Skip to main content

Full text of "De poetis Aeneae fugam atque fata ante Vergilium describentibus dissertatio philologica [microform]"

See other formats


4i 


^t 


•""ypt^ 


OF. 


ENEAE    FUGAM   ATQUE   FATA    ANT6  yiRGILI] 
DESCRIBENTIBUS   DISSERTATIO  PHltOLOGHCA* 


<V 


■■■y* 


*«  »  ,^ 


>.. 


^       'A- 


t.v-v      V' ';>?%;.■ 

■  ■■  ,  ■;  ■'■   -^-   -.'..     f 

.^^■•^:%^  ■  : 


Scripsit  A,  8CBEBEN. 


♦y^ 

■"^«fe 

^ 

4:., 

...      tfv: 

■      '/--^ 

4 

,:^^': 

.    r 

»  V 

-  )  ■ 

•r* 

■  ''i 

• 

* 

'  %. 

', 

■.     V  •' 

T    ■'■* 

•y. 

•-.? 

..«•-.■ 

^^«5^ 


■■«'.       ? 


Adjectae  sunt  relatiohes  de  Gymnasio     ?  v; 

MONASTERIENSI    EIFLIAE.,  ^-* 


^uibus  ad  auctamnalia  discipulorum  examina  d.  d.  ij  et  x^^  ^^$^ 


MDCCCXXVII 

•  .>A.„  .^-•>  ■. 

-  <* 

'  Ihabendai. 

'■«■■- 
Jt  •■        ■  -^  ■     S. 

»    * 

y^    ■      '■ 

qua  decet  obserrantia  iuvitat 

1                .       '   ■• 

-  - '         ■  ■ 

■      ■"        E     i. 

•  t 

t    KATJFEY, 

^  ■  ..  ;*:      . 

.--«•,;v..  .^ 

- '  *  *    ■'■ 

■  " 

'  .-■   ■r- 

...*■-•■' 
■.  .fc 

^AJ^  •.> 


t;'&'  L  O  K  I  A  E,  ^.  .v'^:-'  .y^^^^^^^ 


u(  TidAiTMis  GE<)itcii  ScHMiTz,  Lftn^  et  19^U)|i9laev    '^ 


'?rf-'''-  ■■'--■^J'  f*-..    rr        •■\       \  ■ 

■v^»-  -"-»■••-•••?■. 

.•^V-.'<^-*'^' 


»»?•'■:!*; 


.-      ■    .  .  :     .-  -..<..■*■>. 

*'  <    -.   «^."V     ij. 

^■....;\.>m:f':Mi?ME''.'" 


•^ar'*;    .*-'^" 


■*i^#i 


ti.  ■■.*•»•.,. 


V  i^!-       ^    ^^  ■  •-     '    ■  .      ,'    ■    :i,r     ■ 

■W-     V  .■   .V    ,•.,.•,.,.  :    .. 


■¥ 


•rl 


W 


l^. 


■ .  > .. '.  ■.., . 


'r 


» 


■,;.♦,»    •■ '     .  -    « 


•^: :' 


4'. 


';«.■■  "^. 


.,.,:- 


.-'.■vk 


)»:  ■ 


',1.  '-".i  ■    . 

■ ;  ••i?)?^^r '■^      ■ 


>^^  ■■tr. 


X 


■'■■'■■''  '.'.■■:■■  .- ^'^v--,  '•"■:,.!^;**'i^-.' ,-  •    '  ■    ,,-. 

'•♦£  ,  vf  .  ^:.  '■.  •  ;  il^l: '  ^      .        .,•'',■•'.*;•'**  *  *     ' '         ,  : 


;'■■*♦  ■ 


|r 


•V*,. 


-"■'■•ti.    •'- •■■V 


:^v 


^<. 


■JJ-.^: 


..•••^.■■*if 

t 

•■;-r: 

^««■^' 

.**■     ■"'*'■ 
J    ■"    »  * 

m 

'■'j 


V^uam   mihi   post   biennium  in  Academia  Bonnensi  absolatum  ad  Gymnasium  Monaste- 

riense  Eifliae  reverso  et  disciplinis  scholasticis,  enucleandis  scilicet  Latinae,  Graecae  et 

Hebxaicae  iin^aae  scriptorlbus  ac  sacrae  xeligionis  praeceptis,  a  summo  mane  ad  noctem 

nsgae    octtoprto    dj|mandaretur   simul  pravincia  eUicubrandi  dissertationem  phiiologrcam 

.omnabus  regni  Borussici  Gymnasiis  quotannis  a  regio  Ministerio  praescriptam  ;  hac  tem- 

v    poris    augustra   septus    diu    multnmqua    cogitavi,     quodnam    potissimum    scribendi    argu- 

^   mentum   eligerem,    placuitqne    tandem    de    poetis  Aeneae    fata   post  Ilinm  eversum  ante 

YirgiUum  ^narrantibus  ^isserere.,  qnod  hanc  rem  et  juventuti  Aeneidem  lectitanti  peru- 

.tilem,    nec  viris  doctis  injucundam  fore  existimabam.     Nam  ea  res  neque  satis  ad  liqui- 

.dum  perducta  est,    neque  ^ib  adolescentium  studiis  abhorret,  quippe  quae  mirum  quan- 

tam  tconfexat  ad  Virgilii  Aeneidem  melius  intelligendam,    et  de  poeta  ipso  rectius  judi- 

.candum.     De  Virgrlio  enim  qui  recte  volet  judicare,    enm    primarios  poetas    et  Graeco- 

rum  et  -Latinoram  probe  cognitos  habere  necesse  est;    is  enim  omnium  aetatis  Augustae 

poetarum  longe  .doctissimas  atque  diligentissimus  plurimos  poetas  legerat,  e  quibus  multa 

in    carmen   suom   recepit,    aiia   imrautavit,    pauca   ipse    invenit.     Hujus   rei   iuculentum 

praebent  exemplum    atque  argumentum  ■div.er^ae  de  Aeneae  fatis  narrationes,    quas  per- 

isequi  nobis  nanc  est  propositum. 

H    O    M    E    R    U    S, 

Aeneam  Trojanorum  cladi  superstitem  fuisse  ad  unnm  omnes  tradunt  et  Graecomm 
^et  Romanorum  poetae,  iiie  quoqae,  a  quo  nobis  in  talibus  disputationibus,  ut  poetis  a 
Musis  aut  Jove,  semper  ordiendum  est,  dico  Homemm,  qui  li.  XX.  307.  3(38.  Nepta- 
:uum  haec  vaticinantem  inducit: 

iNvv  ^e  i^  Alvitao  ^tij  Tgcoeaaiv  uvdl^nf 
Kai  naiSiov  nalSeqy  xoi  xtv  fitronia&e  ykv<avxau 
His  versibus  nihil  aliud  indicatur,  nisi  Aeneam,  eiciso  Priamo  ejasqae  genere,  Trojanis 
imperaturnm  esse,  utrum  in  ipsa  ^rbe  Troja,    an  loco  ei  (lAitimo  non  declaravit  poeta; 
sed   cum   idem   in    pluribus    Iliadis   iocis   Trojam   a    stirpe    interituram  significet,   idque 
factum  .esse   in  Odyssea  narret,  ^tatuendum  est  eo  loco  praedici,   hoc  fore,    at  Aeneas 
<le  TrojaDOram  reiiquiis   non  quidem  in  urbe  Troja,  at  tamen  in  loco  eiOnitimo  regium' 
imperium  exerceat;    de   emigratione  ne  verbum  quidem  inest  in  versibas  illis.     Taotum 
igitur  .abest,  ut  Homeros  Aen^e  in  Italiam  profectionem  cecinerit^   ut  illam  ia  Troade 
mansisse  indicftYetrit     De  ioco  Homerico  satis  dictum  e&t^  sed  antequam  ad  alios^poetas 
transgrediamur ,  videamas,  quomodo  Virgilius  iilos  versns  in  rem  suam  converterit.     Jam 
ante  Strabonem  fuerunt,  qui,  cum  Homerum  cum  sois  ipsorom  et  aliorum  narrationibos  * 
.    «conciliare  veilent,  ntxvxiaisiv  pro  Tqoitaavv  interpolarent.    Vid.  Strab.  lib.  XIII.  p.  90.  .6. 


^  '"'"■  .-•  • 

IV  '.  .  ^         ■ 

■i 


■■>« 


f^lAitJ-  i'^    .  ... 


^c-^.i^.j^Siiju. 


■*\S' 


—     4     — . 

•dde   Heyn.   in   secanda  ad  Virg.  Aen.  Diiqaisitione,   toI.  II.  p.  LXXI.    Eoiteeatua,  e«t 
Yirgilias    in   ver»ibas   illis    praestantissimis    Aen.  III.  97.  98.    ex  Homero  ad  verbum  fere 
<  Latine  redditis : 

Hic  (in  Italia)  doraus  Aeneae  canctis  dominabitur  orii.  'l-^t;..  . 

■     '  '  --•■:■■_    /'.•■-..  ..-^ 

Et  nati  natoram,  et  qui  nascentur  ab  illis.  /^-'vil 

ARCTINUS.  '  .<  v.^V'-t'  • 

Eorumy    qui  fata   nrbis  Iliacae  atqae  Aeneae  scripserunt  Tersibui,   praeter  Hdvnerum       s^ 
nalius    est   antiquior,    quam  Arctinas  Milesius,    poeta   cyclicas.     De    e|tas   aetate   veteret 
scriptores    inter    se    discrepant.      Hieronymus    in    Chron.    Euseb.    ad   Ol,    3.    haeo   dicit: 
*  Arctlnus,    qui  A.ethiopidem    composuit,    agnoscitur.     Suidas   s.  v.  Ir^pxriVog  haec   habet; 

'^QXTivog    Tr^Xtto,  tov  Nuvuoi    dnoyovov ,  MiX^aiog ,   inonoiog,   /xud^t^rijg  ^Ofiij^ov ,   yfyovxo^       <* 
ruTu    ztjy    d'   *Ok.f   f.i(Tu   xixquxoaiu   hrj    x(ov    T^oaixmv.   Clemens   Alexandriuus   ( Strom.  I.  • 
p.  333.)  Arctinum  narrat  concertasse  cum  Lesche,  qui  floruit  circa  OI.  33.     Sed  Diony-         * 
sius  rialicarnasseus  (I.  p.  6B. )  haec  de    eo    scribit:     nuXuioxuxog  o)V  rjixttg    iaf4(V    nott^xijg 
jiQXTtvog.     Tzetzes  quoque  Arctinum  '0f.i/]Q0v  /nU&rjx^v  appellat.    £x  his  omnihus  efficitur 
Arctinum  floruisse  circa  Olympiadum  initium,    ejusque  tantam  fuisse  carminum  pangen- 
dorum  facultateni,  ut  a  multis  Homeri  discipulus  sive  diceretur,  sive  reapse  existimaretur. 
Duo   carmina    scripsit,    Aid^ionidu    et  VX/ov    IleQatv,    quorum    prius    utpote   ab    instituto 
nostro  alienum  nihil  curamus,  altcrum  ^lXtov  Tl(^Qaiv  inscriptum  accuratins  consideremus. 
Hujus  carminis  argumentum  excerptum  ex  Proculi  Chrcstomathia  legitar  in  Photii  Biblio- 
theca,  (Vid.  Biblio^.  vett.  litt.  et  artt.  fasc.  I.  lued.,  aut  Gaisford.  ad  Hephaest.  p.  483.) 
cujus  partem  huc  transscribemns: 

"Enixai  (>€  TOvTOig  ^lkiov  TlfQatSog  ^i^Xiu  dvo 
'Aqxxivov  MiXtjatov  nfQiexovxu  raJf 

'£2g  xu  nfQi  xov  Xnnov  01  TQoofg  vnonxtog  eyovxig  nfQiOxuvxfg  ^ovXfvovxui  o  xi  /q^  notftv, 
xai  xotg  fiav  doxft  xuxuxQtjftvtaai  uvxov ,  xotg  Jf  xaxucpXeyfiv ,  ot  (Tt  uQdv  arror  SifaauvSttv 
xij    A&tjru    dvuTfd^ijvut'    xai   xsXog    vixu    77    touto»'    yvto/Li^'    XQunivxfg    Se    fig    fVfQoavvrjV 
X  fvoiyovvTut   (og    dntjXXay/iisvoi.    xoi}    noXe/nov.     Ev    uvx(o  d'e   dvo  Sndxovxfg  ini(pav4vxfg  xov  xe 

Auoxotovxu  xui  xbv  ixfQOV  x(ov  naiScov diufjd^fiQOvaiv  ini  Se  xto  xiQuxi  dva(fOQfjaavxfg 
01  nfQi  xov  Aivfiuv  v  nf^^^Xd^ov  fig  xijv   ISrjV. 

Hoc  argumento  constat  res  fere  omnes,  quas  Virgilius  in  secundo  Aeneidos  libro 
describit,  jam  qb  Arctino  enarratas  fuisse.  Nos  ea  tantum  curamus,  quae  ad  Aeneam 
spectant;  is  aatem,  ut  tradidit  Arctinus,  prodigio  illo,  quod  in  Laocoontis  et  filii  per- 
niciem  acciderat,  perterritus  cum  suis  in  montem  Idam  clam  se  recepit,  antequam  Tro ja 
ab  Acbivis  vastaretur;  quae  narratio  qaemadmodum  multum  rccedit  ab  illa  Virgilii  in 
secunda  libro  exposita,  sic  eundem  Arctinum  etiam  in  aliis  Aeneae  fatis  enarrandis 
(slquidem  plnra  de  Aenea  praeter  secessionem  in  montem  Idam  memoravit)  a  Virgilio 
prorsus  diversa  cecinisse  existimo ;  de  Aenea  saitem  in  Italiam  profecto  nihil  eum  tradi- 
dis^  certissimum  est.  Dionysius  enim  Hailcar.  antiquissimorum  scriptorum  testimoma 
de  Aeueae  fatis  in  primo  iibro  diiigentissimc  colligens  utramque  Arctini  carmen  cogni» 


li-y  .:-■.'■',:  .   "■■'   ■■    '•"■ '    ;  ':  '-■'     '■■■  ■.     ■  ^.  Y     ■  . 

tam  habebaty  (Vid.  iib.  I.  p%  56.  a.)  nec  tamea  eum   illis    annumerayit,    qai  Aeneam   in 
Italiam  commigrasse  traididerant  Yid.  Niebufar.  HisU  Rom.  ed.  nov..  p.  i86.  / 

:/  Arctinus  igitur  de  Aeneae  fatis  post  Trojam  eversam  aut  omnino  nihil  exposuit,  aut 
enra  in  monte  Ida  sive  alia  quadam  terra,  non  autem  in  Italia  consedisse  narravit. 
AVirgilio  Arcttnum  fuisse  iectitatum  nulla  eget  demonstratione. 

-  .  /  .  L    E    S    C    H    E    S.  > 

*JXt'ov  ndgaiv  etiam  Lesches  Mitylenaeus,  qui,  ut  supra  dictum  est,  circa  01.  33 
flbruit,  composaij^e  dlcitur,  (Vid.  Pausan.  1.  X.  a5.)  quod  poema  partem  tantum  fuisse 
alius  ab  eodem  poeta  confecti  et  ^Jkuig  fiixqu  inscripti  admodum  verisimile  est.  Frag> 
mentnm  saltem,  quod  a  Tzetze  ad  Lycophr.  v.  i263  adde  v.  i232  ex  Iliade  parva  affertur, 
ad  '/Aibv  TliQaiv  h.  e.  ad  partem  totius  carminis  referendum  est.  Ejus  fragmenti  versu& 
tres  Aeneae  fata  post  Trojam  extinctam  brevissime  ita  adumbrant: 

[NfOTlTOXf^MOc] 

AvTOV  X  ^Ayy/ouo  yovov  xAvro»'  Innoddjuoio , 
'        Aivf/ay  iv  VTjvaiv  e^^aaxo  novrono^oiaiv , 

'Ex  ndvToav  ^avutov  dyd/nev  yaQuq  k'io/ov  ulXcav» 
Ex    Leschis    igitur    narratione   Neoptolemus ,    Achiliis   filins ,   Aeneam    ut   dogi^kTjTnov    in 
navibns  sals  secum  abduxit,    qune    narratio    multum   ab    omnlbus    ceteris   decedit,    et   a 
Yirgllio  neutiquam  adopt{u:i  poterat  propter  infamiam  Aeneae  inustam. 

P    I    S    A    N    D     E    R.    . 

Pisandrum  Aenae  fugam  atqiie  Trojae  excidium  plane  ut  Virgilium  descrlpsisse  auctor 
est  Macroblus  in  Satarnal.  V.  a.  „Vel  quod  (Virgilius)  evertfionem  Trojae  cum  Sinone 
suo  et  equo  ligneo  ceterisque  omnibus,  quae  llbrum  secandum  faciunt,  a  Pisandro 
paene  ad  verbum  transscrlpserit  ?  Qal  later  Graecos  scriptores  eminet  opere,^  quod  a 
nuptlis  Jovis  etJunonis  iuclpiens  universas  historlas,  quae  mediis  «upnlbus  saecnlis  usque 
ad  aetatem  ipsius  Pisandri  contlgerunt,  In  unam  seriem  coactas  redegerit,  et  unum  ex 
dlversls  hlatlbus  temporum  corpus  effecerit.  In  quo  opere  inter  historias  ceteras  Inte- 
rltus  quoque  Trojae  in  hanc  modum  relatus  est:  quae  fideiiter  Maro  interpretando 
fabricatus  est  sibi  Iliacae  urbis  ruinam.  „  Vides  homuncionem  de  summo  poeta  cum 
fastu  dicentem.     Jam  videamus,  qui  lile  Plsander  fuerit,  de  quo  loquitur  Macroblus. 

Praeter  alios  mlnus  insignes  dao  Pisandri  carminibus  suis  inciaruerunt,  Pisander  Cst- 
mlrensis  s.  Rhodius  et  Pisaoder  Nestoris  Laradensis  fillus,  Larandae  in  Lycaonia  natus. 
Antiqalor  ille  circa  01.  33.  vixlt,  poeta  imprlmis  nobiils  et  a  Grammaticls  Aiexandrluls 
in  canonem  et  cycium  epicum  relatus.  Vide  de  eo  fusius  dlsputantem  Hejnium  in 
Excnrs.  I.  ad  Aen.  II.  p.  3^3 — 374*  376—379.  Hujus  Plsandri  non  nlsi  Heraciea,  car- 
meo  epicum  duobus  libris  £^soiutum,  memoratur.  Recte  igitur  mlrantes  quaerimus, 
qaom'odo  is  „inde  a  Jovis  et  Junonis  nnptils  unlversas  hlstorias,  quae  medils  omnibus 
saeculis  usqne  ad  aetatem  ipslns  contigerant,  in  nnam  seriem  coactas,,  habaerit?  Sed 
yideamus  de  Pisandro  Larandae  nato.    Is  vixit  Alexandro  Mammaeae  imperante,    tertii 


J,'>Jk,''r 


post  Chrifltnm  natum  saecali  initio,  «et  scripeit  .carmcjn  epiouoi  Hfwixo»  ^foyuft^pv   no- 
mine«  h.  *.,  dearam  dearoia^ae  napiias  xjuot  Jjeroihus  ^ut  heroinis  initaa.     Hunc  P.isan- 
dtum   ea,    quae  Macrobius    memorayit,    xarmine    suo  .esie   complexum,  .etodemque   a  -  ;<.'-. 
Macrobio  pro  antiqulore  illo  hahitom  Heynius  l.  c.  conjecit.     Sed  .haac  conjectnra  Jiand- 
duhie  falsa  est ,  ntfm  primum  non  video,    quomodo  Macrohias   aot  Orammftticus ,    quem     '    -^ 
exscripsit^  tam  turpiter  errare  potuexit,  ut  Fiaandrum  illum  xeceutioxem  e.t  a  saa  ip&ius 
aetate  non  Ib.nge  distantem  <;uxQ   illo  antiqulssimo  .commutaret^    aut  iiunc  ipsum  reosjo» 
tiorem  yirgUio  antiquiorem  putaret.    Sed   ooncedamus.,   turpissime  iapsum  sesse  Macro- 
bium,    quomodo  in  carmine '/fpcotxaff  d-toyaf.u'aq    describente  iUae  .res  ij||aTari  poter.aRf^  ^ 
quas   memoxavit    Macrebius?     Heynii  igitur    conjectura    cum    faisis&ima    esse    videatur^ 
restat,  ut  Pr^andrum  Camirensem   praeter  Heraclcam   aliud   carmen   composuisse  stataa- 
mus,   ut  Niehuhi*ius  fecit,    (Vid.  Hist.  Rom.  tqm  I.    p.  ^87.  ed.  jjov.)    aut  tertium  quod^ 
dam  ponamus.     Si  Niebuhrii  sente.ntiam  amplectimur,  sumere  aliqaid  necesse  est.,  <quod 
non  solum    carct    auctoritate,    sed  etiam  omni,   ut  mihi   quidem  videtur,    prohah^iiitate. 
Kam  cum  Pisandri  nomen  tantopere    eUiceat    inter  poetas ,    et  a  veteribus  ejus  carminis 
Irecjucns    fiat   mentio,    (Vid.  Hejn.  J.  c. )    sane  suhit  jnirari,    car  omnes  djB  altero  illo  ' 
carmine  ne  verhum  quidem  affjerant^ 

Quae  cum  ita  sint,  et  ego  Macrobium  .errasse  arhitror  hac  fortasse  xatione:  llegeca} 
ille  Pisandrum  Camirensem  poetam  cyclicum  s.  cycli  poetam;  jam  confexehat  muitor.um 
poetarum  cyclicorum  -carmina  in  unum  Pisandrum.  Sed  haec  ut  ut  sint:  ex  Macrobii 
loco  nihil  aliud  coUigi  potest,  nisi  Virgiliam  in  descrihenda  Iliacae  urbis  ruina  unuxa 
vel  plures  Graecos  -poetas  imitatum  jesse ;  jiihii  in  illo  de  Afiuea  .ciadi  superstite  .et  in 
ItaUam  proficiscente  memoratur. 

S    T    E    S    I    C    H    O    R    U    S. 

lUacae  urbis  eicidium  praeter  poetas  epicos  etiam  Stesichoms  carmine  lyrico^  'JUtop 
THqgk;  inscripto,  c;ipl^raverat ,  quod  repraesentatur  in  Tabola  lUaca.  In  hujus  tabuiae 
parte,  verhis  */Af'ot>  Usfia.ig  xara  Jfrj^af^opov  consignata,  depicta  inveniuntur  sacra,  pater 
aUique  ah  Aenea  Trojae  excidio  erepti  et  iter  in  Hesperiam  institutum.  Stttsichoxus 
circa  Olym.  56.  florait,  eumque  a  VirgiUo  iectum  fuisse  duhttari  vix  potest  Is  igitux 
omnium  Graecorum  scriptorum.,  quos  qnidem  .nos  le^imus  aut  cognitos  habemus.,  A«neam 
cum  suis  in  Italiam  migrasse  cecinit.  Sed  an  idem  Aeneam  in  Latium  venisse ,  ihique 
coJoniam  et  urhem  x;ondidisse  narraverit,  tantum  abest,  ut -confirmari  uilo  argumento 
possit,  ut  multo  verisimiUus  s.it'  Stesichoxum  aUa  iradidisse.  Sed  hac  de  re  vctrissime 
disseruit  Niehahrius  in  Hist.  Rom.  tom.  I.  p,  187.,  cujus  verha  dignissima  snnt,  quae 
huc  transscribantur:  ,,Von  unbestimmterErzahlung,  dafs  Aeneas  Troer  uachHesperien 
gefiihrt  haifae,  bis  zu  der,  dafs  er  eine  Colonie  in  Latium  gestiftet.,  ist  ailerdings  docU' 
ein  weiter  Schritt,  Jund  es  ist  sehr  zweifeLhaft,  ob  Stesichoras  his  an  .dieses  &aliier0te- 
Ziel  trat.,, 

,,Bei  Arctinus  wenigstens  war  Rettnng  des  PaUadinms  die  Hauptthat  .des  Heros:  >unter 
Jen  Heiiigthiimern  bei  Stesichoxos  war  .dieses  sicher  .aoch  .der  k5stliehste  Scliatc :  4ieM« 


;«>. 


•.  ■'^^^'^r  rwr:'-^\\-'--  ■  :>'-"^':'^\^    '       ■■  .-■■''■■[•■■  ■1?^-'^W: 

vjy^s;-  »,..     .-,  J--A?-        •'.•■-..  ..... 

•j.      -.■,  .     ..  -;■•!  ••  •  M  .  .  .       • 

^  --%.'-:.•    ,^..     ■  k  -•»        7        ■""  .      ■...   ,     • 

<i'i-iM^-i^i.z'^!}:\^--^-'-:-'' ':■-::  ■■•"'.  ♦      •        ■  .-  •  "    -  *'  ' 

p-alUdinm  aber  ^attbterr  die  C^rieciienr  bei  der  Troisclien  Colonie  cn  Siris  tn  Oenotrien 
geborgen ;  an*  der  ILuste,  wobin  sie  so  TieleTiroischeEriimeruogen  versetzten,  Phtlocte- 
tes  zu  PeteHa,  Epeus  za  Sagaria,  Pylier  su  Metapontum.  Auch  sie  war  im  Umfaog 
Besperiens.,^ 

Stesicbornm  igitnr  Yirgiiias  in  illis  taatuth:  inritarrv  potuit,  quae  ab  eo  de  Troja 
vastata  et  Aenea  patriam  relitiquente  dicta  erant;  ab  ifs  autera,  ().aae  abeodem  poeta 
de  rebus  Aeireae  in>  Itali»  gestis- trftdita  erant^  [siquidem'  omnino  de  eis  cecinitj  prorsus 
discedere  debuitr  .' 

%    O    P    H    O    C    L    E    S. 

Sopbocfes  fn  tragbedia  Laocoon  inscripta'  Aeneae"  meirtionem  feeerat  his  versibns  a 
Dionjsio  Halicamasseo  servatis  I.   p.  4^. : 

Jftfy  d'  h  nvXaiaiv  Aiviia^y  6  rtjg  &eov 

IlttQecrr  f  hi  vt^xwv  naxiq   b/wv  Kt^avyiov 

Ncarov  xaraoraComc  ^vaaivov  Ougog^ 

Kvykff  Se  naaav  olyinwv  nafinXrj&iaVy 

Svvondi^nai  6e  nXtj9og,  ovx  oaov  6oxetgf 

Oi  T^a<J*  iqxoai  rrjq  OQvytSv  dnoixiag. 
£x  bis  igitur  Tersibus  laculente  apparet  Sbphoclem  in  fabnla  laudata^Aeneam  anteTrojae 
excidium  urbem  reiiiiquentem  fecisse,  et  hac  itt  re  Arctinum  secutuor  esse ;  sed  discrepat 
Sophocles  a  poeta  ilio  cyclico*  eo,  quod  non  Aeneae  secessionem ,  sed  transnugrationem 
in  alias  terras  (dnoixiav)  memoravit.  Sbphoclem  de  Aenea  in  Jtaliam  profecto ,  cnm 
versus  iilos  scriberet,  cogitass^  vit  dubitaverim,  cum  Stesichorus  jam'  multis  atinis  ante 
illius  transmigrationis  fecisset  mentioaem',  sed  ex  ei.as  sententta  coionos  Trojanos  non  in 
Latium  venisse  ex  verbi»^  Niebnhrii  sapra  tran«scriptis  admodum  est  verisi«mlc. 

His  expositis,  jam'  pronaiitiaTe  non  dabito,  Aeneae  in  Latiam  profecti  atque  illac 
eoloniam  deducentis  a  nullo  veterum  poetarum  Graecrorum  mentronem  factam  atque  in 
bellis  ab  Aenea  in  Latio  gestis  eorum  neminem  a  Virgilio  expressum  esse.  Hanc  famam 
paulo  anfe  Pjrrhi  demam  aetatem  invaluisse  docuit  Niebbnhrius,  illatnqae  non  a  poetis 
excogitatam,  sed  aliis  de  causis  esse  enatam  idem^  Vir  Illustrissimas  conjecit  Vide  Histo* 
riam  Rom.  p.   189.-  et  ig6 — ^^97  ed.  nov. 

Post  Pyrrhi  aetatem  Trojanos  ad  iitora'  Latii  appulisse  consentiens  fama  fiiit,  idqne 
a  pluribus  rerum  scriptoribus  narratum  est.  Sed  quoniam  de  poetis  tantum  Aeneae  fata 
canentibus  disserrere  institnimus,  historicos  missos  facimus.  Atqne  Graecorum  poetarum, 
quorum  opera  aut  fragmenta  legimus,  cum  nullui  ante  Lycophronem  [Vid.  Gassand.  v. 
ia33.  sqq.}  Trojanorum  in  Latiam<  transmigrationem;  conunem^H^averit,.  ad  poetas  Latinos 
accedamus. 

]T   A    E    V    r    U    S". 

InCer  Latinos  poetas  Naevins  primus  Aeneam  in  Latiunr  profectam*  carmine  ceUbravit 
Dftcripsit  ille  beUumPunicam  primum,  in  qao  ipse  stipendis  meraerat,  versibos  Saturniis, 


-.■l-U.  ...1  ■!■  . 


4p^-' 


•i;^**??^-.^, 


—  s    — 


-*/] 


qnod  carmen  orsas  est  a  faga  Aeneae.  Macrob.  Satarnal.  Yl.  i.  ,)In  principio  Aeneidoi 
tempestas  describitur,  et  YeDus  apad  JoTem  queritur  de  pericuiis  fiKi,  et  Jupiter  eam 
de  futurorum  prosper^tate  solatur.  Hic  locus  totus  sumtus  a  Naevio  est  ez  primo  libro 
belli*  Panici.  Illic  enihi  aeque  Venus,  Trojanis  tempestate  laborantibus,  cam  Jove  qae- 
ritur:  ct  sequantnr  v^rba  Jovis  fiUam  consolantis  spe  futurorum.<<  Totum  Naevii  carmen 
septem  libros  complec^tebatur,  in  quorum  tribas  prioribus,  ut  fragmenta  ostendunt,  d,e 
Aenea  in  Italiam  migrante  agitur.  Vide  fragg.  ab  Hermanno  in  Elemen.  d.  m.  diligenter 
coliecta  atque  disposita,  pu  .63o  —  638.  Naevii  igitur  carmen  in  duas  partes  divisum  faisse, 
et  in  priore  Aeneae  fugani ,  adventum  in  urbem  Cartbaginem  et  profectionem  in  Latiam, 
altera  bellum  Punicum  primum  descriptum  fuisse  existimo. 

Jam  priorum  librorum,  qui  pertinent  ad  rem  nostram ,  argamenta  adumbrabo  qudhi 
potero  brevissime. 

L  I  B  E  R     I. 
Acneas  cum  patre  aliisqae  ante  urbis  excidium  Troja  egreditar,   £Vid.  Serv.   ad   Aen. 
lU  ^/97.  III.   lo.]  ut  apparet  ex  fragmentis: 

Horum  [Aeneae  et  AncbisaeJ  sectam  sequuntar  multi  mortales. 

Amborum  uxores  noctu  Troad  exibant 

Gapitibus  opertis  ,  flentes, 

Abeuntcs  ambae  lacrimis  cam  multis. 
Conscensis  navibus  tempestate    argentur   Trojani ;    [Vid.   Macrob.   1.   c.  J    qo^ritar  Venas 
apud  Jovem  de  filii  periculis,  ilie  eam  solatur  fatorum  serie  reserata:  seqaitur  Trojano> 
rum  ia  urbem  Cartbaginem  adventus. 

Ll  BEB-   II. 

Aeneas  blande  rogatus  a  Didone,  Cartbaginis  regina,  fata  saa  exponit.     Vide  Nonium 
in  V.  liquidum  et  percontat.  p.  335.  et  474*  • 
t  Blande  et  docta  percontat,  Aeneas  quo  pacto 

.  Trojam  urbem  liquerit. 

L  I  B  E  R    1 1 1.  -        * 

TerUi  libri  argamentam  quamvis  satis  accurate  atque  certe  definiri  non  possit,  tamea 
illud  ex  fragmentis  inde  servatis  satis  luculente  apparct,  in  eo  Aeneae  in  Latium  adven- 
tum  narratum  fuisse,  et  illud  etiam  patrem  Ancbisen  perveuisse.  Vid.  fragm.  apud 
Hcrmann.  ELem.  d.  m.  p.  632.: 

Postquam  avlum  adspexit  templa  Anobises.  sacra  in  mensa 

Penatium  ponuntur  ordine:  immolabat 

Auratam  victimam  putcram. 

Obiter  moneo  Anchisen  augurandi  atqde 

Yaticinandi  facultate  excelluisse. 

E    N    N    I    U    S, 

Propositam  cum  esset  Ennio  in  Annalibus  res  Romanas  inde  a  primordio  gentis  asqae 
ad  saa  tempora  enarrare^  aeqaam  erat,   ut  de  Aenea  per  maria  errante  et  tandem   in 


i^ :  .:4;-y 


«^--ir^J^.;''^    • 


-^,'*.- 


■^'"   •■^-  ■      :■  ^        .'■       -.'■■•;—      Q     ■       ■•  '"  •       '.-' 

Ittti^ini  Adveniente  dftiieret/  qoA  in  fabaia  exponenda  imitatus  est  in  nonnallis  fortasse 
|i&eviam,  abs  qao  malta  eum  sumsisse  d^cit  Cicero,  (Brut.  c.   19.) 

''*  '„Nec  vero  tibt  [Ennium  atloqoitar]  aliter  videri  debet,  qui  a  Naevio  vel  samsisti 
mnlta,  si  faterisj  vei,  si  negas,  surripuisti.^*  Fragmenta  ipsa  indicant  Enniam  de  Aenea 
atque  Anchise  cecinisse.     Vid.  Ennii  fragg.  collecta  a  Gotnmna  p.   11.   la.  ' 

.^j-       ,{,  ^  jfAtqvLe  Ancbises  doctu,  Venus  quem  potcra  dearum 


. ,» 


7U       ■■    K 


..Fari  donavit,  divlnum  pectus  faabere.^' 


His  versibns  Ancbisen  lilio.  vatlcinantem   Induci   bene  monult  Golumna.     Altemm  frag^ 
mentum,  in  quo  Anchlses  memoratur,  ^ervavit  Servius^  (Vld.  Gqlumnam  p.   la.) 

Assaraco  natus  Capys  optimus:  isque  piam  ex  se  Ancbisen  generat  —  —  — 
Tempestatem  ab  Aeolo,   hoi-tante  Junone,  excitatam  et  sermonem  Jovis  cum  Venere  La- 
bitum    etiam  ab  Ennlo  expositum  fuisse  ex  Servio  ad  Virgil.  Aen.  I.  a54— '255.  conjlcloj 
qui  tradlt  hos  Virgltll  versus  : 

Olli  subrldens  hominum  sator  atque  deorum 
'       '  Voltu,  quo  caeium  tempestatesque  serenat,  — 

ad  Imitationem  Ennii  esse  expressos,  et  ipsos  Ennli  versus  paene  divinos  adjlcit : 
'       Juppiter  bic  risit,  tempestatesque  serenae     > 
Riserunt  omnes  risu  Jovis  omnipotentis. 

Sed  quoniam  nlbit  nlsi  frustula  satls  obscura  atqne  exigua  ex  Naevio  et  Ertnio  ad  nos 
pervenerunt,  satis  certo  ex  bls  definiri  neqult,  quae  Virgillus  ex  bls  poetls  sumserit, 
quae  mataverit  atque  ipse  invenerlt;  id  autem  ut  aiiqua  ex  parte  cognoscamus,  paulisper 
ad  historicos  Latlnos  nos  vertamus,  nOn  qno  ab  instituto  nostro  deflectamas,  %t.^  ut  vi- 
deamus,  quaenam  itti  duo  poetae  de  Aenea  narraverlnt. 

De  Llvio  satis  constat,  eum  in  conscribenda  antiquissima  Romanornm^^historia  Ennii 
▼estigla  potissimum  esse  secutum.  Is  autem  (T.  i.)  narrat  Aeneam  „domo  profugum  prlmo 
in  Macedonlam  venlsse:  Inde  In  Slcitiam  delatum:  ab  Slcilia  ctasse  Laurentem  agrum 
tenalsse.^'  Haec  igitur  Ennlum  quoque  narrasse  existimo,  simutque  Aeneae  in  urbem 
Carthaginem  adventum  exposuisse,  quem  Livlus  omlttere  debebat,  ne  anachrooismum, 
ut  vocant,  poetae  non  indecorum,  historiae  turpem  admltteret.  Narrare  perglt  Llvias, 
quomodo,  instructa  jam  Latlnorum  et  Trojanorum  acie,  foedus  ictum,  et  Lavinia  in 
matrimohium  Aeneae  slt  data.  Sequitur  betlum  cumTurno,  Rututorum  rege,  aiterum  cum 
Menxentio  gestum,  in  quo  Aeneas  cecldlt.  Ab  Llvio  nlmium  quantum  discrepans  Aeneae 
fata  muttls  annis  ante  exposuerat  Cato,  ut  cognoscere  licet  ex  Servio  ad  Aen.  VI.  618. 
I.  367.  IX.  ^4^*  Vid.  Niebuhr.  Hlst.  Rom.  p.  200.  Cato  dlcit  „Jnxta  Laurotavlnlum  cumL 
Aeneae  socil  praedas  agerent,  praellum  conunlssum  est,  tn  quo  Latlnus  occisus  est,  fuglt 
Turnus.*'  — •  „Secandam  Catonem  Aeneam  cum  patre  ad  Italiam  venisse,  ct  propter  in- 
vasos  agros  contra  Latinum  Turnnmque  pagnasse,  in  quo  proelio  periit  Latlnus.'*  Jam 
supra  vidimus  etiani  secundum  Naevium  Anchlsen  in  Italiam  venisse,  idem  cam  narraverlt 
Cato,  etiam  in  aliis  fortasse  cum  Naevio  consentiebat. 

2 


liiit.?X^.    .:,^ 


/^;/*s^<!\' . 


.'V    -i^:v-t^ 


>         •    ■  •  ,       l.  >■       •VI. 


«-■»-  mA  ~^  --''■*      «^V 

^  Hm  rero  re»  obMnrai  sant  «I  lubrica»  ^lteriui  liaad  p.ersecp^r/ #«d^^aedaQi  d«  Vir* 
gilio  adjiciiam.  Is  vero  Aeneam  neque  ante  Trojam  eversam  timide  fugieotem  fj|Git, 
nequci  urbe  excisa,  Graecorum  humanitate  cladi  fuisse  superstitem  tradidit,  ut  omnes 
poetae,  de  quibus  disputavimus ,  narraverant,  Stesicboro  fortasse  excepto;  sed  vihun 
carminis  primarium,  desperatis  jam  rebus,  ad  conservandam  patriam  mutta  conantemj 
magna  audentem  et  nonnuHa  perficientem  induxit:  tum  demum,  ciim  videret  Aeneai 
nibil  se  efficere  contra  Acblvorum  vim  atque  multitudinem,  deorum  admooitu  urbem  re« 
linquit  in*  deos  patremqne  et  filium  ptetatis  officia  exsecuturus.'  Patrem  Aocliis^n  in  Sicilia 
inortuum  esse  narrat  Yirgilius,  qua  re  id  assecutus  est,  ut  ludos  ad  Anofaisae  memoriam 
pie  celebrandam  institutos  describere  et  praeelarum  episodium  carmini  sno  intertexere 
posset.  Praeterea  Ancbisen,  qui  jam,  cnm  Troja  oppugnaretur,' admodum  86>net  erat, 
pugoasse  in  ftaiia,  omnem  excedebat  probabilttatem,  et  fortasse  etiam  causa  fuit,  cur 
Virgitius  enm  in  Sicilia  mortaum  tsiv  ttatueret.  ^m  res,  tit  Catoet  fortasse  etiam 
P^aevius  cas  exposuerat,  omnem  ornatnm  poeticnm  respuebant;  ot  quas  Eunins  atqute 
Llvius  enarraverant,  eae  nimio  temporif  intervallo  diai)nnciae  «rant,  quam>  ut  in  car> 
mine  epico  satls  apte  describi  possent  Qua  aUtem  arte  Virgilius  fabulas  iltas  immuta- 
verit,  qnam  sctte  res  gestas  temporum  intervatio  disjunctas  consociaverit,  qua  solertia 
narrationes  detectationem  turbantes  eliminaverit,  qua  ratione  dura  moltiveritf  atque  mia- 
teriam  epico  carmini  non  satis  aptam  poeticc  exornavertt;  omnia  ista,  quia  exponere 
longum  est  atqne  ab  instituto  nostro  alienum,  Aenetdem  studiose  intenteque  legentibus 
investiganda  relinquimus. 


■  y 


•■{ 


■   -'<■'■■'    -.h 

•  -     ■■      -  ■■.t1  '  ■ 

'  ■''           '-'l  ,  -r    ■. 

m 

-      •      1    <.*-<M-' 

■» 

.  :  >    .'it-   1  ■  'f  . 

-■s^ 

■■■.#■ 

..    ;l  '.\i\!  ■   ■-■:.) 

/^t 

*        ■  ^'     ■>:'.-•            -  -                    .,         • 

••^•-  -'■-•---^  ■       -    -**    •  -j^  e  t             V           ■'■    ■■   ■••■•■'^^   '■•**^ 
-  >      '   -  ■  '  ■  ^ '   ■ 

\      ijt   bew  ©c^utial^re  182f  abgef^anDertcn  Ce^rfloffe, 


i^» 


1.    @  p  r  a  d^  e  tt, 

^•I^l;     ■•;  !.;;'^    ^  ;.^  e  u  t  f  c()  e    ©:>  t  (i  «  e, 

.■t»<.    ..•;     /;>...;.-  «^  :..:.■   -    _.  f)  t  i  m  0.     '         '  _■ 

tteberfid^t  ber  beutfc^en  Siteraturgefc^ic^te^  unO  Eefun0  flafftfdi^er  ^robufte  aud  ben  oecfd|}iebcnen 
gpocben.    ©6(|?enmc^  3  ©tunben.       j    -   !  j    .  ' 

gemer  oUe  14  aage  ein  f(^riftac|>er  ttuffa^         ,  ^.  aBottmeiner. 

4n)f:T.,..:f.  ,a:^s;;Tj:-;  .tr^  :■    ^         ®  e  f  U  n.  b  a.  ;    •     '■  '--   • 

JKbeoTie  tei  ©tifS,  unb  Sefung  flafftfc^er  ©c^riftjletter  neueret  Seii  ^hd^tnm^)  3  @t. 
5iae  14  aJage  ein  fc^ifttic^r  3tuffa^  ^r.  ©obtmeiner. 

S  e  r.  t  i  <t,  ■ 

J)ie  \}h\)txi  ©ijntar;  unb  bei  ber  g^efung  beutf^er  SJluflerfc^riften  M  ffiic^tigfte  uber 
^rofobif  unb  fSRttiit  SB6c^entI.  3  ®t  ^aneben  n>6(l^ent(icb  ^uSarbeitung^  eineg  ffijjtrten 
Siuffa^ed/  bei  beffen  Sievifion  mitunter  bie  aUgemeinen  Se()ren  beS  @tt(a   betgebracbt  wurben. 

-■"  :-'i:t^rmr>is::i$^^     .       -  i    :  .  .  I   ■  ■  •'     .--•  ^X*   ffiolf. 

-  0  «  «  r  t  a. 

I)ie  @tt)molofl(e  unt)  nicbere  ©pntar;  Ucbung  im  oft()ctifcI)en  gefen  unb  SeKomiren, 
n)obei' meijten^  bie  (^ammtund  oon  ^rof.  @eber  gebrauc^t  n)urbe.    SBoc^entUcb  3  <Btunt>tn. 
%iXMx  w6c^entUc^  mt  }^u&ii^t  ^ufgabe  jur  Uebung  im  ^rieffd^retben ,  tn  S3ef(^reibun« 
fien,  j8,uat>lHnsen  u.  f,  w.      .  .^r.  ©olf. 

jD.  u  i  n  t  a.  /        .    ,  ..t     < 

3n  brei  ©tunben  w6c^entUc^  bcfd^aftigett  ffc^  tnt  ©d^filcr  unter  bcr  ^citung  beS  ^m. 
^cl^mibtS  mit  ben  SiebetbeileH;  beren  gcnaue  itenntni^  unb  fBerwanbtfc^aft  burc^  feU>fhbii<: 
tifte$  ^uffleUen  unb  SSerditid^en  einfac^er  @age  begriinbet  wurbe.  gemer  tvurbe  ber  na(fte 
einfoc^e,  oudgcbilbete  einfac^e  unb  ber  oielfac^e  ^a^  bebanoelt,  unb  ^u  |>aufe  n>6c^entUc^ 
e4J»ma(  in  iBfift)i<M  fc^riftUc^  barfiefleUt. 

<B  t  %  t  <i.  ••     -"-         '"•  ■ 

3n  bret  ^tunben  n>6df>entlid^  •lebrte  ber  ^r.  ^cbmtbtd  bie  Stntbeitung  tet  ®d^/  un^ 
Ue$  bie'  e^iiUt  1^ieraji$  bie  aUgemeine  J^enntnif  ber  ^au^trebet^^eile  entn>i(!e(n.    9{ebenbei 


/,■■:/■•  i-.- ■       *■.  .        ■  -,<■.»■  .■^^'•■^'■^'^'ijv'-^''^  "•-V 


nfurben  bie  not^wenbtdflen  diedeln  ber  Sted^tfd^reibung  deU^rt^  $lu4>  ^iatten  Wi  €fcb&ltt  )9&4Kt^ 
«(|>  eine  fkine  fc^riftli(|^e  2lrbeit  ju  ^aufe  anjufertigen.  .    v:    ,"  ^  f%t  fj^^ 

£l  u  i  n  t  a    mit    @  e  >:  t  a.  ^  —   ^^^     -^    ?^/v   ; 

Ser  ^r.  SBoIf  (^ielt  »&c^entli(b  brei  ®tunben  Sefe^  unb  ^eflamirfibungen  unb  lief  ein« 
mal  n>&(bentlt(b  einen  Uid)tin  ^uffa^  ju  ^aufe  bearbeiten,  na(|^bem  auf  ber  ®(^ule  bie  ^e^ 
banfenreibe  »ar  aufgejteUt  worben.  •  ;  ,^ 

B.    £  a  t  e  i  tt  t  f  (^  e    @  ^)  r  a  c^)  e.     t-    ^,  -    ^ 

^  r  i  m  a.  , 

a)  SEBinterfemeffer/  CIc.  Quaest.  Tuscul.  Lib.  i  et  4tus,  toh^tntli^  4  Stunben;  ferner  Hor. 

Carm.  1.  2,  3  et  ^las,  wbd)tntl\6)  3  ®t. 

b)  ©ommerfemefter,  Taciti  Agric.  et  Germania.    ^rfterer  vourbe  ftatarifcl(>,  le^tcre  gm6bnli(^ 

furforifcb  gelefen;  boc^  ieb<6mal  mit  *eforfberer  0lu(ffic^t  ber  alten  ©eogra^jb»**  SBicbents 
licb  4  ®t.,  woDon  iebod^  tm  iDurcbfcbuitte  eine  auf  @]rtemt>oraIien  oertoenbet  tourbe,  tt)ad 
au4>  int  SBinterfemefler  ^um  S^beil  d(^^CLt),  X>ann  n^urben  in  3  @t\tnben  xobt^tntli^  bie 
jwei  erflen  iBu(^er  ber  e^ijleln  beS  .|)oraj -geUfen.  •"  ^     ■       •!*-.,    ..  ;>i  4?'i4 

c)  ^unbli(be  Ueberfe^ung  inl  ^atein ,  told^tntl  1  ©tunbe.    IBerfc^iebene  SReben  au3  £)&ringS 

4ten  iturfuS  bi$  jjum  Cnbe.  , 

d)  3ur  f)huili(i)en  S5ef^c|)afti(jun3  freie  lateinifd^^e  SluSarbeitung  tjerfcbiebener  Stufgaben,  meif!en? 

aud  ®&ringd  4ten  ^urfud ;   ferner  fc^riftlicbe  Ueberfe^ungen ,  etn>a  ber  ^^lfte  bed  britten 

S5ud()e«  t>on  Cic.  de  Officiis.    X)\t  anbere  ^alfte,   n>ie  aucb  anbere  @d{>riften  I)e6  (Sicero^ 

fo  tt)ie  Sailust  li«ll.  Catiil.  et  Jugurth.  n>urben  5u  ^aufe  gelefen.  ^r.  ^ad. 

^  e  f  u  n  b  a.  ji- 

a)  SBinterfemefter.    Virg.  Bucolica,  mit  %udn>abl;  Cic.  Epist.  ad  famitiares^  mit  SluStoa^I; 

ejusdem  Oratio  pro  Archia  podta.     SS&(bentIi4)  6  @t.  " '"    •  « 

h)  ®ommerfemefter.     Virg.  Aen.  I.  6,  7  et  8;  Livii  histor.  I.  iraus.     SB&c^etttI{4>  6  ®t. 
£)  ©jrtemporalien  unb  mfinblic^e  Ueberfefeung,  meiftenS  auS  D&rinflS  3ten  JturfuS  §.  1  bi$  60. 

®&c^entlic^  2  ©t.  ^r.  ©  c|)  e  b  e  n. 

d)  3u  ^aufe  «jurben  tohd;)tnt\i6)  iwii  f(^riftli(^e  Ueberfefeungen  ^tmad^t,  unb  fitlefen  t>on  aHen 

©efunbanern  bie  erfle  IRebe  (Sicerod  gegen  Gatil,   ferner  ton  mt^xtxtn  eined  ber  erften 

^u(|)er  ber  ^ne&ibe ,  t>on  anbern  einiged  in  ben  Comment  tfti  Jul.  Caes.  Dber  im  Corn. 

Mepos,  na^  eigener  8IuStt>a^I. 

"JK  t  r  t  t'  a. 
a)  JE^ie  })hf)txt  ©pnfar,  xia6)  Sumpt,  unb  bie  Clemente  ber  !Retrtf  mlt  befonberer  JRu(fft(^t  atif 

bad  ^eroifcI)e  SSerSma^.    $«rner  m&nbli(^e  Ueberfc^ung  in  ^hxin^i  Stnleitung  erften  Jturs 

fuS  §.  80  biS  106.    S38&d^intli(b  5  ®t. 
i)  5luf  ber  ^laffe  trurben  gelefen  Jul.  Caes.   de  belL  gall.  1.   i— 4;  «nb  einige  ^legien 

t>on  £)t>ib.    SSB&c^entlid^  3  @t. 
c)  SS&c|^entlic^  ourben  ^mi  Slufgaben  )U  ^aufe  fc|)riftli(^  {n$  ^tetnlf4)e  Jtberfe^t.  r- 

^T.CRo^ipatt 


-1* 


^J^V-h. 


.1;,' 


■'•■'•>'  ■;>   :     V     ■  '  '.■*■  ■  ^-      .  *    ■  ■      --        ^.  ■'■        ■*  /  ■       .  ■;,  ■    -'    ',    ■-•-'■    ;  -,; 

■  ";-:-     ■::.'■       ■■■■'  .     •     :.    ^i    - 


■;.-^iVri-' 


'  ftVjDte  gentetnt  ^^ntor  t^ottftM^d  «tit  t^eUweifec  SESteberl^oiung  bet  Sotmenle^te.    S^nbei 
"'     miittbltcl^e  tteberfe^ung  in  I)6ringd  Sinlettung.    SB&c^cntlic^  5/®t. 

b)  ^\xf  ber  Jtlaffe  m&nbli(^e  Ueberfe^ung  unb  (^rfiarung  im  Gom.  Nepos,  itnb  gabeln  be5 

^  ^bobru6.    SBoc^entUc^  3.@t^    ^>y^4^,.:^»;%^-A*^:=,jtv.»^-v  ^  ^     j»»^  ^«ii^i^f  .. 

c)  3u  ^aufe  tt^<b<ntJ^cl>  jweimal  tteberfefctini  fn8  ^atefm^^^^    .,,;,/  $r.  flso.rf.^^" 

jD,  u  i  n  t  a. 
Sieberbolutig  ber  $ormen(cbre;  bie  leicbteren  fpntaftifcbcn  Stegeln  unb  beren  Slntoenbung 
in  m&nblidben  unb  fd(;)riftlic|)en  ttebungen,   nacb  Bum^t§  fleiner  ®rammatif.    ^erner  im  SQSins 
terfemejlec  munblic^e  tteberfefeung  in  SafobS  unb  ©JringS  eicmentarbucbe  tjom  4ten  Slbfd^nitt 
bi§  5um  Gnbe;  iv;i  ©ommerfemefter  Eutiopius  §um  Zt)i\li,    ^bd^intli^  6  @t. 

■     @  e  r  t  a.     ;,  ' 
-  ^ie  ganje  fformenlebre  nac^  3umptd  flein:r  ®rammatif ;  ^emoriretr  von  SSofabeln.  unb 
beren  SSeUgung.    Serner  mfinblt4>e  ttekrfefeungcn  inS  2)eutf4>e  unb  umgefebrt  mit  offenem, 
unb  barauf  mit  oerfcbloffenem  Sdu^t,  nacb  ^6ringd' unb  3afobd  @Iementarbucbe.    $B6(bentU(^ 
6  ®tunben.  ^r.   S2B  o  b  I  m  e  i  n  e  r» 

^reimal  bie  SBoc^e  fc^riftlicbe  Meiten  ju  ^aufe. 

•  ■•      ,.,.■:  'i;     •:   ;       -.  :■■  ^  ' ■  "'  ■    '     '  ■  '■'      '•  '■■     .    •  •  ■ 

.   .  V     ,      ■     C.    ®  r  i  c  d)  i  f  (f)  e    ©  ^)  r  a  d^  e. 

9>  r  i  m  a. 

a)  Sn  brei  ©tunben  wocbfntlicb  PJatonis  Ardb.  uterque,  et  Krito;  mitunter  Herodotl  blst. 

mtt  ^uSwobl  furfortfcb. 

b)  3n  bret  ©tunben  to5(J)entItc^  Sopbocl.  Oedl^us  Tyraivnus;   unb  Hom.  II.  VI  — XII.  mit 

Sludnabme  bed  9ten  S3. 
e)  fUIe  14  j&ige  «ine  f^t^iifUi^e  tteberfe^ung  in§  ©riec^ifc^e.    .  S^x,  SSoblmetner. 

,  .Sm.  i  :.   ^^-v-h.c    .•--'-        @- e  f  u  n  b  a.   .  •    ■   /;•' 

a)  Xcnoph.  Cyrip.  III.,  IV.  unb  C  i.  be8  V.«  S5.  nebft  baufigem  Oebrauc^e  ber  S5uttmanns 

f(^en  ©rammatif.    S3efonber§  wurbe  barin  t)orgenommen  bie  Sebre  von  ber  SESortbilbung 

t>on  ^iiiz  320  biS  343,   unb  t)on  einigen  ^artifeln  unb  9ieben§arten,  t»on  ^tiXt  431 

btS  448.    SB6(bentIicb  3  @t. 
b>  Hora.  Odyss.  XIII.,  XIV.,  XV.,  XIV.  unb  ein  5£bctl  bcS^XVII.  «.    »orangef(^t(ft  t»urbe 

bie  Selire  Oon  ber  ^rofobie  unb  t>om  ^omertfcbcn  .^erameter;  erjiere  auS  SSuttmannS 

©rammatif  t)on  eeite  343  bi§  351.    SB&c^cntlicb  2  ©t. 
«)  !D2&nbIicbe  tteberfe^ung  au6  ®iintber«  sKerfrofirbi^feiten  ber  tpbtfc^en  unb  ^jerftfc^en  Oes 
.,..  fc^icbte  t)oh  ©eite  158  bi«  219.    SEBocljentl.  1  ©t.. 

d)  giir  b&u$li(be  iBefcl[)^fttgund  alle  14  3:age  eine  fd|)riftli(^e  Slufgabe  ^ttm  tteberfe|en  tnft 

®rie(bif(be,  nac|)  eigenen  2)iftaten.  Jg)r.  ^acf.   x 

5£  e  r  t  i  a. 
a)  SS6(bentIic|)  3  ®t.  lEBieberbolung  bcr^ormenlebrC;  bcfonber$  ber  £ebre  t>on  ben  ^Dialeften; 
bie   unregelm&f igen  3eitm6rter ;    IS^ortbilbung^  unb   ®9n.tar>    nac^  S3uttmann6  fleine); 
eprad^U^re.    SSJidi^entlic^  einc  fc^riftlic^e  tteberfe^ung. 


^    •     .  -tt-  -^  '*»••  ••••'. ;^  ^:v:^>f;^5^tv;;:^^ 

b)  Ucberfe^ung  «uS  3afob«  Clementarbud^e;  jweitet  *urfu«,  fo  wte^ltt^fefffft^ert  ©ru^flucfe 
Sr6ftent^eU»  mit  fletet  ^inweifung  auf  ^<C'49rammatif.    &6(|^entUdi>  3  6t 

a)  SB6(bentli(^  3  ®t.  jDie  Sormenlebre,  nac^  J59uttmann,  bi0  jutn  IBerieic^ifre  ber  ttnregei* 
m(ifisen  Seitw&rter;  babei  f^riftliCbe  Uebun^  in  ben  fieugfingen  mit  CRihffl^iit  auf  bic 
«ccente.  '        :        ,    \\.  ■  -'■':•  -y '■-■-;-.;_ _^  ■     .,.■  .   '.-^^    -^^'^         ,\^:.    '■  ■ 

h)  S35(bentn(b  2^tunben  mfinbtidl^e  unb  ^xiftUiSft  Ue^erfilung  inSafoMlHnr  JturfuS^  mit 

tluewabl  eiaener  ?(ufaaben.  ,"       T  :        .6r.  !lloe»att.  * 

:;.-.-.       .  ,,..■■_,■.    ^.  ..■   ,^t  .         .  .  _•  ■     myfi>'. 

.    .^.c...-  ..:      .   ...:    ,  ,....;^. ■:  w*j  Mi;..'J>  r  i  «  a.     .-..-  "v.    . 'ii:>*|^t?«??jj  .■;n^^.^;-;;^  ■ 
3n  jwei  ©tunben  »8^entti^  bie  ganje  gormeniebre;  bann  3ub{e,  1— t.iinb  f>fa(m.  f — 9.; 
«obei  bie  (Spntojc  na^bsewiefen  unb  erfldrt  tourbe.  .      '>  -  -      ■        *     -- 

®.e  f^u  n  b  a.  .    ^  \' 

SBie  ^rima,  mit  bem  Unterfd^jicbe,  ba^  ©cncf.  ^ap.  1,  6,  7,  8  unb  9  gclcfen  werben. 

-     -       ^r.  ©(^cbcn. 

II.    5B  t  f  f  e  n  f  d^  a  f  t  e  n.  ^   ,^,..  . . 

A.    SJ  e  l  i  a  i  0  n.        ,,        .      ,.     ,- 

^  r  i  m  a    mit   ®  e  f  u  n  b  a.; '  '*-  -  •  "  •*• 

£>cr  ^r.  |)Qcf  bebanbcltc:  aSon  bcr  bcit.  ©reieinigf eit ;  bofr  trer  @rf(ba|ftirtg  bef  il^clt 
ubcrbaupt,  beS  ^Kcnfc^cn  unb  ber  ^ngel  ind  SSefoTtbcrt;  w>m  ©iinbenfaU  bct  crflcn  SRcnfc^cn; 
»on  bcm  ©cbeimmffe  bcr  2J?cnf(^merbun9,  unb  ber  @rt6fun3  bur(^  ^fu«  C^riflus/  al$  bcn 
oerfpro(^enen  «KcffiaS.  ■         ~                         '.       '• «  '        ■      -V  -^ 

^  ^  3tber  flb^QnWung  wurbc  bic  bcjugli^be  ®ef(bi(bte  werangef^bi^ft.  2)ie  Scweife  wurben 
Qu5  ber  beil.  ©cbrift,  wobei  fur  baS  9t.  Z.  bcr  gricc^if.  Urtcyt  fieifig  gclefen  wurbe,  fo  »ie 
au§  ben  bcil.  SS^em  unb  itircbenocrfammlnnQcn  gcnbmmen.  5tu(^  wurben  jeber  ^fb^anbluna 
^TQftifc^e  fte^ren  betQcfftgt.    ®6(bentli(b  2  et.    •"     ^: 

.;.;   ^  ^ --li   1:  ■    •   ;;  ■-    ^  e  r  t  i  a    mit   fl  u  a  r  t  a.    ^  .^  --  :  .^^■w.-n'^':    ■■. 

Dcr  ^r.  ©(bcbcn  bcbQnbelte  ttiz  Srage:    2Ba8  mfiffen  wir  tbun,  um  unfcre  «eflimi 

mung  iu  erreicbenl   ««ocb  JDverberg.    ©onebew  i<be»mali  tin  Slbf^nitt  on^  bem  91,  SE.  ober 

ber  bcil.  Q«f(l?i(|)te.    SB6(bcntli(b  2  ©t.  .».,  .,.l..;,  ;.      .  i  e; ,,    .or;;;.:'^.; 

V...  jCl  u  i  n  t  0    mit   ®  e  r  t  0.  -        '        ''-i,^    ^ 

,,^J)ic  ©cbote  ®otte8  unb ,  ber  Jtir(^e ;  bann  bie  ^iL  ealriimwtf/  «a*  .JDoerherg.  JDabei 
bie  beil.  (SJcf(i)ic^te  unb  @ittenfprii(^c.    SB6(^entlic^  2  @t  , o   5  .:  ,r'/^|Br.  <g(^<be4ii:S 


.  :■ ..  \-Lf,;.. 


■^^fW?5r  r^f^SPf:^-? 


-- ,  ■..:■._•  :'■'  ■  -         :,  —  ■  ■     -   -•       .  ^-    ■ 


^      3m  (aSfnterfemejleY  bie  Y^mifd^e;  {»  6«»mtYftinefler  bie  (Sefc^idpte  beS  ^tttelalterS  btft 
ittvXleUttnd  bel  f r4iilif(^« «({#€ 6  ttnter Jtar(  benfXiden.    fp^t^entl.  3  ®t    |^r.  9io#i><ttt 

t~  '   a<ft(o   neit    H  11  a  r  t  Bw5^<;w  .fsj&5M»i^>WY**^'H. 

^  r  /^  9tt  brei  ® tunben  tU^ntlid^  bte  iMttrl^abtfci^e  ^efd^i^^te  bie  auf  mifere  Stit    .^r.  SH  o  <  ^« tt 
■■•■;.  ■     -  ■   ■  •^■.V;^  'a'"^*!!**^'^:'"    £l  u  {  n  t  a,     '-'^  ^  =i»jit:  t^^iifpfe^    .irwt^^-^sjftf^t 

'  IDer  J^r.  SQSoHntefner  gab  {st^bHf  ®tunben  n)^c^ent(f(!i)  e{ne  aVgemeine  Ueberf[$t  ber 
Unit^Algefk^c^e  nnbi  «^ondlogifc^  ittnittnif  ter  toid^tig^en  Staaten^Bier&nbernnsen ;  toobei 
tit  0edgrj^>^i«  ftbetfW^tiid)  wiebc^olt  wnrbe.    S^^entlic^  3  ^t. 

©  e  r  t  a. 
'y|»*c|^ent«d{^  3  etunb^n.    X>U  neuere  ©eograDWe.  -  -«'^*^—      '  '^r.  fRo»Htt 
'  "'^Cine  Stiuife.   I^ie  .^auptmomente  ber  Unio«f6^<f<Ji<(^te  jn  ^Jronologtfc^er  Jg>infi4)t^  unb 
Cint^eiiung  be«  ganjen  ©cfc^ic^tfelbeS;     "  ""t^  :       ':"  .fir.  ®c(>mibte.    " 

C.    SR  «*  i  tirt  a  t  i  f . 

a)  ^ie  Jturt>en  ^weiter  £)rbnung;  nebqibei  eini^ed  von  ber  f]|>I^Srtfcl^en  SErfgonometrie/  nac^ 

..;;ei9enew.^itfaben.    SB5A4)entL  2  ©t.  j^:::,;^     1;^--^^.  ^c-         -^    •     •'- 
t)  jJ^^eorie  ber  ©leiclj^tngen  unb  9lufl6funflSmef|oben.    joaiieben  wfuitj  atJebraCfc^et  ®Tet(^uns 

gen  ^6berer  ^rabe  unb  einiger  bio|>^antif(^en.    jl  ®t.  to5c^entl!t!^. 
c)  Swei  ^otnben  »>6c|>entlic^  n>urben  bufdi^g&ngig  ber  ^atl^emati!  unb  ^^pflf  entjogeUy  unb 
.    jur  SSdrberettung  auf  bad  <3tubium  ber  ^biiofojpbie  t>ertbenbet    ^Die  Sntividlelung  nnq 
,  .^jSr&rterung  bjsr  IBegriffe  ^nb  logifc^eii  iormeln  wurben  jeboc^  ^um  $Bort|eiIe  ber  ^^te 
''jnatif  grl^tent^eilg  aue  beren  ^ebiete  entnommen.     '  ^^     '''''"■     ^r. -Stalfei^.   ^ 

,:"^^^> ;*^  ^^  .■   >-       @  e  f  u  n  b  a.  ....:.^.^,,..  ......  _.^/ .'  ^....      U  .. 

a)  ^rogre^ont»  unt  Rogaritl^men  t>oUjlanbig;  Mti  ^jutfbrattTt^e  0ftd*(ittiigen  unb  dtgebraifije 

Stitfgoben  bed  jweiten  ©rabed^  neb#  ©ebraud^  ber  ^ogaritbmentabetlem    IS&t^entl.  2  ®t. 

]>j)  ®eometrifc^  ^nal^tifcll^^ufgaben  mit  Se^ie^ung  auf  Suflib&  GUmente  unb  X>ata.    gemtr 

.  ■..,•,....>■■.,,, .,  ^      .  ,-•.  ..-...,-■■".    ■  *-•  t  t  t  a»,..  -  "... 

a)  ^  f>oteni{rten  ®r6flen  mit  ^nbegrif  90ti  SBur^elgt^fes  itnb  Sru^erpontnten.   ^ttntt 

arit^metifc^t  unb  algebraifc^>e  «ufgaben  'U^  tifttn  -^rabeB.    ©ftc^entlfc^  2  @t     ' 

b)  SBieber^oiung  ber  toid^tigf t»  @&|t  >ber  ^lo^timetrie ;  M  ^t  -unb  6te  fi3ucb  ^uflibi ;  f)t« 

tecbnung  ber  Gbenett  uttb  itir^er.    SS6c^entI.  2  @t     Ueberbied  jur  ^auStic^en  93efd^&ft{s 
gung  ^&ufig  ge^mttri^  «ufg^bini,.  ,>    c  ,   '&t  itaftftp. 

XI  u  4  f  t  a. 
•}  JSufUbS  €temtntt  iteS  ttnb  3tee^^49udi)  troDfHlrtbia  irtftBuf<^(Hn  imMluf^abtnr^^^  un^ 
^  '*4te]Btt<l^  W{t«tt8tpa^l.   IBHtnttit^  2  et  '     "  •:     ^  ^-f^:  «.5?^,;: 


;iS:£t* 


■■>"■    .       •.'.'■'''.;•'    :         ■■     ■  .  ■        •     '  '       '  ■       ■'■-...■'    •       f.    ■    ■      -"      •■;'.:.:■■('•.•"'■ 


^  n  ^ 

^  ;,'■"-■  ■'%''■  -'i  ■■■■':■  -i'       ** ' 

h)  Slec^nung  in  «Cgcmefnen  ©^mbotn;  "^nar^fifi  gcmefmr  ®tifd(luRQW  iinb  ftrge&tr9luf9aben. 
3ur  ^duSltdl^en  HSefc^dfttgung  arit^metifd^e  ^ufgaben  ieber  ^rt.    ^bd^tnHid)  2  Stunben. 

,♦■?   ^i-    V       r  -.:  ti.^uifie;  ;;J  ^>:..  a  u  f  n  t  «.     ;  wi Vitn^  -,4.4  t^r  ^^'  ^^^^^^'- ^Mi^: 

Krttbmetff.  :C>fe  gew&bntic^e  a3TU($recbnung,  unb  bie  Stet^nungSarten  fn  gebrocl^eneh 
Sablen;  ber  lCreifa^,  wobei  bad  fcbon  (Srternt*  b^uftg  in  Qtnwehbuna  fam;  bie  Umfebrung 
«nb  eintge  Suftmmenfefeungen  be8.J)reifafee8,  wie  ^ettenreget,  Sinfenrec^nung  it.  f.  w. .  ^a^ 
eigenen  ^eften.    SBic^entlic^  3  @t.        ,>  j  .7     i^rt  <      /^  ^r.  ©cbmibte.    .  .-; 

iClufnta    mft   Certa.  •'•«iv     ^4^;^^  iil 

©eometrie.  2>ie  gormenlebre  bargefteUt  an  ^5r:pem.  .^lerbef  bfe  nJtMsl^^  5^drfennts 
niffe  jur  gJIanimetrie.    9lacl>  eigencn  ^eften.    3B6(f?entl.  2  ©1..-     .  .  ;^.  ©cbmittS.  v  :' 

©  e  r  t  a. 

5(ritbmctif.  Sn  4,@tunben  »5c^cntUcl?,  bie  3iec|?nung6arten  unb  beren  9in»enbung 
ouf  bcjlimmtc  «ufgabcn.    SD36c^cntI.  4  ®t.'.     ,;,  •,-     •  .  V-',:    ,;     ^r.  @c^mfbt$.v) 

'        D.    ^\)\)\it    unb    91  a  t  u  r  9  e  f  (!)  i  (^  t  e;'       '"'' ' 

^  r  f  m  a.    - 

2lnfdnglid()  mit  ©efunba,  in  2  @t.  mSc^entlic^,  aSeenbigung  ber  jDptif.  SJladti^cr,  in 
i  @t.  n>5(t^cntitcb/   bie  (SUmcnte  bcr  ^ftronomtc  ^  .^r.  iSa^feo. 

0  e  f  u  n  b  a    mit    SC  e  r  t  i  a.  « 

fSihpxtnh  bie  ©cf unba  anfanglic^  mit  -^rima  bie  fof lic^|!cn  Sebrcn  bcr  jDptif  beenbigte , 

I)attc  btc  Scrtta  ben  t>orig]a^r{gcn  S3orbereitungS'6urfuS  burc^gcmac^t.    ^un  wutben  in  ^toti 

<5tunben  w^c^cntlic^  bic  (Slcmcntc  ber  ®co=  unb  ber  ^pbtrojiatif  fn  bcn  ocrcinigten  jttaffcn 

bcbanbclt  ,  ..,  ...      -s-      ..."       •'    .^.>..  •.  .  .-o  .  ,       "  .   .-^      ;,'•.;      ^ferrJta^fep.     :  ^' 

n  u  d  r  t  a. 

a)  £)a$  372ineralrei(l[)  /  foweit  b^^nn  ol^nc  eine^®ammlung  t>on  !D^inerafi^n  fonnte.  gegangcn 

werbcn.    •  ' '"  ''^'''.'  '^'^ 

.  ■.,•!!,•/••  -  -r  ■ 

b)  2)a§  a^bicrrcic^  iicmlidl^  tooU^anbig.  s-       ^ 

2B5c|)cnti(c^  2  @t..  ,.  .  .,.-  \ ''.:''  'fir.  @cl()mfbt«.;  ''• 
)r ..  •         ■  ::  ^ci  u  f  n  t  a    nift    e  e  r  t  at-'t  '■'^"■'''   ^^"' "-^^'  '''^V.. 

3n  2  ©tuttben  wScijeittiic^ :  2)aS  q>flanacnrcfc^.  Suer^  bfe  atermfitologft ;  bann  tjfren 
Slnwcnburtg  aiif  bic  t)on  bcn  ©cbulcrn  fclbcr  dufgcfunbenen  ^fldnjen,  beren  Sln^ia^l  fic^  auf 
200  bciicf.  25ci  bcncn,  bie  befQnbernSlufecn  fur  bie  £anb»irt^fc^aft  ober^eilfunbe.barbieten, 
itjurbc  folc^eS  fleipig  bcmerft.    Slai^  figett«n,^ef^.^^,  ^j  ^  .^r.  ®(l!)mf>t8. 

III.    ©  tf)  6  n  t    Ri  n  ft  e,      ^-    ;>'-?    i:d; 

•  A.    3  e  i  ({)  n  c  n    u  n  b    ^  a  l  l  i  9  r  a  ^)  ^  i  e.        .v;?.;] 

'■'^' 
£)er  |)crr  (^(^mibtg  untctric^tcte  w^c^entiic^  bie£luarta  getrennt,  bie Xiuinta  mit®ert|t' 
eine  @tunbe  im  @ct)6nfcl)reibcn  mcifl  nac^  ^cinrigS  SBorlcgcbfittern ,  im  Qti^mn  ber  it6r»>er 
nac^  ^ct,  ©c^mibfS  3Ket^obe. 


_    t7  —    ...    "^m:    ■..-.- 

B.    4  c  fti^#^.' 

£)i£  i^^Ur  ^im^n  tut^ -^in  $a^{df<}tfn  ip^^  unb  S^eton^n  ^  SPIiifii^itotfn  unter 

ti«i  ^^i^tiihuism  jg||Mr«(^l;  ^^  r;^^^  ^e  au|le|;^  fB^r^itungm  jtt  ^^««tTi^Kn  9iuff&^« 
ruRg^»  M  ■  ^  ®<fli«*  ^4><«.i^. -4^.  ® t.  /  iet<  lir  «<*^  i»«i» 

;St^i^tls  r^^tN<t^ft.t#i4»^r  ^  trflen<^au^tt^eil>  bitSltyt^if  tut(|^;  bif  iwdlc  t>er|>«n^ 

^bf  mit  bfv/^^tf  ,«9  M^Kmi  ^&^(ten.£ki)€¥|t^  w«U^i(  gr^ftm^^l  beim  (^ottclbifn^e 

j^  $(n»«n^«ntt  lant^    Sn,^  Cj[|[^  9ibtl^trji(0  wurben  bie  bret  ^«upft^iU  ber  a^ontunll 

miteinAnber  'twrbuflbeirr  uitb  fi^mte  SK>»nf»u!e  i»org<;nomnienv  twe   bie  »09  ^ageii  j^ 

g)feif«f  u.  a.  ^t.  ®«(>mibt«.     r.ir 

m.ii    ''1      ■.■ii-.iiV-"  '  -    '       '  '  '  ■  11 1      .      I  ■  ii'*    ■■ !■■■    II       ■     I  -uj«- 

€^  l^,  r  0  n  i  f    t>  e  §    @  ^  m  n  a  f  t  u  m  S    .v^ 


« > 


ir--'©a«  6(^r|a^r  182f  wttrbe  M%tftt  iDft^er  mit  ben  j(fii>HnK<^  fjetnad^feiteti  unb 
"itlafFen^etfelungen  etriff^^.  ^er  ^.  @<^ebcn  »dr -iiai^  j»eHHriB««  Sefu^e  ber  Jt6ntg= 
li<W» 'fii^^n^Uwloerftt&t  iW  thtfere  *»i*te  sutAdfgtWAeiil  ^ajt^ien  muften  wir  abet  dnen 
tbatfem  itdtlegen  cm  bem  J^tit.^et«t  «lelU^f  ^etftettn,  *«' fW^  tvi^enb  fefne*  fec^^je^nc 
ji^rigttt  ^^amte0  bfe  «tle^'  «nb  «(Ijtttng  beS  "^blifttm^  ttnb  bt«  Weibenbe  3hreunbf4>aft 
fimmtlid^r  ^JMtgtiebet  iti^er  fjnfhlt  ertvoiten  ^atte /tttib  au^  f*tt^  in  berSeelfotgeflc^et 
bitfHfic  dsneigung  feinft^^attjenoffett  wWettett  totrbV  bie  i^m  fletS  ton  fefnen  €5(^u(em 
«i>(ttb.^  ©ie  fo  erlebigte  ge^tetflefle  wutbe  ba^Hnrtl)  (^Sgefiillt*,  *a|l 'bet  ^.  9lo«^att  ft(^ 
entf(Hof,  bicfelbe  ^Jrotjifotif^  ju  ftbehti^cn.  %«^'^alie  ifhfer  ©^mwaftuiii- ^  felben  Seft 
ben  ^rn*  <|)o^n  oerloten/  mel^er  f[d)  jur  femem , SluSbilbung  an  bie  jBlittt{f(^e  ttnioerfttit 
be^ab,  na(^bem.  er  feit  1819  in uerfc^itbmm  ^fftt^enr-mit  tntfdjiebenem  Slufeen  unterri(l{>tet , 
unb  ba§  tiefe  (^eimnif/  ben  tlnterri(l)t  mit  ter  @i^ie^«ng  $u  vefbitbeit;  gribtblici)  tnxd): 
brungen  l^attt.  ^uf  beffen  ©teUe  erbielt  ba$  ^^mna^m  burcf)  Uebereinfunft  bei  Jt6nig(. 
^t^ituiAUj^Jt^ttkSoHediumS^isit  ber  Jt^idU  dtf^enut^^ia  i^  ai&  yjawifbt,  ^lftU^er  ^ 
0rn.  30^  JBa>ti^  ©(^mibtd  au6  ^6In.  \\    ^   ":  ^* 

l  .  ^nbeffen  tourbe  mit.  Sifet  barauf  gebo/c^t^  bap  bem  Uebelfian^  bcr  itlaffenfombiitAtionen, 
foobon  im  DovigiS^rigen  fo  loie  in  fril^ern  ^rogrammen  bie  Stebe  «ar,  cibgebolfen  wurbe. 
it)Ufed  gef^a^  wirfltcl)  tmt^  l>en  (Sintrttt  eineft  fkbetttm  Ee^tet«  M  ^.  Q.  «B^att^^  SSoIf 
ltu6 '  92eulanb ,  xotld^n  einige  3eit  oerber  bie^  afab<mif(^en  ©ttttien  in  ^onn  mit  Sht()ni 
twtttobet  fiatte.  @6  wurben  nun  aufier  anbem  bortl()eiI^ajftm  ^enberungen  beS  94>uIpKane$ 
tiie  l^ertiattnb  iQuarta  im  beutf(|>en,  Iatetnif(^en  unb  matl^ematif(|>m  Unterrttl^te  getrennt^  fe 
ie^m  iDeutfc^en  bie  ^inm  unb  6efunba.  Bubem  iiberna^m  ber  JQX.  SSo^Imeiner 
hi/^iiidf  eine  @tunbe  befonberd  in'  ^rima  ^ttr  Uebung  im  Sateinifc^eten.  Um  einem 
abel&ber  bie  itom^tnation  ber  ^efunba  unb  %i4ia  in  ^er  |)&9ftf  t^or^ubeugm,  toirb  bier 
metriPt,  baf  biefe  i$ireinidung  aud  ber  fr&()em  (Sinri(^tung  be§  StunbenplaseS   ^en»orging 

3 


•>rp.^!^iV  f 


"^^^W^T^^^f?? 


^*? 


"  —     18     — 

unb  gerabe  barauf  ^{nfu^rte,  ba§  funftigl^in  b{e  Sertta  auf  i^ren  wal^ren  ^tanb^unft,   bte 
aUgemctne  SSorbcteitung  jut  Vhv^f,  jurfirfgefu^rt  werbe. 

91ud  ben  Ctnrid^tungen;  n>e^e  bte  Se^rer  neben  {()ren  amtnctyen  ^flic^ten  f&r  bie  SSotfS» 
btlbung,  liur  SSerbrettund  ber  9)?oratttilt  ttnb  be«  guten  ®ef(^ma(fe«  t^eil6  beibe^alten  tf^B 
neuerbtngS  fcfigcticUt  ^aben,  n>erben  t^ier  befonberd  bie  JConferenjen  ber  (Siementartebrer  anges 
fubrt.  ^uf  bcn  Stntrag  bc«  @d>ulpflc3cr§  ^crm  S^cd^antcn  8inj  l^abcn  fic^  nimlid)  bie 
fQmmtltcbcnScbrcr/  fclbfi  feineS  bobenOlUcrS  ungeac^tct  aucb  bcrJg)r.  Dtr.  %t)i)  baju  wercinigt, 
ba^  ffe  alternirenb  monatUcl^  eine  fBcrfammtung  ber  ^(ementarle^rer  bed  S3&rgermctjleramtcd 
unb  iener  auS  bcr  9^ac!?barfci)aft,  wclclje  fic^  anfd)lic^en  woUcn,  weronftalten.  SSie  wobltbatig 
bicfc  ^inrid^tung  fct)/  laft  ftcb  fcbon  aud  bcm  cinitgcn  Umftanbe  \6}Ui^tn,  ba#  bie  mci|!en 
Sei^rer  bcr  S9urgcrmci{lcrei  uber  jwci  ©tunben  ^t^ii  oon  bem  ^au^tfreiSorte  entfcrnt ,  olfo 
un\7crm6gcnb  flnb,  bcn  borrigen  .Ronferenjcn  rcgclmaflig  bcijuwobnen. 

^it  bcn  ^zxitn  ^unb  t>aterIonbtfcl)cn  gcjtcn  ifl  c«  ganj  wte  im  t>origen  ©djuljabre  geboltcn 
n>orben/  mit  bcm  Untcrfd^tcbe,  bof  bie  Ic^tcrn  in  bcm  Wla^t  an^Ianj  gewinnen,  in  wclc^cm 
ftc!)  bic  ^cnntniffe  bcr  ^ufif  oUgcmeiner  im  ©pmnafiuui,  unb  ber  @inn  fur  bie  fci^inen 
^unflc  in  bcr  53urgerfcbaft  wrbrcitct. 

^uglic^  fattn  biefer  ^bfc^nitt  mit  bcr  l&bltd^en  Srw&^nung  ber  wormen  Stbeilno^me 
fd)licficn/  wcld^e  unfcre  oercbrlid;c  iSSurgcrfcboft  fur  baS  S3cflc  bcS  ®pmnafium§  bcjcigt.  .^d) 
rcbe  bier  nidE)t  t)on  bcn  bebcutcnbcn  jD^fcm,  n)clcf)e  bi$  ju  bcffercr  Sunbirung  bcr  %n^aU, 
\a^xiid)  oug  bcr  @cmcinefaffe  ^ergegebcn  n>erbcn;  nur  t>on  ber  tmmer  nod^  ficigcnbcn  juDors 
iommenbcn  S3crcitn>iUtgfcit;  mit  n>cI4)er  unfcre  S3urger  fur  ongcmeffene  ^ufnobmc  unb  S3ers 
)>flcgung  unfercr  ®ci)uliugenb  bcforgt  ftnb,  unb  gcmeinfc^aftltc^  mit  ben  &cbrern  baS  SBobl 
bcr  Sinjclncn  n>ie  bod  @ebei^en  beS  ©pmnoftum^  nad)  9){&glid()feit  ju  bef&rbern  flrcben. 
^VLx  burd)  ungcfi6rte  ^ormonte  beS  S;ebrerfoUcgiumd  untcr  ftc^  unb  mit  ben  Sltcrn  unb 
SBirtben  fonn  btc  9(nfialt  toftmclftg  ibrem  3iele  nai)cn  unb  bci  ben  audto&rtigcn  ®6nnern 
i^rcn  9iu()m  bcfcftigen. 


(^tati^tif    Dc^    @t)mnaftum^* 

a)     (Scf)uIer3a^I. 


2lm  ©c^luffe 

?rm  ©cbluffc 

^  l  a  f  f  e  n. 

bcS  ®cl)uliai)rcS 

S3cigefommcn 

abgcgongen 

be§  ©cbuIiabrcS 

1826 

1827 

^rima 

8 

4      . 

2 

10 

@cfunba 

5 

15 

0 

14 

SEertia 

11 

21 

15 

17 

£luarta 

10 

28 

12 

26 

£luinta 

25 

20 

25 

20 

©cjcta 
Sufommen 

18 

10 

4 

24 

77 

98, 

64 

iti      u 

>  •  r^.  J8d^  ten  «Iif8ef6^tt<h  10  ^rinwnenrgel^tt  ab:  ^^u  ^ ., 
'     ipit  tem  Seuaniife  9lw.  II.  mit  StuSiei^mung : 

€3et>evth  J^ad  auS  Sftect^eniic^/  ^um  @tubium  ber  ^j^iiologie  na$1 
unb  34>^  ^of.  9Beber  au^  ^^^.^^  ^tn^im  ber  S^eotogie  nad|^  p^ 
SKIt  bem  3<u9ntffe  SRro.  II. :        '"•■^"''K    ,  -cs    -    ,         ,     . 

•      SSilbelm  (Saflenbol}  au$  tD^&n^ereifel,  $um  @tubium  ber  Sl^eologie  nac^  Sonm 
'i'        SW atb.  ®ro^  au8  9RfinflereifeI,    .  -.v  .    '  »ie  SSoriger.  .       ^, 

,  S5ertram  ^illebranb  au8  a»4hffereifel,  »ie  SSoriger. 

'    3ob.  S5a^t.  Sgnaj  3ona«  an^  Mnflereifel,  wie  SSorigcr. 

®tep^an  SSelben  au§  .IDlunjlereifel ,  ^um  ®tubium  ber  St^eotogie  nacb  9)tunjler. 
^id).  Sof.  Sinfen  au$  ^&nflereifel,  jum  @tubium  ber  ^beologte  nacb  iSonn. 
di  baben  bte  ^lbiturienten  fdmmtlic^  bte  greube  ge^ajbt/  auS  bem  ^unbe  be§  Jt6nt'gl. 
itommtfariul  ^erm  9{egierung&ratb  tan^t,  fo  toie  oon  bem  i^errn  ^ireftor  SSiebermann, 
welc^er  un§  mit  feiner  ©egenmart  beebrte,  hit  ^erPennung  ibred  tblen,  unerm&beten  ®treben§ 
nac^  einer  aHgemeinen  t2tu6bilbung  ^  }u  oernebmen.  Um  fo  me^r  geben  i^nen  bie  fdmmttic|)en 
2cf)rer  biermit  6ffentlic^  baS  Scugni^  ber  Sufriebenbeit  mit  bem  wormen  ©unfcije,  ba^  unfere 
erfien  ^biturienten  aucb  noc^  in  ber  Serne  bie  fttttic^en,  fieifiigen  Dunglinge  oerblciben  mb^m, 
mid)t  fie  biSber  waren. 

b)  ©ie  ©pmnafialbibliot^ef 
ifl  biefeS  3abr  wicbcr  mit  mebreren  fc^d^baren  SBerfen  oermebrt  worbeU/  fo  ba^  gcgenn^drtig 
fur  ben  notbwenbigflen  SSebarf  geforgt  ift. 

9Iuc^  bat  fi^  bie  ©cb&Ierbibliot^el  toieber  um  einige  SBerfe  t)crmel(>rt. 
SJlit  berjlicbem  :Danfe  bemerfcn  wir  ^ier  bie  ©ct)riftcn,  welcbe  an§  ®ijmnaftum  gcfc^enft 
wurbcn,  unb  fugcn  ben  SSunfc^  bin^u,   bafi  unfere  ®6nner  unb  gh^eunbe,   wctcf^e  ctwa  im 
^eft^e  attertbumttcber  f&r  ffe  xotni^  brauc^barer  SSSerfe  ftnb,  fotc^^e  burc^  ^ie  SBcrfcf^enfund 
an§  ©pmnafium  ))or  bem  Untergange  ffd^ern  m&gcn. 

1)  ^batb$  btbt.  ®zfd)i6)tt  im  Stugjuge.    £)er  SSerf. 

2)  2>er  firo^e  9lfh8  oon  JRubte  oon  gitienflern  in  26  ^arten.    T>tx  SScrf. 

3)  aScrfcbiebene  3Rufffatien.    25ie  ^erren  Jo^^a^  in  "J^^Iu-  .      ,  ' 

4)  itdrcber*  etpmot.  SSirterbucb.    X>tt  SSerf. 

'  5)  SBirgil*  ffierfe ,  itberfefet  t)on  SSalentin  1705.    25er  aertianer  SSre^gen. 

'  6)  £)ie  ®tereot9p=?Iu§3abe  bed  18.  aRartia^  t)on  a^aucbni^  bcforgt.    2)er  ^rimancr  Saflcnbotj. 

'    7)  Sel«ctae  fabulae  ex  libris  Metamorphoseon    Ovitlii  Nasonis  etc,    quibus    accesserant 

Eximia  quaedam  ex  Yirgilii  BucoUcis  et  Georgicis  loca ;    ad  Usum   scholaram    10- 
>-  feriorum  etc.  Toars  181 2.    ^er  ^rimancr  SSctben. 

•    8)  Man.  Moschopuli  de  ratione  examinandae  orationis  libellus.     Eodom  Vol.  continentur 

Aesopi-Phrygis  vita  et  fabulae.  Ed.  Rob.  Stephanus  i545  et  46.  Quarto.     ©erfetbe. 
.  9)  58erfci()iebene  atte  nic^t  ftanifcbe  SSerfe,  jufammen  14  25dnbc.    ^r.  ©urgbarb  oon  bier. 
gfir  bic  Slnfc^affungcn  ju  einem  ttoUfldnbigen  ^bpfifattfcben  2f^paratcg  tfl  fcbon  lAngfl  baS 
UlJt^ige  gefdS)c(>en,  unb  wir  erwarten  einiig  nocj^  bieruber  bie  SJefiimmungen  beS  itonigt. 
.     fWinifleriumJ. 


^pnta 


ijl^bitji  16.  €iJ)ptemb.er,  SffiorQejtS  ^b  <id>t,  mufilii^^H  |>t^Aawt. 


■TS- 


10  '„    Stertfa  mft  Gudrto,  SteUgtpn/^Ar.  ^^ 


inod^m.  2  n^r ;  bad  X)ftctt  au$  e^d^iUej:^  .<®(«(!e :  .laMlM^  Jfom^f.Doni 
.^iej^UT  oeHamfren:    --«^»^^;   /   -P'"?-  ^:^-  v.  ^^' ■•>*i^p|fl»Sl^:;r.?ii*  j;  : 

'^"^    T)tx  ©ejtaner  ajud^:  ®cr  Jtnobe,  Uer  ^(!(>6  unb  bfe  ^u!^  flpftrtt^nt  un^  itritifcrT, 
'  .V. '*^'/\t)On  ®6f^e.      ■•      ..   ^      '  •        :-^-.  I'!?  -  -T-Tr^.  .;u-*ij,-       : 

^^■■■-'-  ti'tt  nufntaittif  ed^oftV^Der  SS^Hbe,  wn  eenmt.  -^  '    ^  ^'  '^^^  pM'^'^'^:}^^^ 
2!)er  iCluartatier  3onaS:  2)er  S£au<^er,  tton  @d)iUer.  -''    ,r        ,  ..r  .;• 

25er  iKcrtianer  :g)eft!)en:  2)et  ©Jonolog   (i\x%  (Sd)iflerS  Sun^frau  t)on  iDrUanf  „Sebt 
Z-"  .  >»o()t  i^  «ergc  .  .  .  .  ."  '-  ■ -^^  -f   :  / 

•*?)'       2)er  @c!anbar  8»C8er^of:  25er  SWonolog  au«  SSKtf).  S£elI,t)on  <54)iaej:  ^Durxl^  bufe 
boble  ^offe  .  .  /.-;''■  -       •   -  •      "     .      .•;;-K -hn   #        ^?  »;.:i  -rJi^i^-^nt 
:    ■•      J5et  ^rtmtner  Sytlben:''©^^  gfeb  looin  berOlotfc,  t)oit^c^ttter:    ^c^--^  ;r^f  >i}.W 
'*•  *•'  JDoim  nXrb  gefiingen :  „3tt  bfefn  beit.  ©ttfle/'  W)n  €i<<bel.  '   .     ■'. 

•  :?§ierflruf  bie  f«eiflid)e  gntlaffung  ber  5lbiturienten ,  unb  junt  ©d^luff*:  ®a8  gtro^e:, 
lujoi,  t)on  Jpinbcl.  ,.,..,   .....;     :  i.:-., 


r 


f 


^rinnerung.    2>er  28interfurfuS  t*lrb  ani  19.  jDftober  cj&fnet.'.  65  twUm  jtd):  ba^n  -bte 

ncu  (Sintretenben  fcl)on  am  18.   anmclben,  tamit  am  anbetn  SJ^age  JBormitt^f -.bie 

;      :    Jtloffiftfation  unb  ({inft^dbung;  5)^act)mtttag§  aber  bte  ^innbinf  m^P^jkt^t^W-^^^ISil^ 

.•'c^i^nuog  oljne  €5t6rung  ^iatt  ^ben  finne.    .  :..;,-. 


^ « 


i.  C  .i4»Jv-. -i 


o:; 


ir^'v».. 


-J 


1,1 


-  A 


^^ 


V  ■ . 

..-V... 

■  ■  /.• 

-  \  ^ 

^: 

■  ^.  . 

6      ■■''-■'•• 

V      ••■..VI. 


^k". 


'   •    Ji;.'.jt. 


'y.  ..-<*.';:*(?,'  -.,  ■• 


1  5^*-  ';::-i:ig:/v^^ 


.i>;:ilV&^,;.#f^-^^.V- 


•:i* 


i< 


V    ?r„a- 


..  ■jvw.-:5; 


,    .■   •— ,>- 


•■  r: