De Platonis re Gymnastica [microform]

'i^.M^b OMMENTATlO
g-f' ' HISTORICO - F4P,DAGOGt&A

i)W

PLMoNIS RE GYMNdSTICA,

.'^

SCRIPSIT

JLEXJNDER KJPP,

PHILOSOPHIAE DOCTOR, ARTIUM LIBERALIUM
MAGISTER AC PRIMaRUM PRAECEPTOR IN GYMNASIO

MINDENSL

' '' '■■«<n-ii'i|ij I

J,*

«^;:^^:^::!;^ V "* /i^ libraria h schul^.

V ' .^ MDCCCXXVIIL

• .*„ ,•'•*•' ' ■ ■ *---■■

r- .-i ■• , . I . ;:.<.■■

'''■{..■"'"'■':■ . • f ■ '""<'■■:

ToV xol/SLtffT» ftovaiK^ yvfivatartx^v xepxwvvrx xxl

flBTpiUTXTX ry "^VX^ XpOe<pipOVTXf TOVTOV Op^OTUT XV
(PxTfltV ttvxt T6\ia)i flOVUKCOTXTOV Xx\ BVXpft07T0TXT0V f

iroKv fkx/Lov ^ Tou Txi ;^op(f*V aA^kxie (uvkitccvtx,

Plat. Polit lib. 111. p. 412. a-

^^**,

•^^-•*H

Prooemiufn^

^criptionum , quibus res Platonicae, cum ad pliilosophiam, tum ad sin-
gulas doctrinas pertinentes, et explicantur et docentur, hodie plures ,
quam unquam gentium reperias. Neque id sine causa ita habere, facile
e vera disciplinarum tractandarum ratione, quam magis magisque agno-
scunt viri docti, colligi potest.

Satis quidem constat inter nos, omnium, quas novimus etcolimus,
disciplinarum alias ad Jiistoriam generis humani, alias ad historiam, quam
vocant, naturalem spectare ; quas ad solas philosophiae ipsius, quae
per se una est, pars et idealis et naturalis, quae dicuntur, ita descendunt,
altera ad alteram, ut singulae inter se conjunctissimae sint, sibi invicem
auxiliariae et administrae, idealis philosophia et historia generis humani,
naturalis et philosophia et historia. Atque ex nostro quidem genere quot-
quot excultae sint per saeculorwm spatia doctrinae, humanas tantum res
complectentes , earum vis finisque eo dilucidius apparebit, quo studiosius
in historiis, quibus natae sunt, cognoscendis fuerimus versati; nam pau-
cos tantummodo fugit, historiam, quae omnis rei ideam vel notionem e
partibus undique evolutis sola exhibeat, hominum genere aetate longe pro-
vecto, nalurae et disciplinarum et artium perspiciendae esso utilissimam.
Qua re considerata, recentioris memoriae viri eruditi et cujusque doctri-
nae historiam tractare coeperunt, praeterquam quod statum, qualem jam
obtineret, tradebant. Neque nostrates ulla in re neglexerunt illam, quae
vi atque gravitate omnes ceteras antecellit, artem educandi, alii explican-
tes totam ejus historiam, de quibus honoris causa aequum est nominari
Niemeyerum et Schwarzium 0 , viros de hac doctrina meritissimos , alii
majores minoresque partes permultas.

Qua de causa equidem non dubitavi , quum meae jam partes essent
commentationis, quae quotannisedisolet, scholasticae conficiendae, breviter,
quae Plato de qiiadam educationis partenobistradiderit, explicare; praesertim
quod studio hujus philosophi , qui est idem , quo cognomento adhuc caruit, sum-
mus educator,iam dudum occupatus,occasione mihi oblata haud gravate utor,qua

1) Qaorum alter historiam artis educandi delineavit in: Grundsaetze der Er-

«iehung und des Tlnterrichts. Tom. HI. p. 311 ■— 406. Ed. VII. Hal. 1819}

- alter totam primus copiosius exposuit in : Geschichte der Erziehung nach

ihrem Zusammenhang unter den VoUkern von alten Zeiten her bi« auf die

neueste II. Tom. Lips. i8i3.

•■n-^: -^

— 4 — :

fieri possiti ut pro meis viribuS) quamvis in re modo abrupta, ipsum

expeditiorem sim redditurus. Sed mihi varias educationis animo lustranti

partes> et unirersae; ad nationis cultum spectantis, et speciuliS) quae vo-

catur, singulos amplectentis ad humanitutem informandos, de quibus

Flatosententias passim et praecepta dedit, non illa quidem suae solius ae-

tatis hominibus, sed toti,-quod vivet, generi commendanda, nihil digni-

us est visum, de quo hisce pagellis scriberem, quam quodcunque ab illo

est de gymnastica disputatum. Qua arte sicubi educationem juyentutis

orbatam videmus, historium omnium saeculorum perlustrantes , non longe

aberat, quin viri, rem sapienter periteque callentes , mancam educandi

rationem cuperent integram suisque numeris absolutam redderej quam

vero si alibi admissam conspicimus, haud semel accidit, ut, qua norma

ad certam ipsa educandi rationem temperata pueros juvenesque confor-

mandos bene curet, ea non alium in eventum excederetur, ac si id, quod

menlem ferret et oculis spectaretur, potius servandum esset atque exco-

lendum, quam id, quod in corpore inesset re^ens atque imperans vi di-

vina. Quae cum ita sint, quis duos hic non viderit effugiendos scopulos?

quos non offendere, majus prope aliquid, quam quod a nostris discipli-

nae publicae magistris praestari queat, esse videtur. Idcirco, quod ad

rem plurimum facit, ne illius arti • cultus nostro tempore abjiciatur, non

eorum modo sententiae, qui nunc aetatem degunt, summum nimiumque

consiliorum et factorum moderantes, audiendae sunt, verum eorum quo-

que ingeniorum, quae, in Veterum ordine stantia, voces ad nos emittunt

gravissimas , ubi labamur, e recto rerum modo cedentes. Quorum quod-

nam de nostra re gymnastica arbitretur quisquam graviore cum auctori-

tate eaque sapientiore dijudicare posse, quam, quem Cicero quasi deum

philosophorum declarat, illum ipsum Platonem? Ergo non paulum forsan

juvabit, si/ quaecun<iue ille hac de re scripserit, tum sententia presse

reddenda, lum, quotiescunque nostra cogitandi dicendique ratio admittet,

verbis ipsius integris, idque Astio V. C maximam partem interprete, ab-

solvamus, sic quidem, ut jam de principio omnia ab illo de educationis

notione et vi atque ejus utraque inter se necessario conjungenda parte ex-

posita paucis praemittamus ; quae si relicta essent, non habueris, quo

pacto, quae de ipsa corporis exercendi arte verissime senserit, perspicias,

Quo facto, nostrum esse poterit, considerare, quatenus Platoni concina-

mus, vel potius, quam late ejus et doctrina et praecepta pateant, quam-

que vere sint idonea, quae nostra gymnasticae studia, ubi languescere coe-

pere, tam resuscitent, quam, ubi ultra modum progrediuntur rectum,

moderentur.

— s —

■ /. ■■•■

Educatio quid sit quidque valeat, atque quanam inde ratio-
ne gymnastica una cum arte, quae vocatur, musica oriatur
necesse sitt Accedunt adjumenta harum artium discenda-

rumpublica.

§,1.

^ummam educationis dicimus esse in disciplina a pueritia instituta, quae

virlutem spectet, idque efficiat, ut idem et perfectus fieri civis cupiat et

juste tam imperare; quam parere velit ^)^ vel eam esse statuimus, ut

pluribus persequamur, puerorum ductum et institutionem ad rationem

rectam a lege praescriptam , quam moderatissimi maximeque aetate pro-

vecli, experientia edocti, re vera esse rectam consentiant ^), quaeque puc-

rorum animis mores convenicntes ingeneret , quibus , quum rationem per-

ceperint, assentiantur recte se imbutos esse , ita educatos, ut odium ha-

beant ejus, cujus odium haberi oportet, statim ab initio ad fincm , dili-

gant vero, quae diligi oportet *). Quodsi hanc educationem separantes

verum judicamus cultum, is, qui ad pecunias speclet vel ad robur aliquod

aliamve quam sapientiam a ratiorie et justitia sejunclam, sordidus et illir

beralis erit, nec omnino dignus, qui cultus nominetur ^), Nam fieri so-

let, ut homines, licet nonnumquam sint in rei cauponiae et nauticae alia-

rumque id genus negotiis admodum versati, illo tamen careant vero cul-
tu 6). , .

2) Legg^. lib. I. p. 643. d. e. £d. Stephani , ex qua omnes deinceps loci sunt
allegati. —

3) Legg^. II. 669, d.

4) Legg. II. 653. b. c.
ft) ItCgg. I. 644. a.
(5) Log». J. 643. e.

\

— 6 —

^. 2. n.
Sed notlo, quam posuimuS; artis educandi quo minus in hominum
vita probetur, prohibent morbi et corporis et animi, quorum hi illos ex-
cipientes, si rem recto spectes, ex malo corporum habitu proficiscuntur,
Ad talem -vero habitum quum civitates accedunt pravae et sermones hu-
jusmodi in civitatibus privatim et publice conferuntur, praeterea discipli-
nae neutiquam his medentes a pueris percipiunlur, pravi omnes, qui pra-
vi evadimus, duabus de causis exsistimus, minime e voluntate nostra a-
ptis. Quorum quidem culpa procreantibus magis attribuenda est, quarri
procreatis, et educantibus magis, quam educatis; quare jam de corporibus el
animis curandis, quibus remediis adjuYantibus conserventur, con^entaneum ei
eonveniens est expani 8), Quod plane et chire ut perficiatur, paulo altius rcpe.
tentes, primum animi naturam, tam divini quam humani, disseramus.

Omnis animus se ipse movet, se ipse non deserens, quin etiam ce-
teris, qnae movenlur, fontezn et principium praebens movendij quo fit,
ut sit immortalis, i. e. neque oriatur, neque occidat, Simul animus omnii
amne curat inanimatum omneque caelum percurrit, alias in aliis formii
exsistensj jam qui perfectus et pennatus est, sublime fertur et universun
mundum administrat, qui vero pennas amisit, fertur, donec solidi aliquic
prehecdat, in quo si domicilium collocavit, corpus terrenum, quod se ipsunc
per illius vim movere videtur, assumitj et animans hoc totum appella-
tur, animus simul corpusque compactum, mortalisque accipit cognomen 9)
Hominum igitur patet naturam illo, quod se ipsa movet, constare, quemad.
modum omnino id, quod csse videtur, et id, quod fit, motione efficitur
non esse autem et interire ex quiete proficiscitur; calor enim et ignis
qui quidem etiam cetera gignit ac regit, ipse gignitur ex incitatione a(
frictionej haec autem motio est »o).

7) Ad §. 2. et 3» vide Tim. 8^. b. — 90. d,

8) Tim. 87. b. c. .

9) Phaedr. 24^. c. d. e. 246. b. c.
10) Theaet, »53. a.

Quibus cle humano animo alque homine toto praemissis, jam, quae
sit via, qua morbis et animi et corporis sit medendum in educando , ma-
gis perspicue ostendere poterimus. Motio videlicet utriusque est ; nam
corporum habitus nonne quiete et segnitia perit, exercitationibus vero et
motionibus maximam partem conservatur? Animi autem habitus nonne
disciplina et m^ditatione^ quae motiones sunt, sibi acquirens doctrinas et
conservatur et melior exsistit, quiete vero, quae exercitationis negli^entia
et inscitia est, neque quidquam discit, et, quae didicit, obliviscitur ? *0»
Sane quidem j sed ut illao motione& et ad animum et ad corpus spectantes
suam quaeque vim habeant, neque incommoda inferant Iiomini, non pro-
ridebimus, nisi sententiam tenentes, non animi modo naturam insigniter
perspici non posse sine universi natura, sed, si. quidem Hippocrati al>
Asclepiadis oriundo fides habenda est, ne corpus quidem, nisi hac addita
ratione '^). Nam ad bonam et malam valetudinem, virtutes et pravitates
nulla moderatio major est, quam animi ipsius ad corpus ipsum; quorum
nihil perpendimus, neque intelligimus , animum robustum omnibusque
partibus magnum quum imbecillior minorque species vehat , quumque con-
trario modo ambo sint compacta, non pulchrum esse totum animans (ab-
horrere enim maxima ft convenientia et moderatione) , id vero , quod con-
tra se habeat, omnium esse spectaculorum ei, qui perspicere possit, pul-
cherrimum et amabilissimum. Quemadmodum igitur corpus, quod gran-
diora habet crura, vel alio quopiam habitu uimio jaffectum sibique haud
conveniens nec moderatum est, simul deforme se exhibet simulque in U-
boribus ferendis multoties contorquetur, vacillat, lassatur et concidit infi-
nitaque sibi mala infert, idem existimandum est etiam de utroque con-
juncto, animans quod appellamus: quando videlicet in eo animus insit cor-
pore potentior exsultansque, eum concutere totum corpus intusque morbis
implere, et, quum ad disciplinas aliquas et quaestiones contente aggredia-
tur, liquefacere; docentem porro et altercantem publice et privatim, lites
quum exoriantur et contentiones , fervidum illud reddere. ac sol vere , alque flu-

ii) Theaet i53. b.

12) Phaedr. 270. c. cf. Charmid. 156. e.

— 8 —

xiones mferentem plurimos medicorum, qui dicuntur, adeo fallere, ut
contrariis causam altribuantj contra si corpus ingens nimisqud segne co-
pulatum fuerit cum pusilla et imbecilla mente, tum potentioris naturae,
quae quidem alimenti, non isapientiae cupida est, agitationes, superantes
remque suam augentes, animum vero hebetem et indocilem et immemo-
rem reddentes, maximum morbum, inscitiam, efficere. IJna igitur am-
borum salus reperitur, si neque animum sine corpore movemus, neque
corpus sine animo, ut contendendo evadant aequalia inter se atque sana *3).

§. 3.

Poctrinarum igitur studiosum vel in alia quapiam meditatione men-
tisque exercitatione versantem corporis quoque motionem adjungere opor-
let, gyninasticam J*) tractantem, eumcontra, qui corpus sedulo fingit
et excolit, animi adjungere oportet motiones, musica universaque
philosophia utentem, si quidem jure uterque voluerit simul pulcher
simulque vere bonus appellari. Eadem vero hac ratione, qua totura, sunt
partes quoque curandae.

Etenim corpus, quum ab iis, quae ingrediuntur, uratun intus et
refrigeretur, rursusque a rebus externis exsiccetur et humectetur, eaque,
quae cum his conjuncta sunt, patialur, si quiescens traditur motionibus,
perit superatum ; at si quis, quam altricem et nutricem universi appella-
veris, imitatur naturam, nequo corpus omnino unquam quiescere sinit,
sed movet, et, concussiones semper aliquas ei injiciens, usque quaque secun-
dum naturam repellit istas interiores et exteriores motiones, modiceque concu-
tiens affectiones in corpore vagas ejusque partes pro cognatione in ordi-
nem inter se adducit, non inimicum inimico admotum sinet bella inferre
corpori atque morbos, sed id contendet, ut amicum amico adhaerens sa-
nitatem efficiat. ^^). Ex motionibus autem optima est, quae ipsa in se

13) Tim. 87. d. — 88. b. ' .

14) Titn. 8?^. c. cf.' Polit. II. 376. e. ; 111. 411. e., 4r9. a.

15) cf. Gorg. 452. b. Gorg. 504. b. Phileb. 25. Synip. 186. a. Polit. IV. 444. c.
d. e.

— 9 —

a 5e ipsa concitatur Cn^axime enim mentis et rerum universitatis motioni
cognata est) , quae vero aliunde concitatur , deterior j deterrima autem , si
jacens et quietem agens corpus per alia particulatim movetur. Quocirca
purgationum et confirmationum corporis ea , quae per exercitationes fit,
optima ^^), secunda vero ea, quae per pensiles gestationes fit in navigan-
do et quaecunque alia vectura est haud laboriosa; ac tertia motionis spe-
cies, tunc demum, cum summa cogit necessitas, admodum utilis, alio
vero nullo modo prudenti admittenda, sanatio est, quae medica purga-
tione peragitur. Morbi enim, nisi magna intendunt pericula, non sunt
irritandi medicamentis ^ nam quaevis morborum constitutio animantium
naturae quodammodo similis est. Etenim horum composilio ab ipso gene-
rationis exordio habet certa vitae tempora, tam genus universum, quam
animal quodqiie per se, quod, quum ab afFectionibus necessariis discesse-
ris, fatali utens vita nascitur. Eadem igitur ratio est morborum
constitutionis, quam si quis praeter necessitatem corrumpit medicamentis,
simul e parvis magni, e paucis multi evadere consueverunt Quocirca
praescripta victus ratione corrigendi et gubernandi sunt omnes morbi,
quantum quis otii habeatj non medicamentis adhibitis malum grave
est irritandum. Ac de communi quidem animante ejusque parte corpp-
rea, quomodo quis gubernans et gubernatus a se ipse rationi convenien-
tissime vivat, satis sit dictum,

Ipse vero animus, qui gubernaturus est, magis sine dubio et prius
praeparandus pro viribus, ut quam pulcherrimus sit et aptissimus ad gu-
bernandum. Cujus tres partes trifariam in nobis constitutae sunt, qua-
rum quae in segnitia vivat et motionum suarum quietem capiat, eam ira-
becillimam necessario exsistere nos non fugiet; quocirca curandum est,
ut motiones habeant inter se congruentes pro cujusque natura. Quod pri-
mam attinet ad partem cupiditatibus deditam (ro Ivt^v/j.jjTtHov'), ea servanda est,
ne impleta corporis, quaedicuntur, voluptatibusamplaqueacvalidareddita jam
non suam rem gerat, atque cogenda, rationi(rw koyKjTixu), quippequaesapiens

16) Sophist. 226. e.

— 10 —

sit et universi animi procurationem liabeat, ut se subjiciat j quod quo facilius
fiut, iracundiae vigor (t6 dvfio8iii() praesto essedebetadilliusvimcohibendam,
rationi obediens ejusque decreta fortitudine exsequens ^"0* At enim hac
inter animi species concinnilate praecepta, de praestantissima existiman-
dum, deum' cuique eara dedisse ut genium , qui in summo corpore habi-
tet et propter caeli coguationem nos a terra, tanquam animantia non ter-
rena, sed caelestia, attollat; quare is, qui, huic genio observando dicatus,
discendi amorem veritatisque cognitionem coluit, et in his prae ceteris re-
bus se exercuit, quantum natura humana immortalitatis potest compos
esse, ab ea nullo modo deficiet; quamquam ad omnes tres species perti-
net cultura haec, ut convenientes cuique motiones ac tanquam pastus at-
tribuamus. Quae omnia si concinne, et ista quidem ratione, in hominis
cultum cadunt, fieri.non potest, quin exsistat ille, qui justitia dicitur,
animi habitus, quem sine controversia quarumlibet virtutum esse conten-
dimus summam, simul id, quod animo et instituendo et educando con-
aectamur »8)^

Itaque ex iis, quae modo dc gymnasticae et musicae vi ac natura
diximus, alteri sanitatem progignendam , alteri justitiam tribuentes, elucet
malae turpisque educationis in civitate certissimum esse argumentum, si
medicis et judicibus perfectis indigeant non solum ii, qui viles sunt ar-
tesque illiberales exercent, verum etiam ii, qui liberalem prae se ferunt
institutionem. Namque altera instituendi disciplina, etiamsi ad corporis
tantum deformitatem pertinere videatur, medicina morbi» medente, a
principio tamen atque continuo ad morbos quoque opprimendos adscisci-
tur, Atque eodem modo musicam seu mentis conformandae artem ad uni-
versam quidem ignorantiam spectare, tanquam animi deformitatem , sed
pravitates animi etiam vel morbos, ex seditione illos eorum, quae natura
cognata sunt, oriundos, i, e. injustitiam, insolentiam, timiditatem, vica

17) Politia IV. 434. c. — 444. d. Tim. 70. — 71. a.

18) Politia IV. 444. c. d. e.

— 11 —

ria ratione in virlutes contrarias convertere educanJo, recte contenderit
quispiam, etsi istis pravitatibus omniurh artium proprie accommodatissima
sit castigans jurisdictio '9),

Sed vita, quae, gymnastica et musica opltulantibus, corporis omni-
no et animi curam ad virtutem asseqnendam clegit rectissime, omni ple-
na sit vacatione; nulla enim opera subsiciva impedimento esse debet, quo
minus liberorum filii, uti corpori labores et nutrimentum conveniens, sic
animo tribuant discipllnas ct mores ^o)j ideo somnus quoque prorsus fu-
glendus est multus, qui neque corporibus, neque animis nostris, neque re-
bus hac in causa gerendis conscntaneus est natura ^i). Gymnasia igitur
et scholae media in urbe sunt tripartito aedificanda; foris autem circa ur-
bem tum equorum gymnasia similiter tripartito exstruenda , tum loca spa-
tiosa ad sagittandi jaculandique exercitia accommodanda; in liis vero o-
mnibus praeceptores peregrini, qui, in quoque genere mercede adducti, ibi
habitant, docere debent omnes, quae ad bellum et musicam pertinent, di-
sciplinas eo ventitantes juvenes, non ita quidem, vit is duntaxat filius ,
quem pater voluerit, ludum frequentet, quem vero noluerit, is discipll-
nas missas faciat ^s)^ neque ut aut pater fillo permittat, aut ipsi, vel di-
scendi cupido vel non cupido, permissum sit longius vel brevius tempus
in his rebus contra leges sumere, sed, quod ajunt, quivis vir et puer pro
viribus, qulppe qui magls sint civltatis, quam parentum, necessario insti-
tuendus ^^). Qui vero ad humanitatem sunt informandi, sine paedagogis
quibusdam non frequentabunt scholas vel gymnasia; nam pueros, quum,
quo magls prudentiae fontem nondum habent, eo difficiliores prae omni-
bifs animalibus ad tractandum sint, primum, a nutricibus et raatribus
ubi discessere, oportet per paedagogos, quasi frenos quosdam, vinclrl,
praeterea quoque per magistros cujuscumque artis et per disciplinas , utpote

19) Polltia 111. 404. e. — 405. e. Sophi«t. 226. e. — 229. a.

20) Legg. Vll. 8O7. c. d.

21) Legg. Vll. 808. b.

22) Legg. Vll. 8O4. c. — d.
2.3) Legg. Vil. 810. a. 8O4. <l.

— 12 —

liberos **)♦ Ad hoc miisicae et gymnasticae praefectos constituere decet,
duplices utriusque, alios institutionis , alios artis concertaloriae causa. Qui
institutioni praesunt, gymnasiorum et scholarum ordini et disciplinae pro-
spiciant rebusque ad haec pertinentibus, ut pueri decenter ventitent et com-
morentur. Concertationem vero qui curam habent, in gymnicis et musi-
cis ludis certantibus praemia decemant, duplices etiam hi, alii in musica,
alii in concertatione ^^), Denique reliquus est magistratus in rebus a no-
bis ante prolatis, qui institutionis universae procurationem habeatj unus
igitur hic quoque sit praefectus secundum leges, annos natus non minus
quam quinquaginta, liberorum legitimorum pater, mazime quidem filio-
rum et filiarum, sin minus, liberorum alterius sexusj existimet autem
ipse cetcris antelatus et anteferens hunc, qui in singula quinquennia tradi
solet, magistratum summorum in urbe magistratuum esse longe praestan-
tissimum ^^).

Ad gymnasticam vero pueri jubeantur inde ab anno seplimo aetatis
ad undecimum usque studiose se dare ^r). Quae tamen totam per homi-
nis vitam peragetur ^^}, senectutis demum annis absolvenda, ubi senibus
lavationes calidae, quae corporibus eaedem et aegrotantium et laboribus
defessorum succurrunt juvantes, parabuntur ^p).

n.

De corpore ipso gymnasticis ezercitationibus colendo.

§. 5.
;^amquam corporis cultum animi institutioni non esse postponendum ,

(Qa

24) Legg. Vll. 808. d. c.

25) Leffff. VI. 764. c. d.

26) Legg. Vll. 813. c. VI. 765. d. — 766. b. Vll. 813. c.

27) Le^g. Vll. 8O9. e.

28) Politia 111. 403. c.

29) Legg. VI. 761. c.

— 13 —

sed aequabili cura cum ea exercendum jam statuimus, tamen, quoniam
gymnasticae studia apud nostros musicae nunquam non solent superare,
atque hanc ob causam ea, quae modo de educatione et sensimus et prae"
cepimus, ad persequendum ac tractandum sunt difficiliora ^o) J, id nobis
servandum videtur, quod non corpus recte affectum sua ipsum
virtute animum bonum efficit, sed contra animus bonus
sua ipse virtute corpus reddit quam potest optimum^i). Qua
fere sententia recte quoque dixerimus animum nobis priorem corpore es-
se, et corpus secundum posteriusque animo, qui hoc imperio suo subje-
ctum regat ^^) •, neque animi modo virtutes , temperantiam , justitiam , sa-
pientiam, quanto ipse corpore sit praestabilior , tanto digniores esse, quae
hujus habitui, robori et pulchritudini cum sanitate, anteponantur , sed in
universum etiam genera ad animi curam spectantia, quo majorem habe-
ant veritatem atque vim, eo pluris, quam genera ad corpus colendum per-
tinentia, ducenda esse. Quam ob causam is, qui sapit, ita vivet, ut o-
mnia sua ad hoc dirigat , in primis disciplinas , quae talem ipsius animum
effecturae sint, in honore habens, ceteras vero contemnens; deinde cor-
pus ut colat et nutriat, ferinae rationeque carentis voluptatis causa, tan-
tum aberit, ut ne sanitatem quidem respiciat, nec hoc prae ceteris spe-
ctet, ut robustus vel sanus vel pulcher existat, nisi etiam prudentiam inde
assecuturus sit, sed semper corporis concinnitatem animi concentus causa
temperans reperietur 33).

Unde patet, nostris pueris juvenibusque eiercitatione non opus esse
athletarum, virorum maximi certaminis, verum scitiore quadam, quae
quidem simplex ac maxime sit eorum, qui, exercitationes laboresque sub-

30) Haec verba in parenthesi seclusa, ut, <piae praecedunt, cum secpientiba«
satius concinant, de nostro quidem addidimus , sed quemadjnodum ratio hu-
jus Platonieae doctrinae interpretandae ipsa requirit. De qua vide in £pi-

logo. —

31) Politia 111. A03. d.

3Q) Le^g. X. 896. b. c.

«.3) Politia IX. 591. b. c. d. ; 565. d.

— 14 —

euntes, ad animosam naturae partem magis respiciant, quam iad robur,
neque, quemadmodum athletae, roboris causa victum instituant laboresqiie
sustineant Igitur etiam ii, qui musicam et gymnasticam condiderunt,
non eam ob causam, quum nonnulli ponunt, condiderunt, ut altera parte
corpus curaretur, altera animus, sed utramque animi causa maximt*
videntur instituisse ^^*),

§. 6.

Namque quis est, qui non inlelllgat, qui gymnasticam totam per
vitam exercuerint, musicam vero non altigerint, eos feriores, quam par
est, cxsistere, ignorantia et stoliditate plenos atque concinnitatis et venu-
statia experles, simul vi et feritate, tanquam belluas, omnibus partibus
agenleaj contra qui musica utantur mera, eos molliores vicissim evadere,
quam decet, excandescentia iis ejecla et velut nervis animo exsectis ?
At enim neminem praeteribit, si quis moderatissime cum musica gymna-
sticam commisceat, eum, utraque intomperantia sublata, pro feritate et
duritie, mollitle et mansuetudine sibi modestiam et moderationem, animum
virilem et fortitudinem esse reconciliaturum. Ad haec igitur duo, ut pa-
tet, deum nos quidem dlxerimus dedlsse hominibus musicam et gymna-
sticam , ad animosam et ad phllosopham indolem , non ad animum et cor-
pus, nisi subsiclvis operis id fiat, sed ad illa, vit inter se, quatenus par
est, concinerent inlenta et remissa. Quem concentum ipsa utriusque artis
temperatio efiectura, alterum intendit et nutrit sermonibus pulchris ac di-
sciplinis, aUerum remittlt, delenit, mitigat harmonia etnumero, ut ambo
parti ad cupiditates propcnsae bene praeesse queant, atque ita, suam qua-
que animi partium rem gerente, ipse homo tolus exsistat et pcrfectus ^^).

§. 7.

Tali jam ratione athletarum et exercilia intentissima et victum vi-
vendique rationem nos oportet vituperare, ut quos videmus vitam dormi-

34) Polltia 111. 403. e — 410. c.

35) Politia III. 410. c. — 412. a.

— 15 —

endo traducentes et, si paulum migraverint praescriptum vitae ordinem ,
gravibus morbis vehementer conflictantes. Nostrorum contra juvenum vi-
ctus simplex est, qualem ab Homero jam didicerit quispiam, cibis milites
suos pascente simplicibus neque ulJa magna praeparatione 'indigentibus ,
praesertim nunquam condimentisj etenim in bello veluti canes vigiles o-
portet eos esse, et quam aceriume videre atque audire, multasque vicissi-
tudines in expeditionibus aquarum, ciborum, calorum ac frigorum perpe-
tientes non proclives esse ad morbum ^6). Q^a de causa corpora eorum
a Syracusana mensa , vel Sicula opsonii varietate, vel atticis placentis, quae
videntur esse deliciae, abstinebunt ^^)^ accedit, quod legem feremus, ne
usque ad annum duodevicesimum omnino vinum gustent, docentes, non
oportere id, tanquam ignem igni, coipori et animo infundi, priusquam
ad labores incipiant progredij deinde ut vinum quidem gustent moderate
ad tricesimum usque annum, ebrietate autem et vinolentia prorsus juve-
nis se abstineat ^^), quum hoc certe nos arbitremur e medicina perspexis-
se, incommodum esse hominibus ebrietatem ^9). Denique Corinthiam
amicam habere vituperabimus viros corpore valituros. Quam universam
vivendi rationem commendamus, propterea quod eam carminum compo-
sitioni et cantui omnes harmonias numerosque yolventi comparantes nos
id non latet, quod ibi varietas gignit incontinentiam, hic morbum, sim-
plicitas autem musicae in animis temperantiam , gymnasticae in corpori-
bu? sanitatem ''O).

Palaestritae igitur et medici est, cibos, qui sint salubres, qui insa-
lubres, exploratos habere, nam v. g. fieri potest, ut bubulae carnes, quae
pancratiastae corpori robusto conducant, aliis, illo debilioribus, minus
conduciles justaeque sint *9. Praesertim iis non est praetermittendum ,

»6) Politla 111. 403. e. — 404. b. cf. Rival. 132. c. 8<ic[.

87) Politia 111. 404. d. cf Gor^. 510. b. c.

58) Lejg. 11. 666. a. b. 674. a. b. c.

39) Symp. 176. d.

40) Politia 111 404- d. e.

41) Prolaj. 313. d. Gorg. 517. «• 5l8. a. Crit. 476. Polit. I. «38. c.

— 16 —

quemadmodum mutatio omnibus in rebus, velut in omnibus anni tempo-
ribus, in ventis, longe periculosissima reperiatur, sic quoque, si a corpo-
rum victu, ut a moribus animorum, deflexeris, periculum aflFerrij nam
si corpora cibos, potus, labores mutare coguntur, ab initio turbata a mor-
bis non prius restituuntur, quam novum victum, ut sibi acceptum, as-
sumserunt "^^). Itaque medicus vel palaestrita, qui, imminente peregri-
natione, ab iis, qui ipsi curae sunt, ad longinquum tempus abesse vult,
si illos memoria praescripta non esse custodituros opinetur, commentarios
conflciet^ at si praeter opinionem ad brevius tempus peregrinatus reverte-
rit, alia, quam illa, praescripta instituet praecipere, siquidem, rebus mu-
tatis, alia magis conducant *^^). Praeterea palaestritae et medici, cum
corpus curent, qui videantur valido esse corpore, eos vere non esse, fa-
clle sentient '*'*).

§.8.

Gymnastica, quam quidem occepisse primos Cretenses, deinde
Lacedaemonios notum est '^^), duas fere partes amplectitur, alteram
luctationem, alteram saltationem ^6), l\\a.y quae, quamvis laborio-
sa, a nobis utllitatis, roboris et valetudinis, causa, tractatur '^'O , ad cer-
vicem , manus lateraque explicanda spectat, ut ea simul cum contentione
habituque decoro exerceantur '^^). Saltatio autem bonum habitum, levi-
tatem et pulchritudinem corporis membrorum et partium efficit, ut con-

42) Le^^. VIL 797. d. — 798. a.

43) Politico 295. c. d.

44) Gor». 464. a.

45) Politia V. 452. c. d. Le»^ L 635. b.

46) Legg. VII. 795. e. G3'uinasticam omnem, si ita bifariam digerilur, vide-
mus altera parte, saltalione, arcle cohaerere cum musica , quippe quae sal-
tandi motibus dedat nunieruni , harnioniam, orationem. Id quod elevat pa-
laestricae seu luctandi artis labores, cui Platonem ceteras, quae et ipsae,
ut luctatio, quinquertio continentur, exercitationes, disci, cursus, saltus,
puf^ilatus, mente subjunxisse jure suspicamur. Palaestricam enini, quia arti
gymnasticae, eique au^ustioris ambitus, maximam vim adspergit, hujus
loco ponit.

47) PoIItia 11. 357. c. d.

48) Legg. Vll. 79^' ^'

— 17 —

grua flexio et extensio singulis tribuatur, motusque eorum numerosus in
universam saltationem satis se effundat eamque sequatur '*9); qualem vim
si eam habere volumus, oportet sumi in primis saltationem pulchrio-
rum corporum, quae in graviore.m partem imitetur.j attamen
alteram etiam turpiorum, ut infra causa addita probabimus, quae in
vilem partem j . rursusque levioris partis duae gra viorisq.»;*
duae aliae sunt speciesj atque gravis quidem saltationis una est
species, quum bello vio.lentisqne laboribus implicata sunt corpora pulchra
animusque virilis, altera, quum animus temperans in rebus seeundis
et voluptatibus moderatis versafur, Hanc pacatam recte quis dixerit
^altationem, illam vero belli cam, a pacata diversam , pyrrhichen,
quae, u* eam uberius eliam describamus, flexus corporum imitatur, qui-
bus plagae et ictus vitantur declinando, quavis ratione cedendo , exsiliendo
in sublime, sese demittendo, quaeque contrarios iteni gestus, quibus
mali quiddam aliis- affertur «agittando, jaculando, caedendo, exprimit^o)^
Hae vero omnes, quae in universum saltatione simul et cantn conficiun-
tur, choreae, quarum et gestum et modum et cantum et saltationem
honestae esse notae jubemus, Musis et Apollini a Diis dicataesunt, atque,
si a senibus quoque celebrantur, Dionyso*, ceterum serviunt tum bellicis
exercitalionibus , tum supplicationibus pompisque in Deorum honorem a-
gendis ^O- Ubicunque vero et quandoque choreae instituuntur, <:rorpora
pulchra et animi ingenui et imitandi et exprimendi sunt, deformium au-
tem corporum et cogitationum qui sunt motus, eorumque, quae ad risum
et cavillationes conversa sunt, eos 'verbis quidem et cantu et saltatione
ludibrii causa ostendi, sed a nostris spectari tantum et cognosci licetj at-
tamen cognoscantur velimus, quod sine ridiculis seria omnibusque contra-
riis contraria disci nequeunt, si quis prudens est fujturu^; facere autem
non potest utraque, qui vel parum vult virtiitis particeps fieri, sed servifi

50) Legg. Vll. 814. e. — 8l5. a. cf. 8l5. e^

51) Legg. 11. 654. e.j 653. d. 665. a.j VH. 796. b. c. d.

. — 18 —

.et peregrinis y mercede conductis ^ ut ridlcula imitando exjnrimant, mandanr
dum 5fl),

§.9.

Latiorem etiam gymnastlcae ambitum si consideramus, palaestricae
et saltandi arti adjungere nobis licet tacticam et venandi artem,
additamenta necessaria ex illaque profecta ^^). Tacticae quidem sunt
omnes bellicae corporis exercitationes , velut sagittandi omninoque jacu-
landi, pelta pugnandi omnisque armatae dimicationis , atque etiam exerci-
tus in acie constituti expeditionum , omnis profectionis militum, castro-
rum ponendorum rationis, et quaecunque ad artem equestrem spectant.
disciplinae ^'').

Quod proprie attinet ad artem armis pugnandi, videtur nobis.-
juvenibus passim utilis esse» Etenim hoc jam, quod non aliis in rebus;
tempus terunt, in quibus solent juvenes occupari, quando vacant, sed in
hac, bene habet, unde corpore quoque valeant necesse estj neque enim
ulla exercitatione inferior est, nec minus habet laboris; simulque maxime
deoet liberum hominem haec exercitatio arsque equitandi j in eo enim cer-
tamine, cujus nos athletae sumus, et in iis, in quibus nobis certamen est
propositnm, soli hi exercentur, qui in his belli instrumentis exercentur.
Deinde proderit haec ars etiam in pugna ipsa, quum iu acie cum jnultis
aliis erit pugnandum; maxima vere ejus utilitas erit, quando acies dissq-
lutae fuerint, et jam soli adversus solum pugnandum erit, ita ut aut per<r^
sequens aliquem sese defendentem adoriatur, aut in fuga ab altero adori-
ente se defendat;. neque uni unus hujus artis peritus succumbat, neque

52) Legg. VJl. 8lO. b. d. c.

53) Qunm a primo, qnae Plato soltts de gymnastloa et senserlt et praeceperit,
in animo habuerinms referre, si quis eam, quomodo Graecis vel- nniversis
vel singulis populis comprobata atque accepta fuerit, dispicere vclit, legat
Hochheimeri librum: System der Griech. Paedago^ik. Tom. I. p. 177. —
271. et Viethii opus; Versuch einer Encyclopaedie der Leibestibung^en. Tom.
I p. 24. — t35.

Sk) LegJ. Vll. 813. d. e. ^

— 19 —

etiam fortasse plui*ibus, sed ubiqiic hac superet. Praelerea alluB prareclarae
artis cupiditatem illa excitatj quisque enim, qui artem armis pugnandi
didicerit, eam etiam appetet, quae cum illa conjuncta est, ad acies illa
quidem instruendas spectans j quam quum perceperit ambitiosequo
exercuerit, ad universum artis imperatoriae studium aggredietur. Ita-
que jam patet, omnes cum his conjunctas artes et studia praeclara esse
omninaque digna, quae vir discat et trectet, quorum quidem initium du-
oltur ab hac arte. Additamentum vero haud exiguum erit hoc, quod quem-
que virum in bello et confidentiorem et fortiorem multo , quam antea
erat, efificiet haec disciplinaj neque illud insuper reticendum, etiamsi cui
minutius videatur esse, et decentiorem illam efFicere virum, ubi decentia
jua formidolosior hostibus reperietur ^^).

His ex causis arte armis pugnandi probata et commendata, tamen,
«i eorum., qui istam profitentur, docendi rationem consideramus ipsosque
gpectamus, silentio non est transmittendum , sua illos ostentatione et ja-
ctutione, quasi essent veri fortitudinis magistri, non sibimet ipsis tantum,
•sed arti praecipue uocere; invidiosa esl enim ejus professio, ut, nisi quis
Tnirum quam praestet fortitudine reliquis, fieri non possit, quin risui sit
se dicens tenere hanc disciplinam ^^).

Sed ad tacticam universam revertamurj cujus in usu, et quidem,
quando ad bellum et arcu et jaculo hisque singulis uti nos oportet, mul-'
tum referet sinistram manum pariter ac dextram mbvere posse, ut Scythae
ad arcum didicere j longe vero plurimum , quando armis arma sunt pel-
lenda. Quemadmodum igitur, qui perfecte se eiercuit in pancratio, vel in
pugilatu, vel luctalione, a sinistris congredipotis est, praesto se accommo-
dans, si ad alteram partem se transfer/d cogitur, idem hoc, opinamur,
etiam in armis reliquisque omnibus existimandum rectum, eum, qui duo
habeat, quibus se defendat aliosque adoriatur, neulrum horum pro viribus
sinere oliosiim esse atque inscium. Namque membra, quum natura ab

55) Lach. I8l. e. — 182. d.

56) Lach. i82. b. — 1*84. c.

— 20 —

utraque parte slnt fere aequllibria , tum dementia nutricum et matrum,
tum nostro ipsorum usu pravo differentia fiunt et quasi clauda. Curare
idcirco oportet praefectas et praefectos, illas in ludis et educatione obser-
vantes, hos in disciplinis, ut integris et pedibus et manibus omnes exsi-
stant, nec consuetudine naturam laedant ^^). . , -

T)e venandi generibus juvenes nostros hortamur, ne studio vena-
tionis marinae unquam se dedant, neque piscationis hamo instituendae , ne-
que omnino animantium aquatilium, neque die noctuve nassis inertem
venationem exerceantj neque etiam, piraticae desiderio indulgentes , venato-
res hominum immanes a legibusque aversi fiant. Furti vero cupiditas in
regione et urbe committendi ne in mentem quidem veniat, neque etiam
volatilium venationis amor, blandus ille quidem, sed non ingenuus , quem-
quam juvenum invadat, Pedestrium igitur sola venatio et captura
relinquitur, cx quibus eam, quae est inertium virorum, alternis
dormientium , nocturnaque appellatur, non laudamus, neque illam, quae
laborum intermissiones praebens, eorum est, qui retibus et laqueis, non
forti animo immane belluarum robur domant Ita solam nobis superesse , et
optimam, videmus quadrupedum venationem, quam, quicunque divinae
student fortitudini, equis et canibus, in primis propriis corporis viribus
peragent, cursibus persequentes, plagis, ictibus ^^^

E p i 1 o g U 8.

H

ac ratione Platonis et sententias et praecepta de re gymnastica si vide-

57) Legg. Vll. 794. d. - 795. d.

58) Leg^. Vll. 823. d. usque ad libri finem.

— 21 —

mus collecta et composila, pauca, quae illustremus «kviter, occurrunt,
plurima, immo paene omnia sese aperiuut ipsa legenti, nuUius opera ex-
planandi indigentia.

Ac primum notio artis totius educandi , qualis sit quidve valeat,
tam lato expressa est ambitu, ut ad perfectam educationis descriptionem,
in nostram aetatem repositam ^O), propius, quam cuiquam videatur, acce-
dat, Namque si quis Platonem cives solos educandos praecepisse opine-
tur, non homines, qui sint generis universi, eum illud fugit, quod Graeci
ad liberos cives, qui aeque homines atque civitati obnoxii ducebantur, in
educando respexere; quamquam ipsa hominis natura, quas in partes quan.
tumque in finem possit excoli , nondum plane dispecta erat, sed iis potissi-
mum, quibus civis animum ornari putabant, virtutibus praedita cogita-
batur,

, • Quae deinde de necessitate gymnasticam' et musicam simul eadem-
que vi ex illa notione derivandi dicta sunt, planius dilucidiusque expedita
se offerunt, quam quibus audeamus lucem aliquam afferre. Necessitatem
vero iilam tam perspicue non exposuisset Plato , nisi illis in locis, ut in
omnibus fere suis operibus praeclaris, morbum animi simili indole ratio-
neque atque corporis statuisset in hominis natura; qua comparatione sta-
tuta et in disputando observata, philosophus noster ad ingeniosissimas de
«ducatione sententias, casque verissimas, adductus, gymnasticae jura, qua-
lia quantaque sint, summa evidentia dociiit, justissime edixit. Quae quo
majore sunt data et veritate et perspicuitate, eo magis inopinate lectomm
rationem cogitandi sibi congruentem offendet, quidquid commemoratum est
§. 5 et 6. , ex politiae libris depromtum , ac, non multum abest, quin
de gymnasticae vi et auctoritate aliqiiantum detrahat. Attamen quisque,
dirersa opera, quibus haec de eadem re prope diversa exhibentur, pervol-

59) cf. B. H. Blaschii V. C. librum: HandUuch der Erzichnngswissonscliaft p.
7 et 8, ubi legitur: Die Erziehun^ ist eine geistigc Zeugung zur Fort-
pilanzuDg der Menschenbildungj also mittelst Erregung der Anlaje zur
Selbstentwickeiung. - ' ; r. .. i.- .

— 22 —

vens studiosius, mox eo reniet in legendo, ut Platonem tertio in PoKtiae
libro, uhi momenta et animi et corporis praestantiae perpendens in ani-
mum ejusque cultum se inclinet, alio proposito ac in Timaeo ^o) et Le-
gum libris de re sua disputasse arbitretur; defendet illum, ut qui homines
suae aetatis nationisque, nimis rebns corporeis studentes, animi gravita-
tem docere vuluerit, persuasum habens, humanam naturam ultro magis
ad corporis, quam animi cuHum praevalere, ideoque ethicis decretis, qui-
bus animorum cultus et salus praeferantur, hac in re potius utendum esse.
Itaque ubi necesse vidctur, quidvis corporis parvi ducit, ut malorum o-
mnium originem esse nobis persuadere studeat, quasi, quamvis a vera sibi-
que consentanea disputatione aberrare videremur, animi naturae prae cor-
poris nimium tribuentes pretii in educando, nihilominus homines, quum
praecepta prosecuti essent in rebus, utriusque naturae pariter satisfacerent.
Unde fit, ut ipse laudem ferat summam, quod, non curans, quae quisat-
que ipse etiam de corporis humani vi atque cultu, quamvis recte prae-
missisque decretis congruenter, et meditetur et argumentetur, summo tue-
tur atque effert studio, quae nos ad caelestia attoUant cognata, animum
conformandum et virtutem, memor semper alterius vitae , rerum prorsus
expertis corporearum. Eodem fere modo nos decet veiba accipere dicta
§. 8-, ubi gymnasticam, quae quidem palaestricae exercitationibus praeci-
pue cernitur, elsi laboriosa sit, utilitalis causa dicit tra~ctarij etenim ex
tota gymnasticae necessario constituendae argumentatione, tum ex iis, quae
de adjumentis publicis ac de concertatione praemiisque in gymnicis ludis
decernendis dicta sunt, satis patet, ^am , quae cunctae Graeciae maxime
comprobuta et accepta fuerit, Platoni etipsi per semet ipsam, ob volupta-
tem et artificium insitum, visam fuisse optandam. Simul, quanti omni-
no momenti illam fecent, ostendunt ea, quae pulaestritas cum de corpo-
ris structura, valetudine et morbis, tum de cibo et potu sumendo omni-
que vivendi modo et callere et praescribere voluit. Qui diaetae videlicet

60) cf. quae supra de gignendis animi morbis relata sunt initio §. 2.

— 23 —

•}

doctrinae, et cjus qtiidem latioris arobitus, ut periti sint, atque physiolo-
giae, qua ratione recentiores colunt, id disertis verbis postulat

Haec igitur sunt, quibus, licet obiter tantuminodo, affudimus ali-
quid lucis. Omnia vero, quae, variis in dialogis disperse et diffuse dicta,
unum sub adspectum subjecimus, si tali modo juvat commendatissima ac-
cipere, quaeri potest, an nihil tandem sit ^ymnasticae, quod Platoni ipsi
vel vituperandum , vel plane damnandum sit visum ? Cui quaestioni ut
satisfaciamus, quoniam nonnuUa hujusmodi sunt, quanquam non ex arte
ipsa, sed ex perverso ejus usu oriunda, evolvamus rursus philosophi no-
stri opera. Primum in dialogo, qui Gorgias ^*) inscribitur, legimus, ut
summatim referamus, corporis vim et agilitatem, quam quis gymnasticis
exercitiis nactus aliis superior sit, in nullius injuriam esse convertendam,
Sed de his infra. Deinde nobis occurrunt verba in libris de legibus haec-
c^ ^^): „videtur difficile esse de rebus ad civitatem spectantibus aeque re
et verbis haud ambigere. Nam quemadmodum in corporibus fieri non
potest, ut corpori uni unum studium praescribatur , quod non idem repe-
riatur partim corpora- nostra laedens, partim juvans , sic et in civitate j nam
gymnasia quoque illa et convivia communia multis aliis in rebus nunc
prosunt civitatibus, ad seditiones vero gravia se exhibent; id quod osten-
dunt Milesiorum , Boeotorum, Thuriorum filiL Atque etiam institutum
hoc a prislinis inde temporibus lege sancitum naturales amoris appetitio-
nes non solum hominum, verum etiam animalium videtur corrupisse.
Cujus quidem rei causam Ijacedaemoniorum et Cretensium civitatibus
primis quispiam attribuerit omnibusque reliquis, quae maxime exercitati-
ones gymnasticas altingunt".

Graeci-igitur, magistri gymnasticae omnium saeculorum praestan-
tissimi, quidquid sit reprehendendum hujus in artis usu, satis cognove-
rej cogno^it et ipse Plato, qui summa phLlosophandi facultate operam de-
dit, ut ea artis educandi pars ab omnibus et perspiceretur et acciperetur»

61) p. 456. d. — 457. «• •

62) i. p- 636.

— 24 —

Attamen nulla altlngit vituperatlo artem ipsamj subeant potius, ut e Pla-
tonls verbis colligi potest, gravem reprehensionem maglstratus, qui non
curent, ne ea abutantur sese exercentes, nec legibus ferendis, nec viris
praeficiendis, qui ipsorum vice provideant, ne res quid mali capiat, Quod ad
primum attinet opprobrium , magistros nullaratione pungit •, nam istum abusum
cavere decet reipubllcae jurisdlcllonem, rempublicam ipsam, non maglstros.
Etenim omnibus artibus concertatorils , nisl hoc ita esset, in eandem re-
prehensionem foret incurrendum, in eandem omnibus doctrinis, in- ean-
dem denique toti philosophiae, cum nunquam abslt quisquam, quin , quod
noverlt, abuti queat ^^).

Crimina , in quae deinde , Platone notante , gyninastica vocatur ,
ipse non allter, ac prlmum opprobrium dilult, Animadvertendum scili-
cet in iis quoque, verbis atque quaecunque bene et intellecta et praescri-
pta sunt, in civium vita res ipsas, omnem in partem, quolibet pravi ho-
mines vellnt, excedentes, non concinne respondere; ut iterum ac tertium-
usus agendique modus praeceptis, bonis per se et necessariis, vitae cur-
sum quomlnus sine ulla offensione dirigant et moderentur, resistat. At

63) Cf. Polit. I. p. 333. e. — p. 334« b., quo loco cognitionem qualemciinque ,
quae nobis sit ex usu , detriniento eandem \crti posse colloqueutes docent,
velut morbum qui didicerit cavere et occnltnre, hunc maxime etiam valere
ad eum in-jiciendum. Sed Plato , cur istud opprobrium putet repellenduni ,
uberius ostendit loco ex Gorgia laudato, Artes concertatorias, dicens, non
Oportet omnibus adhiberi hominibus ; scilicet si quis didicit pugnis certare ,
pancratium exercere et armis pugnare , ita ut superior sit et amicis et ini-
niicis, non idcirco aniicos debet percutere, vel vulnerare, vel adeo interficere ;
neque per lovem, si quis, qui in palaestram ventitando robustus et ipngil
factus est, patrem per^utit et matrem, aat aliuni quempiam familiarium vel
amicorum , hanc ob causam consentaneum est palaestrae ma^istros eosque ,
qui artem armis pugnattdi docent, odisse et expellere ex urbibus. Hi enim
Iradiderunt artem suam eo consilao, ut juste illi eam adhiberent adversus
hostes et injuste facientes, sese defendentes, non adorientes. Itaque non ,
qui docuerunt, sunt improbi, neque ars in culpa et improba est idcirco, sed ,
ut opinor , qui non rccte ea utuiitur. Et eadem ratio est rhetoricae, Potest
enim etc. . - , ...

— 25 —

enlm jam Graisci, si primum ad amorls appetitiones, naturae legibus ad-
tersantes, spectamus, curabant, ut haec summa juventutis turpltudo e
coetibus quoque gymnasticis toUeretur. Solon saltem, ut qui solitudinem
et tenebras maxime ad hanc rera suspectas haberet, Atheniensibus edixe-
rat, ne maglstri palaestras ante solis ortum aperirent, clauderent yero an-
te oceasum; item ne quis puerilem aetatem egressorum, exceptis magi-
strorum filiis eorundemque fratrum filiis atque generis, gymnasia intraret,
dum pueri intus versarentur. Si quis vero praeter illos fuisset ingressus,
capite mulctaretur. Eundem in finem, ut amores isti nalurae repugnan-
tes a gymnasiis arcerentur, alia Solonis lege Gymnasiarchi jussi erant
adultis hominibus interdicere, ne Mercurii solemnia frequentarent, sic
quidem, ut, si permislssent neque gymnasiis exclusissent, ipsi tenerentur
lege de corruptela ingenuorum puerorum ^*). Quamquam hujusmodi le-
ges aqud Graecos omnibus temporibus locisque sancitas aut observatas
fuisse, habemus, quod in dubio ponamus.

Tum quod gymnasla ad seditiones quoque gravia se exhibent, id
ostendere Milesiorum, Boeotorum, Thuriorum filios, tanquam In transitu
legimus. At vero crimen, in quod si gymnastica ipsa jure venisset apud
Graecos, neque quidquam gravius neque civitati ingratius indagarl posset,
cum ejus cura omnes, quae salubritatem afFerant, institutiones , leges, res
communes publicaeque et statuantur et confirmenlur, Graeci tamen ce-
teroqui, quamquam eorum juvenibus pro eivitatum ratione „frequehtiores
pluresque, quam nostrls, in publicura procedendi datae erant occasiones,
nihil aliud, quod gymnasticae esset isti crimini, tradlderunt Quare, et
quod res ipsa cognita postulat, haec ars juvenes Mileslorum, Boeotorum,
Thuriorum non sua ipsius vi ac natura, quae quidem nisi in ea ess^t, ar$
nihil usquam esset gentlum ipsa, impulisse putanda est, sed rebus, quae
fortuito, vel loco vel hominibifs vel denique civitatibus illis conjunctae,

64) Vide hls de le^Ibus Aesqh. in Timarchum ab initio.

— 2t) —

kA tufnultum Concitare possint^ eliamsi seditiosi hon sint gymnasticae
studiosi* ita istud crimen a re gymnasUca propiilsandum est^ si qui sunt,
qui, ad verba criminosa respicientes, se habere opinentur, quo prolato
semel omnibus exercitationibus plagam inji(!iant maximam. Sed cujus-
Bam, quaeritur, est, statuta et concessa gymnastica, prohibere hunc abu-
Bum summum, quo perniciosius nihil nsquam reperiri potest ? Prohi-
bent publici magistratus, rem scholasticam moderantes, prohibent leges.
magistris sancitae, quae quidem jubent, ne quid a re gymnastica alieni,
quod magistratuum imperiique intersit, aut ipsi movere conentur, aut
ab aliis moveri patiantur, tum concedendo, tum indulgendo. Namque facile
fieri posse quispiam contendat, ut, etsi magistri sint integerrimi legum-
que observantissimi, alieni certe tamen homines, qui in palaestram obre-
.pserint, gymnasticis abutantur coetibus, exercitationes ad suam rem pera-
gendam praetexentes, sophistarum Graecorum instar O^),

66) Platonls vldelicet dialo^m , qui inscribitnr Protajforas , jnbebunt cvolvi ,
ubi (p. 3l6. b. — 317» «•) Protagi>ras Socrati , juvenem quendam ipsi docen-
dum cum verbis tradenti: tu nunc perpende, utrum censeas suli tibi disse-
rendum esse cum solis, an cum aliis , Recte, respondet, prospicis mihi,
Socrate ; peregrinus enira vir, ,^ui , magnas urbes circumiens, praestantisM-
mis ubique juvenibus persuadet, ut, relicta aliorum consueludine, et affi-
nium et alienorum, et seniorum et juniorum , ipsi adhaereant, t&nquam i-
psins consuetudine meliores evasuri, prudenti eautione indiget; magna enim
idcirco conflatur invidia, mag^ae item inimicitiae et insidiae. Atque ego
sophisticam artem arbitror esse vetustam, eos autem, qui ipsam factitariht
de veteribus viris , verito» ejus invidiam "Ct offensionem , invohicram fecisito
ac praetendissc alios aliam<artem; nounullos vero comperi etiam
ffymnasticam praetexuisse artem, ut Iccus Tarentinus fecit el, qui
hodieque vivit, nullo inferior sophista, Herodicus Selybrianus; mtisicam a^-
tem vester Agathocles involucrum fe^e^at, qui uiagnus eratsopbista, Pjthx>-
clides Ccus aliique multi. Quiomnes, ut dico, invidiam veriti his aSrtibuspro
integumentis usi sunt. Ego vero iis, quod ad hoc attinet, non assentior;
censeo enim ipsos esse haudquaquam, quod voluissent, assecuios , quia^ quu-
rum causa haec sunt siniulationis integumenta , eos non latuerint, viros il-
los, peues quos est «iviiaitis admi<iiAtran(d«« 'p»t^ta«>- . ' t.'.^:'l.' (... .

— 27 —

c

6io patet, qua rationef id quoque, quod, gymnasticae factitandt»
junctum , liiultura damni aflferre commemorat Plato, possit arceri vel po-
tius supprimi. Carporis vero per gymnasticam- cura Graecis maiim-e ne-
dessaria erat comprobata ; quibus videbatur pulcherrimum , hominis^ qui
liber natus in populi vitam prodiret, fingere totam naturam, et mentem
et cdrpus, mentisque partes singulas, animum, ingenium; quae omni»,
vi hominis nulla quasi in somno relicta, ita conformare studebant, ut
mens ingenio pariter acute planeque intelligeret, atque animo recte bene-
que sentiret, corporis autem vires exercitationibus gymnasticis, quantum
fieri posset, non augerentur modo, verum etiam agiles redderentur, ideo-
que vires mentis sanae sano in corpore sustentarentur. Igitur hominem
Graecum, qui ita educatus est, videmus quanta concinnitate corporis et
mentis , quanta facultate ea faciendi, quae miente ceperit, quanta tandem
conscientia se posse, quocunque rerum et temporum venerit, humana vi-
ta prudenter hilaribusque sensibus frui, eamque cum altera etiam hilariore
commutaturum esse ! Quibus causis eo Graeci pervenere, ut, sua freti
humanitate suisque omnibus institutis, se extollerent supra quemque, qui
non erat Graecus, sed Barbarus vocabatur, Tantus erat animorum vigorj
quo impulsi, quae, Deo volente, hominum sunt, pro suo, quo florebant,
saeculo praeclainsslme sunt exsecuti.

Ita et omnibus quidem paene numeris si laudamus Graecos, for-
tasse quispiam arbitratur, nos non posse, quin praeclaras detrectemus vir»'
tutes nationibus ceteris, quae quidem multis post saeculis plus profece-
rint, quam illi antea. Quod .nos quidem non ignoramus, quodque quo
negemus pacto, neutiquara habemus, ut, si omnem humanitatem, hoc
est, omnespartes, q.uibus humani generis mens conlinetur, circumspicimus ,
concedamus libentissime, nostrae aetatis nationes, generemultis saeculis prove-
cto, se Graecis plurimis in rebus adaequare, multis etiam iis praecurrere,
praecipue nostram juventutem pluribus disciplinis et doctius institui, nec
sine jure. Sed hic agebatur, ut, in qua gravissima re plurimum ad hoc
usque tempus valuerint omnium gentium, innueremus; ut etiam atque

_ -28 — : ■^^'IM

. . ... ..-■"■. v ■ ;^;:

etiam pro certo haberemus, Graecos nos anteire unirersa ratione Hl ^pn-
silio educandi, corpus gymnastica"' curantes , mentem musica, nos denique
antecellere, non quo sapientiores e sese excitarerint viros, qui, ut Plato
divipus, certam educandi viam tum intelligerent tum praeciperent (nos e-
ttim hujusmodi viris ut careamus, tantum abest, ut iis illustremur) , sed
quoniam, id quod gravissimum est, usum ipsum ad artem prueceptam ad-
junxerunt saluberrime. . ! - ;, }...-;

0««

:. : . ;>

. ,.- *-•■

, .i

.;■«»,