Skip to main content

Full text of "De quarto Propertii libro [microform]"

See other formats 


DE 


QUARTO  PROPERTII  LIBRO 


Oissertatio 


*^:/*-: 


:^^-^r. 


quam 


■m 


Imperatoria  Yeiiia  impetrata 

Permissn  Amplissimi  in  Alexandrea  Fenniae  Universitate 

PMlosophornm  collegii 

!'  *  Praeside 

Doct.  J.  J.  VILHELMO  LAGO, 

Cancellariae  Consiliario,  Litterarum  Graecarum  Professore  P.  O., 

Ordinum  Imperialis  Regii  S.  Stanislai  secnndae  classis  et  Imperialis 

S.  Annae  tertiae  classis  Equite, 

honores  philosophiae  doctoris  petens 
defendet 
Mag.  RICHARD1JS  VOIGTIUS, 

Consiliarius  Aulicus, 

in  Imperatorio  Historico-philologico  Instituto  Petropolitano 

Latini  sermonis  Praeceptor, 

in  auditorio  philos.  die  ni  mensis  Aprilis  A.  mdcculxxii. 

h.  a.  m.  s. 


-fi' 


Helsingforgiae, 

ex  officina  Frenckplliana,  1872. 


.'>*f 


i^i. 


iiwriv 


■■■■;■* 


-■    V* 


■      \    ^ 


;t^', 


Multisne  futurum  sit  ut  operae  pretium  videar  fecisse,  quod 
quartum  Propertii  librum  ab  iis,  qui  disiungendo  transponendo 
tollendo  his  temporibus  eum  perturbarunt,  studuerim  defendere, 
nec  satis  scio  neque,  ut  dicam  quod  sentio,  vehementer  curo. 
IUorum  quidera  certe  scio  me  non  vitaturum  reprehensiones,  qui 
Propertium  emendare  ut  putant  quam  vel  intelligere  vel  explicare 
ac,  si  quid  non  statim  satis  intelligunt,  non  tam  ut  intelligant  eniti 
quam  circumcidere  et  detorquere  malunt.  Ac  melius  fortasse 
erat  quae  hic  tentata  essent  silentio  praeterire,  ut  in  aliis  scrip- 
toribus  multa  multorum  similia  conata  merito  contemnuntur, 
nisi  Propertius  et  unius  magni  nominis  auctoritate  et  multitudine 
et  quasi  factione  emendatorum  quos  se  ipsi  volunt  esse  premere- 
tur.  Postquam  enim  anno  huius  saeculi  sexto  decimo  Lachman- 
nus,  abiectis  iis,  quae  Scaliger  olim  novaverat,  et  in  multis  op- 
time  de  Propertio  est  meritus  et  tamen  alia  immerito  ipse  no- 
vavit:  non  tantum,  quae  ille  excogitarat,  a  plurimis  editoribus 
praeter  Hertzbergium  servata  sunt,  verum  mox  alia  etiam  no- 
vantium  tanta  exorta  est  multitudo,  ut  iam  difficillimum  sit  omnes 
omnium  suspiciones  percensere.  Nos  nunc  et  illa  mittemus,  quae 
in  singulis  vocabulis  mutata  sunt,  ubi  non  pauca  feliciter  emen- 
data  non  negamus,  et  si  quae  graviora  in  superioribus  libris  ten- 
tata  sunt :  ultimo  nos  libro,  qui  hoc  tempore  maxime  omnium 
est  vexatus  et  totis  versibus  aut  sublatis  aut  transpositis  Qlegiis- 
que  disiunctis  continebimus. 

Nam  anno  huius  saeculi  sexagesimo  tertio  Heimreichius  in 
Quaestionibus  Propertianis  (Bonnae  1863.)  praeter  alia  etiam 
huius  libri  elegiam  tertiam  attigit;  anno  sexagesimo  quarto  Boo- 
tius  (Bydrage  to  de  kritik  en  verklaring  van  Propertiu's  laatste 

1 


—    2    — 

elegie.  Door  J.  C.  G.  Boot.  Amsterdam,  van  der  Post.  1864.) 
extremae  elegiae  ordinem  mutavit;  anno  sexagesimo  quinto  et 
idem  Bootius  edidit,  quae  de  eadem  elegia  scripta  reliquerat 
H&fmann-Peerlkampius  (S.  Aurelii  Propertii  libri  IV.  elegia  XI. 
Recensuit  et  illustravit  P.  Hofmann  Peerlkamp.  Edidit  et  prae- 
fatus  est  J.  C.  G.  Boot.  Amstelodami,  apud  C.  G.  van  der  Post, 
1865),  et  Eschenburgius  de  prima  elegia  scripsit  (Observationes 
criticae  in  Propertium.  Bonnae  1865.);  anno  septimo  et  sexage- 
simo  rursus  Heimreichius  (Novae  Quaestiones  Propertianae  in 
fasciculo  posteriore  Symbolarum  philologorum  Bonnensium.  Li- 
psiae  1867,  pag.  667.  11.)  cum  singulos  nonnuUos  locos  tracta- 
vit  tum  totum  librum  a  Propertio  abiudicavit.  Denique  anno 
undeseptuagesimo  Luettiohannes  in  Commentationibus  Proper- 
tianis  (Kiliae)  praeter  alia  multa  hoc  etiam  de  libro  satis  multa 
scripsit,  et  Caruttius  in  praefatione  editionis  totum  librum 
praeter  ultimam  elegiam  non  esse  Propertii  demonstrare  conatus 
est  (Sex.  Aurelii  Propertii  Cynthia  cum  libro  quarto  elegiarum 
qui  Propertii  nomine  fertur.  Editio  novum  in  ordinem  digesta 
recensente  Dominico  Carutti.  Hagae  Comitum  1869).  Nonnulla 
transposuit  etiam  Lucianus  Muellerus  (CatuIIi  TibuIIi  Propertii 
Carmina.  Rec.  et  praefatus  est  Lucianus  Mueller.  Lipsiae  1870), 
qui  quidem  Lachmanni  viam  non  reliquit,  ceterorum  taraen  de- 
licias  paene  omnes  a  sua  editione  abstinuit.  Eiusdem  beneticio 
non  necesse  habemus  contra  Bootium  et  Peerlkampium  dicere, 
quos  ille  (JahrbiicherfiirPhiloIogieundPadagogik,  95,p.  413.ss. 
et  777  ss.)  tam  accurate  et  subtiliter  refutavit,  ut  si  ver- 
bum  adderemus  acta  agere  videremur.  Ac  similiter  ea  argumenta, 
quibus  Heimreichius  ultimum  librum  a  Propertio  conatus  est 
abiudicare,  satis  elevata  sunt  a  Luettiohanne ;  minus  accurate, 
quae  a  Caruttio  prolata  sunt,  de  quibus  ille  omni  iam  libro  typis 
expresso  pauca  extremo  loco  apposuit.  Itaque  nos  de  auctore 
quarti  libri  cumCaruttio,  de  transponendis  vel  tollendis  versibus 
cum  ceteris  praeter  Bootium  et  Hofmann  -  Peerlkampium  rem 
habebimus;  si  prius,  quoniam   quartum  librum  diximus,  hoc 


—    3    — 

Bnm  defenderimus,  cur  quartum  cum  libris  manuscriptis  et 
ertzbergio  quam  quintum  cum  Lachmanno  vocare  maluerimus. 
Hanc  enim  librorum  divisionem  cum  et  editores  praeter  Hertz- 
bergium  paene  omiies  acceperint  et  qui  historias  scripserunt 
literarum  Romanarum  probarint,  si  quis  veterem  illum  ordinem 
praefert,  aperiendum,  cur  ita  faciat,  videtur, 
't*'  Lachmannus,  cum  ex  altero  qui  fuit  libro  duos  facit,  quorum 
priorem  nona  elegia  concludit,  has  tres  rationes  sequitur.  Pri- 
mum  iutercidisse  aliquot  Propertii  cannina  eo  coniicit,  quod  et 
memorentur  nonnulli  Propertiani  versus  a  veteribus  scriptoribus, 
qui  nunc  nusquam  reperiantur,  et  in  altero  libro  nonnulla  car- 
mina  parum  inter  se  apta  sint  et  connexa.  Deinde  U,  50.  Sed 
tempus  lustrare  aliis  Helicona  choreis  —  negat  locum  habere 
nisi  in  capite  libri  Augusto  dedicati.  Postremo  quod  est  in  II, 
13,  25.  Sat  mea,  sat  magna  est,  si  tres  sint  pompa  libelli,  — 
tribus  libris  nondum  confectis  non  potuisse  dici  arbitratur.  Ex 
quibus  argumentis  primum  ex  parte  elevatum  est  ab  Hertzbergio 
(Quaest.  Propert.  p.  211.  ss.).  Quod  enim  Fulgentius  De  prisco 
sermonen.  34.  in  dividiae  hunc  versum  Propertio  tribuat — Di- 
vidias  mentis  conficit  omnis  amor, —  id  nuUius  esse  ponderis  eo 
docet,  quod  idem  Fulgentius  in  verbo  catillandi  eidem  auctori 
haec  tribuat  verba:  Catillata  geris  vadimonia,  publicum  prosti- 
bulum,  —  quae  manifesto  alius  scriptoris  sint.  Poterat  addere, 
nullam  omnino  auctoritatem  esse  Fulgentii ;  de  quo  L.  Lerschius 
(Fulgentius  de  abstrusis  sermonibus.  Bonnae  1845.  p.  78.)  haec 
scribit:  Wir  haben  die  Frage  zu  entscheiden,  ob  eiue  grenzen- 
lose  Nachlassigkeit  und  Vergesslichkeit  in  jenen  fabelhaften 
Erklarungen,  Biichertiteln,  Fragmenten  ihr  wunderliches  Spiel- 
trieb,  oder  ob  ein  absichtlicher  Betrug  jenem  Gewebe  von  Halb- 
wahrem,Falschem,  Wahnsinnigem  zu  Grunde  liegt.  Idem  Hertz- 
bergius  vere  ait,  quod  ad  Verg.  Ecl.  V,  21 :  in  Servii  qui  dicitur' 
commentariis  haec  verba  —  testes  sunt  sidera  nobis  —  Pro- 
pertiana  dicantur,  id  spectare  ad  Prop.  II,  9,  41.  Sidera  sunt 
testes  etmatutinapruina;  —  quodqueidemServiusadGeorgl,  19. 


_■:  —     4     — 

babeat:  Alii  Triptolemum,  alii  Osirin  volunt,  quod  magis  verum 
est,  ut  dicit  Propertius  vel  Tibullus;  —  id  adPropertium  plane 
noD  spectare,  sed  ad  Tibulli  I,  7.,  29.  Primus  aratra  manu  sol- 
lerti  fecit  Osiris;  denique  quod  Ovidius  Trist.  II,  461.praecepta 
amatoria  Propertii  commemoret  (Invenies  eadem  blandi  praecepta 
Properti):  non  artem  iustam  et  praeceptionem,  sed  praecepta  per 
omnia  eius  volumina  dispersa  dici,  sive  ea  in  exemplis  consistant, 
sive,  ut  in  lenae  oratione  (IV,  5.)  formam  etiam  praeceptorum 
referant.  Ac  profecto  vel  huiusmodi  vera  praecepta  passim  re- 
perias,  velut  I,  10,  21.  s.  Tu  cave  ne  tristi  cupias  pugnare 
puellae,  Neve  superba  loqui,  neve  tacere  diu  cet.,  quae  si  di- 
spersa  coUigas,  non  difficile  sit  ex  Propertianis  versibus  alteram 
quamdam  artem  Ovidianae  similem  colligere.  Quod  autem  Lach- 
mannus  nonam  elegiam  et  tertiam  decimam  ex  binis  non  consen- 
taneis  partibus  putat  conflatas,  id  quidem  Hertzbergius  concedit 
(pag.  218.  s.),  quamquam  non  coniicit  idem  propterea  excidisse 
aliquot  carmina,  sed  post  mortem  auctoris  alteram  partem  unius 
elegiae  ante  carmen  10.,  alteram  post  carmen  13.  illatam  atque 
utramque  cum  antecedente  sibi  elegia  coaluisse  existimat:  nos 
nihil  perturbationis  agnoscimus,  sed  utriusque  elegiae  et  nonae 
et  tertiae  decimae  omnes  inter  se  partes  rerum  et  sententiarum 
continuatione  putamus  contineri.  Ut  enim  anona  elegia  ordiamur: 
quid  tandem  est  cur  haec  inter  se  non  cohaereant: 

37.  Nunc  quoniam  ista  tibi  placuit  sententia,  cedam, 
Tela,  precor,  pueri,  premite  acuta  magis, 
Figite  certantes  atque  hanc  mihi  solvite  vitam: 
40.      Sanguis  erit  vobis  maxima  palma  meus. 
et41.  ss.  Sidera  sunt  testes  et  matutina  pruina 
Et  furtim  misero  ianua  aperta  mihi: 
Te  nihil  in  vita  nobis  acceptius  unquam: 

Nunc  quoque  eris  quamvis  sis  inimica  mihi. 
Nec  domina  ulla  meo  ponet  vestigia  lecto: 
Solus  ero,  quoniam  non  licet  esse  tuum. 


—    5    — 

Lacbmannus,  Haec  qnidem  cnm  snperioribns,  inqnit,  non  sane 
nimis  bene  coeunt.  Illic  enim  desperat  amator,  pnellae  infideli 
cedit,  Cnpidines  se  omnibns  spiculis  ita  ut  prorsns  pereat  confi- 
gere  inbet:  nunc  repente  solum  ac  viduo  toro  victumm  sese  pro- 
mittit.  Qnae  Hertzbergius  adeo,  ut  verbum  addere  longum  sit, 
sibi  probari  profitetur.  Omnis  igitur  res  in  affectibns  vertitnr; 
vere  illa  disputantur,  si  ant  nullae  eorum  vicissitndines  iisdem 
carminibus  exprimuntur  aut  certe  is  qui  hic  cemitur  ordo  et  se- 
ries  afiectnum  esse  non  potest:  sin  iidem  affectus  alibi  qnoqne 
eodem  ordine  alter  alterum  excipient,  hic  etiam  locus  omni  re- 
prehensione  vacabit.  Sed  universe  disputare  de  sensnum  atque 
affectunm  varietate  iam  supervacaneum  est.  Etsi  enim  olim  in 
bac  etiam  ut  in  multis  sine  causa  haesit  Hofmann-Peerlkampins, 
cum  Horatii  carmina  depravare  conatus  est;  postquam  Naegels- 
bachius  de  ea  disputavit  adHor.  C.  I,  37.  (*)  et  eandem  rationem 
Doederlinus  ad  Hor.  C.  II,  13.  adhibnit:  quis  dubitet,  qnin  nt 
motus  illi  animorum  maxime  adumbrentur  ita  carmina  praestan- 
tissima  et  perfectissima  existimanda  sint?  Nam  neqne  animi 
unquam  humani  ita  quieti  ac  potius  torpidi  sunt  ut  nihil  movea- 
tur,  neque  habitus  eorum  carminibns  vere  refemntnr,  nisi  variis 
sensibus  ornantur  et  distinguuntur.  Videamus  igitur  de  hac 
elegia  singillatim.  Perfida  es  Cynthia,  inquit  Propertius  (1.  2.) 
contra  ac  Penelope  et  Briseis  (3.  18.),  tam  perfida,  ut  nec  bre- 
vissimum  tempus  vaces  (19, 20.),  nec  quid  deceat  qnaeras  (2 1 .  22.), 


(*)  Mttnchner  Gelehrte  Anzeigen  1842.  N.  183.  S.  437.  Drittens  wflnschen  wir 
Ton  den  Auslegern  in  den  Oden  dasjenige  scharfer  ins  Auge  gefasst,  was  wir  uns 
erlauben  die  lyrische  Handlnng  zu  nennen.  Wir  verstehen  darunter  den  Wechsel 
und  Fortschritt  der  Stimmung,  die  Bewegung  und  den  Yerlauf  der  GefOhle  des 
Dichters.  Es  bleiben  sich  diese  in  vielen  Oden  nicht  gleich;  es  geht  innerhalb  des 
Liedes  etwas  vor.  —  Et  mox:  Das  Vorhandensein  oder  Fehlen  dieser  lyrischen 
Handlung  muss  relevant  werden  fttr  die  hdhere  besonders  &sthetische  Eritik  des 
Dichters ;  denn  wenn  wir  uns  auch  durch  letzteres  nicht  sofort  bestimmen  lassen, 
eine  Ode  ffir  un£U;ht  auszugeben,  so  wird  doch  der  Werth  einer  solchen  minder 
hoch  anzuschlagen  sein  cett.  —  Ddderlein,  Beden  und  Aufs&tze,  2.  Sammlung. 
Erlangen  1847,  pag.  221,  ss. 


—    6    — 


,«• 


atque  et  perfidnm  amatorem  petas  (23.  24.)  et  meam  fidem 
negligas  (25  —  28),  et  si  abessem  tnrpiora  etiam  committe- 
res  (29.  30).  Sic  dum  in  perfidia  amicae  versatur,  proprii  damni 
dolore  imbutum  esse  apparet,  qui  quidem  increscit  dolor,  quo 
magis  illam  verbis  amplificat,  mox  autem  in  indiguationem 
transit,  ubi  (35  —  36)  eandem  ab  omni  sexu  muliebri  perfidiam 
committi  animo  proponit;  unde  cum  ad  suam  calamitatem  rever- 
titur  (37  —  40),  et  cedere  fortunae  constituit  et  in  iustam  de- 
sperationem  descendit.  Sed  in  hac  desperatione  tanquam  sua 
se  virtute  involvit  et  non  sine  tristi  quadam  voluptate  in  suafide 
quam  et  servarit  et  sit  servaturus  contemplanda  versatur(45 — 46), 
qua  cogitatione  ipse  se  aliquantulum  consolatus  ultionis  acerbam 
voluptatem  animo  praecipit,  cum  prius  tranquillior  aemulo  subi- 
tam  mortem  optat,  deinde  maiore  odio  incensus  eius  mortem  sua 
se  morte  libenter  redempturum  declarat  (47  —  52).  Haec  maxime 
omnia  apta  inter  se  et  connexa  esse  et  per  se  est  perspicuum  et 
aliorum  carminum  similitudine  facile  demonstrari  potest.  Sed 
mittimus  cetera,  de  quibus  nemo  dubitavit:  at  quam  apte  ver- 
sus  41.  superiores  excipiat  hoc  est  gravissimo  documento,  quod 
ubicunque  Propertius  de  sua  fide  loquitur,  praeterquam  in  ipso 
initio  carminis  III,  15.,  prius  de  perfidia  et  inconstantia,  et 
praeter  II,  20, 13.  etll,  7,  7.,  ubi  a  se  perfidiae crimen  defendit, 
et  praeter  II,  25,  9.,  ubi  de  aliarum  rerum  inconstantia  est  lo- 
cutus,  ubique  de  aliena  perfidia  disputat.  Quos  locos  hic  non 
gravaremur  exscribere,  nisi  post  iisdem  ad  IV,  7.  opus  esset: 
nunc  numeris  notasse  satis  habemus:  IV,  7,  51.  III,  25,  3. 
II,  21,  19.  24,33.  39.17,17.  9,  25.41.  8,13.  6,  41.1,  19,5. 
18,  11.  15,  29.  12,  19.  11,21.8,21.  Nec  semper  eodem  pacto 
a  perfidia  ad  fidem  transit ;  saepe  simpliciter,  interdum  per  mo- 
derationem  quamdam  animi  et  ignoscendi  clementiam,  at  plane 
similis  transitus  est  in  II,  17,  17  s. 

15.  Nunc  iacere  e  duro  corpus  licet,  impia,  saxo 
Sumere  et  in  nostras  trita  venena  manus.  — 


~    7    — 

17.  Qaod  quamyis  ita  sit,  dominam  matare  cavebo. 
Tum  flebit,  eum  in  me  senserit  esse  fidem. 

In  elegia  13.  quam  lcvis  sit  causa  disiungendi  facile  cernitur  ex 
dissensione  disiungentium.  Lachmannus  enim  uovam  elegiam  in- 
cipit  a  vs.  17. 

Quandocunque  igitur  nostros  mors  claudet  ocellos, 
.,  Accipe  quae  serves  funeris  acta  mei  — 

quam  usque  ad  exitum  perducit,  neutrum  autem  cur  faciat  ac- 
curatius  exponit:  Hertzbergius  (Quaest.  Prop.  p.  99.)  a  prioribus 
seiungit  vss.  43.  ss,,  quod  qui  modo  sua  conditione  adeo  conten- 
tus  fuerit,  ut  vel  post  cineres  alia  uti  se  velle  negaret,  idem 
nequeat  continuo  vitam  suam  exsecrari  quaque  hora  lucem 
aspexerit  eam  flebiliter  detestari.  Sed,  ut  ad  rem  ipsam  veniamus, 
quibus  Lachmannus  versibus  novum  carmen  orditur,  iis  antece- 
dunt  ii  quibus  vulgi  opinionis  contemptio  declaratur  ceterisque 
omnibus  amicae  amor  antefertur : 

13.  Haec  ubi  contigerint,  populi  confusa  valeto 
Fabula:  nam  domina  iudice  tutus  ero. 
Quae  si  forte  bonas  ad  pacem  verterit  aures, 
Possum  inimicitias  tunc  ego  ferre  Jovis. 

Hinc  autem  quam  apte  transeatur  ad  funus  amicae  mandandum, 
TibuUus  est  indicio,  cuius  in  I,  1  a  vs.  57.  haec  sunt: 

Non  ego  laudari  curo:  mea  Delia,  tecum 

Dum  modo  sim,  quaeso  segnis  inersque  vocer. 

Te  spectem,  suprema  mihi  cum  venerit  hora, 
Te  teneam  poriens  deficiente  manu. 

At  Hertzbergius  vix  haesisset  in  his  versibus : 

43.  Atque  utinam  primis  animam  me  ponere  cunis 
lussisset  quaevis  de  tribus  una  soror! 


"  • 

Nam  quo  tam  dabiae  servetar  spiritas  horae? 

Nestoris  ^st  visus  post  tria  saecla  cinis. 
Cui  tam  longaevae  minuisset  fata  seoectae 

Gallicus  Iliacis  miles  in  aggeribus !  —  '-^^      -=]  ^ 

si  vs.  45.  ss.  satis  considerasset,  quibns  Nestor  si  maturius 
obisset  /nagnam  calamitatem  non  visurus  fuisse  dicitur.  Inde 
enim  elucet  Propertium,  postquam  et  vitam  declararit  omnem 
amori  deditam  et  funus  suum  si  quando  futurum  esset  mortuique 
memoriam  amicae  commiserit,  idcirco  se  iam  pridem  mortuum 
cupere,  quod  si  parvulus  esset  mortuus  Cynthiae  amorem  sepul- 
turaeque  curam  amittere  non  posset.  Nam  aliter  et  cur  Nestor 
memoretur  intelligi  vix  poterit,  et  cur  vs.  51.  Propertius  ipse  se 
tanquam  consoletur :  Tu  tamen  omisso  nonnunquam  flebis  amico, 
Sic  enim  spe  fidei  perfidiae  timori  occurrit;  quem  timorem  a 
Propertio  non  esse  alienum  confirmatur  initio  I,  19. 

Non  ego  nunc  tristes  vereor  mea  Cynthia  Manes  — 
Sed  Tie  forte  tuo  careat  mihi  funus  amore. 
Hic  timor  est  ipsis  durior  exequiis. 

Si  quis  autem  contra  dicat,  qui  in  cunis  esset  mortuus,  eo 
ipso  Cynthiae  amorem  perditurum  fuisse,  eum  de  ceratinae  solu- 
tione  admonemus.  Neque  enim  quae  non  perdidimus  habemus, 
neque  quae  non  habemus  possumus  perdere.  Quis  autem  non  vi- 
deat  nunquam  habendi  multo  faciliorem  quam  perdendi  esse 
rationem?  Sed  ne  ab  hac  quidem  elegia  is  timor  estalienus.  Nam 
quidquid  dicit  Hertzbergius :  qui  pectus  suum  innumerabilibus 
spiculis  transfixum  ait  (v.  1.),  qui  mox  (v.  13.)  dicit:  Haec  ubi 
contigerint,  —  non:  quia  contigerunt  —  et:  si  forte  bouas 
ad  pacem  verterit  aures,  —  non:  quod  *rertit:  is  non  sorte 
sua  quam  qui  maxime  contentus  est,  sed  magis  optat  id  quo 
caret  quam  id  jactat  quod  habet.  Quae  si  ita  sunt,  qui  extremo 
carmine  metus  declaratur,  non  ibi  novus  inducitur,  sed  retentus 
prius  et  coercitus  aliquando  erumpit.  —  At  quis  unquam,  ne 


—    9    — 

quid  amitteret,  ut  anteqnam  haberet  mortuus  esset  optavit?  — 
Optat  hoc  Medea  apud  Ovidium  Her.  XII,  2.  ss. 

Tnnc  quae  dispensant  mortalia  fila,  sorures  5'^ 

Debuerunt  fusos  evoluisse  meos.       ^"  •  ^>  ;  **''<  7/^f 

Tunc  potui  Medea  mori  bene:  quidquid  ab  illo  n;;  -v. 
Produxi  vitae  tempore  poena  fuit  —  ; 

optat  ibidem  XI,  21.  Canace: 

0  utinam  Macareu  quae  nos  commisit  in  unum 
Venisset  leto  serior  hora  meo!  — , 

optant  alii  etiam  multi,  quos  proferremus,  nisi  res  apertissima 
documentorum  copia  citius  obscuraretur  quam  illustraretur. 
,  Vidimus  primi  argumenti  Lachmanniani,  quod  ex  perditis 
quae  putat  carminibus  Propertii  et  ex  perturbato  quem  statuit 
libri  secundi  statu  repetitur,  non  magnam  esse  firmitatem.  Sed 
ei  argumento  ne  illi  quidem,  quibus  quinque  pro  quatuor  libris 
placent,  multum  tribuunt.  Teufielins  certe  in  historia  literarum 
Romanarum  (Geschichte  der  Romischen  Literatur  von  W .  S.  Teuf- 
fel.  Leipzig,  1870)  p.  448.  hoc  omisso  reliqua  tantum  duo  pro- 
fert.  Quorum  si  verum  quaerimus  non  major  vis  est.  Ut  enim 
iam  ad  tres  illos  libellos  veniamus;  aliud  liber  est  aliud  libel- 
lus;  quod  discrim^n  attigit  Brunnerius  in  illis  quae  de  Catullo 
scripsit  (De  ordine  et  temporibus  carminura  Catulli  scr.  E.  a 
Bruner.  Tn  Actis  Societatis  Scientiarum  Fennicae  tom.  VII. 
pag.  603).  Huic  voci,  inquit,  quae  in  versu  8  (C.  I.)  iteratur, 
interiorem  illam  libri  notionem,  significationem  scripti  operisve, 
subjectam  ideo  putare  non  licet,  quia  in  v.  2.  species  libri  ex- 
terna  commemoratur  et  idcirco  ad  eandem  in  priore  versu  ambo 
libelli  epitheta  referenda  sunt.  Atque  ille  quidem  de  CatuUo 
loquitur :  Propertius  autem  qui  quinquies  libellum  dicit  nusquam 
ita  dicit  pro  libro,  ut  certum  nuraerum  singularum  elegiarum  in 
unum  volumen  redactum  simulque  editum  complectatur;  certe 
nusquam  necesse  est  eam  vim  huic  voci  subiiciamus,  at  est  ubi 
nullo  pacto  possit  esse  subiecta.  Nam  qnod  dicit  I,  11,  19. 


^><^    Ignosces  igitur  si  quid  tibi  triste  libelli 
k\iuK  Attulerint  nostri  — 

id  cum  in  eo  dicat  libro  quem  et  primum  et  singularem  edidit, 

non  dubium  est  quin  nibil  nisi  singulas  elcgias  dicat.  Atque  idem 

cadit  in  III,  2,  15.      :•'  '■■■'     -^'  '"  '--  ^  .fKH-n,i^n '»ffB^_     • 

•■'■■  .       ■    i 
Fortunata  meo  si  qua  est  celebrata  libello! 

;,/.     ■  :^  ':     ..[. 

quae  verbo  proximo  pentametro  ipse  explicat:       ,  ;        ; 

Carmina  erunt  formae  tot  monimenta  tuae. 

Nam  et universe  loquitur  hexametro,  cum  si  qua  dicat,  et  parum 
est  verisimile,  quamcunque  laudet,  toto  libro  laudaturum,  et  si 
carmina  totidem  formae  sunt  monimenta,  unumquodque  carmen 
ad  fortunam  et  famam  eius  quae  laudatur  constituendam  satis 
valet.  Item  cum  II,  25,  3.  Ista  meis,  inquit,  fiet  notissima  forma 
libellis,  —  quis  sibi  persuadeat  non  carmine  magis  quam  certo- 
rum  librorum  ordinem  et  divisionem  dicere  quasi  quidquam  atti- 
neat  quomodo  illa  digesta  et  ordinata  sint?  Denique  quod 
I,  9,  13.  ad  Ppnticum  scribit: 

I  quaeso  et  tristis  istos  compone  libellos 

Et  cane  quod  quaevis  nosse  puella  velit  — 

ibi  quin  ipsa  poemata  epica,  non  libros  in  quos  distribuantur  di- 
cat  extra  omnem  dubitationem  positum  videtur.  Qua  Lachman- 
nus  vi  accipit  libellum,  ea  Propertius  librum  dicit:  II,  3,  4.  Et 
turpis  de  te  iam  liber  alter  erit  —  et  II,  24,  1,  Tu  loqueris  cum 
sis  noto  iam  fabula  libro  Et  tua  sit  toto  Cynthia  lecta  foro, 
Quamquam  ceteris  daobus  locis  ubi  usurpatur  haec  etiam  vox 
latius  patet  similiusque  libello  dicitur:  II,  1,2.  Unde  meus  ve- 
niat  mollis  in  ora  liber  —  et  IV,  7,  50.  Longa  mea  in  libris 
regna  fuere  tuis.  Atque  eodem  modo  volumen  dicit  II,  1,  6,  Hoc 
totum  e  Coa  veste  volumen  erit.  Aliorum  poetarum  minus  con- 
stans  est  usus  libelli.  Sunt  libelli  libri,  ut  Ov.  Trist.  V,  1,  in. 
—  Hunc  quoque  de  Getico,  nostri  studiose,  libellum  Littore  prae- 


—  11  — 

missis  quatuor  adde  meis  —  aut  in  iis,  quae  Amorom  noTae 
editioni  praemissa  suut:  Qui  modo  Nasonis  fueramns  qninque 
libelli  Tres  sumus. — Sed  tamen  hi  quoque  siogula  carmina  libellos 
appellant,  ut  Ovid,  Trist.  IV,  1, 1,  Si  qua  meis  fuerint  ut  erunt 
vitiosa  libellis  —  Ep.  ex  P.  I,  1,3.  Si  vacat,  hospitio  peregrinos, 
Brute,  libellos  excipe  —  IV,  2,  3.  Cuius  adhuc  nomen  nostros 
tacuisse  libellos  Si  modo  permittis  dicere  vera  pudet  —  12,  1. 
Quominus  in  nostris  ponaris,  amice,  libellis  —  Ib.  5.  Nec  quem- 
quam  nostri  nisi  nos  laesere  libelli  —  Horat.  Epist.  I,  13,  4. 
Ne  studio  nostri  pecces  odiumque  libellis  Sedulus  importes.  —  Ut 
paucis  complectar:  ex  aliorum  consuetudine  tres  libelli  pos- 
sunt  esse  tria  carmina,  ex  Propertiana  consuetudine  non  facile 
possout  esse  aliud.  Nec  magis  quidquam  ex  tribus  promi  potest, 
quo  alterum  librum  in  duos  dividendum  efficiatur.  Triplici  enim 
modo  ternario  numero  utitur  Propertius,  ut  fere  omnes  aut 
scriptores  aut  poetae  tamen.  Primum  proprie,  ut  tres  res  dicat, 
quia  in  rerura  natura  sunt  totidem:  II,  13,44.  lussisset  quaevis 
de  tribus  una  soror  — cf.  46.  Nestoris  est  visus  post  tria  saecla 
cinis  —  ni,  11,  35.  Tres  ubi  Pompeio  detraxit  arena  triumphos 

—  ib.  15,  7.  Tertius  haud  multo  minus  est  cum  ducitur  annns 

—  ib.  18,  23.  Exoranda  canis  tria  sunt  latrantia  colla.  IV,  8, 35. 
Unus  erat  tribus  in  secreta  lectulus  herba.  ib.  9,  10.  Per  tria 
partitos  qui  dabat  ora  focos.  ib.  15.  Maenalio  iacuit  pulsus  tria 
tempora  ramo  Cacus;  —  ib.  10,  2.  Armaque  de  ducibus  trina 
recepta  tribus; — ib.  45.  Nunc  spolia  in  templo  tria  condita. — 
Huic  usui  finitimus  est  alter,  cum  rursus  proprie  dicitur  terna- 
rius  numerus,  sed  propterea  quod  sacer  est  numerus  in  reli- 
gionibus: 

in,  10,  4.  Et  manibus  faustos  ter  crepuere  sonos. 

IV,  6,  30.  nova  flamma  (Apollinis)  Luxit  in  obliquam  ter 
sinuata  facem. 

Ib.  8,  86.  Terque  meum  tetigit  sulfuris  igne  caput. 
In  quem  numerum  retulerim  etiam  III,  1,  28.  Hectora  per  cam- 
pos  ter  maculasse  rotas  —  si  quidem  ea  re  tamquam  parentalia 


.  '.'  '  —  12  — 


mortuo  Fatroclo  institauntur ,  ut.  II  XXII,  13.  (oE  Sk  rplc 
iz&^l  vex^ov  ^uT^txa?  rikaaa'*  tTCTcou^)  Achillis  Achivorumque  de- 
cnrsione.  Sed  praeterea  aliqnoties  dicuntnr  tres  nec  religionis  nec 
veritatis  causa  ad  parvum  quemdam  numerum  significandum :    , 

''     I,  16,  13.  Has  mihi  ter  gravibus  cogor  deflere  querelis; 

II,  33,  22.  Noctibus  hisvacui  ter  faciamus  iter; 

III,  7,  6.  Obruis  insano  terque  quaterque  mari  —  ' 
ib.  12,  15.  Ter  quater  in  casta  felix  o  Postume  Galla;  — 

IV,  6,  75.  Terque  lavet  nostras  spica  Cilissa  comas;  — 
ib.  10,  26.  Nomentum  et  captae  iugera  terna  Corae. 

Atque  idem  usus  est  eius  numeri  apud  alios,  velut  Horat.  Sat. 
I,  6,  43.  —  at  hic  si  plaustra  ducenta  Concurrantque  foro  tria 
funera,  magna  sonabit.  Sat.  II,  7,  9.  Cum  tribus  anellis;  — 
Epist.  I,  15,  35.  tribus  ursis  quod  satis  esset;  —  Ep.  ad 
Pis.  30,0.  Si  tribus  Anticyris  caput  insanabile  numquam  Tonsori 
Licino  commiserit.;  Ep.  1,  1,  37.  Ter  pure  lecto  poterit  recreare 
libello.  Aliorum  similia  proferre  exempla  et  facillimum  et  lon- 
gum  est.  Quodsi  ex  iis  etiam  quae  attulimus  satis  elucet  cum 
alios  tum  Propertium  tres  pro  nonnullis  vel  paucis  dicere:  quo 
quisquam  iure  neget  tres  illos  libellos  pro  uonnuliis  libellis  vel 
carminibus  posse  accipi? 

Nuuc  ad  tertium  Lachmanni  argumentum  accedimus  sump- 
tum  illud  exU,  10.  (Sed  tempus  lustrare  aliis  Helicona  choreis), 
quod  ille  carmen  negat  alibi  quam  in  capite  libri  Augusto  dedi- 
cati  poni  potuisse,  Hertzbergius  Qu.  Pr.  p.  217.potuisse  ibi  poni 
negat,  quia  qui  liber  totus  in  amoribus  celebrandis  versetur, 
eius  in  principio  iis  ipsis  amoribus  renunciari  non  potuerit.  Quam 
controversiam  ut  dirimamus,  primum  videamus,  quomodo  Pro- 
pertius  reliquos  libros  sit  exorsus.  Ac  II,  1 .  Maecenati  profite- 
tur,  quoniam  totus  sit  in  Cynthiae  amore,  si  quidem  posset  epica 
poemata  componere,  eius  se  potissimum  res  egregias  et  Augusti 
esse  celebraturum,  quia  autem  id  non  possit,  amorem  canere. 
Idem  III,  1.,  Alii,  inquit,  historias  scribaut  Eomanas:  at  ego 


—  13  - 

Gallimachnm  etPhiletam  imitabor  iisqae  imitandis  et  nomen  Im- 
mortale  asseqaar  et  amicam  delectabo.  Idem  lY,  1.  de  antiqna 
simplicitate  urbis  Romae  Bomanornmqae  locatas  volentem  se 
qnidem  facit  sacra  diesqne  canere,  sed  ab  astrologo  ad  amato- 
riam  elegiam  revocari.  At  I,  1.,  etsi  de  carminibns  suis  non 
loquitur,  tamen  cum  totum  se  et  snmmo  et  infelici  Cynthiae 
amore  dicat  teneri,  hoc  ipso  facit,  ut  quae  sint  carmina  secutura 
ostendat  et  quasi  fontem  eorum  legentibus  aperiat.  Cum  his  quid 
commune  habet  II,  10.,  quo  se  primo  ait  relictis  qui  ineunti 
aetati  conveniant  amoribus  Augusti  castra  velle  canere,  deinde 
quac  iam  sint  effecta  in  Asia  breviter  celebrat  deque  iis  quae 
instent  in  Asia  victoriis  plura  poUicetur,  postremo  hoc  ipsum 
parvulum  carmen  cum  corona  quae  ad  pedes  magni  signi  depo- 
natur  comparat  levitatemque  eius  infirmitate  ingenii  artisque 
suae  excusat?  —  At  ex  tara  paucis  libris  Propertii  nuUa  potest 
coniectura  fieri  de  omni  genere,  in  quo  huiusmodi  carmina  ver- 
santur.  Videamus  alios  poetas,  ut  quisque  maxime  aut  tempore 
aut  ingenio  et  arte  ac  genere  carminum  illum  attingit!  Utque 
ordiamur  ab  eo,  qui  quantum  poterat  homo  diversi  ingenii  plu- 
rimum  illum  secutus  est,  Ovidius  Amor.  I,  1.  a  bellis  celebran- 
dis  se  tradit  ad  amatorias  elegias  a  Cupidine  revocatum; 
Amor,  II,  1.  hunc  quoque  librum  iussu  Amoris  amantibus  scri- 
bere,  Gigantomachia ,  ut  magis  elegiis  amicae  sibi  gratiam 
compararet,  relicta;  III,  1.  cum  inter  tragoediam  et  elegiam 
paullisper  suspensus  fuerit,  nunc  quidem  elegias  scribere  perse- 
verare,  mox  tamen  ad  tragoediam  transiturum.  Idem  Trist.  I,  1. 
illi  libro  praecipit,  ut  externa  specie  sordida  carminibus  tristis 
argumenti  artisque  parvae  sine  gloriae  studio  Romam  veniat,  ut 
a-plebe,  sed,  si  commode  possit  fieri,  etiam  ab  Augusto  lega- 
tur;  III,  1.  insequentes  elegias  tristissimi  argumenti  neque  ullius 
externi  splendoris  non  publicis  bibliothecis  Romanis  sed  privatis 
lectoribus  destinat;  IV,  1.  vitia  ejus  libri  miseris  suis  terapori- 
bus,  quibus  ad  consolandum  se  scripserit,  excusat;  V,  1.  haec 
carmina  propter  fortunam  suam  tristem  ipsa  etiam  tristia  esse 


et  ad  se  consolandum  scripta  declarat.  Nec  dissimilis  est  prima 
Epistola  ex  Ponto,  qua  ad  Brutum  scripta  negat  has  epistolas 
nec  publicis  bibliothecis  constitutas  nec  nominibus  additis  eorum 
ad  quos  scriptae  sint  ullum  periculum  afFerre,  quia  et  laudes 
Augusti  et  suae  culpae  confessiones  contineant.  Nam  Ep.  ex 
P.  II,  1.,  qua  Germanico  Augusti  triumphum  (whjgratulatur  pro- 
priumque  triumphum  praedicit;  III,  1.  qua  nsfori  et  miserias 
suas  describit  et  ut  ab  Augusto  per  uxorem  eius  veniam  sibi  im- 
petret  committit;  IV,  1.  qua  S.  Pompeio  pro  summis  in  se 
meritis  agit  gratias,  initia  magis  quam  exordia  vel  praefationes 
librorum  esse  apparet,  ut  etsi  primo  quoque  loco  sunt  positae, 
alium  tamen  quemvis  locum  non  minus  commode  obtinere  pos- 
sint.  Atque  idem  fere  de  Tibullo  licet  dicere  praeter  III,  1.,  qua 
ille  elegia  hunc  librum  Martiis  Calendis  lauto  ornatu  ad  Neae- 
ram  ire  suumque  amor^m  testari  iubet  —  nam  TibuIIi  nunc 
brevitatis  causa  dico  quae  eius  feruntur,  etsi  nec  tertium  nec 
quartum  librum  ab  eo  alienum  esse  negaverim ;  —  nisi  forte  ille 
I,  1.,  ubi  se  non  divitias  bello  petere,  sed  rusticae  vitae  pauper- 
tatem  Deliae  amore  ornatam  ceteris  omnibus  anteferre  declarat, 
quo  in  genere  omnia  carmina  sint  posita  indicare  videtur.  Quod 
enim  II,  1 .  agrorum  lustrationem  peragit,  id  alio  omni  loco  pari 
iure  poterat  facere ;  Messalae  autem  laudatio  et  ab  auctore  inse- 
quentium  carminum  aliena  videtur  neque,  ut  sit  eiusdem  aucto- 
ris,  cum  iis  ullo  pacto  cohaeret.  Rursus  CatuIIus  primo  carmine, 
sive  id  totius  libri,  sive,  quod  magis  verisimile  est,  cum  Osanno 
(ad  Apul.  p.  52.),  Leutschio  (Philolog.  X,  735.),  Brunnero 
(I.  I.  pag.  602.  ss.)  brevioris  libri  postea  in  eum  quem  nunc 
habemus  recepti  exordium  fuisse  existimamus,  et  externam  libri 
speciem  attingit  et  Cornelio  cur  eum  dedicet  aperit  et  ut  diu 
maneat  optat.  Venimus  ad  Horatium.  Qui  C.  I,  1.  cum  aliis  alia 
sequentibus  se  lyrici  poetae  nomen  ait  appetere,  genus  suorum 
carminum  aperte  demonstrat;  tectius  idem  fortasse  II,  1.  cum  a 
PoUionis  historiis  ipsisque  bellis  civilibus  ad  leviora  argumenta 
Musam  avocat,  atque  etiam  tectius  IV,  1.,  si  quidem  et  alienum 


—  15  —     ■-'</:  .         v-->..-^.v.: 

a  sn&  aetate  et  volnntate  amorem  profitens  et  tamen  se  inyito 
erumpere  ne  a  reliquo  quidem  libro  amatoiia  abesse  carmina 
leviter  indicare  est  existimandus.  Epodon  primum,  quo  se  non 
praedae  causa,  sed  propter  metnm  et  curam  Maecenatis  paratnm 
ait  eum  in  bellum  comitari,  ex  ipsis  temporum  rationibus  elucet 
non  eo  consilio  scriptum ,  ut  librum  inciperet;  cur  primo  loco 
poneretur  haec  fortasse  causa  erat,  quod  non  incommodum  vide- 
batur  a  fautoris  commemoratione  librum  incipere.  Nec  secus 
videtur  de  Sat.  I,  1.,  qua  Maecenatem  aifatus  ridicule  secum 
pugnare  homines  ostendit,  cum  nec  sua  quisquam  sorte  conten- 
tus  sit  nec  tamen  eam  si  possit  fieri  mutatam  velit,  cumque  in 
usum  futurum  ea  corradant  quibus  nunquam  utantur,  imminuere 
metuant  quae  nisi  consumantur  nihil  prosint,  parvis  naturae  ne- 
cessitatibus  vel  paucis  satisfieri,  hominum  existimationem  quae 
pecuniae  pariatur  non  tanti  esse,  amorem  ea  non  parari  parum 
intelligant,  contraque  eos  errores  modum  esse  in  rebus  praedicat. 
At  Sat.  II,  1 .  et  scribere  se  profitetur  quod  non  possit  non  scri- 
bere,  et  satiras,  non  Augusti  laudes,  quod  his  non  par  sit,  illis 
tanquam  armis  suis  utatur,  neque  cum  Augusti  benevolentia 
tutus  sit  quemquam  metuere;  Epist.  II,  1.  Augusto  se  atque 
aequales  poetas  contra  veterum  nimios  admiratores  defendit 
quodque  eius  laudes  non  celebret  ingenii  sui  imbecillitate  excu- 
sat;  Epist.1, 1.  Maecenati  se  exponit  ad  pristina  carmina  frnstra 
revocari,  quia  iam  philosophiae  virtutique  studeat.  Persius,  ut 
iam  eos  qui  longius  a  Propertio  distant,  memoremus,  iis  quos 
satiris  suis  praemisit  Hipponacteis  non  poetam  se  sed  semipa- 
ganum  praedicat;  luvenalis  prima  satira  cur  scribat  et  quid  et 
de  quibus  scribat  commemorat.  Poteram  addere  de  Phaedro  et 
Martiale,  si  quid  novi  apud  eos  cerneretur:  sed  ex  iis  quae  pro- 
tuli  satis  est  perspicuura,  quibus  carminibus  poetae  singnlos 
libros  inducere  soleant.  Aut  enim  quae  prima  faciunt  carmina 
nuUa  certa  et  perspicua  causa  in  initiis  collocant,  aut  si  quae 
eiusmodi  ratio  cernitur,  qui,  quid,  cui,  unde,  quomodo,  qua 
causa,  quo  consilio  scribant  vel  non  scribant  profitentur,  utique 


'  —  16  —    ;'    ■  ...-vv; 

autem  tum  apertius  tum  tectius  ea  quae  sequuntur  ctumiDa  at- 
tingunt.  Quorum  omnium  nihil  est  in  ea  de  qua  dicimus  elegia. 
Nam  quod  appellatur  Augustus,  id  tam  late  patet  tamque  multis 
est  in  carminibus  alius  loci  ut  nihil  inde  possit  coniici :  quod  au- 
tem  carmen  forsitan  proxime  ab  eo  abesse  videatur,  dico 
Horat.  II,  1.,  id  si  verum  quaerimus  nibilominus  vehementer 
differt.  Etsi  enim  utrumque  in  serio  gravique  argumento  dissi- 
milique  consequentibus  carminibus  versatur,  Horatius  taraen  cum 
extrema  stropha  ab  ea  gravitate  ipse  se  revocat  reliquorum  car- 
minum  diversura  genus  significat,  Propertius  plura  et  graviora 
poUicitus  paucaque  eius  generis  in  praesentia  aggressus  horum 
ipsorura  satis  habet  levitatera  excusasse,  ut  oranis  eius  cogitatio 
hoc  carmine  contineatur,  aliorura  diversi  generis  poematura  nuUa 
usquam  cernatur  designatio.  Quod  si  ab  usitata  consuetudine 
eorura  quibus  novi  libri  inchoantur  carminum  tantum  differt  haec 
elegia,  quo  iure  contra  libros  manuscriptos  contraque  veterum 
editorum  auctoritates  novum  ab  eo  librura  inchoeraus,  cum  prae- 
sertira  ad  eas  auctoritates  ipsorum  veterum  scriptorum  accedant 
testiraonia,  quibus  quatuor  non  quinque  fuisse  libros  Propertii  con- 
firmatur?  Unura  quod  Hertzbergius  raeraorat  (Qu.Prop.pag.215) 
ipsius  Propertii  est,  qui  II,  24,  in.  Tu  loqueris,  inquit,  cura  sisnoto 
iara  fabula  libro.  Et  tua  sit  toto  Cynthia  lecta  foro;  cuius  si  pon- 
dus  Lachmannus  eo  elevare  studet,ut  alterum  tertiumque  librum 
simul  editos  dicat,  id  pro  argumento  affert  quod  ipsum  indiget 
argumentationis.  Alterum,  quod  primus  Heirareichius  raerao- 
ravit  (Quaest.  Prop.  pag.  32.)  et  post  illura  Lucianus  Muellerus 
(Praef.  ad.  Propertii  editionem  XII.  s.),  est  Nonii,  qui  in 
pag.  169.  s.  V.  secundare  hunc  versum:  Jam  liquidum  nautis 
aura  secundat  iter  —  aperte  libro  tertio,  non  quarto  ascribit. 
Quem  nuraerura  etsi  L.  Muellerus  docet  facile  potuisse  una  ex 
quatuor  iota  omissa  existere,  non  tamen  tam  nihil  codicum  au- 
ctoritati  tribuendum  puto,  ut  vel  consentientibus  eorura  testiraoniis 
repugneraus.  His  igitur  rationibus  adducti  et  ultiraura  Propertii 


—  17  — ^    "■ 

libram  quartum,  doo  quintum  vocavimus,  et  in  versibus  Proper- 
tianis  laudandis  ubique  numeris  Hertzbergianis  utemur. 

Nunc  de  auctore  eius  quarti  libri  contra  Caruttium  erit  dis- 
piitandum.  Qui  primum  pag.  XXXV.  in  ea  dissertatione,  quam 
de  vita  et  carminibus  Propertii  ipsis  elegiis  praemisit,  octavam 
elegiam  et  disiungit  in  daas  partes,  quarum  unam  Draconem 
Lanuvii,  alteram  Rixam  inscribit,  et  utramque  Propertio  abrogat. 
At  cur  disiungat  cum  non  verbo  significet,  quod  diluamus  vel  re- 
feliamus  nihil  habemns ;  tantum  memoramus,  cum  abfuisse  Roma 
Cynthiam  narretur,  cur  abfuerit  aptissime  videri  ante  aperiri, 
eumque  rerum  contextum  defendi  primo  disticho: 

Disce  quid  Esquilias  hac  nocte  fugarit  aquosas, 
Cum  vicina  novis  turba  cucurrit  agris  — 

quod  ille  in  initium  novae  quam  facit  elegiae  transfert,  ut  sit 
ante  vs.  27. 

Cum  fieret  nostro  toties  iniuria  lecto.  — 

Accedit,  id  quod  Luettiohannes  profert,  ut  quae  priore  parte  nar- 
rantur  eorum  fiat  mentio  vs.  48. 

Lanuvii  ad  portas  hei  mihi  solus  eram. 

Abiudicat  autem  a  Propertio  priorem  partem  propter  obscurita- 
tes,  ut  ait,  et  locutiones  invenustas  et  coactas,  alteram  quod  et 
quae  narrentur  a  Cynthiae  persona  abhorreant  et  Lygdamum 
ex  III,  5.  Cynthiae  servum  fuisse  constet,  ut  cur  hic  Propertii 
sit  adiutor  non  intelligatur,  et  quod  Propertius  qui  eques  Roma- 
nus  non  fuerit,  colla  obliqua  ad  summum  theatrum  inflectere  non 
potuerit  vetari.  Quas  dicat  obscuritates,  cernitur  ex  iis,  quae  ad 
ipsum  carmen  adnotavit.  Caeterum,  inquit,  sex  versuum  (3  —  8) 
sensus  obscurus  et  implicatus  est.  At  in  reliquis  quinque  versi- 
bus  ne  haesitatum  quidem  video  ab  explicatoribus,  quarto  autem 
in  versu  etsi  est  haesitatum,  satis  tamen  proclivis  est  explicatio. 
Illud  enim 

2 


_  18  —     ■     ■,.  .ci: .' 

Hic  ubi  tam  rarae  non  perit  hora  morae  — ,  jJii:  *v' 

sic  accipi  oportet,  ut  non  perit  sit  non  frustra  est,  sed  ope- 
rae  est  pretium,  hora  tam  rarae  morae  dicatur,  quod  et 
raro  eo  homines,  scilicet  in  anniversario  illo  sacro,  venire  et 
cum  venerint  non  diu,  sed  horam  manere  soleant.  Nam  sic  dici- 
tur  perire  ab  Ovidio  Rem.  Am.  107.  Si  tamen  auxilii  perierunt 
tempora  primi.  Item  haeret  in  vs.  23.,  ubi  est  sane  aliquid  cor- 
ruptum  in  codicibus,  de  quibus  Neapolitanus:  Siriganam  tacto, 
Groninganus:  Serica  nam  capto  —  habet;  id  ipsum  tamen  pri- 
dem  sic  correctum  est:  Serica  nam  taceo  volsi  carpenta  nepotis. 
De  Cynthiae  moribus  rursus  respondit  Luettiohannes.  Ac  pro- 
fecto,  cuiuscunque  eam  ordinis  fuisse  existimamus  —  hoc  enim 
jure  ambigitur  —  neque  ipsius  nec  saeculi  illius  ea  erat  sancti- 
monia,  quae  ab  iis  quae  hic  narrantur  abhorreret.  Atque  idem 
Lygdamum  commemorat  vix  unius  Cynthiae  sed  etiam  Propertii 
servum  faisse  videri,  collato  III,  6,,  ubi  hic  illi  libertatem  pro- 
mittit.  Nobis  res  ita  se  habuisse  videtur,  ut  ille  Cynthiae  dum 
adesset  ministraret,  domino  tamen  Propertio  uteretur,  qui  cum 
opibus  non  admodum  valeret  absente  illa  in  suum  etiam  usum 
eum  adhiberet.  Quod  vero  de  theatro  profertur,  recte  quidem 
Luettiohannes  commemorat,  cum  mulieres  in  summo  theatro  se- 
dere  sint  solitae,  Propertium  etiamsi  non  in  quatuordecim  or- 
dinibus  sederet,  inferiorem  locum  obtinere  potuisse:  sed  tamen 
non  exploratum  est  eum  non  fuisse  equitem.  Quod  nequaquam 
probatur  iis  locis,  quos  hanc  in  sententiam  profert  Hertzbergius 
(Quaest.  p.  14.): 

I,  6,  25.  —  quem  semper  voluit  fortuna  iacere;  — 

II,  24,  36.  —  quamvis  nec  sanguine  avito 

Nobilis  et  quamvis  non  ita  dives  eras, 

II,  34,  56. cui  parva  domi  fortuna  relicta  est, 

NuUus  et  antiquo  Marte  triumphus  avi.  — 


^v->--  ;'^ •"•■/■; 'v:^     —   19  —    -  . 

Nam  iacere  se  ita  dicit,  at  se  a  publicis  honoribus  remotum  si- 
gnificet:  secures  enim,  quarum  amico  spes  sit,  suae  fortunae 
opponit.  Ac  plane  similia  ipse  de  se  praedicat  Ovidius,— usque  a 
proavis  vetus  ordinis  heres,  Non  modo  fortunae  munere  factus 
eques.  (Trist,  IV,  10,  7.  s.): 

Am.  I,  3,  7.  ss.  Si  me  non  veterum  commendant  magna  parentum 
Nomina,  si  nostri  sanguinis  auctor  eques, 
Nec  meus  innumeris  renovatur  campus  aratris — 
A.  A.  II,  165.      Pauperibus  vatesegosum,quiapauperamavi; — 

similia  itera  TibuUus,  cuius  fortunae  Propertii  fortunam  fuisse 
similem  cernitur  ex  illa  pertica,  cuius  mentionem  facit  IV,  1, 1 30.: 

Nam  tua  cum  multi  versarent  rura  iuvenci, 
Abstulit  excultas  pertica  tristis  opes.  — 

Quintam  elegiam  ut  Propertii  neget  esse  Caruttius  movetur 
septima  elegia  primi  libri  Amorum  Ovidii.  Simili  sunt  factae,  in- 
quit,  argumento,  simili  inventione,  quamvis  dissimili  oratione  et 
stilo,  additque  neutrum  altero  verisimile  esse  ita  abusum,  Cyn- 
thiam  nusquam  nominari,  qui  hic  narretur  rerum  status  eum  in 
illam  non  cadere.  Fateor;  interest  aliquid  inter  eam  Cynthiam, 
quae  cum  mannis  Lanuviura  vehitur  praetereuntiura  oculos  ani- 
mosque  convertit,  et  lianc  puellara  quae  cura  turpi  anicula  in 
frigida  pergula  habitat.  Sed  neque  illud  queraquara  fugit  huius- 
raodi  mulierum  fortunam  gravissimis  vicissitudinibus  obiectam 
esse,  nec  Cynthiam  hic,  non  aliam  significari  exploratum  est. 
Irarao  cum  hoc  quoque  catraen  ex  raetricis  rationibus  posteriore 
terapore  scriptum  videatur,  plane  non  dissimile  veri  est  Proper- 
tium  ut  olim  discidii  tempore  cum  vilibus  rem  habuerit  ita  tum 
rursus  alieno  araori  servisse.  Quid  quod  haec  puella  fortasse 
eadem  est,  quae,  modo  per  viles  inspecta  est  publica  noctes,  a 
qua  V,  7.  umbra  Cynthiae  eum  teneri  queritur?  Argumentorum 
vero  quem  similitudo  ofiendit,  is  se  quae  ratio  et  necessitudo  in- 
ter   elegiacos  illius  temporis  poetas  intercedat  plane  nescire 


.        •  ■  TT"      ;  jsr  -ff  ■■.'•■      '   •:' 

-20-       y:[.'^y'-;rm::. 

confitetur.  Tanta  causaram  quae  tractantur  est  communio,  prae- 
sertim  inter  Propertium  et  Ovidium,  qua  de  re  olim  disserui 
eo  libello,  quem  inscripsi :  De  Amorum  Ovidii  et  Pro- 
pertii  elegiarum  similitudine  (Jahresbericht  der  St.-Annen 
Schule.  St.-Petersburg,  1861):  Qui  quod  libellus  in  paucorum 
manus  pervenit,  non  quidem  omnia  illa  consilium  est  transscri- 
bere,  at  unum  primum  librum  Ovidii  ita  persequemur,  ut  quae 
cuique  apud  Propertium  respondeant  brevissime  ostendamus. 
Ut  igitur  Ovidins  Am.  I.  1.  refert  quomodo  ab  aliis  poematis 
componendis  ab  Amore  ad  elegias  sit  revocatus,  ita  Proper- 
tius  III,  S.idem  sibi  ab  ApoUine  factum  narrat;  ut  ille  I,  13.  de 
fide  sua  carminumque  nobilitate  apud  amicam  praedicat,  ita 
hic  II,  25.  et  III,  2.;  ut  ille  I,  6.  ianitorem  ut  se  admittat  ad- 
hortatur,  ita  hic  I,  16.  ianuam  facit  similes  amantis  querelas  re- 
ferentem;  ut  ille  1, 9.  amorem  cum  militia  confert,  ita  hic  II,  12. 
Amorem  cum  puero.Item  alteriusl,  12.,alteriusIII,  23.  de  tabel- 
lis  est.  Lena  vero  quam  proraptum  illis  poetis  argumentum  fuerit 
inde  etiam  apparet,  quod  TibuUus  quoque  non  ille  quidem  eius 
praeceptionera  carmine  coraplectitur,  at  tamen  II,  6,  44.  breviter 
conqueritur,  I,  5,  48.  pluribus  detestatur  atque  elevare  conatur. 
Sequitur  septiraa  elegia,  quam  Caruttius  et  a  Propertii  mo- 
ribus  et  a  Cynthiae  alienam  ait  esse.  Neque  enim  illum  probabile 
esse  quam  olim  tantopere  amasset  eius  funus  prorsus  neglexisse, 
neque  huic  quae  de  Subura  narrentur  esse  consentanea.  Quae 
contra  rursus  adhortandum  videtur  ne  Augusti  saeculura  nostra 
consuetudine  metiaraur.  Quid  enira?  quae  CatuIIus  de  Lesbia, 
Ovidius  de  Corinna  raemorat,  num  ea  honestiora?  Sed  in  ista 
turpitudine  vel  morari  diutius  turpe  est.  Cur  autem  a  funere 
Cynthiae  Propertius  abfuerit,  num  adeo  difficile  est  rationem  re- 
perire?  Quid  si  discidio  facto  vel  nesciebat  esse  mortuam?  Certe 
non  tantula  erat  Roma,  ut  de  talis  morte  mulieris  vel  invitus 
quivis  audiret,  nec  dissimile  veri  est  illum  id  secutum  quod  Ovi- 
dius  praecipit  Rem.  Am.  619.  ss.,  ut  de  industria  omnera  eius 
coramemorationem  atque   admonitionem   fugeret.   Quod  autem 


'\' 


alii  se  tam  cito  amori  dedidit,  id  neqne  ab  ipsins  natura  alienum 

statuas,  si  et  IV,  8.  et  II,  23.  conferas,  nec  pugnat  cum  iis  quae 

idem  Ovidius  ibidem  441.  praecipit,  ut  si  quis  desinere  velit 

amare  novum  sibi  amorem  inveniat.    Postremo  addit  Caruttius 

quae  de  aquis  Stygiis  dicantur  ea  et  cum  fabulis  et  cum  iis  qnae 

\xtrema  in  elegia  memorentur  pugnare.    At  Comelia  cum  de 

Styge  nihil  narret,  quod  pugnet  cum  hoc  carmine  dicere   nihil 

pdest;  alios  antem  scriptores  nec  discrepare  interdum  de  re  tam 

obicura  mirum  est,  nec  tamen  omnes  discrepare  facile  ex  iis  cer- 

nitir  quae  pridem  in  commentariis  ad  hunc  locum  adnotata  sunt: 

Sallist.  Cat.  c.  52.  falsa  existimans  ea,  quae  de  inferis  memo- 

ranti^,  divorso  itinere  malos  abonis  loca  tetra,  inculta,  foeda 

atque  formidolosa  habere.  Verg.  Aen.  VI,  540.  Hic  locus  est 

partis  ibi  se  via  findit  in  ambas. 

Prinam  elegiam,.a  qua  alteram  partem  separat,  de  quo  infra 
videbimus,  item  alteram,  quartam,  sextam,  nonam,  decimam  cum 
Propertio  ibrogat,  fundamentum  totius  argumentationis  hoc  facit, 
ut  illa  fragnenta  sumat  eius  esse  poematis,  quo  Fasti  et,  ut  bar- 
bare'ait,  reKgionis  Latinarum  traditiones  tractata  fuerint.  Quale 
poema  neque  ab  ipso  Propertio  neque  eo  mortuo  ab  amicis  esse 
editum  ex  eo  coniicit,  quod  Ovidius  nusquam  eius  mentionem  &,- 
ciat,  quod  ipse  in,  3.  non  huiusmodi,  sed  epicum  se  poema  nar- 
ret  attigisse,  quod  oratio  a  Propertiana  differat  multaque  Ovidium 
imitantis  vestigia  praebeat,  quod  harum  auctor  elegiamm  nec 
Latinas  nec  Graecas  fabulas  satis  cognitas  habeat.  Cuius  nobis 
argumentationis  nec  fundamentum  nec  ceterorum  quidquam  pro- 
bat.  Nam  principio  illud  ipsum  sine  causa  sumitur  esse  illa  ma- 
ioris  cuiusdam  de  sacris  et  diebus  poematis  fragmenta.  Quod  qui 
sibi  persuaserunt,  Ovidii  exemplo  impulsi  sunt,  qui  quod  Fastos 
composuit,  Propertium  quoque  simile  poema  si  non  absolvisse  at 
inchoasse  tamen  existimarunt.  Quorum  luce  clarius  apparet  quam 
vitiosa  sit  ratiocinatio.  Similiter  enim  quispiam  coniiciat,  quod 
Ovidius  artem  amandi  conscripserit,  quae  singulae  elegiae  huius- 
modi  praeceptacontineant,eas  similis  maiorisque  operis  esse  re- 


■^        ■   ■*  V     ~v -.  -     '  ■  ■  V-- 

■    ■•   ■t'   ■..«-■•^^-;-'    -••  . 

—  20  —  ^/vv.^C. 

confitetur.  Tanta  causarom  quae  tractantur  est  communio,  prae- 
sertim  inter  Propertium  et  Ovidium,  qua  de  re  olim  disserui 
eo  libello,  quem  inscripsi :  De  Amorum  Ovidii  et  Pro- 
pertii  elegiarum  similitudine  (Jahresbericht  der  St.-Annen 
Schule.  St.-Petersburg,  1861):  Qui  quod  libellus  in  paucorum 
manus  pervenit,  non  quidem  omnia  illa  consilium  est  transscri- 
bere,  at  unum  primum  librum  Ovidii  ita  persequemur,  ut  quae 
cuique  apud  Propertium  respondeant  brevissime  ostendamus. 
Ut  igitur  Ovidius  Am.  I.  1.  refert  quomodo  ab  aliis  poematis 
componendis  ab  Amore  ad  elegias  sit  revocatus,  ita  Proper- 
tius  III,  3.  idem  sibi  ab  ApoUine  factum  narrat;  ut  ille  I,  13.  de 
fide  sua  carminumque  nobilitate  apud  amicam  praedicat,  ita 
hic  II,  25.  et  III,  2.;  ut  ille  I,  6.  ianitorem  ut  se  admittat  ad- 
hortatur,  ita  hic  I,  16.  ianuam  facit  similes  amantis  querelas  re- 
ferentem;  ut  ille  I,  9.  amorem  cum  militia  confert,  ita  hic  II,  12. 
Amorem  cum  puero.Item  alteriusl,  12.,aIteriusIII,  23.  de  tabel- 
lis  est.  Lena  vero  quam  promptum  illis  poetis  argumentum  fuerit 
inde  etiam  apparet,  quod  Tibullus  quoque  non  ille  quidem  eius 
praeceptionem  carmine  complectitur,  at  tamen  II,  6,  44.  breviter 
conqueritur,  I,  5,  48.  pluribus  detestatur  atque  elevare  conatur. 
Sequitur  septima  elegia,  quam  Caruttius  et  a  Propertii  mo- 
ribus  et  a  Cynthiae  alienam  ait  esse.  Neque  enim  illum  probabile 
esse  quam  olim  tantopere  amasset  eius  funus  prorsus  neglexisse, 
neque  huic  quae  de  Subura  narrentur  esse  consentanea.  Quae 
contra  rursus  adhortandum  videtur  ne  Augusti  saeculum  nostra 
consuetudine  metiamur.  Quid  enim?  quae  Catullus  de  Lesbia, 
Ovidius  de  Corinna  memorat,  num  ea  honestiora?  Sed  in  ista 
turpitudine  vel  morari  diutius  turpe  est.  Cur  autem  a  funere 
Cynthiae  Propertius  abfuerit,  num  adeo  difficile  est  rationem  re- 
perire?  Quid  si  discidio  facto  vel  nesciebat  esse  mortuam?  Certe 
non  tantula  erat  Boma,  ut  de  talis  morte  mulieris  vel  invitus 
quivis  audiret,  nec  dissimile  veri  est  illum  id  secutum  quod  Ovi- 
dius  praecipit  Rem.  Am.  619.  ss.,  ut  de  industria  omnem  eius 
commemorationem  atque   admonitionem   fugeret.   Quod  autem 


.:.    —  21   — 

alii  se  tam  cito  amori  dedidit,  id  neque  ab  ipsios  natara  alienum 
statuas,  si  et  IV,  8.  et  II,  23.  conferas,  nec  pugnat  cum  iis  quae 
idem  Ovidius  ibidem  441.  praecipit,  ut  si  quis  desinere  velit 
amare  novum  sibi  amorem  inveniat.  Postremo  addit  Caruttius 
quae  de  aquis  Stygiis  dicantur  ea  et  cum  fabulis  et  cum  iis  quae 
txtrema  in  elegia  memorentur  pugnare.  At  Comelia  cum  de 
9(;yge  nihil  narret,  quod  pugnet  cum  hoc  carmine  dicere  nihil 
pditest;  alios  antem  scriptores  nec  discrepare  interdum  de  re  tam 
ob\cura  mirum  est,  nec  tamen  omnes  discrepare  facile  ex  iis  cer- 
niti^  quae  pridem  in  commentariis  ad  hunc  locum  adnotata  sunt: 
Sallitet.  Cat.  c.  52.  falsa  existimans  ea,  quae  de  inferis  memo- 
rantur,  divorso  itinere  malos  abonis  loca  tetra,  inculta,  foeda 
atque  formidolosa  habere.  Verg.  Aen.  VI,  540.  Hic  locus  est 
partis  ^bi  se  via  findit  in  ambas. 

Priaam  elegiam,.a  qua  alteram  partem  separat,  de  quo  infra 
videbimus,  item  alteram,  quartam,  sextam,  nonam,  decimam  cum 
Propertio  abrogat,  fundamentum  totius  argumentationis  hoc  facit, 
ut  illa  fragmenta  sumat  eius  esse  poematis,  quo  Fasti  et,  ut  bar- 
bare*ait,  reKgionis  Latinarum  traditiones  tractata  fuerint.  Quale 
poema  neque  ab  ipso  Propertio  neque  eo  mortuo  ab  amicis  esse 
editum  ex  eo  coniicit,  quod  Ovidius  nusquam  eius  mentionem  fa- 
ciat,  quod  ipse  in,  3.  non  huiusmodi,  sed  epicum  se  poema  nar- 
ret  attigisse,  quod  oratio  a  Propertiana  differat  multaque  Ovidium 
imitantis  vestigia  praebeat,  quod  harum  auctor  elegiamm  nec 
Latinas  nec  Graecas  fabulas  satis  cognitas  habeat.  Cuius  nobis 
argumentationis  nec  fundamentum  nec  ceterorum  quidquam  pro- 
bat.  Nam  principio  illud  ipsum  sine  causa  sumitur  esse  illa  ma- 
ioris  cuiusdam  de  sacris  et  diebus  poematis  fragmenta.  Quod  qui 
sibi  persuaserunt,  Ovidii  exemplo  impulsi  sunt,  qui  quod  Fastos 
composuit,  Propertium  quoque  simile  poema  si  non  absolvisse  at 
inchoasse  tamen  existimarunt.  Quorum  luce  clarius  apparet  quam 
vitiosa  sit  ratiocinatio.  Similiter  enim  quispiam  coniiciat,  quod 
Ovidius  artem  amandi  conscripserit,  quae  singulae  elegiae  huius- 
modi  praeceptacontineant,eas  similis  maiorisque  operis  esse  re- 


oo  :.  .1  ■.■•'"■     .  ■:■:■■: 

'  .•  ,»  ■;•  J.     ,:  '     :■,      ■  • 

liquias.    Neque  vero  ex  illis  versibus  quidquam  argumeuti  duci 
oportet,  quibus  se  Propertius  in  prima  elegia  sacra  diesque  can- 
taturum  declarat;   nisi    forte  eadem  ratione  Ovidium   quoque 
Enniani  generis  poema  tentasse  existimes,  quod  in  ipso  Amorum  / 
initio,  Arma  gravi  numero,  inquit,  violentaque  bella  parabam 
Edere.  IUud  potius  animadverterent,  Ovidium  etiam  et  Amoribus^ 
illud  de  lunonis  sacro  Faliscorum  (III,  13)  et  Tristibus  illud  d^ 
Tomis  carmen  (III,  9)  inseruisse;  ut  huiusmodi  carmina  vel  singu/a 
constare  nec  pro  fragmentis  maiorum  poematum  accipienda  eJse 
intelligerent.  Verum  sit,  ut  volunt;  scripserit  vel  inchoarit  c^te 
Propertius,  quod  nec  perfecit  neque  attigit:  tamen  ne  cetera 
quidem  concedi  oportebit.  Cur  enim  Ovidius  fragmenta  tali»  me- 
moraret,    cura  ipse  non  fragmenta  sed  maguum  et  cont/nuum 
poema  similis  argumenti  ederet?  Ac  cur  Propertius,  si  erat  ali- 
quando  epicum  poema  aggressurus,  non  potprat  idem  nih/lominus 
ad  Fastos  scribendos  animum  applicare  ?  Quamquam  nos,  ut  dixi- 
mus,   neque  illud  verisimile  putamus  neque  Ovidium  ante  Amo- 
res  annales  aliquos  attigisse.  Nam  quae  orationis  premitur  simili- 
tudoaCaruttio,  cuius  in  documentum  primam  Propertii  elegiam 
cum  Ovidii  Fastis  et  Arte  Araandi  comparat,  ea  maximam  partem, 
ut  rectissime  dicit  Luettiohannes,  rerum  similitudine  atque  argu- 
menti  continetur,  quatenus  autem  verborum  magis  quam  rerum 
est,  tam  late  patet  tamque  omnes  ad  Propertii  libros  pertinet,  ut 
aut  nihil  suspicionis  moveat  aut  omnibus  eius  carminibus  multa 
araputari  oporteat,   quae  ab  omnibus  partibus  tuta  videantur. 
Quod  quo  magis  appareat,  eum  ipsum  locum  Propertii,  qui  nul- 
lam  unquam  auctoris  suspicionera  movit  cuiusque  a  primo  vocabulo 
oranis  liber  primus  noraen  accepit,  initiura  dico  priraae  primi 
libri  elegiae,  cura  Ovidii  sirailibus  versibus  confereraus: 

Pr.  1.  Cynthia  priraa  suis  raiserum  me  cepit  ocellis. 
Ov.  Am.  III,  11,  43.  Perque  tuos  oculos  qui  rapuere  meos. 
Pr.  3.  Tum  mihi  constantis  deiecit  lumina  fastus  — 
Her.  XI,  35.  Erubui  gremioque  pudor  deiecit  ocellos. 


:■     ;.       ;•■;;.-':.;_     —     23     — 
\'^-'  ^  .'■.'.'  ■  ■  ■  '■     .■'.'-  "... 

Pr.  4.  Et  caput  impositis  pressit  Amor  pedibas  —    .t ■,..,: 
Bem.  Am.  530.  Et  tua  saevus  Amor  sub  pede  colla  premit. 
Pr.  5.  Donec  me  docuit  castas  odisse  puellas  — 
Am.  ni,  14,  39.   Tunc  amo:  tunc  odi  frustra  quod  amare  ne- 

cesse  est.   ' 
yPr.  9.  ss.  Milanion  nuUos  fugiendo,  Tulle,  labores 
Saevitiam  durae  contudit  Jasidos. 
Nam  modo  Partheniis  amens  errabat  in  antris, 

Ibat  et  hirsutas  ille  videre  feras. 
Ille  etiam  Hylaei  percussus  vulnere  rami 

Saucius  Arcadiis  rupibus  ingemuit. 
Ergo  velocem  potuit  domuisse  puellam: 
\  Tantum  in  amore  preces  et  bene  facta  valent. 

A.  A.  1, 183.  ss.  Obsequium  tigresque  domat  Numidasque  leones. 

Rustica  paullatim  taurus  aratri  subit. 
Quid  fuit  asperius  Nonacrina  Atalanta? 
\       Succubuit  meritis  trux  tamen  illa  viris. 
Saepe  suos  casus  nec  mitia  facta  puellae 

Flesse  sub  arboribus  Milaniona  ferunt. 
Siepe  tulit  iusso  fallacia  retia  collo: 

Saepe  fera  torvos  cuspide  fixit  apros. 
Sensit  et  Hylaei  contentum  saucius  arcum: 

S^d  tamen  hoc  arcu  notior  alter  erat. 

Sed  satis  exemplorum.  Si  autem  horum  similitudo  qualiscun- 
que  videtur  non  miaor  est  similitudine  eorum,  quae  a  Caruttio 
proferuntur,  si  in  omnes  fere  Propertii  elegias  nou  pauciores  ver- 
sus  Ovidii  similes  facillime  possunt  colligi:  ne  in  quarto  quidem 
libro  ea  similitudo  inira  videri  debet.  Accedit  ut  non  pauciora 
TibuUo  et  Propertio  communia  sint,  unde  non  illud  efficitur,  ut 
ea  a  Propertio  aliena  sint,  sed  ut  elegiarum  scriptorum  eam 
fuisse  societatem  et  communitatem  appareat,  ut  res  easdem  vel 
verbis  saepe  iisdem  exprimerent.  Neque  id  mirum  videtur  tanta 
eorum  coniunctione ,  quam  Ovidius  describit  Trist.  IV,  10,  45. 


-  24  —  ,•.;■■'::  t; 

Saepe  suos  solitus  recitare  Propertius  ignes  Jure  sodalitii  qni 
mihi  iunctus  erat.  —  Restant  fabulae  ut  de  omnibus  dictum  sit. 
Ad  quas  Luettiohannes  iure  memorat  HerculemaPropertio  nen- 
tiquam  narrari  in  Latio  mortunm,  sed  vs.  61 .  (Angulus  bic  mundi 
nunc  me  mea  fata  trahentem  Accipit)  de  adventu  accipi  oportere, 
Scyllis  autem  duabus  confusis  illum  tutum  esse  Ovidii  Vergiliique 
exemplis.    Nam  narrat  ille  quidem  III,  19,  21.  illam  Scyllam, 
quae  Nisum  patrem  prodiderit,  Minoem  adamarit,  in  navi  vinctai 
poenas  dedisse;  idemlV,  4,  39.  s.  Quid  mirum,  inquit,  in  patri^ 
Scyllam  saevisse  capillos  Candidaque  in  saevos  inguina  versa 
nes — :  sed  Ovidius  etiam,  qui  Met.  X,  in.  Phorci  filiae,  Met.  Vll, 
in.  filiae  Nisi  fabulam  exponit,  idem  Am.  III,  12,  21.    Per /os, 
inquit,  Scylla  patri  canos  furata  capillos  Pube  premit  ra)idos 
inguinibusque  canes,  eosdemque  paene  versus  redintegratVA.  I, 
331  s.;  itemque  Vergilius  et  Aen.  III,  424 — 428.  altera^/ Scyl- 
lam  describit,  et  Ecl.  VI,  74.  ss.  haec  habet:  Quid  loftiar  aut 
Scyllam  Nisi,  quam  fama  secuta  est  Candida  succinctaii  latran- 
tibus  inguina  monstris  Dulichias  vexasse  rates — ,  ubi  rur  Carut- 
tius  mendum  latere  suspicetur  nulla  est  ratio.    Hunc  in  modum 
cum  poetae  varient  fabulas,  ne  Cacus  quidem  deb^  offendere, 
quem  etsi  nemo  quod  sciam  alius  tricipitem  dixit,  plures  tamen 
diram  eius  faciem  memorant,  ut  non  mirum  sit  eam  a  Propertio 
tribus  capitibus  esse  definitam. 

Epistolam  Arethusae  Caruttius  Heroidum  initationem  vocat, 
cuius  commentum  ductum  videatur  ex  elegia  12.  1.  III,  qua  Pro- 
pertius  derelictae  Gallae  Postumum  arguat.  Ubi  hoce,  inquit, 
praesens  genus  Noster  tentare  voluisset,  fornam  novam  et  suam 
illi  dedisset,  nec  tam  moleste  Ovidii  vestigia  pressisset.  At  cur 
huius  potius  auctor  elegiae  Ovidium  imitatus  putetur  quam  aut 
contra  aut  neuter  neutrum?  Certe  relictae  uxoris  ad  maritum 
epistola  non  tam  insolens  causa  erat,  ut  non  sua  uterque  sponte 
eam  posset  tractare.  Quamquam  id  etiam  factum  est  in  poetarum 
consortiis,  ut  maior  natu  rainoris  exemplum  sequeretur.  SedLy- 
cotae  et  Arethusae  nominibus  Postumum  illum  et  Gallam  desi- 


,.  '■;■'■■:.>■;  :  ■'■■•  ■  ;■ "  '  —  25''— ' '       '     . 

gnari,  de  quibus  est  III,  12,  neque  argumentis  ullis  demonstrari- 
potest  nec  si  posset  esset  documento  auctoris  alieni,  si  quidem 
nihil  prohibet  eosdem  tum  veris  tjim  fictis  nominibus  appellare. 
Quae  autem  Ovidii  dicat,  vestigia  praeter  eam  quae  causa  simili 
continetur  similitudinem  nec  Caruttius  dicit  neque  alius  facile 
dixerit. 

Reliqua  est  primae  elegiae  pars  altera,  quam  Caruttius  a 
Propertio  abiudicat,  quia  et  repetantur  quaedam  ex  aliis  Proper- 
.  tianis  Ovidianisque  carminibus  et  nonnuUa  cum  iis  pugnent,  quae 
ille  ^libi  memoret.  Ut  enim  hic  dicatur: 

Aversis  Charisin  cantas,  aversus  ApoUo:  — 
Poscis  ab  invita  verba  pigenda  lyra  — ; 

ita  Propertium  III,  3,  17,  22.  dixisse: 

Non  hic  uUa  tibi  speranda  est  faraa,  Properti  — 
—  Non  est  ingenii  cymba  gravanda  tui  — 
at  Ovidium  (Fast.  V):  Aversis  utinam  tetigissem  nomina  Musis; 

ut  Prop.  I,  22.  extr.  dictum  sit: 

Proxima  supposito  contingens  Umbria  campo 
Me  genuit,  terris  fertilis  uberibus  — 
itahic:  Umbria  te  notis  antiqua  Penatibus  edit, 
Mentior?  an  patriae  tangitur  ora  tuae  — ; 

itemque  illa:  Scandentes  si  quis  cernat  de  vallibus  arces, 
Ingenio  muros  aestimet  ille  meo  — 

nimis  esse  similia  Ovidianis  versibus: 

Atque  aliquis  spectans  hospes  Sulmonis  aquosi 

Moenia,  qua  carapi  iugera  pauca  tenent, 
Quae  tantum,  dicet,  potuistis  ferre  poetam, 

Quantulacunque  estis,  vos  ego  magna  voco. 

Sed   ad   similitudinera   illam  idera  valet,  quod  supra  diximus; 
quod  autera  patriam  suam  Propertius  bis  similiter  indicat,  id  non 


—  26  —  -      i      ■ 

magis  siispectum  est,  quam  quod  Ovidius  diversis  locis  Don  dis- 
similiter  se  Sulmone  oriundum  declarat: 

Fast.  IV,  80.  Sulmonis  gelidi  patriae,  Germanice,  nostrae  — 
Trist.  IV,  10,  3.  Sulmo  mihi  patria  est  gelidis  uberrimus  undis. 

Pugnare  inter  se  putat  illud: 

Mox'fil)i  bulla  rudi  dimissa  est  aurea  collo 
Matris  et  ante  deos  libera  sumta  toga  — 

et  II,  24,  37.  s.  —  quamvis  nec  sanguine  avito  • 

Nobilis  et  quamvis  non  ita  dives  eras. 

Nam  ex  inferiore  loco  cerni  Propertium  equitem  non  fuisse; 
superiore  significari  equitem.  Quam  ad  opinionem  refellendam 
nos  non  id  protulerimus  quod  Luettiohannes,  horoscopum  omnia 
exaugere,  sed  iUud  repetimus,  quod  supra  diximus,  Propertium 
non  fuisse  equitem  nullis  rationibus  posse  convinci.  Praeterea 
tamen  id  etiam  notandum,  quod  Hertzbergius  (Quaest.  Prop. 
p.  14.)  docet,  illis  temporibus  ius  aureae  bullae  equestri  ordini 
non  fuisse  reservatum.  Nam  Plinii  loco  qui  in  hauc  sententiam 
laudatur  (H.  N.  XXXIII,  4.)  ille  Asconii  verba  ad  Ciceronis  Act.  II. 
Verr.  I,  c.  58.  opponit,  qui,  Simul  cum  praetexta,  inquit,  etiam 
buUa  suspendi  in  coUo  infantibus  ingenuis  solet  aurea,  libertinis 
scortea.  Quod  vero  Caruttius,  quae  Propertius  alibi  de  otiosa  sua 
vita  narrat,  pugnare  putat  cum  vs,  139.  s. 

Nam  tibi  victrices  quascunque  labore  parasti 
Eludet  palmas  una  pueUa  tuas  — 

et  cum  133.  s. 

Tum  tibi  pauca  suo  de  carmine  dictat  ApoUo 
Et  vetat  insano  verba  tonare  foro  —  : 

recte  eum  Luettiohannes  negat  hos  versus  inteUexisse.  Nam  pal- 
mae  non  beUicae  sunt  sed  amatoriae,  vetatur  autem  Propertius 


\       •...        -  .  -  27  - 

non  id  facere  quod  iam  attigerit,  sed  quod  nisi  vetaretur  susci- 
peret.  Atque  eadem  ratio  est,  cum 

I,  22,  9.  s.  Proxima  supposito  contiugens  Umbria  campo 
Me  genuit  terris  fertilis  uberibus  — 

discrepare  indicat  a  vs.  125. 

Scandentisque  Asisi  (Car.  scribit:  arcis)  consurgit  vertice  murus. 

Quis  enim  non  videt  supposito  campo  dativum  esse  aptum 
ex  proxima,  ut  utrobique  editus  locus  significetur?  Nec  maiore 
iure  negat  Caruttius  Propertium  ipsum  se  Romanum  Callimachum 
appellare  potuisse.  Haec  enim  si  qua  est  immodestia,  certe  non 
raaior  est  quam  mouumentum  aere  perennius  sibi  vindicantis, 
quam  ille  Propertio  permittit ,  nec  leviora  ea,  quae  alii  multique 
poetae  de  sua  gloria  praedicant. 

Sed  contra  ea,  quae  a  Caruttio  dicuntur,  satis  est  dictum: 
nunc  quae  ab  aliis  in  singulis  versibus  novantur  consideremus. 
Prima  igitur  in  elegia  Eschenburgius  Propertio  vs.  33  —  36. 
derogat : 

Quippe  suburbanae  parva  minus  urbe  Bovillae, 

Et  qui  nunc  nulli  maxima  turba  Gabi, 
Et  stetit  Alba  potens,  albae  suis  omine  nata, 

Hac  ubi  Fidenas  longe  erat  isse  vias. 

Sic  enim — vias — cum  omnibus  libris  manuscriptis  scriben- 
dum  putamus  propter  eum  locum  quem  infra  rursus  commemo- 
rabimus  I,  20,  18.  Egressum  longe  Phasidos  isse  viam.  Sed 
illius  primum  argumentum  non  contra  eum  quem  nos  hic  ex  Nea- 
politano  attulimus  versum  33,  sed  contra  eum  quem  Lachmannus 
scripsit  profertur: 

Quippe  suburbanae  parva  eminus  urbe  Bovillae  — . 

Negat  enim  longam  syliabam  in  acuta  arsi  a  Propertio  po- 
tuisse  elidi ,  quia  eiusmodi  elisio  aut  prorsus  vitetur  a  poetis  aut 


—  28  —  . 

certis  legibus  quae  in  hunc  locum  non  cadant  contineatur,  hoc 
autem  in  libro  leges  prosodiacae  religiosius  quam  io  superioribus 
observentur.  Praeterea  haec  affert.  Offendere  in  priore  disticho 
omissum  verbum,  quod  erat  vel  erant  facile  ex  reliquis  verbis 
intelligatur  nec  stetit  vel  steterunt  ex  inferiore  in  superius 
distichon  possit  revocari,  cum  Bovillae  etiamtum  steterint,  turba 
autem  ad  cives  non  ad  urbem  Gabiorum  spectet.  Deinde  inepte 
dici  Bovillas  posteriore  tempore  fuisse  suburbanas,  olim  non 
fuisse,  cum  certe  tum  quoque  non  multo  remotiores  fuerint.  Tum 
Gabi  pro  Gabii  offendere,  cum  praeter  di  pro  dii,  i  pro  ii, 
idem  pro  iidem  in  nominativis  ii  in  i  non  cantrahatur,  si  Verg. 
Aen.  VII,  631.  (Ardea  Crustumerique  et  turrigerae  Antemnae) 
excipias,  ubi  metrica  necessitate  haec  contractio  defendatur,  nec 
quidquam  ex  inscriptionibus  ubi  sint  similes  contractiones  possit 
coniici.  Denique  offendere  synaloephen  in  longe  erat.  Nam  ne 
in  altera  quinarii  parte  longae  brevem  subiungerent  poetas  anxie 
cavisse,  ac  si  tamen  reperiantur  aliquot  exempla  Catulli,  Pro- 
pertii,  auctoris  epistolae  Acontii  ad  Cydippen  (Ovid.  Heroid.  XX.), 
Ausonii,  tamen  nec  CatuUum,  qui  liberiorem  usum  sequatur, 
neque  Ausonium ,  qui  temporis  sit  posterioris,  quidquam  demon- 
strare;  at  quod  in  epistola  Acontii  (v.  178.)  dicatur:  certe  ego 
salvus  ero,  pronomen  ego  saepissime  omnium  longae  syllabae 
subiici,  quodque  Propertius  II,  14,  18.  dicat:  nemo  in  amore 
videt,  quantitatem  nominativorum ,  adverbiorum,  verborum  in 
0  desinentium  non  eiusdem  ac  ceteras  longas  esse  naturae,  sed 
illo  iam  tempore  brevem  ex  longa  tieri.  Sic  Eschenburgius :  Cuius 
ad  primum  argumentum,  quia  non  adversus  codicum  etPropertii 
verba  sed  adversus  coniecturam  Lachmanni  directum  est,  nobis 
non  contra  ea  quae  ipse  profert,  sed  contra  eum  quem  sequitur 
Lachmannum  disputandum  erit.  Hic  in  editione  anni  1816.  ad 
vs.  33.  Interpretes  Bovillas,  inquit,  minus  suburbanas  dici  vo- 
lunt,  cum  verborum  coUocatio  postulat,  ut  urbe  minus  parva 
iungamus,  quod  absurdum  foret.  Quin  Bovillae  tum  non  minus, 
sed  plane  non  suburbanae  erant.    Repone:  Quippe  suburbanae 


,.v; ■:;.:■•■. ■^-  ■.^-:}y'  -  ^9  - 

parva  emiDus  urbe  Bovillae.  Bovillas  nunc  suburbanas,  tum  parva 
arbe  eminus  fuisse  indicat.  Sed  ut  prima  specie  proclive  sit  mi- 
nus  cum  parva  coniungere,  quod  etsi  sententia  minus  commen- 
datur  tamen  ne  ipsum  quidem  absurdum  dixerimus:  necessaria 
certe  haec  verborum  coniunctio  nequaquam  est.  Quid  enim  tan- 
dem  videtur  insolentius?  Nempe  inter  nomen  eiusque  attributum 
positum  vocabulum  non  ad  haec  ipsa  verba  sed  alio  referendum. 
At  hoc  ipsum  habemus  III,  13,  55,  s. 

Te  scelus  accepto  Thracis  Polymestoris  auro 
Nutrit  in  hospitio  non  Polydore  pio  — , 

ubi  genitivus  ad  scelus  non  ad  auro  refertur;  item  I,  3,  42. 

Nam  modo  purpureo  fallebam  stamine  somnum, 
Rursus  et  Orpheae  carmine  fessa  lyrae  — 

ubi  fessa  cum  fallebam,  non  cum  ablativo  carmine  coniungen- 
dum  est;  item  IV,  3,  53  s. 

—  raris  assueta  Calendis 
Vix  aperit  clausos  una  puella  Lares  — , 

ubi  vix  cuiquam  in  mentem  veniat  puellam  Calendis  assuetam 
existimare;  item  aliis  locis,  quos  multos  collegit  Hertzbergius, 
Quaest.  Propert.  pag.  122.  Quodsi  hic  ordo  verborum  reprehen- 
sione  caret,  multo  etiam  magis,  ut  iam  ad  Eschenburgium  veni- 
amus,  verbum  non  omissum  id  quidem  sed  in  altero  disticho  po- 
situm,  etsi  vis  eius  spectat  ad  utrumque.  Similiter  enim  verbum 
et  inducitur  copulativa  particula  in  inferiore  subiecto  et  revoca- 
tur  inde  ad  superius  subiectum  non  solum  a  poetis  ut  a  Tibul- 
lol,  1,  17. 

Quantum  est  auri  potius  pereatque  smaragdi  — 

ab  Horatio  C.  I,  30,  6.  solutis 

Gratiae  zonis  properentque  Nymphae  — ; 


-■•30-  '^.■-    ■■:•■..•;-.-■■ 

verum  etiam  a  Cicerone  pro  Cluent.  63,  177:  quum  iam  tortor 
atque  essent  tormenta  ipsa  defessa.  (Cfr.  Naegelsbach,  Lateini- 
sche  Stilistik  fiir  Deutsche.  2.  ed.  1852.  §  167.  4.  pag.  466). 
Sic  autem  si  ad  hexametrum  priorem  tacite  addemus  steterunt, 
ad  pentametrum  stetit  eoque  cum  verbo  minus  suburbanae 
et  maxima  turba  et  infra  patens  pro  praedicatis  coniungemus, 
nec  iam  significabitur  Bovillas  Propertii  aetate  non  fuisse,  nec 
Gabios  maximam  turbam  vocari  mirabitur,  qui  civitatem  multo 
magis  civibus  quam  moenibus  et  parietibus  contineri  raeminerit. 
Superlatio  vero  illa,  qua  postcriora  Urbis  incrementa  indicabun- 
tur,  in  poetae  sermone  qui  raro  hac  figura  caret  nihil  merito  aut 
reprehensionis  aut  admirationis  habebit.  Venio  ad  Gabi,  quod 
satis  eo  ipso  Crustumeri  defenditur,  quod  ex  Vergilio  Eschen- 
burgius  affert;  quod  si  necessitate,  ut  ait,  metrica  excusatur, 
hic  certe  commoditas  quaedara,  ut  ita  dicam,  metrica  pro  excu- 
satione  poterit  adhiberi.  Sed  accedunt  similes  contractiones  neque 
omues  ex  inscriptionibus  proraptae  nec  tamen,  si  ex  inscriptio- 
nibus  propterea  reiiciendae.  Si  enim  in  aliis  rebus  tantum  iis 
tribuimus,  ut  ad  earum  exemplura  scribendura  esse  existimemus, 
nihil  sane  est  cur  hac  in  re  omnera  iis  auctoritatem  detrahamus. 
Profert  autem  Corssenius  (Ueber  Aussprache,  Vocalismus  und 
Betonung  der  lateinischen  Sprache.  Leipzig  1859.  tora.  II, 
pag.  163.)  ali,  Neuius  (Forraenlehre  der  lateinischen  Sprache. 
Stuttgart  1865.  tom.  I.  pag.  98.)  flovi  (Sent.  Minuc.  199. 
vs.  23.);  fili  (J.  R.  Neap.  1342.  1520.  1634.  1695.  2727. 
2824.  5296.  5450.  6071.);  Aegypti  (Stat.  Theb.  9,  847.), 
quod  etsi  fortasse  dicit  ad  exemplura  nonnuUorura  Horaericorum 
locorum  ad  Aegyptii  media  syllaba  correpta  posse  revocari, 
haec  taraen  correptio  nullis  Latinis  exeraplis  confirmatur;  deni- 
que  Fabi,  quod  in  codice  Puteano  est  apud  Livium  II,  46,  7. 
49,  9.  50,  5.  atque  inde  certe  prioribus  duobiis  locis  receptum 
est  a  Weissenbornio.  Iteraque  Deci  ex  Manilio  affert  Lucianus 
Muellerus  in  libro  de  re  metrica.  Restat  alter  pentaraeter,  ut  de 
omnibus  Eschenburgii  argumentis  dictum  sit.   Ubi  quod  offendit 


'^■•^  •   ;•■     '    -  31  - 

in  altera  parte  longa  vocalis  ante  brevem  elisa,  a  qua  elisionc 
poetae  fere  semper  se  abstineant,  nobis  hoc  ipsum  genus  argu- 
mentationis  infirmum  videtur.  Si  enim  veteres  constat  his  in  re- 
bus  non  certa  quaedam  praecepta  quae  nobis  sint  tradita  sed 
aurium  iudicium  esse  secutos,  nos  non  id  facere  oportet,  ut  si 
plerumque  normas  quasdam  videntur  secuti,  ad  eas  normas  eos 
quoque  locos  dirigamus,  ubi  secuti  non  sunt,  sed  ut  his  ipsis  lo- 
cis  nostram  rationem  et  praeceptionem  coerceamus  et  restringa- 
mus.  Hoc  quidem  nobis  eodem  iure  sumere  videmur,  quo  nec  si 
quod  aTCa§  eipY]|jLevov  nec  si  qua  obsoleta  aut  novata  forma  est 
tradita,  necessario  corruptum  atque  emendandum  aliquid  arbi- 
tramur:  discrepantiis  iis  ibi  tantum  erit  aliquid  tribuendum,  ubi 
cum  aliis  corruptelae  documentis  concurrent.    At  hic  locus,  etsi 
quibusdam  visum  est  aliter,  si  verum  quaerimus,  nihil  habet, 
quod  merito  suspicionem  moveat.    Sententia  haec  est:  hac  in 
parte,  ubi  erat  ire  sive  ibatur  Fidenas,  longe  erat  ire  —  h.  e. 
hac  in  parte  Fidenas  euntium  longae  viae  videbantur.  Hic  nuUam 
habet  offensionem  neque  hac  Setxxtxo?  ut  aiunt  positum  ut  hoc 
in  vs.  1.,  ut  haec  in  vs.  5.,  ut  hinc  in  vss.  31.  32.,  ut  huc  in 
vs.  39.;  nec  verbum  ex  demonstrativo  enunciato  iu  relativum  re- 
vocandum,  quod  similiter  revocatur  I,  15,  9.  10:   (Nec  minus 
Eois  pectus  variare  lapillis  Ut  formosa  novo  quae  parat  ire  viro) 
et  n,  3,  9,  17.  19.  (Nec  rae  tam  facies  quamvis  sit  candida  ce- 
pit  —  Quantum  quod  posito  formose  saltat  Jaccho — Et  quantum 
Aeolio  cum  tentat  carmina  plectro)  et  H,  20,  34.    (Ultima  talis 
erit  quae  mea  prima  fides)  et  HI,  22,  21.    (Nam  quantum  ferro 
tantum  pietate  potentes  Stamus)  vel  apud  Horatium  0.  HI,  1,  37. 
( — sed  Timor  et  Minae  scandunt  eodem  quo  dominus);  neque 
est  cum  infinitivo  coniunctum  a  Propertii  consuetudine  alienum 
est,  quippe  qui  haec  similia  habeat:  I,  20,  13.  Ne  tibi  sit — du- 
rum — mentes  et  frigida  saxa,  Galle,  neque  expertos  semper  adire 
lacus  — ;  n,  10,  21.    Ut  caput  in  magnis  ubi  non  est  tangere 
signis — ;  HI,  3,  41.  s.  Nil  tibi  sit  rauco  praeconia  classica  cornu 
Flare  nec  Aonium  cingere  Marte  nemus  —  ;  nec  denique  longe 


—  32  —  ■        ■    ■ 

ire  vias  mirum  videbitur,  si  comparaverimus  quod  est  I,  20, 
17.  s.  Namque  ferunt  olim  Pagasae  navalibus  Argo  Egressam 
longe  Phasidos  isse  vias,  Nam  pluralis  numerus  vias,  cum 
quisquis  Roma  Fidenas  iverit  longe  isse  dicatur,  hic  se  non  mi- 
nus  recte  habet  quam  in  Argonautarum  uno  itinere  singularis. 
Ergo  ut  eo  revertamur  unde  discessimus,  si  cetera  omnia  satis 
se  recte  habent,  ne  in  elisione  quidem  illa  ofTendemus ,  immo  ne 
si  nuUae  quidera  similes  essent  elisiones  oflfenderemus.  Nunc 
autem  eae  proferuntur  ab  ipso  Eschenburgio.  Ac  raihi  quidem 
etiam  CatuIIianae  elisiones  (85,  2.  sentio  et  excrucior  —  91,  2. 
perdito  amore  fore  —  97,  6.  ploxeni  habet  veteris —  104,  2.  in 
se  habet  egregiis)  vehementer  ad  rera  pertinere  videntur,  nisi  forte 
putamus  Propertium  forraas  quasdara  antiquiores  ut  mage  po- 
tuisse  servare,  raetricas  licentias  non  potuisse.  Utque  alterum 
Propertianum  exeraplum  II,  14,  18  (nerao  in  araore  videt-)  rait- 
tamus,  quia  o  in  exitu  tertiae  declinationis  illo  iara  terapore 
coepta  sit  corripi:  at  quod  exemplum  est  in  Acontii  epistola 
(vs.  178.  certe  ego  solus  ero),  id  quidem  plane  est  in  eodera  nu- 
raero,  quod  et  epistola  ea  eiusdera  fere  teraporis  est  et  ibi  quoque 
elisio  incidit  in  exitura  adverbii  in  e  exeuntis.  Nara  et  par  ante 
parera  vocalis  facilius  videtur  elidi,  neque  e  in  adverbiis  ita  erat 
longa,  ut  nusquam  corriperetur.  Quae  correptio  etsi  in  longe 
nusquam  reperitur  (Neuius  I.  I.  I.  pag.  518.  praeter  ben6  et 
raale  ex  Plauto  affert  probe,  ex  Lucretio,  Horatio,  aliis  su- 
perng,  ex  Lucretio  inferne,  ex  Ausonio  inferne):  intelligitur 
taraen  longae  e  in  adverbiis  non  eandera  naturara  et  constantiara 
atque  aliarum  longarum .  syllabarum  fuisse.  Quae  cum  ita  sint 
nec  spurios  hos  versus  existiraabimus  nec  Lnciano  Muellero 
assentieraur  in  editione  sua  ordinera  ita  mutanti,  ut  superiorem 
pentaraetrum  post  alterum  hexametrura,  post  priorera  hexaraetrum 
alterura  pentaraetrum  hac  in  forma  ponat: 

Atque  ibi  Fidenas  longa  erat  isse  via. 

Nara  illud  quidera  ita  efticitur,  ut  utroqiie  disticho  binae  res  si- 


•'4-;v:->^^v'^^K4,   -33  -    .■     ■,   : 

miles,  tino  duo  oppida  olim  longius  ab  Urbe  distantia,  altero  duo 
olim  potentiora  memorentur,  etsi  autem  saepissime  singula  disti- 
cha  rerum  et  sententiarum  similitudine  continentur,  alibi  tamen 
etiam  Propertius  contrariam  rationem  sequitur,  ut  priori  hexa- 
metro  posterior  pentameter,  priori  pentametro  posterior  hexa- 
meter  respondeat;  ut  I,  13,  29.  ss. 

Nec  mirum  cum  sit  love  digna  et  proxima  Ledae 

Et  Ledae  e  partu  gratior  una  tribus, 
Illa  sit  Inachiis  et  blandior  heroinis,  • 

Hla  suis  verbis  cogat  amare  lovem. 

Nam  hic  quoque  e  love  orsus  in  lovem  desinit,  mediis  autem 
duobus  versibns  cum  heroinis  Cynthiam  comparat.  Ac  similis 
res  est  etiam  in  I,  8,  27  —  30:  ' 

Hic  erit:  hic  iurata  manet.  Rumpantur  iniqui. 

Vicimus!  assiduas  non  tulit  illa  preces. 
Falsa  licet  cupidus  deponat  gaudia  livor: 

Destitit  ire  novas  Cynthia  longa  vias. 

Ut  enim  medii  duo  versus  laetitiam  dicentis  testificantur, 
ita  primus  et  ultimus  quid  factum  sit  narrant.  Sed  mittamus 
iam  hunc  locum.  Maiorem  eidem  carmini  vim  attulit  Heimrei- 
chius  (Symb.  philol.  Bonn.  Fasc.  poster.  p.  667.  ss.),  qui  cum 
pro  vage  in  vs.  71.  ex  coniectura  scripsisset  mage,  ab  eo  ipso 
versu  novum  statuit  carmen  incipere,  quod  cum  superiore  plane 
non  cohaereret;  quam  sententiam  araplectitur  etiam  Luettioban- 
nes  (pag.  23).  Ac  rationes  ille  has  profert.  Primum  alucinantis 
esse  superiora  cum  inferioribus  ita  coniungere,  ut  coniungant, 
cum  dicant  Propertium  inchoato  poemati  de  originibus  Roma- 
nis  sed  abiecto  postea  iocantem  alteram  partem  subtexuisse; 
deinde  vss.  135  — 146.  non  horoscopi  esse  sed  Apollinis;  tum 
fata  dicere  non  posse  dici  nisi  qui  vaticinetur;  denique  vagum 
Propertium  non  posse  ita  dici,  ut  sana  sententia  evadat.  Quae 
contra  ita  disputabimus,  ut  a  postremo  argumcnto  incipiamus. 


\  .  —  34  — ,  ■■.:.^y-v-y- 

Sed  cur  haereatur  in  vage  nos  aperte  profitemur  plane  non  intel- 
ligere.  Vagus  enim  appellatur  is,  qui  linibus  aliquibus  non  con- 
tinetur,  sed  eos  transit.  Ac  proprie  quidem  accipitur  localiter, 
velut  ipse  Propertius  III,  11,51.  vaga  dicit  flumina  Nili,  quia 
non  directa  linea  continentur,  sed  flexus  suos  et  ambitus  habent, 
et  I,  20,  10.  vagum  fluminis  hospitium,  aut  ut  Horatius  propter 
itinera  et  Herculem  (C.  III,  3,  9.)  et  lo  (Ep.  ad  Pis.  124.)  et 
mercatorem  (ib.  117.)  vagum  appellat;  sed  transfertur  admultas 
res,  nec  semper  aperte  declaratur  qui  fines  transeantur  ut  Hor. 
Sat.  II,  7,  74.  (lam  vaga  prosiliet  frenis  natura  remotis)  aut 
Ep.  I,  15,  28.  (Scurra  vagus  non  qui  certum  praesepe  teneret), 
sed  saepe  hos  ut  ex  serie  copulaque  rerum  intelligant  legentibus 
relinquitur.  Sic  ipse  Propertius  I,  5,  7.  Non  est  illa,  inquit,  vagis 
similis  collata  puellis.  Quo  loco  si  dubium  non  est  quin  eae  puel- 
lae  dicantur,  quae  non  suum  quaeque  virnm  certo  perpetuoque 
amore  amplectantur,  sed  ab  uno  ad  alterum  facile  transeant: 
quid  tandem  est  cur  hic  vagus  non  dicatur  Propertius  idcirco, 
quod  ex  sui  orbe  carminis  excedat?  Contrarium,  sed  in  eodem 
positum  genere  est,  quod  Ovidius  dicit  Am.  III,  1,  16.  0  argu- 
menti  lente  poeta  tui!  —  Verisimiliora  de  verbis  fata  dicere 
proferuntur.  Nam  me  quidem  aperte  fateor  nuUum  repperisse  lo- 
cum  ubi  ea  verba  non  de  vaticinantibus  et  rebus  venturis  usur- 
parentur,  praeter  eos,  ubi  fata  de  morte  essent  accipienda,  ut 
Ovid.  Met.  XI,  667.  Ceyx  mortuus  vel  Ceycis  specie  indutus 
Morpheus  ad  Halcyonem,  Ipse  ego,  inquit,  fata  tibi  praesens 
mea  naufragus  edo.  Quamquam  ita  non  ipsum  dicendi  verbum 
sed  synonymon  adhibetur.  Sed  ut  ita  sit,  cur  totum  potius  car- 
men  dissolvamus  quam  unam  vocem  emendeinus,  cum  praesertim 
ea  emendatio  admodum  proclivis  sit?  Quid  enim  dicamus  facere, 
qui  sacra  diesque  canat  et  cognomina  prisca  locorum,  nisi 
fastos  condere?  hoc  autem  quo  nomine  appellemus.  quasi  optio- 
nem  nobis  facit  Ovidius  in  initio  sexti  libri  Fastorura,  ubi  de  si- 
mili  libro  vs.  3.  facta  canam,  inquit,  vs.  8.  sacra  cano,  vs.  24. 
Cum  placuit  numeris  condere  festa  tuis.  Ex  quibus  tamen  mi- 


nime  placet,  quod,  si  non  in  Groningano,  id  quod  dubium  est, 
certe  in  deterioribus  Italorum  codicibus  positum  Hertzbergius 
recepit  —  facta,  quod  nomen  simpliciter  collocatum  magis  in 
epicum  quam  in  id  quod  hic  memoratnr  poema  cadit.  Nam 
Ovidius  cum  eo  quem  attulimus  loco  facta  dicit,  non  dicit  sim- 
pliciter;  sed  fictis  opponit,  quippe  qui  alteram  versus  partem 
banc  faciat :  —  sed  erunt,  qui  me  finxisse  loquantur.  Magis  ad 
rem  conveniunt  sacra,  quae  recepit  Jacobus,  nisi  forte  officiunt 
eadem  sacra  in  vs.  68.posita  (Sacra  diesque  canam  et  cognomina 
prisca  locorura);  quamquam  fata  et  sacra  alibi  etiam  inter  se 
commutata  sunt,  ut  Ovid.  Met.  XIII,  154.  olim  scriptum  erat: 
Sentitque  sibi  fera  fata  parari,  at  nunc  scribitur:  fera  sacra. 
Maxime  vero  placent  festa,  quae  quam  conveniant  sacris  diebus- 
que  facile  apparet,  nec  minus  perspicuum  est  quomodo  in  fata 
converti  potuerint.  Si  enim  s  litera  ita  erat  scripta  ut  e  literara 
attingeret  et  cum  ea  coalesceret,  pro  a  litera  accipi  poterant, 
qui  error  eo  erat  proclivior,  quo  usitatius  et  notius  erat  illud 
fata  dicere.  Difficilius  est  contra  alterum  argumentum  dicere, 
non  quod  eius  tanta  vis  sit,  sed  quia  quam  velit  eius  vim  esse 
Heimreichius  parum  liquet.  Utrum  enim  vss.  135  —  146.  Apol- 
linis  sint  an  horoscopi  nihil  ad  rem,  Nam  cur  Apollinis  verba 
magi  orationi  interponi  poterunt,  si  sola  integrum  carmen  effi- 
ciet,  sin  cum  superioribus  coniuncta  erit,  non  poterit?  Sedtamen 
ne  illud  quidem  perspicimus,  cur  ii  versus  Apollinis  magis  sint 
quam  horoscopi.  Hoc  unum  videmus  rationem  eius  opinionis  re- 
peti  ab  at  particula  (135.  At  tu  finge  elegos);  at  in  ea  particula 
nihil  est  cur  non  eiusdem  qui  ante  dixit  sermo  continuetur.  Elegi 
enim  opponuntur  foro  i.  e.  eloquentiae  simulque  iis  omnibus  quae 
non  deceat  tractare  Propertium,  quodque  tu  pronomen  est  addi- 
tum,  id  hic  non  plus  offensionis  habet  quam  quodlV,  7,  23.  (At 
mihi  non  oculos  quisquam  inclinavit  euntis)  mihi  est  positum 
post  at,  etsi  non  Cynthia  alii  homini,  sed  eiusdem  immerita  so- 
litudo  fido  amori  opponitnr,  Minime  vero  omnium  intelligi  pot- 
est,  qua  causa  eae  duae  partes,  quae  versu  71.  seiunguntur, 


,  .  - .      ■  .        •  •   ■  .  -V         V    . '    ,- 

»         t  ■  ».     ■-"■<■.■  » 

—  36  — '     ■  ■.^:^;v^:'Vt  ^;.;..^!^-:: 

eiusdem  carminis  esse  nequeant.  Quae  partes  utrum  eodem  tem- 
pore  an  diversis  temporibus  scriptae  sint,  id  neque  ad  rem  atti- 
net  neque  ullis  rationibus  convinci  potest.  Nihil  enim  affert 
Hertzbergius  Quaest.  Prop.  p.  216.,  cum  ait  omnia  vaticinantis 
modo  edita  omnes  sales  omnemque  sanguinem  perditura,  si  prin- 
cipium  carminis  post  initium  amoris  aut  post  finem  adeo  scrip- 
tum  esset.  Quod  si  verum  esset,  de  similibus  omnibus  carmini- 
bus,  quibus  se  poetae  ab  uno  ad  alterum  argumentum  revocant, 
esset  dicendum.  Tantum  vero  abest,  ut  nobis  cum  Lachmanno 
(ad  initium  huius  libri  in  eius  editione)  magis  serio  a  principio 
agi  videatur,  quam  ut  haec  cum  insequentibus  ab  iuitio  coniuncta 
fuerint,  ut  in  ea  ipsa  re  summum  poetae  artificium  agnoscamus. 
Nisi  forte  Horatium  etiam  in  altero  epodo  ad  vitae  rusticae  lau- 
dationem,  qua  nulla  unquam  splendidior  utque  ita  dicam  magis 
seria  scripta  est,  inferiorem  quae  est  de  Alfio  partem  posteriore 
tempore  addidisse  existimes.  Sed  diversis  temporibus  nequa- 
quam  opus  est,  ut  unum  esse  carmen  defendatur.  Haec  enim 
ipsa  forma  carminis,  ut  poeta  a  graviore  causa  ad  leviorem  re- 
vocetur,  satis  est  frequens.  Atque  alibi  quidem,  quomodo  id  fa- 
ctum  sit,  narratur,  velut  Propertius  HI,  2.  Ennianum  se  poema 
expertum  ab  Apolline,  Ovidius  Am.  I,  1 .  a  Cupidine  se  ab  armis 
bellisque  edendis  narrat  ad  amatorium  carmen  avocatum.  Alibi 
autem  non  narratur  res,  sed  agitur;  incipitur  celebrari  causa 
gravior,  sed  subito  ab  ea  ad  leviorem  aut  ipse  se  poeta  revocat 
aut  ab  alio  revocatur,  ut  Horatius  C.  H,  1.  postquam  PoUionis 
historiam  belli  civilis  laudavit  populique  Romani  miserias  con- 
questus  est,  ultiraa  stropha  a  neniis  ad  levius  plectrum  Musam 
revocat,  C.  HI,  3.  post  iustitiae  ac  constantiae  atque  Augusti 
laudes,  Quo  Musa  tendis?  inquit,  desine  pervicax  Referre  ser- 
mones  Deorum  et  Magna  modis  tenuare  parvis.  Atque  eodem 
pacto  hic  res  agitur  non  narratur,  revocantis  autem  personam 
non  ipse  Propertius  sed  horoscopus  sustinet.  Utque  genus  ipsum 
carminis  nihil  habet  offensionis,  ita  ne  a  loco  quidem  eO  quem 
in  sumraa  huius  libri  obtinet  alienuni  est.  Ut  enim  earum  quae 


^  ':i'.' •-■'■>)■ -■■-■■-  ■■  -x^-'-^  '^'■1^^'  'i  ■"'■i^--  ■       ■  ■  ■        ' 

■.  .:  -  >■'■  •':  >  ■     •   -.  ■■  -■^:-"  rf«.-w:i.=  v  \  ■ .    . :  ■•. 

- ;        v---'v   .--^   V     —  37  —     ■ 

sequuntur  elegiarum  partim  amatoriae  sunt,  ad  quas  tertia  etiam 
et  ultima  non  immerito  referuntur,  partim  argumenta  habent  ex 
sacris  fabulisque  antiquis  petita,  eaque  duo  genera  miscentur  in- 
ter  se  et  confunduntur,  ut  amatoriis  elegiis  alterius  generis  ordo 
elegiarum  varietur  et  perturbetur:  ita  consentaneum  erat  toti 
libro  quasi  praefationis  loco  eam  elegiam  praemittere,  quae 
utriusque  generis  esset  particeps  duplexque  libri  argumentum 
indicaret.  Similiter  etiam  Horatius  in  eo  carmine,  quo  tres  prio- 
res  libros  induxit,  et  severa  se  et  ludicra  carmina  scripsisse 
declarat,  si  quidem  recte  I.  C.  Jahnius  (in  disputatione  de  Ho- 
ratii  carmine  primo,  Stallbaumio  munus  praeceptoris  ante  quin- 
que  lustra  susceptum  gratulatur;  Lipsiae  1845.  p.  27.  ss.) 
ostendit  Deos  superos  et  Polyhymniam  de  gravibus,  Euterpen  et 
Nymphas  et  Satyros  de  levibus  carminibus  esse  accipiendas;  nec 
dissimile  est  quarti  Ubri  carmen  primum,  quo  cum  et  renunciet 
Veneri  et  tamen  Ligurini  erumpentera  amorem  exprimat,  is  liber 
sequitur,  quem  et  edidisse  propter  laudes  Caesareae  domus  a 
scholiastis  traditur  et  tamen  amatoriis  rursus  carminibus  di- 
stinxit.  Sed  non  satis  habet  Heimreichius  quod  unum  erat  carmen 
in  duo  disiunxisse :  idem  cum  cetera  huius  libri  carmina  tum 
hoc  carmen  vel  ut  ipse  vult  haec  duo  carmina  a  Propertio  abiu- 
dicat,  Itaque  de  ceteris  quidem,  quae  Luettiohannes  satis  defen- 
dit,  ut  ante  significavimus,  nihil  dicemus :  huius  autem  carminis 
cum  alteram  certe  partem  vel  ille  neget  a  Propertio  compositam 
nobis  defensio  suscipienda  videtur.  Quamquam  ad  primum  Heim- 
reichii  argumentum  est  iam  responsum  iis  quae  de  genere  car- 
minis  disputavimus.  Quod  enim  ait  id  carmen  rudiore  quam  Pro- 
pertii  arte  esse  compositum,  id  verum  esset  fortasse,  si  duae 
illae  partes  totidem  essent  integra  carmina:  uunc  cum  ambae 
eodem  carmine  contineantur,  compositionem  apparet  nihil  ab  eo 
genere  differre,  quo  et  Propertium  et  alios  usos  esse  poetas 
modo  ostendimus.  Quae  autem  in  singulis  verbis  vel  sententiis 
quosdam  offenderunt,  ea  singulis  emendandis  aut  explicandis 
posse  tolli  et  vidimus   iam   cum  contra    Eschenburgium    di- 


■    '::.       •     \.     ■        ■  .r''-'  >■:.'    ■■.•■<.'■'.. v:''''v 

_  36  —        ■    .■-.■.■,:;■■•'.->•■';. -:^ 

sputabamus ,  et  mox  cum  contra  LuettiohaDnem  erit  dicen- 
dum  rursus  videbimus.  Mirum  vero  alterum  illud  argumentum, 
quod  negat  versibus  121  —  126.  quidquam  afferri  praeter  ea 
quae  I,  22,  3  —  10.  narrata  sint.  Quod  quale  sit  quo  clarius 
perspiciatur  placet  hic  utrumque  locum  proponere : 

I,  22,  3  —  10.  Si  Perusina  tibi  patriae  sunt  nota  sepulcra, 

Italiae  duris  funera  temporibus, 
Cum  Romana  suos  egit  discordia  cives 

(Sit  mihi  praecipue  pulvis  Etrusca  dolor: 
Tu  proiecta  mei  perpessa  es  membra  propinqui, 

Tu  nullo  miseri  contegis  ossa  solo), 
Proxima  supposito  contingens  Umbria  campo 

Me  genuit  terris  fertilis  uberibus. 

IV,  121  —  126.  Umbria  te  notis  antiqua  Penatibus  edit. 
Mentior?  an  patriae  tangitur  ora  tuae, 
Qua  nebulosa  cavo  rorat  Mevania  campo 
Et  lacus  aestivis  intepet  Umber  aquis, 
Scandentisque  Asisi  consurgit  vertice  murus, 
*  Murus  ab  ingenio  notior  ille  tuo. 

Quivis  facile  videt  superiore  carmine  nihil  aperiri  nisi  in  ea 
parte  Umbriae  quae  ab  agro  Perusino  non  longe  distaret  et  in 
edito  quodam  loco  natum  esse  Propertium,  in  altero  eam  patriam 
aut,  si  Asisi  cum  Luciano  Muellero  vel  cum  Hertzbergio  Asis 
scribitur,  nomiue  proprio,  aut  tamen  Mevanatis  agri  et  Clitumni 
propinquitate,  si  Italorum  inventum  arcis  praefertur,  definiri. 
Fortasse  ibidem  familiae  splendor  significatur,  si  quidem  Pena- 
tes  notos  de  nota  familia  licet  accipere.  Qnamquam  cum  alibi 
quoque  Penates  de  patria  dicantur,  ut  I,  22,  1.  (Qualis  et  unde 
genus,  qui  sint  mihi,  TuIIe,  Penates)  Auson.  Praefatiunc. 
Syagrio  33.  (Thessaliam  Thebasque  suos  habuere  Penates),  ne 
hic  quidem  quidquam  obstat  quin  patriae  famam  indicari  pute- 
mus.  Ergo  nec  quae  pugnent  inter  se  sunt  in  his  locis,  ut  prius 
contra  Caruttium  docuimus,  nec  quae  plane  sint  eadem.  At  tan- 


_::':'*[.l-.:'V\        —  39  —        ■'■•■.■       ■    ■    , 

tumdem  fere  de  sua  patria  duobus  locis  tradit  Ovidius,  qui  post- 
quara  Am.  II,  1,  1.  w^  ;y.>>;:j;>     ;,.,.-      ^«^.,;  ... 

;,:       Hoc  quoque,  inquit,  composui  Pelignis  natus  aquosis  — 
Am.  III,  15,  in.  haec  addit: 

2.  Quos  ego  composui,  Peligni  ruris  alumnus  — 

5.  Si  quid  id  est,  usque  a  proavis  vetus  ordinis  heres, 
Non  modo  militiae  turbine  factus  eques. 

8.  Pelignae  dicar  gloria  gentis  ego. 

1 1 .  Atque  aliquis  spectans  hospes  Sulmonis  aquosi 
Moenia,  qui  campi  iugera  parva  tenent, 
Quae  tantum,  dicet,  potuistis  ferre  poetam, 
Quantulacunque  estis,  vos  ego  magna  voco. 

Aut  igitur  utrique  aut  neutri  posterius  carmen  derogandum  erit. 
Venio  ad  tertiam  Heimreichii  rationem,  qua  spurium  hoc  esse 
carmen  iis  quae  de  patris  morte  immatura  dicantur  studet  pro- 
bare,  quippe  quibus  illud  male  explicetur,  quod  I,  22,  7.  de 
proiectis  membris  propinqui  narratum  sit.  Quae  si  est  explicatio, 
■  cur  mala  et  quae  interpolatoris  possit  esse,  ipsius  poetae  non 
item?  An  quod  qui  uno  loco  minus  proprie  propinquus  appella- 
tus  est,  hic  proprio  patris  nomine  appellatur?  At  sic  ipse  secum 
pugnet  Heimreichius ,  qui  supra  quem  tractavimus  locum  id- 
circo  in  dubium  vocat,  quod  nihil  novi  adferat,  hunc  quod  aflFe- 
rat  aliquid.  Sed  mittamus.haec:  non  enim  dubium  videtur,  quin 
hi  duo  loci  ad  diversos  homines  referendi  sint.  Nam  qui  I,  22,  7. 
hoc  dixerat: 

Tu  proiecta  mei  perpessa  es  niembra  propinqui, 
Tu  nullo  miseri  contegis  ossa  solo  — 

is  non  poterat  de  eodem  hoc  dicere  IV,  ],  127. 


•     .    ■■  —   40   -ii   /..:-/^\V^^;.-v.^4;\:--*itr:;;.-^r; 

•  ■■  ■'-•'■.      :.-   ^•[■''-■^  p   .■  ■ 

■    Ossaque  legisti  non  illa  aetate  legenda    #\;^- 

Patris —  ■■;.         _■',''  .^^'■•i^:^-^.^!-^'^^''}'^^^^'^^:' 

t 

quia  illic  non  sepultum,  hic  sepultum  esse  eum  qui  mortuu^  sit 
declaratur.  Ut  enim  lioc  concedamus,  ossa  legere  alicuius  eum 
qui  quem  morte  amiserit  posse  dici,  ut  mortis  magis  quam  sepnl- 
turae  habeatur  ratio,  at  qui  sepultus  non  est,  eius  certe  nemo 
dici  poterit  ossa  legisse,  praesertim  a  vate,  qui  si  hoc  diceret 
ipse  sibi  eo  omnem  fidem  adimeret.  Nec  gravius  est,  quod  ne- 
gat  cadere  in  Propertium  quae  dicantur  vss.  128  —  131. 

et  in  tenues  cogeris  ipse  Lares. 
Nam  tua  cum  multi  versarent  rura  iuvenci, 
Abstulit  excultas  pertica  tristis  opes  — 

quia  ille  nec  queratur  usquam  de  iactura  bonorum  et  parvam 
sibi  fortunam  relictam  esse  testificetur  II,  34,  55.  s. 

Aspice  me  cui  parva  domi  fortuna  relicta  est 
Nuilus  et  antiquo  Marte  triumphuS  avi. 

Quae  quam  nihil  valeant  facile  apparet  si  Tibullum  conferas, 
qui  item  patrimonium  proscriptioue  imminutum  una  tantum  in 
elegia  queritur: 

I,  1,  19.  Vos  quoque  felicis  quondam  nunc  pauperis  agri 
Custodes  fertis  munera  vestra  Lares. 
Tunc  vitula  innumeros  lustrabat  caesa  iuvencos : 
Nunc  agna  exigui  est  hostia  parva  soli. 

ib.  41.  Non  ego  divitias  patrum  fructusque  requiro, 
Quos  tulit  antiquo  condita  messis  avo  — 

quamvis  autem  illud  esset  minutum,  tantum  tamen  retinuit,  ut 
et  ipse  se  satis  habere  in  carminibus  suis  testificetur,  et  Hora- 
tius  Epist.  I,  4,  11.  mundum  victum  non  deficiente  crumena  ei 
tribuat.  Quot  autem  homines  illo  tempore  agrorura  divisionibus 


—  41  —     ■.;•""■  -•  ■■-■''-    .-:  .-'     ■ 

'•'■',■  '  * 

sua  patrimoDia  amiserint,  ceteris  clarius  declarat  Appianus 
pag.  1075.,  apud  quem  Antonius  ait  Octavianum  isse  in  Italiam 
tanquam  omnem  Italiam  sedibus  suis  emoturam  (avaa-nQCTwv  nqv 
'iTttXtav).  Quid  quod  fortajsse  quartus  liber  cum  primo  vei  verbis 
concinit?  Neque  enim  necesse  est  illud  relicta  de  hereditate 
accipiamus,  sed  potest  de  ipsa  illa  pertica  atque  agrorum  divi- 
sione  accipi,  si  quidera  quidquid  patrimonii  quoquo  modo  relin- 
quitur  domi  relinquitur.  Extremura  Heimreichius  argumentum 
hoc  profert,  ut  quae  de  Apolline  dicantur  vss.  133.  s. 

Tum  tibi  pauca  suo  de  carmine  dictat  Apollo 
Et  vetat  insano  verba  tonare  foro  — 

ea  sumpta  dicat  ex  III,  3.,  qua  se  elegia  Propertius  narrat  iu 
Helicone  ab  Apolline  ab  epico  poemate  ad  amatoria  carraina  avo- 
catum.  At  haec  quidem  mera  est  petitio  priucipii.  Prius  enim 
demonstrari  oportebat  haec  ad  exemplum  Propertii  ab  alio,  non 
ab  ipso  esse  scripta:  tum  qui  potissiraum  locus  expressus  esset 
indicari.  Sed  ut  sit  probatum,  quod  nec  probatum  est  nec  pro- 
babitur;  illo  certe  ex  carraine  haec  sumi  nullo  pacto  poterant. 
Quod  enim  hic  dicitur,  id  etsi  Apollo  utrobique  memoratur  non 
idem  est  quod  illic  narratur.  Hic  ApoUo  Propertium  a  causis  di- 
cendis  et  republica,  illic  a  celebrandis  poemate  rebus  gestis 
Romanorura  avocat;  hic  ea  ipsa  quae  canat  ei  tradit,  illic  quod 
quae  sint  tradita  non  teneat  sed  aliena  sequatur  reprehendit. 
Proxirai  autem  versus  huius  carminis,  dico  135.  ss.,  essent  illi 
quidem  similiores  illis,  si  essent  ApoIIinis :  at  non  eius  sed  ho- 
roscopi  esse  non  difficile  est  intellectu.  Nam  non  modo  nullo  di- 
cendi  verbo  inducuntur,  quo  iam  Apollinem  dicere  indicetur,  sed 
ne  sententia  quidem,  si  essent  Apollinis,  cum  superioribus  satis 
concinerent;  si  quidem,  ut  modo  diximus,  qui  dictat  de  suo  car- 
mine,  non  habet  cur  id  quod  adhiberi  velit  carminis  genus  no- 
mine'  appellet : 

At  tu  finge  elegos,  fallax  opus,  haec  tua  castra.  — 


.   ■  .       ■  .»       %  ■   .  ■;/  ■■■'*'**i'  >      ;■>  V  v>'>iv--  ■"■■-■■ 

—  42  —        •—  ■■■*    ■.•.*v^-^'--'v 

'?>.      ;=•   .-      •     -  ■  ■■>  ■      ■  ■  ■    ■■      ■    ■;    ■■      ^: 

•  .•.'■■    .••••    .,         ■  ■    ■    .  .,•■■■   '-     ■•Uw.'     ■!■ 

Accedit  ut  neminem  magis  deceat  definire,  quod  genus  scribendi 
sequendum  sit,  quam  eundem  illum  qui  ab  alio  genere  devocavit, 
utque  desideraretur  aliquid,  nisi  qui  vaticinandi  sibi  artem  as- 
sumpsit  eam  ipsam  artem  praestaret.  Quod  parum  fit  extremis 
duobus  distichis  quae  monentis  magis  quam  futura  canentis  esse 
apparet.  Sed  hactenus  contra  Heimreichium :  nunc  ad  Luettio- 
hannem  venimus,  qui  hanc  primam  elegiam  non  in  duas  partes 
discerpit,  sed  tria  ex  ea  facit  carmina,  immo  iutegra  carmina  duo 
tertiique  quasdam  male  inter  se  cohaerentes  particulas.  Sed  nihil 
attinet  cognoscere  quos  ille  quasi  centones  conglutinet:  hoc  unum 
nostra  refert  quibus  quamque  rationibus  partem  ex  eo  qui  tra- 
ditus  est  ordine  elegiae  eripere  conetur;  ad  quem  locum  nunc 
transimus.  Ac  primum  quidem  vss.  39  —  54.  ex  primo  quod 
ipse  statuit  carmine  expellendos  censet : 

39.  Huc  melius  profugos  misisti,  Troia,  Penates; 

0  quali  vecta  est  Dardana  puppis  ave! 
lam  bene  spondebant  tunc  omina,  quod  nihil  illam 

Laeserat  abiegni  venter  apertus  equi, 
Cum  pater  in  gnati  trepidus  cervice  pependit, 

Et  verita  est  humeros  urere  flamma  pios. 
Tunc  animi  venere  Deci,  Brutique  secures, 

Vexit  et  ipsa  sui  Caesaris  arma  Venus : 
Arma  resurgentis  portans  victricia  Troiae 

Felix  terra  tuos  cepit,  lule,  deos! 
Si  modo  Avernalis  tremulae  cortina  Sibyllae 

Dixit  Aventino  rura  pianda  Remo, 
Aut  si  Pergameae  sero  rata  carmina  vatis 

Longaevum  ad  Priami  vera  fuere  caput : 
—  Vertite  equum  Danai !  male  vincitis :  Ilia  tellus 

Vivet,  et  huic  cineri  luppiter  arma  dabit.  — 

Nam  neque  huc  in  vs.  39.  habere  quo  referatur,  etsiLatium  si- 
gnificari  apertum  sit:  nec  melius  posse  explicari,  cum  Roma 


nec  cum  urbe  alia  comparetur  et  cum  omni  orbe  terrarum  super- 
lativo  maxime,  non  comparativo  fuerit  comparanda;  et  illud 
parum  perspici,  quo  consilio  Propertius  Troiam  dis  secundis  Pe- 
nates  suos  in  Italiam  dicat  misisse,  cum  ostendere  studeat  ex 
parvulis  initiis  et  aedificia  et  sacra  Romana  magnificentissime 
aucta  esse.  Neque  enim  cum  lacobo  recte  statui  Troiam  dici  in 
terram  tam  bello  valentem  bene  confagisse,  quia  nec  bellicae 
Romanorum  virtutes  proximis  versibus  describantur  neque  ea 
sententia  cum  Propertii  consilio  congruat;  nec  Krahnero  (Pbilo- 
log.  vol.  XXVII.  p.  64)  vere  videri  Urbis  magnitudinem  ex 
pristina  simplicitate  et  deorum  Troianorum  luliorumque  numine 
deduci,  quoniam  non  quibus  causis  opes  Romanae  tantum  ad- 
auctae  sint,  sed  adauctas  esse  exponatur.  Quae  omnia  non  dif- 
ficile  videtur  diluere.  Nam  huc  Setxxtxo?  positum  eodem  modo 
ad  Romam  referendum  est  atque  hoc  in  vs.  1.  et  haec  in  vs.  3. 
et  hinc  inv.  31.,  quae  omnia  demonstrativa  ideo  ponuntur  quod 
dicentis  locus  significatur.  Melius  autem  cum  dicitur,  non  Roma 
neque  cum  urbe  alia  nec  cum  omni  orbe  confertur,  sed  is  com- 
parativus  cum  profugos  coniungendus  est,  ut  Penates  Troiani 
profugisse  melius  quam  Troiae  mansisse  dicantur.  Similiter  idem 
vocabulum  cum  attributo  vel  apposito  iungitur  Horat.  C.  III, 
3,  49.  s.  Aurum  irrepertum  et  sic  melius  situm  Cum  terra  ce- 
lat,  spernere  fortior.  Manentes  autem  ex  profugos  non  diffi- 
cilius  intelligitur  quam  innumerabilibus  illis  locis,  ubi  unus  com- 
parativus  dicitur,  alterum  ut  addant  legentibus  relinquitur,  ut  in 
ipso  illo  Horatiano  versu.  Nec  mihi  dubium  videtur,  si  id  omnino 
quaeri  oportet,  cur  quibus  causis  res  Romanae  increverint  ex- 
ponatur.  Cum  enim  Romulus,  quem  lupa  significari  apertum  est, 
non  pudendus  Urbis  conditor  esset  dictus,  ostendendum  erat, 
cur  eius  non  puderet  quoque  ille  modo,  quamvis  ipsius  opes  in- 
firmissimae  essent,  plurimum  tamen  ad  posteras  opes  contulisset. 
Ob  id  ipsum  per  eum  et  cum  eo  Deos  Troianos  fatisque  promis- 
sam  magnitudinem  imperii  Romam   translatam  narratur,  qua 


'  _    44    — •   ■;.■  ..■/-. 

commemoratione  simul  ansa  praebetur  ad  Caesarem  gentemqne 
luliam  celebrandam.       ^-  ;       -v  v^i^ii^j^;,;;!^^^.^  :~^"!  ^%^fi'MJ%'' 
Sed  pergamus  ad  proximos  versus  quos  Luettiohannes  op- 
pugnat.  Nam  in  p.  43.  vss.  65.  et  66.  i     *;• 

Scandentes  si  quis  cernet  de  vallibus  arces, 
Ingenio  muros  aestimet  ille  meo  — 

idcirco  interpolatos  atque  ex  125.  s. 

Scandentisque  Asisi  consurgit  vertice  murus, 
Murus  ab  ingenio  notior  ille  tuo  — 

expressos  putat,  quia  hexametro  alti  montes  significentur,  in 
pentametro,  quod  ad  altos  montes  nihil  attineat  poetae  ingenio 
augeri,  parvis  de  montibus  cogitetur.  At  cur  alti  montes?  Si 
forte  propter  scandentes:  hoc  verbo  nulla  magnitudo  indica- 
tur,  sed  scandit  quidquid  non  iacet,  verum  erectum  est,  sive  id 
magnum  est  sive  parvum.  Nec  magis  usquam  parvos  montes  vel 
muros  designari  videmus.  Ergo  hoc  unum  dicitur,  si  quis  patriae 
Propertii  muros  videat,  is  eos  tam  magnos  vel  nobiles  arbitretur 
quam  eius  ingenium  magnum  sit.  Magnum  autem  hoc  esse  etsi 
haud  dubie  poeta  statuit,  non  hic  tamen  sod  superioribus  versi- 
bus  declarat.  Quae  omnia  pridem  vidit  Hertzbergius  similesque 
hos  locos  ascripsit : 

Martial.  I,  62,  3.  Censetur  Apona  Livio  suo  tellus  — 
Ovid.  Am. III,  15,13.  Atque   aliquis   spectans  hospes  Sulmonis 

aquosi 
Moenia  quae  campi  iugera  pauca  tenent, 
Quae  tantum,  dicet,  potuistis  ferre  poetam, 
Quantulacunque  estis,  vos  ego,  magna  fero. 

Sequuntur  vss.  81  —  88.  s. 

Nunc  pretium  fecere  Deos  (et  fallitur  auro 
luppiter),  obliquae  signa  iterata  rotae, 


:-4::'--  ■■"■-;■' -■■.■^■■■"-  45  -  :    •  .  :     . 

Felicesque  lovis  stellas  Martisque  rapacis  ■  r  " 
V  * '  '     Et  grave  Saturni  sidus  in  omne  caput,     ' 
■fW'^^ :       Quid  moveant  pisces  animosaque  signa  Leonis 
?•  '  '      '     Lotus  et  Hesperia  quid  Capricornus  aqua. 
Dicam,  Troia  cades  et  Troica  Eoma  resurges 
Et  maris  et  terrae  longa  sepulcra  canam.  — 

Quos  cum  suo  loco  movet  Luettiohannes  primam  hanc  rationem 
sequitur,  quod  ipse  secum  pugnet  horoscopus,  qui  cum  sibi  fidem 
non  prioribus  Chaldaeis  vindicet,  suo  tempore  astrologos  men- 
dacia  proferre  affirmet.  At  hoc  quidem  tam  aperte  falsum  est,  ut 
paene  pudeat  quidquam  contra  dicere.  Quid  enim?  Si  idem  ille 
horoscopus  v.  75.  s.  _,. 

Certa  feram  certis  auctoribus :  aut  ego  vates 
Nescius  aerata  signa  movere  pila  — 

verum  se  vatem  profitetur,  si  v.  77.  s. 

Me  creat  Archytae  soboles  Babylonius  Horos, 
Horos,  et  a  proavo  ducta  Conone  domus  — 

originem  suam  a  clarissimis  astrologis  repetit,  si  denique  v.  79.  s. 

Di  mihi  sint  testes  non  degenerasse  propinquos 
Inque  meis  libris  nil  prius  esse  fide  — 

se  negat  degenerasse :  quis  non  videt  eum  et  fidem  suae  vatici- 
nationi  ab  antiquis  sui  generis  astrologis  repetere  et  ne  ab  ae- 
qualibus  mendacibusque  astrologis  de  se  coniectura  fiat  cavere. 
Gravius  si  non  est  at  videtur  tamen  illud,  quod  negat  nec  verba 
obliquae  signa  iterata  rotae  et  quae  sequuntur  habere  unde 
pendeant  neque  illa  Troia  cades  et  Troica  Roma  resurges 
facile  explicari,  cum  horoscopus  Propertii  non  Troiae  fata  edi- 
turus  sit.  Certe  quidem  interpretes  videmus  in  his  versibus  non 
parvam  operam  consumsisse.  Quae  tamen  difficultas  non  tanta 


46  — 


■  , 


est  ut  superari  non  possit.  Omuis  causa  posita  est  in  recte  ex- 
plicandis  illis  pretium  fecere  Deos.  Quae  qua  vi  dicantur  cer- 
nitur  ex  Liv.  XXIV,  15.  (nec  alia  magis  Komanum  impediebat 
res  quam  capita  hostium  pretia  libertatis  facta),  quem  locum 
Luettiohannes  (p.  13.)  cum  aliis  minus  similibus  adfert.  Ut  enim 
capita  hostium  libertatis  facit  pretia,  qui  iis  libertatem  aut 
ipse  emit  aut  alii  ut  emant  efficit,  ita  astrologi  Deos  vel 
zodiaci  signa  pretium  faciunt,  cuni  pro  iis,  quae  accipere  volunt, 
non  pecunias,  sed  vaticinationes  solvunt,  optatissima  quaeque 
consulentibus  praedicendo.  Quod  quomodo  faciant  ostenditur  eo 
quod  sequitur:  et  fallitur  auro  luppiter,  —  ubi  quid  sit 
fallere  intelligitur  ex  Ovid.  Fast.  V,  683.  ss. 

Sive  ego  te  feci  testem  falsove  citavi 
Non  audituri  numina  magna  lovis; 
Sive  Deum  prudens  alium  Divamve  fefelli  — 

et  Am.  III,  11,  45  s.  Parce  per  o  lecti  socialia  iura,  per  omnes 
Qui  dent  fallendos  se  tibi  saepe  Deos! 

ut  non  esset  cur  Hertzbergius  negaret  falli  Deos,  si  quis  fallendi 
causa  nominibus  eorum  abuteretur.  Sed  ab  eodera  illo  pretium 
fecere  cum  reliqui  accusativi:  signa,  stellas,  sidus,  tum  inter-, 
rogatio  quae  sequitur  apta  est:  Quid  moveant  pisces  cett., 
quae  quidem  pro  substantivo  momenti  adhibetur,  sic  tamen  ut 
non  id  quod  sit,  sed  quod  fingatur  esse  momentum  designetur,  ut 
recte  Naegelsbachius  (Lat.  St.  §,  37,  3.)  docet  pro  nominalibus 
subiectis  aut  obiectis  interrogationes  usurpari,  si  quid  ex  rerum 
veritate  in  opinionem  et  dubitationem  deducatur.  Quod  autem 
ab  iisdem  verbis  et  accusativus  obiecti  et  interrogatio  pendet,  id 
hic  non  magis  oportet  ofi"endere  quam  II,  34,  67.  ss.: 

Tu  canis  umbrosi  subter  pineta  Galaesi 

Thyrsin  et  attritis  Daphnin  arundinibus, 
Utque  decem  possint  corrumpere  mala  puellam  — 


1  *»»  -       < 


''^/'■'■/y.,  ■:-■■'.•■  ■•■■■•■-:•    _  47  — 

aut  tn,  3,  41.  6S.  Nil  tibi  sit  riiiieo  praeconia  classica  cornu 
Flare  nec  Aonium  eingere  Marte  nemus, 

- ' '  ■      Aut  quibus  in  campis  Mariano  proelia  signo 
Stent  et  Teutonicas  Roma  refringat  opes: 
-    '     Barbarus  autSuevo  perfusus  sanguine  Rhenus 
Saucia  moerenti  eorpora  vectet  aqua. 

Qui  quidem  locus  ei  de  quo  loquimur  hoc  est  similior  quod  ne- 
que  ab  ipso  pretium  fecere  neque  ab  ipso  flare  vel  cingere, 
sed  ab  eo  verbo  declarandi,  quod  latet  in  his  verbis,  interroga- 
tio  apta  est.  Ut  enim  poetae  flant  praeconia  et  Marte  nemus 
Aonium  cingunt  canendo  et  scribendo,  ita  astrologi  Deos  pretium 
feeere  proferendo  et  explicando.  Contra,  si  haec  interrogatio 
quique  antecedunt  accusativi  ex  dicam  apta  faciemus,  non 
solum  parum  concinne  ab  eodem  verbo  et  obiecta  et  obli- 
qua  et  directa  oratio  pendebit,  verum  etiam  id  dicet  horos- 
copus,  quod  neque  attinet  hoc  loco  dicere  et  idem  dicit  infra 
vss.  103.  ss. 

Hoc  neque  arenosum  Libyae  lovis  cxplicat  antrum, 
Aut  sibi  commissos  tibra  locuta  Deos  — 
107.  Aspicienda  via  est  coeli  versusque  per  astra 

Trames,  et  ab  zonis  quinque  petenda  fides.  — 

Ut  enim  mittamus  quod  Luettiohannes  profert,  stellas  dicturum 
qui  astrologiam  explicet,  non  qui  ex  astrologia  certas  res  prae- 
dicat :  at  unde  suas  repetat  vaticinationes  ibi  aptissime  dicit,  ubi 
ipso  genere  atque  origine  arti  suae  fidem  facit,  non  ibi  ubi  id 
unum  agit,  ut  se  quidem  vera  dicere,  alios  fallere  asseveret.  At- 
que  quis  non  videt  quam  apte  ita  oratio  procedat?  Vera  se  ait 
vaticinari,  quia  ab  antiquis  verisque  vatibus  et  originem  et  ar- 
tem  duxerit,  cum  alii  aequales  mentiantur.  Quae  dicat  et  dictu- 
rus  sit,  ea  non  minus  esse  vera  quam  quae  olim  de  Troiae 
interitu  praedicta  sint  et  de  omnis  mundi  interitu  dicantur.  Hoc 
intelligi  ex  iis  quae  alias  iam  vere  praedixerit;  hoc  intelligi  ex 


:  ■     ^■■■■■- -^      ^-  ■c*:-  -.vr-X-- •-;■.■":.:':■>. 
_  48  _     .*-v,  .•;    ■■■■■■■■■  ,.!-,-■. 

ipso  genere  suae  divinationis,  quae  non  in  oraculis  et  baruspicina, 
sed  in  siderum  observatione  sit  posita,  Sic  enim  accipimus: 
Dicam,  Troia,  cades  cett.,  ex  quibns  Luettiohannes  novam 
sumit  rationem,  cum  negat  bos  omnes  versus  huius  esse  elegiae, 
quia  ea  non  Troiae  fata  exponantur ,  aliusque  carrainis  fuisse 
putat,  quod  de  clade  Troiae  esset  conscriptum.  Cassandrae 
certe,  ut  ille  vult,  hunc  versum  esse  non  posse  apparet  ex 
dicam,  quod  neque  in  eius  neque  in  alius  ore  vatis  locum  babet 
qui  ipse  loquens  inducatur.  At  nihil  est  omnino  cur  ab  usitata 
quam  modo  proposuimus  explicatione  discedamus.  Nam  ut  bic: 
Troia  cades  cett.  pro  exemplo  dicuntur:  ut  significetur  tam 
vera  vaticinatio,  quam  eius  vera  fuit  qui  Troiam  deletum  iri 
praedixit,  ita  alibi  quoque  et  saepe  pro  eo  quocum  comparatur 
res  quae  comparatur  ipse  dicitur.  Atqne  inprimis  simile  id  vide- 
tur,  quod  dicit  Ausonius  in  epigrammate  XX.  in  Meroen : 

Qui  primus,  Meroe,  nomen  tibi  condidit,  ille 
Thesidae  nomen  condidit  Hippolyto. 

Nam  qui  Meroae  nomen  dederit,  is  non  minus  aptum  quodque 
ventura  fata  exprimeret  nomen  dedisse  dicitur,  quam  qui  Thesei 
filium  Hippolytum  nominarit.  Sed  ne  illud  quidem  dissimile  est, 
quod  ab  ipso*Propertio  H,  1,  65.  s.  dicitur: 

Hoc  si  quis  vitium  poterit  mihi  demere,  solus 
Tantalea  poterit  tradere  poma  manu,  — 

vel  I,  14, 11,  s.  Tum  mihi  Pactoli  veniunt  sub  tecta  liquores 
Et  legitur  rubris  gemma  sub  aequoribus. 

Cur  autem  haec  potissimum  yaticinatio  exempli  causa  memore- 
tur,  nemo  mirabitur  qui  meminerit  quanto  Propertii  aetate  ser- 
mone  omnium  quae  ad  gentem  luliam  et  Aeneam  Troiaeque  fata 
attinerent  celebrata  sint.  Quod  postremum  Luettiohannes  argu- 
mentum  profert,  vss,  89.  ss.  optime  cum  79,  80.  cohaerere,  id 
nihil  ad  rera ;  si  enim  is  qui  traditus  est  ordo  satis  est  defensus 


■■■i.::/  •..••.■      —  49  ~ 

nihil  attinet  quaerere  qui  alius  illo  relicto  ordo  possit  inferri. 
lam  dicendura  est  de  vss.  103  —  118. 

Hoc  neque  arenosum  Libyae  lovis  explicat  antrum, 

Aut  sibi  comraissos  fibra  locuta  Deos, 
105.  Aut  si  quis  motas  cornicis  senserit  alas, 

Umbra  neque  e  magicis  mortua  prodit  aquis  : 
Aspicienda  via  est  caeli  versusque  per  astra 

Trames  et  ab  zonis  quinque  petenda  fides, 
Exempluni  grave  erit  Calchas :  namque  Aulide  solvit 
110.      Ille  bene  haerentes  ad  pia  Saxa  rates, 
Idem  Agamemnoniae  ferrum  cervice  puellae 

Tinxit,  et  Atrides  vela  cruenta  dedit: 
Nec  rediere  tamen  Danai :  tu  diruta  fletum 

Supprime  et  Euboicos  respice,  Troia,  sinus. 
115.  Nauplius  ultores  sub  noctem  porrigit  ignes, 

Et  natat  exuviis  Graecia  pressa  suis. 
Victor  Oiliade,  rape  nunc  et  dilige  vatem, 

Quam  vetat  avelli  veste  Minerva  sua. 

Hos  enim  Luettiohannes  p.  35.  ss.  ideo  loco  niovet,  quod  pri- 
mnm  hoc  (in  vs.  103.)  quid  sit  non  intclligatur;  deinde  quod 
parum  planum  sit  cuius  rei  Calchas  dicatur  exemplum,  quippe 
qui  non  ignarus  fuisse  vaticinandi,  sed  oraculis  suis  Danaos  in 
exilium  vocasse  dicatur,  ut  vss.  109  —  118.  fides  horoscopi 
non  augeatur  sed  invertatur;  tum  quod  non  appareat  quo  ille 
consilio  Troiam  captam  consoletur  Aiacemque  libidine  pereuntem 
derideat;  denique  quod  vs.  102.  versu  119.  optime  excipiatnr. 
Ex  his  arguraentis  postremum  ita  vim  habebit,  si  eum  qui  tra- 
ditus  est  versuum  ordinem  non  posse  servari  demonstratum  erit; 
id  ipsum  autem  iis  quas  memoravimus  rationibus  neutiquam  con- 
vincitur.  Nam  hoc  ad  omnem  horo&copi  divinatfonem  referendum 
est,  cuius  modo  duo  exempla  prolata  sunt,  ut  dicat  ille  talem 
i.  e.  tam  veram  divinationem  non  aliunde  sed  ex  sideribus  esse 
repetendam.  Sic  hic  pro  tali  tam  saepe  dicitur  ut  exempla  ex 

4 


•  .  ■  ■■    -■■■  ■  ■:  i-    '■.■■' -i^y^:^ 

-  50  -  ■  :.:■/.-■  v:-' 

quovis  lexico  facile  petantur;  de  sua  autem  ipsius  divinatione 
cum  loquatur  horoscopus,  eo  aptissime  demonstrativo  utitur  quod 
primae  personae  maxime  proprium  est.  Ad  Calchantem  autem 
bene  tenendum  est  duo  vatum  esse  officia,  non  solum  quaefutura 
sint  praedicere,  set  etiam  ex  futurarum  rerum  scientia  quid  fieri, 
quid  non  oporteat  monere.  IUud  praestitit;  quae  enim  de  Troiae 
interitu  praedixerat  eveneruut ;  alteri  defuit  officio,  cum  de  in- 
felici  reditu  Graecorum  nihil  moneret,  sed  iis  quae  de  Troia 
vaticinaretur,  ut  proficiscerentur  atque  ex  magna  parte  postea 
interirent  auctor  existeret.  Atque  hoc  ipsum  hic  notatur.  Nam 
bene  haerentes  rates  male  solvit  ac  navigandi  dedit  facultatem, 
etsi  ab  ea  navigatione  plurimi  non  erant  redituri.  Merito  igitur 
eius  exemplo  docetur,  non  quidem  falsa  esse  quae  aliis  divina- 
tionis  generibus  praedicantur,  at  parum  ea  ad  impendentia  mala 
vitanda  valere.  Id  autem  hoc  loco  maxime  ad  rem  pertinet,  cum 
horoscopus  non  modo  quid  eventurnm  sit  aperiat,  sed  primum 
omnium  ut  aliis  missis  elegos  atque  amatoria  carmiua  componat 
Propertium  adhortetnr.  Nec  vero  aut  solatur  Troiam  aut  Aiaci 
illudit,  sed  per  apostropham  quid  factum  sit  narrat.  Quae  figura 
etsi  multo  saepius  de  instantibus  rebus  adhibetur,  prorsus  tamen 
similiter  de  re  praeterita  usurpatur  III,  7,  17.  s. 

Paete  quid  aetatem  numeras,  quid  cara  natanti 
Mater  in  ore  tibi  est?  — 

nisi  quod  hic  pro  imperativo  interrogatio  est.  —  Restat  ultiraus 
huius  elegiae  locus  quem  tentat  Luettiohannes,  dico  vs.  141.  s. 

Et  bene  cum  fixum  mento  discusseris  uncum 
Nil  erit  hoc  :  rostro  te  premet  ansa  suo.  — 

quos  ille  post  vs.*138.  collocat  et  pro  et  interiectionem  ei  ponit. 
Aliter  enim  cum  illud  fore,  ut  et  particula  superioris  distichi 
exemplum  vel  explicatio  male  afferatur  et  post  graviores  dolores 
multo  minores  Propertio  praedicantur,  tum,  id  quod  gravissi- 


:m- :..■■■  :■■:.■'_  ,-■-■—  51  —  '  ■   '    '    ' 

mum  sit,  ipsttm  secum  pugnatarnm  esse  horoscopum,  qui  cnni  et 
ante  et  post  de  uno  amore  loqnatur  hoc  disticho  idem  alterius 
amoris  mentionem  faciat.  Nam  et  horoscopum  rnrsus  a  versu 
139.  loqui  contra  Heimreichium  demonstrat,  et  rostrura  et 
ansam  de  novo  novae  puellae  amore  dicit  accipienda.  Cum  enim 
unus  hamus  etsi  sit  duplex  ita  excuti  nequeat,  ut  una  parte  re- 
mota  altera  is  qui  captus  fuerit  denuo  capiatur,  alterum  unco 
alterum  ansa  torraentum  duasque  puellas,  non  uuara  designari. 
In  qua  argumentatione  primum  hoc  concedimus,  horoscopi  non 
Appollinis  hos  esse  versus ;  quamquara  nobis  quidem,  ut  supra 
aperuiraus,  non  hi  solum,  sed  etiam  superiores  eiusdem  esse  vi- 
dentur,  ut  Apollini  nullus  relinquatur.  Neque  illud  negamus,  si 
transferantur  in  alium  locum,  de  pluribus  puellis  posse  accipi : 
quo  loco  in  libris  raanuscriptis  positi  sint,  non  posse.  Sed  quan- 
tum  nos  videmus  nihil  est  in  iis  quo  de  uno  aut  continuato  aut 
redintegrato  amore  cogitare  prohibeamTir.  Priraum  enim,  si  ve- 
rum  quaerimus,  ne  hamus  quidem  a  re  alienus  est.  Nam  si  pi- 
scis,  cura  duplicem  cum  esca  hamura  ore  recepit,  una  eius  parte 
apprehensus  iactat  caput  et  ut  Ovidius  ait  Halieutic.  39.  ss. 

Discursu  fertur  vario  fluctusque  ferentes 
Prosequitur  quassatque  caput,  dum  vulnere  saevus 
Laxato  cadat  hamus  et  ora  patentia  linquat : 

cur  non  hac  ipsa  capitis  iactatione  contraria  pars  oris  al- 
tero  harai  unco  aut  arripiatur  aut  tamen  posse  arripi  vi- 
deatur?  Neque  enira  ad  vivum  omnia  in  translatione  resecanda 
sunt ,  sed  claudicat ,  ut  aiunt ,  omnis  coraparatio ,  ridicu- 
lique  videntur,  qui  a  poetis  flagitant,  ut  in  iis  quae  corapa- 
rent  veritatera  semper,  nunquara  speciem  sequantur.  Verura  ta- 
men  hoc  ipsum  admodum  dubium  est,  sitne  haec  translatio 
sumpta  a  re  piscatoria.  Primum  enim  etsi  duplex  hamus  merao- 
ratur  a  Persio  Sat.  V,  154  (duplici  in  diversura  scinderis  barao), 
parum  tamen  liquet  quid  sit  in  eo  uncus,   quid  ansa,  quid  ro- 

4* 


•  —  52  —         ..:      -  ;/  i 

strum,  neque  in  iis  antiquis  hamis,  qni  usque  ad  hoc  tempus  ser- 
vati  sunt  reperias,  in  quam  quodque  partem  nomen  conveniat; 
deinde  vero  confertur  quidem  amor  cum  piscatu,  ut  Ovid.  A.  A. 
III,  425.  s.  ■  -i      .': 

Casus  ubique  valet :  semper  tibi  pendeat  hamus. 
Quo  minime  credas  gurgite  piscis  erit  — 

at  multo  saepius  qui  amant  aut  sagittis  transfixi  aut  ferarum 
instar  laqueis  plagisve  capi  dicuntur,  aut  facibus  Amoris  uri  et 
torqueri  aut  vinculis  vel  catenis  teneri  aut  captivi  in  Amoris 
triumpho  duci  aut  iugum  ferre  aut  miUtare  et  signa  Amoris  se- 
qui  aut  in  mari  iactari  aut  servire  aut  aegrotare  vel  furere.  Ex 
his  igitur  aliquid  sumendum  erit,  in  quo  et  mentum  et  uncus 
cum  ansa  et  rostro  facilem  explicationem  habeat.  Sed  quid  potis- 
simura,  non  facile  est  dictu,  cum  nec  frena  nec  iuga  nec  vincula 
neque  alia  multa  ex  iis  satis  cognita  habeamus.  Cum  Vitru- 
vius  II,  8.  ansam  de  eo  vinculo  dicat,  quo  caementa  continean- 
tur  et  uncum  similiter  dici  constet,  fortasse  cateuae  significan- 
tur  quae  duplicibus  vinculis  coUura  amantis  teneant,  praesertim 
cum  uncum  ad  corpora  humana  additum  vel  fixum  in  iis  esse 
appareat  ex  iis  locis  qui  pridem  allati  sunt:  Cic.  Phil.  I,  2,  5. 
Uncus  est  impactus  fugitivo  illi.  Ovid.  Ib.  165.  Infixusque  tuis 
ossibus  uncus  erit.  Juvenal.  Sat.  X,  66.  Seianus  ducitur  unco 
Spectandus.  Quoquo  modo  autem  verba  explicabimus,  sentontia 
haec  erit:  nullo  pacto  te  ab  eo  amore  prorsus  liberabis.  Quam 
sententiam  facile  cernitur  cum  addi  aptissime  et  particula  ad 
superiorem  tum  cuni  proxima  optime  cohaerere,  Haec  enira  tria 
dicuntur :  primum  unam  puellam  a  Propertio  amatum  iri,  deinde 
perpetuo,  tum  summo  cum  dolore;  ut  ne  illud  quidera  verum 
sit  a  raaioribus  ad  niinores  dolores  praedicendos  vaticinationem 
transire. 

In  elegia  altera  Luettiohannes  (p.  34.  s.)  loco  movet  vss. 
41  —  46. 


■'*S.yi-.^.-'V-j;.  .■ ',>:■;,:     ■- '- 


>:'',.  ■ ,.'. .. ' 


'-'[■' -y ,     :      '       —  U  - 

.-^''^    Nam  quid  ego  adiiciam  de  quo  mihi  maxima  fama  est, 
'^       Hortorum  in  manibus  dona  probata  meis  ? 
Caeruleus  cucumis  tumidoque  cucurbita  ventre 

Me  notat  et  iunco  brassica  vincta  levi : 
Nec  flos  ullus  hiat  pratis,  quin  ille  decenter 
Impositus  fronti  langueat  ante  meae.  — 

ut  ante  iam  Schraderus  et  Lachmannus,  cumque  hic  nullum  iis 
certum  locum  vindicet,  ille  eos  post  vs.  18.  collocet,  ipse  post 
vs.  12.  transfert.  Namque  hic,  inquit,  cur  hortorum  cultorum 
maximam  sibi  famam  esse  gloriatur  Vertumnus?  an  ut  sirpiculis 
medio  pulvere  rosas  se  ferre  posse  ostendat?  at  ceteris  huius 
generis  distichis  documenta  non  addidit :  cur  huic  adiunxit  quae 
ne  convenirent  quidem  oranino  in  rem?  nam  vv.  45.  sq.  exempla 
potius  illum  afferre  demonstrant  fructuum  in  suum  honorem 
praeceptorum,  de  his  autem  iam  vv.  11.  sqq.  verba  facit.  simili- 
terque  quid  fama  de  ipso  eiusque  nomine  statuerit  enarrat 
vs.  1 1  —  20.  simulque  ut  testimonia  fructus  sibi  allatos  com- 
memorat. —  Omnem  argumentationem  trahi  videmus  ex  fama.  Sed 
nec  quae  sit  de  nomine  Vertumni  fama  (ut  vs.  19.  Mendax  fama 
noces)  indicatur  neque  hortorum  fama  vel  gloria  memoratur,  ut 
rosas  posse  ferre  sirpiculis  appareat;  verum  res  tam  simplex  est 
ut  non  facile  quemquam  fugiat,  qui  non  de  industria  nodum  in 
scirpo  quaerat.  Vertumnus  ut  opportunam  suam  esse  naturam 
omnibus  figuris  doceat,  quot  quamque  varias  figuras  habeat  enu- 
merat.  Nonnullis  simpliciter  memoratis  iam  occupatione  utitur 
quam  dicit  auctor  librorum  ad  Herennium  IV,  26,  37.:  Occu- 
patio  est  cum  dicimus  nos  praeterire  aut  non  scire  aut  nolle  di- 
cere  id,  quod  tunc  maxime  dicimus.  In  qua  figura  Seyffertius 
(Schol.  Latin.  I,  p.  30.)  ostendit  nam  ita  dici,  ut  si  qui  quae- 
rant,  cur  res  non  prius  memorata  sit,  iis  occurratiir.  Ergo  per 
occupationem  vs.  41.  novas  figuras  profert  quas  decenter  ha- 
beat,  ut  TibuIIus  ait  IV.  2,  13.  s. 


—   54  —  , 

Talis  iii  aeterno  felix  Vertomnus  Olympo  /  i"' 

Mille  habet  ornatus,  raille  decenter  habet:        '         • 

et  oleribus  se  et  floribus  omnibus  ita  ornari  ut  decorus  sit.  De 
praeceptis  anni  fructibus  non  dici,  ut  vs.  11.  ss.,  videmus  ex 
verbisi  quin  ille  decenter  cett.,  et  ex  probata,  quod  nequaquam 
cum  Luettiohanne  in  locata  convertendum,  sed  pro  natura  totius 
loci  sic  accipiendum  est,  ut  hortorum  dona  in  Vertumni  manibus 
placere  dicantur.  Cum  autem  Vertumnus  dicit:  de  quo  mihi 
maxima  fama  est,  rationem  reddit  occupationis.  Olerum  enim 
et  florum  ornatus  ideo  omittere  potest,  quod  illis  eum  ornari 
notissimum  est;  omatur  autem  iis  ob  id  ipsum,  quod  ut  hic  ait 
vs.  11.,  vertentis  anni  fructum  praecipit  vel  quod  hortorum  deus 
est,  ut  ipse  se  apud  Ovidium  Metam.  XIV,  687.  s.  Pomonae 
describit: 

Quid?  quod  amatis  idem?  quod  quae  tibi  poma  coluntur 
Primns  habet  laetaque  tenet  tua  niunera  dextra?  — 

In  tertia  elegia  Heimreichius  (Quaest.  Propert.)  versuum 
7.  —  11.  partes  inferiores,  quos  hic  uncis  inclusimus,  interpo- 
latos  declarat : 

Te  modo  viderunt  iteratos  (Bactra  per  ortus) 

Te  modo  munito  Neuricus  (hostis  equo) 
Hibernique  Getae  pictoque  (Britannia  curru) 

Ustus  et  Eoa  discolor  Indus  (aqua). 

Nam  verba  —  Bactraper  ortus  —  neque  in  Neapolitano  esse 
codice  neque  ullam  habere  explicationem ;  Britanniam  non 
posse  memorari  cum  Lycotas  in  orientis  terris  fuerit,  aqua  Eoa 
non  uri  Indos,  qui  praeterea  parum  appareat  qua  vi  usti  iidem- 
que  discolores  vocentur.  Sed  tres  posteriores  versus  satis  defen- 
dit  Luettiohannes  (p.  4.),  qui  nierito  admonet  semper  in  orientis 
regionibus  militasse  Lycotam  nusquam  dici,  et  aqua  Eoa  loca- 


V;;':,.,  •         —   55  —  •  .  ,. 

liter  accipiendum,  ut  I,  14,  1.  unda  Tiberina,  et  ustus-de- 
color  recte  expeditum  esse  a  Lachmanno;  qui  quidem,  Ustus 
decolor,  inquit,  expone :  decolor,  quia  ustus.  Relinquitur  igitur 
vs.  7.,  ubi  cum  iteratos  per  ortus  non  sic  possit  accipi,  ut 
alibi  sol  aut  alia  sideia  iterare  ortus  dicuntur,  cum  iterum 
oriuntur,  maxime  veri  simile  illud  videtur,  quod  Lucianus  Muel- 
lerus  profert,  cum  in  archetypo  quod  scriptum  fuerit  non  potue- 
rit  legi ,  ea  verba  in  Neapolitano  omissa ,  in  Groningano  ea 
scripta  esse,  quae  etsi  non  intelligerentur  ad  literas  archetypi 
proxime  viderentur  accedere.  Hunc  igitur  locum  mittamus  et 
veniamus  ad  vs.  29. 

At  mihi  cum  noctes  induxit  Vesper  amaras  —  ante  quem 
versum  Luettiohannes  coUocat  vss.  43  —  50. 

Felix  Hippolyte!  nuda  tulit  arma  papilla 

Et  texit  galea  barbara  molle  caput. 
Romanis  utinam  patuissent  castra  puellis ! 

Essehi  militiae  sarcina  tida  tuae. 
Nec  me  tardarent  Scythiae  iuga,  cum  pater  altas 

Aprico  in  glaciem  frigore  nectit  aquas. 
Omnis  amor  magnus,  sed  aperto  in  coniuge  maior : 

Hanc  Venus  ut  vivat  ventilat  ipsa  facem;  — 

sic  tamen,  ut  et  post  hos  versus  nonnullos  putet  versus  interci- 
disse,  quibus  se  Arethusa  declararet  propter  coniugis  amorem 
facilius  castra  toleraturam  esse,  et  infra  ante  vs.  51. 

Nam  mihi  quo?  Poenis  tibi  purpura  fulgeat  ostris  — 

rursus  aliquot  excidisse  versus,  quibus  se  luctus  causa  sordida 
uti  veste  profiteretur.  Cuius  opinionis  argumenta  ex  his  locis 
promit.  Primum  ex  at,  quod  est  in  vs.  29.  Nam  in  eoqui  tra- 
ditus  sit  versuum  ordine  non  perspici  quid  cui  opponatur :  at 
aptissime  ei  quae  absentem  maritum  deploret  Arethusae  opponi 
eandem  Lycotam  in  bellum  comitantem.  Deinde  ex  descriptione 


—  56  —  ■       ■  ..      t  •  V'' 

solitudinis  Arethusae;  quae  cum  a  vs.  29.  usque  ad  vs.  42.  per- 
tineat  male  interrumpatur  versibus  38  —  50.  Tum  ex  illo  nam, 
quod  est  in  vs.  51.  Hoc  enim  versu  et  sequenti  nuUius  rei  reddi 
rationem,  nisi  cur  Arethusa  sordida  utatur  veste,  non  eius  quae 
antecedat  sententiae.  Postremo  ex  vss.  40.  s.,  quorum  generalis 
sententia  neque  hic  ad  rem  pertineat  neque  usquam  apte  enun- 
cietur,  nisi  id  agat  Arethusa,  ut  se  propter  mariti  amorem  faci- 
lius  castrorum  pericula  toleraturam  ostendat.  Contra  quae  omnia 
breviter  dicendum  existimo.  Quaniquam  de  at  particula  vix  est 
quod  dicamus.  Arethusam  enim  cum  superioribus  versibus  de 
Lycota  dicat ,  a  versu  29.  de  se  dicere  incipiat,  ea  particula 
ipsam  se  illi  opponere  intelligitur.  Hoc  quidem  tam  apertum  est, 
ut  documentis  non  egeat.  Si  quis  tamen  similia  quaerit  exempla, 
satis  multa  praebet  Ovidius  in  Heroidibus.  Nam  Phyllis  cum  a 
suo  desiderio  ad  Demophoonta  transit  H,  23. 

At  tu  lentus,  inquit,  abes,  nec  te  iurata  reducunt 
Numina ;  — 

eadera  cum  ab  illo  ad  se  revertitur  (45.) 

At  laceras  etiam  puppes  furiosa  refeci ; 
Hermione,  ubi  a  suis  malis  ad  Orestam  transgreditur,  VHI,  15. 

At  tu,  inquit,  cura  mei  si  te  pia  tangit,  Oresta, 
Iniice  non  timidas  in  tua  iura  manus ;  — 

Hypermnestra,  ubi  post  suae  solitudinis  descriptionem  Lyncea 
appellatXIV,  123. 

At  tu,  si  qua  piae  Lyncen  tibi  cura  sororis.  — 

Neque  illud  oportet  offendere,  quod  at  cum  obhquo  casu  mihi, 
non  cum  ego  coniunctum  est,  etsi  Arethusa  non  noctes  suas 
L^Hiotae  noctibus,  sed  quae  ipsa  faciat  iis  quae  ille  faciat  oppo- 
nit.  Nam  alibi  quoque  fit,  ut  quae  res  alteri  rei  opponitur  non 


u--."  ■  ■• 


—  57  — 

ipsa  opponendi  causa  appelletur,  sed  in  contextu  serinonis  ita 
significetur,  ut  ex  alio  casu  is,  quo  in  opponendo  opus  erat,  in- 
telligendus  sit;  velut  Ovid.  Heroid.  XV,  45.  Sappho  ad  Pha- 
onem 

At  me,  inquit,  cum  legeres  etiam  formosa  videbar,  — 

etsi  antecedunt  haec:  Si,  nisi  quae  facie  poterit  te  digna  videri, 

NuUa  futura  tua  est,  nulla  futura  tua  est  — 

ut  ipsam  se  aliis  puellis  facie  praestantibus,  non  sua  carmina 
alienis  opponere  appareat.  Atque  eadem  vis  vel  infirmitas  potius 
alterius  rationis  est.  Solitudinis  Arethusae  non  vult  interrumpi 
descriptionera.  Quasi  vero  elegiae  sit  res  ordine  exi)onere,  non 
cogitandi  et  sentiendi  ordinem  seqni,  aut  ulla  ab  ea  sententiarum 
series  aliena  sit,  cuius  quae  sit  coniunctio  et  complexio  appareat, 
si  modo  unum  illud  non  desit,  quo  contineatur  carmen  quoque 
omnia  sive  ipsa  sive  per  alia  referantur!  Quod  cum  statuamus 
nos  non  nostroruin  philosophorura  doctrinam  sed  antiquorum 
poetarum  exerapla  sequi,  neminem  fugiat  qui  in  illis  non  plane 
rudis  sit.  Ergo  non  illud  oportet  offendere,  quod  solitudinis  de- 
scriptioni  alia  sint  interposita,  sed  hoc  quaeri  oportet,  qui  sit  ad 
haec  alia  ab  illa  transitus.  Quo  quidem  transitu  nullus  est  faci- 
lior.  Sibi  enim  suaeque  solitudini  Arethusa  eam  opponit,  quae, 
contra  atque  ipsa,  maritum  iu  castra  comitata  sit,  idemque  ut 
sibi  liceat  optat,  ut  orationis  eundem  esse  processum  intelligatur 
qui  est  in  prima  primi  libri  elegia,  ubi  Propertius  infelici  suo 
amore  descripto  primum  sibi  Milaniona  qui  felicius  amavit  op- 
ponit,  deinde  sagarum  et  amicorum  opem  exoptat,  tum  ad  suam 
conditionem  revertitur.  Quid  vero  magis  est  in  rei  natura  posi- 
tum,  quam  ut  qui  amare  se  vehementer  dixerit  idem  continuo 
cur  amet  adiiciat?  Haec  enim  est  sententia  vss.  49.  s.  ubi  se 
Arethusa  maritam  maritum  vehementius  quam  alias  alienos  viros 
amare  dicit.  Neque  haesisset  hic  Luettiohannes ,  ut  iam  quar- 
tum  eius  argumentum  attingamus,  si  illud  respexisset,  quod  Ovi- 
dius  Her.  XHI,  29.  s.  dicit: 


—  58  — 

Ut  rediit  animus,  pariter  rediere  dolores : 

Pectora  legitimus  casta  momordit  amor.  j 

Utrobique  enira  raagnitudo  amoris  a  raatrimonio  repetitur.  Quod 
autera  Propertius  communiter  maluit  quam  proprie  loqui,  id  hic 
non  magis  mirum  videtur  quam  1,  1 ,  16.  Tantum  in  amore  pre- 
ces  et  bene  facta  valent  —  et  L,  2,  8.  Nudus  Amor  formae  non 
amat  artificem  —  et  L,  5,  24.  Nescit  Amor  priscis  cedere  ima- 
ginibus  —  et  plurimis  aliis  locis.  Restat  illud  —  nara  mihi 
quo?  —  ut  de  omnibus  dictum  sit.  Quo  quamvis  facile  conce- 
damus  potuisse  rationem  referri  sordidae  vestis,  si  illa  prius 
esset  memorata,  nullo  tameu  pacto  intelligimus,  cur  alius  rei 
ratio  reddi  non  possit,  cum  neque  in  verbis  neque  in  sententia 
sit  qnidquam  cur  ita  existimemus.  Nam  verborum  non  eum  esse 
usum,  ut  subiectum  ex  antecedentibus  revocetur,  apparet  ex 
Horat.  Epist.  I,  5,  12.  Quo  mihi  fortuna  si  non  conceditur 
uti?  — ,  ubi  ex  sequentibus  verbis  fortuna  praecipitur.  Ad 
quod  exemplum  hic  quoque  purpurara  et  crystallum  ex  conse- 
quentibus  verbis  occupabimus.  Negat  igitur  Arethusa  se  ornari, 
quod  absentem  maritum  lugeat;  haec  autem  si  res  est,  nam  est 
indicio  aflferri  rationem,  ex  qua  quantus  sit  amor  perspiciatur, 
non  secus  ac  I,  15,  9.  ss. 

At  non  sic  Ithaci  digressu  mota  Calypso 

Desertis  olim  fleverat  aequoribus ; 
Multos  illa  dies  incomptis  maesta  capillis 

Sederat  iniusto  multa  locuta  salo  — 

sordibus  et  luctu  Calypsus  probatur  Ulixem  ab  ea  vehementer 
esse  amatum  aut  in  initio  eiusdem  elegiae  Propertius  parum  se 
amari  eo  coniicit,  quod  Cynthia  crines  componat  et  faciem  quae- 
rat.  Utrum  euim  absit  an  abiturus  sit  is  qui  amatur,  nihil  ad 
rem.  Atque  eadem  sententiarum  series  et  copula  in  iis  est,  quae 
apud  Ovidium  Her.  XHL  29.  ss.  Laodamia  Protesilao  scribit,  etsi 
hic  particula  causalis  abest;  quem  locum  paullo  ante  attigimus: 


—  59  — 

-  .        Ut  rediit  animus,  pariter  rediere  dolores; 

Pectora  legitimus  casta  momordit  amor, 
Nec  mihi  pectendos  cura  est  praebere  capillos : 

Nec  libet  aurata  corpora  veste  tegi  — 
35.  Conveniunt  matres  Phylaceides  et  mihi  clamant: 

Indue  regales,  Laodamia,  sinus. 
Scilicet  ipsa  geram  saturatas  murice  vestes, 

Bella  sub  Iliacis  moenibus  ille  gerat? 
Ipsa  comas  pectar :  galea  caput  ille  prematur  ? 

Ipsa  novas  vestes :  dura  vir  arnia  ferat? 
Quo  possum  squalore  tuos  imitata  labores 

Dicar :  et  haec  belli  tempora  tristis  agam. 

.  Quarta  in  elegia  haeret  Luettiohannes  in  vss.  27.  s. 

Dumque  subit  primo  Capitolia  nubila  fumo 
Rettulit  hirsutis  brachia  secta  rubis.  — 

Neque  enim  que  particula  tam  diversam  rem  ad  ea  quae  prius 
narrentur  posse  addi,  nec  satis  intelligi,  qui  Tarpeia  sive  aquae 
petendae  sive  lustrandi  causa  mane,  ut  moris  fuerit,  egressa  aut 
in  rubos  inciderit  aut,  cum  vesperi  domum  redisse  dicatur,  totum 
in  fontibus  diem  consumpserit.  Nam  lustrari  potuisse  brevissimo 
tempore :  Vestae  afferre  aquam  debuisse.  Praeterea  etiam  que- 
relas  eius,  quae  sequuntur  a  vs.  31.,  certa  quadam  re  motas,  non 
temere  effundi  videri.  Quocirca  ante  vs.  27.  statuit  nonnullos 
versus  excidisse,  quibns  narraretur  Tarpeiam  die  quodam  in  pla- 
nitiem  degressam  Tatio  persequente  aufugisse,  eiusque  narratio- 
nis  extremos  fuisse  versus  71,  et  72. 

Illa  ruit  qualis  celerem  prope  Thermodonta 
Strymonis  abscisso  fertur  aperta  sinu,  —  (*) 


(*)  Nos  eam  versus  formam  protulimus,  quae  et  in  codicibus  est  et  nobis  pro- 
batur.  At  Luettiohannes  maTiilt :   Strymonis  abscissum  fertur  aperta  sinum- 


,—  60  —      .  , 

loco  movendos  eos  quidcm  idcirco,  quod  nec  ruit  de  furore  pos- 
sit  accipi  propter  Amazones  quarum  non  sit  furere,  nec  cur  pro- 
pria  vi  ruerit  vel  cucurrerit  Tarpeia  uUo  modo  excogitari 
possit.  At  ruit  h.  o.  celeriter  currit  et  abit  amore  qui  nocturnis 
sonmiis  increverat  incensa  et  scelere  quod  animo  machinatur 
impulsa  et  cura  Tatii  quem  et  servare  et  sibi  conciliare  cupit 
permota,  ut  Scyllae  apud  Ovidium  Met.  VIII,  38. 

Impetus  est ferre  per  agmen 

Virgineos  hostile  gradus ;  — 

ut  Ariadne  Her.  X,  19.  somno  expergefacta  et  Thesea  desiderans: 

Nunc  huc  nunc  illuc  et  utroque  sine  ordine  currit;  — 

ut  Sappho  Her.  XV,  135.  ss. 

At  cum  se  Titan,  inquit,  ostendit  et  omnia  secum, 

Tura  cito  me  somnos  destituisse  queror. 
Antra  nemusque  peto,  tanquam  nemus  antraque  prosint. 

Conscia  deliciis  illa  fuere  tuis. 
Illuc  mentis  inops,  ut  quam  furialis  Erichtho 

Impulit,  in  coUo  crine  iacente  feror;  — 


quod  sinus  abscissus  in  Amazoue  non  de  veste,  sed  de  mamma  extirpata  accipien- 
dus  sit,  qufie  in  aperta  non  ablativo  sed  accusativo  sit  dicenda.  Quod  quam 
nihil  valeat  perspicuum  est  ex  III,  14,  13.  Qualis  Amazonidum  nudatis  bellica 
mammis  Thermodoutiacis  turba  lavatur  aquis,  ubi  Amazones  non  omni  veste  ca- 
rere  dicuntur,  sed  sententia  haec  est:  quales  sunt  nudatis  mamrais  Amazones, 
quae  iu  Thermodoute  lavantur  vel  illic  habitant.  Nam  aliter  nec  niammae  potissi- 
mum  nudae  dicerentur,  nec  mox  (v.  19.  Inter  quas  Helene  nudis  capere  arma  pa- 
pillis  Fertur)  nudae  papillae  Helenae,  neque  Amazones  cuni  Spartanis  puellis  con- 
ferrentur;  nisi  forte  etiam  equitantium,  pila  ludentiuni,  armis  dimicantium  tota 
corpora  nuda  fuisse  existimes.  Similiter  Vergilius  pectus  nudatum  memorat  Aen. 
I,  492.  Penthesilea  —  Aurea  subnectens  exsertae  cingnla  mammae;  —  XI,  649. 
Amazon  —  Unum  exserta  latus  pugnae  pharetrata  Camilla;  —  ib  803.  Hasta  sub 
exsertam  doncc  perlata  papillam.  Quodsi  pectus  nudatum  est,  sinu  vestis  abscisso 
undatum  est,  ut  III,  8,  8.  Propertius  Cynthiae,  Fac  moa,  inquit,  rcscisso  pectora 
nuda  sinu. 


—  61   — 

ut  C.  Valerius  Flaccus  Argon.  VIII,  20.  ss.  de  Medea  quae 
mane  ad  lasonem  abitura  est  haec  dicit : 

Inde  velut  torto  Furiarum  eiecta  flagello 
Prosilit,  attonito  qualis  pede  prosilit  Ino 
In  freta ;  — 

nec  difficile  est  similium  locorum  augere  numerum,  si  opus  vidc- 
retur.  Superioribus  autem  versibus,  27.  s.,  tantum  abest  ut  qae 
particula  diversa  res  ad  diversas  addatur,  ut  in  cadem  causa 
pergatur.  Omni  enim  illo  loco  refertur  quid  solita  sit  facere 
Tarpeia  postquam  Tatium  cum  Vestae  aquam  peteret  conspectum 
adamarit,  narraturque  et  tictis  causis  saepe  ex  arce  exisse  et 
Nympharum  gratiam  ut  illum  servarent  captasse  rauneribus  et 
vesperi  domum  redisse.  Quae  quam  arte  inter  se  cohaereant  ne- 
minem  potest  fallere  nisi  qui  primum  illuni  Tarpeiae  exitura  in 
quo  primum  Tatium  conspexit  cum  posterioribus  et  frequentio- 
ribus  discessibus  confundat.  Neque  attinet  quid  illa  tam  diu  ad 
fontes  fecerit  quaerere.  Unum  enim  appellatur :  Nyraphis  flores 
attulisse;  alterum  etsi  non  appellatur  ipsum  tamen  per  se  intel- 
ligitur :  Tatii  adspectu  esse  delectatam ,  quem  cura  primo  non 
ex  arce  sed  ex  fonte  vidisset,  ut  rursus  spectet  euudem  fontem 
saepius  repetit.  Item  apud  Ovidiura  Met.  VIII.  in.  Scylla  ex 
turri  quadara  Minoem  solet  admirari ;  item  apud  C.  Valerium 
Flaccum  VI,  575.  Medea  muris  residens  paternis,  dum  datur 
(602)  lasona  oculis  prosequitur,  Quo  consilio  si  illa  abibat  ciim 
et  suos  et  hostes  deberet  fallere  ne  animadverteretur ,  rubis 
secta  brachia  retulisse  domum  non  esset  mirura,  etiamsi  non  ipsa 
vs.  43.  spinosi  rorida  terga  iugi  memoraret.  Querelae  vero  ut 
efi^underentur  alia  praeter  amorem  causa  hic  non  magis  opus 
erat  quara  in  sirailibus  querelis  Scyllae  aut  Medeae,  ante  quas 
nemini  nec  venit  in  mentem  nec  veniet,  opinor,  alios  versus  esse 
omissos. 

In  eadem  elegia  Lucianus  Muellerus  (Praef.  pag.  XLIII.), 


—  62   —  .■•■'!■■' 

Ante  vs.  55.,  inquit,  excidisse  puto,  quibus  de  pactis  Tarpeiae 
cum  Tatio  iueuDdis  ageretur.  At  de  iis  pactis  non  hic  erat  di- 
cendi'locus,  sed  infra,  ubi  Tarpeia  Tatium  convenisse  narratur 
(81.  s.),  si  ea  res  pluribus  esset  exposita.  Similiter  enim  in  simili 
causa  Medea  apud  C.  Valerium  Flaccum  non  in  initio  libri  sep- 
timi,  ubi  noctu  suum  secum  animo  amorem  versat,  quid  cum 
lasone  pactura  sit  aperit,  sed  postea  (437.  ss.)  ipsi  lasoni  suum 
ofFert  auxilium  eiusque  promissa  accipit ;  similiter  apud  Ovidium 
Met.  VIII.  Scylla  non  ipsa  secum  quomodo  Minois  matrimo- 
nium  postulatura  sit  considerat,  sed  mox  ipsi  (v.  92.)  quid  po- 
stulet  profitetur ;  at  in  Ciri  nuUa  usquam  pactorum  fit  mentio, 
nisi  forte  quis  illud  buc  referat,  quod  Scylla  in  vinculis  atque  in 
navi  vs.  414.  haec  queritur: 

Illa  ego  tum,  Minos,  sacrato  foedere  coniux 
Dicta  tibi.  — 

Contra,  ut  hic  Tarpeia  prius  metuentem  Tatio  animum  declarat 
et  se  ei  velle  opem  ferre  utque  velit  pulchritudine  eius  moveri 
aperit,  mox  sive  uxor  sive  ainica  futura  sit  Romam  dotis  loco 
poUicetur :  ita  eadem  Scylla  apud  Ovidium  (64.  ss.)  post  similis 
metus  declarationem  pulchritudinisque  Minois  commemorationem 
ad  consilium  patriae  prodendae  transgreditur : 

Quam  metuo  certe,  ne  quis  tua  pectora,  Minos, 
,     Vulneret  imprudens!  quis  enim  tam  dirus,  ut  in  te 
Dirigere  immitem  nisi  nescius  audeat  hastam ! 
Coepta  placent  et  stat  sententia  tradere  mecum 
Dotalem  patriam.  — 

In  elegia  quinta  Luettiohannes  primum  interpolatos  putat 
(p.  44.)  vss.  9  —  12. 

IUa  velit,*  poterit  magnes  non  ducere  ferrum 
Et  volucris  nidis  esse  noverca  suis. 


V  •  —  63   — 

1^.      Qnippe  et,  Collinas  ad  fossam  moverit  lierbas, 
r.i         Stantia  currenti  diluerentur  aqua ;  — 

quam  ad  opinionem,  ut  brevi  complectar,  his  rationibus  addu- 
citur.  Primum  velit  —  poterit  falso  dici  ait  de  mortua  lena. 
Deinde  inepte  positum  quippe,  qua  causali  particula  scriptores 
uberiorem  eorum  quae  dicta  sint  expositionem  soleant  inducere 
Tum  parum  perspicuum  esse  cur  herbae  ad  fossam  moveantur 
nam  scrobes  effodi  a  magis,  ut  victimarum  sanguis  infundatur 
Item  stantia  explicatione  carere;  nam  nec  rigida  quae  sint  dici 
stantia,  nisi  addito  gelu;  nec  quae  super  terram  promineant  etsi 
possint  dici  convenire  in  currentem  aquam,  cui  solida  non  alta 
opponenda  sint,  nec  fifma,  quae  itera  stare  recte  dicantur,  recte 
eadem  dici  dilui,  quod  verbum  magis  in  eas  res  cadat,  quae 
ipsa  materia  inter  se  cohaereant;  neque  illud  esse  rairaculum, 
quod  hic  memorandum  fuerit,  si  quae  stent  aqua  diluantur.  At- 
que  idem  aliqua  ex  parte  ad  vs.  10.  valere.  Postrerao  quae  his 
versibus  memorentur  ea  ad  amatoria  artificia  non  pertinere. 
Quas  rationes  ut  ordine  persequamur,  etsi  pro  velit-poterit 
usitatius  dixisset  Propertius :  vellet-posset,  quis  tamen  poe- 
tam  rairetur  de  iis,  qui  fuerint,  tanquam  sint  loqui,  cum  hoc  ne 
a  soluta  quidera  oratione  plane  alienum  sit?  Nec  solura  praesens 
historicum  quod  in  narrando  dicitur  aut  aTuoaxpo^Tjv  dicimus,  cuius 
exempla  sunt  frequentissima :  admodura  sirailiter  ipse  Proper 
tius  II,  1,  39.  Sed  neque,  inquit,  Phlegraeos  lovis  Enceladique 
tumultus  Intonet  angusto  pectore  Callimachus,  —  etsi  cum  hoc 
scriptum  est  Callimachus  non  minus  quam  haec  lena  erat  mor- 
tuus.  Hic  vero  praesens  et  futurum  eo  rainus  admirationis  rao- 
vent,  quod  iam  altero  versu  ad  lenam  quasi  vivat  dicitur :  Et  tua 
quod  non  vis  sentiat  umbra  sitim.  Nam  si  verum  quaeriraus 
ipsa  iam  non  poterat  velle,  umbra  poterat.  Neque  obstat  illud 
cogeret,  qnod  est  in  vs.  8.  (Penelopen  quoque  neglecto  ruraore 
mariti  Nubere  lascivo  cogeret  Antinoo.);  illic  enim  de  praeterito 
tempore,  hic  de  praeseuti  dicitur.  Deinceps  quippe  particula 


..*  ■■«'■ .    ■■■;/:::■ -^•j^r^--,^^':^ 

64  —  "..''■■■  r-'    ■■■■'■^"■■'■■■'s 


adfertur  ratio,  ex  qua  lenara  magnetem  et  aves  etiam  sua  arte 
rautare  posse  perspiciatur.  Unum  enim  qui  potest  efficere,  alte- 
rnm  etiam  et  simile  efficere  posse  probabile  est ;  quam  eandem 
Propertius  coniecturam  I,  1,  21.  ss.  adhibet,  ubi  magis  poUice- 
tur,  si  Cynthiam  sibi  conciliarint,  se  etiara  sidera  et  amnes  ab 
iis  duci  crediturura : 

En  agedum  dominae  mentem  convertite  nostrae 

Et  facite  illa  meo  palleat  ore  magis. 
Tunc  ego  crediderim  vobis  et  sidera  et  amnes 

Posse  Cytaines  ducere  carminibus. 

Prorsus  similiter  autem  quippe  dicitur  I,  9,  26.  ss. 

• 

Acrius  illa  subit,  Pontice,  si  qua  tua  est; 

Quippe  ubi  non  liceat  vacuos  seducere  ocellos, 

Nec  vigilare  alio  nomine,  cedat  Amor?  — 

ubi  adfertur  ratio ,  cur  quae  amet  ipsa  acrius  araetur ;  et 
II,  4,  7.  ss. 

Non  hic  herba  valet,  non  hic  nocturna  Cytaeis, 
Non  Perimedeae  graniina  cocta  raanus. 

Quippe  ubi  nec  causas  nec  apertos  cernimus  ictus, 
Unde  tamen  veniant  tot  mala  caeca  via  est.  — 

ubi  amoris  esse  reraediura  idcirco  negatur,  quod  unde  et  quo- 
modo  oriatur  obscurum  sit;  et  III,  3,  47. 

Quippe  coronatos  alienum  ad  limen  araantes 
Nocturnaeque  canes  ebria  signa  fugae;  — 

quibus  versibus  docetur,  cur  Propertiura,  id  quod  ante  dictum 
est,  alia  et  graviora  poeuiatura  argumeuta  relinquere  oporteat. 
Sive  igitur  ratijonem  vel  argumentationem  uberiorem  exposi- 
tionem  dicit,  ea  hic  quoque  deprehenditur :  sive  aliud,  vim  par- 


f      ■  ,  .  "  .'•  " 

,'.','■'.'  ' 

•—  65  — 

ticulae  quippe  falso  definit.  lam  cur  herbas  ad  fossam  lena 
moveat,  id  quidem  quae  est  obscuritas  rei  magicae  certe  dici 
iion  potest.  Ac  memorantur  quidem  scrobes  idcirco  effossae,  ut 
sanguis  infunderetur,  ut  iam  apud  Homerum  (Od.  XI.,  35.  ss.) 
Ulixes  cum  Manes  est  excitaturus  sanguinem  in  fossam  infundit 
et  apud  Ovidium  (Metam.  VII,  245)  Medea  cum  Aesoni  iuven- 
tutem  parat  reddere,  —  patulas  perfuudit  sanguine  fossas,  et 
apud  Horatium  (Sat.  I,  8,  28.)  Canidia  et  Sagana  cruorem  in 
fossam  confundunt,  ut  inde  Maries  eliciant :  sed  tamen  nec  solus 
semper  sanguis  in  scrobes  instillatur  neque  earum  hic  unus  est 
usus.  Nam  Ulixes  eo  quem  attulimus  loco,  priusquam  se  oves 
narrat  mactasse, 

«iKp*  auTtti  Sl,  inquit,  x^finv  x^^V-'^'*  Tiaatv  vexueo-atv, 

Tcpoxa  [jLsXtxpiQTo,  (jieTeTCStTa  Sk  i^Sei  otvo, 

t6  TptTOV  au^'  uSaTi ,  STCt  S^aX^tTa  Xeuxa  TcaXuvov; 

Medea  Ovidiana  sanguine  effuso : 

Tura  super  invergens  liquidi  carchesia  Bacchi 
Aeneaque  invergens  tepidi  carchesia  lactis 
Verba  simul  fundit. 

At  Vergiliana  venefica  (Ecl.  VIII,  90.  s.)  cum  Daphnidis  pignora  ter- 
rae  mandat,  haud  dubie  ab  id  ipsum  scrobem  effodit,  in  satira  Hora- 
tiana  (vss.  42.  s.)  magae  lupi  barbam  variae  cum  dente  colubrae 
furtim  terris  abdunt;  apud  eundem  Horatium  (Epod.  V,  29.  ss.) 
Veia  humum  exhaurit,  ut  possit  infossus  puer  inedia  enecari. 
Quid  igitur  est,  cur  non  herbae  quoque  in  scrobe  condantur,  si 
illud  moverit  ad  fossam  eadem  vi  qua  abdiderit  in  fossa 
accipias?  At,  si  verum  quaerimus,  collocare  herbas  in  fossa 
Acanthis  nusquam  dicitur,  sed  movere  i.  e.  versare  ad  fossas  i.  e. 
apud  fossas ;  sic  autem  nihil  significatur  nisi  hoc :  uti  eam  et 
herbis  et  fossis,  quarum  duarum  rerum  in  veneficiis  omnium 
crebeirimus  est  usus,  Paene  vero   ridiculum  est  in  stantia 

5 


—  66  — 

haerere.  Stant  enim  non  modo  ea  quae  non  iacent  aut  sedent, 
sed  etiam  quae  non  moventur;  at  currens  aqua  movetur:  ergo 
ea  vis  datur  lenae  ut  quae  certum  et  firmum  statum  obtineant  ea 
in  mobilem  aquam  convertantur.  Idem  fere  aut  tamen  ex  genere 
eodem  illud  est  quod  Medea  sibi  sumit  cum  apud  Ovidium  Me- 
tam.  VII,  200.  s. 

concussaque,  inquit,  sisto, 
Stantia  concutio  cantu  freta. 

Atque  quis  eo  moveatur,  quod  quae  de  magnete,  de  volucri,  de 
aqua  memorantur,  ea  omnia  a  philtro  sint  aliena?  Quasi  vero  id 
agatur  ut  omnia  eius  lenae  philtra  enumerentur,  nonid  ut  quan- 
tura  ea  possit  in  amoribus  universa  eius  arte  et  facultate  adum- 
branda  demonstretur;  non  secus  ac  Medea  eo  quem  laudavimus 
loco  Metamorphoseon,  cum  ad  Aesonis  senectutem  removendam 
deorum  auxilium  implorat,  omnia  quae  iam  eflFecerit  commemorat, 
etsi  nihil  ad  id  quod  tum  agit  pertinent,  vel,  quod  etiam  similius 
est,  Ovidius  Am.  I,  8.  prius  omnes  Dipsadis  artes  recenset  et 
tura  deraum  (vs.  19) 

Haec  sibi,  inquit,  proposuit  thalamos  temerare  pudicos  — 

scilicet  ut  doceat  quantura  illa  in  hoc  quoque  genere  possit  pro- 
ficere.  Mittamus  igitur  haec  et  veniamus  ad  medium  carmen, 
cuius  ordo  a  Luettiohanne  non  minus  vehementer  perturbatur. 
Nec  tamen  attinet  quem  ipse  novum  ordinem  constituat  expo- 
nere:  satis  habebimus  memorare  quibus  ductus  rationibns  eura 
qui  traditus  est  ordinem  mutatum  velit,  quas  si  refutaverinius 
omnem  rera  expeditam  putabimus.  Negatautem  primum  vss.  29.  s. 

Et  simulare  viros  pretium  facit :  utere  causis, 
Maior  dilata  nocte  recurret  amor  — 

cura  antecedentibus  cohaerere,  quia  singularium  ordo  praecep- 
torum  post  generalia  et  particula  non  possit  incipi,  idemque 


.  —  67  — 

pro  virum  scribit  D]oram,'quod  virum  neque  a  simulare  ne- 
que  a  pretiuni  facit  aptum  possit  esse ;  quae  cum  verba  semper 
significent:  constituere  pretium —  accusativum  non  asci- 
scant.  Sed  nibil  mutandum  est.  Nam  virum  pretium  facit  simiy 
liter  dicitur  ac  pretium  fecere  Deos  de  quo  ad  IV,  1,  81. 
diximus,  etsi  hic  pretium  magis  etiam  a  propria  siguificatione 
deflexum  est.  Neque  enim  id  denotat  quod  quasi  in  emptione 
pecuniae  loco  datur,  sed  rem  utilissimam,  nihii  amplius,  ut 
Kritzius  ad  Sallust.  lug.  81.  docet  a  Tacito  dici  (Ann.  II,  35. 
Res  eo  anno  prolatas  haud  referrera,  ni  pretium  foret  Cn.  Pi- 
sonis  et  Asinii  Galli  super  eo  negotio  diversas  sententias  no- 
scere.  I,  57.  Germanico  pretium  fuit  convertere  agmen),  ut 
sententia  haec  sit :  simulando  effici,  ut  vir  i.  e.  amor  viri  res 
utilissima  sit  et  quaestuosissima.  Nam  illud  quidem  pridem  et  recte 
memoratum  est,  simulare  virum  si  quis  ipse  viri  speciem  indue- 
ret ;  at  nec  simpliciter  simulare  praeter  consuetudinem  dicitur 
nec  quid  sit  siraulandum  hic  obscurum  esse  potest,  cum  id  ipsum 
multis  qui  sequuntur  versibus  explicetur.  Simulari  oportet  cau- 
sas  amatoris  diripiendi,  qui  quo  magis  differatur,  eo  vehemen- 
tius  exardescat,  quo  magis  ardeat,  eo  plura  dare  paratus  sit ; 
itaque  simulandae  irae,  sabbata,  natales,  aemuli.  Quibus  prae- 
ceptis  tantum  abest  ut  superiore  disticho : 

Sperne  fidem,  provolve  deos,  mendacia  vincant ! 
Frange  et  daranosae  iura  pudicitiae! 

generalis  nescio  quae  praeceptio  praemittatur,  in  qua  quae  se- 
quuntur  sint  posita,  ut  omnis  quasi  rationis  iJla  una  pars  sit,  al- 
tera  a  vs.  29.  exponatur.  Pudicitia  enim  cum  earum  sit  quae 
aut  nuUis  aut  singulis  amatoribus  utantur.  ut  mox  quid  in  sin- 
gulorum  amore  observandum  sit,  ita  prius  lena  praecipit  ut  plu- 
res  viri  amentur  fidesque  amatori  data  fallatur,  atque  per  et 
ab  una  ad  alteram  partera  suae  disciplinae  transgreditur.  Nihil 
enim  interest  utrum  quaestus  causa  puella  iubeatur  aliquid  fa- 


—  68  —  ; 

cere,  an  at  faciat  aliquid  qaaestaosQm  esse  doceatar.  Generale  si 
qaod  est  praeceptum  latet  illud  in  primis  verbis  vs.  27.  sperne 
fidem.  Nam  si  ad  amorem  idem  valet,  quod  de  amicitia  aitCicero 
(Lael.  15,  65.  Firmamentum  antem  stabilitatis  constantiaeque 
eius  quam  in  amicitia  quaerimus  fides  est),  si,  inquam,  amor 
etiam  fide  raaxirae  constat,  vituperatio  fidei  non  ad  proximum 
tantum  praeceptum  sed  ad  omnia  quae  sequuutur  pertinet.  Latet 
tamen,  dico,  non  patet-  Nam  aperte  fides  ad  id  iusiurandum  re- 
ferendum  videtur,  quo  se  puella  amatori  obstrinxerat,  ut  Ovi- 
dius  Am.  III,  3,  in.  Esse  deos,  inquit,  i,  crede,  fidem  iurata 
fefellit;  id  quod  ex  proximis  verbis  apparet.  Proximorum  ver- 
suum  ordinem  et  processum  attigimus  iam :  est  taraen  eodem 
redeundum,  quia  Luettiohannes  vss.  37  —  46.  alio  transfert, 
quod  iis  iam  non  praecipiatur,  ut  ante  et  post  rursus,  quomodo 
pecunia  extorqueatur  ex  amatore  iam  certis  vinculis  constricto, 
sed  quibus  illecebris  dubius  etiam  et  incertus  amator  irretiri 
possit;  quod  dici  coniicit  ex  illo  tenes  quod  est  in  versu  37.  Ut 
igitur  videamus,  num  quae  de  vetere  amatore  dicantur  novi  ama- 
toris  commemoratione,  quae  de  pecunia  extorquenda,  capiendi 
et  irretiendi  praeceptione  interrumpantur,  versus  illos  propo- 
namus  : 

Supplex  ille  sedet :  posita  tu  scribe  cathedra 

Quidlibet.  bas  artes  si  pavet  ille  tenes. 
Semper  habe  morsus  circa  tua  coUa  recentes, 
40.      Litibus  alternis  quos  putet  esse  datos. 
Nec  te  Medeae  delectent  probra  sequacis : 

Nempe  tulit  fastus  ausa  rogare  prior. 
Sed  potius  mundi  Thais  pretiosa  Menandri, 

Cum  ferit  astutos  comica  moecha  Getas. 
45.  In  mores  te  verte  viri :  si  cantica  iactat, 

I  comes  et  voces  ebria  iunge  tuas. 

Nihil  videmus  quo  Luettiohannis  opinio  confirmetur,  illud  autem 
ipsum  tenes,  ex  quo  omnem  trahit  argumentationem,  tantum 


—  69  — 

abest  ut  ad  novam  amatorem  irretiendum  referendam  sit,  ut  non 

possit  nisi  de  capto  iam  amatore  accipi;  si  quidem  de  amore 

audire  oportet  eum,  qui   ipse  se  magistrum  amoris  nominat, 

Ovidium  dico,  qui  A.  A.  II,  91. 

■  ii 

Non  satis  est,  inquit,  venisse  tibi  me  vate  puellam. 

Arte  mea  capta  est :  arte  tenenda  mea  est. 

Item  non  in  initium  amoris,  sed  in  confirmatum  iam  et  stabi- 
litum  amorem  ea  cadunt,  quae  his  versibus  praecipiuntur.  Sua- 
detur  enim,  ut  rivalium  metus  amantibus  afferatur :  at  audiamus 
rursus  eundem  Ovidium  A.  A.  III,  591.  ss. 

Dum  cadit  in  laqueos  captus  quoque  nuper  amator, 

Solum  se  thalamos  speret  habere  tuos. 
Postmodo  rivalem  partitaque  foedera  lecti 

Sentiat .  has  artes  tollc;  senescet  amor. 

Atque  eadem  sententia  iam  prius  a  vs.  559.  exponitur.  Ergo  his 
versibus  de  eodem  amatore  atque  superioribus  disputatur ;  con- 
sentaneum  autem  est,  postquam  de  artibus  pecuniae  coUigendae 
dictum  sit,  quibus  artibus  amator  nihilominus  retineatur  doceri, 
similiterque  Ovidius  antequam  ea  quae  attulimus  praescribit  de 
muneribus  accipiendis  loquitur,  etsi  is  quidem  poetas  carmina 
non  munera  debere  declarat.  At  poximis  versibus  non  de  diri- 
piendis  veteribus  sed  de  eligendis  novis  amatoribus"  agi  quivis 
facile  perspiciet,  qui  eos  diligenter  perlegerit : 

47.  lanitor  ad  dantes  vigilet :  si  pulset  inanis 

Surdus  in  obductam  somniet  usque  seram. 
Nec  tibi  displiceat  miles  non  factus  amori, 

Nauta  nec  attrita  si  ferat  aera  manu, 
Aut  quarum  titulus  per  barbara  coUa  pependit, 
Caelati  medio  cum  saluere  foro. 

Ordinem  igitur  praeceptorum  contrarium  atque  in  Arte  Ovidii 


—   70   — 

babemus ,  qui  primuin  librum  eligendis  et  capiendis ,  alterum 
tenendis  puellis  tribuit.  Qui  ordo  cur  hic  mutetur  facile  intelligi- 
tur.  Ut  enim  artem  exponentis  est  ab  eo  quod  primum  fieri 
oportet  incipere,  ita  ei  puellae  quae  iam  utitur  amatore  recte 
prius  praecipitur  quomodo  amatore  utendum  sit,  deinde  quos 
novos  amatores  capi  oporteat.  Versus  55.  et  56 : 

Quid  iuvat  ornato  procedere,  vita,  capillo 
Et  tenues  Coa  veste  movere  sinus  — 

qui  ex  initio  I,  2.  repetiti  sunt,  ut  a  Lachmanno,  ita  a  Luettio- 
hanne  omittuntur,  summo  iure,  ut  nobis  videtur.  Satis  enim  est 
verisimile  eos,  cum  olim  in  margine  eius  ex  quo  npstri  fluxerunt 
codicis  notati  essent,  postea  in  transscribendo  ipsi  elegiae  in- 
sertos  esse.  At  dissentimusrursusaLuettiohannedevss.  59 — 62: 

Dum  vernat  sanguis,  dum  rugis  integer  annus, 

Utere,  ne  quid  cras  libet  ab  ore  dies. 
Vidi  ego  odorati  victura  rosaria  Paesti 

Sub  matutino  cocta  iacere  Noto ;  — 

quos  ille  ideo  loco  movet,  quod  versuum  quos  sperni  Propertius 
maxime  indignetur  ultimo  loco  meutionem  fieri,  ad  iuventutem 
utendam  quae  gravissima  sit  adhortatio  impelli  puellam  ante 
caetera  praecepta  oporteat,  cum  praesertim  ea  sententia  cum 
vs.  28.  (Frange  et  damnosae  iura  pudicitiae)  cohaereat.  Haec 
sententia  confirmari  videtur  Ovidii  Artis  Amatoriae  libro  tertio, 
in  quo  similis  adhortatio  omni  praeceptioni  praemittitur,  eius- 
deraque  Am.  I,  8.  ubi  certe  perpauca  ante  praecipiuntur.  Sed 
caveamus  ne  ea  specie  fallamur.  Si  enim  verum  quaerimus,  in 
Ovidiana  elegia  eadem  adhortatio  in  simili  sententiarum  serie 
posita  est  atque  in  Propertiana.  Dirigitur  enim  ad  quaestum 
vss.  53.  ss. 

Forma,  nisi  admittas,  nullo  exercente  senescit : 
Nec  satis  effectus  unus  et  alter  habent. 


ax^;;; 


—  71  — 

Certior  e  multis  nec  tam  invidiosa  rapina  est.   > 
Plena  veuit  canis  de  grege  praeda  lupis. 

quos  versns  excipit  poetae  amatoris  obtrectatio : 

Ecce  quid  iste  tuus  praeter  nova  carmina  vates 
Donat?  amatoris  millia  multa  leges: 

at  Propertius  hoc  idem  hortatur  positquam  aurnm  spectandum 
non  carmina  declaravit;  ut  utrobique  communiter  florem  aetatis 
carminibus  poetisque  neglectis  ad  quaestum  conferendum  esse 
doceatur.  Artis  autem  Amatoriae  longe  alia  ratio  est.  Nam  illic, 
priusquam  quomodo  amari  oporteat  praecipitur,  esse  amandum 
probatur,  quod  in  hac  elegia  ad  amantem  puellam  directa  tacite 
sumitur  et  ponitur.  Atque  ut  eius  adhortationis  cum  quaestus 
et  poetarum  commemoratione  coniunctio  Ovidii  elegia  defendi- 
tur,  ita  extremus  locus  Horatianis  carminibus  I,  4.  11.  II,  3., 
quae  etsi  reliqua  argumenta  alia  snnt  tamen  in  aetatis  fruendae 
adhortationem  exeunt;  quamquam  in  aliis  ut  II,  14.  ab  ea  ipsa 
re  principium  sumitur.  Hactenus  de  uno  argumento :  contra  al- 
terum  vix  est  quod  dicamus.  Unde  enim  patet  versus  contemni 
maxime  aegre  ferre  Propertium?  unde,  si  ita  sit,  extremo  tan- 
tum  id  profiteri  potuisse?  Nam  plane  idem  ad  Ovidiura  eamque 
quam  attulimus  elegiam  attinet,  qui  si  de  versibus  non  extremo 
loco,  sed  in  medio  carmine  loquitur,  cur  Propertium  necessario 
ipsum  exitum  elegiae  praetulisse  putemus?  Reliquus  est  vs.  84. 
Hunc  enim  qui  in  codicibus  sic  scribitur : 

Per  tenues  ossa  sunt  numerata  cutes  — 

ab  aliis  aliter  correctum  et  explicatum,  Luettiohannes  leviter 
mutatum  ut  scribat  ossaque  per  tenues  s.  n.  c.  de  lena  acci- 
pit  et  post  vs.  69. 

Atque  animam  in  tegetes  putrem  exspirare  paternas 

collocat,  at  vs.  70. 


—  72   — 
Horruit  algenti  pergula  curta  foco  —  =,ii, latj <.|  >     . '.. 

m  illius  locum  transfert.  Nam  quae  illo  versu  significetur  ma- 
cies  cum  nec  Propertii  nec  puellae  possit  esse  lenae  ut  sit  relin- 
qui  et  convenire  in  subitam  eius  mortem  quae  Veneris  numine 
efficiatur;  mortuae  pnrro  speciem  describi  non  posse,  nisi  prius 
esse  mortuam  memoratum  sit :  ergo  illinc  versnm  eum  esse  re- 
movendum.  Rursus  ppst  memoratam  lenae  mortem  versum  70. 
nulla  sententiae  necessitudine  cum  proximis  esse  coniunctum,  at 
egestatis  statim  post  divitiarum  studium  puellae  commendatum 
apte  fieri  meiitionem:  esse  igitur  locos  horum  versuum  inter  se 
commutandos.  In  qua  argumentatioue  tantum  facile  concedimus, 
maciem  nec  puellae  esse,  nec  Propertii;  quam  rem  cum  multos 
interpretes  tum  Hertzbergium  fefellisse  vehementer  miror.  Ubi- 
cuuque  enim  amantium  macies  memoratur  —  et  memoratur  cre- 
berrime  —  ibi  aut,  ut  Luettiohannes  recte  admonet,  a  cura  et 
desiderio  aut  a  veneficiis  aut  a  multo  Veneris  usu  proficisci- 
tur*),  quae  ab  hoc  loco  omnia  aliena  sunt:  repentinus  terror 
et  metus  pallore  non  macie  cernitur.  Anicularum  autem  macies 
cum  alibi  saepe  commemoratur**),  tum  in  hanc  lenam  eo  magis 
convenit,  quod  mox  tussi  moritur,  ut  eaedem  res  duae,  macies 
et  tussis,  coniunctae  sunt  in  Antholog.  Lat.  (Meieri)  1631. 


*)  Ut  pauca  de  multis  afferamus,  a  desiderio :  Prop.  IV,  3,  27.  s.  Diceris  et 
macie  vultum  tenuasse,  sed  opto  E  desiderio  sit  color  iste  meo.  I,  5,  21.  Aut  cur 
sim  toto  corpore  nullus  ego.  1, 9, 29.  Qui  non  aute  patet,  douec  manus  attigit  ossa. 
II,  11,  17.  Qnid  tibi  iucundum  est  siccis  habitare  medullis  I  Ovid.  Her.  III,  141. 
IJtque  facis,  coges ;  abiit  corpusque  coloVque.  XI,  27.  Fugerat  ore  color :  macies 
adduxerat  artus  —  Metam.  III,  396.  s.  Attenuant  vigiles  corpus  miserabile  curae 
Adducitque  cutem  macies  et  in  aera  succus  Omnis  abit;  —  a  veneficiis  Horat. 
Epod.  XVII,  21.  8.  Fugit  iuventus  et  verecuudus  color  Reliquit  ossa  pelle  amicta 
lurida;  Tuis  capillus  albus  est  odoribus;  —  a  re  venerea  Prop.  II,  22,  21.  s. 
Sed  libi  si  exiles  videor  tenuatus  in  artus,  Falleris :  haud  unquam  est  culta  labore 
Venus.  Catull.  LVIII.  Gellius  est  tenuis.  Quidui  ?  cui  tara  bona  mater  Tamque  va- 
lens  vivat  tamque  venusta  soror  —  Qui  ut  nihil  attingat  nisi  quod  fas  tangere  non 
est  Quantumvis  quare  sit  macer  invenies.  Ovid.  Am.  I,  6,  5.  Longus  amor  corpus 
tales  tenuavit  in  usus  Aptaque  subducto  corpore  membra  dedit. 

**)  Cfir.  Lucan.  Phars.  VI,  512.  s.  —  tenet  ora  profanae  (Erichthus)  Foeda  situ 


'>'\' •      ■  :m    -■,  -    .      •  _       .     '  ■  *  -t        ■.*■'■'    '■ 

,■;■■-•■•■.-•-■  .-,       ■■  %•  -'•'\    '   ~  •.-"       '-  '   ■V.-    ''       ■' 

:.;■  •■   ~  73  —  '  -  ■ 

kJ^i'?"         Ipsi  cernitis  ecfututus  ut  sin^ 

Confectusque  macerque  pallidusque  — 
-—     .    Defecit  latus  et  periculosam 

Cum  tussi  miser  exspuo  salivam. 

At  neque  alibi,  quod  sciamus,  mortuorum  corporum  macies  de- 
scribi  solet,  neque  hic  attinebat  quidquam  mortuae  habitum  ad- 
umbrare,  cum  ipsa  mors  satis  esset  ante  oculos  posita.  Contra 
nihilfit  frequentius  quam  ut,  si  cuius  verba  afiferuntur,  sive  se- 
quitur  sive  antecedit  oratio,  forma  loquentis  et  species  corporis 
commemoretur.  Quod  si  apud  ipsum  Propertium  rarius  reperi- 
mus,  idcirco  mirum  non  est,  quia  is  loquentes  raro  inducit.  Sed 
tamen  is  quoque  IV,  7.  in.,  priusquam  orationem  Cynthiae  re- 
fert,  qualis  ea  fuerit  exponit: 

7.    Eosdem  habuit  secum,  quibus  est  elata  capillos 

Eosdem  oculos :  lateri  vestis  adusta  fuit,     -^ — " 

Et  solitum  digito  beryllon  adederat  ignis, 
Summaque  Lethaeus  triverat  ora  liquor. 

Spirantisque  animos  et  vocem  misit :  at  illi 
PoIIicibus  fragiles  increpuere  manus.  — 

et  III,  3,  13,  s.  Cum  me,  inquit,  Castalia  speculans  ex  arbore 

Phoebus 
Sic  ait,  aurata  nixus  ad  antra  lyra. 

et  I,  3,  34.  Cynthiam  loquentem  sic  inducit. 

Sic  ait,  in  molli  nixa  toro  cubitum, 

Item  CatuIIus  XLV.  et  Septimii  et  Actes  habitum  describit,  cum 


macies.  Horat.  Epod.  VIII,  5.  —  inier  aridas  nates  —  9.  femur  exile.  Authol. 
Lat.  (Meieri)  1667.  Cuius  viscera  iion  aperta  Tuscus  Per  pellem  poterit  videre 
haruspex.  Martial.  III,  98.  Cum  tibi  trecenti  consules,  Yetustilla  —  Pectus  cica- 
dae  crusculumque  formicae. 


—  74  — 

verba  eorura  profert;  L^III.  Atyn  prius  cum  tremore  dicentem 
facit  vs.  11.  ...    .,:,   , 

Canere  haec  suis  adorta  est  tremebunda  comitibus,  — 

deinde  vs.  49.  maesta  voce: 

Patriam  allocuta  maesta  est  ita  voce  miseriter :  — 

at  finita  oratione  rosea  ei  labia  tribuit  vs.  74 ; 

Roseis  ut  buic  labellis  sonitus  celer  abiit. 

Apud  Tibullura  I,  6,  49.  sacerdos  Be]lonae,  cum  fata  dic- 
tura  est: 

Stat  (que)  latus  praefixa  veru,  stat  saucia  pectus; 
II,  5,  68.  Sibylla  vaticinata: 

lactavit  fusas  (et)  caput  ante  comas. 

Horatius  Epod.  V.,  postquam  pueri  orationem  exposuit,  vss.  11.  ss. 
haec  addit: 

Ut  haec  trementi  questus  ore  constitit 

Insignibus  raptis  puer, 
Impube  corpus,  quale  posset  impia 

MoUire  Thracum  pectora.  — 

Multo  vero  maior  similiura  locorura  numerus  apud  eos  poetas 
est,  qui  cum  fabulas  narrent  multos  dicentes  faciunt ;  ex  quibus 
hic  satis  erit  ex  Ovidii  Fastis  haec  attulisse. 

Fast.  I,   99.  Ille  (i.  e.  lanus)  tenens  dextra  baculum  clavem- 

que  sinistra 
Edidit  hos  nobis  ore  priore  sonos. 

ib.  177.  Tum  Deus  incumbens  baculo,  quem  dextra  gerebat, 
Omina  principiis,  inquit,  inesse  solent. 


.      —  75   — 

II,  503.  ss.  Pulcher  et  humano  maior  trabeaque  decorus 
Romulus  in  media  visus  adesse  via 
Et  dixisse  simul  — 

III,  171. sic  posita  dixit  mihi  casside  Mavors, 

Sed  tamen  in  dextra  missilis  hasta  fuit. 

Denique,  ut  alia  mittamus,  quod  forma  etiam  et  verbis  Proper- 
tiano  versui  similius  est, 

Fast.  V.  193.  s;  Sic  ego:  sic  nostris  respondit  Uiva  rogatis. 
Dum  loquitur,  vernas  efflat  ab  ore  rosas. 

Quodsi  in  his  aliisque  innumerabilibus  exemplis  qualis  quisque 
dum  loquitur  fuerit  perscribitur,  quid  est  cur  lenae  Propertia- 
nae  foeda  macies  oratione  exposita  non  raemoretur,  cum  prae- 
sertim  tali  mulieri  talis  oratio  maxime  sit  consentanea,  quaeque 
ex  praeceptis  eius  nascitur  indignatio  turpitudine  praecipientis 
mirum  in  modum  augeatur?  —  Quo  vero  iure  versum  70.  ne- 
gatur  cum  proximis  esse  coniunctum?  Nam  sordida  inopia  et 
pergula,  ut  apud  Petronium  Sat.  74.  (Hic  qui  in  pergula  natus 
est,  aedes  non  somniat),  et  algenti  foco  indicatur;  eadem  au- 
tem  et  ante  declaratur  tegetibus  paternis  et  post  sordidis 
exequiis,  ut  omnem  hunc  locum  in  eadem  re  consumi  appareat. 
Nec  dubium  est,  cur  hic  potissimum  ea  res  exponatur.  Quod 
enim  Ovidius  Am.  I,  8,  extr.  a  dis  petit  ut  pro  turpibus  consiliis 

lenae  tribuatur  —  nullosque  lares  inopemque  senectam  — 
id  Propertius  deorum  beneficio  narrat  esse  datum. 

Sextae  elegiae  Luettiohannes  medios  versus,  qui  sunt  a  vs. 
11—68. 

Musa  Palatini  referemus  Apollinis  aedem  — 
—  Una  decem  vicit  missa  sagitta  rates.  — 

ipsos  integrum  esse  carmen  atque  a  ceteris  separandos,  ut  duo 
fiant  ex  uno  carmine,  arbitratur.  Nam  primum,  si  una  esset  ele- 


—   76    — 

gia,  non  posse  nisi  ad  ludos  quinquennales  Actiacos,  qui  anno 
a.  Ch.  n.  16.  celebrati  sint,  praeparandos  referri,  quia  coniunc- 
tivi  versus  71.  et  sequentium  : 

Candida  nunc  molli  subeant  convivia  luco, 
Blanditiaeque  fluant  per  mea  coUa  rosae, 

Vinaque  fundantur  praelis  elisa  Falernis, 

Terque  lavet  nostras  spica  Cilissa  comas  cett.  — 

et  futurum  versus  85. 

Sic  noctem  patera,  sic  ducam  carmine  — 

de  actis  iam  ludis  accipi  nequeant :  at  nec  Sicambrorum  eo  iam 
anno  potuisse  fieri  mentionem,  quippe  qui  exeunte  illo  anno  in 
ditionem  venerint;  nec  ludos  eos  usquam  in  hac  elegia  memorari. 
Deinde  versum  11.  et  67.  adeo  esse  similes  initiis  vel  clausulis 
similium  carminum,  ut  in  media  elegia  locum  non  habeant.  Tum 
Philetam  et  Callimachum,  qui  in  altero  disticho  memorentur : 

Cera  (vel :  serta)  Philetaeis  certet  (vel :  certent)  Romana 

corymbis, 
Et  CjTcnaeas  urna  ministret  aquas.  — 

si  amatorium  scribatur  carmen,  recte  memorari,  non  item,  si 
gravius  argumentum  tractetur.  Contrarium  non  effici  versu  69 : 

Bella  satis  cecini :  citharam  iam  poscit  Apollo  — 

cum  nec  bella  prius  narrentur,  sed  aedes  Apollinis  Palatini  re- 
feratur  (vs.  11.  et  vs.  67.  Actius  hinc  traxit  Phoebus  monu- 
menta  — )  plurimumque  loci  ApoUinis  oratio  obtineat,  nec  bella 
illa  eadem  elegia  celebrata  voculae  iam  et  nunc  sint  indicio  (in 
vs.  69.  et  71.).  Sed  ne  vate  et  sacris  quidem,  quae  sint  in 
vs.  1.  (Sacra  facit  vates — ),  effici  contrarium ,  cum  ea  per 
eipovecav  quamdam  etiam  de  leviore  illo  quod  a  versu  69.  sequa- 
tur  carmine  intelligi  possint.  In  qua  argumentatione  hoc  primum 


—  77  —  •       ^ 

satis  mirari  non  possum,  cur  hanc  elegiam  ad  ludos  Apollinis 
Actiaci  referant,  quorum  non  verbo  mentio  iniiciatur.  Luettio- 
hannes  nos  ad  Hertzbergium  (Quaest.  Prop.  p.  28.  et  228),  hic 
ad  Barthii  Vitam  Propertii  (p.  LXXXVI.)  delegat,  ille  autem, 
Huius  ipsius  rei  (i.  e.  devictorum  Sicambrorum),  inquit,  meminit 
quoque  Propertius  celebri  illa  eleg.  6.  libri  4.,  quae  adeo  novis- 
simam  continet  temporis  notam  in  Propertii  carminibus,  ut  pro- 
babile  sit  hanc  elegiam  vel  hoc  ipso  anno  vel  sub  finem  praece- 
dentis  anni  mense  Septembri  scriptam  esse,  quo  tempore  nimi- 
rum  Ludi  quinquennales  ab  Augusto  in  memoriam  Actiacae 
victoriae  instituti  celebrati  fuere  sec.  Dion.  Cass.  1.  LIV.  Nam 
potuit  Propertius  tanquam  vates  etiara  de  re  certe  sperata  et 
proxime  futura  canere :  Ille  paludosos  memoret  cett.  Quae  res 
sit  nemo  non  videt.  Quod  unus  de  tempore  eius  carminis  satis 
diffidenter  opinatur,  id  alter  pro  certo  sumit,  tertius  vero  eo  ad 
ipsum  carmen  oppugnaudum  et  discerpendura  abutitur.  Coniunc- 
tivis  autera  illis  et  futuro  Propertius  uon  modo  ad  ludos,  sed  ne 
ad  Apoilinem  quidem  celebrandum,  verum  ad  convivii  hilarita- 
tem  et  Augusti  victorias  laudandas  adhortatur ;  quae  adhortatio 
in  omne  pariter  tempus  conveniebat,  non  in  id  potissimum,  quo 
ludi  illi  ApoUinares  instabant.  Verum  taraen  vel  ad  ludos  illos, 
cum  solleranes  et  stati  essent,  omni  terapore  poterat  celebran- 
dos  hortari ;  nisi  forte  Ovidium  statuas  Fast.  V,  597. 

Solleranes  ludos  Circo  celebrate,  Quirites ! 

de  Marte  Ultore  ante  ipsos  eius  ludos  scripsisse,  aut  ad  Matro- 
nalia  rite  agenda  III,  253. 

Ferte  deae  flores :  gaudet  florentibus  herbis 
Haec  dea :  de  tenero  cingite  flore  caput.  — 

ante  Calendas  Martias  adhortatum.  Sed  satis-  de  ludis.  Quid  se- 
quatur  Propertius  aperte  profitetur  vss.  11.  et  67.  quibns  se 
dicit  causam  aedis  ApoIIinis  Palatini  explicare.  Neque  est  cur 


—   78   - 

aliud  quaeramus.  Tale  enim  carmen  et  X,  IX,  IV,  II.  est  simile 
et  quam  quod  maxime  eius  qui  sacra  diesque  et  cognomina 
prisca  locorum  canit.  Id  autem  cum  post  id  tempus  possit  scrip- 
tum  esse  quo  Sicambri  pacati  sunt,  ex  temporum  rationibus 
nihil  promi  posse  apertum  est  quo  duo  esse  carmina,  non  unum 
comprobetur.  Sed  ne  X.  et  IV.  quidem  elegia  quidquam  efficitur, 
etsi  10,  1. 

Nunc  lovis  incipiam  causas  aperire  Feretri,  — 

et  4,  1. 

Tarpeium  nemus  et  Tarpeiae  turpe  sepulcrum 
Fabor  — 

huius  elegiae  versui  1 1 .  Musa  Palatini  referemus  Apollinis 
aedem;  —  10,  45.  s. 

Nunc  spolia  in  templo  tria  condita :  causa  Feretri 
Omiue  quod  certo  dux  ferit  ense  ducem  — 

et  4,  93. 

A  duce  Tarpeio  mons  est  cognomen  adeptus  — 

huius  versui  67.  Actius  hinc  traxit  Phoebus  monumenta  cett.  — 
adraodum  similes  esse  apparet.  Quid  enim  ?  num  similium  carmi- 
nura  sirailia  oniniura  exordia  sunt  vel  clausulae?  —  Ne  apud 
Propertium  quidem,  cuius  IV,  2.  ab  interrogatione  incipit: 

Quid  mirare  meas  tot  in  uno  corpore  formas  ?  — 

et  in  Mamurii  artificis  mentionera  desinit : 

At  tibi,  Mamuri,  formae  caelator  ahenae 

Tellus  artifices  ne  terat  Osca  raanus, 
Qui  me  tam  docilis  potuisti  fundere  in  usus. 

Unum  opus  est,  operi  non  datur  unus  honos.  — 

IV,  9.  etsi  concluditur  sirailiter,  ab  ipsa  taraen  narratione  ordi- 


—   79   — 

tur.  Multo  vero  magis  Ovidius  in  Fastis  initia  singuIora.m  loco- 
rum,  qui  his  sunt  elegiis  similes,  variat,  etsi  hic  quoque,  ut  rei 
natura  librique  perpetui  ordo  fert,  saepissime  a  re  ipsa  tempo- 
rum  adiunctis  rationibus  principium  sumit.  Tum  enim  a  preci- 
bus  dei  vel  deae  alicuius  orditur,  ut  III,  167.  VI,  249;  tum  ab 
interrogatione  aliqua  et  consilio,  ut  II,  425.  s. 

Nupta,  quid  exspectas?  non  tu  poUentibus  herbis 

Nec  prece  nec  magico  carmine  mater  eris. 
Excipe  fecundae  patienter  verbera  dextrae ;  — 

tum  a  loco  eius,  de  quo  narraturus  est,  sacelli,  ut  I,  637. 

Candida  de  niveo  posuit  lux  proxima  templo 
Qua  fert  sublimes  alta  Moneta  gradus : 
Nunc  bene  prospicies  Latiam,  Concordia,  turbam;  — 

tum,  ut  alia  multa  mittamus,  ita  ad  causam  accedit,  ut  prius  ex- 
spectationem  legentiuui  gravitatisque  rei  opinionem  moveat.  Nam 
II,  in.  priusquam  unde  Februarius  mensis  dictus  sit  exponit 
maiorera  se  iam  materiam  quam  olim  elegis  amplecti  profitetur 
Germanicique  gratiam  captat,  et  II,  119.,  ubi  dicturus  est  quo 
die  Augustus  Pater  Patriae  sit  salutatus,  ingenium  se  deficere 
queritur  Homerique  spiritum  exoptat,  et  V,  545.  cum  de  templo 
Martis  Ultoris  loqui  instituit  sidera  quasi  reverentia  mota  ei 
diei  fingit  cedere,  quo  iilud  ab  Augusto  dedicatum  sit.  Nec  casu 
fieri  videtur,  ut  in  his  tribus  exemplis  sicut  hic  apud  Propertium 
ad  Caesaream  domum  res  perducatur,  videlicet  quia  quaecunque 
eam  attingant  praeter  cetera  sint  efferenda.  Nam  id  ipsum  Pro- 
pertius  efficit  sacerdotis  persona  suscepta,  ut  Horatius  C.  III,  1 , 
in.  cum  sacerdotis  partes  agit  carmina  non  prius  audita  se  can- 
taturum  aperte  declarat.  Neque  aliter,  ut  in  Fastis  subsistamus, 
res  se  habet  in  clausulis.  Etsi  enim  singuli  loci  saepius  renova- 
tione  rei  expositae  terminantur  aut,  nuUa  singulari  addita  con- 
clusione,  ipsa  expositione  definiuntur,  non  raro  tamen  hoc  ipsum 


—  80  — 

incidit,  ut  extremo  loco  laudatio  aliqua  Caesareae  domus  adhibea- 
tur.  Quo  coQsilio  non  solum  singula  disticha  adduntur ,  ut 
Fast.  II,  637.  Charisiorum  descriptionem  pieque  ea  celebrandi 
adhortationem  Augusti  admonitio  excipit : 

Et,  Bene  nos,  Patriae,  beue  te,  Pater,  optime  Caesar! 
Dicite,  suffuso  per  sacra  verba  mero  — 

aut  in  exeunte  libro  primo,  Pacis  sollemni  memorato,  salutis  pu- 
blicae  vota  in  domum  Caesaream  diriguntur : 

721.  Utque  domus  quae  praestet  eam,  cum  Pace  perennet 
Ad  sua  propensos  vota  rogate  deos :  — 

sed  usurpantur  etiam  plurium  versuum  conclusiones,  ut  I,  613. 
ss.,  postquam  de  nomine  Augnsti  dictum  est,  ei  heredique  eius 
optima  quaeque  hunc  in  modum  optantur : 

Augeat  imperium  nostri  ducis,  augeat  annos, 
Protegat  et  vestras  querna  corona  fores. 

Auspicibusque  deis  tanti  cognominis  heres 
Omine  suscipiat,  quo  pater,  orbis  onus;  — 

et  I,  285  ss.  iis,  quae  de  lano  sunt  exposita,  Germanici  laudatio 
bonaque  pro  eo  suscepta  vota  succedunt : 

Pax  erat,  et  vestri,  Germanice,  causa  triumphi 
Tradiderat  famulas  iam  tibi  Rhenus  aquas. 

lane,  face  aeternos  pacem  pacisque  ministros, 
Neve  suum  praesta  deserat  auctor  opus. 

Augere  hunc  numerum  exemplorum  non  difficile,  sed  supervaca- 
neum  est;  cernitur  enim  non  inusitatum  fuisse  varia  argumenta 
in  Caesarum  laudes  deflectere.  At  ex  hoc  ipso  genere  haec  est 
Propertii  conclusio.  Quod  autem  non  simpliciter  et  universe 
nescio  qui  ad  Augustum  laudandum  impelluntur,  sed  convivium 


W'. 


^-      —  81   - 

fingitur,  in  qno  qoi  originem  aedis  Palatinae  explicavit  canendo 
fessus  genio  indnlgeat,  potosque  convivas  ad  Principis  varias 
laudes  celebrandas  impellaj; :  quis  non  in  eo  summam  poetae  ar- 
tem  agnoscat  simplicitatem  narrationis  argumenti  ac  sensuum 
varietate  adornantis  ? 

Cum  enim  post  narrationem  Actiacae  victoriae  sacrificio  si- 
mulato  praeparatam  repente  se  tanquam  in  convivium  transfert 
idque  quasi  magister  quidam  bibendi  regit  et  moderatur  et  ut 
Eryximachus  apud  Platonem  Amorem  ita  Augustum  ut  ordine 
omnes  collaudent  constituit,  legentium  animos  religione  et  atten- 
tione  imbutos  ad  admirationem  erigit,  spe  confirmat,  indignatione 
permovet,  laetitia  grataque  Apollinis  recordatione  implet,  mox 
elatam  summamque  laetitiam  ad  convivalem  hilaritatem  inflectit, 
ut  paene  eadem  affectuum  series  percurratur  atque  in  illo  cele- 
berrimo  Horatii  carmine  I,  37.  (Nunc  est  bibendum  cett.),  nisi 
quod  Propertius  commiserationem  eam  omittit,  qua  ille  carmen 
egregie  concludit,  ordinemque  contrarium  adhibet,  cum  convivii 
hilaritatem  extremo,  non  primo  loco  exprimit.  Quid  igitur  est 
cur  quae  in  uno  carmine  summa  merito  praestantia  existimatur, 
in  altero  tantam  in  reprehensionem  incurrat,  ut  totum  carmen 
discerpendum  videatur?  —  Neque  enim  verendum  est  ne  extre- 
mus  locus  a  superiore  carmine  dissideat.  Quid  enim  narratur? 
Definitur  quo  classes  convenerint  (15  —  20)  et  quae  classes 
(21  —  24),  describitur  quomodo  acies  instructae  sint  (25  —  26), 
inducitur  Apollo  eiusque  oratio,  qua  ut  imperator  ante  proelium 
milites  ita  Augustum  victoria  promittenda  confirmat  animumque 
eius  erigit,  profertur  proelium  commissum,  hostes  fugatos,  Gleo- 
patram  fugisse  ipsamque  sibi  mortem  conscivisse  narratur:  quid 
tandem  id  est  nisi  bellum  vel  ut  poetae  saepe  pluralem  dicunt 
bella  canere,  si  non  ut  epici  at  tamen  ita  ut  lyrici  poetae  bella 
canunt?  Atque  ea  quidcm  omnia  eo  consilio  narrantur,  ut  cur  sit 
Apollini  Palatina  aedes  dedicata  ostendatur,  sed  tamen  hic  non 
quaeritur  quo  consilio  sed  quid  narretur.  Quod  ne  concedamus 
cum  Luettiohanne  epicum  quoddam  poema  excogitare,  quodPro- 

6 


l. 

—  82  —  ' 


1>:  .      •  ■  ...•.•■  ._,v-..     .;..^. 


pertius  inchoatum  abiecerit,  quod  poema  neqne  ab  alio  quoqnam 
neqne  nsqnam  ab  ipso  Propertio  memoratnr,  id  profecto  prorsns 
est  hariolari.  Nam  qnod  ille  11,10.  epicnm  se  ait  poema  compo- 
siturum,  id  non  maioris  momenti  est,  quam  quod  idem  III,  5, 
25.  ss. 

Tum  mihi  naturae  libeat  perdiscere  morem, 

Quis  deus  hanc  mnndi  temperet  arte  domum  cett. 

grandiore  se  aetate  physicis  et  philosophiae  operam  datumm  de- 
clarat,  nnde  non  facile  quisqnam  coniiciat  enm  tanqnam  alternm 
Lucretinm  etiam  de  natura  rerum  scripsisse. 

Ac  prorsus  frustra  negatur  nunc  et  iam  in  carminibus  ita 
dici,  ut  non  id  omne  tempns  in  qnod  carmen  incidat  complec- 
tantur,  sed  posteriorem  eius  temporis  partem  priori  opponant. 
Quod  etsi  mnlto  fit  rarius,  tamen  cur  ita  fiat  non  obscurum  est. 
Plerumque  enim  lyrici  poetae  uisi  quid  factum  sit  narrant  uno 
tenore  quid  sit  aut  qnid  sentiant  exponunt,  ut  illis  particulis  si 
utuntur  id  quo  dicunt  tempus  a  superiore  aliquo  disiungant.  Ubi 
autem  ita  carmina  instituunt,  ut  dum  dicunt  fiat  aliquid  atque 
agatur  atque  ad  id  quod  agitur  verba  et  sententias  accommodant, 
ibi  et  praesens  tempus  verbi  et  illa  adverbia  ad  proxima  quaeque 
referunt  eaqae  iis  quae  in  iisdem  carminibus  prius  acta  vel  dicta 
sunt  opponunt.  Cuius  rei  si  apud  Propertium  alia  desunt  exem- 
pla,  causa  in  hoc  ipso  est  posita,  quod  non  multa  eiusmodi  car- 
mina  habet.  At  Ovidius  Amor.  III,  2,  43. 

Sed  iam  pompa  venit,  inquit,  linguis  animisque  favete  — 

ut  hoc  ipsum  momentum  temporis  ei  tempori  opponat,  quo  se  in 
eodem  carmine  facit  initium  ludorum  exspectantem ,  atque  aliud 
rnrsus  posteriusque  tempus  demonstrat  vss.  63.  s. 

Maxima  iam  vacuo  Praetor  spectaculo  Circo 
Quadriiuges  aequo  carcere  misit  equos  — 

rursusque  aliud  vss.  77.  ss. 


—    83    — 

Jamque  patent  iteram  reserato  carcere  postes. 

Evolat  admissis  discolor  agmen  equis. 
Nunc  saltem  supera,  spatioque  insurge  patenti. 

Sint  mea,  sint  dominae  fac  rata  vota  meae.  — 

Atque  item  Am.  I,  6,  57. 

Aut  ego  iam  ferroque  ignique  paratior  ipse 
Quem  face  sustineo  tecta  superba  petam  — 

ita  dicit,  ut  id  tempus  quo  de  obsequio  ianitoris  desperat  ab  eo 
tempore  qno  sibi  eius  gratiam  hoc  ipso  in  carmine  conciliaturus 
videbatur  seiungat.  Nec  Catullus  in  nobilissimo  illo  epithalamio 
LIX.  cum  vs.  184.  dicit 

Jam  licet  venias,  raarite  — 

idem  tempus  significat  de  quo  ante  dixit  aut  idem,  de  quo  mox 
vs.  195. 

Jam  venis,  inquit,  bona  te  Venus 
luverit. 

Reliquum  est  de  Phileta  et  Callimacho.  Sed  illum  quidem 
non  solum  amatoria  carmina  scripsisse  et  Battin  quamdam  vel 
Bittin  celebrasse  constat,  sed  satis  verisimile  est  ea  etiam  com- 
posuisse  quae  ab  huius  eligiae  genere  non  multum  differrent. 
Nam  qui  accuratissme  de  eo  scripsit  Nicolaus  Bachius  (Philetae 
Coi  Hermesianactis  Colophonii  atque  Phanoclis  reliquiae.  Halis 
Saxonum  1829.  pag.  18.)  non  modo  elegos  illum  et  hexametros 
et  iambos  docet  conscripsisse,  sed  etiam  ex  illis  hexametris  vel 
elegis  nonnullos  libros  inscripsisse:  ATq[jL7)Tpa,  'Epit'^,  IlaiYvta, 
'Emy^d^^aLTa.;  ex  quibus  priores  certe  duos  admodum  probabile 
est  in  religionibus  exponendis  esse  versatos.  Praeterea  Proper- 
tius,  ut  Hertzbergius  Qnaest.  Prop.  p.  194.  monet,  hic  versuum 
magis  rationem  sermonisque  elegantiam  quam  argumenta  et  cau- 
sas  dicere  potest,  cum  illius  prae  se  fert  imitationem.  Quamquam 


—  84  — 

8i  v^rum  quaerimus  ne  haec  quidem  elegia  ab  amatorio  illo  et 
solito  Propertii  genere  plane  aliena  est.  Extrema  enim  parte 
causa  si  non  ad  amorem  at  tamen  ad  convivium  amatoriis  deli- 
ciis  non  alienum  deducitnr;  id  ipsum  autem  amatorii  poetae 
existimamus,  non  solum  quae  in  ipso  amore  posita  sunt  celebrare, 
sed  diversissima  et  disiunctissima  quaeque  omnemque,  ut  ita 
dicam,  rerum  naturam  ad  amorem  dirigere  omnibusque  quae  di- 
cat  quasi  notam  quamdam  amoris  imprimere.  Ac  sic  Propertius 
porticum  ab  Augusto  apertum  II,  31.  ita  narrat,  ut  amicae  cur 
tardior  veniat  rationem  reddat;  nova  bella  Augusti  novasquequas 
exspectat  victorias  III,  4.  ita  celebrat,  ut  animo  triumphum 
praecipiat,  quem  in  sinu  carae  nixus  puellae  spectaturus  sit.  Sed 
de  Phileta  hactenus.  Callimachum  vero  quis  hic  appellari  mi- 
retur,  qui  meminerit  Ahta  eius  ita  fuisse  scripta  ut  tota  in  eodem 
genere  atque  haec  elegia  essent  posita?  Sive  enim,  ut  aliis  pla- 
cet,  perpetuum  illum  fuit  poema,  sive  in  singulis  elegiis  consi- 
stebat,  utDiltheius  (De  Callimachi Cydippa.  Lipsiae  1 863. p.  105.) 
ex  his  ipsis  Propertii  quarti  libri  elegiis  coniicit:  hoc  certe  nihil 
habet  dubitationis ,  quin  singulorum  nominum  et  institutorum 
causae  fuerint  explicatae,  unde  nomen  libro  inditum  est,  illud 
vero  dubitatur  etiam,  utrum  amores  hoc  eodera  libro  tractave- 
rit,  ut  Diltheio  (p.  74.  ss.)  et  0.  Schneidero  (Prolegg.  in  Atrca) 
videtur,  an  praeter  illum  et  hymnos  et  epigrammata  alias  etiam 
atque  amatorias  elegias  conscripserit ,  ut  Valckenaerius,  Erne- 
stius,  Bentleius  malunt.  At  hac  Propertii  elegia  nihil  aliud  agi- 
tur  quam  ut  explicetur,  cur  ApoIIini  Palatino  templum  dedica- 
tum  sit. 

In  septima  elegia  Luettiohannes  (pag.  40.  s.)  post  vs.  22. 
(Foederis  heu  taciti !  cuius  fallacia  verba  Non  audituri  diripuere 
Noti)  id  desiderat,  cui  proximus  versus: 

At  mihi  non  oculos  quisquam  inclamavit  euntis  — 

apte  opponatur.    Idem  vss.  35 — 38: 


\  _  85  — 

Lygdamns  nratur,  candescat  lamina  vernae: 

Sensi  ego  cum  insidiis  pallida  vina  bibi: 
At  Nomas  arcanas  tollat  versuta  salivas: 

Dicet  damnatas  ignea  testa  manus. 

quia  mandatum  contineant,  ex  mediis  querelis  toUendos  et  cum 
aliis  mandatis  coniungendos  putat,  at  ante  vs.  39. 

Quae  modo  per  viles  inspecta  est  publica  noctes 
Haec  nunc  aurata  cyclade  signat  humum  — 

vult  accuratius  descriptam  fuisse  novam  amicam,  quia  transitus 
a  foedi  funeris  adumbratione  ad  illam  depingendam  factus  per 
pronomen  relativum  fractus  sit  et  elumbis.  —  Tum  vss.  51 — 54. 

Jure  ego  Fatorum  uulli  revolubile  carmen, 
Tergeminusque  canis  sic  mihi  molle  sonet, 

Me  servasse  fidem.  Si  fallo,  vipera  nostris 
Sibilet  in  turaulis  et  super  ossa  cubet.  — 

loco  movet,  quod  iurisiurandi  servati  testificatio  neque  ad  supe- 
riores  neque  ad  inferiores  sententias  quidquam  attineat,  neque 
in  ipsis  sit  quidquam  quo  causalis  vis  proximi  versus  spectet: 

Nam  gemina  est  sedes  turpem  sortita  per  amnem — ; 

neque  enim  exponere  Cynthiam  cur  in  vs.  52.  tergeminum  ca- 
nem  dixerit.    Sed  ne  ad  vs.  50.  quidem: 

Longa  mea  in  libris  regna  fuere  tuis  — 

illud  nam  posse  referri:  videri  igitur  ait  inter  vs.  50.  et  55. 
aliquam  sententiam  intercidisse ,  cuius  versu  55.  ratio  reddere- 
tur,  Itaque  inter  vs.  22.  et  23.  collocat  vss.  51  —  54,  inter  vss. 
34  et  39.  unam  lacunam  notat,  alteram  inter  vss.  50.  et  55., 
versus  autem  35  —  38.  inter  76.  et  77.  transfert.  Sed  nihil  re- 
fert  quem  ipse  ordinem  constituat:  illud  unum  videndumest,  quo 
iure,  immo  qua  iniuria  eum  qui  traditus  est  perturbet. 


—  86  —  ! 

Negat  at  in  vs.  23.  iustam  habere  oppositioDem.  Car  neget 
non  addit.  Si  quid  tamen  licet  coniicere,  hoc  dicere  videtur, 
mihi  quod  est  post  at,  nemini  alii  opponi,  cum  prius  etiamCyn- 
thia  ipsa  de  se  loquatur.  Ac  saepe  quidem  pronomen  personale 
additur  ita  ad  coniuuctionem  at,  ut  alii  personae  opponatur,  sive 
ea  oppositio  ipsis  personis  continetur,  sive  cum  iis  totas  simul 
sententias  amplectitur.    Illud  est  in  IV,  3,  29: 

At  raihi  cum  noctes  induxit  Vesper  amaras  — 
ubi  Arethusa  se  Lycotae  opponit;  III,  25,  11. 

At  te  celatis  aetas  gravis  urgeat  annis  — 
ubi  Propertius  Cynthiam  sibi  opponit;  II,  33,  21. 

At  tu  quae  nostro  nimium  placata  dolore  es  — 
ubi  Isidi  opponit  Cynthiam;  II,  16,  13: 

At  tu  nunc  nostro  Venus  o  succurre  dolori  — 

ubi  Cynthiae  Venerem;  II,  5,  17: 

At  tu  per  dominae  lunonis  dulcia  iura 
Parce  tuis  animis  vita  nocere  tibi  — 

ubi  Cynthiam  sibi;  item  I,  6,  31 : 

At  tu  seu  mollis  qua  tendit  lonia  seu  qua 

Lydia  Pactoli  tingit  arata  liquor  — 
—  Tum  tibi  si  qua  mei  veniet  non  immemor  hora, 

Vivere  me  duro  sidere  certus  eris  — 

ubi  cum  ante  iara  de  misera  Propertii  conditione  dicatur  omnem 
oppositionera  in  personis  positam  apparet.  —  Contra  et  persona 
personae  et  simul  sententia  sententiae  opponitur  III,  19,  25: 

At  vos  innuptae  felicius  urite  taedas  — 


r':'r  ■  .-■  --  '  "_  87  — 

quae  eDJm  aliis  paellis  optator  felicitas  opponitur  Scyllae  quae 
narrata  est  calamitati;  item  III,  15,  43. 

At  tu  non  meritam  parcas  vexare  Lycinnam  — ; 

nam  adversativa  ratio  intercedit  inter  Dirces  saevitiam  de  qua 
prius  dictum  est  atque  eam  quae  a  Cyntbia  optatur  clementiam; 
item  II,  29,  14: 

At  tu  nescio  quas  quaeris,  inepte,  fores  — , 

quiaCynthiae  fidei Propertii  infidelitas  opponitur;  item  II,  26, 11. 

At  tu  vix  primas  extollens  gurgite  palmas 
Saepe  meum  nomen  iam  peritura  vocas  — ; 

nam  Propertio  Cynthia  ita  opponitur,  ut  simul  alterius  precibus 
vota  alterius  opponantur;  item  II,  25,  9: 

At  me  ab  amore  tuo  deducet  nulla  senectus  — 

*cum  enim  alii  homines  resque  aliae  deficere  tempore  dicta  sint, 
se  Propertius  semper  asseverat  in  amore  permansurum;  simili- 
terque  suam  fidem  aemuli  mobilitati  opponit  II,  24,  33: 

At  me  non  aetas  mutabittota  Sibyllae — . 

Sed  praeter  hos  locos  sunt  alii,  ubi  pronomeu  personale  non  id- 
circo  ad  particulam  adversativam  est  additum,  quod  oppositio 
aut  tota  aut  ex  parte  in  ipso  sit  posita,  verum  adversativa  ratio 
illud  plane  non  amplectitur.    Nam  cum  IV,  2,  47,  dicitur: 

At  mihi  quod  formas  unus  vertebar  in  omnes  — 

quia  ante  idem  Vertumnus  quot  varias  formas  sustineret  expo- 
suit,  non  se  aliis,  sed  suis  formis  nomen  suum  opponit;  idemque 

cum  vs.  61.  s. 

At  tibi,  inquit,  Mamuri,  formae  caelator  ahenae 
Tellus  artitices  ne  terat  Osca  manus  — 


—  88  — 

non  hunc  Mamurium  pristini  ligneique  signi  auctori,  quem  nuU 
lum  memoravit,  sed  ligneo  signo  opponit  ahenenm.  Atque  eodem 
ex  genere  est  IV,  1,  135. 

At  tu  finge  elegos  — , 

quod  antequam  dicit  horoscopus,  neminem  alium  aliud  agere  ius- 
sit,  sed  opponit  forensi  operae,  qua  modo  interdictum  esse  Pro- 
pertio  ab  Apolline  narravit,  elegias,  quas  cum  ApoIIine  eum  iu- 
bet  componere;  deinde  III,  18,  31: 

At  tibi  nauta  pias  hominum  qui  traiicis  umbras  — 

ubi  oppositio  non  est  inter  Charonta  et  nescio  quem  deum  vel 
hominem,  sed  inter  mortem  omnibus  communem  atque  illum  ad 
astra  escensum,  qui  deCaesare  (atque  ut  nobis  videtur  etiamde 
Claudio,  etsi  aliter  placet  Hertzbergio)  praedicatur,  Marcello 
mortuo  optatur;  tum  III,  11,  71.  s. 

At  tu  sive  petes  portus  seu  navita  linques, 
Caesaris  in  toto  sis  memor  lonio  — 

ubi  cui  nautam  oppositum  putes  non  facile  reperias,  sed  Caesar 
ApoUini  opponitur;  tum  II,  2,  2. 

At  me  composita  pace  fefellit  Amor  — 
cui  versui  haec  antecedunt: 

Liber  erara  et  vacuo  meditabar  vivere  lecto  — 
ut  hic  quoque  ipse  de  se  loquatur  Propertius;  tum  I,  17,  25.  ss. 

At  vos  aequoreae  formosa  Doride  natae 

Candida  felici  solvite  vela  choro. 
Si  quando  vestras  labens  Amor  attigit  undas, 

Mansuetis  socio  parcite  litoribus  — 

quas  ante  preces  cum  dicat  de  morte  sua  quae  instare  videatur, 


—  89   — 

ei  salutem  quam  petit,  iion  deas  quas  implorat  cuiquam  opponit; 
denique  I,  5,  9.  s.: 

Quae  si  forte  tuis  nou  est  contraria  votis : 
At  tibi  curarum  millia  quanta  dabit!  — 

nam  obsequium  eiusdem  est  Cynthiae  quae  curarum  auctor  est. 
—  Hoc  de  usu  at  particulae  Dietschius  ad  Sallust.  lug.  26.  (in 
editione  anni  1845)  disputat,  qui  quidera  et  solemne  esse  docet, 
ut  ipsam  particulam  statim  nomen  proprium  vel  alia  personae 
significatio,  inprimis  pronomen  excipiat,  et  oppositionem  addit 
haud  raro  rei  esse,  non  personae.  Sed  ad  hanc  similitudinera  hic 
quoque  dictum  est,  neque  est  quaerendum  cui  ipsa  se  opponat 
Cynthia,  sed  quam  rem  cui  rei  opponat.  Cum  autera  ab  hoc 
versu  exponere  incipiat,  quantam  mortua  in  contemtionera  vene- 
rit,  supra  quae  viva  Propertio  grata  fecerit  recenseat:  quis  du- 
bitet  quin  at  particula  haec  ipsa  ratio  declaretur?  —  At  quae 
proxirae  antecedunt,  iis  iam  non  de  pristinis  beneficiis  loquitur 
sed  de  foedere  violato  queritur;  haec  enim  vis  est  illorum: 

Foederis  heu  taciti!  Cuius  fallacia  verba 
•  .  Non  audituri  diripuere  Noti.  — 

Audio;  sed  oppositio  non  semper  ad  proxirae  quaeque  anteceden- 
tia,  sed  haud  raro  ad  gravissima  quaeque  ex  antecedentibus 
spectat,  ut  inter  ea  quae  oppositionera  sustinent  alia  levioris  rao- 
menti  intercedant.  Hunc  in  modum  HI,  20,  5.  ss.  haec  dicuntur: 

Credis  eum  iam  posse  tuae  meminisse  figurae, 

Vidisti  a  lecto  quem  dare  vela  tuo? 
Durus  qui  potuit  lucro  mutare  puellam. 

Tantine  his  lacrimis  Africa  tota  fuit? 
At  tu  stulta  deos,  tu  fingis  inania  verba  — ; 

nam  inter  oppositionem  perfidi  amatoris  fidaeque  amicae  medio 
disticho  aliena  sententia  interiecta  est,  quae  etsi  cum  causa  co- 


—  90  —  I 

haeret  ad  ipsam  tamen  oppositionem  non  pertinet;  extremum 
enim  hexametrum  cum  Hertzbergio  sic  accipimus,  ut  Cynthia 
deos  iurisiurandi  esse  vindices  falso  putare  ipsaque  se  inanibus 
amatoris  excusationibus  fallere  dicatur.  Item  II,  9,  10.  cum  il- 
lud  dicitur: 

At  tu  non  una  potuisti  nocte  vacare  — 

Cynthia  opponitur  Briseidi,  sed  ea  memorata  prius  quam  oppo- 
sitio  infertur  hoc  distichon  interpositum  est: 

Tunc  igitur  veris  gaudebat  Graecia  natis, 
Tunc  etiam  felix  inter  et  arma  pudor.  — 

Item  IV,  3,  29.  Arethusa  suam  vitam  vitae  Lycotae  ita  ex  ad- 
verso  ponit: 

At  mihi  cum  noctes  induxit  Vesper  amaras  — 

ut  prius  aperiat  unde  viri  maciem  ortam  velit.  At  III,  15,  42., 
ubi  quae  a  Cynthia  poscitur  clementia  Dirces  saevitiae  opponitur, 
inter  huius  descriptionem  illamque  postulationem  multis  etiam  di- 
stichis  quas  illa  dederit  poenas  exponitur.  —  Nihil  igitur  est  cur 
in  at  oppositionem  desideremus.  Sed  non  rainus  errat  Luettio- 
hannes  cum  vss.  35 — 38.  ideo  loco  movet,  quod  quae  contineant 
mandata  cum  ceteris  mandatis  coniungenda  sint.  Quid  enim?  in- 
fra  quae  vult  fieri  ea  Cynthia  ipsi  Propertio  aperte  mandat  et 
coramittit  utque  exsequatur  impellit;  tibi  nunc  raandata  da- 
mus,  inquit,  antequam  tertia  verbi  personaT utitur : 

73.  Nutrix  in  tremulis  ne  quid  desideret  annis  — 
76.  —  Ne  speculum  dominae  porrigat  illa  novae  — 

at  post  hos  versus  imperativos  adhibet:  ure,  desine,  pelle,  scribe, 
sperne  — ;  accedit ,  ut  quae  ibi  mandantur ,  placatum  omnia  ac 
dolore  magis  et  pietate  quam  ira  commotum  animum  indicent 
atque  ab  indignatione  et  obiurgatione  ad  commiserationem  et 


-  —  91  — 

indnlgentiam  revocata  oratione  proferantur:  supra  quae  vult 
fieri,  ea  et  iracundia  movetur  ut  velit  nec  tam  mandat  cuiquam 
quam  optat,  cum  non  Propertio  ut  Lygdamum  et  Nomadem  tor- 
queat  committat,  sed  eos  detestetur.  Tormenta  autem  in  dete- 
stando  saepissime  appellari  nemo  nescit.qui  Plautum  legitj  apud 
quem  de  servis  illud  abi  in  malam  crucem  frequentissime  di- 
citur.  Quae  detestatio  ut  a  mandatis  illis  aliena  est  ita  ei  ubi 
posita  est  loco  maxime  convenit.  Quid  enim  magis  estf  consenta- 
neum  quam  si  quis  alium  detestetur  ibi  potissimum  detestari  ubi  cul- 
pa  eius  aliqua  memorata  recenti  memoria  ad  detestandum  permo- 
veatur?  Quod  etsi  ipsum  per  se  satis  est  perspicuum,  confirmatur 
idem  paene  omnibus  locis  quibus  Propertius  —  ut  in  hoc  consi- 
stamus  —  similibus  precibus  utitur.    Sic  enim  IV,  3,  19: 

Occidat,  inquit,  immerita  qui  carpsit  ab  arbore  vallum!  — 

postquam  descripsit  in  quibus  quantisque  malis  Arethusa  bello- 
rum  causa  versaretur;  sic  II,  33,  3. 

Atque  utinam  pereat  Nilo  quae  sacra  tepente 
Misit  — 

ubi  Cynthiam  Isidis  causa  iam  decem  noctes  a  se  abfuisse  que- 
stus  est;  sic  II,  18,  27: 

Illi  sub  terris  fiant  mala  multa  puellae 
Quae  mentita  suas  vertit  inepta  comas  — 

cum  eaudem  Cynthiam  quod  suos  crines  fingeret  obiurgavit;  sic 
II,  9,  475: 

Atque  utinam,  si  forte  pios  eduximus  annos, 
Ille  vir  in  medio  tiat  amore  lapis !  — 

postquam  versu  46.  Cynthiae,  non  licet,  inquit  esse  tuum,  sci- 
licet  propter  aemulum  potiorem;  sic  1,7.,  postquam  ante  mortem 


mari  et  tempestate  sibi  instantem  deploravit,  versu  13.  haec 
addit: 

Ah  pereat  quicunque  rates  et  vela  paravit!  — 

sic  I,  1 1 .  postquara  et  'ante  quantum  metueret  a  Baiis  exposuit 
et  proximo  rursus  qui  antecedit  versu  multis  illa  dare  litora  dis- 
cidium  af^rmavit,  postemo  hac  detestatione  vs.  30.  utitur: 

Ah  pereant  Baiae  crimen  amoris  aquae! 

Nec  multum  differt,  si  verum  quaerimus,  quod  dicitur  III,  8, 

37.  s. 

At  tibi,  qui  nostro  nexisti  retia  lecto, 

Sit  socer  aeternum  nec  sine  matre  domus !  — 

qui  versus  ab  amatoriae  aemulationis  commemoratione  uno  di- 
sticho  seiunguntur: 

Gaude  quod  nulla  est  aeque  formosa:  doleres, 
Si  qua  foret:  nunc  sis  iure  superba  licet  — 

quo  mala  eius  rivalitatis  augentur  et  amplificantur.  At  IV,  5, 
75:  quod  dicitur: 

Sit  tumulus  leuae  curto  vetus  amphora  collo  —  cett. 

etsi  decem  versus  intercedunt  inter  has  preces  et  scelus  lenae  in 
quo  totum  fere  carmen  consumitur  narratum,  iis  ipsis  tamen  ver- 
sibus  illud  narratur  evenisse,  quod  nisi  evenisset  optandum  erat 
ut  eveniret,  mortem  dico  miserrimam,  qua  di  in  ipso  scelere  il- 
lam  puniverint,  ut  eventus  optationi  quasi  praecurrat.  Semel 
igitur  apud  Propertium  detestatio  non  excipit  ipsam  malorum 
vel  scelerum  unde  proficiscitur  commemorationem,  II,  29,  12. 

Intereat  qui  nos  non  putet  esse  deos !  — 


-••tJk*    ■■■■ 

.  —    93  — 

Sed  hic  Propertius  non  perpetuo  sermone  utitnr,  sed  unum  de 
Amoribus  loquentem  inducit.  Quamquam  hic  quoque  cur  eae 
malae  preces  suscipiantur  et  postmodo  ab  eodem  Amore  explica- 
tur  et  pauUo  ante  ab  ipso  poeta  narratum  est.  Quodsi  apparet 
ex  iis  quae  attuliraus  detestationum  eam  ipsam  propriam  esse 
■sedem,  ut  a  sceleribus  quae  quis  commiserit  atque  a  malis  iis 
quae  eflFecerit  ad  eas  transeatur:  cur  hic  Cynthia  a  misera  sua 
morte  et  sepultura  ad  auctores  eius  detestandos  non  apte  trans- 
ire  videatur?  —  Quam  vero  non  novit  Luettiohannes  vel  animi 
humani  vel  elegiae  naturam,  si  ante  vs.  39.  novam  amicam  accu- 
ratius  descriptam  fuisse  suspicatur!  Qua  de  re  quo  rectius  exi- 
stimemus,  videamus  quomodo  Propertius  de  iis,  quibus  aemulatur, 
dicere  soleat. 

ni,  20.  in.  Credis,  inquit,  eum  iam  posse  tuae  meminisse  figurae, 
Vidisti  a  lecto  quem  dare  vela  tuo? 
Durus  qui  lucro  potuit  mutare  puellam. 
Tantine  his  lacrimis  Africa  tota  fuit? 

II,  24,  23. ss.  Contendat  mecum  ingenio,  contendat  et  arte, 

Imprimis  una  discat  amare  domo. 
Si  libitum  tibi  erit,  Lernaeas  pugnet  ad  hydras 

Et  tibi  ab  Hesperio  mala  dracone  ferat, 
Tetra  venena  libens  et  naufragus  ebibat  undas 

Et  nunquam  pro  te  deneget  esse  miser  — 
Quos  utinam  in  nobis,  vita,  experiare  labores  — 

lam  tibi  de  timidis  iste  protervus  erit,  — 
Qui  nunc  se  in  tumidnm  iactando  venithonorem.  — 

II,  25,  21.  s,  Tu  quoque  qui  pleno  fastus  assumis  amore, 
Credule,  nuUa  diu  femina  pondus  habet 

29,  s,  Tu  tamen  interea  quamvis  te  diligat  illa 
In  tacito  cohibe  gaudia  clausa  sinu.  — 


—  94  —''•'■    ■■•'■■         ..,..,^j,.\.; 

II,  21, 4.  ss.       Uxorem  ille  tuus  pulcher  amator  habet.     ' '  '  - 
Tot  Doctes  periere:  nihil  pudet?  aspice,  cantat 
Liber:  tu  nimium  credula  sola  iaces. 

Et  nunc  inter  eos  tu  sermo  es  —  cett.  — 

• 

II,  16,  in.  Praetor  ab  IUyricis  venit  modo,  Cynthia,  terris, 
Maxima  praeda  tibi,  maxima  cura  mihi  — 

II,  9,  23.       Hic  etiam  petitur,  qui  te  prius  ipse  reliquit — 
28.      —  Hic  ubi  tum,  proh  di,  perflda,  quisve  fuit? 

47.  s.  Atque  utinam,  si  forte  pios  eduximus  annos, 
Ille  vir  in  medio  fiat  amore  lapis!  cett. 

I,  8,  3.  Et  tibi  iam  tanti  quicunque  est  iste  videtur, 

Ut  sine  me  vento  quolibet  ire  velis.  — 

Quid  igitur?  sive  esse  queritur  qui  sibi  praeferatur,  sive  eum 
detestatur,  sive  aut  ipsum  ab  amore  puellae  aut  hanc  ab  eius 
amore  revocat:  quid  faciat  aut  fecerit  aut  facturus  sit  aemulus 
dicit  interdum ,  qui  et  qualis  sit  tam  raro  et  tam  breviter  attin- 
git,  ut  vix  praetorem  semel,  semel  maritum  appellet.  Quid  quod 
descriptio  aemuli  vel  ab  ea  elegia  —  II,  34.  —  abest,  quae  etsi 
ad  Lynceum  non  de  eo  scripta  est,  plura  tamen  hic  quam  alibi 
ad  personam  aemuli  spectant.  Atque  eadem  reliquorum  elegia- 
corum  poetarum  ratio  est.  Nam  et  Tibullus  brevissime  ubique 
aemulos  memorat: 

1, 2,  65.  s.      Ferreus  ille  fuit,  qui  te  cum  posset  habere, 
Maluerit  praedas  stultus  et  arma  sequi.  — 

5,  17.     Omnia  persolvi:  fruitur  nunc  alter  amore, 
Et  precibus  felix  utitur  ille  meis.  — 

69.     At  tu  qui  potior  nunc  es  mea  fata  timeto.  — 
6,  6.     —  Nescio  quem  tacita  callida  nocte  fovet. 


:«l^^^;.^^^rrv':-'-.\-::^v;.         —    95    _  '      • 

9,  53.  s.     At  te,  qui  puenim  donis  corrumpere  es  ausus, 
Rideat  adsiduis  uxor  inulta  dolis  — 

59.     Nec  lasciva  soror  dicatur  plura  bibisse 

Pocula  vel  plures  emeruisse  viros  —  cett. — 

III,  4, 57.  s.  Carminibus  celebrata  tuis  formosa  Neaera 

Alterius  mavolt  esse  puella  viri.  — 

6,  59.  s.   Non  ego,  si  fugiat  nostrae  convivia  mensae 
Ignotum  cupiens  vana  puella  torum, 
SoUicitus  repetam  tota  suspiria  nocte.  — 

IV,  10,  3.  s.  Si  tibi  cura  togae  potior  pressumque  quasillo 

Scortum  quam  Servi  filia  Sulpicia:  — 

et  CatuUus  (21.  24.  37.  40.  77.  90.  83.  82.  81,  79.  77.)quam- 
quam  plnra  ad  aemulos  quam  de  iis  ad  eos  quos  amat  carmina 
scripta  habet,  satis  tamen  habet  Aurelii  inopiam  et  pallorem, 
Gellii  et  Lesbii  incestos  amores,  Egnatii  candidos  dentes  paucis- 
simis  perstrinxisse ;  Ovidius  vero  cum  in  toto  Amorum  corpore 
quinquies  alieni  amoris  mentionem  faciat  (I,  4.  III,  3.  5.  8.  11), 
semel  virum  (I,  4.),  semel  (III,  8)  locupletem  militem  aemulum 
dicit  (nam  quem  II,  19.  III,  4:  virum  afiatur,  ei  vix  aemulatur): 
alibi  ne  verbo  quidem  quem  dicat  significat.  Longum  est  Heroi- 
das  etiam  in  causam  adhibere,  quamquam  ne  inde  quidem  quis- 
quam  aemuli  vel  aemulae  accuratiorem  descriptionem  proferet; 
immo  vel  haec  forsitan  pluribus  quam  opus  erat  disputata  vide- 
antur:  sed  attinere  arbitrabar  exemplorum  multitudine  planura 
facere,  quam  aliena  haud  raro  qui  emendare  vellent  veterura  li- 
bros  iis  intruderent  quamque  inutile  esset  quid  nobis  placeret 
magis  quam.  quid  a  veteribus  observatum  esset  quaerere.  Quam- 
quam  hic  quidera  cui  plac«at  aemulae  longior  descriptio,  qui  qui- 
dem  non  plus  a  carminibus  flagitet,  quam  res  et  veritas  ipsa  con- 
cedat?  Namque  in  forraa  et  descriptione  eius  cui  aemulare  diu- 


—  96  — 


:1* 


tius  yersari  neque  aemulanti  iucundum  sit,  cum  id  sit  quasi  vul- 
nera  sua  refricare  neque  is  dolor  uUa  voluptate  mitigetur  vel  le- 
niatur,  neque  ad  animum  eius  qui  amatur  mutandum  quidquam 
proficiat,  cum  vel  detorquendo  et  reprehendendo  eam  ipsam  unde 
profectus  est  amor  formam  repraesentes  quemque  exstinguere 
velis  amorem  magis  incendas  et  augeas.  Hoc  ita  esse,  ut  iam  a 
coniectura  et  ratione  ad  veteruni  testimonia  redearaus,  magno 
documento  est  Medea,  in  qua  cum  omnes  amoris  stimuli  ita  a 
poetis  cumulentur,  ut  tanquam  species  quaedam  atque  imago 
muliebris  aemulationis  et  invidiae  informetur,  neque  apud  Euri- 
pidem  neque  apud  Senecam  neque  apud  Ovidium  in  Creusa  de- 
scribenda  moratur,  sed  omnem  orationem  et  cogitationem  in  suis 
miseriis,  in  Jasone,  in  ultionis  voluptate  consumit.  —  Sed  veni- 
mus  ad  fidei  servatae  testificationem  (51 — 54),  quae  quod  cum 
proximis  versibus  raale  cohaereat  a  Loettichanne  post  perfidiae 
Propertii  reprehensionem  transfertur.  Atque  illud  quidem  negari 
non  potest,  a  perfidia  ad  fidem  facillimum  et  frequentissimum 
eum  esse  transitum,  ut  haec  illi  sirapliciter  opponatur  nec  quid- 
quam  intercedat  quo  ab  una  ad  alteram  aniraus  transducatur. 
Nam  postquam  Cynthiae  inconstantiam  memoravit,  se  aut  ser- 
vare  fidem  aut  servasse  aut  servaturum  Propertius  praedicat 
et  1, 15,29.ss. 

NuUa  prius  vasto  labentur  flumina  ponto, 

Annus  et  inversas  duxerit  ante  vices, 
Quara  tua  sub  nostro  mutetur  pectore  cura  — : 

et  1, 18, 11.  Sic  mihi  te  referas  levis  ut  non  altera  nostro 
Limine  formosos  intulit  uUa  pedes  — 

et  I,  19,  5.  Non  adeo  leviter  nostris  puer  haesit  ocellis, 
Ut  meus  oblito  pulvis  amore  vacet  — 

ante  quae  non  mortem  se  dixit,  sed  Cynthiae  perfidiam  metuere; 

et  II,  6,  41.  Nos  uxor  numquara.  numquara  rae  ducet  araica: 
Semper  amica  mihi,  semper  et  uxor  eris  — ; 


—  97  - 

etll,  8,13.  ss.  Ergo  ego  tam  multos  nimium  temerarius  annos, 
Improba  qui  tulerim  teque  tuamque  domum, 
Ecquandone  tibi  liber  sum  visus?  — 

et  -II,  9,  25.  Haec  mihi  vota  tuam  propter  suscepta  salutem, 
Cum  capite  hoc  Stygiae  iam  poterentur  aquae  — ; 

et  n,  21,  19,  Nos  quocunque  loco,  nos  omni  tempore  tecum 
Sive  aegra  pariter  sive  valente  sumus  — . 

Nec  dissimile  est,  quod  I,  11,  21.  s.  sibi  Cynthiam  cariorem 
qnam  parentes  ait  esse,  postquam  ante  non  tam  violari  fidem  ab 
illa  quam  se  ne  violaretur  metuere  declaravit.  Idemque  se  ser- 
vaturum  fidem  asseverat,  postquam  ne  Caesarem  quidem  ad  suam 
constantiam  toUendam  satis  valere  affirmavit  II,  7,  7.  s. 

Nam  citius  paterer  caput  hoc  discedere  collo, 
Quam  possem  nuptae  perdere  amore  faces; 

at  servasse  olim,  postquam  perfidiam  sibi  a  Cynthia  obiici  me- 
moravit,  II,  20,  9;  postquam  aemuli  de  fide  detraxit  II,  25,  9; 
ubi  ipse  fidei  et  amori  renunciavit  III,  25,  in.  Sed  tamen  est  lo- 
cus  huic  loco  admodum  similis  I,  8,  21.,  ubi  etsi  de  ea  quam 
servaturus  sit  fide,  non  de  ea  quam  servarit  loqnitur: 

Nam  me  non  ullae  poterunt  corrnmpere  taedae 
Quin  ego  vita  tuo  limine  vera  querar  cett.  — 

excipit  tamen  haec  fidei  asseveratio  similem  ignoscentis  clemen- 
tisque  animi  declarationem: 

17.  Sed  quocunque  modo  de  me,  periura,  mereris, 
Sit  Galatea  tuae  non  aliena  viae, 
Ut  te  felici  praevecta  Ceraunia  remo 
Accipiat  placidis  Oricos  aequoribus  — 

ut  unus  locus  altero  ab  omni  suspicione  satis  defendatur.  At  per 
desperationem  a  perfidia  ad  fidem  transitur  U,  9,  38.  ss. 

7 


^x 


—  98  —  '1 

i 

Tela  precor  pueri  sumite  acuta  magis.  '  .  t ;  . 

Figite  certantes  atque  hanc  mihi  solvite  vitara: 
Sanguis  erit  vobis  maxima  palma  meus.  — 

etll,17,15,s.  Nunc  iacere  e  duro  corpus  licet,  impia,  saxo, 
Sumere  et  in  nostras  trita  venena  manus.  — 

Restat  illud  nam  quod  est  in  versu  55.  Quod  qui  accipiendum 
sit  invitus  monstrat  ipse  Luettiohannes,  cum  iocans,  An  Cynthia, 
inquit,  exponit  cur  tergeminum  canem  vs.  52.  commemoraverit? 
—  Non  quo  ad  canem  potissimum  vim  eius  particulae  referamus; 
sed  tamen  illud  recte  admonemur  rationem  reddi  cur  iuret  Cyn- 
thia.  lurat,  etsi  est  mortua,  et  si  fallat  tumulum  suum  et  ossa 
devovet,  ut  qui  vivunt  caput  suum  devovere  solent,  quod  et  duplex 
sedes  et  sors  est  mortuorum  et  ipsa  in  bonarum  fidarumque  sede 
mulierum  versatur;  quorum  unum  aperte  declarat,  alterum  tec- 
tius  significat  vss.  69.  s. 

Sic  mortis  lacrimis  vitae  sanamus  amores: 
Celo  ego  perfidiae  crimina  multa  tuae  — 

quibus  verbis  se  quoque  maritis  sine  fraude  ut  ait  annume- 
rat.  Neque  enim  si  mortuorum  eadem  omnium  sors  esset  nec  si 
ipsa  essetiam  misera,  per  suam  salutem  posset  iurare.  Facile 
autem  intelligitur  ossium  ac  Manium  et  quietem  eandem  et  sup- 
plicia  existimari.  Similiter  lupiter  Thetidi  apud  Homerum  II. 
I,  524.  ss.  aperit  cur  ita  affirmet  ut  affirmat: 

et  8\  a-ye  xot  xecpaX-fl  xaTaveu(;oii.at,  otppa  TceTCOt^;" 
TOUTO  yap  ^l  ^iJLe^^ev  y&  jxeT  a^avaTOto-t  jJLeYto-TOv 
T^xiJLop"  ou  Yap  i\}.ol  TcaXtvaYpSTov,  ouS'  a.Tzavf\k6v, 
ouS'  aTeXeunqTov,  o,  ti  xev  xe^aX-^  xaTaveucu. 

In  elegia  octava  Luettiohannes  vss.  19.  s. 

Turpis  in  arcana  sonuit  cum  rixa  taberna 
Si  sine  me,  famae  non  sine  labe  meae  — 


:.:■■•-""*;-■.  ■  '"■  '    '""'■'■—  99  — 

post  versum  2.      ^     ;f^0  -vf?  •.;   % ;?  .n  <...  •  :  - 

Cum  vicina  novis  turba  cucurrit  agris  — 

transponit  duabus  ductus  rationibus,  primum  quod  illis  versibus 
neque  impudentia  Cynthiae  nec  tempus  accuratius  definiatur, 
etsi  cum  particula  alterum  utrum  definiri  sit  indicio;  deinde 
quod  in  altero  versu  vicina  explicationem  non  habeat,  nisi  mox 
tabernae  fiat  mentio.  Aliter  enim  hoc  fore  ut  dicatur:  non  Es- 
quilini  montis  homines,  sed  vicorum  ei  vicinorum  ad  rixam  quae 
narratur  accurrisse.  —  At  sic  ea  verba  accipiamus  plane  non 
necesse  est.  Vicinus  enim  si  dicitur  nequaquam  ubique  cui  sit 
vicinus  declaratur,  sed  aut  eius  de  quo  dicitur  vicinus  aut  eius 
qui  loqnitur  accipiendus  est;  velut  illud  est  apud  Phaedrum  I, 
6, 1.  —  Furis  vicini  celebres  vidit  nuptias  Aesopus — ,  hoc  apud 
Vergilium  Eclog.  III,  53.  —  tantum  vicine  Palaemon  Sensibus 
haecimis  —  res  est  non  parva  —  repones.  Ergohic  cum  aliud  nihil 
appelletur  quo  illud  vicina  referatur,  ad  ipsum  Propertium  re- 
ferendum  est,  qui  se  in  Esquilino  moute  habitasse  aperte  testa- 
tur  III,  23.  extr. 

Et  dominum  Esquiliis  scribe  habitare  tuum. 

Neque  est  quidquam  cur  illud  convivium  non  in  Propertii  domo, 
sed  in  taberna  institutum  putemus.  Immo  quod  Cynthia  recens 
a  Lanuvino  itinere  eo  irrumpit,  quod  Lygdamus  adest,  quod 
meretrices  aufugiunt,  Propertius  cum  Cynthia  remanet,  ea  toti- 
dem  sunt  documenta  rem  apud  ipsum  domi  agi.  Quis  vero  illud 
concedet,  vss.  19.  s.  ita  demnm  suo  loco  fore  retinendos  si  aut 
impudentia  Cynthiae  aut  tempus  illius  itineris  accuratius  defini- 
retur?  De  impudentia  ante  non  verbum:  si  quae  ad  eam  refe- 
renda  sunt,  ea  sequuntur  omnia,  ut  cur  hic  quidquam  de  ea 
exspectes  ne  coniectura  quidem  assequi  liceat.  Tempus  autem 
ne  temporali  cum  quidem  ubique  definitur  accuratius,  sed  per- 
quam  frequens  is  usus  est  eius  particulae,  ut  una  re  memorata 


—  100—  i  >^ 

alteram  rem  quae  in  idem  incidat  tempus  afferat.  Quemadmo- 
dum  in  eiusdem  elegiae  initio  dictum  est: 

Disce  quid  Esquilias  hac  nocte  fugarit  aquosas, 
Cum  vicina  novis  turba  cucurrit  agris  — ; 

nam  eo  ipso  tempore  qui  in  Esquilino  coUe  habitabant  accurrisse 
dicuntur,  quo  noctuma  rixa  incendiique  metu  suis  quisque  e  cu- 
biculis  fugati  sint.  Similiter  hic  dum  Cynthia  magnifico  apparatu 
triumphantis  instar  per  viam  Appiam  vehitur  in  obscura  tabema 
eiusdem  scilicet  viae  rixa  et  clamor  mota  dicuntur,  ut  iam  vete- 
res  explicatores  rem  explanaverunt.  Qualis  taberna  iUa,  qualis 
qnorumque  hominum  rixa  fnerit  hic  quidem  non  dicitur,  sed  non 
dissimile  veri  est  illi  similem  cauponam  dici,  in  qua  CatuUns 
carmine  37.  memorat  continenter  multos  otiosos  homines  sedisse 
amatoriisque  rebus  et  sermonibus  diem  contrivisse;  rixa  autem 
ipsa  Cynthiae  praetervectione  mota  esse  videtur,  sive  aemulan- 
tes  sibi  quemque  eius  amicitiam  vindicasse,  sive  ut  assolet  inter 
eiusmodi  homines  cum  nobilis  multique  rumoris  femina  eos  con- 
vertit  de  eius  Propertiique  amoribus  verissima  et  novissima  quae- 
que  proferre  certatim  studuisse  existimes.  Huiusmodi  sermones 
memorat  Propertius  etiam  III,  25,  extr. 

Bisus  eram  positis  inter  convivia  mensis 
Et  de  me  poterat  quilibet  esse  loquax. 

In  nona  elegia  Luettiohannes  inter  vs.  32. 

Et  iacit  ante  fores  verba  minora  deo  — 

et  33.  Vos  precor  o  luci  sacro  quae  luditis  antro  — 

interponit  vss.  65.  s. 

Angulus  hic  mundi  nunc  me  mea  fata  trahentem 
Accipit:  haec  fesso  vix  mihi  terra  patet. 


Sed  mitjtimus  qaaerere  qaam  apte  eo  loco  ponantur ;  nihil  enim 
attinet  ubi  quidque  possit  poni  quaerere,  nisi  prius  non  posse 
ferri  eo  quo  est  positum  loco  exploratum  est.  Hoc  unum  vide- 
amus  quid  contra  eam  quae  tradita  est  sermonis  continuationem 
proferatur.  Reprehendit  autem,  si  illud  vix  in  v.  66.  de  labore 
ad  fontem  expugnandum  adhibito  accipiatur  curque  Hercules 
tam  severum  puellis  imperium  ediderit  explicari  cum  Hertzber- 
gio  arbitremur,  primum  quod  hexameter  quamvis  propter  ana- 
phorae  figuram  similem  sententiam  continere  videatur  tamen  in 
aliam  ac  pentameter  partem  tendat,  deinde  quod  Hercules  non 
terram,  sed  fontem  mulieribus  eripuerit.  At  quis  non  videt,  qua 
cui  in  terra  aqua  interdicatur,  eam  terram  non  patere?  quae  si 
patuisset,  haec  ipsa  aquae  ignisque  interdictio  ad  exilium  de- 
clarandum  non  esset  adhibita.  Quemque  offendat  pentaraetri  sen- 
tentia  hexametro  affuvSsxos  opposita?  Haec  enim  est  ratio,  si- 
quidem  Hercules  venire  se  hanc  in  terram,  at  eam  sibi  quasi 
hospitium  recusare  declarat.  Exemplis  vix  opus  est  in-re  tam' 
frequenti  et  perspicua;  si  quis  tamen  requirat,  conferat  IV,  65.  s. 

Ennius  hirsuta  cingat  sua  dicta  corona: 
Mi  folia  ex  hedera  porrige,  Bacche,  tua. 

II,  65,  5.    Omnes  humanos  sanat  medicina  dolores. 
Solus  amor  morbi  non  amat  artificem. 

I,  2,  23.  s.  Non  illis  studium  vulgo  conquirere  amantes: 
Illis  ampla  satis  forma  pudicitia. 

Nam  anaphora  neque  est  in  pronomine  demonstrativo  bis  qui- 
dem,  sed  non  bis  in  initio  posito,  nec  si  esset  ab  oppositione  ab- 
horreret,  ut  ex  ipso  eo  quod  modo  extremum  attulimus  exemplo 
cernitur.  —  Quodsi  illorum  versuum  eum  qui  traditus  est  locum 
tuemur,  non  itera  tuemur  versum  42. 

Accipite:  haec  fesso  vix  mihi  terra  patet. 


102  — 


■| 


Non  qoo  seutentia  eius  ab  hoc  loco  prorsus  aliena  sit,  sed  quod 
omniuo  idem  versus  bis  in  eodem  carmine  positus,  nisi  quo  con- 
silio  sit  repetitus  apparet,  suspicionem  movet.  Accedit  ut  in  Nea- 
politano  codice  sit:  Accipit  pro  Accipite,  ex  quo  imperativus 
eo  consilio  factus  videtur,  ut  sermo  inter  se  cohaereret,  —  At 
iure  nostro  rursus  tueri  videmur  vss.  43.  s. 

Quodsi  lunoni  sacrum  faceretis  amarae 
Non  clausisset  aquas  ipsa  noverca  suas  — , 

quos  Luettiohannes  ante  vs.  67.  vult  collocatos.  Quod  enim  negat 
Herculem  exclusum  esse  a  fontibus  proptereaque  clausisset  ait 
perperam  pro  clauderet  esse  positum,  id  quam  nihil  valeat  in- 
telligitur  ex  vs.  23. 

Sed  procul  inclusas  audit  ridere  puellas  — 
et  ex  vs.  32.  Et  iacit  ante  fores  verba  minora  deo  — 

—  neque  enim  quisquam  ante  apertas  fores  ut  admittatur  flagi- 
tat  —  et  ex  vs.  34. 

Pandite  defessis  hospita  fana  viris  — 

si  quidem  quae  pandi  iubemus  ea  non  dubium  est  quiu  clausa 
sint.  Quod  autem  negat  Herculem  lunonis  posse  nomen  dicere 
quia  cuius  deae  sit  hoc  fanum  nesciat,  id  si  quid  esset  offensio- 
nis  etiam  translatis  iis  versibus  maneret,  si  quidem  quae  ibi  dea 
colatur  ne  sacerdos  quidem  patefacit,  etsi  vs.  55.  Interdicta,  . 
inquit,  viris  metueuda  lege  piatur  quae  se  summota  vindicat  ara 
casa.  Frustraque  ait,  si  ut  Deus  sciret  Bonae  Deae  esse  fanum 
hoc  quoque  sciturum  esse  ad  eius  sacra  accedere  viris  non  li- 
cere.  Cum  enim  mox  etsi  audivit  viris  aditum  non  permitti 
nulla  religione  prohibitus  vi  irrumpat,  etiam  prius  ut  admittere- 
tur  poterat  flagitare  etsi  et  quae  dea  et  quomodo  coleretur  scie- 
bat.  Nihil  igitur  relinquitur  cur  illum  nescisse  putemus  lunonis 


ea  sacra  non  esse ;  cum  autem  tota  oratione  id  puellis  persuadere 
studeat,  ut  se  ad  fontem  admittant,  ad  ceteras  quas  profert  ra- 
tiones,  ad  nobilitatem  suam  et  innocentiara  illud  quoque  com- 
mode  adiungit,  ut  ne  inimicissimam  quidem  deam  aqua  se  pro- 
hibituram  admoneat.  Quae  admonitio  cum  ceteris  argumentis 
tam  bene  cohaeret,  ut  ne  excidisse  quidem  quidquam  praeter 
illum  versum  42.,  cui  66.  substitutus  est,  videatur,  ut  Luettio- 
hanni  placet.  Quam  enim  ille  sententiam  desiderat  aditum  sibi 
postulantis,  ea  quod  in  ipso  initio  orationis  est  posita  (34.  s. 
Pandite  defessis  hospita  fana  viris.  Fontis  egens  erro)  hic  prae- 
ter  necessitatem  redintegraretur.  —  In  postremis  duobus  di- 
stichis : 

Sancte  pater,  salve,  cui  iam  favet  aspera  luno: 

Sancte,  velis  libro  dexter  inesse  meo. 
Hunc,  quoniam  manibus  purgatum  sanxerat  orbem, 

Sic  Sanctum  Tatiae  composuere  Cures  — 

Luettiohannes  Diltheium  (De  Callimachi  Cydippap.  106.  annot.) 
sequitur,  qui  ordinem  eorum  ita  invertit,  ut  quod  ultimum  erat 
id  paenultimum,  quod  paenultimum  id  ultimum  faciat.  Qui  cum 
quibus  rationibus  moveatur  paucissimis  verbis  aperiat,  ipsa  eius 
verba  aflFeramus.  —  Transposui,  inquit,  duo  haec  disticha;  nam 
antequam  —  Sancte  pater  —  appellaretur  Hercules  dictum  conve- 
nit  eumSanctum  esse  factum,  non  postea;  nec  nisi  in  ipso  exitu  id 
quod  posterius  posui  distichon  aptum  locum  habet.  —  At  quod 
prius  dicit,  id  ita  verura  est,  si  cum  nomina  vel  sacra  deorum 
explicantur  prius  ea  nomina  explicari,  deinde  deos  iis  appellari 
et  iraplorari  necesse  est.  Quod  quara  uon  sit  uecesse  cernitur  ex 
Ovidii  Fastis,  qui  ubi  I,  65.  ss. 

lane  biceps,  inquit,  anni  tacite  labentis  imago  — 

67.  Dexter  ades  ducibus,  quorum  secura  labore 
Otia  terra  ferax,  otia  pontus  agit  — 


'        ■■      -104—  ;■■.■•■■ 

infra  demum  a  verso  89.  de  natura  et  nomine  eius  disputare 
incipit,  itemque  V,  183.  Flora  implorata  —  ^.-^     •^,-,    v-. 

Mater  ades  florum,  ludis  celebrata  iocosis 
191.  Ipsa  doce  quae  sis:  hominum  sententia  fallax  — 

ad  causam  eius  nominis  explicandam  transit  versu  195: 

Chloris  eram,  quae  Flora  vocor.  Corrupta  Latino 
Nominis  est  nostri  litera  Graeca  sono. 

Quod  autem  Sancti  appellationem  negat  nisi  in  extrema  elegia 
locum  habere,  id  quidem  ideo  cum  veri  quadam  specie  dicit, 
quod  cum  alios  tum  Homericos  qui  vocantur  hymnos  similibus 
deorum  qui  celebrantur  precibus  constat  terminari:  sed  valeret 
illa  argumentatio  si  eas  preces  sequeretur.  aliud;  nunc  quae  se- 
quitur  nominis  explicatio  tam  propria  est  huiusmodi  carminum 
conclusionibus,  ut  magis  si  alibi  esset  in  exitum  transferenda 
quam  removenda  inde  videatur.  Item  enim  et  proximum  carmen 
concluditur : 

IV,  10,  45.  Nuuc  spolia  in  templo  tria  condita:  causa  Feretri, 
Omine  quod  certo  dux  ferit  ense  ducem; 
Seu  quia  victa  suis  humeris  haec  arma  ferebant, 
Hinc  Feretri  dicta  est  ara  superba  lovis.  — 

et  IV,  4.  —  A  duce  Tarpeio  mons  est  cognomen  adeptus: 
0  vigil,  iniustae  praemia  sortis  habes. 

In  decima  elegia  Luettiohaunes  lacunam  esse  statuit  ante 
vs.  43: 

Illi  virgatis  iaculantis  ab  agraine  braccis  *; 
Torquis  ab  incisa  decidit  unca  gula.  — 


*)  Exscripsi  hunc  versum  ita,  ut  est  in  editione  Hertzbergii,  etsi  corruptum 
esse  aliquid  et  hic  (in  commentariis  ad  h.  1.)  suspicatur  et  omnes,  quod  sciam,  con- 


—  105— r  •:>:■'"■:; -^--c?--       ■  ■ 

Descriptionem  eius  pognae  qui'  torquis  Virdomaro  erepta  esset 
excidisse  putat,  quia  supra  eae  pugnae,  ex  quibus  spolia  opima 
relata  essent,  pluribus  sint  narratae,  hic  ne  quis  quidem  spolia 
hosti  eripuerit  aperte  declaretur.  At  cum  omnis  res  in  eo  verta- 
tur,  quis  ea  spolia  et  a  quo  retulerit,  pugnarum  descriptiones 
nec  si  adduntur  offendunt  nec  si  absunt  requirantur;  praesertim 
cum  et  variari  rei  tractationem  conveniat  et  brevitas  ibi  aptis- 
sima  videatur  ubi  ad  finem  festinat  oratio.  Quis  autem  torquem 
Gallo  eripuerit  satis  significatur  versu  39. 

Claudius  Eridanum  traiectos  arcuit  hostes. 

Komani  enim,  quibus  haec  elegia  scripta  est,  vix  nesciebant  spolia 
opima  a  duce  duci  esse  erepta. 

Reliqua  est  Regina  Elegiarum.    Cuius  Luettiohannes  ante 
vs.  61. 

Et  tameu  emerui  generosos  vestis  honores  — 

transfert  vss.  65.  s.  Vidimus  et  fratrem  sellam  geminasse  curulem, 
Consule  quo  facto  tempore  rapta  soror.  — 

quia  neque  illud  Et  tamen  explicationem  habeat,  si  antecedant 

vss.  59.  s. 

Ille  sua  nata  dignam  vixisse  sororem 

Increpat  et  lacrimas  vidimus  ire  Deo  — , 

et  versibus  65.  et  66.  perturbetur  liberorum  enumeratio  quae 
sit  in  vss.  63.  64.  67.  68. 

63.  Tu  Lepide  et  tu  Paulle  meum  post  fata  levamen, 
Condita  sunt  vestro  lumina  nostra  sinu.  — 


sentiant,  et  ego  mihi  persuasi.  Sed  cum  earum  quae  adhuc  prolatae  sunt  emenda- 
tionnm  nulla  satis  placeret  codicum  malebam  verba,  quam  recentiorum  coniectu- 
ras  proponere. 


:  '  .'       ■     •■■•(.' 


106 


67.  Filia  tu  specimen  censurae  nata  paternae,      >>l>(i>).  rfeiv 
Fac  teneas  unum  nos  imitata  virum.  —  |  - 

■.■■■■■•:■  ...        I'.' 

Idem  ante  vs.  63.  coUocat  vs.  97.  s. 

Et  bene  habet;  numquam  mater  lugubria  sumpsi: 
Venit  in  exequias  tota  caterva  meas  — 

quia  et  sententia  eius  loci  cum  superiore  liberorum  commemo- 
ratione  cohaereat,  neque  verba  Et  bene  habet  alibi  possint 
satis  inteiligi.  Antecedunt  autem  hi  versus: 

# 

95.  Quod  mihi  detractum  est,  vestros  accedat  ad  annos. 
Prole  mea  Paullum  sic  iuvet  esse  senem.  — 

At  melius  de  iis  etiam  quos  oppugnat  locis  iudicasset,  si  satis 
considerasset  quae  huius  elegiae  esset  ratio  et  compositio.  Omnis 
enim  eius  orationis  quae  post  Paulli  consolationem  sivea  vs.  15. 
sive,  si  exordium  excipias  a  vs.  29.  orditur,  partes  sunt  duae, 
quarum  inferior  in  liberorum  et  mariti  mutua  commendatione 
consumitur,  superior  in  genere  funebris  laudationis  versatur. 
Cum  autem  per  hoc  opus,  ut  Quinctilianus  ait,  non  una  via  du- 
catur,  Cornelia  hunc  ordinem  in  demonstranda  vita  adhibet,  ut 
primum  generis  nobilitate  memorata,  deinde  matrimonii  facta 
mentione  cum  utriusque  dignitate  morum  suorum  laudes  con- 
texat  fidemque  matrimonii  et  in  matrem  pietatem  praedicet,  tum 
ab  hac  tanquam  ad  praemia  eius  ad  mortis  ornamenta  transeat 
inque  iis  matris,  urbis,  Augusti  comprobationes  et  luctus,  libe- 
ros  natos  et  superstites,  fratris  honores  enumeret.  Sic  enim  haec 
esse  inter  se  connexa  ut  putemus  et  praeceptione  eorum  qui  de 
arte  laudandi  scripserunt  et  similibus  aliorum  laudationibus  vel 
consolationibus  —  nam  magna  pars  est  consolationis  laudatio  — 
adducimur.  Nam  Auctor  ad  Herennium  III,  7.  postquam  quomodo 
ab  externis  rebus,  a  corporis  commodis,  ab  animi  virtutibus 
laudari  conveniret  exposuit,  Si  interierit,  inquit,  cuiusmodi  mors 


—  107—        ^-../M-  ■■:v::  ^ 

eius  fuerit  (sc.  coQsiderabimus)  cuiusmodi  res  mortem  eins  sit 
consecuta.  —  Ac  Cicero  Partit.  Orat.  23,  82.  —  Neque  vero 
mors,  inquit,  eorum,  quorum  vita  laudabitur,  silentio  praeteriri 
debebit,  si  raodo  quid  erit  animadvertendum  aut  in  ipso  genere 
mortis  aut  in  iis  rebus  quae  post  mortem  erunt  consecutae; 
idemque  De  orat.  II,  85,  347.  Neque  tamen  illa  non  ornant, 
habiti  honores,  decreta  virtutis,  praemia,  res  gestae  iudiciis 
hominum  coraprobatae;  in  quibus  etiam  felicitatem  ipsam  deo- 
rum  immortalium  iudicio  tribui  laudationis  est  — .  Et  Quincti- 
lianus  III,  7,  10.  Magis  est,  inquit,  varia  laus  hominum.  Nam 
primum  dividitur  in  tempora  quodque  ante  eos  fuit  quoque  ipsi 
vixerunt;  in  his  autem  qui  fato  sunt  functi  etiam  quod  est  inse- 
cutum.  —  At  luctum  et  approbationem  cum  multitudinis  tum 
optimi  cuiusque  in  laudibus  mortuorum  poni  et  Auctor  Consola- 
tionis  ad  Liviam  Augustam  testatur,  cum  communi  oranium  or- 
dinum  luctu  adumbrato  vs.  209.  ss. 

Et  voce,  inquit,  et  lacrimis  laudasti,  Caesar,  alumnum, 
Tristia  cum  medius  rumperet  orsa  dolor. 

Tu  letum  optasti  Dis  aversantibus  omen 
Par  tibi,  si  sinerent  te  tua  fata  mori.  — 

et  215.  —  Quod  petiit  tulit  ille,  tibi  ut  sua  facta  placerent: 
Maguaque  laudatus  praemia  mortis  habet  — ; 

et  Horatius  cumC.1, 24, 9.  dicit:  Multis  ille  bonusflebilis  occidit — . 

Itemque  liberi  omninoque  propinqui  superstites  ut  magnum  mortis 
ornamentum  memorantur  a  Tacito  Agricol.  44.  —  Filia  atque 
uxore  superstitibus  potest  videri  etiara  beatus  incolumi  dignitate, 
florente  fama,  salvis  adfinitatibus  et  amicis  futura  efi^ugisse  — , 
et  a  Plinio  Ep.  I,  12,  ubi  de  Corellio  Rufo  loquitur:  Decessit 
superstitibus  suis,  fiorente  republica  —  et  hoc  scio.  Ego  tamen 
doleo.  —  Quantum  autem  ad  feminarum  felicitatem  mortis  ho- 
noribus  propinquorum  tributum  sit,  maxime  cernitur  ex  iis, 


_  108  ..-•:■-     .,'-/^^Mtc-- 

quae  Servius  Ciceroni  (ad  Fam.  IV,  5.)  TuUia  mortua  conso- 
landi  causa  scripsit:  Etiam  tu  ab  hisce  rebus  animum  ac  cogi- 
tationem  tuam  avoca,  atque  ea  potius  reminiscere,  quae  digna 
tua  persona  sunt:  illam  quamdiu  ei  opus  fuerit  vixisse:  una 
cum  republica  fuisse:  te  patrem  suum  praetorera,  consulem, 
augurem  vidisse.  — *)  Quod  si  et  ex  praeceptis  illis  et  ex  his 
exemplis,  quorum  nuraerum  facile  erat  cumulate  augere,  hoc 
elucet,  de  luctu  hominum,  de  liberis,  de  fratre  ideo  loqui  Cor- 
neliam,  quod  ea  omnia  in  suis  laudibus  ponat:  ne  Et  tamen 
quidem  illud  displicere  potest,  quo  a  luctu  ad  liberos  trans- 
greditur.  Non  quo  id  declaret,  quod  ohm  iuterpretes  declarari 
putabant:  quamvis  immatura  obierit,  summos  se  tamen  vitae 
fructus  percepisse;  quae  quidem  saepe  sententia  profertur,  ut 
Consol.  ad  Liv.  Aug.  447.  s. 

Quid  numeras  annos?  vixi  maturior  annis. 
Acta  senem  faciunt:  haec  numeranda  tibi. 

vel  Tac.  Agr.  44.  (Et  ipse  quidem  quamquam  medio  in  spatio 
integrae  aetatis  ereptus,  quantura  ad  gloriam,  longissimum  aevum 
peregit.  quippe  et  vera  bona  quae  in  virtutibus  sita  suot  imple- 
verat  et  consulari*ac  triuraphalibus  ornaraentis  praedito  quid 
aliud  fortuna  adstruere  poterat?):  hic  taraen  imraaturitas  mor- 
tis  non  significatur.  Nara  quod  vs.  56.  dicitur:  In  me  rautatura 
quid  uisi  fata  velis?  —  id  non  ad  iramaturam  mortem,  sed  ad 
mortera  referendura  est;  hoc  enira  dicitur:  raatrem  id  unum 
quod  reprehendat  in  filia  habere  quod  niortua  sit.  Ac  ne  matris 
et  Augusti  luctum  de  iramatura  raorte  accipiaraus  filiae  contra 


*)  Hoc  loco  defendi  videtur  etiamvs.  66.  Consule  quo  facto  tempore  rapta 
soror.  —  Ut  enim  Tullia  etsi  erat  adolescens  propter  patris  honores  tempore  i  e. 
npportuno  tempore  obisse  dicitur,  ita  Cornelia  se  propter  fratris  honores  in  tem- 
pore  mortuam  praedicare  potest.  Cui  sententiae  minime  obstat,  quod  vs.  17.  Im- 
matura,  inquit,  licet,  tamen  huc  non  noxia  veui.  —  Imniatura  enim  actate,  at 
honoribus  matura  obiit,  ut  hae  duae  res  inter  se  opponuntur  eo  quod  pauUo  post 
'attuli  Ausonii  epitaphio. 


natarae  ordinem  ante  parentes  mortnae,  urbis  querelis  inter- 
positis  admonemur,  Quod  vero  vs.  17.  dictum  est:  Immatura 
licet.  cett.  — ,  eo  quominus  vim  adversativae  particulae  refera- 
mus  plurima  illa  obstant  quae  interea  tractata  sunt.  Si  autem 
id  quo  spectat  oppositio  in  proximis  quaerendum  est,  quoniam 
modo  luctus  hominum  est  memoratus,  hoc  declarat  Cornelia, 
lugeri  se  vehementissime,  quamvis  quod  omnia  vitae  commoda 
et  honores  experta  sit  nuUa  magni  luctus  causa  esse  videatur. 
Hanc  enim  rationem  inter  lugentium  dolorem  vitaeque  com- 
moda  impetrata  intercedere  et  Servii  Tacitique  quae  attulimus 
verba  declarant,  et,  ut  alia  multa  mittamus,  Ausonius  Epita- 
phio  XXXII: 

Omnia  quae  longo  vitae  cupiuntur  in  aevo 
Ante  quater  plenum  consumit  Anicia  lustrum. 
Infans  lactavit,  pubes  et  virgo  adolevit. 
Nupsit,  concepit,  peperit,  iam  mater  obivit. 
Quis  mortem  accuset?  quis  non  accuset  in  illa? 
Aetatis  meritis  anus  est,  aetate  puella. 

Ne  quis  autem  quaerat,  cur  hoc  potissimum  memoretur:  quis 
non  videt  maerorem  lugentium  mortuae  eo  honorificentiorem 
esse,  quo  maior  eius  pars  suam  sit  iacturam  dolentium  quoque 
minorem  sibi  partem  misericordia  vindicet?  —  Nec  difficile  in- 
tellectu  est,  quomodo  vss.  67 — 70.  accipiendi  sint: 

Filia  tu  specimen  censurae  nata  paternae 
Fac  unum  teneas  nos  imitata  virum. 

Et  serie  fulcite  genus ;  mihi  cymba  volenti 
Solvitnr  aucturis  tot  mea  fata  meis. 

Primum  enim  planum  est  non  continuari  id  quod  modo  de  filiis 
duobus  dictum  est;  illos  enim  sibi  superstites  dicit  Cornelia  et 
vitam  eorum  in  mortis  suae  felicitate  numerat:  filia  optat  ut  se 
imitetur,  id  quod  eodem  facere  consilio  non  potest.  At  quae  res 


—  110—       ,  .      .    ,,.,. 

sit  rursus  ostendit  Tacitus  Agric.  extr.  Ut  enim  is  postquam 
mortem  soceri  sui  laudavit,  tanquam  ut  cumulet  eas  laudes  et 
diuturnitatem  iis  tribuat,  ad  imitandum  eum  suos  adhortatur  — 
nam,  Admiratione  te  potius,  inquit,  et  immortalibus  laudibus 
et  si  natura  suppeditet  imitando  colamus  —  id  filiae  quoqae 
uxorique  praeceperim  — :  ita  Cornelia  ne  quid  in  posterum 
desit  suae  mortis  felicitati  filiam  impellit  ut  tide  et  liberis  pro- 
creandis  suum  exemplum  sequatur.  Hoc  enira  si  evenerit,  non 
solum  morientis  condicio  felix  et  laudabilis  fuerit,  sed  mortuae 
etiam  manebit,  —  Nec  gravius  est  quod  contra  illud  Et  bene 
habet  adfertur,  quo  apertum  est  ab  optato  ad  eum  locum 
transiri ,  quo  partem  certe  eius  optati  iam  expletam  esse  de- 
claratur.  Quod  enim  usque  ad  illud  tempus  omnes  liberi  ser- 
vati  sunt,  eo  ex  parte  certe  illud  evenit  quod  optat,  ut  in  se- 
nectutem  Paulli  serventur.  At  plane  similiter  Statius  Theb.  XI. 
Polynicem,  ubi  iam  victum  Eteoclem  totumque  bellum  mox  feli- 
citer  confectum  iri  putat,  haec  facit  dicentem  vs.  557.  s. 

—  —  —  bene  habet;  non  irrita  vovi, 

Cerno  graves  oculos  atque  ora  natantia  leto  — ; 

similiter  apud  Liv.  VIII,  6.  Torquatus,  ubi  Annii  repentinam 
mortem  pro  fausto  belli  omine  et  quasi  initio  accipit,  Bene 
habet,  inquit,  —  sic  stratas  legiones  Latinorum  dabo,  quemad- 
modum  legatum  iacentem  videtis  — ;  simihter  ibidem  c.  9.  De- 
cius,  cum  haruspex  sacrificio  facto  iecur  ei  a  familiari  parte 
caesum  ostendit,  Manlium  egregie  litasse  nunciat,  Atqui  bene 
habet,  inquit,  si  a  collega  litatum  est  — ,  scilicet  ut  se  ex  eo 
quod  est  de  eo  quod  futurum  sit  bene  sperare  aperiat.  — 

Exposuimus  cur  quae  his  annis  aut  Luettiohannes  aut  alii 
quos  memoravi  in  quarto  Propertii  libro  tum  delendis  tum 
transponendis  tum  disiungendis  versibus  immutarunt  nobis  non 
probarentur;  studuimus  autem  quantum  id  fieri  poterat  de  iis 


— 111  — 

qui  reprehensi  erant  loeis  ita  existimare  ut  non  quid  nobis  pla- 
ceret  aut  displiceret  sed  quid  veteres  scriptores  imprimisque 
ipse  Propertius  eique  similes  dicerent  et  coniungerent  quae- 
reremus.  Quod  quantum  nobis  successerit  alii  iudicent:  illud 
certe  iterum  iterumque  affirmamus,  nihil  agere  qui  vetefum 
libros  ad  sua  iudicia  velint  conformare  quaque  ad  illos  emen- 
dandos  utamur  regula  eam  ex  ipsis  illis  scriptoribus  diligenti 
observatione  esse  repetendam.  — 


•  :■    ,     .;■,.••'   ^..  i   r^M      i  ^i        "  :':'"?■'  -.:■;*•;« '»<»AriBfi