De Dec. Magni Ausoni genere dicendi quaestiones [microform]

« DE DEC. MAGNI AU80NI

GENERE DICENDV^KBis;^^

"\i

t.

i: DISSERTATIO PHILOLOGICA |

.'S::'- QUAM ' .' '■ ■ - ■■y

■;r ■- , .' . . . ■ / -■ '■■■ rl

'W CONSENSU ET AUCTORITATE , ";

AMPLI8SIMI PHILOSOPHORUM ORDINIS

ALMA LITERARUM ACADEMIA REGIA MONASTERIENSI
.'-■'• . ' AD ' ■ ■"■■■;■;-

SUMMOS IN PHILOSOPHIA HONORES ; f

EITB OBTINENDOS -

CAIEITDIS ITTLnS A. MDCCGLXXin

-' IN PUBLICO DEPENDIT

. "-V SCRIPTOB ' >

ANDREAS MEURER, r

;. ■ AQUI8G1UKENSIS. .

1%

■V. .

MOMSTERl,

EX TYPOGRAPBIA ACADEMICA ASCHENDOEFFIANA.

HDCCCLXZUL >

i

;^r

■i ■'': :-l

0

•rf

' ■^:

•■ /,-'■>'■■

•"!*■•

r

B. V.

lOANNI-BAPT. MEURER

FRATRI CARISSIMO

QUA SEMPER ERGA EUM FUIT FUTURUSaUE

EST PlBTATE

ACCTOR.

^.tX- V;

i .

.V •• <

:) ;

ID

\.

Praefatio.

Duae praecipue rae impulerunt rationes, ut de Dec. Magno

/' Ausonio, Komanorum poeta haud quidem praestantissimo , qua

possem diligeritia verba facerem. Ac prima est, quod Ausoni

* scripta adhuc tenebricosa indignoque modo corrupta iacent eam-

I que ob rem criticorum manum studiumque doctorum maxime de-

siderant; altera , quod nondum quisquam de illius poetae genere

dicendi disputavit, quum ea omnibus fere Romanorum scriptori-

I bus sors contigerit , ut , quamnam peculiarem dicendi haberent

[ rationem indagaretur. Namque miruni quantum Ausonius adhuc

/ prae ceteris Romanorum scriptoribus neglectus est. Nam si quis

I ad Ausoni codicum auctoritatem respiciat, magnum quidem

j - eorum numerum , sed alios aliter depravatos deprehendat. *)

i : Neque multo melior editionum condicio est. Qarum numerus

haud exiguus , sed omnes ex iisdem paene laborant vitiis.

1 Itaque permultae adhuc Ausonianae orationi adhaerent macu-

lae, quae tandera arte critica, poBita in codicibus diligenter ex-

X cussis ac singulis poetae carminibus accurate perlustratis,

eluantur necesse est. Utinam mox Ausonio exoriatur Aristar-

chus ! — Denique ad criticum apparatum quod attinet , permul-

tum quidera profuerunt illi docti viri, qui totum Ausonium vel

eius operum partem interpretati sunt; multa tamen iidem reli-

uerunt, quibus opera studiumque doctorum adhuc maxime opus

unt. Recentiore terapore pauca tantura Ausoni carmina, non

tam grammatice quam critice recensita, cura doctorura limatiora

*) Cf. Vinet. in praef. comment. in Auson. — De Ausoni codd. vetiistate aucto-
ritate ratione inter siugulos intereedente nuper disputavit Theob. Khaese in
comment. de re metrit-a Ausoni p. 1 sqq. Rostotjh. <>8.

^ 1 ^ ; - /

^ ■ ■ ■ /.. _. .^'..■■-K ■■■■.;.■_./ - . , ■' " ■.-..- ::.[ ■'•

-*1

exstiterunt, inter quae honoris causa Boeckingi editionem Mosel-
lae commemoro. Igitur valde adhuc Ausonius neglectus est. — Num
suo iure ac merito? Equidem non puto. Nam quamvis Ausonius
ut poeta parvi aestimandus sit (vide infra), unde factum est, ut
quidam ei versificatoris non poetae nomen attribuerent — certe
rhetor cultorque tanquam infimae sermonis Latini aetatis magno
nobis debet esse momento. Quo magis mirandum est, quod non-
dum quisquam Ausoni proprietates dicendi indagatas composuit,
vel ideo, ut cognosceretur, quatenus Ausonius ab optimorum Ro-
manorum usu dicendi discesserit. Hac autem ipsa re constituta
quantum ad Ausoni opera quum critice tum grammatice proficia-
tur illustranda demoiistrare supersedeo. ^

Quibus de causis lubenti aiiimo operam suscepi, ut Ausoni
genus dicendi in quaestionem vocarem. Quo labore si futurum
est, ut paulo familiarior doctis existat Ausonius, maiorem lau-
dem quam laboreni invenero. j

Quum autem „benignum et plenum ingenui pudoris est fa-
teri , per quos profeceris" , his libris nonnihil me esse adiutum
profiteor: i '

Neue, Formlehre d. Lat. Sprache. j r.

Klotz, Handwdrterbuch d. Lat. Sprache. !

»

]

•>£■

*

Pars I.

Generale de Aiisoniano sermone iudicium; cle

j^raeco eius colore.

Antequam de Ausoni proprietatibus dicendi singulatim aga-
mus, paucis eius naturam sermonis in universum perstringere li-
ceat. Quae res nobis tanquam fundamentum erit, quo nisi sin-
gulas proprietates indagatas facilius in certum ordinem redi-
gere possimus.

Ausonius saeculo IV. p. Chr., omni eloquentiae eruditionique
iniquissimo, editus, quo saeculo oratio pedestris, inani verborum
volubiHtate et poeticis tropis licentiisque fucata, quasi flos her-
maphroditus, horum poesis erat, qvos musa ingenua, ardor vigor-
que poeticus vel, ut paucis comprehendam , „ingenium, mens di-
vinior atque os magna sonaturum" plane deficiebat: etsi prae
ceteris ingenii magnitudine antecellens tantum abest, ut sanus
per sui saeculi naevos faecesque evaserit, ut omnia ingeni vitia
eius imbiberit. Inde Ausoni carmina a poetica vi, ingenii aliqua
felicitate, sententiarum gravitate et maiestate multum absunt.
Cf. Heine opusc. VI. p. 40 sqq. Sed inde et eius sermoni multa
insunt, quae puritati linguae Latinae minime conveniunt. De
quibus vitiis iam uberius disseram.

Ausoni stilus, ut omnium fere qui eiiis saeculo floruerunt
poetarum, duriuseulus est. Recte Erasmus in Ciceroniano Auso-
niani aevi indolem accurate et carptim perstringit, cum dicit,
Ausoni stilum tempora illa, aulae delicias et licentiam resipere
(vid. Ausoni vitam ex Vineto in Tolli edit. p. 819.). Latinus
sermo doctorum tunc a nativa perspicuitate et simplicitate , ab
inartificiali quodam nitore desciverat aberraveratque in oratiouem
turgidam ac contortam. Cuius rei testis verus iam Symmachus
est, qui in epist. 3, 11.: Trahit nos , inquit, usus temporis in ar-

1*

■— 8 —

gutias plausibilis sermonis. Quare aequius admitte linguam sae-
culi nostri et deesse huic epistolae atticam sanitatem boni con-
sule. Cf. Ferd. Haud, Lehrbuch des lateinischen Stils. pag. 79.
Summam sermonis elegantiam tunc affectabant in ieiuna concer-
tatione atque inani verborum strepitu, vel, ut uno verbo dicam,
in stili tumore. Cuius rei tanquam elegantissimum exemplum est
ipsius Ausoni Gratiarum actio , pro consulatu epistola , panegyri-
cus ille, omni verborum tumoro ac strepitu calamistro tanquam
adhibito praeditus atque inflatus. Qui inanis verborum sonitus
ambitusque praecipue in magnis longisque periodis cernitur. Quae
„stagnantes instar efFuso torrente aquas" redundant copia verbo-
rum ex grandiloquo ore efFusorum: consistunt plerumque — atque
haec summa earum debet esse elegantia in — syllabarum sibi re-
spondentium aequitate ac parilitate.

Cui rei unum tantum exemplum ex Gratiarum actione peti-
tum adiunxisse sufficiet. L. e. in §. 2 legimus :

. . . sed usquequaque gratias ago, tum tacens, tum loquens,
tum in coetu hominum, tum ipse mecum, et cum voce patui et
cum meditatione secessi '

Id genus exempla 1. c. usque ad fastidium multa legimus.
Qui sermonis tumor eo magis auribus aegre ferendus est, quippe
qui sententias sacpe neglegat et obscuret. I

Cum hac autem fucosa, turgida artificiosaque sermonis na-
tura alia artissime cohaerent vitia. ' i

Ac primum novitatis Ausonius studiosus erat. Nova per-
multa finxit vocabula neque raro novas eorum significationes et
terminationes. Quod studium inprimis in vocibus compositis per-
spicitur. Exempla suis quaeque locis infra inserentur. f ,>

Tum archaismo Ausonius sermonem suum maculare non du-
bitavit. Quod vitium sane scriptoribus , qui Ausoni saeculo flo-
ruerunt, commune erat. Velut Symmachus, vir dexterae erudi-
tionis, in epist. 3, 44. ingenue fatetur, se ccQx^i^fJf^ov scribendi non
invitum affectare. Multis vocabulis Ausonius usus est, aliis paulo
magis priscis, aliis obsoletis, saepissimeque obsoleta vocum ter*
minatione et declinatione. Exempla huc revocanda infra suis
quaeque locis afferentur.

Denique satis familiaris Ausonio erat licentia, ut in Latino
sermone Grraeca admitteret. De qua re iam hic uberius mihi dis-
serendiim est, quo infra in iis tantum proprietatibus , quas Au-

— 9 ~

sonius in uau vocabulorum mere Latinorum habet , liceat
morari. "'-j/ S-V;- ;-;.; "^ ,■;-;";:•;•;"";-.:,-."=■■:-...

^usonius tam saepe in Latino sermone Graece locutus est,
ut eius oratio Graeco colore tanquam fucata sit.

Plus trecentas voces ingenue Graecas in carminibus suis di-
spersit. Permultis deinde vocibus e Graeco fonte haustis usus
est; neque iis tantum, quibus per frequentem Romanorum usum
iam civitas, ut ita dicam, data erat — neque ob eam rem mihi
vituperandus est — verum etiam nova vocabula e Graeco sumpta
eaque non „parce detorta" in Latino sermone usurpavit. Haud
ab re duco, eas voces, quas Ausonius e Graeco sumtas primus *)
inter scriptores infimae Latini sermonis aetatis admisit, hic lite-
rarum ordine referre.

Amen, dfirjv, in ephem. orat. 85.
antibacchus, i, ani^axxog, in epist. 4, 93.
apalaria **) vel applaria derivantur ab adiect. (hia-
Xog, (cf. Forcellini, 1. c. s. h. v.) in epist. 21. pr.
attubus (quod Scaliger ex veteri glossario restituit

pro mendoso „artubus"), arvTiog, in epist. 22, 9.
cora, ^toQr/, = pupilla oculorum, in epist. 16, 60.
cynice, es, = r; xvvixrj, in epigr. 27.
Cypris, idis, in epigr. 57, 1. ibid. 106, 2.
cystus, i, xvGtoc, in epigr. 123, 5.
Cythere, es, in epigr. 39, 5., 57, 5.
dyseros, otis, ovGsgcog, in epigr. 92, 1,
elegion, vel elegeon = elegia, in epigr. 94, 2 et

parent. 29, 2.
embolimaeus, a, um = intercalaris in eclog. de
rat. dier, 13.
^ - emporus = mercator in epist. 22, 28.

?y epitropus, epist. 22, 2.

isopleurus, a, um = idojiA^VQog, idyll. 13. pr.
isosceles, adiect., ibidem.

*) Voces, quas hoc loco et infra pro Ausonianis habendas esse contendo, eae
sunt, quas ant« Ausonium in usu non fuisse verborum indices docent. Equi-
dem inspexi et inter se contuli: Aegid. Forcellini „Totius Latinitatis lexi-
con" et Klotzi „Handw6rterbuch der lat. Sprache."
**) Klotzius (1. c. sub voce „hapaiuria"), apud Ausonium 1. c. hapaluria legere
videtur.

\^'--'::-/:-^''' ytp.- ■ — 10 -

leuconotus, Xevxororog, in technop. de deis, 12.

logodaedalia, XoYoSaiSnha, in idyll. 12. grammat. 1.

melodns, a, um, fisXtpddg, in epigr. 16.

menis, idis = fJLr^vig, in prof. 25, 1.

Metanoea, ae, in epigr. 12.

methodus, i, in idyll. 11, 68.

Mnemosynae = musae, in idyll. 11, 30.

obelus, i, in sapient. 1, 13.

plasma, atis, in epist. 10, 1.

scalenus, a, um, Oxalrjvog, in idyll. 13. pr.

Sigalion, onis, in epist. 25, 27. |

Siredones quasi aeiQat]S6vsg, in idyll. 11, 20.

technopaegnion, insc. idyll. 12. i

tectonicus, a, um, ifxTovixog, in idyll. 10, 298.

tetragonum, letQaywvov, in eclog.derat.puerp. 21,42.

threnus, i, l^Qtjvog, in prof. 5, 3. j

tribon = pallium tritum in epigr. 53. j

Hae sunt voces ab Ausonio e Graeco fonte haustae. I

NonnuUis porro vocibus Ausonius usus est ex Graeco La-
tinoque conglutinatis, quas hybridas dicimus. Sic in epigr. 115, 1:

furippus et ibid. furippus; j

myobarbum in epigr. 31,
Huc quoque referendae sunt formae secundae declinationis,
„vinoio" „bonoio", „campoisin", aliae, quas Ausonius in epist. 12,
ut ipsius verbis utar, „sernione alludit bilingui." Ad haec cfi:.:
Ausonius und die maccarou. Poesie, Reinhold Kohler, Rhein. Mus.
12. Jahrg. 1857, p. 434—436.

In flectendis vocabulis e Graeco sumptis , Ausonius e more
ceterorum Latinorum poetarum modo Graecae modo Latinae de-
clinatiouis formas adhibuit. Hoc valet inprimis de nominibus
propriis. Sic promiscue Nereos et Nerei , Nestora et Nestorem,
Alcida (in epigr. 27, 3) et Leueate in idyll. 6, 24 (cl". Neue, For-
menlehre d. Latein. Sprache, I, p. Gl), Didiis et Didoni, id genus
alia scripsit. Non omitto mython in prof. 21 , 26 et choriambon
(accus.) in epist. 493. In prof, 13, 6 legitur in uno libro MS ut
Heins, ad Ovid, Her. 7, 97 annotat, genetivus „Ceu"; 1. c. Ceu
Musa Simonidei. De qua lectione conferendus est Neue, 1. c.
I. pag. 131. I :^"r

Denique Ausonius noij dubitavit multas Graecas verborum

r.

— 11 —

constructiones in Latino sermone adraittere. Cf. in Gratiar. act.:
„ut amat fieri apud Deum" «g (fiXer . . . Hanc proprietatem ube-
rius illustrare alienum est a proposito meo. *)

Hactenus de Ausoni stilo generatim designato. lam nunc
ostendamus hae proprietates quatenus in Ausoniano vocabulorum
usu, in eorum terminatione et declinatione et genere cernantur.
Syntaxin Ausoni examinare omitto; nam praeterquam quod om-
nia huc revocanda tam incerta mutabiliaque sunt, ut in certum
ordinem redigi vix ac ne vix quidem queant — haec quantacun-
que sunt, iusto modo persequi, longioris laboris conatus fore, quis
non videt? In his igitur quasnam Ausonius habeat proprietates
exemplis demonstrabimus. Inter quae ne in materia tam copiosa
et prolixa longius evagemur, ea tantum in medium proferemus,
quae memoratu dignissima sunt. Qua in re si quid omiserim,
aliud male viderim, lector consideret illud quod meum faciam
Ausoni:

Alius alio plura invenire potest: nemo omnia.
* (Auson. in praef. idyU. 11.)

*) De ea Ausoni proprietate, qua in (jraecis vocabulis ex more sui saeculi poe-
tarum, Sidoni, Prudenti, aliorura non quantitatem syllabarum, sed accentum
spectaret atque illam hoc tantum metiretur , conferendus est Theob. Bhaese
in comm. de re metrica Ausoni p. 16 sq. Exemplis eo loco allatis equidem
adinngo ex epist. 18, 19 teiios media syllaba correpta, quamquam Graece
iiXfivs dicitur. In idyll. 11, 32 legitur Citheron, quasi Grraece Ki&fp<6v es-
set, non Kt&ai.^uh\ Ex epitaph. heroum 1,4: Clytemnestra, Graece Kkv-
Taifiitj0tQa. In qua voce quod corripit Ausonius mediam syllabam mihi non
tam mirum est ob ipsam syllabam natura longam correptam, quam propter
neglectam positionem, quam duae literae liquidae mn efRciunt. Sed monet
iam Scaliger, cuius conferas velim aunot. ad hunc I. et ad idyll. 11, 32
(edit. ToIIi), in veteribus membranis fuisse „CIitemestra". Inde mihi
qnoque veri simillimum est, Ausoniura „n" litera reiecta „CIytemestra"
scripsisse Eodem modo Servius in comm. ad Verg. Aen. 10, 479 „Hyper-
mestra" ^o „Hypermnestra" et Hygin. in fab. 109 „Polymestor" pro „Po-
lymnestor" exhibent (cf. Klotz, I. c. s. h. vv.). Qaod si pro certo sumpse-
rimus, non iam offendemus in correpta syllaba louga (Clytemestra). Nam
haec licentia Ausonio satis familiaris erat; idquod Theob. Khaese 1. c. p. 16
permultis exemplis ostendit ac comprobavit.

Pars II.

■; ■:.--.i V

Quaestio I.

De noniine substantivo.

§.1. ■ {

De substantivi terminatioiie. j

Ausonmm exquisitum quid in oratione texenda affectasse ma-
xime ex eius nominum substantivorum usu elucet. Quod studiiim
praecipue eum movit, ut permulta nova substantiva maxime
ex parte nuUa necessitate coactus fingeret. Libet haec omnia
hoc loco componere. Inter quae pleraque, quippe quorum signi-
ficatio primo aspectu prorsus perspicua sit, sine interpretatione
referentur.

1* SnbstantiTa verbalia. i

Anticipator in ephem, orat. 9 (carmine quod alii Paulino

Nolano tribuunt), Deus mundi.

I -i

Constrator in technop. de deis. 12. | ,

Edissertator in sap. prol. 33.

Demensio in epist. 5, 11.

Habitatrix in idyll. 10, 82. .^

Imitatus, us, in perioch. 14. Od.

Manamen in idyll. 10, 32.

Novatus in idyll. 14, 39.

Occursator in idyll. 12, 25 (cf. substant. occursationis ap.

Cic. pro Planc. 12, 29).
Profligatio in perioch. 2. Od. — bonorum. —
Vegetator in ephem. orat. 16.
Haec sunt substantiva verbalia ab Ausonio conficta. Quibus

-- 13 —

unum substantivum abstr., quod ab adieotivo derivatum est, ad-
iiciam. :: r ■r::^'-^:". .,■;--;■ ;:-^5^ --^

Serietas (serius) in parent. 2, 6. — Cf. Hand, Lehrb. d.
lat. Stils. §. 32. p. 82. -

V 3. Sabstantiva composita.

Inter substantiva composita haec pro Ausonianis habenda sunt :
Consocrus, us in parent. 30. insc.
.. , semidies in eclog. de rat. dier. 5; ibid. de rat. solst. 2.
semipuella in idyll. 11, 21.
subdoctor in prof. 23. insc.
trihorium in idyll. 10, »7; in epist. 4, 60 (62).
Ex substantivis in „gena" et „cola" exeuntibus haec profero:
aquilonigena in idyll. 10, 404.
caeligena in eclog. de fer. Rom. 36.
i limicola in epist. 7, 36.

,i limigena in idyll. 10, 45.

Saturnigena in idyll. 15, 22. (cf. Sidon. in oarm. 9, 132).

Ex similitudine horum exemplorum in Aus. idyll. 10, 116:
„amnigenas" , non „amnigenos" , id quod nonnulli oodd. exhibent
et Boeckingius in textum recepit, legendum esse censeo; eodem
modo in Auson. ephem. orat. 47 unigenae", non „unigeni". (Uni-
genam etiam apud Ciceron. in Tim. 4 legimus.)

Praeter haec permulta alia substantiva simplicia, animalium
urbium , fluviorum , aliarum rerum cognomina , quae solum apud
Ausonium leguntur, observavi. Inter quae nomina propria pru-
dens omitto.

alausa (piscis), idyll. 10, 127.

barbus (piscis) ibid. 134.

burra *) in praefatiunc. ad Pacat. 5.

carroco (pisc.) epist. 4, 60 (57).

elegatus (pisc.) in epist. 4, 61 (59).

Ineptiola, deminut. ab ineptia in idyll. 11, pr.

*) Verisimile est Ausonium hanc vocem ex sonitu rerum nugatoriarum finxisse.
Burrae significant uugas vel gerras, quas Ausonins in idyll. 11. pr. dicit.
Neque tamen non probabile est, burras derivatas esse a tiraeco verbo, quod-
est pova, unde Appuleius in met. 8. p. 211. 28. verbum suum borriendi vel
burriendi hausisse putatur, Cf. Klotz, 1. c. s. v „barrio".

>■ ;•

_■''■;%■ '•

- u

- Iuniq,4es patrp^ym. ab lunio in idyll. 11, 36.

* lallus vel lallum *) epist. 16, 91. >,»; :,v ;'

uausum (genus navigii) epi^t. 22. pr. ;_ !; c#

pava epigr. 69, 4. Cf. p. l^. infra. ,

platessa (pisc.) epist. 4, 60. ^V'

redo (pisc.) ibijd. 89.

salar (forelle) ibid. 88. 128.

tinca (pisciculus) ibid. 125.

Haec sunt noraina substantiva, quae Ausonius aut primus

aut solus usurpavit. Neque tamen novitatis studio ductus in

his acquiescit, immo multa alia substantiva inusitata ac nova

terminatione exhibet aliaque per apocopam , alia per syncopam

mutilat ac truncat.

Snbstantiva iuqsitata teriuinatioue. J

Arelas pro „Arelate" in clar. urb. 8, 2. Cf. Klotz, 1. c.

8. h. V. . I '

Baculus = baculum in epigr. 53, 1. Eandem formam

Ovidius (in fast. 1, 177) habet. i

Farris forma pro „far" in epist. 9, 34. Cf. qua de hac re

disserui in Quaest. I. cap. 3.
glus = gluten in monoss. per interrog. 12, 10. Sic Veget.

de art. veter. 3, 66.
Impes = impetus in epist. 10, 25., prof. 21, 15., quo nomiiie
diptoto etiam Lucretius in 1. 2, 330 usus est. Aliud nomen diptotum est
gratis, quod legitur in Aus. Grrat. act. (grates agere). Non indiguus
est, quihic annotetur, casus rectus, „8pons", qui legitur in Auson.
idyll. 12. per interog. et resp. 11. Cf. Charis. 1, 14. p. 34.; vid. Neue,
I, p. 508. Porro nominat. „frux" in tech. de cib. 4. Cf. Neue,
I, 512.

Lact = lac in idyll. 12. grammatic. 13. Veteres quidem
lacte et lac in nominativo dixerunt, non vero lact, quippe cuni
nulla apud Latinos nomina in duas mutas exirent. Lide etiam
Ausonius 1. c. lact imprQbaturus est, quum dicit:

*) Haec quoque vox ab Ausonio ex sonitu, ut dicimus, conlicta est. L. c:
Lalliqne sonmiferos modos
Suescat peritis fabulis
Simul iocari et discere.
Cf. Verbum lallt^^di ap. Pers. in sat. 3, 17.

^ '^- ::.■•■

Yox solita et cnnctis nottissima, si memorei^ lac,
Cur condemnetur ratio magis ut faciat laat?^3<_
Nubs = nubes in technop. de hist. 12. Nubs lectum est
apud Liv. Andronicum, uti Servius docet in comm. ad
Verg. Aen. 10, 636.
Seps = sepes in idyll. 12. g^ammatio. 11. quo loco Auso-

nius seps Ciceroni tribuit.
Pavus = pavo in epigr. 69, 4. Atque inde Ausonius fecit
„pavam", ut significaret pavonem feminam. L. c. :
Pavaque de pavo constitit ante oculos.
Procacia = procacitas in epist. 22. pr. voces

Protervia = protervitas in idyll. 10, 172. Auso-

Puerities = pueritia in prof. Burd. 10, 15. j nianae.

Poenitudo = poenitentia in sap. Thal. 22. Eadem- voce
■ / etiam Pacuvius usus est.

Rates = ratis in epist. 2, 5. Sic Valer. Prob. p. 1473.
Turturis = turtur in idyll. 13 pr. cf. infra cap. 3.

Nonnulla suLstantiva Ausonius apocopa admissa tmncavit.
In idyll. 12. gramniatic: gau pro gaudio; cael pro caelo (cael
Ausonius 1. c. 17. Ennio attribuit.); do pro domo (Graeoe A»)
Ausonius ab Ennio mutuatus est, cuius illud „endo suftm do"
notisSimum est. Vide Enn. ap. Diomed. 2. p. 436.

In grammaticom. porro leguntur al, tau, min, quas voces
truncatas in Vergili catalectis repertas fuisse Ausonius dicit.
Pro „al" fortasse allium exspectatur seu alium. seu alum potius,
quod legitur ap. Plin. in hist. n. 19, 6. De voce „min" et celtica
voce „tau" vid. Verg. catal. ap. Quint. 8. 3. 28., cf. huius loci
interpretationem ap. Spald. in vol. 3. p. 231.

Aliquotiens denique Ausonius in mediis vocibus vocales syn-
copaadmissa oppressit. Praeter formas aliis quoque poetis tritis-
simas: „saecli" in epigr. 26. 3.; vincla in eclog. de rat. puerp.
mat. 42 haec exempla observavi:

ossicla in idyll. 13 pr.; In parent. 4, 26.

ocle, quod emendavit Scaliger (ocletuo); „oclervo" praebet
vetus liber, pro quo corrector Lugdunen^is „e3^8tiact;o" , Tollius
„atque uno", alii aliud substituerunt. Cf. Theob. J^Jiaese in com-
ment. de re metrica Ausoni p. 8.

Hactenus de substai&tivonmi tetrminatione.disputayimns; iam

ostendamus, in substantivis declinandis quasnam Ausonius ha-
beat proprietates.

§. 2. j>-

De substantivoruin declinatione. ^ j

Inusitatum quid etiam in nominum substantivorum declina-
tione Ausonius afFectavit atque raaximam partem antiquitatis
studio obtemperans iis formis usus est, quae inter archaismos, qui
vocantur, numerandae sunt. Nostrum est, quinque declinationum
ordines deinceps examinare. I

I. Declinatio. i

Primae declinationis genetivus semel apud Ausonium in ai
syllabam desinit. In idyll. 7, 5.:

Matre carens, nutricis egens, nescivit herai
Imperium, *

Mutilum est hoc distichon lacuna exstante in. versu altero.
Inde Boeckingius in edit, Mosell. p. 71 (Bonnae 1842), cui „he-
rai" suspectum esset, Scaligero auctore recepit in t«xtum „herile".
Sed veror, ut doctus ille vir iusta nitatur ratione. Nam curAu-
sonius, quippe vetustatis amantissimus (id quod multis excmplis
infra allatis satis apparet) hanc vetustam formam, aspernatus sit,
equidem non video.

AJiud eius genetivi exemplum legitur in Auson. eclogar. car-
mine, quod inscribitur: Q. Ciceronis versus eo pertinent etc. vs.
10, Nepai. Sed id carmen Q. Ciceroni tjibuendum est. Cf.
Burm. Anthol. Lat. 5, 41. Meier. 66.

Terminatio genetivi num. plur. „iim" pro „arum" syncopa
admissa (cf. Prisc. 7, 3, 9. p. 732), ab Ausonio in hisce vocibus
exhibetur:

Aeneadum in epigr. 33, 2. al. 1.; Druidum in prof. 10, 22.
et epitaph. 27.; Caelicolum in idyll. 12. de deis, al. 1. 1.; Cecro-
pidum in epist. 24, 55; Latoidum in epitaph. 27; Macetum in
clar. urb. 2, 9. Sauromatum in idyll. 10, 9. I

Terminatio dativi seu ablativi num. plur. „abu8" uno tantum
loco apud Ausonium reperitur in perioch. 11. Od.: '

circum volantibus animabus. !

Cf. quae de terminatione „abus" disseruit, Neue, I. p. 21. sqq. 30.

— 17 —

Obiter attingo V0C6S literarum beta, delta. gamina, iota, quas
Ausoiiius in idyll. 12. de monoss. secundum primam declinatio-
nem flexit. De qua re conferas Neue,' 1. c. I, 596 sqq. 669 sqq.

II. Declmatio,

Grenetivus substantivorum , quorum nominativus in us vel in
um praecedente i vocali terminatur, quique inde ab antiquissimis
temporibus i^que fere ad Propertium per unam i literam pro-
nunciabatur, (cf. Neue, 1, p. 90) apud Ausonium plerumque in ii
desinit. Haec tamen contractionis exempla inveniuntur.

Aquari in eclog. in quo mense qd. sign.; Byzanti in prof.
16, 1.3.; Canteri (alii Canteris.) in epist. 14, 15. Capitoli in clar.
urb. 13, 17.; Durani in idyll. 10, 464.; Hilari in parent. 6, 3.;
Horati in prof. 6 , 53. ; Laeli in epist. 24 , 45. ; Leonti in prof. 7,
3, 16. Lucili in epigr. 70, 7.; negoti et oti in idyll. 17, 3. 4.;
oti in epigr. 34, 15. (cf. Verg. in G. 4, 564.).

Genetivos num. plur. in „um" exeuntes syncopa admissa Au-
sonius hos exhibet :

Deum in epigr. 118, 6., multis al. 1.1. Divum in clar. urb. 1,
al. 1. Superum in epigr. 3 , 6. al. 1. s. Virum in parent. 6,6.;
idyll. 10, 381. Italum in idyll. 10, 407. Geminum in idyll. 1, 25.
Graium in perioch. 2. H.

lll* Deelinatio.

Nonnullorum nominum pi-opr. nominativo singulari in ^es"
exeuntium genetivum Ausonius flexit ad similitudinem secundae
declinationis.

Achillei in epi8t.'24, 107 et perich. 4. H. Alixei in epist.
16, 13., ibid. 24, 106. Multo rarior est genetivus Simonidei in
prof. Burd. 13, 6. cf. Neue, I. p. 340. 343.

Ablativum num. singul. Ausonius serael per „i" syllabam
protulit, pro qua optimorum Romanorum usus dicendi, qui est
norma dicendi , „e" obtinebat. (Missos facio ablativos amiii in
idyll. 10, 436 et navi in epist. 22. pr. et perioch. 4. Od. , qui a
politivis etiam L. L. aevi scriptoribus usurpati sunt cf. Neue, L
p. 219. 214. 216.). Li epigr. 12, 8 legitur „occipiti". L. c:

Occipiti calvo es. Ne tenear fugiens.
; ■ In qua ablativi forma si offenaerimus , loeum citatum facile
sic emendare possimus:

Occipite es cal vo ... , ,

' , i ■ ■/ -"^

-•'■'■■/■'■■.: •■'■•■:'", "'-r V ;"^§"V"''-- ■" ■■

^ ■ y;^- :':--^r>' - 18 - ■;,„,;:

Sed hac mtitatione non opus esae videtur, cum Persius quo*
que ocoipiti exhibeat. Sic capiti apud Catullum in 68, 124.

„Amori" m epigr. 100, 4. (neutro potiundus amori) pro da-
tivo, non ablativo accipiwn. De qua re infra in quaest. 11.
c. 2. '-■P/''

Uno loco Ausonius contra usum dicendi ablativum per „e"
profert. In eclog. quoteni dies mensium. 2. Septembre. Cf.
Neue, I. p. 230. #

Genetivus num. plur. eorum nominum, quae ex auctoritate
optimorum Romanorum scriptorum genetivo plurali „ium" termi-
nationem recipiunt , saepe apud Ausonium per „um" terminatur.
Omitto „mensum" in Auson. eclog.: Quo raense quotae nonae
vel idus sint. 4., et „fraudum" in Grat, act. p. 299 (edit. Bipont.),
quae formae aliis quoque tritissimae sunt. Cf. Neue, I. p. 265 et
ibid. p. 279 (quo posteriore loco falso fraudium ex Ausonio ci-
tatur.) Praeterea genetivi participiorum plerumque, etiamsi par-
ticipium vim substantivi obtinet , apud Ausonium in „um" de-
sinunt :

Animantum in idyll. 18, 8. ibid. 12, 2. senescentum; inertum
in ephem. orat. 16. viventum in prof. 25. sapientum in lud. de
sept. sap. Solon. 2.; ignoscentum in idyll. 6, 75.; spirantum idyll.
10, 96.; natantum in idyll. 10, 107. 140. 250. furentum ibid. 292.;
probantum in epist. 19, 17.; volentum in epist. 24, 113. '

Denique hoc loco annotare libet Ausonium in epigr. 62 , 2.
dativum bubus (bobus) paenultima syllaba correpta exhibere.
Cf. Neue, I. p. 297. I

De terminatione accusativi num. plur.'„eis" (is), quae in non-

nuUis editionibus invenitur: — vide „aureis" in idyll. 5, 2.; dul-

ceis ibid. 5.; alacreis in idyll. 10, 204.; facileis ibid. 240. pube-

scenteis in idyll. 14 , 44. — nihil certi adhuc Ausoni codd. non-

dum accurate perlustratis et inter se collatis statuere possumus.

.-.i.
• IV. Dedinatio. 1

Tres quartae declinationis voces more veterum scriptorum
Ausonius in genetivo ad similitudinem secundae flexit. i

Praeter tritissimum illu^ senati in epist. 25, 26., idyll. 8, f».
legimus fructi in sept. sap. Chil. 10.; sumpti in epist. 7, 40.

Semel eiusdem numeri genetivum in „uis" desinentem pro-
fert. In parent. 16, 1, „nuruis".

- i^

"^.^/t ^:-;;^-';

Dativum denique und I060 ^&r „u" fecit. In ephemerd.
parecb. 18.: ^^''':\-^--'.'-'--^-'''^^^^^^^ • -■;;-,/■':"-..•;• •^■■•■-

„Sociata sacro Spiritu." -
t:!f. Neue, I. p. 362—366. ^

» V. Declinatio.

Quinta declinatio aliquotiens apud Ausonium genetivuni per
„e" et per „i" (geminatam) literam facit.

Die in idyll. 14, 14. In eclog. de ratione librae 31.:
' „Libra die somnique pares determinat horas."

Cf. Verg. Georg. 1, 208.:

Libra die somnique pares ubi fecerit horas.
. 'Dii in eclog. 4. (ratio dier. anni vertentis) 7, 12. Huc deni-
que refero formas substantiviheterocliti: „requie" (genet.) inidyll.
4,4.; et „requie" (abl.) in Grat. act. p. .301 (ed. Bip.)

§. 3. ■

De genere substantivorum.

A communi consuetoque in usu substantivorum genere Au-
sonius vulgo non discessit atque exempla, quae hic ad illustran-
das Ausoni dicendi proprietates afferuntur, non Ausonio quidem
soli propria sunt, sed apte vel idcirco commemoranda mihi viden-
tur, ut Ausoni auctoritate, quantulacunque est, illustrentur, ful-
ciantur. • •

Ales, quod plerumque (cf. Neue, I. p. 634) femininum est,
ab Ausonio masculino genere dicitur in idyll. 11, 16. 17.

Grenere feminino ab Ausonio in insc. parent. 19. affinis di-
citur; item iuvenis in parent. 12, 9. 19, 9. c. Neue, I. p. 618.

Cinis apud Ausonium et feminino genere est, cf. parent. 27,
3.; et masculino in prof. 26, 11. et in epitaph. 38, 2. Cf. quae
de genere huius vocis disserit Neue, I. p. 684.

lam venimus ad locum, de quo paulo uberius disputemus iie-
cesse est. In epist. 9, 33 sq. verba leguntur:

Ut multo iaceant algarum abducta recesgu,

; Aspera quae testis et dulCia farris opimae.

•■",'■,.■•:.-,;■ . — 20 —

In his „farris" a recto „far" male congruit cum opimae ;
nam far apud Latinos non alio nisi genere neutro dictum est
(cf. Neue, I. 649. p. 685.). Censeamusne igitur Ausonium far inusi-
sato genere feminino usurpasse? — Monet Elias Vinetus in ve-
teri glossario reperiri farris in recto casu, quod potuerit esse
generis feminini. Inde servat Vinetus „farris" codd. lectionem,
cum ToUius „carnis" reponat. Ego quoque faciam cum Vineto.
Nam magnae ratione habita licentiae, quam Ausonius quum in
novis vocahulis fingendis tum in suhstantivis inusitata termina-
tione proferendis sibi sumpsit, non iam in hoc casu recto „far-
ris" ofFendam. Accedit quod huic mutatae terminationi exem-
plum prorsus simile Ausonius apud Plinium invenit. In Plin. h.
n. 12, 12. 26. forma baccaris pro „baccar" invenitur. Siniilia
exempla sunt turturis = turtur ap. Auson. idyll. 13. pr. ; vul-
turis = vultur apud Ennium (cf. Neue, I. p. 163.); lintris =lin-
ter in Sidon. carm. 5, 283.

Genere communi ab Ausonio in idyll. 11, 40. leo usurpatur:
lUa etiam thalamos per trina aenigmata quaerens:
Qui bipes et quadrupes foret et tripes omnia solus,
Terruit Aoniam volucris, leo, virgo, triformis
Sphinx, volucris pennis, pedibus fera, fronte puella.

NeHiinem hos versus attente legentem fugiet poetam leonem
feminam dixisse non niarem. Nani quum Sphinx (a superiore
parte virgo) sexu est feminino, ne vix quidem eam in leonem
marem desiisse cogitari potest. Profecto minimum veterum ex-
cultae elegantiae iudicio tribueremus, si monstrum eos finxisse
crederemus, cuius natura ex utroque sexu mixta ac composita
esset. Itaque leo 1. c. significat leonem feminam. Quare miror,
quod Neue, doctissimus ille vir, hoc loco omisso in p. 641: Leo,
inquit, xoav Commune nac^ Serv. ad Virg. Ge. 3, 245. unb nad^
Prisc. 5, 8. 42. p. 658. 21B Femininum fennen luir e^ nic^t, oieU
leid^t abcr fonnte biefelbe j^orm beibc natiirlici^e @cfd^led)ter bcjeic^nen.
Cf. ibid. p. 644. , . . ,,

Mosella ab Ausonio et masculino et feminino genere dici-
tur; cf. idyll. 10, 350. 381. al. 1. et ibid. 73, 148. 374. al. 1.

Vulgus apud Ausonium iii epist. 9, 45. masculini gene-
ris est.

Secus, nomen generis neutri, quod per onmes casus integra
forma declinatur, apud Ausonium ter legitur; sed duobus locis

— 21 —

lectio incerta est. In idyll. 11, 8. secus muliebre *); in epigr.
70, 6. (alii: decus) in technop. d. hist. 26 (alii: pecus).

Tantum de dicendi proprietatibus, quas Ausonius in usu sub-
stantivorum habet. > ■>

Quaestio II.
De nomine adiectivo.

>>-.■■ §.1.

De adiectivi terminatioiie et signiflcatione.

Ut in substantivorum , sic etiam in adiectivorum usu Auso-
nius et novitatis studiosum et vetustatis amantem se ostendit.
Nam et multa adiectiva obsoleta aut certe obsoletam eorum ter-
minationem nec politioris Latini sermonis scriptoribus usitatam
posuit et permulta nova finxit, inter quae magnus est numerus
adiectivorum compositorum. Libet primo loco omnia nomina ad-
iectiva, quae quantum equidem scio Ausonius primus exhibet, re-
ferre.

1. Adiectiva siiuiiiicia.

Adoneus in idyll. 12. de hist. 3.

Aeduicus parent. 2, 2.; ibid. 4, 3. .

Bigerritanus in epist. 11 extr. -''l

Byzantinus clar. urb. 2, 13. (Sidon. epist. 4, 7.) V ?

Demosthenicus prof. 1, 19. *

choriambus epist. 10, 37.

Dionysiacus eclog. de fer. Rom. 29.

dogmaticus idyll. 17, 16.

Dumnotinus epist. 3, 54.

Endymioneus idyll. 6, 41.

Grallulus clar. urb. 8, 2.

*) Monendum est secus lioc loco noniinatlvuin esse, non, ut alias plerumque,
accus. qualit

-\«k :^

— n —

Gummeus idyll. 6, 74. (codd. gemraeus.) ; ,.

lacerabilis idyll. 15, 17. ■M

liturarius idyll. 13. pr.

muriceus epist. 9, 4, ;

.ningaidus epist. 24, 68. 124. - / >

nautalis idyll 10, 223. *)

Opalis eclog. de fer. Kom. 19 (alii: Opis ante).
Palamedicus idyll. 12 de literis monas. 6r. ac Lat. 25
papyrius epist. 7, 49.
Pictavicus epigr. 51, 2.
Pictonicus prof. 10, 40.
placidulus parent. 27, 3.
Ptolemais idyll. 10, 311.
Sipyleius epitaph. 27, 1. (Sipyleus Stat. silv. 5, 1. 33.)
teporus eclog. A. solst. in aequinoct. 1. (Sidon. epist
9,16.). i

3. Adiectiva composita.

aequilatus, eris in idyll. 11, 51 et praef. ad Centon. '
aequimanus, a, um, idyll. 12 per interog. et resp. 3 (sensu

translato = neQiSti^iog Symm. epist. 9, 101 (110).
aequipar ibid. 14. (Sidon. 1. 8. ep. 6.), cf. Forcell.
auricomans, idyll. 6, 11.
comparilis eclog. 2, 38. (Arnob. 2. p. 68.)
deiugis, idyll. 10, 164.

dulciloquus, idyll. 20, 4. (Sidon. ep. 8, 11.)
floricoriius epist. 4, 49.
floriparus idyll. 12. de vere primo.
immaculabilis Grat. act. 27. (edit. Such.)

*) L. c. _____ sol — — — — —
Reddit nautales vitreo sub gurgite formas.
QuodBoeckingiuscodd. lectione spreta „natales" in textum recepit, valde mi*
ror (cf.eiusedit.Mosell.p. 16,57.) Nihil mntandum est. Nam primum nautalis a
nautarectissime formatura est. Ut ab ancora ancoralis, a conviva convivalis,

., sica nauta eadem ratione fit nautalis; alterum est, quod nec „nautarum" nec
„nauticas" nec „navales" nec „natales" potest vim huius novi vocabuli ex-
primere. Denique quod natalis vox alias inaudita est, Boeckingium minime
o£fendere debuit; nam quo Ausonins liceutiae in uovis vocabulis fingendis
progressus sit, exempla allata satis declarant.

i::i-^

■W,-'/;.

— 23' _■-•:,">•:.:..,
■ - .: ^^y^v-^j ■ ■ ' ', " :/'"S>: ":;v'';. .' -;, '. :.;

inaspicuus epist. 23, 22. ^' j - ' ^^':

inconnexus idyll. 12. inconn. V'

intremulus epitaph. 34, 4.

mellifluens epist. 16, 14.

oblectabilis epist. 19 extr.

sedecennis epitaph. 32 insc.

teriugus epist. 8, 11. (alias triiugus, Neue, II. 70.)

transmeabilis Grat. act. §. 79. (Such.)

triffissilis epist. 28, 7.

Ex adiectivis compositis in „or" desinentibus haec pro Au-
sonianis habenda sunt:

artricolor in epist. 7, 52.
iricolor epist. 3, 15.
lacticolor epist. 7, 54.

In «pes" desinunt:
fissipes in epist. 5, 3.
lentipes epist. 21, 4.
remipes epist. 3, 13 ibid. 5, 34 (32).
volucripes epist. 9, 16. (Sidon. ep. 9, 15.)

Adiectiva in ,,fer" et „ger" terminata haec sunt:

falci^er eclog. de fer. Rom. 36.
flagrifer epist. 14, 10.

fletifer idyll. 6, 74.

tricorniger idyll. 12. de liter. monos. Gr. ac Lat. 27.

Duo exeunt in syll. ficus:
modificus in parent. 27, 2.
pultificus idyll. 12. de cibis 5.

Buo denique adiectiva composita mihi commemoranda sunt,
quae inter omnes voces Ausonianas et memoratu dignissima et in-
tellectu difficillima sunt:

tergenus et quinquegenus, adiectiva indeclinabilia. Cf.
ForceU. , sed Klotzius falso quinquegenus adiectivum
trium generum designat.

Mirum certe genus dicendi, cum Ausonius in idyll. 11, 43.
sic loquitur:

„Humana efficiunt habitacula tergenus artes."
et ibid. 49:

„Tergenus omnigenum genitor, genitrix, generatum."

2*

- J-."

,r- _ 24 - .

In idyll. 12. de cibis. 10: i

et duplici defensa putamine qninquegenus nux.
(duo codd.: quinquegenis , quod ex librariorum errore, qui quin-
quegenus non intellegerent, ortum videtur.)

Tergenus utroque loco et quinquegenus loco citato rem sig-
nificant, quae generis triplicis et quintuplicis est. Sed vooes
ipsae inauditae nominum fictionis sunt, qualem Ausoni solum-
modo in novis vocabulis fingendis licentia comprobaverit atque
excusaverit. lam quaeritur, quae nam ratio Ausonium, ut ter-
genus et quinquegenus fingeret, moverit. Sine dubio eum haec
verborum constructio adduxit, in qua accusativi quidam re-
lationis (id genus, omne genus, muliebre secus, aHa) saepissime
a poetis pro ablativo casu tanquam absolute ponuntur. Sic Ver^.
in Aen. 8, 114: Qui genus (sc. estis)? Lucretius (4, 735): Omne
genus quoniam passim simulacra feruntur. Similiter Ausonius
in id. 11, 43, sane quadara cum licentia dicere poterat: l- %

Humana efficiunt habitacula tres (vel extra versum: trinae)
genus artes et in idjdl. 12 1. c. :

et duplici defensa putamine quina genus nux.

Qua constructione respecta Ausonius , opinor , ut rem simili
modo exprimeret, tergenus et quinquegenus , vocabula indeclina-
bilia finxit. Ceterum si quis licenti horum adiectivorum compo-
sitione et discrepantia lectionuni codd. (quinquegenus , quinque-
genis) offensus aliquid mutandum esse putaret, facile in idyll.
11, 43. sic emendare posset: j

Humana efficiunt habitacula tergeminae artes
1. c. 49 :

Tergeminum omnigenuiu genitor, genitrix, generatum.
et in idyll. 12. 1. c: •

et duplici defensa putamine quina genus nux. j .

Quae extrema emeiidatio , quamvis exquisita artificiosaque
videatur, tamen ab Ausoniana licentia non abhorret. Ausonium
saepissime numerum singularem numeralium distributivorum ex-
hibere, postea doeebimus (cf. Quaest. III.). Accedit quod „qui-
na", num. singularis, reperituv in Plaut. Pers. 1,3, 19. et Plin.
h. n. 17, 11 (16).

HactenuB de novis quae Ausonius exhibet nominibus ad-
iectivis.

■V

- 25 - ,:■■-• r

II) lam ea adiectiva referimus, quae Ausonitis vel nova vel
parum sueta terminatione protulit. i

Celebris forma gener. masc. in prof. 21, 10.

Urbice Graiis celebris.
dedecor = dedecorus in epist. 9, 5.

dedecor alga.
gnaruris (yvfriptjuog) = gnarus in epist. 22, 9:

Simul gnarures vos volo esse hanc rem mecum
■i ;;' (Scaliger emend.)

:W: irrequies = irrequietus, in ephem. or. 16:
3* Deus irrequies, porro in idyll. 12. de membris 5, ibid.

inconn. 11.
opulens = opulentus in idyll. 2, 7.; in prof. Burd. 19, 5.
opulens senectus.
■ triiugis = triiugus in epist. 8, 6. cisio triiugi.
Huc denique nonnullas formas adiectivorum defectivorum
revoco.

Sons nominativus casus apud Ausonium solum exstat (cf.
Neue, II. p. 64.) in idyll. 12. Grrammaticom. 15:
.- Si bonus est insons contrarius et reus est sons.

Aliud vocabulum defectivum est iUud, quod legitur in idyll.
11?, 23. „congrege ter trino"; epist. 10, 21. „congrege vulgo" ; in
perioch. 24. Od. „congregem densitatem." (cf. Neue, 11. p. 65.)
Casus rectus huius vocis uno tantum loco in gloss. Philox. re-
peritur. Contrariae significationis vox segrex est, (Sen. benef.
4, 18, 2. segrpgem) pro qua Ausonius formam „segregus"
fecit; in parent. 8, 10:

Ipse tuo vivens segregus arbitrio.

-yl.:- §-2.

'; Le declinatione nominis adiectivi.

Primum de adiectivis disseramus, quae sunt unus solus totus
uUus reliqua, quorum genetivum apud optimos Romanorum
scriptores in ius, dativum in i terminari scimus (cf. Prisc. 6, 1,3.4.
5. p. 677. 678.) Ausonius hunc raorem plerumque secutus est.
Sed quatuor observavi apud eum exempla, in quibus res se-
cus est.

"I-^-

•— 2« — ."•■■-.^;^
Itt pi^a/ef. Centon. legimus: ■■■- * :$-v>»;^}

„8olae memoriae negotium"; hic igitur solae pro
solius. Cf. Neue, 11, p. 185 sq. t

In prof. III. 5. 6. leguntur verba: " ^^^ ; i

Eripuit patri Lachesis quem funere acerbo
Linquentem natos sexui utroque duos.
(sic codd.)

Rarissimum hoc loco exemplum dativi in o terminantis no-
tandum est, ut iam recte Vinetus vidit. ToUius contra sexui vi-
tiose ablativum esse posuit. Sexui dativus pendet a verbo lin-
quendi. Reliquit sexui utrique i. e. sexui masculino et feminino
duos natos. Utrique unum filium unamque hliam, an duos mares
duasque.feminas? Pulmanni emendatione „Sexu in utroque" nihil
lucramur ad sententiam. Exempla, quae quadrant ad „utroque"
vide ap. Neue, II. p. 185.; utroque ibid. nori legitur. 1

In Auson. epigr. 50, 6:

— gignite | ^

generisque neutri filios —

„neutri" pro „neutriu8" dictum est. Cf. Neue, U. p. 186.
„Neutro" pro „neutri" in Auson. epigr. 100, 4:

— Hermaphroditus — K

Ambiguae Veneris neutro potiundus amori. • '

Ad grammaticam verborum constructionem respicientes et
iablativum et dativum cum gerundio, q. e. „potiundus" coniungi
posse scimus. Ratione igitur habita Ausoniana-e non parvae in
nominibus declinandis licentiae „neutro amori'* ablativos aut da-
tivos esse conicere licet. Atque fieri potest, ut amori ablativus
(insueta terminatioue) sit; id quod aliis similibus, quae apud scri-
ptores reperiuntur, exemplis coinprobari potest. (Cf. Neue, I. p.
239 sqq.) Sed una est ratio, quae me impellit, ut amori et
neutro potius pro dativis habeam. De declinatione vocis „neu-
ter" Priscianus (6, 1, 4. p. 678) aperte: „Sed in hoc nomine, in-
quit, ex contrario aliis, quae simili forma declinantur, frequen-
tior est usus genetivi in i et dativi in o terminantis in mascu-
lino et neutro, in feminino vero in ae diphthongum. Et alio
loco 6, 7, 35. p. 694: Neuter tamen plerique neutri, neutro, de-
clinaverunt ...

— 27 — ^^-;.-:-^:--

* ■,-. -
■" --<.■,-- _ f', , '. ,^,*^ - ■■

Quibus verbis fide tributa non causam habeo, cur neutro non
potius pro dativo, quam amori pro ablativo habeam, praesertim
cum ad Ausonianam formam utroque respexerim.

2) Aliae II declinationis proprietates. Recte iam Neue, 1.
c. II. p. 15. formam genetivi „propri", quam Ramshom (G-ram-
mat. 27 , 2.) in Auson. sept. sap. Sol. 28. legendam esse censet
pro proprii refutavit. Memoratu mihi non indigni videntur voca-
tivi horum nominum (adiect.), quorum casus rectus in ius exit,
quippe cum eius generis vocativi apud alios scriptores rarissime
reperiantur. Omnes fere hi vocativi apud Ausonium „ie" syllabis
terminantur:

abstemie in prof. 15, 9; ibid. 24, 9.
•;- Cythereie in idyU. 8, 26.; impie epist. 24, 34.; lunonie
. - eclog. de cal. 13 (contra eclog. de mens. 3, 9. lHai),
Martie in clar. urb. 13, 1. et epist. 24, 83.; regie epist.
^ - 20, 10.

3) Inter formas adiectivorum tertiae declinationis unam tan-
tum inusitatam reperi. •■

In idyll. 10, 164: „deiuge dorso"; exspectatur deiugi.
Hactenus de Ausoni proprietatibus in usu nominum adiecti-
vorum.

, Quaestio III.

;^ De nominibus numeralibus.

Propria Ausonio est licentia, quamvis non uni Ausonio (cf.
Neue, •II. p. 121), ut nonnuUa numeralia distributiva singulari
numero usurpet. Qui numerus singularis notionem adiectivorum
proportionalium habet, quae sunt simplex, duplex, triplex etc.

Cuius generis exempla haec observavi. In epitaph. her.
33, 1.:

„Laeta bis octono tibi iam sub consule pubes."
In idyll. 1, 29: „trina pietate vigentes."
In idyll. 11, 12:

In toties terno cornix vivaoior aevo.

'■'.■':.' ''■■ ' ' .''^■'■'' "-^ — 28 —

ibid. 13. terni, 14. terno, 53. trino, 58. temo, 63. 66. trinum
genus, 84. terno agmine. In epist. 24, 90. trino coetu.

In eclog. de puerp. mat. 4. septeno choro. ^*

Tum familiaris Ausonio licentia est, ut ipsa numeralia di-
stributiva pro cardinalibus ponat. "^- 1

In idyll. 11, 19. trina elementa, ibid. 34. trina trinoctia, 42.
trina consortia, 38. trina aenigmata. In eclog. Dist. de iisd.
mensibus 2, bina tempora, in epist. 4, 62. bina trihoria. j

Haud raro porro Ausonius iis locis cardinalia exhibet, qui-
bus scriptores prosae orationis numeralia distributiva ponunt.
Scimus enim adverbia numeralia vulgo cum distributivis con-
iungi, non cum cardinalibus. Cf. Neue, II. p. 123. i .

Quem usum Ausonius quoque plerumque quidem secutus est,
nonnullis tamen locis eum neglexit.

In idyll. 11, 2: ter tria multiplicandi ; ibid. 4. ter tribus;
6. novies novem; 22. ter tribus. In epist. 7, 25.: bis quinque
adde. ibid. 29. : „aut ter quatuor adde bis novenis" ; ibid. 34.
aut septem geminis bis octo iunge. In epist. 5, 17 (19):

Bis septera tutilos regale nomisma Philippos. *) i "'

In eclog. de ratione dier. anni vert. 18.: ■

Tercentum ac senis decies ....

Pro tercentum sine dubio compositione soluta ter centum
legendum est. Atque ter centum Ausonius dixit pro ter centenis.
Sic Ovid. in met. 14, 146. ter centum annos scripsit, cf. Neue, II.
p. 123. Similiter Ausonius bis iiiille, ter raille pro duo miUia,
exhibet (prof. 1, 9. al. 1.). cf. Neue, II. p. 124, i ^

■ Unam denique nuraeralium formam usus rarissimi hic com-
memoro, quae est trecenteni. In eclog. quoteni Hies sint mens.
sing. 9: ' ( -

Sic trecentenis decies accedere scnos. 1

Trecenteni forraa est pro „treceni" , cf. Prisc. de ffg. num.
6, 24. p. 1353 et Drakenb. ad Liv. 45, 16,3. Neue, II. p. 119sqq.
supplement. II. 572.

*) Philippos hoc loco pro „Philippeos" (Hor. epist. 2, 1.) Sic Ausouius 1. c.
21 (23) Darios (prima syllaba correpta) i. e. Daricos, vel Darius vel Dareos.

■• I

-fe,

— 29 —

■ I •■ - I u :

Quaestio IV.
' ' D e p r 0 11 o ni i n i b u 8.

Pronominum simul terminationem signiiicationem declinatio-
nem genus respicientibus paucae tantum Ausoni proprietates no-
bis notandae sunt, quae omnes fere inter archaismos habentur.

Pro pronomine ipse Ausonius uno loco „ipsus" , formam co-
moediarum scriptoribus maxime usitatam, exhibet. In idyll. 7
pr. extr. Ausonius Paulo suo S. P. D. :

Compedes quas ipse feeit, ipsus ut gestet faber (Sic
vetus verbum iubet).
■ Porro antique olli, oUis pro „illi" et illis scripsit; in idyll.
6, 90.

Et in eclog. de rat. puerp. mat. 4.: „sed praesidet ollis." .
Vetustus dativus „quoi" legitur in idyll. 11, 68.:

Quoi logos aut methodos cuique experientia noraen.
(Scaliger).
In epist. 16, 30.:

Quoi omne saeculum ferreum. (Sic editiones). Cf.
Neue, II. p. 165 sq.
Porro queis et „quis" obsoletae dativi formae leguntur in

epitaph. 2i, 1. 2.: Queis Mysia segnum

et in clar. urb. 8, 8:

Grallia quis fruitur —
Mi pro mihi ter tantum apud Ausonium exstat. In epigr.
61, 3. Diceret sed, ipse vellem, rhetor hoc mi. — In epigr. 72,
2. mi pulcra est; et in centon. ingress. in cub. 8.

Pronomen istic, istaec, istoc, quo comici Plautus et Terentius,
praecipue usi sunt, etiaui Ausonius non paucis locis exhibet.

Istic (adverb.) in epist. 8, 13., ibid. 25, 61. istaec (isthaec)
in fepigr. 27, 1.; sept. sap. 1,1. (Ausonius Latino Drepano); in
sept. sap. prol. 24; epist. 17. §. 5; Grat. act. 70 (Suchaei edit.);
istoc in sept. sap. Cleob. 8.; istuc idyll. 17, 18.; istinc perioch.
9. Od.

Pro „quisquis" vel „quicunque" Ausonius, Plauto auctore
usus, quisque scripsit. Sept. sap. sent. Pittac. 5.:
Pareto legi quisque legem sanxeris.

et 1. c. Cleob. Lind. '5.: : ^^^ 1 '

Parcit quisque malis, perdere vult bonos.

Cf. ad hos versus exemplum, quod Scaliger ex epigrammate
quodam in Vergilium attulit: ' .v!

Longe erit a primo, quisque secundus erit. ' K j

2) lam de genere pronominum pauca habeo quae dicam.

In idyll. 6, 63. Ausonius masculinum quisque pro feminino
posuit. L. c. : i »

se quisque absolvere gestit — , j

sermo.hoc loco est de heroinis, ad quas pronoraen quisque referri
debet. Mirum sane est, cur Ausonius formam quaeque, a nobis
exspectatam, quippe quae ad metri rationem aeque bene quadret,
non scripserit; attamen codd. lectio quisque commutanda non vi-
detnr. Neque vero Scriverius nobis audiendus est, qui ad hunc
locum gnome est, inquit, Ausoniana, ad quosvis spectans, non
Heroidas tantum. Immo Ausonius, vetustatis quippe amantissi-
mus, quum in aliis rebus tum in hac re manifesto veterum mo-
rem Enni, Plauti, Terenti, qui saepissime quis, quisque, quisquis,
quisquam genere feminino dixerunt, imitatus est. lam Nonius
(p. 197.) „Quis, ait, et generi feminino attribui posse, veterum
auctoritae voluit." Atque idem valet de pronomine quisque. Id
genus exempla, si operae est pretium, respice coUecta a Neue, 1.
c. in p. 160. 176. 178. f

Obiter denique attingo locum, qui in Auson. idyU. 12. per
interog. et resp. 13. legitur: !

Quid fluitat pelago, quod non natat in pluvio? pix.
Codd. Mariang. Accursi pro quid quis habent ; quam lectionem
Accursius tuetur nuUa ratione nisus. Nam quod posuit: „quis
dixit Ausonius genere neutro" nihil est, quum id ne ullo quidem
exemplo comprobet. Verum ne exstat exemplum, ex quo eluceat
a vestustissimis quis genere neutro dictum esse. Cf. quae de
genere huius pronominis Neue, loco modo citato disseruit. Ita-
que recte ab editoribus lectio codd. quis ininiutata est in „quid".
Haec hactenus de pronominibus. , ,

- ^t ^,^.,,

■%)-^^:.*i^'«::./;

'^i!-'-^J.^^i'X<r-^'l--hj-' ■■'■\'? ,

*•

tluaestio V.

De verbo.

De verborum terininatioiie.

Verhum quinto loco nobis examinandum magnam praeberet
memorandi copiam, si iusto modo eius persequetMnur significatio-
nem, si indagarenius , quibusnam in verbis Ausonius, di«oedens a
propria verborum notione, translatam vel minus usitatam exhi-
beret. Sed exempla huc revocanda tam multa *) suat , ut ora-
tio in iis versans iusto lougior liat necesse sit. Quare nihil
aliud intendimus, quam ut Ausoni verborum et termijiationem et
coniugationem suis quamque exemplis illustremus. Atque pri^
mum terminationem respicientes quum verba nova seu Ausoniana,
tum verba seu nova seu obsoleta seu miiQUs ueitata teroaiaatione
referemus.

1) Spe minorem licentiam Ausonius in novis verbisfingen-
dis sibi sumpsit. Pauca tantum reperi verba Ausoniana eaque
omnia verba composita.

Antepeteo in epigr. 34, 2. L. 0»

„Incipe versiculis anteperire meis". —
legunt Vinetus et Scaliger. Equidem malim duabus vocibus le-
gere ante perire, ita ut „versiculis meis" in sexto casu posita sint.

Circumloqui in epigr. 146, 15. et in epist. 16, S. (prolo-
quor circumloquentis ambitu).

Compendifacere in epist. 17 extr.
- Cetera quae noscere habes (Scalig. aves) oompendi-

faciam. —
nisi forte mavis extra compositionem legere compendi facere

*) Ut unnin tantum rei illnstrandae causa exemplum annotem, affero locom, -^i
legitur in idyll. 6. pr. :

„Quae sibi ignoscnnt et plectunt deum."
Hic verbum plectendi activam notionem verbi q. e. plector habet. Cf.
Klotz, 1. c. sub voce „plector'*. Cf. ^.i^nolesti" notio&e activa in Grat,
act. 80; et,„o»nvertit" nmitra notioire in epigr. 69, 3.

; •■t-n- , _ 32 —

(Scaliger compendio facere), id quod mihi placet. Velut apud
Plautiim in Most. 1, 1 , 57. legitur: „Orationis operam compendi
face." Ad sententiam quod attinet ap. Auson. 1. c. compendi
facere eodem sensu accipiendum est atque ap. Plaut. 1. c, non
vero qua significatione lulian. Floridus vult, qui 1. c. perperam
sic interpretatur: Cetera, quae noscere cupis, in pauca contra-
ham. Neque enim Ausonius in epist. exeunte iam quidquam re-
spondet ad ea, quae Symmachus comperire voluit. • !

Defulgurare in perioch. 5. II. — clipeus ignem defulgurat.
Exsinuare in idyll. 14, 29. (exinuabat amictus). Eodem
verba utitur Prudentius. Cf. Klotz. 1 >■

Humificare in idyU. 8, 12. (Sementem humilicet Notus.)
Interludere in idyll. 10, 76.:

Interludentes examina lubrica pisces.
Superexire in idyll. 18, 1:

Ter binos deciesque novem superexit in annos (vita
virorum)
(alii : super exit.)

Haec sunt verba Ausoniana; qYiibus verbum minuisceridi
adderem ex ephem. orat. 16, si Ausonium re vera ita scripsisse
constaret. L. c. :

„ — et profugi minuiscunt crimina somni — "
sic Scaliger veterem leetionem ,,muuus cum" , cuius nuUus erat
sensus, emendavit.

2) Verba inusitata temiinatione.

Praeter verbum claudicandi seu claudendi (II. couiug.) Au-
sonius verbum quod est cludere vel claudere exhibet; cf. Neue,
1. c. II. 327. In sept. sap. prol. 32: |

sed si memoria •

Rebus vetustis cludit — (alii: claudit.)
Cf. Alschefski ad Liv. 22, 39.

Pro verbo q. e. clueo Ausonius „cluo" scripsit. In prof.
Burd. 21, 28.:

„Nancisci ut cluerent patribus ingenuis" ;
in lud. de sept. sap. Cleob. 2.:

Magnae sed auctor, qua cluo, sententiae.
Addo ex epist. 16, 21.: „Nam coasul aeternum cluet" , quo

— 33 -. --■■ -

loco cluet tempus futurum esse videtur. Neue, 1. c. auctdr est
■ verbum q. e. cluo iam Senecam (de morte Claud. 7, 2.) usurpasse.
Cf. praeterea Struve, iiber d. Lat. Decl. u. Coniug. p. 191.

3) Ifoimulla verba deinde seu obsoleta seu usus rarissimi

Tnihi commemoraiida sunt.

Antiquatum est verbum expergendi, cuius participium exper-
gitus bis apud Ausonium legitur. In perioch. 15. H. : lupiter
somno expergitus et perioch. 14. Od. somno expergitus Ulixes.
Velim conferas iUud Prisciani (10, 4, 21. pag. 888): „Exper-
giscor experrectum facit, quamvis vetustissimi etiam expergitus
dicebant."

Porgere syncopa admissa Ausonius scripsit in idyll. 4, 37.

Antiquatum porro est verbum deponens poetandi in idyll.
6, 2. (ad ineptiam poetandi), cf. Enn. ap. Prisc. p. 829.

Pro verbo variandi Ausonius variegandi scripsit in idyll.
18. pr.:

figuras alias alio scientius variegant

4) Koimulla porro verba simplicia ab Ausonio pro ipsis
compositis posita commemoro.

Saepissime verbum linquendi pro relinquendi Ausonius exhi-
bet ; hoc ter quaterve tantum , illud his locis.

In epigr. 139, 6. linquit; in orat. mat. 26 Unquere; in pa-
rent. 16, 11. et perioch. 14. II. Unquens; in prof. 3 linquentem;
in epist. 14, 1. Unque; in prof. 15 linqueret; in epist. 14, 1. U-
qui; parent." 9, 26. Uquisti; in epigr. 22, 2. Uquit; Uquerat pe-
rioch. 5. Od. ; Uquisset in epist. 24, 36.

Porro lirare cum notione verbi, quod est deUrare in epist.
10, 9.:

. - „Et si Pierias patitur Urare poetas."

"i;' . Suesco denique pro assuesco in epist. 16, 2.:
,.Suescat peritis fabnUs iocari."

5) Nonnullorum verborum deponentium activa minus usitata
forma apud Ausonium reperitur.

Dignare pro dignari in epist. 16, 60.
adulavi in Grat. act. 5 (13) cf. Neue, II, 197.

Forma teftiinistJo, ctiiti» Prisc. (8, 6, 29. p. 799) mentioneai
facit, ab Ausonio ipso in epigr. 48, 49 improbatur.

6) Haud ab re denique duco verborum deponentium participia,
ab Ausonio passiva notione prolata, hic referre. Sed brevitatis
causa ea omitto, quae apud optimos etiam prosae orationis scri-
ptores non raro rep^riuntur. ' '

In perioch. II pr. : . ;

raptio Helenae quae opinione veterum bipertita est —
participium bipertita passive dicitur. De passiva notione parti-
cipii q. e. bipartitus disserit Neue, II. p. 233. Neque vero non
veri simile est, participium bipertita ab activo quodam verbo,
quod est bipertio derivari. j

In epigr. 135, 5. „Saepe ego mentitis tremui nova femina
somnis" — , mentitis passiva notione est. [

In eqigr. 13, 17. „oblitaque gaudia iunge", oblita passivam
notionem habent. I

Sic in idyll. 4, 52.: oblita mihi.tot carmina; in idyll. 11. pr:
Quae omisi non oblita, sed praeterita existimet.

Denique in praefatiuncul. 2, 43. „Sic etiam nostro praefa-
tUB habebere libro", praefatus passive dicitur.

§. 2. ' .1

De verborum coniugatione. I

Insuetae verborum coniugationum formae , quae. apud Auso-
nium reperiuntut, maxima ex parte archaismo tribuendae sunt.

Obsoletam infinitivi praes. pass. formam, quae desinit in er,
semel apud Ausonium reperi in epigr. 139, 7: I ^

Atque utinam et Thebis quissent partirier ipsas.
Cf. Ramshom, Gramm. §. 62, 5 h. 1 •

Infinitivum perf. act. , per syncopam contractum, Ausonius
bis exhibet.

In lud. -de sept. sap. Lud. scripse et 1. c. vs. 7.: dixe;

ibid. Cleob. 8. dixe.
I vocalis p6r syncopam etiam in participio impostus elisa
est. In epist. 8,5.: ■ ,,

Cortupcdes rapiant imposta petorita mulae. . i ^ .

■ ». ■ ■^(. -.'^ :.-'"■■?*©■?",*-"/■■ -■*^X''.-

— afi — •. ^■"■^■^:>-^f^^A-,... .

Fac6 pro fac Aiisonius scripsit in epigi*. 80, 4.: :

aut transire iube: vel face utrimque parem.

Face in omnibus quas inspexi editionibus (Toll. Such. Bip.
al.), legitur. Ad metri rationem quod attinet, utraque lectio fac
et face ferri potest; neque enim audiendus est Suohaeus, qui an-
notat: Face legendum non fac, si velis constare metri rationem.
Sed face codd . videtur esse lectio et hanc ob rem ea non mu-
tanda est. De forma face cf. Neue, 11. p. 336 sqq.

Redimibat pro redimiebat Ausonius scripsit in epigr. 94.

Eiusdem IV. coniugationis tempus futurum semel terminatur
in „ibo"; in epist. 25, 61. patriosque istic sepelibis honores.

Perfectum verbi quod est sino apud Ausonium sini, non
sivi est; in prof. 17, 15.:

Decedens placidos mores tranquillaque vitae
Tempora praedives sinisti sede Cadhrca.

Sic legit iam Neue , quem conferas 1. c. II. p. 379. quum in
editionibus pro sinisti finisti legatur. Sine ulla dubitatione
sinisti legendum est: nam loci sententia finisti aspernatur ac re-
spuit. Itaque finisti ex errore editorum, quippe sinisti non in-
tellegentium , ortum mihi videtur. De perfecti forma sini cf. Al-
schefski ad Liv. 3, 18, 6.

In verbo q. e. potiri Ausonius duas m. coniugationis formaa
praebet.

In monostich. de ord. XTT. imperat. 6:

Claudius hinc potitur regno. Postquam — ;
in epitaph. 35, 4: potereris. Cf. Heins. ad Ovid. Met. 13, 130.

Grerundium huius verbi ut vulgo, sic etiam apud Ausonium
potiundus (epigr. 100, 4.) est. Eandem gerundii terminationem
apud Ausonium praeter hoc exemplum in uno tantum verbo re-
peri. Experiundus in ephem. Loc. ord. 4.

Has obsoletas formas verbi q. e. sum , Ausonius exhibet. In
sept. sap. Bias 9 fuat; idem in epist. 16. pr. fors fuas ut.

lam operae est pretium nonnuUorum verborum defectivorum
formas, quae alias aut non aut raro leguntur, exAusoni carttiini-
bus hic referre et componere.

A verbo quod est fari Ausonius praeter tritissimas formas
fatur, fari, fare, fandum, fandi, fando in parent. 19, 14. fantis
©xhibet:

„Atque Pudentillam fantis honore colit" sic Scaliger; Vine-
tus niale „fratris amore". In prof. 21, 23. supinum fatu:

Dulcia fatu verta canentem. : 'V vs

Ex formis verbi q. e. queo praeter usitatas Ausonius quis-
sent exhibet in epigr. 139, 7. Cf. Neue, 11. 399.

A nequeo participium nequiens in prof. Burd. 2, 29.

Aliud verbum defectivum est memini, cuius rarum partici-
pium meminens apud Ausonium in prof. 1, 40. legitur: Vivis
adhuc aevi quod periit meminens. Cf. Neue, 11. p. 478. j

De quatuor illis quas grammatici statuunt coniugationibus
denique generatim disserens, pauca verba faciam de forrais per
syncopam e longioribus in breviores contractis. j

Breviores formas Ausonius multo magis amat; oratione nu-
meris devincta certe plerumque breviores, pleniores saepius in
sermone soluto exhibet, quippe quae optime congruant ad longas
quas facit periodos, verborum copia ambituque redundantes. Lon-
giores autem formas hac ratione contraxit seu mutilavit.

Permulta apud Ausonium reperimus exempla eius syncopae,
ut verba primae et quartae coniugationis tempore perfecto et ab
hoc temporibus derivatis r litera elisa duas vocales in unam lon-
gam contrahant. Sic mutasti, optaras, continuarit, scisti (Grat.
act. 57) scieras, punisse, quissent (epigr. 139, 7.). Sed exempla
huc revocanda plura sunt, quam ut ea omnia hic referre li-
ceat. Sufficiat monuisse Ausonium plerumque formas contractas
amare.

Minus saepe quum apud Ausonium tum apud ceteros Ro-
manorum poetas formae contractae verborum secundae et tertiae
coniugationis in usu sunt, quorum perfectum in evi, ovi et ivi
terminatur. Apud Ausonium has observavi:

In parent. 4, 25. flesti; in Grat. act. 80 inolesti; in epigr.
141,2. nosti; in idyll. 13, 17. noris; in epitaph. 5. nosse; in prae-
fatiunc. 2, 3. nosses; in idyll. 8. cupisset; concupisti; in idyll. 8.
pr. desieras in epitaph. 38,3. lacessieris in epist. 11. pr. ; quaesie-
ris in Grat. act. 38. (Such.); intristi in idyll, 7. .pr.

In verbis compositis, a verbo eundi derivatis, Ausonius sae-
pissime r literam tempore perfecto et ab hoe temporibus deriva-
tis elidit et modo i — i iu i contrahit, modo contractionem negle-
git. Sic in idyll. 2. perft et interiit; in epitaph. 31, 2. et lud.

- 37 - -'-:

sept. sap. Cliil.5. abiit, obiit, abtt, obit uno eodemque loco exlubet.
Cuius generis sexcenta exempla legimus ; formas integras ter qua-
terve tantum. In epist. 9, 48. adivi; in epitaph. 32, 4. obivit;
in clar. 6, 12. transivit. Simplicis verbi q. e. eo unam tantum
formam contractam apud Ausonium legi, in epist. 5, 7. isse.

Persaepe Ausonius evitandae asperitatis causa (Quint. 1, 5,
42.) secundam personam num. sing. verborum passivorum et de-
ponentium omnium coniugationum excepto indicativo praes.
in re pro ris terminantem exhibet. Permulta exempla in promptu
sunt, quae brevitatis causa sciens omitto. Sufl&ciat monuisse
Ausonium formas in re exeuntes plerumque scripsisse.

Saepissime denique Ausonius tertia persona plur. num. indi-
cativi perf. act. formis in ere pro erunt exeuntibus utitur. Quod
genus exempla hic referre longum est. Non omitto ea, quae me-
moratu dignissima sunt , respondere in epist. 25 , 26. . et in Grat.
act. 73. (Such.) vidgre (sic Gellius 10, 3, 17.) cf. Neue, 11, p. 295.
' Hactenus de Ausoni proprietatibus in usu verborum.

" QuaestioVI.

De adverbiis.

Ausoni studium aliquid novi et exquisiti in oratione affectandi
non parum habet raomenti etiam ad usum adverbiorum. Non
pauca adverbia Ausonius protulit, quae alias non leguntur, alia,
quae obsoleta vel usus rarioris sunt.

Adverbia, quae apud Ausonium tantum reperiuntur, haec sunt :
glomeratius in Grat. act. 68 (29): quis oratorum densata

gl. dixit. •

improperanter in epitaph. 35, 3.
indefesse in Grat. act. 35 (77).

interne *) pro intus in clar. urb. 14, 14. et epist. 5, 21.
Cf. Neue, 11. p. 518.

*) Libet hoc loco annotare inteme ab Ansonio ultima syllaba correpta proferri
Adverbia similiter ab Ausonio licenter correpta sunt haec.
In epigr. 105, 5.:

Xam tecum fere totus ero, quocumque recedam —

..v^.

.. j-J^ y<-.

, — 3H —

signanter in Grat. act. 9 (4): omnia signanter et brevft6r

indicare.
Haec snnt adverbia Ausoniana ; iani nonnuUa seu vetusti seu
USU8 rarioris mihi proferenda sunt.

Properiter in parent. 27, 1. {'■■■ '

Et amita Veneria properiter obiit. '
Cf. Att. ap. Non. p. 155; Neue, II. p. 503. '

Vetusto adverbio, q. e. praes Ausonius usus est in lud. de
sept. sap. Ludius 19:

Spondere qui nos, noxa quod praes est, vetat.
Praes idem ac praesto ; cf. Plaut. in Pers. 2, 4, 17. et Fest.
sub voce „praes". . , j

In epist. 25, 2H. Ausonius obnixum pro adverbio obnixe
scripsit:

obnixum taces. j

Adiectivum praeceps bis adverbialiter exhibet. In eclog.

in quo mense qd. sign. 12 (praeceps ire), id. in idyll. 10, 272,

Duo adverbia Ausonius pro adiectivis usurpat. In epigr. 4,

1.: „penitis in oris occultatus", et idyll. 17, 5.: studiis .seorsis.

Missas facio nonnuUas praepositiones , quas Ausonius adver-

bialiter usurpavit, ante, post, super, clani (sept. sap. Sol. 4), co-

ram (orat. mat. G). De qua re conferas Neue, II. p. 516. 528.

Quaestio VII.
l)e praepositionibiis.

<'!'.■■

Reliquum est ut paucis de proprietatibus agam, quas Au-
sonius in usu praepositionum habet. Ausoni usum coniunctio-
num examinare onritto; nam omnia huc revocanda iusto modo
persequi longioris laboris fore nemo est, qui ignoret. In usu

fere, cuius ultima syllaLa semper producitur (cf. Neue, II. p. 518), ea syl-

laba correpta profertur. Porro ultima syllaba ab Ausonio coirepta est in

adverbiis amice t^t inimice. In heptastich. Thal. 6, 5.:

Quum falso laiidas, tunc et amice noces, j

tiuum vere obiurgas, sic inimice iuvas. I ^

Attamen iiihil imppdit, quominus amice et iiiiiuice pro vocativis accipiamns.

1

- »9 -^

Jrtflsiepositidtiiuin Atisoiiius in uhivfetsutn a bottilntmi lo^iTiendi i*a'
tione non discessit. Pfaeterquaiii t[uod vetUStam praifepoBitionem
endo in Ausoni (^rammaticom. 18 (cf. Neue, 11. p. 548) comtne-
moro, fusins de uno tantum loco disseirere debeo. Qui locus th
Ausoni interpretibns diverse tentatus adl^t noudum isanatus est.
In parent. 3, 15 (10) sq. Verba liegUfttur:

Hinc tenus Europam fadna crescente peiito -

Constantinopolis rhetore te viguit.
Sic codd. et omnes qUas inspiexi editibnes. Att^o^iits si i^e-
vera ita scripsit — quod equidem negaVerim — lieque qnid spurii
in his versibus latet: observandum nobis est primum tenus cum
accusativo elatum, tum eam praepositionem ante nolnen at-
tributum positam esse. Utruttique contra communem dicendi
usum factum est. Loci, quibus tenus cum accusativo eiffertur,
valde dubii sunt ex discrepantia codd. lectionutti. Cf. Rudittian- .
nuni in sua inst. grattim. Latin. part. 11. p. 323. Ptaepostrtionem
tenus postponi debere (propter euphoniam) OharisiUs, ServiUs,
alii auctores sunt. Cf. Neue, II. p. 557 sq.

Ausonius praepositione tenus loco cit. excepto semfel itt prof.
17, 5. usus est nulla licentia sumta; „auditu tenus".

lam inquiramus, qua ratione Ausoni interpretes iocutti ho-
strum explicent atque tueantur et ttum Ausonius ea , quae in
codd. sunt, soribere potuerit. ' ' "

" Versui „Hinc tenus . . . ." praeetedunt verba:

Te Narbonensis GraUia praeposuit, '

Omasti cuius Latio sermone tribunal : '

i^. Et fora HiberorUm quaeque Novenipopulis.

His versibus Ausonius haiic sententiam exprimit: Condeco-
rasti oratione Latina forum OaUiae et tribunalia Hispanijeie et
fora, quae sunt apud Novempopulos. Inde cum Europa tinus no-
men tuum proferretur, Constantinopolis floruit te docto rhetore.
Equidem haec verba, fateor, non intellego; nam G^aUia et Hispa-
nia tam in Europa sunt, quam Thracia, in qua est ConstiantiTio-
poUs. Quae ratio movit Graevium , ut sie scriberet atqtae di-
stingueret:

Hactenus Eufopam, fattfia ci-escente perito.

ConstantinopoUs

SubinteUegit ex versu superiore omati. At verum quid hac
mutatione lucremur, ignoro. An ConstaotinopoUs , qua in urbe

•^•^

— 40 —

, VT.-- -' ■■
*Z. - •■' . •;-:

rhetor floruit Axborius ex Ausoni opinione ab Europa «xclus^
est? „Mininie!" alius ait, Ausoni interpres, nescio quis; „at
quemadmodum , inquit, Africa et Asia singulae suam minorem
Asiam et Africam habent, ita et Europa suam Europam (mino-
rem) , in qua Constantini urbs sita est." Sed etiam ttlm Con-
stantinopolis in Europa, licet in Europa minore est, neque Con-
stantinopoli ab urbe Europa tenus famam crevisse Ausonius di-
cere poterat. Aliam hunc locum explicandi ac defendendi viam
lulianus Floridus ingressus est, qui interpretatur : Fama crevit
ad extremam usque Europam i. e. quousque Europa extenditur.
Quam interpretationem etiam loannes - Bapt. Suchaeus receptam
probavit. At docti illi viri praepositioni tenus vim ac notionem
extorquent, quam ea alias nusquam habet et quam ut suapte na-
tura habere possit, non immerito vereor. Verba Europa tenuifama
crevit nihil aliud significare possunt, quam: Fama crevit usque
adEuropam, non vero id, quodSuchaeus vult: trans Europam us-
que i. e. quousque Europa extenditur. Quare ne Floridi ac Su-
chaei quidem opinio probari debet. Sed aliam explicandi ratio-
nem nullus ex Ausoni interpretibus indagavit. Verum ne potest
quidem alia reperiri. Nam codd. sententia, quae verbis: Hinc te-
nus Europam .... exprimitur, sanae repugnat rationi. Itaque
mihi persuasum est Ausonium ita non scripsisse et versus inde a
verbo Hinc usque ad verbum Viguit — aliquo modo corruptos
esse. Vitium autem sine ulla dubitatione latet in verbis „tenus
Europam" ; nam hoc genus dicendi abhorret , ut iam demonstra-
vimus, a consueto usu dicendi. Itaque haec verba a librariis de-
prata esse credo. Quid vero horum loco Ausonius scripserit, dif-
ficilis est coniectura. Contra quid dixerit Ausonius iam recte,
puto, lulian. Floridus sensit. Ausonius dixit: Inde fama ad ex-
tremam usque Europam vel trans Europam usque crescente Con-
stantinopoli rethor viguisti. Quae sententia praegnanti tanquam
modo exprimitur, si legimus pro „tenus Europam" „8uper Eu-
ropam. " Nain praepositio super hoc loco non tantum complecti-
tur notionem ac vim verborum ad extremam usque Europam , sed
etiam significat famam trans fines Europae prolatam esse.

T a n t u m.

, '^■■.'.-'^