 balt bet moeteneen ribier/ öaTS/m toe SrffcJFft 3°!?ea/ *? Pïaat& oaac men niet wel öS S^fiS &on ton^ met berfcïjeeien toaat 't wa& 3©p ïenöen öan toe oVöedb ec iZJtgo;^iom oat'ec 9emc ante tweeen 30 groot/ m SS fön,ba5 JtoWaanm ^oonb Waaeen; maai ombat ïïeffi n2 SK5SP Gall°' em eplanb öaac on3e ^AfflS! ,*JBP3rfiIOen baübe ^aa£ St-Francisko boorbp/ neböenöe toaare m &"ff?rfEiborcöa*a; öe tomen 3pn3eetb^/ en fcönnen « &•*£$*?! ? a?00tte te toee3m' ®an oe W St- KrTSSkS loont öet lanö ooffelp&et na be baai ban Panama : WWi beew ftaan SSSÏ öeupte^afpaaïingöerseïbeaanbe 5npÖ5n/ fn 1 öe epSn ban Ko KSÊi^il?1 f Eplasi0 Ga!1° »**"& B*«* ™ t»aaSe' rib ren- wede tap-alk boo;bp boeren /toiöatwp aan be ribier St £? ' * r bier regt twee graaöen benoorden ben eten» S ë W a oot/ m mm® itipfai opwaarb^ bebaaten woroen : 3ebeti muïen n™ ö* wW? ^ üa öe 5ttóant; öe wpöfïe amt baarban i€ öfe aati ö«uSS- toeö3P ban fat epïanö: oepöe be antim of tannen Der rMew Sn £er Men/ maar be mono ban be ïaagfte tf 30 met pïaaten b St/ öat'er £P raag Water 3eïf£ geene nanoeg? nonnen inkomen Bobn het en?anö i£ be ribier een mpl topo/ en Öe toom loopt top ziclTmmMlfrt m 3fat ontrent ö^mplen be rfotór op; maar tot m« hoome ■ öat firt SS Aet rpft ?eb5Prf öp öe ** Qü,to ' * 5P ïoopt boor een fanö/ öat nwflTcöim 30 kofieïpftentoeeïig i^/a(éeenig in öe toe^reïb/ insonöerhepö tot op tien of tmaalf molen ban be 3ee. ï^t land/ 30 be enlanb/ a^ aan bepöe be jpöen bet «bier / t# ban een Stoarte biepe aaiöe/ b/enaen? öe ongemeene groote en tjooge toornen, boort ban beleden foorten/ oe- ^ngemeenipn in öie öeete getoeften groeijen: öocö ik 3S m aïïan&S- Sn^f nJn ^Ofoïöoom? Wcpvmvj öie atöaar in m en gte n 30 Stoot ban £unne foort 3pn/ aï^ i^e ooit ge3ien öeb. 5^aa? 5pn tmeeöerïep fooien ban Kattoen-boomen, öe eene tooïöt Zoomen, aenaamb öe rood^, en ÖeanÖete Öe witte Kattoen-boom Gewitte £attoen-boom gioejt •$$ een ^pne/ öocïj öoo^gaané beef grootec eti öooget öan on$e epaeöoomen; ^e fïam f^recgt/ en btp ban taftftentot ÖOf Kattoen- rondom den Aardkloot. "7 boben toe/ aïtoaar öp 3icï) in beeïe groote ïeöen ttntfpjept eben afê een r^^ epfte : öe fi1jor£ i£ effen / en ban een graaulue Meur; öe bïaöen 5pn ban 4' grootte aï£ een groot puipmbïab rondom generft/ eproub/ effen/ en ooiiKergroen. 3£>e flammen ban fommige bee3ee boomen 3pn tet öoogte ban achttien of ttointig boeten beel Dito atë öicïjt Dn öe gronb/ en af* 30 bin gebiipnt: Ep blagen een 3eer mooi iiattoen/ 't bjein 3pöe-Rat* toen geijeeten too?b. %l$ bit ftattoen rpp $/ bertoonen öee3e boomen 31CÖ geïpft 0113e Klppelboomen/ aï£ 3e bbï ban bïoefTem 3pn. g|& meea pat tjet in November en December $ bmnneer ïjet ftattoen afbaït/ en ban $ be gronb b)it öaa?ban be3aaib ; bocï) bitig niet 30 ftebig en ïjecht/ f? t gene bat aan be&attoen-ïjeefïer£in bepanta3ienb3afï;maa£'tge* ïpHt fcueïna be bon£ of fïupfbïoemen ber öifïelen ; 3uÏRé bat ik niet toeet öat men er in Weftmdie eenig geümpn ban maa&t/ bmbat fret niet bec ppne tuaarb $ 1 3eïbe op te 3ameïen : maar in Ooilindie ujorb ö^booc öe Sn&oojlingen berga&erb/ en Ruffen£ baarban gemaant. J£et öeeft een fcïepn 3toart 3aab. 3&e bïaberen bee3ec boomen batten in 't boorfï ban Apni af; en teriupï bk oubebïabenafbaïïen/fpruptenbe jonge bieec Npr; 3tilft£ bat be boom binnen ben tpb ban een txieeR 3pn oub getuaaö tjeeftafgebjorpen/ en een nienta bermaaReïpn Rïeeb aangebaan. mt roodeKattoen boom $ be anbere geïun/ maar naantoeïpn^ 30 groot; ÖP bjaagt geen Rattoen/ maa* be&eté öout i£ toat ba*ber aï^ bat ban öe anbere/ ïjoetoeï echter bepbe be foorten ban een toeeeft en boo$ ïjout 3pn/ nergens toe beqnaam/ bat i& toeet/ ban om feanoe£ ban te rnaa* Ren/ toaajtoe 3P/ booHjunne rechte en ïange fïammen/ ïjeel goeb 3pn ; mfaVee3e &an0£$ nonnen niet ïang bnnren/ boojnaarneïufe 30 3e niet DiRoji^ opïanö geöaaïb en geteerb toorben; taant anberfln£ Romt'et öe bjorm met ber §aafi in/ en 30 berrotten boor 't toater. 't ^pn be grootte boomen/ of ïieberonnrupb/ inWeüindie; en3P3pn 3eer gemeen m Oo(i-m Weftindie op goeb en bet ïanö. <0eïph be ïffattoenboom be bi&fïe in be bofTcfjaabjeni^/ 30 i£oe Kool- boom be öoogtfte: öe^eïfê fïam i$ niet 3eer öin/ maa:f)<*ï öoog enboom* recöt. 5JR fjeö in be baat ban Kampechie eenen/ bie op be gronb lag/ gemeeten/ enbebonben fconberö en ttointig boeten ïang te toee3en; en baar 5pn'er bit nog beeï langer 3pn. ï|p öfeft geene Ubm nocö tahRen : maar aan be top 3pn beeïe telgen/ biRRcr ban een man£ a?m. HBec3e telgen 3pn niet ronb/ maar pïat/ met feïjerpe Ranten/ entbjaaïfofbeer- «en boeten ïang. ontrent ttoee boet ban be ftam fct)ieren be taRRen fmaïïe ïange bïaberen upt/ bie ontrent ten bnpm biteb 3un/ en ter toe* öer3pbebanbentatt3ogeregeïbgroeijen/ batbe ganfefje^tan maar een maö fcöpnt/ befïaanbe upt beeïe RÏepne bïaben. 5^e Kooi vrucht feïjiet fn t miöben bee3er telgen ban bm top be£ boom^ unt/ spnbe omgee* ben met beeïe jonge öïaben of ran&je^/ bie gereeb 3wnuuttefprupten aï£ öe oube afbaïïen. ^e Kooi 3elfê / bjanneer 3P upt be bïaberen/ baaa:* mebejpbeMeebfcïjpnt/ genomen bJo#t $ 30 bi& aï^ ïjet bun ban een wan^ been /en een boet ïang. Zv i$ 50 baitaï^ meïft/ en raauto ge* ^ 3 geeten Kool= 1684. Redenen waarom de Span jaards weynig kennifle van dit land hebben. 118 - William Dampiers Reystogt geeten 30 jort aï£ een neut/ en getokt 3pp.be 3ect aangenaam e« ge* 3onb. SMjaïben de &00Ï groetjen'er tulYtfjen be 5eïbe en öe gtoote telgen ftïepne tanje$ aï$ ban een öeefïer/ die ontrent ttaee boet lang 3Pn: aan 't epnde bee3er tanie^/ baeïne 3eer bfcïjt opeen groeijen / gangen öarde en ronde bee5ien/ 30 groot a$ een nar£; öee3e boorden boor be öoomen aïïe jaaren afgeboorpen/ en 5?n seec goeb boor bernen^ : om beese reben be* flaan oen Spanjaarden ben genen in boete/ bie een ban beese öoomen in öunne boffcöen neecöoutor. 3£>c fïam de$ boorn^ ig rondom/ ban beneden tot botsen toe/ boï ban ringen/ een ïjaïbe boet ban niaïnanbten. 3£e fcïjaife tö bun en &ïö£ ; ïjet ïjout 5bian en 3eer lR?d ; en 't ïjatt of mibbenlïe be$ boomé @ toit pit. |Ben Mtmt niet op Oen boom/ om be fcooï te ftrpgen/ maar men Hapt ïjem ombejw/ taant aï^men 3e al ban ben boom/ 30 aïg fïP (laat/ sonde brillen plnnnen/ 3on de5eïbe ecïjter/ 3pn ïjoofö qupt 3unbe/ ïjaaft* uptgaan. 3£e $ïanter£ in Jamaika ge* öjtiPRen 't tjöut ban deesen boom beel om bespöenberöupsen te befetyte ten; boant men fpÏPt be fïam maar in bieren met eenbjeedebpï/ en ban fjeeft men 30 beeïe pïanKen. %&me boomeu bettoonen 3icï) ïjeeï bermaa* Mpa/ en berderen öet ganfeïje tooud/ bebjpï 3P öunne. groene telgen bo* ben aïïe anbere Doornen uptbjepöen. mt gaufcöe ïanb i^aan seer 3&aare regent onberfjebig/ $ï\B$ bat bit geloef! ban Peru ïjet djoog boeeber/ 't toeln ontrent Lima en bie fcuft f£ / buböeïb bergoeb. 3]k geloof bat bit eene ban be redenen 1$ toaarom be ^panjaaïb^ in beese en anbere ribieren op bee3e nuf! 50 toepnfgeont* beMiingen gedaan ïjêbben: een anbere reben 3eu nonnen 3pn/ ombat &et niet recfjt in öunne toeg legt; toant aï£ 3P ban Panama na Lima gaan/ baaren 3P niet ïangg beftufï/ maar gaan eerft.tuefltoaarög tot aan be epïanbtjeg ban Kobaya, om een toeftelpne toinb te nrpgen; en banbaa^etten 3n 't ober na be ïüaap St. Francisko , ïeggenbe nergeng aan/ boojbat 3p te Mama , dicötbpbe&aapSt.Lorenio nomen, 't gfi toaar/ até 3P te rugge gaan van Lima na Panama, 3epïen 3e boel lang£ beese Kufl) maar ban 3nn öunne fcöepen geïaben: daarentegen 3Pn be ïigte fcöepen / bie ban Panama nomen / 't minfte beïemmerb om ontbeft* Kingen te boen. Cot een berbe reben 30U men tnoogen fïeïïen / be tooefe tob en bpanbfcïjap ban aïïe inboorlingen bee3er ftufï; 30 bat 3P na* tuurïPÏtboor öunne ribieren en groote toouben berfïejnt 3pnbe/ geman^ ïph banbaar met ïjunne puïen begene nonnen öefeïjaabigen/ bie baar 3ou* ben moogen ïanben om Ijen te befp?ingen. 25pbee3eribier in 't bp3on* öer tooonen geene^nbiaanentotop 3e^ mpïenbanbe3ee/enaï öetlanb30 berrei^ boï banonboorgangneïpRebofTcöaabjen; 3obat'er geen toegi^om fcp be ^nbiaanen/ Of be mpnen/ of bergen te nomen/ ban boor be cf* bier op teroeöen; en irtbien eenige bpanben oer inboorlingen (gelpftbe jèpanjaarb^ aïtoo^ 3P»0 bit 30Ubenonbernemen/ 3P30uben al bien toeg bloot ftaan boor be pbïen ber gener/ bie in be öoflfcöen tot bien epnbe berfcöooïen 30Uben leggen. %&tt$t tollbe ginbiaanen ïjebben nlepne planta3ien ban Mals, en öo^e Piantain-^obeiii toant Piaatains $ Önnne rondom den Aardkloot. 119 1684. fiunne bootnaamtfe fpp3*: 3P tykbm doft eenig gebogeïte enbetKené. 5£ee3e ritier toa$ öet baat top na toe,mofïen om na nanoe^ te 3oenem De rivier bies öcgaben top on£ ben i6ft»7 bermoeöenbe Dat top 'et tegen obet St> jago. toaaten / upt on3e fcöepen in biet fcanoe& 3&en 27fien >$ mojgen£ quamen top met De ïjaïOe bïoeb in be naautofle arm ban bit tibier/ en welben 3eg mpïenop/ aïëet top eenfge SIntooonöerg betnamen; boclj ftier bonben top ttoee ïjntjené met Paimetes bïaben gebeft, 3£e Indiaa- nen 3ienbe bat top quamen aanroetjen na öunne Rupsen/ nreegen mn* ne tooutoen en ninbeten met &un öupgraab opeen/ begaben 3icï) baa: mebein öunne nanoe£/ fcïjoffeïben fneïbet toeg ban top toepen non* ben; toanttop toaaten genoob3aant/ om 't uptffaan onser riemen m 't mibben Dan be tibiet te rjouben; maat 3P nonben met ïjunne roei* fchoppen bic&t ïang£ bm oebet Wpben/ enïjabbenaÏ30 be Rtacötöeti fïroom niet tegen/ geïpntop. ^**5e jutten fïonben bicrjtaanbe nbier aan be oofhpbe/ recïjt' tegen obet 't epnbe ban ïjet epïanb. pp 3agen nog beeïe anbere Ïjup3en een tnpï ban on$/ aan be anöete 3Pbe ban be tibiet; maat be fltoom / toaa:in top nu genomen toaaren/ fcïjeen 30 fneï te ïoopen/ bat top 't niet öutföen obet3etten/ uptb?ee3e bat top niet te tugge 30uben nonnen nomen. 3Bp bonben in be batten aïïeenïpn een betnen met eenige bogefé/ en Plantains : 't betnen en be bogefêboobben top/ en maaftt3e aanfïonbg gereeb. 3£>e beruen£ acï)t in bat 3P booi eenig toebaï ban be ^panjaatben genteegen ïjabben/ of anberö ban ee* nige nabuutige Stnbiaanen/ bie betneeting met be &panjaa?ben ïjeö* bm: toant bit betnen bat top bonben toa£ ban be panjaa;bg bp menigten in Amerika geoiagt öeoben/ boo?* naameïpn in be eplanben Jamaika, Hifpanjola, en Kuba boben aue an= bete/ toant bit epïanb té'et $m obetbïoebig ban bootten; en Op bage gaan 3p baai in De boffcöen te toepbe/ eunnmentegenSben abonbcp t)et tenen ban 3enet genïann t'öupg / aïtoaa* 3P in fjonnen too?ben opgeftoo* ten: aïïjoetoeï fommige toilb toojben/ bieecïjtet bintoifé boot be tam* me too:öen ingeïont/ bctoeïfte alle gemetnt 5?nbe/ 30 toeeten be er-ge* naa?£ terfïonb / aï£ 5P een ongemernt betnen 3ien / bat ïjet een toilb i£7 en fcSieteh 't baa?op baabeïpn boob. ^obaanige [jonnen tjeb ift op be bafie nuft niet gezien ; toant baat £ouöen be ^panjaa?b£ be berhen^ tam binnen^ ïjm^. #nbet be toiïbe Jlnbiaanen/ of in ïjunne toouben/ 3pn geene betnen^/ maat Pekary en Warri, een foojt ban Dieten/ ban^ toefte in ïjiet booten gemelb ïjeüöe. w èaabat top on^ seïben betbetfc&t rjabben fteetben top toebet na beu monböettibiéte: 'ttoaétoen tegen^ben abonb/ en J|| anöercnDaags '^ motgen^ boo? bag quamen top baat: bocïjt on3e fcöepen ïjab&en top op on^ bettteft o?bet gegeeben/ om na Gaiio te gaan/ altoaa? 5P on^ 3onbën intoachten. ^.v Gaiio i^ een Mepn onbetooonb epïanb / ïeggenbetuffcrjen 2 en 3 gtaa* ben $oojbet bjeebte/ in een topbe baai/ ontten ö?ie mpïeu ban^öe ; t Eyiand. monb Ore tibiete Tomako , en bieccneen öaïf mpï ban een ^nbiaanfcbGaiio. ^20 I684. William Dampiers Reystogt De rivier Het dorp bo?p/ bat bien seïfben naam boert. 3Mt tfpïanb$ban een tarnende ooft binM? boor ba?nen ban Guiaquiicnanbereplaatfenöe30c&t toorbt : toant ïjet meefc rtmmetljour/ batbanGuiaquiina LimatombtfiSöl toojb ban ©alk» neöaalb. 3ta &cr,$oojÖcofï-enb tëeenfp? uigounban goeb te lanben i& <©e reebe boor fctjepenM mebé boor bme baai/ aüjbaa? 2«of Stom baöem bmter* bepïfg ten anner hL ^ ; l5£ S£%2?? ,me ' baa/,b,e fc^e " ftWöaatai. fionbom bit eplanb $ on* SlSh^s" ; u CÏJt5c J* eï mi M om 'f 5^ te ïlato" / öaa2 men niet nomen / en met be eb nptgaan / en gefïabig pepïen. ^c iivr tóSSffeS efn ör0v0te riWec/ bie öaaren naara Ö«ft ban een <$n* Tomako. ggwra bojp aï30 geijeeten: men segt bat5P ïjaaren oorfprong heeft upt ftet rph gebergte ontrent Quito, ^p 4$ bfchtban ^nöiaanen be- ÏSwi /ri D^c3pnfommige^panjaa?benbiebierb30onen/en toegen/t 222L1?* 5 3[nöiaanen öanbd bjpben. 2üan be monb $ beese ribiec onbiep/ ecïjter nonnen'ec batten inkomen. wJl^lfJ^^^J1*"^"^ niet *W ban ben monbber ri* SS n*\P zm pïaat^ om be ^Paanfcöe ftoopïieben te Herbergen b ena Gal 1 o gaan om nmmeröout te ïaaben/ of bic nomen om be In* met nocb 3etoen of ac&t anbere ban &apitepn Sharps bottt/ in bm iaarê 1680 geboob. Ban ben anti ber ribiee ban St. jago baai ton ïaaen/ totaanTomako, $'t ontrent bpfmpïen; öet fenb$ laag/ bol ban tfcpne npttoateringen/ boor toelne be feanoe^ binnen^ ïanb/tot in be?" bier Tomako nonnen nomen. S£en 28ftcn bern'eten top be ribier ban Stjago, pafTeerenbe met onw ^^w^anit,eL3pn 3anf^ ge3in namen. 5©p bïeeben öier tot * »amit»bag£ / en roeiben toen na Tomako, met ben man ban 't oS 2& SM «VfnMmm tt 3Pn, 3fcp ouamen Ztrent ttoal f ïïïïï CSacö^aan^^' ^ namen aUebelntooonber^/ beneffeni eenen ^jpaanfcïjen bibber genaamb Don Diego de Pinas ; San* gen. 3|>ec3e bibber toa^ met een fcïjipban Lima genomen om timmer* K?£WSSJB* fc^ip ïa? tn em Mepn mm* ontrent emSt Sfh£ baatüanbaa»/ ™ baa? toa^ maa? een &panjaarb met acht |nbiaanen aanboorb ; ^p gingen'er in een nano met 3eben manneli na toe/ en namen ïjet; boc^ baar toaaren geenegbeberen in/banttoaaïf of bertien potten goeben ujpn/ boeïne top 'er upt namen/ en 't fchia '* anberenbaag^ toeber b?p gaben. #ier quam on? on «btaanëS hano met bemannen aanboorb; boef bit boïn tóS 1 Inaanfcö ÊfS^h"000 on/ 00ft ban *Paniaabm onberfcöepben/ bSpï be ÏS»^ |nbiaanen boojgaan^ meenen bat alle bïanhe ïieben ipanjaarbl » 3©P gaben öen bjie of bier feaïaöaflen topn^/ b«ïfe 3p onöe, feöroomb '1 rondom den Aardkloot. *%i fiftroomo liptonnen. Zv toaaren recljt op ban M I m Htoeft ban Ie- ben/ San een gemeene lengte/ badben stoatt &aaw/ lange ra i fmaUe troonien/ en nlepne nemen enoogen; Öop sagen 3P 'et leeïp& W/ en Sn taan een botte toffe ftfeur. «Een tocpnig boot Den abono teerde fcapltrpn Swan met on£ aïïe toebecte rngge na Tomako en SpïfeS be mattoosen &un febip fieftouoen. fWï^^SSfiï neerben ttoee ban ome ftanotf/ öie op be ribiet ban 1 omako getoeefï mm en maat een ipaanfcïj ljup£ gebonden 't toeft» ' b erfjaa bad* ben bat sehete |Beu?outo toebe&ooroe/ Öie te Lima toaonoe/en Ijiet *je» naar ƒ U löie Den £nMaanen bet gout afüanöeïoen: tnaatte» oj boeiende aantonen/ nepen toeg ; echter bonben 0113e maat£ öaa? ee* ^S^^^Si faa* 168,/ gingen top ban Tomako na GaiVo 'en Poetben m i&idbet met on$/ benefTen* ttoee RÏepne fta- noeé/ toelfce top baat namen : en tettopï top obejroeiden nam een ban ome ftanoe* em ©annetöoot/ bat ban Panama en Limage3onben toa£. ^elüanjaaVbétoietpen W pannet met bjieben oberboo?b/ meteen ïm, mTn Set aan; boeïj be on3e bit siende/ «ten t m h ra bmgten be brieben met alle be gebangenen aan ome fc&epen/ bie toen te Gano ten anaec lagen, feite bleeben top tot ben &**J en Ïa3en be b?fe* ben/ toaampttopWouben/ bat be ©loot ban Oud Spanje te Porta- bel 10 Sn en toatf/ en bat be $?efïbent ban Panama bit paftnet opset* ^ftMafóe^nOm/ om be 3ttbee bloot ban Lima fpoedig bettoaa?d£ te iïberW tpbing toaaren top seet berbeugd/ en sonben beröaïben bet ©ahnetboot met alle be toieben toeg. mm ^anö*röe"^°nJ fiefluut ban na La Vel la te gaan; en toierben te raabe ome febepen 30 S5ï moogeïpn W te nieïbaalen/ opdat top . mogten E 3nn om bie bloot te ondetfebeppen. JSe geboegïpnfïe pïaatf toeïne ton baartoe bedenken Euiiben / toa£ tuflfc&en be Komngs Eyian- denof Paerl eylandtjes, ombat bie biCQt bp Panama toaaren; tïl al* Ie be fenepen ban be nnfi ban Lima na Panama gaanbe/ paffeeren baa? SraWen. ©often* bit beflupt gingen top ben naafïen mengen 1 3epl/ om hp te botten 't gene top boopnomen nabben. Wp toaajen ttoee febepen «1 Me oajën fieW te toeeten 't febip ban JwptojDavu. oatoanltapitepnSwaii, boo«£ een kanoer / enbppdetfcbipeenba?n om ?t 5eïbe ten bienfle te fïaan m toonben ban 't anftet op .boot dag/ en geraakten alle upt/ bebaïben Hapitepn S wans barn/ bie 3icb met ^tOT^mSatal'tWöaajban inflaap toa£ toen top uptïiepen en nief toafeftee toierbt boojbat be bïoeb begon; 30 bat top genoob3aant toaaren tot'£ anbetenbaagg na ben tetoaeïjten. 5^en 8ft«« 'é mo?gené ontbeftten top een 3epï ten 3Beften banpn^, betoittbtoa^toen^nnbm/ m maanten to£et jast op; mtoaa; 16^4, l68f. *m I2X William Dampiers Reystogt ten'er eet 't mibbag mag atnïeeflet' ban. %t tuaen 9de* annetben mp bp Gorgom'a, aan be meföpbe ban 't epïana/ op acljten* bettigbabemmater^/ en3upberegtonb/ geen tbaee ftabeï$ ïengteban öe fïtanb. Gorgom'a \$ een onöemoonb epïanb/ ïeggenbe op be hoogte ban 3 ataaben ten lloojben : ïjetié taarneïpn ïjoog/ en munt typ toe! upt/ booi tmee uptfïee&feïg op ben top: ïjet té ontrent ttxrec- mpïc» lang/ en een tyeeb/' en ïegt bier mpïcn ban be balie ftufi -l-m tjec toejl-epnoe i£ nog een snoet epïanbtje. - tm ïan&' béo|. ba anhcrplaatg inlaag/ eti.'öaat.i^eeu Meprre sanboaaf/^'en gocöe ■ gêïegeiüjepö cm te ïaiïben. ^e aajögtonö t$ jtoa|t mbiep op *r ïaag.Ianö / 1 maat* aan be SPöe' ban 't- fjoog ïanb $ ïjet een roobe nïepgrono-. ^it epïanb i$ typ ïuel öeset met groofe öoottieii ban betfcljepbene fbojten ; bie 't gatifröe jaaj boot gtoen 3pn; 'ti$ oontyp meï bebaateto boot ftïepne öeeften W ban 't öooge ïanb afbtoeije». $%itt 3pn seet beele niepne 3bmtte meerkatten/ eenige ^tiDiaanfcfje nonpnen/ en eenlge boepuige fïangen/ meïne aïïe be ïanb bieren baat 3pn / ban boeïne in ïémif fyth. 't WoM ban tuit epïanb berbaaïo/ batijet alle bagen 't geljeeïe faat boo? / albaai min of meet tegent ; bocï) baaman i$ mp pet tegenbeeï gcMeenen : ecïjtet i$ |jet boaat/ bat ï>et een 3eet natte attfï té/ en bat 'et ïjet ganfeïje laat ïang ötec 3eet bed tegent. ^aai 3pn §itz mam boepnig bagen öat öet mooi meet i$/ mant in be fafeoenen be£ |aa^/ tuffcfjen nat en öjoog / i^'et maatböepnigonbetfeöepb; aïïeenlpftin batfaisoen/ 'ttaeïH be b?ooge tptr 3011 boegen / 3pn be tegen^ minbet / en geranatigbcK oan in öet nat fai3oen/ boant ban floit fjet boatec neer aïé boot cent 3*1$ $M ïg biep toatet ranbom bit epïanb/ en nergené öequaam om te au? Reten/ ban aan be toefónbe. l|et getp rpfl en baït 3eben of aetjt boet. 25p ïaag mater nan men 'et een gtoote menigte ban aïilitupken en raöf»» feïen benoomen : en ban nomen be meerkatten oon aan be 3eenant/ en gpp£eti3e ojo/ boioetenbe imt gunne potten be bifcï) upt be fcjjel* pen, Faeri ïl^c 5bn ooïfc ^aerf-oefïet^ in gtooten oberbïoeö ; 3p groeien aan »«fters öetofife nUppenop biet/ bpf/ e»5e^ Habemb*atet£/ aan baa?öeii.of ' bÊ3eïingen/ gtfpft be moflTeïen. <^ee3e oefier«5 3P» boo?gaan^ pïatter en bunnet ban anbere oefïet^/ bocï)ban fat3oen be5eïbe anbet^fin^ bm geïpft: bebifeïj/ bie'et in 3it/ if niet ïjeeï ïieftpn nocï) ge3onb/ 3^n* öe 30 fïpmig al^ een (ïan: be fmaan \f 3«et noperacötig aïg men3e taauui eet/ en genoont 3P« 5e nog befï. ^e ^nbiaauen/ öiese boot be ^panjaaiben Q#ljm\mJ èangenbe bifcö aan öanbtjeg opo«cö?oo* een/ rondom den Aardkloot. 12,3 gen/ eer $n bie eeten. %&z fpaereï tooïbt aan 't Ijaofb ban ben oefïec «^u gebonöenMeggcnbe tu?ïc|)cu be bifcfj en be ftïjeïp; fommige öeöben ttointig of bertig 3'a"aa-paeteltjeg in $c| oeftooten/ en fommige niet een/ anöere "daarentegen tyWmi een/ of ttoee .rebelpa geoote paerlen: Öet bdmenfïe ber fcöeïp bertoont 3icö ïjeerïpner ban öe paerl seïfê. fp jjeb nergens in be Zuydzee eenige ge3ien ban |)ier; boclj men.3e.gt öat'ee aan 't 3upVenb ban Kaüfornia ook eenige $o3 eKo- nings of- Paerel- 114 William Dampiers Reystogt &apiteptl Harris fjet gonb/ bat ïjp m 't pïonberen ban Santa Maria (toaaibanin teebf genieïb öeb) genomen ïjaö/ met 3P»i boïft Deelde; tettopïbnf ^paanfctje ba*nen/ te Panama tot bien epnde nptgerunV fc&ielpa óp ïjem afquameri; maat ïïp toeerde sicö 50 binnig met een Mtpm bar» bie ïjn Öab/ tettonï eenige feanoeg bert bpanbeïpaen ^JömU mal aanbootb Klampten/ bat 3P aïïe toeï ïjaafï bïpbe toaaten bat3eï)em fconben bejïaaten. 25p bit enïanb annetben top / en jonden 0115e boot£ nabeKonings Ey lauden, om een goebe pïaatg tot ntelïjaalen te 30e* Ren. 5£e Konïngs Eylanden 3pn een pa?tp ïaage bofcïjacljtige epïanbtje^/ leggende Ito&toefï ten Jlóojben/ en'^upboofï ten ^upben/ ontrent 3eben muien ban 't bafie ïanb/ en beettien mpïen rn be lengte uptge* üyianden jj^ g^aajom 311 Konings Eylanden geïjeeten toaeden/ 1£ mp onbe* htnti; bocöiri be &aa:ten toorben 5P meetabeeïg be Paeri -Eylanden genoemb: aïïpetoeï in oor niet begrppen nan/ toaajom 3P bien naam boeeen; toant in ïjeb'et nooit een #aerï-oefiet/ of een fefteïp ban 30* feaanfg een oefier ge3ieu ; maat ban andete oeftcr£ ïyeb ik menig ecu maaïtpd aldaar gedaan, ©et noojöeïpMe €planb ban bee3e vifï toojdt Pacheka genaamd/ en i$ maat ulépn/ ïeggenbe elf ofttoaalfmplenban Panama : $fet 3updeïpRfte tocudt Sr. Pauwels geïjeeten : betjaïben öee3e tbïee $ mp niet benend bat eenige ban be auoete een bp5on* beten naam tjebben: tjoetoeï'et betfcïjepbene 3pn toeïfte die ttoee 3eec beeï in groote obettteffen. dommige bee3et epiandeiupnmst Piantains en Bonanas beplant/ en op anbete 3pn anners ban tp£. 3£>c edellieden ban Panama, toeïnen bee3e €pïanben toebeïjooten / tjQiidm'cr batten om be pïanta3ien aïöaai te bearbepden en beboutoen. ^ietemin 3pn bet* fe^epbenebe^elbet/ insónbetïjepb be grootfïe/ ganfcljelpn onbeöoutod; Jjoetoeï 't een 3eet goeb bet ïanb/ en bol ban ïjooge boomen i$. €>p dee* , 3e onbepïante Cplanben betfcïjupïen sfclj beeïe toeggeïoopene Staarten / tiie 3icïj ober bagin be boffeïjen betbetgen/ en op nacötbe Piamain djee- ben fiontelpa ban öaate brttcïjt berooben. Cnfïcljen dee3e oplanden en be bafie feufï \$ een doojtogt ban seben of acljt mpïen topd/ ïang£ toeï* ¥ie een goebe annetgtonb f$ op een beqnaame bifpte ban toatee. 3Be gemelde €pïanden paaien 30 dfcïjt aan maïHauderen/ bat ïjoetoeï 'et bteïe naautoe diepe niïlen tnffeïjen bepoe ïoopen/ bejelbe ecïjte? raèe/ïen* tieeï^ maat met boot^ nonnen bebaaten bjorbert. ICan be ^updoo'flet •pöe/ ontrent- een mbl ban St. Paüisepïanbi#eengoeöe plaat^bootfc^e* pen om te nieltjaalen/ of opland te biinben: öe3eïbe rêban 't ïanb om* ringb/ en ïjeeft een goede biepe .feil aan be noo2d5pde om in te ïoopeiv i||et getp ruft en baalt ïjietonttent tien boet. ^tf(M5$&fp bjagten bJP onse feïjepen öi^etet pïaatfe/ :maat maaien genoodsaaftt na een fptingbïoed te toacïjten/ eet bjp toatet^ genoeg hon- ben 'Rebben om beseïbe feïjoon te maafeen: top maafeten berl^aïbeh eccfï on3£ bajfeen fcljoon/ opbat bie boot Panama mogten fetupfeu teg* 'fejptiwp ïjier lagen. 3®m mé» SOHbeh top bê3eïbe/ fcljoon geniaalst : 3pnbê/ rondom den Aardkloot. 1*5* Nafiu 5pnbe/ met ttofutig mannen in poer/ upt. 3£>en bierben bag baamaa l6^T • feeeröen 5P toeber/ met een p?p£gelaben metmaisof ^Jnbiaanfclj noorn/ 3out / Uïeefcö / en bogelen : öcscïtie quam ban La Vel ia , en ging na Pana- ma. La Veiia {£ een fïab baar top een£ een aanftag op boojöabben; L avdia öe3eïbe i$ rebrïpn groot/ en fïaat aan ben oeber eenec ribtere aan be idaai ban Panama, 3e£of 3eben mpïen ban 3ee. Nata t§ biergeïpa een plaat£/ fiaanbe ineene bïante bicïjt &p een tan ban be3eïfbe ribier. 3n bee3e fïeben/ en eenige anbete op be3eïbe fcufï/ too?ben beraen^/ bogeï£/ fileren en fcoeijm aangefont/ en mais ge* plant/ epgentïpfc om Panama te bet3o?gen/ 't toelïi meefïenbeefê upt anbeéé fieöen en be nabtmtige Cpïanben met ïpftogt boo^ien toojbt. ïfet (©ffenbïeefcïj en gebogeïte/ 'ttoeïn ong boïn genomen ïjats / quam ong 3eer toel te paffe; toant top öabben maa* toepnig bleefcöge* pjoefb/ febetb top 't epïanb Piata berïaaten ïjaböen. 3£e ïjabeti baaj top nu fcfeïöaalben / ■ toa£ ban tyie epïantje£ omriwgb/ en 0115e fcïje* pen Kagen in 't miöben betselbet: bat/ toaa?op top 0113e frfjepen aan ïanb Ijaaïben / toa£ een Mepn epïanb aan be noojb3pbe ban be ïjaben. 2©aa? toa£ een fcfjoone hlepne sanbbaai/ maaianber^ taa£ 't ganfcfje epïanb met nïippen omringö / op bebselfte top oplaag toater oeftet£ / moffelen/ Klams, en Limpits raapten. 3£e Klam i$ een foojt ban oe* fïer£/ bie 30 bafl aan be Klippen groetjen/ bat'er geenaffcöeuren aanfê; toe$)aïben top be5cïbe/ ter pïaatfe baa? 3egroeiben/ openben/ en 'er öebifclj/ bte 3eer groot/ bet/ en 3oet ban fmaan \$l untöaalben. ï|ier te lanbe 3pn maa? toepnig gemeene oefïer^/ gelpft men in Enge- land ïjeeft; ban toelae foort UVer netgrn^ gebonben öeö-/ ban fjier/ bp be fpUllt Gerachina, te Puna, en Op be Mexikaanfche ftufiop öe öoogte ban 23 graaben ten .$oo?ben. ^p f>eö een gefcljteben ber* ïjaatbanMr. Teit, jfoapitepn Swans <®pperfïierman / toaa?in ge5egö toojbt bat'er 3?er beeïe oefïet£ gebonben tooiben in be • ïjabén ban Su Ju liaan, aan be oofopbe/ en eenlgftti^ten noorben/ ban be fïraatban Mageiianes; maar baar toojbt niet bevmelb/ bïat boor oefïer^ifjet 3pn. Hfer 3pn eenige Guanós; maa? top bonben 'et geen anbere ïanbgebier= te: oon 5Pn'ec eenige bupben en to?teïbupfje£. ^eanbece €planben/ bte bee3e Ijaben omtingben/ tuaaren ooït ban bit gebiecte booten; tm *ooer 011^ boili aïle bagen met ftanoe^ ober/ om aïöaat tebifle&en/ bogefê.te bangen/ of op Guanós ter jagt te gaan : maat öebjpï 't een| gebeuröe/ batemman banbe 0113e/ boo? ^pamaatben bie baa* bet* fcöoolen lagen/ obeirpnipelb/ en na Panama geboetb b.ikrbt/ biaaun top baamaa toat meer op on3e öoebe/ om on£ niet te bed te betfpjep* tem ^en. M^n, ban Februarkvs fi.ab.beti top 0113e fcfjrpen fc|)oongemaaifit/ toatet ingenomen/ en ,on£ ban -b^anböout booten, ö^ieé sepIDen top bcnióè^ban; ttiffcöfn be Cplanben/ en'asUköen in öe öaoztagt tulfcöen bejelbe m be .bafe • -fcufi / op bpfenttointig babem toater^ / # 3 torc^ aau '■■''■■■' «a "" -" f^i i6$f. Oud Pa Barna. Nieuw Panama x%6 Willïam' Dampiers Reystogt te^e neon!), ^e Silbec'oïoat vjiaö.no3--ht«.aan3e8bmm-; Weg toier* m mWtté®* wmk fft* ïumim mm ^txmt u^ntttnmia mn* ten bandeen 'plaatg W te ncupfen ^en golgenoen öag jepfóen ujp tofTc&tti be eplanten en öe bafre «Off boot na Panama, t 9g alow? Sec SiaftdPft te3epïen/\jiantmént)tóftÖettefteïanö aantoon* yö / Se aï oaS Stoenen m" ötotfjen/ öealecb ,.3pn, |ntMnaAtoM «„/ becfcftaffen Wfefit* een ottmaaaelpn uptstgt aï£ nien'ec ïan§# mvMW «Re fitéeftm en ünütóaterihsewbet 5ee. -.©en. >o,^an; mmm ÖP Pacheka OU I f «MM fcHMfö ontrent «1 lupï te« 't SMiW^f^«öar# banöaac/ MMjMM» B Hè*j öeneffen^ ^rt«W|f^ Drfen toeaeng 't upttoiffelen non Denman/ .toen p on£ jgB g ge* WSyStóaS MbéH ; en een'anbeten / seinen tawr Hams blaatte booten/ oberïanb nomenDe/ in öe cibiet :.ttm Ste .Mana ga interatïaaten : Don Diego toagfcegeecig om npt ben naam/ en. met ^m^mA^ff^ *P berfionben/ öooc 5enec toebal geboob/ ^^B|lf& een be?maa?be 'm$t maac toietbt m* trmihtt iaa^^ioot be libbec Henrik Morgan ingenomen/ en een SPSVli «e seïeöb/ «gmte febecb nooit ft» 00 Nieuw Panama ft een seec fcBoone fïab/ flaanbe öic&t aan De 3ee/ J^ ?wS» rSti ban be uoubJbauen bec oube ftab. M ^^SaSöïOOtt öaai/ bte «mg een Qoeb getal l&SSf San fommige CPR ban goiiD^n J l™g*Wg ^m^lt^im^Wf ^'meteenöoogefleene muucomringb; rondom den Aardkloot. 117 fchoone netnen en ïMtgiettfe fic?litl)tcn / Mjaïben öe£ f ?ejïbent£ fmp£/ lögft en attee tnstmmifcnbe griboiteu ; al Zjet IneïRe t3amen.een ban öe fchoonfïe boorujerpen maant/ Die iR ooit ban mpnïeeoen/ utfonberpepD in Amerika, ge3ien tjeu. <©p öe toalïen ïeggen bede fluimen grof ge« fcïjut/ melker meefïe ecïjter na 't ïanb gefteerb 3pn : Coen in cerfl met De &apitepiré Sawkins, Koxon , Sharp, en andere in bee3e ^ee quam/Ia* nen'er ganfcfo geene na öe 3eenant/ boant 3P toaaren toen nog bao? gee* nen uuanD upt öer 3ee beb:ee£b ; maaj feberö tjebiöcn 3P ronbom be ftab gefchut geplant. 5Nt \$ een uïoeijenbe flaö / ombat 3P be algemee* ne maint ié Dan alle infeomenbe en nptgaanbe toaaren en fcöatten / öie na en "batf aïïe getoefien üan Peru en Chili gaan en nomen ; 30 bat öe uaMmp3en alhier nooit ïeebig 3Pn:oon ig öe reeöe jeïben 301100: fcïje== pen; 3©aa?ïm ftomt / bat alle bjie iaaren / toanneec be ^paanftne Spaanfchr bloot te PoVtobeiio aankomt/ De ^tiberbloot ban ooh aïfjiee ban Li ma vloot. nomt met ht$ ftontagS fcljat/ uencffeng seetfceele fcoopbaajöcré met fjoopmanfiljappen en 3ttoer, Ce bier tpb i$ be flaö bol ban &öO»heöfti mêtemi : be niattwen 3im aan 't teern om öet 3ite en be goeberai aanïanö te togen/ en De boeilicben of teabaan-meefïeté 5P» öeestg om het met munle3etë/ tik Dageipng ty groote troppen afgaan/ ober ïanb na Portobeiio te boeren/ en €uropeefcbe goeöeten banöaaj meöer te ruggen te togen. ©ermiö£ öe tfaö ban 3eee boï $ / nan men geen gemeene flaaf minöer ban boo: een flun ban achten ■'$ öaag£ tjuuren; en öe ïjuP3en/ namer^/ öeDöeii/ en eetbjaaren 3pn ban ongemeen tiet. $n in ïjierban meïbe / acïjt in bat öet niet ongerpmö 3aï 3pn ten wat we£ 3Lee3er een berfjaaï te geeben /baat mcg öe bloot ban Oud Spanj e (jouDt/ dezelve toanneer 3e in\8 alle bne jaaren in WefKndie nomt. 3R33eïfê eerfïe neemt. aannomfl fë te Kartagena, banïoaar (geïpn ia berfiaan tjeb) een poft* fcoobe aanfïonb£ ober ïanb na Lima, Dat aan öe supöauft legt/ ge3on* benbjojot: en een anöere bioiöt ter 3ee na Portobeiio gefelst met tbjee paRRetten met uneben/ &et "een aan öen <©nberkoning ban Lima, en 't auöer aan Dien ban Mexiko : bat na Lima biojöt te lanb na Panama , en banöaa* ter 3cena Lima ge3önben vitiaa? of Dat ban Mexiko , aïé ïjette Portobeiio aangehomen i$l ober ïanb of ter itt gaat / if mp onöe* nenb/ maai ia geloof boo? 't naafï / bat Ijet ter see na Vera Cruz j^u in ban beese pannetten meïbe/ 3aï in een i&uptentree boen / en mpuen lleeier 3eggen/ bat booj mpu eerfie obertogt na be Zuydzeemet ïiapitepn Sharp, ('t tueïn b)a^ eer eenige üaperé/feberb DrakeenOxen- gham , Dien bjeg gegaan öaööcn / afgenomen La Sound een franfeïj üia* pitepn/ bie op aanraaöen ban ïtapitepn Wright met een trop boln^ tot aan 't bo:p Cheapo gecoeefl/ Docïj te rugge geb?eeüen toa£) roanneer in mp bebonb op fjet fcfip ban ïtapitepn Koxon, in ge5eïfcöapbannogbiie of bier anberc Haper|/ 3unbe ontrent bier mpïen )?au Portobeiio, 3011a* wen tol? ket panset bat banöaaj naKart3gena.ain^/entopoprnbenbeeïe William Dampters Reystogt ié8r. Spaanfe profecy. De ge- fchiede- nis van Jan Gret. 128 «oonïieben Meben/ en oebonben ben inïjoub ban fommfge betseïbet : öeel mmm te 3pn: toant be fcoopïieben upt betfcöepSemgetoefïenmOüd- span e êieeben aan gitmtf ntebef>andeïaa?| ban Panama en eïbet|/ Mm in bat im in Spanje 3eltete piofecp m tonb geïoopen / toelnee fnhout toas / bat 'er in bat m mpm *aper£ m be Zoydzee 3ouben Romen/ bie sufte gtoote ontöefiftmyni 3QUben boen/ bat 3P baa? SS? an beur in bie SJee souben openen/ WYm 3P nu oojöeeïben bafï aeflooten te sun : &oö?t£ toaaten be öjieben bol ban toaajfc&outomajn onmin aeVaaS Naaren/ ÉM be onbetïinge gemeenfc&ag toeïn 5g SS* hen nlouben nabben / afgefneebeu. ïfcanneet top betïjaïben ong mm te 1 1 resten / U DiW top bOOt bie Indianen Roet te booten aeSb toaaten/ om boot &im lanb te paffeeten/ en opbe SBB a? öe Zuydzee aan te batten/ 30 begonben top ban bien & om Dat gene te begaan 't toeïn top nabettjanb met be fcapitepnm II k Koxon enz untboetben. ^nboege bat ïjet neemen biet ötie* ben be eetfie aanïepbing tot bie tfoute onbetneemingen gaf. fel top be. ffii SSSt toaatin b* Apanjaarög toen toaaten toegeng Stof SSSS of toat öet oor M 3P- *n- SStK^SitH bip be meefïe ötieben toebet toe ge3egeïb/ en naPor- 'toS © SSfonï btinbfcnati met bee5e Indiaanen , be5eïbe öab haf beSn Hf tSe$ »»« ^aten te booten toag SS If " ItïStcpn WHght op bie nuf* Rtupffenbe/ en tuffen ooet .ii?p "T'VjTminiit Meebeten/ met ttoorneemen om gein Xr'ta &m % Si» » »w Mo.kko-Wf*»mjB* &hm> % S hen wtaunt. jwite/ namen sa Ö«m tneoe toen 3P toe» 2 ," V,,i, «anh fi»«ïiBi / alwaar ta tem aronto onbet gen troutobe/ mÜ^tMtW «"'S Beften «Enaelfcö bP ben *JSn hS Sttb / toaattn Sn «03 meet toenam onbet be Moski- griffe Rennen : maat jpi epsene &S^&SSSStM of atht Mifts ïïtSe / een anbeten flnbiaanfcöe (onsen nam uan tien of ttoaalf mm mWml i man toon emia «awimwuwto lndj«r rondom den Aardkloot. 129 Tien toaé : en betopï öp eenen bifcftbanget ban noobe &ab/ begaf £p 3fcö na 't Moskitós ïanö/ aïtoaa? ïjP Ja» Gret tot 3ic|j namybfenuöeeï öebjeepen in be biftïjbangfï toa£7 en 3icï) 5eec berïjeugde bat öP baa? een' Unaap tian 3pn' epgene ïanbaajb 3ag. 't <®uam fytin baa?op in ben Sin Stapirepn Wright te raaben / bat ï)P bp bee3e gelegenïjepd nwfl tracljten iii tyfnbfcïjap met bie ^jjnbiaanen te nomen ; eene 3aan bie 0113e ütaper£ lang Ijabbengebjenfcöt/ bocïj nooit ïjet £aK geïjab 3UÏh£ teonderfïaan/ ombat 3P boor Ijun groot getal en feïfrepb 30 getoelbig bebjeefï toaren. 3Docïj Jan Gret boobt ben ïtapitepn aan / bat ïjp aan lanb brilde flappen om be 5aan te beleggen, hierop toierdt ïjp in een ftano na be fêranö gesonden/ bie Uliegen^ ban Indiaanen besaaid toiag/ toeïfte gereed fïonden met pnrte ppïen en boogen. Jan Gret, bit boïgen£ öe manier öcr ^Inbiaanen / aïïeenïun een Meedje om 3Pnen mibbel ïjab / fptong/ bicfyt bp ben o?bee genomen 3pnbe/ oberboo^ö/ en stoom aan laïib / tertopï be boot toat acïjterloaajb^ ujeen. 3£e in- diaanen ïjem in bat getoaab 3i«iöe / en ïjoorende Öarïjpljcn mfjumie epgene taal aanfp?an / (toelne ïjp boo? berneering met ben genomen jongen toeber ïjab geleerd) lieten 'fjem ongemoeid aan lanb nomen/ m quanten alle conbom ïjem flaan/ om te ïjooren ïjoe 't met rjem gelegen toa£. 3©aa?op ÖP Öen berïjaaïde/ bat fjp ten ban Ijuune ïautyfliben 3pnbe/ beeïe fcareri geleden boo? be «Bngeïfcïje genomen toag/ deüuclne ïjem 3eec minneïpn bejegenb ïjadden : en bar jp 'tonrechte beb?ee£d tuaareu booj bie landaard/ bemeïne geene bpanöen Pan ïjen /maar Pan De^pan* jaa?ben toaaren. Cot bebetfiginge öaajban beeteldeïjpïjen oalvjweftmi en tueï be Cngelfcïjen eenen anberen jongen bejegenden / melken 3P onïangg ïjabben genomen/ en die be 30on Pan 3uïft een ma£; mant bit ïjad Ijp ban ben jongen berfïaan/tolen£ bader jupft een ban 't ge5elfcïjap der genet toa£/ bie daajop beu oebet genomen maaien, ^priebttjenbertjaïbenbat 3P een berbonb met bee3e bifndeïpne lieden 30uden aangaan/ boor toel* nee ïjuïpe 3P in tfaat 3ouben getaanen om be Spanjaarden in te too* men : be^etande ben baber ban ben jongen / bp aïbien ïjp maar met ïjem aan 't fcfjip moub gaan / 't weln aan een eplanb ('t bjaé ïjet Gouden eyland . (jet ooftelpnfteban be Sambaliös,een plaats almaar de bangfi ban 3eefcïjilbpabben goeb i$) boor anner ïag / bat ïjp 3Pncn 3oon toeber benomen 5oude/ en bat 3P aïle niet ban een briubelpn ont- haal te berbjacïjten ïjabben. <©p bee3e ber3eheringen gingen tVuintig of bertig ban iyzx\ terfêonb in tujee of brie ftanoe^/ geïaben met Pian- tains, Bonanas, bog?ï£/ en2. toeïöe 3p aan boorb bragten. ffapitepn Wright ïjennt 3Pn fcïjip ter maaïtpb ontrjaaïb tjeböenöe/ ging met |)en aan lanb aïbjaar Ijn be^geïpn^ mei ontgaalb tnierbt/ en men gaf ge* fcljenfeen ter lueber 3pbe. #aarnaa ïüapitepn Wright ben jongen aan 3pnen baber obedeberbe in een mooi Cngelfcïj Meeb / ïjet toeïn öp ep* gèntïPR boor ïjem öab ïaaten maanen : en baar mieröt een berörag tuf* fcljen'be Cngeïfcïje en beese ^nbiaanen ge|looten/ Voeïne be 0113e noo* bigben om boor hun laub ua be Zuydzee te gaan, $ 36 i<58y% ió8f. gelfchen met de Indiaa- nen van Darien, 130 William Dampiers Reystogt ^In geboïge ban bit berbjag / mofïen be «Bngeïfcïjen / toanneer 3£* baaj met A een oogmerk/ of om rjanbeï te bjpben aanquamen/ een 3eïtee tenen geeben/ 't roeln men onberling beraambe/ om baa? aan Verdrag 8eftenö te Poloën. |Baa? 't gebiel jupfï bat La Sound be ftanfcïje der En" ifaoitepn/ ban hen melnen te booren gefpjocfeen fë/ toen een ban $o* pftepn Wrï^hts boïïï 3Pnbe/ bit tenen oon ïeerbe ; en baamaa te Petite Guaves, manneer &apitepn Wright bermaa]b£ging/ aan ïanb bleef / en aan be franken 3uïn een berftaaï beeb ban öetgeiuelbe betbjag/ en be geniaalnKöepb om öfmboïgeng in be Zuydzee te ftomen/ bat öp een ttop ban ontrent öonberö en tuihitig mannen onber 3icïj nreeg/ toeïfee Wen ongeïunnigen aanfTag op Cheapo , toaa&an in gefpjoonea ti&l onbetnamen/ bebienenbe sicïï ban bit tthtn/ bat 3P geïeerb ïjab* ben/ om 't ïanb ber Snbiaauen te palTeeren/ beftteïne te bier tuö nog 30 roei geen onberfcïjepb ftonöen maanen tufTcïjen be berfeöepbene ïanb* aaJben ber Europeaanen , aï£ feöecö^ llut 3uïne nïepne öegfnfeïen ontftonben bie groote beroerten / bMne menfeberb in be ^nubsee geïjab öeeft; tetoeeten upt be bietsen hk run namen/ en nnt be tyihbfcbap toeïne mp Dooi miöbeï ban Jan Gm met be ÏJnbiaanen aangingen. Niettemin flonbt ijet gefcfjapen bat heest brinbfcrjap in ïjaar« ninb^ïjepb 3onbe gefmoojb getoeeft 3?n : mant mepnig maanben baajnaa quam'er een Cngeïfcï) baaitupg ban Jamai- ka op bee3e ftufï; en Jan Gret, bie nu een man ban aaneen onber bee* 3e gnbiaanen gebKUben toa£/ ging met bpf of 3e£ anbete/ in lange tabbaajben / geïpn ök be gemoonte t£ bat be <6rooten onber be^jnbiaa* nen bjaagen/ na ïjet baam*pg : en aan boojb genomen 3pnbe meenben m tainbeïpn te 3Uïïen ontbangen tooJben/ Debjpl Jan Gret {jen in 't Cngeïfcö aanfpjan : |Baa? htm Engel fche.n ganfcfj geen nennifTe ïjeb* benbe ban 't gene 'er boo?gebalïen ma$/ meenben öen tot fïaaben te maanen/ gelpn gemeenten gefcöieb; baant al£ 3P fjen na Jamaikage* boecb naboen/ 30uben 3e fren toooj tim of tmaaïf ponb fletling^ 't ftnft hebben nonnen bernoopen. 3Bocö jan Gret m be anbere hit bemetnen* De/ fp^ongen oberboojb / en toierben alle in 't toater geboob. ïfietbaii Kreegen be Indiaanen aan ïanb nooit eentge nennifTe; toant 50 3uïa^ gefcMeb toaate/ 3onb ïjet on# onbeding goeb berfïanb naa? allen fcïjpn geferenfet ïjebben- ©erfcöepbene maaien baajnaa/ toanneer b?p bp öen quamen/ broeaen w oné/ toat l'an ïnmne ïanb^ïieben gebJO?ben toa^: en top anttoooibben öen/ nittg baajban te baeeten/ geïpït ïjet inberbaab een lange pocrê baanma toa^ / bat ®n$ beese gefcöiebenié ter ooren qtiam. 3&k$ beflooten sp bat be &panjaaH$ beese öunne ïanb^ïieben ontmoet / en geboob of genoomen ïjabben. <^oeïj om toebec te ïieeren tot mpn beifjaaï b?at baeg be Spaanfche Vloot neemt/ toelfte b)P te Kartagena ïicren; beseïbe bïpft baa?/ 30 in meen/ ontrent 3eflig Dagen /-en gaat ban banbaa?na Portobei io, al* bjaar 3e Dertig öagen / en langer niet / bectoeft. %$z (©nbetHoning ban Lima ban/ 30 b?a Ijp feonbfc&ap ontbaugt ban be aanHomft ber bloot Wat weg de Spaan- fche vloot neemt. rondom den Aardkloot. 131 bïoot te Kartagena, 3enbt aaiifïonb^ be£ &onfng£ fcljat na Panama, ip^f* aïtoaar beselbe aan ïanb gebragt/en geceeb geïjouben tootbt omnaPor- tobeiio te boeren/ op be eerfïetpbing bat be bloot albaar aangekomen i$. 3£it i$ tm beeïe be reben bat 3P 30 btoeg pofïöooben na Lima af* senben/ opbat 30 be bloot te Portobei 1 o aankomt/ ï|et siïoer en be an* •öere goeberen re Panama inoogen gereeb 3pn/ om met inupïe3eï$ ber* Sonbeti te ••toocoen; en 't neemt al mecfeeïpften tpb "teeg/ eer öe bloot ban Lima ontlaabeti tnorbt/ ombat be fcljcpen niet te Panama, maarte Penko, spnbc brie eplanötjeg./ tfcore mplen baarbanbaan/ tm anftee Keggen. *&>z$ föonïng^ fcïjat/ segt mm/ bat gemeenïpft ontrent bier* enttointig niiïlioenen fluimen ban acïjten beloopt/ beï)aiben een menig* te ban ïmopïieötn geïb. Ille btm fcïjat teorbt op muplen geboerb ; til op bepbe be plaatfen 3pn groote ftalïen boor be3elbe. &omtpb£ pannen be ftooplieöen/ om be tollen te-fïupnen/ ïjet geïb teel onber be goeberen/ en 3enben Die ban na Venta de Cruzes aan be ribierChagre, banbiaar je be ribiet afgaan/ en baarnaa ter see na Portobeiio getioetb toorben/ in ö&ebanigen togt ik getoerten öeu bat'er een geïjeeïe bloot ban Periagös en kanos genomen toierbt. 3£e baartupgen bie ben bertfgfïen öag naa be aannomfl ber bloot niet 3eplreebe 3pn/ loopen gebaar ban te bïpben leggen; toant be fcïje* pen ligten fïiptelbft op bien bag öet 'anftrc/ en $anïtéri af na beinonö ban be ö^ben : ebeutoeï bermag be Hbmitaal famrpög op flcvk aan* ijonben/ een bjeeft langer te bjacïjten ; taant ïjét té ottmoogeïpfe bat al* Ie ie ïHoóplreben te geïpn nïaar tootbm/ boor genres ban bolft, Wig öe bloot ban Portobeiio bertreïit/ neert 3e toeber na Kartageni, tegen$ lueïnen tpb men alle bt§ tainingé fiiHomfïen/ bfe men tipt ïjet ïanö treht/ aïbaar maant gereeb te öebbm. ^ec'ftomt ban toeóet öp ïjm ten groot fcljip/ geuaamb bePatache, tm ber ^paanfcïje Galjoenen/ 't toela boor bzmftt aannomfi te Kartagena ban be bloot afgaat/ om be tol ber ftufi in teborberen/ enberbolgen^ aanlegt te Margarira, en anbere pïaatfen / bit 3icï) in bm Vueg m Kartagena opboen / geïpft aï$ Panta de Guiaira , Marakaybo , Rio de la Hacha , en Santa Manna . al" toaar öet be£ &oning£ fcljat inneemt 3$aa ïjet ge3et betbïyf te Kartagena gaat be bloot na be Havana , op 't epïanb Kuba, om baar be Mepne bloot te ontmoeten/ beboeïïie betfaat npt eenige fcïjepen bit na Vera Crux gaan /en albaar be goeberen inmt- men ban be flab en 't epïanb 'ban Mexiko,- en bootte ï)et gene jaaripa^ albaar ban be Fiiippines georagt bjptbt oBn tnanneer 3P bn$ in be Ha- vana alle opeen 3pn / gaat be ganfclje bloot boor be golf ban Fiorida na Spanje t'3epï. <®e fcïjepen in be Zuydzee leggen beeï langer te Panama, eer 3P baeber na Lima ïteeren. 5Be ïfcoopïie&en en ^on^ec^ bit ban Lima feomen/ bïpben te Portobel !o maar 3a nort als 'tmóogelpft \§j bebjpï bie pïaat^ onge3onb / en te beeser tpb 3eer bol ban méhfcljea npt alle getoefïen i^. |Baar Panama , 't UJeïft Ijoetoeï boï / eeïjtee De lucht 30 niet ban boïh gepropt iö / ïjeeft een goebe ïncljt / en legt open boor* en 't weer |j| 2 be tePana-m - I " i6$f. 131 William Dampiers Reystogt £JE!?&*$wmgm* maait» ^aa? 5Pn geene ooffcrjen nocïj moeraffen ontrent Panama 1 maai men heeft'er een fraai b?oog beloïanb/ bat aan geene mift of nebeï on* oeröebig #. $|et nat faisoen begint in 't ïaatfï ban May , en buurt tot !nJ£°iVimber : fi Pkt tpö 5?n oe 3eetoinben gupigupttoefl/ en be lanbtohiben noojbeïpft : en in &et bjoog fai3oen tö be toïnb meefï tuf* fcoen Ipoojb en <©ofïnoo?bootf ; fjoetoeï in be baai boomaané wubelufe: mm tot uan jaï in omfïanbigïpRer nanbeïen/ in mpn berrjaaï'ban be tomben in t ^atiïjangfeï. 3£>e regent 3?n te Panama 3eïfê 30 stoaa? niet/ aft ter toebeppbe Uan be baai; ecljter 3pn 3e in be maanben Ju: mus j uhus , en Auguftus fïreng genoeg. Z&z ïieben Uan aan3ien / bit ban Peru te Panama uomen / insonberöepb in bit maanben/ 3pn ge* moon öun öaair &o?t te laaten affnpben/ om Uan noo?t£ öetopö te \*n ; toant be plaats \$ boo? ïjen onge3onb/ ombat 5U uut een ïanD Uomen/ öaa? nooit regen of mifï/ maa? aïtoo£ beider toeer*i£. ^oclj ik acht Knama30 ^ *X*m mCnfcljm rrÖeïpft 9*30110 fc *W to«I üa« i, JP£n 2Cf "L HL februarius gingen top ten anuer tot op een mpï na ban be epïanben Penko , (tufte ojie onbmcötbaare Mippige eplanbt- jtó 3?n) om aïbaa: een anttooorb te bertoacïjten ban ben ©lefibent ban Panama, op ben ojief / bien top |jem/ fa$ tttb$ ge3egb K) boo? Don SlttW Pm 9etaan8enen upt te toifleïeh ; toant bt toag be bag bat öp betoofb £ab met een anttooorb toeber te fceeren ^S^^JSSViJP *!" eeuoarn/ gelabenmet berueng/ bogeïé/ 82!?*^ bïe*£Ö/ ff fiC00p/ 9aanoe üan La Velia "a Panama, '£ $a* miöbag^ Sonben top een anberen brief aan ïanb boor een jongen Mofti- £?h(bU* ?10£mt„niin 0e ÖalffTacÖtiae bit upt lndiaanen en EuFopeers ge. tmo 5pn) öoubenbe aan ben f&refïbent / met brie of bier affchriften öaarban / om onber 't gemeene bolu berfprepb te toorben Vee 3e b ief aSÜSiSSBS?*" J**/*""*»* 6* gebrag ban ben jongman torocöten 30 ftracï)ttg op 't gemeene bolft/ bat be geïjeeïe ft&b in opvoer 8225 i m Pfe^ ï,nbt oe ^«rtbent aanfïon&S eenen godman aan* boord/ bie be prp^ met meel epfcute Wikt top bp Gaiio genomen hab- pen/ en alïe be gebangenru baarbeneben/ boor öet rantfoen ban ome ttoee mannen : maar 0113e iftapitepng anttooorbben hem/ bat 30 man K.JTf>UrPrtU)ifrden U,0uöcn : ö0^ * doelman 3epbe/ ™ gaartoe te t^mm ; maar 30 top tot '£ anberenbaagh toilben toachten/ bat hp t anttooorb bt$ eouberneutó 3oube brengen : en ben üoW SSpw$SmS! tU,ee manne" aanboorö/ en teö «wwnll ^en fyiü jmm top 't ober na 't eplanb Tabago ; 't toeïft in bebaai en ontrent se£ mpïen be3upben Panama legt : öet # een |)oog bergachtig epïanO/ rondom den Aardkloot. i33 epïanb/ ontrent brie «Engeïfcïje mpïen lang/ en ttoee fyeeb/ en baalt IO-gr. aan be noo?b3pbe feïjupng af na be 3ee. Het ïanb ïjeeft bicïjt aan be 3ee een stoaite en btepe aa?be; maat boben op be berg i$ be gronb ïja?b en broog. *^e noo?b3p ban bit Cplanb boet 3irï) $m betmaaneïpR op / en geïpht Vxrcï een boogaa?b/ bfe met bteeben ban ïjooge öoomen om* £epnb i$ : 3$t bootnaamfïe brncïjten bie baat gtoeijen 3Pn Piantains en Bonanas: bie ban beneben af tot ïjaïftoege ban ben berg fïaan/ toaf* fen 3eet toeelig; maat bie ïjooget groetjen ballen Rlepn/ boot gebreft ban boeïjt. éfeïjt aan 3ee spn'ér beeïe &obo$ neuteboomen/ bie een bermaaReïpR ge3igt geeben : én tufTcïjen of acïjtet bee3e groetjen beeïe Mammet-boomen. 5©e Mammet boom i£ groot/ ïjoog/ en teeïjtban flam /3onbereenige Mam. tinaften of ïeben / tet ïjoogte ban 3eftig of 3ebentig/ boeten/ of toeïmeer. met- 55e top btepbt 3fc& upt in beeïe Rïepne tafcnen/bie taamelpn bicïjt bpeen boom. gjoetjen. 3£efcïjor£ $ban een bonnet graautoe Rleur/ 3pnbe bin en rnpg / en bol ban gtoote Rerben. 3£e btucïjt i$ gtootet ban een nuee / 3pnDe tonb/ en met een biRRe graautoe feljiï boot3ien : aï£ be3eïbe tpp ièj toorbt be fcïjiï geel en taai / en laat 3icÖ ban gelpR ïeeber affcïjtïïen; boeïj 30 ïang be bturfjt nog niet tpp igjigbe fep bro£; oor té ïjet fep ban toit en Rleebetig/ maat niet toanneet 'et tpp i£. 3£e tppe bmebt onbet be fetjiï $ ban fcïeuj a$ een geeïe peen; en in 't mibben 3Pn ttoee gtoote tuutoe platte tfeenen/ toelfte elR gtootet 3pn ban een amanbel. 3£e btneïjt tupRt 3eet boel / en be fmaafc Romt met be reufe btp toel obereen. ï|et 3upbtoefï-enb ban bit €pïanb ig nooit ban geboomte ge* 3upbetb getoeefï/ maat i§ bol ban berftöepbenerïepeboomen/ baat on* bet oor branbïjout. 3£aat i£ een 3eet fcfjoon beeftje ban berfcï) toater/ 't toeïR upt be 3Pbe be£ betgg ontfptingenbe / en tufTefjen be btucïjt* boomen Reenen blietenbe/ aan be nootbsube in be 3ee neetflotr. 3Ean be 3eeRant ïjeeft toeleet een 3£otp met een ïtetR gefïaan ; maat tegen* tooorbig $ 't grootfïe beel baatban boot be &aper£ bertooeft. toïjt baat tegen obet/ ontrent een €ngeïfcï)e mplban be tftanb/ f$ een goe* betoeefce an&ergronb/ op sefïien of atïjttien babem toater£. %m be noorbtoefópbe f£ een epïanbtje genaamb Tabogiiia , 't toeïR maar al= leen boor ten Rïepne fïeuf baarban gefeïjepben toorbt. ontrent een oEn* gelfcïje mpï aan be noorbooft3Pbe ban Tabago i^ een bofcïjacïjtig ep* ïanb/ met een goeöe hiï tujTrïjen bepbe/ botï) Ijeeft mpn^ bueeten^ gee* nen naam. Cerbjpï ton aan Tabago lagen l)ab on£ ïjaafï een ïeeïpne treR ge* Saaiï~ fpeeïb gebjeefi boor een getoaanbe hoopman ban Panama, bie quan* TT fup^ tec ffupR quam om met on^ te öanbelen ; 3pnbe bit eene 3aaR bie ffJ * gemeen genoeg $ bp be^paanftlje ïltooplie en/ 30 koel in be Noord, al£tnbe Zuydzee, niettegenfiaanbe §tt flteng betbob bet ^tabboog^ ben / bie 5tilRé ecïjtet fomtpb^ boo? be bingeten 3ien/ ja 3elbe toeï met be hapere tjanbeïen. <©ee3e on3e hoopman 3ou boïgen^ affptaaR 3p* nt bajh met goeberen in be mm bp on£ b?engen/ en top souben aan B 3t be 16$ f. William Dampiers Reystogt Kapiteyn B0.nd. 134 fee 3upb3pbe ban Periko ten anner gaan leggen. $ni quam ban böïaené Wnmmn! maat met een tyanbec in pïaat* ban een öa R/ ra tetbS mm 'WWitevng met de jMy m top onberling öabbcnlKm^ foct) top terafïe bermoebenbe/ riepen ben toe/ bat m 't anfter 5T£ ben laaten baïièn / en gaben betboïgen^ buut op ben / öetouï 3n \m* gun fcbip (n be feanb franen 't toeïftopbloog/ en Wcöt &p oitó ber* gfri ?,ït!? £at mp öeötuongen toaaren 0113e fcauefé met ber naaf! te tappen / en af te topften 50 atë top treft ftonben. D ' Sf^f -toa0:nfet b'ftig genoeg bat ïjp on£ te Periko befrarpb. De/ toam baat ïjabben top een rapme 3ee; maat ïjab bp bp Tabago ou m afgekomen/ aïtoaat II ïanbtofnb fïetft toaaibe/ 303ouben toubooi De öjanbet meöe e ^panjaacbi ban Panama souben öeesen kanoer 3onöer be bp* fianb ban ütapitpeh Bond niet Rebben nonnen betbaetbigen : toant ïjet té een toonber/ 30 3err onnnnöig aïé be ^panjaajög in Weftipdie , dqcIj boomaameïpn in öe Zuydzee, ohtvent3ee3aanen 3pn; 'tfi toaaj/^eeps- 313 maanèn bjp goeöe fcljepen ; maar öat $ ban toepnlg belang; toant onkunde Ijoeöaanig een fcïjip öet oon 5P / 30 't maar een goebe boöem öeeft / saï ?^7an~ 't boor be 3ee aa^i be ^upönuft toeï genoeg 3pn. Ep tanden ï)tmneJdara- fchepen met toant en touto toeca flojbig toe; 3P Öebben geen gefeïjut / ban aïïeenïpn op tyte of biet ban ?$ &oning£ fcljepen; en 3Pn immer * 30 fTecét ban n?pg£beï)oeften booten ; en niet minder onbeöjeebcn in 't maanen ban b?anber$ of anöere geringer bimrtoernen: ja. 31? tjeü* ben 't becfianb niet ban fcun gefeïjnt/ al£ 3e't gelofl ïjebben | achter nnt te ïjaaïen ; maar 3n ïjebben plannen ban bnpten om op te ftaan / en öe Hunnen te ïaaben ; suM bat aïg top'erbp nomen/ top ïjen met Mepn feïjietgetoeer nut ome bootg ban boben neer nonnen ïlgfen> €en boo?* naame reöen ïjierban $/ Dat öe tngeboorene ^panjaajb^ te ïjobaecbig 3un/ om 3eebaarenöe lieben te ujee3en/ en öaaïom be ^jnbiaancn tot öat tan gebenpnen ; ïaatenbe beeïtpb^ maat eenen J>panjaa?ö op tjet fcïjip gaan/ om &et te gebieben/ en bat gemeenïpn 30öanig een/ öie niet meet nenniffe ïjeeft ban bie a:me onnunöige blaeö$ ; en 't i^ niet moogdpn bat 5p beeï erbaatenfjepö 3onben benomen/ belopï 3P 3eïben be?ce in 3ee Reenen / maar boozgaan^ bie|t ïang^ ben oebee Öouben. ^ IBaa: om boojt te gaan : f§ mo?gen^ toen |jet ïicïjt getooröen toa^/ qnamen bap ten anner öicöt bp 0113e boeijen/ en poogöen 0^ anner^ Iwöeï te Urpgen : maar öe totten onsec boeijen be|tot 3pntïe / bïaheti aan ftnftfeen. CetbJpï ton ön$ ontrent on5e anïte^ beesig toaaren/ 3a* gen top een paitp nanoe^ bol boïh^/tuffc|jenTabago,en 't anöerepïanti booJHomen. feit b?agt on^ in een nientoe berbaa^öïjepö ; ecljter blee* ben ton W leggen/ totbat top 3agen öat 3P recöt op oné afquaamen; tocnïigtten top onje anner^/ en jcplöen'cr op aan; en öicïjt bp geno.* mm Aan- komft van meer Kapers. William Dampiers Reystogt Franfche laftbrie- ven voor de Ka- pers. jnenjpnbe/ matten top bat ïjet €ngeïfcïje en jpcanfc&e ftttqtM* ten toaaan/ bie boo? be ïanb-engte ban Darien uit De i&omhm toaa* ren geftomen. & ruaaten ttoeetjonteto tachtig mannen tfecft / in acht* enttomrig ftanoejf; 3pnbe tbjeeïjonbecb ban ïjen fzaufclje/ en be tefi €nge«en/ faanbe onöer 't bebel ban be ^Ifiifefe Gronet en Le- quie: 3©p quamen baarop aanfronbS toebe? ten anftet/ en aïïè befta* Boe| aan oné 'boo?b. «t boïft betfjaaïöe oitf/'oat'ec noch houberö tacljtig <£ngdfcï)eu/ onbec 't geuieb bati Utapitepn Townley in j't lanö banDanen bee5iff toaaren metïjet maaien ban fcauoe£/ (geïuft bee3e ooft grbaaii ïjaööen) om bie in bee5e 3ee te bjengen. »be€ngeïfchen Die met b?3e pajtp oberquaamen/ bsiecben tetfïonb bp be Jtapite»mert Davis en S wan in : ftunne fcïjepen obergenomen / en ben tfranfcnen toierbt beïafï 5ïc& op onse |&eel-p.ipg te begeeben/ mfb$ bat ütapitepn Gronet 3imbe be ouöfre SScbeïïjebbet / ïjen 30U geuieDen. €n bu$ boaaten 311 alle tot öun genoegen becsorgb. ^apirepn Gronet, om beese biinbfcïjap te bergeïöen/ öoobt ben Èa? pitepn Davis en Swan elft een nieuwen ïaftü^ief ban ben «Sfoberneuc ban Petite Guaves aan: toant het i£aï beele jaavengeleeben/ en on Men ^tabboogb be getooonte getoecfï/ ïatlbjieben in bïanft tec 3ee aan beele 3pnec ffapitepnen te geeben/ met ojbet om be3eïbe naat hun goebbin* ben uut te beelen 3Booi bit mibbel maaften bie ban Petite Guaves 3ich een toeblugt en fcïjupïplaatg boo? alle menfcöen/ met meïftet (laat en miöbelen öet betloopen i£; tetuopï 3P 3eïbe onbettuflcïjen fcunne tpft* bom/ betmoogen/ en aan3ien baajboo? bejgrooten, föapitepn Davis nam een ban bee3e aan/ ïjebbenbe te booten maa? een ouoeri ïaftbjief gc&ab/ bie freni op etfentffe toegebaïïen toa£/ boo* 't obetlpben ban ïtapitepn Kook , betoelfte be3eïbe ban föapitepn Triflian öeneffeng 3p* ne ba?» öab genomen/ geïpft §iet booten betïjaaïb i£. |Baa* &apf* tepn Swan toepgetbe be3eïbe aan te neemen/ 3eggenbe ïafl teïjebben ban bm hertog ban ^ojk/ ben ^panjaarben niet te beleebigen/ noch ooft eenigen öoon ban ïjen te buïben; bocöbatïjnbanöenMeebigbtoag te Baidivia, altoaat 3p eenige ban 5Pn boïft öabben geboob/en nogmeec gequetfï; 3UÏft£bat ïjp oojbeelbe ïafïbjiefê genoeg uptsnn epgen hoof* be te ïjcuüen om 3tcö3eïben te rechten. §k öeb nooit/ tettouï ift in %t%w\ toaf./ eenige bet jptanfclje ïafib?ieben geïee3en/ noch ooft ben tnöouböet5dbetgeb3eeten; raaatfebetb öebift becfïaan/ bat 3b behel* 3eneen betgunning ban bjpöepb/ om te bifTcöen/ bogeïbangen/ en te jaagen. ^e oo?3aaft ïjietban i$ \ bat ïjet euïanb Hifpanj ola , aïbjaaj be be3etting ban Petite Guave ifj ten beele ben ^anfcïjen / en ten bee* Ie ben ^panjaatben toebeïjoott ; en in bteebeètpb biotben beese laf}* briebeu aan bie ban bepbe3Pben uptgegeeben/ alsfeen bolmagt om3ich boot be tegenpattp te befcïjutten: maat met bet baab bluftt fjet/ bat be f ranfcljen bie niet aan Hifpanjola bepaalen/ maat beieïbe gebtup* jien aï^ btubtieben tot een aïgemeene toof in alle gebJefteu ban Ameri- ka tet jee of te lanbe. rondom den Aardkloot. h? BeWenbe ban on^ öe5eïfcöap aïbug op be fcöepenberbeeïb/ toferben lögf, topte raabe na be <©oïf ban Sr. Michsei te 3epïen om&apitepn Jpwn- ly op te 3oeften/ toeïfee top oojbceïben bat ontrent be^m t^ üp be éupö3ee 5onbe genomen 3pn. 3£>ie£ öinsen top ben z<»« Maart banïjier iTabe golf ban & Michaei t' 3epï. 3£>e*3e golf W ontrent bemgmpïen De Golf Pan Panama, aatt De 3UpbOOfi3pbé: ^etoeg ban l Panama bettoaa?0£ van St iétuffcnen be Konings Ey landen en 't bafle ïanb boor, pet \$ eeneMidwei, pïaató aïtoaa* beeïe gcoote ribieren 3icï> in 3ee ontïafïen/ ïjebüenbe be hoeft ban Gerachina, Die op 6 gr. 4o. m.n. ten $oocben legt/ aan be - ^upb/ en be ftaap Sr. Lorenzo aan be .$oo?b 3Pbe. 9u&ier moet m in 't booibpgaan een grooten font in on3e gemeene ïanbfcaarten aan- been/ betopï be ^upb-naap in be3eïbe geen naam heeft/ baar 3P nog- tahébe aamienïpnfïe/ enberecïjte yunt Gerachina #/ aïöoetoelmm baarin 3iet bat bte naam aan be $oo?b-naap gegeeben toorbt / toeï&e maar ban nïepnbeïang $/ en aïïeenïpn bienfïig boo? begene bie tn be golf ieté te belichten Ijeoöen: en be naam ban Sr. Loreiuo , toelne be rechte benaamhig ban bee3e noojber punt t$/ toorbt in be naakten met nebonben/ maar be naam ban be anbere punt in be pïaaté öaajban ge* flelb. <0>e boojnaamfïe ribieren/ bie in bee3e goïf ban st. Michaei apt- ÏOOPen / 3pn Santa Maria, Sambo, en Kongo, ^eubier Kongo (toeï- nebWlbeig/ bieinongboïn aanraabbe op te gaan/ 4f öennaafien toegin ome roe ober ïanb/ geïpn in 't eerfle ï^ooföfïu^ gmieïb i&) Homt rechttfreeng upt ïjet ïanb/ en ber3toeïgt beeïe nïepne firoomen/ bie ter toeber3pbe in öeseïbe balïen/ toaamaa 3P 3icö aan be noo?ö5pöe ban be goïf / een mpï binnen be fcaap Sr. Lorenzo in 3ee ont ïafi <8>ee* 3e ribier is niet heeï topb / maar biep / en eenige mpïm baaiuaar ïanb- toaarb in. ©ooi be3eïbe leggen toel eenige sanben/ maa? echter i£ er een biepe niï boor be fcïjepen. 3£e &panjaa:ben maanen er geen ge- teupEt ban/ ombat be ribier ban Santa Maria öaa? 30 naop m en 5P bam 't meelt toegen£ be mpnen te be?r!cïjten hebben. ^. . ; ,, 3Ee ribier Sambo fchpnt een gtoote ribier te 3pn/ betopï er aan be monb berseïbtr een tfern Qttn Baat; maar bermtb| in nooit baaün ge- toeefï ben/ fean in 'er niet meer ban m&n- ^eese ribiec baït inbe 3ee aan be 3upb3P ban be goïf/ bicht op be punt Gerachina. Cuflcïjen öm monb ban bee3e ttoee rWren neimpt begoïftoatin na 't ïanb toe/ en] maant bpf of3e3 epïanbtje^/ bie be3et 3?n met hoornen/ toeïfee t ganfcïjejaa? groenen/ en tuffcljenbie epïanbtje£ haft men bequaame biepten. kenter be5eïbe nomen be oeber£ ter toeber3Pbe maïnanberen 50 na/ met ttoee upthoenen ban ïaag Mangrove-ïanb/ bat bie engte naautoïpné een rjaïbe €ngelfcïje mpï topb l*. mt i$ ató een monb of ingang ban het binnenfie ber goïf/ todne een biepe baai #/ ban ttoee ofb?ie mplen topb/ aanbe oofl3Pbe toaajban betfcïjepbeneribie* rentjaaren uptloop öebbeu/ toeïner boo?naam|le \$ bie ban Sant* Maria. 55eöaïbenbee3e enge plaats / bie in befcïjreeben öeb / 3pn*« nog bee* §k ie ~~ nt Wiliiam D^mpièrs Reystogt S68r le MPttöatttirigen / maai geene betacïö^t baaiöaa? bau bie. <©m bfe ; reden toa£ jjet/ bat fjet J>paanfc)[) macïjtfcöip / maajban in 't eerfïe ^oofbfïuft gemeïb i$/ tuffcfjen bie ttuee punten \në$ gaan leggen /acïj* tenbe bat be ecnigfïe boo?togt te.3pn/ baa? top 't op toeleggen souden; ombat be $$aper£ gemeenlpn bien bjcg genomen ïjeooen/ al$ 3pnbe be naaüe tuffcfjen be Noord-ettöeZnyd-zeen. 3Beribier ban Santa Ma- ria i£ be grootfïe ban aïïe be ribieren in bee3e gbïf / en uan acï)t of negen mplen optóaa?D£ bebaaren bjoïden ; toant 30 goog gaat ïjet getp ; boef) berber op bcrfpiepbt 3P WJ in beeïetaKRen/ 'bie aüeenfpn bau Ranoeg nonnen bebaaren biojben. #ct getp rW en baalt in bee}e riöier ontrent achttien boet. Met Stc- <®»ttent 3e£ mplen ban be mond beeser ribiere/ aan be 5upb3pbel)eD* deken öeu be Jbpanjaajben ontrent ftoimig jaaren gelcben/ toen 3P be <0oud* Santa. Hipnen aïökc eerft onbeRten/ ïjet fiebenen Santa Maria gefïicïjt.; bee* Maria., 3e pïaat^ vbrierbt doo? be &apitepn Koxon , Ham's , en Sharp, toen 3P eerfl mbiWBzz quanten/ ingenomen / aljo 5e toen nog maa? on* ïang$ eetfl aangelegd toa£ : feberb bien tub i£ 3e merïVeïpn toegeno- men : baant toen föapitepn Ham's-, beneef baiï benboojgaanben/ be= 3eïbe innam/ (geïpft in 't VI. Hoofd Huk gelegd ,i$) bonbt ï?p baaj aï= lerïp ffag ban fjanbüjerR^ïieben / öeueffcn? $éer beeï med /mpn'/ en een menigte banp3ereRoeboetcn/ en öoutneefen/ maaimede be flaaben Goud- in be gouDmpnen VoecHten : taant uefjaïben 't gdub bat3P met3anb mynen. bermengb optaapen/ binben 3P biRbJiï^ groote Rïompen tuffc^en be rotfen ueMernd/ geïpn aï£ of 3e natuurlpn baa? gegroefb toaarêu. 3Jn Öeb een Momp ge3ien 30, groot al$ een ïjennen ep / inèlne ftapitepn Har- ris banbaa? getyagt öab/ (toant öp nam ^er tueï ïjonbetb en tbjtntig ponb) en öp berljaalbe mp / dat 'er nog beel grooter Mompen boaaren ; maa? b\z taaaren 3P genopd3aaRt aan fHÏRRen te bJeenen om 3e te non* nen bzeiew *&tt$z Mompen 3pn ecïjter 50 bicïjt niet/ of baa? 3pn fcïjeu* ren en ïttcljtgaten in/ bol ban aajbe en ftof. 3£>it fïeebtje legt niet be> re ban be mpnen/ alboaa? be ^panjaaïden in be bjooge tpb ban 't jaar beeïe fTaabeu aan 't boerR öouöen; maa? in 't. regenachtig fatsoen/ al^ be ribieren oberloopen/ fcomien 3P 30 boel niet toernen. Ccöter 3pn be mpnen 30 bicfjt aan be fcergen / bat geïpR be ribieren ïjaafi 3bueïlen / 50 ballen 3e ïjaafï boerr ; en tèrflonö na be regen "$ 't öefi goub te sorhen in 't 3anb ; baant be ge^elöige regen^ fpoeïen Ijet goub m be ribieren/ atoaa: beeï baa^ban op be gconb sinftt f en leggen Wuft. %l$ Mfe gen be ingeboorene tn^jasnen bie i^ier, ontrent bjoonen 't mecfï / en be ^pan)aa?b^'"Éoapen ban ïj?n meer goub/ ban fjuune flaaben met Vberïicn Rrpgen : 't fê.mp gesegb bat 3P öé biaajöe ban bpf Cngeïfcfje fcijelliugen '^ baag^.boo? malRanderen nrpgrn. <ö5ebuurenbe 't nat fai= 3oen begeeben be èpanjaajb^ steïj meefleubceï^ met hunne flaaben na Banama. ^}n bit Santa Maria toa^ Ijet bat ïiapitepn Towniy met5pn boln beeaig toaé met ftanoe^ te maaïten / toen Itapitepji Gronet bp on^ in be Eunösee rmam;bJ,ant ïjet Ufa.é tpen bo.o?be^pau)Ta?b^berïaaten. -'■■'•■ <%m Twee rondom den Aardkloot. r%\n be monb bee ribfer Santa Maria $ ooft een nieuto boip geftee* ten Scuchaderos , flaanDe aan be ncojb3P ban De opene plaats / aïtoaaï meet lucïjt të Dan bp De rapnen/ of tjet ffeebtje Santa Maria, öaa? men fetjfer berfïiKt öqolj geb:en ban lucïjt. Rondom 8ee|e tibieren/ booniaameïpn aan be 3eenaut/ i^rjetïanöf laag/ met 3toa?te Diepe aajöe; en be boomen bie 'er op grbetjen/ 3pn ongemeen groot en Ijoog. 5^u^ beeï toegen$ be <0olf ban St. ivü- chael. 3^en 2dcn Maart, geïpn reeb$ g?3egb i$/ toonben top 't anner boor Periko op/ en lieten 't bien 3elfben abonb bn Pacheque toeoer ballen, 3Ben berben 3epïben top banbaar/ noee£ 3ettertbe na be goïf. &apitepn Swan nam op 3icïj/ Stapitepn Towniy en 3pnboïuaf teïjaaïeu/ en bleef Öaarom bierjt bu De batfe nuf*/ maar anbere feïjepen tjieïden 't triester aan be Konings Ey landen. &apitepn Swan ber30cöt bit te boen/ ombat ïjp boorïjab/ boor be Indiaan-en brieben obetïanb na Jamaika te 3enben/ geïpn |jp oon tieebl bebeeïenbe ben Slnbiaanen ./ bat 3P 3pne brieben aan een €ngeïfcïj fcfjip in be ^oorbsee 30Uben afgeeuen. iCen ttoee miren quamen top toebee bp be plaatsbaar top 0115e feïjepen feïjoon gemaant rjabben/ en 3agen aïbaar ttoee feïjepen upthomeh/ op toep top &apitepn Towniy en spn boln bebonben te 3Pn : 3p toaaren op nacïtf upt be ribier genomen / en ïjaöben ttoee barnen / na Panama gaanbe/ toaarban be éene met meéï/ en be anbere mettopn/ branöe* barkeri topn/ fupner/ en oli gelaaben toa£/ genomen. &>z gebangenen ber=seno™êa Öaalben / bat be bloot ban Lima 3epi:eebe lag. 3©p annerben onöertuf* „°°J^ feïjen bp be Konings Eyianden : en '£ anberenbaagj cjuam Ütapitepn y^Hl Swan upt be ribiet ban Santa Maria te rugge/ ïjebbênbe ban be ^Inbi* y° aanen berfraan/ bat ftapitepn Towniy na oe Konings Eyianden toa^ obergefïoften. S^aae ter pïaatfe 3ette ïsapitepn Towniy beeï ban 3»tt goeb uut/ om pïaat£ boor 3pn boln te maanen; ooft heéïbt ïjp be topn en branbetopn aan be feïjepen upt / opbat De potten mogten leebig ge* bronnen toorben/ betonï ïjp bie ban uoobeljab om toater 'in te boeren. 5^e ^panjaarbg in bee3e Meen boeren alle ïjunne topn/ branöetopn/ en oli in potten ban beertien of 3efnen fïoop : en a$ 3P te Pisko , een pïaat£ ontrent beertrg mpïenbe3upbenLima,en toegen^topnbermaarb/ in ïaabing leggen/ neemen 3P niet anbere in ban potten met tonn/ toeï* ne 3P 30 Ronüig met rpgen op maïnanberen fïapeïen/ bat top 'tfym 3toaarïpn/ 3onber be3eïbe te breenen/ 3onDen nonnen naaboen : ennOg- ■tan# boeren 3P menigmaal bpftienïjonberb/ ttoeebupseub/ of meer in een fcïjip/ boorgaan^ 3onber een baarban te breeïten. 5^en ioden uamen top een barftje bat ban Guiaquil cinam/ bocl^nietEcn bark- ban baïlafï in ftab. 3Ben i2den qUam een ^nbiaanfcïje nano upt beje geno- ribier ban Santa Maria, toaarboor top berfionben bat 'er nog toel brie* men. Öonberb Cngeïfcïje en ifranfcljen upt be |^oorb3ee ober ïanb op toeg toaaren. 3£en 1 s den ontmoeteben top eert barh met buf of 3eé oBngel^ (eïje bootsenen / bie tot flapitepn Knight beöoorben/ betoeïhe bpf ^ a of I68j\ Porto fin as. Wiiliam Dampiers Reystogt T40 of *£ maanbm in bt yto&ee getoeefi 3pnbe/ nu op be &ufï ban Me- nko toa^: aïbjaa: bP bee3e ba:& babgetfen; bocb niet Honnenbeoe* 3eïbe nut 3pn f* borgen/ öao ï,P be?3e bpf of 3* maVen in een nano afge3onbm; betoeïne be ba?R namen/ b|ö toen bun "gen fcöp nut toot : Ronben In&aalm/ betopï 3p 't op nacbt uut &et gt& beE ren^ en baarom bjaaren 3e in be baai ban Panama* genomen/ om ober lanMueber na De &ooto& te gaan/ 't en toaare 5* on£ baai tot hun Seïun ontmoet baboen; toant bee3é Itanbêngtebanbarien toaènurekré be gemeene tueg ber üiaper^ geluojben/ om mff&m be $oojb niZwb* 3ee naa? tjun bebeben oberen toeer te gaan. ^ee^e barn ban ftaoi* tepn Kmght fianbarrtflof bpftig potten met bmnöctopu in/ en fïonöt nu onber 't bebeï ban Mr. Henr.k More, maat bMpï'Wtepn Swan boorgenomen bab fcapitepn Harris te beborberen/ mebe bb More af/ onber boojgeeben bat bit boïn ïjunnen bebelbebber miteun toa£ ont* Sanfta to^Swan b^m stXmiji mmt* / m öe3af M op 't fcïjip 't^a^num'tïaatflban ïjet bjoog fai3oen/ en fjet toateraanbe Koniiigs of Paeri-eyiandcn , ft toelR toen top eerft biet quamen ober* Woebfg toa$0 toa£ nu geïjeel tueggebroogb : toegaf oen top genoob-- 3aanttbaarenna be punt Gerachina te gaan / om albaar toaterboor 011- * f&&&rft l}tem^ SWiWr» biiecbt üjapiteun Harris ,. 3Pnbe nu Xfatytitet ban be meubu bar»/ na be ribier ban Santa Maria ge* 3onben/ om na bat boifcte 3ien tuaatbanbe ^fnbiaanen on£ge3egb ïjabben/ tertopï be anbete feïjepeu na De punt Gerachina 3epïben aïtoaat m iben liften aanquamen/ en ttuee €ngeïfcïje mpïenbanbe punt au-- ïurben /en bebonben Dat 'er een fiern getp upt be ribier Sambo uep. '£ 3Dnberenbaagg quamen top binnen be punt/ en toierpen't anfter upt op bier babem bp ïaag toater. Het getp gaat baat ac&t of negen boet/ tertupï be bïoeb 5^ $. <©. en be eb E. Z. m bloeit. 3£e lodiaanen , Die aan be ribier Sambo toooneu/ quamen in RanoeébP on£/ mebe* örengenoe Plmmns, en Bananas : 3p nonben geen &paanfcb fpreeïun nocïj berfïaan/ 3uïr^ bat ir geïoof bat 3p geen ommegang met bespan* jaarben öouben. 3©p bonben biet oor geen betfcïj toater; bieé gingen top na Porto Pinas, 't toeïB. seben mpïen ^upb tm aBefien baa:ban= baan legt. Porto Pinas legt op 7 graben ten $oorben: en toorbt 3o genoemb/ 0™^y bie[e ^P»ooouif" groetjen. ^et Kiifcj$ rebeïpn boog/ en rpfï aïïengöften^op; 3Pnbe ïang^ be 3eeftant met taameïnR boog geöoomte be3et . |^et ïanb bat be baben bepaalt / M fti 't mibbeh ïaag / maar boog en Rïippig ter \x1eber3pbe. ^San be monb ban be baben 3pn ttoee boog? epfanbtjtó/ of lieber barre Wippen. 5^e ^panjaarben in bunne J)tier* man£ öoeften/ prp3en bit af^ een goebe baben; maar 't ïegt bier ganfcn open boor De eunbtüeftetuiuben/ bie fyti 3eer beeï in't nat fai3oen toaagen : baarenöoben i$ be baben binnen be eplaubtje£ maar een pïaat^é ban tuepnig rupmte/ met een 3eet naautben ingang t en boe Uiep bet toater in be baben i£ boeetiftniet, ^en rondom den Aardkloot. i4r itfSp 3£>m isAcn Quamen top boo* bee3e öaben/ maat gingen 'et met on* -te fcljeepen niet In/ DeVopï top bebonben bat óet maat een flecïjte pïaatg toa£ om te leggen. 3©P3onbenban on3e booté in/ en 3p bonben een fïroom ban goeb toatet in be 5ee blieteube; maat baat gingen 3ulhe ïjoïie baaren inbe ïjaben/ bat top on£ toatet niet bequaamlpn albaat Ronöen inneemen. 3^en ^6ften neetben top toebet na be Jpunc Qarachi- na, en namen onbettoege een fcï)ip met Kakao geïabeu/ nomenbeban Guïaqufi. %&t\\ 29^ quamen top bp be Jpunt Garachina, aïtoaatton ïïtapitenn Harris bonben/ bie m be tibtet ban Santé Maria toa£ getoeefï/ maat 't boïn toaauim ï)P bettoaa?b£ ging/ nictïjab bernomeu: ebeu* toelljabbenbe ^nbiaanen Ijem ge3egb/ bat 3P hanoe^ maakten aan een ban be atmen be? ribiet ban Santé Maria» m$k beeïben top 0113e genomen föanao. <©m bat top ïuet geen toatet ftonben inneemen/ namen ton boot/ toebet na Tabago te gaan/ altoaat top on£ getoifTpn baaiban nonben bootten. 35ïep gingen top bm 30^ niet on£ negen fc&epen t'3epï / met een ^. E. <®. toinb. 5Den eetfïen April toaaten top in be engte tiifTcïjen 't bafie lanb en be Konings Eyianden , enfjabben beel bonbeten blinfem/ betmengb met tegen. 5Dien abonb anfteröen top boot 't ep* ïanb Pacheque, en 3onbeiv tejflonb biet nanoe# boontpt na 't epïanö Tabago, om eenige gebangenen tot onse onbejtecïjting te benomen/ en top boïgben 'g anbetenbaags. 3£>en betben tegen£ ben alionb anftet* ben top bp Periko, en3eplben ben boïgenben mo&en na Tabago, al* toaa? top 0113e biet nauoeg bonben. Ep toaaten baat in be nacfjt ge* «omen/ en öabben een nano genomen/ bie ban Panama mam om Piantains teïjaaïen/ geïpft beeïtpb^ gefcfjiebt. ^|n bee3e nano toaaten biet^nbiaanen/ en een* Mulata, betoeïfte/ ombat3P 3epbe mebe in be Djanbet getoeefl te 3pn/ bie in be nacïjt quam om on$ te betbjanben/ aantfonb£ opgeïjangen toietbt. <^e gebangenen bet3efcetben on£ / bat ütanitepn Bond, een Cngelfcïjman / 't bebeï op bie kanoet bab geïjab. HJlfjiet namen top toatet in/ en öanten branböout; en jonben toen Utt feanoeg na be bafïe nnfï/ met een ban be onlange genomene Sn* biaanen/ om 01$ boln bp een ^upnet-rnoïen te brengen ; toanf nn top banftanao booten toaaten/ Jjabben top fnpnetban boen/ om Cïjo* nolate te maanen. 5B>ocïj bun bootnaamfte boobfeïjap toaé/ Retetë te benomen; toant op pbetfcïjip toa£ nu 30 beel boïasl/ bat top in 0113e potten niet eeten genoeg nonben Koonen/ feïjoon 3e ben ganfeïjen bag te buut toaaten. Ctoee of bjie bagen baa?naa quam oirê boln toeet aan boozb met -tyfeftetefë. (Cettopï top öiet lagen ging ftapitepn Davis ba# na 'r eptanb Oto-SS %' que; bit enlanbtje legt ook in be baai ban Panama, bocö i£ 30 groot «ue niet aïg 1 abago ; ebentoeï 3pn 'et goebe Plantain bjeeben/ en eenige*3 ' ^toajten om'et op te paften, beese ^toajten fonfien bogeïen en bet* * Half /lastige Mserin. Eea ka^ no ge- nomen. ■I William Dampiers Reystogt n<58j-. Ig$ aati booï öunne mteftetgl öie te Panama tooonen/ eben gefo& bie op be Konings Eyianden. 't 3tëa£ om eenig gebogelte en berken*!/ bat on£ boïft beïtoaajbg ging; maat op gebaï ontmoette ïjtn oon een baamipg/ bat na Panama boe?/ om tpbing te öjengen bat be bloot ban Lima in jee ma£. 3£e meefïe ïnteben toierben obec boo?b gemojpen/ en raakten meg; ebentoeï bonben top'er eenige in toelne uptDjuftfteïnïi fionbt/ bat be bïoot aanouam met aïïe be magt/ Die 3P in 't fconingtpn Peru ïjabben nonnen uptmaanen ; boel) 3P öabben ïaft niet met on£ te beesten/ 't en toaare 3p'ec toe gebtoongen toierben; fcïjoon bat 3p na* treröanb oefïooten met on£ te becïjten/ naabat 3P 't 3ttbee te La Velia aan ïanb öabben geöïagt : oor ïjabben be "Eootfen ban Lima öeraab* fïaagb mat ftoer£ men meten mofï om on£ mf£ te ïoopen. Cot boïboeninge ban tien naaubJaeurfgen 3lee3er/ öeöilfc aïïnerin* geboegb $et goebbirtben ban be ©ergabering ber ïootfen/ 30 alleen ban oné boïn {jet 3eïbe upt bet ^paanfctj bertaalbe/ uptbe ttoee oneben tJie top namen. 3£e eerfle ojief ïupbt aï£ bolgt, M Y N HE E R: H Ebbende by zyn Excellentie ge weeft, en de brief van Ka- piteyn Michael Sanches de Tena hooren leezen, waar in hy zegt dat'ereene vergadering der Lootfen van Panama rn dieftad zoude Zyn, zo neggen zy dat hetnoggeen tyd is, en brengende Gallapagos tot een tegenwerping in. Waarop ik antwoordde, dat het was uyt vreeze voor den vyand, en dat zy dien weg wel mogten gaan. Ik verhaalde dit aan zyn Excellentie, welke my beliefde te beveelen , dat ik de koers zoude fchry ven , welke is als volgt. Order De dag om te zey'lcn gekomen zynde,zo gaat* na 't Weftzuyd- Spaan wellen 5 etï vandaar na 't Wellen, totdat gy veertig mylendiep fchc vloot in zeezytj houdt dan op dezelfde afftand na 't Noordweilen, om te totdat gy onderde Linie komt 5 van waar de Stierman zyne koers zeyltn. moet fteiien na Moro de Porko, en na de kuil van La Velia en Natta : alwaar gy met het volk moogt fpreekcn j en volgens 't be- richt dat zy u geeven, moogt gy dezelfde koers na Otoque hou- den, en vandaar na labago? en zo na Panama. Dit is voor zo veel de koers belangt. Z&WJ rondom derr Aardkloot. 143 mm fofefjl bupfïer/ maa? bt%mti moet 'et af maaften toat öp ftan : *^e onbejtecötingen in be anbete ojief toaaren ban bee3en in* öoub. De zekerde koers om op 't afgaan van Malabrigo te houden, is dus ; Gy moet WeiV ten Zuyden zeylen , opdat gy 't gezigt van de eylanden van Lobos moogt vermyden j en indien gy dezel- ve zoudtzien, ter oorzaak van de koelten, endat gy telywaard van de hoogte van Malabrigo zoudt vervallen, zo houdt by de wind zo na als gy kont -, en zo 't noodig is, wende om, en zet het na de ftrand: dan weer gewend en in zee gedoken , en paft wel op- dat gy uwe hoogte houdt: en als gy veertig mylen bewelten de eylanden van Lobos zyt, zo blyft op die hoogte totdat gy onder de Linie komt. En zo de algemeene wind u dan verder volgt, most gy Noordnoordooft zeylen, totdat gy op 3 graadentenN oor- den komt. En zo gy op die hoogte de koeken aantreft, zo tracht by de kuft te houden ,, en zo naPanama te zeylen. Byaldiengyin uwe koers in 't gezigt van land komt, eer gy tegenover deKaap van St. Francisko gekomen zyt,, zo maakt vooral dat gy uytlhet gezigt van 't land raakt, opdat gy door den vyand niet ontdekt wordt. 3£e ïaatfï* btief otiberfïeït be bloot uptgesepïb te jon ban Malabrigo op be ïpogte \jm ontrent 8 graaben ten ^upben/ gelpn be eeflïe fp?eeftt ban öe£3df£ uptïoopen ban Lima nog biej graaben berber Supoeïpni en baaniut ontfïaat bie toaatfcöouuaing om Lobos te bermpben/ baar men anbété fn be getooonlpne bjeg «a Panama niet ligt upt fjet ge3igt baaman tïPft/ al| be bjfnö baartoe bient : ebenteeï mofï be &paanfc|)e trtodt öet te beeser tpb bermpben; ombat 3P tïoeemaal te booten ge* Öoorb ïjeMienbe bat be &aper£bp Lobos de ia Mar lagen/ nu «iet an* berê bJifk n t>f top lagen baat na ïjeu te wachten . ©rtr 1 o ^eplöen mp bsn Tabago tueöfr na be Konings Eylanden , ombat ome ïootfen on$ 3epben/ bat be£ fóoningé fcfjepen -altoog tien iwg quamen. 3£en nden annerbentop ter pïaatfe baar kop öabbeti; ge&telrjaaïb. Dfier bonben lup ftapitepn Harris, bie ten tmeeben maa* Ie na- be rrbier ban Santé Maria toaé getoeefï / en ïjet bolnïjab afge* haalb 'Möeln laatfï ober ïanb toa£ gefeomen/ geïpït top upt be ^finbfaa* nenïjabDenbertfaan; maajlmn getal ma£30 groot niet/ o$3P on£ ge3egb fta&öen. 3£en i9den 3onben top ttoeeïjonberb bpftig mannen in bpftien uanoeé; na be ribier Cheapo ; om ïjet bom Cheapo in te nee* mem uS&p 1%. William Dampïers Reystogt Sapadil- lo-boom, r44 men. 5péu u*<* boïgben aïïe 0115e fcïjepen/ uptgenomen tóïtoiin Hards, mht acïjter bleef om 3P» fcfjip fcljoonte raaS Win 22S quamenbjp aan 't epïanb ChepeKo. ™°*r?" 't Eyiand Chepelio $ fjet aïïerbermaafteïp&fï epïanb in be baai ban Panama Chepdio. öet ïegt maa? 3eben mpïen ban be flab Panama en een mul ban 1 SXV tt fiufc feit epïanb tf ontrent ttoee «tM rafaiTaligT SS tont 50 b|ecb; aan be noojbspbe $ ï>et ïaag/ enrplt a«fntóftm?am be 3npb5Pbe pe aatDe tó geel/ en een fooit ban kmtS %a*Te booge 3pöe tó jet fïcenacïjtig/ maat ïjet ïaaglanb # met all rïepe Suf toi ban fefifcece tomc&ten beplant/ Munten Sapadiiios, AvoSSEk ten/ Mammis Mammi-Sapotas, ^ta?-appeïen/ enz. 't fflJ&m ban 't tfpïanb i$ met Piantain-boomen be3et/ bietfte niet heel 52 3pn/ maai be^eïber brucïjt t$ ongemeen 3oet D l 0toot <®e Sapadiiio-Doorajtó 30 groot m een groote peeteboom; be tuticht geïpftt toeï naar een bergamot/ 30 banftïeur/ aï£ ban mïïtm grootte: maar on fommige toornen i$ be btucfit toat lanaKae? JW öe3elbe nog groen/ of eerfï gepïuftt m i$ &et fap toitTRE betig afê ïpm/ en be brucöt f* ban öa?b; maa* tbiee of b?ie baSn rot punt getoeefï 3?nbe toajbt 5e 3ac&t en fappig; en ban /&et K Waar ai* fontepn^ater/ en m loet. fn 't mibben ban be blclt 3 uc&t of l* of p **** * '* ren 3eec w?* ^e Avogato-peereboom $ban grootte afê eengemeene peereboom/ gato peer. bocïj boo?gaan£ cebelpn öoog: be fc&o?£ is 3toa?t en bjp dab / be bS ben groot en epronb / en be brucöt 30 groot al£ een groote ïimoen • 2c «rp9i*/i* 3ebaneen groene Meur/ bocïjrpp 3pnbe/ blat geelachtig fee? ben 3pn bee3e brucïjten goeb om te eeten/ boor bat 3e tbjee of hik hl cjen 3pn gepïuftt gebjeeft/ taant ban tootben 3e 3acht/ en ïaaten $& m mum: 3?nbe ban binnen groen of «SSS^SSSS aï£ boter: in 't mibben i£ een tfeen 30 groot aï£ bie ban een munm pee3ebrncöt^upt 3ich3eïbe fmaafteloof/ en bfojbt baa"om 1 £55 ïpft met fupfter en limoen fap gemengb/ en op een tafelbcnb oE geftlutfï; 't toeïft een treffeïpft getec^ê.' mibVeet men %Stem eentoepnfg30itt/ eneengebjaabenPiantain, en men ftan'et/ EEnSS 3pnbe/ albu£ een goeb maal mee boen; en 3e i$ géjonoy tarSnS ooft eet. 't 3©o?bt beröaalb/ bat beese öjucfti «SiJLftbeS toeftt/ en baa?ora in groote arïjting bp be ipanjamben nFm k^! ïoofb inberbaab bat 3P'erbeeï ban öouben/ IKt ^ift befelbe bn m nigten gezien öeb op beeïe plaatfen aan be $oo?b3ee/ aïbjaar be^nan- jaa?bö 3icö neergefïagen Ijebben/ gelpft aï^ in be baai bali Kalfchfi Op be ftufi ban Kartagena, en be ftufi ban Karakos , ooft 3Pn'er eenicr; tón^ t'rf öa°b°b?n! ^anjaa^en öaac **« toaaren"/ toen 3? SS ' ^e Mammi Sepota-boom berfcöeeït ban be Mammi op 't epïanb Ta- De Avo m rondom den Aardkloot. W Tabaeo : in bit $m* «oofbfluft öèfcïjjeeben; boc| tó nwt 30 bilt en iö8r, Cg/en be bmcV ooft 3o gtoot en tonb niet. p>t fc&rt beeset b?uc0 ö Dun n mol ; V uiunenffe $ tooö / en Heeft een ruutoe/ pïatte, ange Ven. J&n öoubt be3eïbe boot be boornaamtfe bmc|t banWeft- ndie op Jamaika öeb tt be3elbe niet ge3ien/ maat atiDet£ op beeïe uïaatfen in Weftindie onbet be £panjaatben. S^aat $ nog een anbece foo« Oan Mammi-boomy bie be Mbe Mammi gejeeten toorw; toeft be btucnt baatban i$ niet geacht/ maat be nam i£ recljt/ ïjoog/ enfeec taai/ en tootbt baatom bootnaameïpn tot &et maaften ban maf* ^fltaï-auneïboom utoeit fchiet até een aueepeete boom / maat De Sun A ^ttïïmSt^mloof/ en fe Wab bteeb/ fantftoetpia/wd. en ban mVboitogtoene Meur. 3&e ttuc&t tf ontcenl \M «n fltoo e Sm ' w itani* aan be boom 30 met blaben W $K «g J e iiSfliitoiïDftö fean ;ien 't 3©otbt ge3egb/ bat be3eïbe goeb $1 öoetaeï SSSS8 »» «Sr xmm U» m mpmww * bafte ïanb aan be nootb3pbe/ enop Jamaika ge3ien. Combe&pan* Sm bat epïanb be3aten/ pïanteben 3p bee3e en anbece btucïjten/ aï£ S Sa^oTöe Avlgato-per/ en biergeïune; en ban tem bmeftteg 3Pn'et on Jamaika nog 'in bie planteen/ voeïae boor m eetfï aangelegb toietben/ öeÏPR aïé in be Angels, be Zeven myls wande ing , en beZef- den my is wandeling, aïtoalt ft bie toornen ïjeb ge3ien/ Ub boot be ïuauiaatben 5im geplant; maar in öeb nooit ge3ien bat be gngeïföe SSSS ^SKy «JW 3P'« toepnig tte** *M »nen te maa* *%e teebe ban 't epïanb Chepeiïo boot f*e»en tó aan fejijW aïuTaat een goebe anftetgronb W een balbe f»^MS£lffiS bet %m be noorb3n oj een punt bicöt bp be 3ee ; en booïbee3en fton- ben'et bS? of biet 9uP3en op" maat nu « 3e bettooefï : pt Q*mb ïeat teat tenen obet be monb ban be tibiet üneapo. » tibiet Cheapo ontfptingt upt &et gebergte aan Öe nootb3pbe ban De rivicr 't ïanb / en aan be 3upb3p boot anbete betgen bepaaïb 3pnbe / fiteftt cheapo. öaaten ïoop na 't éefien mm öepbe boot/ totbat 3P aan be 3upb* Sri» een boottogt binöenbe/ een fcaïbe nting maaftt/ en baat tot een metS Itopbte aangegtoeib 3unbe/ met eenjaaubje utoom %*m raSen ban Panama injte ïoop. ^ee3e tibiet i| 3eet biep/ en ontrent een bietbe ban een €ngeïfc0e mpï bjpb : bocïj be monb baatban 1$ 3o metTnbplaaten be3et/ bat'et geene fcïjepen nonnen inHomen / maat ^ ©nrnnt W mnïen ban öe w \$ een ^paanfco botp / bat bjeti Éff Het dorp ben naam boett/ en ïjet gene « op 't baeln fcapitepn La Sound (gdpft Cheapo. «ft 1 8 3egt I rjeb) eW «n aanflag öab. $et anb baawmöeen tó W* ïanb met eenige betgen bie met geboomte begtoeib 3nn, bocïj raeef* enbe ïA^ ï>et beïbïanb. 9ian be 3upb| bet tibiete Ijeeft men eeiiige 146 Wiliiam Dampiers Reystogt ió8r . mpïen be|te bofcöfonb.. 3£a tsit bojp toag &et bat onse ttoeeöonöetb bpftfg mannen ge3onben iütecöeti. 3£en 24^ quanten 3p toeber unt be ribier / öeoöenbe ïjet öcup 5onbet eenige tegenfianb ingenomen / maa? utetg in 't 3eïbe gebonben* Coen 5p baamatoe gingen namen 3P een nano/ mam 't meefêe boïn ontquam ïjet op be Konings Eyian- den. ^eje nano toa$ met getoapenb boïn uptge3onben / oin gabe te flaan toat top souben uptreeïjten. 3£>en zyftw quam &apftepn Harris &p on£/ öeo&enbe 3pn fcöip fcöoon gemaaat> 3Ben 26^ efo9en w toebet na I abago, en onse bïcot Peffonbt nu in tien 3epïen. 3£>en 28^ quamen top op 't gemeïbe epïanb/ en onbertyaagbcn 0113e gebaugenen aïbaa? toegen! be fïer&te Pan Panama : toant betopï top nn bpnan^ öup3enb mannen fteru toaaren / oojbeeïben top on$ seïben magtig ge* noeg tot 5«ïh een onberneeuiing; naa?bien top toeï negenïjonberb man nonöen aan ïanb ge5et öeöPen : maat on3e gebangenen gaban on^fïecö* te aanmoebiging baajtoe; toant i3p ber3eBerben on$/ bat aïïe be magt ban 't ïanb baa? toag/ en bat'er Peel boufê ban Portobeiio toa3 geno* men/ Mjaïben bz ee3e rebenen/ mib£gaber£ be fïernte ban bepïaat£/ bie met een öoo* ge muur omringb i£ / finten on£ af ban bien aanfïag. (Certopï top ïjier Pp Tabago ïagen/berfyanbben fommige ban on£ boï&öet bospop 't apïanb;, 3Mi 4*™ May sepïben top toebet banöiet na be Konings Eyianden, m oïeeben baaj Rtupfetrban 't eene enb ber epïanben tot öet anbere/ tot ben 22ften toe/ toanneer De &apitepn£ Davis en Gronet na Pacheque gingen/ en be refï ban be bloot öp St, Pauis eyiand tm anner ïfetem Ban Pacheque 3onben top ttoee nanoe£ na 't epïanb Ghepelio, op öoo* pe ban baa? eenen gebangen te suïïen benomen. 3Pen 2sR™bttïbm on3e nanoe£ toebet ban Ghepelio, met brie njbangenen/toeïne3p baar genomen ïjaböen : 't toaaren barenb£gafïen te Panama t'öupé uefooo* unbt/ betoeïae sepben/ bat be ïeeftogt baa? 30 fcïjaa^ en bik toaé/ bat be amie bpna ban ïjonget fiutben ; betopï top ïjen ben bageïnnfcïjen toeboet ban Piantains affneeben/ bit 3p te booten ban be Cpfanben/ en boomaameïpn ban Chepeüo en Tabago dabben i bat be f^eftbent ban Panama füiïstelpïi öeboïenöab/ bat niemanb na bie epïanben 3on* be baaten om Piantains te jfjaaïen; maa? bat be noob ïjen gebtoongen ïjab bie bebeïen te obe?tteeben : boo|t^ bat be bïoot ban Lima bagetpïtë bettoacïjt toietbt : en bat te Panama een gemcfjt toa^/ bat be Honing ban aBngeïant Karel de Tweede oberïeeben/ en be Hertog van Jork in be^eïf^ pïaat^ honing getoo?ben toa^. ^en 27»^ quamen be üta= pitepn^ 8 wan en Towniy oofc te Pacheque, aïtoaa? top ïagen; maa? Hapitepn Swans ba?K toa£ na be Konings Ey landen gegaan/ Om Pian- tains te öaaïem. 'tEylandi 't Cpïanb Pacheque $/■ geïpn in reeb£ ge5egb ï)fö/ ïjet noo?beÏP«* Ihcheque fïe ban be Konings Eylanden i 3pnbe een ïaag epïanötje ban ontrent een mpï- rondom den Aardkloot. H7 itipï fti 't tonbe/ aan be 3upb3Pbe baajban 3pn nog ttüee of btfeep* r<$f ïanbtje£ bie geen fjaïbe €ngeïfcïje mpl in 't tonbe 3pn. Cufle&m Pa- - cheque en beese epïanbtje£ $ een Rïepne fïeuf/ niet ooben 3e$ of 3ebm fc&eeben tupb / en ontrent een Cngelfc&e mal lang. &ier ftierbe üa* pitepn Towniy fïoutelpn dooj/ (3pnöe getoeldig boo? be ^panjaaiben gepjaamb in 't getoept toaarban in nu gaa fpjeeften) fcïjoon öp niet toifi of ïjet diep genoeg toa$ om'et boo? te 3epïen. %m be oofop ban öeeje enge öoojtogf lag ori3e bloot na bie ban Lima te toacï)ten/op to* pe bat be3eïbe dien toeg Romen 30ube. 3£en 28»en dabben top een 3eer natte morgenfïonb/ toant be tegen toa£ nu genomen/ geïan 't in May of Juny moeget of ïaatet plagt te gefcöieben : 3UÏR$ bat be May $er een 3eet ongetoifle maanb $. mot ontrent bee3en tpb toe öadben top mooi toeebet geïjab/ met een & & #i toinb ; maa? nu toag öet toeet beranöetb / en be toinb gunb* Supbtoeft Cegen^ elf uncen nogtang nïaaïbe ïjet op/ en ton 3agen be ^pan* fcïje bloot ontrent ö^ie mpïen 3©efïnoo?btoe?ï ban 't'epland Pacheque, sepïenbe Oicïjt öp be toinb oofïtoaajb aan; maai 3P Ronden tot op geen i mpl na op 't €pïanb nomen. 3©p lagen een mpï ^updoofï ban 't ep* ïanb/ tuffcïjen 't 3eïbe en be bafïe Rufï/ uptgenomen üapitepu Groneu, bie ontrent een €ngeïfcïje mpï oenoo?ben ong/ na't€aïanö toe lag: ÖP ïigtte 3pn anne* 30 b?a 3P in 't ge5igt quamen/ en jïebende na be fcafïe Ruft; tettopï top bafï lagen te toac&teu totdat öp 3oube toenöen/ en bp on| nomen : maa? &p bioeg 5023 om buuten gebaai te fcïpben. . * 55e ïffapitepr»^ Swan en Towniy ouamen aan ooojb ban fëapitean Davis, om te oberïeggen ï*oe men tegen ben bpanb soubefïaan/ bie op3etteïpn afquamom ongte öebecïjten/ 3pnbe beertien fcïjepen fïern/ öeïjalben be Fenagos, bie pber met ttoaaïf of beertien riemen roeiden. m$ 3eplen baa.toan toaaren fïerRe fcöepen/ tetoeeten be Admiraal met 48 fïuRRen en 45-0 man : be <0nberabm!raaï met 40 fiunnen en 400 Derzd- man : be ^cöoutopnacljt met 36 fïuRRen en 360 man ; booité een ver fterk- fcöip met 14 Möen en 300 man/ een ban 18 Hunnen en 25-0 man/ te- en een ban 8 fluRfcen en 200 man : ban nog ttoee groote ö?anbet£/ en jeg fcfcepen alleenïpn met feïepn getoeer / %Mmt>t t'3amen 800 man aan boojb/ oeïjaïben ttoee of 300 man bie in be Periagós toaaren. mt berïjaal ban öunne fiernte nreegen top baamaa ban fóapitepn Knight, • tL$?l¥^Jp,?e.aan be ftu|ï ^anPeru, eenige geöangene nreeg/ «Pt toelne ÖP bit öericjjt ttoft/ 30 aï^ 3P 't ban Lima mebe^agtenl ^eïjalben bit boïn öabben 3P oon eenige öonbetb mannen wt Oad Spanje, öte ban Portobeiio genomen/ en fjen te La Veiia,bantoaaï30 Ü.u.?uaume2/v^lltmoet toaa«"« 't «etaï ban boïR 't toeïR ban Lima SESÜH* bileöuP^nb mannen/ 3pnbe alle be magt/ bie 3P *n bat ?pJw?.?brn ^n".en "P^aanen; en tot meetber 3eRer|jepb öabbensp t mm te La Vcha eerfï aan lanb geo?agt C 2 <®mt — * De magt der Ka- pers. William Datnpiers Reystogt Zee- gevecht. 184 ^memagt oefïonb uut tien feïjepen/ tetoeeten ïtapitepn Davfs met sófïuRRen en 15-6 mannen/ meefï Cngelfcljen; &apitepn S wan met 16 fïuRRen en 140 man/ alle engeïfcöen: 3B>eese fcljepen toaaren bir eenigfïe Die getoelb RonDen Doen ; toant be anbere ïjabben niet ban Rïepn rretoeer: ^apitepn Towniy ïjab uo man/ au* Cngelfcïjen: ftapi* tenn Gronet 308 alle franfc&en; Jtapttepn Harris 100 man meefl€n- getoen ; Hapitepn Braniy 36 man/ «Êngeïfcljen en franken ; Davis 3pn Soep 8 man; Swans floep 8 man/ Tonwiys ba?R 80 man; en een baiftje Pan Dertig ton / Dat tot een uaanber gemaaRt toa£/ met öet PoïR Pah een Rano Daa|in; 30 Dat top in alïeg 960 man fier» toaaren- Mm &apitepn Gronet quam niet op or$ Poorbat aïle£ oPertoa?: cpentoeï ontsonft ong De moeD niet/ maar top beflooten te Pecïjten; toant betonï top De loef Pan Den Ppanb ïjabben/ fïonbt ïjet in ome Reur of top Pecken toonDen of niet. 't 3©a£ b?ie uuren in De namiDDag / toanneee top 't anRer ligteben; en toen top alle onber 3epï toaaren/ ïte* ten top 't Pooj De toinD op De PpanDen afïoopen/ Detoelne Dicöt bp De toinD öielben om otrê bp te Romen : maar be nactjt qnam op De öanD/ 3onbee Dat'er fetg geDaan toierD/ Dan eenigetoepnig feïjooten ter toe* DennDe te toiffeïen. (Coen ïjet bonket toierDt DeeD De &paanfc£e m* rniraaï een ïieht upt/ a!3 een teRen Pooi 3pne Ploot om ten anftet te ro* men. (©nDettuflcïjen 3agen top 't ïictjt aan De HlDmlraaïg fïengnog on* trent een haf uur/ aïg toanneer ïjet afgenomen toierDt t Ro?t Daajnaa gaaentop'tïicöt toeer/ en bïeePen/ Detopl topte ïoeftoaa?b toaaren/ onber 3epï/ meenenDe Dat Dit ïicöt aan De 9fiDmiraaï£ fïeng toa£; maat 't bïeeft Daamaa Dat ïjet een Rtpgglif* ban ïjen toaé; toant Dit ïfc&i toierDt ten ttoeeDen maaïe uptgeïjangen aan De fïeng Pan een öajft; en öaaiop toenDDe De bloot/ en maaRte boben toinD te nomen; 't toeïfe oné mtélepDDe; toant top meenDen nog al bat öet licï)t aan öe£ 31Dmiraaï£ flens &a£ / en bat top te ïoeftoaazb ban öeti lagen jfêaat'g moïgen£ bebonben top tegen 0113e bertoaeïjtfnge / bat 3P on£ De loef öabben afgetoonnen/ en met bolle 3epïen op oirê afquamen; Dieö 3etten top 't op 't ïoopen / ennaa Den ganfcöen Dag eenïoopeno gebecp geïjonben/ en De baat Pan Panama öpna ronD ge3epïD te tybbznf quanten top bp^t eplanb Pacheque toeDer ten anRer/ op 0e3eïfbeplaat#/ Pantoaar top 'f mó?gen toaaren 't3epï gegaan. 3£ïöu£ liep öet toerR Pan Deesen Dag/ en te geïpfc aïïeé Daa? top Ppf of 3eé maanben oPer geraabflaagtr öabben/ ten epnDe; 30 Dat top in pïaarê Pan De &paanfcöe ^ilperbloot te Permeefïeren / blpDe toaa* ren Die te ontkomen/ 't todR topPoojeen groot geDeeïte &unne laf* ïjartigöepD om öun Poojbeeï te PerPolgen/ mogten DanR top= ^m 3oft« May in ben mojgenfïonb 3agen top be &paanfcöe bloot Dne mpïen te ïntoaa:b Pan onLö ten anftet; baa: toaë maa? toepmg toinD/ Doeö ten tien uuren begon öet op te Roeien upt ben ^upben; toaajoo rondom den Aardkloot. 149 toaaton be gemeïbe bïoot na Panama 3epïbe. 3Bat jfjun betï(e£ toag toert tft niet/ maa? top öaböen/ een' man betïooten; ennaabattoj» taab gehonöen Kjabben/ beflooten top na be Cpïanben ban Quibo of Kobayate gaan/ om &auitcpn Harris on te3oenen/ biein't gebecöt ban onö toag spaant; toant bat toag be plaatg/ toeïne top befïemö öaböen/ om maïftanbet in 3nïR een gebaï te ontmoeten. 2$eïangenbe Gronet, &p sepbe bat 3pn boïn niet toiïöe toeïaaten/ bat öp 3icö in 't aebecht op ohg betboegen 5onbe; bocïj bie betfcöooning boïbeeb on£ niet • ebentori ïieten top öem met on$ gaan na be epïanben ban Quibo , aïtoaaitop bien ïafïjartigen maftRet afbannten: dommige toouben/ bat top öem't fcïjip/ 't toeïa top öem gegeeben dabben/ iouaen afnee* men; bocö men fïonbt epnbeïpft nog toe/ bat öp'tmet 3pn boïn oeïjous ben 30U / en top sonben fjem baamiebe toeg m eeti anöete nïaat$. 168 f. V1ILHOOFD- lósf. 150 Williarn Dampiers Reystogt VIII. HOOFDSTUK. Vertrek van- Pacheque. 't Eyland Chuche. De berg ge- naamd Moro de Forcos. De kuft beweften de baai van Panama. De Eylanden van Quibo , Quikaro , Ranche- ria. De Palma-Maria-boom. De Eylanden Kanna- les en Kantarras.Zymaaken kanoes tot een nieuwe togt; en neemen Puebla Nova in. Kapiteyn Knigt komt by hen. Kanoes hoe die gemaakt worden. De kuft en winden tufïchen Quibo en Nikoya, Volkan Vejo. Donderwinden , en een holle zee. De haven van Rea Lejo. De Stad Leon ingenomen en verbrand. Het riviertje van Rea Lejo en de ftad. De vrucht Gua- va , en de Prikkel-peer. Rantfoen eerlyk betaald. Het ftedeken verbrand. Kapiteyn Davis en andere gaan na de Zuydkuft Befmettelyke ziekte te Rea Le- jo. Schrikkelyke Dondervlaagen. De brandende berg van Guatimala. De koftelyke waaren van dat land. Indigo , Otto of Anatta , Koncenilje , Sil vefter. Dryfhout. Puymfleen. De kuft na't Noordweften. Kapiteyn Townlys vergeefïche togt naTekoantepe- que.'tEyland Tangola,en't nabuurigvafteland.De haven Guatulko. De BufFadore of Waterfpuy t. De Overblyffelen van 't dorp Guatulko. De aangren- zende kuft. Kapiteyn Townly gaat na de rivier Ka- palita. Schildpadden te Guatulko. Indiaanfche woon- plaats. De plant en vrucht Vinello. v«*n* V^PC46^?* *¥**$ ** öniomen fcabben/ gingen \m ben tI p «graten Juniusfsepï/ nafieetenbe tufTc&eh be punt : GaSStfJ? lhJul~ ln ?e Ks°niïgs Eylanden- ^toinb \m$Z.z.m. met agente toe* «heque. jet en bonbetbïaagen met Mikftm betmengb. ®m betbm naKen "tEyiand top 't et ïaatfïe bet epïanben in be &aaf ban pKu chuche. aatt rondom den Aardkloot. 151 mt epïanb $ Mepn/ laag/ ronb/ öofcïjacötig/ enonöetooonb/ ïeggen* !<*%*• 0e bier mpïen Eupbjupbtoefï ban Pacheka. Certopï top na Quibo 3epïben berïoor ütapitepn Braniy smi groote mafï; bie^berliet jfjp met 3pn boïn spne bacïf/ en 3P quamen aïïe aan öoorb ban ïüapitepn Davis. ïüapitepn Swan raante 3pn grootfïe fleng qupt; bocï) tertopï ï)p bee3igtoag om 'er een anöere on te 3etten/ ber* ïoorentop/ bie fneebig boou^epïben/ ïjem uptïjet gesigt/ entoaammu aan öe noo?b3pbe ban be baai ; toant bien toeg moeten aïïe fcïjepen ban Pa- nama paffeeten/ 't 3p bat 3P na be nufï ban Mexiko , of na bie ban Peru baaren. 3£en ioden pafTeerben top boo?bp Moro dePorcos , ofbe Ver- kensberg : toaa?om bie 30 genoemb too?bt toeetiït nfet : |jeti| een ïjoogg ïusnöe berg op be nufl ban ia Vciia.. 3£e 3Pbe ban be baai ban Panama loopt toefïeïpn upt na be epfonöm- ban Quibo, <®p bee3e nufï 3Pn beeïe ribieren en upttoateringen) nmae ecïjter niet 30 groot/ aï£ bie aan be 3upb3pbe ban be baai. 3Be ïwfï i$ ten beeïe bergachtig/ ten beeïe laag ïanö/ en 3«r bicïjt met geboomte ïang$ be 3ee beset : maar eenige mpïen ïanbbmatb in/ i$ 't meefï beïö* ïanb/ ïjet toéïn met fïieren en noeijen boot3ien i$. 3£e ribieren aan bee5e 3Pbe 3pn niet ganfeïje 3onber goub; öoebjeï niet 30 rpn baar ban /aï$ bie aan be anbere 3pbe aan be baai. 3£e nufï i$ uiaar bun betooonb ; toant bupten be ribieren bie na Nata enLaveiia opïoopen/3pn mp geen anbere bafïe tooonpïaatfen tuffeïjen Panama en PeubiaNovabenenb.^eJbpan* Jaarb£ nonnen ban Panama te ïanb repsenboor 't ganfcöerpïtban Mexf- ko, 3pnbe aïïe$ beïblanb : maanmbenufï ban Peru nonnen 5P niet berber gaan/ ban tot aan be ribier Cheapo ; bermib£ öet ïanb baar 30 böïban öic&te bofieïjaabjen i$} en boor 30 beeïe grooteen nïepne ribieren ennree* nen berbeeïb/ bat be indiaanen 3elbe/ bie baar tooonen/ niet berre5on* oer groote moeite nonnen rep5en. Wp fjabben op bee3e togt na Quibo seer nat toeber/ met ^upb3uub= De E3K toefïe/ en fomtpbg Eupbtoefte toinben/betoeïne onse noer£ bertraagben, landen 't 3fèa£ üm i^en tjan Junius toen top bp Quibo aanquamen/ aïtoaar ™n QU1" top &apitepn Harris OOUben. ï|et epïanb Quibo Kabaya ïegt Op 7 grt 14 min. benoorben^en €benaar ; fe i$ 3$ of 3eben mpïen ïang/ en brie of bier boet breeb: ïjet ïanb i^ ïaag/ uptgenomen aan 't noojb* oolïenb; 't $ oberaï toeï boorden ban gioote/ öooge/ en toeeïige bóo* men ban atferlep foort; en aanbe oofi-/ en noorboofepöe ban 't€p= ïanb i^ goeb bsater. 3£>aaj 3pn eenige (jerten/ en een menigte ban 5eer groote 3b3atte meerkatten/ bjeïner bïeefcö 3oetban fmaan en ge^ 3onb i$. <©on 3im'er eenige toepntge Guanós en eenige nïepne fïangeru anber ïanbgebierte to^et in niet bat'er op bit epïanb i^, %an be ^upö- oofïertjoen ban 't epïanb ïoopt een pïaat/ een ïjaïf Cngeïfcfre mpïïn^e/ en een mpï benoo?ben beese plaat/ aen be oofbpbe/ i$ een nïip ontrent een aBngeïfcïje mpï ban be firanb/ bie met ïjet ïaatfle qnartier ebsicïï boben Xoater laat 3im, ?5eöaïben bie ttoee pïaatfea i^'er geen gebaai aan bo0 Palma- Maria- boom. lïl William Dampiers Reystogt aan bie ïtant ; rnaaj be ft&pm nonnen tot op een bieebe ban een €m geïfcïje mpï be flranb naderen/ en op 5e£/ acfjt/ tien/ of ttoaaïf babem goede 3upbere 3anb/en 3acï)te nïepgrond anten. 3£aae 3pn nog beeïe andere Cpïanben aan besupb&ieft-en aan be nootb en noorboofï 3Pbe ban bit €pïanb; geïpaaï£öetepïanOQuikaro,'tbjeïft rebeïpn groot / en ten E. 3B. ban Quibo ï§ ; en ten $oo?ben 1$ een epïanbt* jegeïjeeten Rancheria, op 't toeïn een menigte ban Paima-Maria-öoomen groeit. 3£>e Paima-Maria $ een öooge rechte boom / met een ftlepne top / ben païm boom $tet ongeïpn/ fcïjoon ïjp ben naam baarban boert: öP i$ 3eec bequaam om mallen ban te maanen/ 5pnbe 3eer taai en ban een goeöe ïengte; en be bjaab ban 't öout ïooptnietrec^t/ maarfïingert 3ic& ban Ïang3aameröanb rombom. 3lee3e boomen groetjen op beeïe pïaatfen ban Weftindie, en bïO?ben 30 toet ban be €ngeïfcïjen a§ ^panjaa?ben beeï gebmpnt. ^e Kanaies en Kantarras 3pn epïanbtje^ ïejjgenbe aan öe l^oojboofópbe ban Rancheria. CufTc&en aïïebe3eïbe $ een bequaame öiepte om boo? te pafTeeren/ en een goebeannergronbbaajom öeen/oon 3pn 3e ban boomen entoater 30baeï booten aï^ Quibo. *M$ men'erbup^ ten om3epït geïpnen 3e een gebeeïte ban 't bafie ïanb te 3P«- ï|et epïanb Quibo i§ ïjet gjootfïeen benenbfïe; tuantïjoetoeï be anbere naamenïjeb* ben / ebentoel too?ben bie 3eïben gebuipnt/ aïg omje te onberfcïjepben; naardien be geïjeeïe refï baarban boo?gaan£ onber ben gemeenen naam ban be oEpïanben ban Quibo gaat. &apitepnSwan gafaanberfcïjepbene ban beseïbe be naamen bier Cngeïfcïje föoopïieben en Cbeïïieben/ toeïne reeber^ ban 3pn feöip Naaren. 5&eiïj6<*en juny quam &apitepn Swan öp on£ tenannee/ toaa?op èoo? on3e &apitepn£ ge3amentïpn beraabfTaagb toierbt op laat top3e 3P öuime fortupn beft 3ouben maaïten: en betopï men nubupten öoope &a£ ban ter see ietg op te boen/ 30 tofejbt beflooten te onberfïaan baat men te ïanbt 30U nonnen uptreeïjten. Zp blaagben ban aanon3e3toot* 3en natoeïke feben op be nufi ban Mexiko 30 on£ souben nonnen b:en* gen; men öebonbt bat be (lab Leon , be boomaamfïe in bat ïanb 3Pn* be/ on£ be naafïetoa^/ïjoebjeï een taameïpït groot enb ïanbtoaajb in ge* legen: bieé toferbt beflooten baamatoe te gaan. |Baar nu mangeïben oné idanoeé om on£ boïn aan ïanb te 3etten ; en baar toa£ geen anbee mfbbeï boor on£ ober om bie te nrpgen/ ban boomen neer te belïen/ en 'er 30 beeïe a$ top noobig ïjabben te maafcen: toant op bee3e epïan* ben groeiden seee beeïe groote boomen bie baa?toe bequaam toaaren, Certopï top ban öiermee boenbe Uiaaren / 3onben bjp ïjonberb bpftig mannen om PueblaNova ( een flebenen op be bafï Kiifi/ bicöt bp'tbin* Peubla nm||e öiec epïanben) in te neemen/ om ïeeftogt te benomen, 't 3Daé i\\ Nova in- §tt gaan na beese pïaat^ om {jet tebemagtigen't in jaar 1680 bat&api* geno- tepn sawkins geboob toierbt/ bp baeïn boo?baï &apitepn Sharp in 3pne aien. pfaat^ boïgbe. ^ocï) nn^ boïRoberbJeïbigbe'tfleebtjemetgeman/ öoe* WVtt meer magt ban boïftinVoaé/ ban toen Ulapitepn Sawkins baa? boor rondom den Aardkloot, H3 fcen fnenbelbe. mm i4m quamen ® te rugge / maar jjabtren'er geen m8f. mönS S&mwi : ^n namen ondeetoege een teebige ba?«/ en I» ^In^toaii loiius nuam üapitepnKnightJn'ttooojgaanbeloof^Kapiteyu ftuft toaii omiriD/ öp ou^. % öaD een gjaot enb toeutoaa?D£ gearuptf Knight toch ni tfXmen/ aïf een goeö feïjip. ta^MftP sWtoaarbpkomt by S i tot aan De baai banVüaquil/ altoaar to een balHblot geno- hen. Bp / boornaatuelpn geïaaben met meel ; en JÉ^M JW teiöetopn/ fupfter/ 5eep/ en geuteleer ; ban al't toelhe ïjp 3_o beeï nam a I tonoSrtg &*/ en ïjet baaïtupg toen toeber liet gaan. m Mip. pe? fan öet ¥ot Ijab hjm ge3egb/ Dat btfMrf ^^ na Panama toaaren gegaan/ en upt bree3e boor ff maar De ftelft ban be£ ftoning* feïjat met « genomen Ijaboeii/ fc&oon 3l> ' alfe ö : magt bp Vb hadden Die Ijet ftpfe ton uptïeberen : en Dat alle De fcoopbaar* bitlv Die met ïjem 3ouben gegaan Ijebben / geïaaben toaaren/ en te Payta agen/ om naber order af te toasten, &apitepn Kmght maar flecljt Sn and . Snöe/ burfbe niet na Pay ta gaan / Daar &p andero / 30 ÖP tocl toaare Poorten getoeeft/ alle De feïjepen ïjaö moogen neemen ; maathp ^poeibe M na de baai Pan Panama, op ïjoope öat Jpmtó baar met beu roof ber bloot uan Lima berrpnt 3011de uniöm <©oc& bp be Komngs Ey landen ftomenbe; berfïonbt Ijp upt eenen gebangen/ bat J?g* bloot in een gebeent getoeeft/ bog getlagen toaten/en feta m tWefim noeré cWelb habben : toaarop fjp h,ertoaarb£ guam om on| op te 30e* ften |ï begaf « terfïond in ome maatfeïjappp / en 1 fïelbe 3pn bols tttoetnom ftanog te maanen ; toeïae pder fc0ip£ boïh boor hen 3eïben maaute; boef) top . Ijielpen maïaanber teytot in 't M te brengen; toant fommige toietben toel een Cngeïfcïje mpl ban De 3ee af cjemaaht. Wyte <®e maniere om ütanor? te maaaen i| aïbu£; naabat men een groo* van Ka- ten langen boom gebeïb / en be bobenffe 5Pde blan gemaaat geeft / Keert noes te men die platte 3pde onder/ om be 3Pde bie baar tegen ober tó tot denmaaken. bodem te fatfoeneeren. ^an toendt men ben boom andermaal om/ om bie upt te nollen ; en men boort brie gaten/ een booraan /een m t mn> Den f en een aan 't achjer end/ om tot een pepï ban dichte oegjjo* bemé te {kennen/ Vuant anber^ mogt men ben bobem bunneruptöah- hm ban 't belioojt : bJb lieten be3eïbe gemeenïpa brie bupm biH / en be 5uben na beueben tboee bunm/ en anberljaïfbupm bin na boben; eneenA of fommtS bende be enden bjorben fpité gemaaat. m^-^ üapitepn Davis liet tbjee 3eer grooteJCianoe^ maaaen/be eentoa^ef- enberttg boet lang en bpf of p HvW «J tehan^ &»b De fcr^^an ttoee en bertig boeten/ en boa^ ontrent 30 topb aï^ be uootige. binnen een maanb tpdé boltooibenbjpon^bjern/ entoaarensepïreebe. üiapitepn Harris bjonbt 3Pn fchjp gier op 't lanb omoetfcljoontemaaaen; boc&De. topl netoubenbecrottoa^bieïljetin fïUHRen; 30 Dat hpmetspn bom ^ieft op De fchepen ban Davis en Swan begaf. Cetbjpï top ï)ier lagen Pingen top alle Dagen 3eefcö«bpabben/ toant 3P Naaren 'ec nu seerobe** i68f. Gaan van Quibo t'zeyl. William Dampiers Reystogt Volkan vejo. Zwaare donder vrind» bïocbÉg; Ucïj WM Au-guftus rot Maart ibtaöt men 'er niet tïeeï. «Bm igdcn öan Juiws onam Jan Rofe een franfeïjman met beetticn mannen ban het boïïï ban &apitepn Gronet niet een kano/ bic 311 nieuto ge* maant ïjaböen/ m ïfapitepn Davis, bersoe&enbe onbet i>m te bienen t toein üavis toeflonb ombat sp jefre een fcauo Ijaböen. 3Ben io^n ban Juiius 3eplben top ban Quibo en fMben 0113e noer£ na Rca Lejo, 't todft be hjïben i£ ban Leon, be fïab toaawp toip 't ge* munt ïjabben. 3©p Naaten na ^rjonberb beertig mannen ftern/ m actjt fcöepen / geboerb oooj tse ifcapitcpng Davis, Swan, Towniy en Kmghr, met een o^anber/ en bne hlcpnebaartupgen/todneïaatfteecfitet geen baft boïn fjaööen. W? senten tipt tufteïjen be ribier Quibo en be Ranchenas, ïaatetlöe Quibo enQuikaro aan Öaftboarb/enbeRancherias met be anbere epïanbtje£ en be bafïe liuft aan ftuucboojb leggen. 3£e toinö toa£ in 't eerft enpötoefr : en Mê sepföen top" Iang£ ben oe* ber/ palfeerenbe boo?bp bc <^üïf ban Nikoya, be Golfban Duice,en't epïanb Kaneo. %iatxe& KtMjP laag ïaiiö ■/ met bicfjte bofïêöen ue* rjjoeib / en ban toepnig menfehen bicïjt aan be ftraiïb üetooonb. %m^ toefttoaa?b£ aanseplenbe fjabbrn top beranberïpfce \xiinbm / fomtpbS êupbtoeft/ en »fÏ3Upbtoeft7 en op anbere tpben<©ojtuöo:booft7 öocïi gemeenten dabben top tsen minb m. -3©. en een rep£ of ttoee '$ baag£ een bonbetbïaag; boch regent ben abonb of in bm mcïjt ïjabben top ben ïanbtoinb upt ben ^Q^bnoo^böüjlen. ... 3&m 8fte« ban Au gu flus spiibe Op be hoogte ban n pr. 20 min. jagen top een hoogen berg in 't ïanb/ bie fpit£ toeliep aï£ een fupöecD2oaö/ ïeggenbe ^oojboofi ten ^oo?beu ban onjihtop oojberlben upt ben rooit/ bie ban ben top be^ifê opging/ bat het Volkan vejo mofl jpn; t>ie£ freïben top on 3e ftoer^ »ojöct*/e!i 't ateajber bfKennenbe/ sagen top bat ïjet bie b^anöenbe berg toa£ / torïfte ïjet mer&refcen i£ ban be haben ban Rca Lejo : toant Ijet ij gelpn- is Ijler böörcu in 't V. Hoofd ftuk ge3igb tyb/ een 3eet nenöaare berg. (Coen top Deesen berg J^oojboofi ban ong Ijaböen/ 3?tteben top alie 0113e nanoe^ upij en tuaaRtenon^HÏaajom'et 'I anberenöaag^ on# üue bégeeben. 5©fii 9^n '^ ïno?genwé/3pnbe ontrent ac^t mpïen ban be ftranb/ lieten top onse fcljepen in De oetoaaring ban een toeunig boïh^/ en gingen met onj bpfïjonbecb ttointig manineenenbertighanöe^/ roeijenbeuabeöat'en ban Rea Lejo. 30u |jabben feïjoon toeeber en toepnig toinb / tot ontrent ttoee uuren '^ naamiobag^/ toauneeé top een bïip ban be ftranb nr^ gen met stoaare bohber/ bJiJifem/ en regen/ en juin een rufetoinb/ bat top alle feïjier te gjonbe gegaan toaaren. $jn beejenooö lieten top 't boo? be \x)inb afloopen/ en 't bo!n ban poer nano boo? jicr) 5eloen beeö toat ïjet ïïon om öet gebaa? te bermpbe». Wc ïilepne nanoe^ bk 't ïigtft toaaren bïeeben Ijeeï fud met be oaaren op/ maa? begjooteen Stoaate lagen aï^ bïohknop 't toater/ en 't toa£ telften^ aïuö of spöotsc öe biupfenbe goïben souben oberftelpt too?ben ; 50 bat fommige half bol- Wèm toaaren; niettemin hielben jp gefiabig ttoee man beejig om bet upt rondom den Aardkloot. W tipt te fcljeppen. 3F>eesé feïïe toinè buurbe ontrent een ïjaïf uur / fcorfj bt* 1 6g> gon toni altenggfceng af te neemew/ en naaj mate Dat betoinb biel /nam * fee tooebe öer jee 00F1 af:toant in aïïe ïjeete ïanDen peb in bemerkt bat De 3ee 3ielj paaft ööoj be toinb bertjefr/en 30 b?abieoPeri£toeberf«1too?Dt; 3tü\S Dat ï>et onöer be matroo5eneenfp2eBtooo:bi£: Een hooge wind een hooge zee , en een gevallen wind een gevallene zee. Cetl 3ePen UUten '£ abonb# toa£ ïjet ganfrï* fliï/ en De 3« 30 effen als! 't toatet in een Purgtoaï. ^aat op roeiben top na fïranD/ boeïj bePiriöenbe öat top 'et niet Pooi ben bag 30'tiDen nonnen aankomen/ roeiben top toeberaf/ om upt pet gestat te bïppen. fCoen (jet Dag toieröt toaaren top Ppf mpïen ban ïanb 't toelïj top Pejre genoeg oojDeeïben; bie£ beflooten top baai te bïpPen Keggen/ tot'£ aPonb£; maaj ontrent ten Djie uuren in be na* miböag fcreegen top toeber een DonDerPïaag/ Die nog ïjePiger toa£ atë Andere De Poojgaanbe/ 30 bat top in g?oot perpneï Pan ong leeben toaaren; donder maa? be bup buurbe niet 30 ïang/ aï£ bie Part ben Poorigen bag. Zo buy. D?a ban be ïjePigfïe fïonti oPer toa£/ roeiben top na be fïranb/ en qua* men'00 nacptg in be panen 3$et riPiertje 't toeïh na Leon ïoop legt aan be 3upbooü3Pbe Pan be papen. #ri3e %OQt$j bie ïjaa? ïjeeï toel betont» toa$ / Poeröe on£ in ben mono baajPan/ maa? fton on£ niet Petbec biengen/ Poo? bat tyt bag toas7 ombat ïjet riPiertje maa? fmal is7 en bat 'er meer biergeïpne 3pn. '^|Bo?gen^ ban 30 b?a net bag toaS/ roeiben top 't riPiertje pp; ter toeber. ^pbe toa^ laag ïanb/ bat aïïe ge* rp met be Pïoeb oPerfiröoinb tojeröt. 0B>it fïatfj Pan ïanb bjengt rooöe Mangrove-Poomen Poo&l WMtt 30 bfcïjt (laan/ bat men 'er niet tuf* fepen boo? gaan ftan. ©oöjop bee3e Mangroves op 't Pafie ïanb/ bicïjt aan be feant Pan be riPier/ Rebben De ^panjaajbg eenbo?fïtoeering/ Die baa? opgetooipen \$f om be Ppanben ïjet ïanben te beïetfen. Coen top bee^e bojfïtoeeting iti 't gé3igt ïueegen/ roeiben top 30 tferft afê top fcon* Den/ om aan ïanb te ftomen : boeïj *t geraag ban 0113e riemen biagt be sjnbiaanen/ bie baat op be toaept gefteïb toaaren/ in aïami; toaaï boo? 3P terftonb na be fïab Leon {iepen/ om fcennifTe ban \n13e aan* nabermg te geePen. 3©p traben 500 b?a aan ïanb aï^ top ïjonbm / met PierïjonDerb 3ePentig man/ om na be fïab te treden; en in met nog negenenPpftig PïeePen om be aanoe£ te Petoaaren/ totbat on3e rnaa&erg toeberöeejben. ^eJabLeonïegtttointig€ngeïfcöempïenIanbtoaaïbin;betofgber* n « * toaarb^ i§ Pïaa en effen /ïoopenbeboo?Peïbïanb met öiep Peg?aa^be toep- r Bi fta4 ben/ en eenige plegen W met ïjoog geboomte Pe3et 3pm #iurent Ppf v?a°nni ea €nge fcöem$enPanD«pïaatgbaa^^^^ €ngeïfepe mpïen pooger op i^'ernogeen/ en ttoee 3uïne mpïen Perber S. t^ een toaabbaare riPier/ en ban ifn geen toater meer in ben toeg tot aan een f nbiaanfcïj bom/ Pantoaa? 't nog ttoee €ngeïfcïje mnïen i^ tot aan be fiab/ ïjet toeïft een rechte en Permaaheïpft 3anbtoeg i^ tot aan Leon toe, ^eese tfab (laat in een Pïante niet Pejre Pan een pooge fuifje oerg/ bie menigmaal hm en roon upt jphen tofttoerpt/ en fti 3Es 2. 3es JH ififr Deftad ingeno- men. 156 Willia.m Dampïers Reystogt 3ee aan gesfert tooien/ 3unbe geïjeeten be Vulkaan of öianbenbe Öetg ban Leon. 3£e Ïjup3en beeser fïab 3pn niet £oog geboutob/ mam fïerft en ïang/ en met tupnen boonten. ©e munten 3Pn ban fïeen/ en De Dnnen ban teegeïen. 3Baa: 3pn bne &eraen en een S^omftern/ toelne be Öooföaecft in öeese gètoefïen t$ €>n3e ïanb^man Mr. Gage, bieiii bit ïanb gerep^b geeft/ pnifï ïjet aï£ be bermaanelpHjïe pïaat£ tnganfcïj Amerika, en noemt öeeje ïanbfïreen tjet parabp£ ban Indic. €n 5e* her aï$ men öe&eiftf geïegcnïjenb en fïanb bjel aanmerkt/ 3aï men be* binben bat Ijct 30 toegené gesonbijepb aï£ bermaah be meefïe plaatfen in Amerika oocitrefr, toant rjet lanö baa?omrjeen i$ sanbig/ en 3upgt aïïè be regen / bie ïjfei* menigbulDig balt / 3eer öaafi in. 3£e fïab ig met belbïanben omtingb / $m$ bat be inge3erenen rjet boojbeel &eb* ben ban alle be bJinben bie' er toaaijen / 't todk rjet een jeer ge3onbe pïaat£ boet snn» 3£>aa* té geen groote Ijanbel/ en baa?om ooft geen groote teooitaaö ban gelö. |Baa? be-jepttbom aïrjier befïaat in toep* ben/ bee/ én £upfeecplanta3fen. tëet luo?bt ge^egb bat öieroofttoubj ban ïjennip gemaaut too:öt/ maa: 30 'er 3tiïae ipnbaanen 5pn moet ïjet berber ban be flaö toeejen/ toant bieljt baaiontrent befpeurt men nietg U<©n£ boïfc toog ban na be fïab toe; 't toaö ontrent acïjt uuren toen 3P ban be ftanoe£ gingen, &apitepn Towniy troh met tactjtig ban be toanKerfïe natelt boontpt/ toojbenbeban ftapitepn Swan inetgonberb man/ en bati féapitepn Davis met ïjonöerb 3eben mari gebolgb; en &apitepn Knight met be spne floot ïjet Ijeft. ftauitepn Towniy bte ontrent ttoee «Bngeïfcïje muien boompt toa£/ ontmoette / bier €ngeïfct)e mpïen eer hP aan be fïab quam/ sebentig üUipter^ : maa?3P frabben 't rjait nift bat 3P fïanb tjielben. ontrent ten biie uuren tron ftapitepn Towniy aïleenlpn met 5pne tacïjtig man be flat» in/ en toierbtin een faeebe fïraat fïeca befeïjooteu ban ontrent ttoeeljonberb £>paanfcj)e Rup- tetó ; maa* ttoee of tyie ban tjunne aanboerber$ op be blugt gefïagen 3pnbe / nam be refï ook be blugt. ^un boetbolR befïonbt upt ontrent bpf Öonberb mannen/ bie in be Parade ïn o?be fïonben ; toant be ^pan* jaaïbs1 in bee3e getoefïen maaïten in poer fïab of bo;p een groot biet* Kant pïeuu/ 't toeln 3p be Parade noemen / toaarban be Mttb gemeen* ïpfc eene'3ube maaht/ en be &up3en öer €bellieben met öunne galbe* rnen be aiibere. Mm Ö« boetbolft 3ieube bat be rupterp gebieeften Uiaé / begon 3tcï) oon met be blugt te rebben / geebenbe een ïeebige fïab aan ïtapitepn Towniy ten befle. ©aa?op quam ïHapitepn Swan ontrent ten bier uuren/ ïtapitenn Davis met 3pn bolït een uur ïaater/ en m* nitepn Kniehc met 30 beeïe ban be 3pne al^ ï)P fjab nonnen boo?th?pgen/ ten"3e^ uuren; maa: gp ïjab beeïe bie ftceï moebe bjaaren onbertoege oeïaaten : betneme baamaa een of tbjee te geïpn/ 30 al^ 3P befïHonben/ aanquamen. ^en bolgenben mo?gen toierbt een ban 0113e berraoeibe mannen geboob ; jnnbe een nïoenmoebige oube grp3aajb ban bieren* tacïjtig jaaren oub/ bie tm tpbe ban be gierfctje muptecp onbec Krom- rondom den Aardkloot. 157 wel gebienb öab/ toaamaa tjp sicï) na Jamaika oegeeben/ en ban bien t^ft tvb af ter kaap gcbaaren tjab. ï^p toon niet bp be Ranoe£ bïpben / ge* J Ipn on$ boin Ijem gcraabcn bab/J maar 3*pbe Dat Ijp 3icl) nog 50 toeï btufbe toaagen aï£ be befïe ban ï)en: en toen ï)p ban öe ^§>panjaarb£ omringbtoa^/ toepgerbe ïjn ona?tier te neemen/ maai lofïe 3pn roet op tjen/ en tjielbt nog een pifïooï gelaaben/ toe$jaïben 3P Öem ban be:re boob fcïjootcn: 3pn naam toa£ Swan , en gclpn Ijp fan een 3cet toölnnenaaiöttoa^/ plagt tjp aïtoo£ te m$m) bat |)P nooit ïpfëge* nabé sotto a'anneemen. #Baa? Mr. Smith bteooftbermoeiD toao7 toieröt öooj be ^panjaa:ben gegreepen; ï)p toag een topman tot &apttepn Swans feljip beöoocmbc/ en boor ben Jbtaöboogb ban Leon geujagt 3pnbe/ toierht ïju ban een öaïfjlacïjtig b?oniuuienfclj gefeenb: tjp ïjaö beeïe jaaren in Kanarie gelooonö/ aitoaar M bJontomcnfcïj ftennfffe aan Öem Ijab geltegen/ enïjpRonseee goeb ^paanfclj fpreeücnen M%$* ben. *f u onberojaagb 5Pnöe Ijoe flera top toaaren / 3epöe bup3cnö in be fïab/ 'en bpföonöerb in be feanoeg/ 't toeïR boo? on$ in be Ranoe£ 3eer gocb toa£; toant öetoPl top aüe Dagen ban maïftanbewn nepen/ fjaö men on£ gemaWpu ftorinen Dooben* $Baa? bit ontsette ben ^tab* boogb 30/ bat ön niet em$ fpjan ban on£ boia eenig leeö aan te boen/ aïïjoetoeï tjn naar gifftng oan Mr. Smithmeer al£ bnp3enb man bp öem ïjab. J$p 3'onDt ontrent ben mibbag een baanbel ban mïflanb/ ïaaten* öe toeeten oat ïjp be fïab ïiebee op rantfoen gefïdb/ als berbjanb toilbe fcebben. |Baar on5e ftapitcpné eufcljten brieïjonberb bup3enb fiuftRcn ban acïjten boor Ijet rantfoen / én baarenboben nog bier niaanben leef* togt boor öiu^enb mannen ; en Mr. Smith npt te toifieïen regen eenige ban te ^naanfclje gebangenen. 3£ocïj be ^>panfaa?b£ ïjabben niet in bm 5in be ftab typ te Roopen/ maar '30cïjtcn on^maar ban bag tot bag op ben tupl te tjonben / totbat 3p meer boïng 3ouben geareegen öeb* ben. <®mz &apitenn£ berïjaïben oberbennenbe tjoe bejre 3P ban bunne feanoe£ toaaren/ be'tlooten af tetrennen; en beboïen ben 14^ ban Au- guitus in ben mo?genfïonb be frab in be branb te fleenen/ 't toela tee=£" *" ae fionb gefetjiebbe/ en baa:op gingen 3P tjecnen; maarïjetterugge nomen x d,BU ^ nam meer tpb£ op/ ban ïjet Jeenen gaan. 3£cn iyden 'g mo?gen^ 3onben be 5>panjaa:ben Mr, Smith terngge /en nreegeneene^uffrouto in rupling." «©113e &apitepn£ 3onben toen eenen bjiefaan ben ^ètab* boogb/ om tjem te bertoittigen/ bat 3P boo?rjabben te Rea Lejo te ro* men/ en tjem bertjaltien ber3oetjten 3icö obftaïbaar te ïaaten binben. ©oo?t^ ontflorgen sp eenen Cbeïman op 3pntooorb/ bat öp ïjonberb bpftig ofTen boor 3pn lo^gelb 30Ube geeben / en oné bie te Rea Lejo Ie* beren. 5Bien 5eïföen bag tiuam on# boin toeber bp be nanoe^/ en '£ nacljtbaargcbïeeben5pnbe/ boeren top na be öaben ban Rea Lejo, aïtoaar on^e feïjepen in ben acïjtermibbag oor ten anfter quamen. ï|et ribiettje bat na Rea Lejo loopt/ ïegt aan be noojbtoefópbe ban Rea Lejo be tjaben / en Koopt noorbeïnn in. ^eese (iab i^ ontrent ttoee mpïen af* £e haven gelegen ban het eplanb bat in be monb ban be öaben ïegt; ttoee berbedeszelfs, ■ © 3 ban *H WilHam Dampiers Reystogt i <5S f . ban be baa?t té bjpb / maa? ban ftomt men fn een enge bkm flfetif / ter Xueöer3Pbe met roobe Mangrove-öoomen beboojb/ toeï&er taftfteti 3ich ober t mater in maïRanberen bïecïjten, €en engeïfcfjemnïban bemonö ban öitribiertje bjaait fret na 't toeften/ en alöaajljeööni De^panjaajb^ tmnmtmm$mis gemaakt/ m$m$ch na be monb ban 't ribiërr* je ftreftt:- in beselbe lagen öonberb foïbaaten/ om on£ D# ïanben te be* Jevten; en ontrent 3eftia boet berber ma£ ïjet ribiertje met groote btoaié* Doornen geftooten/ 30 bat tien mannen mei bpfhonberb of buP3enb non* ben afgeïjouben öeöben. -'-»-■ fCoenj top in 't gespat ban be Doifïmeering qiiamen Tofïeti ton maar ttoee mm toaajop 3Palfebe bïugt namen; mptoaa«n öaamaa mei een ^ a j paifmir betüg om be Boom open te (jannen. Coen traben top aan ta ftad fenb/ en gingen na R?o Lexo of Rea Lejo, {jet toeïn nog ontrent een mt0fm mpï baaibanbaan lag: bit fïeebtje flaat op een blante aan een ribfertje/ en $ taamelpn g?oot/ öeobenbe brie kernen/ en een <0afc Öiip^ meteen mooijetnpn/ beneffen^beeïeg?oótefc^03ne|jup3en/ bocï) 3P ftaan alle een goeö mb ban maïnanöemi/ met opene pïaatfen ronb* om. mmi 't i£ een 3eer 3ïeMpRe pïaat^/ 30 bat ik bacljt bat Ijet 3eer mei een gaftfruug ban noobe Ijab; mant ïjet legt 50 bicïjt aan be moe* mm/ bat ïjet nooit ban een bange ïucïjt bm tft %tt ïanb baajom geen gfeenfïerfte geeïenïepgjonb/ ïjoemeï baar be fïab fïaat fcïjnnt ïjetsan* oig te toee3en. |Ben binbt öier berfeöepbenerïep bzncïjten / aïé Guavas , ppnappelg/ meloenen/ en pjiRRelpeeren/ 3£e ppnappeï£ en meloenen 3pn mei benenb. ^ebmgt Guava groeit aan een £a?be ïjeefïer/ maazban befeïjoife gïa&en mit t$/ be tanken 3pn lang en nïepn/ en ïjet üïab geïpn batban eettWeïaa?; be bmeöt i$ bpna al? een peer/ ijeböenbe een bunnefcöil en ban Uimm beeïe Rïepne öa*be 3aaben: men ftan be3elbe nog groen 3pnbeeeten/ 't taeïn in Indïeiet£ raa$ tfj mant be meefie bnicljten/ 30 in Ooft atë Weftjndie, 3pn eer 5e rpp 3^n bol ban feïeeberig/ mit/ en onfmaaneïpn fap/ fcfjoonse baamaa ïjeeï fmaaftelpfe tooiben. 9&É ^e3e brne^t rpp if/i^r 3e geeï/ 3aeöt/ en 3eer «effpft ; 3P laat 3icb3«> meï bannen al^ een peer; men nan3e oor feopftm/ en 'er goebe taakten banmaanen. 5^aa? 3Pn berfc^epbe fooien baajban/ bie infatfoen/ Onaafe/ en nleur berfeïiéeïen ; mant fommige 3nn ban binnen geel/ en anbere roob. 3fiï^ beek bmc^t g?oen gegeeten moibt i$ 3p üoppenbe/ maar rpp / i^ 3e openenbe. ^e #?innel-jpeer. fieefïer g?oeit bier of bpf boeten Ijoog/ op beeïe plaat* Prikkel- fmin Weaindie, a$ oor op Jamaika, en be meefie anbere «èpïanben t««r. aïbaar/ enopbetoafïe&ufl. 5^ee3e ïjeefier aa?bt bed m bee3e 3anb- B?onb/ en niet beire ban be 3ee/ in3onberöepb baar Set 3anb 30utaclj* tig i^: öP fcöiet b^ie of bier boeten in be 6b03te/ fpjepbenbe berfcöep* bene taRRen upt/ bte eïn trnee of b;ie bïaben öeböeii. 5^ee3e bïaben/ inbien ifat anber#3o mag noemen/ 3Pti tonb/ en 30 ö?eeb én biR aï£ & palm ban em man£ ganb/ 5pnbe ban floffe g#n öupélooft enronb* om rondom den Aardkloot. 15-9 urn met (terne fïeeMf meer tö$ ren lupteï&tQ ■Böo&fe'n. 5He tyucïjt I(5g^ gloeit aan öe iiptetfle fpit£ ban 't biaö / en tS 30 tjroot af*? een grootte } * Pjupm/ 3pnöe fpitj? bn 't öïao/ öodj öfft aan be top/ aïtoaai: 3«3fcf) opent aï^ een rniSpel €erfï i$ beseïbe groen qtlvk ïjet bïaö/ toaa^ wpt 3e boo?tfcfjiet met pinkeltjes? ronöom; maar tppspnbe i$ 3e ban een ïjoog róobe Meur. ï|et binuenfte $ bol sloarte 3aabrje£ / bermengö met een 3èftere toöbe fïöffe gefuh een töftfte fïtaop/ 3Ptïöe 3eer ber&oe* lenöe en berberfcïjenöe / en itflvb ban fmaafn maa? aï£ men bofrien of ttoinrig ban öie pitje$ eet/ iraafet ïjet iemanö^ toatér 30 rooö afe oïoeö; öit öeb in öiRmaatë beboiiöen / öoctj öen nooit eenig ongemafi öaaïöoo^ getoaar getooröen. SBaaj 3pn beeïe ^upfcermoïen^/ en ofiTen-toeperprn in bft ïanb ; ooft tooröt'er beeïpin; teer/ en toutotoetft gemaaftt/ 3pnöèöit ïjun boor* naamfïe öanbteering. ï©p qnamen op (jet fïeöeften Rea Lejo $onöer eenfge regenftanö/ maar bonben 'er niet ban ïeéöige tjtifeen/ iiptgesepö 3u!fte goeberen öiè öe g[ntooouer£ niet ftonben of tofloen met 3icïj boeren / toeïne boornaa* meïph uefïonben iu bpföotiberb baaien meeï/ öie öaargebragt toaateti met ïjet groot fcïjfp Dat top te Amapaiia geïaaten öaöben/ en eenig pin/ teer/ en touto; al öet toelae dingen toaaren Öie top ban noooe tjaööen; öfeg 3onöen top Öe3eïbe alle na 0113e fcïjepen. 3©p ontbingen ijiec ooft öe öonberöbpfrig óffen/ ong beloof ö boor ben helman/ öien top ban Leon Homenbe ontfïagen ïjaoöen: öaarenboben be3ocljten top öe'öfjeu* hjeperpenenfupftentiöoïen^öagcïpït^/ gaanbe met tro'ppen ban ttoin* tig of öerttg man öertoaajb^/ en eïn öragt ban een bracljt banbaar* toant paeröen bonöen top'er niet: en aï£ top öiè af gebönbetï ïjaööen; 3ouben top öe3dbe boor be natte en fipnrige toegen niet Rebben nonnen r?ea t ™ gebrupnen. 3©p bïeeben Ijütt ban ücn 1 7^ tot ben 24^ Auguftus , en yerbrand toen fïa&en fommige ban onse betnieteücïjtige gafêen öe ö»P3en in öe öranb; ïjoetoeï in niet toeet öoor toien£ öèbeï. |Baar top lieten öe K)up3en branöen/ en gingen toeg: öp öe öorfttoeeringen genomen 3bnöe/ gingen top in on3e nanoe^/ en le&öen toeber na onse fcïjepen. rt «§en liften braden ïlapitepn Davis , en ïtapitepn Swan öunne maat* fcïiappp af: toant Davis toa$ ge3iiib toèöer na öe huJï ban Peru^ te Ifeee* ren/ en Swan tooü berber toefltoaarb^ gaan. $p öaö töt bee3en tpö toe bp ïjapitep^i Davis getoeefi; maar nu bérltet m fjem/ en begaf mu ean boorö ban fiapitepn Swan; niet upt eenig mïtoëgen op mpu boo* rigcnfóapitepn/ maar om éenige henntfTe ttan öe nooröer öeeïen batt bit bafleïanbban M ex ik ó re bekomen; en in toifi bat Bapitepn Swan boor* genomen ïjaö/ 30 betre m ïjp't geraabeii öonöï na 't I^OotÖen té 3ep«= ten/ en ban na Ooftindie "ober te uaaten; 't toeïft seec toer met itipne nepginge öbèreeriquam. Hapitepn Towniy met 5pne ttoee barben 'be^ fïoot on£ ge3éïfc|jap te Ijöubeu ; maar öe WfëlWtkié Knight m Haxris boïgöen Hapitepn DaviV " ^en " ióo William Dampiers Reystogt i68r. SDen 27^ '£ motgen£ ging &apitepn Davis met 3Pn fcïjfjp tipt bt ïjaben/ met een ïjelbete ïanbtoinb; ftebbenbe $apitepn Harris op sfc&/ De Kapi- teyns Da- vis en Swan fcheyden van mal- kanderen Quaad- aardige koortfen. Donder- vlaagen. boon£ spn öaLin en bzanber/ en ïHapitepn Knight met 3pn epgen fcttfp/ 3imbe tsamen biet fcïjepen. ïtapitepn Swan nam 3pn laatfte affcfjepö ban ïpn boot 't loffeu ban bpftieu fmnnen/ toelae öeleefb^epb ï)P met ïjet ïo£ foanben ban eïf beanttooo|bbe. Wp bïeeben öier nog eenigen tpö om toatet in te neemen/ en ujanb* Öout te faunen : maat on$ boïn/ Dar tot nu toe Ijeeï gesonb toa£ ge* toeeft/ begon nu iels te tooiben boo? noojtfen. ODf bit antflonb upt ïjet toatet/ of wt be ongewnöfjepb ban be flab/ toiften top niet; ebentoel 3oub ia boort naaft geïooben/ bat ïjet eene quaaï toaé/ bie top te Kea Lejo {jaböen genreegen; toant top berfïonben bat' et in bie fïaö een quaabaaröige ftoottg öab in $mm gegaan ; toaarboot beeï bolu£ bit piaaté ïjab berlaaten. 0Bn ïjoetoeï bie 3tchte nu ober toa£/ 30 30ub ïjet ecfytct nonnen toeesen/ bat be ï)up5en en goeberen nog iet£ ban bie be* fmetting beljouben / en aan on£ mebegebeeïb ïjabben. 3P>it geïoof in te eerbet/ ombat bie 3iente niet aïïeenïpn onber oné/ maat onber ftapi* tepn Davis boïn qttam/ gelpn l)n mp 3elf febetb in Engeland ïjetöaaïb Ijeeft/ bat men meenbe bat tjp ban bie siente gefUttben sottbe spu/ ge- ïpn'et betfcijepbene ban 3pn/ en a\\§ boïn/ boor toeggetunt toietöen. &m\ berbeu September 3etteben top alle 0113e geban genen en 3tootfen aanïanb/ betonï 3b ban be 3©euBuft/ baar top uatoe toilben/ geen nenuifte ïjaöben; biant be «^paujaatbeii brpben toepnig öanbeï tet 3ee boocbp be ïibiec Lempa , bie toat ten #OQtbtoeften ban bee3e pïaat£ legt. 3£ien 3eïföen bag'é morgen^ ten tien nuten 3epïben top banïjiet/ fteïïenbe 0515e '£m$ toefttoaatb£ met biet 5epïeu / 50 toeï aïg begene bie on£ betïieten/ tetoeeten ïkapitepn Swan en 3pn batn/ en ftapitepn Towniy en 3pn oarft / met pnttent btieljonbetb beestig mannen in 't geheel 3®P öabben 3eec quaab toeet tertopï top ïangé beese &ufï 3epïben/ toant 3eïben ging 'er een bag booibu / bat top niet een of ttoee tjeebige bonbertoinben ïjaoben/ met snifte 3eec befbacilplie bïiKfem^ en bonbet* flagen/ bat ih te booten of Daatnaa nooit bietgelpae ge3ien of geljootö fteb. %&tw bonbetütnjen quamen gemeenlph upt ben ^ooröoofien / boch be toinb buutbe niet ïang/ maat Xuaaibe 3eet öeftig boot bun tpb» %\§ btw buijen ober toaaten/ ïjabben top ben toinb uut ben ïtëefïen/ en fomtpbg 3©elï3upbtoefi/ en ^upbtoefï/ en aïtemet^ 00a toel löenoot* ben 't Wtfttnj tot aan $oorbtoeu toe. 3©p bïeeben op een goebe topbte ban be flranb/ en 3agen geen ïanb boot ben i4den, toanneet top op be ijoogte ban 12 gr. 5-0 min.benbtan- benben öetg ban Guatamaia in 't ge3igt nttegen. 5^it i^ een 3eet öooge Ibetg met ttoee fpitfe toppen geïpn fupnetbtooben : bintoiï^ otaa&t öp iïuuïbïammen en woö upt tuffcöen bie ttoee toppen/ en bootnaamelpn/ 30 rondom den Aardkloot. 161 I68f. 30 be &panjaarbS bezaaien/ &p fïormig Vueeöer. ©eese Jbeta ïjceftben naam ban be fïaö Guatamaia, bie aan ben boet baatban fïaat/. ontrent De ftai acht mpïen'ban be Zuvbw/ en beertig of bpftig mpïen ban be golfban Matique in be baai ban Honduras, in be |^oorö3ee. &ee3e ftab $ bet* maatb toegeng be uofMpfce boaaren / bie baar ontrent boojt&omen/Uiaa? ban fommige bpna in bat ïanb alleen gjoeijen/ en jaarïp&g na Europa ge^onben motben/ boo?naamelpabeberffloffen/ lnbigo/<£Hta of^lnat* ta / ^ilbefter / en ftoncenüje- i T ■., indigo -tooibt geniaaut ban een ftrupb/ bat anberïjaïf boet of mtt^hgo. boeten hoog baf*/ 3Pnbe bol ban uïepne tafejté/ en bie bol ban bïaöcn / geïphenbe bjel naai be bïa^bïaben/ boclj binher en fiebiger. 3£it ftrupö of bee3eheetïectooibtgefneeben/ en in een groote bjaterbah/ bie in be njonb tot bien epnbe gemaakt / en rjaïf bol Voater $/ geboojpen / aïtoaa? men het laat leggen/ tot bat alle be bïabcn / en/ 30 in meen/ bebafï ban be tfengeï afrotten/ en eenigfm£ berteeren; en 30 'er nog eenige bïaben bïp* ben bafï 3itten / bie boojben boo? beeï aïbeub en omroeren in 't mater afgefïooten / totbat be 3acï)te en bjeehe fröffe berteecb i$ ^Eïeban tooa= ben be houtachtige fïeden uptgenomen ; en 't mater/ bat geïpn innt iö7 niet meer geroerb 5Pnbe begint 3icïj te 3etten/ 30 bat be Slnbigo aï£ inobber op be gronb ban be biaterbaft 3inht. %\$ bit btrê be3onnen i£ tuo:bt het mater afgetapt/ enbee3e mobber in be 3onne te bjoogen ge* legt/ alboaaj beselbe 30 ïjarb toojbt/ gelpa men3e ïjer&aarb^ gebjagt 5tótto of Anatta i^ een roobe berffïoffe/ boojbenbe gemaant ban een O"0 °f roobe bloem/ bie aan ïjeeflergbau ^m 0f acfrtboeten öoog g?oeit. mt* niulta* 3eïbe fcuojbe eben alé be SSnbigo in een toaterban gemojpen/ maa? met bit onberfcöepb/ bat 'er geen fteeï/ ja niet 30 beeï aï£ be Knop ban be bïoeni innomr, maar be bloem mojbt ban be fïengel afgerepelb/ geïpï* rnen be rooseblaben ban ïjunne fcnop afftroopt. mt bïpft ban jn öet toater totbat ïjet rot/ en boor beeï roeren tot een bloeijenbe floffe/. eben mi be ^nbigo/ bernneït:entuanneerï)et be3onnen/en 't mater afgetapt 'tëj boorbt bie roobe mobber tot rollen of Koenen gemaant/ en in be 3on te bjoogen geïegb. ^n ïjeb ï)et nergen£ 3ien maafcen / ban op een plaats nenaamb be Angels in Jamaika in be planta3ie ban Sir Thomas Muddi- „ ford , ontrent tbointig jaaren geleben. JlBaar bie pïanta3ie mietbt om* gemtoet/ en be gjonb anber£ gebmpRt/ tetmpl ift nog baai boa£. 3|& heb bemerkt bat rjet meefï op een 3anbg?onb geplant toojbt; men be* Saait'er g200te beïben mebe/ en'tb3orbt/30ihmeen/alle jaarengesaaib; öocö m m öet 3aab bat öet b?aagt nooit gezien. ^ . ^ . ^ ^Cnbigo gjoeit ober geïjeeï Weftindie, op be meefïe ban be Kanbifche Eyianden , en op tyt bafïe ïanb/ echter i^'er geen gebeeïte ban be baffe Kuift/ baar 3tiïh een menigte ban ^nbigo en #tto groeit/ aï^ ontrent Guatamaia. «Éft geloof bat be <©tta tegentooorbig maar ban be ^pan* jaarben alleen gemaant ïoo?bt. 2$ant feberb bat bie nïanta3ie in be % An- i6z William Dampiers Reystogt ï68)"- ;islï]i*p Jamaika ueitooeft ujietbt/ ïjeö ifc niet gefjoola bat onseïanb^ ^eben bee5e toaa? ergens maaien ; fmmet£ in jLiika, Ö«fS SlIS/ W " n^Lme^ "l Brtaati.. g» toeet iWr éar pa tp m £ 3SSS2HR "*•? Kuuba of Hi[WoIa Btraaaftr toojbcn: Ste piaat£ öaa? be Jama.kas baaitupgen meeft om bie iuaatm natoe gamt/ L rt u R,k?', aïu,aac öe Jamaikas ïjanbeïaa^ be ^nofgo plasten te topen boo| b?ie naaien/ en ®mm&, bier teaaïen 't pono/TSd? B&&3&5 M^Si*^*»^^ 'tponö/ en Je |n Ugo bne fm^t fcöeïlingen en een ïjaïf /. en bat nog met goederen te h325£?d .§aa?öoo? se bpftig of 3eftig ten fjonberb Mimen mm fian> Sf^if!fi^ "°s n!? üan l^ö^Panjaa?b^mbebaaibanHon- in r^ ï&SïSS^S ?Pa? ftjPWn Koxon ging berbjaa|b£/ som meen/ EJ2H?# £ml öeï ,aaï ^79/ onött öen öenmanteï ban berfftout te £8P£#«»,Jfi Ö £ ö^ 90ïf ban M«iqie, toeme in 't biepfte ban bie öaai f& Sfii&aa? ïanbbe öp met Kanoet / en nam een ffeöeelpafetarébol fciften met f nbigo en «Ma ƒ• bie met ftapeï£ öaa? tonnen/ en met ber* fcöepbene merfcen getefcenb/ en gereeb toaaten om afgefc&eept tetoorben fn tbjee fcfaepen /bie tot bien epnbe op beteert jagen. #p openbe fom* rtifge ban bee3e Slnbigo Kiften/ en bermoebenbe bat 3P alle ban beW* be foort toaareu/ bebal ÖP 3pn bom beseïbe tarcg te brengen; bjaarou i aanftonbg te toerö gingen / neemenbe begene bie bicïitft boor be nanD ftonben : en naabat3P een fjoop Kiften uptgebraagen ftabben/ 'qüameit 3P op een anbete groote ftaper/ bie mm$ mm** I meenénbe toe be^geïpK^toeg te brengen. iBaar een&paanfclj<£betman/ hun nebangen / toeetenbe bat'et beeï meer toag ban 3P bjegboeren Konben / betjoeïjt bat 3P alleen bie Riften toiïben neemen baeïRe ben Roopïieben toeöeïjoorben / toemer merfeen W aannam öen te sullen tooncn; en bat 3e öegene bie 't 3#fbe mern öabben :afê be groote ftapeï/ baar^pnu aanquamen / toiïben ïaaten ftaan / ombat / sepbe -fin-/ bte Kiften' ben ^cöeepg-fcapitepn toeöeöoorbeit; kueme öp fjoopte bat 3p meer souben berfcöoonen ban be Koopïieben/ omöat 3r/ eben aï^ w • seïüe/ ook be |eeboub3ben. 5B>it bersoeft toierbt toegeftaan ; maar banneer men be Kiften openbe/ ('t boeÏK niet gefc&iedbe boorbat3ete Jamaika quamen) altoaar mense met oogtupKiage berïióft/ ) bebonöt men bat be ^»nan* jaarbï>en te ïoo^ toa^ getoeeft ; bebjpï't bleen bat be toamfae Sften 7 i»eÏRe 3P genomen dabben /en bie ban 't 3eïfötemetK boaacen atöbe groote fiapeï/ met #tta gebuïb/ enbe ban beeï grooter tuaarbe bjaaren ban be anbeje: en JP Konben 't ganfeïje feïjip 30 toeï met m&M met ^jnbigo geïaben ïjebben. ^ * ■' 2 ^e,!fK°ïnceni,Je W een blcrt/e/ gtoeöenbe fn 3eKece brucöt bie loeï naac bepriKKeïpeer geïpRt; 't boomtje of be Refter biebe3elbe braagt tóbp^ navebeneen^/ 3pnbe ontrent bpf boeten öoog/ en be|geïPH£ fteeReïigy bocö beblaben 3?n 30 öïoot niet/ maar be brucfit ^ ©ootec": öoben ot> 6er3è rondom den Aardkloot. 163 bee# tyucftt 5?oeft een toobe bloem ; aï£ be biucïjt rup ü / msfcï) 3&e* id%. glnt te ontflupten/ balt be bloem neer/ en bebe&t öesdUe öat geen regen noc& oaimi ïjet bfnncnfïe Kan nat maanen. <£en bag of tU.iee naa 't rceerbaiïcn ban be bloem /bie ban boo? öe ïjitte bec sonne berfcïjioo&t i£J opent tik bnictjt $kl) 30 topb q\$ be mono ban een pint£ Kannetje/ en 't ötmienfle ban be bntcïjt i£ ban bol ban Rlemie roobe biertje^/ met aaïbige Dunne toïengeltjeg. €n geïpn sp baa? gegtceib spn/ 30 30ijöen BP'er oon boo? geb?en ban boeöfeï moeten fierben/ en in ïjunne bafïeu mitm&xj beVopï 5p ban öunne nioebcr bjucljt al opgegeeten tybbm/ inöien niet be Slnbiaanen / bie grootrtieïben met bee3e boomen bepïan* ten/ 30 bja3P bemerken bat be b?uc])t 3ict) geopenö tjeeft/ öenoaamnt bzeeben : baant 3P fpjepben een groot ïinnen lanen onber te taft&en ban ben boom/ en fcöuöben be tahnen met fïoRRen/en fïooren öeese öiertjctf/ 30 bat 3P beginnen Voeg te bïiegen / blpbenbe eberrtxieï ontrent hunnen boom 3toeeben; maa? bc ïjitte ber sonne tref &en 30/ bat 3e aantfonöö öoobneerbaïïen/ op ïjet gefpjepbe lanen/ aïtoaajbe^nbiaanenöentbjee of bik bagen ïaaten leggen/ totbat 3e ganfeïj bjoog 5un. %i# 5*1 eerfl opbïiegen 3pn 3e roob/ toanneer 3e neerbaïlun $m&J;mgl& 3e ganfeö öroog 3pn getooiben / 3pn 3e 30 boit afê 't lanen öaaj 3e op leggen : en ïjterban ftomt be ïjooggeacïjte fcïRjïaRèn betbj. Z&t tatcenilj e boomen luorben ban be ^>panjaatb£ Tonas genoemb; en toorben ontren Guata- mala, Cheapo, en Guaxaka, alle brie pïaatfen In'trpKbanMexiko, plant. m Siiveft£r $een roob graan/ groctjenbe in een britcïjt/ tik bëïton*Silvefter. cemije bructjt brn toeï gelp&t. €erfr fprnpt'ec een geele bloem nut/ en ban boïgt be brucöt/ bie langer $ ban bie ban be &onceniïje. SPebrncht rpp spnbe opent 3icö oon fceeï topb; en bermtö£ be3elbe bol ban bee3e nlepne jaaben of graanen A$j ballen 3P op be minfïe feïjubbing baar tipt. m m nbiaanen/ bie bit 3aab bergaberen/ ïjouben'ec een fcïioteï onber/ en fcijubben 't baarin. <®ee3e boomen groeijen in 't toiïb/ en acïjt of tien bee3er brucïjten ïeeberen een once3aab; maar brie of bier ban be «once uiïje brncljten ïeeberen een once biertje^ upt. <©e ^iïbefier geeft een Rïeur fipftan$ 30 fc&oon al£ befconceniïje/ en bejeïbe 30 geïpn öat men er bintoiï^ in berbpfïert/ maar 'tó echter op berre nasobeel niet Jaaarb. m fith mw$ gebraagb Doe be £iïbefïer en fconceniïje groenen/ boel) fjeb nooit een boïboenb anttooorb benomen / boorbat in een ^paanfcljen €belman aantrof/ biebertig jaarenin Weftindie, en cenige jaaren ter pïaatfe baar bit goeb groeit/ getooonb ftab ; en ban &em ontbmg ir bitberïjaaï. Üpma^eenberfianbigperfoon/ en3en* öe 3eer M benenb te 3pn in be baai ban Kampechie, en öebM iktff «oa brie jaaren baar Cjaö gebjoonb/ en'er ujel be&enb loaé/ broes & öem naar beeïe 3aaaen toegen^ bie baai; en in bebonb 3pn anttooorb op mpne braagen 30 Voaaracïjtig en ml/ öat Ir geen reeben öaö om 't «ene öP :mp ban anbere bingen beröaaïbe niet.tegelooben. ^ 2, ^oen Dryf- hout en Puym iteenen. 164 William Dampiers Reystogt (flToflitanbrnbetaüanQuatamalaettllsaflen/toaaren top iiaajgiffing tofttoSffimpSöaat ban af; natat E» 't lanD f*^£gm Sul SS Si m ftiaaioer/ Doch top 3agen S*e» bmu/ maareen KAK *a^Cp Ö°S' SSS8w fcan't gene W tntoaarttf Jag. ^e Sf&SrSw Sn ach of -tien mJlni ban ben oeber boï ban DrpbenDe 600* S f f 552 / oefoft men 't noemt / ( ban 't toeïh in een groote me* l f h SS» het branbenb gebergte getoorpen/ en boor De 2Ü2m83 h i« teïanoe4e£ hebig en menigbuïbig jpn/ na be flranö ^ötolettSS aan be 3Pbe ban *ou»ura* upttermaate mt^n hm liften uan September toaaten top op be hoogte ban 14 gr. .o^n TmtftootOen/ 3Pnbe't toeer nutoatöebaatb/&apitepnTownly SïïU?mm öenSoïOCTOeii Daa met ome mar^epïen gegotb / en met S^5»W* ïownIy tc Mcï *mmm tonnen caaften. b ; flfece|lbe »#toaarb£/ onfmpmig tegen fjg^jgj1 gan acht of negen mpïen berber ïang£ tt-g^B^^J^J^^^^^^i opbat ton ïtapitepn « JffiJSSSSa&l^ ^»4 W WK**! en -| ««FnAnKSlf aSn Townly toeStó 0? onjS; SP fr* rondom den Aardkloot. i6? laub genomen 3mibe/ bccb be nanoe£ in be baai op 'tbrooge gaaien/ en 1(5§r eïR be3ag 3pn RrupbRonet/ en ïjaalbe 't nar ftrupb upt spn roer/ maa* nenbe 3ic|) gercsb om 't ïanb in te tteBnen: bocïj 3P bonben 't 30boï ban toube toatercn / bie 3p niet boottoaaben Ronben / bat 3P genoob3aant toaaren toebet na ïjuune fcanoeg te Reeten. gri ben nacrjt maakten 3P b:aabe buutcn om 3iclj te toarmen: be£ anbftenbaag^ l$ morgen^ qua= men ttoceïjonbetb jbpanjaarben en ^nbiaanen op ï)en aantallen / tnaat toierben tetftonb afgefïagen / 50 bat 3P met grootet fpoeb te rugge gin* gen/ ban 3p genomen toaaten: ïlapitepn Towniy bctboïgbe ï}en/ maat nietbérre/ upt bjeeseboot 3pne Ranoe£. 3^it boïR guam ban Teguantapeque, eehe pïaat^ toeï&e Towniy toa£ gaan 3oefcen / bootnaa- melpn ombat be ^paanfcïje Boenen getoag maaften ban een groote ri* biec albaat; maat of Hz te bee3«t tpb betbïoeib toa£/ ban of Towniy en 3"n boïR ('t toeïfc iR eecbec geloof) niet betre genoeg ïjebbcn fconnen 3ien / toeet ih niet; maat 'ti£ izktt bat 3P be3eïbe niet Ronben binben. <©p 3une toebetftomfl: 3etteben top be sepïen aanftonb$ toebet bp/ en Sepïben nog al toefttoaarb£ aan/ met een <©oftnoorboofte toinb/ fetjoon toeebet/ en fjeïbere Roelte: top quanten niet nabet ban op ttoee €ngeï* fetje mplm ban ftranb/ pepïenbe geftabfg be gtonb ; en bonben op 3e£ €ngeïfcï)e muien ban ïanb negentien/ op ai# bietgeïpfee mplen een* enttointigbabem toatet/ meteengtobe sanb gtonb. w& sagen geen ^ opening of eenige pïaat$ om te ïanben; bie£ sepïben top nog ttointig mplen boo#/ en quanten bp een ïjoog epïanbtje genaamb Tangoia, aï*>t Eyiand toaat een goebe anftergronb i& feit epfanb té tebeïpn toeï ba» ïjout en Tangoia. toatez boo&ien/ en ïegtonttent een mpï ban ben oebe?. Z&e bafte Ruft tegen obet bit epïanb i£ b?p ïjoog beïbïanb bp be 3ee; maat ttoee of btie mpïen ïanbtoaajb in i$ öet öooget/ en 3eet bofcïmcötig, n . 3©p 3eptben nog een mpï betbet ïang£ be Rufl/ en quanten bp Gua- JeJX?1 tulko. ^ee3e ijabeu ïegt op be öoogte ban 15- gr. 30 min. en i$ een u ban be befte in 't ganfeïje tpn ban Mexiko. #ntrent een Cngelfcïje mpï ban ben monb bee3et' rjaben / aan be oofapbe/ i£ een epïanbtje öicïjt bp bzn oebet; en aan be toefopbe ban be rjaben i$ een gtoote ïjoïïe ^Puyïen- roté aïtoaat be 5ee boot 't geftabig in en uptfttoomen een groot geraak de rot5, maaftt/ 30 bat men 't een gtoot enb baajbanbaan Ran rjooten 05ïhe baat bie 'et in Romt btpft öet toatet ten top upt/ aï£ boot een ppp/ bantoaat tjet uptbïiegt/ eben afê 't gebïaaé ban een toaïbifcrj / toaa?bp öe ^panjaaib^ rjet ooft betgeïpRen. Ep noemen beese fpuutenbe tot^ oe * Buffadör, bocïj om toeïRe teben toeet iR niet. Züf$ bp 't mnz* ^aazer toeebet fïaat be 5*e baa?in/ en boet ïjet toatet upt fyzt gat fpupten; 30 of Loe'Jer> bat bit aïtoo£ een goeb teRen i$ om be ïjabra bp te binben. <®P bee3e. plaats quamïlapitepnS wan. bf e 3eec 3ieft getoeefï ïxMj aan ïartb/ en aïïe &e 3ieaen met &em/ neffeirê be 3©onbmt£ om op hen te pafjeti- ftapitépn Fowniy ging tya tóeber met een pa:tp mm Oefivier anbtoaaïb in/ onl na lurken of intoooner£ te 3oe&en. ^otoaaoofi:* Kapalita. tofa?b aan/ en quam aan be ritoier Kapaiita, 't todn een fneïle bloeb i|/ 3pnbe biep aanoe monb/ en ïeggenbe ontrent een mol banGuatuiko Ctoee ban 3pu ooïr 3toommén ober bee3e ribier/ en 'namen toie^n* öiaanen gebangen/ biebaar aï^fcbUbloacöten gefïelb toaaren Tomoü jfgijggff WW* seen bau bee3e fe£m £paahfc& fpjeenen/ eben* toeïbebupbbeonéboïKöen boor teltenen/ bat 3P begéerbën te toeeten/ of er oor een fïab of borp baar ontrent tóa$: toaajop 3p toeber booi tekenen te berfïaan gaben/ bat 3P on£ toeï bp eenige toooningen ftonben ö?epgen* maa? of ï>et een &paanfcöe of fnöfëanfcfl* toooiipïaaté toaé/ m tjoe berre afgelegen/ honben be 0113e niet berflaan; Zv omaten öan bee3e ^nbiaanen met 3icïj aan ooo?b/ en *$ anberenbaagé/ 't toeUïben 6^ oan oaober toag/ ging fcapitepn Towniy mn honberb beertigman ban toeï&eifc een toa£) toeber aan ïanb/ neemenbe ee- mnbaabielnbiaanen mebe/ om on^ na bie toooningen tegeïeuben ^n^bola bat aan bootb bleef nam betfcS) toater in/ öa&te hout/ en lapte on3e3epïen; en 0113e Moskuós bingen bagdpï$ taie of bier fcMb* pabben/ bie öoetoeï niet öeeï 3oet ban fmaaR/ ebentöeï araaoe toaai öp on| bjaaren / ombat top inlaag fleen bïeefcö gegeeten öabbeli. ^en fm ^«töen top toeber/ öebbenbe ontrent beertien €ngeïfche mpïen ïanbtoaa:b in getoeelï / eer top bp tin bafïe tooonpïaaté nnamen Wn bonben baa? een Snoiaasifclj öojpie/ en in 't 3eïbe een groote menSe , Vmei-iós, öiem De 3on te beoogen lagen. ' a Vineiio ^e v ine!I° ^ een *Ptö Ö°P of öautoe boï ban ftlepne 3toazte ^aab^ yme11°' M;: bee3e fc9iï of bolfier i$ bierof bpf bupm «3 30 bil alg be fieel ban een taöaRéblab/ bie 3e geb/oogb 5pnbe oor en todge! -ipftt; 30 bat onse^apnêgarien be3elbe in 't eerfi bi&toiï^ toeggetoowru öeüben/ bertoonbereube 3icö toaa?om be ^panjaa?b^ taca^eelen be, toaarben. J^ee5e bnicljt groeit aan een Mepne topngaa?b/ toelne op be boomen/ bie 'er ontrent groeien/ öpMimt: eerfi lomt'et een groene bloem boo^t/ toaajopoee3eöautoeboïgt; bie eerfi groenig/ Docö rpp 3pnbe rondom den Aardkloot. 167 3pnbe geeïtooibt : toaamaa de S^bfaanen / bie 'er ïjtm toera ban maa* JÏch/ en dit getoa£ goebnoop aan be j£>paH)aatüen beraoopen/ 't 5eïbe pïuaaen/ en in öe 3011 leggen/ 't toeïfc ïjét $alp maant/ en Dan beran* bert bet in een aafianjebjnpne alenr ; Dan petfcn 3P 't diatoifé tuffdjen ïumne bingcr£/ toaarboor bet plat toojbt: #fite ^judiaanen nogiet$ Daaraan boen/ toeet ia niet, maar iti IjeO gesien bat öe^pamaa?ö£|)et" met oïi gïaö fitpaen. 3£ee3é topngaarb^ groeijen oberbïoedig te Bokka-toro, aldaar ia bee5e Vineifös gepinkt/ en get?agt öeb te ïjalienen ; maar in non 'er niet mebe te recftt aomen ; 't meïh mp boet denaen bat be ^indiaanen eenig geïjepm baar ontrent bebbrn/ bat mp onbekend \$ 3!a~ beö*be ^pnnjaaib^ b"iatoi$ getyaagb/ ïjoe 3e berepb toorben/ maar öeb nog nooit iemand aangetroffen/ die 't mp toift te 3esgcn. €ene Mr. Kree, 00a een 3eer naautoaeucig pecfoon/ bie goeb jbpaanfelj fp?aa/ en al 3pnïeben een Ütaper toa£ getoeefï/ öebbenbe 3eben jaarena$ een ge= bangen onber be ^ipanjaarben te Portobeiio en Kartagena beraeerb/ beeft/ onaange3ien alïe 3Pne naab?aage/ nfemanb aortnen aantreffen/ bie 3icïj op bie ftonfï berffondt. padden top die toeetenftfjap nonnen keren/ berfcfjepbene ban on£ 30uben jamïpa£ in 't broog fai3oen na Bokka-toro gegaan/ en bit getoa$ berepb Rebben/ om 'er een ïaading ban in te neemen ; toant top 3onben daa? fcöildpadden genoeg tot fppsc/ en een groote menigte ban Vineiiós. tjebben nonnen beaomen. 3èee3e Mr. Kree toonbe3e mp eerfl te Bokka-toro. ^p morden bp een Rebe- nen genaamd Kaihoka, in dé baai ban Kampech ie gebonden; en on* der de &panjaa?bg in Weftindie gemeenïpa boor d?ie fïupber^ de dop betaoft; 00a bindt meii5e bp de ^jogtfïen te aoop/ en 3P morden beel bp de cfTïjofeolate gebmpat om die een rena te geeben: fommigefle* bmpaen dit 3aad 00a onder tabaa/ omdat bet öeseïbe een ïieflpfce rena bp3et. 3fc ö^ö «ooit geboord bat ergen£ Vineiiós groeijen/ ban tjiec in ditïanö/ bp Kaihoka, en te Bokka-toro. 33N Indiaanen ban bitborp Bonnen maa? toepnig^paanfcfj fpreeaen/ en fcöeenen een arm onnojeï boïft te 3pn: 3Bp betftonben upt ben/ bat 'er 3«r toepiria; &panjaa;b£ in die getoefïen toaaren; niettemin fïaan alïe de ijnbiaanen daar te ïande onder ben. ^et land ban de 3ee af tot aan b«nne fmp3en toe i^ stoatfe aarde/ met eenige fïeenen en rotfen bermengd; en de ganfcge toeg fïaat bol ban 3eer öooge boo- men. 5Ben iajen sonden mp bier aanoe£ toefttoaa?b£/ met bebeï dat 3p on^ aan Porto Angeies 3onden toacöten; dempt top fopten dat3p door 't een of 't ander middel eenige gebangenen gouden beaomen/ die on£ beter befeïjepd ban't ïanb Bonden geeben/ dan mp totnogtoe bad* den: en top boïgden ben met de fcöepen naa/ bermid^ aï on$ boïa nu tebeïpa toelban btftoott^/ die federd mg bertrea ban Rea Lejo ondec on^fiaö in 3toang gegaan/ toa^ gebeterd. IX. HOOFD- 168 f. >*8r. xóg William Dampiers Reystogt IX, HOOFDSTUK. Vertrek van Guatulko. 't Eyland Sacrificie). De ha* ven Angeles, Gevaarlyke ontkoming. De Klip Algatrofs ; en de naabuurige kuft. Snoeken. De ' Stad i^fkafulko. Deszelfs handel op de Filippines. De haven van Akapulko. Een dondervlaag. Port Marquis. VergeefCche aanflag van Kapiteyn Townly. Een lange Zandbaai, met een holle zee. De Palm- boom. De berg Petaplan. Een Indiaanfche dorp/ Chequetan, een goede haven. Eftapa. Moffelen aldaar. Een Karavane van Muylezels genomen. Een berg by Thelupan. De kuft daar ontrent. De bran- dende berg, ftad, valley, en baai van Kollima. De haven Sallagua. Oarrha. 't Ruuw gebergte Koronada. De Kaap Korriëntes. De Eylanden van Chametly. De Stad Purification. Valdera. De aanilag op dee- ze kuft gemift. Kapiteyn Townly fcheydt van hen met de Indiaanen van Darien. De punt en eylanden van Pontique, Andere eylanden van Chametly. De vrucht Penguin. Zeehonden. De Rivier Kullakan , * en de handel aldaar op Kalifornia. Maflaklan De rivier en 't dorp Rofario.Caput Cavalli, en eenan- dere berg. De moeijelykheyd van kondfchap op deeze kuft. De rivieren Oleta , en St. Jago. Het ftedeken Santa Pekaque. Kompoftella. Veele van hun Volk gematft. Kalifornia, of't een eyland is, J of niet. Van de Noord wefter , en Noordoofter door- toot, 't Eyland Santa Maria. Kapiteyn Swan ftelt een togtnaOoftindie voor. De Valley van Valderas en Kaap Corrientes. De reden van tegenfpoedopde Mexikaanfche kuftjen 't vertrek vandaar na Oöftindie. rondom den Aardkloot. 169 *'W ?$ bm I2,den 06lober j6$ï- toen top met 0113e frtoen uut be ióSf. 7 ïjaben ban Guatuiko t'3epï gingen. %t ïanb aïöier legt toefte Jpfc / en een torpnfg 3upbtoaarb£ ttoinrfg of bertig mpïen berre. 3&t w* Vertrek toinben 3pn gemeenïph 3©efoupbtoeft/ en fonupb£ EiiPbtoefï : maarvan Gua- oe ïanbtoinben ,$oorb. 3©p öabben nu feftoon toeebec/en'toepnig toinb/ tuIko- goubenbe 30 biclf)t aan be fïranb a\$ top honben/ om 't boo?beeï ban be ILanbujinben te Rebben; toant be ^eetoinben toaaren noch tegen on£: en top bebonben bat 'er een fïroom oofïtoaarb£ liep/ bie on£ tegen Wöt/ en on£ noobsaaRte bp 't epïanb Sacrificio te auheren. mt téeen > Fvi^ groen ^pïanbtje/ ontrent een öaïbe €ngeïfcïje mpïïang/ ïeggenbe eensacrEo mpïbetoefien Guatuiko en een öaïbe tf ngelfcöe mnï ban bebafïe hufï. 2Han oe toefepbe ban bit epïanbtje feïjeen een fraarje baai te toee3en/ boen ech- ter bol ban huppen : maar be befte anherpïaat£ i$ tuffchen 't epïanbt- je en be bafïe hufï/ aïtoaar bpf of 3$ babem toater i£. fier gaat een brp fïerh getp/ en 't toater rpfi en baïtbpfof3e£boet. pen i8de« 3epïben top banïjiec toefïtoaarb op/ om on3e hanoegte boïgen; öoubenbe ïang£ bm oeber/ bie bol 3anbbaaijcn toaS : het ïanö toa£ brp öoog en bofcfjacötig / en baar ging een ïjoïïe itt tegen be firaub aan. 3£>en 22^ quamen ttoce ban on3ehanoe£aan&oorb/toaar* upt top berponben / bat 3P aï berre toefïtoaarb£ toaaren getoeefi/ maar 3p öabben be ïjaben Angeies niet honnen binben. $ 3£aag£ te booren Öabben 3P, getracht te ïanben / aan een pïaat£ baa? 3P beeïe fileren en hoepen öabben 3ien toepben/ op ïjoope ban eenige bec3eïber te beho* men ; maa? baa? ging 3uïh een fïerhe banning/ bat bepbe be hanoeS omfïoegen/ aï öun getoeer nat toierbt/ en spbietroergberïooren/ en een man W berb?onh/ ïjehbenbe beeï moeite eer 3p toeer af raahten ban be anbere ttoee hanoe£ toifïen 3P niet te 3eggen; toant ben eerfïen nacöt bat 3? ban Guatuiko gingen / toaarni 3P ban be3eïbe geraaht / en hab* ben3e feberö niet gesien. De jv »Jf£ S2SV2^1,öbttüf ^^ AngeIes'Öoetoeïon^boïhinbehas ven An- no ïjet met toifi ; bie£ ïiepen top'er m / en anherben baar. 3&it té een ö?ee* geks. be opene baai / met ttoee of tye hïippen aan be toefopbe. <®e W Seeïe baai ober $ fper goebe anherg?onb op bertig/ ttointig/ of ttoaaïf babem toater^ : maa? men moet boo? aïïe toinben open ïeggen/ wtae* nomen be ïanötoinben/ totbat men op ttoaaïf of iftttim babem toatetó homt/ baa? i£ men boo? be toefoupbtoefïe toinb/ toeïhe be gemeene ^afTaab toinb ■ tó / befeïjut. ^et getp gaat öier ontrent bpf boet pp en neer/ be bïoeh ten nooïboofien / en be eb ten 3upbtoefien 1 1 $ in bee3e baai fifm te ïanben; be pïaat^ baa.2toe f* bicïjt aan be toeft3pbe / acïjter eenige hïippen/ aïtoaa? aïtoo£ een öoï toater gaat pe ^panjaajb^ bergeïphen bee3C ïjabeningoeböepbbp Guatuiko, maai baa? i£ een g?oot onberfeïjepb ; toant Guatuiko i$ ban 't ïanb bpna be* flooten/ en bit i^ een opene reebe/ bie men boo? ïjunne befcï)2Pbing niet gemaRïph 3oube honnen behennen/ 't en toaare aan beé3eïfó merhtehe- nen/ en öoogte/ bie is ö?aaben ten l^oojben ^ dt WiS 1 S f bat wmmm VfO William Dampiers Reystogt i68f. weyery. bat omenanoeg/ bie ban Guatuiko ge3onben/en geïafï toaaren ongïjiet te toactjten/ beseïbe niet nenben/ niet bennenbe bat bit bie mootje tja* Hen toag/ en öaajom berber gingen. Ctoee baajban/ geïpn ia reebg gejegb tjeö/ neerben toeber/ maa? be ttoee anbere toaaten nog niet bn on# genomen* %et ïanb bat bee3e tjaben bepaalt/ t£ rebeïpn ïjoog/ be aaibe j$ 3anbig en geeï/ en op fommige pïaatfen roob/ 3Pnbe ten beeïe oofcöïanö en ten beeïe beïbïanb. 3£e boomen in be botTctjen 3Pn g?oot en tjoog / en be belben met 3«t toeeïig g?a£ bootten. Ctoee mplen öeooften bee3e pïaat^ té een en 27ften 'ï mojgeng 3epïben top banaler/ met een ïanbtoinbbie 3f2ooJb ten 3©e(ïen toaaibe. 3£e 0eetoinb quam ong tegen ben mib* bag Ito upt bm 3©. E. W. en '£ abonbg annetben top op setfien ba* öem toaterg bp eert Rïfppig epïanbtje/ 't toeïn ontrent een ïjalbeCngeïfcïte mpï ban be bafïe Ruft/ en 3$ mpïen toefïtoaajbg ban betjaben Angeies legt. 3£e &panjaa?b£ maanen in tjun ^tierman^-boen geen getoag ban bit epïanbtje. 3£en iW™ 3epïben top toeber met be ïanbtoinb : naa be mibbag tooei be 5eetoinb 30 Ijajb / bat on3e gjoote flens fetjenrbe. 5^ee3e nnfi i^ boï ban Hïepn gebergte en baïiepen / en op ben oebec naat een flerlie baining. S« ï»en nacïjt ontmoetten top be ttoee anbere nanoeé/ bie te Guatuiko ban on£ gegaan toaaren/ 3P toaaren tot aan Akakuipo getoeefl/ om Port Angeies te 3oenen. Ce rugge nomenbe toaaren 3P een ribier opgegaan/ om toater te nrepgen/ en toierben bno? tjonberb bpftig ^panjaajben ontmoet / in fppt ban toeïne 3P 3ic& ectj* ler ban toater ber30jgben/ maa? een man ban (jen toierbt boo? be bpe QefctjQoten. ©aamaa gingen 30 in een %ah of poel ban 30uttoater /aïtoaa? 3P^eel gebjoogbe bifclj, bonben/ en eenige baaaban aan öoo?b Aagten. 3fêp rondom den Aardkloot, 171 nu ttqm ober bfe plaat£ genomen 3pnbe/ 3onben een ftano met ttoaaïf i<%. ffiïïS «« nw« bifcö te baaien. <©e mono ban bee3e #oel $ geen ptfloolfcboot topö/ en ter toebet 3pbe 3pn taameïpn öooge Rïippen/ 30 ban natuuce aepïaatfi bat'et 3icb beeï boIï# acbtet betfcbupïen San/ en bmnen 1 We Rïippen bjepöt öe poel 3tcï) tet toeoet3Pbe upt. me gpanjaa?ö^ 000? 0113e ttoee Ranoe£/ bic ttoee of b?ie basen te booten £ïï ^f& toaa5/ m aïa?m 8eraaftt 3Pnte/ «5«amen getoapenb na Ï2L? ?.?/*?mr öunne ^ te Naaten; en 3ienöe ome ftano aan* £2 / öetfcfjooïen 3P 3icb acbtet be Rïippen / laatenbe be nano in htS ?S locn ö^ttööen 3P mi en quetfïen bgf ban ong boïfc ; bte «^«SW^^xS00*811 *■**>/ niettemin bunne roetf lofien/ Kif. fflLSSS Ö W2 ; toant 3P butf°m bte naautoe Wang/ SL^na"£S" ?ie£e öeeï eemc ^naeïfcbe mpï ïans toa£/ niet toeet £E5 ;Coeiöen 3P na ? miöDm ton Ö* «nefc/ aïtoaa? 3P hZ ffi?l Naaten/ en om3agen of 3? niet een anbete boojtogt/ bie top* m ÏKföïïSïi 5*?^* ^p rasen Daaj tlD'e öagen ^ tuie nacb* 3*5 ?/h£ SSK.?* ïp £cn 30Uöm ftomen 5o^en; maa? top lagelt !?S^^2ffSS?5 öm in 3ee / to*»noe na bunne toebetRomtf / Sr hTSïSSfc^ 3P em mote °ntöeRRinge geöaan Dabben/ en bet* h?£2J?J f'f&^WP aesaan toaaten; toant ïjet $ seöwpReïpn bp S^nEKaSf ^ £? 30 cen, t09tje «Ptaaatiöe/ betbet; "oefeen ban sp SSJ^SL^ ,nö«n3e eenise aanmoebiging benomen, |Baa? tó fn S ^rlST ^ "JN* öfc&t * * *» 5Pnbe/ Dab mtfge m* ta^JSLËSÏ ïofTm' Jie^ bemanbe bP 5pne ïtano / boet na [mt?\ini^aa2ö^ïe^pau,aa?^ «PtÖeMtppen/maaRte bpeenVpeboo** hSn S,?ni,l0^ K om upt öie3e Ü,K3( te tornen/ baanpanbeiS tonbonget 30uben öebben moeten tfecben/of booj be^panKéboob^ 8SSm^n B£w?,fn- ^P tarnen ben 31 fco8S3 Sc aan boo^ ^ee3e ^oel legt op be öoo9te ban ió gr. 40 min. ten $oo£ frhSS iSÜ12?i nu ba2öicc ^fbet t,3epï / fiuutenbe toefttoaa?t^ met De zee- fcboon toeeöec/ en een fïroom bk na 't toeffen liep. ^en J£ Novem- kuft " fórt ff feïRJ?? 2*2! ö,TAe *5W& ^gatrofs geöeetS. SSfte^SI?1 ^.niaateïpH boos en bofcbacbtis/enbetbedanb- w, iïr *J2E?5P-* ^!ï 3pn 3ct,en of «& toltt« Rlu^n /aan be 3ee Sn^lnC2nenhte ^pn/ omöat ec netsen^ op be ganfcfte ftufi eeni5e30 S ftm ftSfi SSr3^ : Jp lmm bpf °^ 3e/Wlfcöe mpïeil b£ S w SL?1? ^^atïofV ^"Pö ten bjefienbanbee5eRiippen /onttentbiec S2S5l8ÏÏ?ïï5Pk,lïl 5tó/ * een S^aatïpRe pïaat^ Cbjeemplen nïïh^S3!^? # eerJ bcp ötootetibiet/ en een epïanotje in ben Ö?!f^i,lSP9» *"" öc 00ft3pöe ban 't 3elbe i$ onbiep en ^te£L&,'E8S e bifcïj bie in bier* foort van meeft 3as/ \na$ tm foojt ban fnoenen/ 3pnbe geen 3eebifeö: nocïj tibter* fnoeken. ftjj^.y mam $ett oberbïoebig in bie 30ttte meireu. 3£ee3e ©ifcö m on* trent een boet ïang/ en ronb/ 3pnbe 30 bih aï£ bet bun ban een mang been/ met een rebeÏPR ïang öoofb; be fcbubben 3Pn toit ban Rleur/ en öe bifcb goeö ban finaaR. $|oe be ^panjaajb^ beseïbe bangen toeet ifc niet ; top bebben'er nooit eenige netten / bengel / boeken / of fnoeren ; nocï) eenige ba?ft/ fcïjupt/ of nano ïaug£ bee3e ganfcbe Ruft gebonben/ uptgenomen 't fcïjip te Akapuiko, baar in ban fpjeeRen 3aï. Wp gingen ttoee of bfc mpfen ïanbtoaajb in/ en bonben maa? een ïjup£/ aïtoaa? top een Muiatto of baïfflacbtigeSInbiaangebangenRree* gen/ bie onó beröaaïbe ban een fcöip bat onlange ban Lima te Akapui- ko gebomen toa& ftapitepn Towniy , bit toeï een goeb fcbip ban boen ftab/ batfjt nu geïegenöepb te fyebuen om 'er een te Rtpgen/ mbien bp 3Pn boïR bepraaten non/ bat 3P metbmina beöabertban Akapuiko gingen/ en 'er bit féfjip uptbaaïben. D|p fToeg öet ben öerbaïben boo?/ en bonbt aï 3pn boïh niet aïïeen getoiïtig om fyem bp te fïaan / maai oofe beeïe ban ütapitepn Swans matroosen: bocb Swan fp?aR'ec tegen/ öm=» bat öp oojbeeïbe/ betopï 0113e ïpftogt fcbaa?£ toa£/ bat top on3en tpb toeï béter Ronben befieeben/ met on£ jeïben eerfi ban monbbofi te boo?* 3ien; en bier in be ribier/ baas top nu toaaren / toa£ oberbloeb ban Mais, naa? 't 3eggen ban onsen gebangen/ betoeïne aanbooöt on£ ter pïaatfe te geïenben öaa? ïjet toa£. |Baa? nocb be tegentooo?bige noob* saa&eÏPftöepb/'nocb ^apitepn Swans reeben/ nocö beg boïR^ epgen be* ïang raogt ieté ö^ïpm; toant onse gzoote toeïeg toa| toen/ na een rpn fcbip te toacbten/ rt toelb aïïe jaaten nofleïpn geïaben uan be i-iüppyn- fche ey landen te Akapuiko nouit ; maa? 't toa^ noobigbat top ong eerfi met tioo?aab ban monbRofï ber30?gben/ om in fïaat te 3pn ban te Rrupffen/ en be Romfi ban bit fcbip af te toacbten. ^ocb be pa?tp ban Towniy bab be ooerbanb ;3o bat top bto alïeenïpR toater innamen/ en on^gereeb maanten om te bertreRRen. 3©P öinjaen ban ben sden '$ naraibbag^ toe* b&c rondom den Aardkloot. jn i5Sf„ öer V jepï/ baarenbe be nnfï rang£ na Akapuiko. 3£en 7^ naa bemiö- öag/ 3pnbe ontrent ttoaalf mpien ban be fóanb/ jagen top 't nooae ïanö ban Akapuiko 'ttoeïft sw nenoaaj $ ; mant baar ffonbt een Se berg tnfTcöm tbjee anöcre bergen/ maajban be mefMpnfïe be grootte entjooefletoV en boben op Oen top nog ttoeeronbe taubeïtie/ hïeft * öe oofMpnfïe berg \$ echter ïjooger en fpitfer ban Te miSt ♦ bmhl tnibbetfe berg loopt bet ïanbfcïuW af na be 5/tóS^"»85 Sf^'J0*'*?? öee3e ganfefje nuffig gmi ïanb bat 3% iSbeï toont. Ccgen£ ben abonb boer Jtapitepn Towniy met ftonberb beeL tig man in tmaaïf Hanoej^an be fcöepen af/ om te 5ien of Sn 't E ban L,ma np be öaben ban Akapuiko 3011 nonnen toegneeS W K^fli° $ eeÏL faameïpne flab/ ïeggenöeop 17 graaben benooj* AkaP«ï- S ban 't bafiHanb/ geïpn Vera Cru* ofSt.jand'Uiioa inTüaaiba Nova Hifpama aan be noo?b3pbe té. 5£ee;e (ïaö té b«> ™Xnft/KS plaats op bee5eganfcöe nnfif baant al »W^ St Sobeeï m öfö nonnen bemernen/ 'greene fchupten/ baihen / of ?h2 »/ öan öieban anbere getoefïen §&*5R?^^ Öicöt bp be aipboofi 3Pbe ban Kaïifomia, töeïne in acht bat t,»Sm 't 5eïbe en be bafie m tot be $aereï bifïcöerp u & Kien ^ Ö 3De fcöepen bte ftier nomen om öanbel 'te bWen 3bn aïïeenïuft Mi., c », tevneeten ttoee b«e geftaöig een^ tn 't )am tnfTcöm öe 5 fin SS dfe ^ tóaVSÏ?^ Cmi ^ Öe FflfPPy^he Eylanden) fiattï i; enwi MariHas fcöfp bat aïïe jaaren eens? na en ban Lima naat aait ban 1 3m« SS! wï gemeenïph een toepnig boor fcerStpö/ mfe^^ en &tunfeen ban acöten; en macht ban totbat ft7S?a,M !' • tornt/ om eene raabing ban SB^V^^T^BÏmS?/3*^ boen/ en anbere .«MHnUfte ffi»wWtSB® neemen/ maarmebe jfjet meber na Lima fceert. Imulmaat tmwJZ fcöip boerenöe ttninttg fmnnen; maar be ttoee fSen S SiS mesi bat m ban meer m bnpjenb ton m 1 Sim %s2ïï &S* öp benrten/ 30 bat een ban fig bepbe a ?oo> 2?Aft °t* een ban bee3ettoee ban Akapuiko afbaart/ tóS temnl "SLSi W Maarr , of öet begin ban April , 't toKan ^W^ ^ be epïanben Ladrones, aanlegt/ naa een togt ban ontrenr^ioh^" errnaa ttoee of brie bagen beröïpf/ berboïg^r3pne S f S ; aïtoaar het gemeenïpn in Junms aannamt; teaenf Se rnh hiL2' » s ban « 1 i68f. De van pulko. 174 William Dampiers Reystogt ban be ftaap St. Lukas, 't toeïk bc 3upbelpkfïe ïjoek ban Kaïifornia $/ gekomen 3?nbe/ fïeekt ïjet ober na be ïfcaap Korrientes, We op ontrent 20 graaben benoojben ben IBibbdujn legt: banbaa? baa?t ïjet langs be kufi tot aan Saiiagua, en set be rep3igerg/ bïe na be fiab Mexiko moe* ten gaan/ aïbaar aan ïanb: en baart ban betboïgeng be kufi lange tot aan Akapuiko, aïtoaar ïjet gemeenïpk ontrent &erètpb aankomt"/ en nooit niet öoben actjt of tien bagen bjoeget of ïaater. %\$ bit fcïjip ban toeber te Manila komt/ baart ïjet anber/ bat baai 30 lang getoacïjt ïjeeft/ terugge na Akapuiko: 3uïk£ bat be bibber Joan Narborough boo?be &panjaa?ben mfgïepb \$l toanneer 3P ïjem sepben bat'er 3t$ of meer fcïjepen op bie baart ïjanbeïben. haven %&e ïjaben ban Akapuiko t£ 3eer gerpflpn boo? fcïjepen/ en 30 groot Aka"bat'er eenige ïjonberben in ten anker 30uben konnen leggen/ 3onbet malkanber te befcïjabigen. ©ooj be monb ban be ïjaben té een laag eplanbtje/ ontrent anberïjaïf€ngeïfcïje mpl lang/ en een ïjaïbe bjeeb/ fïrekkenbe sicïj <®ofï en 3©efi upt. fCer meber^nbe i£ een bequaame en \apbe biepte/ boor toeïke be fcïjepen beplig in én upt konnen komen/ mlb£ bat 3P inkomenbe 3fcïj ban be 3eetoinb/ en uptgaanbe ban be ïanbtoinbbebienen: toant3eïben of nooit mifïïjet/ bat bee3e tomben beurt om beurt maïkanberen tegen£ benbag en met ben nacïjt berpoo* 3en. 3£e toefieïpke ingang $ be engfie/ maai 30 biep bat men 'er niet kan ankeren; en be fcïjepen ban Manila baaren boor be3elbe: maa? be fcïjepen ban Lima komen be ^upbtoefier kit in- 3£ee3e ïjaben loopt ontrent b?ie <£ngeïfcfje mplen noo.ïbeïpk in; maar ban naauto motten* be b?aait 3c na 't Sfêefien/ en firekt 3icï) ontrent een Cngelfcïje mpl berber upt/ aïtoaa? 3e epnbigt. 3£e &tab (iaat aan be ^oojbtoeföp / aan be monb ban be engfie boojtogt/ bicïjt bp be 3ce ; en aan 't enb ban befiab $ een fcïjietkat/ toaa?op beel gefcïjut geplant, fïaat- Cegen ober be fiab aan be oofop/ fiaat een ïjoog fierk kafieel/ toaa:op men 3egt bat beertig 3boaare fiukken leggen. 3F>e fcïjepen leggen boojgaang aan 't enb ban be ïjaben ten anker/ ouber 't öerepk ban ïjet gefcïjut be£ kafieel^/ en bec fcïjietkat. &apitepn Towniy, tAt/ geluk ik reebé ge3egb ïjeb/ met ïjonberb beertig man 0113e fcïjepen berïaaten ïjab/ om te 3ien of ïjp 't fcïjip ban Lima upt be ïjaben kon ïjaaïen/ ïjab niet boben bjie of bi'ec mplen boojt* geroeib / manneer bie togt met ïjet berïie£ ban ïjunner aller ïeebeng fcïjeen te 3uïlen geepnbigb ïjeboen: toant 3P fcoierben fcïjielpk boor een ïjebige bonberbïaag ban lanb oberballen/ toaajboo? alle be kanoet fcïjfet in be gronb geraakt ïjabben : maar 3P ontquamen 't geuaa? nog / en quamen ben ttoeeben nacïjt beïjouben in Port Marquis. Port Marquis \$ een 3eer goebe ïjaben /een mpl beoofien be ïjabenban Akapuiko. 9üiïjier bleeben 3P ben bolgenben bag om ïjen 3eïben / ïjun* nekïeeberen/ en ïjun getoeec en anbere krpgébeïjoefte te beoogen. '£ $acïjt£ baa? aan roeibensp 3acïjteïpk na be ïjaben ban Akapuiko ,enom* bat Townlys aanilag gemift. Port Marquis. rondom den Aardkloot. '75- bat 3p niet geïjoojb toouben toojben/ïjaaïben 3P öunne riemen in/ f n frïjnpf- i <$$(-, ben 30 3acï)tje$/geïun of 3pManatees babben toiïïen bangen.25p 't hafieeï ge* nomen 3pnbe/ ftanen 3» ober na be fïab / en uebonben bat öet fcftip tuffen be bojfttoeering en öet 5fo?t lag/ naaj gifftng ontrent bJieïjonberb boeten ban elft af. 361$ 3P 't toeï be3igtigb/ en 't gebaajban ben aarifïag obettooogen ïjabben / oojöeelben 3P 't onmoogeïpn be3eïbe upt te boeren ; öie£ roei* ben 3P 3at|)tje# te rugge/ totbat 3P öupten't beeepn ban 't rjefcfjut toaa* ten; en toenben't toen na ïanö/ boeïj troffen een rot ^>paanfcfje foïbaa* ten aan/ (taant be ^>panjaa?b£ ïjen'$ baag£ te booren ge3ien öebben* be/ dabben toacfjten langg be nuf* ge3et/ ) oetoeïneterfionbopöunbuut gaben / maa* ben echter niet befcïjaabigben / boenbe ïjen aïïeenïpn ber* ber ban ïanb af topnen. 3Baa?naa 3P aan ben monb ban be ïjaben bïee* ben leggen/ totbat ïjet bag toa£/ om be (lab en öet nafïeeï te besien; en neetben toen toebet naboo?b/ 3pnbebermoeib/ öongerig/enb?oebigom 't migïu&Ben ban ïjunne aanfïag. %&m i3d™ gingen top toeber t'3epï toefïtoaa?b aan met be ïanb* toinb/ toeïne boo?gaanS$. <®. tëj maai be 3eetoinben 3pn Z. W. 3©P pafleetben een lange 3anboaai/ bie 3% meer aï£ ttointig mpïen uptfïtent. %l bien toeg lang£ fïaat be 3ee met suln een getoelb op fïranb/ bat öet onmoogeïpn tg? met boot en nano baajontrent te nomen; niette* min $ ïjet een goebe 3npbere monb/ baa?meneen€ngeïfcï)emDï ofttoee ban be fïranb bequaamïpn anneren ftan. 'ï|et ïanb aan be 3ee fë ïaag/ en maateïpnb?ucï)tbaa*/ bjengenbe beeïeeïepe boomen boort/ in3onber* Öepb be topbnptgefp^epbe palmboom / toeïne bp pïennen ban 't eene mb ber baai tot fjet anbere toafï. 3£e palmboom t$ 30 g?oot aï£ een gemeene efTtfjeboom/ gjoerjenbene Palm ttointig of bertig boeten ïjoog. «De fïam të b?p ban tannen tot boben boom aan be top/ aïtoaanp 3icöta beeïe groote gjoene teïgen uptbrepbt/ niet ongeïpn be &ooïboom/ öterbooren befcïjreeben. Eobaanige tannen groeien oon op beeïe anbere pïaatfen/ (geïpn al£in Jamaika, Darien, be baai ban Kampechie, enz.) boortfpruptenbe ban een fiomp/ bie niet boben een boet of ttoee ïjoog en echter niet bet oberblnffeï ban een afgebontoen boom i£; toant geen ban bit fïaeï) ban boomen 3aï ooit toeer groeijen / a$ ÖP 3pn top qupt i£ : maar bee3e 3pn een foojt ban $aan* tjeg-païm/ en be tannen toeïne upt be fïompen fpeupten/ 3pn 30 groot niet/ aï£ bie toeïne aan een gtooten boom groeijen. 5£ee3e nïepne tan* nen totaben in Ooft-en weft-lndie gebeupnt om be ïmm te beft* nen/ m' 3?n 3eec bienfïig en buursaam/ obertreffenbe bm Paimetes betre. üet ïanb intoaaeb^ fë- boï ban Mepne fpitfe botte betgen / toeïne bee* ie nïepne balïepen maanen/ bie 3icïj toeeïig en groen bertoonen. ^tan 't toefi-enb ban bee3e baai f$ be berg Petapian, op be ïjoogte ban 17 gr. 30 min. ten $oorben. mt i$ een ronbe ïjoen bie 3icï) in 3ee uptflrent/ 01 ban bette toeï een epïanb fcïjpnt te 3P«» €m toepnig betoefïen bee* 3en lm i$8j\ * Half- flachtige Vrouw. Joode vifch. Cliequc- tan. Een kara vane muyl- ezels ge- nomen. William Dampiers Reystogt i56 SLfa 3pis b5P5blne *°nbe m^m> *>m toP nabnptm «eten feü p/flerenbe tuffen ü^eïtie en be ronbe öoen in/ altoaar K ffi bem uiatntf tobben. 3©p ouamen ten anfter aan be £3t%S&2 ben berg/ en flapten met ontrent öonberb 3ebentig man aan S fjaanDe ttoaaïf of beertien engelse mpïen ïanötoatöl in? altoaar top opeen arm Snbfaanfcf) borp quamen/ baarnet eoi maar tS boor on^ te binben toa£. Dcc Som Wugte alle toeg/ uptSö e ne *Muiatta, enbrieofbiethïepnehinbecen/ toelRe opgenomen /en aan ban een ütarabane muptoefê/ na Akapuiko ging/ met meeï m mitow goeöeren; maat bat öp opbïtoeg/ uptbteesi Tbooi £* öab haft" g t Öouben/ een toepnig öetoeffen bit borp; toant ÖP öab geöoorb öat top ÏÏE% lU£ S?ami: !n 3P SCÏ00fC,e/ öat ÖP oaac "°S M ^öieïbt: h£> 3i**ïW b? *P * Hr0l,to aanö^ïöen/ om on* na biepW te ge, ïepoen. Cettopï top öier ïagen bingen on3e Moskitós eenige filenne 2§e* fcfjilbpabben/ en b,eel nïepne 3Joobe-bifc&. U p - e ^5ii°/odihVifch • ee2 ,w 90ebe Wfcö/ en ban be ^ngeïfcöen/ 30 ten acïjt/ aïbu£ genoemb/ ombat3e fcöuoben en binnen heeft/ en bam* om een cepne bifcö boïgené be ïebitifche toeti£; oon fcoopen eneeten be ^oobeii op Jamaika öeseïbe onbereïjroomb. $et $ een groote bifch/ ban fatfoen bpfcang *$ een fcaoeïjauto/ maar Oeeï grooter/ 30 bat een baattan tori brie/ bier/ of bpfhonberb pont toeegt. ®p httft een groot öoofb/ met groote binnen/ en fcöubben 30 groot al/ een öaïbe Sft*. baaïber/ toel&e met be groote ban 't tpf toel otiereenïiomen : hpté 3eer 3oet ban fraaan/ en gemeenïpn öeeï bet. 32ee3e Wb ontöoubt 3icf> tuffeïjenbe Klippen; en in Weftindie , ontrent Jamaika en befcuftban Karokos maar boornaameïpn in bee5e 3een/ in3onberöepb toat meer toefïtoaarb^/ i^3p3eeroberbïoebig -r Spen 1 i8d« gingen top met on£ fcïjip banger/ en boeren ontrent ttoee Wmberöectoefltoaatb^/ na eene plaats genaamb Chequetan. %n* beröaïf €ngeïfcöe mpï ban be firanb t$ een nlepn epïanbtje/ en binnen 1 3eïbe een goebe öaöen/ aïtoaar be feïjepen nonnen Kieujaaïen; baar f* ook een riüiertje ban berfcö toater / en ïjont^ genoeg. ■ 5^en i9den November 'é morgen^ gingen top met bpfentnegentig man tn 3e^ nanöe^ om ben ©oerman op te soenen/neemenbe 't brouto* menfeö mebe om on^ ben toeg te top3en: maar ïUapitepnTowniy toon met met on£ gaan. ©oor bag ïanbben top öp een plaat£ genaamb E(ta- pa, een mpï betoefïen Chequetan. 5^ebrouto toa^ hier toeï befeenb/ ïjebbenbe baar bintoifê om mofTcïen getoeefi/ 30 3p 3epbe: toant omU be 3pn baar in groote menigte/ en tfen'er e\3eneen^ upt aïé 0113e <£naeï* fcïje mofTden. gp lepbbe on£ boor een onbeöaanb tooub ontrent een mpï berre ïangg een ribier/ toanneer top quamen in eene toeuöe boï ban fiieren en noetjen; en bier ter pïaatfe toa£ öet bat be ©oennan met 30* ne mupïenstcö ontljieïöt/ öeouenoeniet buroen boortgaan/ ombat öp niet .•:' rondom den Aardkloot. 177 uiet toifltoaa? top lagen : bug maakte lyn boo? 3Pne mm Dat hu met x <^r- alle 3pne goeberen 01$ ten roof toferb* §iï ïjab ueérttg baaien met. meel eenige Cïjofcolate/ een gioote panp nlepne feac3cn/ en beeï aajbetoetn. 3£>e eetbaare toaaren namen top toeg/maai 't aazbetoecü quamWniet te ftaöe/ bk$ Keten top ïjem bat beïjouöen. 3£>e ratiPlejetë toaaren ontrent 3efïig m getal; en ton Aagten oné geroofde góeb metö^eïbe aan föanb / ïaatenöe tjen toen toeer ïoopein Wv flagteöen hier ooft eenige aoeijen/ en bragten öie In 0113e aanoe£ met ong. $aa öe mio* bag quamen 0113e fcïjepen een ïjaïbe «Bngelfcïje rapt ban be plaats baar top gdanD toaaren ten anker/ en baarop gingen top aan öoortC fta* pttepn rowniy , 3lenbe bat fret on£ bug toeï geffaagb toaé / ging met 5pn bom oor aan lanb om eenige noeijen te bcoöen ; toant baar toaaren geene Sntooonber^ ontrent/ bie 3uïh£ honben beletten. SDft ïanb ié3eer bofcöacljtig/ ban een goebeen bmc&tbaate aarb/ en ban beeïenlepneri* biertje^ betoaterb; ebentoeï 3Pn 'er maar toepnig intooonber£ bicht aan be 3«e. ftapttepn 1 owniy ooobbe acötien ofTen ; en naaöat hu aan boorb gtfonnm toa£/ gaf qi# bola tegen ben 3in ban fcaptanS wan , ïjera een gebeclte ban ïjet meel/bat top aan lanb behcuTienhabDeu. 3£>aar* naa gaben top aan be ©ronto eenige Meeberen boor öaarenöaarefcinbe* ten/ en setteben baat metttoeeban be3elbe aan tanb; boch een baar* ??lV.lnöf eenen zóften gingen oc &apitepn£ Swan enTawniy met ttoeehonberh »/ 2" *** * «n totó/ in on3ehanoe^/ om be S KoS op te 3oehen; 3Pnbe/ uolgen^ 't 3eggen/ een rpne plaató; maar hoï SS* TOB9* in/ öeö m n°3 nooit holmen te toee en lomen* toanl öeïph m ttoooren gesegb |,eb/ &iet toorbt geen Ijanbel te?3ee öS » beu/ Vaarera^ voort < I -»_=£ I68f. Branden de berg en dal van 178 Williatn Dampiers Reystogt ben / en baawm nonben ton geene ïepbSïieben Ibeïsomett om on$ na eeniae fïab of bo?p teïepben/ uptgenomen eenofttoeeopbee3eganfcï)e nuft; en baa? i$ geen fïab Die boo? be see open legt ban Akapuiko; en tsaa?om toa€ oiré beften öooigaané te bergeefê/ geïpnaï£ nu ooft/ toant top'roeiöen'men; aö ttointig mpïen ïaugi be fïranb / en bebonöen bat het een jeec ffftmtie huw" toaé om te ïanben ; boeïj top sagen niet een ïmpg/ nocï) eenfg teften ban <^ntoöonöer# ïjoetoeltop een mootje bal* ïep paffen-ben /geïjeeten be ballen ban Mf>nguella:alïeenïpn 3agen top ter pïaatfe baai ton eetft ban ome feïjepen boeren / en ook ten epnbe ban öie togt / een man te paerb sitten/ aï£ een fcfciïbtoacöt «Ptge3et/ 30 ton bermoebben / om op oité te paffen. %m öepbe Ut pïaatfen gingen top / niet mm moetjelpnljept / aan ïanb / en boïgben 't fpoo? ban 't paejb MM be janb&aai; raaa? öaa* 3P 't bofcï) ingereeben4naaren / raafcten top 'tfpooi qunt/ftonnehbe Ijst niet binben/ fcljQontop'eebïptig na joeïjtm; 30 bat top öeii moeö lieten ballen batuenigeï}up3en/offïab/of bo^p op te fpeuren. '/~ L . . Epnbe ban bermoeiö / en uupten ïjoope ban iztp op te boen/ qua* men top ben 28^ toeber aan oao?b/ a*30 onse feïjepen tegen ober öe pïaatë genomen toaaren / baa? top on£ nu bebonben : toant aïtooé aï£ top ban 0113e feïjepen gaan/ fêeïïen top eenpïaat^bant'samenftomfï/ of gceben hen anber£ een tenen om te ïmztzn toaa* top 3pn/ boozopeen of meer. pïaatfen een g*oote roon te maanen. Cbentoeï toaaren top al* ïe eené öoo* 3uïn een tèhtn Mmn$ om t^zn ïjaïg geraakt / in een boori* m togt onber ütapftepn Sharp, toen top öie ongeluhntgen aanfKag op arika beeben/ toaaJban in be Hiftorie der Boekaniers gemelb i$ : toant naabat oné boïtt geftagen toa^/ en berfcfjepbene ban öen gebangen ge- nomen toaaren/ berfjaalben fommigeban be3eïbe aan be ^>patuaa$en/ bat tufTc&en ïjen en ïjunne manner^ aan öoojb afgefpioonen toa£/ op ttoee bnsonbere pïaatfen een gjoote rooft te maanen/ 30 b?a öe ftab 30UÖ ingenomen 5pn/ tot een teïteu boo? tjet fcïjip/ bat ïjet bepïig be öaben mogt innamen. Z&z ^panjaa?b£ maanten baa:op sum een roon ; en m toaé toen onber begene t)iz aan boojb gebleeben toaaren : of nu htt tenen niet net 30 toa£ m top afgefp?oonen toaaren/ ban of 'er iet£ anber£ booj biel bat on^ affc&jl&te/ të mp nu niet mbacïjtig:maa? top Singen nieten booï bat top on£ boln 3agen/ t toelfe bergrooib m be %®m aanquam. '- dabben top op bit baïfcö teta be öaben mgeïoo- pen/ top 3ouöen aïïe genomen/ of in be g?onb gefebooten 3Pn getoeefi: toant top mofien WB# fenflg be fchan^ gepaffeerb spn/ en 30uben geen toinb geïjaö ïjeboen om on^ toeber upt te boeren/ totöattopöe lanbtoinb in ben naeljt genreegen ïjabben. |Baaj om toeber tot 0113e tegentooo?bige togt te noraen : naabat top aan uoojb quamen / 3agen top ben ö?anöenben öerg ban Koh- ma, mt ië een 3eer ïjooge berg/ fiaaube bpf of 3e^ mpïen ban be «e mibben in een becmaaneïnli bal/ op xS. gr. 36 mm. ten litoojben. %v ber- rondom den Aardkloot. J?9 bet-toont M met ttoee rm* punten/toeïne öepbe artootf beeïe Wammen itf8r • gMfe ban Kol.ma , uan öe fïab/ Die niett/rwe ban öeesen fe^Kolima- *u?if ^b ?olimv3 Hm 9*5eGb öwor en wfi/ en be boomaamfïeban 2SHJ&SP? 9e^af[en 2 3pn : en be Baï/ep in BKSdc Stadt; S f"?1 xS? lcl^et aan lairö Baan &ooï öelSïföSam ffi E35& ïaut!toaa?0 *# ïaag en uofcöacö%/ ontrent tto nS én ban öe €>ofi5pbe/ en aan ^:«B«i^lM»tii^k^m^S^i öe 3ee nptïoopt; maai baai regt 3uffi on &ööre Slffi boon Jat top Her met geen boot of ftano nonben tofiomeu / om öat 4- ?nlft een fïer&e öammg op öe öana ging; mttrmêSmm^n,S berber ontbe&R ng in bee3e becmaafteïpne ©alp 30 toen TeöSS ^ Jïn ***»*?» * tibiet: öéeft men belbK / fSSi tot aan be anbere 3Pöe ban öe ©ailep uptfirent. fffiö naboen maS toepnig tomb toen top toebet: aanboofö qnamen biel tóben SJ K naamdag en ben boïgenben nacöt boo* SSeSi-fiSmT P fcS af9/ L^'l on^aPitepn^ met ttoee&onblrb man ban be HM? af/ om ?* öe eecfïe bequaame pïaaté te ïanben /en na m Sftofe S2S 5&^*™* *»*» maaVe^etoag baS ttoee 2êS? ÏLSt? ontrent/ in5onbetöepb een genaamb Sai- SSSfx a,?n Det«Je|i3P ban bee3e öaa. <®mt ftanoeg roeibenöan*n SA *» oeber ar^ 3n Ronben; maar be 3ee ging fo hof/ bat S| batte een ban be onse 3pn roer op / en fcïioot snn naerb öooö mui SïïSSf ff Öa2^ aan^»^ 3P" Par b Tfpoore^en reeb? toef tóatenbe^ben anberen te boet na HomeS ; boch ïjt SS/S &1 ^bf?n°"9an3 maaRen. ïéfe troRften ttoee Sïffi Sf SS?? TUm gommen aan ïanb om ïjem te batten f tSbeS &f l fto *? öcee^e Ö°utoec ö? 3icö tjab/ en 3P banae n SraF h?,l^l5fe" to^èren/ ïjteïöt & öen Uan &ern %f / o bat *|S ni t Se^a?19^pcn- ®m 3°ften quam on^ bom ! aït3amen mm 'aa n- JS ?*£2% uan Pecembcfir Paffeerben top booröu öe öaben ban Sai- De havea LIL ;h?^e^en,le9t,0^ l8 5f-- ^2 min ™ $ aïleenïpR een taameTnR van Sal~ öiepe öaai/ öie f» 't miböen boor een niippig? ÖOeR S|5fa^ 2 3. geïgk iSo William Dampiers Reystogt ïé8^ aeïPfc m ttoee Ijaben^ maant : in eïn ban bcc3e nonnen be frïjenen bepïig tarnen/ niettemin i$ be toefïet&aben De heffe/ 3pnbe oberaï .goede annerVond op tien of ttoaaïf babem ; -ooft fïroomt baar een öeen berfcï) toater in 3ee upt. 3©p 3agen bier een groot nieuto gebent ïjupgy en • Me &nanJaato$ 50 te paerb al£ te boet/ met flaanbe trommel* en Aanval Wiegende baandef* / ma rt#/ 50 't frïjeen/ upt te tarten. 3©p » op de ben on* oiiDcttufTcöeti M tot '* andetendaag? '£ morgen? / en torn Spanjaar- -landden top met ttoeeïjonderd man/ om Öwine|ïoe ftmoebigbepb eenj den. op ben toe# te fïeïïen; maar 3P namen aanftondtfdc blugt/ 3onder bat Die te boet een fchoot Htmu maar be rupter* bïeeben tfaati totbat er ttoee of brie ban ïjen neergeflagen toierben / toaarop 3P toeeten / en door be 0115e berbolgb toierben : epnbeïpï* nreegen ttoee ban ong bom ttoee naetden bie ftunne bcrpderg berlooren badben/en op beselbe £p* erende reeden 5P be Spanjaard,* te bierboet naa / totbat 3P bp hen quatnen/ meeuenbe iemanb gebangen te nrpgen om hondfcbap te be- tonen; maar 't bad toepnig gefc^eeïb of 3P 30uben jeïbe in ber bpan* ben tomben geraant 3pn : toant bier ^panjaarb^bunnepifiooïenge* m/m ben rupter* te boet geuiaant Ijebbenbe/ omringben Den; en indien fommige ban on* befte boïn niet genomen toaaren om &en u mmmn! 3P 30uben §tc|) ïjebben moeten obergetben/ of er t fee* ben bn ingefrïjooten ïjebben ; toant 3P toaaren bepbe reebg op ttoee of brie pfaatfen gequetft / öoetoeï be toonden «et boodeïph toaaren. édcl be bier Spanjaarden te paerbe fipgcnbe / maanten 3ic& tom eer m\$ bom tjen non befcbadigen/ en fpoeiten 1 na hunne «agwg / bie aï ïanbtoaarb in getrohnen toaaren. 0nj bom op een bceebec Sea nomenbe / boïgbe ïang* üm seïben ontrent bier mpïen berre / boor een bar en fhenac&rtg ïanb /bol ban hort geboomte: maar bindende Geen tenen ban Intoooneti heerden 3P te rugge ; en 1 ftreegen ttoee Muiattós, bie niet 30 gaauto tonnende boortreKneii aï£ ïjunne man* her* / 3ich tmïchm 't geboomte ïjadden berfcöoolen / roemende bat ?n on* bom aï3o soubetï bebben ontnomen, mm <0ebangen£ m* Den m§i bat bie toeg na een groote fïad toe ïepde/ genaamd Oarrha bantoaar bede ban die rupter£ genomen toaaren ; bat 0ee3e Jïab 30 Serre afgelegen totf/ atf een pacrb yin *"jW£^3&U* bat 'er geen pïaat£ ban belang nader bp toa£ : boort/ bat het ïanb 3eer arm en bun betooond toa& £?p behaalden on£ ooft / bat bit boïu afgenomen toa£ tot bpfïanb ban |>et l-ihppynfche fcï)ip/ 't toelft oaseW bertoacïjt toierbt / om baar *$&#** "a Mexiko mofreu/ aan ïanb te mm ^e ^paanfcïje Eoob|boenen fóreenen ban een tle^benen geïjeeten Sailagua ijier ontrent; maar top non* oen 't niet binben / nocï) iet# baar ban upt onse gebangenen bernee«» mffl» beflooten ban om ontrent be ïtaap Korrientes te nrupffen / en 't Fiïippynfche fctjip in te toacïjten ; bie^ gingen top ^>m 6% Decem- rondom den Aardkloot. ber t'3epï toefitoaaibé op na be ïftaap Korrientes : $}p öabben fcrjoon K58f. lueeöec/ boeïjtoepnig Vutnb; 3Pnbe De 3eeftotïten |D. 3fê>. en be ïanb* toinb ,éoo:b. ©et ïanb i$ ïjiet maateïpn öoog / en bol ban oneffene npt* öoeftm/ Die 3icïj ban bejte aï£ epïanben bertoonen/ boo?t£ i# tjet bofeïj* acïjtig / boel) De boomen spn niet ïjoog noc& bifc. lEllicc toietb ift met een uoojté bebangen/ Die naöetïjanb in een toa* De tmwht betanberbe / toeïfce mp ïang aan 't quunen ïjieïb ; ooft flur* Schry ver ben bede ban oité boïft aan biequaaï/ öoetoeï 0115e toonba:tfen aïïe ïjim* wordt ne bïpt aaiitomoben om ïjen bp 't ïeben te beljonben. ®t 3©atct5ucljtZ!ek i$ een gemrene quaal op Dee5e fcttfï ; De ^nboojlingen 3eggen bat ïjec befieijuïpmiböeï/ Dat men 'et boo? gebmpften Kan/ i$ De bal of Moot # , iian een'* Allegator ( bic 'et snifte biet öebben/ te toeeten een bp eïKe ./,/, poot/ binnen in 't bïeefcïj/ ) en bee3etot (lof betepb en met baatcuin^'"^- genomen: bit geneeémlbbeï bonben top ook aangetenenb in een 3üfma* naït/ bie te Mexiko" gemaaat toa£;en i&ljab'ettoeïeenpjoefbantoiïlen neemen/ maat top bonben ïjiet geen Allegators, aïïjoetoeï 'et eenige 3pn. Cuffcïim Sailaguaen be ïtaap Korrientes 3pn beeïe goebe öaben£; maai top boetere aïïe bootbp. (Coen top be ftaap nabetben / bettoon* de het ïanb aan be 3ee 3tcï) tebeïpfc ïjoog/ en boï ban toitte Kluften; maat ïanbtoaaib in i$ ïjet nog ïjooget/ en boï ban fpitfe en ganfeïj on* nimte betgen. " 2S>etoefïen bit oneffen ïanb i£ een teen^ ban betgen/ bie ebentopbig met Hm oebet ïoopen/ en aan be toefóp met een 3acï)te afbaaïing ennbigen/ maa? aan be oofoP Önnne ïjoogte beïjonben/ epn* bigenbe met een ïjooge fteple betg/ toefce D?ie Rlepne fpitfe toppen heeft/ bie toeï toat naat een atoon gelpnen/ en baa?om boojbe ^panlaa?b^ Coronada of Kroon-berg geïjeeten toojben. 3^en 1 i^n öabben top be &aap Korrientes bïan in 't ge3igt/ leggen***5 K™v be $oo?b ten toefien/ en be Kroon-berg $ootben ban on£. 3£ee3eftaapri ° ^ r* té ban een taameïpae ijoogte/ met fiepïe Rïippen aan be 5ee: beseïbe i$ bïaa en effen op be top / en met geboomte betoaffen ; en ïanbtoaatb in heeft men ïjoog ïanb. <©ee3e &aap ïegt op 20 gr. 28 min. ten $ootben. <3]K binb be$3elf£ ïengte ban be TenahT te 3pn 230 gr. f6 min. maa? in ïjou mpne ïengte toefttoaatb^ boïgen£ on3e ftoet£/ en boïgen£ bie te* hening bebinb in be3eïbe ban be Lizardin Engeland af te 3pn 121 gr. 14 min, sulftg bat ïjet betfeïjiï be$ tpb£ 8juuten en bpnan^ óminnu* ten i§. 3Bp öabben beiTooten aïöiet op ïjet fcïjip ban be Filippines te ntup^ fen/ om bat ïjet 3eïbe in be te tiiggenomft aïtoo^ bee3e naap aan boet. 3©ptoaaten/ geïpft in gesegb ïjeb/ met on^biet feïjepen/ te toeeten &apitepn Swan met 3pne ba?ft/ ea Hapitepn Towniy met 3pne ba?R. 't 3&&$ afgefptoofeen bat üapiten Swan acïjt of tien mpïenban ïanb Söubeïeggen/ en be anbete tufteïjen öem enbe Haan/ eïH onttent een mpl ban maïftanbeten; opbat top bit fcïjfp niet mogten mifTen. Höaa? Z 3 ^P ïH William Dampiers Reystogt i68<-\ top ïjabben geb?ek ban monbkofl; biegf ;onben top Towniys ba?k met bpftig of 3cfn'g man na be toeft3P ban be Itaap / om na een bo?p of planta3ie te 3oeken ƒ baai top eenfge leeftogt mogten Benomen ; ter* topï be anbere ban on£ pber op jpn befcïjepöen poft ïmtufte. t&m i7dcn quam be bain toebee 3bp ong/ maai tjab niet£ opgebaan/ betopl 3P be Ikaap niet konben te boben nomen/ ombat^e toinb op bee3e feuflr gemeenïpn tuffcljen l^ooibtoeft en ^upbtoejï i$l 't toeïfc ïjet raoetjeïpk maakt toefttoaa|b$ te 5epïen: niaaj 3P öabben bier kanoet met 5e£* enbeertig mannen bp be ftaap geïaaten / bfe toefttoaa|b£ meenben te Eylanden roegen. ^Bm i8d™ 3epïben top na be Cpïanbtje^ ban Chametiy om van Cha- toater in te neemen. Wmt €planbtje$ leggen 3efUen of achttien mp- metiy. ïen beooften be&aap Korrientes, ymbe 'ftlepn/ laag/ en Dofcïjacïjtig/ en met klippen omtingb. ©pfban besrïbe ïeggen ï]aïbemaan£ tonse/ geen €ngeïfcïje mpï ban be ftranb; en tufTcïjen be3eïue en 't bafte ïanö fë fytt seee goeb te anten/ tn men i^'ec boor aïïe toinben befeïjnt. 3&t Jbpanjaa*b£ bezaaien bat 'ei* bifTciW bp öee3e eplanbrjeg tooonen/ om booi be intooonber^ ber fiab Purükation te biffeïjen; beseïbe tooibt gesegb een gioote ftab/ en be öefk öiet ontrent te spn; maai 3P legt beertien mpïen ïanbtoaajb in. 3£en lofton qnamen top tuffc&en bee3e epïanbtje^/ loopenbe tn aait be 3upboofl3Pbe/ en top ankerben tuffcöen be3dbe en 't bafle ïanb op bpf babem 3npbere sanbgtonb. 3Bp bonben ïjier berfeïj toatec en öont/ en bongen ooft een menigte ban 2&akkeïjanto/ met öoe* ken en tpnen : bee3e foojt ban bifcï) f£ öiet booten befeïjreeben. Ifêaai top 3agen geen teken ban intooonbet^ / uptge3epb brie of biet öutten; toaa?om in geloof bat be ^paanfeïje of ^nbfaanfetje bifTcöet^ öfec aïïeenïpk in be ©aften/ of op biergeïpke tpb nomen/ maai niet bat 3P öiec geftabig tooonen 3£en 2iften ging &apitepn Towniy met ontrent 3eftig man / om een ^jnbiaanfcïj coip/ 3eben af acïjt mpïen toefïeïpket na be ïtaap/ in te neemen: en '£ an* öerenbaagg gingen top booi be &aap krupffen/ aïtoaar &apitepn Towniy on£ 3onb ontmoeten. 3£en 24ftcn tertopï top booi be &aan kmpften/ quanten be bier gemeïbe nanoe^/ todne Towniys bain boo? be üaap geïaaten öab/ bp on^: 3P öabben betoeften be ütaap ge* toeeft/ en na be baïïep ban Valderas geroeib. 5^ee3e ©alïep ïegt aan 't enb ban een rebeïpn biepe baai/ bie tuffeïjen be Raap Korrientes aanbe supbooft/ en be pimt ban Ponti- que aan be noou:ötoeft3Pbe inïoopt ; 3P"be bee3e ttoee plaatfen ontrent tien mpïen ban maïnanberen. %&t ©aïïep i^ ontrent bn'e mpïen topb ; ïjebbenbe een bïakne 3anbgronb aan be 3^ekant / aïtoaac men be* quaameïpK kan lanben. §n 't mibben bee3ec baai $ een mootje tf* blei/ baa: men met boot^ kan in baaren; maai in 't ïaatfl ban Öet Djoog fai3oen/ 't toeïk i^ in Februarius, Maart, en een ge^ ftalte ban April , i| 't toater baac ban b|ak. ^an beese fai3oe* nert rondom den Aardkloot. tte Ttett ?aï tft fn mpne befctjrpbing ban be toinben/ tn 't ^an&angfeï meer *<%. Tpjee&en. 5Bcc3e ©aïlep f| lanötoaatog afgepernt boor een groene berg/ bie ïang3aam in öe3rtbe af baalt/ en 3icb 5eec bermaaneïpa in w opöoet: men beeft 'er linïcïjtöaate toeloen/ bemieugö met fceeïetïep geboomte/ onDer anberëu ooft bme^t b'aagenbe boomen/ aï£ Guavas, oranje/ en toiïöe %i moen tomen / toelne $kt m 311Ï& een menfgte g?oe(jen/ geïpfc atë of be Matuur bit aïlcenfan tot een tupn £ab gefcljiht. 3Be Beloen 3pu boï ban bette frieten en Koeyen; oon spn'er eenige paejöen/ maaj men 3iet'er geene ïjnP5en. ■Ctfen 0113e nanoe£ bp öeese bermaaneÏP&e ©aïïep quamen/ 3etteben 3P sebenenbertig mannen aan ïanb/ betoeïne gingen om §i\v* 5en te soenen. jiBaac 3P bMm niet uoben o?fe Cngelfcïje mpleu gegaan/ of 5P toietöen boor öonbetb en bnftig ^panjaajöen / 30 te pae?b aï£ te boet aangeranb. 3£icï)t baat on toaS een nlepn bicïjt bofeïj/ toaarin on£ boïftöe bïugt nam/ om 3tcïj boor bm aanbaï öer paeröen te bebepïigen: niettemin reeben be ,§>panjaarö£ na ïjen toe/ en bielen 'er binnig op aan/ totbat be ^paanfrïje &apitepn/Gevech<- met nog 5fbentien anberen boob ban ïjunne paeröen tupmeïben: toant toen namen be oberige be bïugt/ 3pnbe beeïe ban Ijen ge= ouefï. 3£e 0113e berïooren bier mannen/ en öabben ttoee öie ge* baarïun getoonö toaaren. ^}n bit gebeeïjt recette ïjet boetbola/ 't toeïn met pieaen en begen£ getoapenb/ en 't grootfie getal toa|/ ganfeï) niet£ npt; be rupter£ ïjaböen elkeen paar pifïooïen/ en fom* mige ban öen een naraopn. 2Sp aïbien 't boetbola ooa aangebal* ïen öab / 3P 3ouben getoiflfelpn alle be 0113e omgebragt ijtbbm. Za ota bee3e fcïjermutfeling ober toa£/ 3etteon£ boïa be ttoee gequetfïen op paerben/ ging toeber na fjunne nanoel; aïtoaanpeen ban öe paeröen booben / en tot fppé Maar maaaten/ öurbenöe 3icïj in be luepöen niet begeeben om eeri o£ te flagten/ öoetoel'er ^ &n menig* ten toaaten. Coen 3P gegeeterï en 3icö bersaaö dabben/ feeerben 311 toeber na boorb- 3£eu isüea5^nbe &er£bag/ quamen top met 0115e ftfjepen brp bitfyt bp be &aap/ en 3onben brie aanoe£ upt om bifch te bangen/ öetopl top geneeegen toaaren een &erfïpb£ maal te gouden. 3£aa be mibbag aeerben 3p toeber met brie groote joode Viflchen öaa? top alle on£ genoegen ban nreegen. ?£ anberenbaag^ 3onben top 011* 5e aanoe£ toeber na be fïranö/ en bingen 'er nog brie of bier. ftapitepn Towniy, öie op be epïanbtje^ ban Ghametiy ban on£ gegaan toa^ / Keerbe bm i8ft« toeber/ en öragt ontrent beertig fc^ pel^ mais met #£§. Cfp toa^ beooflen be naap Korrientes geïanb/ en na een ^nbiaanfcb botp getronnen/ bat bier of bpf mnïen lanötoaarö in legt. ^e 3J«biaanen/ 3ienbe öem en be 3pne aannoraen/ fiahen ttoee öupsen/ bie boï mais toaaren/ in be branb/ en liepen toeg: niet* temm nceegen tjp en 3pn boïn tmt anbere öupsen 3obeeï aï^ 3p op faan« ne ruggen nonben öraagen / bet todn 3P ml boorb bragten 3©p ï&4 William Dampiers Reystogt Wp nrnnften boo? be ifeaajp tot ben eerjlen ban Januanaa rM '^ jams 1686/ en 3?Pïönï toen na be baHep Valdcras- om <®flta te Üeftoinen. <£er 't natfjt toaS anaerben ton in be baat on p* ris babem toaterg / een «Sngdfcïje mpl ban be fttanb. ^jeUto ben ton om ofTen te nrpgen tot ben 7den/ en be ftapitepns' Swan en Townly gingen aüe bagen met ontrent ttoee^onberb en beerttg man aan Kano/ en toogen na een fiïepne berg/ aïtoaar 3P met bnftia of mm man bïeeben om be &panjaa?ö£ af te neeren/ bie m op anbere bergen/ niet berre baarbanöaan met groote troepen bettoonben ; maai nooit tet£ tegen on£ bollt burfben be* ftaan. »t iagtten en 3outeben top boor meer al$ ttoee maan* ben booSaab ban bïe« / beöaïben 't genetop oagelpfg betfen onaten;" en ton ftabben nog toeï m$ 50 neeï nonnen flagten/ in* bien ton beter " met 3ont toaaren booten getoeej. 0113e |oo* ne ban 't Fiiippynfche fcljip te ontmoeten toa£ nn boojbn; Sant ton bermoebben/ bat ïjetseïbe/ tertonï top genoobsaant toaaren bier om ïeeftogt apt te 3ien/ ooftoaa»Q$ toap ! boojbn GenafTeerb/ gdpft't ook inberbaab toa£ LMp^ gene top na* be aan- §eröanb upt gebangenen nerflonben. ^ mifle .bee3e aanflag flagop Soor fcapitepn Townly s mt,/ om 't fcöta baii Lima in be öa* een fchip SS ^n Akapuiko aan te taffen / gclpn m* booren ber&aalö gemift. fg 3©ant öoetoel ton een toennig meeï Mc&t öp &atoen ge* fcreeaen/ 30 30U nogtan£ bie ïenb^raan / toeïfce otrê ban bit fcïjip SSe / ong gebiagt ïjebben baa? top oberbïoeö ban otfen en maïs labben nonnen benomen. iBaar in pïaat£ baarban berïooreu mm tpb en geïegentïjeib om on$ 3eïben te booten / en toaa* ren aW genoob3aaftt om on? ban eettoaarente bewgen/ toanneec to" boo" be ftaap Korrientes ïjabben behoren te RrupfTen/ om 't fcïnp ^Cotftier toe" toSen^top met ttoee berfeïjeeïenoe boomeemeng ïangé bee3e nufl gebaaren; bet eene toa£ om 't fcïjip ban Ma- nila te neemen / 't toeïft on£ bonenmaate 30n.be beirpnt ïjebben / en bat toaS 't gene toaartoe &apitepn Townly meefi geneegen Sfltf Sïr Thomas Kandish ïjab eertpb? 't fcïjip ban Mamia eeng nenomen/ en beeïe nofWujepb baar ban otierboorb getoojpen/ Ito f S : ftaan St. Lukas in Kaïifomia, aïtoaa? top na 't 3eïbe oor 3onben getoaebt ïjebben/ inbien top mm met monbnoft SLren booten getoeefi. 3£e anbere aanfTag toaartoe üfapitepn Swan en oné boot^boïn meefï geneegen toaaren / toaó7 om lang* tó Tfeufi te wenen na eenige rpfte plaatfen/ en toel noomaarneïpfe £%*.oWw5pnoi/ Mne top 3eWnn toiften bat in bit lanb / en 30 top bermoebben / niet be?re ban be flranb toaaren ; naaibien wfi onbenenb toag (geïpn top 5uïb^ naberöanb bebonben) Sa : ö rpïtbom ban bit lanb mam <» *W* toan * *f*$ rondom den Aardkloot. Zuydzee toa£/toaarmeöe ïjet toepnig of geen geiueenfcljap ïjouöt/ ïjan* l6Sö- öeïenöe oofttoaai*ö£ op Europa booj Vera Crux. <£n öetonï top nog al in beetoacljtinge toaaren ban iBpneu te sullen aantreffen/ befïooteu ton nog berber Joojötoaeut^ te fiteren : maar föapitepu Towniy , We met Ijet nomen op oeese feufi geen anöer oogmerk ïjab / ban hit fcljiu aan te treffen/ uefloot ojebec na öe feufi ban Peru te feeren. <£)p bee3e togt na öe iBejcinaanfcIje feufi/ ï}aööen ton bp on£ eenen (©berfïen en ttoee of b?ie ban 3pn boïft/ 3Pnöe <§nöiaaneri Der landengte ban Darien, öfe oii3e bjinöen 3pnbe/ en eenige partnen ban 0113e maatg ober lanö gelepö Ijeboenöe/ steïj begeerig ïjaööen getbonö om met on£ te baaren; toe$jalbeu top $en aan on£ 0002b genomen/ en b:inöeïpfe out* Öaalb ïjaööen / öetopï top öoo? öat mibböeï ban ïepö^ïieberi booten toaa* ren / ingebaïïe top ober lanb 30uben te rngge geheerö ïjeböen / geïpfe fommige ban on£ lieber toiïben boen / ban Die greote fjaefe omsepïen. HBaar betopï top/ öfe op &apitepn Swansfcïjip toaaren/ nog berber De Kau& J)oo:btoefl op/en ftapitepn Towniy te rngge toilöe gaan/ 30 öebeeiöen top tevns öeese 0113e ^nöiaanfcöe biinöen aan 3pne 30&/ om ïjen toeber t'öup£ te Swan en brengen; en fcljeuööen aÏ30 ban maïfeanberen/ ÖP na 't <®afïen/ en ton Towniy na 't atëeflen/ bermib£ ton 30 bejre toefïtoaa?b£ meenben te 3oefeen/até fcheyden öe J>panjaa2ö£ 't lanö in ïjaööen. $ van mal. 3£en 7den ban Januarius, in öen mosgenfïonö/ 3enïöen top ban öee3ekan(*er bermaaneïpKebaiïep/met een ,$oo2öoofh? tofnö/ enfcïjoontoeeöer. Cen elf uuren quam öe ^eetoinö upt öen ,®002ötoefïen : en eer 't abonö toag pafieeröen top öe punt Pontique • öit i£ öe 3©efïïjoefe ban öe baai öer baïïepe De punt ban Valderas, en legt tien mpïen ban öe fcaap Korrientes. 5^ee3e punt Pontique. legt 20 gr. 50 min. benoojöen öen JlBiööeïïpn/ ïjet té een hooge/ronöe/ feïippige/ en öojre uptïjoen/ bertoonenöe 3icï) ban bejre geïpn een en* lanö. <£en mpl öetoefïen öee3e ïjoefe 3pn ttoee nïepne onb2ucïjtbaare <£n* lanöen / genaamö öe epïanötje^ ban Pontiqu^ : ronöom öe3elbe 3nn ber* fcïjepöene ïjooge/ feïjecpe/ en toitte «lippen/ öie ïjier en öaar berfïrooiö leggen. 3Bp pafTeeröen tufTcïjen öee3e «lippfge enïanöen ter flinker/ en öe bafïe nufï ter recïjterïjanö/ toant öaar ié geen gebaar. 3£>e ^eefeuft boorbp öee5e punt/ loopt nog ontrent achttien mpïen $oo2ötoaa2b£met beele oneffene ïjoenen / en felepne 3anbbaaijen. %t lanö aan be 3eehant i$ laag/ en brp bol ban geboomte; maar intoaartof heeft men 'ïiooae/ onbrucïjtbaare/ ruutoe/ en onbermaafeeïpne bergen. mm i4den. sagen top een nïepne toitte Wip/ toeïne 3teh ban berre afê eetuepï opÖoet:öee3efelip i£ op öe ïjoogte ban 2igr lymin. enlegtörie mpïen ban 't bafïe lanö : tufTcïjen bepöe té een gocöe boortogt/ altoaar men ttoaaïf of beertien babem toateré bicljt aan be Wip heeft; maar na öe bafïe nufï toorbt bet öoe langer ïjoe onbieper. S» öen nacht anner- öen top op 3e£ babem toater^/ ontrent een mpl ban 't lanö /on een goe* öe ffphgronö. W? bingen öier beel fcatbifcb/ alsinebe op berrchenöe* ne anbere plaatfen ban öee3e ftuf} / 30 boor al^ naa. J v ©au öit epïanö loopt ïjet lanö nooröeïphet/ maanenbe een fenoone sanöbaai ; maar öe jee gaat 30 öoï op öe flcanö/ öat men nergenV op '■ "■■■■■■ 20 6 William Dampiers Reystogt En roode öee3e &uft aan ïanben/ bog 3eet toeï anaeren/ betopï be biepreban lang* 3aametïjant afloopt : boant ontrent een mpïban Den oebet öeeft men 3e$ babem / en een <£ngeïfcï)e muï berber 3eben babem toater£. %\\t abonben lieten top op beese auft ïjet anaer baïïen/ en *$ mo^geng gingen 1uï3 met be ïanbtoinb tueDcc t'sepï / toeïae ton öebonben ,$. ® en be3ee* toi'nöen 3& W. te spn. ^en 2o^en anftecben ton ontrent bik ^ngeïfcïje mpïen oeoofïen be eoïanben ban Chametiy, boelïte/ ïjoetoeï in naam be3eïfbe/ echter oer* föjeeïen ban öegene bie ïjier booten gemeïb spnttoant bee3e 3pn 5e£<£p* ïanbtje^ op be ïjoogte ban 23 gr. u min een toepnig öetoefïen ben (a) 'gonneneerfeiing ban ben kreeft/ en ontrent b?ie mpïen ban be bafïe ïmft / aïtoaat een Mepne 30«te poeï 3pne npttoaateting in 3ee öeeft. 5^ee3e epïanben $m maateïuB ïjoog ; op fommige ban beseïbe groeit ee» mg ntettoeïöQfcl) ƒ en be atibete spn ganfeïj ban geboomte ontbloot, j&onbonf be 3ee 3pn 5e aïippfg/ en maar een of ttoee ban be3eïbe ïjebben janbbaaijen aan öe nooïö3p- w bee3e epïanben groeit een foojtban bjucl^t genaamö Penguins , en bat f£ al be bntcfjt Die 'er boa^. &e bmröt Penguin fë ttoeebetïp/ geeï en roob; be geeïe groeit aan een groene fïeeï of fïam/ 30 biR aï£ een man£ arm/ en rupm een boet tjoog ban be gronb : be blaben ban beese (tam 3ijn een rag boet ïang/ en een bnpm bjeeb/ en be aanten boï banfcljerpe pjtuaeï& 3£eb?ucöttoaftaan tie top ban beiïam/ in ttoee of bjie groote troffen / enmet3efïienof ttoin* ris bmchten aan pber trog ; beseïbe f£ ronb/ en ban grootte aïg een Meun hoenber ep ;be fcïjiï baar banig bia/en 't binnenfïe botban3b3arte3aabt^ Ml bie gemengb 3pn onber be bjucïjt/ betoelae ban een feïjerpe/ öoetoeï . aangenaame fmaaa f& <©e roobe Penguin $ ban biate en aïeur atë een Mepne bjooge «oen/ en aegeïacljtig ban fatfoen / toant £p groeit niet aan een fïeeï of fïam aï£ be anbere/ maar met ïjet eene enb op be gronb/ en 't 'anber reeïjt* optoaajbg. deftig of 3ebentig groeijen bu£ namen/ 30 bicïjt aan inaï&anberafê 3P nonnen/ en alle upt een en be gèïfbe toojteï of bJO?teïtro£. 3&mt Penguins 3pn omgeeben met groote bïaberen/" bie anberöaïf of ttoee bOet ïang/ en eben aï£ be boorige pjia* Mig 3Pn ; bootte fé be bmcïjt al 3eer ebeneeng / 3Pnbe ge3onb / en nooit fcöaabelnfe boo: be maag : maar begene bie 'et beeï ban eeten/ 3nïïen een prtïéeöng in .fjun fondament getoaar too?ben. f|n be baai ban Cam» pechie groeijen bee3e b?ucljten 30 oberbïoebig/ bat men ter pïaatfe baar je toafTen/ niet ïtan paffeeren/ inegen^beljoogepjiaaeligebïaben. <©n beese epïanben 3011 eenige Guano*, maar geen anber foojt ban ïanb> gebierte. ^n be baaijen ïjier ontcent aomen fomtpbé 00a 3eeöonben/en bit toa^ be eerfïe pïaaté benoo^ben ben €benaar/ aïtoaar ia beese bie* ren in beese 3ee 3ag. 3©ant be bifeïj op bee3e 3anöige aufi ontïjoubt 3icïj meefï in be 3011 te poeïen/ en in be monben ber ribieren : bte£ acïjt ia bat be 3eehonben tjiet niet beeï nomen ; boant betopï bit geen Mippige aufi mj geïpa baar be bifTcöen 3icö meefl ontljouben/ 30 fcöpnt 'er maar toepnig nou (Ja) Tropicus Cancri. rondom den Aardkloot. 207 Ió8<£. fcofï booj be see&onben te 3pn/ 'tentoaare 3P ftatbifcö toiïben tetm. ftapitepn Swan begaf 3icö met ïjonberb nian in 0113e nanoe£ noc$* toaa?b£/ om be ribier Koïekan te $mmj wrifie&fen be3eifbe tibiet bie Paft ia genoemb/ en in fommige Haatten in 't ïanbfcöap Kuiiakangefïeïö too?bt : 3£ee3e tibiet ïegt op onttent 24 gtaaben ten noojben. 3©ptoaa* ren bedekt bat 'et een b?aabe tPRe fiab aan be oofopbe ban be>eïbe ïag/ met toepïanben baatomïjeen / bie ban fïieren en noetjen toeï boo23ien toaaten : en bat be inbaoonbet£ bee3et fïab met feïjupten na 't epïanb Kalifornia obetboeten ompaetlentebffTcïjen. «^eberbïjeeftmp eenspan* jaatb/ bie op 't epïanb Kalifornia getoeeft toa$/ ge3egb/ bat baat seet beeï §aeteï-oefïet£ spn / en bat be ingebootene ginbtaahen ban bat ep* lanb/ bie bicïjt bp be tpaeteïbifTc&erp tooonen / boobbpanben ban be &panjaa?b£ 3pn, <©n3e ïltanoeg fcraaten bïie of biet bagen npt/ïjebben* öe meet a$ bettig mpïen bate gebieefï / boef) geen ribiet gebonben ; t boln 3epbe bat ïjet ïanb ïang£ be jee laag toa£ /en 3anbig/ maat be bat* ning toa£ obetaï 30 fïerh / bat 'et geen ïanben aan toa£:3P auamenon£ tegen op be öoogte ban 23 gr. 30 min., tertopï topöenïanggbefltanbnaKeeren t± Kuiiakan naa3epïben. 3©p neetben ban toeber oofitoaatbs/ en bittoa*Wee Öet betfïe bat in ten ,§&>otöen op bee3e nufl gebjeefï ben. öö Zt$ of 3eben mpïen ^oojbnoojbtuefï banbeepïanbenbanChametiyté een nlepne fmaïïe ingang in een meit/ 't toeïn 3icï) -omtrent ttoaalf mp* ïen oofielpK neffen^ ben oebet uptfitent. 3&e monb ban m meit ïegt op 23 gr. 30 min. en mojbt boo? be£>panjaatbengenoembRiodeiSai taant Rio del Öet f| een 3ont meit. S^aar i£ toater^ genoeg booi boot£ en nanoeéoniSal. in te nomen; en naabat men 'et in i$l öeeft men flecijt boateromtèïan* ben. man be toeföp $ een ïjnp$ en een toenerp ban gtoot bee. <®n£ boïn begaf 3ic& in bit |Beit/ en betboïgen£ aan ïanb/ enbonbt/ bp 't WP$ nomenbe/ 3eben of acïjt fcöepeï£ Maïs, maat 't bee ïjabben be ^panjaatbg taeggebjeeben:ebenbjeï nam 011$ boln ben epgenaat ban be toepetp/ en tyacöt &em aan öoojb; |jp sepbe bat beoffen beu-e ïanb* tnaatb in gebjeeben biaaten/ tipt biee3e bat top be3eïbe 30uben booben, Cettopl bjp ïjjet ïagen/ boet ftapitepn Swan anbermaaï na't meit/ en met ïjonbeeb bpftig man aan be noozöoofopbe geïanb 3pnbe/ toog ftp Kapiteyn ïanbtoaaJb in. <©nteent een €ngeïfcïje mPÏ ban be plaat£ baat ïjpSwan ïanbbe/ qnamen 5P in een bjooge 3ompan/ en fenooten na ttnee gin* gaat aan biaanen bie boo? tipt öloat^ obet be toeg gingen : een ban be3eïue in 3pn land. bpe geqnefi 5pnöe/ bieï neet/ en 3epbe tegen^ on^ boïfi/naaonbetinaa* ömge/ bat'et biet of bpf mpïen betbet een ^nbiaanfcïj bojp bja^/ en bat be bjeg/ njaatop 3P toaaten/ ïjm betbaaatb^ ïepben3onbe. Ceitopï 3P aïbu£ met ben Sfnbiaan in gefpjeft biaaten/ ujfetben 3U befpjongen oooj öonbetb ^>paanfeï)etuptet^/ ujeme genomen ujaateh om "hen te tugge te bjpben/ boeïj geen gebleet nocö 't öatt ïjaöben om 5nïné nptte poëten. <©ng boïh ging bctïjaïben boort y en pafTeetbe boot een oelö ban lang bot gtag : bit fcoieebt boot be ^panjaatb^ in be btanb gefïo* nen om be onse te Otanben; maar feftoon 't ïjen eenige moeüeïpahepb feeroorjaa&tey echter beröinbetbe net ïjen wiet boort te ttehkzn. %oi William Dampiers Reystogt Maffa- klan. De rivier Goud- mynen. «63(5. ^ocï) öoöt gebreR ban ïepb^ieben 3toorben 3P bfert ganfcjfjen bas / en een geheeïte ban ben boïgenben/ eer 3P aan rt borp quamen/ toaarban öe 9lnbiaan gefprooften ïjab. ^ïöaat bonben 3P een partp jêpanjaar* ben en ^nbiaanen/ b« £en 't ïjoofö öooben/ maat naa eennortgebecht upt M borp gejaagb toierben. $$izt toierbt onje IBonbartS en nog een man boor pp!en geqiietfï/ bod) niemand anbeté. 0p bonben baarttoee of brie gequetfïe ^fuoiaanen/ bie fjen jepben bat be naam ban bit bom Maffakian toaS/ bat 'er eenige toepnige £panjaarb£/ en booct^ gjn* bfaanen in tooonben i en bat 'er bpf mplen ban bit borp ttoeerpfcegoub* mpnen toaaren /aïtoaar be ^>panjaart£ banKompofteiia bebóotnaam* fit fïad in beese getoeften/ beeïe flaaben en 3[nbiaanen frielben om gonb te 3oenen. <®ü$ boïfe bïeef aïïjier bien narfjt/ en pakte '£ anbeten baagg aï be mais op bie 3p nonben binben/ toeïne 3P na be Ranoe£ torften/ en 30 aan ooorb oragten. 3E)p lagen Ijler tot ben i<&>, ban Februarius, toanneer &apitepn Swan en 't vlek met ontrent tacïjtig man na be ribier Rofario roeibe/ en albaar lan* Rofario. Denbe na een ^nbiaanfcïj bien ban bim seïfben naam ging: ïjet lag on* trent negen €ngelfcöe mplen ban be 5ee/ 3pnbe be toeg baarnatoe mooi en effen. 3£>it toa£ een fraatje pïaat£ ban 3eftig of 3ebentig ïjupsen / met een mooije Redt / 3Önbe echter meeft ban ^nbiaanen betooónb. ^n namen eenige baarban gebangen / toelfte öen 3epben / bat bc ribier Rofario rph ban goub toa£/en bat be mpnen niet bbbenttoee mplen ban (jet bïefc lagen. ïtapitepn Swan bonbt ïjet niet geraaben na be mpnen te gaan/ maar fpoeibe sfeïj na boorb met be mais oie bP Öier nam/ 3pnbe een partp ban tacïjtig of negentig fcïjepefê / toelfce on$ / boor be fcöaar^ljepb ban monbnofï/ toaarin top on£ bebonben/beelmeertoaat* big bias? ban aï öet gonb ban be toerreïb : €n öab ïjn na be mpnen gegaan / 50 3onben be £>panjaarben boor 3pne Vuebernoinfi ïjet %00tn mi^eïjien toernieïb ïjebben. 3£en 3den Februarius 3eplben top met on£ feljip oor na öe ribier Rofario , en anfterben '£ anberenbaag# boor ben monb ban öe3eïbe/ op 3eben babem goebe 3acöte gronb/ een mpl ban befïrand. 5^ee3e ribier legt op 23 gr. s 1 min. ten noojben. W$ men boo? bee3eri« bier ten anfccr legt/ jiet men een toepnig lanbtoaarö in / een ronbeberg öï^ een fii)jRero?ooö reeïjt tegen ober bet}c ribier: en l^ooibooft ten noo?* den aan be toefbp ban bien berg i$ een anbere/ bie oor rëbeïpR grooti^/ en Caput ca val li Of Paerds kop geïjeeten UïOJÖ. 5^en 7dtft rjuam i^apiten Swan met be mais Die öpgefereegen öab/ aan 6oo?b. 5^it tua^ maar een Mepne partp boo? 30 beeï boïRé aïjJ bjp toaa* ren/ in3onberljepö gemerRt be plaat^ baar top on^ bebonben / 3pnbe bemoeiingen/ en Ijebbenbe geene lootfen om on^ in eenige ribier te ge* tepben; 3uïfi^ bat tou ganfclj geenïeeftogt öabben/ ban bietoeïRe top gebtoongen toaaren op bee3e topse ban lanb te ïjaaïen. Cn öoetoeï 0113e fïnurmanj? üaeRen goebe onberricöting gaben om beribieren te binben/ 30 toaaren top ebentoel/ boo? geö^eft ban ïepb^ïieben urn ong bp tooonin* gen te ïnengen/ t'eïReu^ genoob3aaht ttoeeof bjiebagente3oeRen/ eer top op een plaats nonben Romen om te ïanben. 3©ant öe^aïben bat bt 3ee/ q^ iöBó. rondom den Aardkloot. 209 m) Seïpft të teebg Qeseöö W «P b«fe pïaatfen aï te öoï ging cm tg lanben/ 30 ftonbm top nooit befpenren Dat Daar eenfge bopf£/ batnen/ of nanoeé toaaren. ëulfig bat geïpn 'et 3?tïfte getooegefpfte pïaatfen niet toaaren om te lanben/ aïg 'et in be Iöoo$ö3tt3pn/top ooft/aïg topaïet* gen£ toaaren geïanö/ niet toifïen toat toeg ton na een ^arn moflm gaan/ 't en toaare top bp gebaï een pao aantroffen, 't f|£ toaar/ De ^>panjaaröen en «jflnöfaanen-/ toetfte top aan bcojö ïjaöben/ nenDen be naamen toeï ban berfeïjenbene ribieren en fïeeötje^ of öo?pen baat on* trent/ ja ook be pïaatfen 3'elfjS aï£ 3P 3e3agen/ maat 3P toifïen Dentoeg niet bie ban be 3ee bertoaarbg ïepoöe. ; g^en 8ft«n 3onbt föapttenn Swan ontrent beertig man om be nbtet Oleta te 3oenen / toeïne beoofïen be ribier Rofario ïegt. '$ Inöeren Daagé boïgöen top met be feïjepen/ ïjebbenbe een 3©efïnoö$Dtoefïe toinö/ en feïjoon toeebet; 'ö namtDbag£ qnamen 0115e nanoe£ toeet bp on£/ betopï 3pbe ribier Oleta nietbinöen nonben; bw$ fïeïöentou uoet$ nabe ribier St. Jago nog betbet oofïtoaatb^ 3£en ti$ abonö£n ankerben ton boo* be mono ban bie ribier/ op 3ebenbabemtoater£ goeöes ■ f^r* 3achte Kïepgronb ƒ en ontrent ttoee aBngeïfcïje mplen ban ben oeber : bnp* ' J °u' tenonó lag een ïjooge toittenïip/ genaamb Maxenteibo. %&tt$t nïip bertoont 5icïj banberre a!£ een fc&ip onbet 3epï/ en ïag pnttent Drie mnïen 3©eftnooibtoeft ban on& 3£e berg Seiisko tjabben top 3upöoo?t ban ong/ De3elbe$ een 3eet ïjöoge berg in ïjet ïanb/ ïjebbenDe een ftoïte of bogt op ben top. %bt ribiet St Jago ïegt op 22 gr. 15-. mm. en të een ban be boornaamfle ribieren op Dee3e ftnfi 25p laag toates heeft men op be bann tien boet Diepte/ maat ïjoe öoog't&iet bloeit toeet in niet. 3£e raonö ban bee3e ribiet t£ ontrent een ïjaïbe mpl ï»2eeb/ en ïjeeft een gemanneïpRen ingang: binnen be mono i£ 3£» tneeber/ toant Daat 3Pn D?ie of bier ribieren/ bie 3icö Daa$ ontïafïen/ eti aïïe ge3amentïuh ïjunne nptïoop ïjebben. ^et toatet $ een gtoot fmn toeegé optoaarbé foafr; niettemin i$ 'et betfeö toatet te benomen öoo? putten te maaneh ban ttoee of b?ie boet biep in be 3anbbaai/ aan Den monb ban be ribier. 5^m nden3onöt ïüapitenn Swan sebentig man in bier nanoe£ De ribiet op / om na een öo?p of flab te 3oenen ; toant öoetoeï top noeh niet toifïen of er een toa£/ nogtan£ betopï 't ïanb 3icö 3eer feïjoon opbeeb/ ttopfelöen ton niet of 3P 30uöen intooonber^ binben eer 3P toebetneerben : 5P biagten ttoee Dagen toe met be ribieren en ureenen op en neer te roéijen/ en quamen ten ïaatfien bp een grooten annet met maïs/ Die bnnan^ rnp toa^ ; en begonben bie baarop aanfionbS 30 gaauto aï^ 3P ftonöen te pïnbhen/ om 'er be nanoe^ mebe te laa* ben: maar 3ienbe bat 'er een ^jnbiaan gefieïb toa^/ om toacïjt bp 'é noo?n te frouöen/ lieten 3P bat moeöeïpa en berbjietig toern baaren/ en gteepen ^em/ en b:agten tjem aan boo?b/ op ïjoope ban npt ïjem bericht te trennen/ om op een gcmaMteïpHer topse betsorgb te too?ben / m ergen£ hoorn te binben/ bat rceb^ afgefneeben en geb^öogb toa^. m onbetbjaagb: 3P«be/ 3epbe bat 'et im fleebtjeUja^/ geïjeefcn SaDta ie öupsm Die ou ïiet tfeuri unSot hJtl gaat: öaarsp oor eenfge boecman^/ öfe ooo>be HnwaHtórnba» Kompofteiia gespat b>o;ben om boofï/en ban &1ff|ÖS *J£ÏÏ! ofteli* £ een *** ^ab / omt*nt «mmtototta mpïen bannte- Belegen/ 3pnbe bc boonmamfkin bit getoeflban net S lï *B#a» geinig .Muite IwKSiiS^fflÖ^ SSft ïieest getoefien #; taant 311I0 een; pïaa ttf öeefr LarenEtt 5 Se" «onbetb öup^innen ban rSSt |tb empnen 3Pn ontrent bpf of 3^ mpïen ban §^b3555 ^n eentge fconberb fïaaben aan 't toeft. $et tftet hier en elberf in 7S2' L°"jtf Peru> ^öoon men. toto ert£ 30 oberbïoebio nteBn* sL Sft,ban£attta Pekaque hengen tmmSS^SSSSmm £22ff«ftella ' aïULaa? 3e ge3upbe?b tooien. 5©ee3e boerSen of ^ tel»^^^^ tot öat fito^ toa^/ 50 ftagttjpn- Swaos.- emfofie- inerft tr Santc Pekaque toag monbnoö t« Women/ en öaatom öebaï öP SPnboïn 3icö in tb^fioonenTbi! ^ örlfc ban öm geflablg m m#m*mmj m^AmSm ^gern rondom den Aardkloot. *t gene 3P genreegen ïjabben/ tertopï be anbere fjeïft af en aan gaan 30u.be. 5[n de naamioöag «reegen 3P eenige paerben / en '£ anderen daag$ '£ mo?gen£/ 3Pnbe ben i7^Februan'us, gingen 3ebentig mannen, met eenige paerben met mais gelaben na be ftanoe£ / toeïae 3P met ïjet bolu/ bat'etbp gebïeeben toa£/ nog in goede fïanb bonben/ öoetoel be ^panjaajbg ïjen toat fpeï£ gemaant/ en eenen man gequetfï öab* ben; maa? on$ boïn uut be hanoe£ toag baarop aan lanb geflapt/ en Öab Ijen berjaagd. degene bie geïaden op be nanoe$ quamen/ «eten baar nog 3ebert man meer bïpuen/ 30 bat 3P nu dertig fïerft toaaren om be nanoo£ tebetoaaren; fteerendederefttndernacöttoederom. 3^em8^n '£ mo?gen£ ging bie ïjeïft/ uieïneden boorigen bag in'tfïeedtje gebïeebeu ton£/ pDer man met 3pn ïaft/ en bierentbjintig geïabene paerben .baai nenen^. €er 3P bjeberneerben fcreegen ftapitepn Swan en be3pne ee* «engebangen/ betoelne 3epde bat 'er ontrent bup3end man ban aïïetïep Rïeuren/ aï£ £>panjaard£/ ^nbiaanen/ Etoarten/ en Muiattós of Èjalftfacïjtige in 't getoeer biaaren te §t. Jago, maar bjie mpïen bankier/ 3unbe be boomaamfïe pïaaté aan beeseribier/ enbatbe £panjaarb$ met buurroei^enpifiooïen/ enbe ^inbiaanen met stoaerben en pienen ge* toapenb toaaren. ümpitepn Swan bjeesenbe ïjet quaab geboïg ban 3pn Rïepne partp te berbeeïen/ -öeffoot om $ anberenbaag^ met aï 3pn boïn toeg te treRaen/ en bebaï baarom bat 3p 50 beel paerben 3oaben trachten te benomen aï$ 5p Ronden/ om te meer boojraab te nonnen megboeren. 3£en ipden dan riep &apïtepn Swan 3pn boïa bptpbg t3amen om re bet* tteaaen; maar 3P ruepgerben't/ en 3epben bat 3P't fïeebtje niet toouben betïaaten/ boo? bat aïïe be monDRoff in be nanoe£ gebragt biag : öie£ toa£ ön genoobsaaut te 3toicï)ten/ en liet be ïjeïft geenen gaan aï£ te booten.' fepöabben nu bierentbjintig geïabene paerben/ fcoelae liapi* tepn Swan: beboïen öab aan raaïaanberen te binben ; en bat (jet boln 3ICÏ) :3ouDe berbeeïen /enbe eene ïjeïft boompt/ en be anber atïjteraan gaan ; maar ju bJiïben ïjun epgen 3in botsen/ en eïa 3pn paerb ïepben. 3£e &panjaarb£ floegen ïjier acïjt op/enfïeïben een ïjinbetïaag ontrenteen Cngeïfcïje mpï ban 't fïeebtje / enïjabben öunnen aanflag 30 boel be* ïepb/ bat 3p op 011$ boïn/ bie 't uoom na be ftanoe$ bragten/ aanbie* ïen/ en öen aïïe matsen. ïtapitepn Swan 't gebaïber ban be buur* roere öoorenbe/ bebaï 3Pn boïn/ toeïfte toen nog bp ïjem in \ fïeebje b3aaren/ t'ïjunner öuïpe uut te treanen : maa^fommige bieïen tjem te* gen / berfmaabenbe öunne bpanben / totbat ttoee ban be ^paanfcöc paerben/ bie i^unne berepber^ berïooren öabben/ seer berfcöjiat / te bierboet in 't fleebtje quamen aanrennen/ 3pnbe bepbe getoomb en geaaöelb/ en eïn met een paar öoïfler£ beïjangen/ ook ïjing aan 't eene paerb een geïoft narbpn; 't toeln een feïaar tepnen \m$\ ,öat on£ bóïBin gebee^t taa^ gebaeeft/ met 3obaanige bie beter gebrapenb toaa* ren/ ban 3P 3fcïj ïjaboen ingebeeïb te 3uïïen ontmoeten. Wit$ tron ïtapitepn SWan aatiflonb^ ter flab upt/ en toierbt ban aïïe be 3pne öetw^gb; m 1»anneer 3? ter pïaatfen quamen/ baar 't gebecöt toag 112 léSÓ*. Vyftig van Kapi- teyn Swans volk door de Span- j aards ge- dood. William Dampiers Reystógt De Golf van Kali- fornia. >$euw geloeefï/ bcmöen 3païïeöegene/ bie'g mojgeng nptgetroRnen toaaren/ öoob leggen ; 3pnbe uptgefcöub / en 30 geljoutoen ca gennrben/ bat men 'er naanbjeïpng; een ban non bekennen, itapitepn Swan ïjaD toen geen meer ïeebenbe ban 3pn boïn bp ïjem/ öan 'er op De gronö boob lagen/ ecljtet qttatnen be j§>panjaarb£ niet op öein aan / maar bïeeben een groot enb ban ïjem / 3uïï$ bat ïjet geïooflpK i£bat3P 3Qbeeleban De 0113e niet geboob ïjabben/ 3onber beel meer ban öe tjimne berïooren te beuben. #p berboïgbe ban 3pnen teeg na be nanoe^/ en qnam toeber aan fcljeep^boojb/ met be mais bie reeb£ in be nanoe£ mag. 3BuS quam bee3e togt on$;op ontrent bpftig boobente fïaan/ en ónber be3eïbe mpn berfianbige brinb Mr. Ringrofe, bie bat gebeel* te ban be Hiftorie der Boekaniers, 't AtteÏK föapltepn Sharp betreft/ be* fcfjreeben beeft, ^p Vua$ te bier tpb <©ppernoopman op ïfcapitepn Swans fcïjip / en öab 3icö met toeer3in op beese Üiep^togt begeeben ; boef) toag boo? öe noob baartoe gedongen getoeefï. 3P>it betïie£ fcïpiHte on| af ban iet^f meer ïjfer ontrent te onöer* neemén; bie£ tfeïöe &apitepn Swan boo?/ omnabeftaap St. Lukas aan Kalifornia te gaan/ en aïbaar te nielbaaïen 3E>aar uiaaren tbaee rebenen bie bem baartoe aanpoiben/ öeeene/ bat fjp oo.zöeeïbe baa? bepïig boegen^ be ^panjaarben te nonnen leggen ; en be anbere bat ïjp eenige ontbelèinge in 't Aanban Kalifornia mogt boen/ en 3im of fjp eenig ^ilber ban Nieuw Mexiko non benomen. 3£it 3tan ban Kalifornia (baant 30 tóojbt be 3ee/ golf/ of tfraat tufTcljen bat en 't bafïe lanb geïjeeten) i$ maaj mepnig bp ben &pan* jaazbenbenenb/ boo?3obeel in ooit ïjeö nonnen berneemen; toant bun* 11e afteneningen baajban nomen niet obereen. dommige ban besel* be berbeelben Kalifornia a\$ een epïanb; maar in öe befcörpbingert too?bt niet£ gemeïb ban ïjet getp in be golf/ of ban be biepte ban 't ma* ter/ of meïne öabeng/ ribieren / of npttoatêringen baar 3pn : boc£ aan entoefl3pbebee3eé<^pïanb^/ na bthnfï ban Afia, binb men in tuut JÊoot^baen een bërbaaï bier nuf* ban be &aap St. Lukas af tot op 40 gr. ten $bo?öen. dommige ban b«nne afrekeningen / noij onlange ge* maant / öecïjten Kalifornia aan be bafïe nuft\ 4p geloof onbertuficïjeii öat be £panjaarb£ niet gaern 30Uöen öebben/ bat bee3e golf ontbent toierb/ upt bree3e bat anbere Europeefche bolnen nenni$ öaajban öeno* men/ en aï30 be inpnen ban Nieuw Mexiko be3oenen mogten. Wp berflonben öat be Indiaanen ban Nieuw Mexiko niet lang boo* on$t aannomfï aïïjier een opfïant gebaan/ en öemeefïe ^panjaaröen baat beröeïgb ïjabben; bocïj öatfommige basiöenna be golf of 't ïan ban Kalifornia blugtenbe/ nanoe£ ïjabben gemaant/ en 't 30 ontnomen maaren. 3©aaruPt fc&pnt bat be gjnbiaanen baar te ïanbe in bpanö* fcöap met öe ^èanjaaröen 3pn» 3©p öabbeii een oube berflanbijjp ^êpanjaarö aan öoorö/ betoeïne 3epbe eenen iBonnin gefprooto tt nebben/ öie 't banöaar laag ontbïugt. Nieuw Mexiko boïgeng 't behaal ban berfcfjepöe Engeifchen, öfe §m> gebangen spn getottfï/ en ooft ban Spanjaardeae legt jj^ömefi twni rondom den Aardkloot. ii ban Oud Mexiko op een afftanb ban tuffc&en be biet en bpfïjouberb 1anbeltoa£;enbat Akapuikoen VeraCruxin'trpnbanMexiko De han- tjet 3eïföe toaaten /a$ Panama en Portobeiio in bat ban Peru ,tetoeeten dei van matRt-pïaatfen om een gefïabigen öanbeï te btpben tuflc&en be Mexiko.j Zuyd-en be Noord-zeen ; geïpfe 3e oor inberbaab 3tw : maat nabemael top meenben bat bie j&anbel ban be pïaatfen ïang£ be WtftMfï tet 3ee gebteeben toietbt/ 300 bonben top on£ baatfn bebtoogen/ betopï bie ban Mexiko bp na ganfcöeïpn een ïanbïjanbeï$/ en meet boot mupfóeté ban boot fcöepen gebteeben tootbt. zm$ bat top / in pïaat£ ban boorbeeï/ toepnig anbetg op bee3e ftufl opbeeben/ ban nioeMpRheben/ ongemaRRen/ en betlieg; 't toeïft on£ te eetber Uteb befïupten/ om te onbetflaan / of öet geïuR on£ in Ooftindie betet 3onbe toiiïen bienen fjBaat om Jtapitepn Swanrecïjt te boen/ öp toag niet ge3inb in Ooft- indie tet naap te baaten ; maat 3pn bootneemen toa£ / geïpn np mp bi&totfê met 3pn epgen monb berïjaaïb fjeeft/ om met be eetfie ge* legen&epb toebet na Engeland te Reeten : en ïjp bepnfbe fïecité/ eenigen ban 3pn boïft ten gebatte/ bie geneegen toaaten boot Maniia te fttupfen / om al30 een gunfïige gelegenöepb te öeRomen / bee3e Raapbaatt te ftaaRen» X. HOOFDSTU HL Yettrek van de kaapKorrientesnadeEylandenLadro^ nes en Ooftindie. De koers derwaards. Gevalonder- wege. Een Tafel van elke dags loop. Verfcheidene ree-keningen der breedte van die zeen. Guam, een van de Ladrones Eylanden. De Kokos nooteboom, deszelfs vrucht. Toddy en Arakdiedaar van komt. Koire-kabels. Wilde Limoenboom. De Brood- vrucht. De Indiaanen te Guam* Hunne prauwen ; en die welke in Ooftindie gebrüykt worden. De toe: öand van Guam, en de leeftogt aldaar. Tn't bootgaanbe 3|oofbfhiK öeb fR betïjaalb/ bat top een oefïupt ge. * nomen öaöben ban na Ooftindie te gaan; maat toanneet top met meet* öet bebaatböepb obettooogen fjabben be lengte biet toftt ban ïjiec na Guarn, rondom den Aardkloot. m Guam , een ban be Ladror.es epïanben / 't toeïa beeerfïe pïaatë té bie ton i <* 8e ^panfaatb£/ bit be mimi reben ïjebben om lytt beft te toeeten/ fteïïen beselbe tnfichen be Mm* ttointig en bierenttointig öonberb(a) mpïen ; en in on3e boehen toojt bie topbte ooft betfc£)epbentfp& tuflcöen be negentig en tóberö graaben bereftenb/ öet torffte/ 't f toaar/ minber të atë ttoee bup* Laa»- penb mpïen; maar nogtan^ toaf .» een togt ber genoeg om ohj? af te duurig- feöriKhen/ naajbien on3e boo?raab 30 feïjaar^ toa£. ftapitepn Swin \ heyd %* om 3pn bom moeb in te fp?eefcen/ 3epbe ban bat be Cngeïfcne boefcen togt. öe befte befcïjjpbing ban be tufTeöentopbte gaben/ ^engenöe b eïe rebe nen baartoe bp / onber anberen bat be fcibberé Thomas Kandfsh rn Francois Drake £et in minbet ban bpftig bagen awïtr naboen m bar |p niet ttopffeïbe of on3e fcïjepen toateïi beter &gp / öS "bX toelnem bien tpb geöontob toietben; 30 bat f>P ftaatmaafcte in toepnin meer ban beertig bagen bie togt te boen betmib£ bit be befte tnb ban 't jaar toa£ ten opsigte ban be toinb. €n hupten ttopffel U bit be reben toaarombe^panjaa?b^ ontrent bee5en tpb ban Akipuifco af baaren <®on 3epbe bp/ bat be oo?3aaft toaarom 3P 3eftig bagen met bit baat* toeb?agten/ toa£om bat 3P groote fc&epen ïjabben/ bkbitu geïabm ennettoeïbejeplb toaaren; baarenöoben toaaren3P ban alïelbooi 3ien/ en maanten baarom geen groote fraaft/ maa* 3euïben met ï»tm* negetooonïpneom3igtigöeib;3u^^^ menbe/ toeï een toeeft ïang '£ nachts bplagen/ eer 3P ïanb opbeeben <©m be toaaröepb te peggen/ top öabben ooft beïjooren Pjf nachts bn te leggen/ toen top 't lanb naberben / toant top 3ouben ftebben nonnen ftranben/ ofmogtenbe epïanben boorbp ge3epïb/ en -fe-'tf itSSSS'. upt öet ge3igt geraaftt 3pn. |Baa? on3e ftoute toaagöafeen gaan X ben 30 boo:3tgtig te toeeft / aï^ 3p eenigfiné in 't naauto 3pn. Ifêaar ban aïle^apitepn Swans rebenen toa^ 'er geene bit 30 beeïbetr* mogt / ató 3?ne belofte ban bp Maniia te nrupfem ^p en 3nn boïR ban albu^ een^ getoojben / en 3P boor be öoope ban toin^/ toeïne boo? Vertrek ^LS190-0'"0^^^^^^^^^ 3pnbe/ gingen top banvande be ïtaap Korrientes ben 3iftenMaart 1680 met on^ ttoeen t'3epï * tetoee- kaan tep? 7f at M°?bt; m top toaacen öonöerb bpftig man fterft / naa- tes. (a) Leagues,. t •**"*» — — — ÏÓÜ6, iS William Dampiers Reystögt 3Bp habben een fïappe ïanbtoinb upt bm <©oJInoö&óofïen/ bie on£ mt of bier mpïen boo?tboetbe/ en toen quam De 3eetoinb upt m De koers, a&efmoojbtoefïen met een öeïbere noeïte; bit$ $mm top m&mi van daar en toaaten 4 abonb£ ten $t$ uuren ontrent negen inuïen %> fe ban na Guam. be ïtaap / «reegen toen toeer een ïanbtoinb/ toelne ben' ganfehen nacht fïpf boojtoaaibe. 'é ^nöerenbaag£ y mo?gen£ ontrent tien uuren nree* gentop toeer een seenoeïte upt ben $oo?bnoo:böo#en : 3uïïté bat ton 'S raibba# bertig mpïen ban be ftaap aftoaaren. 't3©aaibetöeueenfnee* Wi ^°f&e/ v?!e P^iW bi w*» ©afTaabtoinb bragt 3 ban 9et ber* fc&il torffcer toinben m in i«a|* fpreenen 3aï ; toant ïjoetoel be 3eetomb bicöt bp ïanb gefiabig m $. a&.tf/ 30 tf ecfjter be rechte f atTaab/ toanneer men bejanbtoinb geïjeeï on3eplb $ / «©ofmoojbcofL €erfï ïjaöben top beseïbe ^oojbnoojboofï/ boeïj ÖP bjaaibe berboïaeng na t mm : en toen top ontrent ttoeeïjonberb bpftig mpïen ban ïartb toaaren / nreegen top öem ben top be noeré op be bjeebte ban 13 graaben / 't toeft tennaafïenbp be ïjoogte ban Guam 1^; berboïgen£ ftieröen ton mm bïpbenbeop bie öoogte. Coen top ttointig bagen ge3epïb ïjaböen/ en on^bolS 3ag bat top juï&e groote gangen beeben/ en bat be toinb fcheen te suïen fianb öouben / toonben 3P « t'onbjeebe/ öatmen ïjen aan 3UÏR een Mepn rantfoen &ieïbt. ftapitepn Swan noogbe hen te ober' reeben bat 3P jen toennig gebuïbg moflen öeöben; boc& nietó ban een bergrsoting ban Urn bageïpn^ rantfoen non ïjen fWïen ; bie£ flonöt beüapitepn/ ïjoetoeï met groote toeersin/ fjen eentoennia meer toe • toant top nreegen nu pberman tienïepeï£ boï genoonte mais '£ öaagi öaaj top te booren maa? acïjt ïjabben. ^n geïoof bat beelfchaar* fcïje uptbeeïing mp beeï goebé üttbj feïjoon anbere baarboo? ber/toant toierbeu; toant ik bebonb bat mpne flernte toe/ tn mpne toatenucht afnam: ebentoeï b?onn ife b?iemaaï alïe bierenttointig uuren: maar beeïe ban onj boïït bionnen niet iu negen of tien bagen / fonimige met in ttoaaïf bagen €en ban on3e maat^ toaé 'er/ bie in f& 5 tien bagen n et b^onh/ en nog 3epbe/ toen öp tnohn/ bat öP niet boï* fiifl toa^ ; ebentoeï toaterbe ÖP aïïe bagen meer of min. Sn 't mibben bee3er toebertoaarbigöeben / toierb een ban onöboïfc aan bieberp fcpuïbig bebonben/ en baar ober bertoee3en om met een touto ban berbïjaïf bupm bin ,b?ie jïagen op 3Pn naaste rua ban eïnen man op'tfcïjip te öebben : ï^apitepn Swa, begon Sft ™w mS» 'e? goeböartig op / toaarnaa 3pn boo^beeïö ban on£ geboïgb toierbt 't m$ iet£ 3onberïing£ / bat top in bee5e ganfche toot niet een bifeïj / ja niet 30 beeï a!£ een bliegenbe bifcö / of mi [bogeï sagen / ban Dievery geüraft. rondom den Aardkloot. xi9 ban aïïeenïpu ceng toen Uj? naar mpne teftening 497? €n&eïfc£e rr«* x<%. ïen ban be haap Korrïentes aftoaaten; toant toen 3agen top een groote menigte Ooobies, toeïne top betmoebben bat ban cenige huppen niet bette ban on$ njiamen/ toaatban in fommige ban- ome 3'èeftaatten gemeïb toietöt/ maa? top 5agen3e niet $aabat top naat ome rekening negentienïjonbetb tnpïen geïoopen ïjaöben / 't toeïn 30 beeï toa$ afë bc €ngrïfcije rekening tot aan Guam beliep/ begon öetbontop ïüapitepn Swan te morren/ omöat Ijn ïjen tot bie togt bepcaat ïjab: maar ÖPaaf l)en mootje toooïben ; en sepbe bat be ^paanfcfre tekmüig toaatfttjpneïpn be befte toa£ ; en bat öetopi be \xiinb fcïjeen te- 3Uïïen flanb^oubm/nóg .een iïe}tepoo$ onse ongemak BeiTC„. ften30ttb epnbigen. ; ken Coen top 't eptanö nabetben / nteegen ton eemge nïepne regen / en verande- bermiö£ be tooïnen 3tcf) in 't ï^eften neer 3etteben/ toa£ on£ bat eenring. fcïjpnbaar tenen bat top niet bette ban ïanb toaaren: toant in bee3e tucötfïceefien tuffen of bicfjt bp be eonneneetnringen / aïtoaat be ©afc faab-toinben gefïabig* toaaijen / fcïjpnen betooïnen/ bie anberé fnel cbet 't ïjoofb b?pben/ ecljterbicöt bp be nimme/ 3onber beeï betoeeginge of beranbeting / te blpben ïjangen / aï£ ïjet ïanb niet bette af $ : 3& Öeb bit bintoifê aangenietnt / insonbetöepb aï£ ïjet ïjoog ïanb $; toant banket men be toolnen baar om £een fjangen/ 3onber eenige 3igtbaa* rebetoeeging. 3^en wften May seMbe ome batfc/ bie ontrent b?ie mpïen bootupt toag/ ober een Mippige pïaat/ baar, maa? bier babem toater toa£ / en een menigte ban bifcb 3toom. üfietupt beflooten 3P bat ïjet ïanb niet bette af toa^ ; bie£ fmeeten 3P 't obetftag/ met be flebenna 't ^oojben/ en ober be pïaat getaakt 3pnbe/ïepben / 3P 't bp om on£ in tetoacïjten. Coentop bp öen quanten/ quam ftapitepn Tcat on£ aanbootb/ en betïjaaïbe toat öp ge3ien öab. 3©p toaaten toen op be ïjoogte ban ftfe-SS min- ftietenbe 3©efï :en ïjet epïanö Guamtoojbt ban be ^panjaarb^/ (bie'er meetfer^ ban 3pn/ en toanneet 3P na be Filippynfche Eyianden gaan / ïjet aï£ een pïepfïerpïaat£ ïjonöen/) op 1 3 gtaaben $oo*b geftelb: bit$ fmeeten top 't ooft oberfïag/ en fluntöen noo?btoaato^/3pnbe eenigflnébeboramerb/en in ttopfeï of top aï te reelat Komcn toaaten/ ombat 'er in be ^paanfeïje baatten geen pïaat ontrent getby >t epïanb Guam aangetoeesen toorö. 3Bocï) tot ome gtoote blpfcïjap 3agenEyiand top ten bier nnten &et gemelbe «Bpïanb onttent acljt mpïen ban on£ Guam, 't 3©a£ goeb boen fcapitepn Swan bat top ïjet in 't ge3igt togen/ eet on3e boo:taab ban monöboft / toaarban top maat boo? bjie bagen meer^enoegöaböen/ optoa£; toant /geïpït in naöerfjanb betflonb/ ïjet boïnijab opgeftemb/ toanneer be nofïsoub op ;pn/ïHapitepn Swan eetfl te booben/ en op te eeten/ en baatnaa on$ alle-/ bie bee3e togtmebeïjab- ben aangetaaöen 3B>it httb ïtapitepn Swan , naa 0113e aanbomft te Guam,t0tmp3eggen/O ! Dampier, gyzoudthen maar een flechte maal- tyd verürekt hebben ; toant ib toa^ 30 mager/ afê be Iffapitepn bik m _ bet toag. Zfrz toinb toa^ nu ƒƒ«"/ .- 222- l6%6. April. May. William Dampiers Reystogt Tafel van yder dags loop na Guam. Koers | Difi N of Z 24 R. W, 27iw. "_ 16" 1W 3N 27 |W is" jw ^"jW2N 30 |W TIW 3 ■1 W R. W jj W 2 N~~ 6 1 W3.N W 12 11. W3Z W4Z w _^_ WfZ 146 146 140 172 £73 196 160 Éf |g 180 172 ióo 149 g4 138 112 9 N W. 146 *z 7N 9N Breedte. R. 12:5-8 M^l R* ia: f8 184! Ob. 13: 7 14QJ Ob. 13: 7 1 67 1 R. 13: 7 i;j j Ob.i3:i2 173 i Ob. 13: 12 196 i R. 13 ; i* 160 Ob. 1 3: 1 2 T^4 R- 13 : -ia R. 13: 12 571 W W W4N 16 W 6 Z 19. jW - 20 w 128 129 128 109 iSÜ 11 o o o In 11 If2 LI1 160 f48 133 11? 111 IL8 II7 Ob. 120 Hz fZ 21 1NW7.W1'I3 o In" 108 120 ï!7 13 Ob. 13:14 Qb.13.-12 Ob. 13:22 Ob.13775: Ob.13:- 6 R. 13: 6 ObTn: 57" RJT2JT7 R. 12: s 7 R. 12: 57 Ob. 13: ^ 1 ^p7»(5 h N N O ten O ten" OtenN O ten N O ten N O O O 0 O O N O N N O ten ten N N O 0 N O O O N 'N O O O ten N O O d 0 0 0 0 N N O O N O N O N O N O N O O N O Ob. 13:^4 |0 N O Öb. 12:49 R. i2:~49 R. 12: 49 R. 12: so ON O ON O O R. 12: S9 O N O De Somme Van alle Weft- gangen — * — 73*3 UytmaaKende in alles graden van lengte ..;■'■ ; 1 2 5 &*1 1"3* rondom den Aardkloot. 2,23 Nu was het eyland Guam Noordnoordooft van ons , op een afftand van *cht mylen, 't welk 22 minuten tot myne Breedte geeft, en 9 van mync Meridiaans diftantie afneemt : ïulks dat dit Eyland legt op de breedte van 13.21. en deMeridiaans dijlantie van de Kaap Korrientes 7323 vanoiue mylen, welke tot graaden gereekend ns gr. n m'w% uytmaaken» Verklaaring des Tafels. „ 3£e Cafeï betfaat upt 3eben Mommen; be eerfte topfï aan be ba* „ gen bec maanb. ^e tweede berbat De ftoer£ / of be ftreen ban 't hom- „ pas toeïne top pber dag Kepen. &e derde toont be diftantie of ïeng= „ te biet noer£ 'in Sltaïiaanfctje of Geometrifcbe mpïen/ (ban 90 in een „ graab) of be boojtgang bie 't fcfjip poer bas maante/ 3pnbe aïtoo£ „ gerenenb ban ben eenen mibbag tot ben anberen. |Baar ombat be „ noer£ niet aïtpb op een recïjte Ipn of flceeft ïiep / Daarom toojbt in be „ vierde en vyfde noïom aangetoee3en/ ijoebeel 3UÏRe mpïen topaïïe ba* „ gen na 't Eupben of $oo?ben/ en ïjoebeeïetop na'ta©efïenïtepen/3pnbe't „ ïaatlïe be ljoofbnoet£ op beese togt. <©p ben 1 7 Hlp?« toaaren top op be „ 3eïfbe Ijoogte genomen/ aï£ Guam legt; en betopï on3e ftoerg toen „ rectjfïteeng tjeenen ïag/ 30 mofïen ome l^oo^ber of Eupber gan* „ gen On geboïg maar toepnig 3Pn/ naar bat öetfctjip toan 3pn rect> „ te noer£ afojeen; en baarom toorben bie aftopningen berboïgen^ inbe „ vierde natont boo? N. of Z. en be recïjte baart beg füM op be ffteen „ ban 3©e|J boor o. (bat i$ te 3eggen geert ,$oojber of 3upber gang) „ beteïtenb. 3£e zefde noïom topfï aan be bjeebte [ of ïjoogte ] „ op toeïfte top pber bag toaaren / aïtoaar be R. betekent be bïinbe „ Keekening boo* 't ïoopen ban be minuut-ïpn/ en Ob. betenent „ be tjoogte boo* Obfervatie, of 't neemen ber3elbe bp be 3on. ^ew- „ vende noïom topfl be toinben'ttoeeraan. Mti 3oub in nog een acïjtfïe bp geboegb Rebben/ om be beranbe* ting ban 't nompa£ te toonen ; maar geïpn aïp bie nlepn in beese noer£ toa£/ 30 namen top 'er niet meer ban een£ aanmerking op/ naabattop ban be iBerinaanfe nuft toaaren 't3epï gegaan. Coen top ban be ftaap Korrientes betttonnen/ bebonben top be5elbe te 3pn 4 gr. 28 min.oofïe* ïpft : en on3e aanmerking baarop / toen top ontrent een berbe beeï ban on5e togt ftabben afgeïegb / toonbe bat beseïue afnam. <©oït ftoe* gen top 'er te Guam geen acfjt op/ toant &apitepn Swan , bie be fnfïru* menten in 3pne kampt &ab/ fcïjeen'er 3icïj toepnig aan te ïaaten geïegen 3bn: ebentoeï ben m ban gebarsten bat te Guam ganfcïj geen beran* beting toa£/ of anber£ bat 3P 3Befïtoaarb$ aantoafïe. IBaar om te beflupten; ben 2oft«i May be£ mibbagg/ toanneer top 't ben 2ift« begonben te noemen) toaaren top op be tjoogte ban 12 gr. 5-0 min. ten $oo*ben/ boïgenl be bïinbe rekening/ ïjebbenbe feberb ben tooorigen mibbag 134 Italiaanse mpïen recïjt 3W geïoopen. mP Sielben bien 3eïf ben wn$ tot ttoee uurene namibbag^/ toaarboojm Ct2 nog 16U, X24 William Dampiers Reystogt l6$T- Ma i'o 3uute mpïen 'fïeï; en bebinbenbe torn bat amt ftreen te 3upbbe* ïpfttoaé/ fmeetenttm 't oberftaag/ en 3epïben recf)t 3$oo?ben tot aan m tmm/ ïjeDoenöë in öien tpö nog acljt [ ^taïiaanfcïje ] mpïen af* geïegb/ tn öaatboo* 005e b^ebte 50 beeï minuten bermeerberb / en bie on 12 gr. jS min. geöjiagt. 3Bp jagen toen bet epïanb Guam ontrent acht [êoïïanbfcöe] mpïenjp. 3§. 0. ban oné/ 't toeln öet Cpïanb opbe t»'eeDte ban 13 gr. zo min. jMb. €n boïgen^ oe- boorgaanbe aantekening \$ bc|3eïfé lengte nj gr. n min. ten ®efen ban be feaanKorrkntes op De hufiban Mexiko ,al^men ^8 of ^9 Staiiaanfclje mpïen op beese feeebteng in een gtaab renent/ boïgen^ be gemeene rekening ban 60 mpïen op een graab ban ben <£benaar / Mg te booten gefïeïb f£. K De .€ot een toegift ban / 50 3aï ïjet ftkrupt boïgen / bat afê men be Breedte aïgemeene renening bes 3eebaarenbe ïieben / ban 3ePö gtaïïaanfeöt derZuyd mpïen op een EquinoóHaie gtaab/ boor toaaren onfeplbaar aanneemt/ zee. bat be ^uubsee ban toeï bpfentbuintig graaben tupber moet 5pn / atg oe ^eebefcöcpberé in 't gemeen renenen. SSBant naarbien top bebon* ben/ (geIpKiRï)iemaa3a!3eggen) bat be affïanb ban Guam rot aan be <©oftec beeïen ban Afia typ Ineï met be gemeene renening obereen quam / 30 moet ïjet noob&enbig boïgen/ bat be bpfenttointfg graaben San lengte/ bie te min gerenenb tooibeninbetufTcïjentopbteban Amerika en Ooitindie toefltoaarög 7 te beeï gerenenb 3pnin beb?eebte ban Afia en Afrika, of ban be Atlantifche 3ee/ Of 't bafïe ïanb ban Amerika , of ban bie afóamen teffené ; *uïl$ bat ban 't beften ban be toaterige Moot 30 beeï 3011 moeten ingekrompen bjosben. €n tot berber bebefïiginge fjtcr* ban/ 3aï in nog seggen / bat be b?eebte ber Ethiopiiche of Indiicne 3e* 3eer beeï minbec moetspn/ bart bie gemeenïpn gerenenb too?bt ; 30 net taaar S 't gene ik menigmaal ban berfcïjepöene berfïanbige m» baarenbe mannen / met Wikt ik in bie getoefïen berheero Ijebbe/ ïjeö hooren 3eggen : naameïpli bat be feïjepen 3epïeuöe banbe Kaap de goede hoop na Nieuw Holland, (geïpn be fcljepen bie na Java ofbaarontrent «aan/ tte hoogte ïjouben) « aïöaar bebonben öeoöen/ en fomtpb£ tot hunne feïjaabe aan beg?onb3pnge3epïb/ bjanneer 3P meenbenbat 3P 'ei nog bejre af taaaren. €n mifWen i$ ïjet baarunt ontfiaan / bat be Manbeté bee3e nufï ïjet ïanb ban (a) Indraught [ of intrekking ] ge* noemb hebben/ eben aï£ of ïjet op een magnetifeïje topje be feïjepen te fneï na 3ich tron/ en bat men 't berïjalben mofi mpben. |Baar ik ge* looft eerber bat ïjet be nabpïjepb ban 't ïanb i^/ ban bat ïjet een b?aai* Mk of m biergeïph^ loube 3Pti/ bie öen berrrafï. 3|at be bjeebte ber Atlantifche 3ee aangaat/ ih ben ban goeber ftanb ber3ffterb/ bat be3eïbe/ %e$l seben acht/ of tien graaben te beeï gerenenb $; taant betjai* ben be obeteenflemmenbe ceheningen ban berfeïjepbene etbaacene man* nen/ (a) Indiende SchryverterdeegeDuytfchverftaan had, hy zou over de naam Eendrdgt, welke een gedeelte van die kuft in de kaart voert, met zulk ecnmif- felyke uytlegging gemaakt, en dezelve voor bet EngeHch pdraght genomen kebben. d' Ethio- pifche. rondom den Aardkloot. 225- nen/ bie mu 3uïï$ boo? bafï berïjaaïö öebben / 30 ïjeeft Mr. Kanby in 6%6 't bp3ontux / Die bede rogten boo? fluurman ban be Raap Lopez op be ' Ruft ban Guinee na Barbados gebaan fyetft/ en bie boo? een betfïaubfg man geljouben tootöt/ mp bifttoiïg gesegö/ bat ÖP bie tuffcïjentopbte boo?gaan$ bebonben f)aö tejpnóo/ 62/ of 63 graaben; baat men 't nogtang in be gemeene Raarten gefïeïü binbt op 68/ 69/ 70/ en 71 graaben» 25eïangenbe be rekening onser 5eebaarenbe Heben , ban 60 ^}taïiaanfcï)e Van de muien op een graab; mp t$ niet onbeRenb ïjoebeeï men bie/ öoo?naame* mYlen °P lp& eenige jaaren ïjertoaarb^/ öeefr tegengefproo&en / enöatbe meefïeeen Sua<£ ban geboeïen 3pn getoeefï/ bat men'et 70 of meer boo? be|)oo?be te flel* ïen. |Baar 30 ïang in geen bafïer gronb nan 3ien boo? be naautoïteu* rigtjepb bee3er p?oeben/ bie onlang^ aan ïanb boo? Mr. Norwood enan* bete gebaan 3pn / gemerkt be oneffenïjepb ban (jet oppeebïafc ber aar* be/ en be fcfj'upnte ban be toeg/ toaarontrent in ttopfeï of 3P op be maat genoeg toegeeben; 30 moet in mp nog öouöen aan be aïgemeeue 5ee-renening/ bie ten aan3ien ban 't boo?naamfïe boor be bagelpRfcöe ecbaarenïjeub bea?acötigb too?bt; ter tpb toe bat 'ec een jenecbét re* ftening gemaaRt too?be / ban begene bie men totnogtoe onbecnomen Öeeft. 3tëant top beoinben/ aï£ top na 't ^oo?ben of s^upben 3epïen/ bat top aan on3e boo?genomene pïaat£ geb?agt too?ben/ binnen ontrent 3Uïft een tpb/ a$ top uoïgen£ be getooonïnRe onberfMÜngfïaatgemaaRt ïjabben ; mit£ bat men een befcöepbene toegeebing fïelle boor be Rïepne on\3ermpbel[pRe aftop&ingen na <©ofï of 3©efï : en baar fcïjunt geen reben te 3nn toaarom be3eïfbe rekening niet in 't ferupfen ban be Meridiaanen . 3on bienen/ betopl top bie 30 toaar en recïjt beüinben/ toanneer top 'er onber 3epïen. €n noopenbe bee^e on3e Roet$ ban Guam in 't bp* 3onber / top beïjoorben on3e rekening ban be lengte be£3eïfê eecber upt te reRRen/ ban te uerRo?ten; nabemaaï be oofMp&e toinö en be fïroom 30 ftern toa£/ bat (jet bïoRje ban be roinuutïpn baarboor na on£ toe* bteef/ geÏPh öet gemeenïpR in 3UÏR een gebaï gaat. <£n inhim top ban in 't uptrenenen ban be ïoop ban 't blokje affïag (lellen boor 30 beel fpacie aï£ öet blokje on£ nabreef/ ('t toeïk genieenïpk bp 3«ïk een fip- be toinb aï£ bee3e toa£/ brie of bier mpïen op be [jonberb \$j) 30 mofïen top meer ban öonbetb bpfenttointig graaben gerekenb ïjeöben : maar top rekenben op bee3e togt 30 tseel afjlag niet/ anjoetoeï't anber^ ge* brnpRelpR ié 30 te boen : 3ulï$ bat öoebeeï oor bee3e mpne reltening be gemeene afrekeningen te boben gaat/ echter t$ ïjet ban be nortfle bol* gene on3e onberbinöinge en uptcpferinge. iBaar om boort te gaan met ome rep3e. i|et epïants Guam of Gua- «* hon (geïpR be ingeboorene ^nbiaanenïjet noemen) i^ een ban beLadro- £yJaM nes epïanben/ bm ^panjaarben toeöegoorenbe/^toeïRrêerï fctj-an^met ^uara- 3^ fiuRRen gefcïjut baarop öebben/ beneffej#een «ïBoberneur en ttoin* tig of bertig foïbaaten. Z}> ïjouben 't 3eïbe tot een berbetfcï)ing-pïaat£ boor öunne Fiüppynfche fcöepen/ bie baar in hz\\ toeg ban Akapuiko oa Maniia aanboen ; maar De toinben ïaaten (jen 30 gemaftïpft niet 4L t 3 toe/, ■**— ' i$8& Kokos- neut. 2a6 William Dampiers Reystogt toe/ Den 5eïfben teeg boeberomte neemen. 3P>e £>panjaatb£ Rebben onlange Guam Den naam ban 't Cpïanb Maria gegeeben ; p fë on* trentttoaaïf mpïen ïaag en Wee fcjeeo/ ieggenOe noo?Den en 3upDen i ^et $ een reebeïpn ïjoog wepïanb. -iu^i^ÏLL ^en liften May '| aüonbg ten eïf uuren annerben top bicïjt bp'tmfb* ben ban 't epïauö Guam aan De toefóP / een Cngeïfcïje mpl ban oen oeber. 3©anneer men 'er betre af t£ bertoont ïjet 3icï)bïaR en effen/ maai aïg men 'er nabet bp Romt/ btnbt men Dat öet Mippig té : De oofisn / Die be?re De pogfïe f £ / i$ met fïepïe rotfen be3et / toeïRe 't ge* fcjdb'Derseeafueeren/ betopï beseïbe Door De gefïabige ^affaabtoinö onopöoubeÏPR baar tegen aanbjupfï / en aanbie3pbenan men nietan&e* ten. 3Be bkfop i$ taameïnh ïaag / en bol ban 3anbbaatjen / berbeelö boo? Rïippige punten, i^et' aajörpR \$ roobacpg / bjoog / enrebeïpK bmcïjtbaar. 3£e bjucïjten Die 'er groetjen 3pn boomaameïpR ru£ / ppnappeïen / toatermeïoenen / mupugmeïoenen / ojanjeappeten/ &il* De ïimoeuen/ noRo^nooten/ en een 3eReren bwcöt/ Die top Broodvrucht noemen. %&t Kokos-neutefioomen g*oeijen aan De sec aan De toefóp / iti bof* feïjaabjen Die Düe of bier <£ngeïfdje mpïen lang/ en een of ttoee 3ulRe muïen bjeeb 3ph. 3£ee5e boomgeïpRt ban fatfoenbe ftooïuoom baeï / en' ban beire Ran mense ban elnanbet niet onbetfc&epben ; boeïj De roro#üoqiü$ boïïer ban taRften/ tnbe ftoolboomig gemeenïpn ïjoo* ml aïïjoetoeï De RORo^öoomen op fommige pïaatfen oor 3eec ïjoog 5pn. 3£e neuten g?oeijen aan Den top De£ boomg/ tuffeïjen Deta&Ren/ bn ttofTen/ en tien of ttoaaïf aan een trog. 3£e tan Daar 3e aan toaf* fen/ té ontrent 30 lang en DiR aïg een mang arm / Docïj na 't cnD fpit£ toe lobpenbe/ en ban een geeïe Meur/ bol ban guafïen/ en 3eec taai. 3£e neut i£ gemeenlpft giooter Dan een mang ïjoofö ; De bup* tenffe Dop i£ ontrent ttoee Dupm Dm/ 3PnDe 3toatt/ en 3«ï ïjatö : 3£>e pit in fommige neuten t$ bpRan£ een Dnpm DiR/ ffreRRenbe 3icï> gel^eeï ronbom ïjet binnenfïe banbe bop/ met een öoïte in 't miDDen/ We ontrent een pint / biat meet of toat min/ naa? Dat De neut groot i$ (mant fommige 3Pn gjooter / en anbete uïepner) Ran ïjou* den %&mt ïjoïte té boï ban een 3oet / ïefeRer / ge3onb / en berbeefeïjenb mater ; tetmpï be neut nog groeit / if ï*et binnenfïe ganfeïj boï ban bit mater/ 3onbet eenigepit; maarbjanneer be neut begint rpp te mo?* Den / ban 3et 3icï) be pit ronbom 't binnenfïe ban be bop / 3?nbe 3ac£t até room; en aï£ be neut rpp lf[ neemt be pit toe/ en tombt öarb. 5^e rnpe pit i£ b?p mij maai gatb om te berteeren/ en toojDt Daar* om seïben gegeeteri/ ban ban bjeembeïingen / Die De uptbjerRingen Daar ban niet Rennen :maa?30ïangDe3eïbenogjongen aï^papi^/ too?Dt 3e ban fommige gegeeten/ en met eenïepel uptgefcïj?aapt / naaDat 3P't baater/ Dat'er in toa^/ uptgeDjonRen ïjebben. 't 3©atec gebieï mn mi baanneec be neut bpftan^ rpp b?a^/ toant Dani^ 't ïjet joetfi en toacbtfgfi. 9* rondom den Aardkloot. %%j m bee3c neuten m en &&M spn / ferpot be buptenfïe sgbebet tfi8 AraK 82?? ïSmS 1 m* beese 3uure b:ana een geefï/ bie men Arak noemt. iiraH* IS&S ^oXban?n| en anbete bingm in 1 Ooftindie gebifïilïeerb : maar S bie ban topn be palm gemaant too?bt i$ 't meefi geaebt om Sf Punch ban te maanen/ öetopï 3utee Punch ongemeen lehnerj; ^b^mortttnfeöeutjeöjanbetoptibp 3Pn/ om t toat toept te SSS W* uiet fïecït genoeg tipt «selben tó om Se «&»5 ban te maaben. ©ee5e bjana toojot booniaameïpn on* nmt Go» oeteupftt/ en beeft baatom ben naam ban Goafe Arak Jet Zen banS öe païm upt ben boom gaat albu* toe: men fnpbtben ^if *ÏS?mi taft bie neuten 30U biaagen / bocb eet ber eenige bnicbt aan il S m SS2K«&»* *» bie tot ?°m Ö4J ^ ^afftteS Sn in een baïaba^ bie men 'er onöer bangt. ee* 5e bootje^ tooxben öoot öe $foUanöet£ en Cngelfcltjen gemeenïpn Uyt- •leggers genoemö: i§et gebmpn öet3elbet i^ om be gtoote fcbupt boo* omfïaan te beloaaren ', mant ombat öe rninö ö»et öoojgaan^ éoft i$ / (en al roaate ïjp toeft/ 't 3011b eben 't 3eïföe bwen/ ) en öe noet£ na «en ban öie €pïanöen öaat 3P te öoen ïjehhtn/ meeftenöeefê $oozö en Ettpö / 30 roenöen 3P öe platte 3pöe ban 't baattupg na öe roinö maat 0P5P 3eplen/ en öe bupn ^uöemet rjet ftlépn bootje tó öan aan lp. <6n öeropl 't baattupg aan poet enö een fteben ïjeeft / 30 öat 3P met fjet een 30 voel aï£ met rjet anöete boonipt nonnen 3epïen / 30 beïjoeben 3P niet te tomben / geïp& aïle on3e baattungen öoen ; maat poet enö öec ftbupt öient öen tot een boo:-of acïjtet-fteben / naat 't |)en gebalt. 3Banneet 3P teïoefroaatö toenöen AenomroilïenReeten/öanïjonötöegene öie ftnuct een toepnig ban öe roinö af/ maatöooz öet acötetënb na be toinb ö?aait/ en in een boojfteben betanöett/ aïïeenïpn öoo: ïjet enö tian ö^t fp?iet te bertnaaijen. Der zei- r 5^ee3e baartupgen rooien meteen b?eeöe fcïjop/ in pïaat£ ban een **& fn,cj" toet/ beftietö: %k öeb in 't befcö?pben öetselbet te omftanbiget rje^e2e/ld* 1 toeeft/ ombat in geloof öat 3P 't beft 3epïen ban eenige fcljnpten in öeheyd* toetteïö. [9p nam öiet tot mnn epgene boïöoeninge eené mi pzoef ban öefneïöepböaatban/ seplenöemet on3e iBinuutïpn/ maataan tbjaaïf nnoopen bjaaten/ meme öe f^attbj aïïe uotïiep/ eet öe rjaïfminut^ sanbloopet öaïfupt toa^; en inbienöe 5anbïbopee unt getoeeft toaatV 30ub ïjet tegen^ troaaif €ngel|cïje rapïen in een J nut getoeeft 3pn; maat nu geloof in öat Set oaaitupg bietenttbintig €age(fcïje mp^ ten in. een unt 50iiöe geÏQopea tybbm. &n |jet fcaaé seet betma*i- ©02 H^ & 1(586. Ui De (laat der Span- jaarden te Guam. Hande- ling om Mond- koft. 232 William Dampïers Reystogt Mpn te 3toi bat tjet Rïepn bootje 30 fneï aan De '3P&e boort bïoog. 3£e ingeboorene ^nbiaanen 3un niet min Mjenbig in 't befïiercn / ban in 't maaien berin fcijupten; 3ÜUenDe/ balgen-g 't gene mp i£ berljaalö/ na een anbee ban be Ladrones epïanbeh/ Dat'er bertig mpïen aflegt/ traaten / aldaar tjunue bingen beracljten / en ebentoeï in min ban ttoaaïf «uren toebetReeren. |Ben 3epbe mp oor / bat een bee3ec baartupgen na Manila , *t toeÜVer meer eti$ biedjonberb muïen banbaan legt/ afge* 3onben 5Pnbe/ bit reP3e in bier Dagen tjab afgeïegb. <©p beeïe plaat* fen in Ooftindie toorben beese prautoen ge&rup&t/ maer met een öupft en een Rïepn bootje aan eïRe 3Pöe : bocïj te Mindano beb in 'er een geïijR Deese ge3ien/ met be bupR en 't bootje maar aan eenejepbe/ eti De anbere 3Pbe plat/ Docïj niet 30 net geboutob. 3£e SJnbiaanen ban Guam Rebben Rïepne nette tjup3en/3eee fraai met $aïmete£ bïaben gebekt; 3P tooonen in bïeRRen/ langg be 3ee aan be toe(l3P geboutob /en tjebben Jbpaanfctje §&riefier£ ombeninbeCrjrifïeïp* km <0ob£Dienfï te onbertop5en. 3E>e ^>pan jaarben tjebben aan be toefópDe Dicljtaan 't sunbënb/ eert HÏepnefcrjan^/ met 5e$ fïuRRen Daarop : ©oorté té'ereen<0oberneur/ met ttointig of Dertig ^paanfcïje folbaaten ; en bebaïben ttoee of Drie Ériefêeté 3pn'er geen Spanjaarden meer op tjet Cplanb» $iet lang te booren bat tou bier aanouameri/ ' flonöen be ^nDiaanen tegen be «èpan= jaarben op om tjen te berbeïgen / en floegcn'er beeïe Doob ; maar De <0oberneur met 3ime foïbaaten Rteeg ten laatflen De obertjanö/ en joeg £en ter fcbanfe upt. ^p sicïj aïbu£ ban ïjun oogmerk berfïeeRen 5ien= be/ bernteïben be pïanta5ien en 't bee/ en begaben 3itï> na De anbere €p* ïanben. 3£aar toaaren toen Drie of bierbonberb ^nbiaanen op Dit €p* lanb ; maar nu 5pn'er niet boben rjonberb ; baant alle Die aan Dee3et3a* menstoecring Deel tjabben / gingen Door : en Degene Die bïeeben / iiu Dien 3» al aan Die opflanb niet tjanböaabig toaaren/ öetoonben echter niet góeb «^paanfcïi te 3Wi; toant 3P Deeben aanbiebing ban on£ in tre fctjané te boeren/ en tot^et beroberen ban tjet €pïanb fjeïjnïp5aam re toee3en. |Baar ftapitepn Swan toa£ ongeneegen De ^panjaarben al* Daar eenige oberïaft aan te boen. €er top tjiee ten anker quamen / guam een ban De $riefïer£ met Dtie ^nbiaanen bn nactjt aan on$ boorb ; eerfï liepen 3P on^ toe/ om te toeeten banbjaar top quamen/ en toie top toaareu / toaarop in 't ^.paanfcrj. geanttooorb toierDt/ Dat top ^öanjaarben toaaren/ en ban Akapuiko quamen : en Detopï ïjet 30 Donaer toaé bat 3P 't maanfelbait on^ fctjip niet Ronben bekennen/ quamen 3P aan boorb; bocrj rjun mif* fiag bemerRenbe/ naarbien 3P on^ t'ontreetjt boor een ^paanfctj fcïjip ftaDben aange3ien/ poogDen 3P toebec toeg te baaren; maar top tjiel* i»en tjun baartupg bafi/ en Deeben tjen op cm$ fctjip Romen. ïtapitepn Swan ontbing ben piefïer met grootebeïeefbtjepö/ en geïepDOe tjem in & Ratupt; 3eggenDe/ bat on3e Romfl aan Dat €pIanD toaé upt gebreft fcau Wfmn m Dat öp niet op een bpanDïpfee topje quam/ maar afê rondom den Aardkloot, ^31 U63, een irinb / om boor ipn gelo te uoopen/ 't gene bp ban boen ïjab; bet* weHchpe berhalben öèn JBriefta eenen tnief aan Oen <ü5obcrneu£ te fi$t&?: ben/ om ïicm te bertoittigen toie top tooaren/ en toaarom top qua? men: toant Ijem nu aanboojb ïjebbettöc / 3ocïjt öe &apitepn Ijem al£ ten nmeïaat teïjouben/ ter tnD toe bat top monönofï benomen tjabben. 5Pe ©aan 3epbe onbertufle&eh tegeng ïiapitepn Swan,bat beeettoaaren on 't oManb ferjaaré toaareii; boel) bat Ijp niet ttopfeïbe cf be <£obec* neut sou 3on upterftè befl boen om ong te bezorgen. 'ö iBoVgen^ toiecben be indiaanen , met todnec pjautobe^aap aar* boojb genomen toa£/ aan bm <0oberueut gesonben met bjieben / naü* mipn/ een ban ben ^titfittl en een aubete 5eec ueïeefbe ban &api* tenri Swan / met een gefetjenn banbpf ellen (O fcïjarlaaen / en eeiifmlisi'.* bere en goube hant. *&t «tëobetneur tooonbe aan 't 3i!pbrnb ban 't €p=» lanb aan be toefap / 't toelh ontrent bpf mpïen toaSbanbe plaatsbaar ton lagen; 3uH# bat top geen anttooojb tegemóet5agen tooojtegeugöeit abonb/ bermibg top noct) niet toiftenïjoe fnel bie baartupgennonbeiw len. $aa bat berljaïben be ^nbiaanfcïje p?auto toeg ge3onben toa£ / lipftentop ttoee ban on}e nanoe£ upt/ 3enbenbe be eene om te blffcfjen/ en be anbere na lanb om fcono^neuten. <©n3e nano ble om biffclj upt toa£/ nteegnietmetal/ maat ble om nono^neuten ging/ quant ge* ïaben te tugge. ¥A - ■ 3£ten 3elfben morgen ontrent eïf uuren quam 'er een ouef ban bm Des Go- «Bobemeut ban 'tCpïanb aan $apitepnSwan, bebanftenbe Ijem bootvcmeurs ipngefcbenn/ enbeïoobenbe tjem met 50beel monbnol! te booten /gefchen- afë nu eenigfmé mlftennon; en tot een tenen ban erBentenifTe/ 3Qn&ken aanJ hp een gefcöenn ban 3eé nïepne betnen£/ be Mtt ban fmaan/ ble mpKapneyd nêbennt ooit ergené gegeeten te Rebben; toant 3P toorben baar met fto^wan. ïtoSneuten gemefW en öun bïeefcf) t£ 30 öarb aï£baf*offenbïeefcö; 3Pnbe fcuuten ttopfeï ban be teelt upt Amerika, ble aïletee?ft upt Spanje ge&q* men 3pn. l|p 5onb oon ttoaaïf mu^ftu^-meloenen / grooter ban on3e in <èngeïanb/ en beeï toater-meïoenen / 3pnbe bepbe ble foojten öier een 3eet treffeïpne brucöt. Jèooitg toierbt aan be ^nbfaanen/ bie In een boni niet berré ban on£ fcöip tooonben/ o?ber ge3onben om on£ alle Dagen 30 beel ban be 25?oob-b?ucïjt te bannen aïëtop begeerben/ enon&° beljulp3aam te spn in 't benomen ban 30 beeïc Diooge Hono^neuten aïg top toiïben ïje&ben: 't toelh 3P oon bubtn/ en 011^ bageïpn^ 30 beeïïjec* te bJOOö-toucljt bïagten/ a\$ top ftonben mm. ©ecboïgen£ 3onbt be «èobetneut alle bageu een nano of ttoee met bernen£ en b?ucljten./ en ber3ocl)t boor fjet jeïbe/ busnrupb/ nogelé en getoeer; 't toelli Ijem boïgen^ 3pne begeerte toege3onben )&k$t. 5©p ïjaböen een fcöooue groo* te €ngelfctje l)onb / toeïhe be »Sobecneut ooft Pet3oeïjt te Rebben / en öe3elbe goebtoillig ban ben ïiapitepn berftreeg/ ïjoetoeï tegen bm 3tn ban beele ban on£ boln / bk beeï toe?n£ ban ben öonö maanten. H^aac idiapitepn Swan poogbe ban beesen <6obenieur bïleben ban aanp?p3in* ge aan eenige ïHooplieben te Manila te nrpgen; toant èp toaé toen ban %& ö 1 boo£- (t) Vier Jards. ' i686. Het Aka- pulkos fchip houd zich uyt hun ge- zicht. Voor- raad voor hunne icyze. 234 William Dampiers Reystogt boonieemen na 't Fort St. George tegaan/ en banbaat op Manïla fym> M te t#b'en ; maar bit3pn tioo^neeine» fifielöt &p Vjooc 't fcöeep^boïnber* öo^ea. Cettopï top fjiet lagen quam fjet Akapuikos-fcfjip in ge3igt ban 't ep* ïanb ; maat ïjielbt sifïj bupten on$ gesist ; toant be <©oberneut fjab een ^nbiaanfclje pjauto afgesonbcn/ met beticht/ bat ton ïjfrt toaaten: toaarop ïjk gemeïDe fcïjip na be 3upb3P ban 't €pïanb fïuurbe / en ber* balïenbe op Deself be ondiepte/ baat on3e barn te booten obergesepïö toa$7 (iep fjet groot perpheï ban te berongeïunnen : toant fjet berlooc 3pn toet/ en getaakte nietsonber gtoote moeite/ naaeen arbepb ban Öpe öagen/ bïot. 5©am ïjoetod bie pïaat 50 bicïjt bp 't epïanb i$f en bat be ^nbiaancn baar bageïpftS gaan biffcfjen ; 30 toa£ echter öe «^cöippet üan't Akapuikós-fcïjip/ bie men 30U gebackt Rebben bat Öiet toeï bebzeeben beïjoojbe getoeefï te 3Pn / ganfcïjeïpn onïmnbig baaraf. 3£>ocïj bat 5^01$ op beese plaat toaaten bafï geraant/ {joo?Den top öaatnaa eerfï toen top op be nufl ban Mam' ia toaaten ; maat be jjnbiaanen ban Guam 3enben on$ toen top ïjiec-nog ïagen / bat bit fcïjip in 't gesfgt ban 't epïanb ïag; 't toeïn %v$ boïn $eer gjaag maahte om 'et op af te gaan: bocö &apifcpn Swan ontttebt fjet ïjen 3pnbe nu geïjeeï afheetig ban eenig bpanbïpnt)epb te pïeegen. <&en poften May 3onbt ben <6obetneur 3pn ïaatftegefcöenft/ be* fiaanbe in eenige berfcen^ / een pot met ingeïepbe iMangös een pot met treffeïufce gepebcïbe bifcö/ en een pot met b?oob ban fpne tarto / ge* baKtten aï | befcïjupt / bocï) niet 30 ïjatb; boon£ 3011b lip se3 of setoen baaïtjeg rp£/ bet3oebenbe berfcïjooning bat &p niet meetbet ïeeftogt 5onb/ betopï I3» niet meet op 't epïanb te milTen fcab : ïjp ïiet on£ oon toeeten/ bat be toefiet fpafTaab op ïjanbentoag/ en bat top bet* ïjaïben on£ bandiet moeflen begeeben/ 't en toaate top toeet te tugge na Amerika toilben neeten. fiapitepn Swan bebannte fytm boo* 5pne tyinbfcïjap en goebe taab/ en nam 3pn affcïjepb/ 3enbenbe bien 3eïf* ben bag Den ^Jieftet/bien top op onseeerfreaanïtomfïaangeïjouben ïjab* ben/ toebet aan ïanb/ en gaf nem een gtoot nopet uuttoejn / een A- iïroiabium, en een gtoote betrenpner; toaatboo? be^riefïer 01$ toe* bet 3e£ betnen^/ een bigge om te bjaaben/ tyie of biet fcïjepe$ Pota- tos, en bpftigponb Manna taban toesonbt. (Coen begonben top ong tot on$ bertren Maat te maanen/ 3Pnbe rebeïpn toeï ban boojraaö boo?* 3ien/ om baatmee Mindanao, baat top naafï meenben aan te boen/ té nonnen berennen. 3Bn namen 30 beel nono^neuten/ aï^ top bequaam* ïpn fïuntoen nonben/ en top öaöben een goebe patp tp^/en ontrent bpf* tig berkn^ in 't 3ont. XI. HOOFD- rondom den Aardkloot. XI. HOOFDSTUK. Befluyt om na Mindanao te gaan. Vertrek van 't EylandGuam. DeFilippynfche Eylanden. Het Ey- land Lukonia, en deszeJfs voornaamfte Stad en ha- ven Manilaof Manilho. Van de handel die men met deeze Eylanden zou konnen oprechten. S. Jans Ey- land, Aankomft te Mindanao. Befchryving van dat Eyland ; deszelfs vruchtbaarheyd. De Libby-boomen. De Plantaïn-boom , deszelfs vrucht , drank , en laken. En kley ner foort van dezelve op Mindanao. De Bana- nas. Nagelen , Noote-muskaaten ; en de manier der Hollanders om de fpeceryhandel voor hen alleen te behouden. De Betel neut, en Arak-boom. De Duri- ans en Jaka-boom, en vrucht. De beeflen na Minda- nao, als Centipees, en andere. Hunne vogels en vif- fchen.De gemaatigdheyd der luchtitreek3 benefTens de winden , donderflagen , regen , en de geiieldheyd der lucht het ganfche jaar door. Tertopl top te Guam ïagen namen top een beflupt om na Mindanao , een ban De Filjppynfche Eylanden, te gaan /öebbenDe uut ben^aapom enanDeren ücrfêaan/ Dat öct 3eer toeï ban ïeeftogt booten toag; DatMinda De fnboo:Iingen Ifèajjometaanen toaaren ; en Dat 3p boortpD^ ïjatiöeï nao te met De èpamaatDen geDjeeben / Doclj nu met ïjen in oojïog toaaren. gaan. 3Bie£ oozDeeïDen top Dat Dit CpïanD een bequaame pfaat£ boor on^toag om 'er na toe te gaan : taant ueljaïben Dat Ijet in onsen toeg na Ooft- indie toa£/ toertoaatöé top beflaoten ïjaDDeu te gaan / en Dat De toefïe- ïphe fteffaaö naöp ■ toa^ / • toeïae ong .binnen- nokten 3011 nooDsaa&en ergen£ een fcïjuplplaat^ op te neemen ; en Dat top ooh nergeirê beter £aben£ souben nonnen bertoadjten / Dan aan 3ulft een groot eplano al$ Mindanao toaé; 50 quam Daar nog bp Dat men on£ (ïjoetoeï bal* fc|eïuu) gesegb IjaD/ öat De tntooonet$ ban Mindanao met De ^pau* jaaroen in ooïïog toaaren; toaaröooj on£ boïn/ Dat nu 3cec ty$§ fcïjeen om 3onöer betïof te rooben/ fjoope ureeg Dat 5P ban ben ©ojfl ban Dat oBpïanD een ïaftbïief souDen bekomen / om De Jbpaau? fcïjc fcïjepen ontkent Manila te pïonDeten/ en Mindanao tot öunnetoph te Öoii* Befluit %:6 William Dampiers Reystogt 1686. ïjouben: benaenben inbien &apttepn Swan al na Engeland tofïbe gaan/ Dat 30 te Mindanao luel baattupgen en ïootfen souben nrpgen/ om öen tot fet hmpfen op be nuf* ban Manila te Dienen. Cn belangenbe fo pitenn Swan, £p toa£ getoiïïtg genoeg om Dettoaarb^ te gaan/ Detopl 't rriet 3pn epgen boomeemen tod oneceenquam ; bie£ toierbt bee3e togt met een' algemeene toeffcmminge uefiooten. 3©p 5cpïöm ban Den 2,den Juniusban Guam na Mindanao-, met fcïjöoit toeeoer/ en een bJP fïPbe<©oftetofnö/ö?fe of biet Dagen ïang;boclj toen liep De3elbeua 't ibpbtoeften/ met tegen; maat b?aaibe ec&* ter ïjaafï toebee na 't boften met een mooije noelte ; alïjoetoeï ÖP biK* toifé na 't ^upöooften fcfjoot / taant ïjoetoeï be toinben in Ooftindie in Apn! omfcöietén/ 30 bebonben top nögtan£ Ijiet ƒ Dat öeese tpb ïjet fat*- 3oen ban 't cmïoopen bet toinb luaïf; 3pnbe ïjet anber fai3oen in O&o- ber, tooeger ofïaatet/ geïjeeïlndie boor- lÊangaaube on3e noer£ ban Guam na be Fiüppines , ton bebonben/ bie (geïpn ia reebs* te berftaan gegeeben ïjeb/ ) toel genoeg met 0113e gemeene befcörpbingen ober een te komen. ; DeFilip- 3&m ïi?« Junius guamen top aan 't epïanb Sr. Jan, boem een ban pines. be Filippynfche eylanden is. 3£>ee3e Filippincs 3pn een tee!i£p ban gtOOte eplanben/ of e ontrent 13 graaben ban b?eeote in be lengte ueflaan/ fïrefeftenbe 31'ciï upt öpna ban be ?de graab Der ^oojber bmtt tot be 19de; en in be toeebte beflaan 3P ontrent 6 gtaaben ban lengte, ^p 3pn Du3 genoemb naat Fiiips Den ttoeeben / ftoning ban oo?t3épïenbe / getaakte öp bp öeeje Filippines, en anheiöeboor Lukonia, altoaar Êp be Indiaanen beoo:ïoogbe/ om ïjen onbec De geïjoojsaanifjepb ban 3pnen meefïet ben honing ban ^>pan* je te bïengen/ en toierbt boor ïjen met een bergiftige ppï geboob. Ce- aentoóorbig ftaat bit Cpïanb ganfcïjeïpR onber 't gebteb ber £>pan* faarben/ bie alöaae berfcfjenbene fleöeti en bïennen ïjebben; toaarban Manïia De boomaamfte #/ 3pnDe een groote geeftatoenftoö / Dic&t aan 't EnnDoorf-enD / tegen ober ïjet €pïanD Mmdora. I|et fë een plaats ban g:oote ffcrfttc en ïjanbeï ; en banbaar tó ïjet bat De ttoee crootê Akapuikös fcljepen/ Ijier booten gemelD/ aïïerlp (©oflinbifcöe toaaren haaien/ toelft baar boo? bjeembeïingen/ bocö boojnaamelpn De Cineezen en Portugezen , gebjagt loorben. ^>omtpb^ gebeurt tjrt toeï bat De €ngelfcï)e Hooplieoen ban 't Fort St. George tjunne fchepen. ter aupït Dertoaarb£ 3enben/ onber 't opsigt ban ©ojtugeefche fcötp* peré en fhwttteben; biant totuogtoe Ijebben top be £>panjaatb£ albaa? — ii n rondom den Aardkloot. *37 aïïjoe* 68(5. niet tot een ïjanbeï met on£ of be J|oïIanber£ ftonnen ferpgen ; UJel 5P 5cïtic maar toepnig fetjepen ïjebben. S£it fcïjpnt te ontdaan itpt een jaïoe3P of b?ec3e bat men De rpnbom ban bie <£planben 3011Ö ontbeHhen; toant öe meefïe/ inbien niet alle be Filippines Eyiandenspn cpfc ban goub ; en ift öeb nooit fconnen ïjooren bat bt tH>panjaacben baar beeï tferïttc nebben/ aïg te Maniia. Cbentoeï ïjebben 3P op bec* fchenbene ban bie dBpïanbcn fïebenen Wennen/ afëmebe |&fetferg of $aapenombe indiaanen, ban toeïne 3P &un gonb benomen / teonbec* top3en. ^e^paanfcljeintooonerg/ fmonbecïjepb bec nïepne Cpïanben/ 30iiben gaecn met on£ ïjanbeï tapben/ inbien be föegeecing niet 30 fóeng baac tegen toag : taant 3u ïjebben geene goebecen / ban bie ïjen fan Maniia tot een 3eec biece p?p£ gefoagt toojben. ga Den ban geboe* ïen/ inbien eenige ban 0113e lanbaacb toouben onberfïaan met gen te hanbrlen / bat 3P geen bcrïooren acbepb 3onben boen : toant be &pan* jaacben toiïlen 30 gaecn een fïnpïujanbel b?pben/ aï£ eenig boïn bat in hm ; 't toelfc 0113e Jamaikaners genoeg tot gun booïbeel bebinben. Cn mp të becïjaalb/öat&apitepn Goodiud ban ïonbeif/ineen togt bie ÖP ban Mindanao na Cina öeeb / aan fommige beesec «Bpïanbcn aan toa£ / en beïeefbeïpft ban be ^panjaarben bejegenb toieebt/ betoelae eenige ban 3pne toaaten noften/ en ïjem een 3eer goebe p?né baac boojbetaaïbe. 25e3upben Luk onia leggen nog ttoaalf of beertien gjoote Cplanben/ toelhec meefie/ geïnn in cceb£ ge3egb tyb/ ban be ^panjaacben be* tooonb 3nn : beïjaïben beese i$ 'er een groote menigte ban nïfpne ep* laubtjeg ban geen belang/ en 3«W torïe ban be gtoote epïanben ï)eb= ben geenen naam/ of ten minften 3UÏ& een onseftece/ bat men een en öe3eïfbe epïanben met becfcïjepbenebenaamingentecneecgefMbbinbt. 5Be €nïanbenSt. Jan en Mindanao 3pn be3upbd, Hfïe ban aïïebee3eep* ïanben en 3pn be eenigfte ban bee3e ttop / bie niet onbec be ïjeerfeïjap* ppe bec Jbpan jaatben 3pn- St. Jans <£planb legt aan be oofóP nan Mindanao, en b?ieofbiecmp* len baatban af/ op be Ijoogte ban 7 of 8 graaben ten $oo?bcn : öetfïceat 'tEyland 3icïj i&oïbnoo?btoefï en Eupb3upboo(l upt/ 3pnbe acïjteubertig mplenSt- Jan. ïang en biccenttoiutig in 't mibben bittb : boojt^ i$ ïjet noo?bec enb bteeöec ban ïjet 3upber. 3£it €pïanb i£ ban een taamcïpne [joogte / en bol ban felepne becgen. %t lanb aan ï)et snpboofl-enb / almaar fft geïueeft ben/ i§ ban een 3boacte bette aacbe; en 't ganfeïje epïanö fcljpnt ban een bette gronb te3pn/ toegen^be bpfïere menigte bec boomen/ bk bec op gjoeijen; baant ïjet fcïjpnt niet ban een eenig groot booub te bjee3en. Coen top't 3iipboofiec-enb paffeecben / sagen top eenfiano banbe ginbooilingén bicïjt onbec be fljanö; bie^ joii&ai top een ban on3e fea* noe^ baacnatoe/ om be3ribe aan te fp?eehen; maac 5P 3etten öct op 't ïoopen/ toen 3P 3agen bat 3e gejaagb toiecben /en ftiecben be feano opficanfc/ aïtoaac3P bie lieten leggen/ en1n?t bofcï) be bïugt namen 3onbec bat 3P ty o\\$ toiïben ïtomen/ feïjoon top aïle$ beebeiv toat top € e Kon* n i3B William Dampiers Reystogt 1686. Aan komft aan 't Eyland Minda- nao. befchry- vjng des lelfs. Libby- boom. SagoW een foort van Brood. Bonben / om fjen baartoé te ÏOHHen. 25eïjatben bit boïft 3agen top ïjier geen menfcljen meer/ nog eenig tenen ban 91'ntooonöergaan bir enö. Coén top toeber aan ööojb ban oné fcïtf p quamen / fwarben top na 't enïanb Mindanao, 't toeïn top nü feïjoon in 't gesigt öabben/ leg* genb* ontrent tien mpïen ban bit gebeeïte ban Sr. Jans. 3£en 22.^ quamen ton aan be oofóp ban pt epïanb Mindanao , en öebbrnbe ben toinb '^upboofl / fnerben ton na 't $oo?ben / bïpbenbe echter aan be oofon / totbat top op 7 gr- 4° min- nuamen ; aïtoaar top in een feïepné üaai / ontrent een Cngelfrije mnï Dan flrano./ o*i tien baöeni toater / en een nïippigeen oneffeitegionb / anjtetftttfc dommige ban 0113e boenen gaben on£ een betljaal Dat be fïab en 't enïanb Mindanao op 7 gr. 40 min. lag/ en naar on3e gifflng ïag 't inioDeh ban bat epïanb op bieïjöogte/ maar toaar ton oefïab binben 3onben / of aan be ooft of aan be toeft 5pbe/ tolften top niet. 9nj bien tjet een RÏepn enïanb toaare getoeeft/ batboo^e<©ofteïpne torn* ben bïoöt lag/ 30 30uben top miffcöien eerft aan be toefop ge3oeöt ïjeb* Ben; toant be «Bpïantien binnen be ^onnenrernringen / of binnen 't beften ber ^aHaab-toinben/ örttëen gemeenïnn Ijunne fjatoeng aan be toeft* 3nbe / alê 3nnbe beft befeïjut : maar ï)et epïanb Mindanao aan be oof!3n boo? St. Jans epïanb btfcöut 3pnbe / ïjabben top meer reben om te bennen bat be öaben en ftab aan bee3e 3Pbe toa£/ aï^ergen^ anbeté. ^ocïj nomenbe op bie ïjoogte baar top ooiöeelben bat be fraö Bon moogen ïeggen/ bonben top geen nanoe£ ofbolft/ bfeonéeenige taaï of tenten ban een ftab of öanöeï-pïaaté nonben gegeeben ïjeb* ben/ aïïjoe'toeï topnietbobeneenmpïbanbefttanbaföieïben. ^et epïanb Mindanao i£ rjet grootfte ban be Filippynfche Eylanden , untgrnomen Lukonia; |>et té ontrent 3eftig mpïen lang/ en Veertig of tinftig mnlen b^eeb. M 3upbe'nö ïegt ontrent op s gr- ■-$• en ïjet nöojötoeft-enb bpnan£ 00 8 gr. ïjet i£ een bergae&tig ; epïanb / boï ban bergen en baïen : be aarbeié boozgaan^ 5toart en biep / enonge* meen bet en bntcfjtöaar : be 3Pben ban be bergen 3pn fteenacljtig ; niettemin gjodjen 'er 3eer groote öooge toornen ; in 't mibben ban 't ïanb 3pne eenige/ bie goeb gonb uptïefteren : be baïïepen 3pn tocïöebocö* tigïj booJ bermaaneïnne beenen/ en riutertjeé ban 3eer feïjoon toater/ en in öe3eïbe groeijen netfeïjepbene foöJten ban boomen / bie 't ganfe^e jaar Ö002 g?oen/ en 3eer groot 3nn/ boef) oné meeftenöeeïéonbeRenb. Cen foo:t i^'cr bie aanmerRenJ toaaröig m en ban öe ^uboo?ïin* gen Libby boomen genoemb tooibt : 3P g?oetjen Dn öofVcï)en ban bpf óf 3e^ <£ngeïfcïje mpïen ïang/ aan be 3Pben öerribieren : en ban öe* 3eïbe tooïbt be Sagow gemaant/ f)et toeïn ban 't arme ïanbboln bik of tfier maanben in 't jaar in pïaat# ban b?oob gegeeten too?bt. 3^e5e boom i^ ban tiam in fatfoen ben Palmees-of ben Stool-boom 3eer ge-= ïpn/ maar niet 30 ïjoog aï^ be ïaatfïe. %5t bafï en 't f>oub i$ garb en bun geïnfc een tjarbe bop/ en bol ban toit pit/ -geïpn bat ban een bïier» iïoom. kresen boom öoütoen 3P neer / en fplpten ben 3eïben mibben 0002 / «n fcö?aa|ien'« öan al fiet -ptt upt/ |^t toelh 3P liijitj met een fouten fïanv rondom den Aardkloot. 239 i<58<5, : I flampee in een g:oote mooier of trog üooten / en tyt öan in een doen of teem£ öaeu/ bit 3P ober een trog of tobbe ïjouben; en mater op fret pit gieteuae / roeren 3P 't om / toaatöooj 0et mater al öe kracht ban $et pit öooi öe öoen in öe trog hivftj en niet$ in öe öoeft ober* Iaat/ öan een ligte foojt ban bjaf/' 't ióeïn 311 megmejpen : maar 't gene in öe trog getallen $ oesüint met öee gaaft alg moööer; maat* naa $y 't mater aftappen/ en ban öat öeeg noenen maaben/ Voeïfte ge* bannen 3pnöe ü?p goeö ujoob geeft. Mtt bit flag ban bióoö betjelpt Öet boïfc ban Mindanao 3tcïj Öjieof bier maanöen in 't jaar. 3£e §{uöiaanen ban Ternate , Tidor / en alle öe Specery-Eyianden, ïjebben een menigte ban öee-3e boomen/ enge* biupnen öie op öe3eïföe wp£ toffee; geïnb mp Mr. Karil Rofy, öie nu bebeujeboer op een ban -$ &oumg£ fegeperi i£ / betfjaaïö fyeeft : $fp toaS te öier tuö een ban on| fc&eeplboln ; en met &apitenn Swaa te Mindanao gelaaten 3pnöe/ ging naöerïjanö na Ternare ;: en bjoon* öe. baar een jaar of tmee onber öe I|oïïanöer£. 5^e Sagow.öie na an* öere" getoeflen ban Ooftindie üjóiöf berboerö / bjoröt in fcïepne fmnjeg geïnn 3aaöen of ftonfat geöroogb ; en gemeenïnft ban öegeue öie met öe loop genuelö 3pn/ met meïn ban Sflmanöeleri gegeeten/ toant ïjet i$ 3eer tfoppeuöe/ en öcel goeö boor öie rjuaaï. 9In fomraige plaatfen ban Mindanao $ oberbïoeö ban ep£ ; maar op 't bergachtig ïanö planten 3P lams, potatos, en pompoenen/ alle luelne öaar 3*er meeïig groenen'; öe anöere brncïjtén ban öit €planö 3pn watermeloenen / mu£bu#-meloenen / Piantairi's Bananas,Guavas, nootemuéhaateiï/ nagelen/ Betel -neuten/ Durions, ' Jakas, ko&ö&ku* ten/ oranje- appelen/ enz.. 3£e Piantain ïjouö ift boor ben honing aller brnenten/ öetóo^neut De Scïfé niet uptgesonöerö. ^)c|tambanöenboom/offtruiïlïöieöee3ebrucï)t"lantain- oraagt / i$ örie of bierbljaïf boet öfiY/ en tien of twaalf boet öoog.J?001? of 5^ee3e Doornen luoröen niet ban 3aaö geplant/ Want öat feïjunen w^Y^ niet te ïjebben; maar 3P fptupten uut öe Wortelen ban anöere oübe boo* men. Wanneer, bee5e uptfpruptfel£ upt öe gronö genomen/ en albuS berplaut Woröen/ öuurt öet bpftien maanöen eer 31) öraagen ; maar 30 metne in nunne epgene gronö laat (laan / öraagen 3P binnen 't jaar. Zo öra aï£ öe brucïjt rpp iè / begint öe boom te berWelaen/ öoclj bm\ groetjen'ee tetftonö beeï jonge in öe^elfé plaats op. lm öeese boom eerft upt öe gronö opfeyiet/ «omen 'er twee blaöcn boort'/ en afêöe fprupt een boet 9003 if/ fcljietenTer nog tbiee bïaöen tulTdjen öe3elbe uut/ bort öaarnaa bomen 'er iueer tbiee tè boorfcljon / en 30 berbolgen^. Wanneer öe boom een maanö ouö i^ / 5iet men een flam/ ontrent 30 ötn aï„^ een arm / . en öan 3nn 'er acïjt of tien Dïaöen aan / öie fomraige bier of buf boeten lang 5nn. me bïaöen öie eerft untfcïiie* ten/ 3pn niet boben, een boet lang /'en een naïf boet oreeö / en öe fleelöaatban niet öianer aïé een binger; maar maar öat be |ïam noo* ger groeit/ bjoröenöejlaöen grooter. %1$ öe jonge bïaöen ban bin- nen uptfprupten/ fprepöen öe ouöe blaöen 3icö upt/ en |iunne topw i6%6. Desielfs viucht. i4o William Dampiers Reystogt ötmgen 5fcö nebettoaatbg ; 3>mbe begene bk naaf! aan ben toojteï jptt be g:oot?ïe; boel) 3n bertoeïneri met bettnb en naliet! af / ïjoetueï'et fïeebg jonge bïaöen upt bé top boojtfpmnten / toeï&e ben boom aïtoo$ g:oen en toeeïig boen jon. W$ be boom boïtoaffen $ / 3Pn be Waden 3eüen of acïjt boet lang / en anber&aïf boet hiecb / 3Pnbe fmaïler aan 'tenb/ en ronö toeïoopende: be fteeï ban ï)et bïab fë ban 30 bik aï£ een mangarnr/ bnftan^ronb/ en een boet lang ban be fïanvöeg boom£ af tot aan 't blad : bat gedeelte ban be fïeel 't toeïh aan ben boomftomt/ 30 'toet buutenffe bïab \$/ feïjwt be ïjaïbe fïamatë met eenbifc&e ïuipö te ombangen/ en re<# baat teg'en ober aan be andere 3Pde bt$ boom£ i$ ebeneeng? 30 een bïab: be ttoee boïgenbe bïaben bie daar binnen timfcïjieten/ gjoeijenop beseïfbe top3e tegen eïhanbet ober / bocö 30 / bat indien be ttoee buntenf* e |5oorb en ^upd blaffen / bee3e ^ofl en fflefl gtoetjen ; en alle be andere uetboïgeng to be3eïfbe orde. %m$ fcïjunt be fïam beS boomslunt berfc&epbene btè&e rjupben of bliesen / dfe'ober maïnanberen groefjen/ te befïaan; en aïg beseïbe boïtoaflen gyf fpmpt'et upt bm top een fïetne fïengeï/ bie ïjarder batt ftoffe i$ / ban eenig andet gebeeïte ban ben fïam: beese fïengel fpjupt upt ïjet ïjart be£ boom£/ en i$ 30 bifc atë een man£ atm/ en bebntcljt groeit 'et in trof* firn rondom /tetoeeten eerft bïoerjende/en ban tot bmcïjt 3ic£ 3ettenbe. 5^ee3e bjucht i$ 30 boojtteffeïnn/ bat be ^panjaatden bie boben aï* ïe anbere brttcöten acïjten / t& meen* tot onderhout» be£ leeben bie* nenöe: 3P gioeit in een bop bie 3e£ of 3eben bupm fang/ en 30 bilt al£ eenmané ahntf': bee3ebop/ fcfjiï/ of öoïffcrtë3ac&t/ enba^eengeelc Hleur ai nn rpp $ / geïpnenbe ban fatfoen toeï naar een bikte beu* ling. 3£e tngefïootene toucrjt \§ niet ïjarder ban boter in be tointer / en oelpftt ban nïeur toeï naar geeïê boter/ 3pnbe aangenaam ban fmaan/ en Smeltende- in be monb ffl queebleefcï) ; toant aïïe£ fê 3nnber turch / 3onder eenig 3aad/ pit/ "of Heen. ""©eese bmcöt toojdt ban aïïe be Europeaancn, bie 3ic|j in Ameiika- met bet tooon neer 3etten/ 30 ge* acht / bat 3P gemeenïpfc eerfr een aaner met PJantams beplanten: en até fmn hum?ge5in toeneemt / berg:ooten3P bien aftfcet/ en gouden een man enneïnfc om be boomen te fnoeijen / en be bwcïtf/t eïften£a$3Ptpp töV tepïufiKen; toant be boomen/ bat 1$ aïtooé eenige baatban / bjaa? gen meed rjet getjeeïe jaat boo? ; en bit $ toerftpög alle be fpp^ toaaroan een ganfeït Ïjnp^ge5iu befiaat. 5^ee5e boomen toiïïen niet tieren ban in een bette g:onb/ en nonnen in geen fcï)?aaïe 3anbige gronb g^oeijen. ^e ^panjaatbeh Rebben in be fleben ban Amerika, aï^ Havana, Kar. taeena, Portobeiio, enz. ïjunne marnten boï ban Plan tams, a$3pnbe be gemeene fppé bet arme ïieben? 5^e gemeene p?p^ tó een öaïbe reaal of b?ie fiupberö het b03pn. 3©anneer bee3e bmcht. aïleenlph aï^ Ö2000 mmU toott/ ban tnaabt of hoont men3e ató 3e eben botoaffen / mêm niet ter beege rpp/ of geel getoo?ben if: ïra» ïieben bfe geenbifcö nocö Weéfc& nebben om 'et toe tttttmt maanen een fan^ Saarbp ban peper/ 30Ut/ en toiïbe-limoen fap/ t toeth tjet fmaane^ tpftet ooct 3pn ban em flun bjoob alleen, ^omtpb^ tot trnr beranbe* rondom den Aardkloot. 241 ttfr. ring eeten 311 een gebmaDen en een rppe raautoe $ïantain t3amen/ 't toeïb in pïaat£ ban boter en bjoob f£/ en fjeeï tod fmaaht; toant ih tyb 'cc bihtoiï^ mpn maal 30 mee gedaan, ^omtpö^neemen on3e €n* Ödfcöen 3e£ of 3eben rppe Plantains; en die t5amenbneebenbe maaben 'er een blbmp ban/ toélbe 3p Dan aïS een pobbing ftooben/ en een Buf- jakket noe men ; 't toclb b^ï 30fb tg tot een berandering. $Ben maabt ban bee3e mucïjt 00b fjeel goede taatten : en bc gjocne Plantains aan fcljnben gefneeben/ in be 3011 gedroogd/ en ban gerafpt/ geeben een goed meel/ bat bequaam i$ om poödïngé ban te babfcen. €m rppe Piantain aan fcönben gefneeben/ en in be 5011 gedjoogb/ ban lang be* toaarb too*ben / en fmaaht ban öecï 3oet en lieftnb atö een bpg. 3£e «gjnbiaaneri taan Darien betoaaten dc3dbe een langen tpd / door die tot fclompen te Rneeden/ en ban sacïjteïpft ober 't buur te droogen. 5Be Moskito indiaancn neemeneen rppe Piantain ; en bjaaben die/toeï* Drenk fce 3n ban in anderïjaïf pint toateré in een föaïabag met Ijuune ïjandrn daar van aan'fwbben toznben / en onder 't iuater mengen/ en 't 3dbe 33 optniu* gemaakt. nen: bee3en b:ann noemen 3P Mushiaw, eni£ aangenaam/ 3oet/ en ge3onb / ïjebbënbe eenige obereenbomfï met een bzanb ban appelen en bier- Ban Dee3e bïucïjt alleen ïjebben beeïe bup3enbe Snbiaanfcïje ïjnpg* nttinnen in Weftindie ïjun ganfcïje onberljoub. Wé 3P d?anb baarban maaben/ neemen 3P tien of ttoaaïf rppe Plantains/ en mengen oietoel in een trog/ toannéer 3b 'er omtrent bier fïoop toater op gieten / 't bjeïfc binnen ttoee uuren tpb£ fcïjnpmt en gift al£ berfclj gebjoutoen bier/ en in bier uuren bequaam té om te Drinken/ toaarnaa 3P't in bannen boen en gebtupben alg 3P 't ban noobe ïjebben : maar bit nan niet boben bier* enttomtlg of berttg uuren goeb bïpben ; toe^ïjaïben Degene bie Dee3eu branb gebrunben/ be5elbe alle morgen^ bu£ toemaaben. fCoen in eerft* in Jamaika guam/ bon in in geen anbere branb /bie 3P baar Ijab* ben/ fmaab brugen; toant ïjet i£ een fWcïje en bode branb/ en fmaaftt ïieflub / maar te mat toinbig/ en 50 i£ be brucïjt raauto gegecten ooft/ boei geboobt of gebraaben niet. W$ men beese branb langer a$ ber* tig uuren betoaarb/ toorbt bp ffcaf / maar ban in be 3on ge3et 3pnbe / toorbt be3dbe goebe ebib. 3Bee3e btucïjt groeit geïjeel Weftindie boor/ en OOb in Guinee en Ooftindie. <0eïpb be brucljt bee3e£ boourê ban groot gebrupft i$ tot fpp3e/ 30 $ Laken of De fiam niet minber bienfïig om bïeeberen ban te maaben : maar bit Ijebftof daar ib nooit getoeeten / boorbat ib op bit epïand quam ; en 't gemeen boïft van ge- ban Mindanao braagf geen anber fïof. 3£>etopï be boom maar eeu$ maakt. oraagt/ bellen 3P Den3eïben neer al£ De brucljt rpp Uf en bat bicïjt bp De gconb / 30 3P'er bleeberen ban meeuen te maaben. <£en flag met een lang boubrniej ban t)z\x\ bellen; toaarnaa 3p ben topaföabben/ en ben fiam acljt of tien boet lang laatenbe/firoopen 3Pbe buptenflebaftaf/bie ita beneben öet bibfïe i^ ; en alé 3P tmee of brie juïbe bafien afgeflroopt liebbeti/ toorbt De fiam ontrent ban een geïpfte Dibte/ en mit ban blcur. 5^an bïiebeu ^1 Den 3eïben miDDeii Door/ en fpïpten boort^ De ttoee örif* ten nogecnóMo na in 't miDden al^3P bonnen /ïaatenDe Die fiubben Dan OS e 3 ttoec f Iepben/«l£ aan be tomcïjt bie beel Menner/ en niet ïjalf 30 lang ais een Plantain jfr.j 3pnbe ook tnnrbJerensacïjter/ niet 30 maï3oet/ enbanesn ïeR&erber fmaaR. 3£e 3e bmcïjt bjojbt meer tot öet maaaen ban bjanït gebjupHt/ ban be Pian- tains, tn i£ baartoe goeb/ en oor om aï£ een frunt te eeten; bocö niet om 'er broob ban te maaRen; oor fmaaRt 3e ganfeï) niet loei gebjaaben of geftooRt; en 't i$ aïïeenïpR upt noob aï^ men bie 30 gebnm&t. ^n groeijen gemeenïpR baar be Piantains boafTén/ 3Pnbe tuffetjeri be3elbe in= geplant. J^ier i$ oberbloeb ban $>agel fcrjo?fen / toaarban ife een fcöeep£* Ïaabiug3ag; en beïangmbebe nagelen/ mu toietbtboojRaja Laut(ban toien ik Ijiernaa gelegenljepb 3al tjebben té fpieeRen/ ge3e,jb/ bat in- bimbt «Engelfcfjen 3icö baar toüben ter neer fïaan/3P 't binnen nonen 30 berre 3on!3en nonnen bmigen / bat 3P jaa?lpfi£ een fcïjeepoïaabirig na* gelen baubaar 3onben mogen bersenben. jfen is" gesegb / bat 3e aan een boom / 30 groot ontrent al£ eenj^upmboóm/ groeijen/ boeïj iRtjeö 't nooir gc5ien. ®t ^ootemti^Raatboomen ïjeb iR oor nooit gesien ; maar be |£oote~- mu^aaaten ' bjeilte bit €planb boo?tb:engt/3pnfcrjoon en groot; boc^5p ïjeböen 'er maar toepnig / bebjpl 3P niet. geneégen 3nn bie / of be nagelen boo?t te planten/ upt b?ee3e bat 3P baarboo? be ^ol'ïanber^ tot 3icö 5on* ben loïthen/ en onber ïjunne magt berbalïen; gelpR'tmet be anbere na* öuurigeepïanben/ baar be3elbe groeijen / i$ gegaan. 3©ant bermtb£ öf ^oïlanber^ $cfy bp en op be ^pecerp-of MoiukCe eplanben Ijebben neer- QWt/ 30 ö^bben spbfen ganfcljen Aanbel in |jun getoeïb fieRreegen / en tofiïen niet toeïaaten / bat eenige ban be 3inboo2lingen bie toaar aan ie* manb anber£ ban ïjen berljanbelen : ja 3p 3pn 30 sojgbuïbig om be3elbe in öunne ïjanben te beïjouben/ bat 3P be fpecerpen op geen onbetooonbe eplanben toiïlen laaten groeijen ; maar 3enben folbaaten om öe uoomen af te öoubjen. Jlapitepn Rofy toeröaalbe mp/ bat tectopl ^P cmber be rondom den Aardkloot. 143P 1685. Man&etótoaonDe/ öPmet eenige anbere ge3onben toierbt om&efpe SShS EegS tjafthen i en öatljy jseïf opberMns »*» 3* ben of achthanbecb öoomen &ab gebeïb. JHettemin / ïjoetocï ee$al* ïanbcri a peel toïpt aantocnben om De fpecerp hoornen m te roeijen 3un'erVeeïe onbcuioonbe eplanden/ baar 3e in groote menigte groei* iên/ aeliifc il taan be ^oïlanbcré bie Daar getoeeft m toecftaan ïjeb/ m- 3onbSö üan sefteceTi ^oIIanDfclje ^hipper / Dien fftte Achm ontmoet, te toelhe mn sepöe/ bat Dicht op 't epïanb Bauda een eplanbtoa£/ baar be nagelen Sak £ boomen baïïenbe/ op be gronb lagen te üeurotten / leggenb fomtnbé ojie of bier bupm öoog onber be boomen, f oi&eb ft tuit hem en 'eenige anberebertfaan/ bat ïjet geen 3toaare 3aah ^ouDe £n, ' een f?ö%aabina fpeceruen banbe ^nuootlingen ban fommigeDet men De iKanDetó en €ngelfcïjen in Oortindie Die hoopïieöen / toelhe landen mi ?& fl ba» 1 De Compagnie 3un. ee3e butcöt i£ groo* ter ban een nootemirêaaat/ |joetae! auber£ be3eïbe typ geipft/ bocïjron- ber. jBen 8eu2upRt3e boor ganfclj Ooilii.die, en bat op*bee5e tap3e ; men fnpbt be5elbe in bierfuiHRen/eu rolt een baarban in een Areek-bïab/ ïjet taeïft met een 3efter mengfel ban fcaÏR ronbom beftreeften / en al£ ban 50 t3amen gfftaatttab taojbt : taant elft b:aagt in bie getaeften een RaüYöoo^je op 3pne 3pbe/ en ben Dinges baatin boopenbe befmeert 'et 3pn Betel enAreek-blab mebe 5£e Areek $ eenboomtje of ïjeefïer/ met een groene fcïjo^/ en langbïab aï£ bat ban een ïfëiüige/ booj bïeebet; bmt bïaberen taorbeu t3amen gepant/ en ter pïaatfe baar 3e niet taafifen teftoopgebragt/ommet Betel geftaautab te taojben. 3£e Betel-neut taojbt meefï geacht aï£ ïjn nog jong fé/eneer ïjn ïjarb taojbt; taojbenbe ban met be groene bolfïet baar om maar in ttae'e jhifc* Ren gefneeben; en ijp i§ ban uptnemenb fappig/ t taelftonber 't ftaau= taen 3eer fïerft boet guplen : ïjp i£ ban een tazange fmaaft/ en bertat be lippen roob/ boeïj maaftt be tanben staart/ maar betoaart be3elbe ecï> ter / en 3upbert Ijet tanbbleefcïj. iBen ïjottbt ïjet gebmpft baarnan ooft 3eer ge3onö boor be maag/ maar fomtpb^ berooi3aaftt ïjet groote bup^ 3eling in 't ïjoofb/ bp begene bie bit ftaautaen niet getaenb 3pn ; ïjoebiel bit ebentaeï maar ban be oube neuten té; taant be jonge 3uïïen 't niet boen: bit seg ift upt epgene onberbinbing. ^it€planb bjengt ooft Durions en Jakas boort. e fcïjiï bee3cr buictjt/ bie atteentüft ronbom be tfam / of aan be taRften bicïjt aan be flam/ eben afë be ftaftao groeit/ i£ groen/ bik en ruuta. tDe bmcïjt ig ban grootte aï£ een pompoen/ en rpp 3pnbe / begint öe fcïjiï geeï te tao?ben / boeïj i$ niet beouaam te eeten/ boor bat be fcfttt aau't enb open fpïpt; en ban ftomt'ereen boojtreffeïpfte geut upt boort. %\$ be fcöil bug geopenb të/ ftan men be bmcïjt in bieren fpluteu/ en eïft bierenbeeï ïjeeft betfeïjepbene Rlepne baftften of holïig* ïjeben/ bie een 3e»ere partp ban be toucljt beflupten/ naar be grootte ban be Ijotfigïjepb ; taant be eene $ grooter al£ be anbere. 3E>e gjoor* ftebee5er bnicïjten 3pn ontrent aï^ een epban een jong ïjoen; 3nnbe tait al^ meïft/ 50 5ac&t al^ rooni/ en seer «eflpft ban fmaaft boor be* gene bie 'er toe getaenb 3pn; maar bie niet getaoon 3un be3elbe te eeten/ Öcbben'er in 't eerft een mi^ïjaagen aan/ ombat3e riipften até geb:aa* bene upen. 5^ee3e bnicïjt moet net op 3pn tpb gegeeten taojbeu / taant 3P i^ oneetbaar eer 3e rpp \$j en 3flf«S ban ftan 3e niet boben een bag of ttoee 3onber berrotten bïpben ; maar taorbt öaafl 3toart of bmnn / en ban W 3e niet goeb.; binnen in be bniójt 1$ een fiem of pit) 30 g?oot DurioHS. ■H rondom den Aardkloot. 245 Jak*. 't Ge- Centi- of gjoot alS cm toon / met een bunne fcïjfl baar ober.. 5Wtb.«3e.pfttm t68e Jr,kn is ben D-rion 3cet geïpft./ 30 ban grootte aï£ fat3oen ; be boomen spn be£geïpn3 bpna ebcneeng / en 30 oor be lnp3e op toeïRe öetiluel)t"$oeft; maar ban binnen té 'er berfcljiï; mant baat be Du- rion uit tg/ is' be Jaka geel/ en boller ban pitten. 3£ocï) be Diirion movbt meer geacljt; ebenbjeï i£ be Jaka 00U een aangenaamebmcï)t;en be pitten 5W gocb gebmaben. &aat 3un' nog beele anbrre giaanen/ bJOJtelen / en bnicijfen op bit €ulanö / bjaaröan een bp3onbere uefcïjspbing cm groot 25oen 3011* öemaanen. , m bit €pïanb 3pn ooft beeïerïepe beefïen ./. 30 tefïbe aï£ tamme /f. ^ gelPR atë paetben / fileren/ Roeyen/ buffel^/ gepten/ milbe 3&pnen /j^'f -°? Ijetten / 'meerkatten / 4Bnan6&/ öaagebiffen / flangen / em. Cbentoeï ''ia4 geb ir ïjiee nooit ban ecnige berfeïjeurenbe beefïen geljootb / geipft. op beele anbere plaatfen. 3£>e 3DetRen£ 3pn Ijiei ïeeïpfte bieren/ ïjeuöenbe alle g:oote qnabbrn bie ober Ijunne oogen g?ocijen; en baat 3pn 'et bp menigte in be bofic&en : boo*gaan£ ballen 3p fcïj?aaï / maat eeïj- ter 3oet ban fmaan. ^e öerten 3P" Öier op fommige plaatfen / baat 3u niet gefïooib bJOjben/ ,5eer obcrbïoebig. : $an 't fennnfg gebierte 3pn Ijier ^cïjomioenen/ melker fïeebeï in l&nnne w**d Oaett $/ en oófcOntipees of &np3enbbeenen / biebe£geïpk£ ta.Weft- b * ïndie, op J amai ka, en eïber£ gemeen 3P». 3Bee5e Centipees 3pn biec ofbpf bnpmlang/ 30 groot alleen gamen feïjaft / maar plat/ toob* acljtig ban kleucop be rng/enurit op be bnpk : ïumne fïeekof beeti£tooe* benbee/ ban bie ban ben feïjomioen; 3P neflelen in onbe Jmp3en / en bermoïmd fjout, $!*«■ 3Pn ooit berfcéepbene footten ban flangen/en fommige seet uergiftig; ook ig'er een biec ban Ment en fatfoen m eéh Guano , maat mei biermaal 30 groot: be&eïfê tong i£ a$ een nïcpne ijarpoen/ met ttoee toeerljake n / gelpft bieban een bifcljöoen: men segt bat3e3eecfenpnig3ïJn/ bocljin meet niet ^oe 3e genoemd toorben/ ia ïjeb beselbe op anbere plaatfen ge3ien/ aï^ te Pulo Kondore, of op'tep^ ïanö Kondorc, en te Achin, en men ïjeeft mp ge3egb/ bat 3eooïi inbe baai ban Ben gal e 3pn. Gevoael- 5Be ©og$ ban bit ïanb 3pn eenben en ï)oenber| ; anber tam gebo* te ö geïte tjeb in 'er niet ge3ie» I nocö ban geljoorb. ^e miïbebogEÏ^3pn bupben papegaaijen / parreftieten / tojteïbupben / en een menigte banhïepngebogeïte; men öeeft'erooït bleermnp3en 30 groot alleen Hiipuenbtef. «,„„-. 5^aar 3nn beeïe groote ïjaben£ / Rreeften / en goebe baatjen boor fc^epen rta^ £ns . om in te anfteren ; en baarbaare ribieren booï nanoe| / pjanVuen "./ " e ofbarnen/ toelne alle rpReïplt ban beelerïep bifeïj boo?3ten 3pn/ ge* ÏPB oor be 3ee baar om Ijcen. i©e boomaamfïe bifch 3pn 25onrta^ / fnoenen/ Kavaiiis, bjaalTem^/ ba?beelen/ (Cien-ponber^ ém.<©oït3pn Öier 3eer beeï Eeefcpbpabben / en Maneties , of 3eeRoeijen / Voeïne öier eeljtee ff op 246 Wllliam Daffifriers Reystogt lucht. i6%6. op Zieree na 50 groot niet 3pn aïé in W-ftindie : 3©ant begrootfïe bit fó öiee 3ag/ moogen niet bobert 18 3«?ÖouD«tö öonö ; maar &t bleefcïj 30 mei ban ben fcïjiïbpaö a\p be Manati maé 3#t 3oer. 't Wee- j^et meber te Mindanao , $ ten opsigt ban De ïjftte/ ouaange5ienï)et der of de jq öicïjt aan ben €benaar ïegt/ gemaatigb genoeg/ in3önDetï}epö aan Dé 3ee«ant/ mant öaat ïjeeft mm gemeenïpli ïjelöere minben bp Dage en betaoeïenbe lanbtoinben bp nacï)f. 32>e xoinbrn 3pn baat 't eene ge* öeeïte ban 't jaar oofïeïpn / en 't anbere geöeeïte toefïeïpft : bs oofte* ïpae tomben beginnen iti O&ober teboaaijen/ en 't i£ öalf November eet 3P op öunne bafïe flteen 3pn ; en öee3e totaoeii btrngen fcïjoon toee* bet mee. 3£e mefïeïpne minben beginnen in May , bocïj baat loopt een maanb mebe jeen eet 3» bafï ge3et 3pn. 3£e 3©eftemiuben uren* gen aïtoo^ tegen/ Travaade, en 3eet flotmig meer. ,€et eetfïet aan* ftomfïe bee3et minben maaijen 3» niaat flap / maat ban fronsen be Travaaden een£ of fomtnDS tweemaal '3 baag$;bif3pnDonberbïaagen/ bit gemeenïnft tegen beti wiub aanaomen/ en een anbere taiuD mebe* brengen / afö'er te booren toaaibe. ^aabat bee3e öonoerbïaagen obet 3pn/ ïoopt be Winb Weer om/ en be ïutljt Wotbt Maat/ boel) in be bal* léueu en aan be 3Pben bet bergen ontflaat ban een bihue mid bic Ijet ïahb bebeht. 5Bu^ betbofgen be Travaaden een Ween of meet/ en ban nomen 30 ttoee of Driemaal op een bag/ met foebige tuntoinöeii / en fcljrinneïnne bonbetffagen : en ten ïaaften nomen 5P $0 fïerh aaii3et* ten/ bat' De Winb in bie ïjoen bïpft/ toaarupt bee3e bupen ontdaan/ 't Welft in 't JSefien té/ en baat 3et Ijp 3iei) oan tot in oaobet-of No^ vember toe. Wanneer Dee5e 3®edeWinben bu£ ge3et 3Pn / ban i£ De ganftf- t lucjjt broebig / en met 3toarte Wolneu bebeht / Die geWeïöige regen! neerlonen/ Weïne fomtpb£ met tytit pfïpfte ■öoubet en blfa* jem 3pn betmengb; Waaronber be Winben jobreeolpn Woeben/ batöe grootfte boonten met Wortel met al uptgeruftt Woroen/ euberiüieren op3toeïïenbe Ijet ïaag ïanb oberfltoortien / en groote boomen toegnoe* ren en in 3ee fpoeïen. ^Ï5u^ bnutt öet'ecti toeen achter maïfeanörren bat men geen ^on of darren pf. J^et anflupmigft ban bit toeer i$ in 't laatfï ban Julius en in Auguüus, boant ban feömicn be dorpen lueï in een poeï te daan; yÜÉf bat men met Umm$ ban 't eene &m na 't an* öer moet baaren : en ban fpoelt tjet toatet alle bé bren en bnpUgïjepft onber %t$üWtt banbaan. Cerbjpï Ut florntig toeet buurt/ i^ fjet ROUÖ en Ónwbcrig : maat in September begint *MK te bebaaten/ en oe toinben wtifnïit meer 30 fei/notljbe regent 30 öeftig/ ooh begint be Inent toat op teMaaren/ en bermaaneïpïier te boojöen ; maar ban 3?n 'er 'é moïgené bikte riebefó/ buurenbe tot tien of rif uuren / eer be 3011 boorbreent/ boornaamelpn toanneer öet ^ nactjt^ geregenb öeeft. &n oaober beginnen be <©o|!etoinben meer te toaaijen/ en fcïjoon mee* öer aan te b?engen/ tot aan April toe, &u$ beeï ban be natuurïpae jjedeïteni^ ban Mindanao, XII. HOOFD- rondom den Aardkloot. M7 l6$<5. XII. H O O F D S TUK. Van de Inwooners en burgerlyke ftaat van 't Eyland Mindanao. De Mindanayers , Hilanones , Sologues , en Alfores. Van de Mindanayers eygenciyk zoge-^ naamd. Hunne zeeden , gewoonte , en dragt. Klucht tige gewoonte in Mindanao. De huyzen, fpyze, waiïchingen. De taal die daar gefprooken wordt , en de handeling met de Spanjaarden. Hunne vreeze voor de Hollanders, en fchyn vangeneegenheydtot de Engelfchen. Hunne handwerken , en zonderlinge Smids blaasbalgen. Hunne fcheepsvaart , waaren , en koophandel. De Tabak van Mindanao en Manila. Een foort van Lazery en andere quaalen aldaar. Hun- ne Huuwelyken. De Sultan van Mindanao ;zyne ar- moede , magt , huysgezin , enz. De Prauwen of fchuyten aldaar. Raja Laut da Generaal , broeder des Sultans, en zyn gezin. Hunne manier van vechten, Godsdienft.RajaLautsGodsdienftigheyd.Een Trom- mel of Uurwerk in hunne Moskeen. Van hunne be- fnydenis , en de plegtigheyd daar ontrent gebruyke- lyk. Van andere onderhoudingen en bygeloovighe- den. Hun afkeer van Verkensvleefch. Dit €PÏanb fïaat niet onbet eenen ©ojfï aïïeen/ oor i$ betaal niet ecu en öbeïföe : boef) ïjet boïn i$ 3eer eneneen^ ban Kleur/ fïerate/ en tpfêgeftaïte : 311 sun aïle of be meefïe üan ö.m ban eene tëeïigie/ tetoee* ten De iBaöometaanfcöe ; en ïjunne getooonte en ïeeben^ manier i$ ontrent een en be5eïföe. 3Be Mindanayers öie epgentïpft 30 3pn genoemb/ $pn Van dej ïytt gzootfle bcïït op 't <£pïanb/ en ïjanbeïen met anbere ïanbaarben ter volkeren 3ee / "toaaiöoo? 3b ooft uefcïjaafber 3pn : ban be anbere 3aï in maar van Mm- fciepnig 3eggen / bebjpttiïe minber oenenb 3pn ; bocö 't gene mp baarban danao. ter ooren genomen $/ ■# *$ boïgt Mfjaïben be Mindanayers 3pn 'et Hilanones (geïpn 3P3C noemen) Of Berglieden, tflft£0atty$ Sologues en Alfores; . ff z Z&i 248 William D^moiers Reysto^t i 1 Minda- nayers 1668, . 5Be Hiianones tooonen in 't mibben ban 't ïanb / heubenbe tormifo öf Jtoaaïf ortemfei timen geroriö tooibni; boucl hebben »?m5 ban be gonompnen/ en Roopen met Ijun gouö oföm^t&LnS iS1^1J^^ièf!S^féril, ** <*nb/ 3nnbehet «Kï« ?r H ?ïenJ ^ Öanöeïen in pjautoeu op HM % en ee' KSylf^^^» öondengce» gemeenfchap met 5^e Alfores 3pn brtffre 'a$ be Mindanayers , en toaaren eertubtf on- & &!^BWW ^ltol *a» Mindanao 11ÏÏ SS Oite *0 £«ïtaitó Rinberen berbeeïb/ en hebben eenig en 1 tub iZ S Sultan op fen 5elben gefcreegen : boch baatnaa 0002 öuulöKnJuS' maagfcöapping mét ben£ultan ban Mindanao ^niSS fceeft bat öien Asfi : oosoaft gegeeben / om hen Ui«ba 5tó 3pTk 5S«- öaanen aan 5ich te trennen : oor feft &p hen / SS SS: H gingen/ ben oorlog ^pöafprff®^ Igp» pe Mïndanayers, tpaentlpR 30 gebeten/ 3pn niet groot ban ïnffiaï/ feïepn ban eöen/ recht ban lighaam/ en Rlepn ban noofö • huine arn- hoedamg 5igten 3pn langtorrpfg/ öunne booihoofDen pïat / »ilM nvo^ ffl&W n«5my mleï^^ote!mo£T ifn fJ^T SP%% Meur ban Vnie fopb taanig / !K&H88 naar een örïber geeï 3toemunbe/ ban fommige anberé wImT¥ 3onberhepö oiiöer be ürontuen. £%i hebben eln geb/oont ba öe naa S ÖunnecDupmeiuw angte ïaaten gtoeijen / baomaarneïpl MkS ban ftfftftft btipm/ Dien 3p nooit aftnpöen maar |S|SS Ep hebhen een goeb nafmirïpR bertfanb/ |pn bernuftig/ fneï eli K SPË2^t&g ¥mi ** *bereenhomt/ hoelueï anöe S {£ tom bief^chtig / toi nenöe niet toedien/ 't en3p be honger hen baartSL tob ban bit tolftjcfoint met 30 3eer boort te Romen tmt himm S (pfie nepginge/ rtttatf Upt be faenghepb ban hunnen ©«ft ZE 3p groot aam Mffim : taant betopl hp naar spn KnfeSrS Ijanbeit/ en hen ontneemt/ Het gene 3P benomen / 30 bemSföiSS npberhepb; 3uïr^ bat 5P niet naar kt$ meer trarMn / KmS behanb mbe tanb gaat. Zp m boo?gaan^ febaer» en treebm WMBïMlWJ *'W Deïeefö ö^noeg jegens Sw£SS w^d00' * ,f p SW" 5®^ fttoöeren ; ïjunne rjooföm $>n irot cm fiten» ^ tultenö Mwnhn / öte aan &ePfc 3pi>m met fenjmölsrtlf % rondom den Aardkloot. a49 ióU. Heur waad. ge- 8aateengomï)nnï)oofb/ toorbenbe met eennnoop toeQebonbeit / 50 bat be euticn met bc franjen neerïjangen : booité b^aagen 3P ten top* be rok en een bioeït/ maar genie uonfen of fr&oYutii. ©e ©jontoen spn feïjoonee ban be mannen ; rjeur ïiaaic / öat3toarten üe vroa" ïang $/ ftrihften 3P op met een nnoop bie tufleïjen- ijeure fcljouberen wen- ftangt ; 3P 3P11 toar ronber ban troont Dan be mané / en boorgaan£ wel tefneeben/ u"ptge3epb bat Ijeitre nethen ton Mcpn/ en 30 ïang tullcrjen ïjetire oogen 3pn/ bat men in fommige mep£je£ be berèebeMjepö / bie 'er tntïcijen be oogen beïjooïbe te toeesen naaiiUMp&S befpeuïen nan; ooft 3iet men geen 3ouber!ingè berïjebmrjepb in Ijenre uoojtjooföcn : an* beré bertoonen 3p 5icïj ban berre typ mooi /maar. ban biiljt bp loopen bie miëftaïïen fïerft in 'r oog. èp bjaagen maar ttuee aïeebingen/ een inrit en een onberron : be onberron i$ anberë niet aï£ een lap Doch of ftof / toeH$ fcepöe enben t'3amengenaaib 3pn/ en bié ttoee boet te topafj? boor fieup miööeï/ 30 öat 5P 't eene enb 30 toeï al£ 't anber nonnen bobcn özaagen : bat beeï 't boeïftomfjeuremibbeÏBomt/ batten 3P/ ombat fjet 30 beel te topö ig/ met rjenre ïjanben bpeni / en b?aatjen 't totbat ijet om bm niibbel flupt/ en (kenen ban ïjet toegebiaaibe enb Dn ïjenr ïpf in/ toaarboo? be roh bafï 3it: be jurn 3it fjaar log om ?t tuf/ en ïjangt een toepnig be* neben ben mibbeï: te monbjen 3pn beeï langer ban öente armen/ en 30 naauto aan 't enb / bat 'er be ïjanben naanbjïpn boor nonnen : enaïs3P bee3e jtirn aangefeïjooten Ijebben/ ïjangen be moutten met plooien* om ï)et geto?icï)t ban be ïjanb / toaarin 3P groote Ijobacröp Rebben, 3!ïe aansienïpnfïe rjebben önnne Meeberen ban ïang flof gemaant ; maar begemeene ïieben_b?aagen ftofoat ban ben Plantain-boom gemaant toojbt ' ïjet toeln 3P Saggen noemen / 3P»ö* öat bpljen be naam banbe Piantain. Ep bjaagen nonfennoci) fcïjoenen/enöe bjoutoen Rebben seeu ftïepnf boeten ~ • 3Be b?oubjen 3pn $tet graag na 't geseïfeïjap ban bJeembeïingen / in* 3onbert)ëpb ban Wanne mannen ; en souben buuten ttopfel 3eer gemeen* . 3aam mét ïjen 3p?i / inbien De geluoonte öe$ ïanbs Ijaar bie bnjijepb / toeïae 3p fcljpnen te öegceren/ niet benam, Niettemin too?bt ïjaat ban be tjoogfte tot be ïnagfic b?pï)epb berguiib om met bjeembeïin* gen te betóeeren / of Ijen te oïitljaïen in 't bp3pn ban öeure man^ nen. ^aar i^ op Mindanao een bcAeïacïjtige getnoonte/ ruelfte in in aïïe Klucht! mpiie renden nergené ge3ien tjeb / en 3o4h geloof ontflaat upt be nïepne ffe ae. "* Hoopïjanbeï bien 3U bjpben; be3eïbenié albn^: loanneer be b;eembe* w0Snte lingen l)ier aannomen / begeeben be Mindanayers 3icïjiia boorb/ en noo* van "'- bigen fjen 't rjnnnen i)UP3e/ b?aagenbe ïjeu/ toie een Kamerraad/ (em vreemde- Uioojb/ Tujeïft iït geloof bat 3p ban be ^panjaarben ontïeenb ïjebben/) lingen te of een Pagaiiy (jeeft/ entoie niet; oEen Kameraad i£ een gemeensame ontvan- b?inö/ en een Pagaiiy een fjenfefje Patonifeöe b:inbin. %\k tyeembe* gen lingen 3pn eeni0fini geïjottben beese taufg en gemeensaame ommegang f 3 « 6%6. De Stad Minda- nao en des zelfs huyzen. Huy-dng des Sul- tans en andere Groeten. 2W entWbupnen tot dien epnöe toeel WWÖ water. WmSfepTeii Wit 'toater/ neneffenü ïjun Uaattoatec en anbere loozing. SttlSo¥¥e^ril oietjt bp ïpmne&aatbflebe tipt ; toant öunne ffitó 3°n niet met' plan&en beïegb / maat met gcfpïeetene ban> bomnl I^StenöePteb; 3U«£ Dat &et mater baat rerfionb Door* ïoouty en 00 öe pteat? ante öe Ïjnp3en neertelt/ aïtaaat öet Ujo?- mu Pa" groeien/ 't todn een gnmtoeïpae fïann Petoo^aaht. 2Se< hXn bee3e P uïigW öoen öe 3iehen ïjnn gePoeg / en toaterenin |B| SSÏÏ5^"CTwiMih ewioe een gat in Öe Pfoet gemaal / baat é^flit^^f gesonöen mm «« öoen Ijun geboeg rM ^mXhti^mtr&nêe reben stof men rtftti era menigte Pan SKaH oepberlep fere in Öe viPiet/ Pan Den moujen rot ben a* Ponö/ To om ffl te ontlanen/ AH om gunne ïigljaamen of fttebmn tfttMftft «iw» tt öe tiPier nomen om &unne ftlreberen te toaf* fthS Tffi 2oöen 3P öie upt / en flaan naant tot bat 5P gebaan &ebben ; affw tot-bet aanfeïjieten / en W bet toater flappen. «De S22Sm 30 voel m öe mannen fepeppen gtoot Petmaan m. iüjemmm tn**i rtt Pochen / tooiöenöe Pan fttnbgbeen af öaartoe geponoeir. • Sfe3«ïoöfo^ ö« öeete . ïanben if/ m'$ ocljten.bg rn /a'ouöl of t 1 nUen b»fe of niet basen «n te toeelï te baaöen ; Sant ift heb het 3elf gebaan/ toen in naberfcanb te Benkojiy tooon* SB j t U ternerfc&enb en Petftetoö te 3pn. 't f| oph3«c RSjiK 3eg bit boot onbetPinöing/ toant in toa£ te Achyi boor I S IfS ie r aa 1 h fuftftrien getaaftt; maat boot geflabig'| ocötenb^ m fipÖI te Wen/' nonb m gtoote baat / en toieco. Ijaaft baatPan 9Cl|ifbt ftab Mindanao Pooröen ttueebertep taaien gefp?oonen/^ to*fpraT ten il nnne eugnie Mindanaifche fpjaah/en .b; r Maiayiche ;maat matibe* S mStth tian 't éulanb fdJeeften 3n afleeir ïpume epgene taaï / ïjeb^ L& ^ nia 1 Mttmeaann ttitt toWcöen. Ep Rebben ooh ^cïjpö. S^ TO &unw WnSSt Wtn fcp?pben ïeeten / en in De |Raf|0- metaanfene ^ob^öienfl opgettohhen tooiben; en öaatöoor 3pn üeeïe SSS^tloWHy^WrfBW Öunnegebeben/ in 't ^abifcö ; en See?e üan 1 &imne M ^an pligt^eeginge jpn bejeïfbe ;h» m Tur- kye, Soomaameïoft/ fcoanneet 3P ^ moigen^ maïnanöeten qntmoe* 1686. Wiüiam Dampiers Heystogt Har.d- werks H-der. SmUs blaasbal- gen. 25-2 ©ede wan De Mi Tfeöeu/ 30 mannen até taouton / nonnen ÉLiaM fp^eaen; toant De £panjaatö$ yebben booe brtjn o loer en sggSB «5SBb^»l bffttnarn op Dat epianb gdjaD , in B iSSSS^ totó ;ce oefteerm ; Op toctoe gcIegen^D Dee3e ücbm ^oaahrrfi K2- I WJ t«top[ De J>panjaai^* bnDcrtufrd&en pwSSf Vffi Depen typ onDrt 't juft 3ouben gebmgt p%„ / if enT WniS b epïanD tuaaren afg roH&n Beseft na Maniia om DeCf™c2eS Die Daar een mbaï b?epgöen/ te towDerfïaan. J&aabat o* ^H8SKk feff toaacm/.. DeeD DeonDe liSi S&&58P ÏÏBg tegenlboorpigen/ op taiien* tpD Dit uootufeï/ gi^ fchaniTen affa?^ te en flecöten/ htt MM ^ Öaalen/. en De Mn^ESflL^ ften/ en omDie ooraak hebben 3p al boor te^pSSJ^SiS pïfcljen onDer ben bJÜben öomen tooonen / en %S hen een oeb^T Ige pïaat£/ om een tfofr op te maa&en / aangebooóni aS o generaal jelf on* berljaaïöe. «Mi m De ÖS1 niet «nD« ja!oe5p Die£ aangaanDe/ & ind begtvpenbe bat y t j 5&g naöerfS 3ouDe3pn/ mD,en De aigdfcyen M Daar 3ouDen % > nm % _èaat3pnmaarujepnig öanbbjed^ïieöen in De (lab ban Mindanao en t tmmerheben : ban De eerfïe 3pn 'er maar tinee af/ Die ü onnb of 3Ut.ec toetten/ en alle* maauen toatmen begeert • boeh L LS geen toinael bie met toaaren op De »4 ■ X^aXSooOT W fmeben3pn'et berfcöepbene/ Die brp toet uwcnen/ ten aanln ban 't ffittf bat » Srbuiphen : Hunne olaatfoalgvn bSeL U beel ban De 0115e; 3p jpn gemaakt ban De ftara een£ bomni / nJrS ontrent D?ie boet lang/ en UoI «ptgeboo* pnbe a | em pomp / me pe mo op De gronD neer ge3et too;b/ altoaar &et Duiir ïegt Dieht aan 't DeneDenft* enD ban bee3e 9oïle ftam $ een gat / aan D & M nfi ' biuit .toefteat/ toaar in een ppp flee&t/ bMTUK De ininb 1 a 't bnut geözeebai toojbt/ met een groot bo£ mootje beeren/ baft gema\r t aan 't eiiD ban een ftoft/ ujdfte't binnenfte ban Dee3e noute bupTbXS & iCÖt, #ff ^éM Dm OT !** ^nnw ban D?e3e 9% toojDe 1 3o bicïjt bp elhanber ge3et/ bat een man baar tnfTcyen in E tJX\bcm T^c {jaub ömrt om bmt fta» öomb1aa3en il nebben geen aanbeeïö / maar een groote ïjarbe fieen/ of eeti 1 fóift bl 1 een oub m gefcynt/ om op te fmeeben; ebentueï )£& iSfffi1 toern op te Doen/ maanenbe gemeen öupptaab en gereeDfcnap / m!^" 3^ rondom den Aardkloot. m oabers nsertoerft boor fc^epen / tot bertoonbermg / en bat aïïeenïpft met öoutSlew. ©pna pDet man ïjier i§ een Ctmmeunan / toant 5P Kn^e%'be6pf'rf^Sflto: ljunne bplen 5pn ft epn / en ?o o maaKt Dat 5P Me ban.be lied tonen nomen/ en'et / boot De Llbeom te fteereïi/ bifleté ban maaften. Ep Rebben geen* jaagen/ inaaca é5P plannen öeböen moeten/ fpïnten m • een boom m mm m waaften ban elft ffuft/ Doo? Boutoen i en ttffelen / eenpïanft; en Kei bit gpote moeite ftofï/ en bed fpjfê toegneemt/ 30 toojbt bit noataitó boot %m goebftoop toerften/ en be beuojaamljepb ban be pïanfteu / bie aïDu£ geöontoen ben Djaab niet betliejen / genoegsaam m& boutoen ook goebe en beguaame fcïjepenof bannen boot be $te[ fommige om nanbeï te bjpben / anbere tot bermaaft/ en fommige ooft om ten ootloa te gebiupKen. ï£unne ftoopbaacberg 3enben 3P boo?naa= nX^^^Mtn\ie%P^mmm W » niee n I Jat be eeniöfte toaar i$-l beïjaïben goub/ bie 5P baat bectieten. 5Be Sn* tooonecJ : ban 1 De ftab Mindanao ftrpgen 3dfê beel toafcfc; maat be ötootfle menigte noopensp ban be 25ergïieben/ ban 1 toeïfte 3P ook W, nouö benomen / bat 3P na Manila 3enben/ ftoopenbe baarboor ftatoe* wal netelboeft/ en Cineefe 3Pbe. Ep 3enben ötmne batften fomtpDg ooft tod na Borneo en anbere epïanben; maar toat jp bertoaae? boe, een/ of banbaar bjengen/ toeetin niet. 32e «oflanbeté Romen Wet met ftïepne baactupgen ban Temateen Tidor , om tp$/ toafc& / en Sbaft T ftoopen : toant baat groeit bed tabaft op bit epïanb / mees Danop eenig anbee eplanb of lanbfïreeft in Ooftindie, bat mp fielten* ié/uptawb Manila; öet 1$ een treffeïpfte fooct ban tabaft g maar Dit bo ft 9eeft be toeetenfc0ap niet/ om ben ïjanbel tot gun meefïe boo?beeï te Ken/ gdpft be &panjaatD£ te Mamia. gft geloof ^Dat Ijet mü Weeieft boor De ^panjaarDen / ban Manila, en baar/ naar allen febpn 1 ' upt ■ Amerika1: gebjagt f*, tyt onbetfc&epb tuflcïjen be JBftttft. naoé en IBaniïas? tabafti^/ batbieban Mindanaobonfterberbanftleur/ en grooter ban bïab $ / ban bie ban Manila 3pnbe in een better gronö neoïant. 32e jftttitötf tabaft t$ ban een gede ftïent / maatton groot/ niet fierft / maar Uefluft om te rooften. 3£e £panjaarD£ te Mamia 3pn ieer fteutig ontrent bmt tabaft/ en öebben een bp3onbere Woni öe«ïbe net in 't bïab op temaaften; toant 3P neemen ttoee pïatte fï% ki nber niet boben een boet ïang / en be fïeeïen ber tabaft^ blaben/ ten getale ban beectig of bpftig/ o?bentïpft tuflcljen be3dbe in leggen* be/ binben 3P bie flpf tsamen: 50 bat be blaben neectoaarb^ &angen en (Tingeren ; "eri 3ulft een bo$e tootbt op 't Fort St. George boo? een reaal beeftoflt/ maar te Mindanao ftan men tod tien of ttoaalf ponb tabaft om een reaal ftoopen/ en bat al 30 goeb of beter ban bie ban Manüa, maar 3P ïjebben'er suïft een bettier niet ban aï£ be ^pan* taatbé &er boïft ban Mindanao i^ bed gequdb met een foort ban ïaserp /Laierj. bie top te Guam ooft befpeutbeu, 3^ee3en quaal loopt met een b?oog <& g fcöujft M$ Wiïïïam Dampiers Reystogr tx^>: fcnurft net aanfche ttghaam ober/ en betoorsaant een groote jeuftte 1686. fflgffi^JJ g?queïb 5pn/ 30 bat 5P W8W» dabben en fefjrob* öen; maaröooj De opperïjupb een nïepne tottte rupgte optoerpt / ge* toftfchuftöratoanWepneWfcïi/ aï^menbtemet een me* oberen* boet ftaan 3£tt maant ïjunne tjUpD ongemeen ruum en bn fom* mke 3i€t men groote mitte bïefchen on berfeïjepbene plaatfen ban mm ïighaam; oocïj in oojbeeïbe Die 3uïRe te 3Pn / meïne Dit jeer aehabhaoDen/ en Daarban genee3en maaren ; mant öun bel mag m / en in m ften niet feïutrnen of tobben ; ook &eb ft upt Dun ep* Sen monb berftaan/ bat bie pïefcnen upt bit 3eer ontfïaan maaren. m 3P eenioe miDDeïen geöwpnen om 3ie& baacban te genee3en / Dan of het ban kg* meggaat/ meet in niet; maar in bemerMe niet bat w 'er beeï merfts ban maanten/ mant 3P ffoöten Daarom nooit lemanD uut hun aejeïfchap. ©an on£ boïn mag'er niemanb Die 't ban §m teg/ mant mp maaeen'er berbaerb booj/ en fcöuumben ïjen. ^p mo:Den fomtpDé oor ban be RinOerpoRRen bebangen ; maar mm* ne gemeene 3ienten 3pn feouDe en öeete fcoojtfen / en bupMoop metgroo* te wnl en fnnbingen in be Darmen Het ïanb berfeïjaft tieeïe Djoogen/ en artfenp-hmpben/ meïfter fcrae&ten niet onbehenb maaren bp fom* mige bie 3icö boor <©enee|nunbigen uptgabem ; 3^e Mindanayers Rebben beele mpben/ maar ïjoebaamge pïegtigöe* ben 3P ontrent ïmn troumen gebmpfcen / W mp on&enenö : boef) Daar toorbt boorgaang een groot gafïmaaï Door ben 25rupöegom aangefïeïb / om 3pne bjinben te ontöaalen ; en 't geootfle beeï ban hm nacöt mo?bt met bjolphtjepb boorgebragt. rv c i 3£e Sultan të onbepaaïD in spne magt ober alle 3pne onberbaanen, De Sultanboch # maar een arm ®otf; mant geïpfc ft reeD3ge3egD W pc *" -nyn moiDt mepnig noopöanbeï geDjeeben/ en Daarom tonnen be gngöct* g nen niet tph bwben. Mf be &uïtan berfiaat / bat iemanD eemg geïD heeft/ al mê 't maar tbotntig Daalberg/ 'tmeïltpc een groote 3aaft të I 30 3enDt hp om 30 beeï geïD te ïeen/ onber boojgeeben bat ty tytt nooDig heeft; en niemanb Durft (jet öem tuepgeren. ^>omtpDó fnrtt hn 't een of 't anDer bat öP tjeeft / om te bevnoopen aan 30baanige b3el= & hp meet Dat geïD öebben; en 3P moeten 't Danobecueemen/en Ijem De aeëpfehte pnré Daarooo? geeben. €n 30 't Daarnaa gebeurt/ Dat [t)p Dat' Ding meer ban Doen ïjeeft/ moeten 5P 't ïjem boeer ïaaten toekomen/ m hp'er om senD. % i$ Rïepn ban perfoon/ 5pnDe tulTcöen De bpf- tig mum »aaren oub/ en 30 in berflaan öeb/ 3eer goeDaarDig/ maar ïaat 3icï) Dooi Degene Die ïjem oppafTen oberljeerfcfjen. ^p öeeft eene koningin / en ïjoubtnog tmintig of meer topben beljaïben öaar/ tn mienë geseïfehap fyv 3pn meeflen tpb Doojb^engt. 2Sp3Pne ^ultanefTeof ïtioningen heeft hp 'eene Docïjter/ en beeïe 30onen en Docïjter? b? Dean* Dere: Dee3e manDeïDen ïang£ De flraat / en beDeïDen on^ aïtoo^ 'teen of 't anDer af; maar men sepbe/ Dat De jonge ^rince^ in een bertreh betoaatD mierD/ en nooit bupten£ öup^ quam/ ïjebbenöe nog nooit seuig man^ perfoon ge5icn/ beïjaibeu tjaaren uaber / en R*j* Lam haa* rondom den Aardkloot. *ys 6i$6. Ilaaren oom ; $p mag toen ontrent beertien jaaren ouö, %\$ öe Sultan 3Pne minöen be3oefct/ bKnöt ö» in een toaapjeteï op öe fcïjouöeren ban biet mannen geöjaagen / ïjebbenöe ac^t of tien man* nm bp 5icïj tot een Ipf toactjt ; maar öP gaat nooit berre op 5uïn een top* 5e ; mant ïjet ïanö f£ 3eer bofcïjac&tfg/ en Ijeeft toepnig paöeu/ 'tmeïn tjet teongetiefïpHer maant. %\$ gp 3pn betmaan te mater neemt/ öan Hunne boert öp eenige 3pner mpben met 3irt). 3£e $ratimen öie totöienepnöe Prau- gemaafct toojoen/ 3pn groot genoeg om bpftigof3eftig of meer per*wen' foonen te nonnen öouöen: öe romp ban 't baartupg i£ net geöoumö / met een ronö acïjteefïeben; boben't mpm fïaat een tent ban bamboe3en gemaaftt / maatüan öe 3pöen met gefpïeetene bamboejen ontrent bier boetöoogopgetjaalö 3pn/ met nïepne benfïettjeg öaarin/ Die men naar 3pn beïieben nan openen en toeöoen: 't ©eröen i£ bpnang plat/ en fteel net met $aïmeteg-blaöen oberbent, 3£ee3e tent $ in tmee of öjie bec* trenneu of namer£ berbeeïö ; een öer3eïber i$ boor öem aïïeen/ maar* ban öe bïoer met matten beïegö/ en öe 3Pöen öeeï fraai öaarmeebenleeö 3pn ; boo^£ legt 'er een fpjep en nuffen^ in boor öem om op te flaapen. Ifet ttoeeöe bertren fë boor 3pne mpben/ en lytt eerfïe jeer geïpa : het öeröe fë boor öe öieuftbooöen/ öie ïjaarmet taban en betel opbrachten; mant5P naaumen of wonen aïtoo£: ïjct boozfle en acïjterfïe geöeeïte; ban 't baartupg $ boor öe fcönpteboerber^ om te 3itten roegen. 2Sehaï* ben bit |ebum 3P uptïeggetë/ op 3obaanig een mpse aï£öie ban Guam, meïne in befcö?eet*en ïjeb; uptge3epb öat öe3elbe/ afêmeöe öe baartun* gen / gjooter 3pn. 3£ee3e baartupgen 3pn oon ronöer en meer öaïbi* maan^mp3e/ öaarbeneffenp $ öe eene jpöe niet plat/ geïpn te Guam, maar öaar i£ ter meoer5pöe een bupa en uptïegger£: eninpïaat^ öat te Guam een Mepn bootje öat in 't mater legt/ aan öe uptïeggerg bafïge* maant i$/- 30 tooröen ïjiec öe booraen af bamboezen oberömar^ aan öe uptïegger£ ter meöet3pöe bafigemaant/ en raafeen öet mater niet / ge* ïpb öe bootje^/ maar nomen een boet öjie of bier boben mater / en öienen öentoeijerg om op te 3ittenroe#en en ftïjeppen : mant ïjet binnen* fte ban *t baartupg;/ 't en 3P jupfl boor en achter/ $ met öe bettrenneu boor öe paffagier£ beffagen. 3^mar£ ober öeuptïegger£ ïoopen ter me* öer3?öe ban 't baartupg tmee rpen ban boomen of latten/ boo? öe roei* jer£ om op te 3itten ; öe ïaagfïe rp öee3er boomen i£ niet boben' een boet ban 't toater; 30öat op Ijet minfte oberïjeïïen ban 't baartupg/ öee3e boomen onöer toater raanen/en öie'er op 3ittenmo|öeiUotöen miböeïtoe nat / en 3elöen ïjangen tjunne boeten niet in 't mater, «tëelpn mi onse fcïjunten aïtpö ban binnen boo?tgeroeiö mojöen/ 50 feljoffeït menbee3e ban bupten booït. 3£>e Sultan Ijeeft eenenb?oeöer/ geljeeten Raja Laut, een biaafman/ spnöeöetbjeebein 't fcpn. ^iïle meemöelingen/ öie öier nomen om-Laütv Öanbeï teöjpben/ moeten 3irt) bp ïjem berboegen; mant alle öe3ee3aa* nen gaan ïjem aan. 3|p geeft aan öe bemoeiingen berïof om toaaren in of upt te boeren/ en 'U£ aïïeenïpn met 3bne toeïaatinge öat öein* loooaer^ 3elbe öanöeï ö?pben; ja öe bifTcï)er> seïfê moeten berïof ban <#3 ^ Öem Raja William Dampiers Reystogt nem naaïen; suïftö öat'erniemanö oe tibiet in of uptftan f|«/^"^ ftomfl aïDaac *ua£ 5pn ouöfïe 5oon ^SSX^Ss^mSSS coutoia toaé. SJnöien öesetoe nog een toepnig ^SSSSS^a^!S en öanfen neele iffMWK tot ^Ê^ï^i 00,loa met 3pne gebaucen Sagen nut Wepne pattpen' m w y' , 'ja 3Umtn ftrpaen / 30 ,mÖe : ?J£5£ lï?Sfi wSSSSm fiSn Wbm 50 bier SrtS ffm SSnfseC &/'a ipfsmaa MC eton : maar &&5S&3 mm m tttt f "4Xmetnaanf^ 'op M&WM» ftautan 3P bunnen &>X£l e„ani>ere Dagen maaften ; up 3p cents onberftbepD tuffcüen gi™ |®ogftec gaat. Ra- Be;epB Dat De MM i* f tm ytortw^MJPJ *tet? uucm Möt of ja L»' Baarnooit na^ »o|Kee/ maat ui y^ naaUtoteutlg feiftiaal'# oa-B^ ®a« ÖP0°h3P/ DP * » s> y ^ in'r tóaaraeemm WMOT«J^X/ laatenöe 3icb boot mW Baat bP oP5ttt^?anlano wn «o / ^ Gods- dienft. üetlaat at 3pn 8*5df#ai 1/ W " ■""■! tptlV tottticbten «E«(i Suft ftnlelcn&c 6att««Sf^ffiRft"e gconö tietftbepDenmaal W^.mfiL^SSSS^SSSmSv» «8 6iot,m S^aan heeft. (*) iooJards- *mm rondom den Aardkloot %3l l6$6. ondmuffcïjen/ naat bat ïjct gebaït/ maar öp f£ 3eet etnftfg. %ê gemeene bo!R frïjpnt toepnig «EfobgbienMgrjepb te tyfötn ; toane in heb hen nooit 3eu= re fjooföen/ en oojcierfeïen Pan 't 3tffbe maahfel / bie tot op peure fcpoubcrg en öo?fïeh neerljiugen. 3£ee3e Pjoutoen toorben epgentïpn tot banfen opgebjagt : peure Poëten en beenen geujupften 3P toepnfg / uptgenomen fomtpb^/ toanneer 3P 3acöteïpft ronö b^aatjen ; maar Öeure öanbm/ armen/ öoofb/ en ïig&aam 3pn in een gefïabige betoee* ging/ in3onberöepb be armen/ bie 3P 30 mifTeïpn toenben en ö2aatjen/ öat men fcfjitr bennen 3on bat 'er geen been in toa£. 25eöaïPen bee3e ttoee batirereflen/ toaaren 'er ttoee oube toppen op be pjaaïbaar/ bie? picljt Pp bee3e banfleré elft een öJanbenbefaMieïinbeïjanb ö^ïben/toaars boor be fïinaerenbe ïobertje^ 3eer gïan^rpn 3icö Pertoonben. 3^ee3e p?aaïbaar toierbt Pan 3^ ïufligge naerd^ geb^aagen. 3£aamaa qua* men 3e^ of 3eben toojtfen/ ïicötenbe ben ©dbgeer en ütapitepn Swan, bie naafl maïhanber gingen; toaarop top/ bie tot ben&apitepn beïjoo^* hm/ aanftonb^ Poïgoen/ tetoeeten it$ in 't gelipy eïn met 3pn roer op 3pn fcirjo'ïber / en faRReï# ter toebet3pbe. %t^ux on^ quamen ttoaaif Pan be£ ©eïbö^ nrpg^mannen / met oube ^paanfepe mu^netten / gaanbe Uier in 't geïib ; baamaa ontrent Peertig met fpieftm/ en PerPoï* gen^ rondom den Aardkloot. 25-9 Getij? 30 bed met groote 3toaerben / tre&Renbe aïïe in göebe o?be. <£n iö8tf. baarnaa boïgbe een groote menigte/ aïïeenïpR met Rriffen op jjunne3P» Öen/ bie 3onber een o:be in een b?om boojtroRRen. Coen top bicöte bp be£ JÊ>uïtan£ïHipgquam?n/ ontmoette fjp on^met 3mi boïR/ toaarop top ter 3Pbe Reerben/ en fym Heten paffeeten. $oor be Jmïtan gingen biie J&maloaaren; in be eerfie toaaren biet ban 3Pne 300'nen onttent tien "of eïf jaacen onb/ betoelRe een menigte ban tfeen* tjeg bp 3icïj öabben/ bie 3P upt boebetp op be ïjoofben ban 't boïR gojbt» ben ; in be ttoeebe toaaren bier jonge 9|ufW/ nfc&tenban btn ^nïtan/ 3pnbe 3une 3ufêerÏRinbeten; en in be berbe toaaren bjie 'aan 3pne fttabe» ren / niét öoben 3eg jaacen onb. baarnaa boïgbe be Sultan 3elf / too?* öenbe gebjaagen in jpne noetg/ bie niet toa£ geïpR be ^jnbiaanfcöe Pa- lankyns, maat open/ en 3?er Rïepn en fïecRt. Uicïjtec ftem quam een menigte bo!R£ / 3onber eenige fcïjiRRing of o?be : maat 30 b?a öp boo?* fcptoag/ boegben be ©eïbljeer/ ïtapftenSwan, en on^boïR/ 3icöno?t achter ben Sultan/ en bu£ toog be ganfcïje fïoet nabe£©elbïjeer#imp£. 't ï©a£ tnfTc^n eïben en ttoaaïben toen top baar quamen / en baarop ïiet men be grootfïe ïjoop aanfïonbgbertreRRen: maar be Sultan met 3P* ne Rinoeeen/ nicïjten/ en eenige anöere perfoonen ban aagten / traa* ben in be£ fceïböeerg öup£ / tooiöenbe öoben aan be trap boen be&elfê tooutoen beitoeï&omb/ en met gcoote eerbiebigïjepb in 't fjupg gelepb: baamaa boïgbe &apitepn Swan , en top bie bp öem toaaren. Danffe=. $et buurbe niet ïang of be Mbfreer «et 3pne banferefTen in be Ramer refren Romen / om ïjet $*3dfe&ap met bat Ron^ojpï tebetmaa&en. ^h tjab ïjaaft bergeeten te 3eggen/ bat 3PÖier/ boo?30beeïiR betneemen Ron / neen anoer / afê fï'emmeip» mitiPR öabbeny uptgenomen een reeR£ ban mmm 3onb?r Rïepelg/ 3«fiim in'tgetaï/ toeïRer getoigt naar graa= Klokjes. ben toeneemt ban bJie" tot ontrent tien ponb ■: be3eïbe toaaren op een ta* felinbeé ©elböeerjS öupg opeen rp neerge3et/ aïtoaat 3eben of acïjt bagen ïang üoo: ben bag ber befnpbennTe / met flo&je£ op beselbe fjet grootfïe geöeeïte ban ben bag geftagen toierbt/ 't toeïR een groot geïupö maaRte; öocfi bien moigen Ijab men baar inebeopgefjouben. ^ee3eban* ferefTen ban 3ongen en banften op öenr epgen mn3PR / baarnaa banfïen be£ ©eïbï)eer^ b^oütoen/ be^ ^ultan^ 30on£/ en 3pne nicöten. Ctoee ban be^ ^nRan^ nicöten toaaren achtten of negentien jaaren onb/ en be andere b?ie of bier jaaren jonger. ^ee?e ^ongRbjoutoen toaaren 3eer RoflelpR geRïeeb/ met Wt 3pöe taoMarben/ en Rïepne Rpontje^ op ïjenre ^oofben : 3b toaaren bed feïjooner ban eenige anbere bjoutoen / toelRe iR ooit baar gesien öeb / en mooi befneeben ban troont / 3unbe ïjeure neu3en öoetoeï Rïepn/ ecïjter öooger ban bie ban't anber bjouto* boïR/ en top toeï gefc^iRt. (Coen be Suffer^ 3icÖ3eïbe en 't gesel* feïjap toeï met banffen trermaaftt ïjabben/ ütcti be Belöïjeer on^ eenige bnurppïen opfeïjieten / bie boor ïa'ft-ban öem en &apitepn Swan ge* maaRt toaaren/ om bien nacfjt tot berïufiiginge te 'Dienen, ^aatnaa^ ging be Sultan en 3^1 geboïg toeg meteen Rïepne ffoet ban oppafTer^; en top alïe bertroRRen DefgeïpR^/ toaarmee be pïegtig|jepb ban bien bag i6o William Dampiers Reystogt Hun af- keer van verkens vleefch. bag epnbigbe. $Baar be jongen^ boo? be affnpbinge bet boojfjnpb bol ppn£ 3#nbe/ liepen nog toeï tieertien bagen lang fcïjarrelbeenen. ^P 3pn geïpn ia reeb£ ge3egb &eB/ niet ïjreï naautoftrurig in 'ton* betbouben ban bagen of tpben ban bp3Qnbere goo^bfenfïigïjepö ; 'tm 3P ten tpbe ban be Ramadan. 3£it feefl toa^ toen/ 30 il! meen/ in Au- guftus, toant ïjet toa£ ao^t naa 0113e aanRomfl: aïbaar. «Seöuutenbe bien tgb bafïen 3P aïle bagen / en ontrent 3ebcn uuren 'tf abonb£ fyen* gen jp bpnan£ een uur toe in 't gebeb. #p 'r ïaatfibaiï &un gebeb toe* jpen 3p ïjunne ï&öfeet $ttx lupb aan/ ontrent een partier imr£ïang/ Maenbe 30 toel jong aï£ oub op een 3eer mifltjae top3e/ eben geïpa al$ of 3P Öem upt 3Pnen flaap/ of acbteïoolöepb ftunnent toege/ toilben toeaaen $aabat Ijun Qtbtb geëpnbigb i| / plengen 3P eenigen tuö boo? met gafteteeren/ eer 3P flaapen gaan. 3£u$ boen 3p alle Dagen ten ininften een maanb lang/ baant fomtpb$ buurt be Ramadan ttoeeof b^ie bagen langer ; naarblen be3eïbe met een J^ieutoemaan begint ; 't toela fomtpb^ bp betoogen en bp3ig toe er niet eer gefcïjiebt aï£ b?ie of bier bagen naa 't betmaaaen ban be maan; geïpa 't gebeurbe toen in te Achin toagA aïtoaar be Ramadan bleef buuren tot bat be nieutoe maan 3&cf) toeber bertoonbe. 3£en boïgenben bag naabat 3P be nieutoe maan ge3ien Rebben/ toojbt al tjet gefcöut ontrent bm miüOag gelofl/ en ban epnbigt bk tpb. <êen groot gebee|te ban ïnume föeïigie / beflaat in $icl) biatoité te toaflcöen/ en 3icï) onbefmet te Ijoubenj of aï£ 3P befmet sijn/ ^cl^toe- ber te repnigen. Ep 3pn ooa 3eer 3o:gbulbig om 3ic& niet tebeblea* nen boo? 't p?oeben Of aantaaaen ban \zt$l bat onrenn bu öen geacht too?ot; en baarom öebben 3P een groot afgrpsen ban bernen^ bïeefcïj; ja iemaub bie beraen£ bïeefcïj gegeeten/ of Deese bieten flecljt^ aange* raaïtf jjecft/ mag in beele bagen niet in ftunne ïjupsen nomen; en baar i£ niet£ baar 3P berbaerber boo? spn/ ban een beraen. Cbentoel 3p« 'er toilbe stopnen op bit epïanb/ en bat in 311ÏB een menigte/ bat 3p mei troppen '$ mc^tS upt be bofTcïjen in befïab aomeu/ enonberbe |)up3en be b?ea opfcljömmelen toelae 3p baar binben. ^p baben on£ ■.ber&aïuei toel/ bat top be bernen£ 30uben booben/ 't toeln'tou btfttuiïi beeben boo? bie te frieten/ toaatnaa top be3eïbe tetflonb naa boojD b?agten/ maar ban mogteu top naberljanb niet in öunne öupsenno* men. Schoenen €n nu ia ban berRenué fp?eea/ fean in niet ïaaten iet^ 3onberling^ te door ver- Uetöaaïen toegen^ üm ©eïbtjeer. ï|p ber3oeïjt een^ bat men Ijem een kens bor- paar fcïjoenen op be <£ngelfcï)e top3e 30itbe maalien/ Ijoetoel |jp 3elben feïjoenen b^peg : bie^ maante een ban on^ boln öem een paar/ biel^em 3eer toeï aanfionben ; maat baarnaa 3epbe ïjemiemanb/ batbebjaaben/ toaarmee be fcljoenen genaaib toaaren/ met ba?Ren^ bojfiel^ aan be en* ben toaaren gefpitfl getoeeft : bie maaate bem 3eer bntfteïb/30 bat öpbe fcljoenen ben man Die3egemaantbab/ toeertoe3onb/ en leDer baaerne* ben#;/ om öem een anber paar te maanen/ met garen batmeteenigan* ber öaair gefpitfi toa$; 't toeÏB terflonb gebaau toietb/ en toehtoa^ Öet toeï naar 3?n 3üi. xm. ftels be- durven. rondom den Aardkloot. XII. HOOFDSTUK. 161 Hunne vaart langs'teylandMindanao van een baai aan de ooftzy na een andere aan 't zuydooft-end. Travaden en ftormig weeder. De zuydooflerkufl. Deszelfs veld- landen, en overvloed vanHerten.Vaart langs de zuyd- zy na de rivier van de flad Mindanao , alwaar zy 't an- ker uytwerpen. Des Sultans broederen zoon komen aan boord en noodigenhen om zich daar neer te flaan. Van de doenlykheyd en 't oogenfchynelyk voordeel van 't zelve,wegens de nabuurigeGoud en Specery-ey- landen. Van de befte weg na Mindanao door de Zuyd- zee en Terra Auftralis ; en van een toevallige ontdek- king aldaar doorKapiteyn Davis, en de fchynbaarheyd van een grooter.DeMindanayersmeeten hunfchip. Kapiteyn Swansgefchenk aan den Sultan ;die 't zelve aanneemt , en aan den Kapiteyn gehoor geeft ; de- welke ook by Reja Laut des Sultans broeder ontvan- gen wordU. Twee Engelfche brieven hem door den Sultan^etoond.VandeKoöpmanfchappen, en ftraf- fen^ïdaar. Des Veldheers raad hoe zich te gedraa- gen : op wiens aanraadenzy hunne fchepen op de ri- vier brengen, 't Minnelyk onthaal der Mindanayers. De groöte regens en vloeden in die flad. De Min- danayers hebben Cineefe rekenaars. Het danfen der vrouwen, 't Schip in gevaar van door het gewormte doorknaagd te worden. Bedriegelykheyd des Veld- heers. Quiftigheyd der Engelfchen. Des Veldheers Vrouwentimmer. Sterke drank van rys. Des Veld- heers inhaaligheyd* Kapiteyn Swans misnoegen en flecht beleyd. Opröerigheyd en wanorde onder zyn bootsvolk. Een (lang om een mans hals geflingerd. - " * Ö 't Groot- 1.6B6. Taart langs '% Eyland Minda- aao. %6% William Dampiers Reystogt 'tGrootfte gedeelte van 't bootsvolk zeylt met het fchip weg, laatende Kapiteyn Swan en eenige van zyn volk aan land. XJeböenbe in be ttoee bootgaanbe looföfïuMsm cm bethaaï mate* x Abén t».an bentoefïanb ban Mindanao.3oin 'tnatuurïpneatéin'tbur* gerïpne/ en ontrent öe «Efo&éöienfï/ ban ' 30 58ï in nu boojtgaan met een geue on£ bejegenbe/ gebuurenbe on£ betbïpf al* befc&pbiug Daar. 't 3Ba£ in bc baai aan. be noojboofbpDeban't €pïanb bat top ten an* het quamen/ geïpn öiej booten gesegb $; maar top ïagen Daar maar eenen uacöt/ en een gebeelte ban Den boïgenben Dag; echter fpraacn top Daar eenige ban De Inboorlingen aan / Die on£ booj teltenen te toerfïaan 0ab.cn/ Dat be £tab Mi.ndanao aan De toefóp ban 't epïanö lag: top poogben een ban ben te obetrecöen om met on£ te gaan / en on£ boor ïoot£ te Dienen ; maar ïjp toou niet. me$ gingen ton f£ ach* termlööagg ban ï)iet t'sepï/ noer£ fteïïenbe na 't sÜPöoofïen / met een ^upbtoefïe tuinö. Panuee* top aan 't ^upooofï-enb ban 't epIanD Min- danao quamen/ 3agen top ttoee nlepne epïanbtje£ onttent b:ie mpïm Daarban af: top öabben tuffc^en Dcselbe en 't groot epïanb toeï hou* nen paffeeren / geïpn top Daarnaa betftonöen ; maar niet toeetenDe toat gebaar Daarin mogt 3pn/ beffooten top ïieber beoofïen be3eïbe om te 3epïen> 3£ocïj bermiêp top 3eet fïerne toefreïpne toinben «reegen/ bojberben top nietg in berftljepben Dagen. <©m Dee3 tpD 3agen top eerfl be epïanben Meangis, toel&e ontrent 3eftien mplen ban Mindanao ten gupboaflen afleggen, ^n 3aï fjietnaa gelegenljepb ïjebben om meet ban be5eïbe te fp^eefien. ©en 4den. Juüus quamen top in een Diepe baai /bier mpïen ten J0020* toefen ban De ttoee boorgemdDe epïanbtje£. |Baar $ nac&rê te booren toa£ on3e bate Doo? een felle ^onöerbïaag toeggebjeeben / 't toeïn cn£ m bekommering b?agt Dat öP cmgeflagen mogt 3pn/ geïpK top 3elfsf DpHan£ toaaren getoeefi 3Bp anntcDen aan De 3npbtoen>öe ban De baai op bpftien baDem toater^ / ontrent een nabeï£ lengte ban De fïcanö; 3pnDe geuüoüjasüt ai'öaac een fc&uplpïaatö te «teften boo? M fïonirig toeeDer/ 't toeïn 30 otifhipmig toa£/ mêt regen/ eenberbïaagen / rn fïerne toefteïpne toinben / Dat top bÏPbe toaaren Deese ptaatë gebonben reïjeüöen om te anhcren / spnDe De eenigfte fcöupïpïaaté aan Dee3e 3Pbc boor De tpefieïp&e toinben. ^>eê3e baai fë aan be monb berber niet boben ttoee €ngeïfcöe mn^ ïen topb/ maar berber iu i$ be topbte bate (*) mpïen; en 3p 10 3eben tnpleu Diep / loopenbe |0oo?bnoo|btoe(i in. Bier óf bpf mpïen binnen* toaarb£$ een goebe biepte ban toat£r/ maar tot op ttoee mpïen na öintien i^ een leetyhe Rïippige gconb/ ban be monb af ter toeberspbe ban De baai / uptgenomm alïeentpn ap be pïaat^ baar top lagen. #n* ttent (*) Leagues.. rondom den Aardkloot. ttent brie mutai ban be mono aan bc ooföp 3pn feïjoone janböaaijen / met 5eet goëbe anftejgtoiib op Wee/ bpf/ en 3e0* babem. %W ïanb aan De oofop $ öoog/ bergachtig/ en bofcöacïjtig/ boef) teel betoatetb met ftïepne Öeeften; en Daar $ een ribiet Die pjpb genoeg is° om ban na* !ioe£ beUaaren te booten, 3Dan be toefóp ban be baai ifg tiet ïanb niet fteeï ïjoog/ maac beïöac&tig/ Pan be 3eenant en bemonb bet baai af/ een groot enb toefitoaatb# op . ■ 3£>ee5e beïben sun boï ban ïang gra$/ en obetbtoebfg ban herten 'velden boo?3fen. 3£e nabpïeggenbe bofTc&en betfïtennen be3eïbe boot een be- met her~ . feïjiittinge 00 be öitte Pan ben öag ; maac '^ mö?gen£ en'é abonb^Ro=^nvoor" men 353 in be opene bïaftte toepoen/ enbataï 30 menigbulbfg a$ inxlen° 0tt5e biecgaarbert in Engeland : 3uïk£ bat in netgeiig 30 beeï toilöe öet* ten bpèen ge3ien ïjeb/ feïjoon in bie op betfcöepbenè pïaatfen uan Amerika 30 in be $oojb-atë in be ^upb5ee öeb aangettoffen. 3£e öetten ïeeben l&fer bcp geruft en ongefïoorb/ mant baat 3pn geene inbjooner^ aan bie 3pbe ban be baai. iBaattop gingen alle mojgenj - op bitbeïb-ïanb/ en böobben 50 beeï öetten aï$ bjpmiïben/fQmtpb£3e^= tien of achttien op een bag ; en aten aï biert tyb bat top öiet toaaren niet ban toilbb?aab. 3©p 3agen aan be 3oben ban 't gebergte / aan be oofop ban be baai/ 3eec beeïe $lanta3ten/ en öegaben ong na een ban beseïbe/ om upt tiè irttoooner^ te berfïaan/ maat ontrent be fïab lag-/ opbat top bie tfp nacöt niet mogten boojbp 3epïen: maat 3P namen be bïugt 000c on£. |§ri ïagen ïjfet tot ben 12^. eet fiet tooeben bet tofnbén opïjieïbt / en gingen toen 't 3epï toefitoaatb aan. 'S $lo?gen£ ïjabben top een ianbtoinb unt ben sSoojben en ten ttoaaïf uuren fcreegen top be ^ee*" toinb uöttien SBefïen teeïjt tegen on^ aan; maat betopï 't feïjoon toee* bet toa|/ öieïöen top't onbet 3epï/boo?tetoenben/ert on$'£ nacïjt£ pan -be ïanbtoinbcn te bebienen/ tettopï top on£ bp bage met be 3ectoinbett mofïen behelpen. Epnbe nu fytt 3itpbooftet beeï ban öct €pïanb gepaffeerb/ boeeen top ïang£ be ftufl ban be 3üpb5p/ en 3agen een menigte pan nanoe£ te biftcöen/ en nu en ban een nïepn bom. 3£ee3e 31ntooonet£ toaa* ten niet betbaetb boot on£ geïpn be bootige/ maat quamen aan bootb: bocfj top fconben {jen/ nocö 3P on£ niet betfïaan/ ban Doo? teïtencn ; en aï£ top 't toaö?D Mindanao noemben/ toeesen 3p baat* naatoe. ö^en r r^n. juiius quamen top boot beribiet ban Mindanao ; bemonb Komen bet3eïuet ïegt op be bjeebte ban 6 gr. 22 min. ten 5^oojben/ en toojbtaande gefleïö op be ïengte ban 231 gr. n min. ten 9Be|ïen ban be Lizard in "vie,r van Engeland. Wp attftetbet teeïjt tegen obetbe ribiet op bpftien babem a" toatet^/ met5upbeteöatbe3anbgtonb/ onttent ttoee Cngeïfcïje mnïennao' Pan ben oebet/ én bite of Piet 3uïhe mpïen ban een epïanbtje 't toeté tm ^uuöen ban on$ ïag. 3®p feïjooten seben of negen/ (toanttoeïü ban bepbe i^ mp betgeeten) fïuftnen af/ en toierben met bjie ban be flranb ;i i68ö. Hunne ©nt> vangft. De ey landen Meangis. Prins- Jeoly, Voordeel" om zich, daar neer te ilaan. William Dampiers Reystogt beanttooojb/ toaarop top 'et nog een ïoften. Cerfïonb naabat top 't anner ïjabben ïaaten ballen/ quam Raja Laut en een ban be£ £uïtan£ 3oonen na on$ toe in een nanoe/ bie met Ken tiemen boortgcroeiö toietbt/ en bioeg in 't J&paanfcïj/ toat boln top toaaren / en bantoaar top quanten? Mr.Smith, bie te Leonta Mexiko gebangentoa£ getoeefï/ anttooo?bbe in beseïfbe taaï/ bat top Cngeïfcïjen / en al lang upt En- geland getoeefï toaaren. daarop toferben top boor ïjen toeïftom geïjee* ten/ en 3P broegen on£ beeïc tyaagen toegenö Engeland, insonbetöepb aangaanbe on3e «JBngeïfcfje üooplieben; en of top boor beseïOe geson* ben toaaren om baar een Hantoor op te recïjten. 3Botïj Mr.Smith ant* toooiöe / bat top baar maar genomen toaren om monb&ofï te aoopeiL ^it'fctym ïjen eenigftn£ te mi£ï)aagen/ toanneer 3P betfïonben/ bat top baar niet toaaren genomen om 'er on£ met ber tooon neer te 3etten; toant 3p nabben aï ïang te booten ban 0113e aannomjï aan be ooföp ban 't Cnïanb geïjoorb/ en öoope fl^fr&ept/ bat top upt fchèëia-pd ïjct» toaarb^ ge3onben toaaren om een ijanöel met £eu op te recïjten; naar 't toeïh 3P 3eer begeerig fcïjeenen te 3pn. te Mindanao toilben neerzetten/ 30 3onb f6867 bc» ^uïtan snnen neef na Mindanao , tertopï top daartoaaren/ om on£ bertoaatdé te noobigen. ftapitepn Swan fpjan betfcöepdentnaaï niet ïjem bie£ aangaanbe/ en öab/ 30 r&geftraf/ eenige gencegentjepd om be aanbieding aan te neemen; en ik tot 3r fter / bat on£ meefie boïft baartoe geneegen toa$ ; maat be 3aan quam nooit tot een m fïupt/ ombat'et geen goeb betfïanb tuffchen üiapitepn Swan en 3 mi bolk toaS/ Qcïpft fnetnaa fïaat gesegb te tooien. 25eïjaïben ïjet boosbeel bat top upt beesm ïjabdeï met be Meangis en be anbete ^pecetp-epïanben / mogten 'fiftroft&en fjebuen / 3ouben bc Filippy niche Eyianden 5eïoe on£ een boojbeeltgen Jjanbel öebben moo> gen berfeïjaffen / toeïfte aïïe te Mindanao t)ab Bonnen geöjceben toQ?bm / aï£ men 3ic& baat eetft ïjab neer g?3et. 3©ant bat epïanö legt 5etc oequaam om op Oe^pecetp- [of Moinkfe] oplanden/ of öe anbete 'Filippinës- te Aanbeten : en geMt öe lanogöotlto ban Me aïïe Dan fcpna een en be^IDe natuur i$/ 30 legt ïjetaï^ in 't ïnioddeïpttnt ban be «Bond-en fpecetp-öanbeï in bk getoeflen ; betopï be epïanben benoorden Mindanao meefï ban goub/ en bieoeaunden Meangis ban fuecerpsn ober- bioebig boo&fen spn. <0dpn ïjet epïaub Mindanao 3eec getieffpn boo* ben ïtoopöandeï ïegt / De befte 30 30UÖ ooft be toeg bertoaato^/ als men be bette affïanb aanmetftt /weg na niet obetlang en betb?ietig toee5en. ^e noeré bk ih baarnatte soubede Filip- berden/ sou 3Pn/ bat men tegen£ 'tïaafï ban Aoguftus ban Enge- pines, land t'3epï ging na Tierra dei Fuego,cndatombaarenbenaNieuw Hol- land oberftan/ en 5icö ïangö bie ïrnft öieïö tot bat men bicïjtüp Minda- nao quam. <©f anber£ 3011b ia ïang£ be Amerikaanfche m$ / 30 bet* re atë in 't geraaben bonb/ neerffaan/ en ban mnne noeré na oiteplanö Setten. ïf ietboo? 30U men niet aïïeen be $f ollanbfcöe Bedingen betmp* oen/ maat men 3011/ aï£ men Tierra dei Fuego gepaffeetb toaLs7 &U too£ een gefïabige fïpbe oofïeip&e $affaab-toinb ïjeoben. 3£aat m 't te= genbeeï al£ men be Kaap van goede hoop ombaatt/ en be <©ofnnbifcï)e oceaan gepatTeerb 3pnbe bp be epïanben nomt/men be Straat ban Ma- lakka of bie ban Sun da, of eenige anbete^ttaatenueoofïen Java moet paf* feeren/ aïtoaat men 3enerlpn tegentoinben 3al aantreffen/ 't 3naan\jueï* fce 3pbe ban ben H&iböeHp» men oor baart. €n 3uïÉt een togt 30U 3e* ben "of acïjt maanden betepfeften ; baar in be anbete in seó of 3eben maanöen ten ïangfïen 3011b tjoopen af te leggen, ^jjn be toeöerfeomfl mofi men ben seïfben tegeï onberöouöen/ toeïfte be ^panbjaatb^ toaat= neemen/ aï$ 3P ^an Maniia na Akapuiko gaan ; uptgesepb bat 3p geïpfóe na be ^oo?b pooï ïoopenombebetanbetïnftetoinben/ 3omotlentoP3upb* toaarö| gaan / 30 ïang totdat men een toinb aanttof / ük on$ na Tierra del Fuego non boeren. 3£aat 3pn onbertoege pïaatfen genoeg om aan te boen tot betbetfeïnnge / 30 in 't ïjeenen gaan/ aïö in ïjet te rugge feomen. ^ertoaatb^ gaanbe 30U men aan be eene of be andere 3pbe ban Terra Patagonika, of aan be Gal lapagos epïanben/ aïtoaar birberfeïjing genoeg i^ / nonnen aanboen \ en ft 't toebetneeren 30U ^Ö 3 mn 1686. Davis ontdek- king van Terra Auftralis. 266 William Datnpiers Reystcgt men toaaifcïjpneïpR ergeng aan Nieuw Holland Ronnen ïanöen / en miffcöien een boo^öeeïige ontOeRRing in Die getoefïeu DoenV^onDer upt Den tocg te ïoopen. €n om mpne gebatïjten onbefcïtëoombeÏpR te seggenf ih geloof oat £et upt bertoaarÏQ03'nge ban Dien gemafclpRen toegi£/ Dat Die ganfcïje groote Kanfïreen ban Terra Auftraiis , toeïne De Zuyd- zee bepaalt/ nog onbebenb i$; betopï Degene/ toeïRe Die 3ee oberbaar* ren/ 3UÏ&# aïïeenïpR fcljpnen te Doen /om na De RufïenbanPeruofMeu- ko te 3cplen/ en 't Zuyd-iand aïso ban betre laaten leggen. <€ot bekrachtiging ban Dit mpn 3Wn/ 3aï iR ïjier bnboegen 't gene ffcapitcpn Davis mp onlang^ ïjeeft berïjaaït/ Dat ïjp naa 3pn bertrefc ban on^ upt De Ijaben ban Rea Lejo, (geïpb in 't V il l Hoófdftuk ge* 3ego iÉ) naar berfcïjepbene tegenfpoeben na De Gaiiapagös ging; Dat ïjp ban baar 3upt»toaarb£ 3epïenbe/ om een toinb te Rrpgen/ Die ïjem na Tier.ra.dei Fuego boerbe/ op be öoogteban 27 gr. teri Eupben/ ontrent bpffjonberb mpïen ban Kopayapo op De Ruft ban Chili , een Rïepn san* Dig epIanD IjaD gesien; en Dat 3P betoefïen 't 3eïbe een ïanDfïreeR ban top Ijoog ïanb sagen/ Dat 3icï} na 't ^oo?Dtoefien önpten ïjun ge3igt u?tflreate/ en toaarfcöpneïpfc be Ruft ban 't Onbekende Zuyd-iand toa£. IBaar om toeber te Reeren rot Mïndanao : top toaaren in een beguaa* me (laat om ong aïbaar met bcr tooon neerge3et te Rebben/ aujoetoel top tot 5UÏR een oogmerk niet toaaren upfge3onben; toant top toaaren/ alle omftanbigöeben tori aangemerkt / 30 toeï of beter Daartoe boo?* 3fen/ Dan of men on£ tot 3uïr een toeleg jfjabuptgetufï/ obetmib^ 'er naautoelpa^ eenig fjaubtoerU toa£/ of be een of be anber banon£ ber= ItonD 'er iet£ ban. 3Bp ïjaöben onber on$ ^out3aaget3 / Cimmerïie* Den/ .CicljgeïfieenfjaRRer^ f iletfeïaar^/ J>röoenmaaRètg/ ^iiPber^/ enz., en on£ ontïnab aïleeulpReen gorbe J>miD/ tot groot toerb; en Dat Sonben top te Mindanao toei gemaant togen. |Bp toaaren toeï boo?= 3ien ban P3er / ïoob/ en alietiep g* teeOfcfjap / atf saagen/ bblen/ ba* mer£7 dabben oor bu^fcrupö en Ijagel genoeg/ en 3eer goeD Rïepn ge* toeer. SnDfen top een ^cïjan^ ïjaDben toiïlen maaRen / top 3ouDen acht of tien fïtiHRen upt on£ fctjip: ïjebben bonnen miffen/ en bolï$ genoeg tot besettinge Daarban/ en oor tot toaarneeminge ban 't gene Den ban* Deï betrof. 3©p ïjafcben mebe beel boompt boben onbebaaren boïb en nieutoeïingen / toeïRe upt €ngeïanb na Deese pïaatfen gesonben too?* Den; toant Die gaan boo?gaan£ omsfgtig/ aoel/ en met berDzagtetoerè/ om eeenigen toeleg ban belang te berepffen ; baar nogtanè DiergeïpRe aanffaagen beter boo? onberbiubmg ban boo? regelen geleerb tooien ; toaarbp nog Romt/ Dat 3oDaanige onbebjeebene maat^/booj3üïRe groot- te en fcftieïpRe beranberingen ban ïucïjt/ gebaar ban tjun ïeebenïoopen ; baar top in 't tegenbeeï tot öeete Ijïimaaten geöarb/ Doo? beele moa'je* ïpR^eben berëeïD en Doo?gaan# floute ha^reï^ 3nnbe/ booj geen hkin gerucht berbaerb toaaren. ©oeg ïjfer bp/ Dat onse maar^bpna ber* moeib toaaren/ en al na een rnfiplaaté begonben te berïangen ; en 3icn berïjaïben gaern ergen# neer gefïagen sotiben Üefflffi, #olröaöben top rondom den Aardkloot. top een goeö fcjf)^/ en toaaten genoeg beoefen/ beljaïben ^^ gene tot jaS^ öie nieuwen öanöeïöjpbing 3onöe betepfcfjt getoeefï 3pn/ om De tpöing en öe bmcöten öaarban aan 6e töeeöetg in Cngeïanö gebmgt te ïjeö* ben:toant &apitepn Swan £aö reeö£ bpf öupseno ponb fietlingingoub/ 't toeln fjp en 3P»e IPfooplieeenöntbangenöaööenbooigoeöeren/öiemecfi aan üiapitepn Harris en 3pn boln betfcoft toaaten ; en 30 ï)p maat een geöeeïte baatban aan ^pecetpen ïjab uptgefëgö / geïpRijPÖaö nonnen boen/ 't 3011 3Pne ftooplieöen tot j[)un genoeg bolöaan öeboen- ^ocïj öu£ beeï In 't boojöpgaan. <©m tan toeöet te Reeten tot 0113e Serfïe ontbangfï te Mindanao ; Ra- Ra/a Laut ja Laut en 3?n neef oïeeben in ïjnnne aano jttten/ en toouöen niet bp noodigt cn£ aan boojb nomen/ om öat 3p (30.5e 3epoen) geen ïafï öaattoe ban hen aan ben Sultan öabben. Ep namen öan/ naa een gefpwfc ban ontrent an= Iand- öerïjaïf uut/ ïjun affcftepo/ ïjeböenöe Üapitepn Swan aan ïauö genoo* öigö/ met belofte ban ïjem hi 't öefcfpRnen ban ïeeftogt beïjuïpsaam te 5pn; ïjoetoel Die/ naat öna 3eggen/ toen fcïjaat^ toa£; maat uaa öLne of bier maanoett 30U be tp£ ingeoogtf 3Pn/en ban Ronïj»30beelftrp* gen aï£ 't Ijzin belief öe / moogenöe onbetftuffcöen met 3pn fcljip op een bequaame plaat£ gaan leggen tot befcï)uttinge boo? öe toefMpe bitn* ben/ Die 3p 3epöen Dat in 't taatfï ban öee3e maanö/ en öebolgeuöe/3eet {jebig 3ouöen 3pn/ geïpn top 't oor bebonöen. 3Dp tarffien niet ban toat ftaat bee3e petfoonen toaaten / tot naöet* ïjanö,' anöer£ souöm top op tmn bettten eenige fiunnen geïofï nebben. $aaöat 30 toeg toaaten/ qiiam/ een Ifimptman ban ben Sultan aan boav?ö/ en mat on£ fcïjip; eene getooonte ban be Cineezenontleenö/öie aïtoo^ be lengte / b^eeöte/ en Diepte ban ï)et rnpm Det fef)epen / öie baat nomen ïaaöen/ meeten; toaatöoo? 3p toeeten froe beeï poet fcïjip boe* ten uan. |Baat toaarom bee3e getooontebpbeCineezenof Mindanayers i$ I ïjeb ih nooit nonnen te toeeten nomen : 't en toaave be Mindanayers baat Dooi fcïjeep^nunöig toiïöen tobben/ tegeng öat 3P een baflefjanöeï ntpgen. v ïffapitepn Swan toeï bemetnenbe öat fret fai3oen on$ nootmanen 3011 eenigen ti)ö aan bit epïanö te blpben/ ootöeeïöe ïjet geraaöen 30 beeï Gefchen- ingang bp ben Sultan te benomen aïg ïjem öoenïpR toa£ / Detopïbie^en *a" 3pn boonieemeu naöer&anö 30u nonnen betljinDèen of bebojbeten. den bul" i^ie^ betuaetDigbe Ijp aanfïonbë een Mtfan% om aan bm Sultan te tan ^ 'LJ° Senben / te \aztten (*) biet dien feöatïafeeti / biet ellen b^eeDe gonDe *}!? bant / een Ctttnfcfje fabel/ en een paat piliooïen. €n boo^ Ka ja Laut biet ellen fcftacïanen / en öne ellen siïüete ïtant. mt wfcijmk toietDt tegett^ ben abonb Dooi M. Hecrik More ïjeen gebiagt : Cetfi toievb ïjp na 't frupg ban Raja Laut geïepb ■/ altoaat |rn bleef/ tot öat betictjt baatban aan ben Jbnïtan toa^ gegeeben ; Detoelne aan=^ fionb^ ïafi gaf bat aïïe£ 3ou0e geteeö gemaaltt tooien/ om &em te ontbangeti. <©nttent negen tmten '^ abonb^ pm eenboobe ban öert^uïtan om &et den Sul- tan. William Dampiers Reystogt gefcïjenn af te Naaten; öaatop toietbt Mr. More met faftfteïg en 5e* toapenöe mannen tot aan 't £up£ üan oen &uïtan geïepö / öetoelfte met acht of tien Pan 3pnen aaaö op tappten ge3eten toa£/ en 3Pne Homfï Pettoacïjtte. Hét gefcrjenfe Dat Mr. More bïagt / toietbt Poo? öen neöergelcgö/ en miniieïpft boo? ben Sultan ontuangen/ öie Mr. More &p ften öeeö neecsitten/ en oeeïe pjaagen tyoeg. <©tt onöerïing gefpwfe/ 't toeïïi in 't ^paanfcÓ toa£ 000? een toïn/ buutbe ontrent een uur/ toaamaa Mr. More affcöepb nreeg/ en toebet na RajaLautsljup^neer* öe; aïtoaar een aPonbmaaï Dooi öem en 't bootgPoïfc Peruaerbigö toa$; naa 't toelft £p toeer na boojb Poet. o Kapiteyn ^ 3Jlnöerenöaagé ontboobt be J>uïtan &apitepn Swan , bie baarop Swan m tecfïonö na ïaïib begaf/ ïaatenbe een Pïag Pan be boottoaatjen/ . komt by en tte tronwetter^ toanner opbïaa3en. Coen £ip aan ïanö quam toietbt ïjp Door ttoee Poomaame 3ümptenaer£ ontmoet/ en Pan ttoee foïöaaten/ onber een menigte Pan Poln/ bat toegeïoopen quam om te «pïien / begeïepö. ^e ^uïtan toacïjtte ïjem in 3pne ftamer Pan ge* fjbojgeePing; aïtoaar be ïttapitepn met taban en betel ontöaaïb toietbt/ Fnseifche 3PnDe bit ïjet eenigtfe bat men ïjem aanboobt. hnf v n 5g>e Sultan 3onbt om ttoee b?ieben Pooj ftapitepn Swan , om teïeesen/ te Min- öpbat ïjp mogt toeeten bat 0115e «©ofïinbifcöe&oopliebenPoo&abbensicïj d-nao -e- hier neet te 3etten/ en reeb$ een fcïjip tot bien epnbe öertoaarb£ ge5on* vonden! öen ïjabben. €enPan öee3eb?leuentoa£boo? be&oopïieben uptEngeiand aan öen Sultan ge3onben. ï|et Poomaamfïe öat'er in tierPat toa^/naat mp Poojfïaat/ (toant in 3ag öem naöejïjanb in be £anb be£ <6eöepm* fctjiptoerg/ öie 'et: 3eer moeöig op toa£ bat ï)P on£ ben3eïPen toonbe/) toa$ em Persoen Pan eenige Poojïecïjten om baar een Pefting te boutoen. ®&$ bikf toag met een 3eer nette ïjanb gefc&eePen/ en tuffc^e eïne re* gel toaé een goube fireep. 35e anöere b?ief toa£ baar geïaaten öoo? idaptopn Goodiud , en fcieïöt aan 3obaanige <£ngeïfc&en / bie t' eenigec rpb baar 3onben moogen nomen. 3£>ee3e betrefte ganfcfjeïpn öen noop= fcanöe! / Perljaaïenöe tot toeïn een p?p£ ÖP niet öen oPereengenomen toag toegen£ be goeberen Pan ïjet epïanö; en öoe öe «guropeefcöe toaa* ren aan ben Pernoft 3ouben too?öen/ beneffen£ een öefcïjjpPing Pan f>un getoigtenmaat/ en 't Perfcöü öer 3etoer Pan 't on3e. 5Be p?p^ nan 't Mindanaös <©oub toa$ Peertien ^paanfe^e baaïber^ (toeïfte een gangbaate munt öoo? ganfclj ï-ndie 5pn) Poo? öe Cngeïfcïje once/ en achttien öaaïber^ öe iBinöanaifcïje once:bocï) be p?p^ Poo? toafch / en nagelen/ $ mp Pergeeten : ook ïjeugt mp be p?p3en bec Curopeefcöe toaaren niet; maar 't P3er toa^/ 30 ik mem I nietboPen Pier baaïber^ *t ïjonberö. Goodiuds pjief epnöigbe aïbu£ : Betrouw niemand van hen , want ty ïyn alle dieven : maar Tacexs Latyn voor een kaers. 3©p Petfïonben naberöanb bat ïtapitepn Goodiud eenige goe* öe?en booj iemanb nan be£ ^eneraaï^ Poïn ontfloïen toaaren / en bat be bief na 't gebergte toa$ gePlooöen/ en niet gePonben non too?^ bm I tertopï be gemeïbe &apïtepn nog öier toa^. 5lBaar al30 öee3e quant eenigen tpb naa 0113e aanftomfï toeber in be &taö neeröe/ b?agt rondom den Aardkloot. i6§ Raja' Lam tym gebonben öp fóapfrepn Swan, en 3epbe ^m taatïjpge* 1085. baan Ijab/ Pet3oenenbe bat Ijn öem naar 3pu VueïgePaUen totïöe fïrafs feu : maat ütapitepn Swan tnepgerbe 5ulï$ / seggenbe / bat ïjct fjem niet aanging / en bat ïjp 'er Daarom nier£ mee PJiïbe te boen tybbm. Ccïjter toon be «aeneraaï Raja Laut ïjem geen Pergiffeni^ Peeïeenen/ maar ftrafte bcm Poïgen£ fjtmne epgene manier ; öet Xoelne ik nooit ban te bier tob fytb gesim. . . i$n tbterbt '£ mo?gen£ met jonnen opgang moebernaan uptgesïeeb / Jen Mui- en aan een paaï gebonben/ 30 bat ï)p ftanben nocö Poeren non roeren /£anaifclie tooïbenbe met 3PU aangestgt oofttoaarbé na be jon geset; en ■$ naa*ltrat- mtbbagg toierbt ïjp met 3PU aamigt na- 't 3Befïen getob/ om be 3011 geftabig in 3pne trooni te Rebben. %\bu$ tfonbt tjP ben ganfeijen bag in be son/ bie Ijier oPerbaabig ïjeet feöpnt/ terooften/ pjojoeuoe öoo? be Muffchieten of muggen geftoohen en geppnigb. S^aawaa toou be ©eïöïjeee ïjem geboob fytbbmj inbien ïtapitepu Swan 3uïr3 ïjab toillen toefïaan. $p ö^ö niemanb aïbaar 3*en ter boob bjengen ; maar in geloof bat 3P 3eer tooefïaarbig in 30baanig een gePaï 3pu. 3£e ©eïb* geer 5elf PetbaaïDe on£/ bat ÖP tbjee mannen ïjab ter boob gebjagt in 3ener öo?p/ aïujaar foinmige Pan on$ te bier tpb toaaren ; maar in Perfïonb niet op toat \up5e öet gefcljieöbe. 1$ tinne gemeene Inp3e ban ftraffe i£/ aïdu£ ontnïeeb en in be 3011 ge3et tetuo?ben : of fonirpb^ Vwo2ben 3e tuel Plafe op öunne ruggen op 't 3anb neer geïegb/ ö?t toeïft 3eer beet $/ en moeten aïbu£ een ganfcöen bag in be bjanbenbesouïeg* gen/ en Pan be MuiFchieten geueeten tooJben. 3Ê>at be ©eïbïjeer be ftraffe be£ biefê bué aan ülapitepn Swan fïeïbe/ neroo23aante bat be föapitepn ïjem baarnaa be3eïfbe aanbiebing bteb f bpaibien iemanb Pan 3pnPÓÏube Mindanayers3oubeöeïeebigen; maar be ©eiböeer liet eeljter fytt ftraffen Pan 3uï»e migbaablgen aan 't Poel* gePaiïen Pan fèapitepn Swan. 3©e^jaiPen be $apitepn 3Pn Poïn om be gtringfte rai^baab fïrafte/ en bat in 't aanfefoouujen Pan be Mme dauayers; ja fomtpb£/30 ia geïoof/ aiïeenïpn upt knaan3iicÖt; geïpKÏjp een^ 3nnen ^ppa'fiuurman Mr. Teat, bie aïp ftapitepn op be öarlt te Mindanao gefcomen \xjq$ / teek flraffen. 't ?&$ 3ener / bat ïtapitepn Swan 3pn PolH te bier tvb 50 onber 't 3itn ïjab/ atö of Ijp een ïjonntug^ fcïjip ï)ab gePoerb : en ïjab öp 5pn geiacj Ujei \iwtm te gebnipKen/ tju 3ouö Ijen tot een ternebet3etting fionnen geïnagr/xn aïie tjulp en bpfianö bk t)P begeerde/ Pan fyzn geRteegen tjebben. ïtapitepn Swan, naa een gefpjen Pan meer ban tbjee uuren met ben RnJ*a Sultan/ affeïjepb nan ben 3e'ïV»en met Peel beleefböepD^ befeomen fjeb= La"t bmbtl ging Panbaar na 't ï)up$ Pan Raja Laut , bit toen met öen£"ü alt ^nïtan eetüg Perfcïjil öab/ en Daarom bp 't outliangen Pan bm Sta* l ; J'rt^r pitepn niet tegentooo^big Psa^ / maar 3pue UjebetHomft Pertoacijr^ '* te / en £em en 5pn Poïft baarop met geaoolite rpê en Pogelen ontïjaaï* be. $p 3epbe toen toeber tegen^ Utapirepn Swan , en b^ong 'er op/ bat {jet bef! 3oube Piee3en 3pn fcljip/ 30 bia aï^ 3|p non / be riPier op te Öaaïcn / om ïjet genaaHenb f^ojmPjeeDec / bat men om bit gern Pan li 't i£iae :yn ■■■■ "l" i$8ó*. Hun f chip word de rivier op- gehaald. Vrinde- lyke beje geningen der In- boorlin- gen. 270 Wiliiam Dampiers Reystogt 't jaat te bec&acljten ïjaD; beioobcnoe/ bat ïjem geen bpftanb ergen£ in 30UÖ .ontb?eeïm $fp 3epöe ook / bat betonl top nooö3aaReÏpn ee* nfgen tpb baat jouben moeten berbïpben/ 30 30ub on£boïa biaboü£ aan lanb nomen; en bat £p ïjem berfjaïben ber50c&t ïjen te toaarfcrjou* toen / bat 30 3ic& mogten toasten ban ben flnboojïingen eentg ieeö te boen; betopï tik/ 30 öp 3?pbe / 3eer ftuaaK3Uc|)tig toaaren : buant Öunne getooontea betfcïjeelben ban be 0113e / bie^ taee^üe fjp / bat ï*tapitepn Swans boïn Ijen fomtpög / aï toaare " &et ontoeetenbïna / joude Driwbigen ; en daarom gaf ijp &em tiie nrienDrinfce bjaatfdjou* tüing/ om ^uMfó) te beiljoeden : 3eggeube boojt^/ bat 3un &upg aïtooi 30tiö ouenfïaan om lytm of iemand ban 3pn boïn te óntbangen / eti bat Ijp 0113e getooonten toeeteude / 3icïj uergen£ aan 30a tfcoren. 3J5sa een lang gefpjen ban biecgeïpa een inhoud / liet £p ben &api* tepn en 3pn ge3elfct)ap gaan/ betoelae &unne affcöend genomen Ijebben* be boedec aan öoojb quamen. ïtapitewi s.wan , naa fret 3É?n ber ttoee geinelbe bsieben / ttopfelde niet of be Engclfchen tuaaren boomeemen£ Ijiec eeii ftantoo? op te tecljten : W$ fjab ï)p tuepnig argtoaau ontrent be eerlpaljenb ban bit boïft ; maar bebal on£ aanftoub£ net fcljip be ribier op te ïjaa* ïen. 3£>e ribier aan toeïhe be fïad Mindanao legt/ i$ maar nlepn/ en beeft bp be bann nietboben tien of eïf boet töater até 't op snnïjoogfi i£; bie£ ontlaadden top on^ fcfrip/ en togen rjet/ toen 't fonug* tp quam/ met beel moeite in be ribier/ toojdende ban bpftig of 3efrig Mindanaifche biffcïjet^/ bie aan be monb ber ribier tuoondeu / geljul* pen; en Raja Laut toa£ 3eïf op on£ fcfpp om rjen te gebieben : 3Bn Öaaïben 't ban ontrent een bietbe ban een «Engelfcïje mul binnen be monb ban be ribier/ almaar ton in een biepte boo? en acfrtet een anaec uuttoierpen/ 30 Dat ïjet fcrjip altooé bettupb ïag. ||=)iernaa quamen De hibjoonerg" ban Mindanao bitoffê aan boo?b / -om ov4 boïiuot önnne önp3en tenoobigen/ enon^Pagaiiiesaantebie* ben 't ïE>a£ lang geleden feberb top 30daanig eenbJinbfcljapontbatigen Ribben/ bie$ tuierden top te ligter betooogen om be3elbe aan te nee* men; en binnen lunten areegeu be meefreban oné boïn een Kameraad en een Pagaiü of ttoee / boonmameïpn degene bie fyaaf in den do£/ en toel ban goud booten toaaren 1 gelpa beele ban begene / die met fëapitepn Harris ober be ïanbëngte ban Darien toaaren gekomen/ rpfteïph baarban toaaren gefioffeerö ; boclj be anbere toaaren arm en naai genoeg. €c$tti ftonöen be armfte en geringfle be Oraat naanto* ïpa^ paffeeren / of 30 toierben met getoelb in be f)"P5en getrohlien / en aïöaar met tcMU / of betti / of toat 3oet fpecerp-toater ontijaalb. Oïn Ijoetocï bit ontljaa! maar gering toaé / 30 bttb nogtan? öunne oogenfcöpnlp&e oprecïjtigljepb / eenboubig'rjepb / m top3eban'tgeeben beescr gefc|)enHen / on& bt5eïbe 3eer aangenaam 3pn. SBanneet top in bumie Ïjuu3en quamen piesen 3P altoop be «Bngelfcïjen / en 3epben bat be Engeifchen m Mindanayers ganfcIjeïpR een^ toaaren : bit ga* toen 3P te berfiaan boo? öwme ttoee boogie bingerg bicöt t'3aamen te leg* rondom den Aardkloot 271 legrjen/ en te seggen öat öe Engeifchen en Mindanayers toaacen S-amo , Samo , öat i£ geheel lijk een. 3^aarnaa haalben 3P bie binger$ ontrent een ïjalf boet ban eïftanöer/ en 3epöen öat öe Hollanders en jp hiugeto toaaten / uMHenöe öaanneöe bereftcnen / Dat 3P m 't ftnft ban b?inö- feïjap 30 beel berfcljeelben : en a$ 3P ban öe Spanjaarden fp:aften/ Dan toonöen 311 nog gtootec afftanö / ïjebbenöe öe fmart ban Ijen geboelö/ öie ïjen eeirê opna Ijaööen onöergeb?agf. ifcaoitepn Swan ging in 't eerft 3eïöen in eenig anöer Ijup£ öan in öat ban Kaja La«t ., aïtoaar ï)P mecfï alle Dagen miööaguiaal Ijielöt; en öie ban 3pn boïft/ toeïfte aan ïanb toaaten/ en geen geïü JjaöDen om 3icïj 3elben te onöertjouöen / quamen ontrent ttoaalf uuren öerUjaarö£ / al= maar 30 geftooftte rp£ genoeg ftrecgen/ en cenige ojoftften banbogeïoV of uuffeï^bleeftl)/ moJfïg toegemaakt, ^oeïj ïsapitepn Swan tuieröt luat beter ontïjaaïö / en 3ime ttoee trompetter^ uliescn aï oen tpö Men fju ober öe maaltpö toaé %\$ ïjp gegeeten ïjaö / sat Raj a Lau t Ijet groot* fte geöeelte ban öen naamiööag met ïjem rep?aaten; maar omöat öet toen öe tpö ban öe Ramadan toa£/ beeontfeöniöigöe öe©etötjeer3icï>öat fjn ïjem niet met öanffen en anöere tpöberöjpben fton bermaften / gelpn Ijn meenbe te boen a($ öie Ijoogtpö booibp toa£ : öaarenöoben Ui.a# ïjet toen ooft in ï>et fttmfï ban fjet nat fai3oèn/ en öaarom tot Hojt^tout niet 30 oequaara. 3©p Ijaööen te öee3er tpö 3*er Üojmig toeeöee en oberöaabige regent / toelfte öe tibiee 30 öeeöen jtodlen / öat 3P ober ijaare oeber£ bloetöe ; 5uïft£ öat top beel toerft£ naboen om on# fctjfp onbefctjaaöigö te öottöen; toatit öifttoifë cjuam'et eén groote boom öe ribier affiröoraen / en torn* tpö£ 50 flerft op on5eboegaan3etten/ öat 0115e ftauel£ ban bjeeften / en ïxsn aÏ30 ban op öen oeber/ of 't 3eegat upt te ö?pben/ gebaar liepen: al §ec toeïfte ou£ in groot perpfteï 50uöe gebjagt Ijtbbm/ boojnaameïpftöe* touï top 3onöer oallaft bjaaren. ^e J^taö té ontrent een <ü*ngeuc¥)e mpïïang/ uietïjeeï b?eeö/ .tyaai* .j'enöe 3iclj met öen oeber öer ribiere aan öe teefjterïjanö al£ men ban bnp* ten inkomt / ïjoetoci 'a* aan öe anöere 3Pöe ooft berfröepöene ïjup3en feau. IBaar te öeeser tpö fetym öe fiaö toeï in een poel te leggen/ -toa&t men fton ban 't eene Ijnp^ niet na 't auöer gaan / öan met eenfta* 110. pit flajiTug regeuacljtig toeer quam oné ober in 't laatfi ban Ju- lius , -en öuttröe 't grootfle geöeelte ban Auguftus. ■Coen èet onaab iueeöer üiat beöaarb toa^/IjuuröeütapftennSwan een !ph>£/ om on3e senten en goeöeren in te biengen/ tecüopl biu on^f feljip Souöeii iiielftaalen^p fjaööen beel pser en ïooö in/ijet toeïft in Dit öups rgeb^igt bjieröt. ©au öee3e Xuaaren bctftöft ftapitepnSwan aanOen^itl» tan en Wötjeer acftt of tien tonnen/ ten p?pse öoo? Itapirepn Goodiud beraamb/ om in cp£ betaatö te baojöen. 3Be Mindanayers 3pn geen .goeöe reftenaar^ ; boe^öaiben öe Cineezen , öie |jier tooonen / guanè re* leningen boco lien opmaaften. '3&aarnaa ftoft ïtapitepn Swan eenige Ctmmerbout-öoomen ban öen <0eneraaï/en fMöe oiié boïfttetoerft/om teseïbe aan pïanfeen te 3aag«n/ en öen boöem ban mi$ fct)ip öaarmeöe iii te i68tf. Kapiteyn Swans verkee- ring met Raja Laut. Zwaare regens en vloeden. 7 ■ 'I 1686. De dan- fen der Minda- naüers. Jan Thakker. Trouw- Ioosheyd des Ge- neraals. 272 William Dampiers Reystogt te bei'djteten. &p fjaö tboee totp-saagen aan öoo?ö/ toeïfee fjp upt En- geland meDe geb:agt fjaD/ en biet of bpf mannen/ Die toiflen ïjocmm DaarmeDe mofl omgaan/ ÖeoöenÖe 3aagrré in jamaika getoeefr Coen De ruö ban be Ramadan obet/ en ïjct bioog fai-oen een toennig begonnen toaé/ onDetöieïDt De ©doceer, om féapitepn Swan tebrrpïig* ten/ rjem alle abonDeu met Danfen. ©e ^anfrets Die Daartoe opge* tronken $rm/ en 't ïjeur toerft maanen/ fjeb in reeD£ befc&eeben ; maat beïjalben Die 5nn alle De bïoutoen iw 't groé jêet tot Danfen geneegen. ^p Danfen beertig of bnftig teffens / in een ronDe Dané IjanD aan fjanb / Sinaenbe en vjouDenDe bemt; maat 3P topfen nooit upt rjente pïaanen/ noctj maanen eenige bctoeeging/ booi Dat De ren ge3ongentg/ en Dan fmuten 3p gesamentÏPR 't eene Deen upt/ en maanen eenlupDgefcï)2eeimj; of YomtuDs Klappen 5P Oecïjts? in ïjeure tjanDen aïs De tep ge5ongeu té. ï^apttepn Swan, om Deese gunft Dan Den 33el0oberfretebergeïöm/5onbt om spne Pedels" / en eenige Die op Ssngeïfcfje Danfen afgerecfjt toaaren ; 't toeïfe Den ©eÏDobcrften mei beljaagDe : <£n öooïgaan.stoierDtljrt groot- fte geDeeltc ban Den abonD met Deese toermaaHlpRöeDen Doojgrözagt. <£nDer Degene Die Dus Dooi Den ©eïDijeet guamen Danfen / tua| oor 3enere Jan 1 hakker, Die tot een matroos opgetrokken / Ïee3en noclj jctjju» ten kon/ maat boojbeesen in De J>peeltiup3en omtrent Wapping in Lon- den ïjad leeren Danfen : 3^ee3e quant luaS met ïiapitepn Har, is in De Zuydzee gekomen / en Detouï öp een goeD Deel gauDS gekreegen ïjad/ en SHPnia toaé getoreft/ tjaD iju nog aï toat ban 't 3eïbe beïjouDen/ bonen 't gene rjn aan een b:aaf pan kïeeeen rjaD untgeïegD. 33e ©eïDïjeet/ 3ien* De £em 50 fraai in Den Do£/ en 30 geoefend in 't Danfen/ beeïDDe3iel)in Dat {ju ban abeïnke af&omfï mofl 5pn/ en om DeStuege boïDaan tetuee^ 5cn/ b:oeg aan 'een auoet ban 011S bolk/ ofspn betmoeben niettec&t liias. "^e man/ luien Dee3e b'.aag gedaan U)icrDt/ 5epbeljem öat öP 5eer tod gegifr ijaö/ en Dat on-g meefte fctjeepsboïk ban DiergeïpR een afRöraö bjas I in3onberljepD alle Degene Die mootje kïeeDeren fjaDDeu / tajefóf allcenluR Dee3e reus geöaan tjaöDen om De toerrelD te uejien/ ïjeb* benöe gdoé genoeg om' rjtinne Roften te 0:aagcn/ fcoaat 3POokguamen; Doen Dat Degene Die maar fleeïjte plunjen aanhadden / niet anöets Dan nemeenc matroojeu bjaateu. f&aaoee&n betuees De ©eïDöeer beeï eere aan alle öêgerte Die mooi gekïeeD toaaren/ Docï) boomaameïpR aan Jan Thakker, totöat ftapiteun Swan Dit te tueeteu quam/ enaïïjetvjoethbet^ özoböey tjeiuenöe Den ©eïbrjeet uut Den Dut/ en Den <£Delman toaRftet aWfenDe : toant tjo bjas 30 berfrooJb op Jan Thakker Dat rjuïjem nooit Daarnaa Inöen mogt; rjbebjelDearmeHafreïnietébanDesaaRbJirt. Ontrent liet miöDen oan November DegonDen top aanDenboDemban onê fcöp te toerfeen/ toelfte bop geUidDig Dooï De booïmen opgegeeten bebcnörn; toant Dit is een fctjziftheïpRe pïaat£ toegenö 't getoojmte; maat ton toiften Dit niet booiöat top aï een maanD op De ribiet IjaDöen gelegen f ueüinDenöe toen Dat De boDcmen ori3er nanoe^ uptgebjeeten toaaten als Ijonigraaten. Ouse barft / Die maat een enRelDe DoDem haöy bjas' 30 Doo:(inaagD/ Dat Iju niet langer Djuben Ron : maar oué fcöip a rondom den Aardkloot. 2-73 Ge- wormte ftfjip toa£ befcïjooten/ en 't getoontite nog ntet beröa* gtRomem ban tot l6$$ aan bet toetR tiiffcïjcu öebupten öerien enöe binnen-planken. Wy baööen booc ö*en tuö ganfcb geen quaaö bectcoutocn op Oen ©cïöïjeet geftaö ; Docï) toen ïjp bn on£ fcïjip quam/ enöe gaabe boöem ban binnen 5ag / ftfniööe Ijn 5Pii'l)oofö/ en feïjeen mi£noegö/ 3egaenöe öat Ijp nooit een jcïjip met *c en öuübeïöe boöem ge3ien tjaO. <©ngftoiecö becöaaïö öat op öie plaat£ / Daar top lagen / een# een lf oïïanö£ fcfjip in ttoee maanöen tpö| toa£ öootgehnaagö / en öe 3©eïöörec al ïjet geftfjut na 3*cij Ijaö genomen.' €n 't té geïoofïpR / öat öp op 't on3e ooft (laat maakte , en öat Dit öe boomaamffe teöen toa£ öie öem 50oboo:baatig öecö 3pn om on£ tot öet opboeren ban on£ feijtp in öe tibiec belju!p3aamtetoee3en; toant toen tap toeec afboecen / öaööen top geen bpftant ban bem. 3Bp baööen geen getoenmte aan 't fcljip geïjaö boojöat ton ïjiec qua* men; toant öe tooim tjaö on£/ toen top aan öe iMariasRidnaalöen/ niet aangecoecö/ nocbooR aan 't enïanö Guam, toant öaac fcij:oböen ton S". ' onsf fetjip; ja 3dfê niet toen top eeeft aan öitepïanö Mindanaoquameri; ?s toant aan &et 5uuöooflec-enö ftielbaalöen en fcb?oböen top oor. 3&z Mindanaijers 3pn 30 5ojgbuiöig booj öit becöetflpRongeöiett/öat3pbuu* nefeïjepen/ 30 öca 3P upr3ee nomen/ opeen ö?ooge toetf baaien /en öen boöem öaacban b^anöeu / Iaatenöe öe5elbe 30 lang op 't öjooge leggen / totöat 3P toeöec in 5ee 3UÜen gaan. 3£ué baaien 3P öunne nanof£ of p?autoen 00a op 't ö^ooge/ Iaatenöe öie nooit lang in 't toatec leggen. |Ben 3egt Datöe tooimen/ öie in 3out toatec aanöe£ fcbip£ boöem ro* men/ in üctfet} toatec fïecben; en öat öe becfcötoatec^ tooniieu in 't 3011c toatec niet nonnen ieeben : maac in 't b?an toatec gtoeijen bepöe öie foojtcn pflpft aan. S>n öeese pïaat£ \m öaac top lagen/ toagbet toatec jbrntpöéïKaft/ öocïj gemeenlpn becfeb : maac toat boo? een foo:t ban toomifn öit toa£/ toeet in niet. dommige 5pn ban genoden öat beest toojmen in öe plannen gcoeijen / öoclj ilt geloof öat 3e in öe 3ee geteelö toojöen/ toant in ïjeb'ec milioenen ban in 't toatec 3ien 3toemmen/ in- 3onöecöepö in öe baai ban Panama :altoaacöe$iapitepn^ Davis , Swan , ikl enöe meefte ban on£ boïR 'ec öintoilé opgelet bennen; 't toeïn öe oo^aaft toas öat top öaac 5PRöe on£ fcïjip 30 öiatoiï^ feboonmaanten ; en öat toaaren oor öe gcootfïe toonnen öie in ooit ge3ien bebbe. gin |jeb 3e oor in Virginie tn in öe baai banKampechiege3ien;eninöe laat* ne plaats b:eeten 3P PilPR ^P 3pn altoo^ in baaijen/ nceeften / mon* öen ban tibiecen / en snïae pïaatfen öie öicgt bp öe ffcanö 3pn ; too?öenöe nooit/ öat ifï ooit geljoocö t\ebbtl becce in 3ee gebonöen: aïboetoel een fcïjip öe3elbe in 5pne pïanhen nefielenöe/öietoeleengcoot enö toeeg£ ïjee^ tien boect. I^aaöat top ött£ alle 0113e toontifieeMige plannen öaööenafgecunt/ en Haaien 't nieutoe in öe pïaat^ gefpphecö/ toa^é oti5ep fcbipsboöem in öen beginne^111? u>Tt ban December toeöec befcljootcn en gefmeetö; eih öen io^en Ijaaïöentop de nvier- obec öe banft/ en biagten on^ P3ec en looö/öattop niet becïioopen roh= öen / toeöec aan boo:ö. ©ooité begonnen top 0113e toatecbaten te bul* ïen / en cp^ tot 0113e togt in 't fcljip te b?cngen ; öocl) üapitepn Swan 3*3 " bt«f V4 William Dampiers Reystogt ?! I Meef$eeb£ aanianb/ en Ijaö nog geen öefTupt 'generaen toanraeet of toettoaatö# t'sepï te gaan; maar m Oen toeï basenerö bat ön nooit bootfjab om ontrent Matiiia u neuken/ gdpï» gwi böatlbaïfc gestoft toa£ : toant ia tooen, ïjem eeng toat $m bODmeénien bie^aangaanüe toa£ ; en öp 3tpbe mu / bat Ijst gene t)P reeb£ Dan *tfa toetn &bam Öaö/ fjp fcaattoe toa$ genooosaaïtt getoet; roaatïttt&Jïiu Uï^toégb Spnbe/ jicö nooit meet tri 3uïne aanflagen toiïbe tntoMelen : toant 3ep* De tjn/ baat f£ geen ®o?fê -op aatöe^ie be fmet ban $ffite -bebufteh fean aftoaffeïjen. 3Bat ntt 31111 toeleg mogt ■getoeeft 3pn / torn -ftt niet ; toant Öptoaé boo?gaan£ 3eecnorfe](; ecïjtet fteegïjp nooit iet^ anöer^booj/ maat bebaï aïïeenïpn bat men be monDnof! 3011b aan Wojb brengen / om te nonnen t'3epï gaan. <£n in froit mn ber3eKetb / inbien öpboot* geflagen ïjab ban na eenige <£ngelfcï)e J^antorp te gaan/ bat 3pn mfefle botft/ onaangesien |jet tegenfp?eenen ban eenigen/ ïjet 3oub fjebben toe* geflaan. et bat ïjn ftapfteph Teat fïtafte. De Gene- 4^ toa£ te bee3tt tpb met oen ©eföïjeet op be €>ffen jagt/ ïjet toeïn raal mis- ÖP m$ lan9 ötloofb fyab; boel) in 3ag -nu bat 'et geen ftaat op 3?ne leydt hen. fc*00^" Ee waaften toa£/ toant ihtoaé een toeen met ïjem upt / en ' 3ag niet meet ban biet Koetjen/ bk 30 toiïo toaaten/ bat top 'et niet een ban nreegen. &aar toaaten nog bpf of $cp jongman^ ban on$ ge3eïfc|}ap bp mp / bie^nnne Déiïias, baat '^bbenbe/ 3nlfceen befjaa- ^en in bie |iïaat| dabben / batsp met ben Beïbljeet opfëemben/ fta- pitepn Swante se-ggen/ bat 'et rnnbbee genoeg toas> / bod} bat be bee= ftori toüb toaaten. Hiaat in berïjaaïbe Ijem be toaar!)epb / en rieb tym niet te te beeï geïoof aan öe^ Belbf)fer^ belofte te fiaan. "* ï^p febeen 3ect öettoomb "baat obet te 3pn /en Mberbcacïjtei: beë WUjmé rug ; maat in 3»ne teoentoaotöïgfKpb Iiiftte |)p niet eeii^/ stmbe een pecfoon ban toepnig MoeKmotbig^b. %et toaé tegen^ tsen 20^". December bat top ban be ïagt toeberaeet* Kerstyd. ben ; en bé IDeibïjeer öab boot om na een anbete p(aat^ op be <®Wm- ^agttefaan; maat fp toatfjte tot na fter^tptï/ cmbat fommige ban on^ bootljabben met ^em te gaan: Cn ifapitepn Swan ^ab begeetb / bat aï 3pn boïn bien tiag aartbootb jonöe spn/ opbat top benseïben ge3amentïpR mogten bieten ; en ()P 3onb 'é baag^ te booten een bnf* feïaan 't fcfyp/ tenepntie top een goeb miöbagmaaï mogten fjiouben. Betboïgen^ quam £p tien 2 p>»-; ontrent tien miren jeïf aan bootb : toant bphan# een betbe beeïban 01$ bolh pïbt $fcïj gelïabig aanïanb met ïntnne Kameraads enPagallies, e n fommige dabben mepbeti biesp ban bet3eïbet meefiet^ tot tjnnnc bp3(tten ge|>iiutt fjabben. dommige Dan onp bol» Jjabben oon öupsen ge^uurb of gefeoft / be* top rondom den Aardkloot. m top! be ÏJUP5CU baar gorb noop/ en boor bpf of 3$ daalberg te beno^ 1085 men ïxiaaren : taant öeeïe die meer gelb£ ïjabben ban 3P tuiden te öe= fleebeu/ onfloegen 3iclj bier ban be moeite ban ïjet te teilen/ bet> Quïftis- qnifïenbe ïjet 3eltie 3?er rpheïpn : en boor ïjunne quiftisöepb taieeben heyd der 3P ban 't bolft beojoogen / 30 bat öe anbere ban on$ baarboo? ook te Engel- dierder 't gene 3P noften tnofhn öetaalen/ en 3ul&£ tniffcïjien ben €«* fche ma- geïfcïjen/ die nadee3en baar sullen nomen/ oor jaï te beurt ballen, troozeu» oSn be Mindanayers taifïen 'er raad toe / om on5e jonïier$ Ijim goud (taant 3«ber ïjabbeu 3P niet/ ) afrjandfgte maanen; taant alé W& maat£ fomtpdé 3ilbergeld ban boen rjabden/ berruPïden %* een once goud£ boor tien of elf daalder^/ 't $mh ïjoogfi: taa£ dat de iMiada- nayers baarboor toonden geeben/ tjoetaeï 3P't3flbe niet taeeder ouder acöttien daalder^ tailden afflaau* etfjter taa*§ dtt/ en öe öooge m$l öie 5P 09 ïjimne goederen fielden/ niet Ijeteeuigfte middel dat ïjet goud on* 3er maat£ deed betminberen : maar rjnnne Pagaiües en Kameraad fcge» Delben rjen dmtaü£ qoü terg af; 3a dat 3P een ïjalbe once gauö$ lege* IpR befteebden aan een ling. boor ïnume Pagaiües, of aan een sübere band of ïjoep die om 't getarteïjt ban be ïjanö of den arm geöiaa* gen taferdt / en dat op ïjoope ban een nacïjt bp £aar te jTaapen- ir . €oen tap alle beneffen^ ^apitepn Swan en 3pnettaee kooplieden op ^aPlt£ya ftet^dag aan boord taaaren/ rjab is bertaacïjt bat ïjn eenige öooïflaa* n^?8 gen 3onbe gebaan/ of 01$ spn boomeemen ge3egd ïjebben; maar &p5?j Öielbt alleenlpli ïjet middagmaal en lieerde toen taebee na land / 5011= y öecfetg ban 3Pne meenig te upten. €bentael geloof in / dat ïjp toen boorrjad na een ban de ^>pecerp-CpïanOen te gaan om fpecerpen telaa* ben : taant de jongman ïjiet booten gemeld/ die geïun ili ge5egd Öeb / door 3pnen <®mn / den Sultan ban een ^pecetp-epland dicljt bn Temate , gebonden taaj / om de €ngelfcljen daar te nooodigen 1 quam te Dier tpq aan boord; en naaeen bp5on0er gefpjek met den föapitepn gingen 3P bende aan land. S^eese jongman taa£ ongeneegen bat be Mindanayers aennifte 3onöen tybbm ban 't gene ïjp booïdïoeg : en in öeb «apitepn Swan ïjooren 3eggen / dat ïjp aanbbodt 3pn fcljip met fpecerpen te bebracïjten/ miö£ dat öp baar een nïepne befiing bïilbe bouboen / en eenig bo!n baar ïaaten om ïjet epïanb boor be ï$ollanberg te beb?pben : maar federd ïjeb in berftaan dat de JMlanderê 3icö daar ban meefter ïjeböen gemaaat. ^ ©aagé na den &er£0ag ging be ©eïdïjeer meder ïjenen met bpf Re?s van of3e^ O^ngelfclien/ b^aarban ik een toa£/ onder boojgeeben ban op ^nigc bejagtte gaan; en ujp alle gingen te bjater in 3nn"e p?anbj / metMaatj 3pne brouiueu en bienfiöooben : bmut be ©eïbïjeer boert aïtoo^ 3une?PeLr!^ ujpben/ lunderen/ dienaar^/ geld/ en goederen met «. 't Wa$ boo? Den middag dat tup on^ infeïjeepten/ eu top guamen boor t^m öonner aan be jagt^iaat^. %t fatfoen ber ptaubaen en be bettrennen in be 3elbe öeb Ui reed^ befeïjreeben : W$ UJietden in be^ a^elööeer^ bertteït of najupt geplaatfl/ en on3e repé bja£ niet 30 ber« ofbapberephten on- 3e öaben boot bat öet aboud m§. Ce •ljG William Dampiers Reystogt Ce bee3et tub toferbt eén tian btê &tW$&$ bicnaat^/ bie 't betnut* benöab/ aïoiiggefiraft; men botïbt ïyem plat op 3?n Dnpfc toafi/ op ten bamboe^/ bie tot be p:auto beïjooröe; en N&fóe toaé 30 na aan 't toater / bat 3e boor be betoeeginge Pan 't baartupg bt&tolïg onber raa&te / en aÏ5Q ben man te geiun onöerbompeloe ; en toauneer ï)P fomtpb^ toeber bonen quam/ ïjab öp naautolpfeg 30 beel tpbg bat £p 3Pne abem hou gaaien eer én toeer onbec toater raaftte. Com tou ontrent ttoce mpïen geroeib fjabben / quairren top In een brp gtoote Diepe ribier/ en roeiben toen nog een mp{ beroer/ Rebben* De al Dten toeg jont toater geïjab. 3Baar \öa$ een reöelpfc groot bo?p/ 3nnbe be öup3en naat '£ Ianb£ topse geboutob. W$ traben te bier plaatfe aan ïanb/ altoaar terfionb een öupg boor oné Pecbaecbigb toierbt. 3B>e fèeï'bïjeer en 3Pne Pjoutoen begauen 5iclj in *t eene enb ban 't guu^/ en top in t anber; en f_ aboub£ banften alfe be bjoutoen tn 't boip boo? ïjem. Certopï top on£ berbïpf ïjter frabben/ pjng be Mbïjeer met 3pn boïhaüVmo2gen£bptpb£upt/ en neerben niet toeber boor Pier of bpf uuren beé naamibbagé ; enbrfctoité ïepbe öpspnRomplimentbp on£af met te peggen/ toat een goeb bertroutoen f}P Pan on£ l)ab / bat öp 3pne Piontoen en goeberen onber onse befcljerming liet / en bat f)P bie ai 30 Peuügooröedbe onbec betoesigt ban on„3 seflen / ( toant toant top aïïe haöben'on^ getocecbn otrê/ ï aïlofijpljonöerbmanban spuepgenboÏK tot beneïber toacïjt géftelb gat». €et)tec ïiet tjp / onaangejfen bit gcoot bertcoutoen / altooé een Pan 3P"e Paotnaamfte mannen bp oné / upt Pzee3e bat ton anber£ al te gemeeitfaam met spne, broutoen mogten Bes Veld- 3Pn mtfst tooutoen nuamen nooit upt ïjeur kamer / 30 ïang be ©eïb* fteec t'ljun£ toa£; maar 30 taa toaé ïjp niet uptgegaan/ of 3P qua* men tecflonb in onu namer/ en 3aten ben gangen bag bn on£/ braa* genbeon^bup3enbP?aagen toegen£ on3e €ngeltcl)e tooutoen/ en on* 3e getooonte. me %mtt mag &{} toet becbMOen / bat fommige Pan on£ nu aï 30 Peeï Pan be Mindanaïfche fpraan geieecb öaöbe/ bat top naar Pecftaan/ en op genre Prangen amtoooioen feonöen $Bp heugt nog / bat 3P oné m& tooegen / Ijöebert tooutoöi be honing Pan ^rngeïanb |>ab> en bat pjn baacop anttooozbben / bat tju'ec maac eene hab / en bat 0113e Cugelfclje toetten ïjem geen meer aïS eene toefton* öen. ^it toa£/ 50 3P 5ic"Ö neten tjooren/ een 5eer miffeïnne getooon* te / bat een man aan eene Pjouto moft gebonben 5Pn ; en fommige 3epben/ bat net een quaaöe toet toa.^/ Doet) anbece Daarentegen p?ee* 3en De3eïPe/ 3tUné bat 5P 'er onber maïnanbecen om Rraheeïben. l^aac een Pan be£ ©eïbrjeetó toypen 3epöe ronbupt/ bat on5e toet beter toa£ Dan be nunne/ en ütin naar alle 3topgen Dooi be reben bie 3P'er boor naf* 5Bee5e toaé be Krygskoningin , gelph top ïjaar noemöen/ om Sat 3P aitooé benBeïbïjeer bergesdfe^apte/ toanneer &n upttroft jeaen 3Pne bnanben/ tertoPÏ-be anDece bzoutoen t'tjup^ bleebm. mm 3£eé3e gemeeniaamö^b met be bjoutoen/ en be gefpjeftfcen/ toellic rondom den Aardkloot. V7 6U. tueïhe ton met ïjaar tjieïöen / hreegentop henni£ ban öettre gewoonten en bootten- 3£e ©etöïjeer flaapt bp 5pne topben bp beurten ; maar 0mme_ begene"/ nn tocmetjo öen eerften ^oon hrpgt/ Ijeeft een Dubbeïb Deel der toaiupn ge5eïfcöap;' toant toanneer 't ïjaare beurt i$ i flaapt 3P ttoee |ng6el. nachten bp hem/ Daar be anbere^tcö met eenen nacfrt moeten ïaatenfche met genoegen. %m Degene ote 'S nacï)t£ bp üem flaapen jal/ toorbt öen des Ge- baotgaanöen Dag boor alle De anDere een bp3onbere eerbiebigïjepb be=neraais. toee5en/ en tot een tenen nan onberfeïjepbinge Draagt 3P een flefïreep* vrou- te 3pDe neu£Doeh om Den ïjafê/ toaaraan top honben 3ien toie Dien Dag wen. De ©oifïin toa£. * ^t . ^ W» bleeben öier bnf of 5e£ Dagen / maat 3agen m aï Dfen tpb niet fjetminfte tenen ban eenig tunbbee/ 't ujcïr nogtan£ De oo?3aah on* 5er homfte toaS ; oor toierbt on£ nirt toegelaaten om met Den ©eïb* neer upt te gaan/ om De toiïDe hoeijen te 3ien. <£n öoetoel on£ nietg auber£ outfnaft/ 30 he&aagbe Dit on£ eetjter niet: en top bewljten hem bihtoil£ Dat öp otrê 3011 ïaaten uptgaan na 't bee. «Bpnbeiph 3*P* De / Dat hu een pot met 0p£b?anh tjaö Doen betbaerbigen / om «eng met óh$ tyolph te 3?u / ™ &at toP oan mt &em 3°uöm flaan. v v „ , £, ' 5Bee3e 0p£DzanR toojbt gemaaht ban gehoohte rp£/ Die in een eng*Rys_ ïialsbepot geDaan/ en lang in toater te toeehen gelegD toojbt; maar drank, ou toat toP3e 3p Die berepDen toeet ih niet: Doclj ïjet t$ een fïerhe aan- flenaame özanh. ^ien aPonD/ toanneer De ©eïDïjeer boo&ab bjolph te 3nn/ beeö rjp een pot ban Dec5e b?anh in on3e hamer bjengen / en begon 5elf eerft te Diinhen/ en Daarnaa3pn boïh/ Die ap &unnc beurt 3oopen/ totDat 3P aïïe 30 DjoiiRen toaaren al£ 3topnen / aleer 3P on£ toelieten te tytnhen ; toant Dat gefc|)iebbe niet Poorbat 3P 3eïbe genoeg tjaöben; Detopï 3P naa ong niet toulen Drinheiu 3£e®elb&eer DeeD eent* ge fprongen in 0113e hamer, maarbermib^ ljp3pne laaDing üujab/gtng hp Ijaaft flaapen. '£ ^nöetenbaagg gingen top met Den ©eïDfjeer upt na 't SBepïanb /Runder altoaar öp ontrent ïjonberb mannen IjaD Die een groot affcöutfel maafc*jagt. ten / om Ijtt bee in te Dwben/ toant Dat t£ De manier ban ïjunne jagt / Detopl 3P geeneljonDen tjebben. |Baar ih 3ag niet boPen acljt of tien hoeijen/ en Die 30 toilDalé Ijerten/ 30 Dat top 'er Dien Dag geene hree= gen; boel) '£ anöercn baag£ bjagten fommige ban 3pn boïhbjie baer* 3cn/ Die 3P in 't toeplanD gebooö ïjaDöen. oBn met Dee3e heerben top toeber na boóïb/ 3pnbe aïle£ toat top Daar gehteegen dab- ben. iüapitepn Swan toaé ober bit bebjpf De^ ©eïbïjeer^ 3eer berfloo^b; toant ïjuljab belooft 011$ met 30 beel runbbleefcïj te bersorgen^/ aï^ topbatinoobeïjabben; en nu hon/ of toii&e Iju 3Pne belofte nietna* homen. ^©aarenboben ïjtrïöt öp 3pn tooo?ö niet ten op3igt ban be ru£/ De ton 3ouDen Rebben boo? bet P3er Dat top fytm berhoft ftaböen ; maarïjp ftelbe on$ Pan tPb tottPbuut/ en toou tot geen aftehening homen. €u bit toaaren nog alle 3Pn trehen niet ; toant hoit te boo* ït h ren/ l6$6. Raja Lauts in, haalig- heyd. Verloo- ping van 't boots- v-olk.. Ongere- geldheyd van 't fcheeps- vok. 278 William Dampiers Reystogt ren/ bat 3tm joon 30U befneeden toorden/ (toaarban in in 't boorgaaiK de %oofdflun gefp?oonen jjeö/ 3epbe &p 3eec om geld benoooigd te 3pn/ om de nofïen ban Dien dag te nonnen uptboereu; en ber3ocrjt derjEjal* ben ttointig oneen goud£ ban itsapitepn Swan te ïeen/ detoPï ÖP So# bat öe Stap f tepn een goeb beeï goub£ 'in 3pn be3it ï}aö / en 3icrj inbeeld* be bat fjet spn epgen toa£; aïïjoetoeï fjp nietg ïjad dan 't gene de Stoop* ïifben toebehoorde, ^ietemin Jjp ïeenöe fjet aan den 3Mötjeer / die/ toen ï)et op een rekening ging / 3epöe/ dat öet geörupneÏPB toa$ op 3uïne *$oogtpden gefcrjenïien te boen / bat ïjp 't aï£ een gift ontban* gen Ijab : pgh epfcïjte tjp betaaïing boor be feofï / bie de Stapiteün met 3pn bola t'spnen ïjupse genooten öad. 3Bee"5e bingen maaaten* Sfapi* tepn Swan moegeipn/ maar öoe ïjet te helpen toifï §p nier; ïjoetoeï Dit allee öeneffeng andere intoenbige moeöeïpMjeden ïjera 3eer biukte / en baloorfg maante; toant 3pn boln prefïe&em oonalïe bagen aan om te bertrennen/ ombat be <©ofMpae Moufon , be eenigfïe toind bie oirê berber in indie non boeren/ nu fneebig toaaide. ontrent beesen tpb liepen fommige ban on| bola/ bie bit oni3toer= ben moebe toaaren/ in 't ïanb toeg/ en betfcfjoölen 3ic&/ toordrnbe baatin bpgeftaany gelpa top geloofden/ boor Raja Laur. IHnderetoaa* ren 'er/ bie beende bat top na geen Cngeïfelje fjaben 3ouden gaan/ een Kano Boften/ om baarmeena Bomeo te baareu; team niet lang te booren toa^'er een Mindanaös fcïjip bandaar genomen/ 't toela ten Mtf Ijad itiedegebragt/ ïjoubenbe aan ben ^ppetflen ban 't Cngeïfcl} kantoor te Mindahao. ^>ee3en blief begeerde de Beïdöeer bat Ssapi* tepn Swan 3oud openen; maar rjp benaende/ dat desdbe ban eenige (©ofiinbifcïje kooplieden quam / met toeïaer saanen ï)p 3icrj niet toiïde bemoeijen/ liet ben ty\zf ongeopend. Jbederd ontmoette ttt ■ Stapftepn ■ Bowry te Achin, enp niet na 3oejjt/ bocö Öet selbe bp gebal bi\$ aantteffenbe/ïepbbe 3pnenieum£* gierigljepb öem om 'et berber in te fepnen ; toe^alben öp./ termpï öe biitTcöfëter beesig maé/ ïjet boeR toegnam/ om ïjet op 3pn gemaft een£ bootte sten. &t ^uflc|ictet 3pn W$* betticgt fjebben/ floot be Ra* Kun mis- jupt biebet toe/ 3onb:et öet boen te mitTen/ en boee aan ïanb: tuaarnaanoegen Jan Read ïjet 3£Ïbe aan 3pnen naamgenoot/ en anbete bie t'fcljeep boaa* tegen Ka- ren/ toonbe: en be meefte ban bee3e gingen met een quaab boonieenien piteyn 3toanger/ ont&?«eRenbe ï)en fTecï)tieenfcöoonbaa:toienbfelom][)èttiptteswan. boeren. 3@etopl mi 't gene in bit Journaal gefcljieeoen Voaé /|)en genoeg* saame fïoffe toéfcljeen/ omïjun oogmerR te berepRen/30 greep ^apitepn Teat (bie al£ geïêgb ï$ boor Hapitepn Swan Quaaïpft getianöeiö b3a^ ) bee3e gelegenljepb aan /om 3Pn ïeebteb3jceRe:euöpber5tuaatbenöe3aaft - $1 r 2 ten T x8ö William Dampiers Reystogt i68-5. ten ïjoogfïen / raabenbe'tboïïtbat 3P&apiteun Swan souben afzetten/ opïjoope Dat ÖP 3*ïf 'tgebiebban't fcï>ip 3oube benomen Rebben. 3©at &et öo^téboïn aanging/ bie toaaren ligt te oberftemmen / toant 3P toaaren ganfeï) moebeloo£ boor bee3e lange en berbjietige rep3e/ en be meefïe toaaren bupten ïjoope ban ooit toeöer t'öü# te geraahen ; bk$ fctjeelbe &et öen niet toat 3P beeben/ of toertoaarb^ 3P gingen, *}fet toa£ ennelpn upt gebjen ban toernen beesigl&epb bat3P3o ongemanïpn getoorbentoaa* ven ; bieg fïembeu 3P toe 't gene Teat ooorgeflagenljaD : en alle bie aan boord toaaren/ betbonben 5icl[) bp eede föapitepn bwan te3ulfen afset* ren/ en bit boorneemen fïiï te tjouben boot degene bie aan land toaaren/ totbat bet fcïjïp onder 3cp( 50tibe 3pn ; tjet toein terftond sou gefcljied öeb» ben/ indien be ïtëondljeelcr of 3pn maat aanboojbüjaaeegeüjeeft: maat bie toaaren bepbe aan land/ en 3P oordeelden 't niet geraaden/ 3onbec een barbier in 3ee te gaan. ^>ie£ sonben 3p *$ anderendaags eenen Jan Kookworthy aan land /om den5Bonbart£of3pnmaat aan boojbteöaa* lm f onbec boojgeeben bat een ban 't fcolfc '£ nacïjt£ 3pn been gebroken ïjab/ boor in 't rupm te ballen 3£e iBeefïersepöeljenf datbp '£ anderen öaag£ met ben ïdapitepn meenbe aan boorb te nomen/ en eer niet; boef* r)n 3onbt 3pnen onberbarbie? Herman Koppinger. 'Cenigen tpb te booren toa£ 't gebeurb bat beese man ten tjup3e ban 3pne Pagalii fiaapenbe/ eene jïang 3tc& om 3Pnen ïjal^öabgeffingerb/en ïjem baarnaa toeer berïïet 3onber tjem te befeïjaabigen : al3o 't |)ier te lanbe 3eer gemeen $ bat be flansen in be ïjup3cn nomen/ en ook in be fcöepen/ toant baar pamen 'er betfeïjepbene in on£ fetjip toen top op be cibier lagen. iBaar om fcoort re gaan : Herman Koppinger maante 3irï) nïaar om ffeïjeep te gaan/ en betoplïjet'é anbetenbaagé be befïembe tpb toapat ïkapitepn Swan met al 3pn boïn 't feïjeep 3oube nomen/ boet in met öem na boo?b/ bermib£ geen ban on£ bepbe eenig quaab betmoeben jfjaöban 't genein 'r fcjjip beronnenb toierb/ tooo? bat top baat quamen; toant toen bebonben ton bat ïjet maar een trentoa^/ om ben 2Sarbier aan boorti re ntpgen; en detopl 3P nu genreegen ïjabben 't gene 3P begeerden/ tof erbt behano terfïond toebet na lanb gesonben/ om alle bie geneegen toaa* ren aan boojd te nomen/ af te baaien/ boel) 3onber eenige reben baar* kan te geeben/ op bat &apitepenS wan ïjet niet mogt nomen teöooren. 5&eïT 14^» '£ mojgeng ïtgteden top 't anner/ en lofien een fmn;toaat op ïtapitepn Swan, terfionb Mr. Neiiy, bie nu3pn <©pperfïierman toag/ vaart weg aan jjooib 3onb / om te 3ien toat 'er te boen toag: 3£ee3 bp tjen nomen* hatende oe/ Ragden 3P ï)cm öunnen noob/ en toonben &em 't journaal. ï$p 3ienbeöoe'fer'gcfielb toa£/ bepraatte öen om tot '^ anderendaags te bïpben/ en na een anttooojb bp?a btn ï^apitepn en be ïflooplieben te toacöten ; bie£ lieten 30 't anner toeet ballen ; en ben bolgenben bag ouam Mr. Harthop aan boorb /betoeïne Ijenriebt 3icl)te laaten geseggen/ of ten minflen nog toat te toactjten/ en meer rp£ in te neemen; maat3P toaaremboof aan bat oor/ en toonben 't anner op tertopl öp op 't fctiip toaë ; beloobenbe ebentoel op Mr. Harthops aanïjouben tot naabemib* bag Ecne Hang om eens mans hals. 't Schip Kapiteyn Swan aan land..- rondom den Aardkloot. x«r bag ten tboee uuren na ben Jtapitepn en 't obetfge ban t boïn / 30 5p 1687. t'fcheep Voiïbeu nomen / te 3ulïen boacïjten; maar 3P Kiften ntemanb na lanb gaan / ban eenen Willem Wi Uemfz. bie een fouten been ï)ab { en een anber bie een ï$out3aager toaó\ ^4 ;:'/,__ $ab ïtapitepn Swan toen nog aan boorb genomen /ï)P öab aïïenunne aanjagen nonnen boen berftupbcn; maac rjp quam 3ëïf "iet/ geïph een boontgtig en nloeBmoeöfg ftapitepn 30U gebaan rjebbcn/ uocrjte 3onöt ï)p iemanb boojbat be rpb Heeftenen toa£. 3B>ie£ «eten top ben &api* tepn en ontrent 3e£enbertig mannen in be J>tab / beïjaïben 3^ of acïjt bie toeggeïoopen boaaren / en 3efïien toelne top baar begraaben ïjabDen/ Sommi- fcoaarban De meefïe boor bergif toaaren gefïurbcn : boant be inboorlin* f van ' gen 5im 3?er gefleepen op becgiftigen/ en boen öetop geringe boor ballen ™^*~ hoetoeï on£ boln niet mifte £en te beïeebigen/boorrjunnegefïabigegupte* ™* Jer' rpen/ en binbJi$ boor al te gemeen3aam met öunne topben/ 3elféin&cc cu' hun aaneen / te bartelen. &ommfg ban bit bergif boerhte Ïang3aam; toant top tjabben'er eenige aanboojb/ tik baar aan lanb bergeeben bjaa* unl boet) niet boo? eenige maanben baarnaa fïierben. XIV. H OO E DS T U K. Vertrek van Mindanao. Van den tyd die verlooren of ge- wonnen wordt in'tzeylen rondom de vverreld. Met een waarfchouwing voor zeevaarende lieden wegens 't ge- ne zy moeten rekenen voor'tverfchil van de afwykin- ge der zonne. DeZuydkuft van Mindanao. De itad en haven vanChambongo,met deszelfs nabuurige eyland- tjes. Groene Zeefchildpadden. Bouwvallen van een Spaanfche vefting.De wefterpunt vanMindanao.Twee prauwen derSologes te Manila afgelaaden.Het Eyland aan de weftzy van Sebo. Wandelrottingen, 't Vleer- muyzen eyland , zeer groot. Een menigte van Zee- fchildpadden en Zeekoeijen.Een gevaarlyke plaat. Zy zeylen voorby Panay , den Spanjaarden toebehoo* rende,en andere van de Filippynfche ey landen.'t Ey- land Mindora. Twee barken genomen. Befchryving van'teylandLukonia^endeftad en haven van Manila. Zy gaan naPuloKondore. De Zandplaaten van Pracel. Rulo Kondore. De Teerboom Manges.Druyveboom. ïtff 3 Wilde ] Vertrek. Verfchie- ting des tyds in het om- vaaren van de werreld. William Dampiers Reystogt Wilde of badaard Nootemuskaat, 't Gedierte, 't Vertrek der fchiidpadden van de eene plaats na de andere. De bequaame fland van Pulo Kondore; deszelfs water 5 en Kochinchinefe inwoonders. Van de Malayfche fpraak. De gewoonte , van de vrou- wen ten befte te geeven in die landen en in Guinee. De Afgoderyhier', teTonquin,enonder deCineefe Zeevaarders. Van een ommegang in 't Fort St.George. Zy kalafateren hun fchip. Twee van hen fierven van vergif, dat zy te Mindanao hadden ingekreegen. Zy neemen water in beneffens een loots voorde baai vanSi- am. Pulo Uby,in de punt vanKambodia.T weeKabodi- aanfchevaartuygen.DeEylandeninde baai vanSiam. De nette vaartuygen, en vaarendsgaften van 't ryk van Champa. Stormen.EenCineefe Jonk vanPalimbam op Sumatra. Komen weder te Pulo Condore. Scherp ge- vecht met een Malays vaartuyg. De Wondartsenden Schryver verlangen om hun fcheepsvolk te verlaaten. F) <®1 1 14 Januanus m jaar£ 1687/ £ namibbag£ ten bik uuren/ •*f jepïbeu top ban De mm ban Mindanao , metboorneemenombooc Mam' ia te Rrunfen. «Beöuurenbe on£ berbïpf te Mindanao toa£ ïjetbattopbe beranbering of betiiljieting m tpts^ in Den loop onser repse éerfr toaaren getoaar ge* tooibm: toant öebüenöe 50 berre toefïtoaarb^ gebaaren/ en be3eïföe loop gefjouöen aï£ beloon/ mofïen top noob3aaReïPR iet$ inbe lengte ber op3onöew bagen ongeboeïigïpR getoonnen/ maar in ben öoop of net ge* tal ber bagen en uuren berïooren ïjebuen. <£n boïgené be berfeïjeeïenbe lengten ban Engeland en Mindanao , naarbien bit eplanb naar be gemee* ne rekening ontrent aio graaben ban be , Litar'd legt/ mofï ïytt berfehiï ber tpb t'onser aauRomfïe te Mindanao meer ban beertien uuren 3pn;en 50 beel beöoorben top 0113e rekening berb?oegb te fjebben/ betopi ton / öoo? be son geseïfr^ap te öouben/ Wn tno öaoöen uptgetoonneri *t jté toaar be natuuilpne bag in een iegelpae pïaat£ moet met 3ieh3elben obereenfiemmeu ; maar bit omgaan met of tegen ben ïoop ber 5onne/ maant noobtoenbig een berfeïjiï in be reftening ban ben burgerlpRen bag tüffrïjen ttoee öctfcïjepöme plaatfen. .<£n tjiecuyt ontflonb |>et/ "bat ton te Mindanao, en op alïe anbere plaatfen in Oortindie bebonben öatoe Europeërs 30 toel aïS be Slnöoojfingen een bag boor on£ toaaren in 't re^ Renen : rondom den Aardkloot. 183 henen: toant bie upt Europe toaatengeïtomenbootbpbe&aap ban <ü5oebe 1Ó87. hoop/ tegen ben loop bet 3onne en 0113e Höer£ aan/ toaaten een bollen bagboot oirê in ïjunne refcening: 30 0ononbet be lndiaanfche Mahome- taancn aï&tet I Voa^ ïjumte ©?nbag/ be bag toanneet öun Jmïtan nabe IBoénee ging/ 3£Önöetbag bp ou£/ öoeloeï 't oon ©?pbag toa£ upbe= gene" bie oom»aatb£ ban Europe genomen tuaaren. o^bentoeï bonben ban aan be cPÏanben ban Ladrones , bat be J>panjaarb£ ban Guam be* mÜ berekening tyeXbm aï3 tbn; Uoaatban r be teöen acïjt te toee3en / Dat 3u op bie ©olftpïantfhg loefïbjaatb^ uptSpanje genomen 3pn/3pnbe eerft na %\wtfoa / en ban baat na be Ladrones en Füippmes gegaan. I&aat hoe be tenening te Maniia en in be anbete ^paanfcïje ©olfeplau* tingen op be Fiüppines toa^/ Uieet ia niet; 5pnöe mp onuenenb of 3P bie ïjouben 30 até 3b beseïbe gebonben öeöben/ ban of3P bie ïje&öett betbeterb boïgcn£ be tenening bet ^nboojïingen / en bet pjjrugeeseii/ Utolïanbeten / en Cngeïfcöen/ bie be anbete toeg om ban Europe |p* men» <£ene groote teben toaatom on3e 3eebaarenbe \iehen fjet betfcP bet tPb/30 net aï£ 3b Bonnen / öeljooten in ac&t te neemen ■/• if bat 3p te naaubJHturiget in öunne bitebten moogen toefen. 3©ant onse Cafrt^ ban be aftüüKinge bet 3onne geteftenb 3pnöe naat be 3pool£ ïjoogte bet pïaatfen/ tri toetëe 3b 3pn gemaakt / betfcïjeeïen ban bie geïueflen bet toertelö / toeïne op be $ooï£ fjoogte/ bie 'et recljt tegen obet tfaat/ ge* legen 3pn / ontrent 1 .2 mismuten/ in bemaanben ban Maart en September, en op andere tnben be£ jaaté be£geM$ naat maate ban be aftop&fnge bet 3onne. <éii io iemanb nog berber 30ube baaten/ aïp top / ö*t bet* fchil 3on fleed^ toeneemen / en ooraak tot groote mtéflagen geeben. €11 nogtan^ tootbt bit/ ïjoe nooafe 't ooft 3P om aangemerkt te tooïben! / naautoïnftS ban berflanbige 5**baarenbe lieben op beese togten begtce*. pen/ 'boosöten. 5a niet ter öeege op be teben baatuan letten; geïpn öet snoet on& fctjeep^bola gebeutbe/ betoeïfte naadattop 180 graaöen ge* «aifeerb toaaten/^et betfcïjil bet afaopning begonoen te toetmtabeteu / baat 3P 't fjabden begoten te besmeerderen / öetopl öèt ben ge&eeleti toeg boot un on£ aantoafïe. 3Bp ïjadöen nu ben toind &. 0i #• met fcfjoon fjclöet toeebet m een fneebige ftoeïte/ en 3eplben bjefimaatb^ aan na be 3upö5P ban 't eplanb Mindanao . boubenbé biet of bpf mpkn ban ïanb af. C^ef ïanb b3eea banbaat ffltfl ten 3unben af/ 3P«be"aau be 3eeaant ban een goeoeljoog* te/ en 3eet rjofc|}acl)tig : en lanb&aarö in 3agen Uop |)Ooge bergen. Dè ftad '£ ^Jlnbetenbaag^ toaaten bjp tedjt tegen obet Chambongo , een f!ab cham- op bit epïanb/ Dertig mpïen bah be ribiet ban Mindanao gelegen. $®enbongo 3egt bat 'et een goebe rjaben en een groote beboababc pïaat^ iö/ban beeï tnnbXne en buffel^ bootj^en. 't 3©o?öt berljaalb bat be ^panjaatb^ 3ic^ boottuiss öaat ooït-bafi gemaaüt öabben. Cbaee of b;ie mplen ban öe fïranb leggen tbaee plaaten noot bee$z plaat^. I^etlanb ip baat toat ïaager en blahKet/ ebmbjel 3pn 'er eenige bergen lanbb3aarb in. (©nttent 3^ mplen eet top aan 't bs^fï-enb ban 't epïanb Mindanao qua* 1687. Over- blyffel van een Spaanfch Fort. ^84 William Dampiers Reystogt quanten/ beebieïen top onher 3eer beeï ftïepne ïaage eplanötjeg; en on* ttent ttoee of brie mplen be3upDen Dee3e epIanDtjeö iê 'et een lang eplanD/ Dat 5icïj onttent ttoaalf mplen . H <©. en Z 3®. nptftreftt: 3£it eplanö .i$ aan De noojb3p ïang£ De 3« laag/ en öeefc In 'tmtbben eenricïjgeï ban bergen/ Die ban 't eene enö na 't anber loopt. Cuffctjen bit Cp- lanb en bc fcïepne epïanbtje^/ ig'er een goebe topöe Ril; en tuffctjen öe epïanbtjel 3elfê i$ ooft een goebe Diepte ban toater/ en een öebig getp; maar op toelfte flreeft ban 't ftompa£ lytt bloeit/ en öoebeeï tjet rpfï en balt / toeet ift niet. 3Ben i7dcn anfterben top aan be oofop ban alle bee3e <£pïanötjeg/ op acljt babem toater^ / met supbere 3anbgronD. §kt ë een menigte ban groene Eeefcïjtïbpabben / toeïner bïeefcïj 30 3oet i$/ al$ bat ban eenige tnüoftindie toee3en ftan/ maar 3P 3Pn 3eer fcïuwto. <£en toepnigje betoeften bee3e epïanbtje^ / sagen top op 't epïanb Mindanao een meenigte ,ban &oftoéboomen: bie£ sonDen top onse Kano aan lanb/ meenenöé Daar intooonber£ te 3ullen binben; Doel) top bonben 'er geene/ noeïj ooö eentg tefcen öaarban ; maar alleen ïjet fpoor ban ©erftené en g?oot bee ; en Dictjt aan De 3ee toaaren nog bertooefïe oberoluffeï$ ban een oube oef* tfng/ toaarban öe muuren b?p ïjoog / en ban ftaïft en fleen gemaant toaaren/ fcöpnenDe aan'tmaanfeï een ^paanfeïj toern te 3pn. ©an beese pïaat£ fïreftt öet lanb 3icïj 3©eftnoo?Dtoeft/ en i$ fcp be 3ee ban een taameïpfte hoogte: op bee3e fireeft ban 'tftompa£ loopt öet bier of bpf mplen: en Dan toenbt ï)et stcö JÉ; 0 W. bpf of $t$ nipten ber/ maa* fcenDe al3b betfcïjepDene fïompe punten. 5^en 24ften. ïigtten top 't anfter toeer/ en sepïben tnfleïjen De eplanb* tje£ Door; maar top ftreegen 3UÏ& een omefter getp / Dat top 't anftec toeDer mofïen ïaaten ballen, ^en 22^. getaaftten top om De toetfe* ïpftfïe ïjoeft ban Mindanao, en fïelbe on3e fcoer£ noorbtoaarbé lange öe fïranb / met een ^oo?bnoorboofïe-toinb / toinb / en fneebige hoeleë. 9lïDu£ boajtaepïenöe bebonben top bat ïjet lanb 31CÏJ 0 31. <© öeen fïtefttè. %m\ Deese suöe ban Ijet eplanb $ ïjet lanD ïjoog bp De 3ee/ en 3eer bofeöacötig : boorté spn'er eenige ftlepne sanbbaatjen/ toeïfte beefcöe toater-ftroomen berfc§affen. %\fy\tt quamen on$ ttoee ^jautoen tegen/ Den Sologes, eene ban De lèinöanaifcïje bolken/ toeöeïjooren ; 3p quamen ban Manila, ge* laöen met 3pöe ftatoenen. 3©p bïeeben aan beese toefop ban |jet ep« lanb / nooiöelpft aan3eplenbe / torbat top tegen ober eenige anbere ban be Filippynfche Ey landen quamen/ toelfte ten noorben banon^la- gen: toaatop top Dertoaar^s fiierbeu/ bïpbenbe ectjter aan De toefï3P ban Desetee: De toinö toa^ nog al 0. 0 <®. 5Ben 3dn. Fcbruaris anheröen top in een goebe baai aan De toefï* 5Pbe ban een eplanb/ op 9 gr. 5^ min. 3Bu öaööen alhier Dertien ba^ bem toatcr^? met een goebe 3acïjte ftlepgronb : en.ftonben in geene ban on3e boegen binöen/ Dat Dit eplanb een naam Ijab; maar Ijet legt aan öe toefisp ban 't epianD Sebo 3pnDe acljt of tien mplen lang/ en bol ban bergen en geboomte, bloter uebal Itapitepu Read, (,De3elföe te* gen ^..'^ rondom den Aardkloot. *% 1687, $en£ luien &apitenn Swan 30 3eer in3pn3MMaaïtoa£uptgebaaren/en öie nu ïtapitepn in 3pne pïaatg getoo:ben toag/tertopï ftapitepn Teat tot ^cïjfpper/ en Mr. Henrik More tot (©uartietmeefïer toa^aange? Read tot tfeïb'/ ) aan De Cfmmerïieben on£ &ompanje aftebjeenen/ opbat §et Xapiteyn. fcljip ban boben bicïjt / en te beguaamer om te 3epïen 3onbe spn. (Coen gemaakt. fcit gebaan toa£/ ïjaaïbm top 't op 3Pbe/ fctj^oböm ben bobem / en fmeerben öeseïue. ^aarnaa buïben top on3e toaterbaten / toant ï)ier i$ een 3eec fcïjoone toaterfttoom. J£et ïanb in bee5e baai toa£ rebeïpn laag/ be aarbe 3toart en bet/ en öe Zoomen ban beifcbepbenerïep footfen seer bin en ïjoog. <0p fom* Rottia. mige pïaatfen bonben top een menigte ban rottingen/ ban bie foojttoel* gen. fte men in <£ngeïanb gebtupfet om mee te toanoeten:be ïeben baarban toaaren nort/ en niet bonen berbïjaïf boet/ of ttoeeboct en tien bupm uptedpn/ bocïj meefïenbeeï£ maar ttoee boet ïang:3P ftruppen ïaiigg öe gronb/ gelpn een topngaarb / en 30 3P boet ftrpgen aan een boom/ Klimmen 3e tot boben aan be top be£3eïf£:3P 3Pn bpftien of ttointig babemen ïang/ en 3Pn brp eenpaarfg ban binte tot op bpf of 5e£ babem na aan 't epnbe:be Rïeur ber3eïber i£ bïeeft groen/ 3pnbe met êen hotte öinïjaarige ïjtiPb / ban een bonnete baaïe Meur / otartoogen/todnemen/ met be rotting aïleenïpn boor be öanb te ïjaaïen/ gemanlpR ftan affïroo* pen. 3©p fneeben 'er een goebe partp ban af/ en bebonben bat tjet 3eer raatje en 3toaare rottingen toaaren. 3©p 3agen ïjiec geene ïjup3en / nocïj eenig teken ban intoooner£ ; waar tertopï top ïjter ïagen quam'er een nano met 3e£ mannen in bee3e fiaai; bocö toertoaarb^ 3P gingen/ of bantoaar 3P quamen/ toeetin niet; alleenïpïuagen top bat öet ^Inbiaanen toaaren/ maar top ftonben hen niet berftaan. 't Vleer- <3ju 't mibben ban öeese baai / ontrent een <£nge!fcne mpï ban be muyzen tftanb/ i# eenïaag bofcïjarïjtig €pïaubtje/ bat geen €ngelfcïje mpï in cyiand. 3nn omtten i#: 3£>it eplanbtje/ ban 't toeïR on$ fcïjip niet boben een€n* gelfcïje mpï aflag / bia£ be tooonpïaatg ban een ongeïoflpHe menigte ban groote 3Dïeermup3en/ bie ban ïpf 30 RïoeR aï£ een eehbbogeï/ en Onge- 3eer groot ban bïeruen toaaren: toant te Mindanao ïjeb in een banbee3e meen foort ge5ien/ toien£ bïerben ik acïjt bat 3icïj toeï 3eben of acïjt boet ban groote 't eene enö tot aan 't anöer uptflrenten/ betopï'er niemanbbanon^toag vleer- öie be mben bebabemen non : 3Bee3e bïernen toaaren ban 3obaanig een muy^n» fïoffe/ geïpn bie ban 0115e ©Ieermup5en/ en ban een mupgfbaaïe Rïeur: öe bïiesen baarban toaaren met ribben boo^ien/ en fToegea3icï) in brie of bter boutoen toe : aan be ïeben bee3er ribben / en aan be upterfle enben ber bïerften / toaaren fdjerpe nromme fcïaautoen / toaarme* öe 3P 3icïj oberaï nonnen aanïjangen. '£ 9Cbonb$ aï£ be 3on onber toaé begonben bee3e bieren/ met binue 3toermen aïg bpen / ban bit ep* lanbtje te bïiegen/ na 't groot epïanb/ en toertoaatb| 3p ban ïjunne bïugt namen toeet in niet : maar top 3agen3e upt ïjet eplanbtje opoïie* gen totbat be nacöt on^ 't gesigt baarban berfiinberbe ; en 'g mor* gen^ 30 b^a aï£ ïjet ïic|jt toierb/3agen top ïjen alp tooÏRennaöetepïanb« ite William Dampiers Reystogt 1687. *je toebetftccrcn/ totbat be ^on opgegaan toa£. 3Bit öeebeti 3p gefiabig 7 tectopï \xip öier ïagen/ berfcöaffenbe cm$ aïïe mo*gen£ en alïe abouben een uur bermaan met öen naa te ftpften/ en 'et ban te p?aaten : maar on3e nieuto^gietigïjenb toag 30 groot niet bat ton baarom aan ïanbgin* gen ; betonï top in ome nanoeg ben ganfcïjen bag bee3tg toaaten on- trent on£ fcïjip. 'SHan bit epïano bonben top ook een menigte ban Ztz* fcljiïöpabben/ en ^eeaoeijen; maar geen bifcï). 3Bp bïeeben ïjiet tot ben io^«. ban Februarius, en ïjebbenbe toen onse bingeh gebaan/ gingen top met een $oo?betoinb t'sepï; maar in'tupt* loopen frieten tou op een fcïip/ aïtoaar top ttoee uuren ïagen; fjet toaë jupft ïjeeï flecljt toater / en baar ging een bïoeb ; anber£ souben top on£ fcöip baar berlooren Rebben : boctj top fïieten on£ roer af/ en bat toag be eenigfie feïjaabe bie top aïbaar ïecben; aïïjoetoeï top on3e ganfeïje togt nog nooit 30 na aan 't berïie^ ban on£ fc|)ip -toaaren getoeeft. S^it i$ een 3eer gebaarïpfte bjoogte/ ombat 'er geen barning op gaat/ 't en toaare mtfioiten bn froojmfg toeeber. 3£eese Mip ïegt ontrent ttoee €n* geïfetje tnpïen betoeflen W Mepn ©ïeermupsen-epïanb. 3©p bebonben Het bat be bïoeb ïjier na 't ^upben/ en be eb na 't ^oo?ben ging. eyland $aabat top bee3e bjoogte gepaffeerb toaaren/ 3epïben topïang^be Panay. anbere Filippynfche eyianden, ijoubenbe aan be toefóp baarban : fom* mige ban 0e3eïbe bertoonben sicïj #er bergactjtig en boj. 3©p 3agen bp nacïjt beeïe buuren/ toen ton boojbp Panay, een groot eplanb boo?bc ièpanjaarben betooonb / pafTeecben ; en oojbeeïben boo? be beeïbuïbige buuren / bat tjet b?p tiicïjt betooonb mof* 3pn : toant bit \$ een ^paan* fetje getooonte/ om fcenni£ te geeben ban eenig gebaar / of iet£ bierge* Ipns/ bat tjen upt jee uaaftenbe i£ ; en 't i£ toaarfcöpnelpn bat 3P on£ ftïjïp $ baag$ te booten ge3ien ïjabben:^it i$ een ïiuft bit 3eiben aan* gebaan toosbt / en 't \$ ietg raaré/ baar een fcfjip te 3ien. 3©p gingen ooft aan Panay niet aan/ noeïjte aan eenige anbere epïanbtje^/ toaatban top'er een meenigte/ aï^nwbe eenige b?oogten / toefttoaatbé ban on£ 3agen; boel) geene betseïber toaaten in on3e naarten aangeteRenb. *t Eyland ^en i 8den Februarius anneröen ton aan 't $5oo;btoeft enb ban't epïanb Mindora. Mindora op tien babem toatet^/ ontrent b?ie bierbe eener<£ngeïfctjempï ban ïanb. Mindora t$ een groot epïanb/ toaatban ïjet mibben op 13 er. ïegt; tjet i£ ontrent beertig mpïen ïang/ ftrenhenbe 31C& nooibtoefien 3itpboofi upt:ïjet ig ïjoog en bergachtig/ maat niet bofcïjacötig. f€tt pïaatfe baar top 't anker lieten baïïen / toaé öet ïanö niet tjoognocöïaag: baar toa^ een Hïepne been/ en 't ïanb aan be 3eeftant met Ijoogeboomen be3et; boekeen mpï of ttoee ïanbtoaarb in toa^ ïjet geboomte 3eer pï m feïepn. 3©p 3agen öier beeï boetfpooren ban berïten^ en runber^ / en ooft eenig bee / maar t)tt toa^ 30 toiïb / bat ton 'er niet een ban nonben booben. Certopï top fjier ïagen/ quam 'er een nano met bier ^nbiaanen ba» Manila ; betoeïse een poo£ 3eer feïjuuto boo? on^ toaaren; maar epnbe* Ipn ïjoorenbe bat top ,§>paanfc£ fptanen / quamen 3P bp on^/ en 3ep^ ben bat 3b na een $aap gingen/ bie in een SlnbiaanfcÖ bo?p/ aan bê 5upbooWoe« ban 't epïanb toooube;3P öetïjaaïbm on^ ooft bat öe Ijaben rondom den Aardkloot. 287 fjaben öan Manila 3döen of nooit 3onbet ttointig of bettig fcftepen toa£/ .59-, ttieefl Cineefe / fommige §pomigeeftcï)e / en ooft eenige Jbpaanfcfje. ' * &oo;t£ 3epöen 3P/ bat aï£ 3e ïurane boobfcïjap bp Den $aap öertieöt ïjaöben/ sp ban na Manila meenben te gaan/ en in Dier öagen toe* üer ï)ier êoopten te toefen. 3Bp 3epben |jen/ bat top genomen toaa* ren om met be ^>panjaarb£ te Manila te ïjanbeïen/ enbattopbeetjalüen toenfcöten bat 3P een bjief öan on$ aan eenen hoopman aïbaae toilben befïeïïen; 't toeïn 3P beloof ben te 3uUen boem iBaac bit toa£ maareen booïtoenbfeï ban on£/ om upt ïjen/ 30 beel aï£ moogeïpfc toa£/ nonfc* fcjjap te benomen fcan öunne fcïjeepöaaet/ Hechte/ enz. betopl top on* tier fc£}pn öan ïjanbeïen niet ban roof in ben 3in öaboen. €n inbien 0113e meening inber baar toaare getoeefl om albaar öanbeï te bjpöen/ bit 30a 3uïn een fcïjoone geïegen^epb getoeefï 3pn aï£ men öaö nonnen toen- fcïjen; toant bee3e ^nbiaanen tjabben on£ bp ben §^aap nonnen b?en* gen/ en een Meun gefcrjenn soub öem öerpligt öebbeu/ om on^ int fiufe öan ïtoopöanbel beïjuïpsaam getoeefïte 3pn : toant be ^paanfcïje «£toöerneur£ (laan 3uïï$ niet toe/ en 't 30U ter flupn öeuben moeten gefcöieben. Kruyfen 3£en ziften 3eiïöen top öanöfet met een <©ofmoo?boofïe tofnb / en voor flappe noeïte. 3£en 23*^ «1 ben mo?gen toaaren top aan 't 3upboofc Manila. eube öan 't epïanb Lukonia, be pïaatg baartop3oïangnaöerïangbfjab= Öen. W$ 3agen terftonb een 5epï öan 't ,$oo?ben aankomen/ en jagt daarop maanenbe/ namen top 't öaartupg in ttoee uuren tpb£ ; ïjet toag een ^paanfctje barn/ nomenbe öan eene pïaat^ genaanib Panga- fanam , een fteebtje aan 't noojb-enb öan Lukonia, 30 3P on£3epben/ en milTcïjien ïjet 3eïfbe al£ Pongaffinay , 't toeïn bp een baai aanbe^oojb* toe|ï-3pbe öan 't epïanb ïegt: 3P gingen na Manila, maar betopï'er geen goeberen aan booiu toaaren lieten top öen toeer öaaren. ©en 23ften. namen top een anber êpaaufcï) öaartupg/ batöanbe*p^s Seïfbe pïaat£ qtiam aï£ 't öoorgaanoe/ 3Pnbe geïaaben met rp$ enfcmP natoene ïuntoaat / en ooiuia Manila sepienbe. &ee3e goeberen toaa* ren öoo? ïjet Akapuikós fcïjip ; tetoeeten be tp£ öoo? öet öoïn om te eeten/ 30 tertopï 3P baar Kagen / aï$ op öunne te rugge rep3e/ en be ftatoenen/ om 3epïen öan te maanen. 3Be ^cïjipper bee3er p?p£/ toa£ be bootéman öan 't Akapoikós fcïjip/ 't toeïneon^ te Guam ontfnap* te/ en hu te Manila lag:bee5e man toa£ jfjet bie 01$ öerïjaaïbe öoe flern öet toaé/ öoe beö?ee$b 3P öoo? on£ toaaren/ en toeïn een tceöal gen bejegenbe/ gelpn in öet X Hoofdrtuk öecïjaalb i^. Wn namen bee* 5e ttoee öaartuugen 3eöen of acïjt mpïen öan Manila. ©an Lukonia ïjeb in reeb^ ai gefpjoonen/ bocö in 3aï nog bit öejberHet ey- öerljaal baaröan geeöen. %t f£ een groot epfanb / befïaaube in be land Lu- lengte tufTcöen be g$ en 3eöen graaben öan b?eebte; ïjet fë m 't mibben konia. ontrent 3eftig mpïen fyetü / maar be enben 3pa nnaïfec Het noo&* enb ïegt ontrent op 19 gr. ^óo?ber b^eebte/ en &et 3upb enb op on* ttent 12.gr. i§ min. Jtooom bit groot epïanb leggen een menigte taan nïefme epïanbtje^/ öoojnaameïpn aan be noo?b3P» <&t èupb3p ïegt %l 2, na i HetAka- a88 William Dampiers Reystogt 16S7. na be anbere Filippynfche eyiandcn getob/ ban toelaer naafï aan ge» ïegene/ Mindora , 30 eben gemeld / fret bootnaamfte té/ «1 aan be 3ee of fïraat bie 't 3elbe neffeng De andere eplanöen ban Lukonia af* fcïjepdt/ öe naam üanöe Straat van Mindora geeft. $et eplanb Lukonia beftaat unt beeïe rupme belbïauben en groot* bergen. Jjfet nooft enb fcrjpnt blauaer en effener te toee3en/ ia meen b?per ban gebergte/ ban öet 3upb enb/ bocïj fjet land i$ cetjtcc booi* gaan£ ban een goebe ïjoogte. %t bertoont 3icÖ niet 30 groen en boomrpa/ aï£ fommige anbere ban bee3e eplanben / boo?naainlpa St. Jan, Mindanao, 't Vleermuyien eylandenz. echter $ l}tt op fcm mige pïaatfen öeel bofeïjac&tig. <£a»Öe bergen ban bit eplanb leberen goub upt/ en be beïblanben 3Pn toeï ban bee / in3onde%pb 25uffeïg fcoonien. 3Dit bee i£ oberbloebig geheel Ooftindie bom / 30 bat ijet toaarfcrjepneÏPR té / bat 'ec beek ban deseïbe baar getoeeft 3?n / eer öe &panjaarb£ berboaard£ qnamen. I&aar nu $ 'er op bit eplanb een menigte ban anber bee/ 30 ia berfïaan tjeb / al£ ofTen/ paarden/ fcljaa* pen/ gepten/ beraensV eni. boor be£>panjaarb£ baar gefyagt. èet iê b?n tuel ban gjnbfaanen btrbjoonb/ bicmecft 50 nfet alle on? ber be .Spanjaarden tfaan/ üjeïae baar nu mecfïer 3pn. S?e gjnbiaa* nen tooonen in bo:pen / en ïjebben f&icfïer£ op fym / die (jeu in bt £paanfcrje <#ob£bientf onderbeen. ;ZdwsLÏliL De Stad Manila be boomaamfïe/ of mfflc&fen be eenigtfe (lab/ legt aan ben Manila. boet ban een regel ïjoog gebergte/ iiptjigt ïjebbenbe op een gtoote &a* ben bicht bp be supbbjeftfE: ijoea ban t eplanb/ op ontrent 14 gr. ïjet té met een booge fïarae muur omringt*/ en bael met feljaufen en uoo?fï- fcieeringen berfïerat. 3£»e Rupsen 3pn groot/ tfesra geboubjb / en met pannen gebekt ; be fïraaten 3pn ö?eeb en b?p toeï geregelb / met een pïepn in 't mibben/ op be &paanfc&e topse. S^aar 3pn beeïe groots fcöoone geboutoen/ berjalben be kernen en anbere öeligienie gefiic&ten/ ban melae ber niet toeunig 3?n. - 3^e tjaben f£ 30 groot / bat eenige Ijonberben ban feljepen baar ren anker 3onben nonnen leggen/ en beseïbe té nooit 3onöet baarmpgen/ 30 ban rjunne epgene && ban bjeemde. ©an be tbjee fetjepeu bie tuf* fthen bee3e pïaatg en Akapuiko baaren rjeb ia reed£ berrjaaïd : beöaïben öee3e bebben 311 nog eenige aïepnebaartupgeu/ en be gojtugeesm laa? tm 3& oor toë öier te Ijanbeïeu : maar be Cmcwen $pu be boo?naam=» (ie feooplieöen / en b?pben ben grootjlen Aanbel / tuar.t 3P Öebben ge* meenipa ttointig/ bertig / of beertig (/) Jonken m be tebm : tngefta? biaïpa ié 'er groote menigte ban aoopïteben tn be ftab / üeöalben be beele bjinaelieré en ambae^ïieben. üilepne baartu; gen aomen op tot bp be mti maar be Akapnikos-fcrjepen / en anbere ban grootei? ïafl/ leggen een mpl baarban baan/ atoaar oor een fierae fcyan^ i^/ T t7v enpaabup3enomgoebereninteieggen. Jan Fits- '"CTSotfie gebeeïte ban bit berrjaaï berflonb ia tbjee of b?ie laarm Ëta». tomaiban M? KoPPinger, 0113c barbier; taant &p Mcan^toj (*) Cinetfe Vaartuygen. De ha- ven. rondom den Aardkloot. 2.89 ^ ** ***. P^rm Nova in een ftab on be finfï ban Koromandei , in toaarb? bat Porto Nova m en na v ^ ^ een ^W *WV OT» SlU # *P » Mindanao geïaa= ten öabbei. agant ^ aanbzpben ban 3eKeren get^man/ bie on= S^SLSSS anFhz G?ra d g"ig/ m W goeb ^paanfeï, fpn* 5 £ n£*»* m? ïïer fSSfe*"/ *>idöt Ï)P altoo? eenige 2iiJS^?ulïïSetfS XttttSSktt öp ï>ier 5un braam op3ette/ bet* aat ^^^^^^m^^m^ * onbetbinbinge ij m> h^?n! ho b^ teirtwi toél toan b?pmoebigï)epb boorden/ en fioom|- SÖTSS* taal t'3P«en toiUe Dab/ 50 Öab tjp ESffi? Serf boompt/ en toa? be eenigfte ban öen bie K2 ïeeben hab W toaaren niet in 't ge3igt ban tettftob / *w.EÏh5n hte'erïantrê neen ïoopen / tepfcenbe in be5elbe SïSffi&^Ditó onber ai*» ffip«& in 't &m öeb ïaaten (tipten/ en aïtjiet; ^SVIn 't jaat nu te bette betïoopen spnbe om jft iet? upt te tt^Mmmmm om banket na Pulo Kondore, spnbe eenige epïanben SnS 3S ban Kambodia, te 5epïen/ en bee5e ffltfjro g ??SXi/en^Wteïiieïöaaïeti/ 30 top'eteen bequaame tfaatftte tontoïï/iten; boorïjebbenbe om tegen? 't laatfi ban M»ï^g*jf« ySfiSm en on net Akapuikós fcïjip / bat ontrent Men tpöjomt / te ?ft(SS^DtoeSame haatten/ (naar toeïfce top on? tnofien regele* mttaS&iSaSMM beften toaaren / ) feïjeen bit on? een l ZLÏm be toeg te 3Pn/ baat top een poo? 5onben nonner, MMffltef EfflWpW»! omtoeberte neeren na 0113e roof : SL^uo^SwSWMfl** b3a?te bermpben/ bat topniet to ^toSame ftanbdpf^ qüamen/ opbat top n et te beel mog» ren ta? SS555 « *# boo? een fïerner magt/ ban top 3elbe «S5S5 aan ïanb mttl^m top^nLuko, £ w ennieebiae oelte. ^ptoaarenopbetjoogtebani4gr.toen top't na toert bertoaarbé onamentopbjp naaanbebioogtenPanPracei enanbe, ïflaSm^swVaWftarns ^P toaarenet 3eer beb?eefb boot/ enb DetTooöten ban Pracd jagen top ajie sanbige eplanb^of . (*) HalfOachtige, 1687, 1$0 William Dampiers Reystogt 1687. sanblöoopen/ een Cngeïfcïje mpï ban tm$l eben coben toatet uptfïee* fcenbe. De eyian- 't 3©a£ ben i^n. jBaart aleer topin'tge3igtbanPuio Kondore of den van 't epïanb Kondór (toant Pulo betenenb een enïanb) quamen. 3£m Kondór. 14^0 tegen£ Den mibbag anaerben top met jjét ffip en bt p?p£ aan be noojö3P ban 't epïanb/ tegen ober een 3anbbaaf( ttoee €ngelfctje mplen ban be tfranb/ op tien babem supbere ïjarbe 3anbgronb. Puio Kondór f$ ïjet boornaamfïe ban een trop eplanben/ en tjet eenigfïe ban öe5eltie bat betooonö ï$z 3P leggen op 8 gr. 40 min. benoo:be be 3ühk/ en ontrent 20 mplen gupo ten boften ban be moub oer rtPifr ban K am- bodia, 3nnbe 30 bicïjt aan inaïaanberen gelegen / bat sebanberremaar een epïanb fcïipnen. fCtoee baiï beese epïanben 3?n rebeïpn groot en ban een goebe öoog* te/ 30 bat men}e beertien of bpftien mplen in 3ee Ran3ien; be ooeri* ge 3pn maar Rïeune epïanbrje^ &tt groarfïe ban be ttoee/ ïjet toeln öetooonb too?bt/ $ bier of bpf muien lang/ en legt <©Qfï en Wefï } jpnbe op 3pntopöfiniet)bobenb:ie€ngeïfcïje ranïen breeö; tjetanbet gcoot epïanb i$ ontrent b?ie €ngeïfclje mplen lang/ en een ïjaïf fyeeb/ fïrr&* feenbe 3icïj l^oorb en ^upb npt: ïjet legt 30 geboeglph aan be toefopbe ban tjet groot epïanb/ bat 'er tuflïïjen uepbe een 3eer getieftpne ïjaben i$. <®z ingang ban bee3e ïjaben i£ aan be ^oojbjp / altoaar be ttoee eplanben ontrent een €ngeïfcjfje mpï Dan een leggen, 3£>an 3pn 'er nog D?ie of bier Rlepne epïanbcje^/ en een goebe biepe Ril tuffcïjen be3elbe m 't grootfïe epïanb. 9Can be 3upb3p ban be tjaben Romen be ttoee ep* ïanbenbpna t'3amen/ ïaetenbe maar een Rlepne boortogt boor boot$ en Ranoe$. ^Uan be noojb3p 5pn geen meer eplanben/ maar aan be 3upb3p ban 't groot epïanb 3pn 'er bpf of 3e£. ^ie be pjint, %&e aarbRofï bee3er eplanben i£ boor 't meerder beel 3toart/ en taa* melphbiep; boc'ó be bergen 3pn toat fteenacljtig. *$et <®ofterbeeï ban ïjet grootje epïanb i$ 3anbig/ maar met boomenban berfcïjepbene f002» ten be3et. S^eese tarnen groeijen 50 bieïjt niet aan een/ gelpft is bïe op fommige plaatfen ïjeo gesien ; maar $p3pn boorgaan^ groot en ïjoog/ en tot oeeïerlep gebrupa beqnaam. De Teer- ^aac $ een senereboom/ bie beel grooter i$ ban eenige anbere op loom Wt epïanb/ en toelRe ik nergen£ anöerg ge3ien tjeb; be&eïfë fïam i§ biieof bier boet in spn mibbeïïpn bia/ toaaenpt een Rleeberigfap ge* troRRm too^bt/ ïjet toeïn een toepnig geRooRt 5pnbe / goebe teer toojbt/ en 30 men 't lang RooRt toojbt fjet 30 ïjarb al£ pih. $Ben Ran rjet op bepberïep topse gebjui hen/ gelul? top berben/ en bonben ïjet tjeeï goeb. 5i)it fap toojot aïbu^ bergaberb ; |Ben Ijant fn be ftam oe£ üoomgf/ ontret een boet rjoog ban be gronb / een groote nïanne Reep tot op be ïjalbe binte; boorté öaRt men ïjet bobenfie beel ber ftam fc&upn neber* toaarbé na binnen toe/ totbat men in 't miböen be^ boorn^ op be blaRRe Reep Romt ; ban too?bt'er in bat blaRRe öaïfronö een öölte ge? maant/ bie een mingeïen of ttoee Ran ïjouben ; en in De3elbe sppeit §et fap upt öet fcïjupn^ afgeïjaRte öobenbeel be^ boom£ neer/enmoet baar Dage* - __— — rondom den Aardkloot. 291 öagrïpfrê mitöefc&pt toorben : bit fap btoeit aïbug? eenige ntaanben / e» ! 637. ban Peröroógt pet/ en be boom notttt toeer tor 3pn Perljaaï. 3£e ^ruptöoomen bie op 0023 epïanben toaflen 3pn Mangas, en 3e* ftere boomeh Die een foort Pan bnmPen/ en anbere bie een foort ban bafïaarb ,$ootcnni£Raaten bmagên. 3£ee3e groepen alle in gtoote menigte in 't ujüö in be botTcpen. Mangas 5Be Mangas groenen fjier aan boomen 30 groot afê 3tppeïboomen; bee-e brucpt té 50 öin afê een Rïepne petfife/ maat langwerpig en fpit£ aan 't enö : rpp 3onbe i£ 3P m\ ban Rleur / yet fappfg / en Pan een aangenaame fmaafc. 3©anneer. be Mangas nog jong 3P / too?öen3e in ttoee flu&ften gefneeben en in 3out en a3pn / .toaarbp eenige nage* ïen en ïooa gebaan tooien/ tngriegb/ öet toefêe een boojtrefftlunefau^ f$4 en 3eer geacht toojbt; men noemt bit Mangas-Achar; toantAchar, 30 in meen/ beteuen faus. ffn Qo^indie, üi3onberpepö in Siam en Pegu, toojben berfcpenbene foorten üau Achar gemaaRt/ onber anbe* ren oor Pan be jonge fpjupten ber 2Samboe3en; maar be Bamboes- A- char, en Mangas-Achar toojbt meeft gebjupfet. 3£e Mangas toarenrpp toen ton baar toaaren / (geïpn oor be aribere bruisten ) en 3P gaben 3hïr een aangenaame en ïiefïp&erenRban 3icïj / bat topse /a$ betoinbna on£ toe toa$/ in be bicpte bolYcpaabjen aonbenrupRen/aïtoaé'tbattop 'er een groot enb af toaaren; en boojgaang Ponben top 3e boor bereun. i&z Mangas 3on gemeen boor geheel Ooftindie,maar iRöebsenergen^in 't toiïb 3ien toafïfen/ ban pier ter pïaatfe. €n fc&oon bee3e 30 groot niet 3pn/ aïé bie iR te Achin , te Maderas , of Op 'tFortSt.Georgege3ienpeb/ ecptet 3pn 3e immer 30 ïiefïpR Pan fmaan/ a\$ be befie foort Pan öunne Mangas bie in be poben groepen. 3£e 3£?uubeboom Vaafï met eenrecïjtefïam/rupmeen boet in3pnmib=Druyve-« beïïun biR/'en ï)eeft maar toepnige tannen; be P?ucï)t groeit met troffen boom. ronbom ben boom/ geïpR be^laRajS/ ^urioné/ en ïtanao : baar 3pn toitte en roobe/ en Pan fatfoen en Rïeur3eergeïpR bebmpbenbieaan on3e topngaaröen groepen; oor pebben 3e een aangenaame tounacptfge fnïaafc. %k ïjeb Dee3e niet gesien ban op be grootfle bee3er €pïanöen ; toant op be anbere toaaren geen Ceer-boomen/ |Banga£ / ^uipbeboomen / noep toiïbe 3$ootemu£Raaten. 3£e toiïbe ^ootemuönaatboom f£ 30 groot aï^ een «©RRemooteboom / Wilde maar fyepbt 3pn teïgen 30öeeï niet wpt: Wt tanken 3pn Dia /en bebrueptNoote- groeiü aan beselPe geïpn «©Rkernooten en anbere tyucpten. 3Beese 5$oo- muskaat- temu|Raat iê beeï btinner ban be rechte ^oótemugRaat / bocp langer; boom. 3P $ beflootèn in een bunne boïfler/en met eenfocit öan foeïiin be boï^ fter omPaonben. W$m bafiaarb ^ootemu^iiaat gelpnt be recljte 30 toeï/ bat top op on3e eerfte aanaomft aïïjier meenden bat fjet be recljte toa^; maar top bePonben bat 'er geen reuR no'c(j fmaah aan toa^. 5©e bieren bee3er eplanben 3pn Pernen^ / Itjaagebïffen / Guanös, en eenige suïhe beefien aï# in 't XJ. Hoofdftuk Permeïb fiaan / bie be Goanós geïpn/ maar Peeï grooter spn. |Ben Pinbt'er ooh Pelerïep Pogelen/ aï^ ^apegaijen/ ^a?reRiten/ m bupöen; ooïi spn'er toUbe ijmwn m tym nciv. 29. William Dampiers Reystogt i*8j. \ Ver- trek der fchild- padden van de eene plaats na de ande- re. 1 tien: bie ome tamme niet ongclpn 3?n/maac btcï RÏepnec/enban groote aï£ een fccaai / be tjaanen Rcaatjen gelpn be on5e/ bocïj met een fpnecen öiepenbec fïem ; en boor ïjun gehcaai toiecben top tjen eecft in bebofTc&en getoaac/ aïbJaactoPbe3eïbefcrjooten; en betionben ïjun bïeefcïj rjeel ïiïann en 3oet te ?pn. <®or 3pn ïjiec beeïe fcöeipbifYcïjen en moffelen/ en een menigte ban groene 3eefcpbpabben. güü In ïjiec toeer ban Scefcljiïöpabben getoag maan / acljt tft ïjet niet ongeraaöen te $iti emige rebenen ïjier bu re boegen / tot bebefïigiuge ban mnn geboeïcn / bat $v 3tci) ban be eene plaat? na be anbere begee* lien. §« &eb in 't V. Hoofdftuk gc^cgb/ bat 3P Ijunne gemeenebec* bïpfpïaatfen tjeböen / en 3icïj een berre toeg banöaac begeeben om te leggen / geïnn in 't bp30Ïiöe2 / na 't epïanb Afccnüon. ^ebecb bat Die blaben afoebmnt toaacen/ hen in Daacobet een£ in gefp?en getoeefi met eenige bie"ban geboden toaaren / bat toanneer be legtnb ober ip / 3P ban nooit banbaac gaan ; maac bat 3P ergeirê omtrent tjet epïanb in be 3ee bïnben ; ^oerj wM ftomt mp 3eec ontoaarfctjpnelpfc te booten ; taant* Daar nan geen böebftl booc rjen 3Pn/ geïpn tjierupt bïp&t/ bat be jee ontrent rjet epïanb Afcenfion 50 biep i§l bat men 'cc niet Ran anke* een/ ban op eene pïaarê aïtoaat ganfeïj geen graé te 3ien i£ ; en men liaaït met liet biepïoob nboit eenig graS of ferupb nut be gronb bec 5ee ou/ maac aïïeen 5anb aftetg ölergelpftg. <£n al toaare't oor bat men toefïonb bat baac boebfel booi ïjen toa£/ 30 ïjeb ife cbentoeï groote reben om te geïooben bat 3u baarbanbaan gaan; taant naabeïegtpb 3ietmen= %ï baar nooit; baac men nogtané tec pïaatfe baar be ^eefcrjiïöpabben kml ben altoo3iiet opkomen/ en rjun hop boben mater fteenen / om lucht te fcneppeïi/ om be 3eben of acfjt / of ten ïangflen om be tien of ttoaaïf minuuten een£ €n al£ men fleerjt^ bebenut / bat be bifcfj op 5e* nete fai3oenen ban 't jaar ban be eene 3ee na be anbrce gaat/ 50 ftan bit ban be ^cljlIDpaDöm niemanb bïeemb Dunken; betopl be bogeïen 5elfê ïutune tybm öeöbeu om 3ic& öan be reae pïaat£ na be anbece te begee* %ee5e epïanben 3Pti cebeïnn totï betoaterb boo? becfeïje beefcen / bie tien maanbèn in 't jaac fïetR in 3ee ïoopen : maat in 't ïaatft ban Maart beginnen 3e te berb:oogen / en in April i| 'et ganjet) geen toater meec in/ untgenotnen in eenige Diepe Rtipïen; bocrj men ftan ectjter op fommi= ne pïaatfen putten gmaben. ^n May aïé be regen nomt too:bt rjet lanb toeecmet toatec becbulb/ enbe bteken ïoopen e\§ te boo?en in be ^ce Geieae- kimt ^nïanben 3nn 3eer toet geïegen in ben toeg ttiffcïjen Japan , Cina , neft?nd Manila, fonquin, kochinchina, enbe gaufcïje ooftelpn nuf! ban 't <%n* van Pulo biaanfclje balie ïanb/'nubatmenbe ^traatbanMaiakka, of be ^raat Kondore fcan Sunda tniTcljen Sumatra en J«vapafTeert;toant een ban be3eïbe moet men ban Europa, of eenige anbece gebjeftenftomenbe/bootbaaren/'t en toaaremen bemeefle (©omnbifcije eplanbenberretoilöeombaaren/geïpn toP beeben. <&m fcïjip bat in betïegenïjepb i$ / nan tjiec 3eec beqnaa^ méïpft becbecfeïjing en booïcaab beRomen/ en ban mafïen/ cae^ J pift 5> ■ rondom den Aardkloot. 2,93 en teet booten mo?ben:bet 3011b oor een bequaame pïaafê 3pn om met .\êtj. net nabtmrtg ïanb üan Kochinchina een &oopbanbel on te reeïjten/ en men 3oub'er befïingen nonnen maanen tot bebepïiginge ban een &an* too? / en om be baben te betoaaren en berfïernen. €n betopï öeese tjïaató upt betfcbepbenerlepe intfgten 30 bequaam/ en Daarop 30 mepnig hhmb i$ I 30 geef in u bier een aftenening baatban / toeïne ingebuu* renbe on^ tietblpf aïbaar fcïjetfïe. # . 3£e Éntooonet^ ban ïjet oSpïanb 3pn Kochmchmeefen, geïpïupong Malaife berbaaïben; mant een ban &en fp?ah goeb Malais ; banbjeïRetaaïmpeen taal. tuepnig geïeerb babben/ en fommige ban on^maaren'er/ tetbjpïtop te Mindanao ïagen/ 30 bejre in gebo?berb/bat 3P 3e rebeïpn meïfpjeeften fconben ; en ï)et Malais i£ in be meefïe (©ofiinbifcïje eplanben be taal ban ftoophanbeï/ feïjoon öct in fommige niet ijunne moebeetaaï i£ ; maar tyt të geïpït atë be aïgemeene fp?aan bier getoefïen. gift geïoof bat net be gemecne fp2aa~R ban Malakka , Sumatra , Java en Borneo $ ; bocb op Celebes, be Fiüppines, en be Moiukfche epïanben febpnt beseïbe flechté geïeenb te 3011/ om te nonnen banbeï bipben. Z&t ginbjoonet^ ban Pulo Kondór 3pn maat nïepn banperfoon/inwoo- öocfo meï gemaakt/ en bonnetber ban Rïeur / banbeMindanayers; 3Pnersvan 3pn reöeïpfc ïang ban trooni/ (jeöbenbe 3martenflupRbaait/ Mepne/ Pulo ftuarte oogen/ maateïpn binne en betïjebene nethen/ bnnne lippen /taait* Kondore. te tanben/ en Rïepne monben. ^p 3pn b«ï beïeefb/ maar 3eer arm/ bun boomaamjWbjerR iff 't fap te trehhen npt bie boomen toelne in öefcb?eeben vjeü/ om 'er teet ban te maanen. ^p bemaaren bie teet 1n boute troggen/ en manneet3P 'et een ïaabing ban Rebben/ betboe* ten 3p be3elüe na Kochinchina bun ©aberlanb. dommige ban ïjen maanen 't tjun toern 3eefcpöpabben te bangen/ en ban be^eïber bet traan te noonen / bMRe 3P ook na bun ïanb berboeren. 3P»it boïfc oebmpnt groote netten met toPöe maasen/ om be fcbiïbpabben te ban- gen/ geïpn be Jamaikas fcbiïbpabbangetg oor bebben; en in b*b net* gen£ suïfee netten / ban ïjier en in Jamaika getfen. v™tw,i Zv 3pn 30 bepï met fjunne bioumen/ bat 3P bie aanbooib b?agten/en veyineya oné aahbobenf oor Ijuutben beeïe ban on£ boïn be3eïbe boo* een Rïep* ™?°" nigfjepb. 3B>it iê een gewoonte bie in 3ü>ang gaat bp beeïe ïanbaarbenin vumwcn» Ooftindie,aï^Pegu,Siam, Kochinchina, en Kambodia, 30 mp berbaaïb ■i$l en teTonquin meet iR bat ïjet oor gebmpReïpn i$J beboenben feberb een togt bermaarb^ gebaan/ en be meefie ban on£ boïh babben 30 ïang mp baar maarm/ topben bp ben aan boo?b :oor in Afrika , op be Rufl ban Guinee, Rebben 0113e ïüoopïieben / 5paRtooré / en matroo3en/ bie 3icb aïbaar ontbouben/ b«ntie 3toarte bp3itten : en men reftent f^ttem foo?tban J)taatRunbe/bjant aan be <©pperfaRtoo?£ en^>cbeep^Rapitep* nen tooiben be boebtetg ber boomaamfte aangebooben / geïpR aï^ te Tonquin bie ban be Mandaryns, en in Guinee 3eïfêbe£&oning$mpben: boo? toeïRe bermaagfebapping bet ïanbboïRtoteengrootetb?inbfcbapber* pïigt too?bt. €n inbien 'er eenig berfebiï megen^ ben ütoopbanbeï of ittg anberé»30u nomen te ontfïaan / 't meïn be Slnboojïingen tot een lBm tronbj^ , 1687. Afgoden Tempel. Cineefe Afgoien. 194 William Dampiers Reystogt ttoumïoose httaaft most aan pojren/ (boant alle bee3e £)epbenfcï)e boï* Ren 3pn 3eer b^aaR3ucï)tig) 30 3onben tet&."®t\M# 3irtBggetoiflelpft aart ïjenre blanke minnaar^ ontöefefeen/ en aï3Qoe aanjlagen öenrer ïanb#" lieben betljinberen. ^eese bolken $n Ulfgobenbienaaté / maar öoe 3n önnne <0ob£bienfï bemcljten i£ mp onöeftenö. <©p ïjet groot epïanb 3pn ï)ier en baar eenige berfïrooibe $jup3eh en pïantasien/ en aan be3upb3y $ een bo:p= je / aïtoaat een nïepne Wgoben-tempeï $ ; 3Pnbe ïjk öreïb ban een olifant/ ontrent bpf boet Ijoog/ en groot naatmaate baarban/ tereë» ner 3Pbe/ en bat ban een Jpaerb/ bat niet 30 groot i$/ ter anoere3pbege* pïaatft/ bepbe met be öoofben na 't ^upben. %$t Cempeï 3elf toa£ nlepn en lïecïjt/ ban ïjout getimmerb/ en geïpft a$ önnne ïjup3en ge* öent/ itjet toeïR maar flectjt i$. 3£e öeelben ban een paerb en olifant toaaren be gemeentfe afgoben bic in in ben Cempeï ban Tonquin 3ag/ toen in baartoa^; ebentoel toaaren'er oor anbere beelben ban beefïen / bogelen/ en bifFcïjen; maat mn fiaat niet booj eenig af beeïöfeï ban een menfcïj aïbaar getfen te fjebben; nocïj oor 3«lRe geöjocljteïpRe af beeïbfe$/ geïph in op be Ci- neezen [jeb ge3ien. #bera! toaar be Cineefe 3eebaarber$ of &oopïieben/ (melke men fit gtoote menigte ter 3ee aantreft) nomen/ baar Rebben 3p altoo^ ber* baerïpne afgoben in fjunne fcïiepen of jonnen / met bmnbenbe aïtaa* ren en öeelben boo.j be3?lbe. 3Bee3e Afgoben ö?cngen 3P niet sicö aan ïanb ; en befjalben beese / toelfte 3P eemeen Rebben / ïjeeft elR'er een in 3Pn epgen öup£. <êp eenige bp3onöere bierbagen öeb ik gezien bat ïjunne Bonzies of fpjiefïeré ganfcfje armen bof ban gefcfjiïberbe papte* ren aanbjagten en Die met beeï 3bJiet£ betb?anbben / 3pnbe 3eer be* 30?gb bat'ee niet een fïua ïjen ontbalïen mogt. <&p ben 3eïfben tpö fïagteben 3p oor een <@ept melke tot bien epnbe een maanb lang fcoa£ gemefï/ en booben bie ïjunnen Wgob aan / teaarnaa 3p be3eïbe toe*» maakten/ en 'er een gaffmaaï mebe ïjieïöen. ëp Ijzb bit te Tonquin 3ien boen / aïtoaar in oon op ïjanne gafïmaalen genoobigb toierb ; en te Benkouli op 't epïanb Sumatra 3onben 3p een boojbontbanbegeoffer* be gept aan be Cngrlfcïjen/ betodne ban be3eïbe aten/ en mp'eroon toe bersoeöten/ bceï) in floeg ïjet af. - Coen il\ te Maderas, of 't Fort St. George boa^/3agiH3eRereceremOï» nie/ toeüie berfcftepbene nachten achter malnanberen berricïjt fcoierbt boo? be afgobenbienaar^ / bie in be boojfiab tooonben : tetoeeten be mannen en bzoutoen gingen aife boel geMeeb/ ommegang^ b3P3emet b?anbeube fafeRefó/ bjaagenbe öunne Afgoben met 3icï) om. «p 3ag bat fommige oïi b?oegen W w in be lampen fpjengneïben/ om beseïbe te ïicïjter te boen b?anben. 0p begonnen ïjnnne ronbe '^ abonb^ on* trent ten elf nuren/ en fjeboenöe be flraaten tot troee of bjienu?enui ttn mo?genfionb flaateïpn omgebaanbeïb / Inierben be Afgoben met eert groote plecötigljepb booj» be boomaamfïen ban bee3en ommegang ter tempel ingebjaagen; en eenige ^oubjen 3ag ïh oor in 't *P3onber ter Cem* 'rondom den Aardkloot. m i<5S> Cempeï mtteeben. <®tw Wgoöen toaaten in menfc&erpRe gebaan* te/ en t)erfcï)ee(öen ban bie tarn lonquin, Kambodia., enz," Sft öeb tetbg gesegb/ bat top aan be epïanben banPulo Kondore Hen I4den Maart aanquamen. '£ Hlnbeten öaag£ 3oeï)ten top na mie plaats om te Rieujaalen; Hen i6&* «epen top be ïjaben in / en maakten 'et «anfiono£ betepbfcöap toe. dommige ban on$ boïn toietben sefcöiftt om gtoote öoomen te bellen / en bte aan pïanften te 3aagen ; anbete oegonben (jet fcïjip te onttakelen; en eenigefloegéneenfjutop/ 30 om on3e goebeten in te boen/ aï^ boa? ben 5?pïemaaRet om in te toetRen. Snmibbeï^ quam öet bolR öe£ ïanb£ op oné/ en ömgt on£ ban öe tyucöten be£ €planb$/ beneffen$ eenige bet&en^ / 'en fomtptrg oor fcöiïbpabbeu/ toaatboo? top öen tp3 gaben/ ban toeïk topeenfcto^ ïaabing booj Maniia genomen ïjabben. ï©p boften ban fjen oor een goebe pattp ban ftunne mtj toeïne top ffoofetèn./ en aan ben öobcm ban on£ fcljip betömpRten ; öebbenbe .beese teettge floffe eetfl met Kaïn bet* menöb/ Hie top ïjiet maantcn ; ifjet toeïR een rceflpa fïtpRfeï gaf/ eêseet toeï Rleefbe. 3©p bïeebên in bee3e ïjaben ban ben i6 ten nieutoe in öe plaats Cettopï top ïjiet lagen fïutben ttoee ban on£ bolR/ bie te Mindanao Twee betgeeben toaauen; 3P ïjabben 't ou£ aï gejegb/ toen 3P « betgif= mannen tigb geooeïben/ en dabben al bien tpb gequpnö : boïgeng ïjun bet3oe» fturven tet 3P nog boob toaaten / toietben 3e boo? ori5en %it$ geopenö ; en door ver- men bebonbt ïjunne lebet£ 3toatt / en 30 ligt en bzoog al£ rojr te gif. 3pn. • £ % l^aabat on£ toetft aïïjiet betticïjt toag/ lieten top be J>paanfcïje pÈpg./ toeïae top boo? Maniia genomen jjabben/ leggen/ en oor het gtootfte gebeelte ban be tp£/ naa albooten^ genoeg boojoirê 3elben genoomen te ïjebüen : en op Hen i7den 3epïbentop ban ïjiet na be plaats? aïtoaat top eetfl annetben / aan be noo?b3n ban ïjet gtoot épïanb/ om toatet in te nemen; toant toen top eetfï aan bit €pïanbquamen/ toa^'et een gtoote fïtoom/ en top öacfjten bat öet nog 30 soubepei toeefï 3pu:maac top bonbèn be3eïbe betbjoogb / uptge3epb bat'et toa* tet in Rupïen tfonbt/ tetoeeten ttoee of b?ie otfjoofben of een ton ineen Rupï; 3Bp fneetien Derljalben aanfïonb^ bamboe3en af / en maaRtén et pppen ban/ booj toelne top Ijet toatet na be seenant boetbén / boo? pet 3elbe met nappen in bie bup3en of pppen tefcïjeppenunfommigban öit toatet ïepböen top öti^ toel een öaïbeCngeïfcïjembï bette. Cetto^ïtoö öee3ig toaaten met 0113e toatetbatèn te bullen/ öep|aatt€ üaptepn Réad 3eftet oiiti man/ één ban be ^ntooonet^ ban bit epïanb/ öen seïföcn We/ 0eïpR ia teeb^ gesegb öeö/ Malais Ron fp*eefon/ omspnenlootf mm 2 u l9* William Dampiers Reystogt 1687. te 5pn tot aan be baai ban Siam; toant tjptjab on£ biRtoifé ge3egb/ bat öp baat toeï befcenb toa$/ en eenige epïanben baar toifï/ aïtoaac bifYcfierg tooonben/ toeïRe ï)p meenbe bat on£ met 3oute bifcï) souben nonnen bezorgen/ om op 3ee te eeten; betopï top om onbee toege te ee* ten / niet ban rp£ ïjabben. 3£e oofMpfce Mouibn toa£ nog niet berïoo* pen/ bie£ beffooten top om baar eenigen tpb booj te béngen/ en ban met tjetbeginbanbetoefïerMoufontoebernaManilateReeren. 3©P seplben ban ben n**™. Apiii ban Pulo Kondór , Roerg ffrïïen* be 3Befï ten Eupben na be baai ban Siam ; top ïjabben fcïtoan toeebet Pulo uby. meteenmoofjeRoeïteuptben^ofinoo?booflen. 3£en 23fteo. quamen top bp Pulo Uby; bit epïanb ïegt ontrent beer* tig mpïen betoejïen Pulo Kondore , eben aan ben ingang ber baai ban Siam ; 3pnbe be 3upbtoefter ïtoeR ban 't ïanb bie be baai maant/ tetoee* ten be punt ban Kambodia. 3£it oBpïanb i$ 3eben of acljt mpïen in ben omtreR/ en i£ rjooger ïanb ban eenige ber epïanben ban Pulo Kondór. 9üan be 3upbooft3Pöe i£ een epïanbtje ontrent een Rabeï£ ïengte ban 't groot epïanb. 3£it Pulo Uby i$ 3eer bofcïiacïjtfg / enïjeeft goebtoa* ter aan be noo^bsp / aïtoaar men ook ftan ankeren ; maar be befte annerpïaat^ i$ aan be oofóp/ tegen ober een Rïepne baai; en ban ïjeeft men ïjet ftlepn epïanbtje ten 3upben ban 3ictj. Ce Pulo Uby bonben top ttoee Rïepne barften met rp£ geïaben / be* toeïRe te Kambodia t'öup^ beljoojben / bantoaar 3P ttoëe of b?ie bagen re booren genomen toaaren/ om aïtjier toater in te neemen. 0p£ i$ be gemeene fpp£ ban aïïe bie ïanben / en too:bt baarom ban 't eene ïanb na 't anöer ter $zz berboerb / geïpR rjet Room in bee3e getoefïen ber toerreïb : toant in fommige ïanben groeit 'er meer aï£ be ingesete* nen booj tjenseïben ban noobe ïjsbhm / en ban 5enöen 3P 't gene 3e miffen Ronnen na suïRe plaatfen/ aïtoaar maar toepnig boorraab baar* 1 bani£. 5^en 24^. quamen top in be baai ban Siam. 3Bit i$ een groote biepe baai/ ban toeïRe/ aïë oor ban bit 0pR/ iR tegentooozbig maar toepnig 3aï jeggen/ omöat ïr booj rjeb een omfianbiger befcïnpbing upt te geeben ban bee3e ganfcrje Rufï / naameïpR ban Tonquin, Kochin- china, Siam, Champa, Kambodia, en Malakka,betoeïRealïeÏ3etOOfïe* Jpftfïe beeï ban 't bafH ïanb ban Afia maaRen/ ïeggenbe ten 3upbenban Cina; toant 3ulftg in bee3e föep^befcïnpbinge te boen / 3oub ïjet boen te beeï boen uptbpgen : bie£ toil iR ïieber een bp3onber berïtaaï uptgee* ben ban 't gene mp toegen^ t^k ïanben betoufi i£ / mtb£gabet£ be nabuurige epïanben Sumatra, Java, enz. aïtoaar in eenige tpb boo?ge* fyagt tjeb. 3©p ïiepen be baai ban Siam in/ totbat top aan be epïanben quamen/ ban toeïne on3e 3ioot£ ban Pulo Kondór on£ ge3egb jfjab; beseïbe la* gen ontrent in 't mibben ban be baai ; maar tjoe bebjeeben tjp baar oor mogt 3pn/ ïtp fïierbe on£ ecïtter op be gronb; bocïj top kcüm geert fctjaabe. Üiapitepn Read ging aan bee3e epïanben aan ïanb/ en bonbt baar een JWctjer£ bom; maar 3P öabben geen bifcï) te rood/ 30 bat top leebig gipfim tortrteeren. %» c o - I ' ' > f rondom den Aardkloot, *97 m mm nog mooi mm 1 &P&SSI ö l6^ boot WUggtf^^ fdwWttn quanten. ^^Zf^imt^l tt s tot ftet toeriaftften ban ft* annet/ gelaöeii met rp| / ra w»^™' ^mtumn quam uan Cham- binetten gebmpnt . toojbt. Cen Mwn ^eüge^^anD^ xegentooorbig net met een 3eet mm W ™ , aU/ aetoapenb met Kortans of ^en ren op 't itftt °fe* ^ «e naaren vcahnam teöe Stoaecoen/ JÖ^'S^pii.ift ongemeen f« Lhampa- Wgoöenbienaacs ^5fffflggSg* netffe en öeöentrfgfte ontrent ^TffflniR 'ontmoet öeu. Üetanbec fc&eep^etft/toe * 1 in aüe ^ne m^ < * straat baattung quam ban De timet uan ingeïoopen omDat be toefte* 6m iaat te lana tiettoeft p , Kondör. ©„, EenJonE ptb toaaiDe/ öntf0en3P /0neiec^aacto„öepbeben 24ft^.May an* K>mS£ bitïuP f^ m^S&t^AlM^ Menie Herben. 3£>it jaattupg "gL.rïï ,al be lonken nabet n 't noïgenbe bettteftften of afic&utfel*. Jpoc& » 3al oe JW^ ^ * m ^mn!S^fVZS Mmtomtima^ geen acfct flaanteop fen of boïften op fM'^^ L >t ^aattupg/ op eenen man na/ be m be ftano meer. Q^aoni0/meenben bat 5P quamen om §im m-^^^^JSnS»Pm eengegeeWn teaen ( aïïe SSS^Si kSB dBR %g W •* P ** SS tl 2,98 William Dampiers Reystogt l6S7' MeJ£!mnL büc\ mJetl^ 3toom een goeoe poo£ eer fip opgebffcht Read terfïonö ttnee fcanoe£/ en ging rjeenen om tojaan te neemrn on ^wtS;i^i 9em 3tmDe aankomen/ uoo/oen een S noen ffi«WJR%/i5'ib'*SP- mJ* öunneooot aanland Ta" feS Ö Ö y ^a(3Pu*penin'tt>ofcö/ en nerfcöoo* ft^p^c^ö^toifeïf,?^n/ toantöet toaaiöeaï oien tpöseet öarb. ^nöectufTcöen ging Herman Koppinger on3e Wonbhetin -aan lanö / rneenenöe gut tettptan: oocö fcabftepn Read jiS^ We öem toeöecöaaïöen. S& öab öeseïföe geöac&ten/ en g/a* 0$ aaSn aan lanö toülen gaan/ maar tuac&tte na een üeQuaamer pïaat/öaa? toe; üjantnocötjp/ noc& ffi; toen topteMind?nao laatft San löooS öeftomen toaatra/ toiflen fetó Pan Den uerraaoerïpRen aanflag röi?° ? geftnee* toa£ om ftapttepn Swan ac&tec te laatrn / en mfthetft&fa öooete gaan. €n betopl inp Dit uptfnnfg rot 5eer fcoar£ toaaren IS SSSSrUSnIIISom ?msöe ^W»*» 9cetoi aan eenigep/aatl; bantoaat top Doppen nonnen na een Cngeïfcïje f antorp te w lm XV. HOOFDSTUK. Vertrek vanPuloKondór,met voorneemcn om naManila te gaan , doch worden vandaar , en van 't eyland Prata gedreeven.en komen op de kuft van Cina. 't Eyland S Jan,op de kuft van deProvincieKanton.Deszelfs lands- douw en gewas : Cineefe verkens. De In wooners ; de Cineezen door de Tartaaren gedwongen hun haair af te fmjden. Hun gewaad. Kleyne voeten hunner vrou- wen. Porceleyn. Thee. Een dorp op S. Jans eyland. De akkerbouw van rijs.Een CineefePagode of Tempel Ci- neefe Jonken -, hun want en takeling. Vertrek van de kuft van Cina. Zwaare ftorm. Corpus Sant, of zeker licht , in ftormen verfchynende.De Pifcadores , zynde eylanden dicht byFormofa.EenTartarifche bezetting enCineefeftad opeenedierEylanden.Zy ankeren in de havenzicht by deTartarifche bezetting , en handelen met rondom den Aardkloot. 299 met den Gouverneur. Amoy in de Provincie vanFoki- en.MakaoeenCineefe enPortugeefeStad dicht byKan- ton inCina. Het gewaad van eenTartarifch Amptenaar en zijn gevolg. Hunne gefchenken. Voortreffclyk rundvleefch. Samciu zeker CineefeArak , en Hokciu, een foort vanCineefeMom.Het eylandFormofa, en de vyfEylahden , aan welke zy de naamen geeven van Oranje, Monmouth , Grafton , Bas jee, en Geyten ey- land. Verhaal wegens de verfcheydene diepten der zee by hoog of laag land. Het aardryk, de vruchten,en die- ren deezer ey landen. De Invvooners en hunne klee- ding. Ringen van een geel metaal als goud. Hoedaanig deHuyzen gebouwd.Hunne fchuyten en handteering; fpys van Geytenvellen en PenfenjengeroofleSpringk- haanen.Basjee,of drank vanSuyker-rieten. Hunne taal en oorfprong,fpieITen enBuffels kolders. Geene Afgo- den,noch burgerlykeRegeerig. Een Jongman leeven- dig begraaven.Derzelver vrouwen en kinderen; en ak- kerbouw;zeeden en handei.Koers van 't fchip tuffchen de eylanden,verblyf aldaar. Worden door een zwaare ltorm weggedreeven ; en komen weder. Vrindfchap derinboorlingen aan zes mannen dieachtergebleeven waaren. 't Scheepsvolk door de flormen afgefchrikt, ftaakt hun voorneemen van voorManila te kruyfen;en befluytennadeKaap Komorin ^ en vervolgens na de Roode zee te gaan. M »at top gebnutenbe tie &atbe fïojmtofnben toater ingenomen/ . &out a/se&ant/ en on£ fcöip3epïteeöegemaaBt ïjaöben/poogben top met öe eetfïe gelegenïjepb Pan een oefïenöfge toinb na Maniia te 3epïem mt$ gingen top ben 4denJanuarius ban Pulo Kondór , met een fêppe Zuub* toefïe mm 1 en fcfjoon toeebet't3epï. mz $ epet -jonfc/öie na Siam mo|ï gaan/ bleef baar leggen/ toac^tenbe na een oofMpRe toinö ; maat een Man Deftelfp- noïn/ 5Pnbe een ïmfïetb $o?tugee£/ quant op 01^ fchip opet/ en toierb Pan ong aangefjouben / om 3Pne nennifTe in öe Peifeltep* bene taaien öiec ïanben. 3£e toinö bleef niet ïattget ban ttlerektoih* tig uuten Z-W. en ïiep toen na 't 5$oo?öen / en OeePoïgeng Jlaojöoafi met een tjelbete ïueöt; epnbelpn toietb ï)P <$ofï/ en Weef acijt of tien b%» -' Droogten van Pracel. 't Ey- land Prata. Stjoans Eyland op de Kuft van Cina. -00 William Dampiers Reystogt gasSfefP 6e/ te biet t* niet ^"™5^nS WtoBW /*> sesegb too?b/omtingb. Vjftfttennoöaööen: gP gpwn on? oat ™ » » u öeïtoaacb^ gin* haften ^^^^^^^Jt^S/m ü?ee3c ban 'enen* am/ om bc toedoocene 68f^%wH@s;«Etó oriintetW bc* &n fneiibélen: maat £*»*•« gg* W^/tabta be ^nto&rtÖ^DOTJSi^S^e^BenooD3aafet bat boezemen Ï?8ÖM buulen/ TO fiuft Mc »PW*SH SaSl W« »» «WW» mibbelmanse joosK «i «"gg^fcftai,. ©e nantenof tiet lanb#bouto / in »Sa™ '" Sbh bat gebertte 't toelft aan be cup* Duwende ^'V iShaS en taTmibbm }pn groene gtastge toep. me 3ee Paa,t J/^S toet; en 't lanb bat beboub if i$ laag en ten/ met tentge geboomte bw[; ™ i w" b ^ ^ toatetig/ boet) eücntoe «**»* |i S™, 't weI bit èptotb nigfie ^aangetoa| bat ifeöietjag. gedram / ^ «Ptletoea/ m «^^ffi fiSliepne hoof ben/ 3eet bemens? üan bit epïano m ai e jw» i j , j, ,ang^ t,e BCOnD flee» feojte Uitte Wa/Jpff-SSMfS* mee(lenbte« 3t« bet / pen/ en fto?te pooten: 3P_«» *"S%mmeö ooetë 3Pn eenben/ &aa= SSraSK « SSB& S J&W&» «■* «*? nige Wepne Witje*?. ^< rondom den Aardkloot. 301 mt ginbooiïfngen ban bit epïanb 3pn Cineezen, ffaanbe onber be l6 7 ftroon ban Cina , en gebolgeïufc tegentooojbig onber be Cartatetu 3£>e cinee. 4tinee;en in 't semcen 3Pn menfcöen ban een lange enrccï)te seflaïte/zen en grof ban ïeöen : 3P öebben langtoerpige troonien / >oge booj* hoofben/ en Rlepne oogen; ïumne neit3en 3Pn reoeïpfc groot/ met een berïebenhepb in 't mibben; Ijunne monben 3pn miöbdmaatig/ enöun* ne fippen ïnaateïph Dun; 3P 5pn ban een afcfcbertoige Meur/ ïjebben «natt haait/ en ïange bunne baatben : tuant 3P nikten W ïjaaubp De bVtel uut/ laatenbe ïjier en Daa| aïleenlpn eenige toepnige ïjaai* ren aan hunne uin groetjen/ toaarin 3P in groote Ijoosaerop öebben/ hemmenDe be3dbe biRtoifê/ en Die fomtpb£ met een fïnh ounnoopm* De; oor öebben 3P sobaanige öaatren ter toeber3pbe ban tjunne bobm* fit 'ïiupen groeien/ geïpfc fcuebeï£. 4e aïoube "Cineeïen tuaaren 3eer öobaerbig op Ijun öoofböaai? / engedwon- ïieten het 3eerïang toafien/ firphenbe Ijet ban tietje^ met öunne ten- gen hun Den nfacliteren / aïbjaar 3P 't op een naaïb toonben bie aan &unhoofd- %SqSB»M m aeWen toierb; en bit becbenbe man^aa, ate nen 30 Seï a$ De bjotten |Baar toen De Tarters hen obetïuonuen / fnyden , Dbjonoen 3P hen Doo? getueïb bie gewoonte te flaahcn/ tortne bp öen *o oeïiefKoó^b toa£/ Dat 3P bee3e Dtoang meer ter öaite namen/ Dan hunne onbertoerpinge/ en Daarom oor tot mupten floegen; Dobber* mibé 3P anbermaal obertoeïbigb biterben/ toaaten 3P genoob3aaat ge- noegen te neemen; en tot bee3en bag toe boïgen 3pbe gewoonte ber Ca?* tareu hunne JlBeefïeré / en feïjeeren öunne öoofben ftaaï/ op eeneïoR na/ bie fommigen opfttiRRen/ en anbere ïjangen ïaaten 3oïangof 30 ho:t afë 't hen gebaït. » Cineeien in anbere lanben beöouben nog hunne óube getoooute; maar 30 iemanb banöentnCinabebonbenbJOjbt tam haair te bjaageu/ bie berbeurt 3Pn ïjooft : bie£ ïjebben bede ban hen hun babeilanb berïaaten om be bjpöepb ban öun öaair te Djaagen te behouben/gelph3P3eïbempberljaaïb Rebben. Se Cinee?en §tWm geen rjoeben / mutfen / of tuïbanben ; maar toanneer 3P uptgaan b?aagen 3P een hïepne 3onnefcöerm in öunne öan* Den/ om hunne öoofben/ boor be3eïbe Daarboben teïjouben/ boor De *on of De regen te befcöutten, 3£ocö inbien 3P maar een RÏepn eno toetó te gaan öebben/ ban braagen 3P fte&të een groote tuaaner / ban papier of 3PDe gemaaht/ ban 3UÏR een fatfoen aï£ Die ban 1 ome gufftoutuen ïjier te ïanbe ; ook ujorben 'er beeïe ban bie öcrbjaarbg ober gebragt. <£Ht neemt baar re ïanbe eene ban bie m be fianD / ag hp maar een£ aan be anbere 3Pbe ban be fïraat gaat/ behhenbe 3?n - hoof b baarmee / 30 ÖP geen 3onnefcöerm bp 3icö ö«ft. \ ©e oemeene hïeebing ber mannen $ een topbe jurft/ en een broei* : Hunne uiten braagen 3P Rouflen/ maar 3P öeooen fcöoenen i of ïieber een foortdragt„ ban mupïen : be man^ feïjoenen 3pn berfcïjepbentïph gemaaht. » Kieyne uroutoen öebben 3eer hïepne boeten/ en geboïgeïph maar hïepne feïjoe* voeten nen; boant ban jonge op boorben ïjeure boeten 30 Hpf ge3b3acöteïb aï^ hunner 3P 't rnifsfln^ berbraagen honnen/ en ban Dien tpb af bat 3P nonnen , vrouwen. ^ l^n gaan/ io*o>. Porce- jeyn. Thee. William Dampiers Reystogt 302, gaan/ tot ben tpb toe bat 3p niet meer groenen/ oetafnhm afl h,**Tu. tob saam een paar baaiban 3oube toWen berboeren/ ban mort hn a een groot gnnflding ban ïjaar 3pn/ teïbteÉïSÏ tomSföl// al gaf ï>p 'er ook be bnbMbe bmarDe boó*. fcSS toen loopt ïang£ be flraat/ en ter matftt/ iSSft^MiSSSS/ issi aas™» «** «* * i^ww 3£e Cmeezen, 50 mannen aï£ brontoen wn %m brninfri* 1 atfm* mat be $Ojtugee£/ ban töien in een tnennig geleöen SSeS/ SS nSLW^^ öat öet eemaa&t rócbt *a" "en S foon ban feïep/ bieinbe^obmdebanQuanmngnutgegraaben fcïï r*SS Si5CrÖ^benmaaï "a9^aagb/ ma&rioat^boïttanlSooS baarop oefcomen; en toen In op me mnm&^ik'tlS^ tnaagen. 0p maanen ooh yti mooi tonton*/ , en noeL :S f SL en 3Pn fa* aarbig in 't «(beren en MtffS' Ö 3Pt* ftofpm/ ^ rSÜÏÏS ^aïe öi009fn upt/ en ^3onöerfpft be €ma toojteï; boen ^WÊ<£® U\ anD«* tal**!/ B'ÏP& al£ in Jamaika, SbeS ff 5,^21 MmyISa^and?,ing';fne gjntoooner£ ban bit öo?p Reenen rarefï aRKerïieöen te $nn : 3p Het ge- toaaren aüe te öee3ee tpb $eet bee3ig metfjet 3aatjen banrpé/*'t toeïn waet van Öiinne booznaamfie toaar i$. ï^et ïanö baar 3n öe w$ op 3aatjen téSt- J°nas Jaag en toaterig / 5uïn£ öat ïjet geploegö 3pnöe" toeï een moööethooa Lyland- geleen. ^p pïoegen 't ïanö met een aïenne pïoeg/ getrohaen öooj ee* nen buffel / en öeseïföe man öie öe pïoeg ïjotiöt / &»ft ooft het beeft 9W£ öe rp£ rpp en ingeoogfï is?/ ïaaten 3P öie ftoo; btiifeïö upt öe aairen tteeöen/ op een groote ronöe pïaat^ met een öaröe bïW öie baattoe öequaam gemaaht i$£ aitoaat jp brie of bier ban öeese öcefien achtec aan maUiauöer^ fiaerten baft raaahen/ en fjen in eene hting tonbom WPSt-* P" ?ömeuïfn/ ïeggenbe öe rp^ 30/ öat öie alle öoo? öe Mw betteeöen toozöt ^ gift toa.é aan bit epïanb een^ met 3eben of actjt anbere t&ngeïfc&e aan ïanö ; en öetopï top öaar eenigen t^i mofien toachten / öooööen top etn Menu bernentje of big/ en b?ieöen 't 3eïbe om 'econ5e maaïtpö raeöe te Dmi. Certopï top öee3ig toaacen met on|f betnentje toe te maanen / qnam een ban öe inboonmgen bu on£ 5itten/ en toen on^ ft HOfJ Rjaac toa^/ fneeöen top 'er een goeö fins ban/ en gaben 't öem/ t toem ïjp graag aannam. |Baar öoor tenenen baöt ön om nog meer/ en toee^ met een na 't öofclE) : öocö top 3pne meening niet berfiaanbe Ojegen toepnig acïjt op öem/ totöat top n?p toeï bet3aöigb toaaren: W anbere epnöelpfe öed)en, ^p boojupt jsaanöe lepööe on^ in een lm fcïepn 1687. Cinecfe Afgoden- Tempel. Cineefe Jonken. 304 William Dampiers Reystogt fcïepn bonfiet pab boor een bicrjt R?eupeïbofcrj / na een bofcïjje ban ge* öoomte/ aïtoaar een oube Ifgobentempel fïanbt/ 3PnDe ontrent tien boeten topb en biep: be muuren/ bieban gebannen fïeen toaaren ge* maant/ toaaren ontrent negen boet ïjoog/ en ttoee üoct öin: be bïoer .toag met özeebe ticïjgeïfïeenen beïepb/ en in 'tmiöben ban be3eïbe fïonb een onbe roetfige Rïor op 3pne ranb. %&ew ftloa toa£ ontrent ttoee boet tjoog/ fïaanbe bïaR op be gronb ; be ranb toaae op beselbe ftonbt toa$ ontrent 3efnen bupm in 5pne midbeïpn : ban be ranb liep Ijp fcïjup£ toe na De top/ bpna gein» on3e RÏORRen/ maar be ranb toa£ niet 30 betï upttoaar^ geb?aaib al£ be on3e. »ben op be nlon tfonben b?ie p3ere fïaben/ 30 bin al£ een man£ arm/ fïrennenbe 3tcïj npt ter lengte ban tien bupm ban ben rïor/ aïtoaar be epnben afê in een midbeïpunt t3a* men quamen/ en fcïjeenen 30 bicïjt en baft aan be Rïon geïjec&t te 3pn/ al£ of alle£ upt een ftuR gegooten toa£; bee3e fiaben ftrefcten 3icö blan geïpn^ be bïoer upt aï£ een bJieïjoeR/ maan be enöeu bedeltoer/ bie uptfptepbben aïg be tannen ban 't onrufï eené b?aaötoèrft£/ Joaarennet be fatfoenen ber pooten ban een geb?oc&teïpR beeft gemaan Anet fcïjer* pe Rïaautoen boorden. 3£it fcrjeen tym <0od te ?pn / toant 30 bra al£ ome pbetige Hepb^man bp be Rloh quam/ biel ïjp op 3011 aange3igt neer/ en RniRte en toen&te on£ toe/ begeerenbe 30 't fcïjeen/ bat top 't 3eïfbe 3onben boen. SÖinnen ben Cempel tegene? be muur aan / fïonö een altaar ban toitte geïjoutoen (teen; bee3e tafel of altaar toa£ ontrent b?ie boet lang/ 3eftien bupm özeeb/ en b?ïe bupm bin/ ftaanbe ontrent ttoee boet ban be gronb op b?ie 3upïtje£ ban be3eïfbe toitte (leen. <©p bit outer ff onben eenige Rïepne aatbe fttupfeen/ toeïneteene boïtoa^ban Rïepne fioftje£/ bie aan 't eene enb gebjanb toaaren. 0115e 3tepD£man maante beeïe tekenen bat top toat ban on£ bïeefcïj 50uben öaalcn / en öet baat laaten/ fcïjpnenbe3uïRg 3eer pberig aan te Djingen ; maar toptoepger* ben 't / en rjem baar ïaatenbe / gingen top aan boord. Reenen anderen Cempel of Wgob ïjeb in baar ge^en. Certopï top te bee3er pïaat3e lagen/ sagen top berfcfjepdene Cineefe Jonken , 3eplenbe in ïjet meit tuffcïjen be eplanben en 't baftelanb;eneen baarban quam bp on£ ten anfeer. Sh en eenige anbere ban ong boln gingen 'er eeng in/ om bit baartupg te be3ien: ^et toag gemaant met een platte biernante boorfïeben en acï}terfteben/ bocö ïjet boorfïe enb toa£ 30 bittb niet aïg 't acfjtertfe. <©p fret berbefc toaaren eenige Rïepne bertrenje^"/ ontrent bjle boet ïjoog/ en met $aïmete£ bïaberen gebent / berftreftnenbe tot nooöen boo? be matroo3en : 5Paar toa^ een maateïpn oroote föajuut/ toaar in een outaar en branbenbe lamp flonbt; in Reeft 'er een^ ebeii in/ bocï) 3ag geenen ^üfgob. ï|et rupm toa^ in berfc^epbe* ne nlepne affcljutfeï^ berbeelb/ bie alle 30 Ijecöt en bic^t gemaant toaa* ren/ batinbien'ertn 't eene een leR geRomen toaare/ ïjet tot in 't anbet niet Ron boo?tïoopen; 3UÏR^ bat öet toatergeen fcljaabe 3011b ïjebbenfton* nen boen/ ban aïleenïpR aan be goeberen bie in 't bertreh toaaren / baat 't ïen ontjlaan toa^. übcr ban bee5ebertreRHen beïjoojbe een of ttoeeof meet ïtooplieben tot; entlR ïaabt spne goeberen in 3pn epgenrupm/ en flaapt rondom den Aardkloot. 1087. Der 305- bp fcïjoon ^^J^^^SmS^ » 9™* ^ barLbc toeec met tae en *^5iS^ön5n?5 W& te 3P" ai# bie ban 0113e €\v -wiver Stootje gonfien icïjeen 1 nip toe ^ontrent ^ « ^ in fHiauen gebeelb / groote gelfe mM^SS^S^Sa eenen boom Vaaftt:enin alle mpne ™^n- geUtt öe on3e/ maat WgïïïKÏÏ een enftdbe boom / 30 bift Dan ftuft ban Cina, om e j en gWJffi^ a to^ontbiaH/ m öe tonnen WgoM« iA t ra^JgSSJnSw *°pW>en opoee3e ttootnaamfte 0^& S*2i £tw befpeutben eentee teftenen plaatfnfet lang* Mpben legg »/ h™atam Ie tpo be^ jaatö VnafS / bat baneennaatmibeftam/ .ligffiS eïftte »a* S«n bepllge me» ^m»trmftöetS3S«" *»>«* Supttoefiej Mm. Ke«^ra«^ ***** ^&1fflSrt^* ***» ben gan, Veriaa- 3©n toonben ban t anftecj op / w'J *£' baVaan / 5pnbeben ten de fc&senöen ^WggJ^ W~ 4acn oan ^V^taMfim^ï^t^et in bie lofeeec bonnet uut/en Cina. en begon ^SLS«¥n rtëc benim gehangen öab* be 3^ïte tooien M^Jffi^SSfil! toe te nomen, opnamen ben/ begonben JSbSffiS5SbSS be toinböanbobetöanb toenam W*» .^L^^MSS»: »n tien uuren go?ben top on# teefben top onje fWgS *en >t fcijobet3epï loopen. Cen elf m&fl{ s^f^S^mmmmW^ on3ebe5aan/ tet toel* net tpb öet begon W^Fg 5, toatec öoor een 3eef gegooten toietb : tw^-ft^/ 5aamaa on£ fcïjip niet toeerna be totnti tomben/ uur U2ee«e iimt mméü W 5 *&m l toant bc fc&repen Ut Suïöe 3taaa^Sen ba of ?S &epbban'ttoeet buuren/ tot'S ma?sra£tm bier uuren/ i?2S onse ttte ftanoe£/ bie acöter aan fleepten/ afnamen P P r «^ ,. f aa Ule,: uuren uam oe öonöe!: en te woen af/ en ton taum ^. daM Corpus öe fieng ban on3e ötoote maft/ op öe ftnSp i5w5Sy95?Sffi ÊJIL^ S*t ber^eugöe om bolft unttecmaate ; toa n te torn 3 €en Corpus fant g een Refter Meun giinfïerent fiche; net toeïft / hian- neetöet3fcöaïöti^bmoont/ gdpnagoit/ aan öe op ban öe arooté maft /of aan öe me/ aïg een fiat $; maar atf't3fc& SpSfiS aat/ ban geïpftt ïjet toeï eengroot* gnm-toorm èe^pamaarb? nee- ben 't een auöere naam CtilwttM la acïjt öatoocftöft mS&c^f ^ortugcefeïje naam / en een berbafïering ban Corpus slfam*W)Z mp $ ge3egö/ bat toanneer 3P beselbe 3ienMn 3ich öan aanftmi^ f«f ijJJ &JlAeÖ f0mm 9e Domn? mmQ0~>™ öoomi praateri/ bat 3nbe?3e Ifchtjea M 5*en ftcuppen of toanöeïen/ in en unt boot be SgS / en bat 'er m öJoebige rampen op toaaren geboïgb : maar ift K een ban öe3elbe 5itfj 3ien betoeegen ban öe plaat? öaar het ich baS c?é 5rt|ab/ uptgeypb^op get beröeft/ baar & 3ee öfc tfftohtt ft* bS- fpodt; ooft te ift 5* nooit ge5ien/ ban toanneer .-.top- 30 toeï een paare regen a(£ tomö ïjaööen; 't toeïnmngetooben boet /bat het Uere ïpmige ftoffe i$. |&aar aï genoeg ïjiet ban. J 3 ** 3©u heten 't fcïjip big boottoinö enfiroom öjpben/ban ttoee uuren tot &m uitren $ morgené; en betmiö£ öe toinb torn 3e Wgenomentoaé/ smen top 0113e be3aau toeer op/ toenbenöe ons fcïjip na be SS ten 't 30 oootfaan tot tifumzn Wtom\^W^mVm^i ontrent ttoe* uuren ; maat oelncgc 3ag'ernog 3ee/Wtei öorteunt/ booenaameïuft ten f upötoefïen; en öe 3ee tótftfoWW a^een ener. mm mm ®m mmm ^nmm m een uure naaöemioöan begon ïjet upr oen ^upötoeften te ftoelen/ spnot öe hoen bantoaat : tou ben tarfnd bertoacDtenöe toaacen; öitó bonöen top 01,3e be^ op/ eS toenöben mg fcïjip ; en 30 o?a Heten top \ niet boor be toiub af ïoouen / Of |et tooei toeer een ^omi / en begon 3eer öatö te regenen / ïjoetoel ech- ter 50 3toaac uiet atë oen bocagaanben naeïjt; maar be toinb Du beröe a 30 öatö / en bïeef 30 tot tien of elf uuren V nac&t. €5ebuurenbe aï öien tpo hepen top seer fnel boor be toinö af/ 3onöe? eenig3epï te boeren paamaa begon öe ^inb alfeng$ta# af te neemen/en eer het öaSS Öaböen top maar toepnig toinb / en mooi öeiöer toeeöer. ^P ben nooit ban ar mpn ïeeben in 3uïh eenober3toaareflormaetoeeiI/ '' en 30 5epöe ooft aï on£ boot^bolft. %t toao nabp öe SS ^aan / spnöe maar ttoee of öjie öagen te bootm ^en óS '| mo^ rondom den Aardkloot. 307 geng/ ïjebbenbe mooi öequaam toeet / rjaalben top onse me^ toeer op /' *<$-? enbegouben on^3eït»eti en 0113e nïeeberen toat re beoogen / taant ton /é toaaten Doornat. 3Bee3e fïorm ïjati on£ boï& 30 moebeïoo$ gemaakt'/ bat in plaats üan meet monöHQft te gaan noopen/ ter plaatfe baar top boot Den fïoim geïegen öabberi/ of meer na 't epïanb Prata te 3oenen / 3n beflooten etgen£ na een fcïjnpïpïaat^ te gaan / eet be bolle maan quam/ upt b?ee3e ban nog een ftojm tegené bien tpö te fttpgen : toant gemeenïpfc a$ men eenig quaab toeebec ijeeft/ 30 i£ öet ttoee of b|ie Da= gen boo£ of na be Bolïemaan, 5^eese gebacïjten/ 3egin/ beeben on$ boïft obetïeggen toaar 3p 3ou* benbaan: en be Haatten eetft naage3ien 3P»be/ toierbt beflooten*/ bat top na 3ehere epïanben/ genaamb be Pücadores, ïeggenbe op 23 gr. JtëoorbelDfc/ 30uben 3epïen. 3©ant baat toa£ niemanb aan üoojD bie op bie ftnft benenb toasV en baatom mofïen top on£ op be ïtaatten betïaa* ten/ bie on$ aïïeenïpft aantoee3en/ toaat 3nlïte en 3ulHe pïaatfen of ep- ïanben lagen/ 3onber eenige befcrjjpbinge baatban te geeben/ mtlhe ïjaben^/ teeben/ of baaijen baar toaaten/ of toaarin be^eïber getoa£/ (rechte / of tjanbeï befionb: bte£ toaaten top genooö3aafct be (jaben^ en baavjen 3elbe op te 3oehen. » &e Pifcadores 3pn een pattp betooonbe epïanbtjef/ ïeggenbe bfcötbpPifcado 't enïanb Formofa, tufTcïien bestlbt en 't föuït ban Cina, ontrent op 23 res. gr. j£oorbetb?eebte/ buna.30 öoog aï£be (*) teeftg-^onnetanring. 5©ee3e Piscadores epïanben 3pn maatelpk ïjoog/ en bertoonen 3feö fcïjiec geïpk 0113e bnpnen in Dorfecshire en Wiitshire in Engeland :^p bzengen fcojt biït gra£ en eenige toepnige boomen booit; boojt£ 3011 3e rebelnfc toeï betoaterb / en baar gaan beeïe gepten/ en eenig groot bee op'te toenben. ©aat 3P» beeïe bergen met ouöe feïjanfen Daarop / Doel) Menu/ boebaanig 3P boormaaï^ oor 3pn getoeefï/ ban Qtm geo^upn 3pn. Cuffcrjen be ttoee oofïeïpnfte epïanbtje£ i£ een 3eer goebe jfjaben/ bie nooit 3onber üonfteni#; en aan be toefóp üan ïjet oofMpfcfïe epïanb/ i$ een <£>tab en een feïjang bie be öaben befttpnen nan. 3Be ö«p3en Een Ta- albaar3?n maat laag/ bocrj ecïjter toel geboutub/ 30 batbe fïab 3ic^ tarifche ban betre fraai boo?boet. 3Be Tartaren ïjonöen baar eene be3etting uan b-zetting bjie of bier fjonöerb folbaaten/ bie 'er b?ie jaaren £nn berbïpf Rebben y en aldaar. ban elberê berïegb toorben. #p tjet' Cpïanb aan öe toefop ban be öaben/ bierjt bp be 3ee/ f$ een fteebtjee ban Cineezen , en op öemeefïe banbeanbereepïanbtjegtooonen eenige £itree3en / op ' t een meer / en 't andere min. ïfebbenDe ban / geïpn ik reebë gesegb ïjeb / beflooten na bee3e epïan* ben te gaan/ fteïben èü noer^baarnatoe/ meteen ^efcnpötoefie toinö/ en een Mepne kodit, %&m io$™ Juiius nreegen top dejetéc Imft in 't ge= 3igt/ en liepen 'et berbolgen^ tuffc&en in/ maar bunben geen pïaat^ cm te anheren/ boorbat bjp in be gemeïbe ïjaben quamen. Wp liepen 'ec ba be roe# m / toeetenbe toepnig toat toeg top öouöen mojïen/ en top ber* toon^ (*) Tropicus Cancri. 1&7' 308 William Dampiers Reystogt De Ste- den A- moy.. En Ma kao in Cina. Hun we- dervaa- ren aan de Pifca- dores. toonbetben on£ bat top 30 beel lonfcen 3agen gaan en Romen / 1 n fom- mige ten annet ïeggen/ afêmebe bat'et aan be oofopbe w\h een gtoote Wl en een €attanfcöe Wting toa£ : toant ïjet toa£ bupten «13e toertoachtina / en ton betïangben'et met na om ban eenig Dom ge flen te Spffi enbe % liebet in bie 3een MM» tjouben f^W be bat ton ïjiec nu toaaten / Hepen top flouteïpft be ïjaben in / en 3onben gaan; en 0115e (Snattietmeefïet/ bie be ooojnaamfte moe boot toa£ toietbt noot U £taöboogb getagt/ en onfc*b?aa «SS5iSSS25 ïanbaatö top toaaten / en toaarom top baat qtiamen. üp «m*X^ bat top engrtfcften toaaten/ en na Amoy of Anhay «wnQ^Mm: bit U eene ffab jïaanoeaan een baatbaate ïfeiet m ft ; # ?otomc e oan r o- kicn in Cina, aïtoaat groote ftoopöanbeï geb?eeben too bt ; suHfeoat ec em memgte AS aïbaat fifcdl oor op aHe bie nuflen itffft mpSetïjaaïbi^ ban betfeïjepbene ö«»|Wï^K ooh/ bat top eenige feïjaabe boot een fïojm geïeeben ïjebbenbe/ baa : ta- Se omen toaaten om on? fc&ip toat te Raïefateten/en'etmeenben te fe^ Sooab 3eVbe baaton/ bat top ong fc&tp «ener te Amoy mogten Kalefateren oanöiet/ en bT^ genomen toaaten; Pootte bat Ï,P getoillig fj?^ Sitïmaam te toee;en ; boen bat top geen ftaat mofien maa&en oan ffp S bpnen/ maat bat W na sobaanige piaatfen mofïen gaan/ bien'tP?pilonb titeembe noopïiebente ontoangen/ toeïnetoaa* miMaïï $ oe&rfpn* een flab ban gtooten |ianbeï/ïeggenbe op eenep* ïanb aan ben moub bet tiniet ban Kanton : ïjet K *0&Mg£!" ketting/ eni£ betooonb ban neeïe ^tii0«3en / tnaac e^ onte een Cineefe ^tabboogb/ toten? bom be ïjaïbe flaö/ öetooonen / en be lojmgee en 30 beel föattfng m&tim f^SSSriSSSi ÏÏE I4| baattegeu nietbet3etten/ upt to?«3e ban ïmnne neetmg te beo ïiellê&tabboogbecï,tec 5epbe tal ^W^^JWX meeftet/ Dat top hebben 3onöen't geene on? ontteaft/ inbien bie pïaat? S Wchaffeii feoii : boeïj bat top op bat eplano niet mogten aan ïanb tomcnf maar bat ÖP eenige ban 5pn bolR aan oft? fcfito 30tiDe 3jn* Tn! oïï ? iehtoatton ban noobegabben/ 't toem3Pon?ban3onben iïffi boch bat toP op be anbete eplanöen toel mogten gaan/ om SLS tóen te fcoopen $aaöat bit gefpten geepn* S S 3onbt be ^tabboogbnemtetuggemeteen pot met meel/ b?ie of biet gtoo e Roenenlf botten fpn b?oob /en ontte nt eenö03Pn ppnap* peïen en toatetmeïoenen/ aïïe 3eet goeb in ïjunne foöU/ tot een gefc&enft ^«SwfflS duam een bootnaam ^Jmptenaat meteen gtoot ge, boïg aanbood: ty m een 3toa«3Pbe bonnet op/ 3Pnbe 't 3eïbe ban rondom den Aardkloot. 309 ten «m&etttaö maabfeï/ met een pïupmaabje ban 3toarte en toitte bee* ^87. ten/ fraanbe ronbom 3Pn acötetljoofb bpbang oberenb : boovtgtoaa* ten alle 3Pne bobenbleebecen ban 3toarte 3Pbe : ïjp bab eentopbe3toarte tob aan /'Die töt aan 3pne forten neerging/ en 3pnebroeb toa^ban t sdföe flof; onbet 3Pnen tob &ab ïjp nog ttoee bleeDingen ban anbet ge* RlfticDe 3Pöe : 3pne"beenen toaaren met 3b>atte sacïjce ïaet€je£ bebebt. 2Uïe bie ban spn geboïg ïjabben een net getoaab üan 3toarte 3Pöe aan/ braagenbe alle 3toatte laetfjtf en bonnetten : bee3e tomnetten fmtm Btfpfc be bol ban eenljoeb/ ban $aïmete£bïaben gebïocïjten/ geïpn on* se fïroohoeöen/ maat 3onbet ranb/ neetbomenbe tot aan fumne ooten : on De3dbe toaaten geene pïupmen / maat een langwerpige knoop bo- ten op öe top/ en ban be btupn af onbet be ftnoou ïjiug'et tonbom ïnm öoofb een foott ban gtof ïjaait/ gdpbpaatbdjaair/ gebettob (30 iï\ aebt) met een ïjeïbec toob. 3Be ^jmutenaac btagt a$ een geferjenb ban ben &tabboogb/ een jonge baec3e / 3Pnbe 30 bet en milb ban bleefcï) / a$ ih ooit in eenig upt* neemfcb ïanb geproefb ïjeb; en öoetodbe5dbeRïeputoa£/ u&tt toa£ it mt tod gegrodb : boottg ttoee gtoorebetben^/ bietgepten/ tbjee feotben met fpn meel/ ttointig groote bollen fpn todfmaabelpb btoob/ ttoee groote pullen met lütab / ban tp£ / 30 in acïjt / gemaabt /en ban be Cinee3en Samciu genoemb ; en bpfënbpftig bannen met Hogciu , Samcw ödpR 3P 't noemen : bit i$ eenfïetbebtanb/ gemaakt ban tatto / 30«;™>8- nip ge3egb té ; tteÜt 3iet geïpb |Bom / en fmaaht oobfcljiet 30 / ™J*- 3pnbe 3eec aangenaam en Ijattelpb. #n3e JBattocgen bnnften bit seet «J» mem; baant baat gaat naautoeïpb^ een fcfcip na Cm,, of 't boorobolb dranKcn ftomt bet te mgge boot bet btinben ban Dee3e btanb; en 3P btengm'et tooottaab ban met 3icïj. 3£>e3dbe tootbt in Rïepne toitte bibfee tonnen of ootten gebaan/ bie bpna een mingden/ en be bubbdbe omttent ttoee mlngeïen bouben ; bee3e ftannen 3Pn onber eng / öebben een tebeïpbe öiftRe bttPR/ en ïoopen na boben btp bott toe/ met een Rlepne bibfee natë : in be monb ban bee3e ban boen 3P een ïjoute fpong/ bie'etnetfn flupt/ baatobet leggen 3P een fmn papier^/ en obet 't 3dbe een gtoote Rlomn Riep/ bpna 30 bib afê beban3df/ 't toeïb onttent bietbnpmobet be hafé heen bomt/ om be btanb goeb te öouben; toantso be3elbe ee* niaéïudjtbtpgt toorbt 3e tetlïonb 3uut ; 3uïbg bat toanneet top'et toat ban ROOpenbanbefcïjeepen bie te Maderas of Fort St. George upt Cinate timae bomen of 00b ban be Cineeïen 3ribe/ ban be toeïbe in bk te A- chm en te Benkouli op Sumatra tod geboft öeb/ top'et na 3ien of be Riep 00b geborfien/ en of be bcanb 00b bcabbig $; toant ban moeten 3P be«lbe toeetneemen:€en mingeïen£ ban geïbtbaat3e^flupbet^. 25eïjal^ ben bit gefehenb ban ben ^>tabboogb toag 'et een ütapitepn ban een ^lonh/ bie on^ ^toee potten met HJtab/ en een menigte ban ppnappeïg tn toatetmeïoenen 3onbt y '^J^'L ïiapitepn Kead sonbt baatop tot em gefcljenft aan be ^>tabboogb te tugge een mootje ^paanfeïje begen met een 3«bec gebefl/ een mmlm mrottoet/ en een^oube beten; en toen be ^mtenaat toeetbanbootö (^0 ging/ DeEy- landen* Oranje. Grafton. m~~ 3 to William Dampiers Reystogt ging/ toletben'ec mie Hunnen geïofi $aa be miööag 3onbt be &taö* boogb bien 3elfben 9llmptenaar toeber/ om ten ftapttepn boo* 3pne be* ïeefouepb te bebannen / btfoobenbe spne ojtabfeïjap te 3uiïcn toergelbeu eer mp bertronnen : maar top ïjaööeu baamaa sulnflomiigtoeeber/ bat 'cc geen fchupt aan uooib non nomen. WP bïeeben tyti tot ben negenenttofntigfïen/ en3epïben toen toeg met een Eupbtoefïe toinb/ en rebeïnft mooi toeec ; tfierenbe on3C noer£ na eenige <&>lanben / ïeggenbe tuffc&en Formofk en Lukonia. baar berftetnten; en tybbm be uptöeemfcïje ütooplieben beboïen aan be batfe nutf te nomen ïjanbeïen. «©en 6etopï beeseepïan* ben in be kaarten geene bpsonbere naamen ïjebben/ namen fommigê ban ong bet geetttanS boojreeïjt / en gaben be3elbe 3uïne naamen aïS 't ons goeb bacht mie ban bie epïanben toaaren rebeïpn groot/ borf* *t toefteïpnlic ié 't grootfic/ öet toelfi bc ^olïanber^/ bie onber on^toaa^ een/ 't enïanb Oranje nocmben/ ter cerc ban 3pu tegentoooibigc iBajc* tot. Btt i^ seben of acl^t mpïen lang/ en ontrent een mpï ö?eeb/ ïcggenbc bpnan^ Eupben en $oo2ben. 5^e anbere ttoec gcootc eplan* ben bcooflen bit "toaaren tnk of bier mpïen lang. ^ct nooibeïpnficban't %lbc nocmbc in/ 30 b?a ton'ec boet aan ïanb 3etteben/ bc fertog ban Graftons cnïanb / ïjcbbenbe mpnc ©couto upt öet Ïjupgc3in 3pnce 45cmaaa De IBA.ST^^ Bylajxien r?af*-3' rondom den Aardkloot. 3" 1087 «Semaaünne getroubib/ en baar in 't öup£ ban Arlington geïaaten / toen in op rep3é &ing. feie epïanb tëj ontrent bier mpïen ïang/ en an* öerïjaïf öjeeb ; fïrennenbe 3fcïj $oorb en Eupb. ï|et anber groot epïanb Mon- noemöcn on3e maaté öe ï|ettog uan Monmouths epïanb; bit ïagontrentmouth, een mpï be3upöen Grafron , spnöe ontrent bik mpïen ïang/ en een mpï bjeeö/ en gelegen geïpn bet anber. CufTc&en Monmouth en Jet 3upömb ban Oranje, 3pn nog ttoee ronbacïjtige epïanötje^/ ïeggenöe haften 3E>cfï; ïjet oofleïpnfle ban be ttuee noembe ,o.n$ boïn eenöjagtigïpn üas-Basjee. jee , ban 3euere bjanïi toeïne top baar aïïe bagenoberbloeöigïPn bronnen/ naabat bon baar ten anner genomen tuaaren. jjèt anber / bat ïjet tüepn* fte tian aïïen $/ noemben Vop 't Geyten-eyland , ban öe g2oote me* Gevten nigte gepten Die baar boaaren. 25enoojöen bee3e epïanben $m teeeyland, fjooge nïippen. 't €planb Oranje, bat bet grootfïe ban aïïen i$JM niet betooonb /ïjet i$ boog / bïan en effen ïanb / boctj ftepï aan be 3eenant; 30 bat bap Daar tiiet nonben aan ïanb gaan/ geïpn top aan aïïe öe anber beeben. sflft Öeb Doorgaan^ bemerut/ bat ujaar ïjet ïanb met fïenïe rotfen en nïuften aan be 3eenaut be3et \$] men aïöaar een 3eer öiepe mj enseïöen goebe annergronö beeft: Naaren tegen baar ïjet ïant fc&upng na be 3ee afïoopt/ feïjoon ïjetna binnen toe ongemeen boogie/ binöf men ge= meenïpn goebe anhergronb. €n naar bat men öe aföaaïing ban §et ïanb na öe nant ban 't toater fïepï of te fcïjupn^ 3tet/30 öebinbtmen oon gemcenïpn be anhergronb min Of meer biep of ftenï te $m ; in toelften gebaïïe men öicïjtet bp ben oeber nomt/ of baar berber ban af ankert/ naar bat men 't geraaben binb: toant baari£ geen nufï in öe taerreïö/ bie mp benenb i§l of baar in ooit bangeïjoorbïjeb/aïbjaar'tïanb oberaï eben ïjoog !£/ 3onber eenige baïen; offtöupnfe afloopingen/ bie tuf* feïjen 't ïjoog ïanb in ïeggen. %&te$t neet3inningcn/ of baïïepen/ of.ïaa* geïanben 3'pn bet/ bk tauben in ben oeber/ en Stenen /nïepne baaijen/ enïjaben^ of inïjammen enz. maanen/ Voeïne goebe annergronö gee* ben/ betopï bet opperbïan ber aarbe baar biep onber toater legt. ^Qïöu^ binöt men beeïe goebe baben£ op 3uïfte nufïen/ aïtioaar ïjet ïanb aan be 3ee met ffepïten be3et iS/ ter oo^aane ban be aföaaïingen of neersiunin* gen öe£ ïanö£ tulTc&en tik nïuften ^ocb baar be afbaaïing ber bergen Diepe niet binnen in 't ïanb $ tufTcïjen berg en berg; maar baar be feïjunnte/ zeen by geïpn op be nullen ban Chili en Peru, na öeopenbaaresee toe firent / of hoog baar 3e in be3eïbe neer ïoopt/ 30 bat be nufï 3icïj ïunrecöt of 3eer fïepï^nd. ban 't gebergte neerfïrent/ geïpn ban be Andes , bie baar te ïanbe ïangg ben oeber ïoopen/ baar té een biepe 3ee/ en baar 3nn toeunig of geene ïjaben^ of nreeften: bië ganfetje nufi i$ te fiepï om te anneren / en (jeeft be minfle reeben boor feöepen om te ïeggen / ban eenige nufï bie mp benenb ié- 5Be HUfien ban Gallicie , Portugal , Noorwege , en Ter- reneuf , 3pn be kuü ban Peru geïpft/ afêmebe be ïjooge epïanben in be Archipeiagus; maar echter 3Pn 3P 30 feïjaar^ niet ban goebe ïjaben^ bootten: biant baar no?te ricïjgeï^ ïanb 3nn/ baar jon oon goebe baaijen aan be epnben ban bie ricïjgeï^/ ter pïaatfe baas 3e in w bup* 602 nen/ — Wiliiam Dampiers Reystogt Ben/ geTpft afê op be Btift ban Karakos. ï|et epïanb ban Joan Fernari* do, en bat ban St, Ipieöi-, ïjebben 3«lït öoog land/ met diepe oebet£. ftorto-n/ be OntfuiiQ de£ ïanbg? onder tuatet fcïjpnt meet of min ftepl te 3pn/ naat be rp5fng ban be&elf£ bafï geöeelte boben toafet : en öe ggond moet bpHarii bïas/ of 3?et Ïang3aam afloopend 3pn/betoeïReeen goede anBerpïaatg berfcïjaft; bermiö£ be feöepen opeeurteplebanRljaafi ban be pïaaté/ baar 3e geanBetd leggen/ affcfjfeteii. SDaarora tracljten öe 3eelieben nooit te an&eren baat jp ï)oog ïand 3ieii / of baat be 3ee met flepïe Bluften beboo?0 i$. et begeerben / toant be gtonb fchepnt bmcïjtbaar genoeg te 3pn. ÏÉfier i| een groote menigte ban Potatès en lams 3pnbe bit be gemeene fppg ber moetenen omaï# bjoobte gebnipften: toant be toepnige Piantams bie 3P öebben/ bee* 3igm 3P alleenlpft aï£ fnipt. ïlfier toafï ooh eemg ftattoen aan ftïepne PlSten en ©erften^ 3pnï>fer in oberbïoeb/ bocï) toilb of tam gebote die, neïte maar toepnig: toant bit ïjeb ffi aïtoog m mpne rep3en/ 30 toel in «*. Ooft-ató in Wcft-Hidic, aangemerkt/ bat in bie pïaatfen baar beel nraan tel atö rys of mais, baar 3pn ook beeïebogeï£; maar m bie lanben/ baar be lntooonber£ ban b?u»#en en toojteïen leeben / 3pn'er toepnig. ^etoilbe bogeïg toeïfte|)ier3pn/ 3pn patreftiten/ en eemg anber ftlepn gebogelte; de tamme 3pn alleen eenige toepnige öaanen en ^fekanben Monmouth en Grafton 3pn tyn bol betooonb/ en op . Basjee k een ttïen- S£e inboorlingen beeser epïanben 3pn fto*t ban £er^ perfoon/boorgaan^ronöbantrooni/ metïaage boojboofben/ en bift He topnbjaautoen: ïjnnne oogen 3pn ban een teel Meur en m pn / boel) ders. echter grooter ban bie ber Cineezen ; 3p öebben ho?te platte neuken / met mibbelmaatige lippen en monben: fninne tanden 3pntoit/ b«» naair jtoart/ bih/ en flupfc/ 't toeïh 3P niet langer djaagen ban totober Jtoj ^03 be 3*4 William Dampiers Reystogt 1687. Hunne dracht. Ringen taal. be ooten/ fnpbenbe ïjet tonbom gelpfraf : en öunne ïjupb$baneenbon* fcet toffe Meur. 1 ^P b?aagen geen ïjoetr/ mut$ of tuïöanb/ noeïj iet£ om ïjen boot be 3on te üefetjutten : be mannen tykbm meefïenbeeï^ maat een nïeebtje om ïjunne naautljepb te öebeRnen; ïjoemel fommige manteltje^ ïjaööen ban Pautain-blaben / bit 30 mug loaaten si£ beeteïjupDen/3UÏÏ$ bat in nooit elöeté m\ïu tnpge bingen gezien ïjebbe. <&e bioutuen b^aas^n «il notte ïiattóene ton / 'bie een mepnig oeneben ïjeure nnien nomt/ 3l?nbe een ftpf en botbig ftof bat fti 5tfbe ban Ratteen maaaen. fee mannen 30 biel aï£ be bïouboen blagen Mepne oojtingen/ ge* van zeker maa^t öall 3^ gCeï metaal baat iR 30 eben ban gerptoonen ïjeb x of &et m€~ goub bja£ of niet 3oub ia niet bafl nonnen peggen ; eeljtet ïjieïb la Ijet baat* boot/ ombat ïjet 3boaat ban geboigt toag/ en ban Rleutgelpa onébïeeh- fïe goub. jfp tjab 'et toeï gaetn iet£ ban mebe geü?agt om mpne nieu&té* gietigljepb te boïboen/ maat ïa ïjab niet£ om tjet te aoopen. Jsapitepn Read noft tbjee ban be tingen boot eenig P3et/b3aatua bitboïajeet gtee* tig toa£; en Iju 3onö'et teel meet ban genoft Rebben/ fooien, be bleeu* jjepb ban't metaal Ijem en ïytt fcljeep^boïa niet fjab bebucljt gemaakt bat fjet geen reeïjt goub bja£. Wat mp aanging/ in 3onb ïjet biel ïjebbm bnt'otn uiaagen iet£ baatban genoft te öebbeu I maat betopï ia geenep* genbom tjab aan 't p3et/ ban 't toeïabop een gtootepattp aanbood öaö* ben/ spnöe't 3eïbe booi beHoopuebenbanEngeiand-aan^apitcpn Swan mebegegeben/ 30 butfbe ia ïjet 3dbe niet betmpïen. 9213 bee3e tingen eetft glab gemaaat 3pn fjebben 3P een feïjoone glans*; maat boot ben tpb bjotben 3e boof/ en bïeea geel: ban maaReti3p seaet mengfeï bantoobe aatbe/ en be tingen baarmebe befltpnenbe toetpen 31) bie in een ïjeïbet buut/ aïtoaat 3e leggen tot bat 32 gloetjenb bootben ; en ban tuoïbeitfe baat upt genomen/ en be ftojfï baat af gemjeeben / boaatnaa 3p 3idj toebet ïjeeï glanftg uettoonen. ^eeseïieben boubjen maat Mtpnt ïaage .ïjupjen : be3pbenbet5elbet/ bie geiuaaat 3pn ban flplen mettaKfien boo|bïocï)ten / 3Pn niet ooben bpfoljaïf boet / enbebojfï-fipï 3eben of acïjt boeten ïjoog; aan'tenö ban be ï)un3en të een |)aatbfïee; en op be gtonb leggen plannen om op te leggen. Ép todonen bp maïnanbeten in nlepne blehnen / bie aan be 3p* ben en op oè toapen ban tot^acötige betgen gebouujö 5pn/ met bïie of biet tegefê ljup3en boben malnanbecen ; en bat op 3nïne fïepïten/ bat 3P na be eetfle tp'met een fjoute labbet lilimmen/ en ban bie tot be anbete tegel be£geM$/ en 30 betboïgen^ na om ïjoog toe; boant anbet£ i^'et geen mibbef om op te klimmen, ^e bïahte opbe eetfïetanbi£onttent30 topb/ bat 'et een tegel Rupsen op nan fïaan/meteenfmallefïtaatbieboo? hunne beuten gna loopt/ tnffcfym be ö"P3en en be boet ban be boïgen* be fïeplte of tanb/ bjelftet blante onttent geïpn i$ met be toppen bet hupsen bie beneben Haan. 3£e gemeene labbet booteÏRe tegel of (Itaat tuozbt ge3et bp een naautoebooitogt bie boojbaeïjtelpn onttent in 't mibben open gelaaten bootbt ; en bebapï aan pbet enb ban be fltaat ooft eehe ftenïte i$f. ban öaalen 3P be labbet maat op / 30 3ebefptongentootben;bJaat böoj Gebou- wen dee- zes volks aan de zyde van fteyk bergen. rondom den Aardkloot. S*S boot niemand ïjcn ftan bpftomen/ ban boor op te klimmen geïpft aïg ^g/. tegni een fïeple muut: en opdat jjp boot aanranöige ban boom tse» bjpb souden 3pu/ 30 öoubjen 3P aan be spbe ban 3ulft een betg/ bielft^ acnterfïe obet be 3ee ïjangt/ ofandet£ een t'eenemaal ontoegangft* ÏPfte fïepïte i£. 3Bee3e fïepïten 5pn natuurïpft; tuant be totfen ferjep* rienbeel ce ïjarb omteftonnen betmoctjt bjojden/ ooft i£'et geen teften te befpeuten bat 'et eenige fton'H aan gebmpftt i$. <&# 't eplanb Ma& jee i£3ulft een betg/ toaatop geboutob i$ / en ïueïft£ tug tegen be 3'ee aan flaat. 3&e epïaiiöen Grafton en Monmouth, 3pn t)eeï bicïjtbe* ~3et met 3ulfte betgen en bo?pen ; en be ^Inboorlingen/ 't3P npt b?ee5ë booj 3eeroobet£/ of buptenlanbfcïje bpanben/ of toegeng tjamenrot* tingen ban fiüri epgenbolft/ boutoen nietg andere aï£ op 3uïftebafïig* heden; 't bjelft ift acïjt be ooj5aaft te 3pn/ batrjetepïanb Oranje, feïjoon net gtootfïe ban alle/ en 30 btucïjtbaa? a$ een ban be anbete/ bocï) blaft en open ïeggenöe/ niet betooónb $. fft ïjeb netgen£ anbete 3ul= ftc (tartten en bo:pen c..e3ien. 3E>it boïft i0 ooft tedeipn betnuftig in 't maaften ban feïjupten; ftun* «unne ne ftïepne feï)upfje£ 3pn ban fmalle plannen met §Qutt pennen en eeni= fchuyten. ge fppftet^ aan maïftanderen bafï gemaaftt : maat 3P Ijebben ooft b?p groote fcöupten / bie beettig of bpftig menfeïjen nonnen boeren / toet* fte.3Pmet ttoaalf of beettfen riemen aan eïfte 3P boo^ttoeijen ; beselbe 3pn ban fatfoen bpna atë be ftlepne feïjuptje^/ enoppbetbanft 3ittentlnee mannen te toeijeh/ be een aan be eene/ en be aubet aan be anbete 3P ban be fc^uPt. Eptoeeteu 't P3et ooft te betoetften/ ïjebben blaa£* balgen aïé bie ban Mindanao. ifet gemeen bjetft btt mannen- f £ upt bffiefjen te gaan/ maat ift fjeb Viffchc- ïjen nooit beeï 3ien bangen ; of 'et op anbete tpben be£ jaar£ meet* ry. bet bifeïj bja^ toeet ift niet. 3£e bjoutoèn bemoeijen 3fclj met ïjet plant* bretft. <3|ft 3ag niet bat 3P eenige ban ftunne gepten of betften£ boot gen sPys 3elbenbooben; maat 3P baden on£ om be penfim bet gepten/ biesp 3Jelbe aan on£ betftoft rjadden; en aï£ iemand ban on3e fmutfcïje ma* ttoo5en beseïbe in 'de 3ee toletp / tjaaïden 3P bie toeet op/ en 30 ooft be belten det gepten. ^óclj afêotré boïft eenige betftenö datmen/ beljaïben begene baat 5P tooien en faufp3en ban maaftten / toeg. r fmeeten / baat toouden' 3P 'et niet mee te boen ïjebben, $Baat be depten* . " y[* bellen bmgten 3P oan ïanö/ en Inaaftten een buut/ en ^ehgben ban len Pe^ al 't öaait baat af/ tuaatnaa 3P 't bel op be ftooïen ïepben te toofïen/ 30 ien lang totbat 3P 't öequaam ■ ooiöeetöen dm te eeten; en ban fcöeutben en ftaaub3deu 3^ 't niet ftunne tanden/ en floftten'tepnbeïpft öooj. ^epeu^ fen bet gepten betflteftten öen tot een tteffeïpft getecöt/ ïjet toelft 5P aï* bué toemaaftten: ^p haalben aï 't geftaautube gta^ en be groente/ bie 3P in be maag bonden/ baatupt/ en bttbm bie in een pot/ bMftespop^ buut jetteben ƒ en biftboiïé omtoetöen ; bk tooftte/ fup^be/ pofte en blaarde tetbapï ïjet te 'ftooftén fïonb/ en maaftten een gèutige flarift Cet* tópï bit gefcöiebbe namen- 3? eenige bifc|je^/ geïpft 3P'etgeittéenïpftttöèe of m William Dampiers Reystógt of bzie habben/ bte 3? fteeï fcïjoon maaRten(ombat 3P toeft 3um een af* fteec ftabben ban mojftgftepb/ )en banfneeben 3p be bifcftban i be graat; en Rapten be3eïbe 30 Rlepn a$ 3P Ronben; en aï£ be moe£ in be pot toel geRooRttoa*/ namen 3P bte baat tipt/ fïrooiben'ee toat 30itt ober/ en mengben'er ftunne raautoe geftante bifcft onber/ 't toelR 3P ban tarnen opaten: beese peirêöjeR geleeR ban tod na geRooRte Rrttpben bie fteel Rlepn gefcfterfö toaaren; en bic gerecftt batteben 3P met be bingerg op/ aelpR be Mooren hunne Piiau boen/ 3onbet lepel* te geömpRen. En maahten nog een anber gerecftt ban 3eRere^prtngRftaanen/toeIRe ontrent anberftaïftmpm lang/ en 30 Wh al* ftet enb ban etn pinft toaaren/ hebbenbe groote bleugel*en lange bunne pooten. «pp bee* 3en tpb ban 't jaar ouani bit gebierte met groote 3toermen/ om be Potatos-blaben en anbere Rtupöen op te ecten; bie£ gingen bee3e ^nöoo?-- linnen ban met Mepne netten/ en ftonben toel 50 beet al* een minge* letil maat bol met eene tfreeR bangen: en aï*3P'er genoeg ban ftab< ÖertV bïagten 3n bie %)W$l en toofïebeme oöer'tbnurm eenaarbe pan/ toaarbooi be bleugeï* en pooten afbieïen/ en be ftoppen en ruggen toierben roob até geRooRte garnaalen/ 3?nbe te booren ünipn : btm Ipben bol spube toaaren fteeï bochtig om te eeteii 1 / en be ?W^a|la^ ten tujTcheii be tanben gft at een* ban bie ftofl/ en t fmaaRte mp 30 rebeïpR ; maar ftet anber gerecftt fïonb top ganfcft tegen. 5%nn Vmeene b?anR i toatec / geïpR bie ban alle anbere |nbiaa* nen: boch 3P imaaen üeftaïben bat een bjanR ban ftet fap ber 3>upRer* rieten/ 't : toriftju RooRen/ en eenige Rïepne 3toarte beesten baar on* ber boen: al* P toel geRooRtt* boen 3P 'tin MM '« ito* ten 't b?ie of bier bagen (laan toeeRen; toaarna het öejinht WW* ioojbt/ en t rtfonbbeguaam t*omtebnnRen. ^^.«Sffi^SMK Sr 30 bjeï tn Meur al* finaaR ftet €ngeïfcft mgm nta M&SgW» forR/ en ^oiR geloof heel ge3onb; toanton* boïR/ bie 'er eenige toee* Ren Zang l?te bagen lufó ban bjonRen/ toierben 'er biRtoiï* b?onRen ban /Doch nooit 3ieR. ^Inboorlingen b?agten'ee alle tegen b el ban aaubooib/ enool op b^enf bie aan ïanb toaaren ; toant fommigeban mij bolRtoaareuaan 't toerRopBas3ee,toeïRepïanb spbien naam gaten Smbat 3P ba™e ï ban bic bjanR bjonRen/ toeïRe ban be ^nboojïln* Zme bien naam genoemb toierbt: en gelph 3P bte goeb top Rfte"/ fo lieten 3P oor niet naa toahRer baarban te bnnRen. <£n ombat on^ bolR bee5e b?anR m 30 oberbloebig b?onn/ noemben 3palïe bee3eepïan* Öel^atBtaaUttt^^ ^eetinniet; M 3P ft* ö«n gemeen, fchku in RïauR met fte Cinees , 't toelR beel boor be tanben nptgefproo^ Z f&Sht Stw* met m MaiayS. m metaal baar hiinne 1 mün* ö n ban gemaaRt bjaaren / noemben 3P Bullawan 't toe R £ Mmfcn» he henaamina ban <6aub i#: en baatom30u 't toel Ronnen toee3en / bat » IS ^be F HppynS eyianden afRomlïig 3pn/ toattt bat t^begemeene naam ban öonboiiber alle bie ^nbiaanen. ^R hon niet beweemenban* 5S»SSw&i ^^'^ 8 toaarfcöpnelpït bat 3P met ftw — — rondom den Aardkloot. 3*7 ue gtoote fcftupten na 't noogtënö ban Lukonia gaan/mMöeffn* biaanen ban bat epïanb aföanbeïen... ^r 3ag ooft niet£ beïjal(benp3eten fhiftften ban buffeï£ ïjupben / 't toeïR ir bermoeben non bat 3p ban tweern* öeïingen noften ■: toant önnne Rleebing toa£ ban öun epgen getoa$ en maaRfeï. <©it boïR öab öoute ïanfen / en eenige toepnige toeïRer enben met P3et befïagen toaaren / en bat toa£ aï fjet getoeet bat 30 fjabben. Ufnnne ruiling of tjacna^ toag een flus ban een buffetë öupb/ ban fat* foen aï£ een Roïöee 3onbee moutoen/ 3pnbebe3pben'ban be fnipb toe* genaaib/ en gaten open geïaaten om 't öoofb en'be armen boo? te ftee* ften : 3£ee3e Roïber ïjangt neer tot aan be Rniejen / flupt om tre fcöou* beren boet} té beneben b?ie boet topb/ en 30 bis aï£ een plann. In non. niet bemerken bat 30 iet£ aanbaben/nocöte öaböen 3P eenige afgoben; oor fcöeen 't niet bat 3P ban ben eenen bag meer toernl maan* ten ban ban be anbere. 3I& &ori oo& niet getoaar toOïben / bat be een meer toa£ al£ be anber maar 3P feïjeenen aïïe ebengeïpn te3pn; 30 bat elft man 3pn epgen tjiipp tegeerbe/ en öie Rinberen öunne ouberen ont3ag en eerbiebigftepb toebzoegen. 1687. Geweer ■&* Leeven naar 't %$ ecfjter geïooffpft/ bat 3P seftere toet of getooonte ïjeöben toaat j^rv; ar 3P 3icïï fcïjiRRen 1: toant tertopï top öier ïagen / 3agen top eenen "Jtave! graave- nis. Hunne jongman ïeebenbig m be aarbe begraaben/ en boo&obeel ton unt ïjen berftaan ftonben / toa3 \}tt om bieberp. 3&aat toa| een grooté ftupi gegraaben / en een menigte boïft£ baar ter pïaatfe geRomen om öun ïaatfïe afferjepb ban ftem te neemen. <©nber anbere toa^'er een toouto/ öie een groote jamme?Magt maaRte en ben bertoee3enen 3Pne dozrin- gen afnam / 3pnbe naar 't 011$ toefeïjeen 3pne moeber. Jftaabat ïjn ban rjaar en eenige anbere affeïjepb genomen Öab/ toierbt fjp inöenftupï geïegb en met aarbe obetbeftt : ijjp maaRte ganfeï) geen tegenfparteung / maar onbettoierp 3icÖ ^eeï piï aan 3pne fïtaffe/ tettopï 3P be aarbe bieïjt op Ijtm toierpen en öem berftiftten. ^p t\tbben niet meer ban eene b?outo/ met toeïfte 3p toeï en tyeeb* 3aam ïeeben / en (junne Rinberen 3pn ïjen 3eer gerjooJ3aam : be jon* hur^r' genSgaan met bebabetéupt toifTcöm/ en De mepgjeg bïpben 'töup^ ivk| * ' t bp be moeber^ ; maar toanneer 3P in fterRte opgroeien / fïieren 3P3e na rjtinne pïanta3ien/ om lams en potatos npttegraaben/ ban 't toelR 3P bageïpR^ 30 beeï op Ijeure fjoofben t%vj$ b?engen/ a$ boo? 't gan* fclje ïjup^gesin genoeg i^ ; toantrp^ nocï) mai s ïjebben 3p niet l|imne plantasien 3pn in be bafïeijen / een goeb ftuïs toeg^ ban öunne 1 ïniP5en afgelegen/ aïtoaar pber man een pïeR ïanb£ öeeft/ bat 3pn epgen i$; bit bearbepöt ïjp tot 3pn geb?upn/ en maaRt bat ïjp 'er boojraabge* noeg ban Rtpgt/ om niet tf^eöoeben iet# ban 3pne gebimren te nee* men. <0naange5ien be 30 fcïjepnenbe mo^göepb öunner gereeïjten ban gep* Hunne ten penfen/ 3pn 3P ober ïjun ïpf öeeï net en stnbeïpR/ be mannen 30 meeden. toeï aïé öe b?outoen ; en 3P 3Pn baarbeneben be bjeeb3aamfïe m beïeefofte menfe^en bie mp ooit boojgefeomen 3nn ; toant è feon nooit "~ — 318 Wiltiam Dampiers Reystogt 1087. bemetften bat 3P op maïftanbeten toojnig toaaten. fp öcö mp toeï bet* toonbetb tUJiurfg of oettig ban öunne fcïjupten te gelpft aan on£ fcbipte 3ien/ 3onöec eenig betfcötl of onïufï onbet öen te befpeuten ; maat al* k \®mmi 3P beleef b en bteeö3aam/ en poogben maïRanbeten op alle boojbaïïen beöuïp3aam te 5pn : men betnam 'et neen getaa£ noch ee* nfge fcj&pn ban misnoegen; en ïjoetoef et fomtpb$ eenig énng onge* bal boojquam / baat anbete malnanbet om op be nop 3ouben gebat fjeböen / 30 toieeben 3P 'et ecïjtet niet een£ boo? onttoetb. &omtpb£ finnen 3P toeï een£ toafcftet/ 30 bat 3P 'et betoatmtebanin 'tïjooftfttp* gen ; maat 3eïfê ban fton ift niet bemetften bat 3p baïfïuutig toiet^ üm. Bp 3pn niet aïïeenïpft bu$ beleef b onbet ïjen 3eïben/ maat oor 3eet betpïigtenb en b^inbeïpR jegen^ b?eembeïingen ; en öunne ftinbe* ten bejegenben on£ ooft niet onfatfoenïpft / geïpft ïjet anbetg gemeen* Ipft gaat 't * toaat önnne tooutoen / toanneet top in bet3eïbet Öup3en quamen / baben oné 3ebigïpft om eenige oube bobben of lap* pen/ om öeute ftïepne Rinbeten in te toinben/ fïeeftenbe be jonge toicbten na on£ toe; en 't beebeïen $ een gemeene 3aaft bp aïïe be toiïbe bol* Hen; ecïjtet beebeïben 3P niet 30 3onöee opïjouben/ geïpft bie ban an* bm pïaatfen boen; en be mannen beebeïben nooit om iet£ rooft ont* fïaïen 3P on£ nooit iet£/ nptgenomen een£ toen top baat eerfï ten an* Hun ont- ftec 1«a"«n/ geïpft ift ïïtaft£ 3aï betfjaalen / maat 3P öanbeïben 3eet kaal. ^oom en opteert met tmg/ en bettoelftomben 011$ in gunne öuP3en met Bas jee öjanft. W$ 3p 3eïbe ban beese bjanft niet booten toaa* ten / fcoften 3P een pot bol ban önnne bunten ; toant top sagen bat 3P öeenen gingen/ en een bjoftje of ttoee ban bun goub boo) eenige pot* ten basjee gabett. €n ift bettoonbetbe mp / onbet toiïbe Indiaanen , ge* ïpft öeese fc|)eenen te 3pn/ ftoopen en betftoopen te 3ien/ 't toeïft au* öeeg onbet bie boïften niet gemeen i$ / geïpft ooft niet 3uïft een onbe* fe&oombe betfteeting/ om]3o}b?p en met 30 toepnig om^gtigöepbö op b?eembe fcïjepen te Romen ; toaattoe 3» ecfttet mifTcöien boo| be' ge* tinge ftoopïjanbeï bie 3P bjpben / aanïepbing beftomen. <©p 3Qbaani* ge ontïjaaïen bjonften 3P met bunne bjoutoen en Rinbeten upt ftïepne fta* ïabafen/ en aï£ 3P alleen 3pn bjinften 3P bp be tp om ; maat*aï£ ie* manb ban on£bpöenquam/ b2onften3Pben3eïbenaïtoo£toe. 1 ^p §mm geene munt / maat toel 3eftete ftïepne btoftje£ ban het metaal ïjfetbooten befcï)t*eben/ bet toeïft 3P in piantain bïaben of ieté 3uïftg toebinben en betoaaten. 3£it metaal bettupïen 3P tegen^ 't gene &at ben outbteelit/ geebenbe ttoee of btie gtepntje^ boot een pot met öeanft bie tien of ttoaaïf floop Ron öouben. Bp Sefiöen geen fcljaal* tje^ / maat geeben 't bp be gi£. %&u$ beelüanljenin 'tgto^ ^ft ftom nu toebet tot on3e saaftenrflft ïjeb teeb^ gesegb bat \nvbm 6deti Auguftus ïjiet ten anftet quamen rCettopï top ban bee3igtoaaten met onse 3epïen te gorben / quamen 'et onttent öonberb ban be feïjiuptjeé bet Sinbootïingen met btie of biet man in elft / bp on£ aan bootb/ 30 bat onL^ betöeft bol boïft toa£. 3Bp toaaten in 't eetfHebteefb boot IjmJ en fielben betljalben ttoinÊig of bettig ban on£ bolft met ftlepn ge^ toeec rondom den AardMoot. 3*9 1687. tofct acjfjtet op 't Rompanje/ en ïjieïöen bjie of bier mannen/ met buut* ïottg in öe ïjanb/ op fcöiïötoacïjt / öic geteeb famben omonbetöenbtwt te gceben/ inbien 3P on£ eenige obetlafï öaöben toillen boen. $Haat 3P öielben 3icfj bcp tfiï/ taapenbe aïïeenïpR eenfg oub p3et op/ öat3p op on£ berben bonben; ook namen 3P be bout£ uut on3e pompen/ en öe pennen upt 0113e topaatben eet top 't getoaae toietben ; boef) epnbe* ïpn 3ag een ban onfe maat$ / bat een ban fjen &eeï bee3ig toa£ om een ban bie pennen upt te trefenen/ toaatop ïjp bennaetel aangreep/ öie terfionb begon te fcf)?eeutoen/ toaajboo? alle be anbere op fïaanöe boet obetboojb fu jongen/ fommige in gjutme fc£uptj-e£/ eu anber msee/ en 3kö aïïe na fïtanb begaben. JlBaat top ïjunne fcï):iR bemerRenbebeje* genben ïjem/ bien top bad öabben/ en toeïne ban angfï fïonb tebeeuen/ Öeeï toel/ en gaben öem epnbeïpn een Rïepn fïunje p3ec/ toaatmee öp tetflonb obecboo?b f&ong / en na 3?ne maftRet£ stoom / bie om oni? fc^ip {jengelben om ben uptflag te 3ien. 3©p toennten öeu beröaïbentoe om aan boojb te nomen/ betopï top niet gaetn be geïegenïjepb ban met $en te öanbeïen toouben betren : &ie£ guamen eenige ban be fcöup* tjeg toebet aan 011$ fcïjtp / en 3P toonben 3ic& baatnaa aïtoo£ $ut eet* ipn en beïeefb. Wn 3onben no?t baatop een nano aan ïanb/ om ïjunne ïeeben^ma* Hunne niet / en toat ïeeftogt 3P öabben/ te be3ien. %t boïR ban be nano handel toietbt met Basjee-bjann bettoeïnomb/en 3ag een menigte ban betnen^/ met dee- toaajban 30 'et eenige Roften / en toeet na boojb Reetben. 3£aat ze Eyian- naa b^agten be ^Inbooaïingen 3eïbe beenend en gepten in öunnefc£)upten/ toenbenbe met be boeg na 't »fieti i. ^en 27*- toa£ öe ö «et afaenomen; maat pt tegenbe Dieft ganfejen Dag en baar aan Sï^iSSï&Wö- ^m 28ften"ep De toinb Jtaoiboofi/en'thïaat* SSISe noeïte; bacfrbe toinb bleef baat niet flaaii/ maat fcnootna'tSfen en Meef epnbeïpn in 't gupDtoeffen ftaan : topïjaDöentomeen maateïpfce ^'fSében^Q^^toen be toinb EupotoefHiep: bie£3ettentopaiïe3epïen fep om toeet na 't eplanb te loopen. mm 3°ften toa£ be toinb 3Defï/ en Sn ianen be €pïanben/ maat ftonben 'et bootben auonbntet bpfiomen: M& «enen top 3upbtoaatb£ tot '4 mo?gen£ ten ttoee uuren; en toen ge* toÉnbheDöenbeïietentop'tbienganfc|ïenmo?genl[oopenyenquamenopben mibbagy 3pnbe beneden O &ober ,tetplaatfe bantoaa? top toeggeb?eeben toaaren 3Be«ïnbiaanen toagtentoen on3e3e£ mannen toebet aan boojb/toaat Komen ou ton hen/ tooo? hunnebjinbfcïïap en beleef Dïjepb/ bjiegeïjeeïe fïanenp* voor aan JaA ctaben/ 't toeïft een ongemeen gefeïjenft boo: ïjen toaö\ <®nbet beese't'eyland bie aan ïanb gebleetoen toaaren toag ook Mr. Robert Hall , bantonen in meet nfernaa 3aï fpreeften % en be anbere Perïjaalben mp/ bat toenïjet ffi SSpflS?^ / begnöooïlinBenömbjinbeïpnecbesonbentebe- learnen Dan te booren / en poogben te obetteeben bat 3P Ijun öaait fto?t 3011= öen affnnDen/ geïpn fcet fcunne toa£/ beloobenbe aan ober ban gen 30 5P wlM toüben Doen/ een jong btoutomenfcïjtoteentopf /boo?t^ eenbpïtje/ en eenia anDet geteebfeïjap boo? een plantte /tot een btupbfcljat; topsenbe nen baar beneben een fïuft ïano# aan/ om te beplanten. &u$to»etbcn3P hm betfehepbene ban p ©o?p-/ Daar 3P toen toaaren/ aanroocöt; maar 3P namen Qtin berbïpf bp Den genen met tonen ap eetliaan ïanb ge* naan toaaren- Coen 't fcï)iptoeetin'tge3igtciuam/ toietben 3P«et lagig oebaïïenomP3et/ 'ttoelftf>ettooomaamfïe$bat3pbegeeten/ ac&tenbeftef meet ban hunne ooitingen; Detoeïfte top met 0113e P3erfïaben tjen 1 toeï alle fiaDoen nonnen afftöopen / en al 't anber goub bat 3P öabben baarbenetoen / inbten top toanbe goeDïjepD be£5elfê toaaren be^eenerb getoeeft : 'tigtoaat/ toanneettjet getoefï/ en bp anDet goub geïjouben tonetbt / 30 ftonben top ?et «een onbetfenepb aan 3ien/ Ijoetoel &et öïeeft in be ftiomp mttm maaröetonl 30 't 50 menigmaal polken,/ gaf 't W$MW aanmoeöi, ging,.' ' 1 P 3. W*f '■*■ "■' I i.ffli 10S7. Nieuwe aanCtag. jti William Dampiers Reystogt %&&& ïaatfïe fiojm benam on£ boï^ 'teenemaaïöen moeb / taant öoetoeï beseïöc 30 frt niet tuag aïgbie op be nufï banCina , toeïneongnogbetfch in De ge|jeugen$ lag/ echter toierben 3P afgefcjötintbanïjun bocmeemen om boor Maniia te Rrupfien/uptbree3e ban baar toebee een flo?w te 3uïïen ontmoete», fiber toenfcïjte 3tci) 3eïben nu t'&upg / geïpn 3P toel öonbetö* tnaaï te boo?en geöaanöaööentmaar^aptepnReadenöe^cöiippetTeat bep?aateben fjen om na be Maa$ Komorin te gaan/ met toeseggingebat 3P öunne meening banbJeberaan^mopenbaarensouoen/betoeïRe bupten ttopfd \m$l in be Roodezeete ncupfen ; en 'tOoot^boÏHÏiet 3tcigema^ Ipn uefcueegeïi. 3£e #ofïeIpne Moufon fïonb nuboorbeöanb ; en be öefïetoeg sou ge» tueefi 3Pn boojbe.^traatbanMaiakka maar üsapitepnTeat3epbebat De 3eïbe gebaarïpn toa^/ Voegen^ öe beeïe epïanötje^ enbjoogten/ baar nie* manb ban tm$ eenigen nenni^ aanbad; bH$ ooiöeeïöeïjp'tbeüte spnbe oofl3p ban aïïe öe Fiiiippynfcheeyianden om te3epïen/en3o^upöaante ÏOOpeil naöeSpecery Of Molukfe ey landen, Oltl ontrent |jet epïanbTimor i« ben <©ofrtnbifcïjen #eeaan te nomen. 3£it fcöem. een 3eer ïangtopftge omtoeg te spn / Die niet minder gebaarïpn U)a$ toegen£ b?oogten ; bocft 3P 30uben niet 30 beeï gebaar ïoopen ban €n* gelfcfje of ^Gïïanbfc&eftfiepen te ontmoeten/ 't toeïn öunne grootje b?ee3e toag. 't ^tonbt mn toeï genoeg aan / toeetenbebatöoe top berber gingen / fft be£ temeerRenni^ene?baarentjepb3oubeHrpgen;'tb3eïilö^boo?naam= fie toa£ bat in beoogbe ; en in begieep oontuetMt'er temeerbeïfcjjietban pïaatfen boo? mp *oube 3Pn/ om 't fcïnp en bom te berïaaten/ betopïüs bafïeïpn öeflooten öaö mW met be eerfle geüegenöepb te boem XVI. HOOFDSTUK. Vertrek -van de Vyf Eylandenjzy paffeeren voorby't Noordend van Lukonia, St. Jans eyland^en andere der Filippines: leggen aan by dé twee eylanden dicht by Mindanao , alwaar zy hun fchip kalefateren , en een pomp op de Spaanfche wyze maaken. Door den Prins van het Specery-eyland verftaan zytydingvan Kapi- teynSwan,enzynvolk, die te Mindanao gebleeven waaren.DeSchry ver fteltaan 't bootsvolk voor om we- der te keerennahemtoe^dochte vergeefs. Verhaal hoe hy teMindanao vermoord wierd. De Nagel-eylan- den , Ternate , Tidor , enz.het eyland Celebes ,-en de Hol- rondom den Aardkloot. 3*3 Hollandfche ftadMakafïer .Zy vaaren langs de ooftzy 1 687. van Celebes,en tuiïchen'tzelve en andere eylanden en droogten door , met groote moeijelykheyd. Schuuwe Zeefchildpadden. Ongemeen groote alikruyken* Een wilde wyngaard van groote kracht tegens zeeren. Groote boomen.Bakens op de droogt en.EenHoos ,be- fchryving derzelve; met een gefchiedenis.Travaaden. Zeefchildpadden. 't Eyland Bouton,en deszelfs voor- naamfte ftad en haven Kollafufung ; de Inwooners. Be- zoek des Sultans:zinnebeeld in de' vlag van zyn Prauw; zyne ly f wacht 5 gewaad, en kinderen: hunne Koop- handel. De Indiaanenaande zeekant woonendever- koopen de andere voor flaavën. Die van 't f chip wor- den in de ftad ontvangen. Een jongen met vier regels tanden.Krokkadoren, zekere foort van witte Papegai- jen.ZypafTeerentuflchen andere bewoonde eylanden, Omba , Pentare , Timor,enz. Droogten. Nieuw Hol- land, al te noordelykinde kaarten gefield; deszelfs landbouw ; draakenboomen ; arme oogluykende In- wooners, hunne gedaante, gewaad, fpys, geweer.. Op wat wy ze vuur uyt het hout gehaald word. De In- wooners der eylanden vanNieuwhollandi hunne woo- ningen.onbequaamheyd tot den arbeyd,groot gety al- daar. Befluyt om na het eyland Kokos en de Kaap Ko- moring te gaan. €n betbenban Oftober gingen top ban be ©pf oBpïanben It'senï/ fïeUenbe ome noet# 3upbtoaarb£/ metboorneemenom tufTcöenbe Specery eylanden bootte toopen. 3©p öabben fclfjoon ./toeeber en een toefïe toinb ; in 't eerfi fiuutöen top Z. Z. W> ên oafftetDen bicftt boo?öp eentgefcïepne eplanbje^/ bieaan 't Hooib* enb ban'tepHanb Lukoniaïeggen; top «eten bieaïïeten 3©efien ban- oné/ en paffeetben aan be oofop ban beseïbe/ en alle be anbete Filip- pynfcheiEyianden, 3epïenbe3upbtoaarb^ïangébe^ufi. ©et $ooïöooftënb ban 't epïanb Lukonia fcgpnt goeb beïbïanbte3pn /Hes Uan een maateïpfce ïjoogte/ en blan en effen eenige mpïen becte; upt* Noord- oesepöbat'ec eenige bjp ïjosge feetgen op 3ic&5eïben a«mi fiaan nr bie ooft end, 1 , — :! 3X4 Wiiliam Dampiers Reystogt tyafctetu maar geene regeï^ of Ureenen ban gebergte / bk aan maïfcan» ton raaïien. ï£et !a«ö aan tseese 5Pöe fcïjeen meef! toepïanb; boet) De 3upöoofter 3P Öeeft meer bergen en boffcöen, ©erïaateribe ban ï)et eplanb Lukonia, en met fjet 3eïbe 0113e goube nafledcn in be ïucïjt / pafTeetben top 3upbtoaarb£ boon> De oofópbe ban De anbere Filippyrifbhé emmertje of 3npger te nonnen öouben ; en 't betepfefite een naantoe toaarneeming / bie ttoee fiunnen 30 net op- mal* nanbetente boen paffen/ bat 'er een rechte rjoüe noner boor besupger bleef/ öetopl 0h| boln tat suïn toern niet getoenb toa^; toant top §ab* oen 30baanig een manier ban pomp maaften ban be J>panjaarb^ ge* leerb/ bie be pompen/ toellie 3P op fymne fetjepen in be 3ee gebrnplten/ op beese topse maanen : en is ben berseaerb bat 'er geen beter fjanb- pompen in be toerreïb 3^n aï^ 3P öebben. Fen Prins Certopl top W* ïagea quam be jonge §$&$!. ban toien in in 't XIII van de Hoofdiluk gemeïb ïjeb/ aan boo?b; toant berflaan ïjebbenbe bat ton fpecery berber 3upbbJaa:b^ souben gaan/ ber30c|jt öP öat top öera en3pn .' ( boln -- rondom den Aardkloot. 325- fcoüYna3pn epgen€pïand toiïöen boeten t ïjp toonde on£ bit epïanb IÓ°7* in 0113e ïtaatt/ en 5epd'et on$ ben naam ban/ bie ton 'et bp aante^Eylan- feenben ombat ïjet baat geen naam ïjaö ; maat in betgat beseïUe in den. nipii 3£agbetïjaaï aan te fcïjmben. ö&m$ #:in£ berïjaaïbe on£/ bat ïjp niet öobm je^ bagen te boo?en Verhaal &apiteun Swan ïjab ge3ien/ beneffen^ betfcïjepbene Dan 3pn boïR toel* wegens ïte top baat geïaateu ïjabben/ en ïjp noembe on£ fommigeban &en/KaPltem toeïfte ïju 3epde bat alle toeï/ en te öiec tpb in be ftad Mindanao toaa*Swan- ten; maat batsp alle met Raja Lautuptgetoeefï/ en onbetïjem tegen 3P* m bpanben be Aifbres gefïteeben ïjabben; en bat be meefïe ban ïjen met een onbe3toeeHene RloeRmoedigïjepb ïjabben gebocïjten/ toaatobet 3P 30 toeïftp bm Sultan /aïg bp ben beldïjeetRajaLautin gtooteacïjtin* ge toaaten : boojt£ bat ïüapitepn Swau met 3pn boln na 't Fort Sr» üeorge meenden te gaan /ïjebbenbe tot bien epnbe al beettfg oneen goub$ Uoo? een fetjip gebooben/ boet) bat ïjp en be epgenaat ben hoop nog niet een£ toaaten ; en bat ïjp b?ee£be bat be Sultan ïjem niet 30U ïaa* ten gaan boojöat be oorlog geepnbigb toa£. 3£it alïe£ betïjaalbe be $?in$ on$ in be Maiayfe taaïT toeïftebeeïeban eet 9en berongeïpRt ïjab / enbatTu'ec bolboening ban mm toou; bat §p nu ktmM |aö ban hunne roe- ren/ en tatfr hoe hp Hen. non «omen; bat ijem oon be man «e ban öuii becljten/ eii de 3taafujepb ban öun ïanb öeftenb taa£; en Mfti öer&alben meenbe taeg te gaan/ en met eenpartp boïh£ totwnibl fïanb m taebethomen/ om gen te pïónberen/ ja 3eïfë ïjun lanfitoto te nmtttm m aï 't taeïfce be 3Mb9eet/ af£ 't öem mm ree omeoePa' men/ JOUbe ge^b l>UUen:Hoe is^KapityS Swan vaTyzerSakr' en kan by zich tegen een ganfeh Koningryk verzetten ; of denkt hy dat wv hem vreezen omdat hy zulk een taal voert? CbenteeHjab gn hem nooit aanseroecb/ boo?bat be Mindanayers öem bermoojö öaobeti 't ■ Sï toaaclfcöpneïpfi bat 'er eenige taaartjepb in bit a\\e$ tóatf; taant bmêt mm taa£ opïoopenb/en be Mbtjeet 3eer greetfgnagouö ®c S toatooft be ooisaah getoeep 3P/ ÖP taietb baat bÉmlö^fö^SeS rnp beröaaïb hebben/ en 3pn goub en a« ïjem ontnomen/ aSe m foutnaal/ 't taeïn naber&attb banbaa* ge30iiben taietb booi Mr Moody (bie baar een taepnig te booten en fiojt naa be nmnb taa// ) en ?Uï bpDefcS?rnaEnge,and D0O|Mr* G°dard ' ^* wn ban iBaar om taeer tot « beröaal te nomen t 3Sange3fen i onê boïfc nfet fion oberreeben om taeer na &apitepn Swan te gaan/ 30 tóS gaeoi ben ÏM in on£ geseïfefjap gerjab ; maar ftapitenn BS 3Pti tai&eltuntig boft -niet lang flillaaten leggen : $%i bat tanofen 3elföen bag/bat be |W tofeen* 5pne brïofren Wu ! öp |S%2 te' nomen/ apnbe ben itf« November, banket M gingen i ' üdimhl 0115e rib| Süpbtoefiy met een jfruubtoefte toinb. 7 ? lDe ^e toinö Weef bug fïaan totbat 'tap aan 't eulanb Celebes quanten / en liep toen na 'tWtftot en boo?t^ toat SM| #eft odaS tap aan 't nootboofï-enö ban bit epïaiib/ en bonbeu baat fuWfi fier- fee. fitoom toefitaaarö^ ïoopenbe/ bat tap naautaïpH^ aan be oofóu ban 1 3eïbe ftonben fiomen. »*ww»n. ev- 1 Sd"b.es * tm *tet ®m ^ïanb / tfreKfcenbe 3icö in be ïeimte ban land Ce- ^ *orben na 't ^upDcn onerenty/ en in be breeöte ontrent a nraa' lebes. ^n l,Pf- 3et kot önber ben ^benaar / get ^oorb-enb op 1 gr, fomin m m- 1 ^upb-enb op j- Rr.somin.g.enboïgw^begemeenebefchrpbinrt regt be romp ban bit Cpïanö J^oorben en ^npben ; bocö aan be ©oorb- oofier ïjoeh fta&t 3icïj een fraaïle punt ontrent bertig mpieu ®, <®, upt; "en Komft' rondom den Aardkloot. W 1687. en ontrent bertfg mpïen öeoofïen bee3e ïange punt ïegt öet epïanb Giloio, aan be toefóp üan 't toeïu biet Mepne epïanden ïeggm/ öie seer mei ban gagelen booten 3pn; öe ttoee boomaamfïe baatban3pnTernateenTi~ Ternate e ftad enb/ $ Makufler gelegen/ een fïetRe flab en öanbeïpïaat^/ ben éoïtanbe* M^ffei-, een toebehorende. %m be oofop ban öet epïanb 3nn grooteinfjammenenmeiren/ en een menigte ban Mepne epïanbtje£ en hoogten giné en meet berfpjenb ; ton 3agen oor een öooge fpitfe berg aan 'tnooiöenb: maar 'üanb aan beoofï* 3P $ laag/ mant bjp boeren 't öpna geöeeï langg. 5N aarbe aan öeese 3Pbe t£ 3toart en biep/ en ongemeen bet en 3&aar/ 3pnbe bol ban öoo* men; baat 3pn ooit beeïe Voateröeenen/ bie in 3ee umïoopen; enoeese ganfeïje oofop ban 't epïanb fcïipnt niet ban een groaie oojlcöaabje ban 3eer fjooge boomen te spa. ^eüjpï bjp met beeï moeite aan bt$e oofon gesomen maaten/en supd* maarb£ ïang£ be nuft boeren/ met mennïg Vuinb/ en bie nog Z- %* W. en fomtpb# boobfiiï/ 30 bnnrbe ïjet lang eer mp bit epïanb boojbp 3epïben. 3£en liften Naaren mp op be ïjoogte ban r. gr. 20 min. ten Enpben/ en spnbe ontrent b?ie mpïen ban 't epïanb/ termpi ton met een sachte ïandtoinb 3itpbttJaarb£ 3epïben/ ïjoojben ton '3 ituwgeng ten ttoeeof bïie uuren/ een geMater in 't mater/ geïpn bat ban roeifeïjupten ; enmt* 3enöe boo? eenigen aanbaï/ nreegen top aï ong getoeer booï ben bag/m fieïben ong 3eïben in fiaat ban tegenmeer. Zo 0?a aï£ ïjet bag toa£ 3a* gen top een grootepumumopbeMindanaifchemp3egeboutob/ met ontrent sefiig man baarin/ en nog 3e£ Rïepne pjautoen baar nebené i 3P ïagen ontrent een€ngeïfcïje mpï te ïoefmaarb ban on£/ om on£ te be3ocï) top \30nben3e mebe fcïjunVu op be Ruft ban Nieuw-Hol- land (geïpliin 3aï berïjaaïen) fcjjoon 3e baar boo? be ginboo?ïingen niet gemoeib toierben. <©p be bjoogten / tk aan be buptenant ban oné ïagen / bergaberben top fcïjeïpbifcï) op ïaag toater; ook toaaren'er bnfïer groote ^CïiRrup* hm/ toaarban een aïleen 30 keeï bifeïj instjne Öoo^n befïoot/ bat 'er booï 3eben of acïjt mannen gmoeg aan teeeten toa£/3nnbe een goebeen ge3onöe fpp^e: top booïïiepen ooRöe boffen op ïjetepïanb/ maar bon* ben 'er geen 5Mb. <£en ban on£ boïR/ bie aïtoo£ met 3eere ueenen toa$ genueïb/ bonbt baar een3enete 3©gngaatb / bie3icï)3eïben oberenb öieïbt boor bp anbere boomen op te Rïimmen : be bïaben baarban groeiben 3e^of 3eben boet öoog/ maar be bee5eïen of ranRje£ elf of ttoaaïf; ïjet toa£ een 3err groen bïab/ rebeïpn bmütn ronbacïjtig en bfR en tfeebig. 3£ee3e bïaberen Rïepn gefïooten en met bet of fpeR geRooRt maakten een boojtreffeïpRe 3aïf. €n bermib£ on£ boïR be bengb baarban Renbe / boo?3agen 3P 3icï)5eïben baarban/ 300 bat 'er naautoeïnR^ een man op 't fcïjip toa£ / of öP maaRte bat ÖP'« een ponb of ttoée ban Rreeg/ in* 3onberï)epb 3uïRe Die met oube. 3eeren gequeïb toaaren / toeïRe groote baat baarbp bebonben. Mi man bie; beese bïaberen |ttr eerfï bonbt ïjabse ïeeren Rennen op beïanb engte ban Darien,en|jet toemaaRen ban: tee3e 3a(f ban be Indiaanen aïöaargeïeerb: feberb toalïjp op beeïe pïaat* fen aan ïanb getoeefï om na bie bïaben te 3oeRen/ maar öab3e nergens ban ïjier gebonben. <©nber be beeïe groote boomen bie biet toaaren/ toaé 'et een bk aïïe be anbere obertrof ; be£3ebebaï ïff apitepn Readneerte beïïen/ om 'er een Rano.ban te maafeen/ betopï top aïïe 0113e boot£ op een na in be ïaatfïe^oim berïoo?en.öabben :. bie^.biaaren,er3eé maRRere mannen/ bie in be baaijen ban Kampechie en Honduras ©erf öoutïjaaRer^ toaaren gebaeefj/ ( gelpR oor be.Hapitepn Jrff/ en bteïe anbere ban on£ bat bjern ïjabben gebaan/ ) en berïjaïben in 't öaRRen eerbaaren 5nnbe/ aannamen ben boom te beïïen ; en b?ie en biie bp beurten ge^abigfiaR- Renbe/ ïjabben 3P anberïjaïben bag boern/ eer be boom om berre lag. 5^ee3e boom/ fcjjoon öp in een bofeïj groeibe/ toa^ecïjteracïjttien boeten in 3pne omtreR biR/ en be flam bierenbeertig boet ïang/ 3onber eenige taR of quafl/ en 3eïf^ op bit ijoogtentoa^ maar eentaRof ttoee/ en ban lifp öp nog tien boeten ïjesoger/ en berfprepbbe 3icf) baar eerfi in beeïe groote en Rïepne taft&en/ &e\yh een CpRe / spnbe 3eer groen en toeeüüi bocö 1 rondom den Aardkloot. 3*9 aaeh liet Hart mf betgaan/ 't toelfc beftamon&equaain maanteboo?'c l687. November tan. ^Wm£0^toae|anDtoinbeiiuptöena©e^n.©e SffilJS em öSe booi oitf/ en toenbben onjenoeröna't^up' WD0Öften. .«ÖjSJlJgStfSlwSériSftö Celebes upt WW fa?^ffS!ffi^ffi^/ 1 teitW naaren öaïien* oprcyt/ me,i5e l2iSI taffi op h*S Mm ! bte boten ben peptban 't öoog 5'Srt é-sss? -Jfars sa rawi ,o^n ftabben ton een ftdbecetanbtoinfe/enfluutben supbtoaarttf/ BaW Sb^toinU aam/ top pab^n ftalmte tot naaöemibbag; toanmet «•*«. ft^mHpS^ W J^y».SSa 4b; in Weftindie toaaren3emp «Mbe hoVfvltie 'en het fpitfe enö baattan berepnt / toaatboocöan het rufeub KW*» fchpnt getaetb te toojten: JU»;» S 00 StlXbtfpwtt aan öc toolft/ bte hoe langer hoe grootet en reeft «moet betoeeginge fcheen te ;pn; en be ï|oo^ hehout oejelfbe bjitt St«K WW* «öw ^ taortgaanfteeösStoatet op/ 't toelhboot w H. 3 \6S7. William Dampiers Reystogt Uytwer king ee- nerHoos op de kuft van Guinee. 330 Den booitgang toind opbrengt oeö 3p bertoonen M fcö^iRReïpR genoeg / te meer om öat3 ■ opftomm toanneec men 30 fiil in 3ee ïegt a!* een bïoft / en niet upt öe toen ftan raa- to. IBaatöoetodftse biRto b ge3ien ïjeb/ en top menigmaal baSc gflchen be3et getoeefï 3pn/ 30 1$ De fcbrffc nogtaitf aïtoo^ïjetmeefie ge' ^en eerden December jtjadben top een mooi Roeïtje upt ben ^o^upboo^ finü rondom den Aardkloot* 331 (ïert/ en fïietben Eupb aan: op ben mibbag nam in be fjoogte/ en be* ^"4 bonb bat top on 3 gr . 34 min. öe3upben be $Bibbelïpn toaaten. 3Bp 3agen toen ljec enïanb Bouton ;enbetoprtben5-de«. '£abonö£ mooi toeebet toag/ 'tEyiand (jpfim top 0113e Kano tipt / en 30nben 0113e Moskito Indiaanen , ban Bouton, toelRe toVet ttoee of bjie Op on£ ïjabben / om ^eefc&iïbpabben te ban* gen; toant bie toaaten ïjietin menigte; maat benuib£ 3e fcöuuto toaaten/ toiïbeu lop 3e ïiebet Op nacöt bangen/ 't toeïïi in Weftindie ook geujup* Etópftfë; toant teïRen£ aï£ 3P op&omen om abem teöaaïen/ 't toeïn tm$ in acljtof tien minuten is7 Dïaa5en 3e 30 frarö/ batmen'ttoeï ïjon* feccö boeten bette Kan ïjooten; toaatboot De banget toeet toaat 3P 3pn/ en 'et gemaRInRet Op Kan nomen ban Op bage; toant be fcïjiïbpab stct cetet/ ban &n goott/ maar be Manati gooit toeet betet. '£ fjBcngeifê Reetben 5P toebet met een gcoote Jköiïbpab / toeïRe 3P bicljt Op Den oebet gebangen ïjabben/ en 5pumgten eenen Indiaan ban 't eptanb 'met 3icö aanOoojb/ bie Maiays fpjafi/ toaatboot top fjesn bet* flaauKonben: §P sepbe on£ bat 'et ttoee mplen betbet 3upbtoaat$ een goebe ïjaben toa$7 baat ton Konben anReten: bies" 3eplben top met een goebe toiub baatnatoe/ quamen'et tegen£ bm mibbag aan. 3£ee3e ïjaben legt op 4 gr. 45- min. ten gJupben/ aan be oofl3P ban 't enlanb Bouton , 't toeïn bne of biet mplen ban 't 3upboo|l enb ban'tep* ianb Gelebes aflegt, ïfet i$ ïangtoetpig/ ffreRKenbe 3icïj Z. $©• en m <&. onttent bPfé'nttointig mnïeniu be lengte upt/ en be bjeebte t£on*. ttent tien muien. $et ff tebelpR öoog ïanb/ en bettoont 5ttïj ban bette Wanen effen/ boeg bofcbacrjtig nnj €en mpï ban be anRetplaat^ i$ eenflab genaamb Kaiiafufung,3pnbe ^e..ltad beboomaamfte/ 3o'etanbet£ nog meet 3pu/ 'ttoeïR top niet bet(ion= J>aiIalu" ocn: be3elbe legt onttent een Cngeïfcfje mpï ban be see/ bonen op een lung' betgje / in een bïante met fóonogöoamen omnngb 1 bupten be Doornen ganfeï) tonbom be {lab i& een fïetfte fïeene munt : be öup3en 3Pn ge= boutob geïpK bie ban Mindanao , maae nettet/ en be geïjeele fiad toa^ fteeïvfc&oon en beemaaReïpR. ^e SM»0Qrtet$ 3pn Rïepn/ entoeï gemaantban ïuf enïeben/geïp^DeSuk nenbebangefïaïte/ Ment/ en getoaab ben Mindanayers toeï/ boel) 3p tan van toaaten nettet/ en sinneïpnet: ^p fpteeRen be Maiayfe taal/ en 3Pn Bouton. alle ftaïjometaaneny 3pnbe gunnen ^uïtan 3eet geïjoo23aam / bie een nlepn man toa^/ ban tufTc|jen bebeertigen bpftig jaaten oub/ en beel b?outoen en Kinberen öab. ontrent een uuc naadat top ten annet geRomen toaaten/ sonbt be Sultan on^ een fióoöe aanboojb/ om te toeten toie top toaaten/ en toaavotn top quamen. 5^ie^ gaben top öem befcijepb ; toaarop ïjn toebet na lanb Reerbe / en noit baarnaa toeet aan boorö guam / en on# 3epbe öat ï)et torn Sultan toef beïjaagö ïjab/- te betftaan bat top €ngeï* felsen toaaten/ en bat fjp gesegb ïjab bat top afleg? 3onben IjeDbin toat |jet <ènïanö untlebecbe ; en bat ÖP ben boïgenben morgen 3clf aan boo?b ^oube' nomen. <®it$ toietb onöYcljip feöoou/ en aïïep op 3pn oefl Rïaat gemaakt om ïjem te ontbangen.. WMi Z>n zin- nebeeld. Lyf- wachr. Zyn ge- waad. William Dampiers Reystogt 5Den ó^n. 'jg mojgengï bptpb$ quanten beeïe fcïjupten en nanoe£ b# on^aanboorb/ met bogeïen / eperen/ Piantains, Potato?, enz. Docö 3P üjouden'er niet^ ban oberDoen/ baotèar De Sultan quam/ en öen laf! Daartoe gaf. ontrent t*n tien uitren qüam De Sultan In een 3eer nette pjauoa/ op öe bjp3e ban Die ban Mindanaogeboutod : boben op Demafi fïond een tuitte spDe bïag / Die rondom met een ïjoogroode Ipft ban ttoee of D|ie Duum mz$ bejet; in 't miDöeii fïonDt fjed mooi afgebeeld een groene Griffioen/ treeDenbe op een gebïeugeïde flang/ Die ïjaar bef! fcfyeen te Doen om op te nomen / en Ijaaten tegenpattp ö,:epgde met een opgefpetde monD/ en een lange fïeeftel/ om 3pne beenen te treffen. %n* öere flndiaanfclje ©ojtfen nebben Desgeïpl$ fjunne Minnebeelden. 3Be Sultan met d:ie of bier 3pner CDeïen/ en d?ie ban 3pne 3oonen/ 3aten in De najunt ban De prauto ; en 3pne ïpftoacöt befïonö upt tien iBtrênettieré/ toaarban bpf op De eeue/ en bpf op De anDere 3pDe ban 't baartung fïonden. fëoo? De Deur ban De najupt of roef ftondteen man meteen groot b?eeD 3bjaerd/ en een fcljiïD/en ttoee Diergeïpfce aan 't acïjterepnD ban De roef? boo?t£ tfonDen'er nog tVuee jjBugnettier^ on 't boojfïeben / en ttoee op 't acöterfleben. %®t Sultan ïjaD een 3pDe tulbanb op/ Die met een fmaïïe gouDe nant geboojD toa$ / en aan De eene 3pDe De$ öoofD£ ï)ing een bjeede nant of ïint/ naar De |BinDanaifcl)e bjp3e: ÖP ïjaö een öemeï^bïaaubje 3PDe bjoeu aan/ en een nïeed of fluper ban rooDe 3Pöe om 5Pne fcïjouderen gefïagen/ 't toeln ïo£ b)i ïjem neer Ijing/ en 't grootfïe Deel ban 3pn rug en middel boa£ naakt: boo?$ ïjad öP S^ne noufen nocïj fcljoenen aam <£en ban 3Pne 3oouen toa$ bpftien of 3efïien jaaeen ouD ; De ttoee anDere boaaren nog öeel jong/ en 3aten gefïadig op Den arm ban Den ecmn of Den anderen 3nnee optoaclEjter^. &apitepn Read ontbing ïjem aan De spoe ban 't fcljip / en ïepbe ïjem in 3ane aajunt/ DoenDe bpf fiuhhen t'3pner bjeïhomft toffen. Zo Dia atë Ijp aan boorb quam/ gaf öp 3pnen onDerDaaneu berlof om met ong te öandelen ; bjaarop on£ boln noft \ytt gene ïjen aanfïond %t fe&een Den Sultan 3eer toel te be&aageu/ Dat ÖP doo? De <£ngeïfcl)en be3ocï)t toietDt/ 3eggenDe Dat on lang begeerig toaë getoeefï om öente3ien/ï)eb* bende 3eer beeï ban jjünne recfjtbaerDigé en eerlpfte ftaudeling ïjooren ■fpteefeen. |Baar ïjp ftïaagDe ober De l|oïïanDerué ( gefpn oor aüe De Mindanayers m anDere Indiaanen DeeDen/ )en bJenfc^te ö^n betre bjeg. 3©ant Makaüer , eene ban De boomaarafïe fttbm/ bjeÏH? De ^oïïan^ Deréin Die gebieden Rebben/ i^niet nerre bankier; en De^oïïanDer^ homen fomtpDé bauDaar om fTaaben te «oopen : Detopï Daar eenigeban De afgoDifctjé inboorlingen ban 't epïanD 3pn/toeïRe niet onder Den Sultan ÜaanDe/ en geen <©ppetfjoofD tybbmbt/ öier en Daar in 'tïanDom5üjer^ ben/ en ban De eene plaat£ na De anDere blieöen/ om 3icö boo? Dee3en Boïfl en 3pne onDeedaanen te berfcljupïen / bermiö^ Die op Ijen te jagt gaan; en ïjen tot ftaaben maaften. 3^ant De befcljaafde ^Jndiaanen Der Eeepïaatfen/ Die met uptïjeemfcïjen IjanDelen/ 3pn gebjoon De^Jn^ lan- rondom den Aardkloot. 333 hnbtïül 30 3P3e niet onder be tjeöoo^aatrujepb ban §mm ^Qt^ ^ ftonneu b?engen/ 30 beeï 3P nonnen optebangen/ en tot flaaben te berftoopen? actjtenbe fjeu maar aï£ 3©ÜOen/ eben gelpft öe ^>panjaard£ he Amerikaanen doen. L. f ^aa een gefpjeft ban ttoee of d?ie uuren begaf be Sultan 3irï) toeer De «*- nalanb/entopïoflen toeöe? bpf toten op 3pn bertreft '^nöe.P^yn cenöaagé 3onbtt)paan ftapitepn Read om aan land te bomen / be=^ee™f toelfce baarop metsenen of acïjt mannen ïjeenen gfngom ben Sultan *?. z>n oj te toacnten; gift non 30baanig een gelegen^ om be pïaat£ te, *tén niet ïaaten boozbugaan/ en Ijieïb Ijen betljaïben ge3eïfcgap. 5Bp dcn SuI. bleiben aan land booj ttoee ban be boomaamfte ontmoet/ en na een tan ont> rcöelpft net nup£ geiepb / aïtoaar be Jmïtan 0115e ftomn* bectoacïjtte. hculd. aait'nupö flonbt aan 't end ban be ftad/ toelfte top/ onder een gtoo* te toeblbeö ban bolft/ bat na oné quam fcpften/ boo? pafTeerben. Coen ton bn 't hnp£ quanten ftonOen'er beertig naaftte folbaateu in ttoee tpen/ da'attop tuflcöeu booj gingen : bit gup^ -flont niet op fïplen / gelpft ais1 allé be anbere / Die op be JlBinbanaifcöe top3e geboutod toaaten/ maac be ftamer baac top ingeb^agt toiecben toa£ blaft op be g?ond/ dewelke met matten befprepd toa£ om op te stat. <©ng onthaal toa€ tabaft/ betel/ en jonge ftofto^neuten : en 't ïjup£ toag ban bupten met mannen/ b?outoen/ en Hinderen be3et / detoelfte nadebentfecs toeöjöu* nen om on£ te Sien. 3Bu bïeeben Ijier niet boben een baïf vmi toaarnaa top affcljepd namen en bertroftfteu. mw fïaD fïaatop een 3anbige grond/ maar noebaanfg be ïanb^douto ban 't oberig gedeelte be£ eplanbS $■/ toeetift niet/ omdat niemand ban on£ aanland toas7 dan alleenlpft op bee3e '£ inberenbaagS quam be Sultan toebec aanboord/ en boobt fta* pirepn Read een ftlemie jongen aan ; doel) detouï ïju nog te ftïepn toa£ om ee* tiigen dienfï te boeiï/ bedanfttede&apiteun nemdaarbooj/eiuepOedattip hem niet groot genoeg toas\ 3$e Sultan 3ondt Ijem baarnaa een aude* ren/ toelfte de ïtapitepn aannam/ dittoa^een aarbige en goeïphejon* gen/ maar 't gene iet£ toonder^ \m§{ ÖP bad op eïfte ftaafcebeen ttoee reqeïé tanden naafl maïftanderen/ en niemand tmn de andere ban bat bolft toa3 30 / noc&te Ijeb ift ooit itt$.$ü\l$ ge3ien. 3£en ftapitepn toierden boft ttoee. genten bereerb/ en eenige feufftlé beïoofb; borïj ift oeloof öat'erban benbe maar toepnige op bat eplanb toaaren/ toant ift sag'er niet beeï genten of buffel^; ooft ïjebben 3P niet beel rp^ / maac hunne boouiaamfte fpn3e is tooneleu. ï©p ftoften bitt ontrent bup^ ^eud pond Potatos ; ooft ftoft on£ bolft een menigte ban Krokkadoren , en ïnooije groote parreftieten / 30 fcïjoon ban ftleuc aï^ iftse ooit gesien Krofc_ J ^e Krokkadoor ié 30 groot afê een papegaai / en bnna bausuïfteeu fat»kadoor' fcen/ met eben -0h een beft /maac i^ fpiertoit/ en beeft een dicljtebe* bcrftupf op 't ïjoofd. 5^iec tec plaatfe ftöfteu top boor on.^ gebmpft ooft e;n piaubi / op be |Binbanaifcï)e top3e gemaaftt/ ban toeïfte 0113e Cim* UI c mer* '**»* William Dampiers Reystogt m 1687 metïieben baatnaa een fcï)tmt maasten/ bfe tot aïïerïep gebtupR öe* quaamtoag: toant bit baartupg toa£ eetfl aan bepöe beenben fpitg/ öie£ jaagden jn 't eene enb af/ en maaftten öet plat/ met een toet baat* aan/ toaatboot men 'et ongemeen toeï mebe non sepïen en toeijen. 3©p bïeeben ïjiet maat tot Oen nd™ omöat be ïjaben tïeeïjt / be gtonb niet goeb/ en öe tpb beg jaarloon niet gimfïigtoag; toant bebonbettoiu* bm begonben nu fïttb aan te nomen. Coen top on$ anner toouben op toinben/ toag fret in een Rïip bafï geöaant/ en on3e Rabeï fe?a& aan tfunfeen/ 3onöet bat top 't annet Ronben ïo^Rtpgen/ fcïjoon top'etgtoo* te moeite om beeben ; bie$ gingen top 't 3epï en lieten |et ïeggeu. 3Bp Öaöben Den toinb $. J$ <®. en fïeïïenöe on3e Roeté ^upöoofi/ betbieïen top tuffcïjen biet of bpf epïanötje^/ bie op s gr- 40 min. gupöetbieeöte/ en bpf of 3e£ mpïen ban be ïjabenban Kaïiafufung (eggen. 3£ee3eepïanö* tjtó öeeben 3icï) 3eet gtoen op baniJtoïtogboomen/ oo«3agentup'etttoee ofbjie bojpen op/ en ïjootben'g nacïjt^een ttommeï; toant toptoaarei* tufTcïjen eenige hoogten geraaftt/ baat top niet booc '£ anbetenöaag^ Konben upt&omen. Wp toifïen niet of ïjet fïaan bet ttommeï upt toee3e boo? on£ toag / ban of öet toa£ öat 3P 3icö bjoïpfc maanten/ geïPfe ïjet in bie getoefïen gebmpReïpR$ ben ganfcfjen nacïjt tot $ mo?gen£ tor met 3ingen en fptingen boo? te Krengen. 3©p bonben giet een b?p fïetït getp/ gaanbe be bïoeb ^upbtoaatb$ etr be eb 3$oo?btoaatb£. 3£ee3e bjoogten en beeïe anbete/ bie in on3e naat* ten niet aangetoee3en 3pn/ Keggen ontrent een mpï aan be 3upötoetf3p bee5et Cpïanbm baat top ben ttommeï ïjoorben. fflp geraakten 'et ban epnbeïpn tufTeöen boot/ en 30c§ten na een boottogt aan be oofóp/ al* toaat an$ oor berftïjepbene pïaaten boojquamen; maat top bonberc Riïïen om 'et tuffcöen boo? te paffeeten/ en fluutben toen na 't epïanb Ti- mor , öetopï top bootïjaööen om bp 't 3eïbe tn be tupmte upt te ïoopen. 3©PÖaööen bentoinb öoo?gaan£ a®.^.a©en^upbtoeff/ met freeïfïpbe ftoeïte en tegenig toeebet. 3£en ió^en geraakten top upt be bjoogten/ en fiuutben ^upb ten<®o* #en/ met een 3©efi3upbtoefie- toinb/ öocï) ïjp betö?aaiöe fcïjier aïïeïjaïf uuren / 3Pnöe fomtpö£ eupbtoefï/ en ban ffcefl/ en fottupö£ iteb* noo?ötoeff / met beeï tegen/ bonbet en IWiRfem. t Eyland ^en ïoftenpafTeeröeH top 'tepïanbOmba, 't toeïneen tebelpR fjoogep* Omba. ïanb t$ I leggende op 8 gr. 20 min. en niet boben bpf of 3e# mplen ban 't 3$oo2boo?iet öeel ban 't epïanb Timor ; ^et i^ bettieaof beertien mpïen lang/ en bpf of 3e.é b?eeb. Wtism of acïjt mpïen betorfïen Omba $ een anbet b?p groot epïanb/ 't toe!» in on3e afreheningcn geen naam öab; boeïj boïgen^be^eïf^ flaub moet ïjet bat gene toee3en/ 't toeïn in fommige Raarten Pentarege^ Pcatare. uoemb toojöt. 3©p sagen bp bage op ^et 3eibe beeï rooï$/ en bp naeöt Wte buurên , ooh 3agen top een e fïaö of bïeR aan öe noo?b3p/ niet bcr* te ban öe 3ee ; bocö toegené 't nuaab toeet gingen top niet aan ïanb. Cuf* fcïjen Omba m Peotar^e in'tmibben ban Be Riï/ i^ een ïaag 3anbig ep* ïanbtje/ met stoot* 3anöpïaaten tet toebetspbe/ maat tufttym bt$tU i be/ rondom den Aardkloot. 335 be / bfrïjt aan Pentare, 1$ een 3eer goebe hü. 3©p boeren bjfe bagen ïang af en aan/ öebömöe fliperi goebe Voinb / toant be3eïbe toa$ Eup&3upb* loeft. ; 3£>en 23ften'^abonb^ geraakten top'erboo?/ met een ftïepnefeóefte wt ten |loo?ben/ J)onbenbe öicïjt bp Pentare .«öetgetp of öe eö ïiep öiet 5up5* toaarbg/ (jet toeln ontboot Ijieïp; mant ton ïjabben maar toepnig toinb/ maar bftgetp/ bat on£ ï)ier tntjet boor5ettengimfïfgtoaé/ï)abon£ baat naa fcöierin't beiöerf gefta; toant öesupöen be Riï/ toeïaetop böo?= qnamen/ Heggen tiuce hlepne epïanötje^/ en na bie epïanbtje^ ïiep tjetge* tp 30 fneï/ bat öet seet toepnig fcöeeïbe of top toaaren gefïranb: toant tie toepnige toinb/ dien top te boozenupt {jet gooiden ïjabden/glngt'ee* nemaaï ïeggen/ 30 bat top ganfcïj geen toiab ïjaben toen top baar qua* men/ en Daar toag ooft geen annergrond: 3©p «reegen beröaïben 0115e -riemen upt/ en begonben te roeijen/ boekte bergeefê; toant ïjetgem tyeef on$ 30 fïerft na een ban bie epïanbtje^/ bat top met aïïe magt eh getoeïb genoQb3aaftt toaaren öet feïjip af re ïjonben/boo? 0113e riemen te- gen be ftranb/ toeïne een fïepïe oeber toa£/ aan te 3etten ; en öaarbooc tyeeben top m$/ en qnamen bupten gebaar. efïen/ett $t. HZ. w. '$ |Bo:gen^ 30 bia afê't bag toa£ 3agen top be pïaatrerïjtboor on£; ïeggenöe balgen^ alle 0113e rekeningen op 13 &■ f° min. ï^et i$ een D?ok lantrê bie eben bonen mater komt/ met berrcljepbene klippen / toelke actjt of tien ooet boben toatcc ftceken/ baar omïjeen. ïlfet legt in een bueïioeft / 3nnöe elke 5uör ontrent anbetljaïf mul lang. 3©p toeètijlel&nï on3e koer£ 'récht boor 't mloöen öreser plaat/ en quamen tot op eenljaïbeCngdfclje mul na aan be huppen/ almaar tou 't ïoob uuttoierpm/ boel) bonbm neen granö. ï©p liepen torn om / eiueplöen ttoce uuren lang na 't $001* ben/ toaarnaa top toeber toenbeöeu en 5upötoaar3 liepen/ meenenbe be boen te bol-en te ïabeereu/ maar top konöen niet: bie£ boeren topbe 3&00203P lange /totbat touaan.be ooftetljock quamen/ neemcnbe een kleun ge3iat ban be klippen; toaarnaa top fcïjerp bp be toinb ha'teup* ben (lierbeu/ bieljt ïangS be plaat/ baar top 't loob toeer unttoietpen/ boen bonben geen gtonb. , ^ee3e plaat legt in 0115e kaarten niet boben sejïien of ttomtig muien ban Nieuw Holland ; maar top liepen baarnaa nog toeï 3efng mplen recht na 't ^unben ee? top 'er aancmamen; en ik ben bet3ekerö Dat geen oeöeeïte Pan Nieuw Holland baar ontrent óp beertig mplen na 50 J5oo;- beïuk legt/ alé het in 0115e kaarten gcfldöi^ttoautinbien Nieuw Holland recht aangetoee3cn toaare/ moften -top nooö5aakeïpk, omtrent beertig muien betoefïen ome koere 3PU geb:eeben getoceft ; boel] (jet $ 3eer on? toaatfchuneïuk bat be Aroom on£ 30 flerft toeftoaarbg 30110e flJïjeeijm hebben/ betoplmu pïa een gcftaöige ^efïeïnke tomb ïjabben. ^k fïaa toe bat a$ Öe Moufon eecft omloopt/ be ffcoom ban niet terfïont keert/ maar nog buna een maanb Ijaaveh loop Ijoubt : öoclj be Moufon tua£ toen ten minfteu al ttoee maanöen ü'evïoopen IBaar ik 3aï ban be tofnöen en ftroomen elöerê furee&en. €u bclangenöe bmtJ ik geloof eerber bat het ïanb niet biel aangetoeesen té/aïgöatbefïroom-ong uiijTeubbe ; toant het toa$ toaatfcljmielukcr bat top mifïepo 30uben getoeeft 3«n eer top bp be plaat quamen/ d$ baarnaa; omöat top op öe öuflöaii Nieuw Hol- land bebonöen/ bat Ijet getp 5pn geflabige ïoopljielöt/ loopenbebebloeb #oo*b ten holten/ en be eü f upö ten iBcjïeu 3£eu 4^npau Januarius 1 688 quamen top bp 'tïanb ban Nieuw Holland wniiand ou be hoogte ban 15- gr. 50 mm. Ijebbenöe/ gdpk \k ge3cgb Ifjeb / 01132 ' koere recht Eupben genomen/ toen top be praat ben 3 1 **« December paf* fecröra afeb liepen 'er öicijt aan/ en bhibenbe geen kequaame anker* Diaatê/ omöathet lanö boot 't |Doo?Dtoeften open lag / 3eplöeu ton bofttoaatb^be ncanö lang^/ fmureube Jl^oojbooft ten ooften/ toant =;o ïeat het lanö. 3©n liepen ou£ omtrent ttoaaïf mplen/ en quamen toen aan een Punt/ ban toaar ïjet lanb M ooft en supbelpk flrckte tien of ttoaaïf mplen berre/ maar &oe m baarnaa loopt toeet ik Miflag der kaart- maakers. Nieuw rondom den Aardkloot. 33 7 . : w mnïni brooften bew punt i<8 em wbrlu&e bln>« 1687. „iet ©ntrent bne "H1 BC°X"/ "„ cm 3«c goebt plaats? om te aii* taai/ met «^Itf'lnttmtcm trS ueooften bie puit annetbeu top toen/ of te Wtl^alC«ef S We mplen tiau ben «me./ op negenen» ttointig toabem/ goebe/ Ijatoe/ "' 3^ hfanD|/mmmtoerttotno8to«; -, Nieuw Holl.nd» «« 3« EggK*»**»" mptier5eherb niet of öet rti) rplanb/ ban of Sginy ^ gEöeElte bat Set niet aan Aha- .Ai fnk a, ni oen Ja *wy «berg tegen* be 3ee aan/» $MW$ W ?n /o 3Pn ooft eenigeepianben mtt* 6atet faub tf m en S 3«^iSi™gtSff8^ »-<- tm maafte; ecfjtet ^M.^SSomeStl groot. ?>e meefte boom» cocö ^m^SS^Bt&SMei mtening/ ©jaal.e. boomen bie top te,«^fh7nSe Un al't aeboomte aloaat/ spnbe boomen/ enb.e ÖffilSltoPflii»; *M&* tian bitte en fax* '«ffiKTBiw ^aatenban een boniure toas 5toattact)tig e" "nt*'n|/",a«e,^f fthmten We in be ftammenbec ftïmr/ en be gom Jgffi^jïïSSSw** ©?aaftenbloeb bat m boomen toaaten: top "gffi KS en fn,aaft eüeneeng. ©e ain ^eUoSbSang'y /Taar ge,toa# 3eerb«n. ®P 3W> S»»*fe«^S fpoor tian een beeft/ ban B #p netnamen geene . b««n WB «g «f t ^ Kn gtaDte reebt tian ïpt / en bun / wwwm ^^ ia y gcoote ^u^aaulwn. feun* nroote hoo £m / nmte *»$£™ ™B0e liegen upt |« «én te ne oogjebm gj } altoog .SffiScso moefjdpft toaUen/ bat ..ram* fjouoen Dttop ,bte ben m ^ nJc^f tanhonöen; en 30 huw niet mee ^00? pen fcmatjen ^^'^^J S^- tmifefltcn / ja oor in 6epDe 2 ÊlSKif tab S'iS WmSet bieï3t töetV- £u%$ bat spn monb knippen / moien mi 1 ut . 1 ^ rtfnïflaab ,nnbe i hunne 00* §^mmmm^^lfm^¥m gjuuneoa? nent ■! pw— William Dampiers Reystogt gen nooit open boen/ gcïpn anbete menfcöen / en aaatom ook niet betre nonnen 31'en/ 't en 3P 3e öunne ïjoofDen optillen / geïpn afë of w na kt$ bat noben fjen ^ boouoen npaen. ^P ïjeouen gtoote binne neigen/ b?p boïïe ïippen/ en to»öe monben/ fce ttoee boojfte bobentanben .miffen 3P alle/ 30 mannen afë taoutoen / oube en lange; fjoe 3u!ftg opnomt/ en of 3P3e upttreRHen/ tueet in niet; ooft ïjebben S9 Seene baatben: 3P 3pn Hang ban trooni/ en ban een 3eet ongQiene geöaante/ ïjeubenbe niet een eenige beballige trea in rjun ges iaat; ïjitn öaai?i^3b3act/ noït/ engeniuïö/ geïpn bat ban belatten/ en niet ïang en fïupn a!$ bat ban oe gemeene JInöiaanen. 3E>e Meur ban tjunne&upö/ ïjet ganfcïje ïpf obet/ i£ nooï5bjatt/ geïnn bat banbe ^matten in Guinee. Ep Ijebben ganfcïj geene nïeebing/ ban een fïun ban een fcöotfe eens boorn^/ aï£ een gojöeï om gunnen mibbeï gebonben/ en een ïjanbbdl gta£/ of ö^ieof bier gtoene tanje£/ bol ban bïaben/ toeÏKe 3p onbet ïïen go?beï fleenen/ om ïjunne fcïjaamte te bebennen. Hunne -^ Öcböen 3cene $u&m I m&at ïeggen in beopen ïutïit/ 3onbet eenig m nier «*W 3pnöe be aatöe ïjun beb/ en 't gebMf beg ïjemeï# ïjunne goiöpn. van <®f 3P 5fdj man en bjoutu aan eïnanbet ïjouben/ ban of 3p sicïj 3onbet keven, onberfcïjrpö bermengen/ i$ mp onbenenb : maat 3p toooneu t'5amen bp ttoppen ban ttointig of bettig mannen/ bjoutoen/ en ninberen. éunne eenigfle fpp3e i$ 3enete nïepne foott ban bifcïj/ meïne 3P bangen /booj u* getë ban fleenen btoat£ obet ttlepneinïjammenoffleuben bei 5ee te maa= nen; toaatbooï ban be hïepne bifcïj/ bie met elft getp ban ïjoag toatet baat betbaït/ ten pjootje bïpfc boo?bee5e menfcïjen/ toelne gefïabigbn ïaag toatet Romen oppaffen/ om baatna te 3oenen. èee3e geringe bangft acï)t in ïjet toppunt ban ïjtinne biflcïjetn te 3pn; tuant 3p Ijebben geen geteebfcfjap om gtoote bifcïj te bangen/ aï£ bie aï nuam/m 3uïne sullen bp ïaag toatet 3eïben achter bïpben ; oor nonbentop met 0113e ïjoe* Ken en fnoeten geen bifcïj bangen tettopï top ïjiet lagen. <ëp anbete pïaat* fen 3oeften3P Op Kaag bjatec lBoffeïenen aïmwpKen; bocïj ban bee3e fcïjeïpbifeö i£'et maat toepnig/ 50 bat 3P3icöboomaameïpftbetïaatenop 't gene be 3?e in önnne afgepetKte pïaatfen fpoeït / ïjet todR/ 't3u beeï of Ixiepnig/ 3P aïtoo^ op5aameïen/ en na öunne betbïpfpïaat^ brengen; altuaat be <©nbe/ bk boo? ïjunne öooge jaaren niet meet boojtKonnen/ en be Rïepne Rinbeten na ïjunne baebetaomfï bjacïjten: en 't gene 3p banbe* nomen fytbhm b?aaben 3P tetflonb op Rooien/ en eeten ïjet t'3amen op. «^omtpb^ nrpgen 3P 3obeel bifcö / bat 3p 'et een gtoote maaïtpb ban Kon- nen fjouben / en op anbete tpben R?pgt eïR pa$ een proefje ; maat 't 3p beeï of toepnig/ pbet fyttfVet 3pn beeï ban / 30 toeï be jonge en oube bie teeten 3bjafi 3pnöe imt nonnen gaan/ aï£ be Rloene en fietRe. %\$ 3P gegeeten Ijebben/ gaan 3P neet ïeggen totbat ïjet toeet ïaagluatet l^/en'ban moe* ten aïïe bie uptgaan nonnen/ 't ?n bp nacïjt of bp bage/ in tegen of3on* nefcïjpn/ op be bangfl gaan paffen/ of anöer£ moeten 3p bafen/ inant be aatbe betfcrjaft ï)en ganfcö geen fppse; betopï'et geen ftrupb/ Ujoj* teï/ peuïbmeïjt/ ofeeni^etïep tetbaatgtaau gtoeit/ bat bJp 3ien ïiou= beiu rondom den Aardkloot. 539 nen vuur en, m e oo^ 3pn'et gene bogeï£ nocö tjeefïen toeïne 3P dansen nonnen / be* , óg7. W5eö«nset:eeöfcöap baattoe öeööen. %r hon niet bnmtUtn bat 3P fetg aanbaben. 3&ee3e atme menfeïjen Hutt gc_ nebben nog aï eenig getoeet om bunne bifcljgtoeben te öefc&etmen/ of wecr. met hunne bpanben te beesten/ 30 iemanbïjenin Die flecötebiflfcöerp 30Ube toilïen fïooten. €erft* poogben 3P met $w\ getoeet on£ betbaetb te maa* nen / toanneet ton aan ïanb 3pnbe ïjen beïetteben na öunnebifcöpïaatfeu te gaan dommige fcabben j&oute 3toaetben/ anbere een foort ban öou^ te ïanfen: hun 3toaetb toa£ een fïufc iöout/ ban fatfoen eenigfin^ naat een houtobegen geïnhenbe : en be ïan£ toa£ een ïange tegte ffofc/ bieaan 't eene enb fpité gemaant/ en baatnaa boo? fytte geöatb toa$. ™ 3ag 'et geen P3et nbcï) eenig anbet metaaï; 3uln£bat 3P miflcöie» flecne bple» gebiupnen / geïpn fommige Indiaanen in Amerika , in 't t V Hoofdftuk be* %e 3ïi öun buut fctpgen toeetift niet/ maatmiffcöien op beseïfbe^top* Hoe de 3e atë aubete ^nbiaanen/ upt öout. S!« Ö^b bit be^nbiaanenbanBon- *n°laa- Airy 3ien boen/ en fceb'et 3'elf oor een pjoef ban genomen, ^p neemen £e; een pïat tfun hout / bat m& $ / en maahen op be eene 3pbe baatban een y 6 itoïtje; ban neemen 3p een anbet öatb tonbfïOKje/ onttent30bia alleen pirih/ en maanen 't aan 't eene enb fpit£; bit fpitfe enb tfeenen 3P in 't gaatje of RUPÏtje ban 't platte (ïuk Sjout/ en bjaaijen banïjet fïonje ïjeen en toeet tulïfc&en be païmen ban ïjunne ganben/ en b?iïïen 30 ïangtotbat het sacht hout begint te toofcen / en epnbelph bïam bat. 5^ee5e menfeften fp^enen eenigfïngl boo? be neeï/ boel) top nonben 'et niet een tooozb ban bëtfïaan. 3©p ankerden/ geïpn jr teed£ ge3egb ïjeb/ ben fdcajanuarius, en 3ienbe eenig boïft op be fïtanb/ sonben top tet* ftonb een feano ; om eenige Himbfcïjap te benomen ; toant top toaaten fa] hoope ban eenige ïeefrogt baat te 3uiïen fcipgen: maat 0e31ntoooner£ 0113e boot 3ienbe nomen/ liepen toeg en berfcöooïen 3icï) ; en tjoetoel top tod Djie bagen na ïjunne %ym» 30c&ten/: honden top 'et ebentoeï geene binden; maat top 3agen bede pïaatfen baat 3e buuten gefïooht öabben* Cpnbeïph bupten ïjoope 3nnbe ban ftunne toooningen te 3ullen binben/ naakten top 't 3oehen/ en «eten een pattp pjuïïen aan ben oebet/ op3UÏ< ue plaatfen/ baat top backten dat 3P nomen 3ouden. %* bonben net* gene eenig toatet/ untge3epb in fominige oube putten aan be 3anb^= Ipaaiieiï. (Cen ïaatfïenfïanentop obetnabeepïanbtje^/ enbonben baatbeeïe ban Het volk be ^uboojïingen ; in geïoof bat 'et toei beettig / 30 mannen afê b?ou- op ƒ? Ey- toen/ en Rinöeten opeen enïanbtje toaaten. 3£e mannen/ toen top iancltJes- eerfï aanlanb quamen/ bjepgben on^ met Dunne ïanfen en 3toaetben; maat 3p toietöen betbaetb boot 't Koffen ban een toet/ 't toeïn top af* feïjooten- om öen tf berfcörifeften.- 5^it epïanb toa^ 30 Mepn bat 3P 3icÖ tïfët betbetgen ftonbttï/ maat 5P toaaten getoeïbig betbaafb toen top aan ïanb quamen/ boomaameïpft be bicutoen en Rinöeten/ toant top traben tetflonb na öunne ïegetpïaat^ toe. 5^e flerftfïe topten raapten feeute hïepue Rinbettje^ op/ enUepen'et aïftwpimOemce toeg/ toojbenbe ban <ï 340 William Dampiers ReystDgt 1 087 ban be fcfnöeren bie ïoopen nonben / met een gebaïn en gefcïjjeeufo nage* boïgb ; maat De mannen bïeeben fïil fïaan. dommige ban be ujoutoen en anbere ote niet ujegïoopru nonben/ bleeben bp een buur leggen/ m maakten 3UÏ& een pflnfc gebaar/ geïpu aï£ of bju genomen toaaren om ïjen te betfïinben. jftaar wanneer 3P 5agen bat top tjen geen leebpoog* ben te boen/ toaaren 3P rebeïpk flü7 en begeneöieopoitfecerfïeaauftomfï tneggeblooben toaaren/ fceerbeu ïjaafï iweöer. ^eeseöunnetooonplaat^ toaé aïïeenïpfc een buur/ met feu ftfjutfeï ban eeniQt tanken Daarboö? aanbetoino-sp. . 'J'üti ", ' lï!ïl{Ll 3$aabat top ïjier een toepntg getoeeft toaaren/ begouben bemannen toat gemeen3aamet te too:ben/ en bip beebeu fommige ban ïjen uïeebe* ren aan / op boope bat Ion eenige bienft ban ben 3ouöen ijebben ; toant ton bonben bier eenfge toaterputten/ en toaaren ge3inb ttuee of D?ie ba* ten baarban aan boo?b te u:engen: bocö betopï 't moeijeïp& roa£ tyt' jeïbe na be hanoe£ te foaageh/ 30 bacljtentop bit bain tot D?aager£ ge* fempnt te Rebben/ en gabeu (jen Daarom eenige Meeberen/ aan beneenm eën oube bjoeft'/ aan ben anöerrn een gefcïjeutb ïjemb/ en aan ben bet* ben een oub bjambeé bat naautöïnftë opraapen£ toaarb toa£ / en ebeu* toel op fommige plaatfen / baar top getoeeft toaaren/ seer aangenaam 50ttbe getoeefï 3pn ; en tup Dachten bat ïj'et bn beese ïieben ooft 30 3ouöe uwen: Wn jjabben §en tsecje puin jen aangewonnen/ ombattup meen* ben bat 30 3icïj b\x$ opgefctjiht 3ienDe/ luftig boo? onS souben gemerkt hebben ; en matinee? bjp onS toater gefcöept fjabben in Mepue langtoer* pige tonnetje*?/ biepber ontrent ttoaaïf floop nonben ïjouben / en om mater in te bïaagen gemaakt toaaren/ bjagten top bee3e on3e nteutoe feneeljt£ bp be putten/ en ïepben ïjeu elk 30 een baatje opbefcï)ouber/om bie na be nanoeé te tyaagen. H^aar aïïe tekenen bie top nonben maanen toaaren te bergëefê/ mant 3P fïonben aï£ fïokbeeïben soïiöpc betueegin* ge/ maar grpn^ben aï£ een partp aapen/ en keeken maïkanber aan. <£n 't fcïjeen bat bee3e arme menfcljen niet gjebjoon toaaren ïafïen te öjaagen ; 5uïk£ bat in geloof bat een ban on3e fcïjeep$ongen£ ban tien jaaren oub 30 becï 30U gebmagen Rebben/ alleen ban bee3e ftaerefê. Wn toaaren berïjaïben genoobiaakt otté mater 3elbe te b?aageu ; en 3P trok* ftenbe kïeeberen ïjeel fraai toeer upt/ enïepbense neber/ ebenal£ ofklee* beren nergen$ anber^ toe bienben/ ban om in te toernen : öoetocï ift ban cerfüen af aan niet 3ien non bat3P'er groot Deïjaagcn in ïjabben; ooit fcheetien 3P 5tcb ober niet^ bat top ïjabbeu te bermonberen <®n een aubere tpb aï^ 0113e aano tufTcïjcn bee3e ^pïanben toa^/ om eenige baugfï te benomen/ 3agen on3e maat^ een parrp ban bit boïa ban yt eene epïanb na 't anber 3toemmen/ (toantsp ijtbben geene fcöuptcn/ nanot^/ ofbïotten; en bier ban Deielbe inneemenbe b?agten 3p bie aan boorb ; ttoee baarban toaaren mm een mtbbrtbaareu oubérbom/ en bit anbere ttoee toaaren jongman^ ban aeö'tien of ttointig jaareu. Wn gae* ben ïjen rn^ met fei)ilöpabben m Manati gehooHt/ IjetbjdH jp ïjeef grc* tig opfïonten ; maar floegen ganfcïj geenacljt op f)etfcöip/ of iets bat baarin toa^; en manueer 5P meber aan ïanb ge3ct toierben/ liepen 3P 30 fneï mmmjfn — 1 - * >*ïS&r rondom den Aardkloot. B4* fneï toeg afê 3p fconben. Coen top eetfï aan bit ïanb ouamen / eet toP i <$w . eenige nenntë aan ïjen/ of 5P aan on£ dabben/ tinam 'et een.pattpPan ten/ bte op 't Pafïe ïanb tooonben/ tecïjt tegen oPet on£fc&ip; enfïaanbe üp een tebeïpn öooge bttnn/ bjepgben 3P on£ metönnnestoaetbenenïan* fen / en fcpetmben met be3eïPe in be toept. 3©aatop be Statrttepn laf! gaf op een ttommel te flaan ; 't toeïft tetfïonb met een groot gebntp£ ge* fcniebbe/ om öeese awie fcpepfefê baatboa? een fc&ifc op 't ïpf te jaa* gen. ^n bit geïupb ïjoo?enbe/ liepen 30 fneï toeg a$5P foopen non* öen/ fcpïeeutoenbe onbettnffcïjen Gmvf , Gurry , met eme ftem Die Hunne öiep nut be fïrot Poojtquam. 3Bee3e g(ntooonet£ Pan 't Pafïe ïanb fchuuw- liepen teïften^ Pan on£ toeg ; ePentoeï fcteegen top betfepepbene PanheiQ- Öen/ toaut geïpfc in teeb£ ge3egb p&/ 3P ö.ebben 311ÏH een flecïjt ge* sigt/ bat 30 ong niet getoaat totetben / Poojbat top bicpt bp pi toaa* ten 3Bp*gaPen öen aïtoo£ toat te eesten / en lieten ■ïjen ban toeet ïoopen; maat be €pïanbev£ / naabat top tem ty öen getoeefï |)ab* Öen/ Pïooben niet meet Pan onétoeg. Coën top onttent een toeeft : |iet getoeefi toaaten / ïjaaïbëh top 't Gety ong fcöip met een fpjingPïoeb in een nïepne 3anboaat / 30 nette aldaar Sp öet Wtottm non / 3uïft^ bat net öp laag toatet bjoog ïag / en be gtonb onttent een ïjaïbe mpl Pan on£ b?oog toa£ ; toant pet toa* tet ïoopt bier onttent Ppf Pabem op en af : be Pïoeb gaat $oo?b ten oofïen/ en be eb^upbten toeflen. Ceïften^ aï£ 't ïaagtoatet toag ïagen ton op be bïoote gtonb,/ en be see toa£ toeï bjieponbetb Poëten nan 'on/ : toe^patoen top tpbg genoeg pabben om ben Pobem Pan ox\§ fcpip fcpoon te maafeen / en 't seïPe tot on£ genoegen beeben. <©n£ meefïe Poïh ïag in een tent aan ïanb / tettopï 0113e 3epïen netfïeïb toietben / en on3e PffcpPangetg tyagten on$ bageïph^ 3*^ fcïjübpabbenen Manati, 'ttoeïnon3egefïabigenofïtoa£. Cettopï top piet ïagen poogbe ik ong.noÏH" te oPetteben om na een ^ngeïfcpe jfafttotp te gaan; maat ift toietb fiebjepgb met aan ïanb ge3et / en |)iet geïaaten te tootben : bit beeb mp jtopgen / en met gebnlb een Peqneamet jpfaatg en ^eïegenïjepb aftoacï]ten om |jen te Petüaaten ; 't toelfr ik poopte tinnen nojten te 3ullen boen / ombat 3P tooo?öabben na be Itaap Komorin te gaan. ï|un Pooi* neemen toa^ ooïi ïjet epïanb Kokos , jet' toelft in on3e naatten op "12 gr. 21 min. j^oo?bet Jbjeebte ïegt / onbettoege aan te boen/ op ^oope Pan aïbaat bie Prucïjt te benomen ) naat toeïne Jjet eplanö genoerabi^ XVII." HO OFDSTU K. Van Nieuw Holland vertrekkende , paffeeren zy*t ey- landKokos,en doen een ander bofchachtig eyland aan. W$ 'Ze- STTfif' I6B8, Yetrek van Nieuw Holland. 34* VVilliam Dampiers Rey togt Zeker landgedierte als een -fteurkrab. Kokosneuten dryvende in de zee. Het .eyland Trilt!, kokósneü- ten voortbrengende , wordt telkens by hoog water o- verftroomd. Zy ankeren aan een eyiandtje dicht by dat van NafTau. Hog-eyland, en andere. Eenprauw te Achin t'huys hoorende genomen, 't Eyland Ni- kobar, en de andere by dien naam genoemd. Am* bergrys goed en quaad. De zeeden van de Inwooners dier eylanden. Zy ankeren aan 't eyland Nikoban Deszelfs ftand > landsdouw ; en baaijen. De Melori- boom en vrucht , gebruykt in plaats van brood. De Inboorlingen van 't Eyland Nikobar: hunne geflalte * dragt , fpraak, wooningen : geen blyk van Godsdienft of Regeering: hunne fpys en kanoes. 't Schip wordt fchoon gemaakt. De Schryver krygt verlof om aan land te biyven,en nog twee andere£ngelfchen,benef- fenseen Portugees en vier Malayers van Achin. Hun- ne eerfle ontmoeting met de ïnboorlingen.De gemee- ne praatjes van de Kannibalen of menfcheneeters* Hoe zy aan land bejegend worden. Zy koopeneen kano, om na Achin over te fteeken; doch de zelve flaat om in 't uytloopen. Vaaren andermaal heenen. Stryd met de eylanders ; doch de peys gemaakt. Maa- ken zich gereed tot hunne rèyze. €n i2^n jjBaatt 1688. $epïben top ban Nieuw-Hoi- ïand met een iftoorbtoefte toinö en fcïjoon toeeber. Wp fïel* ben 0113e ftoerg noprbtoaarb£; Uopmeemen^ 3pnbe/ geïpn ik QWqb &eö / ifjet epïanb Kokos aan te boen : maat tot* öabben berfcöepbene bagen ^oorbtoefte / 3fêefïnoorb* toefïe/ en 3£oorbnootbtoefïe \ninbm / toaarboot te on3e ïtoerg oafleïpfcet moffen fjouben/ aï£ oetepfcïjt toa3 om bat et£ lanb te bfnben. ftojt naa ong bettrefc feteegen top oon quaab toeet/ mét lonbet/ oïiftfem/ tegen/ en luïbetenbe toinben. ' f ^^SÊ^ l6Aea Maart afc toP °P °* oreebtetoan 't epïanbKokos toaa* öeertls of opftifl mpïen öeooflm 't arïbe. ^e tofnb W nu ë, m flfe rondom den Aardkloot. 343 Wté toletben top te raade ïieber na eenige epïanben aan be toefop ban sSuuateïerien/. aï£ in té Urfnb op na'tepïanD Kokos teftertenoi. .m toa$ oïpbe bfetoege/ ïjoopenbe banbaat na Sumatra of eenige anbere *^n?oS^ to9t tfttf ban belang/ ban öet bangen ban ttoee ötoote Sharks, tot ben 28^0. toanneee top bpeenMepnöofcïjacötlg cXid miamen op de breedte ban 10 gr, 30 mm m$j>e\f$ Iengetaui Seuw Holland, bantoaat top quanten/ toa£ sotaenj mpne tekening iier ó min. ten »flen. %t toater rondom ïjet epïand toa£ diep /en on* öecmaam om 'er te ankeren; maar top 3onben ttoee hanoeg -aan ïand; ?n be eene toaaren be CimmerUeden/ om een boom af te öoutoen/ en 'er een pomp ban te maaben; en be andere «ano m om berfcb toa? ter fewSm) en bonbt een fcgoone been aan be 3updtoefïer öoen ban 't epïanb ; maat be 5ee ging baat 30 M « oe ttanö/ oaf * \^attt niet nonden afbrengen. '£ »bbag£ quamen bepbe onse hanoe^ toeee aan boort / en be Cimmerlieöen b?agten een goebe boom mede/ ban loet- te 3P naderend 3«ÏR een pomp maakten al* bie te Mindanao ©e an* bete nano uW 30 beeï ban de bogel£ / o ie top Boobies raOoriogs- mannen noemen/ dat 'et al 't HMt/ SW 3P geHOoM toaaren nenoeg aan gab. ^P Rteegen oor een scftet lanbgedier e/ 't toelR toeï Cr een groote jta&rab/ 3onder fcftH Rlaautoen/ geïeeh : dee» «bieren ontnoi den 3ich op bjooge 3andgronb in öoleu / gefyn be feonnnen S Sber Francois^ Drake in 3pne ïïepoefeörpbing ban «me tont rondom de toetreld/ ber&aaï dat öp dee3e dieren te remattof on eenia andere bandeMolukfe eplanden gebonden ïjad. Ep toaaren Ijeeï ooeb om te eeten/ en 50 groot bat een man'ec geen ttoee ban op ïufïte / Smde mm$ 30 bin até een mairé been, ïmnue fcïjaaleu toaaren bon* fterbrnun/ bocögenooftt 3P"berood. , ; «kt epïanb i^ top öoog./ met fitepïe Rltppen na be Eupb ensupfe toefoPbe/ en een^andoaai aan de noo?d3P ; maar jeer diep toater hmt onder den oeber. m aarde $ 3toartacötig en bet / bjengen* öegrooteboomen boon ban berfcïjepdenerïepfoojte. - ontrent ten een mire naa de middag gtngcn top ban bit epïanb toebec rtenl met een gupbtoefle toind / en fïiecöen ^oo?dtoefl. 3£aarnaa ïien de toind Baöjptoefi / en bïeeft berfcïjepbene oagen tufTc&en m k 3© en $• $.3©. Én bemerkte dat de toind meefïendeeïö upt het léeften of ^ooïdtoefïen toaaide/ en dan ïjadden top aïtooj? re* nenta toeer/ met beeï donder en blifefem. |Baar toanneer be toind ee» nigftng na 't gupben liep/ ban öadden top toepnignoelteenfcöoontoee* öer ènó bejegende niet£ bat aanmerkend toaardig toa£/ booo? ben 7dea April f en 3pnde toen op de tjoogte ban 7 gr. ten Zupten / 3fgen top 4 ïanb ban Sumatra op een betre affland ten $oo?den ban on^. 3&m 8ft^« 3agen ton 't oofïepnde ban 't epïand Sumatra 3eer bupöelpR Ifynte toen op 6. er'Z. 3Ben io^» toaaren top op be googte ban s w.u min. m 3eben of actjt mpïen ban 't gemelde epïanb/ aan be toefóP- 3B? 244 William Dampiers Reystögt *<88. ^m foat eert menigte ban Rouo£neuten in be 3ée bjnben; en ton ta* Ss TEL?0" upiZ m Wcötm * emise Uaa °* / aï^ " « in* e* een baaetupg. 3B>e neuten toaaren ïjeeï gaaf/ en" De uit 30e t • « 1 tot foramiaeto^bememorttoatecnoBöeelBMö/ ' ■ LïflKff «3^ quamen top ön een nïepn epïanbtje genaamb Triftï,' pen : het legt beertien af bpftien mpïen betoeffen het epïano $Zmt JS *?£ ***** # geen €ngeïfche mpï in 't ronbe/ en 50 ató S£L5?fctoötn: öaaco^ Öem Worft : be gronb i£5anbig/ en boï ban ftono^fjoomen ; boch be neuten baatban 5pn Blenn / maat echter ?**/«.*? ,toi^3rc naat Jjunne grootte / ban in ooit eenige anbceeae* boeïb hen/ pnaangesien het 30Ut toater temend met be bïoeb ober taan* fcïje epïanb ïjeenen tfroomt. ü * 3Bp 3enben onse feauoe£ na ïanb om Rohosmeuten / toaarmebe m tot bjiemaaï toe gelaaben toeberquanten. 4to&~Wftöo&umA nii£ gen oon upt / en tegen eenige bifch/ toelfte top tegené ben abonb nooaten. ^p booben ooft turn jonge (*) teftobiïïen / bte top met 5outöefprengbentegen^anberenbaag£. Ce öeejet pïaatfe toa/ 'er geen geïegenïjepb boot mp om te ontfto* men / anbet| 3ouö ift het gebaan / en banhjee na Sumatra oberaeflo* nen heööen/ bpaïbien «neen boot ïjab nonnen benomen : maat baar Jw# geen Rangtoe. 3©p gingen ben i^den &eber üan -Wt epïa|lt,a ge-/ fhmrenbe ,$oo?btoaatb£ aan be toefóp ban Sumatra. <©n5e ftofi toa£ nu rp£/ en getafpte ftoiutfneuten in toatet getoeent/ 't toeïft een foojt ban meln maaftte toaaein top rp£ beeben/ en 'er een fmaa* Reïpft gereeïjt ban noo&ten. ^aabat top ban Trifti ge3epïb toaaren jagen top nog anbere <£pïanbje£ bie oor bol &oKo£boomen fïon= „ %« J9d!n 3nnbe on 3 gr. *f min. g. ïag be aupbtoefïer noen ban ?t epïanb Nailau ontrent 5- mpïen ten $oo?benban on£ : ^itiéeen rebeïpft groot onoetooonb epïanb / op 3 gr. 20 min. en i$ boï ban ïjooge hoornen : ontrent een «Hngeïfcïje mpï ban 't 3eïbe ïeat een epïanbtje 't toeïft boï ban ftoKo^ooomen f^/ aïtoaar top ben 2oftea anherben / om on^ nog meer ban ftofto^neuten te booj3ien. 25pna eonbom bit epïanbje ïegt een oan& ban ftïippen / 30 bat on3e toti fep ïaag toater niet aan ïanb konben Romen/ ecfjtet Rteegen ton bies öootb?aeöten ban neuten aan öoo?b. S£it epïanbtje té ïaag ge* ïpft Trifti, en ïjeeft aanbenoo?b3peenanftergronb/ baar men ontrent een <£ngeïfc&e mpï ban ben oeber beertien babem toatetó- heeft/ on 3un* ber 3anb. ' - ~ 5©en liften gingen top banïjfec/ en 3^ïbennooibtoaarb^7fjïpbenöe nog al aan be toeföpban Sumatra , met Wtfie en ^upb3upbtoefie toinben/ en ongefiabi0.toeber/ fomtpb^ regen en Tramden , enfomtpbó moot1 Maffau* ^M (*) Aligators; . rondom den Aardkloot m mm W« wïben top onöèrben «Bbenaat boot/ fiuutenbe ;mom iéS8' toaatoé tuffchen 't Cuïanb Sumatra en een mW§ ban epïanbtjtó/ bie et SSmSwenhipïtoaflaBm-: onbet be3eïbe. toa£ Bog of Verkens ïyiand het bbomaamfte/ ïeggenbe op 3 gr- 40 mm. benootben ben nute Mimi öet tS tebelpa goog en blaft ïanb / met ïjooge gtoene toornen be* «t* aép uafleerben ben 28^ baat boo?bp. ben igft'n jagen top een 5epï ten $ootben ban on?/ op 't toeïn top laat maanten; maat afeo'er toepnig toinö toa£./ quamen top'etnictüp booj Oen poften; afö toanneet fcapitepn Read , toen top'et een mpl af toaaten/ tn een aaito ging / Öet baattupg nam/ en aan 0*0 boo£ foaat tëet toaé een $?anto metbtet mannen bie te Achm , baatje na toe o na/ tlnW benombe/ 3Pnbe ban een biet fcono£ epïanben/ baar top mm QepafTeetb toaaten/ genomen/ en geïaben met fcofotóneuten en ftoSoïi <©nse fcapitepn öebal spn boïn 30 beeï neuten en oïi baatupt ober te neemen/ atë 5P goeb bonben/ en ban eengat m be pmutoteboo* ten/ en beseïbe te ïaaten öjpben/ ïjoubenbe be biet mannen gebate Öe|et toaé niet upt injfgt ban toinfi / bat ftapitepn Read bit baattupg nam/ maat om nip en eenigeanbeteïjetaan ïanb gaan te beletten ; baant fcn torft bat ton geteeb toaaten te ontbïugten/ al? 3itfj maat een gele* nennepö baattoe opbeeb: en öpoo?oeeïbebattopboo? bit betooben ban be Inboorlingen on£ onbetïjen niet souben butben uettoutoen. €n nog m$ biel bit 3pn bebjpf tot ong boojbeelupt/ geïpn tiietnaa aal beröaala ^n'eetfïen Mayquamentopöp't$oo?btoefï enbban'tepïanb Suma- tra, op 3eben of acïjt mplen ban ïanb. 3£>ee3e ganfeï) toefop ban Suma- tra, toeïne top ïangg boeten / noemen onse Cngelfcrje bie op t Fort S> Geo^ee tooouen/ flmpeïpn be Weftkuft, sonöet ben naam ban Sumatra baatön te boegen. <®t gebangenen / toeïne top '£ Daag£ te booten ge* nomen naboen/ toeesen on£ be epïanbtje? bie boo? be ïjaben ban Achm ïaoen/ aïëmebe be Billen booj Kefte be feïjepen paireetben;en,5epbenon£ ooi / batret een €ngeïfeï> ïtantoot te Achm toao\ fll| tuuto gaten. f;R Öeb oeese föott ban boomen netgeng anöet£ ge3ien. Inboor- de ^Inboorlingen ban bic epïanb 3Pnïang ban ïpfflat / en toeïgemaaRt üngen.. ban leöen/ ïjebbenöe bjb lange ttowien/ bmpne oogen/ miööeïmaaritje neu3en / en 3pn toel getegeïö in alle öe tceftnen ban öun gelaat : ijun baat: ig 3toatt en fïupft/ en ïjunne öunöban een bonnet toffe ftïeuc. en/5pnbein eïfce huvzce» baai biet ofbpfbuP3en/toeïReopfipïengeboutoö5PngeïpR aï£ öieteMin- danao, 3nnbeRÏeph/ ïaag/ en bietaant ban fatfoen : poet rjup£ beftaat tipt maat een bettten/ 't toeÏR onttent acljt boet rjoog ban öe gtonö i$; en ïjet öaR té nog onttent acljt boeten booget; maat in pïaat£ ban een febunng toeïoopenöe boifï / té bet öaR3eet net getoeïfö met latten 30 öiR aif een atm/ bie boog£top3e gemaaat / en aatöig met$almete£-blaöenge* teftt 5P". ' sp non niet befpeuten bat 3P onöet eenige &egeetingtoaaren/ toant 3P feïjeenen aïïe ebengelpa te 3Pn/ 3onöet eenig onbetfeïjepö / tegeetenöe eïfc man in 3un epgen ï)üp£- i|unne pïanta3ien toaaten alïeenïpR öie roro$* boomen/ toeïfte aan be seeftant gtoetjen/ spnöe geen ïanö betaet binne* toaatöl beöoutoö ; toant actjtet be bmcïjtboomen toaareu'et geenepaöen na 't boftb te 3ieu. &er gtootfle geb?upRöat3Pban ïjunne Roaoéboomen maahten/ toa^ 3S^ph öe palm baatban te tteauen/ ban toelfie 3pgtoote lief beboete 3?n. ^e iMoti-boomen feïjeenen in 't toiïb te gtoetjen : Zp ïjthben gtoo^ , * Ce» te aatbe potten/ bie bnfenttoiutig of bettig (ïoop Ronnen ïjouöen/ öe3eï^ jruyk vaa be boen 3^ boï ban bee3e butcïït/engjetenöantoat toatee öaatop/toaat* de Me|o" naa sp be monb bee3et potten met blaöen beöeRRen om 'et be toaalTemin u vrucli^ te ftouben/ toanneet 555c te fcoaaen geset ïjeböen, %l$ be \>mB mutca mm xdS8, Hunne vaartuy- gen. 348 Wiliiam Dampiers Reystogt .geftooftt'të/ baaien Wet be fep af/ boojtg fdjmapenjp't toeefe bar&e Vieescïen/ met een .plat fïORje bat aï£ een itieg gefneeben $/ en maafcen 'cc ban Mompen Pan 30 groot ai£ een ^oïïanbfcpe Raeg ; alf Dan han 't 3e£ of 3eben Dagen goeb PlpPen. ^et siet'er geel upt/ en t| goeb Pan fmaaft/ 3Pnbé 't 3eïPe ïjunue boomaanifte fpp3e ; taant 3P tjebPen geen Iams,potatos, nocl* tpg/ en niet ban seertaepnigpiantains; Doel) 3PÖe&* öen eenig taepnige beeftenne^/ en eenigeïjaanenenöennen / gelpRbeon3e* <&z mannen öonöen 31CÏJ öee3ig met bifleïjen/ boel) ia 3ag niet bat 3Pbeel tingen. €mfiun£ï)ab ten minfïen ttoee of bjie ftanoe£/ taeïaespop t ïanö öaaïöen/ al£ 3P 3e niet gePjup&ten. 5Bee3e Paartupgen/ taaarraebe 3P «pt PtfTcrjen gaan/ 3pn fpit.saan tiepbe be enben / en be suben en öobem 3eee bun en gïab ; en gelunen Voel taat naar be §0?autaen Pan Guam , 3pnDe plat aan be eene 3Pbe /en geouPRt aan be anbere 3P- «En betopïe bu£ bun en ligt 3pn / Ran mense öetet met riemen y ban met seplen Pefuéren; ePenloeï wlm 3e brp tael öor/ entaöïbenraet een roeifeïjop oefïierb. <0enieenïuR gaau'er trom* tig of bertig mannen in bee3e Paartupgen/ en 3elben minber ban negen of tien. ïfumie riemen 3pn nojt/ eepter fcljeppen 3pniet/ maat roei* ienbaarmebe/ gelPRtap boen. ï^unne roeibanken 3pn ban gefpïeetene öamooe3en gemaant/ bie oberbtaar^/ en 30 net aan een leggen/ bat m taeï een PerbeRgeïpnt: bocö 3e leggen ecïjter log/ 30 bat taanrieer 3P tuiïlen 3itten om te roepen/ 3P maar een Pan bee3e Pamöoe^-pïannen op tieettien en beseïbe aan een 3P leggen / om plaatg Poo? punne Peenen te ■maaften. <&t Paartupgen Pan be anbere epïanbtjeg Daaromheen taaa* ten ebeneenp; en mil^n taa^'t met anbere bingen oor 30 ; taant aan t boln baarPan/ 5t taclR op m$ quant tettapl tap baar lagen/ 3agen ta? ganfclj geen onbetfeïjepb. ■ c|^aar om met m\$ berïjaaï boort te gaan ; fret taaS geïpR m gesego hthi ben sA fnMay, ontrent tien uuren '£ mo?gen£ / taanneer tap Pp bit epïanb anfterben; en ïtapitepn Read gaf terfïonb lafï Ijetfcfrip op 1 3P te Malen/ en fepoon te maalten/ 't taelnbienbag en ben Poïgenben gefepieb* be; onbectuftcöen toierben alle be taaterPaten gePulb/ üt^l 't boomeé* men taa£ tegen^ben aPonb toeber t'3epï te gaan : taant Permib^ betainö nog $oo?önoo?Doofï taa£/ ïjeopte be ütapttepn op be Raap Komonnte ftomen/ eer be \33inb nog omliep; anbet£ soub pet moeöeïpHgetaeefï 3pn baar te Romen / ombat be ©tfïeïpne Moufon-fcoot be franb fïont. 48 ooïbeelbe bat ï>ct nu tpb taa$ om b?p te raaften/ boorberïof teoc* komen/ inbien 't moogelpfetaa^/ om Ijler te PïpPen; taant fïeel£ tap3£ -Dit te boen feïjeen niet taeï boenïpft; en ir öab geenretien omtetaanïjoo^ pen bat in geen Perïof 30U Rrpgen ; betapï bit een pïaat£ taa^ baar iR naat allen fcfiun/ boo? mpn PerPlpf/ on^ fctjeepéPolR^ geen guaab fton boen/ al hab iR ïj^tin ben3in gepab. €ene reben tic mnin gebacljten b?agt om hier ter pïaatfe te PlpPen/ { PeljaïPen bePerïangfï om ïiapitepn Read te berlaaten/ 't taelR ife altooé ïjab Poo?gepab/ 30 b?a aï^ mp gelegenpepb baartoe 3oubë PoozRomen/ )taa^battR eenigepoope pab/Panbaarbooc rast ber tpb een Poojbeeligen öanbeï uan ^mUergrp^ met bit PoïRte3ip mi rondom den Aardkloot. 349 im nonnen tepben; en'et 3elf -metfeïpfte toinfl op boen/ taant burme I(58g. taal S ift iSniaaröeïeecö bebben/ en aï£inmpgetoenbbabme ben £ ö ©lautSn offtanSVrcWn/ en rap naat öunne gebjoonte en ffitertifflRettSöS/ 3008% Se3ten bebben boe/ en bptoatpar* SSSwW «n in bjelne tpö be£ jaar* bet raeefl Snaai: *ou aeballen nebben / om in eenfa €ngelfclj / Ifouanptcn / or ffiS m öat baac boojbpqnara/ banbaac te öecaaften of SK Ö*önj/ ominee* 2? iSS Sn£ baattupaen met mp na Achin te baaren/ en baar mp3el- StSWS» 3P meefl begeecen/ om baarme* De op mpne toéöètfcomfl bun «ambergtp* getoft te bebben. ÏÏhïmb tot bee3en tpb toe nog niet opentlpnïaatenblpfcen ban bier aan ïanbt eSüïengaanVmaacto K^ïnbTbpmpaan tenbe bat sm naautolpftf tori i gefebieben ^^.A^^^, Schry- viaar«?ti \Yiicrh i han öee«/ ftonb mpn bct3oeK toe/ c roem tjp auufT£^c o.nry- to^Stt ^^&SV*ni7 inbienbpgebacbtbab/ ö^.fe^- öi ïö i hirevmn baoii 30ub bebben nonnen tomen/ upt bgeeg Dat1» h« beSmpnenl en bebbegoeö met bcr üaafi W intoM^itai^W™ rtm mn aan ïatiö te roetten-/ eer bat bn ban ; n mogt berauberen. TffAVSfö » ** «ga* Mtoaar tUiee hmnen bjaaten/ bocb niet een menict) baann: t Xoelh mp ft^S^Koletl/ uptVse boo? o^/ombat :-onJ fïgp 30 fcicïitbPlaa/ 3lchnaeenanbecbunöbegeebenbabben;aïboetoe etjotoeï •n ge foton mflm* &*m oe han0 *an on^ fcö,p T^^S/ niiam be engenaar ban bebup5enmet5pnbaarmpgaanlanb, enmaaftte bëeie tehene.fbat 311 mPbjeec af jouöen baaien ; maar 3P bjouben ïjem niet Kaan7öP wam Dcr&aloei bpmp/ en boobtmp5pnbaa?tupgaanom mp SoVt aan boo t te biengen; bocb ihbjepgrtbe3ui^; daarop bpbooi tScnen te berftaan gaf / bat in ban in 3Pn öupü 30uöe gaan / afyoetori W mp" o mmUl ab«ntee|»alapfeto«tei/ fc&eenteh ennei uegee* ben/ bat'eröpnacbt/ aloMnfïiep/ iets upt bet bofebsoube tomen en mp booben / meenenbe mitWen eenig bJüb beeft. %\y bjoeg ban mpne fefi een larv Dlmarei , beneffen£ nog Djie of uier getoapenbe mannen quamen / om mp toeer aan boojb te baaien :alboebjel' er 31U& een getoapenbe ftort niet beboefoe genomen te bebben/ baant al fcabDen 1 3P ben najuutwac&tre maar aan latib ge3onben / in 30U niet gebjepgerD ^mzn te tomen, t :%f ïoaar/ in ^ ranselbenbjeï in 't bofcb tonnen berbergen/ maat ban sou- ben 3P eenige ban be Inboorlingen mi^banbeö/ of geDoob bebben /boo?^ bacbtdpft om beselbe op mp berlbitterb te maantn. S« 3f?be ben ber&aï- ben bat in gereeo b?aj met ben bjeerna'tfcbipteHeeren/ödpBinoohbceö raetaïmpngoeb. €t %m J5TÖ- WHKam Dampiers Reystogt i <588. tyon *j* |^fp fcomenbe Ponb fR aïïeg in een oproer ; toant baartoaaren Werdr nog bjie anbere maat£/bie upt mpn erempeï moebfeöeppenbe/ooR Perïof weer aan per30cöttn om mp ge3eïfcöap te öouben;be een toag be toonbattg Mr. Kop- 'tfchip pinger,beanbertoa£RobertHaii,enbeberbetoa£Ambrofiusgeöeeten/3Pn gehaaid, toenaam x$ nip uut be geöeugen$ gegaan. 3£ee3eöabbenaltoo£ï}et5eïf* be Poomeemen ge'öa& aï£ in: be ttoee laattfe Ponben toepnig tegenfianb*/ maar be ïkapitepn en 3im Poïr toouben ben 3©onböeeïer geenftn£ laaten gaan : ön fp^ong berïjaïtieu in be nano / en mpn roet opneemenbe 3tooer ÖP bat öp aan lanb toiïbegaan/ en 3ofemanb3UÏR$toou beletten/ öatöP fjem booifcöteten 3011 : Haar Jan ÖHvier be <&uartiermeefïer fpjong ooft in be Kano/ greep ömi aan/ onttoeïöigöe öem oproer/ entroa öem Vaart an- metöuïpPanttoeeofteieanöeretoeerin'tfcöip. dermaai 'Coen toierben Mr. Hall , Ainbrofius , en ift toeber aan ïanb ge3et / en een na land. ban be maafê bie on3 roeibe ïjab öepmeïpn een bpï mee genomen / toeï&e mi on$ gaf/ toeetenbë bat be3eïPe een 3eer goebe toaar bp be ^fnbiaanen toa$. mt toa£ nu bonner/ bie£ ontfïanen top een naera": en betopïiRbe oubffe aannomer op on£ niento ïanb toa£ / geïepbbe ia fym na een Pan be fouten/ altoaar top terfionb 0113e hangmatten opöingen. 3®pöabbenbit Andere naautoïpRg gebaan/ of be ftano quam toeber aan lanb/ en b?agt bePier ook aan Malayers tot Achint'ïjupgÖOOrenbe (toeïRetopinbe#?autoPOO?Sumatra lande ge* genomen öabben/ ) müe #o?tugeeg bie upt be £iamfeQ[anR bp Pulo Kori- st, dore op on£ fcïjip gebomen toa£ / mebe ; toant ïjet fcöeep^PoïR öab öem nu nkt meer Pan noobe/ betopl 3P be jjBaïaife Ruften fïonben te berïaaten/ altoaar be $onugee£ öen Poo? toïR gebienb |>ab ; en3pbacötennietbatbe Achineefen orig 3ouben bonnen bienfïig 3pn/om on£naöunïanbteb?en* gen/ 1 toeïR toeï Peertig mpïen Pander lag/ en toaarïpb oor een 3eec ftout öeflaan Pan on^ toa^ / toen top 't onbemamen. $u toaaren top poïr$ genoeg om ong5eïben tegen be inboorlingen Pan bit epïanb te befcljermen/ inbien3Pon5ebpanbenmogtengetoeefï3pn/al* ÖoetoeïiRPoo:geenonöepl gePjeefb 30uDe öeöoen/ aï toaaren bee3e man* nen niet bn mu aan ïanb gefeomen ; en miffeïjien 3onb 'er minbergePaar pooj mp $m getoeefl/ ombat iR mp getoast 30ubeöeböen Pan be^nge* 3eteuen aanfloot te geePen. €n iR acïjt bat 'er geen Poïn in be toerrelb 30 tooeft i£ bat 30 een enfceïb menfeïj/bie bp toebaï onöerïjunneïjanbenPer* Paït/ of Ronnom bp ïjen tetooonen/ 3uïïenbooben;'ten3P3etePooren Perbitterb 3pn booz eenige beleebigfng of getoeïb öen aangebaan. <£n 3elf£ban/ of baarnaa/ a$ men 3pn leeben maarPoo?ï)unneeer(!etooeöe öefchutten / of met öen tot een onberöanbeïing Romen Ran / ( 't toeïR öet moeöeïpRtfe Paït/ ombat 3? 3icÖ gemeenïpR Perbergen / en öun^ nen Ppanb ban fcöieïpR befp?ingen/ en onPeröoeb£ booben/ ) 30U men boo? eenige beöenbigöepb 3icö toeber in ïjunne gunfï Roimen intoiRReïen; in3onberöepb boo? ö^n eenig fpeeïtung of anber toi^jetoa^je te toonen / bat 3p nooit Pan te Pooren ge3ien öabben ; en een Europeër biebetoerreïö berenfb ïjeeft / 30ub öaafi iet^ bonnen öebenfeen/ toaaraan 3P3icö30u* beirpergaapen/ aï toaac 't maar boo? met eenffcmï Puur upt een fiep te (laan. ^ rondom den Aardkloot. 1X1 SSeïatraetfóe ftet gemeen geboeïen bet menfcöen-reter*/ ift Öfb nog io*88. .«oSttSTSlf aangetroffm ! toant aïïe W^M in be toetcelb / toelfte in ge5feu / of ooft ban geïjoojb öeb / jjeö-- ïmgcn ben eeiS» fooit ban fpn3e baat 3P ban leeben / 't 3P 'buiten / van men graanei?1 itTUSU / toelne ban 3» Otoeijen / of boo? tol fchen ee- San Wen; en beeïtpb£ btfcö of ïanbgebiette baarben* (ja tc«. SwStW» ban Nieuw Holland , bat M 30 atmelpft behielp / fe* i bifcö/ ) en in aefct bat 3©at toonbetlpRe becteïïingen öeeft men geïjoöjö 1 ban t De Slnbiaanen / toemet epïanben be Cpfinben bec Kannibalen senaemö toierben > en nogtang bemeemt men bat 3P met &e <£paamaatben en fconfcöe öanöelen , en 30 Öebben 3P met on* ooft gebaan. .m .ëeften bat 3n boo?bee3en getcacöt Öebben on3e planteen op Barbados te bertooeftei / en bat 3P on* belet öebben op M epïanb Santé Lucia on* ter neet te flaan/ bettooeffcnbe ttoee of b?ie ©olRplantingen acötet een ƒ Die M öaar met bet tooon öabben neet ge3et : WJWM epïanb Tabago ig bintoiï* boo* öen befpjongen en gep onpetb / toen be ÏMïanöttó M baar tet nebec mm Öabben ; en tïegt nog tooefï (attjoetoel 't een fcöoon bmcötbaac ïanb tó) aï£ ïeggenbe al t fo# aan be Karibeefen op 't bafïe ïanb/ betoeïfte aïïe jaarenbaatop nomen: maac bat toa* om ïjun recfct te betoaacen/ ttacötenbe aïïe begene bupten te öouben / bie 3*cö op bie €planben toUbentet • «^.^an/ al* toaac 3n 3eïbe 3icb ge3et ïjabben : en nogtan^ 3aï bit boïj/ geïpft mp ge3egb i£ ban eenige bie onbec öen gebangen 3Pn öetoeefï / J^en en- leïb petfoon ïeeb boen. ^n 3011b ook ^nnen meïben ban be » ma- nen ban Bokka Toro en Bokka Drago, en anbere pïaatfen baac3P/ p* ïpk be &naniaarbé 3eggen/ toiïö en tooefl ïeebert : en ecljtec ïjebben bee* 5e 5icö gemeen3aam met be ïtaapec^ aangefteïb/ Ijoetoel 3P booj xmp Öanbelingennabecöanböunneb?inbfeöapingetroRRenljebbett €n beïangenbe bit bol» ban Nikobar, in bonb §m sefp?aaïbaam genoeg / en toag baacom niet boo* öen beb?eefb J maac ift oaötoei moogen ïpben bat'ec geen meec ge3eïfcljap bp mp genoinengetoeefl toaa- ce : entoel toa£ in'ec niet quaaipn om te bjeebe oon/ toant top toaa^ ten nu boïng genoeg om na 't €pïanb Sumatra o\aet te roenen , en top oberïenben tetöalben tetHonb om een nano ban be fuboojlinsen te ftoopen.' iu ^tl vertrekt. 352 William Dampiers Reystogt 1688. met toaê tJten abonb/ bat top aan fïranb ge3et toierben/ een fjeïbere Hetfchip maanefcöpn/ bfe^ Rugerben top fêflg&W 3anbbaat / om te 3ien toan* neer het fctjip 't anker ïigtte / en t' sepï öinj / acljtenbe onj yltom eer niet bepïig en 3eRer in on3e nieuto-berRreegene b?pï)epb. t a©a£ tuf* fc&en eïf en ttoaalf uuren bat top rt fcïjip onber 3epï sagen / en baar op fteerben top na 0113e Ramer / en ïepben tm$ te flaapen. 3Mt toag ben o^en, May. ' 'ê 3finbercnbaag£ '$ mo?gen£ bptpb£ quam on3e ^up»er met bier of bpf ban 3pne bjinben / om 3pne nieutoe gaften te 3ien / öoct> toa$ toat bertoouberb/ 30 beele ban on£ te binben ; toant ïjp toift tan niemanb meer ban mp : eüentoeï fcljeen öp gaufcö niet mi^noegb te 3un ; toant hp onthaaïbe on£ met een groote Ralabag met Wpn be palm / toelRe &p mebegebjagt ïjab. <£er fa toeber toeggmg (toant toaar top ook quamen berïieten 3P ïmnne ljup3en/ 3onber bat iU tof et of öet upt \3jee3e of uptbpgeloof gefcïjiebbe / ) Roften top een feano ban tarn boo* een bpï / en top b?agten 'er tettfonb 0113e &if|m en Meeberen in / boojneemeng 3pnbe om na öet ^upb-enb ban tfp* ïanb te gaan / en baar te blpben leggen totbat be Moufon omliep/ 'ttoeïfc top alle bagmbertoacïjtenbetoaaren. r-V. (Coen top ong goeb gefmutob öabben/ gingen top metbe Achmeezen bïpbelpK in on£ nieuto jfjegat / en ftaften ban ben oeber af; maar top toaaren 30 02a niet ban ïanb/ of ome fcano floeg om/ enbjeef t'onberfte boben. * 3Bp bergben on£ ïeeben boo? 3toemmen / en tjaatbeu on3e Riflen en Rïeebcren aan ïanb; maar aïg on£ goeb toa£ nat getooj* ben. Ift ïiab nieté ban eenig belang ban mpn ^agbertjaal / en eeni- ge afteteningen ban ïanb/ bie tfe tff gefcïjetft ïjab / en 3eer toaarbeer- be/ hcbbenbe be3eïbe totnogtoe 3eer sojgbulbig betoaarb Mr. Hall nab ook 30 een pan boeken en aftefteniiigen / bie nu perp&eï «epen ban te berberben : maar top openben 0115e hifien tcrfionb / en namen tt ome boehen upt / toelRe top naberljanb met beeï moeite btoogben / maar fominige'ban on3e aftefceningen / bie Io£ in ome Riften lagen/ mi WeUen hier nu nocö brie bagen/ maaRenbe groote buuren om on* se boeken te broogen <©nbertu1Ycöen maaRten on3e Achineezen ter toe- öet3pbe ban be kano uptïeggerg / en 3P öaRten ook eenbraabemaftboor be5eïbe/ en maaRten 'er een goeb t^epï ban matten bp. aBauneer 0113e Rano bu£ Ijectjt gemaaïn / en ome boeRen en hïee^ beren toeï broog toaaren / gingen top ten ttoeebe maale ban ïanb / en roeiden na be oofr3P ban 't Cpïanb/ ïaatenbe beele epïanbtje^ benoor- ben oné ïeggenbe. ^e fnbiaanen bergeselfeljapten m$ met acöt o| Se RaWtegen 0113e banR ; toant top bae^ten bat 3p be^monbRofï bierber boor onë 3ouben maaRen aan bie 3Pbe ban 't €pïanb baar W na toe gingen ■/ boor te 31W11 toat top ber boor gegebeu ïjaböen ter Sm bantoaar ton quamen/ 't toeïR gefctjieb toa^ ombat tjet fcöip baar lag; toant |jét boot^boïh toa? 30 3upnig met in t bebingen ( ge- W i 3P 3elbm 3pn) aï£ enMbe perfooneu/ of eemg. toipnige menleken Zy vaa* ren af met een vaartuyg langs de k«ft. rondom den Aardkloot, m ióSS. UMiBumtimninriTirim om M ban gefïa&ig aan 3uTft een rood te ïmu m mm SEKmfö te beletten met on£ te gaan/ berjoeg Mr Hl hrt iïfcSm ecne feano/: boor een Teljoor ober Den rjeen te Doen i / 't tocïh öm 30 tocrfcöriate bat 3P alle oberboorb fprongeri/ en uflia fcö^eutoben; bocï) 3ie>ibe bat top toeg roeiben/ quamen 3P toeet in bun- *0*$^ $2&Êt be aan lanb in een baai/ altoaarln een bier huwen fhaibcn/ en oeele nanoe^ ïage,n ; maar 3P gingen aüe toeg kryg m<* SS n Xfcljepbene bagen niet toeer op ottf, m öabben toen de Niko- lïoa een aroot foioD tem -Meiori, 'ttoelR 0113e S^abtgefpj^ toa£;banaa- en Vanneec ton ftoRQ|nruten of 3©pn be palm begeecben/ 30 Klommen ncn. omeMXersban A?hin opbe toornen/ en pïuaten on£ 30 beeï neu* ten W ton ftebben toouben/ ïjaatenbe ojtf alle mo&ene ao| i een b?aabe SSfeSptS Païm. mm ieefDen top tot Dat on» Mdo» fcöw op toa£/ 3onne nog al in 9000e bat be f nboorlmgen bp on£ 30 oen tomen/ en on$ 't 3tïue berfcoopen/ geïpn 3P te boo?en gebaau ïjab* Den 1 éocn 5P ouamen niet/ maat booben on£ oberaï/ baar top ong SSSSSStJ en feïjubbeben biRtoiï£ rjunne ïanfen tefte#: 3on^/ [ oon nbe alïeteUen banö^ S^SL/ & m ban epnbeïpn 3ienbe bat 3P W teSenN^| l^tTlflu* flooten getoeïb te gebmpRen / j om eenige monoROft ban öen te ueRo* men/ inbien W bie boo? geen anber mibbel R?pgen ftonben. Höet -Dit S gtom top ban in on3e nano na een Mepne baat / aan be noigD* 2ÏÏS?SK ombat öet baar effen- toater / en goeb te ïanben toa/" toant aan be anbete 3pbe nonben top/ betmib£ betomb in bie hocl toaé/ niet ïanben/ 3onber gebaat ban met on3e nano om te (Taan/ n onl^getoeec nat te maauen; in toelnen «natte top ter genabe onset bianDm souben gefïeïb getoeeft 3?n/ betoeïRe ten getale ban ttoee of ö|ie öonbecb ui alle, baaijen/ baat 3P on£ 3agen aankomen / gereeb n°$o?n^ na 't ^oojb-enb/ en toierben terftonb boo? sebenofac&t ban tmnne Ranoe£ geboïgb ; en 3peen mih toeg£ ban on£ afbïpbenbe/ roeiben fnelbet ban top/ en quamen boor on* aan be baai/ altoaar 3P met nog ontrent ttointig Ranoejbol bolfc* lanbben/ en on£ &et aan tanb Romen poogben te beletten. <©ocö top roeiben in tot op ontrent bnftig fc&eeben/ en bietben toen flil leg? öra;aï£ toanneer inmpn roer opnam / en 't jft na to toe3em toaaropsp alle plat op be gronö neerbteïen : bie^ tebe Jr mpwnj en om te toonen bat on^ boomeemen met toa^ l)en ïeeb te boen/ fcljoot in Öet roer af na be 3ee/ 30 bat 3P be tjageï lang^'t toater Ronben 1 31*11 bliegen. Eo bra rapn roer toeer geïaben toa^/ roeiben top 3aeïjteïpR in/ 't toelft fommige ban lên te rugge Deeb topto: tertopï be oberi- ne bie traan bleeben/ bafi ïjieutoen en fcljermben in be lucïjt om tjunne haat te Rennen te geeben; totbat inleen nog eenp met mpn roer ber- ftbrinte/ en ïjet anbermaal affloot aïétebooren; toaarböo?meer Doch maaken vreede. Befluytcn na Achin te gaan : met hun vaartuyg. ^5-4 William Dampiers Reystogt banden toegfïoopen/ 30 bat 'er maar bpf of W mannen op öm o&er oer baai bïeeben. daarop roeiden top beroer in/ en Mr. Hili 3pn 3toaerö in öe öanö neemenöe/ fprongaanïanö: eniKftonö metrapn toet gereeö om op öe ^nöiaanen te fcïjieten:/ inöien 3P öem eenig leeö ge* Daan ïjaööen. Jffêaae 3P berroeröen litfy niet/ totöat ïjp op &en quam en ïjen groette. J|p batte öen bp öe öanb/ en boor 3«ïk* tekenen ban bjinDfc&ap aï$ ÖP maante/ toieröt öe b?eeöe befïooten/ bebefïigö/ en öenracï)tigb/i)ooc alle Die 'et tegentooo?öig toaaren: en Degene öie toeggeloopen toaa* ren/ tof eröen toeerom geroepen/ en namen De bjeeDe aïïe 3eer blpöeïpfc aan. 3£it toierDt ten eerflen ruchtbaar ober 'tganfc^e epïanö/ totgroo* teb?eugöe Der intooonöeren / öaar toag geen geïup ban RïoRften/ nocjj aanfïeenen ban b?eugöe buuren/ (toant öatipöaae öe mode niet/ ) maar öe bïpbfcïjap bertoonöe 3icï) op pöer£ gelaat. 3£ee3e bjeeoe taag ón£ immer 30 toeïRom afê ïjen/ taant nuo?agten3pon£toeberbanl[3un* ne Meiori, toeïfte top ban tjen ftoften boo? ouöe boööen/ enfïrooRjegla* Ren/ 30 b«eö a$ een öanö. «p 3ag'er nier boben bpf of se£ froenöer$7 toant 3P ïjebben öie maar toepnfg op 't eplanö. <®p fommige pïaatfen 3agen top eenige Rïepne berften^/ toeïfte top toeï goeöftoop banljen 30a* öen öebben Ronnen beRomen; maar kop toilöen on3eAchineefe b^inöen/ öie ifeaöometaanen toaaren/ geen aanfïoot geeben. #P bïeeben tó tVxtee of ö?ie öagen/ en roeiöen toen na 't 3upö-enö ban 't €pïanö/ bïpbenbe fteeö£ aan öe oofop; en top toieröen minne* Ipn ban De fjnboorïingen ontbangen/ toaar top oor quamen. Coen top aan 't 3upD-enö ban 't epïanö genomen toaaren/ betsojgöen tofi ongban Meiori en toater: ï©p noften Djieof bier bjooöen ban Me- iori, en een öo3pn groote Rofeogneuten-öoppen/ toaarupt aï öe pit ge* nomen toa^/ en öie ecïjtet öeel gebïeeben toaaren/ «ptge3epö Dat 'er een gat aan 't eene enö toa£: Öee3e Ronöen ge3amentlpR ontrent 3e* ben flcop toaterg ïjonöen. <®or ftoften top ttoee of ö?ie bamboe3en/ öie De£grtpR£ acïjt of negen fioop Meloen: en Dit toa£ on3e boor?aaöter 3Bp befïooten Dan na Achin te gaan/ eenefïab aan 't |^oo?ötoefl-ent> ban Sumatra , ontrent beertfg mpïenban ïjicc / leggenöe ^upDsupöoof* ban oné : en on£ toacïjten toa^aïïeenlpft na De 3©efkïpReMoufon, toeïfte top aï tang tegemoet ge3ien fjaöDen/ en nu booj öe Deur fïonöt; toant öe tooïften begonöen oofïtoaarö^ te öangen/ en ten laatffcn sacöteïpft Dien toeg fjèüi te ötPben; en öoetoeï DetoinD nog <®ofttoa£/ 3otoa^ Dit .ecöter een onfepïbaar tenen Dat De toefleïpne Moufon nabp toa^. XVIII. HOOFD- rondom den Aardkloot. XVHI.HOOFDSTUK. iV i$ moigenè/ toanneer De 3on ontrent een uur op toa^/3agentop't epïauD/ baiitoaar ton quamen/^ooJbtoefi teu noojDenDan on£; toaar^ upt rondom den Aardkloot. 357 :688. tipt 18 bemerbte bat top een fïreeb oofiïp^cr gegaan toaaten aïg mpn boojneemeu toa£ / bie£ fïuurben top toen ^uuö ten <©ofïen . % ^aamtbbagg ten Uier uuren ïjabben top een mooi Koeltje upt Den aBefl3upötoefïen/ 't toeïb ontrent tot negen uuren buurbe : aï bien tpö ïjiclben top on3e riemen in/ en fïuurben ^upb3upboofï. *P 3at toen Sterke. aan 't roer/ en bebonb boo? 't gebabbeï ber w bat 'er een fïerftc fooomftroom. tegen on£ toag/ en 't maante 3uïb een geraak / bat men 'ttoeïfentjaibe Cngeïfcïje mpl tierre non öooren. Cen negen uuren toierbt ïjet mi / en Duurbe 30 tot tien uuren/ toen begon be toinb toeer op te toabberen/ en hoeïbeben ganfcf)ennacötboo?. g^en 17^ '^ mojgens sagen top upt na 't epïanb Sumatra , bermoe* Denbe bat top nu tot op' ttointig muien na aan 't 3eïbe 30Uben genaberö 3pn; toant top ïjaöben bolgen£ 0113e rekening reebg bierenttointig muien Dan 't eplanb Nikobar geroeib en ge3epïb ; en 't 3elbe legt ontrent beertig mpïen ban Achin. fBaar top beeben te bergeefé na 't eplanb Sumatra, toant omneerenbe 3agen top / tot onse bjoeföeib / Nikobar nog / leggen* be a®efïnoo?btoeft / en niet boben acï)t mpïen ban on£. ï|ierupt bïeeft ïjet blaar bat top een 3eer fïerbe fïroom in ben nacljt tegen on^gebabïjab* ben. IBaar be toinb begon op te toabberen / bte£ poogbeu top on$ baar* ban te bebienen 30beel top bonben / tertopl 't nog mooi toeer bleef. 3£en i8den nam be toinb nog meer toe/ en belucïjt begon te betrebben; ïjoetoel be3eïbe tot ben mibbag toe nog maatelpït blaar toa£/ 3ulb£ bat top be ïjoogte meenben genomen te bobben; maar top toierben belet boof be tooïben bie 't gelaat ber 3onne/ toen 3eopben|Bibbagïpnquam/ be* brbten. 5^it gebeurt bibtolïg bat men berïjinberb too?b be boogte te nee* men/ boo^ 't betrebben ber 3onne op ben mibbag/ aïïjoetoel öP boo? en naa b^ber fcïjpnt/ boojnaameïpb op pïaatfen bicljt bp be 3on. €n bee* 3e betooïbing ber 3onne op ben mibbag $ boo?gaan£fcï)ielub en onbet* toacïjt/ en buurt ontrent een öalf uur. F 3©p öabben toen oor een 3eer quaab boo?teben / boo? een Qïootebring r£ om be son / bpf of 3egmaaï 30 groot aï£ be&eïfê omtreb; 't toeïb men ^"|nra 3elbeu 3iet 3onber bat 'er fïojmen/ toinben/ of beel regen opboïgt. 80* baanige Rtingen om be maan 3pn gemeener/ bocö ban minbec belang: maar gemeenïpb neemt men 3onberlingacöt opbegenebie 3icï) om be^m bertoonen/ en men 3iet of 'er 00b een opening in be Rting i^/enaantoel* fte 3Pbe/ toant upt bie öoeb bomt boojgaang be grootfïe bragt ber toinb. Slb'moet bebennen bat ib toat angfiig toietb op 't gesigt bee3er bring/ toenfcöenbe ban Ijarte bat top ergen? biebt bp lanb toaaren : echter liet ib mpne toeetf niet oïnben/ om mpne mabberg nietbïepnmoebigtemaa* ben; maar ib maabté ban be noob een beugb/ en geliet mptoelgemoeö te 3un. §!b 3epbe tot Mr. Hall , bat inbien be toinb te fïerb en te öebig toierbt/ geïub ib bree^be bat ïjp toorben 30U/ betopi ï)P ceebé aï brp fïerb toag/ bat top ban noob3aabeïpb boor be toinb en boor droom moften torg* fiuuren / totbat top beter toeer breegen ; en bat 30 aï$ be totiö toen toag / top in plaats ban ttointig mpïen na Achin , toeï 3efïig ®b of i688. Krygen een ftorm, 358 Wllliam Dampiers Reystogt iie hoe langer boe meer toe- neemt ; m zich tegens den nacht yflyk voordoet. Des Schry- vers be- angfls keyd,. of 3ebentig nabenuft ban Kudda of Queda, eenfêab en ïjabenop be nufï ban Maiakka, 3ottben gebreeben too?ben. 3£etopï be toinb ban 3eer ïjarb tooei / roïben top 't onbetfle ban ons* jepl op een boom bie 'er aan bafï toa$/ en 3etteöen 0113e fpriet tot op b?ie~boet na aan be 3pbe ban 't baartupg / 30 bat ban nu maat een Mepn 3epï boer* ben; en ebehtoeï toag'tong nog te groot /ten aarden ban be toinb' ;toant öetopï top be toino bïan op be 3p Sabben / öelöe §& fcfjuptje getoeïbig/ Öoetoeï t\tt boot be uptïegger# jeee beeï opgei^ouöen toietb; 3iilftg bat oon be fio&feaj Óec uptleggetsV bie aan be jpben ban'tbtiatfupgtoaaren/ 30 ftracïjtig boogen geïpïi al£ of 3P ureenen 30uben ; en iubieu sesonüm gewonen fjebben/ ban fjaöben top onbernipöe&u moeten omfïaan en betgaan. €n befjaïbeu bat ftonbt fjet gefcljapen / bat be 3ee ïjoe langer boe öoller gaanbe/ cn$ baartupg öaaü boï toatet^ 30110e geraant |jeu» ben ; ebentoeïipelben top 't nog een poo$ sepïenbe/ met be toinb op3P l maar betonï be toinb nog aï toenam/ lieten top 't ontrent bier uuren naa be miöbag boo? toinb en 5ee afloopend en ïjieïöen 't bu^öaaube ben gan* feijm naamtbbag en een gebefte ban bm bofgenben narïft. <&e toinb nam bten ganfeïjen acijterniibbag ftanö ober ïjanb toe/ en be 3ee ging ïjoe langer ïjoe ïjolïet/ 30 bat be baaren bintoiï^ op ïjetbaat* tupg bjanen / 3onber on£ ecïjter eenige feïjaabe te boen ; baant bermibg be enben ban 't feïjuptje fpitjtoaaten/ontbingbe gene bteftierbebe baaren t'dfeeng op 3P*ne rug; toaatboo? 't getoeïb ber 5ee 30 gewonen toierbt/ bat öet on^ baartupg aï# nog in geen groot perpneï fMbe / aïöoetoeï top ebentoel b?p beel toateré mfcreegen/'ttoeïn topgebuurig mofïenupt* éoo5en 3©p 3agen inmiöbelo" bat top 3?er toeï gebaan dabben met on* 3e noers0 te beranberen/ baant eïne baar toa$ groot genoeg om on$baar« tupg ban ter 3Pbe boï toater£ gelagen / en aÏ30 m be gronb geïjuïpen te fybbm; en fjoitoeï 0113e uptfegger$ onöer aan 't baartupg toeï met rot* tingen bafï gemaakt baaaren/ ecïjter jouben 3P naar aïïen fcïjpu boo£ 3uïh een 3toaate 3e*/ aï$ top nuliaööen/ Rebben moeten 3totcï)ten/baae 3p te booten aïfelfeenl oneer toater gebompelb toietben/ enaï$rp£jeg booaen. rRönia mi u Sèenabanö baittJfe3en6ag/spnbeber8d«»May,to3a#5eeic grouto3aam m p^ïpft; baant be ittc^t jag'er 3eer sboart upt/ jpnöemet bonïieretuoï- Henbetaogen/ be toinb tooeigetoeïöig/ en be baaren gingen 3eerï)ol. W>t 3ee maante met briipfenb fictjupm een b?eeflpö geraak ronöom qv$j feu bontere nacljt Qiianï ap be öanb/ top éabben geen ïanb \\\ 't gesigt om on£ tot een fcluipipteat^ te fireftfeen/ en 0113e nlepne lürh toa$ in groot gebaar ban door' elke baar -toerfltonöen te,..toojbew a en bat nog 't flfmft ban allen toaé/ niemanb ban on^" bonbt 3ic|) berepO boor een anberetoerreïb. ^e 3lee3er jaï beter nonnen giffen / banüt uptbuibnen/in öo^öaanig een bebtoeïmbïjepb top toaaren. %{\ ïjab reeb^ m beele grocte perpMengetoeetl/fommigeban toeïftelfe in beese üepL6befcörjJbinge beröaaïb öeb ; maarbe (ïimfle ban bie toaiS maar binberfpeJ iii bergeiphinge ban bit tegentooo?big gebaar, ^h. moet betonen, bat toub&&& *pb «r een gtoote beangftïjepb beé ge* moetij . frieö- rondom den Aardkloot* 3 59 moebg toa$; tuantanbere perpneïen toaaren mp niet 50 ban ïangsaa* 1688, merïjanb / en niet 3uïr een bjerflpR gelaat bootgeRomen. <êm fcïjie* Ipfce fcöetmutfeïing of gebec|>t b)a$ niet met al/ toanneet öet bioeö betljft toa$/ enmenbooc een gceetige betbjacbtiog aangeöjeebm tüierbt: maar bier bad in een langhaam ge3igt De£ aannabereube 3Booö^ / en toepnig of geen Ijoope ban öcii3dben te 3uïleu ontkomen : 3ulï$ öat in bekennen moet/ Dat mpne ïtloeRmoebigbepb / toelRt in totïjiectoe hz* ïjouben bad / mp aïljier begaf; en in begon wt tyoebige naöenningen toegen^ mpn boorig ïeeben te Rrpgen / 3ienbe met een afgtpsen en berfoeijinge te rugge op baaben/ bie mp te booten toeï öaboeu mig* baagb/ maar op bjelaec becdenfttnge in nn ftbbecbe. g|fe £ab al lang te booten berouto geïjab ban mpn cuuuj om3bJetbenb ïeeben / maac nooit met 3ulR efn nab?UR al£ nn- g|ê ecinnecbe mp oor De beeïe toonberïphe bebjpben ban <0ob$ boo?3ientgbepb jegen£ mp in mpn ganfeïje ïeeben? loop/ l)oebaanige iR actjt Dat maat toepnigen taebetbaaren 3pn; toe^baïben iR <8ob op een bp3ondere top3e baatboot DanRte/ en nog een£ om 3pne bpfïand bab/ fMïenbe mpngemoeb in 3uïR een bebaatbe plooi/ aï£ mp moogeïpR bja£ op Ijoope Dat ik De3eïbe 50ube bern?pgen/ geïpR oor be uptaomft toonbe/ Dat in in mpne Ijoope niet te lent gefield toierb. <©ubectoerpenbe on£3eïben Derïjaï^en aan be boo?3ienigïjepD <0oo£ / en alle moogeïpne blpt aantoenbenbe om on£ ïeeben te behouden / biel* Den Mr. Hall en in beurt met fïiemi/ en De anbereöoo^ben pber op 30* ne beuct/ geflabig Ïjetb3atecupt/eh0u£ berepbben top ou£ omdegcouto* Saamfie nacbt/ in toeïRen iR ooit getoeeft ben/ doo* te béngen <©n* tcent tien uucen begon bet te bonbeten/ bliRfemen/ en cegenen; maac De regen toa$ on| 3eec toeÏRom/ becmidé top al bet toatec / Dat top ban 't Cpïanb ïjabben geb?agt/ al opgébjonften öaboen. De* wind 2fln 't eerfï ban bet^e bonbecoup tooei be bJinb batber aïé te boo* neemt een; maar binnen een balf uur begon bp toat af te neemen/ en toierdtwat af; een toepnfg gematigber ; oor nam De tooebe Der 3ee toat af ; Dic$ ReeRen top bp een bjanDenb lont/ toaatban top een aangefïoRen enb bp on$ fyMm/ op on£ Rompasle/ om te 3ien öoc ton fmucben; en top bebonben Dat 0113e noec£ nog <©oft toa£. Wn dabben te boojen geen oo?3aaR om na 't nompa^ te Ruften/ toant top fluuc* Den reeïjt boo? De toinb af / en 3ouöen / inbien bP omgeïoopen toaa* re / 003e noet£ oor baarna beranbecb moeten ïjebben : maar De toinb nu afgenomen 3Pnbe / bonben top on^ baattupg nog fiebig genoeg om met öat aïepn 3?PÏ / 't bjeïa top boerbrn / 0113e boorige ftoerö ban Z. %. #: te fiuuren ; gel^R top ban Deeben / Ijeoüenbe nu tüeber ïjoope ban ïjet eplanb Sumatra te 3tiüen berepRen. IBaar ?| mo?gen^ ontrent ten tbjee uuren/ 3Pnbe ben 19^/ ftreegen top toeber een barbe \ninbl metbeel bonber/ blinfem/ en regen/ toel*doch Re tot Den bag toe buuröe/ en on£ nooösaahte om'ttoeec boo? Defteekt toinb af te ïaateu loopen becfrtjepbene uuren acöteceen. Bet tbaéwcerop. ® b 1 3eec s6o William Dampiers Reystogt II i688. $tn bonket/ en be &atbe «gen maaftte ong 30 boomat/ bat top niet een brooge bcaab aan ong ïuf ïjabben ; toaarboor top getoelbig Roufc toietben / toant berfeïj toater i£ attoop beeï Rouber ban 3eetoater; naarbien be jee seïfê in be fcoubfïe lucïjtfïreeRen toarm / en be re* gen in be ïjeetfïe Rïimaaten fcoub / en onge3onb boor $ menfeijen ïig* Baam $. f!n bee3e natte RommerïpRe tfaat bragten top ben berbrie* tigen nacï)t ober. Jooit berïangben fuRReïenbe $Batroo3en aan een oppertoaï nberiger na ben bageraab ban top nu beeben : en epnbe* ïpft berfcöem be bag / maar met 3uïRe bonhere 3toarte tooïRen öicöt bp be fcirn / bat be eetfte aanbïiR be£ bageraab^ toeï Dertig of beer* t\q graaben öoog berfcöeen ; 't toeïR 3eer berbaerlpR toa£ ; toant tiet t$ een gemeen 3eggen onber be seeïieben / en oor toaaracïjtig / ge* ïpR iftbiRtoüi OnberbOttben fjeb/ dat een hooge dageraad hevige , en een teage kleyne winden medebrengt. Zien Wp t)ieltien on3e ftoer£ nog aï <©ofï / boo? toinb en boo? fïroom/ knd; tot '£ mo*gen£ ontrent acïjt uuren; en toen begon een ban on3e Mu- layers te roepen Pulo Way : Mr. Hal! , Ambrofius , en iR/ meenbenbat be ftaereï 3epbe/ Pul away , [ïi^aaï toeg/ ] een 3eggen bat onber 't €n* neïfch bootgboïfe / aï£ 3P roeijen / fjeeï gemeen fë : en top bertoon* berben ong toat ö» meenbe / tot oattop3agen bat ïjp 3pnen maR* fcer£ fet£ toee£ : biaarop top bat ïjeenen fep&enbe ïanb 3agen / 't toelfc 3icï) opbeeb aï£ een epïanb; en alïe on3e Maiayers sepben bat ïjet een epïanb toag aan ïjet $oojbtoefïenb ban Sumatra genaamb Way , 3pn* be Pulo Way 30 beeï até 't epïanb Way. 3©p bie ban 't toater b?oo* pen / en houb en berfjotïgerb toaaren / berïjeugben ong ten öoogta op bit gesigt ban ïanb / en tertfonb Rp&enbe ïjoe 't ïag / bebonben top 't ^upöen ban on£ te leggen / en be toinb toa£ nog in 't 3©ef* ten / met een 3eer fïpbe Roelte ; maar be 3ee ging niet 30 ïjoï aïg in be nacht. m*$ fcöiRten top ong Rïepn $tg\ 30 / bat ï)et niet groo* ter toaö ban een fctjoiteïDoefc. <®n$t uptïeggerg beeben on£ nu toeec beeï goebé / toant ïjóetoe! top maar een hlepn 3epï boerben / echter toaé be toinb flerft / en beeb onö baartupg getoelbig op 3P Öeïien ; maar dooj be uptïegger£ onberfteunb 3?nbe Ronbcn top 't toeï genoeg bjaagenbe" ïjouben / 't toelït top anber£ niet 30uöen Ronnen gebaan nebben. Cegené ben mibbag sagen top meer ïanb/ beneben 't getoaanbe Pulo Way, en fnïrben baarnatoe; en eer 't abonb toa£ 3agen top be ganfrïje Bufi. ban Sumatra, en*bernamen be mtfftag on3er Achineezen; toant ïjet noog ïanb bat top eerfl sagen/ 't toeïR3icö toen bertoonbeaïé een epïanb/ toaë niet Pulo Way , maar een groote jjooge berg op 't epïanb Sumatra, ban be «Êngeïfcben genaamb be Goude berg %&t toinb bleef aanöouben tot 'g abonb^ ontrent 3eben uuren/ en nam toen af; en ten tien uuren toierbt het ganfeö WU top bieïen beröaïben toeer aan 't roegen/ altjoe* toeï top aïle boojbe boonge maeöeïpR&ebm en rampen ganfc^ afgemat ^^^ *„, rondom den Aardkloot. 3*i SDen boïgenben motgen/ 3Pnbe ben ioe* topï ih 3toan toa$ toierbt mp toegeïaateninbeg Sabanderstegentocozbig* hepb operenb te fïaan; toant anber£i£ïjunne getooontebeïteben Poorten op be Ploer te Doen neerren / geïph 3P3elPe boen/ met be beenen nrup^ top3e onöer 't ïpf/ alé be fnpber£: maar ih hab wiet hracn,t£ genoeg om mp inbierpoege ter 3ek gefegiht te Rebben, ^e Sabander proeg mp Per* fcheubeneP?aagen/ in3onberöepb / rjoe top 't öabben DurPen toaagen /in 3iilh een fcïepn fcöuptje Pan'tepïanb Nikobar na Sumacra te homen?3Ift anttoooibbehem/ bat ih tot moeijdphïjeben en gePaaren getoenb 3Pnbe MM onbefchroombeïph öab beflaan. l^p P?ocg ban berber toegenë oné fchip/ Pantoaar tjet quam enz. ^h 3epb lymf Pan be Zuydzee enbat hetDeFilippynfcheEylandenconDge3fplD3Pnbe?nui!aArabieenDeRoodc zee gegaan toa^. 3®t JjBaïape^ en f ojtuöe^toicrbenbaaruaa ooft on* rondom den Aardkloot. 3^3 feïtaftÉtöb/ en bebefïigben 't gene ia ge3egb Bab. UBen «et nw m vm Iö88. nen eenWnntmetMr.Driskaiïjeenengaan/öetöeïtte toen tn r feamoor ban be €ngeïfcrjc <0ofnnbifc&e iBaatfcljappp tooonbe / e» Oii£ met eeu namet en eenige fppse betso.jgbe. ^ne bagen naa 0113e aanhomfïaïöietfïutfonsefömigeeé aaneen Ipte Hooité : ï^oe 't met on5e Maiayers afliep toeet ia niet ; maat Ambron us leef* öe niet lang baatnaa. Mr. Hall toa£ oon 30 3toan/ öatinniet bacfttbat !?p ban 3une siente soub opkomen: gifetoa^ nog toeï be befïe / en ïjab ecï>= ter ooft wlfte öatbe itoqtfen ./ bat 'et toepnig fcïjpn toa£baj : ttt Ïang50ude ■ toben 5©e£nalben Mr. Driskal . en eenige auöete€ngelfc&enmptieöen/ ue ^""J; bat l» een 3ÜPbecb|anft tan een iBaïapiVlrt^ 3011b inneemen. l|n bolgöe ^enDe™ bunnen taab/ betïangenbe na eenige berïigrtnge; maar naabat ia brie* . P maalt1 cföettó een atoote halabaS bol ban ïeeSpn tupg |ab ingenomen / ö ;onbet eenige baat baat öp te binben / nam Ik boot / niet meet ban Ut iwbi* cpn te gebmpaen: boeïj tëtoierb obetfleifiü om' et nog een£ een ptoefban te neemen/ geïpn in beeb; maat ïjet tosoeïjt 30 gebMbig/ bat iiuiietan* bete bae&t of ïjet 30U mp 'tïeeben genoftftebben. ^ntooifMöe baat tegen totöat ik twintig of bertigmaaï tec ftorl getoeelï bja$: maat fjet \xmt\tt 30 fmlj en met 50 toepnig berpoo3iug / bat mpnenracljretimp begeebett* be/ in mp 3elben een|boo?aï neetbaietp/ emtieetaï^sefugmaal afgang hab/ eet 't toetnen optjielbt: 3uïn| bat ik ba<# bat mpn iBafaufe 3B>on* tm/ bie mn 30 3eet aangep^en toa£/ mpeenghlapgomben balétoilbe Mpen

em geen bienft ftonben boen. H^et toa£ in 't boojft ban Junius toen top ban Achin t'3epï gingen: maat top togen een|2oo?b* toefte toinb met flo?mig toeer/'ttoelRon£ binnen ttoee bagen noob3aante te rugge te Reeren. ip gaf on£ ecïjter eïn ttoaalf Mefs 3pnbe een gou* öe munt/ ban ontrent bpftien fïupbet£ toaarbp : en &pftaaRte3pnbooi* neemen. #oh quamen'et eenige anbere «gngeïfcïje fcïjepen op be reebe ban Achin , 3ul&£ bat ÖP & Siammers toen niet bjeegbe. &p noobigbe mpbaarnaa toeber 't3pnen£up3ete Achin , en ontöaaïbe ttiin'elReirê met topn en goebe fpp£ ; ber3oe&enbe mp nog eben 3jec om met hem na Perfie te gaan. IBaar betopï iR 5toaft toa£ en toeegbebat be toejïelp&e toinben beeï ongemak 3ouben baaren/ gafiR&emgeenbafi anttooozb/ te meer ombat in bac&t bat in toel een beter rep5e 3ouhonnen boen met een ban be €ngeïfcije fcfcepen / bie eerfr onïangg aangenomen toaaren / of nog bertoacïjt toierben- 't 3©a£ bee3e ftapitepn Bowry , bie ben biief ban Borneo ge3onben fcabaanbenopperften ber€ngeïfcöe fm* torn te Mindanao, toaarban in'tXHI. Hoofdftuk gemelb i $ mt naabee5en quam fcapitepn Weldon |>ier ban FortSt. Georee ;tn een fcï)tp genaamb be Kurtana , gaanbe na Tonquin : en betopï M : te bw cpb ban 't jaar een beter rep£ toaS /aï| bie na Perfie ^m bat het f^n ooft beter boorden toa£/ imonber&epbmeteen 3©onbart^/toien| hu]p in 31e* ftelpa 3«nbe tod noooig Ijab/ 30 toa^ih meer geneegen om Weldon, ban BoWte Wenen. |Baar al&ier een bp3onber berljaal ban bie togt te gee* ben / 30U toeesen mnnen 3tee3er toeber te rugteboeten/bentoeïRenlKbug betre in mnnen ombaart ban ben ^atbnloot toeber op be toeg na inge- land toe gébiagt ïjebbenbe/ nu niet met nieutoe om5toerbingen 3al Ia* ftia ballen/ noch 00R Dit boefc te bift boen uptbpgen/ geïpft ih 3011 1 moe* ten boen / inbien ihbetogtenin bie afgelegene beelenban Oofhndie ban en na Sumatra souö toilïen befc&rpben. Zulfi* bat iR bee3e mpne reP3e na Tonquin , en een anbere nabertjanb na Mal ak ka, met mpne aanmerhinge op bietogten en be befcörpbinge ban bie en be nabuunge ïanben / a$ mebe be befchjnbing ban 't epïanb Sumatra jeïf / beneffen£ ïjet rph enbe ft ben ban Achin Benkouii,enz. 3aï betoaaren boor een anber jfcoefc / om baarin een bp3onbcr berïjaaï baarban te geeben. f» 3aï öan ftia aïleenïpR in 't Ro?t 5eggen / bat ifcmet ïtapitepn Weldon in Juims beg jaarg :» 1688 na Tonquin boer/ en in April 1689. toeber te Achin quam; ban* togten na ^aar ih w't ïaatfï ban September baaraan bolgenbetoeereenho?trep^e Tonquin na Maiakka tutti! en ontrent &er£tpb toeebetneerbe, »t ïang baarnaa en Malak- t,oeCjR b3eer uut na 't FortSt. Georee, en baar ontrent bpfmaanbenbïp- benbe/ quam in nog een^ toeber op Sumatra, boel) niet te Achin, maar te Des Schryvers ■-~ rondom den Aardkloot. i^ Benkooii , art» ten MÉ Fiktory tf öe tot,i fiu|I/ aïtoaat,ftm" i<88. nu Stuurman toa# op een ©eenre!) ff B ti»V b„ be Taau Komorin ^ CV8- rf„S/ Dif nStn berïangen jal te becflaan toat be uptfïag ban Dtefm cüerö on Se boo acnoraene toot na be tïoobe 5ee gOMfi» toa/ö^ygnefian Sden, |n6é onDet Debel Ban tep.Kpnbwaa *a De Zuydfêe ge5onDen om alDaa* «MS|SSl^bWtS «Ln ; Dat eTift Mr. Mor^n alDujS ontmoette/ 3pnDe te ronqum nB]B "narfus $ %&. ^9I% alDaat op be K^gM |l$ naiitrnf / oenaamD be Regenboog van Londen , Daar Kapttepn rooi ? ftnip De Cygnet , toeïet eenlge Dp jepbe te ten nen : : en ta We tóen gaf üfeen otnflanDIg bet&aa £HL.«»ttgw «****£ nf bownUene tep37na fif f boo?t te 3etten/ 3u na Cey,on tatf ftelben : maat DeBw 5P t Doo? ten toelWpne Mooioo,»» gm «gen toa^/ niet ftonDm opseplen j '^mgm » «ÖN&*g herfchlna on De ftufl ban Koromandel te 3oeten. ïtlniet Kueg ore to&$ booten Weer ki^MS^j^ S Bunne tooo?neemensü üonDen t'eltaté 30 peelt beitelen en po^ I<%. S66 William Dampiers Rey togt gaaien/ bat beeïe 't fcgjip moede toietben / en onttent be Mft bart 't boln aan ïanb ging : ban Dit getaï toa£ oon Mr. Morgan , M mn bit betöaaïöe/ enMr. Herman Koppinger be bJonbDeeïet/ toWKi Reenen te Trangam bar eegaben/ aïtóaac 3P mtnneïPH ontoangen toier' ben/ eneengoebïeebenbabbenrMr Morgan tolerttBéb««iftrtó Ka> man op een ban Dunne fcDepen/ bat te, biet tpbna Achin S S tepn Knox ïjeeft nip betDaalb/ bat ï)P febetb mxWbtc Sferbt on oe Kurtana, D^ptoaatmebeinnaTonquinging; ^éIS" l9%f^le onöetöaanen be£ Mogois bet&oft Debbenbe/ 50 fle ben m biaanen/ bat 3P €utopeèt£ Duwen / om bom <©mc«ctó on öunne fcïjeepen te bienen / Én3onbetDepb 3ltapfteph$ en Saift* Veele van Ctoee of ojfe anbete / bit aan ïanb gesct toietben / gingen na 't t boots. Fort S. George , maat be gtootfte Doop ftembe op om in beé Mo volk gaan gols bienft te gaan. Ony |Battoo3en Debben gemeenïpn een atoo- ™ÏE? & ^eeïbing ban in toeet niet toat toinft en boojbeeï bat 'e? ü f bei Mo/o ^°.gms **?* te Ö^ïen tg / en 't ontleent Den nïet aar moS Hogol. betteUirigen / om maïnanbeten baartoe aan te moebfcren ? ooft toatf 't een 3aaa baat bit boïn ai obetïang ban gepZt hab / eu nu betoonben 3P bat m &en etnft toa£ %t plaató öaar v aan ïanb gingen toag een &o?p ban be Moeren : Sant met bfen naam noemen 0113e eeeïieben aïle be onbetbaanen ban ben atoom S^?1^*!? b00i»^W Öie Mahometaanfch 3™ 1 nommbt be Wgobenbienaaat^ Jentiven of Rasbuten. In bee3e Woo/fc Ktl Reegen 3P een Peoen om gunnen ïepbSmaif te 3pn m%tm£ Feoenen. M§k Pcoenen 3Ptt eenige ban be Jentiven Of Rasbuten bfein aïïe pïaatfen ïang£ be fuift / boc& boojnaameïpn in ^aben fteben 7 h t Dun toetn maa&en 3icD aan bemoeiingen/ V3nïoopïieben V Z ttoo3en /of anöeten / te betbuuten om Den op te SeT/ en tot toen epnbe teeten 3P be €utopeefcDe taaïen/ aM CngeS/ ^unU / 5P?anfcD I mmtef /enz. 30 op öe &anto'oten ban öie fanbaat, öJLop See3l6uflx/ *l$ Ë öeC3ete ^™ öie baat aafim' pet 30 bja nomt baat 5obaanig een fegip ten annet / en ? S ïanb/ of men 3 et tetfïonb een menigte bai bee3e PeoenVn SfetoK' nen bienft aanbieben. <£n ^t i^ ïjet getoooneïpn gefmiuft ba\'be torn' beïmgen bee3e ï ieben / gebuutenbe Dun betbïpf aibaaty ^tothunS- pafTetó öuuten/ en Dm onttent een ap^baaïbet ban 0113e S m?ii of meet^maanb^geeben. pe tpufte Duuten boojgaanXTof b'ï Peoenen om Den op te toacDten; en 3eïfê be gemTnlraattDLJ /S 5Bb 't eenigftnjl boen feonnen / ftuurm V , \>m fl I™™?00*™' ia betfcöepöe* ut rondom den Aardkloot. 3^7 ite &oebaanig1f>eben / aï£ Coïfeen / msMm$ / $$$*&&£ l6**' öoobfcïjaplooperg / enz. e» men geeft 'et geen moeite ban / toant 3P gaan « «ten en flaapen / al* 3P «meeliep toerfc berricht hebben) bertoacïjtenbe niet meer ban fnm bebongen loon/ uptgesepb Dat 3P een 3ener toegeïepb Koon ban een Fanam, of ontrent b?ïe fïuiW op be fcpl^baalber / ïjebben / 3pnbe ontrent een ac&t* tfenbè beeï /'t VoeïR al* een mafcelgelb i§ / boo? eïnen Hoop bie 3P fluuten : mant in noopen en berfcoopen tooien 3e gemeenlpR ge* bniuHt. %lé be bieembeïingen bertreRRen / behoeften bee5e Pcoenen ber^ïber naamen op fc&ift / met een berMaaring ban bunne eerïp* fce en troume bienft ; en bit toonen 3P ban aan be naafle aanRomerg/ om baarboo? aan toerft te raanen : en fommige 3pn er bie een grooteroïoflpfïban3UÏfteberMaaringenftonnentoonen. |Baar om boojt te gaan : %t lBootfe bom baar bit boï| ïanb* be / mag niet berre ban Kunnimere , een RÏepne a£ngeïfcï)e f afctorp op öe Rufi ban Koromandei. <®t «Boberneur bier plaatg öet aan ïanb nomen ban bit boïn / en ï)tm boomeemen om na be£ Mogois leger te gaan / uut be lBooren berfïaan öebbenbe / 3onbt een ftapitepn met 3une ftompanie npt om ïjen te tfupten : *&m bp öen ftomenbe / fp?aft tien M aan; maar 3P bertig of beertig floute : ftaereïg 3pnbt/ bic niet ligt beroaerb maaren / burfbe Ijp 't niet beflaan op öen aan te batten / maar fteerbe te rugge na ben <0oberneur ; oor qnam be . tpbing Verban ïjaafï op 't Fort S. George <©p öunne togt 3epbe Jan J™ UJl OüvkrTeen ban bie gafïen/ tegen£ ben Peoen , bie Ijen geïepbbe / bat Ijp fjun fcapttepn ma£; 't welft be Peoenenta t Eeger Romenbe/ toeber tegené ben ©eïbijeer 3epbe : ïuegïjaïben aan bee3en Ohvier, toen 3P aangenomen boierben/ meer eere betogen mierbt / ban aan be anbere; en baar Ijunne folöp mag pber tien Pagoden g maanbg(em Pagode të ttoee &pR£baaïöer£) ftreeg l>p twintig Pagoden tot 3PnefoU bp : boel) beese lift en ontecïjtmaatige ge3agneeming beroo?3aaftte ffem geene RÏepne ïjaat en gtamflcöap bp 3pne Rameraabs?. $iet lang'baamaa gingen twee of b?ie ban ten na Agra , om boo? Stpfwacïjt ban bm Mogoi te bienen $aa berïoop ban nog eenigen tpb sonbt be <$oberneur ban 't Fort St. George aan be ganfcïje öoop «en belofte ban bergiffenlg / miog bat 3P 3icö banbaar begeeben^on* ben : 3£>e meefïe namen bee3e aanbiebing aan/ en quamen er ban baan; maar Jan Olivier en eenige Wepnige bïeeben in tïanb/ boel) liepen Voeg upt riet %eger / roobenbe en pïonberenbe ten platten ïan< be f. en blauneer 3P berboïgb toierben / be bïugt neemenbe : 5£>it toa^ be laatfïe tpbing bie iRban ïjenljoojbe. ^it berïjaal Öab iR ten beele ban Mr. Morgan , bie öet öab upt eenige ban bie 3toerber£ / mhe öp te Trangambar ontmoet ïjab? en ten beele ban anbere/ memeiRbaar^ rnaa 3eïf op 't Fort St. George aantrof : Epnbe bit ïjet abontuurban begene bie 3icl)baartdanbeb£>aarbbegaben. ïüapitepn Read aïbu^ be befïe Jeïft ban 3pn boïn qupt geraaftt «pnbe/ 3eplbe/ naabat ïjp toatec en rp^ ingenomen öab / met be 3<5B William Dampiers Reystogt ïó*po. ?t Schip de Cygnet gaat na Madagas- kar: legt ver- zonken in St. Au guftyns oberige toeg / 3pnbe nog al ban boomeemen om na be Roode zee te gaan. Coeu 5p öicïjt öp Ceyion grRomen toaaren,/ ontmoetebtn 3P een rp&geïaaben $o?tugee£ fcïjip/ Tt toeïfc 3P aan boozb Klampten/. en 'ec upt namen toat ïjen aanftonb/ en toen toeer lieten baaten :toaac* naa 313 hunne boo?genomene rep3e becboïgben; maar betopï be toep* * Ipne toinben ïjen 3«r tegen toaaren / 30 toa£ 't met toel moogelpn boo? hen be Roode zee te hecepnen; bie£ frierben 3P na Madagaskar ; al* toaac 3P 5ich in blenfr ban een ban be Mepne ©ojfïen ban bat eplanb begabeu/ om ïjem tegen spne geönuren/ met toetnen Ijp in Maztimj bp te fiaan. ^ierentuffïöen quam baat een feïjeepjenau Nieuw Jork om flaaben te noopen : toeïhe ïjanbeï baar 30 toel geb?eeben too?bt/ aïS on be ïtufi ban Guinee, betopï be eene ïanöaarb of pa?tp be anbe* til bie hunne bpanben 3pn/ betRoopt. &apirepn Read beese : gelegen* hepb toaarneeménbe / liep met nog bpf of 3^ anbexe toan ben Joon toen/ en begaf sich aan boojb ban ïjet Nieuw Jorks fetnp; en ftapt* tepn Teat toietb bebeïöebber ban 't oberfcöot. &o?t baarnaa quam 'er een baartupg ban Weftïndie, toaarop &apitepn Knight geboobt/ betoeïae be^gelun^ boorïjab na be Roode zee te gaan; toe^aïben beese ban be Cygnet met bie ban bat baartupg aanrpanben/ en gesamentïpR na 't eplanb Joanna gingen/ bantoaar 5P berboïgen£ na be Roode zee 3eplben"; bocö beruiib£ be Cygnet ïentoierot/ en 5bjaai; 3cpïbe/ betopl 'ec in lang be ïjanb niet aangeljouben toa£ / toierbt iHapttepn kn.gt bat Qe3elfcöap moeöe / en Ijet bp uacljt ont3f>p&nbe/ 3fte W rnaAchin,- toant gehoojb öebuenbe bat baat beel goub£ toa£ 30 nam ito boo? om baar ontrent te ftrupfen. <£n 't toa£ ban eenen Humes behooreu* be tot het fchio be Anna van Londen , geboerb boo? &apitepn Weke öetoelhe aan boojb ban bee3en ïtapitepn Knight toa£ getoeetfAenbiemR naberhanb te Achin 3ag/ bat in bit becïjaal m \ taant eemgeban &api- tepn Frekes boïR fcabben mi bermib£ ïjuufcIjipberongeluRttoa^/ aan 't eplanb Joanna op be Cygnet begeeben : toelfs fcï)ip/ naabat Üapitepn Knight tjet betïaaten fjab/ 3pne rep3* na be Roode zee nog al boo?t* lette; maar be toinben Öem tegen 3?nbe / en 't fcïjip baarop in ren 3eer Hechte tfaat toee3enbe/ toaaren 3P genoob3aant na Koromandel te fïuuren; aïtoaar ftapitepn Teat en 5PU epgm boln aan ïano oinoen/ om ben Mogoi tr bienen. ^ocïj be toeemben ban &apitepn Frekes fchio / bie op be Cygnet bleeben / namen noo? om t)e.t yh be na Engeland te boeren. Sn be ïaatfle tpbing bie ih ban bit fc|)ip - aehoo:b heb / toa^ ban ïiapitepn Knox ; bie mp ge3egb fjeeft bat |et nu in St- Auguftyns baat aan 't eplanb Madagaskar ge3onneii legt. ee5e upttoepbing fieö in gebaan/ om een beröaaï ban 01^ fcöip te gee* ^fóet anbec booibaï / 't toeïn mp in be tuffclöentpb ban mpne togten WMm&Vm ten aan3ien ban ben Mmm^SM him ik mebe in o^naeïanb b|agt / en toeïhe te Oxford gefturben .i$i .:!;r: rondom den Aardkloot. 369 1690 rm fthfoaenaamb De Mindanao Koopman, Qeïaa£Jtn imt M» S ©Mtó Jeofy (V.an M«' »n ö« XUl.Wan.ri < «Mh «) «1 JPjf «f tóaaftenSn/ boo ?ten «Boutnot txui't Fort St . Geor- ftöapppcwaattEnEnum/ u« ^„„1^ fantotp aan bc toeftsp g^*m'«S? I UeeoenTom tt ^W^fe.f«f ^ïfafaÖimtfltell «$Mm» tomffli nut Mr. Moody, ,„lLBc rX hen toet wïit öacin met tjem soube gaan/ om bulïcbte» teraan let toa™in Juiios besSjaa.^ 1690. toamieet top tian J I few WüfafS in «nftfieeme genaambbe Diamant, baat Ka» n teto Howd ffpntft »u toaatenin dtf topftfg i**M pafla* SSSséw^a» D * ^ 3 . 37° William Dampiers Reystogt 1690. ter op De befïingte Dienen / Detopl De boorfge bufTcötetet kok te boo* rmgeftttcüen toa^; boegenDe Daarop/ Dat bermiög Dit een plaatë ban Scooter belang toa£ öan Indrapore, i&De Compagnie meer Dienfthiec 3ou ftonnen Doen/ Dan Daar. ^|r anttooojDDe Den <6oberneur/ Dat öpaïoien ïjp mpn loon/ 't toelR \h bolgen£ berbfng met Den <©ober* neuc ban 'c Fort St.George, te Indrapore 3ouDe geïjaD öebben/bJüDe beröoogen/ ik berepD tua£ om rjem te Dienen/ mtbg Dat Mr. Moody 3ulR£ toefïonD. 2SelangenDe mpn loon/ oat setfte ïjp/ 3onD toeesen bferenttointig 0pa£baaïDet£ '£ maanD£/ 't toelfc 3obeel toa£ aïé nu Oen boorigen 25ufTcïjfeter gegeeben IjaD. y Jr Mr. Moody gaf mp geen anttooojD boo? een toeefe Daarnaa / toan* neer öP gereeD bjao\om na Indrapore te bertre&Ren/ en 3epDe mp toen Oatmmpne bjPïjepDmogt neemen/ 't 3P om fyitt te bïnben/ of om mettjem na Indrapore te gaan; en ÖP boegDe Daarop/ Dat bpalbim m met ftem ging/ ijp ecïjter niet 3efcer toifï of ïjp 3pne belofte 3ou non* nen nakomen/ ban een baartupg boor mp te fcrpgen/ om na Mean- m te gaan/ met Jeoiy en 3pne moeDer: |Baat omDat in Maderas om jpnent taille berlaaten öaD/ toouD &p 30 rebeïpfc 3pn/ Dat hp mp tjet öaïbe Deel in De ttoee gefcï)ilDerDe menfcïjen 30U geeben / en oie in mpn öe3tt/ en onDer mpn befïier laaten. 5jr nam Dee3e aan* öieDing aan/ en Daar toierDt terflonD een gefcïjrift ban 't ;eïbe tuflcnen on^bepDe gemaakt. 2GIDu3 roaé ïjet Dat ia aan Deesen gefcfpïbetDen $iin3 quam/ fcrien£ naam Jeoiv toa£ : öP en 3pne moeDer toaaren bepDe*geboo?en op een ftlepn epïanD genaamD Meangfs, toaarbanin ïjetXIH. Hoofdftuk een tep£ of troee getoag gemaakt i$. <$k ïjeö Dit enïanb ttoeemaal ge3ien en nog ttoee anDere/ Die Dic£t Daarop leggen; pDer ban Deseïbe fcïjeen tEyland mP ^c ontrent bier of bpf mpïen in De ronbte/ en boo?té ban een goe* Meangis. öe öoogte te 3pn. Jeo]y 3cïf^ berljaaïbe mp bat 3e alle ö?te obejbïoeD ban gouD/ nagelen/ en nootemu^naaten ïjaDben: taant ift toonoe pem eenige ban Die goeDeren berfctjepDemaal ; en ïjp 3epDe tegen£ mp tri t Malays, Ijet toelR ÖpreDeluHtaelfp:aR/ Meangis hadda madochala fe Bulla wan, Dati£/ Te Meangis is een menigte van goud. ^RgeÖbemerRt oat Buiiawan De gemeene benaaming ban gouD te Mindanaoi£;maarof fiet epgentlpn een |Baïap£ taoojb $/toeet in niet; taant iR bebonD groot onDerfcfjepD tuffcljen fjet Maiays3oa$öet teMindanaogefptooRentoo:Dt/ en De taal Die men op De ftuft ban Maiakka en te Achin fpjee&t. 3©an* neer ik &em fpecerpen toonDe/ 5epbe&p mp niet aïïeenÏPR Dat 'et Ma- dochala, Dat i£ een mem'gte,taa£;maar omöetDupDeïufteruptte Djuk* Ren/ toonDe gp mp 't ïjaair ban 3pn goofD; eene3aafe5eer gebmpRe* ipR onDer alle De Indiaanen, toeïfce in ooit ontmoet §eb/ Dat 3p öun gaair toonen/ al£ 3P meer brillen te berfïaan geeben Dan 3P tellen fcon* nen. ï^p becïjaalöe mp oor Dat 3Pn baDer Raja baa£ ban 't epïanD Daar 3P t'önp^ betjoorDen ; Dat'er niet boben Dertig mannen en ontrent ÖonDerD tyontoen op 't 3elbe tooonDen ; Dat ÖP 3elfê bpf b?outoen en acöt Rmoeren tjaö en Dat eene $pnec brouujen gein öaö gefci)i> ortD. i^p rondom den Aardkloot. tyv toa£ gefcfjiïberb ober 3pn ganfcïjen bó^fï/ ban achteren tufTcöen rópó. 3pne fcöonberen/ op spne open/ bocï) meefi na booren; en in be ö^jeo]y de baante ban berfcïjepbene D?eeöe ringen of banben / om 3pne armen en prin J beenen. 3in toeet bie fcïjiïbering op geen fignut/ gebterte/ of kt$ hoedanig 3uïftg te bergeïpaen; maat oeseïoe toa£ 3eer aaroig/ en bol banbeeïetïp gefchüv ftapen/ treR&en / en gefeïjafteerb toera/ £ebbenbe een bebaïïige geaderd. fonmaatigöepb / en feonfïig gebaantc/ tot betbjonberen^ toe / imon* betljcpb tulfcïjen 3Pne fcfjoiiberbïaben. 5Mgen£ 't gene ïjp nip baar ban berftaaïbe/ berffont in bat bit fcïjiïberen gefcf)feö b*a£ op bierge* ïp& een top3e al£ be ^etnfaïem^^mpfen op 't menfcïjen atmen gemaaut Èuorben/ tetoeeten boot be ïjnpb open te priRRen/ en baat 3enete bertüen in te Vujpben : maat in pïaat£ bat mtn tot ï>et maanen ban 't ^emfaïem^ Ktitp^ ou^Htupb gebmpat/ 30 beesigen 3e te Meangis een fpn-geflooten gom ban 3eneren boom/ toeïRe ban be €ngeïftfjm Drammer genoemb/ en op beeïe pïaatfen ban Indie boot pin geb?upRt toojot. 3$p 3epbe mp oor / bat be meefïe menfcïjen op fjet «Êplanö bug gefcïiiïöerb biaa* re ; bat 3P alle oo?tingen ban gonb/ en 00a gonbe fjoepm om öunne atmen en beenen b?oegen ; bat ïnmne gemeene fpp3e ban ïjet getaa£ bt$ ïanb$ potatos en lams toa£; bat 3P beeïe ïjaanen enfpmmi/ maac geen anöer tam gebogeïte ïjabben; bat bifcö ttoaarban jrp een groot ïieföebbertoag/ geïpïtbe toiïbe ^flnbiaanen boo?gaan£ 5pn ) 3eer obet* bïoebfg onttent tuin epïanb toa£ ; bat 3P feanoe$ fjabben toaarmebe 3P bifttoifê upt bifTcïjen gingen; en bat 3P öe anbere ttoee eplaubtje^ beek tpb£ be30cïjten ; toeïfter SIntooonerg be3eïfbe taaï fp?aften aï£ 3P / bie ï)et Maiays, 't toeÏR ÖP te Mindanao ftaaf 3Pnbe geïeerb ïjab/ 30 onge*^ ïpn bjag / bat toanneet ï>p en 3pne moebet t'3amen in tjunne Meangï- fche taaUp?anen/ in'ec niet een tooojb ban berfraan non. €n 3e*Meangi- fcer aïïe be Slnbiaanen / bte Maiays fptanen/ toeïRe be ïjanbeï bjubenbe fche taak en befcrjaafbfïe foott 3pn/ 3agen bee3e Meangiaanen aan aï£ een foott ban 25arbaaren / en noemben öen relnen^/ aï£ 3P'er ietgi aan 5agen batïjemmi^öaagb/ Bobby, bati^/ Verken, 3pnbe een uptbjunfeïban be g:ootf!e berac§tinge/ in3onbetöeptr upt ben mono beirMaiayers, biein't gemeen iBaöometaanen 3pn : en echter noemen be Maiayers ebet aï eene bjonbj Babby, een naam bie ban be anbete niet beeï bet^ fcïjeelt/ en Mamma betenent een c|Ban: petoel nogtan^ bee3e tujee ïaatfïe bjootben epgentïun 3obeeï 3^11 al^ Mannetje en Wyfje; ïxiant geïpn aïé Ejam een uogél betenent/ 30 1$ Ejam Mamma be fjaan/ m Ejam Babbi bcïjeh; bocï) bitin'tboorbpgaan. i^n 3epbe oor bat be getaoonte ban bie anbere <ï?p!anben en bet3eï*PHn» bet ïeebeng manier be ïjnnne geïpn toa£/ en bat bie boïnen be eenigflejeoiks toaaten baar 3P ommegang mebe tjieïtsen : ©ooct^ öatïjet gebenrbAïia^ ge van- bat rjp met 3pnen baber/ moeber/ en b^oeber/ beneffen^ nog tbjee of sen ne^ b?ie anbere/ na een ban bie anbere Cpïanben baamtbe/ 3^boot emmcn' fternen bJtnb op beïmfi ban Mindanao boaaren gebjeeben/ aïujaac3^ boor be ©iftcöerg ban bat Cpïanb genomen/ aan ïanb gebragt/ en tot 372 Willïam Dampiers Reystogt t 6öq totuaaoenbetHöft toierben/ naabat men öen aïbooren^banöumtegoube toetcie cfden öab beroof b; gjft Beo ntet^ ban p goub gesien öat 3p gebaaa* genöabben/ maat Daar toaaten gtoote gaten in hunne ooren/ toaat ïpt hiaat bïeeh/ bat 3P eenige ciecaaben baatin ïjabben geïjab^ Jeoiy toietbt te Mindanao oethoft aan eenen Michaei .öiegoeb ^paanöfpjaft/ en Raia Laut boojgaaii^ optoacöte enboo? Colh bienbe/ toanneer öem een toooib mangeïben; toant Michaei Wa$ betetin Die taal bebjeeben: 'm floeg en mWanbeïbe 3»n gefcöiïberben Dienaar bi&totl^ om öem te ooentoerhen; maar a!le| te betgeefê; toant noeïj moom tooojben/ noen btepgementen/ nocï) flagen feonben Dein boen toetten/ mpff aï£ be anbet het hebben toiïben : niettemin toaf ÖP jeetbïoobe/enfton tniet fcatben eenÉgetïepgetoeerte3ien: oor heeft ÖP mr* bihtoifê mtfrj bat "| op be epïanben Meangis geen getoeet toa£/ betopï 3P geenebpanben Vcoen toute Mindanao toaaten henbe ih beesenMichaei toeï/ enfjft acht bat öie* naam öem gegeenen toag ban öe ^panjaatben/ ®e2tdc nasïbie ïanbaatb bcopten/ toen 3P baat een boetin t ïanb ïjabben: maat naa 't bettteh bet ^èpan jaarben toietben 5e HBatjometaauen aï£ te boomt, benige ban on? boïh lagen %to Jffl ' bepm ^jchad, juiehg tonf en bochtet^ hunne Pagaiiies toaaten. gjh öab Jeoiy. nu ten Mm üan3pnm|^eenetMichaeigf5ien/.entaenihöem naoerïjanb hreeg «be tip mp nog ban oubé: maat 3pnen babet of bjoebet/ of eenige ban be anbere ote met öem genomen toaaten/ öebift nooit ge3 en; boeïj fcn 5eïf qnam bihtoil£ aan on£ fcïjip tettopï top te Mindanao lagen/ en mê m graag na be fpp£ bie top hem gaben; toant 3Pnmeefferöieïbt ïjem Ijeeï hou en fcïjraal. , *?*«,**« Wné Jeoly tooonbe btt£ bier of bpf maten teMindanaoafêJJaaf/ totdat Mr. Moody öem en 3une moeber epnbelph boo? 3effigfóph£baal* bei£ feóft/ en öem/ geïph ia teeb$ ge3egb Jeb/ aan 'tFortSt^eorge, enbanbaat- neffertf mp te Benkouii feagt. Mr. Moody bleef teBen- kouü ontrent bne toeehen / en ging toen met &apirepn Howei te rugge na Indrapore , "ïaatenöe Jeoü en 3Pne moeber bp mp : 3P tooonben in een hunS óp Weibén hupten be heffing; toetmibg ih geen toerh boor öen mi maar 3P berfcöaften 3ic& 3eltoen toeih; toant 3P maahte en bet* ftelbe haare engene hleebeten/ toaat ta3P ecbtet.be erbaarenffcniet toafc iiaarbteine té Meaneis geene hïeèberen gebmpten/ bjaagenbe alleen* M een hïeebtje om ben mtobeï. €n öP Öfelbt 3icïj htm niet öet maa< hen eenet feifl ban biet planten en eenige fjppftetg/ baar 9P mp om je* Siaaob hab : öet toa^ maar een ïjeeï lompig maahfel/ ennogtan^ toa| Wtt 30 mm op m of 't öet feboonfh W toet^ ban be toette b petoetft toaate Jaa eenige tpb toietben 3P bepbe 3ich/ en öoetoeïift mStm üoöï hen aïmm of » «P« 6?ojD« en juffer getoeeft toaaten/ 30 ffurf be bzonto ecötèr : ft beeb^betöalben aïle^ toat ih hon om jeoly te trooffen; maat ÖP nam 't 30 naa/ bat th boo? öem oor mm ; Oie^ liet i aanffonb^ een graf maten/ om haarupt 3pn ge ayne sioeder. rondom den Aardkloot, B73 1690* Stat te tec&ergcn. m «« öaat beïjooilpR öetoinbenin een ftaft meute ftatoen ; Doch Jeoly toa£ baatraebe niet boïbaan / maat poes aïle naace Rleebeten om &aat / en beb?aaibe &aat in nog ttöee ftüWW nteu* tue Chitfen, bie Mr. Moody ïjaat gegeeben &ab / 5eggenbe Dat 3e 3pne moebet toebeboojben / en bat 3P3e baatom mofï Rebben. 36 toouö hem niet tegenvallen / upt b?ee5e ban 3pn leeben baatboo? in gebaat te fïeïïen/ en in geönipnte alle moogelpne mibbelen om 3pne gesemb* ïjepb te bebojbeten; boeïj ia bonb ttepmg.baat tettopï top ïjtetblee* egn bet gebmnt ©et&aal bat ban öem uptgegeeben totetbt / toen men &em in tfngeïanb liet fcpnen / toag een ftomanfe betteïling ban een feïjoone Euflet ban &em / bie ooft een flaabm te Mmdanao \aa$ geboeefï / en fcoe bat be Sultan op ïjaat toa£ betüefb mm* ben ; Docïj bit baa£ anbetg niet ban een ffcooftje. <©or fïtooiüe men upt bat bei betbae ban spne befcMbeting ban 3ulfc een Rtac&t boaé / bat be ffangen en fenpnige bieten baatboo? toegbïooben ; en om bie teben geloof in bat 'et in be p?int/ bie ban ïjem gemaakt toaé / 30 beele (langen tonbom ïjem Rtuppenbe betbeelö toaaten. IBaat in beb nooit ban eenige betbi getoeeten / toaatin 3UI& een fttacöt m : «n toat Jeoly aangaat / in ïjeb ge5ten bat ïjp al 30 te* b?eeé& W *ooj flangen/ festoenen / of bup3enbbeenen / aï$ in 3eïf" éeböei .ie aïbug een betïjaaï gegeben ban (jet feïjfp bat mp te Niko- barltct / en ban mpnen gefcïjilbetben $?ltrê I Wen in met mp te Ben- kouli foagt / 3al in boojtgaan met be befcïj?pbingban mpne tepse ban* öaat na Engeland , naa aïbooteng een feo?t betïjaaï gegeben te m* ben ban be oo^aaa baatban / en be raaniet op toeïne in toeg taan* e'(0m ban nu iet*? te meïben ban oie plaats / en mm ampt aïbaat afê S&uflcïjietet : l^et jaat ban 1690 liep ten epnbe/ en in bebinbenbebatbe s £* «Bobetneut 3Pn betbjag met mp niet naquam/ en upt 3pne bejegening ^cniJv r tot anbeten niet bemet&enbe bat ïjp 3pn tooojb nabomen 3onbe / *„^om gon te toenfeïjen bat üVet toeee banbaan bja| : toant in öffpeutbe Benkouli 30 beel ontoeetenïjepb in ïjem ten aaneen ban 3pne bebtening / Detopïte verlaa„ np beel bequaamet toa£ om een SSoebïjoubet ban <®obetneut ban eenten. befïing te toeesen ; en baat beneben 30 beel baïbaabigïjepb en toteebtjepb tegenf begene bie onbet ïjem flonben/ en 3uïn een onuefup^bïjepb in 3pn neteag ten aaneen ban be nabuutige Maiayers , bat in öem öaaflmoebe toietbt/ en mp3elben niet ïjeel bepïig öieïb onbet eenen man/ baien^aatbt 30 tooefï en batbaatifeïj b3a^ : in bet3topg 3pnen naam / nu in ïjem bi\$ öeb afgebeeïb/ en ben oor niet geneegen om bit papiet met bp3onbete bettellingen toegeng ïjem te bullen ; maat in toet bit alleenïpR aan ; om^ bat geïpR 't öet belang on3et Stanbaatb in 't algemeen $/ 30 öètteft öet in3onbetïjepb bet €• (©olïinbifcöe Ij^aatfcöapppe/ RennifTe teöfbbenban bie mi^banbbelingen bie op ftunne ïHantoojen gepïeegö bJOjben. €n iR acljt öat be IBaatfcöappp gtoot boojbeel 3oube tteRRen upt een naauto onbet=> mn 3om " i F* 37W William Dampiers Reystogt 5oeftban 't geb?ag ber gener/meïfte 3P eenigbebeï aanbetroumb gebbemmant begalben be gaat bieopbe<®ppetgoofben/ uptgetmi£b?pfgunnerbienaa* ren/ goe onberbienb 3uïh^ ooft mee3en mag/ t'eïfteng neetfïupt/ 30 ont* fïaan'ee groote en ïangbuurige ongepïen upt be btoingeïanbp of bornrne roefteïooggepb ban eenige ftïepne 25tebelgebbet£ : bermtb£ begenebieonber gen fïaan baatboo? moebeloo£ in gunnen bienfi tooien/ enbiftmi$nabe SfoHanber^/ ben Mogoi, ofbeMaiayfe©o?fïen megïoopen/ tot groote fcgaabe ban on3en ganbeï : en menigmaal ïoopen bebefïingen 3eïf^ Qt baat / booj onbefcgepbene tergingen ban be nabuurige bolfteren/ bie5objei/aïg aïïe anbere menfcgen/ bel boo? biUpft&epb en oprecgte ganbeung gelepö mozben : en baar 3pn geen m?aaft3ucgtiger menfcgen Dan be Maiayers, We ontrent Benkouli moonen/ meïfte befüng meer baneend in genaae ge* meefr $ ban booj gen obeerompeïb te mojben. ^ft fpjeeft bit niet upt een meet3fn tegen Dee3en in 't gezigt van 't Fort St. George. Van 't quaad water te Benkouli ingenomen,en de ziekte en fterftevan'tbootsvolkdaaruytontftaan. Een bron te Benkouli aangepreezen. Verlegenheyd aan boord. Voorflag om na Joanna te gaan. Befluy t om na deKaap goede Hoop te gaan: De wind daartoe gunftig. Des Kapiteyns beleyd. Aankomft aan de Kaap. 't Schip door de Hollanders in de haven gebragt. Befchry ving van de Kaap: de diepte der grond, de haven, lands- douw enz. Groote granaatappel , en de goede wy nen : 'tLandgedierte.Een zeer mooije foort van woud-ezels net geftreept met zwart en wit ; Struyfen , vifch , zee- honden.De veiling en 'tKantoor derHollanderen:hun mooije tuyn : de handel aldaar. 1691 Fondi- ifreri. William Dampriers Reytagt ffnbe ban aan boojb ban 't fcïjip be Defence geftomim / toter& in baar berbo?gen geïjouben / tot bat be fc&upt / Die nier peper ban 't fo?t geftomen toa£/ toeber toag toeggebaa* ren ; en baarop gingen top ben 2fft™üan januanus 1691 t'3epï naneftaapban<Ö5oebeïjoop/en maaRten3obeeïböo?t* gang a$ toinb en toeeber on£ eenigfm£ toelieten / betopltop ïpopten albaar nog b?ie Cngeïfcïjefcïjepeii/ upt indie na öup£ gaande/ te 3ulïcn ontmoeten :toantbermib£ be oo?log metbedfranfcfjenop'tFort St. George afgenonbig toa£/ nojt te boójen bat föapttepn Heath ban* baar qnam / tooub ÖP gaern ge3eïfcï)ap na öup£ Rebben / 50 't toeejen non. $iet lang eer bee3e oorlog afgenonbig toierbt/ toa^'er een gebec^t boorgebalïen boor 't Fort St.George tufTcjjen eenige tftmfifyt oorlog* feïjepen/ en eenige ^oUanbfcfte en tuflcöen na Batavia heerenbe toaaren genoob3aant/ om be toinbé toilïe/ btcïjt ïangg be nufï boorbp'tFortSt. Georgeen Pondicherite3epïen;boc4 ftp belaatfïe pïaatg nomenbe 3agen 3P be Jranfctje (©orlogfcïjepen baar ten anfter leggen ; en bemernten toel/ bat ïjet 3P 3e ïangg be nufï/ of ber* ber 3eetoaarb in ge3eplb ïjabben/ 3P ban be Jranfcfjcn nagejaagb 30U* ben 3pn getootben ; 3p fteerben berljafben toeber te rugge; toant ïjoetoel 3P brp fïerne fc^epen Ijaööen / ecïjter toaaren be3elbe oubequaam tot een gebeeïjt / ïjebbenbe een 3toaare laabing ban goeberen aan boorb/ en beele paffagier^/ toaar onber berfeïjepbene btontoen en ftinberen: bkf liepen 3P bp 't Fort St. George in/ en bet30cïjten De£ <6obernenr£ bt* fetjerming; toaarop Die toetfondt bat 3e baar op be reebe mogten anne* ren / en fjunne goeberen beneffeng 't obertoïïige boin aan ïanb brengen. 3£aar lagen toen eenige ftlepne oBngelfeïje fc^epen op be reebe/ en fta* pitepn Heath , toieng fcgip een Moeke iHoopbaarber toa£/ en toelfee ban ben ^ranfeïjman be Cngeïfeöe ^bmiraaï genoemD toorbt/ toa£ eben te booren banöna aangenomen/ boeïj 3toaar geïaben ban goeberen/ fjeb* benbe baarenboben beele nanafier^ met fupner bobenop5pnberbfH/ toel* fee ÖP beboïen ïjab aan ïanb te brengen ; boc^ eer 3«ïM gefcljieben fion guamen be 5pranfcljen boor be reebe met fjtmne onberfte 3eplen en mar^* 3epl^/ en een brander bp3icï); meenenbe baarmebe ben t|olIanfcöe ^P^ jetbebeïljeöber U^ beövanb gewonen te Rebben; en 3P30Uben't toeïgebaan • HOU* rondom den Aardkloot. 377 iöp Kunnen nebben tettopï het f$to jten anner ïag/ inbien 3P moeb£ genoeg Sffmmié ftoutelpn aan te , nomen: ^aatjp»n«Mb & 't fchiptoen't nog betre af lag toaarop be Joltobcr^ cenig toom Lbén/ b e ben bfanber toeg boegfeerben/ 3Uïng Dat öp bjucïtfeloo^ B? Inbien be tfranfcbe <©o?logpuen et ribiertoater/ ^aanrieDe on3e fcö^ en « ber30?gben/ 5eer ongesonD toa^/ betopl öet ïiermengb ,*»£ met »r ter ban beeïenïepne ureenen bie upt 3eer laag ïanb quamen/ en toel- nerflroomen altoos 3toart toaaren/ Permib^ 3P aangequeeht toierbm boor öettoater bat upt een ïaage/ moerafftge/ en onge5onbe gronö _ 3PP|höeb aangtmernt niet aïïeen baar/ maar in 1 anbere ö^ fe^/ water 30 toeïln Ooft a\i in Weft-lndie, Dat be ïanbbloeben/ biem t regenfai* 3oen in beribieren neerfïroomen ./ seer ongesonb 3Pn: toam toen ift ut be baai ban Karopcchic tooonbe/ toierbt De tofcï) In Dat faisoen bp ïjoo* pen D00D gebonDen op be oeber^ ber ribieren en ureenen ; en beele raap- tentopijaïfboob op; ban toeïne fcöieïpne fletfte ^on^ geen anbere 00^ Saahuoorquam banbe quaabaarDigljepD ban 't toater/ 't»bar 1% ïanb affpoeïbe, €n bit meen in bat tooomaamelph gebeurt/ baar m toater heen fpoeït boor binne boflcöaabjen/ en belöïauben met lang - SP. 3 gva^ Een fchoone bron te Benkouli iUlllF 9 I Ziekte onder 't fcheeps- volkt. Wiiliam Dampiers Reystogt > gra£/ en moetaflïge gronben / bie men ïjeeï beeïiu fommige ïjeeteïan* ben binöt: ooft geloof in Dat (jet een tferfte ftractjt na 3itf) treftt ban De toojtelen ban fommige boomen en getoaffen/ booznaamelpR Daar ee* nfge tffïfïaanbe poelen 3pn/ aïtoaae öet &aafï bebeift; toaartoe be fïan* gen en anber fenpnig ongebiert miffcöien niet toepnig öeïpen: baat* beneffené 3fet {jet opbietpbengeeï/tooD/of3toartbanRïeur. $}et regenfaf3oen toa£ eben boojop/ en be ïanbbïoeDen toaaren aan 'tafneemen/ toen top bit toater op Deribier ban Benkouli innamen; maar öab on£ öoot^boïft be moeite toilïen boen/ 3P 3ouben öunne ba* ten met pupft ban toater nonnen gebuïD öebuen/ bp een bjon acïjtec be befïing/ niet boben ttoee of D?ieljonDerD fc&reeben ban be pïaat£ Daar menaanlanb ftomt/ upt toelfte be befïing 3elf be?50igb too:Dt, 3jr berïjaaï bit tot een toaarfcïjoutoinge boo? be fcïjepen bie in fjet toefto* menbe na Benkouli gaan; oor acïjt f ft bat ïjet toeï Der ppne toaatb 30U 3pn boo? be <£pgenaar£ of <«Bobernenr£ ban bie ;jpafttorp / en bat ïjet tot beïpnbenifle ban 'tleeben fjutmet Eeeïieben 3onbe ftreftften/ inbien 'et bup3en geïegö toierben om ftet fontepn toater na be firanb te lepten; 't toelft gemaftlpR en met Rlepne ftoften gefcïjieDen Ron : Cn inbien UY 'er langer geöïeeben ïjab/ 30ub iR öct onbetnomen öeböen; toa$ oor ban boonieemen om ïjet in De befïing te lepDen/feöoon biebeeljjooger toag: toant in gebaïleian eene belegering 30U 3UÏR$ tot groot geriff en bep* ligïjepb fïreftftem SSeïjaïben De qnaabaarbigöepb ban 't toater/ toag Ui 3eïbe in 't rupm tuffcïjen De peper gefïuutoD/ toaarboo? öet 3eer &eer toierot; 30 bat toanneer top '£ morgen gnamen om on$ rantfoen te fraaïen/ ïjet 30 ïjeet toa£ bat men 't naautolpft$ fton geboogen/ of een ftós bol baar* ban-in 3pne ïjanb Öouben: <©oft jjeb iR nooit iet£ bfergeïpftl geboelb / eu30U&öet toeï eer onmoogelpft geoojbeelö ïjebben/ bat toater in 't ruum ban een fcïjip 30 öeet Ron tooien: jjet toa$ baarbeneben 3eer 3toart/ en geïeeft meer na inftt al£ na toater; of ïjet nu boo? 't fïilfïaan 30 3toart getoojben/ ban of ïjet booj be peper gebertob toa£/ toeet iR niet; toant toen top öet eerfï innamen toa£ öet 30 3toart niet. (&n& fcoft toa£ be£geïpft£ 3eer fïecïjt: toant ïjetfcïjip toa£ ober be ojie jaa* ren upt oBngeïanb getoeefï/ 30 bat be ge3oute boo?raab/ txie banbaac geojagt toa^/ en toaarmee top ong mofien behelpen/ maar een3eec fTee&t boebfel boo? 3ieRelpRe menfcöen toa£. idapitepn Heath 3ienbe ïjoe jammerïpR öet met 3pn boïR gefïelb toa^/ öebal bat men op elfte maaïtpb eenige (Camaeinbe/ ban 'ttoelR öp eeni* ge potten tot 3?nepgen geb?upR öab/ aan be maat£ 3onbe geeben/ om bp be tp$ te eetem <©it toa^ een groote berberfc^ing/ en ik meen bat Ijet 'er beeï toe (jieïp om on£ op be been te (jouben. 55e quaaï toa^ 30 algemeen/ bat iR geloof bat 'er naautoïpïi^ een man op 't fcïjip toag/ bie3e niet onber 3pne ïeben ïjab. Center toier* ben top 'er 30 ongeboeligïpR boor beRroopen/ bat top niet 3eggen Ron* ben bat toe 3ieR toaaren/ geboelenbe toepnig of geen ppn/ en aïïeenlpn een 3tnaR^epb/ met toepnig treft toteeten; ia be meefle ban Degene Die rondom den Aardkloot» 379 ï6P2 Die op bmt tost fïutUeti / toouben M iiaautolpaf aaten ge mm m in hunne ftooijen of öangmacten te bïpben/ boojbat 3P 30 bette gefto* raentoaacenöatSP^nletïangccftonben uptgaan; en toanneet 3e tt- nooö3aant toaaten te bïpben Keggen/ ban maanten 3P öunne upterfïe mi en gingen binnen ttoee of b?ie Dagen boojt. 't ©eriie* öan bee3e menfeïjen/ en be qupnenöe ^^mMfmf. ban on£ in toaaten/ maanteong onbequaara mJttJo^JWg ren/ toanneet 't toat öatb toaaibe : bit gebeuto; ie& loi&tott* <*g&E%£ Kaap begonben te nabecen/ en 't bjagt on* t'dten* ta De juptjrfte ue* legenïjepb om öet fcöip te bemeten, ftapttepn Heath om m}wm temoebigen/ öidbt 3?n toac&t 30 gefïablg tifi een 3 ^mHff^» 3elfooH3ieneïpfttoa*/ enïjpleenbeeen ^0^iSS%vB^ epnöeïpft bpna toan&oopenbe/ bat f^M Kaap 3011 taetfen . *etopl be toinb 3iipbeïpn begon te ïoopen / en top nu al a<# of negen Jnecfen p> jepïb öabben/ 30 riep &p al on£ bom opeen ^ft^«%^2fK nS te betaabflaan/ begeerenbe bat eln/ ban be Öoogfle tot be laagüe/ 3pngeboelen en raabbjpeïpn 30ube 3eggen/ om al30 te toeeen toat men in bee3e gebaatlpne toefianb 3ou boen; ^jSSSSSS&Si (iaat om lang upt te fcouben/ en nbien top niet fpoeoig lanb betepnt booW of let beft 30Ube 3pn on5e noetg na be Kaap tetjouben/ of pajg- SmmmF^^m^^mmm^m nonnen 1 benomen/ a» SSttSSS^SS «Se uptgaanbe* MUNftb ^epen gemee^pft aanboen; ooft toonenbe ^ntooonet| albaat 4* MMQ jtëaat anbeten pïaatfen bootnaameïpft Madagaskar, t gjjjfg^gg toaaten ong onbenenb. 3©p toaaten nu 30 bieftt bp be fcaap 7 bat ^top met een goebe toinb binnen biet of bpf Dagen baat nonben Jmnen ; boe| mm be toinb toen toaaibe/ toag'et geen nang toe: baatentegen toag öeett toinb noen om oné na Joanna te boeten/ maar Joanna toag bette San be P? en Zfft* toinb flaan bleef geïpfe Ml M ebentoel in niet minbet aïé beettien Dagen baat nomen; en aï| top ftiïte genteegen öabben/ geïpn 3ulR£öeeI omnttvrtti^ tea| ^ J» ^M nog top toat langet nonnen buuten. ©aatenboben 30uben top ban ome baatrom be Lap betfïeenen getoeefHpn tot inoaobcr of No- SBSR^-taf wonttem öetïaatflban Maart *m*mtë^ té 't niet gebrnpneïpn in 't na öupgbaaten be ïf aap om te y&m. W* e omögèeben betbalben obettooogen en aangemetnt 3Pnbe / 6e- Ooo" ten laatfïen eenbjagtiglpn/ on3e hm «JJÜ&-P ^tte 3etten / en met gebulb na öet omïoopen bet toinb mi hfihhpnhp , v ®t iHapittpr Tbug bette be nepging ban 3pn boïft m^J^Sm De Ka- sepbeöm/ bat öet niet genoeg toag/ Dat3P alle toeftemben bat men plteyn nabeïtaap30Uflteeltöouben/ Detopïon3e begeetten niet genoeg3aaam moedigt toaaten om on^WtoaW te bjengen; maat bat'eteetv mm **&***•**. meene bÏPt en atbepb betepfeftt toietb ban begene bie bequaam toaa* ten: 3&at öP betïjalben tot öunne aanmoebiginge een maanb gagie^ öe- Ioofbe aan een tegelpft bie toilbe aanneemen bp alle boojballen te W 3"8o i6pi. Komen aan de Kaap. William Dampiers Reystogt en op 't toepm sereeb te3pn/ 't 3p bat ïjet 3pne toacfjt toag of niet; enbitgelb beïoofbe ïjp aan be ftaap te 3ulïen betaalen. 3£ee3e aan* biebing toietbt eetft boo? eenige ban de <®fficier£ aangenomen/ en bet* boïgen£ ïieten alle be anbete / Die eenigfïn£ bequaam toaaten / 3ica optekenen op een tol om pbet 3pnen gebiebet ten Dienfï te ffaan. mt toaé top^ïpft ban ben ftapitepn bebacïjt; toant ïjp non hen in 'fjunne 3toaRRe fiaat niet gebtoongen Rebben/ m mootje tooojben 3on* bet eenige beïooninge 3onb ïjen oor tot 30beel imptengemeen foerfe niet betpïigt ïjebben; toantïjet fcïjip/ be 3epïen/ en 't taant toaaten ben tebbeïooé. 3©at mp aangaat/ in toag te 3toafc om mp mebe te ïaaten aanfc&pben / toant anbetg 30ub on3e aïgemeene beï>ouben$/ toeïReifc toeï 3ag bat gebaat Kiep/ mp meet baattoe aangepord Rebben/ ban ee* nige beïooning. «©nbettuffeïjen beïiefbe fjet «0obe on£ ro# l&ietnaa met eene mootje tomb te begunfïigen/ toaatban top oné/ boo? De geftabige bïpt bet genet/ bie ütfy dabben ïaaten infcïjtpben/ ten meefïen boo:* Deele öebienben / en aï30 binnen feo?ten aan be Kaap quamen. 3£en nacïjt te booten eet top in De ïjaben quamen/ 't toeïR toaé in tien beginne ban April, ïofïen top aïïe uuren een fïuïigefcïjut/ om te Ren* nen te gteben bat top in noob toaaten. 'g 31nbetenDaag£quam ong een ^olïanbfcïje&apitepn met 3pnéoot aan boojb/ betoelRe oni 30 3toaft Sienbe/ bat top onmagtig toaaten on3e sepïen te fcïjiRRen om in be ha* ben te toenben/ ïjoetoel top 't boot De toinb in 3ee 30 teebeïpfc ge&ïaatö ïjabben/ enban on3en üiapitepn om bptfanb bet30cïjt3pnbe/ fton* betb ffufcfe ftaerefê ban ïanb ontboobt/ betoelRe tetfïonb aan öoojö quamen/ en on£ fcïjip binnen be ïjaben en ten anftet fyagten.: Zn ontbonben 0113e 3epïen oor/ en beeben aïïeg boo? on£ toat top begeer ben/ boot 't toeïR 0113e ftapftepn ïjen ten boïten beïoonbe. mt boïR toa£ beel gtaaget aï£ top/ en 3P aten Uiflig ban be Rofï toeïne top t'fcöeep öabben ; en Detopï 3P brpïjepD op ong fcïjip haDben om obetaï tuffefcen be betbe&Ren te gaan/ maakten sp aïïe£/ bat 3e grppeiiRonben/pjpsV n^önberïjepb tjet fouten bïeefcïj/ 't toeïfcoité bom/ boot geb?e& ban graagte/ opgehangen &ab bp 3eo7 aèfytj of tien fhiRRen teffené: boeïj Dit toictbt toeggenomen ; settop baat tmk om baeïjten/ oor toietbt 'rt in benac&t een baal met $eteïDoefe opgetomb / en een groote pattp Daatöan ontboetb ; maat of bit boo? be Èolïan* Det£/ ofboo? df$ epgen boïR gefïoïen toietb/ 3oub in niet toeeten te 3eggen; toant bat top eenige bejjenbtge bieben op on^ feftto öabben ig 3eRer. ! Epnbe aïbu^ beï)Qubeu ten anRet geRoraen; toiecben be 5iefte.1t aan* fïonö£ na ïanb ge3onben / aïtoaat ïjerberging booj öen berepb toaé : en begme Dte nog eenigfm^ bequaam toaacenbïeeben ffc^eep/ en toiet* Den DagclpR^ met goed en bet feljaapen / of betfeï) offen bfeffch^ ber* 3orgD. ?P ging wet mpn gefcïjiïbetDen ■§&in£ aoR aan ïanb/ aï^ toaat in met ïjem bleef/ totbat top toebet t3epl gingen/ 't toeïft on* trent 3e£ toeeRen buurbe/ in toeïRen tpb iR geïegenïjepb nam om 3obeet aï^ mp Doeulpn toa^ Ruubfcïjap ban öet ïanb te beïtomen; ban 't toeïft rondom den Aardkloot. 381 ift aïïjiec een noit beeïjaaï 3aï geeben / en rapboojtg na 't epnbe fpoe. l69u %e Kaap van goede hoop 0 De upterfïe hoen ban |et %fe|^%|- ka na 't ^unoen/ ïecraenbe on 34 graben 30 minuten ^upbec bjeeö» te / onb «"SS eet SaWe ïu^tceh fc Pu ^MfiS! ten ban öe ja&ftf en ïie flpRfïe taan gemaatigbhepb / Die ei .3011 nonnen toeesen : eii tftftan niet aaten aïïjiec getoag te maaner, l taan een ge. m ei Uoooöeeï/ 't toeïa on3e Cucopeefcöe^eetaaarenbelieben tegen hir ïanö 1 inoeïaaten nebben / 30 bat 3P 't achten taeeï ftouber te 3pn / ban a Se te »n op D Mfató benoo?Den fben jBlDDtüpn. JJn urn baatin taan een anbee geuoelen / en ffi ^JJ^™:nï!H nierupt onffaat / bat taan toeïne toeg ook 3P aan be Kaap tomen / Wbat het té na Ooftindie gaanbe/ of baactaanbaan Homeube / 3P fcooT een heete ïuchtfïceeR pafTeecen ; en/t f geen toonbec bat W uut een gebote öfttï ftomenöe / fcetïanD Öen BouDec toefc&pnt ^om* mige/ 't % toaac / fcïjmtaen be ftottityepD bec Siipörtranp alWre Daar aan toe bat hP upt De Jee toaait : boel) iS ï)eb n 't tegenbeeï aïtoo^ be. bonben/ bat be 3eetoinben toacmec 3?n ban be ïanbtoinben/ , t en toaa. ce taan 't ïanb een ïjeete taec5engenbe toaait. f uïfc een tomb geboet* tien bon on ome tont taan be Kabo Verdes oBpïanben na be Zuydzee, Tm ïii^mm Pïaatfe in 't IV. Hoofdftuk M «ten te meïbeu : toant ïjet gebeticbe op ben 19 Janurams 1683 bat top op De Supbec bieebte taan 37 Staaben 5pnbe/ een flptae tomb MUM» bie v™* ban be flmetiïiaanfe&e hufi ouam / Doch 30 getoeïbig heet/ Dat top gende ooiDeeïDen bat beseïtaetaan een faanbenbe berg taan 't ïanb raoft nomen/ winden toant het toa£ eene hitte geïpn a$ upt De-monD taan een otaen. pier. seïnn een fiitte ïjeb in nog tm§ getaoeïb op een , achtermiöbag n Ju us - té jaató f1694; 30 aï£ top taoo* be Korunna ten anher lagen, be3eïtae mm niet een S?upDdPfee toinb; en bee3e bzv^e toiejoen Doo* een bon. Derbtm setaoïgb. <©ee3e 3pn be eenfgfïe otaerheete tomben/ bie mp ooit in nrnne cepsen taoozgeliomen 5pn. ^ocU bit obecgeflagen / betop Dee3e taootoaïïen uut3onberingen 3Pn/ 30 heb in boo?gaan£ aaiigemecnt/ bat be 3eetoinben taeeï toacmec 3pn/ ban bie toeft taan t font 1 toaa* jen/ 't en 5P baar be tomben taan be poolen nomen / t todfr 1 ft be toaare otofaan acht te toee3en taan be ftoelrjepb bec SupDetoltiD aan öe fcaap ; toant het t£ baac in 3ee ooh houb. €11 toat be noeïhepb bec ïanbtoinben betreft/ gelph be Eüpötoejec bee|n Wj^^^Jgg Dooi getroffen tooiben taan be ^oo?bec en ©ofleïpfee toinben/ 30 1 toojbt be fmfi taan Virginie baac tegenotaec ïeggenbe / immec jotaeeï booj be j$ooiotoefie toinben geneepen / Die baac getoeïbig houb otaec t ïanb toaarjen / fcöoon WiïW bjeebte met taeel taan bie bec Kaap taec* fcheeït ^aac om taoojt te gaan : ^it groot ©ooïgeuetgte befïaat in hoog en 3?ec aanmerMPft ïanb / 't toèïn jichin een 3ee aangenaam en taec maaneïph opboet Ten hupten ttopfeï i^ het tem Daatban 3eec aan. genaam getoeefï booj Die Portugeezen , toeïhe öet eecfï in öunne togttec %i 3ee til ' - "^ ^8i Wllliam Dampiers Reystogt l6pl. Tekenen waar aan men weet dat men dichtby de Kaap is. De Lands- douw. 3ee na Ooftindie bonben/ naabat 3n lang£ be bpftec groote ftufi ban Afrika na be gupb-pooï 3epïenbe/ epnbelpR be geneugte öabben bit lanb te-3ien/ en öunne ftoet£ met bit boojgebergte te epubigen; 'ttoelR3» baatom noeniben Gabo de Bona Efperance, of be Kaap van goede hoop betopï 3P bebonben bat 3e toen oofttoaarbg aan mogtm 3eplem ©Pftig of 3eflta mpïen be3upbeu bee3e &aap in 3ee fcan men be gronb begnaamïpR peplen : en baarom i£ ï>et'bat ome «Bngeïfcöe ^eeïieben ban be Ruft ban Brafïiie oberfïelfcenbe / geïpR 5n gemeenlnft boen / 3ich bergenoegen met öet ïoob upt te toeepen / en baarunt befinutenbe bat 3P tegenobet be &aap 3pn / be3elbe biRtoil£ boomp pafTeecen / 3onber bie te 3ien / en ban tjuune noer£ noojbtoaarb^ beginnen te 3etren ^p öebben nog berfcöepbene aubere teftcnen / toaaraan 3e toeeten bat 3P niet betre baaraf 3pn/ gelpït M$ upt be 3eebogeïen bk 3eontmoe* ten/ booniaamelpfc be Aigatroffen, bat groote bogeï£ met lange toie* Ren 3pn/ en be Mangovoiucres, een Rïepner gebogeïte $fêaar 't gene baar on3e <£ngeïfcl>e Eeeïicben 3frÖ meefi op betlaaten / $ be berau^ bering ban 't ftompag/ baar 3P 3eer naauto op letten al£ 3e omrent be Kaap nomen/ boo? '£ mo?gen£ en *f abon£ be boogte ber 3onne te neemen. üfiee 5Pn 3e 30 naautofteurig in / bat 3P booj ïjuïpe ban 't Azi- muth-nompa^ / een tufïtument boomaamelpR bp bie ban 0113e lanb* aarb geb?up&t/ toeeten toanneee 3P tegen ober be &aap/ en of 3n be* oofien of betoefïen be3eïbe 3?n. €n baarboo? 't$ ïjet / bat fchoon 3P te 3upbeïpn ban be peplbaare gronb *pn / 3P ebentoel ïjunne hoeeé recht toeten te fïuuren / 5onber genoob3aant te 31211 ïjet ïanb aan te boen Jfêaar be ^ollanber^ baarentegen / bie een bafhgljepb op bit ©oome* bergte UUjebben/ leggen baar aïtoo£ aan in öuunen eofhnbifche ren* 3en / 't 311 bat 3e Reenen gaan / of te rugge nomen. ï|et aanmcr&elpBfle lanb in 3ee # een ïjooge berg/ bfe fiepï bp be w neerïoopt / met een bïafcfie en effene top/ en baarom be Tafelberg ge* naamö toojbt. %m bc toefop ban be ftaap/ een toepnig noo:btoaarbö / i$ een groote öaben/ met een laag blaR epïanb baar boo? ïeaaenbe/ t toeïfc men ter reeïjtee of ter flinker pn6 fcan ïaaten leggen/ en tec toeöer3pbe beplig paffeeren. 3£>e feïjepen bit bier ankeren leggen Dicht öp 't bafle lanb/ laatenbe 't epïanb een goeb enö toege? buptentoaatbé leggen Hfet lanb aan be 3ee tegen ober be Ijaben $ laag/ boen een &ep* nig lanbtoaarb in na 't ^upöen met öooge bergen be3et. M. ^e boomen ballen 'er niet groot/ en 3pn oor maar toepniq • berber in 't lanb/ 30 in onberreent ben/ ig 'er meöc geen oöerï groeit. en beiw*.», ui ». mw/ ^w m wiumayi urn/ i^ n XWGZ QZZï\ bïoeb ban geboomte/ 3pnbe be gronb of öeaarbe baar al meefïeben* tmpj aï^ bicljt bp be &*wl rt toefR ïjoetoeï bet niet ge3egb Ran tooz* ben/ 3eer bet of toeelig lanb te 3pn / nogtan^? 3cer bequaam is boo? be ïanöbonto/ en aan bm blptigen ICftRerman een gocben oonfi uvi- Irbert @on $ ö;t lanb ttointig of bertig: mplen opumatb^ u^p toeï b&= rondom den Aardkloot. 383 l60l. mt tan plantajien/ atoaat beele immiggÉÊmSt^ ötas bee^e bieren 3eer aangenaam t$ : boc& WjBffi^JSfTM ^«"s «£. > irt& tó h<* ninhviïttfch niet 30 soet naat 3Pne foo?t / als %aat V een 5ee* mooge »e *& U j^Jfe| gj »" tcnpaariae fttooam Pan 3toa« en P* : WW« >% fê?eSn ttow ««'• pnftan öe tuB neftettoaatb^ naöe 6up&/ etoelte ^J/Q^fiBg of tnie üingetm bjeeo / toopenDe ■ etantoptog f« 5« , «j tott ^otót- hnnhs / h?e\ nnrbta / Pan be fcïioften af tot oe (hipt toe . jih 3asj irore mm? na üfotfanb ge5onben »^^i?^^^,X* toS genoegte 3t»n om 't Itgfpam ban een beefi te beflupten Dat 30 moen laas ^^ öelojre bergen en Wanten beeïe ^Wj|"*?Jllr fil f? SaaK ten d m eenige at ; öegene ban te» e |WP tóweSSS mp bat bee3e bieren Dunne eperen ^J^MW«* breemöelingen te bernoopen. Coen ift *S^#^S^fflSBSt toant p taa$ in Het begin ban ftngfgS^^'SSSSS^ «/ oene feèri ontrent &et£tpb/ W toeïn baat te ïanbe ïjunne corner m *tlt Sr ontrent «&* *ï|^^ -lm foo?t/ inWrfcepb ban een 3«W.*j»iS^^^S^ ring / b/aarban & » een groote menigte WWPtM |ÏSf, groote partpen baatban insouten/ en na Europa 3enben. Eeeïjonöen ,»; i 3 8x William Dampiers Reystogt itfpi. 5pn'ec ooft op menigten ontrent öeïtaap / 't toelft getuft ift reeb$ ge* 3egb ïjeö/ een tenen i$ ban oberbïoeb ban bifcï)/bie j&iïtëwbmtitm bieren ban ïeeben. vciting. ^e ^oïlanöec öebben aan be seeftant tegen ober be ïjaben een fïerfte beftfng/ aïtoaar be «©oberneur tooont ■; €n ttoee of b:teöonberb fcöree* ben ban ce toefop bee3er befïing t# een l$oHanbfctj bleft/ toaarin ift ontrent sefHg öupsm teïbe/ 5pnbe niet fteel boog/ maar teel geboutob met fïeene muuren; toant baar boorbt beeï fteen geïjaalb upt een greebe niet berre banbaar. Tuyn. gicïjter- ïjet ©Keft of öorp / afê men na ?t gebergte gaat / tyeft be ^oïïanö* fe|)e <$ofïuiDifcüe |Baatfcöappp een groot öuy£/ en een trcffrïpfte Cupn / met een Ijooge fteene muur omringD. <©ee3e Cupn i$ bol ban beeleriepe ftrupben / bloemen/ Vuortelen/ ni brucljten / met mootje en topbetoanbéïiiigen of paöcn / en met prieelen boor* 3ien ; bestlüe bjorbt bebocötigb boor eene beeft Die ban 't gebergte neer* baalt / en in berfcöepbene groeben berbeeïb 3unbe na alle boenen ban ben tupn gelepb too?bt. 3£e ïjaagen bie be bmnödiugen afpetften/ 3pn 3eer btcljt/ en negen of tien boet Ijoog ; toorbmbe boor fnoerjen ïjeeïne'tenge* ïpft geöouben : binnen bee3e 3pn 'er ïaager öeggen * bie be ifruptboomen ban malftanberen affcïjepben / 3onber be5elbe echter te befcljaöutoen : luant 3p öouben elfte foort ban brucljten op 3icö 3eïben / getuft aï£ Hippelen / peeren/ queën/ granaaten/ enz. bee3e aarben §kt alle 3eer toel / boor* naamelpft be «Srauaatappeïen» 3^e portelen en moegftrupöen ïjebben ooft ïjunnt bp3onöere plaatfen/ bie ban beanöere afgefcbooten 3un/ en bat alle£ in 3uïft een orbe bat bet ïjeel cierïpft en bermaaftcïpft $. " $Ben 3iet baar een groot getal ban 3toarte flaaben / bie 'er upt anbere getoeflen ge* firagt 3pn/ toaartian fommige gefïaötg bjieden/ fnoeijen/ en ben tupn fcboon öonben. UJan alle breembelingen toorDt brpïjepbbergunbom erin te toanbeïen/ en met berïof ban bebienaar^ mag men ooft \joeïeeu$ ban be brncïjten proeben : maar inbien men 't bepmeïpft toii boen / 30U 't toet quaaluft ftonnen uptballen; geïpft ift'er eenen geujeeten ö?b / bie/ ter- topl ift'er toag/ bpf of $e$ graiïaaten nam/ bocb boor een ban be flaa* ben öefpicCi / en geörepgö luierbt om boor beu oBoberneurgebragt te toor* ben : ift geloof bat öet ïjem eenig gdb ftofle om be pep£ te maaften/ fcuant ift öoorbe feberb niet meer baarban. 3©at berber op boorbp be tupn na 't&eoergtetoe/ 3pn eeuige auöere ftleune tupnen en 3©ungaar* ben/ bie bp3onbere ïieben toebooren; boc^be bergen 3pn«er 30 .öicjjc Op/ bat &et getal baar ban maar ftlepn $... 3£e Üfollanber^ bk in tjet 3£orp bjoonen treftften goeb boorbeeï upt be feljepeu iiie ö^r aanftomen/ en boornaameïpft boor rjet opbergen ban breembeïinge/ biant men moet 'er een baaïber '^ baag^ üerteeren/ ïjoe* toel 't broob en bleefclj baar 30 goebftoop tëalgtn Engeland : ooft boen 3P goebetoinft met be goederen / toelfte 3e ban tjet oaarenb^ boïft/ bat baar m 't ljeen en te rugge gaan ftomt/ ftoopcnen ban bjeer aan be HUifter* lizüm laubbiaarb in ten bierflen berftoopen; toant bieöebbenbe gelegen* rondom den Aardkloot, m u»„h &y- viativ twö nut bc eetfte ftanb te noopen/ maat moeten 't ober* SSJÏ toïï ^^ JSDeDöaöbm mm/ öetopï Ijct naatfe SSSTso ^wSS / titt tWintl «engeïfche mpïm baat m baan ïa^èietteaenf!aanbe be groote oPetbïoeb ban noorn en tomi / 30 f kSiSSRk be ongemeen ïjoogl belafUng toelhe jCom« SL ftcft Wbiee; en men ftan Die nergen^ uoopen a!£ tn eendre- ^öo^^mlipl gefcljieben. ®mt m mm m Ö$3rafi Ertbom /XaafteX ö?m» öerfeoft mo?bt/ net eewfc't topntatf n?riÉhttbera/ StfrtW ban torn tootbt Peraoft / in 't auöet knoopt ïmffiSrmta firt berbe Pmnbempn en taoaft / ■»£«*£■ Sn ft§ Spnlbie ontrent b;te mingeïen pib / golbt baac achttien (iaPj S JtotótStefiSw iH'ec Poo"; ïjoeteeï ft op een ante plaag* Seï om acht TöSfrS maactattoa* ter fUipfttneenonjjpöu^; ^DVtaSS^nbOT ^rtïen man getoeefï 5pn / inb en yp S& 1 «Uöen. «f ** Pan 't Eanb ƒ en be Europüche 9» iooonetl atbaar* XX. H O O F D S TU K Van de natuurlykeïnwooners derKaap van goede hoop, zynde Hottentots; hunne lyffial, gedaante, be- fmeering, gewaad, huyzïng, fpyze, leevens ma- nier, en danfen byde vollemaan y ten dien opzigte vergeleeken by andere Zwarten en wilde lndiaanen. KapiteynHeath zyn volk ververfcht ,en nog meer volk bekomen hebbende , vertrekt in gezelfchap van de fchepen de James en Mary , en de Jofia. Een zeer holle zee uyt den Zuydweften. Aankomft te ban te Helena , alwaar zy het t'huysgaande fchipde Princes Anna vinden: De lucht, ttand, en landsdouw van dat Eyland : Deszelfs eerfte vinding, en verwiffehng van Meefters federd:Hoe deEngelfchen het kreegen:Des- zelfs fterkte,dorp,inwooners , en 't gewas der plan- tazien:DeZeekoeivanSt. Helene het zelfde dier als de Zeeleeuw: Van de Engelfche vrouwen op dit ey- land: De Engelfche fchepen hun volk daar vetverfcht Z5 * heb* 61 o r 3$6 William Dampiers Reystogt 1691. hebbende, vertrekken gezamentlyk. De verfchee- lendekoerfen vandaar na Engeland; Hunne koersen aankomft in 't Kanaal en Duyns. Hotten tots. € natuurïpRe SlntBocmerg ban be föaap 3pn be -Hotten-. tots , {jet tueïR De naam \$ toaarup 3P malRanberen noe* men in luinne öanffen/ of op anbere boojbaïïen / eben alg of eïR een bee3en naam öab : boel) toaarfcljpneïpR geeft bit tooorb be eene of anbere betefcen$ in ï)unne taal 3£ee3e Hottentotten 3pn menfegen ban een mibbeïbaare geftaïte/ niet grof ban ïeben/ bun ban ïpf/ en 3eet toernelpR en öeesig / ïjuune troonien 3pn ban een platte epronbe gebaante/ en ban fatfoen al^bieber ^baatten / öebbeube groote bmiRtyaautoen / brupne 00* gen/ öoctj niet 30 plat ban nett3en/ nocö 30 bfRban lippen aï$ be Etuarten ban Guinee; oor i£ ty\\\ öaaic 30 geRroefï niet. Ep befïtpKen 3icïj 't ganfeïje ïpf obet met fmeee/ 30 toeï omïnwne Ie* ben flap te ïjouben/ a$ om fmnne öaïfnaaRte ligïjaamen boor 'tfïup* ten ber 3b?eetgaaten tegen£ be ïuctjt te befeïjutten : en om bit te beter te boen/ beflrpRen 3P be befmeerbe beeïen met roet/ boornaameïpft öunne aawigten/ 'tbieïR ïjunne natuurïpRe ftïjoonïjepb bermeerbetbt / eben aïf' t ïjïanuetten in Europa: maar 't geeft baatbp een fïerRe luc&t ban 3icö / ö£. bfe 311ÏR* niet gehoon 3pn/ öoetoeï niet 30 &un* al* ble I toeïfce oïi of mS9Hofaentots bjaagen geenbefefeïop ïjunne öooföen; maat : B^nSfeii-" ficooöen gun ïjaafr met Rlepne fcöulpen; ïjuune hleeömg if een fchaap* totten> bel om hunne fcïjouber* geffagen al* een mantel/ met öe teollige 3P na 't ïpf toe: be mannen öeböenüeljaïben bee3e mantel nog een bei al* een fcnorteftïeeb boot 't ïpf ; en be bioutoen &ebben een bel om hente mfoöelgegoïö/ 'tvodn alleen rofcje tot aan be amen neer&atigt: ^e beenen bee3er menfcïjen 5pn met feöaap*barmen ttoee of m bup* men MM fommige ban be boet af tot aan be hupten/ en anöete tot aan be fcuie toe betoonben/ 't toeïR ban bette fcljpnt al* of 3P een foojt fcan ïaersen aanhaöben. 3£ee3e barmen boen 3P om al* 3e nog betfcï) 3pn/enlaaten5e &art> enflpfom Dunne tonen U#m&TM# boeide nooit af/ 't en toaare om te eeten/ 't toeïft gefcïjiebt al* 3P on cep3e3nn/ en geen anbete hotf ïjebben; betopï bie tetmen/ toeïRe 3P mmmm *&/ tam mmwmwbm mm*** Mt^t M ban tot een goeb getest berflcenaen: bit 1* mp boo^ be Mlanber* beröaalb. Ep boen Ijunne fcöaapeüelïen nooit af/ ban ompt) te lup* 3en; bjant bbmbim 3» beselbe getfabig b?aagen 3Pn-3e bol ban enige* biette/ 1 Voeln öen bihtoil* noobsaafet bie af te boen/ en ttoee of ^ie imten lang op 't tjeetfï ban ben bag in be 5on te 3itten om ïupsen te bangen. <®z meefte indiaanen bie baat betre ban ben iBtdbelpn b)oo* nen/ tanden ban Ïup3en geplaag* / #oetoe|% ht ïutnne Rïeebtng minber nefÈeïpïaatfen boor bit onoebfctte 3pn/ ban in be : fcftaap^bellm beeserHottentotten: taant alle be ^nbiaanen bie in fcoube landen/ ge* Ipr aïö in be $oo?ber en Eupdetgeloetfen ban Amenka, tooonen/ ge* fijgféóij bellen/'t snban Herten/ otter* / beebet* / of jflMten l m liunlpfte betonnen; toelhe 3P geftabig b^aagen/ 3onbet bieaf teleg* gen/ eben al* be Hott*mots met ïjunne fd)aap*bachten boen; en baar* boo? 3Pti 3P oor lup3ig/ en ïjebben een fietfte lucljt ober Mi fcljoon 3P Welben niet of 3eer toepuig fmeeren; toant fjet 1* aMeemph boo? Kunne bellen bat 3P 3uïn een biese tmh ïjebben- 5^e hupsen ber Hottentotten 3pn be flecïjttfe bie in ooit gc^nöeö; 3P 3011 negen of tien boet ïjoog/ en (laan tien of ttoaaïf naaf* mataan* beten ; 5e spn eenigftn* ronb/ gemaakt ban fïaafcen bie in be gtonb ge* ftoktnl en toeïaer uobenfïe enben aan malaanberen baft gemaant 3?n: 3£e 3Pben en toppen bee3er ï)UP5en toojden gebuïb met tanken romp* flomptumijmbefiaahengebïocöten/ en alle* tooidt met lang gra*/ feie3en/ en fïuKRen ban l)»Poen bebeht; 30 bat be ï)up3en als men er een ftufc toegs battoaan & \»elt}Ooi-opper*gflpRtn. & ïaaten aan be eene 3Pbe aüeenïpft ecu gat ban bne of bier boeten Ijoog/ in plaat*- ban een beur/ om in en upt te Rtuppen; maar aï#be brtud aanbreRant inhomt/ ftoppen3P'tgatbicöt/ en maaneu aan be anbete 3P een o* pening. Zp leggen ïjnn buur aan in 't mibben ban beese Rupsen 1/ en featen be tooh booi be fpïeeten bie 'er ronbom 3pn uptbïiegen» W* öen om op te leggen öé&en 3P niet/ maar it $x*mn $ify '& nagtö soubom 't buur neer. ^un l6pT 38S William Dampiers Reystogt tëtin ïuipgraabtg gemeenïpR een aatbe potoft&ee om fcunne fpp* 5e in te RooRen; böo#£ ïeeben 3P 3eec atmcïpR: en 't boort gc3egb Dat 3P ttoee of b?ie bagen achter maïhahbec nonnen baften / al£ 3P in 't lanb reppen. tëunhe gemeene fppg té ftmpb/ bïeefcïj/ of fcïjeïpbifcï) / toelfte 3P tuften be Rappen / of op auöere pïaatfenbp laag toatec Rtpgen; toant 3n fjeüben geene fcïjupten/ aanoég/ of andere baattupgen om me* be upt uiflcben te gaan; 3uIkö bat Ijim böomaamfïe boebfel i$ ban lanbjjebtert/ of Rtupben toeïRe'tïanb boo?tb?engt. |Bpn l|up$)eer 3epbe mp bat 3P fcöaapen en bfien f)ielben/ eet be i$oIIanbet£ 3tcö baar haböeri ter neet ge3et/ en bat be Hottemotten Die ïanbboaarb in tooonen nog gtootet fcubben bee£ ïjab/ en 't 3eïbe boot rotten tabak aan be 3|ol* tanber^ betftanbeïben ; bat be prp£ toaatboor 3P een Roe of fcöaap bet* Koften/ Voaéeenenb gefponnen tabaR bat ban be ïjoomen of De Rop tot aan be fïaett repRte ; toant 3P 3pn vet groote liefhebberd ban ta* balil en bjtïlen afleg baarom boen. 3£ee3e öunne manier ban rupïe* bupten büierbt mp oor ban betfeïjepbene anbete berfjaalb/ bie mp ecïj* ter sepben bat 30 ïjun bïeefcï) boot 3UÏR een goebRoop miöbeï niet Ron* ben benomen/ bmbat 3P be ujpfjepb niet ïjabben ban met be Hotten- totten teïjanbeïen/ betopl bat een boo?recj)t toag 'ttoeïR be ï$oUanb* febe <©oflinbifcöe $Baatfrïjappp boo? #ü$AU betoaatbe. IBpn toebeet beeïe gafïen ïjebbenDe fppgDe on£ meefï met fc&aapenbïeefcö / toaaruati Ijp een gebeeïte ban Den flaget Roft/ bie be eenigfïe in tjet bom té: maat be meetfe fcljaapen boobbe ï)P bij nac|)t/ betoelRe öem faepmeïbft boo? be Hottemotten geb?agt toierben /bie ïjem ban ïjieïpen fïag* ten en biUni/" en be ïjupb en bannen boo? ïjunne moeite Rreegen. ^ft geloof bat bee3e feïjaapen betre upt ïjet ïanb gefcaalb toetben ; toant ïjp toa$ fomtpbg' met ttoee of b?ie Hottemotten een bag of ttoeeupt om 3e op te 3oeRen. _ , v * 3Üe Hottentots bie bp öet ioïïanbfcï) bo?p booonen/ Rtpgen ïjuu mee* fte onbethoub aïbaar; Vnant bppbet öup£ të een 'er of meer bie 'ettoeoe* noo:en/ betoelfte aïlerïep bienfitoetR boen/ en baarboo? nofï enfmeer beRomen. «£n ban 3pn'er nog bjieof bier ban ïjunne naafïe bnnben bie ontrent be beuren ber ïjfottanbfc&e ïjupsen Bitten en toasten na beafbaï en taoRRen bie ban be tafel Romen; en inbien be ï|olïanbet^ mfTeüen tpbs iemanb ban noobe Rebben om een boobfcöap/ of iet^ bier* oéipM te boen/ 30 3bn 3e aïtoog t' öunnen bienfle geteeb; 3onber bat 3P beéïboo? ïjunne moeite bertoac&ten : maarbooj een bjeembeïing toüïen 3P niet minber aï^ een fïupbet iet^ boen. - ;• np5momoptepa|Ten. ,,, Klnbere darten 31111 min naantonemig in bunnt nacljt-roeijcn / ten ouslgt ban be flipte tpb Der fêollemaan/ en jjouben beese nacïjttueugb aïgemeener en bifttopfiger/ gelpn oor beele anöere bolnen in o o il en Weft-lndie : ebentoeï i^'er in ftoube en toarme ïanben een berfcbtlm hunne Jtoitótopïfgheben; toant betoaarme<©etoefïenbjengenboo?gaan£ ïenhere bruchten boojt/ en bermibg bie oubefeïjaafbe bolnen 3$Ö aan toepnig anbec£/ ban toat enneïpR noobig i£ / laaten gelegen 5Pn / 30 foengén 3p bun meeften tpb Doo? met M boïgen| fjunne betfc&epDene g'etooonten 'te bermaa&en en berlufïigen: maar De Slnbiaanen bannouDec netoefïen hebben 30beeï leebigen tpb niet ; toant be bnictjten ber aatbefcöaar* Ter bp ben 3pnbe / moeten 3P gefïabig met biffc&en / jaagen / of bogelbangen öeesig 5pn / tot gun onberöoub / en niet upt betmaan / geïpfcaï| bp on f 25eïangenbe De Hottentotten , 3P 3Pn 3eer ïup bolk/ en boetoel3P in een 3eer feboon lanD tooonen / 't toeïft beel bequaam t£ om beboutoö te toojbenf / en ïeebige aanerf genoegöeeft/ 30 billen 3P Heter armeneïenbig/ geïpR ïjunneboojbaberl/ ban eenige moeite boen om oberbïoeb te öebben. 3&u$ beeï ban bè Hottentotten : nu neer ifc toeer tot on3e 3aanen Verver- Coen top aan be Kaap gefeomen toaaren j b»urbe &apitepnHeathfching een huué booz bem om in te tooonen/ en al3o 3pne ge3onbïjepb toeberVan't te benomen : "bie ban 3P11 boln/ toelne 't behofiigen nonben/ beebenfeheeps be^gelph^ ; m be anbereberwgbe Ijp met flaapfieeben / betaalbe boo} volk a a* fyünm Kof!. 5^?ie of bier ban on£ boln/ Die Ijeel sten aan ïanb qua* de Kaap, men/ fiurben; maar De anDere 'qnameri Doo? f)itïpe ban De;Hrtfen ban yt "hafieeï / De soete lucöt / en een goeDe neuaen en felber -mebicpn / §aafï toeber tot Qunne boorige ge3onDl)epb. degene Die 3icïj ïjabben ïaaten infc&inben om aïtoo^ gereeb te jpn' / en 't fcïjiu afco bin- nen geb?agf öabben / nreegen 't beloof De gelb ban ben liapitepn / m noften boo? 't seïben b:ann boo? be t'luwrep3e. ^aaron^ getal toa^ nu 30 nlepn/ bat top 't fcgip niet feonDen regeeren / toe^öalben Hiapitepn Heath eenig boln ban ben «Bobemeurbersocöt/ en 3oiRbec- Waa mm I.6p.l . 39° William Dampiers Reytogt fronö/ toe3egging ftreeg ban gerief b te suïïen tooien tipt fceföupggaari&é ^oïlanfctje fctjepen/ toeïne men alïe bagen bertoec^tënöe toa|. $n- bectuffcïjcn quauien'er be «jmgeïfcöe ttjupégaauöe fcfjepen 5e James en Mary enjöe Jofia van Londen; W& meenbe top baat ubt nol n te juï* ïen benomen/ bocö 3P Öaöoen 't jelfl loeï ban noóben : top toacfjteben Daarom nog toat langer na be ^olïanbfcïje bloot / betoel&e epnbelph aanquam / bocö oon geen boïn te miffen $$. * ^tapitepn Heath toaé berïjaïbeii genlio&saant ccm'ge bfe ïjn benomen non/ 't 5P foïbaaten of matroo3en/ ter flupn aan te mrmen; toant be* topï be lfoïïanber$ toifïen bat top gefoen ban boïn ïjabben/ fjuamen'ec toel ontrent beertig/ btege3inbtoaaren'toeoernaEurüpeteReeren/ ensic^t ïjepmeïpu aanöooben ; toaarnaa3P '$ nacï)t$ ojie of bier teffen£ opbefïem- De pïaatfen boo? ome boot£ afgeïjaaïb / en op on£ fcftip berbojgen toierbcn / boo^naameïpn &\$ 'er een ^ouanbfcöe boot aan on£ boojb quant, ïf ie r aan be Kaap ontmoette in mpnen ©jinb Daniel Wallis, beselföe tikh Fulo Kondor in w fpjong en 3toom : ÖP bia£ naa betfcïjepüene togten pp Madagaskar, Don Maskarin, Ponticheri, Pegu, Kunn 'more, Made- ras, en beribier Hugli, epnbeïpn ï)ier genomen opeennuip^gaanbM* lanbfcöfcïjip : %h bepjaatte.öem toel fjaatf om tot on£ober te nomen/ en bonb een mibbel om &em aan boorb ban on£ fcïjip te nrpgen. Vertrek <®m i^™ May^epïben top ban be &aap in ge3eïtcf)ap ban be Ja- van de mes en Mary en be Joiia, HOetë fïelïenbe lia {j£t Zplanb Santa Helena; Kaap, «£>tt£ bejegenbe op bee3e togt niet$ merntoaaröigé J uitgenomen een 3eer ïjolïe 5?e «pt ben Eupb toeften / betoeïne ban ter '3uöe op on£ aan* Komeube oiré fétjip ïuftig ftingerbe ; 30 Dat on3e toaterbaten bie bin* nen£ bea£ lagen / ban be eene 3Pbe na be anbere ïoopenbe / binnen norten aan bnpgen toaaren / en on$ berben braaf met berfcö toatec fpoeïben : 3Be Koegeï£ roïoen oon upt be bannen/ en maakten t'eïneng ki§ fjet fcïjip oberfloeg een $m groot gerammeï ; en 't toaS 3eer moei* jelPh bit goeb toeber op 3Pn fcïjin te nrpgen. %t gefcbtirtoa^ 30 toe! ber5orgb en baftgemaant / Dat £et niet bertorifcte maar be tanefê en natroOen maanten oor een groot geraak ': en be getoeïbige betoeging ban 't fcïu'p txtztx on£ bree3en / Dat eenfge ban be flunnen oon ïojge* taant 3ouben tybbm / 't toeïfc ten ïjoogfêen naabeeu'g boor 't fchip 50iibe getoeefï 3Pn : De maflen ïiepen mebe groot gebaar ban breeimi Door 't bnfler ilingeren; maar top ïeeben geen anber fc^aabe ban 't ber^ fie| ban 'Drie of bier tonnen toatetó / en een bat cf ttoee met goebe ïiaaptopn/ toeïneinbeHajuptaanflunnenraaHtfn. Holle zee 5^ee3e 3e« onfïupmige w beliep on^ nort naabat top ban be &aap- genomen toaaren ; en ïjoetoel ïjet groote getoelO baarban maar eeneti nac^t DnutDe/ 30 öabben top echter gebuurig öoile bepningen upt ben ^upbtoefïen/ bpnan^ tot aan Santé Heiena toe/ 't toeïn een aïaarbïpn toa^ bat be Eupbtoefïe toinbennunabenantbanbeEuPb pooï3eeröebig toaaren; toant öet toa£ nu be tpb ban 't jaar ban bie toinöen. $tet tegenftaanbe bat Dee3e ongeflupme w bug ban ter 3pbe op on^afèjuam/ feemtn top ebentoel mooi öelbet toeec/ m een gemaatigbe aoelte uut rondom den Aardkloot. 391 Ver- Santé HelenaaalMUamm/ ttotm^^" "^J ., tttoacj,tm.aan •, E]r. tai top 't fcÖiP * P ^^^^SÜ^IkK S&lm inerte : land s?„- toamieee Ijet teaent > S"rBfcXochttac faisoenen bcquaam om te jaa= 3eefta.1t met «J*«Wffi?5g»fa >3 en bttUlftJ en fc&pnctoj plaatfm ftan lanoai. ^JSwWW»-** bm meen De p**ftg ?e*L ' ?cn' feSTrft te totfMen ; maat toer. fc&appp öun toom m*WJ, / auoSmV Hollanders in 't iaac 1672 / tnttë öe bezetting ^r^f4?Sn 't in U#L ^eese tpbmg in namen 't Cpïanb toeöec «1/ ^3? ^SLttsSi Monday ge^onöen om «ngelanb gehomm »nöe/ ^^f ö£ ^^^en öie ^oo^aaï^ baac Det te fierneemen : b«5 Se^VfepmÖ »/ buptentoee. netooonD Öaö 3ettejbp n^anpwip «^ ^ M fen ban be MbM «° È^»nenöe/ «taattm inttam aan ïanf : beese saW f,|^S 0£ & bergen/ {kamde aïbu£ op 't epïanb/ en .qwamjj f. L"fBt aan be 3ee flaat; en ban Daarin De W/af®» Sh^SfcS bÏÏ« Wp1 / «»» of>?^ ^aat toaawn tzmW lt*m tm&tlof op 't aanfiomcn; bocïj fee 3imbe Dat De WfSjHS» gingen t' sepï; ■«"«**«« E ^V^^W^«^ fc Den rtuee ton fceu boo* *g»B*tW^ oEnaeifcbe ©ófttabtfcfje H&aat* IMt Cpïanb i| feberb m t ftgtt ^ -^S^&M^ 30 bat ï>ct De ftcrk- fcïjappp gebleeben / en £ttM ^ffy»lü öupten : taant bete. !<5pl Dorp. Wllliam Dampïers Reystogt Gewas 5?* flukken gefcfjut op een geïpke affiant ban maïkanberen 'geplant ; m een Uiepnig ban De see af / ontrent in 't miböen ban öe baai / legt een klepne fcynan£ ; al 't toeïke beese baai 30 fkïh ffiMtJ dat ïjet on* moogelpk të bie te overrompelen. binnen be groote baai té een kïenn €ngeïfcf) 3F*d2p?/ fïaanbe ft§ een nïepn bal tuffc&en ttoee Ijooge fjage Jiergen; in 't 5etbe 30a ttuin* tig of Dertig tjupaieé toeïker muurenSrirtiiuüje fïcen 3un gemaakt: Doelj öet binnenwerk i$ seer flecïjt. ^IPe <6obernenr Ijeeft een bJP fat*, foenïpn ljup£ bp De fc&ang/ altoaar fjp boo?gaan£ tuoont / Rebben- be eenige toepnige folöaaten om öem op te tuacijten / en be ferjan£ te betoaaken. Jjlaar be ö«P3en in ïjet 3£>oui ftaan leebig / 't en 3p- toanneet be feïjepen Ijier aankomen ; txmnt alle be epgenaar^ ïjebben plantasien ïanbbjaarb in/ atoaat & gefïaöig toerfeen. 3£>ocrj afê be feljepen aankomen / ban oegeeben 3P 3ielj alle na ïjet 3£o?p / toant ban i$ 't öuöhe kerm$ of markt/ om alïe£ baat 50 uooöig ieuuen te noopen / en ban 't getotag öttnner planta3ien iet£ baartegen te berkocpen. ^unne planta3ten leberen Potatos, lams, en eenige PianrainsenBa- nanas upt: ïgun bee befïaat boornaamclnkin berken^/ ofTén/ £aa* nen/ ïjennen/ eenben/ gan3en/ en Kalkoenen// fcoelke 50 bn menig* ten fjeüuen/ en gocb koop affiaan/ rnplenbe baar noot Jjemben / on* Deeb?oeken / of anbere ligte kïeebing; boorrê fuikken katoen/ 3»be/ ofneteïooek: straft/ fnpber/ enlimoenfap ï$ baar ook 3eer geacht/ en loei ban tjen begeerb. ^ocï) 3P 3nn nn ih Ijoope ban binnen ko?* ten Itspn en branbebjpn te 3nlïen bekomen/ ïjebbenbe tot bien ennbe begonnen bjpnfiokken te planten/ béton! 'er eenige Franfchen geko* men spn om bat Uoerk boort te letten/ 5^it bjierbt mn behaald ; maar ik ljebrerniet£ ban ge3ien: bjant toen ik aan ïanb'toaé regen* be ïjet 30 Ijarö/ bat ik geen geïegenljepö Ijab cm tjunne planeten te 5ien. |Bp toierdt ook ge3egb Dat 3P baar Manaries of 3eekoeijen bin* gen/ 't bjeïk mp 5eer b?eemb bacgtf maat 3Uïfe^ naber onber3oeken* be/ bcbonb ik bat bie bieren/ 30 toegen£ öun fatfoen/ até be manier ban öun leggen op be klippen/ snifte moeten snn bie men ^eeïeentoen noemt; baant be Manari komt nooit aan ïanb/ en men binbt beselbe niet bn eenige Happige oeberé/ geïpk m enlanö tyïft/ ombat 'et op 3uïfte pïaatfen geen boebfeï boor t)?" iê : baatoeneffené i$ 'ec op bit eplanb geen ribiet boor ïjen om ünt te banken / " öoetoel 'er een kïepne beek ièf bie tipt be baïleu bp be feïjané in 3ee loopt.. 3©p bïeeben f)iee bpf of se£ bagen/'gebiiusenbebjeïke tnb be<£n* ïanber£ in öet bo?p tooonbenV om be ^eelieben/ bie geftabig bp bunne 3tanb§Jïieben aan lanb quanror/ te ontljaaïen. IBaar ort5e"bertoe* bing aan be Kaap öab ben |Batroo3en be beur£ seer kaal gemaakt/ 't boelk üee3e Cplanber^ gebjelbig fpeet / en fommige ban be acmfle klaagben opentïpk baat tegen/ 3eggenbe bat menDe^ofiinbifcöe|Baat* fcljappp 3ull^ beöoojbe bekenb te maaken/ opbat 3P öunne feljepen 't aanleggen aan be fèaap mogten berbieben : Niettemin taaaten 5a 5eec, bJinbelpk < op (joope pan \Jtt Qm uog obergefcöooren toa^ te rondom den Aardkloot. m Suïïen benomen, ^e meefïe'ban 't tooïft albaat toaatttr y« arm/ ltfP'- maar oenene bie nog toat fferfee bjanft nonben benomen om aan De SgefeUn te betnoopen/ togen baarboo?'t «ene „ 3P -te nuffen uaCben ; toant De Punch öup3en of nroegen toaaren nooit ïeebig/ J laar habben top &fer recht op aangenomen/ en niet aan fcGezonde K^mm^tt\ï^ aa" Ijnb gO?aBtJeoiy^ tab/ te bef omen; en ÖP U>a$ 3«c bïptig om sulfer jjetoaffni aï| t ep, ïanb unrtebetbete bergaberen / öeübenbe een jan met ^ögeo?agt/ toeïöetbolaban'tïanb met betelen boor ïjem ^er^P qua- ■men roabom ïjem/ en, bertoonberben » ^er^ertjent JBfJJ*. belaatfie nlaató altoaat ia ïjemt'mpner oefctjmiunge Ijab , taant be Stuurman/ bie Mr. Moodies part in fiemftab/ liet mpïjet opsifltflan- pU* ober gem mm*.****-» ^ W "* ^£^£2? ^ehomen/ of ïjptoierbt aan ïanb gesonben/ om ban £^too»W£ me perfoouèn gesientetoojben; en öttopï ft^.^SSSïL^ ih mn bepraten om eerll een gebeeïte ban mnn part Jr *<&ftm i«f het oberige te berfeoopm. ^aatnaa berftonb ia bat men hem om-- boerbe om teïaaten hphcn/ en bat öp te Oxford aan be Mnbagofc 6ei£se»bmtoai ^a^: 1 ' ; [f 1 - 1 II 11 il 1 1 1 1 :; 1 .B94 William Dampiers Reystogt vlll %®a® öm boost te gaan: naaöat top toater ingenomen/ en on£ van sant**» toecfröe monb&ofï booten ïjabbeu/ 3epïöen top banöicc in ge* Helena 3eïfc&ap ban be Prinfes Anna, be James en Mary , en De Jofïa, op be« ' id™ Juiius, fMïenbe 0113e ftoerë na Eugeiand, met boorneemen ban nergens onbertoege meer aan te leggen. 3©p toaaren nu in ben toeg banbe paflaaö-toinben/ todfte toa^m£enïpft bebinden te 3pn <&offa 3uuboofi/ of ^upboofl ten ^aW. <©. totbat top bp ben ^téfbdelpn Komen / en fomtpög nHt of tien gtaaben benooiöeu öe3eïbe. €n om bie reben 30uben bejegenen ïjunne fcoer£ toel ïang£ 6e Iftiöaanfchen oet>er nonnen ïjouben/ en tufleïjen Kabo verde en be Eyianden van Kabo verde boo?3etten/ toant bat fcïjpnt be cecïjtflc aoer£ na «Êngeïanb te 3Pn. HBaar be eeebaarenïjepb leert ong bi&* toitö/ bat be bertfe toeg om/ be naafïe toeg na ïjup£ $/ en 30 gaat éet fjier ooft : toant aïsl men bicljt ïang£ ben Wriftaanfcïjen oeber tracïjt te ïjouben/ ontmoet men on3eherber tomben/ en men t£ meet aan fïUten onberïjebig; baat in 't tègenbeeï/ §g men ben mibbeïtoeg tuffeïjen Afrika en Amerika fjottbt / of ïiebet bfrïjtfï aan be ^merfaaan* fcfje hufï baart/ totbat men benoorben ben 3lpni£/ men geftabig een fneebige uoeïte ïjeeft. . mit toa£ be toeg bien top ïjicïben ; en in ome togt eer top bp ben |Bib* beïlpn rjuamen/ 3agen top b?ie feïjepen/ na betoelfte fn'etenbe/ be* bonben top bat ttoee baarban ^o?tugee3en toaaren/ gaanbe na Bra- iliie: ïjet berbe öieïbt 30 berre bobentoinb/ bat top 'er niet bpnomen feonben om ïjet te pretjen ; maar top berft onben upt be $o?tugee5en bat ïjet een ofrigelfcïj fcfjip toa€ / genaamb be Dorothee, geboerb boor ïtapitepnTwhavt, gaanbena Ooftindie. 3Bp berboïgben ban metbe b?ie anbere feïjepen cn3en toeg/ tot cieïjtbp Engeland, aïtoaar top booi onfUipmig toeeber gefeïjepben toierben ; boeïj eer top in 't gesigt baiiïanb quamen/ geraakten top toeerbp malftanberen/ uutgenomen be James en Mary, bie boo: on| in 't banaal geftomen 3pnbe/ na Piy- mouth toaé gesepïb/ en baar ban ong en be anbere feïjepen be tpbing biagt; toaarop on3e <©oj{ogfcrjepen / bie baar lagen/ upt3epïben om opon^tehrunfen/ en oirê ontmoet ïjeobenbe te Plymouth bjagten* lïöaar quam be James en Mary toeer bp on$/ en top 3epïben ge3a* mentlpn/ onber 't geïepbe ban eenige oojlogfeïjepen / na Portsmouth , altoaar on£ eerfle üfonbooi on$ berliet/ en inliep: boeïj on£ mangel* begeen geïepbe/ toant 0113e bïooten gingen toen na be tointerïjabeng / om opgeïegb te tooien/ 5uïft£bat berfcöepbme Cngcïfcïje feïjepen ong na Duyns bergeseïfc&apten ; en een ï|oIïanbfclj €fquab?e 3epïbe ïjet banaal oofton/bocööteïbttoatbecbecbanon3eftufl/ ombat ïjet na ^ollanb ging, Coeiitouop beboogte ban 't Zuyd Voorland quamen berïieten top ïjen/ leplenbe acljter be ;anbm banGoodwinomientopïoefbenopnaDuyns, aïtoaar ton ben i6 Wilde Nootemuskaatboom 291. Wilde Wyngaard van groote deugd William Dampier,zie Schryver. Winden, ongemeen heet 3»1- Wyn dePalm5uytde kokosboom ge- tapt. 2'2'7" Zeegevecht taflenen de Kapers .ende Spaanfchen 148. tullchen de Franfchen ^Hollanders en En- celfchen J7&- ZeefchildpaddenshoedeMiskitosdie- - vangen 29. hunne verfcheyacne foorten 7 2 tot 7f. hoe zy zich na andere plaatfenbegeven om hunne; eycreo- • eyerejiteleggen.7<5 , 1 1 3 ,en 292. Ziekte en iterfïe op 't fchip dcDefcn- ce. 377^378. Zilvervloot vanSpanje, wat weg die neemt 127, 130. geraakt met de Kapers in gevecht 148. Zuydland jontdekkinge deszelfs 166. Zuydzee genaamd Vreedzaame zee, 67. Zuydzee9 deszelfs breedte 224. Zuygvifch a& zwmiJfcn van Daniel Wallis door angft geleerd z9j. DjOIPIEIL s . i ' TWEEDE VAN DEEL WILLIAM DAMPIERS REYSTOGT RONDOM DE fAERELDT r- k.r.hrwinff der toeten na Tonquin , Achin , Malakka , beneffens derïelver Ecnebefchryvingdertogtcn^a 4 K^ ^ del Staats-beftier. Een Ver- V?i^&SSS^, beneffens de Kuilen Gewafln Inwoonders, 't hakken van Verfhout, Handel van Jukatan Kam- Xe N euw Spanje. En eene Verhandeling van de Paffaat, P Zee-en Land- winden , Stormen , Saizoenen Getyden en Stroomen der verzengde luchtftreek , in de ganfche wereld: met een korte befchryving van Natal in Afrika, endeszelfs, Inboorlingen, enz. Midsgaders LIONEL WAFERS Naauwkeurige befchryving van D A R I E N Of de LAND-ENGTE van AMERIKA Behelzende *m inhaal ban bt$ £c&*pVKt$ *«WPf en 3onbetïingc abontmiren aïbaat / Benef *te5S5Sffi*&ifiïM/ Wen/ tomen/ «n neeften/ en3.al£ Se öe inbiaaneti / fcunne gefiaïte / aatbt / seeöen/ en Kerft. Alles uyt het Engelfch vertaald door W. S E W E L. Met naauwkeurige Landkaarten en kopere Plaaten verciert. TOT AMSTERDAM, By JOHANNÊS RATELBANd7^ANDRÏËÏ"van DAMME, 1 J M. D. CC. XVII. VOORREDEN. IN de Voorreden van 't eerfte deel myner Reyzen heb ik mv wegens myne fchryfwyze en ftyl in verhaalen der zaaleen verantwoord. Het gene my dan voor t I, tegenwoordig te zeggen ftaat, heeft voornaamelyk *SoVhet gene ik den Leezer nu aanbiede Ik heb goed ge- SL„e vvyze van fchryven in dit deel dus verre te veran- deren" dl ik die in Afdeelingen heb gefcheyden omdat de ftoffën die verhandeld worden , zeer veel van meanderen >n vd en onhandigheden verfeheelen : niettemin heb ik elke Af- deeling dezelfde manier gehouden van verleheydene Kappute- k„ te maaken, op dat dit Tweede Deel eemge overeenkom» met het eerfte mogt behouden. De eerfte Afdeding behelft dat verbaal 't welk ik beloofd had te tullen geeven van myne togten van Achm o? Sumatrawcr- fcheydene plaatfen in Oofiinffè, het welk ik in 't eerfte Deelag- ereehoudePn heb om redenen aldaar gemeld. Nu heb ik my van myne belofte gequeeten want by myne eygene aanmerlungen, & Ten opzigt van Tonqujn heb ik die gevoegd van, èenise Engelfche HeeFen die lang in dat land gewoond hadden. Tk ben voor my zelven wel voldaan van hunne weetenfehap en oprechtigheyd , hoedanigheden welke in zaaken van deeze na- S verVcht zyin en indien ik hun verlof daartoe kon beko- men hebben, de Leezer zoud ook het genoegen hebben gehad ,. ™„ te weetèn aan wien hy eenige deezer byzonderheden mogt loefchryven.. Nittemin heb ik dikwals ge legenheyd genomen om in 't algemeen een onderfcheyd te maaken tuffchen t gene Tkvan ande?en verftaan heb. Dit gedeelte dan ,s het vervolg van het gene in 't eerfte Deel vervat ,s, en het ftrekt tot vol- ^ingemynerReystogtrondomdeWereld. **3 De * VOORREDEN. De tweede Afdeeling vervat de voorvallen die my bejegend zvn geduurende den ryd dat ik in de Baaivan KampechieJweiïbln 20 als Houthakker en als Koopman. Dit was eer ik myne toot rondom de wereld deed, gelyk de Leezer zal bemerken, en om die rede ben ik daarin zo verre te rugge gegaan, dat ik iets mel- de van het eerfte begin van myn omzwerven. Belangende het be- richt dat men daar in vindt van Kampechie, de aangrenzende ge- weiten van Jukatan, Nieuw Spanje, enz. wys ik den Leezer lot net werk zel£ De derde Afdeeling is een befchryving van de Winden , Wee- der, btormen, Getyden, Stroomen der verzengde Lucht-flreek rondom de wereld; 't welk dienflig zal konnen zyn totbevorde- ringe van het Stiermanfchap , en de Natuur] ykeHiftorie betref- iende de Zeevaart. Dit is het voornaamite dat ik ontrent zaaken van die natuur in zulk een lange omzwerving ter zee, aangemerkt en geleerd hebren hoewel ik in 't verhaal myner Tomen zelfs met gelaaten heb daarvan te fpreeken, als de gelegenheid zulks medebragt, zo heb ik echter geoordeeld dat het niet onaange. naam zou zyn, deeze zaaken in eenordentlykefchikkingbyeën en yder onder zyn byzonder hoofddeel te voegen. ' Om deeze dingen te verfiaanlyker te doen zyn, heb ikbyzon- dere kaarten daarby gevoegd, teweeten voor yder van de twee ecrüe Afdeehngen een, en voor de laatfte van de winden enz twee; opdat de verfcheydenheyd der PafTaad- winden eenigfins als voor t oog mogt afgebeeld zyn, en de Leezer te minder verby- iterd worden door de menigte der woorden, betekenende de ver- icneydene ftreeken van 't kompas, of andere noodzaakelyke be- woordingen in 't befchry ven dier zaaken. Deeze Kaarten begrypen de / erzengde Lucbt-ftreek , en zo veel fpacie na elkePool als tot myn oogmerk noodig was; en het ontwerp verfcheelt daarin alleen van de gemeene kaarten, dat om de Atlantifche en Zuyder Zeen in eenen opilag te toonen, de verdeeling der halve klooten met gemaakt is op de eerlk Meridiaan (te rekenen van den Tenarif ) de 3foftc graad gejyk gebruykelyk is, en ook is waargenomen in het Wereldkaartje voor 't eerfte Deel myner Reystoft, maar op de 3oofte, behoudende nogtans.de gemeene Graad-rekenire in den Evenaar van den gewoonlyken Meridiaan der Kanarifche eylanden of Kabo Fcrcs. J Dewyl VOORREDEN. Dcwyl ik hier van de AtUntifche zee gewag maak , h< b ik den J eezer eene zaak voor te houden, teweeten dat ik deezen naam niet alleenlyk gebruyke voor de Noordzee, gelyk menze noemt maar voor den ganfchen Oceaan terwederzyde van den Evenaar tut- fchen Europa en Afrika aan de eene zyde, en Amerika aan de ande- re zyde. Zo men my vraagt waarom ik deeze vryheyd neem, ik acht dat het genoeg is te zeggen, dat my een algeraeenen naam voor deezen geheelen Oceaan ontbrak, en dank er geen gevoeg-, lyker kon vinden. En belangende eene daarvoor, indien de ont- dekking der zee bezuyden de Land-engte van Darten, orde Mexikaanfche kuft een genoegzaame oorzaak geweeft is om den naam van Zuydzee aan den wydften Oceaan van de wereld te gee- ven , fchoon dezelve eerder beweften de vafte kuft van Amerika, legt jveel meer behoort het my vry te ftaan om den naam van Atlan- tichfe eenigfins, fchoon op verre na zo veel niet , ruymer uyt te itrek- ken, dewyl andere die reeds van overlang aan zulk een groot ge- deelte van den Oceaan hebben gegeven, buy ten het oorfpronklyk beftek, teweeten het omleggende land van den berg Atlas, en de kuften wnMauritanie.lk weet wel dat het gedeelte desOceaans, t welk bezuyden de rivier Niger legt, doorgaans gaat onder den naam van de Ethiopifche Zee v doch ik weet 'er geen genoegzaame rede voor: want hoewel het waar is dat de Ouden alle deZuyder deelen van Afrika, Ethiopië genoemd hebben, zo zou men ech- ter op dien voet den naam van Ethiopijche Zee aan beyde de O- ceaanen ter wederzyde der Kaap van goede Hoop moeten gegeev en hebben. En zo men dien naam gebruyken moet, waarom dan juyft aan de zee beweften Afrika; waarom dan niet lieveraan die van de Oofterkuft, welke dichter fchiet aan 't rechte Ethiopië % dat men nu 't Abiffyner land noemt? En daarom hebikook/»^. 224. in 't eerfte Deel myner Reystogt, beftaandie zee de Ethio- pifche te noemen, en met de Indifche te vermengen } waar onder ik ook betrek den ganfchen Oceaan van de Oofterkuft van Afrika tot aan de verfte Oof indifche ey landen , Nieuw Hollanden Nieuw Guinea daar onder begreepen, alhoewel anders den naam van In- diaanjche zee doorgaans in een enger bepaalinge genomen wordt.. Doch 't zy daarmede zo 't wil, 'k heb betrekkelykenaamen wil- len gebruyken , en daarom dienen deeze drie benaamingen varc Manüfühe ,, Indiaanfchs ,, en Zuyd~%ee my voor het ganfche be- ftek gene ik verder van te fpree- Aldus is 't gene dat ik maar gefchikt had tot een Aanhangfel van het eerde Deel , een Deel op zichzelven geworden. Ik begryp wel dat hier nog iets aan ontbreek , naamelyk eene befchryving van de Zuyder-zeekuden van Amerika , uyt de Spaanfche Stiermans boeken, ik beken dat ik wel eereenige gedagten heb gehad om dit mede hier by te voegen j maar behalven de moeijelykheyd van dit werk, en de weynig leedige tyd die rny daartoe overfchoot, ben ik daar afgehouden, wanneer ik de zaak nader inziende, be- vond dat de befchry vingen en kaarten in veele dingen tegen mal- kandercn dreeden, en dat ik verfcheydene zaaken zelf anders be- vonden had. 't Is waar die kaartboeken zo als ze zyn , zyn heel diendig voor degene die in die zeen vaaren, dewylzetenopzigte van 'c voornaamde, recht zyn: en daarom koniknietwelbeflüy- ten tot het onderneemen van een werk 5 't welk voor eengroot gedeelte zoud hebben moeten bedaan in 't verbeeteren van mis- flagen, zonder daarom niet nog meer onverbet er te hebben moe- ten laaten. Andere moogen tyd en hulpmiddelen daar toe heb- ben, en de toekomende ontdekkingen moogen noch meer licht daaraan byzetten. 't Zal my genoeg zyn, dat ik, deeze eene zaak uytgezonderd 5 alhier getracht heb te volbrengen, 't gene ik had cioen hoopen dat men van my verwachten mogt. W IL. : - "» f ;' < X.'Jiut.^.j, Pag.i TWEEDE DEEL. Van WlLLIAM DAMPIERS REYSTOGT Rondom de WERRELD. 1685- I. AFDEELING Zyne togt van Achin op Sumatra na Tonquiti en andere plaatfen in Ooftindie, I. HOOFDSTUK. t' Zamenhang aan 't Eerfte deel der Reystogt rondom de Werreld. Des Schryvers vertrek van Achin op 'c eyland Sumatra met Kapitcyn Weldon. Hunne koers langs de Straat van Maiakka. Pulo Nutti, en andere ey- landen de R, en 't Ryk van Jihoor , Pulo Oro,en Pu- lo Timaon: Groene Schildpadden aldaar. Pulo Kondo- re. De Zandplaaten van Pracel. De Rivier van Kambo- dia. De Kuft van Champa. Pulo Kanton. Kochinchi- ' % nefc, ï \ 2688. •z DAMPIERS REYZEN. nefe, Pulo Champelio , R. en-ftad van Quinam. OH van Schildpadden. Die hun Schip verliezen doorgaans te Kochinchina en Pegu opgehouden. Aguaia hout van de- baai van Siam. Baai van Tonquin. Eyl. van Aynarn , en andere eylanden. Rokkoeen mond van de voornaam- fle rivier en flad van Tonquin. VifTchers Eyland. Ri- vier van Domea. Domea en deszelfs tuynen > en de Hollanders aldaar. Zy laaten hunne fchepen daar bo- ven ten anker , alwaar de inboorlingen eene Had bou- wen. Zy gaan op na de voornaamfte Stad met fchuy ten van \ land. De Rivier en 't land daar om heen. La- zarus-bedelaars. Hean een voornaame Had. Cineezeo aldaar. De Governeur , Scheepvaart , en 't Gety . Zy komen te Kachao de Hoofdftad van Tonquin. ',€ %tmt 5aï int öoo?ïee3en ban ïjet eerfïe <^eeï inpnet f-Reystogt rondom-de Werreldge3ier.ï)eüDen/ öattfeDaat S booiöpgcgaan ïjeböe om te fpjeehen ban oe togten toeïïie ik ban Achïn op 't eplailD Sumatra öeeb na Tonquin , Malakka/tFortSt. GepFgeenBenkouli; algmeöe Debe* fcöïpbinatoel6etftbanDle<©etoeftoiïneenDeupt tegeebem mtf 5aï innu tot een omflanoig beüjaal tteeöm ban 'tgenetftalöaat ^^SïïSieojte oettpöteïjonoen/ &m%mt geïietoijn- bacntta te w/ oat mpn eerfie bemeaban Achin na Tonquin bpagin ^jS&Saföi68& met ^aptopn Weldon, geïpK ft In i 't i eerfïe oeet Pae l?4 WW a^» alDaateenöïao teboorenbetfjaaïö tot&oe* Öa» een stoake tot Ut m mpneraaW^jjeöjaBtttaarjii/ Dop? De SaSE onset togtban Nikobar na Achin: ec&tt bjeöecïjieïot SXSö«4 *an teob£Cleööenomeenigtoecftof een togtte E/ Sban m Tatfoeiüpft 30U Bonnen Waan. fcapitepn Weldon Sm pB%S Wen te betfeoopen / toefêe : f£ ban 't Fort St. Geor J »%W öetxipl 't in 3pn bjegtoaönaDe^ttaat ban temp setonöepö totbtetogt/ bjaartoeöpmp biienöeïpn noooigöe/ en ITme r Sm m$l orator E een goeoe 3Dontart*in *n ferjip SpooS^p *3* M aan/ om öat to »*S*& tot Oietogt S toa# / fimnwmmmtt ftaattsas* fem*. Wjaïbenöat t*> bofte ft^aWcWon^öP «mïwattufigtt rowjüm 30uöe fcoopen/ oaac Tweede Deel. 3 baar ïj» mn boo? &cïjippet °p 3oube setten/ om een ïjanbeï-tep^eban 36gg4 baaniaKochinchina,Ghampa, Kambodia,of eenigeanDere bet omleg* genbe ïanben te boen ; sonbe bit een ïjanbeï bie nog naautoeïpM ooit " öooj oase ïano^ïiebeu onbetnomen toa£ / 't toeïfte ïjoope gaf mt men 'et3nn tenening toeï op binben 3onöe: maat beese boo?flag liep te niet. jfettemin ïüapitenn Weldon 3pne bfugen te Achin betneïjt fytbbzn* Desschry- be/ sepïoe in banbaat met fjem booj be &ttaat ban Malakka, ban ™scv«; toeïne tfab en ïanbftteen 3&É öetet geïegenïjeib ïjietnaa saï opooen om Adün na te fpieeften. 3Bp bonben ïjiet ïjet fcïjip be Gasfar van Londen , geboetb To^io. boo? ^apiteon Wright, bie ban Bombay genomen toa£/ en na Cina fïonbt te gaan. &p quam ïjiet in om toatet en anbete betbetfefcing/ geïpï* be feïjepen bie öecse Straat pafieeten öoo&aang boen. 3©p bet* fïonben upt bee3en föapirepn bat b?ie anbete €ngelfcïje fttyvm baat qoh aangetoeefï/ en 10 bagen te booten <©ofltoaatb aangesepïb toaa* ten. ^eese 3 feïjepen toaaten met ïteapitepn Weldon ban 't Fort St, George t'3epï gegaan/ maat betopï ÖP te Achin fet£ te boen Ijaö/ïjao* ben 3P onbettufTeïjen ïjunne tep3e boo?tge5et / en bu£ bette be boo?» togt ban on$ getogen. <©e Caefar toa$ ïjaafï toebet geteeb om te 3epïen/ en bettton bm boïgenben mo?gen naa onse aannomft na Malakka. ^ctonï on3e ütapitepn een bzeemöeïing en onöenenb m be baai ban Tonquin toag/ selpa ooft aï 3Pn fc&eepgbolft / 30 öuutbe £p eenüfoï* lanbfcïje ^tietman te Malakka; en naabat ïjp 3pne Dingen aïbaat ge* baan ïjab / gingen top banbaat ttoee bagen naa be C^far t'sepi- Wf Voaaten öegeerig om bie 4 fc&epen in te ïjaaïen/ en ^ettebm betöaï* ben alle be 3epïen op bie top honben / Jjeböenbe een tfetne toelMpse toinb / met beeïe ïjatbe tuntoinben en bonbetbïaagen : '£ Inbeten* baag£ Hteegen top ïjen aï in 't ge3igt/ toant 3P toaaten be engte/ genaamb be ^>ttaat ban Sinkapöre nog niet gepaffeetb: top quametï tjen betïjalben öaafï ^p / en paffeetöen bie ^ttaat ge3amemïpB ; 3ep* ieabe toen nog ontrent 3 mpïen betbet / toietpen top 't annet upt Op een epïanb genaamb Puio Nutti, ben honing ban jihore toebe* putoKacd ïjbotenbe. 3ttïï)iet nam &apitepn Weidoen ïjout en toatet in/ en eenige %\\* biaanfeïje intooonbet£ quamen in kunne ftanoe^ bp on£ aanOoojb ; top noften ban ïjen eenige ütOHO^neuten/ Piantains, en betfeïje bifeft. #P bïeeben ïjiet niet boben 24 uuten/ toant be anbete feïjepen ïmb* htxi iyun meefïe toatet aan anbete epïanben / niet bette ban Ut / ingenomen / eet top ïjen inftaaïben : toant be feïjepen neemen ge* meenïpn aan be fïab Malakka toatet in : ecfjtet maanen 3P 't 3ie& bintoiï^ aan een ban bee3e epïanben qupt/ en neemen oetet in. 3©P Qingen ban bm boïgenben bag t'3epï/ en oïeeben bk§t bp ben iBaïanfen oebet ; en palTeetenbe boojbp bm monb ban be tibiet Jihore , ïieten top beeïe anbete epïanben aan fnesöoojb ïeg* gen. % % ^e 1688. luxene, Hunne vaattüy- gea. f ulo Oio ®s Puia lirsajn. 4 DAMPIERS REYZEN. ^e tibiet Jihore loopt booïbp De fïats ban Dien naam / betoeföe De Setd Dan ïjet ftleune UIpïi ban jihore tg. <^it ö»h legt aan 't balie ïanb ban Maiakka/ en beftaat upt bè uptfjaeü ban bat booigcbecgte : Het Ijeeft otetbjéëb ban #eper en anDere gorDe toaaren. * &é flntooonberg spn jflöaijometaanen / 3eee fïrpbbaar / en tot bm ïtooötjanöcï geneegen. en fcljeppen groot termaas ui be tcjjee* pen en seebaart ; en alle nabnurtge epïanbm 3Pn eemgfïng boïfiplau* tingen ban Dit ïfconmgrp& / en ftaan onber i)t$5t\f$ regeeetnae. ^p baaren met hunne epgeoe baartnpgen na teefc&epbene gcvueften ban Sumatra, Java, enz. pnne ftljeepjeé 'm maar Mepn / Doen ïjtd Berteflufc/ en De ÉoMnbéeg topen'et beeïe ban tot een tüepne pjpë / en baaren 'er nieöe om Ijanöel te D?pben/ maar eecfï fcljm* Seri \mz toat op naar Ijun epgen manier / en maaften 'er een roer aan f 't toeïn De Jihoriaanen niet geompueu / fdjoon 3P anbecg 3eer goebe itdiïm «aar ï*unne topse 3Pn. t:p maahen ïjunne fcljeep* te$ mM aan bepöe De mm j al&oetoel maat een epnöe boe? tjet booifteteii sebmnfit too?bt ; en in plaat# ban een roer Mfen 5P aan tikt spoe ban ïjet achterlieten een bjeeöe riem/ ban toelise 5P 'er een in' 't toatet neerïaaien / toanneer 3P 't fci>ip-iia De eene of De andere snoe meren toüleu ; boel) altoog ïaaten 3P Die riem toeï* fee te ïptoaarb legt neer. ^p tjeoben l^autoen Die bpsonbec net en aarö'ig 3pn : m noemense ïjalbemaang pjautom l ttjaut De en&en rpseti ter bjeöerspDe 30 fjoog op/ Dat 3P toel een öalbeiiiaau ÖeMten met De ïjoowng optoaarD£. Ep toö|Den ïjeeï fëpqti p hoüben / «uien boel / en toojDen beeï ban De ^umaanen m Den ooïlofl Wupfet. m ^ ^m Jihore Öeeft ^oomiaaï| getracöt hoophaiibcl met 0113e "lanbaatb te Djpben/ en rarom snift 0002 ong teSarlooëD # toeet « niet. 3De Dfolïanber^ tjauDeïen nu fïerfc al- taar/ mi}tmm onlanfig getrapt Den ftonhift/ Die nog jong \${ op '^^^^^SS^W^aW Maiakka sepïben top onber anbe* te eManbeit booïbu Mö Oro en Pulo Timaon , toeln laatfte een «laató tö Die men Ditóiïl aanbeet om ftont / toatet/ en anDere ber* terfcUinqeu/ tioétoél top 'er bombpjeplöen. <©nbec anoere Dingen buiöt wen bP Die Wanben oberbloeö ban tteffelpae groene fcIjiiDpaDDen. gpnbe tenWüen buptm Dee3e epïauöen in De rupme 3ee geUomen/ Welben top ae3amenrtpH mémm tot Dat top quanten m t ge3igt fan Pulo Kondore, Wanneer top malnanöerenpaepoen/ en Daar op cïït vanê toeaé «PÏben. ^e Ca>t"ar en ttoee anDere Die op Cma beojagtjt mm I mm öunne fiu* ^ofltoaarbg / laatenDe Pulo Kondo- re aan De 3uub3P leggen/ omDat juïhg Öebeje Hoe^toa^oinijegroo, te 3anDpSn ban Pracei te bermpöen. » en De Saffaer ban Fort George , geboerD Doo? Siapifepn Lacy , (tterben noo?Delpu / en laatenbe Puló Kondore aan fitetboo^b Ijieloen top na 't bauelanD/en karnen S* bp De tMct toaw Kambodia : maar Die ooa aan m> Tweede Deel. 5" DooiD ïaatenöe/ serfben- ton oofïtoaarb^ïangdbe ftuft/ Ijoubenbebicfo: lgS8- aan Den ceber ban Champa ; en ïtoinenöe aan öe punt ban t>t ïanö/ ~ hét lueüt aan be snuötoeftee ftant uan De baai ban Ton q ui n paalt/ uv beeröcn ton Die tó te boben/ ea 3eplDenïang$De fcufï iiGO?ötoaarö£/ ïaatenöe Champa aan banbcojD/ en öe gebaarlpïte pïaaten ban Pracei 12 of 14 itiplen ban ong aan fïtecboo|b . en twg boeren top laug£ öe fcltfï tot büpteu Pulo Kanton. v ^ * r iLÏu * PuloKaa- ^it eplanD few op ontrent 13 gr. N. 't too?D tred besoeïjtban beton. Kochinchinefen, ^toeüter tanb ï)iet ontrent begint / en aan 't öp& ban Champa grenfl. 't^pn meeft üifjc&té bis ïjier Itomen/ en ïjun U002* naamfte toern të traan ban Bjumibiffcljen te maaïten / toant öie bif= fcöcn binbt men op fuinmige tpöen ban 't jaar ïjier in groote menigte/ en ban nomen öe Kochinchinefen ï)ier om De5elbe te bangen, üfet boïft bat top on Puio Kondore bonDen/ toaar ban 't XIV.Hoofdft. ban 't eerfte Deel mpner SWtogt Pag. 293. S^niclD i$f toa£ banöee* 3e Kochinchinefen. <©e ^cljiïöpaböen öie 3P Ijier ooft bangen Dienen -raeelï om traan ban Ijun tiet te maaïten: toant lange beesenufl binbt men een groate menigte ban seefcpöpaböen. 5©p 5eplöen nog al berber ïang£ bee3e {tuft totDatton aan be epïan*campdi© ben ban Champeiio tuiamen: jpti 3011 feïjier öeniten bat 3e eenige gemeenfeïjap met Champa Ijaööen upt öe felann ban 't tooo^b/ 'ttoeïls men 3011b aeljten een fkmigeefe beralepning ban Champa te 3pn ; en echter leggen 5n aan öe ftiifl ban Kochinchina, en beïjooren 'ertoe/ fcljoon onueujo0ub ; 3P 5P*» 4 of 5" »» Set^ / m k33eïl 4 "óf S itipïen ban beu ocber. ^p tooiöen genoeittó Champeiio de la Mar, 01113e te onöetfcöepöen ban ahoere öie berber beneöentoaaeo^ in De baai ban Tonquin leggen / en Champeiio de Terra genoeraD. ^ee3e laatfte leggen op ontrent 16. gr. 45- min. I^oojöeipft / maar öe enïanöen ban Champeiio de ia Mar , leggen op ontrent 13, gr. 45. min. N. ^ujm ober Dee5e iaatfle enlanöeu aan be bafte ftufl/ i£'er een groö- te baarbaateribiee Die 3icijiii 5ee ontïafl. ü>e fïaa Quinam tot aan Quioam, Den ceber öee3er ribiec / Die ge3eg.b too^öt be boomaauifïe ribier banïjet isoniugtmt ban Kochinchina te 3pn. 2Seïangenöe De£3eïf$ affïanö ban De 5ee/ beneffeirê De groote/ fleeftce/ en rpïtDom/ Daar ban ben Ut nog onïtunbig ; öocö. men ïjeeft mn ge3egb/ bat 30'ereenfcöip op beeseaufi berongeliUit/ Sjet boot^bolfe aï^Dan Die 'er met Ijet leeben af (tomen/ fUaben ban ben honing toojöen. %&u$ ging ïjet met -tepitepn jan Tyler , 30 Dat (ju toangoopte ban ooit 3?ne b^pöepb te 3u!Ieu befto= men: maar naaö'at Ijp'er een rupmeu tpö utXoecfï im$( quamljp- bp Den honing in aanmerfcinge ; • en op belofte ban toeber Dcrtoaarö^ te nomen/ om'erljanöel te Dmbeu/ toierbt M toc$ gesonöen. S1^ ^oer naa Dee3e togt in een (cl)ip uau &em / maar ift. vjonb htm nooit genee^ gen toeöer Daaruatoete iteeren/ om 'er te ïjauöelen* j ater£ aan Den ingang heeft / Doc| Dat' er een sacïjte flpfigronb isV en Daarom 3eer be* S tooi We baartnpgen ; en 't i* De toeg Die alle De Ginefcn «1 Siammers gebmpnm. ontrent een mpl betoefien De motó > ban De i ribier i^ een eplanbtj* genaamö Viüchers Eyiand ; tjet legt ontrent vrtk» ?|naeïf|e mpïenban Den oeber / en Dee t een mff^SSS^ i7 of 1 8 boet buater ; en ffcefct Daarom met alleen tot een banen booj De ribier / maar berfcijaft een bepïige ptaatóom ten an fcer te leggen/ 30 Dat be feöepen aiDaar een 5efter fe&MPlplaat* tonnen Rebben w 90* ^Se^ffi^moni »« bie £* top inboeren 1 en J orootee en Dieper Dan öe eerfigenoembe ; öoe emwm w$mw naam té toeet in niet / maar in 5a*3e / om onberfchepb te maanen/oenv^ De nbier ban Domea noemen / omöat fcet eetfle Wen ban eemg be^ ^ Lag Dat aan be&elfê oeber legt / Dien naam boert. €>e monb ban*ea> S ribier legt op 20 gr. 4y min. Ep loopt in 3ee 20 mplen ten Woibooften ban Rokbo. Cuflc&en beese 2 ribieren 3pn beeïe gebaar* fenc Sanbplaaten en onbiepten / Debjeïïie 3|?Ö * mm of berber m Jee -umfttefehen; en De ganfcöe nuft ban ben oeber ban Kochmchii» aan £ W» / tot aan Cina aan De ooH3P / öeeft ottfwten en #** DAMPIERS REYZER ten / Detoeïne op be eene pïaat£ stelt) berber in see ^rennen/ tan op öe anbere. ®e ribier ban Domea ig bte meïne om ïjaare biepte meefê ban De «guröpeefcöe feftepen tnge3epïö tooibt : ebenmeï ig'ec een oann ban ontrent 2 Cngeïfdje inpïen b?eeö / en öe fïeuf i$ ontrent een ïjaïbe OEngeïfcïje mpï bopb / ïjeböenDe sanöen ter bjeber3pöe. 3£e Diepte oer tibiete ïg bo!gen# 'tberöaaï oer Btoobfen / Die j)ier örfï oenenb 3Pn/ berfeïjepben / naar be tpöen en faifoenen ban 't jaar ; fcoant foratpbg Öeeft men 'er &p een fpzingbïoeb niet boben 15" of 16 boet mateteV en on anbere tpben ïml 26 of 27 boet. 3^e fjoogtfe bïoeben tuoiben gesegb te 3pn in be maanben ban November , December , en Jan- nuarius tuanneet be 3£oQjöeïpfte Moufons maatjen/en öet ïaatfle in May, Juiy, en Juny aï£ öe supöeïpïie Moufons maaijenj maar 3uïn£ op 't naaubJfteuriglie te befc^püen / 30U önpten mpn epg^ne onöerbin- binge 5pn. 3E>e fïcuf ban be bann të öarbe 3anbgronb / 'ttueïa fyt te gebaar* ïpfter boet 3pn ; team bë fltoom bluarreïc tulTc!)en Ijet sanb / en Wil berfcöepbemaal in een getp / 't melk ïjet te gebaarfpner maant, 3©e$öaroen 'be fcfjepen Die ï)ier nomen gemeeulpn na een ïooo£ tuacïjten om ïyeti te flieren / en 30 3e öp öeeï laag toater nomen moeten 3e toasten totbat tyt een fpjingbloeb \$ / en ber een Iaob£ fcjfl afkomen cm fjen binnen te öienjen. $fet ttkm ban Dies* ribier oiïfants $ een groot* fjoogte berpieögeï in 't ïanb / melae men be olifant noemt : a!£ men öeese ontrent jftoojDmeft" ten i^ooiöra ban 3icij ïjeeft/ en ban na ben oeber fïiert/ ban ftrugt men ontüëpr mater/ en ai£ men op 6 baöem nomt / ban k£ men 2 of 3 €ngeïfcije mpïen ban ben ingang ber oann / en ontrent eben beïte ban een epïanbtje genaamb Paert-eviand, 'tvoeln men ban ontrent ^oojönoojbooft ban $kï) öeeft: W$ gn 0ee3e tefteng en Diepte öeb/ mcogt gp ankeren/ en na een ïooö£ toacljten. 3&è Eoobfen boos beese ribier 3Pn bijTcüer^/ bie in een bom moonen Qttymn Batsja, aan be monb ban be ribier / ïeggenbe 30 / bat 3P alle be fcöepen nonnen 3ien bie na een Stooös0 maenten ; oor nonnen 3p 't gefclwt brqtiaamcïpR gooren/ 'tmeïn beeïtpD^ Doo^ be €utopeer# gelofê tojoïbt/ om Ëtemit^ ban {wnne aannomfi te geeben, $et fcufa$ op be reebe boo? be oann/ in 't gejigt ban 't <©ïifant£ ïanb/ bat\up 'tfcöip öe Regenboog ban Londen bonoen / geboerb Doo? ^ piteun Pool , en ieggenbe aïöaar ten anfeer na een 3toob^ te machten/ toen top en &apitepn Lacy aanqnamen. Üapitepn Pool quam rec|)t ban Engeland , en Dab in 't pafTeeren ban öe Straat ban Sunda te Ba*- taviaaangel^eefï. I^n-ïjao tjier aï 2 of 3 Dagen gelegen eer top aanqnamen / öocïj op 't aanhoiiwii ban De fpnngbloeb qnamen De Hooöfen aanboo?ö/ en top paflMröëa met on# ö2?ën Deöanü / ijebbenöe op tjaïf bïoeö 14 ®\ een yaïf boet iwatei^. éber De banu genomen spn&e bonöen tup Öet Tweede Deel. liet bfepet I en een^ac&te ffpïtgtonb. Zèe tibiet i$ aan 5e monb tupm een «Êngeïfcïje mpï topb / maat öoogec op toojbt 3c naautoet. 3Bp fjabben een maateïpfee 3*eRoelte / en öebbenbe een goeb getp ban be Mfoeb / fpuetben top on£ 30 beeï aï£ top nonben na 0113e annet> plaats $aa bat top r of 6 mpïen be tibiet opgeïoopen toaaten / paffeet* ben top een bïea genaamb Domea. 3£it toa£ een fatfoenïpa bo?p / enDomca* Öet eettfe ban eenig aaneen bat top aan bee3e oebet$ 3agen. fl§et ïegt in 't opbaaten aan (mutooo?b / en 30 naa aan be tibiet / bat be bïoeb fomtpb^ be muitten ban be öup3en befpoeït ; toant bet getp tpft en balt biet 9 of 10 boet. <©it bleR Maat upt ontrent 100 bup3en* <©e ïfoïlanöfcbe fdjepen bte öiec banbeïen leggen aïtpö in be tibiet boo? bit bleR; en be ï|oïïanbfcbe |Batroo3en jaatlpR^ ban Batavia ijfet Komenbe 3pn 3^r befcenb met be ^nöoojlingen / en 30 bjp öiec aï| of 3P t'bup£ toaaren ; toant be Tonquineefen 3pn boo?gaan£ een bed gemeen3aam boïa / in5onbetï)epb be armfïe foojt bie toat noopöanöel bjpben ; maat meet öierbin op 3pn pïaatö. ^e Hf oïïanbet£ Ijebben be 3feöoo|lingen in be non ft ban bobenieren onbettoee3en j toaar öooj 3e biet obetbïoeb ban ntupb totfaiabe ijeböen/ 'ttoeln onbet anbete een gtoote berberfcbing booj be i£oïïaiibet£ i$ aï$ 3P Ö«t aannomen. ^ïfjoetoel be Hollanders Die biet Romen om te banbeïen/ niet ïjoo* 0et met bnnne fcïjepen opboeren / ban bit Domea , 30 gaan be Engei- fchen ecfjtet boo?gaan$ nog 3 a^ngeïfcïje mplen boopet op / en leggen baat ten an&et gebuutenbe bun betöïpf baat te laube. 3©p beeben te bee3et tpb ooa 30/ en pafleetben 30 be^te boo^bp Domea, laatenbe toen ong an&et ballen, Jlfet getp i$ baat 30 fïetR niet al£ te Domea, maat top bonben 'et niet een ïjup^ onttent / ecijtet öabben 0115e fcïjepen baat niet beeïe bagen gelegen/ of be ^nbooiïingen quamen ban alle Ranten upt ö« lanö / en begonben Ïjup3e op bnnne manier te öoutoen / 30 bat 'et in be tpb ban een maanb op 0113e ankerplaats een boipopge- terjjt toa£. 3£it i$ geen ongetooone 3aaR in anbete getoefïen ban In- dié , booniaaineïpR baat fcïjepen lang op eene plaats leggen / betopï be ^nboójlingen ban be atmfïe foo?t Die geïegenbepb neemen om te tupïebupten / en boo* eenige Rïepne bienfïen/ of booj beebeïen / en toel booniaameïpR boo? 't aanlengen ban öoutoen toelfce 3P betbuuten/ aiïe£ toat 3P nonnen ban be $Battoo3en toeeten te Rtpgen. ^ee3e plaat^ baat 0113e fcöepen ten annet lagen/ toa$ niet ooben 20 €ngeïfcïje mplen ban be yt : maat be fcoopïjanöeï ban 't mh toojbt teicggcn^£ Kachao, be boojnaamfle (lab/ geb^eeben/ aitoaat be «Êngeïfeïje en ^ol*wStdea ïanbfcöe <©ofunbifct)e iJBaatfcïjapppen tot bien epnbe altoo$ $üb!LbQi$h*zoc^t Öebben. 3&e (lab ïegt onttent 80 <£ngeïfeöe mplen ftooget be tlbiet op/^n k*1 ban baet top ten anRet lagen / en 0115e &apitepn£ maaRten 3tcö geteeb chao. om 'et na toe te gaan ; betopl't geömpReïpR i^ be goebeten op te3enben in baattupgen bte 3e baat te ïanbe beboen/ en bie tupm en öequaamge= noeg 3pn : en be buut bie men baat booi / en aan 't bolR bie 'et meöe 23 baa« , DAMPÏÈRS REYZEN. ïieo baaren / betaalt / tè mn reöelnn en bilïpn. ^etse fcïjuptebGerber^ spit 1 Tonquineefen , en 3p geömpnen riemen en 3enïen. lan ong Hantoo? — te Kachao öaDDense öe tnbing aï ban 0113e aanftomfï/ eer toptenanfeec quamen: en terfïonb quamen De booinaamfte ban ïjet iiantoo? met eent* ge ^ilmptenaaren De£ ïtoningg ban Tonquin bp on£/ naa Dat top 'er naautoelpfcg 4 of 5- Dagen gelegen IjaDDen. ^B>e Conquineefe dumpte* naar£ quamen om een \pft op te neemen ban öe fc^epen en Der3elber ïaaöing/ en ome aGtapttepng ontbtagen öen niet groote öeïeefööepö on* oer 'tloflen ban 't gefcöüt/ ontïjaaïenöe öen treffeïpn 2 of 3 Dagenlang/ toaar naa 3P öen met gefeöenfeen toeDer te rugge lieten gaan. üto?t naa ötm bettrën quam De boomaemfie ban 't Dtantoo? toeöer/ en met ïjem gingen onjè o'zie fó apitepng/ en eenige anbere / toaar onöer in meöe toa$. ïsapitepn Weldon ïjaD mp aan öen <8pper-f antaoj/ter* topï |p op on^ aanbood toaé/ aangep?ee5en ; en Dat inmeDe na De flao ging toa^onupne opftanöte ïjeöben in DerepsenaKochinchina, Cham- Pa, of Kambodia, 'ttoeln Stapitepn Weldon boo? mp btfcljikt öaD/en 'ttoa£ 3pne fcöuïö niet Dat 'et' niet£ ban quam. 3Bp traDen tipt onse fctjepen in De baartupgen Die top geïjuucb öab* oen/ en boeren met De bloeö af/ en anfteröen in De eb; toant Daar gaat een 3eer ftern getp toeï 30 of 4° €ngeïfcïje mplen tooojbp De pïaatg Daar 0113e fctjepen ïagen. <&n$ boin Ijielbt 5icïj alleen bee3ig met na De noeöeren te npnen / öetopï De Tonquineefen toat öanDgaauto ballen; en 3P lieten 't boeren ban De baartupgeu ganfcöeïpn aan öen obei\ i|un* ne baaempgen Ijebben maar eene mafl / betoeïne 3P / aï&e Den toinD tegen öebben/ neerleggen/ en Ijunne riemen 'gebjupnen. %\ou$ De ribier opbaarenDe forntpD^ met roetjen / en fomtpög met 3eplen / öaöDen top vermaa- een fcbooii uptsigt ober een rupm/ blaft /en bmcötbaar lanD; 'ttoaa- ^Jtyk uytren boo:gaan£ toepïanDen of rp£-abRer£/ 3onber geboomte / uptge^epD ë bp Dompen / altoaar De boomen 3eer Dichte bpeen fïonDen / en ban bejte een bermaanelpB gesigt berfcöaften. ©eele sulne Do?pen fïaan bicïjt aan öe rtbieren / 3pnDe ban acöteren alleen met geboomte be5et / maar aan De Kant na De ribier b|p en open. •' ^0 ö?a top Dicöt bp sobaanig een Do?p quamen toierDen top gemeen* ledeer, ÏP& oitttingö ban 2SeeDelaar| / Die in Mepne ftiywm ban teenen ge* maant/ en ban binnen en bupten met Mep beltenen / Docö 3eer ïeft / op oné afquamen; 'ttoaaren een foon ban arme Easaruffen/ Die Daarom hooi De anDere geDtoongen toierDên alleen en op Ijen 3eïben te tooonen/ en Die berlof ijébben om opentlph te beeDeïen. Zo o& aï£3P on^ sagen/ maabtense een jammerlpn generm/ en aï^ top boojbp Ijen boeren/ toier= prn top öen toat rp^ toe/ toeïne 3P 3eer blpDe 30 'tfetjeen aannamen. Én ontrent bier oagen tpD quamen top te Hean , eene ftaö aan öe <©ofi3pöe Der ribiere/ Die alöier in öaar geljeel i$l toant een toepnig te baoren eer top Daar quamen / toaaren top boo^bu De plaat^ gebaaren ^aar De ffcoomenin een ïoopen/ en 3ieö in 2 tannen fcljepDen/te toeeten Me fcan Domea , toeïftf W ^ng^ jjeftomm toaaren/ en Die ban Roko; 3© Tweede Deel. ii m bat'er m stoot b?teöoenig epïanb tufTc&en ^pbt ïegt/ betmfttë be l6g$. monben bier ribieren/ geïpn e Schry- ver komt eot Ka- eluo. 6gg fjoogtoater niet 30 fneï aï£ anberg/ toant fcïjoon J>et getp tegen be . L fïroom aanb?ingt/ 30 gefcljieöt 5ulfc£ nogtan£ bu£l)öQgop in be ribiee 30 fïaauto/ bat öet geen magt ïjeeft be5elüe te Doen kemn/ maat al* ïeenïpn ben loop öaarban oerttaagt / en öet toatet een toepnig boet t*P3en. 3£e <&onerneur of 3pn «^tebeöouber geeft 3pn pa$ooo?t aan alle be fcöepen bie op of af üaaten ; en 3elfé niet een fcöupt of boot mag 3on* öet bat paffeeren. <&m bee3e reben raoften top ^iet oon fïii öouben : etöter toacfjteben top baat een nokten tpb/ 30 bat in toen niet eet$aan ïanb ging/ maat een poo£ baatnaa ïjab in Met geïegenöepb om Heaa teöe3ien. ©an Hean boeten top met on3e ftfsupten op na Kachao , spnoenog ontrent 2 bagen onbettoegs/ toant top ïjabben geen getp om on£ te ïjelpen. Wp traben aan ïanb op 't Cngeïfcö nantooj / en ik öïeef baar 7 of 8 bagen/ eer in toeber na on3e fcöepen Uoer. 3Bp öabben goeö toeer tn 't opOaaren/ maar öet regenbe al ben tpb ban bic mpn eettfe berolpf te Kachao/ en top tjabbenOeel nat toeeber naa bien tpb. jSiet* temin 3al in nu r»oo?tgaan om een algemeen Oeröaaï ban bit lanöfcöan te geeoen/ 30 tipt mpn epgene aanmerkingen/ aï£ upt be onbrttiin* öinge oan ftoopïieben en anbere geloof toaarbige pecfoonen/ bie baar toeeïe iaaren getooonb jdabben. II. HOOFDSTUK. Tonquïn, desfelfs fland ; aardryk, water, en Provinciën, gewaden , als wortelen , kruyden , vruchten en boomen , de Kam-chain en Kam quit, Oranje appelen: Limoenen enz. Betel en de vrucht Lichea; de Poon-boom ,Lak- boom , Moerbeeziboomen , en Rys , Land -gedierte , vogels tamme en wilde. Netten voor wilde Eenden, Sprinkhanen, Vifch , Baïachaun. Nuuk-mom-pekel , $oy ; en de manier van viffchen. De Markt , eetwaaren, fpys en toemaaking. De Chau of Thee. De Lucht en 't weeder het ganfche jaar door. Degroote hitte by de Zonnekcerkringen. De Jaarlykfehe Landvloedcn. De kracht van de Regen op den Oogft te Tonquin, en elders onder de verzengde Luchtftrcek. ©eftaad T-T^* ^ningrpfe ban Tonquïn erend ten $öo?ben en $öo?boofim *aQ xoa- x * &w Cina , ten W effen aan 't ftoningrpfe Laos , ten kapoen en <0cm 1&». firn mm Kwhiach na m os ml M* ^en Veelte üm bit föpfe öe* feoeit. Tweede Deel. 13 fpoet ï$oe be?re fjet 3icö net uptflre&t Ran ir nfet epgentïpR seggen / '6S8. öetopï ifc ban be sre inftomenbe / wöt op Kachao aanging. JjÜaar " " ■ ' men ïjeeft reöen om te gelooben bat ïjet een b?p groot sHpfc i£/ om bat ïjet 30 beïe Eanbfcïjappen ge3egb toojbt te bebatten. 3^at gebeeïte toan 't BpR/ 't toeïn aanbe yz paaït/ iê &et ïaag ïanb/ en menuet 'er geen bergen/ nptgenomen be <©ïifant$-óerg / en een ricïjgeï ban beeï minber ïjoogt/ Die 3icï) banbaar tot aan ben monb oer ribierban Domea uptftteftt. tytt ïaub ontrent 60 «Engeïfcïje rapïen ïanbtoaarö m i£ laag-/ effen / en bïaR/ en 40 <ü*ngeïfcïje mpïen berber tot aan Kachao toe/ en nog öooger op / i$ 't niet beeï berïjebener/ bxmt men 3tet 'er geen merReïpRe bergen / ïjoetoeï ïjet ïanb ïtfer en baar een toepnig rptë / en aï3ö een mooi en bermaaaeïpR beïbïanb berfc&aft : nog berber op t$ ïjet bïaRRer ban be ïanben ontrent Hean of Ka- chao. j*og meer $oo?bbjaarb $ / 30 iR berfïaan ïjeb/ een reefe^ban Ijooge bergen / bie bbaar^ booj 't ïanb ïjeen ïoopen ban 't boften na 't ïöeflen ; maar ïjoe öet baar boo^bp i$ ïjeb iïi niet Ronnen te boeetert Romen. <^e 3Lanb£boubj aujier i£ boojgaan^ 3eer toeeïig. $et seer ïaag *-»&* ïanb nabe jee toe/ i£ meefïenbeefê3bJatteaarbe/ en bafrebeïnR biep: dauw* <©P fommige pïaatfen t$ 'er een ïjeeï 3toaare Mep. ^et beïbïanb ïjeeft èoo?gaang geelachtige of graautoe aarbe/ bie 3anbiger $ ban'tanber/ ebentoeï ïoopt'er op fommige pïaatfen iet$ ban Mep onber. ün tjtt blaft ïanb bicïjt bp be bergen/ toojbt ge3egb bat ïjier en baar eenige ftepïe rotfen ban marmerfieeiupn/ betoeï&e in bie groote bïa&tefïaan* öe/ 3ieï) aï£ groote Coren£ of föafkeïen bertoonen/ en te 3igtbaarbec 3pn/ om bat ï>et ïaub baarom ïjcen met geen geboomte begroeib té / gelpR op fommige anbere pïaatfen niet beire ban baar. !|R öeï) u&$ iet£ ge3egb ban be gtootê ribier/ en be&eïfê ttoeetafowateïe». feen Rokbo eu Domea , toaatboo? bit ïanb boojnaameïpR betoaterfc ftiojbt/ aïïjoeboeï 'er 00& anbere bermaa&eïpRe flroomen 3pn / bie in oeeje Romen upttoateren; en toaarfcöpneïpR 3Pn 'er nog beeïe anbere bie recïjt in be #e ïoopen/ fcïjoon niet 30 baarbaar aï£ bee3e. Bet ïanb in 't aïgemeen tg 3eer boel betoaterb / en boo? be groote baarbaare rt* bier en öe&eïfê taftaen/ öeeft ïjet geïegenïjepo tot ben uptöeemfehert aoopïjanbeï. m>ee$e ribier ïjeeft &aar oojfpjonfc ontrent ïjet gebergte in 't üoojben/ of baar bcojbp/ banwaar snpbeïpR na be 3ee ïoopen* be / paflêert 3P booj ibe booigemeïbe bïaftte met marmere rotfen / en nomenbe bp Kachao , 't bseïR 40 of f® €ngeïfc|>e mpïen be3upben be bergen legt/ x$ se ontrent 30 bopb aï^ be Teems booj Londen, maar in 't bjoog fatsoen m onbiep/ bat men 'er tepaerbeRan boojrpöen, Ce Hean, 20 engelse mpïen ïaager/ i£^e rupm 30 hm* aM be Teems te Gravesend, m 30 OOR Mltben Heah tot aan be Pïaat^ £&* teaar 3P 3icl) berbeeït. * ' mét «pr ban Tonqufn boo?bt ge3egb in 8 groote ïanbfeftappen ber* becïb te 3pn/ uaamelnnbe toffer ( ^efler/i^oojber/ m gimoer m& 23» 3 m? 14 DAMPIERS REYZEN. :6S8 binden/ tri ban be $jobtnrie ban Kachao , bte tuffcfjen feie 4 in ïègt/ toeïKe | ïk be boo?naamfïe ïanbfcïjappen/ en aï£ f)et ïjart ban ïjet ïanb acï)t te 3pn. ^£ btie anb«e a!^ Tenan , Tenehoa , en Ngeam ïeggen meer op be grenen ^e ©iobtneie ban Tenan i# be <©ofteïpKfïe / ftebbenöe Cina aan $e <©of!3pöe / een gebedtefcan be Eupber $?obincie/ oeneffené bie ban Kachao aan De 9Mfi / en be 3ee aan De Eupb 3p. 3Mt $ een 3ttt groot ïanbfcïjap/ etf meefl ïaag ïanb / met eenige epïanben booj* iiaameïpft-aan be Eupboofïer ftant./ paaïenbe aan be see na Te- nan ; atoaar be see een i>o!!e öaai maakt. SCan be seenant tooonen 3eer beeïe bifTcïjer£; maat 't boomaamfte gebja$ $ föp£: men ïjeeft 'er ooï& goeö toepïanö en beeï bee. Hcan i$ be boomaamfle $mt$ hemt J&obtacie/ en be tooonpïaat^ ban ben Mandaryn be^eïfé <$o= berneur. <&e Eupber |£iabfncfe 1^ ¥)et taieöoeMg €pïanb/ boo? be 3^ be* fpoeïb, ^e iltjiec :Domea i$ aan be <©oft3P öaatban/ en ftiM& m af ban'öe oïbaa* ten geïjouben om op be <0reu3eu bee Kochinchineefen bjacïjt te öou* ^e 3Beflet pobincie ïjeeft Ngeam aan 't gupben ïeggeu/ p &a* ningepR Laos aan 't beften / be $|obincie ban Kachao aan 't <®o* ften I en be Jooiber f zobincie aan 't $oorben. mt $ een groote l&obincie / en goeb beïbïanb / 3Pnbe ban een bette gronb/ ten beeïe öofchaebtig/ en ten beeïe bjepöen. 't©oomaam|le bat bit üauöfctjap team&m i$ 3tan / en men ïjeeft 'er een menigte epbebjonnen / bie ^ïibefpmnen. v w^ v . -' . ^ v ^e l^oojber ^?obincie i^ een groote lanbflceeft/ bie be 5^oo?b5p ban bit föp& uptmaaïit; ïjeböenbe ïjet ülpft Laos aen be 3©eft/ Cma aan be #ofl en |^oo?b/en ïjet &PK ban Bao af ©aotan aanbe $oo?b* toefl5pbe e aan De ^oo:b3P grensen be 3 boojnaamfte ©jobincien ban Tonquin, naameïpH be Refter f iöbincie / bie ban Kachao , en be <©of*er #?obincie. «ey l^oo?ber f joVüncie -tó groot / en öeeft berfchepbenerïep Eanb^bouVo /te toeeten beet bïas beïbïanb / en Ueeïe iooge bergen Die goub uptïeberen. '©e bJiïbe #ïifanten 1 - i ïanö Tweede Deel. i? fanb tooiben meefï op bit gebergte gebonöen ■: be anbere Öeeïen bee3eti688. $>obincie bjengen ïafc en spbe boojt. ^ i^.^i " — """ <©e ©wbinrieban Kacho tó &et ïjatt ban 't -Iftotnnacpft / en ïegt tuf* fcïien be polier/ ï£>efïer/$oo?bet/ enSupber $?obincien in. $et i£ een bermaaneïpn beïolanb/ be gtonb ig geeïe of geaaubje aarbe / maatelpft met geboomte bwt/ en ïjeeft ook eeuige beïben. <©e ttaee booniaamfte toaaten bie 3P berïjanbeïen 3pn'er oberbïoebig; men ïjeeft 'er oor eemge 6p£ <©e anbere Jpjobincien 3pn mebe ban beese toaaten niet onbloot/ Doch eïu naat maate ban be buteïjtbaarïjepb be£ aar.brpft& liet ïanb ïebert ban 3pn eygen gctoa£ aïle# upt toat tot ^ menfc&en (sewiffiv ïeeben noobig té. €etbaare tawnteïen fjebben 3P boepnig ban noobe/ om bat 3e 3uïft een obetbïoeb ban ëy$ ïjebben ; ecïjtet öebben 3e ï ams en Po- tatos tot een beranbeting/ en be3eïbe 3ouben ïjier 30 toeï gtoetjen al? cc* gen£/ inbien be inboorlingen bïptig tuaaren 0013e te planten. liet ïanb iéobetaïmet beeene of be anbere foojt ban Rrupben bebent/^^ maat tiet bjoog ïanb ïjeeft ïjrt 3eïfbe ïot / afêmebc alle anbere bjooge ïanben/ bat 'et be $o?celpn al te boeelig groeit / en baatboo? anbete fttunben en planten 'tboebfeï beneemt ; onbertuffcïjen tuieben 3p*t upt ïjimne ïjoben en beïben/ aïïjoetoeï 'tïjeeï soetban fmaan &j 30 bat öet een goebe J>aïabe boo? ïjeet ïanb berfcïjaft. v, ^'! v y , ^aat \$ een 3ener ftrunb tjet toeïa seet beeï tn fïtïfïaanbe poeïen/ blaft boben on 't toater/ groeit/ ï}et ïjeeft een fmaï /ïang/ groen en bin feïab / en toojbt ban be §|nboo?ïingen 3eer gep?ee5en / en beeï gegeeten/ aï£ 3eer gesoriö / en bequaam om bergift te becb?pben. ïï&ii ïanb bjengt nog beek anbere toiïbe Rrupben boon/ oor 3?n ïjunne tupnen Vneïboo^ 3ien ban anbere bermaaUeïpRe en gesonbe getoaffen/ aï^meben ftpen/ tietoeïHe ïjier een oberbïoeb 3pn. Piantains en Bananas groeijen ïjier 30 toedig aï£ ergens/maat men BebniPRt3e ïjier aïïeenïDfe' a\§ een taucïjt / en niet ai$ b?oob ■/■ geïpïi in bede pïaatfen ban Amerika. 25e&alben be^e 3pn'er berfcïjepbene foo?* M ban baojtreffeïpfte' bmcïjfen/ 30 aatögebjaffen aï£ boombnieïjten : ^ie op be aarbe groeijen spn pompoenen/ meïoenen / ppn-appeïen enz. en bie aan be öoomen luaffen 3pn Mangas, franje appelen / Himoe* wen/ ïltoRo^neuten/ Guavos'; |ioerbee3ien / be ïjoog-gearöte Betel , een bmcljt genaemö Lichea, en5. ^e franje-appelen 3pn ban berfeïjepbe* oran/e nerïep foo?t / en tWe baarban uptmuntenber ban-be anbere ; be eeneappei«a. foontöoiöt genoemb Kam-chain , en be anbere Kamqufr. Kam bete* nent in ïjet Tonquinecs een (©ratije-appeï/maartoatbe oiiberfcïjepben* be &roo2ben Chain en Quit te jeggen 3pn/b3eet ik niet. ^e Kam-chain $ een groote franje- appel/ ban een =5 eeïe Meur be fcïjiï i§ b?p bin en rupg/ en ïjet binnenfte g«ï al^ ^mber ; &p ïjeeft een 3eeraangenaamereuïi/ en ïjeeï -ïfeflpfte fmaah; -3i!nbe be öefle foo|t bie ift ooit gegeeten ïjeb/ ja in geloof bat 'er geen beter moe toerreïbspn: men magse onbefcljioomb eeten / toant men ïjoubtse 39 onttefetjaabdpfe/ bat « aeïf^ aan ji&n/ bie ïjeete fego^tfen ïjebbm/ niet ont|oubesv Ujoiben. DAMPÏERS REYZEN. ió88. Betel Lichca ^e Kam-quit i£eenntepneronbeb?ucöt/pagöaïf 50 groot a\$ oe aw- oete; 5unöe ban eenöoogeroobeaïeur / en een gïabbe Dunne fcöiï ; 't btn- nenfie fë oor tyz\ roob; be fmaaR 0 niet onaangenaamer aïg be Kam- chain, maar men jjpubse boojeen onggonbe bmcöt/boomaameïpRboo* Degene Die aan be loop onbetfjebig 3pn; toant öet eeten baar ban toet* 3toaart rust alleen / maat betbaeRt ook bie quaal. ^eeje ttoee fooiten 3pn'et 3eer oberbïoebig en goeb Roop/ en 3P 3pn tpbig ban O&ober tot February, maar ban bao^bt be Kam-chain roober / en be fcïjiï bunnec. ^e anbere fooien ban <®tan je-appelen 3pn toepnig geacöt. Limoenen ^e ïimoeueuban Tonquin 5pn be grootfte bie in ooit gesien ïjeo ; 3?nbe gemeenten 30 groot aï£ anbere iliiuoenen/ maar ronber; be fep i$ ban een Meefte Rleur al£ 3e rpp $/ en 3eet bun en gïab ; 3e 3Pn 3eer fappig / maar niet 50 fcöerp of 3uur al£ be 2©efhnbifeöe. w ■. . ftono^neuten «uGuavis groeijen öiecseec teel / maar ban be ïaattfe 3pn 'etnietbeel. 3&e Betel ban Tonquin bjojöt ge3egb be öefïe ban Indie te 3pn / en toojbt meefl geacöt/ bianneer 5e jong / groen /en teer i$j toautban $3e'tfappigfï. Ce Mindanao ijoub men oor ban be groene 't meefï ; maar in aubete plaat- fen ban Ooftindiè toojbt ÖP gemeenïpR genaautob al£ öp ïjarb en bjoog ie\ ^eLichea iö mebe een le&Rere b?ucöt/3pnbe 30 groot até een alepne $eer/ toat ïangloerpig/ ban een roobe Rleur / De fetjiï teoelpR bin en cups / Jjet bln* nenfle fcoit met een groote 3toatte pit baar in / ban fatfoen aïg een boon. #etïanb i$ op fommigepïaatfen bofcljacötig/ maar 't laag lanb befïaat of in toepïanb/of in ftp£-aHftet£ / bocö $ ecljter bicijt br^t met Rïepne bofcljjeé/ DetoeïRe gieren baar beefpjepb een bermaaueïpRgesigtbctfcöaf* fen. ^e boomen bier Rïepne D0ficljen3pn ban betfeöepbene fooiten /en bn ons° meefê onbefcenb. t <£enben/ Smienten / enCaelingen3pn'er ontelbaar, ^p b?oerjen ïjierinbe maanbenban May, Juny, en Juiy, en ban bliegen 3e aïleenlpR bp paareu ; maas ban oaober tot Maart 3iet men ober alle be ïaage toatetige ïanbeu groote troppen bpeen/ 30 bat in nergenö 3ulRe groote bïugten en me* nigten baarban bp een ge3ten öebbe. £ebert be Cngeïfcïje en èolïan* ber£ 3tcï) baar met ber tooon öebben neerge3et/ 3pn3e 3eer fcöuuto ge* tooioen; tuant be inboorlingen fcï)ieten3e nu 30 tueï al£ 3p j maar te booten bingen be Tonquineefen beseïbe maar met netten. <©e netten bie 3e ïjiertee geömpften 3pn bfer&ant/ en groot of Rïepn naar met^e ban noobe öeeft. |Beu 3et 2 paaien/ 10 of 12 boet boog/ Ecnden reeïjt oberenb in be gronb/ bic&t bpeen voater baar be€enben3icöuetten* ontljouben; ban maa&t men 2 goefeen ban 't net boben aan be paaien met een totmi/ bat'er boo?gefcöoo?en $/ bafï/ en laat tiet onber-enb \o$ neergangen 5 toanneer be bogefê ban tegen^ ben abonb na be moe* mjmmml fiupten beele tegen 't net aan/ en raanen'er in bafï. . *??s!,ee? ^Tonquin een foo?t ban £p2infe&aanen jn 9C00te mni^ . rJak. te; bit biertje i^ ontrent 30 groot aï^ 't boojfïe lib ban een binger ;Wa. Öet bloeit 3pne jongen w be aarbe/ boomaamelp» aan be oebetó ban nbiecen/ of in jlooten in ö.e iaage lanben. <%n be maanben ban Jan- nuaryen,February^t^eïhöetpb^om3etebangen/5ietmen3ealleenïpR/ € en r8 DA MEIERS RE Y ZEN. Vifch. eiröatt ftöm^it 5S5 met gröote menigte tost beaarbe Krimpen ; w mn ban teittacfjtig ban Rïeur/ en ïjeböen Bïepne bïeugeïtje^ gripfe be oueia : eerfï upt be aarbe Romenbe Wiegen 3e op/ maar bö02geb?eefiban&rarf)t of bequaamfjepb baïïen 3e öaafimeber neer. degene bie ober be cïbier poogen te Wiegen fcïjieten gemeenipn te R02t/ 30 bat 3e in'tbDater neer* toaïïen en berbnnften/ of een roof toojben boo^ be btfleïjm/ of in be jee toeggeboerb baojben. Jpaar be ^nboojüngen bangenje in bt w maan^ ben met Mepne netten op menigten in 't toater : 3P eetm$e beefcfj / ge* b?aaben op Kooien / of 3P bebiaarense in pekel : 3P 3pn bilden bet / en tijojoen fep rpne en arme 3eer geacht afë een goebe ge3onbrfPP3e / 't3p berfcï) of gepeneïb. 3^e ribieren en poelen 3pn met bederiep fooien ban boortteffeln* \fte Bifcl* boo?3ien / be^aïben een menigte ban bojfeïjen / toclKe met ben tpaöeï gebangen bJö^ben / en 3^ ban be Tonquinecfen geacht 3pn. ^e 3ee ïjeïpt oor beel tot onberljoub ban arme menfdjen / boo| De groote oberbïoeö ban bifTcfjen / bk eïfe in 3nnen tpb langtf bee3e nnfl BbJemmen / en gemeenlpk boben be rlbierbifrj) geacht tooien. 25e= Öaïben bee3e tytft men 'er oor ^eefcïjilöpaaben / bie in be janböaai- jen biftbnl^ / aï$ 't in ben tpb t£ / aan tanb tornen om ïjnnwe epe= ten te leggen. Men treeft 'et mebe een menigte ban lianö en Zes* '•fcra&öen/ m anöere ^cöeïpbifcï) / gelpn ïtteeftjeg / <©arnaaïen enz. (Bok i$ 'er een foo?t ban bifil) / ban fatsoen en grootte aï£ Ansjo- vis , 3pnbe seer goeö gepeMo. 0on. aubete fooien ban bifcï) 3pn 'er bjeÏRer naamen mp onbeKenb 3pn. €en foo?t fcomt met groote menigten na ben oeber toe 3bJemraen / en boo^bt 30 oberbïoeöig ge* bangen / bat be biftcljer^ öunne fetjupten baarmebe bol ïaaben ; on* oer tem bangen 3P boo?gaan$ ooft brele gamaalen / lueïfoe 3P onber malKaiïoeren bermengb aan lanb brengen / en 'er Baiachaun ban maa= ken. Baiachaun $g tm Rompofï ban een fïerae fmaan / bocö tentet een ^siachaim 3eet aangenaam eeten boos be inboorlingen ban bit ïanb. #m bit te maaien / toerpen 3P ëen .partp garnaaïen en Mepne toifeöjeg in sm flappe pefeeï ban 30ut en toater gemaaRt / en boen 't ban t'3a- mmin -een fcöoone aarbe pot. <©e peRei öu^ fïap spnbe ïjout be bifcfj Biet jrjarii / oob beoogen 3P 'er bit niet meöe/ biant be bifel) luojbt nooit gegromd ; 30 bat #t Mntisn -hotten een bxp Voo?bt : en aï^ ö^t bu^ sen pcc$ gelegen öeeft / en i$e bifeïj tot pap gcbaojain $ / ban gie* » tense be peheï af in anöere potsen / en beb3aaren öeselbe boo? 't ge* ïyup^. ^e gemengbe bifcö bit 'er op t»e greuö blpft boo?bt Baiachaun genoeiïib fta 't afgegooten iioemsnse Nuk e M um. ^e arme lieben eeten $e Baiachaun met rp#. 't ïfyegft een fierRe of gar^tge fmaaft / bocö i# eben* S»eï eenlgpn^ geurig /ai^ men 'er boat toe geboenö i^. <0eNuke-]Vlumi^ S^an een bonêer bkeRe Meur / treHRenbe ua graaiu» / m rebeïpft feïaar/ feeselbe $ oor fmaaHeïp / en Uio^bt ai|S een fSag gebrnpht tot bogeï£/ nte aüiea l?auD?^nloo|iiniien / «war aou ban beete fiwopcers , ^»ie 8oy, Tweede Deel m 168$. ttf *o goet achten m Soy. JBp të SM* öat Soy mebe een Jg tan Sifcö «/ en 'tfcjpnt ook 30 te 3Pn aan be fmaaft; dfi^S*" &eer banmpne fienn*/ «e 3eerb>el öeBenbVwa^metiemanbbiebi^i^ ban Tonquïn nfjapan (üantoaat be reepte Soy nomt) gebaaren &ab/< m" 3epDeöatö"t gemaft bnieröt alleenïpn tan- wart» /en een fao# tw» liiefe Smmm 3P fommige bifeïj met een poen en fnoer / anbece met net* van v* &mS^.« NrtMMte ber riteren M»^^ Jen tegen be jitoöm of 't getp ; bee3e Ijebben tmee lange Weuoetó bie Jc| ter toeoerspöe aan ben mono ban 't net openen / om be bifcï? baar in te meren/ betoeïfte ban 000? een engte naffeecenbe In een ml bïe heet ?$££?££&&«£ 5« W V bat Bé WMMMI M f be oeberö tec mebet5pbe mer uerepfcen fconnen / geïpn ïjet te Batsha iéj baar beehoebetw bat gtojen met lange banne rottingen/ oie 31* recht oberenb op een rpg naaf* maïfeanberen fteefien: taant aïg er een nerne flroom gaat (»ttaeï« be tpb tg bat be bifclj 3fcïj Miaeegt>ban maaften be flappe rottingen 3ul& een gerammel tegen utaïftanber / bat bebifen/ baarbooiberfclm&t/ na be monb ban pet net in 't mibbcn ban be rivier Jtoemt. fcoogei: on (11 be ribier Denton SP nietnaHte netten eeïpn een groot lanen / taete bier enben bafï gemaaftt 3»n aan rto« Wöftofiften. <©m bit net te gehupte 3etten # een paal reent rtfcnH en bajï in be ribier / 50 bat f»p 8 of i-o boet : Wnen taatetr uptfïeekt : aen 'töoben-enb ban bee3e paal $ een groef of neep 7Atoaat in een lange non legt geïpn a$ een tallan? ; aan 't 3toaarge ent» nier ban binbense het toute toaaraatiöet net op be ftrupsffio&taïjangt/ en aan 'tanber eno $ ooh een touta mn Ltet net op te gaaien dttt noo* big ttt 3&it net laaten be bific W met fiteneti tot op be gtonb ban be riSer «en/- en taanueer 3e eenigc bifclj baarober 3ien ^eimwti/ ban feeünensn met Der haan" aan pet toüta bat aan 'tanber enu banbe tat$fc të / en haaien al5* ftet net met be bifcï) uptfjet mater, f P bee3e tapse tangen 3P berl bifclj; en fomtpb£ geömpneme oo& fc&obnctten/ biebe ganfefce topbte ban be ribier befïaanbe boojtgelteept taojben. gri 1 (ftïflaanbe poeïen/ geïpfc be Mandaryns gemeenïphöplmttnelp* m ibeöuen/ gaan 32 in 't toater/ en roeren 't 30 lang met Ö«nnet»e« ten totbat het ganfep raobberig en bil* 1$; en taanneer ban be bifcö na boben feomt 3b)e!iiraen/ bangert 3P ^ met fcïejme fcfjejpnetteii/öie ont een öoepel aan 't enb ban een f&h baft gemaafet 3pn; ^ # ^ (Cot alle beese faa?ten ban eet\»aaren jpn'er ganfeö Tonqwn W HBarhten / bte een^ *$\xritè$ boo| 4 of s öojpen gc^onben teojoen/ en bat o^mtïph in M bp beurten / jul^ bat 'er 4 of s tetfm nerloopen eer be marfet boeer m't 3elföe öoip liomt. ^ee3e m.arnten mm beet meer ban m§ boo?3ien (bebjpl bat ijwi boemaamfie boeb- 3cl ifj iu3onber|e|ib boai be aiMde foo?t> ban^ ban wH of W d atlete». DAMPIERS RE'YZEN i688. 9fW tpftmen'er ooft betnen^bleefcö / en oberbïoeb ban jonge , bissen/ afómepe centen / öoenbeten / menigte ban eoeten I lm groot en Rïepn/ betftfje en gesouten Baiachaun en Nuké-Mum met aïïetïep foojt ban betelen/ Rrupben/ en tyuc&ten / 3elfö op be'ïanb* mmww JPaar te Kachao baar men aïïe Dagen marfet houöt/té beöalben bat bleefcö ban offen / buffel / boRRen / paetben en banhatten en öonben/ (geïpn men mp ge3egb Heeft) en fp?in&öaa> Toebewy- 2fe gaan öeel tepnïpfc met be fpp3e om / en maaRe^e fmaa&eïpR Ang ru op betfcöepbenerïep bip3en m Europa onbe&enb ; maat sp hebben w- oor beefe gerechten bit eenen bjecmbeling boen toaïgen /" en baat 3> noptaitf 3eïbe groot beöaagen in fcljeppen ; geïpR aï£ een ge. recöt ban raautn betRen^bïeefrtj/ 't Uieïfe 5eer goeb Roop en aaneen t& &it tó niet anber£ aï£ toetëengbïeefcij / Rïepn geijaht/ üet en mm onber een / 'ttoeïn 3P in balletje* of langwerpige tollen a!4 beften Rneeben / en öet ban in fcöoone blaben bebiinoen / en bit too^bt 3onbet ietg meet baattoe te boen tot fpptf op be tafel aew §mm MmWM m0 » Kachao oor 3eet geacjjt. %k 3e een o| booben / 3engen 5» 't öaait ronbooi af / geïpR men op fommiae pïaatfen be toetóeitf boet / ban fnpben 3P bem open/ en tecionl net bleefcö noö öeet i$/ fnpben 3e teepen ban 't mager / en leggen bie in 3eer 3tmten ebia/ ïaatenbe be3eïbe ban 3 of 4 uutcn of langer baat* tn toeeRen; toaarnaa 3P3e toebet baatupt neemen/ en 3onbet tetë meer baat aan te boen met gtoote finaaR op eeten. Mangenbe 'tBaetbcn* bkefcö / ib bieet niet of 3P bie öeefïen einMpB booben om 't bleefcn/ öan of öet gefcliiet bjanneer 3e niet lang meet leeben Bonnen; geïpn m ö^ien ïjeb öat3e met be teerR-oflen te Gaiiide in Spanje boen- toant aï£ bie beeften baat onbet ben atöepb neetbaïïen / en 30 mager* en afgemat spn/ bat 3e niet nonnen opftaan/ban tooien 5e geflagt/ en na be matfct geüjagt ; en ift geloof bat in nooit flecötet offenbleefcn er- gen^ gegeeten öeö/ ban in be Korunna. J fCe Kachao bomt öet paetbenbleefcïj obetbïoebig tet matftt / en 'tloojbt al 30 beeï aeacöt a$ offenbleefcö olifanten eeten 3p 00R/ en be fnupt ban isit beeft $ een aengenaame Boft boo? een Cbelman/ 3eïf0 al i$ ï)et beeft boo^ 3ieRte of oubetbom geftutben. 3©ant baat 3pn maat toepnig biiïde #ïifanten / en bie 30 fcömitoi / bat 3e niet ïigteïpn gebangen tooien. |Baat be honing heeft een gtoot getat ban tamn*e olifanten / en .toanneet een ban Dee3e fterft / tuojot hu aan ben armen gegeeben / bie terftonb ïjet bleefcö tueg haaien - maar be fnupt toojbt in ftuïtëen gefneeben/ en ben Mandaryns aan* faerden- ^eefch. Vlcefch *an Ol i- scattenen Uatten en öonben looiben epgentïpn geboob om 't bleefcn te bood ftekh ? ht™*m / m * to0^r 3eec öeacöt bp ïieben ban be aaitfenlpafie ' ftaat / 30 mp ban geloof toaaröige petfoonen gesegt i& ©an gtoo* te geefe boiftöen maaRen 31» oor beel toetHg / boamaameïpB aï^ 3e berfch Tweede Deel. %t berfd) ttpt be poeïen nomen. $og beeïe anbere suïfte &eutigé ge* i'xg* rechten ïjcöbcn 3P ; toeïfte t'aïïen tpDe ba» öen bag / 't3p marftt — \ of niet / booj arme ïieben / Die 'er 3icö mee geneeren / berftoft tooi* Den. ^e gemeenfle foo?t ban fppgoerepbing öeöaïben geftooRte rptf/ f$ Dat 3e f of 6 ftïepne fhifijeg berftengbïeefcb aan fpeetjeg fleehcn/ en Die oraaben. <®on 3itteu op De iBarftten/ en öaoeïpïtë in De Dompen / broutoen op De tfraat met een tuptpot ober een ftïepn buur / boï ban Chau , geïpft 3P 't noemen / 3pnDe een fooit ban fltctyt (Cöee/ ban een rofle nïeur / 'ttoeïft jfjun getooonfefte b^anft i§. r 't JüoningrpH ban Tohquin f£ boo?gaan£ een ge3onb ïanb / imoiu berïjepD in öet Droog fai3oen / en Dan i$ 't ooft öeeï bermaaMnn. 3©ant be faifomen De£ jaar£ 3Pn te Tonquin, en in aïïe De ïanDenDron„ m tufTcrjen De Zonnekeerkrïngcn , in nat en D*oog berDeeïD / eben geïpft nat fai- men andere ïanDen in Corner/ en 3©inter oriberfcöepbt. $Baar gefun20^ * De beranbertng ban Sinter in Corner /en ban Corner in Sinter /niet op een tpjong / maer met tuffcöenftoming ban Hente en ferm ge* feöfeot / sa spn'er in't ïaatfi ban öet Droog fai3oen ooft eenige 3acfote regenbupen / öie booj De getoeïbig natte maanDen nomen : en baaren* tegen in 't ïaatfï ban Dee3e eenige fcöoone Dagen Die Den Dioogen tnö inboeren. 3£>ee3C fatsoenen 3pn boojgaeng 3eer gefpH op be^löe tpb ban 't jaar in alïe be plaatfen ban be ber3engbe Hucötffteefc / aan DeseïfDe 3pbe ban Den Evenaar : maar 2 of 3 graaben ter toeber^be baarban i£ öet toeeber meer gemengd en ongetfadig/ (öoetoe! meen* tot ober* baaöige regeng nepgenbe/) en 'tig Dtëtoifê reeïjt tfrpöig tegen net toeeber Dat men Dan aan Deself De 3pbe ban ben €benaar toat meer na De ^onuetaftringen ijeeft. ^0 batroanneer öet nat fai3oen ingegaan \$. m De JtoDer getoete ban be bersengde 3LucfjtffreeH / öet mifMjien Droog toeer $ * of 3 graaben benoorden Den iBidbelïpn : en 't seïf* be ftan ooft gesegb toorben ban De anbete ^reeören£ en fai3oenen gfc 3eg Dit tm opstgt ban De Droogte of natöepb Der lanben in De beneim* De EueötteR ; maar 't ijeeft Doorgaan^ ooft pïaat£ ten aaneen ban berber tjitte of ftoube : toant ten cpsigt ban aïïe Dee3e öoeDaaniaiie* Den $ 'er een berDer berfajiï/ ontfiaanbe upt öet maaftfeï of De geïeaen* fjepö De£ ianD£/ of eenige anbere toebaïïige oor3aafteu/ öenaïben 't at* ne ban De öoogteof affiand Der 3onne afhangt. 3fJïbu£ 3pn De baat ban Kampechie in Weftïndië , en Die ban Bengala in Ooftindïc Ua- geube oepde op eene öoogte/ 3eer geét en bochtig; en of betseïber èanb/ naardien tseer ïaage ianden 3pn / en De fcöaar£IjepD en fïaautonenö ban 3eetoinDeu / geïpft in De wieefte baatjen / Daar niet toe helpen /iaat ift anbere oorDeeïen. €n 3eïfê ten opsigt ban De ijoogte Dee3er pïaat= S?,ot5r • feu / legende oicïjt bp De ^onnefteerftringen / m mm Dat 5u omf^S Die reben alleen meer tot groote ïjitte nepgen / Dan pïaatfen recht bnöer p«« ** ben <£benaar. m ^ 't gene in op beeïe plaatfen ban Die riwflten/hJrdcU" DAMPIERS REYZEN. a in vwï (n Ooft pïé é*t Wett-indic onöetüonben fcefc / naameïpfe/ tiat te MSi SttöanroS öan ftmdf nam /nitenmtóg SriS JMiS»w/o» joöaamge olaatfm Me onna* 3 Btaa- SSSSHSaElBêajaraB 3^AtriWïBï/r=TKSfiSS Tweede Deel. &$ itttm *aaït bie 3otowïMten& $M$m biebanftebettengbe jtotifr l6Sg: ftStaSSMS; batbeoo^aaRban ïjetoberbïoeijen ban ben Nyl uSSSS&è al meer/ nu niet langer een gegepm tg : toant bie S nLnmoe Si noobtoenbig ontïafïen op bielaage tanben M6e in S?v SS mkiSmd ^nnen be bersengbeHucWreeR ban baan ^F«SSRSS«S^%*IÉÉ. €niemanbbiebemoeitemaar St ZtS^teïanAïortitaEgipte met bie : ba* be imnte ffitft^R/ hi^sebedte toaarinbe Nyl bloeit/ teberge^en / a SSSStSSSn 30 toeeï laatertespn af beanbere/ fe«*M* Sf^beSfcfttVooïbt ombetoaterensulK emobergroot Wanb| te SSSSflSSS/ «P öabben ■#& a!?o toeïmoogen bertoonberb W* ^^^^attmtMma bie eenbe?retoeg öugen be bersmgbe *«* S^HfSelLitthtfieeeR/ mbatbeNyibeeenigftegroote ribier bja£ 2f«Sf7 «të bie alleen net onbettoern ban Ijun onberjoeR getoeefl : maat SbUptttS Volgen ban alïegroote ribterm t §w bSe^tfSïucWlteeft in beEnpber gemaatigbe ïugm mft ÏXiben moogeuïoopen. nbe3eerböïban bomen: be^ööootffn* wiacefca. * gen 3pn öoo^gaang ban een miböeïbaare lengte/ enaïabban leöer |n 3pn baneentaanige SnbiaanfcpeHleur/ maar echter ban be mooi* ie ban tacfoop bte mpboogfiaat gesfen te ïjebben; baant men betoont in m gelaat ban fommige/ toanneet 3e öoo? een fcfneïpne hartto öe' iwlypflmmt emigeöioosenböepöofijeranbgïing towStar/ *mk Tweede Deel. 27 fö nooit fn andere ïndiaanen neb nonnen üefpmten^unnettoonfeuspii ;l6gj# öooigaang oïattacötig ; en tean een cpronde gedaante: fjunne neu3en en — - , Itppm fatsoenïPH en niet onbebaïïig. $$m öaair i$ tfnèxtoj iang/fttipfc/ en 3eer bift/ en 5P ïaaten I>t neet fangen on öunne feïjouberen. Hunne tanben 3pn 30 3toart als' 3P5e nonnen maanen/ betopï 3P Dat z*«« tïoo? een groot cieraaö fjouöen / en baarom berboen 3P3*/ &>aar aan 3e huncie! 3 of 4 dagen toerfs ïjeöoen. %p Doen dit loanneec 32 12 of 14 jaaren «ad. oud 3pn/ 30 jongen^ aïö mepgjen^/ en geduurenbe dien tpd butben 3P geen boebfeï gebmpnen/ aïgboat Vuater/ Cïjee/ of eenig ander boeïjt/ en Dat nognietneeïoaH/uptn?ee3e/30tnac{)t/üan doo? de berfcö bergiftigö te toojden : 30 dat 3e/ tertopï dit gefcöiebt / een fïrenge tuchtiging moe* ten uptfïaan : en geïpn aï| öepdcrïep geflacljtcn dit doen / 30 ook kan aïïe flaaten ; de arme moeten bee$e top3e onboïgen 30 lueï aï£ de rpae/ of andere 30Uden 3e / öun£ bebuanen£ / aï£ de onberuuftige dieren 3pn; en 't 30UO Ijtn een groote fcöanöe boeesen / te 3pn aï£ olifanten of ïjon* tien/ op toeïae 3P degene bergeïpnen die toitte tanden öeboen. ^P 3pn doojgaan| beïjendig/ fneï/ en njernsaam; en tjeeï bemuftig in ïjunne öanbtoeraen. '3Nt 3«t men aan de menigte ban mootje ^pde fioffen die öier gemaant lubden/ en aan 't aardig Hafttoern bat 'er ban baan geboerd boordt. Ep 3pn ooh ardepd3aam en naerjlig in §un öe- roep ; maar detapï 't ïand 30 bcïnrpïi $/3pn beeïe seer arm / doo? ge- b?en ban toern : en feboon öet ïand boï ban spde / en andere boernftoffe j£ / ecïjter $ 'er boepuig te boen aï$ 'er geen tyeemde feïjepen nomen, ateant (jet i$ ïjet geïd en de goederen bie ïjiee gefoagt uxnben / boomaa* melpn banbe Engeifche en Hollanders 't gene ïjier eenig bertier maant; naardien ander de ^andbjern^lieben geen geld tjeööen om boern on te setten : en daarom 3pn beuptöeemfcïïeftuojpïieben genoobsaant öen geïd boojaf te betrouboen / ten minfïen een derde deeï of bedelft ban de boaar* öe detl goederen; en dat 2 of 3 maanden ban te booren eer de goederen nonnen geïeberd roofden, hierom i$ ïjet bat be feïjepen bie bier nomen cm te öandeïen / noodsaaneïpn 30 ïang moeten böarfjten totdat be goe* Deren gemaant 3pn/ 'ttoein gemeenïpn s of 6 maanden duurt. ^eTonquineefenleeberen goede nneeïjt^upt/ de befte 30 in ac&t/ bans?eeizu£t. geöeellndie; ruant geïpn aï^se boo?gaan£ begrpjpeïpn en ïeersaam 3pn/ 30 3pn 3e getrouto/ naarfiig/ en gef)oo?3aam aï£ 3e gefjuurb3pn; eben* toeï 3pn3e fïaaubrïjartig/ miffcöien om dat 3e onber een epgengoedbun* Mpnessegeering rooonen. ^jn arbepb spn 3P gebuïbig/ maar in3ient« 3eer moedeloos. Ep öeböen eengroote fout die3eer gemeen onder ïjen 0} en dat A$ ïjuune geneegenöepd tot doöbeïfjjeï ; öi^r op 3?n 3e in 't aïge* meen 30 bersot / toe Dienfïnnec&ten tot / dat nocö fiet ont3ag öunner iBeefteren / noctj wt$ andere magtig i# ïjen te boeerljouöen/ totdat 3P ail^boat3e|)eiüben/ ja3eïf^ fjunne nïeederen betïooren ïjeböen. ^it i£ een Doodgaande ondeugd onder aïïe #ofterfcïje boïnen/ iusonberöepd be Cineeicn , geïpn ffe in 't XV . i^oof bftun ban inpn eetfïe beeï ge3egö ï)eb. J^aarbp in nog^aï boegen/ bat de Cineefen , tueïne in in Tónquin fe a boub/. z% DAMPIERS REYZEN. ï6S8. Kkeding. bont» / niet minber öaartoe obergegeeben toaaren / ban eenige anbere itdhe iï\ eïöcr£ ontmoet tyb. 3©ant naaöat 3e ïjnn gelb/ gocö en Mm beren berlooren Rebben / 3etten 3e ïntnne topben en Rinberen baar ooft öp op; en epnbeïpR swtoje fjnn öaair/ aï£ ïjet bierbaarfte Dat 3e in be fcierrelö Rebben j meöe bp 3etten en berpanöen ; en baarnaa 't Roft toat bet luiï / bet 3eïbe ioffen / toant een b?pt Cinees , geïpR 6ee3e 3pn / bie tan be Tarters 3pn ontbïugt / 30U 3*4) al 30 3eer feïjaamen ober Ro?t Öaair/ aï$ een Tonquinees ober biitte tanben. ^e Meeberen ber Tonquineefen 3pn ban 3Pbe of Rattoen gemaft/ Öet arm bolR en be ^oïbaaten bïaagen booniaatneïpR Rattoen bat bon* «er ïnupn gebertob i$ ; maar be rpRe en be jjBanbarnn^ blagen ge* meenïpn «Êngeïfcfr ïaRen : be boomaamfïe Rleuren 3pn roob of groen. 3il$3P booj ben honing berfeïjpnen / öeböên 3e lange tabbaarben aan bie tot op ïjunne Ijieïen gangen ^ en niemanb mag in 3pne tegenbaoo?big* ^epbberfcljpnen/öan in suïneenboé. roofen blagen ooft nimfen ban't 3eïf be flof baar ïjunne roRReri ban gemaaRtspn ; maar be mibbeï* foo?t en be arme gaan gemeenïpn óloot^ ïjoof ö$. %®t BifYdjer^ niet te min/ en anbere arbepber^ bie 0002 b"» bm*R boo? be hxcljt bloot ftaan/ Öeböen Kjoeben met ojeebe ranben/ ban rieb / firoo / of kalmer e£ bïaöe* ren gemaaRt ; boel) beese ïjoeben 3pn 30 flpf aï$ een bo?b / en ganfeö niet geboogen op't öoofb; böe£ï)aïben'er banöen aan 3pn/ bieonöer öeRin bafï gebonben luojben/ om Den Ijoeb baft op 't ïjoof 0 te öouoeu. 3Bee3e ïjoeben 3Pn maar 3eer gering/ en loojben 3etöen geb?aagen/ ban fti re* genacötig boeeber. ïjunne anbere RïeeDereu 3pn 3eer lueinig en fïeebt ; een gefc|)eurbe b^oen i$ gen gemeenïpft genoeg ; fommige ijeböen nog een fïecljte topöe pp/ maar geen ïjemben/ ftoufen / noctj fcijoenen. *®e geboubaen ber Tonquineefen 3pn maar flecljt : ftunne fjupjen 3Pn fcfepn en laag; bemuuren 3pn of ban Riep/ of ban Ijojben met leem öe* treeften/ en öe balden met firoo gebeRt/ öocl) seet fleemt/ booniaameïpf* op 'tïanb. &e |)up3en 3pn te laag tot bobenRamer£ ; boeïj beneben op. be bsoer 3pn 'er ttoee of bik affcljutfeï^ ban geblocöten rieb of rp3en gemaaRt/ in elft bantoeïRe eenbenfieri^/ om ïicfjt booj te ontbangen. ^ee3e benfler^ 3pn niet anbere ban bierhante gaten in be tuanb / toeï&e m huys- 3p '^nacöt^ met een pïanR baar toe gemaaRt toeflupten. 5^e bertreRRen ïaad- 3pn maar armeïpn booten ; met een fïecijt Öeb of tluee / of meer / naar Isatljetönp^ ge3in groot i$/ in De öinnenfïe Ramcr: en eenige ftoelen en feanRtn in 't boojljupé om op te 3itten. #oR fiaat 'er gemeenïpR een ta* fel / m aan be 3pöe baarban ten Rïepn antaar / met tbjee reuRbJcrRba* ten ; en geen luip$ i^ sonber outaar. ;3in een ban bee3e renRbJtrRpot* ten Ü een bo|jen feie3en j toaerban iö sag bat be enben aïtoo^ geb?anö Naaren/ 3pnbe |et bnnr uptgeöoofb. ^it boo&up^ i$ 00R öe plaat^ tiaar 3e gemeenïpR öunne fppgf toemaaRen : ïjoebieï 3e bp mooi bjeer 3nïR^ liiRUJiïl in be opene luc^t boen aen be beur/ of op |iun erf/ om baar fcooi te minber oberïaft ban öe fyitie af roaR te ö^öüen. Z% iwoonen niet in enftelöe gup3en / maar t'aamen in bojpm : 'H£ Hayzea, Tweede Deel. 2,9 6&$ mi raar£ mirtém tp&§ te 3im. 3»e bo?pen oefïaan gemeenïpH upt 20 ao of 40 ïjup3en / snnöe 3eee bictjt op maïnanberen 't ganferje ïanb ober; en etljter riaautofpfig *e 3ien boo? bat men 'er aan&omt/ ter 00?- saane ban 't geboomte en be öofTctjen öie'er ronöoiu 3pn. €n 't i$ in öe laage ïanben bicïjt bp be 32e ai 30 3elb3aam een bofctjje 3onöer een bo?» te 3ien/ aï£ eenbojp 5onber tenöbfcTjje : maar be tjooge ïanben 3pn bol ban öoflTcöaaöjen/ en öeöojpenfïaan baar afê ineeneenig g?oot toouö. •®>z bojpen e\Vt ïanb baar om tjeen beï>oo?t ben <©rooten mecfUoe/ en Öelnbjoonöeré 3?n ïjuur^ïupöen / bie 't ïanb beboutoen en beplanten. &e 3Dö?pen in bie laage ïanben 3Pn met groote bpnen en biepe fïoo*0^13* ten omriub/ betoefóe rjet gefjeeï bofcïjje/ toaarinöetbo?nnaat/ omein* geïen. 3&t öpnen bienen om te beletten bat fret toater in öet natfat^ 5oen be tupuen niet oberft?oomt/ of in be &up3en nomt/ toanneer aï |iet ïanb öaar bupten 2 of 3 boer onber mater legt 3&eflooten ofgrafc ten 3Pn om het toater in een b?ooge tpb te betjouben/ en baar mee aï£ , 't noobig $ be runnen te befp?oetjen. €ln ïaat &et toatee naar mSngl koelgebaïlen boo* fcfenne greppels of g?oeben upt be graft in 3pn tupnpcis. ïoopen / en boo?'gaan£ ym be tupnen boo? 30 een groef ban een ge* fchepben. ^e tjupsen ftaan tjier en baar in 't bofeïj niet neffeng mal* kanoer/ maar in 't tuilö/ en met een nïepne ïjegge of fetjutting onv nermö. «BIn r)up£ tjeeft een. beur tuaar boo? men eerfï in ben tunn ftomt/ toant tjet ïjup£ fïaat in 't miöben baar ban; en öe tupn fïrefct xith achter bet hnugtot aan öe graft upt/ tjebbenbe ter toeberspbe ee» greppel en een tjegge. In be tupnen Jeeft elft $pue epgene boomen en buicht/ al£ <©ranje-appeïen/ limoenen /2Setel/ f ompoenen/ |Be* loenèn/^pnappeïen/ en beeïe brupöen. ^n ftet b?oog fai3oen 3pn öee je bofctjacöttge tooonpïaatfen 3eer bermaakeïpn / maar in 't natfai3oe« té 'er geen bebaïïigïjepb aan : baant fcöoon 3e ön£ boo? bpnen om= ringt» 3un / eerjter geïpnen 't ban boel Cenben tjonnen / bie ronöom nat en befMt 5pn : coh nan men ban 't eene öojp niet na 't anöer gaan / ban tot 'aan öe feniejen toe boo,: 't boater / 't en 3P fomtpb^ in fchuutjeg bie 3e tiaar toe ïjouöen : bocï) bt$ niettegenfiaanöe 3pn 3e welben binnen öe moböer en 't nat / 3eïf^ in 't miööen ban öe tupnen 30 ïang afé bat faipen buurt. ?De Inbjoonber^ ban 't ïjooger gebeel* te beese^ $m ban 3iiïne ongemakken niet gegueïö / maar tooonen fetjooner en beier/ öetopï tjunïanö nooit boo? mater oberftroombbjo^bt/ en aïöoetoeï 3P oon ia öo^pen of bïeHfeen luoonen / echter betjoeben 3e bie niet met öpnen of graften te ombangen/ maar leggen open boo? 't ° %t t>of btfaö Kachao , Ut tnTt ïjooge ïanb f aat/ ontrent 80 ^n.=Kas1^ geïferje muien ban be Eee/ aan be boefó? ber ribier/ en op een , wöeïpft effene / ïjoebüd rpsenbe gronb / legt op öeselföe lupse open / 3onöet Vwaï/ üpk/ of paffe JlBoogeïpn jnn'er ui Kachao \oeï 20000 ï)up3sn. ^eselbe 3pn boo?gaan^ laag j be mnuren 3pn ban mobberige leem/ öe banen ban rteö of ftroo; zutmê 3pn'er eenige Iji^sen baai geoate ^ 3 fe£ti brand. 30 DAMPIERS REYZEN. rlS88- nen fïèen gsböubaö met pannen geöent Be merfte ban öeese ïj»P3^ Jjebben uan acljter een pïaat^ of erf/ en op poer erf 3iet men een nïepn gebjeif ö gebouto / eenigfm£ ban fat3oen al£ een oben / ontrent $tg boet öoog / met öe mono aan öe grond ; 3Pnöe ban gebannen fJeen ge* voorzorg nietfelö / en met een Mftaeïeera of moööer befïreenen. ^nöien'er et* tegea " 0«ït^ aï een ïjup£ 3onöer *en pïaaté i£ / 30 öebben 3e ebenboeï snïn een foo# ban een oben / maar nïepner / flaanöe m 't mioöm ban 't tjtuté; en naautoelpns i£ 'er een |jup£ in öe fïaö 3onöer suln een oben. 't<0e= ïnupn öaar ban i£/ om'ee tjunne boo^naamfte goeöeren in te fleenen/ fcoanneee oer een b*anö ontftaat : baant öee3e ïaage met rieö geöeftte Öup3en batten ligt bïam / boo?naamdpn in öe öjooge tpöen j iuanneer beeïe öup3en aï£ in een tmmegm berteerö tooien / 30 öat3e öiatoité fcïjier geen tpö Rebben om ïjunne goeöeren in öeeje gebjeif Oe / öie 30 öicïjt bp öen ?pn/ te fïeeaen. <0eïpn pDer öp3onoer perfoon ban öu£öaanig een miööeï bootten t$ om 3pne goeöecen te bergen afê 'er een b?anö omfïaat/ 30 ïyeeft öe töegeering ooft eenige öien|ïige ïjidpmiööeïen berojöiueeto tot beo*- noming ban Oen b?anö / of öempinge ban öenseïben eer öe bïam te beel öe oberïjanö neemt: boautaï£ fytt ö|oog fai3oen begint/ moet eïn aïtoo£ een groote pot met teatet op öe top ban 3pn öupS öouoeü/ om öie aanflonöé te nonnen uitgieten afê't öe nooö berepfcljt. ^aar^ enboben moet lip een ïange fïon tjtbbm met een put$ of frfjepbat aan 't epnöe/ om boater upt oe.greppeïg te nonnen fcijeppen en op öe Rupsen te gieten. JjBaar bpaïöien öe ö?anö 30 toeneemt öat öee3£ miööeïen niet nonnen öeïpenj/ öan fnpöt men öe banöen öie §et flroo* öan op öe ïwp3en ïjouöen aan fiuftnen / en laat tjet ban öe fparcen afgïpen. ^it gefeïjiet met toeinig moeite; baant tjet fïtoo i^'et niet opgélegö geïpn bpón^/noeö ook met ennelDe blaöen öaarop ge= Bonden / geïpn in Weftindic , en ooft in beeïe getoefïen ban Ooft- indic, aïroaar 3e öe öup3en met j&almeteg blaöen öehfeen ; maar öit öan té gemaant ban groote nipten öie 7 of 8 boet bieraant 3Pn / eer 3e öer eefi# opgeïegö bjojöen / M&$ öat 4 of 6 3uïne biernante fmfe- nen öe ge^eeïe 3pöe ban een ö«P£ / naar öat ijet groot of nïepn \$] nonnen beöeönen ; en öeUjpï Dee3e rmnnen öier en öaar aüeenlpn aan öe fparren met rottingen bafïgemaant 3Pn / fean men öeseïbe gemanlpn ïo^fnpöen / bjaar öoo: öan ïjet öaïbe öan ten eerden af» glpöt. ^ee3e biernante fluhnen 3pn beter öan !o£ rieö / a^ 3pnöe beeï öanöeïbaaröer ingebaiïe een öaar ban -Wcfjt bp öen oben baït/ inaarin öe goeöeren geboige^i tooien ; bjant men nanse gemaHïpè boeg keepen, ^ooz öit miööeï nonnen öe nabuutige Ijupsen met öer éaafl ontöelit bjojéen/eer öe bïam öaar aannomt; en Ijet fïrooöan rooiöt boeg geffeept / of tm minjlen op 3uïh een pïaats» geïegö / altuaar èet'alïeen ftan bjanöen. €n tot öien epnöe moet eïn een lange fïon of bamboe^ aan spn öeur ^ouöea met een fnpöenöe Ijaan of hrom fnp* mes / om met öer üaaft ö^t öan ban öe tyavm te nonnen runnen. Tweede Deel. 3* €n 50 f etndiib bebonb'eri toojbt geen pot met bMer&obot W -JWjWtéf ?68?» «neen fcnepbat enïjaaK/ öepbe met lange tfo&fcen/ aan- jpneöeur te|ee= ■* een/ bie lumbtnEengelpn ober bitber3upm geftraft; 5Dant3P 5Pn bier ontrent 3eer flreng; en onaangetfen bee3c boo^oas Ip&en 5P ebenbjel bilnMé aroote fcnaabe boo? bïanö. '~ ■ . ^eiiooniaa»nfïefiraatmnanöee3c fiaöspnïjedtopb/ öoe&eï fomrai- ne ooft tan naauto3pn. ^emeefte 3Pn bentaat metnlepnefteenen/ maar stralen on eender üoibm *0P5e. ^» 't nat fai3oen 3pn 3e 3eer fünrig ; en tn van ks« oebiooge tpb-spn 'er bede fülflaanbe poelen/ en eenfge fïooten bol ban chao- 3toarte mnnenbe mooöet tn en ontrent be fteb. M: maafct öet onber* maaHeMi/ en men 3onb ook bennen ongesonb: «bottod' ftfjpnt 'erbe ïnctjt typ gsbnöte spn/ boo? 30 bed in &efr nonnen berneemen, 5^e ftoningoi ban Tonquin ; bie beese fïab tot &un geffabig WWgf maanen /bebben ttoee of b?ré palepsen baar in/ 5oaté3eban3pn >: aïtoog ™°?z**. ttoee baar ban ;nn maar Ijeel ilecbt ; 3P 3?n ban ïjout getimmerb/ en edjter 3011 'er bede fftaoi grof gefeïjut baar om Ijeen geplant / boo?t£ 3Pn 'ertfalïen booï be£ Jtoning olifanten en paerben / en reoelpft gioote biernante plennen/ aïtoaar be ^oïbaaten oibentïpn nonnen optreafcen.- ©et berbe palepg Voo?bt öet ïioninglpn^aïep^gènoemö/ 3pnbe jp?ao>Komng- tiger geboiteb ban te tbjee anbere/ ïjoetod ooft ban ïjout/ öocö baniykpaieys alle namen open/ gdpn be Divans in .Cnrhpe ge3egb tooien te 3$n. ^e muur bie ïjet omringt i£ 't aamnerftrfpBfï/ men 3egtbat befeïbe Me mpïen in ben omtren té : be Ijoogte beeser muur $ ban 1 y of 16 boet/ en öP té onna 30 bïeeb of öin ; ter boeberspbe té üwiüt met geoaRnm (leen opgeïjaalb. ^aar 3pn berfeïjepbene poo?ten om 'er tn en upt te gaan. |Baar be boomaamfïe poojt 3t« recöt op oetfaö; men 3egtbat öeseïbe nooit geopenb 1002b / ban toanneer be Bouaofïüepser baar in of uptgaat. ^aar3pntbjeehlepner pootten ter ujeber3pbe/ bie bpallebooi- toaïïen geopenb baojben/ al? iemanb baar in of upt moet gaan; maar tottfltibomgen- ïjeoben bie brpljepb niet; boef) 3P moogen ïang$ betrap bie öp be pco?t té bse! ooboi op ben muur nlimmen / en 'er ronbom toan* oden : <©p fommige pïaatfen té &# # muur tagebaïfen. binnen bee3e muur 3Pn g?oote bifcnbPber^/ en fimlmm tot De£ ïtep3er£ Hermaan, #ó*ö in sal uptfïdïen ban tjem te fpjesnen ( b3ien£ gebangenï^ bit eerber ië ban een $fof ) tot ïjrttooïgenbe ïjoof öfïun/ al* bjaar \l\ ban be ^geering aal öanbeïeu. ^et ijup^ ban bef antorp öer €ngelfcïjen / baaar ban'erfjier n«tbmDeEngei» 3pn/ legt bermaaMpft aan 'tj^benö banbeflaD/ tegen betibier aan. f che Fak. >tM een b^p fatfoerüpn laag ïjup^/ ïjet belle bat in in be m m&ntorJ> heb. 3Ë>aar*in een geboeglpne eetsaal in 't mibbm / en aan tik enb be* tjuaame bertreknen boo? De ftoapïieöen / fsfotootél en HtiecRé ber llaatfcöapppe om in te bjoonen. ^it Ijmté naat gdph^ öe ribier; en aan eïtt enb 3pn hlepner ï)up5ingen tot anöer gebuipnen/ até neunen^/ Danöup3en enz. betoelne op een rpg ban 't gioot ijttp^ na öe ribier toe foopen/ maanmbe gelpn até tbjee bleugeté/ met eeubiernantpleim bat $$eï8 I* DAMPIERS REYZEN. 1 6S 8 . open ïegt boo? be cibiec. 4^ï cit bietnant pïepn tricot op bc ribfet fïaat een * bïaggefïeng/ oiti&païïebQojbaïïen beCngeifcïje bïag aan op te öpfleiu toantget $begetooonte ban 0113e 3Lanb£ïieben t'fcïjeep/ be Maggen op ^onbagen/ enaïïe anbere boo^naame bagen/ teïaatentoaatjen. ^e^oïïanbfctje ipantotp i£ btcötbp be Cngeïfcrje / aanbe3upb5pbe: De Hoi- ^ öen'ec nooit in getoeefi / ennan'erbaaromniet^öan 3eggcn/ banaat laadfcbe in ban anbere gerjooib ïjeb bat gun erf 30 groot nietig aïg 't 0113e/ öoe* Faictory. voeï 3P Vïceïe jaacen een föantoo* baar gegab ïjeoben / en be <£ngeïfctje baar. maar onlange ban Hean genomen 3P«/ aïtoaar 3pte booren ïnm beroïpf ïjaöben. ^aar i$ nkt$ merntoaarbigg meer in of ontrent be fiab/ ban een paalwerk. 3ener paaïtoern aan öe3eïbe 5Pbe ban be ribier. %&it ï$ eenstoaar ge* baarte ban ïjontf aarbig t'3amengeboegb / en 3eer nónfïig op groote paaien geset/ bie in be ribier fiaan bicïjt aan ben opa. ©ee3e paaien 3pn finf m be gronb gefïagen / en bicgt aan maïRanbccen ; en alle be rupmte bie 'er tufirïjen beseïbe en be bpn ban be rtbieri^/ i$ met fiee- nen gebulb/ toaarober groote Mne btoar£ öeen geïegb 3pn/ toelïtec enüèn aan be paaien 3pn bad geklonken / 30 bat bit ganfclje gebaarre öetooogen 30U moeten toojben / eer iet£ baarban 3*eÖ nan öegeeben. 3£it ïotz& fiaat 16 of 17 boet lonen toater in be b^oogerpb ; maar in 't natfai3oen nomen be bïoeben tot op 2, of 3 boet na aan btn tojfc Het (p gemaant om 't getoeïö be£ toater£ in 't regenfaisoen te lueöer* fiaan; toantbe Zoomen ouamen 30 fitth tegen bee3e pïaat£ aan/ bat eer bit gebaarte gemaant toaé / be bpn affpodDe / éïiMïe^ pecpaeï ik$ ban Voeg te fitoomen/ 3eïf$ tot bernieïmge ban be fiab/ möien men öoo? bit mibbrï juïftg niet boojgenomen ïjab. €n 't gebaar toa£ te grooter/ om bat 'er een topbe poeï in 't ïanb i$/ en een ïaage gronb tuffcöen beseïbe en be fiab; 30 bat inbien'er maar eennïepne inojeun in üe poeï tea£ genomen/ öct roater tot aan be fiab 50110e geöroomb geb* oen. €n ^oetuel be fiab 30 goog ïegt bat be Htanöbïoeben bie nooit raanen/ nogtan£ betopï be gronb toaarop 3e fïaat een foo:t ban bol 3anb ij/ 30 30U be3eïbe niet aïtoo£ tegen 5UÏB een-getuelb tjeüben non* nen fianb gouben : toant be natuurïpne bïoeben maanen biRtoiï£ g?oo- te beranbering i\\ be ribier/ boo? ïuer en baar aan be eene 3pöe ban be ribier een fyoëb ïanb^ af te fpoeïen/ en aan be anöece 5Pbjeer eennieu* toen uptöoeft te maanen; en bat boojnaaraeïpn in bit geöeeïte ban ïjet ïaub/ aïtoaar men ïjooge bpnen geeft; toant bicgter aan be see/ aï* toaar ïjet ïanb terfionb onbee ïegt/ maanen be bioeben 3eïöen beeï ber* anbering/ en ^etoeegen 3icÖ fiiïter. Ilöaar om toeber te neeeen totget boïn/ 3P 3pn beïeefb entnin* neïpft jegen^ bzeembeïingen / boo^naameïph iiie neering of noop* Öanbeï boen : maar be <*0rooten 3pn ïjobaacbig en fiaatsucötig/ en £e ^oïbaaten seer bertoaanb. ^ocö be arme 3pn öiefacgtig/ 30 bat be ^antoo?^ en bjeembeïrngen bie gier Bomen ïjanbeïen/ genooö3aanfe jon bp nacïjt goebe toacïjt te ïjouben «m öunne goeberen te betoaa* Tweede Deel. 33 *en / onaangetfen be tfrenge tfraf ■ tegen bieberp. *t$0mm men ïjeeft _'688> % groote geïmenïjepb om tg forten / om bat be öup3en 30 flectjt ge* ~"~ ' bouluösptu maar bupten öat / snïïen ® onüer be gronb öoo?graben Dicvery- om niet in ïjnnnen toeïeg te mifïen / en 3P fleïïen tot bien epnbe nog beeïe anbeee ïiffen in 't toern. 3Bat pïegtigïjepb 3P ontrent öet önuboe* ïpn of ontrent be gebooue ban een ainö gebiupnen i$ mp onbenenö. ©ede bapben te Rebben $ baar te lanDe b:p/ en 3P Roopen be bjonroen ban be cuberé ; 3£e honing en öe <6rooten ïjouöen 'ei* berfcöepöene/ Ko°p va» naar bat be ïufï ï*en baar toe aanöjpft / of ïjitn bermoogen sji&S toe= wyvea* ïaat. ^earme tuo?ben meer baeeeöcüöcn bocj geb?en ban miübeïen/aï£ öoo£ mangeï ban begeerte ; en fcïjoon beeïe niet magtig 3pn een topf te noopen/ beeï min te onoerljouöen/ ebenbjeï maanen be meeile bat 3p 'ee een nrpgen / toant baar fcïjieten 'er aïtpb nog eenige ober bie 30 tuepnig Voaarö spn / bat 3p maar bïp 3pn aï£ 3e een arm man bonnen beuo* men. jfeaar aïé öet ban een fcnaarfe tpb i$i binbt be man 3icï) genoob* 3aaat Ujuf en Hinoeren te betnoopen / om rp$ tot 3pn onberïjoub te nrp* gen. «Bfoentuel i£ bit öiee 30 gemeen nktj aï$ op be Ruften ban Mala- bar en Korornaudel. ^Dee3e getooonte ban bjonluen teHoopen gaat ïigteïpa ober tot bie ban *tHm»e« 25p3itten te ïjuuren/ en geeft een groote bjpïjepö aan be jonge b£öubJÏie= ™ Bym° ben/ bie öaaneïben aan bjeemöeunoen / bie Ifjaar genoeg geeben boiïïen/ bjpxuiïïig aanbieoen. IBen binöt'er ban allletïep p?p5en/ ban 100 baal- öer£ tot s tbe/ en bie geen gdö raoogen geïöen ïaaten 3icïj gebmpnen ban arme 5eebaarenöe gafrni/ geïpn te Laskarsr boeïae Mooren ban Indie 3pn bie öier met baartupgen ban't FortSt George en elöer£ nomen /en mtetg niet te mifTen ïjebben aï$ baat oberfcïjot ban ïjunne fcöeep^foofï. Eeïfê bea0rootenbanTonquinbieben ïjunne öocïjter-S aan ten gebmpne ban öe ïüooplieben en officieren / feïjoon 3P niet boben s of 6 maanben in 't ïanb flaan te öïpben : en 3p 3pn niet benommerb bat 5e een Rinö 3uïïen nrpgen bp bïanne mannen / toant bie Rinöeren 3pn mooijer aï£ tjunne moeöer^/ en bp geboïg/ 30 'tmep$e£ spn/ meerber geacl)t. IBaar om Uieer op on^ ftuïï te nomen / be tyoutoen bie fjaar 3eïben bits berönuren/ 30 3e snpnig 3pn/ en befpaaren 't gene 3P boo? bee3e au* gebonbene minnerpen berbienen / toeeten bjeï ïjeafi mannen te nrpgen/ iik paar niet aïïeenïpn ïief Rebben / maar ooh genoeg achten ; en 3P 3eï- be betoonen öaar baarnaa getroubje en ge|)oo?3aame b^outoen te 3pn. JDant men geeft Ijaar naa/ bat 3P 3dfê ben b?eembeïingen/ 30 ïang 5e met Denberneeren/ getroubo 3pn / in30nberöenö t^m geenen bie ïangin't ïanb bïpben/ of jaarïpn^ baar nomen/ geïpn be Hollanders gemeenïpft boen. €n beeïe ban tjen ïjebben boo?öu»neTonqüinfe5Juffer#een b?aaf bapitaaï obergetnonnen/ boomaamelpn boo? geïb en goeberen aan öaar te betroutoen: baant in bit arm ïanb i$ ïjtt een groot booibeeï aï^ men be marht hm af bjacïjten ; en öat boen oee3e noopbjoubjen / aï^ 3p met geïb of bjaaren boo^ien 3pn / 3«r bïptig / neemenbe be geïeaenöepö Uiaar ban ruubje 3Pöe te ftoopen in öe flapfle tpb ban't jaar/ cjiaï^'ec C ban 34 B"egraave JUS, DAMPÜERS R ET ZEN. ban toepnig te '&oen*öaït / mm 5P be arme ïieben aan't teetR/ en firn* gen 't niet aïïeen booj minbet gelb / maat ooft beter gebaan/ ban &ah* neet bet ftïjepen öiet 5pn ; toant ban $ dn beestg / en öeeft öet 3eet bain/ toüienbe atëban naat be öaafïigöepb ban 'ttoetR betaalb ïuee3en. 3&u£ bueeten bee3e twoutoen be goeberen ban geteeb te fttpgen tegen be aanRomfï ban be fcöepen / en boo? be gemeene toetRtpb / tot booïbeeï ban ben föoopman en be Pagaliy. ^ïjTet iemanb fïetft/ bie toojt op 3nn epgen erf oegtaaben / b>ant ge* meene begtaafpïaatfen öeeft men 'et niet : en een maanb baat naa moe* ten be b?ienben ban ben obetïeeben/ boomaarneïpR 30 ÖP be meefïee ban 'töup^gesin t$ getoeefl/ een gtoot gatëmaaï ban bleefeïj en bincötenop 'tgtaf öouben. 't^£ Öet ampt bet $neftan 3icö bp bee3e pïegtigöeub te ïaaten binben ; en 3P Romen 'et oor aïtooé/ omtoete3ienbatbe bjin* ben ban bm betftutbenen bit beïjoojïpR naa&ömen. <©m bit gafïmaaï aan te teeïjten 3pn 5P geöoitben een fmn ïanb£ te betRoopen/ fcöoonse anbet£ geïb£ genoeg 3ouben moogen öebben ; en 't geïb bat 'et ban bit ïanb Romt/ b)02bt befkeb tot ïjet gene bat boo? bee3e fïaatft noobig i£/ betoeïRebanttmmet oftfecötet aangeïegb too?bt/ naat ben tfaat be£ obet- ïeeben. Wo öp een man banaan3ieni£gebjeëfi/ban Vuo^bt'et een öooge ïjoutfïapel 7 of 8 boet in 't bietftant/ en 20 of 2 s boeten Ifjoog/ opöetgtaf opgetecöt : onttent 60 boet ban bee3en fïapeï tooien ftïepne ïoobfen op* Houtmyt. gejfggen/ met pïanfcen om eettnaaten op te (eggen/ befïaanöe u^t bïeefen/ en bmcïjten ban aïïetïep foojt inobetbïoeb. ü^aatop bïoeit ban öet ïanb* bo!R bettoaatb^/om een bupfc boï eeten te fttpgen •/ toant öet gafïmaaï fcöpnt b?p boojaïïe bie 'et Romen/ tm minften boo? begene bie baatom Öeen tooonen. l£oe bee3efpp3en toegemaaftt en gefcijiht tuoiöen/toeet ift iupfl niet/ maat ïjetbolR toacöt baat totbataliep geteeb i£. ^anfttuppt be $2iefïer in be öoutflapeï / en Rüint boben op ben top/ en ban boben neet3Ïenbe boet ÖP een aanfpjaaft tot öetboïft. ®aat naa ftiimtöp toeet af/ en ban bao?bt bee3e öoutmpt in be b?anb gefïooften/ en tot be gtonö toe betbJanb. ^it gefeïjieb 3pnbe gaan 3P aan 't eztm. Sjft Ijeb 3elf biet* geïuft een boobmaaï een£ ge3ien/ geïpft ift eïbet£ betöaaïen 3aï. ^e Tonquineefen tjebben tbiee iaatlpRfcöe ifeefïen ; (jet boomaamfïe i$ op be eetfïe nieubje maan in't jaat/ en öun jaat begint met be eerfte nieiïtoe maan bie naa öet mibben ban January Romt/ toantanbet^ boo?bt bie maan bp 't oube jaat geteftenb. <©p bee3en tpb 5?n 3P 1 o of 1 i bagen b?oïpR / en baat bJO?bt geen toetR gebaan/ maat eïfc fcljifet 3ieö 30 mooi op aï,é ÖP Ran/ in30rtbetöepb onbet^t gemeene bolR/ öet toelR tm tpb met fpeeïen en Rouitgb?pï boó|b?engt / en men 3iet be fitaaten boï boïR^/ 30 ban fïebeïingen aï^ïanöïieben/ bie giet en baat na eenig bet* maaReïph öebjpf fïaan te RpRen. dommige maaRen fcöoppen in't mib- ben banbe fltaaten; öet gefteï baatban i$ omtmt a$ bp on^/ bocö be gene bie fcöopt / (laat tecöt obetenb op ö" önbetfie ban be fcöop/ 't toelR een fio» ï^ / toaatom tet boebet3pbe een toubJ i^ bafl gemaaRt/ tm\h bepbe totttoenöl1 in'tfcöoj^en met 3pne ö^nben bafiijoubt ;en3P bïie* Fceflcn. Tweede Deel. 3 5* Wiegen 30 öptfer in be öoogte/ bat möfen be fcöop auam te &?eeften / 3p op 1 $88. 3pnbeftïmnneïebenoQR bjeefcen 30tiben/ 30 niet mo?gboob batten. %n= - bete hengen ben tpb boo? met b?inben ; bun getooonïpfte bjanb i$ Thee ; maar 3P niaaften 3icïj tooiph met beete Arak, tueïfte 3P fomtpbg met Thee mengen. 3&ocft 't 3P boe 't oor 3? / bee3e b?ann ïjeeft een ïeeïpfce fmaab / ÖoetoeïbPbeeïfïerRi^/ en baarom 3eer Öpïjen geacïjt tooibt/ booniaa* meïpR te bee5er tpb / toanneer 3P ben 3eïben bn^ obergeeben tot bjoïp&öepb/ of upt3innigïjepd / ja beefïaebtige b^onnenfeöap. 3^e rpbe 3pn toat om* 3igtiger/ ebeniM 3pn 3eooR beeïb?oïpRtebee3ertpb. ^eèbeïenmaa* &en met bunnetyinben goede cier/ en ontöaaïen ben met be befte Arak, al* ïjoetoeï 'et om be Vuaaeïjepb te 3eggen / geen goebe in bit lanb i£. 5^ocö 30 goeb alö" bie ban i£ / 3P Xywfotw de3eïbe boo? een groote öartfïerUing / booi- na-ameïpRafê'erflangenen febozpioenen iugeïegen ïjeöbcn / geïpb meit mp ge3egb beeft : toant ban boudt men die b?atiR niet aïïeen boo? een gjoo* tebaetfïerRing/ maat oor een tegengift boo?Ea3erp/ enaïïerïep fenpn; en men aebt ïjet een gcoot te Ren ban eeee iemand met bit boebt te ontöaaïen. 3£it beeft mp iemanbberbaaïb/ bieöifetoiïg tiLbi\$ ban be booten ont* Ijaaïö toa£ Ep haautoe op beesen tpb ooftuieer aï£ gemeen Betel , en ber* eeren'tmaÏRanberen. l|et Betei-bJab i£ 'tboojnaamfïe ontïjaaï in 't boften op aïïe be3oeRen / * h tooibt attoo£ gegeeben met Ai eek Daarin geluonben. Ep maaRen be A- K*1* reek tot ba!ïetje£ of piïïen / naabat 3e eerfï be buutenfïe groene barbe febiï ban be neuten beoben afgedaan / en beseïbe in s of 4 fïuRften / min of meer/ naarbatöp groot $/ ïjebbett gefpïeeten : ban befrrpHen3P ïjetöïabgeöeeï ober met Chinam offiain/ bie 5e tot dien epnbe gemengd in een boo£ öou* ben. StMjier 3aïiR in 'tboojbp gaan 3eggen / bat in 't eerfte beeï mpner Reys- togt pag. 243. en 244. een fout i£ / detopï be neut aïbaar booj een mifïag be Betel , en be Areek-boom be Betel-boom genoemd ujo*bt / baar nogtan£ Betel epgentipn bm naam ban 't bïab ï$ bat men «aautot. gin bit bïab al* im$ met Chinam befïreefcen eoïïen 3e een reepjeban be Areek-neut ïjeeï net* jeg / 3pnbe bit fftiRje ontrent een bupmb?eeö ïang / en 30 bib aï£ 't enb ban een binger. €ïr öeeft bier een boo£ bp ütlj Me een groot getal ban bee3e bal* letje^ ban bouben / en 3p bobben' er aïtoo^ een goebe boo^raab ban gereed : fciantaüeperfoonen/ banbiat flaat3pooR3pn/ banBoifitotbenbeebe^ ïaar/ naaubien bit goeb bp menigte. 3£e armeb?aagen'er eenbeur^bol ban bp 3icij ; maar be Mandary ns of grooten öebben mooije epronbe boo^* U§l epgentïpRtotöitgebiupRgemaabt/ txic joofóo ban beese Betel -bal* ïetje^ bonnen öouben. ^ee3eboo$e£3pmfetberïaRtenbergulb/ 30 bael binnen/ aï^ban bupten/ meteen deftfei baar op: en 30 een b|eembeïing Öen be3oent / boomaameïpb een Europeer , ban 3uUen 3ebem onber anbe* re 00R met een boog? met Bete 1 ontïjaaïen. degene bie be boo^ aanbrengt / boubt beseïbe tegen ober be jlinberöanb ban bm bieembeltng/ bie baarme- öe bet beftfeï attigtenbe/be neut met spnreeöterèanbuptdeboo^ neemt; bjant öet 3oub een febanöe jpn ie^rnet be fïinfeeröanO aan te neemen / de- € 2. toeïfte 36 DAMPIERS R.EYZEN 1688. toeïfte öoozöeïjeel^nbiEtotöebetacïjtdpïifte bientf geömp&ttoojbt. Mm reent het een beleef oöepb / De fmaaft of netljeuO Dan Dit mmw Slecht onthaal. cefchenk te ftggftig en3P^o?ben alle gra* sctoitilft 1: mm oeöaagt erbenJBee ^ Betei. ne£ öa„»t |jUP| ongemeen mebe/ m men taet&rpgt 'er >pn tajmbfcijap 000? ; 30 bat bP baatnaa niet miffeu jal 3Pü fenecbï: om be 021e uf taiei; ochtenöen eensmet een gefcljenh taan Betel te senben / en u teïaatentajaa* oen/ hoegp al taaatt. mt fioft 11 niet meeraïg een toepmgje aan ben ftnetfjr tegeetam/ Die ban niet naaïaat mm JBeeflet te 3eaS«W Üoe bankbaat gu-spn gefeljenb aangenomen {jebt; toaaibooj mm bemDau nog meecbecpïigt; 30 bat Ijp u groote eevbiebigljepb 3albetop3«!; t % U& atë Ijpu ontmoet, gt ■ fcfertK <-eén£ op -311» een #ieuto)aaté 4?eeft Dom temanD taan 't ïanb geaooöigb/ en ging Daarop aaniano/ gclpft taeeïe anbere taan 't fcöeepguoiö op öietgeïphe upobingen Deeoeiu m iwet niet ïjoeDaanfg een onthaal 3P Dabben/ maar t mime quam rap 50 flecljt te taooren/ bat ik &et terflonb taetltet. $et ïjoofbgerectjt taiaé mxi betoeïfte/ getuft.» reeb^ gesegb |>eb / De Doojnaamlie fPP3c. ié : boel) mpn ta?iub gaö beljaltam bat / op bat Ijp ^ * anbere ga= ÜW tebetetmogt ontöaafen/ ■tf.mojöeng in een poet niet taerce taan 3pn hups1 een gtoote menigte taan HiHtao^fdjeu ge'oaugeti / en bjagt Die met groote oïpDfctjap t'&up#/ 30 b?aa Ui tot 5pnent quam. lü taja£ gg Sonberb te 3ïen bat £.311% een partp taan Dit ongeDierte ui em tojf uptfcïjuDDe; en tajaagenbe öem tajat öP'er inee Doen 3ouDe; Jboai» jpn antUojD bat ft toaami om te men. |Baat Ijoe » m naato toeet ia niet: tajant beese 3pne ïefeftemp beöaagbe nip 30 ffcc&t / Dat ut niet bïptaen tiiou om met hem te eeten. , * : „ ■ x .. ■ 1? SS feefif naabat 3e De May-oogfiinbefcrjuutljeöbeir/ spnoe ontrent ïjet begin taan Juny : <©p Dit f tg bebiPtaen 3p ooii open* baare taoïpMiepb/ öocö toeel mïnbet aï#op 'tlöimto iqarg dpeefï. ( #unne Sdujie | «§epDenfc& / en 3P m Wf» ?ütgobenpienaa^ etaentaeï erHenneu 3e een Wmagtige/ oppevite/ en otaeröeetfcöenbe mag ty öieijeneittjunne DaaDenaanfeDouoJt/ en'eracöt op geeft/ ?»««*:«£ öeretoettelb begoebete öeioouen/euoeigiiaaöeteftmffen; ojant 3P ge-.. SS nebben W to& Niettemin toonen 3P MaatHpft boo? be geïoota n unmiuntenb te 3pn in mW! ^^^**JJ?& Mgoden. It^f gemötigöepb ^ 3©an^fetjoon ïjunne ^fgc .bj m / »»*« «» mnifdieïpheaebaante/ met taerfcöepöeugtlep geflalten gemaaU 3pn / ej SB 5e aïlejetionpemeei^ in 't gd aat/ of m t ma# toan Ö?t üsöaam of be ïeben. sommige ijebben taecïe oogea / etipUe mtaerbeeïöt eenigfin^'tgmementoüboen iiaaoolgeu/ of» &töoc 11 ntg in h? hanbpn of neffenö hen ïeggenbe/ om be beteeaeui^ Der ftyuut te Wfcöap/ ^oefö^ö/ in ïjet gelaat oan't MO wtawrw.. I*» fe| Kelrgie. Tweede Deel. 37 mti betïjaaïb ban een beeïb / 3ittenbe op 3pne ïjurfcen / met be eïïeboo, J^ ö n op be nniejen / en be» tufienbe op 5pne ttoee öupmen/ om a|30 het öoofö te onöetfïeunen / 'ttoeïft boo?obet fcfcpnt re mm I Öortwei be ooaen bïoebig ten tjenicï gessen tuaaren; en bit fieelb toa£ 30 ma- oer/ en iet Kat 50 buUig / bat bet benuaam lna£ om ben aanfeïjou* Set to\ öecSiil en mebeïpöni te DrtUMfiben. #p bunb 3epbe mp bat Mm • taant in anbeee aebaante neb in 'et geen flemen, <©e Pagadon of WSPbSe¥ 3pn CS / 0*8 in fommige nabuuriae JtojP-godc» lUngïfeii : fep 5pn bwisaWtoan &out getimmerb/ en niaat&ïepn; bo| VneeflenbecV met pannen gebent/ boomaameïpft bie m be ft& ftaan ; boef» op 't ïanb hebben fommige maat een tftoobaft. 3£e »afl> ben n Sffantf afgoben ïjeb të maat aïïeenïpft op 't ïanb »«M niet in be fko Kachao , aïtaaat 3e / 30 men mn 3epbe/ in 't algemeen ban een menfdjeÏPKe gebaante taaaten. . - • <. <©e bedben ban paatben en olifanten Voeïhe iR ge3ien ïjeb / toaawn. ben- be Pan grootte en ïjoogte al£ een goeb paatb / ftaanbe m 't imbben ban een Cempeltje / bat pa£ groot genoeg *a£ om3e te ftonnen ïjouben/ metïjet öoofb na be bent enfomW Smm^^m^l¥^^m^^ éiet en baat in't ïanb jon nog anbete Pagoden en Comben / of biexgeipft/ maat nïennet ban bee3e/ en niet boben een man£ lengte Ijoog / maat bie Xenaïtoo^obic^ ^aat wn bede P?iefïer£ bie tot beese Pagoden Mjootett ; en men jent bat »Tboo$.be wetten tot fïrenge ïeebenf regeïen betbonben 3pn geipfc afê *omIjoubnig ban taoutaen / en fletfie b?ann / moetenbe een atmeïpïUeebm ïepöen. €bentaeï feïjeen 't mp niet toe bat 3P M M naauv» aan W tegeïen bonben ; maat betapï 3e boojnaamelpft ban of* feranben bun onber&oub moeten ïjebben/ en bat 'et \jeele §p?w^ jgtV 30 3pn 3e boowaang ijert atm. <©e offeranbe bie aan ben $itfto& gebaan W % Brtiiwnlpft ttaee of b^ie janbboï en ^Pf/ eenboo^ niet Söetrï/ of bietgdpft een gefcJjen&. €en 3aan toaatora ïjet bom ïjen toert naaloopt/ is goébergeuin Seggen/ taaat op 1 3P J^ojöccbm «et afgerec&t tespn/ en 5P tooiien 3»cü 3tec gebelgb ^o umanbt mm» 11e ftenutó in bie ftoïifi of be toaarljepb ban &unne tdigse tegenfpjeeftt öun- ne toocningen sun 3eer'fiïepn en gering/ Dic^t bp be Pagoden, aïbjaat 3P neftaöiö oppaflen om toot» Oe liet3oehen ücé tioifip trofferen / bie 3Ctt bert om 3uïfie boobfcljappen bexïoaarbg Uomcii." 3Bant pj$% ben geenegesette tpbén om tjimne . «BoDgeienft te pïeefini/ ooft fcljp* nen 3P ^tn eerien bag niet .boüeii m anberen te achten / uptgenomen Dunne jaarïpMcïïe feefien. m **\& bieiVgt Öniibi^o^ i iu gej«t bp ben Bnefiet/en tjp leeft Öet ooerlupö boo? ben ;^faob/entocrü?anbt {jet baar naa in een xtsierooftpot / teclupl be fmerttrtmg al txtn ti& op be gtonb neetgeflttïit ïegt. „ , , *& .. ^c Mandaryns etf rpftm ftowien selbewtotbe Pagoden, maaroeö&tó - C3 ' 3£l* 3% DAMPIERS REYZEN. *m' ®m* É ftftï*/ ?ic Öet benoeh in öunne opene öoben of erben ïeefïett 2ISSSS llï,t ^iet fcöpuot aïëof 3P een beter geboeïen ban be <0ob* ^M^BlS 'r s,emmie bom; toant °^ öie °P*ne ^aatfen $ geen Wgoü boo? tueïfren bee3e ceremonie berricöt too2bt/ maaröetgefchiebt met oogen ten öemeï opgeffagen. Wanneer 3P bit behoeft boen/ ïaaten 3P een groote partp goebe fpp£ toemaanen ; en ontbieben aïïe hunne Dienaar^ in ben fjof baar öeese Ceremonie (laat te gefebieben. ^e fppö 3etten3e op een tafel/ op toeïhen ooft ttoee toieroofcpotten fïaan -en ban geeft be Mandaryu een papier aan ben fèïerR/bfe bet met een ftW baare fïein ïeefï. !£>oo| eerfï beöeïfï ö*t een ö?eeö beröaal ban 't gene toasrtnebe «£>ob bemge3egenb beeft/ aï£ge3onbbcpöe/eere/gunftbpbm ®05fï/enïangïeeben/ inbienbpoubi£; enbanboïgt 'ereenbewRaan r^ ö5 öee3e 3egenfugen moogenbïpbenDuuren/ eutoeneemen/ imon* öeröepb ïatrg ïeeben/ en gunfï bpbenBom/ toemïaatjïe 3P achten até pet arootge ban aïïe 3egeningen. Certopï bit papier geïeesen bjojbt/ nnielt be IBecfter ueber / en bupgt 3pn aati3igt na be groub : en toan* neer be m öet uptgeïee5en beeft / ban legt bP 't opbeöjaubenoebie* 3en bie m een taierooR pot 3pn / aïtoaar bet berteerö ujojöt ." ^an Voerpt p i 'er nog 3 or 4 bonbeïtje£ gebapb papier in/ en afê biebetb2anb3Pn/ bebeeït öP be Dienaar^ be fpp3e op te eeten. ■ **» ■ • ^itberïjaaï ïjabifc baneen<£ngeïfcb ifeer biebe taaïseerbaeïberfionbt/ en bp bie Ceremonie toag tegenbjoojbig gebjeetf. &it betomnöeti ban papier fcöpnt een gemeene gebjoonte onber be ^ofterfcöe WgoöenDi^ naarste 3pn: en in 't eerfïebeeïmpneraep^togtljeöihgebjag gemaal fean btergeïpft een betypf ber Cineezen in eene offeranbe te BenkouH. We Tonquineefe taal tooibt 3eer beeï booïbe keel /en beeïe tooojben oor boo? be tanben uptgefpjooRen: 3P beeft groote gemeenfeïjapmethet Cmees/ booinaamïpn be uptfpmah ban Fokien/ 30 mp ge3egb $; en Öoetoeï ö«»ne tooojben berfcbepbentïph uptgefpjoohen too:ben/ eben* toeï nonnen 3pmaïKanbergfcb:iftberfïaan/ bebjpïbemerRtenberbJoo** ten bpna ebeneen£ 3pn. S;n3onberïjepb fiomt be taal ban 't éof 3eet na met ïjet Cinees obereen: toant betopï be öobeïingen aïïe inbefchoos ïen opgetronnen 3pn/ 30 berfebeeït öunne fpjaan seer beeï ban be be* öurben taal be£ gemeenen boï&£. iBaar beïangenbebeMaiayfe, toeïfte oe ïfeer Taverniers bjoeber in 3pne^ifïoribanTonqum3egtbetaaïban 't i^of te3pn/ ikïjeb nooit ban eenig perfoon feonnen ïjoo?en bat bie baar gefpjooften tuierbt / aïöoetoel tk 'ei boo?bacïjteïpR na heb ge* taaasb; Wm bat ik baarin met öem niet han obereenfiemmen ^ant ih bet niet nonnen bemernen bat be Tonquineefen eenigen öan* beï met be Maiayers b^pben/ nocï) ooh eenige ban öunne gebuuren: en om bjeïhe reben ban be Tonquineefen bie taal 3ouDen aanneemen/ met ik niet. 't 3$ niet toaarfcïjpneïph bat 3e baar booj eenige ber* obering/ hoopöanbeï/ of religie 3011b ingeboerb 3PR; ooh repsen 3a niet na Maiakka, maar bjeï na Cina; en öoo?gaan^ ontfiaat het upt cene ban bie oo&aaftm bat men maïhanberp taal leert, ©e öp5on* bece De Ton- quineefe Taal. Tweede Deel. 39 Schooien en Schrift üete glabïjeub ban bie taal mogt men bennen/ 3öttö temanbnptHutieu£' i^gg fjepb tscseïXï e boen ïeeeen / maat beTonquineezen spn baarin 30 nnrieu£ - — niét. ^p ïjebben fcftooïen om be üfeugb in geleeeböepb op te queefcen. ^e merfcen bie 3e in 't fclnpbengebmpRen/ 3pnooo?3o beeï ifc befpenren «on be3eïfbe bie bp be Cineezen in 't gebmpn 3pn ; en 3P fc&ptan met een fjaairenpenfeef/niet 3ittenbe aan een tafel /maar oberenb flaanbe. 't$a* pier ijouben 3e in be eene öanb / en fci&nben met be anbere / inaaKenbe 3eer nette en mooije Raraftter£. e regeï£ fc£)?pben 3e ban boben na be* neeben / beginnenbe be eetfte regel' ban be recfjteröanb/en 30 boo?tgaan= be na be fltnïier. $aa bat 3P fcïppben geleerb hebben / bao?ben3e iu ml* ne toetenfeïjapoen onberbwen/ a$ ben jjleeffer befcenb 3pn : Ep oefe* nen 3icï)beeï in be SBigRonft; coKfcïjpnen 3ebanbe3tanbmeeterp/ en be ifceftenHbnft een ibepnig / aï^mebe iet$ ban be ^tarrenonft te berftaan. ^P ïjebben oofc ^lïmanaRRen / maar ift non niet te bjeeten Komen of 3c in Tonquin gemaakt Vnaaren/ ban of 3e npt Cina qnamen. ^>ebero ^at be ^efuiten in bee3e gebjefïen ge&omen 3pn/öebben fom* mige 3ic|) b:*J in be ^tarreïwnbe geoefenb: 3P öebbenban ïjeii ben om- loop ber 3£tuaaïftarre geïeerb / aïjmebebe^atuurlpheipiïofofie/ enbe ^eebeftimbe; en aï£ eentge ^>tubenten boo? boïleerb 3nlïen bernïaarö Uio2ben/ moeten 3e een öeel naanto onbee3oen pafleeren. Ep (lellen tetg op h\$ een p?oef/ 't toefft 3P toeit moeten toefen batïjunepgen bJerftiöV b3ant30 men bebinbtöatiemanböengeïjuïpen öeeft/ banto02ben3ege* ftraft / afge3et/ en nooit tot een ttoeeöe onber3oea toegeïaateri. 7®t Tonquineezen Rebben berfcïjepbeneljanbtoerKen en ambachten gé* Handwa- leerb/ 3ulKö bat 'er beele 3Umbaci)t£Iieben aïbaar 3pn/ al£ «^meben/ kcn- (Cimmerlieben / Eaager£ / ^cïj?pnbJerBer£ / 3&aatjer£ / 3©ecber$/ ^nnber^/ $otteöaKRer£ / «^cïjilber^/ <*MbtoifTeïaar£/ §f)apiermaa* ïurél HaKbjetK-maafter^/ Mohgieter^. enz. ^e 3aagen3pn meefïen* öeefe in een raam/ en toojben boonipt en acïjterupt geteoKKen boo* tüföe manren. «Seïbiüiffeien i§ Ijiee een boomaanie ïjanbeï / en toojbt Ooo2b2ou\xien gebaan/ bie 'er seer fneebig opafgerecljt 3pn. ^p öouben tjaare bpeennomften '£ natïjt£/ en toeeten ïjaate Haffe te boen rp3en/ 30 toe! aï£ be üefte Adtionilt in Londen. <®t Tonquineefen maafcen rebeïpft goeb papier/ ban ttoeeberïen foo?t; Ga7fkte •ftet-eenc tooiöt ban 3P&e gemaakt/ ïjet anoer ban baflen ban boomen;w' ten* Ijet tueïft Voel met öoute (ïamperi in groote troggen gefiampt 3pnbeljet ibefte papier geeft. ^e berHoopbaare ïoaaren ban bit %K 5pn ®ovb/ $&ufnu$f Ep= be/ 30 getoerke aï^ rmmie/ boo?t^ iüattoenen/ ©?oog'erpen ban bee* ïerïep foo?t / berf^ont / ïalüuertt / po?celpnen / 30ut / annp^aab/ iuon'nKcupb/ enz. ^aar i^ beeï gono^ tn öitlanb; öetgeïpfttujelnaae fjet goub ban Cina/ en 't i£ 30 3upüer $$ bat ban Japan, enbeeïfpner. peersber~ ftoopen fomtpög groote partpen Daar ban aan be Maiayers ; en om bit re- ben ftoft ftapitepn Pool op 3pn eerfïe togt fret grootfïe Qebeeïtc ban ee« partp ban 1 00000 fmft$/' opïjoopebanbie f 11 3pne te rugrepse te Bata- via te3UÏÏen berftoopen; maar bebinöenöe bat 3e baar niet geteiïö toaa* ten/ boeröe öpse na Benkouii op 'tepïanö Sumatra, aïtoaarönbe3eïbe met groote toinft aan ben €>obeeneue Bioom berftoft; oor berftoft bp 'er beeïemet goeöboojöeeï aan beMaiayers aïöaar. ^oc^toen ift 'erqnam tuaaren 'er nog eenige bunsmöenban/ öetopï bet ïanb 30 baar mee ber- Kropt toa£. $apitepn Weidon ftoft 'er ooft 30 of 40000 ban/ en boer* be5e na 't Fort Sr. George, maar bos Öl^e bertierbe ï$ mp onbeftenö* I|et Cinees^ojceïpn/ bat beeï fpneei^/ b«ft bet berftoopen öee3etoaa* ren op be meefïe plaatsen 3eee beöurben ; ebentoeï gaan 3e te Arakan in öe baai ban Bengaie nog&eï af tot een goeöe pjp£. $$oe beeïe Droogeryen bier bernoft tooien i£ mp onbenenb ; maar men Drooge ïjeeft'erCin&stoojteï/ «Baïiga/aïjabarbee/ <©engber enz. ®oft toeet ift Ten« niet of Die aïïe baar te ïanöe groetjen / beïupï 3e baar beeï ban bnpten inge-- b?agttno?öen; ebenlueï meenift Dat'erbe €>engber tüa|l. %l§iei groeit ooft een gsfcua£ bat öe Hollanders Klnp^aab noemen/ omöattjetöereuft en fmaaft baar ban beeft; 't 3eïbe toojöt öoo? ïjèn'aïïeèriïpH ban bier ge* boerö / en na Batavia gebjagt / anjoaar3P 'tonöer ben Hlraft'öifïiïeeren/om aan Öe3eïbeeen1£np£acbtige fniaaft tegeeben. 3B>ee3e fboït ban^Craft i$ onbequam om 'eronse Punch ofntengeïo?anft ban te maaften/ ooft ge* bmpftt mense baar niet toe/ 'ten3P bpgeb?eft ban 3tipbere^raft; &o?* benDe aiïeenïpft genuttigö toteen30opje/ boojnaameïpft ban be Hollan- ders, bie'erb3eïb?aa'oe teugen ban boo^etten/ aïtjoetoeï 't een tapfierfte bjanftj^; bocbgebeeï Ooftindieboo^maaftt men 'erbeeïtoerft^ban. 3£aar i£ in bit ïanb eene tot ban Verf hout, geïpftenöe ïaeï naar vctfof sa- Kampechie-ijont/ Docö of bet boïftomenïpft ïjet seïföe/ of hetetw/ $Panh01^ mp onbeftenö. ^jft boo?öe bat bet Sapanhout genoemö bjierör/ en bat Set ban Siam quam. éet toa£ ftïepnee ban ïjet bout bat tog gemeenïpft in bebaai ban Kampechiebaftften; toant ijetbiftfte batift 'ersagtoa^ niet öiftfter öan mpn heen J en meefïenöeetë toa£ xj^t.ftïepner / en ftrom. Ep Öebben 'er ooft anoere foojten ban bertofloffen / en bertoen 'er febepöene ftteuren/ maar men beeft mp gesegö bat 3enietöafï m Duur3aam3pn. Men fyeft baar te lanbe ooft beeïerïep bjaabe öooge öoomen/ be*Tlmm«- quaam tot allerïep Timmerhout, maar/ 30 mp ge3egö i$/ niet heühout' buur3aam. Cot maften 3?n be fparrenen Pone-boomenbe befle. JlBen beeft 'er ooft beeï ïDojmatupö / boeb W groeit baar te ïanöe niet / maar toojöt 'erban'tHaumsrpft Boutan, en uptöe^obincieban Junamtn^ geü^agt/ toeïft ïa.10 aan bit paaïenöe/ eeöteronöer Cinabeftooit. fêan baar ftomtbejpm^^fti^ en ^babar^er; en beeje 3 Naaren 5egt men bat f in 4* DAMPIERS REYZEN. jefter m W ïanöen leberen ooft <6ouö upt/ en benlen'et Ton- quin mebe j toant fc&oon 'er gesegb too?bt bat be Tonquineefen oon goud- mpnen Ijeboen/ nogtan£ toetten 3n 'et niet in. ^yuuu ^ooj alïebee3e toaaten 3omuen bennen bat&ereenrp&tooUt öehcro2be soophan- « 3g»J njgj a&ter tg ftet boln ooo?gaan$ arm/ ten aagten ban ben dei öaubeï öie giet gedjeeben too^t. 3@ant 3P öanbelen 3etoe toemiia of niet |« 3«/ /W^ömttttoaami/ al£ %3 enbifel* bie baat te lanbe betoont toojbt : en be meefie RoopjDanöeïöie 'et i£/to02öt boa? be Cinee- len, Hngeiiche, Hollanders, en eenige anbete toeetnbe Kooplieden ae* b^eeben/ bie of baat tooonen/ of 'a^aatlpaé nomen, ^eeseüoecen toaa- ten ban baat upt/ en béngen 'et 3ulne toedce in bie baat aannfaaat wn ©e goederen bie men 'et tnboett öeöalbeu tftotcf 5Pnfalpetet/ hümftia? geïfeöiaHen/ (ïoffen/ nattoenen/ pepet en anoete fpecerpen/ toot/ Ra* non/ enz. ban toeïnïaatnebeïanöfte mecf* geacljt5pn. ©o«öfe« toaa* yen ontbangt men geld of goebeten/naat bat men 't bebingU maat net Unb i$ 30 arm/ bat een hoopman/ geïpfr m teeb^egdljeo./ bneof toer maanbennaa bat jfjn be toaaten betaalböeeft/^aaniamoettoach- ten/ om bat be atmen niet aan 'ttoern && toojben boojbatbefeïjepm. baat nomen /en ban öeïpt meme aan 't toetfc raet ÏM gelb bat 'et geblaat toojbt. m ff omng noopt fret kanon en oon eenig taken / maat öpté ?o fïecöt ban betaaling / bat be Kooplieden liebet niet metöem 3onben toüïen teboenjeüben/ tnbien 3P 't ontgaan nonben. IBaatljetbolubatöanbel tyfflm eetlpnen teeïjtbaatbig/ 30 batiftiemaiibijeböoojenseggen/bat SP intten jaaten beel bupsenben aïbaat betljanbelb öebbenbe / in ai Dien ïub geen 100 guïöen bp alle t^amen toag tefcojt gekomen. VI. HOOFDST U.K. Van de Regeering van TonquiU De % Koningen Boua en Choua, De Opftand der Kocbinchineefen : en de oorfprong der tegenwoordige form van Regeering te Tonquin. Van de gevangenis van den Boua , en de Hecrfching van den Clioua over des Konings perfoon ende Regeering. Defchatten, Olifanten ; en'tGefchur. Hunne manier van buskrayd te maaken. Van de Sol- daaten'. hm geweer, beezigheyd. Van de wacht in de fteden, de Jtiftitie, en 'tftraffen van fchuldenaars, m andereMisdaadigea Van de gelubde Mandaryns ; Jiumie bevordering, en geftekenis. Van \ zweeren op een Tweede Deel. 43 een teug hoenderbloed ; en de proef of toets door bit- ter water in Guinee. Van 't Onthaal der Mandaryns, Van de Hokjes om mede te cetem ende beleefdheyd jegens vreemdelingen. T> itftoningtpR $ ten boïfïtente $&onatcf)p / maat ban $oobaanig een * aarbt bat 3e öaat$ gelpft tn De baetreïb niet ïjeeft : taant baat 3Pn tbiee koningen/ en eïft een #pperbo?fï in 't 3pne : be een toojbt Boua , en be aiu üer Choua genoemb / toeïfte ïaatfïe naam raen mp ge3egb ïjeeft / bat 30 beeï fceteïient aï§Mecftcr. Wt Boua en 3pne boo?ouDer£ ïxsaaten toe! eet be eenigfïelÉonatcöenbanTonquin, öoe&el in niet txieet offjettoagaï^ önaföangMpne ©o?fïen/ of a$cpn£baateaanCina, ban 't toelftmen bit ïang geac&tïjeeft een gren^-pjobincie/ 30 niet een boÏRpïanting te 3pn ; boant baatül eengroote ober eenöomft tmefym ïjmj gunne taal/ föeïi-* gie/ engetooonten. 3^ee3e ttoee koningen/ toelfte 3P tegenVooojbig hebben/ befïaan el&anberim geeufïn^ in maagfcöap of geflaeljt : oor fjeb in niet nonnen berneemenöoeïang ijunne regeering in De tegentooojbigc fonu öeeft gebuurb; maar öet bïp&t bat 'er al berfcöepbeneBoo?3aaten gpn getueefï ; De oo?3aaR baar ban toojbt betfcïjepbentlpR betöaalb ; en ban fómmige aïbu& ; 3E>e Bouas ofoube koningen ban Tonqum toaaten boojbeesen |Bee* fiere ban Kochinchina, en öielben bie ^anbaarö inonbetbjerpingbooj een Rrpg^öefr 'tVue)(R3P baatgefïabig onber eenï^eïoöeer of Euptenant öüDeoèenbieïben. Coen Kochinchina Dit Tonquineefe jllR affcïnibbe/ nab De honing ttoeeboomaame ïMbobetften/ be een in Kochinchina en tig anber inToaquin : <£n beböpï bee5e oneengtoaawn/ fïonb ïjp bie in Kochinchina toa£ tegen 3pnen <&pperbo?flbanTonquinop/ enboo?3Pn ae*ag ober 't tjeic/ raaafete öb 3ieÖ honing ban Kochinchina : feberb iiim tnb 3pn bee3e ttoee bolken aüoo£ in oortog getoeefï ; borö eïn ïjeeft eenigen thb öertoaarbg eeröec een bertoeerenben / Dan een beïeebigen Der ootfog ge* boerb. JJBaar berraib^ be ïDelbóberfïe ban Kochinchina bu$ boojfpoe* b5gin3pnemupterplua£geb3eefï/ nam be Tonquineefe IMböeer een be* mm om be£gelpa£ te Doen ; en öebbenDe be toegeneegenöepb ban 3pn ftcir getoonnen/ beroof be ljp ben honing 3pn IBeefïer ban aHe 3pnelio* «ingïp # raagt/ en beïjieïbt bie met aiïe be inRomfïenberRtoonem3pn *pgtne ïjanDen/ laatenbe ecïjter ben anDeren ben tpteï ban ïüoning be* Ijouben/ tuaarfeïjpneïpk ora De groote pbet toeï&e öet boïRbooiDatge- flacötbetoonDe. én albi$ quam öet ïlpRganticöeïpR in bemagt ban ben Tonquineefen 3Mboberfïe/ en 3pne erfgenaamen/ Ibelne bentptelban Choua boeren; tetbJpï be Bouas ban 't oube geflac^t alleenipn Defcöa* £uto ïjebben ban Dit ge5agt Voaar ban 3P te booten |Beefïer£ toaaten. ^e Boua ïeefta$ een gebangenban^taat/ in 'touD paiepi»/ met3pne bjcatüenen Rinüeeen/ en bermaaïit 3icÖ in fcijupije^ in De bifri)bpber# mmm be mnuren ban 't pajtepl ƒ en ftomt nooit baar bupten. m i 2 toü 1688. DcKoum- gen Boua enCkouai Gioök 44 DAMPIERS REYZER toojbtban alïe Tonquineefen in groote eere gefjonben/ enseïfêban oen Ghoua, bie |em nooit eenig )|etodb aanboet/ maat öem met aïïe bebenMpne eerbiebigïjepb bejegent, feet uöïk 3egt bat 5P geen fioning Rebben ban ben Boua , en 3P filjpnen öebucör te 5pn bat fjet een 3eer groot becïie$ 30ube toee3en/ inöien ÖP 3onber erfgenaam sou komen te fïerben: en toanneer be Choua t'eeniger tpb in 3pne tegenluoo^biij^pb berfcïjunt/ ïjet toeïn ttoee of oriëntaal in 't jaar $/ gebmant ï?P 3eec beel nómpïimenten jegen£ ïjem/ en 3egt öem Dat 5eïf£ 3pn ïeeben t'3P* nen bienfïe té/ en bat ïmaïïeenïpn regeert om ïptt een onnofcïjap te Doen ; geebenöe ïjem aïtboö be öoogedjanb. ^0 oau toanneer eenige <0e3anten ban ben &ep3eeban Cina gebonden tooien/ jutten -aïtoog juiiriè teoöfeöao aan niemanb ban ben Boua afïegaen / en ou öem ge* IJ002 ïjeïtöen. ^iettegenfïaanbe beese tertocning/ l>eeft be Boua maar toenning trtenaarg om|em op te toaajten ,/ niemanb banbeMandaryns, ftoübt 3icö ontrent Mn' f ooft ïjeeft ïjp geen ÏpftoaefK. 9£He be Goeroe* mi 't nrpgéoom / öefcöatten/ en 't betoinb ber saaaen banbjeebe en ttiaatvan ooïj0S ^aat ganfcïjeïpluer befcljifthinge ban ben Choua , al tjet begeeben ««choua g^ amptm ^omt ban. &em/ en seïfê be öteriaatg bie ben Boua opmars ten/ 3pn30baanigebie feoo? ben Choua baar toe aangeüeïbtoojben. 23e* halben bee3e bienaat$ mag niemanb ban 't anber bolk tim Boua 31e» / beel min ban b?eembeïingen/ 30 bat th nooit ietg toegeng 3pn pecfoon fico nonnen berneemem ^ iv« /: • , IBaar beïangenbe ben Choua, mp f$ gescgb bat ïjp een toornig/ mmabaarbig/ en meïaatfcïj menfcïj tg. ÏÜP tooont in ïjet ttoeebe pa- \m$l aïtoaar ï)P tien of ttoaaïf toptien ïjeeft/ maar ï)oeoeeï umöeven/ të mp onbenenb.' ïfp regeert met een torent ge5ag en groote nrannp oberbeonberbaanen; toamïjunïeeben/ goederen/ enmibbelen ftaanaïle in 3pne ïjanb. jSètt 3egt bat be $:obincie ban Tenehoa eertpbg 3pne boojoubeeen toebeöooïb ïjeeft / bie boo? bee3e getoeïbenaatp / groote Man- daryns toaaren; 3uïh£ batïjp mi nog een bp3onbere achting baar booj fcönnt te hebben/ toantïjpïjoubt3pnefcï)attenbaar/ toeïne mrnjegtseer gtdot te spn. ^Beeje fcïjatten tooiben in groote toateïbanhen / tot bien enn« be aemaant betoaarb; om besebe te betoaanen/ ïjoubt ïjp albaar Jeel fttuggbolft/ en beneeït ïjet op3iötotierljenen 3pne fcljataan ben ïplf aV't ïjen Inft. ^p toeeten 't niet te korrelen/ en baarom t$ 't inonaeïafte ftlompen/ fommige 3o groot aï^ ïjet enö aan een mang öuom/ en anbete niet gtootet ban een loottte ettot: ooft ïjea«m nooit eenig tueï geho^eïb buéfttupb gesien bat in bie (©oflctlcöe ïanben ge^ We foïöaaten ïjeööen nbet een fttupbftoaet-boo^ met ïebet be* beat/ op be manier gelpft'be ©efiinbifcöe üiapetó : boei) m plaat^ bat bie papiete ftarboe£je£ Rebben/ ïjebben bee3e Mepne ïjotïe tieten elft met een laaöing bu^ftcupb teo?3ien / 't tuelft 3e upt öet net in 't toet fhmen ; 3o bat ïjet ^ aï^of 3e een boo^ met fcmpömaatm haöben. ^p" tjouben ïjun geloeet tjeel üïinhenb ea 3up^t.; entlft httft een tjolle bamboe^ om ooet be loop ten 3pn toet te leggen/ en 't al3o buptea fiof teUoubcn/ aïjS 't ia 3pn Ijwp^ op ïjet teft legt. M^ 3e ooft in tegenig voeebet aoojt tteftften/ geöbep 3e be^ göpap een bamboe^/ bie groot genoeg $ om oegantfefie loop te öeöcftaen/ en if 3 *1J«- M 46 DAMPIERS KEYZEN. 1 6S8 to£i beiant/ 30 bat fjet niet aïïeen ntooi fïaat / maat &et roer ooft b^oog — ^ — "iouöt. soldaten <®z ^oïbaaten / aï£ 3p in optogt spn / mo*ben boo? een officier geïenb / wakkere t>te bso* be geïeD;eren ïjeen gaat/ en eln gelib öefïaat upt 10 mannen: euea mmt gej[p^ mp jjoo? anbere Die 't gesien öeböen / ge3egD i$ ) 3P (jonDen èunne epen niet in 't booitrennen. «©efolDaaten 3pn meefïenDeeli Hïoe^ Ml fterne/ en tuelgemaante naereï^/ mant Dat i$ 't gene 't Vueln öen boomaaiiteïpn tot '$&oning£Dienfïeaanp?pfï. Ep moeten ooft graag in 't eeten spn / taant bat fïre&t nog meer t' öunner aanp?p3ingen Dan 't milt; en niemanö Kan aï£ eenfoïbaat geöoubentoojöen/ Die niet meer &W gemeen in 't eeten \$j ftmntbaat naar oozoeeïen 3e ban3pn fïeriueen gefielteniffe. mn öie reben $ 't bat aï£ een foïöaat eetft aangenomen mojbt/ men ren pjoef ban ïjem neemt met rp£/ De gemeene fpp£ Der fïectjte Ïfeöenmöit0p&; en naar Dat ï)P5icÖ inD^eeerfiepjoefbaiupne manfjaftfgöepö qupt/ &02Dt öp ontfïagen of in öieiifï aangefjonDen. |ï)eii3egt Dat 3P b«$ fjmipioef DoenDe gemeenïpn 8 of 9 noppen tp£ eeten/ öie poer een pint fjouDen ; en Die Dit Doen/ 3pn aïtoo£ Daar naa in ac^tinge/ enmojbennaargefegenïjepb öebojberb: en De grootfïe eetertf iuo?Denge= meenïpa tot ïpf toasten ban ?$&ouing£ perfoon aangenomen* ^ep^o* bintfebanNgean ïeUertöenïoeftfleftaere^ en De öartigfle eeter^upt/ en öaarom tooien DiebanDatïanDfcöapgrmeenïpntot foIDaaten gebmpht. ^aa een Dienftbaus® jaarenmageenfoIDaat ontjïag berioeaeu/ mam moet öetDo^p Daar öp geöoojeni£/ eenanbermauin5pneplaat£3enöen. wapen- fóupter^ 3pn 'er maarmrpning/ m Die gebjapeno met boopneuïange fptefenofïanfen/ geïpnoeMooren en Turken. '23cpöeDee3een Defoïöaa* un te boet 3pn seer oeöenbiginDenbjapenöanbel/den fclueten 3eer welt 3P met een roer of boog/ mant 3P mo|DenOiftujil£ geoefenD nut na een ooeïtefebteten. 3£>e honing ojDineert een '# jaat$ een frjöietfpel / en] oe= loont De befte fcïjutter£ metrenraooijeron/ of ontrent 1 000 Kash, uieïne fomme ontrent 30 beeï i$ aig een ftpn^Daaïöer. Hfer Doel i£ een tuitte aarbe ftop tegen eenDpnaangeset/ en De afflana boo^DegeneDiefcfneten ■i$ ontrent 240 boet. 3Me De eetfte nop aan fiuhnen fcötet arpgt De mooifte roa; mant boo2 De gene Die 'tgeluaöeöben De anürre noppen te treffen/ 3un 'er anöere roaaen ban minDer UiaarDe/ of Kashin pïaat^ Daar banf ^itgefebiebt alïe^ op '^^oning^ noften/ DieDee3e oefening 3eer aanmoeDigt/ aïéxenmiDDeïomluifrefeöutter^teUio?Den/ geïpnsp oon boo^gaan^ 3pn. ^p iaaben en b?anben ïo^ 30 fnel aïé eenig boïn : ^PÖaafenDe fJamper uptraeteenebebj^egiiig/ en öetftrupDenDen noe* geï infto?tenbe rrampen3P'taanmetnog een öeiueegins; Dan ïjaaïen 3P Denftamperupt/ en fïeenen ïjemop spuepïaat^raettujeebcbjeegingen-; aïle bjeïue 4 öetoeegingen seer fneï en De&enDig toegaan/ en aï^ 3pnaeen öoeï ftïjkten / miftüenen b^anben 3pio^,/ op 't eerlle ge3igt/ en ^c])tec met een 3eer goebéü nptjtag- ^lïtjoebjeï De honing ban Tonquin geene f o|ten ïjeeft/ ecöter öowöc lm aïtoo^ beeïe folöaaten in be gren^piaatten ban m Spa/ \J00?naa* xueiun feaodcl. Tweede Deef. 4? mrfuBAan öe gtrobtottfi-ftant / om beKochinefcfen3pneot*«3oettei»fte j£8^ ööen een ïait óp öe neu^ te öouben 5 m fd&oon 'er 3eïben mi geregeiöe San mffiM P teoo^to / ecöter feïjermutfeïen 5p MM« 't bjeïft lé foïDaaten ter toeöerjnöe opDunnel)oeöeöoet3pn; ettfomtpö£Öoen3P Se iubaïïen inmalnanöet3 ïanben/ aïtoaar 3P ban booö gaan /roo* ben en Wegboeren aïïe£ toat 3P Bonnen benomen, ^e Koning öeeft aïtoo£ ontrent 20000 man ontrent ïjem/ beroelne in en omftacïjao gemquae- tierb mi f om aïtoog bpbet tjanb te \Dee3et1. ^etb?oogfai3omi£be tpfc Som %nWW$ om te beïb te gaan/ of benfcpano mm ite twfitroi. Sneer öp een ï/ir opeenige togt upt3enbt/ban sttten Oe f etóoberto fSSStt boomaame Jfcetoeïöebtor* op «Wanten: Dee» öebton öoute btifótt* ofteMfó* op ïjunneruggenbangemaaut; alvoaarbea?oo* te met ftaatft inktten/ 5Pn$é ban 3onenregen befc&ut ©eMunncn nebben 3n in öunne 3Leger# niet ; maar m plaatp Daar öan zwaare fte&öen * 3Uïaate roefé öie een Roegel ban een once ftonnen Telneten, «ex* 4e ïoopen ban befe roer£ 3pn 6 of 7 boet tang; maar ïjoetoeï een man 50 een roer op be fc&oubet b?aagt/ echter nan ïjn 't meron nouben om af te feïjieten/ maar gebmpnt baar toe een jtoaate fagot ftoft/ bie ban een anber geö^aagen toojbt/ 3pnbe ontrent 4 öunm bilt/ en 6 of 7 boet lang; aan 't een enöban öèeje Honig een lange bo?n ban q boet noog/ en 't anber enö too?bt op be gronb ge3et;'troerü>oJbt op 'töoben enö in een P3er geutje geïegb/en men öeeft 'er een .anber mfftu* ment nebeng om öe tromp te nonnen ö?aai>n 30 al£ men luu. 25p t aep=- ter enö ban 't roer t$ een fe»t fto&je/ noo» Degene bie 't affeïjiet/ om M roer te öjaafjen / en tegen $n feftouber te ueunen. 't «3ebmpn ban beese roere iéomjicö op een paf te openen/ of om ober een nbier te fcöieten/ Wanneer be Qpanö 30 boeï gepofteb tg/ bat men öem anöee£ niet nan boen beboeegen ; en 2 mannen nonnetje bpnan£ 30 genianfpö blagen/ aïé mujSfcetten. aarban* öaan op 't boater of be ffranD spn- ^ee3e baartupgen gaan ontrent berbïjaïf boet biep in 't toater/ en ipn alïeeuïpn beniiaam in ribiecen of op 3ee bicïjt aan be (ïranb / ofê Tweede Deel. 49 16SS. 'tneeïmooitoeeri&f n b?eeöe ribieren bicïjt bp be w mn* 6crr/J»ant baarftommuesicïj ooft ban 't getp bebienen ; enöeetod3eb^fneïboo?c neroelo toojoen/ aï£ 5e geen ïaflfc in öebbeu/ nogtan£ toanneer bet 60. 80. of 100 man in 3pn/ geïpft fomtpb£ gebeurt/ banspn 3e5toaar/ en Baan tegen fïróomïang3aam boojt/ en ebentoeï moeten 3e fomtpog een groot eno tegen befïroom op/ 'ttodftban gtooten atbepb ftoft. <®e foïbaaten op beese baartupgen 3Pn getoapen met boogen/Toerl!„ stoaetben/ en fpiefen/ en afê 'er bede op een togt uptgesonben too^gdc: ben/ 3«n 3è in ^nuabérf berbeeïb ; en too?ben onöerfcöepben öoo? b*t«. bïaggeh ban Öetfcïjéeïenbe Meuren; geïpft top jagen in eene togt bie op be ribier gefcfciebe tajm eenigé ban ïjtmne $oö?bfcöe gcbuuren tertopl ton baar lagen. 3£aar toaaren toen ontrent 60 gaïepen Die ribier op* ge3onben / öebbenbe eïn ban \6 tot 40 foïbaaten op/ aïïe toeï ge* toapenö. ©un «Beneraaïtoicrb genoemd Ungi Komei , bie een boo^ naam iBanbarpn 3pnbe/ boo? ben iüoning aangefteïb toag om toe* 3igt op cn3en €ngeïfcf)en ïjanbtï te neemen/ 30 bat öp een befctjermer toaéban be €ngeïfcï)e j?autoo$/ bie met groote lof ban ïjem fpja* aen. ép óab ttoee tiooinaamê 2$ebeïï)ebbet£ onber ï)em/ bie elft een bP3onber baartupg boerben. <ï£ee3e b?ie ïjaoben aïïe bp3onbere bïag* gen/ te toeeten be eerfi ged/ be ttoecbe bïaauto/ en be berbe roob en groen. Zv gingen ban Kachao na 't gebergte/ maar Heerben niet toe* oer tertopï top baar toaaren. ^ebcrb öeb ift berfïaan bat bie togt taucïjtdoog afliep/ en bat be Generaal Ungi Komei Daar boo? in on* gun?? raahte. Wanneer be <0aïepen niet in bienfl 5bn/ toojben 3e op ïanb geïjaaïb/ en ineenöupï» ge3et bat tot bien epnbe gemaaftt i$l aïtoaar 3e ban on- beren fdjoou gemaaftt/ en ïjceï 3upberenb?ooggeïjoubentoo?ben. 3&ee* 3e gaïep-ïmp3en 3P» soof 60 fclneeben ban be ribier/ en toannee3P'ee be gaïepen 3uïïen in ïjaaïcn/ flaan 3e een ïang fïerft touto om tjet ag* terfïeben / en ter toeber 3Pbe fïaan 3 of 400 wan / bie aïïe be tjanb aan bit touto flaan/ en op een gegeeben teken/ booj 't flaan op een trom* mei/ met aï ïjun magt/ onoer een groot gefdjjeeuto / beginnen te trekken/ en met een baert be gaïep opïjaaïen: bit i$ 't toerft ber foï* baaten/ bie be gaïepen bug onber baft geïjaaïb ïjebbenbe/ toebei* tot jjunne ïanb-bienfl fteeren. dommige ban be foïbaaten toortsen ooft gebniuftt cm toaeöt te wagt va« Öouben/ en be ronbe te boen/ 30 tot bepïigöepo ban bp5onbereSoldaatCB perfoonen/ aï£ tot *$ $oning£ Dienfl; toantbe Tonquineefen öouöen goeöe ojber bp nacïjt in aïïe be jieben en bojpen / en bp3onberïpft in öe groote fteoen f aï£ Kachao. Hiïïe fïraaten tooien baar met een fïerae toacïjt betoaaftt/ 30 toeï om ruft en ftiïte te öouben / a$ om toanozöe boo? te ftomen. <&z toastten 3pn met fïaben getoapenb/ en flaan in be fïraaten bp be toacïjt|jup3en / om elft een bie boo?bn gaat te onberb?aagen. #oft i$ 'er een touto btoar$ ober be tfraat gefpannen / 30 ïjoog bat fytt tot aan be bo?fl ftomt / en niemanö 45 mag - - .-'fr 1688 Bediening vanRetht. Scliulde. aaars. Lyto 5*0 DAMPIERS REYZEN. mag baat pafTeerenboo? batöpondetb?aagbi£/ ïimttfiSfe nn mafcrir* öatinpien 3eeemgquaad bo^jeoben/ 3PÖeeïkïjenbisiemanbee fc?en fce( of bpe lieen Meeren aan fiuftften tefïaan. ^ eïft luachthiiS tö Si «e seïbmas mm bfp genoeg paflfcwn/ en me flenbeeï^pn S fcfoeté öieopseliflt too:öen. ^ee3e tuacrjtenjunroïbaaten/maacoehoo m Magten tegen gen tollen öoojm/ aïtoaaren 3e nog joSraaat B en öaarom3etten3pbtoi^ feman&inbrjioft/ naat tjun toSgS) n taigen &em'|moaien$boo*öe ©betond/ bie ben gcbangeTigeme i« Bifitaat. €n niemand mag op sobaantg een bejegening ban onrecht föuh gen / booaiamentïpft n bit gebat / aï öad ÖP ooft iVöStoS Sb m mm mm ÏM 3° nmk */ #^1^ f, £f5?3ien, bee? l™^«^en/ öebben 3e ecïjtet eenegebiomt* SSLS^^ ?*¥ ^? ^mffcDenttoee geuingepetfoonenon S £2$ S*IS met te poenen 3pn/ 3onoec 66% be feagiflraaVte gaan/ 50 3aï Jp gemeenïpft/ 3ienbe op Dunne atmoebe/ Ocnobetttee* lVllm? ?toaice öv0£te öf|ïaatl J raaa£ öem opleggen bat £» ben fó ïeebigben 3al ont&aalen met een ntnpn maft/ eneenbogeï/ of een fttom berftentje/ op bat 3P buj öamen gafteceetende aïïe haat met een ooeDe tengmoogen afpoeïen/ en tjimne b2inöfc&ap betnieK 9 w,f« hf 4? IbeCfcö!! oter frÖ«ïö fl Ümwm 5P een öeeianbet mibbeï/ geöottben tooien/ om ben 't toeg loopen te beletten, ^eeseatrae ge* bangenen fttpgen met anoerg om re eeteri en te doften ban rp£ en \£a* mmSm iP timmm ban öunm pWecen geplaagd tot bat tJ&IÊÊ&yiF aüaabfen&fé *« tfWfojjjl anbere/ $ seet fïreng; fommigen teïfen P3ete ftetttnsen aan be keften gejlooien/ met blote Sffi-jSBS ESïiJSSWl JefcöwlDenaar^i endere fttpgen 3toaate plannen omuenöatf/ aldaar pet ijoofb dooreen gat uptfteeftt; ea baar moeten 3e mm om loopen foaat< 3e ooft gaan/ ja yfó umnneet 5e mim gaan ruften/ moeten 3P et mede fïaapen 30 3e aonnm. gpïjebben een anbettupgtot toffe/ biteenigfin^geMV 'ttoelft 3eeen GoHgo noemen/ en ooft om oen ftatf ge&aagen'Wo' ot; mti$mlktm labbet / «nöe gemaaftt ban 2 groote bamboe3en ban 1 o of 7i boeten lang/ 2? 'W^ f?°lten/ öocö 30 ^0?t öat öe 3P-ftuftften niet topber ban een ftaan/bat menet 'töoofbbequaam nanboo2}leeften/5pnbetnbemiööen K2&85S?"? öat onttentorageöaW ban benb/aagetfïupt/ 30 bat Ötttf aï^oföp een laöbet op be fcïjonbeten bjoeg/ baat 3pn fJoofW*- peent, -— — - 1.688. Tweede Deel. 51 iissiSfSSips, .naarg fcfioot/ enöetomn toaït «Öl« «^««; . towM Qefl,aft StraF^B ^ïetorp toojot niet geacïjt Den öooö te ^ÖKWflf^^^^ di£vety mettiet af houden V)aneenigïiö of eenaeöeeltebanöet lid/ naarw mSSö Groot ië • toantfomtpö* **ti* iemanD maat een mm m ^S^^\X^t^m^^m^ mm! ja fan* .tpög ttel öe ganfcöe banö. ^ " ©e ïóSS s*- DAMPIERS REYZEN. Manda ryns 3£e IBagiflcaaten en anöere en <0rooten ban bit föpn toojben Madary ns genoemd ; bc meefte bie in 'g fioning^dienfï 5pn / 3pn <6efneebene / en niet fïmpelpfe gehibd / maar 't ganfcïje tupg fë gen beeïtpd^ tot aan ben bupïi toe gïab afgefneeben. &ee5e 3pn/ 30 mp ge3egd i$] aïle geel geïeecöe ïietien naar f)imnetop3e/ boomamentïpK in be ^Betten öe£ £and$. Ep Gc&eede ftïimmen bantpd tot tpö boo? gunneberdtenfêe ofdoojgunftbp trappen op/ 30 toeï ük in 't burgeïpfc bebjind/ aï£ bie m arpg^dieufi 3pn; en 3eïöen fcoo?et eenig ampt ban Jbtaat of boojdeeï aan iemand andere öe* geeben. j&iemand mag b?p ontrent de$ &oning£ §Mep£ toanöeïen/ 3onber berïof ban be gefneedene 3tëandatpn$; en debjpÏ3P seïue $ü\k een b?pe toegang bp bm Honing öeoöen/ en bupten fjouöen biien 3P toilleu/ Rebben 3p geïegenfjepd 3icö in 3pne gunft te briknelen. l^it gaat fommigen 30 naa/ bat 3p boo? misnoegen aan 't qupnen fiaan/^ vrpiiirge ffifg ttt bood toe ; geïpn mp berjjaaïb \$ ban eenen Ungi ThuanDing: gefneede- Ungi meen f ft bat een eeretptel i$. ^e"e3e bja# eenseer geleerd man iti be betten/ 3*er fïaatKunofg/ en baar bpgeeï fjoogöartig: en daarom ftsendde fjn atïe midöeïen aan om gebojdecd te tooien/ maar a!ïe£ ïoa^ betgeefê ombat öp geen <6efneebe bja$. ^et fpeet £em gebjelöig dat öp jag bat be gene bie beeïminber Vuaaren ban ÖP/ geöojoerd tuier^ ben; en 3*enbe bat 'er geen nan^boo? fjembja£ om berber te bomen/ 't en 3pbie|)inberpaaï tipt beteegtuas/ nam ïjp een£ met een opfmpbend gemoeöeen fcljerp me£/ en fcïaarbe 't bjern 30 teel/ bat !)p gein 3eïben fseboegd maakte. J$p gadeenbjoubjenóofS hinderen/ die alte in groate b|ee3e boo? 3Pn ïeeben bmaren; maar öptoa^gaanónietfïaautoöaitig/ fegocn in snïKeenöacöïpfte fcaat; en bp toieröt daarop dooi den &omna gebolderd. |£p- leefde nog toen in baar roa£/ tïp toa£ een booinaarae Mandaryn ; gebbenbe ï>et op3tgtop öe boapenen en 'tgefcljut/ öptoa^ 30 beeï aï$ «Broot iBeefier ban '$ üioningglürtiïïerp. ^>aarb3a^ een anbere Mandaryn; genaamd Ungi Hanc, biestenöe bat öp boo? be <0efneedenen ouaaïp& bejegend toierdt/ genoodsaant boa^/ indien ï)P met Ijen geïph toilde liaan/ 3irt)ooft tot een gefaeedeae te maafeen. I|p ïna^ %eer baneenbo^pof ttoee/ aïtoaaröP enspneon* öerïjoonge menigmaal gebseïöig boo? de ïjeerfcö3ucï)tige <0eïubden ge* pïaagb b3ierden ; en geboende bee3e gnnne quaadaariöö^pd een tpo lang kierbjaagen/ 3onber een epnöe baar ban te 3ien/ maante 0p eeuberd?ag met een eerbaaren blubber om gem tefnpben/ baant men'öeeft'erbede inbitïandbjelfteöiebomfttjandteeren/ en 'er 30 befyeebeninspn/ dat 3» eïneen/ ban fjoebaanig een ouderbom ö» ooh 3P/ baiüen onderneemt te fnpden boo? 30 beeï dup3end Kash , a(^ bp jaaren tj^ft. 't 3©o?dt ge3egd dat 3p den Epder eerft in een diepen fïaap geïpen ; maar öoe lang tpd 3P ban noode fytbbm om ïjem tegenee3en/ naadatdebjerftms beliegt i£ / bjeet in niet. ^k geb maar ban 3 Mandary ns oan eeni-i aan* 3ien indefêegeering gefjoojd/ bie geen gelnbde bjaaren; be een )xia$üt «fBobemeur ban de <©o|lec ^jobincie/ bjien^ boctjter getrouojd boa^ aan een J^in^ ban 't üioningjlph öwplöejin; be andere ttëee/ die ^?o* beu* Tweede Deel. *3 i6gg ban bejclbe ttouvobe metöe£feoi «W J n «Dto ; b ^ ftaa„ ^«^^«'«SSiSXÖr'W «* «**> onbeuaalü «ijtet in ncifcte 0cbW5Mmfpö oiioEu ^ in maat obet hen 1?/ atë 3P °™' ' », "ruft houben een gtoote (iaat: beele ban V" Wm ®bwü "^U SS tóoiüt een 3e&« Oeta» boo öun"e°bup5en; ^ JCSdtofSW"»* tóacÖte,,: ,» foïbaiten/ naat 5P»ef«at / K3pt! fomrawe 3Pn <©o= aanömftonmg/ ban alle W»^^StaKfliöaeR6fc»^a« f| ebt met een 5onberiinfle «»% gg1 ggS: ©an beeje^wn m laat het bloeb in een bei ben met ^"X^eeblaating ban3pne moet elft een teug>e **£* Xtnm S te bienen/ beeft gebaan necechtiBÖenb en gereebhepo om 5pmn »"«n . & ftonnen «i bit aeijt'men be plaagde Mffi£^>#*ni/ iê ooSin b tbinben ©ee3e mametbaiv e WS?" »™, „ft/injonbetijepbop anbere ianben op ^«SjS« WftjffSSSft^ * be «Oouofeult ban &umee ©annea aw ^«^ ütioojnaaltlels,hb«iobet»K,inGBi. nwnmé een im^baab befchulbigo «W hrtncotn b30»»en/ Danbe=aec St D? saaft Stg,« gj TfliW léjlbi^ tocht be Fetiflerö , of fmeftet I M 3eJ"J! lJJL r eu %Q ftu besefte toep* «erf te bunnen too?öt &p fcljuiötg SejJuu^ ^ mm fcat 5e fcl)uïbig | boet »*ate^ m&tiewefg toeWn taan bat ^•g^gS? een dbaWpffel te 5Pn *anbe nogtan* $eer gemeen to fcen/ en icmnw r öaar Numen ƒ. aaloube ^oobfcïje pjoef ^J$^3$#S uutftktjan becje p?oef 5P 'er eengroot I^ASl^li^ fcgk£ vjWb öoo? / bat 3p mam* i"J£* S^^*^«w»w»^ Soofflaatoen aan bc ^^P^^^^OT^ g eehige argwaan/ tertóatet tfnffji» ^^ffiSMTOroS ^*tt«w^ atö $ 't maartsan een getuig ongep»^ | £ tjectjaaïb. in Guinee artoeeft3pn/ en ° tV^C S «n / cljoonjpMtttri H S4 DAMPIERS REYZEN Stokjes om mee ie ectm, tmpm/ WïSSf£lÊ»W««* Wnoec en te bood* «art jënnnïït* W' öat ",rt <" öe Maarnoen Dan bic roofr niSbSaii K ffi.1?" elc"lban öc wtolm toawinteütonina tóffe tof S f»t?ffif mo0flel. jcaaen üan fiunne taant tof ü& ? J&ffi i r ff aaüteajsü^ws*" « Wooienb-fipfi moot taMMn. 'ten? -££!££ ?^'K£S* tua?ut De *, ceyiheyd wi^ mi floepen*' jflpft mojjt toorn nan- rvns nn& 21111 / ^u*-**. £u.^ i* „rr'r3*;? k00J i688 Tweede Deel SS mox hunne 3aafcen : en bee5e talm* foojt ban bienfï acjfjt men giet 3eec tojeïooegeïpft en eerïpft. 3£>ocb be gemeene ï|oeröup3en/ fcïjoon 3eer~ menigbuïbig/ toojben ecïjtee op ö*n alïebooi öaateïpn en fcïjanbeïpfc geöouben. V. HOOFDSTU K. Vaartuygen van Kachao na Tenan gezonden om Rys te haaien. Ontmoeting van eenige gewaande Roo* vers. Kash , een foort van Munt. Des Schryvers tweede reyze na Kachao. De Pagoden , en Lykfta- pel , en 't gaftmaal , dat hy onderwege aantrof De; Franfche Biiïchoppen en Zendelingen te Hean ; hun huys ; des Schryvers onthaal daar ; en zyn gefprek met een van hunne Prieflcrs ; De ftaat van hunne Zendig en van 'c Chriftelyk geloof in die afgodifche Landen, 't Maaken van buskruyd. Des Schryvers ver- trek van Hean na Kachao, en van daar weer te rug na de fchepen. Wat voordeel de Engelfche Fakto- ry daar zou kpnnen óoqü. Des Schryvers vertrek van Tonquin. lïi fieö wh$ gefp?octëen ban mpn eerfleoubaarenbanbe tibiernaKa* -^chao, en mpne bseeberfceering ha on3e fcjjeepen binnen toepnig bagen, fP ïag baareen langen tpb aan ooojb / eu toag ben meefïentpb siefteHpn/ öoclj niet 30 of tft gingmeefi aïïe bageumet.be boot een£ aan ïanb/ en nam al30 beeï acöt aï;6 mp moogelph toap op 't ïanb/ onberb?aagenbe miöbeïer topï 0113e ftóopïleöen bie baar Vooonen / en uiibete perfoonen ban henniffé/ na ïjet gene nip seïben niet in 'tge3igt guam. <0ebuurenbe beese tpb bua$ be ïftp£ te Kachao bier/ geïpft 3e aï eeni* gen tpbgetoeefi böa£; Mz$ Meröen 0113e Stooplieben enbe 2flnöoo?ïtn« Dierte v«, gen te raabe een bloot ban Mepne baartupgen tipt te 3enben/ oni ttp£Rys- toan-öe-nabuurige fftoobincfen te ïjaaïen/ 30 tot öun epgen geoiupls/ aï£ om be maften te booten : taant men baart baar met geen enMbe baartupgen/ upt tyee3e ban ^eerobers0/ bie met öunne Mep* ne fcanoe^ be feufi -onbépïig maafeen/ ' en 31CÏ3 tTc&upujouben tuflefjen be enïanötje^ Die aan be §w& ban be<©ofter |p?obincte ïeggen/ en aan 'tïanbfcïjap Tenan grenen/ toertoaarg beese ftoogUeOen fêonbeu te gaan* ütapttepn Weldon toag een öf e bee3etogt b0O?t3ette/ en totbten epnbe embaartupg en öoot^bofö ban be TonquineeienïuAutbe/ wibmtmi? m $6 DAMPIERS REYZEN, 1688. ge ban spn ep0en boüYmebe om toesfgtteneenien/ ban fcoeïktëgaem ■ een3onöegeUieefï3pn/ indien in nietonpafTelpftujaatgebjeeft. Mr.Lud- Togc na ford , Die eemgen tpö boo? 0113e aanftonifi te Kachao getuoonö öaö / bia£ Tenaaom00ïi tm ^an oe dhfecoieinfreiEp / en ging '3eïf aan boo?ö ban öe ïoft&gie ÖP geïjunrö öaö ; maar ftapltepn Weidon bleef in öe fïaö/ bocïj maafete öat ïjp ban öe <0obemenr ban öe «Sofier-pjobincïe een lafï&itef boo? 3pn baartupg fcreeg. ^jn öe ïafïb|ief toot öat 3pn baartupg met fcïjict getoeér en andere tóapenen 30U moogen bootten 3pri ; en öat 3pn-tooïft 3öu moogen bjeöerftanö öieöen aan alle Die §"en of ee~ uige baartupgen in ïjun ge3eïfcï}ap quamen berïjinöeren / en öat 3P alle tëoobet^ öie 3e aantroffen mogten öooöen en ombrengen . <©e paffagie na Tenan b)a$ meefïenöeeïg öinneng ïanög/ öoo: kreeften en naaubie fleuben/ tuflcljen öe böojgemelöeeplanötje^/ öie 30 bceï in getal 3pn / en aan öe OofoP ban öe baai 50 öicï)t bp een ƒ en 30 m bp öe fcufl ïeggen / öat 3e in3ee sicöal^eengeöecïte ban 't bafïe ïanö bertoonen. 3£ee3e Mepne Archipeiago ïegtonöer 't gebied ban den töobécneur der «©ofïetrjjteobin* de/ ban toien -ïtapttepii Weldon 3pnen ïafi ö#ef ïjaö/ en öie ban groot aansienaan 't ïfotban Tonquin boa£. (Coen öe bloot öaar ter plaatfe naam/ liepen foinmige baartupgen öie öaar lagen upt; öaar opbeffoot men öat öet Seeroober^ toaaren ; toant öie brillen ïtcbes aïtoo£ upt* gaande fcfjepen aandoen/ omöat dejeïbe geld aan boojö Rebben om een ommoe- P^ te noopen : njeïn sp meer biaaröeereu aïé öe rpp öie 3e in öe te rug* ring van ftomfi souden in ïje&ben. #p öien tpö biag Stap'irepn Weidons Holland* gcwaaade |*c|)e grietman/ öe boomaamfïe öien lip op 3pn batft geset Ijaö/ aan vcTsr°°" öoo^ö ban |Br. Ludfords baartnpg; en toen öe gebjaanöe s^eeïooberg aanquamen / öeeö Ludford , en Ijp öe barh na öen toe roeyen / en öicfjt bp ïjen Komende/ bnur geeben. ^ee3egafl:en3ntK omwaaien niet beeïoacö* tenöe / öetopï öe Tonquineefen geen gefcljut boeren / öan in öe$ &oniug£ <0aïepen/ poogöen öe bïngt teneemen ; maar luierden öooj Mt- Lud- ford 30 fïerft naagejaagö/ öat 3P 3ie[) op genaöe obergaben/ naaöatse een manm'tgeüecïjtberloojen&aööen. fep öïpöc ober 3pn getuft/ nam öegebangenen inbeboaaririge/ en fïieröe naöeeecfïe'fïaüopde&uft: al* öaar ïeberöe öP3Pne gebangenen aan öe jjBagiftraat ober/ en öeeö een berïjaaïïjoeöe saan sieööaötoe geïuaagen; bjantïjp beruïacfjtte een be- lonning boa? 3pne moeite / of ten minfien lof boo? 3pne öapperrjepö ; maar Öp bon&t 3icö getóelöig beö^oogen. 3©ant öe gebangenen antnenöen faröne^ig 't gene Ï)P Öeu telafieïepöe/ en fiaanöe öouoenöe öat 3e at« me bifTcïjee^toaaren/ tnieröense aanftonöjlal^ eedp^eïieöenontfïaüen/ en j]Br. Ludford aangenlaagö ober gebielö gepkegö jegen^ meiifcgen öie öun beroep Usaar namen. |l^r. Ludtbrd öjagc beele banüe ^Jnöoo?* ïimen I öie metgem boeren/ tot getnpgen/ om 't gene ÖP geöaanljaa boo? tefp?eeften; maar aïle^ mogt nietöeïpen; toantljptüierötteroo^ 3aan ban Denman- öie 'er geöooö baai/ in 1 00000 Kasn ( gelpn ome iioopïieöen 't noemen) befïagen. Kash i^een foojtban felepn Koper geiD/ m 'tiööeeeiiigfleniuntbanöunepgenmaaafel/ 30 'tanöe^öun-epgen - M ' " ïïl Tweede Deel. 57 ffi t Ken / mwnte bat ft> geen gefcïjut m p barh boerbe / maat SS^SSffiSSSWfttTm bat Weldons Stierman m spnbaar- « S Ö" enmebc tot ïjet ptfxtt Öab geïjoïpen. IBaarnodj SEEÏSwa Mhrt anoet mogt hem basten : taant toen be 3aan te Kacnao, fSlSS5s« 30 batMr.Ludford **«**£ tart i SeXrt * betaaïe 1/ taelfce mot bdiep ban 't gene Jfr op Wei ogt SSS te Docben; mant ïjet taa£ niet Mo* boo? ïjem i iïSaen'bat 3P iwt eenboomeemen quamen om ïjem te berootaii €u SEKS afbooi öm taal gepïonberb gelden/ raifTdjtm 3ou be ©bet; 51«l fcmfeMarib hebben; maat ecïjter i|'tï)feïtaaarfcïjpndph bat ai BKRB^^/ bit geboeft ecïjter 't een oftanbet fluuS ou geboiben ïjebben ; betapï be booten ban bat fcpn 5icïj3o tatt SSSen / en bat3e op een tiangfi nagingen / taant in be gelede baai mi JtSme^ bat3P5onbet JSStóraiSKtfirtWWBefe taant ban nomen 3P 'er tad op af / en fthubö Sn aTt bolft naant upt. Cuffdjen bee3e eplanbtjel 3pn oon / 30 nro ^^tl^^M^m öie goebe paerïen öebbeii; maarbe leö S tebinben/ nd 1 3idjneemt. *M> bitm'tboojbp gaan. Slnbngbirf S niets" aanmerfteïp&g op bit fcogt na Tenan boo*. ^eefebaattupöen taaaren s of óiueenen op bee3erep3e upt. €n in SSSS^P Weldons barn niet na Kachao met ^e ZTi maar bntïaabbe be lW in «tf fcljip om ïjet te ber5o?geu ïüït baarnaa ging 1 be ttoeeöe stp# na Kachao, met te taater geïpn SS) maat teS op mpne boeten/ betapï in begeerig tttf om 30 Sri te 3ieii aW in fton. 1« ïjuurbe een Tonqumces boo? ontrent een &toX^ammpnlepb#inan te 3pn/ en mm bit niet bed **/*« shry- frhter : toatf het een groots fomme boo? mpn beun?/ ombat in in 't p^*«- m fSirtSbm 'V ttfebJbet* ïjab/ oiein *aibo«b ïjab getaonnen/da £ ^ met e nigeban on3e matroosen in 't ^tiermanfdjap te onbeken. chao. itttoi ban aW taat ifctjab om mpne epgene nollen/ en Du : ban mnn ïepb^man te bjaagen; en 't taas tejtger boo? mn/ om bat in oenoob&a&t taal no?te bagrep3en temaaften/tet cojsaan ban mp- ne 3taafeïiepö. 't 3DaS ontrent ïjet ïaatfl ban November j688. toen jraWofóm. jL^bieebeuaanbe #oft3Pbanöetibier/ aJtaaattapbe ï$ taf° *8 DAMPfERS RETYZEN. tuucgten toette fait, booVnamS'J'30 mJI ,m Naaten; Doch de öaac Dooj ban beese tetta nt IVaL S?.?** toa^/ «Eter toierdt ift becbeeide/ en dar « Stóf „1°^"*/ omoat *>« « £w fiepb bor&oen non. Wlansöe om tt J™ 't Bene mpne «&£$&$£ rlft Ö^Sa^to^nu&TLS^^?^ maac «Ö^Becaafifm top aan J«noenonsSeenaatdmLffi in (e isoofe,,. &emmm°^.Slp^Lofu^anbe^/ owtop hadden/ 1 a' biaatbiB toa£/ booniaaiS. 21 p 7 ?m tc HPtel> * B^e besfemS taibt ijet 6edö ban ra, uiSi? f Pag,ode ba" rt<« Pfaató 3n S2 'töan altoos bontoVeSh^ jjefhitben toas/ maat m mStll J?Vm tm öan k ©toSten We ift nooit (ctéDtoaeE taffiS? i4? «.t08t »«# feb«sW bermfSf *«I fPP5e op 3e6ete fialtoi/ bie iH'»"1 'S*» Komende/ 3ao in Ki *ft beeb mp 2 Sf S* * *« fc>pel opBeflaaen &£ &at get bfeefcg bat in baat vm,l 1* b»?^aame marfit toatf/ en ben onbet 't Mi%é S ^ïi"* taB: « üegaf nip e5*5. booj nqn abonbmaal ?e toanen/ &l3im/ a^ °'« bitbS, ^öenacgtecniiöbao tostó SKiS^1 H *» 4 en $■ nurro SP WW» mp/ mUw SwXSffi^ »^»W3e; en Jan (ft| te ftoonen b. #aa Dat MfJ« H Öe* toeïb ontfïagen toaaten / berboïgben ih en mpn Hepögman omm total maar top toaaten bepDe heel moebe enïjongerig; en ih geloof Dat mpne tren naar eeten te grooter toa^/ ombat ift 30 beeï fpp^ nab gesien; toant op 't eerfie gebijt maante ift flaat op eengoeD a« ïwnömaaï; en nn nön ilutip niet anDer^ toeleggen aï^ toat rpj?/ of netoofie Yams, en een paer eperen/ toaarmebe ilt mp plagt te benei* pen : toant IjoetoeJ 'er otoer al toaar in fliep too'geï^ te Koop toaaren / ect> tec toou mpn bèurë niet toeïaaten Dat in Die ftoft; enanbermeefcgtoa^ Jer niet te nrpgen/ 't en toaate in üp genal een marntbag in een boip aangetroffen ijab. y TT v SfrSZ" Ctoee bagen baarnaa quam in mêt toeeï moeite te Hean . toant mpn; Ti-i^la JbupMoop nam toe/ en mnne fttacftten af. SP begaf mp aanftonb|.tPaleys na be franfclje 25iffcöop^ §\$$l afê be bequaamflepïaat^om toatted«Fraa- wflen / en meerber onöerecöting toan 't lanb te öeHomen / boa? öe «cc«n b«- Europeefche eenbeliiigen / Die baar ïjim tooonpïaat^ §8.mn. ^®e^ SWffêrctë »e#f eèfn rebrïpu net ïböböwp^/ fïaanöe am\ 't ^oo?o- ^2 e^a 6o DAMPIERS REYZE'N. i6'38. epnb ban be fiab/ aan be hant ban be ribtet. %t$ omrfngb met •— — een rebeïp& ïjooge munt/ en ïjeeft een topbe poo?t om 'er in re gaan. <®e poon fïaat recfct tegen ober een firaat / bit niet öup5en tec lueber - gpbe aan 't païepg epnbigt. 2Sinueu be muur i$ een opene pïaaté / bie ronbom 't païep£ gaat/ en aan 't epnbe ban ble pïaat£ gpn nlep= ne bertrenje£ boo? be bienfeoben / en tot anber gerief. Iget ffaat niet in 't miöben ban bie pïaat£ / maar rupm 30 bicl)t na be poon bie ben ganfcöen bag openfïaat/ maar '4 nacrjtg geflooten toojbt. %\\ bat^e* öeeïte 't tueïn na be poo?t nptsigt ïjeeft/ \$ een b?p mootje 5aal/ toet* ne tot fjet ontbangen ban bzeetnbeïingen gefcljint fcïjpnt; taant 3P&ceft geen gemeenfcrjap met eenig anöerbertrea m'tïjupl/ fcïjoonbaar aan geljec|)t: ^e beur taaar boo? men 'er ingaat/ 3iet recfjt op bepoon/ en fraat be$ gcipBg öen ganfcrjen bag open. i$ier Romenöe trab in be poojt in/ en 3ienbe niemanb op be pïaat£/ ging in in bie 3aaï. Ulan be beur baar ban jag ineenfnoer/ taaaraaniïi iron/ om be fcljel te boen Minnen/ en ftenni£ te geeben bat 'er iemanö taa£; boeïj betapl'er terflonb niemanb ouam/ ging tïuieersitten; baar fftmbt in 't miböen uan De 3aaï een tafel/ en boon£ eenige benuaame Hotten/ en aan be muur en ijingen eenige Curopeefcïje fcljüberpen. zyn ge- ||et buurbe niet ïang of een ban be #?ie(ifr^ ouam bp mp in be na* jprek mer \x\tt j t\\ ontbing mp l}ztl beleef Delpn. ^p öab een ïang gefpjen met cenFran- ^em . jjp toag em jptanfcömau ban geboone/ maar fpraft 3eer goeb ««" nc Jvpaanfcö en $oKugeefcö : 't taa^boojnaamëïpn in 'tjbpaanfcöbattap met maïnanbereri fp?aken / 't taeïn in eerjter beeï beter berftonb ban in ïjet fp?eefcen fton; niettemin b?oeg ik fjem 't een en 't anber/ en be= anttao^bbe ooh 3obaanige biaagen aï£ öp mp bttb ; en aï£ in met ïjet Spaanfch te fto?t fcljoot/ nain ia mpne toebïugt tot rjet Latyn, Ijeb* öcnbe nog een taepnigje onrljouöen ban 't gene in in mpn jongrjepb in 't fdjooï geleerb ïjab. I$p taa£ öecï openhartig in 'tpraaten tegen mp/ en bjoeg mp of in baar ier£ te berticljten ïjab. 3JH 5epb ïjem bat mpne rep3e ua Kachao ïag/ aïtaaar ifcnogeen^te booten geineen" taa$ / bat in toen te taatertaa£ gegaan /maar bat mpne nieuta^gierigljepbrnpnu öetacogen ïjab te lanbe te repsen/ en Dat iBgeen<^urQpeer^honbooL:bp gaan/ sonber rjen een be3eeïi te geeben/ booniaameïpH in 3ulfteen ber* maarbe pïaat£ aïp? bee3e. Il)p b?oeg mu beele anberebzaagen/ en onber anbere/ of in een doomfcö ftaujoïpn bja^? 3!n3epbl)em/ neen: maar geraanenbe in gefpjen bjegen^ be aeligie/ 3epbe |)p mp bat |)et €ban* gelium gefeïjapen ftonb een grooten booitgaug in bit #o}ierfcl)eïanbeu te neemeu. aac toe te boen. ^eiangenb « Tonqu. ^|ySof?>omïj^m| maat bat be meen geneegen W » .^^ffllab; bat öe Eenbeüngen Me veering een ^fe^Sfe»^ laïl ^tt baat Uïoonbcn niet ®«gWj Oen naam uan fcooplte «doof/ maat bat 5» öaat uaffeeib en onoe t u ötnbecpaai tooo? be gen /Vn niet aléto^^ €&iifteipfee <©ob$tnei gjWjOJgg^ te «enten /.*n bat 'et ttoee ombemcnfci)eniu>t^ be25if1CtJ0yliau Askalon {g^^ffig^j^twi Tonquin ^Wj-dSïST- toaarentoan Europa, ^nDjieüanpg ji»ww- » . ^ ft\,etftaanflatiirenm bat Dcc5c tfranfcöe $fg^^^^'4tóta£i«Wv en batfcetlof ooft betüjaatD^ B^»5SÏ^1^tótt»art^°fi teKa~ maft baiinoatoerunucoen too&öen ^doot ^X^an^c^n0èUugeenige geringe btenft moet boen ÏDa t e ^enw «^ ^h0uftt5eU)ttimip- Sen te paften l^^^^L^^Si^ ombmtoiïéte iiemaal onuunoig j* / ^^^S?teW«i : & ^ V öaaï 5lSl Kachao boo? be *^Sn toaS«« Set toöeii 5 of 6 unten tpté Mb#«% «f eel^S «?e5 basen/ onbet UooigeeUen bat 'et •oereufetjt i#/ ^»aft^1^ '°Sn 3obe D^epötoanöumwiLeet- m\ moeite aan taft i| ^n W SS|^b eSsen/ en ommegang too£ toelHora 3pn- s. Srtrtt ^n baat te fonbe 31*1 feeneetb/ mp \ <** DAMPIERS REYZEN ! waarom j# / en in 't geJoof aan In £1 ^S^S Bföeöe fietrtnseii en teelbt Bonöeröepööepfrtugeefen ma^ZKU fmmiöj ^dingen/ in, ffclfen öe "«« ifc rStoanK^! en,llWeafijoD,,cÖeIanöeii; taant?* goden totöK^kJ^^52\teTö,canDct«,ö «>Wk SS opaetroftftéinpnöÉittwSÏI ör * f*»5uw#/ öatöeese Uienfctim ***öê^ «ercupïen/ mm De= om *ten abonöftonö om be koel* tebernoo?en/ en roeiben bm ganfcïjen nacör. De füjnnt maöepgentfon gemaant om paffagier£ te boeren/ 3pube meteen teutbeöeftt/ 'omboo? Den regenboog te bïpbem $og 4 of r anbere Dïergeïu&e fcbunten gin* 0€n bit getp ook metpafiagferg af. f$u be 0113e toaareu ontrent 20 ;o mannen aï£ toroutoen/ beïjaïben s ofóroetjer^. ^etaouUiensatenoï)* 3onbet/ en men beU?ee^ ïjaar groote eerbiebigljepb ; maat be mannen 3aten bicöt bpeen/ 3onöec bat ben eenenmeereetebetueeien ujierbtDan Den anberen/ euenuiel waaren 3e aïïe fjeel befcï>epben. %h ijao mp ou= fctt ïjen berboego/ maar mpne bttpnïoap ïiet my met toe ïang op eene Wmx$ te rullen. <®nttent miDöetuacïjt uiierbenvou aanïaubg^ét/ om on|? aaneenpïepfkr-pïaat£ te berberfcïjen : aïbaar ftonbea eenige toen* nige öupjen aan öe nantbanbe ribier/ met tyanöenbe Haerfenöaar m/ en 't boln ma£ op; men bonbt 'er %mkj Cïjee/ nïepne fpeet^ met Weefcö/ en anöere toegemaakte fpp$- mant aüe bie Jjupsen toaarenatë een foo?t ban herbergen; en 'tfcïjeen mp toe bat be iieöen 3ic£) geneer* oen met paflagier^tegerieben. 3©p bleeben baar ontrent een uur/ en gingen toen loeer in onst fcijnpt / en roeiben boo^t. *®e pafTagiettf öjagten ben tpb boo? met eenige tijota&e p*aat/ of stagen op gutiiiè l»p3e/ öoelueï 't on£ eerber fe&eeuluen toefc&pnt; maar in fpedbeboo? fïoni/ ombat 'er niemanb tua£ met buien in i&eeften non. &e$ an* Deren baag^ ontrent 9 of 10 uuren Vuierb in aan Kanb ge^et; en be au* bere pafTaajer^ bïeeben in be fttyipt / maar maar 3P tjetmn gingen/ en of be fcöupt tot aan Kachao toe boer/ ig mp onöeaenb. ^h bjai nu nog s of 6 €ngeïfc|je mpïen ban be ftab/ maar bebonb mp on een goeb pab; bjant öet ïanb loa^ baar rebeïpn Ijoojg/ blan/ in'm* big/ en be &eg lua^ effen en pjoog/ 30 bat ta tegen£ ben miOöag te Kachao guam. Sin begaf mp terftonb naj't öup^ ban |Br. Bow-yer , hit eenbsp $tooi> mauboa^/ op njien Hapitepn Weldon njaé geïjup^beft: |h bieefOaar bp Öem eenige toepnigebagen/ maarbJa^so 3bJanDooibebupaioop/bie nog bageïpn£ toenam/ bat ik naautoeïu!^ hou gaan/ toaarooo^ifcau* beren beeïe3aaiien bee3e pïaat^ betreffenbe bjaagoe/ bie iöanber^ seif mqgt öe3ten Deö&en. 'p$$z mpne sVoa^epb/ en 'c beinbeien mpntr "ö.ei* Na Ka- ehao. Tweede Deel fa i<*33. hrthMAHnaftoort in bebonb bat 'er g?en ftaitf feoo? nip totó om op ïmSSottSS nabuuriBeïan0èii8^upftttetoo?Den/ selp&men mp toS *3 &* . ) maanteöat ih ^rlan3betocbettenigte^ercn30 >M SI 'tSSïpft W; en 't bid 3a upt bat&apitepn Weldon 3pne Wit* oen torticnt ncbbenbe / 3icij tot jpn tartten berbaecbigbe. P|fe SKTrlbterWr af na on3e fc&epen ƒ in een baartupg bat ome ïSieben gefcuurb öaööen om fjunnen goeöeren ban Kachao aan* l o i te M&S &uöetaWegoeberenroaaren'er 2 Nonnen/ toeegen* Kon" SïaS !ten adwupfte ban een C&ite-fJern. ^e perfoon bieöe 3eïbe te sia» «e rnXnöeftelbSv «113e oor boeren 3011/ Uia£ ïtapftepn Brewfter» «ndc».- Ne n t ff teteówi nwt «n ban 4m$ «Mntf fitocn bantam ehomnspnbe; o***"* ^nO>qmn jrottfr*$^ maar be meefle goeberen gebojgen tab. ^mt berfjanbdbe &p te Kachao, en onbr anbere Naaren bie ïjp géuftfi* om toeber na Siam te boe, ren / spn bee3e 2 Rïonnen toeïne |p af3onb om in Hapten Weidons fcpfp re ïaaben. |Baar ïjet baartupg \ua£ 30 b?a niet te Hean Stomen/ of be «ImutenaW ban ben «Bobernenr bier plaaté quamen aanboojb/ en lenben be nanb op be 2 fcïonnen upt be naam ban ben «Oppecfïe bet €n* oeïfcfte -rraitotp; beboelhe netfiaanbe bat 3c boo? ben taling ban Siam toaaren 30 rófctaucbeöpbe3eïuewp&om bat beSiammers toen met be «Êiiflrlfcöen in oojïog toaacen/ en fjpbeluoog ben ^obeeneur om öem met 3pn ge3ag bp te ton. ^aar op toietben be a «eiraan ïanb ge- Naaten te Hcau ge&ouben. ^ittoierbtboojeenmifTetp&bebjpf aange* *ien / bat be <0pperfte berfantorp 3i#) 30 beel aanmaatigbe: maar ÖP umus een petfoonbtetoepnig bequaam&cpb Ijab totbeponbiej&p mittü* be " &ab OP een man ban berflanb getoeeft/ ïjp ïjab een ïjanbeï met Japan moogen opgerecï)ttjebben/ beïupl bie grooteUMnjïen geeft/ en* ban be <©ofWöe bomen 30 mei rafcgt £ög al* ban be €uropeer£. HandcI 3©ant bp mpn tpb quamen 'er jaarïph£ uoopïieben ban Japan m Ton- j r quin; en naat aïïen fcïjpn 30uben ome aEngrtfcïje ftoopheben meï een hanbel met hen nonnen begonnen ïjebben. |Baar ïjp bie toepnig be* nuaamöepb tot 3pn betoinb ïjab/ mag nog minber bequaam om iet£ niemrë te onberneemen. <£n ïjoefcueï men niet al teonbebacïjt 3»$ tot eeniae nieume onberneeming moet begeeben/ nostan£ manneer 3ittj eenige gelegenbïjepbbanboojbeeï opboet/ bani£ 'tnietongeraabenbatbe Roouïteben een p^oef baar ban neemen. 3©ant inbien on3e boo?ouber£ 30 tïaag getoeefl toaaren / aïó top eenigen tpb öertoaarb^ getoeefl 3un/ \»p 3ouben toaarfcöpneïpn nooit ben teeg na Ooftindie gebaeeten nebben / maar 30uben be getoaffen en toaaren ban bie (©ofterfcöe ïan* ben ban onse 40ebuuren moeten hoopen 3©at moeite fjeeft men toel eer niet aangetoenb om een öanbeï op Ooftindie en anbere lanben te be* Bomen; Öoe groot een moeite tjebben fommige niet gebaan em be Muskoviten op te 3oehen/ ooo? öe ^oo?b-naap te boben Ie 3eplen/ en % ban 66 DAMPIERS REYZEN. ï688- bff* §# iWM0è te ïanbe op Perfie op te rechten. Mm nu eöm fhl siftten/ en 3eggen met Cato. - W^W Mm minor efi vlrtus quam quxrere parta tueri. Het verkreegene te behouden is geen minder deugd, als hen te boe- ken. 3®ant bit boetóe 3eaee hoopman ban be €ngeïfcfte ëitèiëtmt Haaatfcöappi» mp eeitó te gemokt. iBaac met oo?ïof/ on5e &e|u> renpebben mtf fe loef afgeftohen / en bat selfê öp oiucn tpb. <©nbec* tuftcöen if m seherïph 't belang puft; ftoopüeben/ bat » bequaame prafopn op bunnc Cantooren geasupfim/ betopï pet aaneen en De ach- ting bee IBaatfcïjappp rpfï of baaït naat bat beBetoinbéheöen hunne buigen toel of quaafpn boen. Hfet ifrtiet genoeg bat be<©ppecfïe Pau een fafetocp een goeb hoopman en eeneetfpanraiiig/ toant fcnoon bit noo= bige öoebaantgïjeben 3pn / ecljttt moet be oSoPetnetie / of 't <®pDer- öoof b Pan een taitoo: ict Saanbe ma bonden ;^tTonq»i«». Saffier feapitepnLacy, na'tFortSt.George; en be Kurtane ftapitepn Weldon ; 00 toeïft fcfjip tit toa£. W9 Öieïben malfcanberen een poo£ SC3eïfcbap/ en öebbenbe een oofïeïpfte toinb/ bïeeben top meer na fcet mibben/ of be ooft5P öer baai taan Tonquin, ban toen top 'er m qua, men/ toaarbooj top be geïegenïjepb ïjabben/ om nu 30 toeïïjet mibben te oepïen/ atë be toefóp in 't inftomen. Coen top bupten be öaai toaaren fïterbentop3upbtoaarbg/ teatenbe be 3anbpïaaten taan Pracel aan baftboojb/ en be ftuhen taan #g; china, Champa, en Kambodia aan tfuurboo?b leggen- m$tomwm eerde beel maar etaen taan tm» ïanben gerept/ en m « Jux ooft niet taeeïtaan 3eggen/ betopï ift 'er maar taoo?bp gepïb ben. $>oc &°m «fc ter betaertoacöting be£ £ee3er£ niet ganfcöeipft te taerpoeïen/ 3a ifteen fcoittaedjaal geetaentaan een ofttoeebp5onbe$eöen Kambodia betreffen* be/ toant belangenbe Champa, in &eb nier? taan bellang baar taan te meiben ; en taan Cochinchina ï}eï> iftöiertaoojen reeb^gefpjooften/ baar ift mpne togt na T©nquin taer&aaibe. . Kambodia fcfomt ontrent 3«ï& tm ïanb te3pn/ aïg be laage ian*Kambodia |2 öen 6% DAMPIERS REYZEN. Ciaeefc Zeeroo- vcrs. *6%9 ben ban Tonquin, 't öeeft bed geboomte/ eni^toepnfg beböoonfe; leg* * genöe ter tüeöetsnoe een groote ribier/ bie berreuptöet,$oo*benftomty en tegen ober Puïo Condore in 3ee loopt. f|ft toeet niet epgentïpft toat |jet uptïeebert; maar in be fcrjepen loaar banfnmpn eerfïe bed gesegö fcjozbt/ öat3pnpt Kambodia tePulo U byr}uamen/bja$ rp£/ blaften- bïoéb/ ïaftin groote potten/ bodj ban een 3toarte ftleur en Wft/ en he geeïe purgeer-gom bie men baarom Kambodia noemt/ in groote ftoefcen; maas ban loaar 3P3e benomen bjeet in niet. ^eese ribier en bit lanb t# bn 0115e ïanbéïieben maar toepnig beftenb; ecfjterbebben 'er eenigeen* geïfcïjen getoëefï/onber anberen be ftapitepn£ Wiliiam enHowd, met toeïfte ïaatfïe in eenigen tpb baar naa in ftennté raaftte op 't Fort bt. George , en bP gaf mp 't boïgenbe ber&aal / 't bjeïft mp naberöanb bcoi 3pn $6atroo3eh ooft ge3egb luierb 30 te 3pn. 5^ee3e rtuee &apftepn£ toaaren neffei$ anbere Cngeifcben eenigen tpb in bienfï be£ Honingg ban Siam getoeefï/ boerenbe poer een ftïoe- fte fregat/ meefï met «Éngelfcïjen/ bocï) ooft meteenig $o?cugee3en ban Siam bemanb; bee3e mierben boo? ben ïtoning ban Siam uprge* jouben tegen eenige ^eeroobet^/ bi«3Pneinge3etenen/ toeïfte fobieën öoeren/ beroofben/ en op een eplanb tn bêribier ban Kambodia neiteiben. ^apitepnHowei3epbemP Dat3pbee3e ribier 3«t topb bonben/ booma* meten aanbenmonb/enbatbe3elbe biep en bebaarbaar toa^boojgroo* te fchepen tod 60 of 7©mpïen ïanbtoaarb in; en bat/ booj 30 beel öP kuift/ bie biepte en topbte 3id) nog tod berber uptfïreftte: maacbu^ bet- re toaénet bat 3pmetïjunne fdjepen opboeren. sereebfeïjap; tatóalben3P meelt ban roof Keef ben/ en ïmnnegebuuren/ bie meer tot ben noop&anber ban tot becljten geneegen toaaren/ pionbet- ben en beroofben. JBaar be onberbaanen be£ 9tontng£ ban <§tam lang boojöcntec 3eegepïaagb getoeefonnbe/ 3onbt ïjpeeetf eenntpgémagtte ïanbe/ om öenuPtijunnebefmigtebetbmben; boel) bat niet geïunftenbe/ roeibe hp ïjen ganfcöelnn upt boo? bee3e ttowe fcljepen be ribier op te 3enben. q&e 7. €ngeïfcöe ftapitepng fjun roern buö berricljt öebbenbe/ qua* men ban bee3e ribier te rugge met beek gebangenen ; maar betopï benn aan de ^upber Moufon mM begonnen b)a£/ honben 3P niet aanfïonbg na Jatters m Siam toeberheeten / en begaben 3icö baar op na Makao in Gina , 30 roei om ^lcemd; aldaar na een j^oozbooftee Moufon te roacljten / aï£ om bp be Tarters in ° ounfïetegeraaHen/ ïueïfce 3P geloof ben bat groot beïjaagen50ubenöeb= ben iuöeese obecbJinnig Oer Cineefe Eeeroober£. Ep voterben roei ont* ÖaalbbanbenCartarifcïjer, <6obemeur/ en gaben öem Oe gebangenen; en toen be Moufon omliep/ heerben 3P bieber na Siam. Ep toierben baar met groote tocjupgïjing ontbangen; en bit bja$ beectfteboojfpoe* bige togt met roeïae be €ngeïfcl)en in bienft ban ben honing ban Siam fiabben gebaan: baant 3P Dabben te boojen ïjet fanbeen£gerebboo?een opftanb ban be Bugaflên te bempen. 3£>e Bugaflèn 3nn een foojt ban bipbupter£ of nrpg&ucïjtige Mala-jugaffc* yers, en ijuur-foïbaaten ban Indic. %i\ roeet niet epgentlph toaarban= baan 3p nomen/ 't en roaare öet fcua£ ban Makaffer op'teplanbCelc- bes. ©eele üan hentoaaren te Siam in 'güuminggbienffc maar epnbe* ïnn een toeet3in opbattenbe om 3ehere quaabe bejegening/ fïonben 3p op 't öuniicc betbeebiginge. «Eeuige ïjonberben/ alle toel gebjapenb raakten op bebren/ en maahten 3ulfc een fcï)?ihonberöeSiammers, bat niemanb boo* ïjen bttrfbe ftanb ïjouöen/ tot bat Konftant Faikon be eerfie^taats'bienaar/ be €ngelfcïjen bie toenin'£&oning£ blenfttoaa* ren/ tegen ïjen aanboerbe/ 't Voelü een goeben uutflag ïjab / aïfjoeluel met een taameïnh betitel Boo? bee3en bientf gaf be Stoning jaarlpfeg aan t\l\ ban Ijen een groote 3Pbe roh/ met 13 nnoopen baar aan : hu banbe ®ppetbebeïï)ebber£ toaaren ban louter goub/ maar Ut ban be minber officieren batuüber. ^ee3e togt tegen benCineefc Eeeroober^ lua.ë in ben jaare 1687. en 't gebecfjt tegen be Bugaüen toa^/ 30 in meen / eenigen tpb te boeren. Hiaar om toebertot 0113e repse te .feiten/ top bleeben èejaiuent* luh ^upbbsaatb^ hoer^ fjouöen/ tot bat top bp Fulo Condorc qua* men; toenfehepbbe Hapitepn Pooi ban on#/ ftierenDe mcerber 2upö g 3 èa>i f DeSchry- ver paf fecrt de ftraat van Malak ka weder om. Komt te Malkka 70 DAMPÏERS REYZEN. aan na brfisaat ban Sunda, en top lieten 't toefWaer ïoope'n / om be ftraat ban Maiakka, öte top et rfï 000? gcscplö toaaren / kue&ec ff paffeeren ïtapftcnn Brewfïer en een anbet paffagier begonben te taeesen bat be Honing ban Siam fdjenen 30110c stnbm om aan be mono Oer Straat ban Maiakka eng toaar te ncemtn / en ong ben öoojtogr te beletten / omdat 'er tuffcljen be <£ngelfCi)e <$ofïinbifc&e jgfèaatfdjappn en bee?cn ©ojfl een oojïog ontfiaan toa£. ©it toag te fcljpnbaarbet/ bérmio£ öe jpraufcïjen te bier tpb in bienfr ban bien honing toaaren getoast"/ öoo? toeboen ban bun 2$if7cfjop / en an* öere HerKeïpRen/ bièöunoeflbeeben om ben Honing en 't boïft totljet Cönflen geloof te befteeren/ boo?bien 5P Konftant Faikon op ï)unne Öariö getogen fjaööen. ^ie$ b:ee£öe men bat bc Honing ban Siam be 2 ftlgepen / toelfte be Hapitepns" Williams en Howeinojtte booten geboerb fjabben / met jfranfcljcn mogt bemanb en na 't ïDefï-enöban ben monb bet Straat gesonöen Ijebben/ om on£ te neemen. ïjfoetoel nu bat bit toennig inoutn op be gemoebeten bet ^ebeïljeoberen en #fftcieren maakte / echter öabben ton 5UÏR bonfter en bp5ig tueebct toen ton aan ben ingang ban De Jvtraat quamen / bat top 't bepltg oo?beelben om beseïbe tegen bm abonb in te 3euïen / en bleeben bti* fjaïben leggen/ tot *$moi$m$. ©en boïgenbcnbag sagen top een ÜJonft ten ^opben ban on£7 en liepen 'erna toe: $aabat topbejeïbe gepjepb ïjabben sctteben ton aïïe3enlen op/ en namen 01152 noer^ toefïtoaatb^/ om be Jïtraat tepafleeren: en ïanb opboenbe bebonben top bat toe bc* 3upben ben boo?f!en ingang ber Straat gekomen / en tot aan be 3upbeïpn ingang bicïjt bp be Ruft ban Sumatragenabetb toaaren/ maar Hapitemi Lacy, bie ïieber be oube toeg toiïbe te rugge gaan/ 3epiöe toeber hoojbtoaar^/ en booj aï3o ïang^be üfêaïahfe&uftboojbp Sinka- pore ïang$ ben toeg bie top toaaren genomen. Epne toegtoagbe befte en be naafte/ maar Hapitepn Weldon toiïbe3pnenieuto£gierigljepb bol* boen/ en eennieutoenboonogtpjobeeren; top geraakten 'er 0002/ maar Öabbeu toepnig biepte ban toater ; en beese ingang toelne top pafleer* ben/ tooit be Brouwers ftraat genaamb. 35e Brouwers Straat toojbt fomtpb£ ban Rlepnefcïjeepje^ bebaaren bie ban Batavia na Maiakka 3epïen/ ombat ïjet eenRojter toeg \$j ban tot aan Pulo Timaon, of be Straat ban Sinkapore op teloopen. mp bonben in bit «anaal fomtpb£ maar 14 of i^ boet toater/ bocïjbe gronb toa£ een sarijte flp&/ en 't legt 30 tuffcfjen be eplanben/ bat 'er geen 3bJaare 3ee nan gaan. Hapttepn Weldon ïjab oor. een ï|ol= ïanber aanboojb/ bie bee3en toeg te boo?en ge3epïb toag/enbetopï öP jepbe bit baartoater toel te Rennen / moebigbe öP oen Hapitepn baar toe aan ; en geïunte toel/ Soetoeï top fomtpb£ maar toepnig meer toater öabben / ban top biep gingen. 3©p boerben baarom maar een Rïepn 3cpï / en 't buurbe toel 7 of 8 bagen eer top te Maiak- ka quamen; maar Hapitepn Lacytoa^ 'er 2 of 3 bagen boo?on£. ^ÏÖier fcoojben ton mfl ban ben boob ban Konftam Faikon toaar ober Tweede Deel. 7* ftatntepn Brewner m ueb?oef *m 3©P ^S^SSSÊ^nt — JerfcKne ïMïanDfcïje baartupgen/ en mm manner ftnMW La cv een Ingdfcö fcb p ban 3* of 4oiCon. <®tt fcöip toa? i geboft bon? éenen Lp iteu Johnfon Die 000? Den €*obernettr ban Benkouh meteen E SS uptaesonDen toa?7 om ontrent bet epïanb barr Sumatra S intenoopen: maar ftapitepn Johnfon geDoob 3pnbe/ mierbt ïjet SSSS epnbe ban Dien man/ en eenigeanbeteboojbaUen MiM Kfcljoon in Sicïj 3dben Pan geen groot ^/^ffiSfiSffiK fonbfaheben Dienftig moogen 3Pn om eentö ïtebt te geeben ontrent oe lum t frfiaoniftïiiecnaafleïeaenDöepD 3aï jeböen ombanAchmenRen- S CUïïf/ e|)terJ3aï mp geen aanïepbinjT boo^omenom banbitgeöeeïtebanbitepïanb/ km* tegen otaec De JiBtelafefel^ /te Se 1/ 'teinutftbet bier boe. «Dm berbaïben tot bit berbaaï te treeben: Se fchwittoeïbat ïtapitepn Johnfon boo* eengebeeïteeenepgenaarbaji Dit baStupgU^; maar betopï pp bet te nïepn tot wmSSSS3lS& De/ Quam % te Maiakka/ om Daar een grooter banDe^ottanber^te ft'oJe "1/ 30 ÖP naar 3»n 3i 1 ton aanroaften. %ïjaD bpnaiooofipfi*. hMfbetó in inaanfeïi nelDbp jtt| aanbood / noo* 't toelb men Daar een fiïepnigbeuD pjauvbenbanDe Maiayers, in3onDerbepDnanDienan Jihore, wmaafieh'erknöere febeepje^ ban / 't 3P tot buiupgengeb?iiph/ ofom Die tocDet teberfioopen ©an öeese ^|tb^^«ö^®niWöe«o^ ?lSMaiS^ibo0?^-t/?n tonnemereDeïpHë noop^geeben; en toten ttopfelonam^^ ?e te hoop il. (m maaftt 'er baar ban top baneen/meuenbermaa^te ir auto / maar een 011D ïeelu^ Ding I bocb 30 uogtané Dat bet bem , DeöaasDe. if«Sr Die 't&emneploe/ 3ép ijembatbe aegeernigsobaanig een C B^fcbieDDe/ en DatDerljaluen bet belle miDDeï booten bepDen/ om SmoeSk^/ 3ouDe3pn/ na De anber3Pbenan Dekraat ober teSaaren/ aaneenplaatögenaainDBankails, op Sumatra, Daar 3P nep* m S tëft J ohnfon bier toe betunligenDe 3cplDen 3P bepD* ober na Ban- Sa «een feafepfé ftaD op Die fiufl. %V ouamen aïDaar ten anaer/ en SwSS& m$ betaaienbe/ ombing jet baartupg. £§ Hollanders fefe aanfionDj* WWtia Malakka/ laatenDt Johnion Daatttrten met 2 baartupgen/ tetoeeten Dat bet toeft tjï L^Benkoui, rg» b?agt bab / en 't anoet bat bP nu b*ö flenoft. at ^n Be^ouh 30 Dt bP na een grooteribier/ Daar Dicbt bp / onoec 't bebeï ban J^r, Wells om peper ban De Maiay ers te boopen. mm %&$ Ö«« ^ootgman / maar I IF 1689. Laskars. Kaptteyn Jolinfon gedood. 71 DAMPIERS REYZER nogtantf een reebeïpu bevfranbig perfcon-/ 3P"be boo? foïbaat uüMEü- getand gebaaren om öe <©oftmoifclje jjBaatfcïjappp op 't epïatib San- te Hekna te Dienen, ^p Ijaö 3^ïj een tpb lang fober op bat epïanb öe* ïntfpen; maarbetopï ïjp na brröctering fionat/ berïietïjp bie arme boen gesonbr pïaat$/ om be iBaatftbappp ten Benkou ii te bienen / tjetbjeïïi tooo? be fsngesonbfïe pïaatg gsfjoubeu too?bt ban aïïe baar top rjanbel ö^pben , ectjter beluoog be ftoope ban berDooging ïjem om berboaar£ te gaan. $aa eenig beroïpf aïbaar Urierbt rjpmet ïtapitepn .Johnfon ge* Sonben / om Ijem in bee5e $epertogtbefjuïp3aam te 3?n ; meer om batrjp met be pen fton omgaan/ ban bat öp tot fct>ep£ luerR benuaam b?a£. ^>P fjab 3 of 4 onbebaarene 3eeïup met ïjem / om öet baattupg be rU tüec op te arbepben. &apitepn Johnfon bïeef bicïjt bp Bankalisomjun nleubu gefcoft baartupg benuaam te maanen/ toantbaarfctjojtteon&r anbere ooft een boegfpjiet aan/fcueï&e ïjp &tet meenbe te boutoen/ Ijeb* benbe tot bien epnbe een timmerman bp ikïy j en baar toa£ nog meer aan te kalefateren. ï£p tjab ooft eenige onbebaarene öoot^ïieDen/ Die te ïanbe beter 5ouben gepaft ïjebben/ bjant 3P Dabben ben ftoning ban Siam boo? foïbaaten gebienb/ en toaaren maar onlang^ ban baarge&o* men met be Franfchen ,. bie genoQb5aa&t voierben bat ïanb te berïaaten. jBaar in Ooftindie 3pn on3e Engeifchen gebbjongen/ boo? getoeft ban beter/ 31$ met 3uïfee 3eeïieben te beïjeïpen/ afê 3P beft fcrugen nonnen/ en 0113e ftoopïieben 3pn biRtoifê ïjeeï berïegen om &oot£bo!R. e£ anbctenbaagé toonDen be z IBaatroosen ïjun anHtt op / en boeten 30 bictjt aan be ftab Bankalis aïg 3P Ronben/tetoeetentotopeen balbe pö en onmenfcjjelPBöenö te binöen iè ; toantöefcoojp* j&anöeï ï>eeft een ftera bermoogen op alle menfeïjen / öie 't bor^öeeï en gerief öaar ban bebonöen tjeböeu. €n ih 3011 geloöbenöat5eïfjloe arme Amerikanen , öte öe 3cetigt}epö öaar Pan nog niet öeböeugefmaant/öooi een eetfpfte en oprechte ommegang öaar toe 3onöen nonnen geïoht tooi» Oen; ja seifé öie gene öetiocïRe nu niet meer fcïjpnen tebegeerenüan enfce* tpa fpp| enö?ann; en een Meeö om (junne naantöepö te öeöeftneu. <&ie obergtoote ïanoffteeft öeeft nog mimoenen oan 3'niuoonöer^/ 30 op öe ïiufïen ban Peru aï^ Mexiko, öie nog ban geen ftaopöanörï uieeten; en 50 3ouben 'er geneegen genoeg toe 3pn/ inöien 3P 'er een£ onöerbinöins banïjaööen ; fywM 5P 3irö tcgenbiooiöig geluHHig genoeg achten öoo? 3oöaanige btucöten öer aaröe te genieten al£ öe Matuur ïjen meöeöeeïf ; en miflcöien 5pn 3P nu geïudhiger/ a$ 3r öan 3ouöenb3ee3en/ baanneec 3e meerbpöe gierige tuerraïö benenö toaaren. 3©ant öoojöenï^toopïjanöei 3cnöen 3P perpael ïoopenbanberöju^inge/ om öat öe raenfdjen niet te b2?eöe3Pü met eenb^nenlianöeï/ en eenbüïpheeu reöeïpaetoinfl/ boo?^ naameïpn in öie berre afgelegene lanöen; maar 3P bjiilen al 't bocuieel alleen ijeööm I af$*i£ öet öat öe arme ^«öooiïingen met roeï&e'3? Tweede Deel. 7S fianbeï enbaarboo^banbunnenattmiMie torpïjcpb beroof bUw&ben. 3< nonnen De eplanben Sumatra en Java gempgeu. €>ubertufTcï)en beooog - be be b:pljepb alleen bie afgelegene bolüen tot beu fcoopïjanbeï aan te moebfgen / tooomaameïph 3obaanige tic baar toe geneegen 3pn / gcÏP?i öe meefte Malayers en Ooftindiaanen ban be Kaap af töt aail Japan toe/ ^o boet op be enïanben aï£ 't bafle ïanb. 3Bant al ig-bet bat 3c op Deele pïaatfen bOO?be Hollanders, Engelfchen, Dccnen, ent. bepaaïbj m ineen lianen banbeï met anbciVbolHeuberïjinbcebbjiüiben/ 30 Rebben je echter t'aïle tpben öetoonb/ bat 3uïfcg tcgtn ïjimne $fh $ .^ocïj- al genoeg Ijier ban. 3!h Ijeb ïjier Doozen ge3egb bat Mr, Wells tnet.3pn feaattupg te Ban- kalis anam/ tot groote blpbfcïjap ban bie maat$ bte op ïtapitepn John- ibn fcijeepje nog in 't toeten toaaren. 3E>ec3e 2 matrooseu timaren 30 oprecht bat 3e aï Johnibn papieren ertgeïb in een hifi (Tooten/ en beti fïeutel baar Pan in een anbere fctfï beeben / en bic toeftaptenbe ben fleutel oPerboojb Wierpen : en toen Mr. Wells bp gen nuam / bjoe- gen 5e ïjet bebcï ober öepbc be baartupgeir aan ïjati op. i^p. toonbe 3icö boat bjepgeracj^rig / 3eggcnbé bof [jp geen veeman lua^ / en 3icï) onbequaam baar toe bebonbt ; boel) beo? aangingen nam f)p 't aan/ en beloof be goebe renenfeöap te gutfeil boen aan ben tfJfoterneur Blom. Ep toaaren nu 50 3^an ban boïn/ bat 3c pa£ ftern genoeg boaaren' om met een ban be baamtpgen te baaren/ 5PbeE3oeï}tenberï)aïbenbaii ben Sabander ban Bankalis eenig bolft om t)ï\um frïjeepje^ tot aan Ma- lakka te ïjeïpen b?engen/ maar.&p toepgetbe 3uïa£: ^aar op bcoben 3P ïjem een Pan be baartupgen te noop aan tot een nïcpne prp£/ maar Öp bnou *t niet noopen. Z$ luiïben öem ban ïjet RÏepufte fcïjenRen; boel) ÖP 3epbe bat ïjp 't niet burf be aanneemen ban boegen be ï^olïan- bec|/ ^ie# bcflooten ÜBr, Wei is en ïjet bola be ïabing en aï ïjetgoeö upt ïjerWepnfte baartupg te; neemen/ en het ban te berbranben /enmer Ijet anber na Maiakka te gaan. <©ft Usierbt in 't buetn gefteib/ en 3p Stagen t'3epï/ en-openenbe be hifi ban &apttepn Johnfon, bonben 3P baar in 2 of 300 föpï$&aaïbet$ aan geïb. feit en al ijtt anber bat ban -eenige toaaebe boa#/ .öeneffeng be papieren/ nam |Er. Wei is in ue3it. Z$ nuamen in nojten tpb te Maiakka, aïtoaar 3e cpacïjteben naar be tomft ban eenige «gngeïfefje fcijepen/ om ren Stierman te fondtiien/ ^oant niemanb ban |jeu burf be 't üjptaieö lieenwn om^stfcljrepje berbee i:e brengen, ^eeerflebie 'erquam boaï -ftapitepn Lacy , en öp jetteöeïi 3pn ^pperfiierman bp/ om 'tbaartupg na Achm tg boeren. (Coen bóp baat quaamen boaaren 3P 3epïreeb/ en bertroftnen2 -éf 3 öagenboo? on^. <0m nu toeber tot on3e repse te neeren / ^apitepn Weldon 3pne bingen te Maiakka berricljt ïjebbenbe/ gingen top toeber t'3epï/ noer^ ftdlenbe na Ach in airoaar öp toiïbe aanboen in 3pn toeg na 't Fort Se. George. Jfêp onber^aalben Mr. Wells ontrent 3ymplenbanAchin mi De Scha- ver ver-' trekt n n Malakka, 76 DAMPÏERS REYZEN. 1689. tegen ober be rifeier Paflknge Jonka, en no?tbaar naaquamentop öep* De re Achin, en anfterben op De reebe in 't begin ton Maart 1689. M* hier ham in affcïjepb ton fóapitepn Weidon en toninpntonn&M. Haii. öiemef ottj na Tonquin gegaan toag/ entftgingaanlanö/ 3Pnöe3eer $wk booj mpne bupatoop/ geïuhi» op be ganfclje togt gelueefi toa& ïUapitepn Weidon boobt rhp aUe'mmbfc&apaanöieljem moogelpfttoag te boen/ bp albien ia met ïjeinna't Fort St. George toilbe gaan /maar iK mou lieüer fjier öïppeö / om bat in 'er eenige Bennie tjab / ban m 3UÏB een ïwM\m flaat te gaan na eene pïaat£ baat : i& t'eenemaal on* benenb Èoai. iBaar Mr. Hall ging met ftapitepn Weldon na tFort St. George", en toöe binnen horten tpt» Pan Daar na Engeland, op t fCfjipDe Williamfon Pan Londen. VIL HOOFD STUK, Befchryving van het land van Achin. Des zelfs (land, .De Gouden berg, en de nabuurige eylandenWay, en Gomez. Het. aardryk, .de boomen .en vruchten. De wortelen, kruyden , en droogen. Het kruyd Ganga of Bang ; de Kamfer: De Peper van Su.matra , en 'c Goud van Achin. De beeften , vogelen, en viflehen. Het volk, hunne aart, kleeding, gebouwen ; de ftad Achin, Ambachten, Landbouw, VüTchery , Timmer- lieden, en Prauwen. De . Wïfïelaars , Munt, en ge- wigten. De Goudmynen , Kooplieden , en Cineefe Jaarmarkt. Het baaden te Achin gebrukelyk. Een Ci- neefe Renegaad Straffe over dievery en andere mif. daaden. De Regeering van Achin, de Koningen, de Oronkeys §f: Edelen, en de flaaverny des volks. De Staat door de Ooflerfche Vorften gehouden. Een bur- eerlyke oorlog by 't verkiezen eener Nieuwe Konin- einne. Een Moorfch fchip door een Engelfch Kapiteyn aangehouden. Het weer, de vloeden , en hitte te A- chitL ■ " • . ... ^pn* Tweede Heel. 77 ry Ht&e tmbwbet te Achin geftomen/3aï 'tnfetóngerjoege]p& 3?nbatfft 1689. *- ibmmm een hon berrjaalgeebe ban »&!**& tnöte tfaöenöaarte — ïanbe&ebaanqemerht. ^itiïpn f* fleooter/ enmeerbeboïfct/ Mn 1 bede Groo«« anbereop 'teplanaSumatra, en f* aan't$oo?ötoeJerepnöeban' ^Jig nelenen. ©et "ftteftt 3icb ban De$oo?Dtoener punt <®ontoaarö uptïanjjg tol Wc/ tot aanöe ^traatbanMaiakka ontrent f o of 60 npgttag re: maar ban öe Diamant punt/ toel&e ontrent 40 molen ban Achmleat tot aan öe gremen ban öat «ufe/ 3pn be ^ntooonöer^/ feboontot A- chin fehoozeno*/ niet3o fftlftt Daar aan onDetwojpen. ©anbee3etoeet m toenning tesegaé»/ oo«3pn nip öe paaien ban öitöpnA 'tspbumens? ïanöé/ oflanöóöeïDeflethafi/ niet epgentlpR öefeenb- IftfcJMsluin het ifrntëhoog enbergacbiig geïpn öet oberige ban Öe toefffiim ban t nanfefieepianboooicaang tg. #oü fjf öeptmtoan Achin, of De uuterfïe rVnöeé eulanös/ gooqlanö; maar Achin 3eïf/ en 'tlanöoofttoaarög/ të ïaager/ "Doen W« niet ganfc&elpfc ban&Upn gebergte onbloot/ ert Doowraangban een maatelime boogte/ en een oelöactjtig ïanb / natuur* ïuaseerbequaam tot Den iianöbouto. . " • ; * q^aar té een berg öie meet öan anöere in 't 003 loopt/ insotmefjegft Gouden, Ï300J 3eebaarenöe Iteöetu De €ngeïfcïjen noemen jjemDen Gouden Berg ; bergt Doch of &p öeesen naam banöeSinboojlingenbeeft/DanofDeCngeïieöen hem öieiï geaeeben bobben /is1 ma onbehenD. ï^pfïaatöicötaan't^oojD* toefïer enbtoan 'tcuianö/ en Achin legt 'er maar f of 6 muien ban. ^p i£ 3eer taeeD beneben aan beboet/ maar loopt na boben f maller toe/ en tëban 3uïa een boogte/ bat men ïjem 30 of 40 mplen tiecre in see Mn jjien. mt toag ïjet eerfie lanö öat top sagen/ toen top in onse prauto ban be epïanöen ban N ikobar quanten f geipn in 't eerfie öeeï mpner Öepp- togtgemelöté. ïfet oberige De£lanö£/fcboou top ncog/ fconöen top toen noo niet 3ien; en Daarom toaeUjet Daton3eMalayers|jetboo£Hulo W%% aanlagen, llaaac öat epïanö fcooon 't teöeïp 1 &oog belölanD tg / toa^ on3i0tüaar booi ons/ toen Deese Gouden Bedien 30 ftlaar bertoonöe/ aïhoetocï top 'er ai3oberreuantoaaren/ aïg ban bat epïanö. 25eöaïocn 't gene tot Achin bebooat op öe bafte ftnfl 5pn 'er. ooft bcr*Pul°-Wsl7 fcöepöene eplanoen onDer öe£ 3eif$ gebieö/öocljt tneeltonüetooonö/ en Dee5eberffteft&en tot .eenreeDeboo* Achin. <©nöer öe3evbet£oaBöitlJulo Way , 't toeïfc bet ooffcïphjïe igban eenreeüg ban epianDtjeg/ öie na 't ^ooibtoefttr epnb ban Sumatra leggen. I^et i£ 0011 tjet groofïe ban öie alle/ "en tooiöt ban guaaöboenöer? öetooonö? öie baar ban Achin ge= bannen 3un * <©f t met öe anöere' enlanöfjeg ban öie rijt / leggen in een Öalfronöe ftringban ontrent 7 mplén in öe ■miööellpn. Ctointig «Engel* fclje muien betoefïe P ulo -Way, en ontrent 3 m^len ban De j&oojDtoef* ter-boeli ban Sumatra, legt een anöer eplanö genaamt Puio Gome2.Puk>G«*. Cuffcljen- bit en 't bafte ïanö 3Pn nog 3 of 4 e^tanOtje£; öocïj öaarspn'^. genoeg3aam öiepe nillen tuffdjm/ om 'er te nonnen oooipafleeren. Wb De fcljepen gaanue ban Achin toefitoaar^/ of ban 't toefïen naAchm liomenbe/ naaren D002 De um of oe anötrebanöeese atüen; en om öat ft 3 ** M DAMEIERS REYZEN. 'er ooft baart op beejc pïaartfbanöefiufi bauSuratteijS/ bsojbreme ban Ito $ niïïen / öie be biepfle t£ / ïjet Kanaal ban Suratte genoemö. iCnffcöen PuloGomez en Pulo- Way, in De oogt ban beRting/3pn anbeteepïanbt- fe£ / toaatban 'tboojnaamfte genoemb too?t Pulo Rondo. 3N* een Meun/ puioRon-canö/ ïjoogépïanbtje/ nfetboben 2 of3€ngeïfcbempïen in ben omtrek. gg&t ïegt bp na tui 'f upterfte ban be bogt aan be ,$QO?öoofter 3PÖe ban be nting/ maar Mtlfm aan Pulo Way ban Pulo Gomez. Cer toe* öecspöe 3pn Vonbe m Diepe niïïen/ maar Die aanbe 3M3pbetiHtt0tmeefï bebaaten/ en tüosöt ïjet Bengaals nanaaï genoemb/ om bat ïjet 3icfjna bie baat fïreïtt ; enise fcïjepen bie ban baar/ en ban be ïuifr ban Koro- mandei nomen/ gaan beese voeg in en upt. Cuffcïjm Pulo Way en be bafïe nufï ban Sumatra ièeen ftanaaï ban ef bier mpïen tupb/ 'ttueÏB öe öoojtogt $ booi be fcïjepen bie ban Achin na be Straat ban Maiak- ka, of na eenig ïanb beooften bie firaat gaan of nomen. Sinbceseïjaïf» ronbe baat nan men beouaarneïpn ankeren : niaar be reebe boo? aïïe fcïjepen bie te Achin nomen/ f£ bicljt bp ben oebec ban Sumatra, bin? tien aïïe bie epïanbtje^. |Ben ankert baar op 3obaanig een afftanbafê menbïiï/ naar bat be Moufons, of Defai3oenenban'tjaar3pn. 3£aar bïoeit een nïepne baarbaare ribier iti3ee/ ïang£ bjelfee-öe biaa'ren nptoe frï)eepen in Mepner baartupgen na be fïab geboerb bjojben. <®e mono ban beeje ribier ïegt 6 of 7 mpïen ban Pulo Rondo, en 3 of 4 ban Pu- lo Way, en ontrent 30 betre" ban Pulo Gomez. nomen. !£et beïbïanb bat ik ge3ien ïjeb / ïjeeft een jtuarte / graaubje / roobe / en biepe aarbgjonb. |Baar geljeeï om* fJanöig bit aïïe^ te berïjanbeïen/ i| meer ban ij& mp bermeet/ [)oe* toeï iïi mffTc&teh op 't berfcöiï ban iytt aarbrpïi 30 beeï aeöting gegee= ben öeb/ aï^ eeuige^ep3iger^ / 3pnbe in^mpne jongïjepö opgeö^agt in Somerfetshire, in een pïaat^genaambFaft Koker, bicï)t bp Yeovil of Evii , in bseïne i»arocï)ie 30 beelerïep berfeïjiï baii aarbg?onb i$/ a^ ïh ergen^ ge3ien Ijcbf naameïpn/ 3b3art/ roob/ geel/ sanbig/ M§b acfjtig/ aïepacïjtig/ moeralTijJ/ of fompig / enz. Sn Ijeö naautoer acïjt baar op gefïagen/ om bat bit bïen meerberbeeï^ bcröimrö Uïo^öt boo^ be$ tjuuröer^ ïeeben ïang aanparceeïen boo? 20. 30. 40. of V© gonb Mitl '$ jm0 I onbet Öen l^aïoneï Heiiior , bm feeer ban i6S9> Tweede. -Deel. 79. öefêeerinïttjepb: cnbemeefle/ 50 nietaïïe be ifuutbe$/ öebben ïjun ïanö in fcïepne parceeïen D^ en baat: berbeeïö/ 30 bat elft eengebeeïte ban pbcr foo2tban ïanö ïjeeft/ ban bjcïafommig 20. 30. of 40. fcïjeï* ïingen een afcber/ en fommig geen toon boaarbig f& ï^ebjpï mpne moebet 00* 30 een geöeeïte ïanö in ïnuit öab / breeg in baat boo* gelegen* nenö cmanYoie footten te tonen/ entebjeetenbjatopeÏRbJon groeijen/ mmieïuft tarlw / rogge / rn£/ boonen/ ertoten/ öaber/ toiaaen/ bïa£ of nennin: inaïijeti loeïa* in meer aïé gemcene aenn$ öab naar mpne jonge jaaren/ belwïJR in bie opmerking een b?5onbet üermaanfctjepte: maar aï genoeg ïjiet ban. ^ ."j . $et 8un ban Achin $ lueïöooj beeaen en ribtettjej? betaatetö/ öocF? y/at!r CT geerieban bie bonnen ban gjoore fcïjepen bebaaren tooien ; bie ban Acnin g^oomw aan geen anbere ban ïtonebaartuugen boeren, %t ïanb i£ op fommige nïaatfen 3eer bofacljtig / en op anbere plaatfen beïbacïjtig; be öoomen 5P?ibanberfcfjc5^erIen foojt/ bocö be namen baar ban mp meefïenöeefê onbeneüib. 3De fuittocn en ftooï-boomen gjoefjen ïjier ooft /maar niet in 3uïr een menigte aï| in fommige getueften ban toeriaa. S^eboomm gaoenen bier (gelnn öoozgaanf ober aï bjaar 3e blaffen ) op een &soog ïanö/ bat niet móerafVig 07 boant men bsnöt biet bpbetibie^n oor ee-? nigbsaterig (aub/ aïtoaar Mangroves en bier gelpbe öooraen g*oeöen< ®ok i£ bit ilpa niet ban boomen tot timmerhout ontbloot. 3^e üUicïjten ban bit ïanb 3pn Plantains, Bananas, Guavas , franje* vruebte». appelen / BÜnioeiien / Jaks ,' Darions , &0RO£neuten / Pompelnofen Granaat appelen/ Mangas, Mangaftangers, Citroenen/ 3Batet-nieïoe= mul iBii^iuiö-meïoenen/ i^pn- appelen en x, Ban aïïebee3e fooien ban umdjtên acïjt ia be Mangaftang be ïeaïicrtfetespn. ^eesebmcïjt $ ban fatfoen fcöier eü$ een granaat/ maar beeï bïepner. ranje-apueï of Btütioen, ^>ce3e Ganba. 80 DAMPIERS REYZEN. 1689. "Bmtfyvitfyt i§ ban eenïiefïp&e fmaanen ^oeM 5e ooft f u andere getoep — u- \ten ban ü o ftiudie groeit /jiajjtang tooien die ban Ach! n uoo? de ftefcjje* Jouden/ Ee 5bn gemcenMi ontrent tógtpdrpp/ en 3Ptoo?den 30 geacïjt/ öat öeEngeirche» 3e Dan daarna 't Fort St. George boeren/ om 5e aan fmnne turnden te bsreeren ^e andere b^ucïjten die in 30 eben genoemd ijeor 5pn nieefïendeeï^in 't eerfte öeeï mpner föepg'togt befc&eeben. %De eetbaare tuojteïen ban dit ïanö 3pn Yams en Pontos , maar $p$ i& öat gene 't toefó mëéfï op ïjen in pïaat£ ban b?ood geömpnt tooidt. ^e ^Jnboortingen Rebben eènigen tpö ïjertoaard^ beel ban dit giaaii gepïant/ en 30itöen nog beeï meer baar ban nonnen öebben/ indien 3p 'ertoe ge* neegen boaaren/ debopï &et ïanö 30 bmcïjtbaar if. ^aar i|ookeeng«» lua£ genaamd Ganga of Bang; tft ïjeb (jet nooit meer dan een£ge3ien/ en dar een end toegé daar ban af/ 30 bat i& ïjet booi öennip aansag/ tot öatmenmpïjet tegëndeeï 3epöe |Bcn 3egtdatbit getoa£ in eeniged?anft ofnat geïegd/ 31ÜR eenaracötdaar aanbp3et/ datmeitban^eibedmi' nende benebeïd ban berfïand tno?dt; boel) ïjettoer&t berfcïjepdentfpft/ tyaïgeng de geftelteniffe öe£ perfoon^fomnngemojoen'erfïaaperiyban/ fommigebjoïuft/ 30 dat 3e niet doen dan ïagcöen ; en andere tuojöen aï£ öuï; uiaac'na * of 3 uuren nomen 3P bieder rofcöenseïben Sn fjeo 'er de upttoer&ing 3eïf nooit ban gesieu / maar ïjeb bed daar ban ïjoo?en fp^eehen. Cot mat ander gebuip&dit getoa^ mag dienen toeet in niet/ maar dit fcueï / dat meuïjet 3eïbe 3eec actje / 30 daar te lande / aï$ eïöer£ aïtoaar ïjet berboerd UJOJdt. mt ïand ïebert oberbïoed ban jlBebidnaïe djoogen en nrupöen uut/ en ooft beetïedep foo?t ban |Boe£Hrupdeu. ïget boomaamfre Dee^ee öioogen $ kamfer/ maar ban 'er 3eer beeï op dit epïanö i£ / maar 't nieefïe daar ban (| of op de supöeln&e gjensen ban dit apn / of nog Uiat berder op. 't p dit epïand Sumatra groeit jen berfcljepbeuetïep foorten ban iBedicinaïe nrupden / en öe^nboojtta* gen/ die goed bp fohnnige tpben ban 't laar/ aï£ be tuilbe bmcgteu ban be boomen ballen/ 3pn 3e rebeïpfebet / of ten minften typ bïeefcöifj / en ban 5pn 3e Qoeb ban frnaaR : 5P 3pn 'er in g?oote menigte/ of tjet om bie reben/ of om be feïjaarpïjepb ban fjpp* 3e $'/' 't i$ iet£ raarg" afêmense bet aantreft. 25ohhen spn 'er niet beeï/ noeö 00Ï1 offen; maar bebeïbïanöen Krielen ban buffel^ / ben ^nbuoonbe* ren toebeïjoomibe / bit beseïbe nieïnen/ en men; maar in Ijeb niet ge* 3ien bat 3e tot eenig bjerft gebntpRt tüietben. <©e paetbenbanbit ïanb "ballen feïepn/ boel) echter toahfiêc en fncl/.en tuo?benfomtpö£ban ïjiet na be Ruft ban Koromaudci berooerb. 3£e P3etbetften|>en ecMjoo^ntjej* ïjouben be <£ngeïfcften boo? een gocbe fppje/ maar of be 3inboo?Iinge>i öeseïbe ooReetentueet ir niet. ie bet* Y&k feïjepbenerïep foojten ban goebebifeïj nptlebert/ aï^fnoeRen/ barbeeïen/ aaien/ enz. 3£e SnbooJÏingen ban bit ïanb 3pn Maiayers, 3Pnbe 3obaanig eeninboor- foou ban boÏH alö bie ban Queda, JihoreenanöerepïaatfenopMalakka,lin§en' £nfp?eeRenbebe3elbe Malayfetaaï/ metïjeeï tuepnigonberfcfjepb/ 3pnbe ban be3eïfbe iBaïjometaanfcïje Religie/ enseer geïpR in ïjun Ijoogmoe* öig geb?ag/ en manier ban leeben/ 30 bat 3P oorfpjongfelpfi een en 't 3elf be boln fcöpnen te toee3en. Ep 3pn ban een mibbeïbaare lengte/ reeljt/ en toeïgemaant ban leeben/ en ban een bonnet toffe Rïeur. gfu» ïjaait i£ 3&att en flupn/ önn aange3igt in 't gemeen ïangbaerpig/ en ebentoe* niet bjanflaïtig. Zp ïjebbm 3toarte oogen/ miöbeïfTag neu3en/ t»unne lippen/ m3b.iarte tanben/ booi'tnienigbuïöiggeüuipKber Betel. ^P 3pn3eer ïup/ en ïjouben niet bantuetnen/ of eenige moeite te boen. 5^e arme 3pn3eer tot bieberp geneegen/ entoo?ben'er büiboiï^ seerfireng ober gefiraft: ljoetoeï3e anber^ booigaan^ b?p goebaarbig/ en minne- ïpR jegen^ betyeembeïingen 3pn. <®t aan3ienlpRfie bjaagen mutfen naar fjini fjoofb pa^ gemaakt/ ban Klccumie fpptf geeï ban Rïeur untsiet; oor onto:eeRtf)et fjenniet aangoebefaufen om bc fppse een genr te geeben. ^e fïaö Achiiüg öeboa?ïiaam?ïebanbitganftöe «rfcpR/ 3Pnbe gelegen aan een rivier/ bp 't ^oo?bboe(ïer-enb ban 't epïanb ; ontrent 2 mplen ban be 3ee. ^e ^>tab beflaar nvt 7 of 8000 lutpien/ en aitoo£ 3pn'et fceeïe bjeembe ftoopïieöenin Öe3eïbe/aï$ Engeifchen, Hollanders, Dee- nen , Portugeefen , Cineefen, Guzuratten, enï. <©e f)Up5en bee3ec ftab 3pn ooo^gaau^ langer/ banoiebanMindanao, en beter met öupgraaöbooj* 3ien <®z ftab §ieeft geen muuren/ noc!j oor eengraft ronbom. Sinbe* 3eïbe 3pn 3eer bert jjfèogfteen/ boo?gaan£ biernant getimmerb/ en met pannen geöeRt ; maar niet Ijoog/ noeïj b3pb. Wie rao?gen£ $ 'er een man/ bie een g?oot getier maafttöp öe3eïbe; maar to?en^ijebiR 'er niet ge3ien om tot bien ennbe op te hummen/ geïpR qoo?gaan£ in Turkye. 3£e koningin fjeeft 'er een g?oot$aïep£/ fatfoenelpfc ban fteen geboutob: maar iR Ron 'er niet binnen inRomen. |feen 3egt bat 'er eenige g?oote fmRRen gefeïjut ronbom leggen/ boaar onber 4 metaaïe/ bit 0113e fto= ning Saftobué be I. tot een gefcljenR 3011b / oberge3onben Rebben. "®e boomaamft ambachten te Achin 3pn iCimirrerïieben / f 3er fm** oen/ ^oubfmeben/ ^iJTcöer^, en <©eïbboiffeïaar^ ; maact)et(anöboiR leeft ban *3eefïen toepben/ (ooe|) mcefl boo? öun epgen gebmpu)/ of fean gebogeïte/ iu3onberöepb De geene bie bicgt bp öe ftab toooneny 't toeïït 3P ïoeeRdpR^ bertoaar^ 3enöen om te berhoopen : iünbere plan* ten boo?teïen/ en mucöten/ of be3aagen b?p gjoote aRfter£ met vp^. ^eselbe gloeit tjier b^ptoeï/maar 3P 3pn 30 ïjobaeröig/ bat öette^en bun inbo?ft i£ / te bjerRen ; 00R Dom 3P 'er 3eïben toepmg toe / maar laaien' er fjunne {ïaaben meöe begaan; 3pnöe 3uïRe bie boo? öe €ngeïfcrjen en Reenen baar ban öeRufi ban Koromaadei ten tpbe banöonger^naoöge* fejagt 3pn/ geïpR in biet book«n ce^ög gejegb |)eb; m bee32 spu't todRe Tweede Deei. 83 We foojt ban lEanbbouto feteï eetfï onbet be Achmeefen in «frigaawgen l6g9* wfoant nebben, ^efttee Ran öeglp^ Die 3P 3eïbe planten nlet&etbietbe L, part ban be 3Jnmoonber£ bet50?gen ; maat moetijen ban anbete plaat* fm*Jebwmferg 3pn onbet be metMieben betpnfïe; in meen 3»fêe gÉffcbm. 5"ïbe een net nonnen noopen; taant baar meöe boen 3e g?oot boojoee*; en bit taetR ïaaten 311 oor boo? ïjunne flaaben boen 23p mooi toee* ber 3iet men 8 of 10 g?oote fc&upten/ eïfcmet een treanet; en al? 3e eenfcliooïbanbifTcöen3ien/ poogen 5P be3eïbe met bie netten te om- tingen/ taaat op ban alle be feïjupten bie 'er onttent «n/ maïHanbe^ ten bnfïaan om be toifcï) na ïanb te ffeepen: aïbu^öaaïen 3e fottttW toeï f o, 60 of 100 bifTcïjen 30 g?oot al£ een mang been/ te g#n aan ïanb; en ban 3pn 3e 3eer toiolpn/ en ïjuppeïen en fc&ceutaen ban mpö« fenap. 3£ee3e bifcf) taojbt tettfonö met eene ban ïjunne fcöupten na. be matnt ge3onben J tertapl be anbete taeet uptbaaren om meet te tangen. <®ie met een &oen en fnoct biffcljen/ baaren maat met hiep* nep2autoen/ maat in een fïaaf of ttaee i$i ^mt bangen oor goe- be bifeïj ban betfcïjepbenetïep foojten/ taeïfte 3P öunne meefïet t' &up£ ^'cimmetïieben gebiupfien 3uï&e bpïen geinn 3e te Mindanao fiefc'JJS^ ben. Ep boutaen goebe ïjup3en op önnne mm f oor 3Pn 3e betnufttg , genoeg om aatbige pzautocn te maanen / injonberïjepb ban Die footf taeïfee men Vliegende prauwen noemt; bee3e 3Pn lang/ biep/ fmaï / en fpitó/ aan bepbe 3?ben ebeneeng/ met uptïegger£ te taefcet3pbe/ en met een boo? en acötetfteben / geïpn 0113e boot£. ^e boeten een gjoot 3epï/ en aïé't tjarb taaait/ ïaaten 3e een man of ttaee op be uptïegget aan be tainö 3ube 3itten/ om 't baattupg in 't getaigt te ïjouben. ^p maanen oor baattupgen / bie een ïabitig ban 10 of ttoaaïf ton non- nen boeten/ om baat mebe ban be eene pïaat£ op be anbete te Jjanpc* ïen : maat ïjunne g?ootfïe fionft fcöpnen 3e in 't maanen ban be bïie* genbe piautaen te betoonen / taant be3dbe 3?n 3eet effen / net / en feöoon/ en 3epïen3eetbjeï; taaarombe Cngeïfcöen aan be3eïbebiennaamgegee* ben fjebben. M - ■ .< „ , ^aat 3pn maat toepnig f^etfmeben in beese fcab/ en 3ejpn oonniet ïjeeï betnuftig in Ijun taeta. ^e €>oubftneöen 3pn booigaan£ bjeera* oeïingen; ebentaeï spn'et fommigebanöeAchmeerenselbeDieoonme* taaien taeetea te betaetnen/ bocö niet ïjeeï net. 3£e «Mbtaiffeïaatg 3pn |)iet / 30 taeï aïë te Touquin meeft bjoutoen. &K-3f3taen opbematn-wiflciaar- mvl enopöe ïjoenenban be (ïtaaten/ met ïcobgdb/ genaamb Kash , fl«& 't bjeïnc be naam i$ / toaat mebe men Ijtt Rïepn geïb in alle bie landen t>oo?saan£ noemt: maatïjet Kash fcier t$ niet ban 't3eïfbe metaal/ of be epgenfte boaatbe/ aïg batbanTonquiu, mant öat i$ noper ƒ en bit U loot of bïoRtin/ bat3icöomöebinget laat bupgen. " 2n lebben ïjier maat tmeebetïep foo?t ban geïb ban §un epgen m*d. munti oe hlepufie \§ öeeje ïoobe munt genaamb Kash/ en-in 3um % 2, pel)/ IÓS9 ii en vau Aehia. ' 84 DAMPIERS REYZEN fïacïj/ geïpfc men teBantem Petries noemt, Bnftien nonöerb ban w maanen een Mefyt toeïft Öiinneanfeföo^^unW ' 3?» be een fiïepn Dun ftuhje «öfonb/ ter toJeberspDe met Maiayfeïetteclfleftempcfó- en bantoaarbp ontrent iS fïupbetf. Eeftien Mefs raaaftm SnTaie 3pnbe ontrent 30 beeïafê u dutten*: WTaie, SenemBink.ï fentoigtjogenaamb; anaBankaismaaften eenKatti. m&aarbetfou* ton mm öoubt 3eïbengetorfgt; ©ant men ïjeeft fomtpb* r Taie m 8 tó/e«™?M°ï^neits,; T KashöeluaarbeüaneenMefs SJ^SJ^iS £aïïc!1 ÖS3eït5e n°8tan0 naar 't beueben Dan be 3Biffe]aarS; mant fomtpbs? ftrpgt men maar 1 ópo Kash boo; een Mefs , Doch genieën^ ïpfitoojben 3e binnen oee3e ttoee getallen gegouben; 3elbeii minbe* ban 1000. m «int meer ban ifoo. iüaar om boon te gaan metbeese ge' maaut eert Pekui 'Uwï& 132 ponö €ngeïfeïj getuigt #/ 300 Katty è ^i^L\!^\396vP0^ €ïl$m 9eltïiöt/ öocljopfommigepïaa^ feu/ gelpR teBenkouh,- i£ een Bahar btrna ^oo pon& €ngel fcjjgeW S5SSÈJS8PÏW acfttenBaanöterooft/ en tooWW&beerfr ï?^daA? 5^5*% of rcöaai^ *; f°m W boet een ml ban acöteit ynaar 4 Meft . fomtpD£ 4 en eftiijalf / en roratpM 5- Mefs. v5£ lm.nlren maac cm Me^3 aeöeeïte ban bun goub/ 50 beeï alénoo* ?5^ Hf ?lM1 mm? m J*1**»** banbeï. USaar geïpa een feoop- man a$ bP groote fominen ontbangt/ De3eïbe gemeenïnn bn 't ce* tongt neemt/ 30 betaalen 3e ooft ooo?gaan£ met onöetoerfet -goub / en toaarbe boo? toaarbe. 30e ftooplteben tofflen bit toer ontbanaen ban gemunt goub /en bettoiftHen eer 3P 'tïanböedaateii&HiineMeffes boos ongemunt goub / mtfletjieu r et oo^aan ban eenig beb:og bat De guboortiu- gen in ïnm munten pleegen. J J u *Mt goub ftmgen3c unt een gebergte een enb ïanbtoaatb in/ boet* binnen 't geoieO ban Achin , m eer naöer aan De toefflui*/ Dan aan- De straat ban Maiakka. m aeïjt Dat De Gouden berg ban totfftenife jier booren gefeooRen &eö/ op geengrootm afftanD ban be j^imé» ïegt/ taant Daar $ (jee! pejjlanö Daar ontrent, 9Cïg 3n DertnaaW toülen baarcn 3e <0o(ïtoaarb£ na Paffange Jonka, en gaan om Daa? na 't bart ban * ïanb. Wanneer ® moeg op Wt üe tïï !?? goub ftreegen/ berfioub ift Dat niemanb Dan Mohometanen toegeiaa= tm toierben om in De aoubmpnen te gaan; Dat tjet moeijekHi en ge* baaripft toa^ ïjet gebergte te jpafTeeren eecse Daar qimmm / mm er maar eene teeg ptff m Die ober 31'JHe fiepïe bergen/ Dat 3e on fommige niaatfen toutoen moeten gebniunen om be beraeu 6n en af te n nnmen. ^at 'er bp Diepte een bjacjjt ban ^oïDaaten ftonötom toe te 3icn Dat geene onbefneebene Daar tot Dien ennDe guamcn / en om een.-.taï te pntbangen ban De gene Die Daar Dooï pafTeeren: Wt'be tuc&t ontrent De mpnen 30 onge3onD \m$l Dat niet De Delft ban be* ^^JSP* ^uaamenitoebetfieerbeM/ fe|öon 3e aUeenüife qüamen om mt De |®pne#/ Die Daar tooonen m te IjanDeïeu; éat il qZ W ban Tweede Deel. 8?* ban bc fïab baar simmen/ gemeeuïnlfi niet öobcn 4 maanben bp be Mp* 1689. nen bïcebcn/ en in 't geïjeeï outmit 6 maanben nptruaaten. <©atfom- ■ mige aïbaat 't bun öcfïaöiö luerfemaaRtcn be|Bpner£ alle jaareneeng te ureenen: ombatluanneer 3e een£ baargebjeefttoaaren/ en 't booz* beeï ban Dien banDel bebonben ïjaDDen/ geene gebacïjtenban gebaarben nonben atTdj?iii!ii'n;becmiD^3n/ 3ompge5egbtoo1ecbt/ 2000 ten Ijonbetö boonnen op 't gene 5» aanbe|Bpner^tenoop Aagten; bocö bat 3Pboo? be moeijcÏPnïjepb bet toegen maar toepnig baar nonben brengen. ^>e rpfte naan nooit 5elf£ Daar/ maar senben 'er ïjunne fïaaben; en aï£ 'et ban 6 Djie toebet-feeeren / acï)ten 3P een boojbeeïige rep3e boo? öunnen llkefïer gebaan re ïjeb'öen: baant beese bjie nonnen teel 30 beelgoub^ te mgge hengen/ aï£ men Koopenaan boo?be goeberen toeïue be 5e£ ïjeeti gefoagt ïjabben. ^etoaaren boelfee3P Daacöjengen 3pneenigeMeebetera en tnan». Ep boeien be goeöeren ban be (lab een enb boeg$ter3ee ; en bats gaaii3c ergen£ aan ïanb ontrent Paflange Jonka, enneemenpaerbenom (ruime ïaabing tot aan bm boet ban 't gebergte te brengen • baar ïjaaïen 3p 't ban met touluen op/ en inöieh 3ebee!e goeöeren tyhben/ öïpft'ereen ban l)en bn De#löe/ pefiubï be anöer metönnneïaflnabempnen gaan/ en ban rocbernomen. 3< berïjaal ïjab in ban Üsapitepn Tykr ; öie te Achin booonbe en De taal bt$ lanbg Ijecï bjelfpmn. ^aartoageen €n* geïfeïje Renegaad Die 3icï) met Dien ïjanDelbeöielp/ maar t'eïfteng na be IBpnen toa£/ tuanneettfi te Achin quam. I$p ban üjeberaomenbe ber* htetbt beeï in een oEngcïfcïjc kroeg / baar ïjp Sun goub Ijeeï miïbelpft be* fteeboe/ gelpa be SBeeftec ban 't Ijuus mp 3epbe. €n alle met njelaeiff bjegené Set gouD ftuafi/ sepben mp bat Ijetbaar upt be g?onb gegraa* ben tniccDt/ en bat 5e fomtpD£ Vnu groot e nïompebonben. |f et ^ be bzucljt bee3ec|Bpnnm Die 30 beeïe nooplieben bee\»aarb£ trent/ ^f g0 toant jjcïben i£ be reebe sanber 10 of 15 feïjepen ban berfcïjepbenecïep-biagt. ïanDaatben. <©ee3e bJengen baar beeïerlep foojten ban taaaren/ . afé. E'pöe/ ^öjitfen; $eteïöoeH/ iüatoenen/ itt$ em. en beïangenbe öe't ïaatfïe/ ieuianb3ou3icïj!berbjonberen'tc.5ien tuat een groote menigte ban S3p£i baar büOjDeEngelfchen , Hollanders, Deenen, eitCuieefen, ge* öjagt b3o?bt : tuanneer beese aanfeamen jjuuren be fcötppec^ eïn een- ïjup£ om ijunne goeöeren in te ïeggen. ^e 3pbe ftoffen/ iMelboenen/ ïiattoenen/ #pium/ en biecgeïpite goeberen / beritoopen 3p aan be Guiuratten, bie be boomaamSe 3©infteïöoubet^ alöter 3pn; maar be Bv$l bit be boomaamfle ïaabing^ / beriioopen 3P geïheenlpft in 't Hlepn. 3jh tjeb eenen üfoopman Ijooren peggen/ bat ïjn 60. 70. >a 80 ponb &terï. '^ baag^ boo? 0p| ombangen fjab/ toanneer beselbe fcijaarg Ina^ : maar tuanneer ber beeïe berftooper^ 3pn / ban i£ 40 of so Cngclicbe.fcöeïïmgen '^ -baag^ een goeöe ombangfi ( Voant ban nan Inen booj een Mei's 14 of is 25amooe3en ftoopen; en anber^ al,é be i^p^ fcïjaarë i£ hrpgt men niet boben 3 of 4 bamöoe5en boo: een * Mek. ^Een Bamboes i^ een gemeente of gepftte maat / öouoenbe uaac mn booiflaat nietboben een fjaïf bierDebat. ©u^ rpjt en baalt bepip^ % 3 naas 8<* DAMPÏËRS REYZEN. naar bat 'et beeï feöepen nomen of niet. %e gene Die fötó bet&oonen/ BouDen iemanboie gefïaoigop 't uptrawten j»ft;^fé to«Brootenöoen noott boo?raaö op/ maar beilaaten sicïj op öemarat/ en noopen niet boo? nat 3P t noodig ïjeööen. ^p senten gunne ffaaben om be rp£ re gwmt/ en De geringe lieöen/fcïjoon3P -jelbe geenfteaf öe&oen/ & uuren «ebentoei een om booj eenMefstp^tedraagen/ atö toa£ 't geen non* ? «? f$lFebm ban &un &«»* (WW 3P 't een feïjaube 3onben achten Mu?;^t siifeseïf^te boen. paften bat be Wpïieoen emWmeetef gouden/ iaais. BgSSJg 00? temanö om 'e geïb reontbangen ; toant men heeft 'er ee* mg uaïfcö geld /te toeeten 3übereennopereMefs, hie becguïb3pn; baar oeneben spn*eroofi We goed ban fïoffe/ maar 50 afgefïeetenspn bat 3Pbe toaatöeitietHonneu opöaalen. Cnbetopï de kooplieden fomtpb£ »oof ra pond Mm. te geïpft beo? anbere toaaten re ontbangenïjeöoen/ 30 moe- ten spbftboo? een IBaneïaarïaaten doen /inbien 3e nfetfjeojoogen tuitten toee3m/tantöaar#beeltoert#aan baft al 't geld fhityebomftuftje naa 2 ?5,;r Öve)^ men faflflW öe toaardp ban iooguften£ontuanoenbe/ toet wsm moet uptferjieren / om bat be ^nboortingen 30 beer nuaab getd m$ t moogeïpn tff soenen upt te geeben. iBaaefabien öe jBafie* laat eentg mtaaö geld ontbangt/ bat moet öp booi spn epgen re&enftu Houden. ^ee3e $BaKeïaar$ 3pn fcoo?gaan£ Guzuratten ; en 't té *eer «ooöig booi een hoopman die Ifjier ftomt / boomaameïpft 30 nn een tyeemoeïtuö i$/ 3uïft een in 3pu dienflre neemen/ om met geen nuaab geïb öeb?oogen te looien. * ^e Engeifche üieopïieden 3pn baar ïjeeï toeï&om/ en mn té gelegd Dat 3P 50 öeeï niet boo? toï kraaien afê anbere boïfeen. èe "Hollan- ders die type ïupden 3pn/ moogen baar fjanbeïen/ boef) aan be gene toe Jn bienfj ban be Stompagnie 3Pn tooM 3uïfcg getoengerb. HBaar beftoopïieben die 'rfïerfefï m öie fiaö tjanbêïeu / 3pn be Cineefen. ^om* mige ban %m tooonen baar een jaar lang; öocïj andere doen aïïejaaren een togt ban Cina. ^ee3e ïaatfie nomen baar met icof 12 ferjepenin Juny , en béngen een menigre Mm ï$p£ en anbere toaaren. ^p mm* ren öup3en aïïe öp malfcanöeren aan 't een epnb ban be fïad/ öicïjt cineefcaan be see ; toelne öoen men be Cineefe wyk noemr/ om bat3p baar vyk altoos 3ict) neetfïaan/ en ftunne goeberen baar te Hoop bzengen' Mtt m bloot ftomm ook eenige öanötoeti^ïieben ober/ aï^ Cimmerïieben/ füfleinaaner^ / ^cniïber^ enz. ^ee3e begeeben 3iet) aanfïonög aan 't toerft/ en maanen men/ ïaaben/ naöinette/ en alleriep Cineefe aarbiggeben; bemelne niet 30 b?a boïtooib 3pn/ of 5etuoröen aan be geuren te noop ge3et: 3uïn bat bie pïaat^ 2 maanden of 10 Uieenm lang aï# een f[aarmarht 1^/. bol ban ïait\M$ met aïïerïen toaaren S3oo|3ie» / aïroaar een gefrabige toebïoeb ban ftooper^ i$: en toanneer ïjunne toaaren minberen / ftrimpen 3n bicöter in j en behelpen 3fch met minder tjup3en. jjBaar aï^ (jnn toerden feoopmanfcöap afneemt/ ban neemt önn boöbeïfpeï ouöer raainanberen toef; toant een Cinees tot nnt aan 't toern i$ / nau 't aï 30 toeï sonber eetai öarben / afe 3011* wmm Tweede Deel. 87 *onbet fpeeïen/ toaar op 3P 3eet 3Pti afgetecpt. Sfnbftii $ ooft jjoo- 1689. peté Bonnen aantteffen om punne fcpspen aan te betfcoopen / 3P tou* "" Jen 'et gaetn affcljeoöeii ; toant een Cinees $ graag om afleg te bernoo* wen : en Die 't getuft peöPen ban feooper£ tot panne fcfjepen te Rtpgen/ gaan bao: ©affaaier^ op. De anbete fcpeepen/ toeet na pup£/ en ïaa* ten hun 'ojph ban ïeebig fïaan tot pet boïgenbe iaat. <©oo?gaan£ bettvefiften 3P in 't laafï Pan September, en nomen aïtoo$ op pun ge* UrooneïPR* tpb loeüet; en terbjpï 3!» baat 3?n ïjePPenseso beelneeting/ bat 'et Pooi anöere ïfroopïteben tuepnig te Croen baït/ betopl eïK na be tfineefe bjpnpeen teil Eelfg be Europeers gaan baat om pun bet* 'Itiaaft/ en be Engelfchen, Hollanders, enDeenen gaanHok-cinb?Ut* Hen in 'tpup£ Pan ben eencn of ben anbetenCineefen hoopman; Urant fCapötiP3en pouben 3P niet. <©e €utopeefe 3eeïieben neeten Pan baat bronnen in be fiab tetugge/ ïjoetoeï be Cineefen 3eïPe 3ieïj nucötetett 3°m Achineefen fcppnen niet Jréel fneï in 't renenen te 3pu/ geïpn be^S Benjaanen of Guzuratten. ^p onbetbip3en punne ftmberen in 't Ïee3en/Ucefca. booniaameïpR Maiays, Poep 30iRacptooftin'tArabifch, öetopÏ3Païïe IBapometaanen 3pn. Ep 3Pn piet 30 tueï afê te Mindano , 3eet Ppge* loobig onttent pet toafifcpen/ om3icpPana!!ePefmettingen te 3upbewn; en tot bien epnbe tooonen 3e gaetn Pp tibieten of toaterfïroomen. ^e i&biet Pan Achin bicpt Pp be fiaö / i£ aïtoo£ boï Pan manboïït en b?oub> Poïr Pan aïïeclep ouöetbom. dommige nomen 'et in enneïpn om 't Pet* maanban in 't bktet te 3pn / toant 3P fcpeppen baat 3uïr een Pepaagen inl bat 3P niet Pjeï Pan een ttbier ïiounengaan/ 5onbet 3ic&eeng baat in te Pegeeben. Eelfé be jieaen too?ben na be tibiet gebjagt om 3tcö te toafc fcpen. SJn bjeet junft niet of bit Paaben Poo£ aüe quaaïen goeb geacht pjo2öt; maat ift toeet upt epaen erbaarenpepb/ bat ïjet tegen be Pnph* ioop qoeb i£ / boo?naameïph '$ abonbg. ifeaac be meefle boen pet upt 3eUeregobgbienfttg&ep&/ om bat tjet gtoofle gebeeïteöunnetfceïigiebaac inPefiaat. ^aat 3Pn maat toepnfge ban ïjen bie 3icp bageïpn^ na punne Mos-Reiigia keen pegeében; niet te min fiaan 3P alle flpf op punne fóeligte/ en 3pn 'et 30 pbetig boo?/ bat 3P 5icï) ten poogden berPIpben/ 30 3e een <&z* ïoofë'genoot fconnen maaRen. |Bp brierbt betpaaïb / tetbjpïtft in Ton- "es m- quin toa$/ ban een Cinees te Achin, bie ban 't gjfepoeuDom tot fjet hometa» IBaïjometaanbom Reerbe/ en naabat pp bcfneeben'toa^/ met gtoote gewoxd» fiaaifi op een #Iifant Doo? be flab omgebocrö bJietöt/ met femanö Die Pooj pera peenen^ing/ en upttiep bat pp een geïoobige getootöen toag. ^ee3e man pjietbt genoemb be ^oofoman ban bc Cineefe ivmh; fióant %V lm$ baat (bolgen^ 't gene mn ge3egb toietbt ) ban 3P»e Eanb^ïie* bm tot öun <©ppetfafttoo? en 25eb3iub^itKm aangcfieïb/ om Pp pet boïR be^ ïanb^ punne 3aaften te betöanbelen. <©f &» baïfcïirïpfe ge* panbeïb pab/ ban of pp alïeenïpn bananbete PenpbbJiajf / toeet ihnkt/ waat3pne ïanb^ieben ïjabben Ijem 30 W|T40étnft Wkf&iWj bat pp ! : SB DAMPIERS REYZEN. 1689. een öeöutbrn man. gou geboeefc 5W/ inbicn Ijp stcïj ban bit. mi bbeï niet . bebienö rjab / 0111 3ict) log te maaien : en toen Usictbt ïjp boo* 3'prie ïMigie uefc&ennb/ 30 bat niemaub ïjem ktè non boen. <0m toafre* ben be ttoee Cngeïfcïje $etfoogöenaar£ aïbaar be ïjupnomïjingenbjeet in-niet. straffen. ^e toetten ban bit ïanti 3?n 3e£t fïtiftt/ en be <©bert tegentooojbiae Saban- fteimfffe ban iemanb *an te andere / tn toogtjjoo? ^ ^£ G*°ft ^jn öib Dootm sesaen/ bat W ten minffcn tod öi»3enb^aato|ab/ 9o DAMPIERS REYZER _*fê9i 3ftf>fraodm. tt^&MPfmi f^Jöo«3l?"|ïaaUcnban|ïaaben3Pn/fteïi= ben gctjtec oöh ïjunne flaaben / $o Dat een toembeiïng niet SÖaltoö &an toeeten leaie een |ïaaf $/ m toie niet/ om bat 3e aüe eemgfhtë fïaa- üen 5pn onöer be fioningm en be Oro-nkeys , bjelner aegeering amen- gcebbunaetpn i& €bentoel gebrnpnea be|Beefïer£ geen flrengrjenb je* gm$ himm fïaaben/ 'im5$$£t De aïïergeüngfïe 5Pn bie aüerlep fïaafë boer& boen : maar Die toat meer ban fïoböig Wtk Uïeeten teberricrjten/ bonnen ba» Ijmme npberljepb boel genoeg leeben ; ia 31* Uio^öen boot ipinne |fèttfier£ aangeuioebigb/ bie [jen öinbiifégetb leenen omeeuigè èoopmanfcïjap of neesing mebe te beginnen, Bwc boo^ Ueft een ^ie* naar niet gemaft./ enboigt met genoegen 't geenéiuaae toe sinienepging ©f bequaamöepb ïjem le^ot ; enbelBeefïer oon tik een DeeÜn bebJinfi Öeeft/ tretu'ec te meet bocubeet upU 3onber moeite. 3©anneeeeen ban teese&laaben fterft/ fë spnjpeefter erfgenaam ban 't geeneöp naaïaat/ m jpne ïfeijtóerei / 3öÖP'er eenige öeefr / tuojben 5pne dlaaben ook/ ten3p be Baöer uut spn epgene fcïaare ïüinft 30 beel öp een getogen leeft bat £p kunne typjjepb na» noopen. 3bit &o\k öouütbe markeen. mj en men b^nft naaubJïpfc£ met ieraano anbeee noopmanfcïjap, ©e <®dbMfft\mtfm& 3pn oo«J>iabinnen/ en boo?gaan£ afle beimoubjcn, öie men op be flraaten 3iet ; niet een baii ïjaar i| b&i ^0 31111" ooft be Biflcöerö jlaaben / en anöerebie buurenöout in aance£ ban Puio Gomez. laaien ; toant baar ban öaan ïjaalen Hit ban- Achin ^tm meefie öom/ £ïjomfecnaaubJink£ iet£»anber£ öan 25oflc&*u ronbom bejtfab re 31e» tp Cn tjoeUJei öeese aïle Jbïaaben 3P»/ ecijree öeböeu 3e epgene bioon* |mp3en op ï>en 3eïben/ in berfcïjepbene fjoenen ban be £>raö/ berre ban bie ban ïjimne jj&eefteg afgefcljepben/ geïpn a$ of 3n gefjeeï tyn&iaa? Mm IBaar om b?eöer te neereu tot ben Sabander ban luien ia 30 eben paft; aïïeb|eembe$|oapüeben ali^seeerft aankomen/ boen ïjimne eerfï intree fcp öem/ 't baeflfi aïtoo^efc![j.iebt met een fraai gefcöen&A en afë 3é bertreMea neemen 3P öp- Ö^"^ bba affcöenb t en aïie berfcijUIen ban senig belang üvfTeöeni^popïieben üjo^ben boo^ öem. beiïecfjt. %êjk bjaar* Itöpnelpa bat fjn/ oooi spne ommegang en ftenni£ met^jeemöelingen/ 30 berftanöig gebaoiben t| / boben beanbere booten ; en men 3egt ooft. bat ön 3etf een groot Jtoopman tg. ^Konm ^^ koningin ban Achin tooabtgesegb aïtoo^ een oubejBaagb te3pn/ gin vaQ berhooren uurï)et ftoninglpft gefïacljt^: bjatÉpïegtifiïjeben bp bie berhie* .^t.in.en, j^uge gebaupHt toojörn i§ mp oubeüenb / nocö.ooa biie. be ^er«ie3er^ " 3pn/ maar ia geloof bat gét be Oronkeys 3pn. ^aabat 5P berftooren m Ö£eft3pöaar#aiep^eeuiönn^ tot öaare gebangenifle ; baant 3P gaat 3eer seiben upt / en bsozbt ooft niet ge^en ban üeben ban geringe /kat/ «ptgenome» %$m ^ienflbooben. Cbentuel rpbt 3P een^ '$ jaar£/ ge= fyel tn 't tolt gefcïeeö / in fiaatf! op een^ïifant nabe öibier muMi te haffen ; «mar of 'tgeraeene boïö [jaar aï| ban mag 3icn bieet ijöniet / toant m *ê öe gebjoonte öer metfte #o!ier|*cïje Bo^fiea jicö, 3eïbea i^ofc XgsïHbt öunnög^iUiejJöaaiKii te bsfcjjutteu ; en ^ % aj. g^eurt cl# Oren- — — Tweede Deel 9ï r £3. ftÉftta ömbfltmaafc eeng untgaan /-ban too:t aan 't boïftöebolen 3fcö om ffiffiSft/W öet te Bantam plagt Mdft&l» feSli«SKK& mm te öouooi grip* te Siam. (Ce Mm- SKSSSI aansta/ maat banöefjoogfïe totbe laag; SffiSïS^^SS eecöieWgöepö / ntnppenbe 3eetïaag / SSïSiwSS me be oogen op &emaebeft: en toanneet MrH SSkffii 3 Turchas betljaaïen bat b*t een toning MMM ban onsen honing Jakobus den I. €bentoei Ueett baat in beeje laat- üe SSSfmftoiiingingeeegeeeO: enoe Engdichenöse Dun te SbS^SS^lSfftMm geboden bat bie bolhen aïtoo£ ban eene to Sen wn ^werD aetoeeft / beffunrenöe m be oub&epö biet tam» ^beSmSKn^hebi, toelfce quam »WMf >jg bit fan* Seertóte. €n be maanet ban 3enete toerreïbnaatt bie t& gaten g^eRanEuropa, Afia, en Afrika ^IM^«^ Senenbe/ Ireteuïanb Sumatra met geen anberen naam ban Scheba noemt. ^ocW«baactiiebe30»tM/ een getieeïte baat ban naat tegenmootog anbet eene fconinginne/ boedel 3P toepnig magt of pm tb aac ob re beeft: fö3 fchoon men Daas boo? 't oog gtoote eeteen eetb eDigljept i btoft/ refter beeft setoepnig meet ban ben eptel ban een **g**&^W DEnaHfchei^aeetinnteaentuooïöigin banbenbanöe<©tonRep£ nf. %^^lS!SJ^onqmi\^ ymitf beonöe^omngin/en y« e ene nieuiüe mittöt in baate plaatg betnooten; maat alle beOronkeys_ (lembenbiebetutesing niet toe/ en beeïetoiïben eenen Honmg betftooten «e &»» Sm m lOronkcys, bie bette ban 't $oftooonbeu/ gteepen b< : ma* g«* penen op / om be nieutoe koningin / en be anbete Oronk eys tegen te ftaam en q! amen met j of 6000 man na be fïab toe te tteahen/ albu* jionbt fcetmet be3aanentoenbjp baat qnamen/ en nog een langen poo^ baat ï aa ©ft feaet fagaanbetfofóP ban be titóet/ en bab aüjet ïanb aan WelpöT/ «1 ooi 30 öeeïlan öe ftlö al^ aan öie 3P öet riütet lag / onöer 5pp nemelb. krïM bet ÏHoninginne/ en 't boomaamfïe gebeetó beS/ fttWaaati be W3pbe jïaat / i^hftM«5& 2 tibietiébibet/ onbiepet/en 3anbiget ontrent be ftab / ban etgen^ at* öeil/blcbeebtetniettoaabbaat/ feboon 't laag matet^; bte£ 3pn 'et tot g M mmmm febupten bie be ïieben obetsetten. ^ocb op an* KSSlS^e^^ be tibiet uetaban fltoom / en mee* m^mtmmmt MW«» ö' flabbeöequaamtleplaat^ töomboïfe of öoebeten obet te boeten. v.*^*..*.' let maé niet bette ban bee3e pïaat£ bat bet leget lag / geïpa aï£ of bet bomneemen bet bpanöen toa£ om albaat obet te iW.ften €)ocb be paap öttftoninginne/ om ben te toebettfaan / öteibt een Jfcraw toh tiiig banfoibö^m eben bp 't beet baat men obetbaatt, ^e Sabander 3iM 2. va»» zngTan eennieu- ■ - ©eftaat des Oor- i DAMPÏERS REYZEN ban Achïn , Die 't boo?naamfïe beteinb ban jaaften Ifjab/ ijab baat een tent boo? ïjenDoenopfïaan/ en tot meerDee 3eBerïjepb boaaren 'er 2 of h inetaaïefïiihje^ben ganfcljen Dag bp 3pnetentgeplant / met Detrompen na De ribier/ en tegeng oen abonb tuierden 'er 2 of 3 groote boomen Deo? een olifant getrofeRen/ enïang£ öe eibier geïegD/ om DcnbpanD aïso Den toegang aftefnpben; en De metaaïe fMne£ toierDen ban De£ Saban- ders tentgefïeept/en acïjtee Die iöoomen opeen öoogte geplant / 30 Dat De trompen boben De boomen lagen/ en men also 00 De bpanben non buur geeben/ indien 5e aannuainen. €n aU Dit allee Dtrê berbaetbigD toa£/ boeren beftljupten niet meer ober en toeer tot Oen boïgenben Dag. W$ öanljoojde men De foïdaatenmalnanbeeen toeroepen /niet ineenD^epgen* De taal/ maar al^odaanige Die na b?eede en mftebaenfcftten/ biaagenöe maïtaoeren / toaarom men niet een£ge3indfcua£/ entoaarommenmal* |anöeren 3on3oeften tebooden. ^utéöaanig een taal boerbe men Den gan* fcïjennaebt; en'£mo2gen£al£Deeonoptoag?/ bJierDt^tgefc&utbjeer ïipDe£ Sabanders tent geplant/ en De boomen ter spdegefjaalD/ om öe obeetogt te openen/ en elfc ging Dan bitser aan spn toer&/ gelbn a$ of aïle£ in rufle baa£. ^ocö öe Sabander en june ïmtfyt bkltoèn Mmt poflin; 3^ dat 'er ganfclj geen gedaante bah (©otfögtuag/ Dan alleen* ïpn bp nacïjt/ toanneec elft in 't getoeer flonöt; en ban fcfjeen ïjet boïfe ban DefïaD ooft in b^e5e te spn; en fomtpd£ toa£ 'er een alarmen ge^ tucïjt Dat De bpanöen senetlpn op 't obernömen fionöt €>nder Dee3e beeeerten Deed De Sabander De bjeeradeïrngen aan3eggen/ bat 3e '$ nacl}t$ maar m lyxmm öup3en 30Uöen bluben/ en Dat luat oofe DefïaDDooi öeese onïnfïen mogtoberfeomen/ fytn echter geen leeö sonde loeöerbaaren. Ccljter bjaaren 'er eentge Ipojtugeefen/ Die boo? 't fïim* fïe ti&è&Uffiïf alle nacïjten Ijunne befte goederen in een fcïjuut DeeDen/ om opDeeerlie alarm gereed te jnn om te blugtetL ^aar toaaren te Dee* 5er tpö niet boben a of 3 Cngelfclje ^np£ge3tnnen in De fiaD; en 2 of 3 €ngelfel>e feöepen/ een ^olïanD#l> fctjtp/ en 2 of 3 $Boo*fcFje met anderdaanen ban Den iBogoty op. De reeDe, Cen ban De ^ngeïfelje fcfye* pen brterdt De Neiiegree genaamD / ban 3ener gebergte in Bengaie , 30 mn ge3egö i£ ; 't seïbe toaé npt De baai ban Bengaie genomen met tp$ / fiat* roen/enz, 'tender toa£ de Dorothé ban Londen , &aj$tepn Thwaitr femenDe ban 't Fort St. George omfolDaaten na Benkouü te béngen/ maar 't loa^ öiee ingeloopen / 50 om 'er eenige goederen teberaoopen / aï£om aan De^oninginne eengefcljenö te brengen boegen^ on3e<0o|ïin* Difcöe Compagnie, iiapitepn Thwait ging boïgen^ getooonte met 30» gjefcïjenk naDeÜonningen/ "mtlht 'tjelbe aannam/ en öem met De ge* uooonlpïie beleef DljeDenDe^ ïanD^ onthaalde; toantomëemeete aan te ioen/ ïoieeDtïjp op een#lifant ban De &oningin ge3et/ om na3pneöer* éerg re rpben / 3pnDe ineteen Maiays MecD/ Dat 3P &em bereerD öaD/ geDofl: oon 5onDt 3nÖ*m tboeeDanferinnen/ omöemeenig Ho^t^bopl u toerfcïjaffen eninsag De3eïbe DienabonD Daar ^geïjup^befibuaö/ Dan» feuDe öet groatlie sebeelte ban Dennacljt/ öpftanl op D^elfDe iibp3e ge^ Tvyeeck Deel. 93 fufeöÊ aaaïif«imwnbanMii>danao,to^n8entK öaare öAttben enlig* 1689, 8?aL^SW^nWö08ttn/ öansicb^n be plaats baar 3P San betoeegenbe. W m teb*3« tp& *® groote potten Bengaaifche bo= ^ian»uffri# ml gemaaftt ; men 5egt bat in Die bot» ooft tóttetf remeï of bet gemengb ig( baarenioben balt 3e typ fton Jn bie &ecte ïan- m / aïno to be Achineefen beelbaar banïjouben/ en 'ereengoebep?p£ Be SS' SiKii 0113e - naben / sonber te toeeren toat anttooo^b 3P ban be koningin ontbingen/ ueurbentopnabe fc&epen uptb^e3ebangebangenge3et tetoo?ben/geïpft ïuïfté aaneenige^ngelfcljen in Tonquin, tertopl ift baar toa£/oin bier* «eÏPfteen 3aaft toaé toeberbaaren. Iftïjabtebier tpb groote oo^aaft om Sou eengebangen$ beb?ee£b tespn/betopïiftsoonpafTelpftaanbebupg- ïooii toaé / 3uU# bat ift tn een gebangenfjup£ ïigteïpft gefïurben soube oeö* ben; noetoel ift mpt'fcïjeep niet beeï öeter£ fton toeleggen/ om bat ift me* manbaanbooibban be Dorothee ftennenbe/ baar geen berruuuftingber* toacliten fton. %h begaf mp ban met be refteerenbe op'tfcöipöe Neih- gr ee aïtoaar meer onberftanb te bergopen toaöV ban op een fttjipl bat eerft uut €ngelanb toa£geftomen; toant bie3tüueen langen togtöeböen ge* baan/ hebben geen boo^raaö toanmonbhofi/ en Ijet boo$boï!i ïjuft 3p« rantfoen/toaarban 3e niet boo? bjeerabeïingen nonnen mifTen. IBaar fcljoon 'er aan öoojb uan be Neiiigree genoeg te eeten toag/ ebentoel toa^ ift toen jtoaft/ bat ift meer ïnfi baö tot tufien ban tof . eeten : en 't fc|)ip toaj? 30 nol ban goeberen gedopt/ bat tè.gcen plaats Ronbinben om mpne öangmat op te Ijangea. <©etopi ïjet ban mooi toeeber toa^ / beïjielp ift mp om in be boot te leggen/ met teefee in aanbooib geftomen teag. |©pne bupftloop toa^ seer ïjebig / 30 bat ttj maar toepuig (liep / en Daar Ooo* gelegenïjepö Uab om be |Baas 94 1489. DAMP1ERS REYZEN, len ge- fieel ver- duyftering lfL^/n^uf¥dtc ^ö^uPffe«n/inbienUiaiiber$ in fïaattoail afê iftdetaanmg eet jjBkane bemerkte/ UtelüVtz mnvhmmn/totbi &mm ^mrm mm *»* een mootje poo£ buntbe; raaa r* 0uyuCr„lgto^/ mant m öieïö bau öle togt geen 32agbetï)aaï / genia ban mime 4ctM.*e anbete regen / maar ft tjielb aïleenlpn eenige aantepMngen ban E tfcöjjp^boïft fjao begoebïjepb batimpmetnoobomft re bekomen, én* oettugöeiUjabbm be jJBoomieenpa&ïooitbau oenWïanbtanftntn» pet/ die on be reebe lag/ taoo; 4 of ?oo tipfgbaalbetg; öeftomen/ 30 fa tefïonb/ enftapitepnThwak gaffjen 'tfcljipmeet/ boen op toat bW toaarbe weetik niet. ©ee|e b?ee3e bu^obetspnbe/ toben wp toebet 11a lanb/enaile be Aehineefen bJtetöen 't een£ bat 3P be nieuto* fconinofn Souben erkennen/ boaatopbe<®o?log sasiberaloebfïoJtingepnbigbe BMdiag SlMiet rap oberreeben om mp ^ moigféh^ en 'g atoonbtf in betibfet TSioop ***afW&«J tottoebet&ehonifnge ban mpne gesonböepb; eh hoeüjei 0it * j&ioop. M-tag^i toefcöeen/ eer ia 'et een p?oef Km genomen öab/ ebentoeï topnb iHteneerfien 30beeïbaat/ bat m 't germbigonberftiela. mmmm biep in be rivier/ tot bat ïjet watet aan mpn raiböel gtiam / en ban Önrate ia neet/ en bonb 3üïh een betnoeïmg jn'tvoater tot betbet- fcDmsebanrapnïigfoaam/ bat iftt'eïaeng traan. ma# om 'er uut te gaan. %% Mzxh Ijiet boo* gelbaat bat 'et een gtoote hitte in mtm ingetoanben toa$ ) en bebonb bat beeibe betberfcöt mierbert boo: be fioeïte begtaaterg. Mm fW$ bja^sotitebifcö geömaben/ én ne&óon* 7^ te rM mét Tyr gemengb. Tyr i£ biM*e 3imte meln bïe baars" langs itaat berooft teojbt ƒ 3pnbe 3eet betsoeïenbe / en be jonte bifcb en tpï is ee* fligfïng binbenbe of ftoppenbe/ 3nïB£ bat men bat aïbaat boo? be be* quaamft im* öoubt booi gemeene ïieben aï£3u beloopfjebfren. ijBaat be tpfte gebmpnen Sagow, m ban anbete pïaatfen te Achin nebtant toojbt/ en ^Imanbeï-mefö. r?T SS', .«Keu ia ban Achin fcïjepbe / saï ia nog fey m ao?t 3eggen ban be faisoenen be£ jaar£: Ifjet toeebet $ baat onttent 30 gelald m in anbete ianben benoojöen be Einie/ en fiet b^oog fai5oen/ bestegen/ en ïanb* bïoeben/ aomen fcïjiet op bt$t\m tpben / afê fa Tonquin en anbete plaatfen Ut op be noojbet b?eebte leggen. »en[ua betupi Achin maat toepnig gtaabett ban be jjBibbeüpn aflegt/ 30 'beginnen be tegené/ toanneer be Eon in Maart öe 3lnn paffeett/ een loennig b2oeget ban in be Ianben bp be ^onneaeethtingen ; en aï£ 3e eenè begonnen 31111/ ballen 3e 50 Jjebig afë op eenig pïaat^. ia ïjeb' öet baat 2 of 3 W gen ^önberopöouben 3ien tegenen / en Detopï be tibiet maat een HOJten ïoop fteeft/ om bat ïjaat oo^fpiona niet bette ïanöbjaacb in tó'/ bfóeit 3P öaaft obet; en een groot gebeeïte ban be fitaaten bet ftaö taaftt fcöicïpft onbet toatet/ 30 bat ïjet boïa ban met fcanoetf obet aï ïang£ fitaat baart, ^at gebeeïte ban be fïa&. (jet .UKïfe aan be tibiec iegt/ Tweede Deel. legt /en baat ■ tenpt&eemfcöe HoQpïieöen Vöomien f & ïaagfl/ ett fes* m 't natte fatsoen ueel onöec toater/ 30 öat öe gtoote öoot na» een fcöio tot aan öe poojtm öer <£ngelfcïje fahtotp fcan nomen/ ïjoetoeï an* öer£ bp teooge titöm öe gtonö rebels boog fg / en nog een moot enö ban öè taner aflegt. 2$b öemecfcte niet öat üe Ijitce baat oerfcöerf* be toau-anöew plaatfen op öie ïjoogte/ ï*oetoel tft 'et In 't nat en ö^oog fai3om seïueeft bm : 3P $ öjaagelp&et öan in Tonqain , en alle 24 uuren ^eft wn 'et gefêaöig em oetoetfeïjing &m ^ee en lano-i»u^ ben. VU i HOOFDST UK. De Schryver maakt zich klaar om na Pegtr te gaan. Een fehip komt van Merga in Siam. De moord van de Engelfchen aldaar. Aankomft van andere Engelfchen van Siam. De Schryver vaart na Malakka in plaats van Pegu. Krygen een kalmte ; komen in gevaar vaiï op de grond valt te raaken. De kufl van Sumatra vat» de Diamant pont tot aan de rivier Dilly. Neemera aldaar water in , en ook te Pul o * alwaar zy een Schip met Deenen en Mooren van Trangambar ontmoe- ten. Pulo Ariiy en Pulo Parfelorey een dienftig baken ©m ondiepten op de Malakfe kult te vermyden. De Schryver komt in de (tad Malakka. Befchry ving van de Stad en rt Fort > door de Hollanders van de Portu» geefen genomen. Cineefe en andere Kooplieden daar woonende. Verkooping vanvleefch- en vifch. De vrucii- ten en dieren. De Sabander •, de flaar der Koophan- del y wachtfehepen. Opium, wel gewild by de lvlala> yers. Rottingkabels, Maaken zich gereed om weder na* Achin te kecrea y <& fyaaïg tftrebefpa ban wipne ^uaaï gektrtö toag/'biterö i& bööfDcScfi^ JU Stierman aangenomen op 't oaatttw öat met on£ fcan Malakka vet be. fcoaggenonien/ m H)mïfo .Mr. Wetisaaa^tapitewTykr/ öteonïang#gceft ziefö toen Siam jjefcomen \m$ -/ ïjab ^rfcofs ; sn ift -toietö in % öegin oattSg* Maf $6 DAMP1ERS RE Y'ZEN. 1689. May 16K9, oaatopge5et/ om ?et %ê$t ban te neemen. <©e petfoot? — bit men boo? fcljippet naeenbe baat opgeef te fteööen/ toa^boo? métier* manmetbeNeiiegree ban Achin geftomen/ en top flonben mt iia Fegu te gaan : maat boo? 't mibben ban Juny fcïjepbbe ön 'et tipt / 3mibe 3iefteïph/ en ongeneegen om in oie boobfcïje tpb baiPt jaat na Pegu te baaten/ om bat be 3BefW»fte toino 5eet fletfc toaaibe/ en be feufï ban Pegu ïaag ïano \'§f toaar op nog guatti bat top öepfce onoe&ee* teen op de fcufï Naaten. %h \sïztü oan tot fcljippet aangefïrïö /" en nam gocöeren rn om 'et mee na be ftufl te gaan. «DnDertuffcöen quam ^>tljipper Covenrry met 3jni fcïjip ban benul! ban Koromandei öelaoen met rp£/ oor quam 'et ontrent öien 3flföen tpo een baartupg/ ffapitepn Tyier toebefjoorenbe/ banMerga. $&\t ïaatfle fcïjfp öab een gerunmen tpb te Merga getoeeft / en toa$ öooibe Siammers aangeïjouöen / enaï 't boïn gebangen genomen/ tec ooj3aaK ban einig qeftljil tuffcóenljen en öe.Engeifchen geree3en <èn men achtte een gebangeni£ niet 3toaar genoeg/ toant tertopï men öe EngeifcHen aïbaar pïonberoè/ toierben 'erbeeïe bieteMerga tooonben/ öetmooib. ^e gene 6ie men gebangen geset fjab toierben baar gebou* Mx/ tot bat aïïe be Engeifchen Die in be fiaö Siam, aan 't auber enti ban 5t töpft tooonben/ ban baat bertroftnen/ en toen toierben öe ge* barsgenen ïo$ geïaaten / en Min fc|)ip öen toebet gegeeben / maat geen goebeten/ nocf) betgoebing ban fninne fepaabe, ja 3elf niet een liompa^/ en maat toepnig ïeeftogt. : Niettemin quamen 5p öe^ouDen aan/ en betopï bit een beter fc!)ip toa£/ ban 't gene toaar op ik toa£ Pe3et/ bteb föapitepn Tykr fjet terfïonD bequaam maaöen/ om ïjet na egu te 3enben. |Bpn baartupg jfjab nu spne ïaabing in/ oefïaanbein nooo fyokop neuten/ $ of 600 ponb fuphcr/ een |jaïfbo3pnSapanfefeoffer£/ toaar ban 2 ïjeeï groot toaateu/ om tot een! gefcöenli aan Den taling te bet* reren- %aarenboben 3epbe Ifapitepn Tyier (toant 30 noeinben top fjem/ fcjfjoon ïjpniet ban een fóoopman toa£) bat öp een goebepattp goub£ öettoaatb^ meeube te 3enben/ toaar opöp 60 of 70 tenïjonöerb öoopte te toinnen : toant men 3epbe bat be ütaning ban Pegu onlange een 3eet P^acötige Pagode öab gefïiröt/ en bat ïjp Die nofteïpft be0 berguïöen/ en ooft een groot beelbban louter gouö Deeb maanen boo^ bee3en .Cem* pel IfietDöoi toaö öet goub baat 3eet in pi0 geflepgetb : en betopï j^chin cenplaat^ i^bieoberbïoeb ban bat metaal ijeeft/ toa£ 'et aïbeeï öan baat bertoaat^ ge30nben/ en men fcöeepte nog meet af in anbete baattitpgen ben Móoren ban Achiu totüeDootenöe/ beöaïben'c gene iüapitépn Tyier meenbe te 3enben. 't Wa$ nu ontrent £et mibben ban Auguftu-s, en ^cïjooningereeb toa^ om te3epïen/ ecïjtet ftteeg ift osbet om na liapitepn Tyiers an* öet ftljip te toaeöten/ tot bat ïjet 3pne ïabing 30ub Ju ïjeblöen/.öetoe^ M öageïplft^ na öoo$b ge3onben toiert. ^ie iaabing ibetïonbt oóM in 'fiofto^neuten/ toaat ban 'et teeo£ 8 of 9000 kinnen 000$ toaaren/ toen Tweede Deel 97 1689 Kokos- neuten en toen m o?bet ban ïfapitepnTyier ontbing om na ^f^ejjaaïen en alle tmmetearjing/ aujooftnipnebjatee-baten/ en 't oberige Dat 3P toan 5ïrtS^^/Niac?n oberWten; en W fe Wbt mp niet qnaalpft tetozecöete jun'/ bebjp! {jpmp ooft binnen HO^in3ee3ou3enben, maat tMatenbettteHften. 3* tab 5oaï£Öpo?bmeerbe/ en bmutferife bat g öeese togt niet 30110e boen/ berftoft in myn fiatflgoentje/ £*&»# Monotineenigefconoéneuten/ en ontrent loo^eutemnfftaatentuöe MS/UaaeLe5ea^ binben fton op0enofttoaonftaune#'tfta&/ op ïjoope ban 1 2 fhiptoets 1 1 P Peguöaarteeberboo? gemaaftt te fjebben ; toant 3e 5pn öaawïpac|tgewUf. aller oeboïftagnoB om3pn/ maaïan0e^maanen3P'ecloepiugtoer^ ontrent bien tpb quambaar beGeorger een groot ènseW ^|W eenen Mr. Dalton toebeöootenbe / Dan be^tab Siam , boos be straat ban Maiakka. $p boa£ baat cenige jaaren getueefï / en tjab te en baat . Ijan- beïgebjeeben/ eimeer boojbeeïige togten ge baan : maacDdaatfieom^ ring/ bntftaan booz ben boob be£ ftoning£ / en 't ongeïuftmg nooolot De EnSe banbenllteerFaikon, gabbegiigdfcgen ban baat boen betöupsen. ®e J*£ ■faanfcnentoaaren aïleeenige maanben te booten toegge3onben/ enmet^ na toeseïaawn in 't föpft te binnen : maat eet bit ^cïjip banbaar quam toaa* ^m. ren alle be beroerten^ Oan^taat gefïiïb ; baant bebapl be nimtoe ftonmg bebefttabtoag/ baaarenallebemupterpeh/ oie boo?gaan£ in bie lanben on 't fïerben ban een honing ont ftaan / tot fhlfïanb geOïagt. <^e engel* fchen toierben toen bersoebt baar te bïpben / en begenebie öunneplaatfen en ampten obergegeeben ïjaböen toierben gebeben beselbe toebet te aan* baarben; taant men öenenbe bat 3P't ïanb gettoubaïpft gebienbjöabben. ^Baar niet lang boojbieomtupmelingöabbeaobetnetirban tFort Sint Georffeaïïebe€ngelfcï}enanbaar/ en upt be bienfl nanaileanbere^n-- bTaanfeöe©o?(lenonontbooben/ ombe<©oftinbifcöe|Baatfcöappp in bat jpoit/ of eiber£ baar 3P mogten ban nooben 3pn / te bienen. <©m bie p ben baaaren alle be Cngelfeöen met Mr. Dalton ban baar genomen / en ï}$ uutgeneegenöepbtot3pne%anb^ieben/ baepgerbe goeberen of b?acjt in teneemen/ om bat tju rupmte boo? ïjen enötmïjup^raabmogjtljebben; baant baar baant en betfeïjepbene ^w^ge3innen ban jannen / ©?ontue« enlüïnberen. \ , _ . . . « Eptoaaren ïang ban Siam tot aan mW onbetbaege gebaeeft/ omoat beMoufon ïjen tegen m$l en 3P ooft te Maiakka aangebaeefi bjaaten. Coen 3p te Achin qaamen/ önurbe Mr. Dalton baar eentwpg/ geipli ooft be meefie^anagiet^beebcn/ en onber anberen KiapitepiiMinchm, bie be<®of«nbifcïje üBaatfetjappp eertpbl te Suratte gebicnb |ab/ maar tpegen£ feenig misnoegen ban baar na Siam bettroftaen b?a^. ||p bja^ èaartot^ufTcljieter baniet^naangelïeïb/ enfton3ir^vnet3pneb?onlö enöup^gejinbjelbanbat ampt geneeren/ tot bat ÖP boo? be omtupmf- «ng/: en 't bebeï ber Compagnie ban baar quam. m w 5onber cemg *' •• - p - :ampt DAMPIERS REYZER *Mi ampt 3pnbe/ toierben be ftoopïieben te taabe &em&cïupperte maaftm ,I0S9V öan 'tbaattupg baar is op toaé / ombat ftapitepnTyicF gc3*nD toa£ eet* gebeeïtebaarban tebernoopen. Ep ouamen baar op opeen / en men beel* be fret fcljip in 4 parten/ toaar ban Dalton, KoventryenMinchin, e!» eenfcoften/ en3mapitepTyierbeöieïöt&ctWe0>e. '^InberenbaaggQuam. ftapitepn Minchin op mn met een oJber bat in 't beft ban't fcïjip aan Ijem 30ub oberïeberen / en 3epbe mn batincien in boo? Stierman onöer öem toilbebaaren/ inöanaanDoo?bmogt felptoeu/ totbatmennaöertoegeng ' een logt obereengenomen joube 3pn. 5:H toa£ genoob3aant mp te onber* toerpen/ ennambeaanoiebmgaau. ^etbuurbe niet lang of top nreegeu ojber naMaiakka te baaren/ om goeberm öaactenoopen; toptoetben metgm«ton^ban3 0f4ooponbOpium. fëet toa| ontrent in ïjet mibben ban September toanneer top ban Achin t'3epï gingen. 3©p toaaren met on£ 4 "2&ar<&en in 't ^cljip / be ftapitepn/ enMr.Koventry, Die boo2ïüoopnian boer/ ia/ enbeifoogüoot^man/ ©e schiy- m tot|Battoo3en &abben kip 7 of 8 Mooren : toant opbeBaartupgen *££& ban bie3lanben baaren be plannen boo?gaan£ bc^i <®ffkfo#. ; Ctoee- fca. bagen na on£ bertren ban Achin ftreegen top een fitïte bicl)t onöec t lanb / inlieten 't annee ballen, pet lang baatnaa niiam'er een fcljip upt iet} bat 1 Cngelfclje mpïen ban on£ ooliïjet anüer upttoiecp. Mr. Kovenay ftenbeöeteen^eenfclj fc|jip te 3pn / fce&ooïenöetot rrangambar; W&W* fien berljalben 0115e boot upt/ eumeenöen öetgefpwpöteöebberi; mt aÏ30'er een koeltje nuam/ toonbensp 't au&es op/ en gingen boo*/ toil- ïenbe onguiettetoooJbe flaan/ fcljoontopecnfepubeeDen/ öat3P30uöeii fcïpben leggen. ®$ ligteben ban on£ annee oen / en peurben ben naa / maar 5P 3eplbeu fnelkr ban top. afêpljabDentoeunigtoinb/ en biatoiïg iaünte/ 5obat'er7 0f8bagenbetliepen/ eertoptotaaubeDiamaiit-puiit mtameu/ bte ontrent 40 mplen ban Achin aflegt. „*,*,„ Coen top nog ontrent 4 mpïen baubiepunt af toaaren/ beroep iüa* $tan Minchin mp/ bat in sowbe 3ienljce 't lanb lag/ en tepaeuen üs fiaart/ om te toeeten toat uoer^topbiennacötmofleu Ijoubeu ;öet toa£ eu ontrent 6 uuren/ en top ïjaööeu een mootje lioeiteuptDeuüMtsupb* toeften/ en on3enoer$toa£O.Z. O. «j»'^ ■> 1 jöaabat in befcöoutomg bau 't Saaö genomen ïjab / ging in te be &atupt / onï be naart te öeftpfee» / en te 3teu toat noer^ top fileren moffen m bJP bp bie punt 30tiben gencnuenspn- Mr. Koym^m- Um I ?n naabat in oberleg g^nomeu mi bjaagöebpmptoatHoer^ top mm gaau. » 3epbe &em/ <©oft-3upb»ft tot ^mua» toe/ m. S be tolnb bkef aanïjouben l bat top 't öan toat 3upbelpfer raojtai ^nsetteu. M fc^een 3eer ^ertoonberb / en 3*pbg m^ bat W « be fja- Sewa Ut be Taart geslen / en geoojbeelb Dabben bat men teg«n£8 lm S mt$ ^upboofl of Eupboofl ten Eupben maft neemen. |fe S bat bat ten goebe noer^ toa^ om op 't lanb aan te taijn:^ S baar en tegen m ^ maar ife bleef bp mpue meemng / en toen ik SS» mm tW Bm üewttó?» 3fl?De / . ^ bie toel bolba^ Gevaat van Schip* breuk. Tweede Deel. 99 m* haamaa tenen top een bjn fterfte bon&ettoinb m *m Bv&tAwM W^^2^mt#tDmSfÊ«eemm. Coenbeouptoatobettoa?/ S ÏX^ coS^onM nier bcsupben öen ffceeh ban O. Z. O. te femwen. 2f ! 5EX? Atf uuteri in be naiueti en quaraen toen upt om be toacïjt te ffif SHSiffS* Wte banbeMifefemnonfcutop't Janjgtnfl te wmmttw/ uu y tf'am fcergeïb/ en liep na 't roei: om £n^8F3£ ïCSop betjeïmüOH na'tfluurboorb/ en ü?ao_t behoef ^l$^ W* 5SffL«n top 3 mpïen tan te* / enSS« **P* ^et ianboo^O.Z O Sn r «SSSrSe man aan 't toer 3icü op 't nompa£ beistanenbe (nette Sn seï S bat on£ inb*eef / W top toaaren 3eer fcïjie ipa m be ®aot/ fa im be mmten ban 't ïanbgetaafit; 30 bat ïjet nu boïiiomen ncobig SSS ÏÏSSn om upt be #aai te tornen. Mr. Kovemry mm tori bat TS nab in 't oene in fjem '£ abonb* Dab 0e3egb en toap ban mm mOTM c£«hip8P. 9» onbereectjtte ben gfcui aan'troer/ en be taSibTo ! Pbenbe Uetei 1 top 'f loopen m i o uuren / en (herben toen O.Z,0 SiiSnS^topDeltót ban Z. Z. O. namen/ en toaaren l^S mS*4löS«iW 2upÖOO|hn ban be Diamant-punt , m °SSPÊZ.S«W, top oon 30 ; maar,. «*. ti&FSv m**mm toö«i/ aitaben top al Wfttofl*/ « » aan be rtbiee Dilly quamen/ bie 28 mplen ban be D^am-punt af. ïeat ^ètlanb tufe&en bepbe fc&een oneffen te 3pn / öoo&aaitf b?p tm/mbmSl mm fanb tot aan be ribier Dilly toojbt se5eai> CSïeW 3aaen top bat Het toater bonaeraraautobanz*, SS mll en't 3eïbe pzoebenbe/ öebonben top bat ïjet3oettoa|. W? bu benbaai op terflonb eenige ban 0113e toatetbaten; toant ïjet £ een Se* meem SS fommige plaatfen bat men berfcï) toater m 3eeinneemt/ tont iKeine™ ober ben raoiib baneenfitbiett*/ aïtoaaröetboben SS5# WW batinen niet biep moet fcöeppen/ toant aKIIep^n^aueeivb ^wt bföteatgaan/ top* menfomtpb^ 30* XSnaS nreegen top een mooi ïanbnoeltje/ bwarmebe top lanal Sb sepïben / en t'eUtengi ïjet loob upttoierpen. «Sgnbdph je* rSten top 1 wi Tc&en be Eanbplaaten / boo? .be monb ber fcaner / en nabben emige moeite om'er uut te nomen, m émM op 3 83» ben so minuten tfoojbecbjeebte :■ en Jc&pnt b?P ö|eeb te 3pn / boefc aa 2 l5 100 DAMPÏÈRS REYZEN. ï68o. ?uIo Ve lero. fênfet toeï Mienb ban aïïeen ban fee ^fnftcrcnïtr^eny en Die snnitferfarf' Se3eïïig/ maar/ 30 gesegb too?bt/ eenfoojtbaneeefrftupmetó/ &i*ö roof ïeeben. * " '£fBo&en£ jagm top een 3epï bp eenoBpianDgenaamöPuio Verero ïeggenbe op 3 gr. gom. N. 7 mpïen ban Den mono Der&ibieeDriiy • en öetopïtopeenfcööonetoinbïjaDDen/ sepïben ton ïjen na/ bermiDi£ boomeementoa^ bouten toater aanPuio Verero in te nemen. atóftoe* *oeï top '£aborb£ te boormeenigberfcö toater npt be ^ee boorbe ribier Dilly |abben gefcïjept / ecfjtet toa£ 't eemg(tu£ foan / omöa't ijet 3oet toater oobenbjpbenDe/ en 0115e pm£ fomtpb£ te Diep neet pïanmeube •/ topooneeuig3Quttoateefcï)epten. $ct fcfjip Dat Um 3agen het teu * of 9 «uren na De miDDag fjet anker batten / maar betopï De toinb nhm Iriï- gen/ toa^'ttoeïSuuren^abonO^eettopbaarquaiwn. ^ntoieroeu 't anfet upt ontrent een €ngeïfclje mpï ban {jen / en öpfltn terflonb ome boot iiutom'ernatoetebaaren/ toanttopbetmoebDenDat'etnet 3&eeité fciito toa£ Dat top ge3ienöabbcn toen top eerfï ban Achin quanten, m ginnfiV ÜebOOt/ omöatMr.Koventry mp sepDe / Dat Mr. Koppïneer ^auW öaaroptoa£; Dee3etoa£öet Die met mpinbe boot toaS *oen in aan De en* ïanoen ban Nikobar aan ïauD geset toierD ; maar men tooub ïjem niet üi> mpïaatenbipbeii. Mr Koventrytoa^uubpmpinDeboot/ ento« boereu Öeen/ en p^epöen fjet fctiip I en b?oegen ban toaar ïjet auain > m anttooo^Dtoag / Dat 3P Deenen toaaren ban Tragambar , Bn teoe* gen toen toie top toaaren ? ^n anttooojDDe Engeifchen ban Ach]» / 2? t«? F öat M(' K?vcnï!;y in öe ll0Ot Wft l™*a* 3P toouöen 't niet geïoo* ££ ImïW oat pp 3elfê fpcafe/ en De ftapttepn Ijem afro aan 3011 1 tal ftenbe ; toant eer toiïDen 3P niet geïooben bat ton brinbrn toaaren / en tfonbeu eïn met een roer in De fjanb gereeD om op on$ >m te ömwöeii/ indien top sonöer roeyen toaaren aanbood genomen / geïpfc Mr Ko» ventry toon gebaan öebben/ op een baff bertroutoen Dat sp. tai toet ftenDen/ inDhm iMjem mm niet omraaben ftao: 3^ant *n fchmmi fjeeï oeb?ee£b boo; on£ te spu ; 30 Dat oor öet «SpperöoofbAienbe bat top ïjen in De mo?gen bolgoen/ aan Dtt epïa?ib niet aangeoaau tooub tptömj feboonse groot gefj?en ban toarer fjabbetu en inbkn $imz 3toarte$*oopliebeu niet boo? tjtm op fjunne nniejen gebaüen toaaren / en geöeben ïjabben Dat fjp mebeöoogen met Jjen toiïbe öebbeu / 3u 301^ Urn 't anfter baar niet jfjeöben ïaaten ballen, mrrf Rooplieben toaa- ren MTtoOonDer^ ban -Trangambar op bt Mfi bail Kot omandel, Bp Ueb* %m ^eibegeen fcöeepen/ toanneer bm\ be Deenen een fc$p uptru^en / eneentogt boo?|jebben / 3pn Deese Moorea genoob3aaut een naxiitaaï met ö«i in te ïeggen / öoetoeï 3P eerfï aï£ upt b^inbfcöap hen DgA aan. ïJiebingbaarbanboen/ toeïRebe Mooren, bieboojgaan^ tot ben hom- ^anbeï mmn 3pn/ 3émeenlf|^ aanneemen / öoebaanig De booitoaaV* 6en ooh 3pn ; toant al toaaren jp'ec niet geneegen toe / ebentod bur- Den 3e 3uïh^ niet toepgereu^upt b^eese ban ben Deenen , t^k jiBeeflek mi De plaats $01 m^noe^en te st&zn. ^u Dit fcïjip bonb m Mi Kop. van gambar Mli Tweede Deel. xoi Kbppïneer , betoeïfce be eerfk toag bien in ban 't ^c&eepgboÏK ge3ien öab/ j 0^ toeffce mp aan 't tfulanb ban Nikobar geïaaten ïjabben. mmM mouten buïben top 0113e baten met toater / en toonden toen on|anner op / . tertoi>ï bc Deen een toepnig te booun toa£ t'3epï gegaan, opging «« Jihoreora©epec te ïaaben/ maarmeeube teMakkka aantegaan/ ge* ïpft be meefc^eïjepenbom toeïne bie Straat patfeeren. $P 3epïbe bete* banton/ en ïieton£paarcmacï)ter. . AMlU&iéiviao 3Dp bï> eben ebentoeï bicïjter aan ben oeber ban Sumatra , tot bat top M Aliia 't ae*iat Pan Pulo Arii quamen / op be bjeebteban 3 gr . 1 m. In . w 3pn keïfcï)epbene€pïanbtie£/ ïeggenbe Z.O.tm<®otfen ban Puj°v Ve*ro» ontrent 3 1 mnïên baar ban baan. 3£ee3e epïanbtje£ jpn goebe baïien£ boo? Schenen bie Öooï be Straat moeten / toant toanneer mense op een af ftanb ban 3 of 4 mpïen gunbooflen ban jicö geeft / ban mag men <©ofl ten ^up* km m bm Maiakfen oeber fileren / baar men ban ontrent 20 mpïen af VktvAo t&* &et eerfïe ïanb bat men 3ict i£ PuioParfdore, 't toeïn een ïjooge fpitfefeiore. bemin 't ïanb op beMalakFe 6ufï#/ en mibben in een laag ïanb alleen flaat/ bertcönmbc^ljaïëeenepïanb/ öoetoeltënfet toeet of rer inber* baab een k?/ cmbat ïjet eenige mpïen binnen be Maiakfen oeber ïegr. f$ec ié een jeef aanmerfielpfee berg ; en net centgfie jeebafcen boo? be ^eeïiebeï* omsanbpïaaten op Die Intft te mnben ; eninbienbetopsigenbonnertoeec tël b&t men ïjem niet sien fcan/ 3"ÏIen beji>tierlieben3b3aarïph begaan boo2t te jeptói / 't en *p 3e in be biepte 3eer toel bebieeben 3pn ; toant be ml U niet boben een mpï topb / en ter toeber3pbe 3pn groote pïaaten. onbiepten leggen 10 mpïen ban Pulo Arü, en fften&en sicïjnpt tot op 2 of n mpïen ban Den Maiakfen oeber. f|u be lil ïjeeft men 1 2 of 1 4 babem toater/ maar men mag 't op 7 of 8 babem tertoeberspbeïjouben/ enmen fcan öoojgeftaöig te pepten sontser gebaar bootfbaaren. fep habben een mootje toefïeïp&efeoelte/ bieon^in'tgesigtban Pulo Parfeioie tnagt/ en bttf&ielben tou'tpepïenbe tot bat top binnen ben oe* b*rouamen7 öeübenbebefïabMaiakkatoen ontrent 1 8 mpïen Z. ü. ten boften ban on£- Vliemen ban t^ben Maiakfen oeber genomen W geeft men een goebe topöe tiiï om ütte 3epleh-/ te toeeten pïaaten aan be eenesp* be / en tanö aan be anbere / aan ' t welft men 30 bicïjt mag nomen als men toü/ ombat'er toater genoeg/ en een goebe anlter gronb i£. <^e ftroom loopt' er typ jterft / be bïoeb OBofttoaarbé / en be €b toefttoaarbé / 30 bat toanneer beu toepnig toinbig/ en be ^cïjepen be (iroom niet konnen booö jeulen / 3p gemeenïpft 't anfcer ïaatcnbalïen. I^aar top binnen be Ma ak- fen oeber spnoe/ ïjabben een toefïeïpfe Votnb Oieon^uooiöe^tabMaiak- ka b?aöt in 't mibben banGdober. 'SDÏlïierïjod^eiitee'rft batbeïiomng Wiuiam m be Itoninginne Maria tot taling euïioaraginue ban inge- land gehreonb toaaim ^e Deen bie tiitg bp Pulo Vereró irctlaaten Dab/ toaster nog nietaangelxomfn/ ïjeöbeHbe'-öelyJitopnabetïjanb.betfton* ben / 0e toeg öooz be janbpïaaten niet tonnen nuiöen ; 32 bat öp geiroöo* 5aafettoagbaar bupten te bl^ml ■enfaï30teuatöótenVbecrómteitóaren/ 't totlB spne rep3e bertraagbe. i T ■iöi D AM PIER S' REEZEN. Malakkaï^eentaanidpke^tab/ in welke 2 of 300.30 Hol!andfchea# Portugeefe^uplgesinnen tuoonen/ en trede 3pn baïfffacöttg ban bepöt: öieManbaaröen; ooft Ujoonen 'er beeïe oan De Maiayers in &utje£ aan öeunterfïe boeken öer to- ©el&oUanöfc&e Kufóm 3pn ban (teen ge* bonbö/ öeftraaten&pöenrecbt/ niaac niet met ftenen belegö. 3Uanöe 3ftoo?öb3efïec 5pöe ban öefïaö i£ een muur en eenpooite/ beneffen£een Utpnfmtl bat aït'oo| ban foïöaaten bemaakt bJöjöt. 3£e^taö tot op een óïakke gronö / öicbt aan öe 3ee ; ijetf anö acïjter be fïaö fcfjpnt moet» aMq te toeesen/ en aan be toefen/ btipten be muur/ 3pn tupnen ban bzucijtónenïmiptsen/ en cokeemge moeije Ifokancfcöe bufW/ Öoetoeï bie tupn meeft ban Maiayers beVooonb i$l ^ian be #oft3p ban öe fïaö i# een tibieetje/ aldaar kïepne bathen bp boogfcuater konnen inkomen, ontrent ioofcb*ee&en ban öeseeig eentoalbiug/ bie upt bet miööen Dan be ftaö toegang geeft tot een fïttbjroit/ bat aanöe^ofónbe öerriebiec öcöouUjö i$. ^>it i£ bet boojnaamfïe jpojt./ en 't tot op eenïaagebïakke gtonb/ HetFott, ^C|jtt)p öe 3ee/ aan be boet torn een kïepne fteple öetg; be geöaante igf ftaïbemaan|ï»P3eOoïgen£ öe natiiurïpfte gefiaïte öe£ bpïeggenöe öerg& &et3iet uoojnaameïnk op öe 3e* tipt/ en öeujpï 'top balie eotfen geboutaö «iaat/ 3Pn be muucen Ojpïjoogop geöaaïö/ en ban een merhripfte Jutte: 3£e boet baar nan toojöt telken^ alg 't boog ujatei* i§ öoo? öe 3ee Npoeiö. ^an'tacbtetftebanöenbeeg/ öelopl 'tïanö Dan nature laag :if I i$m\ ntaft öie ban be 3ee tot aan öe ribiec gegvaabeu ii / 't toeïk bie ganfctje boek tot een eplanö maakt/ enöiespöe t$ ronöom met grooce paaien mal 30 öat'er geen inkomen $ / taaimeer-be balomg i$ opgeljaalö. <£>p öe ba-g binnen 'tipou tot een kïepne tek/ öoebjeï groot genoeg omai'tOotn ban be fïaö bie baar ter pjeötkatie nomen/ reijouöen; enbupten'tifotf mÜ aan öe seehant Vooonen Maiayers. ^e eerfieEuropeersöie 3tdfj baar ter neerfïoegen toaarenbePortugee- r»,nn,„fen: 5» ïnaaren 't bie ïjct groote f o?t öaar ïjebben gemaakt/ maar of 3? ondcïP bie maft omöen besgsemaaktöebben/ entuat üofien men feöerö öaar gang der aail Qeöaan Öceft om bet Weerbaar te maaken / of loat oeranöettngen £rÊee*men'er aangemaakt beeft/ i^mponbekenö : öocïj bet gaiu^geöouto fcnnnt aï bui oub / en 't i| toaatfcbpneïpft bat bat geöeeïte^ifoeÏK aan öe mimi öooi bePonugeefen gemaant i^; toant men jïet nog tenenen loan be fcnooten ber ©eroberaat^ op öe mtmren. ^et ig een pïaar£ oan saatuüre3ofiecB/ öatöetmpbeetoonöert/ ïmW^m WtteffoBen ge= toeea * maar alé in oueröenn toat anbere pïaatjen ipberloocenöeööen/ en bbtófittn geö *ag / ban komt bet mp te mtnöer b?eemb toooj. ^e Por- tugeefen3pnbeeèrnegelueefi/ Weüoftindie ter 3ee ontöeist ïjeboen / en öaböen öaaröooi ha eerfïe boo?öeeï ban öe boopöanöeïmetöiecphe^o; lerfebe ©olften/ en een gelegeubepb / öoo: ïjunne 3toakbepö/ om 31C& neer te üaan toaarjp 'totfben. Cn öaarom maakten 3P befïingen op oer* fcneoöene pïaatfen ihlndie onöer anbere ookopbee3e; enbeOjpbP3ie& ®p be flwfir bunmrjfoiten berketen/ ö«ïfcöten3P trotfelp&ober Dcgn- Tweede Deel. *03 feÉKftt »0j rpn getoo?ben spnöe-Doo* jjg^fgg^gËB l68?: 3P jtcö ob« aan alirtlep ongebonbenftepb e» oberbaab/ öe öetooonïpfte _— se^lHinm ban renbom/ en teiW* öe ^^W Jg» J^S^ ttSSu bernaaïö/ batbePortugeefen baar ter ptaatfe öe ^nöiaanfcïje ffiiMfi of getrouwe/ WlwiM^^eA to^dlndiciWpJ^: Su^bat'ergetnboÏR banberfcïjeeleirter \fr niette W / ban bfe foojt/ tebfeeteu ban ftooftoart af tot ligt taantg toe. S;nS Wetten &e Maiayers 30 berbitterb/ MMg«M- Sanberfaanfpannenöe/ een mibbeï bouöen om Ö^^aa^r Xfteré De Port ugceicn te bejraaben ; ®W$ tafet nu in bie <©ofïeifc&e &cngeen^vacl)terbomi#/ enbanaüjetgenebat3P w**^*** ben/ t/ljen geen plaats banbeïang meer oberig ^^««SSL^SS Ekrej^tm^^ öejaaten/ en onbcK anbeïe ooft ban öitMarakka- ■ , , Mafakka^geen piaat£ ban grooten ftanbeï/ ettjtei : feoonm 'cc *f*£orJ^ ft^öeneimoolfclje fcootffeöen; bee5e Sjebben Mtinei* met Naaren m***** SlSuratte, benban Koromandel, en Bengale tornen. ©aat «It- ftauben^eÏTOOftCineezen, bïe be Vxiaaren upt önn lanb bettoaap? mi* 2en • tmoWjei* ,€tjee / fto&W&et / en tonftawren. Sommige .; : loubmöaar Cïjee- fruiten / tooo? een fmpber tan men ontrent een X Cïj*> / man AM met dap&et of anbere soetfjepb bfi» men. 3önoere ban ben 3911e Mm®® t Öun boomaamfte bieefcït ff bat ban MM* 'ttueln men berfeli of BtfMm geel goeb&oop baar fean lieobm ; en $n 3P»i geiuWig el» 5P*i 0aöing / bet of mager / af te fnp* iml wd i iwn'trjeböentoiL Anbere onber be Cmcezen 3pn arabaebtólleöen / en boojgaan£ alle 5eer npber / maar met een ooft groote boöbetaaé / 30 bat aU$ moet mi tfaan / al$ 3e maar iemand tïonnenRr^enWemetöenfpeeïenJntt. Mavh„* t^^^mr^ ®>etw naö heeft o&erbfeeö ban btfelj: toanneer be Wflïïjerg infiommrifehw toeeten»3ic& na sefcere plaat£ bie gemaakt $ om be bifcp aïbaae te hoop tefeengen ; ban neemen öe fotDaate» bie baar ftaan te toac&ten be ftefieöaat m booi be officieren ban 't tfo?t : of 3P 'er m boojte betalen 1 / ban of't aSeentoli^booi ben ^obernenr/ i# m? onöeüenö : maar a$ 50hungenoeaenöaar upt rjebben/ mojt be »fi ber&óft aan efö b4e bal m imante ban netteoptogtfoitf: bebifctj bie elft inmengt té gefon&rö/ center bjojt aüc£ op be ïioop berftoft / niet aan De meeflbfcbenpe / maar W öéiiaffltea: öocljöee5einhoop gefeïjfet meefi booj be WMk/ biese toeöeruitftkpnupt becHOopen. Oefter^ 3^1 Dier U? menigte/ en .jw 9oebbjaiuieer3ege3outen3pn/ maar fantyty 3pn 55 "berfet) mmtoa*? ^^eïangenbe anbere eet^iaretf / be m W : '« ^ Weit in. Vl^h^ aeb?agt/ enöe b?ucï)ten bie 'er groetjen » meefi 3UÜie al* th alree* bebefcöaeebenöebbe/ gdpftPiaatoiusBanano^ ^gn-appeleni ^ io4 DAMP IE R S R E Y Z E N. i4So appelen/ Sfèater- meloenen/ Pompeinofen, Mangas, ent. 3Docb beese T 9> böafTen njeefHn öeiCupnen/ en in geen grooten oberbïoeb : boon£ $'t ïanb 30 met gefcoomte^egroeib/ geïpnaféofteen eenigmonbbk^; en fcjö?ben de meefïe manbeirottingen ban baar geojagt. |Ben öeeft'er ooft toepnig offen/ paarben/ en5. ombat'er nietbeeï roepïanbi^/ maar tam gebogeïte/ aïg eenben en fjoenber^y 3?n'er in oberbïoeb. ^e boomaamfte |fcrfoöninbeflabi$öeSabander, bieeen*toïïanberi£/ en in magt naafï aan be <0obernenr Bomt / bie in 't^o?t bjoont / en 3icö met ben Boopljan* M niet bemoeit/ betopïbatbe^aoanberl boerBi^/ Dit op be toïïenber gOsberen toeliet; Sin «on niét $mfös$*K groote&oopijanbrï inbeese flab geb^eeben toiert>t/ maar 3e fcïjpnt toeï geöontub te snn om ober be boo?togt bet ^cöepe n /bie lang£ bee3e toeg na beplaatfengaan bie nog €>ofïeïpfeet leggen/ tegeöie* ben; titnne toaeïjtfcöepen / bebaeiüe boö^ bemonben ber ribiereuleggenbe/ öebieembeUngenbte baar nomen/ -affrljïMmil enbeMepne0o2^éninont3agüoubeu. . paar Tweede Deel. 105: 1689. IBaat'om toeber te feeeren tot 0113e saaften. S0h öeb reeb£ ge3egt bat top in goederen maat 3 of 400 pond Opium inöabben/ enoardereftin «5eïb betond/ ter fomme ban 2000 0pft£daaïder£ / öoc&top ïieren on£ niet ontUaïïen bat top baar gekomen toaaren om eenigen öanbeï te typben/ maat sepDen bat on£ fcljip onbecjuaam3pnbeombe3eetebebaaren/' top baar ingenomen toaaren / om ïjtt\ toat te fcaïefateten. ^it toietbtonjg toegefiaan : bie£ maakte in berenofcöap om on£ fcïjip aan ïjetaBeft-enü bande&tab/ riietbeireban't jfo>t/ aan ïanö te ïjaaïen. üBen öeeft baar een 3acbte grond tot op ontrent een €ngeïfctje mpïban be fïranb af/ eiVt toozbt Iang3aamerïïanb bieper / spnde ondiep bicöt bp ben oeber ; en Inan* neer 't laag toateci^/ sietmen eenbierde deeï ban een €ngeïfclje mpl een fïpfcgronb dioog Keggen/ maar een €ngeïfe mpï ban ben oeber öeeft men 3upber3anb/ en ontrent 4 baöem biepte bp ïaag mater. <©n£ fcöfp ïag ötcötbp't^ott/ niet boben 60 boet baar ban af/ ensonkbp ïaag mater in be modder/ 30 bat ih öet acïjterfïeben niet fton Kalefateren./ 3oaï£ift toenfcöte. Opium , biebeeï ban beMalayers in be meeftepïaatfen getyupRt too?dt/Kandei toaé baar te bier tpb 3eer goebe toaar: maar 't i$ eenberbooben ftcop* Din- ^olïanbg Cpiaisö toaaren / genaam Pulo Dinding ; 3epïben top baar na 4ins- toe / en annerben 'et ben teolgenben nacïjt/ biubenbe baar een ^uptfcïje baartupg ten anker / bemanb met ontrent 30 foïöaaten. <©it \$ een aïepn eplanb/ en ïegt 50 bicïjt aan be aulï/ bat befeïjepen . Ut 'er boo?bp paffeeren / niet 3ien nonnen bat fjet een epïanb i$. ï|et i$ b?p fjoog ïanb / en toe! met beeften betoaterb. <©e aatbe i§ stoartacijtig/ btep/ en bet in be bïante/ maar be bergen spn toat rot^acïjtig; bocï) boo?gaang \$ jfjet bo^aeïjtig. ^e boomen 3pn beeïedep/ en fommige goeb tot tim- merljout / en groot genoeg tot aïletf epuebjupn. €enige 3pn oor bequaam tot mallen en rae^/ spnbe ban natuur ligt en taai. Ulanoe <®oft$n i$t goeb om te anneren/ tuffen 't epïanb en be aufi. ^Ben Ran 'er met een 3ee=» toinb in / en met een ïanbtoinb uptaomen ; baar i| toater^ genoeg / en een bepïige ïjaben, Po». ^e ï$oïïanberg / hk 't aïïeen öetooonen / ïjebben aan be «©ofóa bieïjt aan be 3ee/ in een bogt ban 't epïanb / toeïne een Mepne inïjam bso) feïjepen maant /.een d?o?t : ïjet seïbe \$ bierRant gemaaht met bot* toechen / en ficnRtoeesen / e» elfte firphtoeec ban $0 of ss boet. <®z muu=» Tweede Deel.1 109 muuren 5tm bju öift/ ban fïeen gemaant/ en ontrent 30 boet fjoog/ ró%9- *unöe bobèn beóeftt geïpft een tooouïmp^: öaar lagen 12 of 14 tfuft* r~* ken op/ op eïfte punt eenige. ^eese fhtKften ftonben opeen fïerfte beö* öing binnen öe munten / ban ontrent \6 boeten öcog ; en ban hiï$* ten \$ een trap om na De beur op te ftïimmen / toaar Dooj men op öe beööing ftomt / en bat $ öe eenigfïe bueg om in 't 5fo?t te nomen. ^aar \$ een <©oberneur / en 20 of 30 foïbaaten bic alle in 't ipojc tuoonen. ^e folöaaten fyebbm öaar berbïpf op öe beööing / tuffegm 't gefcfjut ; maar öe <«3oberneur geeft een mootje namer baar boben al* boaar öp meteenige ban öe officieren fïaapt. ontrent 320 boeten ban 't jfo?t/ aan öe baai bp öe jee / t$ een laag ïjoute ljup$/ aïtoaar. öe <®obetueur ober öag ï$ / in 't 3eïbe toaaren ö?te of bier bertreftften/ toaar ban 't boomaamfte öe eetsaaï toa# : öeese 3aal öaö ban öe eene 3pöe öaar upt3igt in yz / en ban öe anöere 3P na 't Jojt baar toaa* ren tluee bentïetg ban 7 of 8 boet bierkant/ en 4 of s boet ban öe gronö. öetopt öat alleen niet genoeg3aam i$ (tnant öe monb Der ribier legt'er 4 of s «JBngeïftïje mplen ban af) 50 ïjebben 3e in 't gemeen een ftmpfet öaar leggeuöe/ en een baartupg met 20 of 3.0 gebiapenöe mannen/ om anöere boïften Dien öanöel te ontljotiöen. jM @Li\i i§ een boaac öie boel getoüö i^ in öe baai ban Bengaic, en tooiöt tegen^ anöere toaaren be?ruplö. |Ben binöt ïjet 3eïbe niet alleen öier / maar wh berber ^ooaöXoaarögOFöeauft/ en insotiöerljepöin'tlipft ban Queda, i'i i$& D A M PI ER S R E Y Z E N. .e vmm ■ t in otetMoeb i& m ^oïfemöer^öouben baat gemeenipïi oo& jm& .tm |iuïpfg|/?aö^knaïeeuigemaaïetiSgp08J|ö/ om Die 3&o$ en3pne «©nbetbaatieji baat toe te ü?engen/ bat ie met niemand anbet£ soubeti Öanbekn ban mt öeti / maar te betgeef#, ^ocö tegen obet Pulo Dinding öutben geen bieeinbeiingen Komen ontteïjanbelen/ OQBraöögen'etgeen fcfrepen ftomen/ ban met becïof ban be Hollanders. ^ietom $ti£ öet tra* 5a bsa top aan 't oofïepnb ban bat epïanö ten an* let gekomen toaatgn/ to$0n3e&ootaantenb3onöen/oniban Den <®obee* «ent te ^etsoeto bsttopöauten toatet raogten fjaafen/m een nientoc W imitoea. 3§p ffonbi %m$ toe/ en 0113e boot toeet aan£öo?b feomenöe fya& on$ Ut fcefc|epö /• «ft tneDe bat Mr. Koventry baat oor om toatet toai aangeta^eö/en Um mo?gen i&a^t' 3epï gegaan, "mitn borgenden mo£ge»$ öros$ jonbt ïtapitepn Miachia mn aan ïanb om een tae te &&mw. Sk bettsoegbe -rap öp ben <0obetneut / en be^ocljt öat een ban 3i^e fraaie» xm w$ mogt gaan om mp 't befjuaamfte ïjout baat.toe aan te topjen ;maat öp jepöe bat 3pne fotöaaten alle te biet tpö hmtu toaaten/ boef) 'ba* i& 3Qöaanig een tam mogt af öoutüen/ afê mp om» tact. %k ging baat op in't bofcfj /almaar tóöeek moop recijte bommen sag km 3uln een om üqu ïjaïite / bien ia bienfrig oo^fcelöe / toaama tft be* 3elbe o# een bet]tjaamè lengte hapte/ en'et öafl affcpbe. %h liet be tae ge^egö amtoe.a-.te. gaafett/- en fceetbe toebet na 't §mt / aïüuaar ih met Den <6ouetneut at. tat naa be maaïtpb cpam 0113e Jiapitepn/ met Mr &i- cMrds en 3pne*Wto aan ïanb / en i& keetöe toeet na boo^b. <$e ^obct* nent ttabt öen tegemoet toen 3P aan ïanb qnamen/ engeïeube %m inbe eetjaaï / aldaar & i ben «Sobeeneut ontöaaïben met $Bengd&anB ban ^lanöetopn/fup&r/ etUimoenfap/ 'ttoeïn 3P met sie&Uan üoajo ge^ ?■ B5n- ^agttjaööen; ivantöaati^niet^/ ja 3eïf£geen &?anïi öoo? èe CoPec* fé™ ir™ neur/Dan't gene 'er tenMaiakka gebgagt too?ot. o^aae gcoeyen geen An«&- nmpoen of bme|ten/ maaï aMe^ too^t 'et ban Maiakka geïjaalb/ of ziea. öooi öe Malay er s ban oe bafie kuü geojagt. mt gefcöieot niet b^gen^ be Qnb2UCÖt^aat|epbbei:ïaïiS^öonb3e/bïaiitöie i$ beten toeeïig; nceöooif öooi ïnplepb bee^oïïanber^ / toant aan Oie onbeugö 3pn3e nietfcöuïöig; maat Sjet ontflaat upt een gebuurige bzee^boo? be Maiayers, tceïke/ fcïjoon 3P'er öanbeï mee b^pben/ 3P ecïjtec niet 30 beel nonnen bemou* toen/ bat 3e eeaige ïanbbouto op'tepïanbbnrben onberneemen/öfbeire $88 't ƒ o|t afgaan / toant baat in aïïeen 3011 3e bepïig» Dtoc 0mtotben<©obetneEïttoebec te neeten ; Igi om be bJienöfcïja^ ftan ben ï'ia^itepn en Mr.Richards te betgelben/ 3011b eenfet)uptjeupt jan te AÏÜgtt / en 3pne gafïen aï30 toat öetet ontljaal te berfcijaffen/' aï^ öej: #ott uptïebetöe. Attent ten 4 of s mmn quam ïjet fcöuptje t»e©inet:een mootje 300 öifcö- ^e3eïbe toiecbt tetftonö geteeö gemaakt/ m be fcfjupt ïmbxt nptge3onbem om nog toat te bangen / boo? M. Mi- chards en 3öiie b^oubj om mebe aanbood te neemen. ^nbettuffet^n izmbt öe fippH: in öe eersaaïj en op tafel geb?agt. ©e fcïjo td^ en Po|öen Naaten baniübex /• en öaaxtoapi ojoö een 3ttbete neüi met bjanH. ^aa bat Tweede tteë. *ï£ m *é aowtnent met spne gafïen / en eenigt ban be <©ffftfer£ aange* ^&9» mm luaar en / en eben begonnen fjabben te eeten j tiep een ban De folbaa* ten/ Maiavers, en fioojDe Daarmee be niaaïtpb ; toant be <©oberne«t/ Marm Wber een "luomb te fpséeften / fp?ong terftonb nut em ban be tomfier?/ van- de tan 30 öia afó ÖPHonm'tjpoit te komen; 3P»e ©flfcfag en btenaar#Maiay«*,. öein-benVm terftonö naa/ be eene boo? öe benfler£ en be anbete boo> öe bene / * fft 50 m f® W non / ïaatenbe be 3 gafïen stoén / Die oofc teel ïjaatf bolgben/ 3oaber te ïceöen Xoat be ootfaan ban beese ftrjte* tpne betoaaébïraft toa£. (Coen be &apitepn en Mr. Rïchards met 3P* we taoma bp 't f oit eefeoiran tüaaten/ffonbt be <6obettteut gen aa& be bëut te töartjrên" / en 30 o?a atö 5P 'et binnen baaaren tuietbt bfe Deut gefïooten; toant alle be foïbaaten en bienaatg' toaaren 'et teeb#y en mm tiet niemanb upt om be fpp£ / i>f 't 3*ib«t te öaaïen ; maat men ïofte eentg* roer£ / om be Maiayers te boen öooren bat mem op 3Pn ïjocbe toa£ ; maat niemanb- ban l^eii quanu 3Bant t^jt alarm tuaé berooïsaant Doo? een Maiayfe nanoe bol ban göüapcr» boln bie btsrljt onoer 't eplanö gelegen jfjab / toen be %*ïlanbftöe fcöüpfc ten ttueeoen maak tea£ uptgebaaren om te bitïcïjen ; toaat 00 bee3e Maiayers onberöoeb£ luaaten aangenomen metïjunne ntifTen en fpïef- fen / booöenoe een man of tlwe/ tetbïpl be anbete oberboojb gefnjon* gen/ en 't ontnomen teaaren / Voant 3P toaaren bieïjt fep ïanb ; en geerc grbjeee 'fjebbenDe nonben 3? geen bjeerflanb bieben. ^ptoaaren ontrent een <£ngeïfcöe mul ban 't 5fo?t/ en aan tenb genomen 3pnbe fpoeibeeïft 3icïj beïbjaatbö." &e eetflebie aanquam toag begene bie 30 riep bat be eobemeut baat ban fefpinte/ en ban bc maaïtpb bjegnep. ®rv>- 3e boot \x>a£ op bieft tpb aan ïanb om toatet / en toap bee3ig met öe baten te bullen tipt een beekje bp {jet fjoute &\$$. ffn taeet niet Of ong boot^boln bie alarm getoaat baierbt / maat be Hollanders Hepen Ijen toe bat sp 3te|) öaaflen aouben om aanboojb te gaan; jjjet teeln 3p beeben : en top Ijielben tmn ganfeöen nacöt goebe toacöt/ inet selaöen roer£ / en ïaabfttupb baat op. mm m tegenbe Weit nacfit 50 öarb J Dat iït toepnig mi* öab ban boo| ^M^jm-^1^; Obetbaïlen te b3ó?ben / bc\bpK in upt een ban on$ boot^bolE/ Ditwinig . otI1, Vup te Malakka inaenomen Ijabben / betflaan |ab j bat be Jte»wwtt« «g» 3efben of nooit een aanbal boen aï^ 't tegent ffe öab bit te booten al te veehtes ontrent anbere Indiaanen bjaargenomen/50 todin Weftral|inOoft- indie : tuant ^oebjeï 3p ban met %tt grootfle boo?beeï sobaanigebie met toet^ getoapmb spn 3öuben nonnen aangtppen/ 30 toeet ift tcljm niet bat ijet ooit in 't geömpn i$ getoeefi ; toaat obet in mp nogtan^ toet betloonberb ïjeb/ om bk 3P 011^ ban met &et meefe bao?öeel 3ottbea, nonnen aantafitn ; toam 3uln gebjeet/aï| fpttfen en ntiffen/ getpn b^ 5e Maiayers Ijabben / non booj be tegen 30 niet befcöabigb teo?Den gel^fe onse toeté. ^aat 3P nonnen 't in be tegen niet ïjatben/ en 't ttmé te* nenö ben"abonb/ eet be regen biel /Dat 3P be^aiiadberg aantanbebeïL- %1nberenDaagg tigtte {jet ^oï!anbfc!j *aattiipg met Ds ^Ibaatefi gfs: 9X& iïx DAMPIERS REYZER atiKer/en 3epïbefjer epïanbronb/ om te 3ien of' er ooft Malayers toaa* 4:en; maar geen bpanben binbenbe/ quamen 3p toeer ten anker, ^k 3onb toen boïit niet on3e boot aanianb / om be Öesaang rae/ bie ik *$ baag£ te booren geïjoutoen ïjab/ te ïjaaïen: maar 't toa£ 3uïb een 3toaare foo?t banïjout/ bat3P'tnietuptf)et bofcftnonben ïjaaïen. <®n3e &apitenn toa£ nog aan ïanb/ en jfjp 3uïb$ berftaanöe/ ber3oeï)t bm «Boberneue bat ïjp een foïbaat toiïbe jenben/ om on£ boïn te top3eu laat öoomen beft booj bat gebmpn toaacen ; 't toeïft ïjp ^^ i en -baar op feiten 30 tertab een boom om toe/ ontrent ban bihtz m (engte geïpft aï£ bie in afgeöotttoen ïjab / eii ojagten be3eïbe aan= Jjoo?Ö. Sin öegaf mp terflonö aan 't toerfc / en naabat in ï>em tot Jjet geo^tipn öequaani ïjab gemaakt / maaftte in 'er 't 3epï aan baft / 'tnJjpfle ïjet op m 3pn pïaat£. e oube Anabob,of^obernem*berl$?obinc!e/afge3et/eneen nieutoe aangekomen 3pnbe/ontfToegïjpbee5e mannen / en gaf öen betïof om na be seenant te gaan / aïtoaar 3P een ïfoUanbfci) ftijip bin* Denoe/ bat na Batavia ftonb te baaren / 3icö met nog een anber baar op begaben / en be refïeerenbe raakten op een anoer baartung : |Baar bit Ufotabfcïj fcljip een €ngeïfcö fcöip ontmoetenbe / 't boem ban Queda ïjet Cin / toaar ban ik 30 eben gefpioofcen fjeö / te Ach in b*agt / 30 berïieten 30 't JJfoïïanofcö fctjip / en boeren met bat agngelfcïj na Achin ; en bee3e ttoeé fïonben nu met on$ na 't Fott Su George te baaten. 't 3©ag ontrent $ieuto jaar 1690 bat bon ban Achin bertro&nen.j3rn la«: aBptfeïbenftoer^nabeepIanben ban Nikobar, en quameu in 't gejigt^Achi» ban bat/ baarinteboorentoagfaanianDgeset: maar ïaatenbe 't 5eïbe aan fnutrbootö / 3«pïben top nooiöerïpfcer De baai in ; toant ik fjabban En komt Mr. Koventry beiltaan bat 'er om batgetpban 't jaar J^oojbeïufte/ en I611'1 Fo" 5^oo?öoofïelpHe toinbeiMn 6É baai toaaren. W& boeren Daerom ober" ' tot op be öoogte ban Paiïakat, en ^ebbenbe toen een fcöoone^oojboofte toinb / nepen top ïang# be nuft /tot bat top boo? 't Fort St. George qua* men/ 't toeïft ontrent ijjet mibben ban January toa£. 't <©e3igt ban bee3e pïaat^ upt 3*e beöaagbemp toonber toeï; toant 3e ïegt op een bïakne 3anbgronb/ Dicïjt aan Den oeber/ en De 32e be* fpoeit fomtpb$ be muuren / bit ban fteen 3pn / en öoog opgefjaaïb / mee ijaïbe maanen / en ftrpfttoeeren/ met beel gefc^ut beïegb/ 30 bat booj be muuren en mooije geöoutoen binnen fjct ^o|t / be tfaï* Maderas baar bunten/ be «Sraafnaaïöen ber €ngeïfc|jen/ be &up5en en omïeggenbe tupnen/ en 't berfcijiet ban mootje boomen/ bie gin£ en toeer Haan / ö^t 3uÏh een bermaafceïpit! lanbfctjap i$j aï£ ik nog ooit ergen£ ge3ien Öeb. IBaar mpn boomeemen i$ niet een pïaat£ te befc&pbeii bie bp mpne lanb^ïieben 30 toeï benenb i$l aïg Deese. 't 3$ genoeg bat ik 'er getoag ban maan/ en bat in 3egge/ bat naa eenige maanben ber» blpf albaar/ in Mr. Moody en Jeoiy ben gefcöiïberbeu $$n$ aange* troffen ïjebbenbe / in mp gereeb maante om toeber na Sumatra, en Benkouü te gaan/ geïph in in 't eerfle beeï mpner fêep^togt Pag. 369 berïjaaïb ïjeb. %k boer ban ban 't Fort St. George niet DtapttepnHo- wei in Juiy ióoo. 3©p (ïiecben een mooge poo^ lang^ 6e nuft ban Koromandei , eer top na Sumatra ober fianen/ ïieten 't öaarnaaop Beiikouü aan ïoopen. *$& öeb in 't eerfïc beel ban mpne aauftomfï $ ai- mi U4, DAMPIERS REY2EN. i£$o. En Ben aïbaar gefpicofeeïi; tnaac betopl ift niet$ banbepïaat^gescgb&êïj/ sal in 3ulk£ nu fto.itelpft boen/ en baarmebe bit ^anïjangfeï bclïupten. Benkouh' legt op De 3©efÏÏmfï ban 't epïanb Sumatra, op ontrent 4 graaöen Eunber b?eebte. 't <3$ een pïaat£ hu kenbaar genoeg in 3ee i$ biegen^ een öooge fpigtige berg in 't lanb. If et ijttft een Hlepn «plano boo? sicö / binnen 't Vueïhe be fcïjepen ten anner leggen, ^e punt ban Siliabar legt 2 of 3 mpïen ten Zwüzn Daar ban/ en Koopt berber upt ban eenig gebeeltè ban bm oeber / rnaanenbe ban binnen mi nlepne baai. SSetjaïben Deeje tekenen / al$ men tot op 2 of 3 mpïen na aan ben oeber ftomt/ 3iet men ï)et Cngelfcï) 5r0|t / bat upt3igt op be 3ee fteeft / en 5icl> mooi bertoout. %an be |£oo?booft 3Pbe ban 't jpo?t/ t# een ftlepne föibier/ aan bïelR£ moub een groot paafpp^ \$ om peper in te leggen. €en bierbebeel ban een ^ngelfcïje mpl ban be 3ee fiaat een Mepn Snbiaanfcö bo?p / bicfjt aan be ritster / aan beself be 5pbe baar Ijet Jojt legt/ en maar een Hlepn enbtje baar- banbaan. ^e &up#n spn lilepn en laag / alle op fïepïen geöoutoo DcGcbou-opbe MaJayfe manier/ gelpfete Mmdanao en Acbin, vuant ïjft bO|p **» fcgt op een moeraffïge gronb. ©oei) be Maiayers boutoenbeeltpbsop 3uïüe ïaage ïanben aan De ribieren / om Ijet gerief te öebben ban 3icö te bjaffc^en; toaar in 3P groot bermaan ftöeppen: en 't inbaar bene* ben ooft een gebeeitè ban gjunne <0obtsbienfi betopl 3e Mahometaanen 3pu; en Indien 't memn ftau/ bouten 3P Öunne öup3en 30/ bat 3e ober be ribier öeen fcljteten* «6 weeder- 'c £&to $ baar .niet tan rt &ejïe : men freeft 'er 3toaare regent / bOOmaameïpK in September , Q&ober , en November , en baarbp groote pte* |Baar aï£ be biinb Ijarb bjaait/ gslpn. öet biöbiü£ ge= beurt/ ban \§ be luctjt aoeï ; 3a bat be Eee-toinben bp moot toeer ge^ meenïnn b*n berfclj en berquln&enb 5pn. ^e ïanb-biinben / bie ober moeralten Komen / bjengeu boojgaang een flank met 3tc&. %% 't a!= genteen \$ *t een ongesonöe pïaa$r/ 30 bat be folbaaten op 't jfojt ^ienelpit toaaren/ en al beeï ftierben. %m be 3upö3P ban 't f ojt t$ een mooi beïb ban een Cugelfelje mpl of 't ttoee üi 't bierfcant/ boo? &e oBngeïfcben Greenhil genoemb; m bjengt lang biB gra£ booit; be ^oo^bertoefler 3pbe flreHt na be seebant/ en aan be EupDoofkr 3pbe leggen Ijooge öofifcöaaöjra. A L '^ w T . 5^e Manb^bouXo i^ 3&B berfcïFeïrntr/ naar bat be fianb ^ bjant Icuï" ïanbbiaarb in & 't becgacötig/ ebentoel spn bie bergen niet geboomte begroetb / 't baelk een teaen i^ bat be gronb b^ucljjtbaar genoeg i$. I&et laag lanb ïang^ be ribier/ insonberljepö öirbt bp be 3ec/ i| moe=^ rafTig/ bjengenbe niet boojt ban rieb/ of bamöoesen ; maar 't l)oog . lanb t$ rebelèin bnu&tbaar. ^e aarbnorft t^ biep/ en $ 3b)art of geel; en op fommige plaatfen Riep / of 30baanig een aarbe bie Ijeel be* auaam ii om 'er ticögelen ban te bahhm. ^e »oraen. in beboMen $\m boozgaan^ %xm banfïam / rer||t en lana/banberfchepbemrlepfooat/ eutotbeekrlegge^upHöeQuaam. €)e biue^ .1. Tweede Deel %if biucnten ban 'tïanbjpn onttentbeseïbc afêfe AchinenMalakka, naa* j^. SSXftimöeS ètanjeappeïen/ Gqavas, Plantains ,Batianas iliO- fiSÖn^ Durie roojtden spn Jams en Potatos. M fcffterad*- {^^SE! maar of be ^nboo;Iingen genoeg rot ïmn *.,«. teSftST(Srf^eWe« enz. «et tam lM bgaat «J «Sn in Sfeeffijoro-boBetó/ Die 'et *n obetbïoebig 3Pn: be Mbe *oge|^ €o?teoclj be €ngeïfebcn badben öet geïuR om 'er eerft te nomen/ noe* taeï 't 30 nrap opguam/ bat be Hollanders met Ijunne fcljepen al in 't gesigt taaaren / eer on£ boïfc aïïe aan ïanb taaé ; bie baar op terftond gefcijut aan ïanb öaaïöen/ om 31CÖ te bertaeereh; 30 bat be Hollanders ban ïnm oogmerk berfteenen taaaren. mt taaé 30 in berftaan ïjeb / on* trent öet jaar 1685-. 5- of 6 jaaren eer tK baar in 't ïanb nuam: en Daarop maanten be Engelfchen baar een ipott en berfterRten 3icb- •t ven van %é fo:t / geïun ife reebj? ge5egb jtjeö/ ftaat tegen be 3ee aan/ en Benkouii fcgr ontrent 100 ftfjjeeben uan be ribier. |Ben ïjreft 'er groore Roften aan gebaan/ maar met taepnig nut/ om bat t>t 3uïR em ongeregeld taerft i$j &l$ ik ooit gesien tjerj. 3#3epbe tegen ben m iSi ïeettti / en befieeDDen mp Daatnaa op een £c&n>pe 1 tor tattfm mtó na Vrankryk, mDaarnaa een togt naTerxeneuf, |m* I toe ontvm achttien jaaren ouD. #et Die rep5e o?agt ft een «o- Sretor maar De feouDe ban Dat getoefl öaD mp 30 geneert Dat ft £ 1 nSetotaöén/ Dodjeenigen tpD Daatnaa toeDe* te Londen fcatiwu» S/SRSwie« lange- togt aangebooDm/ trie mp *«*r to 3» vSSfc Sfc ft» nip op een uraan* eoüinDiffi) M&** HO DAMPIERS REYZEM öL '^90- tiaamtn be John en Martha, Ifcapftepn Eaming , ïjeöbenöe «IJl jeTbcri ' op mpne ooortge togten eenigfïh| bequaam baar toe gemaaftt. 3Du boerentecbt na Bantem op 't epïand Java , en ttoce maanden aldaar gebïeeben öeööenöe / nuamen &m naa toerloop ban rupm een jaar toeder H[mp£/3pnde in ri uptgaanaanSt. Jagoeen toanDeKabo Verdes euïanden/ en in de toeerom twe aan 't epïand Afcenfion aangetoeefï. €>p öeese tofit Kreeg ih meerder nennfê! in 't ^tienuanfeoap / maar D^ïö geen dageïpRfcïje aantekening. 3©p quamen te Piymouth on* trent ttoee maanden eer de föidöer Robert Holmes uitging om op de Utollandfcïje Smirnfche bloot aan te baïïen:en detonï daar op de l$ot* ïanöfeöe €>o?ïog boïgde/ ging in die Corner niet in ut / maar öe* gaf mp na mpn goeder in Somerfet-Shfre. ^oclj naardien in moede toierd aan land te ölpuen/ nam in ötenfi op 't fcöip öe Royale Prince, toaar op de Sidder Eduard Sprag geboodt; 't taag reien in 't jaar 1673 tri toet'ne Eomer d^ie 3eefïagen boozbiekn. Sn ttoeé Daar ban ben in getoeefï/ maar 3iefc tooïdeude/ toierd in op een Hoïpïtaai Schip, een dag of ttoee dooi öet derde gebecljt/ obergeiet/ en sag die fTagmaac ban be^re; in deseïbe fneubelde de bidder Sprag. 3n .toierd no^t daar naa re Harwich met andere 3ienen en gequefïen aan land ge3et/ naa een poo£ gequnnö te ïjedoen ging in t'ijup£ na mpn bloedere / om tot berïjaaï ban mpne gesondïjepd te nomen. ^ndertufTcöen liep de <©o?iog met de ïlfoïïanderé tm epnde/ en met mnne ge3ond§epd nreeg in mpne oude geneegen^epö toeer om teevee re gaan. ^ener Cdeïman / kolonel Hellier, ban Eait-Koker in Somer- fetshire, mpne geboomte pïaat£/ boodt mp eeuig betoinö aan op 3mie pïanta3ie in Jamaika, onder etmn Mr. Walley : die£ boeriUdertoaarrê met ütapftepn Kent , op 't fcïjip de Content van Londen. zyne togt &fc toa$ toen ontrent 22 Jaaren oud/ en ïjad nooit in Weftindië «a weft- getoeefï: op dat in deröaïbenop Jamaika fromende niet boo* ffaafmogt indie. oernoft looiden/ tnaante in met ftaoitepn Kent een bertnag/ dat ut booi mpne bjacïjt fcïjeepgtoern 30U doen/ en nam een öandfcörift ban ïjem datjfjpmp op 0113e aanftomft op type boeten 3011 setten 3Bp3epl* Den de ribier öe Teems npt in 't boojfl ban 't jaar 1674. en detoploe toind on£ gunnig toas7 troffen ton de pafTaad -toind ïjaatf aan/ en ftierden na 't epïand Barbados. Coen top in 't ge3igtdaarbange&omen boaaren/ sepde de Ktapkepu tot 3pnepaflagier£/ dat 50 3P't öabengeïd betaaïen toilden/ ïjp daar op de rcede toonde gaan anten/ en 'er 50 ïangbïpben totdat 3e eenigeberberfcöing benomen padden: raaardetopl De kooplieden niet gesind tuaaren ban öun geld te feïjenden/ ijieldtijn af/ en fïeïde aoer£ na Jamaika, 't ^aafte epïand dat top 3agen toa£ Ste. Lucia, 't ïegt ontrent 30 mpïen ban Barbados / en fjeeft oberbïoed ban groote boomen tot toeelerïep gebmpa bequaam. <©m die oo^aau bjojdt ïjet dihiuiïé ban De Lngeifchen be3ocïjt/ die 3icö aïdaar ban rollen en boomen homen booj^^n. ^p öeoben al gepoogd een ©oïkpïanting daar op te reef). Tweede Deel. ïxi ten/ maat totnogtoe Wt öct niet totffen geïuH&en/ töegen£ be Kari- i^. bifche Indiaanen. J©e Karibifche Indiaanen 5pn ban een ffrpböaare aarbt/ en öouben Katibifchc teel ban op jeefe frljupmen in Periagos of groote Kanos; 3p tooonen indiaanen boojnaaineïpH op 'tbafte ïanö/ maat in fommige faisoenen ban 't jaar fcesoeften 5P beese epïanben om ïjun bermaan. Ep pieten eettpb£ beeïop Barbados te hotnen/ maar feberb batbeEngeifchen 3icö baat tet neet ge3etöebben/3pn 3P genoob3aant getoeefï öetseïbete beelaaten/ en 3icö in öunne 3eetogten tebergenoegenmet sobaanige «ïBpïanben baar be Europeers geen Êe3tt ban genomen Rebben' f of met 3tiïhe bie 3P öoope Ijaööen te bemagtigen/ geïpn 3P bat ban Ste. Lucia gebaan Rebben. ^icöt aan be bafte nufï aïtoaar be3e Indiaanen tooonen / ïegt Ta- bago, 't toeïï* toen be Hollanders 3fclj eerfï baat ter neer fïoegen beeï aanpoot ban öen ïeeb. ^ee3e Indiaanen 30 mp berifjaaïb ■{#/ dabben eectpö^ ptantatfen op be meefle teiDifcjfje epïanben / en plasten in Öunne 3eetogten 3 toeefceu of een maanb op een epïaub te ulpben/ en ban na een ander te gaan/ be3oenenbe aïso öe meefïe bei* ifltott eer m ban na be bafle nuft neerben. St. Vincent {$ mebeeen ban bie epïanben /ïeggenbe btcfjt&pSte. Lu- cia. 3Bp 3onben 003e boot baar aan lanb/ en on£ boïft bonb 'er ee* Uige Karibifche Indiaanen, en KGft ban gen een Plantains, Bananas, ppnappeïen / «1 fupfte^ieten / en in 't tóeöerfteeeren quam 'er een ftanoe met 3 of 4 indiaanen met ïjein ^eeseïjetfjaalöenbi&toifébetoooi* ben ban Kapiteyn Warner, en fcöeenen 'er obrcomfïeïö te 3pn.3Bpb3if=KaPIteyK ten toen niet toat bitseggen totlöe; maar naberïjanb tójfïonb in/ öat Warnei'< beese Kapiteyn Warner op Antego, een ban 0113e «Bngeïfcïje epïanben/ jjebooren toa£/ 5Pnbe be soon ban ben <0oubetneue Warner, fjp een SJnbiaaüfcöe bjouto / en bat ï)P öooi 3pn baöee op be €ngeïfcöe top* 3e opgetrokken toierbt; öocö bat öP ban 3pne moeder be Snbtaanfck taal ïeerbe. <©root getoojden 3pnbe/ en 3fc& ban 3png baber$ maag* 4 febap berfmaab 3ienöe / berïiet ÖP 3pn£ ©aöerg jfjup£/ begaf M na § 5 te. Lucia, entooonende baar onberbe Karibifche Indiaanen, spneb^in* ben ban '£ moeder^ 3Pbe. ||p 3icö aldaar naar öunne gewoonte boe* genbe toierbt een ban rjunne Hapitepn^/ en feöupmde ban 't eene en* lanb na 't anber / geïpn 3P getooon Naaren te boen. ^eese indiaa- nen ftabben te beejer tpb op be Cngelcïje Pantagien ban Antego ge* roofb. mt$ toog be 3oon ban ben <6obemeur Warner , bien ÖP bp 3Pne ljup£b?outo getoonnen öab / met een partp botë£ fatum om be Indiaanen te beteugelen/ en quarn ter pïaatfe baar 3pn bioeöer be In- diaanfche Warnar 3jcö ontïjieïbt. Sin fcöpn toa^ 'er groote blpbfehau op öuune eerfle Dpentóomfi / maar öoe berre suïh^ ging/ toonbe be uptflag; toont be Engeifche Warner, 3pnbe rpneïp^ ban toimtë booz* 3ien/ noeöig spn' öaïben broeber om b^olpit met ïjem te toee3en/ en gaf onber Ijet ontljaaï spn boUi een tenen om öem en aïïe &he toVcrmootd öiaaneu te bermoo?Deu ; uc\pk baar op tfft$m. m oo^aaft ban » bee3e DAMPÏERS REYZEN. 6jf ttmt owmenfcMpifte -'öaab too^tö berfcbepbentlpn bertelb ; fommioe jeg* __ — . gen bat becse Indiaanfche Warner Die roof op ben Engelfchen geitógb öaö; en öat3pn tooeber om öfeooj3aa&öemen3unboiHöooooe; anbe^ ren baatenregen toiïfen / bat ïjp een groot toinb ban be Engelfchen toas/ en niet ^eboogen toon bat 3pn bolk ben eenigleeb sotiboen / maar bat (j?ï aUe£ beeb toat In spn ber moogen toag / om ïjen tot een mi nneïpfce gemeen* pap te omigen: en bat spn tooeber gétri ennebaa booboe ombat jicö fcgaamfee aan eenen Slnbiaan bermaagfcljapt tespn. |Baar 't 3P baar mebe 30 't mi ÖP totoöt om öie moojo aanfpjaafteïpft geooiöeeïb/ en toaé genooojaaht in Engeland te nomen om aïbaaroeltorgeterecbtgefMbte tooien. <0nbertuffc[jen 5pn 3uïne troutoïoo3e en fnoobe öanbeïingen groo* te fnnbetpaaïen boo^ on# onibpbe^noiaanen tnacljtinge tegeraanen. ©au oee3e <£pïanoen (Herben top berber toetftoaarb^/ en nomenbe aan 't oofï-eunb ban Hifpanjoia, boeren tap ïangé be jupbsp tot aan fce Kaap Tiburon ; aan 't toef* enb ban bat epïanb. ^aar'maaaten top een oplegger/ en 3onben onse boot aanïanb; toant&apitepnKent |ab berftaan bat 'er öp bie Kaap groote bobben ban €>?anjeappeï Doo- rnen toaarm : 3^ocb on£ boïn non 'er geen binben. Niettemin ïjeb in mp feberb ban beefcöepbene bie baar getoeetfspn/ ïaaten jeggen/ bat *er baar ontrent groetjen, fanbaar fïierbenton na Jamaika , aïtoaar top fcinnen nonen aanquamen/ en 'er be eerfïe tpbing b?agt ban De toeebe met be Hollanders. Aankomft %\\)m toierb ih boïgen£ rann berbiag aanfïonog ontfïagen / en Skit *$ anberenbaagg ging in na be^paanfebe pïaat£ genaaitib Sant Jago de la Vega, aïtoaar in Mr. Whalley gebonben öebbenbe gingen top t'3amen naMoneï Heiiiers plantage in be 16 myis dreef. «j[n on3en toeg bertoaarb£ paffeerben top booj Sir Thomas Muddifords pïanta? 3le/ bp be Angels, aïtoaar te bier tpbQtta, en Kakao-boomen groei* ben / en toaaöenbe boo? een b;p b?eebe ribier/ gingen top ttoee of Me «tëngeïfeïj* mpïen aan fee 3pbe baar ban tegen be fïroom op/ 3pn* he ter toeberjpbe öooge bergen, ^e toeg na be ió myis dreef toa$ bocwtpög beire om/ achter een groote berg; tot bat Mr. Kary Hei- liar , be$ ütoioneïg bioeber/ oee3e toeg uptbonbt. SBant berm&£ bP begeerig toa$ een noiter toeg te neemen / ging fjp met eenige anbere föngg' be ribier / totbat 3e öebonben bat be3eïbe tuflfcöm een rot# ööö?bïoeibe/ bie Deel fïepï in be toeg ftonb. jfejbgg nïautoterben 3pmet fceeï moeite ober/ maar betopï een fjonb ^u bera toebeboo?be/ een fiüï fn be rot$ bonbt baar öpooos fcjoog / befïooten 3P baar upt bat 'er een tjöojtogt toa^; bie^ liet ïjp be rot^ boo? ïm^öuipö fp^ingen / totbat M f en toeg gemaaHt öab bie 30 toeeb toa^ bat 'er een paarb meteen paft/ en 30 boos bat 'er een man te paertr boo?rpben non 3Mt too?bt nu be Hoiierots genoemö; benige atiöere plaatfenflecbtteöpooaVeii raaante ten rebeïpne goebe toeg feaar ban. ^p toa^ een seer berfïanbig H|eet / en 30110/ inbien bP |jaö bïpben feeben / eenijje bo^beeïi^* «onflen 0^1 bat tylanö boo?tge3et tybbm. Tweede Deel. ïi3 $0 toag tm$ uee3ig om faïpetet aan be Angels remaafeen / maat I($7f< m ö?aat het tot geen bolnomenljepb : of be aarbe met ceanaam baat- , ; toe Vuaé / tocet ik niet ; maat toaatfc&pnelpn 0 'er faïpeteraaröe op anöere pïaatfen / boojnaaraelpft op 't Paffage-Fort , altuaae/ 30 in beeflaan öeu / be lieten geen joete fttp&er nptïeberen/ 000? oe 30utïjepö ban 't aaebepft. • n ' ■ j, , . ... 3(fe bioonbe op Mr. Whailey aanbe 16 myi dreefs öpnan? 6 maanben/ en begaf nip toen in bienfï ban eenen ïtapitepn Heming, op 3pnpïanta* 3le te Ste. Anne, aanbe |^oo?b3p ban 't Cpïanb te pallen. 3B>ie£ reebin batlSr. Jagodela Vega, itaSt. Anna. Hj <®p beese teeg toa£ maat flecïjt gerief boo? be aep3fger£. <©e eerfïe iiaeïjt fïiep in in een arme giaagerg öut aan ben boet ban Mont Diaboie aan be 3»pb3pbe / aïtoaae ih '# nacï)t£ toen be lanb* toinb opquam/ 3eet fcoub Uaiccö/ booj gebjen ban nïe/berm om nip te ®ee3e berg i$ een gebeeïte ban een gtoote ricïjgeï bie oan 't <®ofïen na 't 3©e#en ban 't epïanb jfcö uptfïtent : aan 't oofï-enö bjojbt ijp genoemb be blauwe berg, töelne fjooget i$ aï£ beese. fIDen boïgenben Moflt Dag Mont Diaboio gepaileetb 5Pnbe/ nreeg in een ïjarbe fïaappïaafj Diabotoi aan be boet baarban aan be noojb5pöe / en t^m betben bag baar naa Quam in bp ïtapttepn Hemings plantage. , ' ,v ; flfi Uia3 baar ganfcïj bupten mpn element / toenamen m f 30 tyaaï£ Dfapitepn Heming baar quam / mp ban fjem ontftoeg/ en na Port Royaal boer met eenen Mr. Stacham, i)it getooon xaa$ met ftoopmanfc&ap 't epïanb tonb te baaven / en jitpfï op Dien tpb baat aanqnaam. ©an Port Royaal, boet ik met eenen Mr.Fishook, bfe aanbe noo?b* 5Pbe ban 't epïanb ïjaubelbe/ en 't fomtpb£ oor toeï ronb boet- ^iet* öoo? nreeg in ftennfë ban aïïe be $aben£ en baaien ban Jamai- ka , en ban 't gene 'er gemaant toierót/ aï^mebe ban be ïanb en 3ee* Vöinben: toant ong toern bJa£ goeberen te béngen/ of banbe pïanta-- 3ie af te fjaaïen/ en na Port Royaal te boeren; en ton totoben altoog beleef beïpn ontïjaaïb/ 30 in be &up3en/ &$ *« beplantten./ Ijeböen* öe bjpïjeob om baar in te Voanbeïen / en be3eïbe te be3ien. ^p gabert 01$ ooft Piantains, jams, en Potatos, om met on£ aanbood te nee* men / 't toeln ban gemeenïpn 0113e fppi? op rep3e toa£. iBaar naa 6 of 7 maanben berïiet in bie baart/ en begaf mp aan üoo^b ban eenen Hapitepn Hudfel, bie na^be baai ban Kampechie flortbt te gaan om ©erf ïjout te (aaben. mp jeplben b^n Port Royaal onttent öet öegin ban Auguftus, öe^ jaar^ ió7j. in ge3eïfcïjap ban flapitepn Wren in een nïepne giamaï'» nafe barft/ en idapitepn Johnfon bie een fei$ ban Nieuw Engeland boerbe. %&me tep^ m al ben t»eg£ ïang^ booi be \xrfnb / 50 bat be fefiepe* be3eïbegemeenlp^in n of 14 bagen afleggen \ oo6ïoaaren\»pnietlan* m z S«t 1*4 DAMPIERS REYZEN. l67f: &* o^ertoege/ toant topljabbenseerfcooon toceber/ en ïepben nemen;? aan/ boo^attopöp'tepïanöTrift in be baat-nanKampeStSn/- 'tlueïRbeeeniggepIaa^ tf baarse aanbeen, gin onsen toeg DeitoX Sepïöen ton eerfl uoubp Meun Kaimanes , ïaataibe öet aanlalöo^S i 2Ë2Ü2J top "öf ^acraan sagen toa£ ïjet epïanb Pines , «f toe- fleïpfc boctfroarenDe nreegen top De Kaap Korientes in 't neWt ©u* sepïben top aan be snpösp ban Kuba tot bat top aan be Kaap Amonib qitamen/ bie aan 't toeft-enb ïegt/ en Oee&enöe toen ober na&thalf^ ' ïano Jukatan , onamentop öpbe Kaap Katoch, spnbe be iinSvS banbatboojgebergtena't<©öfkn. * "F^ne noen Het. land loopt ban bee3e Haan onzent 4o mpïen snpbeïnfc/ tot bat men aan 'teplanb Kozumd nomt / en banbaar fïrea tvzkh «iuS' toeft ban be baai ban Honduras. Wen To mnïen ^n kLd ^ toch, tnpen beseïbeen Kwmü^^iSS^^J^ noemen Key Muger Qf Vrouwen eyland , om Dat men «atbaf torn 3P eerftin MM) noiamen om 'er te ^nènT»mjSnS öïpf te genen; bocb mt &*&Dm SP 'er geen tooonp!aat£ / toat sp oon ïioo?beesen baar moogen gejfjab nebben, T j£l^nt 3 m^lnTban KaaP Katoc^ wc&t baar tegen ober/ tt een epïanbtje genaamb Loggerhead-key, mirfetjienombatljetbeelaanïoon |eeft ban een foo^t ban seefcöiïbpabben 30 genaamb. 4#S binbt men auoo£ een groot getnpfcö of gebojreï/ 't tóenfonfé eeEi fL^f? ?sJmmm>J®*W top/ fenoon öp een gebeeïte ban 't bafte fanö fc&put te 3pn/ toojbt eeï>tet baar banafgefcgepben öoo?e en Wen e SS? S2fiSW ï1* **** ^een«oom'eröao?S feeren/ en ebentoel öaarboo? tot een epiatibtoo-jDt gemaa&t. WtSmn g§^« temaautoer tU^netecnSS s^n^ifyjm hs€ ^ \m ^ maac *°at berber banben oe- ber mwmuft spnbe metDeomenbantoetfeöepDenerfaifooit/tooo^ SRÏKSï h?n /an!Tka Vtoefó Daaï WWW» otïl 't 3*5 af te gaafen/ tot bat al e bie foojtban Doornen aan öe^eeftantafgeljontoen Sr maar mtft ganfco betïaaten/ ombat Ijet boeren na Tbe Sepen m r jSÖW»W banïjetöontoen/ öaHHen/ mmSS^&Sm m : btabtmen nnbeter öontin .Dejtaagen ban Kampechieen Hondura rotoentft 'er to*$ öeöoefbe men 't nietDecDerDaii3oGfifeaomteD»a- & ^a* me» öet aan be KaaP Katoch , eer bk plaatf berïaatei itoffi toeli 500 fc&eeben blagen mo?i ö '™-f, ^eeerae plaats ban belangt öetoeto be Kaap Katoch » is een öercr aan o* pe/ genaamb De Mount, ïeggenbe ontrent 1 f mpïen S ^an af/ en $3eer aanmerk» om bat 'er geen anber S ïanö S feoa* Me fcuji m öcn baar nooit aan i^s^m/xSSS^^ foonen DeCaap Catoch. Tweede DeeL iif foonen aefpjooften/ öie öe pïaat£ je« toeï Renöen / en ban geboeïen JÖ fcoaaten/ bat öe 2Serg niet natiutrlpft / maar öoo? menfcïjen ïjanöen _1_ gemaaïtt toaó. €n 't $ inöeuöaeb ïjeeï loaarfcöpueïpR Dat öie pïaatg tg betooonö getueefV oniöat 'et beele toattrbaRRen 3pn/ öie men acrjt gemaaRt te toefen om regenvoater te bergaöeren. 3©ant men binöt 'et geen betfcïje foonnen / betmiög bet aatörpn 3anöig / en öeeï 3ont rê; 30 bat ooft öe" Spanjaars , geïuR mp ban een geïoofboaaröig pet* fbon geseob i£ / ï)rt ïjaaïen om ^aïpeter ban te maaften. m MWftS'JS' mp ooR bat frn 'et een£ met een iüaper bja£ getoeeft / en met eenig2 aatre' boïR aan ïanö gcRomen 3pnöe / öaööen 3P ontrent 100 paftRen ban öeese aatöe m Haïnieteg-bïaöen geöonöen 3ienïeggen/ en een J^paan* fcfje Mniatto öaaeop om öe3eïbe te betoaaren. 3£ee3e ïiaperggaf^ tm öeese paRRen sientie / öoopten ren eetfien / bat 'er Maft of 3w öiaanfcïj fioo?n in 3ouöe 3pn/ maar öe3eïbe openenbe bonben 3p bat 'er niet ban aatöe in ïvag ; en toanneer 3P öen Muiatto bioegen tuaar* toe (jet toaé / 3epöe èp bat men 'et poeöet ban 3on maaRen / en bat ïjp een tefe ban Kampechie bettuacïjtte om öe paRRen roeg te baaïen. <©ee3e" perfoon berfjaaïöe :mn ooR öat öp 't gep^oefö öebbenöe 3«r 30ut betoonden ïjaö/ geïpR alle öe aarbe baar ontrent Voa#. ^o öat Ijet niet onbaaarfcïjpneïpR i| / öat öie baRöen gemaaRt 3pn geb?eef$ . om een j&aïpeter-Ujer&.op te teelten, ^ocfj jfjoeöaanig een boo^nee? men men Deftoege ooR gefjaö jjeeft/ baar tuetöt nu geen geompn bat$ gemaakt / en öaar 3pn geen inb3öonöer£ op of ontrent öïepïaat^. Cuffefjen öen.2$erg enöe KaapKondecedo öieïjtb^öe 3ee / 5pn beeïr i pïeRRen met Mangrove-öoomen btgtoeiö/ öie ban betre 3ic& bettoo* nen aïg eplauötjeg / maar öicïjtet bpRoiuenöe / toanneer men, anoers feïepnei boomen Ran bemerRen / ban 3tet tjet atö een gefyoRen en ge- fc&euröegtonö; öocï) ten ïaatfïen bewoont ïjet ïanö 3?c|x Öeet effen m gefpfe booj 't ge3tgt W'è naafle pïaarg op öeeje Rnfï fë Rfo de la Gartos , öpna in 't mibSenj tuffetjen ÖC Kaap Katoch enöe Kaap Kondecedo. <©tt i$ ooR een aanmet^ ReïpRe pïaat^/ Voant ter \ueoer3p0e ban öe tibiet i^'er een i&ofcft ban^ jfroóge Mang.rove-boonieu/ tuaaröoo^öe pïaat^jeerRenbaari^. ^©erk bier i£ maarfmaï/ öocö ötep genoeg booj Ranoe^, J|# voateri^goeö/ enmp t^ geen anöer beeR of becfc&e ribler op ör ganfeöehufl banbe Kaap Katoch tot op 3 of 4 mpïen na aan öc Kaap Kampechio beRenö. €en Voepnig beooften öeese ribler \p een. SHffci^etP / en een <3fnöiaan* ^da*»^ fcïje ïjut of tte in 't eofrö / atoaar. öe flnbiaanfctre ©iflcöeré'/- bie^-e viih' onöer öe^panlaarö^ befjooren/ 3ir|) inöe tpö ban 'tbiffcöm.'ontöpu»10**1* ben/ tertopi öunne tuooningen enljnp^gesiiHien beroer ïanötoaart» im^ 3un. lïSen 3iet 'er MaaRen öaar 3P -tjunne netten aan opfjangen/ en* fcfjjaagen om öe bifcf} op feö?oogen; %\$ 3P inseegaan/bifTctjeasP/^ Of 5- mpïeivban ïanö/ na Snappers en . Gropers v Of BakfcelxauTtli-% eerfïe öêeï.mpner üep^togt pag. 65-. befe&ieebeit. ^eöerö bat öe üiaperl en Jjfoutöaaïöög Ïang^öièbüiggge3ep(ö|jebbeï»7i ï%6 DAMPIERS REYZEN Tarpom. en 5P 3etoe houöen met öan 't Ijoofö etaen ytotrat^tSiSSfS^ J?S » aTom S ««» flwwte fcöubMae Wfcft/ geMenüeto» imf haai* bmpn wt teöanöub&eïb ctojm/ en 6e SfflKffift Memara/ toant 50 3e aï teMepmSri / bat\e SU n iet fr Si Sl« toe! öeo ibjt roet een 3esen met maajeu atouö 31a bwaen • jSm top een stoot oefaJ baat in btflooten öabben / l4tbe n bf ttoée 'erfen bal t net na ranbsettonfmi/ tettonf 10 of u iisX ïnani t^ bolo^ w? toanneee een Wfefl te0en 't net «uiteg/ Swep be gen wë ?£ öeee Dem te öuIjk mwrrnn. 2Sf0aIUmbat Dabben sn 3 ma 1 en tn em nwrl{ to«?t 'root 3P.tec3Poeüan 't net üoeten/30 batató'ecee üiftö 25rtueflm Rio de ia Gartos # em ïlptftp&of luacnttoren/aenaamh Seiam. JSMt tf een plaats McTjt aan öeVanö/ S öeinadS 30 bföacDt/ opöat 'e* öe Indiinen toocfa InVouira BS spn 'er toeeïe iang£ öee3e ïmfï gemaakt? fo mm B SfffiflötS 3^ JM** öetimmerö ; anöere pi, maaf öutje/op Wj&a SmSSK 0m w5Jnan of tte te feonnen öouöen/ oie'ennet «nïaS 3&fór# ^ ^W"^ 5Pn Den San cöen Dag^noSt jonöec een indiaan , of ttoee; toant De indianen Die 'rt WcWtooo* mnj 3pn oe&miDen 311!!$ op beurten toaar te neemeit- ' ^ ^te of pier tnptai oetoeften Sdam f£emtoacbtóuptfe on een boom/ Senaamö Lmchairchi uptfipft/'naar MUSKffi ianö $ een öo?p / opeten Chinchanchi. g& fen toeï op ffcani M öeeje hujrsjcs. Tweede Deel. 1*7 *67f> bmt toacntniirtffg geïoeeft / en ïjeo niet aïïeen met een tan* baat Dei/ Pan Rio de la Gartos af/ töt aan Öe Kaap Kondecedo tOC , WMK WMnSaSn* een do» aan De fhranö ge3ien / nocü oo| eenige &U£ SnTSSEn ö»iIWe#/ Ot ganfcöe MM/ **» alleen W Slciiaant / niet *ten Kan / üooj öat men aan ïanö Komt, „ j ©anöSe Wpannen/ ö?ie of Pier mplen beroer SSSBSl^ I ecu unt&PH' 'genaamd Sifal, Dit tf De poogde en aanmerende op De nanfcöe ftuff/ PaanOe diept op De mi en banöoutopgetunmerb. jfct fe net StS noijtoetp öat men upt jee getoaar toogrt/ enfbjiuW3iet men het uooj een 3epl aan/ .totdat men nader PpKomenöe/ öe ïjooge Mangrove tomen met tropjeg Daar ontrent gebaar mojöt #fet Perre ban Daar i$ een fo?tmet 40 of j-ofolDaaten/ om ïBacpt ie Souden op De fiufï ; oanöaar loopt een toeg .0001 't » n» Je fefr Merida, SPiiDe öe noojnaamfle tfaö in 't gehele ïauöfcpap Mi- katan, en meeft ban Spaarjaarden oetooonD: ecpter 3nn 'er Peete %x^ öiaanfc&e pup^innen / Die onöer ften tooontn/ doc& met een 1 groo* te oudertöéanng/ geïuft alle öeindiaanen Pan dat land. öet woojdes en oofieu* gedeelte óan Jukatan i§ maar maateïyn bjuchtöaaty m toeracfoMnae Pan De tueeltge ïanOédoum toefftöaardt ePentoel i$ Ijer bjp toel öan Indiaanen PePoïht/ die indoken teoonen/ docp Mp den 5 of 6*«Eugelfcöa mplen Pan w I 't en 3P flwe of djie ©«e* rpen/ en seïfêöaar oegeeben De Indiaanen $i# alïeenïj* op senere «•Den ban 't jaar. ^utf$dat Wanneer De ïiaper^ op öeeje önfl Ito* mm/ 3P niet fcpwomen oindaar te 'landen/ en om te 3toeroen/ ge* ïnft até of sein ïum cpgen lanö toaaren/ 3oefcende na P3Uö / pet 31* herten of gePogdte/ toaar üan'er oPerPloeöi^;in3onöerl)epD Pan Ijer* tm I öoetweï fuï^ ften fomtpö^ Dier. te fjaan homt n 1 £ 't <6ebeuröe eené Dat een jamaikas Hapertje 6 of 7 man op Sifal Ja« h«i- aanlanDsette/ öeese Poo? geen geUaar öeDuc&t / lieten oe uanoe wet^w«^ 3 of 4 man lang£ ftranö roeyen/ met otöer om aan lanO te Komen/ en Pen tn te neemen / luanneer 3e mt een toetfeïjoot m\ fepn souDen Doen. IBaar naa Perloop Pan een $teSf uur löirröen 3e öoo^ ontrent 40 ^paanfeïje folDaaten óoerPallen / Die ïjen oe p^ na De flranO af^ fneeöen/ 30 öat 3e 3ic£ geOangengaPen. ^e Spaanjaards Poerden §cm na 't ipoit/ en joegen toen P3k fjirn Jtapkepn *m$$tym op jïoeegm 3P alle 01 Uiant Daar toa^ gemïiapitepnonöec öen j m eeljterDnrf- ïes$ Ï2.8 DAMPIERS REYZEN. l^lfJL^I}^ Spaanjaarden niet mi^f wptb?ee3eUati afé toobcr£ — opgehangen te3ul!entoo?oen; en euentoeï öabniemanbrjetïjartonnicft tien MM aan te maatigen / omm^men%mm nocThom tffifiïïSttfi : toïn tÖet * nlet W*W* öat een &ap* pn aan SS Öfat son^c pto ten mtnffen Pan 3pnlaftW/ toaacSooJh" 3rtte een tipt oen ïjoop/ genaamb Jan Huiiok, 3W1 ïjoebtje flenl oPec' enb/ en 3epbe bat öP be &apitepn toa£ : ^e Spanjaards teoeam öem tata na 3pn ttafltofef; en ÖP sepbe bat öie op 'fa» Sa|/ S bat ïjp aïïeenïph aan ïanb gnomen tea£ om op be jagt te gaan/ 30 S 'iX ÏÏ2SKS&** b^adjt SÊVU2^ te ^ *» Spanjaard/ gS öen 3icö loeit boïoaan met bit amiuoo?b; en eerben Pern oaatnaa ató ^^§KtlSSS^¥ «*8**W ö"n aantal öere. ?«nöerenöaag^toierben3enaDeflaöMerida, nofninu. m öaar ban baan gejonben : en ff apïtepn Hui lok «reeg een paerb om 3BR5W ftopl branbere ben teeg te Poet moffen peggen €n *wtoeï3eaHein.6effooten geoangeru? ge&ouoen totooen/ IcW tjaö .Huiiok be mr bat men tjem mm Üaaïbe om in 't \m4 ban ben ^oPernenr onoettjaagö i te looien / almaar rjp ban nerftnöö met ggtofoto mm mtomg ont&aato toierbt. ©au baar nrietöm «1 na gffW"* genoecb/ aïluaar ftapitepn Huiiok btógriM fee* ter antjiaa f genoot fan 3pne maaHetf. <€en ïaatfïen raata jp alle/ in toeet 3elf met ïjoe/ tueber b^p ; en Huiiok Pjterbt feöerö é£ Ka- ^iteyn jan g^ioemö. **ï-nr ontrent 8 inpïen PanSifal ïegtbe Kaap Kondocedo, en lompïen Mm»» 't 3eIPe legt «aW Pan be Mwjaortai nfeunS ifle des Arcaas: maar be €rtgeïfcf)e leeïieben berbecben öe^i naam ge* I nUffelpft/ grlpft 3P boojgaan* boen/ toant fommige noemen ïje *e Ëf2^£?n aïöere Defa^uffes. ^oc|) beïupï ir bit epïanb 00 1 ®$m &eö / Jfon ia geen berïjaaï baar ban geeben. ft» ganfcöe niifï ban be Kaap Katoch tot be fcaap Kondecedo tó laag ïanb / uitgenomen be Mount of 2Serg. Htano§ be 3ee të ft et uieeft 3anbig / eeljter ff een gebeeïte ook Mangrove \ lm /achter 't to« eenfas moo0-UeIOIanD tf/ met m geboomte / en bicijt toeuprl- fcojcïj. me 3ee bJOjbi: aBengjfóeig bfeper Pan Dm oePer/ m rai fcrjip Ban op een sanbgconö Pan 2 tot op 8/ 10;/ en 12 Paöem an- <©p fommige pïaatfen Pan bee3e Rnfi Perenenen mp be aftob Pan ten oePeiv rmae bcbjepte öetsee/ fMïenbe 4 Uabem Poo^ be cetfïe nw?l/ ^n Poo^ eïnen Pabem Daacnaa t'elnen^ een mpl meer. : ^pnbebuf tot aan be ^aap Kondecedo genomen/ 3aï m een Pee fcete öefeöipomg ,bee3er gePjefien / Pan bee3e ïHaap 3ttpöpjaató en Pjefiteaarb na 't poog ïanb Pan S. Mattin , 't teeïn epaentSfe öe paai Pan Kampechie tf / untfïeïïen/ tot mpne ttoeeöenomn on Deeï Huil / torn tö 3*eenïang Pernïpf baar öteïö. #m ban met inpue iegini* •ïfie des .Areuas. Tweede Deel. 129 tóff. tenentoooibige tont boo?t te gaan; naaoat top öe Kaap Katoch öen Ber " Rio d? la Gartos , Sifal , en öe tep Kondecedo ^ £«»* Si/ 5S 3urtrt»W »a Trift' öe öa*m *an °"3e Bcrfbout- ^WtlnS SS?SSSw boo? groote fcïjepen ; «ïenner baattup- oen ö e niet öteu gaan/ loopen 3 mpïen öooger op/ sepienöe :ober cm ocoot nie c/ öat sich ban 't epïanö tot aan 't bofte tanöuptfïteRt/al* föK^S«*S tf&eetm One Bush-Key m»H* £5 te Tri" n öaoen om toater in te neemen/ en 3eplöen toennefffenfr- ome ft» mol&erf met een bloeö öettoaoWen quanten 'et :eer tge- K beSmtoaV *Mt epianbtje fê niet bonen 40 fctweeöen tang/ en < of S ' toaa? op niet Dan een Kïepne Ktommeboom meft/m Satom toon öe Gnadfcnen One Bush-Key genoeniö too:bt. ^et ber- SSoSSf't^n meed #eWcïjeïpen/ toont Daarin iMM> bauften in bat mor/ en beomïeggenbe ncecne; maar öe 6a«& bicötop 'teSbie ïSerti &e befte / 30 ban grootte afé fmaaft tipt. gn 't nat fStoolS^eöeW öaarenöaar ontrent berfcrj öoo? öe tan öie S het laïiö nbrnenbloeijen/ maannöe ö?oogetpö W*W 30ut. Sn öe S 3pi 3" Bïepner/maar ooft menigbutaiger/ en öe tooueïm S?ManS Deoerift/ ensoooRallebetaftRenöiein'ttoateröangen. One Bus -kcy S ontrent een tingeïfeïje mpï ban öen oeber / en re* oen Sber öet epïa nötje | een nïepne Kreeft/ bieeenCngeïfcbemplber* öe" op gaaf/ «M *« meen anöer topb meir onflafl. fmjff t 7*3* rtooiö het Verf &out afgeboerb na be febepen öie on 't epïanö t- feSn tuf*» be <©efïe?-banften öie ontrent &et eplanbtje en 'e toVftK spn/ ?'t goeb anken op ontrent 12 boet toater. ^egronb boen houöen. &et bafïe ïanö $ Kaag en ïegt aïïe getp met öe bïoeo oiTöer / K in 't nat faisoen ganfeD oberfrroomö. Dfier tagen top om bepöTtoel getoiïö ban öe Houthakkers, öie toen ontrent 2 jo ui getal £°y^ uaaren S Engeifchen , betoeïfce 5ic& op berfcfjepbene ptaatfen Jg hak öaar ontrent ijaböen ueergeset. tin 't buuröe met tango W^ ïteöen quanten on£ aanboo?ö be3oeften. te *fö*5ffi HSJSj 6 mannen en een jongen in 't fc&tp/ een ftïepn getal om öie gaffen te ontboolen : en benotóen öe Rum öie top bp öe baan/ of 't baarje ber^ SfffbeiolS oofc 't gene tot Punch gemaakt toatf / toaar^ öSo? V v«SS toieröen. &*#*# niet ban Rïepn Wet getoeer/ omW te bfanöen al^ 3P een aejonö» bjonnen / eniwanmitoii men 't geüalöet niet oette (jatten ; W&Tg. tonnen boo?b geraa| genoeg toa^ 30 tang be öjap önnjöe. 3^P namen 'er geen gelö iqo t6y$. DAMPIERS REY2EN lüoo? / 0OÏ1 iymm km 't on£ niet toegeïegb /' taant Betfhanr tim fe ban te öaaïen. poclj beton! 't aï te lang 3011 oeömtrö öcbM/ «t toi ön3e laaöni| tnoetogen Jaèöen / fomcben top een ïw£ ban öe «outfrMe*/ ora* ïjotit aan to:6 ft &;eiigm/ en maafirm 'e? ai?0 toaar i&/ enöegeene^ebpmptoaaten/ totl ontfjaaïb tolecden met fpcft in be ©etotaibai on bejagt te gaan. eo lm afóöeöianft/ Otewtoan SSfnSf2?fP Ö att ^ bïï?öe( ontïjaaïben 3noné baanwe/'t** meteen 3oop)e/ofPuncfi. ^0^ifi3aïomflanbiaeEUanöee5etontöaMiêtó|w^ firn/ opmpnettoeebetogtbertoaaïb^/ naa mpne toeWoni** aan Ta* maika , om bat i& 3ag bat 'et gelfegen&ïjepö toa£ aïöier gei& u toinmn/ ifr bien men naerfiig en jupnig toiïbe toeesen. '■ M ftar ban toebet tot 0113e tëep^togt. $et toa Ep bennee* teben en bonben baar op be SInbiaanen/ en namen een nompa£/ met toat b?ooö en toatet/ toaarmebe 3P in 5ee flafen / en een toeeft booj on^ bertren te Tritt quamen. €n bee3e Willem Wooders toa^ naafl <©ob be oo?3aaft ban be fc&oabenftf ban onéfcöip^ •& m öerbm bas naa bat top bah Tri£lge3«pïb toaaren/'^ mojgeng on* Willem Wooders Wolden Tweede Deel 131 ontrent 8 nuten / 12 of 14 mpïen 3Befï5upbtoe(ï ban Kampechie , m ^ls% oen top ttoee sepïe» ontrentis mpïen ban 011$ teïoeftoaarb/ recljt op _ 411* afkomen. (8113e fcapitepn bacï)t Dat öet feïjepen Pan Jamaika toaaren/ en toon baatom opleggen/ omse in te toacïjten en eenigetp* Ding ban fan te Perftaan ) en ook toat (ïerkebjank ban ïjen te bekomen/ toant top naoöen nog maat een toepnig in een f leffe-fteïöettje / 't Voel» 5e ïltapitepn üooj öem 3eïbcn ïjieïbt. $Baar Wooders toeberfptak ben ïtapitepn/ en 5epb (jem/ bat toen öpPanKampechie quam/ baar ttoee feneepité sepïrebe ïaagen / na be riPiet Tohasko , bie maar 1 1 of ia mplen Pan Trift legt / en bat ïjeel toaarfcöpneïpk toag/ bat bit bie ttoee feïjeepje^ 3en baarnaa meer sagen. ontrent Peertien Dagen Daarnaaqnamentop öeooflen RiodeiaGar- tos, en toierben baar ingeïjaaïD ban een Barmudas baartupg batte Jamaika t'ïnip£ ïjootfe/ en niet öoben iobagenbanTrirt toa^getoeeft/ inaar beeï oeter aepïoe ban top. <®n3e hoopman ging beröalbenbaar* op ober/ toant |>p 5ag toeï bat 0115e rep5e lang tfonb te buuren/ ook Pegon on3e boojraab Pan monbkoft reeb£ ftïjaar^ te too?ben/ en op kon 5iclj 50 toel niet öeljelnen ais top. <©ti5e koerg toa£ al ben toeg tegen De $a(Taab-toinb aan* Wfc 0113e öoope toa^ op een goebe üoojbetoinb/ toant bit toa? nuzwaftc be tpb Pan 't jaar. €n|)et buurbe ook niet ïang of top 3agen eensik. Stoarte tooïk in 't ^ootbtoeden/ 't toeln een teken baarban i^ / (ge* luk ik in mpn ©eröaaf üan De 3©inben 3aï seggen ) ttoee Dageneer fl a een/ ViTchban ken, I. DAMP1ERS REY'ZEN ■lg7** mi! 'Jf nw?8«^ |ü 'gaobno^Deri' Deröen öag quam;e fcMefun en fnel op/ en top oec30igöot onp baar tegen/ 0002 alle 0115e jeptó behal* ben £et gtootsepi/tegotfien/om oiréban Dat alleen te ueöfenen. ocft Jjer beeö^ maartoepnig Dteufl/ toant naa berïoop ban een uur/ iti toeltietpööeteentoalfaere5öoo?ötoefïe toinatoaaioe/ ïicpoe toinb toeer Wsmflmfrj be getooonïpne ^afTaaö ban öiegetoeften. 5©p bebienöen on3 öari ban öe ^ee en öe EauD-toinöen/ gelnn ton totnogtoe geöaan ïjaööen. €n .DetopltopnttDnDeViTchbanken bemSS Den Jukatan genomen toaaren/ fcïjifcten top'tjo/battoPmetöeEanö* toinben na De bannen benen / en toanneer m M toa£ / toflfrn De aaub-tonib en be 5ee-noelte / toierpen top 0115e boenen en moeren urn en btfcöten/ bangenbe alle mo?gen£ een mootje 300. 't <0ebeuröe eeiii Dat on3efcapitepn/ naaöat öp een feaatae otfclj ïjab opïjaaib/ heel neet op öebangft 3»nbe/ spn ïpn 30 fcfjieïnnuittoerp bat bemoeit bnpn nanO bïoog/ en toegen£ 't loot/ bat 'er ontrent 6 boet af toatf / baar booi öeen gerunt toierbt/ 50 bat be punt op öerug ban 5Pn tjanö tiptouam. Hollen. ftojt baamaa ouainen top bp be Mount of 23erg/ en boeren toen ontrent 30 mplen ban ïanb / op &oope ban runmer toinb / ban 30 Dicfjtonber lanb; toant be toinb toaö «Sofounbboff/ en Z <® ten «poften met een öeïöere noeïte / en bleef 30 2 of 3 bagen. 30p ftier* Den noojbeïun / bertoactjtenbe een jeetotnb upt ben <©ofbioojöoofïen/ m nreegen Die bm berben bag naar toenfcfj.' jo?ö bjaaren/ enbe nabel genoeg nirgebierb toag/ ging 0115e Itapimm/ öie nog berbaa^b üia|/ ni 3P» kajuit/ en be meefie ban ons boïgbeu Ijem / om be naart te 3ien ; bocfl top bebonben toel öaafl bat toPtuflcöen be Aikranies berbalïen toaaren. ^e Aikranies 3Pn t of 6 ïaage 3anbige €pïanbtje£ ïeggenöe op 23 Aikracie graaben $oo?ber bietituf en ontrent 25- mpïen ban be ftuft ban Jnka- Eyia»d«.. tan , öet grootfte i§ geen Cngeïfcïje mnï in ben omtrek opleggen 2 of 3 «Êngrifrlje mnlen ban een/ niet op een reeïjte ïpn / maar ïjier en baar betftcooib/ met goebehiifïen ban 20 of 30 babem biep/ baaröefcïjepew loei nonnen booj paffeeren. ^p ïjeböen alle aanbe toefoP goebe anker* gronb/ baarmen ban 10 tot 20 babem fcan Keggen / op 3obaanig een biepte als men toil/ op een 3npbere 3anbgronb. oot zt>7S *34 DAMPIERS REYZEN. Vifch. Klippen. booj bunne sepnuren neen aanfioot souoen ïubm; mant ten be Oor- £$M toaacciI re teeIe 3° ouö W ö« 3 niet na «efio oen Uugtf> om aa# te soeften. iDeeje looonben niet onbec m tmc S maar toaaren ofupt bun Beselfcbap üetbjeeom/ of Ken S S toaat^uepUa ftonben rooben. ' ™ntt°f W< B«n Fetoaarber 5L31CÖ öfb ' saf Ö*1 Ö"n an tonüere (ioot met 3nn ben ótfSw SSL?8". ï ffi#* ini^ te aoe" "Pt&jaaneii; "t S^o^eeneftóot öoen/ en mffTcbien een üifcb of «nee / 30 ütkató 't netoicftt LI, h. Sang . uittoerpen; toefne be aubeteaanftonb|op|oHtenKnti1D.t- jounpop 30 aan 02 Boobies 00 3ee: oefen ih anten hffibat- ^« o logsman recljt op een Booby ^U&Wm^%^aSt^ ballen m De Uitfjt onDenc&epte/ eer die 't toater raafcre «fSïPXH f3e *ÊFV& ® mi lmni$te öan öiftö/ iuaar ban Dee- SSLr'Wa? ïk* Cof^araen) gJUwcörtJlffcöeïi/ enNurfés, alle Me snifte foo?ten/ bie gaern bp 3anbbaaijen 3wi. 4ie f ft Daar iao teaa- «ii Sjark, öocb rupgec ban ïjupb/ en too£t se&mpftt omietsHrtaoi* «Wben. jmen haft 'er ooft beel Seais of éeefonóen 'Die 3 cft on 2 of 3 tan Die epfenotj$ in De 3011 nomen öafteren/ of 3ebXmen ban bl mg fmm/ a^bfebanaouber geulen/ ^efiTSk/lS ï«* ^nSn ÏSË ^"W* J«t een (anjje reeft£ ban feïippen / ge* KLe/ni0?3lfc^nmöe 3° °f 3f boeten DjeeD/ en ontrent 4 mpfai ïang/ en ïeggrnbe ontrent 3 mpïen ban Dit epïanbtje af. fep Oer" toonen $& öoben Uiater / aïïe Deel Dicöt aan maïna iiDeren / uptae- »£?? ffl R tbiee ?a5fen /' aïtoaac ftïcP^ SS 3pn ban ontrent 30 boet UipD. 't ^a^ Dooi een ban Dee5e bat öe ©00:3 enia öep » otóm Deejcnac&t beflierDe/ kuant^ möjgen^ ||ö « het ïf u?J±\fmme W^oojDen ban ontf/ eif re|u?gm on| ober totó eeii 1 Mepne opening/ Daar top Doo? gehomen bjaatcn / mmt ■ SS 3eïbenaoer bp öoimpe/ met onse toot /DurfDën.top 't niet toaaaeii Dien toeg ineer te paffeeren. ofïepnb ban ïjet rif te botten te 3epïcn ; maar betupl inp booj be fier He fïroom/bie ^oojDtoeftliep/ 3uïr| nkt Ronben boen/ lie* pen ton lueber na 't toeftepnbban'trif/ en fetbeitnabceplanben. Wp annerben baar/ en bleetten 'er 3 of 4 bagen leggen/ be3ienbe meen alle be epïanbtje^ / luaar 00 top stttft een menigte ttau g«bogeïte ttonben / gelpft in befch?eeben. öeb. feoetoeï l)kt 3uïh een oberbïoebbangoebe fjip^bJag/ enïupnaar al* len fcïjpn geb?eïs joitben Ipben/ eeljter 5outeben ttjp 'er riieté ban in / noctj* te aten'se oon berfeïj / om 0115e boo?raab te fpaaren. 3©ant al on$ ttoln/ op- een na/ ttiaaren'er afneedgban/ froetoeï iRb&nfcötebaf3eanber$ ge* 3inb Voaaren getoeefl/ om bat inboor geb?eRb?ee£be/ eettoptenepnbr ban 0113e rep5e 3oubeu genomen 3pn ; tuelR perpnel top nogtan£ niet be* |)oef ben te toopen / ornaat baar 5UÏR een menigte ban bogeïen en 3eeöon* bentoa^/ in3onberïjepb ttanbe ïaatfïe / batbe «j&panjaarbg menigmaal baar nomen / om ban traan ber 3elber bet te maanen ; oor 3pn tot bienepn* be baar toeïEngeifchen ban JamaikageHomen;iii3onberöepb ïtapitepn Long, bieeenbarnboerenbe/ epgentïpb tot bienepnbe baar qnam/ om traan ban Eèeöonben te maaRen/ anfterenbe aan benoo£b3nban eenbicc K^heym Cpïanbtje^/ al£ be bequaamfïepïaat^ tot 3pn oogmerk Long, 1^ Jlaabat öp 3pne baten aan lanb gebjagt/ en een tent opgefïagen bcr^ £ab om spn berblpf in te ueemen/ maante öp een begin met fret boo* ben ban Eeeïjonben/ en ïjab niet boben 3 of 4 bagen aan 't toern ge* toeefl / of een flnbe j&oojbetoinb 3ette 3pn bark aan lanb» Caïlen geïunhe toa£ 3e niet befc&aabigb/ maar betopï 3pnboÏR maar toepntg, \mpi en «p geen Hang 3agen om 't baartupg toeberaf te brengen /be* rjonben 3P te oberïeggen / öoe 3e sonben toeg raaaen ; een moeörïpfè toetn boo?toaar/ toant op 3pn minft toaaten 3e 24 of z$ mpïen ban be bafle fthfl / en meer al£ 100 mplcn ban Trïftr be naafïcéngeïfcöer pïaatg. |Baar ^apitepn Long 3epb öen bat 3e Ijun toern ban Ztt* Ijonben te booben/ en traan te maaRen/ maar 3onben beljartigen/ en bat Ijp öen bersenerbe bau ïjen beöonben te 1 rift te sullen brengen. 3$oetuel bit ïjeu 3eer tegen be bojfï fket/ ecf)tet lieten 3p 3icï) epnbelpfe ge3?ggen/ en gingen met Ijet booben ban ^eefjonöen boouV totbat i* alle öunne baten bol öabbeii |Eaar 't grootfle toech flonbt nunog tt boen/ naameïpR bp be bafle nufl te bomen/ m ban boa? be luinö tm Trift te baaren. I|unne boot uoaé niet groot genoeg om^en tefeonnen boeren / bte^befïootensebemafïen ban be barït af re nappen/ liet berbefe ep te bjeefeen / en 3e ban bïot te «rpgen. 5^it afgefp?ooRen spnbe/ gingen 3P *# :tw?geng bptpb^ üeen etn rt baartnpg op te boenen : maar Men nacht u?a^ 't jnplï gebenrb/ bar tbaee fóitfen ban Nieaw Engeland ban Trut gaanbe/eiïopljftrif ber=* \6is 136 DAMPIERS REEZEN. 5epïenbe / jicö te barfïen &abben getfooten. ftapitepu Long en #n . boïR &en tn noob jienöe / boeren aanftonbg inetïjunnebootbertoaarbsV om ïjen / en ïjuune goeberen re betgen/ ën aan ïanb te bïengen. ebt bergelbinge baar ban/ betfeïjaften 3P ben ftapitepn 30baanlge ta&eïg en anber tupg aï£ öp ban noobe ïjab/ en ïneïpen ïjem 3Pn baaetuug in 't toater/ en 3pn traan aan öoojo te brengen; en 30 gingen 3ub/o* JpR na Tnït. $Nt geïuRRig toebaï berooisaa&te beeï p:aa$ onoerbe£ itapitepn£ boïR/ en 't berbitterbe bet Nieuw Engeiands bootbolR 30/ toen 3P 't ganfe^e beerjaal öoojben/ bat 3P/ inöien tjimne ^cïjfpperg 'tïjaöben toiïïen toeliaan/ &em bupren boojb 5ouben getoozpen ljeü* öen / om ïjem te bdetten meer quaab te boen : toant 3P IMüen m\y beese&erö bat ïjp boo? 3pne fconfï ïjen ïjab boen ftrauöen. ^>tt atfe$ ïjeeft ftapitepn Long mp 3eïf beröaalb. ©an be batf e Rtifï na Dee3e €pïanötje# tootö be see ban Ïan3aamer* fjanb biepet/ totoat men op 38 ba&em *öater$ bomt/ en toauue^r men 2 s of 26 mpïen ban ïanb beooften De3eïbe té / hm menie j al£ men toeftelpR fffert / en in bie Diepte bïpft / niet nuffen, ^ejdfoe regeï moet men toaarneemen om be anöere eplauben te ninben / gelift DeTriangle, Des Arenas, enz. toantbebauR/ op toeïRe me» ten gd'p* fce biepre ïjteft/ Hoopt ïang£ oen oeber/ en De see benoem 3»cD ban een bonner bïeeRe Kleur te 3pn; maar al£ men aan be noozöiP ba» öie banft gekomen i$ / neem 3P Öaar natuurïpR groen toeer aan/ en 't i$ ban te Diep om te pepleu/ tot bat men 30 mpïen benoo|Deu öe baai ban Mexiko geïiouien i$ / aïtoaar i& fcrrfïaan ijeb Dat oor 5UÏR een banfe i$l bie ïang£ ben oeber ïooptj entoel ba»#efïet£boo|* 3len io\ ^oeïtfRReertoeoer tot 0113e togt. ,$aabat top on# 2 of 3bagen bp be Aik^ani epïanben dabben opge* Öouben/ gingen top toeber t'3epï/ en (tierben supbeïpR uaDebafïekufh bug quamen top met een <®ofïnoo?boofïe toinb een toepnigteïptoaarb ban be Kaap Katoch, ïabeerenbe onber ben oeber/ totbattopbe3eïbebe* repnt ïjabben. ©anbaar fïeïben top on3eRoer$noo3DelpR/öebbenbeben toinb <©ofï ten ^upben. $}et naafle ïanb baar top na tfterben toa£ be Kaap Antonio , 3pnbe be toefieïpïifte punt ban 't epïaub Kuba , ontrent 30 mpïen ban be Kaap Katoch geïegen. dommige aï^ 3? upt be baai sepïen / öouben ïang^ 't ïanb ban Jukatan, totbat 3P aan 't eplanö Kozumei Romen/ 01 ban fïeeKen3e ober na Kubaka, en 30 be toinb ïjen bient/ ïoopen 3P 50 ö^og aï^ öe Kaap Korientes , eer 3P op Kuba aan3epïen ; toant in öiHiue baart öectoaarb^ ïoopeti3e 30 beeï perpHeï niet / ban boo? be firoom tuf* fetjen be ttoee ftaapeu na 't ^ooïöeu geboerb te tooien / gelpR top/ bie 0113e Imvg noo2btoaarbë fleïïeube tot op be hoogte ban 22 graben 30 minuten aï£ toen toenbben / en met een <®ofimtoinb 24 miren lang ^upD3upöoofï flierben : #p namen tair op be ïjoogte ban be ^on / geïpa '^ baag^ te booten / en bebonben on^ op 23 graben / 3P«be in 24 uuren 30 <^ngeïfcöe mpïen acötertoaarb^ ge= b:ee.s Tvtfeede Deel ï37 mmm mp nadben torn 't tonaaï tim^ & ttoee tapen booj j^7£. •mt\ bocïj toaaren benoorden Me öep&e* €e&ter quamen top epnde- ïpft bp den oeber ban Kuba, aan 't Hooien Dan 't epiand / 7 of 8 nipïen ban De tap Antonio. 3Ep sagen mi/ en nepen ooft tulTctjen ■ceiiine ban de Koloradós ondiepten / en bonden een szzi goede M tuf- fehcn eeinge -Wippen die boben toater uptMen. Cufleïjen bee5e on*0^; liieute en Kuba bonden top een tedeïpn topdefeiï/ en goede anker grond/ Koloicd,. *n «mde tot on een mpï m aan be tap getomen / ïieten top 't an* «et ballen/ en gingen na land om toater/ bocö nonöen niet Ce- aenööen abonb/ toen bc ïanbtoinb opquam / ïigte&en top t anfcet toeer / en be tap te boben ïabeerende/ 3epïben top ïang£ be 3upd3p ban 't entend/ bedienende ong ban de Eee-en ïanb tuinden, 3Dant ftoetoeï ton nu al ttoee maanben Dan Trift toaaren getoeefï /en Jat fut toen be tpb be£ Jaar£ ban be ^oojdetoinoen toaf/ ecïjter ïjabben top beseïbe nog niet geïjab ; baarenboben toeea 0113e tottf in 1 sep Jen *o te ïntoaard / bat top niet beetoacï)ten nonöen Jamaika te sullen httmlmM t\\M»\\ met ïabeeeen / aï toa£ 't bat top be Eee-en ïanb- toinben/ fomtpité te baat ïjabben. ontrent een toeen baarna quamen ton W 't epïanb Pines, en ypïenfee 7 of 8 mpïen ïangg 't 3eïbe/ tin- ton toen 3eetoaatb in / en quamen ben betben bag'£ fmo&W aan t toeftepnbe ban groot Kaymanes. - Gr00t 5Wt enïanb legt 40 mpïen besupden Pines , en 1 s betoeften Mepn Kay- Kaymanflit manes: top anüerben aan 't toefïepnb/ ontrent een ïjaïbe€ngeïfcïjempï tan net tfranb. 3©p bonben 'et geen toater nocïj mondtoit / maat 3a» oen beeïe ftiotobiïlen/ toaat ban fommige naautoeïpï$ boo? mf upt öe toen toeenen. 3tëp öoobben 'et geen ( goetoeï top 't gemaMpfe gad* den tonnen boen )ftïjoon on3eboo?raab begon Mepiite toojben. SInbien 't inde maanden ten Juny of July toa£ getoeeft/ ton souben 'et naat aïïen fcïipn Eeefcöüdpadden gebonben ïjeböen / toant 3P pïag* ten aan bit epïanb aï 30 beeï te tomen/ afë aan Mepn Kay manes. Wp feïeeben 'et maat 3 of 4 uuren/ en fnetben toe toebet ittKwsj LW te *ien of top baat eenige olT^n of betfccn£ tonden bangen/ betopïbiebaa^ beeïspn. ^enttoeebenbag'^moigen^ quamen top aan 't toefiepnbban Pines en ïoopenbe 4 of j-^ngeïfcïje mpïen 3^oojbtoaatb/ anaetben top ®P4badenrtoater£/ 3upbece"3anö0ïonö/ ontrent 2 mplen ban den oebet/ tegen eenkteefc/ diedoo? Mangroves in een topde meir ïoopt. mt epïanb Pines ïegt aan de 3upd3pö/ na 't toefiepub ban Kuba, 3 of 4 mpïen baar ban af. ^e tap Korientes op Kuba $ y of ó mpïen èetoeften 't epïanb Pines. CuflCDeu Pines en Kuba 3pn beeï ftïepne bofrnacntige epïandtie^ / ïjier en baat berfïtooib j 30 bat 'et genoeg* 3aame öicpte V teo? fcgepen om tuffcïjen öooj te 3epïeu/ en 30 \x\f oe3egb i^ / ïian men 'er bequaamïpft anaeren. ^e Jamaikas baat^ tuugen patTeeten fomtpb^ tutTcïjen Kuba en Pines, toanneet 3e te loef* toaatd op moeten/ omdat daar geen ïjoïïe see gaat/ en 3P toeeten dat 3P 'et ïandtoinden aantreffen/ en dat 3» .'ex tonnen anHereu aï^ 3e >§» toil3 Pines. 13$ DAMPIERS RÈYZER toiflen en atoo 't getn tefeaat neemem en ïnanneer 3P 't $ofïe|?n&ban ■!Ï£LPii?ttSfip/ 5?n bonnen jejrttoaaWtaïoopm/ ofjo spnenenb W> onöer fc enlaWtf feooffcn Kuba , tonnen* tufTmöesjuJe agitoaarög ?epïn/m\tcttftteö^ en r eilief anfeeren, SSS^/ of3P tonnen jetóe M ft&iUwaböm tenatn. ff 1 : >ïc oSïoe&Van n lé* uifc&; maar 303e niet met tpefcett ft» ftb«b§SWtS aantreffen / Dan tonnen 3e aan Kuba m M Mm ^^^S^&m^ m men ftfö» ^«KnH r de hoM teaarti èébeirt een ^paanfefje ketting üan 1 on rent 4o f olöaa* Semes S faXtóp KorienS, betoelte een groote Pedago ïjouOen/ te ^SaSmTSttoopm/ ei sefóen Öet leen en meer -toerfc&oonm ban 5 toe Sna bie ta ïjunne fjanöen gallen urn tajegebat 1 frainaa tortellen. %Göaan.gefeöetmernen too^Dm Df)^ LLabf ntet SS maar oon op torfcliepbene anöerepïaatfen 1 Weftind e en bat *fö ontrent sobaanige bie tomen om met De 6 Kt?. ofecnige anta «*t taan Indiaauea, tetaoo?3TO *V«3Kft SW.TH «Pta lang / m 3 of 4 &J^ * Wafi fB 6 n oetoet ban nateen. ®e 3uPD5p taan 't qfenfc öoojtoraen aan tg. vi^otrê / ïierten / en», ooi 3pn 'er beel Tines befshïe ven» Qc£me. Tweede Deel. ï3o tafttM* te netnen*?. |Ben öecft 'et ooft een fooit bast Rakoenen of l67f> iuDiaaufchc Ronpnën/ en op fommige pïaatfen menigte ban Eanb* _„ KbiiöfaDDen en ïanbHtaooen ban ttoeebettep foojt / tottten en 3toatte . Land. $teöe maanen 3e Ijoïen in Degtonb gcïpft öe nonpnen / aïtoaat 3P3icö krabbe* fcpbage onttjonben/ en on nactjt nonien 3P 'et «pt/ en «ten flwg/ IkupD / of 30baanige bntcljten aI£ 3e onDec De toornen tinpen. 3B>e Manchaniei bmcljt/ bie anbeté Deeften of Oogden met pjoeben/ «te» «1 graag op/ 3öflöer eeuig ïeeb baar 000? te ontbangen: maat ecöter «InW ntaüöen fenpnig 000? menfcöen en beeften Die et ban eeten ƒ toaatentegen anbete 3eet goebe fpp3e 3pn. ^e toitte ntabben 3pn De oreotfte/ fommige spn 30 Stoot aï£ ttoee mangtoupften/ 3P 3Pn ban fatfoen atë 3eearabben/ en tjeooen een grootefcïjaer/ toaatmeDe 5P 3eet binnis «poen / en niet Io#aaten / al berpïettetbe men öen/ boo&Dat men De fchaet ooft bjeent; maat 30'tgebeuït Dat 3e uto bioget batten/ ban ip DitepïanD3nn ook toeeïe Alligators en ïttoHOöiUen/ De. fïoutfle/30 se3egDtoo?k/ ingeïjeeï Weitindie. ^p ïjeogeöoojb/pat 3e toeï een Ka- Kroko- noe hennen geboïgD/ en fnm fnput ober 't boo?D gefiofeen /met De öea topD duiea. open / aïtf of ;p 't boln toiïDen berfïmben : bat De ïttoHobiuen ooft / toan* «eet öetboot^boiR aan ianD toa£/ W naeljttoei bp fcenspn settomen/ firn ban 't buut ïjebben toeggejaagb / en tjuune fpp5e opgegeeten. fmf bat toanneet De ïtapetg op Dit epïanb tet jagt gaan/ 3P aïtoogfc&iID- bncïjten invetten/ om opbitbetflinbenb geplette te paffen/ 30 loei m on anDete pïaatfen f om op spn öoebe te 3?n tegen ©panDen; en Dat boomaamelpR in Denacïjt/ om ban bee3e bieten niDeffaanmetbafïou- een te toojben. <©e &paroaarDg ban Kuba fythUn öiet eenige nubben betnen^ / met ee^ niaeinbiaanen of Muiattós, Die 'et op paffen. (©0K3pn'etffaaget^/ Diêsich met bet DooDen ban toübevbetRen^ en offen geneeten.ï|et bJO?bt ge* 3eab een 3e er nat epïanb te 5pn ; in öeb foraratge öooten seggen /bat Het baat 't geljeeïejaatboo^ aïïe Dagen / meet of min regent: maat Dit 3a! een mtèflag toee3en/ toant baat bieï geen tegen/ 3oïangtopbaat toaaren/ ooft öefpewbe men nieté baat ban op anDete pïaatfen ban tepïanb. 3@p toaaten 30 Dm niet ten annet genomen/ of top gingen met on|lfn°P bpben aan lanö / ïaatenbe Den MoW en ben jongen alleen t fcljeep : veïkens. 3©p öabben -maat 2 fïecöte bogeïtoet^/ bie top mede namen/ om ijffen of' uerfeeirê te fcïjieten. 3Bp boeten in De poeï / en bonnen al* Daar Diepte genoeg boo? onse nanoe/ Sjoetoeï 'et op fommige pïaatfen oor nier ueei oberfeöoot. > iCoen .top öpna obet toaaten .sagen top s t Ê> 2, Of 14© DAMP1ERS REYZEN. ! l67S- of 10 ïmïïen en Roetjeu aan den oePerbicïjtbn desee gaan toepden. 3Nt "*" gaf on$ goede tjoope/ top roeiden derïjaïPen ter 3pdeditPer/ en traden op een sanduaai aan ïand/een ïjaïtie CngeïfcïjempïdaatPandaaïi; top 3a* gen Daar Peeï Poetfiappen Pan mannen en jongen^/ todRerinöuiR ou£ toefcïjeen 8 of 10 dagen oud te 3pn / en ton sagen 't aan Poe? eenfëoo? ban ^paanfcïje 3Iaager#. ^it ontrufïte mé toat. jJBaar öetopï bet toen föetfïpd getoeeft toaoY geloofden ton dat3e na Kuba oPer gegaan toaaren om desetoe daar te gouden j deeïjatoen gingen top op de jagt. <2De $$wtp man en 0113e Jpafiagiee Willem Wooders een roer öebDende/ e» 3icö in* èeeldendedatsetoeï op't fcfjieten afgeretïjt toaaren/ peurden na ïjet bce fcattop sagen eer top aanland quamen/ tertopl in en de&apitepn recïjt op 't Pofeï) aangingen, ^ePpfde man die meermin 't PifTcëendanin't jaagen ïjaö./ frïeef in de Hanoe : en ïjad Iftpeeu barpoen geöad / &p mogt meer oifeb geRjeegen Rebben/ dan top üïeefcf) ; toant de beeflen Dement öan on3e ttoee mannen nrpgende nepen toeg/ toaar op 3P ïandtoaarö in gingen om eenig toild op te soe&eu. <©e ïHapitepn en in ïjadden geen quartier gegaan / of top qua* men onder een Rudde Pan ontrent 40 3a groote al£ Rïenne Per* ftcnè : 3£>« &apite|*n feïjoot 'er een Pan / maar 3P ïiepen aïle toeg / en fcïjoon top 't bloed eengroot eud toeg Poïgden/ ecïjter honden top *t gefcöootene nocï) eenig ander niet aantreffen/ attjoetoeï top de dof* fepen gcftadig doo? Rrupta/ op ïjoopePaunog eenig toiïd Poo? den tiacgt aan te treffen; dorp tePergeefê/ toant topdagen 'er niet ee« meer dien dag. <€egen$ den aPond Reeeösn top toeder na 0115e boot/ 3pnde moede/ en moeijeïpR om onje tegenfpoed. ;l te gaan. 3&ont- tipt be supbeïpbe én Eupotoefle toinben met eerr ïjelöere ïucljt / bctmoebben top bat'er een ^oo^ben op öanben toa£. $et ïanb beïette 01$ toen battopbenim nietnonben 3ienm 't$oö*btoefïen/ anbet£ 5ouben top een 3toatte toomgetoaatgetoo?ben3P»i/ biè een seöec tenen ban een $oo?bentomb i$. lalan ïanb boraenbe / bonben top 0113e*» **»- ttoee mannen. Zn ïjabben ben eetfïen bag een betfien geboob/ maas-.™* betopï 3P in be toeg berbtoaaïben/ toaaten 3P genoob3aafetom benboï* ** " genöen bag 5^tfêetbtegaan/ 30 bat 3e bun meefie bïeefcö toeg fmee* ten/ omteminbec be3toaatb te 3pn. 'tï&ietbt ebentoeï bonnet eer 3^ bp be poel quamen/ 3UÏb£ bat 3e toen nog een mptbanon$ 5pnbe/een buut maanten en öun bïeefcï) b?ieben. llaabat 3P ïpmm bunnen bol gegceten ïjaDbeit/ gingen 3? leggen flaapen/ echter toa#'er boo? on£ nog toat ebetgefeïjooten. Wn beetben met bit oberfeïjot ban 't ge* b?aab na booiö/ en toen top oirêteöeïpb baatmebe Èabbenbet3aab/ toonbeu top cm$ anber op / en gingen 3upbtoaarö£ t'sepi / flietenbe lang£ ö# eplanö. «Bn naabat top be ^upbtoefïerboeb te bobnitoaa* ten/ ftietben top (©ofóupboofi. (Coen top 't anber optoonben / öab* Den top een mooije 30e|letotnb/ maar öp feïjoot met bet tpb «Éooïb^ toeft. 3Bp toaaren nu aan be ^upötoefletijosb ban Pines genomen/ 'em baat toaaibe een fetbenoeïte/ bie ttoee bageu buutben/ en toen $0020* noo?ötoeft / en èpnöelph ftanfcb «föoojb bsaaiöe, 3©p liepen tem ^upboofi./ toant bet toaaibe Ijatbl en top bonben niet" Dichter bu be toinb sepfei. ©aix ^oo?b ïiep be toinb ^oo?noo?boo|i / 50 bat" 3p« gtootfïe ïmtijï toen seö?o&en taag / aïöoetoel 't nog öatb toaaibe^ ^aarnaa quam be toinb in 't ^oozöocften / en bïeef 30 onttent 4 tinten/ en güig bu# alleng^ben^ leggen / loopenbe <©o"fi ten ^002*- , )ien I aïtoaat bP fiaan bïeef. 3©p gaöb^n. geboopt bat be Soo?ba* toinb on^ tot aan Jamaika 3011b geb?agtöeböeu/ en'tmoeibeon^ bat top bus' Ui on3e ïjoope beb^oogen toaaren ; toant top bonben bet ep^ lanb niet 3ten/ feboou top gïfTing manten Dat top 'er niet betre af* toaaten. Cegen be mibbag namen top be öoogte/- en bebonDen 0x1$ op bie ban ïytt eplanb te 3pn. 3©p öaöben nu geen fypg mesr aan=Gebi£^ boo?b. ^c ïiapite^n b?aagöe on$ betbalben toat m$ geboekn toa^/van ins* en op toat topse top fpoebigfï aan \mtx 30tiöen nonnen bomen / 't 3p om aan jamaika te getaaben / of booi be toinb na öe-3upoeïp&e e$^ ïanötje^ te ïoopen. Wtyt bobi/ belfjaïben ib/ toouben na bie €p^ lanbtjeg / 3egsenbe batonl fcijip 30 fïecöt 3eplbe/ bat ö.et nooit 30b? Jb 3- b^ *4^ . DAMP1ERS REYZENL fefe ^ !$uï? ban *ee~cn ^nD-toinben teïoef toaatD op sou tornen / en tot top Die toinben/ 30 berre ban ïanb spnöe / niet nonben bettoacöten : tbaarentengen 't toaarfcöpneïpn toa£ / bat top binnen 2 of 3 Dagen öp oe ^upber epïanbtje£ souöen 3pn/ aiétopbettoaaro^ fïlerben ; en bat «topbaar monbnoft genoeg/ 't 30 bifcö of bïeefcö/ semben binben. 5p jepbe öen Dat 5tiut£aan'tgem*sbanbebangfïöing/ enbattopmiffcöien al 50 togpnig aanbeEupber epïanbtje£50uben nrpgen/ aï£ op 't cpïanö Fmes, aïöoetoeïbaar beeïeoffenen be#en£ toaaren/ en nogtang öab* Itenrtap3e niet nonnen bangen : beöaïben Dat/ raogten top3e|£ of jeben sagen onöertoege 3pn/ eer top aan De epïanbtjeé ouamen/ en top sonoenaï Dien tpöraoeten bafïen/ 'ttoeïnon^ suut genoeg 5üube bal* SM/ al DunrDe öet maat ö^ie of bier Dagen/ enong 50 3oaD afmatten/ £at top niet 3auben nonnen jaagen. daarentegen iiibien top nog een isag of ttoee na Jamaika fëterben/ sotiben top 't naar allen fcöpn in 't ^e3igt Kcpgen/ en 3e na op nomen/ Dat top 0115e öaot souüen nonnen 3enDen/ om montÉb# banbaar te öaalen / aïtoaae Dat top 'et niet ten ■■anfter nonben nomen ; toant naar allen fcljpn toaaren ton 30 becre ban 't eplanb niet/ of top 30uben 't öebbéii nonnen 3ien7 tafcieu 't öeï* eer toeber toa$ getoeefê/ en 'tongen ber toolftenon$ ïjet gesigt baar* ban nkt benomen öab. dommige fïonöen nwn geboden roe ; maar echter \ükm befïooten/ na De^npbecenlanbetfe te fileren / en baat* op bierben top befeïjoot/ fcöiüten öe 3epïen/ en fheiben $. 0. m ^*c mi^aagDemp30/ DatiRinmpntoiRioop/ en sep^e Dat top alle fïon* ^en uptgeöongerb te tooien. Sin non niet fïaapen/ feïjoon ift rap neeegeïegb ïjab / luant in toa£ 3eer ontrufi boo^ be gebacöten ban 3 of 4 Dagen J of een toeeö" te moe* ren ballen / Detopï top reeb$ al b^p toat Ijamn nntgefraam <£n t ®m$ enheïpn bp gebaï Dat on£ fpp£ 30 ïang geUmtb tjab ; toant &jp tjabben ttoee baten bïeefcö met on£ genomen/ om te beriioopen; öocf) Set toa£ fo jïeeöt bat öet niemanög gabing toa£ getoeeft / öet tneïn on$ baatnaa te goeb quam/ toen 0113e epgen boo^eaaö op toa^/ 3©p ïtoofcten 'et Dageïpn^ ttoee fiunherj ban/ en Detopï aüe 0115e erto* ten op toaaren / en top fcpaan£' geen meeï meer ïjabben / fneeDfn top 't bïeefeïj/ naa Da! §tt qehmht toa£ / in kkymz ftufue&/ en ftoofiten Öet ban nog een^ in toater/ met een toepnig meeï Daar bp / 't toeilt •4up Dan.t*5amen raetiepefê aten. €n jènet men 6011 'tntettoel anber^- eeten / toant Ijoetoel !jet jupiï i\kt fionfe / echter (jaö Ö^t een 3cet ■squaaöe fmaan / m toa^ ganfclj magee/ 3onöet öet mtnfle bet ; ea bmiil 't éöooD en meel seee fcljaar^ bp on| toa^/ ftouöen top geen NJuptj^ maaftcuom'er bp teeeteu. jjBaar om tot 005e tem te ^0= • wen. Sh öaö niet bobei btie gïasen in mnn iiooi gelegen/ of baar -ekniaivj.toicrörop fjetberöei? geroepen/ Land! Land! %b toag seec tocrbiPö ma öecse maare / m top aïie .nonöen Ijtt terfionö seer felaar 3ie*n. ü-|et e«rft öat top sagen toaëöoog ïanp/ 't toelft toP öemerUter^biue- - Mlis öerg tespn/ Dooreen bogt bobeli in De top/ iuct-ttore i^è/h*BJ Tweede Deeï. 143: i$7 f* ffl$ tm toebersnbe. letïag ^oo?öooft ten boffen ban on£ / m top gaö* den deteJino^üfï; top toendben fcaarop terftond / en fitetöen &. 0. <©./ ~ en3agen Ho:t baarnaa be ganfcfjeftufï/ 3pnoentet boben ƒ of 6 mpïem öaarban af 3Bp 3£PÏöen aï boort trteir ganfcöen acötermibbag / 3on* öer dat ton'tjnpfï op eenige plaat£ gemunt |adben/ 3pnbe ban boöi* neemen 't'an&er te ïaaten ballen/ Daar top maat nonöen aan&omen. *g Ünberenöaag£ ü?P na aan ïanJï genomen 3pnbe/ tuflcfjen be puntem ban Bluefieid m Nigrtï, en fjeböenbebetoinbrupmgenoeg om 't Iaat* fteteoeflebenen/ füerdentop beetoaard^ ensienbeeen fcfjeepje ontrent ttoee mpien ten S&aoïbtoeften ban on£/ datteïta^ maakten om met en,3 te fpjeenenj 0002'top enneerïjpften bande mar^epïen/ poogdetf top 't setoe te toennnben / en 3epïben bicf)ter na ben oeber / totbat tog^ ouüent 3 uuren naa'bemfbdag/tot onje groote öïpbfcöap / boo? Nig- ril anfterben/ öeböenöe *3 toeenen onbertoege getoeefi %h, geloof bat nooit f»#p / booz nocf) naa/ upt be baai nomende/ suïn een omtoejj geoaan ïjeeft/ bebfcende eerf* op 't rif ban* Aikrani geftooten/ en toen? W entenden öesocöt/ en daarna tuffen beonbiepten ban Koloredcp @e;epïb/: nadeiljanb op groot Kaimans, en epnbeïpn op Pines getoeefl/ froetoeï te bergeefë. €n in al bat om5toerben fereegen top 30 beetonr berbmbüigj geïpk aïg of top ten-dien epnbe upt£e3onben getoeefctoaa* uu Eo 02a top ten anker quanten/ aonben top omeboot aanïand/ortt monOftofttooo* onë te noopen / naabat top 3a lans üabben moeten bp* leggen en ballen; en top meenben een fcïjaal Punch te bunnen/ totm ftauitejm. Rawiins/ boerenbe een ^ieuto Cnge£anb$ baartupg/ bat top' te Trïft gelaaten öabben/ en een Mr. John Hooker , Die eenjaar in be baai nad öout geïjafet/ en nu baaemee te Jamaika genomen toa^ om ijet te bernoopen / op on$ aanbood quamen/enin be $iajubt ge^ noobigb tuierden / om met on$ te öjuifteiu 3£e nom tar ontrent bnec^ote fïoopwi toa£/ toa$ nog ouaangeroerb/ toanueer Mr.Hooker, bien 'tZuys^ ge&agt toa£ ban&apitepn Rawiins, be nom in be öanö öoubenbe/ jepöe bat öP 3ieö niet een eeb berbanden öab/ maar b|ie teugen (let*- Ben b^ann op een bag te bannen; en baarop 3ette ÖP öe nom aan dr monb / en liet öet in eene teug afïoonen ; toaarboo^ öPc 3ieö ten eetfïeit bonnen maaftte/ en m\$ in on3e bertoaefjttnge teïeur flelbe/ totbat top een anbere fcöaai toegenaaant öabben. <^en boïgenden dag qua? men top met een öelbere ^oiJ|btoe}letoinb te Port Royaal, en epjioisr lien baannebe beese moeieïgne togt- II. HO O F EX S T U K. iDfes SdirYvas: tweede tof tr tm. cfe Baai- van- fëampecBïei; /N* 144 DAMPIERS REYZEN. *g7f- Zyne aankomft aan 't eyland Trift, alwaar hy zich hf ' de Houthakkers vervoegt. Befchryving der kuft van de Kaap Kondecedo tot aan Trift. De Zoutpannen. Zout voor de Spanjaarden door de fndiaanen vergaderd. H|- sra een aanmerkelyke berg. De Paerdehoef-vifch. De Triaogle Eylanden. De ftad Kampechie tweemaal inge- nomen. Defzelfs voornaamfte handel , Kattoen. De ri- vier Champeton , en defzelfs Verf hout. De haven en 't eyland van Port Royaal. Steekeling gras. Sapadillos- boomea. Befchryving van "t eyland Trift. Koko-pruym- lieefter , Druyveboom , Gedierte , Haagedifien. Het meir Fermina, en 't fterk gety : de rivier Summafenta, «n de ftad Chucquebul. Series eylandtje. Kapiteyn Ser- ies , zyn avontuur. De Oofteren Wefter meiren, van de Houthakkers bewoond. Eykeboomen daar, en ner- gens anders binnen de Zonnekeer-kringen groeijende. De oorfprong van de Verf hout-handel. 't Regen-faizoen , en etupï 3e aïïe toeehen doo?i andere Indiaanen afgeïoft tooiben. itp flaapen a!ïe onder ben üïootèn ïjemeï/ fommige op be gronbneer/ bocöbemeeHeecöterin eentfectjteöangmat/ aanboamenoffJaaRenbaftgemaaftt. ^unuefpp£ i$ niet beter ban fjunïeger/ baant terbapï 5P baar 5pn/ ftrpgen 3e niet andere te eetendanTartüiös en Pofoio. Tartiiiós 3pn ftïepne HoeRen ban meet en ^nbiaanfcö ftooni ; en Pofoie $ geftooftt Slndiaanfcïj rooju/ baaar ban 3e b?anft raaaften. ^oeb 'Ö»er naa meer baar ban/ baanneertR5atöandeïehban be «inboorlingen en öunne manier banlee* ben. ^l^öet fai3oen banno^ïen boo^bp i^/ gaan de Indiaanen na Ö»P^ / 3onber 3icf) meer met öet 3out te bemoeien. &oelj de ^>pan= jaaYdg ban Kampechie,rbic epgenaar^ ban be èontpannen 3pn/ 5en* den diftbaifê barften derbaaarb om 30ut teJ&aaïen/ en baarmebe fcfjepen te beb?acéten>bie op bereebe ban Kampechie leggen/ en't3eïbe na bezaai :■ ban Mexiko; m3onberï)epb ua Aivarado en Tempeck $ tbaee groote : BijTcöer^ loipen/ boeren. ^jft geloof oor bat aïïe be plaatfen tand* bjaardin/ baatmebe ber30jgbrbo?ben /baant, mp 3P« op be ganfcöe fiufl geen anbere ^outpaiwen,Jbeftenb/ ban beese. ^ee5t 3|aben bet ^outpanneu pïagt diftbaifê ban.be <£jigeïfcöe!£outöaRRerg / a$3eban Jamaikauia Tritt boeren/ besoeljt te baojben. €n indien 3e eenige bar* Mi/ 't 3p ïeebig of geladen/ bonben / 3P nameti5e met de Indiaanen bie 'er op baaaren/ en bernoften ftfjip en boïft. <©it 3epden 3e~baa£ bp maniere ban bergeïding/ baegen£ 't ongeïpft dat3P bande^panjaard^ ontbangen ïjadden ; doei) dit baag niet dan een boojbaeubfeï/ baant de <6o= berneur^ banjamaika taaiflen 'er niet ban /oor durf ben de£panjaarö£ niet ftïaagen/ baant 3P baaaren te dier tpb gebaoon aïïe be.^ngeïfcije fcöepen/bie oen in diegebaefïen boo?guamen/te neemen/ja3eïfê 3utRe die metfupfterban Jamaika na Engeland gingen/ boowaamïpft 50-3* ooft berfïjout inöabden. mt gefeïjiebbe opentlpft/ baant men boerde de fcöepen na de Havana , men ber&ofóe aïdaar/ en 3ette öetboïft ge* fangen/ 3onber dat 'er eenig berlfjaaï op baa$. ©an de ^outpannên tot aan be tfab Kampechie$ 't ontrent 20 mp* ïen; be ftufl ïoopt %nyb ten uaeüen; de eerfie 4 mpïen ïang^ be ftufl ii 'tnat Mangrove-ïanö: boeö ontrent 2 mpkn öe3upben be^outpan^ nen/ naargifflng 600 boeten ban f3ée / i^ een berfeïje b?on / bie be^ socht boordt ban aïïe be SInbiaanen/ baeïft met bach o&ftanoe bie baeg 5)oo?bp tornen i baant baar i$ andere geen 3oet boater baar ontrent/ Tweede Deel.1 *47 eit mm moet 'et ïangg een Mt&n ffpfcetig pad boo? fee Mangroves fieen l67<5, traan W men Oee3e Mangroves boo^üp i£ / tpft be nufï toat rjooget/ i- niet beeïe sanööaatjen / aïtoaat men feequaameïpft met een boot ftau aan land nomen; maat betfcö UMtftiMfi men'er niet/ tot darmen aan een tibïet bicljt bp be fïab Kampechie Romt.&et ïanb betbet ïanggbe ru|ï té on fommige plaatfen moetaffïg / boel* meeflenbeeï£ d?oog / en niet ftetï bmditbaat/ taant daat gtoeit niet ban eenig Rteupeïbofctj ; dotfj t ïang£ deese ganfetje Kufï gtoeit 'et geen ®etf öout / ban.de ütaapJKo- toch af/ tot aan be fïab Kampechie toe- <0nti*ent 3e£ mpïen eet men aan Kampechie fidmt/ ip et een öetgoeBerg genaamb Hiria, altoaat beïtapet^gemeenïpHanheten/ enfcpbbJact)*Hina- m op bert berg jetten/ om na fc&epen upt teftpften bienabeftab gaan.; |Ben beeft 'et obetbïoebban goebe fpatteboomen / maat:gcen toatet. <$ichtaanbe« oebet binbtmen een menigte ban fc&eïpbifcb / bande <&xMchm Paerdenhoef-vifch genoemb / om bat3e ban fatfoen en gtoote ^«dC/ tóat baat nagelpftt; betugi£tonbaï£biebaneenfcöUbpab/ be fcljeïp hGet Vlic* dim en b?o£ / geïpn Die ban een «teeft / en seöeeft beeïe Kïaautuen ; men 5égt bat 3e tóeï fmaa&t/ maat in öebje 3elf nooit geptoef b.^ ^ntteat is of ^ mpïen öenoo*ben Hina, en 30 mpïentat Kam- pechie, 3un brie ïaage sanbige €pïanbtje£ ; aan be 3npb3pbe ban be seïbe 'i$ goebe annetgtond I maat men binbt 'et noeïj öout / nocï* teiatet. #e0iette sagen * to^< 'et ooft niet / uitgesepb een menigte ban gtoote botten/ en Boobies ven3uia gebogeïte bat top 'Ooriogsmannen noemen; beese epïanbtje^ banden be Triangels genoemb/ omdat 3e in een b?teï)oe& ïeggen^ 3&aat 3PH geene andete ïang$ die nuf*/ bat in geMen ïjebbe/ die eenigfm£ ban den oebet afleggen / dan£ee3e/ en. be Aikranies , in 'tbootig ï^oof OfHtëteedg befcïjieeben,. ©an Hina tot aan Kampechie i^'t onttent 6 mpïen. Kirrrpechié i^Deftad een ftaafje-fW tfaanbe- bitfjt aan den obetineen nïepne oogt ban ^«v 't ïand ■/ 3pnde be eenigfïe op die ganfeïje ïmfï / ban delfcaap Kotoch *, tot aan^Vera Cruz. Ep bettoont3icï) mooi/ spnbegeöeel ban goede (reen geboulub.' 9pe Rupsen 3pn nietïjoog/ maat de munten seet fïetn; de baken spn pïattacïjtig op de &paanfcöe top3e/ en met pan- nen bedentv 3Uan 't eene end i$tm fretKe Citadel of 3£o# met ge*» feïjut bepïant/ aïtoaat de <8obetneut booont / met een ftïepne be3et* ting / om de pïaa$ te betbeebigen. Ilöoetoeï dit fo?t de fiad m fjaben tan befitpnen / ecïjtet $ ïjet ttoeemaal ingenomen getoeefï. eetft doo? Sir. ChriftorTei Mims , die onttent öet jaat 1659 &et ban den <©obetneut opgeëpfeöt / en 3 dagen na een anttooo?d gebjatöe Deböende/eet ï>p 3pn boife deed landen/ aïgtoen |ïo?metdetöand tn* nam/ en dat maat met nïepn getoeet. |Bp i$ betöaaïd dat toan^ neet de Jamaikas f$mt$ fitixi tieden om öetbpnacïjtdoo? een fttpgp* ïifl te obe^tompeïen/ ÖP geanttooo^dt 3ond öebben / dat W 't 3ic&eetv feöande tefeende een obetbiinning fmfby& te betfttpgen: 3uïfc£ dat öp/ om ftenni^ ban 3pne aan&otmr te aeeben/ met ftaande ttom* C 2, mei? i'48- DAMPIERS RSYZEN. \m\§[ en tmbet 't gefcïjat Pan trompetten/ quam aantte'Mien / en liet 5po,it met ben eetften aanPaï benmgtigbe/ enöaaröooiterflonb tneefïer Pan be piaat^ toiecbt. £f et toterbt ten tïceebenmaaïePan be «Êngeïfcïje en jptanfcïje hapere ingenomen/ boouen toeïtafftng/tn ben jaare 1678. 3P -quanten bp nac'ïjt aan ïanb ontrent 2 mpïen ban be fiab/ en Paonreknenöe/ qnamen 3p opeenpabbat öen bertoaatbg ïepböe. '$|Bo2gen£mettjet opgaan Pan be-3011/ toogen 3p ter fiab in/ 30 aïé Peeïe Dan be ^ntooonberó. eerft opgeflaan tomaten; bee» 't gemept ïjoorenbe / Reenen tipt /ensienbegé- tnapenb Poïïï na't jpo?t treMien / meenben spöatöet foïbaatenuauïjun* epgène ïwetting toaaren/ bie ugt &et ïanb qnamen; taant 14 bagenof 3 taeenen te Pooeen/ ïjabben 3P een partp uptge5onben / om eenige op- roerige f$nbiaanen cnber te ïnengen / betapï biergeïpae mupterpen baar te ïanbe gemeen 3nn. ^ooj bit Pernioeben tronken be &apet£gaf* ten 3onöer eenigetegenftanbboojbe fïraaten na 't f o?t/ja 'tPoïntaenfcp* te pen goetsen morgen/ en geluïtoPee öunne öeïjouben t'ïjup£ nomnV 3onber te bemerken bat 3e Ppanben taaaren / tot bat 3e op be fcïjiïb* taacïjten uan 't f on fcpooten/ en baar op een ïjenigen aanPaïbee* ben ; en ïjebbenbe 2 fMnjtf / bie 3e op 't pïepn Ponben tfaau / na be poon Pan 't 5fo?t gefceerb / maanten 3P 3*rö aanftonbé meefler baar fcanl <©ee3e fiaö ïf niet öeeïrpa/aïöoetueï 3e/ geïpningesegböeb/ be cenigfïe 3ee&aben op bie ganfclje nuft i$. ï|« Pooptaamne reeöfeï Pan het ïanb/ ïé föattóaté ïntaaab ; taaar meöe be ^nbiaanen en oob be armfte jêpanjaaarbé 5icÖ RÏeeben : öet too?bt ook gebjupht om 3ep= ïen Pan te maanen ) en tot bien epnDe na anbere .getaefftn Person* ben, ^ebaïüen ftattoenen en ^ont Pan be ^ontpannen / taeet in geen anbere taa«ren biePatibaar Peenoetb tao?ben. 't Sl£ taaar/ eettpb^ taa^baar be ftapeï Pan ©erföotit/ teaarom men 't seïue nog Kam- vcïfhout. pechie hout noemt/ aï|)oeVoei 't op 3pn minfi 12 of 14 mpïen Pan be flat* groeibe. ... u fL \ ^e pïaat£ baar be Spanjaards ïjet toen öanten/ taa£ aaneenriuier nenaamb Champeton , j o of 1 2 mpïen Pan be fiab Kampechie , Pan taaar be nuf! Eupb ïoopt / 3Pnöe öet ïanb typ ïjoog en nïippig. <£B>e ïndiranen bie baar ontrent taoonben / toietben géöuurbPöo? eenföeaaï f baagg/ omïjetaf tepoutaen; en 'ttaa$ toen 90/ 100 ( of noponb fïerlbeton/of'töaïfïafi/toaarbig. 3$aa bat be «Bngeïfcpen Jamaika öabben ingenomen /en in bee3e ibaaf Pegonben te ftnipflen/ konben 3P ueeï öarnen baar mebe ge* ïaben: maar betopï be Pjaarbe baar Pan penonbeftenb toa^/ ïieten 3P 3e b?pPen/ of Perb?anbben be3eïbe/ beïjoubenbe aïïeenïpn be fpp- hW en 't P5ertoern/ een saan 3eer gemeen bp be &apet£ / 3onbet Een koae aeht te ffaah op be ïaabing. lEaar üapitepn James nam epiibeïpn jykswaar. em ötj0Ct fcnfn bat iii ét öet 3eïPe geïaben Voa^/ en ï)?agt ïjet in En- geland j om öet baar tot een Itaper te ïaaten Uermaaheu ; boeö ftup* ö ten Tweede Deel. *49 Mi ww bertoacïjtinge oetftoft öp 't ïjout toteen ïjoogeptu^/ ïjoe* *6>6. Uul ïjn Ötf fc Gooren 30 toepnig acïjtte/ öat rjp op spn geljeeïe toeer* — — om rep5e Daar ban getyanö ïjaö, 3&aaöat f)P tuebee aan Jamaika ge= nomen \ua£/ bonben De Cngeïfcïjen öe pïaat£ in öeese baai / aïloaar ïjct gtoeiöe/ en inöien 3e geen #?p£ in 3ee aantroffen/ boere^e na De ribier Champeton , aïtoaar 3e be^efterb toaaren öat & groote jfjout* fïapeïösonoen tomben/ bieaanbe 3ee!ianb gereeb fïonben/ omt'fcöeep geumgt tê vo^öen. 3£it tuag-^un gemeen gebnma/ tot bat epn* ödpa De ^panjoarö£ baar foïbaaten ïepben/ om bit rootoen te belet* mi ?®t Cngeïfcïjenöabben nunenni^ aan bee3e ooomengenreegen/en tof f* ten ïjoe 3e groeiöen ; bie£ begonben 3e ïang£ anbere nufïen baaenaa te 3oeïmi ; totbat 3p epnbeïy ft groote öoffcïjen baar ban bonben / eerfï bp öe ïfeaap Katoch , 't toeÏH be eerfïe pïaat$ baar 3P 3irÖ neer 3etteben om ©ecfïjout te bannen/ maarmeöe 3P beeïe fcïjepen na Jamaika en anbere plaatfen beb?atijteöen. fBaar öewpïöetöotn baar begon fe&aar£ te too?* Den/ bonöen 3p bet meir ban Trift in be baai banKampechie, aïmaau 3P 3irïj feoerö met bien öanDel öeïjuïpen öeöben /tot Der tpb toe bat ift baar quam. jjBaar om boojt te gaan: ©an De ribier Champeton tot aan Port Royaal \$ 't ontrent 18 moïen / be nuf! ïoopt ^upb3iipbtoeft / of ^upbtoeft ten eupoen/ 3Pnbe ïaag ïano/ met een sanöigen oeber aan De 3ee ../. en eenig ge* öoomte / ueneffeng eenige toepïanDen en fcreupeïbofcï) ïanötoaarö in. (CulTeljen Champeton en Port Royaal, i$ maar eene ribier genaamö Port Jjfcondedo. Port Royaal $ een ïneebe ingang in een ^outpan ban 9 of 10 mp* POrt Ra- ten ïang / en 2 of bier tupö / öeubenöe een opening aan pber enb. yaau ^ee3e nionb ban Port Royaal i^ een öana/ toaar op men 9 of 10 boet mater fjeeft; binnen De öann i$ yct biep genpeg/ en termeber3pöenan men ftenuaain ankeren, ^e ingang .iê ontrent een Cngeïfcöe muf topD/ en tloee sulne mpïen ïang / ; met een mootje janöige oebec te bjeoeèpDe/ en een effen blafte om te ïanöen. ^e fcljepen anferen gemeenïpn aan be #ofï3pbe naaf! aan Cham- peton.,. 30 om bat Daar eenige putten 3pn/ DöQ2üe&aper£enï|out5aR= ftee£ gegraaben/ algoni ouptenijet getp/ 'ttoeïRöaarseerfïer&bïoeüV ten an'üet te ïeggen. <©ee3e pïaat^ i£ Kenbaar genoeg/ om öat öet ïanösicpan Daar bjefibjaarbp imtfftent/. en 30 H of 70 mpïen beröec ïoopt. Ulan öe 3I3efï3Pöe ban bee3e 2|aben \§ een ïaag epïanb/ ÏM toeïft top Port Royaals Eyiand gebjoon 3pn te noemen/ enaanbe eene3göe ban ben ingang ïegt / geïp» öet balie ïanö aan öe anbere. ^et i^ on* trent 3 mplen ïang / en 2 éngelfcïje mpïen b?eeö / fireftfteuöe 3ic^ <&aü en 3©efï. JJfet <0oflepnbban Dit epïanb ig 3anbig/ en toennig Memmerö ban geboomte/ met eenig gra$ bat een priftRe%e nlitp boojöiengt/ niet grooter ban een graauw eitor/ 't Xiieïn öet moeue^ m 3 të& lil %& DAMPÏ..E-RS REYZEN 1676. ïp& maant om 'et batboetê boa? te gaan/ gcïpïi be S&aaïïoopetg W\< — Vöil^ boen. |Ben binfrt 're menige bofc|)|e^ ban Burton , en na 't 3©ep ten groet) en eenige groote Sapadïiio boömen/ bMfterb?ucïjtïangb)er* pig / en 3eer aangenaam $. I$et oberig gedeelte $ tuat öo^acljtiger/ booniaameïpn naa be H001D3P/ Die bicïjt aan Den oeber bol ban bjitte Mangroves Haat. lan be SBefóp ban bit èpïanb/ $ een anber Mepn-ïaageplanb/ ge* naamb Trift , afgefcïjeiöen ban 'tboorige 0002 een Meune mitebtak} bie naaubrïpn£ 30 topb $ bat men 'et met een nanoein roeyen «an. *t Eviand %r eplanb Tri 11 i£ op fommige pïaatfen een mpl b?eeö / en ontrent Trift. 4 mplen lang/ fïtennenbe 3icï) #ofï en SBefï. I^et <©ofl-enö i$ moe* raffïg/ rn bol ban tuitte Mangroves , enbe ^nnb3p be$geïpï$. ^et 3@efl>enb i$ 00? en 3anöig/ op 't tueïft een foo?t ban lang en 00? gta£ groeit; beese öoen ïanög i&beïdacljtig/ en op beseïbeusafYen ooft cent* ge Paimetos-öoomen ■; be $oo?b3p ban 't •3fêe|ï-epn& i§ bol banKoko- pruym-boomtjes , en eenige bmpben. 3£it Koko-pruym boomtje i$ aeïjt of negen boet ïj oog/ en fjeefttoee* ïe tanken. 3£e bafl i$ 3toart en glab/ be felabeeen b?p groot en lang* loerpig / en ban een bonner groen, ^e bmcl)t f| ban grootte ont* trent m$ een oJaaunje pmnm/ boeö ronb/ fommige 3pn öoimerfoupn/ anbere btft/ en anbere rbobacïjtig. &e fcïjü ban bepmpm ig&cel-öim en glab ƒ öet binnen fïe i$ fcrtt/ 3ac&t/ en tuoïacötig / öeenmamer om aan te 3upgen/ ban om in te fepten/ tjeb&en een groote 3acljte fteenin 't mibben beffooten. 3£>ee3e taucljt groeit genieenïpR in 't 3anb/ bicïjt bpbe3ee/ en in ïjeb 'er gepjoef b bie een 30utacï)tige finaal* Ijabben ; boel) gemeenïpnspn 3e3oet/ eu niet onaangenaam/ bJO|benbeboo?öee! ge3onb geljouben. . Druyve- ^t Druy veboom tyeft een fïam bie tVüee of bifé boetin ben omtrek/ boomen. en 7 of 8 boerijoog i$J. berfprepbenbe 3icï) ban in beele bin&e tanken. 3Pe bïaeberen geïpnen tap toat na Klimop/ maar 5pn bzeebet emfyéx» ber/ be b?ucï)t i| aï£ een gemeene b?upf/ groeijenbe bp troffen aan» be taaften; rpp 3pnbe $ 3e ban bupten 3*üartacï)tig/ ban binnen rooo/ met een groote ïjarbe fteen in 't mibben. ^eese b?ueöt t^ 3«r aange* naam ban fmaan/ en ge3onb/ maar baar i^ ttjepnig aan/ om batöe fieenen 30 groot 3pn. ^e fïam en tannen ban ben boom / 3pn goeb - bjanbïjottt/ maanenbe een ïjriöet bunr/ toaarombe ütaper^gafïenöet biftb)il£ gebrupnen/ om 'er öet fiaal ban önnne roer^ bp te barben / a$ 'er iet^ aan fcljeeït. ^e bieren bie 3icï) aïbaar ontfjouben/ m 3|aagebiffen / Guanós,> fangen / en herten. 25eïjaïben be gemeene nïepne ï^aageöi^ / ip 'er een groote/ genaamb be Leeuw-Haag edis. ^it bier i£ ban fatfoen bpna aï£ be anbere/ maar fcljier 30 bin alleen man£ arm / en tjeeft een groote nnpf op'tïjoofb;aï^ ö^t aangeranbbjo?bt3et öet 3pnnupf ober* enb/ maar anbere legt be3eïbe plat neer. ^aar3pnoontujeeofb?ieber*' ïep foo«ten ban fangen/ fommige 3eec groot 3a mp ge3egb i£. ^an Haage- diflèn , Tweede Deel. i?t mm 't »fl-eiib ban bit epïanb Wcïjt &p fre see/bniötmen/afêmen 167& <• of 6 boet biep In 't 3anb gtaaft/ goeb betfcï) toatet. Ifêen 3ict 'et ge* — — meenïpn putten bie be $fèattoo3en gemaakt beoben/ om toatet upt te naaïen booï ïjunue fcbepen: maar 50 3e niet open gebouben mojben/ maant bet ihbaïïenbe 3anbbie ban tflfg öaafï bicbt: en aï£ men te biep graaft ntpgt met 30Ut toatet. 3£itepïanbbJa£3eïben3onbet boïK/toenbe «angeïfclien ^étf-öout upt be 25aal .quanten baaïen; toant be gtootfïe fctje* pen lagen baat altoo£ ten annet op 6 of 7 babem toatet£ / bicïjt bp be oe* bet; en belskpne baattupgen ïiepen 3 mpïen ïjooget op bp One-bush- key, toaatban in in 't bootig loofbfmn gemeïb öeö. fee ttoeebe monb of ingang in bit meit 9 tufleöen Trift en Beef- eyland , e» onttent 3 ^ngeïfcïje mpïen topb. ©an bupten t£ een on; Mepte/- en baat 3pn maat tbjee Mïen om in te nomen. 3&e btepjte Kil beeft bn ïjoog toatet 12 boet/ 3nnbe onttent in 't mibben ban ben in- aang /" met een öatbe 3anbgtonb. 3&e 3©efiet-Kiï beeft onttent 10 koet boatetjf en ïegt bjp öicfjt aan Beef-eyland. |Ben jepït 'et in met een ^ee-fcurnb / en men moet gefïabig pepïen. ^e gtonbi£ 3acbte fluft/ en ïoopt frfjupng af. binnen be boen ban Beef-eyland geno* men spnbe / fjeeft men 3 babem Diepte / en ban (ban men na Trift oberfteenen/ en aï£ men bicbt bp ben oebet bomt/ b<* anftec ïaateii ballen, finnen be bank tuffcïjen Trilt en Beef-eyland 9 't obet at tjoeb te auneten/ maat 't getp i£'et beeï tfetnet ban te Port Royaal, ^ïöaar i£ een anbete opening of ingang in be Eout-pan of meit / biet booten gemeïb. 3£it meit toojbt ban be &panjaatb$ genbemö Laeuna Termina, of ftet meit ban getp/,om bat bet 3elbe baat 3eetLuguna fat! gaat. &ïepne baattupgen / afë barben Periagös , of Kanoe£/Rón*T«mma% ' neu boo* bit meit 3eplen ban* 't een enb na 't.anbet/ of in sobaanige nreeHen/ ribieren/ of poelen/ Die 3icï). in bit meit ontïatfen/ en al=s biet ueelbuïöig 3M1; be eetfre ban belang, aan be <©oft5P ban bit meit atóinen &p Port' Royaal inkeert/ i£be tibiet Summafenta. <^ee5e ribier / fcïjoon maat nïepu / $ ecïjtet gtoot genoeg boo£ Periagós. Ep loopt in 't meit aan De^upb3pbe/ onttent in ïjet mibben. €ettub£b)a£ bpbe monb ban be tibiet een ^nbtaanfcö bo?p/ genaamd Summafenta, en een anbet Slnbiaanfcb fteebtje geljeeten Chucquebui , 7 of 8 mplen ïaubtoaatb in. ©it ïaatfte toietbt êtnf boo? be &apet£ ingeno- men/ enbaatluaaten/ 3.0 ift berflaanïjeb/ ontrent ?.ooo öup^geMnnen nan ludiaanen , tbjee of b?ie kernen/ en 30 beeï^paanfcbelBonuiHen/ bocb anber^ geen blanne. ^et ïanb bicïjt bp Dee3e tibiet ïebett b^p goeö ©aïï be ribiet Summafenta tot aan Öne-bush-key , i^ 't 4 of s mpïen/ en be oeber loopt Jfêefï. ^b ïjeb One-bush-key reebö befclj?eeben/ en ook be fireeft baat tegen obet/ bie geïpn iït ge3egb ïjeb/ 3eet naaubJ té! en niet boben een €ugeïfcbé inpl lang/ ïoopenöe baat na m een anbet lw% meit ) ïeggenbe onttent JpSÖjti en Eupb / en genaamb W <0oftet-meit / 3Pnbe onttent anbetöaïf mpï topb / en b|ie mpïetr lan$f DAMPIERS REYZEN. Kans /»tiet Mangrove J&ponicïi orarin^ö. -^fian öe ^uuöoofïci; öoefcf^een _ anbere ferce&V .Uöot aaji ontrent een ^ngelfcijempï'bopö/ Ïoopenoe6of7 mpïen lan&vbaarö in / 'en ter ïueberspbe niet ©erf- &oüf Doornen betuaf*. jfcri; toé^ïjalben öetban^ngelfe^nlbeVoüonDfcrfetbt/ btebaarbptrop- pen bah tien man op een pïaar£?3tcijöntijieïöen/ cm $klj met fjoutöafc* nen te geneeren. lüan 'tïjoofö ban De nreeifc ïjabben 3P een pab gemaakt/ öarnaeen groot beïü liep/ aïtöaar offen / paerben/ en öarteiuieöont- jfjieïben/ boertöaarb£ 3P Diftmaafê ter jagt gingen. 1£an 't s^ooib epnb/ en ontrent ïtet mMen ban f)et <©ofïer meir/ {$ *er een anbere:nïepne ftreeh/ geïpïi öie/ uieüfte tegen ober One-bnsh- key untHomt/ maar ftjepner en onDieper / ontïafïenöe 3icÖ in be La- scries Suua Termina, tegetfober een feïepn Sanbig eplanbtje/ bat be <£iigeï' avontuur, fcöen 'noemen Series Key , ban eenen tüapitepn Series , öie eetft metspn jefjip baar cjiiam / en baarnaa in be Wtüzt meir geöoob tuierbt boo? iemanb ban 3pn boïft / terujpï 3e. t'3amen öejig .toaaren met ïjout* ïjafthen. 3£ee5e ïiapitepn 'Series \xsaö° een ban Sir Henrik Morgans 28ebeïïjebber£7 in 't pïonberen ban Panama, m spnöe met een Hlepn baartnpg uptge3onöen om in be Zuydzee te*kiüfen/ obe?ronipeïDe ÖP te Tabago tim Ifoogboot^man en 't meefl fcijeepstooïfe ban DeTn- niteyt / een ^paatifeï) feïjip op 't bjeift be jfêfcönnffcen en jonnen/ en aïïe be befügfïe Éten en ^nffronujen oer ftaü fciaaren/ ten ge*, taïe ban 1^00 jieïen / beöaïben een 3eer groote feïjat ban gonb en jiïber/ 30 mp ge3egb i$ban ïtapitepn Peraita, öie toen bat fetjip boer* be/ geïpft ïjp ooh beeb toanneer Ijet boo? ütapitepn Scharp genomen tuieröt/ aï öetbjeïneïjp met ïjet fetjip non genomen öeüüen/ moten ïjn 't berboïgb tjaö. ICan be Jfêefï 3P ban 't <$ofïer meir i£ een fmaïïe flreen ïanbg met Mangroves be3et/ tneïïie ïjet affeïjepbt ban een anber inde/ bat ebrn* •en£ uptgeHrent ïegt/ en ontrent 50 groot 'fg afé 't boojige. Ulan 't $oo?ö-epnö ban bit meir ïoopt een fcïepne toïr/ ro* menbe tipt öet ^ofter-meir/ en 30 biep bat 'er barden in baaren non* nen. lan 't t;u?b-epnb ban bit meir i£ een nreePt/ aan Un ingang on* trent een €nge!fcöe mpï tupb/ en een öaïbe Cngeïfeïje mnï banöaae 3ieö in ttoee tannen üeröeeïenöe / tuaar ban be eene De ODofter / en be anbere be 3Befter arm genoemb b30?bt 7 3pnbe bepbe 30 biep/ öae'er öarften 7 of 8 Cngeïfcije mpïen be?re in f tonnen baaren. ï^et toarer ïé 10 maanben ïang berfel)/ maar in't mibben ban ïKt b2oogfaj= sben i^öetbjan. ©ier aSngeïfcïje mpïen ban De-monb i^ ö?t ïanö, ter \xseber5pbe nat en moerafflg/ albaaar aan be ftant ban be kreeften niet aï£ Mangroves op groeijen ; boeïj boo?aan bsafTen eenige groote €ptieboomen / toeïfte ih nergen^ anber^ binnen be ^onuefteerftiin* gen öeb 3ien groeijen. iBaario fcjjseeöen inVoaarö^ groeit beeï ©erf-ïjout/ bjelöaïben be ïgafóttt£ 3tcl) baar oon öabben neergefla^ gen. ■ tm> ÏVeede -Deel. *ÏB f676. Vetfhout. mm be 3Befapban be Refter armeeën groote toepbeboo? ®ee/on« iïcut *€naclfc&e nipïen Dan begeeft ;bJaamatoe be$outöaK&er£ pa* ii«i gemaaht tjaöoen ban bunne öutten/ om op 't bee ter jagt te gaan/ 't toelft baar altoo£ in menigte $/ en boojgaan^ bette*/ ban inöena- buutige beïben / tuaarom (jet De Bette toep genoemb toierbt/ en bee3e wtf* tcr-ïireefe toaé aïtoo£ meeft ban be ^outbanner^ öebjooub. <©<> Verf hout-handel \x>a£3«t gemeen gebjojben eer in baat quara/ De Han- en baar tooonöen 260 of 270 man bp ïjet meir en op Beef-eyiand , maar dei van ban in in 't berboïg jaï fpjeeften. %$mz banbeï nam 3pn begin/ toen het baaren ter Kaap begon afteneemen; baant naabat Jamaika ban De <£ngeïf4ï*n netooonb/ en een ©?eebe met Spanje geflootenbja^/ mofkn be föaper^/ bie op ben roof ber£>pan jaarben geïeefb öaDben/ een anber mibbel 3oenen om aan be nofï te nomen / betopl 3p berquif* bebbenbe 't gene3ebanbebupt babben getogen; nu geen onberïjoub meer bab* ben /. euberbaïben genoob3aant toaaren/ om na Petite Guavetegaan/ alWaar 't naapen nog in 3toang ging/ of na bezaai om Verf-hout. <&e öïoenfie quamen ban ^iec / en ebentoeï / fcljoon 3c bequaam genoeg tuaaren om te toernen aï£ 3e toilben / bacbten3e bat ïjet een armelpft- toern toaS / 3ictj af te jlooben met boutbanntn. ^p toaa- ren bJifle fcljutter^ / en ïjabben baarom meer beïjaagen in be jagt ; oocb niet^fïonbt Ijen echter 30 toel aan / aï$ op roof te gaan; toe^ Ijaluen 3P bintoüg met Mepne partpen na be naafie SJnbiaanfcbe oozpeu toogen / aïbiaar 3P pïonberben / en be ^nbiaanfcïje topben lueg öaalben/ om 5ic^ ban baar in bunne jutten te ïaaten öebienen/ terbjpï 3p be mannen na Jamaika jonben / om afóaar bernoft te tooi* om. ^aarenboben |jabben 3P bun 5uppen nog niet bergeeten / maat öerteerben 30 of 40 ponb fïerï. aï$ 'er febepen oan Jamaika quamen/ alttiaar 3* ban 3aten te bluften / en 't gefcöut beeben fo^anben / öne of biet bagen lang. <2£u b^bjel 'er naberöanb nucötere mannen lu bezaai quamen om bout te bannen / 30 bJierben 3eecbter aiïeng^ feeirê 30 tot ongebon&enbepb berïepb beo? be ouben/ bat 3e nooit $kfy tot een curgerlpne fêegeering nonben fcjtjiRRen/ maar in bunne boo^ bepb noojtgiugen / tot bat be Spauj aards, boo? bunne toomefoagöepd' aangemoebig / ben oberbieïen/ en ben meerberbeefé eïn bp3onber upê bunne ïjutten baaïben/ en na Kampechie , of Vera Cmz gebangen boerben / banbjaar 3P na Mexiko ge3onbeu / en aan ^Imbacbtgïie* ben in bie flab bernoft fcoierben. $aabat 3P ttoee of b?ie jaaren baat getooonb / en be ^paanfebe taal geïeerb babben / ontquamen beete ijet met be bïugt / en geraakten boo? ondegen te Vera Cmz, b3an= neer 3P met be ^überöïoot in Spanje , en epnbeïpn aï30 in Enge- land quamen . 2R& &eö f^eï0 wet toee^ öan &en S^fP?oohen / en aÏ30 fcerftaan/ öat niemanb ban ijtn na be ^iïber-mpnengesonbentoierbt/ cm albaar te baernen ; niaar bat 3P in of ontrent be lïab gegtuiben. toierben / en nooit met be &arabaanen na Nieuw Mexiko, of bieit toeg upt/ mogten gaan. 3jb beröaaï bit/ om bat men boo?gaan£ ■ % ■ Séflt/ DAMPTERS RÉYZEN. 3egt/ bat be Spanjaard? ïjunne gebangeuen betbjaatbé 3t\\bt\\fm$t$m fejjeebeïpR ï>anbeïen ; maar in fjeo nooit nonnen berneemenbatspnietbe Eüropeers üu$ öoen ; of bit nu gefcïjiebtupt bjeese Dat 3e baar bod? tjuhne 3boaRï)epb souben ontbeRRen / ban of ïjet om eenige anbete reben $/ toeet in niet. ^otfj omtoeettotongfiuftteRomen. 't 5$ stóer bat aïïe be ïfoutöaRRers? biciu be 25aat toaaren/ toen ik baar tDajs/feberö ber^ jaagb/ of gebangen genomen 3pn; een3aa«öfe tnaïtoogbjee^be/ en bie mp oor epnbeïpn bebjoog om banbaat te gaan /aïfjoebjeï 'er anbet$ gek* genïjeubtoa^A om een kapitaal obetgebüonnen te öeböen. ïlebbenbe aïöu$ een uerfjaaï gegeeben Ijoe mpne ^laubgïieben baat eerft met bertooonquamen/ 30 3aï fti nu iet£ meloen ban be fai3oen?n aïbaar / öeneffeiig eeuige bp3onberf)eöen ban 't ïanb / fjet gebiette / be jagt/ ©erföout öanbe!/ eufommigemecHlnaaïbige boojbaïïen / gebuureube mpnberoïpf aïbaar gebeurb. saizoenen 3£it gebeeïte bet 5$aai ban Kampechie ïegt op ontrent 18 gtaaben ^oozberfyeebte. ^e ^ee-tuinben bp mooi boeer 3pn 5^oo^önoo?booft/ of ,$»oo:b / be 3£aKbU)inöen Eupb3upboofï en ^upb ; maat op quaab toeer <0oft5upboofl/ meteen fïpbe ftoeïte/ tboee of b?ie Dagen achter een. ||et ojoog fai3oen begint in September, en buurt tot in April, of May ; en ban Romt ïjet nat fai3oen/ 't toeïfc met bonbetbïagen Komt / eerfï een op een bag/ en baarnaa meer/ tot in Juny , en oan ïjeeft men ge3ette regent tot in 't faafï ban Auguitus. IjfietbcozsVod* ïen beribieren30/ bat 3e oiJerloopen/ en be belben met foater oeöent Suo2ben; en feïjoon 'er fomtpb£ eeuig bjoog toeer tufleben öepDeRouu/ center ïjeeft men 'er fïeeb£ ge&eïbige regen ; 3uïR$ bat / aï ié ïjet bat Öet Voater ban niet toeneemt/ M neemt oor niet af ; maar bïpft 30/ totöat be $oo£betoinben 3icÓ bafï ge3et tyïïbm ; en ban fcöpnen aïïe be beïben beeïe mpïen bejre / aï£ een 3ee. Wt $5oo?betoinDen 3etten 3icö gemeenïpfc in 't begin ban Odober , en öüuoen aan met betpoo-- 3ingen tot in Maart, $0ocö in mpn 5tierïjanDcïing ban be -IBinben/ 3aï iH meer baarban leggen. <^eeje toinben redjt op 't epïanb toaai* lenbe / bjpben be see in/ en oeïetten ^m ïoop ban 't gerp 30 ïang 3e tjrnuen/ 't toeïn fomtpb^ ttoee of D?ie bageu i$. 3$ierboo| bJOJöt ijet üerfcö tuater opgeb?eeben / 30 bat ïjet meer oberfïtoomt ban te boo* ren/ fcfjoon 'er minber regen tg. Ep toaaffen jeet fjeftig in Decem- ber en January, maar naberöanb neemen 3e af/ en buurèn 00R 30 ïang niet. W$ ban begint ïjet ïaag ïanb op te beoogen/ en in 't miö* tien ' ban Fehruary i^ aïW b?oog/ en in be boïgenbejjiaanö Ran men Ibmtpb^ quaaïpa boater Rrpgen om te bjinRen/ seïf^ in Die beïöen oie 3e^ toeeRen te booten nog a$ een see ïagen. Sin 't begin ban April 3pn be poeïen in be beïeïanben ooRb?oog/ en biegeenanbermibbeïtoifi itn toater te Rrpgen/ 3au ban bo?fï moeten berfmactjten. |Baarbege=» 11e bie baar öenenb 3pn/ begeeben 3icö na 't bofeïj/ en ïefteïjen ïjunne bo?fl met toater upt toiïbe l^pnboomtje^. g&e to^be vn i^een 5jeb>a^ 30 geuaamb / om bat lyt b^p bjat BrtpHt WiJde ?ynboomt Tweede Deel. mm na** be hceffer bie Wnapprien bjaagt : 51' W i°?W®i2Ê?t S^öfoSSSiuS een nuafl/ of upttoaö ban een toom/ almaar 3e SS elftS &e too?teU^1o?tenbih/npttt;eme MScm^n^Snn geboumen oplieten / en aan be top . 3icft upt- fnVepben V : SS» ötft/ in ioof iibupmïang. ^e toptnifteMaöett SS öicffi/ bat 3e 't regen mater / a\§ M neer balt/in 5»c& ibebatten/ « fSS^Smm^^SinSfi ooüen be toojteï / altoaar 't toatet baS '^^SSSittin be see/ t* met Mangrove oeset/ en altoo* nat/ fSXSi/ il Ö* baften b*og/ e» legt nooit ^ ScröaniiVtnatfai5oen. ^etaarbcpK^eenneïKegedeMep/ ecïjte* SSt öetfcöepbenetïepe fooien ban Doornen/ maat met m > no* Verf hout BoooSan Ham/ en onber We/ maffen be ©möout-boomen 't towdiöft/ booinen. St bit é 'er be ttf&te lanb^boum toe / en in een mMÉ Sn « niet aarben / noeïj oor in een nette 3b*arte aarbe. 2p geïpto tod toat naat ons egelantieren in €ngelanb / maar p boo gaan| S oroo ef Pe fS banbe jongetanHen i* mit engïab/ me teenige S t" baar/ o bat een MMP W* met ï^/ *3* 5 Ue f &? egelantieren 3011b aansien; maar be ftam wöe oube tafe- ï/en Sn bnum/ be baft mpger / en met toepnig of geen fïeeheï|. ^e öïab ren Sn nïepn/ban fatsoen ■« een «Egelantier bïab/ en blee igroen SaïftSu? Ifeen 5oeht in 't happen aïtoo£ nabe onbeboomen met een SnïnnelSoi^iwit bie rf Brt mtnfle fpim / en 3pn gemaMpfe SnS SSf ©et foint il mit / en fjet nart roob ; men Ijoumt tjet fpin 2 af/ X mm aan 't ï>art homt / en ban f| 't beqnaam om na Earopa tetbottD te taojben. I^aabat Het een gen M gebott* S n ^ïeaen neeft / mo?bt Ijet 5mart / en al$ men 't m't mater legt/ ^Jham^m tf* tnftt/ oon fjeéft men 't mei gebmpnt om meoe f. fthlben S£ boo men jpn s of 6 boet bin in ben omteen / en fee een man biaagen ftan/ 3uïfi$ bat men baarom gemoon #/. öeseïuc 5 e KSS 1* <* «n^aajftout/ en't bianbt 5SSS/ maahenbe een hraebtig en buursaambuur ■ ®PJ«*»/ nek in W gesegb Ijeb/ bet tfaal ban on3e ©uurroer^ / al| ïjet te S 1 n m buur ban ©erfljout / aï£ mp A benomen tonen | of «5* / met Burton bout/ of bat ban ben ^|to torn, » acht bat het oprecht ©erf hout of Kampechie-ljout / a leen in bit ianb San JukaTan groeit / en bat maar aïïeenïpn ffiMfff l^fej" t.e 3eehant. m boomaamtfe pïaatfen spn biet / of aan be Haan Katoch, Of aan be 3Upb5P ban Jukatan, Ui be taai te»l Honduras, ^aar 3pn nog anbere foonen ban &out/ bie'er ban nleur mei naar ge* ïpheu/ en ooh tot bermen ge£w&t mo?ben / 'teen meer/ en t anoer DAMPlERS REYZEN. minöet geaeïjt ; ban mm fcroHen 3pn fret 25ïoebödiit / en &töRUffch* ïjout/ ban ïjet natuurïpRe gebiaé ban Amerika. Wt Golfban Nikaragua , toëïfte 3tc|3 optut tegen ober 't epïanö Pro- vidence , i$ öe eenigfte p!aat$ aan öe Noordzee, öie SSloeöftout Cof 25?afltteöout>boo?t^engt; en *t lanö öat aan öe anöere snoe tenen ober legt aait öe Zuydzee, öjengt beefde fao?t boon. Mcedhout 0fj- fj^t $ ban een fjeïöetöer rooö/ öan ïjet Kampechie hout / liet Sio«t>^öt tegen^ 30 ponö fleri. öe Con / (of 'tïjaïf ïafï % berfcoft/ taan* neer ï)et Kampechie gout maan 4 of 15- ponö fïerl. mogt geïöen/ en fjet (&tofrbifc&öo.ut tot 7 of 8 bet&oft toieröt. 3&ee3e ïaatfïe foon groeit ïanötoaarö in / bp Rio de ia Hacha , beooften Ste. Martha , aan De 3Pöe öer ribieten op ïaag ïanö. $|et i$ een mpm fowt ban hout öan £et anöer. ^h öeb aan öeribiet Conception op öe Sambal los een boom ge3ten / öie öït ©etfïjout 3eet geïpn utag / en in toeet oor öat'ee een berbi aftroft; maar of öet epgentlpR eene ba» öee5e ttoee foojten toaaV 9Duö iR niet toeeten te seggen. SSeöalbenljlet/ ert terplaatfeboowoemö/ fjeb iR nergens in Amerika 3uïR jjout ge3ien. Ce Cherburg in Afrika, Öicï)t bp Sierra Leone té Kam-ïjout f 'tbïeÏR 5eer toef naat tuit SSIoeö-ïjout geïpftt/ 30 *t J)et 3rif öe niet i^. ^n Tou* quin in Oortindie binöt men 00R 38öaanig een fbott. JBaar ban an= öere^ïaatfen öer toerreïö öeü iö niet geöoojö öaa^ïjet groeit, ^ocn om boo?t te gaan : ïlfet ïanö aï| men beroer ban öe 3ee gaat / rpft öooger/ en heeft aaröe öie üequaamee i£ om te pïanten. ^e boomen apn öaar oor öoo&fmng ban een anöere foojt / groeöenöe ïjoogee en laager. moa aï b coer op/ binöt men beïöen met lang gra|/ ban een rapl en meer in öe ü^eeöte. ^e aarö;?oifV ban öe beïöïanöen $ öoo?gaan$ 3toatt en öieu/ boojtöiengenöe een foojt ban gra£/ gelpn öupnöelm. ^n'tïaafi ban ÏJet ö?oog fai3oen / tfaRett bjp 'er öe beanö in / toeïR buur boo^ïiep/ m bal ban bu^fcrupö / en niet uptging / 30 lang 'er emiae iuauü* öaare fïoffe toa$/ 'ten toaare een regenbïaag ïjet uptbïufchte. |^aa ijat het öu£ af]geb?anö i$ / groeit 'er meer long gra£ / 't toeïR 30 fueï opfcöiet / öat men 't naautoeïpn^ gelooben 30U. ^e beïöïanöen 3nn ter brcöerspöe öeset met ricögeï^bau ïjoog ïanö / ban een bjupnachri* ge Meur / en ïjeeï b?ucï)tbaar / boo^tb?engenöe ongeraeene hooge boo* men. ^et ïanö 10 of 20 Cngeïfcïje mpïen ban öe 3ee/ ïjeeft beeJ rpgen ban mooi bofeljïanö/ en bermaaReïpae beïöen/ öie obernanö^ tufTcöett 't geboomte in leggen. ©edieite. ^e öieren ban Dit ïanö / jpo ^aeröen / #flen / Herten / Warri Pekari, Squasjes, Pöffuftnis, |BeerRatten/|Biereneeter^/auuaarök/ Armadiiiós, f 3etberRen£ / Hanöfcljiïöpaööen / Guanas , en aïïerlep ^aageöifTen. se™™ ^ev s^nasJe ^ f^ Werboetig beefl / grooter öan een nat / öe£5eïfê 'T }' top gelukt toeï naar öie ban een fflfj niet, hoite ooren / en een lange iteu^ ; m Tweede Deel. *S7 «mi * Hei ïwft notte pooten / en lange ftfaautoen/ toaarmebe M $$-& teaen'öe boomen aan opïoopen ai£ een Rat. m öup& $ met fcojt/ _ — „ fun / en sed Ijaair beöeïtt. Iget bteefeïj té een goeöe / aaiigenaame / en a«onbe rpp«. HBp firoopten 't boo?gaan£ De ïjupö af/ en b?ieöen 't/ racbenöe het ban ben naam ban een big / en ia acïjt Dat ïjet immer ?o toel firiaafit. ï$et eet niet öan goeöe bmeöten / en men binbt Ijet ineeft onber öe Sapadiilo boomen. 3Mt bier loopt nooit toeg / en aï£ men 't jong bangt / toojbt Ijet 30 maa aï£ een ïjonb / en 3a potgacïj?- tl0 m iBeetftatten in öie getoeften 3P»i tre léeïpafïe bie fa ooit fltfien^ fteb / 3P spn Ueeï gtootet ban een ïjaa£ / en öefcben gtoote flaattenracten* ban ontrent berbtjaïf boet lang. 3E>e btnnenfïe 3Pöe ban öunne kaar- ten ié aaaï / met een D^uan ïjarö tiet ; maar öe bobenfte 3Pöe i$ met een grof/ lang / 3toart / en ftepï fraair bebent. »e3e bieren ïjouöeti* 5ïch in een tcop ban 20 of 3° opeen / en ïoopen boo? 'tbofcli/ fpnngen^ b" ban öen eeiieai boom on ben anöeren. ^nbien 3e een pecfoon al* leen ontmoeten / ö:epgen 3e öem te terflinöen ; juïftg bat ia aïleerr spnöe/ niet op f*en öuufbe fc&ieten/ in3onoet&epb in 't eetfi a$ je« regen anamen / met een* gtoote ttop / fpsingenDe ban ben eenen boom: ou bm anotzml ober mpn öoofö ïjeeu/en maaaenbeeen pflpn getier en geraak/ öehaltoen bat jp 5eet leeïua gtpnéöen / en b#emöt Runret* aanrechten, dommige b?aaen bom tafne£ af/ en gooiöen 'er mee na mu / en baierpen mp met Ijnnne Pront na 't öoofb; epnöeïpfc nuam'er: een heel gtoote/ op een uptfïeeaenöe taa boben mu öoofb/ en naa mp toetoinnenöe / beeö mp te rng treeben ; boeïj ftp Ooeg 3pn fïaatt tm ben taa ƒ en fïingeröe toen öeen en toeec / cjïpnsenbe mp toe. aö/ öat ia 3ag ^oe 't arme beeftöet geöjoaen liö befteen / en batte/ en ban ö'eene na ö'anöere 3Pöe aeet^. öe. Wtw Heeraatten 3pn 3eer jelton / of 30 fommige seggen / nooit*' op De gtonö. ^e Mwrenèeter i$ ten bietboetig SeefiV 30 groot aï^ ceirgroüteM teb/mettuuU) boaaer b?«pn ïjaaiï : gtfóetöMlQttê pootenr/een laugr-e«eis^' % % wmi Lisyaaid. m DAMPIERS REYZEN. fmtpt/ Mpne oogen/ filepne moiiö / en een bimnt "totiö afó een 4\m ÏSSn^ 1W? ïa»ff- Wbiec leeft ban S fo Si men ifj S, l.f 1 "ï'wn-wtf of pab btnot. $et Buigt 3pi boebfei a" K- ?rt !/st 3Pnfn«pt maft op ft* fcèrib neer/ bicÖt te 't pab b/i ^Ö$ PW$Wk 't pao ijeen. 3>e mieren bit g flaoia he n en ter pafTeeren/ öouöen ftü aï£ 3e bp be tong ftomen /e f5 of spneiong in . / en fTohtse op: baatnaa fteeftt ïju 3pne tong toet imt/ hv£ E ? Wafcf} fmaaht n°3 &«*«*/ toantiftöeb 'tgeUefö %hïk ShL&SS ^1 Pta^n.ta Amerika-ïfein/ Snoet anbere ooi op be Sambaiiós , en aan be Zuydzee op be fttifi pan Mexiko. &$& W Mfen Wertioc«8 / Pf/ ömiftetMewb beeft/ toat Menner ban be «ereneetet jf en niet 30 muL ïjet geeft een tonbe hop/Mepne oogen/ toe fliupt / seec fmpétUm / ïmtïpoS boctj ongemeen lange en fetae Maamien «c biet leeft Pan Maf f&raKÈ ato¥i S!8W of alle foostw pan bïaben 3p™toS li ,nS:>,5S öo^! ?coot- qnmb am bonten baat 3e buftomm / en ItMÉ^1 »l]/ 3P f of 6 basen toetl$' Hebben eer 3n ban rï" ?00l?tfï50?len/ m Wet 0^ "« altera hummen/ om een bet" fclje maaïtpb te ponben/ ai fiaat !jp 'et öicljt bp : 3unW ba al rS* men 3e bet Dan een boom / 3p niet ban bei en been 3Pn/ eet 3u pj et SiS&fi&^^f^&''© WF no°* ban eeh boom / boo* Wl a£e^ta!to?30toïSegeetenijebben/ aï£ of 't nibea&fntertoafc m OüuttSofpmtmmten/ eer 3e een bangunnépootenb;febupmboiX Wtm/ en 3p bebjeegen alle bier be pootcn be eene naa öe anbere / 3o «SfêSÉÏiÉ eser! psennjiïlen ijen tafet boen gaan; roantifti)efe 3uiftg £ShWS??Ö/ï b05 &en Le seefTeïen/ maa^ ^mun ongeboeïiij/eS "o^^etfneïïetbooitgeb^eebenrporben. Armadiiio Yj^e Armadiiio, 3o genoemb ban 3pn garna^ / té ontrent 3o aroot g&een Wg-bigge/ en teöeïpn ïang ban Ipf. z Cuger-Rat i£ ourretit :jajjf^ aroot atëcen oog/ met Rojte pooten/ en een b?aï ïpf / banfatfoen bn* lans ai/batban eengroote bog/geïpfcende andere in atte£/ uptgenomeii ©e nop/ 30 nan Daair/ aï£ roofgierigöeud / naar een Cpger/ doc& tg ïuat üïepner. ^p gaan op jonge natoeren / of ander toiïb / bat baar ober* bloedig \$l ter jagt: en omdat öen geen fppg ontb?eeftt / 3pn3P temm- öer te toefen. 3i& Üebse ebentoeï/ toanneer 3empin 't oofetj tegen qua* men/ \xseï Voat berder ban mp getoenfd&t/ omöat3e 3uïReeufe!upt5igt hebben. Heetten ïjeo iR nooit baarteïanbegesien/ maar tbjeeofe?ie perfoonen Bedden mp berfjaaïö/ bat 3P3e ge3ien öabben : doel) t \§ «Rcr bat 3P 'er niet taïrun 3pn. <©aar 3pn deel fenpnige bieten in bat ïanb/ boomaametpn &lan* slangen. oen ban becfeïjepdenerkp foo?t ; fommige geel / fommige groen / an- dere ban een donnere ftïeur/ met $mzté en geeïe bleftften. 3E>e geeïe ;§>ïang të gemeenÏPR 30 Mr al£ ïjet Dunfïe ban een mang been/ en 6 of 7 boet ïang: 3e>nïupe bieren/ en ïeggen gemeenïpR teïoeren op ^aagebitTen/ Guanós , en anbere Rïepne bieren/ dieintntn toeg Ro* 11 't 3®o?dtberïjaaïb/bat 3efomtpd£ op doornen ïeggen te tornt /en bat 3e 30 fier» 3pn / dat 3P een 0$ bp een ban 3pne ïjoomen nonnen baft houden/ toanneer öp 30 na op ben boom ftomt/ bat 3P 3tcö om een raR en den toni te geïnft Ronnen flingeren. iBen öoudtse boo? een ooede fmmi en > toojóen dintoüg gegeeten; ih ïjeb 'er mjwWfa meristjepb 00» ban gepioef d / maar Ran 't niet p?P5en. £0 heft m ntgeVan be 23aai-ïieden öooren berljaaïen/ bat 3P 'er ge3KW öaduen/ 30 OIR aig een man om spn middel; maar 50 groot ïjeb iföt nooit ge* *mm groene fangen 3pn niet diftfter ban een mané dupm / toeïj teint a of s boet ïang ; ïjaare ruggen 3pn ban een öeïder groene nïmr / maar be bupnen 3pn geeïactjtig. ^B>ee3e 3011 jemeenipR m Rreupeïbofcï) onder be groene Waden / en loeren op Rïepne bogeï£. ^tt neb iR biRtoiï£ gesien / en W$ eengin gebaar om 'er ban een gebeeten te tooiden/ eeriRÏjet getoaar toietd: ïDant-iamou na een bogeï gtppen 'bie flodderde en fcf}?eeutode / en niet toeg bïoog/ 3em* ber bat iR mu de reden baarban oerbeelden non / booï dat iR mpne nanb uptffeeftende/ een ^ïang baatbp getoaar toiecö/ en naaubjcr toekende/ 3ag4R Ijet boben end ban een s^ïang/ diestclj ttoee of One dumn ban be Rop om den bogeï gevingerd ïjad. mm 3P anber^ ec= ten aï$ bogeïen / toeet tn niet / maar men segt dat 3e 3eer fenputg óV%>t bonnerMeurbe ^ïang i$ toat diBRet ban be groene/ maar niet boben andertjaïf of ttnee boet ïang / dee3e 3agen W bilitoü^ ui en Groot-e Spinne- ikappen DAMPÏERS REYZEN. t676' JP önfe öütten/ 3onber bat top3e doodben/ ombat 3?» mumen barton* 1 ,ben / spnöc seer fneï fn r>et booben baii bie Diëten. ^föaïben fangen m\ 'et oofrSchorpioenen , en Gentipes in menia* te. Mm pteft let ooft Gaiiiwafps , spnbe bieren naat ^aaoeöiffen geïpnende / maar grootet ; (junne ïpben 3pn ban biHte ontrent atö «en mantf arm /met biet: aojte pooten/ en een ftfepne noue fïaert: Dunne meur i£ bonfeerbnipu / 3? nefteïen in oude öoïïe boomen / toöende gemeenfpa in natte moeraffïge grond gebonden/ en mmb Seer fm$m§ te 3011. ' ü 3 * mm i$ ooft een foojttem &pfane!toppen ban een 'bpfïere grootte/ fommige 30 oir aï| een man* bupfr/ met lange -bumie pooten/ gein!* Je £ptnneftoppen bp on£: 3? öebbenttoee tanden/ of neber Bomen? tatvanbtt&alfQfttoeebupm ïang/ en bia naar aöbenant/ Innöe 30 tom ü\$ een git/ 30 gïab afê gïa£/ en 't bunfcenb 3oWrp etéeen öooni/ nsetrccijt/ maar toat geboogen. &ee3e4anbenbetoaatbenu»i mmi$ ; fomimge in öuune tabaf$beut3en om pppen te 3tmbeteii7 andere geujupfetense tot tanbeftoofte^/ in3önderbepö öe gene öfe tand* ppn fjabOen/ betopïmenjegt bat'er beppnbai);berbjeebenbKubt/boe* WtlWmlWZWl erbaarenöepb niet nan umm. <©e ruggen bewer ^pmneboppen 3pn met een bonfter geel bon£/ 30 sactjt atf fïtmwtf/ beöeRt : fommige 3eggen bat 3e fenpnig 3pn/ en anbere niet; toelft ban &pbetoaari£/ toeettftniet te3eggen. ^cöoon öitianö 30 Mfttoügban toater oberfïroomb Maoibtf echui fcndt m Km IBieren / ban nerfc&epoenedep fooit / ate groote/ Wepne / 3toatte / .geele / enz. plaatfen/ bat men 'er mee bebeftt i$/ eer men 't getuaar toot. 5^ee3e diertje* fjebben nefien op be fiammen ban groote boomen/ ..twflcöen He taftften/ en fommige iieflen 3pn 30 groot afê een ornoofo/ bocö dit 3pn ïjunue tointfr-tooonnigen/ toant ïjet i£ in 't nat fai3oen dat 3P 3ict) naa bee3e berbïpfpïaatfen begeeben ; en baar betoaareu 3P Ijunne eperen. luieren eperen 3pn ban be Panter^ in Weftindie ai 30 bee geacöt om önnne ïiupRenö te boeben/ aï£ gojt bp oitó in Engeland, fjn fiet b?oog fai3oen aï^ 3e Dunne nefïen Oerïaaten/ ban Stcermen » rt rjanfcö bofcöïanb ober / toant be belden 3pu 'er nooit &mi gequelb. pen 3iet groote paben bk 3P in be tomben gemaaftt Rebben/ ban tijie of bier bupm b?eeb / aï 30 net bebaanb / ató een toagen toeg. ^p gaan ïeebig u^tj maar tornen Uieer t'hutó met 3toaatelaöen op be rug / aüe ban eeneriep fïoffe en grootte: §i& heb ^ gen nooit ietj jieu blagen / ban (iuftje^ ban groene bïaöen/ 30 groot tiat men 't biertje tuegen^ m ïafï naautoïpK^ fton 3ien; niettemin Singen 3Piuftig booft/ en bat 30 bicï)t op maïftanber/ batïjet aan- »e pab sroen ïeen/ 't toeïft aardig om te 3*en UJa.0. 5^aar loa^ een Mimn Tweede Deel. 1(Sl If^ml^tmtwhmmi niet De grootte ban 't .ïpfjg. &it 222?/ J2 hï üïteot flaat 3Pne dletftjeg -niet "Pt / Seïpïs andere bo* S ^MWStn'eS «tfrtS fneïle betoeeginge/ gelyn de Is^ï%6tt«i£&tetffS7 maakende aÏ30 oon een gefïaötg SStSloeS en bjucljten/ geïpfc een bpe öte fcontg toecsa- S$Ste*m*\[t namen rondom 5PUè bermaaMpne tooo|toa> Sn/ eTöat in een aeftaötge belueeginge / fomtjioa ; aaii de eene 3Pbe/ en fomniS aan fS andere / fnojrende dintott* hert HjiW een boet of C : a&reetoaatd*/ en ban *eer boo2toaard£ / en bïpbende aïte* meté f oTó Suten en con loei ïanger bp eene Mom. ïDaar spit Sof Si > foo "ten ban oese/öe eene een toepnig grooter dan de andere/ öoclane öeS &TSoft 3Pii 3e niet een£ ban «leur / be grootfïe 3Ptt 3U,4Ce »ed té tost grootet ban be on5e in Cngeland / en öeéfr oé ooh&enbe fcraaüen/ omdat senaten aï£ een erter. ^Ï£?»5SS*,W öan Cotfeldupben / te toeeten/ toftdoi- g£ ftm / ömSleurbe / en grond-dupnen. <©e bJitboifïen 3?n öe groot* du*TCIU 0 sffiSa^OSatt Meur / uptgefepö be b# / die **■ Sn boo" £ 3Pn 3e mooi en gïab / en fcïjier 30 groot atf een öupf. <èe andere fSotf tö bonaer ban nïeur / toat aïepner ban öe eer* til m rtet 30 . Jf l>e grond-dupben 5pn niet öeel beeï grooter tan een Heeutortfi/ donfter graauto/ en 5eer rond en bet/ gemeen* ïnn ïoopen 3e bp paaren op öe grond/ en tooften mifffcftten Daarom ió Genoemd, ée ttoee anöere foouen bhegen bp paaren / en eeten feesten die 3? doo?gaan? selfg tfufifeen ban öe doornen / ttaat> 3| aait DAMPIERS REYZEN mnJ! j^NWtè $ mc öe b*ie f°°*ten 3Pn Wt goeb om te eeten SoeD om teenSi.Öïer 5° W 0miem nlet/ "^ 3pn 5P 'ec/ f? *» ^e Quam i| 50 pot aï£ een gemeene &aïfcoen/ ban een bontere Mme/ en ban oen aï£ een naïnoen; &p Wiegt in 't bofeb/ eet K en i£ 3eer goeb ban fmaan. ™' 5©e Korrefo tó een grooter bogeï ban be Quam : be baan i$ 3toart/ öe &m öonftaj&jupn; oe öaan beeft een 5toarte en mootje ftupf on oe nop. ^eese bogefê ïeeben oon ban beesten i en 51111 ijeeï goeö om te eeten; maat : oe beenberen segt men batbergiftig 3pn/ torëhatoeii men getooon f* bte te begeaaben/ of te berbjanöen 1 of in 't toater te toerpen/ op bat be bonben baar niet aebter nomen/ om 'er aan te nnaagen* ■ JÊL^fZÏSS^ 5pn S^artacbtige bogeï£ ontrent 50 groot afê raben£/ sp bebben naaïe ftoppen/ en roobe naale baÏ5en / geïnn öe Utal&oenen/ 30 bat be ©jeemöeïingen/ onlang upt Europa genomen' SPnöe /hen WM$ baer boo? aan3ien : Zp ïeeben ganfcïjelpfe ban bleifctj / en toojoen baarom &reng-utaaöen genoemb ; en 5e 5pn 'er m grootc menigte / maar 5pn seer botte bieren / en boo? bnn iang piftfeen op eene pïaat£ / fchpnen 5e seer traag te toee5en ; ebeniuei 3pn 5e fneï genoeg om tuin aa£ te binben/ toant aï£ top in be bof* fcöen of bdben op be jagt toaaren/ en een beeft geöooö babben/ qua» men5eaanfïonb£banalIe fcanten/ 50 bat'erinminoerbaneenuurtoeï ttoee of Jnie bonberb toaaren / feïjoon 'er in 't eerfï niet een te 5ien toa£. ^n beo mp fomtpb£ bertoonberb/ boe bat'er 50 fcijtelpft 311ÏK; een menigte opeen qnam/ toant men 3iet 'er anbec£ nooit boben ttoee of bne op eene pïaat£. «dommige ban be tang-ftraaijen 5pn geïjeel tolt/ maar be beebe* ttajka 'er toat bemeu5eïb upt ; 3? 3pn ban grootte al$ be anbere/ enjjebben oor naaïe noppen en öaïjen/ 50 bat bet berfcöiï alleenfon in be Kleur befïaat; en men 5iet ban öeese toitte nooit meer baii een of ttoee te geïpïi; en 3eïöen 5iet men een groot getaï stoarte/ of baar i£ een toitte onber. - &t ïloutbanner^ noemen be toitte honing- $raatjen / en jonben 3e grooter ban be anbere 3pn ; 3p berteïlen oor / bat aï£ 'er een groot getaï bp eenig boob aa£ bergabert/ en een honing hraai baar I>P m öat bP ban eerfï aanbalt/ en bat niemanö ban be anöere een beetp?oeben3aï/ boo? bat bp 3pn bupRboï beeft/ en toeg gaat; ja öat 3e op be boomen 3uïïen bïpben 3itten/ 3onöer bet aa£ te naöeren/ booiöat bp toegbïiegt/ en bat ban terfionb aïïe be anbere toefebie* ten. ^ocb in beb 3eif 3UÏfte Ijoning-nraaijen ge3ien/ maar non niet öemerhen bat 3e grooter toaaren ban be anbere / ooü toaaren be Stoarte/ bnnne tnamttg/ 30 ongefebintmetbat 5e htn aïïeen / en 3011= fcer ge$eïfcbap ïieten eeten. Ep 5P» aïïe 3eer becflinöenöe / en beb* wn in een ommesien een nreng op; om bie reben booben be Spanjaards ben Tweede Deel. 163 1676. Tien nooit/ maat öebben 'er een boete opgefMb/ 3öfemanb3uïR£boet: I07Q- en i&meen bat 'er op Jamaika oor een pïa&Raat \$ tegen 't booben ban be5eïbe ; en ïjoetoeï be $outfjaRW3tcb baar aan nietgeïjouben achten/ nogtang 3pn 3e 30 bpgeïoobig/ bat 3P3e geenieeb 3uïlent»«n/ uptbjee* 3e ban naberbanb eenige feftabe te ontbangen. * ■• :v: ,;-- ij.- Subtyle Hanfen3pn bogefê 50 groot aï$ bupben ; me*fïmbeefê3toart> »££; acïitig) be toppen of enben ban &unne bïeugeïpennen 3Pn geeï / en 30 3pn oofc öunne be&Ren: 3» bebben eendeer bp3önbeee manier ban nejïen te maanen / toant ïjünne neflen fangen aan be taRRen ban ïjoogeboomen/ toelRer Trammen ban een merMpfce öoogte 3Pn/ 3011* öer bat 'er ter 3Pbe eenige tarnen uptfetjieten ; be taRften toaar aan 5P ïjtmne nellen öecïjten / spn 3uïRe bie 3icïj 't betö ban ben fïam wptbïepben/ en 't 3?n aïïeenïpR be upterfïe enben baar ban/ teMRe 3P baar toe gebnipRen. ^aar 3pnttoee of biiefoojtenban Bek-vogels , 30 genaambbantie€n* gcls. geïfetjen/ ombat öunne bennen fetjier 30 groot 3pn aï£ 'tïpf. S^egroo* fte bieiR 'er ge3ien rjeb/ toaaren ontrent aïgon3efpecöten/ en ban fat* foen oor bpna3o: baar 3pn'er ooRbie Rïepner3pn/bocïj men ontmoet^ 3eïben/ en in ïjob 'er nooit beeïe ban ge3ien. Kokrekós 3pn Ro?t gebïeugeïbe bogeï£/ ban Meur afê patrp3en/ maar boat Rïepner/ en niet 30 boï en ronb; 3P öebben lange beenen/ en loopen gaern op be gronb tufTcïjen 't geboomte / in moeraffïge nïaatfen/ of bp RreeRen. '£ |Bo*gen£ en'£ abonb£ maaRen 5e eert ïunb gefcrjjeeubj / enbeantmooibenmaïRanberenïjeeï aarbig. Eefmaa* Ren ongemeen fcoeï. 3&e a©aterbogeï£ spn oSenben / &epger£ / &rabbanger£ / $ü* ïiRanen / 3Datereaben3 / ^ifcïjbalRen / <©oilog£mannen / Boobies, enz. ^aar3P'ï tnjeberïep foojten ban €enben/ te toeten be fjBu^HObi* fetje/ be flupteube/ en oe gemeene: v^e |Bu^Robifc|je eenben 3P« Ricpneï ban be 0115e / maar anbet£ be3eïbe ganfeï) geïpR ; 3P 3»tten op oube bojreboomen/ofsufêe bie geene bïaberen ö^böen / en 3etöen ^7"adc Romen 32 óp be aronb / 't en 3? om te eeten, 3£e ifïuptenbe een* beIlcieiU % 2 ben/ i<54 DAMPÏËRS REYZEN. 1676. Fdlikaa.. laayeas. oen / 5ï3ti toat Mepner ban bc 01132 gemcene eenben/ bcc|)betfcïjeeïen niet In fatfoen of Meur : %\$ 3e Uïiegen / maafeen 3e met ïuinne brieften een aarbig ffaptenb geïupb : Ep 3itten be£ geïpfc£ op boomen / atö be aitèece. &e berbe foojt3pn geïnd 0113e gemeene eenben /3Qban Meur aï£ grootte / en in öeb nooit bemetftt bat bie op boomen 3aten. 3£e Corlieu of wouip i$ 'er ban tbjee^erïep foo?t/ betfcïjeeïenbe in grootte en Meur; be grootfïe 3pn aï£ fóalaoenen/ met ïange öeenen/ cm ïange Kromme fefifcm geïnft fnippen / in ïengte en öiftte met be grootte ban 't ïpf obereenftomenbe. Zn 3pn ban een bonftere feïeur/ öebïeugeïs! 3pn3toart en toit/ öet bïeefcö i$ b?upu/ maar öeeï 3oet engesonb/ en men noemt3e bubbeïbe Coriieus, om bat 5e een£ 30 groot 3pn aï£ be anbere. 3B>e Mepne Corlieu i£ ban een bonftere Meur/ met een ïange ben en fceenen/ grïpft be anbere; en 't bïeefcö baar ban bttnbtuog meer geacht/ cm bat ïjet 3oeter \$ ; Reygers 3pn geïpft be on3e in ofrigeïanb ban groote/ fatfoen / e» Meur. Krabvangers 3pn ban fatfoen en ftïeur afê fêepger£ / maar ftïepner; 3P ïeeben ban ftïepne krabben niet grooter ban een bupm/ ban toeïfte baar 3eer beeïe 3pn. Peiiikaanen spil pïatboetfge bogefê/ ontrent 30 groot aïS galden/ en ooft- ontrent ban 3uïft een Meur ; 3P öebben ftojte ïange pooten/ ïange Ïjaï3eu/ en oefenen ban 2 bupm b?eeb/ en 17 of 18 ïang. ^et boojtfe gebeeïteban be öaï£ of bojfï i$ bloot; en met een 3acïjt/ gïaö/ en rupm beï bebeftt/ geïnft bat om be öatyn bet &aiftoenen : 3£it beï iê ban be3eïfbe Meur aï£ be bebereu / met een bonfter en ïrgt graauto 30 aardig berraengb / bat öet 3itfJ &ceï mooi bertoont. 't 1$ een seee 3b*aare bogeï/ 30 bat ïjp jelben taejre / of öoog ban öet ïoater bïiegt. <©emeenlpft 3ttten 3e op Mippen toat ban be ftranb af/ tsaar 3e ronbom nonnen fepften ; en 5P fcöpnen m 3toaarinoetHge bogeï£ te 3pn/ booabien 3e aïïeen 3itten. fêeeïtpö£ 3itten 3P aï£ of 3e fliepen/ |oubenbe be ï)oof*en oberenb/ met fret enb ban be beft op öe boifi ï|un bïeefcöfmaafet beter ban bat banBoobies, ofOoriogs- man-vogels, Waterravens spn ban fatfoen aï$ jonge eenben/ ïjebbenbesulfee poo* ten en fnebben: 3P 3pn 3toart ban Meur/ met britte bo?fien / en aa* m\ op Mepne bi$e£/ bie 3P bicl^t aan fïranb bangen / of op tooi* men bie 3e bp ïaag fcoatet upt be mobber öaaïen. Zp fmaaften ïjeet bifcöaeötig/ bocljiaaten 3irï) anber£ nog jxbelpn eeten / en 3pn 3eec &et. Vifchvaiken 3nn geïpft on3e ftïepnfïe foo^t ban baïften ban ftïeur en fatfoen/ met 3uïfee bthhm en Maaubjen. ^p 3itten op flompen ban ïtóomen of bo?re tanken I bie ober 't roater tjangen bp öreefeen / ri* bieten/ of aan be 3eefeant/ en a$ 3e eenige felenne bijcï) ontrent öen genaas Wben / bliegen » bicïjt ïaug# 't b?ater / en gvppeube Den A ' Tweede Deel. %$S fes SSSS^* SMH4* fC4\ f fflSff SoS&ffi *atWemeem$ Ö t e^SrleplSm met em ftoeft We »«*« K.f fóet tëeen bafte biftft / en goeb Dan fmaaft / maat ge* SpV « eeten / om bat fommlge* öaatboo? betgeeften m &> toHeele 5Pn ban geboeïen/ bat bee5e WimJ Wfe*19® S/: baawVnSn be Zeelieden in't gemeen «fl Hg Hgt _« « iS Si flnhw<« mocben/ en ^o Die een fcöerpe fmaan geert ai? pepec/ öeSfetó SwnDtttf »/ 3P' &«*>«! lange öeenarfjttge (hupten se» te Mnh/nintwenfcheru aan 'teno/ en onttent een Doet lans- *P sP» SSKhi ^3* of bftegenöe WlTchen/ kaant 5PfP?«nsenemboet oftteebouen Set/ ter lengte ban 6° tot 9otioet/ enbantaafte„3e ?t bZenfte tian 't to«ec eeu|/ en fangen toeoet 30 tejte/ *"öat «fe* SSKfrs opöouben: JPftftletm met jn«t een ifitacftt/ ^7« mi hffiiimt booj «11 Siattoen booin£-ftano heen booten/ ys Z men v&Sf^S&i ^W «tf ipf juLfehton: *t3P« 3eet *%ffiffi83% ^.n fatsen en ftlent / gel pft de o„3ef maat orootet • w 3Pn b!ie of betdftalf boet lang / en 9 gLt-Jffi. fn de tondt?/ mwfim boo?gaanf boo? een bjaabe ftfft geöou* %e Ray « een platte t#ö/ en * ft* 'et W fooiten ban geg^* 166 DAMPÏERS REYZER *6*16' OaameïpRoeSteekel-Ray, beRafp-ray, ettbeZweep-ray. SN&feefièT- ■'- ' tapenbe ÊSafp-rap / 3Pn raalfcanberen b?p geïpö Hifatfoen/ botboeeer* fteöeeftb?leofbier fletfte p?iRReï£/ ontrent ttoee dupm lang /aan 't enb ban 3pn fïaert / toeïRe meiyegt 3eer fenpnig te 3nn. ^e Rafp-ray tjeeft een ruuto ïmobbeïig bel / en be ïjupden ban fommige 3pn 30 rupg / öat be ^panjaarb^KafTavi (een beftenbe toojteï inWeftindie , baar men tyooö ban maant) baar mebe rafpem maar be mootfïe bellen too?öen gebnip&t Dm2teüfec£-BOHerg/of andere |BeffeRORer§? te beRkeden/ïjoetoef men bee3e bellen nu ook naamaafet ; en men5egt bat3ebeï)upden bamCurR* fcïje e3eï£ 30 toeeten te b|URRen/ bat 3p öee3e geïpa 3pn. c ,,, 3£e Zweep-ray berfeïjeeït ban be ttoee anbere 'fouten / fjeböenbe een bunne/ maar langer ftaett / toaaraan een Knobbel aan 't epnbe #/ al£ een harpoen. 3£aar i$ nog een anbere foojtban bee3e bifcï)/ maar ban een bpflece grootte/ te toeeten ban 10 of 12 boet tn 't biernant/ met lange fïraerten/ toelne top ^ee bunbefê noemen f 3pnbe een fiei> fee bifcö/ en fomtpo£ in 't toater fpeeïenbe/ bocö ïjun fu#ngeu en tup= melen bertoont 3icö öeeï mjfïPR. Mm öeeft'eröon £:eefcïjiïbpadben / mMenati ofEee-ltöetjen. ^)aar 3pn ook BaïRbel$-fcï)iïbpadden / maar be gcoenespn 'er obeïbloecigfï: ^P 3pn ban een mfbbeïbaare grootey ebentoel toa£ 'er een£ een Die ongemeen groot toag/ geïpR iR in 't eerfïe beeïmpner ftepétogt om öe a^aeteïb gemeïb ïjeb. Manati ïjeeft men 'er öeel beeï/ groot en 3oet ban fmaafe. Alligators Alligators 3pn 'er ook in groote menigte in alle be Kreeften y ribie* reny en meiren in be baai ban Kampechie, en iR acljt bat geen beel ban be toereeïd meer baar ban tooo&ten i$. 3£e Alligator i£ een bier 30 toel befcenb/ bat Ir Ijet niet3ou befclnp* ben/ inbien 't niet toaare om 't becfep tufTcöen 't 3eïbe en be &ro= Robiï aan te top3en/ toant 5p gelpRen malkander 30 toel in fatfoeny grootte/ en aaröty bat 3e boojgaan^ boo? een en beseïfbe foojt ge* nomen toojben / uptge3e**b] bat men be eene booi be mannetje^/ en be anbere boo? be topf jeg ïjoufct. <©F bit nu 30 $ / of niet/ mag be %mtt upt öet bolgenb berljaal ootóeeïen. belangende j&unne biRtey en lengte / iR geb3e nooit 30 groot ge3ien / aï£ iR 'er toel ban geïjoojö en geleesen ïjeb; toant fcjoon iR 'er beele bupsenden ge3ien ïjeb / 30 fïaat mp niet booi oit eentge'te ïjebben gezien Die bobe 3efuen of 3ebentien boet lang toaaren / 3Pnbe ban bi&te aï£ een groot beulen, ^p i§ ban fat3oen aï£ een ï$aage0i£ / ban een öonfter öuipne Meur / met een groote fcop / en 3eer lange Kaarten / met groote fterfce tanben / boomaameïpR ttoee ban een mecReïpne lengte/ bk upttoaarb^ groeijen aan 't epnbe ban 't onbettfe uaaRebeen / en ter toebecspbe in 't bobenfïe HaaHebeen 3pn ïjoolen baar 32 in flup* ten/ anbeté 3011b öp 3pn beR niet Ronnen toeboen- l|p ö«ft i\ü]* te pooten/ en bjeebe RÏaautoen/ met een lange ftaect. ^e kop/ rug/ m jlae«y i| met b$ Ijacöe fcöaaïen of fcöilOen beMeeb / bie boot een 3 ter Tweede Deel. t6y 3eet biRfee en tuutoe öunö aan een geöecïjt 3pn. 28oben spne oogen ,<$7& Öeeft Ijp ttoee Ijarbe biRRe RnobbeïöV 30 groot aï£ een man£ bupfi/ en , ban be ftop tot aan öe fiaart / öet ganfeïje ruggraab ober / ig't bol ban 3uïhe Rnobbeïige j&arbe fcïjaaïen / niet aïg bi^feïjubben / bie log 3pn / maar 30 aan be önpb geïjeeïjt/ bat 3P 'er mee bereenigb 3pn/ en niet ban afgefcöepben nonnen too?ben/ ban met een feïjerp me£. Ban ïjet ruggraab af/ ïang£ be ribben tot op be bupR (bie ban een bonnet geeïe Meur \$ geïpR een bo?fclf)3 3pn beele 3uÏRe fcfjaaïen/ maat niet 50 biR/nocljbic&tbpeen/ aïgöeanbere. ^ee3e fcïjaaïen of fcïnKbenberöin- beren fjem niet in 't ïoopen/ toant ïjp nan 3tcf) ten aan3ien ban 3pne lengte 3eer fneï omneeren. %\$ ÖP op 't ïanb gaat/ fleept 3pne fiaert lange be gronb. ïfet bïeefeïj rupnt 3eertferRnaar |Bu$m£/ tn3onberï)epb bier Mieren of Mooten Die men aïtoo£ bp ïjem binbt ; ttoee ban be3eïbe groeijen in be ïiefcïj bp eïue bpe/ en ttoee groetjen aan bebo?fïonbereïReboomoot/ 3pnöe ontrentso groot aï£ een tjoenberep. Wanneer top een Alligator booben/ fnpben top bie öaïïen upt/ en naabeseïbe geb?oogb te tobben / blagen top3e omöereuRinon3e ïjoeben. ï|etbïeefcj)toojbtom3pnefïet* fee ïucöt 3eïöen gegeten/ 'ten 3Pingebaïïen ban noob. ^e Krokodil tytft geene ban beese Mieren / oor fmaafet 3pn bïeefcö Krokoda- niet mu£Ru£acï)tig/ en toojbt baarom een beter fpp5e gereRenb. ifp i$ ban een geeïe Meur / en beeft oor 5uïnetanben injpn onberfte naa* «ebeen niet. ^e pooten ban een &toRobil spn beggeïpR^ langer / en toanneer öp op 't ïanb loop fleept 3pn fïaert niet / maar Ï)P fceRt ïjet énb baar ban omgeferuïD optoaarb£ / en be Rnoboeïg op 3pn rng 3pn beeï biMier/ öooger/ en bafler/ ban bie ban een Alligator. <©oï* iué'er berfcljil in be getoefïen baar 3e gebonben toojben; toant op fom* mige pïaatfen/ geïpR aï$ in be 25aai ban Kampechie, 3pn een mento* te Dan Alligators, bocö iR fjeb baar nooit ftroRobiïïen bemomen : <$n Op 't OBpïanD Groot Kaymanes 3pn toRObiïïen / maar geen Alligator! #P Pines bp Kuba 3pn een menigte ban &roRobiïlen / maar of 'et Alligators 3pn toeet iR/ aïtoo£ iR Ïjeb5e baar nooit gejien. 2Sepöe öe fooien to02ben ban be ^>panjaarben Kaymanes genoemb / 30 bat ïjet bermoebeïpR ï$ / bat 3P3e boo? een en be3eïfbe renenen. 3JR toeet 'er geen anber onberfeïjepb tuffcöen / toant 3P leggen bepbé eperen/ toeïRe men op 't oog niet upt maïRanberen onberfeïjepben nau ; 3p 3?jh sobiR aï$ gan3e eperen/ maar beeï ïanger/ en 3pn goeb om te eéten ; bocö bie ban be 3Hïïigato$ fmaaften ytt naar |Bü#hü$ Ep 3oeRen bepoe ïjunne nofi in 't toater en op 't ïanb/ toant 3P eeten 30 gaern bïeefcï) aï£ bifc&/ en ontüouöen 3icÖ in berfet) en in 30ut toa» ter. ^eöaïben beese bieren/ toeet in 'er geen bie 30 ober aï nonnen ïeeben/ ban aïïerïep foojt ban fppse. |Ben 3^gt bat 3P öonbenbïetfcö ïieber eeten ban eenig anber bïeefcï). 3Immer| bit fytb iü seïf gesien bat onje öonben 30 berbaerb baar booj toaaren; / bat 3P niet gaern nat eeiiige gro^te ribkr/ of hwltj aïtoaar. bie Dieren mosten leggen te* DAMPIERS REYZER te toeten/ toiïben bjtnfien / 'ten 3P benoob ben baat: toe bjong/ en ban ïrieetoen 3b tonf of feg boet ban ben oeoet flaan / blaffende een poog eer 3P 't maagen durf ben om nader te tomen ; en 3eïf^ op Jt gofgi ban gun m* oen fchabutoin'ttoatet/ toeefien 3P te tugge/ Maften een lange poog; 30 bat in tiet fcoog faisoen/ aïg 'et geen tafft toatet toag/ ban m de eoeïen en tonen/ topgetooon toasten 3eïbe öette öaaie/ en ome bon* ben te oenen: en beeltpbë aïgtop op dejagt toaaren/ en op een gtoot* Kteen cmamen baat top boo? mollen/ toiïben on3e bonben ong met nol* oen / 30 bat top3e difctoitë onbet ben arm namen / en obetdjoegen. «alben liet gemelde ondetfcbepd tuflr&en ben Alligator enbe Vu* fcodiï I toojdt be ïaatfïe beeï feller en ftouter geoojdeeïd dan de »i- oator; 30 bat toauneet top op be epïanben Pincs of Groot Kaymanw te iaat aingen / ton bifetötïg baat booi moeoeïpn gebaïïen toterden/ toooniameïun fep nacht. Jlöaat in be 2Saai ban Kampechie, altoaat niet Dan Alligators 3pn / öeb «ft nooit Be&oojt bat temanb eeutg leed baat Dan ontbaugenbeeft/'tentoaat bpöfSebalbenin de ben liep/ ge» ïpnmpeenlioo?üalrjeRenbi^/'ttoeïBaiDi^toa^ ^jn't mibben ban ijet djoog fatsoen/ gingen 3eben of acïjt Cngel* be«sat°rs fcfien enteren/ na een plaats genaamb Pies-pond of Beef-eyiand om te iaasent bit toag een foo?t ban een poel bie nooit 0?oog toaë /50 bat het toe* baat in menigte na toe quam ; maat naabat 3P 'et ttoee of özie bagen gejaagb ïjabben/ toietbt het fc&uuto / en toon baat niet fcomen tooofdat bet bonnet toag; en alljaö 'et ban nog 30 beeï toofttf oetoeeft/ de beefïen 3ou0en 3icl) ban'ttoatet niet ïjefjöen laaten afbou* öen m haagere bit öemetnenbe/ bielben 3iclj op baag fiil / en qua* men öan-'lnacötë in bee3epoeï/ altoaat 3P 30 beeï offen bootten s# 3P Honden. < Dabben 3P een toeen lang gebaan / met groot boo** m\ l ten ïaatflen gebeutde bet bat een Seréman bp nacljt na depoeï mande/ obet een Alligator tfttipheïbe / die in be toeg lag / en bem Kp in be nnie beet/ 30 bat ÖP nptriep/ Help! hciP! gpne maft; hete niet toeetenbe toat'et te boen toa# bïooben ban bnnne Öntten/ meenenOe bat &n in banden bet Spanjaarden toag berbaïlen / boo? toeïne 3P bp 't bloos fatsoen aïtoog bebjeegb toaaren. IBaat be arme Daniel geen bnïp betneemenbe/ toag genoob5aaht te toacbten tot bat het beeft smt beft opende om be öap tt betbatten / betopl be % ïhaato^ actooon 3Pn 30 te boen/ en baatop ruftte bP 'et 3Pn Knie npt / en ftati K?f ban m toer in be plaat/ baar ten / 't toïa OeJHllligato* 30 nuf batte / bat bP 't bem upt be öanb tunte / en 'et mee doo?ging. e man dicb bp een boom 3pnbe / mom 'et op / en nep toen 3pne maft* fceré om hufe ; 3P WW öoorenbe / quamen met b?anbenbe bouten m örlanb /en boegen bem na spne Ijut / toant 3pn hnie toag 30 iara- merlph gebeeten /en boo? be^ Alligators tanden gefcbentb/ bat bP op 3pne boeten niet Haan hon. ^un toet bondt men '^anbetenbaag^ 10 of 12 fcbjeeben ban be plaatl baat W Sleten toa^/ met ttoee jjroote hnpïen in be fcolf/ >_ - \ tH - j J i • , *.;'';" j '' | ■ i • '-■...*"■•• '.'" /■■:*v/:^S -^ j ; .**- i . . .,••.■ ■■"; ' :r.- - ''» -.. I jj [. ' ,r ; — Tweede Deel. 169 eÏK tet toebet' 5P&U ontrent een bupm diep, 3Nt bcrïrtnberbe ïmnne jagt toooi eentPö/ toaiitjn Vuaacen genooösaant ben man ua't epïanöTnft te öjengfli/ baar Ijtmne fcöepen ïagen/ en 't *udft 'cr^ of 3eoenmp* ïen ban af vua^. „v, jl*1'-'/-'L v ^ ZDce5e <§er£man Boet baatnaa met een fcïjip na $ieutxi <£ngeïanb om geueesen te tooiben/ en quamnaa 9 of iomaanbentar moe baai maac ömgalroo^'tjinften. , * ~' ,u "J- mt ioa£ al 'tonljepi bat ik ooit gef)oo?b ïjeb bat in be 2Saai ban kam- pechie bQOJ be Alligators i£ gefeïueb. 1676* III. HOOFDSTUK. Leevensmanier der Houthakkers ; hunne Oflènjagt in ka- noes. Alligators. De Schryver begeeft zich in 't gezel- fchap van de Houthakkers: hy raakt verlooren op de jagt. 't Ongeluk van Kapiteyn Hall en zyn volk. De manier van Oflènhuyden te bewaaren. Twee haairige Wormen , groeijende in des Schry vers been. Zonder- ling daar van geneezen. Een zwaare ftorm. Befchry- ving van Beef-eyland. Vruchten en Gedierte. De be- hendigheden der Spanjaarden om de oflèn in de knie- buyg te verlammen. Hunne zorg om 't vee te bewaa- ren. Vernieling van 't zelve door de Engelfche en Fran- fche Kapers. Des Schryvers hachgelyk ontkoming van een Alligator. T\€ $outï)aRKet£/ geïpft ift reebg gesegb 6eö/ tooonen aanbe fcree' j^j»? ^Kenbanbe^oftecen Wefitt meiten j met Rïepne troppen/ enHoutUak„ boutoen fjunne Ijutten aan be Kant ban be kreeften/ om fiet genot kers. ban öe ^ee tomben te ïjebben / bocö ec&ter 30 bicïjt bp be ©erfïjout- boomen aï£ 't ïuoogeïpK i#/ tot toefóen epnbe 3P ötfMrifê berden: OÊbentoel bjanneer3p ineen mffljt lucïjtige pïaat£ tooonen/ miïlen , 311 Uebee een guartier uur£ met öe Kano na §im ujerft baaren / ban .bat gerief nuffen, W. i£ 't bat bunne ïjutten maar |Tegt opgeflagen , 3pn/ eoentoeï beftften 3p3e bic^t met $aïmete£-bïaben/ om ïjet beo?* .regenen te beletten. ,€ot öunne bebïlee maaften 3P een ïjouten fcffêaag/ toierbftaïf boet ban be gtonb af/ aan een 3Pbe nan be öut/ en 3P fïeeften op ei- M\ ïjoth een #or / aftoaat 5e öun paviljoen aan toafl raaaften /■ §1 om* I70 DAM PI ER-S REYZER ï6j6' onjat mm m*m 't 3elbe igpgtg & Ifcitffc&teeti-uta te .ftan, Cen andete fc&aag. maahm 3a/ öie 5e met aarbe bedekken/ cii tor een öaetd fiebjuöften/ om ijunne fpP3e óp toe te maaften;, en een detöeii om aan te 3itten / bmnneet 3n eeteu. <©eduutende ïjet nat faijoen té {jet ïanö / aïtoaat ïjct ©erf hout groeit/ 50 obtxfïroomd/ dat 5P tipt ïjun 020 ttoee boet öiep in 't W* ter flappen/ en oen ganft&en Dagm,tnatTiaan/totoar3p.toe.oó:te:beö- oe gaan; en ec&ret ïjouöen $p oat boo^ de befïe tpdbau 't jaar /om een bjaaf dag loetft op af te ïeggen. . ._ : ' dommige behen debooiuen/ andere 3aageti3e tot bequaame bïoft* geil/ en een ïjontot ÏJttfpint af/ en öee3ei£boo£gaau£beboomaamfte SBauneet Dan een boom/ naaöat 5e tot bloKfteu getjafttté/ nog 50 om feïpft/ öat ïjet te spaaren Iafl$ boozeenman om öie te'öiaasen/ hm fcoet men ïjem öooi buslirupd fp?ingen. ' %&t JÉföutöaftRer^ 3pn geuieenlpa boaRHert fletse Raerel^/ en rqh* nen een ïafï ban ö?ie of bier öotiöetti pond bjaagen: ftoetuel eïh ech* Jee niet meer beïjoeft te toefen a3$ öp5eïf M; en doorgaans Romen 3P daar in toeï obeceen / baant 3P 3pn gebrittig öeei naiö te b)ee* Ren. Jfl&aat afê 'er feïjepen ban Jamaika met Rum eti ftmuer ftomm/ 3pn 3e 3eer gereed ijun tpd en geï& te betauife. ^nbien de M>chm* #tz§ dan niet narig 3Pn/ maai: aïïe die aomm/ een eerfön öag inet Punch ontöaalen / 30 bJojdeu 3e booj bjaabe mannen gehouden / en m staalt eerïpft boo^ alïe£ b>at öp nabeeïjanb diinht. |Baar 30 't eengietige &cï)ippet $ / 3uiïen 3? &era niet turn" fimfflt héuè betaa- ld en gemeenlpn Rebben 3P een boojraad daar ban/ fjet todft m tot eten epude bebjaaten : en 3P 3ulïen öem beliegen met ïjo) rjout / bat m 't miööen met fïph en djeh $ opgebuïd/ en aan bepde be enden té sen fïiüt öout$ ingeb?eeben/ en 30 Ölaö afge5aagd / bat men 't öe* ö:og niet biel bemerken .fcan : maat- 30 4emant fcomt hoope» met aBiffelb^ieben te Jamaika te betaalen / Die 3a* getoif» 't befie hout Btpgen. <©p foramige pïaatfen / boomaamclpa aan be 30e(Btfön bmi ijkt »fe meü;/ gaan 5e alïe^atetbagen te fagt/ om3icö met wtfé te* gen^ bi boïgenbe töcels te bqo?3ien. 5©e beefien lu bit ïaub 3pu gtoot en bet mFcbmary, Maartrm April;. op anbete tpöen bah 't jaat 3pn 3e bleéfröig/ möar niet bet / öoetoeï fcïjtet gofb ban fmaait. HV 5F een o^'geöooö öebben / Ijahnen 3p öie Ijï bieten/ en neemen 'et aüe be boenen, upt ; biaamaa elft in 'tmiböen ban 't Quartiet een gat maaftt/ en 'et 3pn fjoof boo^fïeeftt / uxunnebe & ban na Öup^ töjfeii; en 30 iemanti raoeöe bw^bt / fnpot w 'et eeit ïëoïi af / eü bjetpt beseïöe tbeg. «iCettia^t M ^ niet öubetmaalÉielpR/ ööebj£ï niet 3cmöer gebaar / om met ;ö'emftanot te Jagt te gaan ; loant aj^ be bedien geen anbere toepöeu plte öm U èantea ött beïöeu / bk fomtpb^ b?at Ijfom ®" 7 öna ü Tweede Deel ï;e in 't mibben/ 30 3P" sebptopïen genoob3aaftt te 3toemmen/ en tectopl IÓ76 3P Dugi in 't toatet 3pn / fcan mense gemanïnn fcbieten. . • fèet beeft/ toanneet Ijet 30 öatt üetboïgb too?ot/ bat DP &et niet ontnomen nan/ neett 3w{ om/ en nomt meteen nolle baetb op be&a* noe aan/ ftootenbe met 3*m nop 30 M tegen ïjet fteben/ bat öetfcïjup* tje 20 of 30 fcïjjceben ac&tettoaarbg bepnff / en ban peurt ïjet toebet toen; boeb 30 't een toonbe ontbangen beeft/ taoïgt öet be feanoe ge* meenïpn 30 lang/ tot bat ïjet neetgefïaagen taojbt. @iw booniaam* fte 30^3 të om Ijet noojfïeben altoo£ na&et beef! toe te öonben ; toant inbien ïjet tegen be spöe quant te fïooten/ 30ub ïjet besefte ïigteïpfc boen omfïaan/ en al 01$ getocet en ntupb aï3o nat maanen. Cn be* ïjaïben bat 30 ntieïen be nelöen tet biet tpb ban Alligators, toaatboo? yet te getoaatïphet 3onbe 3pn. ^ee3e bieten in 't nat fat3oentietïaatenöe tinton/ en begeeben5ic]fj in Aiiigat«* be pïa£ïeggenbe beïben / om aagte soenen/ teantgeenbïeefeïjnomtljen te onpa£/ 't 3P ïeebenbig of boojX Ep onbetbouben 3ic& ban öoomaa* meïpn met jong nee./ of 3uïftentengen bie tnp aeïjtetïaaten / op telfeSe &teng-ntaaijen in ïjet bjoog fai3oen nomen aa3en. ^p blpben baat tot bat ïjet Janb begint op te beoogen/ en ban fteeten 3P na öe poelen/ en al£ bie bjoog taojben/ ïoopen 3P na Kreeften, en tibteten. öen 3e mp om ïjen teïjeïpenboo? eemmrCofïjfclf laft) gout '£ maan W öeïoobenöe mp bat aï$ bit Djasgtoetn gebaan toa£ / ia. ban neffen£ ?« b?17' &en *n rttoetR5ou tteeöen ; toant 5P toaaren niet beroer betoon Den al£ geeft zich om Dee3e I0° ton t'3amen te boen. onder de ^(t öout ïag aïïe binnen oen omtren ban ontrent 1800 boer/ en on* ke°fïhak' ttmt 9°° boet **an ög 6wft/ in 't mi Doen ban een 3eer Ditljt bofetj / bat niet toeï met ïaften te paffeeren toa& ^eteetftebattopDeeöcn/ toa£ fyet aiïe op eene pïaat£ »n 't miböen te brengen / en banbaat maaftten top / Doo? 't aföoutoenbanboomen/ eenb?p b?eebpab/ oniïjetnabeRreerueHon= nen Dïaagen. Wp arbepbDen r Dagen in be toeeRÏjeeïïjarb aan hit toetR/ en gingen '^aterbagg inbe öeïben om ofTen te booben. W$ Ion een og geboob öabben/ en meerban met 01$ bieren toaaren/ gingen Deoberige meet toiïb opfpeucen / tertopï be anbere öet toemaahten. «p ging Den eerfêen ^aterbag upt/ en cjuam mpn£ $aeeflerê o?* Der naa / toeïRe aïïeenïpn toa£ ïjet Pee upt De Pclben na be bofteïjen te ïjeïpen jaagen / aïtoaar txnee of Dïie mannen toaaren om 't 3elbe te fcïjteten. S^aabat top Dan 01$ luiïD geboob Dabben / gingen top met ome ïafi na öup£. ^en boïgeuben Eaterbag nam in boo?/ om 3eïf een 0$ te Dooben / acïjtenbe bat fjet mp meeber eere toa£ mpn epgen berfïanb in *t feïjieten te toerfc te fïeïlen/ ban be beeften mm* ipn PooJt te jaagen / om ban anbere gefeijooten te too^ben. 3Bn be* gaben oné ban na een pïaat£ Die top 't Opper-vdd noemben / gaan* De eerft bier «Ênöeïfcfje mpleit met een nanoe / en toen nog een groot twattier^ uur£ booj ïjet bofcï}/ eer top in rt beïD guamen/ aïtoaar top nog ttoee oEngeïfcïje mpïen berDermotfen gaan/ eertopeenigtoiïDber* Laakt oP namen, ^üïïjiet berïiet ia mpne niaRfcer£ / en ging 30 biep in t bofeïj ds '.«« Dat in berbtoaaïbe/ en ben toeg na 't open Pelb niet toeerbinben bon/ rcüoweii c in pïaaf^ öaar öan fj0e ïangec jj0e becDec ^ »t-3eïüe pjegfiep./ 30 boo? Rïepne pïeïne£ beïDïanD/ aï£ geboomte. l|et tóag-mi in May , en *t ging tegen£ De miobag / Xtianueer ir bémetRte bat in berïooreh toa£ / en ganfeï) bupten geïjoo? ban mpne maRHer aï£ 3e een roer affebooten. ^it ontfebe mp een toepnigfe ; ePentoeï geloof be fR Dat ir mpn toeg toeï toeer 30U binben/ aï^ be 3on toat ïaager toa^. ep ging Dan neer 3itten ruflen/ om niet berDer ban Den toeg te betOtoaa* ïen; toant De ^on 30 na aan Den Zenith toaë /non iïi niet toeï af* 3ien öoe ift mpn toeg mof* neemen. ^pnDe nnljee* moeDe/ en ganfe^ fïaawto boo? geb?en Pan toater/ toa^ t£ genooD3aaRt mpne toeblngt tot De toiïbe J^pn-boomen te neemen/ of 3011b anber^ öebben moeten berfmacöten. ontrent D?ie uuren ging in 30 reeïjt $oojD aié ift bp l»e gi£ non ; toant jjet beïb ïag <©ofi en 3©efi / en ffi toa# aan De Eupb3pt!e baarban. Coen De Eon op 't onDergaan toa^ / quam iR in rt open beïb/ 3^nDe ontrent tbiee mpïen topD op De meefle pïaatfen r maar ïjoe lang |et i$j toeer iR niet. Éjfn tó toeï booj3ien ban ofTen / maat boo? 't ^eïbulbia iaagen tooien 3e fcljuuto/ en gaan Dieper ïanbtoaarb ?n. 3Ï& \6j6r Tweede Deel. ï/3 m betoon» mp aïbier nog 4 of s €ngeïfcbe mpïen 6eU»flen öe Pïaatf/ aïtoaar ib Pan mpne mabner£ aftoeen. ia poogöetoen met alle feoefr 11a nuptf te gaap/ maar De Donber oPerPiel mp/ 50 Dat mm mr gras neeeïepöe/ mi goeD enü toegé Pan 't bofcfr/ om Deboelte Pan öe toirib te nebben/ en Pan öe HKuffcöiewi beP?pö te jpn. IBaar 't toa£ te Pergeefé; taant in min Dan een nur£ tpö toierö tb 'er 30 ban ge- nïaagö/ Dat ftoetoeï fe$ met tabben Pan mp poogDe te toaaijen/ en toeï Dneof Piermaaï Pan plaats PeranberDe/ 3P mp ecbterjo guelpeu öat é niet bon tfaapen. Ifêet ïjet aanbjeeben Pan Den Dag ffonD f op/ en maakte gang na De breek/ Daar topgeïanDtoaaren/ toantort- aeib toen ontrent 2 wipten af toa£. fP 3ag met een beeft in aï De toeg/ noetoef ia '# Daag£ te Pooren eenige jonge baïPeren ge3ien psto/ Die ïaare moeté niet bonDen Poïgen; maar nu toaaren 5e pjeg/ 1 torifc. mp 3eer moeiöe/ toant ia öaö grooten (jonger. IBaar toatPerDer ge* «aan 3pnDe/ M ia tien of ttoaaïf Quams op De tabben Pan een &at* toenboom 3ïtten; Dee3e toaaren niet febnuto/ 30 bat m 'er toel genoeg onDer quam; maar ib öaö niet Dan fM en geen ïjageW Igmfc echter Deeö ia 'er een fcljoot na/ maar 't mifkf boetoeï m er DibtoH£ te Pooren 30 getroffen baD. gift fdjoot Daarnaa op f of 6 ftaïboeneu/ maar baö geen beter geiua: 30 Dat ia genooö5aabttoa£in 'tOeïöOoo|£ te gaan na De breeb j en toatmeer * bp 'f paö quam/ Dat 3icïj öooj t htm Daarna toe flrebte/ öonD ia tot mpn groote bïpDfcbap een&oeb on een fïoft fteebenDe/ en bp De breeb bomenDe Pont» ra er noemeen. ^ec3e ipaaren Daar öoo? mpne manber#/ toen 3P '$ aPonD na ïjup£ gingen/ opgefïoben/ tot een teben bat 3P nip 3ouDen bomen 1 baaien. 4n ging Dan mestten cm na pi te toaebten ; toant boetoeï ib toes^ inrt bonen ö:k mpïen te toater Pan bup£ toa£/ eebter 30UD Set- ff ^toaar / 30 niet onmoogeïpb gePalïen tymn/ om te ïanöe Daar te bo* "men/ Doo? De menkjte Pan groote en Dicï>te baagen/ DieoPer ai lang£ öe breeb toaaren ; Pjant Daar 3pn 'er getoeetf Die ttoeeof D?ie Dagen. Daar hebben geDooïD/ en geen öalPe €ngeïfcbe mpi getoo?öerö / fc&oo» 3P groote moeite Deeöen. «p toierD onDertuficben niet te leur gefteïö in mpne ïjoope ; toant naa Dat ib Daar een balf uur bp De breeb ge* toeeft toatf/ ciuamen mpne mabber^ / eïb met een ban toater / at een roer/"30 om op De jagt te gaan/ a^ om Dooj 't frieten mp nen* \M Pan bunne bomfi te geePen ; toant |et \$ nu en Dan gebeurö öat rer menfebm 3pn Perlooren geraabt/ Daar men naDerïianD nooit Pan EC lobamg een toePat toeberPoer «apftepit Hall nan Nieuw Sng^Sïï?3? land, Die wiet een fcïjip oan Bofton Daar Homenöeom ©erf bont in tebofch namen/ beP?ael)t toierDt Pan ttoee «^erjotten/ en eeneu Mr, W. Ka^ericoten^ ne, een ^erman/ Die met goeöeren Pan jamaHïa na Nieuw Inge- land meenDen te gaan. 5©ee3e Itapitepn 3pn bout Mi boo^ |eb* SenDe/ bïeef DerbaiPen met 3pn feljip te Tri» toaeijten / en gin& om üe öag ttoee of Drte eeng ou ojTen te jagt / m\\ 3pn peKelPieefcl), t« H 3, lmm& 174 DAMPIERS REYZEN. banger te tfreMten. 3£oclj 't gebeurbe eené opeen mo?gen/ öat^boo?* genomen öe£$e»be ter jagt te gaan / bpf of $c$ man ban 5pn boot£bolï$ / en 3n Stierman ueneffeng snn hoopman Mr. Kane met sicönain. ^p quainen aan ïanbaan 't#oftepnbban't eplanb/jljetbjeln Kaag Mangro- ve tand i'H ïoant ïjet beïb legt een groot enö ban be ml en \$ ber* ïjalben moeöeïpfc om on te nomen. #n ïjoebjeï 3e bier of bpf mpï ber* oer boiïben geroeib öebben / ecïjter 3ouben 3c geen benuaamer plaats Rebben nonnen binben; baarenboben ttopfeïben 3p niet of Mr. Kanei^aö &ennt$ genoeg om ïjen teïepben. $aabat3e Öem een €ngelfcï)e mul of ttoee in 't bofcö geboïgb maaren/ sepbe be ftabitepntotb,emalfpot= tmUf 3ienöe bat Ijp ffl öieïb/ en in ttopfel fïonb / bat ï)p maar een ftecïjtbofelnimnbja^/ bat a!£ men öewi maar tbjeeutaaï ronbombjaai* be / Ijp ben toeg om 'er uptje nomen niet 30U nonnen biuben : en3on* ber meer te fi^enen/ bebaï W 3pne matroosen bat 3P öem sonoen bol* ;gen/ 't toein 3P beeben Mr. Kane 3icö bjat bebennenbe/ fïoeg een au* bere bjeg in/ en bersorïjt bat 3P 30uben mebe gaan/ maar 3P boïgbea alle ben ftapitepu. Mr. Kane geraakte ban npt ïjet bofel) in Ijet beïö/ en boobbe baar een goebe bette noe/ beboelae ï)p aan bieren fneebt/ en bequaam maaltte om te b?aagen/ meenenbe bat öe fiapiteuu en 3un boln ijaaft bp bem souben nomen. Itëaar naabat ïjp 3 of 4 uuren ge* tuacifjt/ en 3pn roer eenige maaien geïoft öaö/ 3onber een antbjoo^öte gooren/ nam ï)P 3PU ïafï op/ en fceerbe Vueber na De seeaant; en op'c geeben ban een tepnen/ quam be boot / en foagt ïjem aanbood. <©e iUapitepn en spn boïu onbeetufleïjen naa 4 of s uuren in 't bofcö ge* 3bJurbcnteljeboen/ begonben moebe tebjojben/ en 3pn Stierman 3ic|j meer op 3pn oojbeelberlaatenbe/ beiïiet tjem enbe4maat£/ en quam ontrent ten 4 ofjuürenlrïji^becfmacötbanbo^il/uptöetbofcö/ aanbe seefeant/ en 30 3toaua$ öpbja£/ fcöoot3pnrocr af/opbatueboot&em mogt nomen afmaaien/ gelpn aaufïonb^ gefclnebbe. 9taboo?b nomenbe berf)aaïbe fj# luaar ontrent / en in toat ffaat &n ben ftapitepnen 3pn boln gelaaten Ijab; maar 't toa£ toen te laat oin ïjen te 3oenen. '£ 3Gnberenbaagg '£ mo^gen^ tyoeg ging Mr. Kane met ttoee mairoo3enaan ïanb / 3pnbe ban ben Stierman (bie 50 moebe toa£ bat Ijp 3icfj niet berroeren non ) onberreeïjt/ toaar on* trent Ijp ö*n ftapiteun gelaaten |jab; en epnbelpn quamen 3P 30 naa bat 3e \&m beroepen nonben/ en bonben Ijem ten ïaatfie in een ïjaa- ge leggen/ ö^bbenbe pa£ 30 beel beïul bat |>p een^ roepen hon/ maar geen magt om op 3pne beenen te fïaan : 30 bat 3P genoob3aant toaa* ren tjem na be firanb te bjaagen. Wanneer 3P Öem vuat met bjan* öebjpn en boaterberquifttèabben/ berb.aalbe öp öen bat 3pne maat£ ban bo?fl berfmacljtenbe/ be een booj en be anber naa neer geseegeti loaaren / fcöoon öP Ö^» Ö^^gb öab bat 3e raoeb moften öonben / en baat ruften/ tot bat tjp toat toater boo? öen hreeg; en bat tvuee ban 3Pn boln 't nog Ijabben upïtgeöouben tot bpf uuren in ben ac|jtecinib= bag/ en toen oor toaaren be3b3eenen i boet) bat öp 3elf nog al ypoê boo?t-- Tweede Deel. ï75 \&fé. bootfqegaan om ben toeg te 3oefeen / totbat ïjet bonnet toa£ / en bat Ijp toen toa£ neergeballen tec pïaatfe baar 3P Ijem gebonben nao= ben. J©e ttuee iBatroojen foagten ben ftapitepn na boo?b/ tettopï Mr. Kane na be anbere Qiiig joenen/ maat te beegeefg ;toant öp neerbe 3onbet hen/ en men Ijeeft naberljanb nooit iet£ ban ben geïjoojb. ^itbienberap tot een toaacfcöoutotoge/ om rap in 't jaagen niet te berte ban rapnè; mannek te uegeeben. $Baar om boo?t te gaan: iCoen mpn maanb ten epnbe tnap/ binnen toewe tpb top al fjef hout aan be 3pbe Pan be neeen geöjagt ïjabben/ tolerb in terfkmb af- betaal* met een ton ( of Ijalf lafi ) ©erf ïjout / toaar boo?/ en nog iet$ bat in geleenb öab/ in toat boojraab noft/ en baarnaa al£ een man* fcer in 't toerft ingenomen ïuierb/ met eenige ban mpne boortge mee* ffetg: baant 3» paften ïntnne raaatfcïjappp / en lieten öet öout to gen / tot bat Mr. Weft (jet bolgeng berbing 3ou nomen af ïjaalen ; of anbere baat ban .öefcïjinnen. dommige ban fcen gingen na Beef-ey- f"^ land, om offen te boobeu om be öupbeu/ bie 3P betoaaren boo? be3*l= be met pennen fipf op be gronb upt te fpannen. €erfï leggen 3P be bïeefcïj 3Pbe / en baarnaa öet Ijaair boben / ïaatenbe bie leggen/ tot bat 3e ïjerf bioog 3Pn. 3£aar 3pn 32 {terne pennen / 30 bin afê een imn§ arm toe ban noobe/ om een öupb ter beegen upt te fpannen. 3Banneer 3e bjoog 3Pn/ bouïot mense in 't mibben toe/ en banljangt men3e btoari ober een (terne fion ( 30 fjoog bat»be enben be grono niet nonnen raaften/ en men ftaat3e een£ in bjie toeenen of een maanb/ met grocre nonnen/ om 'er be bjomaeu/ bie anbee£ w 't &aatt fto* men en 'top eeten/ en be ïjupben aÏ50 beDerben / upt te ffaan. %\$ 3e t' fcljeep geoaan tooien Heggen 3P3e in 30ut toater te toeenen/ om be nog oüerige baonmn te boobeh / en tertopt 3e nog nat3pn/ fSaan 3P3e ra bieren toe/ en 3enbeu3e 30 na booib. #etopï in iu bit toer» nog onbei32eeben toa#/ 'bleef Ui met 3 ban be oube gaften/ om Ijout te nappen, lipne manner^ toaaren alle fctie j&c&otren ; be een ge* naamb Price Mom'ce, |)ab baar eenige jaaren geluoonb/ en ï)ab een bp groote Periago ; Uiant 3onber een baartupg fean men 'er uan be eene pïaat£ niet na be anbere nomen, ^e anbere ttoee toaaren nog jonge gaften/ öie tot fóoopiieben toaaren opgetrokken / ïjunne naa* men boaaren Mr. 'Duncan Kampbell, en Mr. George. "®tw tbjee geen Mjaagen i\\ be plaats of 't Ujerli -ïjebbenbe/ toaeljtteben maai: na gelegen&epö om met ïjet eerfle fcöip bat 'er om ©ecföout auam/ U?eg te raanen. i'et üumtiz oofe niet lang of üiapitepn Hall nan Bo- fton quam tot bie epnbe baar/ en bjierbt ban öcn met 40 Con be= biatljt. hJtt Vuierö afgefpjooKen bat George 30U bïpben om l>out te ï)annen/ terbjpi Kampbell na Hieuw Engeland 30U gaan./, om be la* blng te bernoopen/ en meelen anbere toaaren mebe te Öjengen/ baat men ïnipben en ©erf ïjout m be baai boo| tópm kon. ®>k bertraag* be m\$ mm Voant tnbebonb bat Price Momce uiet jeeï nmifm ij6 DAMPIERS REYZEN. .tot HM) betopï ïjn mifübien bacïjt bat ïjp ftout^ genoeg öab. <£n m' 7 heb Dit 30 toeï baar/ al é op auOere pïaatfen toaargenomen / Dat De gene bie Uiel"3pn opgeboeb getoeetf/ ooc^aan^ 3o?gbuïbtgfï getoeefi jun/ om tjunne tpö Voel te befïeeöen / en bat 3P naarfïig en 3upnig toaaren/ atë 'er geïegenbïjepb toa£ om toat te toinnen. 3©aarente* fcen be gene'bie rot 3toaareu aröepö getornd toaaren / en önnne Rofï met £arb toetften ïjabben moeten toinnen / aï£ 3e obeebloeö quamen te öeoben / öeeï quifiacötig toaaren/ béngen ïjunne tpo en gelb onnut öooi./ met 3nppen en raasen. ; ^ wormen 5[r tjteïö mp ban aan 't toerfe/ tot bat (ft baar in berljinberb toierb/ iudC b«-ö00j een {jaïti en 3eer buurig ge5toelaanmpn rechterbeen/ 'ttoeiRmp Sf0ic*3«tó «" ppnberoor3aa&te/ bar in 'er uaautoïpRglopflaanRon; maar in? toierbt geraaben be bollen ban toitte ïeeïien / bie baar in oberbloeö lang be kreeft groene» / teb?aaden/ en 'er opteleggen/ om öetge3toel jte boen rupen. 3£it beeb in o?te of bier bagen/ 3onbereenige baat te ge* boelen/ maar epnbeïpft befpeurbe iR ttoee toitte fn'ppeféin'tmiöbenban 't ge3toel/ en bmhRenbe befèlbé1/ quamen 'er ttoee toitte tooimen upt. Éfi nam3e in immtjanb/ en 3ag bat3eel&be3et toaaren met b?ie rpgen of «tingen ban 3toart/ no?t/en tfpf Ijaair/'ttoelRroubombeieïbeiu'p/ te M)mm een nring btcïjt aan eïR enb( en een inbe miööeii/ 3pnüeaite tRbentlplJ ebmeen^. '©e too*men toaaren ontrent 30 bift ai$ een ijoeu* oerfcljaft/ en bpe bierbe ban een bupm lang. Ér öab nog nooit te booren 3umetoo?menin^menfctjenbleeffö3ien sgroeijeu. 'ï-M# toaarbeGuineeietooJmen 3Pnin fommigepTaatienuaii Weüindte, Jjoojnaameïpn opKurafao, 3eergemeen; groeiende 30 toeï in be flanken ƒ S# Ju be Etoarten. Cn ombat bat epïano eectpbg een jfèagasnn ban ^toaeten to.a£/ fertopl be ^ollanber^ bien öanbel met be Jjpaujaard^.bjeeben/ en bat^er be^toarten meeftmebegequeidtoa* reu / 30 geloof üe Jtien bat alë anbere menfcöen bie nreeuen / 3uiR£ boo? be* fmettingejgefeöieben. 3JR boo| mpacïjt eerder bat 30 ontfïaan upt öet bw* Hen ban quaab toater ; en 't i£ toaarferjpneïpR bat tjet toater ban oe anbe* reepïanben/aló Aruba enBonairy, öe3eïfbeb2ucötenirioogenboo?tbien* oen : toant beeïe ban be gene bie met rap ban baar na Virgi me gingen ( toaar ban irr'j eerfte beel mpner tëep^togt geraeïb \$ ) toaaren 'er mee ge* queïbuaa 0115e aanfcorafï albaar ; en aan mpn en Rlaauto fyafo 'er oor een upt/ uaabatbat jfc 'erbpf ofje£ maanben getoeefï toa& ^eeje toojracn 3pn niet binöer ban een rttutoe b?aab garen / maar 30 in berftaan Ijeb/ 6/ 7 J of 8 ellen lang; en inbien sebjeeltenin'tupt* ïjaaïen/ 3al bat gebeeïte 't toelR in 't bleefclj bïpft/ rotten/ en groote pun beroo23aalien/ jabe^ ïpberëïeeben in gebaar brengen/ of ten min* ften'tgebziRJRbanbatlib^ en ih öeb'er genenb bie 3eer gehurbenenge^ fneeben toieröen / om 'er ben bwn Upt te Ijaalen. g» leeb groote ppn zonderlinger be mpne uptquam/en mpHenftel3bK»I/en5ag,er3eeroutfleeltenen ge gence fcUim9luit. gö \}klb 'er een pïepfreropom'Jtge3ioelteboenrppen/ en eunbelpïi'öe plepfter baar een£ aftreïiHenbe / quam 'er be toomi b?ie öupm ZlUg Tweede Deel. lyy öuum fyeeb uit/ en mum pun nam terftonb af. ,Cot bfen tpb toe tna£ ik onfutubijg ban mpne quaaï/ en be ^ufftouto baar fö t'ljup-*? boa*!/ 3ag öet aan boo? een 3enuto; maat in toift Voel toat fjet tuao7ennam teefïonb een floaje baai* in ben tuojm oproïbe. <©aarnaa beeö in &et aïïe mo,2gen£ en abonben open/ entronbenmomi5acÖtje$upt/ t'eïRen£ on* trent tlüee bupm o?eeb/ niet sonber eenige ppn/ totbatiRöemepnbeïpfc ontrent beïengteban ttueeboetïjab uptgeöaaïb. S& reeb eens0 met eenen Mr.Richardfon, bf e na een ^buart ging om 3un paarb te ïaaten genee3en/ ban een genneu^be rug; en in bjoeg ben ëtoart bp bie geïegenïjept of ïjp mpn been geneesen non ; ï)p 3epbe terftonb ja / en nam (jet fjeeï gereebelpn aan. Qfe jloeg onöertuffcijén acljt op 3pne manier ban 't paerb te genegen/ 't bjeïïi aïbi$ toeging : eerft tyeef ï)p öe Seeeepïaat^/ en ïepb'er baacnaa een roepnig ruuto poeber op/ battoeï nagebzoogbe en hïepn getu£eeben i€aban£bïaben geïeen/en mompelen* De eenige bjoosbeu binnen ,'$ monb-3 / öïie£ öp bïiemaaï op ïjtt 3eer/ en 3toaaibe ber teïhen^ 3pn ïjmb ober/ 3eggenbe bat ï)et fjaaft 30a genee* 3en 3pn. Epn loon toa^ een uüitte öaan. ftomenbe baarnaa öp mu/ en 3ienbe ben toonn in mpn eiiRÏautu/ beïoofbe öp mp in b|ie bagen te geneesen / ep(ct)enöe oor een tuitten Öaan boo? 3pn merite ; ïjp Deeb ebence u-a met mp / al»? met ïjet paerb ; en bebaï mp ö** berbaub niet ïo$ te maauen in b^ie bagen : maat in toacïjt* te 30 ïang niet; bjant be boeft ben boïgenbcn mo?geu afgegïeeben 3pn* be/ uionb in ïjet boojt \a$l en bebonb ben tuo^m afgebjoöReu / en ïjet gat ganfeïj genee3en. %h tua£ 3e er beb?ee-?b bat ïjet oberig geDeeïte mp eenig ongemak 3011 gebaarb öeoben/ maar in ïjeb 'er febttb biehb tpïr geen ppn aan geboeïb. . , . 51h öeö ge3egb/ öoe bat iaboojbetoojmen in mpn been berïjinbetö loierb om mtm toern te boen / en tot boltooijinge ban mpn ongeïuu nree* gen bop tci ftónb baarnaa befjebigfïe ft o?m tueïne men nooit inbiegetue* ften gezien ïjab/ en bie meer ban 24 uuren buiiröe; bjaarbaninnaberin mpn Verhaal van de Winden saï fpjeeïsen; 3uUenbe nu aïïeenïpn eenige omfïanbigïjeben berïjaaïen. <3JR ïjeö reeb?? gesegb / bat tap baar met on$ bieren in ge3eïfcöap toaa* zwaarc uen om ïjout te jannen ; en booi bee3e flonn toierben top in groote ongeïe* ftonn. genïjepb geb?agt; iuant 30 lang be3eïbe Ouutbe/ Ronben top geen fpp^ toemaafen; uocljooJHoen beftojm eerft ober toaj?/ ten tuaare top m\%g inbe nauoegebaan dabben/ tuant Ijet öoogfïe lanb ontrent on^/ flonO bpftaujj 3 boet onber toater ; en betjaiben bat/ 50 toa^ 0113e 111 eeftefpp^ bebutben / uutgenomen Ijtt ofTeu en berRenj? büeefclj / 't tudn niet beeï erger Daarom voajé. 3Bp Ijabben een ïtanoe bte groot genoeg bjajl om on£ aïïe te boe^ ten! en 3tmöe bat ïjet te bergeefë toa-? ïanger baar te faïpben / roei* beu bjp na One-bush key . onrrent 4 mplèn ban 0113e ïjutteu. aar jfagen 4,feljepeu ten auïicr toenbeftonu begon/ maar op 0113e aanüomft bonben ton 'er maar eeu / en ïjoopten eenige berbei'fcljing aïbaar be= m ' Bo* 1 DAMPÏERS REYZEN. 1676. nomen te ftfètöty maat top bonbeu Sip Rdeï oïitïjaaï ; toant top- — — konben 'er geen öjoob noeïj Punch togen/ uocïj $t\f$ niet een foou* je Rum , fcfjódn top 'cc geïb boo: aanboaöen. <©e oo^aaR öaarban toaé/ bat 5p rceb£ beïaft toaaren mes 3oDaanige bie toegetré be ftojm ïmrine toebïugt tot ïjen genomen ïjaböm. «©euapl top Dan baar metö bekomen ftonben / bjaagben top toat toeg be h;ie anöcce fdjepen ge* ïneeben toaaren .* ^n 3epben on£/ bat fiapitepn Prout ban Nieuw Engeland na Trilt gebjeeben/ en msffetjien toeï in be rujmie 5ee toeg* geboerb toa£/ 'ten toaare l)p op een ranb toa^baf* getaakt genaamö öe iBibbeïgconb ; bat ttapitepn Skinner ban Nieuw Engeland na Beer- cyiand toa£ geb?eeben/ en bat fiapifepn Chandler ban Honbcn na öc «éo2Ïog£-man£ uieir geb:eeben toa£. Beef-eyiand legt benoo?ben One-bush-key, en be anbere pïaatfen leg* gen een toepnig ter toebet3Pbe/ be eene na 't<©often / en be anbere na 't 5E>efïen. 3Bp gingen ban na Beef-eyiand , en Romenbe tot op een mpl ïta aan 't3eïbe/ -jagen top een blag in 't bofil)/ en aan een floft bafï mt maant/ en boben op een ïjoogen öoom gejet. «Snfïeeognaber Romen* öe/ 3agen top ennbeïpa een fcïjip tufTcïjen't geboomte/ 60c boeten ban 3ee: top roefben 'er recljt op aan / en toanneer top bp't bofclj quamen/ öebonben top bat (jet fcljip een boojtogt gebaanb öaö/ en bat aïïe öe öoomen booj %&m geloften toaaren; 't fcljip öab onteeut ö?ie boet toater ; top roeiben ban met 0115e Rauoe baarnatoe ; en gingen aan* fcoojb/ tooJbenbe toinbeïpn ban be maatg ontbangen ; toant be &api* tepn toa£ lia't fcljip ban flapitepn Prout gegaan / 'ttoetuopbe Middel- gronden ê0W'! enbaarnaa toeDer baar afraahte: maar 'tfcïjtp Pau Skinner toa3 ban onberen aan fiufeften gefïcoten op be boomen / 30 öat 'er geen {joop ban rebsing toa£. 3©pnreegen baar fpp#/ en Punch, m bïeeben'er ontrent ttoee uuren/ onöertuflcöen Qwam öenJtapitepn aanboojb /en noobigbe on£ om 'er ben gatifc*aen mm te Wptoeti. |Baar öetonï top eenige mtRRen f>oo?ben ïoébjanöen in be <©o?log£maniHtmr/ èeffooten top bat $*aptonChandieröp?ïanbban noobe Dab. 3Bproet* Den beröaïben terflonb öertoaarb£; toant top Ronben nier geen Dtenffc öoen; en boo? ben bonket baar Nomenbe/ öonoen top ïjem op een ïjotïi 3anb 3itten. 3^et noo2-enb nan be $iit^ toa^ b?oog / en 't achter- enö tjab meer ban een noet toater in. <©n3eaomft toa,ë baar reeljt ban pa#/ en &ip bXemn bp bien ïfapitepn ttoee bagen/ ïmram toelfte tpü top 3pne goeberen uptöielpen/ tyn anfter uptbiagten / enz. en betopï top §zm toen niet meer bienfl nonben boen/ lieten top ïjem baar / en gingen na Beef-eyiand op be jagt. Ce Trift lagen bier feïjepen ten anaer boa? be fïojm / een baarban toa# in 3ec gebjeeben/ en feberb ïjeeft men 'er nooit meer ban geïjooaö/ un anber toaö op fïranb ge5et / aïtoaar tjet bleef/ en niet afgeljuïpen Mn too:ben i öet berbe öab ö<* uptgeöonben; en ö« bierbe bupten be ïjaar ban Trift leggenbe/ toa^ jeetoaarb ing^b^eeben/ en Ijoetoeï 3eer i&iwrampen«rb/ ecljter ixi Nieuw- EngefeAd aangeRomen. ^?ie ba- Tweede Deel. ffrp gen büoibefïonti/ toa£ eenfcïjeepje geboet!) Dan ^apicepn Val y, ban te na Taiaaifca t'3cpl gegaan: Dit boieiDt ban aïïe De ifoutgannerg boo: berïooren oefcïjat ; maar nae ontcent 4 maanöen quam ïjct toe-- oer/ enoe ftauiteun sepbe Dat Ijp geen tfo?mbernomenöaö; maar toan* neer hu ontrent ^ó-mpïeu re loef roaarö ban Trilt gekomen Uia^/ &aö* ben i eenhelDereSummafemabJinö getogen/ öieöentotaanöeftaap Kóudeccdo ïjao gebast; öocö 3P öaööen al oen tuö 3bJarte toottten t» 't ïDefïen gessen. Beef-eyiand ig ontrent 7 mpïen ïang/ en » of '4 W lejjgenöe in Beef -ey- De ïennte #0$ en 3©efi iet (Ê>ofHpnö ftrefit 3icö na epïanö Trilt, laad- en té laag ïanö Dat onoer Ujatec lest / en Dicïjt aan 3ee niet Dan toitte en rtuaïte'Mangrove-boomeH öoo?rö«enflt. ^e ,$oüjö-5P legt open boo: De rupitie 3ec; boojt£ frrefcl ïjet 5icïj #ofi en 3M; en De #0= fkrïjoen/ ontrent ? mplcii ban Trilt, \$ laag en met Mangrove be= toaflen; aan 't epnde $ een nlepne nreeR/ aldaar op ïjoogtoatecöoot^ Ban Dee3e fcreen na 't 3fêetf-enD ïjeeft men bier mpïen lang een 3an* Dieren oebei/ ban achteren met een lange sanofcann beflooten / aïtoaar beeï fcnecpe naagen groeijenalg egelantier/ Djaagenbeeen &ittebmcf)t met een narDe Dop/ 30 groot a\g eenblaautoe p*upm/ en ban fat* foen até een naïaba£. «et 3©efl-«pnD bxnöt befcorib ban Oe ribier Sc Pieter en Paul, en Daar groegen rooDe Mangroves, ontrent 3 mpïen ban De ribier loopt een nïepn ribiertje <©ofttoaarD£/ betOeeïen* e» Beef-eyiand ban öft bafïe ïanD aan 't Eupaen; en berboïgen£ in een groot meir ban berfetj roater ïoopenbe/ en Dit loopt saarnae m een ?8ut meir / genaamD De #o?ïog£man£-raeir/ Die ytfy in Lugu- na Termina ontïaft/ ontrent * mpïen ban tiet EupDoofterpnnt ban Dit CP|et 'binnenfïe ban Dit epïanb i0 ©eïD-ïanD / ronDom met öoomen/ meefr Mangroves, 't 5P brttte/ 3UJaïte/ of rooDe/ en oen eenig ©erf* J <®t EupöSP tnffcöen De beïDen en De Mangroves, ig 3eerbmcï)töaar; en fommig geDeeïte Daarban i£ öponjfï? Dan tjet belolanö. h S£e beïDen bjengen ïang gra£/ en De ijooge ncljgeï^ mootje boomen ban becfcöepDenerïep foojten boo?t. ' , , ~ ^eb?ucötenbanDitepïanD3pnPengums, roobenengeele/ Guavers, Sapadiilos', Eimoenen/ <©?anje appelen/ enz. 3£ee3e ïaatfïe 5pu Daac nog maar onlang^ geplant/ Doo? een ge3elfcïjapban ^uDiaanen / Die ban De £>panjaarDenafgeb3eeRen/ 3icï) Daar tjaDDen neergezet. 't lé in Die öo^actjtige gebjeflen ban Amerika geen meulne 3aaH/Veïh Dat De Indiaanen met gaufct)e Do?pen te geïpn toegblieben/ en 31CÖ el*ziBgdet Oer^ in onbetooonDe boffcljen neer fiaan / om ïjunne b?uï)epö te jjenw*mdiata ten ; en 30 3e op gebal ontDeht mo?Den/ beröu?3en 3e al toeer/ 't toeln 3P gemanlpn nonnen ooen / Detopï öun ïjupgraab toepnig an* Deré té'/ Dan ïjunne ïmtoene Ijangmatten/ m Hatebaffen, €lh maant " ' Z 2, 3?n DAMPIERS REYZEN. mtmnïji^l en onbertuffcljen open 3p ïjunne Oangttiatfen tuf* mntme boomen / aïtoaar fp ffaapen / totöat Bunn? IjSSS, öé. Pekan en Wam ; maat De gene Die Dfcg afBe3onDetD toen fofen Piantam-D?eeb«i i / toelfte memanD toeet Dan lp 3due / toaaciut n Ötinne fpps tpftben/ totöat 5p pïantatfen öp &«n bosp «S &»? Ep maa|en met mm gronD bequaam / Dan 't geneen SSt 83®&2ï^i fMjWfcn «eenpaDen/ maar tomieaübwe ban ta# gaan / foeenen 3P nn en Dan een tan / en laaten De«ïbe neer&angen tot een tefen om « naat te regeïeeren aï£ 5n iS fcomen. gnWen 't gebeurt Dat 3P Doo: anbcce Indiaaner i , Die non on' èet : De &pati)aarD#u»Kinen/ ontDtót toojDaiA of Dat jp snaar eenin rni^toutoen Dt$ aangaanDe opbatten / Dan braamen § -tetftono 1 / en gaan eïDer£ &een; tuant Dit rupm getoefi berfcöaft ïjen goeD en bet 't fDaacen eenige ban Dee3e bïugtenbe Indiaanen, DieopBeef-eviand nuaraen toooneii/ aïbjaar m «ij 't beregen ban &umw tan* SepD/öunne tomben en benenDen bonöen / Die eenige mö te Umn booi De fcapetf genomen/ en aan De $om&aïi&ecS/ befaoft toaarèn/ 6p toeffie eenige ban öunne bzoiilnen nog inoonDen I hoetoel anöere UwDec na tutnne bjoonpïaatfen toaaren geboerD. <£n Dee3e toontoeii toaaren 't Die naajaare tneDetftomfi ïjaar oenene maakten / noe mei 3P ban De €ngel|ct}e maaren bejegenD getoeefl ; maar Dbo/m laare bmioeti bemoogen onröimne tooonplaatfeu bu De ^panaaroeu te berïaaten^enop DitenïanD te Romen/ alteaat 3P al fcöier een jaar teDDengetoeefr/ eer 3P Doo? De öes3e aanbieöing/ eufcfjooren ~~ " naöerïjanö ö.eeu beefren/ maat 3onbcn t'cïRen£aï£5pbleefcl) ban tiooöe ïjaböen ieiiianö aan ö^»n 5 en öt> öècjojgbe öeii tiolgeué3pne D'elofte. ec3e manier Pan offenteöooöen/ fcöpntöen&panjaarDm alleen ep* gen / in3onöetljepö öe gene öie öaar ontrent bjoonen / öelrteïne 3eer Daar op afgerecljt 3pn/ taant fommige boen bit tjetganfclje jaar boo:/ entoojöen 'ei* aï3o Ijeeï gaaubJ op. ^e^aagcr 3it op een goeö paccö/ bat baar op geïeetö t£/ eirtoeet ^nier- Vuanmee Ijetmoet naöeren of bjpften/ 30 bat beberpöer metöet öefIie^ü™doffeu ren geen moeite ïjeeft. Zvm gebjeee \$ een p3er/ aï£ een ftromme 3ift*kniebuv .fcd/ 3eer feïjerp Pan fneeöe/ bce3e 3iRReï fieeftt in een fïonbau 140? 1 ƒ te ver- ° boeten ïang. SBanneer nu be jaager opge3eten \§l ban legt önbefïoRUmme-j ober öej? pacröö Rop/ met tjet p3er boojupt/ enrpbtöetbeeftnaa; af$ Ï)P 't actjtetijaaïö ïjeeft/ flaat ïjpben 5tRRel in be bupgpan be acüjterfle poot/ en fnpöt be pce£ af; terftonb toenbt öet paerb 3tcf) ter 3pöe/ taant fjet perVuonöe beeft 3et met al 3pn magt op ïjem toe / maet 't paerb loopt een groote heer om/ eer fjet tacöet Romt. ^nöien onbertuffcijen be pee^ niet ganfclj afgefneeöeu $/30bjeehtecï}teröe 0$ beseïbetaeï (jaaft/ boo? ïjet gefiaöig uptffaanban 3pnpoot/ en ban Kan fjp maar op bjie beenengaan; fp?ingenöe ccljtet óoo#»aatt$ om 3icD op3pnbpanö te taieeuen. %l$ ban rpbt 'er öe jaager 3acï)telpR op aan / en fïaat 3pn P3er inöenniebaneen bet booste pooten / Psaar öoo? ïjet beeft terflonö neettupmeït : ban nlimt Ijp ban 3Pn paerb/ en neemeube een me^met een fcljerpe punt/ ftootf)P 't3eïbe 30 beljenbig aeljterbeöoojnenin/ bat ÖPbe3enulxienboo2fnpbt/ enbe Iwp öaar op tcrfïonöt neet3pgt. <2^an ftpgt be jaager ujebec te paerb/ eu'3oeftt meer toilö/ ïaatenbebenge- öooöen o;? boo^ bebiïïer^/ öie Pp öer öanö 3pn/ en 'er öe ïjiipö met &er ïjaaft afmaaien. Cfet recljter 00? ban öee3e jafit-paerben tuo?bt boo? 't geP>fgt ban be fion 30 geP?uat/ bat öetaltoop neernaugt/ P^aaröoo? men b-ie paerben ten eerfien ban anöete Kan Rennen. ^eSpanjaardsmaaftenalleenlpRjagt op be bullen enoube ftoeïjen/ en % 3 Douben m "~~ iax DAMPIERS &ËYZEN. 1676. ïjouöen 't j'cngc lus In 't ïeeteen om boon te teeïen / toaarboo* fjet bet — fïeebs» in toesen bïpff. daarentegen DcoöeuDeEngeifchen enFranfchen 3onöer anöetfcïjepö / ja eecoer jonge omiöeaitöe; 3onöet act>t te flaan of 3P öe teelt ooft uptroetjen. jamaika $ een inerMpïi öïpft ban öcc3e 0113e bbaa^fjepö/ loaot toen Ijet eerftöoöi öe€nge!fcéenberaagtigö toferOr/ toaaren bebeloen wel ban bee boo?3icn; maar 't 3eïbebjieröt!}aaftöcö? D!i3e ^boïöaaten ttprgeroetb/ öie 'er. Daar nae groot gebeft om Ipöen mof- ten : en fjet toierör niet rueer bootten / boo? Dat öe föiböer Thomas Linch <0oberneur öaarban U)a£. Hfn ontüoobtbeeban Kuba, 'tbjeïn nu toe* oer tuel ^ aangegroeid/ omöat eïftspn engen ïjeeft/ en te booren fcoa^ 'er geen epgenöom / maar 000? eïn booööe aï o?at |)p non. €n in ac^t öat OeFranfchen bit nog mnm jobeel Doen aï£ öe Engdfchen. Inbien öe Spanjaards niet 30 3o?gbulDig luaaren gebjeefï om Weft- weftiodie indie met ütïmip en offen te boo?3ien / 'öe.föaper£ 30uöen Ijebben voorzien mmtn Öongec ïpöen ; maar nu spnoeepïanöetrso boe] atë 't bafte ' ïanö obetbïoeöig bersojgö; insonöeijöepö be 28>aai ban Kampechie, be rplanben ban Kuba, .Pines , Hifpanioia, Portoriko , enz. altoaaröeïjaï* to'en öebJitöe beiaen£/ een menigte ban bernen|-ïoobfen 3pn/ in fom* mige ban ineïne ia geljoo?ö Ijeb Dat toeï 1 5-00 bertien^ getjouöen tuo?» ben : en baarban leef hm öe ^apxf boo?naameïpfc. i-enkei in Ji^aar om lueber. tot Beef-eyiand te fieeren. #èe €ngcïfc&e Slaa* 's jaagen. ger£ ïjebben öet bee seer berminöerb ; en öe beeflen öie 'er nog spn o* bergebïeeben/ 3nn boo? Ijet geflaöig fcljieten nu 30 fcttiJO en tuoefï ge* itiojDeu/ bat Ijet gebaarïpft boo? een man alleen ig om 'er op te fclne* ten) of boo? be beïben te gaan: baant be oube bullen öie een£ ^pngc* fcliooten gebjeeft/ 3uiïen opiemauö aanioopen/ en 3icö in fiagojöen/ m tegen 0113e aannöirtfi terlneer fïeüen; te boeeten/ be oube bullen ïiomen boo: aan/ achterom öe noeQen/ en acïjter be be3eïbe öe naïbe= tm. €n tnöien bop tracfjten ter 3Pöe om te ïoopen/ om ïjem in öe tf aett te hoiuen / ban toenbenbe bullen 3icöterfïonb oob/ enheerenon^ Den nou toe. <£n öaarom feïjieten bop 3eïöen onber een groote tjoop / maar gaan in be öofliöen bicljt bp be beïben / en fcïueten naeeu al* leen. tnöien ^et beeft 3toaar gelnonb i$ / ïoop ïjet recljt op bm ^aager aan/ geïpn in 3elf onöerbonben öeb ; maar 30 't toepnig te bebupben öeeft / loopt M gemeeïpft bjeg. ^e oube Saager^ 3eg- gen/ öat een ftoe 't gebaacïpnfl ié / ombat 5e met opene oogen op Naaren bpanö aanloopt; maar be bul flupt be 3pne/ toaar boo? men Öem aemanïpn beempöen nan. ^ocö in ftan bit niet upt epgen er= baarennenb ber3eRereii / en ttopfel eerber aan be toaarïjepö baar ban ; toant ilt ïieb iemanb gel^enb/ bie 3eer boo? een bul berwonb bJieröt. 't 3©aé een manner ban Mr. Barker in be 3Befïer-poel / aïtoaar 5P 3icn moebe aan 't ïjoutöaRRen gearbenö öeöbenöe / met een nanoe na Beef-eyland boeren/ om3icl)baar een beertienbagen of t)?ie Ujee= hen wat te berberfcljen/ om bat 'er berfcljepbenerïep foo?t ban b?ucö- tm 3pn/ en oberbloeb ban Kool om bp 't berfeïj bïeefcö te eeten. ^p= Qua- 'M Tweede Deel. *h 1 61&, ouamfli 5aar aan een pïaat£ gcnaamb be Zoute kreek, en inspoten ö25 «n hut <£en$ op een ac(jtermiöoaji / toanneer Mr. Barker \aa te flaaueft/ ging 3P." «nahftn: na 't Wip f ontrent een ïjaïf uut iaaitfuan fmunHurt/ en $itm aïbaar een bul/ fc&oot DP na f>em/ en bertoonböebem fee* 5toaat ; maet öe bul ftaö ecjjtei .nog 3» m ftracbt Dat nu 3Pnen bpanö naeïiep / en ö«n acntetnaaïb nebbenbe/ toertrabt/ en 'Jm BPe'-fc* quetffe / 30 bat &P niet magtig toaé op te ftaan ^iiDctnifrcDen- uertoo? be bul 5Pne fcacöten oofc / en biel booD bp hem neet-; m öe man 3011b 'et Sm ïeeben tuebe nebben moe* ren ïaateii/ inbien Mr. Barker , na tjem 3oefeenbe / gem baat 'f an* oetoaatrë 'jS uio:ö«rê niet gebonöen / en op 3pne rug na be tjut ge* toift haö 'S ^inöerenbaag^3ette gp Öem in 3pn feanoe/ enb^agtrjem aan een fcftip/ aldaar een ï&onoattf toag/ bie $em binnen toepnig tP^ft^eebtortöaaïo bat top fsapftepnChandierbetïieten/ omnaBeef- eyfand te gaan/ en baar eenigen tpö met jaagen te betfeeben : öocïj ;o atë top aan ïanb gingen om een 0$ tot on£ abonbmaaï te booben/ bejegenbemu een mifïï* boo?baï 5 toant gaanbe boa? eenbeibtje bat 2 of 3 boeronber toater lag / roofcen ton een frerae ïuegt ban een Alligator ; en fion baanae urupteïbe ia ober eenen / en bieï neet-®nt&ö- m tien om fcutoeV maar mpne maftfterg/ in ptaat£ ban rap bp teling™* fiomen/ liepen toeg na 't öofcft. gft toa£ 30 b?a niet toeet opgeraakt/ /cff «f om ben te neigen / of ift tupmeïbe ten ttoeebenmaaïe / en baamaaugatots, mtiimél meenenbe eïhe repé aï£ ia neerbiel bat ih berflonben 30Ube ne&ecft^n. m quant 'er ebentoel nog be&oubeu af/ maar toatf 30 Serfc&riW/ batianae m\\ tpö/ 30 lang ia in bezaai toa£/ nootthtft jftab om booj 't toater te gaan. IV. H O O F D S T U K. De rivier van St. Pieter en Paul. De Bergkoe i en Hippo- potamus, 't Eyland Tobasko. Guavers. De rivier To- basko. De Manati. Villa de Mofay Eftapo, Halapa Takatalpo de Sierra. Bven, Indiaanen. Tartillos, Po- foie, Katoene klecding. Vroege Huuvvely ken. Dorpe», Geftalte der Ingezetenen, D' e ribier ban St. Pieter en Paul neemt gaaren oo$p£oug ugt ïjet noog gebergte ban Chiapo ontrent 20 ir#ïen ïanbtoaarb in / 3Pnbe 30 geuaanib naar een fiao/ w& *>*£« ban öaar- ^$ eetfïe ïaop i$ een merfeelpfte lengte ^ofttoaari»^ / tot aan ytorn bergeu èieaa nbie aant leggen/ en baarop bjaait 3e $o#fmate#/ tot op ** «■ü 1676 184 DAMPTERS REYZEN. I 12 mpïcn ban öe see/ m beröeeït 3itf) bati epnöeïnfc in item tem*» i toaat ban Dc-eene na 't\mete in öe ribS TobUn Lw / V' sas ss^ÉSrSïS tot wi ban* / maat op tnat öiepte wïtm nS ec|e? EnSPS Mepne baartupgen nietje bïoeö ffiX* obfiiiniii«i Xs ; öaar öinnen \$, S öe ribier ^SSSSSK^Wi^ of 16 boet bjater/ en 3eer goeöe auFfergronö. J&olaemrt bet haal tJ/, de fcaperg/ tortlte öie ribier op getefefï 3pn/ ilöetïbe [fa PSJïS eer 3e » fcöepöt./ en bete lanoWo n sifbe^löI^Éff, aan öen oeber Daar ban geooutoö ; 't toojnaainW te ?bmi ££ Summafenta ffe&eeten; en Daar 3?n beeïe ojeeW» ban Kakao e pi™ ta,ns bmrato* öetaarörpa-tre U3eöer3nöe 3eer bf|#SlHl# onbeöoubJöeïanö i$ met beelerïjanöe öoimea Stó^SiS^S ban ftato?n-en ftoottioomen. €n op StoSIn /S?S ban De dbier/ 3pn groote belöen boï ban c|n / pa ro ,// S, aSöïïe nop 1 hojt in een fleöjongen. «^et Deeft geen ïjoomm ; öf oom, %n 30 ö& aï^öie ban een hoe ; öe ooteii 3Pn gefcöiftt naar öe ncootrr ban ïjoofö/ en rupm 30 öjeeö öan öie ban een loe t T W iÜknï m ;■/ öepooren qe&e!p!$ ; öe fïaert tf b?p ïa g öo h öun ba fjaair/ met geen nuatf aan 'tenö: M öaair ober 't ganSf 1 aiof m Dun; öetjupö ^ontrent tluee öupm öift; fkvéSSmS^& fpn ban ÖJaaö; WWi$pW en $ t'3amèn een Sntmaam^aSiuv ftfltt && g*luigt ban 3iiIk een beeff i/s of 600 ÖR ,wamefle36l,ue <©tt Dier btnöt men altoos in öe boffcljcn op een uipöe ribier / en M eet een jener lang Dun ra& 't Vueift obecbïoeöïg aan öe Lnte öer nbieren groeit; maar nooit eet tjet in beïöen/ of toeXn tan aoeo m& geïnh anöere offen. Wanneer 't 3uit üupa bot öeeft / kmm 3h:j te tlaapen aan De -aant Öer ribier/ en op Ijk ininfïe amicht fc&iet öet neer m bjatec/ en 3hihr tot op öe grono / aïlS tet ou ?wi pooteu gaat / al ti Ïjet tjeeï Diep. ^et aan niet |& ïoopeiT/ en Daf om bescetujet pö nooit bQreban eenribiee/ öeoipï tot Daar Sie ifeU etto T™ " ' f^ ^ fta" ^ l"Et W ^^« -^ÉSÏÏ^^ be-jatal op to3e pïaat^/ ooft in öe ribieren in öe SSaaj ban Honduras, en op Oe'Uafie fiuft bauöaar tot aan öe nuierumi Tweede Deel. 185* Darien Berfcfoepöene ban mpne maftRer£ öeorjeri bew bievm baat neöooo/ m ftenöen ïjun fpoo?/ 'ttueïR iR 5cïf ooR op be %mb-m$te ban Daden getfen ïjeö/ öoc& niet cjeRenö 30UÖ öeööen/ inöien men 'tmn nitt aeseaö had. 3&e üitnuft daarban in 't 3anö fcö*en b>p ge* %n naar "tfooo? ban een noe/ maat in toa£ genoeg becseftecö öat 0113c gemeene feonjen aïdaar niet souden öeöfjen nonnen ïseben / ook 3?n je op betfcijepöene mpïen na Daar ontrent niet. rfSfSk 3iBpneniaRRet£ gaben mp bit beröaaï / en ir ïjeo fjet selfbe fedsrü oor ban andere/ 30 acngeïfcöen al£ Spanjaarden/ geïjoojö. aBanneer jr öeese .boojgaande befcöjpbinge een£ toonöe aan -een pet* foon ban aaneen/ sondt öp öeseibe aan een 3pner ©jienoeninHoiian^ tian baien öp öit antbjoojo ontbing. 1676. My-n Heer. H Et Bericht dat ik van denEngelfëhen Predikaat te Lejdenhèb* be,, is dit. De befchryving vasn uwe Zeekoe komt zowel -overeen met de Hippopotamus, welke men hier bewaart, dat ik ge- loof dat het een en 't zelfde dier is* alleenlyk deeze hier te Ley- Jen is grooter dan een os. Van de oogen, ooren, en haair kan men niets zeggen, om dat die aan deeze huyd hier niet te zien zyn. De tanden zyn aanmerkenswaardig-, heel groofc, vaft , en ,zo fyn als ivoor. . Ik heb met een verftandig perfoon gefprooken, die bevrmd was aan den BurgermeeftervanLeyden, dewelke dien ffiffopota- mus aan de Akademie vereerd heeft. Deeze die huyd bezigtigd hebbende, zegt dat hy veel grooter is, dan die van uwe be- fchryving, en dat hy ten minften wel duyzend pond zou moeten weegen. Laat my hier by voegen, dat ze aan de Kaap van Goede Hoofa van waar deeze te Leyden gekomen is, mhTchien grooter vallen. En dewyl 'er geen hoorns aan zyn, zou men dezelve zo weleen i&- vier-paerdi alseen Rivier- koe komen noemen. Doch daar inmoet men zich voegen naar de benaaming, welke het volk daar ze zyn gebruykt, en moogelyk in Afrika en Amerika verfcheelt. Maar 't genehy zegt, dat ze tot op de grond van diepe rivie- ren neer zinkt, en daar gaat j indien hy daar by fielt, gelyk ik acht dat hy meent, dat ze weder opryft, en op X land komt 5 zo tywfel ik daaraan.: Want dat zulk een zwaar lighaern zichzel- vcn weder zoud opgeeven , (hoewel ik weet dat WalvifTchen i-a en i8rf DAMPÏERS REYZEN. , 6 en andere groote vuTchen zulks konnen doen (gaat het geloof te ; boven van J.H. Verfchil tufTchen u 5H belden gaetn bat 'er eenige obeteennomft ruffc&en bee3e Ber glroe ban de Berg- Amerika, en öm Afrikaanfchen Hippopotamus i$; maat ben echter ban koe, en 't gCOOeïen Dat 353 bepbe ban een bp3onber#>o?t 3pn: Voant mentoeet niet zeepaau. ö^ ö ^ecg^e ooit in 3ce 3toemt / noeïj ontrent be3eïbe gebonben too?bt/ ook i| 3n pa£ öalf 30 groot/ en éeeftgeene tanben: IBaar tot berbete boïboenihge ïjeb in ijier ttoee bezaaien ingeboegbi ban be Afrikaanfche Hippopotamus, 30 aï£3etoege3onben 3pn7 öet een aaneen aamtenïpR manban&apitepnCovem ban Porbury,bpBritt-oi,3pnbe een man ban groote bequaam&epb en eerbaarenïjepb/ en ujeïbeRenbe oprecijtigfjepb/ oieop Angola pïagt te ïjanbeïen ; bet anber aan mp 3eïben ban mpn ge- acïjte b:inb fóapltepn Rogers , geïpït &p bie ge3ten beeft in be ribhrr Natal, op be b'jeebteban3ograaben/ beooften be Kaap van Goede hoop. „ 3&e Rop/ ooren/ en neusgaten ban een Zeepaerd 3pn geïpR bie , ban on3e paerben / boo?t£ een Rojte ftaert en beenen; en 3|»ne boet- „ ftappen in 't 3anb 3Pn geïpR öie ban een paert»/ maarïjetlpfi^toel „ een£ 30 groot. ®p graaft aan ben oeber/ en feöpt geïpR een paerb; „ fè ban een bonnere biupne Meur / maar gïinftert in 't frater; 3Pne „ gang aan bm oeber $ ïang3aam/ maar fnelïer in 't frater, fip „ eet Mepne bifeïj/ en frat öp Rrpgen Kan/ en gaat op bjie babem neet tot op be gronb. 31» Deo 'et op geïet bat ty meer ban ecu „ naïf uur onber bïeef eer ïjp boben quam. I£p feseer boogop man* " Re menfeben. §fi öeö gesicn bat ï)P 3Pn beft op fperbè/ en een ban J 3Pne tanben aanbe fnupt ban een boot/ en een anber nietbe?re ban be Hiel 3ette/ 't freüVeen frpbtetoa£ ban bier boet/ en bat öp een ' gat booi be pïanR beet / bat 'et be boot ban 3011R/ enbaarop feïjub- ,, te nu 3pne ooren / en ging boo?. ^pne fterftte $ ongeïoojtpR ; ' frant i& öeb öem aan ftranb 3ien ïeggen tufTcïjen be öanhen/ bat ' een Mïanbfcöe boot met 14 orïjoof ben frater boo? eeti \ju op be tugbanYbeeftgebonfbtoierbt/ en bjoog op3Pnrug bïeef ftaan/ \ en bat 'et freer een anbere 3ee quam bie be boot affpacioe/ 3onbet bat in 3ien non bat ïjet beeft eenige fcöaabe baar 0003 ïeeöt. Hoe ' 3Pne tanben in be beR groeiben/ Ron in niet 3ieu/ atïeenïpR bemerk te iR bat 3e Rtom m een boog/ ontrent ió bupmj ang j tn op ' 3pn biftft meer ban 6 Dupm in be ronbte fraaren. ^ beeben et eenige fcljooten op / maar te bergeefê / frant be Roegeï^upttm op be ïjupb af/ a% op een mam. m Snboo?ïingen noemen öem Kittimiungo en seggen bat Ï)P em^etiflb bat m een foojt ban eeir^ob i^ ; toantniet^ 3e0gen3e/ Ranljembooben : en bat inbien m bem 'tgeeue beeben bat be bïanfte boen ; bP ban M ïjaaft öun- JJwtóttO^ mbifcömtten 30U bermeïen. iunne gebjoonte \§ I tem* Tweede Deel. 1*7 „' neet ïjp biebt bp be ftanoe$ fiomt/ ïjem bifeïj toe te werpen/ en ban *, gaat ïjp Voeg / en boet aan be netten geen quaab. ^ boet 3pn " „ meefre ouaab afë ïju op be gtonb Ran fïaan/ maar al£ 5P 3toemt/ „ ïjeeft f)P aïïeenlpR magt om te bpten. f|R 3ag een£ bat 0113e boot „ bictit aan fïranö lag/ en bat öp 'er onbergfng/ en be boot met 3pne „ rug upt ïjet toater ligtte/ en omtoterp/ met 6 man baarin / boet* ,; jonber iemanb te befcfjaabigen. iCertupl top op be reebe lagen/ „ maareu 'er b?ie / bie t'eïaeng öp betanberf ng ban be maan in be „ baaiquamen; be ^nboomngen 3eggen/ bat 'er 2 mannetje^ en een „ topf je t'samen gaan. feun &\uvb ïpat toeï naar 't gebulaban een „ groot nalf. _ 3&ee3e aanmerking ontrent bet ^etpaetb toierbt genomen te Loan- goin 't jaar ió^. BRIEF van KAPITEYN ROGERS. Myn Heer. DE Hippopotamus of 't Zeepaerd leeft zo wel op land als in de zee of rivieren. Hy gelykt van fatfoen vry wat naar een os, maar is grooter, weegende ifoo of 1600 pond. Dit dier is vol van lighaam, en bedekt met haair vaneen muysvaale kleur* het is dik en kort, en zeer glad als het eerft uyt het water komt, De kop Is boven op plat, maar zonder hoorns j hy heeft groote lippen, eènwydebek, en fterke tanden , vier van welke langer zyn dan de andere, te weeten, twee in de bovenkaak , een aan elkezyde, en twee in de onderde. Deeze laatfte zyn 4 of f düym lang, de addere twee zyn korter, Hy heeft groote breedc oo- ien, groote uytpuy lende oogen, en is zeer fnel van gezigt. Hy heeft een dikke nek, en fterke beenen , maar zwakke pooten. Zyne klaauwen zyn gefpleeten* hy heeft boven de hoef nog twee kleyne klaauwtjes , welke na de grond buygende als hy gaat, een indruk in 't zand maaken als van vier klaauwen. Zyn itaert is kort en fpits) gelyk die van een verken, zonder een quaftaan 't end. Dit beeft is doorgaans vet , en goed om te eeten. Het graaft aan de oevers op een natte moeraflige grond , dicht by ri- vieren of poelen } maar als men 't vervolgt , gaat het te water. In 't water zynde zinkt het op de grond, en loopt daar als op 't droog land. Zy loopen fchier zo hard als een man 5 maar zo menze jaagt , keeren ze om 3 en zien zo fel als een beer, en vech- Aa 4 ten 1676. ï88 DAMFIERS RET2E U JJ2t. 2 n f* V fs men hen daartoe dringt. De Inboorlingen daar te lande ftryden met met die dieren, maar wy hadden 'er al dik wils een gevecht meder zo opden oever als in de rivieren y en fehocn wy gemeenlyk de overhand kreegenv door eenige te dooden en- en de-rcft te verjaagenv nogtans durfden wy hen in 't waterseen- leed doen, naaeen zekeren aanval, die byna doodelvk was ge- weeft voor i man,, die in een kleyne kanoe gingen om een Zee- paerd in een rivier te dooden,. daar # of 10 voet water was. Dit beeft ging- naar zyne gewoonte op degrond van de rivier, en van deeze maats geziea zynde ,, quetften zy het met een lange fpies* die maakte het dier zo verwoed, dat het terftond oprees ,. en met en fel gezigte zyne kaaken opfperde,.en een groot (tuk van 'r boven end van de feanoe-beet, en had dezelve fchier omgefmee-- ten, doch hy zonk terftond weer na dé grond, en de maats maak- ten ach weg zo dra zy kouden , uyt vreezedat hy weer zoudes komen. Tsbasko 9ij geluk. &e mttttt atm ban be tibiet St. Pieter en Paul 8 of "9 mpïèn .$&»&= toeft geloopen öeöombe/ bertfeft.3tcö 3eïten i« be ntiietTobasko , om treut4 mpjm banbe 01 en maast aï3o öet epïantrTobasko, rmu 12 mpïenïang/ m aan 't ,$öo?b-epnb 4 bjee&fé: fcrant ban be ttWc St. Pieter en Paul tot aan be monb ban öt ribii^ Tobask o tekent merr 4 mpte/ en be oebec ïegt <©ofl en 3©efL ^e eerfre vnpï aan 't <©ofïen $ Mangrove-ïanö / met eenigr sanbi* ge osber£ / aïtoaar be ^eötfboabben aan ïanb nomen om hunne epetm te leggen. ■ ^ Het 3©e(ïer gebeeïte if eenianb-oebet tot aan öeribier- Tobaskoroe: Haar om bat 'es: gefïabig een jfjowe tft $wt( tem mm' ez niet bt* «ntaam ïanben/ boo? bat men in b« rtbiet ftotnt-. $et ^ooibtoefres gebeelte i£ bol ban Guaver-uoomen/ban berfcöepbenettep fooitl *pnbe ütwïïut bmcijt be gtootfïe en befte öie ilt ooit gemoef b heb"/ en 't i& inberbaab een Met bekoop pïaar£. ^aat 3Pn ooh groote Koko- pruymen, en bmpben/ maat niet beeïé. '*®t Mhm 3pn upt be natuur omöepnbmet boffe^en banGuavers , en béngen goeb gta£tot toepbings mm} Ö0H3P«3& toelban bette offen bootsen : en ia geïoofbat Jjetbooi 't esten.ban.beGuaver-bjucifjt $/ bat bee3e boonien baat 50 bicïjtgtoei* jen;, toant beese b|«e||t ig bol ban Rïe»ne3aaben/ bjelKeboojbebeetfen peel ongjfloflt/ en 30 toeet geïojl U502bm/ toaatnaa m bwjteï fenieten in üttytb/ en aï30 opfpmpten; 5&aat 3pn ooit seet beel petten / bie; men '$ mo?gen^en '£ abonitè geftabig in br beloen binbt mepöen; ènmp gebennt ban een 3eet on* &MRtg gebat wfatfi m baat &a#: iCXuee. of t>Ut \mmm gwisen m Tweede DeeL i% mm abotib eei$tU3tom te jaagen/ en toanneerspKnöeMoen toaa* ^a ren/ fdienöben- 5P sicfy ban een om ört toiïbte binben; epnbeïpRfcïjoot „, „ éft ban ö^i eeti tjert/ en boobbe fret/ en terbipl Öp beejig bm£ om fictte bitten/ toieröt ïjpüooj een ban 3P«e mafefier£/ We op gèrÜF ïö£* bjanbbe / sfenbe öem boo# 't ïjert aan / pfotfeïpR boo& gefeïjooten. <©e arme man biaéïjeeï bebjoefb ober bit ongeïuR/ en bnefbetoe* gen£ be bjinöen bah ben booben / nooit toeet te rugge na Jamaik» traan. &e ribier Tobasko ipfa^mtierMpRfïeinÖe ganfefre baai ban Kam- pechie, en .-ontfïoat nnt ïjet fjoog gebergte ban Chiapo, maat beeïW* reïpKer ban bie ban Sc. Pfcter en Paul. Ep loopt banbaar J5oo$oofl tot op 4 mpïen na aan 5^)' affcoaer 5e ben arm ban Stv Pieteren Paul ontbangt ƒ en ban $oojb loopt/ totbat 5e in öe #e fïojr. foo# bare berfcöbiater^ Manati, niet bolldomen 50 groot/ aï^ be 3ee-foo?t/maac anbetó ebeneen^ ban fatfoen / en 50 tk acï|t eerber bctrer. ^et ïanb^ bp be'ribieren/ in^onberöepb aan be |ïuurbboo|b-$pbe/ i$ raöerafHa/ en met boomere bicïjt begroef 31Ben öeeft aïbaar ook een menigte ban Eanb-fcöiïbpabben / öe grootje bie iïi ooit gejien ïjab/ eer iR aanbe Gaiiopagos €pïanbente be Zuydzee qnam: gfr eenige ptaatfen aan be jpbe- ber ribier /ber- ber ïanbbiaarb in*/ jbn rietjgeï^ b^oog ïanb/ t«oï ban ïjooge K-ooi en Kattoen-boomen , boeïRe een jeer bermaaïtlpR ïanbfc|ap maanenv <©aar 5pn geen bjooningen rot op 8 mpïen ban be raonb ber ribier/^ en ban ïtomt men bp een Rïepne boitltoeering. / atoaar gemeenïplt een Spanjaard met 8 of 9 fndiaanen aan eïRe 3pöe ban be ribier gepoft teerb i$ / om op be baartupgen bie baar Romen 0$ te .paffen.- ami bat 'tt berfcöesbene ftreeRen npt be beïöeit bomen ïoopeu / $?w ?9» DAMPIERS REY7PM Öanöel te OMira/'t taëffi 'tolniL- °,mm ^ontrent terfmb mi, «pn Hew«, ren Jtanet ; hKL ?litocrein8 b<>°?3fcn/ öat W- liet öaar on pareu mksiamLTJ* V,l,a de Mo& m / m «>« rpft tewjc/ öjie tmim S K KS- flfSaan f< W*en7 Tweede Deel. 191 ïiefïe fïcebtje in bie ribfer/ öeobenbe teie fter&en / eenfge rpfce föoopïie* A K Den. Cuffcöen 't 3elbe en Villa de Mofe 3pn beeï gtoote Kakao-fcoo* 1€>7&y, men tet toeberspbe ban be rfbier. witte Sin ö*b een foojt ban witte Kakao, banbaar geb?agt / ge3ien / ïotU Kaka©. fte in nergen£ ander£ gebonben ïjeb: ^ei£banbe3eïfbe Kleur en groot* te ban öupten/ en ïjeeft een bunne fep of bop gelpft be anbete/ boei) Öet binnenfïe té toit geïpn fpn meel / en toanneer ïjet öuptenfïe geöjo* ften tg/ ïaat öet 3irö boelen aï£ een Rïuptmeel 3£e gene bie beeï in be baai nomen noemen ïjet Spuma, en 3eggenbatbei§panjaarben ban bie getoefïen öet beeï gebmpften om öunne ^joholabe te boen fctpipmen . toaar boo? 5P 'öet te meer toaarbeeren. fBaar in tyb nog nooit' temanb in Engeland gebonben hie öet Kenbe/Danöeii fcee3ig met in be bo1Tcö*n te3oenm nappen/ bie 3iclj in öoNe boomen öouöen; en 3P geueeren 3icö ban berber Öouig en toafeïj. <2£ee3e 25pen spn itoeebetïjanöe ; fommige 3pn b?p groot/ andere niet binner / maar langer/ ban een gemeene bïieg/ 3unbe anber^ geïpn on3e gemeene bpen / maar bonnerber ban Kleur. ïjfaare angeï^ 3pn niet fïerft genoeg om boo? '^ menfcöen jad te fiee* Ken; maar 30 iemanb öen floo?t / uliegense al 30 berlooeö op gpnaant aï^ be groote 25pen/ en Mtteïen toeï/ maar öoen geen seer. %&&>■ re Ijonig \§ loit en Klaat / en 3P maahen tjeei beel baar Uan. ©e In- diaanen Ijouben 'er eenige bie tam 3pn/ en Iputoen tot bien epnbe be öoïïe ftamraen af/ baar 3e ftun ijonigraat ; in maaBeu. Zy setten een enb ban öet blon/ 't boem &eel gelplï afge3aagb i£/ op een pianfe/ en ïaaten een gat tiooj be open om in en upt teaaippeu/ en 't bobeu- enb toozbt met een planft bebent. ^e Söuge en f^etae Indiaanen , bie seibe geen b3e;ft ö^1^^ / ber^ zyt DAMP IERS REYZEN. 1676, 'Indiaan- :fche draak. In diaan- ichc icleediog» feinïten 5ict» aan 'Dé jSpanjaaröen-/ 3P tonen goébnoop/ eutaöjbentje* meenM* Petaaïb likt ToMamgè goeberrn / tadne be «^panjaarb^ xtiti taaaröeeren. <£n men t)eeftmnge3egb/ bat 5pge|)ouben3pnbQo^un* tre iBeefïer^eenbaginöe toeenom niettetaernen: maarofbitboctfrecftt &en ©aapen aïïeen toenaint/ of oor anberen / $ mp on&enenb. W& U- diaanen isie tnbeese bo?pen taooneu/ leeben öfê €belïieben / in bergeik feinge ban be gene biebicöt fep een groote fïaötaoonen/ geïpn.algKampe- chieof Merjda^ taant baar suïïen jéïfë biebanüe flerötfie en armfïe foo:t m boï&g / bie onmagtig jpn^en ^nbiaauteïjuuren/ eeuban bie UM§ metgetadb tot §\m (ïoöWgft toeïHbtaingen/ naabatspreeb^een ganfcnen iöag böoHjunne mee#er£ getaetKtIjebben/30tibjer ï;en irt£ baar boos te betaaïen ; i"a 3P neeuien ben taeï ban be marnt tertapï 3e bee3ig spu/ of ten minden oebeeïrnljen aan |np# te nomen aï£ be matst geëpnbigö $f m be Sinüiaanen öutbeu 't niet taepgeren. g&ittauo É ïjeel bmcïjtbaar./ ïeebetenöe obetbïoeb banMaiz tipt /•£# taeMjunbooniaamfteïeeben^mibbeï i£ J^abatj^tgencoritirnneus *eh< 3P 't op 3u!h een fteen/ aï£ baar be ^jonoJaöe op gewonen too?bt. (&M ceb^Ite baar ban inaanen 3P tot Mepne DunuenoeHjeg/ genaamö. TartiTiós : en 't overige boen sp in ren pot tot bat öet 3«ur taojöt/ m &\$ 3P bo?ft Ijeooen / mengen 3P ren tjanbboi baat ton in een naïaöa^ met Wet/ 'ttaeïift baar boo? een aangenaam* 3etpe (maan ncpgt/ en' ban laaten 3P 't beoieen gjcoote nalaW bol ntepne gaatje^ loo* oen/ en bannen 't 30. W 3P em-b#nb met bee3en ö?aun ontöaa* in / ban mengen 3pn taat öonig baar cnbee / -taant mm nan ijun berraoogen niet gaan / en bat ;$ fep ïjen aï50 aangenaam atë ren tóa« tapn fep on£. 3ft? 3P een bag ttaee of fyiz ton ïjupg gaan / neemen 3P ton bee3e gennen^be $Bai5 taat met 5icö in een panrata- öïaö / en hangen een nalaoa^ om ïjiinnen gojbej/ om frunne bjann in te mengen/ Bonber bat 3P 3irt> berber met eenige fw$ öemoenen/ boo* bat 3P toeer- t'fmpg nomen. ©ee3e o^ann noemen3e Pofoie, en 3e tao?bt 30 3eerban be indiaanen cjrae&t / bar 3P nooit sonber eenige Pau tie3eïPe in ïjunne ïjup3en 3pn. . ' \^-^ . . . ■ . . . Ep heboen nog een anbere mannier Pau b?ann te berepben/ bat w bat 3e be Maia te bjoogen ïeggen / en ban op be typfffcen tot mceï taiPben/ boenbr een taepnig Anatta baar onber / 't taeïR in gdnne aftasten groeit/ en Pau fjen tiergen^ anber^ toe gebmpnt tao?bt/ öit mengen 3P ^amen met taater / en ostonen 't 30 op/ 3onber öet Doo? te gieten. $u ïange .repsen pém 3P bee3e b^anli Poo^ be Po- i0%v nouben een menigte Pan ftaïnoenen j €enben en HBefrijoop tbonefê/ taaar nan be i>aap een nette ïpft &ïeft/ en 3eer ftriht i| in'c tusamrien Pan 3pne tienbrn / 50 öat 3P 'er niet een mirten booben sonber 3pn Perlof. .-', -:'IIL Zp planten ook fcattoen tot ijunne Meebmge. ^e |Bannen b?aa* nen aïïeenïpn een ftojt ronje rn een Pjoeni en öit met een öoeb ban * eeu Tweede Deel. mouten omnsen cm fiftB oe m wh / » . „ ann „ met mouten DMje&t W^fJSÏffi e n t« teöroubeetuombom ten. ©aiittoown toi op ^ uojft iy t owhm . ^ ÖffSSA oe» mangpecfoon/ óf eeumau Mo? HMffittfii Pa^/Lfftl!r^"i°uum'/ teeï fiooget baubegemecne fcupjm/ tot»**. tachaaï taan neaeetaen 7 in jim öefc&pmnn. fan Weitindie. Ji» 3«j tomen/ ojaaöenöe jicfi 3cec eaWm vm&ÊmwfflWPW °iÖ|pP?mi taunaaantf ïueï aemaafit/ ban een mibodmaattse geflalte/ uief?e^^^^ tfbtnm/ tonnen pïattacïjtiö ton aa naesifi f / H^%J??Ston^» en fiepn ton oogen/ met een maatelpne imi» I Do$ ** P^ MVaan lippen / nlepn ton mono / met tuitte, tanöen/ gnoe Oe ïefftlei» Donna tannis gelpft andew ^noiaanen. ^ "W-WI - 194 DAMPIERS REYZEtf. ^P fïaapen ai hangmatten geblogteii ban Dun touto geïnn em net/ toaar ban be enben aan een flpï 3pn batf gemaant. Hut» hims'caaö 1$ getuig/ te toeeten een aatbe pot om öitnne Maiz \n m feoo&en/ en een goei) getal ban Haïaöaffen. Zy 3pn 3eet onno5ek raenfehen/ tuin- öelpn {egen^ bemoeiingen / en oen jegeitfoe £panjaaroeu/ bic hen 30 oitöer liouDm/ Dat 3P erger a$ flaaben 3pn ; ja be Zwarten 3rfra geërfden ober ïjen/ en tooien Daarin 000? öe Span i-aards be harib. mom 't ïjoof ö geöotiöen. mt maant |en 5eer stoaacmoeöig en bof / öoebjel 3P anöer£ ïjeet getuft 5pn/ en met ïjunne fïaat te toeebe fenu* nentetoee3en/ a$ 3P maar maateïnn aan oe nofl nonnen nomen, üiaar fomtpfc^/ roauneer men öen meer bergt ban 3p boen nonnen / toerloopen 3P öeeïe öojpen te geïpn / manmu/baoutuen/ en öüioewnv gelpa tjier booj bernaatö ig. f V. HOOFDSTUK. De rivier Chekapeque. De rivier Dos Boccas. De Dor- pen landwaard in , Halpo. Hun handel. Oude hoe- den een goede waar. Een droevig ongeluk in yt jaa- gen. De rivier Tondelo. Möeijclykheyd der Muflchic- tem De rivier Guafïkwalp. De rivier Teguantape- que. Weynig goudmynen ontrent de zeekuft. De ftad Teguantapeque. Keyhooka , en defzelfs Kakao handel. Vineilos, De rivier Alvarado. Her Fort 1 en de handel. Peper. Vera Craz, 't Fort van St. Jan? d'Ulloa. De Barra )a Venta vloot , en de vaart der zel- ve op de Weftindifche kuft. De ftad Tifpo. De rivier Panuk, Tampeque. rt Eyland Hunia^o. Garnaal-han- deh De Schryver begeeft zich weer aan 't houthak- ken te Trift. Kapiteyn Gibs aldaar door eenige ïn- diaanen gedood. De Schryver begeeft zich na Jamaikay en van daar weder na Engeland. 22T W****** f# ***** mu$ een bet$aaï gegeeUen ffen öe fadha- * Jnen onttentöe ribtetTobasko, 30 treeb ifr m\ tot eene tofetoptonift ban be 30efierfc&e nttfï öee3et naai / met &aare ribferen/ en anbere aanmerneïpnöeben. 0an be ribter Tobasko tot aan öe ribter Cheka- peque t£ 't 7 mpfem ^e nrnl ïegt <0ofr en 3©efï / 3pnbe een ïaage %mb bol geöoomte/ met een janbige ttiïtt ; m 't ff 'er goe& anhe- «11/ feqpc, Tweede Deel. *95 t«i / maar baat traat een bip noïïe 3ee op fltanb / 30 oat {jet 'er fïtm toïft öaLuüt toinotMö öw be3dbe gronb raaftt; en ban moet men* SSSn1» oWlp ooft ffjBTOftt moet tooien/ "tf me» toca afuaatt. fcuflctjen be tiüiec Tobasko m Chekapcquc iTwmmm «We; fjetïaatfle tf eerber een soute ftreeft dor een tf* ÖttTujantteRumD daarban tfnietboben ^f*^WS? St maar 8 of 9 boet toaterop be bauft; maat binnen öe5elbei£ 't bp laagtoater 12 of 13 boet diep/ en bequaamom te anfterebooibar* ïien een nalbe €ngelfcl)e mpï binnen be monb. J©«3e teert ïoopt ontrent troee €ngeuxöe mpïen (©omboog/ en ban ïoout 3e Eupb op tn't ïand.Hian teftffl monb bp bc 3ee / geeft mot ua sanSae upt&oeft of punt : aïboaar men aan de 5pbe bte naafiaan terfefet J/oftft aan berber/ en mm^fl^M^X grofenbiupn fê) met jpne ïjanoen aan graaben/ euberfcj toater to* nipï binnen be monb/ toanneer men öesandige uptïjoeft boo?bp ipf tg |et ïaubnat en moerafTig/ b?aagenter mm**! W*WW*jC "ft Jen opluaarOg/ Mangroves : en Oaamaa ïjeeft men een balt tanb/ at* toaat men eTn beeft Uan berf* toater binbt/ taatitaTt anber tot baar. aantoe të30ut. «Benmpïbaar boojbp i$ een offintoeperp/ beboorenbe tot een |nbiaanfrb bozp. ^tJ^mW^^W^m^^^' %anbfchilbpabben/ en een menigteban Qaams en Korrefos , oeneffeng ee- niae ©apeganen/ en baar 3fn geen naber rooonigen ban fip bee5etoepe« *p 7 iioclj iet£ anoetf meruruaardigj in die ribiee / bat ift uw*. &en rari Wftai Chekapeque, i^ een rtmertje genaamd Dos Bo- cas , $noe aïïeen bequaam booz ftanoeg om 'er hjte baaren en baar i* aan be monb een banft/ toaar booi 't raat gebaarïpft . £/ bo* be Éaper^gaften maaften 'er toepnig jttaadgöepb ban / tang 3P een fcanoe heel behendig \aeeten te nieten: €bentoeï betfoorenbe&apitepng Rives en Hcwct eenig bolft ïjier m 't uptftomen; baant daar toa£ een j^oojöetoinb aetueefï/ toaardoo* be banfr ondieper t»a£ getoojben ƒ 30 bat be meetfe nanoeg in 't uptbaarenom fïoegen/ eneenige mannen ber* mrm ban een mpï binnen be monb ban be ribiet nan geen ftanoe baaren/ en 30 berre i£'t toater 30ut / maar ban ftomt : men to een füaare firoom berfeï) Uiater / en baar taooftp § ^*f^^f%Sz iausaraö/ niflHMn 't toeïfte eenige ricï)geï^ ïoopert ban 30 fcöoon laub m "'er erge»^ in de loerrelb tottm ftan ; 3pnbe ^ t*fyjfc èaanig 4$ öier baoren befcö?eeben i^/aïie effen en bfaft/ tot aan t ge- bergte ban Chiapo toe. ^ y _,, 9aax3Pu geen Snbiaanfcïje bo?pen tot op 4'^f S mlm na aan mi maar berber lanbtoaaeb in 3?n 3eb?p bieöt bp een / en «jet bo* ma een mpï tteee of i$e ban malftaiiöer / Xwaarban Haipo t boo?- 1676, I9<5 DAMPIERS REYZEN. 1676. Indiaan- ^e ^jutuaanen gebmpïten «iet meer ïanb / aï$ 3P ban noobe Ijeb* öen om Maii pooi ljunne;bup£ge3innen op tesaaijen/ en fjmmefeljat* tingen ban te betaaïen; en Daarom tegt ïjet tüffcfjenöe Dooien onöe* &011U3Ö. 3In öee3e ganfeïje ïanöftreen too?bt een menigte ban gebogeïte ge* ïjouDen / al£ Muloenen / cmom I en meftijoopbogetë / en fómtnige Öebben Kakao-plantagten., %$e &anao ban öec3e ïanöftreen too?ötmeefï na 'Villa de Mota gesonben/ en aldaar afgefcfjeept. @oh tuoïht 'er een ïche Kra- gebeeïte banber&oft aan öe ^raamere/ öie met mupf?3eï3 têpseii/ en mers' daar gemeenïpH in November of December Homen / en tot in Februa- ryof Maart blpben. En bïpben beertien Dagen in eik öo*p/ om öunne toaaren te beriieren / 'tboeïngemeenlpn spnüpïen/ ïjoitaimeflen/ ïjott* Vueeïen / mcffen / feïjaeren/ naaïöen/ garen/ naaispöe/bjottujen jurken/ nlepne fpiegtftje£/ kraaien/ 5über of fcoper becgulöe ringen met baïfetje fïeeuen/ Mepne fcötlbetptjeg ban kanten/ en biergeïphe pjnlïen boo? öe Indiaanen. 4£n bOO? öe Spanjaarden linnen en bJOÜe floffeil / 3pbe frof* fen / Houfen / en onbeYcï)oon gemaakte ïjoeDen / Die ï)ier 3ecr getoaaröeerö/ en ban De aan3tenïpKfie geDjaagen roojben; 30 Dat een ouDe (Öngeïfeïje bebet/ Du£ opgemaakt/ Daar fcoeï 20 apKéöaaiöer^ 50U luaaröig3pn. 3Banneet öeese itraamer£|3ungoeöbernofi[)eböen/ toojöcn 3e gemeen* Jpa met ffakao betaalö/ 't uieln 5P na Vera Grui boeten. ©an Dos Boccas tot aan De ribier Faimas té 't ïaag ïanb / en een 3anDtge oebet; en ban Palmas tot aan öe Haaiover tg 't truee mp* ïen. . <©e Haaiover f| een feïeprie toon ïanD$/ fcïjepbenöe De 3*e ban een ixspö meit*/ en aïjo genoemd öoo| De Haper!/ om Dat 3p gebjoon 5pn ïjunne nanoe£ Daar ober te ïjaaïen. Haaiercr ©an De Haaiover tot aan Ste. Anne i$ 't 6 mpïen : en Ste. Anna i$ De mono ban §ct boojgemeïöe meir ; men neeft 'er niet boben 6 of 7 boet tnater/ ebenVöeï gaan 'er De barken DifcbJiï£ om te nieïöaa* ïen. Ban Ste. Anna tot aan Tondel o i£ 't s mpïen / ïoopenbe De Kuift Tsnddo. nog aï Weü ; £et lanD i£ laag / en De oeber 3anDig ïang$ De 3ee : een boepnig tntoaarD^ 3pn eenige b:n ftooge 3anöige öpnen / met (ïeene* ïlge öaagen begroeiö / ban 30baanige foojt &\$ Die ban Beef-eyiand, |jier booren öefeïjieeben. 25p De see aan 't 3®e#-enö binnen öe janöbann/ i$ öet ïanö toebec ïaaget ; 't geboomte $ 'er niet ïjeeï fjoog / en men öeeft 'er eenige toelöen/ Die tod ban bette offen bootten 3pn. <£m ^canfcöman ber= ïoor aïöaar in 't jaagen ongriunhig 3?n ieeben : vuant spne maftfter$ ban tym afgeïoopen 3pnöe om 't bJilö op te 3oenen / Quam tjem een bïugtenDe partp beefien tegen in 't bofcil)/ aïvuaar geen anöere Doo?* gang baa^ / Dan Die enge paöen baelne öe offen 3eïbe gemaant ö^ö* ten ; 3uKïè bat ÖP niet nonnenDe topHen / ban öe boo?fte o^ op 't l^if geïoopenbiieröt/ öie |jem 3pue ijooingi in öe tjuuö filet/ en l)em uiel. 100 2,. de- el jjag. t-OÓ. ^JCft Tweede Deel. *97 ioo fefeceebenni 't beïb boerbe/ ajtoraar öp notbtrf metbe barmenupt |6y6# Öf^iilSt!Tondeio | maat naanU)/ bod) feftn er0tec Êarfcrii . ban ' 5o of 60 ton boeren : aan bm ingang tg 'er - een banH/ en be hil loopt ncom en togtig : 98ati be ©efapbe nan be banft/, Wjiet « «" ^anD- pïaat iipt/ berijatoen moet men om be3eïbe tebermpben / öicöt aan &W3Pöe Ijouben; maar afê men 'ec een* f 11 Ml ten men ttoee of brie mPlen opbaaren. 3ian be #ofi3P een bierbe ban een €nge * frfje mul bwnien be mono/ ftan men bepïig. leggen: W*^ fdje ruift/ en böomaameïmt beese cibter / Knelt ban $Bufli&teten/ 30 bat men 'er niet toan'flaapen fcan. G&lhÊÏÏ/ ontrent bieï of bpf muien ban be monb iS bee3e ribier toaaboaar / en baar loopt beïaiibtoesbtoatfbooj Ijeen. €bjee f ranfeïje feanogf bte ceng in beese ribier lagen/ onberfcljepten baar een fcarabane metjjBupl* ejfk met ftanao geladen/ dewelke na Vera Cruzgingen; enbe fran* feïjen namen 30 bed baar ban toegaf 3P boeren ftonben. fèan be ribicr Tondelo tot aan be ribiec Guahkwalp t# t)et 6 mp^Guafik. ïen/ be&nfHoopSDenVmet een 3anbige oeber enbupnen/selphtuffcDen™1*- Sic. Anne en Tondelo, maar na beïDefï3P^bebpHUiat!aager/ enbe coomen ïjooger. e bann is min gebaarïuft/ ban eenige anöere op be ganfcïjeïnifr/ fjcooenOe maar 14 boet mater/ en een effen 3ee. finnen be banft i$ öet dieper/ en een fleente flpfc-gronb. ^e oeber£ te bjeber3pbe 3pn laag. <©e <©oft3p i£ bofcljacljriö/ en be 3©en> iP belblanb. 3£aar \$ ooft eenig bee; maar feberb bat be ftapcr£ Daar gekomen 3pn/ Ijebben be &panjaarbg be meefte oflen lanbcuaarb in gebieeben. <©ee3e ribier beeft ïjaar ooïfpjong bicijt bp be Zuydzee,en i£ een groot enb ïanbcoaarb in baaroaar/ booj* naamelph met bootjJ of Hlepne üarnen. ;• ^e ribier Teguantapeque , bie in. be ^upb3ee loopt/ tjeeft 3pn 00?* fpjong bicijt fep 't Ijoof b ban Guaiikwaip ; en 't bJO?bt ge5egb bat be eeefte ^cfjeepöbeïjoeften boo? be fdjepen ban Manila bo.pj. bet ïanb ban be Noord na be Zuydzee ge3onben mierben / langs" bee5e ribie* ren / melker oojfpjongen niet faoben 10 of 12 mpïen ban maïftanbe* ren snn. S\\ tjoojbe bit ban be &aper£ gaflen berteïlen lang te boo* ren eer ift in be Eupb3ee guam/ en 3P fc&eenen fomtnd£ gesinb te 3pn om ïjunne fortupn baar te gaan 3oehen / ben&enbe ( gelpk beele nog boen) bat be "oeber ban be Eupbsee niet ban goub en 3überis\ |Baar |)oe groflpn 30 miflepb 3pn / Ijeb \h aan be tuerrelb reeb£ beiienb gemaaht. Cn beïangenöe bit gebjefï/ fcfjoon Ijet feoftelphlanb ?#./ eeljter befpenrt men 'er geen mpnen/ ooli \$ 't niet bicijt ban Spanjaarden bebooonb : en 30 iü mpn niet oebjieg / 3pn be indiaanen iu 't öart ban 't Janb naauvoïpï^ öunne b^inben. 3|et fteebtje ban eenig belang aan be Znybstt i§ Teguantapeque,en aan be ^oo^3ee i$ Keyhooka bet boomaamfte bicöt op bee5,e ribier. 25b 3 %t* *-** DAMPÏER_S REYZEN. *$1A. geftflibm^settttee rfaatfm$t land aïïeenïpfe ban Indlaanen fc* tooojid / 30 dat daar ganfcïj geen fcöeeptoaatt i& Keyhoaka, Keyhooka ï§ een rpfe fïeebtje baat goede Ijandet getneeben tooibt / leggende ontrent 4 mpïen ban de ribter Guafikwaip , aan de müm ' fiec $ be&oond ban eenige tuepnige Spanjaards/ en 5eerbeeïMuiattó« ^ee3e|ouden beele |Bupïe3d£/ 3*mde meed boetlieden / en 3p gaan S&2 0e^ao ïtufiomneHteiueöaalen;ooR repsen 3e brei in'* land tlifTc^etl Villa de Mofe en Vera Crux. •JPtH?* *C ^m*#«*l* fietioeg in 't d^eog fa*3oen; maar toan* geldig ind^ben/ dan ïpdt öet seer beeï / en 3$ 30 oWootitt/ dat nien 'er met reppen nan. Sn dit nat fatsoen ïmp &t dat de ftapf' tepn# Rtves en Hewet eene togt met mm ban Ijet epïand Tritf na de mm GuafikwaJp deeden / en daar met |jtm boïn landden 1 om *«» aanbal op Keyhoofca te doen; maar ftet land lua£ 30 nat / dat er geen doojtreanen ober teaj* / en 't te*» niet goog genoeg om 'er vfJe^T^ UaöCW,# ^m öeefeöaac örooten «^tWee* Sm 3&m detibietGüafikwaip., loopt ïjet land 2 of 3mplen a©eff/ 3pnde mmvlmmmmtm fïrent mtm Mmmm lómulm W* ml WW®* Öooger op banton oebeeaï£ men landaard "in naat/ én Ijiaa3&enöeal30 een 3eer goog boojgeoergte/ genaamd St. Martiïïs Jauö/ |et Vueln eejjter uptfebiet met een fïonipe $mu/ en de biefleïpne land* fcöepöing der baat ban Kampeehie i& ' ©an deejeftompe punt tot aan Aivarado & 't ontrent 20 itmleti/ Ité eet£e bier 5P« ban een frocge rotsachtige oeber/ met fteuie ftlufi f en aan de y»f m *t lm* toat botcljac&tig. ^aarnaa paffeert men 5eer ïjooge sanddupnrn aan de 3**/ en daar gaat een 3eer nol toater e^de fïranö/ 30 dat men 'er met geen uoot£ nan landden; echter ü« dnpneni^ öetlandtoeerïaager/ b^rffen/ en bjucötbaar banfïoo* 5e Doornen, t ' ^e ribier Aivarado H rnpm een €ngelft&e mpJ topd aan öe mond/ -mwJl öe ingang ondiep/ en men fjeeft 3anddupnen tot op troee a^ngeïfeöe wplen ban den oeber/ ter teeder3pde/ en daar ïoopen ttote üemn dooi dee3e dupnen : ^e fcefïe l>eeft 12 of 14 boet taatets. l^tt fend ter U>eöer3pde ban den mond / 3pn bupnm ban ontrent 200 boet Ijoeg. %^mm nomt met -^e tanftm upt ïjet land / die dic|t bn den mond karnen nomen/ aïboaar 3etopö en diepi^: een ban bee3e tan* üen komt ban 't fflefkn/ m «een ander ban 't boften; ^n de derde / tteftu e»n#& de rtoier Aivürado , en öe grootje i# / homt recht ypt öetJanö/ tenen ober d.e iandöupnen/ die em €ngelfehe mpï öe= toefen den mond der ribiere leggen, ^ee3e bloed hM Daar oojfpjong mmmmjl> &mm® Doo? een $m bjucirttaarlanö/ mynm biel^ Alvarado. Tweede Deel. fclefefettt Df bO?penban Spanjaardsen Indiaanen Utft HiattÖe SBefópbe 'I mïyc tegen ober öeu monb berrtbiere/ htbbm beSpanj aards een Mepne fcljans iwtóftut&eu/ op ben afloop banbe Den bnpn/ eengoeöeljoogte Êobeii beribier ; enbee3e fcï>an$ nan een ^paanfeï) bo£p bat baar actjtee legt/ in eenblante bicljt bplbejribier/ befftpnen. S^aar $ èen groote btfleljetu/ boomaameïpubanfnoeHen/ bte 3e in 't meir fangen/ en met \Metëe/"ge3CjutenengeöÉoogb/ 3?eeiigrooten &anbeïb?pben/ bejrnpien* tenbe bie tegen 3QUt en anbere biaaren. 25eöaïben 30ute bifejf) toóibt ban ïjier 00H een menigte banbjooge peper/ en 00& eenige gepeneïbe in pot* ten uptgeboerb. &ee3e peper i$ befienb op oen naam ban Guineefe pe* per. 3&ocïj onaange3ien öeesen öanöel/ $ bit maar een arme pïaat£/ enii^ecïjtet bünxiiï£ ingenomen getxieeflboo? De ïtaper£/ boomaameïpft tot bebepïiginge ban öunne fcöepen/ tettopl 3e boo^abben met fjunne nanoeéberpHebojpmïanbbJaarb intebesoeften/ 't bjeïn 3P ecïjtet nooit Maan fyehben/ omtrat Vera Crux 30 na baar aanpaaïenöe/ 3Pfïeeb$ öeb?ee£b toaaren/ bat 3pter seeentelanbebanbaar aanftoot 30uben ïp* bmi en om tik reben öëoben 3pïwnnen toeleg op be bïeBRen in 't land nooit ötirben intern fielten. atttteiret met geen boot óf kanoenan ianbert. ©an beeje ribier tot aan Vera Cruz ï$ rt 6 mplen / ïoopenbr be nuf* rtogal&eft. 3tang# t^m oeber ban Alvarado tot aan Vera Cruz ftrelftè 3tcljeen tifban klippen; eeijter $'eetufTcÖenöet3eïbeen ben oeber een goeöenil oaaruïepne fdjepen in nonnen naaren, ontrent tïoee mnieri Öeooften Vera Éruz 3pn ftoee epianöett/ genaamb Saerifke-eylanden. %k ijeb be affianb Mffcltjen Alvarado en Vera Cr 02 , bolgen$ be ge* meene rekening op 1 1 mpïen gefreïö / aï£ aefctenbe $uïï$ meer naar böaatf)eptte3pn / aïljoeïxiei on3e kaarten be3elbe op 24 fieUen. %t lanb aan be see i£ 3ees ebenemg. Vera Cruz t$ en fraaije ftab gekgen m be bogt ber baai bén Mexï- 7erac«» fcov aan be 3upberÖoe«; b3ant 30 üerre^ loopt |et ïanb at^efi / en baar toenbt öet 3ici) 3&oo?b. 5^aar i^ een goebe öaben ooo^ be fïab / Ut gémaaHt toojöt bóo? een epïanbtje of ïieöer nïtp/ ebert aan be monb/ t^t VOeÏR een geriefïpHe öaüen maalit 5&eSpanj.aards ijeööen baar eei? ftetR^ongebontüb öettoelHbebaOertRanöefcökten; aanbe muite ban 't 3e!be 5pn groóte psere ringen / biaaraan be fcljepen |unne hsfoti$ non* nenbatt maften; "méiii b^floojbè^Jinben tooaaijen baar in 't fai3oen 3» Dinnig/ batbe feïjepen ten anfeer niet bepiig 5P»* ^it ipojt böo?bt St. jan d' uiioa gênoemb / mtft Span^aards noemen befebobft mwiïg ïfpbiennaam. mw #ab i^een pïaat^ ban gaoWen Banbèï / 3^fi^ Öe seef)^^ ba$ f~m 200 DAMPÏÈRS REY2EN laventa vloot, .fo* ban öe (lab Mexlko, m bemeefïe fleöeri en ■ taïeCiftenlrt bitöpfct- 3iiïfi£ . 7 Dat aïïe öe <£uropeefcï)e tuaaeen / bie in tri e getoeften berttetb bJcnöen/ aïbaat re ïanöe toooiöen gebjngt / en De goeöeren il|?t bie ïanöftteeö banöaar ook untgcboetb fcuoiöen. ©oea fe bp / Dat aïïe öe fcljatten ban Maniia in'Oortindie-ftomeube/ öooj ïjet ïanö ban Akapuika jjec* *uaaro# geboerö tooien. ^e bïoot ban Oud Spanje ftomt baar aïïe biie jaaren/ en öaaïtöet ge\uag fttó lanöjS / beneffeirê 't gene tipt Ooftindie ftomt banöaar. 39e£ ifcMung 3itótt '* njflft in bit 4iuu betgabetb tuo?bt / beneflfen£ 't gecne ben ïtoopïieöen toebeijoost / beloopt een groote fc&at. %Q&» ïpï$ ftomt baar in Oétober Of November be Barralavenra bïoot / en b'ïpft tot in Maarc. &it té een fmaïöeel ban 6 of 7 HÏoefte feïjepen/ boerenöe ban 20 tot $0 minnen : öeese fceööen ïaft aïïe öe ^paanfeïje DeBana- {jabenfïeben een$ in 't jaar te besocfeen / boomaameïpaen om te beletten bat be Hptïjeenifcïje baar nomen ïjanbel ö.:pbcn / en met eene tot öem* pinge ber ïliaper#. 3Dan bee3e ïjabennaan 3P na öe Havana-, aan 't Stooiö-enb ban Kuba, om ïjunnc bJaaren te berfeoopen. ©anöaar paf- feecra 5P boo2 be golfban Fiorida, gaanöcjo betre noojbelpft / torbat 3e bunten be "fpaffaaö-bjinben nomen/ bie gemeenlpfc. tuffeïjen öe 30 en 40 gr"aaöen fyeeöf e ||m : €n betopl 5e ban beranbetïpfte Urinben Dep*- ben/ baaren 3e aï geftabig<0ottloaarö^/ tot bat 3e aan Portodkofton* tien nomen/ 30 3P baar i0 te öoen.jjjebbeu : en 30 niet/ ban gaan 3e aï <0o!lü>aarö$ boent tot aan Trinidado , een epïanb bict)t bp 't bafte ianb /-betuoonö ban Spanjaarden: en be nptetfïe #ofïcïpne pïaat£ban eenig beïattg. ^eBarraiaventabtoot gaat öaarmft aan/ en seplt ban baar na Margarita, een aantfcïgB. £*wanfcö epïanb/ bicïjt op be batfc fcufi ©anbaar 3epïen 3e aï boon tot aan Komana en Guiary , en paf- feerenöe booibp be ruÜ ban Karakkos, baaren 3P na be golfban Me- r.kaia, bartbaat 3eplen 3e be ftaap la Vel te boben/ en 30 na Rio ia Hacha, Ste. Martha, j>n Karthagena. %Q 3P semge «Êngeïfclje ofifOt* ianbfche baartupgjeé niet noopinanfcïjappen ontmoeten/ mannen 3P'ee jagt op /en neemend/ bp aïbten 3P Dnt niettefueï nrt3epieii3pn. e $tapet£ fjouben 3ic|)nptï)unrueg/beVopï 3P aïtoo£ ineeten tuaarsp 3pn. 30an Karthagena 3epïett 3* naPörtoMlo., en banbaar na Kampecbie, *n egööj>ïpB 110 y era Cruz. mt i$ öunne jaatïu nieöe baart op öe Weit- indi(ot,heJlu(i. t „ i_. , %* Vera Crux b^ierbt boo? bje fcagttg ingenomen ontrent öet jaar 168 f. onber 't gelepbe ban eenen Jan Ruffei , een oube l^outöanner / bie eertnb£ boo? to <&panjaarö£ loa^ gebangen genomen/ en na Mexiko ge3onben/ aïlwaar ïjp 't ^paanfclj geïeerb ïjebbenöe/ boo? bat miööel na Vera Cruttp.ntbïitgtre; en aïbaar b^p gcraaftt / naöee&anbbeesetogt beïeubbe. ©anöaar na Oud Vera QmM 't s inpten. ^it \joa^_be eerfïe flab ban öien naam; maar öetopl baar geen goebe öaben bja^/ Merötje tekgb ter nlaatfe baar 3P nu lïaat. - Tweede Deel. 101 J0an Oud Vera Crux tot aan Tifpo j£ 't OttttéÖt i ƒ ttlpïett / be Rttft l6j6. ïegt Jïooiö en Eupb. Titpo \$ een mooi net bïeR / bicïjt aan be 3a?/ : en betojaterb ban ëeubeeïtte/ maee 3onbee fraben; ooh too^bt 'et geen jeeïjanbeï geb^eebeu. Tif tean Tifpo tot aan be ribier Panuk $ 't ontrent 20 mpïen. ^enufï * * ïegt $oo?b en Znnïx : bit i£ een groote ribier / tomende uut öet bin* nenfïe ban 't ïanb/ en ïoopenbe ODofli. tot bat je in be golf ban Mexi- ko baït op beb^eebte ban 21 gr. en 5-0 iVn. <$p be bans ïjeeft 5e 10 of 12 boet toater^/ en toojbt binloiï^ ban barRen bejocöt / bie tot panuk aan be flab Panuk oosten / betuelRe ontrent 20 mpïen ban see ïegt/ en be bocunaemfïe be£ ïanb£ i$ / 3pnbe een 2èïffcöop£ setei. &aac .jpn ttoee ïlferRen/ een &onbent / en een fiapeï ; boo$t£ 5Pn 'et on* trent 5-00 tjup£ge3innen / 30 Spanj aards, aï£ Muiatcês, en Indiaaneirr ®e öupsenjpn groot en fïera/ met fïeene muitten/ en met fpaïme* te£ blaöen gebekt. <Êeue arm ban beeje ribier Komt unt fjet meir Tompeque , en bet* mengt 3icï) baermee / öiie nipten eerse in see baït : en Dooibt baarom fom= tpb£ he ribier ban Tompeque genoemö. %t meir Tompeq ue ïegt aan be ^upö3poeber ribier/ en toctbeeïbifcö n^tj boomaameïp'a^arnaaïeu. %a\\ De£3rlf£ oebertegteea bojp bau ben seïfben naam / tueïR£ tnbjoou* ber£ meeö biffcfjer£ 3pn/bie 5iclj bböUïaameïpR geneereu met Ijet bangen ban garnaaïen. #ee3e Roolien 3p met toater en 30ut in groote Hetdg» ƒ en ö20ogen3ebanin öe 5011/ toaerna 3P52 oppaaRen/eu na aïïe boo*naam= fêe piaatfen in 't ïanb 3enbcn/ boomamelpHnaMexiko,atoaarE3e 3eec geaiïjt 3pn/ feöoon 3e toepuig boebfel geeoen* <&e nenni^ me ik ban De ribieren en pïaatfen ban Kampechie beto* menöeb/igbe bmcötban mpne aenmeraingenin 't Rrupffen op bie Ruft/ Uiaarmeöe in 1 1 of 1 2 maanöen booibaagc. 3©ant toen bie getoelöige flo^m/ ïjierbooren bermeïö/ on£ oberbieï/ Ifjad in mp pa$ aan'tbjerfc begeeben / en ne&beuöe geen ïjoutfïapeï om sobaanige boojraad bie ban Jamaika gesonbeu bJieröt booi te Roopen/ geïpa be oubeï^outöaRRer$ fjadüen/ 30 toa£ ia en beeïebanmpnegelegenj)epbgenoob3aaatün$on* óeröouö te 3oeRen bp eenige ftaperjé Die toen in be baai toaaren ; en bug bejoegen bjp aïïe be ribieren ban Trut tot aan Aivarado, en beeben biatuil£ een inbal in 't ïanb / en be boipen / aïtoaer bap Sjnbiaanfcïj Roojn Rreegen/ om te eeten met offen en anöer bïeefcy batujp onöerbjegebon* beny beïjatbe Menati en^cïjiïöpabben/ bie 00R een groot gebeeïte ban on£ onberïjoub bsaeteu. Aivarado \sa§ be 3©efleïpRftc pïaat^ baar ik geVoeeft ben ; top gin* AIva . gen berbjaarö.s met ttuee bathm/ en in eïR 30 man; tuaerban 'er 10 of u in 't neemeuban 't J=o?t 30 geboob aï^ gebaarïpn gequetfibjter* ben; bjant baar Hepen 4 of .y uuren mebe öeeu/ in bidRetpb iiein-- Ujaonber^ met Ijuime fcljupten en ïiauoe^ / aïïe gjuittie rpabom en Mie goeberen bjegbeerben. ^e 3on toa£ al onber eer 't jfoit' 3tcö ouer gaf/ «1 beujpt öet.öonftec Uiierbt / Runben ujp ijen niet berboi^ €t . geu/ Zeeg©. vecht. DAMPIERS REYZEN. gen/ maat p&tteft cn£ Dien nacïït ftiï. 3£en boïgenbe bag boööeit to?* 20 of 30 effen / toeïfte top 3outeben / ennaboo^bsonben/ beneffeiK? een goebe partp5oute bifc|/ en ^nöiaanfeïj torn / 50 bed a\$ top befco* men feonben. <©aat toaaren raaer toepwfg berken^/ en bie nog bifcf)ac[)^ tig baufmaan/ 30 bat top3eniet acfjtebm; maer ïjaanen/ Ijmimi/ m unbml ffterben top menigte aanboo|b. ^e tamme l^agegaagen toelfte top baar bonben toaaren begrootfle en mooiffe bogeï$ ban bie foo?t ƒ toeïne iR ooit in WeiïméiQ gesien'öeb; 3P toaaren geel enroob ban Meur/ boef* niet fpn onder een gefefjakeetb / m 3P. feonbenöeel aarbig Naaten/ naautoelpft^ toa$ 'er eenmanötenieteenof ttoeebaatban na ïioojb 3onbt. Eo bat 0115e fcöepeii ban monb&oft/ feiften / ^enne^ofefien/ en l^apegaai-Boutoen/ 3eer bol gepropt toaaren; en üv$ tneenben toj* t' 3epl te gaan; maar ttoee sagen naebat top 't jfoJt ïjabben ingeno- men/ öebbenbe bienganfeïjen moleneen 3©efMpfeetoiiiöuaet regen ge=^ Öab/ Hteegen top 3£ben getoapeu'ae feïjeepje^/ bie ban Vera Cmi ge* jonöen toaaren/ in 't gejigt: 5P auamen een aBtigeïfc^empl binnen bt banne met bollen 3epïen aan; raaer Ronöeunaautoip&£ tegen bedroom fcjan beribier op3ep!en/ 't toeln 3eer toei boo? on# ouam/ toant top toaaren niet toepnig beröaa^ö. 3©p raanten ecïjter onber 3epl/ omöere tegen te gaan / en maakenbe 0113e öefe^ Maar / boo? alle be pjullert ober boo?b te toerpen/ bjeeben top ober be bank/ eer 3P bp on£ qua* men : boel) betopl 3P te ïoeftoaarb toaaren / noob3aeRteu 3P on£ feïjutgebaart met ïjen te öouben. Hun 'Söömteaal toa£ be be Tom genaamö/ boerenbe 10 ftuRKen m 100 man/ een anber frab 4 fluft* een en 80 man ; be refï boerben ^mi grof gefeïjnt / maar ijabben slleenïpfe 60 of 70 man pber 00; getoapenb niet musketten/ en be baat* tupgen toaaren met bo^fïtoeeringen ban bu!$)upben bootten. 3©p öab* &.n in 0113e z fcöepeu niet boben j-o man/ 6 fmftfseniu 't tm/m * ia'tan* der. ^obm top ober be bank toaatm/ lieten top 't 3epï ober gaan/ -e» sepïöen <$ofltoaatb$ 3a febetp bu be toinb a$ 't moogeïpn toa#. ©e Spanjaarden guaraeii toen na on£ toe/ e*v betopl on$ fcfiip 't boojfte toa£ / ^uam be Toro recljt op on£ af / meenenbe on§ te enteren. 3^P beeben onbettuffdjen niet aï$ feftfeten-y op ïjoope ban 3pn maft of fpjfet te suilen treffen ; maar bit mffie- oti# / en jupfl aï£ ÖP on£ op speuiatn/ sabmtep ïjem een goebe laag/ mïepbm-terflonö öet roer ïober/ en fêierben 3©e#toaarö / antseplenbe aï3o be Toro; maar top toiecöen ban al pt Mepn baarmpg begroet / betoelne #ofttoaarö Sepïbesi achter be Toro, bie nu bicöt bp on3enmaR«ergeftomen toa& 3S^P 3epïben onbertufTrö«« 30efitoaarb / tot bat top tegen ober ben motib ber ribier geHomen toaareu ; aï^ toen toenbbeu top toeerV "etü toaaren boo?; be llroom bie upt be ribier quam/ bp naem ^ngetfclje- mpl te loeftoaarb ban öeti aïïe; top jepïben baar op na o^ijen rnau* ier/ be 'tïjeeï quaab ïjab/ om ptti bp- te fiaan •: maar op on3eaan* itomfiV ö^ïöt be Toro- af/ en fiierbe na ben oeber / geïpn aïle be au* teKeaanipt Öe^"tonTnu be ïaarfïe florm optel bergeetcn toa# / begaucn be 1677* mouttialneré 3ieh toeer aan bun toerh / en % onber anocten begon pp ft ^oflemiriï te aroepbm / aïtoaer in Weef tot mpn netttta na Ja- maift^aï ban bmm ©erf houtïianbd in 't algemeen nog jeggen/ batv«fhent. ift bie boo* een ban be taoo? Migfle boo| Engeland boub / en bat twlue haadèi. De meefie obereennontfi beeft met bit ban Terrenfeut , om bat be toinfl toan b bepbeenW npt *« «W> ontfiaat / en bal be petfoonen öfe 3icb baattoe begeben uut bet getoaH ban bun taberlanb onberbou* **'*%? mpn toecn niet te bepaalen boe bette top een rcc&t öe&öen om baar bout teboutoen / maerotnanft seggen / bat be ^PanjaatbennooiC minbei febaabeontöangen ban $e petfoonen bte boo?gaan£ bien banba bipoen/ bantoanneer3Paanbatlperftbee5ig3Pn. fcoen fft be ïaatfïe rep£ baa toa£ / quam 'er Jtapttepn Gibs met jen frniP ban ontrent 100 ton/ en o?agt 20 toa&here Nieuw Enge- landfche Indiaanen met 3*cb / b*e in ben oo?!og baar gebangen toaa* ren/ toeï&e bP te Jamaika meenoe te bernoonen; maarbmöenbe geert Softe marntf ö?agt bP Öen füecom Mfl» ut tt &W1* eenen Mr Richard Dawkins om 't op3tgt ouer ben te beöben : 3geg Se ben aan 't toern te Summafen». ^oeb 'tgebeurbe een toeeft tocnae bat be ïüapitepn met spnooot ban pne-bush-key attoaar wn fcbiP ïag/ baat nomenbe / aan ben #p5iener / bie ittgte tom m berlof boo? 2 of 3 oagen gaf om aftoeesenb te ^n : maar 30 f»a W bet met be |Batroo3en niet toeg gegaan / of be Ind.aanen namen bunnen fïag toaar / floegen ben ftapitepn öoob / en toogen tueg/ om te lanbe na bun epgen getoeft toeber tefteeren: men 3ag ben DLtrent een maanb baarnae toeber / en een ban &en Werbt au be xU bier Fondelo gebat. Cc 1 104- DAMPIERS REYZEN. 1678. i^aaöat in tien of t&aaïf maattóen met £et öcntïjaHKen &s£ 600313 ~~ — getüeefl / en b?u goeöe nenni£ ban to ïjanöel benomen tjao / i>it* ïietih bat bsetn/ öoe toeï met een boomeemenom'etbjebes te nomen/ naa een$ in Engeland gebeft te spm öie^ ging ift banbaar met !fea» jpitepn Chambers ban EonDen/ na Jamaika. 3Bp 3eulöen ban Trift ; in 't begin ban April 1678. en quamen aan Jamaika in May, aftoaat in een hokten tno oïpbenöe/ na Engeland tebe met Stapftepn. Loa- der ban Londen, «ja qnam Daaraan iti ben beginne ban Auguftus ii\ 'tjelfbe jaac ; en in 't begin ban 't boïgenöe jaac boet in tueöer na Jamaika, om ban baamaKampechie te baaren; maat 't biel jupft so> upt/ bat bet een Reystogt rondom deWerreid ioag/ ixiaatban't ne* mm mbj een bertjaal JÉxeeft geïjaö in 't eetjïe öeel mpnet tepsen. Eynde der tweede Afdeelinge, :. - • : 1 ...■:■•■ VER- " ] 1 *.2W.:?.,,„ . . Merk dat Je Pylges tus/efcnjie ximen aaiwystn den l*cp der ALGEMEEN^ EST KUST ANTCSHMvnI j^5&*j G Tweede Deel. iö$ V E R V O L Van WlLLIAM DaMPIERS ■ R E Y STO G T Rondom de WE RR E LD. III. A F DE E L IN G. Een Verhaal van Je Winden, Stormen, Gety- den en Stroomen. I, HOOFDSTÜ K. an de Algemeene Pafïaad-wind, 3nfepbfn& Van de Algemeene PaflTaad-wind in zee. Van de bet te tyd des jaars om dm Evenaar te pafïêeren. De Winden dicht by de Lyn doorgaans onzeker , en met kalraten en dondervlaagen verzeld. Een rede» waar- Ce 3 ™* po6 DAMPIËHS REÏZEN. " \>m de Winden in de Atlantifche zee dicht by "de Lyn Xuyd waaijen. Hoe de fchepen van Guinea na huys koerende de Lyn behooren te païïèeren. Van de Paf- faad-winden in de Zuydzee , en in de Ooftindifche Oceaan. & 3aï ïjet geene ffc t&genf feit oabetbtótp te 3eggen W onbet eenige aïgémeeae Uföofben biengen / beginnende met be Fairaad-windeii , a$ toeïHe be aanmerïieï|jfifle 3?n- ^e Paflaad-windeo toaatjen ^efïatiig boïgen^ een 3eftere Heeft of punt fcau Ijet &ompa$ en f)et getoefl bet Wtmlb 't toeïu ben meefï epgen $/ i$ nan 30 gtaaöen öenoo?öen tot 3ogtaabenbe3upb*n feen otenaet. ^aat sun \jetfcöepöenet|)antie foo|ten tsuyet toinben ; femmige toaaijen üan 't #ofïetj na 't l&efkm / fommige Dan 't ^uubeu na 't jtóiöen; anbeteoari 't 3©eflen na 't oBofêen / enz. fomuiïge ïuaaf* jen bet sanfebe jaar booj upt een ggeft ; fommige toaaöen een Ijalf jaar. eenen Voeg/ en öe anbete 3e£ maanden een ganicïj andeten toeg/ en ban aeöt of tien punten toetfebietende/ Wpben jnöaac nog m maanden ftaan /en Reeten öaatnae VueOeftOt öün ftoorige ftano/ geïpR aïïe Oe betfcöietenbe ^afï&lD pinden boen: en «iet ben omme* loop üan 't jaat ooigen 3» maïRandeten oeurt$Dop3e in bunne fai3ae- 3&aa* 5uö anbete foo? ten / toeïfce men €ee m ïanbVoinben noemt/ öse Ueeï üah be uoorige oerfetjeeïen / loant öe eeueïuaaijebp bage en de anbete bp nacïjt gtfïabig op bunnen tpb eïKanbéten iaolgénde. binnen be betjengde Itucbttfreek 5pn ooft öetiige £tonn totuden/ 50 feï / inbien niet frffer / ban in eenig anber getoefi bet tuetrelb. en beïangenbe be fai3oenen be£ jaat#/ in nan bie niet anijetf becdeeïen fcan boo* Nat in Droog ; en bie natte ö^ooge faijoenen toolgen eraan» öeten baat 30 ojbentïpft/ afê Sinter en Eomer bp on£ 3&aat spn oqr fïetne ^ttoomen/ bie fomtppg ben eenentoeg/ en fomtpb$ aen anbertu toopen ; öet tóR fetjoon pt 5*baar 3011 Hallen met söbaantg een ïietïjepb te befebjpoen/ al$ men 30U moogen loeu* fetjen/ ecljter 3aï in 'et een bP5onbet ©etbaaï üan geeüen/ 30 upt muneepsene aanmetRingen/ al$ upt Ö«* üetflanbig beticöt ban an* Bm£ Van Tweede Deel Van de Algemeeöe 107 1676' PASSA Ap^WIND, v %n aïïe be geraeïbe SBniben meen iït ond^fcfjepöt^ft tr |a«öefen | • Si 3aï met DetecöttPaflaad-windcn tafrnien/ ggf^ omieene ©aftaaiJ-füinb op see noem / ombat alïeanbete$affaaO-toin* mniS^^Mmêm^^ uptemiöetoeöamneoo?3aaft fc&fi» SS te «mtffaari; baar be ioW banbee3e/ öoebaanig bic ooïi3P/een* ■paetta en oefïenoig fcïjpnt te \j0ee3en. v„ ' , " . . ~ , «ü èee3e algemene PsS&ad-windejijpn aïïeenlPK ta'beAtlamifcheg!* bieAfrika Pan Amerika fröePbt/ ui be Ooftindiiche€*eaan/ en moe ^|n aïïe biedeen / untgenomen onber/ of Mjt ty ben ^pn/toaaf* fai3P flefïabig 5onbet opöouben/ 30 Voel topben aï£ Wn be» StenaaV/ maat niet inetW&e ntacïjt t'alïe tpbe/ nocï) oïjaUebg^ ten. <©oft toaagm bee3e getfabige patTaab-ujinbenboo?gaan# metbicöt Sp be fïtanben/ maat alïeenïpliin ben #ceaan/ WJ^Öf^St muien üan ïaub afin 3ee; Poomaameïpft aan toto egt M of pbe fcan eenia oatfïanb ; toant aan be <©o#3P toaait be 4&ofWp&e ojinb ƒ Seïftc be rechte ©aflaab-toinb të / of na tot op be gtatfo *»# bat 'et be Hanb-Sinb uMinfcöiet/ enbintoi^oon beEee-toinb /loaat boot &p menigmaal 4 of f f&eefterr Pan 'thompagwt 3Pftoe^Oetlo8pt: mmimi btZee-M3MUn 3al iït opspnei piaatg fto*^-®**0™ mige pïaarfen/ tooojiraatnelpB in be Eu£ö3ee/ op be ^upbetbJeebte/ fce4emtmenbetecï)te #»* m oe «# fMTaatnuinö brengt 1/ 50 bïnft be3elbe fomtpbg $or4boo$/ 3U>70, boomaameïph afë men Dicfift; aan Den Wrinaanfcöen oeberljoubt/ ge* Ipnbe <0uineefe fcftcepen Deen / totbat men.aati be Zonnekeerkring baa öen Kreeft aonu / en oan nonu be#üfHibü?boofie-tomb/ en5et3ieöbafc «iaat gemeenïpR3et fypfaU op 28 graaben /al£ top 30 öerreban beilrauö 3pii/öat toe De rec&te fpaffaab-toinb ombangen .nonnen. %\§iïe toinb 5icö bu£ ge3et ijeeft / ban fjeeft men gemeenïpn fc^oon toeeber / en ten jfjet* öere ïuc&t/boowaameïpH aï£ be Eon in een ^upber tenen ï£; maar i#; Öp in een $oo2öer te&en/ ban 13 oe luc|)tbee!tp£toofóig. Sin 't tegendeel -alg men op be SupDevD?eebte in be 3ütlantifcif}e Wee $/ .en be^onsicïj inOe' Joo?öec teïien$ fobinbt / ban i£ be ïnc|}t jijeïöer/ öoclj in be ^upöer tenen$ jg sptooting. ^ironberbonb ineen? tot mpn 'Jeeött»ee3en op mpne toeetom repse ban2Ê>antem/ in t jaste 1671. M$ JjaöbentooÏHig Wet/ en fneröige toinben tettopï top beu ^ofünbifeïjeii <©ceaan obesboeren / en ijabfcen ooit een seer goebe baart ontrent *te Kaap van goedc:hoop.,. altoaarbjpfeljoonöelöetUjeeber öabben. €n flietenbe banbaat.ua 't epïanb St.lieiena, aïtoaattop meenbeo toatee in te neemen/ en on£ te berberfcöen/ geïpn aï£ aïle on3e <©o#hibtfc&e jcfjepenboen/ mHien top öet/ Dao^ien toe beöoogte niet nonMn neemen: luant eer ton op be Zonnekeerkring banoen Steenbok jnuamen/toa£ oe ïucöt betrokken/ 30 bat top selben son of teren sagen/ tot bat top !t ^pïanb ganfeö booibp toaaren. «iBcöter troffen top 't epïanb Afcenfion aan/ altoaar toe ttoee ^cljilbpabben bingeu./ toantblttoa£ be leg-tptt niet/ maar be teeïtpb/ 30 bat 'er toepnige baar toaaren. <&it to.a£ in >'t boojÈ ban November, ©au ben tpb af bat top ocgöèeïöeu betoefien S te. Heiena te 3pn / öabben top eïn ttoee pinten toater '^ baagg? tot rantfoen / tot bat top aan 't ütanaaï quamen toe. mï ïpaf be eerfie repg bat in be toaatbp banbetfeö toater begon te keren hennen: toaut top tjabben on* fcertoege ban Bantam af niet^ ingenomen, ^orö al genoeg ban bee3e öupteiifpiong. <®e toinben/ geïpn in reeb|ge3egb fteö/ aï^men^upbtoaarbbanEn- geiand,ïoopt/ setteu 5xc£j eerft «©ofïnooiboofï ontrent be b?rebte ban 28 graben / of 3eRerJua tuffcöen bie en 24 graaben / booanaameïpa toaaneee 0t Zan uesupbm öe ilpn i^ : IBaer in May , j uny , en J uiy , bebinb men be toinben #oftten ^tipöenof Eupb3upboo|l. Pee3e toinben / 't 3p öat menje. cenoojben of öesnpben mt #ofïen saiitteft/ toaaöen met een maateïpa hoelte/ al^itieu 'er eetfï bpfeomt op 30 of 2S gtaaben tot bat men aen be Zonnekecrkiug ftomt/ toant baar \ii\M men be ^affaab ftetner / toaatjenbe boo^gaanp alp men boo2 jbe toinb sepïf een goeöe IBa^^epJg noeite ; maar a\$ men met Ijaïf toniö aepït/ 3pn be ohöerfle 3epïea genoeg. ^E>ee3e fneebige toinben toaaijen in ben ^Itïanüfeöe oceaan/ en be* jooojben öen^benaarban be b?eet«teban23 tot 12 of 14 graabeo gefia* bigiuli tuffcfjen ^oftnödjböón en <&$$ : maar tnjfcöen 10 ofi.i-graa* >&mm be 3lpn 3P« 3e 30 tó niet/ nog ooö 30 ge|iaöig opbié ftreeft: - - - ■• • ; • * ;; ■•■ - ■ ay;nt Tweede Deel. 2,09 mm fn be maanöen ban Juiius en Auguftus toaaijen^^upbeta^ew Eutë ban n tot 12 gcaaöen Hoojb* öjabte/ bÏPbenöe tuffcfjen - SSSSpbooft en Zupb3upWue|i/ of gupbtoefh JfBaar in December m fanuary pjaatt be ret#e §9aflaab-ïuinb binnen 3 of 4 Sraabm ban ben €benaar. «2n toanneer öe ^on bjebcr^oojbtoaarb Keert/ ban nee- men öe wpöeïufce toinben toe/ en tre&feen meet $oo$bbjaarbnabeï,t* Se tot hi : Juiy ,en bantopfeen 3Païleng£feen£b>eer terugge naöe Jpn. %é be Eon in öe 3upberteKen£ fiP / ban fê 't be befte tpö be$ Jaa^ om öe 'ïpn te pafleecen/ aï£ men supbtnaarö aan moet ; taant beljalPcn bat men |5 boo?beel Pan be ©aflaab beeft / om een tc&ip öicijt bp be Hlnie te bjengen/ 30 \$ be bMnb ban geftabiger en (leefeer/ net bieer W Mberber/'en be toinben öieanöer£ tuflc&en Eupb3upbooft/ enSupb- imbbjeft 3pn/ 3?n ban 3upbooft / of 3upöooft ten boften; maar inbi ^omermaanben ontmoet men niet ban Kaïmten / en 3£>onbcrbJiubeir; en lioeVneï be 3£onberb3inben tegen£ be gesette tomben aankomen / eclj* ter Ipn 'er maar toepntg &cïjfpper# bie M baar bansoefeen te beW* nen /maar boo?gaan£ ïaaten 3Pbe|fêar&epïen gojben/ be anöercsep- ïen gepen/ en leggen flil totdat be bnp ober tf I 't en toaare be w®* 3aaKelPR&epb ïjaaft berepfcljte; toant öeese fcljtcïpneöonöertoinben buu; ren niet lang/, en 3pn bifetoilé 3eer binnig / 30 bat een fcïyp met lofte aepïcu pecpfeeï 3011 ïoopen Pan omflaan / of maften en roer$ te Perne^ 3en / of Pan 3epïen te fleuren; beïjaïben be berbaa^bïjepb ban 'tbolfe/ tooomaameïpK inbieu men 't fcïjip niet 30U nonnen jregeeren boo* eenig qnPerpjactjt toebaï/ 't 3P öoo? een migflagban beman aan 't roer/ of 6m Stierman/ of booj op 3P te (taan tegen alle poogingen/ 't toelfc bp rufetoinben wel gebeurt/ bie feïjoon 3e niet lang buuren/ ecïjter in honen tnb beeï fc&aabe öoen; en al Piel aïïe£ boel upt/ nogtang 3011b het Pooiöeeï 't gebaar niet opïjaaïen/ toant ïjet njbeeï/ 50 een fcösp een Cngelfc'be mpÏ3epït/ eer öe toinö leggen gaat/ of na 't 3npbenom* loopt; en men W niet bersefeetb bat beese toinben 3 minuuten 3nlïen buuren eer 3e omïoopcn/ en fomtpb£ loopen 3e jneïler om / ban fjet fchip / al ïtgt 'er ïjet roer naar ; en alle 3eePaarenbe ïieben toeeten toeï tjoe gePaarlpn bet i£ in 3UÏR een toeer Pan acïjteren omgeruat te too?« jpaer 't gene gefpjoofeen .\i$ ban be 3upbetpfte ïDinben / Mm* ten/ en <©onbectolnöen moet berftaan toojben ban be s©oft5Pbe ban be 3ttïantifcöe ^ee / tot op be 3©efter lengte ban 3*9 flraaben / of baer ontrent; baant berber SBefïelph binbt men be 3©tnöen gemeen* ïpfe 3UPbooft/ selfê in 't pafleeren ban be 3tpn / aï£ men een öeïbere noelte "öeeft. <®m bie reben i$ &et bat 0113e eerbaarene <0uineefe é.cf)ippec^ be5upben öe %pn blpben/ totöat 3P op ontrent bie lengte 3Pn; en fommige loopen nog öicöter na be Amerikaaniche feuft eer 5p öe %vn pafleecen : ïDejTgeÏPK boen ook on3e <©oftinötfrhpaaröer# / aï£ 3e upclndie Komen/ en*3P binöen baar 't geljeeie jaar booj / een öelbere 3iipboofter feoeïte ; |laer roatmeer 3P na Indie gaen/ ban 1® b 5efc ■I iio DAMPÏERS RÊYZEN. - Betten *p bumie tet£ gajrfy ban ftet ebïaiib St. Jago, &**j&ta öè- mem |ift toatecinncntimy en' De toinben Dan op bie lengte aam&fen ^oclj al genoeg l)ier ban. * , tuuu^m- ^»iöenöicljtbp be aCinie hl belndifche Oceaan, enbeZuvdVe- betfcjeccn banöeese/ ec&tet 3pn 'et- ooft 3upbeïpfie toinben/ en Daarom S5SÖ52ÏÏS f sene3P l1ect*c af 5P" : to*llt z of 3 graabentec toe* ?i 5^mban öe*??n 5pn ö^ toinöeii gemeenïpRon3eHer/ enbiRtoi^nn et belftomeneftalmteii/ of ten mintfenjeee ffappe tomben/ en eenige tobertoinben m be Ooftindifche Zee. gnbeZuydïee'blcöt bp onöet hL£.me/ 5PT ?e to<5ben $n£MVh x3° mpïen banïanb/ maat %*$ becbecaf3pn/ toeetmniet; be toinben spaïbaat maar fïap/ bocöetoen* toeï geftabig/ en-'t toeber Maar ban Maart tot September , maar on* trenttefïpb ïjeeft men bonbettoinben / ec&ter 3pnbepbein beOttïndin- diich en m be Zuydzee, be tomben bicï)t bnof onberbe ïun/bifttotté 3npo ; nogtan£ toaaijen beese toinben niet fiofoen 2 of 3 gtaa* ben benoo?ben of feestpoen be 3tpn/'t en sp öicTjt bpeeniglanü. mm 3 JrLan!,fdle 3ee/ 9eïpft *'«*&£ ge3egbï)eb/ toaaijen oe^unbe en ptpbtoefte toinben fbmtpb^ 10 óf 12 graaben benoojben be %mt Cn ?ai?e f imbetoinben bfcf)t bp be Xpn toaaijen iiffce Atlantische 3ee/ tuffen Kabo Verde in Afrika en Kaap Blanche in Brafïlie , fê met toonber/ aïg men maer aamner&t be ©oosgebergten bie ban 'e uL. Tweede Deel. 2TI <êWW)t m -Igoïfcmbfe&e- €>oftinbifcl)e M be Xpn 30 bed afê t boenluft i^wcDt : fttt mtbbew tuffen cepbe beEoomeüergten poogente paffeeren; en hoetod 3P De toinöen fomtpb£ £upb3upboofl of Eupb- wbtijcft of berber ooftdpn of toefteïpn aantreffen/ echter 3ullen 3e niet öoben een graab öeooften of öctocftÊnbeinibbeïfteftïUoopeu/eer3etoeer toenben/ npt W tean te be 3upgenbe ftroom ten »ften / of in be Kalmten ten boften te berbaïïcn; toaar ban 't een 30 tod atë t anber &en «aabeeug tn öuune fcoerg 3f/ "$« Portueeefen injtninnetogten naBraiiheïjouben ben 3eïf ben boet/ en maaften bat 3e besupben be 3lpn nomen / eer 3P na tano toenben/ unt b?ee3e bat 3Pöeneeb*nibe Kaap St. Auguftyn 50uben betbauen ; tont' baar 3pn 50 bede bingen bit 't moeijdpn maaften bie fiaap te paffeeren/ bat niemanb wM gaern 3onb toiïïen onberftaau / t en toaare berre baar af. ü * 10 „. . Ifêaat on3e Guineefe fdjepen naaren boo?gaan£ na Dunne mom on be fcuft ban Guinea op alïetpbenban't jaar/ sonbersia&emtöbden te aefounften/ oitibat 3P meeft oenoo*öen be ïpn moeten \nee3en / ai* toaar 5P aïtooé een toeftelpne toinb binben. IBaar in 't toeeroinftomeu paffeeren 3p be 3Lpn/ en ïoopen § of 4 graaben besupben besdbe / al* toaar 3P be toinb aantreffen tuffdjen frupbsupboofi / en 8ïupb3upbtoefi/ met een neïoere uodte : met bee3e toinb loopen 3e op beself be [treeft 3? of 36 graaben/ eer 3P be Epntoeer$oo?btoaarb paffeeren/ ttodfton* trent in 't mibben i$ tuffc&en be upterfte tjoenen ber ttoee boojgebergs ten; aïbaar binben 3P een fneebige ftoelte/ bie öem na ïBemnoje boert/ of toaar 3P toeesen toiïleu. dommige ïoopen tod 40 graaben 3©efl eer 3n oe Btpn paffeeren/ en binben baar (toner tomben: ©aarentegen m* Wen 3e ban ouD Kakbar of eenige anbeeeplaat£ in beoogt/ öenoojben be Itpn nomen/ en toefïdpn nieren/ npt eenmeenigbat 5P betogteerg gullen afleggen / omöat ïjet be no^tfte toeg $/ 3P öupten ttopfel 3ic& miflepb 3Uïlen binben / gdpft ijet beien gegaan $: toant 30 3e bicötöp be £mi bïpben suilen 5e groote ftüte ontmoeten / en inbien 3e bicïjt öpjana houben/ ftrpgen 3e »ftdpfte tomben / en 30 3e in 'tmiböen tuffetjen nepbe öouben/ moeten 3P noob3aandpHbepbebieongdegenböebenaan= treffen/ aïgmebe be bonbertoinöen / insonberijepö in May, Juny, Juiy, en Au'guftus. ^ ^ïou^ 3uïlen fommige fc&epen / inbien 3P eenige ban bie brie ftoerfe» houben meer tpb öefteeben om ban be »gt na Cabo Verde te gaan/ ban een anber fejjip/ bat be Epn paffeert op beredjtepïaatfenreeb^ge* melb/ en na Barbados gaat. dommige oneerbaarene Guineefe ^cfcipperg/ bie op be toeberom- rep3e be Hpn ban 't Jüooiben na 't ^upöen gepaffeerb / en op een goebe toeg toaaren om een fpoebige togt te boen / 3PU 30 öarbueftmg in öun geboeïen getoeeft/ bat 3P/ naabatse 26/ 18 y of 30 mpien betoeften Oud Kaïiab^r met een goebe toinb gdoopen ïjabbeny 353eft ten $oojben/ of 3©eftnoo?btoeft öebben geftierb/ 't Uw» oe cecïjtfte ^^ i noer? zi% DAMPIERS REYZEN. noer# té öie ?n fcouben nonnen na 25aroabo£ / en ban moéten 3e noob3aaftetoft binnen een graab ban be Epn blpben / tertopl 3e 2 of 300 nipïen ïoopen / 't toelft een langen tpb nan berepfefjen toegen£ De omeftcrljenb Der tomben ^icï)t op ben Cbenaer. 3©e£öaïben be geenr bie beseïbe ontrent in 't mibben tufleïjen bep be ©oojgeöergten / of bicïjt bp be ^meriftaanfrlje ftutë paffeeren / toanneec 3P $oo?ötoaer& aan toiïïen/ #oo$btoeft of ^ooibtoeft ren $oojben fïieren/ en 50 een graab af of aenbouben in 't ïoopen ban 28 rapïen op 5pn ïjoogfH öerfjaïben ?pn 3p ( 't toelft ook bef* t$ ) inaar een ftojten tpb ontrent ben <£benaer : toaarbn nog nomt / bat 3P ^tn 3elben bu£ tuffcfjen ïjeubebe ©oojgebergteh pafTeerenbe/ 3eïben be toinb miffen: toant be toinb beeft in öie see geen anbere boo^togt ban tuffcöen bie ©oojge* bersten. . • _ ■ 't <0ene ift reebé ontrent bit punt ge3egb öeb/ ïjeeft boomaamelpft getoeeft ban be Atlantïfche jee / en bat epgentlpft ontrent be Hinie/ om bat (jet be moetjeïpftfïe pïaat£ t§ om te paleren/ afê men^upb* toaeroégaat. %x\ anbere 3een / geïpn aï£ be Ooftindifche 3ee/ en be groote Zuychee, i£ 'er 3«ïft een 3bjaarigï)e?b niet om eenigen toeg te paffeeren/ om bat 'er 3«-rupmte genoeg \$l 3onber in 3oöasnige cngelegenï}eben reberbaïïen / aï£ «jen in be At tantifche ontmoet. n/ofbat ïriiS. fr f ^ï m' eïiiUt 1W0!t rrcÖt op/ of langs? benofWwaaftm / ffifefi 'naff",ite «'• MJ«W 1)0* ban ont mt °> $££? SI yf^V'ae» iat (J" la"° °» oie ^fen W«« oofelnft of toeftriufe San toJtït'V^Ï*™ WWU 'o ooabetonbm : Upö'ofbceiöy B^ego tan be HUfkfrüie ecaeiijS aan ö« J©efoo ban 'r battr/anh ; «1 ËftSSi oef °ot? " ba" *f* U,aait öe *** «*** be?£taUn p£ ÏSa?? toaaöm Ortaoi9Ört flanfcoejaarboo?/ op .aftopitt ftrpst men öen toinö «tofclpHet/ en op öm af feni 2miTS Cwffcöm- Angola ai Braiiiie.3pn öe toinöen öröan? ebeneeitfahfhi ^SÖÏÏaf^FJP* öecftnfï ban Peru; üptgctoSatöhmtti Sfnhö prV! ' °Löe3eïf öe öjeeöte in öe Zuydzee SenraS^SSnt fe 'ïl „ ^Li 1^ i0R PfKUfïban Mexiko en Guinea: en geïpnöe Snift ban l?WMell ö^*meene#aiTaaö/ mofienöe^nöenoSkoS SSH1"^*11 Wnotöetöaac &e*tetioo0/ taant ban T 25 Wa toeffdpft Jan» öe ganfcïje Ruft/ uptaenomen bat se fomtoöiSS ShrrSÜ» %urLmeumefe ÖP »«» ^" Angola , öaat men ooft ^onöcEtoinöeii ïjeeft. |&aat: öe « ban Peru tg'et niet onöcfheuur acïjtec een/ boo? öe baai ban Afrika tuflchen öe toeeöte ban 16 mli «ft 1» «,V^eKmaf "^ 30to* ttc toto 3Pöe ban öe baai • i$€WMM^ "tó «rtuoon on öe nuftenbaii Angola en Si fel* 3P ^ ö0UtoiaaÖ/ 8** WW op anöeê pïaatfeiifle. r.-^1!?16 0f Stiften ban Angola en Peru meeftenöeetë ou f en netofo» toeft ioojpen/ 30 oor öe nuften nan MeXiko eHS; en 5" 5 Tweede DeeU &tk5 miS «eb/ m be minben ban bte bepbe fmfien Jfêg SMffilSgfif b*f mcib otnuen ban een oa»t in 'danb/ aïtoaar be m»e anoew öripft- foopenoe lanben epnbigen: tuant cjelpft aï£ bet bafie lanb Jan Mex.ko Krant bf> Panamafcöint/ öettoelftS o 9 ataaoen benomen ben^be* naar tó/ 50 begint ooft bat 0eöeeïte ban Gjinea, toaar ban iftfpaeeft/ ontrent Oud Kaliabar op 4 of f graaben £oo;bet ojeebte. Set ïanb ban £pöe öie pïaatfeTi loopt boeftelpft / eentge 100 mpïen ben* eiifeboonnietlantfeene fa* ban '^WTtóom^e ban be upthoe&en / baaijen/ en boaten ta 't ïanö/ ecïjter bebmot me" öa : SrSben/ oie ourecïjte oeber£ ïjuune geftabt* Roer£ &ou* Sn /en ontrent tWe &4n unt be « on ben jgmjgg^ ooft op be Guineefe fcufVop ben oebet maanen iipt h !3BefJet&o f h o al* m lanb legt banbeüaapMount tot *f OudKaiiabar tWk ontrent 400 uipïen tf* en bat 30 geflabwj / bat men het werbeel ban be ftuft/ be Luuwe kuft, en tjetmenerbeeï/ be Wmdkuft noemt. Sn 25* KMt 30 fe*5 ttomli* gemeen sjoelen bet 3eebaa* SiDeltóöoi Dat 3P 3ic6 &tt W ban dunne epgene onberbmöing. Mm Sa e 1 obertupsen ban be toaattob gier ^; ^b«waan# Sabelen 5P bu$: Barbados if't oofMpatfe ban be AW%< 2n / en öaarom *eat men bat be anbere aan be luume 5Pbe Hes* Sn 30 oS^ 't toeft semeenW ooft 30 «/ o u öat be Snöen baat öoo?gaW .oojlefeft go. 3$aat oee? » tobtaeSrinb on be ftuft ban Guinea beröaaft be meejie jeebaarenbe Kv^W^leRt^ 3uï^ sesten- te -Hebben / al* aj baar o»t* moten, ^aar 5nn ooft anöere ftuften alVoaar be bJinöen tuepniff ES aaiten/ ató on be ftuft ban Karakkos ? en be 3upc5P ber Baai 8S S bat%Mü b öaat banKampechie, eiialle DeKaribifche '^S^vS&c/ma öeeft 'er f^mSSSSSSxS? eeVmefWpfte hm op bie ftuflen/ maer met ïansbuurenbe of oeftobig. ■ €n bittod be öroote berömöering bie ton ontmoeten toen tf» pan be Gaiiopagos eplanben na 't epïanb Kokos liepen/ aeïpft berïjaalb t£ ut 't V.Hoofdüuk ban mpn eertfe SSoeft. ^ . iBaer bat gebeeite ban Afrika, 't toeft tufieBeti »aa»Verde op 4 *hKi tèooiöer meebte / en &aap Bayedoor op 27 staaben legt/ -ti» KeebtVSodfe u» baetom f 't bar ome [^«fMg biebt lani^ bien oebcr 3oeften te bouben/ en btfn*nl§ na^ tog ga|g| ftomen/ 30 bat 3P 6e3imben be ïtap Bianko 3pnöe/ bie o aeni .op 5WUt» Staaben ïeat/ fomtpb^eban MW^b öen/ 't toelft be bJtnb ban bm oeber af maait / bat 5P maiHanomn SiimeW «onnen 3ten; baant Het M^«^»*ig be seplen spn ganftf) toob boo? 't 3anbbat 'er aan-.aitten OW / e» ban SS^e tot aen be ^^41*^^111^ <5 gmbm ^oo?ö iegt ./ ■ -^ be #afTaab tuffcöeu #ofi en «W^j ai6 DAMPIERS R.EYZEN. ban bè fsaap St. A?ma tot aan be ïtaap Pal ma-s , op ontrent 4 graa* ben jioo?b i$ ïjet ^upotoeft ; banbe teipPaimas tot aan be "Bogt ban Guinee , altoaar be ftufl iutopht / $ be toinb 3Eefï3upöb>«fï. ©an becsc oogt biaaft ïjet lanb na 't Euuoen ; en banöaac na be $aap Lopos, bfe bestippen be 3lpn legt/ ig be $afaab ^upbsuub» biefi/ geïpft op bte ganfcöe «u|ï / tot aan 30 graaben ten ^«Pben» &it ïaatfte *öeb in bau Mr, Kanby , öiebede togten na Guinea gebaa» fjeeft. IIL HOOFTSTUK. Vaa de Veranderlyke KUS T-PASSA AD -WINDEN. De kutten daar de winden veranderen. Van de win- den tufïchen Gxatia de Dios y en de Kaap la Fe- la. Van die op de kuil: van Brafilie , Panama , Na- tal, en de Kaap Korientes: Midsgaders de Roode zee, \an de Golf van Perfie tot aan de Kaap Komorin. Van deMouibrts in Indie; 't gerief derzel ver orn van deeene jplaats na 4e andere te zeylen. Zeeën Land-windeti dienftïg tot een «en 'tzelfde oogmerk. Door welke hulp- middelen nien lange togten in die zee aflegt. T\<& nuf en aïtoaat be toïnben boojgaan£ beranbetfpfc 5P» / ?P« ^fommigeta Weftindie, en insonberïjepb be nuft tufltöen bc Kaap <3ratia de Dios, etlbe &aap La Vela; be HUfï ban Brafilie , be 25aai ban Panama in beZuyd^ee*. Wpbttg be ganfc&e ïmfl ban Ooflindie, ban be ribier Natal af / bie op 30 graaben supbec bitebu f aan be <©0#3P ban Afrika, bOQjbp öe Kaap van goede hoop legt/ tot aan. be i&ooiboojïet beelen ban Cina toe/ aïïe betufTcïjen feomenbe 2&aai* jen baarin öegreepen. 3£e ^ïanben öeboen oor fjunne Jaaiïp&fe -betanberingen. Ban aHe beese 3aï in eïö op spn beurt ganbrfen / feeginnenbe mft niet &e feufï/ betuelne legt tufleïjen be ftaap Gratia de Dios eri be &aap La Vela, en in maant te eer een begin baarmebe/ ombat bit gebeelte ban Wcüinaie au^sM$ bat beranberiug onöctuuo^ Tweede Deel. 117 pen të; en bfe betanbeting i$ 30 geregeïö en jrite niet / al£ We ban De Moufons in Ooüindie , of be beranöerenbe toinbeii op öe ftufï ban Bralilie. <©e gemeem ^affaab-bomb op Die nnfr i$ tuflcöen ^ooiöoofr en <©oft: öeese $)af?aab boaait geftabiQ ban Maart rot November, maer berfcljiet cjjtb3iï£ boo? be ^onöetbJinben in be maanden ban May , Juny, ]uly\ en Auguftus, boomaanieïnn tuffctjen De ribier Darien en Kofhrika; maar aen be \nmo3pDe Ijeeft men een ïjcïöeröer Incijtenfnee* öigee totnö. Dan O&ober tot Maart 5pn 'er Jtëefieïpfee tomben/ met gefïabig noctj öemg/ maer maateïpn toaaijenbe/ fomtpbg 2 of 3 Dagen of een bjeen/ en ban toeöet 30 lang een anber «oeïte. ^ee3ebJinöeu3pn meefi in December en January , boo? en naa öee3e ttuee manben/ ber* fcljiet be $>afTaaD-bjinb alïeenïpn ontrent be botte of nieutoe-maan : en fcoanneer De boefïelufce tomben ïangft en fternfï op öemtfï toaaijen/ ban boaalt öe oofïeïune $affaab-toinb in 3ee / geïpn aï£ op be anbete tp^ Dm. %&itï)t bp'be $taap ia Vela toaait bee3e rechte paffaöix toinö 8 of iq mpïen ban benoeber/ toanneerbetoeftdpne tomben op beïmfttoaai* jen/ 't en 3P op een (terne j^oojbetoinb bie De $afiaab te rugge b?pft. vjgn geïpn be 30efïetoinben boo: Koftarika en tot aan be ribier Darien, meer nomen / en ïanger bunren/' ban ontrent De iPtaap ia Vela , 30 toaaijen 3e ooft berber in ml tot op 20 of 30 mpïen ban Den oeber. <&z ftljepen berrjaïben W tegen be toinb op moeten / neemen be geïeaenöepb ban ïjet afêefMpn toinb -faisoen / of gaan anöer£ Dooi hz «èoïf ban Florida, en frieten «S^oojb aan/ totbat 3e &p be betan- öeilpne toinben nomen; en ban ïoopen 3e <®ofïtoaarb 50 berre a$ 3P 't goebinben/ aï eer 3P toeöer 3upbtoaarb toenben. WU bie ban Wef- tindie na Guinea gaan/ moeten bie noer£ öouben/ inöien 3p ban Ja- maika 5epïen/ om batse be <8oïfban Florida pafleeren moeten; maar ban anbere epïanöen moogen 3P recïjt $oo£ö aan ïoopen/ en ben 3eï{* ben boet tjouben. ^oetj indien be fcïjepen maar een no?t enb tegen be toinb op te 3ep* ïen öebuen/ ban oebienen 3P 3^ ban be Zzz-z\\ ïanb-toinben/ 5onöes op ben tpb be$ jaar£ te ïetten. 3£.e 3èmben Op be ftUfï ban Brafilie 3Pn ban September tot Maart (©OfïtlOOZDOOfï/ en ban Maart tot September ^npö. <©e 3Binben in be 25aai ban Panama 3pn ban September tot Maart (©ofMpï? / en ban Maart tot September 3upD en 5upb3ltpö* toeft. Ban be Kaap van Goede Hoop oofïtoaaarb^ tot aan be ribier Nata!, bie op 30 graaben 3npber ojeebte ïegt/ en öe &aap Koriemes op be bizzhtt ban 24 graaben 3npb / 3pn be toinben ban May tot oao~ ber geftaöig ban 3Defï tot j^ooibboefl/ tot op 30 mpïen ban be fïranö: u$t ben ^oo^btoefïen toaatjen 3P 't fjarbfi / toant Voanneer be bJinö SoojbbJefi toojöt i^ tjp gemeenïph ftojmig en bupig / bet3eïb met vegen/ en 't toeeber i^* ban noub. ©an Odober tot Maart spn be 4fc e ïoin* il8 DAMPIERS HEYZEN tomben ooftriuli/ tetoecten ba» <$oftnoöjboofr tot «©oteirobooft mrt re- deïph mooi meet/ maar m bé tomben ^öfmcoibooft «uï/ Dan am « ffeaum en flap / fomtubg met toat regen- * ' n 3pn 3e ©an oe ïtaap Korieutens tot aan öeRoodezee, ambetefnbenbaii Oöober tot Hl 't lebben ban January becanbeilph £|S Deïpft/ en beeïtpb£ ïoopen 3p 't Rompa£ eonö: <$e flccéenjintenmi 5Öoojo/ en oifttofl* 9ebig en ffounig met bee* regen: a£Ss ontrent bet epïano Madagaskar enbe omlegtrenbe eulanbtn €er beese fiozmen nomen tyeft men boo* af geineenlpu een Me ^ m bet $00?ben. ©an January tot May m De toiftöen $002bOOft of |£oo?bnoo:öoofï/ met eenfeïjoone tjeïbere toette/ en mooi toeeöer . »aiï May tOt aan Odober 3pn öe mmm SJupbrfpft. gin July , Auguftus en September 5011 'cc gtoote fcatmten in öe baai ban Pare en Mo'en- de, met eenftetöe toom diebe baai in 3et. 3Be£&au)en öefcuenentoel- *e m bic bne maanden Die» toeg moetentetten/ ten minftói ïoo mul *en ban de ftufi moeten öouöen/ om niet booj be toom in öe baai oebieebén ie tooiben/ baant 8ee$e Halmten öuuren fomtpb£ toeï 6 toeeaen ; öorfi 100 mpjen m 3ee öeeft men fneebige ^upbetontóeu. Sn oeümaira ban fc Roode zee bp be Kaap Guarderuer tjeeft men &00|gaan£ Wfojbe toinden / en onfhipmig W® f seïfë toanneeu ber gtoote halmten in be baai baiiMoiendespn; ennietboben i o of 12 mplen in 3ee ban bk ftaaa/ Ijeeft men jeer feïjoon toeeöst/ en ïjelbetr fcoelten^ ^ ; ^n be Roode zee, ban May tot Odober , 3PU öe tomben ftuf imf öen mm*m mmmmwfrfkmmi datmen'etinöiemaan* öen m t han inhonien/ 't en jp men birtjt aan ben oeber nouöe/ taant fcaar neeft men &anö toinöen / en toornen die anöetë ïoopen §» öemaanben ban September of Oöober feïjiet be toinb om na 't ^002" opbieaufl/ bat 30 lang Duins totbat be toinb toebei: omloopt/ S* toe Ut m April of May \$f f$ittenöe eerfi na 't $oo?ben/ bantoaar hu J^S&og n? * ®om öiaait/ en 30 na 't 2upöeri/ altoawKS #r. ^M&eröaal ban bee$e ftufi ban be Kaap van goede Hoop af 'heb in ban ftapttepn Rogers. F ' ' u'u €n geïpfc dit geoeeïte ban Ooftfodie ban be Kaap van goede hooo af tot aan be Roode zee toe/ loeïRe önfï ^ooiboofï en SupOtoefï ïeot ' 3pne betanbetenbe fai3oenen öeeft / 30 frWtn oor De anbere beeleii mi indie ban öe^oïf ban Periïe tot aan öe jftaap Komorin , hunne geflabigejaatlpHfcöebetanbmng; en ban Komorin öe oeheeie iSaaf banBengaie ïang£/ i$ be beranöecing niet muiter; MirifTbanöaac im be mm Maiakka, en ootoaarb^ tot aan Japao, boïfenbe beï #^^S^! maïftanbecen öeurt^pi/ ^ 30 o«n itiSfliJTi^f ^^f1,?^ » INTaatHumfc op aïïe beese pfaatfeit net op eene toen ban 't nompa£ toaait : boant ih ïjeb mtémmi tetteW mmmmm w öe stuften gemeen^ i of l S ™ bcltng^ Tweede Deel. 2.19 Wlituté oü ben o*bet toaaijen : 30 bat be Vninben m snifte ftamjen baat SwS SS&fcW öecft / 3*0 ooft baar naar mce.e BttSSm^mSWrwe reaS niet ganfcn bafï gaat in baagen bie X Vn (tSuatl mitó bat men booï nlepne uptïjoehen en n&am* men een S g toegaf. iBaar aan be 3Pben en in be bolte m êSSiSiSSSm»^» ** baai ban Bengaie Öe#»,g ScWtö totnb ttemen aan be eoie 3P^en ton be baai geeft / beel S^anbSe ; en bepbe M berfdjeeïen »|f f ^lf faab-toinb on be opene nuf* ; ec&ter bjaagen 3P aïïe in be Wffimp Sï/ toeïKe 3pn in April en September ^*Agg tut'/ Snöecë om / te toeeten op be opene Bullen/ toant «\f°l^nu3J baa ten ié 'ecAnennia beranbering öan ben algemeenen tegel. SÊW noemt men be <©ofïer-Moufon , m be anber oe »-Moufon. m €>Ofier-Moufon m 3iCÖ ««Wtlt September, *J»«lt *# *"L 'J, Fiji aïpban öoubt ïjn op/ en be »fïer-Moufon nomt Itt 3P»« SpWfW «» ^^Kee^|^amenr#è^ Moufons toaagen in faume fafeoeneii ftïnSntfou öe Buft / geïpn te booren ge3egb »■ **■ c Zonnekeerkringban Den Steenbok ^IV^JffS^SS^^ firuöia wn tenen bee« / aïnoetoel 3n op be3eïf De toP5e beranöeren. ?^ttS^^?e^&W^fcn be ïpn/ en Du rta» öeSben be » / b * 3upb3upM»efh-toinöen 3icïj «WW* g S let n Senbe genoemb be 3upb3upbtoefter-Moufon ^ m scVtember /Sneer ^mm^WfMm^m^ mm ban feaait be $oo?bnoo$oofte-bJinb op öe 3upber b?eebte en too?öt be SnombS Moufon genoemt. €n geïph be «JgtM^ fon n be loSr bieebte met DÏÏVmenmefboi& 220 DAMPÏERS REYZEN. toinben jupfl niet aïfejaaren net opeen en ben 3eïfben pb omïoöiien / «* öoubt men eeïjter September en Xpfrilïbd©^WÏ^^-3ï maanben/en S3gim«Upft &eUen 3P Wfep toi^S%Sittte^o^ fonsjoapen geïïaotgnp beurten om/ geïn& fjet jaar omïooptlni Zz 't "eren bee5er tomben/ bonnen be fcljepen ban'teme^ritTbW die na 'tanbermetbe eene tomböeenen3epïen/ en met beanbStoitt- Uiantbe fcöepentoacbtenaeflablana bie beranberingen/ en beSSe* benmaaften3icjj gereeb om na een pfaaté teberttefchen/ naar bat heffaf- 5oen btfjaar* aanHoim. €n luaar 5p oon öwim iaany xufffiï ren : 2©an men ton baar nietban be eene pïaat/na be anbere leSIn 'ban met be Moufons, toaar ban be tmtbmj^ff^f^^m^ ï°ZnB WPW& öoe-tmooaeipltsdu 3Pnboo? üoop eb n n Sg getoete ter 3ee te&anbefcnuan 't eene lanb na 't anbet/ in bien 'ti 1 1 toal pat men 3ieö ban bee3e beranberlpfte Monfons öejtabe; mint SS fc|en be |ptt enbe Zonnekeerkring ban be Kreeft, en het mm u> mmmi bat befttjepe» niet oenWn be Z&SSS fipbenecanbertpfietombMiftonnennomm/ a$tn Weftindic, toanneenn toe oofttoaarb aan moeten. €>ofc 3onb ïjetgeen booibeeï boen 3eetoaarb Dicötbpbellpnhomen/ bat men aïtoo^aan^onbertoinbenenha Imre» 30ubonberöebig 3pn. €n lnbfen menbe3tpn5oubetoiiïen patere / n öoupbenboelbeïoopcn/ om 30 be baart af te leggen/ 't i/nWuMma bat men baar meer fpoeb3oub aantreffen: to»a gebeeïSSr 2,£v?iSe?¥?m SEf*« ïe3t/ totb^enopenboo? be recDte|aS tomb/ bie3dbenmifi; maar betoinb 3011b gen 3u?btoaarb boeTeii htü boojop be ^afTaab/ in befóetó ber betonbèWe toinbenY ei! 1 be lü # baar 30 open met/ bat benepen 3bue«eootó>aarbg nonnen paleren/ bat3j> ïjunne !)aben£ 3onben nonnen öeapfeii. «wneewn/ ^fï °"3e ^^"WfcDc «të*h / ^ na Sïam , Tonquin , Cina 1 enz saany ' ftonnen baar met nomen/ ban in 't raf5oen banbeéetóïou- i?^L!i ' öat^^Ötban Engeland af ftomen. €nalöoeto^/nal bat 5e be Kaap fiepafTeerb 3pn / be geïegernjepb öebben om ^ofltoaarb te berreaï^ tnoobig 1^ met gaan/ of 3p 3oubengenoob3aal)t 3*? binnen ,2 f? »afTaab-tolnb«i te nomen/ 't toeïn Dnnne baar 301 ber' S2ÏSen/^,Dle?s?e ^MDe!l öaac 50 ^abia maaiben/ afè op anbere &L\^ aïblen öa" öle5e $®W Moufons maïhanberenmtge' Wig boïgben; 303011001 be fc&epm maar eenen toeg tonnen SI- ien. 3P souben moogeïpu toeï na 't JBefcn bonnen jepïen/ maar 11 3onben 3e ban moeten öipben Keggen / of t$ffjien 3 of 4 m «SS toerft tïerepnennan; CcOter moet >i| beHetmcn bat men na pïaatfen We biest Tweede Deel %%X 6n ton anberen heggen/ fomtpbtf tegen be Moufons septt/en bat met eengoeben uptflag; baant bicljt onber be fltanb ïjeeft men 'er 3ee-en ïantMuinton/ m op beele pïaatfen i$ 't goeb anneren/ 30 bat be fcïje- peri nonnen tftl ïjouöenaïé3e bebinben bat be droom ïjen tegen $:maar ïaiige togten aan men met 3ee- en ïano-brinben / sonberanber beïjiüp/ niet afleggen. v v . v "„ ^ §n Weftïndïe öebient men 3ic& in 't 3epïen ban be eene pïaat£ na be an* bere bed ban aianö- en 3ee-bJtnben/ mib^batbepïaatfen nietberreban niaftanberen leggen/ en 't gaat b?n tod 30; maar aï£ men een groot eno (©oflbJaarD tegeuöe ^aflfaaö moeten aansepïen / ban \0 men /geïpft reeb£ ge5egb tó/ genooD3aaHt / of be n ta* ttpn / 3|m öe toinben met 50 wM®i maar 30 3eer onafe / öat fó er geen MMMi Dan geeuen ton. Weent* ö tS et ih/ U men 1 »a bee* mïte boft; ai dan ter TWaaden en fcöikrfte rift(a?n- öeii/maaröooj öeUïinö aJ#raéen iwnMÉöetfeompalS^^' IV. HOOFDST UK, Van de ZEE- en LAND.WINDEN. fïoe de Zee-winden verfcheelen van de gemeene PafFaad- winden. De tyd en manier van derzelver opkomft en voornaamelyk aan Jamaika. Van de Land-winden • De tyd en manier dat ze ontftaan : Gelyk als by de Land -engte van Daden, en aan Jamaika. De p laatfen daar die Winden flerkfl , en flapft waaijen • gelyk als by Kaapen en uythoeken , en in Baaijen,' Meiren , en ontrent Eylanden. Vellen van Seals tot vaartuygen gebruykt. ^e-winden, in 't algemeen sefP?ooto/ 3*m niet onfcetf banoe ^gemeene fpaflaabtoinben op öe hutten öaar 3e toaanen / met ött jonbetfcöepa nogtan£/ öat öaar alle Paflaab-toinöm / 't m algemce* ne in jee / of stfne öie alïeenïpn op öe nuften 3pn/ 30 gefïa&iae m Ueranberïp&e / op öage 30 toeï afë öp nacöt eben fïpf toaanen f 't eh 3P afé'er ^onöertuinöen opkomen; öe ^ee-toinöen aüeenton bu öaaa toaaöen / en tegen öen nactjt opöouöen. €n geïpn alle 6e tëafiaaö- hrinöen gefïabig op eene fireen ban ïjet fcompa£ toaanen / 30 toe! baar 3e gefïabig 3pn / aï£ baar 3e beranberen ; 30 berfcheeïen öee« Seetomöen ïjier in ban öeseibe/ öat 3? 'gmo^gen^ até5e eerft opaomen/ gemeenfpn 30 toaaöen/ afê öe ftutf-paflaaötoinöen / ontrent op öe'- selföe fireen ban 't nompa£; maar tegen öen miööag fchteten 5P 2/ 3/ of 4 fiuetai berber baiTUanö af/ en toaajjeu aïio epna reefjt I Tweede Deel. **3 «« v rtttft aan ! booihaaraeïï* ty mooi wml taant bmm teZt* toaar bet WWSiSA Be twijte Zee tointicn Mcfti 9$jg&ffi& SSB "f WsupbW/ en sooAwan. ïa!& met De 2» « 't tó ?« MM $&$£ en «oltaiooitHolt aan te aiöere O* to « • SS"® g f < : jji ïft DAMPIERS REYZEN öe seewfnb Wömli of ^ö wotftóbftT rrhol6!"0?03*1 kbonil $ ©ofinoojöoofi toas «SWlLfe te?,to« # «Wam* I^M'ÉMii tó 30uMkni«&fanÖel,/ e#ft Barbados, mtè m Ik - ©1,4 IgsJ laaf/ 0*pfnv £anbtamiöen. 7 5ee-U>möen; nu tteeö ia totöe mm&MÉ^^^ÊM **«*» *»» op befltanb: en ll^eSinfe, ÜJr&g1 be **»to»e» o*» bolpot 50 maftaiioéten. JÏ&S all o" «etaS™ 1 , i öaa9j!/ en of gaan t'eenemaa termen'- *ii nr^ £. r. * laüonö baufaim/ men/ en 3P ouusmte tot 6/ 8/ of S tofZ^ 'f «$ en gaan tos / bmeget of (aatec naat 2SS "JW- Sp trainen/ fiuften/ eeipn f» ftRfffi DummIaW°a» op aiiöeu Mm noemtse aanbtoinOen / omoat »nan hm n,u„,. „«i -' tecijt anöecö als be «eebJlnben ' "S?J„£ -l m oe?tt 4R%BW eefitee benfte »««»# 68 en ooft niet fanötoaarb lnl4^lK^?tïï ?c?"ö/ «en fanb 3on /in y&fl T ,t£nL maaTt %W te' ban Mexifco m KStóSffi!^ Broote aanOftreefteu toette öinnen be ai«&SSS I ff f 'o tófó»* of be aanOüJinben baat 30 3pn / aaWiüi IL£ J> "f5 3C93e" en 3al baatom niet betbec fpjeeta, ban üa -f o t/lBS?fr" ü'ü ; bonbon, qft ?ai ban eecft uminnen m» T, *ST ,ft 3df &tu ««>«' oen gangen nacht boojüjaaiaen/ ja tl Bffi v„ , 2 '?* " üa" « la»° ten/ eet ift f on bemetften öat be 3«b5mb 22 ff L°5 u m° m «**/ Dan aan >t o?pbe„ m^S^S^m in Tweede Deel, izf fommiae na bc anbett öaaiöm / r laa tra ue »«i u Zup0-3te We ttflooten few»; "JSJSÈS StmW* dW na We tt tgeleesén; ^SS«*SS ?t «n bèta t» jee ba» 3J* «ft* Xe 3P 3 U upt naat bat M UtfbP lag s JBaac 5e tetljt vsan lanb a'f in ste. manö.toint)en ooft in 't mibbmban K«a» fen ja nette niet/ en op S&bTS^#tfld»^rofttoee faaöiuinöen blaft op Den i eoetaa upa TO g^^jeggen/ Hm** sfissag.'ï.jHa.'S.'s."* sn upttjo* «a Mfbeflee* , » »aj" ,«cplanB tufl-cbc„ horaen : *am 50 je geen ^j»1"^ zió DAMPIERS REY2EN of 'et eenf ge $HtiM$ baat gingen toaaten. mnw &m ftoee of tye dagen lebben moet ombaaten f tóufc > tart* gebeurt/) ban 3*0 3e aï£ 3, Mn te Pc ! S £„ al 30 bed bantmnne moegelpfie logt ffeeften / aU of » een H öaööen moeten ïabeeren om öe Kaap van goede Hooc » t/LhSi ïï ?'? feu; «MNl anöer^ Dit bolft Uml^fl^?f^^^Meto^ tupgen tot om te gaan / belofte boojgaanf ooft SS Sfö 3S omfcïjerp op öe tomben te tonen oploeben: LmihQmofmhüle ^e punt Pedro, aan be fcupö5pöe ban 't epïanö/ tó oor moeffefolt om boo?bp te 3enlen/ 30 |tf fröïp ban 't ^fi^ban'teSB pee3e punt fcljiet berte n5ee / en geeft niet alleen rwfl^ra^IwöK ben met/ maat 30 'cc ooh een fitoom na de .ïuutoe 3pöe toefcS tuf* fenbemmm$^mem; 30 bat 3e fom W föiflet- toreft hcööe ï met dien te« om te naaren /ban be ttoee booïjsepiuifnaan^iuuö- oogt en ^oo?baofier enöen/ 't tueïft ban ooft niet sonowWoefiS tot gaat. fa fommige ftapitqm£ ban Hapere/ aï3 3e baatbooX £ 3epïö 3pn/ Ijeüben bicöt op be punt m&mmQ enïjun 3 fclj lïbom Umi om ben ouöen Rommel/ We 3p s**n At 34 öair ontöSit om öearmeseelkbenteplaagen/ booö te fcöieteti. %{ beiljaaï öe «e grollen/ om aan te : tponen/ ïjoe onftuuöig be menfcöen m Die öe wbe ban 01 -be^pf niet nonnen jmi. €n ombat f ft mpnen tmti n k tin pnftunbe 3oeft te ïaaten/ 3aï m nog «rtifge anbere ejceiimden bpfoenoc " ^e mom ban Jukatan aan ben ingang oan.be baai ban KanTpe- chie, fleeft ons? ooft «n ölpft bairffec&te lanbtoinöen ; en gcmeenluit baar bj r ataiiötolnöen fc9aat£ 3pn / m be geemtnben niet rupm mt öeo in onberoonoen op beese H«|ï tufTcöen öe üaap Katoch en öe top ..Kondecedo , aan oen ingang bet baai ban Kamoechie , melfte pm plaatfen ontrentj mpïen ban een leggen / mant &et lanb fneht De gafTaabVöinb open legt/ öiebaar gemeenlp& ^ofinoozbooft té. lau be gfefópöe ban bie plaatfen boïgen öe See- en BLanö'-minberï eïftan* Deren 30 geregeïö / aï£ op eenige anbere nuf} ■ maar fjier 3011 % ban een öafïaatb joojt ; mant be jee-minben 3pn ^oortdoft ten êaftm I JS? ^et}felË bm im ^ PafTaabminb/ eii öe EanöbJinö iè fmp&mêi of eupöoofi ten <©orïen/ baar nogmn^ inbien öe mm* Den baar 30 geregeïö maaren afê op anbete nufien/ öe eetmtaöen ^^onoo^booff of femrpb^ j^oo?ö/ en be Hanbmlnben gupbsupbooii en Wm souöen meefen / gelpft 3e ook inbetbaab ftojt onbéc 'het lanb gn ; en 30 3e t'eeniger tpb baatban af mpften 3pn 3c maar hel 0ao mtïmb op öeese nujt t& laag en blaft/ en be lanommben 5011 rebelyft oo0|b|ingenb. F p "^e j^aapen op be luifr ban Peru in be ênpö3ee/ boen nog bolfto* menet hlnmn öat öe uptfjaeaen selöen lUnbminben fybten / alj baar 5pn Tweede Deel. ±ïj. *», s* teacm PafTio on be ' öwe&te ban 8 minuten Zuyd, be fianp St. pi bc W £fCSeïaH i oraaö Zuyd , en be itap Blaiïko op 3 Pl w« l^iVw mnaffeetb/ en 'er nooit eenige ïanbtolnben fleüonbcn/ ffobe r?<3*n^ 3ect Boeöe laubtotnben 3Pn. W$ Soo n arb' PbPD e ïcJm onWïen / in5onb«ftepb be ttaap, Blanke ? 1 IS St wrthrt uut / ban be ttoee anbere l en 30 'et e*m$ La0T, PZ^ffJtomC JSwn fiaötKii ; en « flcloof ooft ê»>i»i»iiBt bu« eenige exempelen gegeetien Pan pïaatfen bic geen Iai»« haÖTof mi iSi bausErt flappe hebben/ 303a! ftnuMJlWtóf taSén to Steof RwSW ««* I-JU 6a« *a» h *!? S&fëtaX ml naat bat HM !«*/ 3alaon»e» «qtelmof 'CtZ tStffi^W* *n öiepe baaöe« /ft, „ ,f SRS lanbö / en tuflcljen een reefts Pau eplan&des WdKtaSffw bee3e alle 3al in Eenige exempelen te ^nV^VSaSbefiaaöeaf 3al ift eetlï fpjeeijen Pau be baai SSSm wtTtf *«wwn V Wi öoosnaamelph in *M K X f Ui Die baai të een eulat b bet Voettt be oog faf3oenuan 5- of 6 uiteen ■g abönb/ tot 6 of 10 uuren '$ mo?gen^. I&cljter batmernpnuogttore anoete/ bie boo? laag. Mangrove-tand baatban $pn afgefcfjepben ; al* öaar 3pn be lanotoinben fneïfet/ en beseetoinbeu flapper/ en houerban buut ban m ïjetmefr banTrift , jafomryög toaaijen be lanbtmnto ïren ganfeïjen bag boo,?. 3In£geïp&£ 3pn. ooit get meir ban Marakaybo, aan be ^ïxitom Der ütaap Aica Vela, be ïanötoipben öeeï fneebig / en ban langen buur % geit be nan men seggen ban 't meir ban Venizuela of Komana.. ^»o«itpbJ gebeurt öet toet in be gemeïbe meiren / bat be Hano* feflnben 3 of 4 baagen en nacïjten achter eeuiwaa$en/ en naautoeïpfc& «enige tupmttaan öe seetoinö beïgunnen / feïjoon öie- ter 3eïfber tpb- luiffcïjien ïjeel öeïbet in 3ee toaait : en inbien be wwinb op 30'oöaa? mge tpöen ai eéng een bïugr upt 3ee nam / en 3ic& in bie meiren m* te/ 't sou maar boo? een nouen tpb $mi. daarentegen op ïfaapen en uptboehm;- t^k meer boo? seetornöèn bloot leggen/ 3pu be lanb* toinben feöuutoer ont baar te nomen/ ban be 3eetoinben om 3ich in fee meiren te ïaaten binben. ®m moeten top be öaben ban jamaika niet besgeeten / toant baar 3pn 3/er gceöe EanbtoHiben. ^eïbe i& ban be eene &ant omringb met een lang sanb / en beele fileune en= lanbtjeé aan be mono baar ban/ en nan öinnen f$ een tnp biepmeir/ tsaar men geftabige m-m ïanb-toinben ijeeftf toaar boo? be fchupte» boerber^ met boïïe 3*pfert na Legamy of Paffage Fort bah be fiab af- fcaaren/ en 30 toeber te rugge: Zv gaan af met be 3eetoinö/ en nee^ ïm ntet be lanbtoing te ruggen : toe^aiben be ^afTagier^/ bie nabe serie of be anbece plaatg moeten na bie toinben toactjten / 't en 3P Stmne bingen öaafi berepfcöen; toant ban toojben 3e tegen be toinb op* feroeib; en al i$ 't bat be ïanbtoinöeu fomtpö^ mifen / of ïjeeï laat omen/ echter toacöten be fenuurje^ 3eïöen langer ban ben ge3etten Ipb ban tm 7 of 8 uuren;, en fomtpCr tomen be ïanötoinben ten 3 of 4 Ul^' Tweede Deel. "«-9 ftaaöevn- s s. *anMn ^^fLm2£éÏ? K te fiSSbm baar MA«^ toer 3pn ban op ianb «e P^ff'filepn*e epïanbW M«t öp't tan*; meiren binnen* lati jpf SSSS onbetbonbeu ïjeb. 9* 3al mi *JK 3at een ^p^^^fSOTiS 50 teebt a» *'« een op be ftuft ^nKa^kosp Mf4m / ian een gefefcepben boo? een toot/ ecötec nol ban «ffl* f^ll^ Sepnid bupteii be baat* jen ter toeb«3Pt»e uptfcöietw. *X^fc^ïirtbeteftoelteuptbebaat* jen grtoaar/ maar «9 "J"1 ^Llaïnbroirt toater 3iet femtten/ en ten ftawite tepgi/ ^ «. Jgg*?^ dPncwtftfte nipt of een BaltoetopV «tsss ss6 «g^ mm DAMPIERS REYZEN &W fcoltoerftai te m om te kracht toStó f ïe oetoerg fcgpimi mmm m mm Wc&t lang? Dm ^| ftEfff "Sl^ onn-ent een €ngeïfclje mul na aan Den tintS fcS?? l„? •! Iïf11 fW lom/ öan Uïojöt men 3U een S f» Sa^iv^^^ fB UH Daar niet tegen op ton ïa^^fSoÏÏ^SSS^JÏ^^1 fora' men &* mi beUmDt/ of famtSi StóSd Sff-SS-SS ö'fc*»Pftomt/ gaiiDMnütii op De &R»8K f e fteap Paimas, tjkr noomi Kap. ïvïttS/Afl^?' cnü' Njlffitt Wer mpten taan oen oeüet fiS %L$n^} *Ll 5^ naatö 3pnöe met een Dunne ïja$ aan 't eene enb/ T Xnf •£ ? Ff M.opgeWaaientooiö.n/ Dat Vn ölaa * Set toenen t£ iZ ttoee tooien Dan t'3amen seoonöen/ en t&mnt^SSm& ®J#3»1 » Dtf öp een ban Wteïto^^SacS^W Jitteite Du£ al 50 tafi aï£ een aupter n ^ j^Sft^S^ «n fcöop met een o?eeD ö&raafl 't enö/ tffia^'ri^S*SÜK en Dan aan De anöere 3»De/ het toater acïïe Ti Sm ?mSE3?/ ®an D>m ie/ een feg D002 De 3*e öaant D Upt fcöupft/ llï 3IC^ *l& imcn Tweede Deel. 11T inbfen i& alle* i» ^ b?tefee 50U toilïen ueröanbeïen / mpne fcef^ing lot 1 in Sten to miaal 30 groot fcuojben Dan ift too?genomen fyb Wt 5uJTtf • » Ö* W««W* ba» B*ï»rtben teegen* wSSn^e Dezuydzee, tmttf De. lUnDtotnDen Daar ton meetDer hJmftÏÏ/bflrt in Ooftndie: tpant al tf 't bat men in Oofhndie mm teaen of Moufons taart/ Ml **" meefi £*££!* Dfty?e* SinLTn toaarïpn een groote 3egenuoo? Degene Die De 3«6e- toaren ifo I cnifl Oetoefi mnSjen De Zonnckeerkringen ; toaiit Deujpï'et Karen nonnen : maar Dooï fegjulp tan De Eee- en EanDtoinben / m* T ift in De baai ton Kampechie, en 30 Wt terug/ 'm jcb W£J 4alTaaD^üiD aan: en ift acftt Dat Diteen ^^k^S?ifiS I men on Die tome Doet. SInDien eemge Jamaika e toartupgen na TriSmX/ mmt na KuSba raeenen te toeren/ Dan gaan 3e Dooi ht$fi~tn%mt\m «e uut De öaai ton Mexiko nomen / en na ee nig?e P aat^ aanDe\flnö3nton ^S^L^^S^^fffi gehoon Doo» bJW te 3d>fen / «1 30 ff^mffSS m *?S$2L Dat w öupten De ©afiaaö-toinD nomen; en Dan laaten 3P t 30 torre «afoaa* fiSffawIJ tottïen. 3»it f* ooftOegeltoonipBefcoer^ton f Sa na BaTbadosT %&#>* 5n fomtpb«> *Karibilche ij** Den toaren/ en si^afeeiiïitonDe^ee-eihllanDiinnDenöeDtenm. » Sferen De fcnenen OOK Uan Bortobello na Karthagena of Ste. Martha, ?JCe rê : e me beese toinDen ftfei Menne toartuugen m Weihndïe JonDoraDe epSen / of eenig gedeelte Daaroan/ binnen een fto^tentpö. ï0^iöeZuyd7eebeoi^ iw jLimaji^ ooftteanDeesetoinDen/ tot aan ftaap Bianko 1 toe, maar in alle tofiteii bc3upöen Die Slaap / toaren 3P 3ee\»aavD m met De $aflaaD. %\m bMt Dan Ijet geb?upu en nut Dee3er toiuwi W ! SteMeDen Die met alepne toaetupgen m Weftindiejepïeii/ tote- ten? eert» Kantteer 5» een ftelDere lanDttinD 3ullen fpgcoi / Doo? De mtft Die teaen Den aóonö oiee 't ïanö öangt; toant ftet tf eeutotf teVcn tol ieffielaSDtoinDy z\$ men een «e mm/ W ff .m ïïafi/ottr 'tïanö slet gangen / 3onDer si* te Jg~= « g ™ tfrt»i rw min& onïaöeett/ 3iet ram na 3iuM rateng , tt.anraii> me» nS n4 tó«° S 5 «/ öaujaï De .laiiBWinb maat flap en Ugjc himnaèfitwn i ■ ®ee?e teftéitó fteeft ram boojiiaamelpft aan te met» ben^oDntoSet' Sa fin 't nat fat58en tap De .tuften ten narfrhm flan otif 't tel*/ «1 8at V)C£W JOHÖtfÈat 5icD een' Itaitö- of leeSiuö üeftoeti fntten men in Br naamiaöag wBt»f*oouto«. ftlt emDmSaagotec't lanöjiet/ 30 üoi3t 'et semeeuUmem bei» bete "ïanDWlnö. 5»K- »j* DAMPIERS .RE Y ZEN. ifmt ïaubtoinben 3Pn seer feoub / tn fcöooube Eeetoinben aftooS wel fïetlteu 3pn/ ecïjter 3pn öce3e beeï kctiber. <£N ^eetoinben 3pn in= öerbaaö öeeï uerqufh&eïpft / berniibé öe ïjeetfïe tpö Dan Oen bag i#,«N« trent 9/ 10/ of n «uren boo? Den mibbag; toant ban i| -'tqememlirës Wil/ en be raenfefjen fnafc&en na be iuc&t / injtfnbetïjepb aï$ 't laat ij eer be 3eeto1.no opfeorat/ boef) aï^bie Honit / bernoek |p be öitte. JBaar tegen ben abonb / naabat be seetoinb f£ gaan leggen/ too?bt fjet toeer ïjeet/ tct bat be ïanbtoinb nomt/ 'i toelfefomtpbS niet 0002 mtö= bernacïjt/ of ïaater i$. hierom $ 't bat be lieoen aï£3euabebbe gaan/ sicï} ontfcïeebra/ en neerleggen sonber tet£ op 't ïpf te -öeöften; jalbe Qtmzmt Ueöen op Ja- maika fpjepben matten fcpbebeur/cf anber£ op tjunne erben/en gaan 30 in be opene ïucöt leggen flaapcu. Sn Ooftindie in 't Fort Sc. George neemen 3sMepne\3eïbfeebbetje^/ toeïfte 3P bupten op öunne pïaat£ leggen/ en afso onöer beu Uöoteu gerneï jïaapen gaan. ^e ^jntöoonDerg ba» Jamaika , en OOlf bie ban 't Fort St. George neemen öan toeï ietg" om 3icö te belinen tegen bat be ïanbtoiub aomt/ 't 3P een nuffen op be bo?fl of tufltïjen be armen; maar 't baat^boïn/ bat, ben ganfcïjen bag luffcg getoept geeft/ legt ongebeht in be bïoote lucöt/ en bat fomtpb£ ben gangen nacïjt boo?eer3ponttoaaften/bQOJ= naarneïuR 30 3P tferue bjann gebjup&r öebuen : maar ban 3un 3e \$ moi«= gen£ 30 fipf Oanaoube/bat3P mh naautoclpï$ Oerroeren Bonnen/ baar op boïgt ban bihtoiï^ be bupMoop/' bfe ïjen na 't grafffeept : eribiti^ 't lot ban beeïe toanftere mateoo3eu. ©nbertutTeijen i£ 't jammer bar be ^cljipper^ geen beter toe5igt op ïjun boln neemen/ bat 3*1 niet boo| eenige goebe o?ber£ bee3e gebaarlpne getooonte ban ben gaufeöen uaefjt naaïtt te leggen/ beröteben. Het Tweede Deel, 2.33 V. HOOFDSTUK. Van de LAND- en Z -E E- W IN D EN, Die aüeenlyk op fommige koften, en ineenige byfondere faizoenen van 't jaar waaijen. Van de Summafentas-winden in de Baai van Kampechie Van de winden op de Ruften van Karthagena Van de Winden op de kuften van Mexiko , genaamd Popoga.os. Van die op de kuft van Koromandel , geheeten Terte- „os Van die by Malabar, dochop eenverfcheelendfai- "oen; en die in de Per.fiaanfche Golf. Van de Herma- tans op de kuft van Guinea. Tm saï fieainnen met be Summafentas-winden, geïpft mw noemt/ I Wem öfSöan Kampechietoaaijen. ©ee3eto.nt.en tomen in te &S&3L Ln Febraarv Maart en April , en toaa0en alïeeniua m Die 1IH Z Je rechte ïanbtoinben aibaat 3£>n gupösupöoofr. j5oojDnoo?boo(J/ en JooiD. «o bat 5e baar ■J^^^S M tm aamieii üan net ianb/ ban toaat 3e toaanen : maat tentet uet- XriraTöan bfae en ttanb-ton.ben ten gnü» tau hunne önu* njrttjant Dee5e stmmafentas-winden toaaijen öjie *mj*g*[ eaumStl 5Pn'tbjooSe tomben We fneeWa toaagen/ en be fegepen 2,34 DAMPIERS REYZEN. W met ©erf front ban Tri ft gaan/ ten tpQeaï$bee3e toinben toaafjen/ 3epïen in 3 of 4 bagen tot aan De üiaap Kondecedo, baar 3pop anbe* re tpben tod 8 of 10 bagentoebannoobeöeböen: boel) aelbeïi ebmtoel: meer / toant men ïjeeft 'er goebe Hanbtoiuben en ^eenoeto^ op au* öere tybm. «©eese toinben 5pn gemeenlpn nouber ban be ^eetomben/ fjoeteel ecïjter 50 kouD niet aï£ be BLanbtoinben/ bocïj fierder ban bie bepbe. SJfeJ&eo nooit feonnen befpeuren/ bat bietoinbeneenige beranbering on* trent on£ ïigijaam maakten / tmpten 't gene men ï>p anbece toiuben öefpeurt. lïiaar De getpben a!£ beese toinben op öie nuf* toaaijen/ 3un maar hort/ booinaanieïpn in be meiren ban Trift; 50 bat be barhei* tik 't ©erfïjout na be fcljepen blagen/ genoöb3aaB spn ban fïiï te teg* gen upt gebjeK ban toater. <©p be Rufï ban Karthagena i§ 'er een bpjonbere foo?t ban toinben/ hit in De maanben ban April, May , m Juny 30 öeftig toaaijen/ batbe fctjepen op be mm niet tegen be toino op nonnen ïabeeren*/ 30 ïang bie toinben buttren. 'OBeese tomben toaaijen 40 of 5"o mplen ooben/ en om tcent 10 mplen beueben be fïaö Karthagena. ^p 3pn seerbinnigin ïjet mibben ban 't banaal tuffcljen bie plaats en Hifpanioia , en-buuwn3o fcpna tot aan De Rtifï ban Karthagena : fcïjcon 3P fomtpbg 2 of 3 mplen ban be flranb/ boomaameïpn '£ mo?gen£en 's°abönö£ / toat fïaau= toer 3pn. ^p Komen gemeeuïpR 'g mojgen^boojbag op/ fomtpb£ ten 3 of 4 uuren ( en fjouben aan tot 9/ 10/ of u uuren 'g nacljté / 'm bu$ toaaijen 3e 10 of n bagen 3eer ftpf arjfer een. 1ï£ban 3pn be3lanb=> toinbeu/ öetjaïben bat 3e no?t ban buur3pu/ seer flap/ en nomen niet berre ban lanb ; 5ulft£ bat ïjet ban 13 of n uuren '$ abonS/ tot 3 uuren '4 mo^genë/ gaufeö ftü ifj en geen toinb te boelen eenmpïber* te ban bm oeber/ aujoetoei 'er sof 4 mplen berber toinb \gj en een toep* uig naber een nlepn ïanb- Boeltje. ob tf et %tt 'er ïang£ be Bim bonner / btë$ / en bp3ig upt / en aï£ be ëon *$ mo?gen^ en '$ abonb£ bicïjt &p be him \$f bettoonö öet 3icö §td roob. «^omtpbö/ öoètoel maar 3cïben/ mg bee3e toinben toaaijen/ të be lucïjt met ëenige Bïepne tooïöen fretoogen / bie een ftofregeu ibp* tijengen. IBaar fcijoon beese toinben 30 binnig 3pn op be ftufi ban Karthagena, tttyti 3pn 3e na be toinbsp en na be iuutoe 3pbe/ op 30* öaenig een af (lanb aïéinceeb^ gemelböeö/ jacötee en maatiger: toant be Ztt-m Eanb-toinben öouoen baar ïjun geüaöigeen geregeibefireett <©on 3pn be nufien ban Hifpanjoiaof Jamaika niet ban öee3e feïïe toin* hm gequeïb/ Dan op 't mMm ban 't ftauaaï/ gdpn öier booren ge* 5egb^. 31& Tweede Deel. 135 ■fie^ift Wt toVÖ 30 $S«m toan berfc&epdepetioonen «fi^/^J ■'8S KiSKaï ban 3cct tori boldaan den : ia Ijet 1$ 30 toel &* Xbbn 0 ES*»/ «ï te übp«#/ bat sp eenpjaatacötia menfcft «1 Sageenfe-wind noemen: m Ijeb Jer ttoee of bjte seftenb/ Afe aft XS toletden /enbanmpbp geen ante naam beften* luaa* rei I fcton I eeniae ■maanden met Den in 't scïföe fcöip ton*. toaal n nebben onOerbiuOing ten We latnkQeöad/ toaniieetsn doo* fiSS&SSwïïjSé nuft gouden toierdeu ; team ïabeecenoe tuffrfS ^ Portohei o en Karthagena , «ettèlfte / ajÉ 5P OP .0 mpleil SS öeïaa tüt riaatf quanten / 3«*« een tferae «tftfifi ontmoet / gat e nooösaaKn getoeen öunne nm$M4 een reef in te nu* tmi ta w^URe te -ooiDen/ en 30 maat alleen met een fcööber5epï ml t Ie ISffiwSa 3P öaarenbobenfomtpd^ 00a genooöpaHt tT &Xxt*ml en 8 of 10 dagen ober een ^fi«M muïenaebaareu nebben/ en Dat niet sonber gtoote moeite/ enfc&aa- afaan «SS» 35L Wt biengt mp in gebaren /Joe bat een SfSttTwnfrhe Zeegatten onbee 't gebied ban Oen te J^acöe -ItanobSinDen 3eet nouö3pn/ 30 3pnbee5e daarentegen be beef» fïe bainben baat ik ooit ban geïjooiö fjeo. gp nomen met een ö?oe#en* be ïucht op bie bai^e geïph be gene baar ift in 't eecfëe beeï mpnetito* 3en pag. 281 ban ï)eo gemelb. ^ee5e bainben 3pn baefïelpï*/ enaomen snbeniaenben ban Juny, Juiy, en Auguftus, 'ttoelfe öetpbigbanöe 30eflec Moufon , jpèbaeï be reeïjte Moufon ban op Die nufi Eupöbjefï të %\$ bee3e beete bainben nomen ïjonben be boojnaamfïe ïieöen in 't Fort St. George 51CÏ) binnen^ ïjnp^/ fïuptenbe beuten enbenfletgöicöt oin be5eïbe npt te bouben. €n ifc deb eenige bie baar baoonben booten mmi bat aïg 3P öttg 3pn opgeflooten gelwefl / speen beranöetnigm ïmn ngbaam nonben boeïen / baanneet be b3mb omhep. en niette* Benfiaaiibe bat bee3e \x»inben 30 ïjeet spn/ echter 3baeeten 'et be tnfooon* Ut$ niet ban ; baant ftunne öupb i$ 30 tuuba en ïjatb / geïpa afë of öeseïbe boo? 't buut betfc&oont baaé/ boojnaawieïpfe ijunneaangesig* ten en foanben / en ebenbaeï 3pn 3e gesonb. üfet 3anb bat 3ieb boo? bee* ^e bainben betheft i$ een gtoote betljtnbering boo? be gene bie bupten^ fcupö hunne bingen te betristen pböen ; taant gemeenlpn fïupft Ijet mi 1 30 Dicftt aï| een cooh in be oogen/ 30 bat ïjet betben bec fxbepen bie op be reebe leggen baat mebe al^ befitooib i^. 0s be fiufi ban Maiabar öeeft men ooh btetgeïphe brfnben / maas niet op be3eïf be tpb ban 't jaaï : baant gelpft bie op be uufl nan Ko- romandei in be maanben ban Juny, Juiy, en Auguitus, tentpbe ban ïse a^eflec Moufon baaatjen / 30 öeeft tneu bee3e op bennen ban ivlaia- bar in be maanben ban December, Jani&ry , en-February, &$tefO* fier of ^oojbooflet Moufon toaaic: bjamöe <©o|ïeïpftebainb/ bie ban hz rechte Moufon t^/ tornt ban ftet ïanb ban bie ftufiober/ bebapïbit lie a©é(t3pöe \§l geïpïi bennf! ban Koromandei be #ofóP ban Dat lang #oflinbifcï) boo?sebergte tg. stfv ■ v ■ W Perfiaanfche Golf ig nfet min aanmetfeeïpaet uaegen^ beese ïjeete bainben/ aïö De gemeïbe pïaatfen: 3P nomen baat in be maanben ban lunv Juiy" enAuguftus, in betpb banbe 3©efietMoufou, enbttyt* tê albaat/ 30 'et ge3egö bao?bt/ obettteft nog bie op be tbaee anbete M^m Ewop€efcho.»aopïW»n / W in be öaben^ ban ben ütoning Tweede Deel '$37 ZZmSm"?lS*& m te Befcöutten 9 W* fdfTooK «e toinöm eetoeefi/ uant ft won* Dan 'tFortSt. h(,1Sri «amnSpft 3Pn / nto ora Ijtmne Hitte/ gtfefi *WM ?*f Ö' HJ Xiïne bpffew ftouoe / « tec oo?3aaft ban hunne üw^rn* Shepb flSn «" Harmatans/ grtpK TOP ban bekene fc> Sthr il 7'bk MGuinèa gebaaeen hettëm / maat boojnaameljfc ban een ricfttig/ Duap'au.neaacuH j j&omratffatig ban SSilw»W»* * op uva twjoHi «W een bet» ffiS» (.IS S aoonöeh/ 't bjelfe ift ben Hee3er met Bette Ban me» ffi^S^A»ti halben Be karaf tans oor Be anbete tomöen o» Bte Hufr Befchtpft. ■Mr. GREENHILS BRIEF, I Mw Heer, K ben federd mijne t' huyskomft zeer onpafzeïijk aan de Jigt * geweeu, zo dat ik uw verzoek niet heb kon»» beantwoor- den: maar nu een weynig beter zijnde, zal ik op t gene gy be- geert te weeten wegens de Mknitam op de kuft van Gmnea, zo f d «woorden als§mijne gelegenheyd kan toelaaten. De ge- woonlijke tyddatze waaijen is tuffchen 't aatft van ?<£"*££ 't begin van F***7, voor en naa welke tijden zy nooit heel ftcik ^ Zy zijn zo o/erdaadig koud fcherp , en *&*%&** d t denaaden van de vloeren, verdekken , en zyder van onze fchepen, zo verre als ze boven water leggen , zo wyd komen te gaapPen5 dat men 'er een breeuw-beytel met gemak een groot end fan infteeken; en die openingen blyven zo lang alge «wte duuren, dat fomtyds twee of drie , maar zelden vijf dagen is, 't welk ook het langfte is dat ik 'i ooit gezien of van gehooid heb ; en als deeze winden ophouden , fluyten de reeten weer zo dicht alsof zy 'er nooit te vooren geweeft waaien. De Inboor- Gg 5 m' a3B DAMPIERS REYZËN. lingen zelve, en alle perfoonen daar woonende, zijn tot voofko- minge van onheyl , geduurcnde dien korten tyd genoodzaakt, zich binnens huys te houden, poogende hunne wooningen zo dicht te maak en, als 't hen eenigfins moogelyk is v en zy zullen niet eens buyten deur komen, 't en zy door een meer als gemeen voorval daartoe genoodzaakt. Deeze wind is ook verderflyk voor 't Vee, welks behoudenis dan in de zorg en toezigt van den Ey- genaar beftaat, om de heeften ergens, onder 't dak te krygen : of anders mag men verwachten dat het deerlyk daarmede gefteld zou zijn, als die tyd voorbyis: want het helpt hen zekerlijk om den hals, en dat in een zeer korten tyd. Dit-heb ik zelf ondervonden aan een paar geyten, die voor de ftrengheyd , van die lucht bloot gefteld zynde, binnen ontrent vier uuren leevenloos waaren. Ja wy zelve, zo wy niet eenig hulp- middel of lieflyke oliën gebruykten tot verzachtinge vandeiucht, konden onzen adem niet zo wel haaien als anders , maar wierden byna verftikt door de korte en fcherpe ademhaalingen. Deeze winden waaijen gemeenlijk tuflehen Ooft en Ooftnoord- ooft, en nooit verder Noordwaards : het zijn de geftadigfte en ftyffte winden die ik ooit befpeurd heb., komende zonder don- der, blikfem, of regen, maar met een graauwe -betoogen lucht, zonder eenige zonneichyn in al dien tyd. En wanneer ze ophou- den, komt de Paffaad- wind, die altoos Weftzuydweft, enZuyd- weft op die kuft waait, met de gewoonlijke getemperdheyd van lucht weder. De kuft van Afrika van de Kaap P^/^^ tot aan de Kaap Fortm- fa legt Ooft en Ooft ten Noorden , en ten naaften £>ylang&.die ftree- ken waaijen de Landwinden op die kuft, welke doorgaans ontrent ten zeven uuren's avonds beginnen, en den ganfehen nacht duuren, tot ontrent het zelfde uur in denmorgenftond. Als dan is men ge- queld met ftinkende miften en nevels aan ftrand, die door 't opko- men van de Zeewind uyt de ftreeken daar tegen over alleverdree- ven worden, welke wind dan met .een .helderelsoeke tot ontrent f uuren in den naamiddag waait. En hier ftaat aan te merken als een algemeene zaak, dat in die en alle andere plaatfen binnen de Zonnekeerkringen , zo verre als ik 't ooit ondervonden heb, de wind door het land getrok- ken wordt* want indien een eiland of uythoek eenigfins rond - ach- Tvyeede Deel. S39 achtie is, dan sullen de Zee en Landwinden recht tegen elkan- derer K ankomen ter plaatfe daar men is-, zulks dat als-men aande zu^ylis, de Zeewind Zuyd, en de Landwind op zyne beurt komende Noord zal zyn. ■ , „IjJ Als men op de kuft komt poogt men de Kaap Mm» e be- reyken, of de-Kaap B*fgfcite? die 'er ontrent 18 mylen Ooft- ZtoiA aflegt, en daarnaa zeylt men na de Kaap Palm*, m waar 't land Ooft ten Noorden draait, en de ftroom dicht aan den oever loopt op die zelfde ftreek na de b^gt toe. Maat In'tafvaarenpoogen wy zo veel als doenlyk is &. 7W te bereyl en , en van daar 5 of 4 graaden bezuyden de Lyn te loo- pen- want hoe verder men Zuydwaards gaat , des te fterker Vindt men de winden, en voordeeliger om van de Afrikaan- fche kuft af te raaken ; maar de gene die noordwaards daar van afhouden krygen gemeenlyk meer ftilte , 't welk dan lange e ^.n maakt. ^MelblyftdL op die breedte .tot dat men tuf- fchen Zf en zo graaden beweften de Kaap l»m *5$tf** ïomt, en dan fuekt men over 't zy na Engeland oïWeflmd«. Maar alhier ftaat aan te merken, dat als men eens beweften die Katp en opdeZuyder breedte is, de Straomim noordelyk loopt, en de Wi^ is totop z4 graden breedte Ooftzuydooft ggyk hw op dezelfde breedte benoorden de LynOoftnoordooftis. üo,c heb ik nooit eenige verandering in de ftroomen bemerkt, 1 : en zv in het faizoen der ponderwinden , wam terwyl d.e waayen ■L ze gemeenlyk windwaards , alhoewel de Maan «oUynde, of op 't veranderen ftaande, daar miflchien dezeltde invloed heeft - als op andere plaatfen 5 fchoon ik daar niet naauwkeur.g heb op ^De gemelde Donderwinden komen gemeenlyk in 't begin van ^»tó, enverlaaten de Goud-k4 zelden voorjum, en bun me- nievuldig bezoek leert ons hunne hoedaanigheyd kennen. Men heeft fomtyds } of 4 zulke vlaagen op eenen dag , maar dan duuren ze niet lang, miflchien niet boven twee uuren , en de voornaamfte kracht en woede daarvan niet boven een quart.er ot een halt uur •, maar zy zyn verzeld met een yflyke dender , bhkfem, en regen; en 't gewéld van de wind m zo groot, , dat het lood, waarmede de huyzen gedekt zyn , iomtyds zo dicht daar doo opgerold wor4en, als oftmetmenfehen handen gedaan z4o DAMPIERS REYZEN. was. De Spaanfche benaaming van Tornado geeft een ómdraaijirig of verandering van wind te kennen j maar de grootfte kracht is doorgaans uyt den Zuydoolten, en de fèhepen die van de Kuit moeten vaaren 9 bedienen 'er zich van om te loefwaard te ko- men. Ik zal befluyten met deezé aanmerking van het faizoen waarin de Regens beginnen, het welk op de Goud-kttft is ontrent den 10 Af ril. Oude Siji. En dit kan men doorgaans aanmerken van i f graaden Noord, tot if graaden Zuyderbreedte , dat ze de Zon tot op f of 6 graaden volgen, en zo met hem voortgaan tot dat hy de Keerkring genaderd is , en dan tot een gelyke itand weder te rugge keert. Dit zal ik door 't volgende exempel verklaaren. 't Katteel van de KaapGzr/5 legt op 4 graaden f f minuten Noord. Ontrent den 10 Aprd (Oude fcyl) heeft de Zon by na ï 2. graaden Noorder Dedmatie 5 en opdien tyd beginnen de Regens, enduuren byde Inwoonders dier plaatfe tot dat hy zijn loop tot aan de groot- fte lêhuynte van den Evenaar volbragt, en weer tot een gelijke ftand in 't Zuyden gekomen is. Dk zelfde acht ik dat ook ver- fiaan mag worden van andere plaatfen binnen de Zonneketrhingen. De Variatie (waar ontrent ik in 't jaar iö8o dik wils opmerking nam) was 2 graaden 10 minuten Wettelijk. Endoorgaans vloeit en ebt het op de voornoemde plaats by Volleen Nieuwe Maanen Zuyzuydooft en Noordnoordweit 3 en 't water ryft en valt ontrent ê of 7 voet. Ik verblyf MïNHfiEt, %n'sKoningswerf% u£, Ontmoedige Dienaar. -Portsmoath den $ TT ^« Junjr i<558, HeNRY GrEENHILL. JMtat ift öeeswi tntef ban Wen leer ontvangen bat»/ feïjieef jfc Sjueöec aan öern om 3un geboeïen te öeööen toegen£ 't gene in o,e3egö fjeo ban De Lengte op Vaelhe 't bef* t£ oe 3tnn te naffeeten/ alg men tsan Guinea na Weöindie gaat: en 'cgene &u öaaï onanttooo^etwa^ SS$ OOÏ0t. Mr; Tweede Deel. Mr. GREENHILS ■**4* T W E EDE BRIEF. Myn Heer^ IK heb 'er niet tegen dat men de Lyn pafleertop de lengte vaft 2 f of 2.6graaden, beweften de Kaap Lof et, * en men kan 't ook wel op 10 doen als winden fneedig blyven. Maar als men maar weinig wind heeft, ckn looperi we gemeenlyk bezuyden de Lyn totdat wy de Wefter afftand berey kt hebben, en dan ftiereti wy in 'tpafTeeren Weftnoordweft 3 en Weft ten Noorden na Bar- bados. En dis ftaat verder-aan te merken ( gelyk ik ÜE. reeds heb te kennen gegeeven,) dat hoe verder men Zuydwaards van de Lyn falyft, men zo veel te fterker en voordeeliger winden heeft, Ik blyf Myn Heer Uw verpligte Vrind .en Ontraoedige Dienaaf Henry Greenhili*; bewoond^ maar de Hollander toen in oorlog met hen zynde* namen het in , en voerden de fortugeeium alle weg. ïk acht dat het Eyland ontrent 4 Engelfche mykn lang. is y leggende Noordooft, enZuydweftj dicht aan de Noordzyde zijn eenige klippen die vry hoog boven water fteeken r beneffens vee-Ie vogels, als zeemeeuwen , en een foort van. kuykendievem De ftroom gaat daar fterk na \ Noord weiten ,. de verandering is< zeer weynig. Wy {tierden vandaar Noord wcfï r met heldere Zuydoofte en Ooftzuydoofte winden , om den Evenaaar te paf- feeren en 't eyland Tabago aan te doen 5 't wel ik volgens mij- ne koers bevond te leggen op 11 graaden 35 minuten Noor- der breedte , en op 48 graaden 19 minuten lengte beweften Fernandoy zijnde de Meridiaan? diftantie van Fernando 1721 En- gelfche mylcnj en volgens rnyne rekening legt Tabago bewefte^ den Meridiaan van 't eyland Ltmdy 5 1 graaden iq minuten. In deeze vaart y tufTchen die twee .eylanden , bevinden vy fterke kortgaande baaren , die heel ligt op 't verdek fkan, •waaruyt wy befluyten dat 'er een fterke ftroom gaat: en zulks fchynt te ontftaan uyt de groote rivier aan 't vafte land , die niet verre van ons in die doortogt is. Tabago is een hoog eyland , met een fraaije zand- oever aan de Zuydwefter zijde, alwaar de Hol- landers eertyds een groot Fort nadden y totdat zy ïn de laatfte Hollandfche Oorlog aldaar door de Engelfchen beftookt wier- den. Van dit eyland ftelde ik mijne koers na Jamaika, en be- vond dat de Noordoofterhoek , op 18 graaden Noorder breedte, en op 1$ graaden Wefter lengte van Tabago lag. De Meridiaan* sffiand van Tabago is 749 Engelfche mylen Weft. Wy zagen op die Tweede Deel. *4? die togtgeen Tand of eyland, totdat wyby de Noordoofter hoek "jüi- quamen, 'dewelke op de Wefter lengte van de M* ZLsmlJtndyztegt 64 graaden 10 minuten , en bewefoo de ftad W* g^den l8 minuten' k f1 tetW^-iT voegen, dat ik- acht dat de 6MM veel Weftehjkcr Lfn 'dan onze Zeebefchry vers dezelve tellm^dykMrDa^ f& -zulks ook aanmerkt in zijne Reytegt rondom de Wtrreld. Ikbeif , . Mïn Heer. , UE. zeer cnderdaanige Dienaar fowBury den ïjê TOAN COVANT, Een gedeelte van een tweeden Brief van KAPITEYN COVANT - Gefchreven uyt B R I S T O L, Den 10 December i6$%i MVn Heek, T\en uwen van den 6 deezer is my wel ter hand gekomen, L.) met de ingeflootene vraagen r welke ik zal trachten te beant- woorden, voor zo veel als mijn geheugenis my toelaat, want ik ben tegenwoordig, van huys r en niet by mijne Jomnaaleny 1. De gemeene Pafaad-whtde» op dekuft van Angola waaijen van Z»ydweft tot Zuyd, tot op ontrent 1 1 graaden lengte van dm Meridaan van 't eyland Lundy. m z, Ik hebze altoos in dezelfde hoek bevofiden, eiMiiet onder- -~ %46 DAMPIERS REYZEN. hevig aan verfchieten, 't en zy dat zefomtydsdicht aan de (Iran d een Kröèk meer Weftelyk zyn. 3. Het droog faizoen op die kuft bevond ik te zyn van 't Iaat ft van AffM tot September , hoewel fomtyds vermengt met eenige aangenaame Regenvlaagen. Van 't nar faizoen kan ik zulk naaukeu- «g bericht niet gecven. 4. De rechte Zeewind heb ik daar gemeenlyk bevonden te wee- zen, van Weftzuydwefttot Weit ten Zuyden, als 't mooi weeder is-, en de Landwmd Ooft ten Noorden. Maar zo 'er een Don- derwind opkomt, die loopt het kompas rond , en zet zich eynde- lyk Zuydweft, 't welk de rechte Paflaad-wind is. Ik ben de Uwe JOAN COVANX. VI. HOOFDSTUK. X Van de S T O R M EN, Stormen niet zo menigvuldig , maar heviger tufTchen de Zonnekeerkringen. Voortekens van dezelver komfte Van Noorder llormen ; de tyden en plaatfen daar ze waijen. Tekenen dat zy op handen zyn. Noorder- Banken. Een Chokolaat Noordevvind. Een Noor- der ftorm voordeelig voor fchepen gaande van Kampe- chie na Jamaika. Van Zuyder ftormen ; de tyden en plaatfen daar zy waaijen. Befchry ving van een Zuyder «orm op Jamaika, en in de baai van Kampechie. Veel vifch in die ftorm gedood. Van Orkaanen. Befchry ving van een zeer fchrikkelyken Orkaan by Antego /waar- door veel vifch en zeevogels fneuvelden. 't Verfchïl tuf: Tweede Deel. a47 tuflchen de Noorder-banken, en de wolken voor een O kaan zynde gefchakeerd mer glinfterende kleuren. TvXÓns in Ooftindie dezelfde als ürkaanen .nWeft- Sfe Van Moufons in Ooftindie Een ftorm aoor de Porrugeezen genaamd de Elephanta , 't welk de gewei- digfte Moufon van dat farzoen is. mmMÈmmm *4* DAMPIERS REYZEN. Waar/ met tmtylbm ftieïjt en toepnig lumö / en Dieberfffci,>r>mh,>ha» m rectoe f*reeft/ of De gemtene l^aVaaötoinö SfcSy^SESS ^anDe^eöerpeiïrtnieïiooheeu booten/ teW &e ^m m nfetteoetoeegen/tcrtbat m&m$> «SS t Dan Söp baalt om na 't #o|len/ en 3et 3it& in3pngetooon* 52 tSm& toeebet. ifêèaatsoöptoan't $oo*bente't$oo^ ■ffiSSSn öSS/ ba* 5aï öeftannog eenbag of ttoee buuren/ tm* ^MDelamaiids fcfjepen met $erf bont uptbe»attenK*mpechie feSS'n^W»^ «nlen/ banfeWen* grim «n *ro IcXm / St 50 een ftoofiec ö?engt ïjet fcöiec tot aan jamaika; mim nog nooit ge|joo?b bat eenige ten ome föepen in 30 een Som *S<5Sh» 5?n/ Doetoel 3e frmWWV m °M^f^^ ÏSSmSaSm- m»be $panjaatb£lpben 'er gemeenlpn ueel boo?/ ?;S odd ™r Ten jaac tooojbp bat 'er in bat fatsoen niet eenige SafWïïn KampechieüecongeïURfien; betopï 5P met ftunneffte- p"n3o niet boen / ge« met be onse : toam 3P seplen ban maat met tt?foft en beiaan/ en nooit met een groot 3epï en bejaan/ nec& ooft m t %i Kan at een. iBaar top &ouben't gemeen^ met &et groot SSmbetewan; en3abe toinb al te fel ujojbt / beWenen top nn* ten be teSfailem ; en inbien top 't 30 oo« niet Bonnen upttau- m bar maanen top be besaan tfeeOig / booten groot gebeeïte ten't%ttterten gjtibien ban etoentoeï be toinb en 3ee on* nog tfiUft tó / ban ïaaten top 't teaj be toinb afloopen/ maar met bopj te -ton e«n ^onfiTptetft/gebaan öebben/ in3onderöepb 30 top btc9t SS een ^onnertoa! smi. ^e #pan*aarb$ Daarentegen in Weftmdie, rnrfSft SS? aewob heb) fouben 't met een fofe en besaan ; maat Wnm ^5»«nf*P Stoot getoeïb aandoen V teqna*. mefoft 30 't tang 1$. 't 9» *war bit getief fteeftt 'et in/ bat toan-- 3 P« t^inb M net tec? toinb te laaten aüoopen/ « be besaan Da maal tooeSen op te baaien / toaatboo? be ft* Het fóip tetffonb SortStar en 'ti/om Die reben geloof in / Dat 3P 't boen. agaat 3KH?ifib* fd toojbt/ bat * 't niet langer op 3P fconnert houten/ ban laaten 5P 't fcoo? toinb affoopen / totbat 3P op 't ïanb Ken "en fttanben. «P Deugt ten ttoee ^panjaatö^ Die 5c 1 bee- Wl ?ettop !tt In* M M W «■ *«* een ^mng^Jcljip/ nenaamb be Pittador, ïjet toeln op een sanD-oener fïranbbe/ een €n* Se frfi e mpï betoeto be titeiet Tobasko. Het anb» toa£ tot op 4 of fffl^ïSlffi »55etb/ «1 ontquam be fe&ipï«euft / betopï be èomvb gono'i ttftouben/ maar toierbt boo? Hapitepn Hcwet , een Sr/ bie toen in be 25aai toa£ / genomen : be groote niafi en be- W&^S^S* mmm ben mm. ^JWJ& hm Quamen ten Vera Cm, -en toaaren aan be ^oojbspbe ten be SiSe m* |en eerfi o^ieï. «H M top bee3e M met telgen/ echter lebben top mibbeïen om onse fcftepen 30 mï te boen 2P vm * %yo DAMFIERS: REYZ.EN fcaacen aïg sp- : ïwnt fnbfen naabar ÉftJ&pwf 3epl opgeftaatb en ge* üm&l ïjer fcö

f3 m fcöfpbau 120 ton/ ratt 10 jninnen/ §rt«tb boe? ftapitepn Gad^ bUSimbe«e ffow? tegenbe ïjet méimmmMi! en toen Welt fter ft™ SSaS; maat betont toa£betoog«n enb?oebfg aa anï Va g ïïe&5wn&* Jlim&M *ö ****** hfaan / VSbTwtcent ten ? miren / nuam DP/ upt b?ee3e baatboo* SwS«W enging ui«n anne ptant** hut/ ontrent ÏSSS mptbanfteanb. üo b;aal£fip baat gnomen Ug# SrtKSSÏSw «»» öe *tnö 3ee^ethuptben|poo?öoo^ geSigetW- Wbuurbe cuurent 4 nnmi/ en baavopb)ierbtfii& ^tKi^V» £p bonben 't aan franb geb?eeben/ nin alk ftauttn tod besien öaboen / neetben 3P bjeer bp ben jfeafJfc Snf om fi Sm b^ag te boen ban Wen jammerden toefianb ; eg SSLéSSiw&^ïW*» / ombat be toinb nu 30 .ftetfr/ £t bmïuS^im bSSi te bjaagen/ en bat 50 fieftfe bat 3P bo^ TtSSm wS&roS om be oneen geMetff -Moten/ en 't regen* be « . Srb ató te boeren. Sn be Dut baat 3P Naaren ftonben aenaau^ SSoof Staan / ombat 'ex inepnig. meer obetenb- fiotib ban-be SS^KflrA öup "frft een groot öfeelte ban ^ baft toea aelSaaib. ^ bfceben 'er ecfiter tot >$ anbemibaag£-'gmo£ mnêl ?i fiomeiSe toni bp 't fojip bonben 3P't öp&an* toeer onecenb/ tennefnW ©an be Rum bonben 3P Ö*er en baat nog. een bat / 30 W& all een quartiet gaan* in. jt WJ/ «" ™K toaawn 30 öarö tegen be boomen gebonéö/ bat ö£t bocötöaar upt &V«w£ S geb3dbige öetoeegmg in be Eee ^fU^fil m«a5te be lucht. 3©ant in 't begin ban beivnacljt /-wai be lowboX nup- uToeï/ Voombe Het matet boo? 't getoeib ban be Satet ito be Ijaben tenannev lagen/ op 't b?% ^aftgSS^ tntbat be Euïsbtoeueebup Quam ^ en toen quameiv be ^eebaaten met S SS^feS^^ueny bat S niet aUeenbufttg/ maat SvSlNi öeset toietben. €m baatban ttte»^ *é& DAMP IERS REYZE.N. tueg£ in ft Wt$ genoeeö / en een anöec geraante op ttoee «lippen öie öic§t fep mataiöerenfïonöen/metöet noo^fïenenopbeeene/ en 'tacïjter ftet>en op öe anbere aïtp; ïeggenöe öi$ a$ een nmg op bie toehappen/ ontrent 10 of 1 1 uoet konen öe mj &w bp'tïjbogfïegetn : 3©antöet ïnateerpftbaar 3eïöen nonen mee ofbpt boet; maarin50öaamjïeOr- kaanen ent ennïoeit fjet netnaetlpli 't Naaren öe feöepen niet aïïeen Me öe Vuoeöe öeeser fïo2mm ge* öoelien / maai: öet ganfcïje epïanö ïeeöt 'er öoo? / taant öe &up3ert töaaiöen omnerre/ enöeboomen toieröen met öenjo|teI3 nptgmiat/ ff aan oe taaien bpfïer gebjoaen en gefcöenrö / en Daar toaaten geen feïaöeren/ hrupöen/ of eenig groen op öet epïanö te 3ien? maar aisïe^ geleen loei een fcointee : 50 Dat eenig noïn ao?t öaatnaa baar ftomenöe met een fcïjip bat getaoon &a£ op ble plaats ie naaren / naautoeïpa geloonen non nat 'et ïjet§eiföe epïanö lua$. <©ok toa$ ö&tooeöe nan bu fiogm niet atieen baar/ maar Nevis en St.Krïftoffei dabben 'er gun beel ooa uan. ^orljMGmlurat ïeeöt totepnig aanfloot/ Öoetoeï men 14 bagen baatnaa öietgeïpa een ftoim ooa öaac fjaö/ en "er geootr rampen öoo£ ïeeö ; maar te Nevis en St. Krifïoffei £aö men 'u tnepntg fcïjaabe oau/ aïfjoeVueï Antego $m èeê ooft ïmegx en Diapitepn Gadburys feïjip/ 't toeïa eerfï bzoog lag/ tüietot nan be eene jpöe öer öanen na öe anbere geö$eenen/ 'm baat op 't öioogesauö ge3et *£ ^aa^ naa ben flo?m toa$ öeurawbmetneeïetïep blfcïj/ Stoot en nïepn/ afé ö.:upnniffcfjen / |aa$en / enz. ce3aaiö/ en m\ menigte uan ^eenogéï^ róaaren om fya\$ geraakt. ^iemanö öenae enentoeï aï$ of 'er noo* öeeje <©|aaanen of anbere floimen/ aïtoo$ enen öe3eïfbe teaen$ boo? afgaan: njant baar t£fom« tpö£ eenig üerfcp in/ aïöoe&seï 3e er|)ter alle öupbeïpn genoeg 3prW a!^ men 'er toe! oplet, ^aatenöonen 3pn bee3e teta£ fomtpb£ öno* öeïö / en fointpö^ maar enneïö / en op ben eene tpb öupbeïpaer/ ban op ben anberen / geïpn jitlft£ booj eenig toenaf aan geöeuren / te Voeeten boo? een omogen oerg bfce 3icf) tuffcïjen u en be aim üettoont / üooniaameïpH 30 öe öerg ^oo?öoofi öan u legt/ ^topl bat öe öoea ■^toaarupt' be #?naanen gemeenïpa opkomen, *&b üjoïaen bie poo? een #jaaan gaan / berfcöeïen Öfcrïn ban be ,^oo?b? Deröanften/ bat öaar öe tooilien öfe.tooa; een jHoojöer fïoim sictj t?er= toonen / eenpaarig en geregeïö 3pn/ uan een enengeïuae .Jöiupnte öan öe Mm af tot aan öe no'ijenöe aant toe/ en bat 30 recïjt é$ of 5c met egn Ipn gettoaaen taaaren ; be 4Sf£ftaan£ toolaen öaarentegen Ijun* m ftcupnen opileeüen/ en tooojuaaarö^ ö?ingen a!$ of 3P alle om Mi tiooirang jteööen / en ecijter 30 aan maïHanöerew gefcöaaeïö / Dat $p aïle 3ietj geïptu'n beujeegen. 2Ueöaïoen öat 5pn öe ranben oeejer tuoï= Mi met üerfcöepbene en pjïpne alenren gepoöiö / 30 öat be uptetfle &ant nan een öïeeae önnr-üienr fcljpnt te 3pn / 't gene naafl baar aan nolgt nau em öonaur naai/ en bat naaft aan 't Jijïöaam öan oe UiOiU Tweede Deel. *$9 toom maft m m rooöftopete WcuifV-&e-^ooï& jdbc/ Oteöerf .Oiftf^/ tier-- toont mi) W staart/ en 5iec'er 30 füpKMpa «pt/. batmerTt nwrtoel 5^ El,, nptöniUto ©anf fcfyoon ia nooit mvan Cina itföoftmdfe, ban atteen in öeanaam/ en ia geloof bat bepbe bitbenaamingen nfet\t noemt mm ban Det bertre^ ban- ö« Moufoos - %$& DAMPIERS REYZEN. töa^ in eenen toan "We$o?men Dat ift ban Nikobar na t enïanb §«- •matra obetboet/ geïpR iR beeïjaaïb jfjeu in 't XV III. $foofbfiuR mp* «et.Reystogt rondom de V¥erreld ,pag 35-8. 3£it i»a$be April-Mott- fon. ^e September-Moufonssnn botr|g&att£ fjebiget banttie; niettemin boïgeng 't betïjaaï bat in onlang ban 't Fort St. George ontbangen Öe& / fjebben 3P 3eet beeï baat geïeeben boo? eene ban be Aprii-Mou- fons , 1& men 30 teel raas noemen/ fc^oon öpboo? öen gebJOonlgRen tno quam. Seïangenbe be September-Moufons, ftïjoon be tpb be$jaat£3atoel öeRenö / en be toaatfcöoutöing ban becseïbec aanRomft bpna 3eRet i$/ ecïjtet IjeMïen on3e <^o#inbifcf)e ftooplieben 3eet gtoot betneg baat ge- ïeeben ; bjant be Rtacf)t bier tainben Romt bïaR op Dien oebet aan / en tnRt be fcöepen menigmaal ban öunne anRec£ / en$ingett3e4neen uogeuMiR op bens&nb-oebet. *£3$ &tet bat öft gelneR ban een beplige reebe boo? feïjepen öet tïtootfte ongerief ban bat ïtatooi té / alfjoebjel öe afrigelfdjert bte $iaa$ duiten aïïe ttopfeï ban ben fceginne gefeïnRt ïjefcóen om ïjetmib* ödpunt ban öunneH öanb£linbiegeteefterite3pn: mant aïle 0113e &an* toocen/ en be fjanbeün^t algemeen/ öeootabe&aapKomer ingangen tegentooojbig ban btt af. <©e Mïaubet^ öeböen op bie Ruft /onttent 20 mpïen Hoö?bt»aatb£/ eene pïaat£ ban belang/ genaamb Paiiakat , géftab ; maat 3p berttoRRen met önnne meefte ïjui^gefmnen en goebeten banbaat/ in't iaat 1691/ geïpR iR in'Uetfïe beeï rapnet ItSep^togt pag. 370. geloag gemaaüt Ijtbx m 't \$ nkt onteaatfcfjpneïpR bat bee3eb3oebenbe(to?mUïmben eene ban be ootfaa&en getoeefi 3pn / toaatom 5P bie pïaa?£ betlieten ; baant 3P l)er> ben bepïige 5aben£ en teeben genoeg in Iudie , VoelRe on£ / tot on£ ^toot uabeel / baat 3«t ont&ieeRen. fBaat om toeet tot be Moufons £e Reeten ^p boaatjen/ geïpfe IR rceb£ ge3egb ïjeb / Ijebtgfï in September , en 30 mp ge3egb i$/ op betfcïjepbene ftteeaen ban 't Rompa£. 3&e fioimige Moufons op be Ruft ban Maiabar , betfcijeeïen ban bis tip be Ruft ban Kot-amandel , tiat 3P gemeenet spn / en ban April tot aan September botsten/ 'ttoeiii30latig i£al£ begemeene^efêet Mou- fons buutt / ïjo^bjeï niet 30 menigbuibig in 't öcgin ban bie Moutbn, $$ tegen 't ïaatft. fjnbemaanbenbanjuiy en Auguftus ^eeft men seet rjnaab b3:ebet/ toant men ^aft 'et ban feïjiet onopïjoubeïpR een gefïaöige onttaecbe incöt bol ban 3bjatte bsoïRen/ bie 3b?aate tegen^/ en menigmaal 5eet feüe biinben boojtbjengen. |Baat tegen 't feïjepben ban be Moutbn hebben 3p eenfctjjiRReïpRe Ro?m / êp be Portugeez,en be Eiephanta ge* noemb/ DebjelR ban 't quaab toeeöet een be|ïuut maaRt ; biant 3P ftee* ien baatnaa in 3ee sonbet meetboo? eenigeflojm itt bat faisoentebjee^ lt\\. ^eese Tweede Deel 2,57 *Ntfe öebïge toinöen toaaöen bïafc op tm oetat/ m 3p ftaptm öe tatatf 00 Ole uuft/ insonOeröfpö Die tam Goa, 30 Dat 'er geen fcöepen 1 of iipt Bonnen; maat naaöat be tjeUige fciinöen üoojüp jpii/ Dan naat öe fttf toeöec open/ en ölpft 30 totrjetnaaftefai3oen #it tjeefc 3^ ftet tiertfanbio. ^cett Me g*buutenbe öit guaab toeeöet te Goatoa^ge* tjueeft/ rap terrjaalö. , «P saï rui alleenïp&nog 3*08"*-/ bat beeje Stopen op be3eïf öc tpo öe£ jaat£ «omen/ a!£ öe ##aanen toWdtïndie, cnbeTyphons m öe Ruften tJan Cina , Tonquin, Kochinchina, enKambodia, Ulbe aflaa6-ïoinoen bloot leg. «on , '»6m ncmanlpft 't befte Vueeöec <©aarentegm Biepe ®aai. ?e en boaten te™tanB> / i»3onftetöepB 3ulfte Bie öicDt pp Be Spn m,™./ wn nieeft aan tegeitó onBtrljetiig. «n nogtau£ rê 'et 3tlfê H, 3h? taattm en bogten teei onöetfc&epö in 't teeBet/ teiiop. h« i4n B om af "a Sant get Uw» 30 tel al^ÖetenBen/ fcfjpnt ft teel ta» metia l ge oo?3aaten getegcetB te toojBe»/ en 6.e ooj. 3« goebaanis 3e ooft 3PW feppnm aan gtoote teranbmng onbet* toSrl omwuaaften te nomen / 30 jal ft met be B?oogfte ftuften w Saa?lenmt Tet nooit, nocö ooft in 3te eengtootenB/ &\f isoj 1 ; SL S ^ anh en;o ooft niet een gcoot ftuft teg£ lantrtnaatS ?nf M,oete UftrfS Set Ö^Pertf «el/et geeft men 'et'sJmoigenJ WmMfSA of B?ie uuten lang/ maat 3elOen na 10 uuren: <©ofi I» en Kfnöen 5»., •« gertaBig -Zuyoelpft / geluii * tyec toooten ta4WSft^tt& O*** 3o ban Be toinBe» op befuft Pan Afrika op beself oeb?eeDte/ alf Pan be ftanö bet ftuften; ^th wf onöetfcnepb il 'cc / bat oe Hmft-paftaaö-tenöen aan öe «Boeg DU onorticBepu 19 1 „toaaöm/ Dan 0le ean be Ame- AnienkaanfcheUntP QS öit Petfeftil upt Be ongelpft. %Wnu toto Dan fcet toeeöec op be Afrikaanfche Ruft/ |j O|°ete«'8;nfai3om0/t WS&ober tot Maart Buutt/ p|. ml« gftf3ouOe°e bit get 3o otetDaaBigtf (,%«%«» plaatfm op bie bfecMc ; wlW;** men t aHeenïpft f}ct nat fa 3oen ftan noemen om Bat men 'et Ban eemge 3acgte tegemnaaam ÖW|aat 3pn ooft ante TOWDettntótai ï maat niet 30 beele al^ju anöevel.plaatfentenOcft-sf WeOindfc, tetaft ban P«u uptge^oiv — DAMBIERS REYZER öerö, €n inbicn be ïjoogte ban oe Andes 5e oo?5aani£/ bat oe mhU <©ofteluinö üi be Vreediaame zee, tof op ico mnlen tan ben ocüa*/ geen pïaar^ binöf / baar öe §patTaabUiiu& nogtasi^ binnen 4a muien ban De ^rri&aanfe&e fiuft toaait / 50 3011 men moogen bermoeöen bat bie Httft 3uï^e googen togen niet öeeft. €n bp aïöien bie Ame- «kaanfche bergen öe tüinben in ïumnen loop ftiipten/ bjaatom 3011* ben 3e ooft öe aromen niet» ftomien iwelmt eer 5e aan ben oenet fto* men/ en aÏ3o be oo&aaft- spn ban f)et ©£003 toeeber aïöaar ? €n se~ merftt oenöe bie ftuften ebeneen£ leggen/ enöetoinöebeneens [£/ &aa* om 50U tjet toeeöec ooftnieteben 'tjeïfbèj^i ; inöien 'tnfettoaareöoo* öe onoelpftöenb tuflcljen be bergen bier suften? 3©ant öe ^ofonöe ban bie bergen &eeft regen genoeg / gelpft men aan afneemen uut öe oroete Wiem bie 51CÖ banoaar in öe Atlantkche 5ee ontlaften; toaarenteaoi be ribteten op öe ruilt öer'Zuydzee maar 3eer Wphia en hkm\ mhi w bat ook foramtge ban öeselbe een goeö gedeelte ban 't jaar ganfch bKU* b?aoaen: alrjoetoel 5e in 't fai5oen bjanneer beregen^ ïanotoaarö m aan be ÏIBeftsnbe ban 't geöergte komen/ toeöer opstellen/ tiet toeïfe on* ttent t ebruary l£. «Mnftift ban be bjooge ftnfïen gefprooftm ïjeö/ 50 jaï Bi mr ban be regenatljttge meloen.

n bic^t aan bm Cbenaar/ en nergeni boben 0 of 7 graaben öaarbaa af; 3ulft£ bat men ttpt bk naophepa aan ben 0B- benaar alleen 3011 moogen yifTenöatljereen regenacijtigelmfrié/toant be mrefïe plaatfen bicljt op be 3t|»n 5pn 3eer aan regent onberonupea/ alljoebjel fcmimige meer ban anöere/ onoertuflcijen maf men Guf~ nea reftenert loei ooo^ eene ban be narfte plaatfen in be tuerrdö : Stor mw^J^aat|ea 3?n baar be regen^ langer tnmwl maar nergen^ U t,* 55 naöpöepD ban be 3lpn een groote reben ban be nat* |enö bter lanuftceefte öan jpn/ 30 30U men ooii tipt ötó3rifrf n^nen* gWb moogen gitten bat 'er beel regen moet tw^eu : toant baar tó een groote oogt lanöo een towpnte öenoojöen be Hnn/ en banöaar ftttót öet ïanö 31C& ^oft en 3©eft ge!P^ öe gph uptf én ïmt om- ftanojgijeben eiHbpsonber geuomm y nUffén 3elöenboïgenémpne toaar- !i?emmge/^eii nog mmber baar 3e oepöe t'3amenRomen. «ttwnuiï 30«öe:n er nog anoere tfömüffl nonnen «u'n> Die öee^e imttoeram- gen 3Quöen moogen berljinbereu/ of ten müfun ftce&ftm om liet ne* Wböaar oon te bersacijren / gelnii op fommige anbere Hufreru ffe 3aï iin alleen)^ meloen ban öe öuft ban Amerika bie >et team ober ml tuticöeii öe r^oo2b-Haaip tenoosbeii öm cft* iuaarb£ uwfeï)eit/ 3Pnbebe een bea©eneïpHfle noen Pan 't Pafte ïanb Pan Afrika, en öe anbere be <©o$cïp&fte Pan bat Pan Amerika. <©e eene feuft heeft fllieenlpft een feïjampenbe binö / toeïae be upttoerfeing Pan ttoee fïtpötge tomben fc&pnt te spn ; en be anbere feuft ïegt open beo? be fpaf* jaaVimnö / m outnooit 3auber hoeïte. <35e eerfte tooibt onttoerb Dooi ^onbetteinben eu ïjebige regeng? gebuurenbe öet nat faijoen / 't löeï& i$ in May,. Juny, July, Auguftus, en September: maar beaïïemat* fee maanben 3pn Juiy en Auguftus, toanneer ï}et aï£ jonberopïjoubeu regent/ ooft 3pw April en O&ober fomrpög teel natte maanben. 32e anbere fetift Pan Amerika, bte Poo? 't <®often / ^oo^booften / of Eunooofren open ïegt/ en een tnuer #a|Taab roinb geniet / i£ miiK ber aan regen onbetljePig ; echter Poo? 30 üeel be3eïPe bicïjt Pp be Hpn ïegt i ijeeft 3e tjaar beeï baatPau / boef) niet 30 oPerPloebig / 30 bat tjet Pp Guföea ganfeï) niet te pa£ Rouit. <£n öeVo^ï be 3lpn öe- noo20m beseïPe ïegt / 30 5pn be natte maanöeu albaar Pan Odober rot aan April , en öet baoog faisoen Pan April tot OÖober. ^mt fatsoenen ftre&Rèn 3ieï) upt tot 6 of 7 graaben oenoojben be %pnj 't toetïi ik niet tueei bat in eenig anber gebeeïte ber Uierreïb 30 i$- 't gg toaar be ütaap Lopos in Guineaïegtopeengraabten Eunben/ en Ijttft ecpter't3eïfberoebeebatï}etoPengeoau Guiueaöeeft/ &ct toelftöenopj- beu ben %$n legt 'me reben maarom be Europeers fjet b?oog fathom Eomer/ en fret nat 3©intec achten/ i$ om bat f)et b?oog fai3oen fnnine <£>ogft tpb igf uoojnaarneÏPH in 0113e planteen / baat top fupher maanen ; taant ban 3Pti be rieten 50 öeeï aï£ goitó ; 't i$ \Joaar jp ïjeüöen Dan toep wig fan maar bat Poepnig i$ 3eer 3oet. ^aar in 't tegenbeel in % nat iai3oeu / fcfjoon be rieten cpp 3pn / 3P ffïjfer 30 ücel fupfeec/ noeïj o-oh i)ic 30 goeb \$l niet uptlePeren / ai t^ 't bat men in 't boo- Hen meer moeite baartoe boet. 3©epï}aïPeu men in be |^oo:ber ïuct)t* ttreeaen / onber rodae alïe onse'' plantasien leggen / geitieenïpfe met |jet maauen Pan fupaer ontrent *^er.ëtpb hajmt f naaDat i)et Djoop; fai3oen be rieten tot een goebe tojlaomenöepö geöza^t öeeft. lï^aar in be Eupber gePieflen/ geluld e$ op be Puft Pan Braölie/ beginnen i& in ^!uïp te toernen. <^mar 5pn ooh plaatfen op fte a&ooiber fejeebfe öfeöt bp^ Öe. %pn / aïroaar Ijet meeber Oüemnnomt met be fai3oeneti in be Eupbee P;eeb* te/ geïpnaï^ teburiname T almaar fcöo<5n tjet op bt iBoo^öer P?eeb^ te ïeyt / i)t fatsoenen ecijter cPencen^ 5pn a^ in be gnpber Pjeebte j boeh stoten anber exempel a$ bat Wet in. niet te geepen. ^ufcljoon. 2^2, DAMPÏERS REYZEN. ffctbjooa fatsoen betpb f£om be rieten af te fnuöen/ en jfjet n at faisoen om bk te planten / echter spn ?e niet 30 bepaaïö öat 3p geen ban Die bepbe op een anöer.fafeoen 3ouöen Doen; maar 5P boen 'tbooniaamefoR cm ijun geraats ; baant 3P temm&a op alle tpöen ban 't jaar pïanten / en bat men een goeöen uptjïag ; msonöeuijepö naa een gemaatigöe regenblaag/ 't U>el(R öin\jui^ in ijet ö?oog fatsoen gebeutt. iBaar ta 3a! boojrgaan. üp &eb mb$ ge3egö bat SSaaijen meeröer £egen öebben / öan uptöoefteii. <©e ^aai ban Kampechie f$ een betup^ baai* ban/ toant beregen^ 3pn baar 3eer 5b)aar / booniaatnelPR in De maanöen ban Juiyen Auga- üus. ^arenteyenöeliuftbanöetop Katoch tot aanbe&aapKonde- cedo, bic mees: boo? öe §E>afl*aaö-toinö oïoot ligt'} tjteft op berre na *a beeï regen niet / afé öe Baai ban Kampechie. ' ?&è ji5aai ban Honduras \$ oor mt nat/ a!>"mebe bie gaufeïje bogt ban oeütaajp. Gratia de Dios tot aau Karthagena toe. 'lèaac OÜ De öufl ban Karakkos en öe fóaap la Vela, almaar' De urinöen fneeöigec 5Pn/ $ Ifjet ibeeöer gemaatigber. ^ocl) in öe alepne baayen baar tuffcben in ieggenoe i$ een onöerfcïjepö ; ttmnt in be baai ban -Merikaya, Ueem toennig beoofïen öe Iffaap la Vela iegt/ s^beeï meer regen/ ban aan of W öe &aap. 3&e Baai ban Panama , fïrefct oon tot een betond baarban / öoo) öe onmaatige regent / in3onberöepö aan öe Eupöspöe baii öeseïbe/ ban öe<0o!f£ ban St. Michiei af/ tot aan oe$taapö'an.St.'Franciicus 10e. <©e regent jpn baarban April tot November, maar in Juny, Juiy / en Auguftus 3pri 3e 't öebsgfï. wat 5pn oor beeïe Rïepne baatjen betoeta bie ban Panama , bie fjaar Md aan bee3e natte fatsoenen fjeböen/ geïpn aï^Duice, be baai Kaïdera, Amapala, enz. jflöaar 3©efftDaatfté / öaaröeRufïgéibReren $ffz\\zti$l 3pn befai5oenen 30 nat niet/ echter 3pn 'er DiftUiifê seerfjebige ^onöerbsinöen. Sin (©oflinbie spn oor beeïe baatjen baar men 3eer sïoaare regeng fjeeft/ geïpa aï£ be baai ban Tonquin/ öie ban Siam, be öoïte en <^ofï5pbe öer baai ban Bengaie: maar op be nuft ban Koromandei , toel&eoe <©otf3p &an öie baai \$f i£ (jet toeeöer gemaatigber/ öebjpï öat een effen/ blabRe/ en ïaage nufi \$. ^ocfr op be Ruft ban Ma- labar, bie aan be 3©efóp ban öat boozgebergte #/ i£ ïjet ïanö ïjoog en bergar&tig / en baar öeeft men gebjeïöige regen$. 't %$ luaar öe3Bef*5pöen ban aïie bafie hullen 3pn natter ban be (©ofouDen/ be .fiufien ban Pem en Afrika, alïeenïpft uptge3onberb ; op be eêrfte ban bueïRe men be ö^oogte 30U Ronnen toefe|j?pben (geïpR reeb^ gesegö i$) aan öe fjoogte tian be Andes. ^n 't i| bjaarfrtjpiiïpft bat Ijet ge= Sjoelö ber regent tiktjt op bie bergen boomaameïpR aan öe <&oft5voe baar ban neerbaït/ en jeïben öer3eïuer toppen raaRt/ of 30 3uïï?^ al gebeurt/ 30Uben 3P baar toeï nonnen geb:oRen toozben/ en niet ber> ka eedden. JPant onbes: auösre aanmerkugen öeb ift befpeurb pk be Tweede Deel. 263 De öercren meerber regen ontbangen / ban ïaage ïanben / fft meen ïjtt jte ïanböat aan De 3ee paalt. W&P booteïb / be Eupb3P banjarnaks je* Sniienö -te LeLiea--, en banbaae ^ntuaarb£ tot aan be jtoatten* bier/ al Ijet blaft ïanben be beïben ontrent Sr JaeodeiaVega, De<0u*- öé hanen/ en Deftreupeïöofc&toeïöen baar onöer öegteepen/ bit aï(e£ i£ Wai effen ïanb/ öat 3icb bede mpïenïan0<©often©efluptftwRt/ &eW jbcnbe öe 2Jeeten2upDen/ en be Reegen ten $oo?Den. mme beunen booibeu Doozgaan^ eer met regen bootten DanDeïaa* ne ïanben : m tóat booa bat be regen* baar een* tori t^it tenen eer brammen / ban op't'telaft&e ïanD / bat aan be Eee palt / en nafftmié %a ift alle bagen seer 3tearte tool&en ober be bergen öan* nef / eli öifbe öet baar bonberen / en boïgen* be beweging biet SoEhën tcöeenen 3P na be 3ee. toe te b?pben ; maar 3P ' toierben : of wt naaren oop gefïupt/ of 3Pn *»eber te rusgefteecb na 't gebergte/ of lebben bun nat untgeflojt eer 3P banbaar qnamen/ en 3Pn aï30 ber* Stomen tot groot berb?iet bee f ïanter* / toelfiet 3 fantasten en bee boo: ge^ea ban becötigöepD qupnDen. ,fa fee ^onDtrtomDett «m'J 1 wcöt Dp-geUjeefl/ bat 'er De Eeetomben beo? rjeoben moeten ^Dichten) en een ïjeïöere tuinb upt be moïaen rmam toaagen ; en e* bengel berbboeenen 3e 3onber ober 't laag boj ïanb eenige regen te ^ft'oeïoof bat i* geb?en ban tpbfge regenbïaagen &et grootfleon* nerief tlbat bie ïanbnteeftïpbt/ ujauttttïjebtii fomtmge D*ooge jaare» Setoeeten Dat tjet gra* in be telDen toewengDe en berbojbe / Doo? gebjeft Sreaen/ tnmW bee baarboo* ftotf. <©0ftöebben 'er be#ïanta3ie» beeïbom geleeben : maar sufte bjooge fatsoenen tjaö 1 men niet aan be #oo2b3bbe ban 't epïanb/ aïtoaar be bergen aan De 2ee leggen/ of ten mitiften niet berre baaraf : Voant Daar toaeren 5e ban bequaame regen$ booiVbp na 't ganfefje jaar boo? / ja 3^ . ta &et bioog fatsoen/ on- trent be nieutoe of bolle maan. Haar t)\t \$>a toeetaf/ baxDetegei# in bet nat fatsoen 30 beeïte 3toaarben spn- j - ffieïanaenDe'De ©allepen tenotoaarD in/ bie 3pn aan 3ittfte b^ogte» niéti pttber&ebig/ afë Ijet bïaftfte lanb bp besee/ ten minfien ia öeb get niet bemerkt/ noeïj 5UÏft£ ooft upt anDeee^öoogj. _ . fóet epïanb Pines- bn Kuka & 5uïft een beftenbe plaats teegeug re- «en/ bat be ^panjaarb^ op Kuba moonenbe seggenbat ket baar al* fe bagen 't ganfeïje jaar boo? min of meer regent ^eütapec^ seg- oen en geloötoen wW ooft/ bnant 3P Romen 'er bilp» ; maar be- topï ift 'er 3df getoeefï'ten/ ftan ift bat 3eggen niet be&cac&ögeiu echter ié 't boei beftenb bat (jet een 3eet natte en regenacöttge plaatst të! mt tö maar een ftïepn eplanD ban 9 of 10 mpkn lang /en 3 of 1 toeeb; en in 't miöben i| een Ijoogefpitfe brrg Die geraeeulpa be* tooiftt të/ en be ïtapet^ 3egsen ^6ï &ie öerg attc &e tooüten na 3ici>. treftt; U?ant al jiet men nergen^ geen ïoolnen ontrent/ echter 1$ beese berg seïben ofnooit ftïaar, DAMPIERS REYZEN. Wm Gorgonia in öe Zuydiee MmU ï}et seïf bebetïiaaïb : fytig beeï ftlepner öan Pines ; ih ïje& in mpne Ëfe$Êtë$L rondom öe 3©etrcïD m't Vil. |£üof DfluH öaer ban gemdö. 3Bft êplanbtje ïegt ontrent 4 mpïen ban'tbafïelanö/ maar 'tepïanö Fines niet öoben 2/ en fë beeï .groot-er öanötr. ^ebafïe nuf! tegen ober Gorgonia i£ 5eer ïaeg ïanö/ maer Kuba öicïjt op Pines i$ typ ïjoog / en öe berg ban Pines 1$ beeï öiMierrn öooger öanöie ban Gorgonia, toelke ccljter ban een ïnfïige ïjoogte i$ f 50 öat meu öem 1 6 of 1 8 muien betre ftan 3ien. €n boetoeï in niet fcan seggenöat bet öaer aïïe Dagen regent/ 30 toeet iftecljter/ öat bet 'er 3eer bed/ en ongemeen 3toaar regent. Jp ben ö?ternaaï op öat epïanö getoeefi/ enïje&öet eïnerep^eer re- genachtig / en öe regent seer Ijeftig bebonöen. |Bp beugt nog öat tuanneer top ban &apitepn Scharp gefcïjepöen 3onöe/ öaer toeöer qua* men/ typ eengeen netel met ^oaoïaöe ober 't bnüt gingen/ eer top ome ïmrn fcïjoon maaftten/ enöatnaeDatöe3eïbegeaooRttoa£/en top elft on* 3enaïaöa£ boï fjaööen/ top öaer ban begonöen te fïurpen ' fraanöe in ben regen; maer öaer toa£ niet een toauottó öie3>w neïn uptöjonft toant ïjtt regenöe metsuïne groote ömppeïg inonseftalabaffenöatnaeöattop 30 beeï ^jeftölaöe en cegentoaret aï£ on£ ïufre ingefïurptiT)aöden/ on* 3e ftaïabaffen nog meer öan &aïf bol toaaren; ja eentge nan öe maats öie bp mp flonöm / 3tooeren öat 3P 't nat 30 fneï niet Konden uptöiin* nen/ aï^ 't öaar in regende* ik boo* mu toierö op 't ïaatn* mdeöe/ en 0oot ïpt gene 'er nog in mpn Maoa$ toa£ upt/en30 öeeöen meefïalle öe andere. 45elph öe tooïnen gemeenïpn ober öe bergen 3toeeben / 50 boude» 3p 3icfj ooft öicbt bp 't ïanö. %k öeb tetp öaar ban gemeld in mpne aep^togt romdom öe 3©erreïö in 't X ^ooföfï.en ge3egö öat top land opdoende/ gemeenïpn tooïnen boben 't 3rtbe 3ïm / fe&oon 't ober at andere Maar en öeïder i$. mt fïrent öan tot beftracötiginge ban 't gene ih alöter ge5egd öeb/ öat öe bergen gemeenïpne betooïftt 3pn: toant boog ïanö sien top 't eerft/ en dat i$ öoo?gaan£ toolaig. jjBaer mi 3aï ik beröaaïen ïjoetopoetooïnenéebinOen/ toanneer topniet berre ban ïand 3pn/ 't 3P ïang£ oen oeber baarende/ of ten anker daar* boo? leggende, fp bertrouto niet dat öe Eeeser sieö 3aï inbeelden/ öat th boo? örb te betop5en öat bet daar nooit / of un minfien 3eer toepnig in 3ee regent ; toant eJn een toeet jfjet tegendeel / eiï ik heb reed^ in dit beröaaï ban de toinben in 't I. ^oof dfiuft ge3egd / öat 'er 3eer difttoil^ ^onöertoinden in berfcbepdene 3eè'n / in3onöerbepö ötcbt bp den Cbenaar/ en boomaameïpft in de " Atlantifche Zee 3pn. eindere ^eé'n 3pn 'er 30 beeï niet ban gequeïö / noeïjte ooft 3eïf£ öe ^Itïantifcöe benoo?öen of öe3upöen öe ILinie/ in5onöerbepö aï^ men nog een mooi end bati ïanö af i^. Niettemin i£ 't 3eer toaarfcöpne* ïpft öat öe see niet 30 beei beeï aan öe ^oriöertoinöen beeft / at£ 't ïanö ; toant aï^ men öiebt bp ïand i£ binnen de ber3engde ïucnt* ^reen / 3iet men ïjet diatoiï^ op ïand regenen/ toanneer öet mooi toeer Tweede Deel. temt in m I m tmauVuïpf^ een tooïn aïfcaar te si en i£ €n fcjfjocn men ijeUmiöb .inïanö tjceft/ enöat De tooïncn feöpnen teftomen aanoaunen/ echter öüaaöen 3P menigmaal toeoer na 't lanö / eocn afé of 5e 000? een vrtffeen Daar lia'toc getroïinen WerDav- 't 1£ toaar / fomepog ö?ulien se een toepus af/ maar ban neeten 3e Dooiaaaug toeer te rus- tte/ cf tarötomien ongeOodiglpir: t\\ bat t£ öe oo&aafi bat b* tëaa* ■wmtó-oata/'taianiKC 3P HW fta* 3epïeu eu een Donöetbup 3 erf aankomen/ Öeseme toennig aetjten / maar roeyen; Het Land zaüe wei opüokkeu. «Mjter fleteucö ijet fomcpög m je-.na §ce toe bjpuen? Doen öet t$iei$ 5dö3aam£ aï£ 5e baar eetft ontttaan / toant jgeniKiilpft nomen 3e öotien 'tïauö eerft op/ en Dat op een ytt SonDerlmae ^P5c; toant een nlepn tooïnje Dat bouen ben top ®n$ berg* ontftonOt / geo 1 UneragmaaK 50 getoeïötg Sten aangtoegen 1/ öat Jet ttoee of ^« : ba- nen achter een regenöe : oic &eb ifiso toelmOoil-aï^m Wcihndie/eni» öe EmaD-en i&W&m öefpeurö ; en 't iaï mu niet Hat öetgeeteii Öoe menïafiiaal ia bob? 3ulne felepue üJolRjm Die In be iiacftt öeefetjeenen / ben neftoojö gecoeeft 't g$ een gefcupn bat tjet boot^öcm in Die getoefïen on 'tberöeïtflaapt/ fcoomaamelpn op Öe ittaper^ / onöer toelKe inbeese aanmerkingen genomen &eö.' laag of ttoee ïjaööen. mg ton 'er bn öaag een ïjaööen guam 3e fcöieïpn op / en ging ftaafï toeer toeg/ 30 bat be'öe regen pateen uur öuuröe; raaaraï^ 'er'^nacöt^ een quam/ fcijoon 'er luepnig fcijpn üan regen lua£/ ecijter öieïot öe3eloe ö?ie of uier miren achter een aaiuboeö Doorgaans? U)a^ Dit niet oerre Uan öai oeoer / ooit sagen top öan öiH&e tooinen oOer 'tïaaö/ en üeelöonöer enbüaiem: öaar bn fcheen 't mffi&i Dat öet Daar nog stoaarber regenöe/ öan öp twt$; en toaarfcöunelpn toa^ 'er öeröer in see nog minöer regen/ toant gemeenïpn 3ag ö« öjp klaar Dien Weg upt. %l HET 2.66 DAMPIERS REYZEtt HET VIII. H O O F D S T U K. Van de G E TY D E En / STROOMEN. I Het wrfchi! tufTchen de Getyden en Stroomen Geen plaats m den Oceaan zonder gery. Waar de ee- tyden t grootft ; "en waar ze 't kleynft zyn Van de Getyden in de Haven van 't meir van Trift , en m de Baat van Kampechie. Van die tufTeben de Kaa= pen van V.rg.me. De getyden in de Golf van St Micmel, en de rivier van Guiaquil in de Zuydzee hen misverftand wegens een Onderaardfche gemeen- fchap tuffchen de Noord en Zuydzee, onder de Land- WÊM ^'T Va" degetyden °J> de Gaüapagos eylanden; by Gnam, een van. de Ladrones; ontrent Panama; >n de Golf Dulce, en de rivier Nekoya : op de kuft van Peru, i„ Weftindie; en by Tonquin, al- waar en by Nieuw Holland zy zeer ongerdd zyn Giffing naar de reede daarvan Vande getyden tufTchen de Kaap va» Goede Hoop , en de Roode zee Va" Stroomen , ontftaande uyt de Paffiadwinden; exem- pelen daarvan aan Barbados , >,„ de Kaap la Vela JT 0i v' Cn, %***&&*> tufTchen Afrika en Brafilae. Van de Tegenfooomen. Van de Stroomen, 10 ^ Tweede Deel. *°"7 in de baaijen van Kampechie en Mexiko. In de Golf van Florida. Van de Kakufes. , Geen vreemde zaak dat het oppervlak van 't water recht anders ftroomt Ïs 'eene dieper is. Van de Stroomen op de kuft van Anaola ; beooften de Kaap van goede hoop; op de kuftBvan Indië , benoorden de Lyn , en in de Zuydzee. SSV Aft iffJftw«UJ»«« .*» «* S ' ptoln 5 toont./ 't toeft »&B*gS»Jf^j$i nt2estoreDiesftooon5lm lan^üie fcufimteüaaren/ W»>hV *»«>• ^ »■ af». DAMPÏ-E.RS 'REYZEN UimmJi m 4 aoSöV Inïïown ten *h?,LW^ ^«aa^ aan, nbierai of meten teilen 3X1/ 2 W4SI! "i PS^ffll nirt ffen -men tantö& 30 niet ffibSSh? JS® 2*** * mï l™n= ren eenfietó gap «aar/ etto blo rit L^?^U3UÏ^^^0^ fietgerp aan tetnonta, TOgS^ beeft men niet fófê een förf S Srt \5 ^,1^? ^ Saat- aït/Jn bemeluïnnne ban De flechc ftroomen aan Dr mowöen biec btoeDeit S« *aï wniae emnpden geeben ban groote intoateringen/ aïluaar 't beet ïtoer efct en bloeit/ Dan op De anöere pïaatfen/ aï&oetoelïjet getp aan De monöen Der intoateringeu mt fneïler gaat/ Dan op öe boojgenoem* De öïaatfevi 6Jfc5aï aïfeenïpH meïDenban tWt ribieren in Degi?pö3eeb)aarbani& inmimefiep^togt ronöom De ïDetreïö geboaggemaalttöeb/ naameïpfs fce <éoïf ban St. Mtehki , en De ribier Guiaquii. gin öe <©oïf ban St, MJchaei jpn bede groote ribieren / fcoelfce aïïe 3ich" ontïaften in een meir ban t&ee of D?ie mpïen topö. mtmüt \$ na öe 3êeftant met eenigefckpne laage epïanDtje^ öeset/ entumbenDe* 3eïue 3pn eentae ftreeften en fteufcen/ ïoaarboo* fret getpDageJpft£ in fret meir / m toanöaa* in De ribieren / en 30 toeber te rug loopt / oberftrooni* öe becïtuö^ De gnnelöe epïanötje^/ 30 Dat De toppen bande ïaage boo* men maar boben 't boater uptftee&en. ^e ribieren Die m Dit meir ïoopen spnbjpnaaum/ m ter toeDer3pbe met ik.uk oeba# gebood/ Die een toepnig frooger 3pn/ aï£ bebïoeö ge* &0011 ïg te tornen / toarit bp froog roater / ftaat fret bjater fcfrier ma fret lanö geïpn. I|et meir aan Den wimifr Der rïbieren i$- maar nlepn / en Daar i$ geen anöere ma boo? fret bjater om Dooi te Dingen / Dan öet meir / en De ribieren / en Daarom ruft en öaaït fret getp Daar 18 of zo tooet 3E>e rtbiet ban Guiaqusi nomt ten öien opsigte b?p na obereen met De Golfban Sc. Michaei , maar De meiten Die 'er öirfrt op maarenen grootcr, tet getp tpft en Daak Daar 16 boet. 3|a breet ban geen anöers 3uïne pïaatfen in Dr geïjeeïe Znpbwf edjter 3pn 'er anöere groote ribieren op öe fcuft tuflcfrm Die pïaatfen / maar geen* öaarban 30 aamïKïftrtpft boegen^ een ïjeog getp. l$et 3&aar getp in öe <©oïf ban St. Michaei , saï biipten ttopfeï ot«5aa£ï gegeeben frcöben toe Die meening ban fommigen / Dat 'er cm onDer* aaröfcïje rsamcitop mmm bt ^oejöer en £upDer-3em i$ t m m De üanö engte ban Darkn i^ al£ een b^ug met gebseifDe boogen/ Daar ïjet getp gef^aDig onDcr Dooiïoopt ) eben aï# onoer De bmg baii Londen, «en om Deeje bjaan te meer te Uerilerüen/ 30 ïjebben fom* mige gesigD/ Dat 'er geftaöig een tojon&edpfc gcraa| i# Dooi Die onöetv aarDiclje eb enbïoeD/ 30 Dat De ^u\uoonöer£ Der 31 anö engte 't selbe ftonnen froeren ; en Dat öe fc&cpen Die in öe baai ban Panama $epkn tpfier gefoïö en gin£ en bjeer geflingerD vwojocn ; fomtpö^ ( 3egt men) Uio?öen 3e öooï De feooning ban 't toater tegen öe Cpïanötj^ gefïagen/ en tn een oogeubïiK op 't Dïooge gelaaten/ of aan fluftfee» gefïooten 3p«öe / toojDen 3e gettofihen of toosbjoisen aï^ in een Dgaaipoeï/ én fiaau gereeö^om onöer öe grouolK») met ftaaiiöe ^P- lm na De ^ooiDaee aebocrö te 'mmimu mm mm oq» m alp • 5ii 1 m 27o DAMPIERS REYZEN. ftet mm Woelt/ boöjnaameluft aï;5 't toater op ma fcooafï M / bat te «pföHben m bebaai ban alle o^rftwamötowöen/ la jelfi ftrtïaSeS öetomen. iBaau 50 bit tuaatiuas/ ban souö öet ie$bjeemb>3pn/ iïïL^h ^ S?m5S?ï ^Pl toaawn / nooit ier^ 5ufó^ 30tiben ge* en of 5|gö»to 3gant in oen be lanb-engte ttoeemaaï apafifeby en S?»5lL!aattoM23xite8en onö^^; en öoo;be nogtanS nooit 'S «iftsuïft geraak onöec be gronb albaac. g& öeb ooft mSetapbml in mte öe rcpjeii bat fft baar getoeefï ben/ ontrent b*ie jaaren mmi* lm/ m MiM maanben ban oien tpb in be baai ten Panama ptneeli. en naaöat ift banbaat ging Aagten bie ban ons* bootshole &£Ë aar Me^el?/ n°9 üeel ïall9eï tpo mm mollen feot>eï^.öetö*ot «**• «« «P* gfoSt spn 'teoawiwi op oe m«|5t fiuftai ooftnmarMesm/0* Nieuw Holland op ontrent 17 gcaaoeu «iipö/r otfe&w . <©» oejoe te pïaatft» 8K » &« laa* w«tt naauwlonsoe.pawen. «te 'pp. DA MP IERS RÊYZEN netpöen banTonqumspn ia 't ujeeoebefcöieebenöooiMr. Davenport oie öoo? Mr. James , toen bP' De <©ppecfï£ ban De Cimeïfcüe -Pan* toö^ aïöaet toajï / te toeili gefMö toietöt / om '•& namitofteurte atbt op te fïaan. €n act gaufcbe betljaai Daetban i£ te binöen in öe Filofofifche Verhandelingen derKoniD^^keMaatfchappy, toaattOg ik oen te3et top^e. 3öan Nieuw HoliandbaDïKftoeemaanbentpDom opöegetpöenteïet* teti m bloei» gaat Oaet^ofHen j&oa^öeuy en öeefe3©efï ten^upoen/ enMtoatet,rpften oalt omwntbpfbaoem. gn aï Den tpö Dat top öaer lagen toa£ be boogfïe fpjingbtoeb b?te dagen- na öe nieutoe of uoïïe "maan / lonDet Dat men eenfge 002= 3aab in öe toinö of 't toeeöet ïion b#e«tÉK ^n moet öenennen öat top 'et out Oetftelö fionöen/ en fcljoon foramige ban onmacht öaec op fïoegen in öe fp^ingbïoeöen / öie 'ei toaaten tettopï top op 't sana lagen om on£ fcïjip fcijoon te maaien , geïpït të gemeïö öeb m mpne Reystogt rondom de Werreld, pag. 341. ecï)tet in öie fp?ingOïoeö öat top meenoen af te fjaaïen / om toanöaer te bettteknen / fïoegen top 'et aïïe naautoet acljt op Dan ïn öe üaorige öïoeöen/ mant beeïe baö* Den 'ft te booten niet op gelet : Wtgfyalwn bet grootje Deel ban on£ boïn/ mèenenöe öat l}tt een mtéjïag in ot$ töaj^ Die öe bootige 00^ inetningen genomen ïjaööen/ %et fcïjip in 't öetöe getp na öe nieutoe maan öacïjt afgeïjaalö te bebben ; maet tyt toon niet bïotten/ nocï) ooh in 't naafïnoïgenöe getp / 't toeïn aï 't uoïk bedegen en beebaa^ö jtiaa&te ; baant ueele b?ee$öen öat top 'et met bet fcöip nooit Seec jonöcn afgeraakt bebben/ 't en toaate top 't 3anö toeg gtoeben / en fon£ aïso-wa toeg na öe 3ee baanöen. |Baat bet 3e£öe getp benam on£ alte 0113e tbJpMingen/ toant toen tee£ ijct toatet 30 boog / öat bet fcto Dnftig baietöt; .en.öebjpï top aïïe geteeö toaaten om te toet* feen / baaïöen top 't af/ en eeötes toa£ 't torgenöe getp nog booget/ .toaatöoo* top aïïe bet3enetD toietöen bat öe getpöen öaac öeieïf öe tpö ,ll|et b^UÖeö algin Engeland. ï&itmm in ocïtseggen / Dat öaat geenttibicc nocö meic / nocb eenige anöere intoatetiiig aan \jet ïanö Dicöt öp oné toaé / tocïae öie 5toaate getpöen non beroo?3aanen ; ^bo^bjel bet öee^ toaarfcïjpneïpli i$ öat De gtOOte bogt tUftcben Nieuw Holland en Nieuw Guinea ribieten en meteen tyeft I öie miffcöien ban öee3e Btoaare getpörn oo?* 3aal? 3P«; of anöe# mag 'et toeï een öoo^togt ban Die 3ee .ruffcben öie ;ïje»Dje plaatfen 3pn / geïph 't ooft in fommige naatten afgeteBenö if.: jof inöien 'et geen ban be^e i$ / saï 'et moogeïpn een topöe tn Diepe Inbam toeejen. ^it i$ te toaatfcïjpueïpftet tet oo?5aaHe ban De ongemeene bïoeö |iie oofïtoaatö^ in öie ganfcïje 3ee ïoopr tuffcöen Nieuw Holland, en öe eplanöen benoo?öen 'tseïoe; 't toelfj top 3eet KÏaat befpeutöen/ toen top Diejjt bp Nieuw Holland quamen. €n 30öaanig een getu moet nooösaabeïuk een gtootet iuttenfiins ban toatet tpttotn- öari ^ fïfcïjr^ Tweede Deel. *73 een ooouogt t«fl*"^™ Hft,X 0mïat &et M im$ * »»He ftm een isiepet mB«n ; aiöa eï_S *eft °m ™ m ^ j ,„, loopt, ©aetentoten «iet &« Swt«n peen Saet toan aan Die na tot aan os ïtnie upt Lp«ffl ™„ ffl^ ïeBe teïmoeben mag |m ftnuttt» M*tt.** oe Woe» na t Wg ^moeten toe» Tweede Deel. *7* lwea te gaan ftebCïen / moeten 3P öicftt onöerbe fïrsnb ïabeer en f om 0Ï36 te tonnen ankeren al£3P brillen: auber£ too?öen5p ineenen nacljt Vxieï 1 s of f 6 muien <©ofnuaatö£ geboetö/ en bat 3eïf£ met een fïappe <®ofteïpRe Roelte/ geïpn ïjet biktutl^ gebeurt/ al i£ 't öat ïjet in 't fafc» 3oeii ber 5BefMu«e tomben i$. 25eoofïen öe ïüaap Roman tot aan öet epïanb Trinidado , ontmoet men aïïeenïuR een fTaautoe fïroom / öie 3Defïtoaarö£ loop / 't en 3P op 3obaantge plaatfen bie 't ticrfl m 3ee uptfeïjieten/ gelnï* aï$ ontrent öe Teftegos, 't toelfc ftlepne epïanötje£ 3pn / leggende beneeöen ï}et ep* ïanö Margarita. Cwïcljeu öie eplanötje£ en 't bafïe ïanb öeeft men een typ fletRe fïroom / 30 bat öet moeijelpli balt beootfen öe3eïbe te nomen : maec langg öe ganfefje Ruft tuffcöen be üsaap Roman en öe uptöoen öie na be Teftegos uptfeïjiet/ nan men met öe 3£anö-m Ztz tomben opïabeeren. $an öaee tot aen be <©oft3P ban 't epïanb Trinidado Ifjeeft men een ongemeene fterïie ftroom. ©an öet #oft-enb ban Trinidado tot aan Suriname, Ran men 't/ feïjoon 'et een <©ofteïpRe fttoom gaat / met De 3tanb-en ^ee toinben opsenïen. ©aw Suriname Ran men 't oor opbaaren tot aen be &aap Blanko ,aï* Ijoetoeï men ftioomen ontmoet bie afêefïelpft loopen / uptge3eyb ontrent öe bolle inaan; toant ban öeeft men op alle be booigemeïöe Ruften ge* meenïpn <©ofteïpRe ftroomen/ of ten minften30 3P tUet^ofïelpftfoopen/ 3e 3pnfïap enftaan ftil; maar toanneer men beoogen be ïftaap Blanko geaomenig/ aen be 3&oo?b5pbebanBrafiiie, baar öeeft men be ftroom tegen/ en 3oooRbanöaer^upbeïpR/ tot aanöe&aapSt.Auguftyntoe. lèet bit ©oo?gebergte balt 'er niet te boen / toant ïjet feïjiet 30 bette in $ee tipt / en ïegt öaeröooj 30 bloot boo? öe Eeetoinöen en ftroomen bie tufTcïjen Afrika en Brafilie ïoopen/ öat öet tegen alle te* ben i$ te benhen j bat baar niet?aïtoo£ eenftetae $oojötoefter ftroom 3ou 5pn. 5p öeo te booren ge3egö / öat op alle pïaaten baar öe $affaaö- VoinD to.aait/ men een ftroom binöt bie met be tofnb loopt/ öet ^ellf men in De topöe 3ee niet 30 öefpeurt/ aïS naöer aan öe ftranben; en ecïjter i$ 't toaarfcöpneïpn öat öe Rracïjt öer toinben gefta^igïpR ee* nen toeg toaaijenDe/ öet opperman be$ toaterg oor öat Ijeenen öoet bstoeegeu. l^aarupt 50U men ban moogen beftupten öat öe ^upöeïpRe toinben cp öe Ruft Dan Afrika, en öe recfjt ^afTaaö tuffcöen 't 3elbe en Brafilie, 3aC(jteïpR fjet opperbïafc öer 3ee bctoeegen ; en öe ^aflfaaö meefl ^upö* ooft 3pnöe/ öjpft be ^ee 3$QO?öU)aatö£ / fcï)ampenöe op öe Ruft ban Brafilie , aïtoaer öoo? 't ïanö gefïupt it)o?öenöe ./ neemt 3P öaaren loop üoojöeïpn na öe ïiaap St. Auguftyn : en tooo?bp öat groot booigebergte bloeit sp 3acöter na öe Rtifï ban Suriname , en banöaar 11a Weftindie ; toant boojbp öat boo^gebergte öeeft 3e meec rupmte |Mm 2 om ~ i*j6 DAMPÏERS REYZEN. om 3tcQ te berrp?epöen/ en tooiöt öaaröooj steKlfer in fraate Um& gfnge/ tuotöenöe Dooi öe ï&afraaoojfntfeii gebjeeben / öie öenootöen öe 3tpn gemeenïpk €>ofïnoo?öoofUtmai)e/ enöe w na öentifWefltoaatög boeten. €n miffcïjien i$ 't om öie reben / bat men öe ftroomen flern/töe*- binöt ontrent öeuptïjoeKenboosgenieïö. daarentegen men op Barbados en anbere ban öe &ariötreï)£ epïanöen maer een flappe toont binöt/ öieupt öe gefêaöigöepb öer^afeaöujinöenaïöaertüaaöenbe/ fcljnnttr ontfïaan/ en niet npt een oojfpjanneïp&e flroom taan 'tZupten öerAt- lantifche 3ee / öie geïpn ilt ge3eg& &eö booaöp be Isaap St, Auguftyn ïoopt / en top öicftt ïang£ öen oeber Reenen fcjjief . ^e Stroomen ontrent fretepfano Tri nüdado/ en PpKuraffao en Am- ba; en tiifTcïjen bie pïaatfen en öe Mmp -Romen/ fcftnnen 't jeïföe te: Bennen tegeebm-; afë meöe öe flroomen tiiffcïjen öe itóapen Roman m La Vela. Wm öe &aap La Vela ïoopen öe fïroomew nog aï »ffbjaatö£ tot aan öe fóaap Gratia dl Dios .-;; maer in een rechte ipnj en niet fcijupn^ of fcljarapenöe na ben oeber; JlBaer geïpn in te booten gesegö Öeö/ pt 0 een toP&e baai/ en öe flroomen ïoopen gemeenten Pan öen eenen uptïjoefe tot Den anöeren; 50 bat öe23aai)en3eIöenfiróomenöeö= öen /of 50 3P 7er eeaige öebtenjpn'tötoargfltoomm ; en jeïföiebVoar^ flroomen ïoopen Pan öen éèhsffjdëü na öen anderen/ ^onöer öe felep- ne baaien tüfllffm oepöen aan te öoen/ en 't i$ ooft seer boaaifcöprie* Ipn öat öie öbaar^ftroomen toeïne men in öee3e baat m ïjaare fai3oe* mn ontmoet/ naeDar 3P beooflen öe &aap La Veia genomen 3pn/aï* isaer gaatje»/ en met öe flroom »fêbjaarö£ ïoopen/ geïpn een ö^aai* ftroom in een ribiei*. &m öe lÉaap Gratia di Dios taaptöe feom|5aöïöbKfhïa öe ïüaap Katoch, m gaat aïso jjleosöbjaaröé tuflfc&eii öetóp Katoch aan- Ju- ka tan, m Öe feaap Antonio op Kuba. e Jbpanjaarö^ Pan Vera Cruz nomenöe / om öie reöen kng^ ölen xsePer öouöen; en 't i$ nkt rainDer toaerfefipneïp^ bat öe flroom öie ie ïptoaarö ïang^ öe nufi Panöeï^aap -St. Auguïlyn totaen öe fiaajü Katoch ïoopt nooit in öe öaai ban Mexiko gaat/ maer f!seö£ noojö* &jaarö£öupgt/ totöat 3P tsooi öen oeber ban Fiorida geflunt tod>ö/ m öan na 't<@ofien öiaait tot öicïjt op öen mono öer <ö3oïf/en öaec 3icïj öan bereenigenöe met öe sacïjte flroom öie Penoozöen Hifpanjoia m Kuba bïoeit/ met groote feraeftt öoo^öe a£ 't bat 0113e Jamaikas fc&epen SSncn Sm I flteïïn tuffcöni De Kaktfesbooj paffeerben: ©ee3eKakuies 5 n Snbm ïïïeS jioosbtoefter gwA tan Hifpanjata. degene S ?S5??rt 3E55-Ï Jamiüka quamen fcabben goede r^nbaettoe/ SÏÏSiW öen in 't uprtoopen beliep 1*0****** S \?öS totötnbei* 3au*n getteen ?pn 9ttwM Sneer een fctiip in öe mfmi «m *«W ^tö?m otertaïïentaojöt/ fS Saïlöan/ tegen De fitmn m*m*J m W}« w lumSVee /in be baarenfcomeii 30 öicïjt op mal&anbetm / bat m S^^wS^ tó« W| 3e ^ans^öesonnen t'a Hti 1 tube tan 'rfaacbaarbooz te naaren; en tnbienjp boojem#po|* ö IS mDe «tolfobctbaUèn ttx**»/ ïaaten 3P't^o? Detombaf» ïoonen /met een Meun 3epï ; en etentoeï t$ be ftroomDan aï 30fterfc/of Sr ban o" aSere tpb 11/ en DjpftUen te mm/ met Her adto* SE LSi? tegen be &inb en 5ee aan. ttant fctopn&et oppertM EêTSWft in goïten bie met De VöinS na 'tSupben gebjeebeti tooien/ «öt« &P & 1WW ïaag i^oo^aat^ €n 't^gem SSmbe saaft ttoee ietfcöeelenöe ftroomen op eene plaateen tpb te Men/ l Smen bat het botoen toatec eenen teeg/ en betonbetftemir^tan* Srw fSSt tLn ttöeb ten aiftet ïeggenDe/ f™W0S«n tote*£ UHhSSk«Sw ttrfc&eeïenbe ftroomen ge3toaaib toierbt / toojbenbe te ÏÏberfte gebeelte na De eene teeg / en 't botenfte na öe am\>r ge* SSKSit « 3ener / bat in alle »«W^ Sb be ftroomen op se&ere tpben tan 't jaar oraïoopen; flefoft aï£ m S£?Sm? I een geöeette tan &et jaar tan 't boften , na 't Sërftmloonen- en 't anbe : «ebeette Km Tt beften na 't boften: of 1^ aWwtóindfera Goinea, almaar 3e alleenlpn ontrent bt Smfan teranberen. m m*t «ftilftSS bec «e bie nabn een ïmft3pn; echter 3pn 'er ooft fterfte ftroomen m oen wSS öie tegen ben fafaaWnb aanïoopen/ maar bat £ nt %fteMt tanGuinea ïoopt De tam «M " 1 en 3P to #ff| ren uolle maan ; mart besupoen be *pn tian . Loajgo tot on m of 30 graaben/ gaat be ftroom met betoüib tan t S^ben- na t J5ooj- ben / 't en ^p ontrent be tolle maan. ««„«^ »OOfttn DC Kaap van goede Hoop, tom 3o M M W*»S2ï tooft V ftwom ban May'tot Oa^er 'MMM /» 3pn oati »ft3upbtoeft ; maat tian^oaober tot, May, »»«.uk«w 178 DAMPIERS REYZEN. K?^f2WoB,n ©*»»*.** ml loopm De too< Iroif In LTr^' 1 P toornen üinöt men ban ftf 6 molen toto». ©a De Biift ban Indie Bmoojbeti 6e a»n foopt 6e fïtoara met De tert «te /°SS ^t^Sfer Apri1^ "iJteS *££ utiuiiiei, uuojm. t üegm öan May; en toanneec öe döDfor Mnn [Öb"ef Ö Da'f Septemb" 3et/ Dan '« «« frSSf nte ombooi Inoï- &S5Wfe^^ tot aan D£ ^ » »°B 3 of 4 StaaDe» teJT'i^'J^I',05 ep,a,löm banom ^P «" «"om 6ie heel Heeft tei-to «ir f tS ™«lè L* 1at */*»"" W«W aan öe bate fiuft ^,1 i! l ,??3a,afe Ban oe üeftaDfge ZupDelpfce bjinDen «SËÏSSfW* ¥***&& te*wmnm ta te eupD3ee/ S fcf »,,aR? Sf ' Fra"cls<™s / De itaap Paflïo , De ïtaap St. Uwen» en öe »aaji Blanke : ®«3e laatte beeft 6«wjBaartó «r feS^SK S?,V„flf?nt,t "a C ^oojDtoefe,,/ iaatDoo Dr K j«cb«[fnS öafSJ ISSïW .KB J* 3° tel onDetbinDing niet/ om- ft ftuft Z 5 ??„m?,,,P6 6,1,"M 't öeöeft öet getpDen ftielDen JKaat op ™S:„ ?ï Guatmiaio optieDjeeöte ban J2 gfaaDai eomiiw enen 12 ffiS^iföbSm«*l"mfin,om öie 2u« liep / e™ % toaac. ftai'ml.^^Sf 'f ?P -&ct sme "iPmonDetbiHDinge of 't bet* te» «Infiffh n ? SiV ~, y* J' Stroomen> «'3- tet UxlKiNaanDetoet- hZSL , iftCm °°J«omtn toetft / raaara^eenruutoenon- Sfö^W-/t?**J«P*'1 oat öaatna Doo? De gene Die S a 5P" 3a' tonnen betuetera bioiDen. «Sn ift ftoou-iiat oï öinaïe'see8»^ aa" mm" w^'aa^to«tiBetaamnetfiinflmaani^ Vit Tweede Deel 179 Dit volgende is een V E R H A A L Van NAT AL Een gedeelte vaa AFRIKA Dat weynig by de Europeers bekend is ; zynde my ter , hand gefield van mynen vrind Kapiteyn ROGERS , eep veritandig man , die eenige maaien op diekuftisgeweeft, en weder der- waards is gegaan. HEt Land van Nat al beflaat drie en een half graaden breed- te van 't Noorden na 't Zuyden , leggende van 31 graaden 30 minuten , tot op 28 graaden Zuyd. Aan de Zuydzy grenft een land dat van Wilden bewoond is, die on- ze Engelichen Wilde Bofch wanmn noemen y zy woonen in ho- len en rotfen , en hebben geen andere huyzen , dan die door de Natuur gemaakt zyn. Zy zyn kort van perfoon, van een taanige kleur , met gekroefd haair : en men zegt dat ze zeer wreed zyn tegens hunne vyanden j bun geweer is een boog met vergiftege pylen. Dit volk heeft aan de Zuydzy tot hunne gebuuren de Hottontotten. Della&oa is een vaarbaare rivier op 2.8 graaden Zuyder breedtes paa- / zZa DAMPIERS REYZEN. paaiende aan de Noordy. De Inwoonders langs deeze rivier houden gemeenfchap met de Portugeezen van Mozambique, die hen dik wils in kleyne vaartuygen komen bezoeken, om hen O- lifants tanden af te handelen , welke daar in groote menigte zyn. Eenige Engelfchen hebben daar onlangs ook geweeft om tanden te koopen , inzonderheyd Kapiteyn ïreke , die naadat hy op de rivier Dellagoa was geweeft, en 4 off laft tan- den had gekeft , zyn fchip op «en klip by Madagaskar ver- loor. Het land van Nat al legt open voor de Indiaanfche Zee na 't Ooften , maar hoe verre het zich na 't Weflen uytftrekt is nog onbekend. Dat gedeelte des lands , 't welk aan de zeekant paalt is vlak en bofchachtig , maar land waard in is het oneffencr door de veele bergen , jiie -met een ongelyke hoogte boven malkanderen uytftceken. Echter zyn 'er vermaakelyke val- leyen fm groote vlakten tuflehen beyden , en 't js met natuur- lijke boflehen en velden als -gefchakeerd. -Ook is 'er geen ge- brek van water, want elke berg heeft kleyne bceken ., die van verfcheydene kanten neervloeijen-j en fommige van dee- ze komen na veele keeren en bogten eyndelijk t'zamen , en maaken de rivier Natel , die -zich op 50 graaden Zuyder breedte in den Ooftindifehen Oceaan ontlaft , zynde aan den mond vry wyd ,, en diep genoeg voor kleyne Jchepen., maar aan den ingang is een bank die by een fpringvloed niet boven .10 of ii voet .waters heeft j hoe wei daar binnen diepte ge- noeg is. Deeze rivier is de voornaamfte van het land van Na-^ tal , m is onlangs door eenige van onze Engeifche fchepen be~ zocht geweelt , onder anderen van Kapiteyn Rogers met cenkley» fcheepje. Daar zyn ook ilroomen en rivieren welker loop Noorde- lyk is, voornaamelyk een van . een merkelyke grootte, ontrent 100 Engeifche mylen landwaard in , loopende recht Noord. De boflehen beftaan uyt . verfcheydene foorten van boomen, V^n welke veele, tot tirora er hout en ander gebruyk bequaem zyn, (•*) Zie "Vampiers Reystegt eerjle Deel gag. $Up heftaat in Leeuwen, Tygers, Olifanten, ÜSJÖÖS Sf V^cns, Konynen^L, Ook zyn'er ^Jftb^Sffinwordcn-erttö.gAouden.mprdledeand.re dieren zyn wild. .-„„„u;» dat 7e bv groote troppen Olifanten zyn 'er zo ™emf^f' d" "„^den, 's mot» van duyzend of vytuer ^ hon^d men gaan wey ? . ^ ^ ^rtn^baa^-rnenne^TLf overv',ed va, g5 ™ ??£ &&■ maar weynig' en daarby fc\U„UW'i, fr'v* nok andere selyk Oöm of woulpen , doch *££$? vlerfc" :nanedeefe Lerbruyn, maar nogtans zoet van fmaak, en gezoBd. overvloed van vi(ch yan verfchy- 3 ^^r^ do hde nwoonders doen weynig moeke omze denerley foo.t ■ £ *£ * ïdden,eBd,t»oorn»melykbynachr, te vangen , ' e" T™^ om h'umle eyeren te leggen. Zy nee- wanneet ze aan land ^men ƒ maakende die vaft men een leevendige Zuygvijco or * £n'deandcI.eaandeftaert, T l WW ÏSÖ S rtSz' nken£by de fchddpadden , laaten zy deeze vilcn in c wai wanneer ze gewaar worden onder de jonge ol halfvolwaflcnejv en wann eerze^ dat de vifeh zieh op de «SJ^ ^'ff m« den sfhildpad Sn^'teet^matr1^ viffcbenis, ge.yk ik verftaan #* DAMPIERS REYZEN ftalte; doch hebben echter zeer goede lerl.n a ,\ nehuydrs zwart, hun haar gekroefd I . i ' dek eurvanhun- P'g, hunne neuzen „iet pkf %°É ^!h"""s troomen langwer- ^vnte.f ', " hnn ^SBSfe-? ^ êemaakt' ^y zyn heel fnel, maar zeer luv. 't »rit „.*t-- • brek van verkeering met anderen H,. m!(rch'en « uytge- Landbouw. Zy J&ben veere tierenen l°°rma^e wel* «» "P Paffen, want elk kent zync ev "ene f?™' daar zcvIy»g hinderen in de weyden loopen. EvcZ^T Zy °nd£r mal- Acht by hunne huyzen, aiwa zte tlnl, t" Zeaffcbu,felS ook koorn , en omheyncn hunne a kers om '"^ Zy Z^eti fs het tamme vee u/t te houden 7?L, F "J1" wiWzowel 't welk hen tot brood dient, en eenene f™ G"mKsi« ï grooter ais morterdzaad, waarvar ^ hünn^00rt.TaD«™,n»»« D»r zyn geen handwerken ofamiach e, fa?* T*^ elk maakt voor zichzelven 't gene hv tor n'"/S?b,M, maar ereraad behoeft, terwy] de mannen me T&T*"*®11** of vrouwen met het haare zich beezTg fiouo „ ?***«** en de Zy draagen maar heel wevmg Ideedino Pn j: «echt: de mannen gaan zo te zefgen « m kr'df ,'* on8«n««n een vierkante lap van zyde-gras of de hl ' Wyl ze a"eenlyfc en als een kort vootfehoot fewe'4 vt ^'Z fh° ««»»£ boyen-end zyn twee banden waarmee Ie \ \L l Mgen ' aan * teffens op het hoofd', 2 t/gf h" r»W!*!* daarnaa noort weer van hunne honfLn i haa'r' Zo d« bet g-n, 't Welk echter «a^c^^f.^rïW 4 duym hoogte van de top af, opdat het f r'f yden Zy ? of «oogen worden; maar's andèrSgs ££&$*«" *°» ger , en zo doen zy van daa tot d 'llT L Z-V C wecr boo- hoogte heeft. 7 ° 0t d"S t0I:d« bet zyn behoorlyfce . Men zoud het daar voor heel belachseivk h„J m -der een talke muts; maar «ÖSg^Sggj dat Tweede Deel. a?j dat zy tot manbaare jaaren komen } en dan beginnen ze ook zo del tot opdlkniën hangen. Als het regent bedekken zy haar jyf roet een Leiiehuyd , die ze als een lakenover de fchouderen flaan. De aemeene fpy van dit volk is brood , van Guinee* koon oemaak?, voorts oflenvleefeh, vifch, melk, eenden ,hoenaers, fvSen «« XV drinken ook dikwils melk voor den dorft , fomtyds alS|ehalf en de melk , die hlr gemeene f^s^te^ beter foort van drank van dat graan t welk '^ ^vooren gcm^U heb, om vrolyk van te zyn. hn als zy op zulkeenvooi-ai za men komen, verderen de mannenzichmethtmnemmftn of kap- pen dicht met veeren te beueeken, gebruykende daartoe de lang- iteveerenvanhaanenentaelingen, engeenandere. Behalven deeze pronk draagen zy een ftuk van een koehuyd, get kt als een fhJrt, t welkzy achteraanhun ^«zè lo dat het van den middel tot op de groad neerhangt , deeze ftrook is ontrent 6 duym breed, en ter wederzyde met yzete ringetjes van hun maakfel vercierd. , Als zy dus opgefchikt zyn, en de drank hen wat m t hoofd „eloonen is, beginnen zy onder hun muzyk vrolyk tehuppelen, ffnmgerèn wakker met hunneftaerten, maarzyzynechterzeer °n K magT ^wySebben als hy kan koopen en onde, houden? fn zonder koopen zyn ze daar met te bekomen : ook wordt 'er geen andere waar dan vrouwen gekoft of yerkoft. lonee méysiès worden van hunne vaders, 'broeders, of mannen dieJ h£ naaülh den bloede beuaan verhandeld ; en de prys wordt „ceeeleerdnaardefchoonheydvandeVryiter. 8 mar gaat geen geeld in dat land, maar zy betaalen hunne Vrouwe,? mefkoeifen : en daarom is zulk een derykfte, d.ede l eTedöchters of Jutte* heeft, want die kan »« =genoeg krygen 7v zvn vrolyk als ze eene vrouwe ten wyve neemen , maai de bruvd hüvl den ganfchedagvandebrnyloft. Zy woonenfzamen £ XR en de8oudue m?n regeert over de andere, wantalled re L byeen woonen beftaan malkanderen m 't maagfchap; en zyn derhalven gewillig zich aan zyneregeerioge te onderwerpen. DAMPIERS REYZEN. Zy zynheeloprechtcnbdeefdjegcnsvrcemdelingen-Dftheb- ben twee Engeliche Matroozen, die vyfjaarcn onder hen woon- den, ondervonden* zy hadden hun fchip op die kuit verlooren en hunne makkers toogen na de rivier .van DeUgóa-> maarzyblee- ven daar totdat Kapiteyn Rogers daar by geval quam, en hen me- de nam. Zy hadden de fpraak van 't land geleerd , en de Inboor- lingen gaven hen vrouwen en kocijen om niet:Zy waarenvanal 't volk bemind, en zo ontzien dat menhunne woorden als wetten aannam : En toen zy weg gingen, huylden veele van de Jongens omdat ze hen niet wilden medeneemen. E Y N D E. BT D^ NIEUWE REYSTOGT E N BESCHRYVING V A N D E LAN D-E N G T E AMERIKA, BEHELSENDE Ven Verhaal van des Scbryvers verblyf en zonderlinge avontuur» aldaar, de eeiteltenhTe van 't land, kuiten, bergen, rivie- ren, boffen, 't aardry k, weeder, de boomen, vruchten, heeften, vogelen, viffchen enz. MIDSGADERS mt ^nbiaanfcfie gintooontierg/ Dunne geftaïte/ aam/ $ttbm/ mSntmlA öuutoe^en/ gafcmaaïen/ tefle)a0t/ piwu ' manier fcanteïïen/ taaïenz. Beneffens Eenige merkwaardige ontmoetingen in de Zuydzee en elders. Door LIONEL WAFER, itpt f>et €ngelfcï) fcerteaïb öoo? W, S E W E U tot Amsterdam; By JOHANNES RATELBAND, en ANDR1ES van DAMME* M. D. CC. XVII, 4 . AAN DEN L E E Z E R. Lhoewel dit Boekje den tytel voert van eene Reystogt , echter' nloet ik u voors- , hands zeggen , gelyk ik ook in 5t werk fcelf heb te verdaan gegeeven , dat gy hier geene volkomen Dagverhaal, of Hiftori'che befchry- Ving van alle de ontmoetingen en voorvallen op myn reyze , te verwachten hebt Myn voornaam- fte oogmerk is geweeft om u zulk een omftandige Befchryvwg als 't my moogelyk was van de Land- engte van Darien, alwaar ik onder de wilde In- diaanen was achtergeiaaten , te geeven. En belan- gende de voorafgaande en volgende verhaalen , ik heb in dezelve alleenlyk in 't kort den koers van myne reyzen voorgefteld , zonder van iets anders te melden , dan eenige weinige zaaken, die my het merkwaardigft gefcheenen hebben. Ik wil my zei- ven zulk een groote naauwkeurigheyd niet toe- fchryven, dat'er niet in de eene of andere omftan- digheyd een misflag in het befchryven van iets mogt begaan zyn ; waarvan ik de verbetering overlaat aan andere die door een langer ervaaren- heyd gelegenheyd moogen hebben , nog naauw- keuriger aanmerkingen te maaken. Ondertui- A 2 fchea ~: AAN DEN L E E Z E R. fchen heb ik zo naauwe toezigt genomen als 't my moogelyk was, en ichoon eenige gebeurde zaaken vreemd moogen fchynen , echter ben ik boven al daar ontrent voorzigtig geweeft , om niets te zeg- gen dan 't gene volgens my ne befte kenniffe waar- heyd is. Toen ik deeze togten deed was ik nog jong, zo dat ik juy ft geen Journaal hield ,- maar evenwel heb ik niet alles op myne geheuge- nis laaten aankomen $ want fommige zaaken fchreef ik op, lang te vooren, dat ik weder in Engeland quam. Dies verzoek ik dat de Leezer 't my believe ten goede te houden in- dien niet alles even omftandig zyns oordeels mogt verhaald zyn. . • ■ U WA- L. W A F E R S Reystogt en befchryving der LAND-ENGTE van AMERIKA. epw «Sïwtt" maar betopï in toen nog jong bjag/ maalt- baac na Jamby W 't g g, a"* y ^hor op >t ÖOocgebctgtc ban Mj- * een ootfog t»mbS Stort San Jmntoen ban Hhör M» » lakka, en bte ban Jamby , en een uioai uu g. outrnit- monb b« ribiet ban Jamby geb tohfte ecD w ^ Jf ^lf gaal^. ioo €ngdfcöe ^^ S^nnmjT^^W opW»8" ban be 3ee tf KffiKSb 8$ ^ naam ban BMttpM ïjoutotr/ geïp& be man er JMgy naam fcljynt; Quolia, Öo^^^J^^SSSQuoiia i en 't « een geënte toant 3P ^m^7n^SSm^^eflen/ bat a!£ 3P ergené aan banon5e ^"S«e^ w,. tobe be benaaming toaarban b ^J^aaila\lb.Baan/8^ïoon-: gelijft be Portugees j &« Ö«nne P ^XaSnWrbeon5en&aiiöel alöaac |m Barcaderos te f»|fMSS bimuaanben op De reebe te Mpben / i^fffi Vnber^banomeïaabingmte Md baar neecben top J^«J^ ^ toibtoS "cpïöe on* feïjip «« neemen. (Ccctopï te S^i^-SKfiffiSfiy retorten De Bom- ^mM A gR quant toebec ^^eSSK2S«/ iii een feïjip geboetb verstwee- oon boo? (©nbec-ba öteï ♦ Wg"! Juan öe ^pM nog niet nerfc&eenm Kapitepngeneeg^n belupltfai^ ^/eetneen ogtenab^a^^^ ) Reystogt en befchryvïng van de I zwaare ramp, Port Ro- yaal. Dampier. $%5SÊ$S& $f '/ bie etm Slangen &a£ / maar mfbbeïbonbt om het üiim,ugten/ ïïFJ 3° ÖP ^P btt&aaïbe/ mrt een Mor aan^SaS rSm'H/f^^??* re JiTika' We fn bfen^ to^ onber ben tóbec SïïSf8 ^udtf0rd in ^m #«m& genaamb be Angels; en bebooj* S2?mf«6ceMenrtoa?tom ll £ee? ^ &* onbernomen/ toa£ om Lm e 3ien. » bleef eenigen tpb öp Sjem / en gp 3ette mp ir een K te Po" Royaal , aitoaat ia mpne 3©onbïjeeie^ nonfi eénfe ma-nben oefenöe Hiaat naa berloop ban tpb quam % te S&^eiSffitóKSfe ttAt^ST*^™ Portloyaa! s^^ssssss 2SLS.öfS?i *lmp *pNWm ^^ft^9rftomen3pnbebonbeS mm anbrre Hapere/ maat boor ontoeet ontrent 1 1 Gouden e ia" dTi aitoaac top rjeji toeec bonucn/ beiirffen$ eenigeaKöetc/öieup'tuineemen ban Portobel logetueefl/ en alöaac bseengf&omcn inacm »S matte in Mr. Dampier aUmetft/ en bja^metijcmiHöetog nf^Zind- zee : toant top 0113e ntpgsmagt op 't Gouden-ey land gemonflerb neuüenbe / n op be ïanD-enfltt aan ïanö geflapt 3pnbe/ ti^l^SSl^ ïVlana «1/ cn fopten in be Eupb3ee/ geïpn Mr. Kingrofé 3u RVuï 't birrbebeel ban beHiaorie der Boekaniers berbaaït * Saal& Jr0e^L öe3efff öap 3icö tcn aan3tcn öa<" ftapltepn Sharp SS öeelöe gft ï)iefö mu in bat gebal aan be 3nöe ban 4. Dampier en totó ban 't getal ber getier / bie (teber met bobr^toebetMiabV^nb enote toijben neeren/ en een moetjelpn toeeromreP3e ober tob Sen/ KiJoK berfianö Ijab. |fp geeft oor bertjaatb toat on£ in bietoebec&erïtm onS KSf SP ösat bm öe «WWW banontf fi^fS7iS« BfaSJfï ö"*uf J<*ranö tokrö/ öat * n*«* öooftVonn nbe onber De Schry- 't np op ben bpfben bag ban on3e rep3e/ tSSKSfe ver achter quam/ 3pnbe ben 5^ ban May , in 't jaar 1681 "««^ÏÏÏHB engte van ftï *' n/,öa£r 8*0 ÖP nto * toetft 8*"9 S#l \ öeW^e/ bSg 'er be toant aï 't bïeefcïj toierb afgeftroopt/ en een groot geberïte ban S SB «ff °°fl Ülrb?antl Aft ïepö ,et aantob* 3ulRe öuIpmibbeïeS dg ift 111 mpn Rnap3aft ïjaö ; en betopl iR ongaern mpn 5|ïï ?h£:. te moeite/ aï (jinftenbe bn : onbertufTcljen ta«»fflfi?S ban toehe een^toarttoaé/ r^/t.fS^ ap tnp in 't bpsonbec te paflen/ en fip?Sr|a|n ffiJS LAND-ENGTE van AMERIKA. 7 tëp nam beselbe met Ml feeneffeng alle mpne anbere buigen/ en De- roof De mn aÏ50 ban 't gene toaatmebe in mpn 3eec moefi betbinben: aititó öat mpne ppn toeneemenöe/ en in niet langer beguaam 3pnöe om boa* tibieren en uofTdjen nooit te tteRRen/ af?cl)epb ban 't geselfcöaa nam / en mpne rnft onöer De f nbiaanen ban Darien 3oc&t. SF>it toa£ ben 10de Dag / en baar bleef op mp Mr. Richard Gop- fon , bte bieï eer te Londen bp een 3£?ogifï gefïaanïjab. ^ptoa^ecnbet* ftanoia en geïeerb man; en &ao een oR bleef tem fohan Hunton bp mp : baant beese bepDe toaaren 50 bermociö ban be rep;e bat $n niet ïangee booït nonben. Coen top eetft aan ïanö ttaben babben'ton een otter onber m$ gemaakt/ öat top ben genen bit onbertoege fieeften bïeef 3onöen booben : maar bit toag aKeempft om een fcfaifc te maaaen onber be traage; toant m fcmanö actjtetbïptoen* be boo: be &panjaaro£ toaö genomen getoeefr/ mogten 3P!jcm0oo? pp* nigen gebtoongen öebben 0115e togt te ontöe&ïwn. ©ocö beese Orenge otter toierbt niet nptgeboetb / mant be maat? namen Ijeeï tytaöelpfc ban gfcn en mp affc&epo. «Ber bit toojbkl ïjaböen top nog ttoee an- bere mannen / Robert Spratlin en Willem Bowman beilooren / bit g öaagg naa bat in mp gefoanb ïjats/ 'aan be föibier Kongo nan on£ fc&cpbaem ^e ïftibier toag 5e"er Diep/ en be tfroom fierfc/ toaar 000? in aftoaarb£ gebïeeben toterb na een oogt altoaat be firoom b?aaibe. p* raakte beeebentoel ober; maar bee3c ttoee be ac&terfïe 3?nbe/ en steno* met toat moeite ia ya oberanam / bnrfben 't niet UffiênJ en toonbeii iïie* ber bïpben baar $ boaaren. 3£>ee3e ttoee nnamm op mp (grfpft ik haafï berhaalen 3aï ) betjalben be anbere mm f Rö?t naa öat ijet ge* 3elfc£ap na öe 5^oojb5re bettroRRen toa£; 50 bat top met ong bpbeti onöer be ^nbiaanen achter geïaaten tokcöen. ^n nifaenooteaanr 3pnbe onber tjen te bïpben/ en geene • mibörfetiDelndiaa*. feeubenbe om be ppn ninner toonbe te bersten/ onbrcnamen be in-"™ 6*- diaa>nen mp te flineeyn/ m ïepben op mpne Rnie ecnige nruuben / W» He 3P eerft in ben monb Raautoben tot be bthte ban een pap/ en oe^en &cürF- 3elbe' op een ©lantain-bïab boenbe op mpn seer ïepben. mt toa? ban K Wïft een noebe upttoerfiinge/ bat naa ontrent ttointig bagen öcese pap/ Die 3P'er öageïpRé berfcf) op lepöen / gebniplit te tjeuöm / ik boiRo* men genee^n toaé / uptgesepo bat ia een 3toaRïjepb in Me Knie be* feiriö tit mn nog lang baarnaa bp bleef/ en een $&m berboofofjepo-. toetRe m fomtPb^ nog gebocL €bentod toaaren 3P in anbere opsujten ^0 bnnbelpR nik / toant fbmmige ban ben 5agenon^3eerf!unrfct)aan/ en bierpen on| ®M top 3aten te bupgen en te fcljiurhen / onrppe Flan- taïns'toé/ eben geïpR 'men eenen pnb een been toefmpt.. ^it toaé maar een eïenbige .fntó/ echter toaaren top genoobsaaRt baar meöe genoegen te neemen. I^aar't gene on^ ontljaaï toat berbeterbe/ tm$ batöe^on*Een -vrmd- öe Indiaan, in tüien£ Ijnt top toaaren/ on£ ötötoi^ eenige rppe ^^nfW *** lains gaf / öaap spne öuuren niet^ ban toiflen/ en bat ^efete on^iaan.. ^^u. 8 Reystogt en fchryvïng van de r 'i tot een gtoote berberfcfjinge. 3£>ee3e Indiaan toag in 3pneRfnb$fjepb tyüt <&paujaarb$ gebangen getoecfï / en ïjebbenbe eenigen tpb onbet fora getooonb/ foaö hp top toat ban hunne taal geïeerö / ten hup3e ban* ben 2Wc&op ban Panama, bien öp baar gebienb hab / totbathpmtb* bel binbenöe om te ontbïugten toeber bp 3pne lanb^ïieben toaé geho* men. 3£it toaé on£ een groot öefjuïp ; toant top een toepnig^paanfcïj nennenbe en oor toat ginblaanfcfe / boo?bien top bit lanb te booten toaaren gepafTeetb / 30 biel 't on£ niet ïjeeï 3toaar / toauneer top 'et nog eenige tefteng bp gebmuRten / maïRanberen te berfïaan. ïlfp toaé inb?rbaab ebeïmoebig en ïjerberg3aam jegen# on£ / en tyoeg 3uin een 30^3 boo? on$ / bat tnbien top bp bage geen anbere fppg habben ban eenige ïompe groene Pïamams, fjp jfjp nacïjt opfïonbten flflletje£ na een bpgeïegm Piamain-Djref ging/ en on£ een bo£ tppeban* baat tjaalbe / toeïne hp ban bupten toeeten 3pnet ïanbglieben onbec on£ uptbeeïbe. 't 3Ba£ jupfï niet ban natuure bat 3p tm$ geneegen toaaren om on£ 30 fïectjt te bejegenen/ toant 3p 3pn boojgaan^ ban een guïöartigen aatbt/ maar 3P ïjabben een mifnoegen tegen on£ op* gebat/ om bat on3e b^inben/ bie ong achter geïaaten fjabben/ be§nbi* aanfche Hepbsïieben/ bit 3P op ïjunne rep3e habben mebegenomen / ee* nigfïng boo? btoang baartoe betooogen ïjabben/ en genoeg3aam tegen hun bann ïjaböen boen meöegaan ; toant öet regen fai3oen toag toen 3a fïteng/ bat be Indiaanen 3eïf§ / ïjoetoeï 3e anber£ nooit öeeï naautofceu* rig omtrent öet toeer of be toegen spn/ toepnigsin om te reppen nab* ben. Coen Gopfon , Hingfon en f|& b?ie of bier bagen op bcese top3e£aö* ben geïeefb / guamen Spratlin en Bowman , toelfte top bp be ribier &ongo ben 6 lannuary acrjter geïaaten öabben/bn on$/3unbe 3eer ber* moeib öooj 30 ïang tuffcïjen be tooefïe boflcöen / en ribieren ge* 3toorben te öebben/ 3onber ïepbéïieben/ en met geen anber boebfeï ban eenige toepnige $ïantain£/ bie 3P &ier en baar gebouben habben. ^P berljaalben on£ 't ongeïuR ban George Gainy , toien^ berbrinnen Mr. Dampier in 't eetfïe oeeï 3pner Uftp^togt pag. 1 ?. berïjaaït. ^p 3a* gen ö*m boob aan ben oeber leggen / met ïjet touto om 3pn ïpf ge* b?aaib/ en 3pn gelb om spn ïjaï£; maat3P toaaren 30 afgemat / bat 3P geen ïufï öaöben om 'er na om te 3ien 3£ué tot on£ Romcnoe bïeeben 3P ontrent beertien bagen bp on£ op be3ëïfbe pïanta3ie baar ©n^ ge3effcöap on^ achter geïaaten öab ; (©nbertufTcïjen bieef on3e ftofi be3dföe/ en be 3[nbiaanen lieten nietg ban ïjunne fiuur^ïjepb baa* ren/ om Dat 3e geen tpbinge nreegen ban öunne b^inben / toelneonS boïn tot ïep^ïieben öab mebegenomen. 5^iet tegenfiaanbe öun mff* noegen/ bjoegen 3P ebentoeï 3o?g boo? mpne toonb/ bie nu al 30 bec* re genee3entoa£/bat in toeer gaan non. Ifèaar 3ienbe batöunnemaató niet toeberquamen geïpn 3P bertoaeïjt ïjabben / berlooren 3p hun* ^tMü/ en fcheenen ge3snb te 3pn het leeb 't toeïn 3P bermoebben bat on5e b?inben be ïjunne öabben aangebaan/ op ong te to?eeRen. Cot bim tpnbe betaabjlaagben 3P Vuat & met on| 30uben boen ; fommige toiï* ben ■ ^ LANP-ENGTB van AMERIKA. 9 hm bat men oné sön booben/ anbete bat men oné ïjauben/ en ande- b«m» ^«wrhTmenróönaöe Spanjaacbg biengen 3011/ om baer boo? flaa»ng een boobdpken Laf toevoegen/ toierdt 0elaatfietooo?fïagtoecajo?pen^nzyne m ixl Stten tot bit öcfïiipt/ bat men onë nittf 3011de boen tot bat™»» « tot Wïteben na be 5&oo?bjee ïjab mebe genomen A bequaame m fton- ben te Öupé geftomen 3P»/ 't toelft 3P op tien bagen tietben/ en on£ ^uïaö on tiunne bingee$ betekenden. ®ee;e tpb toaéaïreebeöpfian^te'erïoopert/ mbelndiaanengemtpbmgr han öf lenbfiieben tanende/ begonben te toetmoeöen bat on£ uolK yen of uetniöb?0/ of metstclj toegge'öoetd ïjab/ en fcïjeenen taati» toafïe* ïpftoooigenomente Ijebben/ on£ om ben ljaï£ te biengen. Cotbwnepn* be uertoaecbigben w een gcooten J&outfïapel op ben tienben bag / om om? te toerfeanben / en sepben on* toat top te toettoacïjten Dabben / toan- neet be sebit sonde onbergegaan 3|m / taait eet totïben 3P oitf niet boobm. t nuffen ban kipiw mafihetó / Uut ik eenpn tpb op De natte gcono neer / tot Dat i» een ftcm oicljt bp mp hoojbe/ t toeift mp een toepnig mocb öeeö fcijeppeu j boomaa* * incïpa toen ift 3ag öat fret Mr. Bióg&u toa£/ ecu ban mpn mo& £*er£/ ea mt baernae quameu alle öe auöerè ooft te booifajun/ heli* fience 3idj alle öooj 't hummen op ftlepne boomen' nerek abp groe* ten malfcanöcren met öe traanen in öe oogen / en öanöteu €»gö boo* m\5e uerlogftnge, * 't Cerfle bat tt$ bceben Wagnaonseblottentesien/weïftewpaaneeii öjom ban gebo»benl)aööen/-om 0113e rep^bim morgen baarmeöeboojt te «ttra.; boei) Komcube aan öe plaat£'baertopbe3eïi.egeiaatmijabben/ Jjeöonöen top bat3ege3onftentoaarenbooï bitn 't Water in öevjofce ber bamuoe3en toa^boo? gcsppeïb^ toeïa tegen oiigbermoebentoa^; toant m oactjten met bat 'er 3eifé èenlgeïucljt 50U boojgeb^ngeiï/ maar öat |e a^blaasen/ op 'ttoater souben gcbjeebenöebben; maat 't ftöpnt tori •at er feneuren of f$team in toaaren bie top niet gesien öabben / enmif* KÖien D002 0113e acfjtdoo^öepb in 't affnpben baerin toaeren get'aafet; want oe baartupgeu öie menaüöetó ban Ijolïe öamöoesen maafct / mi öoojgaang toaterbieöt. ma toa^onp een nieutoe qu'eUtng/ en Sfjoe nu boo^t te tornen toiftat Wp niet; maer beBooj3ieuig|iepb ijab bit tptaftj? befte gcfcljifu : toant moten top beese nbier toaaren afgebaaren / toelne top nabetbanö ber* ponoen/ batrtn öe rsbier Cheapo , m 30 na De baai ban Panama tn öe ^npö5ee liep/ top3puöen in ftanöenban 0215e bpanben bespan* jaaebeii berbailen 34111/ ban toeïïie mp geen genaöe ftaöbeu ftonnen ber* goopen. ^e ooisaaa Dat Deese xïomn noa 3uln getoeïbige regent sofcöirïpn op3Uieïs LAND-ENSTE van AMERIKA 13 ommenen en tetfloiiö toeöee ballen /të De naopöepb *?»\8e6^Wen ^Jllaav om toeec tantum top) ft Beeren A naebat ortf boojneemen tJ h^rnrrii of re &«en / of oiiö op één dan aepöe De ïtoieren obec te 5^- Söff^K» oS3ct Motten /oojDecIDen top 't fcfite KcSraSlnDiiaiifcöe toooningen tetowi/ m top WW ' W ^erea De dSSfoen toeg Dien top genomen toaaeen. <©etopï 0113e taget te<^ 015e oS^öS Sm bStt Saöcu / 30 ge» 't Dat top een Deer sagen fïaapen i toaaï n ^i! fi opnamen e 51e 1 or ton 't R*»n bonden : en top toaareu 'et ïeeoj§ « & to ÏÏSSm tot top Vfcbiet howöen gegceepen ïjèbüen ; maar em Sn nné tetto San jpn roes öieljt op ïjet beefi aan3etteuDe/ en De ï£l\ », ïarm^oü toft peftarapt 3pnöe/ roïbe cesetoe Daet tipt / enen Doo^e Iwo H ^niöe/ in Derioiec fi>?ong/ en * .ober .«m ^0 lwg ntf onse %langSoeriblec liep/ &ieloen top Denden b?p tod; mal Sm toi Die itonoeineneeïaaten om DeSnDiaansctjetooonmgen te Sm n/ beuonD en top ohé sees üétiegen. *Mttoa$inuDe acljtjle Dagoac toP n een bSfSoten ïjaDben/ ban De Makaw-öee5tën/ en ftetpit ^i|^Soik| Dientopoonöenenopfpïeeten/ en 'er met goeom ^Sfea toepnig Mtó&t te ïjeooentoat toeg top tóM§W mèïi / ootDeelDen top 't beft te 3pn tiet fpoo? uan .een Pekury of toilboeifim ttïoïS / öoopcnöe Dat tjet 3eloe on^na eenfee #ïantainöooiiien/ of naSn lult lanöa" baat fö&o groeiöe / 3ouöe lepöen / betopï bie Dieren S!bSS na toe kegeeben / om boeöfel te soeneu. f t b$pt on£ loU^ony n^acötiiig öp een ouöe #ïanta3ie/ en in 't Ml Wi eet nentoeV nwar yter bemug on$ » **«3' toeDec73Pnbe nu uficöeri Sto^ami uaainV/ ofbannonget te betgaan / of tuncljen bee % iDia £ te iemaiien/ ban toelhe top niet toiften Ijoe top ontoangen lutnSenJ &afb4topï top geen ftaitf 3ageu ïjoe ïjet te ontgaan/ toierbi Set 1 wilteflfooten bat een boouipt 30U treeöen / tertopl De obe* toni mmm toacïjteDen. gingtngöanna De panta5ie/ 01 bont* bf ï SöSïfo fm* WW* N? SCBomeii toaaren. ^e gnbiaa* nln^Siafïe^^aafÖ mp «3n mp ban suffig? beiieelcnbe/ bonb inijaaren antiec niet een reep ban be bafï een£ boomj? / en openbe met mpn bïpm eeu aber: maar Dit befêaen bab mu bpnané ïjetleeben genofï ; toant Lacenta sienbe \jü bfoebuptfiraaienv 't wtli\ bolgen é bun ge&mpu maar öpbjoppden imtquam/ greep 3»nfpeer/ en3tooerbp %mt tanöen/ bat inöien'r niet toei gelufete/ Ijp 't bïoeö upt mpn Ijart 30'ti tappen. 3ï\ toiert baerbooj nictberfcöïtftt/maec bersocbtb^mgeöiuD te ïjebbeu/ en uaebat in ö^er ontrent ttoaalf oneen bioeö£ afgetroHficn Ijab ./ tronb ilt ïjaaren arm bidjt/ en betal bat 3e öaer tot'£ anöerenbaag^ 3oaöen laaien ruften : en tegen^öien tpb toa^beïioo?té ober/ en 3p nreeg5e niet meer. ^itfcagt mp m3irfa een aau3ien/ Dat Lacenta bp mpquam-/ en in 't bp3unuan a\U%mt optoadjter^ / 3ic|ïboonnpboo'g/ en mpn banbhufte: toaat= nae Ie oberigê oofe bp mp Quanten / en foramijje. lutfïe u mp ne ijaiib / au* bcre niiialiH 1 '■ 'Hy ga at inet La- .centa op .de jacht 16 'Reystogt en befdirytfmg van de tttw mpttt ftnie / f n etïpïie reun-bocr.. IMtgefcipeöspnbemietbiKineeïï gangmat opgenomen/ -en xip 6e fcöouöerm ge^aegeni terPspï Lacenta mp teteeteêen ïofxeeDe fp?afc./£n mpp2e^af£eÊ«enDieaï{eöannelfld> ferïouertof. %ït}ü$ fcuierö in ban plantage rat planta3ie omgeD^ae* *jeu/ en leef oe in groote linker en aaii3ien/ aciuenöe Degene Die'tuati nooöe ïjaoöe «iet geweèmiöbden en aderlaatentefuiïpe: Team öoetueï 1ft nmn ssflotn en plepfïer^ Pecïocren öaD / toen De Etaart imt mpn ftnapsaft tocgïiep / echter ijao in mpn fCMttgnafcèt en eenige pjepnige t?enee^miöDeïen in een beoüöe Doeh bepjonDeu/ PJdae ia Doo^gaan^ bp muo?oeg/ in mun san betoaarD. ^ÏD«$ mbonöein eentg maanden onber oe Indiaanen , Die mp fcfjiec *A§ een €>oo eeröen. Cenigec Deejer fjnbiaanen maaren ffoaben bp De ^panjaarD£ getiieefi/ boei) pjaaeeü'tcutPlugt: enuptoieöüï3aaama£ Xjet 30 in acijt / Dat 3» 3klj geneegen toonörn om geooopt te tuojöén; ïjoetuel iiaeer om öaaröoo? een €uropeefc|)en naam te bekomen / Dan «pt eemgc nenniffe ban De €Ij#eïpRe.<33oDgbienfi <0eöuutenöe mpii üeruiuf op Lacenta güig \% öiaPaifó met ïjeni op öe jagr/ fcuaer in (jp groot oenuaaa feïjepte / Deun?! Daar Peel $MD P)a£. «ÊntjSljirioiKöeni m 't begin Pan öet Dsoog faiioeu geseïfcöaap aan öe ^uuDooftonantuan 'tïanb / enPip pafleerben oPet een ritiiee/afujaer üe^panjaacD^öouöPifcjjren.^K acije Dat Deese ribier Pan öegenctoa^ Me mt ijet EuuDoofteïi aomenDe na Degoïf Pan &t. iBicljaëiPïoeijen. 3©anneet' top DicïK bn Depïaat^quamen/ aïtoaee 5e bee3ig tuaaren gin= gen P.ip tf Ulet»e£ öoó? öe boffeïjen / en Detfcïjoolen bn| acïjter öe gtoote öoomen / npnénDe een lange poo$ na ij en / 3onDee Dat 3p on£ 3agen. cennnïet ^P ftKPSOT &ct gouD op be Poïgenöe pjpje : 5P fjebbeu tjoute baaje£/ ma GoudDïe3e3ael[)tjeóin,tPjata fleenen/ en tjaïf Pol 5anö fcljeppenöe / Dan fnï= vifichen itsjt'sopljaalen; en teïaen^ Dat 5p fcijeppen arpgen 3peenig gouD/ min of meer/ met 3anö en mater Peemengö : Dit fcïjuDDen 5P Deen en meer/ toaee öooMjet5anDmet net mater ober De rano Pan 't bakje ftroomt / maar 't gouDsinftt op DegronD. Wé DitgeDaani^memen 3P't er tipt/ m ïeggen 't in De Zon te Djoogen/ vuaernaesp 't in een momer fiam^ pen. ^it geDaen 3pnöe fpzepDen 5P 't opeen papier/ en öouDm 'er een 3epïfïeen öeen en meer ober/ toeïnc aï Ijet P3er Daarnut tukt / en niet a\$ 3tipiier gönD oPerïaat/ bet meïn 3P Dan in ^aniiioerDen of ïtaïa* öafTen öemaaren. <©p Deeje mp3e tuernen 3P in Ijet D?oog fai3oen/ 't -Uieïh Dae uiaanom Duurt : loant in De natte tpD/ too.2Dtöet gouö Dooi ■M 3Pjaere regen^ ban De bergen gefpoeïD/ rtrtian 3pnDe riOierenDoo^ gaan^ öoog ; maer gtDuurenDc De Dioogte jpn 3e ïaag / en niet botten een Poet Diep. j&aeDat Ijet Djoog fai30eu Perloopen i$ f Paarensenietaïepne Paartupgenna Santa Maria, en 30 3P een geüuaaige en gunftige tpD ge* IjaD Ijébm / Poeren 3p ( gelpa ia Uer ftaan ijeb Pau en Spanjaard Dien mp te Santa Maria onöer 't beiepD Pan Hiapitepn Scharp gePaugeu namen) aeöttien oftbintig Dnp3enD ponD gouD met 3iej). <®qcIj 't 3p3ePeeïof loepnig WrgaDeren/ 'ti^fcljiec ongeïoofipB mat een menigte gouD^ljet LAND -ENGTE van AMERIKA. 17 eene jaar boo? 'tanbere upt bee3e ribieren opgeöaaïb too?bt. iCertopï ia bug met Lacenta unttoog/ bïeeben inpite bier tttóffitttp t'&uns' in 3jptie tooonpïaatg : maar ift toag nu 30 biep in spne gunfï geraak/ Dat Ijp nooit ergen$ 3onDes rap toiïbe gaan ; en m öefpeur- De uu tocï bat &u booiïjaD hip al mpnïeeben lang in Dit ïano te öouoen/ 't Vxicïh rap eèrogfuï$ èefcommcrD maaate/ maar ife bevöojg rapne ge* Dachten 3c Vod a!£ ia hou. 'r ««Deueüro'eeeug bat top 00 De mot 5Pnbe een toiïb berften opbeetren/ v< schry- t toeta DeSnDiaanenenljunne öoiiDen 't grootfie geoeeïte ban öen Dag^'J^ toerit gaf ; 30 öat Lacenta jïaaüto toietDt Dooi öe^ea banfpij3e / enlof om tc 30 onrfleiD toa£ ober jijn fïec&t geluk / bat ïjp upt angebuïD toenfcijte yemek- öeeje jagt op een beter topse te tanen untbaeren. 1emon3e €ngelfcïje fjon&en aan tepcpjen/ en te3eg= gen öat iït 'er Ije ra eenige upt Engeland toou Defcïjiafeen; inDien tjp rap toon toeïaaten booj een hotten tub bectoaarbg te gaan. ^p ftonbt een poo^ jtjier op te peppen/ ettstooer epubeïp bpsönetanbeu/ op toeïae ïjp m ne bingecg ïcpDe/ Dat in en rapé bier maaaer£ b?p&epD30iibenöebben/ raiös bat ia öp mijne tanDen sou 5toeeren / bat ia te rug 3011 ftomen / en onber öen troiïtoeu; toant ïjp Ijaö rap beloof D 3i)nc Ooc&ter/ Die toen nog niet jrjuutobaar toaé / ten toPbe te 3uïïengeeben. Sn"am3ün«t>ooj- toaarbe aan ; toaarop ïjp rap beloof De al$ ia toeber quara / meer te3uïlen Doen algift bertoacïjten fion. 91a öeDannte ïjem / en 'ganberenöaagg Het W mp gaan onber 't geïepbe bau3ebentoa(iBereaaere^; en top ïjaboen bier bjoutocn öu 01$ om on* 3e fppg te Djaagen/beneffeng rapne aïeeberen/ bic alleenlpft öeftouben i« een linnen roa en een ïnoca ; toefö ia öetoaacb foab ora rapne naaatöepb te bebeft&en/ inöien ilt ooit toeber onber £&2ifteuen3oube komen : toant ü% ging toen naaat geuja be SSMDen/ en toa£ ban Dunne bzoutoen befcöü* ösco ; Docïj ia Ijaö niet toiïlen toeflaan bat 3a in mijn önpö 30uben pnaaen/ ora 'er be berto in te tobben / gelp 5P getooon 3ün te boen / maar alleen* ïpa bie met fpiftfieltjeg Daarop te plannen ■ %\bu# bertronaen top ban be aant ber Eupb3ee / aïtoaar Lacenta ter jagt toa^/na sijne tooonpïaat^ | aïtoaar ia in ontrent beertien bagen aanquam / tot gröote biubfeoap ban rapne raaltaer^ / bie Daar aï Dien tpö gebïeeben toaaren / tertopï ia met Lacenta ua't Eupbooflen toa£ upt jaagen getoeefl. '-ïi^Ji 33aatoeDer3pDfcïje gcoeteniffe/ en eenigetraanen ban bïpbfcöap/ber^ ÖaaïDeia öen / |oe ia rapne topljepD öan Lacenta berareegen/ öaö en toat fa öab moeten beïooben : Ep ber&eugbeu sicö baar ober / upt ïjoope ban toeg te raahen / naa 3uïït een lang becoïpf in een toiïb ïanb. %k bleef baar toen nog eenige bagen om mp toat te berberfeïjen/ en toog vettrek r oen met rapne raaat^ na be ^oojD5ee / öeöbenbe een fiera s#Ün^de ban getoapenbe Inbiaanen tot 0113c ïepD^ieöen, m zee. G W& ^rUfe 18 Rcystogt en kfcliryving van de Wp wpfben ober beele seer fjotge Reegen / m qummn tnnMpk öj* ten f (He me be anbete in ïjoogtejeer bei i*e olm-trof/ 50- öat top- tb5»ï toiec- èagen toeö^agten niet opftümmen/ aïï}oev»el 'er ïner enbaereenigeaf* baaïingen titfTcïjett bepbe toaaren. i&aüm op Den top genomen 3ï*nbe/ ne* bonöin een3onber!fnge buiding in mpntjoofb; en b?aagenbeaanmp* ne inaMier^enbeSnoiaanenof 3P oen ietö3UïHgbefpeuroe»7 gaben3p te bgtftaan öat 3p ebeneen£ gefïelb toaaren : öie$ fc&eefinöit toe aan* öe &oogte ban 't gebergte/ en be ftfaarbepb ban be iuc£t. SÈaepM feit gebergte öooger fcoag/ ban *t gene top met feapitepn Scharptoaaïeii. dbergenonwn/ of bat öettoeïn Mr. Dampier menpngeseïfefjap mïjmi* ne terug ftomfl pafifeerbe : baant ban beese hoogte fcljeenen rop be öer* Ben/ taaar ober top genomen toaaren/ bed langer te 3pn/ en-fointpog ionben topse niet sien toegen$ be toolnen ; maar toanueer be toolnen ober be toppen ban 't gebergte b?eeben/ fcijmroen 3e / 33 bat top ban aï$ boo? gaten ban 01$ nonben 3ien. #& fïrente inp eené aen öejpöeöanbmifergbie'tlïepïflbja^opmpn feupn neer/ laatenbe ttoee mannen op mpne beenen leggen / tettopl ik mm ïjoof b oberbe hant flaft/ maerinKon/boo^betuoüteii/ijeeiigronb öeïieben benennen. 33e Indiaanen gelepboen 011$ ober %M een fmaïïe gfcbgel / bat top genoob3aant toaarm fcfepoelmgj af tefuïleti/ en be 5}nötaanen beeben befgelpn^/ rephenoe ïjuime boogen/ ppïen/ enanoec rep^mpg/ ban tnb tot tub maïnanberen toe. 2Senebengetiomenbe 3pn» be bebonben top on£ ban 0113e bupseltng beb?pb. Coentop aan ben boet ban ben berg gekomen toaeren/ bonben ton* een ribier Dte in be $oo?b5ee liep/ en ïang£be3elbe ftanben eemgetoep* nige Snbiaanfclje toooningen/ altoaar top reDeipn goeb onthaal ge* nooten. 3Bp fïiepen ï)ier een nae^t ; en 't toaaren be eerfïe önpseti Die inin3egbagen gesien Ijab. #nberojege tjaö iftin een fjangmat / aan ttoee nooraen baft gemaakt/ geflaapen/ eneen^ïantam-blaö totrapn benen gebmpat. zF feomcit *$ •Hnberenöaag^ $ mo?gen| tronnen top toeee boon / en riuamen \n aan de ibjee bagenaan be ^eehaut ; altoaar uju boa? beertig ban be aansienïpn* xeekaat. ^e ^nbtaanen ban bat lanb beruieïnomö / en in Jjunne öup3en genooöigb toierbea £p Ijaöben alle ijtunie btfte Hleeberen aan / hstibz ïangc toirre Jabbaarbeu Voaaren/ Ijangenbe tot op tnuine ennïaautoen/metfranjen onöer aan/ enfjabbenelh tenöalbepiihuibeïjaub: ^ocfj ban beese en biergelpne bingen/ bjelhe tö geöuurenoe rapn berblpf baar telanbegesien. ïjeb/ salin meer seggen / al^ in tot be oefclj^ubinge baar ban home. 3É>p bjoegenteriionb aan öee3e indiaanen , voajjneer 3P me^nben bat 9er eenige fetjepen 30uben nomen? Zn antiuooiben on# bat 3P 't niet foiiiien/ maar bat sp'ernaberneenwuoubeni en otubooben öeröalben lunneCoobenaar^/ bte fluöéaan 't bierfe peurben om om ^upoeï te loen opnomeny en ïjemte teaagen tegen^ voat ttjb baar een fcïjip 3onö aaitóomeu: ttantsp m 3^ afgereeyt op beese ^upbeïjclje besbjee^ LAND-ENGTE van AMERIKA. 19 3Bn toaaren 6p ö«i in 't lm\)$/ en 't eecfl tsat 'er gifcafan MtxU/ 1$M een affc§epöfnge tettiaa&enöooj&aiigniatten/op batbePawawers (buö noemen 3n beese Cooberaat^) alleen mogteii3pn. 3£ee3e guan* ten toaaren eenfgen tpb öeejig / en top gpojfefti ïjen een tyeeglpft geüer «igefcïpeeuto maaften/ naaöootfenöe öi flemmen ban aïlerïep bogeïen en öeelién. 2Sp bit getaa$ boegoen 5P 't geïupb ban fleenen en fr&eïpen/ tne 3p tegen mafftauber aan floegen / en mn een foo&jt Wn trommels? ban öoïïeöamöoe3eiisemaaftt/ toaerop-3P trommelen; toaatopnog nuam eenfcïjo^gelupb bau (naaren of Koogten aangroote öeefïen bmu öerenbafï gemaaut. €nteïnen£ toamieet sneeuftïjitHïseïpn gefrïjjeento en geMater gemaant öabben / Ijtelben 3P toeer bot op/ meteen groote ftiïte. iBaar bermib£ SP naa een gernpmen tpb tm$ getooeïöteïjeööcn geen anttoooibbequamen/ öefïooten 5P öat toa^om ba; top in't tyi#$ toaaren / bie£ joegen 3e 'er on£ upt / en gingen baar op toeer aan 't toers. S^och naabatje al toeeteen uur of langer öee3ig toaaren getoeefï / quam *er nogaïgeenanttoooib; bie£ booj3ocï)ten 5e 011^ toetteen/ en toonben toaer eenige ban 0113e uleeberen in een manb bie aanbe muur onding ƒ toeïRe3pmet een groote berfmaabwge ter beure uptfmeeten. daarop ging £et Coobertoerfc toeer aan; en 't buüitte niet lang of jpquamett upüoopen/ maer 30 puiat ban 3toeet/ bat3P3icfjeerfï«nberibleegm* «en toaflc|jen/ en toenopongouamenen [jet €>rafcelon£&eKenomaa8* ten ; 't toeïn ban beesen 3in toa£: ^Bat op öeti tienoen öag ban toen af ter ttoee fcïjepen 3ouben aenfeomen / en bat top in ben mojgenftonö ban ben tienben bag eerfi een fhtn 3onöen öooren affcljieten / en toat èaernae nog een: %&t eenbantm£ ni"t ïang£ öaerna 30U fierben; en fcatton aanöoo?b gaenbeeen ban 0113e buurroer£ 3ouben berli^en. W ftettoelBHet 30 balgen^ bee3eboo?3egg4nguptbiel. 3©ant op ben tienben bag '# mo?gen$ öooj&eu top eerfi een ftnn lm ternae een anoer ïopjanben ; ooft berlooren top in 't aanboo^b baa* ren een ban 0113e roer£ of fnapöaanen/ 't toda aïbu£ gefcljiebbe: 3©ï» met ong bpben en bjie ban beflnoiaanen boeren in een feanoe na befcöe* pen; maar 30 al£ ton be oann ban beritoierpafTeerbeu/ floegöetbaar* tuugora/ toaarbooi Mr. Gopfon, een ban nipne maRfcerg/ tykm§ 3011 berbjonften getoeefJ 3pn; ebentoeï «reegen top tjem nog tipt Ijettoa* ml maer öptoetlooz 3nn roer; ïjoe bit bp quaratoeetife niet; maer be mm toaaten aïie aan öe spbe ban be nanoebafi gefWftt : toant in M inbien 3pn top nooit getooon in een nanoe ( toelfte baarmpgen öeel ligt omffaan) te baaren/ of top maanenon3eroer^aan be 3pöe baft; en in geloof bat Mr. Gopfon, bie een ïjeeï boo?3igtigmantoa^/ ïjetspneooa loei aangebonben jptoj maar niet ban" genoeg. #n3e nanoe bu$cnige1fagen5pnbe/quamen top 30 toel toeer aan ïanö aï^ top ftonben / in peepten Mr. Gopfon , nietsonber moeite/ met 011^ boojt. ^aarnae boeren top toeer af/ boel) Welben 't langer ïang^ be ■ftrahb /en ftahen epnbelpft ober na La Sounds eplanbtje/ altoaer be tusee fcfjepen lagen/ te toeeten een €ngelfcö baartupg en een il^aanfcöe fch e Duf • vclskoufe, Aankemt van twee fchepea ' "llïlflÉi " ' 20 Reystogt en befchryving van de Cartaan / ïmiht öe €ngeïfc&en tïvec of b?ie Dagen re booten gena* ram ïjaböen. Wp nonben aan 't maafcfeï Inel 3irn bat ïjet ïaatfïe' een liaan / öeluyï Vup on£ lang beroïuf onöer öe bjüöe jfnöiaancn t'eene* maaï moebe toaaren. ^e ^Inbiaancn luaaren &eeï öebieeft Dat [jet een baarmpg met ^paanjaacbcn 3011 3pn/. öie 50 met öunne bnanoen toaaccn aïg öe 0115e : en oir-uiaS 00b een-tam öe Dingen luaaröan 5p tien oasen te booren ijaööen geluag gemaal / naamend bat sp uüt £et antü>oo?ö ban fjunnen Demon bsrftaan naboen/ bat'ïjet müfchin ren (gngelfcj) toaartupg 3pn 5011; maar ontrent {jet ander fjab ïjn 3a ttopfcïacljrijj gefp:coken / öat 3p biee^öen Dat Ijet'een &paanfcïj fctjli} 30tiöe Voeesen / 30 öat |)et niet 3onöer Deel moeite tqa£ bat fcop hen bepraten om met ons aan üooaö te gaan. <Ê3n bit uïaé. ern merk*- loaatbige omfianöigïjepö j belnpï hit baattapg niet aïïeen een J>paanfc|} \m$ I maar ooft un tpbe ban (jet Coobcripeï /. en nog eenine öagen öaarnaa/ onber 't gebteb ban ^panjaaröen toa£/ tot Dat öef öqoj De OÊngeïfeïjen genomen tuierbt. 3©p tmamenban aan fioo^ö ban't€ngeïfcöbaamipg/ en 0113e f$it= zy komen öiaanfcöe bnnöen met cn£/ en luaaren 3eec toeisom. .«©e bier (QiiQtU «süboord. j-c|je öje öp mp voaaren / toieröen ftcaft^ öooj 't öoojt^bóla genenD/ en toegefp^oonen / maar ift 3at een poo* op mune ijurnen onöer be 'j$n* Diaanen / boïgen£ rjnnne topse/ gejrbiïöerb geïpn ai| 5P/ Qeijeel naa&t M)aïben cm mnn miöbeï/ en met mnn $en$plaatje (toaarban Ijier* naa meer) ober mpn monb. 3lk tooab een£ 31011 of 3P mp Di$ ber* wiomö toel 3ouben Bennen; en Daar toa$ öpna een uue'bedoapen/ eer iemanb ban 't öoot^boïir/ bie mp mat ftern aanfteeK/ uptriep/ Hier is onze Doktor: toaarop 3P nip. alle berujelnomben. É« beeó aanllonb^ al toat ik non otu tjet üertufeï ban mpn Ipf af te toaffc&en/ maar ïjet bimrbe tacï een manb / eer in 't eenigftné baar af non nmgen j 30 bafï \30ae öet boo2 be fytte ban be Icon op mpn ïjupö geD?oogb ; en toanneec baar 6t# ban af biel ; flroopre {jet beï gemeenfpn mebe af. Beïangenbe Mr. Gopfon , Ijoetoeï bjp Ijemleebenb in 't fcïjip ïnag= ten / ebentoel tjab öp boo^i bernioeiööepö/ en ïang in 't bister te leg* gen / 30 beeï boeg genreegen / bat öp naa b?ie bagen 3iea gekgen te fjeböen bp La Sounds eplanbtje fturf / en öaarboo^ boeber een gebeel* te ban be^ Pawawers booisegginge bebjaaraepbbe. jteöat üjp on* 5e ^nbiaanen eenige bagen ïueï aan uoojö öaDben ont^aaïD / öe* neffeng beeïe anberen bie met bjpf en ninöeren af en aanquamen/ en onöer anberen ooft Lacenta, bie m$ tmtc of ö|ie toeehen ópbïeef/ zygaan'tfcïjepbben bop ten ïaatfien ban üen / üptM^Ö tVoee of tyk ban 't ^l' gefelfcnap / bie met on£ op een togt tojiïöen ; en baarop gingen bop «iet be tCaïtaan m öij^ geseïfefjap t'sepi l ercft im be oofïeip.e ep= ïanbt* G opfon üerft. Lk LAND-ENGTE van AMERIKA. zt lanbtjes» genaamb Sambal lós , en berboïgeng na be ftufl ban Kartha- gena. $Baar f ft 3aï mn In geen Herbaal ban beese togt inïaaten / betoinl Mr. Dampier , tóe hl 't 3eïf be fctjip toag / 3uïng omftanöigïpft (jeefè gebaan. 't Saï genoeg 3pn te 3eggen bat ift neffeng tjem op öe ftufr ban Weftindie en langs öe eplanöen fetupfïe/ ten öeeïe onöerütapitepn Wrigt, en ten öeeïe onber Ifapitepn Janky, totbat Janky, Mr. Dam- pier en 5e anöere onber &apitepn Wright bp't eplanö Tortuga berïiet/ geïnft in Dampïers Reystogt , pag. 43- berïjaalb loojbt. §jft sepïbe toen met ïfeapitepn Janky eerft na "t eplanb Ash, almaar top boo? be ^ranfcljen genomen teierbeu / geïpn ïjp P^g. S& bec&aaït/ en ber* toelgcn^ baer aan ïanb ge3et / boa; & apitepn TrüHan , een anbere j?ranfcl> man/ toeter ingenomen/ en bicïjt bu Petite Guave geboerb toierten/ altoaac ons.Uolh/ tertopl ÖP aan ïanb gegaan toa£/ öetfcïtfuöe* magtigte/''t selbe toeer na 't eplanb x\sh noerbe/ en baar be oberige ban o»£ boïn innam, ^aernae namen top 't jpranfclje fcöip met topn/ en 't ander toaermee ftapitepn Kook , bie toen mebe een ban onjs fcïjeep^bolft toa$ / naderïjanb na be Zuydzee ooer/ naa eerft in Virginie aangetoeefï te Rebben: toant top quanten baat met bee3e p?p= 3enacïjt of negen maanöen naa Mr. Dampier. pn boer ooli met jjêm op bie nieutoe togt na DeZüydzee onber fóapitepn Kook, aïöoetoel Iip baer ter plaatfe bergeeten öeeft ban mp te meloen. 3©p 3epïten ban acöterom Ten-a dei Fuego en 30 in be Eupb3ee/ laug£ be hufïen Chili, Peru, en Mexiko,geïp&&ptn 'tbjeebe in spne IVde Vde Vide Vilde en V lilde ïlooföfmaften berljaaït ; en berboïgen^ Pag. ióo 3egt / bat ïtapitepn Davis, bie op 't oberïuben ban UtapitepnKookfn oe&eïfë pïaat£ genomen toa£ / ^an ïtapitepn S wan , bien ijp in be Eupb* 3ee ontmoet Ijab / fcïjepbbe ; en bat ÖP Dampier geneegen 3pnbe om na (©ofïinöte te baaren / op 't fcïjip ban Swan oberging. JBaar ifc bleef op 't fcljip ban Davis , en tabe met pent te rugge beu seïfben tueg oien top genomen toaaren. ©au eenige bp3onberf)ebcn / toelte ïh in bmt toeerom-repg aanmernte / $aï ih aan 't ^nhe ban hit toerftfe fpjeenen : en nu obevtreeöeu tot een bp3ontere 23>efcö?pbüige ban be 3lanb»engte ban Sfimerina / 't toelft ïjet boojnaamfïe i§ / dat i& met öet uptgeÉben ban bit bertjaaï öeooge» c3 Naaw- %% Reystogt en befchryving van de Naauwkeurige Befchryving Der LAN D-E N G T R Van AMERIKA. |€t ïsatt &atmsaaöefcb?^en1^lïetrmaïfïegcbeèïret)ft Land- engte van Amerika , toeïfee bp3önöetlpHer genoemd toojdt de Land-engse van Darien / JtoaarfcöpneijpR ban öegrooteribier ban dien naam /b3aermebede£5elf£ $oo2öer-K«të tot aan % €>o#en bepaald too?dt : boojbp die ribier fpzepöt öet lanö sicfy fö na"t boften en ,$oo?0üofïen upt/gelpn dat aan de andere ftufi na 't .gupDen en Eupöooffen/ öat öet beroer een Eand -engte Han genoemd toe** Den. *j?et$meetadeeï£ begreepen tuffen de b?eeoteban8eu iogr. j$. m $ inde topdte op 3pnfmaïfï ontrent een gtaaD. &oebejre|et3icó toeft* Ujaard in de lengte onder den naam der Landengte van Daden uptfireftt/ Of 't $ tot aan Honduras of Nikaragua, of niet berber dan deribier "Chagre, of de fteden Portobelioen Panama ,ig tet^datin niet 30U nonnen 3eggen. ^Ilmmergdit iaatfïeig't upterfïè "toaartoe mpne befcö?pbing 3ic& 3a( «ptlirefiKen; en ondertufTcï)en3aï ifcmeetf: ban 't miödelfïe gedeelte &an* Deï$n/ aï£5pnöeefigentlpft öet tooneelbanmpn berblpf en om3toerbina indatianö: aïijoetoel get gene in noopende dit Deel der Eand-engte jal 5e£gen/ ooit eeuigfmg roepafTelp^ 3aï spn op öet land $lf boojöp Pa- nama. Bepaaiiiig Jlndten iïl èft fmaïfïe gedeelte der Amerïkaanfehe Land-engte üpsonbe* deLciyef re paaien mofï fïe Hen / m 3oud aan de&eïfê toefler end een ïpn trekken ban den mond der ribier Chagre, oaer deseïbe in de|^oo^d3ee loopt/ tot aan jet naafêe gedeelte aan de ^up&see/ betoeflen Panama, öefïuptende Daar binnen die ff ad en Portobei lo met deribierenCheapo en Chagre. fe V^^'^^fcfe 3<7/- Mtft^-! Det t- fiantf ^ 2ZSM . I - ü'iW-rt/ il'; "! • ' ■■ LAND-ENGTE van AMERIKA. ^ €n mm üan oepbe bce3e Oceaanen balt ten eetffen op ïjet fen& aan/ maar rik toetot onbecfcïjept boo* een groot getal eplanöt je£ Die lange be Mü Ptfoiepb leggen; te toeeten be Baüimentösenanöere/ maer 13002* HaameMbe lange wM oer Sambal !ós aanöel&ootopte/ ®* öe Ko- nine*of Facri-eylanden, Perfka, en anbere in öeüaai ban Panama acn UeèuPiRPbe ^eesefcaaitoai&t gePonnö 000? oebogt ber'Eanb- engte; rn om'öaate grootte ftfftvraffi&fen neigen* PermaaMPRer en gerieffp* fceiffiaibtenSit getoefl t£ öpna oPer aï oneffen/ spnbe toerbeeïö Doo? Geffafte neroen en balen/ Pan groote Perfcljepbenhepb toegeng hoogte/ &epte/d« ****** m BPfaefteeHthepo. ^e Dalen 3P» boo*gaan£ feePoctjtigb Doo? xXouxtn Ictkml en altoo^-fpiingenöe jonnen/ toaer Pan 't ïano seer -Jttc Pïoebis M/foramigebe^ïüerïöopen in fce0oo*b-enanöe£einbe^upb- *ee/ en hebben meefi bunnen oo?fp?ongPa4)eenricögeïofeeeR£PanPer* aenhooger ban alle beanbeee/ flreRKeriDetfcÖiPbe lengte beeïanfc-engte eenigfml ePentoubig met benoePer npt/ toeiReiRonbeeichepbgöauïsbe «Miper-rUhgeï 3& noemen. ' . ^eese riehgel itf Pan een ongeïpfte ö?eebte/ en looptmet een feogt / ge= *{s«^ Mi be 3tanb engtëselPe. <2>oo?gaan^hpnaaft aan benam berj&oo?b* sei- ml enseïbenboPenioofi^ngelfeöempïen baar afgelegen. 3©pRon* ben be $oo;b3ee Panbaer aïtoog 3eer Klaar 3ien / miö^gaber^ be Per* fcnepbene bogten Pan hm oePer / en be bpleggenbe eplmiben; 't toeïn öeSe hoogte tot een 3eer PermaaMpR upt5igte maaate. IBaar be Eupb* ^ee noniK Pan geen gebeeïte fcee3er ricïjgei 3*en ; niet bat be afflanb De£ xeM PanöeEupb3ee3o grootte/ bat netge^gt niet 3oPejre50tt nonnen rennen / in5onberhepb Pan 3UÏR een hoogte/ inbien'tlanb maer eentgfm$' to*au of effen toaö : maer baer spn / onaange3ien be grootePla&ten en balen Die meneer en baer heeft /3ulRehooge bergen tuffeöenbepbe/enbiemet *uln hoos geboomte begeoeib/ bat 3PbeP?peupt3igt/ toel&emen anber# SeWn mul 3eer oeetjinbereu. daarentegen üan men oor Pan Die 5Pbe èmt <03juerrichgel nietten/ ter oo&aaR Pan be bergen bietufTcïjenöe* *eIP* enbe^upbsee leggen; in 't opklimmen Pan toeïRe/ toen top Pan be éupbsee quamen/ top teinen£ meenben bat top aan ben apper-ricïj* m\ oenomentoaaren/ en be s$oo?03ee3ouben 5ien €n hoetoelbe Per* oen Die top paffeerben Pan tpb tot tpb hooger feheenen/ 30 quam en£ baerboo? echter be top Pan ben €>pper-richgeï niet 30 hoog Pao?/ alg W anDer£ 50U gebaan ^ePben/ inbien top Pan een laag ïanb na behelpen ïiabben moeten upfeïimmen. ^lan be ^oo?b3p Pan hm ^pper-rieïjgeï 3P»'«r of ganfeïj geen bet* Geboot umi of 3ulke Die eerber Pooz lang3aame en fcöupnfe af baaiingen Pane- len richgel) ban toel Poo? bergen ylfê / moogen geöouben ta*)?ben. <Ên hoetoel Us 3Pbe Pan het ïanö oPeral met geboomte bebeüt i^/ 3a bat het niet anöer£ al^ een eenigebofTcöaabje geïpRt/ oogtangRan &et ©og Pan bis fjoogte beni Joojber oe^ec tnft groot gemaa en Permaafe iwnfcïjoutoetu ^ &. Tri eren -eabeeken. Laad: douw. Ontrent de rivie- ren Da.ri- i\ Reystog't en befchryving vati de €n bee^e öpper-ncfjgef seïf ijl nier obetaï ban eene öoogte/ maer fê eerder een rpgof rerfe banfepsondaai bergen / dan een uptgeftrrïtte berg: Öeöbenöetoeeïe en groots baUepen? Die nerf cfjeuöene uptfieefcfeïS/ tueïfte ö«g5eW£ lengte uptmaanen/ ban een fcïjeyDeti. €n öeeje balïepen/ge* ipft 52öenncösei5sif te meer gefyupfeelpn en betooonbaar maaaen/ 30 3pn fammige öersel'oec 53 Diep/ öatse ooft aan De ribieren een öoottogc geeben: baant alDu$ bloeit De cibiec Chagre, Die nut eenige bergen bieljt bn öe^upösee ontflaat/ mee eenfcöiiunfe jaoojdtojefïeïufee ïcop/ totdat ïjp een dooitogtni öeJ5oo?&3ee bindt: aüjoebjei De öerg'-ricïjgei 51CI3 öeel beroer/ 30 sa meen/ ia tot aanöetilaftüanNikaraguauptfïceHt. ^e Éübiereu/ die Ditïanb bebjateren/ 3nn fommïge maateluR topO/ fjoetad maar toiepnige derjdber baarbaat 3M1 /* omdat 3e batte en piaaten boot?aan in De mond Rebben. %an "de 3110e Der jöojtóe spri öe ribieren meefïenDee$ seer fmaï ; toant öetaplse Doojgaarigijaacn ootfpjong Öeoöen npt Den <©ppec-ricögeï/ öie nier toe?re ban olm oeoet UQtl 30 ï# Öun loop 3eer hotf. ^e eiühr Darien inderdaad fë M «ÜeeD.y maar De diepte aan de ingang noitit/ gcenfïng ober een rnetöe topDrebanöe&elfë mouD/ fcijoon de3t1be Herder iatüaacDg Diep genoeg i$; maar bandaer tot aan Chagre 3pn alle De andere langs1 de Huil toepnig meer dan kenen; ook i£ deribier Conception, die tegen ober La Sounds epiand in De. Sambaiiós npt ftomt/ niet meer. ^&z rioier Chagre të redelpn groot/ fcuant 3P &ift een lange omgeboogen loop/ oncftaanöe upt {fee gupDoofler deel der ïanö-engteop een 3cetomeaf* ftand ban fjaaren nptïoap. jjlaer fföumtè. $ dejj^d-nttft üj'eï de* tasteed/ öoetoel meefïenbeefê met jennen en beeaje^/ Dleuprhetuabp* geïegen gebergte homen neei*3upeïen. m Eand^öoutu aan Dee3e"#oojD-fcufï i$ berfcj&epben ; doomaang {$ öet goed land j berg£bip3e rp3enöe; maar aan de see 3un hier en daar moe.caffi.0c pïaatfen / Doel) niet boben een öaïbe €ngeïfcne mnl baeed. ©an Karet-baai öie in deribler Darien legt/ en de eenige öaben in öeseïbe ig/ tot ïjet boo^gebergte bp öee Gouden-Eyiand , i£ De oebec fcer Stand- engte redeïpn bmcötbaar / 3Pnde een gedeelte 3anDig/ Doet) een gedeelte oor toaterig/ moeraffig/ en fompig land / daer men niet aan de ftrand nan nomen/ 't en 3P men tot den middel toe dooi De modder gaat. ^ee3e hufl rpft terfiond ban den oebec becgéb^e öp / en De #pper -riedel legt 'er bpf of 3e3 Cngelfcöe mpfen af. Karet- baai fjeett/ 30 in onüe?recbt ben/ toant 3elf ben in 'er niet ge* bseefï/ tuiee of djte Uitten berfclj bjater/ die 'ec in nomen uPtioopen. I|é| i$ em Mepne baai f en debjpï 'er tojee nïepne epïandije£ boo? leggen/ een reöeïpfte goede ïjaben/ öeobenöe een nlaare anfter-grond. ^etit eplanötje£ 3Pn bip öoogïaud/ met berfcïjepdenerlep foon ban öoomen hz$et. ^Bimtfxzn de naap/ aan ïïen ingang bande ribier Darien i^ een an- Dece fcfjooue sanD-öaai \ in de bogt Daarban legt een ïaag moecaf= U LAND-ENGTE van AMERIKA i? mr eman&tje / toaerontrent men onbiep toater /en een tfp&ige gronb hééft / 'on em aam tooo: fcïjepen om te ïeggen : en be oePerban 't ïanö jbat SSSI altoacc bet begintterp5en j^aar Ö« toeïDe üoatuaii Dce« baai 30- lecijti^ /ectjter öeeft men m ben ingang bieptoa* Smn bKaiiDtjtó 8001/ Die 't een ongemeen goebe gaten maaften. fth cnïï elft e bet Pafle ïanb een Mepe fïeuf loopt; het 0 ftïippig en fiepl roiioom aan be see/ en baaröoo* natuurïpnPetfietRt/ uptge3epb op een SSS aSStt m aan ïanb gaat/ bekenteen nïepne 3anotori M aanf -J» KSwTS & öauen / aïPja4t ïjet ïanb lantaarn oprpfl. «et 1* rebe= E>'^' ïuft Soog ; en niet boomtfe$of öeefietf be3et. Het ïanb bat 'et : tegen ober* tast »Wo*B i# untneemenb Pmcljtbaar 7 Pan 1 een stoarte aarbe SS vtno Pmuengb / en ë Wp Wan Wee of Ppf «Bngeïfcbe mpïen Pejre KSi Ig/bergte Bomt. Uier terpïaatfelanbbenUjp/ o tSm raetftapitepn Sharp na bei;upb3ee gingen. pjUna^opbitGou- SS «n ïagontcent Peettien bagen in een ïjaPenbaeuöicbtbp eer m na be ëupo3ee W ^icljt bp be <©o WjoenPan be baai ƒ oieiuet PoVen een öaïPe Cngelfcïje mpï Pan 't Gouden-Ey land, aflegt/ i| een ^eSeft^ftïuoen-epïanb/ legt bet grootfïe Panbe bne/ bit ü* oendöei be baai gefrtent 5P» i bet £ een groot iaag/ en mooaglB Sanb/ 30 met Mangroves be5et/ bat pet moeneïpft 1* aanlanote &q. tSnTobf toag niemanbPanon^ geneegen om bet te benaan/ betopï ïïn vr nieté te Perrichten pabben. Mtt legt bicöt bp een punt Pan bc £bengf/^e^ SSl/e 30 i^mebebegronbaanbeanbo* 3Pbein be bogtPan öe baai 1 1 eplanö fi$ naautuW Pan be 3tanb-engte afgefcpenben/ Dan booJÏjoog-Uiater/ en «W ban nonnen 'er geene fcbepen tu^&en ÖOie?aepianb Pmes $ een epïanotje benoojben be ttoee anbere / Wfc-Jg^ feenbe met be3eïPe een foojt Pan een b?ieboe&. fet rpfï op met ttoee»»* p men/ en toont 5tclj tajte in 3ee. 't » gebeel begzoeib metfraape Soogeboomcn/ Pequaam Uoo? alïerlep gebmpn/ en beeft een woog? X Pan nerfcö toater. m mm*® &ie tegen oPer Hen oePer ban be Sano^telomM f* nïippig. Ulan be5upb3p tan men op bit Cpïana a^iWftomeninelmole 3aubbaai /WMW ^eepun^ gelpn eenbaïbe maen/ en spnbeeen 3eer 00%^»^^ M ïoitóom net epïanb Pincs 3epïen ; maar aï£ men in be baten Pan 't Gouln eyLd, M**3kl moet men aan be oofi3P tufTcÖen 't 3elöe en'tPafleïanb intoopen; pjanttufrebeubaten 'tgroot epïaub fcan men niet oafTeereu ©an bee3e €pïanben en be ïaage moerafftge boen/ We 'er tegen f P^r ïegt/ ïoopt be oePer |^oo?bPje|ï/ na be punt Samballos , en tf be Reystógt en bcfchryving van de firn re ren goede &auen tan. ©eeje 30 toe! afó be anbere a^mmww Samballo f^P t0t aen oe Punt Samballas ïmgen be Sambal 1A« ™ï*nh,m „„« mp ban 't Janb/ en ban maïnanöeren / 't mh met ee tonSf ne Jfcf HM» g*oergte/ en bicftt geboomte / een aetöiö «SS S in 5*e Vertoont paer spn beèl meer ban bee3e epïanS/ ató men J 'f 9#fó>iet aï£ of 3e tip -ttofffci -leggen / tuffcften toeïL öoomaenï tE feaere fieuten 3pn/ boo* taeïne men émmtt^Zm&m^k ö*5ee tutTcnen be ganfcöe rW en be Land-e„gte tötoS Safiï mie epnö tot aen 't ante/ en geeft oueraï een narbe SarfJfL' tnaamom te ankeren/ en fcè^l»* o^SSö^to nooit mtffm / öoeöaenig öe winb oon 3P / mn een troeft? niMr? Il ftonnen benomen öoo? eentge ftöenen om te aSen Ööi fï| 5 Eeg ÏSiluüd? !^MS Jrt*W WnberöepD al# » '«2- mgen tpö btóen ; tan öee3e ttoee enlanbrieé Wfchaffcn- nf* 5L mater upt / alg men 'er na graaft / 't todfe maer üjeDmm» Sn öe anbere boen. ®* Sambaiiós m\ wmmmS hum ttSESE 1 S Me mgm ) ÖW met a&fatfB « 7SSmÊ gir Mammies, Sapadillós , Manchiiwel , W&.\ mMmSSSL J«f«Ö en andere beröerfcöingen m jp ben lianer/ïetfcha^n X önpten^eöïanötje^ na de s^ant^n feS aan SSSS /^i toogen net rif epïanbtle^ genaamö • maer be "tanntomen *u Sanbigetoengeïpnöe tonend «Kritó RvwSSSSSiC |aee ban -oaen toten mater toertoonen/ en 3Kg in 1 öe ïangte tot aen IS Sounds kfiéto so:nkt tefeecv ^tffceftftm ■; ja öe seYbaaTtnf |öen/ en be oeöer ^ Sambaiiós 3* aen bie 3^ / %? ^jg fp éetïans banaal öf öe^iuftuJTcömbeSambaiiósmöeLand-eiigre^ txxw LANDENGTE van AMERIKA. 2,7 ttoee/ b?fe/ en bier Cngeïfcïje tnptoi.&?tt&; enbe oeber Der Eanfr-gng^t Kanaal te igteribreïe janbbaatjen/ en ten beeïe Mangrove-ïanö tot aen De punt *a\de, Sambalias toe. 3£e 25etgc» 3pn böojgaan^ 3$ ofseben €ngeïfcfjemp^*T4D2UOS ïen ban be fïranb: maer ontrent De ribier Conception, biè een «Engel* fcïjempl of ttoee beoogen La Sounds epïanb uptnomt/ i$ Dè-$ppee* ricïjgeï toat berber afgelegen, ©eele nïepne beenen nomen tet toebeten De ban bic ribier in 3ee fïroauien / enbeupttoateringenspnfommigeinbÊ sauböaaijen en fommlge tuficfjen 't Mangróve-ïanb. 3£e moerafön èeeset 'Mangroves toos&enban sout toarer gemaant/sobat be tieektn bfe öaatupt bïoetjeu/ ö?aR3pn; niaer bte in be5anbbaaijenuptHonien/ Ijeböen M 3oettoater. <6eenbanbee3ebeeRen/ noelj ooft3elfpbe"ribierCon.ception, 3pn biep genoeg om eenige fcljepen te boeren/ maartDeïftanoe^jboant be ribieren aen bee3e 3pbe ban bêRuftspntoeïtalrpR/ Doclj onbiep: maer betopï in fret banaal 3ulfee een goeöe anliergjonD i$] ïjeeft men'ergee^ ne anbere ïjaben$ ban nooöe. 51^ &*&■ be3elbe ïjeen en toeerbebaaten/ m oor op beeïe ban DeepïanDtïeg getoeefW en bebonben bat ijet 'erge* mafiïpfe $ aan lanb te nomen. iBaer een ^ee-toinb maahtfamtpbg bat 'et tehljolU 3eeop be Eanb-engte baït/ boomaameïpabaer een opening tuffi$eu be eulanbtjeg i$/ 30 bat fjet raptoelgebeurbi^/ bat ik met een ftanoe ban be eene ribier na be anbere baarenbe oingeflaaeutoierb. <&e yronb ïanbtoaarb in \$ een treffeïpae ïanbébouto / gaaube fc&upng op* toaatbg na 't gebergte/ en tg 'alleen eenige boffcljaabjeban tjoogeóoo* mm benuaam tot tirameröout. ^e punt Sambalias t£ een nlippige uptïjoen rebdpn/ laag en lang/ D?P"nt en i£ oon met Rlfppen een Cngeïfcïje mpï in see öe3et / 30 bat Ijet gebaarlpn Sambaüas igbictjt baerbp te nomen, ©anljier loopt be fïranb toetfeïpR en een toep* nig noojbtoaarbg/ tot aenPortobeliotoe. ontrent b?ie mpïen öetoefïen öeese punt legt Port-Scrivan: be nuf* tuffeöen bepbeiéganfcljRfippig/ en öetïanb geheel bofcöacljtig / gelpn op anbere plaatfen. Port-Scrivan i$ een goebe fjaben aï£ men 'er in \$i maerbe ingang poït-s«t= Ut pa£ een acötfle beeï ban een Cngeïfclje mpl topb / en ter toeoer» vaQ- 3^e/ bocö boomaameïpa aen be <©of*5P/ met RÏippenoe3eti£/ maant bat Ijet 3eer gebaatltjR \$ baar in te 3eplen : <©on fcöpnt 'er geen ge« noeg3aame Diepte te 3P» om feïjepen ban eenige grootte te ontban* gen/ toant men ïjeeft op be meefïe plaatfen maer acljt of negen boet toater. &e binnenkant ban be ïjaberi $ tebeïpR biep : en gelpn '| 'er goeb ankeren ifl op een 3anb gronb/ in3onberöepb inbebinnenfle bogt/ aïluaar bmcljtbaer lanb $ / bat goeb berfcö baater öeeft / 30 nau men ooh aan 't ^upboofter enb beauaameïpnlanben/ bebjpï Ijet lanb baer tboee of bne engelfclje mpïen bejre laag en 3ser bajï \g ; maer be toefop 'i$ ren moerad met roobe Mangroves, %ier op tieeie moeratf tua^ öet/ bat iHapitépn Koxon, La Sound, en be anbere $*a» pergin bm jaare 1679 ïanbbeu/ toen 3P gingen om Portobelio jn te neemen. Ep Ijabben baarbooj eendeer berbjietige en moeöelphe togt/ maar 3P toouben tieber tm$ üt$xe ban be fïaö lanben / ban aan Da De Nombre deDios. 18 Reystogt en befchryving van de wtSrj,?*5 of.reni3jn?6PSEÏcseneptaató/opbat 5e boojöebrcfnto ©an Port-Scrfvan totaenbejpïaat£ baet eectobtf be ftabNombrede SS» ?ooj Kpnc bergen/ 3pnbe fïepï ae™; SSS bSS^nÖ^V^acöti8/ ö^«3enöe niet ban ficeupriöof^SoSt be mm 5?n rommigegoeb ïanb/ en fommiqc moetaffia re nitier m' n oan icrjpnt maec mibbfïmaatia aetefê te xtmi h™™*,* nL £ blaft open legt Doo?be3ee/ jonbe? een f wtóSS&^f^S m tetftaan [jeb «nentoi te 3pn teaaron be Ipaa° faS ZI öaebt 3pn geü»!} bee3e plaartf te Waeten om ?rh J p„ ? k , pB te= te (laan; 't tóe» goewel Dètlèl Zo ,3050 ."/pfaa tótó H'5 ban feftran» leggen centoe ÖS™^*'^ ftaen* MjM öooa/ en eenba t Pan Inn m fiitó/ m Sr ^^°? ooomte Tbeöeht. <©p ee» ban &e«fuc / f SS X* 0 öe2l met Be= teqnaame anRe^nb |^ X*(^»C?*£ 'en ïanb netoeeft, en ooft ging en voee? bn branbetf-tóS ir3>,üc aen maa&enbat 'et tuflihen bMelöe en be ïanh ïmL'i,, . te "^arom m mom &e ««^/WA^Jgi» te LAND-ENGTE van AMERIKA. 19 r>na xMihktl en w sun aanbe seeïiant metfiïfppen Deset/ en Jeflfljnsp ?a am ?t tefte tanS bat •« man een ** naaiw» ffeuf ««en oepöe &> SJnfthl onbrouaamvjooifcöepen'oiii-iwojtetoaaiwi. J . ... %Öe S ?SE ?DfuahS-ên8tt V ontrent öefiaat mapnbertrf «t»f r.v, SSSS1 hp Dios tfchtotaenDe Baftimemos uptftre&nen. ©oojbp taaMnStoïtoaifbooaeeii We bergen/ Docö *er goeD lanD / meeff Sfin ^ PorSo 3Pn/ en aïDaer ter Sterfte gaan/ totpïantastet 1 be* Sfiaaiïaenwaftt^. WpnDeeetfretooontngen opbeey j ftuft onberDj &S ?tefl Kg/ en Maan in enfteïbe ÖuP3en of Wepiw bwpje* San Kt am Ponobeiio en Daer boojbp / met eentge upttofen 1 of fealffitSenÖe Seeftant/ tottwpWs&epbbwöeflaö. ShgfcJ*»'. SS be $00205? oer Land-engtc , teebg Doo? mp befctoeenen/ l-LSiï hï ?»S£mmi aebteb ober be gnoteanen/ nocö eemge ISSg^^tl^iaffijf / fcöoon |el sanfeöe |an| toaii iaatt$ &en onber öungebieb getogen öebben. ^Mtoïlflhm / *«**"<»«•**■ Poftobeiio té een 3eer ftöoone/ groote/ en gemaMpHeöaben 1 / met. een soeöe mtog^onö en bepnge «^/«.«ftKLÖ /en enne mono/ en fpjepbenbejicbtoan binnen topber upt. 9e Spaan- se ZtttoSm WnSi W een ^f^^^Jj^^Wi neouurenbe bentpbban ijtmberblpf te Portobdlo, attoaet .3? bet 3U* 'S! vwn Peru inneemen / Dat baer ban Panama ober ïanD geb?agt toLb? ^liSSW öaben tootft bebepïigD 000? een fterf* k&l oie in?t iuhomen ter flinnerbanö > legt/ 'en 1 aan De ^ere tot h£r tlam ober té een ÖteWg. Sin De botte öan De baat legt De SffS«S«e ffl# Oen oeber aroitit ; en m 't mfööen ban De Dog té ook een Vne fcfpn* tonöe op J***/ S fhnmen be«t / uptgesepD aen De 3eenant. %m 't ©eft-enb ban noiate/ ïegt Defgeïp^ een r«*tf biebjp groot en «erft t£/ toeft Set foeSoe toat berber in 't ÏanD ïegt een öooge berg/ *«*** s Henik MorSn 3tcb beöteuoe om De pang mteneemen. fn ia}» ïA«» AcSènlcaaen * of 3cw ^paanfebe folbaaren. ®>t ffaD f Inf ii ^ffiy ö^ta^^aeme Naaten/ Depïben Degene S 1 met ShmooHe Öupjeri Derf. €>oa 5pn De anöere nupjen / m S Ki «? Sip* nart De Apaanfcfte topse getetoD * ftaot lent ouen aooi't ïartD / sonDer muur of oefiingen. ^lan De^ooft- £ ff aSart betoea na Panama loopt/ (toam aen De 3upS»5P^ be Stf55«& : iS Tbergen seflooteii ( il een lange (lal/ UhM itji 5£3cn m lupben ban De naD uptftteht mUn ftomns toeoeïjaigt 6SK fëSwfo öelïaïb Dï^op Dentoeg HMM m<* ^ 3o - Reystogt eu befckyving van de afcoöme gronb een jtoamtofeS « tniMe f«M|S^ ikfÉI^ öofc&43?/S &eai en keer re gaan ° Üa,ï *k xkm &* ^Wf/om 5etoen gelieft ijeb smm»am- «nor tot tf tapten 't fteflefioat Iftinp Öe Ziiyd kuft de Land- engte. 3Pn Reystogt rondom de WeS Èfcffter* ^fW » grootte, «m ban tegertofa SïïS1 1 Sffl»! pW to fiaö Pan Die» -mem / Mm aenbl^lnt^Z ' 30 3®mm "are iueg/ LAND-ENGTE van AMERIKA. 31 toen/ enbonöen'tbe5et met tboee&onöertr ^jtaanfcibe foïöaaten/maat 't toaSntet fïerfc ; toant öet &aö geen muuren/ en 't f ott feïf toa£afc ïeenlpn met palifTaaöen öejet. <©tt Rebenen $ nog nieuw/ en öoo? öe -épanjaaröö ban Panama gebouboö/ om tot een |Baga3pn ban ïeef* tont/ en een <&uartlet ban berberfeïjinge te fftefc&en/ en tegeïpn te Dienen tot een topn of bertren boo? bun boïft bat in öe «Bouö ribier toetnt: netland hieromheen inlaag/ bofcöagtig / enjeec ongesonb; m öeribieren 3pn 50 flpHactjtig/ öat öe fhnnenöe moööet öe lucJ^t be» fmet. j^aet het öoipj* Succhadero, 't meïn ter rechter 5pöe ban öe & bier Santa Maria , öicïjt aen öen mono öaer ban ïegt/ (laat opeenbatfe rmenöe gronö / öie open ïegt boo? öe <©oïf St. Michie! , en een berfeïje 3ee lucht ontbangt; 30öatïjeteenreöelpn gesonöe pïaat£i£/ en toteen berberfchinsefïrefctboojöempnen/ öebbenöe een ftaape been ban &eel 3oet toater / öaer auöerg öe r&ieren öaer om |)eeu tot een groot #u&- toeg£ïanbluaarbinb?aR3P"- CufTcto Succhadero entie haapSt.Lorenzo, toemeöe Poo?ö3pbanKong^ öe noïf ban St, Michaei uptmaafet / ïoopt Öe ribier Kongo in öe <©oïf; öee3e ribier ontfïaat upt beele beefcje^/ öie upt öe nabuurige betgen bïoeiien / en tot een fïroom toojöen. ^e mono öerseïber £ ^£boo?gaan^Land, 3eet goeb/ en be aatoe meeftenbeel^ jtoaw. mn be ^Wfh^ Michaei tot be ticïjgeï betgen na be hant ban Karet-baai r ' i? tbiaft lanb/ toel betoatetb met tibteten/ bie m be goïf uptïoopen. |Baac Geboom- te. Wecder. VI Reystogt en befchryving van de bfc&t W te 0öïf $'t öeeïmoeraffïg/ 30 dat ïjet niet tod moogeMi \$ öaet entrentlangg dien mm te repsen. 25ePaeflen de riPter Kongo pxndt pet ïandbergacpriger en öjooger/maer •ttëmetPermaafteïpftePaHeuenPer- raengö/ totdat men Poo? 0ë rtuier Cheapo komt; en ou£ Peire É 't ganfcpe ïanö bpna aïLs een boffcöaaöje. Watfy öiet begint tjetPeïöïanö/ 5pnde öioog m graöacöttg / niet ftïepne bergen en eenig geboomte ber= mengö. meest bergen 3pn Pntcptbaar- tot boten toe/ tjoepjel 5e na be* lieden nogtyucfjt&aaröec 5pn: eii3elfêöe toppen ban Oen <®pper ricögeï 5pn mettoeelige boomen begroeid. oMjter spn de bergen / upt pjeïne de €toud noteren bp Santa Maria Oïoetjen / onPmcïjtbaarder op öe toppen/ en dragen niet Dan eenig Brettpeïbofcp pier en daar. ^e grond fcïjpm ïseguaam te3pn oinaïïe^Pooit te béngen dat met pet ühmaat oPereen* feomt. Sködoofdat'er niet^opjamaika groeit/ of 'tjon daaroofc tie- ren/ enbjeeïig groenen/ gemerkt dePettigïjepöPanöeaaröe. Het geboomte Pan Dit ïand i£ op en aan de 3110e der bergen land* toaarö m nier ePen een£ aï£ die^t aan 3ee: Paantdaer ïjet land poog en ö?oogi£/ feppnt pet geboomte niet anoer£ te pn afê een eettige groote bofTcïjaadje Pan pooge boomen / of een Permaa&eïpR Pjoud Pan üerfcljepdenerïep groot geboomtr / met toepnig rupgte om ïaag : 3pnde de boomen 30 Pe?re Pan maïnanderen gepïaatfï/ öat een paera een groot end Voeg te PierPoet öaar tuffcijen öooz 3011 nonnen rennen/ en de5eïbe met geman ontpjpnen. ^e «runnen dee3er boomen 3011 öoojgaan^ 3eer bjeed uptgefpjepd/ en in aept dat pet de fepaöuPj 'en jfjet dmppen Der3etüe \§l 't Uieïn belet dat 'er iüg onder groeit; want in öe opene Pdöïanden/ of daar men de grond tot een pïantasien bequaam gemaaïu peeft / groetjen niepne geVoatTen in oPerbïoed. jjBaar aan ibe seeftufi / öaar ö« land Peeïtpd$ moera^flg en onder toater leqt/ fcoomaarneïpfe bp de monden Pan riPieren/ 3pn de boomen niet poog/ maaröeefïeracptig/ aï£ Mangroves, Ooojnfïrupnen/ bamboesen/enz. oom. nige anDere ban De omïeggenDe epïanDen/ geDennt nip niet Den3eïben ge* 3ien te Rebben, ^p Draagt een Dop ontrent 30] groot afê een $oote* mufeïjaat / Die boï ban nojte baoüe of Dong $ / toelne rpp 3pnDe tipt De Dop barfï / en Doo? De toinD toeggetoaaiD toojdt / 3pnDe ban U?epnig bieufi ^et boomaamlie geb^upft Dat men ban Deese boomen E a öeeft/ Makaw- beora. 36 Reystogt en befchryving van de fjeeft/ i$ bat'ernanoe^enPeriagós ban gemaakt tnojben/ toeïneïaat* fïeban be eerfie ontrent 30 tseeï berfctjeeïen/ aï£ Hoepen banMepne roei* feïjuptje^. <^e Indiaanen b^anben be fïammen ïjoï uut; maar be Span- jaards öeïjouojen enöebitTeïen3e; taant fjet öout i§ gemanïpn te beteer* Hen/ 3Pnbe 3acïjter ban 3©iïïigen öout. ^e Cederboomen bee3e£ ïanb£ 3pn aanmerMpft om jfjunne ïjoogte en grootte; men öeeft 'er op 't bafïe ïanb bie seer tceffeïpn 31111 : maar op be epïanbtje^ ftaatmpniet boo2biege3ien teöeöben. Ép groeijen ter toeber* 3pbeaan be3eenant/ boei) boomaameïpn aan be Joozbspbe. ]$et ïsouti£ ïjeel roob/ net ban bjaaö/ en $eei toeïrupfcenbe/ maar men maant 'er geen beter geömpn ban / ban be ffattoenboomen/ betiopl 5e aïïeenïpn tot nanoe£ en Periagós bienen. ©an ben oberbïoeb nan men ifjier upt 002/beeïen/ bat inöien be üfjnbiaanen een baar ban tuiden ombe?re ïjan* Ken/toteenfcanoe/ 5P 'erheen ttoïntig roeben be?re om gaan3utten/al tua$ ftu oon nog 30 mooi; toantgemeenïpBftaan 'er genoeg aan Penant ber ribieren/ baar 3e bem meenen in 't toater te brengen. #j> 't bafïe ïanb 3?n berfcïjepöene boomen ban be foott ber $aïm* boomen / onber bebjeïne men ben Makaw-boom toeï mag re= nenen. ^ee3e groeit met menigte op moera£ftge of bochtige gton* ben; en mp öeugr »i« bie ergen£ ge3ien te ïjebben ban aan be 3Upb5P ber 3lanb-engte/ baar meeftenbeeï^ een natte gronb i§. #p i$ niet öeeï boog ; be nam fcfriet tien boet of meer optoaacbé / en fë met uptpupïenbe ringen / bie met lange priRRefê beset/ eneen3*eeRete af* (ïanb ban maïnanberen 3?n/ ombangen. ïlfet mibbeïfïe be£ boom£ i$ pit I geïpft bat ban ben Wier-boom / befïaanöe be öaïbe binte ban ben ftam. 31e fïami$ kaal /3onbee tanken/ tot aan ben top toe/ aïboaar blaben of tanken nptfeïjieten ban 12 of 14 boeten lang / en anberljaïf boet bmbf loopenbe fcïjupn^ toe na 't epnbe. "®e rib of ftrupn ban bitbïab lp aan bebupten3pmet|ieeRe^ be3et/ en 't Mab 3eïf i£ aen be ranb geteeld/ en öaar 't op 3pn bzeedfï i$f ontrent 50 oinaïgeen öanD. ifian ben top öee3e£boom£/enin'tmibbenban beesebïaben/ groeit eenfoo^t banbee* 3ien bie in troffen boonnomen/ elft ontrent 50 groot alleen nïeune peer/ öocö een groote menigte baarban bpeen; 3P 5pn eptond ban fatfoen/ en geel of roobacfjtig aï^serppspn. 3©an binnen i^ 'er een (leen/ en 't bnp* tentfe i$ bjaabaefjtig en toat ffpmerig ; be fmaaft i| 3uuracötig/ fcjat t'3amentrennenbe in be monb/ maar eeïjter niet onïiefrpn. %i$ men bee3e bntcöt eet/ bpt menje ban be fïeen / en naa batmen3e toeï genaautob Öeeft/ fpuutot men be b?aaben of bee5d$ upt. <©e ^nbi- aanen jannen beese boom bintöiï^ om be?re/ aïïeenïph om be bructjt; niaarbteb3atïaagen3toaR3pn/ nanmenmet3pn|janbtoe][ neerroaarbö ïJUpgen. i^et öoutbanbee3en boom i^3eeröarbt/ 3toart/ en 3toaar/ en i$ ban grootenbienfi:ï)«fpïpt 3eer gemaftïpn/en be indiaanen geb?up- hm't beeï 30 tot |>ee boutoen banljunne ujooningen/ aï^ totanbere bin* gen/ tot bjeïnen epnbe 3P bee3en boom tot Dunne plannen of latten fpïp* te. bemannen moaften ban bit ijout oon pumeti tot ijunne ppien j w ■I ïibbjr- LAND-ENGTE van AMERIKA. 37 be tyoutoen fc&ietfpoxten / bie 3P tot &et toceben tan öaat nattoen ge3 ^n^tnafte ïanb «roeit oor De Bïbby-boom , aï5o genaamb naat &* fcete WbSSmSU ?S#I en toette onfe €nSe» Bibby iu«- SSV/ maat tod 60 óf 70 boet öoog. *»e flam Heeft geene olaoeu of tafe SSfl ^fiMachtig: be tafifien fc&ieten nonen aan ben top upt/ en aen bese Se SlenöeWen in menigte/ eben a$ een Btan£ ton* SS&ttSSfTO ben tan Genoom &eeftnan Mnneneenbunpit; Z hnnr ?* SïïharS / en 50 3toart aïg innt. ^elndiaanen gaRftenben Ë£rt$ ^wSSMnUMmi om bnbeöeesie'ntefeomen/ K 1 toittS toan fcïeut/ en ontrent 30 groot atfeen löootemu* ES? nf Trotr / öaernae Rooien 3P« / en gieten öet toater ban boo?. ; ^^f^m^^^ «** 0P/öie3Paffcöeppenrbee3e mebe te [meeren / en cnber be toetteen / toaatuiebe 3P » fcef&i toeten / temennen. Wnetbe boom jong «#/ tappen 3P 'er boc&t uw/ en (te* fteu e Sn SaDUVt gatbat3p 'erinseöoojböeöüen / toaarupt bee3eBibby ban nm nigte oÖ **&« een toepacfctlg boc&t ban een toftttnafg SnSÖï^ «1 öaÖ of ttoee naabat fpti* afSPbéepïanben groeijen ïtótutf-noomen /niaetnietopbe £anb-ena«* te/öatifttoeet/ en neen Staftao-öoomen op öepöe. X'?afe'iXll een ooom bie een bmc&t bjaagt aï£ een nar# mStooltoanSen/ en nooit 5aeïjt. pen öeeft'etoo&Piamam-bo^ ÏÏLSS« öeöben een dam Defïaanbeupt netfctoöene b a« S SS / bie be eene ban onber be anbere opfc&tetm/ en fat* na bol ntXpen/ met eenïangtoerpige mM aan be top: jtftt». fen ofb aben/ nWet langen groot 3?n/ fpjepben 3tc|upttoaarb| ban ben llam/o «S of Deerne metplupraenof neeten öeftofteiitoa?. 2p. SSK& in 't toilb / 't en sp toanneer mén3e in *MM*W* mt f af boer kft inbe aarbe set/ toaarboo? 3e Ö^/eïben banboo^ ratten 1 Se Wiaanen 3ettenje op rpgen of in bjeeben / baar geen fSSSSfifö • I aitoaerseban eenbermaaMpnbofci maaften. ^ SSorufn bebjucöt te nomen/ en betopl btfiammen groenen fap- irta 3pn/ öoutoen3P3e meteenen tfag ban een bpï om Oejre. iFonSBm, ■ Ék Bananos groeijen ooft 3eer oberbtoebig pp De |at% engte r: t w em fomt banlantains ; be njuc&t jtf hout en m Roeten meeïacör- tS; sp laat sicïj nefi raauto eeten/ toaarentegm öe Piantam M fi>- ^U^epfanbengroeit een gtoote menigte ban "«;;öie« met eenatabbe en rechte fiam 60 boeten en öoogeropfcljieten. ^Wl KSnb enïeïto/ ban fatfoen eentgjïu| a\§ mijjeer / maar beel grooter / met eenMepne neen of ttoee in 't miOOeiu jj Itey*togt en befchryviog van de i l,j update eoWnbt men oofcfieHiSapadiiiös ep &e lano-enntt / amnrhtrt w«„ potrtwrrigt< taan op öe e/anta, !#. VIMfufcttSffi? al *2 ^n-appei #p oe f anKngte groeit ooft $e fcftfiettmtt&t/ toeft» ïxroiiui P™& pel noemen/ ban fatfeen niejt ongeluk een #ffi /mlSS p" man^joofö. «»ö^^ft«Ï^^M5K Sl^SRE^ fm ten anöet^n tan», ^ptooïöt fatten tpüe ömf Mar Kt aangequee&t ttpt iitwtoe tfanren. &e Maüm öee e" ffiSn ftS &£$ onzent mm ïmi en grwijen uut ötmmln PJ mi Hem pfent/ ontrent biec boeten bmul en o&eraf bSbmi «SIfc2?B^a! gene 't {Bfc men tem n^fp^S S^S@9Kf£ gjg pfe tvucdry Oie ban j^WffiS &^jjp£ Jiil n i®^^ ban een fpantang/fcw/fe/ enljatö/ Z SÖSto^K IBenöeeftopöe Sanbê'ngteoonSuyker-rietetijmaeroelndiaanen m»* Il SS8** 9e w *" öan öat 3|,5e W^mm || ®aet Ig op »c€pï«iben een &oom Me Manchinei m*.»*». w,*.. / on aangenaamen ïieffpfttn apprt $«&/'&& fttón «i te&ena/ maat üan em betgift gen aatöt : toant tooien mm £».»„ƒ.? ÏÏ r eet dat 5ieö met t£ bjuefjt botöt / mën SS S.T hSB öoetoel mifcölen uiet Doo&elpït. We3e boommgtoeHen SS® ftet met Oicpte blaöeee» unt. g& heft betfïaan bar tor hnm »,*? £ Ingelepb toeta gebjupSt mojöt f mant Ö t il mSo &&mb • 1«? baat i| gebaat j« in 't af te öoutoen/ taant ö7t fffi k&ft &at aH maat een fpaanoei enöet 't Rappen tegen eenig ge&eriteöS Prikkel ^eer. Popes ■icaiis. Suyker xicd. Manchi- .ael. LAND-ENGTE van AMERIKA. «anaam aanfp?ingt/3obertoont3idj aanfionb£ een Maar op bie pFaaf|?. éem 4pranfcïiman tan on£ ge5elfcïjap ïag o£ een ban be Sambaiiös eenS onder een ban bee5e boomen om 3icü toat te berberfdjen/ maar 1 reaentoater bat 'er ban afkoop op 3Pn ïjoofb en öojft/ maaftte öaec oberaï 30 beeï bïaaren/ gdpa aï£ of &n met £paanfd)e Wiegen befïrooib toas • 't toaé met «roote moeite öat ton ï>em in 't ïeeben bedden ; en toen Wal genden toa£/ bïeeben »ec3uïfie putten ban ober/ gdpaaig ^^MaSoom bie öier groeit / $ ontrent 30 groot al# een €f7c£e* MriKK feoonv baerté nog een anbere foo?t ban Maho bieaïepner $/ en op boom. bochti'ae en moertófïge pïaatfen groeit 5P aan be Kanten öer rf bieren/ gf^tó:be^'te£ ban f&K gerafdb fianifó/ aï£ men 'er een end ban arppt/ fcfieurt Ijet af met be3e$ tot ben top ban ben boom toe; bee5e mê 3pn ïang/ bun/ enöedfïeea/ 30 bat men 'er aaod$/ en toantboo* aïepne fdjepen/ ban maaHen aan. ^e Indiaanen gaan er oué mee te toera: 5? fcöenrcn be baft met groote reepen af/ en baar tteaEtensp ban grooter en aïepner be3e$ af / 30 aï£ 3P binten ; bee3e3up= beren 30/ enhloppeme/ toaarnaa3P3e tot garen oftóuto b?aanen/ïoï- ïenöe öheïbe met öebïaaae tand opoe Knie of bpe/ op3oöaamg een top xz gdph be ^c&oenmaaaer^ öaar b?aab bjaatjen/ maar beei gaautoer; tier banmaanen 3e netten om te biffeöen / bocïj alleenïpa booj gtoote bifch gdpR Tarpoarief diergeïpae. ^e boom bie Kaïabaflèn b?aagti£ ao?t en Dia ; be Kalabas groeit pet en Kaïab^ Ofné tufTcöen be taaaen/ gdpa 0113e. appelen; 3P i$ ban een aïootronö boom. fattten/ het buptenfïe \§ een tarbe bop/ bie 2.3.. 4. of ƒ mmgeïen aan honden • bee3e boppen of fctaaïen öeesigen be Indiaanen aï£ baten tot bee* ) ïérïea aebmpa 3£aar 3pn ttoeebertepfoonbanoee5e boomen/ maar ïjet berfcöiï is ; boojnaawieïpHiii debmc&t/ betopï beeene3oet/ en be anbere bitter ié; be ftoffe üan bepöe i£fponfac&ttg en fappig/ bocjjöatbanbe 3oct e tó center toat amper en t'3amentrehRend €bentoel eeten de Indiaanen betfueöt&tottë atë3Popeentogt3pn/ taetoeï 'er geen |ee Mlwffpfeefraaaft hv h& 3p 3upgeri aïïeenïpa &et fap / en fpuutoen be reft tipt. m bittere foo?t i|nkt möaar/ maer 3eeröepï3aam/3pnöegQebboo?iiOO?tfen; en een af* 3iebfel baar ban tot een atifieer gebmpKt tf een bertoonberlpn hulpmiöDei tegen fnpöing en arimpig inbebarmen. ^e boppen Kaïabaflèn 3pn öp* fran* 30 hard IM bie ban ftoaog-neuten / maar niet ïjaïf 30 of» m Kaïa- bas ban Darientf geblaat/ en ytt inadjtingebpbe ^pan jaarben. ©aar 3Pn ooft Kawoerden / bie ïangl be grono groeyen / of bp me* Km, niate ïan& be boomen -opfettmmen / at# pompoenen/ of topngaar-deiw Den: ban bee5e 3en 'er 00a ttoee fooien / 3oet en bittere. ^e3oete%neec. baar maar niet lieftW en de bittere 3Pn een \wMcm boo? 't hoïpa/ feoo'tfen/ harbïpbigbepb / enz. in een aliffeer geb?upat ■; maarbeln- diaanea achten Se3eïbe'boo?naamdpa om befdjaakn of Doppen / en 1 ee nt-odtte foóitbienenöeninpiaat^ ban emmers / selpn De Utakoajicn m bieuen tot nommeu / hoppen / en helaen om w u öginhm. f/igt hout. 4® Reystogc en bcfchry ving van de ^rtjeb&m ooft e£s.j pïam tri e te hm ban een o^h ^.mr. t* / JgW ™ mmm aïDaar nier een fpfefe punt -"!t bSb i^S,?Sr?S isoorteu tian üooj rjanamat ten/ en ai etS E&iT' maatol '■ tetMi |we nette toom 6 C fifrt %. ?f ^ÏR/ macr, i"3m" Jbpaanfcüe üjouüjen maSWg «mSm!m!S^3LSSS, "' feu noemt/ en 3eet buut betftoopt Daw ^möt ooft ™ fiSSKSM"^ SïffW» «w manfianeen BtootXüanb ffif«M*ÏÊ tan al* te fiattoenboom. |b ukh .ito o !he w teSSRlï'ïï 6o?ft/ ecfjtee acl)t la bat öet fttt aoeü sou wn Hom (&fê #iB W a,sS MM bettompen ban Btof 8 fcöut te S" mt&&SiB!V tiet boet lans / ten Mot San maaften / toaatop m « o L&' mm m w mooaeri oegabcn. WlndiS S,if?i ' rt'"™ -Wit kout. «£en Qnöece öoom ^ , ^ . w nrtmwit • a»« « x LAND-ENGTE van AMERIKA. f)et gout 5cec föatt/ Dirïjt en 3toaar/ eil tiptnerttirub toft / obettref» fenöe aUe ïjet €nropeefc& öont Dat in ooit ge3ien Ijcbbe/ eu $ jeer fpri ban bmab; 3ulft^ öat in geloof Dat ïjet tiooz fcïjïpntoern 3eer öoeo 3011 3pn. i)ergen£ ö*& »& De^en ooom ge3ien Dan op be Üaiiö engt* iBen fjeeft ïjiet oor Tamarinde ban be tyupne foojt / oie goeb i^/ramaria- inbieii 3e maat tod beïjanbeïb toierbt. <©e boom fpjep6t3ic!j o?eeb nnr/ ie- en f£ 3eet groot ban 3pne foojt ; [jp groeit boo^gaan^ op een 3anDgronD/ Dieöt üp e^n ribier. <®or gcodt ïjier be boom Dte be Locufl-bjudjt Draagt ; be tolïbe Locuft- i$ 'er ïn gcoote menigte / en geïpfet toel biat naai öe Camacin* boom» be. Snfgeïpn^ geeft men 'ec Baftaardkaneel, bee3e boom groeit alleen* Baftaard- Ipn op 't bafïe ïanb / en bjaagt een öaautoe of bop Rotter ban Die ban kaneel, boonen/ maar biRfcer. Bamboezen gröeijen ï)itt in groote menigte aï$ boojnen &p geïjeeïe Bamboe- boffcl)en : be tieten feïjiéten 20 of 30 upt eenen toouel op r en 3pnfen* met fteefteï£ be5et: 5P maaften De pïaatfen Daar 3e gröeijen / toelfee ge* meenïpft moera^fig / of aan be 3Pöen ber ribieren 3pn/ onboo?gangn* Iph; menbinbtse meefïop't bafïe lanb/ en op be epïanben 3pn 'ec maar toepnig. %$e Holle Bamboezen 3pn aïïeenïpn op 't bafïe ïanb; 3P gröeijen ttointig of bettig boet (joog / en 30 DiR al£ een man$ bpe ; 3P Deö^ ben quafïen aiiöetöaïf boet ban niaÏRanberen / en ban be eene quafï tot be anbere i$ een öoïte öte ontrent ttoee baan Ran öonben / 30 bat 3e totberfeïjepbenedep gebmpn bienfïig 3pn. ^e bïaberen ban bit ge* toag 3pn S^Pft bïier-bïaoen/ bie boben op Den top ban eïn rieb groeit jen/ aïé een bicï)t bofclj. <©e Mangrove-boomen gröeijen op upt ïjet toater/ 30 toeï op Deep*MaD5m. ïanben/ aïó op 't bafïe ïanb/ fcljietenbe tipt berfcïjepDene too#eïenves- op/ bieinmaÏRanberengeRïitfï3pn: Deese toojteïenof fïompenbertoonen 3ic[j eenige boeten boben toater/ aï&oetoel 3e typ biep ban onber 'ttoa* ui boojtRomen ; en epnDeïpft bereenigen 3e 3ic& tot een fïam ban een RÏoeRe en ïange boom/ bie een boet of ttoee in 3pn mibbelïpn Dift i$. <€et pïaatfe Daar Dee3e boomen gröeijen / Ran men niet toel DoojRomen / 30 Dicöt 3pn De toojteïen in maÏRanbere geftïitfï. i&z fcöo$ Der Mangroves bie in 3out toater gröeijen/ $ roob ban Rleur/ en toojbt tot ïeertontoen gebmpnt. %\\ Ijeb eenige reben om te ge* looben/ öat De boom ban toelïte De Pemviaanfche baflgetjaaïD toozöt/ een foojt ban iBangrobe $ ; toant toen ife laatfï te Arika in Peru toa$ / 3ag ift een teabane ban ontrent ao |Bupïe3eï^ met Dee3e fcijo?fe aanRomen/ Detodfte in een paRïjup^ ontïaaben toierben. €en ban 0113e maat^ / Die ^paanfeö nenbe / b?oeg een £panjaarb / Die öeese trop geïepDe / ban toaar öP öie fcèo#e öaaïbe i §& ant« tooo?Dbe / ban een meir ban berfcö toater / achter een berg / een F groot 4* Reystogt en befchryvmg van de Peper. i'ffi ! groot ents ïanbwaacb in / ojp5enöe met eene na een 3?er fjooge rich* mi bergen / bk top bejte ban ong / en een groot enö ban öe see 3a* gen. ©eröer gebmagb 5pnöe na ben boom / baar bie fcljozfe aan groet* m öefcb?eefïjpon£öe3eïbe3oöaanigy öat 0113e Coïr 3epöe/ ^ener/ t moet öan een Mangrove \uee3en: tuaarop be ^>panjaarö/ anttooo** De/ ffa een berfcïj-toater Mangrove : echter 3epb &p öat (jet een 3?éc feiepne boom bua£ / 't tueÏR be DBangrobe nogtan£ niet ifl 't en teaare ber een &ïepne foo?t ban tuajé. 3Bp tnagten betfcïiepöene boften ban öeese fcöojfen meton^/ en ir bebonö/ booj beseïbe biRtoifê In Virginfe en eïber£ te geöjupfteny bat ï)et be recfjte foojt toa£ ; ook öeö té 'er nu nog ban op mp ; ^P Öebbsii ttoeeöerïep foojten ban Peper , be eene genaamö Beii- peper en öe anöere Vogeipeper, bepöe in groote menigte / tootöenbe beeï ban öe finöfaanen ge&upnt. ^p groenen oepbe aan een ïjeefïer ontrent upf bierenöeeï ban een eüe ïjoog. <&e Bogeï-peper rjeeft fytt Mtpnüe oïaö/ en bjojoebp ^jnöfaanen/ Die 'er beeï ban eeten/ beter geacïjt ban be anöere. goeö gebuipn boo? ©erojer£ 3011 nonnen 3pn : #et groeit meetf na De nam ban öe $oo£ö-3ee / aan eene ribiet? öie na'be Sambaiiós fhre&t/ ontrent troee €ngeïfcïje mpïen ban bm oeber ber 3ee/ aïtuaar in een groote meniQte ban bie boomen 3ag. Zp 5mi Dertig of beertig boeten \jooqj ontrent 30 bin aï£ een man^bpe/ en öe fcljo?^ ban bnpten té bol ban Miffjebej* of Herben. Hfé ïjet öont afgeïjaütoen $/ bertoontöenïeur 3itö geel: Met bit bont/ en een 3enere aaiöe bie 5e öaarreïanöïjeüben/ toetteen be Indiaanen 't nattoen tot ïinnne hangmatten en ronken, «fft nam 'er een£ eenproef ban/ ennaabat fftöettujeemaalen ni feïjoontoa* tergfRoont öab/uw^bit ujater 30 rooö afg bïoco. ^p öoopte Der renfttift. nattoen in / 't rueïn 'er een goeö root booj hreeg ; en ïoanneer in &et bjafcir- re tmetöt lyt maarioepig öïeener/ 't rueïn iRaïleenïpR roefcï)?eef aan 't geö?en ban utp om be Meur bafi te maa&en: toanr men ftonbooj geen loafTcljen be beruj öaarupt nrpgen : ïjtt toa^ een 5eer fchoon enijoos roob. ^e Sjnbiaanen fjeö&en berfc|}cpï>ene toov:teïen öie 3P planten / boo?* naamelpn Potatos ; m\l\z 5? l^aaöen en èetm. 't ^eïfbe boen 3P ooft ontrent be Yams of Jams, banroe!Re3pttoee* berïep foo?ten Ijebben loirte m paecfeïje. ^p Öeöoen eenen bJo?teï ge!}eeten KaiTava, geïpHenbe boei iuat naar een pingfiernaReï ; baar 3pn ttoee fooien ban öeese / een 3oete en een bergtftige. <&e soete braaben en eeten 3P geïPR be Potatos en jams: toan öe bergiftige maanen 3e ö|ooö / naabat 3P 'ec ö^t fap/ 't toeÏR-fcöaabripa.l^/ eerfï iiptgeparfi fjeböen ; Uiaarnaa 3p 't obe* rige-fpn xafpm I m op m\ pïatte fieen bie op 't bunr legt ïang3aam firooijen/ ïoaarbooi gét tot een Roen of b^oob bant/ ban 't toeïne wüö;^ 3pöe Ijarb geöatófo en b^unn fel / De reft ié ruuio en Kaflkva iW-rf. .: ::..-.. ■,-..- LAND-ENGTE van AMERIKA. 4j Vüit/ geïpft omz Ijaber-tueggen ; 3P 3pn geUioon be5dbe op Mu^en of. peggen tc'fjangeu/ aïbjaar3e baoogen/ en rupg bjojörii. gpi jamaika luo?ben 3e taeel gebmpftt in plaat£ Dan bjooö / en 30 ooft in anbete É^ inöifeïje gaan£ kt$ geïnn «11 Deuntje Datbooz ïjunluf *oqpt/ en bol 3anb $/ *t ïudk men bieut nptteneemen/ algUnenseteil eeten/ ofauOer^ 30UÖ Mm tufftljm öe tanben tmahm. mM$&w boldiers ban De Manchineei appelen aten. o ie ban beboomen ballen I ban too?bt ijun bïeefcl) sobergiftigb booj bat fennnig fap/ bat be gene 0103e eetenatë bergeeben baat: bantoojben: 't*gf gebeui&batforamigeban eu3e maat£ jullie Soldiers gegeeten öe&feenbe 3eer 3ien öaarban UïterOen/ Ö0C& w quamen 'er ebeiiksel teeer ba» op/ 3onber eenig kt(el <&t <©ïi ban beeje bimitg i$ een onfeilbaar öntimiiböeï tegen berfrupRtïjepb of genneu^böepö ; in $df / .en beeïe anbere neffen^ mp / Ijebben 't 30 bebonDen me Snöiaanen/ en 00a beftapecgmltèefiinDte / gebmpRoi bieoïi/ en binöen 'er groote baat bp : oéè bolR3oc&t Dit gebierte al rnpm 30 beel on om 'eroïi ban te nrpgen / aï£ om ïjet teeeten: bee3e oïi fé geel ban Rleuc gcïpR luafcö/ ban bikte ajü f aïm-oïi. €>p be Samballös 3pn/ 30 IK meen/ OOR Landkrabben , Doch toep* nig ; maar be Karibtfche epïanben / aïtuaae tfc getop^D ïjeö / en tooojnaameïpR on Anguiila, 3pn5e ïn menigte/ en fommige 30 groot aï£ öe grootfïe 3ee-Rrabbcn Die men te Londen 3iet. Ep 3pn oor on anbere aBetfinDifcöe epïanben / Docö op Anguïiia Rrielt het 'er ban- en een anber «Bplanbtje Daar Mc&t bp öeeft 'er 3UÏR een oberbloeö ban/ bat men er öet Krab-eyiaud noemt, 't m een heeï goeb eeten/ en be boo^naamje fpp^ Der Inteoonberen/ bie Dee3e Rrabben teaR* &er opbangen. %\f 'er een regen bup geteeefl i$ Romen 3e boo? Öen Dag / en Dan Ran men3e beft Rrpgen Ep ontöouben 3ieö in hnpïen of Joïen aï^ De Ronpnen / en graaben De3dbe met gunne fcöaeren. %]$ 3e boo?tgaan / fiaan 3e nooit ter 3pDe / of Reeren 3ich om/ maar 3P Rruppen ober aHe^ïjeenen Dat öen boo?Romt/ befcijer* mmofi 3icö met önnne groote Rlaauteen of fcïjaeren/ tertepl 3P met be hlepne boo^thruppen • en aïïe^ toat 5P aanbatten / nnppen 3e 3eer binnig. mt ^nteoonbetó ban eenige Dee3er epïanben/ teanneer 3P3c tongen/ 5ettense een Dag Djie of bier op een uur utnÖ$/ Daar Patatos föSï^ bet te mmkml ö^Pl S^egD UJO?Dt/ Dat 3e Dan beel imaaReipRei: 3pn» Al- LANDENGTE van AMERIKA. 47 Alligators en Guanós, We oor een seergoebe fpp3e 3pn/in5onberbepbAUig*toft be fïaert ban een Alligator, bet) ia e Guano i£ in 't ge&eeï een 5eer goebe (vPW en toojbt beter gefjouben a$ een Rupften/ 30 meï 't bïeefcïj aï£ 't nat baat be3eïbe in* gehooati£. ^unneeperen 3pnooR3eergoeb/ maar We ban ben Alligator rupsen al te öetRna mu£ïm£. ^„.^r Jtëen tjeeft op be Hanb-engte 3eer beeï HaagedifiTen, 30 groene aï£g*§ldlf- roob-gefpiMteïoe ; maar We op 't moera^fïg ïanb en in 't nreupeï= " öofcb 3icïj ontïjouben/ 3ien 'er ompner of bonfterber uut. Ep baïïen niet groot j spnbc boo?gaan£ ftojter ban een fpan. gH ïjeo 'er be *3JuWaanen nooit ban 3ien eeten. 't ^pn beefïje£ We niet ïigt femano ïeeb boen / en be SJnWaanen Ïaateu3e ober en toeer in bunne bup3en feruppen. 3Saar spn oor RiRbotfcben/pabben/en anfeer Rïepn ongebierte/maer ir fytb 'er geen bp3onöere aamnetsing opgenomen. 't Gevogeltje, en kleyne vliegende Diertjes. T>^!ar 3pn berfröepbenerïep foojten ban bogefê / toaarban fommige *-* bp on£ onbeuènb / en roegen£ bunne feboonbepb en fmaan aan* uietfceï'pn 3pn. &aar \$ een mootje Hanb-bogeï/ We men bjp beeï in be boffeben ..cwmlj. op ^e ianbëngte 3iet / en ban be SJnbiaanen Chikaiy Chikaiy geschikair. noemöboo?öt;öe^3eifgeïupögeïpHt tneï iet£ naar bat ban een aoe&oeR/ maar 't i$ fcljeiïer en binniger. 't 3$ een groote en ïange bogeï / met een langer fïaert We bP oberenö ömagt aï£ een Haan ; 3pne be* Uxm 3Pn ban berfebepbene mootje Rïeuren / aï£ roob/ bïaaub) / enz. <©'e Süiösaanen maaften fomtpö£ een foo^t ban booifcbootenban be be* Deren We op be^eïf^ rug groeien/ maar 3P tyaagense 5eïöen. m$0 bo^eï ijout>t 3ieb nieefi op be feoomen /bïiegenoe ban oen eenen op ben au* beren/ en 3e&en 3ietmenbemop begionb. ïfp ïeeft ban bmebten ; 3pn bt tri cij igöeelöjupn/ grof ban DjaaD/ Docb iaat 3icb eebtee leoeïpRbjei uien. ©e Quam i$ een groote en ïange ïanb-bogeï/ We befgeïp^ bmebten Quam. mi en op be boonien büegt : 3pne bïeugeïé 3pn ban een baaïe Meur/ maat 3pu ftaect f$ tjeeï Donker/ hojc/ ftompacljtSg/ en obereub ftaan» be. 't SMeefcb ban Dee3en bogeï i$ bed beter al£ öat ban Hm aitóe- ren. |Ben beeft 'er oor een toffe bogeï/ ban fatfoen bphang a\g een f*a* trpé /beeïj ïanger ban ncn en pooten/ maar Rojter ban gaert. oploopt meed op öe grond*/ en Wiegt seta, spnbïeefcö t$ eender goede tpp#. Reystogt en befchryvïng van de fapegai- jca. fartelci- nea. if fcorroibn. %&e Korrofon t$ cm groot gsmq bogeï / 3bïaar fcloeft aï£ een ftafttom/ maar öe Ijen ig 30 3biart niet aié De Itoan. <©e gaan ïjeeft een mootje ftnpf ban geele beöetm op >pn ftop/üiè Ijpljèn en toer oebjesgt3o al£ öP bJiï: tju Öeeft ooft lellen aï£' een ftaï&oen; ma/at Ö*öen geeft nocpupfnocö ïeUen. Eu ont(jonDen3icg op 't geboomte J fox eeteii b?ueï)ten ; 3P singen stof en fpn/öocïj öeeï Uefïpften aangenaaril/ boo?naameïpft boo? De Indiaanen bietjtn trachten naatebootfen/30 öat5pmaiftanöeren ooftantbjoo^öen; en öoo? öit miööel üjoïben 3e ban öe flnöiaanen naagefpeurö : ooft roepen öe oube öe jonge 0002 bit geïtipö. 't©leefcïji$ toat taai/maar anöer£|jeeï öoeö ban fmaafc. ©e jfinöiaanen toerpen öe beenderen ban öeese bogeï£ of in De ribier / of öegraabeii5e in öe aaröe/ omse öe öonöen te ontljouöen/ öebjpï 3p Öe5eïbe onge3onö booi öe ïjonöen acöan/eii 3eggen öat 3e öulsöaarban ujq,^ ben. €>oft laaten öe üSnaelfcöen in ïDefHnöie öe ïjonöen öaar niet aart fmaagen. ^>e Slnöiaanenfcfjieten öeese bogefê met ïjunne ppïen. Papegaaijen 3pn 'er in oberbloeö/ fomniige bïaauU)/ anöere groen/ en ban fatfoen en grootte öoo?gaan$ gelpft öe papegaaijen/ tx>eïne ujp ban Jamaika ftrpgen. ^aari£öiergroote berfctjepöenljepö ban öe3elbe/ en3P5pneen goeöefpn^ 3£aer3pnooftbeeïe Parrekitenmeefïenöeeï$ groen/ en 50 al£ op anöe* repïaatfen; 3P ïjouöen 31CÖ niet öp öe papegaaijen/ maar blieken met groote blngten alleen. Makaw-vogeis 3pn 'er ooft op menigte; 3P gelpften ban fatfoen toel naar öe$agegaai}en/ maar 3pn Voel een$ 30 groot: 3P ïjebben een ben aï$ eenbaïft/eneenötftfte fïaert/ mettbjeeoföjie lange beöeren öaarin/ bierooö of bïaaitbj 3pn. ^e beeren ober 't ïpf 3pn ban berfcljepöenetlep kleur/ aï£ bïauto/ groen/ rooö. 3£e bjteften ban fommige 3pn rooö / ban anöere blaam»/ en öebefcften geel. '£3)Bo?gen$maaften3eeenl)eet fcöjeentoacötijj enfeïjojgelupö/ gelpft aï£iemanööieöoojöefteelfp?eeftt. %&e ^Inöiaanen maaften öee3e bogel£ tam / gelpft top öe J&agegaatjen . en Reystogt en befchryving van cfe Zee-meeuwen en Meerkoeten 3pn 'et ö|* menigte op bie MUI tter aeïuk «!?!££ wtm/ «Wf-'N* cm Wfc&acörtge fmaaft/ gelpn be 3eebo* geï£ in t gemeen. 3B>otb om öee5e finaal* toat re betöeteten./ toaa* ren top getooon/ al$ top eenige ban öeesebogeï^ booöben/ een fiuul m t fjeere 5anö te maaien / en3e baatsn te örgcaaben/ en acht of tien wutenongeplirêt50 met higetoanö en al te laaren leggen; toant ton ne' SgntoS m m Da" maïffaV m **""* *" 30 ^pl 53w Vleernmy j^ »n Vleer-muyzen Op be Hanü-etigte/ #* HÏOeft ban \tf aï£ mom öupöen/ en be Wecken ban lengte en bwbtt baatmeöe cbet een* ^omflig/ met Maautoen aan öeïebm bet bkt&en/omobetal te nonnen* Mjbouten. Ep 5toetben beeï in ouoebupien/ en betlaatene ]S ylieg,end h^S^f 8/,öicm/^aï?m teH&wfóÖton of muggen / ï3kt* ongsdiei- booten gemelü/ öeeft men obetal op be Eand-emtte toefnen / bmZxJrt *' S^fönfP,?ï!gf?,/ ««^WbrfcbpSre/ ök föe ■uacöt fcljpntödpft öe <01un-too]m: 30 bat até 'et ergarë een nattnbaer •€ f L0^? oc? ByerI' m öebolgïpn toafeb en Ijorng. ertsen |pn ban ttoeebetïep foo.Jt/ beeene 3pn bia/ entoobacötigbannïent; bean, bete 3toattac|)ig/ lang en bun. 2p nefïeïen op betren/ en inbeïioL te bet tomen/ toaatop be Inoiaanen ttfmmen/ entWneatme «die nefttii fteenen/ om 'et öe boningtaaten npt telgen: maStotwè amwn up baaien / ™ » met open bebent ; ooelj 1 beo nooV tomS ««U?/Sfto^8^*ö,Htolerb2,: 00^eütó 'ettodbeeïetegeï^opmnn naafttelpf fiebaö/ joHöer geflonen te tooien/ toaetöoo? mbetmoeöheö öat 3e geeneangel^jabben; rterm»l$tet tent mh bk in nooit rniber- soeljt Ijeb. ^elndiaanenfotndenfomtpö? be tomenom bejte omonbe bonigtaateme nomen / pwJmnte&V boog/ e» moeüeïpn te beaïim= mfSfc^n, ^I^S^Sf^pmettoatet/enöjiiitoi'tbaiu maat 30 ÏÏ^^Ï1 feaer[en bm3m ^ tm ^£ bai1 W* bout/ bat 3P tot dim epnöe m bunne bupjen bonden. * . .:V * ™ ^p tybbm gebïeugöe Mieren, 30 groot en 30 lang al* be ftrup» penbe ; öeseïbe maaaen aacb&oopen gelpa. be on3e ; 3P fïee&en t ballen me moenelph. / tii3onbetbepb toanneet 3P fn be hiWn ho- men / geïplt * m\m boen. Ep Ma ÖeenTn toeet S^ ballos en anbete naouutige epïanben/ 30 toei ntó op be Eanbenatei rn men aan netgen£ op öe gtonö leggen tullen / baat btt gebiette 3icb ontboubt : ooft sullen be Sn&aanm bunne bangmatten aan wu m tomen öiiiben biebt op mietenboopen / toant be mieten 30uben m |aaH &P be tomen ap&ttmmrn / m in be bangmatten atup- Van Mi«ren. LAND-ENGTE van AMERIKA. fi Van de VISCH. n€ tm|Vbanbe$oo?b5ee / geïpftift reeb£ ge3egb fjeo/ ïjceft oberbïoeö banbifcïj/ en groot berfcïjiet baarbatK Degene eieiftgeïegenöepbge* Ijab öeb tetfen / 3pn öetooigenoe. 3N Tarpom $eengtooteen bafle Wfcö/ öie in 'teeten feïjiïfett geïpRlaipom* fce ^aïm of ÜtaMjairt» :5P toeegeu fommtge éo of 50 ponb en meet : een banoeseïüe bettfreftte onë met on$ tienen ïffl§ tot een bJaabemaaïtpb/ 3oa-$tt?p ontrent be huftüanKartbagenafecupficn; en bjpftteegenbaer* «nbotoen engoebspatt£ traan upt|}etbet. Mm bint ooft Sjarksjnbee3e5een/maer3p3pn ontrent be^amMïo$ niet 30 gemeen/ aI3 op anbere 3Befnnöifcïje Hullen. 3^'aat i£ een bifeö geïpft be Sjark , raaer bed ftïepner en soeter ban fmaaft ; bef3elfê ben i# ook ïanger en [matter ban bie ban be Sjarks ; en öP ^f! niet itieer ban eene rpg tanöen : 0115e niatroo3en gaben ïjetn Den naam ban Dog-Vifch. Dogvifck <©e Kavaiiy biierbt on bcSambailos gebon&n: 't iéeennfennebifcï}/ ga^u*. Simber/ïang/ en bun/ ban fatfoen bpftang aïs° een maftteel/ 5Pnbe een móoöebifcïj/ met grooteljeïbere oogeu; en 3eergoebban fmaaft. ItBen ïjeeft'er ooft bifcl} bie Oude Wy ven geuoembtooiben/ en goeb tian fmaaft 3pn. Ep pboen ook Parakoods/ 3pnbeïangeenröttoebifTc|3en / ontrent 30 ?^ oiftaféeenbodgegtoetbefnoeft/ maarbeeUanger. Zt 3pn boo?gaansr° ** ijeeï goeb ban fmaaft / en bcomaameïpft aan bee3^ ftufï : maer baec 3pn eenige banden in jee / baar men geene Parakoods Kan ban* gen / ban bie fenpnig 3pn. &f bit ontfïaat upt eenig bpsonber boeb* fel bat 3e baar ïjebben / of upt anbere oo^aaften/ ig mp onbeftenD; maer ift &eb berfdjepbene mannen gstoeeten / bie 'er 30 0002 bergif* tigb tornaren/ bat ïjun öaair upt/ en öuune nagefê afbieïen/ en fom* mige 3pnboo? 't eeten baarban gefïurben. ^et tegengift öier boo? segt men te 3pn be ruggraab ban ben bifc(j gebjoogb/ en tot poeber gefïoo* ten/ en met eenig nat of D2anu ingenomen. §|ft Kan bierban niet upt cpgen eerbaarenbïjepb fpjeeften ; maar berfcbepbeneöebben mp beröaaïö öat3p 't 3rif gebukt öaoben/ ruanneer 3Pboo?'t eetenbanParakood sieft getaojben toaaren/ en bat 3P naafjet iuneemen ban bat poeber niet anbere ban een jeftere boof fjepö en3Vuaftöepb in ïjunneïebeneenigentpö geboeib baboen. dommige 5*38«i bat 5P een bergiftige Parakood ban een gejoube nonnen onberfctjepben upt be fmaaft banbe ïeber/toel* fte 5P 30 02a 3e be bifcft gebangenöebbenuptneemen/ en pjoetoen; en 30 fep «oer fmaaftt/ maaften 3p be bifcï) toe/ en eet öem 3onber fcö?oom; maar inbien be leber een bitteren fmaaft / of fcïjerpop be tong öpt/ ge* ïpft peper/ ban be|lupten sp bat bebifcïjnietbcugt/ en3P ïuerpenïïem *»eg. G i ^aar mm Gar-vifch. scui^ins* Schelp- viich. $z Reystogt en befchryving van de ^att \$ aan De Rnfl ber 3Doo?b-3ee eenfooit ban bifcïj/ bie banonse |Batroo3en Gar-vifch genoemd too?öt; fommigeban öe3elbe 31111 ontcent tüieeboet ïang : 3P ïjebben een lang been aan be fnupt/ ban lengte on* trentafêeen berbebeeï ban öe t»ifcö / en ïjeri fcijecp aan 'tent». Èpfcfjieteri öoben op öettoatcc3ofneïtooo?t aïéeen 3toaïiibJ/ en fpnngen bjeï bertig of beertigniaaïacïjter een tipt {jet bater : ïjun boo?tgang $3Qbinnig/ 30 nip ge3egbi£/ Dat 3P met ïjunne fnupt öoo^ een nanoe nonnen ïjeen fcïjieten; 30. Dat ïjet gebaarïpft boo? iemand i$ om ontrent bee3e bifcïj te 3toemmen: ö^t ruggraabi^Maamjoacïjtig ophang geïpa een faffier: en be bifcïj të ïjeeï goeö om te mm. lüen ïjeeft 'er ooft Scuipins , 3pnde biflfcïjen ban ontrent een boet ïang/ met fïeeuefêober 'tgeïjeeïe ïpf; bocïj men tooptfe beftee&elige ïjupö af/ m ban toegemaaïu i$ 't een ïjeeï goebe fpp#. fBentjeeft in be j£oo?d5eenog beeïe anbere bifcïj / aï$Stingrays,Par- rot-vüch, Snoeken, aaien, enz. en miffcïjien nog beeïe anbere bie ift nooit gesienïjeb/ toant diesee \&&& bifcïj-rpft. Scheip-viich {§. 'er in menigte op be Samballos : be fcïjeïpen 3pn 3eer groot/ en ban binnen bogttg geïpfc een ftinMjoom : aan be mono 3pn 3e pïat / en bopö naar maate ban be grootte, %&e mm ban binnen $ aï£ paerïemoer / maar ban bupten spn 3e g?of en rupm. mt bifcïj i£ tfpmig / boojnaamelpii be öupten&anten / en moet baarom toet met 3anb gefcïjuurb bjojöen eer men3e Ran toemaa* Ren om te eeten: maar ban binnen i$ 't een ïjarde en taaije ftoffe/ en baarom niopt mense naabat 5e gefcïjuurb spn / en ban i| 't een ïjeeï fmaaKeajRe bifcïj. |Ben binDt 'er ooft een menigte ban HlïitapRen bpoe klippen; bee?e $3\\ be£geïp&£ goebomteeeten; men ïjaaït be bifcïj met eenfpeïbuutbe ïjoorentje^. <&e Limpits 3itten Ijkt ontrent ook aan benïippen/ enfmaaaen btta ban be anbere. ^ofïer£ nocïj kreeften spa opbeefe mtfïniet/ maar men ïjteft 'eree* nige krabben/ eutuffcïjen be Klippen ban be Sambal losteen foojtban feraobifcïj/ 30 groot aï§ ftïepne ïiweften / öocïj jonber fcïjaeveny 3pnbe Ijeeï goeö ban fmaaït; maer be 5eeRraöben niet. f$nbe ribicren ber ^anb-e'ngte i£ 00R bifcïj / maar be fbojten jpn mponbeRenb/ eene foo$t i$ 'er geïpn aï£ boo?n / boclj örupn en 3eer graatacïjtig/ ontrent een boet ïang / jpnbe bafï ban bifcïj en joet ban finaafc» Cen anbere bifcïj i£ 'er ban fatfoen aï£ be Parakood , bocïj beeï nïepner/ en jeer^oeö. enz. X> e^nbfaanen bk be%anb-engteïJeUiocmen3Dn»iet5eavtaïrp/ tëm.t«&imm Jam beSoojb3pbe tooonen be itieejïe / booniaameïp tang£ be tibie* tm. fe* biiïöe Slnbiaanen ban be Eupb3P tooonen meeft na be nant ban Peru r maat baat 3#n gjnbiaanen ïjiet enbaat in aïfebeeïeiibaubellano* ^e lengte bet fjBannen $ bao?gaan£ bpf of 3e$ boet ; 3P 5$n mmm reent en gïab ban leben / grof ban gebeente / bot ban Uffi tm m g& Voel geinaant : iH ïjeö nooit een gebocïjgelö of mtfmaaftt menfcïj ft** onöer éen gesie». Ep 5ijn öeel fneï en gaaab) /en nonnen tea^er G 3 W^ Gedaa Haair. I ' Lyf ko- kur. £4 Reystogt en befchrjvitig van de S": *»** oe n-jonnien 3tm 602c en .dia / en niet 30 toaaaer afó te mannen; het jong bjonmoora ft ijeeï poeseltgen WwSm;m ate% J?epöe mannen en tyoutoen $n rond ban aensfgt/ mét diaae nen- 3en/ groote mdoo&aan» alerte oogen/ oocö3eecheloec en XLS 3P jong 3Pn. Ep ftafen een h00g uoojfraf ö/ < uJitteen \S»SuSSfê R.W meenmaaMpnb^öemond. étttfföS SS tod scfcöjht/en oooggaan* m 3e fraai Dan gelaat/ toaar in ector öe wmiwn de tooutueu obertreffeu. 9 f ye ft«S? rKM?*n Öf^nonsetatö / ïang/3toart /fïimft/ grof / en & &aair/ 'ttoeln 3P doodgaan» tot op 't midden ban De rug Tof meHaaaer t acöttc&oofD-r3araöi6möen/ en £pt naojtf.-lo» iaateu hanaen mï!E hf ET?' f jannen 30 tod al» de ©limnen spnsS K De ïengtenan öun haair/ en 3P pföolB Ö^öi^iêmetöun^inlaW om ftt upt debjae te houden/ of 3P temmen h# met 3eiere foo« Sm ïimtjmen&iesp üan^ialiato-ijoutmaahen. qm MaSZSS &mmmm of maan in 't Remmen ban ffl Daair/ en Doen 't toeïeen uur Stem ^Ujet ander Daajr/ uptgeuomeii hunne topno?aantoeu/ en Dat aan öe oogleden/ treden 3P uut: bjanthoebJd Demanneh baarden sonötn geönen indien 3P3e lieten groenen/ 30 iaaten 3p die nogtan» upraïnS 't toeladoo? de tooutoen berricht roojdt / die troee Senne ftofiitóoaa toe wmwm/ tufTcömderoemesp het öaair nattenfmKS nen. «Docfi 1 op fommige boojbaïlen fnpden de mannen hun haait tot op bet hoof o toe af/ bjeïne getcoonte een foo|1 ban Sn li en al» een nenöaar tenen ban eere boo? den genen die eenen &naniaarö o anderen bpand gedood freft. m* dan fcöildert hp #% ffiïïS ('t toeïn op geen andere boojbaïien gelnupHtlp» i»o en du^Wt nn beflltöeeft ** ^ * ITOan 3° £ m"n/ WSmm^» Ütimu natuurïpne ïpfftlmti» doiiner Hafianj^unn / en nun« ne topnojaautoen 3pn uatuuilijR 30 stoart aï^ een git ; én aeöutu- Ren met» om de3eibe/ of Jmn Doofd^aair/ nog 3toaner » nSn/ maar 3P öefirpfien ïjet ijaair met cii / om |et te doen aKfii ■ boo?t» öefmeeren 3? / geïpR alle andere Inbiaanen / hun Sh* m of pit gefchieöt om de fcta« dielp 'er m 4iieu dK neljjlad en effen «r/ dan of 3P öet doen om m&jw tmim/ op LAND-ENGTE van AMERTKA. 57 opbat öetböojbcfjitte niet 50U berfc&ooHen/ ban of öet i$ em be boo?* Vuaaflfetiring i» ött l)eet laub te beletten / i£ mp onbenenb. «©aar i£ een ïpf Meur opeen 5eï«re foojt ban menfetjen bee3e$ ïanb£/ 50 3onberïmg/ bat in nooit iet£biergeïp£ gesien of ban geïjoorö Ijeb /wittein- fn eenig gc&eft be£ bJerteïb£. 't Eal ben Eeejer tojeemö toefcöptim/diaanc«- maer't nanniet Voel anber$ boeesen ofbe&aper^biebeHanb-engtege* paffeerö 5pn/ moetene gefïen öeoben/ en 3 uilen be ïuaarfjepb nonnen getupgenban 't gene ift gaa berï}aaïen; aïöoetoel maar roepnige be geïegciüjepb moogen geïjaö Rebben om 3ulne naautoe opmerking on- tcent beese menfeïjen te neemen/ afêingebaan ïjeb. ^p 5pn UJit / en men binbt 'er ban bepberïene feren ; ebentoel 3pn 5e maar fcöaarp in bergelijninge ban ro^Meurbe / en miffeïjiert maar een in tXxste of b.üe-öonberb. Zp berfeöeeïen ban be anöere %n*- btaanen boomaamelpR in be Meur / ïjöetoel niet t'eenemaal alleen baarln. ^unne ïjupö \§ niet ban jobaantg een toital^bie blanke Euro- peers, tuaerin m§ ban een bloosenbe of bloeb Kleur onberïoopt/ nocljte Komt Ijet obereen tnet be bleeKRÏeutbe onber on£; maat 't gelpftt eerbec naai* eenmelli-voit/ beellicïjter ban be Kleur ban eenig Qteopeer/ en niet ïjeeï ongeïpn biebaneen bJit naerb. &an i| 'er bit nog berber aanmerMpn/ bat 3P ober Ijwi ganfeïje ïpf / oe een tuat meer / en be anber toat min / met een mooi / hok / en metoit bon£ be^et 5pn / 't toeïn be toitïjepb ban kunne ïjupb nog berraeerbert ; toant 3p $$n met bit bon£ 30 Dicï)t niet be* groeib / booinaamelpR op be voangen en 't boojljoof b / of be ïmpö .fcljpnt 'ec boo? tjeen» geenfm£ om baarban omftegen te 5pn, ||unnc ü5pno?aauiöen 5i)n ook melntott/ ai^mebe ïjun ïjoofbljaair/ 't toeln öeel mooi / en $t$ of acïjt bupm lang \§f min of meer krul* ïenbe. Z& 3D" "'et 50 groot a$ be anbete Sinbiaanen / en bat nog tweern* ber i$( öunne oogïeben gaan open in een langwerpige figuur / met fpitfe IjoeRen ter toeber3pbe / geïp een boog of ïjaïbe maan met be punten neertoaarb$ <©m beese reben / en ooa ombat 3e in be maauefcljpn 30 fetjerp nonben 3ien / noemoen l*op öen Maanoogig: Vuant bp jonnefcïjpn nonnen 3p niet Ijeel toeï jien/ en 3p pinuoogett op *t öelöerft ban ben bag ; öebjpï 3e jVoaöhe oogen ïjeliben / ble traanen3o b?a aï^3pin be 3onnefctjpn nomen. €n baarom gaan 5P bp bage niet gaern upt/ 't en 3P fiet een bonftew en UjoÏHige bag i^. ^aarenboben 3tjn 3P 3b3an ban aarbt in beroelpMnge ban be anbe* re/ en niet tjeel öequaam tot be jagt of eenige anöere arbepbsaamc eefening / oon fcljeppen 3P geen bermaafe baatin. JtBaar niet te^ genflaanbe bat 3p bu^ ttaag en loom Op bage .3ijn/ echter 3pn it yer bïoelig en beesig bp maanefcöpn / Ujaut ban loopsn 3e uut/ KCEHeïl 56 Reystogt en befchryvfag Tan ■ de ï' : II 1 \ uumtettin^ftoonb/ en fpïingcn om &\$ miïbe geiten ; ja sn ïoopen fsi tnaauefc&pn/ 5eff in 't bonfter mflc&en öe fcöaöüm ban 'f geboomte/ 30 fneï aï$ öe anöere 3|nöiaanen öu öage/ 5pnöe aï 3oraöaï£ sn/boe* fcoeï niet 30 derft en ftloeu ban leöen. ^e ropileuröe fjnöiaanen fcöpneu öeese 30 tieeï niet teacïjtenaïgbie %an önn epgen noïeitr / mant 5P ïjouDense eenigftn^ boo? toanfcfjep» feï|; bermirê 3e geen foo?t of gefïacïjt op sfc^eïöen JÖn/ maar mi en Dan Romt 'er een ban een to^ftleuröe 3Daber en HSoeber boo?t / en i& ïjrö «en Rinö ban Dat ffacö ge3ten Dat nog geen jaarö ouö fcua£. ^en> mige mogten öennen/ öat 3e ban een Curepeefcöe ©aöer boottgeRo= men maaten : maar beijaïben öat be 32uropeer$ $aar 3eïöen Romen/ enial^ 't aï gebeutö toepnig ommegang met be ^Jnöiaanfcl^e W^ou* Wen Rebben/ 30 bctfcljèelm i&je mirten menfcïjen ai sobeeJbanöeicu* ropeerê in fommige öeelen/ m$ In anöete ban be rogWeuröe 5?nbiaa= nen. ^aarenöoben/ lammeer een it gelpR öe ouöet^/ maar ro^Meutö/ gelpR tset3eïber on- öer£ maaren; ööïgetëp 'tgeene Lacenta rap berïjaaïö fjeeft; en ïjn W De mn öat 3pn betmoeöen toa£ öat öe oo^aan maarom 5a batt'iuaa* ren/ bntfïonöt upt öe Rtacïjt ban öe£ jBoeöerg inbeeïöing/ manneer 3P tentpbeban öe ontbangRenié na öe |Baan Reen: maar ijier ban ïaat ir anbeten ooiöeelen. $fp 3epöe rap oor / bat 3p maar Ro:t ban leeben maaren. ©e indiaa- 0O ü^ öeese aï£ öe ro^Meuröe f[nbiaanen $m getooon öun ftgfjaam frhniideetcn te öefcöilöecen/ 3eïfê öie ban supgenöe Rinöeten fomtpöé. ^p maa* iuaiyf. Ren gebaand ban öeeflen/ bogeï$/ meufcfjen/ öoomen/ |)ieeen öaer op een iegeïpR gebeelte ban 't ipf / maar boomaameïpft op 't aange* 3igt: ^oe|) öe figuuren geïpRen niet ïjeeï beel'tgene 3P beröeeïben/ en 5Pn 3eer oneenpaatig in br af öfeïingen/ naar öat öunne Voufte inbeeï^ öingen öe« beffiereu. 5^e ©?onmen3pn Öeese ^tPöereffen / en fcïjeppen1ec groot betmaaft in. <©eRleuren öie 3pmee|t gebmpaen 3pn rooö/ geel/ en bïaaulo/ en 3eetöeïöerenïeebenbig; 3P mengen öee3e bermen meteensfoojt ban oïie/ m bemaatenje öan inRa!aba|Tenrotï)nngebmpli; en gemeetilpR ïeggen 3P öe3eïbe boben op öe ïjupb met ^onte peenfeeïen/ öie aan 't epnbe ge= fiaaumö 3Ön tot een qua^je : aï^ öee3e fcïjiïöeting öu^ aangeïegö i^ / öoubc öe5eïbe eenige meeRen fianö/ en Voozbt ban tpö tot tpb bernieubJö : m aïöu£ ma^ öct öat 3P mp fcïjilberöen. ifeaar mootje fïgiraren/ injonbecöepö ban ïumne grootfïe Honfïe* naa^ LANO -ENGTE van AMERIKA 57 ttaateflfci/ tooibenbteper ingebmnt/ en batop UtA^am- <«ft ffiM*? ften 3nmeteenpenfeel enberto een ruutoe fcggte ^ntefeuiitjnejpmf hebben te maeKen ; aïéban pielen spbie pïaat^ Qbttaï met een fcïjerpe boom/ bat liet bloeb öaec uptfpiingt / toaatnae 3P be3eïue metjunne hariben/ Die eerft üi betto genoopt 3pn / toïpben; en oir frfjtïoenng éonupttoiffrödöfe: maer naautoW eenbanbeetngtoütotopDsetopse k€en ?an mpnefcameraab£ genaamo Bulmam, jperfpcjt rap emg 500a* ïiia ^n gejtfjlïbet /bat bu£ op söne toang boo? be gtoarten gerent toas / toeate neemen: maecffc hou fjet niet nol&omen boen /fr&oonjR een groot aebeelte ban liet bel af fïtoopte. m mannen aï£ 3P ten ffrpbe gaan be\cïj\U beten hunne aengejigten geijeeï ober met roob / en be fc&oubetp , bo?ft /en 'tobetigebe£Iigïjaam£ met 3toar ten geel/ ofeenige anbere ftleutbie öen fceöaagt/enbatmetgroote plegen/ 'ttoeï&3n '£abonb# mbeetbier af* toaffenen / eer 3P gaan jïaapen. ■■ ^ ' . Zp teaegen boiggaan? geene fcïeeberen / uptge5epb bat be tyou-j«m«« toen een lap of fma fïof om bm mibbeï ftebben/ 't top aeljter mets- een banbtieiëbaflgeraaafet/ en tot aan be nniejen / of toeï tot aan be enfceïen neet öangt / aï£ 3P 't 30 lang nrpgen feonuen. mw 0002* fchooten maaaen 3P ban nattoen. ^oclj fomtpbg binöen 3P gelegen* tob oraeenige oube plunjen boo* rupïebupten te benomen ban öe In- 'diaanen gunne gebuuren / bie onber be Spanjaarden ftaan; en baerapn 3e banM ïjabaerbig op. Mr. Dampier betïjaaït ööe top een no^eien Éfcfflaan bep2aateben om on£ ben toeg te topsen / 0002 een bïaautoe xoh aen3nntopf tegeeben. 0£n nietg betpïigt bee3e b2outoen meer / aï£ bat men ftaareenige Meeberen geeft/ boomaemeïpRbietoattoepbfc||ban ' ïanta3ie öaar X^im met tptattaarbm aan. ftn$m & L^J^ZZm^ tnf^T^m^mf! Ö^,^of ÖPÖen3onöe monten: g£ wf?ï £at,öïe lliet ÖE SUJawacijttö roRKen Poo2 hem/ en öie met Oe £n*o& öat,^n3en/ tjeoömöe elft een Qftf baiiDejelf öe aleur all hÉ^^ÊÈ^^^ tetr be toanöeït * ^ "»«*» fen feï** gaan/ team 3P altoos tot cieraaö ren plaatje/ öoomaans Pan £&£ ?fe öunnen monfi/ öoclj öe öoo|jiaaW? .ïtt* ¥ KnSS feet i| Pan een tangtoerpig ronoe geöaante/ neörtmeuöe öen mono Pan £en eenenöoefe tot öen anöeten, $a hangt tot öe onöetfle lip en to 8? «* » «* «» öoite untgefneeöen/ 30 öatpetplaaqe Srt na een |aine maan gdpat/ öocö i$ pjat langwerpiger / en oe ttoee foüfc n* ren. Sn öe mtDDen ^ 't ontrent 3o m m een fc&e!Ung / raaec na öe gaflmaal/ofaaaölPergaöersng. ^Baec öegene öie 3n op eea lang" tost/ of op öe jagt ö?aagen / 3pn tuel Pan 't 3eïf öe fatfoen/ maar peel gouo / toen iii onbec ijen loagf. „J'gf ^Wtoen. öiaagen in #tem$ pan öee3e plaatje een ring öie o» Oe^etf -öe usp3e wraeuigc ; maar net metaal / en öe groote &ikhedt 00E naec Daarc fiaat m öe ooojoallen; <®e gtootfie ffi ontwilt 39 Sft S! eenfe»3en fcijatt/ en niet eptono/ gelpü ce plaats &S mimen/ maar Mngroudt ^ee3e gaan Doo? 't rotoöeïfajot üan öe neus hem fcet wem fointpo^üoo} öe 3Uaaarte en 't geeuwt/ noornaameSn Lari @uöe P^oimjen/ tot op öen mono hangt. «wwwaiwipa uai» J^?^iTnTn m ^0UUjm ai^ 3P of een gallmaal 3pn / aïtoaer SP öe grootfte plaatje? en ringen ö^aagen/ kggen De3e!Pe af tettuS | eeteii^t Daar na l^mwfit tjeel gUö / m Dw^K? ■ -,. .1 lUtyir LAND-ENGTE van AMERIKA. 5f m plaatjes/ of be ringen/ bie ben **outan gemeen^ ^ ?c öppc» SS met te flinftft&and op / rat'ff ^L^^^ CES a/n De mono goubcn, ^f ^|öaar jn W^^^g fó temanb onbec &M geïten &« Wf *g j /^LfSS^ fteatMof ringen ben toepnig tn 't fpjccftcn / ai tf t Dat De op «umie ïtPS Sng $0*7 en «W «pt» *a» be booten iM*** ijen SS / op Snaait» *** / aan eln « ' aan «n rnm te- Saan Saft tö/ tüwe goube pïaaten / boaarban 't eene op be uo?fï/en lana/ en ban fatfoen gelp men gemeenlijk een hart fdJW : / md : ot %mk buumïöng / ttraarin een gaatje $ booj t tottó be rmg gaat mmmmwj en doo? wtf»i$9 te$w& m* »«««|f W Cenfsaa ft Laccnta iti een gtooten &aaö een gouben Kroon of pïaat om wn hoofd ömegen/ 5pnde ac&t of negetibupra PH&1 potoeti op ge= SI1S3 enbanöimienmet «W SS^ÏÜSSSS poesen btagelp&een derfd ban rotttagftjtf gemaa&t /net S^ocjt et Senöeeil eooö gefd&ilberb/ om 't öoofd/ maar sondee gouben plaat/ SKSJJJ WoL op teuten Nge nroonen met ïangebe, öeeen ban mooge toogel? rondom öe^oHen; boclj bie ym Lteenta ijab ^IlieMben 'beese Rondere deraeben 5pn 'er andere bie algemeen 3?n/ £•'■* tueïKebanmannen/bjoubjen/ m ninbeten ^gJ^^Ëlffi oub aebzaagen towöeii ; «toetten fnoeren of ftemngen ban tanden/ KnfhSaïeïi enz. bannende ban ben m neermaard.s tot op öe mfc * W* '*» be maag. <©e tandennettingen 5pn i mr gemaafó ban berft&epbene cpgen tanben generfde een 3aaB/ 30 totDeuptfteeft- m ban be eene tug in be keepen ban be andere isonnen leggen /toaarbooi tjet ban loei een geöeel fïttfi been geïpttt. ^ocp beese foo^toieebt alleen banLacentaen eemge toepnigeban deboo?naamfle mannen/ opöMon- bête boojbaïïen gedragen ; en bie boen 5POber be mMg Ö«J- 30p noemben be5eïbe Cpger^tanben/ rjoetoel ihseif met toeet ƒ»* fie reben/ toant in Deo baer nooit sulfte bieren getfen: ebento d &eb A mp laaten seggen / bat 'er Cpgerg 3pn; en gMj«J gS Rebben mp berljaald/ dat5P 'er een in 't paforen ban be Itanbeng* te bobben ; en op een anber ffl 30 aï^ top met ftapit^n Scharpo, bergingeny 3epben fommige ban on3e maat^/ bat 3P een f P9fj >net toem wnffl&A Dabben/ bie Den Dab liaan aanftpfon. ga ifaetooft Qeöoojbbat'er tn bebaai ban KampechiecenWepne/boc&jeit fdlcfootf ban bie bieren i^. _ S„M , „M. imaer be anbere mannen en bioutoen bjaegen mm Wmtxm gc5epb bat 'er aen ïjunne ftettingen B»** baar een Hangt tuflfc&m Reystogc en bcfchryvitrg van de toeten 'er een plaats üoo? te binöcn «S^wWflSSSSS ^auneec 3p t'öup£ / of op öe jagt 5W of ten taoe mm / h2Aa mwm$ gaan , o?aaBe»Te ^otom'Wf f S £# SïffiS HBgn me 30 lang af/ totoat 3P gtóaan beton 3 '£ E"m/ Sjouwen (jefi&eu öeöatombee* Hettingeii '• SEnta tef» £L,le We I Mc al* ünongen aetgaalo 3pn. 4« ma mm e taSli^S 1.1 bto : ePermiel öin&t men'efin «»fe|S?^ Ipfi afê of 't eeu &o?p üja£ / Doe& 3u ftaann Ét bSft rf n?£,S( m' mm/ Bat bet n aar een Vtaet STSS* SSÖ Bettjh on* boere.rtjuwen op Se beiden, guöeboen %■ S £ ^ fomtmgetoat öicfiitee / en anöete Wat kttbec beïinuLh rlS p/ plaats om een gemeen ©ojlo^buKS op te ootS a, £ï£5 Wn niet aan ftoon#aa$ / 'ten 3p uw o%« J002 Z SnL„,?f .era' D^m 3P tenten oat 0e3elbe'al ^WtgJÖM ne aites? te betoeteteu / mannest te aatte uofCfiSt a^T toant 3ii itieften oe3e!be nooit * x m aeraaat # ; , Sin't boutoen Ieaaen 3l> Been fonbammt; maai- *■. «i^iii «. ïen ttoee of oae boet Pan een / m Tefe « fl.3 ?L?LB?ab£" fiuP* ««» ma «•■wit gUST JS,"! „SS LAND-ENGTE van AMERIKA. St Hen aan erft ftömenöe/ Ijet ban maaften / 'ttoelft mzthittZc ulaben Mm *mt VbouU) ié °ganfcb ongeregelb; De taste # 24 of 2f toet/ cm De foeeöte fiaae aboeuant. ^aer té geen fcboojfleen in; maar 3P leg* oen numbuuraen in 't mtbben uan bet ljup£ on De gronbneet/ en be- rookt toltegt of boo? een gat om ftoog / of D002 De reeten natvljet öafe &et hun£ të niet 30 3«ï in bettrehften afgeDeelD / atë toel m een mm ïjotócn Vgeftöooten Die alle in bet &uj$ aan mi geuoegb 3ön/ leen ö«ft 'et geen Uetbieptngen / noch beuren/ noclj ifenfcfe om ietó öP te lessen / noen eeuige anbere fïoeïen Dan öoute bloMen» €!& in't önpégesin geeft een bangmat/bie nan't eene enb ban eengofe t0tShenbene öup?eti fa een buurt bennen een <^og£-öuu£ of fojfc bat allen gemeen $/ 'ttoeïn boojgaan^ ten mintfen 120 of 130 boe* ten lang /en ontrent -is bjeeb ¥ ; be noogte ban De toanb of muur të 9 of 10 tmet / en in't geheel tot ooöen aen be top of boift ontrent 20 boet; Ü>ee3e ïjiwn 3911 met öïaDen beDent geïrja be anbere/ en öp* Rang 00 De3eïfbe ojp3e seooutob/ cotï> 3onber affcbutfel£. ^e 3pbeit en enben Dee3er ffcpW&iipsen 3Pnbol gaten 30 groot aïg een ^.#K& maar bn be rupé gier en baar gemaant / 3onber eenige ojbentlpe fcljxto» Ring. ^002 bee$> gaten 3^n 3P Den tjpanö aankomen/ en fcbteten met w\m I taant 3n toeeten niet' ban in geïeDeren on een bpanb aen tetren* ften W<*e hup3eiUlaan altoo£ op be nant ban een fcïjupne berg/ m een boocfcnoot in't ronbe maafeen 3P oe gronD Klaar ban geboomte era ftmipeïóoftn. ^Jeu elft enb tp een ingang / en om be3elbe te flupteis faebüenw een foou ban beuren/ ban iBaKato-bout en gefpïeetene bam* Um® gemaant"/ t>k 3P met teenen t'3amenbtnben ; bee3e beuren .3?» ontrent een boet bifc / en bie ïjebben 3e gereeD om op te 3etten aM er opanbeii.toillen inkomen/ ftoanbe ban ttoee of b?ie finferi in be gtono- om beselbe tegen te ïjouben. *Stf een groot ongerief boo? lytn baè: men beew buP3en 30 gemaMp in De optiD nan (heten/ en be £>pan* iaarbg Meten tot bien epnbe met lange gloebenbe ppïen in't ban. <©e^ meenlijk toootu 'et een bun£ge5m ban Subiaanen m Deese öup3ea 1 all- een toacnt om öet te betoaaren / en fcboon te ïjouben ; toant 3P |eu- ben 3e boo?gaan^rebeïp net/ aï^ mebe ïjunne anbere rjup3en; %n oee^ 3e groote bibsen bouben jp oon §\\\\m JSaab^bergabenngeu /.en anoe^ re algemeeue öpeeokimfren. ' ■ Dr . ^ Mn hunne ©ïantajien bp öunne fiup3en planten 3P 3aoeeï fUmmfi^m^m of Mai2 aM 3P i>oo? bun öui^se3in ^an nooöe lebben. ^e« öet ganfd» ïanb een teoub i$ / 30 i^ tjun eerfle toern öoo?gaan^ se . öoo* men af te hou-toen : en een fiuft^ knb^ baarban te supberen. <^om- tnb^ ïaaten 3» be booraen teel 3 of 4 )aaren op be plaat^ leggen/ naabat 3e afgebonden 3pn / en ban fïeenen 3P5e «« be- b?aab-/ al| mebe öe fiompen Oie in be gronbftaan : terüjpï be boome« bu# Umn planten 3^'er enintoei |M3 ttffiW üv W tooiteïen bie t» B 3. «^ 6% Reysrogt en befcliryvïng van de Miflaar. öe gtonb KsMirn / ïaaten sp rotten / toant omse uut te trtaaben hw* 2ïi? *^e ^ «^bootene of .aarööoopjetf / ftortud net heil i»- J*8dö : en dan ffeeften 3P ftupïtjeS .met &unne b/ngng en XjvL' ! / Möiaa beöenta m 't 5aaö met aarb. ^e 3aaituö tt ontrent April etl be OOOj In Seprember of Odober. »«S ban b : S ■■j»ei m .11 öen oogfï baar niet toaè/ etoentoeï *acï ik öe jkai; b?n '<■ SP «* »°S m 't flroo in Dunne öunjen ïe|8en lu »l ban ÏÏÏÜ ..IM*Jto*« ^n/ maart meel r'ttawïfe 5n Sm ffi ftKÈSfé* öan tuffen toer Reenen te i&ta/$,H« WSËÉ mt£mt ■» «»*atafe# / en tmnfcen 't 30 / het toen! SS ^Jt ^^fel^^ien 5» Sptoja, 'ttmSi ffi mem' dat J^ 1 *?^S£?n 3a^ïll5al °f -ö*wp!oft jaï sebouöen tobben ; bit tmm §S ^# ï5Jn öaare WW»»/ tei* Haautofeï 3P temenl in een SS^fJ^^^S1^^ ; *" a1^ 3P ooibeeien bat 3ptón ge" "ffiffiS SW* ÜaU *?r iu- öe ***** Wfien / sleten » gjS lIMtlil^f^^0^ De ^ai5 öie * ffotoftoetK in tyxp&fDechROe&; in De |Manta3ten./ en in 't rep3en boen / en Dat 3P üoepnig betet 3Ön miu& $$ fïaabititien ban öaeee mannen/ eeljter Doen 3P Öaer uoecR 30 ge* reeodp en bfomoeDig / bat ïjet eeuöer ïjaereb^pe leur /Dan eenige nood- bteangjfeljpnt te;3pn. ^©ooigaan^ 3tjn 3e öeel goedaardig./ meeèoo- @enD / en jbeteefö jegen^ malKanöeren / Doel) boo?naameïp |egen^ li2erniDdingen / 3pnöe 3eet geDimfïig en be(julp3aem. ^p- D^aegen SJ, Öaere mannen een Diepe ecruseDigijepD en get)oo?3aemï)epö -toe op alle aat lg' tiooibaïtcH. ^K ^eo nooit gezien Dat eeit indiaan %m£ wouto-fkieü of ssp ijaec Reef : fa 3.eif^ in öunneRcaRfiecïen/ lud^ejp Doojga^ owdee eet Den ö^anfe öebben/ geebtn m nooit eenige cufatj^ndgHücj*pn^sg aeu 1) unne bioubjen* - ■ Rcystogt en fcefchryving van de 1£org on- treurde Opvoe- ding der Jongens. Groote 6^. S&öaïben bit toern faöben be tyoutoen nog iet£anber£ fcöaer te nee* jorgetin/!^1^!^ *$P& towft/ «aameujl* 't opbjengm ber ninüe* i«42 P' pannwwne^outo ban eennmo bertoft fe/ ban neemt een au* m mm/ ten ïjalf imr naebat ïjetgetoren $ / fjet Hint. in ben arm/ en beftraam^outti opöaere rug/ en gaet met biebepöenaberibier/eu flWglie aibaec. fcfer fónö too?öt be ecrfïe maenö op een pïanöie ban Makaw-öour ( toant bebjpï SMeeuèsaegeu fjeööen gebjupfeen 30 bat hout öoo?gaan£ tot planken) gebonden/ en opsijnrug ïeggenbe baerop batë gejtnacljtelb: enaï£ 'tninDfcfjoangemaentmoet toetoen/ maasen *p't log/ Uïaflc&en't merfcoubtaater/ en s&acöteten 't ban toeerba/ï: teaee öooj be ninberen boi«gaen£ ïjeeï recijt groètjén. IBanneer be moeder het flmb aen oebejfi toü leggen om tesnpgen/ neemt 5P 't «iet het ofonfc* je inaerop/ enafê't gebogen beeft ïegt 3P 't toeerncec in een nasmmat* m bat baertoe gemaeat $ / en öobeu aen met fioMeé openaehotiben £002 Ut Wanneer be Hinberen opgroeien / toojoen be jongen^ tot beé babertf rceca opget wonen/ öoo^naemeüjft/ 't fcijieten met ppï en öooiïl m t Uïerpen met een ïan£ of fpie£ / op öepbe tuelae oefeningen 311 Seer afgewctjt 3gn; ja in heb öen bingen 3ienöoen bie bpnang ongeloof* Spn 3ön; %l$ Up ejcempeï / een jongetje ban omzeilt acijt jaaten oub mte een riet oberënb/ en ging 'er ontrent ttointig feïpeeben banbaen/ fcchendie F?*! '* ^ , 3P" P^ "3/ '" W^ &tt miÖÖ£?1 Ö00^ / «* M ber* iejd. s" wpöene marlen achter een/ jörtbèr een£ te mifien. <©ït öeö ft xelf ge3ieu ; en bit i£ öunne boomaamfïe oefening. <ö*n bjanueer 3e tien of ttoaaïf faeren oub Voojben/ en groot genoeg 3pn om hunne fpitó/ m een na!aoa£ met hoomb?anh te nonnen taaegen / ban gaen ju öoo?gaan? met De baber^op öMagt / en fcijieten onöerbJege fcleimebo* geitje^ afé 5Be 3ien. ^ocïj be jonge HinberrjeS neemen 513 nooit opbe jagt,/ of ten fïrpbe mee. |Baer al$ be jongen^ mat groot tooiben jgaan 3e aïtoo£ met be baber en moeber upt / en boen sobaenige bienfï aï^ 3P honnen/ terbjpl be mep^je^ bn be oube ijzouioen t'hup^ Jbïpben. * ^ ^P fcöpnen öunne nïnberen 3eer Xief te öeböen/ be babetë 30 loei aï^ öe mseber^ ; 30 bat in fcï)ier nooit ge3ien öeb bat 3P 'er eenige ftreng* ïjepb tegen gebiuphen ; en be hinberen moogen sicïj bermaahen metaï» le^ tnat 3P tuinen. Sn be ribieren te 3bJemmen/ en bifcö tebangen/i| een booniaame oefening ban be jongen^ en men^jeg : 006 ïjouben be cuber£ beel ban bie berberfcljing. Ep gaan t' eenemaaï naaht benbe jongen^ en mep^je^/ totbat3e tot een boibaafTen ouberbom beginnen te tornen/ en ban boen btw$0£ cenïapom 't Ipf/ en be jongen^ 3ette» ijunnen bomper op. ^e mep^je^ bjojben Doo? be moeba* in 't ïjup^toerh opgetrohHen/ 3P helpen ïjaer be fpp^ hïaar manften/ en «jo&en oon aange5et om fre3e$of b^aaöeu upt be Maho-bafi te trefchen/ "en 3pbe,-gra^ te. Mop* l*en / om 'er garen/ fioojben/ en tietteu ban te «laaüen. p op 5D" ïange togt upt toa^/ öaö men 't ?o hefdjiU/ öat bp eïne rufïplaat^ baer öp quam/ öpeene ban jpne iapben bonöt. #b^rfpel too?bt onbet .ïjen met ben boob ban be^öe be perfoonen straffevaa geftraft. i©oc|i inbien bebjoubj ö^t Wt aan ïjaare» man beRent/0verfpei. 1 en \ En maag.- de fchen- Hun treu- wen. 66 Reystogt en befcfrry ving- van de ens&eert bat 3P 'et toegeolnongcntoa^/ 50 onrtraugt 5e gettabê ; maet 30 3P 'tViecjVüogt/ en batïjet tegen tjaar betogen üJö^üt/ öan 'roo?öt 3? toetfcanö. üfunne Vuetteu 5pn in anöere gebaïïm ooftfiteng/ toant een öief moet fïerben sonDer gehabe. éa iemanö eene iBaagb fcïjenbt / ban fleehen 3e een $eaete boom in oe opening ban 3Pne roebe / en b?aaijen Die tien af ttuaeïf maal rono* om 't 't Uselft niet aïIeenïijR een grumseÏPRe ppn $ / maet ge- meenïpfe Dat Ito boet berftetben / en ben perfoon te geïpft om bm M\ê helpt ; aüjoetoeï ïjp topfjepb ïjeeft om öem setb&i te genee3en inWen fcp &«»*• 3£oc& 3obaanige mtéb^pben moeten met eebe be* ixjeesen tooien / 't toelfi gefcïjiebt booj op ïpnne tanden te &»er* %i$ 'er lemanb ban öen trouwt/ ban ï?oudtbe bader ban be^mpb/ of baer naafïe bïoebberloani / ïjaer be 3eben eerfic nacbten ïjepmeïpït op 5icï) in 3pn bertreR ; of bit nu i| aï£ een tefeen ban ongebJtMgïjepö om öaet te taaten gaan / ban of 't om eenige anoere reben ge- fcöiebt/ toeet in niet : en daetnae toojbt 3p aen ïjaeren man obergele- %X§, een man jijne bpcfetet uptlnmtoeïpRt/ noobigt W aïïe de <|n« öiaanen ontrent 3e^ nuren gaan£ in 't ronbe/ tot een groote maal? éb ! bjeïRe ï)P boo* P» berbaerdigt : be mannen Die tot bee3e h?dv* ïoftRoiuen/ b:engen ïjunne bpïcn met 3icïj om mebe te toerfeen: De ïnomoen béngen ontrent een öaif fcïjepel Mm , be longen^ b?engerc tomchten en too?teïen/ en be mepgjeg bogeï^ en eperen / Uiant nie- mand komt met ïeedige fanden. ««/"ƒ UiojanHPn/ Dan (teert ttótoebn na jpnbup?- „,«„<. aM\naii-GI{lmM' to0|^f8«Denoon<©a|tinaalen op »re^aïïe|ZM^W u». mÊÊÉmmm *m SelS BarlcïjelpftleeDiBte 3PU/ raaateu 5P UKMtf tojfco / nol. tofaftonS BroDtf Uef& f// * e» ÖJeunt t»o? ftem*»» jjeen. 4 -a ■ ■^ • $6 Reystogt en befchryvitig van de mt boen 3poofcaï£ 5e banfen/ 't teeïn beeïtpö£ gefcgiebfrbaiT ao-of 40 m een fetmg / aï examen mannen/ biegtumeganöeiTuptflreRKen en op maïnanber£ fcgaubeten ïeggen : bü$ ïoopen 3P 3pbeitng£ roitöonv/ èeteeegenbe aïïe be ïeeben ban gun ïpf/ met een seeu teohbetónn m Zp pppen en frommelen MBfefó / 3eïf£ aï£ 3P aen 't teerft snn ; maes i>un banfen gefcgiet tooomaamelpKg al£ 3n bpeennomen om b^oïpn te teeesen. %\$ speen pooggebanft gebben/ gaat femanö ban bm gooa npt ben ring/ fpnngt teanner om/ en recgt beeïe meemoe hnmm aan/ 30 booi 3pne fpie£ op te teerpen en te bangen / aï£ met acgtet ober te &uu« gen en toeet boojteaatbg te fpjtngen/ met beeï anbece beteeegiugen m* ïgfc 0113e tupmeïaató/ maat met meer rabbfcggepb afö ftonfl : enaï£bee* 3e3icgmoebegemaant geeft met3pne ïnmren / ban tteebt ecu anber uut enfomtpbg tteee of bn'e te gelpn. ^0 b2a aï£ 5P untfcgepberc / fpj.ingén 3P ïjeeibe3Uwet inberibier/ en teafTcgen. jicgfcljoon ;- enaïgjntoeètupt/ get teater nomen/ fltpften-3P- ïjun-ïjaait en ïpf met ïjunne gariöen. Zulk een bangfpel buurt fomtpbg/ aï£ 't MÉ> groot fë / een ganfcgenr öagV en3eïöen minbet ban 5- of 6 uuren/ en 't $feé; té- geef. öeÉnupnelPK- aï£ 3eeenteepnig gebzminen geoöen/ boeg niet naaftern bnnlicn; ^ïten ban bejagt/ of 't frieten na een boei/ 3pn gunne boonraamftr tpbhoitingen ; toantjo teel be jougeng at£ be mannen 3_pn geteeb oberat natefcgiêten/ aiteaf 'tnetgeng -anbetg om/ aï£ om .gnnne. oegenbfg* gepb te toanert ^e buitteen gouben öanfetptn en toolpageöen op gaat 3eïbe/ aï$ 't Fto?t£tept bet mannen ober i$-*r teantiu gaflereeren noclj: fpeeïen nooit met bemannen; maet alleen op raaïitauberen spnöe öiuV nen 3P oon teeleen^ bat fret gaar in 't goof b loopt Der mm <^e houteen braagtn gtoote 302g boo? gaare mannen aï$ 5P 31'eg bion* ^n zorg' «en ge30opeu gebben ;- en teanneer iemanb ban gaar/ gaaten man in voorhaare juïft een fiaat 3iet/ bat gp 't niet langer opbebeenfcaugouöeu/ neemt dronken ^ um tuoute of iïwztt guïpe omgem op te neemen / en in 3mr gangmat mannen. te ïes3gn; cntettopl gp baerïegt te ronlteu/ fïaat 3p 'er »bpm befpzengt 3pnlpfmet teatetomgem te bedoeïen/ teaftcgenbe spnegauben/'aan* gejigt/ en boeten ■+ enal£ bit teattr tearm aan spn ïpf tocrbt/?lrpRt3p 't met gaere ganbeuaf/enteerpt'erteebetberfcg op: bu^geöin ro: .12 of meer mannenw&unne gangmatten 3ien ïeggen naa een gafmiaaï / tettepï öe bjouteen'erbpfianben/ en genbu^be302gbenenteaarnamen. ^e mannen gaan nooit oupten£ gup^/ altea# 'tmaer om te teate^ ten / of 3P neemen 'teen-of 'tanbet ban gun geteeer mtt 3icg / 't 3peen ppï enbaog/ of |ple^/bpï/ofgouteme^ ^|n b?eeDe£ rpbjptr guune boo?* naauifïe togten ter jagt te gaen; teantbu£ booten 5p sicgban bïeefcg; en bit boen 3P 30 binteiï^ aï^ 3e t' gnp$ geenboojraab meer gebben ^om*- tpb^ gaat 'et maet een gup$ge3in of tteee t'3amen ; maet biateiï^ fiel* ïemeooR een gtoote jagt aan/ toaet op 3ïcgban beeïe ïaaten binben. €n 3eïben goubeu 3p een Saab^betgabeting / of een gaftmaaï/ of sp toammoón een jagt / aïteaet ban een t$i) m piaatp lèefiemb teotot Jagt- — i LAND-EÜGTE van AMERIKA. &9 lumlS fmmmmm mtfc&jaminöe öoffc^n/ maar m ten aeii3mi Uan f 8«ai PW Mm<: u" 3- sfft fo nesten / toarmeentiKW motto omtopnfs ^fÉfig^j^nSSi « ö«W«* van 'jt vleefch tee te «aaakïn. Reystogt en befchryving van de Dem ta met 3Pnc fpies / en DootfUt Sm • iï2 lf fiu ftJ looW ÖP *el ban 'tJöeffi ato "S nöf en 't ld tefl f& £*5 """"W* ïss»sb * 5 bü sbs ns isnS fiafiftenjp 'töaoföif/enoeele n 'riErlïf,l'^«ta« teebegnpDaf/ en batnifr mS^&^f^l?*® an< finten en fijofifien/ naaöat w't nX hSLJ f °B Wl^ mmt &P »P "Me Jph* P öct*c" / öooniaameWi ei$ £ Wt mi enbeele PeWsf Hffi^t%&Ë5^& f ~* «en öetoouvuengetüjilöbiaabna Ktg ®e«e I,& ^ ma,,= ing Boeöölpben; entoanW KefiSK SSSnSP nano£/ of anöete eetbaace aetoaffm fin / 't taift MTUnSSLL i? «nsaeotbuut te fiooben Jtm/Z^b^Zlm^Tul^ LAND-ENGTE van AMERIKA, 7i gebette maaltpb fcan mm &«*•» 3P maar m$ oaa#/ ontrentbeur ml2 Mtnmnofi nieten SP öan in een groote aarben fcTfjoteï of iit ^Smf^J^W op bet groot bfaft &et -toeft in port &up* linSI wïïEwW / eu baec «aan 3P öan ronbom 3ttte» / op ttfSotitó alö op floeïen. fHaer aï£ 3P öwote gafïmaalen ïjeb* hln ban maaien 3e een groote fc&aag ban 10. 1 1 of 20 of meet: boet ?e?i 7 LaL- ba net ae3dfc&ap. groot #/ en öjeeb naar aöbenant ~ Sn?P 4 fl0f & ö^ ban pantatn-bïaben tot een ^SmVö €ÏR öeeft aan 3we mötec&ano op be gronö een ftalatag rafetweeo. «cir u^'i «« - ft . ö tXüee ^2^ bingerg fSSffi 8& McöSel/ en naaien 'er be fpp£ aÏ3ogeIpR aï£ S&££ ï Je 3 / tStoë 30 beeï aï# 3P nonnen/ 't toeïn 3P oan ober* E2ti?ta "Bf tS» RW » » * rep£ötmnebinger£ itibe mS metCter boopen; of bit t* tipt repntPHÖepö/jf W**» SenTSeetSt; maer 3P eeten ötmne fpp| oberöaabig tot / m Sta r £ aepepéro. 2p eeten 'er niet toe op manier Pan bjoob ; SKS sout Deöoen / 't toeïn baer toat tmf ft S^plei^P ben seinen om be b?ie of bier monbbollen een£ ober funne tong om een fmaan te geeben / en leggen öem ban toeber imL indianen £& 3P repsen / tootjen fcunne toeg naar be 8fon /Reyw SfuLn löS houten 5» hunne weg tebelpft toeluerfctjeptene Dager» SS S»eS; W ^ je een rftte aftowm / Bon geö^ ïiSf S^KSpSS öan «* öun getooonlp^-s. mm T 7* Tydre]/ en Sn '215* S*85 3P Utepp ^aatnaa öertjaalen 3P Se StoeeS met nun ne öanö/ m bootfen Den fïaap toeöer naa/mn aho te beS "te «£- ten/ dat 30 memsmaaï aI£3P bit boen men 50 bed lïaaö tnLf % nacöten onderde .5al mi eer men fijnjt taj^tm^^ bÉL^Sfs^ öen ffeene af^ighan teften of Dagen/ noeft uetöeeïwg ban öe Dagen in- miren / of fmaïöeeïen / anDetó SS2 fciif^ %M Europeers Die ijen niet ber&an/ ifn S .^e berteöene tpDen Doo^ geene anDere omloopen ban öimetóe SS ■mmj Dan feetec jfBaane ; en Laceota ««Wdftofe 'iwn %m Kf nta^»| ? Wm ff*!? &* / *M* B ÖJ ötoq /mer'tgetaï DatsptoMen te nenimigeeben/ m^SSS 111 ïjtune öanö/ fcDuDDen en fc&e|te«^ 50 sp tra ontelbaar jsetaltoifa uptD»n/ èanme S Stak aanDe ouegpDe ban 't öoof 0/ en fcöuooen ïjet. ö 9 v,5f^u m,te ^^n SharP «a oe Eupö-sa gingen / toaaren W 930 fteru / naar nip toojfteat/ en bn* beeie ban De SS |ï»n&%^ «IS SSi^^^ "" ^Ö0»'/ «« 't foom up JiïïHISïï oooj sjiae cctenliig bwucüen voa#. ig>it (Jonöt hem nanfch n f t ao» / nwac ten auoet liep toat üoojuyr /ei * Se min 't bofth .?SJ^ toat üan 't paa af / iaat to/e/r, S^Wto»S«SI nam ouP getal met «aij-ftooj.iiS op : «©och Ta oaa„ «„J' «onhn 5P ycb oerieeSe«i om uj.t te «LritfaX f rSSffl^ iuaur L AND-ENGTE van AMERIKA. 37 toant ttoee of m ^S^« öaatnaa op 0113e togt/ Homenbe h& müU* ban öe èiiWc tntiiaarien / sagen top bat 5e met ïjun 20 of 30 ban öe mmimmm^m ïjen beesig toaatenom De gtaanen We in iM :manb* tjetoaaten/ en toeföe 3P on f en pantam-bïaö geïegö ïjaöoen / te ttb féii maat toanneet 3P aïïe ïjon b Jjeöaan Dabben en met betbet nonöen «omen (milWen omöac &et getal Jumne tdfcunöi : te boben mm ) fcneenen 5P 'et öeel pbetig om te RtaMieeïen / totöat epnöeïpn een ban ben fchiefpb opftonöt/ en een Ion ban 5?n ïjaait met spne bin* neté affcnepöenöe en feïjuotenöe / baat öoo? fetjeen te toüïenbeteftenm fiat bet getal =50 groot/ en onbenenö toa£; en öaatmee epnbigbe ïjet BtaMieeïT Jïlaat een ban &en guam bp on£ en bioeg on$ getal ra ge* ojoofeen ^naanfeï). 3£un»e getallen noemen sp aïöui 11 Anivego Konsjugo 12, Anivego Poquah. 13 Anivego Pauquah. enz. 20 Toela Baguah 40 Toela Guannah. enz» 1 Konsjugo 2 Poquah 3 Pauquah 4 Pakequah 5 Eterrah. 6 Indrikah. . 7 Koegoïah % Pangolah. 9 "Pakekopah 10 Anivego. <®nöet be tien boen 3p nietanöet£ afê elfc op3onoet getal fïmpeïpntf noemen/ ?t toelnsp öeeïbaetöigöoen;maet 30 ö?a aïg 3pAnivego5eg* gen/ Mappen 5P öunne öanoen t3amen / en 30 Doen3P »oo? 1 i, 12. 13. enz. totttointig toe/ en seggeu t'eÏBen£ Anivego , toaatnajp omrag Ijanben ban een öoenöe/ «iet öe booïfle binget£ ban be tecïjtetöanö op be biugetg bet flin&et -een boo? een tellen/ 3eggenöe Anvigo konsjugo, Anivego Poqua, Anivego Pauqua, enz. tot t>et getal toe Öat 5P toU* Ken uutöjufeften / 30 't onDet be ttointig 3P- ' t , _ %\$ 3p ttotnrtg toiïïen betekenen ƒ Jlappen 3P öunne fjanöen ttoee- maal tsamen / eens0 op elke tien / en 3eggen Toela Boguas. boo| 21 3egsen-5P Toela Boguah konsjugo 22 Toela Boguah Poquah, enz. %\$ 3p 30 "toette» wptöiuftfeen / «lappen 3P (jnnne ïjanöen ö?iemaaï t5amen J en seggen. Toela Boguah Anivego ( Ctointig en ttenj) bOO? 31 Toela Boguah anivego Konsjugo, (Ctoirttig en elf) ensotöt 40 toe / Klappende Ijunne ïjanöen ban biet maal t3amen met te 3eggen Toela guannah , 41 Toela guannah konsjugo, enz. 50 Toela guannah anivego (ttoee tbJintige» en tien); ƒ 1 Toela guannah anive- go konsjugo ( ttoee ttoimiaen en elf/ &c. öe boïgenbe benaamin* Z K sm Manier vaat el !©* f lerfehe en Schotfche. f?tallc«,. 74 Reystogt en befcfiryving van de $tn m i oo 3tjrr nip onoefeenb / en baat 3pn 'er maat toepnig bit §b tjoog tekenen nonnen. Cectopïiftonöetïjeittoa^ïieblptirtöeife rapoui nunne getallen te toen/ en ruja^bi&toiï^em tpofcojtirig/ toantmp* ne pooginge om öen naate bootfen bedaagden öen tael-7 ensn-fcïaarót ét bïpbe om ; maet baat toaaten 'er maet xuepnigb of e mpbetoér nonnen tuengen al$ in nu genoemü jfjeü/ of bie rap te tecot nonben helpen vuanneet eft betbpfferb \aa& ^ee3e maniet toair b«i W twintigen te tellen/ féöeseïföe afêbeou* öe Cngeïfcïje top3e/ en; buit seggen in plaaté ban 31. 32. twintig m tifl ttaintig en ttaaaïf enz, iggclpa a$Dci£aagïani>ei$ban ^cöotlanö en 2Setïanö / bie elf en-- ttointig / ttöalf m tSmhèig èni 3eggen. ^& Seggen be llfoogïanber^boo^ $-3 bettien en tbaee tiuintigen/ enk Dariens twee twintigen endertien, HOemenDe aïïeerilpH ïjet atyutftt bOO?. ïflli mpn jongïjepo ftenöe fft ïjet fooglanöfcö/of be ouoz^jecfcöe fp^aaïiijeei toet/ 30 a$ fret in 't jSoo^öen ton Ierland aanöertotesBoyn , en óp öe flab Virgin i inbe SSatonpbanKaflie Raglmnr mbêj^obinde ban Kavan gefp?ooto bao?öt/ en ooft in De ïjooge lanben ban <§>töotïanö / aïtuaat ik op betftfjcpöene pïaatfen bengebjeeH. CM boïöoeninge oet 3Ueföebber£ jaUftöjet een Jgfl geeben ban Jjunne raanier ban. teKen.. ir Heem 2a: Heen augus feh (Of ausfehjn 't ROJt) 2 Doo augus t$ en, 3; Trie 22 Doo augus £eh; 4 Kaber 2.3, Trie augus- feh- ƒ Koeig, 30 Dee augus 'feh. tienentPJintïg © Sjae 3.1 Heeneg augus feh. eïfenttointig, 7 SjauehEr 3-2 Dooiegaugus feh. 5 Oacht 40 Joyiht 9 Nuye. 41 Heen augus th*joyihr.. ïo Deh 42 Doo augus th'jo iht». 2.1. Heeneg, ?o Dehaugus th'joyiht 12. Dooieg fi Heeneg augus th'joyihti, 33 Triedieg, ƒ2 Dooieg augus th'joyiht., 34 Kaherdieg 60 Triefeht. Tf Koeigdieg, éi Heen augus Trie feht udi: Sjaediég ■ 70. Deh. augus Trie feht- $7 Sjauchtdieg 84 Karehrfeht 19,- N-uyedig, 9° Deg augus kar eh-fehtht, ao Feh, uoo Kooig fehth. 200 Oytsjeedi 1000 Mielah ,_ Si&oeooo; Millioeïi. ~\ 3W?* LAND-ENGTE van AMERIKA. 79 mmffmm ban be Umtaètfr, ffe** maaftft tnp tt öequama om betaal ban be Darienfe iudiaanenteleercn/toe«4Ronöttöeritoa#: taant baarÖ eenige obeteenHcmfï tnffc&en i»e3eïüe / n et m be beteftc» nSno ber bjoo?oeny maat; in be uptffcaafc / me n» niet 3toaar biel/ •noeuieï men b:p baat boo» beitel fpjeent/ en be H beeïgebmpfct/ öej ïieffenö een ftte RÏann af -toon. §n ïeerbe in een raaanb tpb£ beet ban IjetDariens, UiantiH bïoeg aïtoo^fjoesp bit en bat noembsn; en Lacenta Die ook een Uiepnig geb?ooaen ^paanfcïjhon/ pjaatte geflabig met nm Sa ïjeb'er mpniet aan geïeegenlaatenjnn ombee3e3|nbiaan* fcöefp^aaa te ontisouben ; uïjttt 3aï ia eenigebjoo^benaïöier tot eenproef «eer 3etten. Tautah Baber Naunah |Boebet Poenah ©20U»J Roepah ^joeber Bidama SoqnahRofepah? 2S?oeberöae baart Q$$ Nienah eenlBei^ Nieberaaan Tfjanuah gaa Tfjannah Wiemakah , |jaa$ UÏOOp* Sjennorung -eengroot bing. lecsjah ïeeïpa. Parïetsja foei. Ietsjahmaioequah ( ig een aptbm&feï ban groot m^gaagen.) &otsjah#aap Kaupah een ïjangmat Katsjah-Kaupah^ pilt gn inbeöangraat gaan flaapenl Pa poenah ietahkawpah? ©soubJ ijebjeeenöangmat* Doeia, bjater. Doeia Kopah? ïJMtgpbjater bjinöenl' Sjitsja^kopah, |Ea!5-b|anB. Mamaubah mooi. Kati peper. Aupah ienah ? ||oe jeetje öatl Indiaan- fche weoc den,, VERVOLG. Van des Schryveis Reyzc TTfbbenbeaïbn^tieLand-engtebefcöjeeben/sosaïiRtien tyaabtaatimp*zfe w n 110 reP5e?)erbatten/ boeïa in af baan in be ^upb5ee / bp Reaieja op21- ïieftufitoauMexiko, aïtoaaeiaban Mr.Dampier fcöepbbe/ naabat in öe ttoeebe tepg met óem in bie see&ag getoeefl/ ütapitepnS wan ging met öet fcïpp be Cy-gaet bjeflbiaatb^ / en Mr. Dampier boer met öem; ferbjpïiabp &apitepn Davis bleefopfc|)ip be Bachelors ddight,aÏ50 ÖP ge3inbb3a£uiebee na 't ^upöen te neeeen. 3©P lieten öera oan in bë fjaben ban Rejaleja , en gingen fcen 27 z* Daw- ban Auguitus met b?ie anbere fcïjepen t'sepl : maar bermib£ oï4fllsrsl^s' boïHseer 3iea totetbt toen bjp in sec boaaren / ïiepen bsp öaafi in beg^ p5& goïf ban Amapaiia , altoaar top betfcïjepbene toeeaen iagen aan tenl69t K2 *P* ^ 7.;~ r \ i i 1 i ! l' 1 r 1 1 I f 1 | ■ ! AsnpaH Hcete li ikx. Wolwn. Xohos ey laad. y6 Reystogt en befcliryvibg van de epïaviotje / op'ttoeui top eenige butterc opjoegen boo? emr3fê&m Ér top aanïanb bjagten. atëp babden fn-onge bier fc|jeepje£ mest afê » qo man die aatr be bïutpoo?t£ 3** toaaren / en Ueeïe ban itegetor fftu> ben; botb in bleef bzp7 boetoeïun öercöageïpfeg- oppafte. IBpnbooK neemen $ niet om aiïe£ toat on£ op bee3e togt bejegende ■& melden (eebter saiin eenigebande merïïtoaardigfte dingen die ong -toowguameir- berbaaïen. Certopl top lier fagot/ gingen top uptgebjeR ban féebenit epïanb too?dt 50 genoemd naar be &0Ro£-neuten bie 'er bp menigte 3pn :. 't i$ niet groot / maar beel bermaaneïpR : in 't mibben M een flepïe berg / bie omringd i£ ban eene bïaRte / toelne fcöupn^ afloopt na be 3ee. ^tm bïaRt* / en booinaarneïpR bet dal baar men aan ïanb ftomt / të bic^t be3et met ^oro^ neuteboomen / die &ier 3eer toeeïig groeijen / detopï 'ê een bette en b^utljtbaare grond i$- : ooft groeijen 3e aan bm boet bart öen berg in 't miüben ban 't eplanb/ en breïberraaaReïpR in bofeljje^ oerbeeld. €n bat nog toel meefl tot de bermaaheipbbepb bee3er jjïaat^ boet / i^ bat 'er 3eer beeïe fp?ingb?onnen ban felaar en 3oet toater boben aan ben berg nptbojrelen / en aïbaar al£ in een bie* pe Rem / bie op> ben top 8 / t3amenbïoerjm ; en bermid^ 'er ner* gen^ een groef i^ / toaarbooj 't toater a\i een been jott aonne» uptbïoeöen / 30 fêroomt tyt op berfebepdene pïaarfen ober be f®m mm beel aacdia neer. ^etopï nu de berg aanfommige tonten toat ober* LAND-ENGTE van AMERIKA. 77 obrrtonatf toant be ftftppfge 5P&en 3P» mar ban ïpnwfit/ 50 Irafrffêt Sgdph 0(4 offot 't upt een emmer mp M / fr°«3e nmt ' ïaatenbe een -özooge fpacie tuflbïjen öe fïraal en ben beug/ 't» «en fthoon oetiotgeefr/ en boojbenaup ftaanbeü*ofto£ nenteboomen/en be beticne lucht/ ïwlfte öoo? ï)e't baüenbe toater in bit neet getoeftberoo?* 3aaftt toV/ brPïaat£3eerbeHaoreïpfte maaftt/ en berraaafteïpft boo| berfcnenbene ban be^nnen te geïnft boet 3pn. ten tÜtïe bagen gingen ecnige ban on^bomaanïanb: boclj een£ op 3e* feeten ban ge3inb 3nnbe 3itï) bjolnft temaaften/ boeren 341 naianb/ en hakten beele ftoftogöoomen om / ban mem 3P be neuten pluftten / en on* f rent 80 mengelen melft tapten: baar op gingen 3p alle neer3itten / en bronnen be aesonböeben ban ben ftoning en koningin ./ enz. ^©oci).D0e> toel3P beeï nat te ïpf floegen/ ecïjter boïgöe bec geen bjouftenfcïjap op; maar bie bjanft berftoeïbe enberflpfbe ïjunne 3enubjeninbierboege/ bat 30 gaan nogflaanftonben/ nocïj ooft aanooojb ftonben ftomen/ 3onber Eitpeban begene bie geen beeï aan bee3eb?oïpftï)epö|)abbengeöab; en't buurbe toel 4 of 5 bagen eer 3Ptoeber toeltoiecbeu. 3©u boeren ban |iec nog al betber 3upbtoaacb£/ en qnamen aan een ban Gaiia**. be Gal lapagos eplanben / leggende onöer ben JjBtböeïlpn. #p een ban beese sos* enïanben bonben top bede seergrootelanbfcPpabben /ban Die foo?t toel* U topaetooou3pn Hekati te noemen. <©p bit epïanb toa^geen toater te toinbenban opeeneplaatg/ aïtoaes ift sas bat bie bieren Difttoiï^ gingen totnfeen / jonbec nogtang in 't mater te gaan. füan bit eplanbtoa^maareenepiaar^ om Imter in teneemen/ aïtoaes topongfcl)ipftieïöaaïben:beeleCo?teIbiïpöen en toet gevogelte rwamen öaerna toe om te bjinften/ en toaaren i\\\ eerfï 30 öemeeöjaam batse op on* Seïjoofbenen armen quamen 3itten/ 30 bat 'er eenige bagen lang met an* Der£ m uogeïg boo? 'tfcöfcepgbolö gefeïjaft toierb; maar 3P öegonom toel fcaaf53Qfdjuittote tooien/ Dat top 'er niet een ftonben ftrpgen/ ban big- topfeïjooten. Éier toaaren ooft beele Guanos , bie miöe een goebe fppse 3011. <#p&iuplanb groeit seefter tjout/batï)eenicflpimtpnt;t)*t$maei: cenïaage boom/ niet ïjeeftecacljtig / maar gdpfteenprtteboom/ ööetoe! bihfter/ en boïbaneen 3eer aangenaame gom. iCcctopï topöier aan. os Gaiiap-agos lagen/namen top 500 saimen uweïin/ öte top te booten toer: opbe ftïippen geïaaten ïjabben : maar öe .Cojtelbupben Sjabben 'er 3eeP beeï ban opgegeeten/'ombat be'salïften in be opene ïucöt lagen. Coe» top beGailapagosöccliettn/hïupiien top ging: en voeer-ontceMor ^^ K 3 ®* La -Nask 1:1 Koquim- ifco.- • r€oud. nandos .Eyland. 78 Rcystogt en befchryving van de eplanöetunras^ beTmfl-te» Peru; bac%maUr\m%umnktmziu ten met (jet gene on? Daar btt?quam. &p gatftentt G uavra, gKEÏÏ ?!iS^0"&tcn.-/-toaartian fce ïaatfïe b«i fc&erp taaareni *£» te? «wefhctoitopbe.jpïaatfeiiy en name^e Ui afcp ftabbe fa on? rre$- hopbetlmen 't &a£m uiius be£ jaatf i 686 toen .tbptc pSS mSS f wtopWdtei raa^^ ^ SSS mf?^?^ öefiaeiï'f etfanb Gorgonia, .aï&eet .top onë fcMp fchoott Si^ff £W?*S l"ate* wptte 3ee Baalden: omter be bifcïj wï ie fetRflc» / repitoi 3P ben oefïei; op een fïeeu / innamen Dan e>n SK togmebespso lang cpdefcöefp mopten/ tot Vat ö"S te/ pp toaarenooftteLaNaska,ïtoeÏHem Mepne Baljentó op 1 c-treaa- teii «ipbet b^öte : 't 3eïbe iebett beeï 3tuaat: en Wne 'S n SS335 Hska en andere plaatfen op bfefiufi ooit öocn, ^nefmaaSI of K^wÏÏft fasïma! enante Pïaatfen beloerd te toojben" é&b beto fe«cfomWjeenige faemi tnbicfjt gemaante potten tean omwnt hKSftf* möeopeneïMcöt./ sonDer einig befcbutfa/ soöat teö ffi?2rSS^ öeese Potten fc^tit; 5p Joggen W * baa l/eSn* tctjenoe wippen; elfteftoapman tyeft mi iwtk op öewne. Mn namJ» «ttgvbt boojtaabfn ba^beesentop»: P P a,mi h JJiw^S?"*006 f* Kocillimbo » tt« Qcoote ffab/ met negen kernen tsaetln/ leggende op omtent 29 graaben 3uubet breedte, feVlanoöeu Uïaf / bat booi öetlanö Moeide Mn bjie€nge1fcöe muien öeneöen teftaö 1SSI 9r0Ub,e^53ai10 öanbeesertüiec aan de sMtant/a^medlmbe ftS# MWmmtt goud beflooben ta& maar 't uS fpn bat Detenbeloo^ toern 3ougeUieefï 3pn M op te 3amelen. mt tob ik y^q«?mÏK 3epïÖm to^ m Joan Fernandos Eyland , aïtoaet tüp tó« ^^f^^^^00^^^» Knigtjoii^ tattlftt/ gaanbe tonöom £ï.hv LNUego' 3otoeïaï#öpfton/.na Weitindie. MaatSpSaS öje "JP te PlskaMiomen,iaöben. ^ ianöqpbÊ^eebte ban 39. gr. £. 30 toeï om be uiltiD.te fiebben/ atfom — ƒ LAND-ENGTE van AMERIKA. 79 ag^rst- Wchttt ï)P be ftufl te 3Ön. 't panjaarb£ jepöert on£ öat ïjet 'er nooit regenöe / 't en 3*1 beire ïanötoaarb in. €bentoeï (jeeft men'er 3toaare èauto. Ce Kopayapo i£ öe ftnfl öojentooefl; en 30 sietmen öooïgaané ïang$ öenuftban Chili en PP ^ttt)m hem berfeïjepbene bjaagen/ en onöer anbereïjoe Die fcöepm baar genomen toaaren? $p anttooojbbe ong/ bat ontrent 9 ^rnvte boomt bie baartttpgen baar ten anher ïjabben gelegen moe baat betoeïae ttan be eetie fpeft tot be anbere j of 6 mplen topb i$ : en bat er een aartbee* ioina toaé genomen/ bie ïjet toattr upt Set Se3iSt &aD toeg geboecb ; boch Dat" öet naa 24 uuren toeberheerenbe / met 3uUt een getoelb toa£ tomen aan rollen / bat öet bie fc&epen ober be ftaD / toeïfte toen op fcenbergfïonDtbirntop gepaffeerb toaaren / geen toer?e7 m m Mj bal fmeet / bertooetfenbe baer beneben bet ïanb een groot turn toeg£ lange be Ruft Wberöaaltoierbt 011^ toen top aan 't fïeebtje quanten/ Mimcötigb boo? ben $arocïjie-prtefier/ enbeeïe anbere tntooonber^bec ulaaté 3©P5tourben tm$ öeen en toeer / fomtpDg op mi *n fomtpt!^ aan ïanb/ sonber beeï upt te rechten/ totbat top beeïe Wa|en be^= 5oeht hebbenbe/ toeer aan beGaiiapagosonberbenlBtböeïïpnquameny altoaar ton Defïootcn/ om 30 goeb al^topftonbeny on^uptDiesateDe- ; !»-■■; Aardbei ving og ?.ce ge- -voeld. Nieuw !.andom- ackr. R'eystogt en~ befch? y ving van- de j 3©p jepïöenöan toeet 3upbtoaatDg/ jpnDe ban boorneemen nemen* ra te Doen/ Wo? Dat top aan 't tfplarftr ban Mn Fernanöo qnS? ^bertoege geücurbe (jet een*/ toanneer ton op De ötpgte ban 12 i4 30 min. Z. eti ontrent ja mpïen bande baffe &ufi ban Amerika tó* J? Lteïf *top« ** mo?B«tó ontrent 4 uuren in en? kW en in De bmh een fibiMdtète tor geboeiden ; toaatdoosal mt$ boï& 50 bettaaO toi'rör/ Dat . topnaautoïpft tofflen toaat top toaarm/ oftoat toe bennen *oiibW 30 Dat pDer jicïr ïsegon tetboob teberepöen: taant orfentf toasiofcnte PH en bwmfjj/ bat top bafMpn S^oof Den Dat getfeffrop reen rootórn- ffooten fjaö : maar toen De bernaagü&epD een toepnf gje ober toa£ / Me& pen top 't feoö upt/ Doctj bonben geen gronD; 5ul&£ Dat top naieenta öberfeg befïooten Dat bet eene aatböeebing mofï getoeefl jmt iS De floot 50 fcöieïpn en fel tuft m **Wtfn* De fopaaK op" fepngy m fommtge ban on£ bom upt De frmgraatttn geffingerö toier- Den ; ja üsapttepu Davfs jeïf toierbt upt 5pne noot gefrueeten me ie/ Die Doo;gaan# groen 3fet / fcïjeen toen toit ban nïeur fe3pn; én 4 toatec Dat top nut 0115e uurfen fe&epte» toag een toepnigiuet ?anobe^ raengd:Dit öeeö on£ in 't eerfr Dennen/ Dat *et een 3attDpiaatöaer ontrent mofi 3Pn ; maer naabat top 't biepïoob uptgetoojpen öaDDen/ ttimfe^ Ben top-ntetof't molleen aardbeebtnggetoeefopn. €entéen tpb Daernae berfonDetr top/ Dat 'ee tr Kaïiao, spnöe bereeDeban Lima, eene aatb* fceebing toa£ getoeefl/ en Dat Desee 30 benban fïranD geëfjd haD/ Dat ec geen toatetteftn&toeefi toa£; boeg Dat ïjet een poo£ toen netoeeft 3pn»e/ met p£lpfte goïben aï£ bergen toa£ Ramen aanmïSn/ DieDefthe- wrjpeuDe op De eeeoe ban Kaïiao een mpl ïanbtoaarbtn geboerDV De tab Kaüao, fcöoon op een neeg fïaanbey raio£gaDer£ hn f on/ ober* toornD/ en menfcjjen en beefïen *o tnplen langer Den oeVberb on&en öaDDen/ DoetiDe 3eïfë te Lfma feïjaabt/ getoet Dat 6 c£ngeïftne mnïeu ianotoaatD in ban Kaïiao aflegt. €11 bit fctjeén fchier 3utó een S labben tt 5P ; ^ Öa££ top Öe wpttoaWen te&mta ban gép Coen onse fdöriïf toat ober toa#/ berboïgben top jupDtoaatbtf aatt re sepïen ; top meröen 0.13e hm %m ren oofkn / öSfooÈtofc / totpar top quanten op De öoogre ban 27. gr. 20. min. éupDec b&m* Hl toanneec top ontrent 2 uuren boo? Dag on een hfepn/'ïaag/ en SfflFJSëÖi^lP^' eü em ötoot DlupfliïD geraak öoolben/ geïpn af^ Dat ban De 3ee op een firauD. #n3e matrooyn b^enenbe boo? Dag aan gronb te vaaken / ber3cc|[jteu Den ütapitepn te toeitóen m af ubwbtn totDat ïjeï Dag toterbt / Det toefó op toenonDt. mp m££ ÏK een Rïepn bïan epïanD re 3pn / Dat Doo? geene rotfen De- ffeöut toa£ 3^P qnameii tot op^ get bierbe Deel ban een «fcnWetó mpï Daar bp / en Konben 't 3eee Rïaar ?ien ) toant &er toa^ een SSJS^* •?»««*»*/ 9««feÖ "*« öpsig tffmtff* &e|itoaarDö/ tntwnt i2 mpleu naae gtffinge/ ban on$ af/ sagen top een ree&p ban " ■ LAND-E.NGTE van AMERIKA % ban Ifjoog ïattb/ 't toeïn on£ foefelen epïanöen te 3pn / om öafW berfcljenbene openingen tuffcben üepös toaaren. Wt ïanöboo? 30 beK re 'tin on£ p3»gt toag*/ fcïjeen sfelj op een lengte fan 14 of «6 mpleiv> «Pt te tfrenaen ; en öaer quanten groote bïugten bögeïen ban öaan, ^n en beeïe anöere ban on£ boïn 3ouöen 'et gaetn na toe geseplö* ïjebben ; maar öe $apitepn toouö öet niet toefêaan. Cf et Menn eplanö* ïegt foomuïen ontrent #ó#elpne ban Kopayapo, enbanöeGallapagos- onöet öe Btinie/ 600. 3©anneer to^i toeöer aan Joan Fernandos epfanÖ quanten/ 't toeïft toa$ mi '1 laaifl ban 't jaar 1687. maanten top on£ fcïjip aïöaas feöoon/ en (heroën- 'tbanöaar na 'tbafïe ïanö/ op fjoope ban eenige frrjaapen ban 't epïanö Mocha te ntpgen / om 0113e tep3e ronöotrp Terra dei Fuego te nonnen uptboeren / maar öaat nomenbt bebon* oen top öat öe ^panjaarbé öe fctjaapen/ paeeben / en anöere bieren / of geöooö / of toeggeboerö jfraöoen. 3É£p fliesöen oan na Santa Maria,, een enïanö opöeöoogte ban 37 gF. %. om eenige berberfcïjing te beno- men ; maat* tjier toa£ atïe£ oon bertooefï ; 3uln£ öat top genooö3aant toaaren ou£ te bergenoegen urn 5obaanige boo?taaö a$ top ban öe^ Gaiiapagos gebjagt ïjaööen/ spnöe boomaamelpn meel/ maij/ gesou* tem lanöfcïjilöpaööen/ en 't bet öaer ban tot oïi geb?aaöen / ban 't toeïfe top 90 potten ïjaööen. <&e ^panjaaröen ïjaööen op joan Fernandos- Cpïanö oon ïjonöen ge3etom öe depten alöaac tebernielen/ op Öat top* 'et geen ïeeftogt mogten brnöen: Cbentoel bonöento» 'et nog eenige/ maet top fïagteöen niet meet öan top terfïonö opaten / niet ttopfelenüetff top 3onöenteMücha fcïjaapen genoeg gebonb&i ïjebbmomen ban eennlepne nauoe/ een netel/ bpïen/ ïjoutomefTen/ maij/enee* nige anöete beijoeften. Sjnïjeb feöetOgeöocwö Dat 3p~öaat een gedeelte ban öe mai5 planteöen/ mn$e bonken tam maanten/ en öpbifTcïjen en bo* geïen 't ïnf tjielöen. ^^öaar ig> een 3enere boge! » ban grootte aï# een > ifoenberHupaen/ öetoelae öolen in öe aeröe maantgeïijn eennonpn/ al* toaar ljP3ictj ^nacïjt^ ontöouöt/büegenöeöpöagenptombifcijteban* gen: baant |)eti£een toaterbogeï / en öp fmaaht toat bifcijacijtig / öoetj laat 3ic() echter reöeïijfttoel eeten/ aié öPtoati^Jbegsaebengeiugefi 3,lk Öeb ook berflaan/ öat öie maat-jj nae berioopbaneen jaar of ttoee ban een ïüapct/ öie öaer gnam/ ingenomai toi^ö^n/ .eivöat eenbanl^Kfe* öerö in üngei-and genomen i&, 3©p iiepennu toeöer. in sec om Term, del Fuego U bc&en WtöBltom$cné*s& 3S^i? ö^ööen ontrent ö?ie toeehen lang. een fc^iiiïieïyöe fio?my aleer top Fuego, öe Kaap van Hoorn nonöen booibp 3eplen; top 3agen öee3e naap niet/ om öat top bejre be3wpöen öe^ibe toaaren / te toetten op öe Doogte^- L«. 3... ' te&w I Mifiag Ia de Varia- u Hèystogt en befcliryving van de ban 61 graaien m 4? mmixitm snpöer tmhtt. ®o& toiflen top niet mm toef toat aocr£ top flirten moflen / omöat top maar miööeïhma* fige merfeöen aenöoojö èaöoen. ©et toa£ ï)ier nu ontrent fn 't miö* Mm ban öen hornet ; toant op tóéöag öc£ jaarg 10&7 toaaren top oen flojm qapt geraakt/ en op Die fjoegte/ toeïrie tligenoemö Ijeö / ge* Romen. 3©p öi$ uptöe^uposee geraakt sijnöe/ lieten 't ^oo^feaarög afloopen/ en top sagen betfcljepöe eplauöen oan pg/ toeïke top in 't eetfï itieenDen öeegeïtjfc ïanb te djn; fommfge ban Dejilbe feïjeenen toeï een mpï ofttoee lang te toeesen/ eti anöere niet öoben een ïjaïbe mpï. %t groot* #efcöeenin'tbos|bp3epIen/ 'ttoelimiige öagen boo| öe toinö ötturöe; toe* 4 of f 00 boeten tjoog ie spn, 3©.p toterpen 'tïooö iipt öicöt op öe* 3elbe/maar bonden geen gronö/ $u\$ öat fiet bermoeöefpni^/ öat 3e aieeben/ en miffcöieaU)el30öiep onöcc toater toaeren/ aï^ öaer ooben. Coen ik met Mr. Dampiei na öe Zayd-zee 5epïöe / sagen top 3«ïfte epïan* oen niet ; oofe ïjzo Ik «Ier ge|ao|ö Dat Bsapicepn Sharp in 3pne toeöernoinfï eenige suïïse ontmoet Ijaö. ^eese epïanöeu berroonenöen sfeï) 30 Maar Jjp nacïjt/ oat topjegemaMp koutten 5ien/ en'er ü^pöen meren, ^ocij fommige lagen ouöer toater/ toeïfce top niet bermpöen fionöen/ maar fomtpö^'met oh£ fcïjip op frieten ; sonöer ebentoeï' sonöerïinge fcöaaDe öaeröoo? te ontbangen. Ban öee3e psbergen guamen 3ser g-uure toin* oen/ 50 öat 01$ boïa «pt emïjm ianö «omenöe öet saautolp ooben op'töen fconuaröeti. <®eöimrenöe öen santen jtijö oat top om Terra delEuego3epïöen/ fmo^en top 3uïfi flonnig toeeöer 3 toeeften ïang/ öie ton bóupöen ^ Kaap van Hoorn toaaren/ en öe Mm en fïarren toaaren 30 betoogt/ öat top geen ïjoogte ftonoen neemen; öocö boïgen^onse rekening toaa* ren topopkan^ op 63 graaöen jupöer foeeöte/ 't toeïk ïjet berfïe na 't Supöm.ig/ öat mtffeïjien ooit eeuig Curópeer/ of eenigauöer menfej}/ 3$ getoeefï. fym top op 62. gr. 30. min. genomen toaaren/ begonöen top te oberïeggenoraon3ekoer£toeer ji^oo^Dtoaarö^ na öe €tï)iopifcöe en lütïantifcöe 3eën te fêteren / en top bjagten 0113e ftteen tjaafl: op <©cfï* noo^öoofï / en (©ofï ten ï&ao&oen/ öottóenöe öie gangen een groot enö Xueg^. 3©p ïjaööen boo? öe 33Deflerïi)He Variatie öne flreeïien gerehenö: maar toen top beqtiaameïijn öeïjoogtenonöen neemen / öebonöen top öat toe oofltoaarö^ geloopen/ en #ofï ten Eupöen gemerö öaööen/ en be* m.erïttenal30öat top öe beranöermg ban 'tftompa^ mi^reHeuö öaööen ; befluptenöe öerljaïben öat öe Variatie oofteïp toa^y fiieröen top jf^oo^ö* noo^öoofï/ en J^oo^öoofï ten itoöen, feieröoo? toau^ tjet öat toen top op öe fjöogte ban öe ribier PJata sjuamen / top renenöe 100 mplen ban ïanö te 3D» / en öaarop reeïjt op 't ïanö aan fiieröen/ nietttopfeïenöeof top souöen 't op öfe afftanö binöen. |Baar top toaaren toen toeï 5-00 mpïcn ban lanfc/ en naaöat top eenige tpnöerö mpïen toefltoaarö^ op öie öoogte ge* loopen öaööen / en ebcntoel geen ïanö bemamen / begon on£ boift &m moeö te ïaaten ballen / en te ujegen öat top een berneeröen hoers? — — ffl"!L!g ~-*- L^ND-ENGTE van AMERIKA. %j fcoertf Meloen/ en perpneï liepen ba» op sec l e orgaan /boo? gebeft ban 3**0 een Dagïang regen te geben/ Die sobic&tmecWd/OatUïpUeB. fchepöcne baten bot binge/'ttoeïn een groote berberfebing boo? on£ MaM» aaVonSbolneentoepnigmoeD^gaf. |Baar naaDat ton 450 mpjen op De* *e Hoogte geïoopen ïjaDDen / en nog geen lanD 3agen/ b&atbt 3uïHg een nieu* toe ontfteïteni^30öar'et&aafteengeb€d[)t uptonttfaanöab. <©emeef*r ban on4 >*m ïuilöen ban hoer# beranbecen / om Dat 3P geloof Den Dat top beraeerb seplDen. |Baar fcapitepn Davis en be&c|)ipper KnoaaDen ben om%oD| toüle nog ttoee Dagen langer Die noeré te ïjotiDen : 't toeïn w ban toeftonben/ aïljoetoeï top maar een flappe toinD babDen U50^t' toaöa Jom öaer booueöjaaaerr &£të?l*W*mmto*rt Darjp sten ^mMSBft - mmt fet ^ een seec Domme noneï ; 30 Dat 3e ooft U££ of ö«i eenen / m fcebonö Die toepnfg Mepner te 3?n Dan mpn tmen . dK $W9**m**miim SmiöooH»/ en , aten'e" SSS muc jWjmöat Oe^tnipfenpsec eeten; @M&i& geloof Dat Dit 00 DeS£ w ftS? Sfi? ^öoenöeccn W&»U» / n£ X Toet uanöaarnaoeKanbiicheEyianden; attaaartopeenenMr EdwinCar ■tefi^w m ïaaten ffSaan/ om alle De &oefiati fettf op ^enGiva- S^SJffffffV tt ^^"-^P fcffaben on£ Dan met» baaS S* tUugnaDerimec Delaware, en30!iaDef?aDPhiladeJphiainPeuiilvanS, -^SS?! ftiöM«y De£ jaaq! 1688 aauqnam. «fEnS AaaleeniSe° *? ■' en boei: öaacnaa De tibiee Delaware Sa? «raps0JP b£ ^and-engte ^a£ acöttt -aeïaaten. }Bp boecoenW ,fefen jn andere soeDeten alDaar ober een fmaï Kift bn& nafcröSc Bohcnwa , toe ae na Deötoote öaai ban Chifapeek , en 50 na De punt K«m- fort in JMbiej: James in Virginie toopt. Met meenDe ttmiSftiS. f^f^S^^ 0 ft na Engelancl' alujaac • « E Y N D E. Virgïnk. — - — «■ Pag.89 BLADWYZER Alwaar W voor 't cyfer ftaat, dat wyft op de Reystogt van L. Wafer. A. A .Ardbeeving op zee gevoeld. W. Aard werk van Tonquin . 4 1 Achin,eenrykop't eyland Sumatra77 Achin de ftad 82.faizoendaar te lande 94 Achineefen baadenzichgaern.87. hun- ne religie 87. lyfftraffen 88. 89. zyn meeftendeels flaaven 89. hunne Ko- ningin 90. en onluften wegens de Verklezinge 91 Aderlaating der lndiaanen van Darien W. 1 f Afgoden in Tonquin 37 Alarm van de Malayers op Pulo Din- ding. 11 1 Alkranies, laage. eylandtjes 133 Alligators, waar in verfcheelende van de krokodillen 166. niet igevaarlyk 171. zyn eerbaar W. 47 Areek en betel. 3f Armadillo, zeker dier 15*8 Avontuur van Jan Hullok , by de Spanjaarden gevangen 127. van Wil- lem Wooders 130. van den Schry ver op de jagt 140. van Kapiteyn Series 15-2. van een Ierfman door een Alli- gator gebeeten 168. van Kapiteyn Hall, die in'tbofch verlooren raakt 173.174 Bamboesflagen ƒ1 Bamboezen» W 41 Bandyten verminkte, op Puloway ge- bannen, hunne behendighci d 88 BarralaVenta vloot 200 Bedelaars in Tonquin 10 Beef-eyland 178. 179 Begraavenis derTonquineefen 34 Behendigheid oraten (chip in een ftorm draagende te maaken 2JO Bek vogels 163 Bengaalfche boter 93 Benkouli, op Sumatra 114. h Fort aï- daar 116 Bergen doorgaans bewolkt 264 Berkoe 84 Betel. BS Bibbyboom W.37 Bonanos W.37 Boobies of fcholferts in overgroote meenigte op de Alkranies 133 Boua, de naam-Koning van Tonquin 43 Brand , hoe te Kachoa geblufcht 30, Bromvogeltje. 101 Bugaffen. een foort van vrybuyters in Ooftindie 69 Buskruydmaaking 62 Byen heel kleyn, 191. niet fteekend, Buykloop door baaden geneezen 94 W.'jo By zitten verhuurd 33 B. C. I^Ederboomen W.3Ó 't "DAaden der Achineefen 87 j^-* Chikaly Chikaly, zekere vogel P Balachaun , zeker Tonquinfe W. 47 kompoft 1 8 Choua een der Koningen inTonquin 44 M Cinee- _ — B L A D-W Y Z E R Cineefe 'kooplieden in Tonquin Cineefe wyk te Achin Corlieu, zekere vogel ii 86 164 T*\arië'n , de Land-engte van Ameri- •*~y ka, befchry ving daarvan W 22 Darienfe Indiaanen hunne lyfsgeftalte W. S3- gedaante, haair , en kleur. 54. lyrTchildering 5-6. dragt 57. Cï(ir- fels ƒ8. S9- huyzen. óo. plantazien 61. drank 61. hunne vrouwen de werkflooven 63. hoe zy met de kraamvrouwen en jonge kindertjes omgaan 64. opvoedinge der jongens en meysjes 64. hunne vrouwen weef- . fiers 6$. fchaamacbtigheyd der vry- fters óf.ftrafFen van oveffpel en maag- defchennis, 66. hun trouwen . 66. bruyloften en gaftmaalen 67. korts- wyl óy.vrolykheden. 68. jagt 69-fpyf- bereydmg 70. manier van reyZen 71 tydrekening. 72. getallen 73. fpraak Garvifch j^ Getyden 267. fterk by nieuw Holland - 272 Gewigt te Achin 84 - Geyten binnen 4 uuren door een ftrenge wind gedood 238 Goudmynen van Achin 84 Goudftof, zeerfyn, W 78 Goud viflchen, hoe'tgefchiedt, W 16 Groote drinker zuypt 3 ftoop punch in eene teug uyt 241 Guinee waarom meer aan regen on- derhevig danBrafilie 260. 261 H. O AagedifTen, zeer groot ij© L * Haair der Indiaanen van Darien zeer lang hoe zy 't kemmen W 5-4 Harmatans, zeer zonderlinge felle en doordringende winden op de kult van Guinee 237 Hean , een ftad in Tonquin 1 o 't Paleys van den Franfchen Bïflchop aldaar. S9 7j;Heet(te geweften dichtft by de Zonne E. keerkingen 2i. de rede daar van 22 ! Herten , op Darien W 4$- *P Enden, hoe men die in Tonquin Hippopotamus 185- -*-" vangt. 17 | Hit re, zeer zwaar in 't Fort S. George Engelfche verlaaten Siam ^ 97 1 236. en in Periie 237 Eevenaar , Wanneer beft te pafferen. jHolIejrots op jamaika door buskruyd 209. hoede fchepen van Guinee na | doorganklyk gemaakt. 122 huys keerende , die paffeeren moeten Honden , op Darien W 44 2 ti Hondevleefch te Kachao ter markt ge- bragt 20 Hongersnood in Tonquin, if Houmyr by de begraaveim der Grooten 31 in Tonquin. " 34 en j 8 4 "pAktory der Êngelfchen te Kachao Fl uy ten de eenden G Al eyen der Tonqn ineefen Galïopagos vol van gevogelte W IErfman van een Alligator gebeeten 168 48 'Indiaanen ongewillig om 'm den re- W gen te vechten 1 1 1 77 Indiaanen in de Spaanfche praatten in Weilin- BLAD-WYZER. Weftindie 191. hunne dranken klee* ding 192. hunne huwelyken en ker- ken &c. «93 J. JAgt op offen en verkens 139 Jefu-iten in Tonquin 39 Jihor een land op.Malakka 4. defzelis In woonders , en hunne vaartuygen 4 Joan Fernandeseyland W 85- K. 'mr Aap Katoch. J 24 i*N- Kachao , de voornaamfte Itad van Tonquin 9. n. 29. befchryving dier Provincie 1 j.üraaten en gebou- wen te Kachao 41 Paalwerk aldaar 32 Kaimanes, eeneyland. 137 Kameelfchaapen W f Kalabas-boom W 39 Kambodia,hoedaanigenland 67 Kamchain , een fchoone oranje appel. Kam-quit defgelyks een oranje-appel. Kampechie , een ftad in Weftindie ,147 ingenomen 148 Kapiteyn Warner door zyn broer ver- • moord I2Ï Karibifchelndiaanen ftrydbaar 121 Kash , kleyn geld te Achin 83 Kafïava, zekere wortel W 42 Katte vleefch te Kachao ter markt ge- bragt. 2° Kattoenboom W>^f Kawoerde W 39 Keyhooka , een fteedtje in Weftindie l0 Kinderen by de Tonquineefen door hongerfnoodverkoft. 2f Klokken te Kachao gegooten 6$ Koko-pruym boomtje JSQ Kokos eyland zeer vermaakelyk W /6 Koningen van Tonquin 43-44 Kom'nginne van Achin Konynen opDarien Koop en verkoop van wyven Koophandel in Tonquin Koopvrouwen van Tonquin Koraal-kettingen zeer zwaar hals gtdraagen Korrefo, een vogel 161 en Kraamvrouwen der Indiaanen rien Krengkraayen. Krokodillen. Kuft pailaad-wind geftadige2i derlyke Vf W-.40 33 6y 33 om den W.59 W.43 van Da- W. 64 162 139,167 3 veran- 2 1 6 LAcenta , Koning der Indiaanen van Daden, redt L. Water, dat hy niet verbrand wordt, W. 9. zyn huys. 14. Lejegentden Autheur Wa- fer zeer minnelyk , om dat hy eenc van z-yne Wyven had adergelaat-en. i^. zyn gouden kroon , S9 Lakwerk in Tonquin 40 Landkrabben 139W. 4Ó Landwinden 224. Wanneer ze ko- men en weg gaan 224. zyn op Ja- maika ook in 't midden van 't eyland 22 j, bykaapen enuythoeken fterkft 226 Land-en Zee-winden te gelyk dienftig om na een plaats te zeylen 221.231 Laskars , Indiaanfe Matroozen 72 Lichea, zekere Indiaanfche vrucht 16 Lichtbom W? 4° Locuft-boom W. 41 Luyaard , een zeer traag viervoetig dier l5% Lyffcbildering der Indiaanen W. ƒ6 LyfftrafFen in Tonquin 50. f 1 te A- chin op Sumatra 88. 89 Lyken in 't zand gedroogd als kork W. , 82 Lykmaaltyd by de Tonquineefen ais Mi 'e£ 1 / B L A D-W Y Z E R 'er iemand van deGrooten fterft 34 M. \M Aagdefchetmis , yflyk geftraft by ■f ' de Indiaanen van Darïen W. 66 Maho boom W. 39 Makauwboom W.36 Makauw-vogels W. 48 Makelaars te Achin 86 Malakka, de Stad en 't Fort 102 koop- handel aldaar 103 Malayers dooden Kapiteyn Jobnfon, 72 en beftormen zyn fchip , doch worden moedig afgeflagen 73 Manafi, of zeekoe! 189 Mammiboom W.37 Mammi Sapota W. 38 Manchinel-appel. W. 38 Mandaryns, de Grooten in Tonquin Mangaftang, een lekker vrucht 78 Mangrove-boomen 41 Markten in Tonquin 1 9. 20 Meerkatten, hunne potfen 15*7 Meerkatten op Darien, verïlrekken tot fpyze W. 4f Mieren 160 Mïereneeter, een viervoetig dier 15-8 MiffionarifTen zie Zendelingen. Moerbeeziboomen in Tonquin 16 Moufons 219. 't gerief der weiver om van de eene plaats na de andere te reyzen 220 Munjak, een foort van pik door dezee opgefpoeld 203 Munt te Achin $3. 84 Mutfen van talk 282 N. NAtal op de ku ft van Afrika 279 dragt en gewoonten der zelver in- Neften derfubtyleHanfen 163 Neusringen der Indiaanen W 5-8 Noordcrftormen inde Baai van Mexi- ko247- Voortekenen daar van 248. Spaanjaards konnen in zulken fïorm zo wel niet zeilen als de Engel fchen 249 Nuke Mum , zekere Tonquin fe faus , 18 Nyl , oorzaak van haare overftrooming 22 20 12.9 84 *33 O. f^lifants vlees , een hooggeachte fpys J bydeTonquinefen 20 One-bush-key , een eylandtje Ontdekking van Nieuwland Onthoofding in Tonquin Oorcierfels ongemeen groot Oorlogsmannen zekere vogels hunne zonderlinge manier, als zy oud Zyn, om hun aas te bekomen 13 Opium , een goede waar by de Malayers 105- Orkaan te Antego 25-2 OfTenhuyden , hoe gedroogd 11$ Offenjagt 139. 170. 172. 18a Oilenjagt der Spanjaarden 181 P. 3* woonderen pAalwerk teKachao * Paerdevlees te Kachao ter markt gebragt 20 Pagoden in Tonquin 37«*8 Paleys des Konings van Tonquin 3 1 Panama , een Stad in Weftindie W. Parrikootas, zekere vindenen 165*. enW, Si PaiTaadwind , aJgemeene 207. gefladige kuft paflaadwind 213. verandelyke kuft paffaadwind 216 , 382. 383 Pekary , een foort van Verkens T^4 Pel- Wk B L A D - W Y Z Pellik'aan 1 64. en W. 49 Peper op Daum. W. 41 Peperhandel door de Hollanders voor hen zelven gehouden Peperhandel doet deEngelfchen zich te Benkouli necrïlaan ï&f Pines , een eyland 137, 138' ongemeen nat 263 Popes-heads W. 3S Portugeezen, hunne op en ondergang . in Óoftindie 102 Priefters in Tonquin 37 Prikkelpeer W. 38 Proef van bitter water te drinken op ver- moeden van overfpel 53 Pulodinding , in*t Fort daar op, door de Hollanders bezet 108, 109. van eetwaaren onvoorzien 11 o. geallar- meerd door Malayers. 1 1 1 Pynappel W. 38 Ö Q. nam, een vogel 162, W47 Quinam , een ftad op de kuft van Kochinchina S R. R ay, een platte vifch 165", 166 Regen , ongemeen zwaar 264. in 't natlaizoen zwaarder by daag dan by nacht 265 Roodhout W.42 Rotten en muyzen zeer veel opDarien mm Rottingkabels roó S. SaizoenteAchin 94. in de Baai van Kampechie 1 s en 5-1. Lubbing ƒ2. hunne eed van getrouwigheid 53. manier van met Hokjes te eeten 5-4. Koophandel óf. Tonquinfe Juffers, braave Koopvrou- wen 33 Tortel düy ven V^1 Toverwerk der Indiaanen van Darien 19 Trilt, eeneyland daar Verf hout groeit 1 29. 1 f o Tydrekening der Indiaanen van Darien W. 72 Tygerkat IS9 Typhones , zekere • 'Ooltindie ftonnwïnden m 23.24. 257 T/Echt-dood der Achmeefe Edelen. Vellen van Zeehonden in plaats van vaartuygen gebruykt 230 Vera Cruz , een ftad in de Baai van Mexiko 199 2°° Verf hout , hoe by. de. Engelfche be- kend 148. verfcheydene foorten van - 't zelve ij*. i*ó Verf houthakkers in de Baai van Ka-m- pechie 129. hunne leevens manier 169 Verf houthandel , oorfprong der zelve. 15-3. zeer voordeelig voor Engeland 203 Verhuyzing der Indiaanen 1 79 Verkiezing eener nieuwe Koninginne van Achin , en onluüen deiwege, 91 Verfch water i n -zee 99 Villa Mofa een ueedrje m Weflmdie 190 VhTchers van Achin 83 Vifchvangft der Tonquineefen. 19 Vleermuyzen ongemeen groot \^. s° Vliegende mieren. W. fo Vliegende Prauwen 83 Vloecteji onder de verzengde Lucht- fireek 23 Voortekenen van een Noorderftorm 248. van een ZuyderftQrm 2^1:. van een Orkaan 2 5" 4 Vrouwen voor koeijenverkofc 283 W. YU^Achthuysjes der Spanjaarden in W- Weltindie. 127 Wafer , de Befchryver van Darien , krygt een deerlyk ongelykdoor buf- kruyd W.-6. wordt van zyne mak- kers achter gelaaten. 7. wordt van de Indiaanen geneezen 7. is in gevaar van door de Indiaanen verbrand te werden 9. wordt door Lacenta, ver- loft 9. gaat met zyne makkers na de Noordkuit 9» doolt zeer kommerlyk 10. kümt,door een zwaaren ftorm be- loopen , ineen hollenboom 1 1. vindt zyne makkers weer 12 keert te rug en wordt minnelyk van de Indiaa- nen ontvangen 13. vertrekt ander- maal en komt aan Lacentas huys '14. laat Lacentas gemaalin bloed 15". gaat met Lacenta opdejagtió. ver- zoekt verlof om ïe vertrekken 17* vertrekt na de Noordzee , en komt daar aan 18. komt aan boord van een Engelfch Schip. 20. en gaan t'zeyl 20. komt aan Kokos eyland 76. aan de Gallopagos 77 te Koquimbo , en aan JoanFernandos eyland 78 op de kuit van Chili 80, ziet zonderlinge lyken op ft rand .82. gevoelt een aard- beeving op zee 84. komt andermaal aan joan Fernandos eyland. 8f. paflèert Terra de] Fuego 8;. loopt gioot perykei van door ver/.eyling te vergaan b7. komt by de rivier Plata *7, ■■ BLAD-WYZER. 87. aan deKaribifche eylanden., eni Penfilvania 88. en eynddyk 'm En- geland 88 Warri , een foort van Verkens W. 44 Waterraven 164. en W. 49 William Dampier, zie Sphryver deezer Voyagie Winden, hoe die zyn in de Indifch- Oceaan , en in de Zuydzee 2 10. on- trent Angola en de Zuydzee even- eens, alsmede by Mexiko en Gui- nee!^, belachgelyk bygeloof daar ontrent 22.6. winden die alleenlyk op fommige kuften , en in eenige hyzondere faizoenen van 't jaar waaijen. 233. zeer felle winden op de kult van.Karthagena 234 WifTelaarfters te Achin 83 Wit hout W. 40 Witte Indiaanen. W. SS Wonderlyke vertelling van een onder aardfche eb en vloed 269 Wormen in de beenen groeijende 1 76 -Wy ven gekoft en verkoft. 33 Ysberg-en in zee. Y.. Z. W.86 '7 And van den oever van Kaap Blan- *-"* kehiGninea waaijende. 213 Zeegevecht met de Spanjaarden 201 Zeepaerd. 2 86 Zeeroovers infchyn 5-6 Zeeroovers , Cineefe 68, door de En- fchen overweldigd 68.69 Zeewinden 222. wanneer en hoe de zelve aan Jamaika opkomen 223 ongemeen Üerk 22f Zeezwynen W. 87 Zendelingen der Roomsgez^iden in Tonquin 61. hunne manier om de Indiaanen bekeeren 62 Zonderlinge geneezing 177 Zout , hoe bewaard 1 46 Hoe op Dar ien gemaakt. W.-j-j Zoutpannen iq$ Zuyderftormen , een foort van Orkaa- nen. 250 Bericht voor den BOEKBINDER. De Kaarten en Halfvels plaaten 9 moeten met fkooken vaft gemaakt worden. H D E R D E D VAN E E L WILLIAM DAMPIERS REYSTOCT RONDOM DE fAERELDT Behelzende *yne Reystogt na Nieuw Holland gedaan in 't Jaar 1699- ©aatitt 6«0tcepm 3pn Baai met f Schafene^ ^ tafd der Va_ den op de Brafilifche Kuft , ^bt°^°nSbdeKLp van Goede Hoop. P!*W ' *a p puiten / ©jucöten ros. Met- een kaart en andere kopere Plaaten vercierd. lipt ïjet engeïfeï) toettaaïö tooi W. SEWEL ror rifjfjrE r b a m; By J^HANNirRATELBAND] , « ANDRfflïf« DAMME'; M"« D. GO. rfiVii» ^■H t~ : ir VOORREED E. I At de twee voorige deelen mynet Reys- togten zo gunftig by de werreld zya . ontvangen , geeft my reeden te hoo- £nydat onaangezien de tegenwerpingen wel- Ke door vooringenomene perfoonen tegen my op de baan gebragt zyn , dit derde deel ook niet onaangenaam zal weezen by onzydigeLee- zers die nieuwsgierig zyn , om de natuur der Inwoonderen, Dieren, Planten , en Landsdou- wen dier afgelegene Landen, welke zelden 01 nooit door de Europeërs zyn bezocht, te wee- ten 't Is meed altoos het lot der gener, die nieuwe ontdekkingen gedaan hebben, geweeft , dat 'er verachtelyk van hen gefprooken is, door zulke, die of geen waare bezeffing van de ontdekte zaaken hadden, of eenig vooroordeel hadden * % °f • * ■ VOOR RE E D E. I opgevat tegen de perfoonen door wien de ont* dekking gefchiedde. 't Zou derhalve te ver- geefs weezen , dat ik verwachten zoude de be- risping te zullen ontgaan/ of een beter onthaal te genieten, dan aanzienlyker perfoonen voor my genooten hebben. Doch hiervan ben jk by my zelven bewuffc, dat de zaaken zelfs door my op. deeze togt ontdekt , wel onderzoekens Waerdig zyn , als zynde de wonderbaare wer- ken Gods in andere geweften der Wereld. En hoe onbequaam ik ook in andere opzigtea zou mogen zyn , nogtans heb ik een getrouw ver- haal gegeeven, en heb eenige dingen ontdekt, die aan bequaamer perfoonen ,naa my^gelegen- heyd tot verder naafpeuringe moogen geeven. 't Is my van (bmmige voor de fcheenen geworpen , dat myne befchryvingen van zaa- ken fehraal en rnaager , en niet aiet ver- fchiet van vermaakelyke en behaagelyke flofFen opgevuld zyn. Hoe verre dit waar is, mag de werreld oordeelen. Maar indien ik anders Zö9§£ vuldig geweeft ben om niet dan waarachtige ver- Kaaien en befchryvingen van zaaken te geeven; (gelyk ik zeker weet dat ik gedaan hebbe-) e.a indien, myne befchryvingen zodaanig zyn , dat I V O O R R E E D E. 'm ze niet alleen dienftïg zyn voor my zelven, ('t welk ik reeds overvloedig ondervonden heb , ) maar ook voor andere in toekomende togten zullen konnen dienftig weezen, en genoegen gee- venaan zulke Leezers t'huys , die meer gevallen hebben in een eenvoudig naauwkeung verhaal van de waare natuur en toeftan van zaaken , dan in eene cierlyke en opgepronkte vertelling zo hoop ik dat de, gebreken, die'er in mynen ltyl zvn , verfchooning vinden zullen. Etlyke hebben my befchuldigd, dat ik uyfc de Tournaalen van andere veele zaaken ont- leend hebbej alsmede dat ik zelfs de Autheur niet ben van 't gene ik fchryf; maar dat ik dingen uytgeeve,die andere, hebben opgefteld, Op het eerfte verzeker ik mynen Leezer , dat ik niets van iemand ontleend hebbe, zonder zynen naam te melden ,uytgenomen eenigeby zondere aanmer- kingen van perfoonen die niet begeerden ge- noemd te weezen j en dat heb ik altoos in myne boeken onderfcheyden van 't gene ik als myne eygene ondervindingen verhaak Enbehngende de iaatfte , 't is'et zo verre van daan dat ik 'teen, verkleyning van my acht, wanneer het gene ik sefchreeven heb door eenige myner, vrinden ■ 3 naa- u^_ WÊÊ f*~~ VOORREED E. naagezien en verbeterd wordt, daar zelft de vermaardfte Schryvers zich zulks niet fchaa- men, maar het als een voordeel aanmerken. Eyndelyk zyn 'er ook die myne Verhaalen verachten , als of 't een gemaklyk werk van weynig belang was, te doen dat ik gedaan heb, naamelyk de kuilen van onbekende lan- den aan te doen , en eenige korte en onvolko- mene aanmerkingen te maaken ontrent gene dat dicht by de ftrand is Maar die eervaaren- heyd in diergelyke zaaken heeft , of de din- gen onpartydig befchouwt , zal van een ander gevoelen zyn. En iemand die weet hoe ach- terlyk en wederfpannig de bootsluyden veel- tyds zyn op lange togten , wanneer zy niet weeten waar ze gaan , hoe onkundig zy zyn van de aardt der Winden, en het veranderen der Saizoenen en Moufbns , en hoe weynig de de Officieren zelfs doorgaans bedreeven zyn in de verandering van de Naald en het ge- bruyk van 't Azimuth Kompas ,• behalve alle toevallen van buyten in vreemde en onbe- kende zeen : Iemand zeg ik , die van alle zul- ke zwaarigheden kennis heeft , zal geen re- den van mishaagen vinden in de ondek- dek- VOORREED E. kingen , en aanmerkingen door my ge- maakt. Dus veel vond ik noodig t'myner verdeedi- ging vooraf te zeggen, tegen de tegenwerpin- gen welke myne voorige werken ontmoet heb- ben, 't Volgende is alleenlyk ten opzigt dee- zer tegenwoordige Reystogt. Om myne koers in'deezetogtte beter te be- grypen , heb ik 'er een kaartje bygevoegd , met een getuttelde lyn wat weg ik geduurende de ganfche reyze gehouden heb ; En dewyl ik in myn fchip een perfoon had die de Teken- konft verftondt , heb ik niet alleen een af- tekening van vede kuften doen neemen , maar ook eenige zonderlinge Vogels , Viflchen , Gewaffen , enz. , waarvan in dit Verhaal ge- meld wordt , laaten aftekenen , en in 't ko- per brengen , opdat de Leezer een beter beorip daaraf zou konnen hebben. De Ge- waffen zelfs heb ik Dr. Woodward tzt hand gefteld. Ik heb nog meer afbeeldingen, die by dit tegenwoordig werkje niet konnen gevoegd worden ; omdat ik genoodzaakt zynde my tot een andere togt te vervaerdigen , myn Ver- m r | iff haal VOORREED E. haal niet verder heb konnen uytftrekken, dam tot myn vertrek van de kufl: van Nieuw Hol- land. Maar zo 't God belieft dat ik behou- den wederkeere , meen ik het verhaal daar- van te vervolgen tot aan het verongelukken van myn fchip by 't eyland AfcenGoa, : • . • . i ■ : W I L 'T'— -. r , -. ■■ — To i.C.Orförd. c. 2*. „ tL>/z£ague, d.CAn/i- e.C.S/o/ier fïJCC.J&oc&s.I. p I \V I L L I A M DAMPIERS R E Yj_T OGT. Een Togt na V Zuid-LanL I, H O O F D S T U % Des Schry vers vertrek uyt Duyns. Waarfchouwing voor de genen , die in 't Kanaal vaaren. Zyne Komft aan de KanarifcheEylanden. Santé Cruz op Tenenfte. De Reede en Stad, en een Spaanfch Wrak. De Stad Lagu- na , 't Meir en Land. De Stad Oratavia en de Reede. Van de Wy nen en andere Waaren van Teneriffejen de Stadvoogden van Languna en St.Cruz. Van deWmdea in die Zeen. Des Schry vers komft aan Mayo, en van de Eylanden van CaboVerde. Deszelfs Zoutpannen , vergeleeken met die vanZoutTortuga, DeszelfsZout* handel, Gewaffen , Zydekattoenen , enz. Deszelfs Landsdouw , Dorpen , Gevogelte > Beeften en Viich. VandeZee-fchilpaddenin't natfaizoen. Van de In- boorlingen, hunnen handel, en hoe zy zich geneeren. Des Schry vers komft aan 't Eyland St. Jago. Van de Inwooners en hunne Waaren. Van de Vlaa-appel , en de Papa. De Reede van St. Jago: 't Eyland Fogo. & lenïbe upt Duyns $ mo&en£u?oèg/opÊatur.bag ben i£ Sanuarn 1 699. / met eenbraaöe Mam / met *g ftonfng? &c&ip öe Roe-Buk , üóecenöe ï% TO&en en 53 fioppen/ met öttp- ! raab üooc 20 maanden. 3©p öaöben teif cöegtane ban $ fco* ntngg fcïjepen in on$ ge5«ap/ toe naa Spuhead en Piy- Tnonthttpïben. Cegen^öen mlböag benonbentun on* booj Dun^nefi. ■n __ Een mis- flag aange- merkt. m 1 I l\'\ • II Kaap Fi- niiïerre. Lancero- ra. Allegran- cc. Teneriffe, l % William Dampiers Reystogt naai af / maat toaaten ben balgen mengen bfcïjücr aan bt fmn* fc^e ütufï öan tof» Striemt) Naboen/ %nme Kaap! la Hoguè ^ <&. ten (©. 6 mpïen ban on£. ^aar toaaten beeïe anbere fcgmetT/ fommige na&er/ fommige beroer ban be -jpmnfilje-IJtüfV toeïne alle Dfcïjtec Daar aan genomen fefteenen / ban 3P gemeenb tjaöben. |B»n <®pperfïierman/ bie 'tin 'teetfrtoatmoeiöe/ toagnietqiiaalyfctcbjeeb*/ toen ÖP 3ag bat öp ge3e!fci)ap in3pnm^tlagïjaö/bie/3ofHbfCflaanj[)eb/ 3eer gemeen \§l en rampTpoebig boor bede ftfjeptn. &e oo^aan baar ban \$j bat men niet^ toegeeft üöo^ be ©eranöcriug fcöerb ijet maafien oer kaarten / toeïne ïtapitepn Haley getoond fjeeft 3?er aanmernclijK te 3pn. %&t %mtï nan spn bericht * naaien / 't toeïn ïjp op een beï papier uptgegeeben öeeft / epgentïp tot toaarfcöoutoiugj: ber 5oöaanigen bie 't banaal op en af baaten. <®mbat mpne e-tbaaren^o mp be nutte* ÏPHÖcpb öe3et toaatfeïjoutoinge getoonb ïjeeft/ ïjeö in aan 't gemeen toat meer Renniffe |ieraf taiïïen geeben. <©m ben Sleesec niet ïafhg te baïïrn met ieber bag£ Rorr$/ jiocfrttmet toeer en toinb/ (uptgenomeu in be <0etoefïen berber afgelegen/ baar 't ban meerber bieufï 3öu nonnen 3?n) topjepïöen ban Kaap laHogue, en berepnten bfcn namibbag ten 5*. uuren be Start, fret toeïa 't ïaatfte ïanb 3pnbe bat top ban €nge!anb 3agen/ 3a reaenben top on£ batrefe banbaar / alljGetoel top 'tïieber ban be Laard mogten geténenb tybbtn I inbïen 't miftig toeber on£ toegeïaaten frab te 3ien. Het eecfie ïanb bat top 3agen/ naa bat top upt ïyct banaal Naaten / toajS be Kaap Finiüerre, toelne top op ben 9. be5eu][Cmt / en op ben 28. Rteegen b3p Lancerota , en be Kanarifche Ey landen in 't gesigr/ ban 't toeïn en ban Aiiegrance , een anbere bier€pïanöen/'upt be neben^gaau* be ^?tnt te 3ien $/ öoe bie 3tct> op ttoee berfc^epbene afflanben opbee* ben. 3Bp 3cpïben nu na 't €pïanb Teneriffe, aïtoaar in bööifrab toattonn en ;0?anbetopn tot mpne togt in te neemtn. <©p^ö!ibag'£naamibbagg ten öalf b^ien quamen top ttgen ober 't <ï£pïanb/ en liepen toen met aife on3e 3fpïfn boojt tot 5". uuten/ toanneer be noojboofler ïjoen ban'tCu- ïanb m B. 3B. 7. mpïen ban on£ fag. |Baac betouï lup 'er toen nog 50 berre af boaaren/ bat in niet bertoacïtfen fton bat top boor ben nacïjt Souben binnen nomen/ ïepben top 't bp tot ben bolgenben morgen/ ober> ïeggenbe onbettufTcö^n of top 3ouben inïoopen te Santa Gmz,v of teüra- tavia, toaat ban 't een ïegt beoofien / en 't anber betoeflen (jet «èpïanb/ Öet toeln 3icö ^upb en 5^oo?b uptfïrrnt; 3pnDe btese be boomaamfle fjaben£ ter toebet3pbe. gp noo^ ban Santé Cruz aï^ be befie ïjaben/ boornaameïpR in bit getp ban 't jaar/ aï^ befï boo23fen ban bie foo?t ban topn/ toeïRe in tot mpne rep3e ban noobe Ifjab. ^ïöier toa^ ïjet bat top ten an&et quamen op ben 30 ^januatp/ op 33 babem toater^/ 3pnbe * Een bericht voor zulke die 't Kanaal ep en afvaaren; Te bekomen te Londen bj S. Smith, op St. Pauls Kerkboi I U/e.I,. J)e Kaaiaa-Jiclie :Eryla3icien ZPatfA -t Kvlaiucl _Alleoraiit?e ^ <«/£ afs&zna? ?an ontrent iz /nflen^ £. O. ten 0'JRMÊb. £ '„ O Z„ü -ten Z tl&vlami I.a«eerota Vertoont M <*" *? *** &**<* »"»"7 **$& V^AlWa»ce opeen afttvnd >>an> ontrent xj «*?& & o.js. o. üj,Z Z.O.tenO. I^ancerota/ Vertoont jz&t ^ opeen, afitanJran, ontrent z$ mytens ^Z.O.Jf Z , aas™™ 3fiu&r oejstft van Zancer^ta, Z. ü- ten, ^sMfflMül 3>ëtis een oeaeeJte rant fy/and orteP,en£iras Jtet ÜylatitL Tenei-iÖfe J)us ?'er toont JiicA Je7*ie^ vanafe anKerjriiats , ^4c4&r deejse Zerp is Zatfu.no /nis/cZ/ten een & tuf e J'a&ana — 1 m < i / i '■■ -, VvjiV ! ■ ■■ / Capo "Vëorde X.ylamleii . *£_«. TMapro . vj> x ^£fy/e& afauuZ, d& Zuy/&z~j?un£do0r mist ÓeJeJUr . Z.ten O. W.TP.-tea, 7f. JT.S *®*sm3)& &&g> &ve& £/tpe//e rollen van I.Majyo Na 't Zuyd-Land. 3 3*mbe tse gwiö jtoart enflpnig/ onttent eenbaïbe €ngeïfcbe mpï ban öe fitanb/ bauïuaac öe tfaö3ic& bertoonöe/ 3o^aï£be ingaande §p|int lipt OPfï. ^p öee3e teeöe moeten be fcöepen op 30/ 40 of yo baöem bjatetfDe Reede ankeren/ ten berfïe niet boben een öaïbe Cngelfcïje mpï ban be Jrtaö / van Santa en iubieii *ec tieeïe feïjepen 3?n / moeten 3P &i<# bp maïaanöeren Cruz- leggen. 3£e oebet té Doo&aang boog ïanö / en op beeïe pïaatfeu oor fïepï. %&tw teeDe ïegt 30 open na 't oBofïen / bat minöen ban öie bant een ïjoïle 5ce maaben/ en 't 5eet moeijeïp balt met een boot aan ïanö te nomen. <®e fcWen öie baat ban leggen / inoettii öittbjflg t'seetoaarö in / en fomtpög ïjnnne babeï£ riappen / ombat 5P 't au* bee niet nonnen ïigten. 2£e öefïe en bïabfïe plaats om aan ïanö te ao* men/ i$ een blepne 3anöige in|)am/ ontrent een Cngeïfcbe mpï & <&. ban öe reeöe/ aïmaar ïjeeï goeö mater i§l maarmeöe be fcöepeu öie ijkt ïaaöen/ booten toojöen; ja 3eïfê be febepen öie te Oratavia, 't txieïh be boomaamfïe öaben ban boopbanöeï i£ / aanïanben/ 3cnben Ijumie boot$ öetmaarö^ om mater te baaïen. ^ie baben ïpöt öooj bjeffelpïte minöen meec/ ban öe anöere öoo? ooffeïpbe; en aï^Diemitrèenmaaöen/ fïeeben aïïe öe febepen/ öie baat leggen/ t'seemaacö in. CutTcïjen öe j©aterpïaat£ en Santé Cruz, 3pn tbaee fcijangjeg / melne met eenige batterpen ïangi öe nnfï öe reeöe bonnen uefïrphen. Santa #Cruz jgf i$ een onbebjalö fïeebtje/ bat tegen öe $ee aanïegt/ en met tbaee an* bere febanffen tot bebepïiginge ban öe reebe bemaarb mojbt. % et beeft ontcent 200 bup3en/ aïïebantmeeberbiepingen/banbarbfïeengeöoumö/ en met pannen geöebt. Boo?t3 ïjeeft bet tmee &onbenten en een föera/ tueïae öe befïe geboumen ban öie pïaat£ 3pn. &e feïjanfen öie bier 3Pn/ ftonben öe gaïïioenen niet bebepïigen boo? öenUJömiraaï Biake, feïjoon 3p tot öicïjt onöer öe boomaamfïe feban^ ïiepen. Beeïe ban öe intooonet^ nu ïeebenöe fytbhen 'et nog geöeugeni£ ban/ toen be oEn* oclfcöen ïjet fïeeötje öefebooten en wt befcïjaaöigöen : en öe meEbtebet^ ban 't fetjieten spn nog aan öe munten bet fcïjatrê te 3ien. 3B>e bijak* ben bet gaïïioenen öie §kt berbjanö mierben/ ïeggen 15- babem öiep/ en men 3egt öat ïjet meefïe 3übet baar oor nog ïegt/ boemel een ge* öeeïte öaacban/ 30 ö?a men Biake sag aanaomen/ met bet baafl aan ïanb geözagt mietbt. $m haa bat &n ten anbet gebomen maaten/ ging ib aan ïanö/ na bzn ^teeuoogö/ bie mp 3eet bjiuöeïpb ontbing/ en nooööeom tegen^ ?| anöetenöaag^ t'| miööag^ bp ïjem te bomen eeten. Cegen^öenabonb Quam ift bieet aan boojb/ en ging ben boïgenöen mo?gen metttoeeban mijne deleten aan ïanö/ boopenöe tpö^ genoeg öen betg op te getaa* ben/ om Laguna, öe boojnaamfte flaö/ te 3ien/ en b?oeg genoeg te rug te bomen/ om met öen «Bobetneut ban Santé Crux te eeteu; mant men baö mn ge3egb öat Laguna maar ö?ie oBngeïfcbe mpïen banöaat ïag. "<©e Voeg öettoaatö^ $ ïang^ een b?p fïepïen berg/ öccïj 30 fiepï niet/ of geïaaöene bacjen gaan 'er op en af, D|iet en öaar lanoj öeajeg . — 4 William Dampiers Reystogn fïonben eenige boegen/ aïtoaat top topn fceftomen feonben. ' ^etïanbï tet toeberspbe fcïjeen rot^acïjtig en boj; ecijtet 3agen- top gieren baat pïekhen öié 3ic|) groen bertoonben ban 't noom öat 'er. grocioe. 3©at' berber af toaaren topngaarben aan be 3pbe ban 't gebergte / bermengb met tooeft rot^aerjtig ïanb / onbequaam ora beboutoö te toorben/ en- niet boojtb?cngenbe ban tupgte ban -Uiido." Ifet toa^'f mo?gen£ ontrent 7. of 8. uuren toni top ban S-anta Cruz- gingen/ en betopï fret mooi freïöer toeer toaé/ feïjeen be Eon-30 onbe* ïemmerb/ bat top 'et toatm tian getoozben toaaren torn toe te Laguna quamen/ 't toein ontrent ten tien uuren toag/ 3pnoe top geheel bestoeet en bermoeib/ en bïpbe bat top bp een kroeg nuarnen om on£ met een bjonfc topn£ te berberfcfren. $Baar top bonöen ïjaaft een ban be €iv geïfefre ïkoopïieben baat tooonacfjtig/ b\t on$ '| mtbbagë ter maaltpö qntfjaalbey en baat naa be fiab liet sieti; Laguna, Laguna i$ een tebeïpn groote en bicïjtbebontobe ftab / bie 3ifïj ¥)reï fraai bettoont:een gebeeïte baaraf fïaat tegen$ eenen berg/ en een -ge* öeeïte in be bïaRte. 3®e Rupsen meeflenbeel^ jjebben fletfte fïeene mim* 'ren / en 3pn met pannen gebekt. Ep 3?n jupft niet alïe een£ ban fatfoen / maat ïaaten baarom niet naa 5ftf) bermaafteïpR te bertoonen 3Baar3pri berfeïjepbene fraatje geboutoen ■■/ toaar onbtr ttoee ^aroeïjie Sterken / ttoee jonnen &Ioofïer£ / een <0afujup£7 biet ïteonbenten/ en eenige kapellen / beïjalbe beeïe <3Êbeïman$ Ijupsen. 3Ë*e föonbenten 3pn ban St. Auguftyn, St. Dominikus , Sr. Franciskus, en St. Diego. 3£ettoee berken frebben taameïpfee frooge bietfeante to?enu3/ bie boben alle b'an* bere geboutoen uptffreaen. 3&e flraaten 3Ün toeï niet geregetb/ maat ecïjter topb en bequaam / en in 't mibbeu ber flab {$. een groot pïepn / met fmatje geboutoen ronbom löcjet; lüan be eene 3Pbe i$ een fïetn <0ebangenï)UP^/ bicïjt bp 't toelfce een groote toaterïepbing ïg ban goeö toatety bie be ganfefre flat» ber3o?gt. S^aar . 3pn beeïe tupnen / bit Tuynen. met franje appeï- ïimoen- en anbete bjucïjt boomen ronbom be3et/ en in 't mibben met inoegtorupben/ faïabe/ en bloemen beplant 3pn : €n inbien be Sfntoooner^ toat sinbeïph baar op toaaren/ 30 30uben 3«r bermaafcehJRe tupnen fytbbm. Want betopï be ftab rjoog boben be Eee Haat / aan be nant ban een bïaRte bie boo? ■ 't- <©ofïen geïjeeï open legt/ en baarom 't boo?beeï geniet ban be reeïjte ^afTaab-toinb / bie fjiec toaait/ en boo?gaan£ tjeïber #/ 30- l)uft men in beese flab/ meefi ben ganfeïjen bag booj/ Roeïeenberberfeïjenöetoinben. Ylakten. ^ktyet be fiab i$ een groote bïaRte ban 3 of 4 mpïen ïang/ en 2 Cngelfcïje mpïen bjeeb/ toaatop een biït bol g?a$ gloeit/ 't toeïft/ toen ifcbaat toa^/ 3icï) gjoenen3eetberniaahelpïibertoonbe/ geïph 0113e toep* ben in €ngeïaub in 't booijaat. *$m be #ofi3Pbebee3er bïaRte/ niet bene ban 't acïjtet-enb bet fiab / i$ 'et een natuurïpfi meertje of poel ban berfcö toater/ ban ontrent een öaïbe ee3e bïaftte \$ aan De toefter / noojb* mal en «Sa jpöe met ïjooge We bergen belenb/ toelne ai f* ffi bob Sn * Se iWWi # *»' Sten Mm De ye beseft. tU; boeï) in €uropa toorbtfjp niet bed geacht/ raaatmeeftna ■I 6 Wiliiam Damplers Reytogt Vruchten. Dieren. ■ 3Befï ^jnbieti geboetö / ombat fjp in ïieete ïanben beft buuren.ïtan. Ma* om fcoaö ïjet bat ift ïjiec aanliep/ ora'ct toat banmeeteneementotinpne rep3e. 3Ne5e foo?t ban topn toojbt boomaameïpft aanbe^ofópbeban't epïanb gemaakt/ en te Santa Ouz afgefcïjeept. 25eïjaïbe be*3etopnen/ Die jaatïpft$ bp menigte upt be Ranarifcf)e iwn/en^erfen. SBefpaegbenbanLancerota ^egtmen bat be taaiftc en troub> fïe sijnbieVc toeesen ftonnen. oBpnbdijft lg"ei ooft bed gebogeïte/ aï£ üoenber^/ €enben / Smipben / $at?p3en / en oberbïorb ban Bffcï) / toaac onöetooft Jjlaftreeï %\\t be ïtanarifclje €pïanben ïjebben banbiebmeï)* ten en bieren meer of min : maar Lancerota i$ meeft bermaarb bjegen^ Ipacrben/en Groot Kanarien, Tenerlffa en Palma ban bjepnen/TenerirTi insonberïjepb toegen£ be befte maïbe3P / en öierom öebben bee3e tyk Cplan* Handel, ben ooft ben boomaamften ïjanbeï. Forteventura öeeftobetbïoebban<0e* bogeïte/ en Gomera ban petten, ©ogeïen en anbere cettuaaren 3tjn bizt op be epïanben baar be grootfte öanbeï geb?ecbcn bjojbt ; maar goebftoop op fce anbere. €n baarom $ 't beft boo* fdjepen bieopeen lange togtgaany en niet booï ïjeuben een groote partp bopnen in te neemen / bat 3P be ïaatftge* noembe €pïanben aanboen/ geïp ift ooft 30a gebaan ïjeüben/ inbtett tft tyt getoeeten öabbe. |Baar al genoeg ïjieiban. 't 5Bo?bfge3egb bat men op'tepïanb Tenen rïa T2coogeU!aaprnbeman=» nen op be been ftan bjengen. pi «sBobetneut/ of generaal/ genjftmen ïjera noemt/ ban alle oe ^anarifdje Cpïanben / tooont te Laguna,3p>i naam i£ Don Pedro de Ponte , fjp \§ een inboorling ban bit epïanb / en boa£ niet lang geïeeben ^jeflbent ban Panama, inbe^upb-3ee/ banboaarïjpee* nige ftofteïtjfte pae?ïén bïengenbe/bjeïfte |)p aan be&onfnginne ban Spanje bereerbe/ baarbooj/ 30 men 3egt/ tot generaal ban be teiarifclje <&$* ïanben aangefteïb loierb. Groot Kanarie j$ een epïanb batbeeï grooteren aamieneïpfter i^ ban TenerifTa, maar bee3e Jjfeer bJiï liebertooonen op 't epïanb baar ïjn geboosen toa^. iBenöoubtljemboo^eenbeftigperfoon/ bie befeftepben in 3nne regering WM baarom ooft beminb. €en ban 3pne (énberïanbboogben toa^be<0oberneur ban Santa Crux, öp toten ift ter mibbagmaaï genoob b?a^ ; maar 30 lang te Laguna blpbenbe/ qnam ift pa^ tpb£ genoeg om 't abonbmaaï met öem te ïjouben. ï|p i$ ten öeïeef ö en befc^epben man / en Vooont in be boojnaamfte ^cïjan^ / öicïjt up Gouver- neur. Na 't Zuyd-Landt. 7 ik 3ee. 9flan 3pne bent (iaat een fcïjiïbtoacïK / en fjp geeft eenige toepnige ftttecï)t$ om rjetn op te toar^ten. ^Htoietbontöaalb In een gjoot/ bocrj Mag en bupfrer bertreïi / 't toeïn maar een benfier fjao. 3£aat ïjingen on* trenc 200 mugftetren en eenige ptefteu aan be muitren ; maat befejjot eri fceïjangfeï^ toaaten'erniet ; noeïj ook beeï ï)up£:aab. 3£aat toa£ alleen een nïepne oube tafel/ eenige toepnige oube fjoeïen/ enttoee of brie lange bannen om te 3itten. i&aaoatfö met ïjem gegeeten ïjab/ noobsgbe ia rjent omaanboojbteftomen/ en begaf mp in nipn boot. 3£en bolgenbe mor- gen quamïjp met nog een peeren ttoee Knecfjt£ aan mprt fcfnp; maat m toieröt tetftonb jeejien / en 30 ontfïelb / bat ïju naautoïp&g tet? «eten of otinnen honbe/ 30 bat öpijaafl toeber aan ïanb ging. $aabatiï$mpn kolft ban aan ïanb berber fcïjt/ en 't gene top ban noobe dabben/ ingenomen fjab/ 3epïbetop ban Santa Cru?, op ben 4 jpeötuatp/- '$ naamibbag^ met alle moogeïpüe fpoeb / om bat be Jïoorbtoefïe toinben / fceginnenbe teftotmen/ 3ulR een jfjoïïe 3te maakten/ bat ïjet fcfjip niet beelïangetbepïigtoa^ op be teebe: oontoa^muïpöebattop upttaauten/ §öetoeï top betfefjepbene goebeten / toeïne top geftoft en betaaïb öabben/ aeïjter lieten/ toautmennon toen met geen boot aan ïanb nomen/ en 't bieï3oomoeijeïprjet anker op tetoinben/ bat 0113e nabel braa. JÏÖU'n bootneemen toas? toen ïjet epïanb Mayo, een bet enïanbenban Kabo Verde , eetft aan te boen ; top 3etteben betïjaïbe teeïjt boot be toinb af met een ftpbe |£oo3boofïe flooket/ ïoopenbe bien ganfcöen mtfyt en ben bofgenbenbag 10 of 1 1 Cngeïferjempïenineenuut/ toaatnaabe toinb toat fcegon te ballen / en in een mooi je noeïtc betanberbe. ^e&anarifcïje €pïanben leggen binnen't beseft tran ben reeïjten of aï* Paflaad» rjreemeenen ^affaab toinb / toeïne ffröebonben rjeb aan beefe 3150e ban ben Wind. €benaar ^oo?boofielpnte3ijn. iBaat boo? bien 3e niet berte ban belfifti* feaanfcöe&ufi: leggen/ 3ijn 3P meet aan eenen Jkiojbetoinb onbertoorpen/ toeïne be-fëufï-en geftabige #affaab 3Binbi£ ƒ bie ïang$ bie ftufï fcöimrt tot aan Kabo Verde toe ; en in tyeebie 3icf) uitfpjepbenbe/ bebatïjo be nteefê e Jtanarifclje epïanöèn/ aujoetoeïïjp baat oon bintoifê ge3toaaib toojb boot bm teeïjten paffaab toinb/ be jto^btoefïe/ofanbete toinben / bie ontrent bie €planben toaai jen. ©e Piek vanTeneriffa, bie /tettopï top te Santa Cnn ïageil/boorgaan^ De Piek toa£ betooïnt getoeefï / bettoonbe 3icïj nn rjeeï toit ban fneeuto boben alle be van Tenef anbtte bergen fjeene/ öoojtoeï&er ïjoogte ïjp ectjtet te minder uptmunte ; riffa. maai* ïjp fïeeRtbeeï meet af/ toannece men betoefïen f)et CPÏaaö baart, mp tjaöben nu tfpbe 0. 0. é: en j^oojboofle toinben /en sagen toliégèu&e= bifTcïien / en ooft. beeï ^eebifieï Rtupö op 't toatet bjpben/ 3£en 9. $tbii\*' atp op ben mtbbag toaaten top op be bteebte ban 1 5 gtaaöen 4 minuten, wn fiuutöenbaatop 3B &. ffl. na 't epïanb Mayo, 3pnbenaat mnnoorbeeï niet bet^e ten <©ofïen baatbanbaan r en '^ abonbé ten 8 uuren ïepbén tor» tsp/- tot '$ anbetmbaag^. 5^c toinfe toa^ toen Weft tenEunberi/ enblrefsö bien ganfttjen nacïjt / metfrf)oanbet toeebet / en een ïecnig noeïtje. ^it allc^ teag een atoot tenen Dat top ergens bttötbp ïanb toaaten/ betopï top $itm tm I ■ il De Kuft van 't Ey land JSla- yo Zoutpan William Dampiers Reystogt* een gefïabigen fïuben toinb te booje geïjab fjabben. 'f mojgeng na bat be $öö op toa£ 3agen top 't oBpïanb ontrent 4 mplen ban on£: maar'ttoaé'ersa bepsig ooben / bat top 'er niet ban een ftiepn gebeeïte ban nonben 3ten ; ecrjtec Kon in uut bat Mepn gedeelte bekennen bat 'et fret eplanb May o toa£. Éut benebengaanöe pjint Kan mensien ïjoeïjet 3icïj bpbeeb/ aan uerfcïje^Oeue ftanten/ toanneer top'ttonb 3eplben/ om op bereebe aan De supötoeftec 5pbe te Romen. 'tWa$ niet booj ben boïgenben Dag/ 3Pntieben t i •(febjuatp/ feati&öp be rcebe tenanïsetquam/ 'ttoeïft toa£ aan be Umtoe 3pbe ban't€planb/ toant men IjouDtêet boo? een aïgeuieeuen tegel / nooit te ankeren aan De toinö3pöe ban een Cplanb tufTcfjen be tfonneheerfoingen. 3Bp üeten ban 't anker ballen op 1 4 babemoieptein een supbere 3anbgjono / met effen toa- ter/ ontrent bnebierbe eener <£ngeïfrï)emplban ftranb/ op be3elfbe p!aat$ baar top anherben op mpne Cogt ronbom be toerreïb ; ^n bonb albaar op be teebe j)et fcïjip be Newport ban Honbeu / een ïfcoopbaarber / i^tapitrpn Barefoot , Die mp met Djie &anonfc|jooten bettoelnomDe / 't toelHin meteen ferjootbeanttooojöüe. £|p quam ban Faya] , enibanDe3©efterreï)e Cpïau* ben / en tjaö beel topn en bjanbetopn in ; $jp ïaaböe Daar 3out om naa Ter- Teneuf te boeren/ en toa£ *eer bïpbeeenban'p ïioningg feljepen te 3ien/ Detoijï rjp boor ou3eK0mft üebucfrt toaéboo? ^eerooberoVbie bit enbe anbere epïanbrn ban Cabo V ei de^enige jaaren ïjertoaatD£ 3eer onbjp gemaant ïjab* ben Sh tjeb fn mpne töepgtogt ronbom be toerreïb een berïjaaï grgeeben ban 't ^pianöMayo en anbere ëplanben; bie£3aliK nueenigeberöereaanmre* Kingen / bie mp op bee3e togt boorquamen / baat ban meiben. üf et epïanö May o té ontrent 7 mepïen in ben omtrek / 5anbactjtig ban gebaaute/met eenige ftlippige punten / bie een €ngeïfe[je mpï of meer in 3ee uptfteenen. i|et legt op öe noojber k^ttite ban 1 jgjaaDen/en alo° men'er ronbom 3eplt/ en typbicljt aan be ftranb komt/ 3iet men Ijettoater op Die punten Reenen; en men moet toeï roe 3ien bat mense betmpb, *$i 5epïbebee3erep£ttoee berbe part ban't «Êpïanb ronb / maar 3ag niet^ bat gebaatïpn toa£ beïjaïbe bee3e pnnrcn/ tiie 3fcij hiaat genoeg betroouben boo? 't Reenen ban ïjet toatec. SJuèü 3egt ebentoe! bat'er aan De iloo^b en uoo|btoefter 3Pbe gebaatlpne pïaa* ten 3Pn/ bie toat Dieper in 3ee leggen ; maar in quam aan Die hant niet. ^aarspnttoeeb^p tjooge bergen op bit epïanb / beeen ftomparïjtig / maar be auber fpit| op be top. ï$et oberige ban't epïanDt të b?p eföen / en rebe* Ipk tjoog boben De3ee. <§e oeber ronbom Ijeefttuffcrjen be hu'ppige pun* ten sanbigebaaijen/ en beïanb^bouto ban'tganfeïjeCplanbi^b^p bojen b^oog .. ^Janbe toe^be/ baar De reebe boor fetjeepen i^/ öeeft men een topbe 5anbbaai/ en een 3anDlianB of bpft ban beertigfcljjeeben bieeb/ bie 1 of 3 Cngelfcrje mpïen Ïang0 oc firanb ïoopt / binnen toelne een groote Zoutpan i^ / bie 3icrj tot aan 't gebergte uptftrettt. 5^ee3e Zoutpan i^ ontrent ttoee Cngerfc!)e mnïen ïang/ en een tjaïbe topb; maar be freïft baar af i^ ge* ttieeuipa b4ioog/ en 't i^ alleen öet noo^b enb bat nooit gepelt ban toatec Ijeeft/ I Na 't Zuyd-Land. 9 . heeft/ maat 3ont böoïtbïengt ban geteute tot iBap/Jt b>eïu ïjiet&et ö oonfle faho' n öe/ jaaré §. ï$et toater Dat bit 30M uptldwtt tornt upt be fchieöt niet ban foi fp?ingtp/b>anneer Ijet öfPï«^n0f^eecbuj^"f^X öe bloeö hoog tpi ènlin 'ec eenig 5out in be pan i| toanneer ptoatec tornt in ftcoonicii/ baTi fmelt öet terfionb / niaat ttoee of b?te bagen baar naa Zout kor^ ffilet^^^ of öet grootje lm* öeei San ' gefïcemb of getorreïb f* / of tot bat 'et .ter toater op meuto* SbeseeinHomt.^ nootb5Pbe San S pan / aldaar öet oor biepft i*. &tt toag in 't iptingtn ban be nieuuje maan toen iRbaartoa^; enmensepbempöatöei .op geen anbere tpb ban öet fpringtp ban benieutoe maan inbloeit; maatbjat&er* leggen öet op öoopen op öet brooge lano/ eet bettoawopnieutotftoete DootbteeBt. ^n'tiéaanmecMpnbanbee5e30utpan/ bat öet 3out niet ban in öet broog fai5oen tortelt/ recöt anber£ a^inöe30utpannenban^ hibie/ imonberöepb bie ban 3ont Tortuga , taaar ban ir in t eerfïe bee! mpnet 0ep£togt rondom be toerreïd gemeïböeböe; ^ant baat ft^dt öet 3out nooitbWbatbe regen tornt/ öettoeïn 4^.^>gM^9S nilBap/ gjunp/ ltrfp/en5./ 30 lang öet nat fai3oen niet opöoub/ tloelfc niet gefchiebt boor Sat'erW een baaRftete ffagregen boor af gaat. iBaac toat be ootsaaa i| M*^«*^ ban 3©effinbië/ en toaatom bee5e in 't nat/ enbiein'tbroogfai3oen/3icö tot torïen 3etten / 3aï ia be füofoofenïaaten naaborftfjen. #np lanbaatb brpft öier grootenöanbellomsoutteïaaben/ engemeen^ lult legt f>taefli<©oriO0fc&ip totems tomen om öet in te neemen 5 en naar men mp ge3egb |eeft/ 3pn cjaaren bat 'er boel 1 00 baartuugen tot bienepnbeöiet tomen, ^ettoflmetbanarbepb om öett'samentefcöraapen/ enöetuptbepanteöaaïen/nptgenomenbat men iet boetïoon betaalt; en bat bebraagt maar toepmg/ taant bemtooo* ner^öebben menigte ban e5eï£/ boor toeïhe 3P niet beelanbei| te boen öeb- ben/ ban öet 3ont npt be pannen te bragen / in 't fawn aï£ be fcöepen hier 3pn. ^e intaiaane$ beïaaben en brpben öunne e5elg : 3jïbe betapï ju gaern te taern gefïeïb toorben /taant 3iajebben naautaïpfc£ emigen an- öêrenöanbelomeenfwubermeetebttbienen. » „^h^mm 3£e $an i£ niet boben een öalbe €ngeïfcöe mpï ban be plaats baar men lanb/ 30 bat be e3etë al meenig een gang op een bag gaan. f p öebbeneen ge3et getal ban gangen tjeen en taeer/50 tael '£ b oormiöbagj al£ naa be mtb^ bag / 't taelh be meefïerë bee3er ïaftöeeflen niet 3tUlen te bnpten gaan. %m be pïaat£ baarmen aan ïanbtreebt legt een fcönpt/ om'tsoutinte Zout neemen/ 3pnbe epgentlPR tot bien epnbe gemaakt met eenberbeRbatban fchuytea, het acötetfteben af een berbepart ban be fcönpt beflaat/ aïtoaat ban een hap gemaaht i£ bie ontrent ttaee boeten öoogboben'tbehoprpfï/ en3eet öic|t gebremtab i£. liet gebtupR baarban i$ om te beletten bat bebaaren i! n kanoen, Jo William Dampiers Reystogt niet in be fcfiupt fjaan/ afê 3p metöetflebmnabefïranbïeotöm^f . neemen/ taant ï3kt gaat boorgaan£ een ftmace ee • en ^hl°rl(lUe bu$ met ïjet fïeben na tm oeber legt/ ban S : newihï'?!*? m£* Bijou be fcöupt öaafl met toater WjffffiS/&f/ ten (iaat/ te baaren taeïne baat [op ftom n nfc 2/S £5?" ter3pbe toeer in 3ee beeb ioopen. <©m nu be fitotSSSafEiSiK ben na te fttano te ïjouben/ fïaan'er ttoee % „ SsföSfïSï aan't boo^eeben/ tii^s^mmmmmtSie^S^U^^Ï öooff baar bobenuptfïeeneube. »b«£aBM^BS^i2JW,l* eendintoutain telan/toSfSStoSE^^ öaac paaï bie op be fenb (laat / ^SSSSfiK genbe. oo? bit touto nan men be fc&upt af enSSn "/ SKfiS** öienen omöaatbooiobetstoaaijennabeeeneoföe Sfte^^S^ ao men Het touta maar gefpannenöoubt; taant aK nie fiattSiï^ te 3eeoaaren befcïuipt &aaf| met mater buHen /en aan ffu^iiS?' &o$ om 3ulfi| booj te nomen/ enöaarteflebigerte taden SlSt ttaeetoutaen t^ie ban teatiypteiotbè^teSntev "S^SS/1!?8^ neer De roeibannen gelegd 3pn/ 30 mSW^^HSS^S?' niet mwmU nocö be 3pnïanVen fMX^^^S^ anbert toutaen bieoberïaug^gefcöoorentoolberi/éS ten gegojb/niet be3tapaen nan.Ctoee mannen mmmfm&mt^t m upt te öaaïen/ en Öet3out/öettaemin3aienS neemen/ en 't 'er toeer upt te atbepben. éobmaïlbefShfr£i/ï,ue aan ïanb të/ fïaatöp/ öiebpbeHapfïaat fmS^^SSSSS3Sm9 te ft*/ taaatboo; ban be 3ee öaarnffin mfSSIe^^ tien be ïaabmg ingenomen öeböen/ haaien 3n tint na wi 7n? 2! , fmans teöa?reningftome1r/ aïtoaar3pöet3ouSioK t fcöip boert, bonter 311I6 m^BSSSmSSSSSS&SSS aaben; toantöoetoeïöettaater^eW^ een 3taaaw3eeopbef}ranb/ 3u»#batanefcöepmDoc& in Brafihe Jjeü in tloeeanbece rechte ïüattoeiujeeftet gtoeit öier ook/ maar niet op be 3anö-bpfc. gfesft 'er eenin ftrenpeïbo^ ban / bicljt aan be fïranb ; maat meefïenbeefê toorbt öet Beplant in 't mibben ban 't epïanb / aïbjaarbeinge3eetenentooonen; toant hattoen ïnntoaab i£ hnnneboornaamftereebetp , maatnogtan^ i| et geen atoote obeebïoeb ban bit ftatoen. #p bit epïanb 5pn ooft eenigeboomen/ maar niet onttent be 3eeftant / aïtoaat men aïïeeiiïpft eenig ftmipeïbofcïj 3iet tegen be 3Pbe bee bpgeïegene bergen ; toant ïjetïanb/ geïpniftteeb$ge3egö ^etaarbrpfe ibeffaat meefïmbée^uptsanb/ofupteenïofreRrupmeïacötigeAardry^ üetnl 3onbet eentgebetfcïje meiren/offïroomen/ om öet te bevochtigen/ 1 bj eïft alleenïpft gefctjiebt boor flagtegen^ in ïjet nat fai3oen/bie 30 bta afloopen até w neetballen/ nptgenomen bat 'er een ftlepne bron mïjetmlbbenban t epïanb t£ / toaarupt een ftïepne toaterfïtoom ontfpringt / bie boor een bal , , tufleften be bergen ïjeene bloeit. _ m inge3etenen tooonen in brie borpen / toaarlianeïaeenenern eneenen Do^ei. $tiefïer heeft ; en bee3e botpen leggen 6 of 7 Cngelfcïje mpïen ban ben teeg af. Finofeb3orbge3egböetboornaamfïete3pn/ en ïjeeftttoee heeften; 5 1. Jan s ftomt baar naaf* aan ; en Lagoa $ ïjet berbe. 3£e öup3en 3pn ftïepn en laag / m boorté heel flec&t. I$et timmeröont batmenïnergebrnpftt^banbpge* hoornen/ afto 'er geen anbere boomen bequaam baattoe 3pn. SMpatten «meenfoortbanrottingcn. ^ebrucïjtenüan bit epïanb 3pnboornaaintfpfc butten / en boater-meloenen. »n Ijeeft'er ooft een foort ban Curftfcöe hoonen en pompoenen. <©e ©ogeIg?pn be Flamingo, Curiews ^"^ui- neefe öoenbet^/toeïRe baar Gaiiina Pintada genoemb toorben > l^aarop Gumede T?maL,alujaar ik bie bogeï£ ooRopbeborrebeïbïanbeneninbebofTcljenhoefldere' aesien heb / noemt men5e «Bntneefe ïjoenbecg. ^p fcöpnen een foott ban ëatemen te toee3en/ en 3Pn toatgrooterbanonseljennen/ ïjebbenbe lange beenen/ toaarboor 3P fneï ïoopen nonnen, ^p nonnen ooft fcliegen / boc& niet berte/ hebbenbe groote 3bjaatelpben/ en maar hotte bïeugel£ en hotte ftaerten/ aeïpftboorgaan^biebogeï^ïj^benbaeïftenietbeelbliegen; toant / be ftaerten bienen Ijen in 't bïiegen en toenben / geïpft een roer aan een fcïjip. mmt bogeïö hebben binfte en fierfte/ en nogtanö fcljerpebeftften/ enbep lanae Maautoen. ^p binben ïjnnne ftofi op be gronb/ 't 5pboortoormeu imt be aarbe te fcïjraapen/ of fprinft&aanen op te piftften; öunne beberen 2$ 2 3pn É Ü/ Vifch. II! 12 William Dampiers Reystogt H Jpn gefpi&Mb met f en öonftet en l fgr graauto ; en be fpiftfcefê 30geregeïb etï fenpaarfg/ bat 3P 'er niooijer u»t3ien ban beeïe bogeïg biecierïpfteebeeren ïjeöben : gfunnè öaÏ5«n 3P" bun en lang ; enfnninefcoppenHlenn. ^efjaa* hen öebben een Mepne ftam.'öie 5?er ïjaröfg/ en banfioïeurafë bebop ban een ojoogeoMierneiit; teeboeber3pöebandeftopl#eenfeïepneroQdeïeï/ neer* toaart^ fjange nöe; maai* bie ïjebben be {jennen ntet : ^p 3?n 50 ffcrft bat men $e niet (puften ftait/ en 3eer fïout: Ijttn bleefcg ié 3ef c ïtialfcg eii 3oet ; en in fommige 3eer blanft / aïfjoetuel bat ban andere o?üpn 1$ / docï) Daarom euen* iueï goeb Man fmaan 3£e Inejesetenen bangere met ïjonben/ 6ie~3e t'ajleu* tpbetoeeten te natten/ boojbien 3e baar in menigte 3pn/ fomtpbétrüre-of ö|fe öonberb in eene trop. $Bp Werden 'er etlune ïeebenbig aan boorö ge* d?agt/ en 5P tierben Ijeeltoelin'tfcfjip/ fommige 16 of 1 8 maanben lang : et\$ mense jong bangt/ fcanmeme 30 tam maaUmatë 0113e öoenber^. JDe Flamingo (j'eö ia reeb^ befeljjeeben in mpne iEep£togtronbombebjerreïd.. 3£aar5pn ooftanbere foo|ten banbogeï$/aï# bupben/to?teldupben/ Mi- niotas , 3pnbe 3eftere ïanbbogel^ / 30 gjoot al£ fcraafjen / Pan eengiaautoe ftoïmry en goeb tot fpp3e ; Kruüas , in£geïpft£ g?aautoftleurbebogefó Pan sodaanig een grootte ; en nog een andere graautoe flael) / bie men niet ban up> nacï)t 3iet / (moogeïpfc i$'teenefoo?tbanupïen/) enbaeï&ege3egbtoo:0en jeer goeb te 3pn boo? ïieben bie be teêring Rebben /P30?benbe Pau anbere niet gegeeten. Rabeks 3pn groote g?aauuje eetöaare bogeï£/ met lange öaïsen en pooten / geïpa föepger£ ; boo?t£ i£ 'er beeï hïepn gebogeïte. B«fien.. Ban S,anb:gebierte ïjeeft men 'er gepten / en esefê bp menigte. Coen in te boo?e ïjier bia£/ toieebtrer ge3egb bat 'er beele bullen en ftoeijentuaa' ren; maar be 3eeroober£ / biebee3eeplanbenfeberb5eeröebbengepJaagb/ ïjeööen öet getaï baar af 3eer berminberb/en be inbiooneeg &M nietber* fcïjoonb/ loant toen in baar nu ïaatfï toa£ / toa£ be <0oberneur ban May o maar onlang^ teboojen baar toeer gekomen/ 3pnbe eenjaar of ttnee met bie ïoober^omgeboerb geturefï. Ö&etö & 'er oberbloebig ban btfcfj bootten/ afê^oïfpnen/ Bonetas, ett3 <£>oft té'ee een goebe baai om met een net in tebifTcSen/gelfpHiKooh berfenepbenmaaï beeb/ ïjaaïenbe een$3e£ böSpnbifieöentegelpBOp/ alle anberljaïf of ttoee boet ïang. |Ben bmbt'ee ooft fyupnbiffcöen / en een Mepne foo?t ban roaïbiflcöen/ bie3iclj.boo2gaan£dageïp]É$een$opbereebe ïaaten 3ien. ^jft ïjetr in mpne föep^togt rondom be toerreïd ge3egb bat be maanden; Schild- iBap / ^{unp / SnïP / en Hiuguflu^ / toeïfte ïjet uatfai5oen uptmaafen / I Mden, be tpb 3pn bat be g?oene fcniïbpaböen gier nomen/ en aan ïaub gaan om ïjaa= reeperen te leggen. ï^et ié ietg bat mp aantwrhen^ bjaarbig: oimkt/ bat öee3*e jtljMbpabben aïtpb/ 30 bjel op be noojber aï^ 3upber bjeebte/ Ijaaee eperen m be natfie maanben leggen. |Ben 30U moogen benïten/ betunl de regent Dan- op fommige plaatfen 30 3bJaar neerbalïen / bat be eperén dee3er bieren baar booz beburben 30itben too?ben. |Baar be regen /al i^ 't dat 3u 3eer 3braar i^/too:bt|jaaflboó?Dft3anb/ toaarinbe eperen leggen/ togesjóogen / en rai!T4ïen &M 3e 3a diep niet een^ neer alg be eperen / o?p* Na 't Zuyd-Land. 13 fcmöe fae hitte m blnncntoaaio^ / toaat öoo? öet sanojeetewi fccmnm SS S ^hS^flS/ maar aan alle ttoecfïacytise dieren Die eperai leggen *L3^ %SSSS ?/ %Hinrflroiö / aBuanoi/ en3. 3£e intooonetó Uan Dtt Inboorkn- tSÜSmfm iwKïïl * $»/ 1U alleEtoarten, metto^ gen. ïf^tómSpftöS^^W gebnuten/upttoeïne spnioogelpn ^llmSi^StoS si onöecöaanen ber#ojtug«3*n3pnöe/ tjunne SS^Tflw^fiffi. &* *aïtoe ^ menfcöen/öeUioutom tdigie ea [pjaaft öeöueu. ^t- 3 fünöermsobolafê ÏS^J2£flp teSTöat net naairto W Uoebfdtiooc De mtooonerg 3011 ^Lm m^TtSmmmt pi 3Pnen iaftbrlef toanDen^ottuoee feu SSS55^?jSX ié een soeb fiacpanemman/ensoi.öal t Snft tó "in al? : DeKonctó öeööen Dan geïegenyepD om toat te uerbfencn; S?SSSS anbete tem €ngelfc&enDaat3PöQ0tDeeïuan tceURen , 30 oat 3p/ y w^y toaaïm ïien nietö üoou 't 30Ut maar. toel boot pete acytinöeje^en, m «JgffigH?/ toaarboor top ïjeneettoaaren / .■sa© *^s jr vw»i« «•«* üs* I i 1 I Wiïliam Dampiers Reystogt om 3uïne bieten in te neemen/ en na Barbados en anbere wan 0113e boflt* plantingen te boeren. %% bïeef te Mayo 3e^ bagen / en nam 7 of 8 ton 30tit in ööoj mpne rep3e/ binnen toeïne tpb nog eenige anbere fcïjepenop De recbe quamen om sout / öet toeïn 3P na Terreneuf 3ouben bjengen . %&m io^n. -^eouiarp/ '£ mo?gen£ ontrent een uur/ïfgteben top 'tan* ner en 3cpïbenbatibereebeban Mayo, om toater in te neemen te St. Jago, 't tocïn 5- of 6 mpïen toefïtoaatb baarbanbaan legt. Wp 3epïöen ïang£ 't epïanb St. Jago, boorbp be ïjabm aan be oofï-3pbe/ toaarban in in 't ecrfre beeï mpner rcp^togten gemeïb be& / en 't toeïn Praya genoemb tootbt / aïtoaar fommige uptgaanbe aBngeïfcïje <©ofïinbifcïje fcftepenaan boen/ bocfj nu 30 beeï niet aï£ 000? beesen. 3©p 3agen be fcïjan^ op ben berg / nebeu$ be ljup3en en nono^neuteboomen ; maarintoa£ongeneegenom't anker baar te ïaaten baïlen/ ombat in bermoebbe bat 'er aan be 3upb* toefïer 3pbe ban't epïanb / bp 't Hebenen St. jago , beter toater toa£. '£ |fèo?* gen£ ten 8 uuren 3agen top be fcïjepen op be reebe/ ïjoetoel top 'er nog ö:ie mpïen af toaaren; maar top mofïen beeïe uuren ïang ïabeeren/ eer top 'er inguamen / ombat be toinben 30 ongefïabfg toaaiben / geïpfe ï)ct boo?gaang gaat aan be ïuutoe 30be ber eplanben bie ïjoog leggen* <£pnbeïpn quamen'er ttoee §po?tugeefe boot£ bic on£ inboegfeerben/ 3a bat top *$ naamiöbag^ ten b*fe uuren ten anner guamen/ en ïjet fïeebtje befcïjoutoben. 3©p Oonben ïjier ttoee $o?tugeefe fcïjeepen/ bie na Brazü gingen / en toeïner boot£ m$ in geïjuïpen ïjabben ; en een «èngeïfcj&e pina/ toeïne e3etë aan een bee3et eplanben ingenomen öebbenbe / bie na Barbados 3oube bjengen. 3£>en boïgenben mojgen ging in met mpne officieren aan ïanb bpben «Bobcrneur/ bie on£ met eenig fupïtergeban ontbaaïbe. <$k gaf ïjem te berfïaan/ bat in boomaameïpn genomen toag om toater in te neemen/ en bat ik oor toeï eenige berberfct)ing ban gebogelre toiïbe fybbm. én anttooojbbe mp bat in toeïuom toap/ en bat öp 't boïn ban be pïaatg bebeeïen 30ube fjunne toaaren in 3enere ïjup^ te b?engen/ aïtoaar in mpne gabing nonbe noopen. Sin 3epbe ïjem bat in geen geïb öab; maar bat ih toel een gebeeïte ban 't 30Ut/ bat in ban Mayo gab geb:agt/ be?rup* ïen \ni\bt. Hp ïjer3epbe baar op/ bat 30tit toeï goebe toaar toa£bp't boïn/ maar bat/ 30 ik eenig bee Mlbc noopen/ in 'er geïb boo? geeben moft 3Jn ïiet mp jfjoo?en bat ik mp met miflïjoopbogeï^ toeï genoegen 30ube. ®t <©oberneur bebaï tjierop aan eenen roeper/ bat ÖP boo: 't tfeebtje 30U gaan/ en aan 't boïn behenbmaaaen/ bat3Pop3uïnenpïaat^ raogten nomen met gebogeïte/ en noom om f)et boeben/ en bat 3p 3out in be pïaat^ baarban benomen nonbeu. %% 3onb toen na mpnfcïjtpom sout/ en bebaï aan eenige ban mpn boïn om 'er bogeï£ en maiz tegen te rupïen / tertopï be anbere toater innamen. 3£it i^ 'er be bjucïjt ban bat 3P 3eïbe geen baartupgen fjouben; toaaröoo? 3P bïpbe 3pn3outbanöun* ne epgene epïanben ban b?eembeïingen te noopen / ombat 3p niet in fiaat 3pn ban 't eene epïanb na 't anber te nonnen baaren. ^et fieöeto St, jago ïept aan be Z, 3©. 3Pbe ban jfjet epïanb op be «00^ Na 't Zuyd-Land. i? noubet bjeete ban ^ «aaben/ en $ be berbïpfpïaatg ban ben Mn» g d <0obetneur/ en Dan öen 2Wc&op ban aïïebe epïanben banKabo Verd«. . mt fïeeötje ftaat aan öe 3Pbe ban ttuee bergen/ tuffcöen toeïae een öiep tal të ban ontrent óoo boeb b^eeö. Sn ïjet baï bp öe 3ee tg eenongere* neïbëficaat/ met iwwn ter biebetspöe/ en een toaterïoop / bie in een- ganbbaai fïtoomt/ aïtoaar beseegemeenlpRflecöt en effen $/ 30 bat men baar ïseqiiaamïpn aan ïanb nomen/ en ïuater inneemen nan/ ak noedel be teeöe ftïippig / en niet goeb boo? fcjtjepen t& Cben bp be pïaat£ öaat men aan ïanb gaat/ tf een fcöanflebat fetjiec met be3ee geïp&ïegt/ en atoaae altootf eenbiacöt$. <©pbentopbe£oerg3 /bobenöetffeebtje/ të in#at\»M een fcöan£/ bie naat bat men bp ütn muur bie men ban om laagst/ &an afmeeten/ aï tap groot moet tnejeij; SBmar legt ee* nig gefchut/ maar öoe beeï tfuftften témponoenenb/ aïgmebetoatöienfi öie fcöanönan boen/ 't en 3P 3e aïïeenbientomte be&oeten. ^etfieebtje öeHaat upt ontrent 300 öup5en/ alle ban ruum (leen gemaant; baac i£ ooneen&onbenteneeneHetn. . 3£ooraaan£$ öet boïn 3toart/ of ban een gemengbe Meur/ uptge* nomen eenige ban be boornaamfïe / afé be <6oberneur / öe $Swm I eenige €beïlieben/ en etïpne ban be^iefïeré/ toant fommige 3pn ooft Staart, tóet boïn bat ontrent Praya baoont té biefacïjtig/ maar bie ban St.Jaeo, 3pnbeonber'toogbanben<2]5oberneur/ 3pn gefebinter/ 90e* Kel-boa&aattf arm / om bat 3P toepnig te boen öebben. 25ebaïbe ee* nigefeöepen bie bngebaï nomen/ 3iet men 'er jaaüpfó oon een fporm* neeg fchip of ttoeé/ toeïne na Brafiiie baarenbe/ öitepïanöaanboen.^p Ser30?gen öen met eenige Curopeefcïje boaaren/ en neemen in betaa mg baatban bun reetoeï/ 3pnbe gekeept nattoen/ 't toelft 3P na Brafihc boeren. <#oï* nomt öier een fcöip ban $o?tugaï om fuoner ; baant men %mt bat 'er berfeïjepbene fnpnermaanerpen op bit epïanö 3pn ; bantoaar faadpft* 100 ton ber3onben bjojben ; oon toafï 'er beeï nattoen /toaar banbeïnb)ooner^3icb3^ben nïeeöen/ en baarenboben beeï na Brafiiie ienben. Wa hebben 3©pngaarben / ban toeïnen 3P eenige vopn maaften ; vruchten \ maar be €uropeefeöe fcöepen brengen 'er öen bie beter té / aïöpebjel 3P ban ben eenen 30 töel aïgban tstn anberen maar toepnig gebiup&en* ^nnneboomaamflebjuchten/ (beöaïbe öe Plantains bie 3P in menigte hébben) 3pn ^an-appeïen / Etmoenen / Citroenen/ IBeïoenen (te brjeetenlBu^auè-en afêater meloenen) Eimoen-appeïtje£ / <0uaba£/ banaat-appelen / <&ueepeeren / Biaaappeïen/ en Papis. . ■ 5^e ©ïaa appeïié ontrent 30 g?oota$ een <©?anaat-appeï/ en öpnan^ viaa* ban be 3df be nïeur. ^e fcöiï i^ ban binte tuftcöen W ban een <6?anaat* appel. en een €>?anje-appeï/ toat 3acöter ban beest/ en ecöter bjofTer ban bie; net bïieé i§ met geregelbe nnobüel^ of uptpupïingen / en öet bmnenfie i$ ïen tait 3acöt mezg/ 3eec joet enïiefïph/ gelpltenbe 3eet toeï naar tent Waabe/ 30 toeï in Hïeur aïg in fmaait/ banbjaar on3e ^ncjelfcöe öie bmcljt ben naam ban ©laa appel gegeeben öeoben : in 'r iriibben 3pn eenige toepnlge 3^arte pitten tf.mmi maar aeen ^°^u^^*, Papa. Beeften. / H I i$ Wüiiam Dampiers K.eystogt boom luarom bcw bmcht gjoeit fë ontrent 300 gibot afê een <®utmm* toom/ en ïjeeft lan^e/ fmalle/ en bichte taaften bie3icft S^SS oen/ en aan be enden ban fommige bee3et telgen groeit &3S ^l^^U^" ?n taaö^" ?^ï ban 9 of 1 o bupmen lans / banSenöl öi^ n?ec" toaatb£ boor haat geltiigt. «Ben gtoote boom ban beese joojtbrnaatVel Den meer Dan 20 of 30 appelen. <&u$e mm gloeit in öe meeft i& bcnömnenöe^onneReerHnngen: en hoetoel ift in ropne boonge tol öefcïjnbmgen nietwaar af gemeld heböe/ heb fe echter boo? geheel »bie / 30 toe op 't bafte land aï£ op öe eplanden / al|meöe 13rafiiieenin(©oainbiege3ien. pu w ,u 3£e $apa bind men ooft in aïïe bcc3e epïanben/ aïboetaeï ift bie tot nog toe niet befchjeeben heb. let « een U^teht on rent 50 g?oo all een musftuf meloen/ ££/ en ban fatfoen en ftïenr/ 30 toel ban öfnnm aïébanbnuten/ fchiet ebetieeng : uptgenomen batin'tmibbenuinïaaS ban platte pitten/ toelfte be Meloenen hebben/ in öSSIg 3toaite5aabt^ 3pn/ ontrent 30 groot aï^ een pepetftoo?n/ ooft geïpftl be tmaaft op be tong eenigfin^ baar naar. &z brucht 3eïbe té "acht en S5%S ^W^ m??c,noï? Scoen 5P"ÖC tf 3e öarb en onfmaaftS ïpn ; Joch aï£ban bp peftelb fpeft of oflenbleefch geftooftt / $ 3e goed Tn pïaat| ban raapen / en met minber ban fmaaft. 55e ftam bp be boet té anberhaïf of ttoee boet bift in ben mibbelpn/ en groeit fnitóoötoaar^i ijeübenbegeenetaftften/ maat aïïeenïpftgroote bladen/ groenenbeaan (toe* len b e uut ben fiam fpmpten. <©e hïaben 3pn ronb en aan benrand geftac* telb/ 3PnbeftoJterof ïangerban (teel/ naat dat 3e dichter of berber ban ben top groeijen. Ep beginnen upt ben fiam ban ben boom te fpjunten 6 of y boeten goog ban be grond / 3ptibe be fiam 30 bejre ftaaï ; maar na boben on. toaatd^ penen be bïaben biftfter engrooter/ en 3pn boben aan ben top heef dtcïjt en bzeeb. 3£>e bjncijt biafï alleenïpft tnfTchen be blaben / en meefï baar bie bichfigroetjen; 3ulï$ bat beefe$apa£ boben aan be top 30 dicht aanmaïftanbergeri(ï3pna^moogeïpfti^; maar langer na beneben/ baar- de Qïabenpïft 3pn/ i^bebjucht grooter/ en3oaï£iftbiereeb£befchreeben tjeb : boeïj boben aan be top balt 5e ftlepn / en niet grooter ban een gemeenc raap ; maar befmaaft baar ban i£ebeneen£al£ bie ban begroote t Booinaamfte Eanbgebierte beftaat in offen / toelfte men 3egt bat' et: beel 3P» / ïjoetoeï men ons? 20 rpft^daaldeté boor 't ftuft afepfehte: 3Baac 3pnooftpaerben/ t&$j ' mupletf*/ öerteh/ gepten/ berften^/ en meer- ftatten met3toartetroonien. ^ebogeïeiupn/ ïjaanen/ hennen /eenben/ «Suineefe hoender^ tamme en brilde/ pa?reftiten/ papegaatjen/ bunben/ tojteldupben/ repger^/ baïften/ fe?apbanger£/ en5- ^ebifcöié be selfl öediemenaan'tepland Mayo en beanbereeplanben heeft; en3obinbtmen ooft op be andere epïanben delfde gebierte; maar fommige eplanben hebben iwpïand booj etlpfte beeften / 't ujeïft be anbere niet hebben- en 30 heeft men ooft op fommige / imonbethepd bit ban St. kgo meet geboomte booc&bogelen/ m g?aanen of bitteren tot UmmfwKl Dan op bc anbere. 7-%± ,ffW Na 't Zuyd-Landt. 17 SBe xtm ban Stjago tg een ban beergfïe baat ift ooit getoeeft ben; toantReede van haat ié cteen 3UPvoere 9*onb bob? meer aï£ b?fe fcöepen/ en Dan moeten 5e St. Jago. noa \3>u öielit aan maïftanberen leggen / en een baar ban Dicht aan be ffcatio. Wwfr'eÈ niet genomen hebben/ hab men mp met gesegö / öatheteen ScenbcpUgeptaat^toag; maar t&bebonb&et geheel anöerg/ 30 bat in maat tedangw om tteg te raaften. ftapftepn Barefooc Die baar ten anftecouamKrtJOïlUR 'er lag/ vkcIooj op een oneffen grond ttojeeaiiftetf/ ™ ft raaftte bet een ftïepne gnpt Het epïanb b ogo ftan men 7 of acht muien toe re bupbeïpft ban öeeje teebe sten/ en maennach^agentopbnurblam* uroiWeüpc De toppen ban'tgebergteflift&ecben. II. HOOFDSTUK. Des Schryvers vertrek van St. Jago ; zyne koers , de win- denen't paffeeren van de Linie. Zeylt na Allerheyli- een'Baaiin Brafilie: zyne komft aldaar. VandeFor- ten , Reede ."Stand , Stad , en Gebouwen in die Baai : De Governeur, Schepen, Kooplieden, en Waaren die van en na Europa gevoerd werden. Het faizoen voor de Europeefche fchepenj Koir-kabels. Van den handel op Guinee, en de Waivisvangft. De Inwooners Jtonfte- naars, üaaven; de Landsdouw, 't Gewas, Mangro- vesj Bader Kokos, en Zydekattoen-boomen: Derzel- ver Vruchten , Palmbeezyen , Wortels , en Kruyden. Het wild en ander Gevogelte. Van Beeften, als Paer- den \ Luypaards , Slangen , Waterhonden , Zeevifch , Schilpadden, &c. N 9fla bat ift mnne bingen aan be epïanben ban Kabo Verdc berncfit ftab / begon il op mpn bertreft te bennen. % ft oojbeeïbe hetnoobig non een* aan een öeöoirajoc pïaatg in bee3e groote 3ee aan te boen/ baat mpn tioïft M een* non berberfchen/ en gelegenhepb mogt binben om San eenigenoobtoenbigftebentebet5orgen. mmt naar bien mpn boo?* roemen toa/ na $rem* ^oüanb te 3eplen/ en bat naa 3UÏft em langen hrimiirt ïan 1^ €n be&aïbe bat ift gaern toiïbe^bat mpn \M M berberfchen 30Ube/ 30 beoogbe ift baatmebe 00a ïjen ban lang* € 3aa« ■ Vertrek van St. Jago. Wiiïïam Dampïers Reystogt, 'aameröanb tot 3ulRe moeijeïpRïjeben te gewennen / bie men op bee3e tont h bertoacjjten ï?ab/ uaamelpR naa 311ÏH ren getoefï Oer toerrelD toaataf 3p t'eenemaaï onRunbig toaaren; taant niemanö ttan oen/ uptgenomen rtoee jonge maat£/ fjabben ooit beEiniegepafTcerö. Ifêrt bit boomeemen 3epïbe in ban St. jaeo op ben n*™. jfeümam/ met e. #. <®. en $. <0; toinDen/ feïjoontoeebec/ mtmtyiécu koelte Mp fïeïöen 0115e ftoer£ Z. Z. <&■ éatf <©ofi / tot Dat top quamen op de öjeebre ban 7 gjaaben jo min, / altoaar top ruif* een fcaböeltng in De 3ee aantroffen/ aï£ of' er een getn of fïerne ftroom ging/ toeïfce tegen De toinb 0P3ettenDe/ 3UÏR een genabbel be2oo?3aaRte. <£n Deese lïroom &uurbe tot Dat top quamen op De bjeebte ban 3 graaben 22 min. <ï3ebuurenDe bee3e tpo 3agen top eenige ^oneta^/ en gaatje» / en Hingen er ook een. 3©p ïjabben ben rechten fpafTaab- toinb / toaatjenbe met eenbmabe ïtoeïte. upt om $oo?boofïen / tot bat top quamen op be fyeebte ban 4 g?aaben 40 minuten/ tm $oo?ben/ en toen beranöerbe be toinb/ 30 Dal top nu en ban een fjclöer koeltje/ en fomtpb^ een bonbernïaag dabben Wp toaaren bcoofien ban Sr. Jago 4 gjaabèfi S4 min. / toen ton on 3BM min. $oojöer o?eebte quamen / altoaar fyt geftabbel ophieïbt • en top toaaren öeooflm 't gemelbe epïanb op De lengte ban 5- gj. I min' 3£e Uttnö fcfjabielbe toen tuffc^en ^upbten boften/ en <©ofï ten $00^ Den/ met Mepne noeïtle^/ beeibuïbige öaïmten/ 3toarte tool&en/ enbeeï regen$. <©p De b?«ebte ban 3 g*. 8 min. 35: en be lengte <©. ban St Ja- go y gj. 8 min. ftabbcn top be toinb ban Z.Z.®. tot $. 0. <©. Doch ftaaubi / en Dintoiï^ met fêtlten. iCectopl be naïmten Duurben baöDeii top geïegenïjepb om te pn toat toeg be ftroom liep / en top öebonbro Dat 3e #* (0. ten #: aanging/ 12 Cngeïfclje mplen in 24 uuren; 'ttoelft een öaïbe jgngeïfcïje mpl in een uur toa£ / en geenfhrê 30 jieru aM te boojeu. 3Be regent bleeben on$ op poosen Dp tot op be foeebte ban idj p min,, met Rïepne Koeltje^ ttifiï&en fc S- <©.-. en g. <®. ten <® l en fomtpb£ fïiïte. J^aberöanb tjabben top ben totnb tufTefjen^upöen^ z <® l tot Dat top De Einie pafTeerDen / metflaautoe tomben/ Ralmten/ en rebeïpn mooi toeer. 3©p 3agen toepnig anbere toiffeïjen Danbmpn- ren van de üif]cfjen / en Die in menigte ; boeïj top bingen 'er maar een ban. Linie. ||et toa^ Den io^n ban |Baart #. ^.ontrent De tpb Dat Dag en nacht eben ïang toa^/ toen top Den Cbenaar paffeerben/ fjeöbenDe al Den Wö ban 4 g?. 40 min. ^oo^ber b?eeDte/ altoaar Derecïjte ^afTaaD-toinDonö öediet/ een ïjolle jee upt Den ^upDooften / en eenige onbeftenbige noeït- je^ meelïenbeel^ upt ïjet ^upben geöab ; 50 Dat top maar ïangsaam na 't ^upDen opnroopen. €n alöoetoeï top nu en ban upt fjet <©ofien een toinb ftreegen/ niettemin poogbe in 30 beeï al£ bocnlpn toa^ na 't^uus ben op te sepïen/ betopl in fcp be Einie niet anber^ ban onsenece toin- ben/ Mttnl regent /en bouberldaagen te gemoet 3ag/ bie niet alleen* ïpït onse noer^ 30uben bertjaagen / maar oor genten onDetmpnboïKber* oo^aaften/ in^onberöepb 3ulRe bie ftecljt ban fsleebing boo23ien/ ofte urn Umaren om een b?oog ïjewb aan te trêRRen/ &$& Doornat ban ben reï gen 't Paflfce- Na 't Zuyd-Land. 19 oen toaaten. m pte nan 't toeet maante ïjen i at &trfM ! baat iontrent/ S Dat w 'aïS ft hen een 30opje ïnanbetopn gaf/ en beïafïie 3fcï) te toer* S^/mTlS natte tóeeten in *fimmimiMgm S3S P'ï Dan toeer iiPtquamen/ DaDDen 3P een bange ïwcötoüewö/ en huime ftanamatten tonton; 't toe» ietf W toaar tegen* De R£ ^W*?Sp% / We De »ie paffen / teel 3o?g moo«n M Setaïf S nonnen / Pooniaameïpn dtfft een maanD mee&eeneïoopt ^^ «^1«** öet toeltp^.inSlunp/ Sluip/ of ??SKKf a» toeaenl De fïtoomen/ toinben/ Halraten / en5. ge- wtD M/ fian 1 Dienei itot PetDet PetMaaUnge Pan 't gene ft nooj Deejen ITt SfiXSmW aangemetHt/ imonbetöepö toegaf paf^e* S ** tost mp nog meet toeW Heeft/ gelpn ft nfe# Öiec en Daatin 't nooiüpgaan 3a\ Santop3en. GnDertuflTcDen ftan ft Pan Die SnmetR na U Sn/Dat fiet nettroutoen 't toeft ft 'etopfWbe/mptpt SSfflngr&e geomitenDe Dee3e moeijelpne mm 1 toaann De SSSriKO^liiU fomtnige/ Die onDer mp fionDen/ mpPeel nietend fiSSSaïW 9«5esD uaD/ toat totnDen top op 3ufte en sufte piaatfen ^omiSftban St. Jagonoet/ toa^mpnnoo?neemennaPcmambuk te «5i ' wSpl D e plaat* tot mpn oogmern DienfUg toa* om ïjaaten mSrM^mnm Mcgt aan De uptetfh Hoefi bet fcaapPan St Augu- ftvn ne oSelpafi Poojgeoetgte Pan Brazilië, toaatboo? 3P niet alleen SoMtölMK eVtoinDen geniet/ en ^0Ï¥BS^ffi anoete : olaatfen na 't gupben/ maat met eeneoonminDet Ploot fïaatPooj te wDè^affaaD toftDen/ Die een &alf jaar op Dee3e &ufï toaanen/ en nu op SwDen 3PnDe/ mp ö nDetïun 3onDen nonnen toee3en. ©letbpquam SbMtoS Pefnambuk fpoebigfï te sullen iMW SM in S toeg en ÜM; S^^KttfS toaatD* 3011 nonnen naaten Dan Pan Bahia de Todos iosSan&os,of PanRio CiBaat°onaanae3ien ft boojgenoomen ïjaö mpne fcoeté bu£te neemrn/ ömtronfcMpyinsmiD^^ ïd>e naïmten/ en 't omloopen Pan De toinD/ fcet toeft on#/ Poïgen* mp* m netStins in 't paffeeten Pan Deïtnie/ oeiegenbe/ maafcte sul» to/DieW berüoïgen/ al* acDtenDe Dat top «^^f[^^S^SS^^ ban Stü Auguftyn te ooPen te temen. €n öoetoel ft Öen 3epDe/ Dataï^ top ontrent Me giaaDeu be3upDen De Hinie 5onoen P|omm 3Pn/ top San toebet een &te#afaaD toinD tipt Den ^oojoooften 5ouöen|e^ ■■■ 10 William Dampïers Reytogt ii I r S«fi^^S5S?B^^ Brafilfe 30uöe boeren baat top toee* hm tonl& toÏÏb7Jplafct Betonen/ to? bat .w 't wbebon* ffi^ Öiugen (boe* 't todft ïjp bertfffrntf ban inkocht opmaak SÖ;??^ ^a!im / öar ^ "P" toïft tegen mp S3£fttó£iS5^ lP upt 3wb3eïbm reebr£ 3toaar9oofbtg toaaren/ e?n &^1 rJSw n W een ïanöe en onbfHfnöe tcgt; 30 Dat ift boo> banSSS? ^S"^ ^' »e!L0005aaftt tea^ È>mi-3ï>ne üooi tot een ge* SfltofS^IE !?eït\btt ato# tot «*" epgeneberbeebl SI Fi £ ,?* * tot öooit3ettmg ban mnne uw mu fomtpös meet naat ■HfiQ onberbmbmg opboïgbe. ^e toano?be/ toaarin mpn fchto toal/- ïïv ?ï ?e ??b ten ai^fC ïa9en / toren ^ ketepft uan eenfne fchanl- HaP ; e! met öet fc^ ^gegaan nonbe bebbmf betopl Wuanfteii J?ö| «» Ö0ö?nmnen lieten binnen ban toeber na ènBXX te ft wei? Sr&^T"^6 *erFaacben bat 3P niet berber ban BraifegaS«i bernei U v £j?.»°* ' af ^H£rheZligen ?aai ' altoaatiftbeupffanb i>e$<®o> fJtffi/J^ be n00b öet ^^epfcïite/ noopte te Rebben / om mpn S£ ?* SïïL0? mprne ö,oebe te 3?n en 1T]et öie öa» mpne Sferen/ Shf n ft1??0!1/ mt Mepn **»« op 't Kampanje tTflaS/ 2S25b,/n ISJ® be fea)»PtnaantolpH^bepïtgboonnpujaö/ omSi fiffl?a?mCleC 3Ü* mi ****&** ^WonScfSUSKS Kom£ r ftJhL^V^^^^^^^os^^top'traiibbanBrafriie neb- aan Brafi- öenbe naa bat top feberb ft* paleren ban be linie ben «egt npaffaat K!?J ^' é9* $ 8^ab- ^et ïar^ öa^ &P sagen toaé ontren 20 ffi^^^^V-^*810"1 top 3uiïotoaarb^an3| S3S«S 3tpïben. 32e aufï « eerber öoog ban laag/ met 3auboeberI lang| be i^fSÜSÈS lïanbtoaaö1 hl 5Pii beeïe fpiertoltte 5anbige pïeeftften/ bfó 3tcf> aï^ fneento bertoonen ; en be ftuft boet3tch verbennaa&ernft on / «5J met Joog/ maac groen en toeeïfg. Eangó be 3eeftant Sn beél S tE&PS*1 °^bïotten ba« öerfeïjepbene Wn aan een geöee9 / bo2 rentte ttoee mafien met 3epïen baaraan. ap mm bïot 3pn tb» S ®mm/ een ttoee no|ben öp m Öebben/ bie aan be mafien naramV Smbe be eene om monbaofi/ en be anbere ora, Wfcö in te boen leSe — _ .* ^- — «e • (S - ?& — MM I '3aóJe.J2Z. JWj ^Bi*aailie . &*zfigo2ó* ra/t d& ^ft .*#*,-/&. ****' %-^ 2ia#ia . ***' & er&K?vJap 7,av vStose &g,^ w% ttrasi 6£a&*u&r *pS ^^W. & dof MP tk*ÊL 'ïfertvo/eüif ya/z f^fv/ rast ïtj&r&. j„. JW3 V.JÏ.C. httl Na 't Zuyd-Land, 21 ton öeese baattungen toaaren toen aan 't Mftötf/; «n ^ ttoec öaatban Samen aan rapn boojb/ ban toelne in eenige bijtfj feof • $aab raib* Dag ep Den top boo^bP een nreen ïanb£/ aïtoaar op een berraaajttfp&en öeubcï eene Beeft floiiöt/ die aan öe IBaagb iBatiatoegetopb ,toa£/ bet* bp tot bén boïgen morgen, ontrent ttoee uuren baat uaa quam et een «rt uut 3ee/ 't toeïft ontrent een mwBfc mpïteïoeftoaarbbanon^ oor ging Mesten. '* H&oajeng 't sM Piepenbe/ beöonben top bat0et naïbl ban ben £c#ppet bat ia eenen ban 3pne tfietïupben raogt 9ebben / om mp binnen t* ïootfemraaar inftreeototauttoooib/ batïjpmemanbte mifTen nab biebequaam baar toetoa^/maatbatJ)pboojnip30ubem5ep, Sn/ en rap a*50 ben toeg toonen ; en bat Wen get abonb toierb eer |p in öe naben quam/ fj* ora rapnent toiïïe een ïicïjt uptfteeften 3ouoe; bocïj bat hp meenbt / 30'êr maar een maateïpft noeïtje toaé / boo? ben abonb te sirtïen binnen nomen. 3©p 3epïben ban al mfyltë boojt tot aan 1 ben abonb/ en boïgen^ 3pne belofte fcing tjp een ifcht upt / toaarna top inw öm/ pepïenbe 0*5* oe gronb. %n ïjielb al mpn boln pr 1' berbefc/ en liet een annee gereeb ïjouben om te laaten ballen 30 bra afë t noobig toa£. 3©p nabben tegen firoora/ en bojberben Daarom 30 toepmg/bat net ontrent miööemac&t toa£ toen top 't anker lieten ballen. Cerfjono. óuara be $oitugeefe £c&tpper bpmW aan booib om rap te jen; ft be* banate nera bon Jpne beleefbïjepb ; en 3efeer tft trof een eerbiebjge beje* gening aan niet alleen ban nem/ maar ban ai e anbere pan Me !an£ aarD/ toeïfee 30 rjier atë op anbere plaatfen « altoo^ gereeb oonben om mn op alle boojbalïenbienf* te Doen. 3£e plaatsbaar top ankerben toag ontrent ttoee €ngeïfc&e raplen ban öe reebe baar be fc&epen öooigaang leggen; raaar be toeese bie in öab bat rapn uol&ntóöetfcötojoubeöooz* naan f tetb rap fpoeöen om Oerlof ban öm ^tabboogb. te benomen / om be naben te raoogen imePlen/ en onbec be anbere fc&epen te leggen/ Dicht bp een ban be fc&anfen.

bt. Btt heeft een gotbe rjaüen/ bie fcrjepen ban be groot* |e lalt öouben aan; ^e ingang bers^be toojbt befcljerrab boo? een 1 ftertó De Stad iBahia. I ; William Dampiers Reystogt 22, fcïjmg bieten be öaben/ genoemd St. Antonio; noe ïjet 3fc& bertoonbe temeei top 'et '£ naamtbbag^ boo? quamen/nan inöc p:int ge3ien toojben; en Den boïgenben nacöt 3agen topïantaetnftenbieuftöetfdjepenuptöan* pft 3£aat spn nog anbete RÏepner feïjanfen / Die öe Jjaben befrrpRen non* nen / en een ban be3elbe fïaat op een Rïip in 3ee / ontrent een £albe Cngeïfcïje mpl uan ïanö. » be fdjepen bie baar anten/ moeten bic&tboo#pbie fcoan^ pafTeeren / en 5p moeten fjaare ïegpïaa$ ncemen tot op een ïjaïbe €n* geifcfje mol na tuffcbenbee3e en een anbete fc^anoV bie op een punt/ aanbe oinnenant uan be öaben/ fïaat/ en be ^uptfcöe ft&an$ genoemb toO|öt/öoch pitt)t aan be eetfïe tegen ot*et be fïab / aïtoaateengoeöebafïegtonbis/ en be meefïe befcöutting boo? be 3upbe toiuben/ bie gier 3eetfeïtoaanen; en boo?gaan£ ontrent 3Cp?H beginnen / maat in cpap / Slunp / gjuïp / en §tU gufïu$ öarbft toaaijen; bocö be pïaat£ baar befeïjeprn leggen/ fiaatniet meer ban b?ie fïreenen ban 't fcompa^ boo? bee3e toinben btoot. ^eöaïbe bee3e f£ 'er nog een fcöang tegen ober be ï)up3en / tfaanbe op ben berg / toaar op be fïab legt. 3B>e fiaö oeftaat npt ontrent 2000 Rupsen/ toaar* ban men ïjet grootfïe gedeelte upt beïjaben niet sten aan; maar 30 beeïeafé er 3kïj aan 'tge3igtboo?boen/ 3pn met geboomte bermengb/ enfïaanop eene ïjoogte/ bertoonenbe 3icïj 3eer bermaanelpn/ gelpR men upt bepjint mmn§ nan afneemen. Sin befiab3pnbertien tenen/ «Batffrupjen / ütonbenten/ eneen,$on* nen Rloofrer / naameïpft / be <0?oote of ^omnerH / bet CoUegie ber ^efuU ten/ toelfcebepbe in 'tgetfgtbanbeïjabenfïaan/ be$arocï)ie kerken ban st} Antomo m Ste. Barbara;be;|f2anci£RanerRernenbieöer^ominiRaneri- neben£ ttoee ïfonbenten ban w armeïiten ; een Stapel boo?be^eebaarenbe aan be 3eenant/ altoaar be boot£ gemeenlpn aankomen/ enbejjBatroo* 3en öunne gebeben aanftonb£ boen ; een anberc napel aan 't enb ban be tegel |)up3en bit lange ben oeber loopt ; en een berbe bapel boo? folbaaten / aan be Uoen ber tfab bie ban be3ee aflegt; boö2t£eenga?lljup£in'tmibbenbanbe tf ab. lp ^onnennïoofler ftaat aan een uptfroeR ber flab tegen 't beïb aan / en in ftetseïbe 3pn/ 50 ge3egb toojbt/ 3euentig jonnen. 3Jn bee3etfaö tooont een 3fiartbifTcbop / bie 'er een f taai païep£ beeft; enïjetpalepéban oen^rabboogb të oor een mooi gebouto ban fïeen/bebbenbe een feïjoone upt* 3igt tn 3ee/ boetoel ban binnen maar maatelpb bel)up$raab ^ocöingeb befpeurb/ bat 30 toel be <§>panjaarben / al£20ojtugee3en/ in^unnebolR* plantingen bupten 'ê Ïanb0/ gaern groote öup5en öebben/ maar ontrent yet öup^raab niet Ijeeï naauto 3ien / uptgenomen bat fommige 3icfj aan fepberpen toat betgaapen. 5De b«P3en in be fïab 3nn ttoee of biiebetbie- pingenöoog/ bemuurenbifunfierft/ banfleengeboutob/ enöetbaftmet pannen geoent/ oor 3PU beeïe öupsen met 25al&on$ boo^ien. ^e booi* naamfte flraaten 3pn alïe met ulepne fteenen befiraat. <®ok 3pn'etpïep* ém op be aanmecfteïpRfie pïaatfen ber fiab / en beeletupnen 30 toei binnen in be ftcib aïé aan be buptenRant 3pnbebepïantmetfruptboomen/ Rrup* öen/ faïaöe/ en beeïeröanbe bïoemen maat niet ïjeeï netof ftonfiig ge* fc&iftt. 5^e -~I- Na 't Zuyd Land. *3 rio^pnbe 30'er gesegö OJetbt afgeöaatb ban ong Cngdfcb Lankafte £tanv tof; en hP ö?aagt unt bten hooföe 0113e lanbaar* oor eene atljnng toe noemen* on/S lanöóHeben. ^R toacljrte Dein toetfc&epbenmaa! op / rS he'S ^Vl ooV Wu?inöeïp^ en beieefb .®in Mm ontrent 400 nroot plem boo* 't Ijupg ban ben&taböoogt ; oor )Wf9mfgSJS& San 1 hen benelb /biannèer fni untgaat. ©e falbaatenym fatfoenlpfc geMeeo ten in Wenft / Ran fan met bet &aafi eenige bup3enb mannen in t geVueec tym* oen ató Snooö Set toetenfcht. ^etlBagaipn $ aan be bupten ftant bec flab/ Teenlep e^ »*<** ^foïbaatm: öa^ te. bergen; maar fe ner* ftonb bat ?er Sn meer ban 100/ ja fomtpbé maar 80 baten intóaaren. baar groeteïjanöeigebïeeOentuojbt. g&toonb Ijiet ontrent 30 fc&ep en upt Europa,mettüjee#octogfcöepen.banbenïioningto fepbe/ beöaïbenogtUjeercöeepen/ bie atteenlPR op A nka ^ t 3pAngoi;^ Gamba, of anberepïaatfeuopbeRuftbanGumeaöanbelben. Wm 9fc£8 nog ecnmenigteüan Rlepnbaattupg/ 'ttolfc maacfign en ter opbee,e fuift naart/ en toaaren ban'teene geoeelte nan Brahiie na t anbet Ü°^en3egtbat befcoopïieben bie rjtertoouen m rpR5pn/en Um§M ÉttErtn enEtuartinnen tot flaatain in ftirnne mm öoubeii. 2p 3eïoe aaname hen Cnentoelinas'eceen MF.Gock, een Cnge» ftoopraan/ fee?! fecfD "an ommegang/ m nan goeben naame. IfM^W ü:iefomon5e€ngeïfcbe€onfulte5pn/ maat öp fc&een ™MWJ£« imopmbaat&aïaïttetaantentt^ nomen/ eninelfof 1 2 jaaren niet een baar getoeeft tató. ©teu tooonbe oofteen^een/ en een #?anfc|>e Hoopman of ttoee; maar aïïe Dunne tt»j tenmoetmrwmbantfHtQpatnl&otti^ top! niemanbbaneenaubere lanbaatbopbecsepïaatë öanbel b,?puenmag; ^anbe3eenantfiaat een Coïpp£ /aldaar alle in enupt-gaanöelnaareii aangegeeben tuoïben. ^h-tottio^Homingmtjanftapaetpen|pn ei fofó boots / bie geflabig on beurten Pooj be öaben roeijen/ en alle tym™ mef goeberety/ toaaróp eenig bermoeben balt/ aangouben en uesoe* ? fee noo^naamfïe toaaren/' bit öiobibe fc&«pm-inij jptirape 1 baai gebast K Se» / miïmm / sa .w grof <** fm ; mdïc mm ]: tföfeam. 1 m SDen?. mil bananen/ -w. ..J&ojt^peben/ Houfen, 3oban;v.:c.c aarm/1^^^ Wfc&UBï"/ taxmemeel,/ ^n 7 boom-olie/ boter/ uaas7 «13. |^ - van ker. ; 24 William Dampiers Reystogi\. mm m $M i 3ötib 'er ooft goede toaat toee3m. jBen bzengt'et iittfae^ Irig p5er en aüerïep mm, al* mede tinne »oW/ tatföoidw/fc. %32F2k ^«{öefcÖepenOieSr • Jugoaanöoen/ béngen bandaar/ 8eMft toudt Ö ' hatta;nm ^n^aaD/örttoelft dan na Angola gronden ftf Pf5!,r^wr^€f^,r,ottmbanÖte Hipfiec/entabaft/'t3ïi m rollen; jft"upf/maacnooitmöïaï>enöatmpöeftenö^. ^!t3pnDéboojnaamtó tooien ban öjerberboerd ïjnpden/ tam/ traan/ en3. : enmmöou&t 'a Ü? £«Pte %« Mt ïanö \$ beeï beter/ ban die toe ïftè upt ome boltolanrin- Zajrering ««^ van iuv- ge3upberde fup&ec. mm planter* 3upoeren defupher 3eïöeYmetRïen/ 'ten 5P 3e een teffir^pe ; fointpM aan gunne blinden tot een géfcöena oiienen" oen. SMiebetepöinggefcöieOtaldii*: IBeiineeimtoatbanDetoltflewS/ en mengt ö «S$$»S%& WÏSWÏ <» "«"«aam; htf teel *m bc '•Sh^SSSSffiSw SSennoooo fcuft£öaaïöetr £ jaar£ ontvangt. K^I^STewenTSoe«bótó op De fcIjonDecfïteOjaa* S? 91&S8S3* *M %mcm | tot Wen epnöc met een iwmps Ë — . Hand= rkslic- I I William Darapiers Reystogt Hangmat- boo^im/ 't toeïn uefraat in een gtoote uattoem hangmat on ht mm> mme top3e/ meefïenöeeïi? blaauto gebertoö / niet groote f?an en / IS toebet3pbe neerljangeuöe : öee3e tjangmat ïjangt aan een bamboes' bic i of 14 boeten lang #/ toelue öoo? ttoee taarten op öunue fcnouton geö^agen toojot: ober öe bamboe^ gaat een Meeb öat tectoeöeS a é een go?öpn neeröangt/jo Dat öeiperfoon/ öit'er binnen i$l n&mm fean tooien 't en 3p ÖP 't 3elf begeere : en W uan ïeown / KnS fiuftcnjl tot öien 1 epnöe onöet 3pn ïjoofö/ of Wen en 3Ic9 met ö SSSê purnnf ïaateuöe Dan 3pne beerten aan Öe eene 3Pöe bupten tommSt öangen. » ÖP » ttfl ïaaten 3ien/ tteut ÖP 't go:bpnLn een S en groet 3pneöefcenben itoelfte &p op fïraat ontmoet ; taant 3P3P^Sfrfi op/ inaïuanbeten öu£ upt tjangmatten te begroeten/ en houben torn? Pö| een rang gefpjea met eluanöeren op be firaat; maar hr "n HenTe- balie öeöbeu öe flaaben öie öt Ijangmat öjaagen / iKcoiMmM/ ouöer met een fetjerpepen/ en ooben met een p3ete boraboo/in S pp 3P Den bamboe^/ 3o lang 3e Öu£ fiiï fïaan/ ïaaten tuften %aauto- Mg eenig menfetj ban fatfoen / iitfonöerrjepö ag 't een 4utof//Si öegraatanber^patTeeren/ öanbu£ineentjangmatgcö;aagen P/ 3 3B>e nopaamf!eöanbtoerB^eöenaïbaar?pnfmeben/ Wbemaaaeré / fcöoenmafter^/ ïoorjet^ / 3ager^/ timtnerbeöen / hunmT/fmbeti/ met$J en3. 3Bee3e ïaatfle toeeten öe o!Ten3eet öeöenöig teboobfn / ftee^ ftenöe öen/ naa bat 3P3e aan een leuning bafïgebonöen £ebbm I met tm fröerppuntig me£ in öe nea; maar met tjetopmaaaen gaan ;u4rSrr tetoera ^etopüjetinbeba^ te aoop/ booypaaferj-abonö/ toanneer ö'ertn öenagerlfnp3Sffi eene menigte ban often gebooö toieröt/ cmöer ben toeloop ban mannen / bjoutoen/ en amöerrn/ öie met btpöfcrjap quamen noopen/ en ban/Ene menigte ban berïjongeröe rjonöen geboïög toiecöm/boortoetóenétbïeerc^ ombatljet 30 mager toag/ bequaamer fcljeen ban booi menfenen #■ öee3e5 ^n&ac&tflfcöen fioapen Stoarten/en ö?engen3eVöuTtabtol op/ 'ttoemeengrooteöulpboo^jeni^; cnödbpï3e^fiXpAn"o^5 anöere pïaatfen ban Guinee ïjanöeïen/ kpgen 3p gefiaöig^ » toeboa bS parten. ^ee3e flaaben tooien oon gebtnpnt a /öraageS toanr ber" Wtm een gtoote öanöeltet3eei£7 möatWaoStotortbanSS ÏÏ£ fê öat men te mnöe tjertt/ en Öie fïepïte öooj geen Mim Uai , öeS tomben / 30 freft men Ce tlaaHen ban nooöe om öe toaa en mte £1 l hengen, ^ocïj be ^oopïieöen ïjeöuen ooh 't geipf baneen^"^/ todS met toutorn en rtetralleii omgaat/ ü^U^^tm^mdX |et neeröaalt. ta ^ toaarin öe uraan w / fïaat op oVSaKï becfl aan öe 5ee ïjangenöe oberöefïepite; en OefcöuontctötwfiSSS' öejieben met planaen befcöooten/ lange todUeöegoeberengpb^ opofsieergdaarentooiöem ^«igipoen/ ai^^p ( ^e^toairenspnsataïvpumbeescflaö/ öat3P'tgrootrteaebeeïtebat^^ mtoooncrgf untmaaUtn/ öetopl'er in elft &up£ öoofgaauïee'nS / ^'f mmm all mannen/ apn. _ »rele ipottrorro / i^^^J^J öen Zwarten. m Na 't Zuyd-Land. ^7 *•» ****** i*aa bee^e gtoattlmien tot öunne opaten/ aïfioetoel sy tod meetfenöee^ W^J"' wen/n» FJ" fëntepnen/ ook 3on'cc goeoe öa\3en£/ mm üoott / bit oteral Wgwjg«^ Wteennen / alö 3e bebouttiB toot* toilb ntoeije» / bt&alte *g« 3P n. ï>ooa/floeb Boomea. ban öout/m totfect K£ffiSSS» forten öreeB een boom ^?|StSffiS*i« enGuitteba teel geaegt aio be epteboom, « »«««H* 9^r , ffi |7n<©lmWtal/ ïjacbet en Buutjaatmt if BOT ^^f /„„ StSftw/ toitte/ tnjwarte tn ü 3eec buucsaam i. itto« © SPbèeSmpni»ep#toBt6fW«^ ManSrove noomen / toette të int eetttco »W* *^ X^t tottun / ten feb. ©e fftx* »"*jftffiS'MoW*tóJ|* tupg uau. *_t öoni*r ^ono/ maar 3eee öacö om te lipten en teberteeren. ^ee3ene ute Kto ^"P&ttotfaternoffer^^ fnupfïerpru/ öie men in aïïe Mepne toiunetë Daa? te ftoou bfnöt S ÊEJ'ÖÊP1 öe^öoomen/ tuffen be tafeen / SoeStetS fa"B jtoa* aaten a!£ paerbeïjair/ maaroeeüanger/ Stoel öeCtu^ 3en Trefabo noemen, Hierban tooien nabefê gemaakt/ bie 3ele Seri ömtrsaani 3pn/ toant sprotten nitta$fiB^^Sf^^^t toafer en in be 3on ïeggen. ©anbee3e^be^3pn't/4ïReaanbelS fj|e fclMm teijmir uptgebaan tooien/ en 3e sW Sl^Se^ ^J?a5S? ?°lb?f e f0O?ten ban ^attoenboomen/ bie 5ubeimttoen biaaaen 1 eene fnon: ié'erban 3uïHea^m'teemebeelmnner hm$mmmnSi: naam ban Jkattoenboom befcöieeben tjeb. <©e anbere ttoe foX beö i* SllL^s03" ™r^e öoomen bee3er rS^nttJn?* ËSSRÏK? a??eCe/ ö*emmboo^Sroot!le^^ ban apefl-inöfe; ecljter 3Pn bee3e ook ban een faaineb>ae bisteen iSStr» 3e geen bmcjiten op eene en öe5eïfbetpbban'tjaat bomt; toant bebS ÏÏ2 S*1»,^ mtoierpspnebïabenaf/ tertonïbeanbeS nog groen toa£/ en be bntcrjt maar eerfl gebïoeiböab; SnbeöeKK w^V°n3e bn,cöt * ^W™IM± fieïpft een groote appel: be buptenfïe fcij Hé 30 biliaVietenö ban E ger/ en baar binnen tf een tort bun bïM/ fieffl?fiKSöïn2p?SS öe ge tot aan 'tauöerenb/ en balt af; ïaatenbe'tnattoen in 3nnbEa er toinb ■#/ toaait ijet aHeng^en^ toeg/ en toojbt op 't beïb betfironm / toaamaa öe«ucbrenboo:t/ a^3eernoebe #mnK-appeïen ban b?ia of bierberlep foo^t/ ouber anbereoafSa# Na 't Zuyd-Land: 29 P?' KlneT iSSiwffs , Mancheniel-appcïen / en Mango*. ^ee3e üïml « mTfctaaS ; ffi 3ag5e i«W öan in Dm tupn beu ^efuiten/ laatfie ^f JgHS tiJ&Sfm eenige nanedboomen groeijen. ^ecse SSSn,S?uw ^SSwSr^ m tieren 'et ïjeelbM/ «. f/fcttC* ***» Sebtaat spa; bootte 5pn'et De iJ? / m 5S K / ömö De eene 5Poe öeeï aïtf 3e tpp f. «Be SSinë fcM of öaSW «ft/ en routo / met fcöerpe feuoöbeïtj^ K" ©anJ umritt fenfW^iS merg/ in 't toelft bede 3toaa* SSm^unT haS owotte a^l een &ompoemaaö : m merg tf 3eer fap* S mj$ / hSn (maaft / en aesonD ; ató men 'tin Den monü neemt 3uagfc ^RIS^ ^etöoomtiebatöe^ &*£ SS» "poen. ^e telgen 5pn f»-* taai/ en 30 i£ oor De ftee! ban nraottt aanVfleel/ Dan aau't anoertenD/ en fpitgacljtig ■ : öefcöHig g S ban een rooDe en geeïe Meur. iet saaoöeeserbrucïjt groeit S^Kaarb^ M^iïrtï™ïr maar niet 30 pïat. 5^e öoomfê 30 Stoot d&ttii aj^ ShïïS ?S?ffi 3ïSS?«t 3W7 maafeieïjuptfptepöeh: ^etaa* fiSnl ïhrta al* SS0S7 en 30 boï ban fap / Dat |rt ter bjetepöeban Snmonö ÖuS tfnS / aè men 'et in ftt : 3P të 3ecr fmaaMpB en aanj nn aZ o^De to g/ en bJorDt Ijceï ge5cnD gerjouöen., ©eeselimctjt Pif ook in Sen «W / M * «* *»« en geseeten hflMte aS een eenben-ep/ en graaubj ban nïeut: De fc&il #30 oi|nocJ ™Cö nie a leen ftatofotf :%tt btntienfïe i| een lolt merg met ftlepne Ie k ban e n 3erpe en aangenaame .fmaaft-/ en nie onjejoib. *g Sm rtXftt tael naat eenen effenen/ en f£ 3onoet taaken tot bicijt aan MtS BTBSwm Urt öout ban Deestn boom 1 tot Keten in De Lai ban Kampechie, almaar in Det öe3im Ijeb/ en ner- ÖE|0g^S SanSe brueMen / fifté É neM^| « ^nrjeb/ aï^Arifas, Merikaias, Petangos, en^eAnlafceentre^- Il , \ William Dampïers Reystogt ïpfce brucljt I W$nig grooter ban een feïoene nar$ / ban fatfoen aU ua aUtatcpne peer/ teteten bun aan be fïeel/ en öiaüee aan 't end. ép i$ groen uan nleur/ en ïjeeft hlepne 5aaötje# aï$ |Bofïaarb-3aab/ 3unöe toat3ecp/ ööc& ecötet aangenaam uanfmaaft/ en3eerge3orid/ 3obat'ee t»e 3fe&en tod ban eeten moogen. ^e M en' k a fa $ f uggeïpag een braabe bracht / en ban tb^eeberïep foort/be een e groeit aan een Kleun boomtje / en boojbt boor be befte gezouten; be anbrce Vuafi aan een ïjeefter aï£ een bopngaarb / öie om be prieelen geplant tuorbt/ om een fcfjabuU) te raaanen/ ïjebbende beeïé bteeDe bïa* öen. 3£>e bracïjt i$ ronb en groen / en 30 groot aï£ een ftïepne franje* appel; rpp 3»nbe l£ 3e 3acljt en bequaam om te eeten/ bol ban mit merg/ met Hlepne 3bJarte 3aabtje£/ öie men niet fcïjepben nan/ boog bat nÜén$e fa den mono fjeeft;tnen fiaautot bit btnnenfte/ ö# toeïft 5erp/ iiefïpa/ enge3onbié/ fJecMtipt/ enfpuututöetbanmeg. öBe Petangos , groetjenbe aan Hlepne boomtje^/ spn 30 groot aï£ nar* fmj bocö niet 30 tonö/ ïjebbende een glabbe3Pbe/ en 5- of 6 ribbetje^/ pt tg een 5erpe en aangenaame brucfjt/ en ïjeeft ban binnen eenbrp groote platte fïeen. 3Be Petumbos groetjen aan een getoa£ aï£ een 3©pnftOR / 3Pn geeï/ toat grooter ban narfen / met een maateïpne groote (leen ; en 3pn 3oet / maar mat mpg in ben monb. %&e Muwgaros 3pn 30 Stoot aïg narfen/ roob aanbeeene3pbe/ en tuit aan be anbere; 5pnbe bol ban Hlepne 3aadtjeg/ bie gemeenïpö onder 't ee* ten neerge3toolgen fcoorben. Mukkisjaas 3pn ban grootte aï^ ïjaag-appeïen / en groeijen aan groo* te boomen; 3PÜeoben oor Hlepne 3aabtfe£ in 't midden/ en3pnbangoeben fmaan. ingwas groeijen aan ïjooge boomen/ en 3pn 4 bnpm ïaug/ en een breeb. Otte i$ een fcfjoone brucfjt/ 30 groot al^ een groote HORo^neut/ ïjeö* bende ban bupten een boïftee en ban binnen een groote fteen. Mufterandeovas 3pn 30 groot alg groote ïjaa3eneuten / bthteeb met bun* ne brofTe fcïjiïïen ban een 5bjartacïjtige Meur ; §|n 't inibben ïjebben 3p een fïeentje/ öefTooten met een bonner brupn merg/ ban een aangenaame fmaan. |Ben ftaaubot be brucïjt met bop en al/ en fpuutotbiebanmet ben fïeen upt/ al$ men 't baeen uptge50ogen ïjeeft. 3le boom bie bee3e fyucïjt braagt i$ ïjoog/ groot/ en 3eer ïjatd ban ïjout. 3£ee3ebpfïaatft- genoembe btucïjten ïjeb ik 3elf niet ge3ien/ maar 3e toierben mp"bu<£ be* jrïjreebeH boor een ^tïfcfy inboooner ban Bahfa : bocö öeese ïaatfte echter meen \H bat in te Achin op ^mmatra ge3ieu en gegeeten ïjeb. Paim-beexiën (aïbaar Dendies genoemb) groegen oberbïoebig ontrent Bahia , be grootfie spn aï^ OKBerneuten ; 3P maffen in troffen boben aan ben ftam be£ boomé/ tuffcöen be fteelen ber bladeren/ gelph aï^ alle be buicöten ban bie fobjt- ^ee3e 3Prt beseïföe foort ban bee3le'n of neuten/ m ■ - T' Na 't Zuyd-Land. 3' M fe toaatban men op be ftft* ban Guinee bepaïm-oïimaafit/ en men S&tmp ge3egb bat 'et in Brafi-lie ooft oli tan Ö^aaftt toojöt. *&« IntooZrl o?aab«i3e en eeten3e fomtpb$ ; maat ift ftebse ooft een* ten/ toaamanftBeentenn^ftontePBen/ ^ t^fn^ Jaö om- bie te 3ien; om öat 'et het fat3oen niet toaé; toant het tan» fetW"* ftef e/en Daar ©erffi /wanneer be uefïe b?ucl)ten al b>eg / öoetoel et m^Zt&&müm. ^ftsag eeïjtet no* beele : tolbe ^ 3S1 in öeWljen en op De belben; maat be naamen en aatbt baatban ïuaa* 'Ta^Sfeen menigte ban aatbbmcöten / aï£ Kaïiavances »«, c^m/i$mpo^ Bommel/Jams , «atb-appelen/ Kaflavas en5. ^^Sv S é Eoon/ &aïaabe/ ifeoegarupb / Wtrtt metfec ooft in o^etüloeo, ooo,t* banfaatS^^ en3aïbanbie/ boelfte niet bebutben3pn/ aan Jtennbeban'tüoeftfet£ meloen. / ■ . l • 8 , , imh!> Wrt flbaat té ooft teel milb gebogeïte/ af Jemmas, Jakos , ( jpnb : een atoote fooïtbanfcapegaatjen) gemeene fapegaatjen/ $ac?eft ten/ f Ja- SESft WrSSW katoen / Kokrekos , mM M/ moot ban Mem:/ Korrefos , ^upnen/ Jenetees , iülOHöennen/ ittcaö* Smienten/ Caeïingen/ mWnWWt bosetë I &&ÊWI m®te$t m Jemma i| gtootet ban een stoaan/ g?aauto banbeeren/met een raas genoemb. ©e beft ban be naMenbe Kraai i£ 3toart/ i mbeoppe£ fte fneu tonb/ boeïj geftcomb geïpft eenöatotapeft/ en opna al£ een hak fee cüfteï; aan 'tepnbe; &et onbetfïe gebeeïte t* plat/ en flupt 'et Wan m. fc2!efteï©«tuWarbaatnerteïbeiiip7 oatöimne^rtnnmrato. Hebratten «Si bie tooge» toeeten roe te fleiïm ; en bat : be «"«PP" baarom niet toilöen toeïaaten bat 5P Die toogefê *>P ^Js^SJJ™ ïpft ift tm§ m öatiemanb/ bie 'er ttoee gefc&ooten Öab / be ,elbe om Öie teebtn toegfc&oot. Ep 3pn niet floebom te eeten / maat men3egt bat hunne beft&en een goebtegeng>ft3Pn. ■'■- ^^LJ*.i**L ^mt grootgehetóe &m &&&* ban bc ^aeifrfte 30-o«ioetTi& /om bat öunne öeftfeen 50 groot 3pn a!£ 't gaatje Pf ; be bogefê 3#**£ baat : niet/ maat wel- getaoogbe toojften öaarban / bie om & mooge beeeen / bpeïfte toob / geel / en ogmje-moit 3&m / bewaatö wiet- I i I f Ibl 3^ William Dampiers Reystogt me Karrefoos spn suïné aïg? men ooft m be baai ban Kampechiebfobf/ min tnMeebeöerimpnecifteP#tostl>ercözeebeii3i)n. i Jf °ïeïö?pbcP *" 'ec *n ecoore m^nigte / «i" ooft ttoee fouten ban tolïöe dupbeii/ De eene bonftec m be andere figt graauit)/ en 30 groot aï£ 0115e goubtbupben in €ngeïanb. 23epbe spn 3e öeelgoeb om te etttw Slr3W "^ |Bap tot &^m&et 30 obetbïoebig/ bat men op eene pleh 8 of to oospn met fc&oolen ftan fc&teten/ a$ 't een mw mucren- Wnbi$> mant öan nomen 3e om ban be beeren/ Die in be bottenen groetjen/teeeten* :HF* «De Jenera $ een bcgettje 30 gvoot aï£ een ïeeutoetift / met mte en Stoactacötige beeren/ en geele pooten; 3Pnbe seet gepuft om te ee* m &ïoftöenneu geïpften b?p boel naat be &tabbanger£ / bfe ift in net ttoeebe Deelmpiw fcep^togten befcïueeben ïjeb / maat be pooten Wra lang niet: ^p ijonben jieö aïtoo£ in moetaflfee en natte pïaatfen f a£ gpetoel guime pooten 3PngeIpft Die ban lanb£bogri£: ZpnlOBnennripft pny bioebfe bennen / of bennen 0je ftupften^ ïjeoben ; en men binbt Xtt toeel ban inbe baap ban Itampeeie/en op anberen oïaatfen ban »m'n* Dfe. ^0 ötec al£ baat 3Pn bierberïep foojten ban Die ïangbeenbebooetë/ Die maïftanbeten eemgimg geïpften / te toeeten &cauuange$/ &Iofthen* nen/ Galdens, ( toelfte b:ie ban ftïenr en fatfoen be togeté niet onere* tpftspn/ maac toatftïepncr/ 3pnbeDe Galden be gcootfïe ban DeD?ie/ en be ftraobangeté be ftïepnfie) en een bierbe foojt in£gdpft£ mettenere öeenen en ftöite fïaerten/ ban grootte aï£ be ftcaobangetë / en a&etS opbe3eïföefpp3e. *5f Kurrekös 3pn toaterboge^ 30 groot aï£ een Moea ftnpften/ ban een Maantoe Ment / nou ban pooteirèn fïaert ; sp onthouben 3icn ooft m moetafTen/ en 3pn 3eet goeb om te eeten. S&Ö*&3e nergens anber£ . ^e totïbe €enben 3pn ttoeebetïep / be JiBu^ftobifcöe en begemeene 3fn t nat fai3oen 3pn 'et in Brafiiie een menigte ban/ maar in De 0200= ge tpb maar toepnig. ^mientenen Caeïingen 3pn,'er in 't nat fai3oen ooft ingtootenoberbtoeb. **T™ |5e3upDen Bahia spn ooft menigte ban £trup£bogetö / boen *a balfen niet 30 groot afê bk ban Wjifta: men binbt3e boomaameïpft in be pipbetbeeïen ban Brafilie , in3onbetf)epb in be rupme belben aan be tibiere Piata , en berber 3uubtoaar£ na be Straat ban Mageiia- nes. ö SSeïangenbe öet tam gebogeïte te Bahia , be boomaamfïe behaïbe be Cenben/ 3Pn .fBiaöoop-bogef^ ban ttoeeberïep foo^t/ be eene ban groots te aï^ 0115e öaanen en (jennen/ en be anbere grooter; ban bee3e ïaatfïe nomen be beeren 30 üangsaam booit/ bat be bogefê öaïfboïgroeib noa tjeel naaftt ber nptsien : maar al£ 3e boïtoafTen en toeï met beeren hem 3pn/ ban bertoonen 3e 3icï) a^ groote bogefê / geïpft 5e ooft inbetbaab 3pn, <©oft toojben 3e b*p biet geïjonben / toant afë 3e te Bahia maget m & —i~ Na 't Zuyd-Landt'. 33 nut tiet ïanb bomenbe tet matïtt gebtagt toojben/ moogen 3e een tófóc ^|S of % baaïber geïöen/ ïjoebM 3e Dan magere banfajire °"©rt ïai&fette beflaat in $aerben / <©fl*n / ^aapen / mmim mT/MSmi Stalman*/ ^nano^^ ben/ ySSojfcöeii/ en een foojt ban bieren aï£ tjonDen / bie 3«& &atf op '' ^|^^Swlffi«U 3P« groot en W maat mi öe SS of uptgeroeib/ of bieper ïanbtoaarb in gebjeeben en ^^mZ^^m^l ban ontrent be a«erbuptenfieplanta3 en/ aSaar 3e bSï| quaaa boen. ^aar 5pn W of Wftöetto (te* ban Stol / San betfcljepbenerïep grootte en Meur ; be eene foojt * heel Sr / m be anbere ïjeeï mm beese ïaatfïe 3Pn ban een ïeeïpbegebaan* tpi m hebben een fterbe mu^bué ïucï)t ober 3Kö. • ■ , „ ^^aSybe^benecfep foo?ten ban fTangen/ fommige 5eer mmtJm SweteW ierbenpnig/ geïph onbet anbere be fcatel flang/ SSiSKneflanB/ niet bibber^ bedeel ban een tabab^ppp/ boch °USnn8eefSS of ttoeeboppige Hang / ban een JSXSü Mm) me stoartaeïitise flreepen/ 3pnbe baar MBMA S r^SS »S bat 3e bïinb i* / ïjoetoel 3e in eïb hoofb ttoee spatte ötW atJoogen ïjceft : JBen fegt ook bat3eaï|eenmoï3ichmeefïon* R SS* noubt / en bat 3e bob?n be gronb 3icg bertoonenbe gemab* ?ul SSw ombat 3e m maarïangsaam beweegt; 00b j| S* ff -5 13? 't anbere beeft/ 50 ftcc&t / bat 3e't niet bemecben ban ff EmLh öiebt bP naar bomt : 30 bat bit gebierte nietbooj een menfeh Si^JfwS^w» *at * ta öe^eïf^toeg bomt ^ee5e ■flana AS 4 btM ïang/ en 30 bib aï* een man| mibbe fie : Wh* 2'SS&Se aa5 elften enb een bop/ 30 men rap ge3egb beeft, Kant !$ het TibTaeen ge3ien ban een bie be «ene bop afgefneeben toa| ; öegj ofbfboppen 3Pn AM/ en 3P tappen toooitoaarbf ofacntertoaarbg naar 'tbaït! ^e $o?tugee5en noemen beesertoeeöoofbige flang Cobra de d°L? Memie 3b3arte flang tf een 3eer benpnig gebierte. «Bob i£'er een orSuto flang/ bie roobe en bmpne m** ober 3Pn ganfche rug ff öeei il 30 bib aï£ een mail* arm/ en ontrent 3 boet ïang : %h II f 'er bfn b«e een ge3ien/ en men segt bat 3e 3eer benpnig 3P^aar «m 00b ttoeeberïep seet lange flangen/ be eene een toaterflang/ J8 K?e een ïanöflans- ©e Slanbflang (# graautt ban 1 hïeur/ en f8 of t" boeten ïang1 : 3P tf niet heel benpnig / maar 5eet berflmben* Öebe ^aternang 3egt men bat ontrent 30 boeten ïang tó/ ontöojjben- umSpSSm. m ^ater / 't a» in groote tibieten/ of in maten/ ■1 n / \ Wüliam Dampiers Reystogt en 3P loeren op beefïen of menfcïjen Die binnen öun berepn nomen, Sö r fjaaïén öaaten roof na sicï) met öaaren fïaert; toant a$ 3?1 iet^aanben oeber ban be ribier of ban 't meir/ aïtoaar 3P loeren/ getóaar tootben/ (Tingeren 3P Öaare ftaerten 10 of 12 boet ober ben oeber/ en aïle^toat binnen ïjaar berepR i$J toorbt met groot gelueïb in be ribier gemat / en onbec gebompeïb. . 51a men 3egt/ bat aï£ m maar öe fcïjabuto ban eenig bier aan 't toater geïoaar tootben/ sp'er met ïjaare fïaert na fïaan/ en mee* nigmaaïöaare prooi treffen. . I$ierom m Öet/ bat be gene bie iet^teboen ïjebbcn ter pïaafe aïtoaar Deese ©atergebrocöten 3icï) ontïwuben/ aïroog met een roer boorden 3pn/ toaarmebe 3P biKtoil£ fcïjieten / en bee3e bië* ren Daatboot berbaerb maanen of toegjaagen. |Ben 3egt bat3p groote hoppen / en tanben ban 6 tmpm ïang ïjebben. Refter ^erfcö man / aï* baar tooonacïjtig / betïjaaïbe mp bat 3p.11 bronto£ baber toen ik 'baar eerft aangekomen taag/ bpna boor 3UÏR een bier toa^gebangengetoeeft/ fcuant ö« floeg spne .fiaeit na Jjera./ maar. fcïjoot een eïïe of ttoee te nort: 3£e 3©atetfjonben/ bie be fportngeesen Cachora de Agua noemen /3pn 30 gtoot aï£ een Rïepne bog / en Ifjaaitig en bïoRRig ban ben nop tot be fïaert. Ep ïjebben 4 feorte pooten/ een brp ïang ïjoofb/ en fcorte fïaert/ en 3pn 3b)artacï)tig ban Rïeut. ^p ontöonben 'ify in 3öete mefmr/ en Romen DiRtoifê op 't ïanb om 3icïj in beson te baRerén; maar fpringen in 't toater aï£ men op öen afnomt. UBen 3rgt batjegeetrnspnbe öreïtaelfmaanen. ©erfcïjepbene ban be bieren/ bie ik aïJjier ïjeb befcöteeben/ öebinseïf niet ne3ien/ maar in toierb beétoege beticïjt ban eenige befcïjepbene en UetlianbigeperfoonenteBahia, banb?eïRefommige€ngeIfc|j nonben fpree* fan.-. Sfn be 3ee op btm nuf! i$ eene menigte ban bifcïj / te toeeten Sloobenbifch / Ijan toeïRe in be ©afïen te Bahiacen groote marnti^/ Tarpoms , 2$arbee* ïen/ Groopers, ^noe&etl/ Goiions, Goraffen,Borramas,Koquindas, Kavallies , Kachoras , honger aaien / Haerillgen/ Serru w , OJio de Boy, 3©aïbiircïjen/ em~ iBen ïjeeft baar -ooft ^cïjeïpbifclj (ïjoetoeï te Bahia minber/ ban on anöete pïaatfen ban bie Ruft) tctoeeten teeften/ krabben/ <6atnaaïen/ éefïer£/ SBojMen/ »rupRen/ en3 <®or 3Pn 'et briebetïep fract) ban gee-fct)i!bpabben / te boeeten tjabiR^beRRen / biRRoppen / en groene ; maar Se'spnbaarganfcö niet geacï)t/bebjpl'erbe^panjaarb^nocï)§ortugee3en geen ïieföebber^ ban 3pn: ja 3P Rebben 'er 5ulR een toeer3iu in/ bat3piie* ber ban een brupnbifrö 3onben bjilïen eeten / aïöoetoeï 0113e €nge!fcöe be groene ^cïjübpabben boor een Kenner eeten öouben. <&e reben bk men ge* meenïpR in 3©efïinbie geeft luaarom be ^panjaarb^ 'er niet ban bJiiïen eeten/ i^oinbat3P boorgaan^onsupber/ enbeeïtpb£pofc&aci)tig3pnöe/ (naattiien 5e 30 binbJiï^ bp öuime ^bjartinnen en fiaabinnen leggen) bree* 5en. bat5e ober Ijun ïpf met 3ceren aï^ een Ïa3atuö 3Uüen uptfTaan ; ^et tueïR men 3egt bat boot öee5efpp^beroor5aaRtrootbt/ bebjpï3ea!ïegrobebocïi* tigöeben nptorpft. I^ierom i^ §tt bat on3e€ngelfcöena^3e3ïeReïpR3pn/ • ? in 1 \k Na 't Zuyd-Land, 35 in bt -ïeotub fomtubg ban gamat&a (aftoaat M noötang ooft ti&flfr tóoröt ow be h ifl üan Br^iüe meet ge3oet)t oan eenlge ««we/ " «« '«teSiS'&W^ Todos losS.mo. 3pn'« in Bra- ■'■SS^Sini ©an De anoete haben^ baat te fanoe i£ St. Pauis nog I if SnlPHfte / en tootöt albaac tieei goub gcöonben; boch De in. K^S "S bat "en ongebonben wolft 11/ 't toelftonDet geen m- SS» Saa : tootfiun gouD fionnm 3P aUetlep toaaren fttpgen "I13.be|ïabtooïötge3egöoatg(ooten(ietft^. III. HO OF D STUK. Ées Schryvers vertoeving te Bahia. Van.de Windenen Saizoenen des jaars aldaaar. Zyn vertrek naa Nieuw Holland. K. Salvadore. De Winden .op de Brafihfche Kuft, een Abrohlos ondiepte, Vifch en Vogelen. Veel Gevogelte by eendooden Walvifch. De Vogel Pintado endePetrel. Een Vogel waaraan men weet 4 t men dicht by de Kaap vanGoedeHoop.s. Van ^de Zee-rekeningen en Variatien.EenTafel van alle de Variatienopdeezetogtwaarpnomen.Ontmoetingen ontrent , en 't paffeeren voorby de Kaap. Van de We- ftelyke Winden daar voorby. Een ftorm endeszelfs voorbooden. Koers na N.Holland. Tekenen dat men ?er niet verre af is. Nog een Abrolho ondiepte , en 45 i btorm, ■■ / l ' §6 William Dampiers Reystogt Storm. Aankomt! aan N.Holland. Dat gedeelte be- fchreeven. Sjarks Baai. Befchryving van het Land de Gewaffen, Vogelen. Een byzondere Guano: Vifcb* en mooije Schelpen : Zeeichildpadden : Groote Haai' Vertrek naa een ander gedeelte van N. Holland. Doll fynen, Walviffchen, en Zee-flangen. Een Straat of Doortogt daar vermoed. Gewaffen, Vogelen, en Vifch. Ankering by een derde plaats van N. Holland Graaving van Putten, doch brak water. Van dein* wooners , 't fterk Gety , Gewaffen x Dieren > enz. Af in bertoebing re Bahia toa£ ontrent een maand/ gebuurenbe tó- r r * H T1 v2e WWWwifiÖ ban Goa fanöaac quam/ in een oX ttto/ 't toeïR men 3epbe bat rpMpR met aïïerïep goeberen uut laM geïaben ma£; maar 't ïotfe öftr niet/ öetopï 't na Ëifèbon maft: borft be «Bmber&oning toilbe 3pn boïR ïjier berbetfcïjen/ öeböenbe beéïe baar* ban bedoo^en / en baarcnüoben beele 3 ben bja^/ ffeeb£ ouaaïpfc ban mp.fpjaft / mpn boïR tot mnpterp onnu- tte/ en mp baarenbobett meer ban een£ upt tartte om j)em aan ilanb te jetten/ ten epnbe ïjp na cgngeïanb ge3onbenmogt toojben/ om reben ban jm mmif te geeben/ 30 batte m öem bp 3wibJ002b/ enbenocht ben ^.tabboogb bat öpöem ptoat£op een fcfifp na Li'sbon üefchiRRen toitöe/ bjertoaard^ iR oor eenen üjtef aan on3en <0e}ant 3onb / met benoeR bat op öem banbaat na Cngeïanb Urtïde bootenden / geïp&öpoon Zpnte. a[bu£ban rjera ontfiagen/ 30.taa£ be boomaamfïë hinderpaal ban mpne booigenomene togt upt ben teeg/ alhoewel £et3aab ban nW- noegen/ bat ïjp-onda: mpn bom ge3aaib öab / nfer t'eeuemaaï urn beeïe weggenomen toa£. ^ittemin iR fcljihu mp nu tot boojt3ettinae ban mpne togt met meer moed dan te booje/ en fleïbe alle öaiibm ban mp- ne. Na\ Zuyd-Land. 37 TwSS beginnen baar te «in ttÉ &&M£g |~ en Doet oe ïucpt opftlaat en / Jjaacop oa »u . rffb D tJift aangemecRt öat,^ ,Tit& baïil °oW»« plaatfm Ban bc «bjeebte op anöece ^^%%m^tm nat faifoen in «wW mn aï£ &J&&3 wfött al&to SW oTteenhomt met het gene | toelfte ift baat na p»w . fi m„ ge3Egti fjab / bat bc i„ mpl, ttticcbc öecl g&M öbe7Cbcn en VScnc «Twibec ge» toachtra ifto.be n. f|aa : ocrop *. feilft-Wihbcn toaaten/ bic 't gene ift hen ^|^f Ö??nsi'Xftwnb5ich uutfiaeaten; en bat 5P meen» tot ontrent 4° off? ^jmS„ 4mS en » booitoaaiöen / 3P»Dc ben W8l»!^ÖJjSiaSi ban Öc «Êucopecfc&e inaatgewle^et^ üetheeringen ïjicï- Lchepên/,mX mm SonSmbctoSn ontrent bcc3chnfti>aflaab. ~L William Dampiers Reystogt / Vertrek van Bra- filie. a8 een tonan/ bat top böo?^eptembet niet ban pas tofen -tonton/ bat te BSSSSJ^SÏÏ-^IS £?'* Woon gemaaftt toietb; en betopïmnn m^rf^C50?0 Ift ^pne to^aten aan fanöA om* te fóaten ft aar maaften ; en ift ging na ben fttattontf omje gebuïb te ftrjgen -toant SS baat maar eene toaterpïaatë/ en 'ttoater nu op 't^iöTSeeöSïï: IJffiS ^1CÖ lot öuu bectre ft geteeb maaftten/ bat mnu borft '7t X ho hou ftomen/boo* bat be ^tabboogö eeneu officier 3onbt om KS toatetbaten gebuïbtoaaren/ ^ootmhe moeite ihm te ZtTemL^Ï nam ool$ 9 of i o ton baïïafï in / en oeeb mpn ®oa$man ÏSS^ oo^asbetbeteren. €n ift bebaïmpne officieren ooft imSSSt ren ge be|oeften/ in5onber9epb pift en teer ontbraften/ ^SSSu&SL ban ban booten 3oube / eer top berttoftften : 3B>ocn sp 3epben mn nat £ SF noeg toa£ • ïjoetoeï 'tnaöer9anb ander* bïeeft P mp öaUc «** ^ftginggemeenïpftaïïebagen aan ïanb/ 't'3pom ieté te bmhht™ i ^ ommp3elbentoat tebctmaften in be MtóöÊSSS5£SS55^ ren/ te meer om bat'er nu en ban «nKaenWaaflöwS"Ki fe toaaren 'et nog beele goebe b?uc9ten / boojnameïpft WanSamSim fi? ^e bec3orgben. Wp namen ooft een goebe boo:taab ban fïerfte SI m BS S/e5t' Jag°50toeïbaarban ber3o;gb te nebben JïWaathnnE l~a^ matten 30 toepnigsorgboo? berfc9e tiöS?6oS^2nS&WP tebenteïjebbenbantebenften/ bat3pJ niet ^Sg^^Kl&S! gaan. ^e mi^noegbe officier/ bie aan ïanb gegaan SSÏS aage geïegb om mp bp be &erfte!pften ( be iStif o f 4 hmÏÏfJPJ üuuoeite teojengen/ en aï3o mpne togt te befö"nö S lK^ mp Sesegb 9ab ff mp onbefteub ; maal: éimSSSSSmSU& £?/ bat 30 ir een£ m 9unne Maautoen berbfeï C^anWöaS^^wi7 toen ift be ïaatfïe rep^ aan ïanbtoa^)be^tabbS nen^ftrpgen: €n baatom rieb ÖP m^m^BfSS& mmm m mmt sou nonnen Wrritotfft of anbe^beröeebe («S ff ^ftboïgbebanspnen raaö / booten ift ni t meet ■ aan ïanöft hnïffö öaJLon] affcöepbbanben^tabboogb teneemen ÖOen öaö/ 3Bp bïeeben ïjfer tot beu 22^. ^miï ; en ift *n»h af »>» ^*M^ Öebuen / öadift eerber nonnen ftïaac toee en maa? ift teaV™^ mpn bertreft / ombat bie 9aben open legt bot»?ffi| ?£ 2S8S& toefletoinben/ bie baar 3eec biunigVimen : AmmS£iS&SSi feï : en be feïjepen ïageu baar 30 bic9t bp maïftanberen / bat m/n r,„ ^ heeften ban een ftabeï/ of 't flippen ban een anfter /terC/h 22?i5i r opbeöupb 3oubegetoW3PU. p ^Wpw%t» eenifi ^ Na 't Zuyd-Land. 39 eenfg ongemak in be öaben/ ban mpn boïft boo? ftÖ^JSSRJJS ffonben: toant in toenfc&te maat na ren fïpbe 3upoeïpae toinö 30 b^a top upt be ïjaben souben 3pn / om te eetbet in De boojgaauöe f aflaaö- tomo te iiomeu €>pben 23^". ban/ aï§ be bïoeb berïoopen toaj? / beeb in 'ömo?» oen ébooj bag met een mootje ïanbtoinb ïjet anftet ugten; en bleef toen «ggen tot bat get bag toa£/ om te beter te nonnen jlen hoe top ijs* fc ïjaben moefïen gaan. gftöabemltoobgbpmpbanMr. Cock . , bien ft Olie tipltftiaalber? gaf futaat in bebonb bat in bp ïjet pepïen ban De ^b/^R.»ta?t-Tnftoiiieii-Bebaan mi ^m tori öabnonnemipt* toopen ®t ttfttttöft* «Men 8t*tf*gMUttM Ceniouutentoag* *n buPten aHe gebaar/ en 3011b ben ïoob* toen te mg. t Ianb afbiepin3ee loopt"/ niet 30U ftoonnen te boben 3epïen. 't :g| toaat/ Jjet SSfc&oon toeebet/ enïjetbuutbemaateïpftïang/ 30 bat» bel :ö*aat 1 te Kout» öebben nonnen betmpben ten inbien be tofnb ■3upbeïpft liep J\ öan tofïiftbatiftseetoaatbinfton aMAm/ en baarom |^*Mg^' booït 3B>en 17»». 2öpriï 3agen top een baattupgïangé t Ianb 5upbtoaatb£ : finïaableten. Wagen ooi peelgebogeïte/ fflWWtt^*^**^ $l> « Se / toaatboo? in geïeaentnepb ftab om op be fttoom teïetten I bie fomtpbÉ noo'belpftTe^^ öemetftte bat top nog SSbVnïoopban'tgetpto Siepten/ toeïneift (laat maante te m^^&^Sti fcebonb/ bat öet toatet ban > tot 33/ en 50 tot 2^ babem bmmnöetbe, maatbaatnaaftïomöettoeet tot 33/ M ij 37 babem/ 3pn eb gtonö femXïeftïtonen. Cettonl top op beese onbiepte toaaten/ (toeïnetop obet* lebaatïpft /) bingen top beelbifcïj met boenen aan een Ipn: enbpbeaboub ffiteöabbentopóBi 38min Wfiet Variatie, 3pnbetoen op De ^upbec Steban .8j». 13 min. : en <0oftet lengte ban be fcaap S*l vadore t min aubeniW". 5Pnbeopbeb?eebteban i8g?. 39 mtrK ^^öaöben ^ Sftabbentopbm'toinbban»ntote «.<© metregeu; n»top3asen eenige^olfpuenenanbere -Wffc^cu onttent on^ 3Bp toaawnjju t iipt Iprt 0e3icbtban 't Ianb/ en baböen 50 aï 4 of s bagen getoeeft; niaatbeto^be tobmuuuptbenfcup^toaaiora/^ ■■■ 4o William Dampiers ïteytogt :;: 'i / aï te blcfjt aan ïatib toaaren / om be rechte (©ofïejpfte Jpaffaab- b)tnb te -öé&a* inm; geïpabe<©ofïeïpRetoinbenbietop te tooo/e geïjab öabben/ toonben bat top te be?re ban lanb toaaren om ïjet boojbeeï ban be Eupber Rufïpaf* faab te genieten. «£n be fraautoïjepb bee3er "toinben bie 30 biRtoifê ban 't Z.Z.m.m 't ^upboofïenb?aaibm/ met regen/ enfcïepnefcoeïtjeè/ bien* en tot be&jacïjtf ngen bat top tufTcïjen öe fïreeR ber ^unbeïpne ¥*ufïpafTaab / en bie ber recïjte ©afiaaö toaaren/ toel&e ïaatjïe aïbaar ^upboofï lp. pen berben |Bap/3pnbeop be bieebte ban 20 gmaben / en be Ifèeribiaané 0fftantietenï©efienbanbeïiaapSaivadore234Cngeïrcöemp][en/30toa^be V anatie7g?aaben 3Bp 3agen geen anber gebogeïte ban nlepne 3toacte bogeli bie bicöt op 't toater bliegen/ ensfcöbeeïontöoubeninbe 3een bie bupten be EonnetaRiingen leggen ; boeg 3P 3pn niet eetbaar. W$ bingen biie Riep* ne l^aaijen / ieöer 6 boet en 4 bupm lang / bie on£ tot goebe fppfberftre&ten. ^enboïgenbeöag bingen top nog 3 ^aaijen ban biergeïpRe grootte/ bie top ooit opaten / 11aa.oac.3e geRoo&t en uptgebniat/ en ban met a3nn en peper opgefroofb toaaren. * ©an ben berben tot ben 1 o^n. j^ap 3agen top niet£ ban beïang / uptge* nomen bat top nu en ban een JMbifcïj getoaar toierben/ bie toater upt* fpuptte. fflp ïjabben een oofMp&e toinb/ en Kiepen 3upb aan/ban 20 gjaaben tot 29 gj.-.5- min 3upber öjeeöte / öe&benbe toen 7 g?. 3 min. ïengte ban be KaapSalvadore; enbe Variatie nam toe/ onaange3ien top oofMbR op ïfe* pen. 3©p bebonben gefïabig een groot berfcöil tufycïjen be' momen eu abonb- topbten / 3?nbe gememïpR een g?aab of ttoee / en fömtubg meer, ' " ? ^P toaaren nu inbefïreea ban ben recïjten ^affaabtoinb/ enmaa&ten Daarom goeben boojtgang na 't ^upben / om bupten 't befien ban bien tomb in bat ban betoefïeïp&e toinben te nomen/ opbatbieon£ na be föaap ban Goede Hoop mogten boeren. 3£m 12 |Bap/ 3pnbe op beöjeebte ban 3| g?. 10 min. begonbentop toefMp&e toinben te ïnpgen/ bie toenamen/ mon^nietberïietenboo2battopbp beföaap genomen toaaren. $ettoaat= be 30 ïjarb / bat top beeïtpb£ on£ groot|Bar&epl reeföen. 3Bp 3agen nietg ban belang ban een booöen HMbifcö / met miïioenen ban bogeï£ baar on* Gevogelte trent3o be?re aï£ top 3ien Ronben/ toaarban fommige ban öet boob aa£ aten / en anbere baar ronbom bïoogen / om oor een beurt te nrpgen. 't Wa$ boot be boget£ bat top ben 3©albifcï) eetfi getoaar toierben ; toant nooit ban mpnïeenenöebiR30beeïbogefêtegeïpR gesim. ^p toaarenban berfcnep* bene foo?ten / berfcïjeelenbe 30 toeï in grootte a$ in fatfoen en &ïeur. ^om* rntge toaaren fcfyiet 30 groot aï£ een gau£/ ban eengraautoeRïeur/met toittebojfïen/ beR&m/ bïeugefê/ en (tartten: anbere toaaren Pintados- 30 groot aï£ eenben / en 3toart en toit gefpi&Reïb : en etlp&e toaaren Perteis, en 3nïhe bie bicïjt op 't toater bïiegen. 3fêp 3agen beese boge$ / bocïj in3on- beröepbbePintadosbeganfcöe3eeober/ toel tot op zoompïen ban be Rufï ban Brafiiie. ^ePintadoiJeenEupberbogeïöoubenöe sicö onber be ge* maatigbeïucï)t|treeR ; toant selben^ ik 3e berber ban op 30 gj. ^npber bwbte .is ac t I i 3>& 24ytw bogeï i* 30 groot aï* een eenbbogeï/ maat fcïjpnt o Se 'r S team pa* 30 groot aï* een bupf / Mjbcnbe een no;te : ftaetf / maar ïange toieften / geïpn öe meefïe 3ecUogeï^ / insonberteb mW Die 50 be te ban lanb/ en seïöeii baar bic&t bp nomen: toant önn tuffen Maat in ou't toatee teb^pben; maaei» bermoeb bat 3P Ijunneepe* ten Sm lanb tragen. «« 3Pn ban bee3ebogel*önefoojten/ aïleban 't elföe Sn en grootte/ nnTcgeeletiDe aïïeenlpn ban noïeur : be eetfe «m gebed 3toatt/ öe ttoeebe graan met toftte- öupften en bojflen en be berbe bie be reV Pintado V gefc&flbetbe bageli* / * aarbig Wm 3toart gepïent. ^e Koppen / en be upterfïe enoen m Weugeïen en ftaet* ten/ 3Wi jtetetV en be Kenen ooft ronbom met 3uïn een 3toatte ïpfl ge* SU ictua i* ban be nop tot be fïaert met nlepne ronbe tolt e en SeSen/ 30 groot -al* een besemt^ flupbet /beset : De bupBgo^ ten/ ïpben/ en 't binnenfïe ber toienen f* pan een ligt paart». . » e e bWeï/bïiegeu aïtoo* beel t'3amen nooit ïjoog / maar 't mater feïjiet fflmï Wfflooteh 'er een* een bp een ftiïte / en een toaterfomb bie» ton habben/ naaïbe &em op. ^n be p?inten ban 'tgebögeïtebinöt men 'S lafbee öfeï ban; maat ÖP >W 30 üefcïjabigï) / bat men hein $* :Petrel i* een bogeï bpnan* aï* een jtoaluto / maar m™J™ noiter ban fïaeït/ geheel 5toart/ uptgenomen een ^$^*$$&ï M bjpben al bïigenbe geïpn be 3toaïutoen/ fjeeï bic&t ft »; Sp moot toeeber 3iet mXye 30 bintoil* niet alstoeltoanneab econtooc Il öanben i*; toaatom on* boïn 3e oor niet gaern 3t«t / noera^e|en mmai bogeï*. <^n een fïojm Wiegen 5P feojt onber t W»Mff^ TSrr m mS met hunne Wetgel* t' eïnenë aan 't toatet / aï* of 30 'er op SJSae, SS T/öet Tat o»3? Wooyn bee5e bogeï* toeis noe* mëiTy fnedenbebiehnaamop^emiétoaiibgUngopDesee: ^^?SSoittK?SW*W 39 B?- 3* min. ontrent be Merediaan baf'teS^ f T?iftio 1 de " Aconha, bèeï Wr. m ^abben toen on* fe 2 maaben "o min. éóÉ Variatie, MenutertopltoPtfofttoaatb Sn/ toebe^afna^TÏ/ tót^cöt öp Öe Merediaan ban Aicenhon aïtoaac ^f^Tll^m^m^ *»«* berber na 't «Men ïoo* ra&8 ^isiiESia 8* PliS v s ilftf rait ffiffte ettfë *«£ fe ttoeeben ban bie maanb 3ag ft Vogels SfSi^^&^^ttïai toittepïatteben/ neben* on* Wiegen : vliegende TftiW^mMt op/ omöat men in 't <©oftinbtfc& ^tuurman*; ontrent de wÖffiWso groot aï* raben* / met : totttejpfa jtftKup. Sen/ en3toartebeeren/-bieniet boben 30 mpïen ban be Kaap Wij» nen / en geSen too?ben boo^ een tenen bat men 'et met be?re af 1* faar Spne renening toaaren top toen 90 mpïen bau be Kaap, boïgen* i I Wrlliam Dampiers Reystogt be lengte toeïne be ïfjaap in be gemeene 3eeKaarten Ijeeft ; 30 bat in fn ttobfe? fïonb / of bit al een ban Die bogel£ toa£/ toaat ban in 't ^tuutmané Doen ges fpioaentoojbt/ 't en toaare bie bogel^ betberin 3ee bloogen/ ban baat ge* melbtoojbt; of battop naber aan be Kaap toaaten aïinnbacljt/ geïnn'r oor inbei'baab toaé; toant ih bebonb Roet baatnaa / bat top 'er 'niet bobni 25- of 30 mpïen bat) af toaaren, (©f bee3e niféflag upt be naat* ten omftonö/ öooj be Kaap al te beel na 't boften ban Brafiiie te ïeg^ gen ; ban of 't aan tnpne rekening fcïjeeïbe/toift {r niet; maat onbettuf* fcjjen 3pn 0115e rekeningen aan bietgeïpbe on3ebetl)eben onberljebig ban 't fileren/ be minuuit Ipn / be flroomen/ be ïjalfminuut gïa3en/ enfom^ tpbé od^béacötefeopöèpö; 30 bat 'er in 3UÏR een langen loop/ biRtoiléeen. betfcljiï ban beele mpïen in bereïieningi£. 3Be meefte ban mpn bolR bie ^Journaalen ïjieïben / gaben be fclhuïb aan be Ijalfminuutglasen ; en 5ener bjp dabben bupten be ttoee -tmtö Eanöïooper niet een goeb gïaé in 't feïjip. ^elangenbe ome ïjaïfmi* ntturgla3en/ top pjobeerbeme alle on berfcljepbeue tpben; en top bebon* ben bat b\e toelne top feberb ong berteen ban Brafilie gebnjpïtt fjabben/ 30 beel te fto?t/ aï£ be anbete/ bie top tebooje IjabbengebjupRt/ te lang toaaren ; 'ttoeïnban gemaï#R groote middagen in be reelieningenhon inaaftni. ^ietom büjooit een fcï)ip nette ^aubïooperg te Rebben / en mm moet ongemeen naauRemig 3pn in ïjet optrekken ban be minuut* m I OP öat mense niet te beel bot geeft bp een mateïp&e Koelte; en bat men3e oor in een ftpbe Roeïte non ftupt : toant aï£ een fehip 8 / 9/ of 10 unoopen loopt / ban loopt een ïjaïbe of öeeïe nnoop haafi upt eer men 't getoaar too?bt. JlBaae om alle gebaar boo: te nomen/ $ 't beft / aï£ men meent niet betre ban ïanb te ;pn / bn tpb£ upt te ftpften I en \$ nacfjtg bp te leggen : toant een fcöippet ftan 3eïf ligt mifTen/ 30 toeï aï^ 3P / bit onber öem Haan/ al let men nog 30 toeï op. . €en anbet bing bat mp Ijler moeijelpRöeub baatbe/ toa£ be Variatie toeïue ih bp be ïaatfte topöte bebonben ïjab maar 7 g2. 5-8 min. W te 3pn ; baar 3P nogtau£ aan be Kaap ( ban toelae top toen geen 30 muien af toaaren) boïgen£ be reeïjte rekening 1 1 g?aaöen of meer toa£. Cn nogtang eenigen tpb baamaa/ toen top 10 mplenbeoofteubeKaaptoaa* ren/ bebonb ih bat be Variatie maar 10 gj. 40 min. toaé/ baar 3n eet* öer meer/ ban bp be Kaapbeïjoojbegetoeeft te 3nn.. ^ec$t bingen / moet ilt bekennen / baarben mo toat moeneïyfehepb / ook toa£ tK niet ganfcïjeïpkboïbaan ontent be naautokeurigljepb ban be Variatie op 3ce genomen: toantbp een öoïïèjee/ geïpk men bihmg ont* moet/ bjaaitï)etbompa^3icl)eenigftn|naatbe betoeeging ban Ijet fehip; ooHtoiïljctfcï}ipin'tf!ieten/ aïfïaan'erbe befte mannen aan 't toet/ toeï toat aftoppen. <ên toanneeï men ban be öoogte neem t / i^ ee bmnm ber* fcljiï tuftcöen Öem bie op 't Rompa^ Kpnt/ en bm man bie be ïjoogte ber 3011=» ne neemt. €n een Rïepne mi^flag in eln / 30 bie bevbe ober eenen toeg loo* pen / boet fy$ be?te ban be naautoReutigöepb afgaan, Haat 't gene mp meefl Na*t Zuya-x-.^ 43 aefchiebennontotüuem3to^^^ ^ ö 3eec fcftnpn*/ gg^»flff sDa°t e" tS ié ten opsigt t«an bie 30 f^ 3eec stoot nut in t>|2«K aïbcie 8ÏÏ , 5fo DQO?D?fngenoe nen* toe ten atöepm «g«* toeSS «t SSèSSn ; ma* b** onbequaam Ben om een algemeen wj" » »ffto»it Bet Variatie te nooB5aafie(!.HÖeben /en |^*a&0f§» fi^Xefo Baatban te tecbetetb Soft / BlenfKs ton £^* WgB^ a„e ?e v bafiet te roaanen / sal »*«!" K ton ■ nevoaat toiecB 30 in .riSienttBttfft WW* Be _*.me m b e3 toot sewaa ^ , mola»n/aÖen wt*W» *» anBW fionnm*t"" s&itfïö toep»»* . f * T A — :ii ! / R I A T I E D.M. D. M. f d. : m. 1699. Z. Breed. 6 15 Lengte. 1 470 1 Variat. Mar. 14 3 27O /t . 21 ia 4r 12 9 3 2-7- j£r. 25 14 49 00 loi 7 0 28 18 13 00 31 6 38 May 30 19 00 2 20 6 30 % I9 22, 3 51 8 ïf 3 20 ; I,. 3 4o 7 0 22 47 £** 9 40 o M 2-3 3: 53 7 3* 7 25 44 3 53 10 15- . 8 26 47 4 35 7 14- 9 21 9 5 5° 9 45 10 *9 f 7 3 11 41 11 29 23 7 38 12 47 17 18 34 58 18 43 5 40 34 54 19 6 6 19 19 35 48 19 45 5 *■ 23 39 4*- 27 1 1 55 #*/- 25 39 11 3i 35 2 0 Juny 1 35 3° 43 27 7 58W 5 35 8 co 23 c 10 40 6 36 7 3 6 f 11 10 a W. van St. Jago. b O. van C. Salvadi w in Bra&l.-.. c. Jun-y. 8 9 12, . 14 ■ *5 17 J9 20 ,2-2 i*5 -3Uk t* KK. 20 29 30 1 4 6 7 10 11 13 15 18 23 24 Hf 26 27 29 31 5 D.M. 1 D.M. D.M. Z.Breed, 36 17 Lengte. Variat. *° 3 15- 00W 35 59 12 0 19 38 35 2° 20 18 21 35 3,5 5 26 13 23 50 34 5l 29 24 25 56 34 * 7 36 8 24 54 34 *7 32 24 25 29 3-4 *5 42 25 24 22 33 34 45 41 22 15- 35 8 45" 2.8 24 30 II 40 49 33 22 50 3p 4° - 53 12 22 44, 3<* 15 56 22 21 40 35 35' 58 44 19 45 3 '3 3* 66 22 16 40 3ï 30 68 34 1 2 20 31 45 6^ 00 12 2 3* 39 70 21 13 36 33 4 - 72 00 12 29 ;3* *7 ! 74 43 10 0 29,20 zs ;m 10 28 28^16 78 29 ; 9 51 26 43 84 19 9 «; - 26 28 85-20 ' f 3 *- 24 14 85 52 '. 8.40- 25 36 #6 21 ■'■; 8 20 26 43 86 16 \l ,7';:q¥'' 27 38 87 25 ~ h '8 20 1 26 5-4 88 1 1 9 ° 25 3° 86: 3/ 7 24: i f3- ^«Sp. ■11 4ec. *9 1700. Jan. 5 Feb, 13 i6 XI *3 :f7 Mar. 10 *3 30 Jpr\ 6 22 May. ' I D. M. D. M. D. M. Z. Breed. Lengte. 86 id Variat. 24 41 6 6W 23 2 00 22 7 6 19 37 3 °° 7 00 19 52 4 4i 7 7 19 45 5 10 6 40 19 H <5 11 5 18 18 38 6 57 ó 12 17 16 9 18 4 3 16 . .9 8 v 2 7 *$ 37 9 34 2 20 13 f5 10 55 1 47 13 12 11 42 1 47 5 * 6 34 32 15 6$ 00 23 30W / W. van BaUo-Bay. „ m W. van 't Princen-cyland JavasMoofd* 47 2)«-. *j_ ec. I 7 . 24 48 W 8 33 49 64 3S 21 53 9 32 49 70 9 24 00 'l 11 32 50 71- 45 21 15 *3 3i 55 72 32 20 16 14 31 35 73 39 20 OO II . . M 32 21 75 22 20 OO i ui «7 33 5 79 39 l8 42 m 18 33 ° 80 39 *7 15 21 34 39 82 46 16 41 - 22 34 36 83 19 14 36 111 *3 34 21 83 42 14 00 25 Pf 38 84 21 14 00 ii7X>Q. Jan. Ï5 31 M 2 32 n 10 20 ié 3o 5 4 42 9 36 17 .28 46 6 8 8 25 18 27 2(5 7 3* 7 4° lil 19 26 11 9 9 7 30 lil 20 25 00 10 49 7 9 21 2-3 41- Ia 34 6 55 r 22 2,2 fl 14 10 5 56 n 21 48 15-17 5 3.5 H 21 24 w 51 4 ^6 : 26 *9 57 ■16 48 4 20 *7 19 10 17 22 3 2,4 x8 18 13 18 23 4 00 1 29 I 17 22 19 29 1 2 00 » W. vanden Tafelberg aan de K. van G. Hooj>, Fnb. • -■" L^ ~ZO^L 17 01. i ló 17 18 19 21 Na 't Zi D. M. 1 Z. Breed. jyd-Land. D.M. Lengte. 3 80 4 42* 6 31 wyaan'teyl 4* D.M. Variat, Fel?. 12 5*1 11 55 11 17 10 x% quamen 1 *oW 1 10 OIO I 10 and Afienjïon, o W. van Santa Helen*. *maat om ban beetf nPttoepbing toebec te ftecten \x Wv » ïjabben nuDe scfary- m^üi toebet en 3upbeïphe toinben / toaatmebe top oofitoaatb aan na be VCr preyt kÏ?d Sen % bm 3*., SM» mm top een 3epï te Iptoaatb ban een fch»?, Ll^t Sïfcöe bïaageiK top setten 't bettjaïbe baat na toe/ om&et StïïÊf ÉnSSn 1 öa öetöe Antilope ban ïonben toa£/ geboet* feoSrSiePn0 Hammond ?n gaanbe na be baai banBengaie, tnbienj K? be Xto «Dofïinbifctje Compagnie, ^aat toaaren bee epaflagietg aaS bo oïb/bie3 baat meenben vm te petten onbet ben m^ïm fon, bi?atë ^pperfte bettoaarg ging. m boet seïf aan t Jfcfop/ m Sb aenenb ban ben gemelben fiibbet en ban Mr. Hedges , en baatöp SnndBK ban lien en ben Utapitepn ontïjaaïb; toant 3P toaatente booje S oné Mtoraw St 1 getoeeft / al&oetoel in eenen ban mpne <£fftciete« }SSS^SSSSmS£: m Wen aan be Kaap getoeefï/ en toaaten ?e? VS eS banbaan geseplb / naa « aïüoo?en# me| : betbet* fStlaen boeien te bebuen. Ep sepben mp bat 5P naat gum» r tenenins E? Selfcne mnïen öetoefïen be Kaap toaaten. Cettopl in aan boojö toa|/ Sam Wl U ^inbtje op j öieton öaafïte iH mp tot mpii ■p ■ — I ; fb William Damp'iers Reystogt '■ i bertreft / omtsat mpn boojneémai niet teatf De Kaap aan te boen. Coen tft mpn affcïjepö nam/ bcteerben 3P ima cm ïjalffcöaap / u lioolen/ ia pompoenen/ ó ponb boter/ 6 ftoppeï£ fMbifcfj/eneeu paap ping ffctna* fteï^ / toaarboo$ in wn eenigego^t/ toaaatüan3ponb0or3ien toaaren/ toeerom sotiö. Coen ift eerfï ban Cngefcmb t'jepf ging /toag mpn boomeetnen al/ br Kaap niet aan te boen/ eneattoa^öetcebentoaaromiftin Brafiüe aanliep/ om mpn bolft albaat te berberfcïjetj / en Ijen tot een langen loop na 3$euto ^oïlanb te öerepben. 3Bn fjabben ïjrt lano nog niet gejicn; maas '£ naamiöbag^ ontrent ten 2 uuren 3agentopï}etlanöüanbeKanp,rupm 16 muien ooftelpft ban on£. <Ü*n betopï ütapitepn Hammond be &aap in^gelpft^ te bonen mofi sepïen/ seplötn ton gesamentïpft Dien naamib* Dag en Den boïgenöen Dag boojt/ en Ijabbën 'er berfcöepDene ge^gten ban/ geïpft men in be pjiut nan 3icn. 3|ft 3epïbe ban met een toefïelpfte toinb neben^ be Antilope bootf y tot ^onbag ben 4. üunp/ 'énaainiböag^ ten 4 uuren/ toanneertopfclKPD* Den/ belupl 3P na Ooftradië jepïöen / en in mpn koere &.J&& ïfièïö/ om te beter mpn toeg na ^ieuto l^olïanb te boderen. 3©ant aïljoetoel 3$ieuto 3$oïlaua ^oojOQQfMpft ban be ïffaap legt/ echter beïjoojen alle fcljeepen öie na bie fciifï/ of ua.be fïtaatbanSunda gaan/ een poog be3elf* be ftreeft te ïjouoen / of ruffc&en be bjeebte ban & en 40 gjaaben te bïp* ben/ ten miufïen eentoennigje na 'tEupboofïen/ om also te bïpben in een fïreeft altoaar De toinöen beranberïpft 3pn ; en niet al te D?a 30 beire na 't «^ooïben te fileren/ bat 3e binnen 't befteft ban ben §^af|aa0 toihö nomen/ toaarbao? 3e npt ïjunne oofteïpfte noer£ 30uöen maften, èe toinD nam nu toe/ Docïj top fjabben be Antilope nogin'tge3igt/ en t)et lanb ooft/ totOing^aag ben ó SW/ toen sagen top toeoer een ontelbaar re menigte ban beeïernanbe bogel^/ 30 bat top ronbom ban on£ 3agen/ of 'er toeer een boobe ïïMbifcï) toa£. 3£en abonb te boo?e toa$ De 3011 achter een jtoarte tooïft / Die 3ic|> a$ ïanb bertoonöe/ onber gegaan; en De tooïften baar boben toaaren ban Toorboo-een bonfter roobe Meur. <£n ^iugéöag toen De 3011 nabn aan 't opgaan den van \xa$ / &aaren be tooïften ïjeeï aarbig boo) 't oog bergulD / aïïjcetoel ih een norm. ^ ^föcr tpD boo? een quaab gebolg bebutltf toa& Coeu De éon nog niet boben ttoee gjaaben ïjoog toag ging 3e achter een Donkere toolfc / ban Kleur aï$ De rooft /toaarop terfïonb eenige nebelacljtige bnipnefjraa- len Doojbjaften. ^e ïucïjt toa^ te Dier tpb besaaiD met Mepne biftfte toolftje^"/ oberaï berfïrooib/ 3onDereenige fc^pn ban regen; en bit naaf! De toolftbanft aan De ftim lagen/ toaaren ban een supbere goubfteleurtot 3 of 4 gjaaben boben De bauft. ©an Dee5e tot ontrent 10 gjaaben ïjoog/ toaaren 3P roober/ en 3eer öelDer; maar Daar boben toaaren sp tian ttn DonfterDer ftoleur / tot ontreiit 60 of 70 gmaDen Ijoog / aïtoaar De tooi- den begonbenöaare gemeene ftleuraanteneemen. ^r gaf te naautoer ac^t op Dit aïle£/ omDat ik Doorgaan^ bebonben ijeöbe/ (>at 3ulfte geftïeurDe toolften 3ic|j boo? een opftomenoe flo?mbeg* tmmttu €n Detoplö«tomaïDaac wmmlM'l onfïupraia toe« op ïjan^ Dm Na 't Zuyd-Land. *i hm vnatf/ %&a ik een feïïcn toinb te gemoet/ enberbbaaromott3eltëar|* bfn & teiiïb Vet&er toierb, 3£e toinb toa£ toen m #m mei een T^imS ^nt^t ttoaalf uurene nac&tf nm top een W ffilSö ta 't Wbtoetfen / 't toeln tafedpfctf een tefteii toaj SSr» mi .iSenöen (tam ; en betopï be toinb begon toe te neemen / namen SïKa» dSSnen nam be toinb nog al toe ; maac on# fcïjip Hffiraa^Sfflftw^ «*** W «&t imanlietentopon* Imonb hepb toanne? on^ een tegen of oageiïmp mm Jtoarte tooïR XTSb quam/ toant ban toaaibe 0et gmutoeïpR üaro. Mf tori W uupen niet lang taiitben / «&w quanten 5P ***£*£ S ftoït on maïRanbercn. €>or ging be 3ee 3eetïjoï; boe& betopl SpKim?igïoo& Sa of aan ?*£* W aïïjoetoeï'et tetf f» «W boteenfle agnM» fpoelbei ®en i tt !o& «« ïwitfc-Wfcft op een uan be ropaarben getoojpen W£«i aanfenm 3Boen£bag/ 3Pnbe ben 7 ^unp / Weef be Mag MoWSS? maat begon tegen# ben abonb eentoepnigaf ten» m K Öieïöen top een fntebige Roetten tot ben 16 toe/ en een mMtÉln&e tot oen 19/ öeboenuc toen ontrent 6co inpïen geïoopett I|et tSeae&eSte^^^ WJRÏ tot Z. ten m ï£p toaaibe Ijatbn umnneer W »Ml rfXhmmütri Z m toa|^ maar naa bat qp supbelpRer b?aatbe/ £2Srt& oViftuumia torn; te betaamt. W öab in op anbere tpben m S?» fflS bat atë be fiojraen upt ben 3©ef*en na 't gunten lïJLniv ^7an afnamen f en bat toannfr be toüib beoofïen 't eup* ^mmm m iSSSmm W*m en %mm «reegen / en baar op m3S£ESïé be «ïeipne toinben aan bie5pbebanöeftaap/ m** Wcftdyte ïm oné ntrt te minbec o nbat 3e ïjebig 3pn/ toant 3P b?püm on* te \nf winde 3w"ft2^*'J&si^tóa,fö L taan booX un/ loopen « gmmdpii wp boog m*M op-/ om «n^Sn naaf! aantreffen ; toant be toinben 5Pn banboot8aan|©e« SffrtWw**!» W«i beselbe. »aar m toS» mefmaanben (oope 1 3« omeertpli tot op 4o Btaaben eupbtoaatb/ eet S L%tSfte toiiibeii Htpgen. fn toasS te 0ee3tt tpb niet googec ban t* rapm ftteefe ancktW m **** &« «WW»*, towt M 3um Tekens dat men siet verre van land is. William Dampiers Reystogt een ïangen loop i$ 't htfl 3pne aoer£ naar U tomben terneren €ninbim t ^upDen te ponben/ baar i£ niet aan ge legen; toant men «uit maan ?; 5 öit WÊ «^^^wiïertWmrtw^tftto/ maat *ttSS en Halmten. 1 SShSÖ* ft«"n»tie/ 3agen top bmtoü£ b?ie of Piet: 3MPif= SSLS && 5?^/to?w0ntcmt 9,° "**« ban {at* toaaren/ begmL Den top 3eegra£ te sten/ al Pan eener ep foojt; en Dichter aan befeufHui- menbe / sagen top 't nog meer. ontrent hmfn&^lmmit/ mm top eenige graaten Pan £ftuttfe-WfcB op 't toater binbm ; en Poe bicpter top'tïanbnaberben/ poe meer top4 Usagen. Ö <©en 25". »/ 3pnbe op beb?eebte Pan 26 gr. i4 mm. e./ en 00 be ffïïMffiSï ^ ** min' to * ^WcSSetóip1? sagen h&f&^Sfê^ <30 9C00t ^omcent aï^ een önipnWfcö/ brie of bier' KS? hS° &L3& W"^-, %twa£toen3eerfcööon toeeber/ S ban Pifcp/ ooh sag men 'er eenige fcïepne Wchieg onber. éen Poloën* aip rouxe erwten/ en 3eer Hïaar en boorMpnnib; en atë men x? ttiikil SEKS ?1 m P*30UÖm, £aaf! ïanD *n- W27.' sagen top nog al «2 en be bogelg bie bpna al ben toeg Pan Brafiüë af bp m SoogenS ben 1 / Perlieten on£/ op ttoee of brie na. ®p ben 28 San, top TeSS brpPen/jn eenige ï©aïPifcöen toater uptbTaasen ém 20 PaDDen iSS tonner tooï&ig toeer/ met Peel bonber/ SSSmV m "toaace renm in tMen bageen ^cöuttïe-been neöen^ on^ brpPen / en fommiaeban onS mm ökipjacks (^pcingtjanfen/ ) 0I30 ï»pon3e|^atroo3entoege»^llua fjprtiv ' •: i»ii i iwrtf ,v:.^ --■ L TatUlV- Isüeuvr Hollsuicl IN" HollatuL oir de Acooïe 7'a& zf-so ■ 3 rnyJea ra/i de witte éérren -3ty.S$. zvej ~3$ HollancL j'avz d& top der mast- op de Irreële ?'aa jt-r.or.oo.J&.Z'.JO mpt are*. IN" HollajTCt d& ze//d& kust op £ mvl aföïarzd' op de óreete j'&n zy.or. zê.t Tir^.g. 1*3" Hollaxicl op k myZesi- a/staad 'op de éreete 3?a& ^,f. ^ero op j , Lwes. '■'2$-&\ Op de Acoote 7'a/z ze- zo es* g flzj'&a-afitand jV?j. Se/v £r land op de treetie pan, ao-z*-&* my/ afs/aad JT'.jo. 2>us 2>erfro/i£ zied een ander Svfand op $ /nfle/i a/S^a.id ', Z.Otea-Z fSening maaftte. ©p sagen bienmotgen bttfcöep- gSCJ»/ of WW ooft 3agento« 1 Steeleen weer in £ee. II { 54 William Dampiers Reystogt eene foojtban Vxsftte ^eemeeutoen/ Me staart om öe oogen toaaren/ ra geboete flaccte» ïjabDen. Wp poogöen öicïjt aan ïanö te komen/ om een jjaben te soenen/ aïtoaar top tm$j naa 0113e ïange en betöiietige toot/ toat feonöen berberftïjen; toanttopïjaööenban Brafiiietotïjiertoe/ een tfreen ban ontrent 1 < 4 gjaaben geïoopen. ©oojt£ toa£ mpn boo?* neemen om banöaar een naber onöeRRfng ban N. Holland en N.Guinee te boen. 5fet ïanö toaé laag/ en bertoonbe 3icö effen/ geïpn men op bc f&tat nan 3ien; ecïjter sagen top eenigerooöeentoitteRïuftenopöeo:eeö* te ban 16 qi. 10 min. Z. aïtoaar top 54 babem toaterbonöen/ ontrent bier <£nge!fcfje mpïen ban ïanb. <©p öe ^eeöte ban 26" g?. sagen top eene opening/ en Kiepen 'er in / op ïjoope ban aïöaat een ïjaben te suïïen binben; maar feomenbe aan bi mono / Die ontrent ttoee mpïen toj&ö toa$/ sagen top Rïtppen en quaaöe g?onö / en boeren Daarom toeber af : 3Bp öaööen baar 20 babem toa- ter$ ttoee Cngeïfcïje mpïen ban ïanb. l|et ïanb berto-onbe sicö oberaï b»?p ïaag/ plat/ en effen/ maar met fïepïe Muften; en baar toaaren Been boomen/ kreupel oo£ noeïj gra$ te 3*01. 3£e biepte op be öjeeöte ban 20 gjaaben/ ontrent 8 of 9 mpïen ban ïanb/ toa^boo^gaan^ 40 ba- bem / berfcïieeïenöe 3eïben meer ban ö2ie of bier babem. jfeaar men 3ag aan 't ïooö berfcfjepöenerïep foojt ban sanb / fommig grof/ fommig fpn / en ban beeïedep Rïeur/ aï£ geeï/ toit/ graauto/ tèmm/ bïaanto/ en roobaeödg. fCoen f» sag bat baar geen goeöe baben/ noeïj auKergronö toa£/ ïie* pen tou op Den ttoeeöen ^fiuguflu^ tegen£ öen abonö toeöet in see / bjee* 3enöe boo? een fïomi op een ïaagertoaï aïtoaar geen fcöupïpïaat£ toa£ ; toe^fraïbe in toenfeïjte tm minfte rupme 3ee te ïjeuuen : 3S?ant öe tooi* Ren begonöen in 't toefen öiR te tooien/ enöetoinöftaftopïangöeRtui/ Die 3ic5 baar $. B- 3©- en Z. Z.®. uptftrehte. $ %m\bp ten negen uuren namen top/ tertopï öe toinb fïeeö$ toenam/ on£ groot mar&epl in / 3pnbe niet bequaam om meer öan ttoee 3epïen beijaïbe be besaau te boeren. <®m öeröen Hugufïu^ '$ mo?gen£ ten ttoee uuren toaaiöe öet Öeeï ïjarö/ en öe 3ce ging 3eer ïjoï/ 30 bat tftaïïeonsesepïen öeeögojöen/ uptgenomen £et fcljobecsepl- SUïïjoetoeï ïjet 30 öarö toaaiöe / echter Öaööen top bjp Maar toeer tot ben mtööag toe: maar toen oetrofcöegan* fcïje ïucljt" met öiune toolnen/ en top Rreegeu nu en öan een regenöup/ Die t'el&eng' ontrent een ouartiertmr^ öuutöe/ en öan toaaiöe ^et scec fterft; maar 30 ö?a fjieïbt öe regen niet op/ of öe toinö begon te ballen/ en öe ftojiu nam af. 3©p pepïöen eenige repsen/ maar bonden geen gronö/ böo* Den boïgenöen öag '£ abon$ ten arïjt uuren/ en ftaööeri toen 60 babem toater£ / ho:aaïg?anb. Cen 12 uuren dabben top ss baöem/ fpn 3anö/ ban em bïeeRbïaautoe Rïeur. ï|et toa^ nu reöeïpft beöaarö toeer; boel) top maaRten geen meer 3epï/ boo? 1$ mojgen£/ toanneer öe toinö na 't 3upötoefien fcrjietenöe/ top meer 3epïen bp3ette* öen/ en noo?ö aan ïiepen. ®m $-den ^iiiguftu^ ten eïf uuren 3agen top toeöer ïanb/ op een afftanö ban ontrent tien mpïen. !©p toaaren op öe b?eeöte ban 2 ƒ $. 30 min. '$ $aamiööag£ fiurf orye ïior/ 3pnöe een cuö " " T~L Na 't Zuyd-Land 5 f V» ma../ Die al lang W RWf «> «f»»*» **«« *>P«töeuM'#htZa*£.. rast dea Aal: ra& aeezea repel /s rvüden rerJcAeelt daar m van £e& &e/rt£e'Z& JVhddy. ?>& tet e+f**** *>** **»>* ™&f f* ^ ****• 1 11,; 1 \ ! ' " Ka 't Zuyd-Land. £7 gocn Dan f^« ft\^ÏSf tSw ^ So: al mpn Dolft/ en toaateii 4ee3c tttfc&aften feP* *°g ttoee Dager ^u ^ ÖCOote menig* «W» Qoeö om W«S «cö«tm toietben : een on* te/ toelBe ™* ^D*fm^ bet oen Ijsop toa£ et MW W mg* y ö . 5pnniaagtoa£ afêeen toa£ zo oupm/ en mM ^mfnSSfc|ecp m^ naautolpfc* ■Mm 3aft/ 30 ^^ÏÏÈ^aSfi Sn nop en eenig* beenDernitoaii Doot f^^^:^J^^^Sm naaten nog gaaf en niet \u% een 3eepaatD; De J£^9gp' ^SMoköen; ©Pttotóien'eceetuj m l en W naafteto m* M 3 «fcjj cn 50 Din altman* jp groote tanbcn upt / ^ee nan * ™v h»^ be anoece toaaïen niet plaarê aan öe toeföP? ^ *an JW jgg J^r" ÜUtten staaf Oen maat te toecgeefë ; Doet) top Ö»g5ffi 000? 't eeten uan tanoenen/ on3e maat| ^letoen aüe fmJgg^Ti eenige uogeï£ ; jo Dat jeefcPDpaDDen / g i /■ «n anoet «n^ egcft eu ^ocö 4b W aeneegen De öaa nog W ^ ^ f toottto0ogfen/ gaetn oan ^f**£«| /^-WW^^^^n^^ enbetoplinuan CS^"«&/ urn « * m m^ 3epU omöat top maat ^& SSSf§ toaSin? eTfomtpb^ üonben SS Detopï S^^.SSSS" %m tenzimtennaa top 't toatet fcftaa / « Dan wea wat uu p b b nöetoiUÏ,tmaa&t; öen miööag «ff S^ËeS»»omWf^ en eet 't auonD toaj quauien top JW2L , Vn tjebbenöe nooit *u f^^^^ffiUgS oaa 7. ^e Diepte en onbiepte meet Dan 10 nabem toatet/ *J»»H ^ topf ft 3e|maaïupttoetpenDe/ fcetanbetbe 50 lantaarn/ Dat ^ ngeen%an Dee3e ^upDetljoen bet baa naantoW een W «M ^aat top genomen toaaten üonben top De anbete w wn nee 1» u / of 4 mpïenïang/ niet 3ien/ en top ^^ff^S^S^l^m Ui en onbjuc&tDaat öeïpft in De pjint te3ien ^^^^i^ta^t»\Mi«A Settoonöe / pa?8D« tfe£?a nS fhflt'a WaaanS fceeïe onDiepte toaaten. =* William Dampiers Reystogt Ipn te bangen. <©„£ bootöbo» toeöé E h SS Boetenen een öat'ec fleen geboomte noen betfcft toater ïSaS- V» »ïï?i W8ê«B Bras?; rJPSJ ,*'38u8uft^3cpli>en top upt bee3e Baai/ toaatban h, m«„» ES«?i?& sSSFÏKSb 5 Na 't Zuyd-Landt. '0 toiK / en Ijabben Mttfflh 4° en 46 «"»** & %; ifcnflX Dnfpn 3anb/ i"**"K2^255*t min ©P ben 16; '| mtbbagsS toaaten top op be £*»*" M^ehJnb liep wen <©o|ï ten «oojben/ toaaten top op 23 K; ■ " W1* ^ LZJ in jee te fieeften/ en tietloojm toaarbooj top oenoob3aaM toaaten mepetm jee ^ nb al5o fiet lanb us>t ïjet m$l *ffiS LTe pie n HBoe hbetoinbfcöoot een tinton to.^^W^-X^SSïWïïS* flietbm/ m *e 3 of 4 nipte» wmta* sas » £ Kg™ gg oe' 3toaate fWino of racet in J««^JSK/¥#) of8mpIentonbe *uft/ **»^^bW585 tetiinben/ baat tft na toatet toptien/ ombat ih top M^Sonbiepcetoaacen/ baat top 20 toabem luatec^ WIJWwJ ffïïHfe ban acHtece / en anbete aan be 3Pbe; lchen* fcïjip/ f01™^*™^^^ maat toen top toeec manenbe boo? Dun ■PWgfe25naS Sif ♦ iet aeraaS bat 3P Doojölasm in Diep toatet JJÖfcSSïïï &S»f«ItóKö m en 't Haan Jjan ^XfSSS^mf^^^t'iÖ» ^ °P <»nbiep- b?ectlpft; toant SKB^gWfig^g, k* minfle 20 tiabem ten of tuirc&m 6 9PJ ^H 3 ©. 22 min. ^e ftuft onöec toater lap/J Wg^K K feöetö be onbiepte tian be toa£ boo?gaan£ gfiJKSSSSStoSSS toee 30 etien gemeïb. €11 Abrohios ff«**K meenben / bat top u '$ ^KSSIöTA top'tt maac4af ; 30 mpïen tian bn^«» £nag7oe ten aan3ien tian be ftufï öat of ome ^SSSi^Sm^SSm^ of &et getp/ bat top niet dabben ; ^»ffi«^ïï ftoirn baampt geraakt) tian tehnete ^f^Tm{^XkZ^Tm£nm; '" toen top op bt te tian 28 02. twnJ^ *££„;£ toaaren/ habbentop boojgaan^/ aï£ ! Kuftwin den. I Zicn; land.. 60 VVilliam Dampiers Reytogt ^en 19^». toaarenlap op freïneebteban *r ™ *i m«„ ** 3onite anfceroen top op ie baöem /%i Sw^f^0^9^ ■U Na 't Zuyd-Land- 6* m na ft »en ^^tSStt^^ niplen in be lengte \m*. & ^Sffi^gS p ooft een groot fZ aan SjarRs-baai uptffcrent / en '".SbSSfc.jtó na'tüaft* lefc/toanttop» land ban fi^f**^ rSJtSat üe betna^ootoofiengetoaat toant boot Ört ftfl* #tp / t ^^iïï / bS baat tori een Archipeiagus tolecb/ toa£ ia niet 3onb« gWfi „^Srian $ieutoloUanb en 'taait epïanben/ en e* n :§g»fi^^ ^iento Guinee -naa be öwe^ap^y " ' ft . 5&..<0unee/ inbiett |ab eenige gebaren .«W^SffjS *0 onbetfiaan te be omflanbisïjeben jfti&Rn £i f Se: maar nu toonb in nebben; geïpn in SEJ^^W^^^tes^ «ngtm 't niet gaan onbeken/ $$$*% X>en souben. ^ee5e pïaat^egt flaat aonben maaten bat top ■ t .baat wi gW£/ toeMt5ü>banTas- on be b?eeatnan log?. 21 mi";^a^nm>°^f ^e AtanD iS'er afgeteftenö n?an toa#/ lag bie m cg"9 g^^^rfieSST m ««« JS fe» afë een üatf ïanb/ met eentge ^E""x' intieöfeanae^entoojben. 3£ee* _, lm I geïpn 't inberbaad $mt ^^MSmtft& inTasmans/^mans naart afgeteaenb % SfMffi nootaaani* onbiepet ban W -Ö* maaftt; verbererö' fïippribe »»«*K BSSIW^ Wc 't toeïnmp öoet Qeïoouen / bat flft ™c * w ^/ en be ep anben ïpn aantoptf/ en Wg| 5S\p,. £pn Meridiaan of öoojöemsotoelmtto^ berfcP vwn 1 ga^ag1 éf fcööon toTin^be bieebte tetfcöericit oBn tenenning/ bie ^\S"^ST^ 3pne noer^ aï te bicijt . totbeRtacotigingempnetgf^ en '^ iwgen* Aeft ^i^Zi rupm n ten minfïen kaneen mpï / en ook te ïoopen / ^ant ba» toaoe « SKéSJS& 5» 5» mpne boot boo| W tan ^/Jf#fffi-S«tban toeberom te toeren 3Q upt met fÊlQ^h^J^^^miSm te gaan -al*'* toater£ 3P 'tonbiep r tomben/ WfgS battopmet&etfcöipaanquaj genoeg toa£/ en ^^ft^ffiiiSrW nofebm ban met ï>et men/ en onbettufTcïjen na toatet « 3wn*n. w » g fcljip/ Ötbbenbe in 't #^:M Sn toponDiep toatet/enöe Doen tot op i mpïen Senaö^D toaare »( ö**^ to*ri m aUMW/ boe* Ire-s fi'sii ™Szi émm William Dampiers ïteystogt SHMÉHW ban toaret alïaa. ™ mmtfo^%Imfa^ilZZP^tme fleuf jouden Wnöen/ om boS Me Sta , S ^f>nlnl?£öaTpeOT «nfat Hlenne <©efïetó/ We aan beWipum o time m SSS ', m fmaaft toaacen. J@p janra 'ec mS J=T 7*4. JeeI 30et ban menigte uau 3©ati flans* M üa„ tffil SjS^Sï" ' m een ren alle üan wefllSeftfuet/ SSf scootte- ®e ««"ra •*» üaac öe tooft'tuag/ m bS ooft tol tofthto^S? liett$™* — "■■ Na 't Zuyd-Land.. f% ten/ om met 1%^^^!»* topupt/ ooft 30 1 opseaaai • ffift ffJaS cm fltrftm ytam BSten. z«- tom af te wanen. ^\Vfl^hSrfieutt?of4Daaen/ beginnende intt winden. ©eese »*«»*** en duwden 30 o, Ipnen/ en »*>&|tE BÏS bntgW selbm eenf. pjlnt ban de ««««Êi bD™„ top n08 al lang g£.wintenteflap. te Ruft / aelpft Öetlanblag. 3Men ^fö al£ b>P ftonden ; tecft pen/ en ton jeplden tong fttanb/ ,0 neet ^K^gy jm tenSSnW»Bimta*3»«/ booj^naamtót.a3^banon3e tong. ^ Noddy- vogel. I William Dampïers Reystogt 4$ 3 uuren feonben top 't ïanb 31'en ban 0113e kampanje; top nabben tam fö »ff peeft intoaarb£ na 't ïanb toa£; en echter namn?&» ter 30 af/ Dat top ten 4 uuren maarpbabem Dabben; en De naafïe tno?a maar 7 / 't toeln 011^ beefcfcittte/ 30 bat top tofionD toenbben ifi mt Daarna* quam De toinö & mmmlm ; toaar op toufta- toater/ 30 Dat top Den gateen nacöt ban 15- tot 20 babem öab* *J?f n ï8,ften* Wbcn to? tuffen 20 en 40 baöem. 3Bp 3aaen bfen ba» geen ïanö maar 5eec beeïe flansen / en eenige iafflSS 9tu oo&eenige^c|oïfert^/ en Noddy-vogeis, en tongen «5 Def nacht een ban Dee3e ïaatfïe/ 3pnbeban een anber fatfoen enW/ DanT'er tot nog toe ge3ien 9ab. «p 9ab een fmaïïe lange ben pïatt boeten/aS Diebaueeneenb/ De fiaert geboet/ aï£ Die ban eene Sto/mSac langer en bjeeber/ en 3eer lange bïèü«; ^ nrupn ban i^n top S ^ooï3toart; en ronbom en Dient bp De oogen toaaren 3toarte fiZenm om Die mmen ter toebet3Pbe/ een bjeebe toittte nring. <®e Dolft / öupft) ei t cnberpee Der bïeugelen toaaren toft; en De rug enT&up rnlelc b ugeïen bonnet baal. «et aföceïb3eï f* tn be rf te 3ien 2 «5 SS| «ft «w* Pjaatfen tufTcöen De ^onnefeeerirfngen/ S toeï w <0ofïiiMe/ afêopse nuftnanBrafiiië, en a&efftaWi? ; '«achtibou* öen 5P m aan ïanb/ en Daarom W men3e nooit boben2oof3oinS be re m 3ee/ 't en toaare bp een fïomi. %l$ 3P ontreiueenfchiutoX, / 3uï(en 3Pgemeenlpn teaen* Den uacöt 3f$ |i op neer 3" K . £$SZ «gpen 3fe". 3Piiöe op De bjeebte ban 1 8 g?. u min. sagen tam toto te ftabben/ ftfetbe fR 'er na toe. iCen 4 uuren naabemibbag aS op 8 baöem toater/ Maare 3anbgronb / ontrent bne molen en SS %Ê ïfP%% Monbtecflqntmpneöoot tipt om tepepïen/ en'tbombSnb ' ecu Cngeïfcljempï berber 10 babem ; en nog berber op/ nam Keote af/tot9/ 8/7/ en oP2 €ngeïfc0e mplen afflanb/ toto babem &K abonb 3agen top een mW hi be maan/ maar 3» nam al af eer ton 2 ttiaan getoaar tofetben ; toant De fiimtoa^cerbpiig/ 30battopbemaan met tonbeu 3ien/ boor bat3e aï een Halfuur bonen te Mm toal rretoeel €n 2 uuren 22 minuten/ na 3onncn onbecgang/ boïgeng onSe Zanb- ooper£ / toa£ be €Mip| ganfcö ober. «et mibbeïpunt ban De maan toaé toen 38 gj. 40 min. öoog. ™a men amen. »j§öug '^mojgen^ b?oeg boer in met tien of eïf man aan ïanb om na toater te soenen. 30p toapenbe on£ met rm5&S en öoutoec#t'on3eröefc&ermfnge/ toant top maanten W bat ton ÏÏ menfcïjen biuben 3ouben ; ooh namen top fcgtippen en öoutoeeïen mebe / •om putten te graaben. ^icöt bp firanb getomen Inbe/fa'Si W lange naaftte stoarte mannen op De 3anboebec rec^rt tegen£ot| ober; ' maar Wk Na 't Zuyd-Land. M waar toen m be ïiaai inroeiben «epen 3P toeg. Zo bjatopaanïaubge* Sn toaarm/ liet tft be boot met ttoee mannen een toennig ban anD ïmmi^m *ooï anftec leggen / op bat 3e Önf niet raogt cnttoek WW*® ^ be oOerige san .otóna btbjie slatten ghigen / oTnuboum op een Mepnmbetg/ een fjalf cniartiergaan^anonë/ ge* Sommen toaaren/ örbbeube 8 of 9 anbere mannen op 5* ^P ottf "aanSn ifepen alle toeg. Coeti top bouen o p Dm berg granen toaaren / baac 3P eerfï ftonDen / Sterben top een öjaft Peïb getoaar/ on* trcnt e en quatttó : gaan* Pan on$ ïanbtoaarb in. m 3agen baatoptiat Sb ertpS : Dingen aï/ hooibergen/ todfte top ^taWmte ten te ymi omdat 5e M eneneen^ PertoonOen aï£ De jQfattentpt? toon* noen aan bTiSap vau Goede Hoop; maar top bebonben/ baar bp ftomenöe / bat het rotfen toaaren- W? 30C&ten baar ontrent na toater / ffili 't niet Piuben/nocö ooft ^^Ö«P3mnocbrafnfctoitoaJ Z toaaren alle toeggeïoopen. 3©P heerden Daarop toeber na bejaag baar top eerft aan TanD getreeben toaaren / en groeben baar na toa* * CertonI top Daarmee beetfg Ö^4^H^^f^^^*^J tinnen op een peuPel niet W* WW on£ / en DiepflDen onpaar onber t maaften Pan een groot getier. CpnOelpn qnam een Pan to naongtoe/ eiibf anbere boïgben PanPe:re. ^R tcab toen Poompt/ en quam tot op een a|ai SS ontrent Ifö Poëten bp ïjem/ maaHenDe alle renenen mm en DjWöap- bie in non; maar 0p liep toen/en&emt>an&m tami feSn Kt tot bat top 'op t>en quaamen; öoetoel _top3ulfi$ ttoee of maSbP iSTantf «« I* boo*Dacf>tom te3ienoftopeenPan Sn Pangen Ken / om afeo te toeeten te nomen/ toaae 3P *n Perfcö toatet Eer ™ Cten of 12 Pan be inboo?ïingen / 3ienbe on* Djit alleen SSS I Snben on£ Pan Pezre te Poïgen. 9E1 bac&t toen bat 3? on* naö r b iSSen souDen 3pn : boeïj Poojbp een 3anDDai.ftaeftoriwntoee. Xe/ toSoo 3P SS eenpoo^niet3iennonben/ ïjteibentop ftil/ en Per* S^lwrirwt tjan DieDupn. 2!p toeetenbe bat top baar ontrent mototoeefen / en 0$te of Piermaal 30 faen in getal 3pnbe ban top / meen* SnoK Sant/ tertopï anbere achter be 3anbbupnen omgingen. Jlpt be ont- Sb/ Die top ^mo?gen^ metöengepaDgeöabben/ UwflentopreeDi K?e?S& ontïoÓpen «onben; en mSF!SSS^^ toeai waarop eenflnh^ jongman/ Die bp mn toa#/ ÖennaaUep/tertopI S Saft DoozuW peucDen maar betopï ï)P ^n ïjaaft pnber&aaïbe / neer- SB1S» öem tetoeefcten : ^ Öab eentjontoer/ en te Sin Coen ÖP eetft narjen toeliep / joeg inttoee anbere/ Die aan De Sanb toaaren : ioc9 Wfit 3PnDe Dat mpn jongman Det tequaaö 30UD Pebbm/ neerbeift terug/ enopeenDupngeMommentoe^enDt/ jan ift hem toaftfter öanbgemeen. ^ mp stenDe / toierpen «n Jpeer na mp/ bie mp bpnanl pit tfg il m |aac op mpn roer om »||eg Il 1 Mi. ■■ i 66 William Dampfers Reystogt fcfyimm ; maat fcftoot hen met boo?bacf)t mté ; 3E>ocö 3fenbe baarnat mpn jongman m groot gebaar/ en mp welben oor niet hupten petpRel/ te meer ombat 3P / fcöcon in 't eerfï boo? 't affchieten ban 't toer bjat betfchjifct/ nu De kanoen afë onbeebaerb opflafcen/ fchjeeutoenbèPoe, Poe , Poe , en met een groot getier aannomenbe / 30 oojbeeïbe in 't Ijöog tpb om nog eeu£ te Koffen/ en eenen ban ïjen onber be boet te fchfe* mi ge(pn ia beeö. ^p sienDe ïjunnen maRher neertupmeien / oïeebcn tfil ftaan/ en mpn jongman nam Die gelegenfjeub toaat om 3ich ban heft te omjfóön/ en otram baatop bp mp. ijBpn anbere man toag nu ooft 3&P rap/ boch. ïjab nietë uptgerec£t/ betopl öP geengetoeer hab. s&h ïseerbe toen met hen te rug/ spnbé niet ge3inö izt$ berber^ baar teonber= flaan/ taant het gebeurbe ougebaï moeide mp 3eer. ^e ^iïben onber* tuffcöen namen hunnen gequetften manher op; tettopl mpn jongman / Die met een ban öunne fpeerenboo?3pneb3angbja£gefïoRen/3eerbebucht toa£ bat 'er benpn aan be fpeer raogt gebseefï 3pn; toant 3pné toonbe ïba$ 3eet ppnéïpfc; boeïj 3ulR3 ontfïonbt ombat ïjP3e boo? een ftomp ge* toeer ontbangen öab. IBaar 5e toierbt eeïjter ïjaafi genee3en' <®nber be 3©üben/ met toeïne bjp bu| hanDgemeen toaaren/ toaé'er een/ bie 30 bod? 3pn gebmg atöanbetfni£öetfêoofb en be Ober/ie ban hen frïjeen te 3pn. % b;a£ een jong taahRer Raereï/ niet heel Hang/ noch oor 30 ïpbig niet a$ fommige ban be anbere/ &oebjeI hjerfoaamee en ittoebiger: en hp toag befcïjiïberb (öet bjeüt be anbere niet Ujaaren) met eeuaring ban roitte berto/ of eenfoójtbanhaïh/ om3pneoogen/ en met een britte fïreep ban 3pn booehoofb af tot aan het tipje ban 3pne neu£; fijon toa£ pnelpg en «n gebeelte 3Pher armen met bie tuitte berbj bV fïreenen/ niet tot cieraab/ af iemanb bennen mogt/ maar aefoa fora* mige ftrpbbaarè toübe ^nbiaanen boen/ om 'er te berfcfaiRReteRer unt te 3ien. €n bee3e fcïjilOeraabje bergrootte 3Pne natuialpnc Mbhfxevb 1 tóaht 3P aïïe Rebben be ïeeipnfle troónien oie ift ooit ge3ieii heb /fehoon ik 3eer beeïetïepe Wttben ïjeh gebeft. mMM&lmm&eë &«m iüaarfcfcphïpR ban be3elfbe foojtban menfc&eu/ aï^ bie tóaarban éh in 't eecfle Deel ban mpne öep^tögt renbom be O&erreïö geraefö fteö • inant be gtfaatg bie ih toenaanbeeöb3a^nietbobeh4oof5'omplentenjaoo?bb3efien ban öeese : en 3? ptnKoagocn aï ebeneen^ afó öie/ bJO?benbe hkmlvM Jan groote bïieaen geplaagö ; maar of 3P be tbaee boo^tanöen ooft miüni i dabben Vop geen geleg4:n|}epb om te 5ien. ' ' Wp sagen béefe ^aatfen baar 3P buuren gefêooRt habben/ en baar gemeeniph aan be Mtü 3Pbe bjie of bier taïïReu in Qefiohm toaareii "2 Ie seetoinbèn toaarjen baar bp baag aftoo^ eenen lueg/ enbelanbtoinb 15 maar 3acöt. m be buurplaatfen bóhben bjp aïtoo^ groote öooocn ban XAW-mmi en 't ^.toaarfc&pnelpft Dat bee5e ^mé^menKbS naameïpn ban Wtom feebcn/ gelph De anbere ban ftfepne btfchStf/ èiè 3p bp laag toater Hingen in hupfen bie in 't lanb bjaaren. m{hml %mm* W nitt öat W ^mmöm mt ban bifcö ponnen. S Ia*#n WMt oon mïïmgfmi biebanbe anbere: borfj met öuunebtou- hm — i 'm Na 't Zuyd Latad 6? toen en ninbcre op een epïanb/ en .alten in om magt-sptittt/ ö^JJJ*^ SS Inic ttesm onö/ acïpft bee3e op 't toafïc ïanb/ aïtoaar top avenue* SaTöSSSl^n/ We maar quamen om op oné te letten. 3Bp a| en OP 0 en m*& öe pïaatfen öun5en / en in geloof ooh rn^öa m Ne bebben; toant Die op bet epïanb haööen'er geen/ jfc&oon 3p öunne W?S^ï5Un/ baar echter geen toater toaé » Bfe£«ft* tobien abonö4»eber aan boojb ; en oen oolgenben bag / 3S>nbe Den eer* n n lëpïetXSnb in mpnenW^man aan ïanb/ om M«wwi| ben/ en in aaf hem een ?eege mee om bijen te baugen. » befpmrbe mtitt een Stagetp ging/ 't toeïb 3«r fneï loopt/ 30 "Oat oge anj Sttteri nte boben toateï M om ge5ien te nonnen toorten. ge ebt | °Se aan bat gebeeïte ban » «*M*&£ 2£9£5 ?en öefc&en neb) ontrent 9 Dabem/ en be bloeb loopt pr 2. 4Men 1 tot aan öet ïaatfïe quartier; en ban loopt hp recht op ben oebetaan/ toeïne 5 nier Z. Z. W en 3^. gL €> uptfirent/ en be eb gaat #.» Xf | ?Sl5 &* getMïapte%ifcbten top met boen en fnoer / geïpn top K op bVrcöepbene pïaatfen op bee3e fuift gebaan habben ; eeïjtee Een ton maar op toennig pïaatfen ïang£ bie feuft een fïerngetpaange* IS^Ka/lwi ergenf baar ontrent een booïtogt na öe groote mSSmmm 't bermoebeïpn tipt be tferfee- aroom bat bemonb baar fmmmi tiiffórn bee3e pïaatl/ en'tRozeniaryn»eyiand,öierboo?ege. m^en^enPbne moigen qnam mpn boïn aan öooib met eenbaatie fe|a| toater/ 't toeln 3P üpt een feupï/ bie 3P een quartier gaan£ ban feno babben «Saaben / «fc&ept Ijabbcn ; maar bit toater toa? onbequaatn SSK oofbeeïben top bat W 80* ** gg °»f S0^1» te boaS/ toaarboo? top &et toater bat on£ nog obetig toa£/ soubai teinmSfbaaren om te bbn&en. ï&teom Ijaaïöentop'ce oenbofgenöen mm^BSmS ban maar t?rtopl top bp De put MM toaarm/ tobben S fch Weïpb ban be Wiegen geplaag/ dw 0»^ meer gudOen ban rbe^on ' noetoeï bie ïjeeï Ijeïber/ en 3eer (ïern en &eet fcheeu. mg* gen nn geen meer ban be inboorlingen/ maar tod ban be3reberoon ban ö9SSSmS!I baar ontrent ebeneenS aï£ bat gebeeïte *™^m< ïanb/ bet toelfetó in 't eerfie beeï mpner ^pgtogten befcö?eeben |) b : ©? üT laan /maar tf met een lange teen£ ban 3anbbupnen aan M 3ee- Intbeï/toaSou^ SSSaiSr oetn aïöaar ruft en baalt / 30 bertoont be ftutf 3ieïjbp bbog 8SS «2 laag- boef af 't toater laag */ tejg ïanb ban een maatelrnTnS e. 55n ïaag toater i^ be (ïranb 3onolbannlippen/ bat S anben aaniëwet een boot; maar bp boog toatórbaait men met Sit/ 16 of 18 tjonberb boeten be?re/i^ een bojre 3/nbige g onb / baar niet ba eenige MNH of fttfp bM ^ fommige/ bantoelbe ^ 'I 68 William Dampiers Reystogt. toen tet rpö geeïe / tuitte / of bïaautoe bloemen toaaren / bie een ïiefTpfte teuU Öabben ; aan etïpfte ban öeeje loaaren ooft bmcïjten afë peulen / in toeï* ne net tien ertoten groeiben : in opende aï berfcfjepöene baaeban/ boen bond 'er niet een meet of minber. ^jft bonö'er ooft eenige ban bie fooit ban boonen toelfte in aan 't Rozemaryn-eyiand 3ag; enoofteenfoojtban Rïepne/ roobe / en Ijarbe ertotjeg / öie inggeïpfté in öoppen groeiöen I met Rïepne 3toarte ffippeftjeg. «p toeet fntfifafat ïjoe inerte noemt/ maat ift tjebse in <©ofiinöiè' ölfttotl£ sien geöjupften om <0ouö te toeegen; ooft lyeh ift betfïaan bat 3e in Guinee mede öaartoe gebee3tgö/ en ban öe ©joutoen ooft 0$ ftraalen om öaare armen geö?aagen toojden. 3£aar groeit mebe een foo^t ban boonen aan een getoas bat ïang£ de gronü Rrtippt. ©an alle öie fooien groiöe ö'er een groote menigte op de btipnen aan be 3eeftapt/ fommige daarban toaaren nog groen / anbere reedé rpp / en etïpfte lagen op be grond; doclj ift fton niet bemecften bat 'm eeiUge ban öe intoooner£ gepïuftt toaaren/ moogeïpft omdat 3e niet goed toaaren tot fppse. $et ïanö berber intoaarös?/ bat ïaager \$l öf boo? 30 beef top 3ien Ronden blaft / ten beele beïb en ten beeïe bofcfjïand #p öe belben groeide grof gra£/ öocïj pï; ooft is be aarbe baar grober ban aan deseeftant/ en op fommige pïaatfen $'er ftiepgronö. fn öe belöcn daartopintoaa- ren 3agtn top beeïe rotfen ban i of 6 boet ijoog/ en boben rond atë een èooiopper / fommige roob / en anbere toit. %t bofeïjïantr lag nog ber* öer op/ dragende beele ftïepne boomen/ toaarban öt fïamtnen naauto* Ipftg 3 boet in ben omtreft/ en 12 of 14 boeten boog toaaren/ meteen arupn ban ftïepne taftften. ^fcljt aan öe$eeftant groe^n eenige toep? nige 3toarte ilangrobe-boomen. 3£aar toaaren maar toepnig Hanööferen. fP sag 'er eenige ®aage* ttfleu./ en mpn boïft 3ag ttoee of öjie tmfbm aï$ Ijongerige tooïbeti/ öie 30. mager toaaren aï£ een geraamte/ en niet ban beï en beenen bertoon* öe. IBoogeïpft toa$ £et öe poot ban öiergeFpft een leeft / toaarban ift in 't eettfeöeeï mpner Jïlepgtogten / baat ift $tento Rolland befcïjjpf/ gc= toag gemaaftt rjeb ; top 3agen et ooft een föalioen of ttoee/ enten ac= &iftfteïöe ftang. » Hèt ïanögebogeïte/ öat top biet jagen/ befïont in Jtraaijen / ©aï* Ren / en &upftenöiebai ; docö öie toaaren 'er maar toepnig; maar ftïepne Coiteïöuuben mm top 'er bp menigte; öee3e toaaren seer bet en rroeö om te eeten. ^aat 3Pn ooft ttoee of ö^ie fooien ban:ftUpne bogeltieê/ fommige 30 groot ai$ Bleeutoetftften / en anbere toat. ftïepner. <©e ^ee^ bogel^ 3pn ^eïliftaanen / ^cïjolfert^ / Noddics. , Curiews, ^ee ettert ins. ; öocï) baar toaaren 'er maar toepnig. (%%&m \&m\ boo^ien ban ©aïbifTcrjen/ maat gfenfinè 30 groot atö èie ban <6rQenïaub. mp 5agen 'et ooft beel ^eefeïjiïöpaböen / maat biugen 'et geen/ öetopï, baat geen gelegenïjepö toa^ om een net te 3etten ; toant baat toaaren geen fleuben / en 't gd-p ging 'et 5eet fierft. W» 3a* pn 'er ooft eenige Jgaaijen; en met boeften en ïpnen bingen tou eenige mtypim/ en bi|Teï)fii geimamö.- mtx topben, ©an fcïjelpbiflcben toaa? Na 't Zuyd-Land. . ^ SBwfflswSW **' maac tottüora met ftteepen bejet ^aawn. . ^ btt„ Ru« 3e5tourben &abben / 3onbet Utaabattopbig een poo* Jggg^STI|&«ttf om on* fcQlp fc&oon betfeö toatet « *?**' ^^ mp,2 temaanen; möatöetnuop WS petPetfcïjtnge / toaacbooj ij bom be fcöeurbupfc ft** : boo? flgg Sfoefeen/ o oefloot ft bee3efeif Uiepnig aanmocbigmg 6aJ om ^^S^^tóribec na Timet , al* te betlaaten / en 3eptt>c baar op n ^^gf èVnootbat eplanb anto toaaïtopben <^SSlS| ban be «ollanbfe Oen. ^mf^^Ti^X^^\wm^ ,» bonben baat ®efitng bettof / om^aW ömSpft ban tjen bejegenb. m bro bet, oo&$o?mgee5en/ en «WJILS N4uw Guinee, aïtoaattop Om Sfccember quam en top ^**"^™ V eenige nenni* met be in* 6oeb orrfcö toatet po ^; "»gffi SÏÏöfelw lang* Lonet*banljetep^ ne„ u>beten / W^^^Ö^ toeüïe ft tèV tonnen maaften : ^«SrtSEm trom fc#P Won te maanen / 3* tpb ontmoette/ be W^WDtoXnaftna6uW/m ïjet gebaat ban be toepnigte ban ^JS^Ü^iSS^atS^^ on* t'eenemaal ïang in Die ym te mm / ^D^^o« onSSjodi boo? bien tpb onbenenb toaaren / *pWS2S^tS«^^tHe^B*ö^^ft*/ 3aï l boen. « toat ft «^^^KgSSSw 5u«en mp af- Doop ft mei antbangeu e^^" ^^ /toSwtt mp t' eenigec SK*^ «^ •» Paf. feetben top een öoefc itm t eplant ^ ^nJ; «g «w«*fóm «Be* be teebe Pan Batavia, altoaat w .aan ww ü «/ ^, ne ^ ^m Staal aanfptan/ «itertof ^^SCbt^»™bP «rttft tot notÊOe PO^SSKS-ïS smaakt/ en on* öcn 17d,n. mm 'I ' *jmw 5^?ffloe / toan Batavia t5epl gingen ; en aan boojtaab en toat t boo? 3ien B*g™ / en; Ua^aarton Oen 19- ©eecmbee aan J* kj*P™nh~° , tot epïanbSte.tWenaaanbee* ben ».*W»ffl^^ bocbmpnfeljip ben / en bttni . f ^S^aeKm liebbenbe / 't toeft top niet floppen boo? oubetbombaat en lek 8*»^"^ nwe&Ipftbepb bal :W honben/ 3onnin jee/ en *»* ^gJ^A Wenm£cljübpaöben/ te lanbequamen. j»JWfeenW t«w^g^ aanbèjiipböoW.»; — 1 7-o William Dampïers Reystogt SMuamtooet fn ^ngeïano met öet ^omnöifcïj fcöip beftantetfjutp : €«30 intoan mpne togt/ öie in nu toooj&eö/ öe&ouöenfcöeöerfcomy meen m een omfïanöfgeï fêerïjaaï upt te geeben fcari 't gene të tent* maattei: loog aanwet. VER, il • gk£7g 1 I -3 .;-:'"-. . ." : . . "-> ^^^ » Jteuv 3&Oaad> #<*"«<**■ • I ... . Na 't Zuyd-Land. 7i VERHAAL Van de verfcheydene G EWASSEN Die ik inBra&ïë, Nieuw Holland , Timor, en Nieuw Guinee, vond, en alhier op plaaten heb doen afbeelden. tóntt ƒ en ban eenisonfcett Unie; m» op 3pn ^JmWSBB oé SmS 3E>e ftetf ban bc bïoem fel onöec aan feat 1 metbpf JW{J^ ■HhMnH "'S8 fm|?%^nl0Br0afilianum luteum, maULimonisfoHo "«a i ^to Vc^'a P^onïs Brafilïans Barda'n* foTIfs. ©e Mate. „Sn ^O» *$W Ue ssme saatóatm b?aaSt aan te tan* w William Dampiers Reystogt S^ioBf '$jg%. I W 1WaC Ridni' ftüai1 "*"0 *"?«* Cur^avi. (Cab- 2. fig. 2 Solanum fpinofum Novae Hol/and!» Phyjif folifs fubroraiidis mm Mmtet Soianum Draagt ern eïaaütoe Moeta oelnft anoere ban Dte foojt; De bïaoen 3pn ban een totecS fitoc/ £m toolïig aan toee^öe/ batikte een bunm lang/ en ontrent 30 foeeü ftotaWSm m fc&ctp/ en Wcöt-B^ft/ ban 1 K X je ff/ booniaameiph aan De punten. y * ' wc' Cab. 3. fig. i Scabiofa (forte) 'Nova Holland!* r ftatices föïita fubtus argencas <®e üloem.fhiat op een fïeel ban 4 DupnMana / üeflóa- ren in een rupge nnop ban een gerte Mem. ^emlmm^bo^ian <©f Dit gefetf een Scabreufc, of -HelichryfiumW tatfSfflKX jgeD^oogDe ofom te oo:Deeïen. ïïï^nfr rr >■-"-" fet Maten/ fïerf/ en 't onDetfié ban ¥e Perianthïum ban èmWmtïm alle tooüig. <®e Petaia 3pn 5eer teer/ bPf in getal/ en naautoSK fitrootaï^ De Knopen 't mlDömffaat^roiumciMSStmaK nae fpitje^; Voaampt oïpnt Dat Dit gefcoa^ een ^J^jSK ^?La&' <3, ^f3 3v ®an toeïfte roon bee3e öeefter tó/ té on?efcer / otn Pat te i niet obereen nomt met eenige Die m^MmS^SjJ& llf 11$ l?aac öat mn m?€ S^oogDe nan giflen : 5P beSat uïS tS groote Petaia, tupg ter toeDer3pDe / boo2naamé nft Smïrïï mibDen ban De Wf Din be3eti met SS^S^aSS&^ en leDer ban De Petaia &eeft 3Un apex. ÊöS^^S^&SSP*^ tige oi I » WatoVn geïpn'oie flffSSêS@SËS ^gÊBE groen / en *o% na onDere/ niet W$ , maar öoben'afn gX , 5a^V3-,#^,4*JDammaraexNovsH^ Sanramundo fecun ml fl^L^lmpbws onbet ööinaam banDammara, tetoeeten ttoee- m»lL50?ten£öe,eene met ïaW rmaïïe/ fïpbe bïaDen/ en De anbS cfflBP S toöeC' f an be eecfh *** men genielDin Mr. pSJS fvnanmli/ too»a/ nuaaf/ P#flii^l|tófei^ Stoac* gfezg l ; Na 't Zuyd-Land. 73 ™s' ^f.KHHen tornt 6e|i met We fooet otoereen/ spnöemet gratóW*5&«i* me foort wn * ^e lana 3pn onttmtöan negen öupm. HollaridiE flofibus ampiiscoccineis, fa,htf?Dofitó macuiVputpureanotads. ©etoprecgeenblaöecen umbellanm dispoütis tnacm pp epgentlpK aan Dee3e plant m il vtm\ F n3Se^öel waai De Coiutea barbs Jo.is to- 0009° «ete "S* Sg'^Stf* tam Pee! geootee / tomenbe alk löMS&i Nova; HolLndi» anguftis Rosmarini foljïs. iCaö. 4- f 'fi' ft? , l„ frfinnt houtachtig te 5?n. 3Ê>e bloemen ftaan %%$&& ffWwl «et blaoeten/ bie «an J8S|£ *3pn al£ «» < . ft jg j.ct a ^ j,c Cotyledon aqua- aïf een S^monium ,maac in Wee punten becbeelb/gelpnoon tjetPenaa- th^ <- 4?ia i FucasexNovaGumeaUvaMarinadiaus,foliisva- Caü. s- 3'l9 ' v1 iö bicht öm met ïjoéjeé/ b e Dooreen üergtoot* gïa£ tpnö/ en ^"^^^/üo^meïpfe aan 't uptecfïeUan t»e taRften ^°^J * ex Nova GuineafluviatilisPifanasJ.B.foh.s. «Caft«/fl«S?wn w bemnbeeïpn toanöïaben/ bat menje naauMpng S%ffi toln beVoorige nan acïjten. m fommfge pïaatfen 3pn onbetfcJjepDen wra "* ™J/ ,ftabtoaat jig ; 't toeUt mp boet öenfcen bat Dit tti^^£SX^SrSS^ U nietinbeseïfbeftaatge* m B E- ! I 74 William Dampiers Reystogt* BESCHRYVING Der VISSCHEN In de Plaaten 2 en 3 afgebeeld. p Blaat 3. 3?ijj. s- 3&eese bffcïj i$ een foorfban een (Conpn/ en fiomt x tirp loei obeteen met be figuut in (Cao. 3 ban 't ^anïjangfeï ban Mr. Wiiiougbys Dfffïotie öec bifTcöen/ onbet ben naam ban Gurabuca: boc|) baar i£ eenig betfcp in be binnen ban Pifösftguut ban beGuarapu- CU. Paat 3. fig. 4, 3£(t geïpftt naat be ftguut ban be Guaperva maxi- ma caudata , in Willougbys Ichthyol. CaÖ. 9 23 en naat be Guaperka batt Pifo ; bocöecljtethomtöetinaïïenbeeïemet biefiguut niet obeteen. ©laat 2 5pig 2. S^aat 3Pn ttuee foorten. ban 25tupnbifïfc&en/ be ee* ne met een lange fnupt/ en bee3e fë be ^oïfpn bet «©tienen ; be anbet të bie met een tonbe fmoel/ toelHemen.meent bat bePhcecenaban^tiftote* Ie£$. ^ïaat 2 jpig. 7. ^ft $ be Guaracapema ban PifoenMarcgrave, öp anbeten genoembe be Dorado. jjBen btnbtbie afgebeelb in Willougbys Ichthyol. Tab. 0. 2. onbet bennaam ban Delphin. Belgic. BLAD- "■'— gV-M: ^P6kz£. j: . *3> £&72/ Czrtt/e aeyartJé/i/ diciït> Jy JVzéuw J&f/a/zd. ^f.S ^D& ~4Ï0/im£' visciï . de üpe/i Jje&jr&yaityen/ . -*s- -T,e. £&/z 'TLe/ne ra, aez'cn^/i #j? de- ru# va/fr tfaayex/ I ■^- . r"-1-. Wk Ttff-7* ^ !t • I — } ? lus* r^ ^^ M&uuZ.**jereZeBÓ *.*. m* visdfyd» £t% e/fit & matrooxMjenoenul een, f5ö»7 Kas ju w, een vrucht. 29 Kattoen of Watte, hoe het groeit. Kattoenbloem. KomefTerie, een boom Krufia (een vogel.) ZH 71 27 12 Kuil- Kuftwinden land. B L A D by Nieuw W Y Z E R. L. Aguna. i Lancerota. Hol- 60 M M. Ayo ( een , eyland Kabo Verde.) Merikafa (een vrucht.), Moho. Miniota ( een vogel ) Minuutlyn , moet zeer keurig behandeld Mifthoopvogels. Monniken-vifch. Mungaro (een vrucht.) Mufterandeova (een N. NOddy (een vogel) Noordwefte winden , de Kanarifche eyjanden. Nieuw Holland. — — Gewas aldaar. — Sjarksbaai. -5 Hoedaanigheyd va» land, Heeft veel WalvifTchen op de kuft. yo Kuftwinden aldaar. 60 GewarTen op Rozema- ryn-eyland. 6z Sterke zeewinden op die kuil. 6$ Inwooners. 6*4 Zyn zeer fchuuw. 6 f Raaken handgemeen met een van 't fchceps-volk. Hunne Overfle. 66 Hunne leeftogt. 66 Het land met een reeks van Zandduynen ge- boord. 6j Gefteltenis verder land- waard in. 68 Landdieren , Gevogelte , en Vifch aldaar. <58 64 aan f ff ff f7 't o. y-^Fficier zeer Wordt van zet. Oratavia. Otte (een vrucht.) Oude Wy ven ( zekere P. weerfpanmg. i7,ig 't fchip ge- SP f vifch ♦) 6$, 6$ PAlmbeeziën. Papa (een vrucht.) K 16 Pc- < B L A D W Y Z E R. Petango (een vrucht.) Petrei-, (een vogel.) Petumbo (een vrucht.) Pintado , een vogel. R. RAbek (een vogel.) Rapuntium. Recinoides. Rozemaryn-eyland. ■ S. Santa Cruz. Sapiera, een boom. Scabiofa. Schildpadden. Sjarks baai. Snappers (zeker vifch.) Solarium Spinofum. Storm op zee. Suyker, hoe gezuyverd. 30 Verdona, zekere Wyn. f 40,41 Vermiatiko, een boom. 27 30 Vlaa-appel. if 41 Vogels vliegende ontrent de Kaap van Goede Hoep. 41 Voorbooden van een ftorm. 12 ZL 71 61 3 *7 7* 12 SS 63 71 24 W. WAlviflchen zeer veel op de ; 'Brafilifche kuft. WalvitTchen óp de kuft van Nieuw Holland. j-p — Maaken een yslyk geraas. f9 Weftelyke winden ontrent de Kaap. ft Winden op de Brafilifche kuft. 37 Asmans kaart Tekens dat land is. Teneriffe. Trefabo. Tweekoppige Slang» V. Ariatie , Tafel verbeterd. 6r men niet verre van f* *>7 28 33 v daarvan. 44 ZEefchild padden , drieder- ley flach. 34 — Zyn gezond om te eeten , en verzuygen het lig- chaam. 3^ Zee- win den zeer fterk. Zoutkorling , hoe die fchiedt. Zoutpan op 't eyland- Zoutfchuyten. 9 Zwarten zeer talryk te Bahia in Brafilie. 26 Zyde ge- 9 — ■ » " ' «III BLADWYZER. Zyde kattocn. Zeefchildpadden van 10,28 2.00 pond. Zuurfop, zekere appel. E Y N D E, . "■■ ■fe *■ ■■ , " "'"""^ ^B t I 3 «H I n » W J ■ - L. ' *••£■■'¥■ * I