Skip to main content

Full text of "Caput II de Caesaris Augusti apophthegmatis jocis et strategematis [microform]"

See other formats 


jy^l^U  iS  T  R I S    M  O  L  D  A  N  i 


-•••-S-r' 


•Sl^^li^ 


^«.a.V^t 


'.Af.; 


DEDICATI    ANTE    B08     CCLXXXTI.    ANtfOS 


X\'^' 


XtV 


♦•;^ 


^liriVITERSARIAM 


iS'^ 


?!'.' 


?«S^^'v, 


.  SEPTEMBRIS 


■tr  ** 


V  n*?»??^-- 


f 


PIE    GELEBRANDAM 


I  V  D  I  C  I  T 


BL  ATGTSTTS  WEIOBEBT. 


■?"'*.• 


A5 


COMMENTATIO  IL 


»   X 


iMPEHATORIS  CAESARIS  AUGUSTI 


A   *';;V^',!vv 


J... 


SCRIPIIS  EORUMQUE  REUQUHS. 


■  ^\  •"' 


/6  RI  M  A  E 

SX    OfVICI^A    REIMERIA. 
188  6. 


i- 


■      •    -  .  . '   i  •  - 


1."  .*'• 


■'m-Y'.%. 


..■Z.-K 


•n 


.*■ 


;^:  ;;..,^«-.w.jrT^>V, 


:':*■■   H-;'?^r-- 


■ -^    -  k  *-*  ■     -■■  i/'4  \^.->*--     ^i^»-   , 


:•        ■i  h-    •■'■'■■•*>? 

■   .»%■  ■-:: 


/» 


^"      >..jt.  .1.  ti    .;1. 


■■iJ 


1  ':^vi 


'  ^?  T^~/^'i5':'. 


,1*.  ^^ 


w 


»C     *-'.. 


■n  ■-•     /A 

-■    f. 


# 


«■) 


.  *■ 


■  M:     •;: 


.-  ••»■•.•■'  ■* 


C    A    P    U    T       II. 

CAte^AldlS  AUGUSTI 

APOPHraEGMATlS,  JOCIS  ET  STKATEGEMATJS. 


miigl*e^entilni9  nobis  recensere  openim  ab  Caesaf>e  Aagusto  «<»iptQ«M]i!i  Re* 
iiqUias  non  alienum  yidetin*  piraemittiere  «jus  u^pophtk^mata  et  Joco»^  qui 
passim  a  scriptoribus  antiquis  eommeinorantur.  Nam  ad  seripta  alicii^us  rectiuft 
intelligenda  ^antum  referat  nosse  ejus  animum  ac  m<Hres,  non  est  quod  plu- 
ribus  doceatur.  Jam  yero  princeps  ille  philosophiae,  Socrates,  auctore  Cicerone 
Tusc.  Disput.  Lib.  V.  c.  16»  §.  47.,  sio  disserebat:  ,,qualis  cujusque  animi 
afiectus  esset,  taiem  esse  hominem:  qualis  autem  homo  ipse  esset,  tolem  ejus 
esse  orationem:  orationi  «utem  £eM)ta  similia,  factis  yitam.^'  Atqui  in  acute  et 
jocose  dictis  praecipue  inest  magna  non  tantum  ingenii,  sed  soiimi  etiam 
afiectionumque  significatio,  neque,  ut  yerissime  scribit  Plutarchus  in  Yit.  Alexandr. 
M.  C.  I.,  Tolg  iTtitpavsarataig  nQa^effi  ytavtcDg  evsari  di^ktaatg  dQerrjg  tj  xaxlagf  dlla  nQayna 
fiQaxv  noXXdxig  xat  ^^fia  xat  naidid  tig  sficpaaiv  ijd-ovg  inoirjas  fiaXlov  rj  fidxai  fivQiovixqoi 
xat  naQatd^stg  at  fteytatat  xat  noXtoQxiat  noXstov,  Accedit^  quod,  ut  idem  Plutarchus 
in  Praefat.  ad  Apophthegm.  Yol.  YI.  p.  658.  A.  acute  monet,  ttav  fiiv  nQdietov  al 
noXXat  tvxrjV  dvafi€fityfiivi]v  sxovatv,  m  di  ytvofievai  noQd  td  cQya  xat  td  ndd-rj  xat  tdg  tvxag 
dnoq>daetg  xat  dvaqxovijaeig,  uianeQ  ev  ^atOTttQOig,  xa&aQiSg  naQexovai  t^v  sxdatov  dtdvotay 
dno&etoQetv.  Cum  autem  non  oratione  SQ^hun,  sed  etiam  actionibus  loquamur,  non 
dubitayi,  Apophthegmatis  et  Jocis  Augusti  adjimgere  Strategetnata  aliaqiie  ejusdem 
lepida  ac  jocularia  facta,  in  quibus  ipsis  non  raro  acumims,  sollertiae,  cogitationis 
et  tadtae  quasi  dictionis  sigmficationem  reperias.  Oua  de  causa,  ut  W7ttenba(^us 
in  Animadvers.  ad  Plutarchi  Apophthegm.  Yol.  II.  p.  316.  ed.'  Lips.  admonuit, 
etiam  Teteres^  qui  de  Strategematis  scripsere,  subinde  Apophthegmata  comme- 
morant,  quippe  quae  yim  Strategematura  habeant.  Denique,  quo  melius  Augusti 
animus  moresque  perspicerentur ,  in  ordinem  recepi  et  collectos  huc  transtuli 
eos  etiam  scriptorum  locos,   in  quibus  narratur,   quo  iUe  modo  et  quo   animo 

1» 


.  r  '«r .K  >  •— n  I  im^%ir*yacT^    .  ~U)BmI 


alioniin  in  se  dicta  acceperit.  Non  enim  dubito  quin  fiituri  siut,  qui  in  illo 
Principe  ma^  mirentur,  quos  pertulerit  jocos,  quam  quos  ipse  protulerit,  si 
quidem  major  est  patientiae  quam  facuudiae  laus^  ut  ait  Macrobius'  Satum. 
Lib.  n.  c.  4. 

De  Caesaris  Augusti  animo  moribusque  et  dicere  et  non  dicere  aeque 
diffidle  est  atque  anceps,  nostra  praesertim  aetate,  quamvis  multi  hodie  crepent 
illam  Tib.  Gracchi  apud  Livium  Lib.  XXXIX.  c.  5.  vocem^:  „Suo  quemque 
judicio  et  homines  odisse  auyt  diUgere,  et  res  probare  aut  improbare  debere.^' 
Cum  autem  hunc  locum,  hibricum  sane  et  oppido  spinosum,  non  liceat  hic 
prorsus  intactum  praeterire;  mihi  ad  id,  quod  ago,  satius  Yidetur  ac  tutius, 
alios  auctores  rerumque  scnptores,  qui  .quidem  ^nihi  iunotuerunt,  producere  hic 
veluti  loquentes  et  teatimon^im  in  utramque-  partem  dioentes ,  quam ,  quid  ego 
sentiam,  in  medium  proft^rre  ^t  uberius  subtiliusque  expUcare.  Qua  ratione 
simul  breyiori  mihi  esse  licebit  in  re,  quae  altioris  quaestionis  magnum  Tolumen 
desiderat,  cui  me  imparem  esse  probe  intelligo. 

Non  me  latet  quam  efiusis  splendidisque  laudibus  extulerint  Caesarem 
Augustum  scriptores  cum  aequales,  tum  maxime  seriores,  qui  sive  sublata 
pridemii^^oculis  assimulatae  yirtut|s  specie  >deoepti  svre  potius  suorum  oala- 
mitat^.^Qmporum  pressi  vexatique  non  posaent  quin  feliciora  Augusti  tempora 
qu^.  plemiore  laud^u^t  ore  et  praedicarent').  Atque  erat  quo  ego  quoque  vel 
iuvenili  quodam  amoris  ardore  incensus  vel  communi  hominum  vitio,  veternma 
quaeque  laude  et  yeneratipne  prosequendi  seductus,  totus  essem  in  admirando  ce- 
lebrandoque  'Augusto,  ita  uf  nonnnmqiiam  praesentia,  uti  fieri  assolet,  in  fa;stidio 
ac  contemptu  haberem.  KihU  putabam  verius  ab  Horatioscriptum  esse  quam  iUud 
praeconium  ac  gravo  te/^timonium  Lib.  lY.  od.  2.  v.  37.  sqq.  de  Augusto:  . 
1 ,        Quo  nihil  mnjus  meliusve  terris  .    , 

' r  ./  '  :        Fata  dofutvere  boniqiie  Divi,  .  , 

>•'  ,  .  JVec  dabuntf  quamvis  redeant  in  aurum 

/Tempora  priscum'^),  •  ,  ' 


1)  Alii  ad  turpem  adulatidnem  abfecti  pluribus  modis  veritatcm  Infregerunt,  ut  C,  Vellejus 
PaterculuSy  de  quo  »«ver8  quidcnci^  •ed  vere  judicat  H.  Ludenius  in  Gesch,  d.  teutsch.  yolkes. 
Tom.  J.  ;?.  223.:  ,,Vellejus  Paterculus  zeiget  nirgends  Sinnfiir  fVahrheit  und  Treue ;  er  jaget 
der  Gelegenheit  nach,  anzubeten  vor  den,  GewaUhabern.'-^  Coiiferatur  etiam  U,  Ulrici  in  libr. 
Charakteristik  d.  antik.  HisLpriographie  p.  132.'  »qq. 

2)  llla  Oda  scripta  estanno  U.  C.  741«  ineunte,  h.  e.  eo  tempore,  quo  Romani,  beUorum 
civilium  trifrtitiam  experti,  jam  dudnm  sibi  gratuUbantur  Augusti  impetiuin.  Non  igitur  est, 
quod  Horatiuin  adulationis  crimine  notemus.  Recte  Fr.  Jacobsius  in  Lect.  Venus.  XV.  p.  332. 
Not. :  yyAls  Augustus  durch  Alter  und  Weiherherrschajt  niedergedriickt  ^  den  Ruhm  seiner  frU' 
hern  Regierung  triibte^  war  Horaz  schon  todt^  Die  Gedichte^  in  denen  er  ihn  preisst  ^  fallen 
sammtlich  in  die  Zeit  seiner  Preiswiirdigkeit.^*  Multa  etiam  ex  hoc  genere  tribuenda  sunt  or- 
natui  poetico,  multa  antiquarum  linguarum  naturae  et  indoli  condonaDda:  vtd.  Jacobsii  Lection. 
Venus.  p.  359.  N.  5. 


r  Jam  singulare  illud  meum  in  Caesarem  Augusfum  studium  tametsi  cum 
aef^te  proyectLore  et  acouratiore  rerum  ab  eo  gestarum  cognitioDe  aliquantum 
deferbuisse  ac  reirixisse  confiteor;  tam^n  numquam  patiar  me  eo  arrogantiae 
nescio  dicam  an  maJignitatis  ^  iniquitatis  abripi,  ut  yeris  iUius  Tirtutibus  ejus- 
deinque  cum  in  imperium  Romanum,  c^od  tum^  ut  yerissime  ait  Tacitus  Histor. 
Lib.  I.  c.  1 ,,  ad  unum  conferri  pacis  interesset,  tum  in  litteras  artesque  liberales 
meritis  permultis  et  sane  quam  magnis  quidquam  detractum  esse  Telim^).  At- 
que  idemn  ego  Iid>enter  concedo ,  quae  ille  in  Triumviratu  ignave ,  impie ,  per- 
fide,  immoderate,  crudeliter  fecisset,  ea,  cum  repum  solus  potitus  esset,  pru- 
dentia,  moderatione,  benignitate^  constantia  ab  eo  quodammodo  compensata,  et 
Tirtutibus  vitia  ac  scelera  praeclare  factis  esse  redempta*).  At  si  ex  eo,  quo 
modo  quisque  natus  est  et  institutus,  exqidrimus,  quid  deceat  ac  quid  sit  lau- 
dabile,  Augustus,  spectata  maxima  vitae  ejus  parte,  dicendus  est  multum  dege- 
nerasse  a  parentibus  neque  se  cum  domestica  discipliua,  tum  etiam  naturali 
quodam  bono  defendisse.  Neque  enim  puto  quemquam  tanto  illius  studio  et 
amore  captum  teneri,  quin  eum  Triumvirum,  multorum  scelerum  non  suspicione 
sed  infamia  commaculatum ,  detestetur  et  quae  tum  ediderit  baud  fallacia  animi 
iubumanissimi  et  improbissimi  dociunenta  toto  animo  perhorrescat,  etiamsi  non- 
nullonim  gratiam  facinorum  vel  juventuti  ejus  faciamus  vel  temporum  necessi- 
tati  condonemus.  Dio  Cassius  quidem,  proscriptionis  invidiam  ab  eo  amoliturus, 
Lib.  XLVn.  c.  7  ait:  r^^  «  y&Q  q>va£i  ovx  (ofiog  jyv,  xat  iv  Tolg  tov  TtaTQog  ^d^eaiv  ive- 
TB^QanTOt  sed  a  miti  dementique  uatura  Julii  Caesaris,   quem  Dio  Cassius  tov 


3)  De  Caesaris  Augusti  iroperlo  «crlpsere  multi:  antiquiore»  ut  tlc  omittaitt ,  mibi  practer 
jicroasin  J.  A.  Rrnestii  editam  a  Tittmanno  in  Ruhnkeniiy  Valckenarii  aliorumque  Epistolis 
(Lips.  1812.)  p.  191  «q^q»  et  Jo.  Jac.  Henr.  Nastii  Comment.  de  prudentia  Octaviani  Augusti 
in  condendo  prisco  Romanorum  imperio  in  Opusc.  Latin.  N.  XXI.  p.  448  —  483.,  videtur  in- 
primis  commemoranda  et  commendanda  esse  Commentatio  Jo.  G.  L.oebellii:  UeBer  das  Prin- 
cipat  des  Augustus^  im  historisch,  Tasehenb,  herausg.  v.  Fr.  von  Raumer.  Jahrg.  V.  1834. 
N^  IIL  p.  213  —  280.,  qui  non  minus  docte  quam  acute  Augusti  in  civitatem  merita  ponderavit 
eumque  a  nonnullorum  criminationibus  sine  ira  et  studio  vindicatum  ivit.  Quam  Commen- 
tationem  si  legistet  Jentschins^  Praeceptor  Gymnasii  Crefeldensis ,  non  dubito  quin,  quam 
eodem  anno  in  Froluslone^scholastica  juris  publicl  fecit  scriptionem:  Ueber  die Nothwendigkeit 
und  Zweckm&ssigkeit  der  StaatseinrichtuTtgen  des  Augustus^  aut  delevisset  totam  aut  nonum 
in  annum  pressisset! 

4)  Sunt  maxlmam  partem  rerba  Car.  Morgensternii  in  Comment.  Critic.  de  Jide  historica 
f^elleji  Paterculi  P,  II.  O*  3.,  quocum  coosentit  Loebellius  de  Principatu  Augusti  I.  c.  p.  234.: 
,,/f^«r  hann  —  Idugnenf  dass^  werutje  ein  Furst  das  Seine  gethan^  um  das  Andenken  an  solche 
Tha(en  bei  der  Mitwelt  zu  verwischen,  und  den  Hass^  den  er  dafiir  verdient^  durch  grosse  und 
niannigfaltige  TVohlthaten  in  Liebe  zu  verwandebif  es  gewiss  Augustus  gethan  hat.  Gegen 
die  Zeit  der  Schtacht  bei  Actium,  nach  so  unaufhorlichen ,  so  zerstorenden  Stiirmen  miissen  in 
Rom  Viele  den  Glauben  an  die  TViederhehr  emes  bestdndigen  Friedens  und  fester  Ordnung 
schonfUr  einen  tauschenden  Traum  gehalten  haben.  Und  nun  folgte  so  schnell  die  ErfuUung 
dessen^  was  man  kaum  mehr  zu  hoffen  gewagt.**' 


6 

nenQbg  noniine  significat,  tantopere  desciyit,  ut  SoDae  saeTitiam  haiid  impari 
gressu  a^nulatus  ease  yideatur,  nec  multum  absit^  quin  emn  sucoessonbus  in 
ciyium  caede  ac  yeluti  camificina  quodammodo  ^cem  praetuC^se  tlicamus. 
Seneca  de  Clement.  c.  9.  $.  1.  mltem  principem  dicit  finsse  Augustum,  si  quis 
eum  a  principatu  sue  aestimare  incipiat,  et  c.  11.  $•  1.  de  eodem  pergitt  „Ii| 
adolescentia  caluit,  arsit  ka,  multa  fecit,  ad  quae  inyitiis  oculos  retorquebat.  — 
Fuerit  moderatus  et  demens:  nempe  post  mare  Actiacum  Romano  cruore  in- 
fectum;  nempe  post  fractas  in  Sicilia  classes  et  snas  et  alienas;  nempe  post 
Perusinas  aras  et  proscriptiones.  Ego  yero  clementiam  nOn  yoco  lassam  crude- 
litatem.^*  Quamquam  hoc  etiam  in  loco  Seneca  de  more  naQsv^Qaovg  sectatur 
atque  acumiua,  tamra,  si  meminerimus,  qitam  inyidiosa  cnm  atrocitate 
Augiistus  yel  senex  in  sua  ipsius  yiscera,  Juliam  dico  utranoqtie,  fili^  et 
neptem,  saeyierit,  aliter  yix  fieri  potest,  quam  ut  Senecae  judicio  fidem  ad- 
Tungamus,  et  iHum  «aeyum  natura  cnidelemque  fuisse  Principem  suspicemur. 
Sed  utcumque  est,  id  tamen  in  confessis  erit,  nobis  de  Augusti  animo  et  ce- 
lebrata  a  quibusdam  scriptoribus  humanitate  ejus  ac  clementia  longe  secus 
existimandiun  esse,  ac  de  Julio  Gaesare,  quem  eo  nomine  ipsi  adyersarii^  ut 
Gicero  Philipp.  II.  c.  45.  et  ad  Diyers.  Lib.  YI.  Epist.  6.,  praedicabanf^).  At- 
que  cmn  Augustus  ipse  se  aftectaudo  adipiscehdoque  impcrio  in  comparationem 
Julii  Gaesaris  eyexerit,  non  yidetur  ejus  ManibiLs  injuriam  facere,  qui  eum  in 
contentionis  judiciiun  yocet  atque  ejus  dicta  et  facta  ad  illius  praestantiam  exa- 
miuet  ac  metiatur.    Accedit,   quod  iu  omui   agendi  ratioue  se  ayunculi  magni 


5)  Inter  multos  divinos  humanosque  hooores  ,  quos  Julio  Caesari,  yictori  ex  Hispania 
reduci  a.  U.  C.  709.  decrevit  Senatus,  etiam  templum  Caesari  et  Clementiae  oommune,  in  quo 
•imulacra  utriusque  dextras  jungerjent,  decretum  esse  legimus  apud  Appianum  de  B.  G.  Libr.  II. 
c.  106.,  Dionem  Cass.  Libr.  XLlV.  c.  6  et  Plutarckum  in-Jul.  C.  c.  57.  Quod  merito  et  perquam 
tcite  factum  ^mc^  nemo  non  intellieit.  Yere  enim  «cripsit  Jo,  de  MulUriu  in  J.  Geschichten 
Schweizerisch.  Eidgenossenschaft.  Libr.  I.  c.  4  p.  37.  (ed.  Lips.  18250 !>»*CaaJanr  GiUCt  als  er 
noch  nicht  Herr  der  fVelt .,  war  die  loblichste  Klugheity  nachmals  die  schonste  JEigenschaft 
seiner  grossen  •$««/«.*'  Atque  hujus  viri  mores  a  teneris  edoctus  fuejrat,  ut  Dio  Cassius  ait, 
sororis  nepos,  Augustus!  Sed^  ut  probe  admonuit  Loebellius  de  JPrineip,  Aug.  l.  c  "^,  233.: 
y^Auch  Dio  darf  bei  allgemeinen  Urtheilen  uber  den  Aiigiist  nur  mit  Misstraiien  gehort  werdeUy 
und  wenn  nian  die  Erbarmungslosigkeit  bedeftkt^  mit  welcher  dieser  nach  der  Schlacht  bei 
Philippit  und  besonders  nach  der  Einnahme  von  Perusia^  wo  er  vdllig  allein  stand^  verfukr^  so 
wird  man  geneigt  sein,  dem  unparteiischen  Sueton  c.  27.  zu  glauben,  wenn  er  sagt:  den  Pro- 
scriptionen  habe  er  anfangs  sich  widersetzt,  als  sie  aber  ihren  Anfang  genommen ,  sei  er  hdrter 
und  unerbittlicher  gewesen ,  als  seine  beiden  Genossen.  Dieses  stimmt  mit  seiner  Denkweise 
uberein:  er  trug  Bedenken^  Terrorist  zu  werden,  nachdem  er  sieh  aber  einmal  daftir  entschieden^ 
war  er  es  am  consequentesten.^*  Refugit  animus  et  reformidat  cogitare  ista  tempora,  de  quibus 
H.  Lndenius  in  AUgem.  Gesch.  d.  f^olker  u.  Staaten  Libr.  IV.  o.  12.  Tom.  1.  p.'537.:  „/«  der 
ganzen  Geschichte  kommen  ivenige  Auftritte  vor^  welche  die  menschliche  Seele  mit  jolchem  Ekel 
und  solcher  fVehmuth  iiber  f^erirrungen  erfuUeny  als  diese  schreckUehen  Zeiten  in  Rom;  aber 
die  menschliche  Seele  veri&ngnet  sich  doeh  nicht  ganz^  und  Einzelnes  erhebt  auch  hier  die  nieder- 
gebeugte  Seele  hoch  empor.'* 


7 

sui  aemulum  ipse  professus  est  adeoque  scriptis  iugenii  monumentus  nomen  et 
celebritatem  iHuis  aequare  studuit,  ut  alio  loca  docebimus.  At  utroque  nomine 
comparatoB  cum  fflo  quam  inferior  discedat  Augustus,  nemo  facile  erit^  qui  iu- 
fitias  eat^). 

Titsi  Augusti  publica  universe  si  spectatur  et  ex  scriptorum  fide  et  aucto- 
ritate  gravissimorum  testimcMiiis  censetwr,  uegari  non  potest,  eam  alio  t^npore 
aliam  misse  ac  ptSEUie  diversam,  ita  ut  ne  aequalibns  quidem  satis  oonstaret, 
qualis  homo  esset,  uedum  posteris.  At  si  tempus^  inde  a  TriimiTiratu  ad  finem 
usque  imperii  diutumi  deductum,  in  tres  partes  tamquam  in  actus  fabulae 
scenicae  descripserimus,  sine  ulla  injuria  dicendus  est  fabulam  yitae  sic  peregisse, 
ut  primum  et  tertiuna  actuni  velut  iners  poeta  negligeret.  Tacitus  Ann.  Lib. 
m.  c.  28.„Sexto  demum,''  iuquit,  „consulatu  Caesar  Augustus,  potentiae  se- 
curus,  quae  triumTiratu  jusserat,  aJ^oleyit  dedifque  jura,  quis  pace  et  principe 
utereniur,^'  h.  e.  anno  TJ.  C.  726.,  qui  est  primus  legitimi  principatus  annus: 
Tid.  Lipsius  ad  Tadti  Ann.  Lib.  L  c.  9.  Atque  fatendum  est,  eum  inde  ab 
hoc  tempore  gloriain  et  quaerere  coepisse  ratione  et  coUocare,  Yidelicet  potentiae 
securum,  ut  non  sine  acnmzne  addidit  Tacitus.  Ad  iHam  autem  potentiam  non 
Tirtutis  Tia  graasatus,  sed  calliditate,  perfidia  et  omuis  generis  crudelitate  usus 
adscendit^.  Julhis  Caesar,  cui  persuasum  esset,  non  aliud  discordantis  patriae 
remedium  esse,  quam  ut  ab  imo  regeretm*,  regnum  affectabat  simpliciter,  libere 
et,  cum  tempus  ferret,  aperta  Ti  armorum;  sed  sororis  ejus  nepos,  immensa 
incitatus  ambitione  regnandique  cupidifate,  dissimulanter,  furtim  neque  ullo 
fraudis  ao  crudelitatis  genere  abstineus  sese  sensim  pedeteutimque  Romauis  do- 
nunum  imponebat^).     <^od  Oridius  Heroid.  Epist.  n.  t.  85.  tribus  Terbis    ex- 


6)  Quod  cum  dlcO}  tantum  tamen  abest,  ut  quae  aOBnulll  recentioris  aetatis  viri  docti 
scrlpsere,  meo  cootensu  approbem,  ut  maxlmam  partem  els  calculum  adjiciam,  quae  contra  illof 
disputayit  Loehetlius  de  Pr^mcip.  Aug.  L  c.  p.  229  —  231.  Ut  hic  silentio  praeteream  fFtdanium 
ad  Horntii  Labr.  II,  Epis/.  i.  p.  9.  sqq.y  quo  confiteor  nemlnem  nostrae  aetatis  in  deformando 
illo 'Frincipe  fnisse  disertiorem,  etiam  Fr,  jA.  Wolfius  de  illo  paulo  abjectius  sensit,  haec  in 
scbo|is  efFatus:  ^,AugustUs  hatte  den  uigrippa  tmd  Maecenas  xm  Rathgehem.  Er  seJBst  war  ein  un- 
hedeutender  Menachi"  si  fides  est  J.  D,  GUrtlero  in  Fr.  A.  Wolfs  Korlesung  iiher  die  Gesch*  d,  rom, 
Litteratur  p.  80.  . 

7)  Cadit  in  Augustum  illud;  17  navovQyla  ld-0ju  vbti  iirat,  Tvxtiv  ov  ItfttTai  ov  Svvdfiivogf  ut 
ait  Flotlnus  Ennead.  II.  3,  11.  Tom.  L  p.  255.  Creuz. 

■6)  Varias  artes,  quibus  versutissimus  ille  homo  a  principio  usus  imperium  adeptus  est, 
pulchra  enariatlone  complexus  est  Drumannus  in  Histor.  Rom.  Tom.  I.  p.  120.  sqq.  Neque 
ipse  dissimulavit  illas  artes,  si  fldem  babeaius  Appiano  de  B.  C.  Libr.  III.  c.  48-  Consentit 
H.  Lmdenius  in  AHgem.  Gesch.  der  P^oJker  u.  Staaten,  Libr;  V.  c.  1.  Tom.  I.  p.  547.:  ^yCaesar  Oda- 
vian^iiiemahm  die  Herrschaft  dieser  romischen  Weh.  Er  hatie  sie  erlistet  und  erkampfet.  jlUe 
tuchtigen  MHnner  mit  repuhlicanischer  Seele  waren  uw^ehmmen^  oder  sie  waren  doch  his  xmt  Ver- 
zweijttmg  an  der  Fr^heit  gehracht  durch  das  UnglUclc  der  Zeit :  also  machte  ihm  Keiner  die  Gewalt 
streitig,  wenn  er  auch  noch  mehrmals  durch  yerschwonmgen  geangstiget  wurde,  Augusttts  indess  he- 
diente  sich  der  Gewalt  mit  desto  mehr  Miissigung,  je  gewisaer  sie  ihm  war.^*  Adde  ea,  quae  scripeit 
C,  Passovius  in  Q.  HoratU  Flacci  VUa  p.  XXXV.  sqq. 


primit:  Exiius  acta  probat;  id  suo  more  rerbosius  explanat  Dio  Cassius  Libr* 
XLY.  c.  4.  et  haud  incommode  ad  Augustum  tnuisfert.  Is  enim  cum  in  tanta 
collegarum  levitate,  indonstantia  ao  socordia  ex  dissidiis  armisque  disoordibus 
superior  discessisset,  et  imus  ex  Triumviris  superstes  incolumisque  eyasissety 
multa  illa  et  immania,  quae  Triumyir  commiserat,  sceln^a  lucrUecit^).  Quo 
quidem  necopinato  rerum  e:ntu  eyentuque  credibile  est  Augustum  ipsum  ob^ 
stupuisse,  praesertim  cum  illum  non  tam  prudentiae  suae,  consilid  «t  fortitudini 
acceptum  referre  posset,  quam  Fortunae,  fidissimae  ejus  per  omnem  yitam  cof 
miti^").     Qua  de  re  ipsos  aequales  summa  incessit  admiratio.    Nam  Comelius 


9)  De  proscriptionis  invidia,  qua  ille  preraebatur,  praeclare  Dnmanmuin  Hi^.  R<mt  .^pm.- 
I.  p.  366.  haec  scripsit:  f,Den  Sieger  rechtfertigle  der  Sieg ;  gem  ghtubte  man  dem  Kmser^  der  Oer 
schichte  seines  Liehens  von  seiner  eignen  Hand,  und  Hoflinge  und  and«re  uriederholten,  dass  seine  CcJlegen_ 
jene  Griiuel  verschuldeten ,  welche  ihm  nic/u  als  Verbi^ehen ,  sondt^n  (ds  ein  VngJUck  anzurechnfift  stifnj 
weil  man  ihm  nur  die  Wahl  liess  ,  einzuwilligen  oder  der  Bestrafung  der  Morder^  der  Erfullung  einer 
heiiigen  PJiicht  zu  enisagen."'  Commentarios  ,  (]uo %  de  vita  sua  scripserat  Augustus,  ad;  corram-! 
pendam  istius  temporis  historiam  plurimum  contulisse,  suo  loco  ostendam  Cap.  Xf. ,  .'.,  . 

10)  Quae  res  prosperaverint  victoriam  dominationeroque  Augusti,  dum  TriujiiviT- <illt/ 
succincte  «xponit  Drumannus  in  Hist.  Ronu  Tom.  I.  p.  122.:  ,,iSo  gelangte  er  (Avgustus):<iw^  den; 
Throny  indem  er  jedem  andem  den  Zugang  sperrte ,  so  lange  er  selbst  noch  nichi  genug  erstarkt  ttuir, 
ihn  einzunehmen,  und  immer  etwas  anders  zu  suchen  schien,'  weshalh  er  immer  Hulfefatid,  Doch  for^ 
derte  ihn  auch  das  Gluck :  seine  Jugend,  welche  die  Kurzsichtigen  sicher  machie ;  die  yerkehrtheit  der[ 
Optimaten,  die  Feindsehaft  Ciceros  gegen  Antonius ,  die  Unfdhigheii  des  PompeJuSf  seine  Macht  zu  ge- 
hrauchen ,  der  hraftlose  Ehrgeiz  des  Lepidus  und  der  Leichtsinn  des  Antonius ,  welcher  m»  AnetAaun 
einer  gekronten  Buhlerin  versunken  und  von  ihrer  Sirenen-Stimme  veriocki  nicht  sah^  nicht  horiey  und 
in  der  offentlichen  Meinung  sich  selhst  zu  Grunde  richiete,  Da  dber  hei  dem  AJlen  zuletzt  in 
Schlachien- zu  entscheiden  war f  worin  er  wenig  und  zur  See  gar  nichis  leisteie,  so  ist  es> 
noch  als  eine  hesondere  Gunst  des  Schicksals  hervorzuhehen ^  dats  ein  Agrippa  ihm  zur  Seite  stand.^' 
Quod  Drumannus  de  Augusti  imperitia  belli  terra  marique  gerendi  hic  monuit,  id  quam  verum 
exploratumque  sit,  nemo  nescit.  Non  magnum  in  re  militari  usum  habere  potuit^  quippe  semel 
tantum  in  castris  avunculi  magni  versatus:  vid.  Cap.  I.  (J.  4.  Ignaviae.et  timiditatis  suspiciopem' 
ac  crimen  num  satis  depellere  a  se  potuerit  valetudine,  qua  iu  ipsis  proeliis  eum  passim  cor- 
reptum  esse  legimus,  in  medio  relinquam,  siquidem  etiam  seriori  tempore  haud  pauca  animl 
imbellis  et  meticulosi  documenta  ediderit:  vid.  infra  ad  N.  V.  In  proelio  ad  Mutinam  poste- 
riore  eum  non  modo  ducis,  sed  etiam  militis  functum  munere  atque  in  media  dimicatione^  aqui- 
lifero  legionis  suae  graviter  saucio  ,  aquilam  humeris  subisse,  diuque  j^ortasse^  auctor  est  Sue- 
tonius  c.  10. :  quae  male  intellecta  amplificavit  Florus  Libr.  IV.  c.  4.  0.  ^.,  judice  Drumanno 
in  Hisi.  Rom,  Tom.  I.  p.  308.  N.  04.  M.  Antonii,  fortis  sane  et  peritr  ducis  ac  strenui  militb, 
convicia  Augusto  ignavo  facta,  (vid.  infra  N.  VII.)  pari  acerbitate  nescio  dicam  an  rusticitate 
expressit  Jo,  H,  O.  deJusti  in  Gesammelt.  polit,  und  Finanzschriften  QKopenh,  1761.)  Tom,  II,  p,  210.: 
ffEsist  soweit  gefeldei,  dass  man  den  August  fUr  einen  Helden  ansehen  kanuy  dass  vielmehr  sein  Muih 
iiheraus  zweifelhaft  gewesen  ist,  Wenigsiens  hai  er  denselben  niemals  gezeigei,  Er  hat  sich  vielmehr 
den  Schlachten  unter  dem  Vorwande  von  Krankheiten  und  andem  Bemiintelungen  auf  alle  Art  enizogen, 
zu  der  Zeit,  da  er  noch  um  die  Oberherrschaft  zu  streiten  hatie ,  und  die  ScUacht  bei  Actium  kann  ihm 
so  wenig  fiir  eine  Heldenihnt  angerechnet  werden,  als  es  einem  Jaeger  zur  Heldenthni  gereichety  wenn 
er  einen  Hasen  hezet.  Denn  Anionius  bezeigte  sich  in  dieser  Schlacht  weii  niedertrachtiger  und  furcht- 
samer,  als  einsolches  langbhrigtes  Thier,*'^ 


Nepos  in  Vii  Attici  c.  19.  scripsit:  „Tanta  prosperitas  Caesarem  (Augustiim)  est 
consecuta,  ut  nihil  ei  non  tnbuerit  Fortuna^  quod  cuiquam  ante  detulerit  et 
conciliarit,  quod  nemo  adhuc  dcnn  Romanus  quiTit  conseqiii."  Aetas  N^otis 
facit,  ea  ut  primis  Augusti  principatus  annis  scripta  esse  statuamus.  Et  hercle 
quaatus  ex  quantillo  factiis  est,  si  tria  illa  animo  revolverimus  lustra,  quibus  eiim, 
avuncidi  magni  caede  comperta,  redeuntem  videmus  Apollonia  adolescentera  in- 
ermem  vixque  militiae  rudimentis  imbutiun,  et  quindecim  annis  post  Alexandria 
revertentem  orbis  terrarum  domitorem  et  victorem  Julio  Caesare  majorem  et 
feliciorem!  Quis  est,  cui  haec  mente  et  cogitatione  perpendenti  non  succurrat 
alloqui  Manes  ejus: 

Qi^  tu,  gaUinae  filius  alhae, 
IVos  viles  pulli  nati  infelicibus  ovis: 
iii  scripsit  Juvenalis  Sat.  XHI.  v.  141.  ad  Fortunae  filiunif  quem  vocat  Horatius 
Lib,  n.  Sat.  6.  v.  49.,  designandum,  respiciens,  ut  quidam  opinantur,  miraculiun 
istud,  quod  refert  Plinius  N.  H.  Lib.  XV.  c.  30.:  „Namque  Liviae  Drusillae,  quae 
postea  Augusta  matrimonii  nomen  accepit,  cum  pacta  esset  illa  Caesari,  gallinam 
conspicui  candoris  sedenti  aqiiila  ex  alto  abjecit  in  gremiiun  illaesam,  intre- 
pideque  miranti  accessit  miraculum,  quoniam  teneret  rostro  Iaiu*eum  ramum 
onustum  suis  baccis.  Conservari  alitem  et  sobolera  jussere  aruspices  ramumque 
eum  "Seri  ac  rite  custodiri.  Quod  factum  est  in  villa  Caesarum,  fluvio  Tiberi  im- 
posita  juxta  nonum  lapidem  Flaminia  via,  quae  ob  id  vocatur  ,,y^d  Gallinas^^^ 
mireqiie  silva  provenit.  Ex  ea  triumphans  postea  Caesar  laurum  in  manu 
tenuit  coronamque  capite  gessit,  ac  deinde  Imperatores  Caesares  cuncti""). 

Neque  tamen  Augustus,  ex  quo  unus  imperio  praeesset,  tam  singulari  For- 
tunae  favore  ac  beneficiis  prorsus  indigmun  se  praestitisse  existimandus  est. 
Quod  de  Julio  Caesare  dictitatum  et,  auctore  Seneca  N.  Q.  Lib.  V.  c.  18.  §.  3. 
ab  T.  Livio  positum  erat,  in  incerto  esse,  utrum  illum  magis  nasci  reipul)Iicae 
profiierit,  an  non  nasci;  id  nego  de  Augusto  dici  quaerique  potuisse.  Lnperii 
enim  Romani  tum  ea  erat  conditio,  ut  talis,  qualem  Augustum  cognitum  ha- 
bemus,  debuerit  nasci  Princeps  clavumque  regni  capessere  et  tenere.  Ista  aetas 
alteri  cuidam  Julio  Caesari  ferendo  impar  erat;  in  nullius  nisi  in  Augusti  sive 
virtutibus  sive  vitiis  civitas  Romana,  multorum  annorujn  turbis  jactata  rerum- 
que  fessa  conversiouibus,  poterat  longius  ac  securius  acquiescere  *^).  Ac  veri 
est  sinullimum,  aliquot  annis  post,  quam  res  ab  uno  Augusto  sapienter  componi, 
nec  sine  virtufis  moderationisque  specie  regi  coeptae  erant,  haud  paucos  fuisse, 
qui  experientia  edocti,  imperium,  dum  a  pluribus  sustineatur,  ruere,  eadem 
sentirent,  quae  Q.  Curtius  Ru£us,  felicitatis  publicae,  quam  Augustus  adduxerat, 


11)  Idem  miraculum  narrant  Suetonius  in  Galb.  c.  1.  et  Dio  Ca^ius  Libr.  XLyilT.  c.  52. 
Caeterum  Flinii  locum  consulto  transscripsi,  ut  aliqua  mentio  jam  hic  injiceretur  Livute  Dru' 
mUaej  quae  in  mimo  vitae  Augusti  non  esset  secundarum  aut  tert-arum  partium. 

12)  Totus  assentior  eis,  quae  bac  de  re  scripsit  C.Passow^tsin  Q.HoratiiFiacci  Fttap. CV.  sq. 

2 


contemplatione  commotus  Libr.  X.  c.  28.  §.  3.  sqq.  Bcripsit:  „Proinde  ]vare 
meritoqne  populus  Romanus  salutem  se  prinoipi  suo  debere  profitetur,  qui^ 
uoctis,  quam  paene  supremam  habuimus,  noyum  sidus  illuxit.  Hujus,  heroule^^ 
non  solis  ortus,  lucem  caliganti  reddidit  mundo,  cum  sine  suo  cajHte  discordia< 
membra  trepidarent.  Quot  ille  tiun  exstinxit  faoesl  quot  condidit  gladios! 
quantam  tempestatem  subita  serenitate  discussitl  Non  ergo  reyiresdt  solum,  sed 
etiam  floret  imperium.  Absit  modo  inyidia :  excipiet  hujus  secidi  tempora 
ejusdem  donms  utinam  perpetua,  certe  diutuma  posterita»"").  Atque  ea  in  re 
confitemur,  sinnmae  laudi  honorique  ducendum  esse  Augusto,  quod,  quibus 
Triumvir  jam  usus  fuisset  rerura  gerendarum  administris^  Maecenate  et  Agrippa, 
yiris  consilii  ac  fidei  capacissimis,  eos,  rerum  solus  potitus  cimi  esset,  adjutores 
operum  principalium  in  omnia  haberet  eorumque  consiliis  obsequeretiu*.  Nam 
utrique  potissimum  gloriae  suae  et  incrementa  per  primos  principatus  annos  et 
ornamenta  eum  accepta  retulisse,  tanto  minus  iicet  dubitari,  quanto  evidentioribus 
constat  documentis,  eum,  simulatque  illis  amicis  orbatus  esset,  denuo  commisisse, 
quae  partam  yitae  ante  actae  imperiique  laudem  imminuerent^^).  Itaque  populus 
Romanus  utique  habebat,  quod  sibi,  exantlatis  tot,  ac  tantis  bellorum  calamita- 
tibus,  Augustum  gratularetur  principem  pacis  sive  natura  sive  consilio  aman- 
tissimum,  neque  mirationem  cuiquam  faciet,  si  cum  omnes  omnium  ordinum 
homines  in  dies  magis  ei  farere  laetique  securi^tis  publicae  curam  et  tutelam 
Gommittere  coeperunt,    tum  inprimis  poetae,    quorum  largum  proyentum  illa 


13)  Nullus  dubito  hunc  Q,  Curtii  locum  ad  Augustum  referre  cum  ^ug.  Htrtio  in  liW, 
Ueher  Jas  L,eben  des  Geschtchtschreibers  Q.  Curttus  Rufus,  (JBerlin  1820.)  p.  4.  sqq.  et  p.  36.  sqqM 
cujus  sententiam  Zumptius  quoque  amplexus  docte  communivit  in  Praefat.  Edit.  Curt.  p. XXIII. 
sqq.  Hujus  loci  Curtiani  mihi  nuper  in  mentem  venit,  cum  legebam  quae  de  Augusti  imperio  ^ 
scripta  sunt  ab  Jacobsio  in  Lection,  Venusin.  XV.  p.  332.:  ^,f^on  ausserer  GewaJt  hefreit^  hatte  er 
(Augustus)  die  errungene  Macht  zum  Heil  der  romischen  Tf^elt  angewendet  y  und  die  griisste  Wohlthaty 
die  er  ihr  erwiesen  haite,  bestand  darin^  dass  er  ohne  wesentliche  Veranderung  ^  wie  es  sthien-,  nach  detn 
Vorgiutge  seines  vergotterten  Oheims,  die  getheilte  Gewalt  in  seiner  Hand  zusammenfasste.  fVenn  schon 
jeder^  der  nicht  am  leeren  Namen  haftete^  leicht  erkannte^  dass,  seitdem  Einer  als  der  Erste  {Princeps) 
an  der  SpitJie  der  Verfassumg  stand^  dieses  nichi  mehr  die  Verfassung  der  alten  Repuhlik  sei,  so  waren 
dbch  gewiss  nur  wenige,  die  dieses^  schon  von  Julius  Caesar  zerstorte  Phantom  zuriiciwiinschten ,  und  die 
furchtharen  KJampfe  ^  in  denen^  die  Repuhlik  sich  selbst  vemichtet  hoMe  ^  der  Sicherheit  vorzogen,  deren 
die  Welt  unter  dieser  gemiissigten  ^Ueinherrschaft  genoss.  Die  venphnende  Kraft  des  monarchischen 
Princips  haite  die  streitenden  Elemente  vereinigt ;  und  auswiirts  stand  die  rOmische  Majesiat  nichi  we- 
niger furchihar  f  aher  weniger  gtfurchiet  aJs  damaJs,  da  ein  von  Parteiungen  zerrissener  Senai  Jahrfur 
Jahr  Schaaren  von  Gewalthahem  auss^dete ,  scheinbar  um  das  Rechi  zu  handhahen ;  meist  aher  um  ge- 
wiftnreiches  Unrecht  zu  iihen.  So  erschien  also  gewiss  den  Meisien  ^ugusius  wie  ein 
heilbringendes  Gestirny  dessen  Einfusse  die  Welt  einen  Prieden  verdanktey  wie  sie  nie  vorher 
genossen  haite,'^ 

14)  Supervacaneum  est  hic  quaerere,  uter  utri  sapientla  et  consilio  praestlterit  ia  com- 
muni  rerum  publicarum  administratione,  Augusto  auspice ;  illud  gravius  fuerit  videre ,  num 
utrique  Augustus  pro  suo  cuique  merito  debitam  gratiam  rependerit,  Yidesis  ^uae  infra  ad> 
notavi  N.  XII, 


H 

pme  caeteriB  aetas  fer^at,  partim  otii  et  pacis  dulcedine  peDeetf^  partim  niifla 
non  liberalitatb  officiorumque  genere  omati,    certatim  eum  laudarunt  et  omnia, 
quae  necessjtas  jubere  aut  prudentia  commendare  rideretur,  gravissimis  amplissi- 
misque  verbis  exomarunt  **). 
"    ......  Quapropter  opwae  pretium  fuerit,   nosse,  quid  Romani   senserint,   simul- 

-atque  Augustira  yita  excesserat.  £a  autem  in  caussa  testem  et  auctorem 
-habemus/  quo  haud  scio  an  neminem  graviorem  disertioremque  reperire 
possimus.  Dico  Taeitum,  spectatae  fidei  scriptorem  et  candidum  virtutiun  hu- 
manamm  vitiommque  existimatorem,  qui  Annal.  Libr.  I.  c.  9.  et  10.  referens, 
^quam  multus  ac  discrepans  fuerit  sermo  de  Augusto  mortuo  et  quam  certantia 
aequalium  in  hujus  Principis  virtutum  aestimatione  judicia,  his  usus  est  verbis  '*) : 
„At  apud  pmdentes  vita  ejus  varie  extollebatur  arguebaturve.  Hi  pietate  erga 
parentem  et  necessitudine  reipublicae,  in  qua  nuUus  tunc  legibus  locus,  ad 
arma  civilia  actum,  quae  neque  parari  possent  neque  haberi  per  bonas  artes. 
Multa  Antonio,  dum  interfectores  patris  ulcisceretur,  multa  Lepido  concessisse. 
Postquam  hic  socordia  senuerit,  ille  per  libidines  pessum  datus  sit,  non  aliud 
■discordantis  patriae  remedium  fuisse  quam  ut  ab  imo  regeretur.  Non  regno 
tamen  neque  dictatura,  sed  principis  nomine  constitutam  rempublicam:  mari 
Oceano  aut  amnibus  longinquis  septum  imperium:  legiones,  provincias,  classes, 
cuncta  inter  se  connexa:  jus  apu^  cives,  modestiam  apud  socios:  urbem  ipsam 
inagmfico  ornatu:  pauca  admodura  vi  tractata,  quo  caeteris  quies  esset.*'  — 
,,Dicebatur  contra,  pietatem  erga  parentem  et  tempora  reipublicae  obtentui 
sumpta:   caeterum  cupidine  dominandi  concitos  per  largitionem  veteranos,   pa- 


15)  Illa  aequalium  suflFragia  nonnumquam  venalia  fuisse  Ipsorumque  poetarum  laudes 
eblanditas  negari  nequit.  Cavendum  etiam  est,  ne  patrocinio,  quo  nonnullos  suae  aetatis 
poetas  dignabatur,  plus  ,  quam  par  sit,  tribuamus.  Consentientem  ea  in  re  habeo  virum 
eximium,  Fr,  Jacohsium^  qui  in  Oratione  in  memoriam  Erne^ti  II.  Ducis  iiabita  a.  1804.  haec 
dixit:  y^Jf^enn —  Octaman  tntt  wohJfeilen  Gahen  eintge  Sdnger  seiner  Zeit  iiher  das  Jringende  Bediirf- 
niss  erhoh  tmd  tmi  dem  Tribut  ihrer  Danhharkeit  das  Andenken  an  die  Verhrechen  seiner  Jugend 
diirflighedeckte^  so  gewannen  die  Kiinsie  hierhei  nur  durch  gliicklichen  Zufdll^  welcher  seine  WaJd 
leitete^  eine  fF^ahJy  welche  mehr  durch  Eiielieit  dls  durch  eine  gefiihlte  Aclutmg  gegen  das  Verdienst 
hestimmt  wurde.^^     S,  Fr.  J.   Vermischte  Schriften.      Th.  I.  S.  23. 

16)  Tn  describendis  Taciti  yerbis  secutus  sum  recensionem  G.  H.  Wtdtheri.  Caeterum  aegre 
capii  hic  animadversionibus  ab  Herdero  in  Briefen  zur  Beforderung  der  Humaniiai  35.  Tom.  XJ, 
p.  53.  sqq.  {Tiihing,  1810.)  eximie>laudatis,  quas  Thomas  Gordon  subjecit  interpretationi  firitann. 
Opp.  Tdciti  •  (Londin.  1728  et  1730.  Tom  I.  et  II.  Fol.),  translatas,  ut  Herderus  adnotavit, 
in  linguam  Franco-Gallicam  (Amstelod.  1742.)  et  Germanicam  hoc  titulo:  „Die  Ehre  der  Freiheii 
der  Romer  und  Britten  nach  Gordons  staatsilugen  Betrachtungen  iiher  den  Tacitus.  Niimherg  1764.** 
Salivam  mihi  movebant  inprimis  tituli  Cap.  II.:  ,,^o»  Octaxtius  -  At4gustus  RHnken,  seinem  rach- 
aiichtigen  Gemiithe^  seinem  Meineide,  Grausamkeiten  und  den  Begehenheiten^  die  zu  seinem  grossen  Namen 
heiirugen."  Cap,  III.:  ,^Von  def  Liehe  des  Volks  und  Raths,  die  er  sich  zu  erwerhen  suchte.*'  Cap.  IV.: 
^,Von  der  Ehre ,  mit  welcher  ihm  die  Dichter  geschmeichelt."'  Cap.  V.:  „Von  dem  falschen  Glanz,  den 
seine  Nachfolger  ihm  verschafft  hahen.'* 

I  ~  2* 


ratum  ab  adolescente  priTato  exemtum,' oomipias  oonsullAleglonefl'^  fturniilf>fa>ti(> 
Pompejanarum  gratiam  partium:  mox  ubi  deoreto  patrum  fiiAces  et  jus  prae- 
tons  invaserit,  caesis  Hirtio  et  Pansa,  siye  hostis  uIm,  seu  Pansam  yenenum 
Tulneri  aflusum,  sui  milites  Hirtium  et  machinator  doli  Caesar  abstulerat*^), 
utriusque  copias  occupayisse:  extortum  invito  Senatu  consulatum,  annaque, 
quae  iu  Antonium  acceperit,  contra  rempublicam  Tersa:  j^scriptionem  ciyiumy 
divisiones  agroriun,  ue  ipsis  quidem  qui  fecere  laudatas.  Sane  CSassii  et  Bru** 
tonim  exitus  paternis  inimicitiis  datos,  quamquam  fas  sit  privata  odia  publicis 
utilitatibus  remittere:  sed  Pompejum  imagine  pacis,  sed  Lepidum  specie  ami- 
citiae  deceptos:  post  Antonium  Tarentino  Brundisinoque  foedere  et  nuptiis 
sororis  illectum  sididolae  af&nitatis  poenas  morte  exsolvisse*  Pacem  sine  dubio 
post  haec,  yeriun  cruentam:  Lolliauas  Varianascpie  dades,  interfectos  Rpmae 
Yarrones,  Egnatios,  Julos^^).  Nec  domesticis  abstiuebatur.  Abducta  Neroni 
uxor  et  consulti  per  ludibrium  pontifices ,  an  concepto  necdum  edito  partu  rite 
nuberet:  Q.  Tedii  et  Vedii  PoUionis  luxus*®):  postremo  Liyia,  grayis  in  rem- 
publicam  mater,  gravius  domui  Caesarum  noverca.  Nibil  deorum  honoribus  re- 
Uctimi,  cum  se  templis  et  effigie  numinum  per  flamines  et  sacerdotes  coli  yellet. 
Ne  Tiberium  quidem  caritate  aut  reipublicae  cura  successorem  adscitum:  sed 
quoniam  arrogantiam  saeyitiamque  ejus  introspexerit,  comparatione  deterrima  sibi 
gloriam  quaesivisse.  Etenim  Augustus  paucis  ante  amiis,  cum  Tiberio  tribimieiam 
potestatem  a  patribus  rursum  postularet,  quamquam  honora  oratione  quaedam  de 
habitu  cultuque  et  institutis  ejus  jecerat,  quae  velut  excusando  exprobraret.'*  ^). 
Qiii  a  joie  huc  transscriptus  est  Taciti  locus,  non  tam  rerum -quas  continet 
grayissimanim ,  qiiam  ipsius  scriptoris  ratlone  habita  perquam  memorabilis  est. 
Exstitisse  Romae,  qui  Caosaris  Augusti  suo  fato  exstincti  vitam  varie  extoUerent 
arguerentve,  per  se  nihil  habet  miratipms;  quid,  ne  iUud  quidem^  quod  ipsipru- 


17)  De  diro  hac  scelestoque,  quocl  Caesarl  Augusto  quldam  Impegerutit,  crimlne  intelllgen-- 
ter  scripsit  Drumannus  in  Hisior.  Rom.  Tom.  J.  p.  312.:  „Dte  Moglichkeit  des  Verhrechens  und  der 
Wortheily  welcheH  es  verhiessy  ist  dereinzige  Beweis  dnfur;  kein  SchriflsteUer,  hei  welchem  sich  die  Nach- 
richt  Jindet  y  mag  deren  Wahrheit  verhjirgen^  und  die  iihrigen^  deren  die  tneisten  sind^  zum  TheU  Zeit- 
genossen,  melden  nichts^  als  dass  Hirtius  in  der  Schlacht  und  Pansa  an  den  Folgen  seiner  T^erwuifduag 
sfarh.  Dfess  genugt  ihren  Tod  zu  erklaren;  nur^  wenn  es  an  AufscJdues  dariiher  fehJte ,  umrden  Ver- 
muthungen  gestnttet  sein ,  wohei  man  denn  doch  auch  nicht  vergessen  durfte ,  dass  Octavian  hesonnen  war 
tmd  zwei  der  angesehensten  Caesarianer  nichi  ermorden  hmnte,  ohne  die  Gunst  aller  Veteranen  auf  das 
Spicl  zu  setzen .^'  Ejusdem  rei,  cuju»  fides  est  -penea  ^quilium  Nigrum^  incognitum  alias  scriptorein, 
meutionem  iJog  tv  naQ6d(p  injiciunt  Snetonius  c.  11.  et  Dio  Ca»».  Libr.  XLVI.  e.  39-.,  ut  ne  com» 
memorem  Pseudo-Brutum  in  Epist.  ad  Ciceron.  I.  6. 

18)  De  Licinio  Farrone  Murena  et  M.  Egnatio  Rufo,  conjuratlonls  adrersus  Auguatum  aucto- 
rihus,  alibi  dicendi  locus  erit;  de  Julo  Antonio^  ejusdem  criminis  rea,  expositum  est  a  nie  in 
Excurs.  y.  ad  Comment.  de  Cassio  Parmensi  p.  356.  sgg. 

19)  Tf e  Quihto  Tedio  et  Tedio  PolUone  con£etSintixv  quae  «cripta  et  aJnotata  sunt  infra  ad 
N.  XLII. 

20)  D«  hoc  Taciti  loco  peracute  dlsseruit  LoeheOius  de  Pritff.  jiugtisH  h  c*  p.  226k  $qq» 


1* 

dentM-c»  deiwiiiter  se  discrepftbaiit.  Credibfle  ^  etiain  esf,  hujusmodi  |u<« 
dioia  tam  disorepsoitia,  Augusto  adbuc  yiTeDte  ao  TigeDte,  cum  scriptis  Iiisto« 
riccHrum,  ut  Asiim  PolUonis^  Timagenis,  Gremutii  Cordi,  T.  Labieni  sdionungue 
divulgata,  tum  etiam  ore  omnium  frequentata  esse.  At  neminem  non  permimm 
habeat  neoesse  est,  piimimi  quod  Tacitus  in  re  tam  gravi  suum  ipse  judicium 
su^^dit  et  contra  atque  cdias  solet  diTersa  pnidentium  illorum  judicia  ex  per<* 
sona  loquentium  protulit.  Quod  quidem  consulto  ab  eo  factum  esse,  nemo,  qui 
Tacitum  noverit,  in£tiabitur«  Deinde  in  a£Perendis  eis,  quae  ex  aliorum  persona 
iu  laudem  Augusti  profert,  non  tantum  justo  breyior  est  yerborumque  mani- 
festo  parcus^  sed  in  tota  hac  parte  ita  yersatur,  ut,  quae  illius  Principis  yel  de- 
fendendi  yel  e^scusandi  eaussa  dicimtur,  ea  velut  excusando  exprobrata  ei  esse 
videantur.  Denique  noimulla,  quae  de  vita  Augusti  non  reticenda  aut  dissimu- 
landa,  sed  jure,  commemcHranda  adeoque  laudanda  fuissent,  silentio  penitus 
praeterita  esse,  plurimiun  et  offensionis  et  suspicioms  apud  quemlibet  ha» 
bebit.  Contra  quae  ab  aliis  reprehensa  essent  in  vita  Augusti  et  in  invi- 
diam  odiumque  vocata,  tam  copiose,  tanta  cum  cura  ac  snbtilitate  exseqiutur, 
ut,  licet  sui  animi  sententiam  expressis  verbis  non  declaraverit,  non  ulli  tamen 
did>itationi  locus  relinquatur,  quiu  ipse  in  hominum  ita  judicantium  sententiam 
tpansierit  eamque  totam  fecerit  suam,  iit  censuit  fam  Lipsius  ad  h.  1.  —  Quid 
multaP  cum  caetera  omnia  ex  mente  aliorum  relata  essent,  ea,  quae  illi  pru- 
dentes  de  Tiberio,  successore  adscito,  quo  desiderabilior  ipse  fieret,  sus{Mcati 
essent,  verisimilia  reddere  ac  confirmare  ipse  studet,  facta  mentione  eorum, 
quae  paucis  ante  annis  ab  Augusto  in  Senatu  de  privigno  illo  dicta  essent. 
Id  profecto  perspicue  ostendit,  quae  fuerit  mens  Taciti  et  utram  partem  pru- 
dentium^  qiu  Augusti  vitam  extollerent  arguerentve,  ipse  secutus  siV^)^    Atqui 


21)  tioehetttui  de  Pnnc»  Augnsti  h  c^  p.  226.  sq.  inter  aHa  ka«c  scripslt}  ,,Wohin  sich  -^ 
3as  GetniUh  des  Geschichischrethers  (Tacitus)  neigt^  diirfte  ItHum  eine  Frage  sein}  dass  tnan  td>er 
darum  herechiigt  istj  nach  dem  Vorgange  des  Lipsius  zu  ^folgem^  in  der  letztem  Rede  sei  die  Mei- 
nung  des  Tacitus  vollig  enihalten^  hezweijle  ich.sehr.  ^s  spricht  dagegen  hesonders  der  Sohluss,  wo 
einer  vier  und  vierxigjahrigen  Regierung  zwei  Niederlagen,  wte  sie  doch  auch  dem  freien  Rom  in  den 
schonsien  Zeijen  seiner  JEntwiflelung  nicht  J^ehlten^  vorgeriicit  werdeUy-  und  mit  den  Hinrichiungen  hei 
der  Etitdeckung  einiger  VerschworuHgen  so  Zveammengeschohen ,  dass  der  Friede,  dessen  die  Romer 
uider  dtes&r  Regierung  genSssenl^'  tds  ein  Slutiger  hezHchnet  werden  iann.  In  dem  gehitssigen  Eindrucl^ 
weJchen  diese  entsteJlende  'Wehdung  hefvorhringi ,  Tiegt  eine  Ungerechtigieit ,  von  der  man  ein  zweites 
Beispiel  im  Tacitus  vergehens  suchen  wiirde.'  Er  scheint  mir  daJier  nur  andeuten  zu  woUen^  dass  der 
Groll  d^  edlem  und  hessern  Seelen  tmgehortey  und  dass  sie  geniigenden  Grund  dazu  hatteny  heines- 
weg^  td>4ir  unU  »r  fdie  Aeusserungen  vertreten ,  xu^mtlchien  dieser  Groll  die  Heftigen  fortriss.  Dass  er 
ihn  theilt^  toilt  er  Htoht,  verheJJ^  a»t<A  iti  einigen  andim  gt^egentlichen  Aeusserutigen  ist  vorherrschende 
BHterkoit  unverkemhain^^  Conferas  Ann.  Libr.I.  c.  11.  et  Libr.  III.  c.  24.  Equidem  car  LipBlum 
putem  verum.  yidisfce)  «atis  declaras»e  i»ihi  vidieor,  et  quod  attinet  ad  vcrba  illa:  j^Pacem  sine 
dubio  -^  cruentam  etc.'^  quotum  cautsa  Tacitnni  injustitiae  cujusdam  insimulat  LoehellittSy  vereor 
ut  vir  doctis»unua  satU  attenderit  ad  opposita  illa  c.  9.  ij^ausa  admodum  tn  tractaia,  fuo  cae- 
terts  qm€9  wet,^ 


hoc  Taeiti  de  laudatigsimo  iilo  Principe  tdfttidOiOBiiim  plufciini  faciendimi  esee 
liquet.  Hla  enim  cmn  scriberet  auctor  veraciaaunus,  .omnSs  metus,  ambitionis^' 
irae  ^diique  caussas  procul  habebat;  tem^<Hra  ipse  viderat  dlvitati  longe  oalami^  ' 
fosiora  et  multo  deteriores  cognoverat  Imperatores,  ex.  qnorum  comparatione 
ad  Augustum  ejusque  imperium  non  posset  non  plurimum  laudis,  ornamenti  ac 
gplendoris  redire.  Nihilo  tamen  minus  hiiio  per  ambages  quidem,  sed  satis 
tamen  aperte  insanam  dominandi  cupidinemy  dissimulatam  Grudelitatem  ae  simu- 
latam  ambitiosamque  salutis  publicae  curam  OKprobrat. 

Jam  quaerentibus  nobis,  qui  £actum  sit,  ut  Tacitus  tam  maligne  atque 
acerbe  de  Angusto  sentiret,  nulla  occurrit  caussa,  quae  majorem  habeat  proba- 
bilitatera,  quam  quod  scriptor  candidissimus  iliius  Imperatoris  animum  obscurum, 
ambiguum,  fallacem  versutumque  aversaretur**).  Atque  talis  animi  vestigia  toti 
illius  /vitae  moribusque  videntur  tam  multa  tamque  certa  impressa  fiiisse,  tit  vel 
sera  posteritas  eo  nomine  male  de  eo  opinaretur.  Cujus  quidem  rei  testis  non 
contemnendus  est  Imperator  Julianus,  qui  ipse  purpureus  tyrannus,  neglecta 
verecundia  majoribus  debita,  non  erubuerit  in  Deorum  Gaesarumque  convivio, 
quod  in  coelo  a  Romulo  Saturnalia  agitaote  institutum  esse  fingit,  Augustum 
facere  versipellem  et  his  verbis  traducere  ^^^) :  „  JTa/^oKrog  ett  Tavta  xov  ShXtjvov 
xal  twv  ^ficJJy  ov  ag)6dQa  TiQogex^vrcjv  avT(p,  ^Oxrafiittvbg  iTteiaiQxetac,  TioXXa  dftei^cov,  uiartsQ 
ol  xci.tiatXeovTeg ,  xQ(^l^ctt<x,  xai  vvv  jiiiv  toxQiiov,  avJf^tg  di  iQv&Qog  ytvoftevog,  eha  ^iXdgi  xai 
^oaxjidrjg  xai  avweq):^g,  dviero  di  avd^ig  elg  yigiQodlvrjv  xai  XaQtrag.  Elvai  di  ^&eXe  rag 
^oXag  Twv  ofi^aTiov,  bnolog  iariv  6  fxiyag  "HXiog.  Ovdiva  yoQ  ol  dTtavtiovTiav  dvti^XeTteiv 
^§iov.     Kai  6  ^eiXrjvbg,  pa^ai,  eg>rj^  tov  navtodanov  tovtov  ^qiov  .'^^^'^)     Atque  on^iibus, 


22)  Haec  etiam  est  sententia  LoeheTIii  Je  Princ.  Augusti  7.  c.  p.  228.:  ^,Die3e  Bitterkeit  he- 
zieht  sich  offenbar  auf  den  persdnlichen  Charnkter  des  Augustus,  auf  das  Falsche,  Versteche,  Hinter- 
listige  in  ihm,  nicht  aufseine  That,  nichi  auf  den  Umsturz  der  Verfassung  durch  ihn.  Denn  dariiber 
hat  sich  Tacitua  nie  getduscht;  er  umsste,  dass  die  wahren  Griinde  dieses  Umsturtes  in  den  VerhaJt- 
nissen  lagenl,  die  TfiederhersteUung  der  Repubiik  hieh  er  fur  einen  miissigen  Traum.  M.  s.  Siivern 
Ueher  den  Kunstcharakter  des  Tacitus  in  d.  Abhandl.  d.  histortsch-philolog.  Classe  d.  BerJ.  Akadem. 
d.  TVissensch.  1822  u.  1823.  S.  84  fgg.  und  vergl.  UlricVs  Charakteristik  d.  antik,  Historiogra- 
phie  S,  272." 

23)  Invenitur  hic  locu»  in  Jtdiani  Caesaribtts  p.  309.  ed.  Spanh.  et  p.  4.  ed.  Heusing.  In 
Juliani  verbi»  nihil  mutavi,  nisi  quod  pro  Yf^ofxvog  cum  Sylburgio  repo8ui  ytvSfiivog  et  pro 
Tulg.  ovSiva  yaq  ot  twv  ndvtwv  avtt/SXijittv  gine  haesitatione  recepi  Spanhemii  correctionem  ol 
dnavtvovTCJV  f  quam  contextus  suadet. 

24)  Fallitur  Spanhemius,  opinatus,  ab  Juliano  colorem  Augusti  appellatum  esse  toxptcSvtaj 
quia,  auctore  Suetonio  c.  79.,  inter  aquilum  candidumque  fuerit. '  Est  autem  color  agtdhts,  ut 
Festus  p.  18.  ait^  fuscus  et  suhniger^  dunkelforbig,  achtearxMch,  Quis  non  videt,  v.  tJXQtav  de- 
notari  h.  1.  pallorem,  quo  Augustus  Deorum  convivium  ingrediens  sufiFundebatur.  Gravius- 
etiam  errat  Spanhemins,  v.  Iqv&qoq  explicans  de  virtutis  ae  verecundiae  colore,  et  ap.  Sueton. 
Aug.  c.  69.  feminae  istius  consularis  e  triclinio  in  cubiculum  abductae  rubentes  attricuJns  in 
pudoris  signis  habet.  Quod  quam  ridiculum  sit ,  ostendere  erubesco.  Nou  minus  ille  ario- 
latur  in  vv.  fiiyag,  ^oqicoSTjg  et  avvvtq)^gy  miratus,  talem  Augusti  vultum  neque  in  statuii  oeque 


15 

cplBe  (M^ilptores  de  Tita  Avgugti  cnm  pubKca  fnm  prirata  momoriae  pnodidenm^ 
oompositis  eisque  sine  cnpiditate  coBsideratls,  ingenue  fateamur  necesse  est, 
iUum  Frinoipem  ne  in  medio  quideiti  ^tae  actu  neque  fiictis  suis  neque  dictis 
ita  invigilasse,  ^ut  ne  homo  esse  existimaTetur  ex  contrariis  diyersiisque  atque 
iBftar  se  pugnantibus  naturae  stadiis  cupiditatibusque  conflatus  et  omnes  aut 
bene  aut  male  agendi  rationes  extrinsecus  suspensas  habens^^).  Neque  potest 
ea  agendi  ratio  satis  et  expKcari  et  excusari  crebris  rerum  per  omnem  vitam  Vi- 
oissitudinibus,  quas  succincta  eaque  puldira  narratione  complexus  est  Plinius  N. 


in  numis  repraesentari ,  neque  a  Suetonlo  describi,  quo  auctore  c.  79.  ille -Frinceps  fuerit 
vultu,  veJ  tn  sermone  vel  iacitus,  tranqwllo  serenogue.  Eum  vultum  Augusto  nativum  JuIIanus 
verbis  significat:  dvfiro  —  av&ig  tlglAqiQoSlxriv  xal  XaQnag.  At  cum  ipsum  Chamaeleonti  com- 
paret,-quod  animal,  ut  Ovidlus  Metam.  Libr.  XV.  v.  412.  ait,  Protinus  assfmulat  tactu  quos- 
cumgue  colores,  in  aprico  est,  illa^  quae  de  mntatis  vultus  coloribus  dicta  sint,  improprie  atque 
ironice  esse  acciplenda.  Vultus^  ut  Clcero  d.  Orat.  Llbr.  III.  c.  59.  ^.  221.  ait,  est  imago 
anlml!  Nec  dubitari  potest  quln  Jullanus  animum  Augusti  se  huc  illuc  versantem^  et  ad 
tempus  regentem  dlverslsque  studlls  aflFectlbusque  servientem  voluerlt  exprlmere  ac  perstrln- 
gere.  Ea  demum  interpretatione  vlm  acclplunt  et  acumen  Slleni  verba:  /SajSa),  Toi;  navrodanov 
rovrov  &t]Qlov!  Eidem  sententiae  patroclnantur  sequentla,  in  qulbus  notatur  et  carpltur  Au- 
gusti  vanitas,  qua  volebat  existlmarl  in  oculis  inesse  qulddam  dlvini  vigorls,  gaudebatque, 
si  qui  slbi  acrlus  contuenti,  quasi  ad  fulgorem  Solis^  vultum  summitteret,  ut  refert  Sueto- 
nius  c.  79.  Quocum  non  pugnat  Plinlus  N.  H.  Libr.  XI.  c.  37.:  ,yDtvo  ^ugusto  eguorum 
modo  gJauci  fuere  (ocull)  supraque  hominem  albicanfis  magniiudinis.  Quam  ob  caussam  dUtgentius  spe- 
ctari  eos^  iracunde  ferehat.^^  Tanta  ille  erat*animi  inconstantia  ac  mutabilltate!  Tanta  etiam 
rerum  inanlum  a£Fectatione!  SIc  cum  esset  statura  brevl,  calciamentls  usus  est  altiusculis,  ut 
procerior  quam  esset  videretur,  ut  auctor  est  Suetonlus  c.  73. 

'  25)  Quam  ob  caussam  non  est  quod  mlremur,  si  qul  moroslores  exstltere,  qui  eom  multis 
modis  crlmlnarentur  et,  quidquid  sapienter  ac  salubriter  instituisset,  in  eo  unice  de  sua  apud 
aequales  posterosque  existiojatione  laborasse  contenderent.  Inter  eos  eminent  duo  Britanni 
rerum  Romanarum  scriptores:  Ed.  CHbbonus  in  Gesch.  d,  Verf.  und  Unterg.  d.  Rom»  Reichs 
LAps»  1779.  ex  interpr,  T^encJdi  Cap.  III.  Tom.  I.  p.  147.:  „u4ugusts  sorgfaltige  Achtung  fiir  eine 
freie  Staatsverfassung,  die  er  zerstort  hatte,  hann  man  sich  bJos  durcK  eine  aufmerksame  Betrfichtung 
des  Charahers  dieses  nrgJistigen  Tyrannen  erklaren.  Ein  kaJter  Kopf,  ein  unfuhJhares  Herz  und 
eine  feige  Denkungsart  trieben  ihn  ««,  aJs  er  nevnzekn  Jahr  aJt  u>nr,  die  Maske  der  HeucJieJei  vor- 
zuneJunen,  die  er  nachher  nie  wieder  abJegte,  Mit  eJ>en  derseJben  Hand  und  wnJrrsoheinJich  tn  eben 
derseJben  Gemiithsverfassung  unterzeichnete  er  Cicero^s  VerurtheiJung  und  Cinna^s  Begnadigung,  Seine 
Tugenden ,  und  seJbst  sAhe  Laster  waren  voJJ  Kunst;  und,  nach  verschiedenen  EingeJningen  seines 
Eigennutzes,  war  er  zuerst  der  Fetnd,  und  zuJetzt  der  Vater  der  romischen  ffeJt.  ylJs  er  das  hunst- 
Jiche  System  der  kaiserJichen  Regierung  biJdete^  so  ward  seine  Massigung  von  seiner  PurcJitsamkeii 
geJeitet.  Er  woJJte  das  VoJJc  durch  das  Bild  der  JmrgerJicJien  Freiheit  und  die  ^rmeen  durch  das 
BiJd  der  burgerJichen  Regiertfng  hintergehen.^*'  Haud  absimlll  cum  severitate  sententiam  fert 
^d,  FergusonuSt  qui  inter  alia:  ^^Gegen  die  Mensckheit  schien  er  gJeickgiiJiig  zu  seyn.;  wiinschte 
aber  AcJttung  und  Gewaii  aJs  Gegenstande  seines  eignen  Interesses.  Seine  HnuplJeidenscJuift  war 
Herrsucht.  Deswegen  heging  er  verscJtiedene  Ferbrechen."  Et  paulo  post:  „Weder  Freund  noch' 
Feind  der  MenschKeit^  war  er  bJoss  nach  seinem  personJichen  Inieresse  und  nach  den  Umstanden  der 
Urheber  der  Leiden  und  Freuden ,  die  sie  genoss."  Vid.  Gesch.  des  Forigangs  und  Untergangs  d, 
Rom.  RepubJiJi.     Uebers.  v.  C.  D.  B.  (Leipz.  1786.)  Tom.  III.  P.  2.  p.  434.  sqq. 


16  ^ 

H.  Libr.  YEI.  e.  45.:  „Iii  Diro  qtioqae  Avgnsto;  quem  uniTersa  mortalitas  in 
hao  cemNora  nuncupat,  si  diligenter  aestimeHtur  cuncta,  magna  sortis  faumanae 
reperiantur  Tolumina^^).  RepuLsa  in  Magisterio  Equitum  apud  avunonlum  et 
oontra  petitiouem  ejus  praelatus  Lepidas,  prosoriptionis  inyidia,  colleginm  in 
TriumTiratu  pessimorum  oiyium,  nec  aequa  is^tem  portione ,  sed  praegrayi  Aa<* 
tonio;  Philippensi  proelio  morbus,  ftiga  et  triduo  in  palude  aegroti  et  (ut  faten- 
tiur  Agrippa  et  Maecenas)  aqua  subter  cutem  fusa  turgidi  latebra,  naufragia 
Siciila  et  «Jia  ibi  quoque  in  spelunca  occultatio.  Jam  in  navali  iiiga  urgente 
bostium  manu,  preces  Proculejo  mortis  admotae,  cura  Perusinae  contentionis,  so- 
licitudo  Martis  Actiaci,  Pannonicis  bellis  ruina  e  turri,  tot  seditiones  militum,  tot 
ancipites  morbi  corporis;  suspecta  Marcelli  yota,  pudenda  Agrippae  ablegatio, 
toties  petita  insidiis  vita,  incusatae  liberorum  mortes  luctusqiie  non.tantum  orbi- 
tate  tristes,  adulterium  fiUae  et  consilla  parriddae  palam  facta,  contumeliosus  pri- 
Tig&i  Neronis  secessus,  aliud  neptis  adulterium,  juncia  deinde  tot  mala,  inopia 
stipendii,  rebellio  Illyrici,  serritiorum  delectus,  juyentutis  penuria,  pestilentia 
Urbis,  fames  sitisque  Italiae,  destinatio  exspirandi  et  quatridui  inedia  major  pars 

26)  Solinus  c.  1.,  hunc  Flinii  locum  exscribens,  tanta  ait  et  tot  in  Augusti  vita  inve- 
niri  adyersa ,  ut  non  sit  facile  discernere,  calamitosior  an  beatior  fuerit.  —  Loci  Fliniani 
verba  transscripsi  ex  editione  Lipsiensi,  quam  nuper  absolvit  J*.  SiJligiuSt  V.  Cl.  et  de  illo  anti- 
qultatis  opere  egregie  meritus.  Quem  cum  nossem  eximiis  Codicum  subsidiis  instructum  cum 
maxime  versari  in  paranda  majore  eaque  critica  N.  H.  editione,  rogavi,  ut  si  quid  in  scbedis 
haberet,  quod  ad  h.  1.  >ive  emendationem  sive  iaterpretationem  pertineret  atque  affine  esset 
libelli  mei  argumento  et  consilio,  benevole  mecum  communicaret.  Is  pro  ea,  qua  me  amplecti* 
tur,  amicitia  brevi  post  ad  me,  praeter  lectiones  Co'dk;is  Farisini  sive  Hegii  II.,  Kiccardiani 
et  Toletani,  de  quibus  in  Fraefat.  Vol.  V.  accurate  exposuit,  etiam  duorum  locornm  emen« 
dationes  perscripslt  perdignas,  quas  hic,  id  quod  bona  venla  optimi  viri  fecerim,  proferam. 
Fro  V.  avunculum  habet  Cod.  Riccard.  avuHcuietrium y  Cod.  Farls.  avunculiarum:  ,,Mirus  sane", 
inqult  Silliglus,  cujus  verbis  utar,  ^,hic  error  llbrarlorum  videri  potest,  sed  et  hlc  vldendum, 
num  ex  mala  scriptura  eaque  in  compendlum  redacta  extundl  possit  vera  ipsius  Flinii  manus. 
Caesar  Dictator  Augusti  fuit  avunculus  magnus,  quamquam  vulgari  •crlptorum  Romanorum 
usu  (tvunculus  major  dlcitur  (Vellej.  Faterc.  II.  59.  Sueton.  Aug.  7.),  quod  hic  reponendum 
credo.''  Eodem  versu  pro  vulg.  petitionem,  ut  habet  etlam  Cod.  Riccard.,  Sllllglus  ex  Codd. 
Faris.  et  Tolet.  praefert  voluntatem  his  usus  verbis:  ,,Interpretes  baec  Fllnli  verba  nondum  ad 
liquldum  perduxerunt;  videamus,  num  nobis  res  melius  cedant.  Lepidus,  postea  Triumvir, 
Magister  Equitum  dicitur  apud  Dlon.  Cass.  XLIII.  33.  a.  U.  G.  708.,  et  perquam  verlsi- 
mile  est,  ipsum  Caesarem  vel  invitum  hunc  honorem  propterea  in  etmi  detulisse,  quod  me- 
xninerat,  eundem  Lepidum  pauUo  ante,  ut  Caesar  dlctator  diceretur,  auctorem  fuisse.  (Dio 
Cass.  XLI.  36.)  Cum  Lepldo  igitur  Octavianum  Maglsterium  Equltum  apud  Caesarem  ambi- 
isse,  sed  a  Caesare,  qui  Lepido  allquid  grati  faceret,  repulsam  tum  tulisse^  eo  confidentius 
conjicere  possumus,  quod  iidem  sclmus,  pauUo  post  illud  tempus  Caesarem,  quum  posset, 
Octavianum  Magistrum  Equitum  fecisse  (Dio  Cass.  XLIII.  51.),  ut  scilicet  hac  ratione  hujus 
yoluntati  satisfaceret.  Ita  explicanda  cenSeo  verba  Flinii:  praeJatus  Lepidus.  Hlnc  id  quo- 
que  intelllgas,  cur  ego  lectionem  voJuntatem  praetulerim^  quae  Caesaris,  non  Octaviani  est 
putanda,  ad  quem  si  ea  vox  referretur,  sua  neqiie  ejus  dicendum  erat.  Etenim  Octavianus 
petiit,  Caesar  voluit."  Qulbus  lucem  accipiunt  ea,  quae  scripsi  anno  superiori  de  Caes. 
AugusH  Juventute  etc.  Cap.  I.  §.  4.  et  5. 


fS^T^>;^i 


w 

mortis  in  ewpva  recep^«'.  Juxta  haee  Tariaoa  dides'  et  ma jestatilB  .  ejus  foeda 
sugillatio,  abdicatio  Postumi  Agrippae  post  adoptionem,  desiderium  post  relega- 
tionem,  mde  suspipio  in  Fabium  aroanorumque  proditionem,  hinc  uxoris  et  Ti- 
berii  cogitationes;  suprema  e)U8  cnra.  In  summa,  Deus  ille^  caelumque  nescio 
adeptus  magis  an  meritus,  herede  hostig  sui  filio  excessit.^''^)  —  Plinius  hoc  in 
loGO  tot  et  tantarum  rerum  adversarum  vidssitudinem  temere,  si  quid  judico, 
relegat  ad  crimen  Fortunae,  quae  etsi  sua  natura  rationi  et  constantiae  contraria 
estf  tamen  in  imiTersum  perpetua  et  prae  caeteris  constaus  Augusti  fautrix  et 
adjutrix  fiiisse  censenda  est.  Equidem  enim,  si  non  unicam,  certe  praecipuam 
caussam  illorum  malorum  non  tam  temporibus,  quibus  regnaret,  hominibusque, 
quibusGum  Tiyeret,  attribuendam  esse  suspicor,  quam  ipsius  naturae  imbecillae 
atque  meticulosae  animoque  suspioaci  et  multis  simulationum  inyolucris  tecto  ao 
Telis  quibusdam  obtento»        »  . 

Huic  de  animo  moribusque  Augusti  sententiae  nonnihil  ponderis  addunt 
dicta  e^us,  quorum  sunt  qiiae  Tel  iuTitos  nos  cogant,  ut  animi  ejus  sensa  dubia 
et  suspecta  habeccmhs.  Aiia  eiiim  singularem  humanitaitem,  beneTolentiam  ani- 
mique  molfitudhiem  -spirant  et .  xnirificum  produnt  conciliandae  promerendaeque 
hominum  gratiae  studium,  qiio  dici  iion  potest  qiiam  amabiUs  felixque  existat 
aTuncuIi  magni  aemulator.  At'  inTeniuntur  alia,  iu  quibus  emicet  animus  graTi- 
tatis  imperatoriae ,  superbiae  ac  crudelitatis  plenus,  et  deprehendatur  mamfesta 
deorum  hominiimque  contemptio  ac  petulans  Titae  humanae  irrisio.  Quo  fit,  ut 
animus  noster  alienetur  ab  eo  refugiatque  ab  amore  ejus  et  admiratione. 

Caeterum  Augustus,  quantum  quidem  ex  ejus  acute  ac  jocose  dictis,  ad 
nostram  perlatis  notitiam'®),  eolligi  licet,  non  Tidetur  fuisse  magnopere  dnocp&ey- 
/icrrtxog,  eaqtie  iu  laude  multum  etiam  Julio  Caesari  concessisse.  Fr.  A.  Wolfius 
ad  $uetonii  Tit.  HoratiiToI.  III.  p.  51.  hujus  Priucipis  jocos  omnino  difBciliores 
esse  dicit.  ^uod  judicium  tam  uniTerse  pronuntiatum  nou  magis  Terum  et  aequum 
esse  puto,  quam  illud  J.  G.  Loebellii  de  Principatu  Augusti  I.  c.  p.  246.- N.  1.  scri- 
bentis :  y^Qeiat  und  treffhider  Jfitz  leuchtet  auch  aus  seinen  Scherzreden  hervor»^* 


27)  De  postrema  Augusti  senls  vlta,  qua  nulla  meHus  ^ofcet,  qnot  et  quau  yarios  casus 
et  fortunae  incursus  dare  soleat  vita  regum,  praeclare  scripsit  H^  Ludenius  io  Geschichie  des 
teutschm  V<iikes.  Libr.  \1.  c.  6«  Tom.  I.  p.  248.:  „Attgustus  icar  alt.  In  den  grosse»  SchicisaJen 
seines  Lehens  hatten  sich  die  KrHfie  seines  'Geisies  aufgtriehen,  Seit  seiner  Kindheii  txm  einem  umn- 
derharen  Gliick  emporgetrageny  stand  er  auf  einer  Hohe^  auf  welcher  ihtn^  in  der  Nahe  des  Todes, 
der  Wechsel  ptenschlicher  Dinge  dreifach  furchtbar  erscheinen  tnusste.  Nur  in  diesem  GlOche  ruhie  das 
Geheimniss  seiner  Herrschafty  und  nur  von  der  Fortdauer  dieses  GlHches  durfte  er  auf  das  Vergessenf  ttie 
tmf  das  Schweigen  derRomer  rec^nen  /'*  Gaeterum  verba  Flinii :  caelum  nescio  adepius  mngis  an  meritmSy 
satis  aperte  ostenduntj  ipStim  scriptorem  de  Augusto  ejusque  meritis  non  nimis  bonorifice  sensisse! 
.  28)  Quae  ex  jbbc  genere  J.  A.  Fabricius  collegit  et  in  postrema  opusculi  sui  parte  poauit,  ea 
multo  auctiora  dedi  et  hic  illic  emcmdatioraj  simul  cum  alionim  tum  meis  animadversionibua 
illustrata,  quibus  me  aliquam  gratiam  apud  lectores.  juvenes  initurum  esse  spero.  Quae  autem 
ampliorem  exposcerent  indaginem,  ea,  Excursuum  noihine,  ad  calcem  hujus  Capitis  rejecimus. 


:  >•       L:  FJutarchu»  iii  Apopfath^g«i*..T4»L  VI«  f «- 1^7^  t^q»  R«  v     >'ff 

•  i.  *%Jx7«yof^,  0  TtQuixos  imxKri^He  :^e^«aTos,^  rti  //c/^aj^«y  ^>.,  iifrrxjy^v  «Wj^^t  dtff- 
^<il/o^  T^evtaxooiag  pvQtdda^  vqv  t^vov ,KctiactQO^  diratQed^iyfQg^^ijt  %ti$  olxictg,  ag  nQ^  avTOV 
6  uivTuvtog  ftet^veyxev  dnoiovvai  'PonuffoK  ^oviofievog  to  xaxpiXtupd^ev  vno  KaiuaQog,  htdaTi^ 
dQaxfiag  k^doftJixovia  nivre'  zov  d*  lAvxuviov  la  fiiv  ^((tT^^orra  xani^ovTfig,  ixeivov  di  f^S 
anaizTJaeiog  dfieXelv,  ei  otatpQoveX,  xelevovzog,  Ixjj^utw  xo  natQt^  xal  iniuQaaxe'  xai  t^» 
duQedv  dnodoigj  evvoiav  fiiv  airf^,  fuaog  d*  ixeivtp  noQct  %C>v  nohztZv  TieQienoiijaev, r\' 

2.  ^nei  di  'Foiftijrdlxijg,  b  xuiv.  ^Qffxwv  ^aai^evg,  dn  l4wiaviov  fieva^aklofievog  nQog 
mfT^ ,  Qvx  ifUTQia^  noQa  Tovg  noTovg^  dXX  rjv  intix^^S*  oveiSi^v  xrjv  avfiftaxiav,  nQonitav 
TMH  zbiv  aHtov  ^aatXitav  6  KaiauQ  elnev    ^yta  nQodoaiav  ^iiiS,  nQodoTag  ^  ovx  inavvui, 

3.  TcZfv  (f  IdXe^avdQitav  fiecd  t^v  aXtaaiv  Ta  deivoTaxa  nsiae/o^i.  nQogdoxiavrtav,  dvafidg 


I.  Wyttenbachms  in  Anixnadvfrs.  in  Flutarchi  Apophthegm.  T^  IX  pag.  401.  eil.  Lips. 
adnotavit,  hos  locos  tumptos  esse  ex  Augtisti  vita  nunc  perdita,  quam  a  Plutarcho  scriptam 
fuisse  testetur  Catal6gu8  Liampriae:  v.  Cap.  I.  §.  1.  Hi  autem  loci  continent  fere  natitias 
ejusmodi,  q^uas  cum  apud  alios  rerum  Augusti  scriptores,  tnm  etiam  apud  Stietonium  frustri 
qnaerimus.  '     '  '  '       ■■''*»<  "      -■ 

1.  Idem  factum  tangit  Plutarchus  In  Vit.  Brutl  c.  22.,  Clceroikls  c.'4t.  ct  Antonii  c.  15. 
et  16.,'  ubi  istatn  pecuniae  summam  non  abstultsse  dicitur  Antonitks ,  '  sed  domi  snae  a  Cal* 
purnia  depositam -babuisse.  '  Sed  etiam  Dio  Cassius  I>ibr.  XLV.  c.  5.  narrat,  ob  Antonio 
istas  pecunias  interceptas  fuisse.  Calpurniam  imprndeBitem  eas  Antonio  Cos.  commisisse, 
verisimile  videtur  G.  Drumanno  in  Hist.  Hom.  Toan.  I.  p.  ^i.:  ^^Jhirch  ein$J^thfreihmg  Cajl» 
pumiaSy  welcher  aein  (des  Antonius)  Haus  sicherer  scihien,  als  das  Jhpg^*  erhieh  er  auch  den  Pri~ 
vatschatz  CasarSy  26  Millionen  Denare,  oder  iw  einer  rundeh  Summe  4000  TaJente*^:  v.  Plutarcfa. 
in  Vit.  Anton.  c.  15.  M.  Antoniils  non  metu,  ut  opinatur  Velleyus  Paterc.  Libr.  H.  c.  60. 
5.  3.,  sed  contertiptu  superbe  excepit  Angustum  Apollonia  reversum,  tu^  ftft^axtov  xara^^ovtoVj 
»t,  teste  Plutarcboo.  16.,  l'XtY(v,  ovx  vytonviiv  avxbvy  dXXa  xut  cpgtv&v  dya&Av  xul  tpiikuv  tQsjftav 
ovra  tfQgriov  dfiuqTaxvw  atQetdO-tu  t^v  KaiaaQog  ^taSoxrjv.  v.  Cap.  I.  |$.  6.  Augustus  tum  a^^le* 
scens  XIX.  annos  nondum  natus,  sed  versuti  animi  artibus  excellens  quam  egregie  deceperit 
Antonium  suam^que  caussam,  neglecta  adversus  parentes  pietate,  promoverit,  fusius  enarrai 
Appianus  d,  B-.  C»iv,  Lribr.  .Hfi  l;,'28«^  sqq*  i'"'?   ,■'■'■    i'  ^      I';  '    ■■!■-   .,..!.>..••:   ••.Ci  (:a: 

2.  Plutarclius  in  Vit.  Rbmuli  c.  17.:  Ov  fiivti^  ovv,  uxq  Yoixtv^  *4vTfy<>v'6g'ffi}  nQoSi^SThin^ '■uht 
^tXttVy  nQoStdcjxoTttS  di  ftiatb"  ovdi  KdTaag,  tlnwv  ln\  Tw  '&Qotx6s^PiffiitciheQr),  tflliTv  ftiv  TtQOdtt&t^v^ 
TiQodoxr^v  df  fttoiTv.  Inteingendum  ts&e  Rhoemetalcem  L,  Tbraciae  rfegein,  de  quo  docte  eg«?t}t 
Ruhnlienius  ad  Vellej.  Pat.  Libr.  II.  c.  112.  0.  4.,  monet  Wjttenba.chiQS.  Nomen  e|us  ex- 
aratum  invenitur 'PvjUtTctXxJjj  elTotftTjTaXxTiQ:  hanc  scripturam  cum  Gronovio  Observ.  Lib,  IV. 
c.  15.  p.  460.  Fr.  praetulit  Rubnkenius,  fllam  Wjttenbaphius;  et  Sturzius  !n  D/on. 'Cait. 
Libr.  LtV.  c.  20.  edidit:  'Pv/t^TaAxjjc*  E|;o  RuhnKeoii  ratloniein  ai^tectendiBai  daxl,  qntan 
conflrmant  Num|  apud  Spanhemium  de  tJs.  et  Pr.  N.  Til.  p.  12*6.  et  Inscriptio  apud  Or^litim 
C.  n.  t^,  63i.  Caetertitta  quod  Plntarchtis  Augusto  trlbtiit^  d^ctWm  PhAJippi  Maoe4<>ai»  esse 
auctor  est  Stobaeui  In  Flofil.  pi.  366.  (Vol.  II.  p.  3^0.  Gaisf^  :    ' 

3)  Eamdem  rem,  quae.  accidit  mense  Sextili  a,  U.  C.  724.,  referunt  Plutarchus  2n  Vit. 
Antbnii    c,   81.,  Dio   Cassius    Libr.   LI.   c,    16.   et  Julianus   in  Epist.  LI.  ad  Alexandrinoa 


Hf 

jtQcnov  dta  to  fdy^og  «oi  td  HukloSf  ^thpw  diat  x^  xfi^i^j  ^Aki^aviqov,  tQtvov  ii^^^a^V) 
%ov  gfiXov.  V 

^, yuixovifas  diy  ovi^jE()<a^f- S  ta  iv  ^^tyvnti^  diotnuiv^Q^tvyd^TQv  KQOTOvvra  ndvriov  iv 
«^  ftdxettSai  xal  arpnrfcov  ovra  n^ucftt^s^  Sft^V^as  ffcnefaya^  ftexenifapaxo  aiitov  titd 
avixQivBV  ofioXoyi^aavTa  di  ixiXevnev  iajt^  njos  nQosfjXto&tpiai, 

5.  ^Ev  di  2ixeXi<f  ^qetov  avri  QsodvoQOV  xttriazijae  dtotxrjt^v  inidovtos  di  rtvos 
cnki^  ^t^Xiov,  hv  ^  ysyQaftftivov  ^'  CfaXaxQos,  ^  xXiTVtrjs,  GeddtoQos  6  TaQoevs.  ti  aot  doxti; 
dvayv&vs  KaTaaQ  vniyQaips'    Joxii, 

6.  ITaQd  Je  Maixijva,  tov  avfi^Korov,  xa^'  ^xaarov  iviavrdv  iv  xdls  ysved^Xlots  dtoQov 
iXttft^avS  g>taXi]v. 

7.  'Ad^rjvodtoQt^  di,  rtp  tptXoaogxp,  Sia  yrJQfxs  eig  olxov  atps^rjvai  dstj&ivri  avvex^^QV^ev. 
insi  d*  aanaaafisvos  avrdv  6  ui&TjvodtoQos  slnsv  "Otav  OQyta&TJs,  KdiaaQ,  ftrjdiv  stnfjs,  ftTjdi 


p.  433.  sq.  Spanli.  et  p.  96.  ecl.  fieyl.j  a  quo  haec  dixisse  fertur  Augustus:  ^vdQig  l4k^- 
uvdQiig,  ucplTjfii  Trjv  noXiv  ahiag  naarjgy  uiSoT  tou  fuyuXov  d-tov  2uQumdog,  aviov  re  ?vfxa  Tot;  Srjfxov^ 
xal  TOv  fityi&ovg  Tijg  noTiiOjg'  ahia  di  fioi  Tphi]  Trjg  tlg  vfius  tvvolug  iati  xui  b  fTaiQog  Z^QUog.^' 
.Quilbas  Julianus  subjicit:  ^v  Si  o  yfgftog  ovTog  noXtTTjg  fxiv  vfihtQog^  Kaiaapog  di  SefiaaTov  avft- 
fti(OT^g^  uvTJQ  giX6ao(pog:  de  Areo  Alexandrino,  Augusti  inagistro,  expositum  est  Gap.  I.  (J.  8. 

4.  Erotem,  a  quo  tam  diras  intempestivae  gulae  poenas  sumpsit  Augustus,  aliunde  noa 
cognitum  habemus.  Gelebratur  Eros,  M.  Antonii  servus,  qui  cum  Alexandriae  ab  hero  rogatus 
esset,  ut  ipsum  interficeret,  strictum  ensem  extulit  et  quaii  dominum  icturus,  semetipsum  tnter» 
emit,  auctore  Flutarcho  in  Vit.  Anton.  c.  77.  Giceroni  etiam  fuit  servus  hujus  nominis,  quem  11* 
bertate  donatum  esse  refert  Plutarchus  in  Apophthegm.  Vol.  VI.  p.  774.  Is  -fortasse  est  Eros 
Plitlotimi,  commemoratus  in  Epist.  ad  Attic.  X.  15.  Num  idem  posthac  factus  sit  procurator 
Attici,  memoratus  a  Gicerone  ad  Attic.  Libr.  VI.  1.  XV.  15.  et  20.,  in  medio  rebnquam. 

5.  JtotxriTrig,  procurator,  iu  universum  alieni  juris  ac  negotii  yicarius,  sub  Imperatoribus 
dicebatur  partim  de  provinciarum  Gaesarearum  praesidibus ,  partim  de  eis ,  qui  reditus  fisci 
in  provinciis  administrabant:  vid.  Lipsii  Excurs.  ad  Taciti  Ann.  Libr.  XII.  c.  CO.  cl.  Hein^ 
richii  et  Beieri  Adnotatt.  ad  Gicer.  Oratt.  Fragm.  p.  31.  Ejusmodi  autem  procuratores  ab 
Augusto  in  omnes  suas  ac  populi  provincias  missos  esse,  ex  equitibus  alios,  alios  ex  liberfis, 
perspicue  tradit  DIo  Gass.  Libr.  LIII.  c.  15.  ibiq.  v.  Fabricius  N.  85.  Vol.  VI.  p.  69.  Strz. 
Non  potest  dubitari  quin  hic  Theodorusy  quem  non  memini'alias  commemorari,  pariter  li- 
bertini  generis  fuerit  atque  ille  Eros  o  xa  iv  AlyvnT(0  dtoixaiv,  quem  ob  coturnicem  devoratam 
iar^  vi}6g  nQogTjXcDdijvai  jussit. 

6.  Dio  Cassius  Libr.  LI.  c  19.  refert,  iv  re  Torc  ytvt&Xioig  uvtov  (i.  e.  Augfusti)  ItQOfiip^ia» 
a  Senatn  decretam  esse  a.  U.  C.  724.  £t  inprimis  huc  spectat  locus.  Suetonii  c.  57.:  „JSgtUiea 
RomoMi  mHalem  efm  sponte  alquo  amaonsu,  hiJuo  semper  celebrartmt,*^  Jam  Maecenas^^quem  et 
ipsttm  augusto  clavo  contentum  vixila^  coustat,  Augusto  quotanni^  in  n«t«}itiis  dono  mislt 
9)iKitf7V,  i.  e.  pateram,  qua  libari  soUemtie  erati^jr.:  Heindorf.  «id  Horafe*  Libr.  I.  Sat.  6.jv.,  118. 
Intei^  strenas,  qtiaf  Roxn^Bi  4iebus  festi»  tihi  invicem  missitar^  «olebant,  etiam  paUrm  me* 
morat  Horatius  Libr.  IV.  Od.  8.  v.  1. 

7.  De  jitf^entnioro  egi  Capri.  §."8.  II1«4:'  aryTJg  dxfvdtfvov  yiQug  x.  t.  X.  nutuattts  est 
Augustua  ab  Simonide,  aayoA  td  es^e  aotat  SchoKastes  Anstidis  ad  otat*  Flat,  U.  p.  143.  ob- 

3* 


M 

novfiatigy  rtQcxsQOVf  $  %a  itxoai  ual  vhraQa  fQaftpunet  duX^fiv  fCQitq  htmSv*  htdafiofievoi 
ttivov  tfjg  xtiQ6q-  ^Ti  ao\f  naQ^vtoqiMfprj)  XQsiav  i^fW  »«ti  mth%i»  ttvt^  ^Xop  ivunrtw, 
einioVf  oti  iaxl  xai  aiyrjg  dxivdvvov  yiQug,  ~  .   "«\.i   ^, 

8*  ^MOvaag  dk,  ott.  liiXi^ctvdQoq  dio  ical  TQUxMvra : 'ysyovt^g  err}  xatiaTQixftftivog  ta 
nXitaia,  dtifnoQei,  tl  noi^a^i  vbv  Xootbv  XQovov,  i&ai^a^ev,  «2  ^i^  fttl^ov  jiXi^avdQog  ^Qyov 
^yeito  tov  xtjjaaa&ai  fieyaXr]v  ^yefxoviav,  t6  dtatd^i  t^v  VTtaQxovaav.    ;  *. 

9.  rQaifjag  tbv  n^i  tGv  ftotX^v  vofiov,  iv  ^  duoQtatai,^  ntSg  dsl  xQivea&ai  xovg  h 
tjuitiaig  yevofiivovg,  xai  TttSg  del  xo\d^eaO-ai  tovg  aXovtag,  elta  nQogneacov  vn  oQyijg.tbv  inl 
^IovXt(f,  tfj  dvyatQt,  SiafiefiXrifiivov  veaviaxov  etvrtte  taig  )fe(KrtJ'.  ixelvov  d'  dvafioiovtog* 
Noftov  k^&Tjxag,  c5  KaiadQ'  6vtu>  fiexev6ija&'f  diate  t^v  fjfiiQav  ixeivr^v  naQait^aaa^ai  tb  deinvov, 

10.  rdiov  di,  tbv  d^vyatQidovv ,  elg  l^Qfieviav  dnoatiXXiov  ffieXto  ndQa  t(av  9e(ov  ev- 
votav  avti^  tf^v  Ilofinrfiov ,  toXfiav  di  trjv  lAXe^dvdQov,  tvxrjv  di  t^v  eavtov  naQaxoXovd^rjaai, 

11.  ^Ptofiaiotg  ds  t^  oQx^g  eXeyev  dnoXeiipeiv  diddoxov,  og  ovdinote  neQi  tov  avtov 
nQayfiatog  dig  ifiovXevaato'    TtfiiQiov  Xiyiov,  " 

12.  QoQvfiovvtag  di  tovg  iv  d^^ttofiaat  viovg  xettqatelXai  fiovXbftevogy  tog  ov  nQogetxoVf 
dXX^  i&oQvfiovv*  liixovaaxe,  {^inev)  vioi,  yiQOvtqs,  ov  viov  yiQOvteg  rjiiovov,  ■  ■■    > 

•ervante  Wyttenbacbio  in  Bibl.  Critic.  Yol.  11.  P.  1.  p.  40.,  qui  id  Athenodoro  pei^eram 
tribui  apud  Stobaeum  Serm.  XXX.  p.  214.  6.  et  Maximum  Tyr.  p.  385.  admonuit.  Hinc 
corrigenda  Mitscherlichii  adnotatio  ad  Horatii  Libr.  HI.  Od.  2.  v.  25.:  ,,Est  et  fideli  iuta  si- 
Jentio  Merces:'*  quibus  verbis  Foeta  Simonidis  dictum  proverbii  instar  celebratum  expressit, 
minime  respiciena  Augustum.  Frtieterea  laudat  Wytteubachius  Tnscriptionem  apud  Lindffn> 
brogium  iti  Var.  Quaest.  editis  a  Fabricio  Biblioth.  Gr.  Vol.  XUL  p.  600.  Adde  ea,  quad 
collegit  Schneidewrnius  ad  Simonidis  Cei  Carm.  Reliq.  N.  CVH.  p.  112.  sq. 

8.  Haec  dubitari  nequit' quin  ab*Augusto  tum  demum  dicta  sint,  quiim  rerum  potlitus 
modestiorem  se  gerere  coeperat.  In  ejus  avuncuTum  longe  aliam  vim'  habuerat  Alexandri 
M.memoria  ejusque  imago  Gadibus  conspecta,  ut  prodit  Suetoniua  c.  7*  cl.  Dion.  Cass. 
Libr.  XXXVII.  c.  52.  ibiq.  Intpp.  Vol.  V.  p.  165.  Strz. 

9.  Kecte  Wyttenbachius  tov  ntQi  vrov  fioiXMV  v6fiov  diclt  esse  Itegem  JuKam  de  aiulieriis, 
de  qua  vfttis  sit  laudasse  Baohium  in  Htst.  Jurispr.  Rom.  Libr.  IH.  c.  1.  sect.  2.  ^.  2.  p.  320. 
ed.  Stoclcm.,  additis  tamen  eis,  quae  scrrpsit  C.  Fr.  Ch.  Wenckiiis  in  Opusc.  Acad.  p.  233  —  23'7» 

10.  De  6a/o  Caesare,  M.  Agrijppae  et  Juliae  filio,  coaFeras  Excurs.  L  —  Hdc  Augusti  da 
in  re  optatum  reponitPlutarchus  de  Fortun.  Rom."  Vbl.'  VH.  p.  267.  R.':  o  —  if^adrdf  — 
}xnifiTi(ov  xov  3-vyaTQiSovv  in\  'ajpaxituv  Tjv^axo  xoTg  SfoTg  dvSQidv  fUv  avx^  Sovvat  tiJv  SxtMiatvog, 
ivvoiav  Si  xf}v  Jlofinrftov,  tvxrjv  Si  xijv  avxov,  Julianus  in  Caesar.  p.  28.  ed.  Heus.  idem,  plu- 
ribus  etiam  permutatls,  repetlt,  et  xoXftav  —  x^v  Kaiaagoq  et  Sitvoxijxa  —  x^^v  UofinTftov  me- 
B»orat.  Jure  Augu»tus  nepoti  suo  apprecatus  est  Fortunam  suam,  qua  dea  in  omnibus,'  quas 
cuseiperet,  rebus  usus  fuerat  'fautrice  et  comite  fidtssima.  Hinc  lepide  apud  JuliMinin  Caes. 
pi  26.,  dii>  <l<^^b^<^>iit*hus,  cuinam  Caesarum  prima»  darent^  nonqulli^qae  existimantibua,  eon> 
silis'  cuj^n^qQe'  in  apertum  proferenda  esse,  quandoqutdem  noil  ■•eqoum  esset,  ut  judioium 
fieret- ex  fiiCtis|,  •  quorum  raaximam  partem.  «ibi  vindicare  posset-fortona,  ea  Dea  inducitur 
TfdvxcaV  avtiiiv  '(i,'  e»  KcuatiQarv}  xaxafiowaa,  ttkfjv  'Oxtafitavov  ftivow^  Tovroy  Si  evyvtoftova  mqos 
avx^v  tlvat  tXtyev,  • '    •'  ^^  • 

11.  Haec  qui  in  kudeta  Ti2M^dicta  accipiaat,  vebem«ixftorfani,  demonatrabo  in  Excurs.U. 

12.  Idera  4ict«m  Augmtt*  adootante  Wyttenba«hlo,   repettt  Flutarobtta  4«  I^«  Seni 


»1 

.  13*  Tov  iSjA&rjvaiatv  di^iiov  i^r}na^Hivcti  ti  doiocvto^,  syQcnpsv  in  Alylvrjg  ohaStu 
ifi^  lctv^dveiv  (xvtovg  oQyi^onevog,  ov  yuQ  av  iv  Alyivij  diaxBifiaaBiv,  aXXo  d*  ovdiv  ovt  ainev 
avtoitg,  ov%   iTtoiriae. 

14.     Tbiv  S  Ev^xXiovg  xatrjyoQCJv  kv6g  aqisidcjg  xai  xataxoQtag  na^^rjaiatoi^ivov ,   nat 
fiQoax^ivtog  ehielv  tt  toiovtov  JEi  tavta  aoc,  KaiaaQ,  ov  qiaivetac  fisyaXa^  xiXevaov  avtbv 


Ger.  Vol.  IX.  p,  136.  «q.  R.:  ^wTOf  ii  zovg  viovg  tStat  xal  voftoig  avarriQaig  atarfQovlC/ufv,  wg  l&OQi~ 
fiijaaVf  lAxovaaTt,  etne,  vioi  yiQovxog ,  ov  viov  yiQovrtg  t,xovov.  Ex  quo  loco  utcuinque  firmari 
potest  suspicia,  haec  accidis»e  a.  U.  C.  762.,  quo  ai^no  Augustus  jam  senex  septuagenariua 
legem  de  maritandis  ordinibus  aliquanto  severius  repeteret  nec  tamen,  auctore  Suetonio  c.  34., 
prae  tumultu  recusantium  perferre  posset,  nisi  adempta  demum  lenitave  parte  poenarum,  et 
racatione  triennii  data,  auctisque  praemiis.  Nam  juvenes  iuprimis  aegre  tulisse  illam  legem, 
credibile  est, 

13.  Wyttenbacbius  ad  h.  1.:  ,.Dictum  Augusti  recte  vertit  Xylander,  Exlstimo  non  vo» 
falleref  tne  irasci  vohis:  et  sane  oitaO^ai  se  putarcy  satis  bonum  sensum  parit,  meliorem  tamen 
etiam  /SovXta&ai,  quod  dat  Harlejanus  eodex:  tfolo  vos  ignorare.  Pro  avTOvg  idem  et  Jun.  ha» 
bent  TtQog  avtovg,  Voss.  avroTgy  quorum  neutrum  requirimus."     Dubium  est,  quo  tempore  Au- 

fustus  haec  ad  Athenienses  scripserit.  *  Corsinus  in  Fast.  Att.  Vol.  IV.  p.  137.  et  144.  in 
uos  diversos  annos  Olymp.  189.  1.  h.  e.  a.  U.  C.  730.  et  Ofymp.  190.  1.  b.  e.  a.  U.  C.  734. 
disjunJtit:  quam  rationem  jure  improbat  Wyttenbachius,  qui  refert  ad  a.  U.  C.  733.,  quo  «nno 
Augustus  in  Graeciam  profectus,  Athenienses  propter  vetus  erga  M.  Antonium  et  Cleopatram 
studium  Aegina,  Eretria  aliisque  terris  illorum  munere  acceptis  mulctaverit,  teste  Dione  Cass. 
Libr.  LIV.  c.  7.  At  huic  sententiae  quo  minus  accedam,  cum  alia  obstant,  tum  maxime  hoc, 
quod,  si  in  illo  ipso  itin^ie  Augustus  Atheniensibus  Aeginam  et  Eretriam  ademiscet,  non 
rideo  quo  pacto  Flutarchus  scribere  potuisset,  Augustum  Atheniensibns  tum  nihil  male  nec 
fecisse  nec  dixlsse,  nisi  quod  suam  illis  iram  per  litteras  significasset.  Quare  equldem  malo 
-  hujus  rei  tempus  referri  ad  hiemem  pugnae  Actiacae  proximam  i.  e.  a.  U.  C.  7|~|.,  cujus  partem 
in  rebus  Graeciae  constituendis  Augustus  transegit:  v.  Comment.  de  Cassio  Parmensi  %.  14. 
p.  257.  aq.  Jam  veri  est  simillimum,  illum  partim  subiratum  Atheniensibus  partim  sibi  ca- 
Tentem  ab  Antonii  amicis  ibi  congregatis ,  Athenis  mox  relictis,  in  Aeginam  se  recepisse  velut 
xbl  bibematurum,  atque  inde  istam  brevitatis  Laconicae  epistolam  dedisse  ad  Athenienses^  qui 
fortasse  discessum  ejus  aegre  tulissent  et  conquesti  essent.  Ita  illo  tempore  Augustus  Athe« 
nienses  neque  ullo  amplius  dicto  neque  facto  violabat,  ultione  in  commodius  temput  dilata 
i.  e.  in  annum  U.  C.  733.  Cum  autem  rebus  urgentibus  in  Asiam  vocaretur  et  tantum  per 
brevissimum  temporis  spatium  in  Aegina  commoratus  esset;  factum  esse  puto,  ut  a  scripto- 
ribus  illud  Augusti  iter  commemorantibus  Aeginae  nulla  facta  sit  mentia. 

14.  Wyttenbacbius  ad  h.  I.  haec  scripsi^:  „EurjcIes  Lacedaemonius  hic  est»  qui  in  pugna 
ad  Actium  pro  Caesare  dimicans  egregiam  operam  navavit  et  Antonium  fugientem  insecutus 
est:  V.  Flutarchus  in  Vit.  Anton.  c.  68.  Nec  diversus  videtur  esse  is,  qui  apud  Herodem  Ju- 
daeorum  regem  gratiosus,  filios  ejas  calumniando  in  capitalem  invidiam  adduxit,  cognitus  nobis 
ex  Josepho  Antiqu.  Jud.  Libr.  XVI.  c.  10.  l.y  ubi  etiam  dicitur  postea  bis  e  patria  Lacedaemone 
expulsus  esse:  et  Bell.  Jud.  Libr»  I.  c.  16.  4. :  iig  yovv  ini  KalaaQog  xaifjyoQtj&tlg  inl  ttp  aia- 
atojg  ffinXr^aat  r^^v  uij^a^tav  xa2  ntQtdvtiv  rag  noXtig,  (pvyadtvtxai.  Meminit  et  Strabo,  ut  principis 
Lscedaembniormn  sna  aetate,  Libr.  VIII.  c.  5.  §.  2.  et  §.  S.:  NtftKni  S*  J^QVxXfig  aviovz  IxuQOL^t 
dvi^ag  dnoxQi^aaad-at  r^  Kaiaagog  q)tXia  ni^a  xov  (JitXQiov  nQog  ttjv  imaxaaiav  avxiav,  Nec  prae* 
teriit  eum  Meursius  de  Regna  Laced.  XXL  p.  9C  Igitur  in  una  illarum  accusationum,  ju- 
dice  Caesare,  «ccuaatox  ex  Brasidae  posteris  nltimsff)  in  Euryclem  inTehens,  ei  Brasidae  laudes 


imievvai  fioi  QSvxvdldov  t^v  ifidofitiv,  d)h  l^w^sl^  OTtaytiv  hiUvas'  m^^fisvog^  ie,  Svi 
t&v  a7t6  BQoalSov  yiyovifKiav  vnoioinos  ovrog  iaviy  nmaift^mo  wi  fUtQia  vov^gn^aag 
dniXvae, 

15.  TUla<ovog  di  v^  ohtlotv  ix  StfiiXlojv  SxQi  naaijg  ariyijs  iniftsXtSs  oUodoftovvxos' 
^Mvftov  (i<9»7)  ju«  noUist  ovttas  ohtodoftwvy  ug  didlov  ffjs  ^Pcjfujs  iaofiivr^, 

'  n.    Plutarchua  in  Vit.  Cicer.  c.  49.  VoL  IV.  p.  842.  R. 

JlwSdvoftai  6i  Kcdaaqa  xQOvotg  nokXois  votSQov  elssl&stv  STQog  tva  ttSv  ^ytnQidiSvf 
t^  Si  ^t^Xlov  sxpvsa  Kixiptoyos  iv  tals  %«?<'**'  ixnXayiwa  t^  Iftarltp  neQixaXvnretv'  iddvra  di 
KaiaaQa  Xa^elv  xal  duX&alv  iatiata  ftiQOs  noXv  rov  §i§Xtov,  naXtv  d*  dnodidovta  t^  ftetQaxlc^ 
tpavatr  „A6ytos  avTjQ,  (3  nat,  Xdyios  xal  q)tX6natQis." 

objiciebat.  At  hae  laudes  apud  Thucydidem  contignatae  desinnnt  libro  Y/^  Fliitarchut  h. 
1.  aliam  secutus  est  librorum  Thucydidis  distributlonemf  de  qua,  praeter  J.  A.  Fabricii  Bibl, 
Gr.  -^ol.  II.  p.  723.  H.,  videatnr  Poppo  in  Prolegom.  Thucyd.  Cap.  V.  Part.  I.  Vol.  I.  p.  74. 
iqq.  —  V.  anoSovvat  Wyttenbachius  accipit  referre ,  narrttrey  retntttre, 

15.  Cum  alia  hidicia  desint,  Wyttenbachius  putat  h.  1.  dici  Cn.  Calpuruium  Pisonem 
Cos.  II.  a.  U.  C.  747.  Quem  cum  Wyttenbachius  a^pellat  iterum  Consulemj  secutus  est 
Indicem  Coss.  praemissum  Dioais  Cassii  Libro  L>V.  ad  a.  U.  C.  747.  Vol.  III.  p.  330.  Str«. 
Prior  ejus  consulatus  asseritur  anno  U.  C.  731.  etiam  ab  Lipsio  et  Ernestio  ad  Taciti  Ann. 
Libr.  Iir.  c.  12.  At  ista  sententia  quam  dubia  sit  ac  controversa,  ostendit  Jac.  Henr.  vam 
Reeneuy  Batavus,  in  Disputat.  de  Q.  Horatil  Flacci  Epist.  ad  Fisones  Cap.  III.  p.  89.  sq. 
Neque  ego  idoneam  video  caussikm,  ob  quam  hunc  potissimum  Fisonem  intellectum  velit 
Wyttenbachius,  nuUa  fere  alia  re  cognitum  nisi  Hispania  ambitiose  avareque  habita  et  in> 
imicitia  Germanici,  quem  et  veneno  sustulisse  creditua  ideoque  apud  Senatum  reus  mortem 
sibi  ipse  conscivit  a.  U.  C.  773.  v.  Tacitus  Ann.  Libr.  III.  c.  12  —  16.  Laudata  illa  ab 
Augusto  aedificandi  magnificentia  vix  cuiquam  magis  convenit,  quam  L.  Calpurnio  Fisoni, 
cujus  pater  L.  Fiso  Julii  Caesaris  socer  fuerat:  v.  Lipsius  ad  Taciti  Ann.  Libr.  VI.  c.  10. 
Consttl  erat  a.  U.  C.  739.,  teste  Dione  Cass.  Libr.  LIV.  c  21.  Legatus  Augusti  pro  Gon- 
sule  praeerat  Famphyliae  a.  U.  C.  742.  et  cum  Bessis,  Thraciaa  populo,  atrocissimum  ge- 
rebat  bellum  eoque  post  triennium  profligato  Asiae  et  Macedoniae  pacem  et  secucitatem  re> 
stituit  a.  U.  C.  745.  In  hanc  expe(Utiotiem  exstant  Epigrammata  Antipatri  Thessalonicensit 
in  Anal.  Br,  Tom.  II.  p.  97.  sqq.  cl.  Jacobsii  Animadv.  Vol.  II.  F.  1.  p,  293.  sqq.  Ob  eaadem 
res  praeclare  gestas  ei  supplicatio  decreta  est  et  triumphalet  honores,  ut  praeter  alios  me- 
moriae  prodit  Dio  Cass.  Libr.  LIV.  c.  34.  ibiq.  v.  Interpp.  Vol.  VI.  p.  139.  Strz.  Fo»tremo 
Urbi  praefectus  est  a  Tiberio,  idque  munus  summa  cum  laude  administravit  ad  vitae  usque 
finem:  obiit  autem  octogesimo  aetatis  anno  h.  e.  anno  U.  C.  785.  v.  Dio  Cass.  Libr.  LVUI. 
c.  19.  Tacitus  Ann.  Libr.  VI.  c.  11. —  Vir  fuit  singularis  ingenii,  cujus  naturam  et  jnores 
pulchre  depinxit  Vellejus  Faterc.  Libr.  II.  c.  98-  0.  3.  et  Seneca  Epist.  83.  §•  12.  Etsi  nullius 
servilis  sententiae  auctor ,  ut  Tacitus  Ann.  Lib.  VI.  c.  10.  ait,  tamen  Augusti  et  Tiberli 
gratiam  per  diuturnum  retinebat  tempus,  strenuus  in  munere  obeundo,  otiosus  autem  potui 
et  epulis  mirum  in  modum  indulgens,  ut  Tiberins  eum  jucundissimum  et  omnium  horarum 
amicum  esse  proHteretur,  teste  Suetonio  c.  42.  Huic  quoque  Fisoni  e|usque  filiis  inscripsit 
Horatiu»  epistolam  dfe  Arte  Poetica,  si  Forphyrioni  Soholiastae  Hdes  est,  quan  amplectitur 
Drumannus  in  Hist.  Roman.  Tom.  II.  p.  80.  sq. 

IL  H.  1.  X^tOQ  non  tam  doctum^  peritum  significat  quam  Jiserltim,  eloquentemt  de  q.  y. 
rid.  Creuzerus  in  libr.:   Histor.  Kunst  der  Griecken  p.  173.  sq.  et  176.  sq.     Verte:  JSbjriMM  kie 


\ 
\ 


\ 


r''^'fll«    PI<Harc]iufl  in  Comp.^DioB.  c.  Brut.  ToL  V.  p.  445,  R. 

-^"^  '  ^iftfjite  if  xahtovg  ivdQtcig  (Bmd)  h  MedioXavtp  T^g  ivTog*!^X7ts(ov  ralariag.  Tovrov 
Kcrre^  idth'  KaiaaQ  eixovtxov  ^mr  xai  xap««>TG»g  elQyaaftivov  f^xQrjld-ev  eiT  imarag  fieT&  ■ 
fiaiQdv  diiQOMftiviov  noXX&v  rovg  aQxovtag  ixalei  qxxaxatv  txauovdov  avxCJv  trjv  noXiv  elXrjgiivctt 
noXifiiov  txovaav  mx^  ahr^t  To  fiiv  ovv  nQbkov,  wg  elxbg,  ^qvovvto  xal  xlva  Xiyoi  diano" 
Qiwvteg  elg  ilXijXovg  anipXexjjav  «g  i?  iniarQixpag  o  KctiaaQ  nQog  tov  avdQiavra  xai  avvayaytav 
xb  ^VQogimov  ,*AX^  ov%  (wrog"  efrj  „noXiftiog  wv  fjfii%eQog  ivrnv^a  1'arTjxev;*'  eti  fiaXXow 
xatanXayivreg  iaiwnijaav.  *0  di  fieididaae  in^veai  te  Tovg  raXoTag  wg  Toig  yiXoig  xai  noQa 
tag  Tvxag  ^e^aiovg  ovtag  xai  tov  dvdQidvta  xatd  xwQav  fiivecv  ixiXevaev. 

IV.    Plutarchus  in  Vit.  PericL  cap.  1.  VoL  I.  p.  586.  R. 

Sivovg  Tivdg  iv  ^Fwfirj  nXovaiovg  xvvwv  Tixva  xai  nid^rjxtav  iv  ToXg  xoXnoig  neQKpiQov^ 
%ag  xai  dyanaivxag  iduv  b  KalaaQ,  ug  ioixevy  jJQcinjaeVj  el  naidia  noQ  avroig  ov  tixuivot» 
al  yvvalxeg,  rjyefiovixiag  ag)66Qa  vovd-er^aag  Tovg  tb  (pvaei  qnXrjtixbv  iv  ^fuv  xai  giiXooTOQyof 
eJg  drjQUx  xatavaXiaxovrag  dv^Qcmoig  ogeiXoftevov. 

y.     Suetonius  in  August.  c.  13. 

Imta  cimi  Antonio  et  Lejndo  societate,  Philippense  quoque  beihim,  quam* 
quam  inyalidus   atque  aeger,   duplici  proeUo   transegit;    quorum  priore  castris 

9ir  jFuity  mi  JiJiy  eloguens  et  pairiae  a/nmns:  quibus  yerbis  Augustus  indicat,  libri  illiiu  Cxctro- 
niani  lectionem  nepoti  suo  et  ad  eloquentiae  et  ad  virtutis  studivun  fructuosam  fare.  Hujus» 
cemodi  dictis  factisque  voluisse  Augustum  oblitterare  apud  posteros  memoriam  p^fidiae^  qu* 
Ciceronem,  rerum  quondam  suarum  columen^  subvertisset,  miki  persuasum  est;  num  vero 
ejus  facti  eum  umquam  poenituerit,  subdubito.  Nam  de  hujus  interitu  jam  prius  cogitasse 
eum,  quam,^  deserta  optimatiym  caussa,  societatem  cum  Antonio  et  Lepido  iniret,  mibi  vi- 
deor  Jion  temere  colligere  ex  eo,  quod  cum  occupaturus  Consulatum  Romam  icum  exercitu 
venisset,  et,  nobilibus  ad  eum  salutandum  concurrentibus,  etiam  Cicero  ad  coUoquium  admissus 
multis  verbis  praedicaret,  quanto  studio  ipse  in  senatu  de  Consulatu  ei  conferendo  egisset, 
viro  consulari  tantvm  respondit  imaxcoTniov  ^  oti  ruv  giXwv  avzw  rt)ktvTaTog  ivtvyyuvoiy  ut  re- 
fert  Appianus  de  B.  C.  Liibr.  }11.  c.  92*  Quorum  verborum  ambiguitas  et  sententia  noa  qui> 
dem  latere  nequitl 

m.  Si  quid  in  scriptonun  caeterorum  ea  tle  r«  silentio  statui  licet,  eam  accidisse  p<ito 
per  annos  U.  C.  738—740.«  quibus  Augustns  Roma  absens  rebus  Hispaniae,  Germaniae  et 
Galliae  cbiistituendis  intentns.multasque  regiones  £t  urbes  obiens  fortasse  etiam  Mediolanun 
pervenisset.  Quidquid  ejuis  suspicionis  est,  id,  si  roemineris,  quam  cnrndeliter^  auctore  Sue> 
.tonio  c.  12.,  in  Nursinos  consultum  fuerit,  in  confesso  erit,  Augustum,  oppressa  demum 
M.  'Bruti  et  Cassii  factione,  tanta,  quanta  Mediolani  cives  tractaverit,  clei&entia  uti  coepisse. 

ly.  Hunc  Flutarchi  locum  non  multun  abe»t  quin  accipiam  de  C.  Julio  Caei&rei  ou^s 
ingenio  animoqu^  qnhiaroQyfa  ifll^d  dictum  multo  accommodatius  esse  puto.  J.  A.  Fabricius 
$ii;i«  haesitatiqnQ  Augustq  adscrifsLt,  quocvm  4acit  Car.  ^Sintenis,  Flutarcb.  Fericl.  editor  (Lips. 
18^5,)  p.  53.  Certe  i;iemiuit  qui  AMgvstum  nbrerit,  dubium  erit,  qnin  ista  T/^^ftoaincri  cq^o^Q» 
fotj&izrfatg  non  ni&i  ab  Imperatore  potuerit  profici«ci  severo  et  hunano,  qualem  ae  gerere 
coepit  «.  U.  C.  726.  Caeterum  catellos  Meliten^es  simioaqac  etiam  lemiius  Rojninis  iu  de» 
liciis  fuisse,  ostendit  Boettigerus  in  Sabina  p.  216.   et  314> 

y.    'M.  Antonioa,  ut  SueUMiius  c.  10.  tradrt^  Augustum  ecripserat  preelio  apud  Mutinam 


24 

efxntus  vix  ad  Anionii  oonla  iiiga  evaseraf.  Neo  suoceMum  viotoHae  mo^eratus 
est;  sed  capite  Bruti  Romam  misso,  ut  statuae  Caesaris  subjioeretur,  in  splen- 
didissimum  quemque  captiFum  non  sine  yerhorum  contumelia  saeyiit :  ut  qiudem 
uni  suppliciter  sepulturam  precanti  respondisse  dicatur:  Jam  tstam  in  volucrum 
fore  potesteaem:  alios,  patrem  et  filium,  pro  Tita  rog^ntes,  sortiri  vel  micare 
jussisse,  ut  alterutri  ooncederetur ;  ac  spectdsse  utrtunqne  morientem,  quiun 
patre,  quia  se  obtulerat,  occiso,  filius  quoque  Yoluntariam  occubuisset  necem. 

TI.    Suetonius    ibid.    c    15. 

Perusia  capta,  in  plurimos  animadyertit:   prare  Teniam  yel  excusare  se 
conantibus   ima  Yoce  occurrens:  Moriendum  esse,     Scribunt  quidam^  trecentos 


priore  fuglsse  ac  slne  paludamento  equoque  post  biduum  demum  appamisse.  Non  dubito, 
fore,  qui  haec  cum  Drumanno  in  Histor.  B,om.  Tom.  I.  p.  300.  ex  mutua  calumniandi  cri- 
minandique  lubidine  repetant,  eaque  si  non  co,^ficta ,  certe  invidiose  aucta  esse  dicant.  At 
mirum  quemvis  habeat  necesse  est,  quod  etiam'apud  Fhilippos  priore  proelio  castris  exutus 
vix  ad  Antonii  cornu  fuga  evaserat.  Transegit  qnidem  bellum  Fhilippense  invalidus  atque 
aeger:  nam  aqua  subter  cutem  fusa  turgidus  aegrotabat,  ut  Flinius  N.  H.  Libr.  VII. 'c.  45., 
Agrippa  et  Maecenate  auctoribus,  videlicet  amicis  illius  Frincipis,  memoriae  prodit.  Neque 
tamen  morbus  iste  obstitit,  quo  rainus ,  victoria  per  Antonlum  collegam,  consillo  promptum 
et  manu  fortem,  reportata,  in  splendidisslmum  quemque  captivum  non  sine  verborum  con- 
tumelia  saeviret.  Sic  Augustus  ad  summum  imperium  acerbitatem  naturae  adjunxit,  quo  nihil 
deformius  esse  scripsit  Cicero  ad  Q.  Fr.  Libr.  L  £p.  1.  §.  80.  Gonferatur  Drumannus  in 
Histor.  Rom.  Tom.  I.  p.  385.,  qui  Antonii  et  Augusti  rationem  agendi  apud  Fhilippos  vere 
ac  candide  descripsit.  —  £go  Oudendorpium  secutus,  praeeunte  Faldamo ,  h.  1.  edidi:  m  vo> 
lucrum  fare  poiestatemy  cum  v.  istam  referri  debeat  ad  v.  sepuituram.  Qui  Cod.  Memmian. 
auctoritate  adducti  praepositionem  in  omittunt,  eis  vereor  ut  satis  faveat  sermonis  Latini 
consuetudo.  Certe  loci  a  Bremio  ad  h.  I.  et  a  Kuhnkenio  ad  Terent.  Heaut.  IV".  3.  42.  allati  non 
probant,  Latine  dici  posse:  sepulturam  fore  volucrum  potestaiem.  Mihi  persuasum  est>  Augustum, 
cui  obversarentur  illa  Homerica  ex  Iliad.  Libr.  I.  v.  4.:  avxovq  di  tXdgia  «5/«  Kvvtaaiv  Olw- 
v(ual  ti  naat,  respondisse:  sepuituram  fore  in  voiucrum  potestatem:  cujus  locutlonis  ratlonem 
praeter  eos,  quos  Faldamus  nominat,  copiose  explicavit  Kritzlus  ad  Sallust.  Jug.  c.  112.  §.  3* 
p.  598.  sqq.  —  Alios,  patrem  et  filium,  pro  vita  rogantes  refer  ad  Aquillos  Floros,  de  qul- 
btu  hoc  narrat  Dio  Cass.  Libr.  LT.  c  2.  post  pugnam  Actiacam:  cf.  Drumannus  in  Histor. 
Kom.  Tom.  L  p.  485.  Ob  hunc  scriptorum  dissensum  F.  C.  Levesque  in  KrU.  Gesch.  d.  Roem, 
Republ.  iib.  v,  Braun,  {Zeiii  1810.)  Tom.  HI.  p.  219.  totam  rem  temere  in  dubium  vocat  et 
Suetonium,  cujus  potior  habenda  est  auctoritas,  injuria  malevolentiae  in  Augustum'insimulat. 

YT.  Jullus  Caesar  in  acie  Fharsalica ,  ut  auctor  est  Suetonius  c.  75.,  proclamaverat,  ut 
ciylbus  parceretur;  at  sororls  nepos  non  tantum '  Feruslnis  veniam  orare  seque  excusare  co- 
nantibus  saeva  voce  occurrens  occlamitavit;  moriendum  esse^  sed  ex  dediticils  etiam  Homanls 
trecentos  sive,  ut  narrat  DIo  Cats.  Llbr.  XLVIII.  e.  14.,  qua ^ringentos  senatorli  et  equestris 
ordinis  ad  aram  avunculo  suo  exstructam  hostiarum  more  mactavit.  Hujus  saevitiae  cum 
•erius  ipsum  puderet,  '  in  Commentariis  de  Vlta  sua  scrlptum  haud  duble  reliquit,  non  sua 
voluntate,  sed  militum  ira  tantopere  saevitum  esse.  Ex  illis  Gommentarlls  sua  hausit  Applanus 
d.  B.  C.  Libr.  V,  c.  48.  »q.»  ut  acute  conjecit  Schweighauserus  Vol.  III.  p.  868.,  atque  ea- 
dem  ratione  illius  facti  foeditatem  ab  Augusto  amolitur  gentis  Juliae  adulator^  Vellejus  Fa- 
terculut  Libr.  II.  c.  74.  ^  4.,   «ed  frustra,  ut  confitetur  Loebelliu»  de  Frinclp.  Aug.  1.  c. 


«4 

r 

«i(  .deditidJb  elec^Sv  uiiiii«qu  a4  ar^i»  J>«  JuUo  exstructam  Idibus 

^l^urtii»  JbQ9^ia|!um^,l^^  mactatQS.**^;?^!^.;  .y^:,  aui  v»«»,     :  <^  :'    . 

^^»_(H'.J^,  **i*4.i^.L^  !^'TIlf.-  IJiietonius    c;-l6r'^  ••' ^ 

Bellum  $ii»]lum  inchoavit  in.  jjjpxnja,  sed  diu  tra^t,  intermissum  saepius: 
m^do  repacandarum  cUissium  causa,  quas  tempestatibus  duplici  naufiragio,  et 
quid^m  per  aestatem,  amiserat^  modo  pace  facta,  flagitante  populo,  ob  inter- 
^UfCos  ,c<9nmeatus  famamque  ingraTescentem :  donec  nayibus  ex  integro  fabri- 
catis,  ac  Tiginti  seryorum  xpillibus  manumissis,  et  ad  remum  datis,  portum  Ju« 
lium  apud  Bafas,  immisso  in  Lucrinum  et  Ayemum  lacum  mari,   effecit.    In 


p.  253.  —  Aram  Divi  Julii  vulgo  Interpretes  intellignnt  eam,  quam  in  foro  Iv  tw  T^f  nvQoii 
XaiQlfa  exstructam  nanrant  Dio  Cass.  Libr.  XLIV.  c.  54.  et  Appianus  d.  B.  Civ.  Libr.  II.  c.  148. 
lUam  arapi  exstruxerat  iste  medicus  equarius  nomine  Herophilus  sive  Amatius,  qui  se  C.  Marii 
nepotem  esse  mentiebatur:  v.  Appianus  d.  B.  C.  Libr.  III.  c.  2.  ibiq.  Schweigh.  et'Franc.  Fabri- 
cius  in  Ciceronis  Vit.   ad  an.  U.  C.  709.  p.  95.  ed.  OrelL  cl.  Drumanni  Histor.  Rom.  Tom.  I. 
p.  107.     Hoc  Pseudpmario  Antonii,  Cos.  jussu  in  vincula  conjecto  jugulatoque,  credibile  est, 
aram  dudqUe  illaiii  ^yersam  esse.     In  e|u8  locd  videtur  sive  ab  Antonio    sive,    ut  Suetonius 
in  J.  Caes.  c.  85.  tradit,  a  pl6he  (hrecta  esse  solida  coltimna 'illa  prope  viginti  pedum  lapidis' 
Numidici,   qiiam  sighificat  Cicero  Phil.  II.  C.  41.:  ^ttm  tUud,  quod  tu  venerari  aolebaSf  bustum 
in  foro  evertit:    ibiq.  vid.  Intpp.  Tom. -I.  p.  606.  W.     Everterat  exsecratam  hanc    columnam 
Dolabella  Cds.,  cujus  magnam  uQiaxilav  et  dvad-ewQi^atv  eo  nomine  effert  Cicero    ad  Atticum 
Libi.  XIV.  ep.  16.    Wolfius  eam  a  plebe  restitutam  esse  suspicatur,  ut  explicet  Suetonii  vv, 
Jongo  iemporep  quae  rectius  interpretati  sunt  Paidamus  et  Drumannus  in  Hist.  Rom.  ^Tom.  I. . 
p.  131.  N.  78.     Wolfli  suspicio  vanisisima  est.     Jam  cum  trecenti  illi  ex  dediticiis  electi  utrius- 
que  ordinis  Romani  neque'ad  aram  istam  m  foro    neque    ad    cblumnam    mactari   potuerint; 
Prumannus  in  Hist.  Rom.  p.  412.,  totam  quidem  narrationem  suspectans,  statuit,  illos  Romae 
in  fdro  caesos  esse  juxta  illud  sacellum,  ^pwor,  quod  Triumviri,  Romam  ihgressi,  Julio  Caesari 
(V  re  T^  d}'ogS  xal  Jv  tm  roTifa ,  Iv  wixixavro,  exstru^re  instituissent,  te«ke  Dione  Cass.  Libr. 
XLVII.  c.  18.   ibiq.'  v.  Intpp.  Vol.  Vi  p.  518.  Stre.     At  neque  a  Suetonio  neque  a  Dione  Cassio 
saceJlum  commemoratur,  sed  Ar/k  Divo  Jnlio  exstructa,  neo  quisquam  scriptorum  veterum   re- 
fert  captivos  illos  Romam  traductos  ibique  mactatos  esse.     Atque,  cruenta  ista  caedes  si  Romae 
peracta  esset,  non  yideo,  quo  jure  eam  Seneca  de  Clement.  c.  11.  significare  potuisset  verbis: 
,,<!»»  Perwsjnas'*.     Appienus,  quem  ea  in  re  Augusti  Commentarios  secutum  esse  vidimus,  de 
B.  C.  Libro  V.  c.  49.  perspicue  narrat,  postero  die,  quam  Perusia  Cestii  insano  consilio  con- 
fla^rasset ,    adductos  esse  nobiles  omnes  et  ab  Augusto  veniam  accepisse,  sed  milites  contra 
quosdam  tumultuari  non  desiisse,  donec  intfirfecti  esseitt.     Ergo  occisi  illi  sunt  apud  Peru- 
siam.     Quae  cum  ita  slnt,  in  eam  deductus  8um*opinionem,  ut  ab  Augusto  aram  caespiticiam 
Divo  Jnlio  Caesari  eo  constlio  in  castris  prope  Perusiam    exstructam    esse    statuani,    ut   ad 
eam  Idttbus,   quae  instabant,  Martiis  avunculi  Manes  placaret  illis  tamquam  victimis  crude- 
litbr  trucidatis,     Quos  etsi  suae  potius  irae  mactavit,  tameu  et  hic  pietatem  erga  parentem  oh- 
tetatui  ^umpnt  ac  sceleri  honestum   nomen  praetexuit.     Hac  disputatione  simul  efiicitur  et 
^ateflt^  Ferusiam  jpridie  Idus  Martias  a.  U.  C.  714.  incendio  deletam  esse. 

''■■■'.'■-..  •  .      .  •■ 

-.:  jVn,  D^  beUo  Siculo  agam  Cap.  III.  2.  —  M.  Agrippae  consilio  portum  Bajaflum  inter 
FutQoloA  et  Ba}«s  cq>mmodiorem  et  tutiorem  Augustus  a.  U.  C.  717.  ita  reddidit,  ut  lacum 
L^criaum,  inte.Ti^ctO  aggero  a  mari  seclusum,  cum  vicino  lacu  Averno  conjungeret:  quo  facto 
tutus  navibus  factus  receptus  novusque  apertus  est  portus  Julius  dlctus,  quem  describlt  Dio 

4 


qiM»  ^ttm  bieiiie  tote  oopbs  «xemiiMety  PMHpilggHr  kiler  ftfyk»  et  Naalociraiii 
superaTit:  sub  horam  pugnae  tam  arto  repattte - teiwa^^tfyiiwfa^- itt-<d-4|ttidiaai 
signuin  ab  amicia  excitacetur.  Upde  praebitai|i  (^ja^<»nip  matiariam  putem  ex.- 
probrandi,  Ne  rectis  quidem  oculis  eum  acbpicere.  potuUse  instructam  aoiie9n: 
Terum  suprnum,  coelum  intuentem,  8tupidu|||^  cubtiisses  nec  priitii  «iHrrexiBse)  ao 
militibiu  in  conspectum^sse,  quam  a  M.  Agrippa  iugatae  aiiil  hofltium  nairea. 
Alu  dictum  fftctumque  ejus  erkmnantnr,  quasi,  classibus  tempestate  perditiSj  ex« 
damaTerit,  Etiam  invito  Neptune  victoriatn'se  ttd^ptuntmi  ao.  die  Circensium 
prpximo  soUemni  pempae  nmulaQrum  dei  4^bri^en;^  -  u 

Yiil.    S  u  e  t  o  n  1  u  8    c    lo,^ 
Per  id^n  tempus^  conditorium  et  corpus  Magni  Alexandriy  quum  prolafum 
e  penetrali  subjeoisset  oculis,  coroua  aurea  imposita  ac  floribos  ackp%rsis  Tenera- 
tus  est:  consultusque,  nma  et  Ptcdemaeium  in^icere  ydlet^  Reffem  «e  vohtusef 
tat,  videre,  non  mortnoe* 


-(,•'      ■      .vr  »,:    .»  <     ."         •'».     >,    ,       -fjl--,  . 


Cass.  Libr.  XLVIU.  c.  50.  et  de  quo  pulchre  TirglUus  Georg.  Llbr.  IT.  y.  $61.:  f,^n  fm'. 
morem  portuay  Lucriitogue  aJJUa  daustra,  Atque  indignatum  tnagmM  stnJorihus  aeqnor,  Ju^  >9Ma. 
ponio  longe  sonat  unJa  rtfuao^  Tyrrhemusgue  fretis  inmittiiur  aestus  Avemis?'*  V^d.  J^  H.  Yo.Miut  ad 
H.  L  p.  334.  sq.  In  hoc  portu  cum  Augustut  coplaa  tota  hiem^e  a.  U.  C.  74t*  ^xercuissety 
Sext.  Fompejum  non  tam  ipse  quam  Agrippa  primum  ioter  Mylas  et  Naulochum»  ^einde  prope 
Artemiaium  devicit  a.  U/ C.  718.  Cf.  Appianua  de  B.  C.  Libr.  V.  c.  10^.' 'tq.  et  c  119.  sq.  ao 
Dio  Cass.  Libr.  XLIX.  c.  3.*  4<  et  9. —  Supinam  in  illo  discrimine  somnolentiam  Augusto  nauc^ 
dubie  M.  Antbnius  exprobrarerat  in  epistolis  Alexandria  missii^  ex  qtiibus  muka  hausit  Sue^o« 
nius :  V.  Comment.  de  Cassio  Parmensi  §•  16.  p.  284.  sq.  —  Istud  impie  dictum  in  Neptanum  referri; 
potestad  tempus,  quo,  Agrippa  apud  Mylas  Tinceiite,  ipae  Augustus  apud  Taufpmenium  magn* 
clade  affectus  fuerat.  Ac  victori  posthac  tara  superbo  convenieb^t  tanta  die .  Circensium  in 
Neptunum  insolentia»  ob  quam  Julianus  in  Caesar.  p.  21.  ed.  Heys.  lepide  finxit,  Augusto 
caussam  dicturo,  clepsydrae  parcius  aquam  affusam  esse  a  Neptuni  puero. 

VIII.  Ego  fidenter  recepi  felicisairaam  Oudendorpii  conjecturam  Ptolemaeimn  h.  e.  iZro- 
Xfftouttov  t  propositam  etiam  a  Berneccero  ad  h.  1.  et  probatam  a  Freinsbemio  jbi.  lad*  Flpri 
a.  V.  Mausoltmn.  Torrentius,  qui  ob  verba  Zonarae  Libr.  X*  c.  11.  JHoXtnaliav  atiftuja  lege- 
bat  Ptolemae4mt  non  magis  verum  vidit  quam  qui  PrD/aMAaMn  legunt,  et  Lagi  aut  Auletae' 
filium.  intelligunt.  Dio  Csiss.  Libr.  LI.  c.  16.:  Ktnl  fttra  javra  t6  fj^v  rovt^ki'§oivSfOv0Wfia  ifdt, 
*ai  avrov  «oi  ngooijiffazoy  cSarc  u  r^g  Qtv^,  (Sf  (jpam,  9^ava9^^vat*  tik  di  d^  tmv  ntoXmaliav  — >  o^ 
id-tdamro»  Qui  locus  qoamvis  p»trocinetur  emendationi  Torrentianae,  quam  ideo  amplexus  est 
Fabricitts  aa  h.  1.  N.  .106.  VoL  VL  p.  16.  Scrs.,  tafnen  noa  puto  eam  ferendam  esse.  $ue- 
tonius,  perspicuitatis  studiosissimus ,  dubitari  noa  potest  quin  vitaQda^  ambiguitatis  gratia 
scripsisset  Ptelemaeorum  sc.  conditoria,  "kugvaxaq,  &rpiuQ^,  miniroe  PteiemaeAm.  Praeterea  |iu)us 
nomiois  corruptela  iude  orta,  quod  non  alibi  legitur  et  memoratnr  iTtAX^ta/eibr  i,  ^  l^tole^ 
maeorum  sepulcrura  sive  eonditorimmf  Grabmai^  quo  significatu  h.  y.  ofcnjrrit;  ap.  fiin.  Epist, 
Libr.  VI.  10.  §.  i.f  Petron.  c  111«  et  112.  item^ue  «p.  Ore^.  Inscript.  N.  2473.  Pari  inada 
depravatum  est.yivzuvtvHov  ap.  Dion.  Cass.  Libr.  LXXVI.  c.  15.  et  LXXVIfl.  c.  9.  Caeterum 
hoc  Augulti  dictum  quaravis  acutum,  tamen  arrogaBtiae  et  superbiae  pl^num  eat,  eura  Ptole- 
maeos  noQqno^oytwrfiov^  communi  mortuortHD  vulgo  «GceDsendos  et  unnm  AlexaadruM  in  regudi 
loco  ac  nuaero  ponendum  declaraverit  ipse  vix  tres  et  triginta  ftnnotnatns  aeiqtte  Attm  YtHii 
n  civitatem  litterasvc  meritis  aequiparandus  Ptolealaeisi  '-    -■  '^ 


21 


.« 


''^'  fpi^  |u#  ^htit  asftidue,  ^  ih  ntt^HeBi  noimvhqatani  si  panim  corpore  raleret, 
lectica  pro  tnbiinali  collocata ,  Tei  ettEttti  domi  cub&tis.  Dixit  autem  jva  non 
diligentia  modo  summa,  sed  et  leniti^e:  siquidem  manifesti  parriddii  reum,  ne 
culeo  insueretur,  quod  non  liisnt  confessi  affiduntur  hac  poena,  ita  fertur  inter» 
i^tfS^MMi  6eHe  paH-em  fmm  ftdn  inxiditHf:    »» 

^    P         t  ,:.■..:  ;Y:,..V.f  ...    -   _,  .    .     -■    >  ,,       .■ 

,^  .  -r  ■*fTT  »-      -    -    .  >•  •     .  .- 

^fo*.**  -r -"   s  ^'   -.     '  t'.-.^**iiiSfi  vSnetonius    o.    51.  ^    .. 

Quadam  rero  cognitione,  quiim  Aemilio  Aeliano  Cordubensi  inter  cetera 
crimina  yel  maxime  objiceretur,  quod  male  opinari  de  Caesare  soleret^  cc^yer- 

IX.  De  juruclictione  snb  Caesaribiis  diMeniit  J.  A.  Brnestius  in  Excurs.  ad  Suetonii  Jul. 
Caes.  c.  43.  et  b.  1.  jurUdictioaia  nomiae  cogoitiones  comprebendi  docuit.  Singularis  Augusti 
in  ^ure  dicundo  assiduitas,  designatur  vv.  in  noctem  sive  dtiKriv  orpla»^  seram  vesperam,  ubi  ac> 
censis  luminibus  .opus  est:  nam  Soil  occasus  suprema  iempestas  esto:,  ut  in  XII.  Tabuiis  scriptum 
«rat,  teste  Censorino  de  D.  N.  c«  24.  cf.  Dipksen  in  V^ters.  i.  Zwv^-Tafd-Fragmeia.  Cap.  V. 
p.  180.  sq.  Caeteruint  qoae  Suetonius  h.  1.  memoriae  prodit,  ea  ridentur  Cbr.  G.  Hauboldo 
in  Oposc.  Acad.  Vol.  I.  p.  200.  magis  de  tempore  Consulatus  (  —  Triumviratns  ?  — )  quam 
de  perpetua  Augusti  consuetudine  accipienda  esse.  Utcumque  est,  voluit  etiam  ea  in  re 
aequare  laudem  avunculi  magni;  v.  Suetonius  Jul.  Caes.  c.  43.  —  Lectionem  Cod.  Medic. 
tertii  et  Fblitlani  manifestttm  pro  mamfesti  probarem,  si  ▼.  reum  abesset:  v.  Kritzius  ad  Sallust^ 
Catil.  c.  52.  §.  36.  Quae  bic  memoratur  parricidii  poena,  eam  fuerunt  qui  jam  definitam 
existimarent  in  XII.  Tabulls,  sed  injuria,  ut  docuit  Dirksen  libr.  c.  Cap.  XIII.  p.  453.  sq. 
Lex  Fompieja  de  parricidiis  a.  (J.  C.  699.  sive  702.  lata  praescripsit,  ut  non  nisi  confessis 
illa  poena  irrogaretur:  y.  Baob.  Hist.  Jur.  Rom.  Libr.  II.  c.  2.  i.  86.  p.  188.  sq.  Jam  ut  ille 
confessionem  parricidii  posset  effugere,  scite  Augustns  interrogabat:  Certe  h.  e,  n6nne  verum 
est,  te  non  occidisse  patrem?  v.  Handil  Turselliji.  Tom.  II.  p.  22.  Eam  Augusti  in  jure 
dicunda  lenitatem,  cujus  laudem  restringi  debere  infra  N.  XLl.  videbimus,  ipse  Nero  aemu- 
latus,  quum,  auctore  Suetonio  c.  10.,  de  supplicio  cujusdam  capite  damnati,  ut  ex  more  sub- 
scfiberet,  admoneretur:   QmtM  viiUtmj  inquit,  nescire  Uttenu! 

X.  Ofiimari  de  aliqvo  aignificat  sentire,  judicare,  idque  eloqoi,  dictis  prodere:  r.  Bremius 
ad  Sueton.  J.  Caes.  c.  86.{  ergo  mmle  opiiutri  i.  q.  XoiioQHv.  Suetonius  in  Calig.  cST.:  ,,iV<c 
omtms  gravihui  ex  cmusist  verum  male  de  stio  msmer^  opinatos^';  et  in  Aug.  c.  67. :  ,^Servum  gr»- 
uiuime  de  se  opinamtem  non  uhra  guam  compedibus  eoercmU,"  Similiter  maie  escistimare:  v.  infr. 
N*  XXVII.  16.  .Aeiiano  igitur  Cordubensi  objiciebatur,  male  locutum  eum  esse  de  Aogusto, 
qui  tum.vel  memor  Maecenatis  sobrie  eum  admonentis  apud  Dionem  Cass.  Libr.  LII.  c.  31. 
T^  ya^,  Su  Ttg  itotSoQija^  oc,  ^  xal  htgov  xi  uvemTtjSetov  vtu,  fu^re  axovarjg  nori  tcarrjyopovvTOQ 
tsvof,  ft^jt  intliikdyjg,  vel  pro  sua  animi  lubidine  istius  convicia  prudentet  tulit  et  apte  re> 
pdsuit,  s»  quoque  Jinguam  habere,  De  b.  1.  C.  Fassovius  in  Yit.  Q.  Horatii  Flacci  p.  CXIII. 
N.  258.  baec  scripsit:  ,,^2>  ckataclerislisdL  darfdie  Teieranz  desAngustus  gegen  die  Bdeidigungen 
dm  AemtUus  AtUtmus  gdten^  worM|  mmjo  weniger  eine  vriibergehende  guie  Laune,  sondem  Grmtd- 
aate  (?)  jto&  ausspricAt,  da  der  erziimte  Tiberius  nock  im  Briefe  vtm  dem  R^enlen  daramf  verwiemn 
tmrden  mus»,  sms  wdtJum  PmJet  es  sick  fur  den  Romiscien  AOeinierrecber  der  Zeit  tUmdelet  satis 
est  eaim,  ai  hoc  habemus,  ne  quis  nobis  male  fac«re  possit.  Dasseibe  bestHtigen  manebe  ttmdere 
UsdmUe  md  AusspriiiJss  des  Augustus,  wekbe  der  mimms  viiae  commmode  tramsigemdu»  Hm  voreohreibt,  um 
tick  dn»  Amekn  der  Massigung  und  GeredtOgkeU  z,u  gebem.'^ 

4* 


tniB   ad  aocusatorem,    ootmiioioque  tBm^yfi^   JK«{jm>    In^       koe  mdu  prohwz 
faciamy  sciat  .^elianus,  et  •"^  //»ff*«/»«*t  i^k^^f.  ^f^^  >^^  ^ffj^^jj^i^^g^^  ^^ 

quidquam  ukra  aut  statim  aut  postea  iiic[iai0iTiU    .,       :     v,  ,  itiv^^t  «^-  ^  ,i  x»r 

Amicos  ita  magnos  et  poteqles  in  dyitate  esso  YOihiity  ut  tasieii  pa]:^  jm:e 
essent,  quo  ceteri,  legibusque  iudiciariis  ae^e  tenerentur.  Quum  Asprelias  No« 
nius,  artius  ei  juuctus,  caussam  yeneficii  accusante  4^sio  Seyero  dioeret:  cou'- 
suluit  Senatim),  quid  ofticii  sui  putaret:  Cundari  enim  se,  ne,  *i  euperessef, 
eriperei  legibus  reum:  sin  deesset,  destituere  ttc  praedamnare  amicum  ejeisti' 
maretur.  Et,  cousentimtibus  universis,  sedit  in  subselliis  per  aliquot  horas: 
yerum  tacitus,  ac  ne  laudatione  quidem  judiciali  ciata. 

t     Xn.     Suetonius    c.    66.       »       .     '..\  ^    .  v   ^     > 

Amicitias  neque  facile  admisit,  et  constantissime  retinuit:  non  tantum  Tir- 
tutes  ac  merita  cujusque  digne  prosecutus,  sed  yitia  quoque  et  delicta,  duntaxat 
modica,  perpessus.  Neque  enim  temere  ex  omni  numero  in  amicitia  ejus  affliqld 
Jreperientur ,  praeter  SalTidienum  Rufum,  quem  ad  consulatum  usqu^,  ct  Oor- 
nelium  G^mn,    qiiem  ad  praefecturam  Aegypti,   ex  idfima  utromque  foirtima. 


>.:f 


XI.  De  Cassio  Severo  oratore  et  de  C  JVbnto  Asprenttte  exposnl  in  Gomment.  ie-Cat^o  Par^ 
mensi  $.  4.  p.^  190.  •(^q<  ibique  ostendi,  illud,  quod  Suetoniu»  h.  I.  memoret,  accidi«se.  a.  U.  C. 
745.  In  dicto  Augusti  superesse,  quod  h.  I.  verbo  Jeesse  oppoiiitur,  significatf  ^adrocatum  esse 
cuiplam  ejusque  caussam  defendere:  quam  famen  significatlonem  Gellius  N.  A.  Liibr.  I.  c.  22, 
falsam  et  alienam  habet.  t>e  locutione  eripere  r«um- Oudendorplus  conferri  jubet  Graeviuih 
ad  Florri  Libr.  I.  c.  3.  §.  5.  et  Drakeiib.  ad  Livii^  r/iDr.  IT.  c.  54.  §.  '1.  ^  . 

XIL  De  Q.  SaJvidieno  Rufo  et  C.  Contelio  vttllo  accurftte  exponam  in  Excurs.  III.  — 
JH.  Vipsamus  ^grippa^  vir  ingentis  animiy  qui  solu»  ex.his,  quos  civilia  b«Ila  elaro*  potea- 
tesque  fecerunt,  felix  in  publicum  fuit,  dicere  solebat,  multum  se  huic  debere  sententiae: 
,,Nam  eoncordia  parvae  res  crescunt,  discordia  maximae  diltfbantur."  Hac  se  ajebat  et  fritrem 
et  amicum  optimum  factum,  ut  auctor  est  Seneca  Epist.  94.  §>.  46.'  Idem  appellaFtur  a  Vellejo 
Fat.  Libr.  II.  c.  .79.  $.  1.  vir  virtutia  noblHssimaej  labore,  vigiliaT  pericnlo  invictuSj  paren* 
^ique».  sed  uni ,  scietitissimus ,  aliis  sarne  imperandi  cupidus,  et  per  omnia  extrS'  dilationea 
-^  positus,' consultisque  faeta  eonjungens.  Adde,  quae  non  sihe  studio  quodam  *t  Atabro  e\^k 
kcripsit  DIo  Cass.  Libr.  LIV,  c.  29.  et  inprimis  C.  Passorius  de  Vit.  Q.  Horatit  Fl.  •  N.i  344« 
Agrippam  illum  si  legimus  patieniiam  in  se  desiderari  passum  esse  offenaum<^e  niqiio  Augnstt 
in  Marcellum  amore,  non  est  quod  succenseamus  viro  tam  egregie  deDlius  rebns?  orerito;  e& 
Dio  Cass.  Libr.  LIII.  c.  23.  Caeteruns  reeepi  Lips-ii  ad  Vellei.  P»t.  ^ibr.  IL  c.>89.  .oOiilB* 
cturam  frigori»  pro  vulg.  rigoti»,  probatam  illam  Wolfio  et  Bremiq  et  praeciare  defensetn  a 
Paldamo,  qui  de  ipso  verbo  laudat  Ruhnkemum  ad  TerentiiiEttr.  II.  2.-T.  37.  '  Jam  ipse  Rukil* 
keniu»  in  Seholiis  in  Sueton.  Vit.  Caes.  de  hcrc  loco  ita  dispu\«t  p^  191.:  „RecttMtme  virt  dototi 
emendant  frigoris.-  Nam  ut  rigens  anricitia  et  grirtia  eahri^  sio  remivsa  et  innDinuta  f^^igmri 
comparatar.  Horat.  II.  Serm.  1.  60.  majort$m  ne  fmis  amicus  Frigore  teferiaty  i.e.  gretism  tuem 
exstinguat.  Seneca  Ep.  123.  (Ep.^  122.  f.  11.)  Montanu»  et  amieitia  -THerii  notu» ,  'et  frigtr*. 
Sic  ia  L.  32.  §.  13*  D.  de  douat.  inter  vif.  et  U3c  frigutctdum  est  reinissus  amor  eft  distenki* 


provexerat.  Quonim-^aUarumr^m  novas  iiiolieiitm>  dam&andum  Senatui  tra-- 
4ft4it :  slpBsdy  ol>-  infratum.  et  ;iualev^^m<  .animumr  4pm  <  !^ .  pi^TJW^*  .i^i^a^inter- 
4ixit.  Sed  ,  Gallo  quo^pie  et  aofiusatorum  >demii;Lpi|i|tf pii^l»9  if^x  <  ^^^f^  ^PI^!^^ 
ad  nepem  cp^pulfp,  laud^yit  quidem  pietatem  t^nto '.  ^pere^  ^pr^,  ^.  iii<|lgpan%|^^^ 
£e^rw  et  illacrimavit  et  vicem  sum  conqiiestus  ^,^qup(^]fi^i,^oU^pffil  tiperii^ 
tffiaiGU, ,  gii^€nu4.iVfiletf  irasci.  ,  Jieiiqai  potentia  ^tque  i^p^ya ,  ad  M^ .  Vl^^ 
mii  cuiasque  ordinis  priucipes  floru,erunt,  quanqussuet  o£(e^is ,  inAe^c^entibusp 
Desiderayit  enim  nonnunqiiam,  ne  de  pluribus  referam,  et  M,  Agrippae  patienfiam^ 
et  Mlaecenatis  tacitumitatem^  <qunm  iUe  ex  levi  &rgoris  suspicion^  et  quod  Mar- 
ceUussibi  anteferretur,  Mytilenas  se,  relictis  omiiiBus^  contulisset:  mc  Beqretii^ 
de  comperta  Murenae  conjuratione  uxori  Terentiae  prbdidissetf-      ^ 

Xin.  ^'en-6cd  de  Ira  tilb.  W.  c.  23. 
limageues,  histdriatfim  scriptor,  quaedam  ih  ipsum,  (^aedam  in  nlkorem 
ejus,  et  in  tptam  domum  dixerat,  nec  perdiderat  dicta;  magis  enim  dlH^imifettury 
et  in  ore  hominum  est,  temeraria  uri)anitas.  Saepe  illum  C^esar  'moniEit,  ut 
moderatius  lingua  uteretur:  perseyeranti  domo  sua  interdixit.  Postea  Timagenes 
iii  4Kmtubernio  Pollijoni^  A^^jjini  jponsenuit,  ^c  tjota,  :9Jivitate  di^jeptus  |^:  nullum 
liU  .l^j^en  .pra^clijsa  Caesa^;  d^mn^  db^ti^  Histpii^s  ppsiiea  quas  scrip^era^ 
recitavit,  et  combussit,  et  Hfcros  acta  Caesaris  Augiisti'  continentes  in  ignom  po^ 
snit.  Inimicltias  gessit  cum  Caesare;  nemo  amicitiani  e|us'(^timuk,4iemo  quacd 
fulgure  ictiini  refugit:'frat-qui  praeberet  tain  alte  cadenti  isintun.  tuiit  hoc,  yA 
^xi,  Caesar  p^tienter,  ne  eo  quidem  motus^  qupd  laudibus  Suis  rJB^iistpie  gesfis 
manus  attiUerat.  Nunquam  cum  ^hpspite-ininuci  sni  questus  est:  hpc  dun;itaxajt 
FoUioni  Aatimo  dixit  y  d^ijQtoT^ep^g.  Paranti  deinde  excusationem  ohstitit,  e^ 
„j^n#«r«,'*  inquit,  jym«  PoUtoi  ftuerei^^  Et  quum  PoUio  dioereti  fiti  jnbes,  Caiesar, 
statim  illi  domo  mea  inteiidicaiii,  j^^oc  me,"  inquit,  ^jj^utasfcu^turiifn^qmirn  ego 
vos  in  gratiwm  redu^erim?'^,  /  •,.-..* .  .    '!''f    .. ,.'  ' 

inter  virtrita  £t  uxoreih'  y.  Dtilccr.  ^e  Lat.  vet. Tct.  p;  405."  Adde  Cicerdn.  ad  Di^frrtds  Libr.  X. 
Ep.  16.,  ubi  de  Flanci  littetis :  ,',Redditae  sunt  rrequ^nti  Senatu  Cornuta,  i^utitfa  ''ti  J^giia» 
•ane  et  incon&tantes'  riecitaiset  <htt^raa  Lepidi.f'  Suetdnius  .pco.cul  dubioiii^ee  suippjsi^  f  x  /^ogusti 
Comaiejitariift,  in  quibu*  .e^  .levi  frigoris  sutpicione  repetitum  e»set  istud  amicof  uiu  dissidiuni, 
^t  excusaretur  pudenda  Agrippa»  ahhgatlo.  (^lia.  N.  H.  Xiibr.  VII.  c.  45.)  et  HJyiUenense  secre- 
tum  (Tacit.  Ann,  Lribr.  XIV,  c.  .53>}.  Veruoienim  vero  Augustus^  potentiae  per  ^hmcos  adeptae 
«ecurus>.  non  videtur  satis  cavi^se,  ne  amicitiae  pcistinae  dissuerentuj-.  '  Nlua;!  :  Maece^natem 
^uoque,.aetate  provecta  »pecie»  «lagis  lin  amicitik^  Fiiacipia,  qtiaia  Vun  tevuiste^  auctor  esft 
5Q»9itus.VVno.,fc.ibr.  HJ.  c-  a««    /..•.    .  '  .  ^    .  ,    > 

<.;n.(X]iL  Bupc  Senecae  )6cum  i^uMraTi  iu  Gonkmentr  lii  larhUa,  Tmagmig  jimtiJtitore^.^  3» 
•i*'iVe#>  XAii,-IM.^f.  393.  sqq.  •  Ivsctionetn  omn.  Codd.  ^rtpms' est,  qnam,  inale>  tentatam^  j«b 
•ftliit,  '4oote  def^kdit  Ruhkopfius  Voi.  L  p.  131.,  iHustrat  locu«  Suetonii  in  Vjtt.  F«tsii  s.~  fin^ 
■iiBtUtmt-fibnimeomtiMtio-MiiflariAominM  0t'diripere  cxpenm*.**  Caeterum.  faoc  qttoqus^faotuai  esse 
putlibiimis,  'cuoa  p; udentiAe  eas>et,  cleAevtem  ae  civilem  ae  gerere  «C  iujuriatfuoi^negligent^aftt 
erg»p««t  •,  U.  C.  72«v      '  ;  • 


.1  »     *^'i  — 


\^  ]  ..  XIY*    Stteionius  ia  A«guit»  «»  i40*     ...  >    ..^.  v.v  .^ 

~r'  Serroft  iioii  OQbleiitds  mukis  diffieultatilHtB  a  libert«te,  et  muho  ^hira>u«« 
^ertate  justa  remoTiase:  qoum  eA  de  nvmero  et  de  oonditione  ac  di£ferentia 
eorum,^^  manumitterentur,  cunose  caidsset;  hoc  quoqne  adjecity  Ue  yinctus 
unquam  tortusre  quis  uUo  fibertatis  genere  oivitatem  ikdipisceretur.  Etiam  ha- 
bltnm  Testitumqne  pffafiuMn  reducere  studuit.  Ac  Tisa  quolidam  pro  ooudone 
toullatorum  tuzha,  indignabundus  et  damitans,  En  %,..,. 

tiomanos,  rerum  dommos,  genXemque  iogtaami 

pegotilum  Aeddihus  dedit,  ne  quem  posthac  paterentur  in  foro  oircayey  nisi  po- 
utis  lacemis,  togatum  consistere. 

<'r>       XT»    Suetonius    c    43. 

8ed  ut  salubrem  magis  quam  ambitiosum  Prindipem  sdres,  querentem  de 
mopia  et  aaritate  yini  populum  sererisdma  coercuit  voce:  5afM  provisum  a 
genete   suo   Agrippay  perductis  pluribm  a^us^  ne  homines  sitirenU    £idem 


XIV.  ivianamisiionum  licentiam  coercuit  Augastua  legibus  jieHa  Sentia  a.  IK  C.  756.  et 
Pmia  Cantniat  quam  latam  esse  suapicatur  Bachius  in  Histor.  Jurispr.  Rom.  Liibr.  II^  c.  1. 
$.  6.  P«  323.  a.  U.  C  761.  Utriusque  legis  capita  recenset,  post  Heineccium  Antiq.  Rom. 
Jurispr.  Libr.  t.  Tit.  VI.  et  VII.  p.  97.  sqq.,  Albr.  Schweppe  in  jRoeM.  Reciug.  t».  RetMsalterA. 
^.356.  et  §.  501.  a.  —  Baumgarten-Crusitis  vv.  habUum  vestittmique  recte.  ita  distinguit,  ut 
veetitus  pars  sit  habitust  qui  ad  totum  corpus  pertinet  et  modum  signincat,  illud  habendi,  noh 
restlbus  modo,  earumque  colore  vel  Ibrma  conspicuum.  Nos  dicimus:  Trackt  unJ  EJeidtmg. 
Cf.  Ramshom.  Synonym.  Tom.  II.  N.  642.  —  PuUattmm  ftnrbn  i.  q.  ap.  Quintil.  I,  Or.  Libr.  VI. 
4.  &.  6.  puOala  turba^  et  Libr.  II.  12.  §.  10.  puHatus  cireulus  sc.  audientium  ex  plebe  inflmaj 
cttius  vestes,  togae  et  tunicae,  essent  puUae  h.  e.  sordidae  et  ^bsoleti  co)oris.  Hinc  ap.  eum- 
4em  Libr.  V.  10.^«  71.:  Non  possum  togain  praetejetam  sperare^  cum  excrdiumpuUumvideam:  ubi 
T.  Intpp.  Flebs  Romana,  depositis  plerumque  togis,  tunicis  sordidis  vel  lacernis  indota  ince- 
debat.  In  eam  igitur  Augustus  morose  transtulit  versum  Virgilii  Aen.  Libr.  I.  v.  282.  et,  ut 
pullatos  ad  spectacula  admissos  vetuit  sedere  media  cavea,  auctore  Sueton.  c.  44.,  sic  neminem 
p&ssus  est  consistere  in  Foro  circave  i.  e.  locis  Foro  yicinis ,  nisi  togatum  et  depositis  lacer- 
ais,  quod  pallii  genus  caeteris  vestibus  luperinjici  solebat. 

XV.  Idem  narrat  Dio  Gass.  Libr.  LIV.  c.  11.:  ^Ayginnag)  x6  %i  vStag  rb  nngS^nov  KuXovfitvov 
ToTff  Idiots  jiktaiv  iaayayorv,  Avyovaxov  npooijyoQtvai,  Kai  ovrat  yt  ixtivos  In  adxf^  ^/atgtVy  tSffw 
OTtavtoTifTos  noTt  oivov  ytvoftivtjft  xal  t(Ov  av^QUHiiav  iuvu  Sta/SotivTWVy  txavwTaxa  ¥<p^  tov  ^AyQhmav 
nQOvtvoi])Uvat,  bitnt  nr}  dixf;r}  noTi  ovTOWf  dnoUa9-ai.  Aqua,  quae  Firgo  appellabatur,  teste  Fron- 
tino  de  Aquaed.  Art.  10.'  p.  44.,  in  Urbem  deducta  a.  U.  C.  735.  et  dies,  quo  primum  in 
Urbe  responderet ,  V.  Idus  Junias  erat.  Dionis  errorem,  qui  «quam  Aueustam  a  Virginc  non 
distinguit,  notavit  jam  Fabricius  N.  114.  Vol.  VI.  p.  112.  Stri.  cL  Sachsii  Oesch.  u.  Beteir. 
d.  ah.  Stadt  Rom,  Tom.  II.  p.  97.  I^  aquaeductibus  tantum  praestiterat  Ajrippa,  ut  jam  omnes 
inter  opera  ejus  referri  quodammodo  possent,  observante  Jo.  Foleno  ad  Frontin.  1.  c.  Art.  93> 
p.  171.  De  Agrippa  aedificatore  et  liberali  artium  fautore  scripserunt  A.  Hirtius  in  Mus.  d» 
AUerthutns-Wtssenach.  VoL  I.  N.  2.  p.  233  —  241.  et  C.  A.  Semmlerus  ia  Zeituag  f.  d.  eleg. 
J^eh  1816.  N.  132  —  135.  —  Ip>um  Augusti  responsum  imperatoriae  gravitatis  bc  fastus 
plenum  subdubito  num  satis  docere  possit,  eum  saluhrem  h.  e.  parcum  luxuriaeque  moderan*. 


pepulo^promissuiii  qiiid«ni  ooiigiarium  reposo^it^  Bcnae  se  fidei  e^^e^  veKpondita 
BOB  pnuiiiMam  «utemHflagitftiiti,  tuv^tudiiMu  «t  impodeBtifan  edicto  ei^iohnH 
yit:  afiiima?itqye,  hob  daturum  SQi  ■quamvis  dare  deatinarat. 


*-:>«.-,  y^    Sttiionitts    0.    aS. 


t   1?  .  .  . 


Nibii  miiius  in  perfecto  diioe,  c^am  ^estiiiatioiiem  temeritatemqne  coBTieiure  ar^ 
bitrabatur.    Crebro  itaque  illa  jactabat: 

Sntfvdi  ^QadsMg.    Eit  ,         ■ 

lda(paXfig  yetq  iar  apielvtov,  ^  ^gaavg  OTqati^lAtris. 
Et,  Sat  celeriter  fieri,  quicqwid  fiat  satis  bene,  Proelium  quidem  auf 
bellum  suscipieudum  omnino  negabat,  nisi  quum  major  emolumenti  8pes,  quam 
damni  metus  ostenderetu^.  Namy  Minhna  cofnmoda  twn  minimo  sectantes 
discrimine,  similes  aje^at  esse  aureo  ham>o  piscaniibus :  cufus  (dnupti  dcimnum 
nuUa  captura  pensari  posset. 

XYII.    Suetonius    c.    2$. 
Adeo  denique  constematum  ferunt,  ut  per  4K>ntinuo8  menses,  barba  capillo- 


tem  magis,  qnam  'amirtti>iu$K' fiiUte  principem.  «— >  Rtptiseetrti  nolim  cum  Ruhnkenio  in  Scbol, 
p.  160.  accipere  ipro  poscenti :  nam  syllaba  re  b.  1.  exprimit  debitum  et  officium ,  ut  post 
Reizium  docte  ostendit  Paldamus  ad  Sueton.  Jul.  Caes.  c.  78.  et  »d  h.  1.  cf.  Ruhnken.  ad 
Rutil.  Lup.  Lihr.  L  p.  37. 

S^VI.  Quae  crebro  Augustus  jactabat  Graece  dicta ,  commemorantnr  !n  Strategematis  a 
Folyaeno:  v.  infra  N.  XXXVII.  4.  —  Gellius  N.  A.  Libr.  X.  c.  11.  et  Macrobius  Sat.  Libr. 
VI.  c.  8.  referentes  P.  Nigidii  disputationem  de  y.  maturus,  illius  anevSe  PQodiiag^  fe$ti$tm  iemte, 
ab  Augusto  frequentari  soliti,  mentionem  faciunt.  Macrobius  cum  Gellio  consentiens  scribit: 
,,Hanc  interpretationem  Nigidianam  Diyus  Augustus  duobus  verbis  Graecis  eleganter  expri- 
mebat:  nam  et  dicere  in  sermonibus ,  et  scribere  in  epistolis  solitum  ferunt,  anwit  pQadiwg, 
per  quod  monebat,  ut  ad  rem  agendam  simul  adhiberetur  et  industriae  celeritas  et  tarditas 
diligentiae.  £x  quibus  duobus  contrariis  tit  maturitas.**  Hujus  dicti  vim  et  salubritatem  co« 
piosissime  explanavit  D.  Erasmus  Adag.  p.  240 — 244.  et  J.  H.  Boeclerus  in  Comment.  in  Tacit. 
Annal.  (Argentor.  1664.)  p.  59.  sqq.  —  Ad  FolTBicis  ap.  Euripid.  Fboenias.   v.  612.  TejrbA, 

3uae  et  ipsa  in  ore  habehat  Augustus,.  illustranda  adnotavit  Baumgarten-Crusius :  „Sententiam 
at  etlam  Appianus  Civ.  5,  84.,  ubi  suadentibus,  ut  Pompejum  classe  aggrederetDT,  amicis 
respondisse  dicitur  Augustus,  ovx  ^fiovXov  eJvut  to  QitpoxivSvvoVj  l'v&a  irvftftaxiav  aXi,^  it^giext/nj, 
Diversum  Caesaris  fuerat  ingenium  (Suet.  Caes.  58.),  ym  nonnisi  tempore  ejctrem»  ad  dimicandtm 
cunetantior  factus  est  (Caes.  60.).  Sed  ille  imperiiMU  expngnabat,  Augustus,  ingenio  animiqiue 
vi  longe  inferior,  partum  tuebatur."  Vere  quidem:  at  meticulosae  etiam  indolis  imbe}lisque 
erat  Augustus,  eique  culpae  vitioque  naturae  prudentiae  speciem  praetendebat  remque  turp^m 
pulchre  dlctis  colorabat.  — Quod  attinet  ad  dictTim  iHud:  Sat  celeriter  Jieri^  quic^d/ini  satuhenei 
Beroaldus  ad  h.  I.  adnotat,  Catotais  dictum  esse,  et  Erasmus  in  Adag.  p.  244.  seribit:  ,,divus 
Hieronymus  scribeQS  ad  Pammachiura  in  haec  verba:  Scitam  est  illud  quoqne  Catoais.:  Sal 
ciiOf  sisathene!  Quod  nos  quondam  adolescentuli ,  c&m  a  perfecto  oratore  xn  praefationesila 
diceretur,  risimus.  Meminisse  te  puto  erroris  mutui,  cum  orone  Athenaewa  acholasticorum 
voeilms  consonab^t:  8ai  cito^  sat  bene!**  —  Vide  infir.  N.  XXXVII.  6. 

XVH.  Clades  Variana  accidit  mense  Septembri  a.  U.  C.  762.  vld.  H.  Ludeiiius  in.  GescA. 


^^:suiiimissOv^ptit  «nter^um  foribiM  ^lKderet»  Tociferaitf :   QmtUili  F^are,  ie^ 
giones  vediles^mqjafb  cladis  quoteBais  moestoa  hat>uedt  ao  lugubrenii-n     <.  ., 

•  XVni.  SUetoniiis  0.  58.  *  '  '*"  v/un;;^  i. 
Patris  patiiae  cogaomen  .unlTeral  repentino  micikiioque  consensu  Jetulerunt 
^^px^a^pleb99,legation^'Antium  missa;  dein,  quia  non  recip.;ebat,  ineunti  Ro- 
mae  spectacula  frequens  et  laureata:  mox  in  Curla  Senatus,  neque  dei^etOy 
neque  acclamatione,  sed  per  Yalerium  Messalam^  Is,  mandantibus  cunctis, 
,,Quod  bonum",  iaquitj^  ,^faustumque  sit  tibi,  domujlque  tuae,  Caesar  Auguste: 
*G  eninf.nos  peTrpetuam  f6licitatem  Keipublicae  et  laeta  huic  precari  existimamus: 
i^na^  t|3j  cpnsentiens  'ciim  popido;Romano,  consalutat  Patriae  Patrwn.**  Cu^ 
Lcriniia^  rei^onjit  Augustus  his  yerbis:  (ipsa  enim^  sicut  Messalae,  posui) 
nfiQ^99/actus  vofQrum  meorum,  pfitres  ConsprtpU,  quid  Jiabeo  aliud  deos 
tmmoriales  'precarl,  qudm  ut  hunc  consensum  vestrtim  ad  uUimum  vitae  finem 
mihi  perjerre  liceatr' 

XIX.     SuetOnius    c.    56. 
l?uhquam  fifios  suos  populo  canmiendayit,  ut  non  adjieeret  :'5emere&tin{un 


-  •  i 


i.  teutscien  Volkea.  Tom.  I.  p.  234.  cl.  p.  662..  Not:..20.  Eodeui  mense  explevit  Augustus 
annuni  aetatis  septuagesimum  secundum.  Neque  tamen  a  senectnte  excusationem  veniamque 
habere  poterit  .tam.  insanus  de  clade  quamvis  funesta  luctus.  Hoc  erat,  "quod  Graeci  dicnnt 
T^v  ntQinhuav  ov  xaTu  axrjfia  (pl^iv !  Verissime  autem  Ludenius  1.  c.  p.  667.  Not.  2.:  y^Es  isi 
haum  XM  glaybtn,  ^nss  Augustua  per  continuos  menses  dieses  Toben  fortgesetzt  hahe.  In  den  ersten 
Stunden  nur  ist  «m  Quintili  Vaje»  legiones  redde!  begreiflxch^''  Suetoniua  et  Dio  Cass.  Libr. 
LVL  c.  23*  relata  ref erui^t :  ex  Suetojjio.  bauserunt  Aur.  Victot  Epit.  c.  "1.  et  Orosius  Libr, 
yi.  c.  21«  Coiu^ter^atum  quidem  fuisse  Augustum,  neque  tamen  mente  consilioque  excussum, 
testant^r  ea,.  qu.ae,  accepto  isto  nuacipy  ad  tutandam  Urbis  imperiique  incolumitatem  ex> 
$emplo   instituisse  narratur. 

XVIII.  Qu6  anno  Augustus  repentino  maximoque  consensu  ab  uqivsrsis  Pater  Patriae 
consalutatus  sit,  -  hodieque  controversum  est.  Flerique  tamen  Viri  Docti,  se^uti  Eckhelium 
Docu.  N.  Vol.  VI.  p.  112.  sqq.  statuunt,  illud  cognomen  ei  delatnm  esse  Nonis  Februariis, 
a.  U.  C.  752^  £o  anno  Augustus  erat  Coi^sul  XIII.,  isque  consulatus  ejus  ultimus,  ut  con- ' 
stat' ex  Sueton.  c.  26.  De  die ,  quo  illud  faetum  sit,  dubitari  nequitj  auctore  Ovidio  Fast. 
Libr.  II.  V.  127.:  tiSattcie  Pater  patriae,  tibi  Plebs^  tibi  Curia  nomen  Hoc  dedit}  hoc  deditntts  nos 

•  tibi  nomen  Eques.''^  Sed  de  anno  praeter  eos,  quos  BCrusius  ad  h.  1.  laudat,  conferantur 
Ellendtus  in  Proleg,  ad  Ciperonis  Brut.  p.  CXXXIV.  et  Osannus  in  Syllog.  Inscript.  p.  561. 
Vim  et  usum  illius  nominis  explicaverunt  J.  A.  Ernestiiis  in  Opusc.  Orat.  p.  165.  sqq.  et 
C.  Fr.  Ch.  WencKius  in  Opusc.  Acad.  p.  333.  Caeterura,  quae  Augustus  lacrimans  Messalae 
respondit,  ea  credo  profecta  esse  ex  animo  ob  nomeu  dudum  sibi  exoptatum  vehementer 
commoto,  secus  quidefn  iniquiusque  existimante  Wielando  ad  Horat..  Libr.  IL  Epist.  1.  p. 
14.  sqq.  Messalae  verba,  quae  posuit  Suetonius  et  in  quibus  non  multum  aberat  quin  Ouden- 
dorpii  conjecturam:  laeta  huic  Urhi,  reponerem,  ex  Actis  Senatus  deprompta  esse,  probabiliter 
suspicatur  Jbr-Kfausiu»  de  Suetonii  Font.  et  Auctorit.  p.  40. 

XIX.  Prudentiae  erat  ac  favorabilis  modestiae,  his  verbls  commendare  populo  filios,  quos 
inter  Tiberius  esset,  cujus  animum  probehaberet  perspectum:  vid,  Excurs.  II.  Nero  etiam 
Senatui  gratias  agenti  respondebat:  quum  merueroy  teste  Suetonio  c.  10. 


fc:>i^^«'|uK«8;i<filliBi'%e^epfettt,  omi|ibd*'t^bfis  cciiitjuiiinatas/  relegayit. '  Oajmn 
l^  L^ttM  hi  ^mii^Si^^  ik^Hiiilii  ^im^  Gafo-in  Ljcia;  tu^^ 

Massiliae  defunctis.  Tertium  nepotem  Agrippam,  simulque  privigniirnTiteiium 
adpptavit  m  foro  l^€t:)Ciqpi#|t».;  i£^xr(g^LiiI^U9  jl^p;)«m&a*eYlkib^^^  sordidum 

a^jferox;  alxfioavi^  ^epMmt^^,.Sup^tuiQ.<  Ali^anto  autem  patieutius  mortem 
qiiSn' (tedecora  siiorusa  limt./ ^  6asu  non  adeo   ^ractus,  de 

filia  absens,  ab  iiDelfo  per  Quaestorem  recitato,  uotum  Senatiii  fecit,  al)stinuitque 
congressu  hoiiiiuum.3diu  .praeupudor^;  etiamt  de  necanda  deliberavit.  Certe 
miiun  RuJ),  Mi^jn  .t(^nm|iw^..upa,  ,ex  con»(4is  liberta,  Plioebe  nqminQj.  sus^endio 
Titam  fiius&ef:   Afa^  j^atr^emr f^i^si^,.  Relegatae  usum  vini 

omnemc[^e  deucatiore^  cwtum  adeuiiiitr  neque,  adm  a  quoqpiiam  lil^ero  servove, 
hisi  se  considio,  permisit;  et  ifa,  ut  certiojr  fier^,  qua  is  aetate,  cpia  statura, 
qiio  colore  esset,  etiam  qiubus  corporis  notis  vel  cicatiucibus. '  tost  quin- 
queunium  demum  exin^la  iii  eontiiientem,  leuioribusque  jfaullo  conditiouibus, 
tTanstulit  eam.  Nam  ut  omuino  iseyocaret,  exprfffi  nuUomQdOipQtuit;  ^eprecanti 
saepe  pppulo  Rofinauo^  Q^pertjiiaciij^s  jnstauti,  toHes  Jfjj[hs  Uilks^Me  cfmju^es  pro 
cbiieidne  imprecatus.  Ex  nepte'Julia  posf  damnationem  edituni  infantem  agnosci 
alique  vetuit.  Agrippam  nihilo  tractabiliorem,  immo  in  dies  amentiOrem,  in 
iiiaukun  iransportavit^  i^epsitque' iiisitpeir  custodia  miUtum.  Cavit  etiam  Senatus- 
consulto,  ut  eod^n  loci  in  perpetuum  ooutineretur:  atqiie  ad  omnem  et  ejus  et 
JuKarmn  m^ntiQriem  ingemiscens,  procfapiare  etiam  solebat: 
j,,   ;         ,,,  :.    :       -dL^    oq)UOv  ayafiog  i;  in.evtti^  ayoyog  %   aTtoMad^ai'-  •  .^,      . 

nec  a1it6r  eos  appeUare,  quam  tres  vomica»  aut  tria  carcincunata  sua.  ^ 

:.  '     .  XXI.  Seneca  do  Benef.  Libr.  TI.  c  32.  ' 

Divus  Augiistus  filiam  idtra  impudicitiae  maledictum  impudicam  relegavit, 
et  flagitia  principalis  domus  in  puMicum:  emisit:  admissos  gregatim  adulteros, 
pererratam  nocturnis  comessationibus  oivitat^^  forum  ipsum,  ac  rostra,  ex 
qmbus  pater  legem  de  adulteriis  ttderat,  fiUae  in  stiipra  placuisse,  "qlK^tidianum 
^d  Marsyam  coUcursum:  qtitim  ex  adul^era'  in''^aestuariani  versa,  'jus^^bmnis 
licentiae  siib  ignofo  adult^ro  pieteret.  Haec  fain  .viudican^a.  pri^jfcij^l!,  qifi^  ta* 
cenda,  quia  quarundam  rerum  turpitudo  etiam,  ad  vin^cautem  redit,  parum 
potens  irae  publicaverat  Oeinde  quum ,  interposito  tempore ,  in  locum  irae 
subisset  verecundia,  gemens,  quod  non  iUa  silentio  pressisset,  quae  tamdiu 
nescierat,  donec  loqui  tu^rpe  esset,  saepe  exclamavit :  flbfi<m  mfhi  nthtt  acci- 
dissety  si  a^t  u4^rippa^'aut^]j^arfcim^vix  Adeo  tbt  hs^eutiuiiQia  ho- 

.1    i   ■  ,     •■'      -   '  ^     •  •  ;     .-    x:     ■■•    .  •■'.  ,V^\\tK"  .   '     .  v>   '■'.   ,'■'*■'  •    -•• 

.       '    '.ii-ij—^  ' ^'\  .  V.   •■•..»-:,   '■•/■'•'       _-   •'ir,  -  '.o  'fii;     .  •  ■    ■•' '     .,     f"- 

XX.  et  XXI,     Spectant  naec  ad  interiorem  ct  famiharem  Augusti  vitam^  quiby^ne  mo» 

ribus  atque  fortuna  domi  et  inter  suos  egerit,  ut  utar  yerbis  Suetouii  c.  61.:  quae  omnia  co- 

piosius  illustravi  in  Excurs.  IV.      -  »3-     - 

5 


H 


Vacavit  loctis. 
/      .>i>-  '  XXH, 

•  ;;•»>: .  Constai ',    Augustuiihi 
lippreheiua  buccula 


miiiiim,  duos  reparare  di£|oaQ  «(i(l^C«Mf|«^4Hn|iJl<^ia»9»r  et  prolinus  soriplae; 
fracta  clawis^  et  in^  p<mc^die»«j||||vj|,^^^     aMJltol^ 

V     S  u  ©  t  o  wi  «  »"  ii»i    €r'  a-t fc't    €/-^   r;':*?i''»H^;iiVi'i<l^4{i^ 
;u8tum   puero   adHuc    (Galbae),  .saij^tobti  /se  mW  aifiqp^^e^ 


il,.    .if 


*  «  XXinvii.Su  et  o-niu  B  lii'' AH^g^mjatAi^Cif^Oiri''  '  t 

Tiberium  in  Blyrictun  dimissurus  et  Beneventum  us^j^pros^tfliiui^  qu^ 
interpellatores  aliis  at(]ae  aliis  caussis  in  jure  dic^ndo  ddtinerent^  e^clamavit 
Cquod  et  iplbm  moi  intei''  omina  relatum  e«t);  'Ntm'^  si  bmma  n^iieaTeiaur^ 
amplhM  se  posthac  Ramde  fuiurunu  *  ^  -    J'^  * '|!^-^    -  .;     "^''"^fj';' 

XXIY.    SuetoniuB    in    Tib^rv€.^l. 

.      ,  ■>(■»■  •,■'-,» 

Ac  non  multo  pdst  lege  per  Consules  lata,  ut  provincias  communiter  cunii 
Augusto  adminijErflraret,  simulque  ceni^um  ageret,  condito  lostro,  in  Hlyricum  pifo^ 

"^  '  ''■  ■»•'     ,  i>,.     ;    it  ,  i.i  y      '■'.-    .     -i'  !;:,    -s.r  f,"  ■  .  >.      .-.'''.){•»       'ri'~f*ti,; 

XXII.  .Sntv<  StJpicius  GaBa  natut  «Bt  d.  IX.  Kal.  Januar.  a.  U.  C.  751.;  Augnfttus  vlta 
cxcestit  d.  XIV.  KaI.  Septembr.  a.  U.  C.  767.  Ergo  Galba^  vivente  Augusto  et  imperantei, 
•d  eam  adoleverat  aetatem,  qua  sumi  sol^bat  .tQga  virilis^  quam  ei  datam  esae  ipsis  Kaleadis 
Januariis  a.  U.  G.  767*  attestatur  Dio  Cass.  Libr.  IjVT.  c.  29.  Foterat  igitiir  Galbae,  puero 
adbuc,  ab  Augusto  imperrnm  praedici.  Atqui  cum^Suetonio  pugnat  Tacitus,  boc  praesagium 
Tiberio  attribuens  Ann.  Libr»  YI.  c.  30.:  „Nononsiserim  praes^gium  Tiberii  de  3er.  Galba 
tum  Consule;  quem  accitum  et  diversis  sermoiiibus  pertentatum  postremo  Graecis  verbis  in 
banc  sententiam  allocutus,  „E<./w,  €hJ6a,  yuanilogu«  aeguttaii»  imtptriwn,^*  seram  ac  brevem  po- 
tentiam.  si^nificans  scientia  Cbaldaeorum  artis,  cujus  apiscendae  otium  apud  Rbodum,  magi- 
•trum  ^hrasyllum  habuit,  peritiam  ejus  hoc  modo  expertus."  Cupi  Tacito  faciunt  Josephus 
Ant.  Jud.  Libr.  XVIII.  c.  6.  et  Dio  Cass.  Libr.  LVII.  c  19.  Tiberius,  auctorc  Tacito,  ver- 
^is  Grafcis  allocutus  est  Galbam  tuno  Gonsulem  <  contra  Augustos  eadem  praedixit  Galbae 
ndbuc  puero  itidem  verbis  Graecis,  quae  ipsa  posuit  Suetonius,  suo  more,  de  quo  expoa«it 
A*  Krfufe.de  Suetonii  .Font.  et  Auptor.  p..  4.  sq.  Similia  dissensus  utriusque  scripton*  est» 
iempla  cdllegit  G.  H»  Walther.  ad  Tacit.  Ann.  Libr.  I.  c.  6.  Toita,  I.  p.  12.  At  poterat  uterque 
Imperafor  GJi^bae  idem  bt  iisdem  verbis  praedicere,  ita  ut  neqiie  Tacitus  neque  Suetonius 
crrasse  et  duplex  praesaginm  confudisse  dicendus  sit.  Suetonins  illud -yetulit  ad  Augustum 
•uctorem,  oaiisA  Tiberii  mentione,  praesertim  cum  de  hoc  singularia  subjioeret  haec:  „Se4 
et  Tiberius,  cum  icomperisset  imperaturum  eum,  verum-  in  seneotat  VivM  aam,  inquit,  ^uant^ 
id  ad  nas  jfiAil  parHnet.'*  Utut  est,  illud  dubitari  nequit  quin  Suetonit^,  quae  e$t  ejus  in  scri- 
bendo  accuratio ,'  k>sa  Imperatoris  verba  Graeca  dederit,  in  quibus  nuQaytvajjy  quod  nonnulli 
ediderunt  pro  nolgbitQui^ri^^. ^onemei  esse,  ex  Dione  Cassio  translatam,  apertum  est. 

XXIII.  N<m,  si  omnia  morarenlur^  est,  ovS'  av  tl  fi^Xrj  ndvra  avrto  fftnoSmvy  ut  Casaubonns 
ostendit,  qui  etiam  recte  observat,  postrema  illa  verba:  amplius  se  postAao  Ranune  fulurum,  in 
omen  versa  esse. " '' '     •-    •.       ■       ...  ,..-;.■    t/ ^     •*   --'.  --^-    -  -     .«/.•■    '     ■*  : 

XXiy.     Comparat  Augostus  Tiberium,  snccessorem  suuna,  cum  bestia^  et  populum^Ro- 


35 

fectiu  est  Et  iimilm  ^C  itinere  rerbcatns,  ']Ciil  'qtiidem  «ffectum,  sed  tamen 
«Ipiranteni  «dliii0^  A^gnvtam  repeHti'  fwtque  nm  secreto  per  totum  diem.  Scio, 
|ru]go  perauasumy.  cpuuu,  egressqm^t  i^cretum  sermonem  Tiberio,  tox  Auguati 
per  jcybiffllarwi  moe^ta  «it:  Miserum  populum  Romanum,  qui  «m6  tam  leniU 
muxtltU  eritl  .  ^ 

XXY.    Dio    Cassius   L  i  b  r.  LYI.  c.  30. 

£tT*  ovv  Ix  TO^ov,  tfte  xai  ^c^((>g  ■S^^ioarrjffag ,  tovg  xt  eraiQovg  avfsxdleae ,  xai 
emeop  aitoig  oaa  ^x^ffjCfi^  tilog  ¥g>ij  oti  ^Trp^  'Ptafiijv  yijtvrfv  naQoXa^cjv  Xii>ivriv  vfuv  xcrra' 
leino).**  tovto  ftiv  ovv  ov  vtfdg  t^  td»  olxoSofiij/MxtQfv  avt^g  caiQi^ig^  aXXa  TtQ^g  tb  trjg 
dfj^g  iax^^ov  kieSei^atadryp   V^      ^  '>!*-!.^  ^  • 

jji,.  ^  i«..i.  .  kku~ '  y  ■:'>::%>  'i^a^t'-.'-' '    ■.  '  s'-  :j:'P  :■:■<:_>  •    "  •,  •- 

manum  cum  hofdioef  qtn  fIcH|Naevae  bestiae  apprehensu»  lentia  morribus,  tantoque  longiore 
cruciatu  conteritur  et  enecatur.  JLmtoe  maj7/ffa«  dicuntur ,  quae  frangunt  et  comminuunt,  «ed 
lento  morsu  et  cum  lengiore  crociatu»  at  adnotat  Ruhnkenius  in  Schol.  p,  223.  Augustus, 
hoc  dicto  saeveun  ae  letUam  naturam  Tiberii  respiciens,  magnis  obnoxius  fuit  criminationibus, 
de  quibus  dictum  est  in  Excurs.  II. 

XXV.  Consulto  huc  Dionis  Cassii  verba  transscripsi.  — '  Suetonius  c.  29.  ,,Urbem,"  in- 
qtiit,  „nequ«/pTO'  msjestate  imperii  ornataaB,  et  inundationibns  inccndiiaqiie  obnoxiam,  ex> 
coluit  adeo,  ut  jure  sit  gloriatus,  marmoream  se  relinquere,  quam  latericiam  accepisset.  Tutam 
vero,  quantum  provideri  humana  ratione  potuit^  etiam  in  posterum  praestitit.*'  Quam  Dio 
Cassius  itemque  Xiphilinus  vocant  Romam  yrltwip' y  eam  Zonaras  Annal.  T.  II.  p.  170.  W., 
idem  ex  Dione  referens,  nominat  nrjXinjv^  quod  propius  accedit  ad  Jaiericiam  Suetonii  et  S. 
Aurelii  Victofis  Epit.  c  1.  ^  19.  Atque  JuIiaAus,  illud  Augusti  dictum  haud  dubie  respiciens, 
in  Caes.  p.  21.  Heus. :  „*lno  di  t&v  Ifiq^vXliav  ordaftov  ttjv  Ptvfitjy  6pd/v  eis  taxatov  iXavvovaav 
koXXjuci;  xlvivvov,  ovtio  itt&^fop^  ra  ntQt  avr^v,  oiare  tlvaj.  6t  vfiaQ^  (5  d-tai,  %o  Xoinov  udufittvxivrjv.^^ 
Atque  eamdem  illam  Augusti  Vocem  spectasse  videtur  idem  Julianu«,  quum,  auctore  Liibanio 
in  L*egat.  ad  Julian.  de  Aatiochia  Tom.  II.  p.  163.,  diceret  Antiochenis:  „JtoV  yoQ  tt  tfj  noXn 
fitftf^ofttvoft  *£y(a  di,  itpt}^,  avT^v  dttvoovfirjv  notTiaat  fiaQfiuQivrjv.^^  Sylburgius  ad  Xiphilinum 
et  -Casaubonus  laudant  eftiam  Aristophanis  Equitt.  v.  811.,  ubi  de  Themistocle:  og  inoirjaev 
tTjv  nSXiv  rjftwv  ftiar^v  tvQUV  imxuXij :  v.  Beckii  Comment.  Vol.  IV.  p.  228.  sq.  Ab  Suetonio 
propriar  Auguati  verba  cum  fide  allata  esse,  nemo  ,  qui  illum  noverit  scriptorem,  dubitabit. 
Atque  Romani  antiqui  domibus  latericiis  pauUuIum  modo  lapidibus  suffundatis,  ut  humorem 
effngerent,  habitabjsnt.  ut  ait  M.  Varro  in  Tuffjj  Mtvijtnov  ap.  Nonium:  v.  Edit.,  Bipont.  Tom.  I. 
p.  312.  Acceperat  igitur  Apgaatua  Urbepi  rev«r»  latericiam  et,  cum  eam,  dum  regnabat, 
piilchris  ac  sumptuosis  aedibus,  templia,  basilioia^  porticibus  aliisque  structuris  singulari  cum 
liberalitate  eKcoIendaa  ornaBdamque  curasset,  jure  gloriari  poterat,  se  eam  relinqoere  marmoremm 
h.  e»  aedificiis  magnificia  splendidam.  Mihi  enim  neutiquam  dubium  est  quin  Augustus  ea 
de  re  proprie  locutus  sit.  Dtoni  Cassio,  dXXijyoQtxtag  illa  verba  interpretanti,  assensum  praebet 
Fabricius  N.  138.  Vol.  VI.  p.  219.  sq.  Julianus  pro  libri  sui  consilio  eamdem  utique  mentem 
Augnsto  subjecit,  Dionis  Cassii  v.  hB-ivriv  permutans  v.  ddofiavxivriv^  cui  notionem  roboris  et 
ftrmitatis  inesse,  docuit  Heusingerus  ad  Juliani  Caeser.  p.  118.  et  in  Vechneri  Heilenolex. 
Liibr.  II.  c.  4.  p.  461.  sq.  At  marmori  nusquam  non  ^dhaeret  significatio  splendoria  ac 
magnificentiae.  Quare  ne  illud^  quidem  concesserim,  quod  C.  Fassovius  in  Vita  Horatii 
p.  CVI.  N.  242.  statuit,  illis  verbis  dftq^t/SoXiog  simul  significatum  esse  t6  irjg  a^/^;  la/vQov. 
Sic  etiam  Michael  Glycas  Annal.  P.  III.  p.  383.  Bekk.:  ^^lnti  Si  6  KaiaaQ  l^igxato  xov  ^lov, 
f,nr]Xfvrjv**  tcprjae  ,»Tiyv  nohv  ivgotv  xaXUnvgyov  xai&xtjv  xai  axtQifiviav  nenoirjxa,"'  Augusti  verba 
propritf  aocipit  O.  Mullerus  in  Handbmck  der  Arehaeologie  der  Kunst  §.  185.  et  quam  insigniter 

5« 


H 

^'i      Suppein^  dte  identidem  exqim^rts,  dh  fate  ae^^llifefaw^f^ 

kpeciilo  e<ipillu]^  s&i  con^i  ae  Walas  hb^tlilP  edi^^f^nl^it^^ 

iimicos   perlBtttkctaftiis',  Ec^lM  iti'  iriderehirHm^^ 

adjecit  et  clausulam:  ^    .mw   .,,.».».; 

•'^^."",  .  .^<J»e  VpAtov,^»*  ^TcoKTfs  w/uilg  ^«Id  ;|japas  xjv7rifa«*e*  «^  r-'  '  TV 
Omnibus  deinde  dimissis,  diun  advenientes  ab  ljri>e  ..de  Drusi  ^|i  aeffra  inter* 
rogat,  repente^in  osculis  Liviae  et  in  hac  voce  defeeit:  LivtUf  nostrr.  conjugn 
memor  vive,  ac  valel  sortihis  exitum  facilem,  et  qualem  sctaiper  optaverat* 
Nam  fere  qiioties  audisset ,  cito  ac  nullo"  cruciatu  defimctum  quempiam ,  sibi  et 
suis  ev^avaffi^v  simiiem  (boo  enim  et  Terbo  uti.4ole|^||^jp!iie9a^.ur. 

XXVll.     Macrobius    Saturn.    Libr.   11.   c.   4.    ..■■>.'.       ■  ■'< 

Augustiis  Caesar  affectavit  jocos,  salvo  tameii  piaiesta^  pudorisque  respeptii, 
nec  ut  caderet  in  scurram.  ,  •     -,.       ,  ..     .^ 

.  fl.  Afatcem  tragoediam  soripiderat,  eandemqiie-y  qiiod  sibi  displiouisftet,  4^e-> 
Terat.  Postea  Lucius  Varius,  tragoedianim- scriptor,'*interrogabat  eum,  quid 
ageret  Afax  iSiitis;  et  iUe  ,,  Jn  5pon^i«w/*'  intniit,  ,,«»i«t6iti^^^^^  ' 

.  •    t;ii'  :    ,  !■        '  •      •'    • 

ille  eo  nomlne  meruerit  de  Urbe,  his  verbis  declarat  §.  i90- z  ,,jiu^ustu^Mifif nssfe  alle  Zweig» 
einer  Romischen  Bauordnung  mit  wahrhaft  furstliehem  ■  Sinnfi ;  er  fand  das  Marsfeld  noch  grossten' 
theils  frei  und  machte  es,.  nebet  .Agrippa  und  Andem.f  zu  etner  I^adkstadt,  gegen  welche  die  MrigB 
Stadt  ^kst  als  Nehensache  erschien.^^  OperiEf,  quae  Romae  partim  ab  ipso  Atigusto  partim'  ab 
ejus  amicis  condlta  esse  traduntuff  numepando  percenBuerunt  O.  JVlulleTus  et  copiosius  etiam 
Sachsius  in  Geschichte  und  Beschr.  d,  tdf.  Stttdt  Rom.  Tom.  If.  p.  1  — 124.  Se^  tamen,  quae 
urbs  ab  .Augueto  dicta  est  marmorea,  eam  non  mirabimur  visam  e«se  iiumilem  iatque  indecoram 
Neroni,  quein,  exstructa  sibi  domo  aurea,  dictitasae  scimus,  se  quasi  hominem  tandem  habitare 
coepisse:  v.  Sueton.  c.  31.  Quapropter  equidem  vehementer  dubitp,  num  F&tdam^s'  totnm 
iUum,  qUem  huc  transscripsi,  locum  Suetonii  |ure  in  s-aspicionetn  vocaverit.  Ut  enitn  adama- 
verit  prLvatarum-  a^edium*  medio«ritatem  Angustus ,  te«te'Suetonio>'0.  72.,  taitien  ipsiot  Urbis 
splendori  operibug  magnificit 'liberalitet  akeo 'prospectum  euEej  modo  ostendimus.  £o  no^ 
miniC.  Abgustvm  mort^um  laodatum  esse  il  pvudentibus,  Buctor  e«t  Taoitus  Anni  Libr.  I.  c.  9( 
N«que  ia  verbis  eormnque  «tnictura  quidquam  invanio  quod  alienum  'arit  a  consiietadintt 
Suetonii,  qui  h.  1.  esccoluit  scripsit  ob  a-ntec.  om/i/am  et  ob  rv^  fnuHdationiim  incendiisgue' ob^ 
moJnam- sdfecit-  Tutam — praestitit  &c.  institutis  ad  disciplinam  publicam  spectantibus,  quibu^ 
inundationes  et  incendia  caverenturj  v.  Sachsius  1.  c.  p.  117.  sq.  Caeterum  ego^etiam^-apud 
Suetoninm  ab  hoc  loco  novi  capiiis  principium  ducendum  esio  arbitror,  auctore  et  tfua&oriB 
Casaubono,  cni  BCrusius  merito  obsecutus' est.  i    .      i  lii 

'KXYl.  Totum  huoc  locum  valde  cbntroWrsum  multliquei^omlinbus  inembrahileW  pit- 
tractavi  in  Excurs.  V.  ■  . 

.XXVII.  1.  Fro  vulg.  Luciu$  gravis  tragopdinrum  scfiptor  fidenVer.reoepi  co.njectur»m  hucim 
rariusy  quam  stabilire  studui  in  Comment.  de  L,  Vario  Poet»  ^.  2.  N.  6*  p..  -8.  Clarissimus 
eaim  ille  poeta  tragicus  cum  fuerit  ex  Caeiarianis  et  ideo  apud  Augustum  gvatiosu**  nou  es^ 


.f^Mf^k^^idemtAtfgastus,  tcom  M  qtiidlain  lif^elkim  trepidiis  offerret,  et  modo  pro- 
|i;fve(:inauiim^/]n^  retrBtierety-^fPutus*^,  inqidt,  ^^te  assetn  elepficmlo  dare?^* 
'/  3.  Idem  ciim  ab  eo  Pacuvius  Tauitrs  cotigi^rium  peteret,  diceretque,  jam 
iioc  homiiiies  3rU)gQ,'loqui,  aon  parram  siln  ab  iUo  pecuniam  datam:  ,ySed  iu''^ 
inquit^  „iHtii  4^edere^^  .i-  >ijff'  .rf   i.  -  J 

4.  Alium,  praefectura  equitum  simmiotiun,  et  ini^per  salariiun  postulan- 
tem,  dicchtemque,  Nott  liicri  canda  dari  hoc  mihi  rogo,  sed  ut  fudicio  tuo 
miwus  yidear  inq)etrassey  et  it^  ofiicium  deposuisse,  hoc  dioto  repercussit:  7\t 
te  accepisse  apud  otnnes  aff^rma;  et  ego  dedisse  me  non  negabo, 
v-v  5«  Urhanitas  ejusdem  .innohut  circa  Herennium  deditum  vitiis  juvenem: 
quem  cum  castris  excedere  jussisset,  et  ille  supplex  hac  deprecatione  uteretur: 
„Quo  modo  ad  patrias  sedes  irerertar?  quid  patri  meo  dicamP^'  respondit:  IHc, 
me  tibi  displicuisse. 


quod  dubitemus  de  fide  Macrobil  referentis ,  Augustum  ab  eo  interrogatum  esse  de  Ajace 
tr^goedia.  Eamdem  rem,  omisao  Yarii  nomine,  memorat  Suetonius  c.  85.  Responsi  acumen 
et  lepor  inest  in  ambiguitate  v.  incubuisse.  Sicut  verus  Ajax  in  gladium  incubuerat  et  ex- 
jttilictua  est«.  ita  Ajax,  tragoedia  ab  Augusto  scripta,  in  spongiam  incubuit  i.  e.  deleta  est. 
Fr.  .A.  Wplfius  ad  Su£ton.  1.  c.  frigidiorem  diclt  hitoc  esss  jo.cum,  quamquam  suo  ferendum 
loco.  Repte  autem  ille  eos  deridet»  qui  in  spongiam -incumiere  in  universum  de  scriptis  pro 
Jeleri  Latine  dici  posse  opinentur.  Intellige  spongiam  deletilemy  de  cujus  usu  vid.  R.  de  Prado 
ad  Martialis  Lib^.  IV.  Ep.  10.  p.  306. 

2.  Idem  narrat  Suetonius  c.  53.:  „Piomi»cuia  salutationibus  admittebat  et  plebem;  tanta 
comitate  adeuntium  desideria  excipiens,  ut  quendam  joco 'corripuerit,  quod  sic  sibi  liljellum 
porrigere  dubitaret ,  quasi  elepbanto  stipem."  Et  Quintilianus  I.  Or.  Libr.  VT.  3.'  §.  59.: 
,,Adhibetur  —  similitudo  interiin  palam,  interim  inseri  solet  parabolae:  cujus  est  generis  id 
Augusti,  qui  militi  libellum  timide  porrigenti,  Noli,  inquit,  dubitare,  tanquam  assem  ele- 
phanto  des."  Quo  in  loco  cum  plur.  Codicea  v.  duHtare  omittant,  Spaldingius  suspicatur,  id 
ex  Suetonio  obtrusura  esse  Quintiliano,  cum  subaudiri  debeat  iimere  et  velut  Seixjtxuig  intelHgi. 
Mihi  genuina  Augusti  verba  videtur  Macrobius  dedisse,  utpote  ipsa  brevitate  Imperatori  ali- 
quem-joco  corripienti  magis  convenientia:  a  Suetonio  res  narratur  ideoque  stipem  pro  asse 
posuit.  Eadem  variayit  Quintilianus,  ex  quo  discimus,  illum  fuisse  miJitem,  qui  Augusto 
timide  porrigeret  libellum  h.  e.  supplicem,  petendi  aliquid  cau^sa  scriptum:  quo  significatu  jam 
Cicero  pro  Arch.  c.  iO.  §.  25.  putatur  usurpasse:  cf.  Plinii  Libr.  I.  Ep.  10.  §.  ^.  ibiq.  Gierig. 
De  re,  unde  fluxit  Augucti  jocus,  Casaubonus  laudat  Aelranum  de  Animal.  Libr.  VI.  c.  10. 

3.  Pacuvitts  Taurusy  qui.hic  congiarium  i,  e.  pecuniae  donum  petiisse  traditnr,  ex  proba- 
bili  Glandprpii  in  Onomast.  p.  664.  conjectura,  est  abjectissimae  iste  adulationis  homo,  Sejcius 
Pactivius  'Taurus,  qui,  auctore  Dione  Cass.  Libr.  LIII.  c.  20.,  in  Senatu  Augusto  se  devovit 
idemque  ut  facerent,  aliis^suasor  exstitit,  et  qui  aliquando  in  concione  professus  est,  se 
Augustum  ex  aequo  cuni  filio  suo  nuncupaturum  esse  heredem,  ovy  ou  rt  0/,fv,  aX7!  OTt  x(u 
nQOiXa^tiv  rid-ikr.aev^  o  Kot  lyiveTOi  vit  ait  Dio«  Fabricius  ad  h.  1.  N.  138.  et  144.  Vol.  VL 
p.,80.  St.  hoc  ipsum  facturoia  Macrobio  referri  putat.  Idemne  sit  Sextus  Pacuvius ,  qu« 
tribpno  plebem  rogante  plebiscitum.  factum  est,  ut  mensis  Sextilis  appellaretuT  Auguttils, 
teate  Macrobio  Lib.  I.  c.  12.,  decerllere  non  ausim. 

5.  llle  Herermius  fuerat  praefectus,  quem  Augustns  cum  ignominia  mittebat,  auctore  Quin- 
tiliano  L  Or.  Libr.  VI*  3.  §.  64.  idem  urbane  dictum  afferente,  omissis  verbis:  guomoJo  «4 
patrims  $ede»  revertar? 


»1 

.  '•>*  6.  Saxo  iii  exj^edificme  perctrtwBS^  <feiiio<ibiK  <^triee  ftrr  frfeirtp^ieftJiMiem, 
Idnuum  tameB  sua  opera  jactatiteiii,  sio  leniter  OastigaTit:  ^t  ttt  cmn /ugiei^ 
in^t)  yynui^wtm  poat  te  retpexeria.^ 

7.  Galbae,  oujus  iuforme  gibbo  erat  oorpuB,  agenti  apud  se  oaosamy  et 
frequenter  dicenti,  „Corrige,  in  me  td  ^d  reprehendis/'  reapondit:,  J^o  ie 
monere  possum,  coirrigere  non  possum,*  r  t^M'^^'^  '  *^^K>rT*-5i|' .  ^««U^    .1- 

fib  Cum  multi  S^vero  Cassio  accusante  absolrerentur  et  architecitus  fori 
Augusti  exspectationem  operis  diu  traheret^  ita  jocatus  est:  Kdlemy  Citstius  <f 
meum  Jorum  euxusasset, 

0.  Yettius  cum  monumentum  patris  exarasset,  ait  Augustus:  Hoc  est  vere 
montufnentum  pittris  colere.  '  ■ 

10.  Cum  audisset,  inter  pueros,  quos  in  Sjrria  Herodes  rex  Judaeorum 
intra  blmatum  jussit  interfici,  filium  quoque  ejus  occisum,  ait:  Melius  est^ 
Herodis  porcum  esse,  quam  Jilium. 


7.  Gtdba  ille  est  Imperatoris  pater,  qui  cuui,  teste  Saetonio  in  Galb.  c.  3.,  brevi  e«et 
corpore  atque  etiffm  gibber  et,  licet  modicae  in  dicendo  facultatis;  caussas  tamen  industrie 
actitaret,  iudificandi  ansam  dedit  etiam  aliis,  ut  M.  Lollio  et  Orbilio,  referente  Macrobib 
Sat.  Libr.  II.  c.  6.  —  Ludit  Augustus  v.  corrigere  i.  e.  rectum  facere  quod  curvum  est  et  h.  1. 
corpus  gibba  informe  erigere.  Flinius  N.  H.  Libr.  VII.  c.  20.  J.  83.:  „C.  Milonem  athletam, 
cum  constitisset,  nemo  vestigio  educebat,  malum'  tenewti  nemo  digitum  corrigebat*'  i.-e.  eri- 
gebat.  Sic  ap.  Sueton.  Jul.  Caes.  c.  47.  ,,  servitia  rectiora  politioraque**  sunt  servi  aani 
procerique  corporis ,  in  quorum  forma  et  habitu  nihil  reprehendendum :    vid.  Intpp.  ad  h.  L 

8.  Hunc  jocum  explicavi  In  Comment.  d«  Cassio  Parmemsi  §.  4.  p.  196.  Forwn  accipe  de 
eo,  quod  Augustus  ad  teinplum  Martis  Ultorls  condidit:  v.  Sachsii  Gesch.  u.  Beachr.  j.  aU, 
SuUb  Rom.  Tom.  II.  p.  92.  «q. 

9.  VeHius  iste,  homo  incognitus  nobis,  arando  eruerat  patris  monnmentum,  h.  e.  cippum 
terra  obrutum  et  absconditum.  Cf.  Intpp.  ad  Horat.  Libr.  I.  Sat.  8.  v.  12.  Ludit  et  h.  1. 
Augustus  ambiguitate  v.  colere,  Ager  colitur,  quum  aratur,  et  colitur  i«,  quem  veneramur. 
Acumen  joci  per  se  frigidi  prorsus  perit  conjectura  Erasmi :  hoc  est  vere  memoriam  patris  cciere l 
Neque  cidere  h.  1.  est  ornare,  excolere,  ut  Zeunius  vult.  Inest  tecta  exprobratio  negligentiae, 
cum  filius  monumeutum  patris  corrui  et  terra  obrui  passus  esset. 

10.  Memorabilifl  hic  locus  Macrobii,  utqui  unus  ex  scriptoribus  profanis  infanticidium 
Bethlehemiticum  contestetur.  Sed  Macrobius  dvtaTOQjjaia  lapsus  caedem  Filii  Antipatri  adole» 
scentis  commiscet  cum  interitu  puerorum^  quos  Herodes,  ut  Matthaeua  c.  2.  v.  16.  scripsit, 
OJ»d  dtiToHg  xai  xanaxtQta  interfici  jussit:  v.  Kuinoelii  Comment.  iu  N.  T.  Vol.  I.  p.  62.  sq. 
Miratur  Scaliger  ad  Eusebium  p.  163.,  haec  verba  excidere  potuisse  Augusto,  cum  ipse  aen- 
tentiam  capitis  in  tres  Herodis  filios,  Antipatrum,  Aristobulum  et  Alexandrum,  judicio  suo 
probatam  confirmarit.  At  fac  capitis  sententiam  probatam  confirmatamque  fuisse  ab  Augiuto, 
poterat  tamen  ab  eo  his  verbis  notari  saevus  Herodis  patris  in  filium  Antipatrum  animus. 
De  hoc  enim  hic  cogitandum  esse,  inde  patet,  quod  de  Arifltobnlo  et  Alexandro  una  eademqu* 
•ententia  capitifl  dicta  e»t.  Vid.  Josephus  A.  J.  Libr.  XVI.  c.  11.  §.  7.  et  Leo  in  Vorlestmg.  iib. 
Jiidische  Gesch.  p.  259.  Antipater  Herodis  jussu  jugulatus  est  quinque  dies  ante  patris  mortem 
a.  U.  C.  751.  V.  Josephus  Antiquitt.  Jud.  Libr.  XVII.  c.  7.  et  8.  et  Norisii  Cenot.  PiMn.  II. 
p.  146.  sq.  Jac.  Gronovius  cum  hoc  Augnsti  dicto  comparat,  quae  de  Diogene  Sinopensi 
narrat  Aelianus  V.  H.  Libr.  XII.  c.  56. :  /Jioyivrig  6  Sivojntvq  tkiyi  noXka,  r^  dfta9iay  xai  r^v 


30 

,t4.,  ,^i|l.c^3B(O0pius  eft^aifilQ^  satis  parpi,  et  quasi  quotidiiuia:  nam 

ffi^ine  sulli  Jie  jBTiianti  negabat    Pott  epulum  igitur  inops  ac  sine  ullo  apparatu 
discedens,  yale  dicenti  hoc  tantnm  insusurravit:  Non  putftbam   me  tibi  tam 

|2.  Cum  de  TTriae  pnrporaie,  ^Uatn  emi  jusserat,  obscuritate  quereretur, 
dicente  Tenditote,  y^Eiige  altius,  et  suspice*',  his  msus  est  saUbus:  Qmd?  ego, 
ut  mf  populut  JR&mtmu»  dicat  beae  culium,  in  solario  ambvlaturus  sum? 
«..  o/lo.  Nomendatori .suo,  de  cujus  obliyione  querebatur,  dioenti,  Numquid  ad 
forum  mandas?  ^Aacipe^y  inquit,  „commendatitias ,  quia  iUic  neminem  nostu** 
'  14.  Yatinio  in  prima  sua  aetate  eleganter  inMiltayit.  Ck)ntusus  ille  podagra» 
Tolebat  tamen  yideri  discussisse  jam  vitium,  et  mille  passus  ambulare  se  gloria- 
batur;  eui  Caesar,  ^^Non  miror^*,  inqiiit,  „dies  aliquanto  sunt  longiores,** 

15.  Relata  ad  se  magnitudine  aeris  alieni,  quam  qiudam  eques  Romanus 
dum  Tixit  excedentem  dueenties  celayerat,  culcitam  emi  cubicularem  in  ejus 
auctione  sibi  jussit  et  praeceptum  mirantibus,  hanc  rationem  reddidit:  Hahenda 
est  ad  somnum  culcita,  in  qua  ille,  cum  tantum  deberet,  dormire  potuiU 
^^  16.  iNpiJi  ^t  lutermittendus  sermo  ejus,  quem  Catonis  honori  dedit  Teuit 
forte  in   doiiittm,:in  qua  Cato  habitaTerat:  dein  Strabone  in  adulationem  Cae- 


anoLtdivalotv  xaiv  MtyaQiwy  Sia/SdXXcav  y  xal  I^ovXito  MtyaQitag  dvSpog  XQibg  iivai  ^uXXov,  fj  vios 
X.  T.  X.,  eaque  a  se  invicem  mutuata  esse  credit.  At  mihi  videtur  potius  Augusto  haec  dicentl 
obversatus  esse  Comicoruni  Graecorum  lusus  ia  similitudine  verborum  vUaiv  et  vaivf  quo  tra- 
dycebatur  familia  ^Jippocratis^  lurconis  cujusdam  Atheniensis,  teste  Athenaeo  Libr.  III.  c.  17. 
p.  96.  ibiq.  Schweigb.  Animadvers.  Tom.  II.  p.  151.  sqq>j  quibus  adde  doctam  adnotationem 
6.  Hermanni  ad  Aristophanis  Nub.  v.  1001.  p.  136.  ed.  2.  Num  Augustus  mentione  porci 
simul  Judaeorum  religionem  voluerit  irridere,  ut  Jostius  in  Attg.  Gesch.  d.  IsraeJ.  Folkes,  Tom. 
II.  .p.  60.  censet,  magnopere  dubito. 

12.  Purpurae  Tyriae  genus,  quod  brevi  ante  Augusti  aetatem  Romae  in  pretio  esse  coepit» 
fuit  omnium  optimum:  videsis  quos  l^udat  Ruhkopfius  ad  Senecae  N.  Q.  Libr.  I.  cap.  3.  §.  13. 
Cum  hoc  Macrobii  loco  jam  Muretus  et  Fontanus  contulerunt  ex  Senecae  N.  Q.  Libr.  I. 
c.  5.  §.  12.:  tt^urpuram  Tjriam,  quo  melior  saturiorque  est,  eo  oportet  altius  teneas,  nt  fal> 
gofem  suum  o^endat;*''  et  Flinii  N.  H.  Lib.  IX.  c.  38.:  ,,Laus  ei  (purpurae  Tyriae)  summa 
in  colore  sanguinis  concreti,  nigricans  adspectu  idemque  suspectu  refulgens.**  Hinc  ille  ren- 
ditor  Augustum  emptorem  jubet  ad  explorandam  purpnrae  bonitatem  altius  erigere  et  tuspieerey 
quod  est  Gr.  ngog  uvyag  dvaaxonttVf  ut  copiose  docuit  Hemsterhusius  ap.  Ruhnkenium  ad  Tim. 
Lex.  p.  264.  sq.  Macrobii  locum  allegat  etiam  J.  H.  Vossius  ad  Virgilii  Georg.  Libr.  II. 
V,  506.  p.  447.  sq. 

14.  De  P,  Fatimo  dixi  in  Comment.  Je  C.  Lictnfo  Calvo  Poeta  §•  7.  N.  21.,  ubi  etiam  Gro» 
novii  emendationem  conittsus  iJle  pbdagra  pro  vulg.  confustts  defendi. 

15.  Aldin.et  alive  priscae  Editt.  babent  ducettties  LLS.,  ut  solent  notari  sestertii:  vid.  Rams* 
horn.  Gr.  L.  §.  156.  Not.  5.  p.  515.  ed.  2.  Qui  a  Fontano  profertur  locus  Martialis  Libr.  V. 
Ep.  70.  V.  5-,  vereor  ut  quid  ad  tueodam  yulgataai  probet. 

16.  Qui  h.  1.  memoratur  SirtAot  videtur  esse  Bentlejo  ad  Horat.  Libr.  I.  Od.  12.  v.  35. 
conjectura  verisimili  Sefus  Strabo^  Eques  et  cohortium  praetoriarum  sub  .Augnsto  prarfectus 
et  L.  Aelii  Sejani  pater:  y.  Tacitus  Ann.  Libr.  L  c.  7.  et  24.  et  Libr,  IV.  c  1.  ibiq.  Lip- 


saris  male.existimBiite  de  pjBr?icacia^Cat<aeui4««it:  QwisqiU9pra^mtimn*.siatiMt 
cwitatis  cQHtnnmtari  non  volet^  et  cim^  etvir  6ontM.,  e«^^  •  Satia  jswia  <8t /£raiOt 
nem  laudayit,  et  sibi,  ne  quis  ai&otaret  res  iiOTarey  cbiMKdiiitw»     wr  ftri-)t^r:«r<v<t> 

XXVUl.    M.  Seneca.  ControT*  HJb.r.  JI.  .13.T^di.  IS^^^ipj^'  '"*  ^ 

Hic  e^t  liucius  Yinicius^  quo  nemo  ciTis"  RomfilBus  in  agendis  bausBis '  praH*> 
sentius  habuit  ingenium:  quidquid  longa  eogitatio  Uli  praestitura  erat,  pfima 
intentio  animi  dabat^  ex  tempore  caussas  agd>at,  sed  nou  desiderdi>at  hane  com- 
mendationem,  ut  ex  tempore  agere  yideretur.  De  hoc  eleganter  dixit  ^i^^ 
A-ugustus:   UwM  KinicixM  ingenhim  in  numerato  habbt.         *.l  <>t:M..>.'   .iT 

XXIX.     M.  Seneca  Excerpt.   Contr.  Libr.   IV.  pag.  4l4.^i.p^j 

Declamabat  Haterius  admisso  populo  ex  tempore;  solus  omniiimv  Ro- 
manorum,  quos  meo  tempore  cognovi,  in  Latinam  Jinguam  transtulit  Graeoam 
facilitatem.     Tauta  illi  erat  velocitas  orationis,  ut  yitium  fieret.    Itaque  dirus 


sius.  —  Augustl  responsum,  quo  Strabonis  adulationem  represiit,  Bentlejus  quidem  mirinco 
acumine  in  suae  sententiae  favorem  detorquet,  ut  bene  docet  Ph.  Buttmaiiifaft  in  Mytholog. 
Tom.  I.  p.  40.  sq. ;  sed  vere  admonet,  istud  dictum  excidisse  Augusto  securo  jam  imperii, 
cum  posset  prae  se  ferre  consentientem  cum  Cicerone  aliisque  animum  de  laude  .  Catonis, 
cujus  virtus  effecerat,  ut,  quisquls  sanctum  et  egregium  civem  vellet,  sub  nomine  Catonis  de- 
finiret,  ut  ait  Valer.  Maxim.  Libr.  II.  c.  10.  7.  Perspicuum  etiam  est,  praesentem  statumy  xa 
xu&iajuiTa  y  Intellectum  volulsse  Augustum  de  suo  imperio,  quod  usque  tlmeret  ne  Fortuna 
injurioso  pede  prorueret.  Igitur  sibi  potissimum  consulturus  repulit  Stitibohem  de  Catone 
male  existimantem  b.  e.  male  dicentemr' v.  snpra  dd  N.  X.  Sic  Seneca  de  Ira  Libr.  ITI.  c.  22. 
§.  2.  de  rege  sito  maie  existimabanfi  Ibiq.   Gronov. 

XXVIII.  Augusti  aetate  plures  vixere  FlmcU,  de  quibus  accurate  agaip  Cap.  V.  ad  Episto- 
larum  Fragm.  N.  XIX,  —  Lucius  Flniciusj  qul  h.  loco  memoratur,  ex  verisimlllima  N.  Fabrl 
conjectura  fuit  frater  Publii  Vlnicli,  de  quo  Seneca  Eplst.  XL.  §.  9.:  ,,Recte  ergo  facies,  si 
non  videris  istos,  qui  quantum  dlcant,  non  quemadmodum,  quaerunt:  et  ipstf  malueris  ali- 
quando  sl  necesse  est,  velut  P.  Vlniclus  dicere.  Qui  quum  quaereretur,  qnomodo  dlccret, 
Aselllus  ait,  Tractim.*'  Dlspar  Igitur  fratri  suo  tractim  dicebat,  et  tamqnAm  dlctaret,  non 
diceret.  Idem  L.  Vlnicius  Ihtelligendus  est  apud  M.  Senecam  Excerpt.  Coritrov.  Libr.  VII. 
Declam.  5.  p.  458..  Bip.,  ubi  ille  appellatur:  vir  exactissimi  ingemi  nec  dicere  ineptias  nec  ferre 
poterat.  —  Loquendi  formulam  aUqmd  in  numerato  hedtere  mutuatam  esse  ab  arg^nto,  4|uod  quls 
praesens  paratumque  habeat ,  notum  est;  eam  ab  Augusto  primo  translate  ^usurpatam  esse, 
veteribus  notatu  dignum  visum  est.  Nam  Quintilianus  1.  Or.  Libr.  VI.  3.  §.  111.:  „Tlla  potius, 
inquit,  urbana  esse  dixerim,  quae  sunt  generis  ejusdem,  quo  ridictda  dicuntur  et  tamen  ridi- 
cula  non  sunt:  ut  de  PoUione  Asinio  -.-  et  de  actore  facile  diceute  ex  tempore^  Ingeniam  eum 
in  numerato  hahere:^*  quo  Augusti  dictum  respici,    apertum  est. 

XXIX.  Tacltus  Ann.  Libr.  IV.  c.  61.,  Cn.  Lentulo  Gaetulico  et  C.  Calvlsio  Coss.  a.  U.  C. 
779.,  fine  anni,  inquit,  excessefe  insignes  viri,  Asinius  Agrippa,  et —  Q.  HateriuSf  famillrf  sena- 
toria,  eloquentiae  quoad  vixit  celebratae:  monimenta  ingenii  ejus  haud  perinde  retinentur.  Sci- 
licet  impetu  magis  quam  cura  vlgebat:  utque  allorum  meditatio  et  labor  In  posterum  valesclt, 
sic  Haterii  canorum  illud  et  profluens  cum  Ipso  simul  exstlnctum  est.^'  Qui  quidem  Q.  Ha- 
teriils  quin  idem  sit,  quem  M.  Seneca  laudat,  non  e»t  dubium.     Idem  occurrlt  ap.  L.  Senecam 


41 

Augiutus  optime  di%ii:  ffaierma  fMster  stiffUtmmandus  est.  Adeo  non  currere, 
sed  decurrere  Tidebatur:  nec  verborum  tautum  illi  copia,  sed  etiam  rerum  erat: 
quotiens  yelles,  eandem  rem,  et  quamdiu  yelles,  diceret. 

XXX.    M.   Seneca  Controv.' Libr.  V.  Praef.  p.  323.  Bip. 

Bene  declamavit  Gavius  Silo:  cui  Caesar  Augustus,  cum  frequenter  caussas 
agentem  in  Terracinensi  colonia  vidisset ,  plenum  testimonium  teddidit ;  dixit 
enim:  Nuiiquam  cnidivi  patremfdfnUlas  disertiorem,  Erat  cum  patremfamilias 
praeferret,  oratorem  subduceret.  Partem  euim  eloquentiae  putabat,  eloquentiam 
abscondere. 

XXXI.    Quintilianus   Inst.   Or.  Libr.  YI.   c.  3.  §.  63. 

Ecfues  Romaiius,'  ad  quem  ih  spectaculis  bibentem  cum  misisset  Augustus, 

Eplst.  XL.  §.  10.:  „Nam  Q.  Hateril  cursum  suls  temporlbus  oratorls  celeberrlmi  longe  abesse  ab 
homine  sano  volo.  Nunquam  dubitavit,  nunquam  intermislt:  semel  incipiebat,  semel  deslne- 
bat."  Sic  h.  1.  pro  vulg.  Namque  Echerii  feliciter  emendavit  Lipsius.  Idem  ad  hunc  Ha- 
terium  retulit  verba  Cbronlci  Eusebiani  ad  01.  CC.  4.:  ,,Q.  Haterius  promptus  et  popularls 
orator  usque  ad  nonagesimum  prope  annum  in  summo  honore  consenescit:'^  ubl  Scaliger  p.  185. 
ed.  2.  monet,  Hieronymum,  teste  Tacito,  biennii  anachronlsmum  committere.  N.  Faber  et  A. 
Schottus  praeterea  allegant  Hieronymi  Eplst.  61.  ad  Fammachium,  ubi  haec:  „Q.  Haterlus,  qui 
ingenium  In  numerato  .habebat,  ut  sine  monitore  tacere  non  posset,  de  quo  egregie  Caesar 
Augustus,  ,,Q.,  inqult,  noster  sufdaminatidus  est."  Non  puto  cum  Spaldingio  ad  QuintlliaDi 
L  Or.  Libr.  VL  3.  §.  111.,  Hieronymum  per  errorem  coufudisse  Q.  Haterium  cum  L.  Vinicio, 
sed  tantum  Augustl  dicto  usum  esse  ad  designandam  extemporalem  Hateril  facultatem  di- 
cendi.  —  Sufflandnare  proprle  est  ruentem  currum  slstere  seu  cohibere  sufflamine^  quod  non 
erat  lignum,  ut  vulgo  explicatur,  quo  rotae  nlmlo  impetu  ruentes  cohibentur,  sed  vinculum 
ferreum  seu  catena,  TpopfOTitJjy,  non  HemmschuA.,  sed  HemmkeUe.  G.  J.  Vosslus  in  Etymol.  p.  501. 
deducit  a  x.  Jlamen^  Vit  sufflaminare  proprie  slt,  rem  cum  Impetu  ruentem  In  contrarium  y?amfo 
slstere:  quod  N.  L.  Achaintre  amplexus  est  ad  Juvenalis  Sat.  VHL  v.  148.:  „Ipse  rotam  ad- 
atringit  multo  sufflamine  Consul:^*  ut  slt  h.  1.  muito  sufflamine  i.  q.  multo  et  vehementi  anhelitu, 
conferens  Gall.  souffler,  Quod  llquet  quam  ridiculum  slt!  Mihl  cognatum  vldetur  cum  v. 
Jtlamen:  Schollastes  ad  Juvenal.  1,  c.  p.  227.  ed.  Cr^m. :  „Sufflamen  vinculum  ferreum ,  quod 
inter  radlos  mittitur,  dum  clivum  descendere  coeperit  rheda ,  ne  celeres  rotae  sequantur  et 
animalla  vexent.*'  Seneca  de  morte  Claudii  Caesaris  c.  14.  §.  3.:  ,,aliquando  Ixlonls  mlseri 
rotam  sufBaminandani.''  Augustus  hoc  quoque  nonien  primus  videtur  translate  usurpasse. 
Fost  illum  dici  coeptum  est  de  quocumque  retlnaculo,  impedlmento,  retardatione,  ut  ap.  Ju- 
venal.  Sat.  XVI.  v.  50.:  f,Nec  res  atteriiur  longo  sufflamine  litis.*'' 

XXX.  N.  Faber  bene  correxlt  Gavius  pro  Gajus  Siloy  cum  M.  Seneca  rhetoras  nunquam 
ex  praenomine,  sed  ex  nomine  vel  cognomlne  soleat  denominare.  Gavii  autem  jam  Clceronls 
aetate  exstltere  multl,  ut  praeter  Glandorpium  in  Onomast.  p.  379.  ostendit  Ferlzoniu» 
Anlmadv.  Hlst,  c.  1.  p-  30.  Nomini  patrisfamilias  adhaesit  ap.  Romanos  notlo  hominis  loqua- 
cis,  simplicis  atque  illitterati,  iSiWTOv.,  ut  Crassu».  ap.  Ciceronem  de  Orat.  Libr.  I.  c.  29.  %.  132. 
„qtd  sicut^  inquit,  tmus  paterfamilias  his  de  rehus  loquor."  et  c.  34,  §.  159.:  ,,Effudi  vobis  omntOj 
guae  sentiebam^  quae  fortasse  ^  quemcuvgue  patremfamilias  arripuissetis  ex  aliquo  circulo^  eadem  vobis 
percontantibus  respondisset.*'^  lUa  vv.  Erat  cum  —  subducerety  dedi  ex  emendatlone  Gronovii  h.  s.: 
aliquando  in  orando  personam  patrlsfamilias  praeferebat,  personam  et  artem  oratoris  dlssimulabat. 

XXXI*  Augustus,  qui,  ut  Suetonius  c.  27.  ait,  morum  legumque  regimen  perpetuum  re- 

6 


4t 

qui  ei  dioeret:  Ego  n  prandere  voio,  dmmm  «•-  .^Xa^iuaay  inqiiit,  non  timea^ 
ne  locum  perdaa.  .  .iio.i  •/     >,..,     ;.  .  ,     ,  . 

XXXn.     Quihtilianus  tnst/drl  tibrrtl;  c;l  ^^^6^^^^ 

Finitione  usus  est  Augushisi  de  pahtomimis  duobus ,   qui  altemis  gestibus 
contendebanty  cum  eorum  alterum  saltatorem  dixit^  alterum  itUerp^latorem, 

XXXm.     Quintilianus   Inst.   Or.  Libr.  TI.  c  3.  f  77. 

AugustuB  nuntiantibus  Tarraconeusibus^  palmam  iu  ara  ejus  enatam,  ^pparety 
inquit,  quatn  saepe  accendatis, 

XXXlV.     Quintilianus   Inst.    Or.  Libr.  VI.   c.  3.  «.  7^. 

Eluditur  et  ridiculum  ridiCulo;  ut  diyus  Augustus,   cum  ei  Galli  torquem 

ceperat,  nonnunquam  severiorem  le  gestit.  Fost  ejui  tempora  cibi  potugque  in  spectaculia 
sumi  poterant,  adeoque,  ut  Spaldingius  ad  h.  1.  monuit,  cum  per  integros  dies  retinerentur 
homines  in  theatro,  concessa  est  a  .Principibus  certa  summa  singulis  ordinibus ,  unde  vinum 
emerent  in  theatro  bibendum.  Vide  Intpp.  ad  Martialis  Libr.  L  Ep.  12.  Perperam  Burmannus 
putat,  locum  bic  designari  summum  in  republica  et  jaci  hoc  dictum  in  tyrannidem  Augusti. 
Sed  hunc  jocum  non  vnovXov  et  amaruleutum  esse,  recte  admonuit  Spaldingius.  - 

XXXIL  Nomine  saJtatoris  ipsum  Pantomimum  significari,  iu  aprico  est:  v.  Grysarius  in 
Mus.  Rhenan.  1833.  p.  30.  sqq.  Alter  cur^dictus  sit  interpeUator,  ejus  rei  ratio  me  fugit,  nec  pla- 
cet  SpAidingii  interpretatio  dicentis,  interpeU(ttorem  esse  h.  1.  saltationis  corruptorem  et  eversorem. 

XXXIII.  Augustus,  dum  vivebat,  honores  divinos  respuebat,  sed  Romae  tantum,  minime 
in  provinciis,  eosque,  ut  Suetonius  c.  52.  refert,  ne  in  his  quidem  recipiebat,  nisi  comniuni 
suo  Romaeque  nomine.  Post  ejus  mortem  demum  in  ipsa  Urbe  nihil  deorum  honoribus  re- 
lictum  est,  cum  se  templis.  et  effigie  numinum  per  ilamines  et  sacerdotes  coli  vellet,  ut  ait 
Tacitus  Ann.  Llbr.  I.  c.  10.  ibique  v.  Intpp.  Neque  tamen  Augustus  illa  modestia,  quam 
ipse  Ed.  Gibbonus  in  Gesch.  d.  Verf.  u.  Unterg.  d.  R.  Reicha  Cap.  IIL  Tom.  I.  p.  143.  cum 
laude  agnoscit,  impedire  poterat  quominus  vivus  adhuc  d'eotg  awrrjQaiv  adnumeratus,  aris  pfi- 
vatim  positis,  ritu  divino  coleretur.  Hinc  Horatius  Libr.  II.  Epist.  1.  v.  15.:  rtPf^MnHi 
tibi  wuUuroa  largimur  honores^  Jur(tndasque  tuum  per  nomen  ponimus  /ims,  Nil  oriturum  «dia»y  ml  orhm 
taU  faientes  :''*  ubi  perquam  erudite  ac  sobrie  ea  de  re  scripsit  Th.  Schmidius  Tom.  II.  p.  18.  frq. 
Adde  Pk.  Buttmannum  in  Mythol.  Tom.  I.  p.  41.  sqq.  et  C.  PassoviuiB  ia  Vit^  Q,  Horatit 
Flacci  p.  CXV.  N,  259.  —  De  templis  arisque  Augusto  per  provincias  exstructis  nonnuUa 
disseruit  Casaubonus  ad  Monument.  Ancyr.  Tom.  II.  p.  379  sq,  ed*  W.  Ar«m  ia  GsUia 
Lugdunensem,  ad  quam  sexaginta  populos  convenire  solitos  refert  Strabo,  imagine  expressam 
repraesentavit  A.  L.  Millin  in  Galerie  Mythol.  Tab.  CLXXVIII.  n.  664.  —  Tarraconenses, 
quibus  a.  U.  C.  768.  etiam  datum  est,  ut  Augusto  EUvo  templum  struerent,  teste  Tacito  Ann, 
Libr.  I.  c.  78.,  enatam  in  ara  Prlncipis  palmam  tanquam  faustum  ostentum  nunciabant;  aed 
Augustus  hunc  eveutum  aliorsum  trahendo  elevat  et  Tarraconenalum  in  sacrificando  negli- 
gentiam  carpit:  Id  quod  inurbanum  fuisse  censeo.  Burmannus  monet,  hujus  ipsius  eventus 
testem  numum  produci  ab  Antonio  Augustino  in  Antiquitt.  Antvrerp.  1653.  F.,p.  13.  ejus- 
demque  nurai  eSigiem  inveniri  ap.  Valentem  Numism,  aerea  impp.  Faris.  1698.  F.  p.  45«, 
adnotat  Spaldingius. 

XXXIV.  Militari  vocabulo  imperatorem  appellabat,   •  quo  yult  tor^  doQaxi  Pojabella, 


4* 

«iifetnii  oefntntti  plMido  ^e^ssenV  et  Ot^abella  per  ^^citm,  tentans  tamek  joci  sui 
ereQtum,  dhdlsset,  Impenitor,  torque  me  dona;  Mtdo,  inquit,  te  civica  donure, 

XXXV.  Quintilianus  Inst.  Or.  Libr.  VI.  c.  3.  §.  95. 
Interini  de  se  dicere  ridiculum  est :  et ,  quod  in  alium  si  absentem  dice- 
retur,  urbanum  non  erat,  quoniam  ipsi  palam  exprobratur,  moYet  risum:  quale 
Augusti  est,  cum  ab  eo  miles  nescio  quid  in>probe  peteret,  veniret  contra  Marci- 
anus,  quem  suspicabatur  et  ipsum  aliquid  injuste  rogatunun:  iVon  ma^w,  inquit^ 
faciam,  ayinmiUito,  quae  petis,  qtuim  qiiod  Marciarms  a  we  petiturus  est, 

XXXVI.     Tacitus  Annal.  Libr.   IV.   c.   34. 
T.  Liviug,  eloquentiae  ac  fidei  praeclarus  in  primis,  Cn.  Pompejum  tantis 
laudibus  tulit^   nt  P&inpejanum  eum  Augiistus    appellaret:   neque  id   amicitiae 
eonim  offecit  -       - 

XXXVn.    Polyaenus  Strateg.   Libr.  Vm.  c.  24.  p.  754.  Maasy. 

1.  ^s^aazbg  Tovg  ev  raig  ^iaxaig  xa&v(pi£^evovg  ovx  avfiQu  navrag,    oAA'    sdexarevev, 

2.  2e^a(TTog  Totg  dtec  deiXlav  qTiolsinofievoig  xQi9ag  avTi  nvQuiv  ixiXeve  fieTQelad^ai, 

3.  Se^aOTog  Tovg  ini  aTQOTOTiedov  dutua&iovTag  ixelevas  nQo  tov  aTQaTrjyelov   kvoi- 
]^(ovOvs  eoTavat'  eoTt  de  ots  xal  nXi,vi^o<fOQelv  dt   oXr^g  ^fuQag. 


quippe  noto  fortitudinis  praemio  ab  imperatoribus  tribui  solito  post  proelium,  ut  monet 
Spaldingius.  Jocus  autem,  cujus  eventum  tentabat  Oolabella,  inest  in  eo,  quod.  torquem 
universe  nominat,  cum  velit  intelligi  hunc  torquem ,  quem  modo  Galli  attulerant.  Corona 
civtca,  caeteris  honore  praecellens  et  dari  solita  ei,  qui  civem  in  proelio  servasset,  exigui  fuit 
pretii,  quippe  facta  ex  frondibus  quernis  ilignisve :  v.  Paschalius  de  Coronis  Libr.  VII,  c.  2. 
et  11.  Jam  comparatis  eis,  quae  a  Suetonio  in  Aug.  c.  25.  relata  legimus,  mihi  quidem  vi- 
detur  Augusti  responsum  huc  redire:  Malo  tibi  tribuere  id,  quod ,  si  materiam  spectas,  vi- 
lissimum  est,  si  honorem  ei  habitum,  gloriosissrmum.  Sic  aut  fallor,  aut  plus  acuminis  ac- 
cedit  illi  responso,  quo  simul  perstringitur  Dolabellae  istius  ignavia  et  arrogantia. 

XXXV.  Burmannus  ad  h.  1.:  ,,Memoratur  Granius  Martianus  Senator  sub  Tiberio  apud 
Tacit.  AnnaL  Libr.  ^I.  c.  38.  Sed  illum  senem  fuisse  oportuit,  quia  hic  Augustus  militem 
commSiionis  titulo  ornat,  quod  eum  fecisse  post  bella  civilia  negat  Suetonius  c.  25.,  nisi  hic  iu 
communi  sermone  praeter  solitum  blandum  Augustum  dicamus,  cum  Suetonius  abstinuisse 
hoc  vocabulo  in  concionibus  et  edictis  scribat."  Equidem  hoc  dictum  tribuerim  Augusto 
Triumviro,  quippe  quod  minime  prodat  animum  civilem  et,  ut  Burmannus  ait,  praeter  solitum 
blandum!  Neque  potest  hic  intelligi  Senator  ille,  Oramus  Marcianus,  nt  hoc  nomen  recte  typis 
exkcripsit  Bekkerus.  Eam  scripturam  conflrmant  Codices  Quintil.  et  Suetonii  in  Galb.  c.  14. 
'ibiq.  V.  Oudendorpius.  Locutionem  contra  venire  expllcavit  Handius  in  Tursellin.  Tom.  II. 
pag.  113«  4. 

XXXVT.^Hujus  quoque  dicti  vis  et  natura  aestimanda  est  ex  teraporum  ratione  et  rerum 
publicai;um  convers^iie,  ut  fecit.Ck.  Bernhardy  ia  Crrundriss  d.  ,R6m.  JLitteraL  p.  99.  N.  176. 

ifj^T,  XXS^VIL  1.  e^.24  illustrant,  ea,  quae  de  discipHna  militari,  quam  severissinie  rexerit, 
:iiiemoTiae,pr^di4it  9«»etonii|s  c.  24.  £p  uomine  Augustum  pra^clace  meritnm  esse^  QCgwi  nequit. 

"3.  VerisstAcX^ttsaubonti*  ptJO  vulg. 'TTpo  tov  axQattjyov  correxit  npd  to»  avQtxttfyitw   h.  e. 
«wtle  j»viWfoi*t«J«   ^a€lt&&is«  «.24*1   r^t^  -eaetero  delictorum  geaere  varils  ignominiis  affecit, 

6* 


44 

4.  Sepatnbg  ro2&  kavtov  <frQ<tTifyo7s  fia^i^yyedey,  aa<paXeias'm^QOvtvdvai  naXtatat 
ital  (Tvvext^g  iniXeys  t6,  Snevda  ^qadiiag,  yal  %b\  t/iag>aXrjg  yoQ  ear  ai^eivioy ,  ij  -d-gaavg 
aTQarrjXaTijg, 

5.  Se^aatog  roXg  avdQayad^ovaiv  aQyvQiov  xal  XQvaiov  fieyaXag  ididov  dwQedg, 

6.  Se^aarbg  roi/g  avev  XvaueXeidg  ^iipoxivdvvovg  eleye  firjdiv  3ucg>iQeiv  TiHv  XQvaoii 
dyxiaTQoig  aXuvofiivfov.  ._      ,   .,   i.   ,-.,.       ,      ,. 

7.  JSe^aarbg  iv  T(p  TtQog  Kdaiov  xal  Bqovtov  hoXiiJfi)  TtSQaiova^ai  tbv  IdSQtav  i^ovXeTO» 
MovQxog  vavaQXog  Ttov  noXefiicov  iq)OQ^(ov  iv  Trj  vrjaidi  ttj  xard  BQevT-^aiov  xtaXvacov  SfjXog  ^v. 
*0  ^e^aOTog  i^anax^  tov  Movqxov^  tog  fiiXXtov  nqbg  avTov  vavftaxetv  xai  Tag  fiev  TQi^Qeig  iv 
de^i^  Tov  yidQiov  noQa  tjjv  ^lraXiav  eTu^e  nXeiv,  tag  %fj  vrjaidi  inmXevatffiivag.  avxbg  de 
fpoQridag  nvQytov  inX^QOv  xal  fiTjxavtjfidTtov.  Moi>Qxog  de  i^anoLtri^elg  Tfj  naQaaxevfj-  rrig 
vavfiaxiag,  ig  rb  niXayog  dvex<oQr]06v ,  tog  iv  evQvriQto  ftdXXov  rj  atev^  vavfiax^atov,  *0  di 
Se^aavbg  ov  avvrjipe  ftdxrjv,  dXld  iv  Ttj  vrjaidi  xad-toQfiiaaTO.  Movqxov  6e  dXXov  OQfiov  ovx 
eXOVTog,  dXXd  /SiaoO^ivTog  vnb  Ttov  nvevfidztov  ig  rrjv  OeanQtoTida  neQaiova&au  b  Se^aaTbg  rbv 
jldQiav  dxivdvvcog  dianXevaag  y  r^  Maxedovi^  ngoaiaxev. 

XXXVm.     Macrobius   Saturn.  Libr.   U.  c.   4. 

Soleo  in  Augusto  magis  mirari  quos  pertulit  jocos,  quam  ipse  quos  pro- 
tulit^  quia  major  est  patientiae,  qiiam  facundiae  laus;  maxime,  cum  aeqiiani- 
miter  aliqua  etiam  jocis  mordaciora  pertulerit, 

ut  8tare  per  totnm  diem  juberet  ante  praetorlum,  interdum  tunicatos  discinctosque,  nonnun* 
quam  cum  decempedis,  vel  etiam  cespitem  portantes:**  ad  q.  1,  singula  copiose  illustrarunt 
Casaubonus  et  BCrusius. 

4.  Conferantur  ea,  quae  scripsi  supra  ad  N.  XVI.  Apud  Polyaenum  pro  oTpaTijXaxjjff 
olim  leg.  aT()arif'»ri/j,  quod  vitium  jam  Casaubonus  emaculavit.  Caeterum  datpaX^^g  h.  1.  signi- 
ficat  cauiuitt,  cui  opponitur  audens.  Apte  contulit  Casaubonus  devJulio  Caesare  ap.  Sueton. 
c.  58.:  „In  obeundis  expeditiouibus  dubium,  cautior  an  audehtior.'*  Tacitus  de  Suetonio 
Paulino  Hist.  Libr.  II.  c.  25.:    „Cunctator   natura    et  cu^  cauta  potius  consilia  cum  ratione 

'    quam  ■  prospera   ex  casu  placerent  —  satis  cito  incipi    victoriam    ratus ,    ubi    provisum   foret, 

,  ne  vincerentur.**     Ammianus  Marcell.  Libr.  XVI.  c.  2,  §.  11.  de  Juliand^  qui  ,,^rat  providu» 

et  cunctator:  quod  praecipuum  bonum  in  magnis  ductoribus  opem  ferre  solet  exercitibus  ct 

Balutem.*'     Adde   de   v.  aaydA^f   Heindorfli  Adnot.   ad   Platonis  Sopbist.  f.   36.  pi   32*.'    Sic 

Xatini  nOnnunquam  Mus  pro  caMts  dicunt:  v.  BentJ^j.  ad  Hbrat.  Libr.  Tli  Sat.  1.  v.  55.'"' 

5.  Suetonius  c.  25.:  „Dona  inilitaria,  aliquanto  faciiius  phaleff^s,et  torques,  iet  quiqquid 
auroargentoque  constaret,  quam  vallares  ac  murales  coronas,  quae  honore  praecellerent,  da^ba^** 

6.  Eadem  leguntur  «pud  Suetonium  c.  26.,  quae  attuli  supraN.  XVI.  •■     •     '       .v   .;>    .■  - 

7.  Nomen  vulg.  Movxioq^  quod  bic.  quater  legitur,  fidenter  correxi  ex  certiisiifia  eln6ti- 
datione  P.  Wesselingii  in  ObsexVatt.  Var.  Libr.  f.  c.  12.  p.  42.'  Ihtelligen^as  ellt£rViS^ra<iM« 
MurtUay  dt  quo  fuvitts  exposui  in  Comment.  de  CasHo  PMitetkti  %l  12^  N.'SS.  p.  -2^.-^^^"! 

XXXVIII.  Eumdem  Angusti  ailimtim  ciyilem^focoriihdti^  ;^at|^tem  pr^ediciirr^  ^iiberia» 

'prirignus  in  ritrici  laudatiObfe,  si  fides  ejt  Dionl  Cass.  Libr.  liVi.  e.  41.  '  Af  ididi  ille,  qui 

avuncul^  magni  (y.  SuctoA.  o.  7S.)  mentem  erectam  excelsamque,  quoad  e  T#.%ua  e$sejk,  prae 

ae  ferebat,  primus  tamen,  ut  Tacitus  Ann.  Libr.  I.  c.  72,  ait,  cognitionear^e.fainoaia.Ubemf, 


45 

,  .  1»  Cufusdam  proyincialls  jocus  asper  mnotuit.  lutraTerat  Romam  similli- 
mus  Caesari  et  in  se  omnium  ora  conyerterat.  Aumistus  perduci  ad  se  ho- 
miuem  jussit;  Tisumque  hoc  modo  interrogavit :  „Dic  miki,  adolescens,  Jmt 
aliquando  mater  iua  Romae?^'  negayit  iQe;  nec  contentus  adjecit:  „Sed  paier 
m£us  saepeJ^ 

2«  Curtius  eques  Romanus  deliciis  diffluens,  cum  macrura  turdum  sumsisset 
in  convivio  Cacsaris,  interrogavit,  an  mittere  liceret.  Responderat  princeps, 
„Quidm  liceat?''  ille  per  fenestram  statim  misit. 

3.  Aes  alienum  Augustus  cujusdam  senatoris  cari  sibi  non  rogatus  ex- 
solverat,  numerato  quadragies.  At  ille  pro  gratiarum  actione  hoc  solum  ei 
scripsit :  „  Mihi  nikU  ?*' 

4.  Solebat  Licinius  libertus  ejus  inchoanti  opera  patrono  magnas  pecumas 
conferre:  qiiem  morem  secutus,  centum  promisit  per  libellum,  in  quo  virgulae 
superductae  pars  ultra  pecuniae  defectionem  protendebatur,  vacaute  infra  loco. 
Caesar  occasione  usus,  priori  alterum  centies  sua  manii  junxit,  spatio  diligenter 
expleto,  et  affectata  literae  simititudine :  geminatamque  accepit  snmmam,  dissi- 
mulante  liberto.  Qui  postea  coepto  alio  opere,  leniter  factum  suum  Caesari  ob- 
jecit,  libello  tali  dato:  ,,Confero  tibi,  domine,  ad  novi  operis  impensam,  quod 
videbitun'' 

5.  Mira  etiam  censoils  Augusti  et  laudata  patientia.  Corripiebator  eques 
Romanus  a  principe,  tanquam  minuisset  facultates  suas;  at  ille  se  multiplieasse 
coram  probavit.  Mox  idem  subjecit,  quod  ad  contrahendum  matrimonium 
legibus  uon  paniisset;  ille  uxorem  sibi  et  tres  esse  liberos  di:Mt:  tunc  adjecit: 
jyPostliac,  Caesar,  cum  de  Jwnestis  hominibus  inqmris,  honestis  mandato,^^ 

6.  Etiam  militis  non  libertatem  tantum,  sed  et  temeritatem  tulit.  In 
quadam  villa  inquietas  noctes  agebat,  rumpente  somnum  ejus  crebro  noctuae 
cantu.  Prendendam  curavit  noctuam.  Miles  aucupii  peritus,  et  spe  ingentis 
praemii,  pertulit.  Laudato  imperator  mille  nummos  dari  jussit.  Ille  ausus  est 
dicere,  ,,Mdlo  vivat:^'  avemque  dimisit.  Quis  non  miratus  est,  non  ofienso 
Caesare  abiisse  militem  «ontumacem? 


specle  legi»  majestatls,  tractarlt,  et,  ut  testatur  Suetonius  c.  55.  focl»  quoque  qnorundani 
invidiosis~et  petulanttbus  lacessitus  edicto  contradlxit.  Quodsi  testamentorum  llcentiam,  de 
qua  Liipsius  ad  Taclti  Ann.  Libr.  VI.  c.  38.»  inhlberi  retult,  non  multura  laudls  inde  ad 
eum  redlt.  Ac  plerique,  quos  Macrobius  deinceps  profert,  allorum  joci  sunt  ejusmodi,  ut 
-non  magnopere  possent  ejus  aninmm  laedere  et  auperbiam  iracundlamque  ejtasper&r«>^ 

.   4«  De  Zirtdnto  slve  Licino  liberto^  gratioso  admadum  apud  Aueustum  ac  potente»  coplo- 
sius  exposui  in  £xcur».  VI.  ,  .  ^ 


4d 

'  1t,  Veteraims,  cuiA  aie  'sibi  dicto  ^MtfcUM^-^dtiAr,  ftciMiil  in  pul^B^  m  Cae* 
sftPfeih,  togavitque,  ut  sibi  adesset.  llle  advocatum ,  quem  ex  oomitatii  itSitf 
elegerat,  sine  mora  dedit;  oommendavitqiie  ei  HtigatOrem.  Exclamavit  ingenti 
Voce  veteranus:  „j^t  non  ego,  Caesar,  peridttante  te  AcHaeo  heUo,  vtcfn^iuni 
quaesivi,  sed  pro  ie  ipse  pugnavi;  detexitque  impressas  cicatrices.  Erubuit 
Cc^esar,  yenitque  in  advocationem,  ut  qui  v^reretur,  non  superbus  tantum,  sed 
etiam  ingratus  viderL  .         -  .      >  .  .,.     ,,,'     \^      .     v   •-' 

8.  Delectatus  inter  coenam  erat  symphoniacis  Toranii  Flacci  mangonis 
atque  eos  friunento  donaverat,  cum  in  alia  acroamata  fuisset  nummis  liberalis: 
eosdemque  postea  Toranius  aeque  inter  coenam  quaer^ti  Caesari  sic  excusawt: 
..Ad  molas  sunt,** 

9.  Sid>limis  Actiaca  victoria  revertebatur:  occurrit  ei  inter  gratulantes  corvum 
tenens,  quem  instituerat  haec  dicere,  ,,Have,  Caesar,  Ftclor,  Imperatof,*^  Miratus 
Caesar  officiosam  avem,  viginti  millibus  nummorum  emit.  ^ocius  opificis,  ad 
quem  nihil  ex  illa  liberalitate  pervenerat,  affirmavit  Caesari,  habere  illum  et 
alium  corvum ;  quem  ut  afferre  cogeretur,  rogavit.  Allatus  verba,  quae  didicerat, 
expressit:  ,,Have,  Victor,  Imperator,  Antoni^'.  Nihil  exasperatus  satis  duadt, 
iubere  illiuu  dividere  donativum  cum  contubernali.  Salutatus  similiter  a  psittaco, 
emi  eum  jussit ;  idem  miratus  in  pioa,  hanc  quoqiie  redemit.  Exemplum  sutorem 
pauperem  sollicitavit ,  ut  corviun  institueret  ad  parem  salutationem:  qiu  im- 
pendio  exhaustus  saepe  ad  avem  non  respondentem  dioere  solebat:  „Opera  et 
impensa  periit.*^  Aliquando  tamen  corvus  coepit  dicere  dictatam  salutationffln.. 
Uao  audita  dum  transit  Augustus,  respondit:   ,,Satis  domi  saltUatorum  t^dium 


7.  'Eamdem  rem  narrat  Dio  Cats.  Libr.  LV.  c.  4.:.ovtc(; — iTjftOKQartxog  ^§/0«  eJvouy  war* 
Tivos  Twv  avarQaxtvaatxlvtav  noxt  avrw  avvr,yoQr,naTOQ  naQ  avrov  Strj&^vrogy  ro  fifv  nQbirov  twv 
wlXtor^  rtvtti  wg  xal  iv  aaxoUa  wv,  avvtintiv  avraJ  xcAcvaa/,  tntir  inHirj  IxiVvoq  oQyta&ttg  iq)t], 
„fy<^  ftivrot  oaaxtg  intxovQiag  /p*/av  taxigt  ovx  aXXov  riva  uvr  i^avrov  aottnt^ixpa,  aXV  avro^ 
navraxov  nQotxivSvvtvad  aov^^  tg  rt  rb  dixaan^Qiov  iatXd^tZv  xal  avvrjyoQ^aai  ot.  Atque  dubitari 
non  potest  quin  huc  referendus  sit  locus  Suetonii  c.  56.:  ,,Affuit  et  clientibus :  sicut  Scu- 
tario  cuidam,  evocato  quondam  suo,  qui  postulabatur  injnriarum:**  unde  discimus,  veteranum 
illum  nominatum  fuisse  Scuiarium, 

8.  Toranius  mango  commemoratur  etiam  a  Suetonio  c.  69.,  Flinio  N.  H.  Libr.  VIT.  c.  12. 
et  Solino  c.  5.  Hoc  nomen  vitiose  apud  illos  scriptores  exaratum  editumque  olim  legebatur 
Thortmius  et  Toromus.  Idem  nomen,  licet  non  idem  homo,  occurrit  ap.  Ciceron.  ad  Divenu 
Libr.  VI.  Ep.  20.  et  ap.  Sueton.  Aug.  c.  27.  — >  Axroamata  fa.  1.  de  hominibut  dici,  ut  ap. 
Suet.  Aug.  c.  74.,  apertum  est;  de  rebua  quoque  accipiendum  este  fa.  Tocabulum  ap.  Ciceron. 
pro  Arcb.  F.  c.  9.  et  ap.  Ncpot.  in  Attic.  c.  14.  contendit  Freundius  in  Lexic.  L.  L.  p.  49.  sq. 
Cf.  Ernestii  et  Wolfii  Excurs.  VIII.  ad  Sueton.  Tom.  II.  p.  319.  «qq.  —  Ad  molat  mnt  sc. 
frumentarias.  Acumen  dicti  in  eo  est,  quod  Augnstus  pueros  symphoniacos  frnmento  do> 
narerat  quasi  molarum  curatores :  id  quod  Toranius  fuerat  indignatus.  Fontanus  confert  ab« 
■imilem,  ut  mihi  qui-dem  videtur,  verborum  lusum  Ciceronis  ad  Attic.  Libr.  II.  Epitt.  1.  ^.  9.: 
„Favoniu8  —  dixitj  ita  ut  Rhodi  videretur  molis  potius,  quam  Moloni  operam  dediaae." 


41 

haheo,*'  SuperMt  eoryo  memoria;  ut  et  illa,  quibiui  dominum  querentem 
solebat  audire,  subtexeret:  f^Opera  et  impensa  periit.*'  Ad  quod  Caesar  risit, 
emique  avem  jussdt,  quanti  nullain  adhuc  emerat. 

10.  Solebat  descendenti  a  palatio  Caesari  honorificum  aliquod  epigramma 
porrigere  Graeculus.  Id  cum  irustra  saepe  fecisset,  rursumque  eum  idem 
factunim  Tidisset  Augustus^  breye  sua  manu  in  charta  exarayit  Graecum  epi- 
gramma:  pergenti  deinde  ad  se  obTiam  misit.  Dle  legendo  laudare;  mirari 
tam  Toce,  quam  Tultu.  Cumque  acccfssisset  ad  sellam;  demissa  in  pauperem 
fundam  manu,  paucos  denarios  protulit,  quos  principi  daret.  Adjectusluc  sermo: 
Mri  xara  rrp'  zvxfjv  afjv,  Se/Saari'  el  nXiov  eJxov,  nXiov  idldovv.  Secuto  omnium  riSH, 
dispensatbrem  Caesar  TocaTit,  et  sestertia  centum  millia  numerare  Graeculo  jussit. 

XXXrS.    Quiutilianus  Inst.   Or.  Libr.   Vli  c.   3.   §.   74. 

DefMudonem  imitatus  est  eques  Romanus,  qui  objicienti  Augusto,  quod 
patrimonium  comedisset,  Meum,  inquit,  putavi,   . 

XL.    Suetonius  in  August.   c.  54. 

In  s^atu  Tcrba  facienti  dictum  est,  Non  inteUexi:  et  ab  alio,  Contra- 
dicerem  tibi,  si  locum  haberem,  Interdum  ob  immodicas  altercationes  dis- 
ceptantium  e  curia  per  iram  se  proripienti  quidam  iogessGrunt,  Licere  oportere 
SenatorUms  de  re^vblica  loqm..  Antistius  Labeo,  Senatus  lectione,  quum 
TriumTirum  legeret  M.  L^idum,  hostem  olim  ejus,  et  tunc  exsulantem,  inter- 
rogatus  ab  eo,  an  essent  alii  digniores:  ,fSuum  quemque  judidum  haber&*  re- 
spondit.     Nec  ideo  libertas  aut  contumacia  iraudi  cuiquam  fuit. 


10.  Edidi:  hreve  sua  manu  —  exaravit,  ut  est  in  Aldin.  aliisque  editt.  pro  Ireviz  In  quo 
interpretando  mirifice  allucinatus  est  Fontanus,  jam  ab  Jac.  Gronovio  refutatus.  Genuina 
si  esset  lectio  htwi.,  explicanda  foret  Iv  /SQa/ttf  in  Kurzem^  h.  e.  sine  praevia  meditatione. 
Sed  praestat  breve^  quQA  referendum  ad  y.  epigrmnmm.  Fro  vulg.  aesferiia  centum  miBia  J.  Fr. 
Gronorius  de  Pee.  Vet.  Irfibr»  |.  c.  .4.  legendum  cens^t  aestfrtUim  milie  rel,  si  illud  nimium 
sit,  aetterdos  centum» 

XLi.  Verum  procul  dubio  vidit  Casaubonus,  qui  in  vv.  ,,«  locmm  haherem^^  recondltum 
aculeum  reperit.  Carpitur  hoc  dicto  tyrannis  Augusti,  penes  quem  jam  omnis  potestas  ita  esset, 
ut  alii  civi  nullus  superesset  locus.  Sic  haec  accepit  etiam  Burmannus  ad  Quintiliani  I.  Or. 
Libr.  VI.  c.  ii.  p.  547.  cf.  supra  ad  N.  XXXI.  —  Ucere  loqui  esse  formulam  frequentatam  ii^ 
ejusmodi  contentionibus,  monet  Casaubonus:  v.  Brissonius  de  Formul.  Libr.  IL  46.  p.  156.  B. 
Caeterum  videmu»  hic  Augustum  libertatis  impatientem  suaeque  irae  impotentem!  —  Oe 
Antistio  Laheone  egi  in  Lection.  Fenus.  Part.  II.  §.  4.  p.  18.  Eamdem  rcm  copiosiua  aarrat 
Dio  Cass.  Libr,  LIV.  c.  15.  In  .constituendis  Suetonii  verbis  malui  BCrusium  sequi  quam 
Paldamum.  De  v.  an,  quod  vulgo  pro  annon  positum  esse  dicitur,  vide  Handium  in  Tursellin. 
Tom.  I.  p.  344.  «q.,  qui  apud  Suetonium  h.  1.  ofi  non  scribendum  esse  censet  p.  349. 


48' 

XLI.    Dfo  Gassius  Libr.  LT.  c.  7.  "^*        '     >  - 

^uta^ovrl  TtoTB  avr^  TtQoardcg  (o  Matxijvofg),  xal  idoiv  oti  nolXovg  S^avaTciaetv  piiXot, 
iittxsLQrias  /uev  Siioaaad^cei  xovg  TteQuarrjxatag ,  xal  iyyvg  ol  ftQogsl&eiv  /tiy  SvvT^&eig  dif 
eyQaxpey  ig  yQafifittTSiov ,  „l/ivaaTT]&i  fjdrj  Trore,  dijftie,^^  xal  avrd  ws  xat  VreQSv  rt  expv,  ig 
%dv  x6X7tov  avTOv  e^^iifjev  &a%  ixeXvov  (xijt  anoxTeival  Tiva  xal  iv^g  i^avaarijvat. 

XLII.     Dio  Cassius   Libr.  LIV.   c.  23. 

Kdv  T(^  avT(p  TOVTc^  evet  Ovrjdiog  IltoUcov  dnid^avev  dv^Q  akliog  fiev  ovdev  ftvTjftrjg 
a§iOv  nuQaaxofievog  y  (xal  yccQ  i^  dnelev&eQtov  iyeyovei,  xal  iv  tolg  innevaiv  i^rixa^eco,  xai. 
XafinQov  ovdiv  etQydaaro)  int  di  d^  t^  nXovT(^  Trj  ts  (ofiOTrjTi  ovofiaaT^raTog  yevofievog, 
udts  xat  Ig  loTOQiag  "koyov  iaeX^elv,  ovtog  yaQ  ta  fiiv  aXXa  oaa  enQavte,  dt  oxXov  av  Xey6~ 
fieva  yivoiTo'  fivQaivag  di  dedidayfiivag  dvd^Qconovi  io^ieiv  iv  de^afievalg  TQ€(f(ov,  Tovg 
dovkovg  avxaig  ovg  id-avdrov  naQe^aXle.  xai  nors  tov  uivyov(nov  eaxiCJVy  ev^  ineiS^  b 
oivox^og  xvXixa  xQvoTaXXivrjv  xaria^ev,  ig  Tag  fivQaivag  avrov,  fir]di  tbv  daiTVfiova  aideaO^elg, 
ifi^Xri&r^vat  nQogira^ev.  b  ovv  uivyovatogy  nQogneadvtog  oi  %ov  naidbg  xat  IxerevaavTog  avtbv, 


XLT.  Eadem  refert  iisdem  fere  verbis  usus  Zonaras  Tom.  II.  p.  166.  et  Cedrenus,  quos 
laudat  Meibomius  in  Maecenat.  Cap.  Vlf.  8.  p.  52.,  quibus  addatur  Micb.  Glycas  Ann. 
F.  II.  p.  381>  ed.  Bekk.,  a  quo,  omissa  Maeceaatis  mentione,  in  universum  aorpog  xig  memo- 
ratur.     Ipsum  factum  nemini  dubium  erit  quin  acciderit,  cum  Augustus  Triumvir  esset. 

XLII.  Fabriciu»  ad  h.  1.  per  errorem  lapsus  primum  confudit  hunc  Vedium  Pollionem  cum 
ytsinio  FoUitme,  deinde  Vedii  illius  luxum  ab  Auguato  reprehensum  esse  ait  ap.  Tacitum  Ann. 
Libr.  I.  c.  10.  Nibll  contra  monuit  Sturzius  N.  189.  Vol.  VI.  p.  123.  At  ap.  Tacitum  1.  c. 
afferuntur  verba  prudentum"  Augusti  vitam  arguentium  haec:  ().  Tedii  et  VedU  PoJlionisluxus: 
quo  in  loco  Tedii  nomen  in  Mst.  et  Editt.  monstrose  corruptum  est,  ut  ostendit  Ruperti 
in  Comment,  ad  hi  1.  Vol.  I.  p.  32.  Quare  alii  totum  illud  deleverunt,  alii  aliud  conjectura 
substituerunt.  Apud  Suetonium  Aug.  c.  27.  memoratum  quidem  invenlmus  Tedium  Afrum 
quemdam,  consulem  designatum;  sed  ibi  in  Codd.  Mstis  nominis  hujus  scriptura  non  magis 
certa  est,  quam  ap.  Juvenalem  Sat.  II.  v.  49.,  ubi  Tedia  meretrix  occurrit.  Gentem  Tediam 
prorsus  incognitam  esse,  notam  autem  Tadiam  gentem  et  in  numis  lapidibusque  obviam,  ad- 
monuit  Oudendorpius  ad  Sueton.  1.  c.  —  In  loci  Tacitei  corruptelis  nomen  proprium  latere, 
^mihi  persuasum  est;  sed,  cum  neque  Tediorum  neque  Tadiorum  quisquam  nobis  innotuerit 
luxu  famosus,  quis  tam  divinus  est,  ut  verum  eruat  nomen  hominis,  qui  aequaverit  insanam 
luxuriam  Fedii  Pollionis?  Is  enim,  antea  libertus,  eques  Romanus  factns,  suae  aetatis  evaseraC 
ditissimus  et  luxuriosissimus.  Mortem  obiit  a.  U.  C.  739.  et  Augustum,  quocum  familia- 
riter  junctus,  reliquit  heredem  ex  plurima  parte,  in  qua  etiam  villa  Pausilypum  inter  Neapolim 
et  Puteolos  cum  piscina  fuit:  cujus  villae  et  piscinae  meminit  Plinius  N.  H.  Libr.  IX.  c.  53. 
JVIemoratam  a  Dione  Cassio  crudelitatem  ejus  in  servos  exagitat  Seneca  de  Clement.  c.  18. 
§.  2.:  ,,Quis  non  Vedium  Follionem  pejus  oderflt,  quam  servi  sui,  quod  muraenas  sanguine 
bumano  saginabat:  et  eos,  qui  se  aliquid  offenderant,  in  vivarium,  quid  aliud ,  quam  ser- 
pentium,  abjici  jubebat?  O  hominem  mille  mortibus  dignum!  sive  devorandos  servos  objiciebat 
muraenis,  quas  esurus  crat,  sive  in  hoc  tantum  illas  alebat,  ut  sic  aleret."  Adde  Flinium 
N.  H.  Libr.  IX.  c.  23.:  „Invenit  in  hoc  animali  (muraena)  documenta  saevitiae  Vedius  Pollio 
Eques  Romanus  ex  amicis  Divi  Aiigusti ,  vivariis  earum  immergens  mancipia"  etc.  cl.  Ter- 
tullian.  de  Fallio  c.  5.  p.  31*  (L.  B.  1656.)  Laudat  Augusti  factum  Seneca  de  Ira  Lihr.  IIL 
c;  40.:  ,,Varie  aggredieris,  blandeque ;  nisi  forte  tanta  persona  eris,  ut  possis  iram  comminuere, 


49 

ta  fiir  fr^&ta  rtsl&ett'  tov  fla>lUava  ijTStQoto  firjSkv  toiovtov  dQoaau  t5g  ^  o^x  vrtrjxovoev 
tfvr^»,  i,g>iQe  (fitprf)  ndvta  TuXXa  ixretofiata,  daa  Ttoze  toiovtoTQona,  rj  xal  ^eQoc  tiva  evtifut 
Mhetrjaaif  fvw  ttitoifg  x^^ioftau"  xat  avta  xofiia&ivra  avvTQi/itjvai  ixilevaev.  Idurv  di  tovto 
ixeivog,  ukXiaf.fiiy  ijaxaXlev,  ov«  di  tov  kvbg  eji  TtotrjQiov  UQog  t6  nlfj&og  t^v  aU.(av  twv 
artoXtaXoTUiv  OQyijv  exiov,  ovr  av  tbv  didxovov  uiv  ye  xal  6  uivyovaTog  iTteTtoi^xei  tificDQ^aaa&ai 
dvvuftews t' ^auxtav  xai  axav  rjyayt,^   :.>ji,; 

XLUL    Dio  Cassius  Libr.  LIV.   c.  17. 

,  ..j  *'iQaT^  el  xat  TtQog  t^v  axQt^eiav  tojv  aU.ci}v  avtov  vofto&ert^ftdTiov  rjxd-ovto  tiveg,  dXi^ 
VTto  te  tovTOV  xal  oti  HvXddfjv  v^va  o()Xf]aTrjv  3id  atdaiv  iteXrjXafiivov  xatrjyayevy  ovxit 
ixeivwv  ifiifivr^vvo.  o&ev  neQ  ndw  ao<f6Jg  b  HvXddrjg,  initifiojfievog  vn  avTov,  inel  Ba9^vlX(^ 
oftOTiyyc^  re  ol  ovrt,  xal  t^  BJatxi^v^  nQogrjxovri,  dieOTaaia^ev ,  eineiv  Xiyttai  ott  „avfiq>iQet 
aot,  KaiaaQf  neQl  ^fiag  tbv  drjfiov  dnodiaTQi^eo&ai.'* 

XLIV.    Macrobius    Saturn.    Libr.  11.  c.  7. 

Sed  cpiia  semel  ingressus  sum  scenam  loqiiendo,  nec  Pylades  histrio  nobis 
omittendus  est^  qui  clarus  iu  opere  suo  fuit  temporibus  Augusti,  et  Hylam  disci- 


quemadmodum  fecit  divus  Augustus,  quum  coenaret  apud  Vedium  PoIIionem.  Fregerat  unus 
ex  servis  ejus  crystallinum ;  rapi  eum  VeHius  jussTt,  nec  vulgari  quidem  periturum  morte: 
muraenis  objici  jubebatur,  quas  ingentes  iu  plscina  continebat.  Quis  non  hoc  illum  putaret 
luxuriae  causa  facere?  saevitia  erat.  Evasit  e  manibus  puer,  et  confugit  ad  Caesaris  pedes, 
nihil  aliud  petiturus,.  quam  ut  aliter  periret  nec  esca  fieret.  Motus  est  novitate  crudelitatis 
Caesar,  et  illum  quidem  mitti,  crystallina  autem  omnia  coram  se  frangi  jussit,  complerique 
piscinam.  Fuit  Caesari  sic  castigaudus  amicus:  bene  usus  est  viribus  suis.'^*  Rem  ex  vero 
si  aestimamus,  in  aprico  est,  Augustum  non  tara  humanitatis  sensu  adductum  ita  egisse, 
quam  ut  Follioni  isti  suam  ipsius  potentiam  ostenderet  in  eumque  precibus  non  obsequen- 
tem  animadverteret.  Multo  honestius  ac  Princlpe  dignius,  quod  cum  ille  morti  proximus 
jussisset,  populo  ut  exstrueretur  opus  aliquod  splendidum,  Augustus  ejus  operis  faciendi 
specie,  re  ipsa  autem ,  ne  quod  illius  in  Urbe  exstaret  monumentum  ,  vastam  ejus  magnifi- 
camque  domum  funditus  evertit  et  porticum  aedificavit  non  f^edti.,  sed  Laviae  nomine :  cujus 
rei  mentionem  facit'  Ovidius  Fast.  Libr.  VI.  v.  639.  sqq.  cf.  Sacbsius  in  Geach.  tt,  Beschr.  i. 
aU.  Stadt  Rom.  P.  II.  p.  121.  sq.  —  Inter  templorum  donaria  invenitur  haec  Inscriptio :  P. 
yeidtu»  P.  JP.  PoTlio  Caesareum  Imp.  Caesari  Augusto  et  Coloniai  Beneventanai :  ap.  Orellium  C. 
V.  $.  26.  N.  2509.  • 

XLIII.  De  Pylade  et  BathyilQ^  saltationis  pantomimicae  apud  'Romanos  auctoribns  et 
principibus,  videsis^  quae  post  Zosimum  Libr.  I.  c.  6.,  Suidam  et  Salmasium  ad  Vopisci  Ca« 
rinum  c.  19.  nuperrime  scripsit  Grysarius  in  Mus.  Rhenan.  II.  1.  p.  73.  sqq.  —  Maecenatis 
effusi  in  Batbylli  amorem  meminit  Tacitus  Ann.  Libr.  I.  c.  54.-  ibiq.  y.  Lipsius.  —  Pyladem 
Urbe  et  Italia  ab  Augusto  submotum  esse,  quod  spectatorem,  a  quo  exsibilabatur ,  mon> 
•trasset  digito  conspicuumque  fecisset,  nafrat  Suetonius  c.  45.  Spectator  ille  a  Bathylli  par- 
tibus  erat:  inde  t>rta  «st  aToatgy  quam  Dio  memorat. 

XLIV.  Cum  Macrobius  ea,  quae  DIo  Cassius  de  Bathyllo  narrat,  de  Hyla,  Pyladis  aemulo, 
referat,  fuerunt  qui  vel,  ut  Fabricius  ad  Dion.  1.  c.  N.  152.  Vol.  VI.  p.  118.  Strz.,  putarent, 
Bathyllum  biaominem  fuisse,  vel  Hylae  nomen  corruptum  esse  censerent,  ut  Nicolaus  Loensis 

*7 


ao 

pulum  usque  ad  aequalitatis  oontentionem  eruditione  proyexit.  Popiihui  deinde 
inter  utriusque  sufiragia  diTisufl  est.  — -  Idem  cum  propter  popnU  teditionem 
pro  contentione  inter  se  Hjlamque  habita  oonciiatam  indignationem  excepioset 
Augusti)  respondit:  xal  axaQunAq,  ^aoiXtv,  eaaov  uvrovs  nsQl^fuie  aajphuo^au  ^ 

Mitcell.  Epiphyllid.  lY.  9*  Equidem  neutri  adstipulor  tententiae ,  et  mtnime  dnbito  ipai 
Macrobio  imputare  aftdQTfjfia  ^vi;/uoy(xoi'.  **  Caeterum  non  absurdum  est  Pyladis  dictum:  utile 
esse,  ut  inquietis  populi  ingeniis  materia  ludicra  contentionnm  objiciatur,  in  qua  impetua 
deferveat,  ne  ad  seria  turbanda  tempus  et  occasionem  quaerant.  Id  etiam  bene  pertpcxit 
Augustus,  ideoque  pantomimis  aliisque  kujusmodi  ludicris  impenaic^  £ftTtbat,  civile  ratwa 
misceri  vulgi  Toluptatibus»  ut  ait  Tacitus  Ann.  Libr.  I.  c.  54.  '  /         ^ 


uingusit,  jfuihiis  hujusmodi  liMli  sctioJastici  circumaeripti  3unt,  JSne»  tmm  non  copMmf  Ex» 
curamimy  quos  supra  Not.  28.  commemoravi ,  ampiiiudinem^  curabo,  u*  fuam  primum  alio  Joco 
promissi$  saiis  fatiam  bonumque  nomen  ejns/imer. 


.     .  d